Kitap

Vedat Ali TOK

BİR EMİR KALKAN KİTABI:

“BU TARAF
ANADOLU”
“Emir Kalkan, gerçekçi bir yazar. Onun, göz önündekini değil, göz ardı edileni gözler
önüne sermek gibi bir gayreti var. Bu yüzden hikâyelerinde daha çok, hayatın
darbesini yemiş insanlar dikkat çeker. Meczuplar, garibanlar, ezilenler, fakirler…
Bütün bunlar yaşadıkları mekânlardaki lisanla anlatılır. Dolayısıyla Kalkan, bu zengin
sokak dilini kullanırken imkânlarını kısma veya sansürleme yoluna hiç gitmiyor.”

76 Ocak 2009
E mir Kalkan, günümüz edebiyat dün-
yasına adını Kanatsız Kuşlar Şehri
(2002) isimli kitabı ile duyurdu. Ya-
zarın daha önce de Afşar Ağıtları, Kayseri Şairle-
ri, 20.yy. Türk Halk Şairleri Antolojisi gibi daha
çok folklorik mahiyette çalışmaları bulunuyor-
du. Kanatsız Kuşlar Şehri, yazarına, haklı olarak
2002 yılında Türkiye Yazarlar Birliği ödülünü de
kazandırdı. Bu eserinde Kalkan, Kayseri ile ilgili
ilginç tespitlerini, usta bir gözlem ve akıcı bir dille
hatıra, deneme, hikâye türlerinde dile getiriyor-
du. Kendine özgü bir anlatımı var Kalkan’ın. Ka-
natsız Kuşlar Şehri kitabının arka kapağında da
yer alan bir bölümünde şöyle diyor yazar:
“Şehirler insanlara benziyorlar.
Ya güzel oluyorlar ya çirkin,
Ya suskun ya cıvıl cıvıl.
Ya gizemli ya aşufte.
İçinde yaşayanların ruhu siniyor şehirlere.
Sevdalı insanların şehri, kendileri gibi güzel
oluyor.
Şehri çevreleyen yüksek tepelere kurulmuş
bağ evlerinin toprak damlarında, geceleri yıldız
cümbüşlerini seyrederek uyuyan çocuklar, yaz
günlerinin ılık sabahlarına hep aynı sesle uyanır-
lar. Yeşil ceviz ağaçlarının, birbirine karışmış gür
meyve dallarının arasından süzülüp gelen kırgın,
yorgun, ezgin, buruk bir sevda türküsüdür bu...
Gayrı dayanacak özüm kalmadı
Mektuba yazacak sözüm kalmadı...”
Emir Kalkan’ın bu akıcı üslubu diğer kitapla-
rında da kendini gösterir. Hoşça kal Şehir, Gül
Ayinleri, Ha Bu Diyar… Kitaplarında Kayseri,
özellikle eski Kayseri hayatından hatıraları günü-
müz insanına aktarıyor yazar. Kayseri’nin deği-
şen çehresi, kaybolan; fakat özlenen mekânları;
saf, temiz insanları onun hikâyelerinin değişmez
konularındandır.
Yazarın bu yazımızda bahsedeceğimiz kita-
bı “Bu Taraf Anadolu” adını taşıyor. Ötüken Ya-
yınları arasında yeni çıkan (172 s. İstanbul 2008)
kitabında Kalkan bu defa yerelden evrensele
doğru bir çizgi takip ediyor. Kalkan, sadece Kay-
seri ile sınırlandırmıyor hikâyelerinde mekânı.
Anadolu’nun her yanından ilginç anekdotlar su-
nuyor bize…
Hikâyeleri güçlü kılan unsurlardan biri, hiç
şüphesiz, hikâyecinin gözlem yeteneğidir. Emir
Kalkan’da gözlem, ileri bir seviyede diyebiliriz.
“Topladığı taşları birbirine çatıp, ocak kuruyor
kendince. Sonra eteğine doldurduğu gazel artık-
ları, çer çöp, ne varsa yığıp ocağın içine, çakıyor
kibriti. Ocak tutuşuyor. Ve ocak tutuşur tutuş-
maz, sanki gökyüzünü kaplayan bir çatı kuru-
luyor üzerine; kırmızı halılarla döşeli, tombul
çocukların bir o yana bir bu yana koşuşturup
durdukları, sıcacık bir yuva oluyor kayaların
dibi. Yüzünü yalayan alevlerle birlikte bir huzur,
bir rehavet çöküyor kırışmış alnına…” (s.33) Bize
göre Emir Kalkan’ın hikâyelerindeki başarı göz-
lemlerinin yanı sıra, bir ara Türk Dil Kurumu ve
Folklor Araştırmaları Kurumu adına yaptığı alan
araştırmalarından da kaynaklanmaktadır.
Ruhsal çözümlemelerinde başarılı bir yazar
Emir Kalkan. İnsan ruhundaki dalgalanmaların
