MDULO 2: O ICTUS

MANUAL DANO CEREBRAL ADQUIRIDO E ICTUS

MDULO 2. O ICTUS

1. -Definicin 2. -Causas e tipos de Ictus 3. -Sntomas e/ou signos de alarma no Ictus 4. -Factores de risco e prevencin 5. -Preguntas mis frecuentes 6.- Campaa sobre o que hai que saber sobre o ICTUS

OBXECTIVO XERAL Mellorar o coecemento sobre Ictus e a sa prevencin

OBXECTIVOS ESPECFICOS Recoecer e saber comunicar as causas e sntomas do ICTUS Comunicar a idea da prevencin como a estratexia ms eficaz de traballo sobre o ICTUS

1.- DEFINICIN E BREVES CONSIDERACINS

O ictus unha das principais causas de morbilidade e mortalidade a nivel mundial. En todo o mundo se producen aproximadamente uns 15 millns de ictus anualmente, sendo responsable de 5,1 millns das mortes que se producen cada ano, polo que se constite na segunda causa de morte a nivel global1. S en Espaa, no ano 2008, o ictus foi a segunda causa de morte na poboacin, con 31.833 casos, e a primeira causa de morte na muller, con 18.381 defuncins. Delas, 29.443 (92,5%) defuncins aconteceron en suxeitos de idade 65 anos, e 21.129 (66,3%) en suxeitos 80 aos. Ademais, debido ao progresivo envellecemento poboacional, dado que o ictus afecta principalmente aos maiores, e unido maior supervivencia actual das persoas que sofren un ictus, a cifra de individuos con ictus est a alcanzar niveis impensables hai unhas dcadas. As se sabe por exemplo, que mis do 5% dos maiores de 65 anos e mis do 10% dos maiores de 75 presentaron un ictus. O termo accidente cerebrovascular fai referencia ao dano ou disfuncin, focal ou difusa, transitoria ou permanente, provocada por unha alteracin ou interrupcin no aporte sanguneo ao cerebro, que limita ou incluso elimina o aporte de osxeno e glicosa. De acordo coa definicin da OMS, a enfermidade vascular o desenvolvemento rpido de sntomas clnicos indicativos dun trastorno local ou xeneralizado da funcin cerebral, con sntomas que persisten 24 ou mis horas ou que conducen morte, sen que exista outra causa aparente mis que a vascular. O termo Ictus fai referencia aparicin repentina de sntomas neurolxicos a causa dun trastorno na circulacin sangunea. Engloba alteracins como o infarto cerebral, a hemorraxia cerebral e a hemorraxia subaracnoidea. Soe presentarse de xeito agudo, anda que, en ocasins, pode expresarse de forma sutil e enganosa, e ter unha duracin variable.

O ictus unha verdadeira urxencia mdica e, na actualidade, puido demostrarse que as sas desvastadoras consecuencias son tanto menores canto antes se acuda ao hospital e se atenda ao neurlogo. As enfermidades cerebrovasculares convertronse nun grave risco para a sade da muller. Trtase da principal causa de mortalidade da muller en Espaa, onde cada ano acaba coa vida dunhas 18.000, segundo indica o doutor Jaime Masjun, coordinador da Unidade de Ictus do Hospital Ramn e Cajal de Madrid. O ictus afecta mis muller porque a sa esperanza de vida maior que no caso do home, pois os varns adoitan falecer antes debido, sobre todo, a infartos de miocardio. No home o ictus mis frecuente, pero mis grave a idades avanzadas. O ictus afecta sobre todo, s persoas maiores de 65 anos, anda que tamn pode manifestarse en mozos, polo que todos debemos estar alerta. Deste xeito saber detectar os sntomas da enfermidade a tempo pode supoer a diferenza entre a vida e a morte. O ictus cerebral unha patoloxa que chega de speto e aplicar un tratamento nas primeiras horas resulta crucial.

