http://hotfile.com/dl/133941386/8e6e858/EPSTEMOLOJ_.pps.

html

EPSTEME LOGOS
nsan doal olarak bilmek ister! Aristoteles

BLME BLM

BLGNN BLM YADA BLG FELSEFES

Empedokles
Anaksimenes

Anaksimandros

Thales

LK DOA FLOZOFLARININ LGSN BLEN ZNE DEL,BLGNN KONUSU OLAN NESNELER DNYASI EKMTR.BU YZDEN LK YUNAN FLOZOFLARI DOA FLOZOFLARI OLARAK ADLANDIRILIR.

Bilmek le nanmak Arasndaki Fark Nedir?

Bilinen bir eye inanlmaz!
RNEK;Ben u anda konuurken termometreye bakmam sonucu,oda scaklnn 28C derece olduunu nanlan bir ey ise bilinemez!

RNEK;Tanrnn bilgisine sahip deiliz,

Bilgisine sahip olmadmz iin onun varlna veya yokluuna ancak

biliyorum.

nanyorum.

nsan doas gerei bilmek

Niin biliyoruz?
ACABA BU KADAR EY NASIL BLYORUM?

isteyen bir varlktr,bu nedenle kendisini, evresini ve olup bitenleri alglar. Akl sahibi her insan ,bilme eyleminde bulunur.
PEK BU EYLEM NASIL GEREKLETRYORUZ?

Bilgi:Bilen(zne,subje)ile bilinen(nesne,obje )arasnda

kurulan ba sonucunda elde edilen rne bilgidenir

Bilgi,znenin nesneye dair yargsdr. rnein,ben bir zne olarak elmann krmz olduunu dnyorum. BLG Soranlara da Elma krmzdrdiyorum. AKTI te elma ile krmz kavramlar arasnda bir iliki kurdum.Kavramlar birbiriyle ilikilendiren bir ba vardr.Bu ba salayan unsura bilgi akt(edimi-eylemi) denir Elma krmz dr.
szck szck

nerme eki

Bilmek istediimiz her eye

alg,dnme,anlama,aklama
gibi bilgi aktlaryla(eylemleriyle)yneliriz. zne: Bilen,dnen varlk,subje,bilgide aktif olan taraf. Nesne: Bilen znenin bilmek iin yneldii ey.
Alg Akt: D dnyay alglamamz salar. Dnme Akt: Alg aktndan gelen bilgiler duyularn bilgisiyle snrlyken dnme akt hem bu bilgileri hem de saylar,kavramlar,geometrik ekillergibi soyut kavramlar bilmemize olanak salar. Anlama Akt: rnein Gzlerinden ok mutlu olduunu anlyorum cmlesinde olduu gibi gerekleen durumun neden olduunun kavranlmasn salar.

GNDELK BLG

TEKNK BLG

FELSEF BLG

BLG TRLER
SANAT BLGS

BLMSEL BLG

DNSEL BLG

BLG TRLER
1. Gndelik (Ampirik, Dzensiz) Bilgi:
Bunlar gnlk yaam kolaylatran bilgilerdir. Bu bilginin kayna duyu ve deneyimlerdir; geerlilii ve doruluu kiisel deneyime dayanr; belli bir yntemle elde edilmemitir; genel geerlilii yoktur; tesadflerle veya bakalarndan grmekle kazanlmtr. Subjektiftir. Deneyimler sonucu elde edilir. Genel geer deildir. Aklla deil sezgiyle temellendirilir. Sistemli deildir. -Yaam kolaylatrr.

Nane limon ay souk algnlna iyi gelir.

2.Dinsel Bilgi:

Suje ile obje arasndaki ban inan yoluyla kurulduu bilgidir.Yani varl inan araclyla kavrar. Eletiri ve deime kabul etmez. Ortaya koyduu retilerin,inanan kiiler tarafndan aynen kabuln ister ve bu nedenle phe kabul etmez,tereddtsz iman ve inanc gerektirir. Kural koyucudur. Burada ileriki konularda kullanacamz Tanrya ilikin

birka kavramdan bahsedelim.

TEZM(TANRICILIK)
Bir Tanr veya Tanrlarn

olduunu,onun veya onlarn

insani varlklarla herhangi bir ekilde dorudan veya dolayl olarak kiisel ilikiler iinde bulunduunu ileri sren grtr.Yani bu gr tek tanrc veya ok tanrc olabilir.Bu gr ; Deizm(Yaradanclk) Panteizm(Tmtanrclk)

Olmak zere birka balk altnda toplanabilir.

TEZM(TANRICILIK)

Deizm:Bu gre gre dnyadan ayr,akn dnyay yaratan bir Tanr vardr.Ancak bu yaratmdan sonra Tanr artk dnyaya mdahale etmemitir. Bu kuramn temelinde 17.yyda doa bilimlerinin muazzam geliimi yatar. Bu yzylda Galile,Kepler,Newton gibi doa bilginleri sayesinde bilim adamlar ve filozoflar doay artk bir defa yaratldktan sonra kendi kendine yeterli bir makine rnein tkr tkr ileyen bir saate benzeyen birey olarak grmeye baladlar.

Kepler

Galileo

Newton

DEZM

Evren tkr tkr ileyen bir makinedir.

DEZM
EVREN BR SAATSE TANRI BU SAAT YARATAN BR SAATDR.

O BU SAAT EN Y LKELERE GRE

YAPMI VE HAREKETE GERM, ONDAN SONRA ARTIK ONUN
Tanr da bu saati

LEYNE MDEHALE ETME

HTYACINI DUYMAMITIR

Panteizm(Tmtanrclk):Bu gre gre Tanr,Evrenden ayr veya ona akn bir ahs deildir;Ya evren btn bakmndan Tanrdr veya evrendeEtkide bulunan gler,kuvvetler Tanrnn kendisiniOluturur.Tanrhereydir,her yerdedir veya hereydedir. Bu gr slam dnyasnda Farabi, bn-i Sina Bat dnyasnda Spinoza, Hegel tarafndan savunulmutur.

Spinoza

Farabi

bn-iSina

PANTEZM

Tanr Evrendir,Evren de Tanrdr

Spinoza

Ateizm(Tanrtanmazclk): Tanrnn varolmadna, varolamayacana inanma ve bunu savunmadr. Ateist filozoflarn bu gr savunmalarnn eitli nedenleri ve gerekeleri vardr. Bunlar iinde de zellikle ahlaki gereke,yani evrende ktnn veya acnn varl en nemli gerekedir.

