ATIK SU ARITILMASI : Bugn 12:08:37 nsan yaamyla ilgili (antropojenik) kaynaklardan kanalizasyon sistemine verilen sularn toplamna atk

atk sular denir. Bunlar bir yerleim biriminin birok pisliklerinin bir araya geldii son derece kirli sulardr. lerinde, suda znen asitlerin, bazlarn yan sra suda znmeyen katlar, svlar, sspansiyonlar, emlsiyonlar ve ayrca ok eitli zararl zararsz bakteriler bulunur. Byle sular eskiden kanalizasyon sistemiyle yakndan geen bir nehre veya gle verilirdi. Bu ilem zamanmzda yasaklanmtr. Bu yasaa gre, ksmen de olsa artlm bir kanalizasyon suyu byle yerlere verilemez. Kanalizasyon sularnn veya atk sularn artlmasna 1870 ylnda ilk defa ABD de balanmtr. Zamanmzda atk sularn ok byk bir ksm artma ilemine tabi tutulur. Atk sularn artlmas balca 3 kademede yaplr. Ancak her artma 3 kademede olmayabilir. Baz artmalar birinci, bazlar ikinci kademede braklabilir. 1)Birinci kademede atk sulardaki kat paracklar (organik ve inorganik) ayrlr ve atk sular, biyokimyasal oksijen ihtiyac (BOD) daha az olan bir su haline getirilir. Byle bir artmaya fiziksel artma denir. 2)kinci kademede atk sularn biyolojik oksijen ihtiyac daha da drlr, yani atk sular organik maddelerden byk oranda artlr. Ancak, sspansiyon ve emlsiyon halindeki maddelerle, suda znen maddeler ortamda kalr. Bu kademenin artlmasna daha ok biyolojik temizleme denir. 3)nc kademede ise atk sularda sspansiyon halinde bile parack kalmad gibi suda znen organik ve inorganik maddelerin de hemen hepsi ayrlr. Byle sular tekrar su ebekesine verilebilir. Bu kademedeki artmalar balca gruba ayrlr. a)Biyolojik b)Kimyasal c)Fiziksel nc kademe artmasna ileri artmada denir. imdi her kademede neler yaplr onlar grelim. Birinci Kademe Artmas: Birinci kademe artma geni tanklarda yaplr.Atk sular tanka alnmadan bir zgaradan (2.5 cm aralkl) geirilerek iinde bulunan kaba organik ve inorganik kat maddeler ayrlr. Kaba kat maddelerden ayrlan sular geni bir tanka alnr ve dinlendirilmeyle iindeki organik ve inorganik maddeler ktrlr. Bundan sonra sular daha derin bir tanka alnr. Burada suda buluna daha kk paralarla, sspansiyon ve emlsiyon halinde bulunan paracklarn byk bir ksm ker. kinci basamak artma ilemi yaplmayacaksa sular klorlanarak nehir veya baka bir yataa pompalanr. Klorlamayla byle sularda bulunan zararl bakterileri byk lde yok edilir. Birinci kademe artlmasndan sonra sudaki azotlu bileiklerin %20 si, fosforlu bileiklerin de %10u ayrlm olur. Sularn biyokimyasal oksijen ihtiyalar (BOD) %35e der. Ancak iilebilir bir suyun BODu en ok 5 mg/L dir. kinci Kademe Artma: Daha ok biyolojik prosesler zerine kurulmutur. Balca iki proses gelitirilmitir. Birinci proseste kirli sular iri taneli akl ve talardan yaplan 1-3m kalnlndaki bir tabakadan szlr. Bu szlme esnasnda bakteriler akl ve talar zerinde toplanarak oalr ve sspansiyon, emlsiyon halinde bulunan organik maddeleri kullanarak suyun biyolojik oksijen ihtiyacn byk

