T.C.

MLL ETM BAKANLII

ULATIRMA HZMETLER BARKODLAMA

840UH0032

ANKARA, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. BARKOD ETLER ........................................................................................................ 3 1.1. Barkod Kullanlma Nedenleri ....................................................................................... 3 1.2. Barkod........................................................................................................................... 5 1.3. Barkod Sisteminin Faydalar......................................................................................... 6 1.3.1. Barkod Sisteminin reticilere Salad Faydalar ................................................ 6 1.3.2. Barkod Sisteminin Datclara ve Toptan Satclara Salad Faydalar ............. 7 1.3.3. Perakende Satclara Salad Yararlar ................................................................ 7 1.4. Bir iletmenin Barkod Sistemine Geirilmesi............................................................... 7 1.5. Barkod Tipleri............................................................................................................... 9 1.5.1. EAN / UPC Barkodlar .......................................................................................... 9 1.5.2. INTERLEAVED 2 of 5 ....................................................................................... 11 1.5.3. CODE 39 ............................................................................................................. 12 1.5.4. CODABAR.......................................................................................................... 13 1.5.5. CODE 128 ........................................................................................................... 13 1.5.6. PDF 417............................................................................................................... 13 1.6. Barkod Alfabesi .......................................................................................................... 15 1.6.1. Barkod Alfabesinin Oluturulmas ...................................................................... 16 1.7. Gndoumu Tarihi...................................................................................................... 17 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 18 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 21 2. BARKOD STANDARTLARI ........................................................................................... 21 2.1. EAN-UCC Sistemi...................................................................................................... 22 2.1.1. TOBB-MMNM.................................................................................................... 22 2.2. EAN-UCC Tanmlama ve Numaralama Sistemi ........................................................ 23 2.2.1. EAN-UCC Tanmlama Numaralarnn zellikleri .............................................. 25 2.2.2. EAN-UCC Tanmlama Numaralar ..................................................................... 25 2.2.3. EAN-UCC Tanmlama ve Numaralama Sisteminin Uygulanmas...................... 28 2.3. Ticari rnlerin Numaralandrlmas.......................................................................... 31 2.3.1. Ticari rnlerin zellikleri ................................................................................. 31 2.4. Barkodlarn Numaralama Yaps ................................................................................ 34 2.4.1. EAN/UCC-13 Numaralama Yaps ..................................................................... 35 2.4.2. EAN/UCC-8 Numaralama Yaps ....................................................................... 36 2.4.3. Gruplanan Ticari rnlerin Numaralandrlmas ................................................ 37 2.5. Yaynlarda GTIN Uygulamas .................................................................................... 40 2.5.1. Kitaplarn Numaralandrlmas ............................................................................ 40 2.5.2. Sreli Yaynlarn Numaralandrlmas................................................................. 41 2.5.3. Mzik Yaynlarnn Numaralandrlmas............................................................. 43 2.6. Hizmetlerin Numaralandrlmas................................................................................. 43 2.7. Deiken Miktarl rnlerin Numaralandrlmas ...................................................... 44 2.7.1. Perakende Satlan Deiken Miktarl rnler in Trkiye Standart................. 44 2.7.2. Perakende Satlmayan Deiken Miktarl rnlerin Numaralandrlmas .......... 46 i

2.8. Maaza/Depo i GTIN Uygulamalar........................................................................ 47 2.9. Ticari rnlerin Numaralandrlmasnda Genel Kurallar ........................................... 49 2.9.1. rnlere GTIN Verilirken Uygulanan Temel Kurallar ....................................... 49 2.9.2. Piyasaya Srlen Yeni rnler ........................................................................... 50 2.9.3. Promosyonlu rnler .......................................................................................... 51 2.9.4. rnn Sahibinin Deimesi ............................................................................... 51 2.9.5. Piyasadan ekilen rnler .................................................................................. 52 2.10. Tama Birimlerinin Tanmlanmas .......................................................................... 52 2.11. Yerlerin (Lokasyonlarn) Tanmlanmas................................................................... 53 2.12. Demirbalarn Tanmlanmas .................................................................................... 55 2.12.1. ade Edilebilen Demirbalar .............................................................................. 55 2.12.2. Sabit Demirbalar .............................................................................................. 55 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 57 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 58 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 61 3. BARKODLAMA LEMLER ......................................................................................... 61 3.1. Barkod Otomasyon Sistemi ........................................................................................ 61 3.2. Barkod Uygulamalar.................................................................................................. 64 3.3. Barkod Etiket Basm .................................................................................................. 66 3.3.1. Barkodlama Yntemi........................................................................................... 66 3.4. Yazdrma Cihaznn Seimi ........................................................................................ 68 3.4.1. Ofis Yazclarn Kullanmak................................................................................ 68 3.4.2. Termal Yazc Kullanmak.................................................................................... 69 3.4.3. Ribon ................................................................................................................... 72 3.4.4. Etiket.................................................................................................................... 74 3.5. Barkod Okuma Teknolojileri ...................................................................................... 79 3.5.1. Barkod Okuyucu eitleri ................................................................................... 80 3.6. Barkodun rn Paketi zerindeki Yerleimi ............................................................. 87 3.6.1. Genel Kurallar ..................................................................................................... 87 3.6.2. Yumuak (Buruabilen) Paketler......................................................................... 87 3.6.3. Silindir Kaplar ..................................................................................................... 88 3.6.4. ieler ve Kavanozlar .......................................................................................... 88 3.6.5. Barkodun Ykseklii ........................................................................................... 88 3.6.6. Barkodun Baslmas............................................................................................. 89 3.6.7. Sk Karlalan Sorunlar ve zmler................................................................ 90 3.6.8. Barkodun Ticari rn zerindeki Yerleimi ...................................................... 90 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 91 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 92 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 95 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 96 KAYNAKA ......................................................................................................................... 98

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 840UH0032 Ulatrma Hizmetleri Alan Lojistik Barkodlama Barkodlama ilemleri ile ilgili; barkod tipleri ve basm, tanmlama, numaralandrma ve barkod standartlar temel bilgi ve becerilerinin kazandrld renme materyalidir. 40/24 n koulu yoktur Barkodlama ilemlerini yapmak Genel Ama Bu modl ile ofis ve depo ve ortamnda, bilgisayar, yazc, barkod tarayc, barkod yazc, barkod gibi ara gere ve donanmlar kullanarak EAN, UPC, TOBB-MMNM, firma ve kalite standartlarna uygun ekilde barkod tipleri ve basm, tanmlama, numaralandrma ve barkod standartlar ilemlerini gerekletirebileceksiniz. Amalar 1. EAN, UPC, TOBB-MMNM, firma ve kalite standartlarna uygun ekilde barkod eitlerini ve kullanm amalarn belirleyebileceksiniz. 2. EAN, UPC, TOBB-MMNM, firma ve kalite standartlarna uygun ekilde barkod standartlarn belirleyebilme ilemlerini yapabileceksiniz. 3. EAN, UPC, TOBB-MMNM, firma ve kalite standartlarna uygun ekilde barkodlama ilemlerini yapabileceksiniz. letmelerin depo ve ofis ortamlar ile bu ortamlarda bulunan el terminali, bilgisayar, yazc, barkod yazc ve barkod etiket gibi donanmlar Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra verilen lme aralar ile kazandnz bilgileri lerek kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda, lme arac (test, oktan semeli, doru-yanl, vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR

Sevgili renci, Barkod, en etkin basm-ilikili tanmlama teknolojisidir. Barkod sembolleri, otomatik tanmlamann yaamsal elemandr. Hzla gelien dnyamzda, her alanda byk teknolojik gelimeler olmu, retim ve stok sahalar yar otomatik veya tam otomatik bilgisayar destekli i makineleri ve retim kapasiteleri her yl bir nceki yla oranla byk miktarlarda artrlmtr. Her imalat faaliyetinin arkasnda bir bilgi ak ve planlama fonsiyonlarn yrten bir enformasyon a mevcuttur. Bu enformasyon a baz uygulamalarda szl, bazlarnda dkmanl, baz uygulamalarda da bilgisayarl ve dkmanl olarak salanr. Byk apl kurulularda sonuncu uygulama baar iin gereklidir. Gnmzde depolarda yaanan stok takibinden kaynaklanan problemler, yanl bilgilerin at tm sorunlar barkod sistemiyle ortadan kalkmtr. Bu sistemle, depoya giriler hatasz tanmlanabilir ve annda saym yaplabilir hle gelmitir. Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler ile barkod ve barkodlama ile ilgili ilemleri daha salkl ve hzl yapabilecek, i verimliliinizi artracaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
EAN, UPC, TOBB-MMNM, firma ve kalite standartlarna uygun ekilde barkod trlerini ve kullanm amalarn belirleyebileceksiniz.

ARATIRMA
Barkod ve uygulama alanlar hakknda aratrma yapnz. Barkod eitleri ve hakknda bir depo incelemesi yapnz. Marketlerde ya da evinizde bulunan rnler zerinde barkod incelemesi yapnz. Gn Doumu Tarihi hakknda bilgi edininiz. Aratrma yaparken evrenizde bulunan Ticaret ve Sanayi odalarndan, bu uygulamay gerekletiren depo ya da retim iletmelerinden, al-veri merkezlerinden yararlannz. Ayrca internet ortamnda barkod ve uygulamalar hakknda bilgi toplaynz, bulabildiiniz kaynak ve dkmanlar arkadalarnzla ve retmeninizle paylanz.

1. BARKOD ETLER
1.1. Barkod Kullanlma Nedenleri
Bir retimde veri toplama projesinden, retim bilgilerinin bilgisayar ortamna otomatik olarak tanmasnn yan sra, bilgilerin hatasz ve hzl bir ekilde toplanmas da esastr. Bilgisayar ortamlarna bilgi girileri klavye ve tular yardmyla veya otomatik alglayc sistemlerle yaplr. Klavye zerinden tulara baslarak yaplan bilgi giriinde insan faktrnn rol byktr ve hata oran yksektir. Yaplan hesaplamalar klavye ile bilgi girilerinde hata yapma olasln % 76 gstermitir. Otomatik alglayc sistemlerin ilk tr Punched Card denilen delikli eritlerdir. Gnmzde teleks sistemleri gibi baz yerlerde hlen kullanlmaktadr. Daha sonra manyetik teyp ad verilen eritler bu sistemlerin yerini almtr. Ancak manyetik zelliinin korunmasnn zorluu aratrmaclar baka zm araylarna itmitir. Bylelikle optik alglayclar kefedilmi ve kullanma sunulmutur.

Resim 1.1: Optik alglayclar

lk kan optik alglama sistemi OCR ad verilen ve hl gnmzde kullanlan karakter tanmlama sistemidir. Ancak bu sistemde kullanlan karakterler numerik saylar ve birka alfanumerik karakterlerden ibaret olduundan yeterli olmamtr. 1970li yllarda barkod ad verilen izgi kod sistemi kefedilmitir. izgi kod sisteminde karakterler ince ve kaln izgilerle aralarndaki boluklarn kombinasyonu ile kodlanr.

Resim 1.2: Ticarette ortak dil barkod

Barkod gnmzde en fazla rn tanmlamasnda kullanlmaktadr ve hatal okuma oran 10 milyonda birden dk hesaplanmtr. Barkodlanm bir mamuln retim bandndaki aamalar, kalite kontrol durumu, ambar girii ve ambar sevkiyat barkod okuyucular ve bunlarn bal olduu bilgisayar sistemi ile otomatik olarak izlenmekte, gnlk, haftalk, aylk retim bilgileri ve listeleri maksimum dorulukta kolayca alnabilmektedir. Barkod market uygulamalarnda, gvenlik ve personel giri-k takibi, ambar giri ve sevkiyat uygulamalar gibi endstrinin birok alanlarnda youn bir ekilde kullanlmaktadr. Barkod sembolleri aadaki maddelerden biri sebebiyle seilir: Uygulamada sadece bu barkod sembol ile karlalabilir. Endstri standartlar o sembol dayatr. Seilen sembol kullanlmakta olan dier standartlar ve/veya aletler ile uyum hlindedir. Karar veren kiinin kiisel tercihidir.

Bir rnn barkodlanmasnda en sk karlalan soru, o rn ska kullanan perakendecilerin, rn barkodlu mu? sorusudur. Bu durumda retici ya da ithalat EAN kodunu kullanacaktr. rnn d kasas iin 13 haneli EAN kodu, ya da 14 hanelik ITF kodu kullanlabilir.

Resim 1.3: Barkod

Ancak d kasa kullanmlar iin baslabilen en byk EAN kodu bile d kasada fark edilmeyecek kadar kk kalabilir. Ayrca EAN mmkn olduunca doru baslmaldr. Bu 4

nedenle d kasa kullanmlar iin pek uygun deildir. ITF, EANden ok daha byk baslabilir, boluk ve ubuk tolerans ok daha yksektir. Barkod perakende satlar iin kullanlacaksa ncelikle EAN kodu dnlmelidir. Bu market rnleri iin dnlen standarttr. Ayakkab reticileri ve kuyumcular ITF kodunu tercih etmektedir. Deiken uzunluun salad esneklik bu kodu EAN kodu karsnda avantajl klmaktadr. ITF iin kontrol hanesi zorunlu deildir, istenirse kullanlabilir. Kontrol hanesinin hesaplanmas deiik biimlerde yaplabilir. Fakat yazc ve okuyucunun ayn sistemi kullanmasna dikkat edilmelidir.

Resim 1.4: Barkod

Code 39 perakende ortam dndaki kullanmlarda en yaygn barkod tipidir. Bu sembol silahl kuvvetler ve otomotiv endstrisinde kullanlmaktadr. Eer deiken uzunluk ve alfabetik karakterleri kullanmak gerekiyorsa uygun kod, code 39dur. Codobar medikal endstrisinde zellikle kan bankalar tarafndan tercih edilen barkod tipidir. Ayrca ktphanelerde kitaplarn ve yelerin kodlanmasnda kullanlmaktadr. Bu iki sektrn codobar kullanma nedenleri tarihseldir. Barkod kullanmaya olduka uzun zaman nce kullanmaya baladlar ve bu dnemde en gvenilir kod codobard.

1.2. Barkod
ngilizce'de ubuk-izgi anlamna gelen bar ve kod kelimelerinin birleiminden ortaya km olan barkod kelimesi makineler tarafndan okunabilen bir dildir. Genelde dikdrtgen biiminde olan, birbirine paralel izilmi inceli kalnl izgilerden ve bu izgilerin arasndaki boluklardan meydana gelen, siyah ubuklarn oluturduu semboller btnne barkod diyoruz. Barkod, verilerin izgi ve boluklardan oluan sembollerle kodlanmas ve optik okuyucular vastasyla bilgisayar ortamna aktarlmasnn genel tanmdr. En basit ekilde barkod, bir seri karakteri kodlamakta kullanlan siyah ubuklar ve beyaz boluklar dizisidir. Sembollerin kolay ve ucuz retilmesi, hata orannn dier teknolojilere gre ok dk olmas, barkod teknolojisinin yaygn olarak kullanlmasn salamaktadr. Bilgisayarn sadece ak ve kapaly okuma kabiliyeti vardr (1 ve 0 demek daha doru). Siyah = ak (veya 1), beyaz = kapal (veya 0). te barkod saylar ve/veya harfleri, bilgisayar tarafndan abuk ve kolay okunabilecek ekilde temsil edilen aklar ve kapallar serisidir.

Resim 1.5: Barkod

1.3. Barkod Sisteminin Faydalar

Doruluk: En doru bilgiyi almanz salar, kullanc hatalarn ortadan kaldrr. Benzer rnler veya benzer kodlara sahip rnler arasndaki karkl nler. Hz: Hzl veri giriinin iki nemli faydas vardr. stenen bilgi, elle toplanacak bilginin ok ok stnde bir hzla ve doru bir ekilde toplanr. Toplanan bu doru bilgiler, bilgisayar ortamnda olduu iin yine ok hzl bir ekilde bu bilgileri ileyebilecek, deerlendirebilecek kiilere veya ortama ular. Maliyet: Doruluun artmas ve veri giri hznn ykselmesi ile iilik maliyeti decek sistem daha ekonomik olacaktr. Kullanllk: Barkod rnleri yani okuyucular, yazclar vs. tm OT/VT rnlerinin kullanm, bilgisayara balanmas ve iletmesi ok kolaydr. Bu sistem ile gvenilir, detayl, hzl bilgiler toplanr. Toplanan bu bilgilerle sistem daha etkili ynetilecektir. rnein; Hangi rn ne kadar satlyor? u anda stokta eksikler neler? Gemi satlara bakarak hangi rnden ne kadar sipari vermeli? gibi sorulara kolayca doru cevap bulabilirsiniz.

Resim 1.6: Barkod etiketi

1.3.1. Barkod Sisteminin reticilere Salad Faydalar

rnlerin giri-k ve retim hareketleri ile stok durumlar kolay ve annda izlenir. retim ve ambarda gerekletirilen ilemler annda izlenir, denetim kolaylar. retim ve kalite kontrol aamalar kolayca izlenir. Sipari ve retim emirlerinin durumlar annda renilerek gereken nlemler alnr. 6

retim ve ambar maliyetleri kolayca izlenir. rn sevkiyatlar doru ve zamannda yaplr. letmede i gc ve yerden tasarruf edilerek maliyet azaltlr, verimlilik artar. retimin denetlenmesi sonucunda rnlerin nitelii ykseltilir. retimde ISO standartlarnn gerektirdii izlenebilirlik salanr.

1.3.2. Barkod Sisteminin Datclara ve Toptan Satclara Salad Faydalar

rnlerin hareketleri ve stoklar kolayca ve annda izlenir. rnlerin depo iindeki hareketlerinin kolayca denetlenmesiyle depo ynetimi kolaylar. Envanter saym hzl ve doru yaplr. Alm ve satm ilemleri doru ve hzl gerekleir. letmede igc ve yerden tasarruf edilerek maliyetler azaltlr, verimlilik artar.

1.3.3. Perakende Satclara Salad Yararlar

rnlerin hareketleri ve stoklar kolayca ve annda izlenir. rnlerin depo ve maaza ierisindeki hareketlerinin kolayca denetlenmesi ile depo, maaza ve reyon ynetimi kolaylar. Envanter saym doru ve hzl yaplr. Sat noktasndaki (kasadaki) ilemler hzlanr, mterilerin bekleme sreleri ksalr. Sat noktasndaki ilemlerde yanllklar nlenerek mterinin gveni kazanlr. Sat noktasndaki (kasadaki) gelirler annda izlenir, kasa kapatma ilemleri kolaylar. rn sat istatistikleri gerek verilerle elde edilir. Tketicilerin al veri alkanlklarna ilikin veriler kolayca derlenir, sat sonras hizmetlerin nitelii ykselir.

1.4. Bir iletmenin Barkod Sistemine Geirilmesi

Bir iletmenin barkod sistemine geirilme aamalar iletmenin faaliyet alanna, yaplmak istenilen sistemin ekline bal olarak farkllk gsterir. Basit anlamda bir barkod sistemi 2 aamadan olumaktadr.

ekil 1.1: Barkod sistemi

Bir iletmede ya da depoda barkod sistemini oluturabilmek iin aada yer alan ekil 1.2de ve ekil 1.3teki tablo aamalarn takip etmek gerekir.

ekil 1.2: Barkodlama aamalar

rnlerin barkodlar mevcutsa barkodlu etiket oluturularak rnlerin zerine yaptrlr. rnlerin barkodlar mevcut deilse yaplmas gereken ilk i, barkodlama yntemini semektir. rnn zelliine gre direkt rn zerine, etiket zerine ya da rnn ambalaj zerine barkod oluturulabilir. Barkodun oluturulaca yere karar verildikten sonra etiketin boyutlarna ve eidine karar verilir. Buna uygun yazdrma program seilir ve uygun yazc tespit edilir. Kullanlacak barkod eidi belirlenir ve etiket oluturularak rnlere yaptrlr.

ekil 1.3: rnlerin takibi aamas

1.5. Barkod Tipleri

ok fazla sayda barkod tipi vardr, fakat sadece drt tanesi youn kullanlr. EAN/UPC, Interleaved 2 of 5, Cod 39 ve Codobar. Bunlarn yan sra CODE 128 ve PDF 417 barkodlar da uygulamada kullanlmaktadr.

1.5.1. EAN / UPC Barkodlar

Bu barkodlar, spermerketler ve eczanelerde rnlerin zerlerinde ska grmekteyiz. EAN (European Article Number) Avrupa Madde Numaras Standard ve bunun Amerikadaki karl ise UPC (Universal Product Code) Uluslar aras rn Kodudur. EAN barkodun iki ana tipi vardr. EAN8, sekiz (8) haneyle kodlanr ve EAN13, on (13) haneyle kodlanr. Hane kelimesi karakterden ziyade rakam anlamna gelmektedir. Bu barkodlarda EAN ve UPC sadece rakam kodlar. Alfebetik karakterlerin kodlanmas bu kodlarla mmkn deildir.

Resim 1.7: EAN-8 ve EAN-13 barkodlar

UPC koduna bakan deneyimsiz bir gz, EAN ile tamamen ayn olduunu syleyebilir, ancak sadece 12 hane ( UPC-A ) ve 6 hane ( UPC-E ) olarak kodlanabilir. EAN borkod kodu Avrupa ile dorudan ilikili olduu iin fazla tercih edilmektedir.

Resim 1.8: UPC barkodlar

1.5.1.1. EAN-13 Barkodu

EAN-13 sistemi UPC sisteminden tretilmi bir barkod sistemidir. UPC sistemi sadece Amerika ve Kanadada kullanld iin uluslararas pazarlarda kullanlmaya uygun deildir. Hereyden nce EAN-13 kodu, 4 gruba ayrlm 13 haneden oluur. Yani 3.4.5.1. ilk hane, barkodun kullanld lkeyi temsil eder. rnein ngiltere iin ilk iki hane 50, Trkiye iin ilk hane 859dur.

Resim 1.9: EAN-13 barkod alm

Bundan sonraki drt hane irket kodunu oluturur. Bu numaray baka hibir irket kullanamaz. irket kodu TOBB (Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii) bnyesinde bulunan Mal Numaralandrma Merkezinden alnr. nc ksmda bulunan be hane irket tarafndan rnlerini kodlamak iin kullanlr. Ayn numara farkl iki rn kodlamak iin kulanlamaz. Eer rn deiirse yaplmas gereken rnn zerine deitiini belirten bir not yazmak ve numaray belirtmektir. EAN13 kodunun tamamlanmas iin bu 12 hane dnda bir de son olarak kontrol hanesi gerekir.

Resim 1.10: EAN-13 barkodunun rn zerine uygulan

Kontrol hanesi ilk 12 haneden aritmetik olarak tretilir. Kontrol hanesi barkod okuyucu tarafndan, kodun doru olarak okunup okunmadnn kontrol edilmesi amacyla 10

kullanlmaktadr. Barkod okuyucu 13 rakam da okuduktan sonra ilk 12 rakamdan 13. rakamn ne olacana bakar, eer sonu birbirini tutuyorsa kodun doru olduunu kabul eder.

1.5.1.2. EAN-8 Barkodu

EAN 8 barkodu, EAN 13e ok benzer. lk hane lke, dier drt hane irket ve son hane yine kontrol hanesidir.

Resim 1.11: EAN-8 barkod alm

Yukarda tarif edildii gibi kullanlan EAN kodlarna KAYNAK kod denir. nk kodlar pazardaki rnleri gstermektedir. Ancak EAN kodu sadece firma iin de kullanlabilir. Tabii bunun da bir kural vardr. Eer bu ekilde kullanlacaksa, EAN 8 kullanlyorsa kodlarnzn ilk hanesi mutlaka 0, EAN 13 kullanlyorsa ilk hanesi mutlaka 2 olmak zorundadr. Bu rakamlarla balayan hibir lke kodu yoktur ve bu ekilde pazardaki rnlerle sizin rnlerin karmas nlenmi olur.

Resim 1.12: EAN-8 barkodunun rn zerine uygulan

1.5.2. INTERLEAVED 2 of 5
Dier bir barkod tipi Interleaved 2 of 5 ya da ksaca ITFdir. ITFde tpk EAN gibi sadece numerik olup endstriyel uygulamalarda kullanlan popler bir koddur, fakat deiken uzunluklarda olabilir. ITFnin uzunluunu snrlayan tek faktr, okuyucunun kapasitesidir. ITF mutlaka ift saydaki haneden oluur. ITF'in temel zellii her bir elemannn esasnda iki rakam kodlamasdr. Bu nedenle kod olduka kompakt olup uzun say dizilerinin kodlanmasnda iyidir. Bunun yannda iki dezavantaj, iinde gvenlik bulunmamas ve yaps nedeniyle hatal ksmi okumalarn mmkn olmasdr. Bu nedenlerden ITF kullanlan uygulamalarda (veya akll tarayclarda) bir kontrol yntemi uygulanmas veya sabit uzunlukta kodlar kullanlmas tavsiye edilir (Bylece hatal okumalar yazlmla engellenmi olur.). Bazen yanl okumalar engellemek 11

iin kodun altnda ve stnde yer alan "snr izgileri" kullanlr. ITF'nin en nemli snr basamak says ift olan rakamlarn kodlanmas zorunluluudur. Bu nedenle basamak says tek olan rakamlarn bana sfr eklenir. rnein 134 says 0134 eklinde kodlanr.

Resim 1.13: ITF barkodu

ITF sembolojisi genellikle tketim malzemelerinin kutularnn dnda (ska 14 basamakl sabit bir yapda) kullanlr. Bunlara bazen Kutu kodlar da denir. Bunun da EAN-13e benzeyen zel kurallar vardr. Kod 14 hane olmaldr. lk 3 hane lke kodu, sonraki 5 hane irket kodu, sonraki 5 hane irket tarafndan verilen tek rn kodundan farkl olan para, kasa kodudur. Son rakam aritmetik olarak hesaplanan kontrol hanesidir.