3.Teknik Bilgi
Teknik, doadaki nesneleri bir amaca ynelik olarak ara haline getirmektir. Tekniin amac insan hayatn kolaylatrmaktr. Tekniin geliimi ile bilimin geliimi arasnda sk bir ba vardr. Teknik bilgide sje obje ilikisi, bilim bilgisini de uygulayarak hayat kolaylatrmak amacyla kurulmaktadr. nsanlara yarar salar. nsann yaamn kolaylatrr. Ara gere yapmna ve kullanmna dayanr.

4.Sanat Bilgisi :

Sanat,gzeli arama ,bulma veya onu yaratma anlamna gelen bir etkinliktir. Doada var olan nesneleri estetik bir duygu uyandracak ekilde yorumlama ve hazza ulama abasdr.

Yaratc hayal gcne dayanr. Sanat sanatnn dnyasn ve onun gerekliini bize anlatr. Bu gerek hi phesiz bilim ve felsefede allagelen anlamda nesnel ve evrensel bir gereklik deildir.znel ve kiisel bir gerekliktir. Sanatnn amac bize bir ey bildirmek deil bir ey telkin etmek bizde bir duygu bir heyecan uyandrmaktr. Sanatta ama gzele ulamaktr. Sanat eseri biriciktir ve orjinaldir.

M M O D O E R D N E S A R N N A T M S M M

A N A T

5. Bilimsel Bilgi
Evreni, toplumu ve insan aratrma konusu yapan, bu aratrma konular zerinde gzleme, deneye ve akla dayanarak yntemli bir ekilde elde edilen dzenli bilgiye bilimsel bilgi denir. Alan ok genitir. Konularn neden-sonu ilikisine gre aratrr. Konusu ve yntemi bakmndan e ayrlr.

BLMSEL BLG TRLER

a. Formel Bilimler (deal Bilimler) Bunlar doada bulunmayan, duyularla alglanamayan, yalnzca dncede olan soyut objeleri konu alrlar. Matematik ve mantk formel bilimlerdir. Bu bilimlerin konular doada yoktur. Bu nedenle onlar deney yntemiyle incelemek mmkn deildir. Kullandklar yntem tmdengelim (dedksiyon) dir. b. Doa Bilimleri Doadaki olaylar konu alan fizik, kimya, jeoloji, astronomi ve biyoloji gibi bilimlerdir. Konularn deney ve gzlemle incelerler. Tmevarm (endksiyon) yntemini kullanarak yasalara ularlar. Temel zellii olgusal olulardr. Bu durum, yarglarn dorudan ya da dolayl gzlenebilen varlklardan kaynaklandn belirtir. Doa bilimlerinde determinizm (nedenselllik, yani ayn nedenler ayn koullarda ayn sonucu verir) anlay vardr. c. nsan Bilimleri Bu bilimler insanlar deiik ynleriyle ele alan bilim dallardr. Bunlara manevi bilimler de denir. Tarih, sosyoloji, psikoloji, antropoloji gibi bilimlerdir. Konular insann varl, yapp ettikleri, bilgisi ve iradesiyle meydana getirdii olaylardr. Kullandklar yntem anlama dr.

Bilimin zellikleri
Tmevarm yntemini kullanrlar.
Yasa ve genellemelere ulamaya alrlar. Evrenseldir. Nesneldir. Kesindir, dorulanabilme zellii vardr. Birikimli olarak ilerler. Akl ve mantk ilkelerini kullanr. Uygulanabilir. Deiebilme ve kendini yenileme zelliinesahiptir. Olgusaldr.

Felsefe Bilgisi
Felsefe deyimi Yunanca bilgelik sevgisi anlamna gelen Philosophia deyiminin arapalam eklidir.imdi kelimenin kk anlamnn iaret ettii gibi felsefe,bilginin (Yunancas episteme) ve bilgeliin (Yunancas sophia) kendisi ,ona sahip olma iddias deil,bilginin,ancak bundan daha zel olarak bilgeliin sevgisidir. Bilgelik ,bilgiden ok daha iddial ve zengin bir kavramdr.Bilgelik en basit ifadesiyle,kendisine sahip olana mutluluk ve kurtulu salayaca hayatna anlam ve deer kataca varsaylan anlaml ve deerli bilgidir.

BLGELK,SOKRATESN URUNDA LM GZE ALDII BLGDR.

Filozoflar ounlukla,bir kada boyal kalemleriyle geliigzel izgiler izip,yetikinlere bu nedir diyen ocuklara benzerler.
Wittgenstein

Felsefe yapmak kolay deildir.

Felsefe, dncenin merakl ve yaramaz ocuudur.

Neden felsefe kimilerine ba ars verir,kimilerinin kafasn kartrr,kimilerine de ykc ve tehlikeli gzkr?

Felsefe Bilgisinin zellikleri

Felsefe sorgulayc dnmenin eseridir(ELETRELDR) Felsefe,akl yrtmelerle gerekletirilen sistemli bir etkinliktir(MANTIKSALDIR) Felsefe varln geneline ilikin bir dnce etkinliidir(BTNCLDR) Felsefe retileri dorulanabilir yada yanllanabilir eyler deildir(ZNELDR) Felsefe birikimsel (kmlatif) bilgiler ortaya koyar(YIILMALIDIR) Felsefe insanln ortak sorunlarna aklamalar getirir(BTNCLDR)

Syf 42-43-44deki altrmalar yapalm

Bilgi Kuramnn Temel Kavramlar:

Gereklik
Bilincimizin dnda somut olarak varolandr.
DKKAT!
Bilgi felsefesinin ele ald epistemolojik doruluk kavram doru davranmak anlamndaki ahlaki doruluk kavramndan farkldr

Doruluk Sz konusu edilen varlkla o

varlk hakknda sylenenin uygunluudur. Ksaca: doruluk; geree uygun olmaktr.

DORULUK VE GEREKLK AYRIMI

Top yuvarlaktr.

DORULUK(HAKKAT)

GEREK(REALTE)

Doruluk insan zihniyle ilgili bir eydir. BU BR ELMADIR. gereklik

Eer gereklie dair yargmz gereklikle uyuuyorsa dorudur.

nsan zihninden bamsz olmasna ramen

Hakikat

ile

Gereklik

Arasndaki ba kuran insandr.

