Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 1, 2002

KALTE FONKSYONU YAYILIMI ve BR UYGULAMA

Emin GLL* Yusuf ULCAY**
zet: Gnmzde hzl bir gelime sergileyen endstriyel yenilikler ve isteklere ayak uydurmaya almak, retim veya servis sektrndeki kurulular iin her geen gn daha da artan bir zorunluluk haline gelmektedir. Herhangi bir retim irketi, bu rekabeti ortamda ayakta kalabilmek iin srekli olarak yeni yaklamlar denemekte ve baarl bulunanlar uygulamaya konulmaktadr. Bu konuda gnmzde yaygn olarak kullanlmakta olan yaklamlardan birisi Kalite Fonksiyon Yaylm (Quality Function Deployment)dr. Bu almada, bir rn gelitirme sreci boyunca uygulanabilecek bir kalite teknii olan Kalite Fonksiyon Yaylm (QFD)nin uygulanma aamalarndan bahsedilmekte ve kablo reten bir firmaya bu uygulama tatbik edilerek sonularn nasl deerlendirilecei gsterilmektedir. Anahtar Kelimeler: Kalite, Kalite Fonksiyonu Yaylm, rn Gelitirme.

Quality Function Deployment and an Application

Abstract: Nowadays, it is nearly getting necessary to adopt fast growing industrial developments and demands for the companies in manufacturing or service market. In order to stay in competitive market, the companies try new approaches and put the successful ones into application. One of the widely used approaches is, today, Quality Function Deployment (QFD). In this study, the basic steps of Quality Function Deployment approach is presented. Also an example of application of QFD to a company is given as a project. Key Words: Quality, Quality Function Deployment, Product Development.

1. GR
Kalite kavramnn geliimi ile mteri isteklerinin n plana kt gnmz piyasa artlarnda, hzla deien mteri beklentilerine en ksa srede cevap verebilme kabiliyeti firmalarn rekabet gcn artran en nemli unsurlardan birisidir. Bugn bir ok firma artan mteri beklentilerini karlayabilmek iin gerek mteri isteklerini, dier bir deile mterinin sesini rn veya hizmetlerine yanstabilmenin yollarn aramaktadr. rn ve hizmet reten irketlerin pazarda rekabet edebilirlii gelitirdikleri veya pazara sunduklar rn ve hizmetlerin kalitesi ile dorudan ilikilidir. Pazarda rekabet edebilmek asndan Yeni rn Gelitirme Srecinin etkinlii kurulu iin en can alc baar artlarndan birisi olarak ortaya kmaktadr. Hzl, hatasz ve mteri sesine dayandrlm bir rn gelitirme sreci, gelitirilen rn ve hizmetler vastasyla irkete pazar baarsn da beraberinde getirecektir.

2. KAYNAK ARATIRMASI
2.1. Kalite Fonksiyon Yaylmnn Tarihesi Kalite Fonksiyon Yaylm (QFD) ilk olarak 1972 ylnda Japon Mitsubishi firmas ile balayp, 1984den sonra da ABDde incelenen ve kullanlan ve bugn tm dnyada kabul gren bir kalite tekniidir. QFD, esas olarak mteri isteklerini llebilen performans deiikliklerine dntrp, optimize edilmi bir sre ve iyi bir datm/sat kanal elde edilmesine yardmc olan mteri odakl ve takm almasn gerektiren bir kalite metodolojisidir (Sevk, 1998). almalar (Akoo, 1990) QDFin uyguland
* U.., Mhendislik Mimarlk Fakltesi Makine Mhendislii Blm: e-posta: egullu@uludag.edu.tr ** U.., Mhendislik Mimarlk Fakltesi Tekstil Mhendislii Blm: e-posta: ulcay@uludag.edu.tr

