ILK YARDIM

Zehirlenmeler
Zehirlenmeler az yolu ile, solunum yolu ile veya deriden emilim yolu ile alnan zehirli maddeler ile olur. Yaplmas Gerekenler : *Zehirlenmenin nedenlerini aratrn. *Hastay blgeden ekerek uzaklatrn. *Zehirli madde hala ortamda ise (gaz gibi) kendinizi koruyun. *Yardm isteyin. *Hastann yaam belirtilerini kontrol edin ve gerekiyorsa canlandrmaya balayn ve yardm gelinceye kadar srdrn. *Hastann durumu nakile uygunsa yani yaamsal bulgular yerinde ise bir an nce hastaneye ulatrn ve zehirlenmeye neden olan maddeyi yannza aln. (ila, kimyasal madde iesi vs.)

Boulmalar
Solunum yolunun yabanc cisim ile tkanmas sonucu olur.Bu yutulamayan bir yemek paras olabildii gibi, suda, gk altnda vb boulmalarda olabilir. Yaplmas gerekenler: *Solunum yollarna kaan yabanc cismi karmak gerekir. HE ML CH MANEVRASI: Solunum yollarna kaan cismi karmak iin yaplan manevradr. uuru kapal hastada: Hasta srt st yatrlarak enesi yukar kaldrlr elin ayas gbek ukurunun stne konarak art arda be kez basn uygulanr. Hastann enesi sa elle alarak sol el iaret parma ile yabanc cisim aratrlr ktysa dar alnr. Hasta soluk almaya balamazsa suni solunuma geilir. Eer yabanc cisim kmadysa ayn manevra tekrarlanr. Yardm gelinceye kadar canlandrma ilemine devam edilir. uuru ak, hareket halindeki hastada: Hastann arkasna geip iki kol hastann karnnda birletirilir art arda hastann karnna basn uygulanr. Bebeklerde: Bebek sa kolun stne yz koyun ve ba aaya yatrlr. Srtna art arda vurulur, cisim kmazsa bu kez sol kolun stne srt st ve ba aaya yatrlr, sa elin ba ve orta parma ile gs kemiinin stne art arda basn uygulanr. Bu ilem cisim kncaya kadar tekrarlanr. Solunum kendiliinden dnmezse canlandrma ilemine balanr ve yardm gelinceye kadar devam edilir. Suda boulmalarda hasta yan yatrlr, azndaki kum, yosun gibi yabanc cisimler temizlenir ve yaam bulgular kontrol edilir gerekiyorsa canlandrma balatlr.

Elektrik arpmalar
Elektrik arpmas basit cilt yanndan kalp durmasna kadar giden olaylara neden olabilir. Yaplmas gerekenler : - Hastada sadece yank mevcutsa normal yank ilemleri yaplr ve hastaneye ulatrlr. Hasta elektrik arpmas sonucu hareketsiz halde yatyorsa : *Sigortalar kapatp elektrii kesin *Yardm arn *Lastik tabanl ayakkab terlik gibi bir ey giyin lastik eldiven takn, eldiven yoksa iletken olmayan naylon torba gibi bir eyle ellerinizi koruyun. *Elektrik arpan kiinin yannda kablo gibi iletkenleri tahta vs bir yaltkanla uzaklatrn. *Mmknse hastay giysilerinden ekerek blgeden uzaklatrn. *Hastann yaam bulgularn kontrol edin. *Canlandrma gerekiyorsa sratle balayn ve yardm gelene kadar srdrn. *Asla kendinizi gvenceye almadan ve elektrii kesmeden hastaya dokunmayn, siz de ayn akibete urayabilirsiniz. Dikkat: Uygulamal ilk yardm eitimi almam kiilerin kalp ve akcier canlandrmas yapmalar sakncaldr!