DORULUK LTLERMZ
UYGUNLUK TUTARLILIK DENEYE DAYANMA FAYDA SALAMA OLGULARA DAYANMA SEZGYE DAYANMA TANRIYA DAYANMA UZLAIM AIK SEKLK

DORULUK LTLERMZ
UYGUNLUK:Doruluk,bir iddiann nesnesine
uygun olmasdr.Deiik bilgi trleri,farkl doruluk ltne sahiptir.
Bilimin nermeleriyle metafizik nermelerin doruluk ltleri deiiktir nk nesneleri farkldr .Olgulara dair bilgilerin doruluunu arayabiliriz. Bu durumda doruluk ltmz uygunluk olur.Fakat olgusal olmayan ,d dnyada gerekliini duyumsayamadmz birok eye dair bilgimiz vardr.Felsefi,dini,ahlaki bilgiler.Bu bilgilerde arayacamz ey doruluk deil tutarllktr.

 TUTARLILIK:En az iki kavram arasndaki nermeden kurulmu bir felsefi sistem,bu kavram ve nermeler arasnda kurulan ilikiler anlam vebiim bakmndan bir eliki iermediinde tutarl olur.

BU BAKIMDAN MANTIKSAL DORULUKLA OLGUSAL DORULUK FARKLI EYLERDR MANTIKSAL DORULAR HERZAMAN DENEY VE GZLEMLE SPAT EDLMEK ZORUNDA DELDR.

MANTIK DORUSU
BTN HAYVANLAR UAR FL DE BR HAYVANDIR O HALDE FL DE UAR

BLG DORUSU
YUNUSLAR BALIKTIR

YANLI

NK YUNUSLAR MEMELDR!

DENEYE DAYANMA:

Bir bilgi deney ve gzlemle elde edilmise ve bilginin ierii gzlemlenen nesneye uygun dyorsa bu bilgi dorudur.
Bu tr bilgiler bilimsel bilgilerdir.

FAYDA SALAMA:

Bir bilgi ,gndelik yaamda ie yaryor sorun zyor,bir fayda salyorsa dorudur. J.Bentham ve J.S.Mill,bu gr savunmutur. Bu gre faydaclk (PRAGMATZM) denir.

OLGULARA DAYANMA: Yanlzca yeri ve zaman belli olan ,duyu organlaryla alglayabildiimiz varlklara dair bilgilerimiz dorudur. bilgilerimiz varlklarla rtyorsa dorudur. Buna olguculuk (POZTVZM) denir.

Sezgiye Dayanma: Bir bilginin doru olmas,onun ne akla nede deneye dayanmasyla mmkndr.Do ru bilgiye ancak sezgiyle ulalabilir.Buna sezgicilik denir.

BERGSON

GAZAL

GAZAL VE BERGSON BU GRN TEMSLCLERDR.

Tanrya Dayanma: Bir bilginin doruluu,onun vahiy yoluyla Tanr tarafndan bildirilmitir olmasna baldr.

Musaya inen on emir

Uzlam :

etik

hukuk bilim

matematik

mantk

nermelerinin bir uzlamla kurulduunu ileri srer.

Ak Seiklik :
Bilginin bulank,elikili ve mulak olmamasdr. Descartesa gre matematik ve geometrinin aksiyomlar ak seiktir.Ak seik bilgide hibir kuku ve anlamazlk yoktur.

Dnyorum yleyse Varm

d nermesi ak ve seik bir nermedir.

Decartes

Bilgiye Dair Temel Sorular

Bilginin mkan :
Genel geer ve doru bilgi mmkn mdr? nsan herhangi bir eyin doru bilgisini edinebilir

Bilginin Kayna
Bilgilerimiz doutan mdr? Yoksa tm bilgilerimizi deneyimle mi elde

Bilginin lt
Doru bilginin lt akl mdr deney midir? Kesin bilgiyi elde

Bilginin Deeri
Bilgi mutlak mdr? Bilgimiz snrl mdr? Snrl ise bu snrlar nelerdir? Bilginin insan hayatndaki nemi nedir?

ederiz?
Duyularmz bizi yanltr m? Bilgilerimizin kayna nedir?

mi?
Zihnimiz hakikate ulaabilir mi?

etmeye uygun bir

yntem var mdr?

Bilginin imkan Problemi

Bilgi mmkn mdr?
HAYIR DELDR

EVET MMKNDR

SEPTSZM (PHECLK)

DOGMATZM

 Septisizm(phecilik): phecilere gre insan gerekliin kendisini hibir zaman bilemez.nk gerekliin bilgisi iin,insann bilme kapasitesi yeterli deildir.

Dogmatizm: nsan kendisinin dndaki gereklii bilir.Herkes iin geerli bir bilgi olanakldr.

DORU BLG MMKN MDR?

HAYIR DELDR (SEPTKLER )
EVET MMKNDR (DOGMATKLER)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. RASYONALSTLER EMPRSTLER KRTSZM ENTSYONSTLER PRAGMATSTLER POZTVSTLER FENOMENOLOJ

1. SOFSTLER (Protagoras,Gorgias) 2.SEPTKLER

(Pyrrhon,Timon,Sextus Emprikus)

SOFSTLER

PROTAGORAS

GORGAS

Doa felsefesi M..5.yyn ortalarnda son bulmu ve bu dnemin ardndan felsefenin mahiyeti deimitir.Varlk ya da doa zerine kar gtmeyen felsefi speklasyonun ardndan felsefenin merkezine insan gemitir.

1.FELSEF NEDENLER:

DOA FLOZOFLARININ ARALARINDAK BTP TKENMEYEN TARTIMALAR

2.TOPLUMSAL NEDENLER:

UZUN SREN BR REFAH DNEMNDEN SONRA ATNA PERSLERLE SAVAMAKTAN VE VEBA SALGININDAN YORGUN DM TE BU YZDEN FELSEFE PRATK BR MAHYET KAZANMITIR.ORTALAMA YUNAN VATANDAI FELSEFEDEN METAFZK DEL NSANLA LGL PROBLEMLEMLERE YNELMESN TALEP ETMTR.

