You are on page 1of 562

(teD;acwf Armjynf edik if aH &;vSKy&f mS ;rSK ordik ;f tusO;f )

(1948-2000)

tarSmif=um;u Armjynf
(teD ; acwf Armjynf Ed k i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ ord k i f ; tusOf ; )
(1948-2000)

0if ; wif h x G e f ;
a&;om;jyKpk o nf

pmtk y f r S w f w rf ;
pmtkyt
f rnf
tarSmifMum;u Armjynf
( teD;acwf ArmjynfEikd if aH &;vSKy&f mS ;rSKordik ;f tusO;f 1948-2000 )
ypka&;om;ol
0if;wifx
h eG ;f

pDpOfol
pGrf;NrdKif
yxrtBurd f
27 &uf? arv ? 2007 ckEpS f
tkyaf & (1000)
av;atmuftjyiftqif
udak rmifEikd f
pmpDpm&du
k f
ud0k if;ode;f ? yDuEl
xkwaf 0ol
vl h abmifopf'rD u
kd &ufwpfygwD (jyefMum;a&;Xme)ESihf
tvif;tdrpf mapmif&aJ bmfrsm; (*syefEikd if )H
qufo,
G rf mS ,lvykd gu

vdypf m

information@dpns.org
alinneain@hotmail.com
aalinneain@yahoo.com
swammyaing@yahoo.com

PO Box 50
AP Maesot
TAK 63110
THANLAND

wefz;kd -10 a':vm (pmydk ch ryg)

&nfp;l yef-um; aus;Zl;pum;

&nf p l ; csuf
trdEikd if aH wmftwGuf pGe@f vw
$ t
f epfemcH &Guaf qmifo,fy;kd oGm;=uol tmZmenftm;vk;H udk
kdaoav;pm;pGm OD;!wf&if; teD;acwf ArmjynfEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ordkif;udk pdwfyg0ifpm;pGm avhvm
ok;H oyf =unfjh rifv=kd uoltm;vk;H eJ@/ ArmjynfEikd if aH &;ordik ;f udk tvG,q
f ;Hk tusO;f k;H cHio
Hk &d edS m;vnf
vdk=uol tm;vkH;odk h

yef - um;csuf
ArmjynfEikd if aH &;v_y&f mS ;r_ ordik ;f pOfukd jyefajymif;wl;azmf _ar#mEf ikd =f ua&;twGuf tkww
f csyf
oJwyGifhtjzpf ESvkH;oGif; ypka&;om;rdygw,f? c|wf,Gif;r_/ wdrf;apmif;r_/ vpf[m vdktyfr_rsm;tay:
yGifhyGifhvif;vif; a0zeft}uHay;=ur_rSefor#udk av;pm;pGmudqdk&if;/ aemif ydkrdkjynfhpkHatmif ud;yrf;
jznfhqnf;oGm;yghr,f?

aus;Zl ; rS w f w rf ;
'Dpmtkyf jzpfajrmufa&;twGuf tzufzufrS 0dkif;0ef;ulnDcJh=uoltm;vkH;eJ@ xkwfa0Ekdif&ef
tultnDay;=uaom vlabmifopf'Drdku&ufwpfygwD jyef=um;a&;Xme ESifh tvif;tdrfpmapmif
&Jabmfrsm; tygt0if (txl;ojzihf) tyifyrf;cH wm0ef,l pDpOfvkyfudkifaqmif&Gufay;cJhwJh
armif pGrf;rdif udk txl;aus;Zl; Oyum&wif&Sdyga=umif;?
0if ; wif h x G e f ;

pDpOfol.pum;
2006 ckEpS x
f rJ mS q&m*suaf umh usaemfxo
H @kd vluHyg;vmaom pmESihf
twl a&muf&Sdvmygw,f? pmudk zGifhzwf=unfhawmh q&m0if;wifhxGef;xHrSpm
jzpfygw,f? q&mpmxJrmS vGecf ahJ omoH;k ESpcf ef@xu
J a&;xm;+yD;wJh tarSmif=um;u
Armjynf vd@k acgi;f pOfay;xm;wJh pmrlEiS yhf wfouf+yD; qufvufaqmif&u
G af y;zd@k
usaemfhudk tultnDawmif;vmygw,f?
pmrlrsm;udk usaemfzwf=unfv
h u
kd af wmh q&m0if;wifx
h eG ;f u Armjynfordik ;f
1948-2000 vd@k ajymxm;ayr,fh 1938 ckEpS u
f ae 2000 ckEpS t
f xd twGi;f u
ordik ;f qdik &f m Ekid if aH &;tjzpftysuaf wG/ xdu
k mv Ekid if aH &;jzpfpOfawG/ xdu
k mvawG
twGi;f u Ekid if aH &;orm;awG&J aemufu,
G u
f twGi;f a&;awGukd Edu
_ Ef u
_d cf |wcf |wf
csOf;uyfjrifjy/ awG;jy/ aumufcsufjyxm;csufawG jzpfaewmawG&ygw,f?
q&m0if;wifx
h eG ;f u usaemfu
h kd pmtkyt
f jzpf zGJ pnf;ay;zd@k / yHEk ydS pf ufwifEikd f
wJt
h qifh r[kwaf wmif rdwLW pmtkyjf zef@Eidk &f ifyJ awmfyg+yD? 'Dpmrlukd pmtkyjf zpfatmif
udk&ifyJ =unfhvkyfay;ygvdk@ wm0efay;tyfvmygw,f?
usaemfvnf; usaemfxrf;&GuEf idk w
f hJ tcef;uuae awmfveS af &;wm0ef
w&yftjzpf tav;teufxm;+yD; xkwaf 0vdo
k /l tultnDay;vdo
k rl sm;udk &atmif
&Sm+yD; yHEk ydS pf ufwif jzef@csEd idk o
f nftxd wwfEidk o
f r# tjrefq;kH jzpfatmif vufcv
H yk f
aqmifygrnfhta=umif; *wdycJhygw,f?
,ckuo
hJ @kd q&m0if;wifx
h eG ;f ypka&;om;onfh tarSmif=um;u Armjynf
(teD;acwf ArmjynfEidk if aH &;v_y&f mS ;r_ordik ;f tusO;f 1948-2000 pmtkyu
f kd yHEk ydS f
jzef@cs&d mwGif owfyo
kH wf!e ;f tustaygurf sm; &Syd gvrd rhf ,f? od@k aomf twwfEidk q
f ;kH
ordkif;qdkif&m ta=umif;tcsuftvuf/ t"dy`m,fwdk@udk xdcdkufysufpD;apaom
owfyo
kH wf!e ;f wd@k uo
kd m tav;xm; pDppf=unfh r_ r_ sm;avmufom pma&;olEiS hf
usaemfwdk@ ndEd_if;wdkifyifum yxrt}udrftjzpf yHkESdyfjzef@csdvkduf&jcif;jzpfygw,f?

pG r f ; rd i f
2007 ckESpf/ arv (1) &uf?

xkwfa0olwkd&Jpum;
ordkif;trSefawGudk azmfxkwfcGifh vkH;0ray;bl;?
ordkif;trSm;awGudk ausmif;okH;jymef;w,fqdkwJh uae@umvvdk tarSmif
acwf}uD;twGif;rSm
ordkif;trSefawGudk ajymjy axmufjyEdkifpGrf;wJh/ wefzdk;rjzwfEdkifwJh ouf&Sd
ordik ;f tbd"mef}uD;awG wOD;+yD;wOD; qk;H yg;uG,v
f eG af e&wJh 'Dae@vakd cwfq;dk
acwf=uyf}uD;xJrSm
q&m0if;wifhxGef;a&;om;ypkvdkufwJhtarSmif=um;u ArmjynfqdkwJh
teD;acwf ArmjynfEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ordkif;tusOf;(1948-2000) [m
jrefrmEdkifiHudkcspfwJh/ jrefrmjynfolawGudkcspfwJh/ jrefrmjynfopfudk xkqpf
wnfaqmufcsif=uwJh rsKd;qufopfvli,fawGtwGuf/ ordkif;trSefawGudk
&SmazGw;l azmfcsio
f w
l @dk twGuf wpkw
H &m aus;Zl;yygvrd rhf ,fv@dk ar#mv
f if,
h Hk
=unfygw,f?
q&m}uD; a'gufwmoef;xGef; !efjyajymqdkcJhzl;wJh ordkif;oifwm rt
atmifvkd@ qdkwJhpum;udkvnf; tvGefudkyJ tav;teufyygw,f?
q&m0if;wifhxGef;&J tm;xkwfvkH;yrf;r_awG/ ordkif;qdkif&m bmwdkuf}uD;
twGif; q&m0if;wifhxGef;&J jznfhpGufcsufawGudk *k%fywefzkd;xm;pGmESifh
avhvmvdkolwdkif;twGuf tcuftcJawG=um;xJuyJ 'Dpmtkyfudk xkwfa0
jzpf=uwm jzpfygw,f?
ordkif;trSefrsm; rsm;rsm; azmfxkwf zl;yGifhEdkif=uygap?
vl abmif o pf ' D r d k u &uf w pf y gwD (jyef = um;a&;Xme)
tvif ; td r f p mapmif & J a bmf r sm; (*syef )
2007ckESpf arv(1)&uf?

rmwdum
&nfpl;yef=um; aus;Zl;pum;
pDpOfol.pum;
xkwfa0olwdk@pum;

1? ed'gef; .............................................................................................................................. 11
2? ordkif;aemufcHum;csyfrsm; ............................................................................................... 15

tydkif; ( 1 )
1948 - 1958 umv
1? vGwfvyfa&;udka=unmjcif; ............................................................................................. 72
2? vGwfvyfa&;&ump ArmEdkifiHtajctae ........................................................................ 75
3? vGwfvyfaom jrefrmEkdifiHawmfacgif;pOfatmufrSm ............................................................ 81
4? jynfwGif;ppf}uD; pwifaygufzGm;vmjcif; .......................................................................... 87
5? jynfwGif;ppfudk b,folp ................................................................................................. 90
6? jynfwGif;ppftp EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;ESifh qufwdkuf
ay:xGufvmcJhaom ppfrD;v#Hrsm; ...................................................................................... 98
7? u&ifhvufeufudkifawmfvSefa&;eJ &efukeftpdk;& ............................................................ 120
8? 1951 - 52 ygvDref'Drkdua&pD taxGaxGaG;aumufyJG ............................................... 139
9? jynfawmfompDrHudef;/ wkwfjzLusL;ausmfr_ESifh jrefrmEkdifiHawmf .................................... 142
10? 1955/ zqyv/ Auy/ yrnw eJ jrefrmEkdifiHawmf .................................................... 162
11? +idrf;csrf;a&;/ tywfwkdufa&;eJ jrefrmEkdifiHawmf .......................................................... 169
12? 1956 ckESpf ygvDref'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyJG/
tm%m& zqyv tuGJeJ jynfwGif;ppf&yfpJa&;auG;a=umfoH ..................................... 175
13? zqyv yduGJjcif;/ yxrqkH;aom ppfwyftm%modrf;r_eJ
zqyv q,fESpfq,frdk; ed*kH;csKyfcsuf ........................................................................... 197
14? zqyv q,fESpf q,frdk;acwf ed*kH;csKyf ...................................................................... 226

tyd k i f ; (2)
1958-1962 umv
1? ppftkyfpk}uD;arG;zGm;jcif;/ ppftm%m&SifpepftwGuf Zmwfwdkufjcif; odkr[kwf
tdrfapmifhtpdk;&acwf ................................................................................................... 232
2? 1960 jynfhESpf a&G;aumufyGJ/ yxp/ OD;-Adkvf-ocif-q&m eJ@ ygvDrefacwfae0ifcsdef
jrefrmEkdifiHawmf&J tajctae ..................................................................................... 252
3? ygvDref'Drdkua&pDacwfed*kH;csKyfcsuf ............................................................................... 291

tyd k i f ; (3)
awmf v S e f a &;aumif p D a cwf
1962-1974
1?
2?
3?
4?

1962 ckESpf ppfwyftm%modrf;r_ESifh Armjynfppftm%m&Sifpepf ed'gef; .......................


rqv/ acwfajymif;awmfvSefa&;eJArmjynfEdkifiHa&;tajctae .....................................
7 &ufZlvdkifta&;tcif; (odk) ppftpdk;&&JvlowfyGJ .....................................................
jrefrmhenf;jrefrmh[ef pyful;rwful;umveJ ppftm%m&Sifpepf&J
yGJOD;xGufajcvSrf;rsm; ....................................................................................................
5? awmfvSefa&;aumifpDacwf yxrESpftwGif; ArmEdkifiHtajctaetusOf;csKyf ..................
6? jynfwGif;+idrf;csrf;a&; awGqkHaqG;aEG;yGJrsm;eJ
EdkifiHa&;tiftm;pkrsm;&JtoH/ awmfvSefa&;aumifpD&Joabmxm;trSef ........................
7? +idrf;csrf;a&; awGqkHaqG;aEG;yGJrsm;udk ed*kH;csKyf=unfhjcif; ...................................................
8? +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJrsm;ysufjym;+yD;aemuf ppftpdk;&&JajcvSrf;rsm;eJ
ppftm%m&Sifpepfatmufu Armjynf ..........................................................................
9? awmfvSefa&;aumifpDacwf (okdr[kwf) ppftm%m&Sifpepf (yxrykdif;) ed*kH;csKyfcsuf .......

304
310
317
324
330
336
356
359
408

tyd k i f ; (4)
jref r mh q k d & S , f v pf v rf ; pOf y gwD a cwf (ok d r[k w f )
wygwD t m%m&S i f p epf a cwf (od k @ r[k w f )
ppf t m%m&S i f p epf a cwf ('k w d , yk d i f ; )
(1974-1988)
1? wygwDtm%m&SifpepfeJ tqufrjywfay:xGufvmwJh vlxkwkdufyGJrsm; .......................
2? 1974 ZGef (6) tvkyform;oydwf}uD; ..........................................................................
3? OD;oef@psmyeta&;tcif; ..............................................................................................
4? 1975 ZGef (6) tvkyform;ESpfvnfoydwf}uD; .............................................................
5? rd_if;&mjynfh ...................................................................................................................
6? rqv wGif;uae xGufay:vmwJhrD;awmufrsm; ...........................................................
7? rqvtkyfpkd;r_tapmykdif;umv&J jynfwGif;tajctae/ EkdifiHwumhtajctae ..............
8? rqvwygwDtm%m&Sifpepfacwf aemufykdif;umv .....................................................
9? 1985 ckESpf 0ef;usiftajctae .....................................................................................
10? rqvacwfae0ifcsdef ESifh a'0gvDcHoGm;&aomEkdifiHawmf ...............................................
11? &Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD; ay:xGef;vmjcif; ...............................................................
12? ppftm%m&Sifpepf/ wygwDtm%m&Sifpepf (26) ESpfwm ed*kH;csKyf ................................

413
416
418
423
426
427
430
439
445
448
451
466

tyd k i f ; (5)
e0w/ etz acwf
1988-2000
1? e0w +idrfydvrf;pOfeJ ta&;awmfykH}uD;&J r+yD;qkH;ao;aomwkdufyGJpOf ............................ 480
2? EdkifiHa&;ygwDrsm;ay:aygufvmjcif;eJ EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm; ............................................. 487
3? 1989 ckESpf Armjynftajctae ................................................................................... 494
4? Auy }uD; yduGJjcif;eJ +idrf;tzGJawGpwifjcif; .................................................................. 498
5? wif;rmvmr_rsm;/ uGefz&efaw;&Sif;eJ ArmjynfEkdifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm; ............................ 500
6? 1990 jynfha&G;aumufyGJ}uD; .......................................................................................... 510
7? 90 jynfhESpf a&G;aumufyGJ+yD;aemuf Armjynf ................................................................ 513

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

8? ajymif;vJvmwJh EdkifiHwumtajctaeeJ e0w acwfOD; Armjynf&J


pD;yGm;a&;/ EdkifiHa&;/ ppfa&;/ vlr_a&; bufaygif;pHktajctae .......................................... 522
9? trsKd;om;nDvmcH/ ppfwyf&Jtm%mavmbeJ ArmjynfEdkifiHa&;tajctae ................ 527
10? ppftpkd;&&JajcvSrf;rsm;/ azmufjyef,kwfrmr_rsm;/ EkdifiHa&;t=uyftwnf;rsm;eJ
'Drkdua&pDa&;v_yf&Sm;r_rsm;/ tjzpftysufrsm; ................................................................. 538
11? etzacwf EdkifiHa&; xdyfwdkufyGJrsm;/ wif;rmr_rsm;eJ Armjynf ...................................... 547
12? ouU&mZf 2000 ukeftxd e0w/ etz acwf ed*Hk;csKyfcsuf ...................................... 556

ed*kH; .................................................................................................................................. 558

usrf ; ud k ;
&nf!ef;udk;um; pmtkyfrsm; ....................................................................................... 560
t*FvdyfbmomeJpmtkyfrsm; ........................................................................................ 561
*sme,fr*~Zif;pmapmifpmwrf;rsm; ................................................................................. 561

10

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ed'gef;
20 &mpk Armjynfordkif;udk t=urf;zsif;=unfhvdkufr,fqdk&if - 1901 ckESpfrS 1947 ckESpftxd[m udkvdkeDacwfArmjynfordkif;/
- 1948 ckESpfrS 2000 jynfhESpftxd[m vGwfvyfa&;a=unm+yD;acwf Armjynfordkif;/
wenf;tm;jzifh rsufarSmufacwf teD;acwf Armjynfordkif;vdk@ ajym&ygvdrfhr,f?
udv
k ekd aD cwf Armjynfordik ;f [m u|eaf cwfArmjynfordik ;f vd@k ajym&rSmjzpfovd/k vGwv
f yf
a&;a=unm+yD;acwf Armjynfordik ;f [mvnf; tarSmifacwf Armjynfordik ;f vd@k yJ xyfqifzh iG q
hf &kd rSm
jzpfygw,f?
tckazmfjyr,fh ordik ;f [m tarSmifacwfArmjynfordik ;f jzpfygw,f? tarSmifacwf Armjynf
ordkif;[m tarSmifxJuArmjynfta=umif;yJjzpfygw,f? tarSmifacwf Armjynfordkif;udk jyefvnf
=unfhvdkufwJhtcg - ArmjynfvGwfvyfa&;udk pwifa=unmvdkufwJh 1948 ckESpfuae/ 1958 ckESpftxd
zqyv (10)ESpf q,frdk;acwf/
- 1958 ckESpfuae 1960 txd tdrfapmihftpdk;& ppftpdk;&acwf/
- 1960 uae 1962 txd yxpacwf/
- 1962 uae 1988 txd rqv ppftpdk;&acwf/
- 1988 ckESpfuae 2000jynfhtxd e0w/ etzacwf/
'DacwfawGudk xyf+yD;csKyf=unfhvdkuf&if
- zqyvacwf eJ@ yxpacwfu ygvDref'Drdkua&pDacwf/
- rqvacwfeJ@ e0w/ etzacwfu ppftm%m&Sifacwf/
- aemufq;kH tcsKyfu ygvrD ef'rD u
kd a&pDacwfe@J ppftm%m&Sipf epfacwf qdw
k mudyk J awG&
vdrfhr,f?
ygvrD ef'rD u
kd a&pDacwf}uD;atmufrmS arSmife@J rrJ J jzpfc&hJ wJh Armjynf[m ppftm%m&Sipf epf
acwfatmufrSm ydef;ydwfatmifarSmifwJhb0 usa&mufcJh&ygw,f?
ppftm%m&Sipf epf tarSmifatmufrmS Armjynf}uD;[m tqif;&Jq;kH / tiwfjywfq;kH / kyt
f
qdk;qHk;/ temusif&qHk; jzpfcJhygw,f? tarSmifqHk;jzpfovdk t&Snf=umqHk;vnf;jzpfcJhygw,f? jzpfaeyg
w,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

11

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Armjynf jynforl sm;&J nnf;nLoH/ idak u;G oH/ tH}uw


d o
f /H wufacguo
f /H ke;f uefo/H v_y&f mS ;
oHawG[mvnf; w&Hrvyf =um;ae&ygw,f? ppfreS w
f hJ vGwv
f yfa&;&J t&om Armjynf jynforl sm;
rcHpm;&ao;yg? at;jrwJh +idrf;csrf;a&;tppf&J&o Armjynf jynfolrsm; rxdawG&ao;yg? wef;wlnD
r#whJ tcGit
hf a&;eJ@ ppfreS w
f hJ trsK;d om;aoG;pnf;nD!w
G af &; rwnfaqmufEikd af o;yg? bma=umifv
h /J
b,fvdkvJ/ bmawGjzpfcJh=uovJ?
rSefrSefuefuef jynfvnf=unfhjrif=uzdk@ oHk;oyf=uzdk@vdkygr,f? twdwfudk jyef=unfhwm[m
ordkif;udk jyef=unfhwmjzpfygw,f? ordkif;udk jyef=unfhvdkufwJhtcg

12

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

_idrf;csrf;a&;zcif}uD; a'gufwm ocifudk,fawmfrd+if;

vGwfvyfa&;ydokum AdkvfcsKyfatmifqef;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

13
13

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

1930 = 1941

wdkArmtpnf;tHk;tvH

ocifu,
kd af wmifri_d ;f
ocifatmifqef;

ocifjr

ocifp;kd

ocifoef;xGef;

ocifA[def;
14

ocifodef;az
(odef;azjrifh)

ocifEk

14
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ordkif;aemufcHum;csyfrsm;
ordkif;udk jyefvnf=unfh_wJhtcg ordkif;aemufcHum;csyfrsm;udkyg jyefvnf,SOfwGJ qufpyf
=unfhzdk@vdkygw,f? 'grSvJ ydkrdkjynfhpHkyDovmrSmjzpfovdk obm0usus awG@Ekdif jrifEdkif _rdEdkifrSmjzpf
ygw,f?
tjzpftysuw
f ikd ;f [m ta=umif;&if;cH&=dS uygw,f? ordik ;f tjzpftysuw
f ikd ;f [m a&Smifwcif
jzpfay:vm=uwmr[kwyf g? ta=umif;&if;cHawGuv
kd nf; awGatmif&mS / aemufcu
H m;csyaf wGe@J vnf;
wGJzuf=unfh/ obm0usus =unfhEdkifavav trSefw&m;eJ@ eD;avavjzpfygw,f?
vGwfvyfa&;acwf Armjynfordkif;udk=unfhzdk@ vGwfvyfa&;pwif a=unmr,fh (1948) ckESpf
eJ@wqufwnf; teD;qHk; (10) ESpfwmumvavmufqD aemufjyef=unfhzdk@ vdkygr,f? wenf;tm;jzifh
(1938) ckESpfavmuftxd jyefvnf=unfhzdk@ vdkygr,f?
1938 ckESpf[m axmifhoHk;&mjynfhta&;awmfyHk}uD; ay:xGef;cJhwJhESpfyg? axmifhoHk;&mjynfh
ta&;awmfy}kH uD;udk 'd@k Armtpnf;tH;k }uD;u acgi;f aqmifcw
hJ mjzpfygw,f? a&eHajrtvkyo
f rm;xk&J
oydwfwdkufyGJawGeJ@ pwifvdkuf+yD;/ tvkyform;/ ausmif;om;/ &[ef;oHCm/ rdaevlwef;pm;awGeJ@
awmifolv,form;awGyg wcJeuf wufwufuGuG yg0ifqifEGJcJh=uwJh +Adwdo#e,fcsJ qef@usifa&;/
trsKd;om;a&;eJ@ 'Drdkua&pDa&;v_yf&Sm;r_ ta&;awmfyHk}uD;jzpfygw,f? +Adwdo#e,fcsJorm;rsm;[m
'Dta&;awmfyHk}uD;udk t=urf;zuf ESdyfpufzdcGif;cJhygw,f? tvkyform;awG/ ausmif;om;awG/ &[ef;
oHCmawG/ ocifacgi;f aqmifawG tajrmuftrsm; zrf;qD;ESyd u
f yG cf &H ygw,f? ausmif;om;acgi;f aqmif
udkatmifausmf usqHk;cJh&ygw,f? rE Wav;rSm tmZmenf (17) OD; ypfcwfowfjzwfcHcJh&ygw,f?
'Dta&;awmfyHk}uD; ay:xGef;cJhwJhumv[m +Adwdo#e,fcsJorm;&Jvufatmuf/ (91) Xme
tkyfcsKyfa&;umvtwGif;rSmyg? 1300 jynfh ta&;awmfyHk}uD;aemufydkif; 1939 ckESpf/ =o*kwfv (15)
&ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD ay:aygufvmygw,f? yxrqHk; taxGaxGtwGif;a&;r;[m
ocifatmifqef;yg? v#Kd0SufygwDtjzpf &yfwnfcJh&ygw,f? ra&S;raESmif; ay:aygufvmwmu jynf
olta&;awmfyHkygwDyg? ajratmuftzGJtpnf;wcktjzpfeJ@yJ pwifcJh&wmyg?
ArmjynfueG jf rLepfygweD @J jynfo@l ta&;awmfyykH gw[
D m 'd@k Armtpnf;tH;k }u;D uae jzmqif;
vmcJ=h uwJh tzGJ tpnf;ESpcf jk zpf+y;D / v#Kd 0Sut
f jzpfe@J yJ &yfwnfc=hJ uum ESpyf gwpD vH;k &J acgi;f aqmifrsm;
[mvnf; yifr 'd@k Armtpnf;tH;k }u;D xJrmS ta&;}u;D wm0efrsm; xrf;aqmifae=uolawG jzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDu ocifatmifqef;[m 'dk@Armtpnf;tHk;}uD;&J taxGaxGtwGif;a&;r;
jzpfcJhovdk jynfol@ta&;awmfyHkygwDudk acgif;aqmifzGJpnf;cJhol ocifjr[m 'dk@Armtpnf;tHk;}uD;&J
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

15

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

OuU jzpfcyhJ gw,f? tJ't


D csed rf mS 'd@k Armtpnf;tH;k }u;D [m ESpjf crf;uG+J y;D +yjD zpfygw,f? ocifApde/f ocif
xGef;tkyfOD;pD;wJh 'dk@Armtpnf;tHk; eJ@ q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif; OD;pD;wJh 'dk@Armtpnf;tHk;?
ocifatmifqef;/ ocifp;kd / ocifoef;xGe;f / ocifA[de;f / ocifoed ;f az/ ocifE/k ocifjr/ ocif
AaqG (OD;AaqG) wdk@[m ocifudk,fawmfr_dif; 'dk@Armtpnf;tHk;uyg?
uGefjrLepfygwD/ jynfol@ta&;awmfyHkygwDeJ@ yifr'dk@Armtpnf;tHk;}uD;wdk@[m 1300 jynfh
ta&;awmfyHk}uD;+yD;uwnf;u +Adwdo#e,fcsJtkyfpdk;oludk vufeufeJ@yg jyefvnfwGef;vSef wdkufcdkuf
EdkifrSjzpfr,fqdkwm av;av;eufeuf oabmaygufcJh=uygw,f? tJ'DtwGufvnf; tav;xm;jyif
qif=uygw,f?
1939 ckEpS rf mS 'kw,
d urBmppf}uD;vnf; pwifc+hJ yDjzpfygw,f? Oa&myrSmyJ jzpfymG ;aeqJjzpf+yD;
tm&Sukd ppfr;D ra&mufao;yg? t*Fvyd t
f cufArmtcsuf auG;a=umfox
H u
G af y:vmygw,f? 1939
ckESpf atmufwdkbmvxJrSm ArmhxGuf&yf*dk%f; udk a'gufwmAarmf&J qif;&Jom;tzGJ/ ig;yGifhqdkif
tzGJ@eJ@ 'dk@Armtpnf;tHk;wdk@ aygif;+yD;zGJvdkuf=uwmjzpfygw,f? 'dk@Armtpnf;tHk; tr_aqmif
tzGJ0ifawGjzpfwJh ocifatmifqef;/ ocifjr/ ocifEk/ ocifoef;xGef;wkd@ yg0ifvm=uovdk a'gufwm
Aarmf OuU/ taxGaxGtwGif;a&;r;u ocifatmifqef;/ e,fcsJqef@usifa&;wyfaygif;pktjzpf
zGJpnf; vdkuf=uwmjzpfygw,f?
'd@k Armtpnf;tH;k &J vuf;kH wyfrsm;eJ@ ausmif;om;or*~&J oHr%dwyfzJG rsm;[mvJ t*Fvyd f
udk vufeufuikd w
f u
kd cf u
kd Ef idk &f ef &nf&,
G +f y;D ppfa&;avhusirhf a_ wG wd;k +y;D avhusijhf yifqifvm=uygw,f?
Apdef-xGef;tkyf ocif*dk%f;uvnf; vufeufudkifwdkufcdkufEdkifa&; oabmxm; csrSwfjyif
qifvmygw,f? EdkifiHjcm;tquftoG,f&SmazG+yD; ppful,lrSjzpfr,fvdk@vJ qHk;jzwfxm;=uygw,f?
Edik if aH &;tzGJ tpnf; awmfawmfrsm;rsm;[m aAmfvw
H ,
D mwyfawG xlaxmifxm;=uygw,f?
a'guw
f mAarmf&J qif;&Jom;ygwu
D "g;rwyf/ OD;apm&JrsK;d cspyf gwu
D *VKefwyfz@JG xm;ygw,f? "m;rwyf
wdk@ *VKefwyfwdk@[m oufqdkif&mygwD&J cg;ydkufaqmifwyfawGomjzpf+yD; 'dk@Armtpnf;tHk;}uD;&J
vufHk;wyfeJ@ ausmif;om;or*~&J oHr%dwyfuawmh &nfrSef;csufjywfom;ygw,f? t*Fvdyfudk
vufeufudkifwdkufcdkuf&r,fvkd@ cH,lxm;ygw,f?
1940 ckEpS /f rwfv (29) &ufrmS ocifatmifqef;/ ocifoef;xGe;f wd@k acgi;f aqmifwhJ 'd@k Arm
tpnf;tHk;XmecsKyf tvkyftr_aqmifudk,fpm;vS,ftzGJ[m tdENd,jynfuGef*&ufnDvmcHudk oGm;
wuf=uygw,f? tdE,
dN jynftv,fyikd ;f &rf;*g;rd rSmusi;f ywJh &rf;*g;nDvmcHyg? tdE,
dN jynf uGe*f &uf&J
vkyif ef;pOfrsm;udk avhvmcJ=h uovdk uGe*f &uf acgi;f aqmif ael;eJ@vJ awGqHak qG;aEG;cGi&hf cJyh gw,f?
tdENd,jynf vm[dkrd uGef*&ufu }uD;r;usif;ywJh w&m;yGJrSmvJ ocifatmifqef; pum;ajymcGifh
&cJhygw,f? ocifatmifqef;u &rf;*g;rSm +Adwdo#e,fcsJpepfudk tdENd,eJ@Arm vufwGJtwlwdkuf
=urnf vdk@ ajymcJhovdk aoG;xGufoH,dkr_r&SdbJ vGwfvyfa&;r&Edkifvdk@ vm[dkrdrSm ajymcJhygw,f?
ocifatmifqef;/ ocifoef;xGe;f wd@k tzGJ tdE,
dN ujyefa&mufwt
hJ cg tdE,
dN roGm;cif ocif
atmifqef; a&;cJhwJhpmwef;udk 'dk@Armtpnf;tHk;}uD;u xkwfjyefa=unmygw,f? Armhta&;eJ@ywf
ouf+y;D Armjynftm; u|et
f jzpfcsKyfcs,x
f m;onfh Ekid if cH sJpepfydysurf u
_ kd tm;xkw&f rnf? xked ,fcsJ
pepf. cHwyf}uD;jzpfaom (91) XmetkyfcsKyfa&;udk wdkufzsufI Armrsm;tvdkus ArmhtkyfcsKyfa&;udk
16

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tjrefq;kH &&S&d ef u;d pm;&rnf? &nf&,


G cf suw
f l Ekid if aH &;tzGJ rsm;ESiyhf ;l aygi;f I aqmif&u
G =f urnf? xk@d a=umifh
vnf; qif;&Jom;tzGJ / ig;yGiq
hf ikd t
f zGJ ponfw@kd EiS yhf ;l aygi;f I Armhxu
G &f yf*%
kd ;f udk axmif+yD;+yD vd@k
azmfjyxm;ovdk ArmjynfopfwiG f tvkyo
f rm;/ v,form;rsm;. b0udk jriw
hf ifay;&rnf? v,fr
vkyfaom v,fydkif&Sifpepf zsufodrf;rnf? opfawm/ rD;&xm;/ a&a=umif;o,f,lydk@aqmifa&;/ owWK
wGi;f / pufrv
_ yk if ef;}u;D rsm;/ b%fvyk if ef;ponfw@kd ukd jynfoyl ikd v
f yk &f rnf? vlra_ &;wGif rde;f r a,musmf ;
wef;wltcGifhta&; cHpm;Ekdif&rnf? bmoma&;wGif vGwfvyfpGm ,Hk=unfudk;uG,fEkdif=u&rnf? tcrJh
ynma&;ESihf vli,frsm;.ynma&;ESihf vli,frsm;.,Ofaus;r_ pm&dwjW riw
hf ifa&;udk txl;apmihaf &Smuf
tm;ay;&rnf? vlenf;pkrsm;twGuf ,Ofaus;r_vGwfvyfcGifh&&Sd&aprnf vdk@vnf; azmfjycJhygw,f?
tJ'Dwkef;u jzpfay:vmp urBmppf}uD;udk e,fcsJtcsif;csif;wdkuf=uwJhppfvdk@ yxr oabm
xm;cJh=uygw,f? Armjynfudk e,fcsJppfyGJtwGif; qGJtoGif;rcH&zdk@ v_Haqmfv_yf&Sm;cJh=uygw,f?
'd@k Armtpnf;tH;k }u;D xJu ta&;ygwhJ xufjrufwufuw
G hJ acgi;f aqmiftrsm;pk[m rmhupf f
0g' vuf0J0g'udk wdrf;!Gwfolrsm;/ ,Hk=unfolrsm; jzpfae=uyg+yD? rmhufpf0g'/ vuf0J0g'[m Arm
jynfudk (1931) ckESpfavmufrS pwifa&muf&Sdvmwmjzpfayr,fh pwifavhvm vufcH jzefcsdolrsm;&J
tm;xkwfr_a=umifh vuf0Jt,ltq wdrf;!Gwf,Hk=unfolrsm; OD;pD;wnfaxmifcJhwJh e*g;eD pmtkyf
toif;&Jaus;Zl;a=umifyh g? awmfawmfysH ES@H prd 0hf ifus,jf yef@pyaeyg+yD? txl;ojzifh ArmjynfueG jf rLepf
ygwD zGJ@pnf;ay:aygufvm+yD;wJhaemufydkif; ydkrdkus,fjyef@euf_dif;vmcJhygw,f? tJ'Dwkef;u Armjynf
Ekid if aH &;orm;rSeo
f r# rmhupf v
f eD if0g'/ uGejf rLepfq&kd ,
S v
f pf vuf00J g'rsm;eJ@ ywfoufqufpyfc=hJ u
zl;olcsn;f jzpfygw,f? trsm;pk}u;D [m vdv
k v
kd m;vm;vufccH =hJ uygw,f? uu
d Ef pS o
f ufvaS =umif; enf;
trsKd;rsKd;eJ@ azmfjycJh=uzl;ygw,f?
a'gufwmodef;armifu e,l;bm;rm;owif;pmrSm rmhufpf0g' t,ltqaqmif;yg;rsm; a&;
om;cJo
h vdk aemifrmS uGejf rLepfqef@usiaf &;tzGJ udk twdtvif; auG;a=umfxal xmifr,fh ocifApdef
vdk yk*~Kdvfuawmif uGefjrLepfa=unmpmwrf;}uD;udk bmomjyefqdkcJhbl;ygw,f? ocifpdk;u qdk&S,f
vpf0g'/ ocifAv
kd u
f um;vfrmhupf f / ocifoef;xGe;f u vDeifta=umif;jzpfwhJ usrcspv
f if/ ocif
A[def;u "e&Sifavmu pwJh pmtkyfrsm;udk a&;om;xkwfa0cJh=uovdk ocifodef;azu bHk0g'ESifh
'dk@Arm udk wnf;jzwfcJh+yD; k&Sm;qdk&S,fvpfawmfvSefa&;ta=umif;udk ocifEku vlrGJwdk@&JxGuf&yf
vrf; tjzpf a&;om;cJyh gw,f? tJ't
D csed w
f ek ;f u ocifE[
k m u|eaf wmfbo
kH rm; vd@k a=unmcJ+h yD;/
ocifAaqG (OD;AaqG) uvnf; avmuedAm efwnfaqmufaeol pwmvif vd@k usL;&ifzh iG q
hf kd a&;om;
cJhygw,f?
ocifatmifqef;udk,fwdkifuvnf; ajratmufygwD ArmjynfuGefjrLepfygwD&J taxGaxG
twGi;f a&;rSL;jzpfovdk urBmppfe@J Arm rSm vGwv
f yfa&;rSm v$waf wmftwGi;f wGif tqdo
k iG ;f Hrk #
ESifhr&? v$wfawmftqdkrSm 0g'jzef@Hkavmufom&Sdonf? tvkyfvkyf&ayrnf?
e,fcsJ pepf/ "e&Sipf epf jzpfwkH ysuw
f kH wnfwkH wnf;[laom avmu"Hw&m;rS rvGw?f "e&Sif
pepfonf tvkyform;rsm;udk zefwD;&.? e,fcsJpepfonf yxr rdrdtwGuf taptcdkif;rsm;vdkI
acwfynmwwfrsm;&Sv
d matmif pDr&H .? od@k aomf xkt
d vkyo
f rm;rsm;ESihf ynmwwfrsm;onf tqifh
twef;jrifhvmaomf if;wkd@udk zefwD;cJhaom e,fcsJpepfudk jyefIawmfvSef=uay.?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

17

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vGwv
f yfa&;wdu
k yf t
JG wGuf jyifqif&mY vlrsK;d tcsi;f csi;f ? vlwef;pm;tcsi;f csi;f ruGo
J ifo
h nfh
tcsed w
f iG f ruGx
J u
kd o
f nfo
h rl sm;ESihf ruGu
J aJG tmif vkyw
f wfaom e,fcsJ pepf. y&d,m,fukd owdy?
TuJo
h @kd tcsed af umif; tajcaumif;wGif igw@kd .vGwv
f yfa&;twGuf tjyif;txef tm;xkwf
=uygpdk@ &Jabmfwdk@[k aqmf=owyfvSef@cJhygw,f?
1940 ckESpf/ arvwGif om,m0wDrSm q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif; 'dk@Armtpnf;tHk;
nDvmcHusi;f yygw,f? &J&aJ wmuf ajyma[mqH;k jzwf=uygw,f? 'Dom,m0wDnv
D mcH qH;k jzwfcsuef @J
tnD nDvmcHt+yD;rSm cdkifrsm;udk vSnfhvnfwifjya[majymwmawG vkyf=uygw,f?
1940 ckEpS /f ZGev
f rSm [oFmwcdik f ZvGef rd a[majymr_e@J ywfouf+y;D cdik &f mZ0wf0ef aZAD;
,m; u ocifatmifqef;udk zrf;qD;zd@k 0&rf;xkwyf gw,f? odumQ cswt
hJ aeeJ@ zrf;qD;ay;Edik o
f u
l kd qkaiG
ig;usyfay;r,fvdk@vnf; xkwfjyefa=unmvdkufygw,f? tJ'Dtcsdefup+yD; ocifatmifqef; ajr
atmufv#Kd;+yD; v_yf&Sm;&ygawmhw,f?
1940 Zlvikd v
f xJrmS &efuek w
f uUov
kd af usmif;om;rsm;or*~ (wuo) taqmuftODxrJ mS
'd@k Armtpnf;tH;k acgi;f aqmif/ uGejf rLepfacgi;f aqmif/ ausmif;om;or*~acgi;f aqmifrsm; v#K@d 0u
S af wG
qH=k u+yD; Armjynfvw
G v
f yfa&;twGu/f vufeufuikd af wmfveS af &;twGuf aqG;aEG;nEd id_ ;f =uygw,f?
tJ'aD qG;aEG;yGrJ mS yg0ifoal wGuawmh ocifatmifqef;/ ocifp;kd / ocifvaS z (aemif Adv
k v
f usmf )/ ocif
cifatmif/ ocifausmfpdef/ ocifA[def;/ udkAaqG/ udkxGef;tkyf/ udkvSarmif (aemif AdkvfaZ,s)/ rpPwm
*dk&S,f wdk@jzpfygw,f? vGwfvyfa&;twGuf vufeufeJ@t}uH^m%f&,lzdk@ wkwfjynf uGefjrLepfygwD
XmecsKyf&Sd&m ,iftef;udkoGm;zdk@ qHk;jzwfvdkufygw,f? tJ'DtwGuf vuf&Sd ajratmufudk v#Kd;ae&+yD
jzpfwhJ ocifatmifqef;eJ@ ocifausmpf ed u
f kd wm0efay; a&G;cs,o
f abmwlncD =hJ uygw,f? 'gayrJh wu,f
oGm;wJt
h cg ocifausmpf ed f rvku
d jf zpfawmhyJ ocifausmpf ed t
f pm; ocifvS rdif (aemif Adv
k &f efatmif)
jzpfoGm;ygw,f?
1940 Zlvikd f (26) &ufrmS Armhxu
G &f yf*%
kd ;f acgi;f aqmif a'guw
f mbarmf udk tpd;k &t=unf
!dyk suaf tmif a[majymr_e@J zrf;+yD; rE aW v;rSm H;k wifw&m;pGq
J ykd gw,f? t*Fvyd &f J kyaf o;tpd;k &u
awmh eef;&if;0ef *VKefOD;apm tpdk;&yg?
ocifacgi;f aqmifawGawmfawmfrsm;rsm; om,m0wDnv
D mcHt+yD; a[majymv_aH qmfra_ wGe@J
wa,muf+yD;wa,muf qufwu
dk t
f zrf;cH=u&ygawmhw,f? ocifp;kd / ocifoef;xGe;f / ocifE/k ocif
wifw@kd tzrf;cH=u&ygw,f? xGe;f tky-f Apdef *d%
k ;f bufuvnf; ocifn/D ocifcifarmifw@kd tzrf;cH
=u&ygw,f? emrnf}uD; ocifacgi;f aqmifawG axmifoiG ;f tusO;f csxm;cH&wm te,fe,ft&yf&yf
rSm jzpfvmygw,f?
ocifatmifqef;eJ@ ocifvSrdifwdk@ESpfa,muf kyfzsuf+yD; [kdifvD oabFmeJ@ (8-8-1940)
ae@rSm wkwfjynfc&D;udk pwifygw,f? (24) &ufae@rSm wkwfjynf trGdKifrdudk qdkufa&mufoGm;
ygw,f? wkwu
f rl ifwefe@J *syefa&wyfyikd ef ufteD; trGKd irf mS pwnf;cs+y;D wkwu
f eG jf rLepfygweD @J tquf
toG,f&zdk@ ud;pm;ae=uwkef;rSm ygvmor#aiGukef+yD; aiGa=u;t=uyftwnf; uH=uygw,f? Arm
jynfvSrf;+yD; aiGa=u;tultnDawmif;awmh bma&;wm0efcH ocifvSaz (Adkvfvusfm) u vdkuf
tvSLcH&mrSm Armhxu
G &f yf*%
dk ;f }uD;udv
k nf; tvSLcHryd gw,f? *syefvv
kd m;ol a'guw
f mode;f armif
18

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

odomG ; +yD; a'gufwmodef;armifu qlZluD; udk ajymjywJhtwGuf ocifatmifqef; eJ@ ocifvSrdif


"mwfyHkudk qlZluD;u ,loGm;+yD; trGdKifuae wdkusKdydk@Ekdifa&; pDpOfygawmhw,f? tJ'ga=umifh Armjynf
vGwfvyfa&;twGuf vufeufeJ@ tultnD&a&;/ wkyfjynfuGefjrLepfygwDqD oGm;cJh=uwJh ocif
atmifqef;eJ@ ocifvSrdifwdk@[m aemufqHk; *syefudka&mufoGm;&ygawmhw,f?
1940 ckEpS t
f wGi;f rSm Apde-f xGe;f tkyf *d%
k ;f uvnf; *syefe@J tquftoG,&f zd@k ud;pm;ae
=u+yD;jzpfygw,f? *syefeJ@ tquftoG,f&+yD;wJhtcg tultnDtwGuf *syefu ,dk;',m;bufudk
ul;yg? [drk mS jynfjh ynfph pkH kH pDpOfaqmif&u
G af y;r,fajymwJt
h wGuf ocifApdeu
f ,
kd w
f ikd f ,d;k ',m;oGm;&ef
ud;pm;ygw,f? 'gayr,fh vrf;rSmyJ t*Fvdyftzrf;cHvdkuf&+yD; axmifwESpfusoGm;&ygw,f? ocif
Apdef tzrf;cH&+y;D aemuf usev
f rl sm;u qufu;d pm;=u&if; ocifatmifoef; (aemif Adv
k pf }umf ) wa,muf
,dk;',m;udk acsmacsmarmarm a&mufoGm;ygw,f? aemifrSm *syefudk ppfynmoifrsm; v$wfEkdifa&;
tcdkiftrm aqmif&GufEdkifcGifh&oGm;=uygawmhw,f?
1941 ckEpS f ESpq
f ef;ydik ;f a&mufawmh ocifjracgi;f aqmif+yD; t*Fvyd u
f kd vufeufuikd af wmfveS f
zd@k A[dak jratmufawmfveS af &;tzGJ awG v#Kd 0Suf zGJ pnf;ygw,f? A[kad jratmufawmfveS af &;tzGJ &J
OuUtjzpf ocifjru wm0ef,l+yD; cdkif (20) cGJ+yD; zGJpnf;ygw,f? 'DtzGJcGJawGxJrSm yg0ifcJh=uwJh
wcsKd aomacgi;f aqmifawG[m 'd@k Armtpnf;tH;k udpeP @J tzrf;tqD;cH=u&wmawGvnf; ay:vm
ygw,f? tzrf;qD;cH=u&wJh ocifacgif;aqmifawG axmifawGxJrSm renf;awmhyg? usefacgif;aqmif
trsm;pk[mvnf; v#Kd 0Su+f yD; ajratmufvy_ &f mS ;r_awGuykd J tav;xm;+yD; vkyu
f ikd v
f y_ &f mS ;ae=u&yg
awmhw,f?
tJ'DvkdtcsdefrSm 1941 ckESpf rwfvxJrSm ocifatmifqef; *syefuae &efukefudk v#Kd0Suf+yD;
wacgufjyefvmcJhygw,f? ykodrfudk qefwifzdk@vmwJh ukefwifoabFmwpD;rSm oabFmt&m&Sda,mif
aqmif+yD; vdkufvmwmjzpfygw,f? ykodrfuae &efukefudkqif;csvm+yD; ouFef;u|ef;wae&mrSm
jynfo@l ta&awmfyykH gwD (yDtmyD) u ocifcspf (aemif ArmjynfueG jf rLepfygwt
D wGi;f a&;rSL;) eJ@ awGqHk
ygw,f? ocifcsp/f q&mxGe;f a&$w@kd &J tpDtpOfe@J jynfo@l ta&;awmfyykH gwu
D acgi;f aqmifrsm;eJ@ aqG;aEG;
=uygw,f? *syefuay;r,fh tultnDta=umif;/ ArmrsK;d cspv
f il ,fawGukd *syefvw
$ +f yD; ppfynmoif
,la&;tpDtpOfawGta=umif; tao;pdwfaqG;aEG;=uygw,f? ocifatmifqef; oabFmeJ@tjyefrSm
ocifu,
kd af wmfrid_ ;f 'd@k Armtpnf;tH;k u ocifvaS z (aemif Adv
k v
f usmf )/ ocifA*sr;f (aemif Adv
k v
f
a&mif)/ ocifat;armif (aemif Adv
k rf ;kd )/ ausmif;om;or*~u udx
k eG ;f &Sed f (aemif Adv
k &f efEidk )f wk@d yxr
tokwftjzpf vdkufygoGm;jzpf=uygw,f?
aemifr=umrDrSmyJ 'kwd,tokwf/ wwd,tokwfawG qufvufydk@v$wfEkdif+yD; aemufqHk;
tokwf pwkwo
w
k f (11) OD;rSmawmh Apde-f xGe;f tkyf *d%
k ;f u acgi;f aqmif ocifxeG ;f tkyt
f ygt0if
(6) OD;eJ@ q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif; 'dk@Armtpnf;tHk;tzGJu (5) OD;yg0ifygw,f? ocif_armif
(aemif Adv
k af e0if;) [m tJ'aD emufq;kH okwrf mS Apde-f xGe;f tkyf *d%
k ;f &JtzGJ 0ifwOD;tjzpf ygvmwm
jzpfygw,f? ,d;k ',m;udjk zwf+yD; a&mufvmcJw
h hJ Apde-f xGe;f tkyf *d%
k ;f u ocifatmifoef; (Adv
k pf }umF )/
ocifoef;wif (Adv
k o
f ef;wif)/ *syefukd ynmoiftjzpf a&muf&Sdae+yD;jzpfwJh udkaqmif; (aemif-Adkvf
xdef0if;) wdk@yg tm;vHk;aygif;vdkufawmh vl (30) jzpfoGm;ygw,f? ocifudk,fawmfr_dif; 'dk@Armtpnf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

19

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tHk;u (21) OD;eJ@ Apdef-xGef;tkyf 'dk@Armtpnf;tHk;u (8) OD;jzpfygw,f? 'D (30) [m aemif
&JabmfoHk;usdyfvdk@ Armjynfordkif;rSm trnfxif&Sm;vmygw,f?
&JabmfoHk;usdyf[m ArmjynfvGwfvyfa&;twGuf e,fcsJt*Fvdyfudk vufeufeJ@wdkufcdkufzdk@
*syefqDu&wJh ppfa&;tultnDudk &,lvufcH+yD; ppfynmudk oif,l=uygawmhw,f?
1941 ckEpS /f ZGev
f (22) &ufae@rmS *smrefemZDawG[m qkAd ,
D uf,el ,
D u
H kd 0ifa&mufwu
dk cf u
kd f
ygw,f? qdAk ,
D uf,el ,
D H emZD*smrefw@kd &J vufatmuf us rus[m wurBmvH;k eJ@ oufqikd w
f hJ ta&;
jzpfvmygw,f? qdkAD,ufom 'DwdkufyGJrSmusqHk;oGm;cJh&if urBmhtem*wf[m emZDzufqpfrsm;vuf
atmuf jym;jym;arSmufoGm;&awmhr,fh taetxm;rsKd;jzpfygw,f?
1939 ckESpf pufwifbmvu pwifjzpfyGm;cJhwJh 'kwd,urBmppf}uD;[m qkdAD,ufudk emZD*sm
refwdk@u 0ifa&mufwkdufcdkufjcif; ryrDtxd e,fcsJorm;tcsif;csif;=um; jzpfyGm;aewJhppf e,fajrvk
ppfuae/ vuQ%mwpwp pwifajymif;vJ oGm;ygawmhw,f? e,fcsJorm;csif;wdkufwJhppfuae
urBmzh ufqpftm%m&Sirf sm;u wzuf/ vGwv
f yfciG rhf sm; 'Dru
kd a&pDe@J qk&d ,
S v
f pfpepfukd umuG,w
f hJ
tiftm;pkrsm;uwzuf t}udwfte,f,SOfydif=uwJh urBmhppfyJG}uD;tjzpf ul;ajymif;oGm;ygawmh
w,f? urBmzh ufqpfpepfqef@usiaf &;twGuf urBmjh ynfot
l m;vH;k eJ@qidk w
f hJ ppfy}JG uD;toGijf zpfvmyg
w,f?
tJ'D 1941 ckESpf/ ZGefv pwkwWywfxJrSmyJ tif;pdefaxmifxJ a&muf&Sdae=uwJh ocifacgif;
aqmifawGjzpfwJh ocifpdk;/ ocifoef;xGef;/ ocifEk/ ocifvSabmf/ ocifav;armif/ ocifausmfpdef/
ocifcifatmif wkd@wawG[m urBmhtajctae/ ArmhtajctaeawGudk awGqHkaqG;aEG;=uygw,f?
ppfwrf;xkw=f unf=h uygw,f? tJ'pD pfwrf;[m Armhordik ;f rSm ta&;ygwhJ tif;pdepf pfwrf; yg? tJ'D
ppfwrf;&J tcsKyfoabmuawmh urBmzh ufqpf0g'udk wdu
k zf suaf &;/ urBmph pf}uD;twGi;f rSm r[mrdwf
rsm;eJ@ wGJzufwdkufcdkuf+yD; ArmhvGwfvyfa&;udk t&,la&;jzpfygw,f?
tif;pdepf pfwrf;yg oabmxm;udk tJ'aD xmifwiG ;f a&muf ocifacgi;f aqmifrsm;[m t*Fvyd f
tpdk;&tkyfcsKyfolrsm;qDudkvnf; pmwapmifa&;ydk@cJh=uovdk tjyifrSm&SdaewJh ocifacgif;rsm;qDudk
vnf; enf;trsKd;rsKd;eJ@ ay;ydk@cJh=uygw,f? tJ'DtcsdefrSm ocifatmifqef;eJ@ ArmhrsKd;cspfvli,f ocif
acgif;aqmiftcsKd [m *syefe@J qufr+d yD; *syefuakd wmif a&muf&adS e=u+yDjzpfygw,f? *syefukd ppfynm
oifrsm; apv$waf &;twGuf t"duwm0ef,lcJhwJh ocifjr/ ocifcspfwdk@acgif;aqmifwJh jynfolta&;
awmfyHkygwD}uD;[m *syefeJ@qufoG,frd=u&if; vufvGefaerdcJh=u+yD;+yDjzpfygw,f?
'ga=umifh 1941 ckEpS /f Zlvikd v
f v,frmS usi;f ywJh 'd@k Armtpnf;tH;k uGe@f z&ifh (A[dak umfrwD
tpnf;ta0;) rSm axmifuvGwfcgp ocifoef;rdif (ausmufqnf)/ ocifv_dif (a&eHacsmif;) wdk@vdk
yk*~KdvfawGu tif;pdefppfwrf;yg oabmxm;tjrifopfudk wifjyaqG;aEG;=uayr,fh ocifjr/ ocif
A[def; pwJhacgif;aqmifawGu rlvay:vpDtwdkif; yxr t*Fvdyfe,fcsJudk qef@usifwdkufckduf/
aemufrS *syefwdk@. ajcvSrf;udk=unfh+yD; *syefudkygwdkufqdkwJh oabmxm;udkom twnfyoifh
a=umif; &Sif;vif;wifjy+yD; vufcHvdkuf=uygw,f?
1930 ckEpS u
f wnf;u wkwjf ynfuw
kd u
kd +f y;D wkwjf ynfxaJ &muf&adS ewJh *syef[m tm&Swu
kd f
omwlnrD #a&; auG;a=umfoeH @J urBmt
h a&Sjcrf;wckv;kH udk pd;k rd;k odr;f ydu
k Ef idk zf kd tcdik t
f rm=uH&,
G x
f m;
20

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

+yD;yg+yD? 'gayr,fh 'kwd,urBmppf}uD;twGif; *syef[m w&m;0ifrygao;yg? tar&duefvnf;


w&m;0if rygao;yg?
qdkAD,ufudk emZD*smrefwdk@ 0ifwdkufcsdefup+yD; urBmppf}uD;&Jta&;}uD; vuQ%majymif;vJ
vmovdk urBmppfrD;&J t&Sdef[mvnf; ydkrdkjyif;xefvmygw,f? ArmjynfvGwfvyfa&;twGuf enf;
rsKd;pHkeJ@ ud;yrf;tm;xkwf v_yf&Sm;r_awG[mvnf; ododomom jrifhrm;vmcsdefrSm t*Fvdyf&J kyfao;
tpdk;& *VKefOD;apm[mvnf; ol&JEkdifiHa&;t&Sdeft0g vdrfnmpdkufxlxm;Ekdifa&;twGuf Armjynf
bk&ifcH qma':refprpfeJ@ tay;t,lvkyf+yD; Armhta&;udkqdk&ef vef'efoGm;zdk@jyifygw,f? atmufwdk
bmvxJrSm tdkifpDtuf OD;wifxGwfudk twGif;0eftjzpfac:oGm;+yD; Armjynfqdkif&m twGif;0ef
atr&D eJ@awG csmcsD eJ@awG vkyfygw,f? t*Fvdyfu ppf}uD;+yD;&if Armjynfudk 'dkrDeD,Htqifhxd
jrifhwifay;ygr,fqdkwJh uwdukdawmifray;yg? yg;pyfuwdav;awmif r&cJhyg?
*syefa&muf ocifatmifqef;acgif;aqmifwJh &JabmfoHk;usdyf[m *syefodrf;xm;wJh [dkifeef
u|ef;rSm 1941 ckESpf/ =o*kwfvu atmufwdkbmvv,ftxd/ xkdif0rfu|ef;rSm atmufwdkbmv,f
uae 'DZifbmvqef;txd *syefuay;wJh ppfynmudk tcuftcJtrsK;d rsK;d yifyrf;qif;&Jr_ tzHzk =kH um;
uae oif,lae=uygw,f?
1941 ckESpf/ 'DZifbmrSm tar&duefydkif [m0dkif,Du|ef; ykvJqdyfurf;udk tvpftidkuf AHk;
}uJwdkufcdkuf+yD; *syef[m urBmppf}uD;twGif; 0ifa&mufvmygawmhw,f? 'DZifbmv (8) &ufae@rSm
*syefu t*Fvyd /f tar&duefw@kd ukd w&m;0ifppfa=unmovd/k tar&duefuvnf; w&m;0if*syefukd
ppfa=unm+yD; urBmppf}uD;xJa&mufvmygawmhw,f? 'DZifbm (11) &ufae@rmS tar&duefu *smref
eJ@ tDwvDudkvnf; ppfa=unmygawmhw,f?
zufqpfemZDrsm;jzpf=uwJh *smref/ tDwvD/ *syef 0if;kd pGe;f oH;k Ekid if H tiftm;pkuwzuf/ t*Fvyd /f
jyifopf/ tar&duef/ qkdAD,ufr[mrdwf tiftm;pkrsm;uwzuf/ wurBmvHk;v$rf;cHwJh urBmppf}uD;
[m urBmhjynfoltm;vHk;eJ@ ywfoufvm&ygawmhw,f?
1941 ckEpS /f 'DZifbm (9) &ufae@rmS t*Fvyd t
f pd;k &u 'd@k Armtpnf; tH;k }u;D udk rw&m;oif;
tjzpf a=unm+yD;/ ocifacgif;aqmiftm;vHk;udk vdkufvHzrf;qD;ygw,f? t*Fvdyftpdk;&udk jywfjywf
om;om; qef@usi=hf uwJh ocifacgi;f aqmifreS o
f r# axmifxaJ &muf&ifa&muf/ ra&muf&if ajratmuf
tjzpf v#dK0Sufvkyfudkifv_yf&Sm;=u&ygawmhw,f? ay:ay:xifxif aexdkifvdk@r&awmhyg?
*syefzufqpfrsm;[m tvsit
f jref ppfqiford ;f ydu
k rf a_ wGvyk +f y;D tm&Sppfr;D udk t&Sed jf ri v
hf u
kd f
ygw,f? zdvpfydkifEkdifiHeJ@ ypdzdwfork'N&mwGif;&Sd u|ef;}uD;u|ef;i,fawGudk 0ifa&mufodrf;ydkufygw,f?
t*Fvyd ef ,fcsJ orm;&J ta&Szsm;a'oppfbuf tcdik t
f rmpcef;}u;D jzpfwhJ puFmylcw
H yf}u;D udk t*Fvyd f
rsm;ud,
k w
f ikd f wkev
f y_ t
f =hH ooGm;&avmufatmif taocH+yD; &ufyikd ;f twGi;f odr;f ypfvu
kd Ef ikd yf gw,f?
'DZifbm (23) &ufe@J (25) &uf c&pPrwfae@rmS &efuek f rd udk *syefu pwifA;kH }uw
J u
kd cf u
kd yf gawmhw,f?
Armjynf}uD;[m ppfrD;v#H=um; twdtvif;a&muf&SdoGm;yg+yD?
t*Fvdyftpdk;&[m atmufArmEkdifiH&Sd tusOf;axmifawGxJ a&muf&Sdae=uwJh ocifacgif;
aqmifawGudk txufArmjynfaxmifawGqDcGJ+yD; ae&mtESH@ydk@ygw,f? *syeftultnDe@J ppfynmoif
=um;+y;D =uwJh &Jabmfo;kH usyd [
f m xkid 0f rfu|e;f uae befaumufrdudk a&muf&Sdae=uyg+yD? *syefwdk@&J
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

21

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awmifydkif; ppfwyftrSwf (15) ppfwyf}uD;[mvnf; xkdif;EdkifiHxJa&muf&Sdaeyg+yD? trSwf (15) vuf


atmufcH 'D0DZHwyf (5) [m befaumufrdrSm &JabmfoHk;usdyf a&muf&SdaepOfrSmyJ a&muf&Sdvm+yDjzpf
ygw,f?
1941 ckEpS /f 'DZifbm (26) &ufae@rmS befaumufrdrSm ocifatmifqef;/ ocifxeG ;f tkyw
f @kd
acgif;aqmifwJh &JabmfoHk;usdyf[m ArmhvGwfvyfa&;twGuf aoG;udkazmuf opPma&aomufyGJusif;
y+y;D Armhvw
G v
f yfa&;wyfrawmf (bDtikd af t) udk pwifzJG pnf;vdu
k =f uygw,f? bDtikd af t[m Armh
vufeufuikd w
f yfrawmf&J rlvtpjzpfygw,f? Adv
k af tmifqef;[m 'D bDtikd af tudk pwif acgi;f aqmif
zGJpnf;ay;cJholppfppfjzpfvdk@ wyfrawmf&J zcift&if;ppfppfjzpfygw,f? ocifxGef;tkyfvnf; &Jabmf
oH;k usyd rf mS acgi;f aqmifwa,mufjzpfcahJ yr,hf ol[m ppfynmtpm; tkycf sKyfa&;ynmudo
k m tav;
xm; oif,cl o
hJ jl zpfygw,f? Adv
k b
f JG cH,o
l wfrw
S =f uawmhvnf; Adv
k b
f JG awmif rcH,cl yhJ g? bDtikd af t
pwifxlaxmif&mrSm yg0ifcJhwJh *syefAdkvf qlZluD; uawmif Adkvfrdk;ud;tjzpf cH,lcJhygw,f?
bDtikd af t zGJ pnf;+yD;wmeJ@ ArmjynftwGi;f a&Sajy;0ifa&muf+yD; jynfol ta&;awmfyykH gweD @J
qufoG,fbdk@/ ajratmufawmfvSefa&;tzGJ0ifrsm;eJ@ qufoG,fzdk@ Adkvfae0if;/ Adkvfwm&m/ Adkvfvif;
,kef/ Adkvfrdk;!dkwdk@yg0ifwJh tzGJwckudk wm0efay; apv$wfvdkufygw,f?
1942 ckESpf/ Zefe0g&Dvqef;ydkif;rSmyJ Adkvfatmifqef;acgif;aqmifwJh bDtdkifat (ArmhvGwf
vyfa&;wyfrawmf) [m *syefwyfrawmfeJ@twl ppfa=umif;oHk;a=umif;cGJ+yD; xdkif;Arme,fpyfuae
ArmjynftwGi;f atmifjrifpmG 0ifa&muf=uygawmhw,f? bDtikd af t pwifzJG pnf;wke;f u &m*%ef;r#
om&Sdayr,fh a&;/ +rdwf/ xm;0,f/ armfvrdifrdawGudk odrf;ydkuf+yD;wmeJ@ tiftm;tqrwef wdk;yGm;
vmygw,f? ay;EkdifwJh vufeuftiftm;xuf vltiftm;u tqrwefrsm;jym;ae+yD; ppfcsD&mvrf;
wav#mufu &&mvufeufpGJudkif vdkufygvm=uwJh bDtdkifatwyfrawmf}uD;[m &efukefrdudk
ra&mufao;ciftwGif;rSm oHk;aomif;ausmfav;aomif;eD;yg; wyfrawmf}uD;jzpfaeyg+yD?
*syefbufu ArmjynfppfyGJtwGuf t"duwm0ef,l&wJhwyfu trSwf (15) wyfrawmf
jzpfygw,f? trSwf (33) wyfreJ@ trSwf (55) wyfr[m/ trSwf (15) wyfrawmf}uD;xJrSm yg0ifyg
w,f? 'DtrSwf (15) wyfrawmf}u;D xJrmS yg0ifygw,f? 'DtrSwf (15) wyfrawmf}u;D wckv;kH udk OD;pD;
olu vufzwifeif *sife&,ftD;'g;jzpfygw,f?
1942 ckESpf ESpfqef; *syeft0ifrSmyJ e,fcsJt*Fvdyfrsm;[m olwdk@&J@ wynfhausmf qmay:
xGef; Armjynftpkd;&udkyg olwdk@eJ@ wyg;wnf;ac:aqmif+yD; atmifjrifpGmqkwfcGmjcif;udk jyifqifyg
awmhw,f?
1941 ckEpS /f Ed0k ifbmvxJu vef'efa&muf+yD; 'drk eD ,
D t
H yk cf sKyfa&;ay;zd@k awmif;aewJh eef;&if;
0ef OD;apm[m 'dkrDeD,Hr&yJ vef'efuae tar&duefbuf vSnfht0if tar&duef&J [m0dkiftDu|ef;
[dEk v
dk v
l l rdudk *syefu AH;k vm}uJomG ;vd@k rd}uD;wckv;kH ysupf ;D aewmudk jrifvu
kd &f w,f? tm&Sa'o
udv
k nf; ppfr;D ul;ae+yq
D w
kd mudv
k nf; odvu
kd &f w,f? 'ga=umifh Oa&mybufjyefvn
S &hf if; ay:wl*jD ynf
vpPbGef;rdta&muf *syefaumifppf0efcsKyfHk;oGm;+yD; oludk,fusKd;twGuf Armjynfudk *syef0ifr,f
qd&k if olu ulnyD ;l aygi;f r,fv@kd ajymowJ?h 'ga=umifh ygvufpwdik ;f / [dik zf mrdudk OD;apmwd@k ta&muf/
toifah pmifah ewJh t*Fvyd af xmufvrS ;f a&;awGu OD;apmeJ@ OD;wifxw
G u
f kd zrf;qD;xde;f odr;f vdu
k =f uyg
22

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

w,f? Armjynfudk jyefrydk@awmhbJ ppfumvwav#mufvHk; ,l*ef'grSm tus,fcsKyfeJ@ xm;vdkufyg


w,f? 'ga=umifh ArmjynfrSm eef;&if;0ef OD;apmtpdk;&&Jae&mrSm qmay:xGef;tpdk;&jzpfaewmjzpfyg
w,f?
'Dumvw0du
k rf mS jrif;jcpH pfwrf; xGuaf y:vmygw,f? jrif;jcpH pfwrf;[m tif;pdepf pfwrf;
&J tqufjzpfygw,f? tif;pdeaf xmifuae Ekid if aH &;orm; ocifacgi;f aqmifawGukd txufArmjynf
axmifawGqcD yGJ @kd wt
hJ cg jrif;jcHaxmifa&mufomG ;&wJh ocifp;kd u axmifxrJ mS a&;om;wJh ppfwrf;jzpfyg
w,f? tJ'pD pfwrf;ygoabmxm;tjriftwdik ;f ocifp;kd [m axmifx&J dS &JabmfawG Ekid if aH &;orm;awG
udv
k nf; csjywm aqG;aEG;wm oifwef;ay;wmawGuv
kd nf; vkyyf gw,f? uGejf rLepf&aJ bmfrsm;eJ@ ocif
acgif;aqmif awmfawmfrsm;rsm;uvnf; vufcHoabmuscJh=uw,fvdk@qkdygw,f? jrif;jcHppfwrf;&J
oabmxm;tjrifu 'Drdkua&pDtiftm;pkrsm;jzpfwJh t*Fvdyftar&duefeJ@ uGefjrLepfk&Sm;aygif;+yD;
r[mrdwfzGJ@um zufqpfemZD *smref/ tDwvDwdk@udk wdkufcdkufovdk/ ArmjynfrSm ArmawGuvnf;
zufqpf*syefudk eHywfwpf&efoltjzpf owfrSwf+yD; t*Fvdyftar&duefawGeJ@ twlwGJwdkuf&r,f?
r[mrdwfzGJ yl;aygif;wdkuf&r,fqdkwmygyJ?
'ga=umifh tJ't
D csed u
f ArmjynfEidk if aH &;tiftm;pkrsm;&J@ taetxm; udck jJG crf;pdwjf zm=unfh
vdu
k rf ,fq&kd if t,ltq (3) ckawG&ygr,f? tJ't
D ,l tq (3) cktwdik ;f OD;wnfvy_ &f mS ; jzpfay:ae
=uwmudkvJawG&ygr,f?
ArmjynfvGwfvyfa&;twGuf qkdwJh t"du&nfrSef;csuf[m ruGJjym;=uayr,fh
yxrt,ltqu Armjynfudk u|efyxm;ol t*Fvdyfudkwdkuf&r,f? *syeftultnD&,l
+yD; t*Fvdyfudk t+yD;wdkif wdkufxkwfypf&if; Armjynf&JvGwfvyfa&;udk &,lEdkifvdrfhr,f qdkwmjzpf
w,f? jynfo@l ta&;awmfyykH gw&D J t,ltqjzpfovd/k tJ't
D ,ltq oabmxm;twdik ;f um,uH
ajrmuf aqmif&Gufae=uolawGu ocifatmifqef;/ ocifvSaz (Adkvfvusfm)/ ocifvSrdif (Adkvf&ef
atmif) eJ@ &JabmfoHk; usdyftiftm;pkawG jzpfygw,f?
'kw,
d t,ltqu Oa&myrSm qkAd ,
D ufu r[mrdwrf sm;eJ@aygi;f +yD; zufqpfawGukd t"du
xm;wdu
k w
f mrSew
f ,f? ArmjynfrmS 'Dtajctaer&S?d vufawGrSm t*Fvyd ef ,fcsJ [m igw@kd tm; r[m
rdwf ycGirhf ay;? vGwv
f yfa&;ay;r,fuwdyyg? ppftwGi;f rSm cifAsm;wd@k e@J yl;aygi;f aqmif&u
G f ygr,fv@kd
'd@k Armtpnf;tH;k &J awmif;qkcd suu
f kd y,fcsrkH u/ ocifawGukd zrf;qD;axmifcsw,f? 'ga=umifh t*Fvyd f
awGukd raxmufcEH idk f rkH u jynfwiG ;f ppfy&r,f? *syefusL;ausmaf &;orm; zufqpfrsm;udv
k nf; ckcH
wdkufcdkuf&r,f qdkwmjzpfygw,f? ocifodef;az (odef;azjrifh)/ ocifA[def;wdk@[m 'Dt,ltq&SdcJh
=uygw,f? 'Dt,ltqudk udkifpGJolawGvJ awmfawmfrsm;rsm;&SdcJhygw,f?
wwd,t,ltqopfu ocifp;kd eJ@ jrif;+cHppfwrf;axmufco
H rl sm;&J@ (t*Fvyd u
f zrf;qD;xm;
vdk@ axmifxJa&mufae=u&ol ocifacgif;aqmif trsm;pk&J) oabmxm;tjrifjzpfygw,f?
qdAk ,
D ufukd *smrefw@kd 0ifwu
dk cf sed u
f p+yD; urBmppf}uD;&JvuQ%m[m tajccHup+yD; ajymif;
oGm;+y?D 'ga=umifh zufqpfqef@usiaf &; trsK;d om;vGwaf jrmufa&; vrf;pOftwdik ;f aqmif&u
G =f u&r,f?
t*Fvdyfe,fcsJorm;udk zufqpfwdkufzsufa&;rSm r[mrdwfyxm;Ekdif&r,f qdkwJh t,ltqjzpfyg
w,f? 'Dt,ltqudk tjyifrSm&Sdae=uwJh EkdifiHa&;orm;awmfawmfrsm;rsm;u kwfw&uf vufcH
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

23

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Edkif=ujcif;r&Sdyg? t*Fvdyf&J zdESdyftkyfcsKyfr_atmufrSmom ESpfaygif;rsm;pGmaexkdifvmcJh&bl;olawGjzpf


awmh t*Fvyd u
f /kd jyefvnf wGe;f vSew
f u
kd cf u
kd af &; pdwaf pmae=uwmuwa=umif;/ *syefta=umif;udk
t*Fvyd t
f a=umif;avmuf vufawGrod=uao;wmuwa=umif;/ *syeftay: ar#mv
f ifch sux
f m;ol
awG&Sdaeao;wma=umifhwa=umif; 'Dt,ltq[m topftpdrf;ozG,fjzpfaeygw,f?
bDtikd af twyfe@J *syefw@kd &J trSwf (55) wyfr}uD; armfvrdiu
f kd odr;f +yD;csed u
f p+yD;/ *syefawG
u Armjynfudk vGwfvyfa&;a=unmay;r,f/ tkyfcsKyfa&;udkvnf; ArmawGudkyJtyfr,fqkdwJh uwd
udk pwifcsKd;azmufygawmhw,f?
bDtikd af twyfrsm;u ArmjynftwGi;f 0ifvmpOf odr;f ydu
k rf w
d hJ a'owdik ;f rSm &yf&mG at;csr;f
a&;eJ@ +idrf0yfydjym;a&;twGuf tkyfcsKyfa&;awG zGJay;ygw,f? tJ'Daus;&Gm/ rde,f/ cdkiftkyfcsKyfa&;
tzGJ awGukd ocifawG oufqidk &f ma'ou =oZmtm%m&So
d al wG t&m&Sad [mif;awGe@J oifah vsmo
f
vdk zGJ@pnf;ay;cJhygw,f? 'ga=umifh tJ'Dacwfumvudk bDtdkifat tkyfcsKyfa&;acwfumvvdk@ac:a0:
=uygw,f?
bDtdkifatwyfawG[m 1942 ckESpf rwfv (8) &ufae@rSm &efukefrdudk odrf;ydkufrdygw,f?
bDtdkifatwyfu &efukefrdudk t0ifapmayr,f *syefwyf trSwf (15) wyfrawmfu tvHk;t&if;
tiftm; ydkrdk}uD;wma=umifh trSwf (15) wyf&Jvufatmufusa&mufoGm;ygw,f? trSwf (15)
wyfu/ bk&ifcHtdrfudk odrf;ydkuf+yD; rwfv (15) &ufae@rSm ume,fempl (Clolnee Yoshio Nasu)
acgif;aqmifwJh ppftkyfcsKyfa&;udk pzGJygawmhw,f?
t*Fvyd ef ,fcsJ orm;uawmh ol&J eef;&if;0ef qmay:xGe;f tpd;k &udyk g wygwnf;ac:aqmif+yD;
&efukefu jynf/ rE Wav;/ arrd/ ppfudkif;c&D; taxmufaxmuf ajymif;a&$Hk;pdkuf&if; atmifjrifpGm
qkwfcGmjcif; udk atmifjrifpGm yvkyfoGm;ygw,f?
bDtdkifat eJ@twlygvmwJh Adkvfrdk;ud;eJ@ ol&J rDemrDuDuef;tzGJ@0if trsm;pk}uD;[m
Armjynf&J vGwv
f yfa&;udk tjrefq;kH a=unmay;csiaf yr,fh Armjynfppfqifa&;udk t"du wm0ef,l
xm;wJh trSwf (15) wyfrawmf[m tapmydkif;u ArmjynfvGwfvyfa&;udk oabmwlcJh&muae
oabmxm;ajymif;+yD; uef@uu
G w
f t
hJ wGuf bDtikd af t twGi;f rSmomru Adv
k rf ;kd ud;wd@k vkd rDemrD
*syef rsm;uyg rauseyfjzpfcJh&ygw,f? bDtdkifat &J vGwfvyfa&; a=unma&; ar#mfvifhcsuf[m
taumiftxnf razmfEikd af wmhwb
hJ 0 a&mufomG ;&ygw,f? 'gayr,fh bDtikd af t[m bDtikd af todr;f
ydu
k rf &d mwav#mufukd +idr;f csr;f a&;aumfrwD awGzJG +yD; bDtikd af ttkycf sKyfa&;tzGJ awG xlaxmifay;
cJhygw,f? bDtdkifat tkyfcsKyfa&;tzGJ@awG[m oufqdkif&ma'orSm tm%m&tzGJawGozG,fjzpfwJh
twGuf &mxl;tm%m&vdkolawGvnf; enf;trsKd;rsKd;eJ@ 0ifa&mufyg0ifvm=uwm&Sdygw,f?
bDtikd af ta=umifh &yf&mG at;csr;f wm/ olc;kd "m;jy awma=umifawG rxEkid w
f m&So
d vd/k bDtikd f
attkyfcsKyfa&;umvxJrSm bDtdkifata=umifh rsufESmysufp&m/ tjrifr=unfvifp&mawGvnf;
ay:aygufvmcJhygw,f? bDtdkifat u ajcvGefvufvGefvkyfcJhwmawGvnf;&Sdygw,f? txl;ojzifh
jrpf0u|ef;ay:a'owcsKdrSm jy\emay:cJhygw,f? +idrf0yfydjym;a&;twGufqdk+yD; vufeufawGvdkuf
odr;f wm/ ttyfcikd ;f wmvky&f if; u&iftrsK;d om;awGe@J jy\emjzpfc=hJ uygw,f? u&if-ArmvlrsK;d a&;
t"duk%f;ay:cJh&ygw,f? u&iftrsKd;om;awGbufu =unfhr,fqdk&if tJ'D bDtdkifat qdkolawG
24

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

[m EkdifiHa&;tay:pD;&r_tay:uae *syeftm;udk;eJ@ u&iftrsKd;om;awGtay: Adkvfusvmwm vlrsKd;


a&;zdESdyfowfjzwf/ t=urf;zufvmwmvdk@ jrif=uwmawG jzpfay:vmcJhw,f? tdrfrJ e,frSm u&if
trsKd;om; ref;a&$xGef;=um OD;pD;wJh trsKd;om;ckcHumuG,fr_ vufeufudkifwdkufyGJawG ay:cJh&w,f?
ajrmif;jre,frSmvJ Adkvfrdk;ud;wynfh uDrmwm; (Kimata) qdo
k u
l kd u&ifawGu owfjzwf
vdu
k =f uw,fqw
kd o
hJ wif;tay:rSm Adv
k af usmaf Zm &Jwyfuv
kd w
$ +f yD; ESrd ef if;cdik ;f wJt
h wGuf jy\em
ay:cJh&ygw,f? &Srf;jynfbufrSmvnf; bDtdkifatAdkvfwa,mufu wyfwwyfeJ@ &rf;um;oGm;wJht
wGuf rsufESmysufp&mjzpfcJh&w,f?
*syefwyfrsm;uvnf; ArmjynfwGif;a&mufwJh tcsdefup+yD; olwdk@wyfa&muf&m t&yfwkdif;
rSm zufqpfbDvl;kyfudk tpG,fwjyL;jyL;eJ@ jyovmw,f? yg;dkuf/ em;dkuf/ vufonf;cGHcGm a&aEG;yl
avmif;/ aeylvSef;/ ouf}uD;&G,ftkdrSef; rod bkef;}uD;&[ef;rSef;rod dkif;dkif;pdkif;pdkif; yrlqufqHwm
nOf;yef;ESdyfpufwmawG vkyfvm=uygw,f? atmufArmjynfwckvHk;uawmh *syefatmufa&muf
oGm;+yDjzpfayr,fh txufArmjynfuawmh t*FvdyfvufxJ &SdaeqJjzpfygw,f?
xif&Sm;wJhEkdifiHa&;acgif;aqmif trsm;pk}uD;[m txufArmjynf tusOf;axmifawGxJu
rxGufEkdifao;yg? rE Wav;axmifxJrSm ocifpdk;/ ocifA[def;/ ocifEk/ ocifjroGif/ ocifausmfpdefwdk@
wawG&+dS yD; rH&k mG axmifrmS ocifoef;xGe;f / ocifav;armif/ ocifApde/f ocifcifatmifw@dk wawG &S=d u
w,f? rdk;ukwfaxmifrSmu a'gufwmbarmf?
wkwjf ynf cseaf u&Sw
d t
f pd;k &ud,
k pf m;vS,f *sief &,f0rf; u ocifEu
k kd axmifxo
J mG ;awG
+y;D wkyjf ynfvu
kd cf yhJ g? [dak &muf&if twlwv
l yk &f atmif vd@k zw
d af c:awmh ocifEu
k *sief &,f0rf;
udk ppf}uD;+yD;oGm;&if ArmjynfvGwfvyfa&;ay;r,fvdk@ t*Fvdyftpdk;&u a=unmygap? Armjynfol
tm;vHk;u *syefudk wdkufcdkuf=uvdrfhr,f vdk@qdkygw,f?
ocifpdk;/ ocifEk/ ocifA[def;eJ@ ocifausmfpdefwdk@awG wkwfjynf csKHuif; txd vdkufzdk@
tpDtpOfvkyf+yD;wJhtcsdefrSm *syefu wkwf-Arm vrf;r}uD;udk jzwfawmufydwfqdk@xm;vdkuf+yDjzpf
vdk h tpDtpOfysufoGm;cJhygw,f?
*syefu &efukefudk odrf;ydkuf+yD;wJhtcg txufArmjynfrd}uD;awGqD csDwufodrf;ydkufyg
w,f? bDtdkifatwyfawGuvnf; *syefwyfawGeJ@,SOf+yD; wufygw,f// txufArmjynfrdawGudk
vnf; *syef[m ava=umif;uae AHk;}uJwdkufcdkuf&if; atmifjrifpGmqkwfcGmae=uwJh t*Fvdyfwyf
r[mrdwfwyfrsm;tay: jyif;jyif;xefxef xkd;ppfqifygw,f? t*FvdyfawG rE Wav;uae qkwfcGm+yD;
rE Wav;axmif}uD;ay:rSm AHk;uscsdefrSm axmifr;}uD;eJ@ tay;t,lvkyf+yD;/ ocifEk/ ocifpdk;/ ocif
A[def;/ ocifjroGif/ ocifausmfpdefwdk@wawG axmifuvGwfvm=uygw,f?
t*FvdyfwyfawGqkwf&if; ppfudkif;wHwm;}uD;udk csKd;+yD; rHk&Gmudk ta&muf *syefu AHk;t}uJrSm
rHk&GmaxmifudkzGifh+yD; v$wfypfvdkufvdk@ ocifoef;xGef;/ ocifav;armif/ ocifApdef/ ocifcifatmif
wdk@awGvnf; rHk&Gmaxmifuae vGwfvm=uygw,f?
ppftwGi;f rSm txufArmjynfrmS Ekid if aH &;acgi;f aqmifawG tjyeftvSef tquftoG,&f +yD;
pkpnf;rdae=uygw,f? ocifodef;azeJ@ udkausmf+idrf; (OD;ausmf+idrf;) wdk@ESpfa,mufvnf; rE Wav;udk
a&mufaeygw,f? ocifodef;azu jynfolta&;awmfyHkygwD &efyHkaiGeJ@ t*FvdyfeJ@ *syefe,fcsJwdk@udk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

25

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wydifeuf wkduf&r,fqdkwJh oabmxm;pmwrf;rsm; a&;om;+yD; wdkif;cspf ocifodef;az&J wdkif;cspf


yHEk ydS w
f u
kd u
f ae v#Kd 0Suf du
k Ef ydS x
f w
k af 0wmawG pwifvyk af eygw,f? udak usm+f idr;f u jynfol ta&;
awmfyHkygwD &efukefXmecsKyf&J wm0efay;csufeJ@ rdk;ukwfaxmifxJa&mufaewJh a'gufwmbarmfeJ@
awGqHkaqG;aEG;zdk@jzpfygw,f?
ocifoed ;f azeJ@ udak usm+f ird ;f [m tJ'w
D ek ;f u a&$bu
kd kd ppfajy;tjzpf a&mufaewJh 'D;'kwOf ;D bcsKd
eJ@vnf; oGm;awG=u+y;D Ekid if aH &;aqG;aEG;=uygw,f? rE aW v;em;u uydik f &Gmudv
k nf; wkid ;f cspf ocif
odef;azwdk@rdom;pk ajymif;a&$oGm;=uvdk@ vdkufoGm;jzpf=uygw,f? tJ'D uydkif&GmrSmyJ axmifuvGwf
vm+yD; a&mufvm=uwJh ocifE/k ocifp;kd / ocifausmpf ed /f ocifjroGiw
f @kd e@J twl ocifoed ;f az/ udak usmf
+idrf;wdk@ qHk=uygw,f? t*Fvdyfajy;HkeJ@ vGwfvyfa&; ta&;awmfyHkr+yD;ao;? vGwfvyfa&;twGuf
qufvufwkdufyGJ0ifa&;udpPudk aqG;aEG;=uygw,f?
ocifEk/ udkausmf+idrf;wdk@u ArmjynfrSmae+yD; *syefeJ@yl;aygif;/ tm%mcGJa0,lum vHk;0vGwf
vyfa&;txd wdu
k yf 0JG ifa&;oabmxm;udk udik pf w
JG ,f? ocifp;kd / ocifoed ;f az/ ocifausmpf ed /f ocifjr
oGif wdk@u wkwfwyfawGeJ@ twlvdkuf+yD; Armjynftjyifudk xGuf=ur,f? tJ'DurS wkwf/ t*Fvdyf/
tar&duef pwJh r[mrdwfwyfawGeJ@ yl;aygif;+yD; *syefudkjyefwdkuf&if; vHk;0vGwfvyfa&;&wJhtxd
wdkufoGm;=ur,fvdk@ qHk;jzwf=uw,f? tJ'DqHk;jzwfcsufeJ@tnD ocifpdk;/ ocifodef;az/ ocifjroGif
wkd@ vdkufoGm;=uayr,fh aemufqHk; ratmifjrifyJ jyefvSnfhvm=u&w,f?
1942 ckEpS /f arv (13) &ufae@rmS a'guw
f mbarmf[m *syefawGe@J qufo,
G rf +d yD;jzpfw,f?
ol@red ;f r a':cifrreJ@ wynfw
h csKd u axmifr; / axmifq&m0efawGtultnDe@J rd;k ukwaf xmifuxkwf
vm+yD;wJhaemufydkif; a'gufwmbarmf[m *syefeJ@ qufoG,frdwmjzpfw,f? *syefu eef;&if;0ef
wd*k sKd uvnf; a'guw
f mbarmfvkd Ekid if aH &;orm;udk toH;k ycsiaf ecsed f Armjynf&dS *sief &,f tD'g;
uvnf; Adv
k rf ;kd ud;/ ocifxeG ;f tkyef @J bDtikd af ttkycf sKyfa&;/ +idr;f csr;f a&;aumfrwDqw
kd mawGukd rsuf
aphaemuf+yD; ArmjynftkyfcsKyfa&;udk zGJpnf;csifaecsdef a'gufwmbarmftwGuf tuGufaumif;qdkuf
vmygw,f?
1942 ckESpf/ arvrSm rE Wav;/ ZGefvrSm wjynfvHk;udk *syefwyfawG[m xdef;csKyfodrf;ydkuf
vdkufEdkif+yDjzpfygw,f? ZGefv (3) &ufae@rSm ppftkyfcsKyfa&;udk xlaxmifvdkufwma=umifh bDtdkifat
tkycf sKyfa&;acwf[mvnf; edw
d o
H mG ;&ygawmhw,f? 'ga=umifh bDtikd af t tkycf sKyfa&;acwf[m 1942
ckESpf/ Zefe0g&Duae arvukeftxd (5) vavmufyJ =umcJhygw,f?
ocifodef;az[m wdkif;cspfocifodef;az udk *syefawGu zrf;qD;ESdyfpuf+yD;/ oludk teH@cH
vdkufaewma=umifh ajratmufv#Kd;ae&wmuae jynfyqDxGufzdk@ cyfokwfokwfjyif&ygawmhw,f?
ocifoef;xGef;uvnf; tdEdN,udkoGm;+yD; r[mrdwfrsm;eJ@ tquftoG,f&a&;twGuf ud;pm;zdk@
ocifoed ;f azudk wdu
k w
f eG ;f aqG;aEG;ygw,f? 'ga=umifh ocifoed ;f az[m ocifwifa&$ (ausmufqnf)
eJ@twl tdE,
dN udk xGucf mG oGm;jzpf+yD;/ 1942 ckEpS /f Zlvikd v
f xJrmS tdE,
Nd udk a&muf&o
dS mG ;+yDjzpfygw,f?
1942 ckESpf/ Zlvdkifv (10) &ufae@rSm *syeftpdk;&u rDemrDuDuefudk zsufodrf;ypfvdkuf+yD;
Adkvfrdk;ud;udkvnf; ar*sm*sife&,f&mxl;wdk;ay;um *syefjynfjyefac:vdkufw,f? Adkvfrdk;ud;udk Arm
26

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jynfrSm rxm;csifawmh/ Adkvfrdk;ud;tcef; ukefoGm;+yDjzpfygw,f? bDtdkifatudkvnf; &rf;&rf;um;


um;vkycf w
hJ mawG emrnfysucf w
hJ mawGukd vufnK ;d xk;d jy+yD;/ pnf;urf;r&Sd ta=umif;jycsuef @J tzsuf
odr;f cdik ;f w,f? 1942 ckEpS /f Zlvikd f (27) &ufae@rmS *syef{u&mZf trde@f t& *se&,ft;D 'g;u bDtikd af t
(ArmhvGwfvyfa&;wyfrawmf) udk bD'Dat (ArmhumuG,fa&;wyfrawmf) tjzpf ajymif;vJzGJpnf;ap
w,f? ArmhvGwfvyfa&;twGuf zGJpnf;ay:aygufcJhwJh wyfrawmfudk ArmhumuG,fa&;twGufyJ
&nfpl;wJh wyfrawmfjzpfatmif ajymif;vJypfvdkufwmjzpfw,f? Armjynfuae t*FvdyfawG xGufcGm
oGm;&+yDjzpfvdk@ t*FvdyfawG jyefr0ifvmatmif umuG,fzdk@omvdkawmhw,fqdkwJh oabmt"dy`m,f
eJ@ zGJpnf;apwmjzpfw,f? ta&twGufudkvnf; (3000) cef@txdyJ&Sdap+yD; AdkvfawZudk ppfaoem
ywd cef@w,f? AdkvfawZu AdkvfcsKyfatmifqef; qdkwJh emrnf&if;udkyJ jyefvnfoHk;pGJcJhygw,f?
Adkvfatmifqef;acgif;aqmif+yD; wyf&if; (3) ckudk rwnfum ArmhumuG,fa&;wyfrawmf (bD'Dat)
ay:ayguv
f m ygw,f? wyf&if; (3) ckv;kH udv
k nf; ysO;f rem;rSmyJ tajcpdu
k af pcJyh gw,f? &efuek rf mS awmh
ppfOD;pD;XmecsKyf ppfHk;eJ@ r*Fvm'HkppfwuUodkvfwdk@ ay:aygufvmygw,f? &Jabmf (134) a,mufudk
a&G;+y;D r*Fvm'HAk v
kd o
f ifwef; (yxrywf) tjzpfwufapcJyh gw,f? *syef um0g&;DS rm; [m ppfwuUov
kd f
ausmif;tkyfjzpfvmw,f?
'DAdkvfoifwef; (yxrywf) rsm;[m Armjynfordkif;rSm aemif ppfwyfordkif;rSm &JabmfoHk;
usdyf +yD;&if ta&;ygt&ma&mufqHk;jzpfvm=ur,fh yk*~KdvfawGjzpfygw,f?
1942 ckESpf/ =o*kwfv (1) &ufae@rSm *syefppftkyfcsKyfa&;vufatmufcH Armtpdk;&tzGJudk
*syefu zGJpnf;ay;ygw,f? 0ef}uD;csKyftjzpf a'gufwmbarmf? *syefudk vdkvm;oljzpfcJhwJh a'gufwm
odef;armifu bm0ef}uD;/ ocifxGef;tkyfu opfawmESifhowWKwGif;0ef}uD;/ ocifApdefu vrf;yef;
qufoG,fa&;0ef}uD;jzpfcJhovdk ocifjru jynfxJa&;0ef}uD;/ ocifoef;xGef;u v,f,mpdkufysKd;a&;
0ef}uD;jzpfcJhygw,f? tm;vHk; (10) OD; &Sdygw,f?
*syefppftyk cf sKyfa&;umvtwGi;f rSm vli,frsm;tpnf;tH;k wckvnf; zGJ pnf; ay:ayguv
f m
ygw,f? wdkif;&if;om;vli,frsm; Avig;wefjynfh0a&;twGuf avhusifhypkay;&efqdkwJh ta=umif;jy
csufeJ@ ay:vmwmyg? tJ'guawmh tm&Svli,ftpnf;tHk; vdk@ vlodrsm;wJh ta&Stm&Swdkuf
vli,frsm; tpnf;tHk;yg? OuUu yk*HOD;b*srf;?
'dk@Armtpnf;tHk;uawmh ocifudk,fawmfr_dif; 'dk@Armtpnf;tHk;a&m/ Apdef-xGef;tkyf
'dk@Armtpnf;tHk;yg a'gufwmAarmf&J qif;&Jom;ygwDeJ@yl;aygif;+yD; 1942 ckESpf/ Zlvdkifv (27)
&ufae@uwnf;u 'dk@Armqif;&Jom;tpnf;tHk; tjzpf xlaxmifvkdufygw,f? XmecsKyft}uD;
tuJtjzpf ocifEku wm0ef,lygw,f? 'ga=umifh *syefppftkyfcsKyfa&;&J vufatmufcH Armtpdk;&
tjzpf ay:ayguv
f mwJt
h cg 'd@k Armtpnf;tH;k ESpjf crf;pvH;k u acgi;f aqmifrsm;a&m a'guw
f mbarmf
&J qif;&Jom;ygwDua&m yg0ifaewmjzpfygw,f?
wkwfjynfudkvnf; rvdkufjzpf tdENd,udk ocifodef;azeJ@ twloGm;zdk@udkvnf; zsufypfvdkuf
&wJh ocifpdk;uawmh tif;pdefppfwrf;/ jrif;+cHppfwrf; oabmxm;udkyJ +rJ+rJqkyfum *syefqef@usifha&;
ajratmufawmfvSefa&;vk;yfief;rsm;udk ArmjynfuGefjrLepfygwDudk udk,fpm;y+yD; qufvufvkyfudkif
aeygw,f? *syefuifaywdik pf pfyv
k yd af wGu ArmjynfueG jf rLepfygwD udk teH@c+H y;D vku
d af eovdk ocifp;kd
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