2. - CAUSAS E TIPO DE ICTUS O ICTUS pode producirse por unha diminucin importante de fluxo sanguneo que recibe unha parte do noso cerebro como pola hemorraxia orixinada pola rotura dun vaso cerebral. No primeiro caso falamos de ICTUS isqumico (o 85% do total) e a sa consecuencia final o infarto cerebral: situacin irreversible que leva morte s clulas cerebrais afectada pola falta de osxeno e nutrientes achegados polo sangue.

 No segundo caso falamos dun ICTUS hemorrxico. Son menos frecuentes pero a sa mortalidade moito maior, se ben certo os superviventes dun ICTUS hemorrxico adoitan presentar, a medio prazo, secuelas menos graves.
Grupo de enfermidades cerebrovasculares segundo a sociedade espaola de neuroloxa

Fonte: Clasificacin de ictus o enfermidade cerebro vascular (Dez, E., 2006:47)

Ademais os profesionais mdicos, distinguen os seguintes tipos de ICTUS Ictus trombtico, aterotrombtico ou tromobosis cerebral un ictus isqumico causado por un cogulo de sangue (trombo), formado na parede dunha arteria importante, que bloquea o paso do sangue a unha parte do cerebro. Ictus emblico ou embolia cerebral Trtase dun ictus isqumico que ao igual que o trombtico, est orixinado por un cogulo de sangue; este, non obstante, formouse lonxe do lugar da obstrucin, normalmente no corazn. A este cogulo denominmolo mbolo. Ictus hemodinmico Dentro dos ictus isqumicos o mis infrecuente. O dficit de achega sangunea dbese a un descenso na presin sangunea; isto acontece, por exemplo, cando se produce unha parada cardaca ou unha arritmia grave, pero tamn pode ser debido a unha situacin de hipotensin arterial grave e mantida. Hemorraxia intracerebral o ictus hemorrxico mis frecuente. Unha arteria cerebral profunda rompe e deixa sar o seu contido sanguneo, que se espalla entre o tecido cerebral circundante, prmeo e dnao. A gravidade deste tipo de ictus reside non s no dano local senn no aumento de presin que orixina dentro do cranio, o que afecta totalidade do encfalo e pon en perigo a vida. Hemorraxia subaracanoidea unha hemorraxia localizada entre a superficie do cerebro e a parte interna do cranio. A sa causa mis frecuente a rotura dun aneurisma arterial (porcin anormalmente delgada da parede dunha arteria, que adopta forma de globo ou saco).

3. SNTOMAS E/OU SIGNOS DE ALARMA NO ICTUS O ictus pode presentar sntomas e/ou signos variados e non frecuente que curse con dor, o sntoma que mis nos alarma. As sas consecuencias poden ser igualmente graves e moito mis invalidantes. O ICTUS unha verdadeira urxencia mdica e, na actualidade, pode demostrarse que as sas desvastadoras consecuencias son menores canto antes se acuda ao hospital. De aqu a importancia de que o paciente e as persoas que o rodean habitualmente poidan recoecer con prontitude. OS SNTOMAS/SIGNOS DE ALARMA, que se enumeran a continuacin e que son vlidos tanto para os pacientes que nunca padeceron un ictus coma para aqueles que xa o sufriron e nos que pode repetirse.

Debilidade ou perdida de forza que afecta a un lado do corpo (cara, brazo, perna, de inicio brusco). Perda de visin nun ollo ou parcial nos dous. Perda ou dificultade na fala. Perda de forza ou parlise nun lado do corpo ou da cara. Trastornos ou perda de sensibilidade nun lado do corpo ou da cara. Sensacin de encortizamento, formigo da cara, brazo ou perna dun lado do corpo. Inestabilidade, desequilibrio e incapacidade para andar. Dor de cabeza moi intensa ou repentina, non habitual.