3.SYAS NEDENLER:

ATNADA 5.yyIN ORTALARINA DORU DEMOKRATK GELMELER BELL BR YETME GEREKSNMNE YOL ATI.BUNDAN DOLAYI BLGDE PRATK SOSYAL BR DEER G OLMUTU. DEMOKTATKLEEN ATNAYA VAROLAN ETM SSTEM YETMYORDU HERKES YEN DURUMA AYAK UYDURMAYA ALIIYOR DAHA OK EY BLMEK STYORDU.

TE BU HTYACI
KARILAMAK ZERE SOFSTLER M..450

YILINDAN BALAYARAK VE
YKSEK ETM N DUYULAN BELL BR TALEB KARILAYAN YEN VE PROFESYONEL ETMCLER SINIFININ YELERDR.

nl tarihi Ksenophanesin dedii gibiHer

isteyene para karlnda bilgelik satanlardiye

tanmlad Sofistler ehir ehir dolaan para

karl felsefe,ynetim sanatnn temel ilkeleri,ikna sanat,mahkemede kendini savunma sanat,mantk , matematik gibi bir ok sanat, kendi ifadeleriyle Hayatta baarl olma ve ykselme sanat retme iddiasnda olan gezgin retmenlerdir.

Tanrlarn ne varolduklarn

PROTAGORAS:
Okumu,zengin,pheci genliin yz verdii, ama dinine bal halkn nefret ettii Protagoras ada Sokrates gibi dlanmtr. Atinadan kovulmu yazlar meydanlarda yaklmtr.nk o da Sokrates gibi tanrlardan phe etmitir.

ne de varolmadklarn bilebilirim,zira bu konudaki bilgi iin,bata insan yaamnn ksal,konunun karanlkl gibi pekok engel vardr.

PROTAGORAS

Sofistlerin nl temsilcisi PROTAGORAS dier sofistler gibi mutlak bir rlativizmin temsilcisi olmutur.Ona gre birey hereyin lsdr ve eyler de tpk insana grndkleri gibidir.Buna gre bilginin temeline alglar yerletiren Protagoras,empirizmin kanlmaz bir sonucu olarak bilginin de greli olduunu savunmutur.Mutlak ve deimez hakikat olmayp bilgi ve hakikat bireyin alglarna,toplumsal,kltrelve kiisel eilimlere grelidir.

nsan hereyin,varolan eylerin varolduklarnn, varolmayan eylerin de varolmadklarnn lsdr.

PROTAGORAS

R O T A G O R A S

Ona gre kendinden nceki doa filozoflarnn

birbiriyle eliik dnceler ortaya atmas akln yetersizliini ortaya koymutur.Duyularmzn tesinde alglanamayan ve bilinemeyen bir gereklik,duyularmz ve alglarmz tarafndan yorumlanan fenomenlerin gerisinde alglanamaz bir varlk alan yoktur.Doal dnya yalnzca fenomenlerden ibarettir

P R O T A G O R A S

Ona gre d dnyaya ilikin bilgimizin

temelinde duyu organlar araclyla

gerekleen duyu-alglar

vardr.nsanlar arasndaki szkonusu

bedensel farkllklar farkl alglarn

douuna farkl eylerden tat

alp farkl eylerden nefret etmelerine

yolaar.

P RO T A G O R A S Protagorasa gre ,bir takm znel koullar algnn niteliini byk lde etkiler.Hastalk yada salk,genlik yada yallk,alk yada tokluk izlenim yada alglarn niteliini deitirir. Bu alglarn doruluunu znel durumlardan bamsz olarak saptama imkan verecek nes

nel bir lt olmadna gre her insan varlk

zerine bilginin ltdr.

RZGAR YEN N SOUK MEYEN N SOUK DELDR

PROTAGORAS

PROTAGORAS

Ne kadar insan varsa o kadar doru vardr

Ayn rzgar insanlardan birine scak dierine souk geliyorsa,ayn arap bir insana tatl,dierine ac grnyorsa,bu drt insan da bir l olup,onlarn izlenimleri ayn lde dorudur

PROTAGORAS

Gorgias septisizmle yetin

meyerek gerek ve nesnel bir

doru olamayacan,bilinebilir olan hibir ey bulunmadn bilginin bir yanlsamadan

GORGAS

baka bir ey olmadn her

tr bilginin deersiz ,greli, ve anlamsz olduunu hibir

eyin bilinemeyeceini
syleyerek nihilizmin savunucusu olmutur.
GORGAS

Protagoras,birbirine eliik iki nermeden ikisinin ayn lde doru olduunu ne srerken te yandan bunlardan birinin daha doru olmasa bile daha kabul edilebilir olduunu syleyerek zm getirmeye almasna karlk Gorgias heriki nermenin de doru olmadn sylemitir.

GORGAS

VE GORGAS SON NOKTAYI KOYAR!

1)Hibir ey var deildir.
2)Bir ey varolsa bile bilinemez. 3)Bilinse bile bir bakasna iletilemez.
Deyip varlk diye bir eyin olmadn sadece fenomenlerin olduunu syleyerek hem varl hem bilgiyi reddetmitir bu da nihilizmin ta kendisidir.

GORGAS

SEPTKLER

SEPTSZM VE SEPTKLER
Septisizm,sofistlerden yaklak iki yzyl sonra,felsefi dnn zayflad dnemde ortaya kmtr.En nemli temsilcileri PYRRHON ,rencisi TMON ve SEXTUS EMPRKUStur

Pyrrhonun phecilii: PyyrhonM. 365

ylnda Eliste domu veM..275te lmtr.

Pyrrhonun hayatndaki en nemli olay skenderle birlikte Hindistan seferine katlm olmasdr.Buradan dou kltrn ve Hint bilgeliini renmitir

Pyyrhonculua gre eyler doalar gerei ayn

lde belirlenemez,lm ve ayrm kabul etmez .Bundan dolay alglarmz ve yarglarmz ne doru ne de yanltr.yleyse ne duyularmza nede aklmza gvenmeli ve herhangi bir tarafa meyletmeden

YARGIYI ASKIYA ALMALIYIZ

(EPOKHE)

PYYRHON

Her eyle ilgili olarak,onu inkar etmek Ya da hem tasdik ve hemde inkar etmek Veya ne tasdik ne de inkar etmek yerine Tasdik etme olanann bulunmadn Syleyerek,bu tavrda srarl olmalyz.(EPOKHE)

PYRRHON

Bu Tavr benimseyenler iin sonu nce APETHEA (yargy askya alma tavrnn bir sonucu olarak Ortaya kan hibir eye deer vermemeyle Hibir eyden yle yada byle etkilenmemeyle Herl eye kar kaytsz kalmayla belirlenen kaytszlk)ve sonra da ATARAXA(skunet Ve ruh dinginlii) olacaktr.