71

srelerde karlalan problemleri yar yarya drd, gelitirme srecini ksaltt ve karllkta art saladn gstermitir. Birok sanayi kuruluu da bugn bu teknii kullanmaktadr (Taptk ve Kele, 1998). 2.2. rn Gelitirme - Rekabet stnlnde Modern Yaklamlarn Uygulama Nedenleri Sanayi devrimi ncesi pazarlama, mhendislik ve retim ayn kii zerinde gerekletirilirken, gnmzde bu grevler iletme iindeki farkl birimler tarafndan gerekletirilmektedir. rn ve sre tasarmnda deiik birimler arasnda iletiim st yneticiler tarafndan gerekletirilmektedir. Bu aamada st ynetim; pazarlama, tasarm ve retim yneticileri ile bir araya geldiklerinde etkin bir ynetim iin QFD ve Kalite Evi devreye girer. Her grup, dier grubun ve/veya gruplarn ihtiyalarn anlamal ve bu ihtiyalar karlamak iin doru bilgiyi salamaldr (Hauser ve Clausing, 1988). Kalite yaylm, mterinin ihtiyalarn kalite ihtiyalarna dntrme, imal edilen bir rn iin tasarm kalitesini belirleme ve her bir parann kalitesi ile proses elemanlar arasndaki ilikileri sistematik bir ekilde yaymaktr (Akao, 1999). Bununla beraber QFDyi farkl yapan, ilgi alannn mteri ihtiyalar oluudur. Kilit mteri ihtiyalarna, bu ihtiyalarn nceliklerine, daha iyi dkmantasyon ve proses esnasndaki iletiime arlk verilerek zellikle kritik kalemler zerindeki yeniden tasarm ihtiyacn ortadan kaldrr (Cengiz ve Yayla, 1997). QFD bir ara deil, bir iletmeye, dier teknik aralarn birbirlerini destekleyecek ve tamamlayacak ekilde etkin olarak kullanmnda ve ncelikli konularn ortaya konmasnda yardmc olan bir planlama prosesidir. Mteriyi esas alan QFD yaklam, kurululara bir mteri oda kazanmalarnda yardmc olacaktr. 2.3. QFD Prosesinin Dier Kalite ve Mhendislik Aralaryla likisi QFD uygulayacak iletmeler, bu prosesi Toplam Kalite Ynetimi ile birlikte nemli bir planlama arac olarak kullanmaldr. QFD prosesinin girdisini mteri dncesi, ktsn ise mteri tatmininin iyiletirilmesine ynelik ncelikli konularn seimi oluturur. Toplam Kalite Ynetiminin uygulanabilir aralar, rn konseptleri zerinde almada ve kaliteye ulamada gvence salamak iin kullanlmaldr. statistiksel Proses Kontrol ise, mteri isteklerinin karlanmas anlamna gelen, retimde kaliteyi salamak iin bu rnlerde kullanlmaldr. Ayrca Deer Analizi ve Hata Tr ve Etkileri Analizi (FMEA) gibi teknikler de tasarm hedeflerine ulamann kontrol iin kullanlmaldr. Mterilerin dile getirdikler dnceleri, QFD planlama matrisinin girdisini oluturmaktadr. QFD prosesini kullanmaya karar veren iletmeler, ncelikle mterilerinin isteklerini belirleyebilmek iin onlarla konumal ve onlarn grlerini almaldr. Piyasaya srlen yeni rnler, mterilerin bu ihtiyalarn karlayacak ekilde tasarlanabilir (Day, 1998). 2.4. QFD ve Yeni rn Gelitirme Prosesi Yeni rn gelitirme sreci rnn fikir olarak ortaya atlmasndan, kavramsal bir modelin seri retim aamalarnda retilip pazara sunulmasna kadar geen faaliyetler zinciri olarak alglanabilir (nsal, 1997). rn gelitirme proseslerinin ou mteri tanmlamas ile balar. Hedef pazar belirlenir. Genel rnler ve ierikleri, pazarlama stratejileri, beklenen satlar, olas rakip rnler, demografiler ve benzeri konular tanmlanr. Mteakiben alternatifler oluturularak tm birden deerlendirmeye tabi tutularak en uygun durum seilir (Wood, 1998). Yeni rn gelitirme sreci, belirli alt sreleri, alt srelerin girdi ve ktlarn, performans gstergelerini ve mteri konumundaki fonksiyonlarn ve birimlerin ihtiya ve beklentilerini iermelidir. Yeni rn gelitirme sreci, proje uygulamasnda belirleyici aamalar oluturan 5 alt srece ayrlr. Bunlar; rn tanmlama, rn tasarm, proses tasarm, test deerlendirme ve seri retim olarak bilinir ve projenin kilometre talar olarak adlandrlr (nsal, 1997). 2.5. rn Gelitirme Prosesinde QFD ile Geleneksel Yntemlerin Kyaslanmas Geleneksel rn gelitirme prosesinde, farkl alma ekipleri kendi deerlerini rnlerine katmak iin farkl kavramlar ve izole edilmi prosedrler kullanrlar. Her bir fonksiyon mteri ihtiyalar konusunda kesin bilgi sahibi ve rn tanmlamada ekibin bir paras olarak ezamanl bir ekilde proses iinde yer alr ve dieri ile paralel bir ekilde kendi deerlerini prosese ilave eder. rn gelitirmenin amac dorultusunda proses optimize edilerek rn pazara gecikme olamadan ve mteri tatmin ihtimali yksek bir ekilde ular. 72

rn gelitirmede tm anahtar fonksiyonlar QFD ekibinde temsil edildiklerinden, rn gelitirmenin ilk aamalarnda birtakm muhtemel olumsuzluklar nler, alkantlarn nne geer ve geleneksel yaklamn bir problemi olan rn zerinde yeniden almay yok eder. QFD esasl rn gelitirme, allm dier yntemlere kyasla daha fazla mteri tatmini, rnn daha ksa zamanda pazara ulamasn ve gelimi rn performansn n plana kararak nemli rekabeti avantajlar salar (Fortune, 1988). QFDde kullanlan ve kalite evi olarak bilinen grafiksel gsterim zengin ve kolay ulalabilen bir bilgi bankasdr. Bu net iletiim mekanizmas, geleneksel gelitirme dokmanlarna kyasla temel gereklerin daha zamannda ve daha doru olumasn salar. Bu kalite evi, organizasyon iine yeni katlanlar iin de ayn zamanda youn, verimli ve eitici bir referanstr (Cengiz ve Yayla, 1997) 2.6. QFDnin Yararlar Mteri ynlendirmeli modern mhendislikte en mit verici tekniklerden birisi QFDdir. Bir prosesi ksaltma ve daha rekabeti ve daha gvenilir tasarmlar oluturmada iki anahtar adm, rnn daha iyi tasarlanmas ve tasarm prosesinin daha iyi dokmante edilmesidir (Fortune, 1988). QFDyi kullanarak bir rn tanmlama uzun zaman alr fakat, ncelikle erken ekilde belirlenen dokmantasyon ve iletiim iyiletirmesinden dolay toplam tasarm sresi ksaltlr. Planlama ve iletiim olaylarnn bilekesi olarak da tanmlayacamz QFD, organizasyonda grev alan yetenekli kimselere odaklanr ve onlar koordine eder (Hauser ve Clausing, 1998). Bir almada QFD metodolojisinin uygulanmas sayesinde, balang aamasnda problemlerin byk bir ksm azaldndan, yaplan almalar rn gelitirme zamannn %66 orannda ksaldn gstermitir. Ayrca tasarm aamasnda yaplan harcama, toplam maliyetin sadece %5-8ini oluturmasna ramen, bu aamada verilen kararlar rn yaam evrimi boyunca ortaya kacak olan maliyeti %60-80 orannda etkilemektedir. Bundan dolay rn tasarmclar ve gelitiricileri QFDyi kendi tasarm ilemlerinde kullanmaya balamlardr (King, 1989). QFDyi kullanan Japon irketleri, rn tasarm ve gelitirme aamalarnda nemli iyleme salamlar ve mhendislik deiimlerinde %3050 orannda azalma, tasarm dnmlerinde %30-50 orannda azalma ve balatma maliyetlerinde %2050 orannda azalma yakalamlardr (Cengiz ve Yayla, 1997). 2.7. QFDnin Uygulama Alanlar QFD metodolojisi, yeni bir rn iin, yeni bir servis iin, mevcut bir rn iin, yatrm planlama iin, proses ynetimi iin, teknoloji ynlendirmeli mhendislik iin ve hatta politika ynetimi iin de kullanlabilir. 2.8. Kalite Evi Kalite evinin esas mterinin istek ve beklentilerini karlayan rnlerin tasarmlanmas dncesi olduundan, kalite evinin temelinde de mterilerin beeni ve seimlerini yanstarak tasarlanmas gereklilii yatar. Bu nedenle pazarlama elemanlar, tasarm mhendisleri ve retim elemanlar rnn daha fikir aamasndan itibaren ok yakn olarak birlikte almak zorundadrlar (Hauser ve Clausing, 1998). Kalite evi fonksiyonlar aras planlama ve iletiimi salayan bir tr kavramsal haritadr. Deiik problemleri ve sorumluluklar olan insanlar evin ats altndaki bilgi motiflerinden tasarm nceliklerini kolayca belirleyebilirler (Hauser, 1998). Kalite evi tasarmnda herhangi bir gizemli unsur yoktur. Bu gsterim ve isimlendirme ne o kadar zor ne de anlalmaz bir itir, ancak kullanlan yntemlere allmas biraz zaman alabilir. Zamanla sanki bir haritaya bakar gibi, kalite evi diye isimlendirilen grafiksel tablolara da gz atarak sorunlar rahat bir ekilde belirlenebilir. Bu almada kalite evinin aamalar metot ksmnda aklanmaktadr.