Actuar con celeridade pode salvar a vida do paciente. Existen tratamentos moi efectivos cando poden aplicarse nas primeiras horas dende que empezan os sntomas. Aos pacientes que chegan ao hospital nas catro primeiras horas tras sufrir un ictus, pdeselles practicar unha trombolisis. Adminstraselles un medicamento a travs da vea para disolver o trombo, restaurar o fluxo e facer que a zona do cerebro que se morra por non ter rego sanguneo sexa a menos posible.

O tratamento mediante cateterismo unha tcnica mis novidosa. Consiste en meter un catter ata o centro do cerebro, onde est o trombo. Ben se extrae o trombo ou se disolve cunha medicacin.

Caractersticas Clnicas do ICTUS

Fonte:www.portalesmedicos.com/publicaciones/articles/301/4/Enfermedad-cerebrovascular.-Diapositivas

A CARACTERSTICA PRINCIPAL do ictus que calquera destes sntomas s e presenta de xeito brusco.

O ICTUS TRANSITORIO presenta os mesmos sntomas, pero desaparecen rapidamente sen deixar secuelas. Iso non quere dicir que sexa menos importante, senn todo o contrario: unha situacin de alto risco que require ser atendida de xeito urxente. Un ictus transitorio un signo de alerta do feito de que podera repetirse. Entre o 10% e o 20% das persoas que o padecen pode ter un ictus definitivo ao longo do mes seguinte.

Un paciente con ictus transitorio ten que ir a urxencias dun hospital o mis rpido posible ou chamar o 061 Teen que realizarse as probas necesarias e indicar o tratamento axeitado durante os das posteriores ao episodio.

4. FACTORES DE RISCO E PREVENCIN Na actualidade os factores de risco estn ben identificados: A idade (o risco de ter un ictus crece de forma importante a partir dos 60 anos) e o sexo (en xeral, ata idades avanzadas, o ictus dse mis entre os homes que entre as mulleres, anda que a mortalidade maior nestas ltimas). A historia familiar de ictus, como antecedente persoal ou familiar. A hipertensin arterial. Toda persoa maior de 50 anos de idade debe revisar a sa tensin arterial polo menos unha vez ao ano; hai que ter presente que o risco de sufrir un ictus incremntase tanto se est elevada a tensin arterial mxima como mnima, ou ambas. Os pacientes que padecen enfermidades cardacas e, sobre todo pola sa frecuencia, as que teen a sa orixe na arteriosclerose das arterias coronarias -a "anxina de peito" e o infarto de miocardio (cardiopatas isqumicas)- corren un risco claramente maior de sufrir un ictus. O tabaco. A sa asociacin clara coa arteriosclerose, as enfermidades cardacas e o ictus. A diabete mellitus. A diabete aumenta o risco de padecer moitas outras enfermidades (renais, oculares, cardacas dos nervios perifricos, etc.) e tamn de sufrir un ictus. O alcohol e a obesidade. A prevencin depender do tipo de ictus que se padecera e sempre requirir consello mdico.

En xeral e especialmente no caso do ictus isqumico, que o mis frecuente, recomndase: Seguir unha dieta equilibrada. Evitar a obesidade. Facer o exercicio fsico que recomende o mdico e adoptar estilos de vida saudables. Non fumar. Controlar, coa axuda do mdico, as enfermidades que aumentan o risco de ictus: Hipertensin arterial Diabete Colesterol elevado (dislipemia) Enfermidades do corazn

As pois, unha vez superado o problema inicial, importante descubrir por que se produciu o ictus para poder previr unha nova aparicin da enfermidade. Un derrame cerebral adoita estar causado pola hipertensin arterial. O importante nestes pacientes que tean a tensin arterial controlada, ben con pastillas ou ben s coa dieta. Se o ictus se produciu debido a unha arterioesclerose, a solucin non fumar, camiar a diario, baixar o colesterol, baixar a tensin arterial e perder peso, por exemplo.

10

Fonte: http://www.fisioterapianeurologica.es/tratamientos/ictus.php

MOI IMPORTANTE seguir tdalas recomendacins que faga o equipo de profesionais sanitarios

5. - PREGUNTAS FRECUENTES Deporte? Depende do estado pdese requirir consello mdico. En calquera caso, o deporte recomendable sempre e cando non se chegue a unha situacin de risco.