Resim 1.14: INTERLEAVED 2 of 5 barkod alm

ITF deiken uzunluktaki karakter says nedeniyle, ayakkabclk ve kuyumculuk gibi farkl sektrlerde de tercih edilmektedir.

1.5.3. CODE 39
Muhtemelen en yaygn genel amal alfanumerik (tm harf ve saylar kapsayan) koddur. ok geni destee sahiptir ve pek ok organizasyon tarafndan genel ticari ve endstriyel kullanm standard olarak kabul edilir. Karakterleri bire bir kodlar ve kodlanabilen karakter says teorik olarak snrszdr. Balang ve biti karakterleri okuma gvenlii salar. Tek dezavantaj kodun fazla kompakt (kk) olmamas nedeniyle gerekte kodlanabilecek karakter saysnn nispeten snrl olmasdr. Code 39 kodlarnda kontrol karakteri opsiyoneldir.

Resim 1.15: CODE 39 barkodu

12

Kod herhangi bir uzunlukta ve alfabenin tm byk harflerini kodlayabildii gibi numerikler - . $ / % * ve boluk karakterlerini de kodlar. Kk harfleri kodlayamaz. CODE 39 daima bir yldz (*) ile balar ve biter, yldz start/stop karakterleri olarak bilinir ve sadece kodun banda ve sonunda kullanlabilir.

1.5.4. CODABAR
En youn kullanlan barkodlarn bir tanesi de CODABARdr. CODE 39 gibi, herhangi bir uzunlukta olabilir fakat sadece numerik karakterler ve $ - : / . + iaretlerini kodlayabilir. Alfabetik karakterler kodlanamaz. Codabarda ayrca start/stop karakterleri de kullanlr. Bunlar a, b, c ve ddir ve herhangi bir kombinasyonla kullanlabilir, bir kod balangcnda ve bir de bitiindedir. Bunlar daima kk harflerdir.

1.5.5. CODE 128

CODE 128 genel amal kullanlan bir koddur. Fakat yaygn olarak endstriyel ortamlarda kullanlmaktadr. Bu kodlama sisteminde numerik ve alfanumerik karakterler kullanlmaktadr.

Resim 1.16: CODE 128 barkodu

1.5.6. PDF 417

Yukarda belirtilen yaygn barkod trlerinin yan sra gelimi ve gelimekte olan baka kodlama trleri de vardr. Bunlardan birisi de iki boyutlu barkod olarak bilinen PDF 417dir. Bu kodlama sisteminde ok kk bir alana yaklak 2000 adet numerik ve alfa numerik karakter kodlanabilmektedir. PDF 417, Otomatik Tanmlama/Veri Toplama sistemlerinin dnya apnda genileyen uygulama alanlar ve artmakta olan nemleriyle birlikte, daha gvenilir, daha gizli ve daha ok bilgi tayan kodlama sistemlerine olan ihtiyacn karlanmas zerine srmekte olan aratrmalarn barkod alanndaki en gelimi rneidir.

Resim 1.17: PDF 417 barkodu

Okunur/yazlr OT/VT elemanlar olan smart kartlarn aksine PDF 417 her trl ortam zerine baslabilir, manyetik ve elektriksel ortamlardan etkilenmez. Smart kartlarn PDF 417 karsnda ne kan tek ynleri ise okunur/yazlr olmalardr. Ancak PDF 417, yaklak olarak smart kartlarda bulunan sabit bilginin tmn iinde tayabilir.

13

zellikle kimlik tanmlamas uygulamalarndaki en gelikin rnek PDF 417dir. Gerek i, gerekse bir takm sosyal faaliyetlerden faydalanmak amacyla hepimiz gerektiinde kimliimizi ispat etmek iin yanmzda bize ait fotoraf, parmak izi, imza gibi fiziksel bir takm bilgilerle birlikte nfus czdan bilgilerimizin de bulunduu bir veya birka kimlik kart tarz. imdiye kadar kullandmz kimlik kartlarndaki en byk ve olmamas gereken sorun herhangi bir kayp hlinde kimlik kartmzn yanl kiilerce kt maksatl kullanlmas ve kolay tahrip olmas sebebiyle okunamayan ve yanl bilgi verebilecek nitelikte olmalaryd. Manyetik ve optik ortamlarda bilgi saklamak dalm sistem yapsnda aksamalar, istek-yant gecikmeleri ve maliyet sorununu da beraberinde getirmektedir. PDF 417 iki boyutlu barkod sistemi ile bilgisayar ortamnda deerlendirilebilecek, yaz, fotoraf, parmak izi, imza gibi herhangi bir bilgiden PDF 417 sembol oluturulmaktadr. 85.725 mm x 53.975 mm ISO Standart Kimlik Kart boyutlarnda PVC, kt, polyester gibi yzeylere lamine veya hologram yntemiyle baslacak bir kimlik kart oluturulmas salanmaktadr.

Resim 1.18: Barkod rnn kimlik anahtardr

PDF 417 iki boyutlu kodlama sistemi ile bir sembol oluturulurken istenirse D.E.S. algoritmalarna benzer bir sistemle ilgili bilgi ifrelendirilmekte ve zlmesi imknsz bir yap hline gelmektedir. Ayrca sembol oluturulurken kullanlan bilgiyi tekrarlama zellii sayesinde hasar %50ye varan bir sembol %100 dorulukta okunabilmektedir. Bu yntemle hazrlanan sembol, ifrelenebilir olduundan ancak kendi yazlmyla okunabilir. Kopyalanmas ve deifre edilmesi imknszdr. Bu yntemle hazrlanm bir kimlik kart zerindeki PDF 417 iki boyutlu barkod sembol, lazer okuyucularla okutularak kartn n yzndeki bilgilerin doru olup olmadnn kontrol yaplabilmektedir. Sistem, bu ilem srasnda u-kullanc tarafndan herhangi bir veri depolama sistemine eriilmesine ihtiya duyulmadndan bilgiye, en az srede, en az maliyetle ulama imkn vermektedir. Tm dnyada Kimlik Kart Standard olarak kabul edilmeye balanan PDF 417 sistemi, Amerika Birleik Devletleri Savunma Bakanl tarafndan da Askeri Kimlik Kart Standard olarak kabul edilmitir. PDF 417 sistemi Kuzey Amerika, Latin Amerika, Yeni Zelanda, Filipinlerde src belgesi ve Nakliyeciler Birlii Standard olarak uygulama alanlarnda kullanlmaktadr. Dnya zerindeki pek ok lkede bu sistemin entegre edildii kimlik kartlar kullanlmaktadr. PDF 417 iki boyutlu izgi kodun 2000in zerinde harf veya imza, parmak izi, retina izi, fotoraf gibi kullanc tarafndan tanmlanan bilgiler tutulabilmektedir. izgi-kodun nemli bir dier zellii ise gerekirse bilgiyi iinde tekrarlayarak etiketin bir parasnn yrtlmas veya okunamaz hle gelmesi gibi durumlarda hatasz okumaya imkn vermesidir. 14

Resim 1.19: izgi kod

Klasik uygulamalarda barkodda bulunan anahtar bilgi ile daha kapsaml bilgilerin veri tabannda eriimi salanr. Buna rnek olarak EAN (European Article Number) kodu ile herhangi bir rnn tanmlanabilmesi ve bu sayede retim ve sat gibi aamalarda merkezi bir veri tabanna eriilerek stok, fiyat, aklama ve benzeri bilgilerin elde edilmesini gsterebiliriz. Ancak tek bir anahtar bilginin yetersiz kald durumlarda da kalnmaktadr. Bu yntem gerek etiketin kaplad alann byk olmas, gerekse bir rn iin gerekli bilgileri alabilmek iin birden fazla okuma yaplmas nedenleri ile pratik deildir. rnein; otomotiv sektrnde veri al verii standard olan ODETTE etiketlerinde 6 (alt) adet barkod bulunmaktadr. PDF 417 ile bu sorunlarn tm ortadan kalkmakta, tek bir barkod iine gerekli tm bilgiler yerletirilebilmektedir. Bu sayede rn ile ilgili sadece anahtar bilgisi deil, veri tabannda bulunan rn ile ilgili tm bilgiler tanabilir olmaktadr. Bu yzden PDF 417 bir anlamda tanabilir veri kt grevi grmektedir. Uygulama alanlar: Sevkiyat, kt zerinde veri deiimi Stok kontrol retim kalite kontrol / Bakm onarm takibi Kimlik kartlar

Bu kodlama sistemiyle artk, bir hastann btn salk bilgileri koluna taklabilen ufak bir bilezikte bulundurulabilecek ya da depoya gelen bir malzeme ile ilgili her trl sipari, irsaliye ve fatura bilgisi ok kk bir etiket stnde bulundurulabilecektir.

1.6. Barkod Alfabesi

ncelikle bilinmesi gereken ey barkod izgilerinin sadece rnn referans numarasn gsterdiidir. Herkesin sand gibi bu izgiler rnn fiyat ve rn hakkndaki bilgileri iermez. Bu bilgiler bilgisayarda kaytldr. Barkod tarand zaman sinyal sistemdeki bilgisayara ular. Bilgisayarda girilen barkod numarasna gre rnn fiyatn kasaya yanstr. Eer barkodlarda fiyat belli olsayd, rn fiyat ne zaman deise rnn barkodu da her fiyat deiiminde deiecekti. Bu da maliyet ve zaman asndan ok byk kayplara neden olacakt. 15

Resim 1.20: Barkod izgileri

ubuklarn ve boluklarn yanyana dizilmesi ile 0-9 aras rakamlar, alfabedeki harfler ve nokta ( . ), tire ( - ), blme iareti ( / ), yldz ( * ) gibi zel iaretler barkodlarla gsterilebilir. Bir rakam, harf ya da zel iaretin ubuklarla simgelenebilmesi iin bu ubuklarn nasl dizilmesi gerektii barkod alfabesi (barcode symbology) ile tanmlanr. ubuklarn yan yana dizilmesinin kurallarn belirleyen birok barkod alfabesi vardr; bu alfabelerin bir ksm yalnzca rakamlar simgelerken bir ksm da hem rakamlar, hem harfleri hem de zel iaretleri simgeler.

1.6.1. Barkod Alfabesinin Oluturulmas

Her EAN kodunun balangcnda, ortasnda KORUYUCU UBUKLAR vardr. Bu ubuklar genellikle dierlerine gre daha uzun izilir. EAN kodu her zaman ubuk / boluk / ubuk ile balar ve biter ve ortada her zaman boluk / ubuk / boluk / ubuk / boluk vardr. Bu boluklar ve ubuklarn her biri geniliin bir elemandr, yleki: 1 0 1 (balang ve bitite) 0 1 0 1 0 (ortada). Her say yedi elemandan meydana gelir, fakat sadece 2 tanesi ubuk, 2 tanesi de boluktur. Bu u anlama gelir, baz boluklar ve ubuklar bir elemandan daha kaln olmak zorundadr. 4 rakamn kodlamak iin sadan balayarak unu kullanmalyz; 1 0 1 1 1 0 0 (toplam 7 eleman fakat sadece 2 boluk ve 2 ubuk). Bugn dnyada yaygn olarak kullanlan balca barkod alfabeleri unlardr: CODE 39, INTERLEAVED 2 of 5 (I 2 of 5, ITF), CODE 128. EAN-UCC sistemi, kendisine ait barkod alfabeleri olan EAN ve UPC'nin yan sra Code 128'i de kullanr. Bu alfabelerden ITF, EAN ve UPC yalnzca rakamlar gstermek iin kullanlr. CODE 39 ve CODE 128 rakamlar, harfleri ve zel iaretleri simgelemek iin kullanlr.

Resim 1.21: Barkod bir veri giri yntemidir

16

1.7. Gndoumu Tarihi

12 basamakl Evrensel rn Kodu (U.P.C.) tantldndan beri 30 yl gemi ve EANUCC sisteminin kullanm kresel ticareti kolaylatrmak adna hzla yaygnlamtr. Gelien ticaret etkinlii iin gerekenleri karlamak amacyla, Tek Tip Kod Konseyi, 1 Ocak 2005ten itibaren tm Amerikan ve Kanada irketlerini sat noktasnda 12 basamakl U.P.C. sembollerine ek olarak EAN-8 ve EAN-13 sembollerini tarayacak ve ileyecek kapasiteye sahip olmalar gerektiini duyurmutur. UCC 2005 Gn doumu olarak adlandrlan bu tarih irketlerin tm hazrlk ve dnmlerini tanmlayabilmeleri amacyla 1997de duyurmutur. Amerika Birleik Devletleri ve Kanada dnda, dnyadaki perakende rnler 2005 ylna gelinceye kadar EAN-8 ve EAN-13 sembolleriyle iaretlenmekteydi. Bu rnleri A.B.D. ve Kanadada satabilmek iin reticiler rnlerini tekrar 12 basamakl U.P.C. sembolleriyle iaretlemek zorundaydlar. Bu da pazarlama iin ekstra zaman ve ekstra harcamaya neden olmaktayd. Gnmzde A.B.D. ve Kanada irketlerinin sistem kapasitelerini U.P.C. sembollerinde olduu kadar EAN-8 ve EAN-13 sembollerini de tarayacak ve ileyecek hle getirmeleri, reticilerin daha geni bir rn yelpazesini elde tutmalarna izin vermitir. EAN-8 ve EAN-13 sembolleriyle tanmlanan rn says 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren hzla artmtr. nk A.B.D. ve Kanada dndaki irketlere bu tarihten sonra UCC irket Prefiksleri yaynlanmamtr.

17

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

rn tanmlamasnda barkod Barkod uygulamasna geilirken hangi sisteminin yararlarn ve hangi sebeplerden dolay tercih edileceini ayrt alanlarda kullanldn reniniz. ediniz. Barkod sembolnn nasl Siyah izgi ve boluklarn bilgisayarda oluturulduunu kavraynz. nasl alglandna dikkat ediniz. Sistemin reticiler, toptanclar ve Barkod sisteminin salad faydalar perakendeciler asndan benzer yanlarn kavraynz. karlatrnz. Sistemi barkodlama aamalar ve Bir iletmenin barkod sistemine rnlerin takibi aamas olarak ayrmaya geirilme aamalarn takip ediniz. dikkat ediniz. Barkodlar ayrt ederken kodlanma Barkod tiplerini zelliklerine gre biimleri ve kullanldklar sektrler ayrt ediniz. asndan belirlemeye dikkat ediniz. PDF 417 barkodunun dier barkod PDF 417 barkodunu tercih eden trlerine gre farkllklarn iletmelerden uydulanmas asndan bilgi belirleyiniz. alnz.

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz. Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Barkod gnmzde gvenlik, personel giri-k takibi, sevkiyat gibi alanlarda youn olarak kullanlmaktadr. 2. ( ) EAN barkodu zellii dolaysyla d kasa uygulamalarnda en uygun barkod tipidir. 3. ( ) COD 39 barkodu perakende sektr dnda silahl kuvvetler ve otomotiv endstrisinde de kullanlmaktadr. 4. ( ) Bilgisayar ortamnda barkod izgileri Siyah=Ak (veya 1), Beyaz=Kapal (veya 0) eklinde alglanr. 5. ( ) Barkod, sat noktasndaki ilemlerde yanllklar nleyerek mteriye gven verir ve reticilere fayda salar. 6. ( ) Barkod sistemi oluturulurken rnler barkoda sahip deilse barkodlama yntemi seimi yaplr. 7. ( ) EAN-13 barkodundaki ilk 3 hane barkodun kullanld lkeyi temsil eder. 8. ( ) EAN-8 barkodu sadece iletme iinde kullanlyorsa kodlarn ilk hanesi mutlaka sfr (0) olmak zorundadr. 9. ( ) ITF barkodu deiken uzunluktaki karakter says nedeniyle ayakkabclk ve kuyumculuk gibi farkl sektrlerde tercih edilmektedir. 10. ( ) PDF 417 barkodu ile hazrlanan semboller ifrelenebilir olduundan ancak kendi yazlm ile okunabilir. Kopyalanmas imknszdr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Kontrol Listesine geiniz.

19

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri
1. Barkod sembolnn nasl oluturulduunu kavradnz m? 2. Bir iletmenin barkod sistemine geirilme aamalarn takip edebiliyormusunuz? 3. Barkod tiplerini zelliklerine gre ayrt edebiliyormusunuz? 4. PDF 417 barkodunun dier barkod trlerine gre farkllklarn ayrt edebiliyormusunuz 5. Barkod sisteminin eitli sektrler asndan salad faydalar kavrayabildinizmi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

20

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
EAN, UPC, TOBB-MMNM, firma ve kalite standartlarna uygun ekilde barkod standartlarnn belirlenmesi ilemlerini yapabileceksiniz

ARATIRMA
Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii Mill Mal Numaralandrma Merkezinin almalar hakknda bilgi edininiz. EAN-UCC Tanmlama ve Numaralama Sistemi hakknda aratrma yapnz. Ticari rnlerin, tama birimlerinin, demirbalarn ve lokasyonlarn nasl bir sistemle numaralandrldklarn aratrnz. Aratrma yaparken evrenizde bulunan Ticaret ve Sanayi odalarndan, bu uygulamay gerekletiren depo ya da retim iletmelerinden, al-veri merkezlerinden yararlannz. Bulabildiiniz kaynak ve dokmanlar arkadalarnzla ve retmeninizle paylanz.

2. BARKOD STANDARTLARI
EAN-UCC Sistemi kapsamnda; Tanmlama Numaralandrma Barkod ile simgeleme standartlar bulunmaktadr.

1970li yllarn ilk yarsnda nce ABDde UCC (Unform Code Council) tarafndan gelitirilmeye balanan bu sistem, sonraki yllarda EANn (Europian Article Numbering Assocation) olumas ile Avrupada da uygulanmaya balanmtr. 1995te Avrupadaki EAN ile ABDdeki UCC rgtlerinin her iki sistemi uyumlatrma almalar balam, sistemin ad EAN-UCC Sistemi olarak belirlenmi ve Avrupadaki EAN rgt uluslar aras bir rgte dnerek EAN International adn almtr. Bu deiiklikler sonucunda, EAN-UCC sistemi, bir numaralandrma ve barkod standart uygulamas olmann tesine geerek kapsamn geniletmi, uluslaras ticarette el deitiren rnlerin tanmlanmas bata olmak zere tm elektronik ticaret uygulamalarnn alt yapsn oluturan evrensel bilgi tanmlama ve uygulama standartlarn gelitiren ve kurallarn koyan bir yap kimliini kazanmtr.

21

2.1. EAN-UCC Sistemi

Ksaca bir bilgi standart tanmlama ve uygulama sistemi olarak anlabilecek EANUCC Sistemi, merkezi Brkselde bulunan EAN Internatonal tarafndan gelitirilmekte ve tm dnya apnda ynetilmektedir. EAN Internationale bal yerel EAN Numaralandrma Organizasyonlar, tanmlama ve numaralandrma standartlarnn uygulayclardr. Trkiyedeki EAN Numaralama Organizasyonu TOBB-MMNMdir. EAN Numaralama Organizasyonlar tarafndan verilen numaralar ve bu numaralar ieren barkodlar, dnyann her yerinde geerli olup uluslararas tm ticari ilemler ve Tedarik Zinciri uygulamalarnda herhangi bir deiiklie gerek kalmakszn kullanlabilir. EAN-UCC Sistemi balangta perakende sat sektrnn gereksinimlerini karlamak zere gelitirildiyse de daha sonra rnlerin tanmlanmasna ihtiya duyan tm ticari ve endstriyel sektrler tarafndan uygulanmaya balanm, yalnzca tketim rnlerinde deil tekstil, otomotiv, salk gibi sektrlerde de kullanlmtr. Ticari ve endstriyel kurulularn gereksinimlerinin yan sra teknolojinin gelimesine de uyum salayan ve hemen tm sektrlerin uygulayabilecei tanmlama ve numaralama standartlarn gelitiren EAN-UCC Sistemi, bugn dnyann her yerinde kullanlmakta ve salad olanaklarla elektronik ticaretin de altyapsn oluturmaktadr.

2.1.1. TOBB-MMNM
zel sektrn Trkiye'deki en st dzeydeki yasal temsilcisi Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii (TOBB), Trkiye'de retilen rnlerin gerek ulusal gerekse uluslararas ticarette, herhangi bir sorun ile karlamadan tannmasn ve izlenebilmesini salamak zere 1988'de Uluslararas Mal Numaralama rgt EAN'a ye olmutur. EAN yesi TOBB, kendi bnyesinde kurduu Mill Mal Numaralama Merkezi (MMNM) ile Trkiye'de EAN-UCC Sisteminin gerektirdii uygulamalar yrtmektedir. MMNM, Trkiye'deki iletmelerin EAN-UCC Sistemine ye olmalarn salayan, ulusal standartlar gelitiren ve sistemin gerektirdii tm dzenlemeleri yapan ulusal kurulutur.

2.1.1.1. TOBB-MMNM'nin almalar

EAN-UCC Sistemi standartlarna uygun olarak ulusal standartlar gelitirir ve uygular. EAN-UCC Sisteminin uygulanmas iin ulusal kurumlarla ibirlii ve ortak almalar yapar. EAN'n hazrlad tantc ve eitici dokmanlar Trke'ye evirerek ve yerelletirerek Trkiye'de kullanma sunar. EAN-UCC Sistemi kapsamndaki standartlarn tannmas, yaylmas ve uygulanmasn salamak zere gerekli yayn, dokmantasyon, duyurular hazrlar, eitim, konferans, seminer gibi etkinlikler dzenler.

22

EAN-UCC Sistemine yelik iin bavuran firmalarn bavurularn inceleyerek uygun bulunanlar EAN-UCC Sistemine ye kaydeder ve firma numaras verir. UPC kullanm isteyen firmalara UCC'ye bavurmak ve firma numaras almak iin gerekli belgeleri salar, bu firmalarn UCC ile ilikilerinde araclk yapar. EAN-UCC barkodunun standartlara uygun biimde hazrlanmasn salamak zere ye firmalar ve master film reticilerini bilgilendirir. EAN-UCC barkodunun kullanmn izler, standartlara uygun baslmad saptanan EAN-UCC barkodlar iin ye firmay uyarr.

2.1.1.2. TOBB-MMNM Uygulamalar

MMNM'ne bal olarak EAN-UCC Sistemine girmek ve rnlerinde EAN-UCC barkodu kullanmak isteyen retici thalat hracat Datc firmalar ye olur.

MMNM'ne Sanayi Odalarna (Kuzey Kbrs Trk Ticaret Odas ve Kuzey Kbrs Trk Sanayi Odas da dahil) ya da 507 sayl Esnaf ve Sanatkarlar Kanununa tabi Esnaf ve Sanatkarlar Odalarna kaytl gerek ve tzel kiiler ye olabilirler. MMNM, kendisine ye olan firmalara EAN-UCC Sisteminde ve rn barkodunda kullanlmak zere EAN-UCC firma numaras verir. MMNM'ne ye olan ve firma numarasn alan firma, bu numara ile EAN-UCC Sistemini kullanan dnya lkelerinde tannm olur.

2.2. EAN-UCC Tanmlama ve Numaralama Sistemi

EAN-UCC Sisteminin temel amac, ticari ve endstriyel ortamlarda hareket gren ticari rnler (mal ve hizmetler) ile tama birimlerinin tanmlanmasn (identification) salamaktr. Sistem ile ticari rnler ve tama birimlerinin yan sra yerler (lokasyon) ve demirbalar da tanmlanmaktadr. EAN-UCC Sistemi, tanmlama amacyla numaralandrma yntemleri gelitirmi, ticari rnler, tama birimleri, yerler ve demirbalar bu numaralar ile kimliklendirilmitir. Sistem ile tanmlama amacyla verilen numaralarn yan sra rnlere ilikin tanmlayc ve aklayc bilgiler de (parti numaras, son kullanma tarihi, rnn miktar, paket says vb.) kodlanabilmektedir. EAN-UCC Sisteminin gelitirdii tanmlama ve numaralama standartlarnn temel bileeni vardr: Tanmlama Standartlar Barkod/ OVT Otomatik Veri Toplama Teknolojileri (ADC-Automatic Data Capture) Elektronik Veri deiimi (EDI Electronic Data Interchange) 23

ekil 2.1: Tanmlama standartlar

EAN-UCC Sistemi ile ticari rnler (mal ve hizmetler), tama birimleri, yerler ve demirbalar belli standartlara uygun olarak tanmlanr. Tanmlama amacyla kullanlan numara, btn dnyada geerlidir ve bir ticari rnn, yerin ya da demirban tm dnyada tek bir numara ile tannmasn salar. Tanmlama numaralar, barkodlarla simgelenir. Barkodlar, bilgi sistemleri kapsamndaki Otomatik Veri Toplama (OVT) uygulamalarnda otomatik veri girii yaplmasn salamakta, bu amala barkod okuyucular kullanlmaktadr. Bilgi sistemlerine elle veri girii yaplmasn ortadan kaldran OVT uygulamalar sayesinde, i ortamlarnn gerektirdii doruluk ve hza ulalarak ilemlerde verimlilik art elde edilir. EAN-UCC Sisteminin barkod standartlar, bu sistem kapsamnda kullanlacak barkodlarn uygulama kurallarn belirlemektedir. Bu kurallar, barkodlarda yer alacak tanmlama numaralar ve tamamlayc bilgilerin nasl kodlanacan, kullanlacak barkod alfabelerini, barkodlarn basm tekniklerini ve barkodlarn rnler zerindeki yerletirilme biimlerini aklamaktadr. EAN-UCC Sistemiyle oluturulan tanmlama numaralar, birbirleri ile ticaret yaparken birbirlerine elektronik ortamda veri gnderen taraflar arasnda Elektronik Veri deiimi (EVD) uygulamalarnda kullanlr. EAN-UCC Sistemi, EVD iin EANCOM uygulama klavuzlarn hazrlam, bylece Birlemi Milletlerin tanmlad UN/EDIFACT (Unted Nations/Electronc Data Interchange for Administration Commerce and Transport) EVD mesajlarnn ticaret yapan kurulular arasnda nasl uygulanacan yaln biimde gstermitir. Bu bileenin uyumlu btnl ile; Ticari rnlerin tanmlanmas, rnlerin barkodlanmas, Ticaret yapan taraflar arasnda ilem gren rnlerin hareketlerinin OVT teknolojileri ve EVD uygulamalar kullanlarak elektronik ortamda izlenmesi salanm olur. EAN-UCC Sistemini uygulayan kurulular, bu sistemin getirdii standartlar sayesinde, ilemlerini elektronik ortamda, ilem ve veri yinelemesine gerek kalmakszn kolayca gerekletirmektedir. zellikle ilem ve hareket saysnn ok fazla olduu tama, sat, depolama gibi i srelerinde hz ve doruluk kazanlmakta, tm bunlarn sonucunda da i yapma verimlilii artmaktadr.

