13.01.

2012
1
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Para Ynetimi ve Parann Zaman Deeri
TOBB ET
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Para Ynetimi ve Parann Zaman Deeri
Faiz: Parann maliyeti
Ekonomik Edeerlik
Faiz Formlleri
zel Edeerlik Hesaplamalar
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Parann Zaman Deeri
Parann zaman deeri vardr, nk para zaman
ierisinde daha fazla para kazandrabilir
(kazanma gc).
Parann zaman deeri faiz oran cinsinden
llr.
Faiz parann maliyetidir. Bor alan iin maliyet,
bor veren iin ise kazantr.
13.01.2012
2
Satn alma gc: Bir dvizin deerinin 1 birim
para ile alnabilecek mal cinsinden ifadesidir.
Bugnk 1 TL gelecekteki 1 TLden daha
deerlidir nk bugnk parann faiz getirisi
olabilir.
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Parann Zaman Deeri
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Geri deme Planlar
Yl Sonu Bor demeler
Plan 1 Plan 2
Yl 0 $20,000.00 $200.00 $200.00
Yl 1 5,141.85 0
Yl 2 5,141.85 0
Yl 3 5,141.85 0
Yl 4 5,141.85 0
Yl 5 5,141.85 30,772.48
P = $20,000, A = $5,141.85, F = $30,772.48, i=%9
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Nakit Ak (Cash Flow) Diyagram
13.01.2012
3
Dnem Sonuna Toplama
END 320
Mhendislik Ekonomisi
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Faiz Hesaplama Yntemleri
Basit faiz: sadece balangtaki ana paraya faiz
uygulanmas
Birleik faiz: balangtaki ana paraya ve nceki
denmemi birikimli faize faiz uygulanmas
Yl
Sonu
Balang
Bakiye
Faiz Sonu
Bakiye
0 $1,000
1 $1,000 $80 $1,080
2 $1,080 $80 $1,160
3 $1,160 $80 $1,240
Yl Balang
Bakiye
Biriken
Faiz
Yl Sonu
Bakiye
0 $1,000
1 $1,000 $80 $1,080
2 $1,080 $86.40 $1,166.40
3 $1,166.40 $93.31 $1,259.71
Basit Faiz Forml
( )
= Balangtaki anapara
= basit faiz oran
= faiz periyodu says
= N periyot sonundaki toplam biriken para
F P iP N
P
i
N
F
= +
$1, 000 (0.10)($1, 000)(3)
$1, 300
F = +
=
END 320
Mhendislik Ekonomisi
13.01.2012
4
Bilekelendirme lemi
$1,000
$1,100
$1,100
$1,210
$1,210
$1,331
0
1
2
3
END 320
Mhendislik Ekonomisi
0
$1,000
$1,331
1 2
3
3
$1, 000(1 0.10)
$1, 331
F = +
=
Nakit Ak Diyagram
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Bileke Faiz Forml
1
2
2 1
0:
1: (1 )
2: (1 ) (1 )
: (1 )
N
n P
n F P i
n F F i P i
n N F P i
=
= = +
= = + = +
= = +
.
END 320
Mhendislik Ekonomisi
13.01.2012
5
Baz Temel Kanunlar
2
F m a
V i R
E m c
=
=
=
Mhendislik Ekonomisinin Temel Kanunu
(1 )
N
F P i = +
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Bileke faiz
The greatest mathematical discovery
of all time,
Albert Einstein
END 320
Mhendislik Ekonomisi
rnek Problem
Problem
%10 faiz veren bir yatrm hesabna u anda
$100 (n = 0) ve bundan iki sene sonra da $200
(n = 2) yatrrsanz 10 senenin sonunda toplam
ne kadar paranz olur?
END 320
Mhendislik Ekonomisi
13.01.2012
6
zm
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
$100
$200
F
10
8
$100(1 0.10) $100(2.59) $259
$200(1 0.10) $200(2.14) $429
$259 $429 $688 F
+ = =
+ = =
= + =
END 320
Mhendislik Ekonomisi
rnek problem
Problem
4 yllk bir srete gerekleen aadaki nakit
akn ele alalm. Eer faiz oran %10 ise 4 yln
sonundaki edeer miktar ne kadar olacaktr?
$1,000
$1,500
$1,210
0 1
2 3
4
?
$1,000
END 320
Mhendislik Ekonomisi
$1,000
$1,500
$1,210
0 1
2
3
4
?
$1,000
$1,100
$2,100 $2,310
-$1,210
$1,100
$1,210
+ $1,500
$2,710
$2,981
$1,000
END 320
Mhendislik Ekonomisi
13.01.2012
7
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Ekonomik Edeerlik
Ekonomik edeerlik, iki nakit aknn ayn ekonomik etkiye
sahip olmas ve bu yzden birbiriyle deitirilebilmesidir.
Nakit akndaki miktarlar ve zamanlar farkl olmasn ramen,
uygun bir faiz oran iki nakit akn birbirine eit yapar.
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Ekonomik Edeerlik
Eer P kadar para imdi N
dnem iin i faizinden
yatrlrsa, N dnem sonra F
kadar para elimize
geecektir.
N dnem sonraki F kadar
para imdiki P kadar paraya
edeer olmaktadr. Para
kazanma gcmz i faiz
oran ile llmektedir.
N
F
P
0
N
i P F ) 1 ( + =
N
i F P