BR SEPTN HEREYDEN

PHE ETTN HBR

EY KABUL ETMEDN SYLEMEK DORU DEL ZRA O GRN YA DA FENOMENDEN KUKU DUYMAZ.

Biz Pyrrhoncular

atein yaktn alglyoruz,fakat yakmann onun doasn meydana getirip getirmedii konusuna gelince yargy askya alyoruz

insann hareket ettiini gryoruz.Fakat onun bunu nasl yaptn bilmiyoruz.Biz yalnzca fenomenlerin gerisindeki bilinemez tz kabul etmeye karyz.

Bir

P Y R R H O
N

Pyrrhon, biz insanlarn hibir

eyden emin olamayacamz

syler.Bu yzden bilge kiiye

den eyin,grnn
gerisindeki gereklik

zerine konumak yerine, hibir

konuda hkm vermeyerek
PYYRHON

yargy askya almak olmaldr.

Bilge kii hibir ey hakknda,onun belirli bir ey

olduunu sylememelio
byledirdemek yerine bana byle grnmektediryada byle olabilirdemelidir.

P Y R R H O N

phecilii Pyrrhon dan sonra sistem haline getirmitir.

1. nsan l olamaz.nsanlar beden,zeka ve yeteneke birbirlerinden farkldr. 2. Akl l olamaz .Akl,olaylar zaman ve mekanda alglar.Bunlarn ne olduu hakknda kimse apak bir fikre sahip deildir. 3. Duyular l olamaz .Duyu organlarnn yaplarndaki farkllk bizi yanltr.Gzn grdn kulak yadsyabilir. 4. Olaylar l olamaz.Olaylarn sk yada seyrek gereklemeleri farkl izlenimler oluturur. 5. Sosyal uzlamlar l olamaz.Sosyal kurallar toplumdan topluma deiir.

Syf 54,55,562daki altrmalar yapalm

DORU BLGNN MKANI

DORU BLGYE ULAILABLR
RASYONALZM(AKILCILIK):Sokrates,Platon,Aristoteles,
Descartes,Hegel.

EMPRZM(DENEYCLK):Locke,Hume.
KRTSZM(ELETREL FELSEFE):Kant

POZTVZM(OLGUCULUK):Comte.
ENTSYONZM(SEZGCLK):Bergson.

PRAGMATZM(FAYDACILIK):James,Dewey,Pierce.
FENOMENOLOJ(GRNGBLM):Husserl.

RASYONALZM(AKILCILIK)
Rasyonalizme gre,aklmz birtakm ilkeler ve yetilerle donatlmtr.Evreni oluturan tm nesneler hakknda kesin bilgi edinmemiz iin sadece bu ilkelere uygun biimde mantmz kullanmamz yeterlidir.Nasl ki matematikiler bir-iki aksiyoma dayanarak ve sadece akl ve mantklarn kullanarak matematik bilimini ortaya karmlarsa filozoflar da ayn yntemle evrenle ilgili tm gerekleri bilebilir grndedirler.

RASYONALST FLOZOFLAR
Sokrates,doutan Atinal ilk byk Yunanl filozoftur. Annesi ebe,babas heykeltra olan Sokratesin dzenli bir ii yok.Kendisini Atinallara ve felsefeye adam biri olarak gryor.

Sokrates,felsefe tartmalarnda kulland yntem uyarnca nce nsanlara ahlak alanndaki derin bilgisizliklerini gstermeye,rlativist Sofistlerin de etkisiyle insanlarn zihinlerinde oluan sanlar ayklamaya almtr.

Bildiim bir ey varsa o da hibir ey bilmediimdir.

SOKRATES

Bu yzden Atina sokaklarn yaz k demeden yalnayak dolaarak insanlar sorguya ekmi ve gelitirdii etik anlaynn temel tezlerini insanlara anlatmak iin aba sarfetmitir.

ANCAK SOKRATESN TARTIMALARI DEMOKRATK DZENN MUZAFFER YNETCLERN, ATNADAK BLGSZ,KOMPLEK SL,FAKAT SYAS BAKIMDAN GL NSANLARI RAHATSIZ ETMTR.

Sokrates sonunda dinsizlik suu ileyip yeni tanrlar icat ettii ve genlerin ahlakn bozduu gerekesiyle sulanr ve mahkemeye kartlr

Ama,elbette politik yaamn dzensizlii,demokratik dzenin yneticilerinin bilgisizliini ve hatta ahlaki zaaflarn ortaya koyan Sokratesi susturmak, sindirmektir.Sulayanlar onun cann seven her insan gibi af dilemesini beklerken mahkeme beklendii gibi gelimemi ve filozof lme mahkum edilmitir.

SOKRATESN YNTEM
Sokrates bilginin doutan geldiini ve karlkl konuma (diyalog) yntemiyle ortaya karldn savunur.Bu yntem iki aamadan oluur.

1.roni (Alay)
Burada Sokrates karsndaki kiiye sorular sorarak onun bir ey bilmediini gsterir.

Sence adalet nedir?

Kem km

2.Mauetik (Dourtma)
Daha sonra Sokrates doru sorularla aslnda insanlarn bildikleri ancak u yada bu sebeple unuttuklar bilgiyi ortaya karr.

Sokratese gre bilgi retmenin rencisine rete bilecei bir ey yada dolu bir kaptan bo bir kaba aktarlabilen bir ey deildir.Bilgi,rencinin zaten zihninde olan bir eyin doru sorularla tekrar hatrlanmas ya da baka bir deile dourtulmasdr.

Annem nasl insan dourtuyorsa ben de bir bilgi dourtucusuyum

Bilgeliin,adaletin,cesaretin v.b anlamnn ne olduu bilinmedike bilgece,adil,yada cesurca davranamayz.

Sokratese gre ayn szckleri ya da kavramlar kullanan insanlar,bu szck ya da kavramlarla farkl eyleri kastediyorlarsa eer,bu,insanlarn anlatklarn sanarak anlamadan konutuklar anlamna gelir ve sonu kargaadan baka bir ey olmaz.

