Kültür

Resul KESENCELİ

HAYBER’İN FETHİ VE

HAZRETİ ALİ (R.A.)

“Biz, Senden şu şehrin hayrını ve iyiliğini, halkının hayrını ve iyiliğini, bu şehirde
bulunan her şeyin hayrını ve iyiliğini dileriz. “Onun şerrinden, halkının şerrinden,
içinde bulunan her şeyin şerrinden Sana sığınırız!”
Hayber Kalesi

24 Ocak 2009
H ayber, volka-
nik bir ara-
zi üzerine ku-
rulmuş, kuvvetli ve sağlam yedi
kaleye sahip bir şehirdi. Şam
yolu üzerinde bulunan bu şe-
hir, Medine’nin kuzey batısı-
na düşüyor ve ona uzaklığı ise
yüz mili buluyordu. Resûl-i Ek-
rem Efendimizle olan anlaş-
malarını bozmaları sebebiyle
Medine’den sürgün edilen Ya-
hudilerin çoğu buraya yerleşmiş
ve âdeta burayı Yahudiliğin bir
nevi merkezi haline getirmiş-
lerdi. Resûl-i Ekrem Efendimiz,
Mekkeli müşriklerle Hudeybiye
anlaşmasını imzalamak sure-
tiyle, Medine’yi onlardan gele-
bilecek tehlikelere karşı emni-
yet altına almıştı. Ancak, Kuzey
tarafı Hayber Yahudilerinin bu-
lunduğu taraftı ve henüz emni-
yetten mahrumdu. Hâlbuki bu
emniyetin temini İslâmî geliş-
menin sürat kazanması bakı-
mından gerekli görünüyordu.
Aynı şekilde, Arabın en büyük
ticareti Şam’la idi. Yahudiler
ise, bu yol üzerinde bulunuyor-
lar ve burada bir güç, bir kuvvet
olma istidadını gösteriyorlardı.
Bu ise, İslâmî gelişme için bir
tehlikeden başka bir şey değil-
di. Bu arada korkularından Hu-
deybiye seferine katılmaktan
çekinmiş bulunan birçok kim-
senin, Hicaz’ın bu en bereketli
ve verimli şehri olan Hayber’de
elde edilecek ganimeti düşüne-
rek ve ona tamah ederek ordu-
ya iştirak etmek istedikleri gö-
rülüyordu. “Hayber’e biz de
sizinle gidelim” diyorlardı. Bu-
nun üzerine Peygamber Efendi-
miz şu tâlimatı verdi:
“Allah yolunda, İ’la-yı Keli-
metullah uğrunda bihakkın ci-
had edecek olanlar hazırlan-
sın! Bunların dışında hiç kimse
bizimle birlikte gidemeyecek-
tir. Onlara ganimetten de bir
şey verilmeyecektir.” Bunu,
Medine’nin içinde bütün hal-
ka da ilân etti. Hz. Peygambe-
rin bu emri bize, Allah yolunda
cihadın sırf Hakkın rızası göze-
tilerek, maddî hiç bir karşılık
beklemeksizin, hattâ böyle bir
şeye niyet dahi edilmeksizin ya-
pılması gerektiğini göstermek-
tedir.
Resûl-i Kibriyâ Efendimizin
(s.a.v) emri üzerine Müslüman-
lar derhal toplandılar. Sayıla-
rı 200’ü atlı olmak üzere 1600
kişiyi buldu. Bunlar sadece o
anda Peygamber Efendimizle
(s.a.v) birlikte Medine’den ha-
reket edecek olanlardı. Daha
sonra, Peygamber Efendi-
miz Hayber’de bulunduğu sı-
rada içlerinde meşhur Ebû
Hureyre’nin de bulunduğu
Devs Kabilesinden 400 Müs-
lümanla Habeşistan’dan gelen
Muhacir Müslümanlar da ora-
da İslâm ordusuna katılacak-
lardır. Peygamber Efendimiz,
Medine’de yerine Gıfarlı Siba’
bin Urfutat’ı vekil bırakarak, or-
dusuyla Muharrem ayı sonları-
na doğru Hayber yönüne hare-
ket etti. Peygamber Efendimiz,
ordusu ile Reci’ denilen yere
vardı ve orada konakladılar.
