Tarih

İsmail ÇOLAK

Haçlıları İstanbul’da Tasavvur Eden Bir İlustrasyon...

SIRPSINDIĞI’NDAN KOSOVA’YA

HAÇLILARIN
RÖVANŞ ARAYIŞI

13 . yüzyılın so-
nunda kesin-
tiye uğrayan
Haçlı seferleri, aynı dönemde
kurulan Osmanlı Devleti’nin
1353 yılından itibaren Rumeli’ye
geçip hızla ilerlemesi ve bir tür-
lü önünün alınamaması üzeri-
ne yeniden gündeme gelecek ve
bir defa daha canlanarak ikinci
Haçlı seferi sürecinin başlama-
sına yol açacaktır. Bu zamana
kadar, hem Balkan hem de Av-
rupa milletleri, bitmek bilmez
kanlı siyasi-dini çatışmalar ve
ihtilaflarla sürekli boğuşurken
Balkanlar ve Orta Avrupa’da
aniden gelişiveren ve gün geç-
tikçe büyüyen Osmanlı tehli-
kesi karşısında, bütün anlaş-
mazlıklarını rafa kaldırıp bir an
evvel ortak düşmana karşı ken-
dilerini acil tedbir almak mec-
buriyetinde görmüşlerdi. Hıris-
tiyanlık âlemi, artık tehlikenin
farkına varmış bulunuyor ve tek
çare olarak Müslümanlara karşı
asırlar evvelinden düzenledik-
leri tarihi Haçlı seferlerini ye-
niden başlatmak ve Osmanlı’yı
durdurup püskürtmek istiyor-
du. Zaten Bizans’ın canhıraş
feryatları, papaya ve Haçlı dün-
yasına usanmaksızın imdat da-
vetiyeleri göndermesi de hiç ek-
sik olmuyordu. Bizans artık son

34 Ocak 2009
kozlarını oynuyor, tek kurtuluş
çaresini Haçlı yardımına bağlı-
yordu.
Sırpsındığı’nda İmha
Edilen İlk Haçlılar
Osmanlı ilerleyişine karşı
başlangıçta Sırp Kralı Duşan’a
ümit bağlanmış, hatta Papa V.
Urbanus tarafından Haçlı ko-
mutanı tayin edilmişti. Duşan’ın
ölümü üzerine, Osmanlıla-
rı Rumeli’den atma işi Macar
Kralı Layoş’un üzerine düşe-
cekti. Papanın önayak olmasıy-
la Macarlar, Bulgarlar, Sırplar,
Boşnaklar ve Eflâk Prensliğin-
den oluşan, Osmanlı’ya kar-
şı tertip edilen ilk büyük Haçlı
ordusu, Layoş’un komutasın-
da 1364 yılında süratle ilerle-
yerek Edirne yakınlarına gel-
mişti. Haçlılar burada, Meriç
nehri kenarındaki Sırpsındı-
ğı denilen mevkiye gelip bir
müddet konaklayacak ve sa-
vaş hazırlıkları yapacaklar-
dı. Rumeli Beylerbeyi Lala
Şahin Paşa, Edirne’deydi
ve yanında çok az kuvvet var-
dı. Hemen Bursa’ya Murad
Hüdavendigâr’a haber göndere-
cek ve durumun vahametini bil-
direcekti. Padişah Edirne’ye ge-
linceye kadar Haçlılar Edirne’yi
alıp, Doğu Trakya yolunu tuta-
bilirdi. Bunu engellemek mak-
sadıyla Hacı İlbey komutasın-
daki 10 bin kişilik bir Osmanlı
keşif kolu harekete geçmiş ve
akşam karanlığından istifadey-
le gizlice Haçlı karargâhına yak-
laşmıştı. Haçlı ordusu, kendile-
rinden gayet emin görünüyor
ve zaferi kesin olarak kazana-
caklarına inanıyorlardı. Bunun
verdiği rahatlıkla da büyük bir
eğlence ve işret âlemi düzen-
leyerek kendilerinden geçmiş,
çok erkenden zafer sarhoşluğu-
na dalmışlardı. Haçlıların gaf-
let, sarhoşluk ve tedbirsizliğini
fırsat bilen Hacı İlbey, karanlı-