SOKRATES

Platon felsefesine Sofistlerin bilginin greliliine, imkanszlna iaret eden meydan okumasn grerek bilgi problemiyle balar

Bilgide duyulara ve duyu algsna dayanrsak eer,Sofistler gerek ve mutlak bilginin olamayacan sylerken ok hakl olurlar.Duyu algs eylerin gerek doasn bize veremez.Ancak kendisine erimek istediimiz,gerekliin grnn verebilir.

P LAT O N

Mutlak ve kesin bilgi vardr.Ve bu bilgi, deien eylerin bilgisi olamaz.Bilgi, deimez olann bilgisi olmaldr.

Platona gre bu dnyadaki tikeller, bireysel varlklar,veya fenomenler srekli deiir.Duyu deneyi bize deien eylerin bilgisini verir ki bu, bilgi deil sandr.yleyse bizi gereklikle,ancak her tr deneyden bamsz olan dnce yani akl tantrabilir.

PLATON

DEALAR
Platona gre mutlak ve kesin bilgiye erimek ve bu bilgiyi bakalarna aktarmak durumundaysak eer,sabit kalc ve deimez varlklar olmaldr. Platon bu deimez sabit varlklara DEALAR adn verir.

DEALARDNYASI

AA DEASI

Platona gre ceviz aac aa ideasnn bir yansmas bir glgesidir.Asl varlk aa ideasdr ve o hi deimez. nk ezeli ebedi ve madde ddr.Bu dnyadaki aa ise tikel,maddi, deien ve yok olandr. Bu yzden o ancak bir glge bir yansmadr.

CEVZ AACI
FENOMENLER DNYASI

Platon idealar dnyasn bir maara alegorisiyle anlatr.Ve bizim, bu dnyadaki durumumuzun bu maaradaki mahkumlar gibi olduunu syler

MAARA ALEGORS

Bilgi, deien, tikel varlklarn bilgisi deil,tmeller dediimiz genel soyut kavramlar olan idealarn bilgisidir.dealar, zamann ve mekann dnda olup,ayr bir idealar evreni olutururlar.idealar,gereklik ve deer derecesi bakmndan tikel varlklarn ok ykseindedirler.

PLATON

Asl bilgi yani deimez olann bilgisi

NSAN DEASI

AA DEASI

dealar dnyas Ezeli,ebedi, deimez Zaman ve mekan d(Parmeni des)

Deien in Bilgisi, Yani bilgi deil san

AYE MEHMET AL

AM MEE CEVZ

inde yaadmz dnya, yani,fiziksel,de iim ve olu iinde olan dnya (Herakleitos)

Platon bu dnyann bilgisine deer vermez.nk Ona gre deien eylerin bilgisi olamaz.Ona gre en mkemmel bilgi matematiktir.Bu yzden akademinin kapsnda u cmle yazar.

DEALARIN ZELLKLER
DEALAR EZEL VE EBEDDR.

DEALAR ZAMAN VE MEKAN DIIDIR.

DEALAR MKEMMEL VARLIKLARDIR. DEALAR TKEL VARLIKLARIN ASILLARI OLAN

TMELLERDR.
DEALAR DEMEYEN KALICI VARLIKLARDIR. ZHNMZDEN BAIMSIZ OLARAK VARDIRLAR. DEALAR TANRININ ZHNNDE OLAN

VARLIKLAR DA DELDR.

ANIMSAMA TEORS(ANAMNESS)
PEK BZ ZAMAN VE MEKANIN

NDE OLAN SONLU VARLIKLAR

OLAN NSANLAR BU GENEL

KAVRAMLARIN(DEALARIN)BLGS
NE NASIL SAHP OLABLYORUZ?

Platona gre insan ruhu,bu dnyaya dp bir bedene hapsolmadan nce idealar dnyasyla tanmtr.dealarn bilgisine sahip olmutur.Ancak ruh, bu dnyaya dp bir bedene hapsolunca bu bilgileri unutmu, bu bilgiler bellein derinliklerine saklanmtr.nsan, bu dnyada idealar dediimiz tmellerin yansmas olan tikel varlklar grdnde nceki hayatndaki idealar anmsamaktadr.Platona gre bilgi, bir anmsamadr.

Aristoteles iin de geek varlk tmeldir ve tmelin bilgisi de kavramdr.Buraya kadar tam bir Platoncu olan Aristoteles,bundan sonra hocasndan ayrlr.nk Platon,idealarla fenomenler,yani tmel ile tekil arasnda inandrc bir ba kuramamtr.

Hocam severim,ancak hakikati daha ok severim!

ARSTOTELES

Aristotelese gre hakknda felsefe yapabileceimiz tek bir dnya vardr ve

bu,iinde yaadmz dnyadr.

ARSTOTELES

Platonda iki ayr dnya vard:dealar dnyas bir de duyu dnyas.Aristoteles iin ise idealar dnyas bu dnyann iindedir.

ARSTOTELES

Aristotelese gre bilgide hem duyumlardan , algdan,d gzlemlerden gelen geler vardr,hem de zihinden ve akldan gelen geler vardr

Platonun tikeller deiir o yzden tikel olan bilmeye gerek yoktur nemli olan tmelin bilgisidir dedii yerde Aristoteles iin bilimde nemli olan tekilin bilgisidir.Bizim bilim yapmamzn sebebi zaten tikeli bilmektir.Onun iin Platonun matematii en mkemmel bilim olarak kabul ettii yerde Aristoteles iin en mkemmel bilim biyolojidir.

Peki ama tekil nedir? Bu soruya yant vermeden nce Aristotelesin gerek varlk nedir?sorusunu nasl yantladna bakmak gerekir.

Doa fillozoflar gerekten varolann madde olduunu sylemilerdir.Buna karn Platon varolann madde deil idealar olduunu sylemitir.Aristoteles bu iki grn de doruluk deeri olduunu ancak yeterli olmadn syler.Aristotelese gre ne varolan hereyin maddeden olutuunu ne de gerek varlklarn idealar olduunu sylemek yeterli deildir.

Gerekten varolan tet tek tzlerdir.Tz dediim ey tikel (bireysel) varlklardr.Tz ne yalnzca maddedir ne de ideadr.Her ikisinin birlikteliidir.

ARSTOTELES

MASA FORMU(DEA)

MADDE(TAHTA)

TAHTA MASA

MADDE+FORM=TZ

Aristotelese gre doada her ey form alm madde olarak vardr.Madde taslaktr,eksik olan eydir.Form ise mkemmelliktir.Madde olanaktr potansiyeldir ve forma yani,mkemmellie ynelir.Bu ynelim deimeyi yani hareketi yaratr.