+ = ) 1 (
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Ekonomik Edeerlik
Geri demeler
Plan 1 Plan 2 Plan 3
Yl 1 $5,141.85 0 $1,800.00
Yl 2 5,141.85 0 1,800.00
Yl 3 5,141.85 0 1,800.00
Yl 4 5,141.85 0 1,800.00
Yl 5 5,141.85 $30,772.48 21,800.00
Toplam deme $25,709.25 $30,772.48 $29,000.00
Toplam denen faiz $5,709.25 $10,772.48 $9,000.00
20,000 YTL Banka Kredisi deme Planlar
13.01.2012
8
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Ekonomik Edeerlik
rnek (4.3): Size bugn iin P dolar deme
veya 5 yl sonunda $3000 deme alternatifleri
sunulmu olsun. u anda paraya ihtiyacnz
olmad iin size verilen P dolar %8 yllk faizle
bankaya yatrmaya karar vermi olun. Hangi P
miktar sizin iin bu iki alternatif deme plann
edeer yapacaktr?
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Ekonomik Edeerlik
END 320
Mhendislik Ekonomisi
ki Nakit Aknn Edeerlii
Prensip 1: Parann deerini hesaplayacanz zaman
sein. Eer bugn seerseniz bugnk deeri
(present worth) hesaplam olursunuz, gelecekte bir
zaman seerseniz gelecekteki deeri (future worth)
hesaplarsnz.
Prensip 2: Edeerlilik seilen faiz oranna baldr.
Prensip 3: Edeeri hesaplarken birden fazla demeyi
tek bir demeye dntrmemiz gerekebilir.
Prensip 4: Karlatrlan nakit aklarnn birbirine
edeer olmas seilen zamana ya da kimin asndan
bakarak deerlendirme yapldna bal deildir.
13.01.2012
9
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Edeer Nakit Aklar Herhangi Bir Zaman
Noktasnda Edeerdir
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Nakit Ak Trleri
Tek nakit ak
E (uniform/equal)
deme serisi
Dorusal artml
(Linear Gradient) seri
Geometrik artml seri
Dzensiz demeli seri
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Tek Nakit kl Forml
Tek deme, bileik faiz,
gelecek deer
Verilen:
stenen:
Compound factor
P
F
N
0
F P i
F P F P i N
N
= +
=
( )
( / , , )
1
i
N
P
=
=
=
10%
8
000
years
$2,
F
F P
= +
=
=
$2, ( . )
$2, ( / , )
$4, .
000 1 010
000 10%,8
28718
8
Appendixdeki tablolar
formller yerine
kullanlabilir!!!
13.01.2012
10
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Tek Nakit Girili Forml
Tek deme, bileik faiz,
imdiki (bugnk) deer
Verilen:
stenen:
Discount factor
P
F
N
0
P F i
P F P F i N
N
= +
=