Burası Hayber’le Gatafanlıların
yurdu arasında bir yerdi. Bura-
25
 ya gelip konmalarının bir sebe-
bi vardı. Şöyle ki: Hayber Yahu-
dileri Gatafanlılardan yardım
istemişler, onlar da bunu ka-
bul edip gerektiğinde gelip ka-
lelerinde İslâm ordusuna karşı
müştereken savaşabileceklerini
bildirmişlerdi. Resûl-i Ekrem,
bu durumu haber almıştı. Bu
yardıma mâni olmak için de,
Gatafanlılara, “Şayet Yahudile-
re yardım etmezlerse, fethedi-
lecek Hayber’in bir yıllık hurma
mahsulünün kendilerine veri-
leceği” teklifinde bulunmuştu.
Ancak, onlar kabul etmemiş-
lerdi. İşte Resûl-i Ekrem Efen-
dimiz, ordusuyla buraya gelip
konmakla, Gatafanlılardan Ya-
hudilere gelebilecek herhangi
bir yardımın önünü kesmiş olu-
yordu. Nitekim bu durum kar-
şısında Gatafanlılar, Hayber
Yahudilerine hiç bir yardımda
bulunamayıp yurtlarında otur-
mak zorunda kaldılar.
H. ATEŞ
26 Ocak 2009
Peygamberimiz
(s.a.v.)in Duâsı
Resûl-i Ekrem Efendimiz
Hayber önlerine varınca şöyle
duâ etti:
“Ey göklerin ve gölgeledik-
lerinin Rabbi olan Allah!
Ey yerlerin ve üstündekile-
rin Rabbi olan Allah!
Ey şeytanların ve saptırdık-
larının Rabbi olan Allah!
Ey rüzgârların ve savur-
duklarının Rabbı olan Allah!
Biz, Senden şu şehrin hayrı-
nı ve iyiliğini, halkının hayrını
ve iyiliğini, bu şehirde bulunan
her şeyin hayrını ve iyiliğini
dileriz. “Onun şerrinden, halkı-
nın şerrinden, içinde bulunan
her şeyin şerrinden Sana sığı-
nırız!”
Sabah olunca, Hayberliler,
ellerinde ziraat âletleriyle tar-
lalarına gitmek üzere kalelerin-
den çıkınca karşılarında İslâm
ordusunu buldular. Birden şaşı-
rıp kaldılar ve “İşte Muhammed
ve ordusu!” diye bağrıştılar.
Beklenmedik bir durumla kar-
şı karşıya kalmışlardı. Peygam-
berimiz (s.a.v)’in tâ Medine’den
kalkıp gelerek kendileriyle har-
be tutuşacağına birçoğu ihtimal
bile vermemişti. Çünkü kalele-
ri kuvvetli idi, adamları da çok-
tu. Harp âletleri de oldukça faz-
la idi. Öyle ise Hz. Resûlullah
bütün bunları göze alarak gele-
mezdi. Kanaatları buydu.
Ne var ki, gerçek, düşündük-
leri gibi çıkmamış ve bu sebeple
de şaşırıp kalmışlardı. Onların
bu şaşkınlığını ve gerisin geri
pürtelâş kaçıp kalelerine sı-
ğındığını gören Resûl-i Ekrem
Efendimiz (s.a.v) bu durumu
hayra yorarak şöyle buyurdu:
“Allahü Ekber! Allahü Ekber!
Hayber harap oldu. Biz düş-
man bir kavmin yurduna bas-
kın yapıp girdik mi, korkutul-
muş olan o kavmin hali ne kötü
olur!” Hayber Yahudileri arala-
rında görüştüler, konuştular ve
sonunda kalelerinde kalıp mü-
dafaa harbi yapmaya karar ver-
diler. Savaşacak olan Yahudile-
rin hepsi en kuvvetli kale olan
Natat kalesinde toplandılar.
Eşyalarını, âile ve çocuklarını
da başka kalelere yerleştirdiler.
Çarpışma, Yahudilerin toplan-
dıkları Natat Kalesinden müca-
hidlerin üzerine ok atılmasıyla
başladı. İslâm ordusu da Natat
önünde karargâhını kurmuş-
tu. İlk gün böyle geçti. Bu ara-
da kalelerden atılan oklarla elli
kadar mücahid yaralandı. İkin-
ci günü Resûl-i Ekrem Efen-
dimizin emriyle İslâm ordu-
su karargâhını Reci’ mevkiine
nakletti. Böylece yakınlarında-
ki evlerden gelebilecek tehlike-
lerden mücahidler korunduğu
gibi, konmuş oldukları ilk yer-
deki bataklıktan da uzak kalmış
oluyorlardı.