11

Conducin? O ICTUS pode afectar capacidade de conducin segura debido aos dficit que pode causar. A posibilidade de conducir poderase formular segundo o nivel de discapacidade. Consultar co equipo profesional. Relacins sexuais? O feito ter tido un ictus comporta, s veces, alteracins das funcins sexuais. O tratamento mdico aconsellable sempre e cando a persoa o solicite, se pode ser conxuntamente coa parella, co fin de facer unha valoracin dentro da situacin particular de cada un. Risco de cadas? Unha parte do corpo perdeu forza, coordinacin, sensibilidade e/ou reflexos. Polo tanto, o risco de cadas maior e a estabilidade menor e tense que tomar as precaucins axeitadas para minimizar ese risco. No domicilio hai que retirar alfombras e mobles, evitar cables polo chan, ter boa iluminacin e, para andar, levar un bo calzado antideslizante e usar as axudas para a marcha, como por exemplo frulas ou muletas, que se puideran indicar. Axudas econmicas, sociais,? Consultar coa traballadora social do seu centro de sade ou concello ou da Asociacin de Dano Cerebral Adquirido mis prxima. Poden axudar a tramitar o recoecemento ou a revisin de grao de discapacidade, que representar unha serie de vantaxes, como tamn o aconsellar sobre outras cuestins.

12

6.- CAMPAA O QUE HAI QUE SABER SOBRE O ICTUS 6.1. - RELEVANCIA SOCIAL E BENEFICIARIOS Se ben non dispoemos anda de estudos epidemiolxicos completos sobre o ictus, sabemos que esta enfermidade a segunda causa de morte na poboacin xeral e a primeira causa de morte en mulleres, ademais supn a primeira causa de discapacidade. A informacin epidemiolxica dispoible basase fundamentalmente en rexistros hospitalarios, en enquisas e estudos realizados polo Instituto Nacional de Estatstica (INE: Enquisa de morbilidade hospitalaria, Estatstica de indicadores hospitalarios, Defuncins segundo a causa de morte, etc.). Da anlise das series de datos dispoibles da taxa de Morbilidade Hospitalaria (1977-2009), obsrvase un incremento constante de pacientes ingresados co diagnstico principal alta de enfermidade cerebrovascular. A xeito de exemplo non ano 2006 segundo esta enquisa, o ictus supuxo 114.807 altas hospitalarias, mentres que non ano 2009 alcanzou s 116.575 altas hospitalarias con internamento. A relevancia social de promover accins de prevencin do ictus queda enmarcado nun nmero de persoas que nos prximos anos poderan verse afectados por un accidente cerebrovascular de continuar a tendencia actual. Os beneficiarios directos das accins de prevencin que se propoen neste proxecto estmanse en 500 persoas, s que se informar de forma persoal ou grupal sobre o que deben saber para previr o ictus. Os beneficiarios indirectos das accins de prevencin estmanse en 1.400 persoas.

13

6.2- OBXECTIVOS E RESULTADOS DO PROXECTO/CAMPAA Trtase de informar de forma personalizada sobre O que hai que saber sobre o ictus a persoas que acudan s consultas mdicas, centros cvicos o servizos sociais, asociacin, etc, As mesmo realizaranse enquisas para coecer o que saben cidadns que acoden aos centros sanitarios, cvicos e entidades socias sobre o ictus. A campaa levarase a cabo nos meses de setembro e outubro, inclundo a formacin as persoas voluntarias das entidades federadas. Profesionais, voluntarios e persoas usuarias acudirn as centros de sade, centros cvicos, entidades sociais para dar informacin sobre ou ICTUS. OBXECTIVO 1 Formar a persoas voluntarias e persoas interesadas para traballar sobre O que hai que saber sobre o ictus de forma personalizada. Resultado Formar polo menos unha persoa de cada asociacin participante para que poidan elaborar un dilogo motivador con persoas en entidades socias, centros cvicos ou de sade a partir do material divulgativo sobre o ictus. OBXECTIVO 2 Informar de forma personalizada sobre O que hai que saber sobre o ictus a persoas que apoien s consultas mdicas en atencin primaria centros hospitalarios e/ou Centros de Servizos Sociais, cvicos ou entidades sociais. Resultado Informar a persoas preocupadas pola sa sade. OBXECTIVO 3 Apoiar e potenciar accins sociocomunitarias de informacin e prevencin do ictus vinculadas ao Da Nacional do Dano Cerebral Adquirido e ao Da Mundial do Ictus. Resultado Realizar accins sociocomunitarias de prevencin do ictus.