3. METOT VE MATERYAL
3.1. Kalite Evinin Kurulma Aamalar Genellikle aada verilen kalite evinin sonucunda odacklar elde edilir. Bunlar;

73

ekil 1: Kalite Evinin Temel Ksmlar

3.1.1. Aama 1: Hedef Tketici zelliklerinin ve Rakip rnlerinin Belirlenmesi Birinci aama hedef pazarn belirlenmesidir. Bu amala anket almas yaplarak mterilerin istek ve ihtiyalar belirlenir. Bu belirlemeleri yaparken anketin kimlere uygulanacan tespit etmek nemlidir. rnein retilecek rn bir spor otomobil ise, anket almas spor otomobile sahip veya spor otomobile ilgi duyan kimselerle yaplmaldr. Byk otomobillerden holanan kimselerle yaplacak bir alma gerek mteri isteklerini temsil etmeyebilir. Piyasaya srlecek rnn nerede satlabilecei, ayn rn reten rakip firmalarn kimler olduu, pazardaki paylar ve rakip rnlerin zellikleri tespit edilmelidir. 3.1.2. Aama 2: Tketici htiyalarnn Belirlenmesi Mteri beklentileri, mterinin rn ya da rn zelliklerine ilikin isteklerdir ve bu isteklerin tketicilerin kendi kelimeleri ile ifade edilmesi nemlidir. nk daha sonra yaplacak tm almalar bu aamada belirlenmi unsurlar tarafndan ynlendirilecektir. Mteri ihtiyalarnn belirlenmesindeki kaynaklar unlardr. Odak grubu almalar lgili kiilerin grlerinin alnmas Mterilerle yaplan bire bir grmeler Mterilerden gelen ikayetler Pazar aratrmalar Mteri tatmin aratrmalar Sergi ve fuarlardaki yorumlar Mteri ihtiyalar belirlenirken, maliyet ve fiyatlar bu aamada gz nnde bulundurulmamaldr. Mterinin dili ile konumal, ihtiyalarn tm QFD takmnca doru bir ekilde anlalmasna zen gsterilmelidir. Belirlenen mteri istekleri, ekil 2.de gsterildii gibi kalite evinin ilgili blmne (A) yerletirilir.

ekil 2: Anket almalar ile Elde Edilen Mteri stekleri

74

3.1.3. Aama 3: Tketici htiyalarnn Gruplanmas Tketici ihtiyalar belirlenirken mteriler grlerini organize bir ekilde aklamadklarndan mteri beklentileri dank haldedir. Bu istekler rnn farkl farkl paralarna ait olan istekler olabilir. Bu mteri isteklerinin birbirleri ile ilikili bir ekilde gruplanmas gerekmektedir. Bu gruplama kalite evinin oluturulmas srasnda teknik zellikler belirlenirken mteri isteklerinin belirli bir dzen iinde ele alnmasna yardmc olur. Bu aamada, anketler aracl ile ve mterilerle yaplan birebir grmeler vastasyla mterilerin isteklerinin nem seviyeleri hakkndaki grleri elde edilir. Kalite matrisinde mteri istekleri stunun hemen yannda, mteri nem seviyelerinin ortalamalarnn yer ald nem derecesi stunu yer alr. nem seviyeleri belirlenirken 1den 9a veya 1den 5e kadar olan eitli skalalar kullanlabilir. Skalada 1 rakam en dk, 9 veya 5 rakam da en yksek nem seviyesini temsil etmektedir. Herhangi bir mteri isteinin nem derecesi, o istek iin her bir mterinin ayr ayr vermi olduklar nem dzeyleri toplanp, toplam mteri saysna blnmek suretiyle hesaplanr. ekil 3de mteri istekleri ve nem dereceleri kalite evinin ilgili ksmnda gsterilmektedir.

ekil 3: Tketici htiyalar ve nem Seviyeleri

3.1.4. Aama 4: Tketici Memnuniyeti Seviyelerinin Analizi - Mteri Alglamas Analizi Mterilerin bak asyla nem ve memnuniyet derecelerinin belirlenmesi tek bana, rn yada hizmetin gelitirilmesinde gereki bir planlama yapabilmek iin yeterli deildir. Ayn zamanda rn yada hizmetin durumu ile rakip rnlerin durumunun aratrlmas gerekmektedir. Mteri isteklerinin karlanmas halinde bunun rnn satlabilirliini nasl etkiledii ve rn zerinde ne kadarlk bir gelitirmeye ihtiya olduu tespit edilmelidir. Mteriye rn ile ilgili sorular sorularak, rakip firmalarn rnleri ile karlatrma yapmalar istenir. Bylece rakiplerin kuvvetli ve zayf olduklar ynleri tespit edilmeye allr. Mteri aratrmay yapan firmay ve rakipleri kendi gznde bir sralamaya sokar. Daha sonra bu sralama notlamaya dntrlerek kalite evine aktarlr. Mteri isteklerini alglamadaki nemli parametreler unlardr; a) yiletirme Oran: Mteri beklentilerinde eski modele gre yeni modelde ne kadarlk bir iyiletirme olacann belirlenmesi olarak tarif edilebilir. b) Sat Avantaj: 1,0-1,2-1,5 olarak verilir ve deiikliin ya da iyiletirmenin sat getirisine etkisini belirler. Burada: 1,5: Sat potansiyelini ok artrr. 1,2: Sat potansiyelini artrr. 1,0: Eski modelden farkl olarak herhangi bir deiiklik yok anlamna gelir. Genel olarak aadaki formller, bu aamada yaplmas gereken hesaplamalar iin kullanlabilir.