24

2.2.1. EAN-UCC Tanmlama Numaralarnn zellikleri

EAN-UCC Sisteminin tanmlama ve kimliklendirme amacyla gelitirdii numaralar, bilgi sistemlerindeki veri tabanlarnda yer alan kaytlara erimek zere kullanlan eriim anahtarlardr. Veri tabanlarna eriim anahtar olmak zere gelitirilen EAN-UCC tanmlama numaralar aadaki zelliklere sahiptir: Tek: EAN-UCC Sistemi ile tanmlanan ticari rnler, tama birimleri, yerler ve demirbalarn her biri btn dnyada tek bir numara ile tannr. Bu numarann bir ei daha yoktur; dolaysyla tanmlanan (kimliklendirilen) rn, tama birimi, yer ya da demirba bir bakas ile asla karamaz. Anlamsz: EAN-UCC tanmlama numaras, yalnzca bir eriim anahtar olma zelliinin dnda herhangi bir anlam tamaz. Bu numara, tanmlad ticari rnn, tama biriminin, yerin ya da demirban zelliklerine ilikin hibir bilgi iermez. Bu numarann tek amac, tanmlad parann bilgi sisteminde yer alan ayrntl bilgilerine eriilmesini salamaktadr; bu nedenle, bu numarann ierdii rakamlar kullanarak herhangi bir ilem, sorgulama ya da raporlama yaplmamaldr.

NOT: rnlerin EAN-UCC numaralarn bilgi sistemlerinde tutan kurulularn birou bu numaralarn ierdii firma ya da rn sra numaralarn eitli ilemler yapmak ya da raporlama amacyla kullanmak eilimindedir. Hatta, kurulularn birou, rnlere verdikleri EAN-UCC numaralar ile rnlerini snflamaya almaktadr; oysa bu numaralar, herhangi bir anlam ve bilgi tamaz; dolaysyla bu numaralar eriim anahtar olma amacnn dnda kullanmak kesinlikle doru deildir. Uluslararas: EAN-UCC tanmlama numaralar, tm dnya lkelerinde ve tm sektrel uygulamalarda kullanlabilir. EAN-UCC numaras ile kimliklendirilen bir rn, tama birimi, yer ya da demirba tm dnyada tek olarak tannmaktadr. Bu numara dnyann her yerinde geerli olduundan bu numarann her lke iin yeniden deitirilmesi gerekmemektedir. Gvenli ve kullanl: EAN-UCC tanmlama numaralar bilgi sistemlerinde kolayca kullanlmak zere gelitirilmitir. Bu numaralar, sabit uzunluktadr ve yalnzca rakamlardan oluur (saysaldr). Numaralarn sonlarnda yer alan kontrol basama (Check Digit) sayesinde numarann elektronik sistemler tarafndan yanl alglanmas da nlenmitir.

2.2.2. EAN-UCC Tanmlama Numaralar

Trkiyede ve dnyada uygulanan EAN Numaralama Sisteminde kullanlan tanmlama numaralar

25

2.2.2.1. Ticari rn Numaralar (GTIN Global Trade Item Numbers)

Ticari rnler, tedarik zincirinin herhangi bir noktasnda sipari edilen, satlan, datm yaplan, yer deitiren ya da satn alnan, dolaysyla bata fiyat olmak zere btn tanmlayc bilgilerine gerek duyulan mal ya da hizmetlerdir. Ticari rnler tek bir paradan oluan bir birim olabilecei gibi bir paket (kutu, koli, uval, torba vb.) ierisinde yer alan ayn ya da birbirinden farkl paralardan da oluabilir. Ticaret amacyla el deitiren bu rnler GTIN (Global Trade Item Number Ticari rn Numaras) olarak adlandrlan EAN-UCC numaras ile tanmlanr. GTIN (Ticari rn Numaras), 14 basamakl bir numara olup aadakileri tanmlamak zere kullanlr: Bir tek rn (birim) Ayn rnden birden fazla sayda (miktarda) ieren bir paket (kutu, koli, uval, torba, kasa vb.) Deiik rnlerden birden fazla sayda ieren bir paket (kark kutu, koli, uval, torba, kasa vb.)

Bugne dek Trkiyede uygulanan EAN Numaralama Sisteminde 13 basamak olarak kullanlan tanmlama numaras, EAN-UCC Sisteminde GTIN (Ticari rn Numaras) adn alm ve 14 basamak olmutur.

2.2.2.2. Tama Birimleri (Logistic Units)

Tama birimleri, tedarik zinciri iinde ticari rnn tanmas ve/veya depolanmas amacyla kullanlan paketleme birimleridir. Tama ve/veya depolama gibi lojistik uygulamalarda kullanlan kutu, koli, torba, uval, kasa ya da bu tr paketleri ieren varil, palet ya da konteyner gibi kaplar tama birimi olarak adlandrlr.

Resim 2.1: Palet etiketi

Tama birimlerini tanmlamak iin SSCC (Serial Shipping Container Code) olarak adlandrlan EAN-UCC numaras kullanlr. SSCC, 18 basamakl bir numaradr ve tama biriminin seri numarasn ierir. Bu seri numaras, bir tama birimini tm dier tama birimlerinden ayrt etmek iin kullanlr. 26

2.2.2.3. Yerler (Locations)

Yer numaralar, tedarik zincirindeki uygulamalarda tanmlanmasna gerek duyulan fiziksel, fonksiyonel ya da yasal bir adresi simgeleyen numaralardr. EAN-UCC Sisteminde, yasal irket adresi, departman, ambar, depo, depo iindeki fiktif alanlar (teslim alma/tesellm noktas, kalite kontrol alan, sevkiyat rampas vb.) gibi zellikle belirtilmesi gereken adresler iin yer numaras gelitirilmitir.

Resim 2.2: Lokasyonlarn numaralandrlmas

Yer numaralar, birbirleriyle EVD uygulamalar yapan kurulular arasnda, teslimat adresi, faturalama adresi, sevkiyat adresi ve bu adreslere ilikin telefon numaras, faks numaras gibi veri alanlarn ieren bilgi sistemi kaytlarna erimek iin kullanlr. Adres alanlarnda tutulan veriler genellikle ok uzundur ve elektronik ortamda uzun verileri gndermek, almak ve ilemek hz drcdr. O nedenle, elektronik veri deiiminde adresler yerine yer numaralarnn kullanlmas ok daha etkindir. EAN-UCC yer numaralar, bilgi sistemlerinde, adreslerin ayrntl ieriklerine erimek zere bir eriim anahtar olarak kullanlr. EAN-UCC Sisteminde, EAN/UCC GLN (Global Location Number Yer Numaras) olarak adlandrlan yer numaralar, EAN-UCC-13 yer numaralama standart kullanlarak oluturulur. Gerek duyulduunda barkod ile de simgelenebilir.

2.2.2.4. Demirbalar (Assets)

EAN-UCC Sistemi, sabit kymet olarak kabul edilen demirbalarn tanmlanmas iin demirba numaralar gelitirmitir. Bu demirbalar, kurulularn iinde sabit duran (tanamaz), yer deitirmeyen varlklar olabilecei gibi, ticaret yapan taraflar arasnda hareket gren ve geri dnen (iade edilen returnable) kasa, palet, varil, konteyner gibi kaplar da olabilir.

27

EAN-UCC Sistemi ile kuruluu iinde kalan, yer deitirmeyen varlklar GIAI (Global Individual Asset Identifier) numaras ile tanmlanrlarken yer deitiren, gittii yerden geri dnen ve yer deitirme hareketlerinin izlenmesine gerek duyulan varlklar tanmlamak iin GRAI (Global Returnable Asset Identifier) numaras kullanlr.

2.2.3. EAN-UCC Tanmlama ve Numaralama Sisteminin Uygulanmas

EAN-UCC Tanmlama ve Numaralama Sistemi, balangta perakende sat uygulamalarn kolaylatrmak ve hzlandrmak zere gelitirilmitir ancak biliim teknolojilerinde yaanan gelimelerin ardndan elektronik ortamda veri iletiiminin kolaylamas ve yaygnlamas sonucunda, retim noktasndan son tketiciye dek uzanan tedarik zincirinin her aamasnda kullanlabilecek dzeye ulamtr. EAN-UCC Sistemi bugn en youn olarak perakende sat uygulamalarnda kullanlmaktadr. Perakende sat noktasnda sata sunulan bir ticari rn iin, EAN-UCC numaras kullanlarak yaplan uygulama, uygulama 1de gsterilmitir. EAN-UCC Sisteminin Tedarik Zinciri iinde yer deitiren bir tama birimi iin nasl kullanld ise uygulama 2de gsterilmitir. Uygulama 1 (Perakende Sat Uygulamas)

GTIN, bir ticari rnn btn dnyada tek bir numara ile tannmasn salar. Ticari rnn tannmasn salayan GTIN, rnn tanmlama numarasn iermektedir. Perakende sat noktasnda sata sunulan bir ticari rnde EAN-UCC-13 ya da EANUCC-8 standartnda bir GTIN yer almaktadr. GTIN, rnn paketi zerinde gzle grlr biimde yazl olduu gibi barkod ile de simgelenir. Bu numara, bilgi sistemlerinde rne ait tanm ve fiyat bilgilerinin tutulduu veri tabanlarndaki rn kaytlarna erimek iin bir eriim anahtar olarak kullanlr. Bilgi sistemine bal ve barkod okuyuculu bir sat noktas terminali ya da yazar kasada okutulan GTIN barkodu iin aadaki ilemler yaplr. Barkod okuyucu, okuduu barkodu rakamlara dntrr. Rakamlarn oluturduu numara ile rnn bilgi sistemindeki (veri tabanndaki) tanm kaydna eriilir. rnn veri tabanndaki tanm kaydndan rnn tanm (stok kodu, ad, sat birimi-adet, kutu, kg vb.) ile birim sat fiyat elde edilir. rnn tanm ve birim sat fiyat, veri tabanndan sat noktas terminali/yazar kasaya gnderilir. Sat noktas terminali/yazar kasada rnn satlan miktar ile birim sat fiyat arplarak sat tutar hesaplanr. rnn tanm (ad, sat birimi vb.), birim sat fiyat, satlan miktar ve sat tutar sat fii ya da fatura zerine yazlr.

28

ekil 2.2: Perakende sat uygulamas

Uygulama 2 (Tedarik Zinciri Uygulamas)

Tedarik zinciri ierisinde reticiden karak mteriye sevk edilen bir tama birimi (logistic unt), tama srasnda el deitirmekte, srasyla, retici-tayc-datm merkezitayc-mteri ortamlarnda hareket etmekte, bu hareketler srasnda depolama, tama ve yer deitirme ilemleri yaplmaktadr. Tedarik zincirinde hareket eden tama biriminin zerinde SSCC numaras yer alr. SSCC, tama biriminin tm dnyada ve tedarik zinciri iinde tek olarak tannmasn salad gibi bu tama biriminin bilgi sistemindeki veri tabannda yer alan ayrntl bilgilerine eriilmesine de olanak veren bir eriim anahtardr. Tedarik zinciri uygulamas yapan retici, tayc, mteri gibi taraflar, bilgi sistemleri kapsamnda bu sistemlere bal barkod yazclar ve barkod okuyucular kullanrlar ve birbirleri ile elektronik ortamda veri deiimi yapabilmek zere EVD uygulamalarndan yararlanrlar. EAN-UCC Sisteminin tanmlama ve numaralama standartlarnn kullanld ideal bir tedarik zinciri uygulamasnda aadaki ilemler yaplr. Ticari rnn reticisi olan firma, mallarn kutulayarak bir palete yerletirir. Palette yer alan mallarn ve kutularn tanmlar (stok kodu, miktar, sat fiyat, paketleme biimi, son kullanm tarihi vb.) bilgi sistemindeki veri tabanna kaydedilir. retici firma, hazrlanan palete bir seri numaras verir. retici firmann numarasn ve paletin seri numarasn ieren SSCC numaras gzle grlr biimde ve barkodlu olarak bir etikete yazlr. Barkod yazc ile baslan bu etiket palete yaptrlr. retici firma, palet zrindeki SSCC numarasn barkod okuyucu ile okutarak paleti tayc firmaya teslim eder ve paletin retici firmadan kt sisteme kaydedilir.

29

retici firma, etiketlenen paletin SSCC numarasn ve ayrntl tanm bilgileri ile paletin teslim edilecei yerin bilgi kaytlarn elektronik ortamda EVD aracl ile tayc firma, datm merkezi ve mterinin bilgi sistemlerine gnderir. Tayc firma, teslim ald paleti Datm Merkezine teslim ederken SSCC numaras barkod okuyucu ile okutulur. Okunan SSCC numaras kullanlarak datm merkezinin bilgi sistemindeki paletin, tayc firmadan teslim alnarak datm merkezine girdii bilgi sistemine ilenir. Paletin teslim alndna ilikin kayt datm merkezi tarafndan, elektronik ortamda EVD aracl ile retici firma, tayc firma ve mterinin bilgi sistemlerine gnderilir. Palet, datm merkezinden karken paletin SSCC numaras barkod okuyucu ile okutulur ve paletin, paleti mteriye tayacak tayc firmaya teslim edildii datm merkezinin bilgi sistemine ilenir.

ekil 2.3: Tedarik zinciri uygulamas

Paletin tayc firmaya teslim edildiini gsteren kayt, datm merkezi tarafndan elektronik ortamda EVD aracl ile retici firma, tayc firma ve mterinin bilgi sistemlerine gnderilir. Palet, tayc firma tarafndan mteriye teslim edildiinde mteri barkod okuyucu ile paletin SSCC numarasn okutur. Okunan SSCC numaras ile paletin mterinin bilgi sistemindeki kaydna eriilir ve paletin teslim alnd kayda ilenir. Mteri, paleti teslim aldn gsteren kayd elektronik ortamda EVD aracl ile retici firma, datm merkezi ve tayc firmann bilgi sistemlerine gnderir. Mteri, paleti deposunun ierisinde hareket ettirirken SSCC numarasn barkod okuyucu ile okutur ve paletin yaad tm depo hareketleri mterinin bilgi sistemine kaydedilir.

30

2.3. Ticari rnlerin Numaralandrlmas

Ticari rnler, tedarik zincirinin herhangi bir noktasnda sipari edilen, satlan, datm yaplan, yer deitiren ya da satn alnan, dolaysyla bata fiyat olmak zere btn tanmlayc bilgilerine gerek duyulan mal ya da hizmetlerdir. Bu tanmdan da anlalaca zere, ham maddeden balayarak son tketicinin eline geen rne dek, zellikleri (ad, birim fiyat, depolama koullar, alm-satm koullar vb.) tanmlanm tm fiziksel mallar ile yine zellikleri ve fiyat belirlenmi hizmetler ticari rn kapsamnda ele alnr. Ticari rnlerin tanmlanmas ve numaralanmas ile bu numaralarn barkodlarla simgelenmesi, sat noktalarndaki sat ilemlerine olduu gibi fabrika, datm merkezi, depo gibi ortamlarda maln teslim alnmas, envanter ynetimi, mal sevkiyat gibi birok lojistik uygulamalarn doru, kolay ve hzl olmasn salar. Ticari rnlerin tanmlar, numaralar ve barkodlar, ticari rnn hareket ettii tedarik zinciri iinde ve datm kanallar boyunca gerekletirilen, satn alma, envanter ynetimi, sipari verme, sat ve sat noktas operasyonlarnda otomasyon yaplmasn, bylece ilemlerin elektronik ortamda gerekletirilmesini (elektronik ticaret) salar.

2.3.1. Ticari rnlerin zellikleri

EAN-UCC Sisteminde GTIN olarak tanmlanan ve numaralanan ticari rnlerin kapsam ok genitir. rnn doasna ve kullanclarn rnle yaptklar ilemlerin gerektirdiklerine uygun olarak deiik standart zmler uygulanr. EAN-UCC Sisteminin ticari rnler iin getirdii tanmlama, numaralama ve bu numaralar simgeleyen EAN-UCC barkodlarnn standartlar, ticari rnlerin aadaki yapsal zellikleri gz nne alnarak gelitirilmitir.

2.3.1.1. Fiziksel ya da Fiziksel Olmayan Ticari rnler

Fiziksel olan ticari rnler somut mallardr. Fiziksel olmayan ticari rnler ise genellikle alnan-satlan yani ticareti yaplan, iilik olarak deerlendirilen hizmetlerdir. (rnek: Tama hizmeti, depolama hizmeti, danmanlk hizmetleri, salk hizmetleri, temizlik hizmetleri vb.) ticareti yaplan hizmetler de somut mallar da olduu gibi GTIN ile numaralandrlabilir.

2.3.1.2. Yaygn Olarak Datlan ya da Datm Kstlanm rnler

EAN-UCC Sistemi ile tanmlanan ve numaralanan ticari rnler, dnyann her yerinde datm ve alm-satm yaplabilecek rnlerdir. Bununla birlikte EAN-UCC Sistemi, bu tr yaygn datm yaplan rnlerin yan sra yalnzca kstl bir evrede rnein bir lkenin snrlar iinde, bir depo ya da maazann (maazalar zincirinin) kendi iinde datm ve sat yaplan ya da kullanlan rnlerin tanmlanmasn ve numaralandrlmasn salar.

31

Datm kstlanm rnler iin EAN Numaralandrma Organizasyonlar yalnzca kendi snrlar iinde uygulanabilecek ulusal (yerel) standartlar gelitirebilir. rnein; TOBBMMNMnin arlkl rnler iin gelitirdii GTIN standard, bir tr kstl datm uygulamasdr. Maaza/depo ii uygulamalarda da yine EAN-UCC Sisteminin nerdii GTIN yaps kullanlmaktadr.

2.3.1.3. Sabit ya da Deiken Miktarl rnler

Sabit miktarlar ierecek biimde paketlenerek datma ve sata sunulan rnler her zaman ayn miktarda rn ierir; bu rnlerin boyutlar, arl, ierii, tasarm her pakette ayndr. (rnek: 1 adet gofret, 4 adet pil, 1 kg toz deterjan, 500 g ya vb.) Bu tr rnler sabit miktarl olarak adlandrlr ve rnn kesinletirilmi bu miktar iin bir GTIN verilir.

Resim 2.3: Deiken miktarl rnler

Deiken miktarl rnlerde ise rnn dier tm zellikleri ayn olsa bile datma ve sata sunulan paketlerdeki rn miktar farkldr. Bu tr rnler deiken miktarl olarak adlandrlr (rnek: Peynir, tavuk, et vb.). Deiken miktarl ticari rnlerde rnn boyutlar (uzunluk, yzlm vb.) arl, hacmi ya da bir paketteki rn adeti her bir paket iin deikendir ve deien miktar, rnn datm ve sat ilemlerinde etken rol oynamaktadr. rnein; sat noktasnda satlrken sat fiyat arlna gre hesaplanan tavuk, peynir gibi ticari rnler, deiken miktarl ticari rnler snfna girer. Deiken miktarl rnlere verilen GTIN, rnn tanmnn yan sra rnn deiken miktarnn bilgisini de ierir.

2.3.1.4. Perakende Satlan ya da Perakende Satlmayan rnler

EAN-UCC Sisteminin ana ilgi alan perakende sat uygulamalar gibi grnse de bu sistemle perakende satlmayan dolaysyla rn numaras ve barkodu sat noktasnda okutulmayacak ticari rnler de tanmlanabilmektedir. EAN-UCC Sistemi yalnzca perakende satlan rnler iin deil tm tedarik zinciri uygulamalar iin rn tanmlama ve numaralama standartlar gelitirmektedir; dolaysyla ticari rn kapsamna giren ancak perakende satlmayan rnler iin de GTIN kullanlabilir.

2.3.1.5. Yaynlar
EAN-UCC Sistemi, ISBN ile tanmlanan kitaplar, ISSN ile tanmlanan sreli yaynlar (dergiler) ve ISMN ile tanmlanan mzik yaynlar (kaset, CD vb.) iin de GTIN verilmesine olanak salamaktadr. 32

2.3.1.6. Birim rnler ya da rn Gruplar

Bir rn, ayrlamaz/paralanamaz bir tek birim olarak datma ve sata sunulduu gibi birden ok rnn biraraya getirildii bir grup hlinde de ilem grebilir. (rnek: 10 adet mendil paketi ieren irinklenmi bir paket, 12 ielik iecek kasas, 10 adet biskvi paketi ieren bir koli, 24 adet iecek kutusu ieren irinklenmi bir tepsi) Nasl ki rnn paralanamaz bir btn olan tek bir birimine bir GTIN veriliyorsa rnlerin oluturduu gruba da GTIN verilir. Gruplanan rnler hep ayn rn olabildii gibi deiik rnler biraraya getirilerek de gruplar oluturulabilir. (rnek: 3 adet gl kokulu, 3 adet leylak kokulu sabun ieren bir paket; 2 adet siyah, bir adet krmz, 2 adet mavi mrekkepli kalem ieren bir paket). Oluturulan her bir deiik grup iin bir GTIN verilir.

2.3.1.7. Birden ok Paradan Oluan rnler

Baz ticari rnler fiziksel doalar gerei birden ok para hlinde paketlenir. rnein; demonte mobilyalar ile takm oluturan mobilyalar bu tr ticari rnlerdir. Bu tr rnler ayr paralar hlinde sipari edilemez ve satlamaz.

ekil 2.4: Ticari rnlerin snflandrlmas

33

2.3.1.8. rnn Paketinin Boyutu

rnn paketi zerinde yer alacak GTIN barkodunun yaps, rnn paketinin boyutlarna baldr. rnein; boyutlar kk paketler zerinde EAN-UCC-8 barkodu uygulanr.

2.3.1.9. rnn Paketinin Malzemesi

rnn paketinde yer alacak GTIN barkodunun yaps, yani seilmesi gereken barkod alfabesi ve barkod boyutlar (byltme faktr, barkodun ykseklii vb.), rnn paketlenmesi iin kullanlan ambalaj malzemesinin zelliklerine ve rengine bamldr. Barkodun, barkod okuyucular ile herhangi bir yanl okumaya neden olmayacak biimde kolayca okunabilmesi iin paketin zerine baslan barkodun zellikleri ambalaj malzemesine uygun olmaldr.

Tablo 2.1: EAN-UCC Sisteminde ticari rnlerin tanmlanmas ve numaralanmas

2.4. Barkodlarn Numaralama Yaps

EAN-UCC Sisteminde en yaygn olarak kullanlan numaralandrma yaplar aada aklanmtr. 34

2.4.1. EAN/UCC-13 Numaralama Yaps

EAN-UCC Sisteminde en yaygn olarak kullanlan numara yaps EAN/UCC-13tr. 13 basamaktan oluan EAN/UCC-13 numarasnn barkodu, EAN-13 barkod alfabesi kullanlarak baslr. EAN/UCC-13 numaras, perakende satlan ticari rnlerin yan sra hizmetler ve perakende satlmayan ticari rnler iin de kullanlr. EAN/UCC-13 numaras, EAN Numaralama Organizasyonunun verdii firma numaras ile firmann rne verdii numaradan oluur. EAN/UCC-13 numarasnn genel yaps ile EAN/UCC-13 barkodunun grnm aada verilmitir:

Resim 2.4: EAN/UCC-13 yaps

Yukardaki izimden de anlalaca zere EAN/UCC-13 numarasnda yer alan EAN/UCC firma numaras ve rn numarasnn uzunluklar deikendir. Bu uzunluklar, EAN Numaralama Organizasyonu tarafndan tanmlanan kurallara uygun belirlenmektedir. TOBB-MMNMnin uygulad EAN/UCC-13 numaralama kurallar aada verilmitir: EAN/UCC-13 numaras, 13 basamak, saa dayal, saysal bir alandr. Bana 0 getirilerek GTIN yapsna uygun biimde 14 basamak, saa dayal, saysal bir alan olarak tutulmas nerilir. EAN/UCC-13 numarasndaki firma numaras ve rn numaras, bilgi sistemleri kapsamnda herhangi bir gruplama, snflama, kodlama yapmak iin kullanlmamal; numara firma numaras ve rn numaras olarak ikiye blnerek bir ilemi gerekletirmek ya da sorgulama ve raporlama yapmak gibi amalarla kullanlmamaldr. EAN/UCC-13 numarasndaki firma numaras ve rn numarasnn uzunluklar deikendir.