27

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

udkvnf; vdkufaewJhtwGuf ocifpdk;[m jrpf0u|ef;ay:/ zsmyHk/ a';'&J/ usKdufvwfe,fawGrSm vSnfh


vnf wdr;f a&Smif ajratmufcakd e&if;/ uGejf rLepfEikd if aH &;oifwef;yd@k cswm/ *syefqef@usiahf &; tiftm;pk
aqmif;wmawG vkyfae jyifqifaeygw,f?
axmifxrJ mS uwnf;u qdAk ,
D ufabmf&ADS pf&mZ0ifpmtkyu
f kd bmomjyefc+hJ yD; tJ'pD mtkyu
f ykd J
vufudkify&if; axmifwGif;rmhufpf0g'oifwef; ydk@csvmcJhwJh/ tif;pdefppfwrf;t,ltqrSm udk,fwdkif
ud,
k u
f s yg0ifazmfaqmifow
l OD;jzpfcw
hJ hJ ocifoef;xGe;f uawmh tpd;k &tzGJ xJ 0ef}uD;tjzpf kyjf yvkyf
udkifae&if; ocifpdk;eJ@ v#Kd0SufqufoG,fum ArmjynfuGefjrLepfygwDacgif;aqmifwOD;taeeJ@ *syef
qef@usifa&;tiftm;pkawGudk e,fy,faygif;pHkrSm ypkysKd;axmifaecJhygw,f?
k hJ
ocifoed ;f azu tdE,
dN rSm ArmjynfwiG f jzpfysucf o
hJ r# (What happened in Burma) qdw
pmtkyu
f kd t*Fvyd v
f akd &;om;+yD; 1942 ckEpS t
f wGi;f rSmyJ xkwaf 0vdu
k yf gw,f? tm&SppfrsuEf mS awGrmS
ajymufusm;ppfqifa&;twGuf t"duzGJ pnf;xm;wJh zd@k 136 tzGJ (Force 136) eJ@vnf; tquft
oG,frjywf vkyfaecJhygw,f? oleJ@twloGm;cJhwJh ocifwifa&$ (ausmufqnf) udkvnf; Armjynfw
acgufjyefv$wf+yD; tckdiftrmjyifqifr_awG vkyfaecJhygw,f?
1943 ckESpf Zefe0g&DvrSm *syefeef;&if;0ef *sife&,fwdk*sKdu *syeftxufv$wfawmf t}udrf
(80) ajrmuf tpnf;ta0;rSm Armjynfvw
G v
f yfa&;udk ESprf ul;rD a=unmay;r,fv@kd a=unmvdu
k +f y;D
rwfvxJrmS a'guw
f mbarmfacgi;f aqmifwhJ ArmtzGJ udk wdu
k sKv
d mzd@k zdwaf c:w,f? a'guw
f mbarmf/
ocifjr/ Adv
k cf sKyfatmifqef;/ a'guw
f m ode;f armif/ OD;ausm+f idr;f / Adv
k &f efEidk yf g (8) OD;tzGJ wdu
k sKu
d o
kd mG ;
=uw,f?
1942 ckESpf/ =o*kwfv (1) &ufrSm pwifcJhwJh *syefppftkyfcsKyfa&; wESpfjynfhwJh 1943 ckESpf
=o*kwfv (1) &ufae@rSm *sife&,ftD;'g;u ppftkyfcsKyfa&;kyfodrf;a=umif; a=unm+yD;/ tJ'Dae@rSmyJ
ArmjynfvGwfvyfa&;udk a=unmcGifhay;vdkufw,f?
*syefay;wJv
h w
G v
f yfa&;twke@J twl *syefppfwyfu csKyfuikd x
f m;jcif;cH&wJh *syefacwf kyaf o;
tpdk;&tzGJ[mvnf; vGwfvyfaomtpdk;&w&yftoGif zGJpnf;ay:aygufvmcJhw,f? a'gufwm
barmf [m t"dywdbJG udck ,
H &l if; 0ef}uD;csKyfwm0efukd ,lvu
kd w
f ,f? ocifjru 'k0ef}uD;csKyf/ Adv
k cf sKyf
atmifqef;u umuG,fa&;0ef}uD;/ a'gufwmodef;armifu bma&;0ef}uD;/ ocifEku EkdifiHjcm;a&;
0ef}uD;/ ocifoef;xGef;u ajrESifhv,f,mpdkufysKd; a&;0ef}uD;jzpfvmw,f? tpdk;&tzJGudk ArmhxGuf
&yf*kd%f; 0ifawGe@J zGJ pnf;vdu
k w
f o
hJ abmjzpfw,f? *syefacwfrmS Armhvw
G v
f yfa&;udk todtrSwf y
wJo
h abm vkyfcJhayr,fh *syefppftm%mydkifawGuyJ ae&mwum ud;udkifAdkvfus=uw,f? *syef
ppfwyfutvdk&SdwJh pm;eyf&duQm u|J/ EGm;/ =uuf/ 0ufawGomru ac|;wyfom; vdk@ ac:wJh tvkyf
orm; axmifaygif;rsm;pGmudkawmif tpdk;&tkyfcsKyfa&;t&m&SdawGu zrf;qD;ay;=u&jyefw,f? t*F
vdyfudkvdkeDorm;awGae&mrSm *syefudkvdkeD0g'orm;awGu vma&mufaoG;pkyf=uw,f? umvwdk
twGif;rSmyJ trfbDaueJ@ trftufpfaupwJh *syefbmt&if;&Sif ukr`%Daygif; (50) avmuf[m
ArmhpD;yGm;a&;vkyfief;awGxJvma&muf aoG;pkyfcJh=uw,f? Armjynf&JpD;yGm;a&;[m *syefacwf
twGif;rSm tqdk;0g;qHk;tajctaea&mufcJh&+yD; tppt&m&m &Sm;yg;jywfvyf =uyfwnf;rGJaw
cJh&w,f?
28

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

*syefuifaywdik af wG&J vufoaH jymifajymifEydS pf ufr/_ *syefppfom;awG&J zufqpfyyD D &rf;um;


vlrqefra_ wGatmufrmS wjynfv;kH ae&mtES@H 0f'u
k cQ =H u&w,f? *syefay;wJv
h w
G v
f yfa&;[m b,f
vdkvGwfvyfa&;vJqdkwm ezl;awG 'l;awG awGuH=u&yg+yD?
*syef0ifpuwnf;u *syefqef@usifa&; tjrif&Sdxm;=u+yD;om; uGefjrLepfawG[m *syefudk
wGef;vSefarmif;xkwfEkdifzdk@ wdk;+yD; jyifqiftm;xkwfwmawG vkyf=uygw,f? v#Kd0Sufajratmufenf;
awGeJ@yJ vkyfae=u&wmjzpfygw,f? *syefuvnf; *syefqef@usifa&;orm;rSefor#udk ykdufpdyfwdkuf+yD;
ESdyfuGyfzdk@ ud;pm;ygw,f?
*syefov
l #Kd qdw
k hJ pmtkyef @J qk&d ,
S v
f pf0g'ESiehf o
d #n;f qkw
d hJ pmtkyu
f kd bmomjyefqckd w
hJ hJ
vufyHwef;OD;bwifudk *syefzufqpfawGu zrf;qD;ESdyfpuf owfjzwfvkduf=uygw,f?
Armjynfvw
G v
f yfa&;twGuq
f w
kd hJ &nfreS ;f csurf mS twlwjl zpfc=hJ uayr,fh 1942 ckEpS f 0ef;usif
avmuftxd tjrift,ltq oabmxm;uGjJ ym;aecJ=h uwJh Armjynf trsK;d om;Ekid if aH &;acgi;f aqmif
awGt=um;rSm wjznf;jznf;eJ@ *syefukd OD;wnfwu
kd &f r,fqw
dk hJ tjrifopfqD OD;wnfa&Gvsm;pyvm
yg+yD? tif;pdefppfwrf;t,ltqqD pkpnf;rdpyvmyg+yD?
uGejf rLepfygwu
D kd ud,
k pf m;y+y;D ocifp;kd &J vGwv
f yfa&;a=unmpmwrf; trSwf (1) eJ@ trSwf
(2) [m Ekid if aH &;tiftm;pkawG=um; us,u
f s,jf yef@jyef@ ysH ESv
H mcJw
h ,f? tJ'D ArmvGwv
f yfa&; a=unm
pmwrf;awG[m urBmhtiftm;pkawG&J taetxm;/ *syefzufqpfpepfudk wdkufzsufzkd@twGuf &Ekdif
or#aom r[mrdwfawGeJ@ yl;wGJvkyfaqmif=u&r,fh wm0efawGyg azmfjyxm;wJhtjyi/f zufqpf0g'
rkcsusqHk;&r,fqdkwmudkvnf; cGJjcrf;pdwfjzm oHk;oyfjyEdkifcJhygw,f?
ArmhwyfrawmftwGif;rSmvnf; uGefjrLepfygwD0ifawG uGefjrLepfvkdvm;olawG tHkeJ@usif;eJ@
&Sdaeovdk/ jynfolta&;awmfyHkygwD&J ,lepf0ifawGvnf; &Sdae=uygw,f? ay:ay:xifxifr[kwfyJ
v#Kdv#Kd0Suf0SufeJ@ wnf&Sdae=uwmjzpfayr,fh udk,fhtpkeJ@udk,f EkdifiHa&;aqG;aEG;=uwm/ oifwef;
oGm;wuf=uwm/ v#Kd0Sufpmapmifpmwrf;awG jzef@a0=u avhvm=uwmawG us,fus,fjyef@jyef@
jzpfay:aeygw,f? umuG,fa&;0ef}uD;vkyfaewJh AdkvfcsKyfatmifqef;udk,fwdkif ArmjynfuGefjrLepf
ygwD&J A[dkaumfrwD0ifwa,muftjzpf (1942) txd jzpfaeao;wmudk=unfh&if wyfrawmfxJrSm
uGejf rLepfygwt
D iftm; b,favmuf}u;D cJo
h vJqw
kd m vG,v
f ,
G u
f u
l l pOf;pm;=unfv
h @kd &ygw,f? tJ'D
wke;f u Adv
k cf sKyfatmifqef;&Jv#Kd 0Suef mrnfu (udak emifcsK)d ? ocifoef;xGe;f emrnfu udb
k armif?
wyfrawmfxrJ mS t}u;D tuJawGjzpfae=uwJh *syefjyef &Jabmfo;kH usyd 0f ifawGukd jyef=unfrh ,f
qd&k ifvnf; uGejf rLepf awGjzpfaewm renf;yg? Adv
k &f efatmif/ Adv
k af Z,s/ Adv
k &f x
J w
G w
f k@d [m uGejf rL
epfawGyg? Adkvfvusfm[mvnf; uGefjrLepfygwD pwifxlaxmifolwpfOD;jzpfygw,f? bD'DatAdkvfoif
wef; yxrywf/ 'kw,
d ywfawGtwGi;f rSmvnf; uGejf rLepfawGtrsm;}u;D yg? Adv
k Af xl;wd@k Adv
k t
f mVm0u
wdk@[m uGefjrLepf}uD;awGjzpfovdk/ Adkvfpdk;armif (Adkvfr;cspfaumif;)/ Adkvfyk/ Adkvf&Jarmif/ Adkvfrif;'if/
Adkvfoef;a&$ pwJholawG[m uGefjrLepfawGyg?
jynfo@l ta&;awmfyykH gwb
D ufu OuUtjzpf ocifjr OD;aqmifyg0ifaeayr,fh t"duv_y&f mS ;
aeolawGu ocifcspf (aemif ArmjynfueG jf rLepfygwb
D ufajymif;oGm;)/ OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wd@k jzpfyg
w,f? wyfrawmfxJrSm jynfolta&;awmfyHk ,lepf0ifawGuawmh Adkvfarmifarmif/ Adkvfatmif}uD;/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

29

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Adv
k af tmifa&$/ Akv
d cf spcf ikd /f Adv
k =f unf0if; pwJh Adv
k af wGjzpfygw,f? Adv
k af e0if;[m *syefjyeftyk pf u
k ae
yJhxGufvm+yD;/ tJ'D,lepftkyfpkrSm acgif;aqmifozG,f ae&m&vmcJhygw,f? ,lepftkyfpk[m AdkvfcsKyf
atmifqef;udk pdwrf csyJ *syefjyefxu
J yJx
h u
G v
f mwJh Adv
k af e0if;udk tm;ud;k w}u;D eJ@ q&marG; acgi;f aqmif
wifxm;wmvdk@qdkygw,f?
*syefppfwyfu tdENd,EkdifiHbufqDtxd csDwuf0ifa&mufEkdifzdk@ ud;pm;xm;ygw,f? +Adwdo#
wyf/ tar&duefwyfawGeJ@ &ifqdkifwdkufyGJqif&+yD; wyfvef aemufqkwfvm&ygw,f?
t"dywd}uD; a'gufwmAarmfu waoG;woHwrdef@ atmfaeayr,fh zufqpf[m urBmh
jynfoltm;vHk;&J qef@usifr_udkcH&+yD; tusbufqD ajymif;vJvmaeyg+yD?
tJ't
D csed rf mS ocifApdeef @J ocifxeG ;f tkyv
f nf; *syefu vdr+f y;D ac:wmcH&&if; puFmyle@J *smAm;
u|ef;rSm wa,mufwae&mqDcGJ+yD; tus,fcsKyfcsxm;wm cHae&yg+yD? *syefudkqef@usifvdk@r[kwfyg?
*syefukd ,H=k unfveG ;f +yD; *syefe@J aygi;f +yD; olw@kd tm%m&atmif=uHpnf=u&if; *syeftvdrcf o
H mG ;&wm
jzpfygw,f? t"dywd a'gufwmAarmfudk zwfcs+yD; olwdk@tm%m&a&; }uHpnf=upOf a'gufwmAarmf
udkom acgif;aqmiftjzpfvdkcsifaewJh *syefu olwdk@udk jynfyydk@+yD; z,f&Sm;vdkufjcif;yg?
tJ't
D csed w
f ek ;f u &Sad ewJh Edik if aH &;tiftm;pkawG&J tajctaeudk =unfv
h u
kd rf ,fq&kd if *syef
ay;wJh vGwfvyfa&;twkta,mif qdkif;bkwfatmufrSm 'dk@Armqif;&Jom;tpnf;tHk; }uD;[m
tm%m&tzGJ tpnf;}uD;ozG,jf zpfygw,f? tqifq
h ifah om tkycf sKyfa&;tzGJ tpnf; }uD;i,fawGukd
'd@k Armqif;&Jom;tpnf;tH;k 0ifawGe@J yJ t"duxm;zGJ pnf;xm;ygw,f? 'gayr,fh wu,ft
h m%m
uawmh *syefppfwyfvufxJrSmyJ&Sdygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ jynfol@ta&;awmfyHkygwDuawmh ajratmuftjzpfeJ@ &yfwnf
v_y&f mS ;ae=u&ygw,f? 'DygwED pS cf [
k m oabmobm0csi;f rwln=D uovdk jzpfwnfzJG pnf; ay:ayguf
vmyHkcsif;vnf;rwl=uyg? 1300 jynfhta&;awmfyHkt+yD;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD tOD;qHk;ay:
ayguv
f mygw,f? vlwef;pm;udt
k ajccH+yD; tvkyo
f rm;vlwef;pm;&J wyfO;D ygwt
D jzpf ay:ayguv
f m
wmjzpfovdk/ rmhufpfvDeif0g'udk vrf;!eftbd"rRmtjzpf udkifpGJ+yD; EdkifiHwumuGefjrLepfv_yf&Sm;r_
}u;D &Jtpdwt
f ydik ;f w&yftjzpfvnf;cH,u
l m/ tqH;k wae@rmS vlwef;pm;rJh avmu}u;D qDtxd tquf
rjywf csDwufoGm;zdk@ ar#mfrSef;xm;wJh EdkifiHa&;ygwDjzpfygw,f?
jynfolta&;awmfyHkygwD[m ArmjynfuGefjrLepfygwDaemufrSm ay:aygufvmcJh+yD;/ EkdifiHa&;
ygwDwckqdkwmxuf EdkifiHa&;&nfrSef;csufwck/ EkdifiHa&;vkyfief;aqmifwmwckudk owfrSwf+yD;/ tJ'D
owfrw
S x
f m;wJh vkyif ef;aqmifwmudk umvwcktwGi;f rSm twly;l wGaJ qmif&u
G o
f mG ;=uzd@k tav;
ay; zGJpnf;xm;wJh tpktpnf;}uD;wck&Joabmudk ydk@aqmifygw,f? vlwef;pm;ygwDtjzpf wnf
axmifxm;wmr[kwfovdk vrf;!eftbd"rRmtjzpf jymef;udkifpGJxm;wmvnf;r&Sdyg? 'gayr,fh
trsm;pk}uD;[m rmhufpfvDeif0g'udk ,Hk=unfolawG wdrf;!wfolawG/ vdkvm;olawG/ ,kH=unfwdrf;
!wfw,fvdk@ qkdolawGjzpfygw,f? 'D*&Dtedrfhtjrifhcsif;awmh rwlnD=uyg? t"duu t*Fvdyf
udkvdkeDtpdk;&udk vufeufpGJudkifzwfcsEkdifa&;twGuf &nf&G,fzGJpnf;cJhwmjzpf+yD; ArmjynfvGwfvyf
a&;twGufudkyJ yef;wdkiftjzpf owfrSwfxlaxmifcJhwmjzpfygw,f? 'ga=umifh ocifA[def;vdk uGefjrL
epf xdyfoD;acgif;aqmifwOD;[m jynfolta&;awmfyHkygwD rSmvnf; ta&;}uD; acgif;aqmifwOD;
30

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tjzpfyg0ifaewmud=k unf&h if xif&mS ;ygw,f? Adv


k cf sKyfatmifqef;vnf; ArmjynfueG jf rLepfygwD taxG
axGtwGif;a&;r; eHygwf (1) jzpfvsufeJ@ jynfolta&;awmfyHkygwD xlaxmif&mrSm ta&;}uD;acgif;
aqmifwOD;tjzpf yg0ifaecJhygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef;a&m ocifA[def;yg 1942 ckESpf aemufydkif;
jynfolta&;awmfyHkygwD tpktwGif; rawG&awmhyg?
ArmjynfuGefjrLepfygwD/ jynfolta&;awmfyHkygwD+yD;&if ta&;}uD;tiftm;pkwcktoGif jzpf
ay:wnf&v
dS mwmu Armhwyfrawmf yg? &Jabmfo;kH usyd ef @J pcJ+h yD; 1942 ck/ ESpq
f ef;ydik ;f rSm tiftm;pk
w&yftoGif tcdik t
f rmwnf&adS eyg+y?D Adv
k cf sKyfatmifqef;tygt0if &Jabmfo;kH usyd q
f w
kd mudk jyef=unfh
r,fqdk&ifvnf; oHk;yHkESpfyHkausmf[m rmufpf0g' vDeif0g' qdk&S,fvpftawG;tac: ,Hk=unfvufcH
ESpo
f ufoal wG jzpfae=uwJt
h jyif/ trsm;pk}u;D [m ArmjynfueG jf rLepfygw/D jynfol ta&;awmfyykH gwD
awGeJ@ wenf;r[kwf wenf; ywfoufae=uygw,f? bDtdkifatacwf/ bD'Datacwfwavsmuf
jzpfay:wnf&SdvmwJh ArmhwyfrawmftwGif;&Sd t=uyf/wyfAdkvf/ wyfom;awGxJrSmvnf; uGefjrLepf
ygwDeJ@ywfoufolawG/ jynfol@ta&;awmfyHkygwDtpkeJ@ ywfoufolawG tHkeJ@usif;eJ@&Sdaeygw,f?
b,fe@J rS rywfoufwhJ t=uyf/ wyfAv
kd /f wyfom;/ wyfrawmfom; oufouf[m tifrwef enf;yg;
ygw,f? wyfrawmfudk,fwdkif trsdK;om;a&;v_yf&Sm;r_a=umifh ay:xGufvmwmjzpfawmh rsKd;cspfpdwf&Sd
olwdkif;[m trsdK;om;EdkifiHa&;eJ@ ywfoufaeygw,f? EdkifiHa&;eJ@ ywfoufae&ygw,f? EdkifiHa&;eJ@
ywfoufae+yDqdkuwnf;u tJ'Dwkef;u a&Swef;ta&mufqHk;jzpfaewJh uGefjrLepfygwD/ 'grSr[kwf
jynfol ta&;awmfyykH gww
D @kd e@J wck od@k r[kwf wcke@J ywfouf+yD;om;jzpfomG ;ygw,f? ESpyf gwpD vH;k u
vnf; wyfrawmfwiG ;f pnf;H;k a&;vkyif ef;udk tav;xm;vky=f uygw,f? txl;ojzifh Ekid if aH &;/ oabm
w&m;a&;udk avhvmvd=k u/ qnf;yl;jznfph nf;vd=k uwJh wyfrawmfom;awG[m olw@kd avhvmqnf;yl;
vdkwJh EdkifiHa&;oabmw&m;awGtwGuf ArmjynfuGefjrLepfygwDqDudkom OD;wnf&ygawmhw,f?
bmvdk@vJqdkawmh tJ'Dvdk EdkifiHa&;oabmw&m;a&;udk oifwef;ay;Edkifwm/ a[majymydk@csEdkifwm
t"dutm;jzifh uGejf rLepfygwD eJ@ uGejf rLepfacgi;f aqmifawGyJ &Sw
d t
hJ wGujf zpfw,f? Adv
k &f efatmif
vdk yk*Kd~ vfuawmif ocifA[de;f udk awG&ifajymay;yg/ ole@J awG&if oludk (Adv
k &f efatmifu)kd Edik if aH &;
oifwef;ay;ay;yg? vd@k vdv
k ckd sicf sif wufwufuGuGe@J Adv
k af usmaf Zmuwqifh rSmcJzh ;l owJ?h tJ'v
D kd
oifwef;yd@k csEikd o
f l oabmw&m; ydik Ef ikd af =unufoal wG[m uGejf rLepfawGcsn;f omvd@k qd&k ravmuf
jzpfcw
hJ ,f? ocifA[de;f uvnf; oifwef;yd@k csay;Edik w
f ahJ e&mrSm emrnf}uD;/ ocifoef;xGe;f uvnf;
oifwef;jy oifwef;cs emrnf}uD;? ocifpdk; uvnf; a&mufav&m oifwef;zGifh+yD; oabmw&m;
oifwef;ay;avh&o
dS ?l wyfrawmfwiG ;f u wyfr; wyfAv
kd w
f pfcsKd@[m pepfwus pDpOfv#Kd@0u
S +f y;D uGejf rL
epfygwu
D yd@k cswhJ EdkifiHa&;oifwef;/ oabmw&m;a&;oifwef;rsm;udk oGm;wuf=uavh&Sdygw,f?
wyfrawmf}uD;wckvHk;&J t"duacgif;aqmifuawmh AdkvfcsKyfatmifqef;?
1944 ckEpS f azazmf0g&/D rwfva&mufawmh tdE,
dN a&mufaewJh ocifoed ;f az[m ocifoef;xGe;f
eJ@ tcdkiftrm tquftoG,f&ae+yDjzpfygw,f? ocifodef;az[mvnf; ArmjynfuGefjrLepfygwD&J
acgi;f aqmifwa,mufjzpfygw,f? ocifoef;xGe;f uwqifh ocifp;kd / Adv
k cf sKyfatmifqef;/ ocifEw
k @kd e@J
vnf; v#dK0SufqufoG,frd+yDjzpfygw,f?
*syef0ifpuwnf;u *syefe@J jyoemay:cJh bDtikd af teJ@ jyoemay:cJzh ;l wJh u&iftrsKd ;om;rsm;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

31

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

[m *syefqef@usifa&; pdwf"mwfwavsmufvHk; &SdaecJhw,f? a'gufwm pHpDzdk;/ apmpHzdk;oif/ apmbOD;/


apm[ife&D/ *|efqif/ uH}uD; wdk@[m xif&Sm;wJh u&iftrsdK;om;acgif;aqmifawGjzpf=uw,f? apmpHzdk;
oif[m awmifib
l ufrmS cd+k yD; ajymufusm;wyfpnf;H;k aewJh t*Fvyd af r*smqD;*&if;eJ@ tquftoG,f
&Sdaew,f? Adkvfp}uFmuawmif oludk tdENd,bufudk ydk@ay;ygvdk@ pum;urf;vSrf;cJhzl;ygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef;u apmpHz;kd oife@J apm=um'k;d udk wyfrawmfwiG ;f odr;f oGi;f yg0ifapcJw
h ,f?
apmpHzdk;oif[m wyfrawmfwGif;rSm Adkvf}uD;jzpfvmcJhovdk/ qif;[wf ppfwuUodkvfqif; apm=um'dk;
[m ppf0ef}uD;Hk;rSm 'kAdkvfr;}uD;jzpfvmcJhw,f? u&ifwyf&if;zGJ+yD; jrpf0u|ef;ay:udkvnf; u&ifArm
cspf=unfa&;tzGJawG apv$wf=uw,f? ocifEk eJ@ Adkvfvusfmwdk@&J cspf=unfa&;c&D;awG atmifjrifcJh
w,f? Akv
d cf sKyfatmifqef;/ ocifoef;xGe;f eJ@ apm=um'd;k / apm[ife&D/ *|eq
f ifu}H uD;wd@k vkd u&ifacgi;f
aqmifawG usdwf0dkif;aqG;aEG;=u+yD; *syefudk rawmfvSefrD u&ifArmaoG;pnf;a&;udk &nf&G,fcsuf&Sd&Sd
wnfaqmufcJh=uw,f?
1944 ckESpf/ =o*kwfv (1) &ufae@rSm *syefay;wJh ArmjynfvGwfvyfa&; wESpfjynfhajrmufyGJ
*sLAvDa[mrSm usif;yw,f? t"dywda'gufwmbarmf rdef@cGef;ac|t+yD;rSm AdkvfcsKyfatmifqef;u
vGwfvyfa&;[m tay:,HvGwfvyfa&;yJ &Sdaeao;w,f? usKyfwdk@a&Squf+yD; pcef;oGm;EdkiftHk;rS
vGwfvyfa&;taumiftxnfudk jrif&vdrfhr,f vdk@ zGifh[ajymqdkoGm;w,f?
*syefudk qef@usifwGef;vSef=uzdk@ Armhajray:uae 'DzufqpfawGudk t+yD;ydkif armif;xkwfEdkifzdk@
vufawG b0awGuae awmif;qdkvmaeyg+yD?
*syefawG ArmjynfwiG ;f ajceif;0ifa&mufrvmEdik cf ifuwnf;u *syefawG[m zufqpfawGjzpf
w,f? 'DzufqpfawGudk OD;wnfqef@usifwdkufckduf&r,fvdk@ EkdifiHa&; a&csdef&Sd&SdeJ@ udjrifcJhwm[m
uGefjrLepfawGjzpfcJhw,f? udjrifwJhtwdkif; udvJajymcJhw,f? tif;pdefppfwrf;[m tcdkiftrmouf
aoygyJ?
udjrifwJhtwdkif; zufqpf0g'udk qef@usifzdk@/ zufqpfawGwdkufxkwfzdk@ udjyifcJhwmvnf;
uGejf rLepfawGyjJ zpfygw,f? tapmqH;k jyifqifpnf;H;k aecJw
h m/ tpDtpOf&&dS dS tiftm;pkaqmif; vkyaf qmif
aecJhwm uGefjrLepfawGjzpfaew,f?
1944 ckEpS x
f aJ &mufawmh uGejf rLepfawG&J 'Dtjrifukd a,bk,stm;jzifh tm;vH;k vdv
k u
kd od&dS
oabmayguf vufcHae&+yDjzpfygw,f? oabmw&m;a&;tajccHtm;jzifhawmh zufqpfqef@usifa&;
tjrif[m wpkwpnf; wnDw!Gwx
f q
J D a&muf&v
dS mcJyh g+y?D oabmw&m;a&;tjrifuae vufawG
qDoGm;zdk@vnf; pwifjyifqif=uyg+yD?
'kw,
d urBmph pf}uD; wckv;kH &Jtajctaeudk jyef=unfrh ,fq&dk ifvnf; qkAd ,
D ufppfrsuEf mS rSm
qdAk ,
D uf[m cHppfuae xd;k ppfu;l ajymif;vmaeyg+yD? *smrefemZDawGukd qkAd ,
D uftjyifa&mufatmif
wdkufxkwfypfvdkufEkdifyg+yD? tDwvDzufqpfawGvJ _H;edrfhoGm;+yDjzpfygw,f? wkwfjynfrSmvnf;
*syefawGa&Srwdk;EkdifawmhyJ cHae&+yDjzpfygw,f?
k&Sm;ppfrsufESmtjyif *smrefawGtay: 'kwd,ppfrsufESm topfwckudkvnf; r[mrdwf
ppfwyfawGu atmifjrifpGm zGifhvSpfEkdifcJh+yDjzpfygw,f? jyifopf aemfref'D urf;ajcudk atmifjrifpGm
urf;wuf EkdifcJh+yD; jyifopf/ b,fvf*sD,Hwdk@udk csDwufwdkufcdkufae+yDjzpfygw,f?
32

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1944 ckEpS /f =o*kwv


f (4) &ufae@rmS Adv
k af usmaf Zm (&Jabmfo;kH usyd 0f if) OD;pD;wJh yJc;l pHjywyf
&if;xJrSm AdkvfausmfaZmtdrf tdyfcef; AdkvfausmfaZm&J ukwifay:rSm AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ Armjynf
uGefjrLepfygwD taxGaxGtwGif;a&;r; ocifpdk;wdk@ v#Kd0Suf+yD; awGqHkEkdifcJh=uw,f? AdkvfcsKyfatmif
qef;&J txl;wm0efay;csuef @J Adv
k af usmaf Zm ud,
k w
f ikd f a';'&Je,f *Guav;&Gmta&mufomG ;+y;D zuf
qpfqef@usiaf &; ajratmufvyk if ef;awG v#Kd 0Suv
f yk af ewJh ocifp;kd udk ppft&m&Sid ,f ,leaD zmif;0wfqif
ap+yD; ac:xkwfvmcJhjcif;jzpfygw,f? ocifpdk;udk oGm;ac:a&;twGuf a';'&Jc&D;pOfudk tao;pdwfpDpOf
ay;olu ocifoef;xGe;f jzpfygw,f? Adv
k af usmaf Zmtdrt
f xd ocifp;kd udk ac:xkwv
f mEdik +f yD;csed af &muf
rS Adv
k cf sKyfatmifqef;u yJc;l udv
k ma&muf tem;,lvnfywfw[
hJ efe@J yJc;l udak &mufvm+yD; ocifp;kd eJ@
awG@=uwmjzpfygw,f? AdkvfausmfaZm tdyfcef;xJrSm AkdvfcsKyfatmifqef;eJ@ ocifpdk;wdk@ oHk;&ufquf
wdkuf v#Kd0SufaqG;aEG;=uygw,f? 'Dordkif;0ifaqG;aEG;yGJ}uD;&J &v'fuawmh zwyvtzGJ}uD; atmif
jrifpmG zGJ pnf;Ekid jf cif;jzpfygw,f? tJ'aD emuf Adv
k cf sKyfatmifqef;/ ocifp;kd / ocifoef;xGe;f wd@k aqG;aEG;
ndE_dif; wdkifyif=u+yD; zufqpfwdkufzsufa&; jynfol@vGwfvyfa&; (zwyv) tzGJ}uD;&J OD;pD;tzGJudk
zGJ Edik cf yhJ gw,f? wm0efcaJG 0,l=uwJt
h cg Adv
k cf sKyfatmifqef;u ppfa&;/ ocifp;kd u Edik if aH &;/ ocifoef;
xGef;u EkdifiHjcm;qufoG,fa&; jzpfvmygw,f? yxrqHk; yJcl;rSm pwifaqG;aEG;=upOfu ocifpdk;[m
uGejf rLepfygwu
D kd uk,
d pf m;y+yD;/ Adv
k cf sKyfatmifqef;uawmh jynfol ta&;awmfyykH gwaD &m wyfrawmf
a&mudk udk,fpm;yaqG;aEG;=uwmjzpfygw,f? t"dutm;jzifh AdkvfcsKyfatmifqef;[m wyfrawmfudk
udk,fpm;yaqG;aEG;cJhwm jzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD/ jynfolta&;awmfyHkygwDeJ@ ArmwyfrawmfqdkwJh t"dutiftm;pk
(3) pkudk tajccH+yD; (zwyv) qdkwJh trsKd;om;wyfaygif;pk}uD;udk zGJpnf;vdkufawmh wzGJv#if (3)
OD;pDeJ@ (9) OD;[m yxrqHk;aom zwyv A[dkOD;pD;tzGJ0ifawGjzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDrS ocifpdk;/ ocifoef;xGef;/ ocifA[def;/ wyfrawmfrS AkdvfcsKyfatmif
qef;/ Adv
k v
f usmf / Akv
d af e0if;? jynfol ta&;awmfyykH gwrD S ocifcsp/f OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f ? ocifp;kd u
Ekid if aH &;acgi;f aqmif/ Adv
k cf sKyfatmifqef;u ppfa&;acgi;f aqmif/ ocifoef;xGe;f u taxGaxGtwGi;f
a&;r;eJ@ r[mrdwfrsm;eJ@ qufoG,fa&; wm0efudkyg,lygw,f?
zwyvzGJ +y;D wmeJ@ wyid ef uf/ pnf;urf;avsm&h &J jJ zpfaevd@k pHjywyf&if;awGzJG +y;D wnfaqmuf
ae&wJh wyfrawmfukd awmfveS af &;twGuf tcsed rf D jrefjrefajymif;vJ vmapzd@k Adv
k cf sKyfatmifqef;u
uGefjrLepfygwDrS EdkifiHa&;au'gawGawmif;+yD; wyftoD;oD;xJ v#Kd0SufoGif;wmvkyfygw,f?
ocifoef;xGef;eJ@ ndE_dif;+yD; t"duwyfr;/ wyf=uyf acgif;aqmifawGudk EdkifiHa&;eJ@ awmfvSefa&; ynm
ay;a&;awGudk vkyfaqmifapygw,f?
tm&Svil ,ftpnf;tH;k xJuv
kd nf; wcsKd vli,frsm;udk ryfEaHS e&mcsxm;ay;+y;D tpDtpOf&&dS dS
v_yf&Sm;apygw,f? r[mrdwfrsm;eJ@ qufoG,fa&;wm0efudkyg,lxm;wJh ocifoef;xGef;[m tdENd,
rSm&SdaewJh ocifodef;azrSwqifh (zwyv) taeeJ@ Force 136 (t*FvdyfwyfzGJ 136) eJ@ tquf
toG,f w&m;0if&&Sdvmygw,f? zwyv taeeJ@ tdENd,a&muf ocifodef;azeJ@ 0dkif,mvuf
tquftoG,f vkyEf ikd v
f movdk Force 136 eJ@ zwyv wd@k wywf (2) }udrf 0dik ,
f mvuf qufo,
G f
a&; yHkrSefvkyfEkdifvmcJhw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

33

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

zwyv tzGJ csKyf}uD;&J e,fcsJ zufqpf'jr *syefvl ikd ;f rsm;udak rmif;xkw=f u qkw
d ahJ =unm
pmwrf; trSwf (1) udk v#Kd0Suf+yD; xkwfjyefjzef@jzL;vdkufygw,f?
*syefawG 0ifvmpuwnf;u ajratmufawmfvSefa&; enf;emawGeJ@ zufqpfqef@usifa&;
vkyif ef;awGvyk af ecJw
h hJ uGejf rLepfygwaD =umifh oabmw&m;a&;0g'jzef@csad &; ynmay;a&;awG twdik ;f
twmwcktxd jynfhpHkae+yD;jzpfygw,f? ta&;}uD;vSwJh ajymufusm;tajccHa'o azmfxkwfa&;eJ@
ajymufusm;wyfzGJawG zGJpnf;a&;udkvnf; jyifqifEdkifcJh+yD; vdktyfwJh ppfoifwef;rsm;udkvnf;
aus;vuf awm&Gm a'oawmfawmfrsm;rsm;txd pnf;Hk;ydk@csxm;Ekdif+yD;jzpfygw,f?
'Dvkd a&&Snaf jratmufawmfveS af &; enf;emawGe@J vkyu
f ikd af qmif&u
G &f wma=umifh awmfveS f
a&; rqifEEJ$ ikd af o;rDtcsed t
f wGi;f rSmudk ay;cJ&h wJh t&if;tES;D awGvnf;&Scd yhJ gw,f? ArmjynfueG jf rLepf
ygwD0if &JabmfcspfwD; (ac: ) &Jabmfodef;wef (ppfudkif;) (Adkvfr;}uD;apmjrifh&Jtudk&if;) [m *syef
uifaywdik af wG&J tzrf;cH&+yD; nO;f yrf;ESyd pf ufrr_ sK;d pHu
k kd owW&d &dS &dS ifqikd &f if;/ ppfuikd ;f wHwm;}uD;ay:rSm/
*syef"m;csufatmufrSm {&m0wDjrpf}uD;twGif; vnfjywf+yD; acgif;uscJh&ygw,f? &uf&ufpufpuf
towfccH &hJ ygw,f? 1942 ckEpS t
f wGi;f rSmyg? *syefqef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awGa=umifh tapmqH;k zrf;qD;
cH&olawGxrJ mS ocifausmpf ed /f ocifazaX;/ ocifjroef;/ q&m&m*sef wd@k vnf; ygcyhJ gw,f? olw@kd [m
vnf; uGejf rLepfawGjzpfcyhJ gw,f? awmifi/l jzL; ocifoef;azvnf; &uf&ufpufpuf tESyd pf ufccH &hJ w,f?
1944 ckESpf/ pufwifbm/ atmufwdkbmvxJrSm ocifoef;xGef;&J pepfwus tpDtpOfeJ@
kyfjy0ifvkyfaewJh 0ef}uD;qdkwJh tumtuG,feJ@ ocifAdkvf/ ref;0if;armifwdk@OD;aqmifwJh rsKd;cspf&Jabmf
wodkufudk ppfynmavhvmzdk@ awmfvSefa&;vkyfief;awGvkyfaqmifzdk@ tdENd,EdkifiH ocifodef;azqD
v$wEf ikd cf yhJ gw,f? u&ifrsK;d cspw
f a,mufvnf;jzpf wd;k wufwt
hJ jrif&o
dS v
l nf;jzpfwhJ ref;0if;armif[m
ocifoef;xGef;udk,fwdkif arG;jrLa&G;cs,fcJhwmyg? txufArmjynfwdkif;r;jzpfwJh Adkvfr;Axl;eJ@ ocif
oef;xGe;f csw
d q
f ufrrd d pDpOf+yD; tdE,
dN yd@k a&;udk wokw+f yD;wokwf pDpOfaqmif&u
G Ef ikd cf yhJ gw,f? Adv
k rf ;
cspaf umif;/ Adv
k t
f ;kH armif/ OD;ausm&f if (aemif ygarmuQO;D ausm&f if) wd@k [m tJ'v
D ekd nf;eJ@ tdE,
dN a&muf
cJ=h uwJo
h al wGyg? &cdik Af v
kd !
f x
kd eG ;f wd@k tzGJ ryg/ tm;vH;k (30) &Sw
d ,fqykd gw,f? 'D&aJ bmfawG[m aemif
(avxD;) &JabmfawGvdk@ trnfxif&Sm;vmcJh=uygw,f? Armjynfordkif;rSm ta&;ygolawGjzpfcJh=uyg
w,f? trsm;pk}uD;[m uGefjrLepfawGjzpf=uygw,f?
pufwifbmvxJrSmyJ OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;/ Adkvfae0if;/ Adkvf&JxGfwdk@ a';'&JudkoGm;+yD;
zwyv}uD;&J EdkifiHa&;acgif;aqmif ocifpdk;eJ@ awG=u+yD; pnf;Hk;a&;qdkif&m tao;pdwfvkyfief;awG
xyfnEd id_ ;f aqG;aEG;jzpf=uygw,f? atmufwb
kd mvxJrmS Adv
k af tmif}uD;/ Adv
k af rmifarmif/ ocifcspef @J
&efukefbaqGwdk@ ocifpdk;eJ@ v#Kd0SufawGqHk=uum uGefjrLepfygwD/ jynfolta&;awmfyHkygwD/ wyfr
awmfw@kd wygww
D nf;tjzpfy;l aygi;f +y;D awmfveS af &;wyfO;D zGJ =ujyefygw,f? zwyv}u;D [m v#Kd 0Suf
trsKd;om; wyfaygif;pktzGJ@csKyf}uD;tjzpf ajcvSrf;&Sd&Sd ouf0ifv_yf&Sm;aeyg+yD?
1944 ckESpf/ 'DZifbmvxJrSm *syefudk qef@usifwdkufcdkufwJh vufawGwdkufyGJawGuawmh
&cdkifwdkif;rSm pwifay:aygufvmygw,f? &cdkifwdkif;[m yx0Dtaetxm;t& r[mrdwf+Adwdo#awG
tckdiftrmwyfcsxm;wJh tdENd,eJ@ e,fedrdwfcsif;qufpyfae+yD; zufqpfawmfvSefa&;twGuf 1942
ckESpf ESpfv,favmufuxJu ocifodef;az/ ocifwifa&$wdk@ tdENd,rul;cif ocifpdk;/ ocifwifjrwdk@
34

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rif;jym;bufa&mufvm&if;/ tapmqHk; pnf;Hk;jyifqifcJh=uovdk Adkvf&efatmifwdk@ a&mufvmawmh


vnf; pnf;Hk;a&;vkyfcJhHkru vufeufwcsKdeJ@ &HyHkaiGawGyg ay;tyfxm;cJhwJh wdkif;jzpfygw,f? &cdkif
wd@k Armqif;&Jom; tpnf;tH;k acgi;f aqmifawG[m ArmjynfueG jf rLepfygweD @J tquftoG,,
f x
l m;
=u+yD; AkHaygufomausmf/ udkvSausmfwdk@[m jynfolta&;awmfyHkygwDeJ@ qufoG,fxm;=uygw,f?
OD;!dkxGef;/ OD;ausmfjr/ OD;bpH/ OD;pdE Wm/ OD;ynmoD[/ OD;atmifomOD;/ OD;ausmf&ifwdk@[m &cdkifawmf
vSefa&;acgif;aqmifawGjzpfygw,f? zwyv eJ@ qufoG,fvkyfudkifae=uolawGvnf;jzpf=uygw,f?
r[mrdwaf wGbufuvnf; ArmjynfppfrsuEf mS zGizhf @kd yxrqH;k wdu
k o
f ifw
h w
hJ ikd ;f vd@k owfrw
S f
xm;+yD;/ 1944 tukefrSm ppfawGcdkif ar,k/ ukvm;wefjrpfzsm;teD;rSm&SdwJh *syefawGudk pwifxkd;
ppfqifygw,f? r[mrdwfawG ukvm;wefjrpfzsm;teD;rSm&SdwJh *syefawGudk pwifxdk;ppfqifygw,f?
r[mrdwaf wG ukvm;wefjrpfjzwfrul;Edik cf if Adv
k =f umvSatmif acgi;f aqmifwhJ &cdik u
f muG,af &;wyf
awGu *syefudk aoewfajymif;vSnf+yD; wdkufygw,f? &cdkifzufqpfawmfvSefa&;eJ@ acgif;aqmiftjzpf
wm0ef,lxm;wJh Adkvf!dkxGef;[m r[mrdwf (136) acgif;aqmif ar*smul;eJ@twl avxD;udqif;
a&muf&Sdae+yDjzpfygw,f? Adkvf=umvSatmifeJ@aygif;rd+yD; wyfopfawGzGJvdkuf=uygw,f? OD;pdE WmeJ@
AHkaygufomausmf wdk@udk rif;jym;bufrSm avxD;eJ@csay;+yD; vdkif;,if; (LION) tzGJemrnfeJ@
wdkuf=uygw,f? ausmufjzLbufrSmvnf; ocifodef;azv$wfvdkufwJh OD;bapmwdk@tzGJ[m 1945
ckESpf/ Zefe0g&DrSm avxD;eJ@qif;Edkifvm+yD;jzpfygw,f? oHwGJudkwm0ef,l&wJh OD;ausmf&ifu &efukef
ajymif;wm0ef,l&vdk@ ol@vufatmuf usefvlrsm;u qufwm0ef,l=uygw,f? azazmf0g&DvrSm
rif;jym;/ ajryHkbufrSm wdkufyGJawG wdkufyGJawG pdyfvmyg+yD?
zufqpfawmfvSefa&;udk wjynfvHk;qifE$Jzdk@ aemufqHk;awGqHkaqG;aEG;qHk;jzwfr_awGvkyfzdk@
1945 ckESpf/ rwfvqef;rSm AdkvfcsKyfatmifqef;tdrfrSm awmfvSefa&;acgif;aqmifawG v#Kd0SufawGqHk
aqG;aEG;=uygw,f? (3) &ufqufwdkuf npOfaqG;aEG;=u+yD;aemuf wjynfvHk;&J EdkifiHa&;acgif;aqmif
ocifp;kd / wjynfv;kH ppfa&;acgi;f aqmif Adv
k cf sKyfatmifqef;/ wjynfv;kH &J Edik if jH cm;qufo,
G &f ;wm0efcH
ocifoef;xGe;f tjzpf owfrw
S +f yD;wJt
h jyif/ ppfwikd ;f }uD;awG owfrw
S cf aJG 0ydik ;f jcm;=u+yD; wdik ;f tvdu
k /f
a'otvdkuf EdkifiHa&;acgif;aqmif ppfa&;acgif;aqmifrsm;udkyg owfrSwfcGJa0 wm0efcsxm; zGJpnf;
vdkuf=uygw,f? t"dutm;jzifh wdkif;}uD; (7) wdkif;/ a'ooHk;ckcGJ+yD; wjynfvHk;twGuf zufqpfawmf
vSeaf &;}uD; qifEzJ$ @kd rwfv (27) ae@tjzpf owfrw
S v
f u
kd yf gw,f? ppfwikd ;f rsm;&J Edik if aH &;acgi;f aqmif
awG[m ArmjynfuGefjrLepfygwDucsnf;jzpf+yD; ppfa&;acgif;aqmifawG[m Armhwyfrawmfucsnf;
jzpfygw,f? wdkif;tvdkuf EkdifiHa&;acgif;aqmifawG[m ArmjynfuGefjrLepfucsnf;jzpfygw,f? wdkif;
tvdu
k f Ekid if aH &;acgi;f aqmifawG[m ocifp;kd / ocifA[de;f / ocifcsp/f ocifAode;f wif/ ocifwifxeG ;f /
ocifwifjr/ udkpH!Gef@wkd@jzpf=u+yD; ppfa&;acgif;aqmifawG[m AdkvfcsKyfatmifqef;/ Adkvfarmifarmif/
Adkvfapm=um'dk;/ Adkvfae0if;/ AdkvfausmfaZm/ AdkvfwifxGef;/ Adkvf&JxGf/ AdkvfrSL;atmif/ AkdvfrSL;Axl;/
Akdvfcif!dk wdk@jzpf+yD; wdkif; (2)/ wdkif; (3) qufoG,fa&;wm0efcHu Akdvfvusfmjzpfygw,f? OD;AaqGeJ@
OD;ausmf+idrf; u &efukefwm0efcHjzpfygw,f?
&cdkifawmfvSefa&;orm;awG&J pGrf;yum;eJ@ 1944 ckESpf ESpfukefydkif;u pwifvdkufwJh zufqpf
awmfveS af &;atmifyaJG wGa=umif/h r[mrdww
f yfawG[m &cdik w
f ikd ;f udjk zwf+y;D ArmjynftwGi;f atmifjrif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

35

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

pGm0ifa&mufvmEdkif+yDjzpfygw,f? rHk&GmeJ@ a&$bdkbuftxd r[mrdwfwyfawG xdk;ppfqifvmcJh+yDjzpfyg


w,f? AHk;=uJav,mOfawGeJ@ AHk;}uJwdkufcdkufvdkuf tajrmuf}uD;awG wifhum;awGeJ@yg ypfvdkuf wuf
vdkufeJ@ 0ifvmcJhygw,f? &efukefrdudkvnf; r[mrdwfwyfu AHk;}uJwdkufcdkufwmawG tqufrjywf
vkyfvmygw,f?
1945 ckESpf/ azazmf0g&Dvqef;ydkif;a&mufawmh txufArmjynf a&0ifwZ,fe,fbufrSm
*syefawGu a[mf0pfZm ajrjyifypftajrmuf}uD;awG jzef@cGJcsxm;+yD; t}uD;tus,f ckcHae=uwm
a=umifh/ r[mrdwfwyfawG a&SrqufwufEdkifjzpf=uygw,f? tJ'Dtcsdefwkef;u ppfudkif;e,frSm
ygwDwyf qdkwm&Sdygw,f? zufqpfqef@usifa&; awmfvSefa&;qifE$JEdkifa&;twGuf EdkifiHa&; ppfa&;
oifwef;ay;+yD; v#Kd 0Supf mG zG@J pnf;xm;wJh ajymufusm;wyfjzpfygw,f? a'ocHawGuawmh ygww
D yf
vd@k yaJ c: =uygw,f? tJ'D ygww
D yf rSmEkid if aH &;rSL;/ 'k Ekid if aH &;rSL;eJ@ ppfa&;wm0efc/H 'kppfa&;wm0efc&H dS
ygw,f? wyf&J t"duyk*~dKvf (4) OD;yg? tifzmppfrsufESmudk ydk@ay;aewJh *syef&J v#Kd0Sufaxmufydk@
pcef;xJu vufeufawGudkyg enf;trsKd;rsKd;eJ@ &,lpkaqmif;wJhwm0efudkvnf; 'DwyfzGJ0ifrsm;[m
tpDtpOf&&dS dS vkyu
f ikd af e=uygw,f? Adv
k rf LS ;Axl;eJ@vnf; csw
d q
f ufrrd d qufo,
G x
f m;ygw,f? Adv
k rf LS ;
Axl; uvnf; uGefjrLepfacgif;aqmif wyfrawmfacgif;aqmifwa,mufjzpfovdk/ ygwDwyfu ta&;
}uD;yk*K~ v
d f (4) OD;vH;k [mvnf; uGejf rLepfawGjzpf=uygw,f? &Jabmfvid_ /f Adv
k o
f rd ;f OD;/ Akv
d u
f siaf rmife@J
&JabmfjrifhaqG wdk@jzpfygw,f?
zufqpfqef@usiaf &;awmfveS af &;orm;awGukd ae&mray;csiaf yr,fh a&SrwufEikd f tcuftcJ
jzpfaewJh r[mrdww
f yfuwyfrLS ;[m ygww
D yfukd aqG;aEG;nEd id_ ;f &efwufvmyg vd@k ta=umif;=um;
ygw,f? tdE,
dN a&muf ocifoed ;f azeJ@ rH&k mG wm0efcu
H qufo,
G &f ef emrnfaygux
f m;wJw
h yfu Edik if H
a&;rSL; &Jabmfv_dif vdkufoGm;ygw,f? aqG;aEG;r_ tqifrajyjzpf+yD; &Jabmfv_difudk r[mrdwfwyfu
zrf;xm;vdkufygw,f? &Gmopf}uD;rSmcsKyfxm;vdkufygw,f? t*FvdyfawGu ppfa&;udpPom aqG;aEG;
csiw
f m/ 'ga=umifh vufeuf&a&;udp/P yl;aygi;f wdu
k af &;udpaP wGukd ppfa&;wm0efcH vmaqG;aEG;yg vd@k
xyfta=umif;=um;vmvd@k ppfa&;wm0efcH Adv
k o
f rd ;f OD;eJ@ 'kppfa&;wm0efcH Adv
k u
f siaf rmifw@kd xyfvu
kd f
oGm;=uygw,f? t*Fvyd w
f yfu ume,fwa,mufu vufcaH wGqHyk gw,f? ppfa&;wm0efcH ESpOf ;D u
*syefwyf&J wyfcsxm;yHkeJ@ axmufydk@pcef;awGta=umif; tao;pdwfajymjywJhtjyif ajryHkygqGJjyyg
w,f? t*Fvyd w
f yfume,fu *syefawG&w
dS hJ ppfuikd ;f awmif;kd udk AH;k =uJ+yD;&Si;f vif;zd@k pDpOfxm;a=umif;
ajymjyvmwJhtwGuf/ ppfajy;'kuQonf jynfolvlxk odef;csD&SdaewJh ppfudkif;awmifdk;udk AHk;r=uJzdk@
ta=umuftuef jiif;cHkaqG;aEG;&ygw,f? aemufqHk;rSm *syefuifaywdkifHk;&SdwJh usKdufvwfacsmifudk
om AHk;=uJzdk@ t*Fvdyfbufu tav#mhay;oGm;ygw,f? ppfa&;udpPawG aqG;aEG;=u&mrSm tqifajy
ae+yD; aemufqHk; ume,fu cifAsm;wdk@ EdkifiHa&;&nf&G,fcsufubmvJ vdk@ ar;w,fqdkygw,f?
ppfa&;wm0efcH Adkvfodrf;OD;eJ@ Adkvfusifarmifu vHk;0vGwfvyfa&; csufcsif;&zdk@yJ vdk@ ajzvdkuf=u
awmh/ ume,f}u;D u wqifch si;f 'drk ed ,
D q
H kd awmfa&maygh vd@k tajym/ 'drk eD ,
D [
H m t*Fvyd &f J udv
k ekd yD J
vdk@wkef@jyefajymqdkvdkuf=uwJhtwGuf/ ume,f}uD; aqGaqGckef+yD; 0kef;ueJx&yfum a'goeJ@ }udrf;
armif;qJqdkygawmhw,f? +yD;awmh rif;wdk@[m *syefppfAdkvfawGjzpfvdk@ ckcsdefup+yD; oHk@yef;tjzpf
zrf;vdu
k +f yD wJ?h aemufrS ppfa&;wm0efcEH pS af ,muf odvu
kd &f wmu 'Dume,f}uD;[m +Adwo
d #tifyg
36

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

,mtwGi;f 'drk eD ,
D t
H qifeh @J yg0ifae&wJh =opa=w;vsEikd if o
H m;wOD; jzpfaew,fqw
kd mygy?J Adv
k o
f rd ;f OD;
eJ@ Adkvfusifarmifu aemufqHk; vufeuftjzpf tdENd,&Sd ocifodef;azwdk@qDydk@aeus pum;0Sufudk
xkwfoHk;ajymqdkayr,fh pum;0Suf [kwfr[kwf txufwifjyr,f? ckawmhzrf;w,f qdk+yD; a&$bdkeJ@
tke;f awm t=um;u qm;awmif&mG udk wef;yd@k vu
kd yf gw,f? qm;awmif &Gmudak &muf+yD;aemufyikd ;f
pum;0SufrSefw,f? 'gayrJh ppfAdkvfawGjzpfvdk@ ppfoHk@yef;yJ qdk+yD;/ yg;udkufvdk@ em;udkufwJhoabm
npf+yD; qufcsKyfxm;vdu
k yf gw,f? qm;awmif uae usm;rif;}uD;&Gmem;&Sd tcsKyfpcef;udk ae&ma&$
+yD; ajymif;csKyfxm;ygw,f?ygwDwyf &J ta&;}uD;yk*~dKvf (4) OD;rSm (3) OD;u tcsKyfcHae&yg+yD?
Adkvfodrf;OD;eJ@ Adkvfusifarmif[m usm;rif;}uD; &Gmem;u tcsKyfpcef;rSm tcsKyfcHae&wkef;
tjyifxGuf acs;yHk; ao;yHk;oGefcGifht&rSm usefaecJhwJh 'kEkdifiHa&;r;qD pmwapmifa&;+yD; ydk@vdkuf=uyg
w,f? 'dk@awmhtzrf;cHae&+yD vufeufapmifhraeeJ@ &SdwmeJ@yJwdkuf=u qdkwJh ta=umif;=um;pmyg?
pmu 'k Edik if aH &;rSL;qD qdu
k q
f u
kd f rduf rduf a&mufomG ;ayr,fh 'kEikd if aH &;rSL;[m olzmom rqH;k jzwfEidk ?f
ppfudkif;u xwdkufwm rE Wav;uudrod&if rE Wav;emEdkifwma&m/ wdkif;rSL;cGifhycsuf&,lzdk@vdkwm
a&ma=umifhyg/ wdkif;rSL; AdkvfrSL;Axl;qD tpD&ifcHvdkufygw,f? Adkvfr;Axl;eJ@ txufArmjynfqdkif&m
ygwaD cgi;f aqmifawG nEd id_ ;f =u+yD; wnDw!Gww
f nf; qH;k jzwfcsucf svu
kd =f uygw,f? tJ'q
D ;kH jzwfcsuf
uawmh txufArmjynftaeeJ@ wwdkif;vHk; wdkufyGJ0if&r,fh (,-&uf) [m rwfv (8) &ufvdk@
owfrSwfvdkuf&jcif;yJjzpfygw,f?
'Dvdk owfrSwfvdkuf&wm&J wjcm;ta&;}uD;tcsuf wcsufuawmh r[mrdwfwyfawG[m
csi;f wGi;f udjk zwf+yD; rH&k mG bufu xd;k qif;vmr,fh ppfa=umif;wa=umif;/ a&$bv
kd iG jf yifujkd zwf+yD; a&$bkd
bufu xdk;qif;vmr,fh ppfa=umif;wa=umif;eJ@ ppfudkif;bufudk OD;wnfxdk;ppfqifvmae+yDjzpfwJh
twGuf/ r[mrdwfwyfawG ppfudkif;udk rodrf;ydkufEkdifrD ArmhawmfvSefa&;tiftm;pku awmfvSefa&;
pzdk@ vdktyfvmwmvJygygw,f?
wjynfvHk;twGuf owfrSwfxm;wJh rwfv (27) &ufae@rwdkifrD txufArmjynfwdkif;u
AdkvfrSL;Axl; acgif;aqmifwJh awmfvSefa&;tiftm;pk[m rwfv (8) &ufae@udk ajymif;vJowfrSwf+yD;
awmfvSefa&;udk apm+yD; qifvdkuf=u&ygw,f?
tJ'Drwfv (8) &ufae@nrSmyJ ppfudkif;ygwDwyfu 'kEdkifiHa&;rSL;&Jabmf[m ppfudkif;&J yxr
qH;k aom zufqpfqef@usiaf &; wku
d yf aJG c:oHukd vufypfA;kH eJ@ziG +hf yD; atmifjrifpmG pwifvu
kd Ef ikd yf gw,f?
*syefawG&J tajrmufpcef;udk vufypfAHk;awGudkyJ tqufrjywfoHk;+yD; &JabmfjrifhaqG acgif;aqmifwJh
awmfvSefa&;wyfu atmifjrifpGm odrf;ydkufvdkuf=uygw,f? tajrmufawGtm;vHk;udkvnf; zsufqD;
ypfvdkufEdkifygawmhw,f?
tJ'DusawmhrS zrf;qD;xm;wJh Adkvfodrf;OD;eJ@ Adkvfusifarmifudkvnf; r[mrdwfwyfu jyef
v$waf y;Hrk u wyfcw
JG cGeJ @J ac:vmcJ=h uygw,f? um;oGm;r&wJah e&mrSm xrf;pifukd a0gvyk +f yD; ukvm;
ppfom;awGu xrf;yd;k yd@k =uw,fv@kd qdyk gw,f? tJ'aD emuf ppfuikd ;f a'owckv;kH wdu
k yf aGJ wGe@J v#o
H mG ;
ygw,f? r[mrdwfwyfawGvnf; *syefawGr&SdawmhwJh ppfudkif;udk atmifjrifpGm 0ifa&mufvm=uyg
awmhw,f?
rwfv (8) &ufae@ukd awmfveS af &;&uftjzpf owfrw
S v
f u
kd &f +y;D Adv
k rf ;Axl; ud,
k w
f ikd f wyfawG
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

37

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jzef@csum *syefawGudk wdkufcdkuf&if; ausmufqnfbufqD xGufvkduf=uygw,f? wyftoD;oD;[m


rE aW v;rd vrf;ay:rSm/ r[mjrwfrek b
d &k m;}uD;tem;rSm/ &efuif;awmifajcw0du
k rf mS wdu
k yf aJG wGwu
kd f
cJ=h uygw,f? tcsed af pm+yD; qifEv
J$ u
kd &f wJt
h wGuf wjynfv;kH &J awmfveS af &;tpDtpOf rxdcu
kd &f av
atmif Adkvfr;Axl; u a'gufwmAarmfeJ@wuG AdkvfcsKyfatmifqef; wdk@onf *syefkyfao;rsm;jzpfae
onf? jynfolwdk@udk *syefzufqpfwdk@u ESdyfpufnOf;yef;ae=uonfudk vufydkufIom =unfhae=u
onf? xdk@a=umifh olwdk@.acgif;aqmifr_udk r,Hk=unfawmhyJ jynfoltultnDjzifhom *syefudk
awmfvSefvdkuf+yD qdkwJhoabmyg a=unmcsufudkvnf; xkwfjyefa=unmvkdufygw,f?
AdkvfAxl;&J@ *syefawmfvSefa&;owif;a=umihf &efukefrS *syefawG v_yfv_yf &Sm;&Sm;jzpfoGm;=u
ygw,f? AdkvfAxl; a=unmwJhtwdkif; olpdwful;eJ@ol awmfvSefwmvm;/ ArmhwyfrawmfwckvHk;
awmfveS af &;a&Sajy;vm; qdw
k m ok;H oyf=uw,fqykd gw,f? *syefppfXmecsKyfu ArmhwyfrawmfwiG ;f
&Sd *syeft=uHay;t&m&SdcsKyf ar*sm*sife&,f q0grdkwdkeJ@ uDwm*sD;rm;wdk@u Armhwyfrawmf[m wkduf
&nfcdkuf&nf&Sdw,f? tpGrf;jycsifaew,f? 'ga=umifh Armhwyfrawmfudk vufeufodrf;r,fhtpm;
,Hk=unftm;ay;wJhtaeeJ@ vufeufcJ,rf;awmifxyfay;+yD; ppfrsufESmawGrSm edyGefwyfawGeJ@twl
,SOf wm0efay;oifhw,fvdk@ t=uHay;wifjy=uygw,f? *syefppfaoemywd vufzwifeif *sife&,f
u0gbDu tJ'Dtqdkudk vufcHvdkufygw,f?
awmfvSefa&;twGuf jyifqifxm;+yD;+yDjzpfwJh AkdvfcsKyfatmifqef;eJ@ Akdvfvusfm/ Adkvfae0if;/
AdkvfaZ,s/ Adkvf&efEdkif/ Adkvfva&mif/ Akdvf&efatmif pwJh wyfrawmfacgif;aqmifawG[m tJ'DtcGifh
ta&;udk toH;k cs+yD; rwfv (17) &ufae@rmS a&$w*d b
kH &k m; taemufr'k f tqif;uGi;f jyif;rSm &efow
l u
kd f
zdk@ ta=umif;jycsufeJ@ Armhwyfrawmf ppfxGuftcrf;tem; usif;yygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef;u
teD;qH;k &efol a&G;wdu
k =f uqdw
k hJ t"dyg` ,yf gyg ppfxu
G rf ed @f ceG ;f ajym+yD; wyfawGukd tpDtpOf&&dS dS txGuf
cdkif;vdkufygawmhw,f? oludk,fwdkifvJ (22) &ufae@rSm aetdrfuxGuf+yD; owfrSwfxm;&mwyfqD
vdkufygoGm;ygawmhw,f?
1945 ckESpf/ rwfv (27) &ufae@rSm jynfvHk;u|wfordkif;0if zufqpfawmfvSef a&;}uD;udk
pwifqifE$Jvdkuf=uyg+yD?
t*Fvdyf zdk@136 eJ@ armifhbufwef&J ppfXmecsKyfudkvnf; 0dkif,mvuftquftoG,feJ@
ta=umif;=um;+yD;+yDjzpfygw,f?
ocifoef;xGe;f uvnf; ol&J Edik if jH cm;qufo,
G af &;wm0efuykd g xrf;aqmif&if; ocifA[de;f /
ocifoef;azwkd@eJ@twl awmifilcdkifbufrSm awmwGif;ajymufusm;wyfzGJrsm;udk OD;pD;um zufqpf
awmfvSefa&; wdkufyGJawG=um; udk,fwdkifudk,fus yg0ifqifE$Jygawmhw,f?
u&iftrsKd;om;rsm;[mvnf; zufqpf*syefqef@usifa&;wdkufyGJtwGif; zwyv }uD;eJ@twl
wufwufuGuG yg0ifcJh=uygw,f? woD;yk*~vtjzpf yg0ifcJh=uolawGvnf; trsm;}uD;yg? jynfolvl
xkw&yfv;kH yg0ifc=hJ uwJh jynfv;kH u|wv
f uQ%maqmifwhJ *k%af jymifwhJ zufqpfawmfveS af &;}uD;[m
Armjynfordkif;rSm ta&;}uD;wJh tvSnfhtajymif;}uD;wckvJyJ jzpfygw,f?
zufqpfawmfvSefa&; tiftm;pktm;vHk;udk zwyvqdkwJh wpkwpnf;wnf;aom trsKd;
om;wyfaygif;pktzGJcsKyf}uD;tjzpf tcdkiftrmwnfaqmuf+yD; zufqpfawmfvSefa&;}uD;udk tus,f
38

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jyef@qHk; qifE$JcJh=uwmjzpfygw,f? zufqpfawmfvSefa&;}uD; qifE$JpOfrSm zufqpfawmfvSefa&;atmif


vHawmftjzpf owfowfrw
S rf w
S f toH;k ycJ=h uwmu teDa&mifatmufcaH y:rSm =u,fjzLwyGihf tvH
awmfjzpfygw,f? ArmjynfzufqpfawmfvSefa&;}uD;[m urBmhzufqpfawmfvSefa&;&J tpdwftydkif;
w&yftjzpfvnf; *k%f,lp&mjzpfcJhygw,f? r[mrdwfwyfrsm;eJ@ ajcvSrf;&Sd&Sd yl;aygif;wdkufyGJqifEdkifHk
ru/ r[mrdww
f yfrsm;ud,
k w
f ikd u
f tH=h o& rSww
f rf;wif&avmufatmif &Gy&f yG cf |ecf |ef wdu
k yf q
JG ifEikd f
cJhygw,f? vufawGppfajrjyifrSm Armhwyfrawmf[m rsKd;cspfArmhwyfrawmftjzpf wdkufpGrf;&nfudk
jyEkdifcJhovdk Armjynf te,fe,ft&yf&yfu ajymufusm;wyfzGJrsm;/ ocifoef;xGef;/ ocifA[def;/
ocifoef;azwdk@ OD;pD;wJh jzL;/ awmifil/ dk;rwa=umu &Jacgifajymufusm;rsm;[mvnf; zufqpf*syef
awGudk pHcsdefwif&avmufatmif rsKd;zwfacsr_ef; okwfoifwdkufyGJqifEdkifcJhygw,f?
avxD;&JabmfawGuvnf; owfrw
S x
f m;&m awmfveS af &;a'otwGi;f r[mrdww
f yfawGe@J
twlqif;+y;D wdu
k yf 0JG ifEidk cf =hJ uygw,f? ArmjynfppfajrjyiftwGi;f ar*sm *sief &,fpvif;&J 'D0ZD H (14)
wyfrsm;/ ar*sm*sief &,f0if;*dw&f J wyfrsm;/ tar&duef txl;wyfzJG acgi;f aqmif ume,fr&J &D J wyfzJG
rsm;/ tar&duef *sife&,fpwD;0Jvf&Jwyfrsm;/ tdENd,wyfrsm;/ wkwfwyfrsm;/ zdk@(136) wyfzGJrsm;
yg0ifwdkufcdkufcJh=uygw,f? t*Fvdyfrsm;[m ava=umif;uvnf; t}uD;tus,f AHk;}uJwdkufcdkufwm
awGvkyfcJhygw,f?
*syefawmfveS af &;tprSm *syefawG&J zrf;qD;jcif;cHvu
kd &f wJh OD;AaqG vGwaf jrmufa&;twGuf
vHk;yef;tm;xkwfzdk@ wm0efus&m wdkif; (3) udk rvkdufEdkifawmhwJh OD;ausmf+idrf;[m &efukefrSmyJ vSnfh
vnfa&Smifwdrf;&if; &efukefwm0efrsm;udk xrf;aqmifygw,f?
*syefrsm;[m {+yDv (23) &ufae@rSm t"dywda'gufwmAarmftpdk;&tzGJudk ac: +yD; &efukef
rd uae qkwcf mG ygw,f? a'guw
f mAarmfe@J twl vdu
k o
f mG ;=u&olawGuawmh ocifjr/ ocifE/k AE<Kv
OD;pdef/ OD;xGef;atmif/ Adkvf&efEkdifeJ@ a'gufwmb[efwdk@ wawG jzpfygw,f? *syefawGu &efukefuae
qkwfcGm+yD; armfvrdifrSm Hk;pkduf/ aemuf rk'Hkajymif;Hk;pdkuf&if; qkwfcGmygw,f? rk'Hkta&mufrSmawmh
ocifjr/ ocifEkwdk@ aomifwifusef&pfcJh+yD; a'gufwmAarmfom *syefjynftxd ygoGm;&ygawmhw,f?
1945 ckESpf/ {+yDv (30) &ufrSm rsKd;cspfwyfrawmfu &efukefudk pwif0ifa&mufygw,f?
t*Fvdyfwyfu arv (3) &ufrS &efukefudk 0ifa&mufvmEdkifayr,fh/ olwdk@odrf;wmtjzpf tom;,l
a=unmygw,f? 'DtcsdefrSm *syefeJ@wdkufyGJawGuawmh t}uD;tus,f qifEJ$ae&qJjzpfygw,f? jynf
olta&;awmfyHkygwDu ArmhawmfvSefa&;wyfrawmfu &efukefrdudk xdef;odrf;apmifha&Smufxm;+yD
jzpfa=umif;/ rdolrdom;tm;vHk;. vHkcHa&;twGuf wm0ef,la=umif; a=unmcsufxkwfygw,f?
Akv
d af e0if;[m arv (6) &ufae@rS jrpf0u|e;f ay:wyfrsm;udk Akv
d w
f ifazxHtyfE+HS y;D &efuek u
f q
kd if;vm
wmjzpfayr,fh Adkvfae0if;wynfhausmf Akdvfatmif}uD;u Adkvfae0if;eHrnfeJ@ &efukefrdudk Armhwyfr
awmfu odrf;ydkufvdkufa=umif; a=unmcsufudk Armvdk t*Fvdyfvdk (2) bmom eJ@arv (7) &ufae@
ae@pGJeJ@ vufjrefajcjrefvkyf+yD; urBmudk a=unmygw,f? t*Fvdyfvdkbmomjyefcsufudkawmh *sme,f
ausmfOD;cspfarmifeJ@ OD;cifarmifvwfwdk@u jyefqdka&;om;ay;&w,fvdk@qdkygw,f? &efukef tprf;
toHvi$ hf kH vd@k trnfwyf+yD; toHvi$ Xhf me ,m,DziG +fh yD; a=unmvdu
k w
f hJ tJ't
D oHvi$ ahf =unmcsuf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

39

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

udk tdENd,a&'D,dkeJ@ bDbDpD toHv$ifhXmeawGuwqifh xyfqifh toHv$ifhay;vdkufwma=umifh urBmh


udka=unm+yD;jzpfoGm;ygw,f? Akdvfatmif}uD;&J Adkvfae0if; od'<dwifay;csufjzpfygw,f?
tJ'v
D dk zufqpfawmfveS af &;umv}uD;twGi;f rSm awmfveS af &;tiftm;pkrsm;=um;rSm/ txl;
ojzifh ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ jynfolta&;awmfyHkygwD=um;rSm EkdifiHa&;t,ltqESpfck jzpfay:
uGJjym;vmjyefygw,f?
wcku zufqpfwdk@udk tuGif;rJhwkdufcdkufacsr_ef;a&;onfomy"me/ zufqpf wdk@udk
tjywftowf wdkufcdkufEkdifwmeJ@tr# t*Fvdyfwdk@eJ@ vGwfvyfa&;twGuf pm&if;&Sif;&mrSm
+idrf;csrf;pGm+yD;pD;Ekdifvdrhfr,f jzpf+yD; tjcm;wcku
zufqpfw@kd ukd tuGi;f rJw
h u
kd cf u
kd af csre_ ;f a&;[m y"mer[kw/f olw@kd um; _;H zd@k aocsmae+yD?
udk,fhtm;udk,fzef;wD;ovdk vkyfzkd@rvdk? jyefvmr,fh t*Fvdyfe,fcsJudk ckcHwdkufcdkufa&;om y"me/
xkdwdkufyGJtwGufom udwifjyifqifxm;&r,f qdkwmjzpfygw,f?
t,ltqESpcf k jyif;xefvmwJt
h cg wzufu avmavmq,f wdu
k x
f w
k &f r,fh *syefukd wdu
k f
rxkwfyJ rvmao;wJh t*Fvdyfudkjyefcszdk@ vufeufpkxm;&r,f ajymaeolawG[m um,uHajrmuf
tm;jzifh *syefolv#Kd? *syefudk rwdkuf&Jvdk@ a&Smifae&ef qifajcay;jcif;vdk@jrifovdk/ wzufuvnf;
t*Fvdyfvufu +idrf;csrf;pGmvGwfvyfa&;&,lEdkifw,fajymum *syefudkwdkufxkwfa&;wckwnf; rJae
olawG[m t*Fvdyfudk vufeufcst_H;ay;r,fholawGjzpfw,f/ t*Fvdyfudk vufeufcst_H;ay;r,fh
olawGvdk@ pGyfpGJajymqdk=uygw,f?
*syefawGqkwfcGmoGm;&vdk@ &efukefrday:udk EdkifiHa&;acgif;aqmifawG awmfawmfrsm;rsm;
a&mufvm=uygw,f? t*Fvdyfppfwyfu *sife&,fcsdef;Am; (General Chambers) uvJ &efukefrdudk
ppftkyfcsKyfa&; tm%mydkiftjzpf olu tkyfcsKyf&vdrfhr,fvdk@ w&m;0ef}uD;a[mif; OD;jrbl;/ OD;bOD;wdk@
a&SrSm a=unmajymqdkvmygw,f?
urBmrSm qkdAD,ufwyfeDawmf&J tifrwef}uD;us,fwJh wkdufyGJatmifyGJ owif;awGa=umifh
qdkAD,uf,leD,H[m EdkifiHwumjynfolrsm;=um; *k%foduQm}uD;rm;vmcJhovdk/ ArmjynfrSmvnf;
ArmjynfuGefjrLepfygwD[m jynfolawG=um; *k%ftwufqHk;tcsdefjzpfvmcJhygw,f? ArmjynfrSm
*syefzufqpfawGudk wdkufypf&r,fvdk@ pjrifcJhwm[m uGefjrLepfawGjzpfcJh+yD;/ wdkufyGJawGtwGif;rSm
vnf; &Gyf&Gyfc|efc|efwkdufjycJh=uEkdifawmh ArmjynfuGefjrLepfygwD[m EdkifiHa&;tiftm;pkawG=um;
=oZmt&Sdef}uD;rm;vmcJhygw,f?
awmfvSefa&;wyfOD; uae wygwDwnf;jzpfa&; aqG;aEG;=uwJhtcg uGefjrLepfygwDu
jynfolta&;awmfyHkygwDacgif;aqmifwpkudk wygwDwnf;jzpfcsif&if uGefjrLepfygwDwGif;odk@ jynfol
ta&;awmfyHkygwD0ifrsm; wOD;csif;0if=uzdk@eJ@ ocifcspf/ ocifAaqG (OD;AaqG) wdk@udk vufcHEdkifayr,fh
OD;ausmf+idrf;udkawmh vufrcHEkdifbl;vdk@qkdowJh? aemufqHk;rSm wygwDwnf; rjzpfEkdifawmhyJ ysufoGm;
cJhygw,f?
*syefawmfvSefa&;+yD;&if EdkifiHa&;wdkufyGJawG[m ta&;}uD;vmawmhr,fvdk@ jrifwmu
wa=umif;/ wav#mufvHk; ajratmuftjzpfeJ@ &yfwnfv_yf&Sm;vm&wmuae w&m;0ifvlxk=um;
&yfwnfv_yf&Sm;vmEdkifwmudku }uD;us,fwJhatmifyJGwckjzpfw,fvdk@ odjrifcH,lvdkufwma=umifhyg/
40

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1945 ckESpf/ arv (3) &ufae@rSm &efukefrd Am;u&mvrf;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD qdkwJh


qdkif;bkwfudk uGefjrLepfygwDu w&m;0ifwifvdkufygawmhw,f?
uGefjrLepfygwD&Jt&Sdef[m tifrwef}uD;cJhovdk uGefjrLepfygwDwGif; 0ifvdkolawGvnf;
tvGerf sm;wJu
h mvyg? ArmjynfrmS xif&mS ;wJh Ekid if aH &;acgi;f aqmifreS o
f r# uGejf rLepf0g'eJ@ ywfouf
cJh=ubl;ovdk uGefjrLepfygwDeJ@vnf; ywfouf,SufEG,fcJh=uzl;ygw,f? &JabmfoHk;usdyf0ifawGxJrSm
qdk&if Akdvf&efatmif/ Adkvfvusfm/ AdkvfaZ,s/ Adkvf&JxGf/ AdkvfausmfaZm/ Adkvfva&mif/ Adkvfwm&m
pwJholawG[m uGefjrLepfygwD0if awGjzpfcJh=uygw,f? Adkvfae0if;awmif uGefjrLepfygwD0iftjzpf
zufqpfawmfvSefa&;umvtwGif;rSm ocifpdk;qD tqdkycJhzl;ygw,f? &JabmfoHk;usdyf0ifr[kwfwJh
AdkvfawGxJrSmqkd&ifvnf; AdkvfAxl;/ AkdvftmVm0u wdk@utp Adkvfcspfaumif; (AdkvfrSL;cspfaumif;)/
Adkvfyk/ Adkvfoef;a&$/ Akdvf&J'if/ Akdvfrif;'if/ oHr%dAdkvfarmifarmif/ Adkvfodef;wef/ Adkvfatmifrif;/
Adv
k rf sK;d jrif/h Adv
k af t;aiG/ Akv
d af tmifaz/ Adv
k w
f u
kd af tmif/ Adv
k t
f ;kH armif (avxD;) wd@k awG[m uGejf rLepf
ygw0D ifawGyg? Adv
k pf aH iG (OD;cspv
f id_ f rqv A[dEk ikd if aH &;wuUov
kd af usmif;tky}f uD;) vnf; uGejf rLepfyg
wD0ifczhJ ;l ovd/k Adv
k af omif;'ef (umuG,af &;OD;pD;csKyf-av) wd@k vnf; uGejf rLepfygweD @J ywfoufc=hJ u
zl;ygw,f?
uGejf rLepfygwu
D ArmjynfueG jf rLepfygwq
D ikd ;f bkwu
f kd Am;u&mvrf;rSm w&m;0ifwifvu
kd w
f hJ
tcg OD;ausmf+idrf;/ OD;AaqGwdk@uvvnf; ocifjrudk OuU tjzpfwifajrmuf+yD; jynfolta&;awmfyHk
ygwDtpk0ifrsm;udk pkpnf;um Armjynfqdk&S,fvpfygwD qdkif;bkwfudk ra&S;raESmif;wifzdk@ ud;pm;
tm;xkwfvm=uygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ Armjynfqdk&S,fvpfygwD tydiftqdkif wnf&Sdvmyg+yD? Armjynf
uGejf rLepfygw&D J acgi;f aqmifawGtjzpf vlx=k um;xif&mS ;vmwmu ocifp;kd / ocifoef;xGe;f / ocif
odef;az (odef;azjrifh)/ ocifA[def;/ ocifAodef;wif/ &Jabmfbwif ac: *dk&S,f/ ocifoef;rdif/ ocif
oef;az (awmifil)/ ocifZif/ ocifwifxGef;/ ocifjroGif/ ocifwifjrwdk@ jzpf=uygw,f?
Armjynfqdk&S,fvpfygwD&J acgif;aqmifawGtjzpf wufwufuGuG v_yf&Sm;ay:vGifvm
wmu OD;ausm+f idr;f / OD;AaqG/ OD;udu
k }kd uD; (aemif-ode;f av;q,fuu
kd }kd uD;)/ ocifwif/ ocifausm'f eG ;f /
OD;vSarmif/ Adkvfcifarmifav;/ &efukefAaqGwdk@ jzpf=uygw,f? Akdvfae0if;/ Akdvfarmifarmif/ Adkvf
atmif}uD;/ bHkaygufomausmfwkd@vnf; acgif;aqmifawGtjzpf yg0ifvm=uygw,f// uGefjrLepfygwDu
rmhufpfvDeif0g'udk vrf;!eftbd"rRmtjzpf twdtvif;cH,lusihfoHk;+yD; tvkyform;vlwef;pm;&J
wyfOD;ygwDtjzpf tcdkiftrm &yfwnfv_yf&Sm;ygw,f?
qdk&S,fvpfygwD uawmh &Sif;&Sif;vif;vif; wdwdyy cH,lxm;wm rawG&yJ qdk&S,fvpfa&;
&nfrSef;csufawGudk auG;a=umfae=uwmawmhawG&ygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygwu
D rmhuv
f eD if0g' oabmw&m;oifwef;awGay;+yD;/ qdAk ,
D uf,el ,
D H
uGefjrLepfygwD (abmfvf&SDApf) orkdif;tusOf;csKyfudkydk@cs&if/ qkd&S,fvpfygwDuvnf; qdkAD,uf,leD,H
(abmfvf&SDApf) ordkif;tusOf;csKyfudkyJ r&&atmif&Sm+yD; oifwef;ydk@csw,fvdk@qdkygw,f?
Edik if aH &;tiftm;pkawGt=um; pnf;H;k a&;eJ h wyfrawmfwiG ;f pnf;H;k a&;yg tyid t
f qdik f pnf;H;k
v_yf&Sm;=uygw,f? jynfol@ta&;awmfyHkygwD&J ta&;}uD;acgif;aqmif (&JabmfoHk;usdyf0ifjzpf=ur,fh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

41

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

yk*~dKvfawGudk *syefydk@a&;udpP aqmif&GufcJhwJh t"duacgif;aqmif) ocifcspfuawmh qdk&S,fvpfyg


wDbufrSmraeyJ ArmuGefjrLepfygwDbuf w&m;0ifa&mufvmcJhygw,f?
1945 ckESpf/ arv (17) &ufae@rSm qif;rvm;pDrHudef;ac: puULjzLpDrHudef; xGufay:vmyg
w,f? *syefawGt0ifrSm e,fcsJt*Fvdyfwdk@eJ@twl vdkufygxGufajy;oGm;+yD; tdENd,EkdifiH qif;rvm;
rdrSm Hk;pdkufaecJhwJh qif;rvm;tpdk;& (Armjynfppfajy; tpdk;&) u a&;qGJcJhwJh pDrHudef;jzpfygw,f?
('kwd,urBmppf}uD;+yD;&if/ usifhokH;zdk@ +Adwdo#ygvDrefudk wifjytwnfycsuf&,lxm;+yD; jzpfw,fqdk
wJh) 'DpuULjzLpDrHudef;&J tcsKyfoabmuawmh Armjynfudk t*Fvdyfu qufvufu|efyxm;a&;jzpf
ygw,f?
t*FvdyfwyfawG[m olwkd@odrf;ydkufxm;or# ae&ma'oawGtm;vHk;rSm ppfbufqkdif&m
rdjytkyfcsKyfa&;udk xlaxmifxm;+yD;+yDjzpfygw,f? ArmEdkifiHqdkif&m rdjytkyfcsKyfa&;tzGJawGudk
t*Fvdyfvdk (Civil Affairs Service Burma) vdk@ac:ygw,f? twdkaumuf CASB jzpfwma=umifh
uufpbDtkyfcsKyfa&;vdk@ac:ygw,f? uufpbDtkyfcsKyfa&;udk +Adwdo#AdkvfcsKyf [l;bwf&ef@ u OD;pD;
tkyfcsKyfygw,f? 1944 ckESpf/ Zefe0g&D (1) &ufup+yD;/ uufpbDudk/ ta&Sawmiftm&Sqkdif&m r[m
rdwfwyfrsm;&J aoemywd armifhbufwefvufatmufrSm v$Jajymif;+yD;/ r[mrdwfwyfrsm;&J vuf
eufudkifwyfawG tcdkiftrm&Sdaeovdk/ wzufu zwyvtzGJcsKyf}uD;eJ@ ArmvufeufudkifwyfawG
vnf; wnf&Sdaeygw,f? 1945 ckESpf/ arvukefrSm ta&;}uD; EdkifiHa&;acgif;aqmiftm;vHk; &efukefudk
jyefvnfa&muf&v
dS m=u+yD;jzpfygw,f? zufqpfawmfveS af &;wdu
k yf aJG wGuawmh a'oawmfawmfrsm;
rsm;rSm qufqifEaJG e&qJjzpfygw,f? weoFm&Dwikd ;f wwdik ;f vH;k [m zufqpfatmufrmS yJ &Sad eygao;
w,f? *syefrsm;[m ppfawmif;jrpf ta&Sbufurf;wav#muf cHppfa=umif;rsm; wnfaqmuf+yD;
acgi;f rmrm wdu
k cf u
kd =f uqJjzpfygw,f? yJc;l d;k rawmifwef;eJ@ awmtkyaf wGtwGi;f pk;kH rdaewJh trSwf
(28) *syefwyfr}uD;&J *syefwyfom;rsm;[m r[mrdwfwyfr}uD;rsm;eJ@ ArmzufqpfawmfvSefa&;
tiftm;pkawG ydwq
f @kd xm;wJh &efuek -f rE aW v; vrf;r}uD;twdik ;f twif;xd;k azmuf+yD; ppfawmif;jrpf
ta&Sbufurf;qD jzwful;Edkifzdk@ ud;pm;ae=uqJ jzpfygw,f?
1945 ckEpS /f ZGev
f xJrmS +Adwo
d #vufeufuikd w
f yfrsm;&J aoemywd/ ta&Sawmift&Sqikd &f m
r[mrdwfwyfrsm;&J ppfaoemywdcsKyf armifhbufwef[m t&yf&yftajctaersm;udk ppfaq;avh
vmzd@k &efuek f rdudk a&mufvmygw,f? ZGev
f (16) &ufae@rmS Adv
k cf sKyfatmifqef;/ ocifoef;xGe;f wd@k
eJ@ awGqHkaqG;aEG;ygw,f? t"du aqG;aEG;wmu ArmvufeufudkifwyfawG&J tem*wfta&;jzpfyg
w,f?
1945 ckESpf/ Zlvdkifv (20) &ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwDu ygwD&J 'kwd,t}udrf
uGef*&ufudkusif;yw,f? ocifoef;xGef;u obmywdtjzpfaqmif&Guf+yD; usif;yygw,f? udk,fpm;
vS,feJ@ {nfhonfaygif; (200) ausmfavmuf wufa&muf=u+yD;/ olrdef@cGef;xJrSm zufqpfwdkufzsuf
a&;eJ@ jyefvnfxal xmifa&; tvky}f uD; (2) ck&w
dS ,fqw
kd mudk tav;wifazmfjyoGm;&if; 'Dtvky}f uD;
ESpfckudk +yD;atmifvkyfzdk@ trsKd;om;tpdk;& w&yfvdkw,f? trsKd;om;tpdk;&w&yfay:aygufzdk@ ppftkyf
csKyfa&; tjrefqHk;&yfpJzdk@ vdkw,fqdkwm &Sif;jyygw,f? (1) ppftkyfcsKyfa&;tjref&yfpJzdk@/ (2) ,m,D
trsK;d om;tpd;k &zGJ pnf;/ a&G;aumufyt
JG jrefq;kH usi;f y+y;D wdik ;f yjynfyv$waf wmf}u;D ac: zd@k / (3) wdik ;f y
42

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jynfyv$wfawmf}uD;u ArmEdkifiHtkyfcsKyfa&; a&;qGJzdk@qdkwmudk xkwfazmf&Sif;vif;oGm;w,f? taxG


axGtwGi;f a&;r; ocifp;kd u Edik if aH &;vkyif ef;pOf udk zwf=um;wifoiG ;f ygw,f? uGejf rLepfygw[
D m
wdik ;f &if;om;"e&Sirf sm;eJ@ yl;aygi;f +yD; vGwv
f yfa&;vkyif ef;udk aqmif&u
G &f mrSm b,fawmhrS rpGe@f vw
$ f
tyfwhJ tcsuf (3) csuu
f kd twGi;f a&;r; tpD&ifcpH mxJrmS azmfjyoGm;ygw,f? tJ'guawmh (1) uGejf rL
epfygwD oD;jcm;xlaxmifciG &fh jdS cif;/ (2) tvkyo
f rm;/ v,form;rsm;tusK;d twGuf pnf;H;k &mrSm uGejf rL
epfygwu
D kd "e&Sirf sm;u taESmuft,Surf ay;a&;/ (3) vlrsK;d a&;nD!w
G rf t
_ wGuf xlaxmifxm;aom
tzGJcsKyfwGif tvkyform; v,form;wdk@udk,fpm; uGefjrLepfygwDu vGwfvyfpGm a0zefcGifh&Sdjcif;wdk@
jzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD&J 'kwd,uGef*&ufudk (20) &ufuae (27) &ufae@txd usif;yyg
w,f? usif;yaewJhumvtwGif; Zlvdkif (26) &ufae@rSm t*Fvefa&G;aumufyGJrSm tufwvD
acgi;f aqmifwhJ avbmygwD tEdik &f wufvmygw,f? avbmygwD tEkid &f wufvmjcif;[m Armjynf/
tdENd,jynfwdk@&J vGwfvyfa&;twGuf aumif;wJhtvm;tvmyJvdk@ ,lqcJh=uygw,f? Zlvdkif (27)
&ufae@ uGef*&ufaemufqHk;ae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkaumfrDwDtopfudk a&G;cs,fwif
ajrmuf=uygw,f? A[dkaumfrwD0if (22) OD;eJ@ A[kdaumfrDwD pnf;kH;a&;rSL; (9) OD; / aygif; (31) OD;
jzpfygw,f// uGefu&ufu ygwDtaxGaxGtwGif;a&;rSL; ocifpkd;ukd tdrfaxmifa&; pnf;rsOf;azmuf
ysufr_eJ@ ygwD0iftjzpfu (2) ESpf&yfpJxm;zkd@ qkH;jzwfvkdufwJhtwGuf taxGaxGtwGif;a&;rSL;tjzpf
ocifoed ;f az jzpfvmygw,f// ocifoed ;f az tdE,
dN u a&mufrvmao;cif ocifjroGif ukd ,m,D
wm0efay;ygw,f//
'DuGefu&ufu qkH;jzwfvkdufwJh EkdifiHa&;vrf;pOfuawmh +idrf;csrf;pGmajymif;vJa&;vrf;pOf
(ba&muf'gvrf;pOf) jzpfcyhJ gw,f// 'kw,
d urBmppf}uD;t+yD; ay:ayguv
f mwJh Ekid if w
H um tajctae
ajymif;vJvmr_udk ta=umif;y+yD; +Adwed Ef idk if rH mS wufvmwJh avbmtpk;d &eJ@ aphpyfaqG;aEG;um Arm
jynf&J vGwfvyfa&;ukd &,la&;jzpfygw,f//
uGefu&uf usif;yaewJh Zlvkdif (20) &ufrSmawmh awmifileJ@yJcl;=um; &xm;vrf;/ um;vrf;
wav#muf zufqpfawmfveS af &; tiftm;pkrsm;eJ@ *syefw@dk &J wku
d yf aGJ wG t}uD;tus,f ay:ayguaf e
ygw,f? Zlvkdif (20) uae =o*kwfv (4) &ufae@txd jzpfyGm;cJhwJh 'DwkdufyJGawGukd ppfawmif;jrpf
0Sr;f wku
d yf GJ tjzpf ppforkid ;f rSm armfueG ;f wifc&hJ ygw,f? zufqpf*syefaygi;f (6272) a,muf usq;Hk cJh
&mrSm (3500) ausm[
f m ArmhawmfveS af &;tiftm;pkrsm;u acsre_ ;f okwo
f ifcw
hJ mjzpf+yD; *syefo@Hk yef;
aygif; (740) ukd zrf;qD;&rdw,fvkd@ r[mrdwfppfXmecsKyfukd,fwkdifu todtrSwfy a=unmcJh&yg
w,f//
1945 ckESpf/ =o*kwfv (6) &ufeJ@ (9) &ufae@rSm *syefjynf [Dkd&SD;rm; eJ@ e*gpuDrdukd
tar&duefu tEkjrLAk;H }uJygw,f// vlaygi;f ode;f eJ@csD aoqk;H cJ&h +yD; wurBmvk;H wkv
H y_ o
f mG ;cJ&h ygw,f?
qkAd ,
D ufuvnf; *syefudk =o*kwv
f (8) &ufae@rmS ppfa=unm+yD; *syeford ;f xm;wJh refcsL;&D;,m;ukd
0ifa&mufwu
dk cf u
dk cf yhJ gw,f// =o*kwv
f (8) &ufae@rmS ppfa=unm+yD; *syeford ;f xm;wJh refcsL;&D;,m;
ukd 0ifa&mufwkdufckdufcJhygw,f? =o*kwfv (12) &ufae@rSm ppfyGJt_H;}uD; _H;ae+yDjzpfwJh *syef[m
vufeufcszkd@ enf;vrf;&Sm+yDjzpfygw,f// tJ'Dae@ =o*kwfv (12) &ufae@rSmyJ Armhwyfrawmf acgif;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

43

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

aqmif (10) OD;&J xkwjf yefa=unmcsuf ArmjynfrmS xGuaf y:vmcJyh gw,f/ ArmEkid if t
H wGi;f acgi;f aqmif
=ur,fh yk*~Kdvftaygif;eJ@ wkdif;oljynfom;taygif; pdwf0rf;uGJjym;jcif;r&SdyJ/ zufqpfwkdufzsufa&;
jynfolvGwfvyfa&;tzJG@csKyftwGif; 0ifa&mufvkyfukdifum ArmjynfvGwfvyfa&;eJ@ jyefvnfxl
axmifa&;vkyfief;t&yf&yfukd wnDw!Gwfwnf; aqmif&Guf=u&ef jyif;xefpGm wkdufwGef;vkdufyg
a=umif; vkd@ azmfjyE_d;aqmfxm;ygw,f? AkdvfcsKyfatmifqef;/ AkdvfcsKyfvusFm/ AkdvfaZ,s/ Akdvfae0if;/
Akdvfarmifarmif/ Akdvfatmif}uD;/ AkdvfausmfaZm/ Akdvf&JxGf/ AkdvfrSL;atmif/ AkdvftmVm0u/ wkd@ (10)
OD;u vufrSwfa&;xkd; xkwfjyefcJhwmjzpfygw,f//
ArmjynfuGefjrLepfygwDuvJ vGwfvyfa&;eJ@ jyefvnfxlaxmifa&; ukd auG;a=umfcJhovkd/
wyfrLS ;}u;D (10)OD;uvJ vGwv
f yfa&;eJ@ jyefvnfxal xmifa&; ukyd J au;G a=umfwu
dk w
f eG ;f xm;ygw,f?
1945 ckEpS /f =o*kwv
f (14) &ufrmS zufqpf*syefu cGi;f csurf &Sv
d ufeufcsa=umif; a=unm
vkdufygw,f// 'kwd,urBmppf}uD; w&m;0if+yD;qkH;oGm;yg+yD? wurBmvkH; 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfoGm;
=uygw,f//
AkdvfcsKyfatmifqef;eJ@ wuG zwyv A[kdOD;pD;tzJG0ifawG =o*kwfv (16) &uf (17) &uf
ESpf&ufwkdifwkdif tpnf;ta0;awGxkdif=uygw,f? A[ef; aeol&def kyf&SifkHrSm vlxktpnf;ta0;
yGJ}uD;udk zwyv u OD;pD;usif;yzkd@ qkH;jzwfvkduf=uygw,f//
1945 ckESpf/ =o*kwfv (19) &ufrSm orkdif;0if aeol&def vlxktpnf;ta0;}uD; ay:xGef;
vmcJyh gw,f? jyifqifcsed f (2) &ufom&cJah yr,fh vlxak omif;csD wufa&mufcw
hJ hJ aeol&ed f vlxt
k pnf;
ta0;yGJ}uD;[m +Adwdo#e,fcsJorm;udk twdtvif; pdefac:vkdufwJh vlxkqENjyyGJ}uD;vnf;jzpfyg
w,f? zwyv tzGJ@csKyf OuU AdkvfcsKyfatmifqef;u obmywdvkyf+yD; zwyv taxGaxGtwGif;
a&;rSL; ocifoef;xGef;u twGif;a&;rSL;tjzpf aqmif&GufcJh=uygw,f? ArmjynfEdkifiHa&;acgif;aqmif
tm;vHk;avmufeD;yg; wufa&mufcJh=uygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD0ifrsm;a&m Armjynfqdk&S,f
vpfygwED ,
G rf sm;yg wufwufuGuG wufa&mufc=hJ uygw,f? e,fcsJ +Adwo
d #&J puULjzLtkycf sKyfa&;udk
tjyif;txef uef@uGufcJh=uygw,f? trsKd;om;tpdk;&zGJay;&ef/ ppftkyfcsKyfa&;&yfpJ+yD; rdjytkyfcsKyf
a&;xlaxmif&ef/ trsK;d om;,m,Dtpd;k & tkycf sKyfaepOftwGi;f t&G,af &mufow
l ikd ;f rJay;Edik w
f phJ epfe@J
a&G;aumufwifajrmuf jzpfay:vmr,fh wdkif;yjynfyv$wfawmfu tajccHOya'a&;qGJ&ef/ twWvef
wma=unmcsufudk axmufcH+yD; tJ'Da=unmcsufeJ@tnD ArmEdkifiHudk tcsKyftjcmtm%mydkif vGwf
vyfwEhJ idk if t
H jzpf todtrSwf y&ef pwJh ta&;}uD;awmif;qdck surf sm;udk yGiyhf iG v
hf if;vif; az:xkwcf =hJ u
ygw,f? tJ'gawGuawmh (1) ,m,Dtpd;k &zGJ pnf;a&;eJ@ wdik ;f yjynfyv$waf wmfac:a&;/ (2) wEdik if v
H ;kH
trsK;d om;nD!w
G af &;eJ@ (3) rsK;d cspAf rmhwyfrawmfukd todtrSwf y+y;D ArmhwyfrawmfopfzJG a&;jzpfyg
w,f?
'Daeol&deftpnf;ta0;}uD;rSmyJ zwyv tzGJcsKyf}uD;udk vuf&SdA[dkOD;pD; tzGJ0if (21) OD;
uae (36) OD;txd wd;k csJ zGJ pnf;vdu
k yf gw,f? apmbOD;/ ref;bcdik /f b&momwd@k vkd u&iftrsK;d om;acgi;f
aqmifrsm;yg0ifc=hJ uovdk OD;atmifZaH 0/ OD;ausm&f ifw@dk vkd &cdik t
f rsK;d om;acgi;f aqmifrsm;vnf; yg0ifchJ
=uygw,f? OD;baz/ OD;yk/ aysmb
f ,
G f OD;jrwk@d vkd vusmf Edik if aH &;orm;a[mif;}uD;awGuv
kd nf; xnfo
h iG ;f
zGJ pnf; yg0ifapcJyh gw,f? Adv
k cf sKyfatmifqef;u obmywdred @f ceG ;f tzGirfh mS udk &Si;f vif;oGm;wmuawmh
44