75

Planlanan Kalite Dzeyi yiletirme Oran = QFD almasn yapan irket memnuniyeti Mutlak Arlk = (nem derecesi) x (yiletirme Oran) x (Sat Avantaj) Herhangi bir satrn Mutlak Arl Bal Arlk (%) = Toplam Mutlak Arlk Burada genelletirme yaplrsa: yiletirme Oran:Yi6 = x 100

Pi5 ile R i2

i = satr numaras, n = satr says, j = stun numaras olmak zere Pi5= inci satr, 5. stunun planlanan kalite dzeyini R2= inci satr,2. stundaki QFD almas yapan irket memnuniyetini ifade etmektedir. Yine; Mutlak Arlk: MAi =

i =1

Xi1. Yi6. Zi7

fadesinde, Xi1 = inci satr, 1. stunun nem derecesi Yi6 = inci satr, 6. stunun iyiletirme oran Zi7 = inci satr, 7. stunun sat avantaj olarak anlalmaldr. Benzer olarak: Bal Arlk: BAi =

MA i8

MA
i =1

x 100 eklinde yazlabilir.

i8

Her bir mteri istei iin iyiletirme oranlar, Mutlak ve Bal arlk deerleri ve sat avantaj deerleri hesaplanarak kalite evinin ilgili ksmna yerletirilir. ekil 4te genelletirilmi bir mteri alglamas analizi matrisi gsterilmektedir.

ekil 4: Mteri Alglamas Analizi Matrisi

76

Mterilerin rekabete ynelik deerlendirmeleri, bir grafiksel gsterim tarz ile ifade edilebilir. Bu gsterim kalite evi incelenirken daha rahat bir takip imkan salar (ekil 5.). Siyah kareler Ri2nin grafiini, yuvarlaklar Ri3nin grafiini, genler R4n grafiini gstermektedir.

ekil 5: Mterilerin Rekabete Ynelik Deerlendirmelerinin ematik Gsterimi

3.1.5. Aama 5: Teknik zelliklerin Belirlenmesi Matrisin teknik ksmna balamann ilk adm, mterilerin dncelerinin teknik ihtiyalara dntrlmesidir. Bunun ematik gsterimi ekil 6.da grlmektedir.

ekil 6: Mteri htiyalarnn Teknik htiyalara Dntrlmesi

Teknik ihtiyalar belirlenirken dikkat edilmesi gereken husus, belirlenen mteri isteklerine dorudan zmler bulmak olmamaldr. Ama her bir dnceyi bir veya daha fazla teknik ihtiyaca dntrmektir. Teknik ihtiyalar llebilir nitelikte olmal ve mterinin sesi ile dorudan ilikili olmaldr. Teknik ihtiyalara bir takm mhendislik hesaplar, deneysel almalar veya bilgisayarl simlasyon programlar vastasyla zm bulunur. Ayrca bu teknik ihtiyalar belirlenirken aratrmay yapan retici firmalar kendi teknik imkanlarn gz nnde bulundurmaldr. Proje ekibinin yapt beyin frtnas toplantlar ile teknik ihtiyalar belirlenir. Bu belirleme yaplrken dikkat edilmesi gereken bir husus ta herhangi bir dnceye cevap verecek teknik ihtiyalarn saysnn ok fazla olmamasdr. Teknik ihtiyalarn says, matrisin stun saysn belirler, bu da teknik verileri gelitirmek iin gerek duyulan test saysn ve alnmas gereken kararlarn saysn artrr ve karkla yol aar. 77

3.1.6. Aama 6: likilerin Belirlenmesi ya da Korelasyon Matrisi Mteri istekleri ile teknik zellikler arasndaki ilikiler belirlenirken matrisin her hcresinin neyi- nasl etkiledii sorusu sorularak bu ileme balanr. Bu sorunun cevab hayr ise o hcre bo braklr, yani iliki yok demektir. Evet ise ilikinin derecesi zayf, orta veya gl ekilde belirtilir. Kararlar, ilikilerin gcn belirtecek semboller kullanlarak matrise kaydedilir. En yaygn olarak kullanlan semboller, gl bir iliki iin ift daire veya 9 rakam, orta dzeyde bir iliki iin tek daire veya 3 rakam ve zayf bir iliki iin de bir gen veya 1 rakam eklindedir. Genelleme yapmak iin ekil 7de ilikiler Iij deiken dnm ile ifade edilmitir. likilerin belirlenmesindeki ama, mteri dnceleri ile nemli oranda ilikili olan teknik ihtiyalar vurgulamaktr. Daha sonra doldurulmu olan matris, mteri dncelerinin ncelikli olanlarn belirlemek iin analiz edilir. liki sembolleri matriste incelenerek hangi teknik ihtiyalara dikkat etmek gerektii proje ekibi tarafndan tespit edilir. Mteriler iin iyiletirme ynn gstermede, baz semboller kullanlabilir.

ekil 7: Mteri stekleri le Teknik htiyalar Arasndaki likiler

Bu geliim ynn belirtmek iin u semboller kullanlr. Daha byk Daha uzun Daha arlkl Daha hzl Daha fazla Daha kk Daha ksa Daha hafif Daha yava Daha az

olmas daha iyi

olmas daha iyi

O : Belirli bir hedefin karlanmas, mteri memnuniyeti iin yeterlidir : Hedefin karlanmasnda herhangi bir glk varsa, bu hedefin alt tarafnda olmaldr. : Eer hedefin karlanmasnda herhangi bir glk varsa, bu hedefin st tarafnda olmaldr. 3.1.7. Aama 7: Teknik htiyalarn Mutlak ve Bal nem Deerlerinin Hesaplanmas Her bir teknik ihtiyacn, mteri beklentilerinin karlanmasndaki mutlak ve bal nem dereceleri aada verilen formllerle hesaplanr. Mutlak arlk deeri ekil 4ten alnarak ekil 8e yerletirilir.