Tablo 2.2: TOBB-MMNM tarafndan uygulanan EAN/UCC-13 numaralama yaps

35

Firma numaras: TOBB-MMNMye bavuran retici, datc, satc, ithalat firmalara TOBB-MMNMnin verdii numaradr. TOBB-MMNM, rn eidi says 99,999a dek kabilecek firmalara 4 basamakl, rn eidi says 9,999a dek kabilecek firmalara 5 basamakl, rn eidi says en ok 999 olabilecek firmalara ise 6 basamakl firma numaras vermektedir. rn numaras: TOBB-MMNMye bavurarak firma numaras alan retici, datc, satc, ithalat firmalar, her bir deiik ticari rnne kendileri numara verir. rnlere verilecek numaralar, TOBB-MMNMden alnan firma numarasnn uzunluuna bal olarak yukarda tanmlanan EAN/UCC-13 yapsna uygun ve GTIN oluturma yntemlerine bal kalnarak verilmelidir.

rn numaralar verilirken rnler iin herhangi bir gruplama, snflama ve kodlama yaplmamal, numaralar 1 (bir)den balayp her yeni rn iin 1 artan srada verilmelidir. Kontrol basama: EAN/UCC-13 numarasndaki 13. basamak (N13) Modulo10 yntemi ile hesaplanan kontrol basamadr. EAN-13 barkod alfabesi ile barkod basabilen barkod hazrlama programlar ve barkod yazclar tarafndan otomatik hesaplanan ve EAN/UCC-13 barkodunun ayrlmaz bir paras olan kontrol basamann kendine zg hesaplama yntemi bulunmaktadr.

2.4.2. EAN/UCC-8 Numaralama Yaps

EAN/UCC-8 numaras, barkodun baslaca paketin toplam alan EAN/UCC-13 barkodu smayacak kadar kkse kullanlr. Firmalar, EAN/UCC-8 numarasn edinebilmek iin rnn ambalaj rnei ile birlikte dorudan EAN Numaralama Organizasyonuna (Trkiyede TOMM-MMNMye) bavurmaldr. EAN Numaralama Organizasyonu, ancak aadaki durumlardan biri gerekleiyorsa rnn EAN/UCC-8 numaras almasn kabul eder: rn paketinin toplam alan 80 cm2 den kk ise Basl etiket yzeyinin alan 40 cm2 den kk ise Silindir kaplar iin, kabn ap 30 mmden kk ise

Bu kurallar ancak rn paketindeki zorunlu durumdan tr EAN/UCC-8 barkodunun EAN/UCC-13e oranla daha kolay okunma olana salad durumlarda deitirilebilir ancak her koulda bu kurallarn uygulanmas ya da uygulanmamas karar EAN Numaralandrma Organizasyonuna aittir. EAN/UCC-8 numaralarnn sahibi EAN Numaralama Organizasyonudur. rnn piyasadan ekilmesi ya da rnn paketinin EAN/UCC-8 kullanmn gerektirmeyecek biimde deimesi durumunda EAN-8 numaras EAN Numaralama Organizasyonuna geri verilmelidir.

36

8 basamaktan oluan EAN/UCC-8 numarasnn barkodu, EAN-8 barkod alfabesi kullanlarak baslr. EAN/UCC-8 numarasnn genel yaps ile EAN/UCC-8 barkodu aada verilmitir:

Resim 2.5: EAN/UCC-8 yaps

Yukardaki izimden de anlalaca zere EAN/UCC-8 numarasnda yer alan EAN/UCC-8 neki ve rn numarasnn uzunluklar deikendir. Bu uzunluklar, EAN Numaralama Organizasyonu tarafndan tanmlanan kurallara uygun olarak belirlenmektedir. TOBB-MMNMnin uygulad EAN/UCC-8 numaralama kurallar aada anlatlmtr. Bugne dek Trkiyede uygulanan EAN Numaralama Sisteminde EAN-8 olarak tannan bu numara, EAN/UCC Sisteminde, EAN/UCC-8 adn almtr. EAN/UCC-8 numarasnn, bilgi sistemlerinde, bana 000000 getirilerek GTIN yapsna uygun biimde 14 basamak, saa dayal, saysal bir alan olarak tutulmas nerilmektedir.

Tablo 2.3: TOBB-MMNM tarafndan uygulanan EAN/UCC-8 numaralama yaps

rn numaras: TOBB-MMNMne bavurarak firma numaras alan retici, satc, ithalat firmalar, ticari rn paketinde EAN/UCC-8 numaras kullanlmas gerektiini kantladklar takdirde, TOBB-MMNM, ticari rn iin rn numarasn verir. Bu numara 4 basamaktan oluur (N4 N7). Kontrol basama: EAN/UCC-8 numarasndaki 8. basamak (N8), Modula-10 yntemi ile hesaplanan kontrol basamadr. EAN-8 barkod alfabesi ile barkod basabilen barkod hazrlama programlar ve barkod yazclar tarafndan otomatik olarak hesaplanan ve EAN/UCC barkodunun ayrlmaz bir paras olan kontrol basamann kendine zg hesaplama yntemi bulunmaktadr.

2.4.3. Gruplanan Ticari rnlerin Numaralandrlmas

EAN/UCC Sisteminde, birim rnlerin gruplanmas ile biraraya getirilerek yeni bir rn eidi hlinde datma ve sata sunulan rnler de birer ticari rn olarak ele alnr ve bu tr rnlere de GTIN verilir. 37

Gruplanan ticari rnlere verilen GTIN, grubun ayn rnden ya da birbirlerinden farkl rnlerden olumasna bal olarak EAN/UCC-13 ya da EAN/UCC-14 numaras alr ve paketin zerine bu numaraya karlk gelen barkod baslr.

2.4.3.1. Farkl rnlerden Oluan Gruplar (Kark Gruplar)

Deiik rn eitlerinin biraraya gelmesi ile oluturulan gruplar (kark paketler, kutu, koli, kasa vb.) yeni bir ticari rn olarak GTIN alr ve EAN/UCC-13 numaras ile tanmlanr. Kark grubun ierisinde GTIN almam birim rnler olabilecei gibi grubun iindeki rnlerin her birinin kendilerine ait GTINleri de olabilir. Her koulda grubun kendisine yeni bir GTIN verilir. rnein; grubun ierisinde 5 adet GTINsi A olan rn, 10 adet de GTINsi B olan rn varsa GTIN C olarak yeni bir numara verilir. (rnek: 3 adet gl kokulu sabun, 3 adet leylak kokulu sabun, 3 adet lavanta kokulu sabun ieren irinklenmi bir paket yeni bir GTIN alr.). Farkl rnlerin gruplanmas ile oluan kark paketler aadaki zelliklerden birini tayabilir: Perakende sat noktalarnda sata sunulan ve barkodlar perakende sat noktasndaki sat noktas terminali/yazar kasada okutulan paketler Perakende sat noktalarndan gemeyen ancak ticari rnleri tamak ve/veya depolamak iin kullanlan kutular (koliler, kasalar vb.) Farkl rnlerin gruplandn gsteren EAN/UCC-13 numarasn barkod hlinde simgelemek iin aadaki barkod alfabelerinden biri kullanlr: EAN-13 ITF-14 (14 basamakl Interleaved 2 of 5 barkod alfabesi) Uygulama tanmlaycs (01) olan UCC/EAN-128

EAN-13 barkodu perakende sat noktalarndaki sat noktas terminali/yazar kasalara bal barkod okuyucular tarafndan okunabildii hlde, ITF-14 ve UCC/EAN-128 barkodlar sat noktalarnda okutulamaz.

Resim 2.6: EAN-13 barkod alfabesi

EAN-13 ya da UCC/EAN-128 barkodunun paket zerine kolayca baslamad durumlarda ya da dorudan kutu (koli) zerine bask yaplacaksa ITF-14n kullanlmas yerinde olur. (ITF-14 barkod alfabesi, dier barkodlardan daha geni ubuklu olduundan okuma kolayl salar.).

Resim 2.7: ITF-14 barkod alfabesi

38

Kark gruplar iin kullanlan 13 basamakl EAN/UCC-13 numaras, ITF-14 ya da UCC/EAN-128 barkod alfabesi ile simgelendiinde 13 basamakl numarann bana 0 (sfr) getirilerek numara 14 basamaa tamamlanr. Farkl rnlerin gruplanmasnda kullanlan tanmlama ve numaralama yaps ile kullanlabilecek barkod alfabesi seenekleri aadaki tabloda gsterilmitir.

Tablo 2.4: Barkod alfabesi seenekleri

2.4.3.2. Ayn rnden Oluan Gruplar

Ayn rnlerin bir araya getirilmesi ile oluan gruplar birer ticari rn olarak tanmlanr ve bu gruplar da aadaki numaralardan biri kullanlarak GTIN alr: EAN/UCC-13 numaras (kark gruplardaki gibi) EAN/UCC-14 numaras

Gruplanan rnn kendisi GTIN alm ya da almam olabilir; her koulda, grubun kendisine yeni bir GTIN verilir. rnein grubun iinde 12 adet GTINsi A olan rn varsa bu gruba GTIN B olarak yeni bir numara verilir. (rnek: 10 adet mendil paketi ieren irinklenmi bir paket yeni bir GTIN alr.). Ayn rn gruplayan paketler aadaki zelliklerden birini tayabilir: Perakende sat noktalarnda sata sunulan ve barkodlar perakende sat noktasndaki sat noktas terminali/yazar kasada okutulan paketler Perakende sat noktalarndan gemeyen ancak ticari rnleri tamak ve/veya depolamak iin kullanlan kutular (koliler, kasalar vb.)

39

2.5. Yaynlarda GTIN Uygulamas

EAN/UCC Sistemi ile kitaplar, sreli yaynlar (dergiler, gazeteler) ve mzik yaynlarna (kaset, CD) GTIN verilir. Yaynlarn tanmlanmas iin EAN/UCC-13 numaras kullanlr; bu numara, yaynn zerine EAN-13 barkod alfabesi kullanlarak baslr. EAN/UCC Sistemi, yaynlarn tanmlanmasnda yaynclk sektrnde kullanlagelen numaralama sistemini temel almtr. Buna gre; Kitaplar iin ISBN (International Standart Book Number) Sreli yaynlar iin ISSN (International Standart Serial Number) Mzik yaynlar iin ISMN (International Standart Musc Number) kullanlarak EAN/UCC-13 numaras oluturulur.

Yaync firmalar, yaynlarnda ISBN, ISSN ya da ISMN gibi numaralama standartlarn kullanabilecekleri gibi arzu ederlerse yaynlarna dorudan EAN/UCC-13 numaras da verebilir.

2.5.1. Kitaplarn Numaralandrlmas

Kitaplar iin uygulanan EAN/UCC-13 standardndaki GTIN yaps aada gsterilmitir. Bu yap kitaplarn yan sra bror, klavuz, harita vb. basl yaynlar iin de kullanlabilir.

Tablo 2.5: Kitaplar iin uygulanan EAN/UCC-13 standartndaki GTIN

EAN/UCC neki: Kitaplarn EAN/UCC-13 numaras dnyann her yerinde 978 ya da 979 ile balar. ISBN: Kitaba verilen ISBNdir. 10 basamakl ISBNnin 10. basama kontrol basama olduundan, EAN/UCC numaras oluturulurken bu basamak numaradan karlr ve ISBNin ilk basama EAN/UCC-13 numarasnda kapsanr. (N4 N12) Kitaplarn ve basl yaynlarn ISBNi Trkiyede T.C. Kltr Bakanl tarafndan verilir. Kitaplarda uygulanan EAN/UCC-13 numaras iin TOBB-MMNMne ye olarak firma numaras almak gerekmez. Kontrol basama: EAN/UCC-13 numarasndaki 13. basamak (N13) Modula-10 yntemi ile hesaplanan kontrol basamadr.

Kitabn EAN/UCC-13 numaras ile gsterilmeyen tamamlayc bilgilerinin de barkodlanarak gsterilmesine gerek duyulursa EAN-13 barkod alfabesinin ek-2 (add-on 2) ya da ek-5 (add-on 5) olarak adlandrlan, srasyla 2 ve 5 basamakl bilgi tanmlama olana veren barkod paralar EAN/UCC-13 numarasnn sa yanna baslabilir. 40

Barkoda ek olarak gelen bu parada genellikle kitabn ya da basl yaynn kanc bask olduu, yayn sra numaras, fiyat vb. retici ya da datc firmalarn kendi i uygulamalarnda kullanlan tamamlayc bilgiler yer alr. Barkoda ek olan bu parann kullanlp kullanlmamas yayncnn isteine baldr. Kitabn satcs ise bu paray barkod okuyucu ile okuyup okumamakta serbesttir. (EAN-13 barkod alfabesinin ek-2 ya da ek-5 barkod parasnn okunmas/okunmamas iin barkod okuyucunun ayarlanmas gerekir.) rnek: ISBNi 975-8383-02-6 olan bir kitabn EAN/UCC-13 standartndaki GTINsi 9789758363025tir. Kitabn zerindeki barkod, EAN-13 barkod alfabesi ile baslr:

Resim 2.8: EAN-13 kitap barkodu

rnek: ISBNi 0-14-023077-7, yayn sra numaras 90501 olan bir kitabn EAN/UCC-13 standartndaki GTINsi 9780140230772dir. Kitabn zerindeki barkod EAN-13 ek-5 barkod alfabesi ile baslr:

Resim 2.9: EAN-13 ek-5 barkod alfabesi ile baslan kitap barkodu

2.5.2. Sreli Yaynlarn Numaralandrlmas

Sreli yaynlar iin uygulanan EAN/UCC-13 standartndaki GTIN yaps aada gsterilmitir: EAN/UCC neki: Sreli yaynlarn EAN/UCC-13 numaras dnyann her yerinde 977 ile balar. ISSN: Sreli yayna verilen ISSNdir. 8 basamakl ISSNnin 8. basama kontrol basama olduundan EAN/UCC numaras oluturulurken bu basamak numaradan karlr ve ISSNnin ilk 7 basama EAN/UCC-13 numarasnda kapsanr (N4 N10).

41

Sreli yaynlarn ISSNsi Trkiyede T.C. Kltr Bakanl tarafndan verilir. Sreli yaynlarda uygulanan EAN/UCC-13 numaras iin TOBB-MMNMye ye olarak firma numaras almak gerekmez. Deiken: Sreli yaynn EAN/UCC-13 numarasndaki 2 basamakl bu alan (N11 N12), sreli yaynn deiik zellikleri iin kullanlabilir ya da 00 olarak braklabilir. Bu alan, istenirse gnlk gazetelerde hafta iindeki gn says iin kullanlabilir. Kontrol basama: EAN/UCC-13 numarasndaki 13. basamak (N13)

Sreli yaynn seri numaras ise yaynn EAN/UCC-13 numarasnn basld EAN-13 barkod alfabesinin ek-2 (add-on 2) olarak adlandrlan, 2 basamakl bilgi tanmlama olana veren barkod paras ile EAN/UCC-13 numarasnn sa yanna baslr. Sreli yaynlarda 2 basamakl seri numarasn kullanmak, yaynlarn birbirlerinden ayrdedilmesi iin zorunludur ancak datc/satc firmalar bu seri numarasnn barkodunu okutup okutmamakta serbesttir (EAN-13 barkod alfabesinin ek-2 barkod parasnn okunmas/okunmamas iin barkod okuyucunun ayarlanmas gerekir.). Sreli yaynlarn ek-2 parasnda yer alan 2 basamakl seri numaras aadaki tabloda gsterilen kurallara uygun olarak verilir.

Tablo 2.6: Sreli yaynlarn ek-2 parasnda yer alan 2 basamakl seri numaralar

rnek: ISSNsi 1300-8153 olan haftalk bir derginin EAN/UCC-13 standartndaki GTINsi 9771300815007dir. Bu derginin yl iindeki 12. haftada tamas gereken barkod EAN-13 ek-2 barkod alfabesi ile baslr.

42

Resim 2.10: EAN-13 ek-2 barkod alfabesi ile baslan dergi barkodu

2.5.3. Mzik Yaynlarnn Numaralandrlmas

Mzik yaynlar iin uygulanan EAN/UCC-13 standartndaki GTIN yaps aada gsterilmitir.

Tablo 2.7: Mzik yaynlar iin uygulanan EAN/UCC-13 standartndaki GTIN

EAN/UCC neki: Mzik yaynlarnn EAN/UCC-13 numaras dnyann her yerinde 9790 ile balar. ISMN: Mzik yaynna verilen ISMNdir. 9 basamakl ISMNnin 9. basama kontrol basama olduundan EAN/UCC numaras oluturulurken bu basamak numaradan karlr ve ISMNnin ilk 8 basama EAN/UCC-13 numarasndan kapsanr (N5 N12).

Mzik yaynlarnn ISMNsi yurt dndaki ilgili kurululardan alnr; bu numara TOBB-MMNM tarafndan verilmez.

2.6. Hizmetlerin Numaralandrlmas

EAN/UCC Sistemi ile perakende satlmayan ancak alm-satm yaplam hizmetleri de numaralandrr. Hizmetler iin EAN/UCC-13 numaras kullanlr ancak hizmetler perakende satlmad iin bu numara barkodla simgelenmez. Hizmeti tanmlayan EAN/UCC-13 numaras, hizmetin bilgi sistemindeki (veri tabanndaki) ayrntl tanmna erimek iin bir eriim anahtar olarak ve genellikle birbirleriyle elektronik ortamda ticaret yapan firmalar arasnda ve EVD uygulamalarnda kullanlr. EAN/UCC-13 numaras ile aada rneklenen trde hizmetler tanmlanabilir: Salk hizmetleri: Hastanelerde oda cretleri, laboratuvar testleri, hasta bakm hizmetleri, muayene hizmetleri vb. Abonelik ve yelik hizmetleri: Ktphane, dernek, kulp, sreli yayn, internet abonelii vb. hizmetler Bakm ve destek hizmetleri: Televizyon onarm, bilgisayar uygulamalar destei, danmanlk hizmetleri vb. 43

Turizm ve arlama hizmetleri: Otel odas cretleri, yemek ve ikram hizmetleri vb. naat hizmetleri: Tesisat, bina yapm, kablolama vb.

EAN-UCC Sistemi, hizmeti alan kii/kurulularn tanmlanmas iin GSRN (Global Service Relation Number) olarak adlandrlan bir baka numaralama standart da gelitirmitir. 18 basamakl bu numara, UCC/EAN-128 standartnda 8018 uygulama tanmlaycs ile kullanlr.

2.7. Deiken Miktarl rnlerin Numaralandrlmas

Datma ve/veya sata sunulduunda arlk, uzunluk, yzlm, hacim vb. deien bir zelliinden tr datm/sat koullar deien rnler deiken miktarl olarak adlandrlr. rnein; sat noktasnda satlrken sat tutar arlna gre belli olan peynir, tavuk ya da arkteri rnleri deiken miktarl rn snfna girer.

Resim 2.11: Deiken miktarl rn

Perakende sat ortamlarnda kullanlan EAN-UCC GTINlerinin yaplar rnn deiken zelliini gsteremediinden perakende satlan deiken miktarl rnler iin dnyada kabul edilmi uluslar aras bir standart yoktur. EAN Numaralama Organizasyonlar, deiken miktarl rnler iin kendi snrlar iinde kalmak koulu ile yerel (ulusal) standartlar gelitirip uygulamaktadr. Perakende satlmayan deiken miktarl ticari rnler ise EAN/UCC-14 numaras ile tanmlanr. Bu tr rnler iin UCC/EAN-128 standartnn getirdii olanaklar ile uygulama tanmlayclar (Application Identifiers) kullanlr.

2.7.1. Perakende Satlan Deiken Miktarl rnler in Trkiye Standart

Perakende satlan deiken miktarl rnler iin uluslar aras bir standart olmad hlde bu tr rnlerin tedarik zinciri ierisinde datma sunulmas ve sat noktalarnda satlmas bir zorunluluktur. Trkiyede perakende satlan deiken miktarl rnler iin aadaki yntemler uygulanr: Maaza/depo ii GTIN kullanlr.

Maaza/depo iinde kalan, rnein adet ile satlan birimler, metrekare ile satlan hallar, uzunluk ile satlan kumalar, numaralar deien ayakkablar vb. ticari rnler iin uygulanr. 44

Maaza/depo ii GTIN uygulamas seildiinde rnn numaralandrlmas yntemi maaza/depo ynetimi tarafndan yaplr. Bu yolla numaralandrlan deiken miktarl ticari rnlerin numaralandrldklar maaza/depo dnda datma ve/veya sata sunulmas kesinlikle EAN/UCC Sistemine aykrdr. Arlkla satlan rnlerde, TOBB-MMNMnin arlkl rnler iin gelitirdii Arlkl rn Numaras Standard uygulanr.

TOBB-MMNM, Trkiyedeki arlkla satlan rnlerin retici, datc ve satc firmalarnn gereksinimlerini karlamak zere arlkl rnlerin tanmlanmas ve numaralandrlmas iin ulusal bir standart gelitirmitir. TOBB-MMNMnin gelitirdii Arlkl rn Numaras Standard aadaki temel zelliklere sahiptir: Arlkl rn numaras bir tr Maaza/Depo ii GTIN uygulamasdr. Arlklar deien ve sat bedelleri arlklarna gre belirlenen ticari rnler iin kullanlr. Arlkl rnlere verilen numara EAN-UCC Sisteminin GTIN yapsna uygundur ve EAN/UCC-13 numarasdr. EAN/UCC-13 numaras arlkl rn paketinin zerinde EAN-13 barkod alfabesi ile simgelenir. Numarann kapsamnda rnn gram cinsinden arl yer alr. rn numaras her bir rn paketi iin ayr baslr; bu amala elektronik terazilerden rnn arln gsteren barkod etiketi baslr.

Arlkl rnler iin TOBB-MMNMnin Trkiyede uygulad EAN/UCC-13 standartndaki GTIN yaps aada gsterilmitir:

Tablo 2.8: Arlkl rnler iin uygulanan EAN/UCC-13 standartndaki GTIN

EAN/UCC neki: Arlkl rnler iin TOBB-MMNMnin Trkiye snrlar iinde uygulad nek 28 dir. Bir maaza/depo ii GTIN neki 28, Trkiyede yalnzca TOBB-MMNM tarafndan rezerve edilerek kullanlmaktadr ve baka hibir maaza/depo ii uygulamada kullanlamaz. rn numaras: Arlkl rn iin TOBB-MMNM iin verilen 5 basamakl numaradr (N3 N7). TOBB-MMNMne ye olan retici, satc, datc firma, arlkl rnn tanmn bildirerek TOBB-MMNMden bedeli karlnda rn numarasn alr. Bu numara Trkiye iinde tektir. TOBB-MMNMden datm ve sata sunulan her bir deiik arlkl rn eidi iin ayr bir arlkl rn numaras alnmaldr. rnn arl: rnn gram cinsinden arln gsteren 5 basamaktr (N8 N12). rnn arl en ok 99,999 gram olabilir ki perakende satlan bir 45

arlkl rnn arl asla bu kadar olamaz. rnn arl elektronik teraziler tarafndan llr ve EAN-13 barkod alfabesi ile rnn GTINsi gsteren barkod baslr. Arlkl rnler iin perakende sat noktasnda gerekletirilen uygulama aada rneklenmitir: Arlkla satlan rnn numaras 12345 tir. Arlkla satlan rnn 1 kilogramnn birim sat fiyat 1,2 YTLdir. rnn paketindeki EAN/UCC-13 numaras: 2812345005002. Bu numaraya gre, satlan rnn arl 500 gramdr.

Resim 2.12: Arlkl rn iin hazrlanan barkod

rnn EAN/UCC-13 numaras rn paketinin zerinde EAN-13 barkod alfabesi ile simgelenmitir. rnn barkodu sat noktas terminali/yazar kasadaki barkod okuyucu ile okutulur ve rnn tanmlayc numaras olan 2812345 ile rnn bilgi sistemindeki tanm kaydna eriilerek rnn tanm ile kilogram birim fiyat elde edilir.

Resim 2.13: Arlkl rn etiketinin paket zerine uygulan

rnn kilogram birim fiyat 1,2 YTL ile kilograma evrilmi arl 0.500 arplarak rnn sat bedeli hesaplanr = 0,600 YTL rnn ad, birim fiyat (1,2 YTL), satlan miktar (0,500 kg) ve sat bedeli (0,600 YTL) sat fiinin zerine yazlr.

2.7.2. Perakende Satlmayan Deiken Miktarl rnlerin Numaralandrlmas

Perakende satlmayan deiken miktarl rnler EAN/UCC-14 numaras ile tanmlanr. Bu rnlerin numaralarn barkodla simgelemek iin ITF-14 ya da UCC/EAN-128 (Uygulama Tanmlayc 01) barkod alfabelerinden biri kullanlr.

46

Perakende satlmayan deiken miktarl rnler genellikle tama/depolama amacyla bir kap (kutu, koli, kasa, uval, torba, varil vb.) olur. Bu rnlere verilen EAN/UCC-14 standartndaki GTIN, rnn kabnn zerinde yer alr. Deiken miktarl rnler iin uygulanan EAN/UCC-14 numarasnn yaps aada gsterilmitir:

Tablo 2.9: Deiken miktarl rnn EAN/UCC-14 GTINsi

Deiken miktarl rn gstergesi: EAN/UCC-14 numarasnn ilk basamadr ve rnn deiken miktarl olduunu gstermek zere her zaman 9 deerini alr. Ticari rnn numaras: Deiken miktarl ticari rn iin EAN-UCC firma numaras ve rn numarasn ierecek biimde oluturulan EAN/UCC-13 standartndaki tanmlama numarasdr. Bu numarann kontrol basama dndaki ilk 12 basama alnarak oluturulur (N2 N13).

Resim 2.14: Kolilerin etiketlenmesi

Deiken miktarl rnlerin tedarik zinciri iindeki hareketleri ve elektronik ortamdaki veri deiimi uygulamalarnda UCC/EAN-128 barkod alfabesi ve uygulama tanmlayclar kullanlr. Bylece, hareket eden rnn deiken miktar uygulama tanmlayclar aracl ile tanmlanm olur.