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

zwyvtzG@J csKyf[m ygwt


D zGJ tpnf;r[kw/f vGwv
f yfa&;udk t&,lwu
kd yf 0JG ifv=kd uwJh wyfrawmf/
uGejf rLepfygw/D jynfol ta&;awmfyykH gww
D @kd yl;aygi;f +yD; 1944 ckEpS /f =o*kwv
f u pwifzJG pnf;cJjh cif;jzpf
a=umif;/ tzGJ csKyfo@kd vlrsK;d bmomra&G; wdik ;f oljynfom;wdik ;f yg0ifEikd af =umif;/ tzGJ csKyf[m b,ftzGJ
tpnf; b,fygwD&J rlydkiftzGJrSr[kwfa=umif;/ wdkif;jynfvGwfvyfa&;twGuf wwdkif;jynfvHk; aoG;
pnf;zdk@ zGJcJhjcif;jzpfa=umif;/ tzGJcsKyf}uD;taejzifh r[mrdwftiftm;pkrsm;eJ@ qufoG,fcJha=umif;/
rwfv (27) &ufup+yD; zufqpfudkawmfvSefcJh=ua=umif;/ &cdkifbufrSmvnf; &cdkifawmfvSefa&;
orm;rsm;u zufqpfuakd wmfveS cf =hJ ua=umif;/ awmfveS af &;rSm ucsi/f csi;f / u&if trsK;d om;rsm;vnf;
yg0ifc=hJ ua=umif; jzpfygw,f? wqufwnf;rSm wyfrawmfe@J aysmufusm;rsm;&J wdu
k cf u
kd rf a_ =umifh
r[mrdww
f yfrsm; &efuek u
f t
kd a&mufjrefcjhJ cif;jzpfa=umif;/ aemufq;kH ppfawmif;jrpf0rS ;f wav#mufrmS
&Gyf&Gyfc|efc|ef wdkufcJha=umif;/ zufqpfawmfvSefa&;wdkufyGJrsm;udk r[mrdwfrsm;u todtrSwfy
cs;D usL;cJ&h a=umif;/ 'Dwu
kd yf aJG wGa=umifh Armjynfukd vkycf siw
f ikd ;f vkyv
f @kd r&bl;qdw
k m odvmwJt
h wGuf
+Adwo
d #tpd;k &u cifAsm;wd@k csi;f om nD!w
G +f yDajym=u? vGwv
f yfa&;vdck siaf wmif ay;r,fqw
kd hJ pum;
rsK;d ajymvm&a=umif;/ urBmt
h ajctae[m odyaf umif;vm+yDjzpfa=umif; awGuv
kd nf; &Si;f jyajymqkd
cJhygw,f? zwyv taxGaxGtwGif;a&rSL; ocifoef;xGef;uvnf; 'kwd,urBmppf+yD;aemuf urBmh
+idr;f csr;f a&;wnfaqmuf&efe@J Armjynfvw
G v
f yfa&;udk t&,l&ef&nf&,
G af =umif; ajym=um;+yD; urBmh
+idrf;csrf;a&;ESifh vGwfvyfaom Armjynfacgif;pOfeJ@ azmfjyxm;wJh zwyvtzGJcsKyf&J oabmxm;
a=unmcsufudk zwf=um;cJhygw,f?
tJ'ga=umifh aeol&deftpnf;ta0;}uD;[m/ zwyv}uD;uOD;aqmif+yD; jynfolvlxkw&yf
vH;k u qef@usiu
f ef@uw
G v
f u
kd w
f hJ vlxt
k iftm;jyyG}J u;D jzpfovd/k Armjynfvw
G v
f yfa&;twGuf tvdk
tyfq;kH awmif;qdck surf sm;udk csrw
S af zmfxw
k f auG;a=umfEikd cf w
hJ hJ ordik ;f 0if Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_}uD; jzpfchJ
ygw,f? zwyv tzGJcsKyf}uD;udk,fwdkif&J oabmxm;tjrifuvnf; vGwfvyfa&;udk +idrf;csrf;wJh
enf;eJ@ &&SdEdkifvdrfhr,fvdk@ ,lqar#mfvifhxm;cJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD 'kwd,uGef*&ufu
csrSwfvdkufwJh EdkifiHa&;vrf;pOfeJ@ qef@usifuGJjym;r_ r&Sdwm awGEdkifygw,f?
aeol&ed f acwf}uD;xJrmS zwyv tzGJ csKyf}uD;[m tiftm;cdik rf mawmifw
h if;vSwhJ trsK;d
om;wyfaygif;pk}uD; tppftrSefjzpfcJhygw,f? OuUtjzpf AdkvfcsKyfatmifqef;u wm0ef,l+yD; taxG
axGtwGif;a&;rSL;tjzpf ocifoef;xGef;u aqmif&Guf&if; OD;yJhnDnD xrf;EdkifcJh=uygw,f? 'ga=umifh
tJ'aD cwfukd taemufwikd ;f owif;pmawGuawmif qef;ESio
hf ef;acwf vd@k uifyeG ;f wyfa&;om;cJ=h u
ygw,f?
aeol&ed t
f pnf;ta0;}uD;&J t&Sed ef @J Adv
k cf sKyfatmifqef;/ ocifoef;xGe;f / armifb
h ufwefw@kd
&J aqG;aEG;xm;cJhcsuftquftjzpf Armhvufeufudkifwyfrsm;ta&; aqG;aEG;zdk@ r[mrdwfppfaoem
ywdcsKyfvnf;jzpf/ uufpfbD tkyfcsKyfa&;&J tjrifhqkH;tm%mydkifvnf;jzpfwJh armifhbwfwef u
zwyv ud,
k pf m;vS,af wGukd olppfXmecsKyfwnf&&dS m uEND (oD[)kd udk vma&mufz@kd zdw=f um;vm
ygw,f?
1945 ckESpf/ pufwifbm (4) &ufae@rSm armifhbufwefeJ@aqG;aEG;zdk@ zwyv udk,fpm;vS,f
tzGJtjzpf AdkvfcsKyfatmifqef;/ ocifoef;xGef;/ Akdvfae0if;/ Akdvfvusfm/ AdkvfaZ,s/ AdkvfausmfaZm/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

45

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Akv
d af rmifarmif/ Adv
k af Zmfrif; (aemif-Adv
k rf LS ;csKyf armifarmifausm0f if;)/ OD;baz/ apmbOD;}u;D / OD;!dx
k eG ;f
(&cdkifAdkvf!dkxGef;) wdk@ (11) OD; uENDrdudk oGm;=uygw,f? pufwifbm (6) &uf/ (7) &uf ae@awGrSm
awGqHkaqG;aEG;=uygw,f? tJ'DaqG;aEG;yGJudk Armjynfppfajy;tpdk;& (qif;rvm;tpdk;&) &J
t=uHay;yk*~Kdvftjzpf OD;wifxGfvnf; vma&mufwufygw,f? tJ'DaqG;aEG;yGJ&J &v'ftjzpf
uENDpmcsKyf xGufay:vmygw,f? uENDpmcsKyf t& rsKd;cspfArmhwyfrawmfrS vufa&G;pifwyfom;
(5200)/ t&Hwyfom; (3000)/ Adkvf (200)/ t&HAdkvf (200) udk Armjynf +Adwdo#vufatmuf&Sd
Armhwyfrawmftjzpf zGJpnf;zdk@ armifhbwfwefu oabmwlcJhovdk/ usefArmhvufeufudkifwyfom;
rsm;udk &Sif;vif;zsufodrf;ay;zdk@zwyv }uD;eJ@ wyfrawmfacgif;aqmifawGu oabmwlnDcJh=u
ygw,f? tiftm; (2) aomif;avmuf&w
dS hJ ArmhawmfveS af &;rsK;d cspw
f yfrawmf wyfzJG }uD;udk zsuo
f rd ;f
+yD; t+rJwef; Armhwyfrawmf tjzpf uENDpmcsKyft& ajymif;vJzGJpnf;&ygawmhw,f?
t+rJwef; w&m;0if Armhwyfrawmf}uD;tjzpf ajymif;vJzGJpnf;wJhtcg AdkvfcsKyf atmifqef;
udk,fwdkif wyfudkqufvufOD;pD;+yD; ppfa&;acgif;aqmifrvm;/ zwyv tzGJcsKyf}uD;udkyJ OD;pD;+yD; EdkifiH
a&;acgi;f aqmifvyk rf vm;/ wckcu
k ykd J jywfjywfom;om; a&G;cs,&f awmhr,ft
h ajctaejzpfvmygw,f?
Armjynf&Jtaetxm;t& EdkifiHa&;wdkufyGJawG ta&;}uD;vmawmhr,fvdk@ ,Hk=unf,lqwJhtwGuf
AdkvfcsKyfatmifqef;[m EdkifiHa&;udkyJ a&G;cs,fvdkufygw,f?
wyfuxGufr,fvdk@ AdkvfcsKyfatmifqef;[m a&G;cs,fqHk;jzwfvdkufayr,fh oludk,fwdkif OD;pD;
wnfaxmifcw
hJ hJ ppfwyftay: oHa,mZOf}uD;vSwma=umihf oltpm;wyfukd OD;pD;Edik rf ,haf cgi;f aqmif/
wyfrawmf}uD;udk Edik if aH &;&nfreS ;f csurf eS rf eS ef @J rSerf eS u
f efuef a&SaqmifweG ;f wifEikd rf ,fh acgi;f aqmif
udk tav;teufxm;+yD; &SmazGcJhygw,f? tJ'Dvdk t&nftcsif;jynhf0wJh acgif;aqmifrsKd;vufxJudkyJ
wyfut
kd yfEcHS sicf yhJ gw,f? 'ga=umifh Adv
k cf sKyfatmifqef;[m yxrqH;k uGejf rLepfacgi;f aqmif ocifA[de;f
udk a&G;cs,fcJhygw,f? ocifA[def;udk wyfudkOD;pD;a&;twGuf v$Jay;zdk@ uGefjrLepfygwDudk w&m;0if
awmif;wJhtcg uGefjrLepfygwDuvnf; ygwD&J ta&;}uD;EdkifiHa&;vkyfief;awGa=umifh v$Jray;EdkifcJhyg?
ocifA[de;f udrk ay;Edik &f if 'kw,
d ol@pw
d f uu
d f ocifoef;az (jzL;) udk v$aJ y;zd@k awmif;qdjk yefygw,f?
uGejf rLepfygwu
D ocifoef;azudv
k nf; ray;Ekid af =umif; ta=umif;jyefcyhJ gw,f? 'ga=umifh ocifA[de;f
a&m ocifoef;azyg r&wJhtwGufa=umifh aemufqHk;rSm AdkvfcsKyfatmifqef;[m AkdvfvusfmudkyJ
wyfrawmfacgif;aqmiftjzpf a&G;cs,f wm0efay;vdkuf&ygw,f? Adkvfae0if;udk AkdvfcsKyfatmifqef;
,H=k unfrr_ &Scd yhJ g? ppf+yD;puqd&k if Adv
k af e0if;udk zwfypfz@dk awmif Adv
k cf sKyfatmifqef; pOf;pm;qHjk zwfczhJ ;l
w,fqdkygw,f? EdkifiHa&;acgif;aqmifwcsKdudkawmif xkwfazmfwdkifyifcJhygw,f? twdkifyifcH&wJh EdkifiH
a&;acgif;aqmifawG (ocifoef;xGef;/ ocifAodef;wif) wdk@u uae@vdktcsdefrSm nD!Gwfa&;ta&;
}uD;a=umif; azsmif;zsajymqdck =hJ uwJt
h wGuf Adv
k af e0if;udk xkwzf ,fypfwhJ tqifx
h d ra&mufcw
hJ mvd@k
qdkygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef; wyfuxGuv
f u
kd w
f t
hJ wGuf Armhwyfrawmf&J t}u;D tuJ[m Adv
k v
f usmf
jzpfvmcJyh gw,f? topfjyefvnfzJG pnf;vdu
k w
f hJ wyf&if;awGxrJ mS uGejf rLepfygw0D if/ qk&d ,
S v
f pfygwD
0ifawG qufvuf&SdaecJhygw,f?
46

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

AdkvfcsKyfatmifqef;[m wyfuxGufvdkuf&ovdk wyfrawmf[mvnf; zwyv tzGJcsKyf


}uD;twGif;uae w&m;0ifxGufvdkuf&ygw,f? tJ'DtcsdefrSm uENDpmcsKyft& wyfuxGufvdkuf&ol
awG trsm;}uD;ay:cJhovdk EkdifiHa&;udkyJ aZmufcsvkyfzdk@ wyfuxGufvdkufolawGvnf; awmfawmfrsm;
rsm; ay:cJhygw,f? r=umrDrSmyJ zufqpfwdkufzsufa&;jynfolvGwfvyfa&; (zwyv) tzGJcsKyf}uD;udk
vnf; zufqpfqef@usiaf &;jynfol vGwv
f yfa&; (zqyv) tzGJ csKyf}u;D vd@k trnfajymif;vJac:ygw,f?
zqyvtzGJcsKyf}uD;[m wrsKd;om;vHk;&J wyfaygif;pktzGJcsKyf}uD;tjzpf &yfwnfv_yf&Sm;cJhyg
w,f? 'DtzGJcsKyf}uD;twGif;rSm t"dutiftm;pktjzpf wnf&Sdaewmu vuf0Jtiftm;pk jzpfcJhyg
w,f? vusfmtiftm;pkrsm;[m aemufrS us,fus,fjyef@jyef@zGifh+yD; zGJpnf;vdkufwJhtcgrS ygvm=u/
a&mufvm=uolawGjzpfygw,f? vuf0t
J iftm;pkawGxrJ mS vnf; t"du tckid t
f rmwnf&adS ewmu
ArmjynfueG jf rLepfygweD @J Armjynfq&kd ,
S v
f pfygwjD zpfygw,f? 'DygwED pS cf [
k m zqyv tzGJ csKyf}uD;
twGi;f rSm twlwnf&adS eovd/k tydit
f qdik t
f jzpfvnf; wnf&adS ecJ=h uygw,f? vusmf orm;Edik if aH &;
orm;a[mif;}uD;awG[m trsm;tm;jzifh EdkifiHa&;usm;ao}uD;awGjzpfygw,f?
zqyv tzGJ csKyf}uD;&J tzGJ cGaJ wG[m ArmjynftES@H tjym; w&m;0ifzJG pnf; ay:ayguv
f mcJh
ovdk uGefjrLepfygwD/ qdk&S,fvpfygwDwdk@&J tzGJcGJawG[mvnf; a'otESH@ zGJpnf;ay:aygufvmcJhyg
w,f? 1945 ckESpf/ pufwifbm (29) &ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD&J jynfoltm%m*sme,f
pwifxkwfa0 xGufay:vmygw,f?
atmufwdkbmvv,frSm ppfajy;bk&ifcH qma':refprpf &efukefudk jyefa&mufvmygw,f?
wjynfv;kH u qef@usiu
f ef@uu
G af ewJh puULjzLpDru
H ed ;f udk tpG,x
f w
k zf @kd u;d pm;ygw,f? atmufwb
kd m
(16) &ufae@rSm tkyfcsKyfa&;wm0efawGudk pwifvufcH aqmif&Gufygw,f? ppftkyfcsKyfa&;eJ@ ppfzuf
qdkif&mrdjytkyfcsKyfa&; kyfodrf;vdkufwJhtwGuf uufpfbDtkyfcsKyfa&;acwf tqHk;owfoGm;ygw,f?
qma':refprpfu bk&ifcHwOD;wnf;tm%mydkifwJh puULjzLtkyfcsKyfa&;udk pwifygw,f?
ppf}uD;twGi;f ysupf ;D qH;k _;H cJ&h wJh +Adwo
d #e,fcsJ ydik f ukex
f w
k v
f yk if ef;rsm;/ o,f,yl @kd aqmifa&;vkyif ef;
rsm;eJ@ pufr_vufr_vkyfief;rsm;udk t"duxm;+yD; jyefvnfxlaxmifa&; vkyfzdk@jyifygw,f? cspfwD;
awGeJ@ ajr&Sif}uD;i,fawGuvnf; olwdk@ydkifqdkifcJhwJh ajr,mawGeJ@ v,faxmufcpyg;awGudk v,fo
rm;awGqDu twif;t=uyf jyefvnfvk,uf ,liifzdk@ tm;xkwfvm=uygw,f?
qma':refprpfu bk&ifc&H J twdik yf ifcH tr_aqmiftzGJ eJ@ twdik yf ifcH Oya'yv$waf wmfzJG zd@k
jyifygw,f? todtrSwfry&if rjzpfawmhwJh zqyv tzGJcsKyf}uD;udk puULjzLpDrHudef;rSm yl;aygif;
aqmif&Gufzdk@ bk&ifcHu zdwf=um;aqG;aEG;ygw,f?
zqyvu Ekid if jH yefvnfxal xmifa&;eJ@ w&m;r#wwJah &G;aumufyJG tjrefusi;f yEkid af &;udk
&nf&G,f+yD; tr_aqmifaumifpDrSm yg0ifzdk@ oabmwlygw,f? atmufwdkbm (19) &ufrSm bk&ifcHeJ@
oGm;a&mufawGqH+k yD; zqyv 0ef}uD;avmif; (11) OD;pm&if;udk ay;tyfygw,f? bk&ifcu
H oabmrwl
yJ jiif;y,fvdkufygw,f? bk&ifcHeJ@ zqyvwkd@ xdyfwdkuf ydyuQ pwifygawmhw,f?
bk&ifcu
H zqyv wGi;f a&mufae=uwJh vusmf Ekid if aH &;orm;a[mif;}u;D rsm;udv
k nf; &mxl;
jy+y;D zJx
h w
k &f if; olpdwf uu
d f tr_aqmifaumifpD zGJ vdu
k yf gw,f? ppfajy;tpd;k &tzGJ 0ifa[mif; qmay:
xGe;f / qmxGe;f atmifausmef @J qm*|e0f u
kd /f qmruf';l *Jw@kd ukd tr_aqmifaumifp0D ifawGtjzpf cef@tyf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

47

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vdu
k yf gw,f? zqyv uaexGu+f yD; &mxl;,l=ur,fh rsK;d cspyf gwu
D OD;btke;f / OD;at;/ OD;yke@J ref;bcif
wd@k uv
kd nf; aumifp0D iftjzpfcef@tyfygw,f? rsK;d cspyf gwu
D yJjzpfwhJ OD;vGe;f / qif;&Jom;ygwu
D OD;om
,m0wDarmifarmife@J OD;&efatmifqo
kd w
l @kd tjyif r=umcifurS Armjynfjyefa&mufvmwJh ocifxeG ;f tkyf
udkvnf; tr_aqmifaumifpD0iftjzpf cef@tyfa&G;cs,fvdkufygw,f? olpdwfuduf Oya'yaumifpD
qdkwmudkvnf; zqyv tjyifbufa&muf&Sdae=uwJh vusfmEdkifiHa&;orm;}uD;rsm;eJ@ zGJpnf;vdkufyg
w,f? (1945 ckESpf/ Ekd0ifbm (1) &ufae@rSm cg;ydkufaqmif bk&ifhtwdkifyifcH tr_aqmifaumifpD
xGufay:vmcJh+yD; 'DZifbm (31) &ufae@rSm ykwfoif!dk Oya'yaumifpD jzpfwnfvmcJhygw,f?)
1945 ckESpf/ 'DZifbmv (1) &ufae@rSm AdkvfcsKyfatmifqef;acgif;aqmif+yD; jynfol&Jabmf
wyfzGJ) zGJpnf;ay:xGef;vmygw,f? +Adwdo#vufatmufcH Armhwyfrawmfudk uENDpmcsKyft&
zGJpnf;&mrSm yg0ifcGifhr&wJh &Jabmfa[mif;awGudk tajccH+yD; bDtkdifat/ bD'Dat&Jabmfa[mif;awG/
awmfvSefa&;orm;awGeJ@yg pkpnf;zGJpnf;vdkufwm jzpfygw,f? 'ga=umifh 0g'tm;jzifh uGefjrLepf0g'
,Hk=unfola&m r,Hk=unfolyg yg0ifvmcJhygw,f? ppfwyfzGJpnf;yHktwdkif; zGJpnf;cJh+yD;/ ppfaoemywd
eJ@ OuUtjzpf Adv
k cf sKyfatmifqef;/ 'kw,
d aoemywdtjzpf Adv
k rf LS ;atmif jzpfygw,f? OD;pD;aumfrwD
0ifawGuawmh AdkvfxGef;vif;/ Adkvfva&mif/ Adkvfzdk;uGef;/ AdkvfAwif/ AdkvfvSat;/ Adkvfwiftkef;/
Adkvfodef;wef/ Adkvfatmifrif;/ Akdvfykwdk@wawGjzpfygw,f? jynfol&JabmfwyfzGJxJudk &Jabmfa[mif;
awGomru/ &JabmfopfawGyg 0ifa&mufvm=uwJhtwGuf umvr=umrDtwGif;rSmyJ wyfzGJ0if
wodef;ausmf&SdvmcJhygw,f? ppfa&;avhusihfr_awGvkyf=uygw,f? ppf,leDazmif;awG 0wfqif=uyg
w,f? rd&GmtESH@ ay:aygufvmygw,f?
bk&ifcu
H jynfo@l &aJ bmf udk zqyv&J cg;ydu
k af qmifwyfzJG vd@k ,lqygw,f? wdik ;f jynfqyl l
atmif v_yf&Sm;aeolawGvdk@ orkwfygw,f? ,leDazmif;r0wf&/ ppfa&;ravhusifh&trdef@awGxkwf+yD;
trdef@qef@usifolawGudk zrf;qD;ta&;,lygw,f? jynfol&Jabmfudk ysufatmifzsufygw,f? 'gayrJh
ysufatmifrzsufEdkifyg?
zqyv}uD;xJudk jynfol&Jabmf[m tiftm;pkwcktjzpf yg0ifvmcJhygw,f? zqyv}uD;eJ@
bk&ifct
H pd;k &=um; wif;rmr_awG[m wqif+h yD;wqifh wd;k vmcJyh gw,f? bk&ifc&H J tr_aqmifaumifpD
eJ@ Oya'yaumifpD [m vlxk=um;=oZmr&Sdyg? zqyv }uD;&J =oZmom wkd;wufjrifhrm;vmcJhyg
w,f? bk&ifcHtpdk;&[m puULjzLpDrHudef;t& jynfolvlxkw&yfvHk;tay: wdk;+yD; zdESdyfwmawGvkyfyg
w,f? zqyv tzGJ@csKyf}uD;u ,m,D=um;jzwftpdk;&zJGpnf;a&;/ wdkif;yjynfyv$wfawmf ay:xGef;
a&;/ puULjzLpDrHudef;yg pD;yGm;a&;ydk*sufrsm; zsufodrf;a&;pwJh rlvawmif;qdkcsufawGudk vlxktif
tm;eJ@zdzdpD;pD; qufvufawmif;qdk v_yf&Sm;ygw,f?
1946 ckEpS /f Zefe0g&D (21) &ufae@rmS wrsK;d om;vH;k &J wyfaygi;f pk}uD;jzpfwhJ zqyv tzGJ csKyf
}uD;u vlxw
k ode;f ausmw
f ufa&mufwhJ puULjzLtkycf sKyfa&; uef@uu
G yf }JG uD;udk usi;f yygw,f? 'Duef@
uGuq
f ENjyyG}J uD;[m bk&ifct
H yk cf sKyfa&;udo
k m udik v
f y_ v
f u
kd Ef ikd w
f mr[kw/f t*Fvefavbmtpd;k &udyk g
wkefv_yfoGm;apcJhygw,f? OuU AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ taxGaxGtwGif;a&;rSL; ocifoef;xGef;wdk@
OD;pD;wJh zqyv &J yxrqHk;nDvmcHudkvnf; a&$wd*Hktv,fypP,HrSm wcrf;wem; usif;yygw,f?
48

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vlxw
k ode;f ausmef @J wjynfv;kH ud,
k pf m;vS,f (1200) ausmf wufa&mufwn
hJ v
D mcH}uD;rSm vH;k 0vGwf
vyfa&;twGuf qufvufwdkufyGJ0ifa&;/ ajr,mjy\emajz&Sif;a&;/ e,fcsJt&if;tESD;rsm;udk jynf
olyikd o
f rd ;f a&;/ touf (18) ESpf jynfo
h w
l ikd ;f rJqENay;cGi&hf a&;/ wdik ;f yjynfyv$waf wmf ac:,lusi;f y
Ekid af &; pwJh ta&;}uD;qH;k jzwfcsuaf wG csrw
S Ef ikd cf =hJ uygw,f// 'Dnv
D mcH}uD;rSmyJ Adv
k cf sKyfatmifqef;udk
wrsKd;om;vHk;&Jacgif;aqmif OuUtjzpf wifajrmufcJhygw,f?
1946 ckESpf/ azaz:0g&DvrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkaumfrDwDtpnf;ta0; usif;yyg
w,f? +idrf;csrf;pGmajymif;vJa&;jzpfwJh ba&muf'g0g' udk w&m;0ify,fzsufypfvdkuf=uygw,f//
ba&muf'g0g'trSm;/ ygwDwGif;a&mufvmcJhykHZmpfjrpfudk/ &SmazGazmfxkwfokH;oyfa0zef=u&if;u/
ud,
k w
f ikd f wufwufuGuG vufcjH zef@cscd o
hJ w
l OD;jzpfcw
hJ hJ ocifp;kd [m wjcm;olrsm;tay:om jypfwif
_wcf sa0zef+y;D *d%
k ;f cGx
J u
G o
f mG ;ygw,f? uGejf rLepfygwD (Armjynf) qkw
d hJ tvHeyD gwD udk cG+J y;D xlaxmif
vdkufygw,f? ocifpdk;eJ@twl ocifwifjr/ a':apmjr pwJh A[kdaumfrDwD0if (7) OD; ygoGm;ygw,f?
uGejf rLepfygwD uGrJ oGm;a&;twGuf ocifA[de;f ud,
k w
f ikd f twefwefud;pm;cJah o;ayr,fh ocifp;kd wd@k
u tacsmiform;awGe@J jcm;em;r_onf t}u;D qH;k aomawmfveS af &;vkyif ef;jzpfonf? vd@k au;G a=umf
+yD; cGJxGufoGm;ygw,f? tvHeDygwDudk zqyv uvnf; vufcHjcif;r&SdwJhtwGuf tvHeDtpk0if
rsm;[m zqyv}uD;&J@ tjyifbufukd a&muf&o
dS mG ;ygw,f? tvHeyD gw[
D m tvHeu
D u
kd ikd +f yD; wyfO;D
a&SuxGuu
f m &Gy&f yG cf |ecf |ef awmfveS af &;wdu
k yf aJG wGukd qifEjJG y&r,f qdw
k hJ tmabmfe@J twl vuf0J
pGef;v_yf&Sm;r_awGudk tqufrjywf azmfaqmifygawmhw,f?
1946 ckEpS /f azazmf0g&v
D (28) &ufae@rmS bk&ifc&H J Oya'yaumifpD tpnf; ta0;usi;f y
ygw,f? bk&ifcHu vuf!dk;xkd; cef@tyfxm;wJh Oya'yaumifpD0iftm;vHk;vdkvdk[m zqyv
qef@usifa&;orm;awGjzpf=u+yD; zqyv tzGJcsKyfudk tjyif;txef a0zefwdkufcdkuf=uygw,f?
bk&ifcHudk,fwdkifuvnf; zqyvudk zdcGJzdk@ AdkvfcsKyfatmifqef;udk ppftwGif;vlowfr_eJ@
zrf;qD;ta&;,lzdk@ uvdrfuuspf^m%feJ@ =uHpnftm;xkwfvmygw,f? 'Dt=uH,kwfudk vufawG
taumiftxnfazmfEdkifa&;twGuf yl;aygif;aqmif&Gufr,fh e,fcsJtvdkus yk*~KdvfwOD;vnf; ay:
aygufvmygw,f? tJ'Dyk*~Kdvfuawmh ocifxGef;tkyf ygyJ?
AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ twl ppfcsDcJhwJh ocifxGef;tkyf[m AkdvfcsKyfatmifqef;udk oxHkcdkif
aygifrde,f oJjzLukef;aus;&Gm ukvm;ol}uD;owfcJhr_eJ@ ta&;,lzdk@ bk&ifcHxHwifjyygw,f? Oya'y
aumifprD mS vnf; bk&ifcu
H kd wdu
k w
f eG ;f wJt
h jyif w&m;H;k wif ppfaq;ta&;,lr,fq&kd if rsujf rifouf
aotjzpf oludk,fwkdif oufaocHygr,fvdk@ ,kwf,kwfrmrm tqdkyvmcJhygw,f? t*Fvdyfbk&ifcH&J
trsKd;om;pDrHudef;0ef}uD;jzpfwJh ocifxGef;tkyf&J e,fcsJtvdkus trsKd;om;opPmazmufvkyf&yf[m
wjynfvHk;udk tHh=ooGm;apcJhygw,f?
ocifoef;xGef;u AdkvfcsKyfatmifqef;bufrS jywfjywfom;om;&yfwnfum ppftwGif;u
ocifxeG ;f tkyf ud,
k w
f ikd af &;cJw
h hJ u|Eykf .
f pGe@f pm;cef; pmtkyx
f u
J qDavsm&f mtcef;awGukd t*Fvyd f
bmomjyefqkd+yD; +Adwdo#ygvDrefu ygvDreftrwf 'dkif;bwf (Tom Driberg) wdk@qD ydk@vdkufygw,f?
ocifxeG ;f tkyu
f ,
kd w
f ikd f ppfajrjyifrmS / b,fvkd ud,
k x
f v
d ufa&muf vkyu
f ikd cf w
hJ ,fqw
kd mawG/ tm;yg;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

49

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

w& pmtkyfxJ a&;oGif;azmfjyxm;cJhcsufawGudk xkwfE_wf+yD; wdwdusus bmomjyefqdkay;vdkufwm


jzpfygw,f? 'ga=umifh ocifxeG ;f tky&f J ppftwGi;f &ufpuf=urf;uwfrr_ sm;a=umifh oludk tr_aqmif
aumifpDu xkwfy,fypfr,fvm; vdk@ tudk;tum;y ar;EkdifcJhw,fqkdygw,f?
aemufq;kH rSm Adv
k cf sKyfatmifqef;udk zrf;qD;ta&;,lr,fq&kd if jynfow
l &yfv;kH tHk uGvmrSm/
tHk uGvmcJ&h if tHk uGru
_ Ekd rdS ef if;ypfz@kd tdE,
dN wyfawGuv
kd nf; ac:,lv@kd r&Edik rf mS wGucf surf +d yD;/ bk&ifcH
[m t=uHtpnfukd vufav#mv
h u
kd &f ygw,f? bk&ifc&H J t=uH,w
k f _;H edro
hf mG ;&ovdk ocifxeG ;f tkyf
vnf; tJ'Dtcsdefup+yD; &moufyef EkdifiHa&;aooGm;&ygawmhw,f? vlxkcsOfzwf jzpfoGm;&ygawmh
w,f?
1946/ arv (18) &ufae@rSm tif;pdefcdkif xef;wyifta&;tcif; }uD;ay:aygufvmyg
w,f? jynfol@&Jabmf wcsKd tzrf;cH&wmudk rauseyfwJhtwGuf jynfol@&Jabmfrsm;/ awmifol
v,form;rsm;u pDwef;vSnfhvnf qENjy=uwmudk ykvdyfu aoewfeJ@ ypfcwfzdcGif;cJhygw,f?
v,form;}uD; (4) OD; aoewfxdrSef aoqHk;cJh&wJhtwGuf vlxktHkuGr_}uD; jzpfvmcJhygw,f?
zqyvtzGJcsKyf}uD;u bk&ifcHtpdk;&&J vkyf&yfudk tjyif;txef uef@uGuf_wfcswJhtjyif
pHpk rf;a&;tzGJ wckvnf; apv$wyf gw,f? uGejf rLepfygw&D J jynfo@l tm%m*sme,fuvnf; xef;wyif
aoewfypfr_ ta&;tcif;}uD; ta=umif; jyif;jyif;xefxef uef@uGufa&;om;ygw,f? &efukefvlxk
}uD;[m armfawmf,mOfor*~u um;rsm;eJ@ xef;wyifudk csDwufoGm;a&muf+yD; tiftm;jy=uyg
w,f?
vlwef;pm;toD;oD;&J rauseyfcsufawG 'D*&Djrifhoxuf jrifhvmygw,f? v,form;rsm;&J
tiwfjy\emajz&Sif;a&;/ vufikwfv,fajrvufrvGwfa&;/ trawmfa=u;&&Sda&;/ t&m&Sdqdk;
ol}uD;qdk;wdk@&J !Of;yef;ESdyfpufr_u vGwfajrmufa&;wdkufyGJawG ay:aygufvmygw,f?
rcHr&yfEdkifwJh a'oawGrSmqdk&if &&mvufeuf pGJudkifykefuefr_awGawmif ay:aygufvmcJhyg
w,f? &ckdifolykef eJ@ ysOf;rem;e,frSm v,fa0;v,form;olykef}uD; ay:aygufvmcJhygw,f?
+Adwo
d #avabmtpd;k &[m 0rf;udu
k af ew,fqw
kd hJ qma':refprpfukd t*Fvef jyefac:vdu
k &f
+yD; ArmtrsKd;om;acgif;aqmifawGeJ@ tqifajyEdkifr,fh bk&ifcHopfudk &SmazGa&G;cs,f&ygawmhw,f?
bk&ifco
H pf rcef@Eikd rf D qm[ife&DEu
d_ f qdo
k u
l kd acwWb&k ifct
H jzpfvw
$ yf gw,f? zqyvtzGJ }uD;&J
=oZm[m vlxk=um;rSm wufaeygw,f? e,fcsJqef@usifa&;rSm tajccHpdwf"mwfcsif; wlnDae=uay
r,fh zqyvwGi;f &Sd uGejf rLepf-qk&d ,
S v
f pfawG&J tm;ydirf e_ @J tjrifqikd &f m oabmxm;qkid &f m uGjJ ym;
r_awGuawmh xkeJ@xnfeJ@ jzpfay:vmaeygw,f? zqyv qdkwJh wyfaygif;pkqdkif;bkwfwckwnf;
atmufrSmjzpfayr,fh t"du ygwD}uD;ESpfckjzpfwJh uGefjrLepfygwDeJ@ qdk&S,fvpfygwD[m olpnf;Hk;a&;
eJ@ol/ oltiftm;eJ@olvnf; tydiftqdkif wnf&Sdae=uygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD&J OD;aqmifr_
atmufrSm vlwef;pm;tvdkufqdkif&m or*~awG&Sdae=uovdk qdk&S,fvpfygwDatmufrSmvnf;
vlwef;pm;tvdkuf zGJpnf;xm;wJh tpnf;tHk; awG pifydifwnf&Sdaeygw,f? aemufxyf zqyv
tzGJcsKyftwGif;rSm ta&;}uD;tiftm;pkwcktjzpf jzpfwnfyg0ifvmwmuawmh 1945 ck 'DZifbm
(1) &ufae@rSmrS pwifzGJpnf;vdkufwJh jynfol&JabmfwyfzGJjzpfygw,f?
50

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

AdkvfcsKyfatmifqef;[m ArmjynfuGefjrLepfygwD/ qkd&S,fvpfygwD/ jynfol&Jabmf tzGJ (3)


zGJ &J@ nD!w
G af &;udk tav;xm;cJyh gw,f? 'D (3) zGJ udk tajcwnf+yD; vuf0n
J !
D w
G af &; udk tcdik t
f
rmzGJpnf;vdkcJhygw,f? 'gayr,fh taumiftxnfray:cJhyg?
zqyvtzGJ csKy}f u;D twGi;f rSm ygwt
D zGJ tpnf;rsm;tjyif OD;Ek/ OD;baz/ 'D;'kwOf ;D bcsK/d [oFmw
OD;jr/ OD;wifxGfwdk@vdk xif&Sm;wJh woD;yk*~vrsm;vnf; ta&;}uD;ae&mawGrSm yg0ifae&m&xm;yg
w,f? 1946 ckESpf pufwifbmvrSm ordkif;0if taxGaxGoydwf}uD; pwifygw,f? OD;ausmf+idrf;wdk@
qkd&S,fvpfawGu oydwfudkqdkif;iHxm;csifwJh oabmt,ltq&Sdygw,f? wzufu vufeufpk
aqmif;jyifqif+yD;rS taxGaxGoydwf}uD;udk ykvdyfoydwftxd jrifhwifqifE$Jvdkw,fvdk@ ta=umif;jy
ygw,f?
uGejf rLepfawGu vufeufpak qmif;+yD;atmif apmifzh rkd vd/k taxGaxGoydw}f uD;udk eufid_ ;f ap
&r,f? ykvdyfoydwftxdomru ppfwyfoydwftxd jrifhoGm;&r,fvdk@ awmif;qdkauG;a=umfygw,f?
v,form;ta&;rSmvnf; OD;ausm+f ird ;f / ocifwif wd@k u awmifov
l ,form;awG awmif;qdck su&f atmif/
v,f,mrvkyfyJ oydwfarSmuf&r,fqdkygw,f? uGefjrLepfawGu awmif;qkdcsuftwdkif; vufikwf
vuf&if; v,ftwif;0ifxGefa&; ajr&Siftdrf0dkif;a&;/ ykd*sufqefawGvk,l+yD; tiwfjy\em ajz&Sif;
a&;udk wdkufyGJvrf;pOf tjzpf wifygw,f? vlxkwdkufyGJvrf;pOfqdkwmudk csrSwfygw,f?
pufwifbmv (5) &ufrSm acwftqufquf udkvdkeDvufyg;aptac:cH toHk;awmfcHcJh&wJh
ykvdyfrsm;uawmif oydwfarSmuf+yD; vlxkwdkufyGJtwGif; yg0ifvmygw,f? ykvdyfoydwf}uD; atmif
jrifpGmay:vmcJhygw,f? pufwifbm (23) &ufrSm OD;ausmf+idrf;/ OD;bazwdk@ wm;qD;aewJh=um;xJu
tr_xrf;aygif;pHk oydwf}uD; xyfrHxGufay:vmygw,f? pufwifbmwvvHk; oydwfawG wvHk;+yD;w
vHk; tqufrjywf ay:aygufcJhygw,f? ausmif;om;awGuvnf; oydwfarSmuf+yD; ppfulay;=uyg
w,f? taxGaxGoydwf}uD;[m ordkif;wGifavmufatmif }uD;us,fcJhovdk udkvdkeD,E W&m;}uD;[m
vnf; wcgwnf;&yfpJoGm;&ygawmhw,f?
a':refprpfae&mrSm wm0ef,lzdk@ bk&ifcHtopftjzpf qm[l;bwf&ef@ Armjynf a&mufvm
wJhtcg pufwifbm taxGaxGoydwf}uD;eJ@ udqdk+yD;om;jzpfoGm;ygw,f? qm[l;bwf&ef[m
zqyv &J t&Sdef=oZmudk wGufcsufrd+yD;jzpfovdk/ taxGaxGoydwf}uD;&J 'Dv_dif;t[kefa=umifhyg
zqyv tzGJcsKyf acgif;aqmifrsm;eJ@ jrefjrefqefqef awGqHkaqG;aEG;r_vkyfygw,f? oydwfvSefa&;eJ@
twdik yf ifcH tr_aqmifaumifpo
D pf zGJ pnf;a&;udk tay;t,lvyk yf gw,f? tr_aqmifaumifpaD [mif;
udk zsufodrf;ypf+yD; tr_aqmifaumifpDopfrSm zqyv udk,fpm;vS,frsm; yg0ifa&; zdwf=um;ygw,f?
t&if zqyv u awmif;qdkcJhwJh twdkifyifcH0ef}uD; (11) ae&mtxd ray;ayr,fh zqyv OuU
AdkvfcsKyfatmifqef;udk twdkifyifcH tr_aqmiftzGJrSm 'kwd,OuUtjzpf ay;ygw,f? umuG,fa&;eJ@
jynfyqufoG,fa&;XmeawGudkvnf; OD;pD;zdk@ay;ygw,f? bk&ifcH&JoabmeJ@ zqyv qef@usifa&;
Edik if aH &;tiftm;pkrsm;twGi;f u yk*K~ v
d t
f csKd udv
k nf; zqyveJ@ tay;t,lvyk +f yD; xnfo
h iG ;f zGJ pnf;
apygw,f? zqyv acgi;f aqmifawGu taxGaxGoydw}f uD;udk jyefveS &f iS ;f vif;ay;zd@k wm0ef,cl &hJ yg
w,f? qm[l;bwf&ef&J ajz&Sif;yHk[m =oZmt&SdqHk; zqyvtzGJcsKyf}uD;udkvnf; auseyfatmif
tqifah e&mrSet
f wdik ;f todtrSwf yvdu
k +f yD; jzpfomG ;ovd/k +Adwo
d #tpd;k & rajz&Si;f Edik w
f hJ taxGaxG
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

51

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

oydwf}uD;udkvnf; AdkvfcsKyfatmifqef;acgif;aqmifwJh zqyv}uD;eJ@ acgif;wnfay;vdkuf+yD;om;jzpf


oGm;ygw,f?
tr_aqmifaumifpDwGif; 0ifa&; oabmwl+yD;wJhtcg zqyvtzGJ}uD;twGif; ae&mcGJa0r_
jy\em ay:vmygw,f? uGefjrLepfygwDu uGefjrLepfESpfa,muf/ qdk&S,fvpfESpfa,muf/ AdkvfcsKyf
atmifqef;eJ@ =um;wa,mufjzpfa&; tqdkyygw,f? (uGefjrLepf ESpfa,mufjzpf&if ocifodef;azeJ@
ocifoef;xGef;0ifa&;vdk@ qdkygw,f?) OD;ausmf+idrf; wkd@u uGefjrLepfwa,muf/ qdk&S,fvpfwa,muf/
AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ =um;wa,mufvdk@ tqdky+yD; zsufvdkufygw,f? (&nf&G,fcsufu tpdk;&tzGJ
twGif; uGefjrLepfawG tm;}uD;rvmEdkifa&;vdk@qdkygw,f)? uGefjrLepfygwDuzqyv =um;jzwftpdk;&
zGJEkdifa&;omt"du/ uGefjrLepfESpfa,muf 0ef}uD;jzpfa&;[m t"dur[kwfqkdwJh tjrifeJ@tav#mhay;
vdu
k w
f ,fqydk gw,f? ocifoed ;f azudk wm0efay;vdu
k yf gw,f? tJ't
D csed w
f ek ;f u ocifoef;xGe;f [m
ArmjynfuGefjrLepfygwD&J taxGaxGtwGif;a&;rSL;jzpfaeyg+yD? ygwDtaxGaxGtwGif;a&;rSL;wm0ef
udk zdzpd ;D pD; aqmif&u
G Ef ikd zf @kd &nf&,
G +f yD; zqyv taxGaxGtwGi;f a&;rSL;wm0efu E_wx
f u
G v
f u
kd v
f @kd
vpfvyfvmwJh zqyv taxGaxGtwGif;a&;rSL;ae&mtwGuf ocifodef;azeJ@ OD;ausmf+idrf; ,SOfydif
ta&G;cH=u&if; OD;ausm+f idr;f u tEkid &f um zqyvtaxGaxGtwGi;f a&;rSL; jzpfaeyg+yD? ocifoed ;f az
u zqyv&J wGJzuftaxGaxGtwGif;a&;rSL; jzpfygw,f?
pufwifbm (27) &ufrmS bk&ifct
H r_aqmifaumifpo
D pf (tpd;k &tzGJ opf) w&m;0if zGJ pnf;
ay:aygufvmygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef;/ ocifjr/ ocifodef;az (odef;azjrifh)/ OD;baz/ ref;bcdkif/
OD;atmifZaH 0/ qmarmif}u;D / OD;wifxG w
f @kd yg0if=uygw,f? uGejf rLepfygwu
D ocifoed ;f az (ode;f azjrif)h
[m v,f,meJ@opfawm0ef}uD; jzpfvmygw,f? Ekd0ifbmrSm ocifApdef/ *VKefOD;apm/ aysmfbG,fOD;jr/
apmbOD;}uD;wd@k xyfryH g0ifvmygw,f? Ekid if jH cm;u jyefvnfa&mufvm=uwJh ocifApdeef @J *VKefO;D apm
wdk@[m bk&ifcHcef@awGjzpf=uygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef;[m olt&SdefeJ@ taxGaxGoydwf}uD;udk
jyefveS af tmifvyk &f &if; tcuftcJawG uH&ovdk wnf&adS e+yD;jzpfwhJ v,form;olyek f awG tay:
vnf; t=urf;zufESdyfuGyf&r_awGvkyf&&if;/ a0zefvuf!dk;xdk;p&mawG ay:aygufvmcJh&ygw,f?
uGefjrLepfygwDu AdkvfcsKyfatmifqef;tay: a0zefwmawG ay:xGufvmygw,f? a0zefcsuf
awG[m wpxufwp jyif;xefvmygw,f? tvkyform;vlwef;pm;&J wyfOD;ygwDtjzpf cH,lxm;wJh
uGefjrLepfygwD[m tvkyform;oydwfrsm;eJ@ ywfouf+yD; zqyv udk,fpm;vS,fawG yg0ifaewJh
bk&ifcH tr_aqmiftpd;k &tzGJ &J udik w
f ,
G af jz&Si;f yHu
k dk jynfol tm%m*sme,f uae oydwt
f a&;
awmfyHkESifh e,fcsJorm;wdk@. rsufvSnfhjyyGJ}uD; vdk@ a&;om;a0zefygw,f?
uGefjrLepfawGeJ@tydiftqdkifjzpfaewJh qdk&S,fvpfawGu t}uD;tus,f rauseyfjzpfcJhw,f?
uGejf rLepfygw[
D m zqyv =um;jzwftpd;k &udk axmufcaH e&muae qefusiw
f v
hJ rf;pOfukd ul;ajymif;
vmwm[m &mxl;r&wJh ocifoef;xGe;f &J ya,m*vd@k qk&d ,
S v
f pfawGu pGypf =JG uygw,f? wygww
D nf;
zGJpnf;&ef ud;pm;=uwkef;u ausmf+idrf;udkawmhvufrcHEdkif vdk@ jiif;y,fjcif;cHcJh&wJh OD;ausmf+idrf;u
uGejf rLepfawG[m Akv
d cf sKyfatmifqef;udak wmif opPmazmuftjzpf xdyg;wdu
k cf u
kd af e=u+yD; zqyv
tpd;k &udk zcd sz@kd u;d pm;ae+yjD zpfa=umif; 'ga=umifh 'D&efudk ckuwnf;u zsupf ;D ypfz@kd vakd =umif; zqyv
wGif;rSm wdwdvif;vif;ajymqdkvmygw,f? wufwufuGuGvnf; tm;xkwfjyifqifygw,f? rvdk
52

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vm;tyfwJh om;i,fudkr&&Sdzdk@ udk,f0efaqmifaepOftwGif;rSmudk ae@aphvaphtxd }uD;&ifhcGifhryyJ


zsucf s&r,f? om;av#musap&r,f qdw
k hJ t,ltq&Sw
d hJ OD;ausm+f idr;f [m vufO;D r_&&dS dS ajcvSr;f vSr;f
ygw,f? uGefjrLepfygwD[m =um;jzwftpdk;&zGJpnf;a&;udk olwdk@ygoabmwl+yD;rS ,ck raxmufcHHk
ru Akv
d cf sKyfatmifqef;udk e,fcsJ eJ@y;l aygi;f oGm;ol opPmazmufyrm olw@kd *sme,fu a&;om;ajymqdk
aewm[m tvGe}f uD;rm;wJt
h jypfjzpfwt
hJ wGuf zqyv tvkyt
f r_aqmiftzGJ u ta&;,l&r,f
vd@k wifjyygw,f? OD;bazeJ@ 'D;'kwOf ;D bcsKw
d @kd u OD;ausm+f ird ;f udk axmufc=H uygw,f? Adv
k cf sKyfatmifqef;
udk,fwdkifuawmh =um;ujzefajzvdkygw,f?
jynfo@l tm%myg a&;om;csuaf wGukd kyo
f rd ;f +yD; awmif;yef&r,f vd@k zqyv tvkyt
f r_
aqmiftzGJu uGefjrLepfygwDudk awmif;qdkygw,f? uGefjrLepfygwDu rkyfodrf;yg? rawmif;yefyg?
'kwd,uGef*&ufuwnf;u twdtvif;azmfjya=unmxm;cJhzl;+yD; ygwD oD;jcm;xlaxmif
wnf&cdS iG &hf jdS cif; qdw
k hJ tajccHru
l u
dk ikd pf +JG yD; ygwo
D nf vGwv
f yfpmG a0zefciG Ehf iS hf oD;jcm;&yfwnfciG &hf &dS
rnf? zqyv. vufatmufcHtzGJtpnf;tjzpfrcHEdkif vdk@ wkef@jyef&yfwnfvdkufygw,f? aemuf
qHk;rSm 1946 ckESpf/ atmufwdkbm (10) &ufae@rSm zqyvtzGJcsKyf}uD;twGif;uae uGefjrLepfygwD
udk xkwfy,fa=umif; a=unmvdkufygw,f?
zqyv}uD; ay:xGe;f jzpfwnfvma&;twGuf ud;yrf;tm;xkw&f mrSm t"du pwifyg0ifcw
hJ hJ
ArmjynfuGefjrLepfygwD[m olud;yrf;wnfaxmifcJhwJh zqyv tzGJ}uD;&J tjyifbufudk a&muf&Sd
oGm;&yg+yD? z,fxkwfjcif;udkcHvdkuf&yg+yD? wyfaygif;pk}uD;&J nD!Gwfa&; pwifyduGJjcif;jzpfovdk
wdkif;jynf&J trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_ pwifydtufjcif;jzpfygw,f?
ocifodef;az (odef;azjrifh) vnf; =um;jzwftpdk;&tzGJu E_wfxGufvdkuf&ygw,f? +Adwdo#
tpd;k &[m zqyv udk tm%mwd;k wd;k +yD; ay;vmygw,f? bk&ifc&H J tr_aqmifaumifpD oabmuae
uufbdeufoabm ajymif;vJay;vmygw,f? wjznf;jznf; zqyv =um;jzwftpdk;& ozG,f
jzpfvmygw,f? 'k OuU AdkvfcsKyfatmifqef;[m 0ef}uD;csKyfoabmjzpfvmcJhygw,f? qdk&S,fvpf
OD;ausmf+idrf;[mvnf; jynfxJa&;0ef}uD; jzpfvmygw,f?
uGefjrLepf-qdk&S,fvpf ydyuQ[m ydkrdkjyif;xefvmygw,f? zqyv wyfaygif;pk}uD;xJu
uGefjrLepfawGudk xkwfy,fvdkufEdkif+yD;wJhtcg zqyv twGif;rSm qdk&S,fvpfawG tompD;&vmyg
w,f? ae&mwum wGifus,fvmygw,f? zqyvxJu uGefjrLepfawGudk xkwfy,fypfvdkufwJh
*,uf[m jynfol&JabmfawG=um; t}uD;tus,f dkufcwfygw,f? qdk&S,fvpfawG&J tompD;,lr_
tay: rauseyfcsuaf wGvnf; jyif;xefvmygw,f? jynfol &Jabmfvnf; ESpyf ikd ;f uGo
J mG ;&ygawmhw,f?
Akv
d o
f ed ;f wef/ Adv
k af tmifrif;wd@k acgi;f aqmifwt
hJ ydik ;f u wyfet
D jzpfcaJG xmifygw,f? wyfeeD @J jynfol
&Jabmf pifydifjzpfvm=uygw,f? ysOf;rem;bufrSm t&ifuwnf;u wnf&Sdae+yD;jzpfwJh v,form;
wyfrsm; eJ@ wyfeDaygif;+yD; wyfeDtjzpf yl;aygif;zGJpnf;vdkufygw,f? &JabmfoHk;usdyf0if Adkvfwm&m
wdk@[m wyfeDjzpfvmygw,f? wyfeDeJ@ jynfol@&Jabmf[mvJ &efolozG,f jzpfvm=uygw,f?
ArmjynfEdkifiHa&;rSm a&Swef;ta&mufqHk;jzpfwJh ArmjynfuGefjrLepfygwD[m 1946 ckESpf
azazmf0g&DvxJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ tvHeDygwDtjzpf (2) ydkif;uGJ oGm;cJh&ovdk/ atmufwdk
bm (10) &ufae@rSm zqyv}uD;xJuae uGefjrLepfygwDudk xkwfy,fvdkufjcif;tm;jzifh zqyv
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

53

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

}uD;vnf; pwifyduGJvmcJh&ygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDuae tvHeDygwDtjzpf cGJxGufr_a=umifh


ygwDtuGJ pdwfxdcdkufcJh&wJh ocifA[def;[m usef;rma&;qdk;0g;vm+yD; rE Wav; rdb&yfxH jyefaq;0g;
ukocHae&wke;f / aq;Hw
k uf ae&wke;f / aygirf ek @f xyk v
f mwJh owif;pmjzwfyikd ;f xJu uGejf rLepfygwu
D kd
zqyv}uD;xJu xkwfy,fvdkufjcif; owif; trSwfrxif zwfrdoGm;&mu t}uD;tus,f pdwfxd
cdu
k o
f mG ;&&Smygw,f? tJ'o
D wif;udk odvu
kd &f wm[m Ek0d ifbm (19) &ufae@yg? Ek0d ifbm (20) &ufae@
rSm Adv
k cf sKyfatmifqef; rE aW v;a&mufvm+yD; ocifA[de;f udk vlrrmvm=unfrh ,fqw
kd o
hJ wif; ocif
A[de;f odvu
kd &f wJt
h cg igol udrk awGcsib
f ;l ? vmcGirhf ay;yge@J vd@k olZeD;udk wzGzaG jym&if; wnvH;k
rtdyaf wmhy/J pum;rajymawmhyJ jyif;jyif;xefxef a=uuGeJ musn;f cHpm;oGm;&if; Ek0d ifbm (20) &uf
tk%w
f ufrmS uG,v
f eG q
f ;kH yg;oGm;&&Smygw,f? (20) &ufae@ Akv
d cf sKyfatmifqef; a&mufvmwJt
h cg
tavmif;udyk J jrifciG &hf ygawmhw,f? Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd v
f nf; a=ua=uuGu
J JG cHpm;oGm;cJ&h yg
w,f?
uGejf rLepf-qd&k ,
S v
f pf ydyuQ[m qd&k ,
S v
f pfrsm;u zqyvqdw
k hJ pnf;H;k a&; vufeufenf;
eJ@a&m zqyv =um;jzwftpdk;&qdkwJh tm%mvufeufenf;eJ@a&m toHk;y wdkufcdkufwJhtwGuf
zqyv-uGefjrLepf ydyuQtoGif ay:vGifcJh&ygw,f?
uGefjrLepfygwDu olwdk@&J rlv&Sd+yD; rltwdkif; v,form;xGefwHk;wdkufyGJ/ qefvkyGJ/ tvkyf
orm; oydww
f u
kd yf aJG wGukd oufqikd &f m or*~awGuae t*Fvyd ef ,fcsJ qef@usiaf &;tjzpf azmfxw
k f
qifE$Jygw,f? OD;ausmf+idrf;u jynfxJa&;0ef}uD; tm%mudkoHk;+yD; zdzsuf[ef@wm;ESdyfuGyfygw,f?
e,fcsJorm;&J pmtkyfpifacsmif=um;uae yDtdkyDat (POPA) ac: jynfol+idrf0yfydjym;r_ xdef;odrf;
a&;tufOya' yk'rf (5) udk zqyv pm;yGaJ y:,lvm+y;D / vufeufozG,f toH;k ycJyh gw,f? OD;ausm+f ird ;f
eJ@ yk'fr (5) [m cGJr&atmif jzpfvmygw,f?
AdkvfcsKyfatmifqef;udk,fwdkif bk&ifcH&J tr_aqmifaumifpD tpdk;&tzGJtwGif; 0ifoGm;&wJh
twGuf zqyv XmecsKyfudk ocifEku OD;pD;tkyfcsKyfaeygw,f? vGwfvyfa&;[m ryfae+yD; vGwfvyf
a&;wdkufyGJ0ifzdk@ vufaES;ae&if EdkifiHa&;acgif;aqmifr_ tqifhae&m uGefjrLepfvufxJ a&mufoGm;Edkif
w,f? vGwv
f yfa&;udk uGejf rLepfawGu ,lay;wmrjzpfyJ zqyv u ,lay;wmom jzpfcsiw
f ,fqw
kd hJ
oabmxm;tjrifeJ@ OD;Eku OD;ausmf+idrf;eJ@aygif;+yD; AkdvfcsKyfatmifqef;qD tqdkwckwifygw,f? tJ'D
tqdkuawmh wESpftwGif; ArmjynfvGwfvyfa&;udk t*Fvdyfu a=unmay;zdk@/ a=unmray;&if
zqyv ud,
k pf m;vS,af wG tpd;k &tzGJ wGi;f uae E_wx
f u
G +f y;D tEkenf;eJ@ tm%mzDqefz@kd jzpfygw,f?
+Adwo
d #e,fcsJ qef@usiaf &; vGwv
f yfa&;twGuf OD;wnfud;yrf;wJah e&mrSm Edik if aH &;tiftm;
pkawG=um;xJrmS 1946 ckEpS /f atmufwb
kd mvup+yD; t,ltqESp&f yf vrf;pOfEpS &f yftjzpf uGjJ ym;pGm
jzpfwnfay:ayguv
f mcJyh gw,f? zqyvtzGJ csKyf}uD;&J aygi;f vnf;aygi;f rnf/ wdu
k v
f nf;wku
d rf nf
udkvdkeDpepf qef@usifa&;vrf;pOfeJ@ uGefjrLepfwdk@&J udkvdkeDorm;rsm;udk vlxkvlwef;pm; v_yf&Sm;r_
rsm;/ wdu
k yf rJG sm;/ aemufq;kH rv$rJ a&Smifomjzpfvmv#if vufeufuikd w
f u
kd yf rJG sm;jzifh qef@usiw
f u
kd cf u
kd f
&rnf qdkwJh udkvdkeDpepfqef@usifa&;wdkufyGJvrf;pOfjzpfygw,f? 'Dvrf;pOfESpf&yf tjrifESpf&yf&J
ydyuQ[m yk*~Kdvfa&;ydyuQ/ tzGJ@tpnf;csif;qdkif&m tydiftqdkif ydyuQawGeJ@twl jyif;xefonf;
xefvmcJhygw,f?
54

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

Akv
d cf sKyfatmifqef;acgi;f aqmifwhJ zqyv tzGJ csKyf}uD;[m awmif;qdck suf (3) &yfukd bk&ifcH
uaewqifh +Adwdo#tpdk;&qD Edk0ifbmvxJrSmyJ ay;ydk@vdkufygw,f? awmif;qdkcsuf (3) &yfuawmh
(1) vuf&Sdtr_aqmiftzGJudk vHk;0tm%m&Sdaom =um;jzwftpdk;&tjzpf ajymif;vJay;&rnf? (2)
wdkif;yjynfy v$wfawmfzGJpnf;a&;twGuf a&G;aumufyGJ}uD; usif;y&rnf? (3) Armjynftm; vHk;0
vGwv
f yfaom wdik ;f jynftjzpf wESpt
f wGi;f jzpfap&rnf[k a=unmay;&rnfqw
kd mjzpfygw,f? 1947
ckESpf/ Zefe0g&D (31) &ufae@ aemufqHk;xm;+yD; a=unmay;&ef rvdkufavsmygu tpdk;&tzGJrS E_wf
xGufr,fvdk@vnf; azmfjyvdkufygw,f?
zqyv&J wESpt
f wGi;f vGwv
f yfa&;auG;a=umfoeH @J vGwv
f yfa&;wku
d yf t
JG wGuf uGejf rLepf
ygwDu axmufcHcJhygw,f? ydyuQawG uGJvGJr_awG=um;xJuae axmufcHvdkufwmjzpfygw,f?
1946/ 'DZifbmrSm +Adwdo#tpdk;&u Armtpdk;&udk,fpm;vS,ftzGJudk vef'efvma&muf
aqG;aEG;zdk@ zdwf=um;&ygw,f? 'DZifbm (20) &ufrSm eef;&if0eftufwvDu u|Ekfyfwdk@onf "eo
[m,e,ftwGif;Y raevdkolrsm;tm; ae&rnf[krwm;vdkyg? Armjynfolwdk@onf olwdk@qENt&
olw@kd . aemifa&;udk qH;k jzwfprD =H u&efjzpfygonf? vd@k ygvrD efatmufvw
$ af wmfrmS a=unmay;&yg
w,f?
vef'efukd roGm;cif Adv
k cf sKyfatmifqef;u jynfo/l zqyv/ wyfrawmfw@kd ukd toif&h =dS uyg/
pnf;vH;k nD!w
G =f uygv@kd rSm=um;owday;ygw,f? jynfol &Jabmfuv
kd nf; toifjh yifz@kd rSm=um;xm;cJh
ygw,f? 1947 Zefe0g&D (2) &ufae@rmS Adv
k cf sKyfatmifqef;wd@k tzGJ tdE,
dN jynf e,l;a'vDukd av,mOf
eJ@ pwifc&D;xGufygw,f? e,l;a'vDrSm owif;pmq&mawGu ArmhvGwfvyfa&;ud;yrf;r_rSm tEk
enf;oHk;rvm;/ t=urf;enf;oHk;rvm; ar;=uygw,f? AdkvfcsKyfu tajctaet&yJ/ u|efawmfwdk@
uawmh vufraES;ygb;l vd@k ajzcJyh gw,f? Akv
d cf sKyfatmifqef; acgi;f aqmifwhJ ud,
k pf m;vS,t
f zGJ rSm
yg0ifolawGuawmh/ ocifjr/ OD;baz/ OD;wifxGf/ ocifApdefeJ@ *KefOD;apmwdk@jzpfygw,f? ocifApdefeJ@
*KefOD;apm[m bk&ifcHu a&G;cs,fv$wfwmjzpfygw,f? t=uHay;tjzpf vdkufygoGm;=uolawGu
awmh OD;ausmf+idrf;/ Akdvfp}uFm/ ocifcspf (a';'&J)/ OD;b&if rdwDvmwkd@ jzpfygw,f?
vGwfvyfa&;v_yf&Sm;r_ OD;wnfcsuftwGuf ArmjynfuGefjrLepfygwDuvnf; 1947 ckESpf
Zefe0g&v
D xJrmS yJ aemufq;kH wdu
k yf v
JG rf;pOf udck srw
S +f y;D zqyv uGejf rLepf nD!w
G af &;wnfaqmuf
oGm;&ef qH;k jzwfvu
kd yf gw,f? e,fcsJ orm;udk t+y;D wdik f wdu
k x
f w
k af &;twGuf jyifqifygw,f? e,fcsJ
orm;wdu
k x
f w
k af &;twGuf vGwv
f yfa&;v_y&f mS ;r_reS o
f r#ukd yl;aygi;f tm;jznfzh @kd oabmxm; csrw
S f
ygw,f?
Zefe0g&D (9) &ufae@rmS vef'efukd Adv
k cf sKyfatmifqef;wd@k a&mufygw,f? Adv
k cf sKyfatmifqef;
wdk@&J vGwfvyfa&;ud;yrf; ta&;qdkr_udk tm;jznfhbdk@ ArmjynfwGif;uae vGwfvyfa&;eJ@ e,fcsJqef@
usifa&; tiftm;jyyGJ}uD; usif;yqifEGJygw,f? (10) &ufae@rSm v,form;ae@/ (11) &ufae@rSm
jynfol&Jabmfae@/ (12) &ufae@rSm vcpm; tr_xrf;aygif;pHkae@/ (13) &ufae@ trsKd;orD;ae@/ (14)
&ufae@ tvkyo
f rm;ae@/ (15) &ufae@ ausmif;om;ae@/ (16) &ufae@ zqyv ae@ pojzifh ae@tvdu
k f
cGJ+yD; qENjy tiftm;jyv_yf&Sm;=uygw,f? tJ'Dv_yf&Sm;r_awGxJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDuvnf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

55

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

yl;aygif;tm;jznfh yg0ifcJhygw,f? tJ'DumvtwGif;rSm &&if&r&&ifcs auG;a=umfoH xGufay:vmcJh


ygw,f?
Zefe0g&D (13) &ufae@rmS Adv
k cf sKyfatmifqef;eJ@ tufwvDw@kd pwifaqG;aEG;=uygw,f? aqG;aEG;
aepOfumvtwGi;f rSm Adv
k cf sKyfatmifqef;onf &Sr;f jynfvx
l .
k ud,
k pf m;vS,rf [kwf vd@k &Sr;f jynf
apmfbGm;tcsKdu vef'efudk oHud;dkufygw,f? &Srf;jynfu OD;bZH (tif;av;)/ OD;azcif/ OD;xGef;jrifh
pwJh vli,fawGu vlxktpnf;ta0;ac: +yD; &Srf;jynfvlxkudk,fpm;vS,fjzpfw,fqdkwJh qHk;jzwfcsuf
udkcsrSwf+yD; oHud;jyefdkufygw,f?
Zefe0g&Dv (27) &ufae@txd aqG;aEG;yGJ (10) }udrfusif;y+yD; atmifqef;-tufwvDpm
csKyf xGuaf y:vmcJyh gw,f? pmcsKyfukd ud,
k pf m;vS,w
f zGJ wnf; twlyg0ifaqG;aEG;cJ=h uwJh ocifApdeef @J
*KefO;D apmwd@k u yg0ifvuf rSwx
f ;kd jcif;ryyJ uef@uu
G cf =hJ uygw,f? (Armjynfjyefa&mufwahJ emufvJ
0ef}uD;tjzpfuae E_wfxGufoGm;=uygw,f)
pmcsKyfyg oabmwlnDcsufawGt& tr_aqmifaumifpD[m =um;jzwftpdk;&tjzpf todt
rSwf ycH&+yD; =um;jzwftpd;k & tm%m&vmygw,f? +Adwo
d #vufeufuikd f wyfawGrt
S y/ umuG,af &;
qdkif&m vufeufudkifwyfawGeJ@ EkdifiHjcm;a&;Xmeudk AkdvfcsKyfatmifqef; acgif;aqmifwJh =um;jzwf
tpdk;&u tkyfcsKyfcGifh&ygw,f? udk,fydkif bma&;tkyfcsKyfr_udk &&Sdygw,f? Armtpdk;&udk,fpm;vS,f
r[mrif;}uD;wOD; vef'efrSm xm;cGifh&ygw,f? jynfreJ@awmifwef;a'o tem*wf ta&;twGuf
awmifwef;a'o&JqEN,l&ef oabmwl=uygw,f? t&G,fa&mufolwdkif; rJay;EkdifwJhpepfeJ@ a&G;
aumufwJh wdkif;yjynfyv$wfawmf ac:cGifh&cJh&ygw,f? wdkif;yjynfyv$wfawmf&J tqHk;tjzwfudk
+Adwdo#ygvDrefrSm twnfyzdk@ wifoGif;&r,fvdk@ oabmwlcJh=uygw,f?
azazmf0g&v
D qef;rSm Adv
k cf sKyfatmifqef; Armjynfjyefa&mufvmygw,f? Armjynf jyefa&muf
a&mufcsi;f atmifqef;-tufwvD pmcsKyfe@J ywfouf+yD; wdik ;f jynfukd wm0ef,l &Si;f vif;ajym=um;&m
rSm vGwv
f yfa&;r&cJah o;a=umif;/ od@k &mwGif enf;vrf;udo
k m&&Scd ahJ =umif;/ ,if;enf;vrf;udk taumif
txnfazmf&eftwGuf wwdkif;wjynfvHk; pnf;vHk;nD!Gwfzdk@vdka=umif; vdk@ twdtvif; xkwfazmf
oGm;cJhygw,f?
1947 ckESpf/ azazmf0g&D (5) &ufae@txd &efukefrd Aifweftxdrf;trSwf cef;rrSm u&if
trsKd;om;uGef*&uf usif;yygw,f? u&iftrsKd;om; (700) ausmf wufa&mufygw,f? tJ'DrSm
u&ifA[dktzGJcsKyf (KCO) eJ@ u&ifvli,frsm;tpnf;tHk; (KYO) aygif;+yD;/ u&iftrsKd;om;tzGJ
csKyf (KNU) zGJpnf;EdkifcJhygw,f? uGef*&ufrSm autif,luvJ atmifqef;-tufwvDpmcsKyfudk
uef@uGufa=umif; +Adwdo#eef;&if0efqDudk oHud;dkufygw,f?
Adv
k cf sKyaf tmifqef;[m Ekid if w
H 0ef;oGm;+y;D wdik ;f &if;om;rsm; pnf;vH;k a&;/ twlwuG jynfaxmif
pk}u;D xlaxmifa&; a[majymygw,f? yifvn
kH v
D mcH}u;D ay:vmygw,f? &Sr;f jynfyifvkH rd rSm &Sr;f / ucsi/f
csif; udk,fpm;vS,fawG pka0;=uygw,f? u&ifeJ@ u&ifeDu avhvmoltjzpfyJ wufa&mufygw,f?
autif,lu z'dk0D&Dausmf/ oxHk OD;vSaz/ apmpHau;eJ@ OD;cspfwD;wdk@ avhvmoltjzpf wufa&mufyg
w,f? yifvHknDvmcH}uD;&J &v'ftjzpf ordkif;0if yifvHkpmcsKyf xGufay:vmcJhygw,f? azazmf0g&Dv
(12) &ufae@rmS yifvpkH mcsKyfukd vufrw
S af &;xd;k +yD; awmifwef;eJ@ ajrjyef@ waygi;f wnf; vGwv
f yfa&;
56

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

&,la&; qHk;jzwfEkdifcJh=uygw,f? yifvHkpmcsKyfudk ArmEkdifiHtpdk;&udk,fpm; AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ &Srf;/


ucsif/ csif; udk,fpm;vS,f (22) OD;u vufrSwfa&;xdk;chJygw,f?
yifvHknDvmcHusif;yaepOftwGif;rSmyJ &Srf;/ ucsif/ csif; udk,fpm;vS,frsm;[m awmifwef;
om;rsm;pnf;vHk;nD!Gwfa&;OD;pD;tzGJ udkvnf; zGJpnf;cJh=uygw,f? OuU [m pyfa&$odkufjzpf+yD;
'k OuU u qrm;'l;0g;qif0g;aemif jzpfygw,f?
tJ'u
D mvtwGi;f rSm wzufu trsK;d om;aoG;pnf;nD!w
G af &;twGuf ud;yrf; tm;xkwrf _
awGawG&ovdk/ rSefrSefuefuefvrf;a=umif;qDa&muf&Sda&;udk wGef;wifEdk;aqmfay;r_awG awG&ovdk/
tjcm;wzufrSm aoG;uGJr_awG tm%mydifqdkifr_awG *dk%f;*%v_yf&Sm;r_awG[mvnf; tqufrjywf
qufvufjzpfay:aecJhygw,f?
atmifqef;-tufwvDpmcsKyfa=umifh uGejf rLepfygwu
D rdwaf qGatmifqef;b,fvJ qkw
d hJ
pmtkyfudk xkwfa0+yD; owday;&if; EkdifiHa&;t,ltqawGudk wifjyygw,f?
tm%mwydik ;f &jzpfaewJh zqyvtzGJ }uD;twGi;f rSm qd&k ,
S v
f pf-jynfol &Jabmf ydyuQ[m
ay:ay:xifxif jzpfwnfvmae+yD; qdk&S,fvpfygwDuvnf; atmifqef; cg;ydkufaqmifwyf jynfol
&Jabmf zufqpfatmifqef;b,fvJpwJh a=unmcsufawG xkwfjyefvmwmawG&ygw,f? e,f
awGrSm uGefjrLepf-qdk&S,fvpfydyuQ xdyfwef;a&mufaeovdk/ jynfol@&Jabmf-qkd&S,fvpf&efyGJawG
vnf; xdy+f yJ acgi;f uGt
J ajctae ay:ayguaf eygw,f? jynfol &Jabmfbufu Adv
k pf ed rf eS f acgi;f aqmif
+yD; iSufzsm;wdkufzsufa&; jcifrsKd;zwfa&;pDrHudef; vdk qkd&S,fvpfrsKd;zwfa&;pDrHudef; awmif toH
xGuv
f mcJyh gw,f? qd&k ,
S v
f pfawG&J npfywfrr_ sK;d pHu
k kd rcHEikd v
f eG ;f vd@k vd@k qykd gw,f? tJ'pD rD u
H ed ;f ocifEk
em;aygufoGm;+yD; arrda&mufaewJh AdkvfcsKyfatmifqef;udk ta&;w}uD; ac:,lwdkif=um; ajz&Sif;cJh&
w,fqdkygw,f? AdkvfpdefrSefu jynfol@&JabmfwyfzGJudk EdkifiHa&;ygwDw&yftoGif ajymif;vJwnf
aqmufz@kd Adv
k cf sKyfukd wifjyem;ylwt
hJ cg Adv
k cf sKyfatmifqef;u cg;cg;oD;oD; jiif;y,fchJ rkH u uGejf rLepf
ygww
D &yf&+dS yD;jzpf&if aemufxyfygwo
D pf raxmif&bl;? rif;wd@k vkd oabmxm;rsK;d igrh mS &Scd &hJ if tapm
}uD;uwnf;u pifydiyf gwaD xmifcrhJ mS ayg?h raxmiftyfraxmifaumif;vd@k raxmifyaJ ecJw
h mjzpfw,f?
rif;wdk@vnf;raxmif&bl;? vdk@ jywfjywfom;om; ydwfyifwm;jrpfcJhygw,f? wqufwnf;rSmyJ
wm;r&vd@k ZGwaf xmifcsiw
f ,fq&kd ifvnf; axmif=uayg?h 'gayrJh iguawmh b,fawmhrS rygEikd b
f ;l ?
vdk@ ,wdjywf ydwfajym+yD; ol&yfwnfcsufudk azmfxkwfjyocJhw,fvdk@qdkygw,f?
1947 ckESpf/ rwfvrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD OD;pD;wJh jzL;awmifolv,form; uGef*&uf
jzL;e,frmS usi;f yygw,f? Zefe0g&/D azaz:0g&x
D rJ mS yJc;l e,frmS awmifov
l ,form;rsm;&J qeford ;f yG/J
qefvkyJG/ v,form;wkdufyGJawG ay:ayguf+yD;cgp tajctaerSm usif;ywmjzpfygw,f? yJcl;e,f/
ykodrfe,f qefodrf;yGJ qefoydwfxm;jcif; wdk@udk jynfol&JabmfeJ@ qdk&S,fvpfrsm; zqyvrsm;
ud,
k w
f ikd f yg0ifqifEcJG =hJ uygw,f? tJ'v
D y_ &f mS ;r_rsm;udk uGejf rLepfygwu
D axmufccH +hJ yD; jzL;uGe*f &ufrmS
ygwDtoD;oD;&J &duQmwdkufyGJtajctaeawGudk qef;ppf+yD; &duQmwdkufyGJrsm; zdkz&Jrjzpfap&? pepf
wuspnf;Hk;+yD; wdkufwJhwdkufyGJrsm;jzpfapa&;/ ydk*sufbkwfwdk@udkom t"duOD;wnfwdkufwJh e,fcsJpD;
yGm;a&;pepfudkom OD;wnfwdkufwJh wkdufyGJrsm;jzpfapa&;wdk@twGuf EdkifiHa&;&nf&G,fcsufudk csrSwf
qHk;jzwfwm vkyfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

57

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

qdk&S,fvpfawGu 'DqefvkyJGawG[m zqyvtpdk;&udk t=uyftwnf;jzpfatmif uGefjrLepf


awGu vkyfaqmifapwm/ wcsKde,fawGrSm qdk&S,fvpfeJ@ jynfol&JabmfawG[m vlxk}uD; uGefjrLepf
awGbuf ygroGm;apa&;twGuf tzGJcsKyfu !ef=um;csufr&rDtwGif; qefvkyGJawGrSm a&myGrf;+yD;
yg0ifaqmif&u
G cf w
hJ m/ {+yDv a&G;aumufyeJG m;eD;+yDr@kd zqyveJ@ vlxu
k kd vSn&hf efwu
dk af y;+yD; uGejf rLepf
awG vlxkaxmufcHr_&atmif &nf&G,fcsuf&Sd&Sd vkyfaqmifwmvdk@ jrif=uygw,f? twdtvif; pGyfpGJ
ajymqdkwmawGvnf; vkyfygw,f?
atmifqef;-tufwvD oabmwlncD sut
f & ppf+yD;acwf Armjynf&J yxrqH;k aom wdik ;f y
jynfy v$waf wmfa&G;aumufyJG udk 1947/ {+yDvrSm usi;f yygw,f? pkpak ygi;f ae&m (255) ae&m&Scd ahJ y
r,fh (182) ae&mtwGufyJ jynfrrSm,SOfydif a&G;cs,fwifajrmuf=u&wmjzpfygw,f? usef (73)
ae&m[m vlrsKd;pkrsm;eJ@ ujym;rsm;twGuf oD;oef@ csefxm;cJGa0ay;cJh&ygw,f? u&iftrsKd;om;rsm;
(24) ae&m/ &Srf;trsKd;om;rsm; (23)/ ucsiftrsKd;om;rsm; (7)/ csif;trsKd;om;rsm; (7)/ u&ifeDtrsKd;
om;rsm; (2)/ tjcm; awmifwef;a'o wdik ;f &if;om;rsm; (6) ae&meJ@ t*Fvyd -f Arm ujym;rsm; (4)
ae&m/ pkpkaygif; (73) ae&mjzpfygw,f?
'Dwdkif;yjynfyv$wfawmfa&G;aumufyGJudk *VKefOD;apm/ ocifApdef/ a'gufwmbarmfwdk@
apmpdefarmf *dk%f;u oydwfarSmufovdk/ ocifpdk;&J tvHeDygwDuvnf; oydwfarSmufygw,f?
apmbOD;}uD; acgi;f aqmifwhJ autif,u
l vnf; oydwaf rSmuf uef@uu
G cf yhJ gw,f? ArmjynfueG jf rLepf
ygwDu ygw&D J vrf;pOfcsjyEkid af &;eJ@ v$waf wmfwiG ;f rSm ygw&D J toH azmfxw
k Ef idk af &;twGu&f nf&,
G +f y;D
0ifa&muf ,SOf ydif ta&G;cs,cf yH gw,f? ae&mtm;vH;k rSm r,SOf ydiyf /J ae&mtenf;pkuav;rSmyJ vuf
a&G;piftrwfawGeJ@ ,SOfydifygw,f? ysOf;rem;cdkif (&rnf;oif;cdkif) rSm (6) ae&m ,SOfydifta&G;cs,f
cH&m rSm (4) ae&m tEdkif&cJhw,fqdkygw,f?
ArmjynfrtwGuf ae&m (182) ae&mrSm zqyvu (171) ae&m/ Armjynf uGefjrLepfygwD
u (7) ae&m/ woD; yk*~vu (4) ae&m tEdkif&&Sda&G;cs,fcHcJh=u&ygw,f?
arv (23) &ufae@rmS zqyvu y%mrjyifqifrn
_ v
D mcH}uD; udk usi;f yygw,f? zqyv
tvkyt
f r_aqmif (11) OD;/ A[dOk ;D pD;0if (25) OD;/ cdik u
f ,
kd pf m;vS,f (30) OD;/ zqyv trwf (45) OD;/
aygif; (111) OD;yg aumfrDwDzGJpnf;+yD; tajccHOya'rl=urf; a&;qGJa&;udk pDpOfygw,f?
1947 arvxJrmS yJ u&iftrsK;d om;rsm; tusK;d pD;yGm;udk umuG,af pmifah &Smufz@kd / u&iftrsK;d
om;rsm;&J autif,'l t
D kd tzGJ }uD;ay:ayguv
f mygw,f? (=o*kwv
f rSm autif,'l t
D u
kd ae autif
'Dtdk vdk@ emrnfajymif;vJ ac:a0:ygw,f)
ZGefvrSm wdkif;yjynfyv$wfawmf tpnf;ta0;}uD; pwifusif;yygw,f? zqyv }uD;xJu
jynfol&Jabmftrwfrsm;u ,leDazmif;0wfeJ@ v$wfawmfwufvmovdk qdk&S,fvpfygwD0iftrwf
rsm;uvnf; umuD,el aD zmif;0wf+yD; v$waf wmfwufvmHrk u vnfp;D teDawmif wyfqifvmvdu
k f
=uygao;w,f? uGefjrLepftrwf (7) OD;vnf; yg0ifwufa&mufygw,f? ocifEkudk v$wfawmf OuU
tjzpf a&G;cs,fygw,f? tajccHOya'a&;qGJa&; aumfrwDawGzGJ@=uygw,f? zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccH
Oya'rlawGukd Adv
k cf sKyfatmifqef;u ZGev
f 16 &ufae@rmS wifoiG ;f +yD; v$waf wmfu wnDw!Gwx
f J
twnfjyKygw,f? zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk Oya'rl=urf;udk aqG;aEG;=uwJhtcg uGefjrLepftrwfawGvJ
58

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

yg0ifaqG;aEG;cJhygw,f? wdkif;yjynfyv$wfawmfu a&;qGJxm;wJhtkyfcsKyfa&;rSm AsLdkua&pD


taqmufttHkudk rzsufyJ rlvtwdkif;xm;wmeJ@ ywfouf+yD; uGefjrLepfygwD&J udk,fpm;vS,f
uGejf rLepftrwfrsm;u jyifqifcsuf wifoiG ;f cJ=h uygw,f? 'gayr,fh zqyv-uGejf rLepf nD!w
G af &;
r&&Sdao;csdefrSm e,fcsJ@orm;eJ@ azmufjyefa&;orm;awGudk toHk;cs&ef vufeufay;ovdk jzpfrSm
pdk;vdk@qdk+yD; jyifqifcsufawGudk kyfodrf;cJhw,fqdkygw,f?
1947 ckESpf/ ZGefv (18) &ufae@rSm ArmEdkifiHudk vGwfvyfaom orRwEdkifiHawmftjzpf
xlaxmif+yD; +Adwdo# "eo[m,tkyfpktjyifbufwGif oD;jcm;vGwfvyfpGm aexdkifjcif;yrnf qdkwJh
qHk;jzwfcsufudk wnDw!Gwfwnf; qHk;jzwfcJh=uygw,f? tJ'DqHk;jzwfcsufudk udkvdkeDe,fcsJorm;
t*Fvyd af wG rcHr&yfEikd jf zpf=uw,fv@kd qdyk gw,f? +Adwo
d #ygvrD efrmS c&Geb
f -D jr bma&; oabm
wlnDcsuft& ArmEdkifiH&oHk;aiG&J vdkaiGtwGuf axmufyhH&efxm;cJhwJh uwdudkawmif jyefvnfzsuf
odr;f zd@k atmf}uD;[pfus,f ajymcJ=h uw,fqykd gw,f? wu,fu c&Geb
f -D jr pmcsKyf[m Armjynfu
emwJph mcsKyfjzpfygw,f? (wdik ;f yjynfyv$waf wmfa&G;aumufyJG jyifqifusi;f yaecdu
k u
f mvrSm csKyfqckd hJ
wJh pmcsKyfjzpf+y;D / Armjynfbufu =um;jzwftpd;k & bma&;0ef}u;D ocifjreJ@ +Aw
d o
d #bufu c&Geb
f D
qdo
k l ud,
k pf m;yvufrw
S x
f ;kd cJw
h hJ bma&;qdik &f m pmcsKyw
f ckjzpfygw,f? ppf+y;D acwf ArmEdik if x
H al xmif
a&;twGuf +Adwed u
f a&$'*F g; (18) oef; acs;iSm;ay;a&;eJ@ Armjynfu rdjytkycf sKyfa&;omru Arm
Edik if rH Smusef&SdcJhwJh taxGaxGypPnf;rsm;&J ukefusaiGudkyg +Adwdeftm; jyefvnfay;oGif;&ef oabm
wlnDcsufjzpfygw,f?)
+Adwo
d #e,fcsJ orm;awG[m Akv
d cf sKyfatmifqef;vdk trsK;d om;acgi;f aqmifwa,mufukd jref
jrefqefqef z,f&Sm;csifvm=uygw,f? ppf+yD;puvnf; vlowfr_eJ@zrf;qD;+yD; z,f&Sm;a&; ratmifr
jrif jzpfcJh+yD;+yDjzpfygw,f?
AdkvfcsKyfatmifqef;uvnf; +Adwdo#wdk@&JajcvSrf;udk wae@wjcm; ydkrdkod&Sdae+yD jzpfygw,f?
zqyv wGif; azmufjyefa&;orm;wcsKd&J ajcvSrf;awGudkvnf; odjrifem;vnf aecJh+yDjzpfygw,f?
(om"utm;jzifh +Adwo
d #e@J y;l aygi;f a&;udk tjyif;txeftm;xkwaf ewJh ul;oef;a&mif;0,fa&; 0ef}uD;
OD;bazudk zqyvtzGJ csKyfuae xkwyf ,fc&hJ +y;D +yD jzpfygw,f? Adv
k cf sKyftud&k if; OD;atmifoef; qd&k ,
S f
vpfygw0D ifwek ;f uvnf; Adv
k cf sKyu
f urBmrSm qd&k ,
S v
f pfygwq
D w
kd m tacsmiform;awGAs vk@d ajym+y;D
rESpfrda=umif; jyocJhzl;w,fqdkygw,f?)
AdkvfcsKyfatmifqef;[m e,fcsJorm;&JajcvSrf; azmufjyefa&;orm;rsm;&J ajcvSrf;awGudk
wm;qD;zd@k nD!w
G af &;vufeuf eJ@ wm;qD;ckczH @kd jyifygw,f? zqyv-uGejf rLepfn!
D w
G af &;udk jyefvnf
wnfaqmufzdk@ pdkif;jyif;pDrHvmcJhygw,f? uGefjrLepfygwDuvnf; 1947 ckESpf/ Zefe0g&Dvuwnf;u
aemufqHk;wdkufyGJvrf;pOfcs+yD; zqyv-uGefjrLepf nD!Gwfa&; wnfaqmuf&ef auG;a=umfxm;+yD;
jzpfygw,f?
+Aw
d o
d #e,fcsJ orm;&J ppfwyftwGi;f vufeufwu
kd u
f b&if;*ef; (200) eJ@ cJ,rf; rD;ausmuf
tajrmuftrsm; cdk;xkwfcH&wJhowif;/ aysmufqHk;aea=umif;owif; ZGefv (24) &ufae@rSm xGufay:
vmygw,f? (t*Fvdyfppfwyf&J ppfOD;pD;csKyf vufzwifeif *sife&,fb&pf udk,fwdkif b&if;*ef;awG
OD;apmvufxJ a&mufoGm;a=umif; od+yD;jzpfygw,f?)
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

59

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

t*Fvyd pf pfwyftwGi;f u b&if;*ef;tvuf (200) eJ@ cJ,rf;rD;ausmufawG cd;k xkwcf &H a=umif;
owif;udo
k wif;pmrsm;uvnf; pmvH;k rJ}u;D awGe@J azmfjycJ=h uygw,f? jynfol tm%m*sme,f/ uGejf rL
epfowif;pmwk@d uvnf; 'Dowif;udk ta&;}u;D owif;tjzpf tav;wifazmfjycJ=h uygw,f? om,m0wD
e,fbufrmS vnf; 'Dowif;[m ysH ES@H aecJyh gw,f? t*Fvyd pf pfwyfe@J wm0ef&t
dS &m&S}d u;D rsm;[m olw@kd
udk,fwdkif yl;aygif;yg0ifvkyfaqmifxm;cJhwJh udpPjzpfwJhtwGuf vlxk=um;rSm 'Dowif;[m awmrD;
yrmysHESH@aeayr,fh bmrSta&;,laqmif&Gufr_ rvkyfyJ rodusKd;u|H vkyfaecJh=uygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef;[m aygi;f jcif;aygi;f v#if uGejf rLepfygwED iS o
hf m aygi;f rnf qdw
k hJ rde@f ceG ;f udk
twdtvif;ajym=um;vm+yD; uGefjrLepfygwDeJ@ nD!Gwfa&;wnfaqmufzdk@ jyifqifvmcJhygw,f?
Zlvdkifv (13) &uf rdawmfcef;rrSm rdef@cGef;ac|wJhtcgrSmvnf; ArmjynfrSm vltrsKd;rsKd;
tcsif;csif;ruGJzdk@/ vli,fydkif;jzpfwJh vuf0Jorm;tcsif;csif; ruGJ=uzdk@ owday;vdkw,f vdk@
xyfqifhzGifh[jyef ygw,f? rdawmfcef;r aemufqHk; rdef@cGef;&Snf}uD; ajym=um;t+yD;rSm zqyv
uGefjrLepfnD!Gwfa&; twGuf aqG;aEG;=uzdk@ ocifoef;xGef;qDudkvnf; w&m;0if&ufcsdef;ay;
zdwf=um;vdkufygw,f?
Zlvikd v
f (19) &uf reuf 10 em&D 37 rdepfrmS trsK;d om;acgi;f aqmif}uD; Adv
k cf sKyfatmifqef;
wd@k wawG vl,w
k rf mrsm;&J vky=f uHowfjzwfjcif;udk cHvu
kd =f u&ygawmhw,f? =um;&olwikd ;f wkev
f y_ f
oGm;=u&ovdk 0rf;enf;yufvuf ,luH;r&jzpfcJh=u&ygw,f?
tJ'Dae@naerSmyJ aysmufqHk;aew,fqdkwJh vufeufawGudpPeJ@ywfouf+yD; *VKefOD;apmtdrf
udk aomif;use;f r_ ESrd ef if;a&;wyfe@J &Jrsm;u 0ifa&muf&mS azGygw,f? vufeufawGuv
kd nf; azmfxw
k f
&SmazG odr;f qnf;rdc+hJ yD; OD;apmeJ@ OD;apmtdr&f dS vltm;vH;k udv
k nf; zrf;qD;xde;f odr;f cJyh gw,f? 'gayr,fh
tJ'Dtcsdeftxd AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ acgif;aqmifawGudk b,folvkyf=uHowfjzwfcJhovJqdkwm
wdwu
d susrajymqdEk ikd =f uao;ygb;l ? qd&k ,
S v
f pfawGu 'guGejf rLepfawGvufcsuaf erSmvd@k wD;wd;k
0g'jzef@ pGypf =JG uovdk jynfol &Jabmfrsm;uvnf; aoewfwjyifjyif jzpfc=hJ uw,fv@kd qykd gw,f? tajc
tae[m twdr;f tapmif;rcHEikd af vmufatmif _yaf xG;aecJ+h yD; ajcwvSr;f rSm;v#if owf=ujzwf=ueJ@
jynfwGif;ppfrD; xawmufvmEdkifwJh taetxm;jzpfygw,f? tJ'DtajctaerSm AdkvfcsKyfwdk@vkyf=uH
cH&+yD; aemufw&ufrmS yJ awmufavmifvmvke;D jynfwiG ;f ppfuw
kd m;qD;zd@k uGejf rLepfygwD taxGaxG
twGi;f a&;rSL; ocifoef;xGe;f u wu,fvyk }f uHrw
_ &m;cH[m e,fcsJ orm;eJ@ e,fcsJ vufyg;aprsm;
omjzpfa=umif; vufrSwfa&;xdk; xkwfjyefa=unmvdkufygw,f? w&m;cHtppftrSef e,fcsJorm;udk
rD;armif;xdk;jy+yD; EdkifiHa&;tjrif &Sif;&Sif;vif;vif;eJ@ rSefrSefuefuefaxmufjyay;cJhygw,f? ypfrSwfrSef
&Smr&yJ od@k avm od@k avm jzpfae=uwJh jynforl sm; 0if;ueJ&iS ;f ueJ jzpfomG ;+yD; e,fcsJ tay: rke;f wD;r_
aZmif; [kef;ceJa&mufoGm;oavmuf e,fcsJorm;wdk@tzdk@ xdwfvef@wkefv_yfoGm;cJh&ygw,f?
AdkvfcsKyfatmifqef;wdk@ vkyf=uHcH&+yD;+yD;csif; bk&ifcHqm[l;bwf&ef@u OD;Ekudk tpdk;&zGJ cdkif;yg
w,f? ocifEkacgif;aqmifwJh tpdk;&tzGJ ay:aygufvmygw,f?
AdkvfcsKyfatmifqef;wdk@ vkyf=uHowfjzwfcH&r_}uD; aemufuG,frSm +Adwdo#e,fcsJorm;awG
trSefyJ twGif;usus ywfoufcJhygw,f? t*Fvdyfppfwyfudk,fwdkif yg0ifywfoufcJhygw,f? Armjynf
&Sd t*Fvdyfppfwyf t&m&Sdrsm;u vufeufawG cdk;xkwfay;jcif;eJ@ywfoufcJhovdk t*Fvdyfppfwyf&J
60

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wm0eft&Sq
d ;kH Akv
d cf sKyf/ Adv
k rf LS ;csKyf}u;D rsm; axmufvrS ;f a&;tzGJ &J t}u;D qH;k wm0ef&o
dS rl sm;[m aysmuf
qHk;oGm;w,fqdkwJh vufeufawG OD;apmxH a&mufoGm;rSef;odvsufeJ@ zHk;zHk;zdzdvkyfxm;cJh=uygw,f?
tvdw
k l tvdyk gvyk cf =hJ uwmjzpfygw,f? &nf&,
G cf sut
f rSeu
f Akv
d cf sKyfatmifqef;vdk e,fcsJ qef@usif
a&;tjrif&Sdol ppfrSefwJh wdkif;cspfjynfcspfpdwf&Sdol trsKd;om;acgif;aqmifwa,mufudk z,f&Sm;ypf+yD;/
OD;apmvdk tm%ml; tvkad wmf&w
d a,mufvufxJ Armjynfukd xm;csicf w
hJ mjzpfygw,f? qufvuf
+y;D udv
k ekd D ycsiaf ecJ=h uwmjzpfygw,f? tJ'v
D kd wm0efukd vuf&ZJ uf&J xrf;aqmifEikd rf ,fo
h [
l m OD;apm
jzpfw,fqw
kd m ,H=k unf+yD; ,l*ef'guae Armjynfjyefac:vm/ a&mufa&mufcsi;f tpd;k &tzGJ wGi;f oGi;f
ay;/ wav#mufv;kH Adv
k cf sKyfw@kd ukd twdu
k t
f cHvyk af eapcJw
h m jzpfygw,f? yxrqH;k t}udrf vlowfr_
eJ@ pGJcsufwifz,f&Sm;a&; ratmifjrifcJh&yJ EdkifiHa&;enf;vrf;t& ud;yrf;wmawG _H;edrfcJh&wJhtwGuf
ppfwyfu ppfwyfenf;eJ@ ud;yrf;zd@k vufeufawGxw
k af y;+yD; vky=f uHa&;vrf;udk taumiftxnfay:
apcJhwmjzpfygw,f? vHk;0vGwfvyfa&; &,l+yD; "eo[m,xJvnf; rae&efqHk;jzwfvdkufwJhtay:
rausrcsrf;jzpfcJh=u&wJh e,fcsJorm;awG[m AdkvfcsKyfatmifqef;u zqyv-uGefjrLepfnD!Gwfa&;
wnfaqmufEikd zf @kd vuf0n
J !
D w
G af &;wnfaqmufEikd zf @kd tcdik t
f rmajcvSr;f awG vSr;f vmwJt
h cg vky=f uH
a&;udk jrefjrefqefqef taumiftxnfay:atmif tm;ay;tm;ajrmufyay;vdu
k =f uwmjzpfygw,f?
vkyf=uHr_a=umifh OD;apmtpdk;& wufvmEkdifv#if wufvm/ rwufvmEdkifawmif OD;apmwdk@vdk
vlawGvufxJ vufeufcJ,rf;rD;ausmufawG tajrmuftrsm;&Sdaeapjcif;tm;jzifh jynfwGif;ppfrD;
awmufavmifvmap&ef &nf&G,fcJhyHkvJ&ygw,f? vkyf=uHa&;oufoufavmuftxdqdk&if vufeuf
tenf;i,f usnftenf;i,f xkwfay;HkeJ@ vHkavmufEdkifrSef;odygvsuf tJ'Dacwfu taumif;qHk;
avmufjzpfaewJh b&if;*ef; pwif;*ef; tvuf (200) ausmfeJ@ usnfqH odef;csD xkwfay;cJhwmudk
=unfhr,fqdk&if e,fcsJorm;awG&J oabmxm;[m jynfwGif;ppfjzpfa&;qdkwm &Sif;aecJhygw,f?
uGejf rLepfygw&D J azmfxw
k af xmufjycsuaf =umifh wkev
f y_ o
f mG ;cJ&h wJh e,fcsJ bk&ifc[
H m ocifEk
udk tpd;k &zGJ ap+y;D wmeJ@wyid ef uf t*Fvyd q
f ef@usiaf &; vlxt
k kH urG }_ u;D rsm; jzpfay:rvmapa&;twGuf
,Of,Ofaus;aus; pum;vH;k awGo;kH +yD; 0ef}uD;csKyfO;D Ekukd jyif;jyif;xefxef owday;wm;cJw
h ,fv@kd qykd g
w,f? tJ'o
D wday;csuu
f awmh owif;pmrsm;u pmvH;k rJ}uD;rsm;jzifh qufvufa&;oGm;=urnfqkd
v#if vGwfvyfa&;twGuf qdk;0g;aom tusKd;oufa&mufr_rsm; jzpfvmzG,f&Sda=umif; vdk@ owday;
w,fqdkygw,f? =um;jzwftpdk;& 0ef}uD;csKyfocifEkuvnf; vkyf=uHr_eJ@ywfouf+yD; t*Fvdyfppfwyf
&J yg0ifywfoufaer_udk zHk;zHk;zdzd vkyfay;cJhovdk um,HuHajrmuf aqmuf&GufcJh&ygw,f? vkyf=uHr_
}uD;wGif t*Fvyd w
f @kd yg0ifywfoufaeonft
h a=umif;udk owif;pmrsm;rSjzpfap/ vlxak [majymr_rsm;
rSmjzpfap vH;k 0pGypf aJG jym=um;jcif;ry=u&ef owday;cJo
h vdk ta&;ydik f (cdik 0f ef) rsm;udv
k nf; txufyg
twdkif; ajymqdkpGyfpGJolrsm;tm; vdktyfovdkta&;,l&ef !ef=um;xm;cJhw,fvdk@qdkygw,f? (tajc
taerSefawGudk odvmygvsuf/ zHk;zHk;zdzd vkyfay;cJhwm[m vGwfvyfa&;twGuf taESmuft,Suf
jzpfrSmpdk;vdk@qdkygw,f? t*Fvdyfwdk@&J ppfwyfyg0ifywfoufaer_udk t*Fvdyfwdk@u zHk;zHk;zdzd atmif
atmifjrifjrif vkyEf ikd o
f mG ;cJjh cif;[m tJ'w
D ek ;f u ocifEak cgi;f aqmifwhJ Edik if aH &;acgi;f aqmifrsm;uvnf;
jynfoludk todray;yJ zHk;zdxm;cJh=uwma=umifhjzpfygw,f)
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