78

ekil 8: Teknik htiyalarn Mutlak ve Bal nemlerinin Hesaplanmas

Mutlak nem: Mj = (Mutlak Arlk) x (O satra ait ilikinin gc) MJ =

MA
J

1J. I1j

Mutlak nem Bal nem (%): GJ = Toplam Mutlak nem GJ = x 100

MJ
J

MJ

Burada yaplan hesaplamalar sonucu her bir stunun Mutlak nem dereceleri tespit edilir. Hangi stunlara ait teknik ihtiyalar daha yksek Mutlak nem derecesine sahipse, o teknik ihtiyalar zerinde daha fazla durulur. 3.1.8. Aama 8: Teknik zellikler Arasndaki likinin Belirlenmesi ya da Korelasyonlar Birok teknik ihtiya, dier teknik ihtiyalar ile ilikili olabilir. Bu teknik ihtiyalardan birinin gelitirilmesi amacyla yaplan bir alma, ilgili ihtiyaca yardmc olabilir ve bunun sonucunda olumlu veya yararl bir etki ortaya kar. Dier taraftan, bir ihtiyac gelitirmek iin yaplan alma ilgili ihtiyac olumsuz ynde de etkileyebilir. Korelasyon matrisinde genellikle drt sembol kullanlr. Kuvvetli ve olumlu bir iliki iin ift daire, olumlu fakat zayf iliki iin tek daire, kuvvetli ve olumsuz bir iliki iin ift yldz (**), olumsuz bir iliki iin tek yldz (*) kullanlmaktadr. Karmakl nlemek iin pozitif ve negatif korelasyonlar gstermek iin daire () ve yldz (*) iaretleri kullanlabilir. Teknik ihtiyalar arasndaki ilikiler belirlenerek kalite evinin atsna yerletirilir (ekil 9). 3.1.9. Aama 9: Rakiplerle Karlatrma ve Hedeflerin Belirlenmesi Aratrmay yapan irket ve rakiplerin mhendislik zellikleri, mhendisler ve laboratuardaki teknik elemanlar tarafndan hesaplanan ltlere gre teknik adan kyaslanr. Bylece kalite evinde hem mterilerin aratrmay yapan irketi ve rakiplerini nasl algladnn kyaslamas yaplr, hem de mhendislerin teknik zelliklere gre irketin kendi rnn ve rakiplerinin rnlerinin kyaslamasn gerekletirerek, rakipler karsndaki durum belirlenir. Bu aamada aratrmay yapan, irket, teknik gereksinimlerin lm iin gerekli test imkanlarna sahip olup olmadn tespit eder. QFD ekibi test ve kontroller iin gerekli dzenlemeleri yapar. Yaplan kyaslama sonucunda teknik gereksinimlere ilikin performans hedeflerinin belirlenmesi aamasna gelinir. Kyaslama ile hem iyiletirilmesi gereken ynler ortaya karlr, hem de rakiplere gre stn veya zayf taraflar tespit edilir. 79

ekil 9: Teknik htiyalar Aras Korelasyon Matrisi

Kyaslama sonular incelendikten sonra hedef deerler belirlenir. Doru deeri bulmak iin eitli denemeler yaplr ve bu denemelerin sonular analiz edilerek hedef deer elde edilir. Elde edilen bulgular ekil 10da gsterildii gibi matrise yerletirilir. Rrj, Raj, Rbj, Hj teknik gereksinimlerin deerlerini ifade etmektedir. Burada ilk indisler retici firmalar ikinci indisler ise stn numarasn gstermektedir. Tm aamalardan elde edilen veri ve bulgular birletirilerek ekil 11de gsterilen Kalite Evi elde edilir. ekil 11de gsterilen Kalite Evi incelenerek rnn gelitirilmesi zerinde katma deeri en fazla olan teknik ihtiyalar Mutlak nem derecelerine baklarak belirlenir. Burada ama tm teknik ihtiyalarda en iyi olmak deildir. rnn Pazar payn geniletmek iin katma deeri en fazla olan teknik ihtiyacn hedef deeri, rakiplerin teknik deerlerinden daha stn bir deer seilir. Teknik ihtiya deerleri hedefi karlyorsa bu teknik ihtiyalar zerinde durulmaz. Eer ekil 10da gsterilen 1. Teknik ihtiya deeri katma deeri en yksek olan ise ve yukarya doru olan ok iareti de irketin bu deeri arttrmas gerektiini gsterdiine gre; Rrj < RaJ, Rrj < Rbj demektir. Bu durumda H1 hedef deeri H1 > Raj, H1 > Rbj olacak ekilde seilmelidir. Bu ilemlerden sonra kalite evinin teorik oluturma ilemi bitmi olmaktadr. Bundan sonraki blmlerde ise gerek bir uygulama yer almaktadr.

80

ekil 10: Rakiplerle Karlatrma ve Hedeflerin Belirlenmesi

ekil 11: Kalite Evi

81

3.2. Kablo reten Bir Firmada QFD Uygulamas retilecek rn 0,75 mm2 kesitli mterinin belirleyecei eitli renk kombinasyonlarnda, max izolasyon delinme gerilimi 5000 V ve max 105oC lik sl ortamlardan etkilenmeyen otomobil sinyalizasyon kablosudur. Mteri tarafndan istenilen retim miktar yllk 200 milyon metredir. rne ait teknik zellikler kablo retim proses parametreleri Tablo I, II ve IIIde belirtildii gibidir. Tablo I. Kablo retim Proses Parametreleri
KABLO PROSES PAREMETRELER TABLOSU (SKN TEKNOLOJ / HAT 1) Kablo Tipi Bakr tipi Min. Et Kalnl Scak ap Kamera 1 Souk ap Kamera 2 Yksek Gerilim Test FLRY-B 2 x 12 x 0.20 mm 0.24 mm 1.86 mm 1.80 mm 3,5 KW Kablo Kesiti Bakr ap Min. D ap Max. D ap D ap Tolerans Kablo Miktar/Makara 0.75 mm2 1.11 mm 1.70 mm 1.90 mm 0.05 mm 5100 m

Tablo II. Extrder Kafa Kalplar

EXTRUDER KAFA KALIPLARI letken ap Kalb Thermoplast Ekstruder 1 Ekstruder 2 Ekstruder Makine Hz 1.14 mm D ap Kalb PVC2105 35 r.p.m. 10 % 45-65 r.p.m. 75 r.p.m. 10 % 450 m/min 10 % 1.80 m

Tablo III. Extrder Blge Scaklklar

EKSTRUDER BLGE SICAKLIKLARI EKSTRUDER Blge 111 176oC Blge 112 176oC Blge 113 178oC Blge 114 178oC Blge 121 180oC Blge 122 180oC Blge 711 180oC
Soutma Suyu Scakl: 15-26oC Blge Scaklklar +/-5oC ile alabilir.