ğın iyice bastırmasını bekleye-
cekti. Sonra da emrindeki kuv-
vetleri dört bölüğe ayırarak,
Haçlı ordugâhının dört tarafın-
daki tepeler üzerine mevzilen-
dirmişti. Hacı İlbey’in Osmanlı
birliklerine verdiği taktik ve ta-
limat şöyleydi: “Bir grup, veri-
len işaretle düşman ordugâhına
yıldırım gibi at sürüp hiç sava-
şa girişmeden öbür uçta mev-
zilenen Osmanlı kuvvetiyle bu-
luşacak, öbür taraftaki kuvvet
Kosova Meydan Muharebesi
de aynı şeyi yaparak Haçlıla-
rı çapraz ateşe alacaktı.” Ayrı-
ca, Hacı İlbey büyük davullar
getirtip hâkim yerlere koydur-
muştu. Davulların birden bire
başlayan şiddetli gümbürtüsü
karşısında, daha ne olduğunu
anlamayan Haçlılar, karşı sal-
dırıya geçen bir süvari birliği-
nin taarruzuyla neye uğradığı-
nı şaşırmıştı. Düşman, hücum
istikametini kestirmeye çalı-
şırken, bu defa öbür istikamet-
ten ikinci bir taarruz kasırgası
kopmuştu. Taktik icabı birbi-
rine dikleme yapılan bu saldı-
rılar esnasında, Osmanlı öncü
birlikleri kılıç bile çekmiyor, sa-
dece at sürüp ileri geçiyorlardı.
Neticede davul gümbürtüleri,
at kişnemeleri, savaş narala-
rı ve Allah Allah sesleri arasın-
da koca Haçlı ordusu bir anda
paniğe kapılıp birbirine girmiş-
ti. Kimi karanlıkta Türk zan-
nıyla birbirini öldürüyor, kimi
kaçmaya çalışıyor, kimi Meriç’e
düşüp boğuluyor, kimi de atla-
rın ayakları arasında kalıp ölü-
yordu. Macar Kralı Layoş bile
canını güç bela kurtulabilmiş,
bunu da boynunda asılı duran
Meryem tasvirine bağlamıştı.
Daha sabah olmadan savaş bit-
miş, bir tek Türk’ün burnu ka-
namadan koskoca Haçlı ordusu
imha edilmişti. 1
Haçlıların ve
Sırpların Rövanş
Arayışı: Birinci
Kosova
Sırpsındığı’ndan son-
ra 1388 yılında, Lala Şahin
Paşa bu kez yanına 20 bin
kişilik bir akıncı birliği alarak
Bosna’ya girmişti. Fakat Bos-
na Kralı Tvartko ile Sırp Despo-
tu Lazar’ın kuvvetlerinden olu-
şan müttefik ordusuyla yaptığı
savaşta, Şahin Paşa komutasın-
daki akıncı birlikleri mağlup ol-
muştu. Bu yenilgi, Osmanlı’nın
Rumeli’ye geçtiğinden beridir
maruz kaldığı ilk yenilgi oldu-
ğundan, Haçlı dünyasında bü-
yük bir heyecanla karşılanmış-
tı. Osmanlı’yı yenebilecekleri
ve Balkanlardan atabilecekleri
istikametinde kendilerinde bü-
yük bir cesaret ve moral bula-
caklardı. Osmanlılar karşısın-
35
da kesin bir sonuç elde etmek
düşüncesiyle harekete geçen
Haçlılar, papanın teşvikiy-
le Sırpsındığı’ndan sonra ikin-
ci büyük Haçlı ordusunu oluş-
turacaklardı. Osmanlı Sultanı
Murad Hüdavendigâr, bu itti-
faktan ve aleyhinde harekete
geçileceğinden casusları vası-
tasıyla haberdar olmuştu. So-
ğukkanlılığını muhafaza ederek
telaş göstermemiş; dikkatli, öl-
çülü ve plânlı bir harekât hattı
belirlemişti. Sırp Kralı Lazar’ın
komutasındaki Haçlı ordusu
Lehistan, Sırbistan, Macaristan,
Bosna, Romanya, Boğdan, Hır-
vatistan, Bohemya kuvvetlerin-
