1.

AKTIVNI KOMPENZATORI

Ovo su principijelno razliiti tipovi ureaja od naprijed navedenih. Naime, za razliku od navedenih ureaja koji koriste pasivne elemente (prigunice i kondenzatore), aktivni ureaji koriste izvor istosmjernog napona i naponske invertore, pri emu se upravlja faza i amplituda invertora. Najee se analiziraju i koriste dva tipa ovakvih ureaja: STATCOM (statiki sinhroni kompenzator) i UPFC (unificirani kontroler snage). STATCOM je statiki sinhroni kompenzator koji se spaja paralelno u sistem a koristi se za upravljanje toka snage u sistemu i poveanje stabilnosti sistema. STATCOM regulie napon mree upravljanjem reaktivne snage koja se ubacuje ili uzima iz sistema. Kada je napon mree nii od nominalnog STATCOM generie reaktivnu snagu (ponaa se kao kapacitivni potroa), a u sluaju kada je napon mree vii od nominalnog STATCOM troi reaktivnu snagu (ponaa se kao induktivni potroa). Princip rada STATCOM-a se moe najjednostavnije objasniti tako da se na slici 1. kao izvor sa U2 spoji naponski invertor tako da je elektrina ema kao na slici 6.

Slika 6. Elektrina ema STATCOM-a Na osnovu jednaina (1) i (2), ako se ugao izmeu napona U1 i U2 odrava na nuli (=0), tada vrijedi:

P = 0;

Q=

U 2 (U 1 U 2 ) x

(3)

Ako se regulie U2 tako da je U2 < U1 , tada je Q>0 i STATCOM ima induktivni karakter tereta, a u sluaju da je U2 > U1 , tada je Q < 0 i STATCOM ima kapacitivni karakter tereta. Obino ugao izmeu napona U1 i U2 nije nula nego se regulie na nekoj vrijednosti tako da se pokriju gubici u pretvarau. Ovdje se moe napomenuti da se kao izvor istosmjernog napona moe koristiti kondenzatorska baterija (u sistemu je samo reaktivna energija), a naponski invertor moe biti izveden sa irinsko-impulsnom modulacijom ili vienivovski i slino. UPFC, odnosno unificirani kontroler snage je najsloeniji ureaj FACTS sistema. U osnovi to je sklop koji sadri i paraleno i serijski spojene statike pretvarae, pri emu su oba pretvaraa spojeni na isti istosmjerni meukrug, kao na slici 7.

Slika 7. Jednopolna ema i vektorski dijagram napona i struja UPFC-a Dio UPFC-a sa prvim naponskim invertorom VSC1 ima mogunost kontrole reaktivne snage u sistemu kao i STATCOM, dok drugi dio sa naponskim invertorom VSC2 moe da kontrolie napon V2 i na taj nain da upravlja tok aktivne snade u sistemu kako je dato na slici 8.

Slika 8. Tok aktivne snage bez i sa serijskim dijelom UPFC-a u sistemu U skuaju upravljanja toka aktivne snage, aktivna snaga se prenosi preko paralelno spojenog dijela (STATCOM) i preko istosmjernog meukruga u serijski spojeni dio UPFC-a.