Ilam Pokrajina Ilam

Glavni grad Broj okruga Ukupna povrina Stanovnitvo (2006) Gustina naseljenosti Vremenska zona Jezik Ilam 7 20.133 km2 545.787 39/km2 IRST (UTC+03:30) Persijski, lori, kurdski

Opti podaci
Pokrajina Ilam, nazvana prema drevnom Elamu, nalazi se na zapadu Irana. Granii se sa pokrajinama Huzestan na jugu, Lorestan na istoku i Kermanah na severu, a na zapadu, u duini od 425 kilometara, sa Irakom. Ilam ima povrinu od 20.133 km, a prema popisu stanovnitva iz 2006. godine u toj pokrajini je ivelo 548.787 stanovnika. Sedite pokrajine je u istoimenom gradu Ilamu. U geolokom pogledu, pokrajina Ilam zanimljiva je po dva skoro paralelna geoloka nabora na severozapadu i jugoistoku pokrajine koji potiu iz mezozoika i kenozoika. Planinski delovi na severu i severoistoku su hladni sa dugakim zimama, dok se u zapadnim i jugozapadnim delovima nalaze prostrane nizije. Najvanije visije pokrajine Ilam su 3062 m) i Dinar (sa visinom od 1995 metara). Na severoistoku pokrajine
Planina Galagizan

1 2 4 3 5 6 7

Okruzi pokrajine Ilam 1. Ejvan 2. Ilam 3. ivah-va ardavol 4. Daref aht 5. Tangestan 6. Abdanan 7. Dehloran

ima nekih manjih ravnica kao to su Halilan, rivan i Ilam, dok se na severozapadnom i zapadnom delu nalaze velike ravnice sa toplom klimom, kao to su Dehloran i Data Abas, koji se na istoku spajaju sa kuzestanskom ravnicom. Pokrajina Ilam spada u toplije regije Irana, meutim, usled dejstva razliitih meteorolokih uticaja neretko se deava da u razliitim delovima pokrajine istovremeno vladaju tri razliita godinja doba. Pokrajina Ilam danas je naseljena pripadnicima razliitih nomadskih plemena iji je raznoliki obiaji i tradicije ine arenolikom i privlanom. Veina stanovnika junog dela pokrajine (Abdanan, Dare ahr, Badre, Dehloran i Mehran) su Kurdi koji govore kurdskim jezikom, ali postoje i neka plemena

Ilam

Zatieno podruje Manet Gelarang

Jezero Sejmare

Lora koja naseljavaju june i istone delove pokrajine. Sever je uglavnom naseljen kurdskim plemenima. Meu kulturno-istorijskim spomenicima pokrajine Ilam izdvajaju se svetilita posveena potomcima imama iz Poslanikove porodice koja su predmet potovanja i hodoaa itelja ove, ali i drugih pokrajina Irana, kao i znaajna mesta religijskog turizma. U pokrajini se nalaze ostaci desetak zoroastrijanskih hramova vatre, zatim veliki broj zamkova, utvrenja i dvoraca iz paranske, sasanidske i kadarske epohe, kao i znaajan broj drevnih mostova i peina.

naseljavalo pleme Guti, koje je neto kasnije potisnulo pleme Kasi sa Kavkaza. Verodostojni istorijski podaci svedoe da je teritorija Ilama u to doba bila jedna od znaajnijih oblasti drevnog Elamitskog carstva. I kasnije, u doba Sasanida, ova pokrajina
Reljef ena sa ribljim repom koja dri zmije

predstavljala je region od znaaja, o emu svedoe i brojni istorijski spomenici. Od kasnog 11. do 13. veka ovim krajevima su vladala kurdska plemena. Podelom zemlje iz 1930. godine, Ilam je postao deo pokrajine Kermanah. Meutim, zbog granice sa Irakom i vanosti u politikoj situaciji, Ilam je postao zasebna pokrajina. Iako je oduvek bio plemenska pokrajina, ta se situacija drastino promenila u poslednjih nekoliko godina, posebno rasturanjem plemena.

Protoelamitsko pismo

Grad Ilam
Glavni grad pokrajine Ilam smeten je na obroncima planine Kabir Kuh, na visini od preko 1300 metara, oko 40 km od granice s Irakom, odnosno priblino 500 km vazdunim putem od glavnog grada Teherana. Veina stanovnitva grada su Kurdi i Persijanci koji govore ilamskim narejem persijskog jezika.