tabiatla, eşya ile özdeşleştirilmesindeki ustalık, ta-
biatın insan psikolojisi ile analiz ve tasvir edilme-
sindeki beceri hikâyelerinin ilerde çok çok bahis
konusu olacağının habercisi. “Nezir Vay” isimli
hikâyede bacısı ile birlikte zorla örgüte katılması
istenen ve kendisine birkaç günlük bir mühlet ta-
nınan bir delikanlının ruh hâli, hayalleri, düşün-
celeri ve delikanlının gözünde tabiatın görünüşü
yazarın dilinde mücessem bir hâle gelir:
“Şafak aralanıyor…
Gün ışıyor…
Güneş dağların tepesinden gösteriyor alnını…
Sessiz, durgun, kasvetli bir aydınlık yayılıyor…
Birkaç horoz öylesine, tembel, isteksiz ötüyor…
Ayak sesleri, pat pat… Aynı minval üzere,
77
birbirine benzer, şüpheli, kor-
kak, ama kararlı. “ (s. 25-26)
Bu Taraf Anadolu’da hayal
ile gerçek, geçmiş ile hâl arasın-
da geçişler yumuşak ve pürüz-
süz. Dil saf ve şiirsel.
Emir Kalkan’ın hikâyelerinde
ders ya da mesaj; kurgu ya da
imaj yoktur. Söylemek istediği
şey açık ve nettir. Her tipten in-
san onun için hikâye kahrama-
nıdır. Hikâye kahramanları her
zaman ideal tipler de değildir.
İşçi, memur, bakkal, genç, ihti-
yar, fakir, zengin, sarhoş, ayık…
Bu Taraf Anadolu’da Emir
Kalkan, Türk insanının yaşadığı
problemleri hikâye etmiş. Bun-
ları okurken kimi zaman hüzün-
leniyor, kimi zaman gülmekten
kendinizi alamıyorsunuz. Söz-
gelimi kitabın ilk hikâyesi olan
“Nezir Vay”da Güneydoğuda
yaşayan ve yasadışı örgüte katıl-
ması için zorlanan bir delikanlı
ve ailesinin yaşadığı sarsıntılar
dramatik bir dille anlatılıyor.
Guguk hikâyesinde ise hırsız-
lara karşı kanunlardaki boşluk,
trajikomik bir şekilde ele alını-
yor. Guguk, hırsızı yakaladığı
ve yaraladığı için âdeta hırsızın
elinde zebun olan bir vatanda-
şın hikâyesidir!
Emir Kalkan, gerçekçi bir
yazar. Onun, göz önündeki-
ni değil, göz ardı edileni gözler
önüne sermek gibi bir gayre-
ti var. Bu yüzden hikâyelerinde
daha çok, hayatın darbesini ye-
miş insanlar dikkat çeker. Mec-
zuplar, garibanlar, ezilenler,
fakirler… Bütün bunlar yaşa-
78 Ocak 2009
dıkları mekânlardaki lisanla
anlatılır. Dolayısıyla Kalkan, bu
zengin sokak dilini kullanırken
imkânlarını kısma veya sansür-
leme yoluna hiç gitmiyor.
Emir Kalkan’ın hikâyeleri
argo ve jargon itibariyle oriji-
nallik gösteriyor. Bu bakımdan
Bu Taraf Anadolu dil araştır-
macıları için de zengin bir kay-
nak. Öte yandan bu durum kitap
için bir olumsuzluk da sayıla-
bilir. Sokak dilinin hikâyelere
sansürsüz bir şekilde sokul-
ması… Bu konu aslında çok da
tartışma götürür. Hikâyeci ya
da roman yazarı gerçekçi olma
adına, mesela ağır argo keli-
meleri rahat bir şekilde yazma-
lı mıdır? Kalkan’ın tercihi kah-
ramanının konuşmasını olduğu
gibi vermekten yana. Nitekim
daha önce yayınlanan Ha bu
Diyar isimli kitabı ile bu son ki-
tabında hemen her hikâyesi bu
tür kelimelerle dolu. Yazarın bu
tercihini değerlendirecek olan
şüphesiz iki hakem var: Okuyu-
cu ve zaman…
Biz de hikâyelere bir okur
gözü ile baktığımız zaman
hikâyelerdeki bazı ağır argo
kelimelerden ve edebiyat açı-
sından meşru olmayan tasvir-
lerden rahatsız olmadığımızı
söyleyemeyiz. Konu, anlatım,
üslup bakımından çok takdir
ettiğimiz bu anlatıları mese-
la bir lise öğrencisine okumak
ve onlara tavsiye etmek husu-
sunda durup düşünmemiz ge-
rektiği gerçeğini dile getirme-
miz gerekir. Emir Kalkan’ın
özellikle birkaç hikâyede yap-
tığı tasvirleri kaldırdığı zaman
hikâyelerinin gücünden hiçbir