( )
( / , , )
1
i
N
F
=
=
=
12%
5
000
years
$1,
P
P F
= +
=
=

$1, ( . )
$1, ( / , )
$567.40
000 1 012
000 12%,5
5
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Tek Nakit Forml
rnek (4.9): imdi $10 aldnz bir hisse senedini 5 yl sonra
$20dan satm olun. Bu durumda ortalama yllk geri dn oran
nedir?
zm:
Formlde deneme-yanlma yaparak deerin bulunmas (uzun ve
verimsiz bir yntem)
Faiz arpmlar tablosunu kullanarak (yaklak deerin) bulunmas (tam
say olmayan faiz oranlar ve N iin zor)
Finansal fonksiyonlar zen hesap makinesi yada Excel gibi
programlarn kullanlmas
F=P(1+i)
N
20 = 10(1+i)
5
i=%14.87
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Tek Nakit Forml
rnek (4.10): XYZ firmasnn 100 adet hisse senedini
$60/hisse fiyattan alm olalm. Planmz hisse senedinin
deeri iki katna ktnda elimizden karmaktr. Hisse
fiyatnn ylda %20 artacan tahmin edildiinde, hisseyi
satmak iin ka yl beklememiz gerekir?
F=P(1+i)
N
= P(F/P, i,N)
12,000 = 6,000 (1+0.20)
N
log 2 = N . log 1.2
N=3.80 veya yaklak 4 yl
Veya
Excel => NPER (0.2, 0, -6000, 12000)
=> Dnem_Says(0,2; 0; -6000; 12000)
13.01.2012
11
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Dzensiz deme serisi
rnek (4.11): Aada belirtilen 4 yllk
harcamalar karlamak iin ne kadar para
bankaya yatrlmaldr (faiz oran %10)?
Yl 1: Mteri hizmetleri iin bilgisayar ve yazlmlar
iin $25,000
Yl 2: Mevcut sistemi ykseltmek iin $3000
Yl 3: Harcama yok
Yl 4: Yazlm ykseltmeler iin $5,000
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Dzensiz deme serisi: rnek
P P F
P P F
P P F
P P P P
1
2
4
1 2 4
000 10%,1
000 10%,2
000 10%,4
622
=
=
=
= + +
=
$25, ( / , )
$3, ( / , )
$5, ( / , )
$28,
rnek Problem
0 1 2 3 4 5
$100
$80
$120
$150
$200
$100
0 1 2 3 4 5
V
=
3. Periyodun sonudaki edeer miktar %10 faiz durumunda bulunuz.
END 320
Mhendislik Ekonomisi
13.01.2012
12
0 1 2 3 4 5
$100
$80
$120
$150
$200
$100
V
zm
END 320
Mhendislik Ekonomisi
0 1 2 3 4 5
$100
$80
$120
$150
$200
$100
V
3 2
100(1 0.10) $80(1 0.10) $120(1 0.10) $150
$511.90
+ + + + + +
=
1 2
$200(1 0.10) $100(1 0.10)
$264.46

+ + +
=
3
$511.90 $264.46
$776.36
V = +
=
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri
0 1 2
N
0
1 2 N
A A A
F
P
0 N
END 320
Mhendislik Ekonomisi
13.01.2012
13
Gelecek Edeer Karln (F) Bulunmas
0 1 2
N
0
1 2 N
A A A
F
A(1+i)
N-1
A(1+i)
N-2
1 2
(1 ) 1
(1 ) (1 )
N
N N
i
F A i A i A A
i

( +
= + + + + + =
(

A
END 320
Mhendislik Ekonomisi
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Bileik deer faktr
A, i ve N verilince Fi bulmak: N dnem
boyunca %i kazandran dnemsel demelerin
(A) gelecekteki deeri, F.
Bileik deer faktr: (F/A, i, N)
rnek (4.13): 10 yl boyunca her yl sonunda
banka hesabnza $3000 yatrm olun. %10 faiz
oranndan hesabnzn 10 yl sonraki deeri ne
olur?
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Bileik deer faktr
F A
i
i
A F A i N
N
=
+
=
( )
( / , , )
1 1
rnek 4.13:
Verilen: A = $3,000, N = 10 yl ve i = %10
stenen: F
zm: F = $3,000(F/A,%10,10) = $47,812.2
0 1 2 3
N
F
A
13.01.2012
14
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Birikim Hesab (Sinking
Fund)
F, i ve N verildiinde Ann hesaplamas: Birikecek para
(F), ne kadar zamanda (N) birikmesi gerektii ve faiz oran (i)
verilince dnemsel deme (A) miktarn bulmak.
Bu tr hesaplamalar genellikle sabit deerlerin/varlklarn
(fixed assets) yenilenmesi iin her dnem bir hesaba sabit
para yatrmas ile ilgili hesaplardr.
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Birikim Hesab (Sinking
Fund)
rnek (3.15): Bir baba ocuuna 5 yl sonra $5,000
sahip olma hedefine ulamas iin imdi $500 vermitir.
ocuk ise, yar-zamanl bir ite alarak her yl sonunda
hesaba ilave olarak sabit bir miktar yatrmtr. Eer yllk
faiz %10 ise, ocuun her yl yatrd para miktar ne
kadardr?
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Birikim Hesab (Sinking
Fund)
rnek 4.15:
Verilen: F = $5,000, N = 5 yl ve i = 10%
stenen: A
zm: F=500( F/P, %10, 5)= 805.25
A = $5,000-805.25(A/F,%10,5) = $687.1
0 1 2 3
N
F
A
A F
i
i
F A F i N
N
=
+
=
( )
( / , , )
1 1
13.01.2012
15
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri
demeler yln sonunda deil de banda
yaplrsa ne olur?
rnek 3.16deki demelerin yln banda
olduunu kabul edersek, 10. yl sonunda hesap
bakiyesi ne olur?
Alternatif Yatrm Plan
END 320
Mhendislik Ekonomisi
zm:
Yatrmc A:
Yatrmc B:
Yatrmc C:
Balance at the end of 10 years
65
$33,845
$2, 000( / , 9.38%,10)(1.0938) ( / , 9.38%, 31)
$545, 216
F F A F P =
=