Peygamber Efendimiz ve
mücahidler her sabah silahla-
narak Natat Kalesinin üst ta-
raflarına geliyor, akşama kadar
Yahudilerle çarpışıyor, akşam-
leyin ise tekrar Reci’e dönü-
yorlardı. Bu arada Peygamber
Efendimiz bir baş ağrısına ya-
kalandı. İki gün mücahidlerin
yanına çıkamadı. Ordunun ba-
şına önce Hz. Ebûbekir’i gö-
revlendirip Yahudilerle çar-
pışmaya gönderdi. Şiddetli
çarpışmalar olmasına rağmen
fetih gerçekleşmedi. İkinci se-
fere sancağını Hz. Ömer’e ver-
di ve mücahidlerle birlikte çar-
pışmaya gönderdi. Yine şiddetli
çarpışmalar cereyan etti, ama
fetih ona da nasib olmadı. Yedi
gün böylece devam etti. Muha-
“Resûl-i Ekrem
Efendimiz, ordusuyla
buraya gelip konmakla,
Gatafanlılardan
Yahudilere gelebilecek
herhangi bir yardımın
önünü kesmiş
oluyordu. Nitekim
bu durum karşısında
Gatafanlılar, Hayber
Yahudilerine hiç bir
yardımda bulunamayıp
yurtlarında oturmak
zorunda kaldılar.”
sara devam ediyordu. Peygam-
ber Efendimiz, birgün şu müj-
deyi verdi: “Yarın sancağı öyle
birisine vereceğim ki, Allah ve
Resûlü onu sever, o da Allah
ve Resûlünü sever. Allah, onun
eliyle fethi gerçekleştirecektir.”
Mücahidleri bir merak sar-
dı. Acaba bu büyük şerefe nâil
olacak zât kimdi? Her müca-
hidin gönlünde uyanan sami-
mi arzu ve duygu, Hz. Fahr-i
Âlemin elinden mübârek ve şe-
refli sancağı alabilmekti. Gece-
yi bu ümit ve arzuyla geçirdiler.
Sabah olunca merak ve heye-
canları daha da arttı. Bu heye-
can ve samimi arzusunu Hz.
Ömer, “Kumandanlığı o gün-
kü kadar arzu ettiğim zaman
olmamıştır” diyerek dile getir-
miştir. Her bir mücahid aynı
arzu, aynı heyecan, aynı ulvî
duygular içinde merakla bekle-
şirken, sabah namazından son-
ra Nebiy-yi Ekrem Efendimiz
sancağın getirilmesini emret-
ti. Sancak derhal getirildi. Artık
bütün dikkatli bakışlar Efendi-
mizin mübârek elinde bulunan
sancağın üzerinde, kulaklar ise
mübârek ağızlarından çıkacak
ve fâtihi belirleyecek söze pür
dikkat kesilmişti. Bu merak ve
heyecan dolu manzara karşı-
sında Hz. Peygamber (s.a.v),
“Ali nerede?” diye sordu. Garip-
tir ki Hz. Ali o sırada gözlerin-
den rahatsızdı, “Yâ Resûlallah,
onun gözleri ağrıyor” dediler.
Resûl-i Ekrem buna rağmen,
“Olsun! Çağırın gelsin!” buyur-
du. Haberi alan Hz. Ali, derhal
huzura çıkıp geldi. Ağrıyan göz-
leri mübârek duasıyla şifâ bul-
du. Efendimiz ayrıca onun için,
“Allah’ım! soğuğun sıkıntısını
bundan gider!” diyerek de duâ
etti. Hz. Ali der ki: “O günden
sonra ne sıcaktan, ne de soğuk-
tan asla rahatsız olmadım. Hz.
Peygamberin (s.a.v) ak sancağı
artık Hz. Ali’nin elindeydi. Me-
rak dolu bakışlar, birden im-
renmeye dönüşmüştü. Demek
Allah ve Resûlünün sevdiği ve
onun da onları sevdiği zât buy-
du. Demek Hayber, bu şerefli
zâtın eliyle fetholunacaktı. Her
bir Sahabî aynı duygular için-
de İslâm’ın bu bahadırına gıpta
27
 ile bakıyorlardı. Sancağını Hz.
Ali’ye teslim eden Resûl-i Ek-
rem kendisine zırhlı bir göm-
lek giydirdi ve Zülfikâr’ı da be-
line kendi eliyle bağladı. Sonra
da şu emri verdi: “Allah, sana
fetih nasip edinceye kadar çar-
pış. Sakın arkana dönme.” Hz.
Ali, mübarek sancak elde heye-
canla ilerliyordu. Bunun üze-
rine Resûl-i Ekrem Efendimiz
şöyle buyurdu: “Onların kale-
lerinin yanına varıncaya ka-
dar vakar içinde ilerle. Sonra
onları İslâma dâvet et. Müs-
lüman oldukları takdirde mü-
kellefiyetlerini bildir. Vallahi,
senin vasıtanla, Allah’ın onlar-
“Artık, düşman bozulmuştu.Ve Resûl-i Kibriyâ
Efendimizin beyan buyurdukları gibi Allah, fethi Hz.