den teşekkül etmişti. Haçlıların
mevcudu, Osmanlı ordusunun
iki-üç misliydi. (İki tarafın
mevcudu tam olarak bilinme-
mektedir.) Bu yüzden, Sırp elçi-
si saraya gelip, Sultan Murad’a
açıkça meydan okumaktan çe-
kinmeyecekti. Osmanlı Padişa-
hı Murad Hüdavendigâr, Hazi-
ran 1389’da Üsküp ile Priştine
arasındaki Kosova Ovası’na or-
dusuyla birlikte gelmiş ve
karargâh kurmuştu. Vezir Ali
Paşa ve diğer devlet adamları-
nı etrafında toplayıp düşma-
nın çokluğundan bahsederek,
savunma mı yoksa taarruz har-
bi mi yapılması gerektiğini is-
tişare etmişti. Zira bu savaş,
Osmanlı’nın Balkanlardaki var-
lığını koruması ve devam ettir-
mesi noktasında çok mühim bir
kader mücadelesiydi. Vezir Ali
Paşa, Kur’an’da Enfâl suresin-
de geçen “Allah’ın izni olduk-
ça azın çoğa galip geldiği gö-
rülmüştür, Allah sabredenlere
yardımını gönderir” mealinde-
ki ayeti okumuş ve diğer beyler-
36 Ocak 2009
le birlikte taarruz fikrinde oldu-
ğunu açıklamıştı.
Ertesi gün akşama doğru
Kosova sahrasında şiddetli bir
rüzgâr çıkmış ve göz gözü gör-
mez olmuştu. Sultan Murad,
herkes yatıncaya kadar bekle-
mişti. Sonra kalkıp abdest ala-
rak iki rekât hacet namazı kıl-
Sultan 1. Murat (Hüdavendigar)
mış ve ardından da ellerini
kaldırarak yaşlı gözlerle zafer
ihsanı ve şehitlik niyazında bu-
lunmuştu. Ertesi sabah gökte
bulutlar toplanmış, yağan hafif
bir yağmurla toz topraktan eser
kalmamıştı. Osmanlı ordusu
saf bağlayarak savaş düzeni al-
mış ve son hazırlıkları yapmaya
koyulmuştu.
Savaş, düşmanın top ateşiy-
le başlamıştı. Her iki orduda da
top vardı, fakat toplar o zaman
daha çok ortalığı karıştırmak ve
atları ürkütmek amaçlı kullanı-
lıyordu. Osmanlı topçu birlikle-
ri Haçlıların ateşine cevap ver-
miş, okçu birlikleri de yıldırım
gibi ok yağdırmıştı. Ancak atı-
lan okların, tepeden tırnağa zır-
ha bürünmüş olan Haçlı birlik-
lerine hiçbir tesiri olmamıştı.
İleri harekâta geçen Haçlı bir-
likleri Osmanlı okçularını da-
ğıtınca, göğüs göğse bir kılıç ve
süngü savaşı başlayacaktı. Sağ
kanatta başarılı bir mücadele
veren Şehzade Bayezid, bu du-
rumu görünce, hemen yıldırım
gibi yetişip düşman saflarını
yarmıştı. Düşman birliklerin-
de saflar dağılınca zırh gücü-
nün fazla bir kıymeti kalmıyor-
du. Osmanlı ordusu bunu fark
edince savunmaya çekilen kuv-
vetler de geri dönüp hücuma
geçmişti. Düşman taarruzu bu
şekilde durdurulunca, Osman-
lı akıncı kolları her yandan hü-
cuma geçip düşmanı kıskaç al-
tına alacaktı. Kıskaç altında
hızla kırılan koskoca Haçlı or-
dusundan, ikindi vaktine ka-
dar sekiz saat içinde bir yığın
ceset ve demirden başka bir
şey kalmamıştı. Haçlı komuta-
nı Sırp Kralı Lazar dâhi ölmek-
ten kurtulamamıştı. Gazi Mu-
rad Hüdavendigâr bu manzara
karşısında atından inip secde-
ye kapanmış ve Allah’a sonsuz
hamd ve senada bulunmuştu.