14

6.3 .PLAN DE TRABALLO E METODOLOXIA Valorar os recursos necesarios e dispoibles para realizar o proxecto. Formar s persoas que se encargarn de realizar s accins. Establecer contactos cos centros sanitarios , servizos sociais, asociacin, aos que se vai acudir . Calendarizar s accins. Facer seguimento e recollida de cuestionarios. Realizar unha avaliacin final da participacin de das persoas responsables das accins preventivas. Elaborar un informe cos datos recollidos nos cuestionarios.

ACCINS Recepcin de FOLLETOS e OUTRO MATERIAL Formar s persoas que se encargarn da campaa, obxectivo 1, indicar: Cando Onde se desenvolver Cantos por mes Establecer contactos cos centros sanitarios e de servizos sociais, asociacins aos que se vai acudir Actuacins correspondentes ao obxectivo 2 indicar : Cando Onde se desenvolver Cantos por mes Actuacins correspondentes ao obxectivo 3 indicar : Cando Onde se desenvolver * Cantos por mes Facer seguimento, recollida e envo das enquisas Realizar unha avaliacin final coa participacin de das persoas responsables das accins preventivas. Elaborar un breve informe de avaliacin da Campaa

Xuo-Outubro

15

BIBLIOGRAFA E WEBGRAFA PARA CONSULTA VV.AA. Gua de Informacin ao paciente con ICTUS. Axencia Valenciana de Salut. Generelitat Valenciana. Valencia, 2007. VV.AA. Supera-lo ICTUS. Gua dirixida s persoas afectadas dunha enfermidade vascular cerebral e s seus familiares e coidadores. Generalitat de Catalunya. Departamentet de Salut. Axencia de Avaliaci de tecnologia i recerca Mediques. Barcelona, 2005. VV.AA Despois do ICTUS. Gua prctica para o paciente e os seus coidadores. Asociacin espaola de Ictus. Madrid, 1997. Consellera Murciana de Salud. Gua de Peto. Gua para prevencin secundaria do ICTUS. Recomendacins e actividades a realizar. Sociedade Murciana de Neurologa. Sociedade Murciana de Medicina de Familia e Comunitaria. Murcia, 2006.

WEBGRAFA Federacin Galega de Dano Cerebral. http://es.fegadace.org/ Federacin Espaola de Dano Cerebral ( podes atopar guas moi interesantes sobre Dano Cerebral). http://www.fedace.org/portal/ Comit Espaol de http://www.cermi.es Ceadac. Centro de www.ceadac.es representantes Referencia de persoas con minusvalidez.

Estatal

de atencin de dao cerebral

Instituto Guttmann. Hospital de neurorehabilitacin. www.guttmann.com Servizo de informacin sobre minusvalidez. http://sid.usal.es/default.aspx Sociedade Espaola de Neuroloxa ( SEN). http://www.sen.es/ Grupo de estudos de enfermidades cerebrovasculares de la SEN. http://www.ictussen.org/ Fundacin 061 Urxencia Sanitarias.Galicia. http://061.sergas.es/asp/index.asp

16

Discapacitados y discapacidad. http://www.discapacidadonline.com/acvaccidente-cerebrovascular-prevencion.html ( pxima moi interesante, chea de documentacin e imaxes )

17