61

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

nD!Gwfa&;a&mifjcnfudk jyefvnfjrif&csdefrSmyJ AdkvfcsKyfatmifqef; vkyf=uHcHvdkuf&wm[m


wwdkif;wjynfvHk;&J uH=urRmudk qdk;0g;oGm;apcJhovdk uGefjrLepfygwD twGufvnf; tifrwef}uD;rm;
wJh qH;k _;H epfemr_}u;D jzpfcyhJ gw,f? uGejf rLepfygwu
D Zlvikd f (30) rSm vH;k 0vGwv
f yfa&;od@k pmwrf;xkwf
ygw,f? uGefjrLepfygwDu zqyv nD!Gwfa&; twGuf olwdk@&J (47) ckESpf Zefe0g&D qHk;jzwfcsuf
aemufq;kH wdu
k yf v
JG rf;pOftwdik ;f qufvufud;yrf;ygw,f? ocifEek @J ocifoef;xGe;f wG+J yD; vlowf0g'
_wfcsyGJw&m;awG ysOf;rem;e,frSm a[mygw,f? nD!Gwfa&; w&m;yGJawGvnf; e,ftESH vdkuf+yD;
a[mygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef;wd@k r&Sad wmhwt
hJ cg zqyvtzGJ }uD;xJrmS qd&k ,
S v
f pfawG yd+k yD;wGiu
f s,f
vmcJhygw,f? tm%m&t0dkif;t0ef;rSm qkd&S,fvpfawG trsm;pkjzpfvmcJhygw,f? ocifEku 0ef}uD;
csKyfjzpfayr,fh zqyvtzGJ@csKyf OuU jzpfayr,fh ygwDvufudkifr&Sd jzpfygw,f?
uGefjrLepfygwD&J oabmxm;u zqyv-uGefjrLepfnD!Gwfa&;t&trd wnfaqmuf+yD;
nD!Gwfa&;tm;eJ@ e,fcsJorm;udk jywfjywfom;om; wdkufxkwfa&;/ vHk;0vGwfvyfa&;jzpfygw,f?
zqyv-uGefjrLepfnD!Gwfa&; wnfaqmufEdkifzdk@ &Edkifor#enf;vrf;pHkukd &SmazG+yD;/ ocifoef;xGef;
uae zqyvOuU ocifEq
k D vdyrf +l y;D zqyv-uGejf rLepf nD!w
G af &;twGuf =o*kwv
f (14) &ufae@
ae@pGJeJ@ yxrqHk;w&m;0if ay;pm ay;ydk@urf;vSrf;ygw,f? zqyvtaxGaxGtwGif;a&;r; OD;AaqGu
vufrw
S af &;xd;k +yD; OD;Ekqu
D wqifh uGejf rLepfygwu
D kd zqyv&Jjyefpm =o*kwv
f (25) &uf ae@peJG @J
jyefygw,f? uGefjrLepfygwDu vkdufem&r,fh nD!Gwfa&;tajccHtcsuf (5) csufudkvnf; azmfjyxm;
ygw,f? uGefjrLepfygwDu pufwifbm (8) &ufae@pGJeJ@ zqyv&Jjyefpmudk jyefvnf&Sif;vif;wJhpm
('kwd,ay;pm) tjzpf ocifEku wqifh ay;jyefygw,f? zqyvu awmif;qdkwJh nD!Gwfa&;tajccH
(5) csuq
f w
kd mudk wke@f jyef&iS ;f vif;jy+yD; nD!w
G af &;twGuf aqG;aEG;=uzd@k tcsed f ae@&uf csed ;f qdak &;udk
wdkufwGef;awmif;cHxm;ygw,f?
'Dumv=um;xJrSm (47) =o*kwfv (29) &ufae@rSm vusfmz&D;rif; pmcsKyf ay:xGufvmyg
w,f? vusfmz&D;rif;pmcsKyfu umuG,fa&;oabmwlnDcsuf pmcsKyfjzpfygw,f? 'D umuG,fa&;
oabmwlncD supf mcsKyf[mvnf; c&Geb
f -D jr bma&;oabmwlncD supf mcsKyfvkd Armjynfbufu
emcJh&wJhpmcsKyfjzpfygw,f?
1947/ pufwifbm (24) &ufae@ nae (3) em&D (29) rdepfrSm wdkif;yjynfyv$wfawmf
OuU pyfa&$ou
kd u
f aemufq;kH twnfyvufrw
S af &;xd;k vdu
k +f yD;/ Armjynf&J yxrqH;k aom zGJ pnf;
tkycf sKyfyt
kH ajccHOya' (1947) ay: xGuv
f mcJyh gw,f? v$waf wmf yxrnDvmcH (9-6-47) ae@uae
wwd,t}udrfnDvmcH (24-9-47)ae@txd (108) &uftwGif; +yD;pD;atmifa&;qGJcJh=uwJh zGJpnf;
tkyfcsKyfyHktajccHOya'jzpfygw,f? 'DtajccHOya'xJrSm tm;enf;csufawGvnf; yg0ifaecJhw,fvdk@qdk
ygw,f?
+Adwo
d #tpd;k &J zdwaf c:csut
f & atmufwb
kd mvxJrmS Armjynf =um;jzwftpd;k & 0ef}uD;csKyf
ocifEk vef'efudkoGm;a&mufygw,f? ocifEkacgif;aqmifwJh udk,fpm;vS,ftzGJrSm umuG,fa&;0ef
}uD; AdkvfvusfmeJ@ AkdvfxGef;vif;wdk@wawGvnf; vdkufygoGm;=uygw,f? ArmjynfvGwfvyfa&;
twGuf t+yD;tydkif aqG;aEG;vufrSwfa&;xdk;=uzdk@jzpfygw,f? ArmEdkifiHqdkif&m tm%mydkiftzGJudk
eef;&if;0eftufwvDu acgif;aqmifaqG;aEG;jyygw,f?
62

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

atmufwdkbm (17) &ufae@rSm Ek-tufwvDpmcsKyf udk vufrSwfa&;xdk;zdk@ oabmwlnD


vdkuf=uygw,f? 'DpmcsKyft& +Adwdo#tpdk;&u udkvdkeDArmEdkifiHudk vGwfvyf+yD; tcsKyftcsmtm%m
ydkifwJh jynfaxmifpkorwjrefrmEdkifiH tjzpf oabmwlvdkuf&+yD; jrefrmEdkifiH,m,Dtpdk;&uvnf;
ukv
d ekd aD cwf ArmEdik if o
H rdik ;f wav#muf +Adwo
d #tpd;k &u ArmEdik if u
H ,
kd pf m; csKyfqx
kd m;cJw
h hJ Edik if w
H um
oabmwlncD suf pmcsKyfreS o
f r#ukd qufcw
H m0ef,v
l u
kd &f ygw,f? pmcsKyfaygi;f (170) ausm&f ydS gw,f?
pD;yGm;a&;eJ@ywfouf+yD;awmhvnf; +Adwo
d #uv
kd ekd o
D rm;rsm;&J pD;yGm;a&;vkyif ef;rsm;udk vGwf
vyfwJh jrefrmEdkifiHtpdk;&u ta&;,laqmif&Gufr,fqdk&if +Adwdo#tpdk;&eJ@ a&S;OD;pGm wdkifyifndE_dif;+yD;
w&m;r#wwJh av#mfa=u;ay;ygr,fvdk@ wm0ef,lcJh&ygw,f? bma&;eJ@ywfouf+yD;awmhvnf;
udkvdkeDacwfwav#muf ArmEdkifiHeJ@ywfouf+yD; ukefuscJh&w,fqdkwJh auG;+rDudpPtm;vHk;udk jrefrm
EdkifiHu jyefqyfzdk@ wm0ef,lcJh&ygw,f? +Adwdefudkqyfzdk@ usyfaiG (35) uka (6) oef;/ tar&duefudk
tacs;tiSm;ypPnf;rsm;twGuf a':vm (5) oef; jyefqyfa&;tjyif tdENd,tifyg,mrS jrefrmEdkifiHudk
cGx
J w
k jf cif;rycif tr_xrf;cJ=h uwJh tdE,
dN eJ@ygupPwef tr_xrf;awGtwGuf ay;qyf&ef&w
dS hJ yifpifvpm
(6 uka 9oef;) udkvnf; wm0ef,lcJh&jyefygw,f?
umuG,af &;twGuv
f nf; vusmzf &D;rif;pmcsKyft& +Adwed Ef ikd if u
H jrefrmEdik if u
H kd a&a=umif;
oGm;vma&;eJ@ umuG,af &;qdik &f m ppfoabFmeJ@ ppfarmfawmf (37) pif; v$aJ jymif;ay;zd@k oabmwlc+hJ yD;/
jrefrmtpdk;&u +Adwdo# "eo[m,0if ppfrpf&SiftzGJrsm;eJ@ "eo[m,tzGJ0if ppfoabFm ppfav
,mOfrsm; jrefrmEdkifiHrSmqdkufuyfcdk0ifcGifhudk vufcHoabmwlcJh&ygw,f? umuG,fa&;qufqHr_udk
(3) ESpfom uef@owfoabmwlcJhygw,f?
Ek-tufwvDpmcsKyf[m vGwfvyfa&; todtrSwfycH&wmmuvJGvdk@ Armjynfbufu
epfem&r_awG tajrmuftjrm;&Scd w
hJ mawmif atmufwb
kd m (23) &ufae@rmS +Adwo
d #ygvrD efrmS jynf
axmifpo
k rwjrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&; Oya'=urf; wifoiG ;f wJh tcg/ Armjynfukd u|ef yxm;a&;om
vdv
k m;cJw
h hJ uGeq
f maA;wpfygwaD cgi;f aqmif}uD; 0ifpwefcsmcsD u tjyif;txef qlnu
H ef@uu
G cf yhJ g
w,f? Armjynfukd vGwv
f yfa&;ay;vdu
k &f if aoG;acsmif;pD; jynfwiG ;f ppf}u;D jzpfvrd rhf ,fv@kd vnf; uw
d if
a[mudef;xkwfvdkufygw,f? +Adwdo#ygvDrefrSm Oya'=urf;udk twnfyzdk@ rJcGJqHk;jzwfcJh=uygw,f?
(228) rJ (114) rJeJ@ qHk;jzwf twnfycJh=uygw,f?
tJ'aD tmufwb
kd m (23) &ufae@rmS yJ ArmjynfrmS vnf; zqyvqd&k ,
S v
f pfrsm;u uGejf rLepf
ygwu
D v
dk ufrcHEikd af =umif; zqyv-uGejf rLepf nD!w
G af &;udk y,fcsvu
kd =f uygw,f? qd&k ,
S v
f pfacgi;f
aqmif ocifomcifu vufrSwfa&;xdk;+yD; jyef=um;pmudk ay;ydk@ ta=umif;jyefcJhygw,f?
zqyvtzGJ}uD;u Ek-tufwvD pmcsKyfeJ@ ArmjynfvGwfvyfa&;a=unmzdk@ jyifygw,f?
Ek-tufwvD pmcsKyf csKyfqakd &;twGuf ocifEk vef'efroGm;cifuwnf;u vGwv
f yfa&;tcrf;tem;
pDpOfr_aumfrDwDudk zGJpnf;xm;+yD;jzpfygw,f?
Ek-tufwvD pmcsKyf w&m;0ifxGufay:vmwJhtcg ArmjynfuGefjrLepfygwDu jyif;jyif;xef
xef uef@uGufygw,f? Ek-tufwvDpmcsKyf[m ArmjynfvGwfvyfa&;udk todtrSwfycH&wmuvGJ
vd@k pD;yGm;a&;t&/ bma&;t&/ umuG,af &;t& wzufowf tav#mah y;vdu
k af vsmcJ&h wJh pmcsKyf
vdk@jrifygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

63

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

AdkvfcsKyfatmifqef;wdk@ usqHk;cJh&t+yD; (11) &uftuGmrSm xkwfjyefa=unmcJhwJh Armjynf


uGejf rLepfygw&D J vH;k 0vGwv
f yfa&;od@k pmwrf;ygoabmxm;tajccH Edik if aH &;tESpo
f m&wd@k e@J vnf;
ajzmifhajzmifh}uD; qef@usifaewJh pmcsKyfjzpfygw,f? e,fcsJorm;ydkif vkyfief;}uD;rsm;udk jynfolydkifvkyf
v#if avsmfa=u;ay;ygr,fvdk@ oabmwlxm;&jcif;/ t*Fvdyfppfrpf&Sifrsm;udk qufvufxm;&Sdzdk@
oabmwlxm;jcif;/ t*FvdyfppfoabFm/ ppfav,mOfrsm;udk ArmjynfrSm qdkufuyfcGifhyxm;&jcif;/
ppfavsmfa=u;rsm; ay;&jcif;wdk@tay:rSm wcsufcsif; axmufjya0zefcJh+yD; ArmhtusKd;pD;yGm;udk xdcdkuf
epfemapwJh pmcsKyftjzpf av;av;eufeuf qef@usifuef@uGuf=uygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDu e,fcsJorm;udk qufvufwdkufyGJqif/ zqyv-uGefjrLepf
nD!Gwfa&;udk t&trdwnfaqmuf udk,fhtiftm;eJ@udk,f Armjynf&JvGwfvyfa&;udk a=unm&,l
a&;jzpfygw,f? Edik if aH &;/ pD;yGm;a&;/ umuG,af &; bufaygi;f pHk trScD u
kd if;wJh vGwv
f yfa&;/ wenf;tm;jzifh
vHk;0vGwfvyfa&;udk azmfaqmifcsifcJhygw,f?
zqyvu =um;jzwftpdk;& tm%mudkqkyfudkif&if; Ek-tufwvD pmcsKyfudk csKyfqdk/ aphpyf
vdu
k af vsmwJh enf;udu
k sio
hf ;kH / vGwv
f yfwhJ tcsKyftcsmtm%mydik f Edik if w
H cktjzpf todtrSwf ycH+yD;
vGwfvyfa&;udk&,lzdk@ vufawG vkyfudkifaqmif&GufcJhygw,f?
zqyvwd@k &,lvufc=H ur,fh vGwv
f yfa&;[m Ekid if aH &;t& vGwv
f yfayr,fh vGwv
f yfa&;
a=unmcGi&hf Edik af yr,fh pD;yGm;a&;t&rvGwv
f yf/ udv
k ekd aD ESmifu;d awG wJxm;jcif;cH&wJh vGwv
f yfa&;vd@k
uGefjrLepfygwDu _jrifoHk;oyfxm;ygw,f? 'gayr,fh EdkifiHa&;t& vGwfvyfr_uae pD;yGm;a&;t&yg
vGwv
f yfa&; udv
k ekd aD ESmifud;rSeo
f r# t+yD;tydik f jzwfawmuf ke;f xGuEf ikd af &;awGtwGuf qufvuf
csDwufEdkifzdk@ zqyv-uGefjrLepfnD!Gwfa&; wnfaqmufEkdifa&;[m ta&;}uD;w,fvdk@ qufvuf
oabmxm;cJhygw,f? zqyvuGefjrLepfnD!Gwfa&;twGuf qufvufud;yrf;v_Haqmfygw,f?
1947/ Ekd0ifbm (7) &uf trsKd;om;ae@rSm 0ef}uD;csKyfocifEku jynfol@&Jabmf/ qdk&S,fvpf/
uGejf rLepfawG aygi;f rdatmif u|eaf wmfu,
kd w
f ikd f tpGr;f uke}f udK;pm;r,fvd@k rde@f ceG ;f ac|jyvdu
k w
f t
hJ cg
wjynfvHk;vef;vef;qef;qef; jzpfrd=ujyefygw,f?
1947/ Edk0ifbm (17)&ufrSm zqyv XmecsKyfu zqyv-uGefjrLepf nD!Gwfa&;vkyfief;
&yfpv
J u
kd +f yDv@kd a=unmygw,f? uGejf rLepfygwu
D aemufausmudk "m;eJ@x;dk aoma=umifh vd@k vnf;
pGyfpGJxm;ygw,f?
'D=um;xJuyJ uGefjrLepfygwDu zqyvtzGJcsKyfu nD!Gwfa&;udky,fcsapumrl nD!Gwf
a&;udk r&raeud;pm;rnf vd@k azmfjy+yD;/ taxGaxGtwGi;f a&rSL; ocifoef;xGe;f &J aemufq;kH jyefpm
tjzpf jyef=um;vdkufygw,f? jyef=um;wJh&uf[m 47 ckESpf/ 'DZifbm (8) &ufae@jzpfygw,f?
'DZifbm (20) &ufae@rmS zqyv jynfv;kH u|wf 'kw,
d nDvmcHrmS uGejf rLepfygw&D J nD!w
G f
a&;urf;vSr;f csuu
f kd vufrcHEikd af =umif; aemufq;kH twnfyvdu
k =f uygw,f? tJ'n
D v
D mcHrmS OD;ausm+f ird ;f
u uGefjrLepfygwDudk }udrf;0g;Hkru vGwfvyfa&;&wm[m bdvyfavbmtpkd;&&J aus;Zl;a=umifh
vdk@ qdkygw,f? qkd&S,fvpfacgif;aqmif OD;udkudk}uD;uvnf; pm;yGJudkvufoD;eJ@xk+yD; uGefjrLepfygwDudk
ppfa=unmcJw
h ,fqykd gw,f? qk&d ,
S v
f pfacgi;f aqmif}uD; ocifwif uvnf; Akv
d v
f usmf udk twif;
oufaoxl+yD; uGefjrLepfygwDudk pGJcsufwifcJhw,f qdkygw,f?
64

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

zqyv-uGejf rLepf nD!w


G af &;urf;vSr;f csuf zsuo
f rd ;f cHvu
kd +f y;D wJah emuf uGejf rLepf-qk&d ,
S f
vpfwdk@&J ydyuQ[m ydkrdkonf;oefjyif;xefvm&muae EdkifiHw0Srf;vHk; ysHESH@v$rf;cHoGm;cJhygw,f?
txufrSm azmfjycJhwJhtwdkif; 1938 ckESpfuae 1947 ckESpfukeftxd (10) ESpfwm/ wenf;
tm;jzifh vGwv
f yfa&;a=unmcge;D umv/ ArmjynfEikd if aH &;v_y&f mS ;r_ordik ;f &J ta=umif;&if;jrpf tjzpf
tysuf tcsufaemufcH ordkif;rSefor#awGudk pkpnf;aygif;csKyf ed*Hk;csKyf=unfhr,fqdk&if/ yxrqHk; Arm
jynfuGefjrLepfygwDeJ@ tJ'Daemuf jynfolta&;awmfyHktzGJ}uD; ay:xGef;vmwmawG&ygr,f? 'dk@Arm
tpnf;tHk;}uD;xJrSm ryfESHyg0ifae&if;/ t*Fvdyfe,fcsJorm;vufatmufuae ArmjynfvGwfvyf
a&;twGuf ajratmuftzGJtpnf;}uD;ESpfcktjzpf v#Kd0Suf&yfwnf+yD; ud;yrf;tm;xkwf aqmif&Guf
cJh=uygw,f?
ArmjynfEikd if aH &;rSm vuf0t
J iftm;pkrsm;&J tcef;[m a&Swef;ta&mufq;kH jzpfvmcJo
h vdk
rmhufpfvDeif0g'/ qdk&S,fvpf0g'/ vuf0JtawG;tac: t,ltqrsm;[m us,fus,fjyef@jyef@ jzpf
wnf&SifoefvmcJhygw,f? rmhufpfvDeif0g'udk vrf;!eftawG;tac:tjzpf ckdifcdkifrmrm cH,lqkyf
udkifolawG tzGJtpnf;awGay:vmovdk/ a&yef;tpm;qHk;0g'wckudk ay: jyLvmtjzpf udkifpGJvmol
awG tzGJtpnf;awGvnf; ay:aygufvmcJhygw,f? ,Hk=unfol/ wdrf;!wfol/ vdkvm;ol toHk;csol
awGvnf; toGifomefrsKd;pHkeJ@ jzpfwnfay:aygufvmcJhygw,f?
t*Fvyd ef ,fcsJ tpd;k &udk qef@usiw
f u
kd cf u
kd zf @kd vufeufuikd t
f iftm;pkwckvnf; ay:xGuv
f m
cJyh gw,f? tJ'guawmh wyfrawmf yg? *syefzufqpfawG&J tultnDe@J Akv
d cf sKyfatmifqef; OD;aqmif
+yD; xdkif;e,fajray:rSm pwifarG;zGm;cJh&wJh wyfrawmfyg?
'kw,
d urBmppf}uD;twGi;f rSm t*Fvyd ef ,fcsJ tpd;k &udk armif;xkwzf @kd ud;pm;=u&if; zufqpf
*syefwdk@&Jvufatmuf (3) ESpfavmufusa&mufcJh&jyefygw,f? *syefawGay;wJh a&$&nfpdrfvGwfvyf
a&;&J t&omudk Armjynfjynfolrsm; ezl;awG 'l;awG@ uHawGcHpm;cJh&zl;ygw,f? zufqpf*syefawG
udk qef@usifwGef;vSefarmif;xkwfzkd@ uGefjrLepfawGu pwifud;yrf;v_Haqmf tm;xkwfcJh=uygw,f?
uGejf rLepfygw-D jynfol ta&;awmfy-Hk wyfrawmf tiftm;pk (3) ck pkpnf;+y;D zwyv }u;D ay:xGe;f
vmcJyh gw,f? zwyv wyfaygi;f pktvHawmf}uD;udk v$ix
hf +l yD; u&if/ ucsi/f csi;f wdik ;f &if;om;rsm;tyg
jynfolvlxkw&yfvHk; tnD!GwfqHk; qifE$JcJh=uwJh ordkif;0if zufqpfawmfvSefa&;}uD; ay:xGef;cJhyg
w,f? zufqpfawmfvSefa&;}uD;rSm r[mrdwftiftm;pkrsm;eJ@vnf; vufwGJEdkifcJhygw,f?
zufqpfawmfveS af &; atmifjrifpmG qifE+J$ yD;csed rf mS / Armjynfukd jyefvnfu|ef yzd@k udv
k ekd t
D &Sif
ocifa[mif; t*Fvyd rf sm; jyefvnfa&muf&v
dS mygw,f? ta&Stm&SrmS tcsKd aom udv
k ekd v
D ufatmuf
cHEkdifiHrsm; 'kwd,urBmppf}uD;t+yD; udk,fhEdkifiH&JvGwfvyfa&; udk,fh[mudk,fa=unm+yD; &,lEdkifcJh=u
wm&Sdygw,f? urBmppf}uD;twGif; zufqpfrsm;udkwdkufxkwf&if; jyefvnf0ifa&mufvmwJh udkvdkeD
t&Siaf [mif;rsm;udv
k nf; wqufwpyfwnf; qufvufwu
kd yf 0JG if armif;xkw+f yD; ud,
k v
hf w
G v
f yfa&;
udk,fa=unmEdkifcJh=uwJh EdkifiHrsm;vnf;&Sdygw,f? 'gayr,fh ArmjynfrSm tJ'DvdkrvkyfEdkifcJh=uyg?
puULjzLpDrHudef;eJ@ jyef0ifvmwJh e,fcsJt*Fvdyfrsm;udk vufcHcJh&ygw,f? uufpfbDacwfudk
jzwfoef;cHcJh&ygw,f? 'kwd,urBmppf}uD;t+yD;rSm/ jynfolta&;awmfyHktzGJ[mvnf; Armjynfqdk
&S,fvpfygwDtjzpf ay:aygufvmygw,f? zwyv wyfaygif;pk}uD;[m zqyv trnfajymif;+yD;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

65

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tiftm;t}uD;qHk;jzpfvmygw,f? rlv uGefjrLepf/ qkd&S,fvpf/ wyfrawmftiftm;pktjyif vusfm


EdkifiHa&;orm;}uD;awG[mvnf; zqyv xJ tHkeJ@usif;eJ@ a&muf&Sdvmygw,f? zqyv}uD;[m
=oZmt}uD;qHk; wyfaygif;pk}uD;jzpfvmygw,f?
e,fcsJ t*Fvyd af wG[m zqyv }uD;&J nD!w
G af &;udk rydydatmifczJG @kd enf;rsK;d pHek @J ud;pm;
cJyh gw,f? bk&ifct
H r_aqmifaumifp&D mxl;jy+yD; cGyJ gw,f? tenf;pkygomG ;ygw,f? zqyvtzGJ }uD;&J
OuU vnf;jzpf/ trsKd;om;acgif;aqmif}uD;vnf; jzpfvmwJh AdkvfcsKyfatmifqef;ukd z,f&Sm;Edkifzdk@
ud;pm;ygw,f? aumufuspfwJh EdkifiHa&;enf;emudkoHk;+yD; w&m;Hk;Oya'a=umif; t& ppftwGif;
vlowfra_ wGe@J ud;pifwifa&; =uHpnfygw,f? ratmifjrifcyhJ g? ocifxeG ;f tkyv
f kd tm%mavmb}uD;
olwa,mufukd Edik if jH cm;tusO;f axmifxJ xnfx
h m;&muae jyefac:/ 0ef}uD;wae&may;/ e,fcsJ tvdk
us opPmazmufwa,mufjzpfatmif vkyEf ikd cf ahJ yr,fh vlxt
k kH uGEikd w
f hJ tajctaea=umifh vufav#mh
cJ&h ygw,f? 'gayr,fh Edik if aH &;enf;emeJ@ rvkyEf ikd cf w
hJ hJ Adv
k cf sKyfatmifqef; z,f&mS ;a&;[m/ t*Fvyd pf pf
wyfu ppfwyfenf;emoHk;+yD; vufeufawGcdk;xkwfay;/ vkyf=uHa&;vrf;a=umif;eJ@ taumiftxnf
azmfapcJhwJhtcg AdkvfcsKyfatmifqef;wdk@wawG a&wdrfepfcJh&ygw,f? e,fcsJvufyg;apvkyfoGm;wJh
OD;apm[mvnf; tm%mavmb}uD;ol wa,mufjzpfcJh+yD; ,l*ef'gtusOf;axmifuae e,fcsJwdk@
udk,fwdkifjyefxkwfvm/ 0ef}uD;wae&may; arG;jrLxm;jcif;cHcJh&oljzpfygw,f? e,fcsJwdk@ AdkvfcsKyf
atmifqef; udk z,f&Sm;csifwm[m zqyv}uD;udk zdcGJzdk@tjyif ppfrSefwJh trsKd;om;acgif;aqmif
wa,mufukd z,f&mS ;+yD; aphpyfa&;orm;awGvufxJ tm%ma&mufaeapcsiw
f mtjyif uGejf rLepfe@J
nD!Gwfa&;wnfaqmufoGm;rSm a=umuf&GHwJhtwGuf jrefjrefqefqef ,kwfrmcJhwmjzpfygw,f?
EdkifiHa&;tiftm;pkawG tajctaeudk =unfhvdkufwJhtcg/ EdkifiHa&;tpOftvmt}uD;qHk;
uGejf rLepfygw}D u;D [m ocifp;kd &J tm%mavmb *d%
k ;f *%0g'a=umifh ArmjynfueG jf rLepfygweD @J tvHeD
ygwt
D jzpf uGo
J mG ;cJ&h ygw,f? vuf0pJ eG ;f rif;rJv
h yk [
f efawGusio
hf ;kH cJw
h hJ tvHe[
D m tapm}u;D uwnf;
u rw&m;oif;a=unmcHcJh&+yD;aemufqHk;rSm/ tOD;qHk;aom awmcdktzGJtpnf;jzpfaecJhygw,f?
t+rJwef;vufeufudkifwyfrawmftjzpf ay:aygufvmcJhwJh wyfrawmf[mvnf; uEDN
pmcsKyft& jyifqifzGJpnf;cJh&+yD; t*FvdyfvufatmufcH ppfwyftjzpf oGwfoGif;cHcJh&um/ zqyv&J
tjyifpnf;a&mufomG ;cJ&h wJh wyfrawmfom;rsm;/ bDtikd af t/ bD'aD t a[mif;rsm;/ &Jacgiaf jymufusm;
awmfvSefa&; &Jabmfa[mif;rsm;udk pkpnf;+yD; AdkvfcsKyfatmifqef;u jynfol&JabmfwyfzGJ tjzpf
ay:aygufapcJhygw,f? jynfol&Jabmf[m zqyv tzGJ}uD;xJrSm tiftm;pkwcktjzpf ay:aygufvm
cJhygw,f?
qkd&S,fvpf OD;ausmf+idrf; wdk@&J tm;xkwfr_eJ@ zqyv trsKd;om;wyfaygif;pk}uD;xJuae
uGefjrLepfygwD z,fxkwfcH&wJhtcg zqyv}uD;xJu jynfol&Jabmf[mvnf; (2) ydkif;uGJoGm;cJhyg
w,f? wydik ;f u wyfeD tjzpfcaJG xmif+yD; t*Fvyd u
f q
kd ef@usiaf e=uwJh v,form;wyfrsm;eJ@ oGm;yl;
aygif;ygw,f? trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_ yduGJcJh&ygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef;wdk@ usqHk;+yD;wJhtcg
trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_ wdk;wdk;+yD; yduGJcJh&ygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef;wd@k vky=f uHrcH&cifrmS Adv
k cf sKyfatmifqef;&J acgi;f aqmifre_ @J wkid ;f &if;om;
aoG;pnf;nD!w
G af &;twGuf yifvpkH mcsKyf csKyfqEkd ikd cf yhJ gw,f? vGwv
f yfa&;twGuf atmifqef;-tuf
66

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wvDpmcsKyf csKyfqckd yhJ gw,f? atmifqef;-tufwvD pmcsKyfe@J ywfouf+yD; ArmjynfueG jf rLepfygwu


D
axmufjya0zefcJhygw,f? rdwfaqGatmifqef; b,fvJ vdk@ owday;cJhygw,f? autif,luvnf;
uef@uGufcJhygw,f? atmifqef;-tufwvD pmcsKyft& ay:xGef;vmwmuawmh wdkif;yjynfy v$wf
awmfa&G;aumufyGJeJ@ wdkif;yjynfyv$wfawmfjzpfygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef; usq;kH +y;D wJah emuf ocifEk =um;jzwftpd;k & ay:ayguv
f mygw,f? zqyv
tzGJ}uD;xJrSm aemufqHk;usef&Sdwmuawmh qkd&S,fvpf/ jynfol&JabmfeJ@ qdk&S,fvpf=oZmcH tpnf;
tHk;rsm;/ woD;yk*~vausmfEdkifiHa&;tiftm;pkrsm;jzpfygw,f? zqyv}uD;udk t"dutkyfpD;v$rf;rdk;
xm;wmu qkd&S,fvpfrsm;jzpfygw,f? zqyv-uGefjrLepf nD!Gwfa&;udk y,fcsqef@usifcJhwm[m
vnf; t"dutm;jzifh qdk&S,fvpfrsm;yJjzpfygw,f? qkd&S,fvpfxJrSmu vusfmqdk&S,fvpf*dk%f;u
t"dujzpfygw,f?
+Adwdo#e,fcsJvufatmufuae vGwfvyfa&;t&,l=ua&;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD
OD;wnfa&S_ tm;xkwfud;yrf;oGm;wJh vrf;a=umif;u ba&muf'g0g'vufcHcJhwJh (6) vavmufu
vJ+G yD;/ e,fcsJ orm;udk jywfjywfom;om; wdu
k yf q
JG ifomG ;a&;/ vlxw
k u
kd yf JG enf;aygi;f pHek @J a&m/ zqyv
=um;jzwftpdk;& tm%mudkifpGJ+yD; e,fcsJorm;udk armif;xkwfypfEdkifa&;jzpfygw,f? e,fcsJorm;eJ@
raphpyfyJ awmfveS af &;enf;eJ@ ud,
k v
hf w
G v
f yfa&;udk ud,
k af =unmEdik af &;jzpfygw,f? aemufq;kH umv
rSm Adv
k cf sKyfatmifqef; eJ@awmif nEd id_ ;f wdik yf ifxm;wmu wdik ;f yynfyv$waf wmfukd olyek v
f w
$ af wmf
tjzpftoGiaf jymif;/ toHviG hf u
kH o
kd rd ;f ydu
k u
f m awmfveS af &;enf;eJ@ vGwv
f yfa&;udk urBmudk a=unm
zdk@vdk@qdkygw,f? zqyv-uGefjrLepfnD!Gwfa&;udk jyefvnfwnfaqmuf+yD;+yD;csif;/ taumift
xnfazmf=uzdk@awmif pDpOfndE_dif;xm;+yD;+yDqdkygw,f? uGefjrLepfygwD wav#mufvHk;aecJhwJh vrf;
a=umif;[m ba&muf'g (6) vavmufuvG+J y;D wdu
k yf v
JG rf;a=umif;twdik ;f jzpfygw,f? uGejf rLepfw@kd &J
aemufq;kH wdu
k yf v
JG rf;pOfqw
kd m[mvnf; e,fcsJ orm;udk tywfwu
kd af &;yJjzpfovd/k vH;k 0vGwv
f yf
a&;odk@ qkdwJh A[dkaumfrDwD qHk;jzwfcsufqdkwm[mvnf; e,fcsJorm;udk tav#mhray;a&; raphpyf
a&;eJ@ EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ umuG,fa&; vHk;0O\Hk trSDtcdkuif;wJh wdkif;&if;om;tm;vHk; udk,fh=urRm
ud,
k zf efw;D cGi&hf w
dS hJ vGwv
f yfa&;udk awmif;qdak uG;a=umfxm;ygw,f? Ek-tufwvD pmcsKyfukd uGejf rL
epfygwDu qef@usif_wfcscJhwm[m EdkifiHa&;t& vGwfvyfa&; a=unmEdkifwmu vGJvdk@/ EdkifiHa&;t&
vGwv
f yfwmuvGv
J @kd usew
f mawG tav#mah y;cJ&h epfemcJ&h w,fv@kd ,lq=unfjh rif oabmxm;cJv
h @kd
jzpfygw,f?
OD;Ektygt0if qkd&S,fvpfvusfm*dk%f;om;rsm; tompD;&cJhwJh zqyv}uD;&J vGwfvyfa&;
&,la&;vrf;a=umif;u wckv;kH taeeJ@ cHi+kH yD; oH;k oyf&r,fq&kd if wdu
k yf rJG qifyJ e,fcsJ orm;eJ@ aphpyf
+yD; at;aq;nifompGmeJ@ &,la&;jzpfygw,f? zufqpfawmfveS af &;+yD;ump vufeufawG t*Fvyd q
f D
rtyfyJ odk0Sufxm;/ vdktyf&if vufeufudkifwdkufcdkufzdk@ tqifoifhjyifxm;&r,fvdk@ pum;tm;jzifh
auG;a=umfcJhbl;ayr,fh um,uHajrmuf OD;wnfaqmif&GufoGm;wmu aphpyfa&;enf;eJ@ vGwfvyf
a&; vrf;a=umif;u t"dujzpfcyhJ gw,f? Adv
k cf sKyfatmifqef;ud,
k w
f ikd v
f nf; tJ'v
D rf;a=umif; xJrmS
tapmydik ;f umvawGrmS a&muf&adS ecJyh gw,f? yHo
h ulom;rpm;bl;vm;/ vnfv;DS om;rSpm;rSmvm;
vdk@ ar;cJhzl;w,fqdkygw,f? aemufydkif;rSm e,fcsJorm;&J ajcvSrf;udk wp wp wdk;wdk;+yD; jrifvm&+yD;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

67

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wJt
h cgrmS / Adv
k cf sKyfu zqyv-uGejf rLepf nD!w
G af &;vky+f yD; awmfveS af &;enf;qD a&S_vmwmawG
&ygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef; r&Sad wmhwahJ emufyikd ;f rSm/ qk&d ,
S v
f pfrsm; tompD;&cJw
h hJ zqyv}uD;[m
e,fcsJ@orm;eJ@ aphpyfa&;vrf;udkyJ vdkufcJh+yD; wpdkufrwfrwf EdkifiHa&;tm%mudkyJ zufwG,fxm;cJhyg
w,f? zqyv =um;jzwftpdk;&tm%meJ@ vlxkwdkufyGJawGudk zdcGJcJhygw,f? qef@usifbuf EdkifiHa&;
tiftm;pkawGtay: vufOD;r_&Sd&Sd ESdyfuGyfEdkifzdk@ =uHpnfvHk;yrf;aecJhygw,f? vGwfvyfa&; ra=unm&
ao;ayr,fh/ zqyv [m tm%m& tzGJtpnf;toGif jzpfaecJhygw,f? +Adwdo#e,fcsJrsm;[m
Ek-tufwvDpmcsKyfeJ@ zqyv vufxJ tm%mv$Jay;rSmjzpfygw,f?
ud,
k af xmifxm;cJw
h hJ ql;ajimifah wG ud,
k o
f x
d m;vd@k vm;/ ud,
k zf efw;D xm;wJh tcsut
f vuf
awG udk,fudwifodaevdk@ vm;awmhrajymwwfyg? e,fcsJorm; xdyfoD;}uD;jzpfwJh 0ifpwefcsmcsDu
Armjynfudk vGwfvyfa&;ay;vdkuf&if aoG;acsmif;pD; jynfwGif;ppf}uD;ay:vmvdrfhr,f vdk@ udwif
edrdwfzwfay;+yD; jzpfygw,f?
uGefjrLepfygwDu zqyvuGefjrLepfnD!Gwfa&;udk wnfaqmufzdk@ wzufowf tvHv$ifhxl
xm;wm awG&ygr,f? trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_ yduGJaewJhvuQ%mawG wae@wjcm; xGufay:
vmaewJh=um;u wifxm;wJhtvHjzpfaeygw,f? uGefjrLepf-qkd&S,fvpf ydyuQ/ qkd&S,fvpf-jynf
ol&Jabmf ydyuQawG ay:vGifvmaeygw,f? 1947 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' }uD;[m
vnf; tqifoifh&Sdae+yDjzpfygw,f?
vGwfvyfa&;a=unmzdk@twGuf &ufa&G;+yD;+yDjzpfygw,f?

68

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jynfaxmifpkorwjrefrmEkdifiHawmftvH (1948)
yxrqHk; jynfaxmifpkorwjrefrmEkdifiHawmftpdk;&
acgif;aqmifwcsdK (1948 = 1951)

jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
yxrqHk;orw}uD; pyfa&$odkuf

jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH yxrqHk;
'k0ef}uD;csKyf Adkvfvusfm

jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
yxrqHk;0ef}uD;csKyf OD;Ek

jynfxJa&;ESifhw&m;a&;0ef}uD;Xme
OD;ausmf+idrf;

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

69
69

1952 ckESpf a&G;aumufyGJrSay:xGufvmaom tpdk;&tzGJ0iftcsdK

EdkifiHawmforw a'gufwm OD;bOD;

OD;baqG
umuG,fa&;0ef}uD;Xme

OD;cifarmifvwf
w&m;a&;ESifh
jynfol@0efxrf;Xme0ef}uD;

EdkifiHawmf0ef}uD;csKyf OD;Ek

Adkvfcifarmifuav;
jynfxJa&;Xme0ef}uD;

ref;0if;armif
o,f,lydk@aqmifa&;ESifh
vrf;yef;qufoG,fa&;Xme0ef}uD;

ocifwif
v,f,majrjynfolydkify
vkyfa&;Xme0ef}uD;
70

1956 ckESpf a&G;aumufyGJrSay:xGufvmaom tpdk;&tzGJ0iftcsdK

EdkifiHawmforw ref;0if;armif

OD;baqG
'k0ef}uD;csKyf
umuG,fa&;0ef}uD;Xme0ef}uD;

Adv
k cf ifarmifav;
bma&;ESihf
tcGefawmfXme0ef}uD;

EdkifiHawmf0ef}uD;csKyf OD;Ek

ocifwif
'k0ef}uD;csKyfESifh
jynfol@vkyfief;Xme0ef}uD;

ocifomcif
jynfxJa&;Xme0ef}uD;

OD;ausmf+idrf;
'k0ef}uD;csKyfESifh
trsdK;om;pD;yGm;a&;Xme0ef}uD;

OD;cifarmifvwf
w&m;a&;Xme0ef}uD;
71

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tydkif; ( 1 )
1948 = 1958 umv
vG w f v yf a &;ud k a -unmjcif ; /
jrefrmouU&mZf 1309 ckeSpfjymodkvqkwf (9) &uf/
c&mZfouU&mZf 1948 ckESpf/ Zefe0g&Dv (4) &uf/
eHeuf (4) em&D rdepf (20) tcsdefrSm
vGwfvyfaomjrefrmEdkifiHtjzpf urBmudka=unmvdkufygw,f? tk%fwufcgp ESif;zGJzGJav;
awGusaeqJ aumif;uifatmufrmS rdawmf&efuek &f J bk&ifct
H rd af wmf0if;a&SrSm tm%mvGaJ jymif;wJh
tcrf;tem;usif;yygw,f//
Armajray:rSm ESpfaygif; (120) ausmfv$ifhxlxm;cJhwJh +Adwdo#udkvdkeDorm;wdk@&J ,leD,H*suf
tvH[m wjznf;jznf; rav#mcsif av#mcsifeJ@ av#muscJh&+yD;/ 1947 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfyHk tajccH
Oya'eJ@twl ay:ayguv
f mcJw
h hJ jrefrmEdik if aH wmf&J tvHopf[m wjznf;jznf; jrifw
h ufviG x
hf l ae&m
,lvdkufygw,f?
wdkif;yjynfy v$wfawmftwGif;usif;ywJh vGwfvyfa&;tcrf;tem;yGJukd ArmjynfuGefjrLepf
ygwD taxGaxGtwGif;a&;r; ocifoef;xGef;eJ@ uGefjrLepftrwfrsm;vnf; wwfa&muf=uygw,f?
tpdk;&tzGJ0iftrwfrsm;vnf; wwfa&muf=uygw,f//
vGwv
f yfa&;tcrf;tem; usi;f ywJt
h cg tcrf;tem;pifjrifah y:rSm ajENou
d mQ xnf0gpmG eJ@
cef@cef@}uD;xdkifae=uoltrsm;pkum;/ ArmjynfvGwfvyfa&;twGuf e,fcsJqef@usifa&;wdkufyGJw
avsmuf a&Swef;tcef;u wdkufyGJqifzl;olawGr[kwfyJ/ EdkifiHa&;tawG;tac:t&/ pnf;kH;a&;t&
vnf; xif&Sm;=uolawGr[kwf/ tpOftvmt&vnf; xufjrufxif&Sm;=uolawGr[kwfyg// ppfppf
ayguaf yguf a&wGu=f unfrh S ocifEt
k ygt0if vGwv
f yfa&;wdu
k yf t
JG wGi;f a&Swef;tcef;u yg0ifczhJ ;l
ol vufwzufpmawmifr&Sdbl;qdkygw,f//
vGwfvyfa&;a=unmt+yD;rSm xGufay:vmcJhwJh EdkifiHawmf[m jynfaxmifpkorw jrefrm
EdkifiHawmf jzpfygw,f?
72

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vGwv
f yfaom jrefrmEdik if &H J tvHawmf[m teDa&mifaemufcaH y:rSm vuf0aJ 'gihf tjyma&mif
pwk*HeJ@/ tjyma&mifpwk*HuGufxJ =u,fyGifh (6) yGifh&SdwJh tvHawmfjzpfygw,f/ tv,f&Sd =u,fyGifh
}uD;wyGifhudk =u,fyGifh (5) yGifhu 0ef;&Hxm;ygw,f// =u,fyGifh}uD;u jrefrm/ rGef/ &cdkif udk&nf!ef;+yD;/
=u,fyiG hf (5) yGiu
hf &Sr;f / csi;f / ucsi/f u&if/ u,m;udk &nf!e ;f w,fv@kd qykd gw,f? tajccH+y;D vdu
k ef m
usifhoHk;rJh Oya'u 1947 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' jzpfygw,f//
wdkif;yjynfyv$wfawmfudk ,m,DygvDreftjzpf owfrSwf+yD;/ ygvDref'Drdkua&pDpepftwdkif;
taumiftxnfazmf usifhoHk;tkyfcsKyfoGm;r,fjzpfygw,f//
EdkifiHawmf[m jynfaxmifpkorwEdkifiHawmfvdk@ uifyGef;wyfac:a0:ayr,fh/ 1947 ckESpf
zGJpnf;tkyfcsKyfyHkajccHOya'vm jynfaxmifpk ykHomef[m wjynfaxmifqefwJh jynfaxmifpk
yHo
k mefrsKd ;jzpfaew,fv@kd zG@J pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'qdik &f m u|r;f usio
f rl sm;u tuJjzwfc=hJ uyg
w,f//
yxrqH;k orw}u;D tjzpf anmifa&$apmfbmG ;}u;D p0fa&$ou
kd u
f akd &G;cs,+f y;D / yxrqH;k 0ef}u;D csKyf
ocifEk jzpfvmygw,f? 0ef}uD;csKyf ocifEktpdk;&tzGJrSm
Adkvfvufsm
- 'k0ef}uD;csKyfeJ@umuG,fa&;0ef}uD;/
OD;wifxG f
- EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;Xme0ef}uD;/
OD;ausmf+idrf;
- jynfxJa&;Xme0ef}uD;/
OD;wif
- bma&;eJ@ tcGefawmfXme0ef}uD;
OD;b*srf;
- w&m;a&;Xme0ef}uD;
ocifwif
- pdkufysdK;a&;eJ@ aus;vufpD;yGm;a&;Xme0ef}uD;
Adkvfzdk;uGef;
- jyefvnfxlaxmifa&;0ef}uD;Xme0ef}uD;
OD;jr([omFw)
- trsdK;om;pDrHudef;Xme0ef}uD;
OD;ndKxGef;
- jyef=um;a&;Xme0ef}uD;
OD;udkudk=uD;
- ul;oef;a&mif;0,fa&;eJ@ axmufyHha&;Xme0ef}uD;
ref;0i;farmif
- pufr_vufr_eSifh tvkyform;Xme0ef}uD;
OD;xGef;jrifh
- &Srf;jynfe,fXme0ef}uD;
apmpHzdk;oif
- u&ifjynfe,fXme0ef}uD;
qrm;'l;0g;qif0g;aemif
- ucsifjynfe,fXme0ef}uD;
p0f0
- u&ifeDjynfe,fXme0ef}uD;
OD;0rf;ol;armif
- csif;a&;&mXme0ef}uD;
AdkvfpdefrSef
- Xmevufudkifr&Sd0ef}uD; - wdk@jzpfygw,f?
vGwfvyfa&;ae@rSm atmifapownf; vdk@O'gef;csDwJh vGwfvyfa&; a=unmpmwrf;udk
xkwfjyefa=unmvdkufygw,f?
TtcsdefrSpI igwdk@. rlvtydkifjzpfaom vHk;0vGwfvyfa&;ukd igwdk@jyef,l+yD; wdkif;&if;om;
taygif;wdk@ aoG;pnf;nD!Gwfvsuf tcGifhta&; tqifhtwef;wlnDonfh jynfaxmifpkorwEdkifiH
awmf}uD;udk wnfaxmif+yDvdk@vnf; a=unmauG;a=umfvdkufygw,f//
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

73

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

orwp0fa&$odkuf&J o0%fv$m 0ef}uD;csKyfocifEk&J o0%fv$m/ 'k0ef}uD;csKyf Adkvfvufsm&J


o0%fv$mwdk@udkvnf; zwf=um; a=unmvdkufygw,f//
orw}uD;&J o0%fvmG rSm ,ck u|Eyfk w
f @dk vufqyk v
f ufuikd f tydik &f &S+d yDjzpfaom vGwv
f yf
a&; qkx;l r*Fvm}uD;onfum; vufeufpu
JG ikd I
f tiftm;jcif;ydiu
f m t=urf;zufrj_ zif&h &Sad om vGwf
vyfa&;qk}uD;r[kwfrlI +AdwdefEdkifiHESifh rdwfo*F[tjzpfodk@ a&muf=uonfESifhtnD cspf=unfav;
jrwfpGm aphpyfndE_dif;I &&Sdtyfaom vGwfvyfa&; r*Fvmqk}uD;yifjzpfawmhonf? vkd@ azmfjycJh+yD;/
0ef}uD;csKyf&J o0%fvGmrSm ,ck u|Efkyfwdk@. EdkifiHawmf}uD;Y vlrsdK;a&;tm;jzifhvnf;aumif;/vlrsdK;pk
tm;jzifhvnf;aumif;/ EkdifiHa&;tm;jzifhvnf;aumif;/ wOD;jcif;tm;jzifhvnf;aumif; rnD!Gwfr_rsm;
roifhwifhr_rsm; &SdzG,frvdk+yD? u|Ekfyfwdk@. Zmwdjzpfaom TEkdifiHawmf}uD;. tusdK;udka&S&_I jynf
axmifpkEdkifiHawmfol EdkifiHom;wdk@tm; udk,fusdK;udkriJhuGufyJ/ nD!Gwf=u&efESifh ud;yrf;=u&ef ,ck
u|Efkyfwdk@u wdkufwGef;Ekd;aqmftyfygonf vdk@ auG;a=umf azmfjyxm;ygw,f?
'k0ef}uD;csKyf Adkvfvufsmuawmh ol&Jo0%fvGmxJrSm EdkifiHawmf&JopPmukd apmifhodkdao
a&;eJ@ywfowf+yD; tu,fI EdkifiHawmf&Sd vuf0Jtiftm;pkwdk@ wnDw!GwfxJ&Sdygu ajymifajrmuf
atmifjrif&ef ruGmvSrf;vSawmhaom qdk&S,fvpf0g'}uD;twGuf aqmif&GufusifhoHk;=ujcif;omv#if
EdkifiHawmf.opPmudk apmifhoddkaoonfrnfownf; vdk@ teufzGifh azmfusL;oGm;ygw,f//
wdik ;f yjynfyv$waf wmf (,m,DygvrD ef) rSmvnf; orw}u;D eJ@ 0ef}u;D csKyfw@kd u rde@f ceG ;f pum;
awG ajym=um;=uygw,f? orw}uD; p0fa&$odkufu tpdk;&&J 0g'vrf;pOfeJ@ywfowf+yD; &Sif;vif;rdef@
=um;&mrSm jrefrmjynfaxmifpw
k iG f t&if;&Si0f g'udk ydwyf ify,fzsuI
f Edik if aH wmf. vkyif ef;aqmifwm
t00udk wdkif;oljynfom;rsm;om ydkifqdkifcGifh&Sdaom qdk&S,fvpfEdkifiHwnfaqmuf&efjzpfayonf//
qd+k yD; twdtvif; azmfjyoGm;ovdk Tjynfaxmifpjk refrmEdik if w
H iG f &S&d o
dS r#aom Edik if o
H m;rsm;onf
zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'wGiyf g&o
dS nft
h wdik ;f wOD;ESiw
hf OD; tcGit
hf a&;csi;f wln=D uap vd@k vnf;
orw&J tm%mpufukd usio
hf ;kH +y;D xkwjf yefa=unmoGm;ygw,f? 'Ge;f pm;/ olawmif;pm;/ bk&m;u|ef
ausmif;u|ef/ oifcsdwdk@udkvnf; ,ae@rSpI a&S;trif;rif;wdk@. tm%mpufudk u|Efkyfy,fzsufI
xdo
k w
l @kd . oabmtwdik ;f vkyv
f akd om tvkyrf sKd ;pHu
k kd vGwv
f yfpmG vkyu
f ikd Ef ikd =f uap vd@k trde@f csrw
S f
a=unmvdkufygw,f//
Edik if aH wmf0ef}uD;csKyf ocifEu
k vnf; vGwv
f yfa&;rde@f ceG ;f }uD;udk wcrf;wem;ajym+yD; u|Eyfk f
wdk@wawG[m 'Dae@up+yD; EdkifiHvGwfvyfa&;wckwnf;udkom &wmr[kwfygbl;// jynfaxmifpkjrefrm
EkdifiHwdkif;&if;om;tm;vHk;&J pnf;vHk;r_udkyg xyf=uyfruGm&jcif;jzpfygw,f vdk@ teuft"dy`g,fzGifhqdk
vdu
k yf gw,f? vGwv
f yfa&;ausmufwikd f tkwjf rpfcsyu
JG v
kd nf; vGwv
f yfa&;ae@rmS yJ yvkycf +hJ y;D 0ef}u;D csKyf
ocifEku tkwfjrpfcsyGJ rdef@cGef;ay;cJhjyefygw,f? vGwfvyfa&;ausmufwdkif tkwfjrpfcsyGJxJrSmawmh
,ae@&&SdwJh vGwfvyfa&;[m toif;tzGJwckwnf;&J vGwfvyfa&;r[kwfyg? jynfol&Jabmf/
qdk&S,fvpf/ uGefjrLepf/ vli,f/ trsdK;orD;/ awmifolv,form; tvkyform;tpnf;tHk; or*~
tp&SdwJh toif;tzGJtpnf;toD;oD;u udk,fqdkif&m e,fedrdwftwGif;rSaeI e,fcsJ}uD;udk 0dkif;tHk
wdu
k cf u
kd cf =hJ uwma=umifh &&Sv
d mwJh vGwv
f yfa&;jzpfwt
hJ wGuf ,ck vGwv
f yfa&;[m jynfol &Jabmf
qdk&S,fvpf/ uGefjrLepf/ vli,f/ trsdK;orD;/ awmifolv,form;/ tvkyform;/ tpnf;tHk; or*~
74

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tp&Sw
d hJ rsm;ajrmifvpS mG aom toif;tzGJ tm;vH;k . vGwv
f yfa&;jzpfw,f vd@k zGi[
hf ajymqdo
k mG ;yg
w,f//
trdrdte,fe,fawGrSmvnf; vGwfvyfa&;atmifyGJobifawG usif;yapcJhygw,f//
vGwfvyfaom jrefrmEdkifiHawmf&J zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'uvnf; 0ef}uD;csKyf ocifEk
tqdt
k & vuf0J rsKd ;aphawG tajrmuftjrm;yg&o
dS vd/k 'DzJG pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccH Oya'tkwjf rpf}uD;
ay: wnfaqmufr,fh jrefrmEdkifiHawmf}uD;[m vuf0Jbufudk ,drf;aewJh EdkifiHawmfygvdk@ awmfawmf
apmapmuxJu auG;a=umfxm;+yD;jzpfygw,f?
EkdifiHawmforw}uD;&J vGwfvyfa&;ae@rdef@cGef;/ Adkvfvufsm&J vGwfvyfa&;ae@ o0%fv$m
awGuvnf; qdk&S,fvpfEdkifiHawmftjzpf csDwufa&;qD OD;wnfaewmawG&ygw,f?
Ek-tufwvDpmcsKyf/ aphpyf,lcJh&wJhvGwfvyfa&; eJ@ wnfaxmifcsifw,fqkdwJh qdk&S,f
vpfEdkifiHawmf [m b,fvdktoGifay:vmr,fqdkwmawmh qufvuf=unfh=uzdk@yJjzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDu 'DvGwfvyfa&;[m EdkifiHa&;tm;jzifh vGwfvyfaomfvnf; pD;yGm;
a&;tm;jzifh rvGwfvyfao;a=umif;/ pD;yGm;a&;vGwfvyfr_twGufyg qufvufwdkufyGJ0if=u&OD;rnf
jzpfa=umif; owday;E_d;aqmfygw,f?

vG w f v yf a &;&ump ArmEd k i f i H t ajctae


vGwv
f yfa&;a=unmEdik v
f u
kd af yr,fh vGwv
f yfa&;&ump ArmEdik if t
H ajctae[m vGwv
f yf
a&;eJ@twl tcuftcJaygi;f pH/k t=uyftwnf;aygi;f pHk ydyuQaygi;f pHv
k nf; uyfygvmcJ+h yD;/ &ifav;p&m
taetxm;jzpfygw,f?
pD;yGm;a&;t& =unfrh ,fq&kd ifvnf; vGwv
f yfa&;a=unmzd@k tauG;eJ@pcJ&h ovdk jzpfygw,f?
Ek-tufwvD pmcsKyft& jyefay;ygr,f/ oabmwlygw,fv@kd tmrbaE cW x
H m;&wJh tau;G u +Aw
d o
d #
udkay;qyf&ef usyfaiG (35 uka 6 oef;)/ tar&duefudkay;qyf&ef a':vm (5oef;)/ +Adwdo#wdk@
jrefrmEdkifiHudk udkvdkeDy tkyfcsKyfzdk@ac:,lcef@xm;cJh=uwJh tdENd,eJ@ ygupPwefom; tr_xrf; t&mxrf;
awGtwGuf yifpifvpmtjzpfay;zd@k u (wenf;tm;jzif)h udv
k ekd D yc au;G u usyaf iG (6 uka 9 oef;)
jzpfygw,f? Armjynf}uD;udk ESpaf ygi;f (120) avmufu|ef y aoG;pkyf tjrwfxw
k v
f mcJ=h uolawGqu
D
tavsm&f zd@k aeaeomom/ aoG;pkycf =hJ uolawG&J t&if;tES;D vkyif ef;udik if ef;awGu/kd ArmEkid if t
H pd;k &u
vdktyfovdk ta&;,laqmif&Gufr,fqdk avsmfa=u;ay;yghr,fvdk@awmif uwdcH pmcsKyfxm;&ygw,f?
tJ'Dt&if;tESD;uvnf; usyfaiGuka (60) ausmf&Sdygw,f?
vGwfvyfa&;a=unmwJhtcsdefrSm Armjynf&JvlOD;a&[m (17) oef;ausmf&Sd+yD; ukvm;u
woef;ausmf&Sdygw,f? tJ'Dh ukvm;woef;ausmf[m e,fcsJ+Adwdo#wdk@ udkvdkeDyaoG;pkyfzdk@/ 1908
ckESpfuae 1929 ckESpftwGif; qGJoGif;vmwmudk vufcHcJh&wJh ta&twGufjzpfygw,f?
v,f,mpdu
k yf sKd ;a&;udyk J tajccH&wJh Edik if jH zpfwt
hJ wGuf (70) &mcdik ;f E_e;f ausm[
f m aus;vuf
awm&Gmae v,form;rsm;jzpf=uygw,f? v,fajr (19) oef;cGaJ usm&f ydS gw,f? t"du pyg;pdu
k yf sKd ;wJh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

75

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

cdkif 'dp}udwf (13) ckrSm (50) &mcdkifE_ef;[m ajr&Sif}uD;rsm; ydkifajrawGjzpfygw,f//tJ'Dh ajr&Sif ydkifajr
awGudk=unfhvdkuf&if (50) &mcdkifE_ef;[m cspfwD;ydkifajrawGjzpfygw,f?
Armjynf}uD;[m 1942 uae 1945 ckESpf (3) ESpf twGif;rSmudk t}uD;tus,f ppfab;
ppf'%f ESpaf usmjh yef cHxm;&ygw,f? *syefawG0ifvmumpu AH;k }uJwu
kd cf u
kd +f yD; 0ifvmwmcHc&hJ ovdk
t*Fvyd af wGjyef0ifvmawmhvnf; t}uD;tus,f AH;k }uJwu
kd cf u
kd +f yD; 0ifvmwmcHc&hJ ygw,f? *syefawG
0ifwkef;u atmifjrifpGmqkwfcGmw,fqdkwJh udkvdkeDt*FvdyfawG[m ta&;}uD;vrf;wHwm;rSefor#
csdK;zsuf/ a&eHwGif; owWKwGif;awGukdvnf; pdwf&Sdvuf&Sd dkufcsdK;zsufoGm;=uovdk/ *syefzufqpfrsm;
r_rvS qkwfcGmxGufajy;&awmhvnf; vrf;wHwm;rSefor# csdK;zsuf/ rD;&xm;vrf;eJ@ &xm;acgif;wGJ
awGudkyg zsufqD;oGm;=ujyefygw,f? e,fcsJ+Adwdo#eJ@ zufqpf*syefwdk@&J t0ifzsuf txGufzsuf
ESpaf usmjh yefzsuq
f ;D ajrvSeyf pfcjhJ cif;udk r_rvSccH &hJ wJh jrefrmjynf}uD;[m =unfrh aumif; jrifraumif;
'%f&m'%fcsuaf wGe@J jzpfygw,f? vrf;yef;qufo,
G af &;taeeJ@ ta&;}uD; vrf;wHwm;rsm; csKd ;zsucf H
xm;&wJt
h wGuf raumif;yg? ppfuikd ;f wHwm;/ *kwx
f yd w
f w
H m;/ ppfawmif;wHwm;rsm; csKd ;zsucf x
H m;&
ygw,f? rD&xm;vrf;eJ@ &xm;acgi;f wGt
J rsm;pk[mvnf; ysupf ;D aeygw,f? tzsucf x
H m;&wJh a&eHwiG ;f /
owWKwGif;rsm;[mvnf; tjynfht0 jyefvnfxkwf,ltoHk;csEdkifjcif; r&Sdao;yg?
EdkifiHa&;t&=unfhr,fqdk&ifvnf; vGwfvyfa&;a=unmEkdifwmuvGJvdk@ ta&;}uD;qHk; trsdK;
om;aoG;pnf;nD!Gwfa&;[m yduGJaeygw,f? tm%m& zqyv }uD;twGif;rSmudk EdkifiHa&;oabm
xm;/ EdkifiHa&;tjrif t,ltqawG rwlnDEkdif=uovdk *dk%f;*%tkyfpk ydyuQawG tajccHusus
jzpfwnfaeygw,f? txl;ojzifh qdk&S,fvpfeJ@ jynfol&Jabmf ydyuQ jzpfay:wnf&Sdaeygw,f?
vGwfvyfa&;twGuf pGrf;pGrf;wrH ud;yrf;tm;xkwfcJh=uolawGtrsm;pk[m/ tm%mt0ef;
t0dik ;f &J tjyifbuf uefxw
k x
f m;jcif;cH&ygw,f? e,fcsJ t*Fvyd f armif;xkwaf &;/ zufqpf *syefawmf
vSefa&;awGrSm b,fwkef;urS a&SqHk;ur&SdcJholawG[m acgif;aygif;pwaxmifaxmifeJ@ tpdk;&tzGJ
twGif;rSm ae&m,lxm;=uygw,f? tpdk;&tzGJtwGif;rSm t"du tompD;&xm;wmu qdk&S,fvpf
awGjzpfygw,f? vGwfvyfa&;tay:rSmudk tm%m& zqyv}uD;u vHk;0vGwfvyfa&; 'if;jynfh
usyjf ynfv
h w
G v
f yfa&; vdk ch ,
H +l yD;/ uGejf rLepfrsm;uawmh/ Edik if aH &;t& vGwv
f yfayr,fh pD;yGm;a&;t&
rvGwv
f yfao;/ udv
k ekd aD ESmifu;d wJxm;or#ukd t+y;D tydik jf zwfawmufjypfz@kd vdak o;w,fv@kd qykd gw,f?
c&Geb
f -D jrpmcsKyf/ vufsm-z&D;rif;pmcsKyf eJ@ Ek-tufwvDpmcsKyfyg tcsut
f vufawGukd axmufjyyg
w,f?
EdkifiHawmf yHkomefuvnf; jynfaxmifpkEdkifiHawmfvdk@ac:a0:ayr,fh jynfaxmifpkxJyg
jynfe,frsm; udpP/ e,fedrdwfowfrSwfa&;udpP &Sif;&Sif;vif;vif; rowfrSwf&ao;yg// t=urf;jzif;
tm;jzifh &Sr;f rsm;twGuf &Sr;f jynfe,feJ h ucsirf sm;twGuf ucsijf ynfe,fom&Sad o;+y;D / rGef ESihf &cdik f
twGuf jynfe,fr&Sdyg? &mrnwdkif;/ &cdkifwdkif;tjzpfom owfrSwfxm;ygw,f? csif;udkvnf; 0dao
owdkif; tjzpfom owfrSwfxm;ygw,f? zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'u u&ifrsm;twGuf
aumfo;l av txl;a'o zG@J pnf;ay;xm;ayr,f/h e,ferd w
d u
f pd P &Si;f &Si;f vif;vif; jywfjywfom;om;
owfrSwfEdkifr_r&Sdao;yg? u&ifeDjynfe,f(u,m;jynfe,f) uawmh a&S;Armrif;rsm;vufxufuxJ
u jrefrm-t*Fvdyf pmcsKyfukd 1875 ckESpf/ ZGefv (21) &ufae@rSmvufrSwfa&;xdk;+yD; udk,fydkiftkyfcsKyf
76

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

a&;eJ@ oD;jcm;&yfwnfapcJhwJh jynfe,fjzpfygw,f? u&if/ rGef/ &cdkif rsm;twGuf wdusaom jynfe,f


rsm;r&Sdao;yg?
umuG,af &;bufuae =unfrh ,fq&kd ifvnf; vGwv
f yfcgp jrefrmEdik if aH wmf}uD;rSm +Adwo
d #&J
ppfrpf&SiftzGJudk qufvufvufcHxm;&ygw,f? Ek-tufwvD pmcsKyft& "eo[m,0ifrsm;&J
ppfav,mOf/ a&,mOfrsm; 0ifxu
G f qdu
k u
f yfem;cdck iG u
hf kd cGihf yvufcx
H m;&ygw,f? umuG,af &;0ef}uD;
tjzpf Adkvfvufsmuwm0ef,lxm;+yD;/ wyfrawmfwckvHk;&J ppfOD;pD;csKyfuawmh AdkvfcsKyfprpf'Gef;
jzpfygw,f? 'kw,
d ppfO;D pD;csKyfu Adv
k rf ;csKyfapm=um'd;k jzpfygw,f? ppfaxmufcsKyfu Adv
k rf ;}u;D apm'Geef D
jzpf+y;D / Adv
k rf ;csKyfapmcspcf if/ 'kAv
kd rf ; }u;D apmv,f'g/ 'kAv
kd rf ;}u;D apmatmif'if/ 'kAv
kd rf ;}u;D apmatmif
pdefwdk@vdk u&iftrsdK;om;wyfrawmft&m&Sd}uD;rsm;vnf; wyfrawmfxJrSm &Sd=uygw,f? 'kAdkvfr;}uD;
aZ,s/ 'kAv
kd rf ; }uD; &JxG f / 'kAv
kd rf ; }uD;ausmaf Zmwd@k vkd &Jabmfo;kH udsy0f if uGejf rLepfygw0D ifwyfrawmf
t&m&Sd}uD;rsm;uvnf; wyfrawmfxJrSm w&m;0if&Sd=uovdk Adkvfpdefwif/ AdkvfoufxGef;/ Adkvfrif;'if/
Adkvfodef;/ AdkvfvSarmf/ Adkvf&Jarmif/ Adkvfatmifjrifh/ Adkvfat;az pwJh uGefjrLepfygwD0if wyfrawmf
t&m&Srd sm;[mvnf; wyfrawmf&J wyf&if;toD;oD;rSm&S=d uygw,f// Adv
k rf ; csKyfatmifoif; u awmif
ydkif;wdkif; wdkif;r;jzpf+yD; Adkvfr;csKyfae0if;u ajrmufydkif;wkdif; wdkif;r;jzpfygw,f?
vGwfvyfa&;a=unmcgptcsdefrSm wyfrawmfxJrSm Armhaoewfudkifwyf&if; (6) ck&Sdw,f?
u&ifaoewfudkifwyf&if; (3) &if;/ csif;aoewfudkifwyf&if; (2) &if;/ ucsifaoewfudkif wyf&if; (3)
&if;eJ@ a*:&cg;aoewfuikd w
f yf&if; (1) &if;vnf;&Syd gw,f? tJ't
hD csed rf mS wyfrawmf xJu r[kww
f hJ
wjcm;vufeufudkifwyfzGJrsm;vnf; w&m;0ifwnf&Sdaeygw,f? tJ'gawGuawmh +Adwdo#vufxuf
uxJuzGJxm;cJh+yD;jzpfwJh u&ifppf&Jwyfrsm;/ vdktyf&if t*FvdyfudkawmfvSefzdk@ &nf&G,fzGJpnf;xm;cJh
wJh jynfol &JabmfwyfzJG rsm;/ wyfrawmftwGuf vdt
k yf&if wd;k csJ zGJ pnf;Ekid &f ef &nf&,
G zf JG pnf;xm;cJh
wJh aomif;usef;r_ ESdrfESif;a&;wyfzGJ0ifrsm;eJ@ autif,l (KNU) u zGJpnf;xm;wJh autif'Dtdk
(KNDO) wyfzGJrsm;/ rGeftrsdK;om;rsm;u zGJpnf;xm;wJh trftif'Dtdk (MNDO) wyfzGJrsm;/ apmf
bGm;rsm;&J cg;ydkufaqmifwyfzGJawGjzpfwJh &Srf;ykvdyfrsm; jzpf=uygw,f? aomif;usef;r_ESdrfeif;a&;
wyfuae jynfaxmifpkppf&Jwyf (UMP) jzpfvmwJhtcg tJ'Dh ,ltrfyDwyf&if;awGxJrSmvnf;
jynfol&Jabmfrsm; yg0ifaecJhygw,f?
vGwfvyfa&;ra=unmEdkifcifuxJu Armjynfa'otoD;oD;rSm &yfwnfv_yf&Sm;ae=uwJh
tiftm;pkrsm;/ vufeufuidk w
f yfzJG rsm;vnf; Armjynfvw
G v
f yfa&; a=unm+yD;ptcsed rf mS tcdik t
f rm
wnf&Sdaeygw,f? tJ'gawGuawmh tvHeDwyf/ wyfeD/ &cdkifuGefjrLepf/ &cdkifvli,ftpnf;tHk;eJ@
rl*sm[pfrsm;jzpf=uygw,f? ocifpdk;&J tvHeDygwDeJ@ tvHeDygwDwyfzGJ0ifrsm;[m 1946 uwnf;u
rw&m;oif; a=unmcHxm;&+yD;/ AdkvfcsKyfatmifqef; =um;jzwftpdk;&vufxufrSm rw&m;oif;rS
kwo
f rd ;f ay;cJah o;ayr,f/h r=umrDrmS yJ rw&m;oif;tjzpf qufvufxw
k jf yef owfrw
S jf cif;jyefvnf
cH&um zsmyHke,fw0dkufrSm &yfwnfv_yf&Sm;aecJh=uygw,f?
wyfeDrsm;u ysOf;rem;e,f/ &cdkifuGefjrLepfrsm;u oHwGJe,f/ OD;pdE Wm/ AHkaygufomausmf wdk@&J
&cdik v
f il ,ftpnf;tH;k u &cdik af wmifyikd ;f eJ@ tA'u
l mqifacgi;f aqmifwhJ rl*sm[pf rsm;u &cdik f
ajrmufyikd ;f bl;oD;awmifarmif;awme,fwdk@rSm toD;oD;v_yf&Sm;ae=uygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

77

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Armjynf&J vGwv
f yfa&;a=unm+y;D ptajctaeudk csKyf=unfrh ,fq&kd if/ Armjynf[m +Aw
d o
d #
e,fcsJorm;rsm;&J ESpfaygif; (120) ausmf=um udkvdkeDyaoG;pkyfjcif;udk &uf&ufpufpufcHcJh&wJhtjyif/
'kwd,urBmppf}uD;&J ppfab;ppf'%fudkvnf; xyfqifhcHpm;cJh&wJhtwGuf bufaygif;pHk qHk;_H;epfemr_
awG }uD;rm;rsm;jym;vSygw,f? trsKd ;om;aoG;pnf;nD!w
G rf u
_ kd tcdik t
f rmwnfaqmuf+yD; wdik ;f jynf
jyefvnfxlaxmifa&;udk OD;wnfvkyfaqmif&r,fhtpm;/ trsKd;om;aoG;uGJr_awGudk &if=um;raphEdkifyJ
ydyuQavmifpmawG[m xkeJ@xnfeJ@ wnf&Sdaeygw,f? e,fcsJqef@usifa&;/ zufqpfawmfvSefa&;
awGrmS a&Swef;tcef;u OD;aqmifco
hJ t
l rsm;pk[m ab;udak &mufae=u+y;D / +Aw
d o
d #e,fcsJ orm;rsm;u
,H,
k =kH unf=unf tm%mvGaJ jymif;ay;tyfwmudk &,lvufccH o
hJ al wG trsm;pk}uD;[m *d%
k ;f *%pdwf
}uD;rm;olawG/ acwfrDatmif vuf0Judkatmf+yD; vufsmudkoGm;csifwJh vufsmorm;}uD;awGjzpf
aewmudk awG&ygw,f? tm%m& zqyv tzGJ }uD;twGi;f rSm *d%
k ;f *% ydyu/Q vuf0-J vufsm
ydyuQawG tkHeJ@usif;eJ@ wnf&Sdaeygw,f?
jzpfwnfay:aygufvmwJh tpdk;&tzGJudk =unfhvdkufr,fqdk&ifudk tajccHrwlnDolawGudk
qGpJ pk yfxm;wmawG&r,fjzpfygw,f? zqyv-uGejf rLepf nD!w
G af &; wnfaqmufa&;/ wzufowf
zsufodrf;jiif;y,fxm;jcif;cH&+yD; zqyv xJrSm qdk&S,fvpfwdk@u tompD;&xm;ygw,f? qdk&S,fvpf
pepfudkoGm;r,fvdk@ twdtvif; auG;a=umfxm;ygw,f? jynfaxmifpkEdkifiHawmftjzpf auG;a=umf
xm;ayr,fh/ tajccH jynfaxmifpkzGJpnf;yHk yHkomefeJ@ywfouf+yD;udkyJ rausvnfr_awG&Sdaeovdk/
jynfaxmifpkwGif;&Sd vlrsdK;pktcsdK&J uef@uGufr_/ rauseyfr_/ apm'uwufr_awG tpuwnf;u
wnf&Sdjzpfay:aecJhygw,f?
jynfwGif;EdkifiHa&;tif;tmpkawGtm;vHk;&J taetxm;udk t=urf;zsif; cHiHk=unfhr,fqdk&if/
tm%m& zqyv}uD;eJ@twl wnf&Sdae=uwJh EdkifiHa&;ygwD/ tzGJtpnf;/ or*~rsm;vnf; pifydif
wnf&adS ewm awG&ygw,f? wdik ;f &if;om;vlrsKd ;pktzGJ tpnf; toif;tyif;awGxrJ mS awmif tm%m&
zqyv eJ@twl&yfwJh tzGJtpnf;/ toif;tyif;eJ@ zqyv udkqef@usif+yD; twdkuftcHtjzpf
&yfwnfwJh tzGJtpnf;/ toif;tyif; ESpfydkif;uGJjym;aewmawG&ygw,f? twdkuftcHoabm/ EdkifiH
a&;tiftm;pkawGxrJ mS ArmjynfueG jf rLepfygw[
D m tiftm;t}uD;qH;k eJ@ =oZmt}uD;qH;k jzpfygw,f?
EdkifiHa&;tpOftvmt& tjrifhqHk;jzpfovdk/ ygwDoufwrf;t&vnf; oufwrf;t&ifhqHk;jzpfygw,f?
tm%m& zqyv}uD;eJ@twl &yfwnf wnf&SdaewJh EkdifiHa&;tzGJtpnf;awGtwGif;rSmawmif
uGefjrLepfvdkvm;olawG &SdaewJhtxd EdkifiHa&;=oZm}uD;vSygw,f?
uGejf rLepfygw&D J Edik if aH &;t&Sed =f oZmudk todtrSwrf y&ifrjzpfwt
hJ wGuf Edik if aH wmf0ef}u;D csKyf
ocifEk uawmif zqyv xJu trwf (10) OD;avmufudk txGufcdkif;/ tJ'Dhae&mawGrSm uGefjrLepf
awGe@J tpm;xd;k a&G;cs,/f ocifoef;xGe;f udk twdu
k t
f cHacgi;f aqmiftjzpf wifajrmuf+yD;/ v$waf wmf
twGi;f yg0ifEikd af tmif pOf;pm;pdwu
f ;l zl;w,fqykd gw,f? 'gayr,fh tJ't
hD csed u
f ocifEk [m Edik if aH wmf
tpd;k &tzGJ &J 0ef}u;D csKyfqakd yr,fh ygwv
D ufuikd rf &Sw
d hJ woD;yk*v
~ omjzpfae+y;D / zqyv }u;D twGi;f rSm
tiftm;trsm;qHk;[m qdk&S,fvpfawGjzpfaeygw,f? tm%m&tzGJtpnf;}uD;xJrSm tiftm;
t}uD;qHk; qdk&S,fvpfrsm;[m/ olwdk@tm%mudk udkiftv_yfEdkifqHk; tzGJtpnf;u uGefjrLepfygwD
qdkwm &Sif;&Sif;vif;vif;odjrifxm;+yD; wavsmufvHk;vnf; olwdk@&&Sdxm;wJh tm%mvufeufudk
78

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

xdxrd rd d qkyu
f ikd t
f oH;k cscyhJ gw,f? zqyv-uGejf rLepf ydyuQqw
kd m tESpo
f m&tm;jzifh uGejf rLepfqdk&S,fvpfydyuQomv#ifjzpfygw,f?
+Aw
d o
d #uv
kd ekd o
D rm;rsm; vufatmufu/ zufqpf*syefrsm;vufatmufwek ;f u/ u|ef yaeol
e,fcsJrsm;udk qef@usifawmfvSef+yD; wkdif;jynf}uD;wckvHk;&J vGwfvyfa&; twGuf OD;wnfud;yrf;
v_y&f mS ;cJ=h uwJh Edik if aH &;tiftm;pkrsm;[m (txl;ojzifh uGejf rLepf-qd&k ,
S v
f pf rsm;[m) vGwv
f yfa&;
ukd&&Sdatmif b,fvdkenf;eJ@ tm;xkwf=urvJ/ vGwfvyfa&;rkcfOD;qD b,fvrf;eJ@oGm;=urvJ qdkwJh
tajccHay:rSm rwljcm;em;wJhtjrif t,ltqoabmxm;awGeJ@ ydyuQawG ay:aygufcJh=uygw,f?
EdkifiHa&;ydyuQawG=um;xJrSm *dk%f;*%ydyuQ/ yk*~dKvfa&;ydyuQawGvnf; qifhyGm;jzpfwnfay:
aygufcJh&ygw,f?
+Aw
d o
d #e,fcsJ orm;rsm;u Armjynfvw
G v
f yfa&;udk a=unmcGihf y+y;D Ek-tufwvD pmcsKyfe@J
ArmjynfvGwfvyfa&;udk todtrSwfyvdkufwJhtcg/ wenf;tm;jzifh vGwfvyfa&;ay;vdkufwJhtcg/
&&SdwJh vGwfvyfa&;tay: vHk;0vGwfvyfa&; jzpfw,fqdkwmeJ@ vHk;0vGwfvyfa&; tppftrSef
r[kwaf o; qdw
k hJ tajccH tjrift,ltq oabmxm;qdik &f m ydyuQ ay:ayguv
f mcJw
h ,f? 'Dtcg
rSmvnf; *dk%f;*% ydyuQ/ yk*~dKvfa&;ydyuQawG qifhyGm;ay:aygufvm&jyefygw,f? txl;ojzifh
tm%mudk usifhoHk;cGifh&ol tm%mvufukdif&Sdolrsm;u tm%mudk zdzdpD;pD; ukdifwG,ftoHk;y=uwJh
twGuf ydyuQ awG[m wdk;wdk;+yD;om jzpfwnfus,fjyef@vmcJhygw,f?
EdkifiHa&;tm;jzifh ajym&&if vGwfvyfa&;a=unmjcif;ry&ao;cifu +Adwdo#e,fcsJorm;eJ@
ArmjynfEikd if aH &;tiftm;pkawGtygt0if vlrsKd ;aygi;f pHk Armjynfov
l x
l }k uD;w&yfv;kH =um;ydyuQ[m
t"duydyuQjzpfygw,f?
vGwv
f yfa&;a=unm+yD;csed rf mS +Adwo
d #e,fcsJ orm;wd@k &J wdu
k f u
kd f tkycf sKyf u|ef yr_atmuf
uae vGwaf jrmufciG &hf &Sv
d m=u+yDjzpfwt
hJ wGuf Armjynf&J Edik if aH wmfvuQ%m[m udv
k ekd ED ikd if t
H jzpf
uae/ udkvdkeDwydkif; ya'o&mZfwydkif;EkdifiHtjzpf ajymif;vJvmygw,f? udkvdkeDwydkif;vdk@ owfrSwf
wmu EdkifiHa&;tm;jzifhomvGwfvyf+yD; pD;yGm;a&;ppfa&;qdkif&m e,fy,fawGrSm +Adwdo#wdk@&J udkvdkeD
aESmifud;wJxm;r_awG &Sdaeao;wJhtwGufa=umifhjzpfygw,f? Ek-tufwvD pmcsKyfudk om"uwck
tjzpf=unfEh ikd o
f vd/k wdik ;f jynfwckv;kH &J ukex
f w
k v
f yk if ef;eJ@ pufrv
_ ufrv
_ yk if ef;}uD;tm;vH;k avmuf
eD;yg;[m e,fcsJ orm;ydik /f wdik ;f &if;om;r[kww
f hJ vlrsKd ;jcm;rsm;ydik af wGcsn;f yJjzpfygw,f? ya'o&mZf
wydkif;vdk@ owfrSwf&wmuawmh wdkif;jynfwckvHk;&J vufawGpD;yGm;a&;b0[m acwfaemufuswJh
ya'o&mZf ajr&Sifukefxkwfpepftwdkif;yJ qufvufwnf&Sdaeao;wJhtwGufjzpfygw,f? wenf;
tm;jzifh qufvufcdkif+rJaeqJ ya'o&mZfajr&SifpepfeJ@ ya'o&mZf ajr&Sifukefxkwfpepfudk t+yD;
tydkif zsufodrf;ypfEdkifjcif;r&Sdao;wJhtwGufjzpfygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

79

tarSmif=um;u Armjynf

u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD;
OuU apmbOD;}uD;

u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD;
OuU apmAdkvfjr

80

0if;wihfxGef;

u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD;
OuU ref;bZH

u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD;
OuU y'dkapmboif

80
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vG w f v yf a omjref r mEk d i f i H a wmf a cgif ; pOf a tmuf r S m


vGwv
f yfaomjrefrmEdik if aH wmf&J yxrOD;qH;k aom wdik ;f yjynfyv$waf wmf/ ygvrD ef tpnf;
ta0;udk 1948 Zefe0g&Dv (8) &ufae@rSm pwifusif;yygw,f?
27-1-48 ae@rSm jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfygvDrefu qufoG,for# pmrsm;udk
jrefrmpm ESifhtoHk;yEdkifa=umif; w&m;0ifa=unmygw,f?
wdik ;f jynfrmS w&m;0if twnfyvufcu
H sio
hf ;kH aewJh zGJ pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya' tay:
vufco
H abmusjcif;r&Sw
d hJ u&iftrsKd ;om;rsm;&J u&ifjynfe,f &&Sad &; awmif;qdo
k [
H m ydrk jkd rnf
[de;f vmygw,f? autif,t
l rSL;ywJh u&ifacgi;f aqmifawG&J u&ifjynfe,f oD;jcm;&&Sad &; awmif;
qdo
k [
H m tckrS a&Smifwcifay:xGuv
f mwmr[kwyf g? 1947/atmufwb
kd m (3) &ufuae (4) &ufae@
xd usi;f ycJw
h hJ autif,t
l rSL;y u&ifacgi;f aqmifrsm; ud,
k pf m;vS,rf sm;&J armfvrdin
f v
D mcHrSm
uwnf;u w&m;0if aqG;aEG;qH;k jzwf twnfyxm;cJw
h hJ awmif;qdo
k jH zpfygw,f? wdik ;f yjynfyv$wf
awmfu a&;qGJxm;wJh zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk u&ifnDvmcH}uD;u vufrcHEdkifa=umif;/
u&iftrsdK;om;rsm;twGuf auseyfavmufwJh u&ifjynfe,feJ@ u&iftpdk;& &&Sdr_ rygjcif;a=umifh
vufrcHEdkifa=umif; xkwfazmfajymqdkcJh=u+yD;jzpfygw,f? 'gha=umifh vGwfvyfa&;a=unm+yD;ptcsdefrSm
u&iftrsdK;om;rsm;&J u&ifjynfe,f&&Sda&;awmif;qdkoH[m ydkrdkjrnf[def;vmcJhwmjzpfygw,f?
1948 azazmf0g&D (1) &ufae@rSm u&iftrsdK;om;acgif;aqmif apmbOD;}uD;/ o&momxdk eJ@
tzGJ[m/ oxHk&JXmeydkif tif;0dkif;&GmrSm u&ifjynfe,f oD;jcm;&&Sda&; w&m;a[m=uygw,f? azazmf
0g&D (3) &ufae@rSm u&ifjynfe,fzGJay;zdk@ autif'Dtkd tzGJ}uD;u awmif;qkdygw,f? azaz:0g&Dv
(11) &ufae@rmS u&ifwrsKd ;om;vH;k &J qENazmfxw
k jf yor_ukd u&iftrsKd ;om;xk&&dS m t&yfa'owdik ;f
rSm wcrf;wem; usi;f yyvkyaf e=uygw,f? autif't
D t
kd zGJ }uD;u }uD;rSL;+yD; tif;pderf mS u&iftrsKd ;
om;rsm; tiftm;jyyGu
J kd usi;f yyvkyo
f vd/k usKd ufxt
kd xufwef;ausmif;0if;twGi;f rSmvnf; usi;f y
yvkyyf gw,f? (12) &ufae yh o
k rd ef @J anmifwek ;f rSmvnf; u&iftrsKd ;om; tiftm;jyyGJ qENxw
k af zmf
yGJawG usif;y=uygw,f? u&iftrsdK;om;rsm;&J u&ifjynfe,f&&Sda&; EkdifiHa&; v_yf&Sm;r_rsm;[m
'Da&yrmwufvmygw,f? autif,l/ autif'DtdktzGJ}uD;rsm;u }uD;rSL;usif;ywJh u&iftrsdK;om;
rsm;&J EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ qENazmfxkwfjyoyGJ}uD;awGtwGif;rSm
1// u&ifjynfe,f csufcsif;ay;
2// u&ifwusyf Armwusyfcsufcsif;jy
3// vlrsdK;a&; t"duk%f; tvdkr&Sd
4// jynfwGif;ppftvdkr&Sd - qdkwJh auG;a=umfoH (4) &yfyg0ifcJhygw,f? tm%m& zqyv
tpd;k &u u&iftrsKd ;om;rsm;&J awmif;qdck suf auG;a=umfou
H kd csucf si;f wH@k jyefrr_ vkyyf J ESmap;aecJyh g
w,f//
wqufwnf;rSm wkefv_yfajcmufjcm;oGm;cJhygw,f//
1948 azazmf0g&v
D xJrmS yJ ArmjynfueG jf rLepfygwD taxGaxGtwGi;f a&;rSL; ocifoef;xGe;f
[m ygwaD y:vpfAsLd0k if ocifAode;f wife@J twl tdE,
dN jynf uGejf rLepfygw&D J 'kw,
d t}urd u
f eG *f &uf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

81

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

udk oGm;wuf=uygw,f? tdENd,uGefjrLepfygwDu zdwf=um;vdk@ nDaemifygwDawGtjzpf oGm;wuf=u


jcif;jzpfygw,f//
tJ'DhtcsdefrSm urBmrSm txl;ojzifh 'kwd,urBmppf}uD;t+yD; udkvdkeDxrf;ydk;atmufu vGwf
ajrmufvmumpEdkifiHawGrSm uGefjrLepf0g' a&yef;pm;vSovdk uGefjrLepfygwDawG&Jtcef;[m tifr
wefta&;ygygw,f?
tm%m& Armjynf zqyv tpd;k &ud,
k w
f ikd u
f vnf; qd&k ,
S v
f pfvrf;a=umif;twdik ;f csw
D uf
r,fv@kd vGwv
f yfa&;ae@red @f ceG ;f awG o0%fvm$ awGrmS azmfjycJ+h yD;jzpfovd/k zqyv twGi;f tm%m&
xdyfoD;}uD;rsm;udk,fwdkifuvnf; olwdk@udk,folwdk@ vuf0Jorm; qdk&S,fvpf0g'D}uD;rsm;toGif yHkazmf
auG;a=umfae=uqJjzpfwma=umifh tajctaetcsdeftcg tcsuftvufawGeJ@ [yfpyfr_&Sdatmif
tpdk;&tzGJ&J w&m;0ifajcvSrf;opfwcsdKudk pwifazmfaqmifvmygw,f? tJ'guawmh Armjynf
wjynfvHk;&J tus,fjyef@qHk; tiftm;t}uD;qHk;jzpfwJh aus;vufawm&Gmae awmifol v,form;
rsm;eJ@ywfowfwhJ v,f,majr Edik if yH ikd f yvkyaf &; tufOya' udak =unmvdu
k jf cif;eJ@ Ekid if jH cm;om;ydik f
vkyfief;}uD;wcsdKudk EdkifiHydkifyzdk@ =uH&G,ftm;xkwfvmjcif;jzpfygw,f? tpdk;&u EdkifiHjcm;om;rsm;
ra&$rajymif;Ekdifaom ypPnf;rsm; ta&mif;t0,frvkyf& Oya'udkvnf; jymef;a=unmygw,f?
v,f,majr EdkifiHydkifyvkyfa&;tufOya'=urf;udk ajr&Sif}uD;awGu qef@usif=uovdk
apmfbGm;}uD;awGawmfawmfrsm;rsm;uvnf; rvdkvm;Ekdifjzpf=uygw,f? EdkifiHjcm;om;rsm;twGuf
ra&$ajymif;Edik af om ypPn;f rsm; ta&mif;t0,frvky&f Oya'jymef;vmwmeJ@ywfowf+y;D a&m Edik if jH cm;
ul;oef;a&mif;0,fa&;rSm tpdk;&udk,fwdkif 0ifygvmwmeJ@ywfouf+yD;a&m t*Fvdyfwdk@u uef@uGuf
=uygw,f? jynfolydkifodrf;a&;ajcvSrf;udk [ef@wm;Ekdifzdk@jyif=uygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDuawmh ol&Jrlv&yfwnfcsufjzpfwJh EdkifiHjcm;om;ydkif pufr_vkyfief;
}uD;rsm;udk jynfolydkifodrf;,l&mwGif avsmfa=u;ray;a&;/ +Adwdo#tpdk;&udk ay;qyf&eftauG;rsm;udk
ray;qyfa&;/ +Adwdo#ppfrpf&SiftzGJ apv$wfwmudk vufrcHa&;wdk@udkyJ qufvuf &Sif;vif;wifjy
awmif;qdkaecJhygw,f? ajr,meJ@ywfoufwJh uGefjrLepfygwD&J oabmxm;uawmh v,fvkyfol
v,fydkifa&; jzpfygw,f?
azazmf0g&DvxJrSmyJ tm%m&zqyvtzGJ}uD;twGif;rS qdk&S,fvpfygwD[m ArmjynfuGef
jrLepfygwDeJ@ awGqHkaqG;aEG;vdka=umif; avoHypfvmygw,f? w&m;0iftm;jzifh tqdkywmr[kwfyJ
qdk&S,fvpfygwD xdyfoD;}uD;wOD;jzpfwJh OD;ausmf+idrf;uae ocifodef;az (odef;azjrifh)/ocifAodef;wif
wdk@uwqifh ocifoef;xGef;eJ@ awGqHka&;/ uGefjrLepfygwDeJ@ aqG;aEG;Edkif&ef &ufcsdef;awmif;wmjzpfyg
w,f? vGefcJhwJh wvcGJavmufuyJ zqyv jynfvHk;u|wfnDvmcHrSm uGefjrLepfygwDeJ@ nD!Gwfa&;
urf;vSr;f csuu
f kd vH;k 0vufrcHEikd af =umif; ,wdjywfy,fcsc=hJ uwJh zqyv qd&k ,
S v
f pfrsm;[m bmha=umifh
aqG;aEG;&ef urf;vSrf;vm=uygovJqdkwm pdwf0ifpm;p&mjzpfygw,f?
u&iftrsdK;om;rsm;&J u&ifwusyf Armwusyf auG;a=umfoHv_yf&Sm;r_rsm;/ v,f,majr
EdkifiHydkifyvkyfa&;tufOya'=urf;tay: ajr&Sif}uD;rsm;&J qef@usifuef@uGufoHrsm;/u&ifv,fudk
rodr;f eJ@ au;G a=umfwek @f jyeforH sm;eJ@/ apmfbmG ;}u;D rsm;&J rvdv
k m;oHrsm;udk uaH wGae&&if;/ t*Fvyd f
rsm;&J zdtm;ay;uef@uGufr_awGudkyg &ifqdkifae&csdefrSm uGefjrLepfygwDeJ@ aqG;aEG;Edkifa&; &ufcsdef;
82