Krk ve kklar
Belirti ve bulgular: *Ar ve hassasiyet * tinal muayenede el altnda trt alnmas *Uzuvda ekil bozukluu *Eklemde ve uzuvda ilevsel yetersizlik *Gzle grlr travma bulgular Yaplmas gerekenler: *Uzuvdaki u nabzlar kontrol edin. * ki eklem arasnda krk olduundan phelendiiniz uzvu oynatmayn *Kazazededen el veya ayak parmaklarn oynatmasn isteyin. *Giysileri itinayla gerekirse keserek karn. *Yaral blgeyi krk ve kklarn alt ve stndeki kemik ve eklemleri sabitleyin. *Hareket ettirmeden nce atele aln. (Bkz. fotoraf) *stteki giysiyi kartn ve yaray temizleyin *Mcevher,saat ve dar giysiler kartn. *imeyi azaltmak iin uzvu yukar kaldrp kalp hizasnda tutun. (el ve n kollar iin) *Atele almadan nce ve sonra dolam,vcut scakl ve hassasiyeti kontrol edin. *Dier yaralara bakn.

ofben ve Gaz Kaa Kazalar

Bu tr zehirlenmeler, hafif ba arsndan,komaya,fellere ve lme kadar giden olaylara neden olabilir. Yaplmas gerekenler : *Hastay bulunduu yerden karn *Yardm isteyin *Ortam havalandrn ,kaak devam ediyorsa ilgili vanay kapatn *Hastann yaam bulgularn kontrol edin ve gerekiyorsa hemen canlandrma ilemine balayp yardm gelene kadar srdrn.

Kafa Travmas
Belirti ve Bulgular: *Bilin dzeyindeki deiiklikler (uurun tamamen kaybedilmesinden hafza kayplarna, sarhovari konumalara,dz bir izgi zerinde yrmemeye ve bulunduu yeri alglamamaya kadar deien durumlar) *Baars *Grme Bozukluklar *Bulant ve kusma *Ellerde ve ayaklarda uyuma *zellikle ayaa kalkldnda sendeleme *Huzursuzluk *Burundan veya azdan bazen de kulaktan kan veya berrak renkli beyin omurilik svsnn gelmesi *Yavalam nabz,dzensiz solunum,kan basncnda ykselme Yaplmas Gerekenler : *Solunum ve kalp durduysa temel akcier-kalp canlandrmasna gein. *Boyun zedelenmesi varsa boynu destekleyin. *Bulant-kusma varsa yan yatrn, kusmuun hava yollarna kamasn engelleyin. *Sal derideki kanamaya lokal bask yapn. *Kemik altnda grlen kanamaya mdahale etmeyin. *Ba ykseltin. *Hastann uuru aksa el ve ayak ularn oynatmasn isteyerek boyun hizasnda ve bata ciddi bir travma olup olmadn kontrol edin.Bu kontrol hastann bir yerden bir yere nakledilmesi de dahil olmak zere bundan sonraki yaklamlarda rahatlk salayacaktr.