şey kaybetmeyeceğini ve eğer
bir boşluk görüyorsa bu boşlu-
ğu farklı bir anlatımla doldura-
cağına inanıyoruz. Zaten yaza-
rın özelliği de burada çıkıyor;
yani bir konu, dilin zenginli-
ğinden, geniş imkânlarından
ve edebî sanatlarından faydala-
nılarak farklı bir şekilde, fark-
lı kelimelerle de anlatılabi-
lir, sezdirilebilir. Emir Kalkan
bunu rahatlıkla yapabilir. Çün-
kü onun kitaplarından ve soh-
betlerinden gördüğümüz kada-
rıyla zengin bir kelime hazinesi
var; deyimlere hâkim; kısacası
o bir dil ustası…
Emir Kalkan’ın, şehir kitap-
ları ile okuyucuyu can damarın-
dan yakalayan bir üslubu var.
Çünkü modern insan, çağın bu-
nalımları ile mücadele ederken
geçmişin yoksul; fakat mutlu,
huzurlu hayatını her gün biraz
daha özlüyor; bu özlemini de
hatıraların dile getirildiği kitap-
larla paylaşmaktan hoşlanıyor.
Bu Taraf Anadolu okuyu-
cunun yine hoşuna gidecek
hikâyelerle dopdolu. İlk hikâye
Nezir vay ismini taşıyor. Bun-
dan yukarıda bahsettiğimiz için
tekrar ele almıyoruz. Kına, sev-
dasına hasret bir askerin acık-
lı hikâyesi. Ocak, kötü töreleri
uygulama adına hayatının ka-
rartıldığı bir gelinin dramı…
Hal Böyle Böyle, modern dün-
yada, parasızlık yüzünden ana-
sını kaybeden bir insanın Ana-
lar Gününde hissettikleridir.
Gece, hüzünlü bir aşk öyküsü-
dür. Köpenek Friterleri, adın-
dan da anlaşılacağı gibi güncel,
 Kitaplık
mizahî bir hikâye. Ben Garip İlim
Garip, kültürün ve dilin yozlaştırıl-
ması karşısında bunalan bir Türk’ü
anlatır. Şefaatçi, siyasetçilerden
Osmanlı Döneminde
medet uman ve çekmediği eziyet İstanbul Hammalları
kalmayan tipik bir vatandaşın ger- Timaş Yayınları
çeğidir. Sarı Çizmeli Kredisi, yine Yard. Doç. Dr. Nejdet ERTUĞ
güncel bir mizahtır. Guguk’tan da Tel: 0 212 513 84 16
yukarıda söz etmiştik. Abeler, Ro-
manları anlatan bir hikâye. Hâkim
Bey, insanlara ceza verip kaybet-
mek yerine, insanı kazanmaya çalı-
şan bir hâkimin portresidir. Şahit,
Keşif Keramet
yalancı şahitliği âdet hâline getir-
Sufi Yayınları
miş bir yaşlının hikâyesidir. Kısas
yediği haramdan pişmanlık duyan Prof. Dr. Süleyman ULUDAĞ
bir vatandaşın öyküsüdür. Şehrin Tel: 0 212 513 84 15
Efendileri’nde yazar, meczupların,
saf insanların portresini ustalıkla
anlatıyor. Çorapsız, üçkâğıtçılıktan
emekli olmuş; fakat elinde avucun-
da bir şey kalmamış bir insanın
mizahî hikâyesi. Uçkur, ilerlemiş Dervişin Günlüğü
yaşında gül üstüne gül koklamaya Doç. Dr. Kadir ÖZKÖSE
çalışan bir insanın; Uygar, kendi-
Ensar Yayıncılık
ni hayatın akışına bırakmış ar na-
Tel: 0 332 353 35 18
mus tanımayan bir kadının acı so-
nunu hikâye ediyor. Kitabın son
hikâyesi Otopark… Bu da basit ve
küçük bir olaydan ustaca çıkarılmış
bir hikâyedir. İlkçağdan Dulkadirlilere
Kadar Maraş
Kırk küsur yıldır sanat ve edebi-
Yrd. Doç. Dr. İlyas GÖKHAN
yat hayatının içinde bulunan Emir
Kalkan’dan şimdi beklediğimiz bir Yrd. Doç. Dr. Selim KAYA
kitap var: Kayseri’de şahit olduğu Ukde Yayınları
edebiyat oturmalarının/okumala- Tel: 0 344 225 13 00
rının hatıraları… Tanıdığı edebi-
yatçı, yazar, şair dostlarının 30–40
yıl önce Kayseri’deki edebiyat orta-
mının kitabı… Bu muhtevadaki bir
kitap, geçmişten günümüze ışık tu- Yeniden Söylenen
tarken, günümüz yazarlarına, şair- Alim YILDIZ
lerine önemli mesajlar verecektir. Buruciye Yayınları
Şüphesiz ki bu hatıralar Kayseri’nin Tel: 0 3462 25 03 41
kültürel hayatına da önemli katkı-
lar sağlayacaktır.

79