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awmif;oH xGufay:vmwmjzpfygw,f? OD;ausmf+idrf;wdk@ tqdkt&uawmh jynfolacwf (People'sAge) *sme,fyg *dk&S,f&J aqmif;yg;t& *dk&S,fppfwrf; qdkwmt& jynfwGi;fppfqDoGm;a&; OD;wnf
aewJh uGefjrLepfygwDudk olykefrxatmif wm;qD;&ef aphpyfaqG;aEG;zdk@qdkygw,f? uGefjrLepfygwDu
nD!w
G af &;urf;vSr;f csuu
f kd y,fcsjcif;udk igw@kd vufrcHyJ r&raeu;d pm;rnf vd@k au;G a=umf+y;D quf
vuftm;xkwfwmudkawmif y,fcscJh=uwJh qdk&S,fvpfrsm;[m 'Dwcg olwdk@u aqG;aEG;zdk@ &ufcsdef;
awmif;wmudk uGefjrLepfrsm;u &ufcsdef;ray;Edkifao;wmtay: awmfawmf rausreyfjzpf=uygw,f?
u&ifjy\emajz&Sif;a&;twGuf ^m%feD^m%feufxkwf+yD; jyifqifr_awGvkyfae&wJh zqqdk&S,f
xdyfoD;}uD;rsm;[m uGefjrLepfygwDeJ@ awGqkHndEd_if;zdk@ wzufu &ufcsdef;awGawmif;aeayr,fh/wzuf
u b,fvdktjywf&Sif;ypf&rvJqdkwmudkvnf; trsdK;rsdK;tzkHzkH pOf;pm;}uHpnfaeygw,f? igwdk hpdwfr
&Snfawmhbl; odef;az (Desperate) jzpfae=u+yD? 'gayr,fh wdk@u vuf,mzufawmhroGm;csifbl;?
vuf0o
J moGm;csiw
f ,f? wzufu t*Fvyd f ukr%
R }D uD;awGuo
kd rd ;f / v,form;awGukd ajrawGa0ypf/
wzufu *dk&S,f-oef;xGef; uGefjrLepfygwDudk xa&mfpuD0g'orm;awGvdk@ a=unm+yD; acsr_ef;ypf/
wdk@ygwDudk uGefjrLepfygwDvdk@a=unm? tJ'Dvdkawmif wdk@xJrSm pdwful;olu pdwful;ae=uw,f
vd@k qckd w
hJ hJ OD;ausm+f idr;f &Jpum;[m om"uwckyrmjzpfygw,f? wzufu vdt
k yfcsut
f & !Ge@f aygi;f
tpd;k &rl eJ@ aphpyfr,fv@kd ajymaejyifqifaepOftwGi;f rSmyJ acsre_ ;f ypfcsif vufO;D r_,cl siw
f hJ oabmu
vnf; wzufrSm&Sdaeygw,f?
azazmf0g&D (26) &ufae@u ukefonf}uD;rsm;toif; ESpfywfvnftpnf;ta0;rSm
0ef}uD;csKyfocifEku tpdk;&[mqdk&S,fvpf0g'rS wdrf;apmif;rnfr[kwfa=umif; xyfavmif;ajym
qdkygw,f//
rwfvxJrSmyJ Armjynf&Sd +Adwdo#ukr`%D}uD;awGu ppftwGif; ysufpD;qHk;H_;cJh&jcif;awGt
wGuf avsmaf =u;aiG&vkad =umif; ppfavsmaf =u;awmif;=uygawmhw,f? tpd;k &udk zdtm;ay;wJt
h aeeJ@
vef'efu txnftvdyfrsm; a&mif;csay;&mrSmvnf; jrefrmEdkifiHudk (10) &mcdkifE_ef;om a&mif;csay;
r,fq+kd yD;/ oD[/kd tdE,
dN / ygupPwefw@kd uo
kd m ydrk akd &mif;csay;ygw,f? 'gah =umifh Armjynfu ukvm;ukef
onfawG[m ygupPwefEdkifiHt0,feJ@ t0,fjy+yD; wifoGif;a&mif;cs=u&ygw,f?
jrefrmjynfv;kH qdik &f m ajrydik &f iS rf sm;toif; u &efuek f rdrSm jynfv;kH u|wf uGezf &ifh usi;f y
+yD;/ zqyv &J ajr,myjyifa&;vkyfief;rsm;udk uef@uGufqENjy=uygw,f? &cdkifbufu t}uD;qHk;
aom &Jausmfol rdom;pkajrydkif&Sif}uD;rsm;uvnf; wufa&mufyg0if=uygw,f?
rwfv (10) &ufae@rSm autif,l apmbOD;}uD;/ apmom'ifeJ@tzGJ 0ef}uD;csKyfkH;rSm ocifEk
eJ@awGqHk+yD; u&ifjynfe,foD;jcm;&&Sda&;udpP aqG;aEG;=uygw,f?
rwfvxJrSm rGeftrsdK;om;rsm;uvnf; u&iftrsdK;om;rsm;enf;wl rGefjynfe,f&&Sd a&;v_yf
&Sm;vm=uygw,f? rGefwdkif;&if;om;tpnf;tHk; tvkyftr_aqmiftpnf;ta0;u rGefjynfe,f
awmif;qdk&ef qHk;jzwfygw,f?
'Dvqef;ydkif;rSmyJ qdk&S,fvpfygwDxdyfoD;}uD;wOD;jzpfwJh ocifwif &Jowif;/ tdk;a0/
jynfol[pfwdkif/ pD;yGm;a&;eJ@ uGefjrLepfae@pOfowif;pmwkd@rSm ydifwlygvmcJh+yD;/ 'Dowif;twGuf
qdk&S,fvpfygwD0ifrsm; a'gotrsufajcmif;ajcmif;xGuf=uygw,f? owif;u ocifwifrD;cGufr_wf/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

83

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rk'drf;usifhw,fqdkwJhowif;jzpfygw,f? ocifwif[m ArmEdkifiHvkH;qdkif&m awmifolv,form;


tpnf;tHk;(Awvp) tzGJ}uD;&J OuU vnf;jzpf/ v,f,mpdkufysdK;a&;0ef}uD;vnf;jzpfygw,f//
om,m0wDe,fbufudk c&D;xGuf&if; AdkvfwJwckay:rSm rusifpdefqdkwJh trsdK;orD;wa,mufudk
ac:,lr'k rd ;f usiw
hf ,fqw
kd hJ owif;jzpfygw,f? tJ'o
hD wif;udk pwifay;yd@k ou
l rk'rd ;f usichf &H w,fqw
kd hJ
trsdK;orD;&J "mwfyHkESifhwuG tjzpftysufyga&;om;+yD; 0ef}uD;csKyfeJ@ owif;pmwdkuf awmfawmfrsm;
rsm;udk ay;yd@k cw
hJ mjzpfygw,f? owif;pmapmifa&wufEikd w
f o
hJ wif;jzpfwt
hJ wGuf owif;pmtrsm;pk
}uD;uazmfjycsifw,fqdkygw,f? 'gayr,f qdk&S,fvpfygwD xdyfoD;}uD;wOD;&Jowif;jzpfwJhtwGuf
r0Hr&Jjzpfae=u+yD;/ uGejf rLepfygw&D J tmabmf uGejf rLepf ae@pOfowif;pmuae xnfo
h iG ;f azmfjyr,fqkd
&ifawmh olw@kd vnf; xnfo
h iG ;f azmfjycsiyf gw,fv@kd owif;pmtcsKd u ajymqdt
k qdk yvm=uygw,f?
uGefjrLepfygwDu usm;+rD;qGJ&r,fhudpPrsdK;rqdkxm;eJ@ usm;ay:wufpD;&r,fqdkvJpD;&Jw,f qdkwJhpdwf
"mwfe@J xnfrh ,fv@kd tajzay;+yD; xnfo
h iG ;f azmfjywJt
h cg td;k a0? jynfo@l [pfwikd ef @J pD;yGm;a&;owif;
pmrsm;vnf; uGefjrLepfae@pOfeJ@twl 'Dowif;udkazmfjycJh=uygw,f?
rwfv (12) &ufae@rmS tm%m&qd&k ,
S v
f pfygwu
D olw@kd &J qd&k ,
S v
f pfygw0D if rsm;ukad c:,l
+yD; &efukefrdAE<Kvyef;+cHrSm tpnf;ta0;usif;yapygw,f? zqyv tpdk;&&J ajr,myjyifa&;vkyf
ief;rsm;udk qef@usifuef@uGuf=uwJh EdkifiHvHk;qdkif&m ajr&Sifydkif&Sif}uD;rsm;&J nDvmcHudk wefjyefqENjy
pnf;a0;yG}J uD;jzpfygw,f? yJc;l / tif;pde/f om,m0wD cdik b
f ufu awmifov
l ,form;tpnf;tH;k 0if
rsm;udkyg ac:,lvdkufwJhtwGuf ajr&Sifpepf wkef@jyefqENjyyGJ}uD;qD csDwufa&muf&SdvmwJh ta&
twGuf[m aomif;*%ef;&Sdygw,f? qdk&S,fvpfacgif;aqmifwcsdKu ocifwifudk r[kwfr[wf
a&;om;jcif;[m ajrydik &f iS f ud,
k pf m;vS,af wGu awmifov
l ,form;acgi;f aqmifudk tvJx;kd jcif;jzpf
w,f? ajrydkif&Sifukd,fpm;vS,f owif;pmwdkufawGudk vufpm;acs&r,f vdk@v_HaqmfE_d;qGay;+yD;
owif;pmwdkufawGudk csDwufodrf;ydkufzsufqD;cdkif;ygw,f?
qd&k ,
S v
f pfacgi;f aqmifwcsKd ud,
k w
f ikd Of ;D pD;+yD; qd&k ,
S v
f pfygw0D if v,form; tpnf;tH;k 0if
vltyk }f uD;[m td;k a0/ jynfol [pfwikd Ef iS hf pD;yGm;a&;owif;pmwdu
k }f uD; (3) wdu
k u
f kd twif;0ifa&muf
+yD; zsufpD;ypf=uygw,f? yHkESdyfpufrsm;udk dkufcsdK;zsufqD; acsrGypf=uHkru pmpDcHkrsm;udkvnf; arSmuf
vSefzsufpD;/ cJpmvHk;rsm; yHkESdyfpufu&d,m wefqmyvmrsm;udkvnf; xkESufacsrG oHk;r&atmifxif
ovdk &rf;um;ypfcJh=uygw,f? tzsufpD;cH&wJh owif;pmwdkuf}uD; (3) wdkufrSm jynfol[pfwdkifu
uG,fvGefol wdkif;cspfjynfcspf pma&;q&m owif;pmq&m}uD; *sme,fausmf OD;cspfarmifukd,fwdkif
wnfaxmifcw
hJ hJ owif;pm/ tav;xm;xkwaf 0cJw
h hJ owif;pmjzpfygw,f? *sme,fausmf OD;cspaf rmif
[m wdkif;jynftwGuf trsm;}uD; tvkyftauG;ycJhol owif;pmq&m}uD;jzpfHkru zqyv tzGJ
csKyf}uD;&J zqyvA[kOd ;D pD;tzGJ 0iftjzpf wm0efxrf;aqmifczhJ ;l ol yk*Kd~ vf}uD;jzpfygw,f? olu,
G v
f eG f
oGm;vdk@ oltifrwef wefzdk;xm;cJhwJh owif;pmudk olZeD;onf usef&pfolrkqdk;r *sme,fausmf
rrav; u qufvufxkwfa0aewmjzpfygw,f? qdk&S,fvpfrsm;[m OD;cspfarmifrsufESmukdvnf;
raxmuf/ rkqdk;rqdkwmudkvnf; riJhEdkifyJ/ owif;pmwdkuf}uD;wwdkufvHk;udk xifovdk zsufqD;dkufcsdK;
oGm;cJh=uygw,f? ajr&Sif}uD;rsm;udk wkef@jyef qENjyyGJvdk@acgif;pOfwyf+yD; vlpkac:,lcJhayr,fh/ t"duu
tpuxJu owif;pm wdu
k af wGukd du
k cf sKd ;zsuq
f ;D acsryG pfz@kd &nf&,
G v
f yk af qmifc=hJ uwmjzpfygw,f?
84

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

csw
D ufvm=uwJh vltyk }f uD;awGxrJ mS &J'if;awG/ ykqed af wG/ "m;awGukd udik af qmifvm=uwmudk =unfh
&ifxif&Sm;ovdk/ t&ufudk rl;atmifwdkuf+yD; Adef;armif;wdkufay;xm;jcif;cH&wmvnf; odomvSyg
w,f? vltcsdKu t&ufrl;ae=uovdk cg;rSmt&ufykvif;xdk;+yD; vdkufvmolawGvnf; vltkyf}uD;xJ
rSm txift&Sm;ygcJhygw,f? qdk&S,fvpfacgif;aqmif}uD; wOD;uawmh aoewfudk cg;=um;xdk;+yD;
ay:ay:xifxif OD;aqmifcJhw,fqdkygw,f? owif;pmwdkuf}uD; (3) wdkufudk xifovdkdkufcsdK;zsufqD;
AdkvfuscJh=uwJh qdk&S,fvpfacgif;aqmif}uD;rsm;OD;pD;wJh t=urf;zuform; vlrormtkyfpk}uD;xJrSm
Oya'y v$waf wmftrwf qdw
k mawGa&m/ ygvrD eftwGi;f 0ifqo
kd al wG tvkyo
f rm;acgi;f aqmif v,f
orm;acgif;aqmifqkdolawGyg txift&Sm;yg0ifcJhygw,f//
'Dvdkowif;pmwdkufrsm;udk t=urf;zuf zsufqD;dkufcsdK;ypfa&;tpDtpOfukd pepfwusud;
udkifjyifqif taumiftxnfazmfapcJhol/ trdef@ay;cdkif;apcJholuawmh qdk&S,fvpfygwD xdyfoD;}uD;
vnf;jzpf jynfxJa&;0ef}uD;vnf;jzpfwJh OD;ausmf+idrf;udk,fwdkif jzpfygw,f? (tJh'DhnrSmyJ 0ef}uD;csKyf
ocifEek @J ESpaf ,mufcsi;f awG=uwJt
h cg qENjyHw
k ifruao;bl;/ owif;pmwdu
k af wGuv
dk nf; 0if+yD;
pufawGudk dkufcsdK;ypfzdk@ usaemfrSmvdkufw,f qdkwJh OD;ausmf+idrf;&Jpum;u xif&Sm;aeygw,f?)
qd&k ,
S v
f pfvt
l yk }f uD;[m ocifwifta=umif;azmfjycJ=h uwJh owif;pmwdu
k f (4) wdu
k x
f rJ mS
(3) wdkufudk pdpdnufnufausatmif dkufcsdK;zsufqD;acsrG+yD; tm%mudk tjynfht0jyocJh=uEkdif
ayr,fh t"du owif;pmwdkufwckjzpfwJh uGefjrLepfae@pOf xkwfa0&m uGefjrLepfygwDXmecsKyfHk;udk
awmhomG ;a&mufzsuq
f ;D ypf0jhH cif;r&Scd yhJ g? uGejf rLepfygwXD mecsKyf;kH wnf&&dS m Am;*&m vrf;udak wmif
ajcOD;vSnfh0Hhjcif; r&SdcJh=uyg/
owif;pmwdu
k f (3) wdu
k u
f kd qd&k ,
S v
f pfv&l rf;um;tky}f uD; zsuq
f ;D aew,f owif;&uxJu
uGejf rLepfygw0D ifau'grsm;uvnf; vm&J&ifvm=uprf; qd+k yD;tqifoifh &ifqikd cf ck EH ikd zf @kd jyifqifxm;
w,fqdkygw,f? wkwf/ "m; toifheJ@ apmifh=uyfae=uw,f qdkygw,f?
yGJ}uD;yGJaumif;awG&awmhr,ftxifeJ@ uGefjrLepfygwDXmecsKyfHk;eJ@ teD;qHk;opfyifay:wuf
+yD; ae&m,l apmifv
h ifah ecJ=h uwJh owif;pmq&m/ owif;axmuftcsKd u (3) em&Dausmaf vmuf=um
onftxd qd&k ,
S v
f pfrsm;t&dyf ta&mifoef;vmwm rawG&wJt
h wGuf jyefwyfacgu=f u&w,fqykd g
w,f? ('DvdkZGJeJ@apmifhcJh=uw,fqdkolawGxJrSm a=u;rHkOD;aomif;ygcJhygw,f?)
tJ'D rwfv (12) &ufae@nrSmyJ 0ef}uD;csKyfocifEu
k rif;rJw
h ikd ;f jynfuo
hJ @kd w&m;vufvw
$ f
yjcif;ukd b,fenf;ESifhr# vufcHEdkifrnfr[kwf [k wwdkif;jynfvkH;udk toHv$ifha=unmygw,f?
usL;vGecf o
hJ al wGukd zrf;qD;ta&;,lz@kd ocifEu
k ykvyd u
f t
kd rde@f ay;ygw,f? olu,
kd w
f ikd o
f +d yD;
jzpfw/hJ 'Dowif;pmwdu
k f u
kd cf sKd ;zsuq
f ;D cdik ;f ol wpfw&m;cH OD;ausm+f idr;f udak wmh uG,0f u
S x
f ed cf seaf y;
xm;+yD; um,uHajrmuf vlo&d iS =f um;usL;vGecf o
hJ al wGuo
dk m tzrf;cdik ;f cJw
h mjzpfygw,f? usL;vGecf hJ
ol qd&k ,
S v
f pfE,
G 0f ifrsm;u tzrf;rcHyJ a&Smif=uwdr;f =uygw,f? jynfxaJ &;0ef}uD;jzpfol olw@kd acgi;f
aqmif}uD;u 'grrS [kwf qdik &f mqdik &f m olw@kd acgi;f aqmif}uD;rsm;u tzrf;cHz@kd trde@f ay;+yD;rS tzrf;cH
=uygw,f? tzrf;cHpm&if; wifjy+yD;wmeJ@ tmrcHay;+yD; jyefv$wfvdkuf=uygw,f? 'gudk 0ef}uD;csKyf
ocifEu
k vnf; odovdk jynfov
l x
l }k u;D uvnf; od=uygw,f? uGejf rLepfrsm;uvnf; od=uygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

85

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tm%m&qdk&S,fvpfrsm;&J &rf;um;t=urf;zuf AdkvfuscJhr_tay: owif;pmq&mrsm;u


uef@uGuf=uygw,f? tzsufqD;cHcJh&wJh owif;pmwdkuf (3) wdkufbufuae ArmEdkifiH owif;pm
q&mrsm;toif;u tcdkiftrm&yfwnfygw,f?
'ga=umifhzqyv tpdk;&uvnf; owif;pmq&mrsm;toif;udk '%fcwfwJhtaeeJ h ynmjy
npfywfygw,f? owif;pmq&mrsm;toif;Hk;cef;udk tpdk;&ydkiftaqmuftOD;twGif; wnf&SdcGifhay;
xm;&muae armif;xkwaf &$ajymif;cdik ;f ygw,f? owif;pmdu
k zf @kd tpd;k &u puULa&mif;csaxmufyrHh u
_ kd
jzwfawmuf&yfqdkif;ypfvdkufygw,f?
tJh'Dvdk ajymifusvGef;vSwJh owif;pmwdkuf (3) wdkufudk t=urf;zufdkufcsdK; zsufqD;r_}uD;
t+yD; aemufw&uf rwfv (13) &ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwDu }uD;rSL;usif;ywJh awmifol
v,form;or*~ nDvmcH}uD;pwifygw,f? ysOf;rem;e,f/ v,fa0;*sifvdkukef;rSm usif;ywJhtwGuf
ysOf;rem;nDvmcHvdk@ac: =uovdk/ v,fa0;uGef*&ufvdk@ trSwftom;y=uw,f? 'DysOf;rem; awmif
olv,form;nDvmcH}uD;udk vlxky&dwfowf odef;csD+yD; wufa&muf=uygw,f? tcsdKEdkifiHrS v,f
orm;or*~udk,fpm;vS,frsm;eJ@ vli,fudk,fpm;vS,frsm;awmif vma&mufwuf=uygw,f? awmif
olv,form;rsm;u v,fvyk o
f l v,fyikd af &; auG;a=umfoeH @J wufa&mufvm=uovd/k v,form;
olykefwyfzGJrsm;tjyif wyfeDrsm;vnf; wufa&mufvm=uygw,f? nDvmcH}uD;rSm vufikwf vufr
vGwfa&;/ rw&m;auG;+rDrsm; av#mfypfa&;/ &efukeftvkyform;wdkufyGJrsm;udk axmufcHa&; pwJh
qHk;jzwfcsufrsm; csrSwfcJh=u+yD; ajr,mESifh 'Drdkua&pDa&; awmif;qdkr_rsm; yvkyfcJh=uygw,f?
azazmf0g&eD @J rwfvqef;awGxrJ mS &efuek rf mS tvkyo
f rm;oydww
f u
kd yf aJG wGvnf; ay:aecJ+h yD
jzpfovdk yJc;l / awmifi/l ysO;f rem;/ v,fa0;/ ewfarmuf/ jrif;jcH/ ppfuikd ;f a'orsm;rSm v,form;olyek f
rsm;vnf; &Sad ecJ+h yDjzpfygw,f/ v,fa0;olyek [
f m vGwv
f yfa&;ra=unmEdik cf if t*Fvyd af cwfuxJu
&SdaecJhwmjzpfygw,f? wyfeD[mvnf; vGwfvyfa&; ra=unmEkdifcifuxJu &Sdaewmjzpfygw,f?
'DysOf;rem; v,form;uGef*&uf}uD; usif;ya&;twGuf tppt&m&m jyifqifae&wm
a=umifah &m/ tdE,
Nd jynfueG jf rLepfygwu
D eG *f &ufudk oGm;wufae&wma=umifah &m qufwu
kd f tvkyf
awG_yfaecJh=uwJhtwGuf/ ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrwD 0ifvl}uD;rsm;[m rtm;vyfEdkif
avmufatmifjzpfaecJ=h uygw,f? ysO;f rem;nDvmcH}uD; usi;f ya&;ukd udjyifqifvmcJ&h wmjzpfayr,fh
nDvmcHpwifusif;ycsdef[m owif;pmwdkufawGudk zqyv qdk&S,fvpf vl&rf;um;rsm;u t=urf;
zufzsufqD;cJh+yD; aemufw&ufjzpfaewJhtwGuf vlwdkif;&J rauseyfcsufrsm;[m ylylaEG;aEG;yJ &Sdaeyg
ao;w,f? 'gah =umifh nDvmcH}uD;udk csw
D ufvmol v,form;wyfzJG 0iftcsKd [m 0g;c|eaf wGuu
kd ikd q
f JG
+yD; csw
D ufvm=uygw,f? 'gah =umifh 'Dnv
D mcH}uD;rSm ArmjynfueG jf rLepfygwD taxGaxGtwGi;f a&;r;
ocifoef;xGe;f u rde@f ceG ;f ajym=um;&mrSm tpd;k &u ygwED iS o
hf r*~rsm;udk wdu
k cf u
kd v
f m&if jyefvnfcck H
wdkufcdkufoGm;r,f vdk@ twdtvif; a=unmygw,f?
vlxkodef;oef;csDwJh ArmjynfuGefjrLepfygwD}uD;rSL;usif;ywJh ysOf;rem; awmifolv,form;
uGef*&uf}uD;&Jt&Sdef[m zqyv qdk&S,fvpfrsm;udkvnf; tHh=owkefv_yfoGm;apcJhygw,f?
rwfv (15) &ufae@rSm qdk&S,fvpfrsm;u ajrydkif&Sifqef@usifa&; qENjyyGJwck oyfoyfxyf
vkyyf gw,f? AE<Kvyef;+cHrmS 0ef}uD;csKyfocifEu
k rde@f ceG ;f wckay;ygw,f? ocifEk rde@f ceG ;f xJrmS pufawG
86

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

udk du
k cf sKd ;cJo
h al wGukd Oya't& ta&;,lae+yq
D w
kd mudk a=unmoGm;ovd/k owif;pmawG[m &aewJh
vGwfvyfpGma&;om;cGifhudk tvGJoHk;pm;vkyfvm&if owif;pmawGudkvnf; ra=umufbl;/ owif;pm
awG&J bdk;atudkvnf; ra=umufbl;/ Oya't& ta&;,l&vdrfhr,fvdk@ }udrf;armif;oGm;cJhygw,f?
0ef}uD;csKyf&J }udr;f armif;csuu
f kd rauseyf=uwJh owif;pmq&m tcsKd [m owif;pmawG&J
bd;k atqdw
k m q&m}uD;ocifu,
dk af wmfrid_ ;f ukq
d v
kd w
kd m/ 'g[m 0ef}uD;csKyf&J q&m}uD;txd oufouf
apmfum;csufyJqdk+yD; owif;pmawGuae ocifEkudk pmvHk;rJ}uD;awGeJ@ 0dkif;wG,f=uygw,f? wcsdK
owif;pmq&mrsm;u q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif;udk oGm;a&mufyifhaqmif+yD; 0ef}uD;csKyf _wfcsyGJ
udkawmif yvkyfygw,f?
zqyv tpd;k &[m u&iftrsKd ;om;rsm;&J v_y&f mS ;r_/ ajr&Sirf sm;&J qef@usirf /_ t*Fvyd rf sm;&J
ppfavsmfa=u;awmif;qdkr_/ &efukefrday:rSm pufHktvkyfHktcsdKu tvkyform;rsm;&J hoydwfwdkufyGJ
oHrsm;/ v,form;rsm;&J wdkufyGJoHrsm;/ t"duydifbufjzpfaewJh uGefjrLepfygwDeJ@ ydyuQrsm;=um;
rSm owif;pmq&mrsm;eJ@yg xdyfwdkufwdk;r_awGrsm;vm&ygw,f?
'DydyuQaygif;pkH=um;rSm qdk&S,fvpfrsm; t"duxm; pdk;&drfxdef@vef@aewmu uGefjrLepfawG
udkjzpfygw,f? ysOf;rem;nDvmcH}uD;&J pnfum;us,fjyef@r_owif;udk =um;vdkuf& jrifvdkuf&wJhtcg
ydkrdkxdwfvef@vmyHk&ygw,f? jynfxJa&;0ef}uD; OD;ausmf+idrf;u uGefjrLepfawG olykefxrSmaocsmw,f
vdk@ 0ef}uD;csKyfudk &Sif;vif;wifjywmawGvkyfygw,f? olvsdK0Suf+yD;&xm;w,fqdkwJh *dk&S,fppfwrf;
qdw
k m}uD;udu
k ikd +f yD; oufaoxlygw,f? qd&k ,
S v
f pfrsm;u uGejf rLepfawGuo
dk m tjywfzdvu
kd Ef ikd &f if
usefudpPawGtm;vHk;udk vG,fvG,fulul ajz&Sif;ypfEdkifw,fvdk@ ,lqxm;+yD; uGefjrLepftE W&m,fqdk
wmudkyJ OD;wnfyHkazmf=uygw,f? tyoabmt& uGefjrLepfygwDeJ@ aphpyfaqG;aEG;a&;ukd awmif;qdk
aeayr,fh wu,ft
h wGi;f oabmu tjywfzad &;udk jyifqifaecJyh gw,f? jynfxaJ &;0ef}u;D OD;ausm+f ird ;f
&J yifudk,fobm0udk,fEd_ufu vufOD;r_&,la&;udk tm;oefol/ rarG;apcsifwJh oaE<om;udkom;
av#mypf&r,fvdk@ tjrift,ltq&Sdoljzpfygw,f?

jynf w G i f ; ppf } uD ; pwif a yguf z G m ;vmjcif ;


vuf00J g'udk ,H=k unfygw,f? wdik ;f jynfukd qd&k ,
S v
f pfvrf;a=umif;twdik ;f OD;wnf wnfaqmuf
oG m ;ygr,f v d k @ auG ; a=umf c J h = uwJ h Armjynf u G e f j rLepf y gwD e J @ Armjynf q d k & S , f v pf y gwD w d k @ &J
wav#mufvHk; jzpfwnfvm=uwJh ydyuQaygif;pHk[m wjznf;jznf; tjrifhqHk;odk@ a&muf&Sdvmyg+yD?
vGwfvyfa&;ra=unmEdkifao;cifu ArmjynfvGwfvyfa&;twGuf e,fcsJorm;rsm;udk
armif;xkwfz,f&Sm;ypfa&;tay:rSmvnf; tajccHtjrif t,ltqawG uGJjym;jcm;em;aecJh=uovdk/
vGwfvyfa&;a=unmcGifh&+yD;wJhtcgrSmvnf; &&SdcJhwJh vGwfvyfa&;tay: tajccHoabmxm;tjrif
t,ltqawG uGJvGJqef@usifaecJh=uygw,f?
'kwd,urBmppf}uD;+yD;ump zufqpfawmfvSefa&;}uD; atmifjrifpGm qifEGJ+yD;umpuae
wavsmufv;kH / e,fcsJ orm;rsm;ukd armif;xkwyf pf+y;D vGwv
f yfaom Armjynfopf ay:xGe;f a&;twGuf
wenf;tm;jzifh ArmjynfvGwfvyfa&;twGuf ArmjynfuGefjrLepfygwD qkyfudkifcsDwufcJhwJh vrf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

87

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a=umif;u awmfvSefa&;vrf;a=umif; jzpfygw,f? ba&muf'gvrf;pOftrSm; 0ifa&mufcdkuyfcJhwJh


(6) vwmumvwdkuvGJ+yD;/ ArmjynfuGefjrLepfygwD wavsmufvHk; ud;yrf;tm;xkwf azmfaqmifcJh
wm awmfveS af &;vrf;a=umif;twdik ;f jzpfygw,f? t*Fvyd ef ,fcsJ orm;udk vlxv
k w
l ef;pm; v_y&f mS ;r_
rsm;/ wdkufyGJrsm;/ tHkuGr_rsm;eJ@ qef@usifwGef;vSef+yD; aemufqHk; rv$JraoG ra&SmifomjzpfvmcJh&if/
vufeufuikd w
f u
kd yf rJG sm;jzifh wdu
k cf u
kd +f y;D ud,
k w
hf ikd ;f ud,
k jhf ynf&J vGwv
f yfa&;udk ud,
k [
hf mud,
k f a=unm
&,loGm;&r,fqdkwJh udkvdkeDqef@usifa&;vrf;pOfudk azmfaqmifcJhygw,f? vHk;0vGwfvyfa&;odk@
aemufq;kH wdu
k yf v
JG rf;pOf trsKd ;om;vGwaf jrmufa&;ppfyv
JG rf;pOf qdw
k mawGtm;vH;k [m t*Fvyd f
e,fcsJ orm;udk qef@usiw
f eG ;f vSe+f yD; awmfveS af &;enf;vrf;eJ@ vGwv
f yfa&;&,la&; vrf;pOfawGcsn;f
jzpfygw,f?
Armjynfqdk&S,fvpfygwDu zufqpfawmfvSefa&;t+yD;uwnf;u ArmjynfvGwfvyfa&;
twGuf qkyu
f ikd cf sw
D ufvmcJw
h v
hJ rf;a=umif;u aphpyfa&;vrf;a=umi;f jzpfcyJ gw,f? zufqpfawmf
vSeaf &; vH;k 0OoHk atmifjrifpmG t+yD;tjywf qifEEJ$ ikd jf cif;r&Sad o;cif umvwdak v;wcktwGi;f avmuf
wH;k uom/ e,fcsJ t*Fvyd rf sm;udv
k nf; vufeufpu
JG ikd f wdu
k cf u
kd o
f mG ;zd@k vufeufawGrtyfEyHS J toifh
jyifqifxm;&r,fv@kd auG;a=umfczhJ ;l +yD;/ aemufyikd ;f wavsmufv;kH u aphpyfa&;vrf;a=umif; twdik ;f
omvdu
k cf yhJ gw,f? aygi;f vJaygi;f rnf/ wdu
k v
f w
J u
kd rf nf qdw
k hJ udv
k ekd q
D ef@usiaf &;vrf;pOfudk usio
hf ;kH +y;D
awmfveS af &;enf;udk qef@usicf yhJ gw,f? zqyv wGi;f uae uGejf rLepfygwu
D kd armi;fxw
k +f yD; zqyv
}u;D wckv;kH udk jc,fv,
S v
f r$ ;f rd;k cJyh gw,f? e,fcsJ vufatmuf ay:aygucf w
hJ hJ vlxw
k u
kd yf rJG sm;udk qef@usif
[ef@wm;cJyh gw,f? qd&k ,
S v
f pfrsm; ud,
k w
f ikd yf g0ifqifEcJG =hJ uwJh vlxw
k u
kd yf rJG sm; tenf;tyg;om&Scd +hJ yD;/
&Scd w
hJ w
hJ u
kd yf rJG sm;[mvnf; e,fcsJ orm;udk armif;xkwaf &;xuf tajccHtm;jzifh e,fcsJ orm;eJ@ aphpyf
&mrSm zdtm;ay;Edkifa&;twGufomjzpfygw,f? aps;qpfa&;twGufomjzpfcJhygw,f? txl;ojzifh
AdkvfcsKyfatmifqef;vkyf=uHcH&+yD;wJhtcgrSm aphpyfa&;oabmxm;[m tqHk;pGeftxd a&muf&Sdvm+yD;
tav#mhay; aphpyfa&;txd vdkufavsmr_awGvkyfcJhygw,f? vGwfvyfa&; udkawmif t*Fvdyfe,fcsJ
orm;rsm; oabmaumif;=uvd@k &cJo
h a,mif toGiaf qmifvmap+yD; t*Fvyd t
f pd;k & xdyo
f ;D }uD;rsm;udk
aus;Zl;Oyum& wif&SdvSa=umif; ay:ay:xifxif ajymqdkcJh=uygw,f//
vGwfvyfa&;a=unmcGifh&+yD;wJhtcsdefrSm &&SdcJhwJh vGwfvyfa&; tay: ArmjynfuGefjrLepf
ygwDu tjynfht0 vGwfvyfa&;r[kwf/ EkdifiHa&;t&vGwfvyfayr,fh pD;yGm;a&;/ umuG,fa&;/ EdkifiH
jcm;a&;awGrmS udv
k ekd aD ESmifud; wnf;xm;jcif;cH&wJh vGwv
f yfa&;vd@k ,lqygw,f? vH;k 0vGwv
f yfa&;
twGuf Edik if aH &;vGwv
f yfrt
_ ay:uaewqifh wdu
k yf q
JG if&OD;r,f? udv
k ekd aD ESmifu;d rSeo
f r# jzwfawmuf
zsuq
f ;D ypf&OD;r,fv@kd _jrifoabmxm;ygw,f? 'gah =umifh vufawGt&vnf; e,fcsJ t&if;tES;D rsm;
udk odr;f ydu
k af &;/ t*Fvyd u
f kd avsmaf =u;ray;a&;/ +Adwo
d #ppfrpf&iS rf sm;udk vufrcHa&;wd@k ukd awmif;qdk
cJhygw,f? 'kwd,urBmppft+yD; EdkifiHwumtajctae tcif;tusif;opfawGudk oHk;oyf+yD; Armjynf
ukd e,fcsJorm;wdk@&J toHk;cs&mae&mwckrjzpfapyJ e,fcsJ@qef@usifa&;tvHudk jrifhjrifhrm;rm; quf
vufv$ifhxlxm;cJh=uygw,f?
Armjynfvw
G v
f yfa&;udk qd&k ,
S v
f pfygwu
D awmh 'if;jynfu
h syjf ynfh vGwv
f yfa&;tjzpf _jrif
+y;D / ydyuQawG[m jzpfoifw
h mxuf ydrk }kd u;D rm;us,jf yef@pmG t&Sed t
f [kejf rifph mG jrifw
h ufvmcJyh gw,f?
88

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rwfvqef;rSm qd&k ,
S v
f pfygwD xdyo
f ;D jynfxaJ &;0ef}uD; OD;ausm+f idr;f [m ArmjynfueG jf rLepf
ygwDudk vufOD;r_&Sd&Sdzdzdk@ tcdkiftrmqHk;jzwf+yD;om;jzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfocifEkeJ@ ESpfa,mufcsif;
awG+yD; ArmjynfueG jf rLepfygwt
D wGi;f oloiG ;f xm;wJh ay:vpfAsLdt
k zGJ 0ifwOD;qDu &&Sx
d m;w,fqkd
wJh *d&k ,
S pf pfwrf; (Armjynfrsuaf rSmufEikd if aH &;tajctaeeJ@ u|Eyfk w
f @kd .vkyif ef;pOfpmwrf;) udk jyoyg
w,f? uGefjrLepfacgif;aqmifawGtm;vHk; &efukefrSmpkaewkef; wa,mufrusef odrf;usHK;zrf;+yD;
axmifxx
J nfx
h m;a&; jywfjywfom;om;vkyaf qmifa&; aqG;aEG;ygw,f? ocifEu
k oabmwlovdk
vkyfcJhygw,f?
0ef}uD;csKyfocifEku zqyv tvkyftr_aqmif xdyfoD;tpnf;ta0;ac: +yD; uGefjrLepfawG
olykefxawmhr,fhta=umif; aqG;aEG;&Sif;vif;jyr_vkyfygw,f? tvkyftr_aqmifwcsKdu uGefjrLepf
awGeJ@ +idrf;csrf;a&;twGufaqG;aEG;zdk@ t=uHay;cJh=uwJhtwGuf ucsifjynfe,fOuU qrm;'l;0g;qif0g;
aemifukd tpd;k &ud,
k pf m;vS,t
f jzpf uGejf rLepfawGqv
D w
$ yf gw,f? uGejf rLepfygwXD mecsKyf ydwx
f m;wJh
twGuf rawGcJb
h ;l qdyk gw,f? 'kw,
d 0ef}uD;csKyfAv
kd v
f ufsmeJ@ qrm;'l;0g;udk 'kw,
d t}udrf v$waf wmh
vnf; uGejf rLepfawGu wHcg;ydwx
f m;wJt
h wGuf awGcGirhf &cJb
h ;l qdyk gw,f? Adv
k v
f ufsm/ Adv
k zf ;kd uGe;f eJ@
qrm;'l;0g;wdk@udk aumfrDwDzGJ+yD; wm0efay;cJhwm rwfv (24) &ufae@jzpfygw,f?
tJ'@D &ufawGtwGi;f rSm uGejf rLepfawG[m tvkyaf wGrsm;aecJ=h uygw,f? ysO;f rem; awmifol
v,form;nDvmcHudpPeJ@ tvkyfawGrsm;aecJh=uovdk nDvmcH+yD;awmhvnf; nwdkif;avmufeD;yg;
vrf;pOfqdkif&mudpP&yfawG aqG;aEG;&if; A[kdaumfrDwDtpnf;ta0;xdkifae=uw,fqdkygw,f?
aemufqHk;rSm rwfv (28) &ufae@nae (4) em&Dudk aemufqHk;xm;+yD; awGqHkaqG;aEG;=uzdk@
&ufcsdef;owfrSwfvdkuf=uygw,f?
rwfv (27) &ufae@rSm zufqpfawmfvSefa&;ae@ tcrf;tem;awG usif;y=uygw,f? 0ef}uD;
csKyfocifEu
k tmZmenfuek ;f rSm vlxt
k pnf;ta0;yGrJ mS rde@f ceG ;f ajymygw,f? +idr;f csr;f a&;vrf;pOfukd
vdkuf=uzdk@ w&m;a[mygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygwD taxGaxGtwGi;f a&;rSL; ocifoef;xGe;f u AE<Kvyef;+cH vlxt
k pnf;
ta0;rSm zufqpfqef@usifa&;w&m;a[m+yD; rdef@cGef;ay;ygw,f? vltrsm;u qdk&S,fvpfawGtay:
qd&k ,
S zf ufqpf awGv@kd cg;cg;onf;onf; rke;f wD;_wcf sac:a0:ae=ucsed rf mS ocifoef;xGe;f u aemuf
vmvwWaH om Armjynfordik ;f txdwiG f use&f pfr,fh ol@&J tausm=f um;qH;k rde@f ceG ;f }uD;udk ajym=um;cJh
ygw,f// tJ'guawmh qdk&S,fvpftdk;awGeJ@ Am;u&macsmuf}uD;zdk@ypfr,f qdkwmjzpfygw,f? qdk&S,fvpfawGu
owif;pmwdu
k f (3) wdu
k u
f kd ,kw,
f w
k rf mrm du
k cf sKd ;ypfcw
hJ hJ ylyal EG;aEG;udp&P yfe@J qufpyf+yD; ajym=um;cJh
jcif;jzpfygw,f// uGefjrLepfeJ@ ygwD&Jowif;pmwdkufudkvm+yD; dkufcsdK;apmfum;vdk@uawmh qdk&S,fvpf
awGudk dkufowf+yD; teD;rSm&SdwJh Am;u&macsmuf}uD;xJ csypfr,fvdk@ qdkvdkjcif;jzpfygw,f?
tJ'Dhae@nrSmyJ jynfxJa&;0ef}uD; OD;ausmf+idrf;u ol&J &ifxJut=uHtpnfudk taumift
xnfazmfygw,f? zufqpfawmfveS af &;ae@ txdr;f trSwef @J uGejf rLepfacgi;f aqmifawG vlpakH eqJtcsed /f
wzufu rwfv (28) &ufae@ nae (4) em&D aemufq;kH xm;+y;D awGqHzk @kd csed ;f qdx
k m;qJtcsed /f tvpf
tidkufzrf;+yD; oef;aumifausmf vif;cgeD;rSm uGefjrLepfzrf;yGJ}uD;udk pwifygw,f? uGefjrLepfygwD
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

89

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

XmecsKyfHk;udk 0dkif;+yD;wufzrf;wJhtcg uGefjrLepf acgif;aqmifrsm;[m vufrwifav;wif a&Smifwdrf;


xGucf gG omG ;cJ=h u+yjD zpfygw,f? tpd;k &&J trSwf (1) Armaoewfuikd w
f yf&if;xJ&dS Adv
k o
f ufxeG ;f &J uw
d if
tcsdefrD owif;ay;csuft& uGefjrLepfacgif;aqmifrsm; a&Smifwdrf;oGm;EdkifcJh=ujcif;jzpfygw,f?
jynfwGif;ppf}uD; pwifcJh&ygav+yD? Armjynfordkif;rSm t&Snfvsm;qHk;jzpfawmhr,fh jynfwGif;
ppf}uD; pwifawmufavmifcJh&ygav+yD?
1948 ckEpS /f rwfv (28) &ufae@up+y;D ArmjynfjynfwiG ;f ppf}u;D pwifayguzf mG ;cJ&h ygav+y?D
vufeufeJ@ t=urf;zufESdyfpufvmwJh tkyfpdk;oltpdk;&udk vufeufudkifenf;eJ@yJ jyefvnf wGef;vSef
wdkufcdkufoGm;zdk@ ArmjynfuGefjrLepfygwDu rwfv (28) &ufae@rSmyJ Armjynf jynfol'Drdkua&pD
vufeufudkifawmfvSefa&;}uD; pwif+yDjzpfa=umif; a=unmvdkufygw,f?
tm%m& zqyv qdk&S,fvpftpdk;&&J uGefjrLepfacgif;aqmifrsm; vGwfajrmufoGm;&jcif;
tay: rcHcsdrcHomjzpfr_eJ@twl wjynfvHk; uGefjrLepfzrf;yGJ}uD;vnf; qufvuf t&Sdeft[kef}uD;pGm
ay:aygufvm&ygawmhw,f? udwifjyifqifxm;r_r&SdwJhtwGuf uGefjrLepfygwD xdyfoD;acgif;aqmif
}uD;rsm;rSty ArmjynfwjynfvHk; trdrdte,fe,f&Sd usefuGefjrLepfacgif;aqmiftrsm;pk}uD;
tzrf;tqD;cH=u&ygw,f? wjynfvHk; ae&mtESH@ tvpftidkuf a&Smifwcif 0ifa&mufzrf;qD;wm
cH=u&ygw,f? wjynfvHk; tHk;tHk;uGwfuGwfjzpfoGm;&ygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkaumfrwD
u tpDtpOf&Sd&Sd udwifpDrH today;Edkifjcif;r&SdwJhtwGuf wjynfvHk;&Sd ygwD0ifpkpkaygif; OD;a&&J
xuf0ufausmf tzrf;tqD;cH=u&ygw,f?

jynf w G i f ; ppf u d k b,f o l p


1948 ckESpf/ rwfv (28) &ufae@u pwifay:aygufcJhwJh Armjynf jynfwGif;ppf}uD;[m
tawmrowfEdkifatmif t&Sdeft[kef}uD;pGm qufvufawmufavmifvmygw,f? Armjynfjynfol
vlxkw&yfvHk; tylvHk;qdk@cJh=uygw,f? jynfwGif;ppfrD;}uD;&J avmifrduf0g;rdr_udk wjynfvHk;cHcJh&
ygw,f?
vGwv
f yfa&;a=unm+y;D vd@k rS vGwv
f yfa&;a=unmpmwrf;yg pmom;pmyd'k f pum;vH;k rsm; rSief @H
rajcmufao;cif (83) &uftuGmrSmyJ jynfwGif;ppf}uD; aygufzGm;ay:xGufvmcJh&wmjzpfwJhtwGuf
jynfwGif;ppf}uD;[m vGwfvyfa&;&J zGm;bufawmfvdkjzpfcJh&ygw,f?
+Adwdo#e,fcsJorm;=uD; erdwfzwf a[mudef;xkwfcJhovdk ArmjynfudkvGwfvyfa&;ay;
vdkuf&if jynfwGif;ppf}uD;jzpfvdrfhr,f qdkwmuawmh rSefcJhygw,f? 'gayr,fh olar#mfvifhcJhovdk
jynfwGif;ppf awmh [kwf[efrwlyg?
jAwdo#e,fcsJ orm;awG vufeufxw
k af y;xm;cJw
h /hJ *XKefO;D apmacgi;f aqmifwhJ azgujf yefa&;
orm; tm%ml;rsm;/ e,fcsJtvdkawmf&drsm;/ vufsm*dk%f;om;rsm;uwzuf/ ArmjynfuGefjrLepf
ygwD/ qdk&S,fvpfygwD/ jynfol&Jabmftygt0if tiftm;pkrsm;uwzuf/ tjyeftvSef t}uD;
tus,f wdkufcdkuf=uwJh jynfwGif;ppf}uD; r[kwfyJ/ e,fcsJorm;rsm;u tm%mv$Jajymif;ay;cJhwJh
90

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

zqyv-qdk&S,fvpf tiftm;pkrsm;uwzuf/ Armjynf uGefjrLepfygwDu wzuf/ xdyfwdkuf&ifqdkif


wdkufcdkuf=ur,fh jynfwGif;ppf}uD;tjzpf ay:aygufvmcJhygw,f? pwifjzpfay:vmygw,f?
jynfwGif;ppfqdkwm ppfudkrvdkvm;wJh jynfolvlxkudkvnf; cGif;csufxm;avhr&Sdyg? tjypfrJh
jynfov
l x
l u
k v
kd nf; aoG;acsmif;pD;atmif owfjzwfaoaus 'kuyQ ifv,fa0apcJyh gw,f? tpGr;f ukef
avmifrdufzsufqD;0g;rdypfygw,f?
'gha=umifh jynfwGif;ppfudk b,folpovJ?
Armjynf jynfwiG ;f ppfr;D }uD;udk b,fopl wifld ovJqw
kd m tifrwefta&;}uD;wJh ordik ;f a&;
jy\emjzpfygw,f? bufwzufxJ&J ajymqdkcsufudkr=unfhyJ "rR"dmefusus =unfhzdk@vdkygw,f?
qd&k ,
S v
f pfrsm;&Jtqdt
k & Armjynftm%m& tkypf ;kd oltqufquf&J tqdt
k &/ 1948 ckEpS f
rwfv (28) &ufae@up+yD; pwifcJhwJh Armjynf jynfwGif;ppf}uD;udk pwifzefwD;cJhol[m wenf;tm;
jzifh jynfwGif;ppf}uD;udk pwifcJhol[m ArmjynfuGefjrLepfygwDjzpfw,f? uGefjrLepfawGjzpfw,fvdk@qdk
ygw,f?
ArmjynfEdkifiHa&;ordkif;udk a&;om;cJh=uol taemufwdkif;ordkif;ynm&Sif/ Armjynfordkif;
ynm&Sifqdkolawmfawmfrsm;rsm;uvnf; 'Dtmabmftwdkif;yJ qifhyGm;yJhwifxyfavh&Sdygw,f? Arm
jynf tkypf ;kd oltqufquf&J ausmif;oH;k ordik ;f pmtkyf pmrsuEf mS awGay:rSmvnf; jynfwiG ;f ppf}uD;udk
pwifcJhwm uGefjrLepfawGtjzpf &nf!ef;azmfjy vuf!dk;xdk;avh&Sdygw,f? ordkif;udk xdefcsif&mxdef/
ryfcsif&mryf/ azmfcsif&mazmf+yD; wzufowfusus ajymqdkwifjy aumufcsufcsavh&Sdygw,f? tJ'Dvdk
Armjynf jynfwGif;ppf}uD;udk pwifcJhwm uGefjrLepfawGjzpfygw,f? uGefjrLepfawGu jynfwGif;ppf
vrf;pOftwdik ;f avsmufvrS ;f cJ=h uw,f/ uGejf rLepfawGu jynfwiG ;f ppfvrf;pOfukd wGe;f wif+yD; vuf
eufuikd v
f rf;pOfukd taumiftxnfazmfomG ;r_a=umifh jynfwiG ;f ppf}uD;pcJ&h w,f qdw
k hJ ajymqdck suf
wifjycsuf qGo
J m;csuaf wGwikd ;f rSm wlnw
D hJ azmfxw
k cf suw
f ck&ydS gw,f? wenf;tm;jzifh olw@kd &J tqdk
rSefuefa=umif; vufqkyfvufudkif oufaotjzpf wifjyavh&SdwJh azmfxkwfwifjycsuf}uD;wck&Sdyg
w,f// tJ'guawmh *dk&S,fppfwrf; qdkwmyJjzpfygw,f?
*dk&S,fppfwrf;qdkwJh t"duoufaocH azmfxkwfwifjycsuf}uD;eJ@twl 'Doufaojycsuf}uD;
udk ydrk ckd ikd rf matmif t&Hoabm odik ;f 0dik ;f wifjyavh&w
dS mu/ tdE,
dN uGejf rLepfygwu
D t*Fvyd b
f mom
eJ@ a&;om;xkwaf 0wJh (Peoples' Age) jynfol acwfpmapmifyg &JabmfAwif (*d&k ,
S )f a&;om;w,fqkd
wJh aqmif;yg;jzpfygw,f? 1948 ckESpf/ Zefe0g&Dv (4) &ufae@xkwf pmapmifyg aqmif;yg;jzpfygw,f?
(wcsKduvnf; azazmf0g&Dv (4) &ufae@ xkwfvdk@qdkygw,f?)
tJ'&D aJ bmfAwif (*d&k ,
S )f a&;w,fqw
kd hJ aqmif;yg;eJ@ tpysKd ;/ *d&k ,
S pf pfwrf; qdw
k mudk t"du
vufqkyfvufudkifoufaoeJ@ wifjy+yD; ArmjynfuGefjrLepfygwD[m vGwfvyfa&;&+yD;uwnf;u
vufeufudkift=urf;zufenf;eJ@ tm%mudkodrf;,lzdk@ *dk&S,f&J jynfwGif;ppfya&;vrf;pOfudk qkyfudkif
+yD; jynfwiG ;f ppfvrf;a=umif;twdik ;f av#mufvrS ;f oGm;cJw
h ,fv@kd aumufcsuq
f jJG yavh&ydS gw,f? Arm
jynf EdkifiHa&;ordkif;/ jynfwGif;ppfordkif;udk a&;om;ajymqdkwifjywdkif;/ ArmjynfuGefjrLepfygwDu
pwifcJhwmtjzpf tJ'DtcsuftvufawGudkyJ qkyfudkif+yD; enf;vrf;trsdK;rsdK;eJ@ yHkazmf0g'jzef@csdcJh=uyg
w,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

91

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ArmjynfueG jf rLepfygwu
D jynfwiG ;f ppfjzpfa&; qdw
k m b,fwek ;f urS ygw&D J vrf;pOfrjzpfchJ
ygbl;? tJ'Dhwkef;u ygwD&J aemufqHk;wdkufyGJvrf;pOf qdkwmuvnf; jynfwGif;ppfr[kwfcJhygbl;?
tJ'Dhwkef;u (vGwfvyfa&;ra=unmcifteD;umv) ygwD&J vufeufudkifwdkufyGJrsm; r#m;OD;[m
aemufq;kH tcsed t
f xd t*Fvyd ef ,fcsJ orm;yJ? jynfwiG ;f ppfr[kwyf gb;l ? tJ'aD emufq;kH wdu
k yf v
JG rf;pOf
udkvnf; wjynfvHk;tESH@ w&m;0ifjzef@csdxm;wmygyJ/ vdk@qdkygw,f? jynfwGif;ppfvrf;pOfrcsrSwfcJh
a=umif; twdtvif; jiif;qdkygw,f? 'gjzifh t"duoufaocHjzpfwJh *dk&S,fvrf;pOf qdkwmbmvJ/
b,fvdkvJ?
*smreDEkdifiH [ef;bwfrdrSm odrf;qnf;xm;wJh okawoe tcsuftvufzdkifwGJrsm;txJrSm/
ArmjynfueG jf rLepf0g'ESihf ywfowfaom pm&Gupf mwrf;rsm; 1945-1977 ckEpS f qdw
k hJ zdik w
f w
JG wG&J dS
ygw,f? tJ'DhzdkifwGJ&J pmrsufESm (83) rSm Armjynf rsufarSmuf EdkifiHa&;tajctaeESifh u|efkyfwdk@.
vkyfief; wm0efrsm; a&;ol Awif/ 1948 ckESpf/ rwfv ( ? ) qdkwJh pmwrf;wapmifvnf; &Sdw,fqdkyg
w,f? tJ'pD mwrf;udk &nf!e ;f ud;k um;=uwmqdyk gw,f? *d&k ,
S pf pfwrf;qdw
k m[m tJ'guakd jymqd=k u
wmqdkygw,f?
wu,fu *d&k ,
S f a&;cJw
h hJ tJ'h D *d&k ,
S pf pfwrf; qdw
k m[m pmtm;jzifah omfvnf;aumif;/
E_wftm;jzifhaomfvnf;aumif; vHk;0r&Sdbl;qdkygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDordkif;eJ@ywfowf+yD;
jynfwGif;jynfy azmufjyefa&;orm;awGu vkyf}uHvnfq,fxm;=uwm renf;bl;qdkygw,f?
uGefjrLepfygwD tqdkt& *dk&S,fom tJ'D *dk&S,fppfwrf;udk trSefwu,fa&;cJhr,fqdk&if/
1948 ckEpS /f rwfvxJrmS awmufav#mufvyk af ewJh (nwdik ;f avmufvyk af ewJ)h A[kad umfrwDtpnf;
ta0;awGrmS *d&k ,
S u
f oydwpf rkH o
S yl ek x
f a&; t,ltqudk bmvd@k wifaervJ? vufeufuikd af wmf
vSefa&;vkyfzdk@qdkwJh *dk&S,fppfwrf;qdkwmxJuyg t,ltq pdwf"mwfeJ@ oydwfpHkrS olykefx qdkwJh
t,ltq pdwf"mwf[m wjcm;pDjzpfw,f? qef@usifbufjzpfw,fqdkygw,f? rwfv (28) &ufae@
rSm &efolu vufeufeJ@ pwifzdESdyfvmvdk@ rv$Jra&Smifom vufeufudkifawmfvSefa&; qif;vmcJh&wJh
aemuf ausmuf}uD;aygu/f pG,af wmfrdiw
f @kd rmS yvkyw
f hJ A[dak umfrwDtpnf;ta0; (4) }udrrf mS awmif
&JabmfAwif[m aus;vuftajccH rd0dkif;a&; vrf;pOfcsrSwfzdk@ aqG;aEG;=uwmudk awmufavsmuf
qef@usiaf ew,fqykd gw,f? qdv
k w
kd mu tpuwn;fu &JabmfAwifrmS vufeufuikd jf ynfwiG ;fppfy
a&; t,ltq&SdcJh+yD;om;qdk&if/ wenf;tm;jzifh vufeufudkifjynfwGif;ppfya&; oabmxm;yg0ifwJh
rsufarSmufEdkifiHa&;tajctaeESifh u|Ekfyfwdk@.vkyfief;wm0efrsm; pmwrf; (*dk&S,fppfwrf;) qdkwm
udk trSew
f u,fa&;om;cJo
h jl zpfw,fq&kd if aus;vuftajccHrd0dik ;f vrf;pOfcsrw
S af &;rSm qef@usif
p&m ta=umif;r&Sdyg? oydwfpHkrSolykefxudkvnf; awmufav#muf qufvufwifaep&mta=umif;
r&Sdyg? &JabmfAwif[m tpnf;ta0; (4) }udrfvHk;rSm awmufav#mufqef@usifaecJhw,fqdkygw,f?
csKyf+yD;ajym&&if *dk&S,fppfwrf; qdkwm *dk&S,fa&;cJhwmr[kwf/ *dk&S,fa&;w,fqdkwJh *dk&S,fppfwrf;qdk
wm[m wOD;OD;u vky=f uHvnfq,fcjhJ cif;omjzpfw,fv@kd qykd gw,f? ArmjynfueG jf rLepfygwrD mS b,f
wkef;urS jynfwGif;ppfya&;vrf;pOfr&SdyJ tkyfpkd;olu vufeufudkift=urf;zufvmvdk@ vufeufudkif
enf;udk a&G;cs,fcJh&wmjzpfw,fvdk@qdkygw,f?
92

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

*d&k ,
S pf pfwrf;qdw
k mudk azmfxw
k cf =hJ uwJh t"duyk*Kd~ vf (2) OD;&Syd gw,f/// tJ'w
D ek ;f u Edik if aH wmf
0ef}uD;csKyfOD;EkeJ@ ocifodef;az (odef;azjrifh) jzpfygw,f?
Edik if aH wmf0ef}uD;csKyfO;D Eku ol&Jud,
k w
f ikd af &;txKywWd wmawpaeom; xJrmS ocifoef;
xGef;eJ@ *dk&S,fwdk@ tdENd,EdkifiHu jyefa&mufvm+yD;wJhaemufydkif; &uftenf;i,ft=umrSm jynfxJa&;
0ef}uD; OD;ausm+f idr;f [m oludv
k mawG+yD; pmwrf;wapmifjyow,fv@dk qykd gw,f? jyoyHk jyoenf;udk
vnf; a[m'Dvdka&;om;xm;ygw,f?
u|efawmfwdk@ vlwa,muf uGefjrLepfay:vpfAsLdkxJrSmoGif;xm;w,f/ olqDu 'Dpmwrf;
udk&wm?
atmf
'Dv[
l m b,fov
l q
J w
kd m txdawmh rar;yge@J awmh0ef}u;D csKyf u|eaf wmfawmif;yefygw,f
OD;ausmf+idrf;[m ocifEkudk olvufxJu pmwrf;vSrf;ay;w,f? ocifEkzwf=unfhwJhtcg
jrefrmEkid if aH wmf. vuf&EdS ikd if aH &;tajctaeESihf u|Eyfk w
f @kd .vkyif ef;pOf qdw
k ahJ cgi;f pOfuakd wG&ygw,f?
'DudpPudk u|efawmfwdk@ jywfjywfom;om;vkyfrSjzpfvdrfhr,f 0ef}uD;csKyf/ csDwHkcswHk vkyfaevdk@
rjzpfbl;/ 'DuGefjrLepfawG olykefxrSm{uefyJ?
rif;b,fvdkjywfjywfom;om;vkyfzdk@ pdwful;xm;ovJ ausmf+idrf;?
uGefjrLepfacgif;aqmifawG tckvdk &efukefrSmpkaewkef;/ olwdk@udk Aef;ueJzrf;+yD; axmifxJ
xnfhxm;csifw,f vdk@azmfjycJhygw,f?
OD;ode;f azjrifu
h awmh ol@&J ausm+f idr;f txKywWpd mtkyx
f rJ mS / OD;ausm+f idr;f ud,
k w
f ikd f trSm
pma&;om;xm;wJh pmtkyfxJrSm tckvdka&;om;xm;wmawG&ygw,f?
ausmf+idrf;rSm jynfxJa&;0ef}uD;jzpfojzifh ,ck u|efawmhfxH,lvmaom aqmif;yg;omru/
*d&k ,
S f u ArmjynfueG jf rLepfygwD A[dak umfrwDwiG ;f rSm v#Kd 0Supf mG a0xm;aom ppfwrf;}uD;udv
k nf;
&xm;onf[kod&onf? ygwDu u|efawmfhtm; xdkppfwrf;udkay;onfr[kwfacs? ygwDrS xGuf+yD;
aemuf twef=umrS ausmf+idrf;u ,lvmIzwf&onf vdk@azmfjyxm;ygw,f?
tJ'v
hD kd OD;Ek eJ@ OD;ode;f azjrifh &J azmfxw
k af &;om;xm;csuaf wGukd axmufo
_ ;kH oyf=unf&h r,f
qdk&if *dk&S,fppfwrf; qdkwm}uD;udk &&Sd=unfhjrifzwf_&zl;ol ESpfOD;&Sdygw,f? ocifEk eJ@ OD;odef;azjrifh
jzpfygw,f? tcsdefu azazmf0g&Dv odk@r[kwf rwfvqef;xJyg// zwf_&ol ESpfOD;vHk;&Jazmfjycsuft&
tJ'Dh *dk&S,fppfwrf;qdkwm}uD;udk ay;oluawmh wOD;xJyg? tJ'Dyk*~dKvfuawmh OD;ausmf+idrf;yg?
OD;ausmf+idrf;u 0ef}uD;csKyfocifEk udk tJ'Dhpmwrf;udkjyo+yD; zwf_aepOfu u|efawmfwdk@
vlwa,muf uGefjrLepfygwD ay:vpfAsLdkxJrSm oGif;xm;w,f? olqDu 'Dpmwrf;udk&wm vdk@ajym
+yD; tJ'v
hD l b,fob
l ,f0gjzpfa=umif; xyfrar;zd@k E_wyf w
d cf ikd ;f xm;cJyh gw,f? tifrwefpw
d 0f ifpm;p&m
aumif;ygw,f?
tJ'Dhae&mrSm tcsuftvuftrSefawGxJuae trSefw&m;udk&Smzdk@ vdktyfvmygw,f? tJ'D
tcsed w
f ek ;f u ArmjynfueG jf rLepfygwx
D rJ mS Edik if aH &;OD;aqmiftzGJ 0if ay:vpfAsLd0k if[m (3) OD;xJy&J ydS g
w,f? taxGaxGtwGif;a&;r_;ocifoef;xGef;/ &JabmfAwif ac: *dk&S,feJ@ ocifAodef;wifjzpfygw,f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

93

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ocifoef;xGef; [m eHygwfwpfacgif;aqmifjzpfygw,f// ocifAodef;wif[m aemifwcdsefrSm


ArmjynfuGefjrLepfygwD&J OuUtxdjzpfvmcJh+yD; uG,fvGefcsdeftxd b,fvkd&yfwnfoGm;cJholvJ
qdkwm oufaojycJh+yD;om;jzpfygw,f? *dk&S,f [mvnf; 'Dppfwrf;}uD; *dk&S,fppfwrf; qdkwm}uD
a&;om;olygvdk@ t"duxm;ajymqdkcHcJh&ol um,uH&Sifppfppfjzpfygw,f? tcsuftvufrSefawGudk
owWKcs=unfhvdkuf&if 'D *dk&S,fppfwrf; qdkwm}uD;[m jynfxJa&;0ef}uD; OD;ausmf+idrf;qDrSmyJ pwif
awG&Sd&+yD; OD;ausmf+idrf;qDrSmyJ vrf;qHk;aecJhygw,f?
aemif Armjynfordik ;f a&;=uolawGtm;vH;k [mvnf; txufrmS azmfjycJw
h hJ ocifE&k J a&;om;
csufeJ@ OD;odef;azjrifh&J a&;om;csuftay:rSmyJ wnfrSD+yD; udk;um;&nf!ef;=uwmcsnf;jzpfygw,f?
t&HoabmrsdK; azmfxkwfcJh=uwJh tdENd,uGefjrLepfygwD tmabmf jynfolacwf pmapmifyg *dk&S,f
a&;w,fqdkwJh aqmif;yg;uaum b,fvdkjzpfysufcJhwmygvJ? uGefjrLepfygwDtqdkt& tJ'Dh
aqmif;yg;[mvnf; *dk&S,f trSefwu,fa&;om;cJhwmr[kwfyg?
1948 ckESpf/ Zefe0g&DvxJrSm &JabmfAwif (*dk&S,f) [m tdENd,c%oGm;csifw,fvdk@wifjyvdk@
usefay:vpfAsLdk0if ESpfOD;u oabmwlvdkuf=uw,fqdkygw,f? *dk&S,f tdENd,a&muf+yD;wJhaemuf
tdENd,uGefjrLepfygwDuxkwfwJh jynfolacwf xJrSm &JabmfAwifa&;w,fqdkwJh aqmif;yg;ygvmcJh
w,fqdkygw,f? tJ'Dhaqmif;yg;xJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD&J vrf;pOf[m vusfmusaeygw,f?
'ga=umifjh yif&r,fqdw
k hJ oabmrsKd ;vnf; yg0ifaew,fqykd gw,f? *d&k ,
S jf yefvmwJt
h cg tJ'ahD qmif;yg;
[m ygwDudktodray;yJ ygwDvrf;pOfukd qef@usifa&;om;xm;wmjzpfvdk@ ygwDA[dkaumfrDwDu jyif;
jyif;xefxefa0zef=uwJt
h cg/ &JabmfAwif[m 'Daqmif;yg;udk ola&;om;cJw
h mr[kwaf =umif;/ tdE,
dN
uGefjrLepfygwDacgif;aqmifwa,mufu ol@emrnfeJ@a&;wmjzpfygw,fvdk@ jyef vnf&Sif;vif;wifjycJ
vd@k tJ'u
hD pd P tJ'ahD vmufe@J +yD;jywfomG ;cJ=h uw,fqykd gw,f? qdv
k w
kd mu tJ'ahD qmif;yg;yg oabmxm;
[mvnf; uGefjrLepfygwD&J oabmxm;r[kwfyg? uGefjrLepfygwDu csrSwfxm;wJh w&m;0ifvrf;pOf
eJ@ udkufnDcJhwmr[kwfbl;qdkygw,f?
tJ'v
hD kd tcdik t
f rmr[kww
f hJ udprP sm;udq
k yk u
f ikd +f yD; vdt
k yfovdyk }kH uD;csJ um yHak zmfum/ trSef
wu,f r&Scd w
hJ hJ *d&k ,
S pf pfwrf; qdw
k m}uD;udk vnfqnfvyk =f uH vuf!;kd xk;d +yD;/ ArmjynfueG jf rLepfyg
wDu jynfwGif;ppfvrf;pOfukd pwifcJhwmvdk@ wzufowfajymqdkcJh=ujcif; jzpfw,fqdkygw,f?
jiif;r&Edkifavmufatmif tcdkiftrmjzpfysufcJhwmuawmh rwfv (27) &ufae@ zufqpf
awmfveS af &;ae@ txdr;f trSwt
f crf;tem;t+yD;/ noef;aumifausmf rd;k rvif;ao;rD tcdset
f awm
twGif; tm%m& zqyvtpdk;&u tvpftidkuf uGefjrLepfzrf;yGJ vkyfaqmif taumiftxnfazmf
cJw
h muae/ rwfv (28) &ufae@rmS Armjynf jynfwiG ;f ppf}uD; pwifc&hJ wmjzpfygw,f? tapm}uD;u
wnf;u }udw+f yD; }uHpnfjyifqifaecJw
h hJ jynfxaJ &;0ef}uD; OD;ausm+f idr;f &J vufawGtaumiftxnf
azmfr_uae jynfwGif;ppf}uD; pwifcJhwmjzpfygw,f? tJ'g wu,fhtjzpftysufrSef ordkif;jzpfygw,f?
aemufxyf t&HoabmrsKd ; ajymqdak &;om;ud;k um;ae=uwJh qd&k ,
S v
f pftd;k awGe@J Am;u&m
acsmuf}uD;zd;k ypfr,f at;at;aq;aq;aecsiw
f hJ ocifEk =uHawmocsi ;f oGm;aeyg qdw
k hJ uGejf rLepf
acgi;f aqmif ocifoef;xGe;f &J jyif;xefrmausmvGe;f vSwhJ }udr;f armif;ajymqdo
k aH wGqw
kd m[mvnf;
b,ftay:rSmajymqdkcJhwmvJ/ bmtjzpftysufawGeJ@ qufpyfajymqdkcJhwmvJqdkwmuawmh rSefrSef
94

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

uefuef=unfjh rif=uzd@k vykd gw,f? tm%m&qd&k ,


S v
f pfrsm;u rkq;kd rowif;pmwdu
k af wmif raxmuf
xm;/ &rf;&rf;um;um; vltyk }f uD;eJ@ tEdik u
f sichf w
hJ mtay: owif;pmwdu
k f (3) wdu
k v
f ;kH udk pufawGyg
rcsef du
k cf sKd ;zsuq
f ;D ypfc=hJ uwmtay:/ tJ'gawGe@J wqufxJ ajymqdck w
hJ mjzpfw,fqw
kd m owdrzl @kd vkd
ygw,f? ta&;}uD;vSwJh wu,fhaemufcHtjzpftysufawGudk azsmuf+yD;ajymvdk@rjzpfyg? jynfxJa&;
0ef}uD; OD;ausm+f idr;f ud,
k w
f ikd f trde@f ay;cdik ;f appDpOfcw
hJ mjzpfygw,f? t&uf ud;k armif;wdu
k +f yD; t&uf
ykvif;cg;=um;xdk;+yD; vlrdkufenf;eJ@ AdkvfuscJh=uwmawGudk xdefcsefxm;vdk@rjzpfyg? qdk&S,fvpftrwf
awG/ ygvrD eftwGi;f 0efqo
kd al wG/ tvkyo
f rm;acgi;f aqmif/ v,form;acgi;f aqmifqo
kd al wGyg owif;
pmwkduf dkufcsdK;yGJ}uD;rSm yg0ifcJh=uwm txift&Sm;jzpfygw,f? tm%m& qdk&S,fvpfrsm;udk,fwdkif
wenf;tm;jzifh tpdk;&udk,fwdkif tpDtpOf&Sd&Sd usL;vGefcJhwJh t=urf;zuf AdkvfusyGJudk b,fppfrSefwJh
Ekid if aH &;tzGJ tpnf;acgi;f aqmifrsKd ;urS a&iHEk w
_ yf w
d v
f yk +f yD; acgi;f iH@k c=H uvdrrhf ,fr[kwyf g? 'Dowif;pm
wdkuf dkufcsdK;r_}uD;eJ@ywfouf+yD; vuf0Jt,ltq&Sdola&m vuf,mt,ltq&Sdolygrusef/ owif;
pmq&mtrsm;pk}uD;u uef@uGufqef@usifcJh=uwm tm;vHk;todjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfudk,fwdkifu
wpfw&m;cHudk odygvsuf rodovdkvkyf+yD; rif;rJhwdkif;jynfuJhodk@ yr_jcif;udk vufrcHEdkif vdk@cyfwnf
wnf a=unm+yD; zrf;rde@f ay;cJah yr,fh tzrf;jycJah yr,f/h tmrcHay;+yD; jyefvw
$ yf pfcyhJ gw,f? jynfxaJ &;
u zrf;&r,fhtr_ jynfxJa&;0ef}uD;udk,fwdkif pDpOfcJhwmqdkawmh pOf;pm;om=unfh=uygawmhvdk@ ukef;
atmf&r,fhudef;qdkufcJhygw,f? 'ga=umifh trsm;jynfolwdk@u OD;ausmf+idrf;udk emrnfxkwf+yD; qJcJh=u
ovdk/ qdk&S,fvpfawGudk zufqpfqdk&S,fawGvdk@ uifyGef;wyfcJh=uygw,f// qdk&S,fvpfawG&J rw&m;
ojzifh yr_r_awG[m ajymifusvGef;cJhygw,f?
ucsifjynfe,f OuU qrm;'l;0g;qif0g;aemif/ 'kwd,0ef}uD;csKyf AdkvfvusmfeJ@ Adkvfzdk;uGef;wdk@
udk aumfrDwDzGJay;+yD; uGefjrLepfawGeJ@ aphpyfaqG;aEG;zkd@ ud;pm;cJhw,fqdkwmvnf; pOf;pm;p&mjzpfyg
w,f? zGJpnf;ay;cJhwJhae@[m rwfv (24) &ufae@yg? uGefjrLepfygwDXmecsKyfHk;udkoGm;wJhtcg uGefjrL
epfrsm;[m wHcg;ydwfxm;=uw,f? awGcGifhr&cJhbl;? tifrwef armufrmae=uwJhyHkazmfxm;ygw,f?
'DvdkawG@qHkaqG;aEG;cGifhr&vdk@ pdwfr&SnfEdkif/ onf;rcHEdkifjzpf=u&wJhyHk&nf!ef;+yD; uGefjrLepfawGudk zrf;
qD;zdk@vkyfwm rSefuefoa,mifa,mifazmfjy=uwmvnf;&Sdygw,f? 'g ,kwWdrJhqifajcwckjzpfaewm
awG&ygr,f//
uGefjrLepfawGu zqyv-uGefjrLepf nD!Gwfa&;twGuf ud;pm;cJhpOfwav#mufvHk;
zqyv-qdk&S,fvpfrsm;u awGqHkaqG;aEG;a&;udk jiif;y,f y,fcscJh=uHkru pm;yGJudk vufoD;eJ@xk+yD;
awmif }udrf;0g;cJh=uygw,f? usdKuUpHuGif;rSmusif;ywJh zqyv jynfvHk;u|wfnDvmcH}uD;rSmyg? 47
ckEpS f 'DZifbm wwd,ygwx
f rJ mS vGwv
f yfa&;a=unmcge;D tcsed }f uD;rSm usi;f ywJh nDvmcH}uD;rSmjzpfyg
w,f? zqyv rsm;u zqyv-uGefjrLepf nD!Gwfa&;urf;vSrf;csufudk wzufowf ,wdjywf
y,fcscJh+yD;jzpfayr,fh igwdk@um; qufvufud;yrf;tm;xkwfoGm;OD;rnfomjzpfayonfvdk@ azmfjy+yD;/
ocifoef;xGef;u qufvufawGqHkaqG;aEG;cGifhudk awmif;cHcJhwm pdwf&Snfonf;cH apmifhqdkif;cJhwm
jyefvSefcsifhcsdef oHk;oyf=unfhzdk@vdkygw,f? udk,fhtvSnfhusrS pdwfr&SnfEkdifatmifjzpf&w,fqdkwm
obm0ruswJhudpP}uD;jzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

95

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wu,fu OD;ausmf+idrf;u uGefjrLepfacgif;aqmifawGeJ@ awGqHkaqG;aEG;zdk@ urf;vSrf;w,fqdk


wm w&m;0ifr[kwyf /J avoHypfcw
hJ momjzpfygw,f? zqyv}uD;taeeJ@ awGqHak qG;aEG;zd@k wHcg;zGihf
xm;ygw,fqw
kd hJ uGejf rLepfygwu
D kd w&m;0if wdwv
d if;vif; a=unmcsed ;f qdEk ikd w
f hJ tcGit
hf a&; tjynfh
t0&Sd+yD;jzpfygw,f? tm%m&tzGJtpnf;}uD;jzpfygw,f? bmrS }uD;}uD;rm;rm; tcuftcJr&SdEdkifyg?
wckawmh&ydS gw,f? tm%m&rsm;yDyD ud,
k phf w
d w
f ikd ;f us awGcsiw
f t
hJ csed f awGcsiw
f ahJ e&mrSm
awGcsifwJhvludk xifovdkawGqHkEkdifcGifhr&cJhwmrsdK;awmh &Sdedkifygw,f? wzufuvnf; txifu&
EdkifiHa&;ygwD}uD;wckjzpfw,fqdkwm xnfhoGif;pOf;pm;&r,fjzpfygw,f? OD;ausmf+idrf; wdk@ awGqHkaqG;
aEG;csifw,fajymwJhtcsdef[m azazmf0g&Dv/ rwfvawGxJrSmjzpfygw,f? uGefjrLepfygwD taeeJ@
tvGeftvkyf_yfaewJhumvqdkwm xif&Sm;ygw,f? ocifoef;xGef;eJ@ ocifAodef;wif[m tdENd,
jynfueG jf rLepfygwu
D eG zf &ifu
h kd azazmf0g&v
D xJrmS oGm;wufae&wm&Syd gw,f? rwfvxJrmS ysO;f rem;
awmifov
l ,form;nDvmcH}uD; usi;f ya&;twGuf udwifjyifqifae&wm/ aemuftcsed af &mufawmh
nDvmcH}uD;&ufquf qufwdkuf usif;y wufa&muf OD;pD;ae&wm/ rtm;vyfEdkifatmifjzpfae&wm
obm0usygw,f? awGcsifwJhvlawGbufu awGcsifwJhtcsdef awGcGifhr&wJhtay: pdwfr&SnfEdkif
atmifjzpf&w,fqdkwmom obm0ruswJhudpP}uD;jzpfaeygw,f?
awGcsiw
f ,fv@kd ajymvmwJt
h csed u
f vnf; b,fvt
kd csed yf gv?J wzufu u&iftrsKd ;om;xk&J
u&ifjynfe,f&&Sda&; v_yf&Sm;r_awG 'Da&tvm;wufvmwm uHawG&ifqdkifae&ovdk ajr&Sif}uD;
awG&J qef@usifqENjyr_/ t*Fvdyftpdk;&&J zdtm;ay;r_/ t*Fvdyft&if;&Sif}uD;rsm;&J ppfavsmfa=u;
awmif;qdrk a_ wG tjcm;wzufu &ifqikd v
f m&csed rf mS / wenf;tm;jzifh t=uyftwnf;uHawGvm&wJh
tcsdefawGrSm uGefjrLepfacgif;aqmifrsm;eJ@ awGqHkaqG;aEG;csifw,fvdk@ ajymqdkvmwmjzpfygw,f?
wzufuaeajym&&if t=uyftwnf;awGuae ,m,Dxu
G af ygu&f &Szd @kd awG@qakH qG;aEG;a&; aphpyfaqG;
aEG;a&;udk avoHypfvmwmvdk@vnf; ,lqp&m&Sdygw,f?
uGejf rLepfukd t"du rD;vd@k ,q
l +yD; rD;ESprf ;D =um; t0dik ;f rcH&a&;/ tnyfrcH&a&;twGuf aphpyf
aqG;aEG;a&;udk toHay;+yD;,m,D+idr;f csr;f a&;twGuf =uHpnfaqmif&u
G w
f mvJjzpfEikd yf gw,f? b,fvkd
yJjzpfjzpf dk;dk;om;om; aqmif&GufcJhwmr[kwfwmuawmh aocsmaeygw,f? trSefwu,f aphpyf
aqG;aEG;vdkwmr[kwfwmvnf; aocsmaeygw,f? uGefjrLepfawGudk xa&mfpuD0g'orm;awGvdk@
a=unmacsre_ ;f ypf+yD; uk,
d u
hf ,
kd u
f kd uGejf rLepfygwt
D jzpf ZGwt
f wif;a=unmjypfz@kd uakd wmif r=uHtyf
rpnf&m pOf;pm;0HholawGjzpfygw,f? pOf;pm;vJ pOf;pm;cJhw,fqdkygw,f? uGefjrLepfawGudk vufOD;r_
&Sd&Sd acsr_ef;okwfoifEdkifa&;twGufqdk&if bmrqdkvkyfzdk@ pOf;pm;qHk;jzwfxm;olawGjzpfygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef;udak wmif "e&Siaf ygupf atmifqef;jzpfw,fv@kd uGejf rLepfawGu pGypf JG
ajymqdkcJhwm&Sdygw,fvdk@ t&trdqkyfudkif+yD; jynfolvlxkeJ@ uGefjrLepfawG=um; oyfv#dKaoG;cGJ
&efwdkufcJhwJh qdk&S,fvpfawG[m olwdk@udk,fwdkif AdkvfcsKyfatmifqef;udk zufqpfatmifqef; vdk@
ac:a0:orkwcf w
hJ mudak wmh t+rJwrf; xdecf sex
f m;cJ=h uw,f? qd&k ,
S v
f pfygwu
D zufqpfatmifqef;
b,fvJ vdk@ a=unmajymqdkcJhbl;ygw,f?
aemufqHk;awmh uGefjrLepfygwDeJ@ awGqHkaqG;aEG;zdk@ &ufcsdef;owfrSwfxm;wmu rwfv
(28) &ufae@ nae (4) em&DudkaemufqHk;xm;+yD; awGqHkaqG;aEG;=u&efvdk@ qdkygw,f?
96

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

owfrw
S x
f m;wJt
h csed x
f ad wmif rapmifEh ikd af wmhy/J rwfv (27) &ufae@n oef;aumifausmf
rSmyJ uGefjrLepfygwDXmecsKyfudk wuf0dkif;+yD; uGefjrLepfzrf;yGJ}uD;udk tpDtpOf&Sd&Sd aqmif&GufcJhwm
qdk&S,fvpfygwDjzpfygw,f? zqyv qdk&S,ftpdk;&jzpfygw,f? tvpftidkuftjzpf tpDtpOftm;vHk;
bufpHkjyifqif+yD;rS aqmif&GufcJhwmjzpfa=umif; xif&Sm;ay:vGifaeygw,f? rwfv (27) &ufae@udk
a&G;cs,fcJhwmu uGefjrLepfacgif;aqmifawG zufqpfawmfvSefa&;ae@ txdrf;trSwf wufa&mufvm
rSm wGufq+yD; vlpHkatmif tukefzrf;Edkifa&;twGuf wrifa&G;cs,fcJhwmjzpfygw,f? 'Dt=uHtpnf
pDrHcsuf[m OD;ausmf+idrf;&J &ifxJ tapm}uD;uwnf;u&Sdae+yD;om;qdkwm OD;Ek &J wmawpaeom;
rSm awGEdkifygw,f?
usefajymqkdpGyfpGJcsuf oufaojycsufawGtm;vHk;[m uGefjrLepfawGtm;vHk;udk vufOD;r_
&S&d dS zrf;qD;ESyd u
f yG yf pfa&; qdw
k hJ OD;ausm+f idr;f &J pDrcH suu
f kd zk;H uG,zf @kd od@k r[kwf 'Dvzkd rf;qD;ESyd u
f yG &f wm
rSefygw,fvdk@ tmumtuG,fyzdk@twGufcsnf;omjzpfygw,f? wenf;tm;jzifh ordkif;udkvdrfvnfcJh
=uwmcsnf;jzpfygw,f?
qdk&S,fvpfygwDudk vufcHonfjzpfap vufrcHonfjzpfap OD;ausmf+idrf;udk udufonfjzpfap
rudufonfjzpfap/ tkyfpdk;olwdkif;[m uGefjrLepfqef@usifa&;tvHaxmifxm;zdk@ OD;ausmf+idrf;&J
qd&k ,
S v
f pfygwD csKd ;ay;xm;wJv
h rf;a=umif;/ qGx
J m;wJh aumufcsurf #m;OD;twdik ;f om azmfxw
k t
f wnf
ycJhygw,f?
(1963 ckEpS f jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGu
J mvrSm wwfa&mufvmwJh ocifAode;f wifukd
Adkvfae0if;u tJ'Dhwkef;u OD;ausmf+idrf;u uGefjrLepfygwDXmecsKyftay:xyfrSm wyf&if;w&if; vl
vufeuftjynfhtpHkeJ@ ykefuef&eftqifhoifhjzpfaevdk@ vufOD;r_&Sd&Sd wjynfvHk;rSm zrf;qD;&wmjzpfwJh
ta=umif; ajymawmh
udak usm+f idr;f &m tJ't
hD aygiq
f idk f (uGejf rLepfygwXD mecsKyf&&dS m wdu
k [
f m t&ifu taygiq
f ikd f
jzpfb;l ygw,f) ay:rSmb,fE,
S v
hf yk +f yD; wyf&if;w&if;aevd@k &rSmvJ vd@k jyefajymcJ&h a=umif; azmfxw
k f
0efcHoGm;cJhygw,f?)
tJ'DhtcsuftvufawGudk =unfhr,fqdk&if uGefjrLepfawGudk zrf;qD;ESdyfuGyfzdk@ tpDtpOf&Sd&Sd
OD;ausmf+idrf; wdk@jyifqifcJhwm xif&Sm;ygw,f? tpDtpOfudk rpwifrDua&m taumiftxnfazmf+yD;
aemufyg tmabmftrsdK;rsdK; xlaxmifcsrSwfay;cJh=u+yD; uGefjrLepfrsm;u jynfwGif;ppf}uD;udk pwifcJh
wmjzpfatmif rcdik rf mwJh oufaojycsuaf wGukd tcdik t
f rm oufaojycsuaf wGtjzpf wifjy&Si;f vif;
=uwmjzpfygw,f?
jynfwGif;ppfukdb,folp qdkwJhar;cGef;twGuf tajz[m wu,fhtjzpfrSefawGxJrSm yg0if
ae+yD;+yDjzpfygw,f//

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

97

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jynfwGif;ppftp EdkifiHa&;v+yf&Sm;r+rsm;ESifh
qufwdkufay:xGufvmcJhaom ppfrD;v#Hrsm;
1948 ckESpf/ rwfv (28) &ufae@up+yD; Armjynf jynfwGif;ppf}uD; twdtvif;pwifcJhyg
w,f?
jynfxJa&;0ef}uD; OD;ausmf+idrf;&J wjynfvHk;uGefjrLepfzrf;yGJ}uD; pwifcJhygw,f? uGefjrLepf
acgif;aqmifrsm; vGwfoGm;&wJhtay: ra=uEdkif rcsrf;Edkifjzpf&if; tjypfrJh vlw&m zrf;csifzrf;&ygap
tjypf&adS omvl oef;xGe;f uGejf rLepfwa,mufrvGwaf peJ@ qdw
k hJ aqmify'k t
f wdik ;f awmufav#muf
tzrf;tqD;awGrsm;vmcJyh gw,f? tzrf;awGrsm;jym;vmwJt
h cg tjypfrjhJ ynfov
l x
l ek @J jynfo&l aJ bmf
0ifwcsKd yg xdcu
kd v
f m&ygawmhw,f? 'Dzrf;qD;yG}J uD;rSm vufeufuikd af wmfveS af &;twGuf udwifjyif
qifxm;r_r&Sw
d t
hJ wGuf tzrf;tqD;cHvu
kd =f u&wJh uGejf rLepfygw0D if w0ufausmef @J usef rsKd ;cspjf ynf
cspfyk*~dKvfawGyg ESpf&yfaygif; pkpkaygif; (4000) ausmf tzrf;cHvdkuf=u&ygw,f? yk'fr (5) eJ@ zrf;p&m&Sd
&if &mZm0wftkyftxd tm%may;xm;+yD;/ v$wfp&m&Sd&ifawmh 0ef}uD;udk,fwdkif zdkifwGJppfaq;+yD;rS
v$wfwJhtqiftxd jyif;xefonf;oefcJhygw,f?
tm%m& zqv tzGJ }uD;twGi;f rSmvnf; ArmjynfueG jf rLepfygwD awmcd&k jcif;eJ@ ywfouf
+yD; *,ufu
kd rf a_ wG }uD;rm;vmcJyh gw,f? zqyv tzGJ csKyftwGi;f uae uGejf rLepfygwu
D kd z,f&mS ;ypf
vdu
k Ef ikd +f yD;wJah emuf zqyv-uGejf rLepf ydyuQ xdyq
f ;Hk a&muf&cdS &hJ muae/ uGejf rLepfygwD awmwGi;f
a&muf+yD;wJhaemuf/ tm%m& zqyv }uD;wzGJwnf;twGif;rSmwif qdk&S,fvpf-jynfol&Jabmf
ydyuQ xdyfqHk;a&muf&Sdvmygw,f? jynfol&Jabmf awmfawmfrsm;rsm;u wdkif;jynfrSm 'Dvdkjzpf&wm
qdk&S,fvpfawGnpfvdk@ EdkifiHa&;uvdrfusvdk@ vdk@ jrif=u oabmxm;=uovdk jynfxJa&;0ef}uD;
ODausmf+idrf; udk OD;wnfa0zefygw,f? OD;ausmf+idrf;uvnf; jynfol&Jabmf tzGJ[m uGefjrLepfawGudk
jywfjywfom;om;wdkufcdkufa&;rSm umqD;umqD;vkyfaew,f/ uGefjrLepfygwD&Judk,fpm;vS,f
oabmjzpfaew,f/ 'ga=umifh jynfol&JabmftzGJudkyg wdkufcdkufypf&r,fvdk@ oabmxm;ygw,f?
1948 ckESpf/ {+yDv (2) &ufae@rSm yJcl;cdkif aygufukef;}uD;aus;&GmrSm tpdk;&vufatmufcH
wyfrawmfeJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwD&J vufeufudkifwyf yxrqHk; pwifwdkifyGJjzpfygw,f? jynfwGif;
ppfpwifjzpfyGm;csdefrSm tpdk;&rSm wyf&if; (10) &if;eJ@ wjcm;ppf&Jwyf&if;rsm;/ &J (ykvdyf) wyfzGJrsm;eJ@
umuG,fa&;wyfrsm;vnf; &Sd+yD;jzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDbufrSm jyifqifr_r&SdyJ vufeuf
udkifawmfvSefa&; a=unmvdkuf&wmjzpfwJhtwGuf t&ifuxJu&Sd+yD;jzpfaewJh v,form;olykef
wyfzGJrsm;/ wyfeDrsm; 0dkif;&Hr_eJ@ wyfrsm;pwifzJGpnf;&ygw,f? ppf}uD;twGif;ueJ@ ppf+yD;prSm aus;
vufawm&GmtESH@ ysHESH@usef&pfaewJh odk0Sufodrf;qnf;xm;wJh &&mvufeufrsdK;pHkeJ@ wyfudkzGJpnf;=u
ovdk ae&mwcsdKrSm 'g;/ vSH/ 'l;av;rsm;/ 0g;c|efrsm;eJ@ &efyHkcGif;wyf zGJpnf;=uwmvnf;&Sdygw,f?
vltiftm;taeuawmh aus;vufawm&Gmae v,form;or*~0if tiftm; a&aomufjrpf&Sd+yD;
jzpfovdk yl;yl;aEG;aEG; zufqpfawmfvSefa&;/ vufeufudkifawmfvSefa&; tawGtuH/ aysmufusm;
tawGtuH&Sd+yD;olrsm;vnf; yg0ifaewJhtwGuf vufeufudkifwyfzGJrsm; azmfxkwfa&;udk jrefjref
qefqef taumiftxnf azmfEdkifcJh=uygw,f?
98

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

{+yDv (8) &ufae@rmS Edik if aH wmftpd;k &u ao'%fay;Edik w


f hJ Edik if aH wmfopPmazmufrO_ ya'
udk jymef;ygw,f?
{jyDvxJrmS bJ zqyv tpd;k &u jynfwiG af omif;use;f r_rsmeJ@ cd;k om;"g;jyrsmudk ESrd ef if;&m
wGif wyfrawmfeJ@ &JtzGJwdk@tm; ulnDEdkif&ef qdk+yD; cdkifrd}uD;awGrSm ta&;ay:vufeufudkif
vJAD;wyf&if; (18) &if;udk zGJpnf;+yD; jynfxJa&;XmevufatmufrSm xm;&Sdygw,f?
{+yDv (10) &ufae@rmS ArmEdik if &H J ukvor*~0ifciG hf av#mufxm;csuu
f kd ukvor*~ vHk cHa&;
aumifpDu wnDw!GwfxJ oabmwlcJhygw,f?
qd&k ,
S v
f pfygwt
D wGi;f rSmvnf; t,ltqESprf sKd ;ay:ayguv
f mygw,f? wrsK;d u OD;ausm+f idr;f
acgi;f aqmifwhJ acgi;f rm*d%
k ;f 0ifrsm;&J t,ltqjzpfygw,f? uGejf rLepfrsm;udk evHrxlatmif wdu
k yf pf
a&;/ uGejf rLepfwu
kd cf u
kd af &;rSm umqD;umqD;vkyaf eaom jynfo&l J abmfrsm;udyk g wdu
k cf u
kd yf pfa&;jzpf
ygw,f? wjcm;wrsdK;u jynfol&Jabmf-qdk&S,fvpf nD!Gwfa&;[m ta&;}uD;w,f? jynfol&Jabmf
rsm;[m jynfwGif;ppfudkrvdkvm;/ jynfwGif;ppfrvdkvm;wJhtwGuf jynfol&JabmfawGu zqyveJ@
uGejf rLepftcsi;f csi;f aoG;xGuo
f ,
H kd wdu
k cf u
kd af ejcif;[m roifh yl;aygi;f aqmif&u
G o
f ihw
f ,fv@kd jrifae
jcif;jzpfw,f/ 'ga=umifh uGefjrLepfygwDeJ@ jynfol&Jabmfwdk@udk acsr_ef;ypfa&;rvkyfbJ nD!Gwfa&;om
vkyfoifhw,fvdk@ jrifwJht,ltqjzpfw,f?
jynfol&Jabmf awmfawmfrsm;rsm;uvnf; uGefjrLepfrsm;eJ@ nD!Gwfa&;vkyfoifhw,fvdk@
jrifwJhtwGuf vuf0JnD!Gwfa&;vrf;pOfwck a&;qGJcsifw,fvdk@ 0ef}uD;csKyfocifEk udk awmif;qdk=uyg
w,f?
{+yDv (12) &ufae@rSm ocifEk tdrfrSm Adkvfvusfm/ Adkvfr;atmif/ AdkvfpdefrSef/ OD;ausmf+idrf;/
OD;AaqG/ OD;tke;f eJ@ uGejf rLepfygwu
D xGu+f yD;+yDjzpfwhJ OD;ode;f azjrifh wd@k aqG;aEG;nEd i_d ;f =u+yD; vuf0n
J D
!Gwfa&;&atmif vkyfzdk@vdkw,fvdk@ qHk;jzwf=uygw,f? qdk&S,fvpfygwD tvkyftr_aqmif/ jynfol
&Jabmf tvkyftr_aqmifESpfzGJeJ@ =um;vlawGtjzpf ocifEk/ AdkvfvusFm/ OD;tkef;/ OD;odef;azjrifhwdk@
(4) OD; tpnf;ta0;awGvkyf+yD; vuf0JnD!Gwfa&;&Smzdk@ qHk;jzwf=uygw,f?
{+yDv (19) &ufae@rSm jrefrmEdkifiH[m ukvor*~tzGJ}uD;&J (58) EdkifiHajrmuf ukvor*~
tzGJ0ifEdkifiH w&m;0ifjzpfvmygw,f?
{+yDv (20) &ufae@rmS {&m0wDurk %
` D jynfoyl ikd f yvkyaf &;tufOya' udk v$waf wmfu
jymef; twnfyygw,f?
{+yDv (23) &ufae@rSm qdk&S,fvpf/ jynfol&Jabmf tvkyftr_aqmif (2) zGJ@eJ@ =um;vl (4)
OD;yg0ifwhJ vuf0n
J !
D w
G af &;tpnf;ta0; pwifygw,f? {+yDv/ arvawGtwGi;f qufvufpnf;a0;
+yD; tajccHvkyfief;pOfrsm;udk a&;qGJ=uygw,f?
t*Fvdyf/ tar&duef/ qdkAD,uf,leD,H pwJh EdkifiHwumeJ@ wef;wl&nfwl EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;
qufoG,fr_y&ef/ t*Fvdyft&if;&Sif}uD;rsm;ydkifwJh vkyfief;}uD;rsm;udk jynfolydkifodrf;&ef/ ajr,mudk
EdkifiHydkifodrf;+yD; v,form;udk a0iS&ef/ ajr&Sifpepfzsufodrf;&ef/ rmufh(pf)-vDeif0g' udk avhvmjzef@
jzL;&ef pwJh tcsuf (15) csufyg0ifygw,f?
( High Treason Bill)

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

99

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tpnf;ta0;aemufqHk;&ufrSm vuf0JnD!Gwfa&;eJ@ ywfouf+yD; jynfol&JabmftzGJu


nD!w
G af &;eJ@ +idr;f csr;f a&; rlwrlwifvmygw,f? &Jabmfrl rSmyg0ifwhJ t"dutcsKyfuawmh uGejf rLepf
ygwDyg yg0ifwJh vuf0JnD!Gwfa&;uGefz&ifh jyefvkyf&r,f? tJ'DuGefz&ifhurS tm;vHk;oabmwlwJh
vkyif ef;pOf xyfrcH s&r,fqw
kd mjzpfygw,f? vufawG tpd;k &udw
k u
kd cf u
kd af ewJh uGejf rLepfawGryg0ifbJ
vuf0n
J !
D w
G af &;ratmifjrifEikd /f 'ga=umifh uGejf rLepfygwu
D yg0ifaqG;aEG;a&;[m ta&;}uD;w,fv@kd
cH,lazmfjyxm;ygw,f?
qdk&S,fvpfygwD/ jynfol&Jabmfacgif;aqmifwcsdKeJ@ ocifEk tygt0if =um;vl (4) OD;u
&Jabmfru
l kd vufrcHEikd b
f J jiif;y,fygw,f? (15) csurf u
l Oya'twGi;f vuf0t
J iftm;pkrsm; nD!w
G f
pGm vkyif ef;wl vkyu
f ikd af qmif&u
G &f if; awmwGi;f vuf0t
J iftm;pkrsm;udk Oya'abmiftwGi;f 0ifvm
&efzdwfac: +yD; +idrf;csrf;a&;udk azmfaqmifEdkifr,fvdk@ ,lqwJh rl jzpfygw,f/ &Jabmfrlu uGefjrLepfawG
udk,fwdkifyg0ifaqG;aEG;+yD; vkyfief;pOftwlcsrSwf aqmif&GufEdkifrS +idrf;csrf;a&;&r,fvdk@ ,lqwJhrljzpf
ygw,f?
+idr;f csr;f a&;rl (2) rluJG jym;oGm;ygw,f? jynfol &JabmftzGJ }uD;vnf; (2) ydik ;f uGo
J mG ;ygw,f?
(15) csufrludk vufcHwJh Adkvfr;atmif AdkvfpdefrSefwdk@acgif;aqmifwJh &Jabmf0g eJ@ &JabmfrludkqGJudkifwJh
Adkvfzdk;uGef; Adkvfva&mifwdk@acgif;aqmifwJh &JabmfjzLqdk+yD; jynfol&Jabmf ESpfjcrf;jzpfoGm;ygw,f?
(&Jabmf0gu OD;xkyrf mS vufywfrmS t0ga&mifukd toH;k ywJt
h wGuf &Jabmf0gv@kd trnfwiG +f y;D / &JabmfjzL
u OD;xkyfrSm vufywfrSm tjzLa&mif toHk;yvdk@ &JabmfjzL vdk@ ac:wGifygw,f?)
arv (25) &ufae@rmS (15) csuv
f uf0n
J !
D w
G af &;rlukd ocifEk u w&m;0ifa=unmygw,f/
tJ'ga=umifh Ekrl (15) csufvdk@ emrnfwGifygw,f?
Ek rludk vufrcHEdkifwJh jynfol&Jabmfrsm;uvnf; olwdk@&J &Jabmfrl udk w&m;0ifa=unmyg
w,f? owif;pmq&mrsm;toif;wdkufrSm jynfol@&Jabmfrsm;u jynfwGif;ppf&yfqJa&;eJ@ vuf0JnD
!Gwfa&;udpPudk &Sif;vif;ajym=um;=uygw,f?
ZGefv (1) &ufae@rSm tpdk;&u {&m0wDzvdkwDvm ukr`%Dudk EdkifiHydkifodrf;vdkufygw,f?
{&m0wDzvdw
k v
D mukr%
` [
D m Armjynfu|ef ycH&csed u
f p+yD; a&a=umif;oGm;vmyd@k aqmifru
_ kd
vuf0g;}uD;tkyf+yD; tjrwfxkwfvmcJhwJ ukr`%Djzpfygw,f? ukr`%Dudk EdkifiHydkifodrf;vdkufEdkifw,fqdk
ayr,fh Ek-t,fwvfvD pmcsKyft& ay;vdkuf&wJhav#mfa=u;u ay;oifhay;xdkufwmxufawmif
ydck w
hJ ,fv@kd qykd gw,f? bkaH bbmrm; a&mif;0,fa&;ukr%
` /D zl;um;ukr%
` /D ruUm&Dumukr%
` eD @J wjcm;
ukr`%DwcsdKudkvnf; a&Sqifhaemufqifh EdkifiHydkifodrf;wmvkyfcJhygw,f? av#mfa=u;awGvnf; eifhueJ
aeatmifay;cJh&ygw,f?
tm%& zqyv }uD;twGif;rSm tm%m& acgif;aqmif}uD;rsm;[m olwdk@a=unmajymqdkcJh
=uwJh vGwfvyfa&;ae@a=unmcsufoabmxm;rsm;eJ@tnD wdkif;jynfudk qdk&S,fvpfvrf;a=umif;
twdik ;f oGm;zd@k vdt
k yfwhJ tcif;tusi;f tjyiftqifawGukd yHak zmfzefw;D =u&if;/ vuf0n
J !
D w
G af &;qdk
wmawGudk atmf=u&if;eJ@ wzufuvnf; ydyuQawG wdk;oxufwdk;vmaeygw,f? qdk&S,fvpfjynfol@&Jabmf ydyuQ[m aygufuGJxGufay:vkeD;eD; jzpfvmygw,f? &JabmfjzLrsm;&J OD;ausmf+idrf;
tay: r,k=H unfEikd rf [
_ m jyif;xefvmygw,f? jynfxaJ &;0ef}uD; tm%mudq
k yk u
f ikd +f yD; xifovdzk rf;
100