EKSTRUDER 2 Blge 211 176oC Blge 112 176oC Blge 213 178oC Blge 221 178oC Blge 222 180oC Blge 712 180oC

EKSTRUDER Blge 311 176oC Blge 312 176oC Blge 313 177oC Blge 713 178oC

4. BULGULAR
Bu blmde bahsi geen firmaya QFDnn adm adm tatbiki yaplmaktadr. 4.1. Aama 1: Hedef Tketici zelliklerinin ve Rakip rnlerin Belirlenmesi Hedef Pazar otomotiv sektrnde kablo sinyalizasyon sistemleri (Harness-Kablo a) reten mterilerdir. Mterimiz Otomotiv sinyalizasyon sistemleri reten bir firmadr. Pazarda pay sahibi olan rakipler 3 firma olarak belirlenmitir. Mteri ile anket almas yaplarak mterinin istek ve gereksinimleri belirlenmi, ayn zamanda rakip reticilerin rnlerinin zellikleri de mteri ile yaplan anket almas sonucunda renilmitir.

82

4.2. Aama 2 ve 3: Tketici htiyalarnn Belirlenmesi ve nem Derecelerinin Tespiti Mteri ile yaplan grmelerde rnden beklenilen kalite standartlar detayl bir ekilde tartlmtr. rnn gelitirilmesi retim aamasnda sreklilik iermektedir. rnde aadaki temel hedefler esastr. Kalite beklentisi rn esasl olup hedef 0hatadr. Hatalar olduunda dzenli aralklar ile kablo retim alannda mteri denetimi yaplacaktr. Kablolarda bakr kayna olmayacak, ap ve bombe hatal rnler mteriye gnderilmeyecektir. Mteri firma ile yaplan karlkl ziyaretler sonucu rn aac incelenmitir. Gerekli teknik spesifikasyonlar detayl tartlarak ve mterinin rn ile ilgili ikayetleri gz nne alnarak rnden mterinin bekledii nitelikler belirlenmitir. ekil 12.de kablo anda olmas gerekenler maddeler halinde gsterilmektedir. Mterinin belirlenmi olan her bir mteri isteini hangi nem derecesinde grd ortaklaa yaplan alma ile belirlenmitir. Elde edilen bilgiler ekil 12.de gsterildii gibi kalite evinin ilgili ksmna yerletirilmitir. nem derecelerinin tespitinde 1den 5e kadar olan skala kullanlmtr. 1 rakam en dk, 5 rakam en yksek nem seviyesini temsil etmektedir.

ekil 12: Tketici htiyalar ve nem dereceleri

4.3. Aama 4: Tketici Memnuniyet Seviyelerinin Analizi Mteri ile yaplan grmeler sonucu belirlenen nem ve memnuniyet derecelerinin beraberinde rakip reticilerin ayn rnler iin ne durum da olduklarnn tespiti nemlidir. Tketici memnuniyet seviyeleri analizi aamasna gelindiinde, mteriye rn ile ilgili sorular yneltilerek, bizim firmamzn memnuniyet seviyesi ile rakip reticilerin rnlerinin memnuniyet seviyelerinin, mteri tarafndan kyaslanmasnn yaplmas istenmitir. Bu almalar sonunda elde edilen veriler 5li skalada deerlendirilmi olup ekil13.de gsterildii gibi kalite matrisine yerletirilmitir.

83

ekil 13: Kalite Matrisinin Tketici Memnuniyet Seviyeleri Analizi Blm

Rekabet gcnn arttrlmas dorultusunda her bir istek iin gelinmek istenen kalite dzeyi tespit edilir. Daha sonra sat ve pazarlama departmannn yapt aratrmalar ve maliyet analizleri sonucunda her bir mteri istei iin sat avantaj belirlenir. Her bir mteri istei iin gerekli iyiletirme oranlar, planlanan kalite derecesi deerleri irketin memnuniyet derecesine blnerek hesaplanr. Planlanan Kalite Dzeyi yiletirme oran = Aratrmay Yapan irket Memnuniyeti = 4 5 = 1,25

Her bir mteri isteinin Mutlak Arlk Derecesi ve Bal Arlk Derecesi hesaplanarak kalite matrisine yerletirilir. Mutlak Arlk = (nem derecesi) x (yiletirme Oran) x (Sat Avantaj) = 5 x 1,25 x 1,5 = 9,375 Herhangi bir satrn Mutlak Arl Bal Arlk (%) = Toplam Mutlak Arlk 9,37 x 100 = 19,31 48,50 Kalite matrisinde ortaya kan sonulardan da grlebilecei gibi %19,31 ile Kablo d ap toleranslar dahilinde olsun ynndeki mteri istei 1. derece nemi tekil eder. Daha sonra Syrlma kuvvetine direnli olsun, Yksek gerilime dayankl olsun ve Scak-souk hava deiimlerine dayankl olsun ynnde kan mteri istekleri ncelik verilmesi gerekenlerdir. 84 = x 100