2.8. Maaza/Depo i GTIN Uygulamalar

Bir ticari rn datm kanalna sunulmayacak ancak numaralandrld firmada, maazada, maaza zinciri ya da depo ierisindeki i ilemlerde kullanlacaksa bu durumda rn tanmlayan EAN-UCC GTINsi 2 neki ile balar ve her zaman EAN/UCC-13 standartnda numaralandrlr. Maaza/depo iinde ve i ilemlerinde kullanlmak iin oluturulan ticari rn numarasnn 2 ile balamas zorunludur. Maaza/depo ii uygulamalar iin oluturulan GTINnin 2 nin dnda baka bir nek ile balamas, rn numarasnn baka bir rnn 47

GTINsi ile ayn olmas tehlikesini dourduundan maaza/depo ii uygulamalarda baka bir nekin kullanlmas kesinlikle EAN-UCC standartlarna aykrdr. Ba 20-29 neki ile balayan GTIN tayan ticari rnlerin maaza/depo dnda datm ve sata sunulmas da ayn numaral bir baka GTIN bulunmas olasl yznden kesinlikle EAN-UCC standartlarna aykrdr. Ba 20-29 neki ile balayan EAN-UCC numaralarndan 28 ile balayan TOBBMMNM tarafndan arlkl rnlerin numaralandrlmas iin kullanlmak zere ayrldndan Trkiye iinde ba 28 ile balayan EAN-UCC GTIN numaralarnn kullanm TOBBMMNMnin ynetimi ve denetimindedir. Maaza/depo iinde kullanlan, 2 neki ile balayan EAN/UCC-13 numaralarndaki kodlama yaps iin herhangi bir standart yap tanmlanmamtr. Bu yap, maaza/deponun kendi gereksinimlerine gre belirlenir. Firmalar, 2 neki ile balayan EAN/UCC-13 numaralarnn maaza/depo iindeki uygulamalar konusunda serbest braklmlardr. Maaza/depo ii GTIN uygulamasnda aadaki temel kurallar geerlidir: Maaza/depo iinde oluturulan GTIN, EAN/UCC-13 numaralama standardndadr. Maaza/depo iinde kullanlan EAN/UCC-13 numaras, rnn zerinde EAN13 barkod alfabesi ile simgelenir. Maaza/depo iinde kullanlan GTIN 20-29 nekleri ile balar (Trkiyede 28 neki TOBB-MMNMne rezerve edilmitir, firmalar tarafndan kullanlamaz); bu tr GTINler baka bir nek ile balayamaz. Maaza/depo iinde kullanlmak zere oluturulan 20-29 neki ile balayan GTINe sahip rnler maaza/deponun dnda datma ve/veya sata sunulamaz. 20-29 neki ile balayan GTINnin yaps maaza/deponun kendi gereksinimlerine uygun olarak maaza/deponun ynetimi tarafndan belirlenir.

Maaza/Depo ii GTIN uygulamasnda kullanlan EAN/UCC-13 standardndaki GTINnin genel yaps aada gsterilmitir:

Tablo 2.10: Maaza/depo ii EAN/UCC-14 standartndakiGTIN numaras

EAN/UCC neki: Maaza/Depo ii uygulamalara ayrlm neklerdir (20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 29). Maaza/Depo i Ticari rn Numaras: Maaza/deponun i uygulamasna bal olarak yapsn oluturaca 10 basamakl numaradr (N3 N12). Bu numara aadaki amalarla 20-29 aras deiik nekler iin deiik kodlama yaplar oluturularak kullanlabilir: 48

Tek bir birim rn tanmlamak iin Bir rnn deiik zelliklerini tanmlamak iin (arlk, uzunluk, beden, renk, desen, boyut vb.) Bir rnn deiik paketleme biimlerini tanmlamak iin Bir rnn fiyatn gstermek iin

2.9. Ticari rnlerin Numaralandrlmasnda Genel Kurallar

EAN/UCC Sisteminde ticari rnlerin tanmlanmas amacyla kullanlan GTIN standartlar ve GTINsi simgelemek iin kullanlan barkod alfabeleri ile numaralarn uygulanmasna ilikin ayrntlar yukardaki blmlerde ele alnmtr; aadaki tabloda ise GTIN standartlarnn uygulan zetlenmektedir: NOT: Tabloda bulunan (UT) ksaltmas uygulama tanmlayc iin kullanlmtr.

Tablo 2.11: GTIN standartlarnn uygulan

Perakende satlan ticari rnler ikiye ayrlr: Standart paketlerde sabit miktarlarla satlan rnler Deiken miktarlarla satlan rnler

Deiken miktarlarla satlan rnler iin uluslararas standart tanmlanmadndan her EAN Numaralama Organizasyonu kendi blgesi ya da lkesi iin yerel standart gelitirme yetkisine sahiptir. Aadaki blmlerde, standart paketlerle sabit miktarla perakende satlan rnler iin geerli uygulama kurallar aklanmaktadr.

2.9.1. rnlere GTIN Verilirken Uygulanan Temel Kurallar

Ticari rnlerin EAN/UCC numaralar ile bu rnlerin bilgi sistemleri iinde tanmlanmalarn salayan stok kodlar birbirlerinden farkl olmaldr. rnn EAN/UCC numaras yalnzca bilgi sistemindeki veri tabannda bulunan rn kaydna erimek iin kullanlmal, bu numaraya herhangi bir anlam yklenmemelidir. Bu nedenle, firmalar, rnlerin EAN/UCC numaras kapsamndaki rn numaralarn, 1den balayarak her yeni rn iin 1 (bir) artacak ekilde sral vermelidir. 49

Bir rnn deiik numara almasndaki temel kural udur: rnn, sat noktasnda ya da tedarik zinciri ierisindeki herhangi bir noktada (rnein datm deposunda), bir baka rnden farkl olduunu belli etmek zorunluluu varsa rn farkl bir numaraya sahip olmaldr. Standart rn zerindeki nemsiz saylabilecek ok kk bir deiiklik ya da yenilik yeni bir rn numarasn gerektirmese de bu deiiklik zgn rnn tanmnn deitirilmesini gerektiriyorsa yeni rne farkl bir numara verilmesi zorunludur. rnein zgn rn, stok kaytlarnda Deterjan 250 g olarak tanmlyken rnn karmnda yaplan bir kk deiiklik ile bu rnn stok kaytlarndaki tanm (ad) Yeni Deterjan 250 gr olmu ise bu yeni rne yeni bir rn numaras verilmesi zorunludur.

Resim 2.15: Deterjan barkodu

Bir rne EAN-UCC numarasn (GTINsi) veren taraf, datm kanal iinde yer alan ve rn zerinde depolama, datm, sat gibi ilemler yapacak olan tm taraflara rnn numarasn ve tanmn bildirmekle ykmldr. Bu bildirim, rn piyasaya srlmeden yani datma ve/veya sata sunulmadan en az 30 gn nce yaplmaldr. rn numarasn veren taraf, dier taraflar aadaki durumlarda bilgilendirmek zorundadr: Datm kanalna yeni bir rn sunulduysa nceden var olan bir rnn tanm ve numaras deimise rnde bir promosyon uygulamas yaplyorsa

rne numarasn veren taraf, rn tanm ve numarasn, rn datm kanalna sunmadan nce dier taraflara duyurmal, bylece dier taraflarn bilgi sistemlerinde yaplmas gereken kayt deiikliklerinin zamannda (rn gelmeden nce) yaplmasn salamaldr.

2.9.2. Piyasaya Srlen Yeni rnler

Her bir yeni rn farkl bir EAN/UCC numarasna (EAN/UCC-13 ya da EAN/UCC-8) sahip olmaldr. Bir rn, tanmnn ve/veya fiyatnn deimesini gerektirecek yapsal bir deiiklie uradysa deiik bir numaraya sahip olmaldr. Bu yapsal deiiklik, rnein, 50

rnn boyutu, ekli, arl, ierii, rengi ya da deseninin deimesi ile ortaya km olabilir. zerinde numara ve barkod olan bir ticari rnn birka tanesini ieren gruplar da farkl numara almaldr. Bu tr gruplar da ierdikleri rn saysna baml olarak ayr ayr numaralandrlmaldr. rnein bir rnden 5 adet ieren bir paket/kutunun numaras ve barkodu ile ayn rnden 10 adet ieren bir paket/kutunun numaras ve barkodu birbirinden farkl olmaldr. Bylece, sat noktasnda tek bana bir birim hlinde ya da gruplanarak satlan ticari rnlerin bir birimi ile deiik adetler ieren gruplar birbirlerinden ayrt edilmi olur.

2.9.3. Promosyonlu rnler

Aada sralanan yntemlerden biri ile oluturulan promosyonlu rnler, standart rnden farkl bir rn numaras almaldr: Boyutlar, arl ya da hacmi standart rnden farkl olan promosyonlu rnler (rnek: Standart rne armaan eklenmi, standart rnn arl artrlarak ayn fiyattan satlr.) Birden ok rnn biraraya getirilmesiyle oluturulan promosyon (rnek: Promosyon paketleri) Standart rn paketinin zerinde fiyat indiriminin duyurulduu promosyonlu rnler

Aadaki yntemlerden biri ile oluturulan promosyonlu rnler iin standart rn numarasndan farkl yeni bir rn numaras kullanlmasna gerek yoktur: Paketin ierisinde bedelsiz armaan varsa Paketin iinde hediye kuponu ya da ekili kuponu gibi bir promosyon varsa Standart rn paketinin ambalajnda ufak-tefek tasarm deiiklikleri yaplmsa (grafik tasarm, renk, desen vb.) Standart rnn karmnda (iindekiler kapsamnda) nemsiz saylabilecek trde ok kk bir deiiklik ya da yenilik varsa

Yukarda belirtilen ilkelere karn, bir rnn farkl numara almasn gerektirecek temel kural her zaman geerlidir.

2.9.4. rnn Sahibinin Deimesi

rne EAN-UCC numaras veren firmann el deitirmesi ya da kapanmas durumunda ya da rnn bir firmadan dierine el deitirmesi durumunda, rn piyasada deimeden kald srece rnn numaras deimez ancak rnn sahibinin deimesinden tr rnn paketi zerinde deiiklik yaplyorsa rnn EAN-UCC numaras da deimelidir. rnn EAN-UCC numaras deitiinde eski numara, rnn eski sahibinin denetiminde kalr. Bu gibi deiikliklerde datm kanalnn hem rnn eski sahibi hem de yeni sahibi tarafndan bilgilendirilmesi gerekir. 51

2.9.5. Piyasadan ekilen rnler

Bir rnn piyasadan ekilmesine karar verildiinde bu rnn numaras 4 yl (48 ay) boyunca baka bir rn iin kullanlamaz. Bu sre tamamlandktan sonra ayn numara baka bir ticari rn iin kullanlabilir. Numarann kullanlamayaca 4 yllk sre, rnn datm kanalna sunulduu son tarihten balayarak hesaplanr. Tesktil rnlerinde ise bir rne verilen numara 30 ay sonra yeniden kullanlabilir.

2.10. Tama Birimlerinin Tanmlanmas

Tama birimleri, tedarik zinciri iinde ticari rnn tanmas ve/veya depolanmas amacyla kullanlan kaplar ya da paketleme birimleridir (kutu, kasa, palet, varil, uval, torba vb.). Bir tama biriminin iinde herhangi bir ticari rn ya da birden ok ticari rn bulunabilir. EAN-UCC Sisteminde tama birimleri SSCC (Serial Shipping Container Code) numaras kullanlarak tanmlanr ve numaralandrlr. SSCC, tama birimi zerinde, UCC/EAN-128 (Uygulama Tanmlayc 00) barkod alfabesi ile simgelenir. Tama birimlerinin tanmlanmas ve numaralanmas, lojistik ilemlere (tama, sevkiyat, datm, depolama ilemlerinin tm) byk kolaylklar getirmekte, lojistik ilemlerindeki otomasyon uygulamalarna hz ve doruluk kazandrarak verimlilii artrmaktadr. rnein; tama birimleri iin kullanlan SSCC numaralar, tama biriminin zerinde barkod olarak yer ald gibi birbirleriyle elektronik ticaret yapan taraflar arasndaki elektronik veri deiimi ortamndaki kaytlarda da yer almakta, bylece ayn SSCC lojistik ilemleri ile elektronik ortamdaki ilemler arasnda bir ba oluturmaktadr.

Resim 2.16: EAN/UCC Lojistik tama birim etiketi

Uygulama tanmlaycs (00) olan SSCC, tama birimlerinin tek olarak tanmlanmasnda kullanlr. Her bir tama birimine, tama biriminin btn mr boyunca (retildii ilk andan balayarak, artk kullanlmaz hle gelinceye dek) tannmasn salayan bir seri numaras verilir. SSCC her bir tama birimi iin farkl bir seri numaras ierir. Birden ok tama birimi hep ayn eit rn ierse de her bir tama birimine farkl bir SSCC numaras, dolaysyla seri numaras verilir. 52

Resim 2.17: SSCC barkod rnei

SSCC numaras, tama biriminin bilgisayar ortamndaki tanm ve zelliklerine ilikin bilgilerine erimek zere bir eriim anahtar olarak kullanlr. Bu bilgi elerinin bir ksm tama biriminin zerinde gzle grlr biimde de yazd gibi EVD kaytlarnda da standart veri alanlar olarak yer alr. (rnek: Arlk, gidecei adres, son kullanma tarihi, ierdii paket says vb.)

Tablo 2.12: 18 basamakl SSCC yaps

Uzatma basama (extension digit): SSCCyi oluturan firmann i gereksinimlerine gre verilir. Genellikle tama biriminin tipini (konteyner, palet, varil, kasa vb) tanmlamak iin kullanlr. EAN/UCC firma numaras: Tama birimini reten firmaya EAN Numaralama Organizasyonunun verdii firma numarasdr. Tama biriminin seri numaras: Tama birimini reten firmann tama birimine verdii ve tama birimini dierlerinden ayran seri numarasdr.

Resim 2.18: SSCC numaras tayan tama birimi ve barkodu

SSCC numarasnn barkodu, EAN/UCC-128 barkod alfabesi kullanlarak baslr; uygulama tanmlaycs (00)dr. Uygulama tanmlaycs (00), kendisini izleyen veri alannn 18 basamakl sabit uzunlukta SSCC olduunu belirtir. Tama birimleri zerinde yer alan EAN-UCC lojistik etiketinde SSCC numarasnn bulunmas zorunludur.

2.11. Yerlerin (Lokasyonlarn) Tanmlanmas

EAN-UCC Sisteminde yer numaralar, bir i ortamndaki ya da organizsyon iindeki yasal, fonksiyonel ya da fiziksel yerleim birimini belirtir.

53

rnein: Yasal yerleim birimleri: Firmalar (irketler), ubeler, bankalar Fonksiyonel yerleim birimleri: Organizasyon iindeki departmanlardr; satn alma departman, muhasebe departman, sat departman Fiziksel yerleim birimleri: Bir yap iindeki alan/blmdr; depo, depodaki rampa, tesellm kaps, sevkiyat alan EAN-UCC Sistemi ile yukarda rneklenen yerlerin her birine, bu yeri tek olarak tanmlayacak bir numara verilir. Bu numara EAN/UCC GLN (Global Location Number Yer Numaras) olarak adlandrlr. GLN ad verilen yer numaralar, bilgi sistemlerindeki veri tabanlarnda tutulan tanmlayc bilgilerine erimek iin eriim anahtar olarak kullanlr. Bilgi sistemlerinde EAN/UCC GLNnin kullanlmas ile veri tabanlarnda bir yere ilikin aada rneklenen bilgilere eriilir: Firmann yasal adresi Posta adresi Teslim adresi Telefon ve faks numaralar lgili kii

Tablo 2.13: 13 basamakl EAN/UCC GLN yaps

Yukardaki tanmdan da grlecei gibi EAN/UCC yer numaralar EAN/UCC-13 numaralar ile tanmlanr. Yer numaralar iin kullanlan EAN/UCC-13 numarasnn yaps ticari rnlerle ayn olmakla birlikte, yerleri tanmlamak iin ticari rnlerle karmayacak numaralar verilmelidir. Firmalar, yer numaralarn kendi gereksinimlerine gre verir. EAN/UCC GLN ile gsterilen yer numaralar, genellikle elektronik ortamda veri deiimi yapan firmalar tarafndan EVD uygulamalarnda kullanlr ancak gerek duyulduunda ticari rn paketlerinde ya da tama birimlerinin zerinde rnn al veriinde yer alan taraflar ya da rnn yer deitirmesine ilikin bilgileri gstermek zere (rnek: rnn satcs/datcs, rnn teslim yeri vb.) barkod olarak baslabilir. Yer numaralarnn barkodlarnda UCC/EAN-128 barkod alfabesi kullanlr. Barkod baslrken kullanlacak uygulama tanmlayc, kullanlan GLNnin nereyi (satc, alc, teslim noktas vb.) ve ne amala tanmladna (fatura edilecek, gnderilecek, transfer edilecek vb.) bal olarak deiir.

54

2.12. Demirbalarn Tanmlanmas

EAN-UCC Sisteminde numaralandrlarak tanmlanan demirbalar ikiye ayrlr: ade edilebilen dolaysyla hareketi izlenen kaplar (depozitolu kasalar, variller vb.) Yer deitirmeyen sabit demirbalar

2.12.1. ade Edilebilen Demirbalar

Genellikle tama ve depolama amacyla kullanlan, gnderildii yerden gnderen tarafa iade edilen, tama ve depolama ilemleri srasnda izlenmek istenen demirbalardr. EAN-UCC Sisteminde bu tr demirbalara verilen numara GRAI (Global Returnable Asset Identifier) olarak adlandrlr.

Tablo 2.14: GRAI yaps

GRAInin ilk blm EAN/UCC-13 yapsndadr. Zorunlu olan bu alanda yer alan 13 basamakl numara EAN/UCC-13 kurallarna uygun olarak verilir ve birbiri ile ayn tip olan tm demirbalar iin ortak bir numaradr. GRAIin ikinci blmnde istenirse kullanlabilecek seri numaras yer alr. En ok 16 basamaktan oluan deiken uzunluktaki seri numaras alfasaysal karakterler (harfler, rakamlar ve zel iaretler) ierebilir ve her bir demirba bir dierinden ayrmak iin kullanlr. GRAIyi barkodlu olarak simgelemek iin UCC/EAN-128 barkod alfabesi uygulama tanmlayc (8003) kullanlr.

2.12.2. Sabit Demirbalar

Yer deitirmeyen duran varlklar olarak da tanmlanabilecek ve firma envanterinin bir paras olan sabit demirbalar, EAN-UCC Sisteminde GIAI (Global Individual Asset Identifier) olarak anlan numara ile tanmlanr.

Tablo 2.15: GIAI yaps

Her bir demirba tek olarak tanmlayan GIAI, en ok 30 basamaktan oluan deiken uzunlukta bir numaradr. Bu numarada EAN/UCC firma numarasnn yannda alfa saysal 55

karakterler (harfler, rakamlar ve zel iaretler) ierebilen demirba numaras yer alr. GIAIyi barkodlu olarak simgelemek iin UCC/EAN-128 barkod alfabesi uygulama tanmlayc (8004) kullanlr.

Tablo 2.16: EAN tarafndan tahsis edilen lke kodlar

56

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

neriler Sistemin gelitirdii tanmlama ve TOBB-MMNMnin almalarn ve numaralandrma standartlarnn temel uygulamalarn kavraynz. bileenlerine dikkat ediniz. EAN-UCC tanmlama ve numaralama Uygulama esnasnda sat yaplan rnn sistemini reniniz. hangi aamalardan getiine dikkat ediniz. EAN-UCC numaras kullanlarak Tedarik zinciri uygulamasnda rnlerin yaplan bir perakende sat uygulamas yerletirildii paletin hangi aamalardan gerekletiriniz. getiine dikkat ediniz. EAN-UCC numaras kullanlarak Sabit - deiken, fiziksel - fiziksel yaplan bir tedarik zinciri uygulamas olmayan, serbest - kstl, perakende gerekletiriniz. toptan vb. ayrmlara dikkat ediniz. EAN/UCC-13 numaralama yapsn Ticari rnlerin temel zelliklerini dierlerinden ayran temel zelliklere kavraynz. dikkat ediniz. EAN/UCC-13 numaralama yapsn EAN Numaralama Organizasyonunun kavraynz. hangi durumlarda EAN/UCC-8 EAN/UCC-8 numaralama yapsn numarasn vereceini reniniz. kavraynz. Ticari rn, tama birimleri, yer ve EAN/UCC tanmlama numaralarnn demirba numaralarnn zelliklerine zelliklerini kavraynz. dikkat ediniz. Yaynlar iin oluturulan uygulamasn kavraynz. Kitaplarn, sreli yaynlarn, mzik yaynlarnn GTIN numaralarn Maaza/depo ii GTIN uygulamalarn birbirlerinden ayrt ediniz. kavraynz. Ticari rnlerin yeni srlen rnleri, numaralandrlmasnda genel kurallar Piyasaya kavraynz. promosyonlu rnleri, rnn sahibinin deimesi, piyasadan ekilmesi Tama birimlerinin, yerlerin ve ayrmlarna dikkat ediniz. demirbalarn tanmlanmasn kavraynz. GTIN lem Basamaklar

57

UYGULAMA FAALYET LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz. Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru kelimeleri yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. EAN-UCC sistemi ile oluturulan tanmlama numaralar birbirleriyle ticaret yapan taraflar arasnda . uygulamalarnda kullanlr. EAN-UCC tanmlama numaras, yalnzca bir eriim olma zelliinin dnda herhangi bir anlam tamaz. Tama birimlerini tanmlamak iin olarak adlandrlan EAN-UCC numaras kullanlr. EAN-UCC sistemi bugn en youn olarak .. sat uygulamalarnda kullanlmaktadr. ... bir ticari rnn btn dnyada tek bir numara ile tannmasn salar. EAN/UCC-8 numaras, barkodun baslaca paketin toplam alan barkodu smayacak kadar kkse kullanlr. . barkod alfabesi, dier barkodlardan daha geni ubuklu olduundan okuma kolayl salar. Kitaplarn ve yaynlarn ISBNi Trkiyede .. Bakanl tarafndan verilir. Maaza/depo iinde ve i ilemlerinde kullanlmak iin oluturulan ticari rn numarasnn ile balamas zorunludur. Bir rne EAN/UCC numarasn (GTIN) veren taraf, datm kanal iinde yer alan tm taraflara, bu numaray rn piyasaya srlmeden en az .. gn nceden bildirmelidir. EAN/UCC sisteminde iade edilebilen demirbalara verilen numara ., sabit demirbalara verilen numara ise .. ile tanmlanr. Trkiye iin EAN tarafndan tahsis edilen lke kodu olarak tanmlanr. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. Yer numaralar (lokasyon) aadaki bilgi sistemi kaytlarndan hangisine ulamak iin kullanlmaz? A.) Sevkiyat adresi B.) Telefon ve faks numaras C.) Faturalama adresi, D.) Sevkiyat aracna ait bilgiler

58

14.

Aadakilerden hangisi TOBB-MMNMnin almalar arasnda yer almaz? A.) EANnin hazrlad dkmanlar Trkeye evirir. B.) EAN-UCC barkodunun basm gerelerinin satn yapar. C.) EAN-UCC sistemi standartlarna uygun olarak ulusal standartlar gelitirir. D.) EAN-UCC barkodunun kullanmn izler, standartlara uymayan barkodlar iin ye firmay uyarr.

15.

EAN-UCC sistemi aadakilerden hangisini tanmlamak iin kullanlmaz? A.) Tatlar B.) Demirbalar C.) Yerler (lokasyon) D.) Ticari mallar ve hizmetler 16. Aadakilerden hangisi ticari rn tanmlar ierisinde yer almaz? A.) Birim rnler B.) Dayankl rnler C.) Kark gruplar D.) Deiken miktarl rnler 17. Aadakilerden hangisi EAN-UCC tanmlama numaralarnn zelliklerindendir? A.) Anlamsz B.) Esnek C.) levsel D.) Standart 18. Aadakilerden hangisi EAN/UCC-8 numarasnn alnabilmesi iin doru olandr? A.) Silindir kaplar iin kabn ap 60 mmden kkse B.) rn kutusunun toplam ykseklii 100 mmden kkse C.) Basl etiket yzeyinin alan 40 cm2 den kkse D.) rn paketinin toplam alan 40 cm2 den kkse 19. Aadakilerden hangisi yaynlar iin uygulanan numaralama sistemi deildir? A.) Haftalk yaynlar iin ISSL B.) Sreli yaynlar iin ISSN C.) Mzik yaynlar iin ISMN D.) Kitaplar iin ISBN 20. Aadakilerden hangisi TOBB-MMNMnin gelitirdii Arlkl rn Numaras Standart zelliklerinden deildir? A.) Numarann kapsamnda rnn gram cinsinden arl yer alr. B.) Arlklar sabit ticari rnler iin kullanlr. C.) Arlkl rn numaras bir tr Maaza/Depo ii GTIN uygulamasdr. D.) EAN/UCC-13 numaras arlkl rn paketinin zerinde EAN 13 barkod alfabesi ile simgelenir. DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Kontrol Listesine geiniz.

59

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. TOBB-MMNMnin almalarn ve uygulamalarn kavradnz m? EAN-UCC numaras kullanlarak yaplan bir perakende sat uygulamas gerekletirdiniz mi? EAN-UCC numaras kullanlarak yaplan bir tedarik zinciri uygulamas gerekletirdiniz mi? EAN/UCC-13 numaralama yapsn kavradnz m? EAN/UCC-8 numaralama yapsn kavradnz m? Yaynlar iin oluturulan GTIN uygulamasn kavradnz m? Maaza/depo ii GTIN uygulamalarn kavradnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

60

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
EAN, UPC, TOBB-MMNM, firma ve kalite standartlarna uygun ekilde barkodlama ilemlerini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Barkod otomasyon sistemi hakknda bilgi edininiz. El terminalleri ve barkod yazclar hakknda aratrma yapnz. Barkod yazclarda kullanlan etiketler ve ribonlar hakknda bilgi toplaynz. Aratrma yaparken evrenizde bulunan Ticaret ve Sanayi odalarndan, bu uygulamay gerekletiren depo ya da retim iletmelerinden, al-veri merkezlerinden yararlannz. Bulabildiiniz kaynak ve dkmanlar arkadalarnzla retmeninizle paylanz.