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

qD;wwfr_awGtay: vufawGom"uawGt& r,HkouFmpdwf}uD;cJhygw,f/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;


twGuf vuf0JnD!Gwfa&;rSmvnf; EkrleJ h &Jabmfrl[m tydiftqdkifjzpfvm=uygw,f? qdk&S,fvpf
rsm;[m Ekrl udo
k mvufc+H yD; &Jabmfr[
l m uGejf rLepfvv
kd m;olawG&J rl/ uGejf rLepfawGuv
kd ufurf;+yD;
uGejf rLepfu,
kd pf m;vS,v
f yk af e=uw,fv@kd awmif oabmxm;ygw,f? OD;ausm+f idr;f u uGejf rLepfawG
udk tjywfzda&;om t+rJO;D xdyx
f m;+yD; uGejf rLepfqef@usiaf &;tvHukd tjrifq
h ;kH v$ix
hf x
l m;cJyh gw,f?
OD;ausm+f idr;f u ck uGejf rLepfygwD ryg&vd@k 'D (15) csuv
f yk if ef;pOf vufrcHb;l qdw
k maumif;ygw,fav/
olw@kd yg (15) csuv
f ufc+H yD; nDn!
D w
G !
f w
G v
f yk &f if wdik ;f jynf uGejf rLepfjzpfomG ;r,f? ckawmh aumif;
wmayg/h iguduw
f ,f [J [J - vd@k OD;ode;f azjrif udak jymcJw
h mudk axmuf&_ if OD;ausm+f idr;f &J oabm
xm;[m xif&Sm;aeygw,f?
ZGev
f (13)&ufae@rmS 0ef}uD;csKyfocifEk u bDatat uGi;f rSm vuf0n
J !
D w
G af &;ta=umif;
jynfolvlxk}uD;tm; &Sif;vif;wifjyr_vkyfovdk/ ZGefv (20) &ufae@rSm jynfol&Jabmfuvnf;
jynfwGif;ppf &yfpJa&;eJ@ vuf0JnD!Gwfa&;rl udpP &Sif;yGJ rE Wav;rSm usif;yygw,f?
Ek-rl eJ@ &Jabmfrl uGJjym;jcm;em;+yD; tydiftqdkifjzpfae=ucsdefrSm u&iftrsdK;om;wdk@&J u&if
jynfe,f&&Sda&;v_yf&Sm;r_[mvnf; ydkrdkjrifhwufvmaeygw,f? u&iftrsKd;om;xkeJ@ u&ifjynfe,f&Sd
a&;v_y&f mS ;r_[m vGyv
f yfa&;eJ@twl ay:ayguv
f mcJ+h yD; pwifaewm =umcJ+h yD;jzpfygw,f? tJ'w
D ek ;f u
tH=owkefv_yfoGm;cJh&wJh zqyv tpdk;&[m u&ifjynfe,fzGJpnf;ay;zdk@twGuf zGJpnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya'yk'fr (199) eJ@ yk'fr (200) t& aumfolav;e,ferdwfowfrSwfa&;aumfrwDwckudk
{+yDv (6) &ufae@rSm zGJpnf;ay;+yD; ,m,Dac|;odyfxm;vdkufygw,f? uGefjrLepfrsm;udkom t"du
xm;+yD; OD;atmif&iS ;f ypfz@kd ud;pm;tm;xkwcf yhJ gw,f? w0ufwysuo
f m zrf;qD;axmifoiG ;f vdu
k Ef ikd +f yD;
jynfwGif;ppf}uD;pcJh&ygw,f? uGefjrLepfrsm;udk awmwGif;armif;xkwf+yD;csdefrSm u&iftrsdK;om;
jy\emudk udkifwG,fajz&Sif;a&;[m ta&;w}uD; aqmif&Guf&r,fhudpPjzpfvmygw,f? u&iftrsdK;
om;udpPeJ@twl tydifa&Swef;a&mufvmwJhudpPu &JabmfjzL udpPjzpfygw,f? &JabmfjzL udpP[m
zqyv tzGJ}uD;twGif;u udpPjzpf+yD;/ u&if udpPu trsdK;om;a&;udpPjzpfaeygw,f? u&iftrsdK;
om;rsm;[m jynfwGif;ppftvdkr&Sdvdk@ w&m;0ifauG;a=umfxm;=u+yD;om;vnf;jzpfygw,f?
ZGefv (22) &ufae@rSm u&if-Arm cspf=unfa&;w&m;a[mzdk@ 0ef}uD;csKyfocifEk/ qrm;'l;0g;
qif0g;aemif/ OD;0rf;olarmif wdk@eJ@twl apmbOD;}uD;/ apmom'if/ ref;*sdef;xGef;atmif wdk@ jrpf0u|ef;
ay:c&D;xGuf=uygw,f?
tpdk;&wyfeJ@ awmcdkvufeufudkiftiftm;pkawG&J@ wdkufyGJawG[mvnf; ud;=um;ud;=um;
tqifhuae txifu& wdkufyGJ}uD;awGtqifh a&muf&Sdvmygw,f/ &Gmodrf;/ rdodrf;wdkufyGJawGtxd
jzpfay:vmcJhygw,f? yJcl;cdkif &pfuef}uD;&GmwdkufyGJ/ jrpfusKd;wdkufyGJ / aZ,s0wD o=um;puftpD;cH&r_/
arrd BEME wyf tpD;cH&r_/ a0grdtpD;cH&r_eJ@ OuUH "mwfacsmif;awmifdk;wdkufyGJ pwmawG ay:ayguf
vmcJhygw,f? OuUH "mwfacsmif;awmifdk;pcef;wdkufyGJrSm tpdk;&bufu Armhavwyfrawmfav,mOf
(3) pD;udkyg pwifoHk;pGJ wdkufcdkufcJhygw,f?
ZGefv (26) &ufrSm zqyv xJ&Sd ArmEdkifiHvHk;qdkif&m vli,frsm;tpnf;tkH; OD;pD;nDvmcH
usif;yygw,f? tJ'DnDvmcHrSmvnf; Armjynf&J vuf&SdEdkifiHa&;tajctaeudk aqG;aEG;oHk;oyf=uyg
w,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

101

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vufaxmufyv
k yd rf if;}uD; OD;bat; (1) &J ppfom;eJ@ ykvyd f ,leaD zmif;rsKd ;0wfqiforl sm;tm;
yk'rf (6) eJ@ zrf;qD;apqdw
k hJ trde@f [mvnf; w&m;0ifxu
G af y:vmcJyh gw,f? ZGev
f (30) &ufrmS awmh
Edik if aH wmftpd;k &&J ESpv
f twGi;f tvif;0if;wJh olyek rf sm;udk vGw+f idr;f csr;f omcGiahf y;r,fqw
kd hJ a=unm
csux
f u
G af y:vmygw,f? trsm;u ar#mv
f ifah e=uwJh Edik if aH &;t& aphpyfaqG;aEG;a&; ajcvSr;f r[kwb
f J
vufeufcsa&;jzpfaeygw,f?
tpd;k &[m tywfwu
kd af &;/ olyek rf sm;vufeufcsa&;udk tay: pD;uae auG;a=umfaeayr,fh
tm%m& zqyv tzGJ}uD;twGif;rSmvnf; rnD!Gwf/ zqyv wGif;u ta&;}uD;tzGJtpnf;}uD;
ESpfckjzpfwJh qdk&S,fvpfygwDeJ@ jynfol&JabmftwGif;rSmvnf; wckcsif;tvdkuf rnD!GwfEdkifjzpfae=u
ygw,f? zqyv tzJG}uD;wckvHk;twGif;u rnD!Gwfr_udk a&S;dk;pGJ vusFmorm;}uD;rsm;eJ@ vuf0J
orm;tjzpf auG;a=umfae=uolrsm;&J ydyuQ/ qdk&S,fvpfygwDeJ@ jynfol&Jabmfwdk@&J ydyuQawGrSm
awGjrifEdkifygw,f?
wckcsi;f tvdu
k f rnD!w
G Ef ikd rf r_ mS qd&k ,
S v
f pfygwu
D ykd J =unf=h unf/h jynfo&l J abmfuykd J =unfh
=unfh xifxif&Sm;&Sm;awGjrifEdkifygw,f? jynfol&JabmfrSm &JabmfjzL eJ@ &Jabmf0g tjzpf ESpfjcrf;jzpf
vmygw,f? qd&k ,
S v
f pfygwrD mS vnf; uGejf rL;(ef) tkypf ek @J ,le,
D t
H yk pf k ESpyf ikd ;f uGv
J mygw,f? uGejf rL;(ef)
tkyu
f qd&k ,
S v
f pfygwt
D wGi;f rSm bH&k yd o
f mzGi+hf yD; ygwaD u'goifwef;ay;wJh tkypf jk zpf+yD; OD;udu
k }kd uD;u
acgif;aqmifygw,f/ OD;udkudk}uD; [m qdk&S,fvpfygwD&J OuU vnf;jzpfygw,f? ,leD,H tkyfpku
wuUodkvfrSm wuo0if or*~0ifjzpfcJhzl;olawG&Jtkyfpkjzpfygw,f? OD;AaqG/ ODausmf+idrf; wdk@u acgif;
aqmif=uygw,f? uGef;jrL;(ef)tkyfu ,leD,Htkyfudk ygwDwGif; wD;wdk;tykyfcsyGJawGvkyfovdk/ ,leD,H
tkyu
f vnf; uGe;f jrL;(ef)tkyu
f kd z,f&mS ;ypfz@kd vkyw
f ,fqykd gw,f? vufO;D r_&&dS v
dS yk w
f wfwhJ OD;ausm+f ird ;f
[m 0ef}uD;csKyfocifEk eJ@ wdkifyif+yD; OD;udkudk}uD; udk z,f&Sm;ypfvdkufEdkifygw,f?
Zlvikd v
f (1) &ufae@rmS OD;udu
k }kd uD; ygwOD uUtjzpfua&m/ ul;oef;a&mif;0,fa&; o,f,yl @kd
aqmifa&;0ef}uD;tjzpfuyg EkwfxGufvdkuf&ygw,f? 1947 ckESpf/ pufwifbmvwkef;u ul;oef;
a&mif;0,fa&;0ef}u;D Xme&J trdet
f & ukeo
f nfaygi;f (130) udk '%faiG (18) ode;f ay;aqmifz@kd owf
rSwfcJh&m/ 0ef}uD; OD;udkudk}uD; u (17) odef;ausmfav#mhay;+yD; (6) aomif;avmufyJ '%fwyfcJhwJ
udpP azmfxw
k +f yD; txGucf ikd ;f cJwmjzpfygw,f? OD;udu
k }kd uD; [m ode;f (40) udu
k }kd uD;vd@k trnfwiG +f yD;
EdkifiHa&;avmuuyg xGufcGmvdkuf&ygw,f?
Zlvdkifv (8) &ufae@rSm qdk&S,fvpfygwD tvkyftr_aqmiftpnf;ta0;usif;yygw,f/
jynfov
l x
l t
k =um; eHrnfysuaf e+yDjzpfwhJ qd&k ,
S v
f pfygwu
D kd emrnfajymif;oifh rajymif;oifh aqG;aEG;
&wJhtajctaetxd jzpfay:vmygw,f? emrnfawmhrajymif;awmhbJ ygwD&Jvrf;pOfudkyJ aqG;aEG;
ndEd_if; qHk;jzwfcJh=uw,fqdkygw,f?
Zlvdkifv (10) &ufaerSm zqyv tzGJcsKyfeJ@ oabmxm;uGJvGJovdk Ekrl eJ@vnf; qef@usif
jcm;em;=uwJh &JabmfjzLrsm; zqyv tzGJcsKyfu EkwfxGuf=uovdk/ tpdk;&tzGJ0iftjzpfuvnf;
EkwfxGuf=uzdk@ jyifygw,f? ( 16 &ufae@rSm tpdk;&tzGJu w&m;0ifEkwfxGufygw,f)? Adkvfr_;atmif/
AdkvfpdefrSef acgif;aqmifwJh &Jabmf0gawGbJ tpdk;&eJ@twl usefcJhygawmhw,f?
102

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tJ'D Zlvdkif (10) &ufae@rSmbJ EdkifiHa&;jcm;a&;0ef}uD; OD;wifxGwfuvnf; 0ef}uD;csKyfocifEk


eJ@twl Zlvdkif (20) &ufup+yD; &mxl;rS EkwfxGufr,fjzpfa=umif; ajymqdkvmygw,f? 0ef}uD;csKyf
ocifEu
k vnf; Zlvikd f (20) &ufae@rmS Ekwx
f u
G zf @kd jyifqifovd/k Adv
k v
f usmF uvnf; 'kw,
d 0ef}u;D csKyf
tjzpfua&m umuG,fa&;0ef}uD;tjzpfuyg EkwfxGufzdk@pDpOfygw,f?
trsdK;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_awG qufwdkufyduGJvmovdk EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awG wpxuf
wp t&Sed jf yif;xefvmwJt
h wGuf zqyv tpd;k &ud,
k w
f ikd v
f nf; rwnfr+idrjf zpfvm&wJh oabmjzpf
ygw,f//
Zlvdkifv (13) &ufae@rSm EdkifiHawmf0ef}uD;csKyfocifEk u atmifqef;tm;upm;uGif;}uD;rSm
vlxktpnf;ta0;yGJ}uD;usif;y+yD; (15 csufvkyfief;pOf) vuf0JnD!Gwfa&;r_udk trsdK;om;vkyfief;pOf
tjzpf a=unmvdu
k yf gw,f? tJ'v
D yk if ef;pOfukd taumiftxnfazmfz@kd qd&k ,
S v
f pf/ jynfo&l J abmfe@J
uGefjrLepfrsm; nD!Gwfa&;vkyf&r,fvdk@qdkum vuf0JnD!Gwfa&;udk zdwfac:vdkufygw,f? tpurSm
tydifjzpf+yD; uGJvGJaewJ &Jabmfrludk vHk;0z,fcsypfvdkufwJh oabmjzpfygw,f?
ocifEk&J Ekrl (15) csuf vuf0JnD!Gwfa&;rl[m vef'ef/ 0g&SifwefeJ@ taemufEdkifiHwcsdKrSm
*,ufu
dk o
f mG ;cJyh gw,f? taemufwikd ;f owif;pmwcsKd u Armjynf eDomG ;+yDv@kd a&;=uom;=uovdk
vef'ef wdkif;owif;pmu ppfaoG;uGuGefjrLepfrsm;eJ@ aphpyfIrjzpfEkdifvdk@ a&;om;ygw,f? +Adwdo#
EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; bDAif u jrefrmEdkifiHwGif jzpfay:vmaomtajctaea=umifh jrefrmEdkifiHtay:
+Adwdo#wdk@.oabmxm; vrf;pOfajymif;vJ&vdrfhrnfvdk@ +Adwdo#ygvDrefrSm ajym=um;vmovdk/
vef'ef&dS jrefrmoHtrwf}uD;udk csucf si;f qifah c:+yD; tJ'v
D uf0n
J !
D w
G af &;vrf;pOfta=umif; &Si;f jycdik ;f
ygw,f? bk&ifcHa[mif; qma':refprpf acgif;aqmifwJh jrefrmEdkifiH awmifay:om;rsm; vGwfajrmuf
a&;aumfrwDuvnf; ta&;}uD;+yDjzpfwJtwGuf vGwfajrmufa&;wdkufyGJtwGuf toifh&Sdae&ef
a=unmygw,f? +Adwdo#wdk@u jrefrmjynf vuf0JnD!Gwfa&;jzpfrSm awmfawmfpdk;&drfcJh=uygw,f?
avoHav;avmufawmif em;cHEdkifpGrf;r&Sda=umif; jyocJh=uygw,f? 0ef}uD;csKyfocifEk udk,fwdkifu
vnf; +Adwo
d #txifvrJG mS pd;k &drw
f t
hJ wGuf olwkd vuf0n
J !
D w
G af &;rl[m b,fvv
kd uf0n
J !
D w
G af &;
rlvnf;qdkwm ywfywfeyfeyf &Sif;vif;jyzdk@ EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; OD;wifxGwf udk t*Fvefv$wf+yD; &Sif;
vif;ajymjyapygw,f? rmhu(f pf) 0g' jzef@jzL;r,fqw
kd hJ tcsuw
f csuf zwf+y;D Ekrl (14) csut
f jzpf &Si;f vif;
cJh&ygw,f? rlv Ekrl (15) csufuae aemifrSm Ekrl (14) csuftjzpf ajymif;vJoGm;chJygw,f?
wyfrawmftwGif;rSmvnf; vuf0JnD!Gwfa&;udpP[m ta&;}uD;acgif;pOfwck jzpfvmcJhyg
w,f? ArmjynfueG jf rLepfygwD awmcdo
k mG ;wJah emufyikd ;f wdu
k cf u
kd &f r,fh wdu
k yf rJG sm;rSm wyfzJG wcsKd udk
apv$wfwm0efay;zdk@ tcuftcJ&Sdvmw,fvdk@qdkygw,f? bmvdk@vJqdkawmh wcsdKwyfcGJr;rsm;[m
uGefjrLepfEG,f0ifawGjzpfaevdk@qdkygw,f/ 'ga=umifh wjcm;wyfzGJawGeJ ajymif;+yD; wm0efay;&wm/
vlrsK;d pkwyfzJG awGeaJ &G;+yD; apv$w&f wmawG&v
dS mw,fv@kd qdyk gw,f/ tJ'v
D kd wm0efay;cH&wJwyfawG
u aus;&GmwcsKd udk jyefvnford ;f ydu
k &f mrSm &Gmom;eJ olyek f rcGjJ cm;bJ ypfcwfwu
kd w
f m ajrvSepf epfe@J
&Gmudrk ;D d_ wmrsKd ;awG jzpfay:vm+yD;/ Armaoewfuikd w
f yf&if;rsm;u ra=ureyfjzpf=u/ ajymqdv
k m=u
wmawG&w
dS ,fv@kd qdyk gw,f? tJ'v
D kd a0zefajymqdrk a_ wGxu
G v
f mvd@k umuG,af &;0ef}uD; Adv
k v
f usmF
u Adkvfae0if; tygt0if Armt&m&Sd}uD;rsm;udk tpnf;ta0;ac:,lajymqdkwJhtcg Adkvfae0if;tyg
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

103

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

t0if Armt&m&S}d uD;rsm;u jyefveS af 0zefajymqd=k uw,fqykd gw,f? rcHr&yfEikd jf zpfvmwJh Adv
k v
f usmF
u tJ't
D &m&S}d uD;rsm; vuf0n
J !
D w
G af &;vkyaf qmif=uzd@k pdeaf c: cJw
h hJ twGuf Adv
k af e0if;wd@k wawGu
0ef}uD;csKyfudkcGifhawmif;+yD; vuf0JnD!Gwfa&;twGuf wyfrawmf vuf0JnD!Gwfa&; (9) OD;aumfrwD
azmfaqmifc=hJ uw,fv@kd qykd gw,f? tJ'D wyfrawmfvuf0n
J !
D w
G af &; (9) OD;aumfrwDrmS Adv
k af e0if;/
Adv
k af Z,s/ Adv
k &f x
J w
G /f Adv
k w
f ifO;D / Adv
k w
f ifarmif? Adv
k cf spf rdi/f Adv
k x
f eG ;f pde/f Adv
k Af pdef pwJh olawGyg0ifchJ
=uygw,f?
umuG,fa&;0ef}uD; AdkvfvusFmeJ@ Adkvfae0if;[m wOD;eJwOD; tjrifr=unf=ubl;vdk@vnf;
qdkygw,f//
AdkvfcsKyfatmifqef;u olwyfuxGufcdsefrSm wyfudkOD;pD;zdk@ Adkvfvusfmudk aemufqHk;a&G;cs,f
wm0efay;cJh+yD;uwnf;u Adkvfae0if;[m Adkvfvusfmtay: ydifbufvdkoabmxm;+yD; remvdkpdwf
0ifcw
hJ mvd@k vnf;qd=k uygw,f? 'ga=umifh tJ'w
D ek ;f uvnf; Adv
k v
f usfm&J trde@f ay;r_wcsKd udk Adv
k af e0if;
[m remcHbJ olvkyfcsifovdk vkyfcJhwmawG&SdcJhw,fvdk@qdkygw,f? tJ'D yk*~dKvfa&;uGm[r_[m wdkif;
jynfvGwfvyfa&;a=unm+yD;csdef ta&;}uD;umvwav#muf qufvufjzpfay:aecJhygw,f? wyfr
awmfvuf0JnD!Gwfa&; (9) OD;aumfrwDu Adkvfvusfm udk umuG,fa&;0ef}uD;u EkwfxGufay;a&;
awmif;qdkzdk@ qHk;jzwfxm;w,fvdk@qdkygw,f? umuG,fa&;0ef}uD; Adkvfvusfm &mxl;uEkwfxGufzdk@
qH;k jzwfjyifqif&wJh ta=umif;&if;awGxrJ mS wyfrawmfvuf0n
J !
D w
G af &;aumfrwDu olurkd vdv
k m;
bl;qdkwmuvnf; ta=umif;wckjzpfcJhygw,f?
Zlvdkif (15) &ufae@ ae@vnf (2) em&DrSm 0ef}uD;csKyfocifEk eJ@ 0ef}uD;tzGJ EkwfxGuf+yD;
tJ'Dn (7) em&DausmfrSmbJ jyefvnfzGJpnf; usrf;opPmusdefqdk=ujyefygw,f?
qd&k ,
S v
f pf-&JabmfjzL ydyuQa=umifah &m/ Ek-rl &Jabmfrl uGjJ ym;r_a=umifah &m/ jynfxaJ &;udk
tjywfudkifxm;wJh qdk&S,fvpfawGu &JabmfjzLawG&J vufeufawGukd odrf;vdrfhr,fqdkwJh xGufay:
vmwJh toHawGa=umifhyg &JabmfjzLwcsdK Zlvdkif (16) &ufae@rSm awmcdk=uygw,f?
Zlvdkif (16) &ufae@rSmyJ vuf0JnD!Gwfa&;aumifpD zGJpnf;ay:aygufvmygw,f? tzGJ0if
(21) OD;&Sdygw,f?
1? Adkvfae0if;
OuU
wyfrawmf
2? AdkvfApdef
tzGJ0if
?
3? AdkvfapmxGef;pdef
?
?
4? Adv
k &f x
J G f
?
?
5? AdkvfaZ,s
?
?
6? Adkvfr;atmif
?
jynfol@&Jabmf
7? AdkvfpdefrSef
?
?
8? Adkvfva&mif
?
?
9? Adkvfrif;acgif
?
?
10? Adkvf!Gef@armif
?
?
11? Adkvfatmif!Gef@
?
?
104

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;
12? Adkvfbkef;atmif
13? OD;vSarmif
14? OD;AaqG
15? OD;ausmfjidrf;
16? ocifwif
17? Adkvfatmif}uD;
18? Adkvfodef;wef
19? Adkvfatmifrif;
20? Adkvf&efatmif
21? OD;odef;azjrifh

tarSmif=um;u Armjynf
?
?
?
qdk&S,fvpfygwD
?
?
?
?
?
?
?
?
?
uGefjrLepfygwD
?
?
?
?
twGif;a&;r; - wdk@jzpfygw,f?

'Dae&mrSm &Si;f vif;p&m&Syd gw,f? OuU tjzpfaqmif&u


G w
f hJ Adv
k af e0if;yg wyfrawmft&m&Sd
}uD; (5) OD;[m wyfrawmfvuf0n
J !
D w
G af &;aumfrwD0if (9) OD;xJujzpfygw,f wyfrawmfvuf0n
J D
!Gwfa&; (9) OD;aumfrwDudk udk,fpm;yxm;wJhoabmjzpfygw,f?
uGefjrLepfvkd@acgif;pOfwyfay;xm;wJh Adkvfodef;wef/ Adkvfatmifrif;/ Adkvf&efatmif wdk@(3)OD;
[mvnf; ArmjynfuGefjrLepfygwDudk w&m;0ifudk,fpm;yxm;olawGr[kwfyg? ( Adkvfodef;wef [m
rwfv (28) &ufae@ vufeufuikd af wmfveS af &; rv$rJ a&Smifom ay:ayguv
f mwJt
h cg vdu
k o
f mG ;cGi&hf cJh
ygvsuf vdu
k rf oGm;cJo
h jl zpfygw,f?) jynfxaJ &;0ef}uD;OD;ausm+f idr;f u rwfv (28)&ufup+yD; wjynf
vHk; odrf;usHK;+yD; uGefjrLepfzrf;yGJ}uD; qifE$JwJhtcg tzrf;cH&ol (3) OD;jzpfygw,f? vuf0JnD!Gwfa&;
aumifpzD @JG pnf;prSm axmifxu
J aexkw+f yD; aqG;aEG;apwmjzpfygw,f? Zlvikd v
f (18)&ufae@rmS vuf0J
nD!Gwfa&;aumifpD&J qHk;jzwfcsuft& OD;ausmf+idrf;u axmifuv$wfay;cJ+yD; vuf0JnD!Gwfa&;
aumifpDrSm yg0ifapcJhwmjzpfygw,f?
tJ'v
D kd Adv
k af e0if;OuU tjzpf aqmif&u
G w
f hJ vuf0n
J !
D w
G af &;aumifpD zGJ pnf;ay:ayguv
f m
csdefrSm wdkif;jynfrSmjzpfysufaewJhtaetxm;u ArmjynfuGefjrLepfygwD[m rwfv (28) &ufae@u
wnf;u awmcdkae&+yD;jzpfovdk/ &JabmfjzLrsm;vnf; vufeufodrf;cH&/ tzrf;tqD;cH&rSmpdk;vdk@
wpdww
f ydik ;f awmcdak e=u+yD;jzpfygw,f? u&iftrsKd ;om;rsm;&J v_y&f mS ;r_awG[mvnf; odoo
d mom
jzpfay:ae+yD; u&ifppf&Jrsm;u oxHkudkodrf;ydkufwm uHawG&+yD;csdefjzpfygw,f? tpdk;&tzGJ twGif;&Sd
vusFmtiftm;pkrsm;udk,fwdkifuvnf; tpDtpOfwckudk jyifqifae=uw,fqdkygw,f? tJ'guawmh
qd&k ,
S v
f pfjynfol&Jabmfrsm;ryg0ifwhJ tdraf pmift
h pd;k &zGJ pnf;ay;a&; tpDtpOfjzpfygw,f? umuG,f
a&;0ef}uD; Adkvfvusfm/ wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyfprpf'Gef;/ &JcsKyf OD;xGef;vSatmif/
jynfxaJ &;XmetwGi;f 0if OD;umpDw@kd yg0ifwhJ Edik if aH wmfvkH cHa&;aumifpu
D 0ef}uD;csKyfocifEu
k kd qd&k ,
S f
vpfe@J jynfol&Jabmfw@kd ryg0ifwhJ tdraf pmift
h pd;k &zGJpnf;ay;&ef awmif;qdck =hJ uygw,f? Edik if jH cm;a&;
0ef}uD; OD;wifxGwfuvnf; vHkcHa&;aumifpDeJ@ woabmwnf;jzpfw,fvdk@ qdkygw,f? vHkcHa&;
aumifpu
D tckvkd uGejf rLepfawG olyek x
f jcif;eJ@ u&ifoyl ek x
f &ef v_yv
f y_ &f &G jG zpfae&jcif;[m qd&k ,
S f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

105

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vpfawGudkrkef;vdk@jzpfw,f? tpdk;&xJrSm ygwDorm;awGryg&if at;oGm;vdrfr,fvdk@ ta=umif;jy=u


w,fqdkygw,f?
rdwDvmrSm wyfr;rsm;nDvmcHeJ@ ykvdyft&m&Sd}uD;rsm;nDvmcHusif;y+yD;/ tJ'DnDvmcHawGrSm
Adv
k cf sKyfprpf'eG ;f eJ@ OD;xGe;f vSatmifw@kd u vH;k cHa&;aumifp&D J qH;k jzwfcsuo
f abmxm;twdik ;f ajym=u
qdk=u jyifqif=uw,fqdkwJh toHawGxGufay:vmcJhygw,f? OD;ausmf+idrf;eJ@ vuf0JnD!Gwfa&;aumif
pD0ifawGu 'DvkH cHa&;aumifp&D J qH;k jzwfcsuo
f abmxm;[m wdik ;f yjynfyv$waf wmf ,m,DygvrD ef
udk ab;z,fxm;+yD; ppfwyf/ ykvdyfeJ@ tkyfcsKyfa&;t&m&Sd}uD;rsm;u tm%modrf;&ef=uHjcif;om
jzpfw,fv@kd ,q
l =uwJt
h jyif ppfwyfxrJ mS &Sad ewJh t*Fvyd pf pfrpf&iS &f Jacgi;f aqmifwOD;u aemufu,
G f
uae =oZmay;aew,fvdk@ rouFmjzpf=uw,fqdkygw,f? vHkcHa&;aumifpD&J tpDtpOfomatmif
jrifoGm;&if e,fcsJvkyf}uHr_}uD;atmifjrifoGm;Edkifw,fvdk@vnf; ,lq=uw,fqdkygw,f? 'ga=umifh
vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDudk zGJvdu
k +f yD; vHkcHa&;aumifpD&J ygwD0ifawGrygaom tdrfapmifhtpdk;&zGJ
pnf;a&;t}uHtpnfudk wdkufzsuf&efpOf;pm;=uygw,f? vusfmtE W&m,ftjzpf _jrifoHk;oyfylyef=u
w,fqdkygw,f? vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDu ocifEkudk quf+yD; 0ef}uD;csKyfvkyfap&ef/ rvkyfvdk
u Adkvfvusfmudk vkyfap&ef/ Adkvfae0if;udk umuG,fa&;0ef}uD;cef@&ef/ OD;wifxGwf tm; EdkifiHa&;jcm;
a&;0ef}uD;ae&mu z,f&Sm;+yD; OD;tkef; odk@r[kwf vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDu a&G;cs,folwOD;OD;udk
cef@xm;&efvnf; qHk;jzwf=uw,fqdkygw,f?
vuf0JnD!Gwfa&;aumifpD xJrSmvnf; txufazmfjyygqHk;jzwfcsufawGudkom vufcH
oabmwlnDae=uayr,fh rwlnDwmawGvnf; trsm;}uD;vdk@qdkygw,f? wcsdKu vusfm tE W&,f
udkomwdkufzsufvdk+yD;/ uGefjrLepfeJ@ r& &wJhenf;eJ@ aphpyfvdkolawGjzpf+yD;/ wcsdKu vusfmtE W&m,f
kd &f r,fv@kd cH,x
l m;=uw,fv@kd qykd gw,f? OD;ausm+f ird ;f
a&m/ uGejf rLepftE &W m,fa&m ESpcf pk vk;H tywfwu
uawmh ESpfckpvHk; tywfwdkufa&;orm;jzpfygw,f?
tJ'DtcsdefrSm yk*~dKvfa&;ydyuQawG[mvnf; ay:aygufvmjyefw,f/ Adkvfae0if;eJ@ ywfouf
wJhydyuQjzpfygw,f? Adkvfvusfm u olumuG,fa&;0ef}uD;&mxl;u EkwfxGufoGm;&ifawmif/
Adkvfae0if; umuG,fa&;0ef}uD;jzpfvmrSmudk rvdkvm;ovdk/ umuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf prpf'Gef;
uvnf; 0ef}uD;csKyf ocifEu
k kd csO;f uyf+yD; Adv
k af e0if;udk umuG,af &;0ef}uD;tjzpf vufrcHEikd af =umif;
wifjycJw
h ,fv@kd qykd gw,f? OD;ausm+f idr;f uawmh Adv
k af e0if;udv
k v
kd m;+yD; umuG,af &;0ef}uD;jzpfapcsif
ygw,f? qd&k ,
S v
f pftEG,0f ifjzpfwhJ Adv
k af e0if;udk olvltjzpfvnf; tcdik t
f rmarG;jrLxm;csiyf gw,f?
Adv
k v
f ufusmf uawmh umuG,af &;0ef}uD;tjzpf Adv
k af Z,sukd jzpfapcsiw
f ,fqykd gw,f? OD;ausm+f idr;f
u Adkvfae0if; ae&m&a&;twGuf tpGrf;ukef ud;pm;cJhygw,f?
Zlvikd v
f ukeyf ikd ;f rSm jynfxaJ &;0ef}uD;OD;ausm+f idr;f u 0ef}uD;csKyf ocifEq
k v
D m+yD; Akv
d af e0if;
udkjzpfjzpf/ AdkvfaZ,sudkjzpfjzpf/ umuG,fa&;0ef}uD; cef@ay;zdk@ awmif;qdkae=u+yD? tajctaeawGu
awmh ta&;}uD;ae+yDqdkwJhta=umif; wifjyygw,f? ocifEku 'Davmufta&;}uD;aewJhtcsdefrSm
'Dvakd wmif;qdv
k mwm[m t=uyfuikd w
f mbJv@kd cpH m;+yD; b,fou
l rkd S rcef@b;l / olw@kd vyk cf si&f mvky=f u
ygap? 'dk@rSmvnf; ajcrJhvufrJhrSr[kwfbJvdk@ jiif;y,fw,fqdkygw,f? OD;ausmf+idrf;u 'Dvdkqdk olwdk@udk
106

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

c%avmufrawGEdkifbl;vm;vdk@ xyf+yD;ajymawmh ocifEku rawGbl;vdk@ xyfjiif;w,fqdkygw,f?


tJ't
D cg OD;ausm+f idr;f u 0ef}uD;csKyfa&SrSmyJ rsuaf &awG awGawGus+yD; idjk yw,fqykd gw,f? OD;ausm+f idr;f
rsuf&nfuswmjrif&+yD; pdwfxdcdkufvmwJh ocifEku/ a[hausmf+idrf; rif;taumifawGac:csifac:cJh
igawGr,fv@kd jyefjyif+yD;ajzwJt
h cgr/S OD;ausm+f idr;f u u|eaf wmfw@kd tpd;k &tzGJ rSm wu,ftm;ud;k Edik w
f hJ
Armwyf[m Adkvfae0if;&J wyf&if; (4) wwyfyJ&Sdw,f? tJ'Dawmh 'DvlawGvm&if Adkvfae0if;udk
umuG,af &;0ef}uD;cefah pcsiw
f ,fv@kd wdu
k w
f eG ;f ajymqdyk g w,f? tJ'v
D kd tcdik t
f rmjyifqif+yD;wJah emuf
OD;ausm+f idr;f u Adv
k af e0if;/ Adv
k af Z,s OD;ode;f azjrifw
h @kd ukd ocifEq
k aD c:vmygw,f? ODausm+f idr;f eJ@twl
qdk&S,fvpfacgif;aqmifwcsdKvnf;ygvm=uygw,f? ppfAdkvfESpfOD; oHk;OD;vnf;ygvmw,fqdkygw,f?
ppfAkdvfwOD;&Jcg;rSm ajcmufvHk;jyL;aoewfxdk;vmwm udkjrifvdkuf+yD; pdwfawG axmif;ueJjzpfvmwJh
ocifEku/ tif;bmvJajymygtHk;vdk@ Adkvfae0if;eJ@ AdkvfaZ,sudkar;awmh ESpfOD;pvHk;u bmr#rajymbJ
+idrfae=uw,fqdkygw,f? vuf0JnD!Gwfa&; aumifpDtwGif;a&;r; OD;odef;azjrifhu Adkvfae0if;udk
jzpfjzpf AdkvfaZ,sudkjzpfjzpf 0ef}uD;csKyf uduf&mvludk umuG,fa&;0ef}uD;cef@zdk@ wifjy+yD; 0ef}uD;csKyf
pOf;pm;zdk@ tcsdef(3)&ufay;r,fvdk@ ajymw,fqdkygw,f? 'gudk&mZmoHay;vmwm +cdrf;ajcmufvm
wmvd@k ,lq+yD; ocifEu
k a'goeJ@ oH;k &ufrajymeJ@ oH;k rdepfawmif tcsed rf ,lb;l / b,fou
l rkd S rcef@b;l
vdk@ajym+yD; tm;vHk;jyefv$wfvdkufygw,f? tpu OD;ausmf+idrf;ajymxm;wJhtwdkif; Adkvfae0if;udkyJ
cef@r,fvdk@ pDpOfxm;wm a'goa=umifh ysufoGm;&w,fqdkygw,f? OD;ausmf+idrf;wdk@wtkyfvHk; jyefoGm;
+yD;aemuf (15) rdepfavmuft=umrSm Adv
k v
f usmf eJ@ Adv
k af Z,su 0ef}uD;csKyfe@J awGcsiw
f t
hJ a=umif;
ajymvmjyefw,fqdkygw,f? yxr ocifEk u jiif;ygw,f? Adkvfvusfmu awGcGifhyoifhygw,fvdk@
awmif;yefwJhtwGuf ocifEku vufcH+yD;awGjyefygw,f? AdkvfaZ,su oludk umuG,fa&;0ef}uD;
cef@zdk@ajymwJhtcg ocifEku xyfrHjiif;y,fvdkuf+yD; tJ't
D a=umif;udk OD;ausm+f idr;f qD zk;H qufajymjy
vdu
k w
f ,fqykd gw,f? t}ut
H pnf&x
dS m;wJh OD;ausm+f ird ;f u atmif+yDv@kd ajymw,fqykd gw,f? ocifEu
k
ausmf+idrf;a& bmatmifwmvJvdk@ar;awmh 0ef}uD;csKyf rodygbl;/ aemufrS u|efawmfvm&Sif;jyr,f
qdk+yD; w,fvDzkef;udkcsvdkufw,fqdkygw,f? tJ'Daemuf OD;ausmf+idrf;u Adkvfae0if;udk csufcsif;ac:
+yD; Adkvfae0if;/ AdkvfaZ,s qdkwJhvl[m cifAsm;udktodray;bJ 0ef}uD;csKyfqD olwa,mufxJoGm;+yD;
umuG,fa&;0ef}uD;cef@zdk@ajymae+yD? 0ef}uD;csKyfutckyJ usaemhfudk w,fvDzkef;eJ@ta=umif;=um;
w,fvdk@ ajymvdkufwJhtcg Adkvfae0if;vnf; a'goykefxoGm;+yD; Adkvfae0if; eJ@ AdkvfaZ,s t=um;
tJ'Dtcsdefup+yD; yl;aygif;r&Edkifavmufatmif uGJ+yJoGm;&awmhw,f qdkygw,f? wyfrawmf vuf0J
nD!Gwfa&; (9) OD;aumfrDwDvnf; r=umrDysufjym;oGm;&ygw,f?
qdk&S,fvpfjynfxJa&;Xmeu &JabmfjzL awG&Jh vufeufawGudkodrf;jyD; zr;fawmhr,fqdkwJh
ta=umif;jycsufeJ@ Zlvdkifv (16) &ufae@rSm awmcdkoGm;=uwJh &JabmfjzLawG&Jpum;[mvnf;
aoG;xGuaf tmifreS v
f mcJyh gw,f? Zlvikd v
f (29) &ufae@/ reuf (5) em&DrmS OD;ausm+f idr;f &J jynfxaJ &;
Xmeu jynfol&JabmfXmecsKyfudk 0dkif;um acgif;aqmifawGudk zrf;qD;ygawmhw,f? Adkvfzdk;uGef;vGwf
oGm;+yD; 'kw,
d OuU Adv
k v
f a&mif wd@k wawGvnf; wdr;f a&SmifomG ;&ygawmhw,f? ajray: &Sd &JabmfjzL
rsm; ajratmufb0a&mufoGm;=u&ovdk/ &JabmfjzLtrsm;pk}uD;[m Zlvdkifv (29) &ufae@up+yD;
vufeufudkifawmcdkb0a&mufoGm;&ygawmhw,f? tpdk;&[m wenf;tm;jzifh qdk&S,fvpfrsm;[m
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

107

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rwfv (28) &ufae@rmS uGejf rLepfrsm;udk awmwGi;f armif;yd@k co


hJ vdk Zlvikd v
f (29) &ufae@rmS &JabmfjzL
rsm;udk awmwGif;armif;ydk@vdkufjyefwmjzpfygw,f? jynfol&Jabmfrsm;[m tpuwnf;u w&m;0if
vufeufuikd af qmifciG &hf xm;olrsm;jzpfwt
hJ wGuf vufeufuikd af wmcd=k uwJt
h cg tqifo
h ifh vufeuf
wyfqif+yD;om; wyfzGJrsm;jzpfoGm;=uygawmhw,f? tiftm;vnf; ydkrdkrsm;jym;+yD;om;jzpfygw,f?
=o*kwfv (1) &ufae@rSm Adkvfae0if;[m wyfrawmf 'kwd,ppfOD;pD;csKyfeJ@ 'kwd,ppfaoem
ywdjzpfvmygw,f? Adkvfae0if; umuG,fa&;0ef}uD;jzpfa&;twGuf OD;ausmf+idrf;rSm rsuf&nfusjywJh
enf;a&m 0ef}uD;csKyfudk aoG;aqmifem;cswJhenf;ygrusef tpGrf;ukeftokH;ycJh+yD;/ Adkvfae0if;udk tydkif
udkifxm;Edkifa&; olvljzpfa&;twGuf trsdK;rsdK; ukvm;zefxdk;cJhayr,fh umuG,fa&;0ef}uD;awmhr&yJ
'kwd,OD;pD;csKyfomjzpfvmcJhygw,f?
Edik if jH cm;a&;0ef}uD; OD;wifxw
G [
f mvnf; uGejf rLepfudk ud,
k w
f ikd Of ;D pD;+yD; vufeufuikd w
f u
kd cf sif
vdk@yJvm; 'grSr[kwf vufeufudkif wyfydkifwckck&Sdxm;rS 'DvdktajctaerSm aumif;vdrhfr,fvdk@ ,lq
vdk@yJvm;/ ruGJjym;yg? EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;tjzpfu E_wfxGufcGifhawmif;pOfu orRw}uD;u vufcHyg
v#if ArmhwyfrawmfrSm tr_xrf;vdka=umif; av#mufxm;cJhwJhtwGuf wyfxJrSmae&m&oGm;+yD;
'kwd,Adkvfr;}uD;&mxl;udk pwiftay;cH&ygw,f? (EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;tjzpfuawmh =o*kwfv (16)
&ufae@rSmrS E_wfxGufjzpfygw,f?) r=umrD wyfrif;}uD;jzpfvmygw,f?
=o*kwv
f (3) &ufae@rmS oxHb
k ufrmS &Sw
d hJ autif't
D rkd sm;u oxHck kid u
f kd odr;f ydu
k v
f u
kd yf g
w,f? e,fbufrmS &Sad e=uwJh u&ifppf&rJ sm;&J v_y&f mS ;vmr_/ autif't
D rkd sm;&J vufeufuikd v
f y_ &f mS ;
vmr_awG[m wae@wjcm; 'Da&jrifhwufvmcJhygw,f? 0ef}uD;csKyfocifEku owif;pmq&mawGudk
zdwf=um;+yD; +idrf0yfydjym;a&;/ 'Drdkua&pDa&;/ jynfaxmifpkwnfwHha&;awGudk =o*kwfv (5) &ufrSm
&Sif;vif;ajym=um;vmygw,f?
autif,l tzGJcsKyf}uD;u vufeufudkifydyuQ ydkrdkus,fjyef@rvmapa&;twGuf Zlvdkifv
(25) &ufae@pGJeJ@ arwWm&yfcH yef=um;csufwapmifxkwfjyefcJh+yD; t=urf;zuf0g'/ vufeufudkif0g'udk
vufrcHEikd af =umif; xkwaf zmfjyocJah yr,fh u&iftrsKd ;om;xk&&dS m e,fbufawGrmS vufeufuikd v
f y_ f
&Sm;r_'aD &[m w&dy&f yd o
f mwufvmaeygw,f? tpd;k &&Jajz&Si;f yHrk rSeu
f efra_ wGa=umifh uGejf rLepfrsm;/
&JabmfjzLrsm; awmcdv
k y_ &f mS ;vm&wm odjrifae=uovdk awmcdak e=uolawG&J vufxrJ mS vufeufpJG
udik x
f m;=u+yD; tqufrjywfvy_ &f mS ;vm=ucsed rf mS u&iftrsKd ;om;rsm;vnf; vufeufuikd x
f m;Edik zf @kd
vdktyfw,fvdk@ cH,lxm;=uygw,f? vGefcJhwJh ig;ESpftwGif;u uHawGcJh&bl;wJh vlrsKd;a&;t"duk%f;
tjzpftysufrsm;/ vufeufodrf;a&;ud;yrf;r_eJ@ ay:aygufcJh&wJh vufeufudkifydyuQ tawGtuH
rsm;[m vwfvwfqwfqwfyJ&Sdae=uygao;w,f? wufvmwJh tpdk;&tay:vnf; b,fvdkrS
,Hk=unfvdk@r&atmif jzpfaecJh=uygw,f?
=o*kwfv (7) &ufae@rSm autif'DtdkeJ@ u&ifppf&Jrsm;[m rtlyifaiGwdkuf/ tdrfrJaiGwdkuf
wd@k uakd zmuf+yD; aiGrsm;udo
k rd ;f ,lum awmcd=k uygw,f? wjynfv;kH vufeufuikd w
f u
dk yf o
JG aH wG nHvm
ygw,f?
tpdk;&u awmcdkvufeufudkifv_yf&Sm;r_awGudk ESdrfeif;zdk@ bDwDtuf(z)( Burma Territorial
Force) wyf&if; (52) &if;zGJpnf;zdk@ pDpOfpdkif;jyif;ygw,f? autif,ltzGJ}uD;u bDwDtuf(zf)wyf
108

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

&if; 'Davmufrsm;rsm;zJG pnf;zd@k pdik ;f jyif;vmjcif;[m u&iftrsKd ;om;awGukd ESyd u


f yG zf @kd v@kd ,lqw,fqkd
ygw,f? tJ'DvdktcsdefrSm vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDxJygolwcsdK v_yf&Sm;vm=uovdk@/ wyfrawmf
twGif;rSmvnf; v_yfv_yf&G&Gjzpfvmygw,f?
wyfrawmftwGi;f rSm v_y&f mS ;vmolrsm;[m vuf0EJ ,
G o
f rl sm;eJ@ trsKd ;om;a&;pdwf jyif;xef
olrsm;jzpfaeygw,f? olwdk@u tcsdef&Sdwkef; xuGv_yf&Sm;=urS awmfvdrfhr,fvdk@ ,lqvm=uygw,f?
aESmifah ES;ae&if; vuf,morm;rsm;u Armwyfukd vufeufawGord ;f vmrvm;/ vuf,morm;awG
vufrOD;cif olwdk@u t&if;OD;atmifodrf;oifhw,fvdk@ wyfwGif;u aqG;aEG;vm=uygw,f/ umuG,f
a&;ODpD;csKyf AdkvfcsKyfprpf'Gef;/ avwyf AdkvfcsKyf &SD;_d/ b&D;a*;'D;,m; apm=um'dk;/ Adkvfr;}uD;jzpfvmol
OD;wifxw
G /f ar*sm*sief &,fppf&mxl;ay;xm;wJh &JcsKyfO;D xGe;f vSatmif pwJyh *k K~ v
d af wGu Edik if aH wmfvkH
cHa&;aumifpDudk ud;udkifcs,fvS,fae=uw,fvdk@ ,lqxm;=uovdk tJ'Dtkyfpkudk vuf,morm;
rsm;vdk@vnf; owfrSwfxm;=uygw,f? wyfrawmftwGif;rSm &mxl;}uD;}uD;&xm;oltcsdK u&if
trsdK;om;awGjzpfae=uwmudkvnf; trsdK;om;pdwfjyif;xefolawGu r,Hkr&Jjzpfae=uygw,f? tJ'D
vdktajctaeawGaygif;vdkufwJhtcg wyfr;wyfom;wcsdKu tm%modrf;zdk@ aqG;aEG; }uHpnfvm=u
awmhw,fqykd gw,f? Adv
k cf sKyfae0if;udk acgi;f aqmifxm;+yD; tm%modr;f zd@k wdu
k w
f eG ;f olawGvnf;ay:
vmw,f?
tJ'Dvdk wyfrawmftwGif;u pwifjzpfay:vmwJh tm%modrf;a&;t}uHtpnf[m bmrS
atmifatmifjrifjrifjzpfrvmwJh vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDwcsdKqD ul;pufkdufcwfvmygw,f?
tm%modrf;a&;tpDtpOfudk jynfol&Jabmfu Adkvfva&mifuvnf; oabmwlovdk/ uGefjrLepf
a[mif;rsm;jzpfwhJ Adv
k o
f ed ;f wef/ Adv
k af tmifrif; wd@k uvnf; oabmusw,fqykd gw,f? OD;ode;fazjrif/h
AdkvfaZ,s/ Adkvf&JxGf wdk@uvnf; oabmwl=uovdk qdk&S,fvpfwcsdKuvnf; axmufcH=uw,fqdk
ygw,f? vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDu =oZm&SdwJh vufeufudkifwyfrsm;eJ tm%modrf;+yD; vuf0JnD
!Gwfa&; !Gef@aygif;tpdk;&zGJpnf;&efjzpfygw,f? tJ'D vuf0JnD!Gwfa&; !Gef@aygif;tpdk;&rS uGefjrLepf
olykefrsm;eJ +idrf;csrf;a&;vkyfum tpdk;&xJ xnfhoGif;zGJpnf;+yD;/ ygwD0ifawGrygwJh tpdk;&zGJpnf;&ef
}uHpnfae=uwJh vuf,mtiftm;pkawGukd OD;wnfwu
kd cf u
kd o
f mG ;zd@k tm%mrJah tmifvyk jf ypfz@dk vd@k qykd g
w,f? +yD;awmhrSm OD;ausmf+idrf;uae ocifoef;xGef;txd yg0ifEdkifr,fh us,fjyef@wJh vuf0Jtiftm;pk
awGudk odrf;oGif;pkpnf;+yD; tm%mtyf&efvdk@qdkygw,f?
tJ'v
D kd pdwu
f ;l eJjyif=uqif=uygw,f? tm%modr;f zd@k yg0if=ur,fh awmfveS af &;wyf&if;rsm;
[m =o*kwfv (10) &ufae@ &efukefrdta&muf csDwufvm=u+yD; &efukefrdrSmqHk+yD;wJhaemuf
tm%modrf;=u&efjzpfw,fqdkygw,f? Adkvfpdefwifacgif;aqmifwJh o&ufrdu Armhaoewfudkifwyf
&if; (1) [m &efuek f rdudk tcsed rf q
D if;vm+yD;/ r*Fvm'Hrk mS &Sw
d hJ Adv
k &f x
J G f &J wyf&if; (3) eJ@ aygi;f =uzd@k
jzpfygw,f? tJ'Dvdk wyfrawmftwGif;u wyfrsm;&Jv_yf&Sm;vmwJh owif;[m vufawGrqifEJ$Edkif
ao;rDrmS yJ udwifowif;aygurf j_ zpfay:vmcJw
h ,f? awmifyikd ;f wdik ;f r; Adv
k rf ; csKyfatmifoif; u Adv
k rf ;
cspfrdifudkac:,l+yD; wyf&if; (3) u uGefjrLepf Adkvfodef;[m tcsufjyqufoG,fa&;wyfudk vma&muf
pnf;kH;jcif;/ axmufyHydk@aqmifa&;wyfu armfawmfum;rsm;pDpOfjcif;awGudkaxmufjy+yD; wyf&if; (3)
u &efukefrdudkodrf;zdk@ }uH&G,faea=umif; pGyfpGJajymqdkw,fqdkygw,f? Adkvfcspfrdifu tJ'Dvdk owif;
aygufaewmudk Adkvf&JxGfudk jyefvnfajymqdkw,fqdkygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

109

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wu,ftm%modr;f zd@k tcdik t


f rmjyifqif=uawmhvnf; Adv
k af e0if;ujiif;y,fco
hJ vdk ygr,f
ajymxm;wJh wcsdKwyf&if;r;rsm;[m rygawmhbl;vdk@qdkygw,f? Adkvfae0if; rygawmhbl;vdk@qdkwmu
rydik rf Edik b
f J awmfveS =f u&if vuf,mtkypf u
k tuduaf wGoGm;vdrrf ,f? Edik if jH cm;ppfu,
l +l yD; vuf0J
tkypf rk eS o
f r#ukd z;d cGi;f jypfEikd w
f ,fv@kd ,lqwJt
h wGuaf =umifq
h ykd gw,f? wyf&if; (3) xJrmS vnf; tm%m
odrf;,la&;t}uHtpnfudk vufcHoleJ@ vufrcHol ESpfydkif;uGJoGm;ygw,f? wyf&if;r; 'kAdkvfr;}uD;
&JxG u
f tm%modr;f a&;t,ltqudk qkyu
f ikd +f yD; 'kw,
d wyf&if;r; Adv
k rf ; cspf rdiu
f tm%modr;f a&;
qef@usifoljzpfvmygw,f? yJcl;rSm&SdwJh wyf&if; (6) rSmvnf; vufcHoleJ@ vufrcHol&Sdvmygw,f?
wyf&if;r; 'kAdkvfr;}uD;wifOD;eJ@ Adkvfr;wifarmifwdk@u tm%modrf;,la&;udk vufrcHolawGjzpfvm
ygw,f?
Adv
k &f x
J G ef J Adv
k af Z,s [m tm%modr;f a&;tpDtpOf owif;aygu=f um;ae+yD;jzpfwt
hJ wGuf
awmcdzk @kd qH;k jzwfvu
kd yf gw,f? Adv
k af Z,s[m ppf;kH u ppfO;D pD;t&m&Sd yxrwef;jzpfygw,f? Adv
k &f x
J G f
u wyf&if;(3) wyf&if;r;jzpfygw,f?
=o*kwv
f (8)&ufae@rmS o&ufrdu Armhaoewfuikd w
f yf&if; (1) eJ@ r*Fvm'Hk u wyf&if;(3)
wjcrf;[m awmcdkwyfjzpfoGm;&ygawmhw,f?
o&ufu Adkvfpdefwif acgif;aqmifwJh wyf&if; (1) [m &efukef&J ajymif;vJoGm;wJh tajc
taeudkrodbJ x&yfum;awGeJ@ &efukefudkqif;vm=uygw,f? om,m0wDrSmawG&wJh tapmifhwyf
wwyfqu
D vufeufawGord ;f ,lc=hJ u+yD; vrf;rSm tusO;f axmifawGziG +hf yD;/ Edik if aH &;tusO;f om;awGukd
v$waf y;cJ=h uygw,f? tpd;k &u qif;vmwJh Adv
k pf ed w
f if&J wyfukd qD;wdu
k zf @kd avwyfu av,mOfEpS pf ;D
udv
k w
$ +f yD; pufaoewfe@J typfcikd ;f ygw,f? av,mOfEpS pf ;D 0Jvmwmudk tudvmw,fxif+yD; wyf&if;
(1) u vufjya0&rf; E_wq
f uf=uw,fqykd gw,f? pufaoewfe@J av,mOfysaH y:uae tqufrjywf
ypfawmhrS ykef;a&Smifajy;v$m;=u&w,fqdkygw,f?
AdkvfaZ,s Adkvf&JxGf wdk@ awmcdkzdk@ qHk;jzwfvdkufwJhtcg tm%modrf;a&;tpDtpOftwGuf
t"du ZmwfaumifwaumifjzpfcJhwJh OD;odef;azjrifh [m awmxJudkrvdkuf&JawmhbJ r*Fvm'Hkuae
vSnfhjyefoGm;ygw,f?
r*Fvm'Hkwyf&if; (3) eJ@ trSwf (2) *sDtD;wyfcGJu t&m&Sd t=uyfwyfom;wcsdK yJcl;wyf&if;
(6) u t&m&SdeJ@ &JabmfwcsdK pkpkaygif;tif;tm; (350) avmuf[m ppfum; (32) pD;eJ@ awmcdk=u
ygw,f? AdkvfaZ,seJ@ Adkvf&JxGfwdk@ uOD;pD;ygw,f? wyf&if; (3) [m Adkvfpdefwif OD;pD;wJh wyf&if;(1)
eJ@aygif;zdk@ jynfvrf;r}uD;twdkif; ajrmifzufudk OD;wnfcsDwufvmygw,f? tpdk;&eJ@ wyfrawmf (av)
u av,mOfrsm;eJ@ 0g;eufacsmif;teD;rSm vdkufvHwdkufcdkufacsref;zdk@ ud;pm;ygw,f?
awmcd&k mudv
k u
kd rf oGm;awmhwhJ OD;ode;f azjrifu
h kd vuf0n
J !
D w
G af &;aumifprD mS tzGJ 0ifwOD;
tjzpf yg0ifcJhzl;wJh jynfxJa&0ef}uD; OD;ausmf+idrf;u wyf&if; (3) udk ajrmufay;cJhw,fqdkwJh pGyfpGJcsuf
eJ@twl zrf;qD;+yD; axmifxo
J iG ;f vdu
k yf gw,f? tpnf;ta0;&Sv
d @kd vdu
k cf zhJ @kd vdrn
f mrSm=um;+yD; oltdrf
u um;udak wmif aoaocsmcsmv$waf y;+yD;rS ODausm+f idr;f u oltdrt
f aygu0f ra&mufrrDS mS ykvyd rf sm;
udk toifhapmifhzrf;apcJhwmjzpfygw,f?
110

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

'DvdkeJ@ wyfrawmfvuf0JnD!Gwfa&; (9) OD;aumfrDwDqdkwm ysuft+yD; r=umcifrSmyJ vuf0J


nD!Gwfa&;aumifpDqdkwmvnf; edXdwHoGm;ygw,f? vGwfvyfa&;a=unmt+yD; (7) v ausmfausmf
twGi;f rSmyJ vufeufuikd af wmcdo
k mG ;=u&wJh tzGJ tpnf;awG[mvnf; rsm;oxufrsm;vm&ygawmh
w,f? yxrqHk; ArmjynfuGefjrLepfygwD/ tJ'Daemuf &JabmfjzL/ u&ifppf&J/ autif'Dtdk/ awmcdkwyf
rawmfqdkwmawG jzpfvm&ygawmhw,f?
awmcdkwyfrawmfay:vm+yD;wJhaemuf u&ifrsm;&Jv_yf&Sm;r_[m ydkrdkjyif;xefvmcJhygw,f?
'g[mvnf; obm0uswu
hJ pd w
P ckv@kd qd&k ygvrd rf ,f? ArmvlrsKd ;tzGJ tpnf;pH&k J vufeufuikd t
f iftm;
pkrsKd ;pHak y:ayguv
f mcsed rf mS u&iftrsKd ;om;rsm; vufeufuikd v
f y_ &f mS ;vm=uwm[mvnf; obm0uswhJ
udpw
P cktjzpfyJ _jrif&ygvrd rhf ,f? ud,
k t
hf iftm;pkukd ud,
k }f uD;xGm;atmifvyk =f uovdk ud,
k =hf oZm&Sd
atmif xlaxmifvm=u csJxGifvm=uwmawG qufwdkufjzpfay:vmygw,f?
=o*kwfv (11) &ufae@rSm &efukefrd e,ferdwftwGif; nrxGuf&trdef@ xkwfjyefvdkuf&yg
w,f? Armwyfrawmfxu
J wyfwcsKd awmcdw
k t
hJ wGuf wyfrawmfppfO;D pD;csKyf Adv
k cf sKyfprpf'eG ;f u u&if
aoewfuikd w
f yf&if;awGukd vufeuf}uD;eJ@ pufaoewfawG zG@J pnf;yHx
k ufausmv
f eG +f yD; xkwaf y;w,f
vdk@qdkygw,f? =o*kwfv (14) &ufae@rSm u&ifppf&Jrsm;u wHGaw;rdudk odrf;ydkufygw,f? =o*kwfv
(16) &ufae@rmS Edik if jH cm;a&;0ef}uD; OD;wifxG f 0ef}uD;&mxl;u w&m;0ifEw
_ x
f u
G +f yD; ppfwyfxaJ &muf
oGm;ygw,f? ujym;aygi;f pHek @J zGJ pnf;xm;wJh ,lattuf(zf)rSm wyfrif;}u;D jzpfomG ;ygw,f? =o*kwv
f
(20) &ufrmS armfcsD;rdkifudk autif'Dtdkrsm;u odrf;ydkufvdkuf=uovdk oxkHcdkifwckvHk;[mvnf;
autif'Dtdkrsm; vufatmufa&muf&SdoGm;ygw,f?
u&iftrsdK;om;wdk@&J v_yf&Sm;vmr_eJ@twl a&Sqifhaemufqifh v_yf&Sm;vmwmu rGeftrsdK;
om;rsm;jzpfygw,f?
rGeftrsdK;om;rsm;[m &mrnwdkif;vHk;qdkif&m rGeftoif;/ rGeftzGJaygif;csKyf/ rGefwdkif;&if;om;
tpnf;tkH;/ rGeftrsdK;om;tzGJ/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ/ rGefqdk&S,ftoif;/ jynfaxmifpkrGeftoif;/
rGefvGwfvyfa&;tzGJ/ jynfaxmifpkrGeftzGJcsKyf pwJhtoif;tzGJ}uD; (9)zGJeJ@ EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGudk
aqmif&u
G cf =hJ uygw,f? u&iftrsKd ;om;rsm;u u&ifjynfe,f&&Sad &; awmif;qdv
k y_ &f mS ;vm=ucsed rf mS /
e,fajrcsi;f wqufwpyfwnf;jzpfwhJ rGet
f rsKd ;om;rsm;uvnf; rGejf ynfe,f&&Sad &;udk aqmif&u
G v
f m
=ujcif;jzpfygw,f? oxHkcdkifrSm autif'Dtdkrsm; awmfvSefv_yf&Sm;vm=uwmeJ@wydifeufrSm rGef
vufeufudkiftzGJrsm;jzpf=uwJh rGefwdkif;&if;om;tpnf;tHk;eJ@ rGefvGwfvyfa&;tzGJ awmcdkv_yf&Sm;
vm=uygw,f? rGefvGwfvyfa&;tzGJ[m autif'Dtdkrsm;eJ@yl;aygif;+yD; oxHkcdkifudk odrf;ydkufygw,f?
armfvrdifbufrSmvnf; ppfa&;v_yf&Sm;r_awG oGufoGufvufvuf taumiftxnfazmfygw,f?
jynfolv$wfawmftrwfjzpfwJh awmfcdk&JabmfjzL AdkvfpdefxGef;u jynfaxmifpkppf&J wyf&if;
(16) eJ@aygi;f +yD; anmifwek ;f / yef;waemf/ "EkjzL wd@k ukd odr;f ydu
k v
f u
kd yf gw,f/ =o*kwv
f (21) &ufae@rmS
oxHkeJ@ usdKufcrD&Sd u&ifppf&Jrsm; twdtvif;ykefuef+yD; tpkd;&udk qef@usifwdkufcdkufvmygw,f?
OD;wifxG f Edik if jH cm;a&;0ef}uD;u w&m;0ifEw
_ x
f u
G o
f mG ;+yDjzpfwt
hJ wGuf ,m,DEikd if jH cm;a&;
0ef}uD;jzpfvmwJh pyfceG cf sKd [m xdik ;f -jrefrm rdwq
f ufc&D;tjzpf befaumufuo
kd mG ;a&muf+yD; =o*kwf
v (24) &ufae@rSm xdkif;-jrefrm oHwrefqufqHa&;udk pwifygw,f? =o*kwfv (25) &ufae@rSm
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

111

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

u&ifeDjynfe,f&J tajctae[mvnf; v_yf&Sm;vmwJhtwGuf rm&S,favmppfOya' xkwfvdkuf&yg


awmhw,f? (30) &ufae@rSm yef;vHkeJ@ vG,fvif&Sd jynfaxmifpkppfwyfu u&ifppf&Jrsm; awmcdk=uyg
w,f? tpdk;&u trf;ykvdyf (Armed Police) vdk@ac:wJh vufeufudkif oD;oef@wyfzGJeJ@ aomif;usef;r_
ESrd Ef iS ;f a&;wyfzJG awGuakd ygi;f +yD; jynfaxmifppk pf&w
J yfrsm;tjzpf zGJ pnf;ay;xm;wmjzpfygw,f? vuf
eufudkiftHkuGr_rsm; tawmrowfEdkifatmif aygufuGJay:xGufvmcsdefrSm jynfaxmifpkppf&Jwyf&if;
(20) &if;&Syd gw,f? o,f,yl @kd aqmifa&;wyf&if;eJ@ tcsujf y qufo,
G af &;wyf&if;awG udzk ,fvu
kd &f if
wdkufcdkufa&;wyf&if;csnf; (16) &if; zGJpnf;+yD;om;&Sdygw,f?
&Srf;ya'o&mZfapmfbGm;rsm;&J ESdrfeif;acsr_ef;r_udk cHcJh&zl;wJh ytdk0fhrsdK;cspfrsm;vnf; jyefvnf
v_yf&Sm;vm+yD; autif'Dtdkrsm;eJ@ aygif;qufrdum vufeufudkifvm=uygw,f? &Srf;jynfe,fxJrSm
v_yf&Sm;Edk;uGvmwJh ytdkifhvufeufudkifwyfzGJrsm;[m &Srf;ya'o&mZfapmfbGm;rsm;eJ@ e,fajrawGudk
wdu
k cf u
kd o
f rd ;f ydu
k =f uwJt
h wGuf wcsKd apmfbmG ; rdpm;rsm;[m olw@kd &J a[mfeef;awGrmS awmif rae0Hh
avmufatmif jzpfay:vmygw,f? oxkHbufu ytdk0fhrsm;u autif'DtdkeJ@ aygif;qufv_yf&Sm;vm
ovdk &Sr;f jynfbufu ytd0k rhf sm;[mvnf; autif't
D rkd sm;eJ@ wGq
J ufrv
d m+yD; olw@dk &J trsKd ;om;a&;
qdkif&m v_yf&Sm;r_rsm;udk vufeufudkifenf;eJ@ aqmif&Gufvm=uygw,f?
u&ifeDjynfe,frSmvnf; u&ifeDv_yf&Sm;r_eJ@ ya'gif;tHkuGr_}uD;rsm; ay:aygufvmygw,f?
pufwifbm (1) &ufae@rSm u&ifppf&Jrsm;u rGef/ autif'Dtdkrsm;eJ@twl armfvrdifrdudk odrf;ydkufyg
w,f? tpdk;&uvnf; tHkuGvmr_awGudk ESdrfeif;zdk@ jynfaxmifpkt&Hwyf&if; (ucsif) eJ@ (csif;) udk
pwifzJG pnf;jyefygw,f? wzufu +idr;f csr;f a&;pum;awGajymae=uayr,fh tjcm;wzufu tjyeft
vSef tiftm;pkaqmif;ae=uygw,f? awmifydkif;wdkif; ppfe,fajrwckvHk;twGif;rSm vufeufudkiftif
tm;pkrsm;u rd&Gme,fy,fa'oawGudk odrf;ydkufvdkuf/ tpdk;&wyfrsm; jyefvnfxdk;ppfqifodrf;ydkuf
vdkufeJ@ aoewfoHawGnHaecJhygw,f?
pufwifbm (2) &ufygvDrefxJrSm ocifEku Auy [m tdENd,uGefjrLepfygwD&J =oZmcHjzpf
aeyHk &Sif;vif;ajymqkd _wfcsygw,f? tJ'Dae@rSmyJ Auy u xef;wyifudk0ifwdkufygw,f?
autif't
D rkd sm;u/ uavmteD; v,fjyifbw
l m/ yifavmif;e,f vkjH yif wk@d ukd 0ifwu
kd o
f vdk
aumhu&dwf/ zmyGef/ a&$usif/ ausmuf}uD; wdk@udkvnf; 0ifodrf;ygw,f?
1948-49 bma&;ESpt
f wGuf buf*suv
f akd iG (10) ukaausmw
f ,fv@kd bma&;0ef}uD;
u ygvDrefrSmwifjyygw,f? v,f,majr EdkifiHydkifvkyfa&;Oya'=urf;udk ygvDrefu a=unmygw,f?
a'oqdkif&m autif'DtdkwyfzGJrsm;&J v_yf&Sm;wdkufcdkufodrf;ydkufr_awGudk autif'Dtdk A[dk
acgif;aqmifrsm;u xdef;odrf;zdk@ud;pm;=uwmawGvnf;&Sdygw,f? apmbOD;}uD;eJ@ autif'Dtdkacgif;
aqmifrsm;u tpdk;&eJ@ oxHk&Sd autif'DtdkawG=um; em;vnfr_&atmif aphpyfjzefajzay;ygw,f?
tJ'h t
D csed t
f xd autif't
D t
kd zGJ csKy[
f m vufeufuikd ef nf;eJ@ u&ifjynfe,fjy\emudak jz&Si;f zk@d OD;wnf
aqmif&Gufvdkjcif;r&Sdao;yg?
pufwifbmv (17) &ufae@rSm ykodrfrdrSm autif'Dtdk ta&;ay:nDvmcHusif;yygw,f?
oD;jcm;u&ifjynfe,f&&Sad &;udk av;av;eufeuf awmif;qdyk gw,f? vufeufuikd af omif;use;f r_awG
udk _wfcsa=umif;eJ@ vlrsdK;a&;t"duk%f;rsm;udk qefusifa=umif; w&m;0if azmfxkwfwifjycJhygw,f?
112

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tJ'aD e@rmS yJ vuf,morm;vd@k ,lqxm;jcif;cH&wJh t*Fvyd af cwftpd;k & tzGJ rsm;twGi;f rSm
vnf; ta&;}uD;ae&mrsm;rSm yg0ifcJhzl;wJh vGwfvyfa&;&+yD;+yD;csif; EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;jzpfcJh+yD;/ avm
avmq,fyJ Edik if jH cm;a&;0ef}uD;u E_wx
f u
G u
f m wyfx0J ifa&mufc+hJ yD;/ ,lattuf(zf) wyfrif;}uD;jzpf
wJh OD;wifxw
G f &efuek f rdv,facgif pywfvrf;rSm um;AH;k cGw
J u
kd cf u
kd v
f yk }f uHjcif;cH&ygw,f? '%f&m&+yD;
aemufw&ufrmS aoqH;k ygw,f? (aemufyikd ;f rSm Adv
k cf sKyfae0if;vuf&mruif;vd@k ,lq=uwm&Syd gw,f?)
OD;wifxw
G f AH;k uG'J %f&meJ@ aoqH;k wJh pufwifbm (1)&ufae@rmS yJ a';vD;ar;vf owif;axmuf
tvufZef;'g;uif;bJ(vf) udk &efukefrdrSm tpdk;&u zrf;qD;vdkufygw,f? tr_u autif'DtdkeJ@
ywfoufrj_ zpfygw,f? olv#Kd vkyrf j_ zpfygw,f? uif;bJ(vf) [m owif;axmufa,mifaqmif &efuek f
a&mufvm+yD; autif't
D kd udu
k n
l w
D hJ t*Fvyd o
f v
l #Kd vkyif ef;awGvyk af qmifw,fv@kd qdyk gw,f? u&if
awGukd olyek x
f zd@k tm;ay;tm;ajrmufvyk af ewJh t&if (136) wyfzJG rSm tr_xrf;cJzh ;l +yD; umvuwWm;
rdrSm&Sad ewJh ume,fw;l avmufe@J u&ifawG=um; uif;bJvf u t"duquf oG,af y;aew,fv@kd qykd g
w,f? uif;bJvu
f ae wl;avmufqaD &;wJph mudk azmfxw
k Ef ikd cf w
hJ ,fqykd gw,f? tJ't
D a=umif;awGukd
bDtdkatpD ava=umif;ukr`%Du av,mOftrlxrf;wa,mufjzpfwJh +Adwdo#qdk&S,fvpfwOD;vnf;
jzpfol tdkif'DqdkifrGef qdkolqDu wqifhod&Sd&+yD; pufwifbmv (18)&uf ae@rSm uif;bJvf udkzrf;qD;
vdkuf=uygw,f? uif;bJvfwl;avmuf ta&;tcif;[m owif;pmrsm;uae urBmudk csufjcif;ysHESH@
oGm;ygw,f? +Adwdo#tpdk;&u u&ifawGudk tultnDray;a=umif; csufcsif;wkef@jyef jiif;qkdygw,f?
uif;bJvf wl;avmufudpP[m tpdk;&eJ@ bmr#rqdkifa=umif; +Adwdo#ygvDrefxJ aqG;aEG;=u&mrSm
&Sif;vif;ajymqdkygw,f? (aemufydkif;rSm tpdk;&u uif;bJvfudk zrf;qD;xm;&muae jyefv$wfay;+yD;
t+yD;tydkif armif;xkwfvdkufygw,f?)
u&ifppf&yJ ek u
f efrr_ sm;/ autif't
D v
kd y_ &f mS ;r_rsm;eJ@ u&ifta&; a&Swef;wufvmwJt
h wGuf
pufwifbm (29) &ufae@rSm armfvrdifcdkifudk ppftkyfcsKyfa&;a=unmygw,f?
wzufuvnf; vufeufudkifv_yf&Sm;aer_aygif;pHkudk ac|;odyf[ef@wm;zdk@ tpdk;&eJ@ vufeuf
udkifykefuefaeolawGt=um; =um;0ifajz&Sif;aphpyfay;zkd@ zqyv tpkd;&u a&$jynfat;+idrf;csrf;a&;
tzGJawG zGJpnf;ay;ygw,f? a&$jynfat;tzGJudk qmOD;oGif eJ@ [oFmwOD;jr wdk@u acgif;aqmifyg+yD;
+idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawGvkyfygw,f? 'ga=umifh a&$jynfat;tzGJudk qmOD;oGif+idrf;csrf;a&;tzGJvdk@
vnf;ac:ygw,f? t"dutm;jzifh trdrdte,fte,fukd oGm;a&muf+yD; &JabmfjzLacgi;f aqmifawGe@J
awG@qw
kH mawG vkyyf gw,f? oabmwlnrD ,
_ w
l mawGvyk yf gw,f// tpd;k &[m wzufuvnf; wyfukd
wdk;csJ@zdk@/ vufeuftopfawG vHkvHkavmuf wyfqifay;Edkifzkd@ vufeuf0,f,la&;udk enf;enf;trsdK;
rsdK;eJ@ ud;yrf;aqmif&Gufygw,f?
emrnfq;kd eJ@a=umf=um;aewJh jynfxaJ &;0ef}uD; OD;ausm+f idr;f udk jynfxaJ &;0ef}uD;tjzpfuae
Edik if jH cm;a&;0ef}uD;tjzpf ae&majymif;a&$ay;vdu
k w
f t
hJ wGuf Edik if jH cm;a&;0ef}uD;jzpfvmwJh OD;ausm+f idr;f
[m vufeufudkifaomif;usef;olawGudk tjywfwdkufzdk@twGufqdk+yD; aoewf0,fxGufygw,f?
uif;bJvw
f ;l avmuf ta&;tcif;+yD;wJah emuf t*Fvefukd ud,
k w
f ikd u
f ,
kd u
f somG ;+yD; vufeufa&mif;cs
ay;zd@k wifjyaqG;aEG;ygw,f? atmifwb
kd mv (7) &ufae@rmS vef'efuakd &mufygw,f? +Adwo
d #Eikd if jH cm;
a&;0ef}uD;u OD;ausm+f idr;f udk ud,
k w
f ikd af wmif vufcaH wGqjkH cif;r&Syd g? Edik if jH cm;a&;k;H t+rJwrf;twGi;f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

113

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

0efuom OD;ausmf+idrf;udk vufcHawGqHk+yD; uif;bJvfudkzrf;qD;jcif;twGuf qlyl}udrf;armif;v$wf


vdkufw,fqdkygw,f? vufeufvnf; a&mif;ray;vdkufvdk@qdkygw,f? wjcm;EdkifiHawGuvnf; Arm
jynfudk +Adwdo#=oZme,fxJrSmyJ xnfhoGif;xm;+yD; vufeufa&mif;ray;=ubl;qdkygw,f?
t*Fvdyfu vufeufa&mif;ray;awmh OD;ausmf+idrf;u tar&duefudktm;udk;+yD; vufeuf
a&mif;csay;a&; tm;xkwfjyefygw,f? yg&D rSmusif;ywJh ukvor*~taxGaxGnDvmcHudk oGm;wuf
&if; tar&duefEikd if jH cm;a&;0ef}uD; rm&S,ef @J awG+yD; vufeufc,
J rf;rD;ausmuf a&mif;csay;a&;aqG;aEG;
ygw,f? yxr tar&duefEdkifiHjcm;a&;0ef}uD; rm&S,f ua&mif;ay;r,fajymwJhtwGuf v$wfawmfnD
vmcHrSm ta=umif;&Sm+yD; tar&duefudk rJay;cJhw,fqdkygw,f? Armjynfjyefa&muf+yD; tar&duefoH
trwfeJ@ vufeuf0,fa&;pDpOfawmhrS ArmEdkifiH[m t*Fvdyftpdk;& eJ@ vufusFm z&D;rif;pmcsKyf&Sdae
wJhtwGuf a&mif;ay;vdk@rjzpfEdkifqdk+yD; jiif;y,fcsjcif;cHvdkuf&ygw,f?
atmufwkdbm (10) &ufrSm v,f,majrEdkifiHydkifyvkyfa&;Oya'=urf;udk ygvDrefu twnf
yvdkufovdk (14)&ufae@rSm 0ef}uD;csKyfocifEku vGwfvyfa&;ae@u EdkifiHawmforRw}uD; ajym=um;
cJhwJh 0g'oabmxm;twdkif; qufvufaqmif&GufoGm;r,fvdk@ xyfrHa=unmjyefygw,f? qdk&S,fvpf
vrf;a=umif;twdkif; qufvufcsDwufr,fvdk@ qdkvkdwmjzpfygw,f?
vuf,mxdyo
f ;D wOD;tjzpf pm&if;wd@k xm;jcif;cH&wJh OD;xGe;f vSatmif udk vef'efrd jrefrmoH
k;H ppfbuft&m&St
d jzpf cef@xm;+y;D / atmifwb
kd m (15) &ufae@rmS t*Fvefy@kd vu
kd yf gw,f? OD;wifxw
G f
vnf; vufonfray: vkyf}uHcHvdkuf&+yD;+yDrdk@ OD;xGef;vSatmif vef'efudk at;at;aq;aq; xGufcGg
oGm;ygw,f? vuf,morm;}uD; OD;wifxw
G u
f kd b,foo
l wfco
hJ vJqw
kd m awmfawmfpw
d 0f ifpm;p&m
aumif;wJhtr_jzpfcJhygw,f? qdk&S,fvpfrsm;u owfcJhwmvdk@ ,lqolawG&Sdovdk Armwyfrawmf
twGif;uyJ owfcJ@wmvdk@ ,lqajymqdk=uolawGvnf;&Sdygw,f? tpdk;&u OD;wifxGwf vkyf}uHoludk
azmfEdkifol qkaiGwaomif;ay;rnfvdk@ atmifwdkbm (29) &ufae@rSm cyfwnfwnfa=unmcJhygw,f?
'gayr,fh aemufqHk;tcsdeftxd w&m;cHray:cJhbJ tr_ydwfcJh&wJh EdkifiHa&;vkyf}uHr_wckjzpfcJh&ygw,f?
tpd;k &tzGJ twGi;f rSm wef;cd;k xGm;vmcJw
h muawmh qd&k ,
S v
f pfawGbjJ zpfygw,f? uGejf rLepf
awGukd awmxJarmif;xkwv
f u
kd +f yD;jzpfovdk zqyv twGi;f t"duydib
f uf jynfol &Jabmfuv
kd nf;
tjywfzdcGJjypfvdkufEdkif+yD; &JabmfjzLawGudk awmwGif;armif;xkwfjypfvdkufEdkifwJhtwGuf ydifbufr&Sd
AdkvfjzpfvmcJhygw,f? 'ga=umifh zqyv tpdk;&udk wdk;wufwJh EdkifiHa&;tiftm;pkrsm;u zqqdk&S,f
tpd;k &vk@d uifyeG ;f wyfvm=uygw,f? qd&k ,
S v
f pfawGtxJrmS =oZmwef;cd;k txGm;qH;k uawmh OD;ausm+f ird ;f
eJ@ OD;AaqGjzpfvmygw,f? vlrkef;trsm;qHk;eJ@ t&GH&SmcH&qHk;uawmh OD;ausmf+idrf; yJjzpfygw,f?
tpd;k &twGi;f rSmqd&k ,
S v
f pfawGydib
f ufr&Sd tom&aecJah yr,fh wdik ;f jynfwckv;kH &J taet
xm;uawmh rD;[ke;f [ke;f awmufpyaecJyh gw,f? vufeufuikd af wmfveS q
f ef@usiaf e=uol aygi;f pHw
k @kd
&J aoewfoaH wG[m &efuek t
f eD;w0du
k t
f xd us,jf yef@vmaecJyh gw,f? vufeufuikd v
f y_ &f mS ;r_awG
}uD;xGm;vmwJhtcg 'Dvufeufudkifv_yf&Sm;r_awGudk EdSyfuGyfypfEdkifzdk@ tjywfwdkuf tjywfacsr_ef;a&;
udyk J wav#mufv;kH qkyu
f ikd x
f m;wJh qd&k ,
S v
f pf}uD;rsm;[m vufeufuikd w
f yfukd wd;k csJ a&;/ vufeuf
udkifwyfudk udkifxm;Edkifa&;/ vufeufudkifwyfrSm udk,fh=oZm&SdolarG;xm;Edkifa&;udk t"duxm;vkyf
vm=uygw,f? t=urf;zufenf;eJ@ tm%m&a&;udkr,Hk=unfbl;/ vufeufudkifenf;udk vufrcHbl;/
114

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ygvDref'Drdkua&pDudk toufwr# jrwfEdk;ygw,f pojzifh pojzifh yg;pyfu wzGzGajymaeolawG[m


wu,fvufawGrSm vufeufuikd t
f iftm;tay: t,H=k unfq;kH vlawGjzpfvm=uygw,f? tiftm;eJ@
tEdkif,la&; pdwftjyif;xefqHk;vlawGjzpf=uygw,f? tywfwdkuf tjywfzda&; &nfrSef;csuftjyif;
xef;qHk;vlawGjzpf=uygw,f? om"utm;jzifh OD;ausmf+idrf;wdk@ qdk&S,fvpfawGudk =unfhEdkifygw,f/
OD;ausmf+idrf;[m Adkvfae0if; udk umuG,fa&;0ef}uD;jzpfapcsifvGef;vdk@ ^m%feD ^m%feufrsdK;pHkudk oHk;cJh
ygw,f? idjk ywJeh nf;/ ukvm;zefx;kd wJeh nf;/ uwH;k uwdu
k v
f yk w
f ehJ nf; enf;aygi;f pHk tukeo
f ;kH cJyh gw,f?
qd&k ,
S v
f pftEG,0f ifjzpfwhJ Adv
k af e0if;udk qd&k ,
S v
f pfacgi;f aqmif}uD; OD;ausm+f idr;f u tydik af rG;jrL;xm;
zd@k jyifqifcyhJ gw,f? arG;cJyh gw,f? ud,
k yf idk w
f yf&adS tmif t+rJwef;ud;yrf;tm;xkwcf yhJ gw,f? wyfxrJ mS
ud,
k v
hf l qd&k ,
S v
f pftrmcH}uD;awG&adS eatmif tuGucf s zefw;D xm;avh&ydS gw,f? acgi;f rmqd&k ,
S v
f pf
xdyo
f ;D wOD;jzpfwhJ Adv
k af tmif}uD;[m 1947 ckEpS rf mS wyfrawmfuxGu/f qd&k ,
S v
f pfygwD xdyo
f ;D wOD;
vky+f yD;/ (jynf) aus;vuf ta&Strwftjzpf acgi;f aygi;f pwaxmifaxmif vkyaf e&muae/ vufeuf
udkifwyfzGJudk udkifxm;Edkifa&; ta&;}uD;vmcsdefrSm wyfxJ tpDtpOf&Sd&Sd jyef0ifvmygw,f? olwdk@
pum;eJ@ajym&&if/ ckpmuav;a=umf ckqx
D rif; vkycf yhJ gw,f? atmufwb
kd m (1) &ufae@rmS Adv
k rf ;_ }uD;
tjzpf tay:uae jyef0ifvmygw,f? wyfudk qdk&S,fvpfawGpD;xm;Edkifzdk@jzpfygw,f?
Edk0ifbmvxJrSm oD;jcm;u&ifjynfe,f&Sda&; v_yf&Sm;r_rsm; ydkrdktuGufpdyfvmygw,f? u&if
ppf&w
J yfrsm; ykeu
f efre_ @J autif't
D w
kd @kd &J v_y&f mS ;r_awGukd tpd;k &wyfrawmfwiG ;f &Sd u&ifah oewfuikd f
wyf&if;rsm;uvnf; v#dK0SufulnD axmufyhHwmawGvkyf=uw,fqdkygw,f?
tpd;k &u u&ihjf y\emudk OD;wnfuikd w
f ,
G o
f mG ;Edik af &;twGuf vuf0o
J rm;awG&J axmuf
cHru
_ &kd atmif enf;rsKd ;pHek @J u;d pm;ygw,f? vGwv
f yfa&;ae@ rde@f ceG ;f awGe@J uu
kd af tmif vuf0v
J rf;a=umif;
ykHoefay:atmif jynfolydkifodrf;a&;toHawGay;ygw,f? qmOD;oGifacgif;aqmifwJh a&$jynfat;
+idrf;csrf;a&;tzGJ@awGudk vkyfydkifcGifhwpHkw&may;+yD; te,fe,ft&yf&yfrSm +idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_awG
taumiftxnfazmfapcJhw,f?
jrefrmukefonf}uD;rsm;toif; OuU z,f,m0,fomOD;bat; u jynfolydkifvkyfief;udk
tpd;k &u tvsipf vkrd vkyo
f ifah =umif; owif;pmq&mrsm;toif;wdu
k rf mS Ed0k ifbmv (3) &ufae@rmS
&Sif;vif;ajym=um;wmvkyf+yD; uef@uGufygw,f?
qmOD;oGiaf cgi;f aqmifwhJ a&$jynfat;acgi;f aqmifawGu u&ifupd t
P a&;}u;D vmcsed rf mS tpd;k &
u olykefxaewJh &JabmfjzLawGudk Oya'abmiftwGif; jyefa&mufvmatmif zdwfac:apcsifygw,f?
qmOD;oGiw
f @kd +idr;f csr;f a&;tzGJ [m axmifwiG ;f txdomG ;+yD; &JabmfjzLacgi;f aqmifrsm;eJ@awGwm/ aqG;
aEG;ndE_dif;wmawGvkyfygw,f? olwdk@&J +idrf;a&;vkyfief;rsm;udk axmufcHwJh axmufcHyGJawGudkvnf;
jzpfay:usif;yapcJhygw,f? Edkif0ifbmv (22) &ufae@rSm qmOD;oGifaetdrfrSm +idrf;csrf;a&;tzGJ0if
vl}uD;rsm;eJ@ awmcdk&JabmfjzLacgif;aqmifawG awGqHkaqG;aEG;=uwmvkyfygw,f?
Edk0ifbm (24) &ufae@rSm jynfwGif;ppf&yfqJa&;/ jynfol'Drdkua&pDwyfaygif;pkzGJpnf;a&;eJ@
'Drdkua&pD!Gef@aygif;tpdk;&zGJpnf;a&; awmif;qdkcsufyg0ifwJh a=unmcsufudk awmcdk&JabmfjzLrsm;u
xkwfjyefa=unmcJhygw,f? (30) &ufae@rSm &JabmfjzLacgif;aqmifwa,mufjzpfwJh Adkvfva&mif u
olwdk@&J &JabmfjzLrsm;udk XmecsKyfu +idrf;csrf;a&;udk vufcHvdkuf+yDjzpfvdk@ XmecsKyf&J !ef=um;csuft
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

115

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wdik ;f vdu
k ef m=uzd@k toHvi$ ahf jym=um;ygw,f? &JabmfjzLwcsKd u vufc=H uayr,fh &JabmfjzLwcsKd u
vufrcH=ubJ qufvufwdkufyGJqif=uygw,f? tpdk;&uvnf; yk'fr(5)eJ@ zrf;xm;wJh &JabmfjzLwcsdK
udk jyefvw
$ w
f m/ Edik if aH &;orm;wcsKd udk jyefvw
$ w
f mvkyyf gw,f? u&ift
h a&;udk t"duxm;udik w
f ,
G f
Edkifzkd@ vufeufudkiftzGJtpnf;wcsdKudk tav#mhtwif;vkyfay;wJhoabmjzpfygw,f?
&JabmfjzL 'kwd,OuU Adkvfva&mif&J toHv$ifhajym=um;csuf xGufay:rvmcifuav;rSm
ta&;}uD;tjzpftysufwckay:cJhygw,f? ucsifjynfe,f OuU qrm;'l0g;qif0g;aemif &J 0ef}uD;csKyf
ocifEk xH wifjycsufjzpfygw,f// ol&JtwGif;0ef vbef*a&mif;u tpD&ifcHpma&;+yD; wifjycJhwmudk
0ef}uD;csKyfqD today;wifjycJhwmvdk@qdkygw,f? Edk0ifbmv (28) &ufae@rSm wifjycJhwmjzpfygw,f?
ta=umif;u vbef*a&mif;udk u&ifo[m,uvyfudk vma&mufzdk@ zdwf=um;+yD; uvyfrSm
autif't
D kd OuU ref;bZH/ q&momxd/k apm[efwmomar$; pwJh u&ifacgi;f aqmifrsm;u autif'D
tdrk sm;&J wdu
k yf rJG sm;udk ucsirf sm;u ulnzD @kd ppfual wmif;=uw,fqw
kd t
hJ a=umif;jzpfygw,f? tJ'v
D kd
u&ifrsm;&J ucsirf sm;udk pnf;k;H awmif;cHjcif;owif;udk =um;od+yD;+yD;csi;f 0ef}uD;csKyfocifEu
k Adv
k cf sKyf
ae0if;/ Adv
k af tmif}uD; wd@k uakd c:,l+yD; 1949 Zefe0g&D (31) &ufxufaemufrusapbJ vdo
k r#wyfrsm;
zGJpnf;ay;zdk@wm0efay;cJhygw,f? t&ifuwnf;u zGJpnf;zdk@ w&m;0if trdef@xkwfxm;cJh+yD; ppf0ef
xrf;wyf (52) wyftjyif aemufxyf (49) wyfzGJpnf;zdk@ trdef@cscJhygw,f? tm;vHk; ppf0efxrf;wyf
zGJ (100) ausmf&SdapcJhygw,f?
1948 ckEpS /f 'DZifbm (4) &ufae@rmS awmh Edik if aH wmf0ef}uD;csKyf ocifEu
k e,faygi;f pHu
k &wJh
owif;rsm;t& jynfaxmifpw
k ckv;kH [m &ifrat;zG,&f m tifrwefq;kd 0g;wJt
h ajctaeudk a&mufae
yg+yD vdk@ a=unmvdkufygw,f?
'DZifbmv (5) &ufae@rmS q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f }uD;r;wJh +idr;f csr;f om,ma&;tzGJ u
+idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; axmufcHyGJusif;y+yD;/ ydkrdkjyif;xefvmr,fh jynfwGif;ppfrD;v#Hudk wm;qD;zdk@
ud;pm;ygw,f? +idrf;csrf;a&;toHudkay;ygw,f?
'DZifbm (8) &ufae@rSm ocifEkaetdrfrSm zqyv tzGJcsKyf tvkyftr_aqmiftzGJtpnf;
ta0;usi;f y+y;D vufiif;Edik if aH &;jy\emrsm;udk jywfjywfom;om;ajz&Si;f a&; aqG;aEG;=uw,fqykd gw,f?
apmbOD;}uD;acgif;aqmifwJh autif'Dtdkacgif;aqmifrsm;u awmufavmifvmaewJh ppfrD;
&Sed u
f t
kd &Sed o
f wfEikd zf @kd wwfEikd o
f r# ud;pm;cJ=h uygw,f? atmufwb
kd mvxJwek ;f uwnf;u apmbOD;
}uD;[m 0ef}uD;csKyfocifEk tygt0if ucsi/f &Sr;f / rGe/f jrefrm acgi;f aqmifawGukd zdw=f um;+yD; npmpm;yGJ
wnf;cif;{nfc&H if; ajyvnf&majyvnfa=umif; ud;pm;cJyh gw,f? u&ifrsm;&J rtlyifaiGwu
kd f azmuf
+yD;,loGm;r_twGuf v,f{u (1000) a&mif;+yD; av#mfa=u;ay;zdk@odrf;oGm;wJh aoewfawGudk (2)v
twGi;f jyeftyfcikd ;f zd@k olud;pm;tm;xkwrf ,fqw
kd m uwday;cJyh gw,f? u&ifacgi;f aqmif apmom'ife@J
q&momxdw
k @kd u owif;pmq&mrsm;toif;wdu
k rf mS owif;pmq&mrsm;a&SrSm u&ifArm txif
rvG=J ubJ arwWmjzift
h vkyv
f yk =f uzd@k 'DZifbmv (9) &ufae@rmS ajymqdyk gw,f? 'DZifbmv (18) &uf
ae@rmS u&ifa&;&m0ef}uD; refbqdik u
f vnf; owif;pmq&mrsm;toif;wdu
k rf mS yJ u&ifArmcsp=f unf
a&; &Si;f vif;ajym=um;r_awGvyk yf gw,f? 'gayr,fh tajctaeawGu wae@wjcm; _yaf xG;vdr,
f u
S v
f m
aeygw,fyJajym&awmhrSmjzpfygw,f? ppfoHeJ@ +idrf;csrf;a&;toH nD!Gwfa&;oHawG[m vHk;axG;&pf
116