ARSTOTELES

Bylece Aristoteles varlktaki deime ve oluu da aklamaya almtr.Onun madde-form formlasyonu varlktaki deiimi dardan gelen biir etkiyle deil de dinamik (organik)bir biimde aklamaya yneldiini gsterir.

GEREK VARLIKLAR DEALARDIR.

HAYIR

GEREK VARLIKLAR MADDES VE FORMUYLA BRARADA OLAN TEK TEK TZLERDR.

DESCARTES

 Descartes, duyulara gvenemedii iin duyulardan elde edilen bilgiye pheli yaklar. rnein, su iindeki kak krk grnr Drtgen bir kule uzaktan bize yuvarlak gelir. Dmz gerek sanrz.

Ya btn bildiklerim yanlsa!

DESCARTES

Ya hi uyanmadm bir ryada yayorsam!

Ya grdm her eyin bana baka bir eymi gibi grnmesini salayan kt bir cin varsa! Tm bunlardan nasl emin olabilirim?

DESCARTES

te Descartes bundan sonra dnce deneini baka bir yne evirir;

Her eyden phe edebilirim(kendimden,d dnyadan,tanrdan) Bir tek eyden phe edemem o da phe ettiimden phe ediyorsam dnyorumdur.

Dnyorum yleyse varm

Cogito Ergo Sum

Ulalan sonu basit ama nemlidir.nk,akln hibir deneye bavurmadan kesin sonulara ulaabilme yeteneinde olduunu gsterir.

DESCARTESN METODK PHECL

Descartes,felsefesine balamadan nce tpk bir septik gibi her eyden phe eder.Ancak O, bu noktada kalmaz .Tam tersine pheyi kesin,ak-seik bilgiye ulamada bir ara,bir yntem olarak kullanr.

HEGEL N DYALEKTK HHHH DEALZM

Hegelin felsefesi,mutlak ya da saf bir Aklcln en iyi rnei saylr.nk ona gre akl sadece kendi yapsn ve

ileyiini inceleyerek evrenin btnsel

bilgisine ulaabilir.Akln ileyiinin bilimi olan mantk ayn zamanda gerekliin de bilimidir

Bu anlay Hegelin varlk anlaynn sonucudur.nk ona gre akl ve evren bir ve ayn eydir.yleyse insan akl kendi yapsn inceleyerek gerekliin btnn kavrayabilir

Ne ki gerektir, o rasyoneldir,ne ki rasyoneldir, o gerektir.

HEGELN DYALEKTK
DEALZM

Evrende hibir ey yokken ide (Geist=akl=tin)tez aamasnda kendinde varlktr.Olanak olarak vardr.Ve henz kendi bilincinde deildir. kinci aamada (antitez)ide bu diyalektik yapyla kendi kartn yaratr.Bu doadr.nc aamada(sentez)ide birey,kltr,toplum ,devlet,din,sanat ve en sonunda da felsefede kendi bilincine varr.Bu geliim evrensel akln geliimidir.Ve kartlklar,elikileri aarak ilerleyen bir sretir.

HEGELN DYALEKTK DEALZM

TEZ
VARLIK TEZ

ANTTEZ
YOKLUK ANTTEZ

SENTEZ
OLU

SENTEZ

tohum

iek

meyve

TARH DE AYNI EKLDE DYALEKTK OLARAK LERLER

Z GR LK

GEST

SON

LK BATA KEND BLNCNDE OLMAYAN TN TARHN SONUNDA ZGRLE KAVUUP MUTLAK TN OLARAK BLNCNE KAVUUR.

EMPRZM (DENEYCLK)
Bilginin kayna; deneydir. Yani duyularmz. Bilgiler veya bilgi kalplar, doutan hazr gelmez. Sonradan, deneyle kazanlr. Empirizmin bilgi ideali fiziktir(Deneye dayand iin)

EMPRST FLOZOFLAR

JOHN LOCKE

BR DNCE YOKTUR K DAHA NCE DUYULARDAN GELMEM OLSUN

ZHNDE H

ZHNMZ DODUUMUZDA BOMBOTUR

LOCKE

TABULA RASA (BO LEVHA)

dealarmz (dnce ve kavramlar) deneyle oluur Yani yaayarak renilir 1.DI DENEY: Nesnelerin 5 duyu organ ile alglanmas; aa, bina, insanlar, gda, koku evredeki her ey

2. DENEY:
Zihnin aktifleerek scak, souk, canllk, ac, sevgi, korku vb. durumlar

Farketmesi dnmesi, bilmesi vb.

Yani bu kavramlar veya durumlar kendi i dnyasnda deerlendirmesidir.

Daha sonra zihin, bu basit ideleri dzenleyerek bileik ideler haline getirir.

te tm bilgilerimiz zihnimize bu i ve d deneyimlerimizden gelerek zihnimizde basit tasarmlar(ideleri)olu turur.

LOCKE

DAVD HUME

Hume,zihnimiz de bulunanlar izlenimler ve fikirler olarak ikiye ayrr.

ZLENMLER: Duyum ve duygulanmlardr.Algladklarmz dan ve hissettiklerimizden oluur.Bir eyi severken,nefret ederken,grrken veya iitirkenki alglarmzdr. FKRLER: Duyum ve duygulanmlarn soluk izleri ve kopyalardr.Bir baka deyile fikirler izlenimlerin cansz birer hatrasdr.

HUME

HUMEUN NEDENSELLK ELETRS :

Humea gre ;Biz her A olayndan sonra B olayn grrz ve B olaynn nedeninin A olay olduunu dnrz.Oysa biz A olayn ve arkasndan B olayn grrz aradaki nedensellii grmeyiz.Bu tamamen bir zihinsel alkanlktr.Bu alkanlk iki olay arasnda bir nedensellik bulunduunu ispatlamaz.