3. BARKODLAMA LEMLER
3.1. Barkod Otomasyon Sistemi
Barkod teknolojisinin alma hayatna girmesi ile reticiler ve perakendeciler, artan rn eidi ve teknolojik gereksinimlerle birlikte barkod teknolojisi ile alan cihazlara ve barkod otomasyon sistemlerine gereksinim duymulardr. Barkod otomasyon sisteminin en nemli unsuru olan barkod yazlm; rnlerin zerindeki barkod bilgisini mevcut otomasyon cihazlaryla kullanarak iletmelere hz, verimlilik, kolaylk ve maliyet asndan avantajlar salamaktadr.

Resim 3.1: Barkod maliyet asndan avantaj salar

Barkod otomasyon yazlm ile envanter karma, stok durumunu raporlama, sat takibi ve kar-zarar bilgilerine kolayca ulamak mmkndr.

61

rnn sipari edilmesinden balayan sre; tedarik, sata sunum, son kullancya ulatrma ve garanti koullarnn takibine kadar olan aamalardan geerek son bulur. Bu srecin hatasz ve hzl bir ekilde ilemesi, en verimli ekilde planlanmas, barkod otomasyon sisteminin iletme tarafndan kullanlmasna baldr. Barkod otomasyon sisteminde, tedariki firmalarla satn alma anlamalarnn yaplmas, sipari miktarnn belirlenmesi, mal kabul aamas, depo giri k, transfer ilemlerinde reyon ve gruplara ayrma, retici ve datclarn belirlenmesi, alt seviye, st seviye, optimum stok miktarlarnn belirlenmesi, son kullanma tarihine gre eldeki stoun satnn planlanmas, promosyon satlar, rnlerin fiyatlanmas ve etiketlenmesi, barkod otomasyon cihazlar ile entegre alma ve sata sunum gereklemektedir. Gn sonlarnda veya anlk hareketlerin ve satlarn, miktarsal ve tutarsal olarak raporlanmas ve takibi aamalar yazlm tarafndan iletmelere sunulan dier avantajlardr. Yaplan plasiyer tanmlar ve tedariki firmalarla yaplan satn alma anlamalarna gre belirlenen kotalar aldka kazanlan rn veya mal fazlas ile tedariki firma tarafndan iletmeye salanan promosyonlar raporlanr. Tm bunlar olurken rnlerin satn alnmasndan, mal kabulnden, sevkyatndan ve satndan sorumlu personelin grev takipleri, sorumlu olduklar rn hareketleri ve rn tutarlarnn hatasz raporlanmas gerekmektedir. Barkod otomasyon cihazlar, tm bu sat ve kontrol aamalarnda yazlma hatasz olarak tm sat tutar ve miktarlarn iletmekte, rapor almay ve takibi kolaylatrmaktadr. rn tedarik ve sata sunum aamalarndan sonra raporlama ve kontrol aamalar hayata gemelidir. stenilen zamanda el terminalleri yardmyla lokal bir rn iin ya da tm rnler iin saym ve kontrol yapma imkn, saymlarn raporlanmas, el terminali kullanlarak stokta olmas gerekenle rafta bulunan miktarn karlatrlmas ve aradaki farkn raporlanmas ile rn kayplarnn en aza indirilmesi hedeflenir. Departmanlara gre (muhasebe, satn alma, sat) yazlmn menlerinin tanmlanmas, giri, ekleme, deitirme ve silme yetkilerinin tanmlanmas barkod otomasyon yazlmnn avantajlarndan biridir. Tartl, barkodsuz ve adetli rnlere, yazlm araclyla otomatik barkod ve plu numaralarnn (stok kodu ilk 6 karakter) verilmesi, raf ve rn etiketlerinin baslmas, eit says fazla olan ve renk-beden tanmlanmas gereken rnlere kolay stok kart oluturulmas, sat dnemine gre sezonluk rn siparilerinin ve iadelerinin planlanmas gerekmektedir. rnlerin grup, reyon, datc ve reticilere gre fiyatlanmas, kolay fiyat deiimi ve fiyat deien rnlerin otomatik olarak etiketlenmesi, tm fiyat deiikliklerinin kayt altna alnmas ile birlikte sat annda cariye zel fiyat seilebilmesi, barkod otomasyon yazlmnn iletmeye sunduu dier kolaylklardr. Genel stok hareket raporlar, en ok satlan, en az satlan, hareketi olmayan, k olmayan rnler gibi vs. raporlarla beraber retici, datc ve rn baznda (fifo, lifo veya ortalama fiyat zerinden) deerlendirme yaplarak krllk analizleri ve rnlerin devir hzlar bulunur. 62

Online yazar kasalarla desteklenen barkod otomasyon sistemi, promosyon ve cari fiyat tanmlanmasn, rn baznda veya sat toplamna gre iskonto, promosyon veya puan tanmlanmasn ve mteri kart kullanma imkn verir. letmenin bymesi ve kurumsallamas iin imkn salar.

Resim 3.2: Barkod etiket program

Barkod otomasyon sistemi; Alnan rnlerin stoa girilmesi, fiyatlanmas, etiketlenmesi, rn bilgilerinin cihazlara iletilmesi, satlarn gereklemesi, gn sonu ilemi ile yaplan satlarn stok miktarlarndan dmesiyle kalan stok miktarnn raporlanmas eklinde iler. Sistem bu ekilde iledikten sonra geriye kontrol ve tedarik amac ile el terminali yardmyla saymlarn yaplmas, stok durumu ile karlatrlmas ve raporlanmas kalr.

63

3.2. Barkod Uygulamalar

Bir veri giri yntemi olan barkod, verinin bilgisayar ortamndaki bilgi sistemlerine hzl ve doru olarak aktarlmasn salar. Barkod, ilemlerin youn olduu ve verinin hzla elde edilmesi gereken uygulama alanlarnda baaryla kullanlmaktadr. Barkod kullanm ile gerekletirilen bilgi sistemleri genel olarak veri toplama sistemleri olarak adlandrlr. Bu tr sistemlerin temel amac, zerinde barkod olan maln yaad hareketlere ilikin verileri bilgisayar ortamna kaydetmektir.

Resim 3.5: Barkod veri toplama sistemi

Endstriyel veri toplama terminalleri, dorudan barkod ve manyetik kart okuyuculara balanarak alnan bilgi sinyallerini deifre edebilen, dijital girileri ile i makinalarnn elektronik kontrol devrelerine balanarak kontrol ve bilgi sinyalleri alabilen ve sinyal klar ile makinalar kontrol edebilen tipik bilgisayarlardr. zerinde altrlan zel yazlmlarla toplanan verilerin deerlendirilmesi, bilgisayar ortamlarna transferi, ayn zamanda veriler dorultusunda i makinelerinin hz ve performans bilgilerinin de toplanarak sisteme aktarlmas salanr. Barkod kullanm ile gelitirilen veri toplama sistemlerinde barkod yazclar, barkod okuyucular, tanabilir el bilgisayarlar ve bilgisayarlarn birbirleri ile iletiim kurmasn salayan iletiim birimleri kullanlr. Barkodun kullanmyla gerekletirilen veri toplama sistemlerinin balca uygulama alanlar ve uygulama konular aadaki tabloda gsterilmitir.

64

UYGULAMA ALANI

KONU

DEPO - Ham madde - Malzeme - rn (mamul) - Yedek para ENDSTRYEL RETM Fabrika ortamnda gerekletirilen sistemlerdir. retim zleme

LEMLER - Mal girii - Mal kabul (kalite kontrol) - Depo iinde yerletirme - Depolar aras tansfer - Depo ii yer deitirme - Birim dntrme - Sevkiyata hazrlama - Ykleme - Mal gnderme - Saym - retim aamalarnn izlenmesi - Malzeme kullanm - ilik kullanm - Makine (tezgh) kullanm - Makine durularnn izlenmesi - Makine arzalarnn izlenmesi - retim firelerinin izlenmesi - Makine bakm - retim atlyesinde mal giri k - Ham madde / malzeme kabul - retimde lmleme ve denetim - zlenebilirlik (ISO almalar) - Mal girii - Mal kabul - Depo iinde yerletirme - Depolararas ya da maazalar aras transferler - Depo iinde yer deitirme - Birim dntrme - Maazalara datm - Sevk hazrlama - Ykleme - Mal gnderme - Reyona mal k - Saym - Toptan sat - Perakende sat - Raf etiketlerini dorulama

Kalite Kontrol

Depo - Datm deposu - Maaza deposu MAAZACILIK

Sat Fiyat Dorulama

Tablo 3.1: Barkod uygulama alanlar

65

UYGULAMA ALANI

KONU Sipari Toplama (Souk sat)

LEMLER - Mteri ziyareti - Sipari alma - Sipari fii dzenleme

PAZARLAMA VE SATI

- Mteri ziyareti - Ara stoklarnn izlenmesi Toptan ve - Ara sat Perakende Sat - rsaliye / fatura dzenleme - Tahsilat Pazar zleme - Maaza stoklarn izleme - Sat fiyatlarn izleme - Rakip rn verisi toplama - Garanti ii bakm ve onarm servisleri - Arza giderme hizmetleri - Demirba girii - Zimmetleme - Demirba saym - Hurda kma - mha - Personel giri-k - Ara giri-k - Personelin ie devam (giri k) - Dosya eriimi - Ktphane - Ariv

Bakm Hizmetleri

Demirba

YERLER

Gei Gvenlik Personel Belge zleme

Tablo 3.2: Barkod uygulama alanlar

3.3. Barkod Etiket Basm

Barkod etiketleri kendinden yapkanl (sticker), karton, metal ve benzeri ekillerde olabilir.

3.3.1. Barkodlama Yntemi

Bir iletmedeki rnlerin barkod sistemiyle takibinin yaplabilmesinin ilk kural sz konusu rnn barkoda sahip olmasdr. rnn barkodlanmas rnn yaps, kullanm ekli, mr ve barkodlama maliyetine bal olarak farkl ekillerde barkodlanabilir. rnn zerine yazdrlmas rnn ambalaj zerine yazdrlmas Etiket zerine yazdrlmas

3.3.1.1. rnn zerine Yazdrma

66

Bu yntem rnn yapsna bal olarak barkodun rnn zerine yazdrlmasdr. Kullanld alanlara plastik borular rnek verilebilir.

Resim 3.6: Plastik borular

3.3.1.2. rnn Ambalaj zerine Yazdrma

Bu yntem rnn ambalajnn hazrlanmas srasnda barkodun ambalaj zerine yazdrlmas yntemidir. Genelde matbaa ortamnda hazrlanmaktadr. Avantaj, fazla sayda hazrlanmas nedeniyle maliyetinin dk olmas, dezavantaj barkodda yaplan bir hatann dzeltilmesinin maliyetli olmasdr. Kullanld alanlara gda rnleri rnek verilebilir.

3.3.1.3. Etiket zerine Yazdrma

Bu yntem rnn zelliine ve kullanm mrne bal olarak uygun etiket zerine barkodun yazdrlmas ve etiketin rnn ambalaj zerine yaptrlmas veya dikilmesidir. Oluturulmas hzl ve maliyeti dktr. Bu yntemde genelde barkod yazclar kullanlarak barkod oluturulmaktadr. Kullanld alanlara giyim, elektronik malzemeler, krtasiye rnleri, otomotiv yedek paralar, marketler, tartlabilir gdalar, tamaclk sektr, optik rnler, kuyumculuk sektr rnek verilebilir. Barkodlanacak rnn yapsna, kullanm ekline gre farkl zelliklere sahip bir etiket tercih edilebilir. Aada baz etiket malzemesi zellii ve tercih edilen uygulama alanlar grlmektedir.

Tablo 3.3: Etiket malzemeleri ve uygulama alanlar

67

3.4. Yazdrma Cihaznn Seimi

Barkod etiketleri basmann eitli yollar vardr, nemli olan uygulamann doasdr. Barkodlanacak rnn yapsna, kullanm ekline gre farkl zelliklere sahip bir etiket tercih edilebilecei gibi yazdrma cihaznn seiminde de ayn ltlere gre farkl zelliklere sahip yazclar tercih edilebilir. Aadaki tabloda baz yazclarn teknolojik zellikleri gsterilmitir.

Tablo 3.4: Yazclarn teknolojik zellikleri

3.4.1. Ofis Yazclarn Kullanmak

ou uygulama iin ofisinizdeki PC ve mevcut vurulu veya lazer yazclarla alacak kullanma hazr bir barkod etiketleme ve basma paketi almak uygun bir seenektir. Bu yaklamn en byk kazanc dier seenee kyasla dk yatrm maliyetidir. Bununla beraber aadaki konular da gznnde bulundurmak gerekir. Yazcya etiket ykleme ihtiyac: Eer bu ama iin bir yazc ayrmazsanz dier bask ileri duracaktr. Genellikle kt etiketle snrlsnz: Eer dayankl (robust) ve izilmeye (scratch) dayankl etiket retmek isterseniz bu printerleri kullanamayabilirsiniz. Bir adet etiket basmak iin -zellikle lazer yazclarda- pek ok bo etiket harcamanz gerekebilir. Eer deiik miktarda ve talep annda (etiket bilgilerinin anlk gelmesi) etiket basmak istiyorsanz daha az kullanl olacaktr. Ofis yazclar iin kullanlan etiket malzemesi genellikle sabit yapkan tipli olup btn uygulamalar iin uygun olmayabilir. Barkodun nokta vurulu yazcdan baslmas biraz dikkat gerektirir. Her izgi noktalardan olutuundan genellikle iyi baslm bir barkod iin gerekli olan koyu (keskin) siyah rengi salamak mmkn deildir. Yine de dikkatle yapldnda 24 noktal yazclarda daha iyi sonular salanabildii gibi 9 noktal yazclarda bile iyi okunabilen barkodlar retmek mmkndr. Anm yazc eritleri ve bozuk yazc kafalar da kt baslm ve okunamayan barkodlarn balca sebeplerindendir.

68

3.4.2. Termal Yazc Kullanmak

Barkod uygulamalarnda genelde tercih edilen yazdrma teknolojisi TERMAL bask yntemidir. Bunlar rulo hlindeki etiketlere barkod (ve dier verileri) basmak iin dizayn edilmi zel yazclardr. Bu tr yazclarda yakc bask kafas altndan geen malzemeye scaklk uygulanarak yazdrma ilemi salanr. Endstriyel ortamlara gre dizayn edildii iin dayankldr. Kullanlan malzemeye gre iki farkl termal bask yntemi vardr: Direkt termal bask Termal transfer bask

3.4.2.1. Direkt Termal Bask

Sradan bir yazc kullanarak dokman iinde barkod basmak mmkn olabilmektedir. Ofis otomasyonu, dokman takibi, i ak izleme gibi uygulamalarn kullanmndaki artla beraber bastklar dokmanlarda barkod kullanmak isteyen kullanclarn saysnda da art olmutur. Bazen en kolay zm daha nceden baslm bir barkodu rne yaptrmak olmakla beraber bu her zaman mmkn olmayabilir. Bu bask ynteminde yazc uygun malzemeye/etikete herhangi bir sarf malzeme kullanmadan bask yapmaktadr. Direkt termal bask ile yazdrlan etiketler termal (faks kd ve yazar kasa rulolar vb.) etiketlerdir. Bu yntemle yazdrlan etiketler bulunduklar ortamdan (nem, s, k vb.) etkilenmektedir. Bu tarz etiketler ksa mrl olmalar nedeniyle geici kullanmlar iin tercih edilmektedir. Kargo, kurye firmalar, marketlerin raf etiketleri bu tarz etiketlere birer rnektir. Balangta beyaz renkli olan bir termal etiket zamanla sararmaya, kahverengi bir renk almaya ve siyahlamaya balar.

Resim 3.7: Direkt termal bask

3.4.2.1.1. Windows Barkod Yaz Tipleri Kullanmak

Microsoft'un Windows grafik yeteneinin gelimesiyle etiketleme paketlerinin iinde veya dnda Windows iin TrueType yaz tipleri ortaya karld. Bu yaz tiplerinin kullanm Windows ad altnda retilen dokmanlarda barkod kullanmann phesiz en kolay yoludur. Yine de herey ilk bakta grnd kadar kolay olmayp biraz dikkat gerektirmektedir.

69

lk olarak btn barkod sembolojileri bir yaz tipindeki ayr karakterler yeterli ve doru ifade edilememektedir. rnein Interleaved 2 of 5 (ITF) sembolojisinde her elemanda iki say kodlanmtr, bu nedenle bir ITF yaz tipinin tek saydaki bilgilerini (1,3,5,) yazmak mmkn deildir. Windows tabanl barkod etiketleme paketleri bunu bildikleri iin ITF yaz tipini ift sayl datalar iin kullanr ancak kelime-ilem paketi bunu yapamaz. Ayn ekilde zel balang ve biti karakterleri kullanan ve baslmayan ASCII karakterleri ile ifade edilen yaz tipleri de sorun karabilir. Eer Windows yaz tipleri kullanlmak isteniyorsa yaplacak en iyi ey ayr karakterler olarak kodlanm ve karmak balang ve biti karakterleri kullanmayan sembolojileri tercih etmek olacaktr. Bu anlamda en iyi semboloji Code 39'dur. Yaz tiplerinin yetersiz ve yanl kullanm okunacak barkodun hatal olmasna yol aar. Yine de zellikle bu problemlerin stesinden gelecek yazlm paketleri ortaya kmaktadr. Sadece etiketleme paketi veya basit yaz tipleri olmaktan ziyade, bu paketler geerli barkodlar yaratmann kurallarn bilir. Barkod yazlm tarafndan bir kez dizayn edildikten sonra Windows uygulamasna (Windows clipboard yardm ile) yaptrabilir. Daha ileri seviyedeki kullanclar Windows DDE yardm ile bu paketleri ilemi otomatikletirmede kullanabilirler.

3.4.2.1.2. In line Barkod Yazc Kontrol Cihazlar

Bazen "etiketleme kontrol cihaz" da denilen bu in line cihazlar sradan nokta vurulu veya lazer yazclarda barkod basmann en kolay ve etkin yoludur. Inline kontrol cihaz yazc ile k cihaz (PC veya mainframe gibi) arasna kurulan kk bir kutudur. Yazc normal almaya devam eder fakat kontrol cihaz karakter setini ve yaz tiplerini barkodlar da kaplayacak ekilde geniletir. Barkodlar kontrol cihaznn ileyebilecei ekilde ESC kontrol dizilerinin yazcya yollanmasyla baslr. Bu ekilde kontrol cihaznn "Aadaki karakterleri belirlenen semboloji ile sayfann belirlenen blgesine yaz." eklinde yorumlayaca bir kontrol dizisi yollamak mmkndr. Uygulamanz tarafndan yazcya yollanan ASCII karakterlerini kontrol edip kolayca deitirebildiiniz srece barkod eklemek ve basmak kolaylkla salanabilir. In line kontrol cihazlarnn en ok kullanld yer muhtemelen baslmakta olan bir dokmana barkod eklenmesidir. rnein; dokman veya fatura numaralar da barkod olarak baslabilir.

Resim 3.8: Postscript lazer yazc

In line kontrol cihazlarnn temel snrlayclarndan biri yazm ileminin yazcya ASCII karakterler yollanarak yapld durumlarda olur. Etiketleme kontrol cihazlar genellikle Postscript lazer yazclarda veya yazcnn bir Windows yazc srcs tarafndan 70

kontrol edildii Windows uygulamalarnda almayacaktr. Bunlar etiket kontrol cihazn dikkate almadan yazcya grafik komutlar yollayacaklardr. Eer Windows uygulamanz basm ilemini yazcya dorudan ASCII karakterler spool ederek yapyorsa sorun olmayacaktr.

3.4.2.2. Termal Transfer Bask

Termal transfer bask ynteminde yazc etikete uygun ve ribon ad verilen sarf malzeme ile bask yapmaktadr. Termal transfer bask yntemi ile yazdrlan etiketler vellum, kue, opak pvc, silver mat, naylonumsu, Japon akmaz (ykama talimat kuma) vb. etiketlerdir. Bu yntem ile yazdrlan etiketler bulunduklar ortamdan (s, k, nem vb.) etkilenmez. rnein silver mat etiketlere yaplan basklar su, kolonya gibi maddelerle silinmez, Japon akmazna yaplan bask ykamaya girse dahi silinmez.

Resim 3.9: Termal transfer bask

Termal transfer yazclarn ou deiik boyut ve malzemeden yaplm deiik tipteki etiketlere basabilir. Gerekli etiketleri piyasadan hazr temin etmek genellikle mmkndr. Fazla miktarda etikete ihtiyacnz olduunda zel boyutta etiket hazrlatmak da mmkndr. Termal transfer yazclarn dier yararlar ise: htiyacnz olduu anda istediiniz kadar etiketin hurdasz baslmasn salar. Uygun etiket ve eritle kullanldnda termal transfer yazclar uzun sre dayanan izilmeye dayankl etiketler retilebilir. eritteki mrekkebin etiket zerinde yaklmasyla dayankl ve iyi baskl etiketler elde edilir. Termal transfer yazclar ok yksek kalitede barkodlar retir. Termal transfer yazclar etiketleri ok hzl genellikle saniyede 10 in (25.4 cm) varan bir hzla bastndan yksek kapasiteli uygulamalar iin idealdir.

Termal transfer yazclarn en byk dezavantaj ilk yatrm maliyetinin yksek olmasdr. Bunlar ofis yazclar gibi yksek miktarlarda seri olarak retilmeyen zel yazclar olduu iin fiyatlar da daha yksektir. Bunun yannda genellikle tahmin geri-deme sresindeki etiket bana birim maliyet cinsinden genel iletme maliyeti gz nnde bulundurulmaldr. Yksek ilk yatrm maliyeti genellikle dk birim etiket maliyetiyle dengelenir. Genel anlamda, eer yksek hacimli etiket retimi gerekiyorsa termal transfer yazc en iyi ve uygun maliyetli seenek olacaktr.

Resim 3.10: Termal transfer yazclar

71

Eer termal transfer seeneine ynelecek olursanz ayn zamanda yazcy kontrol edecek yazlm da gz nne almak zorundasnz. Bu durumda doru yaklam uygun yazcy destekleyen bir PC paketi kullanmak veya dorudan uygulama yazlmndan yazcy kontrol etmektir. Yazcy dorudan kontrol etmek ilk bakta grnd kadar zor deildir. Termal transfer yazclar genellikle normal yazclarn yazlmla kontrol edildii ekilde yazcya zel kontrol komutlar gnderilerek kontrol edilir. Ana uygulama iin kendi yazlmnz yazyorsanz (veya yazdryorsanz) yazcy kontrol edecek doru komutlar kullanmanz gerekir.

3.4.3. Ribon
Termal transfer ribon bir polyester film (pet) olup katmandan oluur. Ribonun orta ksmnda film tabakas, bu tabakann bir tarafnda yzeyinde belirli bir scaklkta eriyen mrekkep, dier tarafnda da koruma katman tabakas mevcuttur.

Resim 3.11: Ribon yaps

Polyester film zerinde kat hlde bulunan mrekkep, termal yazc kafa sayesinde stlarak sv hle gelir ve etiket yzeyine transfer edilerek bask salanr. Mkemmel bask kalitesinin salanabilmesi iin yazc, ribon ve bask yaplacak malzemenin uyumlu olmas gerekir. Ribon yaklak 20 yldr kullanlmaktadr. Termal transfer teknii Kanji yazlarnn baslabilmesi iin bir Japon firmas tarafndan bulunmutur. 1980li yllarn ortalarndan itibaren izgi kod (barkod) teknolojilerinin kullanlmaya balanmasyla endstri, sanayi ve ticarette kullanlma ihtiyac dodu. Termal transfer yntemi ile retim yaplan yerlerde barkod ve dier deiken bilgilerin basmnda kullanlmaya en msait tekniktir.

Resim 3.12: Yazc-ribon-malzeme uyumu

Termal transfer bask ynteminde kullanlacak etiketin zelliine bal olarak uygun ribon kullanldnda doru bask alnabilmektedir. Ribon eitleri ve kullanlan etiket tipleri aadadr: 72

3.4.3.1. Wax Ribonlar

Wax zelliine sahip ribonlar yrtlabilir zellie sahip kt etiket, vellum etiket, kue etiket vb. etiketlerde kullanlmaktadr. Ortalama deerde bir s ile yazdrlmas gerekmektedir. rnein; s deeri 1-20 arasnda olan herhangi bir barkod yazcda Wax zelliine sahip bir ribon ile yaplan basknn problemsiz olabilmesi iin s deeri 9-10 aralnda olmas gerekmektedir. Bu tarz ribon ile bask yaplan etiketlerdeki yaz yrtlmad srece 4-5 yllk bir mre sahiptir. Bu tarz ribon ile yaplan bask izilmeye veya suyla yaplan silinmeye kar dayankszdr. Maliyet olarak en ekonomik ribon eididir.

Resim 3.13: Wax ribonlar

3.4.3.2. Resin Ribonlar

Resin zelliine sahip ribonlar yrtlamayan zellie sahip naylonumsu etiket, opak pvc etiket, silver mat etiket vb. etiketlerde kullanlmaktadr. Ortalamann zerinde bir bask scakl ile yazdrlmas gerekmektedir. rnein; s deeri 1-20 arasnda olan herhangi bir barkod yazcda resin zelline sahip bir ribonla yaplan basknn problemsiz olabilmesi iin s deeri 14-16 aralnda olmas gerekmektedir. Bu tarz ribon ile bask yaplan etiketlerdeki bask izilmeye, su ve baz kimyasal maddeler (kolonya vb.) ile silinmeye kar dayankldr. Maliyet olarak wax ribonlara gre daha pahaldr.