Ali eliyle Müslümanlara ihsan etmişti. Kaçışan düşman
askerleri arkasından Hz. Ali ile birlikte mücahidler
Natat Kalesine daldılar.”
dan bir tek kişiyi hidayete er-
dirmesi, senin için birçok kızıl
develere sahip olup onları Al-
lah yolunda sadaka vermen-
den daha da hayırlıdır.” Pey-
gamberimiz (s.a.v) bu sözleriyle
aynı zamanda İslâmî fetihlerin
maksadının ne olduğunu da or-
taya koyuyordu.
Hz. Ali, Merhab’la
Karşı Karşıya
Hz. Ali, elinde Hz.
Resûlullahın beyaz sancağı ile
mücahidlerin önünde ilerleyip
sancağı Natat Kalesinin dibi-
ne dikti. Onları İslâm’ın esas-
28 Ocak 2009
larını anlatıp Müslüman olma-
ya dâvet etti. Fakat Yahudiler
Müslüman olmayı kabul etme-
diler. Çarpışmak için kalelerin-
den çıktılar. Yapılan çarpışma-
da birçok yiğitleri, mücahitler
tarafından yere serildi. Bu arada
Hayber Yahudilerinin en cesu-
ru kabul edilen Merhab, karde-
şinin de öldürülenler arasında
olduğunu duyunca, askerleriy-
le birlikte kaleden çıktı. Üze-
rinde iki kat zırh gömlek var-
dı. İki kılıç kuşanmış, başına da
iki sarık sarmıştı. Yapılan teke
tek vuruşmada, Yahudilerin en
kuvvetli adamı olan Merhab,
“Esedullah” (Allah’ın arslanı)
ünvanının sahibi olan Hz. Ali
karşısında dayanamayıp, kafası
Zülfikârla ikiye bölünerek yere
düştü. Manzarayı gören Hz.
Resûlallah mücahidleri müjde-
ledi: “Sevininiz! Hayber’in fethi
artık kolaylaştı.” Bundan sonra
mücahidler, cesaretle düşma-
nın üzerine yürüdüler. Bu arada
birçoklarını yere serdiler. Sade-
ce Hz. Ali, o gün sekiz Yahudiyi
öldürdü. Hattâ bir ara kalkanı
elinden düştü. Hemen yanın-
daki kalenin kapısını yerinden
sökerek kendisine kalkan yap-
tı. Fetih gerçekleşinceye kadar
da kale kapısını elinden düşür-
medi. Fetih müyesser olduktan
sonra Hz. Ali kapıyı yere bırak-
tı. Sekiz kişi hep beraber sarıl-
dıkları halde onu kaldırmaya
muvaffak olamadılar.
Adamlarının teker teker
yere serildiklerini gören diğer
Yahudiler gerisin geri kaçış-
maya başladılar. Artık, düşman
bozulmuştu. Ve Resûl-i Kibriyâ
Efendimizin beyan buyurduk-
ları gibi Allah, fethi Hz. Ali eliy-
le Müslümanlara ihsan etmiş-
ti. Kaçışan düşman askerleri
arkasından Hz. Ali ile birlikte
mücahidler Natat Kalesine dal-
dılar. Fakat orada çocuklardan
başka kimse göremediler. On-
lara dokunmadılar. Akibetin
kötü olacağını gören Yahudiler
Natat’ı terk etmek mecburiye-
tinde kalmışlardı. Mücahidler,
Nâim Kalesine doğru yürüdü-
ler. Burada da düşmanla şid-
detli çarpışmalar cereyan etti.
Düşman bir çok adamını da bu
kale önünde yapılan çarpışma-
da kaybetti ve kale teslim alın-
dı.
On günü bulan bir muhasa-
ra esnasında kalelerinin birer
ikişer düştüğünü gören Yahudi-
ler, çaresiz kalıp sulh istediler.
Peygamber Efendimiz bu istek-
lerini kabul etti. Kendilerinden
gelen heyetle Resûl-i Ekrem
arasında şu maddeler karara
bağlandı.
1) Kalede çarpışmaya katıl-
mış bulunan Yahudilerin kan-
ları dökülmeyecek.
2) Hayber’den çocuklarıyla
birlikte çıkıp gitmelerine müsa-
ade edilecek.