HUME

ATE

SUYUN KAYNAMASI

SUYUN KAYNAMA NEDEN ATETR DYORUZ

Hume, neden-etki ilikisini aklamak iin bilardo toplarn rnek gsterir

KRTSZM(ELETREL FELSEFE)

KANT

Kantn Eletirisi
Kanta gre empristler duyu Kantn rasyonalistlerde deneyiminin nasl ilenip de eletirdii en nemli ey bilgi haline getirildiini duyu deneyimi olmadan aklayamyorlar. bilginin olumas.Duyularmz Kanta gre zihinde bir olmadan zihin kavramlar takm apriori (doutan) oluturamaz. donanmlar olmazsa bilgi olamaz. Ayrca rasyonalistler numenin (kendinde Ancak empristlerde kabul ey)bilinebileceini ettii ey udur;tz yani sylerken anlyorlar.Numen asl nesnenin kendisini bilinemez.Sadece fenomeni bilemeyiz.Biz ancak bilebiliriz.Kant metafizie fenomeni (grn) kardr. bilebiliriz.

PAMUK(DUYU DENEYM=BLGMZN HAMMADDES

DOKUMA FABRKASI (ZHN=ANLIK)

KANTIN BLG ELETRS

BLG

Grsz kavramlar ii bo, kavramsz grlerse anlamszdr.

Kanta gre bilgi mutlak deildir.nsana grelidir.Ancak zihnin formlar (apriori yarg formlar=kategoriler) tm insanlarda ayn olduu iin bilgi herkes iin kesin,zorunlu ve genel geerdir. Ancak bu bilgi fenomenin bilgisidir. Numen (kendinde ey) bilinemez.

KANT

Kant bilgimizin snrlar nedir? diye sorar.Veinsann bile bileceklerinin ancak anln(zihnin ) alg formlarnn izin verebildii kadarn bileceini syler. Biz insanlar gerekliin ancak bedensel aralarmzn temas edebildii ynlerini bilebiliriz.

Fotoraf makinesiyle bir bir sahnenin fotorafn ekebilirsiniz.Ancak sesini kaydedemezsiniz. Fakat bu,orada ses olmad anlamna gelmez.Ses vardr.fakat ses duyulmaz.Bu sesi kaydedecek farkl bir cihazdan yoksunsanz o sesin varlndan haberdar olamazsnz.O halde numen olabilir ancak bizim onu kavrayacak donanmlarmz olmayabilir.

Kendinde ey

gibi eyler bilinemez.Bir yanda bize grnd gibi ,bir eyler dnyas vardr(fenomenal dnya).Ki bizim bilebildiimiz dnya budur.Bir de kendinde ey dediimiz numenler dnyas.Fakat elimizde bu dnyaya ulaacak hibir zihinsel yada bedensel aracmz yoktur. Diyerek Kant metafizii tamamen dta brakr.Ve olguculua ve bilimcilie zemin hazrlar.
KANT

O halde Tanr ,Ruh, lmszlk

POZTVZM(OLGUCUK)
Kurucusu; sosyolojinin kurucusu da saylan A.Comtetur.Olguculuk, aslnda bir tr deneyciliktir.Daha dorusu deneyciliin ve Kantn grlerinin etkisi altnda ekillenmi bir akmdr.

Comtea gre biz yalnzca grlebilir olan,olgular ve olgular arasndaki ilikileri bilebiliriz.Varlklarn zn ya da tm varoluun ilk nedenini bilmeye almak METAFZK ya da FELSEFE denen gn gemi bo bir uratr. Olgusal bilginin tek gvenilir kayna deneysel bilimlerdir.Bilimsel dnce insan dncesinin aamal evriminin en yksek ve son aamasdr.

COMTE BU AAMALARI HAL YASASI DYE TANIMLAR

TEOLOJK AAMA

Doal olgularn doa st glerle aklanmas.DN

METAFZK AAMA

Olgularn soyut kavramlarla aklanmas.FELSEFE

POZTF AAMA

Olgularn yine olgularla aklanmas.BLM

Bergsona gre bilimin temelinde zeka vardr.Zeka gereklii paralayarak,deimez ve hareketsiz bir biimde verir.Bilim nesnelerin bilgisini verirken kavramlardan yararlanr.

Oysa kavramlar gerei yanstmaz.(nk dil,kavramlar dnceyi snrlar.Nesneyle zne arasna girer.)

stelik kavramlar nesnenin canlln veremediinden bilimsel bilgiler cansz ve duraandrlar.

Bergsona gre bize canl,hareketli ve deiken olan gerekliin bilgisini ancak SEZG verebilir.nk bu bilgi duyup yaanarak kavranabilir.Sezginin gsterdii bu gereklik ,yaam akdr.Bu akla talar,bitkiler,hayvanlar durmadan akp gider.

Bergsona gre bilginin iki kayna vardr.

MADDEY KAVRAR POZTF BLMLER EVREN DURAAN HALDE KAVRAR

YAAMI,OLUU,AKII, YYKAVRAR. EVREN OLUVE HAREKET HALNDE KAVRAR.

W. JAMES

J.DEWEY

PERCE

Pragmatizme gre doru yararl olandr.Pragmatistlere gre ,bir bilginin doruluunun tek lt yararllktr.Herhangi bir bilgi,pratikte iimize yaryor,yz yze olduumuz herhangi bir problemin zmnde kullanl bir ara rol oynuyorsa doru;aksi halde ise yanltr.

rnein problemimiz ormanda kaybolmak olsun.ncelikle bir teori gelitiririz. Bu teori srekli saa doru gitmek olsun.Eer gelitirdiimiz bu teori bizi ormandan karyorsa dorudur.Yok eer karmyorsa teorimiz yanl demektir.

W. James ayn pragmatist yaklam din ve ahlak grlerine de uygular.

W.JAMES.

RNEN LEN OCUUNUN CENNETTE OLDUUNA NANMASI BR ANNEY RAHATLATIR.

Husserla gre nesnelerin zn bilebiliriz.Husserl bununparanteze almayntemiyle yaplacan syler.

(Paranteze Alma)

lk nce kalemin rengini,eklini,boyunu,arln, geici bir sreliine bir kenara brakrm.Geriye sadece kalemi kalem yapan zkalmtr.

FKRLER
NANLAR

Daha sonra kalem hakknda sahip olduum tm kanlar bir kenara braktmda benden geriyesaf bilinkalr.

NYARGILAR

Tek gerek varlk fenomendir.Fenomen, bilincimizdeki varlk,yani bizim tarafmzdan alglanan varlktr.Bilginin konusu fenomenin grn deildir.Onlarn ancak sezgi ile kavranabilecek zdr.Bunu da ancak paranteze alma yntemiyle baarabiliriz.