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ywf a'G;a&m,SufwifjzpfaecJhygw,f? ESpfbufpvHk;[m tjyeftvSef tjynfht0 r,Hk=unfEdkifp&m


awG&SdaecJh=uygw,f? tpdk;&bufuae=unfhwJhtcgusawmhvnf; vufeufudkifaomif;usef;olrsm;
[m rdodr;f / &Gmodr;f / aiGwu
kd af zmufvyk if ef;rsm;udk tqufrjywfvyk af e=u+yD; wdik ;f jynfukd a*smufxJ
wGef;csae=uw,fvdk@jrifygw,f? vufeufudkifv_yf&Sm;ae=uoltm;vHk;udk aomif;usef;olawG
tjzpfyJ oabmxm;ygw,f? uGejf rLepf/ jynfol &Jabmf/ awmcdw
k yfrawmf/ awmcku
d &ifppf&/J awmcdk
autif't
D /kd eJ@vrl sKd ;pkvufeufuikd f ykeu
f efaeolawGtm;vH;k udk odr;f uH;+yD; a&mifpo
kH yl ek f a&mifpkH
aomif;usef;olawGvdk@ uif;yGefwyfac:a0:ygw,f? rv$Jom ra&Smifom +idrfcsrf;a&;pum; nD!Gwf
a&;pum; ajym=um;vm&wJt
h cgrmS vnf; vufeufcsvmyg tvif;0ifvmyg vGw+f idr;f csr;f om
cGifh trdef@xkwfay;xm;ygw,f qdkwmawGudkyJ ajym=um;avh&SdcJhygw,f?
vufeufuikd af wmfveS af &;tiftm;pkawGbufu=unfw
h t
hJ cgusawmhvnf; zqyv tpk;d &
[m tifrwef uvdrfuswJhtpkd;&yJjrifygw,f? zqyv tpdk;&[m qdk&S,fvpfawGtkyfpD;xm;wJh
tpd;k &jzpf+yD; qd&k ,
S v
f pfawGu ydib
f ufEikd if aH &;tiftm;pkawGtay: vufO;D r_,l ajcr_e;f a&;udb
k v
J yk f
aqmif+yD; tm%mudk &moufyef vuf0g;}uD;tkyfxm;csif=uw,fvdk@jrifygw,f? uGefjrLepfawGudk
awmxJarmif;ydck w
hJ m/ &JabmfjzLawGuakd wmxJarmif;ydck w
hJ mawG[m vufawGom"uawGjzpf+yD; +idr;f
csr;f a&;xuf tywfwu
kd af &;udo
k m t+rw
J rf;vH;k yrf;ae=uolawGv@kd ,lqygw,f? ppfwyfawGuo
kd m
wdk;csJzGJpnf;ae+yD;/ wu,fhppfrSefwJh +idrf;csrf;a&;/ nD!Gwfa&;udk &vdk ,lvdk wnfaqmufvdkolawG
r[kwfvdk@ tajzxGufygw,f?
'ga=umifh jynfwGif;ppf}uD;[m ykdrdkt&Sdef&vmcJhygw,f? vwfwavmxdyfa&mufvmcJhwJh
u&iftrsKd ;om;rsm; jy\em[mvnf; wpwp ydrk ekd ufi_d ;f vmcJyh gw,f? 0ef}uD;csKyfocifEu
k u&if/
rGef/ &cdkifrsm;twGuf jynfe,fzGJay;a&; oabmxm;usvm+yD; aumfolav;e,ferdwfowfrSwfa&;
aumfr&SifqdkwmeJ@ jynfe,fpHkprf;a&;aumfr&Sifqdkwmudk zGJpnf;ay;cJhayr,fh 'Daumfr&Sifrsm;[m
jy\emrsm;udk ajyvnfatmifajz&Sif;ay;Edkifvdrfhr,fr[kwfwm ol[molvnf; oabmayguf+yD;
jzpfygw,f? tajccHukd udik w
f ,
G w
f o
hJ abmr[kwyf J ,m,Dxu
G af ygu&f mS wJo
h abm ta=umif;jycsuf
wckay; ac|;ody+f yD; tcsed q
f w
JG o
hJ abmomjzpfaecJygw,f? tajccHta=umif;u u&iftrsKd ;om;rsm;
u u&ifjynfe,fudkvdkcsifwmjzpfygw,f? zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'xJrSm owfowfrSwfrSwf
azmfjyxm;jcif;rcH&ao;wJhtwGuf *k%feJ@j'yfeJ@udkufnDwJh u&iftrsdK;om;rsm;&J pdwfqENeJ@vnf;
avsmfnDwJh u&ifjynfe,f&&Sdcsifwmjzpfygw,f? zqyv tpdk;&ay;csifwmu odk@r[kwf ay;Edkifw,f
qdkwmu u&iftrsdK;om;rsm;&J pdwfqENeJ@ trsm;}uD;a0;uGmjcm;em;aeygw,f? u&ifjynfe,fzGJ
pnf;ay;r,f? zG@J pnf;cGiu
hf v
kd ufcw
H ,f? 'gayr,fh tJ'zD JG pnf;vdu
k w
f hJ u&ifjynfe,f[m jynfaxmifpk
xJu cGx
J u
G v
f u
kd cGx
J u
G yf ikd cf iG &hf &dS r,fqw
kd hJ autif,&l J awmif;qdck suu
f kd vufrcHEikd v
f @kd qykd gw,f?
u&ifjynfe,fxrJ mS yg0ifr,fh e,fajra'oudprP mS vnf; Armjynfw0ufavmufe;D yg;&Sad evd@k oabm
rwlEikd v
f @kd qykd gw,f? aumfoal v;e,ferdwo
f wfrw
S af &;aumfr&Siu
f axmufcrH ,fh a'orsm;udo
k m
u&ifjynfe,fxJ xnfah y;zd@k tpd;k &uqH;k jzwfxm;w,fqykd gw,f? (wu,fu e,fajra'oudp[
P m
e,fajra'owGif;&Sd jynfolvlxktm;vHk;&JqENudk azmfxkyf+yD; qENcH,l+yD; oufqdkif&m um,uH&Sif
tm;vHk;eJ@ ndE_dif;qHk;jzwf taumiftxnfazmf&if tcsdefumvwckrSm +yD;pD;ajz&Sif;EdkifwJh udpPjzpfyg
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

117

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

w,f? wzufu &udk&&r,f/ tjcm;wzufu ay;udkray;Edkifbl; vdk@ ajymvdk@qdkvdk@jzpfwJhudpP


r[kwfpaumif;yg?) tJ'Dawmh cGJxGufvdku cGJxGufcGifhray;Edkif qdkwJhtcsufeJ@ e,fajrudpP[m
tc&mjzpfusecf yhJ gw,f? e,fajrudpP [m tcsed w
f ckct
k wGi;f ndE i_d ;f ajz&Si;f zd@k ,m,Dz,fxm;=unfh
r,fq&kd if cGx
J u
G v
f u
kd cGx
J u
G yf ikd cf iG hf qdw
k muaum zqyvtpd;k &u vH;k 0rvdu
k af vsmEdik w
f t
hJ csuf
tjzpf owfrSwfxm;cJhygw,f? zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya't& &Srf;jynfe,feJ@ u&ifeD (u,m;)
jynfe,f ESpfckuvGJ+yD; cGJxGufydkifcGifhudk todtrSwfyxm;wmr&Sdvdk@qdkygw,f? 'ga=umifh tJ'Dvdk
oabmxm;tjrifut
kd ajccH+yD; u&ifjynfe,f&&Sad &;v_y&f mS ;r_/ awmif;qdrk /_ ud;yrf;tm;xkwrf a_ wG
tay: zqyvtpdk;&u rjzpfEdkifaomawmif;qdkr_ vdkufavsmvdk@rjzpfEdkifaomawmif;qdkr_ vdk@
aumufcsufqGJowfrSwfvdkufygw,f? tJ'Dvdk aumufcsufowfrSwfr_awGtay:uae ajz&Sif;zdk@ a&G;
cs,fvdkufwJhvrf;a=umif;uvnf; vufeufudkifv_yf&Sm;vmr_awGudk acsr_ef;a&;qdkwmyJjzpfoGm;yg
awmhw,f? rvdkufavsmEdkifwJhawmif;qdkr_ tjzpf owfrSwfqGJudkifxm;+yD;/ tJ'D pGJudkifxm;wJh rl
atmufuae vkyfaqmifw,fqdkwJh +idrf;csrf;a&; aphpyfajy+idrf;a&;awG rSefor#[m twif;em;cswm
odk@r[kwf wzufvSnfheJ@ vSnfhywf+yD; vufcHcdkif;wmomjzpf&ygawmhw,f? ppfrSefr#wwJhtajzudk
b,fvdkr# ra&mufEdkifawmhyg?
1948 ckEpS u
f ek t
f xd tajctaeud=k unfv
h u
kd rf ,fq&kd if zqyvtpd;k &&J vkyaf qmif taumif
txnfazmfcJhcsufrsm;[m bmrS r,fr,f&& atmifjrifwdk;wufvmwmrawG&yJ trsdK;om;aoG;uGJ
r_}uD;om ydrk }kd uD;rm;us,jf yef@vmwmawG&ygw,f? jynfwiG ;f ppf}uD; ayguzf mG ;vmcJ&h +yD; jynfov
l x
l k
w&yfvHk; ppfab;ppf'%foifh=u&ygw,f? ppfudk zefwD;cJhwJholawGudk,fwdkif ppfrD;v#Hrsm;&J avmif
rduf0g;rdr_/ ppfrD;jyef[yfvmr_'%f uHawG&ifqdkifvm&ygw,f? uGefjrLepfrsm;udk awmwGif;armif;ydk@
vdkufwJhtwGuf jzpfay:vmwJh vufeufudkifawmfvSefa&;udk ESdrfESif;Edkifzdk@ tm;xkwfvm&ygw,f?
ta&;ay:vufeufudkif vJ+AD;wyf&if; (18) &if;zGJ+yD; jynfxJa&;0ef}uD;Xme vufatmufxm;&SdcJh&m
uae/ wyfrawmfae&m tpm;xd;k toH;k yEdik zf @kd atmufwb
kd m (1) &ufae@up+yD; umuG,af &;0ef}uD;
Xmeatmuf v$aJ jymif;ay;cJ&h ygw,f? uGejf rLepfawGukd jywfjywfom;om;wdu
k Ef ikd af &;twGuf oH;k v
twGi;f tywfwu
kd rf nf ajcmufvtwGi;f tywfwu
kd rf nf wESpt
f wGi;f tywfwu
kd rf nf qdw
k hJ
auG;a=umfoaH wGukd ajymif;ajymif;ajymum azmfxw
k w
f u
kd yf q
JG if&if; tpd&k ud,
k w
f ikd v
f nf; &efoal wG
omydkrdkrsm;rsm;vmcJh+yD;/ t=uyftwnf;awG uHvm&ygw,f? uGefjrLepfawGudkwdkufzdk@ tpdk;&udk,f
wdkif&J xyfrHwyfqifay;vdkufwJh vufeufawGeJ@ &JabmfjzLawGawmcdk=uwmjrif&+yD;/ tpdk;&wzGJvHk;
rsufvHk;jyL; rsufqHjyL;jzpfcJh&ygw,f? udk,fhtukodkvf udk,fhjyeftusdK;ay;wm jrefjrefqefqefuHawG
cJ&h ygw,f? uGejf rLepfuw
kd u
kd zf @kd topfxw
k w
f yfqifay;xm;wJh vufeufawGukd tjynft
h 0udik af qmif
xm;wJh u&ifppf&Jrsm; ykefuefv_yf&Sm;vm=uawmhvnf; ajcrudkifrDvufrudkifrD xyfjzpf=u+yD;
bDwDtuf(zf)wyf&if;awG wdk;zGJ&jyefygw,f? 48 ckESpf ESpfukefrSm ppf0efxrf;wyf&if;aygif; (100)
ausmfoGm;cJh&ygw,f? +idrf;csrf;a&;pum; nD!Gwfa&;pum;awG wzGzGajymae&if;=um;u/ +idrf;csrf;wJh
t&dyt
f a&mif nD!w
G rf ,ft
h &dyt
f a&mif rawGjrif&bJ ppfwyfawGom wd;k wd;k zGJ vmwm wd;k wd;k +yD;ay:
vmwmjrif&ygw,f? vufeufudkiftiftm;pkawG ykefuefqef@usifol tzGJtpnf;awGom wae@
wjcm; rsm;jym;vmcJh+yD; awma&mrdyg ae@pOfnquf aoewfoHawGqufvmcJhygw,f?
118

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ArmjynfuGefjrLepfygwDu ysOf;rem;rde,ftwGif; A[dkXmecsKyfxm;&Sd+yD; &rnf;oif;ckdif/


awmifilcdkif/ a&$usifausmuf}uD;a'o/ yJcl;cdkifta&Sbufe,frsm;rSm tiftm;tawmftwefeJ@
v_yf&Sm;ae=u+yD; [Hom0wDcdkif/ ykodrfcdkifawGrSmvnf; v_yf&Sm;ae=uygw,f? txufArmjynfrSm
vnf; rwW&m/ 0uf0H/ jrif;+cH/ yckuUL/ ppfudkif;/ a&$bdk wdk@rSm v_yf&Sm;ae=uygw,f?
&JabmfjzLrsm;u ykodrf/ rtlyif/ [Hom0wD/ jynf/ yJcl;cdkifawGrSm v_yf&Sm;=uovdk acsmuf/
a&eHacsmif;/ rif;bl;/ rauG;/ a&eHajrwav#mufrmS vnf; tiftm;&Sad e=uygw,f? awmcdw
k yf&if;(1)u
jynfrdtxufydkif;udk odrf;,lxm;+yD; aemufydkif;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwDxJ yl;aygif;oGm;ygw,f?
tvHeDuGefjrLepfygwDu tiftm;raumif;vSayr,fh jrpf0u|ef;ay:zufrSma&m &cdkifa'o
tcsdKrSmyg&Sdae=uygw,f? &cdkifbufrSmu &cdkifuGefjrLepfrsm;a&m/ wjcm;tzGJtpnf;aygif;pHk ajymuf
usm;tzGJaygif;pHkvnf; v_yf&Sm;ae=uygw,f? r[mrkeduae ajryHktxd/ bHkaygufomausmfacgif;
aqmifwJh ajymufusm;rsm;v_yf&Sm;ae=u+yD;/ &rf;+AJu|ef;rSmu udka&$atmif/ udkb[ef wdk@OD;aqmifwJh
ajymufusm;tzGJawG&Sdygw,f? &cdkifawmifydkif;rSm OD;pdE Wm wdk@ajymufusm;tzGJawG&Sdygw,f? bl;oD;
awmifarmif;awme,fa'orsm;udk rGwfpvifoD;jcm;e,fajrjzpfxdkufw,fvdk@ ,lq+yD; oDjcm;e,f
awmif;qdak e=uwJh rl*sm[pf rsm;[mvnf; &cdik jf ynfe,fajrmifyikd ;f rSm v_y&f mS ;ae=uygw,f? &rnf;oif;
cdkifzufrSm Adkvfwm&macgif;aqmifwJh wyfeDrsm;[m uGefjrLepfygwDwyfrsm;jzpfvm=uygw,f?
u&ifppf&w
J csKd [m ykeu
f efjcm;em;=u+yD; autif't
D ekd @J yl;aygi;f vdu
k =f u+yD; u&ifjynfe,f ae&mtES@H
v_yf&Sm;ae=uygw,f? awmcdkautif'Dtdkrsm;uvnf; oxHk/ armfvrdifbuf/ a&$usifausmuf}uD;/
oHawmif awmifilbuf/ tdrfrJ/ rtlyif/ yef;waemf/ jrpf0u|ef;ay:buf/ [Hom0wDcdkif uGrf;+cHukef;/
wGHaw;/ oHk;cG/ oHvsifzuf/ om,m0wD/ wdkuf}uD;/ om&a0gzufwifru weoFm&Dwdkif;twGif;/
u,m;jynfe,ftwGif;/ &Srf;jynfe,ftwGif;xdyg ysHESH@v_yf&Sm;ae=uygw,f? rGefvufeufudkiftzGJ
rsm;u rGejf ynfe,ftwGi;f eJ@ weoFm&Dwikd ;f twGi;f rSm ya'gi;f tHk uGre_ @J u&ifev
D ufeufuikd t
f zGJ rsm;
u &Srf;jynftwGif;rSm v_yf&Sm;ay:aygufaeygw,f?
tpdk;&u 'Dvufeufudkiftiftm;pk ykefuefjcm;em;ae=uoltm;vHk;udk odrf;uH;+yD; a&mifpHk
aomif;use;f olrsm;vd@k ac:a0:orkwyf gw,f? vufeufuikd f ykeu
f efwu
kd yf q
JG ifae=uolawGtm;vH;k udk
t=urf;zsif;cGJjcm;=unfhvdkufr,fqdk&if ArmjynfuGefjrLepfygwD/ tvHeDuGefjrLepfygwD/ jynfol&Jabmf
(&JabmfjzL)/ wyfeD/ awmcdkwyf&if;qdkwmawGu ArmawGjzpf=u+yD;/ autif'Dtdk/ u&ifppf&J/ trf
tif(ef)'Dt/kd ytd0k /hf u&ife/D &cdik af jymufusm;aygi;f pHk pwmawGu Armr[kww
f hJ vlrsKd ;pk trsKd ;om;rsm;
jzpf=uygw,f? (rl*sm[pf uawmh bmoma&;,Hk=unfr_eJ@yg ywfoufae+yD; ppfwaumif;e,frS
a&muf&Sdvm=uol tquftEG,frsm;jzpfygw,f?)
zqyvtpkd;&u vufeufudkifawmfvSefae=uolawG toD;oD;&SdwJhtxJrSm Arm tzGJ
tpnf;awGeJ@ ywfouf&if txl;ojzifh ArmjynfuGefjrLepfygwDudk t"du OD;wnfwdkufygw,f?
Edik if aH &;t& yid b
f uftjzpf oabmxm;+y;D / t"duOD;wnfwu
kd &f rnfo
h /l t"du&efot
l jzpf owfrw
S f
xdk;ppfqifavh&Sdygw,f? vlrsdK;pk trsdK;om;tzGJtpnf;awGeJ@ ywfouf&if u&ifudk autif'Dtdkudk
t"du OD;wnfwdkufavh&Sdygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

119

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tm%m& zqyv tzGJ }u;D [mvnf; wyfaygi;f pktjzpf/ tzGJ csKyftjzpfuae wjznf;jznf;
wzGJ ydik f wtkypf yk ikd f ygww
D ck yHo
k mefyakd qmifvmcJyh gw,f? tzGJ csKyftjzpf emrnfyu
J seaf wmhwhJ
oabmajymif;vJvmcJhygw,f?
zqyv tzGJ csKyfxu
J ae jynfol &Jabmfukd ESpyf ikd ;f uGo
J mG ;ap+yD;/ tiftm;t}uD;qH;k tydik ;f jzpf
wJh &JabmfjzLudkvnf; armif;xkwfvdkuf+yD;wJhtcg qdk&S,fvpfrsm;&J zqyvtjzpf ydkrdkay:vGifvmcJh
ygw,f? &Jabmf0gqdkwmu rnfumrwW avmufyJusefygawmhw,f? zqyvtzGJcsKyfxJrSm yg0if
aewJh ArmEdik if v
H ;kH qdik &f mvli,frsm;tpnf;tk;H uvnf; txl;nDvmcHac:,l+yD; 'DZifbmv (26)
&ufae@rSm zqyv uae E_wfxGufvdkufygw,f? (27) &ufae@rSm ArmEdkifiHvHk;qdkif&mvli,frsm;
tpnf;tkH; OuU OD;b*srf; [m 0ef}uD;tjzpfua&m/ zqyv tzGJ0iftjzpfuyg E_wfxGufvdkufyg
w,f? zqyv xJrSmusef&Sdyg0ifaecJhwJh tpnf;tkH;aygif;pHk[mvnf; qdk&S,fvpfygwDeJ@ ygwDvuf
udkifr&Sd woD;yk*~vawGomusefygawmhw,f?
1948 ckESpf[m ArmjynfvGwfvyfa&;a=unmEdkifcJhwJhESpfjzpfovdk jynfwGif;ppf}uD; awmuf
avmifc&hJ wJEh pS v
f nf;jzpfwt
hJ wGuf ppfo;kH p&dwaf wG w[kex
f ;kd wufvmwmvnf; awG&ygw,f? ppfwyf
awG wdk;csJzJGpnf;&wJhtwGuf ppfoHk;p&dwfawGrsm;vmcJh&ovdk tpdk;&rSmvnf; bwf*sufvdkaiGjyr_
awG ar#mfvifhxm;wmxuf tqrwefydkvmcJh&ygw,f? 'gayr,fh tm%m&qdk&S,fvpf acgi;f aqmif
rsm;[m wdik ;f jynfrsuEf mS udk wpufuav;r# raxmufco
hJ vdk olw@kd &J tm%mrmef *d%
k ;f *%rmef
udkvnf; eJeJav;rS jyefvnfav#mhcsvdkpdwfr&SdcJh=uyg? wdkif;jynfudkaygifI wdkuf&vsifawmif
wdkufr,f? uGefjrLepfygwDESifhum; b,faomtcgrS raphpyfpwrf; acsr_ef;&vdrfhrnf vdk@ oabmxm;
csrSwfxm;=uw,fvdk@awmif qdkygw,f?

u&if h v uf e uf u d k i f a wmf v S e f a &;eJ &ef u k e f t pd k ; &


1949 ckESpf/ ESpfqef;ydkif;rSm autif'DtdkwyfzGJ0ifrsm; tif;pdefw0dkufrSm pwifv_yf&Sm;vm
=uygw,f?
tif;pdef/ c0J+cH/ usdKuUvm;/ udukef;/ apmfbGm;}uD;ukef; wdk@rSm aexdkif=uwJh u&iftrsdK;om;
rsm;[m wdik ;f jynf&J t&yf&yftajctaet& ppfwyfrsm;uwdu
k cf u
kd v
f m&if umuG,zf @kd q+kd y;D 48 ckEpS f
atmufwdkbmv avmufup+yD; udwifjyifqifr_awGvkyfxm;=uygw,f? aexdkifwJh&yfuGufawGudk
wdk;raygufatmif tumtuG,frsm;yvkyfxm;=uovdk &GmpGef&Gmzsm;rsm;rSm ajruwkwfusif;rsm;/
tdraf tmufrmS usi;f rsm;wl;+yD; jyifqifxm;=uygw,f? umuG,af &;OD;pD;csKyf prpf'eG ;f &J vufeufuikd f
aqmifcGifhvufrSwfeJ@ w}udrfv#if vufeufudkif (80) udk wGHaw;wl;ajrmif;uwqifh armfawmfeJ@
tacguaf cgut
f cgcg cG+J yD; tif;pderf mS pk;Hk a&muf&adS pcJw
h ,fv@kd tpk;d &&Jbufu qdyk gw,f? uGejf rLepf/
&JabmfjzL/ awmcdw
k yfrawmfw@kd qufwu
kd v
f y_ &f mS ;vm=u+yD;aemufyikd ;f autif,rl sm;u oufqikd &f m
rdrdwdk@a'orsm;udk umuG,fzdk@&ef vufeufudkifaqmifcGifh awmif;qdk=uwJhtcg wGHaw;rSm AdkvfcsKyf
prpf'Gef; &JvufrSwfeJ@ vufeufudkifaqmifcGifh w&m;0if &&Sdxm;cJhw,fqdkygw,f? tJ'D udkifaqmif
120

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

cGiu
hf t
kd oH;k y+y;D tif;pderf mS tcdik t
f rmpk;Hk a&muf&v
dS mw,fv@kd qdyk gw,f? jrpf0u|e;f ay:cdik f wcsKd u
autif'Dtdk wyfrsm;a&m/ oxHkcdkifbufu autif'Dtkdwyfrsm;yg wHGaw;/ pmbl;awmif;wdk@u
wqifh tif;pdefudka&muf&Sdvm=uw,fqdkygw,f? tif;pdefrSm&SdwJh u&iftrsdK;om;rsm;&J tultnD
awmif;csut
f & umuG,af pmifah &Smufay;Edik zf @kd pk;Hk a&muf&adS e=uw,fv@kd qdyk gw,f// tJ'v
D kd tajct
aejzpfay:vmaewmudk tpdk;&uvnf; vufrcHEdkifbJ ppf0efxrf; wyfwcsdK tif;pdefudk apv$wf+yD;
aiGwu
kd ef @J tpd;k &taqmuftOD;awGukd apmihaf &Smufz@kd wm0efay;ygw,f? tJ'v
D kd ppf0efxrf;wyfawG
a&muf&Sdvmjcif;udk autif'Dtkd wdk@uvnf; olwdk@udkESdyfuGyfzdk@vdk@ ,lqygw,f? tJ'ga=umifh tif;pdef
rSm ppf0efxrf;wyfeJ@ autif'Dtdk wdk@t=um; roifhrjrwf jzpfvm=uygw,f? ydyuQawG ay:vm
cJhygw,f?
tpdk;&u tpdk;&xdyfwef;t&m&Sdrsm;/ wyfrawmft&m&Sd}uD;rsm;/ autif'Dtdk acgif;aqmif
rsm;yg yg0ifwhJ &SpOf ;D aumfrwDz@JG +yD; aphpyfajz&Si;f zd@k ud;pm;w,fqykd gw,f? tJ'D (8)OD;aumfrwD&J t"du
wm0efu tif;pderf mS autif't
D akd wG pk;kH a&muf&adS ejcif;[m ta&;tcif;}u;D wck jzpfyGm;ay:ayguf
ap&ef ta=umif;&Sdvdk@ oufqdkif&mae&mrsm;odk@ autif'Dtdk wyfzGJ0ifawGudk jyefydk@zdk@jzpfygw,f?
wif;rmvmaewJh roifjh rwfra_ wG=um;rSm &SpOf ;D aumfrwD&J aqmif&u
G cf suaf wGvnf; ratmifjrifEikd f
atmifjzpfcJhygw,f?
Zefe0g&v
D (16) &ufae@rmS Armha&wyfrawmfu u&iftrsKd ;om; Adv
k af pm*suf acgi;f aqmif
+yD; a&wyfoabFmESppf ;D ykeu
f ef+yD;/ autif't
D kd (2000) avmuf ykord u
f kd wdu
k cf u
kd zf @kd ud;pm;ygw,f?
awmifirl mS pcef;csxm;wJh trSw(f 1) u&ifaoewfuikd f wyf&if;uvnf; w&if;vH;k ykeu
f ef+yD; Zefe0g&D
(27)rSm awmifiludkodrf;ygw,f?
Zefe0g&D (30) &ufrSmawmh tif;pdefw0dkufu ordkif;/ c0J+cH/ apmfbGm;}uD;ukef; pwJh qifajczHk;
&yfuGufawGrSm wdkufyGJi,fawG pwifjzpfyGm;vm+yD; &SpfOD;aumfrwD ud;yrf;csufvnf; ysufjym;
oGm;ygawmhw,f? (31)&ufae@rSm AdkvfcsKyfprpf'Gef; eJ@ 'kwd,Adkvfr;}uD;eJ@ txuft&m&Sd}uD;awG
jynfaxmifpk ppfHk;rSm qlylrlawGeJ@ywfouf+yD; tpnf;ta0; w&ufusif;yygw,f? tpnf;ta0;
u wyfrawmf[m zG@J pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'eJ@ Edik if aH wmftpd;k &tay: opPmapmifo
h &d ef/ vlrsKd ;a&;
t"duk%f;rsm; ray:aygufatmif wm;qD;&ef qHk;jzwf=uygw,f? vufeufudkifppfwyfrsm;eJ@ wdkif;
jynf&Jajctae qdkwJhpmwrf;udkvnf; jzef@a0aqG;aEG; =uw,fqdkygw,f? 'gayr,fh tpdk;&[m
wyfrawmf twGi;f &Sd u&ift&m&S}d uD;awGukd ,H=k unfrr_ &Sad wmhyg? u&if&aJ bmfrsm;udv
k nf; ,H=k unf
r_r&Sdawmhyg? tpdk;&u u&ifwyfrsm;u vufeufawG jyefvnf;odrf;,lzdk@ Zefe0g&D (31) &ufae@rSmyJ
trde@f xw
k jf yef+yD; pwifvy_ &f mS ;ygw,f? tJ'aD e@rmS bJ r*Fvm'Hk qufo,
G af &;wyf&if;u u&if&aJ bmf
rsm;[m vufeuftzwfrcHbJ t&m&Sw
d OD;udk ypfowf+yD; vufeufawG,al qmifum tif;pdef rdwGi;f
u autif'DtdkawGqD 0ifa&mufoGm;=uygw,f?
1949 ckEpS /f Zefe0g&v
D (31)&ufae@rmS yJ emrnfausmt
f if;pdew
f u
kd yf }JG u;D pwif&ygawmhw,f?
Adkvfr;pdk;&/ Adkvf!Gef@0if;/ AdkvfpHvSabmf/ Adkvfausmf'ifwdk@ OD;pD;wJh jynfaxmifpk ppf&Jwyf&if;u ordkif;/
c0J+cHudk 0dkif;xm;+yD; u&ifrsm;udk vufeufcscdkif;ygw,f? vufeufrcsbJ usdKufuvm;eJ@ tif;pdef
vrf;axmifh &xm;wGJysufrsm;&Sd&m ae&mtxd wdkufyGJrsm;jzpfyGm;+yD;/ ppf&Jwyfu e*g;/ ol&d,/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

121

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a&$jynfat; pwJh oHcsyfum; (8) pD;eJ@ pwifwdkufcdkufygw,f? u&ifrsm;uvnf; tjyif;txef


jyefvnfwdkufcdkufygw,f?
'Dvekd @J u&ifah wmfveS af &;[mvnf; tcdik t
f rm pwifay:ayguv
f m&ygawmhw,f? azazmf0g&v
D
(1)&ufae@rSm ppfOD;pD;csKyf AdkvfcsKyfprpf'Gef;udk OD;pD;csKyfppfaoemywd tjzpfuae tem;ay;vdkuf+yD;/
AdkvfcsKyfae0if;udk OD;pD;csKyftjzpf zqyv tpdk;&u wm0efay; cef@xm;vdkufygw,f? aomif;usef;r_
rSefor#udk tjrpfywfwdkufcdkufzdk@qdk+yD; tm%mtyfESif;ay;vdkufygw,f?
Adkvfae0if; wm0efpwifxrf;aqmifwJh azazmf0g&Dv (1)&ufae@rSmyJ txufArmEdkifiH
arrdrSm &SdwJh u&ifwyfrsm;udk vufeufodrf;+yD;/ t&m&SdawGudk Adkvfoifwef;ausmif;/ usefolawGudk
tif*sifeD,mwyfxJ xnfhxm;vdkufygw,f? rE Wav;rSm&SdwJh u&ifaoeyfudkifwyf&if; (3) udkvnf;
vufeufodrf;vdkufygw,f? yckuUL eJ@ vdGKifaumfydk@xm;wJh wyfcGJrsm;rSty tm;vHk; vufeufodrf;cH
vdkuf=u&ygw,f? wyfrawmftwGif;&Sd u&ift&m&SdeJ@ wyfom;rSefor#udk vufeufodrf;+yD; cGifh&uf
&Snaf y;um tem;,lcikd ;f wJt
h pDtpOfukd wufow
k f u
kd f taumiftxnfazmfygw,f? tpurS trsKd ;
om;a&;jy\emjzpf+yD; v_yfv_yf&Sm;&Sm;jzpfae=uwJh wyfrawmfwGif;u u&ifaoewfudkif wyfzJG
rsm;[m ydkrdkv_yf&Sm;vm&ygawmhw,f? vufeufawGtodrf;cHrvm;/ tpdk;&udkykefuefjcm;em;+yD;
awmfvSefa&;vkyfrvm;/ ajzp&mar;cGef;[m ESpfckxJbJ &Sdygawmhw,f?
AdkvfcsKyfae0if; ppfOD;csKyfjzpfvm+yD;aemuf w&ufrSmyJ/ autif'Dtdk tzGJ}uD;udk w&m;r0if
tzGJ@tjzpf a=unmygw,f? tJ'D azaz:0g&Dv (2)&ufae@rSmyJ &efukef/ tvHk u&if&yfuGuf jy\em
}uD;vnf; ay:aygufvmjyefygw,f? tvHk[m tif;pdef/ c0J+cH wdk@+yD;&if u&iftrsdK;om;awG aexdkif
=uwJh &efukefrday:u t"du u&if&yfuGuf}uD; wckjzpfygw,f? tpdk;&&J rSefrSefuefuef rajz&Sif;
Edkifr_a=umifh jrpf0u|ef;ay:a'owcsdKrSm u&ifArm vlrsdK;a&;jy\emvdk toHAvHawG xGufay:ae&
cdkufrSm tvm;wljy\em ay:aygufvm&wm jzpfygw,f? tvHk u&if&yfuGufxJu uav;/ vl}uD;/
a,musfm;/ rdef;r pkpkaygif; u&iftrsdK;om; (100) ausmfavmufudk ArmawGu zrf;oGm;+yD;/ rpf&Sif
rD;&xm; blwmHkem;u c&pf,mef0wfyausmif;xJrSm ydwfavSmifxm;w,fqdkwJh udpPjzpfygw,f?
tJ'v
D akd y:ayguv
f mwJh tvHk u&if&yfuu
G f jy\emrSmvJ tpd;k &[m rSerf eS u
f efuef rajz&Si;f Edik cf yhJ g?
tvHk u&if&yfuu
G f rD;wdu
k cf &H ygw,f? uav;/ vl}uD;/ a,mufsm;/ rde;f r awmfawmfrsm;rsm; touf
qHk;H_;cJh&ygw,f? tvHk &yfuGufjy\emudk xdrf;odrf;apmifha&Smufay;zdk@ wm0efcsay;jcif; cH&olu
awmh Adkvfr;}uD; atmif}uD; ( aemif- Adkvfr;csKyfatmif}uD;jzpfvmol) jzpfygw,f? qdk&S,fvpfygwD
acgi;f aqmifwOD;tjzpfuae wyfrawmfxJ tavmoH;k q,f jyef0ifvmptcsed jf zpfygw,f? vrf;rawG
ay:txd u&iftavmif;awG jyef}uJaeatmif towfcH=u&/ toufqHk;_H;cJh=u&w,fqdkygw,f?
ppfwyfu ypfcwfowfjzwfcJhwmvdk@ qdkygw,f?
bmyJjzpfjzpf u&iftrsKd ;om;rsm;twGuf emusn;f a=uuGpJ &mjzpfc&hJ ygw,f? tJ'D azazmf0g&D
v (2) &ufae@rmS bJ autif't
D kd uvnf; tif;pdeu
f kd odr;f ydu
k v
f u
kd yf gw,f? tif;pdeu
f kd autif't
D kd
u odr;f ydu
k v
f u
kd w
f meJ@ tvHk u&if&yfuu
G f rD;wdu
k zf suq
f ;D cH&wm[m a&Sqifah emufqifh w&ufxJ
yJjzpfygw,f? u&iftrsdK;om;wyfrawmf ppfOD;pD;csKyf AdkvfcsKyfprpf'Gef&mxl;u tem;,lvdkuf&+yD;/
122

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

AdkvfcsKyfae0if; ppfOD;pD;csKyfjzpfvmwmeJ@ wydifeuf u&iftrsdK;om; jy\em[mvnf; wjznf;jznf;


jrifhwufvm ae&muae w[kefxdk; xdyfa&mufoGm;ygawmhw,f?
azazmf0g&v
D (5)&ufae@rmS jynfrd rSm&Sw
d hJ trSw(f 2) u&ifaoewfuikd w
f yf&if;[m vufeuf
odrf;rcHbJ tpdk;&udk ykefuefjcm;em;vdkuf+yD; jynfrdudk,m,D odrf;ydkufvdkufygw,f? u&ifaoewf
udkifwyf&if; (3) &if;rSm (2) &if; ykefuef+yD; jzpfoGm;ygw,f? trSwf (1) u&ifaoewfukdifwyf&if;/
trSwf (2) u&ifaoewfuidk w
f yf&if;eJ@ trSwf (3) u&ifaoewfuidk f wyf&if;qk+d yD; u&ifaoewfuikd f
wyf&if; (3) &if;&Sd&mrSm/ wyf&if; (2)&if;u twdtvif; ykefuefjcm;em;vkduf+yD; wyf&if;pcef;cs&m
rdrsm;ukd odrf;ykdufxm;vkduf=uygw,f? trSwf (3) u&if aoewfukdifwyf&if;uawmh yckuULeJ@
vdKG ifaumfuydk @dk xm;wJh wyfcrGJ sm;rSty ppfO;D pD;csKyf Akv
d cf sKyfae0if;&J tpDtpOfe@J tm;vk;H vufeuford ;f
wm cHvkduf=u&ygw,f?
1949 ckESpf/ Zefe0g&D (31) &ufae@uwnf;u twdtvif; pwifay:aygufcJhwJh tif;pdef
ppfrsufESmwkdufyJGrsm;[m azazmf0g&Dvqef;xJrSm ykdrkdjyif;xef onf;oefvmcJhygw,f? wyfrawmf
ppfO;D pD;csKyfwm0efudk tjynft
h 0vufc&H ,l+yD; Akv
d cf sKyfae0if;[m u&iftrsK;d om;wk@d &J vufeufuidk f
awmfvSefa&;ukd t+yD;tykdif acsr_ef;ypfEkdifzkd@ enf;aygif;pkHeJ@ ud;yrf;tm;xkwfygawmhw,f?
azazmf0g&Dv (1) &ufae@rSm u&ifukef;rSm tjyif;txefwkdufyJGjzpf=uygw,f? azazmf0g&Dv
(2) &ufae@rmS autif't
D u
dk tif;pdeu
f o
dk rd ;f yku
d cf +hJ yD; uduke;f rSm t}uD;tus,f wku
d yf jGJ zpfygw,f?
azazmf0g&v
D (4) &ufae@rmS ajrmufyidk ;f wkid ;f wkid ;f r; Akv
d rf ;}u;D ausmaf Zm (Akv
d rf ;csKyf ausmaf Zm)ukd
awmifykdif;wkdif; wkdif;r;tjzpf wm0efv$Jajymif; vufcHapcJhygw,f? awmifykdif;wkdif; wkdif;r;Akdvfr;
csLyfatmifoif;qDuae wm0efukd v$Jajymif;vufcH&,lapygw,f?
zqyvtpkd;&[m &efukefrdawmfwckvkH; autif'Dtkdwkd@ vufxJrusa&mufapa&;
twGuf tjyif;txef jyefvnfxkd;ppfqifzkd@ ud;pm;ygw,f? awmckdaewJh &JabmfjzL wcsKdeJ@ rajy
ajyvnfatmif !dSEd_if;+yD; tvif;0ifvkyfapum u&ifukdwkdufzkd@ &efukefukdumuG,fzkd@ pDpOfygw,f?
'ga=umifh &efuek ef @J teD;w0ku
d f oHvsi/f ausmufwef;/ ok;H cGe,fu &JabmfjzLwcsK@d &efuek u
f dk 0ifa&muf
vm=uwJt
h cg u&ifom;pm;csiw
f ,f vk@d auG;a=umfvm=uvk@d ocifEu
k ,
dk w
f idk f wm;,lc&hJ w,fqdk
ygw,f? t&yfom;/ ausmif;om;wpfcsKdukdvnf; pnf;kH;+yD; wkdufyJGxJrSm yg0ifwkdufckdufapcJhygw,f?
tif;pdefppfrsufESm enf;AsL[mmecsKyfukd orkdif;rSmzGifhxm;+yD; tjyif;txef wkdufyJGqifygw,f?
&efukefjynfaxmifpk t&Hwyf&if;/ trSwf (18) jynfaxmifpkppf&J/ trSwf (21) jynfaxmifpk
ppf&J/ trSwf (15) jynfaxmifpkppf&J/ t&Hppf&Jwyfrsm;/ ppf0efxrf;wyf/ csif; aoewfukdifwyf&if;(1)/
trSwf(1)ajcvsifwyf&if;/ trSwf(4)ajcvsifwyf&if;/trSwf(5) Armhaoewf ukdifwyf&if;wkd@ukd yg0if
wkdufckdufapovkd ausmif;om; &JacgifeJ@ oHr%dwyfrsm;/ a&wyfrS atmfvDuGefpuftajrmufeJ@ (25)
aygif'g tajrmufwyfzJGukdvnf; tokH;ycJhygw,f?
tpk;d &ukd ykeu
f efjcm;em;vku
d w
f hJ u&if aoewfuidk w
f yf&if;(1) uvnf; awmifiu
l dk odr;f yku
d f
xm;&muae awmifit
l a&Sbuf oHawmifa'o/ 'ku
d Of ;D taemufbufe@J yJc;l w0ku
d u
f autif't
D dk
rsm;eJ@yg yl;aygif;vkduf+yD; pkpkaygif;tiftm; (1000) ausmfavmufeJ@ &efukefukd OD;wnf csDwufvmcJhyg
w,f? azazmf0g&D (4)&ufrSm anmifav;yif ausmfvmcJhygw,f? yJcl;ukdodrf;ykduf+yD; yJcl;awmifbuf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

123

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

xkH;}uD;rdrS autif'Dtkdrsm;eJ@yg xyfrHyl;aygif;+yD; tif;pdefppfrsufESmu autif'Dtkd rsm;udk tm;jznfh


ulnDEkdifzkd@ &nf&G,fxm;w,fqkdygw,f? awmifilu qif;vmwJh'Dppfa=umif;ukd 'kwd,Akdvfr;}uD;
apmrif;armifu tkyfcsKyfygw,f?
jynfrdukd odrf;ykdufxm;wJh u&ifaoewfudkifwyf&if;(2)uvnf; azazmf0g&D(5)&ufae@rSm
&efuek u
f dk jynfvrf;twkid ;f OD;wnfqif;vmcJyh gw,f? u&if'w
k ,
d Akv
d rf ;}uD; apmjrarmifu tkycf sKyf
uGyfuJ+yD; csDwufvmcJhwmjzpfygw,f?
trSwf (1) u&if aoewfuidk w
f yf&if; ppfa=umif;udk 'kw,
d Akv
d rf ;}uD; wifO;D acgi;f aqmifwhJ
tpkd;&wyfu yJcl;e,fuaejzwf+yD; ckcHwdkufckdufzdcJGygw,f? yJcl;bk&m;}uD; ppfrsufESm wdkufyJGawG
tjzpf aoewfoHawG aomaomnHcJh&ygw,f? tpkd;&bufu trSwf(6) Armh aoewfukdifwyf&if;/
trSwf(4)jynfaxmifpk ppf&J/ ppf0efxrf;wyf/ trSwf(3) jynfaxmifpk ppf&Jwyf&if;rsm;tjyif
&JabmfjzLeJ@ qk&d ,
S v
f pf ajymufusm;qko
d l wpfcsKd yg yg0ifwu
dk cf u
kd cf =hJ uygw,f? yJc;l oeyfyifa'ou
ausmif;om; (100) avmufukd vufeufwyfqifay;+yD;/ rdwGif;vkHcHr_eJ@ qufom;udpPrsm;twGuf
tokH;cscJhovkd/ axmifwGif;u xkwf,l&&SdvmwJh olawGtygt0if &JabmfjzL (500) avmufukd
vufeufwyfqifay;+yD; bk&m;}uD;&Gmtaemufbufukd ae&m,lapcJhygw,f? azazmf0g&D (5)&ufae@
rSmyJ oeyfyifbufu &JabmfjzLtiftm; (2000) ausmfavmufa&muf&Sd+yD;/ tiftm;jznfhwif;
ay;cJhjyefygw,f? azazmf0g&D (7) &ufrSm bk&m;}uD;&Gm ppfrsufESmrSm u&ifvufeufudkifwyfrsm;eJ@
tpkd;&bufu vufeufudkifwyfrsm; t}uD;tus,f wkdufyJGjzpfyGm;+yD; u&ifvufeufudkifwyfzJG@rsm;
aemufqkwfay;vkduf&ygw,f?
jynfuqif;vmcJhwJh u&ifaoewfudkifwyf&if; (2) ppfa=umif;ukdawmh/ tpdk;&bufu
om,m0wD ppfrsufESmuae+yD; tjyif;txef wkdufyJGqifygw,f? jrpf0u|ef;ay:/ zsmykHuae ac:,l
vmcJw
h hJ trSw(f 3) Armhaoewfuidk w
f yf&if;/ trSwf (1) ajcv#iw
f yf&if;rS wyfzGJ rsm;tjyif tajrmuf
wyfzJG rsm;eJ@yg ,SOfydifwkdufckdufapcJhygw,f// om,m0wDe,f/ aygif;wnf/ ewWvif;/ ZD;ukef; pwJh
a'oawGrmS Akv
d pf ed rf eS u
f a'oE &W Akv
d rf ;}uD;tqifeh @J ppf&/J ppf&J ppf0efxrf;wyfawGuykd g tkycf sKyf+yD;
tjyif;txef wkdufckdufcJhygw,f? azazmf0g&D (8) &ufrSm u&ifaoewfudkifwyf&if; (2) ppfa=umif;
ZD;uke;f txd a&muf&v
dS mygw,f? (9)&ufae@rmS armfawmf,mOfwef;}uD;eJ@ csw
D ufc=hJ u+yD; wku
d yf aGJ wG
tjyif;txefjzpfyGm;ygw,f? tpkd;&bufu pdefajymif;wyfzJGrsm;/ tajrmufwyfzJGrsm;eJ@yg jyefvnf
wku
d cf u
kd f zcd iG ;f ygw,f? (11)&ufae@rmS wyf&if;(3) wyf&if;r;[m awmcdw
k yfrsm;&Jwyfr; Akv
d &f x
J G ef @J
awGqkaH qG;aEG;+yD; u&ifrsm;ukd ZD;ukeu
f ae ydwq
f @kd ay;zk@d oabmwlnaD pcJw
h ,fqydk gw,f? azazmf0g&D
(13) rSm wyf&if; (3) u xkd;ppf qifwkdufckdufwJhtcg tpkd;& wyfrawmf (av) u av,mOfuvnf;
ava=umif;uae ypfual y; wdu
k cf u
dk cf yhJ gw,f? trSw(f 2) u&ifaoewfuikd w
f yf&if;ppfa=umif; tus
tqkH;rsm;cJh&+yD; aemufqkwfay;cJh&w,f?
t"duppfrsufESmjzpfwJh tif;pdefppfrsufESmrSmvnf; azazmf0g&D (11) &uf c0J+cHwkdufyGJ/ (13)
&ufae@ orkdif; OD;aomf yef;uefpufwkdufyJG/ (14)&uf &mbm+cHwkdufyJG/ (15) &ufae@ apmbifqif+cH
wkdufyJG/ OD;pudUefausmif;wkduf wkdufyJGawG tqufrjywf jyif;jyif;xefxefjzpfyGm;cJhygw,f? ESpfbuf
tus tqkH;awGvnf; tifrwefrsm;jym;cJh&ygw,f?
124

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

trSwf (2) u&ifaoewfukdifwyf&if;ppfa=umif; aemufqkwfay;&csdefrSm om,m0wD/


0ufaumfwu
dk yf rGJ mS t"du OD;pD;wdu
k cf w
hJ hJ trSwf (3) Armaoewfuikd w
f yf&if;udk &efuek o
f @kd jyefvnf
ac:,l+yD; tif;pdefppfrsufESm ykd@vkdufygw,f? azazmf0g&D(19)&ufae@rSm udukef;udk wkdufyJGqifapyg
w,f?
azazmf0g&Dv v,fxJrSmyJ uGefjrLepfrsm;udk tjywftowfacsr_ef;zkd@ wm0efcsay;xm;wJh
om0wW&d dS trSw(f 1) ucsif aoewfuidk w
f yf&if;u tiftm; w0ufausmef @J trSw(f 3) ucsiw
f yf&if;u
wGzJ ufay;xm;wJh wyfcu
GJ kd ucsit
f rsK;d om;Akv
d af emfqidk ;f u acgi;f aqmif+yD;/ zqyv tpk;d &ukd ykeu
f ef
jcm;em;vku
d yf gw,f? Akv
d af emfqidk ;f &J ykeu
f efjcm;em;r_[m vGwv
f yfa&;a=unm+yD;acwfrmS yxrqk;H
aom ucsiftrsdK;om;v_yf&Sm;r_tpvkd@ ac:qkdaumif; ac:qkdEkdifygvdrfhr,f? uGefjrLepfukd &uf&uf
pufpufowfjzwfwu
dk cf u
dk af ewJh tpk;d &&Jvufuidk pf pfwyftjzpfuae aoewfajymif;ukd tpk;d &buf
jyefvSnfhvkduf+yD; ykefuefjcm;em;wJh ucsiftrsKd;om;wyftjzpf ay:aygufvmcJhygw,f? Akdvfaemfqkdif;
acgifaqmifwJh ucsifaoewfukdifwyf&if;[m ykefuefjcm;em;aewJh trSwf(1) u&if aoewfukdifwyf
&if;eJ@ yl;aygif;+yD; rdwDvmukd csDwufwkdufckdufygw,f?
ajrmufyidk ;f wkid ;f wkid ;f r; Akv
d rf ;}u;D ausmaf Zm [m awmifyidk ;f wkid ;f wkid ;f r;tjzpf ajymif;a&$
vkduf&wJhtwGuf/ ajrmufykdif;wkdif;twGuf ,m,Dwkdif;r;jzpfvmolu 'kAkdvfr;}uD; armifarmif
jzpfygw,f? wkid ;f r; Akv
d rf ;}uD;armifarmif[m rdwv
DW mudk umuG,zf @dk cHppfa=umif; jyifaewke;f rSmyJ
csDwufwkdufckdufvmwJh u&ifvufeufukdifolykefrsm;&J zrf;qD;jcif;ukdcHvkduf&ygw,f? azazmf0g&Dv
(20) &ufae@rSmyJ rdwDvmukd u&ifwyfrsm;eJ@ Akdvfaemfqkdif;&J ucsifwyfrsm;u odrf;ykdufvkduf=u
ygw,f? rdwv
D maiGwu
dk u
f aiGrsm;ukd &efuek u
f o
dk ,f,zl @dk jynfaxmifpb
k %fu iSm;&rf; apv$wv
f u
dk f
wJh 'gukdwm av,mOfa&m/ arrdu &efukefukd c&D;pOftwGuf/ rdwDvmav,mOfuGif;ukd acwWqif;
oufvmwJh 'gukdwmav,mOfyg u&ifwyfrsm;eJ@ Akdvfaemfqkdif;wyfu odrf;ykdufvkduf=uygw,f?
tJ'Dav,mOf (2) pD;ukd Akdvfaemfqkdif;acgif;aqmifwJh vufeufukdifwyfzJG@rsm; pD;eif;vkdufyg+yD; azazmf
0g&D (21) &ufrSm arrdudk odrf;ykdufvkdufygw,f? tpkd;&[m rdwDvma&m/ arrda&mukd vufv$wf
vkduf&ygawmhw,f? rwfv (6) &ufrSm rE Wav;ukd vufv$wf&jyef+yD; rwfv (11) &ufae@rSm
rE Wav;rd[m autif'DtkdeJ@ uGefjrLepfrsm;vufatmuf a&muf&SdoGm;ygw,f?
azazmf0g&Dv/ rwfv ESpfvvkH;[m wkdufyJGawG tjyif;txefjzpfyGm;cJh&+yD; ESpfzufpvkH;
tustqk;H awGrsm;vSovkd jynfov
l x
l }k uD; w&yfv;Hk [mvnf; jynfwiG ;f ppf}uD;&J '%fukd rcsrd qef@
cHpm;=u&ygw,f? zqyvtpkd;&u t"dutmkHpkduf+yD; ckcHumuG,fae&wJh ppfrsufESm[m tif;pdef
ppfrsufESmjzpfygw,f? &efukefrdeJ@ (7) rkdifuGmtxd wkdufyGJawG qufwkdufjzpfay:aecJh+yD; wjynfvkH;
r+idrfroufjzpfae&wJhtwGuf tpkd;&ukd (7) rkdiftpdk;&/ &efukeftpkd;&vkd@ ac:a0:cJh=uygw,f?
tif;pdefwkdufyJG ay:aygufcsdefup+yD; tpkd;&&Jtajctae[m t=uyfwnf;qkH;jzpfvm&yg
w,f? ppfa&;t=uyftwnf;/ Ekid if aH &;t=uyftwnf;awGuae bma&; t=uyftwnf;yg &ifqidk f
vm&ygw,f? 'ga=umifh tpkd;&u tpkd;&0efxrf; t&mxrf;/ tr_xrf;awG&J vpmukd (15) jzwfzkd@
qkH;jzwfcJhygw,f? 'ga=umifh azazmf0g&Dv (7) &ufae@rSm tpkd;&&Jvpm jzwfawmufr_udk qef@usif
uef@uGufwJh tr_xrf;aygif;pkHoydwf}uD;vnf; ay:aygufcJhygw,f? azazmf0g&D (16) &ufae@rSm
rD;&xm;or*~ oydwf}uD;vnf; ay:aygufchJjyefygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

125

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wuUokdvfausmif;om;rsm; awmckd=uwm/ tr_xrf;/ 0efxrf;rsm; awmckd=uwmawGvnf;


qufwkdufvkdvkd ay:xGufcJhygw,f? tpkd;&[m tJ'Dvkd t=uyftwnf;aygif;pkH &ifqkdifae&+yD; &efukef
tpkd;&jzpfaewmawmifrS jzpfay:aewJh jynfwGif;ppf}uD;udk EkdifiHa&;t&tajz&Sm+yD; rSefrSefuefuef
r#r#ww ajz&Si;f Ekid zf @dk oabmxm;r&Scd yhJ g? tm%muko
d m acgi;f rmrmeJ@ qufvuf qkyu
f idk x
f m;=u+yD;/
ppfa&;udkppfa&;t& tEkdif,lEdkifa&;ukdyJ ud;yrf;tm;xkwf jyifqifcJhygw,f?
zqyvtpkd;&&J azmufjyefr_/ txl;ojzifh qkd&S,fvpfrsm;&J npfywfr_a=umifh 1948 ckESpf
rwfv (28) &ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD vufeufukdifawmckdr_eJ@ pwifzGifhvSpfcJh&wJh Armjynf
jynfwGif;ppf}uD;[m &JabmfjzL awmckd&r_/ wyfrawmfwGif; Armhaoewfukdifwyf&if; (1)/ wyf&if;(3)
wykdif;/ wyf&if; (6) wpdwfwa' awmckd&r_awGeJ@ qufvufus,fjyef@cJh&um/ u&ifppf&Jykefuefr_/
autif't
D dk v_y&f mS ;r_/ u&ifaoewfuidk w
f yf&if; (1)/ wyf&if;(2)/ ucsiaf oewfuidk w
f yf&if; (1)wk@d &J
xuGqef@usif jcm;em;r_awGe@J twl tjyif;txef tonf;oefq;Hk tajctaexd qufwu
dk f awmuf
avmifvmcJh&ygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD&J rvJGomra&Smifom pwifvkduf&wJh awmfvSefa&; aoewfoH
awGu Ekid if aH &;tzJG tpnf;rsm;ukd v_yEf ;_d vku
d o
f vkjd zpfc+hJ yD;/ u&iftrsK;d om;awG&J aoewfoaH wGu
zqyv tpkd;&ukd &efukeftpkd;& jzpfapcJhygw,f?
zqyv tpk;d &[m vufeufuikd pf pfwyfrsm;udk &Ekid o
f r# ae&maygi;f pku
H ae wk;d csJ zJG pnf;+yD;
jynfwGif;ppf}uD;udk ppfa&;enf;t& ajz&Sif;Ekdifzkd@ t"duxm; ud;pm;cJhygw,f? &Sdor# =unf;/ a&/
av ppftiftm;rSefor#ukdvnf; jynfwGif;ppf}uD;twGif; ykHatmtokH;ychJygw,f? &Sdor# ppfav
,mOfrsm;udktokH;y+yD; AkH;}uJapwm/ av,mOfay:uae pufaoewfeJ@ ypfcwfwkdufckduf apwmawG
enf;vrf;aygif;pkHeJ@ vkyfaqmifcJhygw,f//
tpk;d &&J vufeufuidk w
f yfawGtwGi;f rSmukd tpk;d &qef@usio
f al wG ay:ayguv
f m+yD; wyfwiG ;f
ykefuefr_awG/ wyfwGif;awmckdr_awG ae&maygif;pkH ay:aygufuHawGvm&vkd@om tpdk;&&J ppfa&;rme/
wenf;tm;jzifh aomif;usef;olawGukd tjywfzd/ tjywfESdyfuGyfypfvkdufr,fqkdwJh ppfa&;&nfrSef;
csuf[m xifwkdif;raygufjzpfcJh&wmjzpfygw,f? wu,fu tpkd;&ukdqef@usifolrSefor#udk enf;vrf;
aygif;pkHtokH;y+yD; pdpdnufnufa=uatmif acsr_ef;ypfzkd@/ evHrxlEkdifatmif &Sif;ypfzkd@ vufOD;r_&Sd&Sd
csypfzkd@ t+rJwrf; }uHpnftm;xkwfcJh=uygw,f? tpkd;&&J azmufjyefwJhajcvSrf;awGa=umifh ykefueftH
wkr_awG qef@usifjcm;em;r_awG wck+yD;wck qufwkdufay:xGufvmvkd@om ukd,fh&SL; ukd,fywf jzpfcJh&
wmjzpfygw,f? jynfwGif;ppf}uD; wESpfrjynfhrDtwGif; tpkd;&ukd,fwkdif ab;=uyfeH=uyf jzpfvmcJh&
ygw,f?
ppfr;D awmufaewJh wkid ;f jynfjzpfvmwJt
h wGuf ppfwyf&J tcef;[m xdyaf &mufvmcJyh gw,f?
vGwfvyfa&;a=unma=unmcsif; 0ef}uD;jzpfcJholwcsKdawmif 0ef}uD;ae&mc%xm;+yD; ppfwyfwGif;
0ifvm=uwm/ ukd,fukdifxm;wJh wyf&Sdatmif ud;yrf;tm;xkwf=uwmudk=unfh&if odomvSygw,f?
Ekid if jH cm;a&;0ef}u;D OD;wifxw
G f 'kw,
d Akv
d rf ;}u;D &mxl;eJ@ wyfx0J ifvmwm Akv
d pf ed rf eS f a'oE &W Akv
d rf ;
}uD;&mxl;eJ@ ppfxJ0ifvmwm/ Akdvfatmif}uD; qkd&S,fvpfygwD jynf trwftjzpfuae E_wfxGuf+yD;
wyfxJ uref;uwef;0ifvmwm/ umuG,fa&;0ef}uD;jzpfcJhwJh Akdvfvusfm/ ajrmufykdif;wkdif; wkdif;r;
126

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tjzpfa&mufvmwmawGu=dk unf&h if/ ppfwyf&@J tcef; b,favmufta&;ygvmw,fqw


dk m odomvS
ygw,f? AkdvfcsKyfae0if; ppfOD;pD;csKyfjzpfvmwJhtcg ppfwyfukd [kdvluacsmh 'Dvluacsmh tqifhtxd
a&muf&Sdvmygw,f?
1949 ckEpS /f azazmf0g&D (26) &ufae@rmS ol&,
d owif;pmuae vuf,morm;}uD; OD;baz
u AkdvfcsKyfae0if;ukd tm%mukeftyfoifh+yD ygvDrefukd&yfqkdif;xm;yg? w&m;r#wwJh a&G;aumufyJG
rsm; rusi;f yEkid rf csi;f Akv
d cf sKyfukd ppftyk cf sKyfa&; tm%mykid cf ef@xm;yg vk@d tqkd y aoG;wk;d prf;ygw,f?
wqufwnf;rSm OD;baz[m ol@&Jtaygif;ygwpkeJ@twl AkdvfcsKyfae0if;ukd oGm;a&mufawG@qkH+yD;
ppfwyfu tpkd;&ukdzwfcs+yD; tm%modrf;&ef ajymqkdpnf;kH;ygw,f? OD;bazeJ@twl oGm;a&muf
ajymqkd pnf;k;H aoG;aqmif ajrmufyifah y;cJ=h uolawGuawmh om,m0wD OD;armifarmif ("g;rygw0D if)
OD;vGef; (rsKd;cspfygwD0if)eJ@ OD;pef;armif(ac|wmpkaqmif;a&;rif;}uD;) wkd@jzpfygw,f? Zlvkdif/ =o*kwfv
xJwkef;u Akdvfae0if;ukdacgif;aqmifwif+yD; vuf0JnD!Gwfa&;aumifpD=oZm&dS wyfwcsKd@eJ@
tm%modrf;,l&ef }uHpnfcJholawG[m vuf0JnD!Gwfa&; aumifpD0ifawG jzpfcJh=uwJhtwGuf
vuf0Jbufu tm%modrf;,la&; ud;yrf;csufvkd@ owfrSwfcJh=uw,f? tJ'DudpPt+yD;(6)v t=um
'Dwcg tm%modrf;,la&; pDpOfaoG;aqmif olawGuawmh vuf,morm;}uD;awGjzpfwJhtwGuf/
ppfwyfukdcsOf;uyf+yD; vuf,morm;wkd@&J tm%modrf;,la&; udyrf;csufvkd@ _jrif&rSmjzpfygw,f?
Akv
d cf sKyfae0if;u 0ef}uD;csKyfocifEu
k dk OD;bazwk@d &J wku
d w
f eG ;f csut
f a=umif; ajymjycJyh gw,f? tJ'ge@J
ywfouf+yD; OD;bazwkd@&J tquftoG,faemufcHawGukd qufvufpkHprf;vkdufawmh ArmEkdifiH&Sd
+Adwdo#ppfrpf&Sifu yk*~KdvfawG yg0ifywfoufaewm awG&SdcJh&w,fvkd@ qkdygw,f?
ajray:vuf0Jqkdolrsm;u vuf,mtE W&,fudk wkdufzsufzkd@ ppfwyfukd Akdvfae0if;ukd
qGaJ qmifc=hJ uovk/d ajray:vuf,morm;a[mif;}uD;rsm;uvnf; vuf0u
J w
dk u
dk zf suzf dk Akv
d af e0if;eJ@
ppfwyfudk odrf;oGif;acsmhjrLcJh=uygw,f?
OD;ausmf+idrf;uvnf; Akdvfae0if;ukdarG;jrL+yD;/ Akdvfae0if;uwqifh ppfwyfudk qkd&S,fvpfygwD
ykdifvkyfzkd@ enf;rsKd;pHkeJ@ ud;yrf;cJhygw,f? tJ'ga=umifh ppfwyf[m AkdvfcsKyfae0if;eJ@twl tvkdvkdae&if;
xdyfudka&muf&SdvmcJhygw,f?
rE Wav;rd todrf;cH&+yD;aemuf 0ef}uD;csKyfocifEk[m ppfukdif;/ a&$bkd/ rkH&Gm c&D;awGxGuf+yD;
pnf;kH;a&;c&D; qif;ygw,f? ppfwyfudk oGm;a&muftm;ay;wm rdudk olykeftiftm;pkawGvuf
twGi;f rusa&;twGuf qufvufumuG,af e=uolawGukd tm;ay;ulnw
D mawG u;d pm;yrf;pm; vkyyf g
w,f?
rwfvxJrSm Akdvfaemfqkdif;eJ@ autif'Dtkdwyfrsm;[m ompnfukd qufvufodrf;ykdufzkd@
rdwDvmuae qif;vm=uwJhtwGuf tpkd;&u ompnfrusa&; ompnfcHppf udk tjyif;txef
jyifqifygw,f? 48 ckESpf/ rwfv (28) &ufuae 49 ckESpf/ rwfv (28) &uftxd jynfwGif;ppf
wESpw
f mumvtwGi;f tajctaeudk aygi;f H;k =unfrh ,fq&dk if rdawmf&efuek t
f eD; tif;pdef ppfrsuEf mS
txd wkdufyJGawG qufwkdufjzpfay:aeovkd/ &efukefrdta&S@zuf wkd;a=umifuav;/ 'g;ydef/
oCFe;f u|e;f txd/ awmifbufrmS 'v/ aysmb
f ,
G }f uD;/ caemifwt
dk xd / taemufzufrmS =unfjh rifwidk f
wzufurf; at;&Gmtxd/ vufeufukdifolykeftiftm;pkawG&J ppfr#m;OD;awG a&muf&Sdaeygw,f?
&efukefrdv,facgifrSm ae@cif;a=umifawmif vlowfr_/ "g;jyr_/ vk,ufr_awG jzpfay:aeygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

127

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

'kwd,rdawmf txufArmjynf rE Wav;rd}uD;udk autif'Dtkd/ uGefjrLepfeJ@ jynfol@


&Jabmfrsm;u odrf;ykdufxm;ygw,f? &rnf;oif;/ aysmfbG,f/ rdwDvm/ arrdwkd@[m autif'Dtkd
vufatmufrSmjzpfygw,f? jrif;+cH/ yckuUL/ a&eHacsmif;/ acsmuf/ rauG;/ rif;bl; pwJh {&m0wDjrpfkd;
wav#mufrdawGudk ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ &JabmfjzLrsm;u odrf;ydkufxm;=uygw,f? rE Wav;
awmifil qufo,
G af &;vrf;a=umif;twkid ;f txufArmjynf&dS autif't
D rdk sm;atmufudk qif;rvm
Ekdifa&;twGuf ompnfuae jzwfawmuf+yD; tpkd;&wyfrsm;u tjyif;txef cHppfjyifxm;ygw,f?
awmifil/ anmifav;yif/ oxkHeJ@ armfvrdifbufurd&GmtcsKd/ jynfrdwjcrf;eJ@ jrpf0u|ef;ay:&Sd
rdawmfawmfrsm;rsm;udkvnf; autif'Dtkdu odrf;ykdufxm;EkdifcJhygw,f? wkdif;jynf&J@ w0ufausmf
ausmf e,fajra'oawG[m olykefawG&JvufatmufrSmjzpfcJh+yD;/ w0ufausmfausmf tpkd;&aiGwkduf
awG[mvnf; todrf;cH&+yD; aiGawGawmfawmfrsm;rsm; olykefawGvufxJa&muf&SdoGm;ygw,f?
0ef}uD;csKyfocifEk txufArmjynfpnf;Hk;a&;c&D;u jyefa&mufrvmao;rDtwGif;rSm
OD;ausmf+idrf; tygt0if qkd&S,f0ef}uD;rsm;eJ@ &Jabmf0g 0ef}uD;rsm; tpkd;&tzJGuae E_wfxGuf
=uygw,f? ocifEk &efukefjyefa&mufwJhtcg qkd&S,fvpfeJ@ &Jabmf0g 0ef}uD;awG E_wfxGufoGm;+yD
jzpfwJh tpkd;&tzJGudkom awG@&ygawmhw,f? wjynfvkH; ab;=uyfeH=uyf jzpfaecsdef E_wfxGufoGm;
=uwmjzpfvkd@ ocifEku awmfawmfpdwfqkd;ygw,f?
qkd&S,fvpf0ef}uD;a[mif;wOD;u ocifEkukd vmawG@+yD; Akdvfae0if;[m u|efawmfwkd@qDukd
vmvm+yD; olwkd@wyf[m 0ef}uD;awGarG;xm;wJh tdrfapmifhacG;awG r[kwfzl;/ olwkd@taocH+yD;
0ef}uD;awGukd apmifrh ay;Ekid af wmhb;l ? olyek af wGe@J tpk;d &opfz@GJ ygv@dk c%c%ajymaewmeJ@ u|eaf wmf
wkd@vnf; xGufypfvkduf=uwmyg vkd@qkdygw,f? OD;ausmf+idrf;uawmh AkdvfcsKyfae0if;eJ@ twlvm+yD;
0ef}uD;csKyftvkd&Sd&if olykefacgif;aqmifawGudkac:+yD; tpdk;&zJG@Ekdifygw,fvkd@ ocifEkudk ajymw,f
qkyd gw,f? ocifEu
k olyek af wGe@J awmh igb,fenf;eJ@rt
S pd;k &rzJ@G Eikd b
f ;l vk@d ajym+yD; tpd;k &opfz@GJ z@kd jyif
ygw,f?
ocifEku yg;ygw,f? vuf0JnD!Gwfa&; aumifpDwkef;uvnf; tm%modrf;zkd@ acgif;aqmif
wifcHcJh&ol[m Akdvfae0if;/ vuf,morm;tkd}uD;rsm;u csOf;uyfaoG;aqmif+yD; tm%modrf;zkd@
wkdufwGef;cH&ol[mvnf; Akdvfae0if;/ 0J,mESpfzufpvkH;u ukd,fht}uHawGeJ@udk,f udufaecJh=uwJh
Akdvfae0if;ukd oluyJ aumuf,lvkdufzkd@ qkH;jzwfvkdufygw,f? wcsufckwf ESpfcsufjywftjzpf ae&m
ay;+yD; ol@vufatmufrSmxm;zkd aG;cs,fvkdufygw,f? ausmoyf+yD; aumif;csD;ay; olaumif;yvkduf
ygw,f? 0ef}uD;csKyf ocifEku tpkd;&tzJG@opfudk AkdvfcsKyfae0if;eJ@ zGJ@pnf;vkdufygw,f?
'ga=umifh {+yDv (1) &ufae@rSm 0ef}uD;csKyfocifEk/ 'kwd,0ef}uD;csKyf AkdvfcsKyfae0if;eJ@ tpdk;&
tzJG@opf ay:aygufvmygw,f? AkdvfcsKyfae0if;[m 'kwd,0ef}uD;csKyfwifru umuG,fa&;0ef}uD;
vnf;jzpf/ jynfxJa&;0ef}uD;vnf; jzpfvmygw,f? wyfrawmf ppfOD;pD;csKyfvnf; jzpfygw,f? w&m;
v$wfawmfcsKyfu a'gufwmat;armifudk 0ef}uD;tjzpf cef@vkdufygw,f? a'gufwm at;armif [m
Ekid if jH cm;a&;eJ@ w&m;a&;Xme0ef}uD; jzpfvmygw,f? jrefrmhtvif; OD;wifu bma&;0ef}uD; jzpfvm
ygw,f?
128

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

Akdvfae0if; umuG,fa&;0ef}uD; jzpfvm+yD; +yD;csif; rE Wav;rdudk jyefvnf odrf;ykdufEkdifzkd@


jyifygw,f? Akdvfr;=uif acgif;aqmifwJh ArmwyfrawmfwyfzJGawGeJ@ {+yDv (4) &ufae@rSm rE Wav;rd
jyefvnfodrf;ykdufa&; xkd;ppfukd pwifygw,f?
{+yDvxJrSm autif'Dtkduvnf; 'kwd,t}udrf xkd;ppfqifzkd@ud;pm;ygw,f? t&if awmifil
rSm tajcpkdufcJhwJh u&ifwyf&if; (1)/ om,m0wD 0ufaumfwkdufyJGrSm aemufqkwfvkduf&wJh u&if
wyf&if; (2)/ arrdtcsufjy qufoG,fa&;wyf&if;/ tif*sifeD,m/ avhusifha&; Akdvfoifwef;ausmif;
pwJhwyfrsm;xJu u&ifwyfom;rsm;/ ppf&Jwyf&if; (13) u u&ifwyfom;rsm; Akdvfaemfqkdif;wyf
pojzifh &Ekdifor#pkpnf;+yD; wyfcJG (22) cJGu (24) cJG txdygwJh tiftm;pkeJ@ yJcl;ukd qif;vm+yD;
'kdufOD;ukdwkduf=uygw,f?
tif;pdefppfrsufESmwkdufyJG}uD;vnf; qufvufjyif;xefaecsdef/ autif'Dtkdwkd@&J@ 'kwd,
t}udrf xkd;ppf}uD;vnf; jyefvnfpkpnf; pwifcsdefrSm +idrf;csrf;a&;pum;qkdzkd@ autif,lOuU}uD;
apmbOD; eJ@ ref;*sed ;f xGe;f atmifw@dk tif;pdeu
f ae xGuv
f m=uygw,f? {+yDv (4) &ufae@yg? &efuek rf mS
&SdaewJh t*FvdyfoHtrwf}uD; rpPwmbkdum/ tdENd,oHtrwf}uD; a'gufwm&yf(zf)/ ygupPwefoH
trwf}uD; rpPwmtmvD/ c&pf,meft*Fvu
D ef*%
dk ;f csKyf}uD; bda&Sm@0uf(pf)/ u&ifacgi;f aqmifa[mif;
qmpHpDzkd;orD; rpPpfbarmifcsdefwkd@ukd csOf;uyf+yD; tpdk;&&Jurf;vSrf;vmcsuft&a&m/ 0ef}uD;csKyf
ocifEk&J apmbOD;}uD;qD a&;vkdufwJhpmt&yg jyefvnfwkef@jyefaqG;aEG;zkd@ tif;pdefuae xGufvm
=uwmjzpfygw,f? ocifEk&JapmbOD;}uD;qDay;pmrSm cifAsm;wkd@eJ@u|efawmfwkd@ wkdufae=uwm
raumif;bl;/ wkid ;f jynfvrJ ;D avmifuek +f yD/ u&ifa&m Armvlxyk gaoa=u=uwJt
h wGuf jy\emawGudk
u|eaf wmfw@dk awG@qaHk qG;aEG;=ur,f/ ajz&Si;f r,f qk+d y;D awmh urf;vSr;f xm;w,fqydk gw,f? tJ't
D wGuf
autif,l OuU apmbOD;}uD; xGuv
f mwmjzpfygw,f? {+yDv (5)&ufaerSm pwifaqG;aEG;jzpfw,f
qdkygw,f?
awGqkHaqG;aEG;zkd@twGuf bmawGawmif;qkdr,f/ bmawGvkyfr,f/ bmawG pDpOfr,fqkdwm
wckrSudwifjyifqifr_ rvkyfcJhyJ 0ef}uD;csKyfocifEk tygt0if zqyv tpdk;&udk,fpm;vS,frsm;eJ@
awG@qkHaqG;aEG;zkd@ +idrf;csrf;a&;pum;qkdzkd@ xGufvmcJhwmjzpfygw,f?
awGqkH=uwJhtcg zqyv tpkd;&bufu usifusifvnfvnf enf;y&d,m,faygif;pkH okH;+yD;
qJaG qmif zdtm;ay; ajymqk=d uwJt
h wGuf awGqkaH phpyfaqG;aEG;a&;[m vufeufcsa&;qD a&mufomG ;
&w,fqkdygw,f? tJ'DtpDtpOfawGxJrSm tif;pdef&Sd autif'Dtkdwyfrsm;&Sd vufeuf}uD;rsm;udk
ay;tyf&ef/ vufeuftyf+yD;aemuf apmbOD;wkd@u jynfe,fpkHprf;a&;aumfr&SifrSm jynfe,fta&;ukd
qufvufaqmifGuf&ef/ u&ifaus;&Gmrsm;&J rdvkHcHa&;twGuf vkdtyfoavmuf vufeufrsm;udk
pepfwus ukdifaqmifxm;ap&ef/ vufeufcsyJGudk {+yDv (8) &ufrSm orkdif; OD;aomf yef;uefpufrSm
yvky&f ef pojzifah zmfjyxm;w,fqydk gw,f? tJ'o
D abmwlncD suu
f kd tpd;k &bufu ocifE/k Akv
d cf sKyf
ae0if;/ a'guw
f mat;armife@J qmbOD;wk@d u vufrw
S af &;xk;d +yD;/ autif't
D b
kd ufu apmbOD;}uD;eJ@
ref;*sdef;xGef;atmifwkd@u vufrSwfa&;xkd;=uw,fqkdygw,f? tJ'D awG@qkHaqG;aEG;aeqJumv
twGif;rSm ESpfzufpvHk; typftcwf&yfpJxm;=uygw,f? apmbOD;}uD;wkd@ tif;pdef jyefa&mufwJhtcg
autif't
D dk acgi;f aqmifawG autif,al cgi;f aqmifawGukd ac:+y;D aqG;aEG;w,fqydk gw,f? autif't
D dk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

129

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

acgif;aqmif ref;bZHwdk@u 'DoabmwlnDcsufpm[m vufeufcswJhoabmrsKd;jzpfaew,f? vufrcH


Ekdifbl;vkd@ jyefvnfaqG;aEG;=uw,fqkdygw,f? OuU}uD; apmbOD;}uD;udk,fwkdif vufrSwfa&;xdk;xm;
awmh 'gudk rysufysufatmif zsuf&r,fvkd@ ref;bZHwkd@u oabmxm;ay;w,fqkdygw,f? tJ'DrSm
OuU apmbOD;}uD;u igu autif,lOuU taeeJ@ vufrSwfxkd;vkduf+yD/ 'gayr,fh rw&m;oif;
a=unmxm;wmu autif'Dtkd/ vufeufudkifwdkufaewmu autif'Dtdk/ 'Dawmh autif'Dtkd
taeeJ@ awG@qkHaqG;aEG;zkd@ ref;bZHudk wm0efay;w,fqkdygw,f? aemufw&ufrSmyJ ref;bZHeJ@
autif'Dtkd acgif;aqmifwcsKd tpdk;&eJ@ qufvufaqG;aEG;zkd@ vkdufoGm;ygw,f? raqG;aEG;=uao;rD
qmbOD;tdrfrSm qmbOD;eJ@ ref;bZHwdk@ awG@qkHygw,f? ref;bZHu qmbOD;ukd tefu,fcifAsm;/
u|efawmfwkd@acgif;aqmifawG vma&mufaqG;aEG;wm vufeufcszkd@r[kwfzl;/ ESpfOD;ESpfzuf tcsif;jzpf
yGm;aewJh ydyuQudk ajyvnfatmif&Sif;+yD; ESpfOD;ESpfzufajz&Sif;zkd@ jzpfygw,f? u&iftrsKd;om;rsm;&J
udk,fykdifjymef;cGifhjzpfwJh u&ifjynfta&;a=umifhjzpfygw,f? awG@qkHaqG;aEG;yJGrSm autif,lu
wifjyxm;wJh u&ifjynfta&;udk vufcw
H ,fq&kd if jy\emajyvnfomG ;rSmjzpfygw,f? vk@d ajym+yD;
vufeufcsa&;tpDtpOfudk vufrcHEidk af =umif;ukv
d nf; ref;bZHu &Si;f &Si;f vif;vif; ajymqkyd gw,f?
qmbOD;u tefu,fbmrS rajymvkdygbl;/ tefu,foabmxm;u ajym&&if tefu,fvnf;yif;
jywfoGm;r,f? rSm;w,f rSefw,fqkdwm rajymcsifbl; vkd@ jyefajymygw,f? tJ'Daemuf qmbOD;u
0ef}uD;csKyfocifEq
k D w,fvzD ;kH eJ@ ta=umif;=um;vku
d af wmh zqyv Ekid if jH cm;a&;0ef}uD; OD;at;armif
ref;bZHe@J aqG;aEG;zk@d a&mufvmygw,f? OD;at;armifu cifAsm;wk@d acgi;f aqmif apmbOD;}uD; vufcH
xm;wmukd cifAsm;wdk@vufrcH&if u|efawmfwkd@bufu wkduf&rSmyJvkd@ +cdrf;ajcmufwJhoabm ajym
w,fqydk gw,f? OD;at;armifpum;a=umifh a'gojzpfvmwJh ref;bZHu 'DrmS OD;at;armif u|eaf wmf
wk@d acgi;f aqmifawG vma&mufaqG;aEG;wm[m vufeufcsz@dk r[kwzf ;l / jy\em&yfawGukd ajyvnfatmif
ajz&Si;f +y;D +ird ;f csr;f a&;jyefvnfwnfaqmufzdk jzpfw,f? awG@qaHk qG;aEG;&mrSm u|eaf wmfw@dk acgi;f aqmif
awGukd vufeufcscidk ;f wm[m rw&m;wJv
h yk af qmifrj_ zpfw,f? cifAsm;udk u|eaf wmfwpfcyk aJ jymr,f/
vufeufcsa&;udk u|eaf wmfw@dk b,fawmhrv
S ufcrH mS r[kwb
f ;l / vufeufrcs&if/ cifAsm;wk@d u u|eaf wmf
wkd@ukd wkdufr,fqkd rqef;ygbl;As? u|efawmfwkd@ckwkdufaewm aoG;awmifrylao;bl; vkd@ bkusus
jyefajymw,fqkdygw,f? OD;at;armifeJ@ pum;ajym+yD;wJhaemuf zqyv tpkd;&ukd,fpm;vS,ftzJG@eJ@
aqG;aEG;yJGjyefvkyfygw,f? zqyv tpkd;&ukd,fpm;vS,ftzJG@rSm ocifEk/ AkdvfvusFm/ Adkvfae0if;/
Akv
d cf ifarmifav;/ apm=um'k;d wk@d wufa&muf=uygw,f? aqG;aEG;yJrG mS ocifEu
k ref;bZHukd cifAsm;wk@d
OuU}uD; apmbOD;}uD;u vufrSwfxkd;+yD;+yD/ cifAsm;wdk@ b,fzsufvkd@aumif;rvJ vkd@ajymygw,f?
ref;bZHu OuU}uD; vufrSwfxkd;xm;wmudk vufcH&r,fqkdwm rSefygw,f/ 'gayr,fh OuU}uD;
vufrSwfa&;xkd;wm u|efawmfwkd@ tnHhcH&wm/ tH_;ay;&wmyJ? u|efawmfwkd@ vkdvm;csufawGudk
pGe@f vw
$ v
f u
dk &f wmeJ@ twlwb
l ?J +idr;f csr;f a&;vkcd si&f if vG,yf gw,f? u|eaf wmfw@dk vcdk siw
f hJ u&ifjynf
e,fukd cifAsm;wk@d ajz&Si;f ay;Edik &f if+yD;wmyJ vk@d ajymawmh ocifEu
k wpfcpk Of;pm;yg/ cifAsm;wk@d OuU
}uD;&J *k%o
f u
d mQ ukd xde;f odr;f ygt;Hk vk@d qydk gw,f? ref;bZHu OuU}uD;udk av;pm;w,f/ 'gayr,fh
cifAsm;wk@d vdrw
f mawmhraumif;bl;Asm? u|eaf wmfw@dk OuU}uD;u ol@apwemt& cifAsm;wk@d qv
D m
w,f? cifAsm;wk@d qv
D mw,f/ +idr;f csr;f a&;vkv
d m;w,f? aumif;wmjzpfcsiw
f ,f? cifAsm;wk@d u vSn+hf yD;
130

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vufeufcscidk ;f awmh raumif;bl;Asm? 'guu


kd |eaf wmfw@kd vufrcHEidk b
f ;l ? 'gayr,fw
h ck&w
dS ,f u|eaf wmf
wk@d acgi;f aqmifawGe@J jyefaqG;aEG;+y;D ta=umif;jyefr,f vk@d ajymqdck +hJ yD; tif;pdeu
f jdk yef=uw,fqydk gw,f?
'g[m yxrqkH;aom autif,leJ@ zqyvtpdk;&tzJGwkd@&J awGqkHaqG;aEG;yJGjzpfygw,f?
tpdk;&u udkifxm;wJhrlu vufeufcsa&;jzpfygw,f? vufeufcs+yD; vufeuftyf+yD;rS u&ifjynft
a&; qufvufaqG;aEG;a&;jzpfygw,f? tJ'DvkdoabmrsKd;a&mufatmif vSnfhywfajymqkd+yD; rpPwm
&yf(zf)wd@k u&iftrsK;d orD; rpPpb
f armifcsed f wk@d e@J pnf;H;k aoG;aqmifem;cswehJ nf;ukd tok;H ycJyh gw,f?
autif,leJ@ autif'Dtkdu udkifpJGxm;wJhrlu udk,fykdifjymef;cGifh&SdwJh u&ifjynfe,f&&Sda&;
jzpfygw,f? w&m;r#wpGm aqG;aEG;ndEd_if;=u+yD; ppfrSefwJh +idrf;csrf;a&; wnfaqmufa&;jzpfygw,f?
'ga=umifh vSnyhf wf+yD; aqG;aEG;aoG;aqmifem;csEidk v
f @dk OuU apmbOD;}uD;u vufeuftyfa&; oabm
wlvufrw
S af &;xk;d wmudk zqyvtpd;k &u ,m,D&&Scd ahJ yr,fh autif,u
l udik pf x
GJ m;wJh tajccHrel @J
rudkufnDuJGvJGaewJhtwGuf aemufqkH;rSm ratmifrjrifjzpfcJh&ygw,f? wenf;tm;jzifh aqG;aEG;yJG
ysufcJh&ygw,f?
ref;bZHwkd@ tif;pdefjyefa&muf+yD;wJhaemuf u&ifacgif;aqmifawG aqG;aEG;=u+yD; vufeufcs
a&; vufeuftyfa&; vufrcHEidk af =umif; qk;H jzwfvu
dk =f uygw,f? vufrcHEidk af =umif; jyef=um;pmudk
apm[efwmomar$;eJ@ tif;pdefppfajrjyif ppfqifa&;r; Akdvfr;atmifpdefwkd@u vufrSwfa&;xkd;+yD;
jyef=um;vdkufygw,f? {+yDv (8) &ufae@jzpfygw,f?
{+yDv (8) &uf aemufykdif;rSm tif;pdefppfrsufESmwkdufyJGawG qufvufjzpfyGm;ygw,f? jynf
wGif;ppfrD;[m }uD;oxuf}uD;+yD;yJvmcJh&ygw,f? wjynfvkH; aoewfoHawGnHaecJh&ovkd awm
awmifa&ajrtESH@ ,rf;ckdawGa0aecJh&ygw,f?
{+yDv (6) &uf nrSm tpd;k &wyfrsm;u txufArmjynf/ rE aW v;rdukd jyefvnford ;f ,lEidk cf hJ
ovkd tif;pdefjyefvnfodrf;,lEkdifa&;wkdufyJG}uD;rsm;udk tjyif;txefqifE$Jygw,f? {+yDv (29) &uf
ae@rSm wyfrawmfavudk tokH;y+yD; tif;pdeftpdk;& txufwef;ausmif;e,fajr/ tif;pdefaxmif
awmifbufe,fajrawGudk AkH;}uJwkdufcdkuf&if; ar,kppfoabFmukd toHk;y+yD; pufr_ausmif;e,fajr/
urf;em;qefpufe,fajrawGudk tajrmuf}uD;rsm;eJ@ ypfcwfwdkufcdkufygw,f? arv (13) (14) &uf
awGrSm udyifaumuf/ ZD;ukef;/ ewWvif;rdawG tpdk;&vufatmuf jyefvnfusa&mufoGm;ygw,f?
arv (22) &ufrSm txufArmjynf aysmfbG,f/ &rnf;oif;/ wyfukef;/ wHwm;OD;rdawGudkomru
tif;pdefrdudkyg tpkd;&u odrf;ykduf&&SdoGm;ygawmhw,f? om,m0wD ppfrsufESmrSm tpkd;&u AkH;}uJ
wkdufckduf&mrSmawmh av,mOf (3) pif;eJ@ AHk;}uJwkdufckduf&if; {+yDv (7) &ufae@rSm tpdk;&bufu
jynfol&Jabmf AkdvfpdefrSef usqkH;oGm;ygw,f? AHk;}uJzkd@ av,mOfeJ@vkdufygoGm;wJh AkdvfpdefrSef[m
AHk;}uJaewkef; atmufuae jyefvnfypfcwfvkdufwJh uGefjrLepfolykefawG&J usnfoifh+yD; av,mOf
xkdifcHkay:rSmyJ toufaysmufcJh&wmjzpfygw,f? ESpfzufpvHk;[m tustqHk;awGrsm;cJh&ygw,f?
yJcl;ukd {+yDv (26) &efukefukd arv (1) &ufae@ odrf;r,fvkd@ auG;a=umf&nfrSef; csDwufvm
cJhwJh Akdvfaemfqkdif;wyfeJ@ autif'Dtkdrsm;[mvnf; awmifilukd jyefqkwfoGm;&ygw,f? tif;pdefudk
&+yD;wJhaemuf tpdk;&[m ykdrkdxkd;ppfqifEdkifzkd@ yHkatm+yD; ud;yrf;vmygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

131

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ZGev
f xJrmS ausmufqnf/ anmifO;D / acsmufe@J a&eHacsmif;tjyif/ ZGef (25) &ufrmS oxHk rdudk
yg tpdk;&u odrf;ykdufEkdifoGm;ygw,f? Zlvkdif (23) &ufae@rSm om,m0wDrdudkvnf; tpkd;&bufu
jyefvnfodrf;,lEdkifoGm;ygw,f?
ZlvkdifvxJrSm AkdvfcsKyfae0if;acgif;aqmifwJh ppfrpf&SiftzJG +Adwdefukd avhvma&;qkd+yD; oGm;
ygw,f? t"du vufeufcJ,rf;rD;ausmuf 0,f,lzkd@jzpfygw,f? OD;ausmf+idrf;oGm;+yD; vufeuf0,f
,la&;ud;pm;pOfwkef;u jiif;y,fv$wfvkdufwJh +AdwdefukdxyfrHoGm;+yD; ud;pm;jcif;jzpfygw,f? b,fu
rSw&m;0if0,fv@dk r&wJt
h wGuf Oa&myvufeufarSmifcadk ps;uGuu
f ae rwefrq aps;}uD;ay;0,fae&
wmudk umrdz@kd twGuf avhvma&;ta=umif;jy+yD;oGm;wmjzpfygw,f? jynfwiG ;f ppfukd t&Sed jf riw
hf u
kd f
Ekdifzkd@twGuf vufeuf&a&;ukd enf;rsKd;pHkeJ@ ud;pm;ygw,f? OD;vSarmifu t&ufrl;vkd@ E_wfvGefajym
ovkv
d edk @J cifAsm;wk@d ra&mif;vnf;aeayg?h [kv
d al wGqo
D mG ;0,fakH ygh vk@d t*Fvyd af wG tdu
_ x
f rd ,fh
pum;ukdajym+yD; Oy,fwrsOfeJ@ ud;pm;wmrsKd;txdvkyfcJhygw,f?
AkdvfcsKyfae0if; ppfrpf&SiftzJG +Adwdef/ tar&duefavhvmc&D;u jyefvm+yD;aemuf 0ef}uD;csKyf
ocifEkudk,fwkdif vufeuf&a&;twGuf tdEdN,/ ygupPwefcspf=unfa&;c&D; qkdwmukd xGufjyefyg
w,f? t"du&nf&G,fwmu tdENd,0ef}uD;csKyf ael;qDuae vufeuftultnD&a&; oGm;ud;pm;
wmjzpfygw,f? jynfwGif;ppftpu ocifEkrsufESmeJ@ 0ef}uD;csKyfael;u vufeufw}udrfa&mif;ay;cJh
+yD;jzpfygw,f? tvkH;vkduf t&if;vkduf xyfa&mif;ay;zkd@ 'kwd,t}udrf udk,fwkdifrsufESmoGm;jy+yD;
tultnDawmif;wmjzpfygw,f? ael;u ocifEkvkdoavmuf a&mif;ay;vkdufygw,f? tdENd,u
0,fvkd@&vmwJh dkifz,fvufeufeJ@ cJ,rf;rD;ausmuf usnfqHawGudk 0Sufo,fvm+yD;/ w&m;0ifvlxk
=um; to,fjyvmwmuawmh Ak'<&J"mwfawmf pG,fawmf awGudk yifhaqmifo,f,lvmjcif;qkd
wmjzpfygw,f? Oyoug}uD; ocifE[
k m "mwfawmf pG,af wmf yifah qmifo,f,v
l mjcif; rsuEf mS zH;k udk
pGyf+yD; vufeufeJ@ usnfqHaowWmawGudk 0,f,lo,faqmifvmcJhygw,f? aAm"dyifysKdawGudkvnf;
trsm;tjym; o,faqmifvmcJhygw,f? aAm"dyifysKdawG&JatmufrSm 0Sufo,fvmwmawGuawmh
usnfqHaowWmawGvkd@ ajym=uqkd=uwmvnf;&Sdygw,f? Armjynfjyefa&mufawmh "mwfawmf/ pG,f
awmfawGukdjy+yD; jynfolawGudk zl;ajrmfapygw,f? aAm"dyifysKdawGudk EkdifiHtES@Htjym; jzef@a0ay;yg
w,f? vufeufcJ,rf;rD;ausmufawGudkawmhh ppfwyfvufxJxnfhay;vkduf+yD;/ jynfwGif;ppf}uD;udk
t&Sdefwkd;jrifh wkdufckdufapygw,f?
1949 ckESpfukd csKyf=unfhvkduf&if wjynfvkH; ppfrD;[kef;[kef;awmufcJh&wJhESpfjzpfygw,f?
tpkd;&vnf; &efukeftpdk;& jzpfoGm;&wJhESpfjzpfygw,f? u&ifhawmfvSefa&;}uD; twdtvif;ay:
aygufvmcJh&+yD; zqyvudk rsufjzLqkdufoGm;apcJhwJhESpfjzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD/ jynfol
&Jabmf/ awmckdwyfrawmf wkd@tjyif autif,l/ autif'Dtkd/ trftif'Dtkd/ ytkd@vufeufukdifwyf/
Akv
d af emfqidk ;f wyf pwJh vlrsK;d pkvufeufuikd f awmfveS af &;v_y&f mS ;r_awGyg qufwu
dk af y:xGuv
f mcJ+h yD;
aoewfoHawG aomaomnHoGm;&ygawmhw,f?
rdawGukd odr;f yku
d x
f m;&muae aemufqw
k af y;vku
d &f wJh tpk;d &qef@usiaf &; olyek t
f iftm;
pkrsm;[m aus;vufawm&GmawGudk tajcy+yD; awmfvSefa&;udk qufvufqifE$J=uygw,f? Adkvfaemf
qkdif;wyfzJGuawmh awmifiluae u,m;jynfe,fxJ0if/ &Srf;jynfe,fxJ0if/ awmif}uD;udkodrf;/
132

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awmif}uD;uqkwaf y;&awmh vm;d;_ udo


k rd ;f / tJ'u
D rS uGwcf idk /f erfch rf;bufqD ajymif;a&$a&muf&o
dS mG ;
ygw,f?
tpd;k &[m vufeufopfawG wd;k csJ wyfqifay;Ekid v
f mwJt
h cg trSwf (1) u,m;aoewfuikd f
wyf&if;/ trSwf (1) &Srf;aoewfudkifwyf&if;wkd@ukd wkd;csJzJGpnf;wJhtjyif awmckdoGm;=uwJh trSwf
(1) Armhaoewfudkifwyf&if;eJ@ trSwf (3) Armhaoewfudkifwyf&if;rsm;udk tpm;xkd;jyefvnfzJGpnf;
wmawG vkyfapygw,f? trSwf (1) (2) (3) u&ifaoewfudkifwyfrsm;udk zsufodrf;+yD; trSwf (2)
(3) (5) ajcvsifwyf&if;awG tpm;xkd;zJGpnf;wmvkyfygw,f? jynfaxmifpkt&Hwyf/ ucsifwyf&if;/
csif;wyf&if;awGudk zsufodrf;+yD; trSwf (1) (2) ta&;ay: ucsifwyf&if;/ trSwf(1) (2) csif;wyf&if;
qkdwmawG ajymif;vJzJG@pnf;ygw,f? Akdvfoifwef;ausmif;eJ@ ppfOD;pD;wuUokdvfudkvnf; jyefvnf
zGifhvSpfum ppfoifwef;rsm;ukd jyefvnfykd@csapwmvkyfygw,f? 'kwd,0ef}uD;csKyfvnf;jzpf umuG,f
a&;0ef}uD; vnf;jzpfwJh AkdvfcsKyfae0if;[m ppfwyfudk olpdwfuduf taumiftxnfazmf zJGpnf;
jyifqifwmawG pwifvkyfcGifh&cJhygw,f?
tpkd;&&J jynfwGif;ppftwGuf umuG,fa&;toHk;p&dwfqkdwJh acgif;pOfeJ@ azmfjywJh ppfoHk;
p&dw[
f mvnf; b,fwek ;f ueJ@rrS wlatmif tqaygi;f rsm;pGmckew
f ufomG ;cJyh gw,f? wjynfv;Hk toH;k
p&dwf pkpkaygif;&J (20) ausmfjzpfcJhygw,f?
a&mifpo
kH yl ek w
f @dk &J vk,ufzsuq
f ;D jcif;udck &H aom a&mifpo
kH yl ek w
f @kd a=umifh ysupf ;D qk;H H;_ cJ&h aom
wjynfvHk;wefzkd; pkpkaygif;[mvnf; usyfaiG uka (3) &mausmfygw,f vkd@ 0ef}uD;csKyfocifEku
w&m;0ifajymqkad =unmcJyh gw,f? 'Dysupf ;D qk;H H;_ r_awG[m olyek af wGa=umifv
h @dk ocifEu
k wzufowf
tjypfwifvu
dk yf gw,f? jynfwiG ;f ppf}uD;a=umifh t}uD;tus,yf supf ;D qk;H H;_ cJ&h wmuawmh trSeyf jJ zpf
ygw,f?
1950 jynfhESpfxJa&mufawmh zqyvtpdk;&[m &efukeftpdk;&tjzpfuae vGwfajrmuf
vm+yDjzpfv@dk toufa_ csmifvmygw,f? olyek af wGord ;f yku
d x
f m;cJw
h hJ rdawGtm;vk;H udv
k nf; jyefvnf
xkd;ppfqifodrf;ykduf+yD;+yDjzpfygw,f? rdawGukd jyefvnfodrf;ykdufEkdifayr,fh jynfwGif;ppf}uD;uawmh
t&Sdeft[kefjyif;jyif; qufvufawmufavmifaecJhygw,f?
aoewfoaH wG aomaomnHaeqJumvrSm xyfrH uaH wGvm&wJjh y\emuawmh wkwjf zL
usL;ausmfvmr_jzpfygw,f? jynfyvufeufudkifwyfrsm; ArmjynftwGif; usL;ausmf0ifa&mufvmr_
jzpfygw,f? 1949 ckESpf/ atmufwkdbmv (1) &ufae@ rSm wkwfjynfuGefjrLepfygwDOuU armfpDwkef;
acgif;aqmifwJh wkwfjynfolorRwEkdifiH ay:xGef;vmygw,f?
csefau&Sdwfacgif;aqmifwJh ulrifwefwkwfjzLtpkd;&[m wkwfjynfr}uD;uae t_H;eJ@
xGufajy;&ygw,f?
wkwjf ynf ,leefe,fawmifyidk ;f rSm&Sw
d hJ wkwjf zLulrifwefwyfrsm;[m wkwjf ynfol wyfr
awmf (wyfeaD wmf)&J xk;d ppfqifacsre_ ;f wku
d cf u
dk rf '_ %fukd r_rvS cHvu
dk &f +yD; ,leefjynfe,fawmifyidk ;f
uae ArmjynfxJ vSdrfh0ifvm=uwmjzpfygw,f? 1950 jynfh Zefe0g&Dvqef;rSm wkwfjzLwyfom;
(200) avmuf[m usKdif;wHke,f rkdif;,ef;ukd0ifa&mufwyfpJG+yD;/ rwfvxJrSm tiftm; (2000) ausmf
avmuf usKdif;wHke,ftwGif; xyfrH0ifa&mufusL;ausmfvm=uygw,f? {+yDveJ@ arvxJrSm usKdif;wHk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