Istorija i kultura
Arheoloka otkria ukazu. ju da je negde oko 4.000 godina p.n.e. ovo podruje

Ilam

Mapa grada Ilama

Trg Revolucije

Ilamski bazar

Prema popisu stanovnitva iz 2006. godine u Ilamu je ivelo 155.289 ljudi. U gradu postoji tri univerziteta Univerzitet medicinskih nauka, Univerzitet grada Ilama Islamski slobodni univerzitet. Usled ubrzanog doseljavanja stanovnitva, grad je pored svoje tradicionalne arhitekture dobio i nove moderne etvrti. U najpoznatije graevine tradicionalne arhitekture ubrajaju se Guver-

Biblioteka ajatolaha Hajdarija

Guvernerov zamak

nerov zamak, Mirgolam zamak i dvorac Falahaty za koje je karakteristino unutranje dvorite sa jezercetom okrueno stambenim blokovima.

Guvernerov zamak iz kadarskog perioda nalazi se na brdu oga Mirag na povrini od 2500 kvadratnih metara. U njegovoj izgradnji koriene su cigle, gips i mermer, a Organizacija za kulturno naslee Irana skoro ga je renovirala.

Svetite imamskog potomka, Sejeda Salaha

Damija Gospodara vremena u Ilamu

Ovo svetilite se nalazi u junom delu Abdanana, u blizini reke urab, na vrhu

Ilam
Sadanja zgrada mauzoleja podignuta je 1983. godine i zauzima povrinu od 1000 m2. Svetilite je veoma potovano meu iteljima Ilama koji ovde svrate na hodoae na putu za Kerbelu.

Svetilite Pir Muhameda

Ovo svetilite se nalazi u selu Gonbad, a u njemu poiva Sejed Muhamed Abed, potomak imama Muse Kazema, koji je tu naselio u vreme vladavine abasidskog halife Mutavakila u 9. veku. Staro zdanje iz 19. veka podigao je vladar Lorestana, koji je za ukraavanje kupole i dva minareta naruSvetilite Pir Muhameda

Svetilite Sejeda Salaha

brda sa koga se vidi drevni zamak. Na samom svetilitu ne postoji nikakav natpis, ali se pretpostavlja da je Sejed Salahudin Muhamed koji je u njemu sahranjen bio sin imama Muse Kazema, sedmog istog potomka Boijeg poslanika Muhameda. Svetilite je karakteristino po kupoli koja se smatra jedinstvenom u islamskoj arhitekturi.

vreme mongolske vlasti podignut mali spomenik, koji je obnovljen u vreme Kadara, da bi bio potpuno renoviran posle Islamske revolucije. Na istom mestu su sahranjeni i borci pali u ratu protiv Iraka.

Svetilite Ali Saleha

Ali Saleh je bio sin etvrtog iitskog imama, Zejn ul-Abidina. Ubijen je u Saleh Abadu, gde mu je u
Svetilite Ali Saleha

Ilam

Svetilite Sejeda Hasana

io plave keramike ploice iz Isfahana.

Svetilite Sejeda Hasana

Svetilite posveeno imamaskom potomku Sejedu Hasanu nalazi se u ravniarskom kraju u blizini Mehrana. Prvobitna zgrada potie iz kadarske epohe. Sastoji se iz kupole i dva debela i kratka minareta na ulazu. Po natpisima na zgradi vidi se da je Sejed Hasan bio potomak imama Muse Kazema.

Svetilite imamskog potomka Abasa

Na tri kilometra od glavnog puta u okrugu irvan i ardaval nalazi se svetilite posveeno Abasu, potomku imama Zejnu-ul Abidina. U samom svetilitu ne postoje nikakvi natpisi, ali postoje dokazi da je u njemu sahranjen potomak etvrtog Poslanikovog naslednika, imama
Svetilite imamskog potomka Abasa

Sedada, ili Zejn-ul Abidina. Oko svetilita se nalazi groblje iz islamskog perioda ije neke nadgrobne ploe datiraju iz 18. veka. Svetilite je poznato mesto hodoaa i predmet velikog potovanja meu stanovnicima pokrajine. Pored ovih, u pokrajini se nalaze brojna druga svetilita, kao to je svetilite na granici sa Irakom, posveeno Ibrahimu Katalu, koji je bio potomak Muhameda Hanefije, sina imama Alija; zatim svetilite

Ilam
kojoj je nekada davno, u jednom od jezera, iveo nilski konj. Metani okolnih sela nikada ranije nisu videli takvu ivotinju, pa su mu dali ime crna krava zbog tamne boje koe.