_
END 320
Mhendislik Ekonomisiv
65
$820,620
$2, 000( / , 9.38%, 41) (1.0938)
$897, 594
F F P =
=
_
/A,
65
$322,159
$2, 000( / , 9.38%, 31) (1.0938)
$352, 377
F F P =
=
_
A /A,
13.01.2012
16
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Sermaye geri kazanm
(capital recovery)
Sermaye/zkaynak geri kazanm veya dnemsel deme
(capital recovery factor, CRF veya Annuity factor)
hesaplamalar
P, i ve N verildiinde Ann hesaplamas: Alnan kredi veya
yatrm(P), ne kadar zamanda (N) geri denmesi gerektii ve
faiz oran (i) verilince dnemsel deme (A) miktarn bulmak.
Ev ve araba kredi geri deme hesaplar bunun tipik
rneklerindendir.
A P
i i
i
P A P i N
N
N
=
+
+
=
( )
( )
( / , , )
1
1 1
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Sermaye geri kazanm
(capital recovery)
rnek (3.17): BioGen, biyoteknoloji alannda
alan kk lekli bir firmadr. Firma,
laboratuar donanm almak amacyla $250,000
kredi almtr. Kredi yllk %8 faiz ve 6 yl eit
demeli eklindedir. Her yl denmesi gereken
kredi taksit miktarn nedir?
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Sermaye geri kazanm
(capital recovery)
rnek 3.17:
Verilen: P = $250,000, N = 6 yl, i = %8
stenen: A
zm: A = $250,000 (A/P,%8,6) = $54,075
1 2 3
N
P
A
0
A P
i i
i
P A P i N
N
N
=
+
+
=
( )
( )
( / , , )
1
1 1
13.01.2012
17
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Sermaye geri kazanm
(capital recovery)
rnek 3.17daki kredinin geri demelerini 1. yl
sonunda deil de 2. yln sonunda balasalar ve
yine 6 eit deme yapsalar, bankann ayn
miktar kar elde edebilmesi iin aylk demelerin
ka dolar olmas gerekir?
Ertelenmi Geri deme
END 320
Mhendislik Ekonomisi
2-Adml Prosedr
' $250, 000( / , 8%,1)
$270, 000
' $270, 000( / , 8%, 6)
$58, 401
P F P
A A P
=
=
=
=
END 320
Mhendislik Ekonomisi
13.01.2012
18
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Bugnk deer faktr
N periyodu boyunca yaplan A eit demelerinin
i faiz oranna gre bugnk deeri, P, nedir?
P A
i
i i
A P A i N
N
N
=
+
+
=
( )
( )
( / , , )
1 1
1
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Bugnk deer faktr
rnek (4.18): 9 yl boyunca ylda $32,639 veya
imdi $140,000 toplu deme eklinde iki
alternatiften, yllk banka faizinin %10 olduu
durumda hangisini seersiniz?
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Bugnk deer faktr
rnek 4.18:
Verilen: A = $32,639, N = 9 yl ve i = %10
stenen: P
zm: P = $32,639(P/A,%10, 9) = $187,968 > 140,000
toplu para tercih edilmez
1 2 3
N
P
A
0
P A
i
i i
A P A i N
N
N
=
+
+
=
( )
( )
( / , , )
1 1
1
13.01.2012
19
END 320
Mhendislik Ekonomisi
Eit demeli Seri Bugnk deer faktr
Hem eit demeler hem de gelecekte bir deme
olsa (composite series) bugnk deeri nasl
hesaplardnz?
END 320
Mhendislik Ekonomisi
zet - Faktrler Tablosu
Bulunacak Verilen Faktr Sembol Ad
P F (1+i)-n (P/F, i,n)
Single Payment Present Worth
Factor (SPPWF), Discount Factor
F P (1+i)n (F/P, i,n)
Single Payment Future Worth
Factor (SPFWF), CompoundFactor
P A [(1+i)n - 1] / [i (1+i)n] (P/A, i,n)
UniformSeries Present Worth
Factor (USPWF)
A P [i (1+i)n]/[(1+i)n - 1] (A/P, i,n) Capital Recovery Factor (CRF)
F A [(1+i)n - 1] / i (P/A, i,n)
UniformSeries Future Worth
Factor (USFWF)
A F i / [(1+i)n - 1] (A/F, i,n) Sinking Fund factor (SFF)