Resim 3.14: Resin ribonlar

3.4.3.3. D110A Resin Ribonlar

D110A resin zelliine sahip ribonlar tekstil sektrnde ykama talimat kuma da denilen Japon akmaz ve zemini dz olan saten kumalarda kullanlmaktadr. Ortalamann zerinde bir bask scakl ile yazdrlmas gerekmektedir. rnein; s derecesi 1-20 arasnda bulunan herhangi bir barkod yazcda resin zelliine sahip bir ribon ile yaplan basknn problemsiz olabilmesi iin s deeri 16-20 aralnda olmas gerekmektedir. Bu tarz ribon ile bask yaplan etiketlerdeki bask izilmeye, su ve baz kimyasal maddeler (kolonya vb.) ile silinmeye kar dayankldr. Bu tarz ribonla uygun ekilde bask yaplan Japon akmazndaki 73

bask ykama ilemine tabi tutulsa dahi baskda herhangi bir problem olumaz. Maliyet olarak max ve resin ribonlara gre daha pahaldr.

Resim 3.15: D110A resin ribonlar

3.4.4. Etiket
Barkod etiketleri, rnlerin barkodlanmas aamasnda kullanlan rulo eklindeki yapkanl ktlardr.

Resim 3.16: Etiketler

3.4.4.1. Etiket Kullanm

Yaplacak uygulamann niteliine ve ne amalandna bal olarak nceden baslm etiket kullanabilirsiniz. Eer deiken veriye ihtiyacnz varsa veya barkodunuzda kullandnz bilgi, nceden belli olmayan spesifik bir bilgi ise nceden baslm etiket kullanmak uygun olmaz. Dier yandan eer barkodu sadece bir tanmlayc olarak kullanmak isteniyorsa (rnein; 000dan 999a kadar numaralanm 1000 adet) etiketleri bir yazcdan nceden basmak uygundur. rnein; bir demirba tanmlama uygulamasnda barkodla baslm 4567 numaral etiketi fotokopi makinesine yaptrabilir ve bu numaray bu makinenin tanmlanmas amacyla kullanabilirsiniz. imdi demirba veri tabannz 4567 saysnn fotokopi makinasn temsil ettiini bilecektir. Bununla bereber fotokopi makinenize bu numaradan farkl bir numara verebilirdiniz. Bu durumda makineniz bu numara ile temsil edilecek ve yine bir karklk olmayacaktr.

Resim 3.17: Etiketler

74

Eer uygulamanz kritik nemi olmayan saylarn bir kereliine tanmlama amac ile kullanlmasn gerektiriyorsa bu durumda nceden baslm deiken numaral etiket kullanmak maliyet asndan iyi bir yaklamdr. Ancak etiketlerin rnein bir tartm ileminden hemen sonra ve tartm bilgilerini ierecek ekilde baslmas istendiinde etiketlerin nceden baslmas imknszdr. Bu durumda etiketler annda baslmaldr. phesiz uygulamanzda btn kodlarn ayn olmas gerekiyor ve ok sayda bastrmanz gerekiyorsa nceden basma uygundur.

3.4.4.2. Etiket eitleri 3.4.4.2.1. Kt Bazl Etiketler

Kendinden yapkanl etiketler de denilen kt bazl etiketlerde; etiket lsnn doru ifade edilmesi hem etiket reticisi, hem de etiket siparii veren asndan byk nem tar. Etiketin ak ynne paralel olan kenar uzunluk, etiketin ak ynne ters olan kenar ise genilik olarak ifade edilir. Etiketin ls 2040 mm olarak ifade edildiinde ilk say (20) genilii, ikinci say ise (40) uzunluu ifade eder.

Resim 3.18: Etiket ebatlar

Kendinden yapkanl etiketlerde, yaptrlacak rn ve yzey dikkate alnarak etiketin ve yapkann cinsi belirlenir. Uygun yapkan seiminde; temel bileim, ilk yapma, nihai yapma, minimum etiketleme derecesi, servis scaklk derecesi dikkate alnr. Akrilik ve kauuk esasl olmak zere 2 eit temel bileim vardr.

Resim 3.19: Etiket, ribon ve bask makinesi

Kt bazl etiketlerin birinci kullanm ekli termal etiketlerdir. Isya duyarl etiket tipleridir. Yzeyleri termal madde ile kaplanm ktlardan retilir. Dorudan ve ksa srede son kullancya ulaan rnlerin etiketlenmesinde tercih edilir. Nem, alkol, s ve a kar duyarl olup kendi kendine kararma zellii vardr. Termal etiketlerin 6 aydan daha fazla raf mr olan rnlerde kullanlmalar tavsiye edilmez.

75

Termal etiket eitleri: Ekonomik termal: Kt zerine ribon kullanlmadan direkt olarak s yntemi ile bask alnr. Nem, alkol ve a duyarl olduundan raf mr ksadr. Scaa dayankl olmad iin zerindeki bilgiler kalc deildir. Genellikle dk maliyetli olduu iin marketlerin tercihidir. Lamine termal: Her iki yzeyi de lamine edilerek nem ve ar a kar korunmutur. Ekonomik termale oranla zerindeki yazlar daha kalcdr. Termal karton: Bask yzeyi termal kapl kartondur. Genellikle ekonomik termal malzeme kullanlr. Ribon kullanlmad iin fiyat ynnden avantajldr. Ia ve neme kar hassas olduu iin uzun sreli ilerde tercih edilmemektedir. (Sezonluk rnler iin tekstil etiketleri, ma biletleri, yaka ve giri kartlar, raf etiketleri ) TTR karton: ki yz de kue kaplanm ya da bask yzeyi kue kaplanm karton ktlardr. Zemine renkli bask ile barkod yazcda TTR bask yapmak mmkndr (Ktphanelerde okuyucu kartlar, tekstil etiketleri).

Resim 3.20: Termal etiketler

Kt bazl etiketlerin ikinci kullanm ekli ise termal transfer etiketlerdir. Termal transfer bask yntemi ile bask alnabilen etiket tipleridir. Yzeyleri ptrszdr, parlak ve mat olmak zere iki tipe ayrlr. Ribon baskya uygun, d etkenlerden etkilenmeyen etiket tipleridir. Isya, neme, alkole ve dier olumsuz d etkenlere kar dayankldr. Termal tarnsfer etiket eitleri: Wellum: Hamur kdn TTR yazclarda iyi sonu vermesi iin bask yz yksek oranda dzeltilmi ve zemin przsz hle getirilmitir. Ribon bask yntemi uygulanr. Floresan ktlar (Turuncu, yeil, sar, krmz, mavi vs.): Zemini floresan boya ile boyanmtr. Ribon bask yntemi uygulanr. Kue: Zemini dzeltilmi zerine kue hamuru svanm kttr. Wellum etikete oranla parlak grnmldr. Ribon bask yntemi uygulanr. zerindeki bilgiler kullanlan ribon ve saklama kouluna gre kalclk salar. Silver kue ktlar (st yzeyi metalize kt): Yzeyi parlak ve yrtlan bir etiket ham maddesidir. Genellikle iecek ve madeni ya sektrnde kullanlan bir etiket ham maddesidir. Fastyre kue ktlar (Yapkan yzeyi metalize kt): Yapkan ksm metal grnmdedir. Ribon bask yntemi uygulanr. Genellikle kartela, hal, uval etiketi olarak kullanlr. 76

Krlgan etiket: Yzeyi mat grnml zel bir etikettir. Yaptrld yzeyden tek para olarak deil paralanarak kan etiket malzemesidir. Ribon bask yntemi uygulanr.

Resim 3.21: Termal transfer etiketler

3.4.4.2.2. Plastik Bazl Etiketler

Opak polietilen: Esnek bir malzemedir. Ak ynnde yrtlr. Dier ynde esner. Sudan ve nemden etkilenmez. Genellikle kozmetik ve kimya sektrnde kullanlr. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir. Opak polipropilen: Sert bir malzemedir. Esnemez, kolay kolay yrtlmaz. Isya ve a dayankldr. Sudan ve nemden etkilenmez. Genellikle kozmetik ve kimya sektrnde kullanlr. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir.

Resim 3.22: Plastik bazl etiketler

effaf polietilen: Opak polietilen malzemeden tek fark yzeyinin effaf olmasdr. effaf polipropilen: Opak polipropilen malzemeden tek fark yzeyinin effaf olmasdr. Data PE: Etiketin yapkan zel retim olup deniz suyunda bile bir (1) ay zlmeme zellii vardr. Yzeyi mat ve przsz sert bir malzemedir. Esnemez ve kolay kolay yrtlmaz. Isya ve a dayankldr. Kimya ve aa sanayinde arlkl kullanm alan vardr. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir. Metalize plastik ktlar: st yzeyi metalik gri veya altn yaldz boya ile boyanmtr. Yzeyi parlak ve yrtlmayan bir etiket ham maddesidir. Genellikle sanayi etiketlerinde kullanlr. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir. Silvermat: Scak ve soua dayankl, yapkan zel, hem st yzeyi hem de yapkan yzeyi mat veya parlak gri renkte olup yrtlmayan zel bir etiket ham 77

maddesidir. Genellikle demirbalar etiketlemede kullanlr. Yzeyi mat olan ham madde izilir, parlak olansa izilmez. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir.

3.4.4.2.3. Saten pek Bazl Etiketler

Saten: Yapkanl ve yapkansz eidi vardr. Dokuma etiketine iplik sktrlarak retilir. Zemin yzeyi parlaktr. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir. Tyvek etiket: Tyvek kimyasallara kar koruyucu giyim eyalarnda kullanlmak zere gelitirilen bir etiket ham maddesidir. Bu ham madde tyvek kumann polimer ile kaplanmasndan elde edilir. Polimer tyvek iindeki boluklar kapatarak kuma sktrr ve olduka yksek basn altnda bile birok svnn giriini nler. Yzeyi mat ve damarl olup gramajlar deiken olabilir. Yrtlmaz. rnein; oto klflarna dayankl ve yrtlmaz olduu iin dikilebilir. Ayrca gda sektrnde kullanlr. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir. pek asetat: Saten etikete benzer. Alt yzeyi yapkanl, st yzeyi ipek kumala kaplanmtr. Ribon basks iin uygun etiket ham maddesidir.

Resim 3.23: Saten ipek bazl etiketler

3.4.4.2.4. Ykama Talimatlar

Care label (Japon akmaz): Kalite bakmndan ok farkllk gsteren ve piyasada ok fazla tr bulunan bir kumatr. Ykama talimat, akmaz olarak da bilinir. % 100 naylon; termal transfer, letter press serigraf ve scak baskya uygunluk tar. Yapkanl ve yapkansz eitleri vardr. Genellikle tekstil sektrnde ykama talimat olarak kullanlr. Malzeme kalitesi ve zerine bask yaplan ribon kalitesine gre ar ykama ve talamada kmaz. Non-woven: Tekstil sektrnde ykama talimat olarak kullanlr. Termal transfer baskya uygundur. Barkod uygulanan kuma etiketler sayesinde, rn ile ilgili beden, cins ve retici firma bilgilerine ulamak mmkndr.

Resim 3.24: Ykama talimatlar

78

3.4.4.3. Kontrol ve Dorulama

Bir barkod tarandnda okuyucunun optik elemanlar, kodun siyah ve beyaz izgilerini analog elektrik sinyallerine dntrr. Yani bir kodu tarayan elektronik okuyucu, barkodu ona karlk gelen yksek/alak seviyeli bir elektrik sinyali olarak grr. Barkodun kontrol ve dorulamas bastnz barkodun nasl kullanlacana bal olarak deiir. Eer barkodu tamamen kendi firmanz iin basyor ve irketiniz dnda baka biri veya kuruluta kullanmyorsanz (yani "kapal" bir sistem ise) barkodun doru karakterleri kodladnn ve bunlarn setiiniz okuma cihazyla doru bir ekilde okunduunun kontrol yeterli olacaktr. Bunun yan sra eer nc ahslar tarafndan ya da potansiyel olarak bilinmeyen okuyucu ve tarayclar tarafndan kullanlacak barkodlar retiliyorsa (yani "ak" bir sistem ise), o zaman bir adm daha ileri giilmelidir. Bu durumda barkodun kullanlan sembolojinin kurallarna uygun olarak baslmas ve bask kalitesinin spesifikasyonlara uygunluu nemlidir. Dorulama ilemi basit bir kontrolden daha karmak bir ilemdir. Bunun iin barkodunuzu taradktan sonra onun kullanlan sembolojinin kurallarna uygunluunu kontrol edebilecek zel aletlere ihtiya vardr. Genellikle bu ii yapmak iin zel barkod dorulaycs (verifier) satn almak gerekir. Dorulayclar bir barkod hakknda pek ok teknik bilgi verir (rnein; kontrast oran derecesi, dar/geni izgi oran vb.). Normal olarak bir dorulayc btn bu teknik lmleri zetleyerek kodun sz konusu sembolojinin kabul edilebilir tolerans snrlar iinde olup olmadn kullancya bildirecektir. Bazen de sadece "iyi" veya "kt" eklinde bilgi verecektir. Kontrol ve dorulama arasndaki fark anlamak nemlidir. Barkod basanlar arasnda kontrol yapp da yaptklar ie dorulama demek olduka yaygndr. Gerekte, bir okuyucu ile yaplan kontrol ilemi aslnda o barkodun doru basld ve verilerin tolerans limitleri iinde alan btn tarayclar tarafndan okunabilecei anlamna gelmez. Ne var ki dorulama ileminin ek maliyeti pek ok kullanc iin engelleyici olduundan eer kaliteli bir bask kaynanz varsa sadece kontrol etmek bazen yeterli grlebilmektedir.

3.5. Barkod Okuma Teknolojileri

Barkod okuyucular, optik bir k kayna vastas ile barkod sembolnde yer alan deiik genilikteki izgileri deifre edip bu bilgiyi bir haberleme ara birimi vastas ile deiik birimlere aktarabilmeyi salayan optik okuyuculardr. Bir barkod sembol kzl tesi veya grlebilir bir k kayna ile aydnlatlr. Koyu izgiler bu emer. Boluklar ise bu geri yanstr. Yansyan k taraycya geri dner. Tarayc meydana gelen bu k dalgalanmalarn elektirik darbelerine evirir. Bir zc ise bu elektrik darbelerini tekrar dntrerek bir denetimciye, el terminaline, bilgisayara veya uyumlu baka bir sisteme aktarr. Temelde okuma ilemi yansyan n zlmesi ilemidir.

79

Resim 3.25: Barkodun analog sinyali

Kod zmleyicinin ana ilevi, yukarda da belirtildii gibi k kaynann rettii elektrik sinyallerini anlaml bilgisayar verilerine dntrmektir. Kod zmleme ilemi u aamalardan meydana gelir: Semboln ubuk ve boluk geniliklerini belirlemek Hangi sembol tarandn saptamak Sembol tipinin kurallarna bal kalarak ubuk ve boluk geniliklerini bu tip iin geerli karakterlere dntrmek ve gerekliyse hatal karakterleri karmak ncelenen simgeleri kodlanm veriye dntrmek Verileri bir sra iinde derleyerek karakter kontrol ilemlerini yapmak Gvenlikle ilgili kontrolleri gerekletirmek Hata durumunda sembol taranm olarak dlamak ya da dier durumda kabul etmek

Baarl ya da hatal kod zmlerinde sesli ya da grsel bir uyar sinyali de uygulanabilir. Tm bu ilemler bir saniyeden az bir sre iinde verileri ana bilgisayarla haberleebilecek hle getirmektedir. Kod zmlemenin ana unsuru taraycdan gelen sinyali uygun bir teknikle saysallatrarak sembol tipine uygun mesajlar hline dntrmektir. Barkod elektriksel bir formda temsil edildikten sonra okuyucunun kod zc eleman analog sinyali bal olduu bilgisayarn anlayabilecei saysal veriye evirmesi gerekir. Kod zc sinyali nceden belirlenmi bir dizi kurala gre zer. zme kurallar (algoritmalar) zlen semboloji ile tanmlanmtr. Bylece, barkodun uygun ekilde basld ve doru olarak tarand varsaylrsa kod zc ifrelenmi karakterleri veri olarak kullanlmas iin zme algoritmasn uygulayabilir. ifrelenmi karakterleri barkodun altna basma uygulamas gerekte bir alkanlk olaydr. Herhangi bir nedenle barkod taranamadnda (zarar grm, kt baslm veya tarayc arzalanm olabilir) insanlar tarafndan okunabilecek ekilde baslm bu veriler ilgili uygulama yazlmna kullancnn manuel olarak (elle) bilgi girmesine olanak tanr. Baz barkod semboloji kurallar rakamlarn her zaman alta baslmas gerektiini aka belirtir. stenmedii veya baka nedenlerle mmkn olmad iin rakamlarn alta baslmasn gerektirmeyen uygulamalar olabilse de genel olarak barkodun insan tarafndan okunabilen bir formda olmas tercih sebebidir.

3.5.1. Barkod Okuyucu eitleri

Bir uygulama iin barkod okuyucunun tipini belirlemek birtakm gzlemlere tabidir: Okuma ileminin yaplaca ortam 80

Kullanlacak bilgisayarn tipi, rnein kiisel bilgisayar veya el bilgisayar Okunacak bilginin miktar Okunacak kodlarn kalitesi Kullanclarn eitim ve beceri seviyesi

Aada aklanm olan barkod okuyucularn birou piyasada bulunmaktadr. Bu okuyucular barkodun bilgisini dar vermek iin Wand (Emulasyon); RS232 protokolu veya Klavye Wedge ana okuma formatlarndan herhangi birini kullanr. Okuyucu sipari edilmeden nce hangi okuma formatnn kullanlaca tespit edilmelidir. Okuyucularn dhil elektronik yaplar deiik okuma formatlar iin farkldr. Wand (Emlasyon): Barkod sinyalini analog sinyale evirir ve deifre etmek zere elektronik bilgi toplama nitesine gnderir. RS232: Barkodun sinyalinin deifre ilemini de yapar. Barkod bilgisi bir RS232 sinyali olarak ortaya kar ve bu protokolu kabul eden herhangi bir niteye gnderebilir (rnein bilgisayarlarn seri portlar). Klavye wedge: Barkodun sinyalinin deifre ilemini de yapar. nite klavye ile bilgisayar arasndaki kabloya zel kablo seti ile T balanr. Barkod bilgisi bilgisayara sanki klavyenin tularna baslyormu gibi bilgi gnderir. Bu srada klavye de normal almasna devam eder.

3.5.1.1. Wand veya Kalem Okuyucular

En basit ve en ucuz barkod okuyuculardr. Wand okuyucular birok adan normal kalemlere benzer ve bir kalem gibi elde tutulacak ekilde tasarlanmlardr. Wand okuyucularnda hareket eden bir blm yoktur. Kullanc okuyucunun optik kafasn barkodun zerinden geirerek deifre ilemi iin gerekli tarama sinyalini oluturur. Wandlarn birou aptal (dumb) tiptendir, bunun anlam; bu okuyucularn tek fonksiyonu, optik sinyali, bir analog elektrik sinyale evirmektir. Bu elektrik sinyali daha sonra deifre ilemi iin bir elektronik niteye gnderilir. Bir gelime olarak normal wandlarn bazlarnda deifre ilemi ve bellek mevcuttur. Bu gibi aletlere akll wand denir. Bu aletler alnan sinyali gndermeden nce iler (rnein; RS232 seri k sinyaline evirir.). Bellek wandlar benzer ilemi yapar, ilave olarak bir bellee sahiptir ve bilgiyi daha sonra bir host srcye gndermek zere hafzada tutabilir.

Resim 3.26: Kalem okuyucu

Btn wand eitlerinin ortak zellii, kalemin optik kafasnn barkod veya etiketin yzeyi ile temas etme zorunluluudur, bu da belli bir ka snrlamay beraberinde getirir: Taranan yzey wandn zerinden gemesi iin uygun olmaldr. Eer kod srekli okunacaksa yzey mukavim (dayankl, gl) olmaldr. Anabilen kt zerinde baslm barkodlar srekli okumalarda problem yaratabilir. 81

Kullancnn barkodu tarayabilmesi iin okuyucu etiketle temas etmelidir. Fiziksel yap buna msaade etmelidir. ok kk veya ok byk kodlarn taranmas kullanc iin zor olabilir.

Resim 3.27: Wand okuyucu ile barkod okutulmas

lk kullanclarn biraz pratik kazanmas gerekir. Taranan yzey yeterince k yanstabilme zelliine sahip olmaldr. Baz kullanclar hassas yzeyleri korumak iin taranan kodlarn yzeyini bir plastikle kaplar. Bu durumda eer plastik yzey ok kalnsa veya ok fazla yanstrsa wand okumada zorlanabilir. Wandlar, ok sayda okuma uygulamalar iin uygun deildir. Anma problemleri sz konusudur. Wandlar dz yzeylerdeki kodlar iin kullanlmaldr. Silindir veya yay eklinde yzeylerdeki kodlar okumak ok zordur veya imknszdr.

Resim 3.28: Kalem okuyucu

Btn bunlara ramen wandlar dk okuma miktar ve etiketle temas uygulamalar iin ok uygundur. Wandlarn stnl alternatiflerine gre daha dk fiyata sahip olmasdr.

3.5.1.2. CCD Barkod Okuyucular

CDD tarayclar, temassz tarayc teknolojileri iinde en ucuz olandr. CCD okuyucular temelde modern video kameralar teknolojisine benzer bir teknoloji kullanr. Bu tarayclar ncelikle istenilen kodun komple grntsn kaydederek tarar. CCD tarayclar geni kafalaryla barkodlar genelde krmz kla aydnlatarak tanr.

Resim 3.29: CCD barkod okuyucu

Temassz okuma teknolojisine sahip olmasna ramen CCD okuyucularn okuma derinlii (okuma mesafesi) bir-iki santimetredir. Optiklerdeki en son gelimelerden sonra, 82

CCD tarayclar 5 cm ve baz durumlarda stndeki mesafelerden de tarama zelliine sahip olmutur. Birok durum iin CCD daha ok yakn temas okuma teknoloji srasnda yer alr. CCD tarayclar, model ve retici firmaya bal olarak farkl kt ve arayz tipleriyle birlikte mevcuttur. CCD tarayclar bir mikro-ilemci ierir ve kts her zaman deifre edilmi biimdedir. Bilinen ktlar RS232 seri kts, TTL seri kts veya klavye wedge ara yzdr. CCD tarayclar baz durumlarda bir wand ile balantl olan bir analog kty emule edebilir. Bunun amac wand girii iin tasarlanm olan mevcut bir cihaz iin gereken uyumu salamaktr. Bu tip arayzlere Wand Emulation denir.

Resim 3.30: CCD barkod okuyucu

Yakn temas ihtiyac dnda CCD'lerin tek dezavantaj, taraycnn kafa genilii ve taranan barkodun geniliklerinin birbirleri ile ayn olmas zorunluluudur. Maksimum kafa ve okuma genilii 60 mm olan bir CCD tarayc, 70 mm geniliinde olan bir barkodu okuyamaz. Genelde normal bir CCD'nin en byk kafa genilii 80 mm civarndadr. Bu durumda en mantkl ey, maksimum kafa geniliine sahip bir CCD'yi semektir, ancak CCD kafas bydke ilk defada okuyabilme yetenei zayflar. Daha dar kafalar ou kez daha yksek ilk defada okuma yeteneine sahiptir. Bu nedenden dolay bir CCD okuyucu seilirken uygun kafa geniliine dikkat etmek gerekir. Daha geni barkod yzeyleri iin lazer okuyucular tercih edilmelidir. Dier kstlama oval yzeylerle ilgilidir. CCD tarayclar az oval yzeylerde wandlara nazaran daha iyi sonu vermelerine ramen, oval yzeylerin optik etkileri ile almas iin tasarlanmamtr. Yakn temas tarayclar arasnda CCD tarayclar, crete uygun iyi alternatiftir ve Gelimi Wand olarak pazar bulmaktadr. Eer barkodlar yakndan taramak problem deilse ve istenilen okuma orta hacimde ise CCD tarayclar popler seim olarak kabul edilebilir.

3.5.1.3. Lazer Okuyucular

Lazer tarayclar genelde tabanca eklindedir ve kullanc tarafndan bir dmeye baslarak alr. Bu tarayclar ok ince bir lazer n barkodun zerine gnderir. In etkisi aslnda bir optik yanlsamadr ve bir nokta lazer nn sanyede 30 kez bir doru zerinde taranmas esasna dayanr. Bylece taramann hz ve younluu lazer noktasnn bir izgi eklinde alglanmasna sebep olur. Bu ilemin en pratik ve yararl etkisi, kullancnn lazer n barkod zerine kolayca nianlamasdr. 83

Resim 3.31: Lazer tarayc ile barkod okutulmas

Lazer tarayclarn iki byk avantaj vardr. Birincisi; lazer tarayclar, CCD'lere nazaran daha byk okuma derinliine sahiptir. Normal bir lazer taraycnn barkoda olan uzakl yaklak 15-20 cmdir. Bu mesafe barkodun boyutuna gre deiir. Baz lazer tarayclarnn zel uzun mesafe versyonu vardr. Bunlar daha uzak mesafelerden de tarama yapabilir. Ancak bu tip okuyucular her zaman daha yksek gl Klas 2 lazerler kullanr. Bu lazerler hem daha pahaldr, hem daha yksek g gerektirir. kinci byk avantaj hz ve okuma hassasiyetidir. Lazer tarayclar barkodlar ok yksek hzlarda tarayabildikleri iin okuma ilemi annda yaplr. ifte emniyet olarak lazer okuyucu okuma yapnca ayn bilgiyi iki, veya daha ok kez grnceye kadar okuma ilemini sonlandrmaz ve bal olduu sisteme data gndermez. Bu zellik ou okuyucularda fabrika knda mevcuttur. Ancak okuma ilemi ok hzl olduu iin kullanclar herhangi bir gecikme farketmez. Lazer tarayclarda kullanlan dk enerji miktar, gn nda kullanmlarda kstlamalara yol aar. Ak havada, gl gn taraycdan yansyan ktan daha fazla olursa lazer tarayc arka plandaki ktan dolay tam fonksiyonunu kaybeder. Bundan dolay lazer tarayclar ak havada kullanmak iin uygun deildir. CCD ve wand tarayclar daha az oranda olmakla birlikte ayn problemle kar karyadr.