lde drrler. Bu temizlemede en nemli husus, organik maddelerin ta ve akllar zerinde adsorbe olmas ve bakterilerin oalmas iin iyi bir ortam hazrlanmas ve oalan bakterilerin de bu maddeleri paralamalardr. Kirli sular esas artan proses budur. Tabakann st ksm daha ok aerobik, alt ksmnda ise anaerobik bakteriler rer. kince proses kirli suyun BOD deeri %80 drr. Bu kademedeki artma, ii yararl bakterilerle dolu amur katlarak da yaplr. Bunun iin amur kirli suyla kartrlr ve iinden basnl hava geirilir. Bylece aktive edilmi amurda kirli su ve oksijen birbirleriyle ok iyi temas eder ve bu temas birka saat srer. Bu sre iinde organik maddeler bakteriler tarafndan paralanr. Basit olarak: Organik Madde + O2 + Bakteri CO2 + NH3 + H2O + Enerji lem grm sular dinlendirme tankna alnr. amur ve bakteriler dibe ker ve steki su alnr. Alnan su doal sularla kartrlr veya nc kademe temizleme ilemine tabi tutulur. Dinlendirme tanknda dipte toplanan amur aktive olmu amurdur ve tekrar kullanlmak zere ikinci parti kirli suya gnderilir. Bir ortamda organik madde az, bakteri ok ise bakteriler a kalr ve byle bir amura aktive olmu amur denir. nc Kademe Artma: Genellikle ok az uygulanr. nk 1. ve 2. kademe artmalarda sularn BOD deerleri ok drlm zararl bakteriler yok edilmitir. Ancak su kalitesinin istenen dzeyde olmas isteniyorsa aadaki maddelerinde uzaklatrlmas gerekir. a)Sspansiyonlar b)znm organik maddeler c)znm tuzlar d)znm mineraller Sspansiyonlar (paracklar); ikinci kademede her ne kadar ktrme yaplyorsa da, aktif amurdan bir miktar kat paracklar nc kademeye geer. Bunlar bu kademede uygulanacak teki ilemleri (elektroliz veya ters osmoz) gletirir. Bunun iin sspansiyonlar uzaklatrmak iin kalevi ortamda balca alminyumslfat kullanlr. Al2(SO4)3 + 6HCO3- 2Al(OH)3 + 3SO4-2 + 6CO2 Bu reaksiyon sonucunda kapta Al(OH)3 kerken sspansiyon haldeki kat maddeleride birlikte srkler. nc kademeye gelen kirli sular iinde ok az oranda da olsa organik maddeler bulunur. Bunlar uzaklatrmak zellikle toksikoloji bakmndan ok nemlidir. Bunun iin sular aktif karbonla doldurulmu byk tanklardan geirilir. znm organik maddeler kimyasal olarakta uzaklatrlabilir. Bunun iin hidrojen peroksit (H2O2) ve ozon (O3) metodlar kullanlr. Her iki maddeden de atomik oksijen aa ktndan bunlar organik maddeleri kolaylkla ykseltgerler.

2H2O2 2H2O + 2O O3 O2 + O Kirli sularda azotlu ve fosforlu bileiklerin bulunmas trofikasyona sebep olduundan iyi deildir. trofikasyon, zellikle gllerde azotlu ve fosforlu bileiklerin artmas nedeniyle bata alg olmak zere su ii bitkilerinin artmas ve dolaysyla organik madde retiminin ar artdr. Bunun sonucunda gln yzeyinin yemyeil olmas durumu gzlenir, sudaki oksijen miktar azalr. Byle sularda fosfor genellikle fosfat helinde bulunur ve sspansiyon halindeki paracklar ktrme de kullanlan alminyumslfat ile ktrlr. Al+3 + PO4-3 AlPO4 Azotlu bileiklerin uzaklatrlmas, azotun ortamda ne halde bulunduuna baldr. rnein NH4 eklindeyse suyun pH yedinin zerine karlr. Bu pH da OH- + NH4 NH3 + H2O Reaksiyonu gerekleir ve amonyak serbest hale gelir. Byle bir suyun pH 10 yaplr ve iinden hava geirilirse, amonyan %85 i ortamdan uzaklatrlm olur. Kirli sularda nitrat ve fosfattan baka inorganik madde olarak Na+, K+, Ca+2, Mg+2, SO4-2, Cl-, HCO3- iyonlar bulunur. Bu iyonlar ok zararl deildir ancak, konsantrasyonlar byk olduundan, tuzluluk meydana getirirler. Bundan dolay sz edilen iyonlarn uzaklatrlmas gerekir. Bunun iin ya elektrodiyaliz metodu veya ters osmoz metodu uygulanr. Elektrodiyaliz bir membran prosesi olup, elektrik alan etkisiyle iyonik kirleticileri konsantre etmesine veya gidermesine karlk, daha tuzlu sulardan iilebilir su elde edilmesindeki uygulamas ile tannr. Elektrodiyaliz ilemlerinden yksek verim elde etmek iin, anahtar grevi gren anyon veya katyon seici membrann ok ince olmas gerekir. Bu proseste, besleme membrann bir tarafndaki blgeye alnr ve uygun bir doru akm voltaj tesiri ile anyonlarn veya katyonlarn membran ierisinden dier taraftaki blgeye g etmeleri salanr. Bylece anyon seici membran ile katyonlarn, katyon seici membran ile de anyonlarn membran ierisinden geileri engellenerek atk su istenmeyen katyonlardan veya anyonlardan temizlenir. Ters osmoz ise klasik artm sistemlerinin yetersiz kald sularda (deniz suyu, iletkenlii yksek kuyu sular vs.) uygulanan, suyun iindeki mineralleri sudan ayran, profesyonel su eldesine ynelik membran filtrasyon ilemine verilen isimdir.

Ters osmoz ileminin alma prensibi cihaz zerinde bulunan membranlar sayesindedir. Membranlar zerinde bulunan 2x10-6 mm apndaki gzeneklerden su yksek basn altnda gemeye zorlanr, bu ilem esnasnda su moleklleri ve baz inorganik molekller bu gzeneklerden geebilirken suyun iindeki maddelerin ou bu gzeneklerden geemez ve konsantre su olarak dar atlr. Yaplan bu ilem dier filtrasyon sistemlerine gre istenilen kapasitede ok daha iyi su kalitesi elde etmeye olanak verir