Hüdavendigâr, zafer nasip ol-
duktan sonra savaş meydanını
dolaşırken, Sırp Kralı Lazar’ın
yaralanmış halde yatan dama-
dı Miloş Obiliç’in, birden doğ-
rulup kendisine doğru yürüme-
si ve üzengi öper gibi yaparken
sinesine sapladığı bir hançer-
le, gazilikten sonra arzu ettiği
şehitliğe de kavuşmuştu. Me-
ğer Miloş, bu feci yenilginin in-
tikamı peşindeymiş ve bunu da
Osmanlı’nın muzaffer padişa-
hını ortadan kaldırarak yerine
getirmeyi planlamış. Şehadete
erişen “Balkan Fatihi” Murad
Hüdavendigâr’ın dudakların-
dan son olarak şu dökülmüştü:
“Attan inmeyesiniz!”
Balkanlar’daki Zafer
Birinci Kosova Sava-
şı, Balkanlardaki Osmanlı
hâkimiyetini pekiştiren, Ploş-
nik yenilgisiyle umutlanan Haç-
lıların hevesini kırıp, Türklerin
buradan sökülüp atılamayaca-
ğını ispatlayan çok önemli bir
zaferdir. Balkanlardaki sınırları
genişleterek fetihlerine devam
eden Osmanlılar Makedonya’ya
kadar ilerleme imkânı elde et-
mişlerdir. Bulgaristan’ı tama-
men ilhak ederken Sırbistan’ın
da büyük bir kısmını toprakla-
rına dâhil etmişlerdir. Ayrıca
Kosova, dünya askerlik tarihi-
nin en büyük imha muharebe-
lerinden biri olarak da tarihe
geçmiştir.2
Kosova zaferinden sonra
özellikle Sırplar, bu mağlubiye-
ti “ciğerlerine saplanmış han-
çer” olarak tavsif etmişlerdir.
Osmanlı’dan aldıkları bu tarihî
bozgunun hazımsızlığı ve in-
tikam hırsı ile hareket ederek
asırlar boyunca bunun “rövanşı-
nı” Osmanlı’dan ve onun orada-
ki yetimleri Evlâd-ı Fatihan’dan
(Boşnaklar ve Kosovalılar) al-
mayı amaçlamışlardır. Sırplar,
Osmanlı’ya karşı besledikleri bu
kini, Kosova Meydan Savaşı’nın
yapıldığı Gazi Mestan’a diktik-
leri tarihî abidenin üzerine ka-
zıdıkları şu sloganla da orta-
ya koymuşlardır: “Kosova’ya
savaşmaya gitmeyen Sırplara
lânet olsun!” Hatta bu tarihten,
Kosova’nın Osmanlı’nın elin-
den çıkacağı 1912’deki Balkan
Savaşı’na kadar Sırp kızları,
sözde Türk işgali altında bulun-
masının yas işareti olarak özel
günlerde başlarına hep siyah
başörtüsü takmışlardır. Dahası
Sırplar, “Vodov Dan” günü de-
dikleri savaşın yıldönümü olan
28 Haziran’ı, asırlarca yas günü
olarak idrak etmeyi de ihmal et-
memişlerdir. Dolayısıyla Sırp-
lar, Kosova’yı, dinmeyen kinle-
rinin sembolü haline getirmiş,
hep “millî kimliklerinin beşi-
ği” ve muhakkak ele geçirilmesi
gereken bir “Kudüs” olarak gör-
müşlerdir. Kosova’yı kendileri-
nin ilk ana yurdu ve din mer-
kezi olarak kabul etmiş, burası
üzerindeki iddialarından hiçbir
zaman vazgeçmemişlerdir.
Kosova Kosova...