Yaralanmalar
Ak Yaralanmalar Bulgular ve belirtiler: *Syrklar (abrazyon): Arl,kk noktasal kanamalardan oluan,saydam-sar renkli serum szntsnn bolca olduu ve enfeksiyona ak yaralanmalardr. *Yrtklar (laserasyon): Daha ok keskin yzeyli cisimlerle oluup dme ve arpma sonucunda meydana gelirler.Cilt ve cilt altndaki doku kenar dzensiz bir ekilde paralanmtr. Hem syrklarda hem de yrtklarda yara dezenfektan bir solusyonla (betadin vb ) temizlenir. Yara steril bir gazl bez ile kapatlr. *Delici batc cisimlerle oluan yaralanmalar: Baz cisimlerin batmas sonucunda yaralanmalar olabilir.Kaza sonras yara kapal gibi gzkse de batc cismin alt dokularda yapt etkiyle i kanama dahil olmak zere dardan fark edilmeyen ciddi zararlar oluabilir.Byle bir yaralanmadan phe edildiinde nce batan cismin ktndan emin olarak yara temizlenir ve yara dudaklar gerilerek darya kanama olup olmad kontrol edilir.Uzuvlardaki bu tr yaralanmalarda lokal bask yaplrken gs,karn gibi blmlerde yarann zelliine gre davranmak gerekir.Gsteki yaralarda steril bir gazl bezle yarann st rtlr ve hava almamas salanr. Karndaki delici yaralanmalarda gzken organlara hibir ekilde mdahale edilmez, sadece zeri steril bir bezle rtlr ve ok tedavisine geilir. Batp kalan delici bir cisim dar karlmaya allmaz. Giri delii etraf cisimle beraber rtlerek hastane artlarnn olduu yere gtrlr. Byk Travmalar Bu ekildeki yaralanmalara rnek olarak kapak eklinde doku ayrlmalar (avlsiyon), kopmalar (amptasyonlar) ve ezilmeler (crushing) verilebilir. Temel yaklam olarak kanama kontrolne ynelik lokal bask yaplmas, kopan uzvun steril bir torba, bu torbann da ii buz dolu baka bir torbaya konularak alt saatten nce mikrocerrahi imkanlar olan bir merkeze ulatrlmas gereklidir. Avlsiyonlarda kapak alt temizlendikten sonra doku yerine tutturulur ve zerine hafif bask uygulayacak tampon-bandaj sarlr. Kopan parann bal olduu uzvu yukar kaldrmak kanamay durdurmuyorsa turnike uygulanmaldr. Yaplmas gerekenler : Kanama Kontrol -Direkt yaraya bask -Uzvun kalp hizasndan yukar ykseltilmesi -Turnike-lokal boma (amptasyonlarda-kopmalarda) -Uzva giden ana atardamara bask Tedavi -Kanamay durdurun -Yaray temizleyin (tercihen yara iersine de uygulanabilen az toksik `polyvidon-iod` trevleriyle) -Bandaj ve sarg sarn

Kapal Yaralanmalar Oluan phty oynatmayn. 20-40 dakika souk tatbik edin. ime ve kanamay azaltmak iin lokal bask yapn. Yaral uzvu kalp hizas stnde tutmaya devam edin.

Bcek ve Srngen Sokmalar

Trkiye`nin kuzeydousunda da bulunan Kafkas engerei gibi ok zehirli birka tr dnda srklar lmcl olabilecek ylan pek yoktur. Gene Gney ve Gneydou Anadolu dndaki akrep, yan gibi srngenler soktuklar zaman ok ac vermelerine karn tropikal blgedeki akrabalar kadar tehlikeli deildir. Sanldnn aksine, zehirli haarat arasnda arlar `anaflaksi` dediimiz ok iddetli allerjik reaksiyona yol amalar dolaysyla ylan ve akreplerden daha tehlikelidir. zellikle bahar ve yaz aylarnda birden ok yabanarsnn sokmas, doru yaklamda bulunulmadnda lmcl olabilir. Bu tr haarat sokmalarnda lm tehlikesi kk ve ileri ya gruplarnda daha fazladr. Her trl zehirli hayvan sr veya sokmasnda ilk ve en nemli yaklam ok sratli bir ekilde zehrin yaylmasn engellemek iin srlan blgenin stne, gvdeye yakn ksmna turnike dediimiz boma ilemi uygulamak ve srlan blgeyi kanatmaktr. Ylan sokmalarnda 5-10 mm, akrep sokmalarnda 3-5 mm, yabanars sokmalarnda 2-3 mm diklemesine uzvun eksenine paralel vaziyette cilde batrlan bistri bol kanamaya neden olur. Bu sayede zehir sratle vcuttan atlr. Bu kesi sonucu oluan kanama basit, yzeysel baskyla kolaylkla durur. ayet kanatmada gecikilmise zehirli kan ekstaktr (vakumlu enjektr) ile ekilmelidir. Bu tr aparattan yoksunsanz eskilerin adale arlarnda kulland ``ie, bardak ekme`` denen yntemden de yararlanabilirsiniz. Bir ay bardann iine atlan alkoll pamuk yaklr, hemen ardndan bardak srk blgesinin zerine kapatlr. Birka saniye iinde bardaktaki oksijenin tkenmesiyle oluan vakum, izilen srk blgesini kanatmak suretiyle zehrin uzaklatrlmasn salar. Bu ynteme ylan srklar dnda pek gerek duyulmaz. Zira dier haarat sokmalarnda bistriyle kesi sonucu oluturulan kanama yeterlidir. Isrk blgesi asla emilmelidir, nk zehir azdan geerek emen kiiyi de kolaylkla etkiler. Zehrin vcuttaki etkisi kiiden kiiye ve baklk sistemine gre deiir. Baz kiilerde srksokma blgesiyle snrl kalr. Tm vcudu etkileyen ar, kzarklk, kant, ime ve his azalmasna, bir bakasnda ar sokmasnda bile solunum gl, tm vcudu etkileyen kzarklk, arpnt, tansiyon dmesi, gzlerde kzarma ve ime, bulant, kusma ve karn arsna yol aabilir. Bazen de bu tablo larinks demine (grtlan iip daralmas) bal solunum yollarnda tkanma sonras lme kadar gidebilir. Yaplmas gerekenler: *Isrlan ya da sokulan kii stirahate alnmaldr. (hareketle zehir yaylr) *Sokulan veya srlan uzuv kalp hizasnn altnda tutulur. (alt uzuvdaysa kii ayakta tutulur veya ayaklar bolua sallandrlarak oturtulur) *Kanatma ilemine geilinceye kadar,srn stne,vcuda yakn ksmdan turnike uygulanr. *Sokulan ve srlan blge antiseptik bir madde veya sabunla temizlenir. *Kanatma ileminde kesi uzvun eksenine paralel gerekletirilir. *Ardaki azalmayla beraber zehrin de vcuttan uzaklat anlalabilir.