 3) Beraberlerinde bir hay-
van yükünden başka bir şey gö-
türmeyecekler.
4) Bunun dışında, gerek
menkul ve gerekse gayrı men-
kul bütün mallar, yay, miğfer,
at, cübbe, zırh, gömlek gibi si-
lahlar ve üzerlerindeki elbise-
lerinden başka bütün elbise
ve kumaşlar Hz. Peygamber’e
(s.a.v) bırakılacak.
5) Hz. Resûlullah’a
bırakılması gereken
herhangi bir şey ne
surette olursa ol-
sun gizlenmeye-
cek, gizleyen-
ler ise, Allah ve
Resûlünün emân
ve himâye taah-
hüdünün hari-
cinde kalacaklar.
Bu şartlar çerçe-
vesinde anlaşma-
ya varılıp sulh yapıl-
dıktan sonra, Yahudiler
Hayber’den çıkmak üzere
hazırlandılar. Bu sırada Pey-
gamber Efendimize şöyle bir
teklif getirdiler:”Biz mal mülk
sahipleriyiz. Mülk bakımı ve iş-
letmesini bilir ve başarırız, bı-
rak bizi Hayber topraklarında
kalalım! “Resûl-i Ekrem Efen-
dimiz (s.a.v) ve Sahabîler bura-
da duracak durumda değiller-
di. Bakıp gözetmeye de müsâit
bulunmuyorlardı. Bu sebeple
Peygamber Efendimiz (a.s.m.),
tekliflerini müsbet karşıladı ve
Hayber mahsullarının yarı ya-
rıya bölüştürülmesi şartı ile on-
ların tekrar yurtlarında kalma-
sına müsaade etti. Ancak bu
anlaşma, istendiği zaman Pey-
gamber Efendimiz (s.a.v)tara-
fından ortadan kaldırılabile-
cekti. Böylece Yahudiler, İslâm
devleti ile ziraî bir işletmede or-
taklık akdetmiş gibi, işledikleri
araziden yarı nisbetinde bir his-
se vereceklerdi. Resûl-i Ekrem
Efendimiz, her sene mahsul za-
manı Abdullah bin Ravâha Haz-
retlerini Hayber’e gönderirdi.
Hz. Abdullah, mahsulâtı yarı
yarıya ayırır, sonra da onları is-
tediğini almada serbest bırakır-
dı. Bu âdilane muamele karşı-
sında Yahudiler, “Yer ve gök bu
adalet sayesinde ayakta duru-
yor!” demekten kendilerini ala-
mazlardı.
Hayber’de elde edilen gani-
metler, bu gazâya katılmış ol-
sun olmasın, Hudeybiye Sulh
Anlaşması sırasında Peygam-
ber Efendimizin yanında bulu-
nan bütün Sahabîlere taksim
edildi. Cenâb-ı Hak, Hudeybi-
ye seferine iştirak edenlere, fet-
hedileceğini ve kendilerine bol
ganimet ihsan edeceğini önce-
den haber verip müjdelemiş-
ti. (Fetih Suresi 8-19. ayetler)
Resûl-i Ekrem Efendimiz Ay-
rıca, Hayber’de gelip İslâm or-
dusuna katılan Devs Kabilesi-
ne mensup dört yüz Müslüman
ile, Câfer bin Ebî Tâlib’in (r.a.),
başkanlığında Habeşistan’dan
dönen ve Hayber’de Müs-
lümanlara kavuşan Ha-
beşistan muhacirleri-
ne de bu ganimetten
hisse ayırdı.
Resûl-i Ek-
rem Efendimizin
emriyle ganimet
malları ilk önce
beş parçaya ayrıl-
dı. Beşte bir parça
Peygamber Efendi-
mize teslim edildi.
Geri kalan dört parça
ise Efendimizin emriy-
le satışa çıkarıldı. Peygam-
ber Efendimiz, ganimet malla-
rından satılanların paralarını
Müslümanlar arasında taksim
etti. Hayber’in gayrı menkul
malları, yeni arazi ve varidatı
ise Şıkk, Natat ve Ketîbe mülk-
leri olarak bölüştürüldü. Şıkk,
Natat ve Ketibe mülkleri, Müs-
lümanların beşte biri hissele-
rine karşılık tutuldu. Ketibe
mülkleri ise Beytülmale ait ol-
mak üzere Peygamber Efendi-
mize bırakıldı. Resûl-i Ekrem
Efendimiz, Ketibe’nin mülk ve
mahsûllerini ihtiyaç derecele-
rine göre, akrabaları, hanımla-
rı, Müslüman erkek ve kadınlar
arasında bölüştürdü.
29