1990’lı yılların sonunda Bos-
na ve Kosova’da Sırpların ger-
çekleştirdiği Müslüman katli-
amının başmimarı Slobodan
Miloşeviç, Kosova Savaşı’nın
600. yıldönümünde (28 Hazi-
ran 1989), “rövanş” olarak tes-
miye ettiği bozgunun intikamı-
nı almak için Kosova’yı hedef
göstermiş ve bundan sonra pat-
lak verecek olayların düğme-
sine basmıştır. “Sırp Kasabı”,
“Beyaz Yüzlü Katil” lakablarıyla
anılan Miloşeviç’in, “1389 Ko-
sova Savaşı’nın intikamını al-
madan gülmeyeceğim!” şeklin-
deki sözleri zaten Kosova’nın
Sırplar açısından önemini ifade
etmeye yetmişti.
Sırplardaki Kosova send-
romu en son, Kosova
Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı-
nı kazandığı 17 Şubat 2008 ta-
rihi öncesi ve sonrasında ye-
niden dışa vurmuştur. Bu
süreçte, Belgrat sokaklarında-
ki bazı duvarlarda görülen ve
Kosova Savaşı’na atıfta bulu-
nan “Kosova’yı unutmayaca-
ğız, asla vazgeçmeyeceğiz, mut-
laka döneceğiz!” türü sloganik
başlıklara rastlanması, Sırpla-
rın bu tarihi histeriden kolay
kolay uyanmayacaklarını bir
defa daha ispatlamıştır. Kosova
Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını
ilan etmesinin, malum parano-
yanın harekete geçmesinde te-
tikleyici bir faktör olduğu mu-
hakkaktır. İşin ilginç tarafı,
ABD Dışişleri Bakanı Condole-
ezza Rice’ın bile, yine aynı tarih-
lerde, Kosova’nın bağımsızlığını
kabul edip hazmetmekte zorla-
nan Sırp Hükümeti’ne “1389
yenilgisini unutun, artık ileri-
ye bakın!” nasihatini yapmış ol-
masıdır.3
Dipnot
1) Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihan-nümâ, c.1, Nşr. F. R.
Unat, M. A. Köymen, Ankara, 1987, s.198-200,
Aşıkpaşazâde,Tevârih-i Al-i Osman, İstanbul, 1332,
s.55-56, Hoca Saadeddin Efendi, Tacü’t-Tevârih,
c.1, Haz. İ. Parmaksızoğlu, Eskişehir, 1992, s.77-79;
Lütfi Paşa, Tevârih-i Al-i Osman, İstanbul, 1341,
s.34; Joseph von Hammer, Osmanlı Tarihi, Çev: M.
Ata, c.1, İstanbul, 1997, s.212; Gibbons, Osmanlı
İmparatorluğunun Kuruluşu, Terc: Ragıp Hulusi,
İstanbul, 1928, s.103, 124-125; İ. Hakkı Uzunçarşılı,
Osmanlı Tarihi, c.1, Ankara, 1988, s.167-170; Erol
Güngör, Tarihte Türkler, İstanbul, 1989, s.192-193;
Sâmiha Ayverdi, Türk Tarihinde Osmanlı Asırları,
İstanbul, 1977, c.1, s.185-186.
2) Neşrî, s.255, 264-265, 276-283, 294-295, 300-305;
Hoca Saadeddin Efendi, s.120-124; Aşıkpaşazâde,
s.62-63; Uzunçarşılı, s.249-257; Hammer,
s.246-250; Güngör, s.196-200.
3) Robert D. Kaplan, Balkanlar’da Kaynayan Kazan, Çev:
D. Şendil, İstanbul, 1995, s.67-68; Tanıl Bora,Yugo-
slavya, Milliyetçiliğin Provakasyonu, İstanbul, 1995,
s.142; M. Necati Özfatura, Hedefteki Ülke Kosova,
İstanbul, 1998, s.23; İsmail Çolak, Modern Zaman-
larda Osmanlı’yı Aramak, İstanbul, 2005, s.25-32;
Zaman Gazetesi, 24 Şubat 2008, s.15; Celil Sağır,
“Belgrad-Priştine Hattında Alacakaranlık Kuşağı”,
Zaman Gazetesi Pazar Eki, 24 Şubat 2008, s.10.
37