*Kk kesilerde (zellikle balars sokmalarnda) kanamay artrmak iin svazlama,skma uygulanmamaldr. Zira inenin ucundaki kese patlatlabilir. nce kese bir cmbz ucuyla uzaklatrlr. *Balarlarnn ``tek atmlk kurunlar``vardr.Sokmayla beraber zehir keselerini de vcutta brakrlar.Dolaysyla ince bir cmbz kullanarak ine ve kesenin uzaklatrlmas gerekir. *Yabanars birka yerden sokabilir. Her biri minik minik bistri batrlarak kanatlp,gerekirse hafife sklmaldr. * mkan varsa ary azaltmak iin srk veya kesi blgesine buz tatbik edilebilir. *Son aamada kesi blgesi yara bandyla kapatlmaldr.

Yanklar
Yanklar, gne, scak su, alev, kimyevi madde gibi eitli etkenlerle olabilir. Yan oluturan etken eitli derecelerde tahribatlar yapabilir. Gne yanklarnda olduu gibi sadece derinin st kat yanabilecei gibi deri, deri alt, kas hatta kemie kadar giden yanklar oluabilir. Ciddi yanklar lme neden olabilirler. Yaplmas gerekenler: *Yakc kaynaktan hastay uzaklatrn *Is yaymaya devam edecek giysi, tak gibi eyleri kartn. *Yank blgesini sratle soutun. En uygun soutma yntemi,yanan blgeyi akan souk suyun altna tutmaktr. Direkt ve uzun sreli buz tatbiki uygulamayn nk buz yanklarna neden olabilirsiniz. *Yan soutmak iin en az 10-15 dakika suda tutmalsnz. Daha sonra yank blgeye steril gazl bez veya temiz olduundan emin olduunuz bir rt koyun ve salk birimine tedavi iin gtrn. Yolda bir torbaya buz koyun ve rt zerinden aralklarla souk uygulamaya devam edin. Asla souk uygulamadan, yanar yanmaz olduu gibi hastaneye gtrmeyin, nk hemen soutmazsanz dokulardaki s enerjisi dokular yakmaya devam eder ve hasar artar. *Kimyevi madde yanklarnda yank blgesini bol su ile ykayarak maddeyi blgeden uzaklatrn.