Izvor katrana (Zmajeva krv)

Interesantan fenomen u zatienoj prirodnoj oblasti Abgarm, blizu grada Dehlorana, jeste izvor tenog katrana. Iranci ovaj

Antropoloki muzej, Guvernerov zamak

Dolina jorgovana

hadi Bahtijara u avaru iz safavidskog perioda, svetilite Sejeda Abdulaha i hadi Hazera, oba u okrugu Ivan, za koje se pretpostavlja da su u ovu oblast doli zajedno kako bi propovedali islamsku religiju; svetilite Sejeda Nasrudina u okrugu Dehloan za koga metani veruju da je bio potomak sedmog imama asne Poslanikove porodice; svetilite Pir Huseina u okrugu irvan i ardaval, Sejed Ibrahima i njegove sestre Bibi Zejneb u selu Bardi u okrugu Dehloran, koji je bio sin petog Poslanikovog naslednika, imama Bakera, svetilite

Sejeda Akbara u okrugu Dehloran, oteeno u iransko-irakom ratu, u kome poiva sin imama Muse Kazema koji je sa preasnom Fatimom Masumom poao u Horasan da obie imama Rezu, razboleo se i umro na ovom mestu. Tu je i svetilite posveeno Dabiru, potomku Dabira ibn Abdulaha Ensarija, slavnog Poslanikovog druga.

Izvor katrana

Blizanaka jezera (Crna krava)

Ova dva jezera nalaze se na obroncima planine Kabir Kuh, 180 km juno od Ilama. Skoro su identine veliine i okruglog oblika sa prenikom od oko 30 m. Napajaju se vodom iz podzemnih izvora, a meusobno su povezana uskim kanalom. Voda je veoma bistra, pa se kroz nju mogu videti raznobojne ribe na velikoj dubini. Naziv crna krava dobila su prema lokalnoj legendi po
Blizanaka jezera

katran ve 3000 godina koriste za impregnaciju brodova i krovova. U svom delu Istorija Justinijanovih ratova, Prokopije iz Cezareje navodi da su persijski ratni brodovi koristili katran kao vatrene bombe i ispaljivali ga na neprijateljske brodove. Izvor prenika oko 9 metara ispunjen je vrelom vodom pomeanom sa tenim katranom. Oko izvora podignuta je ograda kako mu ivotinje ne bi prilazile i upadale unutra. Prema narodnom mitu, ovaj izvor je krv zmaja koga je ubio iranski junak Esfandijar.

Peine
Peina Zinehgan je jedna od vanih turistikih atrakcija pokrajine. Nalazi se 52 kilometara od Mehrana, bogata je peinskim nakitom i vodom. Zbog velike temperaturne razlike izmeu njene spoljanjosti i unutranjosti, esto je nazivaju i rajskom peinom. Kofa peina iz trogloditskog perioda, severoistono od Dehlorana, stanite je hiljade slepih mieva,

Ilam

Peina Zinehgan

Panorama Dare ahra

Peina Kofa

tavan u napadima Arapa i Asiraca. Drevni vladari ovih oblasti bili su Elamiti koji su podigli nekoliko vanih graevina, meu kojima i Dare ahr, prvi grad koji su napali i unitili Asirci. U dolini Simare nalaze se ostaci spomenika iz sasanidske epohe, to potvr-

uje injenicu da je Dare ahr i u sasanidskom i paranskom razdoblju bio prosperitetan grad. U ruevinama Dare ahra iz sasanidske ere mogu se videti ostaci krstova, lukova, tavanica, kupolastih tavanica, aleja i prolaza u ijoj gradnji je uglavnom korien ljunak i gips. Kovanice otkrivene na ovim lokalitetima pripadaju

iji izmet, koji se taloio hiljadama godina na podu peine, zemljoradnici danas koriste kao prirodno ubrivo. Ova peina je zatiena kao nacionalni spomenik. Na 35 kilometara od Ilama, na visinama Sivana, na putu za Dare ahr, nalazi se peina Konatarike. U njoj se nalaze stotine stubova, nekoliko hodnika i komora, izvori i raskona kreacija stalaktita i stalagmita. Unutar peine je veoma hladno i nema znakova ivota. Neke od komora su visoke i do 12 metara i kroz njih prolaze prijatne vazdune struje. Unutar peine nalazi se jezerce.