4.4. Aama 5: Teknik zelliklerin Belirlenmesi Mteri taleplerinin karlanmas iin rnn niteliklerine ynelik malzeme ve ekipmanlar tespit edilerek rn zerinde eitli denemeler yaplr. Bu denemeler aada belirtildii gibi gerekletirilir ve sonular analiz edilerek gerekli olan teknik zellikler belirlenir. a. Ekstruder Devri Malzeme Basnc (Bar): PVCnin bakr yzeyine istenen et kalnlnda kaplanmas iin basn ayar yaplarak, malzeme ak hz belirlenir. b. PVC Eriyik Scakl (oC): Bakr zerine kaplanan PVCnin yzeyde przsz bir yap oluturmas iin PVC eriyik scakl Extrderin belirli blgelerindeki elektrikli stclar ile eitli denemeler sonucu bulunur. c. PVCye Katlan Konsantre Boyann Renk Oran (%): Kablo renginin istenen normlara uygun elde edilmesi iin eitli dozlama yzdeleri ile denemeler sonucu uygun renk elde edilir. d. Soutma Suyu Scakl (oC): Kablonun kademeli soutma sisteminden geirilerek yzeyde oklama sonucu izolasyon atlamalarn engellemek iin soutma suyu scakl belirlenir. e. Bombe Dedektr Ayar (Optik Kamera-mm): Kablo yzeyinde oluacak piksel ap hatalarna kar bombe dedektrnde ayarlanacak snr deerleri belirlenir. f. Kafa Kalb Scakl (oC): PVCnin bakr yzeyine kaplama ilevinin gerekletii, iletken ve ap kalplarnn bulunduu blgenin elektrikli stclar ile stld blmdr. Kaplamann gerekletii blm olduundan bu blgede PVC eriyik scaklnn istenilen deerde olmas nemlidir. g. Uygun Kalp Kullanm (mm): Kablo merkezlemesinin ve ap deerlerinin elde edilmesi iin bakr kalb ve ap kalb denemeler sonucu belirlenir. ekil 14.te gsterildii gibi teknik zellikler kalite matrisinin ilgili ksna yerletirilir.

ekil 14: Mteri htiyalarnn Teknik htiyalara Dntrlmesi

85

4.5. Aama 6: likilerin Belirlenmesi ya da Korelasyon Matrisi Yaplan almalar, daha nceki tecrbelerle birletirilerek mteri istekleri ile teknik gereksinimler arasndaki ilikilerin gc belirlenip ekil 15.de gsterilen kalite matrisine yerletirilmitir. Kablo d apn; Extruder devri malzeme basnc, soutma suyu scakl bombe dedektr ayar ve uygun kalplarn kullanlmas etkilemektedir. Normlara uygun renk elde edilmesini; konsantre boyann dozlama yzdesi, PVC eriyik scakl, kafa kalb scakl, Extruder devri malzeme basnc etkilemektedir. Syrlma kuvvetini; malzeme basnc, PVC eriyik scakl, soutma suyu scakl, kafa kalb scakl, uygun kalplarn kullanlmas etkilemektedir. Yksek gerilime dayankl olmay; PVC eriyik scakl ve kafa kalb scakl etkilemektedir. Kablo yzey przlln; Extruder devri malzeme basnc, PVC eriyik scakl, PVCye katlan boyann renk oran, soutma suyu scakl ve kafa kalb scakl etkilemektedir. Dk maliyeti; PVCye katlan konsantre boyann renk oran, firelerin azaltlmas ve hammadde fiyat etkilemektedir.

ekil 15: Kablo in Mteri stekleri le Teknik htiyalar Arasndaki likiler

4.6. Aama 7: Teknik Gereksinimlerin Mutlak ve Bal nem Derecelerinin Hesaplanmas Mutlak nem = (Mutlak Arlk x O satra ait ilikinin gc) = 9 x 9,37 + 3 x 6,25 + 3 x 7,5 + 9 x 4 = 161,5

86

Mutlak nem Bal nem (%) = Toplam Mutlak nem 161,5 = 930,4 x 100 = % 17,35 x 100

ekil 16: Kablonun Mutlak ve Bal nem Dereceleri

ekil 16.dan da grld gibi soutma suyu scakl, PVC eriyik scakl ve Extrder devri malzeme basnc teknik zellikleri en yksek mutlak nem derecelerine sahiptirler. 4.7. Aama 8: Teknik Gereksinimler Arasndaki likilerin Belirlenmesi Teknik zelliklerin birbirini nasl etkiledii ve ilikilerin derecesi kalite evinin ats altnda korelasyon matrisinde ele alnr (ekil 17). Extrder devri malzeme basnc toleranslar dna ktnda (arttnda) PVCnin ak hz artar. Ayrca PVCnin eriyik scaklna olumsuz etki yaparak scakl drr. Bu PVCnin bakr yzeyine souk ekilmesine, kabloda yzey ptrlenmesine ve PVC patlaklarna neden olur. 87

Extrder zerindeki eriyik blge scaklklaryla kafa kalb scakl olumlu ilikilidir. Birinin scaklnn arttrlmas, dierinin arttrlmasna, azaltlmas da dierinin azaltlmasn gerektirir.

ekil 17: Kablo in Teknik Gereksinimler Arasndaki Korelasyon Matrisi

4.8. Aama 9: Rakiplerle Karlatrma ve Hedeflerin Belirlenmesi QFD uygulamas yaptmz irket ve dier rakiplerin mhendislik zellikleri rne ynelik laboratuar testleri, kablo laboratuarnda test edilerek belirlenir. Bylece kalite evinde hem mterinin uygulamann yapld irketi ve rakiplerini nasl algladnn kyaslanmas, hem de mhendisliin teknik zelliklere gre kabloyu kyaslamas gerekletirilerek rakipler karsndaki durum belirlenir. Yaplan teknik deerlendirme ve denemeler sonucunda 0,75 mm2 kesitli kablo iin apn toleranslar dahilinde kalabilmesi, izolasyon et kalnlnn nominal deerlerde olabilmesi, malzeme (PVC ve konsantre boya) maliyetlerini drmek ve kablo yzey przlln azaltmak iin Extrderdeki malzeme ak basnc 390 bar hedef deer olarak belirlenmitir. Sonular ekil 18.de gsterilmektedir. Extrder Motor Devri = 35 rpm (Devir) Malzeme Basnc = 360 Bar ap = 1,73 mm (Elde edilen ap) Extrder Motor Devri 40 rpm (Devir) Malzeme Basnc = 390 Bar ap = 1,80 mm Hedef = 1,80 mm bitmi rnde Mteriye hatal rn gnderimini engellemek iin, malzeme ya da ekipman hatalar sonucu oluacak piksel ap hatalarna kar bombe dedektrnn hassas bir ekilde kontrol esastr. Burada hedef deer apn maksimum %2si olmaldr. PVCnin bakr yzeyini ideal bir ekilde kaplamas iin soutma suyu scakl nem tekil etmektedir. Scak PVC su hattnda souyarak apta belirli bir daralmaya neden olur. Bu daralma PVCnin bakr yzeyine temasn arttrarak syrlma kuvvetine olan direnci arttrr. Soutma suyu scaklnn 20oC den 18oCe drlmesi hedeflenmitir. Soutma suyu scakl 15oCnin altna drldnde PVC oklamaya girerek, kablo zerinde yzeysel atlamalara neden olur.