Resim 3.32: Lazer tarayc

Bir lazer taraycnn k sinyali genelde CCD taraycyla ayndr. Bunlar deifre olmu seri, wand emulasyon ve wedge ktdr. Bunlardan ayr olarak baz tarayclar, ham lazer sinyali retilirler bunlar uygun bir deifre cihazna balanarak kullanlabilir.

3.5.1.4. ok Ynl Barkod Okuyucular

Lazer tarayclar tabanca ekli dnda baka ekillerde de bulunabilir. En yaygn olan tipi, sabit kafal lazer taraycdr. Modern spermarketler bu tarayclar kullanr. Bunlara ok ynl barkod okuyucular da denilmektedir.

84

ok ynl barkod okuyucularda dierlerinden farkl olarak lazer barkod zerine zel ekillerde gnderilmektedir. Bunlar lazer okuyucularda olduu gibi barkod sembollerinin zerine ince bir k yayarlar ve geri yansyan zerek okuma yapar. Ayrca okuyucunun karsndan geen cisim zerine younlap harhangi bir ada bulunan barkodu okuyabilir. Bu tip okuyucularda deiik ynlerde, deiik alarda birden fazla okuyucu izgisi bulunmaktadr. rnein; ok ynl barkod okuyucularnda 20, 24, 32 veya daha fazla sayda okuma izgisi bulunabilmektedir. Ayn yaklam endstri alannda kullanlan sabit tarayclar iin de geerlidir. rnein; bir retim hattnda hareket hlinde bulunan rnlerin zerindeki barkodlar okumak iin kullanlabilir. Bu tarz okuyucular youn olan iletmelerin ihtiyalarn karlayabilecek barkod zmlerinde tercih edilebilir.

Resim 3.33: ok ynl barkod okuyucu

3.5.1.5. Kablosuz Barkod Okuyucular

Lazer ve CCD okuyucularn ayrca kablosuz olanlar da bulunmaktadr. Bu okuyucular genelde yine bilgisayara kablolu okuyucular gibi klavye, seri, USB balantldr. Bu okuyucularn alclar bilgisayara baldr. Okuyucunun kandisi ise kablosuzdur. Bu okuyucular genelde bluetooth ve radyo frekansl okuyuculardr. Fakat bu okuyucularn da belirli haberleme mesafeleri bulunmaktadr.

Resim 3.34: Kablosuz barkod okuyucu

Bu okuyucu ile okutulan bilgi on-line (e zamanl iletiim) olarak alcsna ve buradan da bilgisayara gnderilebilir. Bu tarz okuyucular genelde okuduu barkodu on-line olarak bal olduu sisteme gnderme zelliine sahip olmalarna ramen teknolojinin gelimesiyle birlikte snrl sayda da olsa okuduu barkod deerlerini hafzasnda saklayabilen barkod okuyucular da vardr. Hafzal olan bu barkod okuyucularn avantaj iletiim mesafesinin uygun olmad durumlarda okutulan barkodun hafzaya alnarak iletiim mesafesine girildiinde hafzadaki barkod deerlerinin bal sisteme akatarlmasn salamaktadr. Bu 85

tarz barkod okuyucular genelde okutulacak barkodlar ile aktarlacak sistemin farkl yerlerde olmas durumunda tercih edilebilen barkod okuyuculardr.

3.5.1.6. El Terminalleri
Bu tarz cihazlar kablosuz olmas dolaysyla tanabilir cihazlardr. Belirli bir hafzaya sahip olan, programlanabilen, istenildiinde okuduu barkod deerlerini bir ara kablo ve program ile bal olduu sisteme aktaran ve genelde off-line (e zamanl olmayan iletiim) alan cihazlardr. Teknolojinin gelimesinin barkod okuyuculara olan yansmasnn sonucu bu tarz cihazlarn almasnn on-line (e zamanl iletiim) alan modelleri de bulunmaktadr. Hafzalarnda kapasitelerine bal olarak 200.000 - 250.000 arasnda barkod bilgisini tama zelliine sahiptir.

Resim 3.35: El terminali ile barkod okutulmas

El terminali ile oluturulacak barkod zmlerinde en profesyonel zmler iin yeni nesil, Windows tabanl alabilen, istee bal olarak on-line (e zamanl iletiim) veya offline (e zamanl olmayan iletiim) alabilen tanabilir el terminalleri kullanlabilir. Bu tarz el terminalleri maliyet olarak dier el terminallerine gre yksek olmasna ramen zellik olarak dier tm el terminallerinin yapabildii ilemleri de yapabilen istenildiinde zerine ykl uygun program ile normal bir bilgisayarn grevini grebilmektedir.

Resim 3.36: El terminalleri

Bu tarz el terminalleri kablosuz (wireless) zelliiyle normal bir bilgisayarn bilgisayar ana balanmas gibi aa balanabilmekte dolaysyla hzl bir ekilde veri ileme zelliine sahiptir. Bu tr tanabilir el terminalleri lojistik, datm, perakende, sahada sat, retim, depo ilemlerinde (saym depo giri-k), sipari alma ilemlerinde ve birok endstriyel ortamda rahatlkla kullanlabilmektedir. Barkod tarayclar iin znrlk de ok nemlidir. znrlk, bir taraycnn farkl boyuttaki barkod elemanlarn grme kabiliyetine denir. Eer ok kk barkodlar 86

kullanlyorsa yani en kk izgisi ok ince ise bu durumda ok kk izgileri grebilecek yksek znrlkl bir okuyucu kullanlmas gerekir. Byk barkodlar da yksek znrlkl bir okuyucu ile okunabililir, ancak barkod boyutu bydke yksek znrlkl okuyucular ile okumada baz pheler olabilir. Bu yzden byk veya basma kalitesi dk barkodlar, genelde dk znrlkl bir okuyucu ile okunur. Gnlk uygulamalarn birounda orta znrlkl tarayclar, dk veya yksek znrle gre en iyi sonucu verir. Kullanc ok kk veya ok byk barkodlarla almak zorunda ise znrl gznnde bulundurmaldr. znrlk genellikle bir okuyucunun okuyabilecei en kk genilik olarak ifade edilir. Orta znrlk 0.15 ile 0.19 mmlik geniliklere karlk gelir.

3.6. Barkodun rn Paketi zerindeki Yerleimi

Barkodun rn paketi zerindeki yeri, barkodun okunmasn kolaylatrmaldr. rnein, hzl ve doru almak zorunda olan kasiyerlerin paket zerindeki barkodu bulmakla zaman yitirmemesi gerekir. Bu nedenle, barkodun okunakl olmasnn yan sra paket zerinde kolayca bulunabilir olmas da nemlidir. EAN-UCC sistemi, ekli ve boyutlar birbirine benzeyen rn paketlerin zerindeki barkodlarn da benzer konumda olmalarn nermektedir.

3.6.1. Genel Kurallar

Barkodun rn paketi zerine yerletirilmesinde aadaki kurallar uygulanmaldr: Barkod, rnn tabanna (paket dik durduunda alt ksmna) yakn yerde olmal. Barkod, rn paketinin arka yznde olmal. Barkodun sol ve sa tarafnda en az 5 milimetrelik (yarm santimetre) bo alan kalmal (barkod, paketin kelerine dayanmamal, ambalaj zerindeki resim/desen/grafik ile iie gememeli). Barkod, dz (engebesiz) yzey zerinde olmal. Barkod, paketin kenarlarnn birleim/balant yerinde olmamal. Barkod, paketin buruabilecek yerinde olmamal, burumamal ve kvrlmamal. Paketin dar ve geni yzeyleri varsa barkod, geni yzn sol kenarndan balayan ilk 15 cm iinde bulunsun.

3.6.2. Yumuak (Buruabilen) Paketler

Torba zerinde, ekli sabit olmayan ve buruabilen rn paketlerinde barkod olabildiince dzgn olan zemin zerinde yer almaldr. Seilen yer, paketin ierii boaltldktan sonra bile en az ypranan yer olmaldr.

87

Resim 3.37: Yumuak paketler zerine barkod yerletirilmesi

3.6.3. Silindir Kaplar

Silindir kaplar zerindeki barkodlar her zaman kabn tabanna dik (90 derecelik ada) ve aadan yukarya/yukardan aaya bakld durumda merdiven (ladder orientation) gibi gzkecek biimde olmaldr.

Resim 3.38: Silindir kap zerine barkod yerletirilmesi

Silindir kaplarda, kap dik durduunda soldan saa/sadan sola bakldnda it (picket fence orientation) biiminde gzken yani tabana paralel olan barkodlar, barkod okuyucular tarafndan okunamaz.

3.6.4. ieler ve Kavanozlar

Barkod, ienin/kavanozun gvdesi zerinde yer almal, ie/kavanoz kapann ya da kapaa yakn yerde olmamaldr.

Resim 3.39: ie ve kavanoz zerine barkod yerletirilmesi

3.6.5. Barkodun Ykseklii

Barkod ubuklarnn ykseklii barkodun kolayca okunabilmesini salamak asndan nemlidir. zellikle omnidirectional olarak nitelenen, hemen her adan n saarak okuma yaplmasn salayan barkod okuyucularn bir barkodu ilk taramada okumas, sat noktasndaki uygulamaya hz kazandrmaktadr.

88

Barkodun ykseklii ile uzunluu belirli bir oran iinde olmaldr. Barkod ubuklarnn ykseklii azaldka barkodun bir kerede okunma olasl da der. Gerekte, sat noktasnda okutulacak bir EAN-UCC barkodunun ykseklii ile boyunun birbirine eit olmas, yani barkodun kare grnmde olmas ideal durumdur ancak paket zerindeki yerleimden tr buna olanak bulunamad durumlarda, ubuk ykseklikleri azaltlabilir. Barkod ubuklarnn yksekliinin kabul edilebilir orandan daha ok azaltlmas ilemi ksaltma (truncation) olarak adlandrlr.

3.6.6. Barkodun Baslmas

Barkodun baslmas ve rn paketinin zerinde yer almas iin uygulanabilecek deiik yntemler vardr. Bu yntemlerden herhangi biri seilecei srada, rn barkodunun nereye ilitirilecei, barkod etiketinin zerinde yer almas istenen bilgiler, baslmas istenen barkod says gibi eitli etkenler gz nne alnmaldr. Eer bir rnn barkodu ok sayda baslacak ise en ucuz ve kolay yntem, barkod iin master film edinmektir. Eer barkodlar deiken miktarl rnler ya da tama birimleri iin retilecekse ya da barkod etiketinin zerinde barkod ieriine ilikin zamanla deien bilgiler olmas isteniyorsa (son kullanma tarihi, retim tarihi ya da tama biriminin iindeki rn miktar) bu durunda en uygunu rnn olutuu anda barkod etiketini basmak ve rne yaptrmaktr. Bu amala bilgi sistemine bal barkod yazclardan yararlanlabilir.

3.6.6.1. Master Film Kullanm ile Barkod Basm

Master film, bir bask makinesinde retilen, zerinde barkodun bulunduu negatif ya da pozitif filmdir. Master filmin retimi srasnda, barkodun ubuklar dorudan filmin zerine izilir. Bu film, daha sonra ambalaj zerine bask yapmak zere kullanlacandan ok temiz olmal, baslan barkod ise standart llere uygun olmaldr. Master filmler, master film reticileri tarafndan hazrlanr. TOBB-MMNMnin onaylad master film reticilerinin listesi TOBB-MMNMden edinilebilir. Master filmin kalitesi, ambalaj zerine yaplan barkod basksnn barkod okunduu srada herhangi bir sorun yaratmamas ve ilk okunmada okunmas ile anlalr. Master filmin kalitesi aadaki ltlere bamldr. Boyut: Barkodun boyutlar byltme faktrne (magnification factor) baldr. Bir barkod byltme faktr ile tanmlanan snrlar iinde kalmazsa okunma sorunlar yaanr. Barkodun boyutlarnda yaplacak herhangi bir deiiklik okumay riske sokabilir

89

ubuk ykseklii: ubuk ykseklii, barkodun boyuna (uzunluuna) bal olarak seilmelidir. Ksaltma ileminin uygulanmas barkodun okunmamas riskini dourur. Renk: Barkodun yer ald yzeyin rengi ok nemlidir. Barkodun okunabilmesi iin barkoddaki koyu ubuklarla zemin rengi arasnda yeterli kontrast (renk uyumu) salanm olmaldr. Genel olarak ak renklerin (krmz ve turuncu gibi scak renkler de dhil olmak zere) zeminde olmas, ubuklarn ise koyu renklerden (siyah, lacivert, koyu yeil gibi) seilmesi uygun olur. Parlama: Altn ya da gm benzeri parlaklk veren zeminlerde yaanan bu sorun, zeminle ubuklar arasndaki kontrastn yeterli olmamasna neden olur; bu durumda barkodun okunmamas olasl doar. Parlak zeminlerde yer almas istenen barkodlar iin en uygun zm, barkodun ambalaj zerinde bir ereve iine alnmas ve ayr bir zemin rengi (tercihen beyaz stne siyah) zerine baslmasdr. Saydam (effaf) zemin: Barkod, cam, plastik, naylon, jelatin gibi saydam zemin zerine basldnda zemin rengine bal olarak okunmama olasl domaktadr. rn paketinin saydam olduu durumlarda barkod iin ambalaj zerinde ayr bir ereve yapmak ve barkodu okunabilecek bir zemin ve ubuk rengi ile basmak en uygun zmdr.

3.6.7. Sk Karlalan Sorunlar ve zmler

St rengi gibi plastik malzemeler ilk anda barkodun okunmas iin uygun zemin rengi gibi grnseler de gerekte bu tr malzemeler de saydam malzemeler ya da parlama yapan malzemeler gibi sorunlar karabilir. Dolaysyla okunmama kukusu olan her durumda barkodun bir ereve iine alnmasnda yarar vardr. Barkodun ambalaj zerinde grsel adan bir dekoratif ilevi olmadn, rnn satlabilmesini salayan tanmlama arac olduunu dnmek daha dorudur.

3.6.8. Barkodun Ticari rn zerindeki Yerleimi

Ticari rn, rafta ve depodaki normal duru biiminde durduunda zerindeki barkod it grnmnde olmal, yani paralel gzkmelidir. Barkodun ubuklarnn en alttaki kenar, tabandan 32 mm + 3 mm ykseklikte yer almaldr. EAN ve UPC barkodlarnn en alt kenar, ubuklarn bittii yerdir. Koruma ubuklar ile erevelenmi ITF-14 barkodunda ise alt kenar, koruyucu ubuklarn altnda yer alan numaralarn alt kenardr. Barkod yatay eksende (soldan-saa) herhangi bir yerde olabilir ancak barkodun en sol ya da en sadaki ubuu, paketin/kutunun dikey kenarndan en az 19 mm ieride yer almaldr. Paket/kutu zerinde yeterince yer varsa barkodun en sol/en sadaki ubuunun dikey kenardan 34 mm ieride olmas nerilir. Paketin/kutunun boyutlarndan tr yukarda belirtilen llere uyulamamas olasl olabilir ancak barkodun salkl okunabilmesi iin mmkn olduunca bu kurallarn uygulanmasna allmaldr.

90

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Barkod otomasyon sisteminin Uygulama aamasnda sistemin iletmeye ileyiiyle ilgili bir uygulama yapnz. salad avantajlar gzlemleyiniz. Uygulama esnasnda yazcdan kan Ofis yazcsn kullanarak etiket basma etiketlerin dzgn ve okunakl olmasna uygulamas yapnz. zen gsteriniz. Direkt termal bask yntemini uygularken Direkt termal bask yntemi ile barkod bilgisayarnzn etiket paket programnn basm uygulamas yapnz. ve semboloji dilinin uygun olmasna dikkat ediniz. Termal transfer yazc kullanarak Uygulama esnasnda uygun etiket ve erit barkod basm uygulamas yapnz. kullanmaya zen gsteriniz. Ribon ve etiket malzemelerinin temel zelliklerini ve eitlerini kavraynz. Baslan barkodun kontrol dorulama ilemini yapnz. ve Uygulayacanz rne ve yzeye gre hangi tr ribon ve etiket kullanacanza dikkat ediniz. Kontrol ilemini yerine getirirken bu i iin retilen dorulama cihaznn alma prensiplerini reniniz. Barkod okuyucular kullanrken rnn ambalajna, mesafeye, barkodun konumuna, byklne vb. detaylara dikkat ediniz. Barkodun basm ilemini gerekletirirken EAN-UCC sisteminin belirledii kurallara uygun hareket etmeye zen gsteriniz.

eitli trdeki okuyucular kullanarak barkod okuma ilemini gerekletiriniz. Barkodun rn ambalaj ya da paketi zerine basm ilemini gerekletiriniz.

91

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru kelimeleri yaznz. 1. .. ; rnlerin zerindeki barkod bilgisini mevcut otomasyon cihazlar kullanlarak iletmelere hz, verimlilik, kolaylk ve maliyet asndan avantajlar salanmaktadr. Barkod uygulamalarnda genelde tercih edilen yazdrma teknolojisi . bask yntemidir. .. .. . yntemi ile yazdrlan etiketler ksa mrl olmalar nedeniyle geici kullanmlar iin tercih edilmektedir. In line kontrol cihazlarnn en ok kullanld yer muhtemelen baslmakta olan bir dokmana .. eklenmesidir. .. ..yntemi ile yazdrlan etiketler bulunduklar ortamdan (s, k, nem vb.) etkilenmez. Mkemmel bask kalitesinin salanabilmesi iin .., . ve bask yaplacak .. uyumlu olmas gerekir. . Resin zelliine sahip ribonlar tekstil sektrnde ykama talimat kuma da denilen Japon akmaz ve zemini dz olan saten kumalarda kullanlmaktadr. Resin zelline sahip bir ribon ile yaplan basknn problemsiz olabilmesi iin s deeri aralnda olmas gerekmektedir.

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

.. , genellikle iecek ve madeni ya sektrnde kullanlan

bir etiket ham maddesidir. .. , malzeme ve zerine bask yaplan ribon kalitesine gre ar ykama ve talamada kmayan bir kuma trdr. Barkodunuzu taradktan sonra onun kullanlan sembolojinin kurallarna uygunluunu kontrol edebilmek iin barkod .. kullanmak gerekir. Wandlar (kalem kullanlmaldr. okuyucular) . yzeylerdeki kodlarn okunmas iin

Bir CCD barkod okuyucu seilirken uygun .. geniliine dikkat etmek gerekir.

, CCD'lere nazaran daha byk okuma derinliine sahiptir.

.. , belirli bir hafzaya sahip olan, programlanabilen, istenildiinde okuduu barkod deerlerini bir ara kablo ve program ile bal olduu sisteme aktaran ve genelde off-line alan cihazlardr. ., bir taraycnn farkl boyuttaki barkod elemanlarn grme kabiliyetidir. Eer bir rnn barkodu ok sayda baslacak ise en ucuz ve kolay yntem, barkod iin .. .. edinmektir. 92

16. 17.

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 18. Barkod kullanm ile gelitirilen veri toplama sistemlerinde, aadaki unsurlardan hangisi yer almaz? A.) Barkod yazclar B.) Barkod okuyucular C.) Tanabilir el bilgisayarlar D.) Forkliftler Aadakilerden hangisi bir rn barkodlama ekli deildir? A.) rnn zerine yazdrma B.) rnn ambalaj zerine yazdrma C.) Etiket zerine yazdrma D.) rnn ambalaj kd zerine yazdrma Aadakilerden hangisi ofis yazcs kullanmann olumsuzluklar arasnda yer alr? A.) Etiket malzemesi btn uygulamalar iin uygun deildir. B.) Dayankl ve izilmeyen etiketler retilebilir. C.) Ofiste bulunan iler daha hzl yrr. D.) Etiket kullanm daha az olduu iin tasarrufludur. Aadakilerden hangisi termal transfer yazclarn stnlkleri arasnda yer almaz? A.) ok yksek kalitede barkodlar retir. B.) Etiketleri ok yksek hzla basar. C.) eritteki mrekkebin buharlama sresine bal olarak dayankldr. D.) htiyacnz kadar etiketi hurdasz basabilir. Sezonluk rnler iin tekstil etiketleri, ma biletleri, yaka ve giri kartlar, raf etiketleri ne tr termal etikettir? A.) Ekonomik termal B.) Termal karton C.) Lamine termal D.) TTR karton Aadaki plastik bazl etiketlerden hangisi demirbalarn etiketlenmesi iin kullanlr? A.) Opak polietilen B.) Data PE C.) Silvermat D.) Metalize plastik ktlar Aadakilerden hangisi barkod okuyucunun trn belirlemek iin gerekli olan artlardan biri deildir? A.) Okunacak barkodun eidi B.) Okunacak olan kodlarn kalitesi C.) Okunacak bilginin miktar D.) Okuma ileminin yaplaca ortam

19.

20.

21.

22.

23.

24.

93

25.

Aadakilerden hangisi barkodun rn paketi zerine yerletirilmesi kurallarndan birisi deildir? A.) Barkod, rn paketinin arka yznde olmal B.) Barkod, rn paketinin sa kenarndan balayan ilk 20 cm iinde bulunmal C.) Barkod, paketin kenarlarnn birleim/balant yerinde olmamal D.) Barkod, paketin buruabilecek yerinde olmamal

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Kontrol Listesine geiniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Barkod otomasyon sisteminin ileyiiyle ilgili olarak bir uygulama yaptnz m? Ofis yazcsn kullanarak etiket basma uygulamas yaptnz m? Direkt termal bask yntemi ile barkod basm uygulamas yaptnz m? Termal transfer yazc kullanarak barkod basm uygulamas yaptnz m? Baslan barkodun kontrol ve dorulama ilemini yaptnz m? eitli trdeki okuyucular kullanarak barkod okuma ilemini gerekletirdiniz mi? Barkodun rn ambalaj ya da paketi zerine basm ilemini gerekletirdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Uygulama faaliyetinde yaptnz almay kontrol listesine gre deerlendiriniz. Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

94

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu modl ile kazandnz, Barkod eitleri, Barkod Standartlar ve Barkodlama lemleri uygulamalarn tekrar yapnz. Bu uygulamay aadaki kriterlere gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Barkod eitlerini Belirlemek Barkod sembolnn nasl oluturulduunu kavrayabildiniz mi? letmenin barkod sistemine geirilme aamalarn takip edebildiniz mi? Barkod eitlerini zelliklerine gre ayrt edebil diniz mi? Teslimat geri bildirimini mteriden alabil diniz mi? Barkod sisteminin eitli sektrler asndan salad faydalar kavrayabil diniz mi? Barkod Standartlarn Belirlemek TOBB-MMNMnin almalarn ve uygulamalarn kavrayabil diniz mi? EAN-UCC numaras kullanlarak yaplan bir perakende sat uygulamas gerekletirebil diniz mi? EAN-UCC numaras kullanlarak yaplan bir tedarik zinciri uygulamas gerekletirebil diniz mi? EAN/UCC-13 numaralama yapsn kavrayabil diniz mi? EAN/UCC-8 numaralama yapsn kavrayabil diniz mi? EAN/UCC tanmlama numaralarnn zelliklerini kavrayabildiniz mi? Maaza/Depo ii GTIN uygulamalarn kavrayabildiniz mi? Tama birimlerinin yerlerin ve demirbalarn tanmlanmasn kavrayabildiniz mi? Barkodlama lemlerini Yapmak Barkod otomasyon sistemi ile ilgili uygulama yapabildiniz mi? Ofis yazcsn kullanarak etiket basma uygulamas yapabildiniz mi? Direkt termal bask yntemi ile barkod basm uygulamas yapabildiniz mi? Termal transfer yazc kullanarak barkod basm uygulamas yapabildiniz mi? Baslan barkodun kontrol ve dorulama ilemini yapabildiniz mi? eitli trdeki okuyucular kullanarak barkod okuma ilemini gerekletirebildiniz mi? Barkodun rn ambalaj ya da paketi zerine basm ilemini gerekletirebildiniz mi? Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplar bir daha gzden geiriniz. Btn cevaplar Evet ise bir sonraki modle geebilirsiniz. retmeninizle iletiime geiniz. 95

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Doru Yanl Doru Doru Yanl Doru Doru Doru Doru Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. EVD Anahtar SSCC Perakende GTIN EAN/UCC.13 ITF-14 Kltr 2 30 GRAI-GIAI 869 D B A B A C A B

96

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. Barkod Yazlm Termal Direkt Termal Bask Barkod Termal Transfer Bask Yazc, Ribon, Malzemenin D110A 14-16 Silver Kue Japon Akmaz Dorulayc (Verifier) Dz Kafa Lazer Tarayclar El Terminalleri znrlk Master Film D D A C B C A B

97

KAYNAKA KAYNAKA
ERDAL Murat, Metin ANCI, Tamaclk Ynetimi, stanbul, 2003, UTKAT Yaynlar. Barkod Uygulamalar El Kitab, zmit Ticaret Odas Yaynlar, zmit

98