Ruevine sasanidskog utvrenja Most Gavmian

Dare ahr
Dare ahr jedan je od vanih drevnih gradova pokrajine Ilam. Nalazi se na severoistoku Ilama, 840 km od Teherana, u irokoj ravnici sa plodnom zemljom. Grad je tokom svoje burne istorije doiveo mnoge uspone i padove, i bio uni-

Ilam
men, prepoznatljive po kockastoj osnovi koja je pokrivena kupolom i etiri luka. Arhitektonski stil kupola na ovim graevinama kasnije e uticati na stil damijskoh kupola. Hram vatre u Dare ahru spada u bolje ouvane. Ostaci svoda irine i Ferhada iz sasanidske ere u okrugu Ivan, odnosi se na dvoje ljubavnika koji su iveli u vreme sasanidskog vladara Hosra II (591628). Temelj spomenika koji je otkriven 2000. godine je kameni svod kvadratne osnove koji se zbog postojanja jedne poluukopane komore naziva svod. U usmenom predanju stoji da je, svod, ili ardak, kako ga nazivaju metrani, podigao Ferhad kao mesto odmora svoje voljene irin.

Ostaci utvrenja ejh Makan

Husrevu III i njegovim naslednicima. Na jugu Dare ahra, na poetku istoimenog kanjona na obroncima Kabir Kuha, nalazi se drevni most Gavmian sa tri luka postavljenim na razdaljini od 5,5 metara. Jugoistono od Dare ahra nalaze se ostaci utvrenja ejh Makan i vodenice iz kadarskog razdoblja.

pobunu protiv Husreva Parviza. Osim zamka, tu se nalaze ostaci rezervoara za vodu i stepenite. Zoroastrijanski hramovi ahar-taqi (etiri luka), u kojima se uvao veni plaZoroastrijanski hram

Klisura Bahrama obina

Na obroncima planine Kabir Kuh nalazi se klisura koja sadri ostatke zamka koji je sluio kao sklonite Bahrama obina, sasanidskog generala koji je digao
Klisura Bahrama obina

Bahram obin
Bahram VI obin (vladao 590591) bio je jedan od najveih persijskih heroja, uticajni vojskovoa, koji je uzurpirao vlast legitimnom caru Husrevu II. Nemoan da se odri na prestolu, jer je Husreva podrao vizantijski car Mavrikije, morao je da prebegne Turcima, nekada neprijateljima, kod kojih se naposletku uzdigao do najvieg dostojanstva. Prema predanju bio je otrovan.
Minijatura prikazuje borbu izmeu Husreva Parviza i Bahrama obina

Ilam
prehladu koji se zove tarhina, a pravi se od bulgura, jogurta, tumerika i aromatinog planinskog bilja. Ova meavima esto se dodaje u supe.

Tarhina

Iz stabala divljeg pistaa (atlaska mastika), u planinskom delu pokrajine, dobijaju se velike koliine terpentina (lokalno stanovnitvo ga zove saqez), koje se zbog antiseptinih svojstava i prijatnog mirisa koriste kao medicinski eliksir.

Ostaci svoda irine i Ferhada

Rukotvorine i suveniri
U pokrajini Ilam ive brojna plemena, pa su i suveniri povezani sa njihovim karakteristinim nainom ivota. Posebno se izdvajaju domai puter i planinski med sasusamom i orasima iz regiona Sorge i alam. Poznat je i narodni lek za
Stablo pistaa iz koga se dobija terpentin

Svetilite Babe Sejfudina

U unutranjosti svetilita nalaze se dva groba sa nadgrobnim ploama. U blizini mauzoleja je drvee staro nekoliko stotina godina.
Svetilite Babe Sejfudina

Od istog sastojka pravi se i lokalna vakaa guma. Od slatkia se izdvaja begol alva koja se dobija od surutke u prahu i urmi. Pored ovih specifinih proizvoda, mogu se kupiti i brojne rukotvorine od vune u obliku ilima, krpara ili garderobe.

Hoteli:
Hala Ilam Hotel 2 ahid Ajatolah Hejdari St., Ilam, Iran tel: +98-8413335563