88

ekil 18: (0,75 mm2) Kesitli Kablo in Rekabete Ynelik Deerlendirme ve Hedef Deerler

Tm aamalardan elde edilen veri ve bulgular birletirilerek ekil 19da gsterilen 0,75 mm2 kesitli kablonun kalite evi oluturulmutur.

89

ekil 19: (0,75 mm2) Kesitli Kablonun Kalite Evi

5. SONU
Gnmzde artan rekabet artlarndan dolay mterilerin srekli artan ihtiyalar ile birlikte srekli azalan retim maliyetleri ve rn gelitirme sreleri sistematik bir rn gelitirme prosesini gerektirmektedir. QFDnin gelitirme prosesinde kullanlmas, bir taraftan mteri istekleri dorultusunda rn gelitirmesini salarken dier taraftan da mhendislik deiikliklerinde nemli azalmann yannda rn gelitirme srelerini, rn maliyetlerini ve servis problemlerini belirgin bir ekilde azaltmaktadr. Yeni bir rn veya servis gelitirme prosesinden mevcut bir rn veya servisin iyiletirilmesine; proses ynetiminden politika ynetimine ve daha bir ok alanda kendisine daha imdiden geni bir uygulama alan bulan QFD metodolojisi konusunda, lkemizde de zerinde allmakta ve deiik alanlarda uygulamalar balatlmaktadr. Yaplan QFD uygulamasndan u sonular kmtr: ekil 13 deki tketici memnuniyeti seviyeleri analizinden de grlecei gibi %19,31lik nem ile Kablo d ap toleranslar dahilinde olsun ynndeki mteri istei en byk bal neme sahiptir ve en ok bu mteri istei zerinde durulmutur. Bu istei karlamak iin ekstrder devri malzeme basnc, soutma suyu scakl ve bombe dedektr ayar zerinde almalar yaplm ve ayn zamanda uygun ap kalplarnn kullanm ile de bu istek karlanmtr. Daha sonra Syrlma kuvvetine direnli olsun, Yksek gerilime dayankl olsun, Scak-Souk hava deiimlerine dayankl olsun ynndeki mteri istekleri zerine gerekli almalar yaplmtr. ekil 16 dan da grlecei gibi Soutma suyu scakl, RVC eriyik scakl ve Ekstrder devri malzeme basnc en yksek mutlak nem derecelerine sahiptir. Kalite evinin gsterdii bu gereklerden de hareket edilerek almalar daha ok bu teknik gereksinimler zerinde younlatrlmtr. Rakip 90

firmalarn rnleri kablo laboratuvarnda test edilmi ve bunlara ait teknik veriler belirlenmitir. Bu belirlemeler sonucu rakip rnler ile kyaslama yaplmtr. Yaplan test ve deerlendirmeler sonucu soutma suyu scaklnn 20oCden 18oCye drlmesine, Bombe dedektr ayarnn apn maksimum % 2sine drlmesine, Ekstrder devri maleme basncnn 390 bara ykseltilmesine karar verilmitir.

6. KAYNAKLAR
1. Akao, Y., 1990, Quality Function Deployment- Integrating Customer Requirement In to Product Design, Productivity Press, Massachusetts, p. 60-61. 2. Akao, Y., 1999, General Concept of Quality Function Deployment (QFD) (Akao nun Arelik A.S. ne verdii eitim notlar) 20 p. 3. Brown, P.G., 1991, QFD Echoing The Voice of The Customer. AT&T Technical Journal, p. 18-32. 4. Cengiz, Y.B., Yayla, Y. 1997. Rekabet stnl iin Modern Yaklamlar, Tsiad-Kalder 6. Ulusal Kalite Kongresi- Tebliler ve zgemiler, stanbul, S.151-158. 5. Conti, T., 1989. Process Management and Quality Function Deployment, Quality Progress, December, P. 45-48. 6. Day, R.G., 1988, Kalite Fonksiyon Yaylm, Bir irketin mterileri ile Btnletirilmesi, Marshall Boya ve Vernik San. A.. s. 5-91. 7. Fortuna, R.M., 1988, Beyond Quality: Taking SPC Upstream, Quality Progress June p. 23-28. 8. Garvin, David A., 1987, Competing on the Eight Dimensions of Quality, Harvard Business Review, November/December, p. 101-109. 9. Hauser, J.R. and Clausing, D., 1998, The House of Quality, Harvard Business Review, No.3, p. 63-73. 10. Hyatt, Joshua., 1989, Ask and You Shall Receive,Inc.., September. P.90-101. 11. Kenny, A.A., 1988, A New Pradigm For Quality Assurance Quality Progress, June, p. 30-32. 12. King, B., 1989, Better Desing in Half The Time: mplementing QFD in America., 3 rd. Ed., Goal/qpc. 13. Sevk, A., 1998. Kaynak Elektrodu retiminde Kalite Fonksiyon Alm (QFD) Yaklamna Bir rnek. TsiadKalder 7. Ulusal Kalite Kongresi, Tebliler ve zgemiler, stanbul, s. 133-160. 14. Taptk, Y., Kele, ., 1998, Kalite Sava Aralar, Kalder, stanbul, s. 110-115. 15. Telek, B. 1996, Arelik A.., QFD Uygulamas. Tsiad-Kalder Kongresi, Tebliler ve zgemiler, stanbul, s. 589-597. 16. nsal, H.S., 1997, Kalite Fonksiyon Alm. Tsiad-Kalder Kongresi, Tebliler ve zgemiler, stanbul, s.139143

91