133

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

e,ftwGif;&Sd rdawGudk wkwfjzLwyftcsKdu 0ifa&mufodrf;ykduf=uovkd wkwfjzLwyftcsKdu


usKdif;wHkta&Sbufuae jzwfausmf+yD; }wd*Ha'oxJpk+yD; wyfpJG=uygw,f?
wkwfjzLwyfwcsKdu arv (25) &ufae@rSm Armjynfe,fpyfrd wrdjzpfwJh =uLukwfudk
wku
d cf u
dk zf suq
f ;D =uygw,f? wkwjf zLwyfawGukd OD;pD;acgi;f aqmifvmolawGuawmh ulrifweftrSwf
(8) wyfawmfu AkdvfcsKyf}uD; vDrD/ trSwf (26) wyfawmfu 'kAkdvfcsKyf}uD; vludkc|rf;eJ@ trSwf
(93) wyfru AkdvfcsKyfrmacsm,DeJ@ AkdvfcsKyfvlcsif;qGef; wkd@jzpf=uygw,f?
1950 jynfh ZGev
f xJrmS usKid ;f wHak 'o&Sd Armhwyfrawmftm%mydik af wGu wkwjf zLwyfzGJ 0if
awGukd vufeufcs&ef okd@r[kwf Armjynfykdifeufe,fajrtwGif;u xGufcGgoGm;&ef &mZoHay;cJhyg
w,f? 'gayr,fh wkwfjzLulrifwefwyfawGu eJeJav;rS rvkdufemHkru Armhwyfrawmfu olwkd@ukd
wkdufcdkufvm&if jyefvnfwdkufcdkuf&ef toifh&Sda=umif; jyef=um;ygw,f?
wkwjf ynf[m Armjynfe@J e,ferd w
d cf si;f t&Sn}f uD;qufpyfwnf&adS ewJh tdref ;D csi;f wkid ;f jynf
wckjzpfwt
hJ wGuf wkwjf ynf&J wkwjf ynfopf xlaxmifay:ayguv
f mr_[m ArmjynfEidk if aH &;e,f
udv
k nf; *,ufu
dk cf yhJ gw,f? tH;_ eJ@ajy;vmcJo
h l wkwjf zL ulrifwefwyfrsm;&J usL;ausmcf sO;f eif;0if
a&mufvmwmukd cHvkduf&wJhtwGuf ArmjynfvHkcHa&;twGufvnf; ta&;}uD;jy\emwckjzpfvm
&ygw,f? wkwjf zLusL;ausmv
f mr_jy\em[m ArmjynftwGuf yx0DEidk if aH &;jy\emavmufwif
ru urBm@EkdifiHa&; &moDOwktajymif;tvJeJ@yg qufqkdifywfoufvm&wJh jy\emjzpfygw,f?
'kw,
d urBmppft+yD;rSm urBmEh idk if aH &;e,fy,frmS t&if;&Sief ,fcsJ *k%
d ;f }uD;eJ@ qk&d ,
S v
f pf*%
dk f
}uD;&,fvkd@ *kd%f}uD;ESpf*kd%f; twdtvif;ay:xGufvmygw,f? t&if;&Sif;e,fcsJ*kd%f;ukd tar&duef
u acgif;aqmifygw,f? qkd&S,fvpf*dk%f;ukd qkdAD,ufu acgif;aqmifygw,f? e,fcJsEkdifiHrsm;vuf
atmufu vGwfajrmufvmpEkdifiHawGeJ@ vGwfajrmufzkd@ud;yrf;tm;xkwfae=uwJh EkdifiHawGtm;vkH;
avmufeD;yg;[m qkd&S,fvpf*kd%f;}uD;udk axmufcHvkdvm;=uygw,f? awmfvSefwdk;wufwJh EkdifiHa&;
ygw/D Ekid if aH &;tiftm;pkrsm;[m e,fcsJ t&if;&Si*f %
dk ;f ukd qef@usi=f uygw,f? e,fcsJ t&if;&Si*f %
dk ;f &J
acgi;f aqmifjzpfwhJ tar&duef[m qk&d ,
S v
f pf*%
dk ;f }uD;}uD;rm;rm;us,jf yef@vmrSm atmifycGJ v
H mrSmudk
tpGrf;ukef wm;qD;ydwfyif acszsufzkd@ud;pm;aeygw,f?
urBmrSm e,fajrtus,ft0ef; t}uD;qkH;jzpfwJh qkdAD,ufu uGefjrLepfEkdifiHjzpfae&wJhtxJ/
urBmrSm vlO;D a&trsm;qk;H jzpfwhJ wkwu
f uGejf rLepfEidk if t
H jzpf xyfraH y:ayguv
f mwJt
h cg t&if;&Sif
e,fcsJ*kd%f;}uD;&J xdyfoD;tar&dueftzkd@ ykdrkdpkd;&drfwkefv_yfp&mjzpfvmcJhygw,f?
'ga=umifh 1950 jynfEh pS x
f rJ mS tar&duefw@dk &J 'krd ED o
dk 0D &D xGuaf y:vmcJyh gw,f? tar&duef
orRw tku
d q
f ifa[mif0gup+yD; ajymwmjzpfygw,f? ('krd ED dk zJupm;enf;rSm 'krd ED zdk cJ syaf v;awGpx
D m;
+yD;/ wckeJ@wck qufpyfaewJhtwGuf zJcsyfav;wckus&if usefwJh[mawGyg qufwkdufusavh
&Sdygw,f? 'kdrDEdkzJcsyfav;awGvkd qdk&S,fvpfEkdifiHawG wck+yD;wckray:&atmif umuG,fxm;zkd@
ajymwmjzpfygw,f?)
tar&dueftzdk@ wkwfjynfuGefjrLepfEkdifiHjzpfvmwmukd rvkdvm;ovdk/ tm&SwdkufrSm
aemufxyfuGefjrLepfEdkifiHawG qufwkdufay:xGufvmrSmudkvnf; r_pdrfhwJhtwGuf wm;qD;ydwfyif
a&;awG tpDtpOf&Sd&Sdvkyfygw,f? wkwfeDukd qef@usifzkd@ wkwfjzLudktm;ay;ygw,f? wkwfjynfeJ@
134

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

e,ferd w
d cf si;f qufpyfaewJt
h wGuf Armjynf[m tar&duefw@dk twGuf ta&;ygvmygw,f? 'ga=umifh
ArmjynfxJ a&muf&SdusL;ausmfvm=uwJh ulrifwefwkwfjzLwkd@&JaemufuG,frSm tar&duef
yg0ifywfoufaeygw,f? wzufuvnf; ArmjynfuGefjrLepfqef@usifa&;udk t"duOD;wnfvkyfaewJh
Armjynftpkd;&ukd acsmhjrLodrf;oGif;Ekdifzkd@ vdktyfaeygw,f?
Armjynf zqyvtpkd;&[m jynfyu usL;ausmfvmoljzpfwJh wkwfjzLudk tjywftowf
jyefvnfwkdufxkwfa&;xuf/ jynfwGif;u wEkdifiHwnf;om;csif;jzpfwJh vufeufudkifawmfvSefa&;
tiftm;pkawGudkyJ rJ+yD; acsr_ef;okwfoifypfEkdifzkd@ vkyfaeygw,f?
1945 ckESpfu aAmf&SDApforkdif;tusOf;csKyf pmtkyfudk r&&atmif&Sm+yD; qkd&S,fvpfygwD
Ekid if aH &;oifwef;awGrmS oifwef;yk@d cscw
hJ hJ OD;ausm+f idr;f uawmh ok;H av;ESpt
f wGi;f a'giaf 'gijf rnf uGejf rL
epfqef@usifa&;orm;}uD;tjzpf ajymif;vJvmcJhygw,f? 1949 ckESpftukefrSm wkwfjynfol@orRw
EkdifiHtjzpf ay:aygufvmwJhtcg Armjynfqkd&S,fvpfygwD tr_aqmifrsm;eJ@ 'kwd,acgif;aqmifrsm;
tpnf;ta0;vky+f y;D uq
d adk xmufcaH =umif; a=unmcsux
f w
k yf gw,f? tJ'aD =unmcsuu
f kd uef@uu
G f
ajymqkdol[m OD;ausmf+idrf; wa,mufwnf;yJ&Sdw,fvkd@ qkdygw,f? t*Fvdyf/ tar&duefidjiifrSm
a=umufwmeJ@ jynfwiG ;f olyek af wG ESrd Ef iS ;f a&;twGuf tultnD r&rSmpk;d &drw
f ma=umifv
h @dk qkyd gw,f?
1950 jynfhESpfxJrSm tm%m& zqyv }uD;xJu tm%m& qkd&S,fvpfygwD}uD;twGif;
ywfww
k rf &Ekid w
f hJ tuGt
J +y}J u;D wck xyfraH y:ayguv
f mcJyh gw,f? t"duuawmh OD;AaqG/ OD;ausm+f ird ;f
wk@d acgi;f aqmifwhJ vusmf qd&k ,
S v
f pfrsm;eJ@ rm@upf f vDeif0g'ukd ouf0if,=kH unfygw,fv@dk auG;a=umf
xm;=uwJh ocifcspfarmif (0d"l&) / ocifvGif/ ocifvSau|wkd@acgif;aqmifwJh vuf0J,drf; qkd&S,fvpf
rsm;t=um;/ tJ'Dwkef;u ay:aygufvmwJh urBmhEkdifiHa&; tajctaeawGtay: _jrifoHk;oyf oabm
xm;=uykcH si;f rwln&D muae twdtvif; cGm+yo
J mG ;=uwmjzpfygw,f? qk&d ,
S v
f pfygww
D iG ;f u vusmf
qkd&S,fvpfrsm;eJ@ vuf0J,drf;qkd&S,fvpfrsm;[m tm%mukvm;xkdifay: twlarS;+yD;xkdifae=u
&muae ajymif;vJvmwJh Ekid if w
H umhtajctaeawGatmufrmS uk,
d &hf yfwnfcsuu
f dk uk,
d af zmfjy&if;
arS;aevkd@r&awmhyJ uJGoGm;=uwmjzpfygw,f?
yxrtjzpftysufu (WFTU) yg0ifa&;udpPeJ@ywfoufygw,f? zqyv tzJG@csKyf tvkyf
tr_aqmifvnf;jzpf/ tvkyform;tpnf;tHk;rsm;tzJG@csKyf OuUvnf;jzpfwJh ocifvGif[m
tzJG csKyf&J =um;aea&;0g'eJ@ qef@usi+f yD;/ vuf0,
J rd ;f WFTU (World Federation of Trade Union) ac:
urBm@tvkyform;tpnf;tHk;rsm;tzJGcsKyfeJ@ qufoG,f0ifa&muf&eftqkdeJ@ qkH;jzwfcsufw&yfukd
zqyv tzJ@G csKyf tvkyt
f r_aqmiftzJG &J cGifh ycsurf &bJ 1950 jynfh ara';ae@ vlxt
k pnf;ta0;rSm
wifoGif; csrSwfajymqkdw,f qkdygw,f?
'kw,
d tjzpftysuu
f uk&d ;D ,m;ppfyGJ udpeP @J ywfoufygw,f? 1950 jynfEh pS x
f rJ mS / uk&d ;D ,m;
ppfyJG tjyif;txef ay:aygufvmygw,f? wkwfeJ@ qkdAD,ufwkd@u ajrmufudk&D;,m;bufu tckdif
trm&yfwnf=uygw,f? tar&duefacgi;f aqmifwhJ t&if;&Sit
f yk pf u
k awmifu&dk ;D ,m;bufu ae=u
ygw,f? tar&duef[m ukvor*~qkdif;bkwfeJ@ udk&D;,m;ppfyJG twGif;0if+yD; ygvmygw,f? awmifajrmufu&kd ;D ,m;ppfyrGJ mS ukvor*~vHk cHa&;aumifpu
D urBm@+idr;f csr;f a&;ukd xdyg;aprnfh tE &W m,f
vkd@owfrSwf+yD; ukvor*~u 0ifa&muf+yD; tajctaeudkxdef;odrf;&efvkd@ qkH;jzwfygw,f? tJ'DqkH;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

135

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jzwfcsufudk jrefrmtpdk;&u axmufcHcJhygw,f? 1950 jynfh pufwifbm (5) &ufae@ Armjynf


ygvrD efvw
$ af wmfrmS 0ef}u;D csKyfocifEk wifoiG ;f wJh uk&d ;D ,m;tqked @J ywfouf+y;D tvkyo
f rm;tpnf;
tHk;rsm;tzJGcsKyf 'kOuU vnf;jzpf ygvDreftrwfvnf;jzpfwJh ocifvSau|u a0zefygw,f? a0zef
&mrSm tqkdudkawmh axmufcHayr,fh ajrmufukd&D;,mtay: tjypfwifajymqkdwmeJ@ ywfouf+yD;
uef@uu
G af jymqkyd gw,f? ud&k ;D ,meJ@ywfoufwhJ zqyv tpd;k &&J rl0g'&yfwnfcsut
f ay:/ ocifviG /f
ocifcspfarmifwkd@uvnf; jypfwifa0zef=uygw,f?
tJ'ga=umifh tJ'Dvkdjzpfay: ajymqkdcJh=ur_awGtay: zqyv tvkyftr_aqmiftzJG@u
ocifviG ef @J ocifvaS u|ukd ta&;,lygw,f? ocifviG ef @J ocifvaS u|ukd rdr&d J ygwjD zpfwhJ tm%m&
ygwDtpkd;&&J rl0g'ukd a0zef_wfcscJhwJhtwGuf zqyvu c%xkwfy,fypfcJhw,fvkd@ qkdygw,f?
vufwkef@jyefwJhtaeeJ@ atmufwkdbm (16) &ufae@rSm ocifvGif/ ocifvSau|wkd@ tzJG@[m
tvkyform;tpnf;tHk;uae E_wfxGufvkduf=uygw,f? 'DZifbm (7) &ufae@rSmawmh ocifvGif/
ocifvSau|/ ocifcspfarmif (0d"l&)/ ocifvlat;eJ@ qdk&S,fvpfygwD0if (43) a,mufwkd@[m qkd&S,f
vpfygwDuae t+yD;tykdifE_wfxGufvkduf=uygawmhw,f?
aemufw&uf 'DZifbm (8) &ufae@rSm tvkyform;/ v,form;ygwD udk twdtvif;
xlaxmifvkduf=uygawmhw,f?
qk&d ,
S v
f pfygwu
D aecJx
G u
G +f yD; xlaxmifvu
dk w
f hJ tvkyo
f rm;/ v,form;ygwD ukd qk&d ,
S f
eDygwDvkd@vlodrsm;vmcJhygw,f? qkd&S,feDygwD0ifawGudk zqyv tzJG@csKyf}uD;uvnf; xkwfy,fz,f
&Sm;ypfvu
dk yf gawmhw,f? tJ't
D csed u
f p+yD; zqyv tzJG csKyf}uD;[mvnf; vuf,m qk&d ,
S v
f pfawG
csnf; }uD;pkd;xm;wJh tzJG@csKyf}uD;jzpfoGm;cJhovkd/ emrnfqkd;eJ@ausmf=um;cJ@wJ@ Armjynfqkd&S,fvpf
ygwD [mvnf; vuf,mqk&d ,
S v
f pfawGcsn;f yJ usecf w
hJ hJ vuf,mqk&d ,
S 'f rD u
dk &ufwpfygwD jzpfvm
cJhygawmhw,f?
t"duqkd&S,facgif;aqmifwOD;jzpfwJh 0d"l&ocifcspfarmifu qkd&S,fvpfygwD twGif;uae
olwkd@xGufcGmvm&ykHe@J ywfowf+yD;
1950 ckESpfokd@a&mufaomtcg u|Ekfyfwdk@ qkd&S,fvpfygwD a&Swef;acgif;aqmiftcsKdonf/
zqyv OD;EkEiS ahf ygi;f I tar&duef tD;pDatudp/P wDpaD tudp/P ud&k ;D ,m;udp/P tar&duefEiS hf t*Fvyd f
ESpfOD;t=um;rSmom Asmrsm;ae&aom =um;ae0g'udpP ponfwkd@jzifh e,fcsJESifhaygif;pyfI uGefjrLepf
ygwo
D mru uGejf rLepf0g'udyk g tjywftowfacsre_ ;f &ef wdwv
d if;vif; jyifqifvmayonf? xk@d a=umifh
u|Ekfyfwdk@&Jabmfrsm;onf tjypfuif;pifpGmjzifh EkdifiHa&;vrf;a=umif;t&om 1950 ckESpf/ 'DZifbm
(8) &ufae@wGif oduQm&Sd&Sd vrf;cJGvmjcif;jzpfayonf? vkd@ xkwfazmf auG;a=umfa&;om;cJhygw,f?
uGejf rLepfygwD ESpjf crf;uJo
G mG ;wke;f u tvHe-D tvHjzLvd@k epfe-D epfjzLvk@d uifyeG ;f wyfc=hJ uwJh
qk&d ,
S v
f pfawGudk olw@dk u,
kd w
f idk f ESpjf crf;uGo
J mG ;&wJt
h cg/ qd&k ,
S ef -D qk&d ,
S jf zLvd@k vlxu
k uifyeG ;f wyf
ay;vkdufygw,f? qkd&S,feD-qkd&S,fjzLwkd@tuJG ykdqdk;wmuawmh qkd&S,fvpfygwD[m tm%m&ygwD
jzpfwJhtwdkif; tm%mudkudkif+yD; ajAmifusus&rf;um;owfjzwfr_awG usL;vGefjyjcif;jzpfygw,f?
qdk&S,feDawG&J ygwDopfudkzJG@pnf;a=umif; a=unm+yD;wmeJ@ wydifeuf qkd&S,feDygwD&J ygwDopfudk
zJGpnf;a=umif; a=unm+yD;wmeJ@ wydifeuf qkd&S,feDygwD&J OD;pD;tzJG0ifawGjzpfwJh ysOf;rem;ckdifu
136

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

&JabmfAcsKdeJ@ &JabmfvS'if}uD;wkd@ukd vuf,mqkd&S,fvpf *kd%fom;awGu vlykHtv,frSm armfawmf


um;eJ@ &uf&ufpufpuf wkdufowfypfcJh=uygw,f?
Oya'udk av;pm;vkdufema&;/ 'Drkdua&pDudk umuG,fa&;vkd@ wzGzG rem;wrf;ajymvmcJhwJh
zqyv tpk;d &[m Oya'ukd ajymifajymifwif;wif; csK;d azmufrkH u 'Dru
dk a&pDtcGit
hf a&;awGuv
dk nf;
uef@owfcsKyfcs,fol jzpfvmcJhygw,f?
0ef}uD;csKyf ocifEkukd,fwkdif tm%m&Sifqefqef yrl/ usifh}uHvmwmawG&Sdovkd qkd&S,fvpf
xdyo
f ;D }uD;rsm;jzpfwhJ OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / ocifwif/ ocifausmx
f eG ;f wk@d uvnf; vlru
dk af rG;/ wynfh
arG;+y;D olw@dk tydik t
f pm;&&m e,fy,ftoD;oD;rSm tm%maZmif;xufc=hJ uygw,f? tm%m& zqyv
}uD;udk xifovkdcs,fvS,fcJh=uygw,f?
zJG pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'udk acgi;f ay:&Gu+f yD; zJG pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'yg jymef;csuf
awGe@J rudu
k n
f w
D mawGuadk wmif cyfwnfwnf vkyaf qmifc=hJ uygw,f? zJG pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'
(116) rSm aG;aumufwifajrmufcH&ol jynfolv$wfawmfukd,fpm;vS,fr[kwfbJ (6) vxufydkrkd+yD;
tpkd;&tzJG@0if 0ef}uD;tjzpf wm0efxrf;aqmifcGifhr&Sda=umif; jymef;csuf twdtvif;&Sdayr,fh
0ef}uD;csKyfocifEku OD;at;armifudk (8) v ausmf 0ef}uD;tjzpf qJGcef@cJhygw,f? OD;at;armif[m
Ekid if jH cm;a&;0ef}uD;ru w&m;a&;0ef}uD;yg jzpfcyhJ gw,f? Akv
d cf sKyfae0if;[m (18) veD;yg; umuG,af &;
0ef}u;D ru 'kw,
d 0ef}u;D csKyfyg jzpfcyhJ gw,f? ocifEjk ynfyc&D;oGm;aewke;f rSm ,m,D0ef}u;D csKyfawmif
wufvkyfcGifh &cJhygao;w,f?
AkdvfcsKyfae0if;[m 1949 ckESpf/ {+yDv (1) &ufae@uae 1950 jynfhESpf pufwifbm (9)
&ufae@txd tpdk;&tzJG@rSm 'kwd,0ef}uD;csKyf/ umuG,fa&;0ef}uD;vkyfcJh+yD;rS ppfwyfudkjyefygw,f?
AkdvfcsKyfae0if; umuG,fa&;0ef}uD;eJ@ 'kwd,0ef}uD;csKyf jzpfaewkef;rSm ppfwyfukd wkd;csJzJGpnf;wm/
ppfwyfukd ykrd ckd idk rf mawmifw
h if;atmif jyifqifwm/ ppfwyfukd ta&;ygatmifvyk w
f mawG tpDtpOf&&dS dS
aqmif&GufcJhygw,f? jynfwGif;ppfrD;}uD;uvnf; t&Sdefw+iD;+iD; awmufavmifaeqJjzpfwJhtwGuf
jynfwGif;ppfudkjy+yD; ppfwyfudk ol@pdwfuduf wnfaqmufjyifqifEkdifcJhygw,f? 1950 jynfhESpfxJrSm
trSwf (6) ajcvsifwyf&if;/ trSwf (7) ajcvsifwyf&if;/ trSwf (8) ajcvsifwyf&if;awG wkd;csJzJGpnf;
EkdifcJh+yD;/ trSwf (2) ajcjrefwyfr[mXmecsKyf (awmifil)/ trSwf (3) ajcjrefwyfr[mXmecsKyf (yJcl;)
eJ@ trSwf (4) ajcjrefwyfr[m XmecsKyf (usKdif;wkH) wkd@ zJGpnf;ay:aygufvmcJhygw,f? r*Fvm'kHtrSwf
(2) oHcsyfum um;wyfcJGeJ@ tif*sifeD,mwyfzJGrsm;udkvnf; zJGpnf;cJhygw,f?
1950 jynfh/ Zefe0g&D (20) &ufuae (30) &ufae@txd wyfr;rsm;nDvmcHudkvnf;
AkdvfcsKyfae0if; OD;pD;+yD; usif;yyvkyfcJhygw,f? armif;jyefvufeufi,feJ@ usnfqefrsm;xkwfvkyfEkdifwJh
umuG,fa&;ypPnf;pufHkukd (Burma Army Godown) qkdwJh emrnf0SufeJ@ tif,m;uefapmif;rSm
wnfaqmuf+yD; 1950 jynfh/ {+yDv (26) &ufae@rSm w&m;0if zJG@pnf;ay;cJhygw,f? trSwf (1)
umuG,fa&; ypPnf;pufHkudk tDwvDEdkifiHu pufrsm;eJ@ wyfqifcJh+yD; bDat (52) tayghpm;armif;jyef
aoewfawG xkwv
f yk &f ef pDpOfcyhJ gw,f? 1950 jynfh =o*kwv
f rSm +yD;pD;+yD;/ atmufwb
dk mrSm prf;oyf
vnfywf xkwfvkyfapygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

137

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

zJGpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'yk'fr (233) t& (18) vtwGif; usif;yyvkyfay;&r,fh ygvD


refa&G;aumufyGJ [m 1949 ckEpS /f Zlvidk v
f twGi;f usi;f yay;&rSmjzpfayr,fh zqyvtpk;d &[m usi;f y
ay;jcif;ryEkdifbJ (18) vuae (28) vtjzpfajymif;+yD; yxrqkH;t}udrf a&$qkdif;cJhygw,f? (28)
vjynfhwJh tcg rSmvnf; usi;f yray;Ekid jf yefbJ 'kw,
d t}urd f zJG pnf;ykt
H ajccHOya'ukjd yif+y;D v (40)
txd a&$qdkif;cJhwJhtwGuf 1950 jynfhESpfxJrSmvnf; ygvDref'Drkdua&pDa&G;aumufyJG[m ay:aygufr
vmcJhyg? 'g a=umifh vGwfvyfa&;a=unm+yD;csdefup+yD; ocifEk wa,mufwnf;u 0ef}uD;csKyftjzpf
awmufav#muf tkypf ;dk vmcJo
h vkd zqyv tzGJ csKyf}uD;u tm%m& Ekid if aH &;tzJG tpnf;}uD;tjzpf
qufwkduf wGifus,faecJhygw,f? zqyv xJrSmvnf; qkd&S,fvpfygwDu tkyfpkd;xm;wmjzpfwJh
twGuf qdk&S,fvpfrsm;[m ydifbufr&Sd tm%m&rsm;jzpfvmcJhygw,f?
yxrqHk;t}udrfa&G;aumufyJGudkawmif rusif;y&ao;vkd@ wkdif;yjynfyv$wfawmfudk ,m,D
ygvDreftoGifajymif;+yD; tkyfcsKyfae&ayr,fh tm%m&xm;olrsm;uawmh tm%mrmef0ifhae=uyg
w,f? ygvDref[mvnf; awmckdjynfol@&Jabmftrwfrsm;/ uGefjrLepftrwfrsm;pkpkaygif; (44) OD;ukd
xkwfy,fxm;&wJhtwGuf t&G,ftpm;tm;jzifh ao;i,fae+yDjzpfygw,f? qkd&S,fvpfygwDuae
cGJxGuf+yD; qkd&S,feDygwDaxmif=uwJh ocifvGif/ ocifcspfarmif/ ocifvSau|wkd@ (43) OD;tzJG[m
twkduftcHtiftm;pkrsm;jzpfvm=uygw,f?
vGwv
f yfa&;&+yq
D rdk S wdik ;f jynf}u;D uawmh jynfwiG ;f ppfr;D v#t
H wGi;f wae@wjcm; ykyd +dk y;D usqif;
avmifrducf aH e&+yD; ydrk q
kd if;&J =uyfwnf;vmcJyh gw,f? Akv
d cf sKyfae0if; acgi;f aqmifwhJ ppfwyfuawmh
ydkydk}uD;vmcJh+yD;/ ppftokH;p&dwf[mvnf; wdk;wdk;rsm;vmcJhygw,f? 1948-49 ckESpftwGif; ppftokH;
p&dwf[m wEkdifiHvkH;toHk;p&dwfpkpkaygif;&J (20) ausmfuae 1949-50 ckESpfrSm ppfoHk;p&dwf[m
wEkdifiHvHk;toHk;p&dwf pkpkaygif;&J (25) ausmfjzpfvmygw,f?
1948-49-50 twGi;f jynfwiG ;f ppfa=umifh wEkid if v
H ;Hk pku
d yf sK;d Ekid w
f hJ ajr{&d,m&J ( 35)[m
yvyfajrawGjzpfoGm;&ygw,f? vlOD;a& (3) oef;avmuf tkd;rJhtdrfrJh jzpfoGm;&ygw,f? jynfolvlxk
(22000) ausmfeJ@ ppfbufrdjybuf tr_xrf; (5700) ausmf toufqkH;_H;=u&ygw,f? tpkd;&
ypPnf;wefzkd; a':vm (5) oef;eJ@ jynfolvlxkypPnf;wefzkd; a':vm (95) oef;zkd;avmuf qkH;H_;cJh&yg
w,f? 'Dudef;*%ef;wefzkd;awG[m Armjynfta=umif; pmtkyfawGa&;om;wJh tar&duefpma&;
q&m}uD; Awf0J (Butwell) &J pkaqmif;azmfjycsufjzpfygw,f? wu,fu 'Dxufykd+yD;awmif rsm;jym;
cJhygw,f?
tm%m& zqyvtpdk;&u aomif;usef;ol tjrpfjywfacsr_ef;a&; a&mifpHkaomif;usef;
olrsm;ESdrfeif;a&; qkdwJh tvHudk tjrifhqkH;wif+yD; wkdufckdufovdk/ t"du EdkifiHa&;ygwD}uD;jzpfwJh
ArmjynfuGefjrLepfygwDuvnf; rvJ$om ra&Smifom udk,fhukd,fudk ckcHumuG,f&if; vufeufudkif
awmfvSefa&;ukd qifE$Jvkduf&wmjzpfayr,fh zqyvtpkd;&tywfwdkufa&; (2) ESpftwGif;
ppfEkdifa&; qkdwmawG auG;a=umf+yD; jyefvSefwkdufyJGqifygw,f? jynfwGif;ppfrD;=um;rSm jynfolrsm;
uawmh ajrZmyifjzpfcJh&ygw,f? 1950 jynfhESpfxJrSm 0ef}uD;csKyf ocifEk[m ocifudk zwfvkduf+yD;
OD;EkjzpfvmcJhygw,f?
138

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1951=52 ygvD r ef ' D r k d u a&pD taxG a xG a& G ; aumuf y J G


zJGpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya't& zJGpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'twnfjzpf+yD; (18) v
tuGmrSm usif;yyvkyfay;&r,fh ygvDref'Drkdua&pDtaxGaxGa&G;aumufyJG}uD;[m 1949 ckESpf
xJrSmvnf; rusif;yEkdif/ 1950 jynfhESpfxJrSmvnf; rusif;yjzpfbJ 1951 ckESpf/ ZGefvxJrSm yxrqkH;
t}udrftjzpf usif;yay:aygufvmygw,f?
ZGev
f rSm pwif;usi;f yjzpfw,fqadk yr,fh wjynfv;Hk wydief ufwnf; usi;f yEkid w
f mr[kwyf g?
wkdif;jynf vkH;0at;csrf;om,mao;wmr[kwfqkdwJh ta=umif;jycsufeJ@ qmbOD; acgif;aqmif+yD;
OD;at;armif yg0ifwhJ a&G;aumufyaGJ umfr&Siu
f a&G;aumufyGJ usi;f yEkid +f yDv@dk owfrw
S w
f hJ e,fajrawG
rSmom we,f+yD;we,f usif;yay;wmjzpfygw,f? 'ga=umifh qmbOD;eJ@ OD;at;armifwkd@u zqyv
wk@d Eikd af jc&Sw
d hJ e,fajrawGuo
kd m OD;pGmowfrw
S af y;+yD; usi;f yapwmjzpfw,fv@dk wcsKd u pGypf aGJ jymqdk
=uygw,f?
a&G;aumufyrGJ mS tm%m& qk&d ,
S v
f pfzqyvtzJG csKyfe@J ,SO+f yD; tydit
f qkid f ,SOf ydiaf &G;cs,f
cH=uwJh EkdifiHa&;tzJGtpnf;awGuawmh qkd&S,feDac: Armjynftvkyform;/ v,form;ygwD/
AkdvfxGef;pdef&J jynfol@&JabmftzJG/ AdkvfcsKyftudk OD;atmifoef;&J jynfol@+idrf;csrf;a&;tzJGaygif;pk/
a'gufwmbarmf&J r[mArmtzJG/ ocifApdef&J Armjynf'Drdku&ufwpfygwD/ OD;baz&J jynfcspf
r[mrdwftzJG/ woD;yk*~v &ckdiftrsKd;om;rsm;tzJG@/ Arm-rGwfpvifuGef*&uf/ AkdvfcsKyfatmifqef;
tzJ@G atmifygwD / tif'yD if;'ifyh gwD pwJt
h zJG awG jzpfygw,f? woD;yk*v
~ rsm;vnf; 0ifa&muf ,SOf ydif
=uygw,f? tm%m& zqyvqkd&S,ftzJG@csKyfeJ@ twkduftcH EkdifiHa&;tiftm;pk[m tiftm;tcsKd;
tpm;t& tifrwefuGmjcm;vGef;vSygw,f?
twkduftcH tiftm;pkbufu EkdifiHa&;ygwDtzJGtpnf;rsm;&J EkdifiHa&;t,ltqrsm;[m
vnf; trsKd;rsKd;tzHkzHk taoG;ta&mifpHkjzpfaecJhygw,f? twkduftcHtiftm;pkawGxJrSm EkdifiHa&;
t&Sdeft0g&Sdwm/ EkdifiHa&;ygwDqefwmqdkvkd@ qkd&S,feDygwD avmufyJ&Sdygw,f?
'Davmuftiftm;tcsKd;tpm;uGm+yD; wzufowf tay: pD;&aewmawmifrSzq-qkd&S,f
rsm;[m rauseyfEidk af o;bJ enf;vrf;aygi;f pko
H ;kH +y;D npfywfc=hJ u/ &rf;um;cJ=h uygw,f? zq-qk&d ,
S rf sm;
tEdkif&a&;twGuf cg;ydkufaqmifwyfzJGawG/ aomif;usef;olESdrfeif;a&;twGufqdk+yD; zJGpnf;xm;wJh
aysmuf=um;jzLwyfawGokH;+yD; twkduftcHawGtay: tpGrf;ukefzdESdyf&efycJh=uygw,f? zq-qkd&S,f
awG&J cg;yku
d af qmifwyfawGjzpfwhJ ,ltrfyD (UMP) wyfzJGrsm;eJ@ umuG,fa&;wyfzJGrsm;[m twkduf
tcHawGtay:om rw&m;zdEydS &f ef&mS wmr[kw/f jynfov
l x
l t
k ay:vnf; rw&m; +cdr;f ajcmuf tEkid f
usi+hf y;D rJxnfah pwm/ rJ0,fwmawG ae&mawmfawmfrsm;rsm;rSm yvkycf yhJ gw,f? vufeufe@J +crd ;f ajcmuf
jcif;/ tm%meJ@ +cdrf;ajcmufjcif;awGvkyfcJh=uHkru a'otcsKdrSm ajymifajymifwif;wif; zrf;qD;csKyf
aESmifwm/ &uf&ufpufpuf owfjzwfz,f&Sm;wmawGyg usL;vGefcJh=uygw,f? tEkdif&a&;twGuf
tjywf&Sif;/ owfjzwfcJh=uwmjzpfygw,f?
zqyv trwfavmif; tEkid &f a&;twGuf rJ0,fwm/ rJvrd w
f m/ rJc;dk wmawGvnf; enf;rsK;d pkeH @J
vkyfcJh=uygw,f? a&G;aumufyJGusif;y+yD;vkd@ rJa&wGufwJhtcg tm%m& zqyvrsm;[m rJykH;awGudk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

139

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

csucf si;f rzGib


hf J rJy;Hk awGazmuf rJc;kd +yD;rS rJa&wGuw
f mrsK;d / rJy;Hk awGukd vkH cH&mae&mudk a&$ajymif;o,f
,l&if; vrf;c&D;rSm rJjym;awG a&$ajymif;&,l+yD; aemufae@rS a&wGuw
f mrsK;d awG/ rEkid Ef ikd af tmifvyk w
f m
rsKd;awGvnf; ay:aygufvmcJhygw,f?
a&G;aumufyu
GJ dk (3) &pfc+GJ yD; usi;f ywmjzpfv@dk a'owckrmS _;H cJw
h hJ zqyv trwfavmif;udk
aemufw&pfrmS tjcm;a'owckrmS a&$ajymif;+yD; taG;cs,cf aH p&if; rEkid Ef idk af tmif/ r&&atmifvyk cf hJ
wmrsKd;vnf; ay:aygufcJhygw,f? yxrt&pf a&G;aumufyJGrSm ajrmif;jrrSm _H;cJhwJh trwfavmif;udk
'kw,
d t&pf rdwv
D mrSmusi;f ywJt
h cg 0if,OS f yid af p+y;D rdwv
D mtrwftjzpf tEkid &f oGm;cJw
h m&Syd gw,f?
cg;ykdufaqmifwyf (UMP) wyf/ umuG,fa&;wyfpwJh vufeufukdifwyfrsm;uom zqyv
qkd&S,fvpfrsm;bufu enf;trsKd;rsKd;eJ@ rEkdifEkdifatmif ulnDcJh=uwmr[kwf/ wyfrawmf udk,fwkdif
uvnf; zq-qkd&S,frsm;bufu yif;cJh/ ulcJh/ axmufyHhcJh=uw,f?
a&G;aumufyJG}uD; usif;yaepOftwGif; xl;xl;jcm;jcm; tjzpftysufuawmh u&iftrsKd;om;
acgif;aqmif autif,l OuU apmbOD;}uD; taoypfowf zrf;qD;cHvkduf&jcif;jzpfygw,f? 1951
ckESpf/ =o*kwfvxJrSm usqkH;cJh&ygw,f? vd_if;bJGrde,ftwGif;rSmjzpfygw,f? 'kAkdvfr;}uD; at;armif
(aemif Akv
d rf ; }u;D ) eJ@ Akv
d rf ; pdev
f iG f (aemif orRw) wk@d acgi;f aqmifwhJ Arm@aoewfuikd f wyf&if; (3)
u autif't
D pdk cef;wckukd 0kid ;f 0ef;wdu
k cf u
dk f odr;f yku
d &f if; wku
d yf x
GJ rJ mS usq;Hk cJ&h wmvd@k tpd;k &buf
uqkdygw,f? u&iftrsKd;om;acgif;aqmif apmbOD;}uD; tavmif;udk armfvrdiftxd o,fvm+yD;rS
ajrjrK yfo+*Kvcf iG rhf ay;bJ ppfa&,mOfay:wifum (4) em&D=um ckwaf rmif;&wJh yifv,f0txd o,fomG ;
+y;D a&csjrK yfEyHS pfc=hJ uygw,f? tavmif;ae&m ajrykaH e&mruse&f atmif vufpwk;H azsmufzsuyf pfcJh=u
wmjzpfygw,f?
a&G;aumufyGJ usi;f yaepOfumvtwGi;f rSmyJ aemufxyfjzpfay:r_uawmh ulrifwef wkwjf zL
usL;ausmfa&;orm;rsm; tHkeJ@usif;eJ@ ArmjynftwGif; 0ifa&mufwyfpGJae=uHkru oHvGifjrpfta&S
bufurf;uae taemufzufurf;txd xkd;azmuf0ifa&muf v_yf&Sm;vm=ujcif;yJjzpfygw,f? 0e,f/
ukd;uef@e,/f rdkif;vif;e,fwkd@omru usKdif;wkH/ rkdif;quf/ rkdif;yef;wkd@wGifru rdkif;yef;uwqifh
armufr,feJ@ u,m;jynfe,fxJtxd usL;ausmfa&muf&Sdvm=uygw,f? rkid ;f ,ef;e,frmS XmecsKyfwck
zGiv
hf pS +f y;D tckid t
f rmwyfpx
GJ m;=uwJh wkwjf zLrsm;[mvnf; e,fpyfrmS &Sw
d hJ wkw"f m;jyAkv
d f vDwikd &f iS ;f
eJ@ atmvpf,ef; (Olive Yang) wkd@&Jaemufvdkuf (1000) ausmf&Sd tkyfpk}uD;udk pnf;kH;odrf;oGif;+yD;
tiftm;jznfhxm;EkdifcJh+yDjzpfygw,f? wkwfjzLwyfrsm;[m a&muf&mae&mwdkif;rSm cdk;qkd;vk,uf/
owfjzwfwmawG vkyfae=uygw,f?
a&G;aumufyu
GJ kd w&pfcsi;f cJ+G yD; usi;f yaeqJrmS jynfwiG ;f ppf}uD;[m qufvufawmufavmif
aeqJjzpfayr,fh 0ef}uD;csKyfOD;Ektpdk;&tzdk@ &efukeftpdk;& acwfueJ@rwlbJ touf_acsmifpyae+yD
jzpfygw,f? wzufowfyif;ay;cJh=uolawGa=umifh yxrt&pfa&G;aumufyJGrSm tjywftowftEkdif
&&Sdxm;wJhae&mawGuvnf; awmfawmfrsm;rsm;&Sdae+yDrdk@ 0ef}uD;csKyfOD;Ek pdwful;,OfpDrHudef;awG
taumiftxnfazmfzkd@ pwifygw,f? 48-50 twGif; ratmifjrifcJhwJh pD;yGm;a&;pDrHudef; (2 ESpfpDrH
ude;f ) udk jynfwiG ;f ppfr;D a=umifv
h @dk ta=umif;jy ed*;kH csKyfvu
dk +f yD;/ aemufxyfp;D yGm;a&;pDru
H ed ;f opf}uD;
wck a&;qJ&G ef pkid ;f jyif;ygw,f? 'Dvdk pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f opf}uD;a&;qJ&G eftwGuf vkt
d yfwb
hJ maiGa=u;
140

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tajctaeuvnf; enf;enf;yg;yg;awmh &Sdae+yDjzpfygw,f? 1950 jynfhrSm jzpfyGm;wJh udk;&D;,m;ppfyJG


*,ufa=umifh urBm@qefaps; xkd;wufwJhtwGuf qefukdyJ t"du xkwfvkyf wifykd@a&mif;cswJh
ArmEkdifiH[m aps;aumif;rdcJh+yD; aiG,m;av;&Sdvmcsdefjzpfygw,f? 'DaiG,m;av;awGudk udkif+yD;
pD ; yG m ;a&;pD r H u d e f ; opf } uD ; a&;qJ G z k d @ 0ef } uD ; csKyf O D ; Ek u pd k i f ; jyif ; jyif q if v mjcif ; jzpf y gw,f ?
pD;yGm;a&;pDrHudef;}uD;udk a&;qJGzkd@ auwDat KTA (Knappen Tabbet Association) ukr`%D[m
1951 ckESpf/ pufwifbmvxJrSm Armjynfuakd &muf&v
dS mygw,f? KTA auwDat ukr%
` [
D m
tar&duefurk %
` jD zpfygw,f? auwDat ukr`%D[m refae*smwa,muf/ Xmae0efxrf; (150) wkd@eJ@
twl &efukefrSmHk;pkduf+yD; Armjynf&J pD;yGm;a&;tcsuftvufawGudkavhvm+yD; pDrHudef;awGudk
wck+y;D wck a&;qJzG @dk jyifygawmhw,f? auwDat pDru
H ed ;f awGukd a&;qJw
G t
hJ cg auwDat pD;yGm;a&;ynm
&SifawG[m t"dutm;jzifh Armjynf&J pyg;a&mif;&aiGay:rSm tajccH+yD; wGufcsufa&;qGJ=uygw,f?
oGm;a&;vma&; vG,fulwJhae&mawGrSmom tcsuftvufawG jynfhjynfhpkHpkH pkaqmif;+yD;/ trsm;
tm;jzifh t=urf;zsif;yJ avhvmwGufcsufum pDrHudef;udk a&;qJG=uygw,f? owWKwGif;wckudkqkd&if
av,mOfay:uae=unfh+yD; pDrHudef;a&;qJGcJhw,fvkd@awmif qkd=uygw,f?
Ekid if aH wmf0ef}uD;csKyfu,
kd w
f idk u
f pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f awGukd tav;xm;jyvmcsed rf mS pD;yGm;a&;
qkdwm toHjrnfvmcsdefrSm wyfrawmfuvnf; ppfwyftwGuf pD;yGm;a&;vkyfief;wck pwifvmcJh
ygw,f? 1951 ckESpfxJrSmyJ 'Dtuf(pf)tkdif DSI (The Defense Service Institute) udk pwifzJGpnf;yg
w,f? ppfwyfppfonfrsm; oufomacsmifcsda&;twGufqkd+yD; ta=umif;jycsufeJ@ pwifzJGpnf;cJhwm
jzpfygw,f? zJGpnf;pu DSI [m cyfao;ao;yJjzpfygw,f? 'gayr,fh umvwkdwcktwGif;rSmyJ
cyfao;ao; DSI [m tifrwef}uD;rmwJh ppfwyfpD;yGm;a&; t&if;tESD;pkaqmif;&mXme}uD; jzpfvm
cJhygw,f? ( DSI uae tifrwef}uD;rm;wJh pD;yGm;a&;aumfykda&;&Sif;}uD;wck zJGpnf;jzpfay:vmcJhyg
w,f? jrefrmhpD;yGm;a&;zGHzd;wkd;wufa&;aumfykda&;&Sif;qkdwJh bDtD;'DpD BEDC (Burmar Economic
Development Corporation) qkdwmygyJ?)
yxrqkH;t}udrfyvkyfwJh ygvDref'Drkdua&pDtaxGaxGa&G;aumufyJG}uD;&J wwd,t&pf[m
1952 ckEpS /f Zefe0g&v
D (3) &ufae@jzpfygw,f? 'ga=umifh yxrt}udrf ygvrD ef'rD u
dk a&pDa&G;aumufyGJ
}u;D [m 1951 ckEpS /f ZGev
f (12) &ufae@uae 1952 ckEpS /f Zefe0g&v
D (3) &uftxd &ufaygi;f (200)
ausmf=umjrifhcJhygw,f?
tm%m& zqqkd&S,frsm;uyJ tjywftowf tEkdif&&SdcJh+yD; qdk&S,feDtygt0if twkduftcH
tiftm;pkrsm;uawmh tenf;tyg;yJ ygvDrefv$wfawmftwGif; a&muf&Sdvm&ygawmhw,f?
1951-52 ygvrD ef'rD u
dk a&pD taxGaxGa&G;aumufy}GJ uD;t+yD; ay:xGuv
f mwJh jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiHawmftpdk;&uawmh qkd&S,fvpfrsm;OD;pD;xm;wJh zqyvtpkd;&yJjzpfygw,f? qkd&S,fvpf
vuf0J*kd%f;0ifrsm; ryg0ifawmhwJhtwGuf vuf,mqkd&S,fvpf*kd%f;om;rsm;csnf;om t"duOD;pD;
xm;wJh zqyv jzpfwJhtwGuf vuf,mqdk&S,f zqyv tpdk;& wenf;tm;jzifh zqvuf,m
qkd&S,ftpdk;&jzpfygw,f?
0ef}uD;csKyftjzpfuawmh OD;EkyJ jzpfjyefygw,f? EkdifiHawmforRw}uD;tjzpf ay:vmwmu
awmh t*~r[moa&pnfol a'gufwmbOD; jzpfygw,f? qmbOD; jzpfygw,f? orRwa&G;aumufyJG
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

141

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wifajrmufyJGrSm trwfwcsKdu tqkdycJh=uwJh *sDpDbDat 0HomEkacgif;aqmifa[mif; OD;cspfv_difudk


y,fcsvkduf+yD; zqyvrsm;u qmbOD;udk orRwtjzpf a&G;cs,fvkduf=uwmjzpfygw,f? +Adwdo#e,f
csJ orm;rsm;acwfu v,form;ta&;awmfyaHk cgi;f aqmif}uD; q&mpHukd ppfaq;pD&if ud;rde@f ay;cJw
h hJ
e,fcsJorm;&JckHkH;rSm cHkHk;tzJG0ifwOD;jzpfcJhwJh qmbOD;udk vGwfvyfa&;&+yD;acwf 1952 ckESpf tpdk;&
tzJGrSm EkdifiHawmforRw}uD;tjzpf a&G;cs,fwifajrmufvkduf=uwmudk =unfhr,fqkd&ifudkyJ zqyv
tpk;d &tzJG &J &yfwnfcsuo
f abmxm;[m xif&mS ;ay:vGiaf eygw,f? 'ga=umifh Ekid if aH &;a0zeforl sm;
u e,fcsJacwfrSm e,fcsJvufatmufu vGwfajrmufa&;twGuf pGrf;pGrf;wref xrf;&GufcJhwJh
v,form;acgif;aqmif}uD; q&mpHudk ud;rdef@ay;cJholwOD;[m wkdif;jynfvGwfvyfa&;&+yDqkdwJh vGwf
vyfa&;acwfrSm vGwfvyfaomjrefrmEkdifiHawmf&J EkdifiHawmforRw}uD;tjzpf tHh=opzG,f awGvkduf
=u&avownf; vkd@ axmyemcJh=uygw,f? qkd&S,fvpfxdyfoD;}uD;wOD;jzpfwJh OD;AaqGu umuG,f
a&;0ef}uD;jzpfvmygw,f? acgif;rmqkd&S,fvpfxdyfoD;}uD;awGjzpfwJh OD;ausmf+idrf;/ Akdvfcifarmifav;/
ocifwif/ ocifausm'f eG ;f / ocifomcife@J OD;wif/ OD;0if;/ Akv
d rf if;acgi/f OD;ausmjf rif/h OD;bapm/ OD;xGe;f az
(xGe;f ae@pOf)/ OD;oef;atmifw@dk vnf; 0ef}uD;awGjzpfvm=uygw,f? OD;Ek&J tpd;k &tzJG rSm OD;Ek&J tvku
d s
emrnfygajymif;+yD; vwpf uae OD;cifarmifvwftjzpf jynfol0efxrf;Xme0ef}uD;jzpfvmol
&ef&Sif; tjzpf trnfajymif;ckdif;wmudk rajymif;bJ rlvtrnftwkdif;yJcH,l+yD; tdrf,maqmufvkyf
a&;eJ@ tvkyform;Xme0ef}uD;jzpfvmol OD;&m&Spf wkd@vnf; yg0ifcJh=uygw,f?
EkdifiHjcm;a&;eJ@ &Srf;jynfe,fXme0ef}uD;u pyfcGefcsKd/ u&ifjynfe,fXme0ef}uD;u rpPpfb
armifcsed /f ucsijf ynfe,fXme0ef}uD;u qrm;'l;0g;qif0g;aemif/ u,m;jynfe,fXme0ef}uD;u pyf0/
csi;f a&;&mXme0ef}uD;u OD;&Sed x
f ef jzpf+yD; vrf;yef;qufo,
G af &;Xme0ef}uD;u ref;0if;armif jzpfvmcJh
ygw,f?
vuf,mqkd&S,fvpfawGcsnf;om }uD;pkd;xm;wJh zqyvtzJGcsKyf}uD;[m tm%m&tzJG
tpnf;}uD;jzpfwJhtwGuf aus;vufawm&Gmygrusef wjynfvkH;ae&mtESHrSm zqqkd&S,frsm;wGif
us,fcJh=uygw,f? tm%mukd udkif+yD; tm%mjycGifhykdrkd&&SdcJh=uygw,f? rd&Gmaus;vufa'owkdif;&J
tkyfcsKyfa&;,E W&m;tqifhqifh[m zqqkd&S,fwkd@&J vufxJrSmyJ &SdcJhygw,f?

jynf a wmf o mpD r H u d e f ; / wk w f j zLusL;ausmf r + E S i f h jref r mEk d i f i H a wmf


tm%m& zqyvtzJGcsKyf[m tpdk;&tm%mudk &&Sdxm;Hkru v$wfawmfwGif;rSmvnf;
ydifbufuif;tkyfpk}uD;ozG,f jzpfvmcJhygw,f? trwfae&m trsm;wumh trsm;pk}uD;udk ydkifqkdif&&Sd
xm;wmjzpfawmh udufwJhOya'udk udufovkd jymef;EdkifcGifh csrSwfykdifcGifh&&Sdxm;ygw,f? 0ef}uD;csKyf
OD;Ek[m zqyvxJrSm qkd&S,fvpfrsm;vkd ygwDvufudkifr&Sdayr,fh =oZmt}uD;qkH;yk*~Kdvfjzpfvmyg
w,f? 0ef}uD;csKyfqdkwJh t&Sdeft0geJ@ (ppfwyftay:uvJGvkd@) olxifovdkqkH;jzwfwm/ tm%m&Sif
qefqef yrlaqmif&GufwmawG vkyfvmygw,f? 0ef}uD;csKyfOD;Ekudk,fwkdif ygvDrefudk rSefrSefrwufHk
ru olvkyfudkifaqmif&Gufxm;wJhudpP&yfawGudkvnf; v$wfawmfudk wifjytpD&ifcHjcif; csjyaqG;aEG;
142

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jcif;awGrvkyfbJ uHovkdvkyfavh&Sdw,fvkd@qkdygw,f? tpdk;&&J ta&;}uD;wJhvkyfief;rl0g'awGukd


OD;Eku ESpyf wfw}udr/f wywfw}udrf owif;pmq&mawGe@J awGqkaH qG;aEG;&if;/ wae&m&mrSm rde@f ceG ;f
ac|&if; xkwfazmfwwfw,fqkdygw,f?
OD;Ek 0ef}uD;csKyfjzpfvm+yD;/ wkdif;jynfzGHzd;wkd;wufa&;twGufqdk+yD; w&m;0if pwifazmfxkwf
vkdufwJhpDrHudef;}uD;uawmh jynfawmfompDrHudef;}uD; jzpfygw,f?
1952 ckESpf tmZmenfae@rSm 0ef}uD;csKyfOD;Eku ArmEkdifiH[m v,fawGtrsm;}uD;&Sdw,f/
'Dv,fawGa=umifh ArmEkid if [
H m urBmay:rSm qeftrsm;qk;H wify@dk a&mif;cswEhJ idk if jH zpfaew,f? 'Dv,f
awGtjyif tzk;d wefu|eo
f pfawGxu
G w
f hJ opfawmawGvnf; trsm;}uD;&Sw
d ,f/ owWKwGi;f rsK;d pk&H w
dS ,f/
ywWjrm;wGif;awG&Sdw,f/ a&eHwGif;awG&Sdw,f qkdwm azmfxkwfajymqkd&if; vlwudk,f wkdufwvkH;
um;wpD; vpOf0ifaiG&pS &f m&atmif vkyaf y;Ekid w
f ,fqw
dk hJ ol&J Armausmrf ed @f ceG ;f }uD;udk pwifajymqkyd g
w,f? OD;Ek&J vlwudk,fwkdufwvHk; armfawmfum;wpD; vpOf0ifaiG&Spf&m qdkwJh jynfawmfom
uwd}uD;[m jynfawmfompDrHudef;pwifzkd@ jyifqifvkdufwJh y%mrtzGifhjzpfygw,f?
1952 ckESpf/ =o*kwfv (4) &ufuae (17) &ufae@txd tpnf;ta0;usif;y+yD; jynfawmf
ompDrHudef;}uD;udk a&;qJGcsrSwfygw,f? jynfawmfomuGefz&ifh}uD;udk usKduUqHuGif;rSm csdrfhcsdrfhoJoJ
usif;ygw,f? 0ef}uD;awGuvnf; 'DpDrHudef;}uD;udk rpm;&0cref; ajym=uqkd=u wifjy=uygw,f?
ae@csi;f ncsi;f ajr}uD;ua&$o;D +yD; ya'omyifacwf 'ufxad &mufawmhrwwf uGm;=u 0g=u od'x
<d yf
wif=uygw,f? wu,fu jynfawmfom&SpfESpfpDrHudef;}uD;[m &SpfESpfumvtwGif; ArmEkdifiH&J
pD;yGm;a&;tajctaeudk ppfudacwftajctaetxd jyefvnfa&muf&Sdapa&;jzpfygw,f? tar&duef
ukr%
` D auwDat uqJaG y;xm;wJh pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f awGukd eJeyJ g;yg; zkwzf ufcg aq;okwt
f a&mif
jc,f+yD; jynfawmfompDrHudef; vkd@ uifyGef;wyfay;vkdufwmomjzpfygw,f? jynfawmfompDrHudef;
}uD;xJrSm (1) b0opfpDrHudef;rsm;
(2) pD;yGm;a&;pDrHudef;rsm;
(3) tkyfcsKyfa&;pDrHudef;rsm;
(4) vlxktwGufvwfwavm oufomacsmifcsda&;qdk+yD; t=urf;zsif; (4) rsKd;cJGjcm;xm;yg
w,f?
b0opfpDrHudef;awGxJrSm rdjyaus;vufuGm[r_enf;yg;a&;/ zHGzd;r_r&Sdao;wJha'orsm;rSm
b0opfzefwD;a&;/ o,f,lykd@aqmifa&;/ vrf;yef;qufoG,fa&;/ tkd;tdrfjyefvnfxlaxmifa&;/ rd&Gm
pnfyifa&;/ ynma&;/ usef;rma&;pDrHudef;awG &$ef;&$ef;a0atmif pDrHcsrSwfazmfjyxm;ygw,f?
pD;yGm;a&;pDrHudef;awGxJrSmawmh v,f,meJ@pufr_uawGyg0if+yD; v,f,mvkyfief;wkd;
wufa&;/ aus;vuf}uD;yGm;a&;/ v,f,majr EkdifiHykdifyvkyfa&;eJ@ pD;yGm;a&;wkd;wufr_pDrHudef;awG
tpDt&D csrSwfazmfjyxm;ygw,f?
tkyfcsKyfa&;pDrHudef;awGxJrSmawmh ukdvkdeDvufusef AsLkdua&pD,E W&m;ukd 'Drkdua&pD
,E W&m;eJ@ tpm;xkd;a&;/ 'Drkdua&pDeJ@ a'oE W&tkyfcsKyfa&;pDrHudef;awG vSvSyyazmfjyxm;ygw,f?
vwfwavmoufomacsmifcsad &;vkyif ef;awGxrJ mS awmh a'oE &W tvku
d f zHG zd;a&;pDru
H ed ;f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

143

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

i,fawGukd a'oE &W tqifo


h @dk vyk yf idk cf iG t
hf m%mtyfEiS ;f ay;+yD; oGuo
f u
G v
f ufvufaqmif&u
G Ef idk &f ef
vGwfvyfcGifhawGawmif;ay;jyxm;ygw,f?
'DpDrHudef; (4) rsKd;pvkH;[m tar&duefauwDat tpD&ifcHpmyg jyefvnfxlaxmif&r,fh
pD;yGm;a&;vkyif ef; (10) rsK;d eJ@!ESd id_ ;f +yD; uku
d n
f aD tmif ykaH vmif;azmfjyxm;wmjzpfygw,f? auwDat&J
jyefvnfxlaxmif&r,fh pD;yGm;a&;vkyfief; (10) rsKd; uawmh(1) v,f,mpkdufysKd;a&;utwGuf
(u) v,f,mpkdufysKd;a&;
(c) qnfajrmif;azmufvkyfa&;qkd+yD; (2) rsKd;?
(2) qufoG,fa&;ESifho,f,lykd@aqmifa&;twGuf
(u) qdyfurf;eJ@a&a=umif;oGm;vma&;
(c) &xm;ykd@aqmifa&;
(*) ava=umif;oGm;vma&;
(C) a=u;eef;qufoG,fa&; qkd+yD; (4) rsKd;?
(3) pufr_vufr_ utwGuf
(u) pufr_vufr_vkyfief;rsm;
(c) v#yfppfvkyfief;rsm; qkd+yD; (2) rsKd;?
(4) o,HZmw azmfxkwfokH;pJGa& utwGuf
(u) owWKwGif;
(c) opfawmqkd+yD; (2) rsKd;?
tm;vk;H aygi;f u}uD; (4) cktwGuf vkyif ef;}uD; (10) rsK;d a&;qJaG zmfjy tpD&ifcx
H m;ygw,f?
tJ'DtajccHay:uae jynfawmfompDrHudef;}uD; aygufzGm;vmwmjzpfygw,f? OD;Ektygt0if zqyv
tpdk;&tzJG}uD;[m auwDat pDrHudef;}uD;tay: tm;udk;,Hk=unfcJh=uovkd/ tar&duefwkd@&J pD;yGm;
a&;tultnDudkvnf; &,lxm;+yD;jzpfwJhtwGuf onfhxufonf ykdrkdar#mfvifhxm;cJh=uygw,f?
jynfawmfompDru
H ed ;f }uD; [m (8) ESpf pDru
H ed ;f jzpf+yD;/ ESpEf pS pf rD u
H ed ;f ay:rSm tajccH+yD;a&;qJyG gw,f?
pDrHudef;&JukefusaiG[m usyfuka (750) cef@jzpfr,fvkd@ cef@rSef;+yD;/ ukefusaiGtwGuf uka (500)
avmufudk jynfwiG ;f rSm&Sm}uH/ uka (250) avmufukd jynfyutultnD,zl @dk &nf&,
G x
f m;ygw,f?
vkdtyfwJhaiGudk EdkifiHjcm;u acs;iSm;+yD;yJjzpfjzpf/ axmufyHa=u;,l+yD;yJjzpfjzpf/ *syefppfavsmfa=u;aiGu
,liifoHk;pJGvkd@jzpfjzpf }uHzef&,l+yD; okH;pJGtaumiftxnfazmfoGm;zkd@ qkH;jzwfxm;ygw,f?
jynfawmfompDru
H ed ;f }uD;&J pDru
H ed ;f toD;oD;udk taumiftxnfazmfz@dk ajr,maus;vuf
_ ufrz_ HG zd;wk;d wuf
}uD;yGm;wkd;wufa&;aumfydka&;&Sif; wenf;tm;jzifh ajraus;&Sif(A.R.D.C)/ pufrv
a&;aumfyadk &;&Si;f (IDC) eJ@ "mwfowWKzGH zd;wk;d wufa&;aumfyadk &;&Si;f (M.R.D.C) wd@k ukd tydit
f qkid f
wnfaxmifzJGpnf;vkdufygw,f?
ARDC udk 0ef}uD;csKyfO;D Eku,
kd w
f idk f OuU tjzpfaqmif&u
G zf GJ pnf;+yD; IDC udk OD;ausm+f idr;f u
OuU/ M.R.D.C udk OD;wifu OuU tjzpf acgif;aqmifzJGpnf;vkduf=uygw,f? ppfwyftwGufu
(BEDC) jzpfvmygw,f?
144

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1952 ckEpS t
f ukerf mS Ekid if aH wmf0ef}uD;csKyfO;D Ek&J jynfawmfompDru
H ed ;f }uD; tawmiftvufpkH
vmovkd ArmjynftwGif; rw&m;ojzifh 0ifa&mufvm=uwJh wkwfjzL (KMT) usL;ausmfr_}uD;[m
vnf; omrefusL;ausmf0ifa&mufvmr_}uD;r#omru EkdifiHa&;&nfrSef;csufawG pGufzufa&;ajcvSrf;
awG tar&duef pDtkdifat ausmaxmufaemufcHyr_awGyg a&m,SufayGvdrfyg0ifaewJh tpDtpOf&Sd&Sd
usL;ausmfr_}uD;tjzpf zHk;rEkdifzdr& kyfvkH;ay:pyvmcJhygw,f?
1949 ckESpfuwnf;u pwif0ifa&mufvmcJhwJh wkwfjzL (KMT) usL;ausmfr_udk OD;Ektpkd;&
[m cyfaygah yhgyJ oabmxm;cJyh gw,f? ppf;_H vk@d e,ferd w
d cf si;f qufa'oawGtwGi;f ajy;0ifcu
dk yfvm
olawG tcsed w
f ef azmfrq
dk mu jyefac:oGm;r,fo
h al wGavmufom oabmxm;cJ+h yD; jyif;jyif;xefxef
jyefvnfwHk@jyefcJhjcif;/ oabmxm; w&m;0ifxkwfazmfcJhjcif; rvkyfcJhyg? jynfwGif;vufeufukdif awmf
vSefa&;tiftm;pkawGtay:om a&mifpkHaomif;usef;olawG a&mifpHkolykefawGtjzpf trsKd;rsKd; tzHkzHk
pGyfpJG/ enf;vrf;aygif;pHkusifhoHk;+yD; rD;ukef,rf;ukef wkdufckdufESdrfeif;cJhygw,f? tjywfacsr_ef;Ekdifa&;udk
OD;wnfaqmif&u
G cf yhJ gw,f? usKid ;f wkpH pfqifa&;/ za&mhp/f armf/ yefvpkH pfqifa&;/ rk;d ud; txl;ppfqifa&;
qkw
d hJ ppfqifa&;awGe@J wyfrawmfu jyefvnfweG ;f vSew
f u
dk cf u
kd w
f mawG vkycf ahJ yr,fh t"dutm;jzifh
Auy/ autif'DtkdeJ@ jynfwGif;vufeufudkifolykeftiftm;pkawGtay:om ppfqifa&;}uD;awG
tqufrjywfazmfxw
k +f yD; tywfwu
kd af &;udk ud;yrf;cJyh gw,f? &ef&iS ;f / vGwaf jrmufa&;/ atmifrmC/
jynfaxmifp/k rk;d ud; pwJh ppfqifa&;}uD;awGe@J Auy tay: tjyif;txefwu
dk cf yhJ gw,f? txufArm
jynfrSm a&$vDppfqifr_vkyf+yD; Auy udk OD;pm;ay; ypfrSwfyacsr_ef;cJhovkd atmufArmjynf&Sd AuyeJ@
autif't
D rdk sm;tay: armf0if;pde/f vGe;f pdeaf rmf/ 0if;ausmpf pfqifa&;awGe@J tqufrjywfx;dk cJyh gw,f?
1950/ 51-52 rsm;[m ppfwyfu ppfqifr_awGtrsm;qkH;yvkyfcJhwJh ESpfawGjzpfygw,f? &ckdifwkdif;&Sd
&JabmfjzL/ rl*sm[pfeJ@ Auy awGudk awmifydkif;wkdif;u OD;pD;acsr_ef;r_awGvkyfovkd weoFm&Dwkdif;
twGif;&Sd autif'Dtkd/ trftif'DtkdeJ@ Auyrsm;ukdvnf; trSwf (5) ajcvsifwyfr[mXmecsKyfu
tjyif;txefwkdufckdufwmawG vkyfcJhygw,f? jynfwGif;vufeufudkif tiftm;pkawGtay: acsr_ef;
wku
d cf u
dk zf @dk ud;yrf;wmawGe@J Edi_ ;f ,SO=f unf&h if jynfyusL;ausmo
f l wkwjf zLawGtay: wku
d cf u
dk w
f m
[m tifrwefenf;yg;vSygw,f? 'ga=umifh wkwfjzLawG[m wpxufwp tiftm;ykdrdktm;aumif;
vm twifh&Jvm+yD; 1952 ckESpf ESpfvnfavmufup+yD; &Srf;jynfe,feJ@ ucsifjynfe,fwckvkH;udk
odrf;ykduf&efeJ@ ajrmufzufe,fpyfwav#mufrSm t+rJwrf;ppfpcef;wck wnfaqmuf&efyg ajcvSrf;usJ
usJ ud;yrf;jyifqifvm=uygw,f? rdik ;f qwfukd wkwjf zLrsm;u av,mOfuiG ;f yvkyx
f m;+yD; av,mOf
jzifh wywfv#if ESp}f udrv
f ma&mufcsay;wJh vufeufc,
J rf; rD;ausmufawGe@J wk;d csJ vufeufwyfqif
wm/ ppfa&;avhusiahf y;wmawGyg tckid t
f rmyvkyv
f m=uygw,f? wkwjf zLusL;ausmaf &;wyfawG&J
aemufrSm azmfrkdqm/ xdkif0rfwdk@omru tar&duefe,fcsJorm;eJ@ pDtkdifat wkd@yg twGif;usus
yg0ifywfoufaewmudk wk;d wufwhJ Ekid if aH &;tiftm;pkawGtm;vk;H u axmufjya0zefvm=uygw,f?
'kw,
d urBmppft+yD; pwifvmcJw
h hJ ppfat;wku
d yf [
GJ m urBmrSm ay:ayguv
f mcJw
h hJ *k%
d ;f }uD; (2)*k%
d ;f
tiftm;ydiyf [
GJ m Armjynfuv
dk nf; *,ufu
dk cf wfvmcJyh gw,f? wkwjf ynfrmS cseaf u&Sw
d x
f u
G af jy;
&+yD; wkwfuGefjrLepfawGatmifyJGcH+yD; wkwfjynfopftjzpf ay:xGef;vmwm[m tar&dueftzkd@
tcH&cufvSovkd tar&duefwkd@&J 'kdrDEkdoD0&Dt& tm&SrSm uGefjrLepfEkdifiHwck ay:aygufvmwm[m
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

145

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

aemufxyftm&SrmS uGejf rLepfEidk if aH wG qufvufay:xGuv


f mzk@d a&cHajrcHjzpfaewmudk zsuq
f ;D ypfcsif
aecJhygw,f? 1950 jynfh udk&D;,m;ppfyJGay:aygufvmwJhtcg tar&duef[m ukvor*~ emrnfudk
toHk;y+yD; wkdufkduf ppfyJGxJrSm yg0ifywfoufvmcJhygw,f? tm&SrSm uGefjrLepfEkdifiHawG ray:ayguf
a&;twGuaf &m wkwjf ynf}uD;udk 0kid ;f ywfacsre_ ;f Ekid af &;twGuyf g ppfa&;/ Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;/ oHwref
a&;/ enf;emawGtm;vk;H udk &Ekid w
f hJ axmifah ygi;f pHu
k ae enf;emaygi;f pHek @J toH;k y yg0ifywfoufvmcJh
ygw,f? ud&k ;D ,m;ppfyu
GJ ae tEkjrLppfyt
JG xd jzpfay:vmEkid w
f t
hJ E &W m,fukd wurBmvH;k u pk;d &dryf yl ef
aecJh=u&ygw,f? Armjynf[m wkwfjynfeJ@ e,fedrdwfcsif;qufpyfaewJhtwGuf tar&duef&J
uGefjrLepfqef@usifa&; aoe*FAsL[mtwGuf tifrwefta&;}uD;wJh a'owckjzpfvmcJhygw,f?
wzufu Armjynfzqyv&J uGefjrLepfqef@usifa&;vkyf&yfawGudk tm;ay;tm;ajrmufywm pD;yGm;
a&;tultnDawGay;wm/ tar&duefypPn;f awGukd (Special Account) eJ@ 0,f,cl iG hf ywm/ ppfzufqidk f
&m avhvma&;ud,
k pf m;vS,t
f zJG awGukd vufcw
H mawGvyk cf o
hJ vk/d wzufu wkwjf zLusL;ausmo
f l
awGukd aemufuG,fuae tm;ay;+yD; wkwfjzLusL;ausmfa&;wyfawG ArmjynfrSm tckdiftrm tajc
pkdufwnf&Sdaewm[m tar&duefppftiftm;pkwck wkwfjynfem;uyf+yD; csxm;cGifh&wmeJ@rjcm;
tusKd;&Sdw,fvkd@ ,lqxm;ykH&ygw,f? tJ'Dvkd tar&duefwkd@&J uGefjrLepfqef@usifa&; ppfa&;/ EkdifiH
a&;/ aoe*FAsL[mawGeJ@ qufpyf+yD; wkwfjzLusL;ausmfr_rSm tar&duefawGvnf; yg0ifywfouf
aecJhygw,f?
zqyv tpkd;&[m udk&D;,m;ppfyJG jy\emrSmvnf; tar&duefbufu&yfcJh+yD; tar&duef
pD;yGm;a&;tultnDawGukd &,lvufc&H if;/ tar&duefurk %
` D auwDatudk iSm;&rf;+yD; jynfawmfom
pDrHudef;ukd taumiftxnfazmfzkd@ pdwful;,OfaecsdefjzpfwJhtwGuf wkwfjzLusL;ausmfa&;udk jywf
jywfom;om; qef@usifa&;xuf uGefjrLepfqef@usifa&;udkom tav;ay;vkyfaqmifaecJhygw,f?
jynfyusL;ausmfr_u ta&;r}uD; jynfwGif;aomif;usef;r_u ta&;}uD;w,fvkd@,lq+yD; jynfwGif;
aomif;usef;olrsm; tywfwkdufa&;eJ@ uGefjrLepfqef@usifa&;tvHukdom tjrifhqkH;v$ifhxlxm;yg
w,f?
vuf0J0g'/ bkH0g'/ qkd&S,fvpf0g'udk udufESpfoufvSa=umif;/ vufcH,kH=unfa=umif; wzGzG
ajym=um;cJ=h uwJh OD;Ek/ OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wk@d wawG[mvnf; avoHajymif;pyvmygw,f? zqyv
tzJGcsKyf}uD;xJuae uGefjrLepfygwDudk xkwfy,fvkdufcsdef (1946) u uGefjrLepf0g' t"Gef@&Snfygap/
ArmjynfuGefjrLepfygwDusqkH;ygap vkd@ xatmfcJhwJh OD;Ek[m ArmjynfuGefjrLepfygwD qef@usifa&;
omru/ uGejf rLepfpepfqef@usiaf &;yg ajymif;vJatmf[pfvmpyygw,f? qk&d ,
S v
f pfygwD xdyo
f ;D }uD;
OD;AaqGeJ@ OD;ausmf+idrf;uvnf; rmuQ(pf) 0g'/ vDeif0g'udk udufESpfoufa=umif; wav#mufvkH;auG;
a=umfajymqkdvm&muae uGefjrLepf0g'wckvkH;udkyg ykwfcwfwkdufckduf qef@usif ajymqkdpyvm=uyg
w,f? OD;ausmf+idrf;uqdk&if rmuQ(pf) 0g'ukd vufrcHa=umif; uGefjrLepf0g'udk rudufa=umif;/ olwkd@
qk&d ,
S v
f pfygw&D J vufcu
H ikd pf w
GJ 0hJ g'[m rmuQ(p)0g'r[kwf qk&d ,
S 'f rD u
kd &ufwpf0g'omjzpfa=umif;
ajymqkdvmygw,f? uGefjrLepf0g'tE W&m,f[m e,fcsJtE W&m,fxuf ykda=umufp&m aumif;w,f
vk@d awmif twdtvif; cH,al zmfxw
k v
f mygw,f? tJ'v
D dk tjrift,ltq/ ajymif;vJvmr_awGtay:
uae uGefjrLepfqef@usifa&;udkom oJ}uD;rJ}uD; vkyfudkifaqmif&Guf&if; vufawGoabmtm;jzifh
146

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tar&duefbuf rSDcdk,drf;,kdifcJh=uygw,f? 'gayr,fh OD;Ek/ OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; eJ@ qdk&S,fvpf


awGtm;vHk;[m qdk&S,fvpf0g'qdkwmukdawmh wGifwGifatmfae=uqJjzpfygw,f?
tJ'DtcsdefrSm ArmjynfEkdifiHa&;orkdif;rSm t"duygwD}uD;wckvnf;jzpf/ twkduftcHEkdifiHa&;
tiftm;pkawGxrJ mS Ekid if aH &;t&Sed =f oZmt}uD;qk;H vnf;jzpf/ vufeufuidk af wmfveS af &; qifEa$J e&ol
vnf;jzpfwJh ArmjynfuGefjrLepfygwD&J EkdifiHa&;vrf;pOfuawmh 'Drdkua&pD +idrf;csrf;a&;!Gef@aygif;
tpkd;&vrf;pOf jzpfygw,f? 1951 ckESpf/ pufwifbm A[kdaumfrDwDtpnf;ta0;uae w&m;0ifcs
rSwfxm;wJhvrf;pOfjzpfygw,f? ESpfESpftwGif; ppfEkdifa&;vrf;pOf+yD;wJhaemuf ay:aygufvmwJhvrf;pOf
jzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ awmwGif;&Sd jynfol@&Jabmf/ tvHeDuGefjrLepfwkd@ okH;ygwDnD
!Gwaf &;wnfaqmufz@kd awGqk=H uwJt
h cg tJ'+D idr;f csr;f a&;!Ge@f aygi;f tpk;d &vrf;pOf[m +idr;f csr;f a&;ESihf
nD!Gwfa&;vrf;pOf vkd@ trnfwGifcJhygw,f?
1952 ckESpf/ Zlvkdif (4) &ufuae (15) &ufae@txd a,me,f ykHawmifykHnma'orSm Arm
jynfueG jf rLepfygw/D jynfol &Jabmf/ tvHeu
D eG jf rLepfygww
D @dk [m ok;H ygwn
D !
D w
G af &;uGezf &ifh usi;f
yygw,f? EkdifiHwumhtajctae jynfwGif;tajctaeawGudk okH;oyf=uygw,f? tar&duefe,fcsJ
orm;&J tajctaeeJ@ ArmjynfrSmjzpfay:aewJh wkwfjzLusL;ausmfr_ jy\emawGudk av;av;
eufeufokH;oyf=u+yD; pufwifbm (15) &ufae@ ae@pJGeJ@ oHk;ygwDa=unmcsufudk xkwfjyefcJhygw,f?
jynfolvlxktaygif;wkd@vkd@ tpcsD+yD; tar&duefe,fcsJorm;u a&Saqmifv_Haqmfaeonfh
urBmhtEkjrLppfudk wm;qD;=uavmh/ urBmh+idrf;csrf;a&;uGef*&uf qkH;jzwfcsufrsm;udk vkdufemaqmif
&Gu=f uavmh/ jynfwiG ;f a&;0ifa&mufpu
G zf ufaeonfh Ekid if jH cm;ppfwyfrsm; kyo
f rd ;f a&;udak wmif;qk=d u
avmh/ jynfwiG ;f ppf&yfp+J yD; wrsK;d om;vH;k aoG;pnf;a&;jzifh xm0&+idr;f csr;f a&;udk t&,l=upk@d v@dk azmfjy
auG;a=umfxm;ygw,f? uGefz&ifhxkwfjyefa=unmcsufudk ArmjynfuGefjrLepfygwDu ocifoef;xGef;/
ocifoef;rdif/ ocifZif/ ocifcspf/ &JabmfaX;/ tvHeDygwDu ocifpkd;/ &JeDjrifhatmif/ &JeDxGef;pdef/
&JeDatmifvif;/ &JeDxl;/ jynfol&Jabmfu &JabmfxGef;vif;/ &Jabmfatmif!Gef@/ &JabmfatmifEkdif/
&Jabmfqef;armif/ &Jabmfbkef;atmifwkd@u vufrSwfa&;xkd;xm;=uygw,f?
'Drkdua&pD +idrf;csrf;a&;!Gef@aygif;tpkd;& wnfaqmuf=u +idrf;csrf;a&;ESifh nD!Gwfa&;udk
wnfaqmuf=u qkdwJh auG;a=umfoHawG us,fus,favmifavmifxGufay:cJhayr,fh tm%m&
zqyv tpkd;&uawmh tywfwkdufa&;twGuf ppfwyf}uD;ukdyJ }uD;oxuf}uD;atmif csJxGifwnf
aqmufaecJhygw,f?
1952 ckESpftwGif;rSm trSwf (13) rS trSwf (24) txd ajcvsifwyf&if; (12) &if; xyfrHzJG
pnf;cJhovkd/ ta&;ay: trSwf (1) csif;aoewfudkifwyf&if;udk ykHrSefaoewfukdifwyf&if;trSwf (4)
csif;aoewfukdifwyf&if;tjzpfvnf;aumif;/ trSwf (1) ta&;ay:u&ifeDwyf&if;udk trSwf (1)
u,m;aoewfudkifwyf&if;tjzpfvnf;aumif;/ trSwf (1) u,m;aoewfukdifwyf&if;tjzpf
vnf;aumif;/ trSwf (1) ta&;ay:ucsifwyf&if;udk trSwf (4) ucsifaoewfukdifwyf&if;tjzpf
vnf;aumif;/ trSwf (2) ta&;ay:ucsifwyf&if;udk trSwf (5) ucsifaoewfudkifwyf&if;tjzpf
vnf;aumif; wk;d csJ zJG pnf;cJyh gw,f? trSwf (1) wifu
h m;wyf&if;udk zJG pnf;cJo
h vkd tif*sief ,
D mwyf/
aq;wyf/ qufoG,fa&;wyfrsm;udkvnf; wkd;csJzJGpnf;cJhygw,f? ajcjrefwyfr[mXmecsKyftopfwck
vnf; ay:aygufvmygw,f? tJ'guawmh trSwf (8) ajcjrefwyfr[mXmecsKyf (ykodrf) jzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

147

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

trSwf (1) tajrmufwyf&if;udk zJG pnf;cJw


h t
hJ jyif/ &S+d yD; trSwf (1) avhusiahf &;wyfwckwnf;
eJ@ rvkaH vmufawmhv@dk ajcvsiw
f yfom;awGudk wk;d jri o
hf ifwef;ay;avhusizhf @dk rdwv
D mrSm trSwf (2)
avhusiahf &;wyfuv
kd nf; pwifzGJ pnf;vku
d yf gw,f? 1950 jynfEh pS u
f &efuek f rd abmif'&D ("rRapwD)
vrf;rSm pwifzGJ pnf;cJw
h hJ Military Intelligence Training Centre qkw
d hJ ppfaxmufvrS ;f a&;oifwef;
ausmif;ukv
d nf; 1952 ckEpS rf mS ppfaxmufvrS ;f a&;twwfoifwyf qk+d yD; ajymif;vJw;kd csJ zGJ pnf;cJyh g
w,f? ppfwyfawGudk wkd;csJzJGpnf;jcif;/ ppfqifa&;awGudk wkd;jrifhyvkyfjcif;wkd@omru jynfwGif;vuf
eufukdiftiftm;pkawGukd zdcJGzkd@ pdwf"mwfppfqifa&;tzJGrsm;vnf;zGJum pdwf"mwfppfqifa&;
0g'jzef@csda&;vkyfief;awGyg wkd;csJvkyfukdifcJhygw,f?
aomif;usef;olqef@usifa&;/ uGefjrLepfqef@usifa&; pm&Gufpmwef;awG odef;eJ@csDkdufESdyfcJh+yD;
ppfqifa&;e,fajrawGay:omru wEkid if v
H ;Hk tES@H ysH atmif jzef@csad 0iScyhJ gw,f? pdw"f mwfppfqifa&;OD;
wnfcsufeJ@ pmaytEkynme,ftwGif;okd@yg ajcukwf,lEkdif&ef ppfwyfuae OD;pD;+yD; r*~Zif;wapmif
xkwfa0jzef@csdvmygw,f? tJ'guawmh 1952 ckESpf/ Ekd0ifbmvrSm pwifxkwfa0vkdufwJh jr0wD
r*~Zif;jzpfygw,f?
umuG,af &;Xme0ef}uD;u OD;AaqG/ umuG,af &;OD;pD;csKyfu 'kAv
dk cf sKyf}uD;ae0if;? OD;AaqGu
qkd&S,fvpfygwDtaxGaxGtwGif;a&;r;jzpfovkd Akdvfae0if;uvnf; qkd&S,fvpfygwD&J wyfwGif;tpk
0ifwa,mufjzpfcJhygw,f? Akdvfatmif}uD;/ Akdvfarmifarmif/ Akdvfatmifa&$/ Akdvfcspfckdif/ Akdvf=unf0if;
pwJh wyfrawmfwGif;&mxl;}uD;}uD;&xm;olawGuvnf; qkd&S,fvpfygwD0ifawGjzpfcJhawmh wyfr
awmf[m qk&d ,
S v
f pfawGp;D xm;wJh wyfrawmfjzpfae+yD;/ ppfa&;ppf&mudpP umuG,af &;qkid &f mudpaP wG
[m qkd&S,fvpfygwDtvkdusozG,fjzpfaecJhygw,f? (Akdvfarmifarmifvnf; autif'Dtkdwkd@ zrf;qD;
jcif;cHxm;&&mu tvif;a&mif ppfqifa&;vky+f yD; jyefvnfu,fwifEidk cf v
hJ @dk 1952 ckEpS x
f rJ mS wyfr
awmfwGif;rSm ta&;}uD;yk*~Kdvfwa,mufjyefjzpfvmygw,f?)
1952 ckESpftukefrSm zqyvtpkd;&taeeJ@ txl;ojzifh wyfrawmftaeeJ@ pOf;pm;vm&
wmu Armjynfvw
G v
f yfa&;a=unmcge;D csKyfqx
dk m;cJw
h hJ +Aw
d o
d #-jrefrm umuG,af &;pmcsKyf (vusmf z&D;rif;pmcsKyf) udk aemufxyfoufwrf;wdk;rvm;/ rwkd;bl;vm;udpPjzpfygw,f? vusfm-z&D;rif;
pmcsKyft& yxroufwrf; (3) ESpf[m (3-1-51) ae@rSm ukefqkH;cJh+yD; aemufxyfoufwrf; (2)ESpf
wkd;jrifhcJh=u&m/ tJ'Doufwrf;[mvnf; (3-1-53) ae@rSm ukefqkH;awmhrSmjzpfygw,f? tJ'DtwGuf
umuG,af &;pmcsKyftay: jyefvnfpOf;pm;=u&if; Armjynfbufuom epfemcJ&h wmawGudk vufawG
t& awGuHcJh&+yD;jzpfwJhtwGufh +Adwdo#-jrefrm umuG,fa&;pmcsKyfudk oufwrf;rwkd;awmhyJ tJ'D
pmcsKyftpm; pmcsKyftopfw&yf csKyfqkda&;udkom qkH;jzwfvkduf=uygw,f?
Armjynf tm%m& zqyvtpk;d &[m vusmf -z&D;rif;pmcsKyfukd wavsmufv;Hk zH;k zH;k zdzv
d yk f
vmcJhor# tckrSyJ zsufodrf;ypfzkd@/ 'kwd,t}udrf oufwrf;rwkd;awmhzkd@/ tJ'DpmcsKyftpm; vufeuf
0,f,la&;pmcsKyfopfw&yfeJ@ tpm;xkd;&efjyifqifcJhygw,f//
1952 ckEpS u
f ek rf mS Armjynf&J pD;yGm;a&;tajctaeukd =unfrh ,fq&dk ifawmh pyg;aps;aumif;
wJt
h wGuf t&HEidk if jH cm;aiGyrm%mjrifw
h ufvmcJw
h ,f? 51 u qefwwef ukd pwmvifaygif (60)aps;
148

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wufc&hJ m uae (52) rSm aygif (80) txd aps;jrifw


h ufcw
hJ t
hJ wGuf 1952 ckEpS /f 'DZifbmrSm t&Hxm;
&SdwJh EkdifiHjcm;aiGyrm%m[m uka (100) txd pkaqmif;rd+yD;jzpfygw,f?
tpkd;&taeeJ@ aiG&Sdvmw,f qkdayr,fh jynfolvlxktzkd@uawmh pm;0wfaea&; tqifht
wef; ododomom ajymif;vJvmcJhwm bmrSr&Sdao;oavmufjzpfygw,f? aus;vufawm&Gmae
v,form;trsm;pk}uD;eJ@ rdaetvkyform; qif;&Jom; eif;jym;rsm;[m rGJ+rJ rGJ qif;&J+rJ qif;&JqJjzpf
+y;D jynfwiG ;f ppf}u;D a=umifh tdyaf umif;jcif; rtdy&f / pm;aumif;jcif; rpm;&/ us;D vef@pmpm;b0rsK;d awmif
tykad qmif; cHpm;ae=u&ygw,f? aus;vufrmS tm%m&ygwb
D ufom;/ tm%m&tzJG tpnf; trsK;d
rsK;d &JESyd pf ufr/_ Akv
d u
f sra_ wG wzufowfc=H u&Hrk u tm%m&ygw&D J cg;yku
d af qmifwyf/ umuG,f
a&;/ ajymufusm;qkdolrsm;&J vufeufeJ@&rf;um;r_/ ESdyfpufapmfum;r_awGyg ae@w"l0 uHawG&ifqkdif
ae&ovkd vufeufukdiftzJGtpnf;trsKd;rsKd;&J vSnf;qifh avSqifh xrif;xkyfqifhwmawGudkvnf;
remcHcsirf jzpf emcHxrf;aqmifc=hJ u&ygw,f? jynfwiG ;f ppfr;D w[ke;f [ke;f a=umifh v,fypf ,mypf tdrf
ypf+yD; rday:wufajy;vm=u&wJholawGvnf; wae@wjcm; rsm;jym;vmcJhygw,f? rday:a&mufawmh
uH&musbrf; vkyfudkifpm;aomuf&&if; tajcrJh taerJh ysHusjzpf=u&olawGvnf; rdwkdif; e,fwkdif;
vkv
d rdk mS ay:aygucf yhJ gw,f? wkwf ukvm; ajr&Sirf sm;eJ@ csr;f omolawGom wk;d wk;d +yD; jynfawmfomcJh
=uygw,f? tm%m&So
d al wGe@J aygi;f oif;+yD; pD;yGm;a&;vkyu
f idk cf iG &hf olawG ae@csi;f ncsi;f cgawmfro
DS al X;
awGjzpfvmcJh=uygw,f//
tm%m& qk&d ,
S v
f pfygw[
D m tm%m,pfr;l vmovkd tm%m& qk&d ,
S v
f pftcsi;f csi;f =um;
rSmvnf; tm%myid rf a_ wG pwifay:ayguv
f mygw,f// rmufpQ 0f g'D ode;f av;q,f OD;uku
d }dk u;D udv
k nf;
xkwyf ,fypfvu
dk Ef idk +f yD;+yD? vuf0,
J rd ;f orm;awGjzpfwhJ ocifviG /f ocifcspaf rmif (0d"&l )/ ocifvaS u|
wkd@tkyfpk}uD;wckvkH;[mvnf; qkd&S,feDtjzpf cJGxGufoGm;+yD;+yDjzpfvkd@ vuf,mqkd&S,fvpfawGcsnf;
omuseaf wmhwt
hJ csed rf mS vuf,morm;csi;f uGt
J ufra_ wG pwifvmjyefw,fjzpfygw,f? 'DtuGu
J dk
awmh aumvdyfqkd&S,fvpftkyfeJ@ bkef;}uD;ausmif;qkd&S,fvpftkyftuGJ vkd@ uifyGef;wyf=uygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wk@d &J ynmwwfq&dk ,
S v
f pftyk ef @J ocifwif/ ocifausmx
f eG ;f wk@d &J ynmtajccH
enf; qk&d ,
S v
f pftyk t
f =um; tuJt
G +yJ[m tm%m& qk&d ,
S v
f pf tcsi;f csi;f =um; tm%mydiyf t
GJ jzpf
ykHay: jzpfwnfvmcJhygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f tkyu
f ArmEkid if rH mS pufrE_ idk if x
H al xmifa&;ukd OD;pm;ay;csi+f yD; ocifwif/
ocifausmx
f eG ;f tkyu
f awmh v,f,mpku
d yf sK;d a&;ukyd J OD;pm;ay;vkycf siw
f ,fv@dk qydk gw,f? wu,fu
jynfawmfompDrHudef; udk arG;xkwfay;vkdufwJh auatwDpDrHudef; &J tESpfom& OD;wnfcsufukd
u Armjynf pufr_EkdifiHjzpfvma&;/ pufr_wkd;wufxGef;um;vma&;r[kwfyg? Armjynf pufr_xGef;
um;vmrSmukdvnf; rvkdvm;cJhyg? tar&duef tygt0if pufr_xGef;um;wJh t&if;&SifEkdifiH}uD;awGqD
rScD akd eapa&;om &nf&,
G cf w
hJ ,fv@dk qydk gw,f? auwDat pDru
H ed ;f t& aiG&if;ES;D ryfErHS &_ J (8) uko
d m
pufrv
_ yk if ef;twGuf axmufcaH zmfjycJ+h yD; v#ypf pf"mwftm;xkwv
f yk af &;twGuf (8) ygaygi;f vku
d rf S
(16) om pufr_vkyfief;twGuf v#mxm;cJhw,fqkdygw,f? vrf;yef;qufoG,fa&;twGuf (20)
ryfESHzkd@ t}uHycJh+yD; useftm;vkH;ukd pkdufysKd;a&;/ vlr_a&;/ tkyfcsKyfa&; wkd@rSm okH;pJGzkd@ tqkdycJhw,fvkd@
qdyk gw,f? t}uHay;yk*K~ v
d yf nm&Sif a&mbwfeoef wd@k uqk&d if ukeaf ps;E_e;f rwufatmif jynfwiG ;f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

149

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

aiGazmif;yGrr_ &Sad tmifq+dk yD; Ekid if jH cm;ypPn;f awG atmwku


d +f yD; oGi;f zk@d avmufuo
dk m tav;xm;wku
d f
wGef;ajymqkdaecJhw,fvkd@ qkdygw,f?
'ga=umifh jynfawmfompDrHudef;eJ@twl acwfpm;vmcJhwmu oGif;ukef xkwfukef pD;yGm;a&;
vkyfief;jzpfygw,f? tpkd;&u oGif;ukef xkwfukef vkdifpifawGcsay;ygw,f? vkdifpif&olawG tyG}uD;
yG=uygw,f? tm%m&yk*Kd~ vf tm%m&tzJG tpnf;awGe@J ta=umif; taygi;f oifah wG vkid pf if&=uovkd
tm%m&yk*Kd~ vf}uD;awGwcsKd vnf; enf;trsK;d rsK;d eJ@ vkid pf if&awG jzpfae=uw,fqydk gw,f? +yD;awmhrS
&xm;wJv
h idk pf ifudk pD;yGm;a&;orm; wkwf ukvm;awGujdk yefa&mif; vufvcJ$ s t&if;rpku
d &f yJ tjrwf
usefcJh=uw,fqkdygw,f?
tm%m& qk&d ,
S v
f pfygw&D J aumvdyq
f &dk ,
S v
f pftyk pf rk mS OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / ocifomcif
wk@d u tkypf x
k yd o
f ;D }uD;awGjzpf=uovkd bke;f }uD;ausmif;qk&d ,
S v
f pftyk rf mS awmh ocifwif/ ocifausmf
xGef;/ ocifyef;rdif wkd@u tkyfpkxdyfoD;}uD;awG jzpfae=uygw,f?
OD;AaqGu tvkyform;OuU tjzpf tvkyform;tpnf;tkH; wD,lpDbDukd udkifxm;+yD;
ocifomcifu trsK;d orD;tpnf;tk;H awGtay: =oZm&S&d dS ukid x
f m;ygw,f? OD;ausm+f idr;f u zqyv
a'oaumfrw
D aD wG/ umuG,af &;awGudk tkypf ;D xm;Ekid w
f t
hJ jyif zqyv vli,fuv
dk nf; ukid x
f m;Ekid f
cJhygw,f?
ocifwife@J ocifausmx
f eG ;f u awmifov
l ,form; tpnf;tk;H awGudk ukid w
f ,
G x
f m;Ekid +f yD;
ocifyef;rdifu pD;yGm;ukefoG,fa&;tzJGcsKyf (pyuo) ukd tkyfpD;ukdifwG,fxm;ygw,f?
jynfawmfompDrHudef;}uD;udk taumiftxnfazmf=uawmh !Sd!SdEd_if;Ed_if;r&SdbJ ukd,foef&m
oef&m OD;pm;ay;vkyf=uygw,f? ukd,fhtkyfpkeJ@ukd,f xifovkd OD;aqmifudd;ukdif=uygw,f?
OD;ausmf+idrf;/ OD;xGef;0if;/ ocifcspfarmif/ ocifomcif wkd@wawGu pufkH tvkyfkHrsm; wnf
aqmufa&;vkyfief;/ a&tm;v#yfppfxkwfvkyfa&;vkyfief;awG aZmif;ay;vkyf=uygw,f? OD;AaqGu
"mwfowWK&SmazGa&;eJ@ umuG,fa&;bufvkyfygw,f? ocifwif/ ocifausmfxGef; wkd@awGuawmh
v,f,majr EkdifiHykdifya&;eJ@ pkdufysKd;a&;rkcfOD;qDokd@ vkd@ auG;a=umftaumiftxnfazmfygw,f?
ocifEk/ OD;wif/ OD;0if;/ OD;&m&Spf wdk@tkyfpkuawmh usef;rma&;/ vlr_qufqHa&;/ ynma&;/ bmoma&;
pwJh ay: jyLvmvkyfief;awGudk azmfxkwfvkyfukdif=uygw,f?
ndndE_dif;E_dif;vnf;r&Sd/ pDrHudef;wckeJ@wck csdefom;udkufatmifvnf; raygif;pyf/ OD;pm;ay;
tjrift,ltqcsif;uvnf; wuGJwjym;pDjzpfawmh pDrHudef;awG[m atmifjrifoifhoavmuf
ratmifrjrifjzpfc=hJ uygw,f? ylyal EG;aEG; uHawGcJ&h wJh ocFe;f pmawGuv
kd nf; r,lbJ xif&mpkid ;f ae=u
ovkdjzpfcJh=uygw,f? jynfawmfompDrHudef;rprDrSm ocFef;pm,lp&mESpfck&SdcJhygw,f? wcku r*Fvm'kH
av,mOfuiG ;f yjyifwnfaqmufa&;vkyif ef;/ aemufwcku orkid ;f csnpf ufupd /P r*Fvm'kaH v,mOfuiG ;f
yjyifwnfaqmufa&;pDrHudef;rSm 'def;rwfukr`%Dwckukd (2&) odef;eJ@ uefxkdufay;/ jrefrmtpkd;&
uk,
d pf m;vkyif ef;}uD;=uyfppfaq;zk@d tar&dueftif*sief ,
D mwOD;Xm;&rf;+yD; aqmif&u
G cf w
hJ m pDru
H ed ;f u
atmifatmifjrifjrif taumiftxnfray:vmcJhbJ wESpftwGif; wkdif;jynf&JbmawG tajrmuf
trsm;qk;H _;H cJ&h ygw,f? tar&dueftif*sief ,
D m vufajrmuf+yD; tvkyu
f aexGuo
f mG ;rS v#Kd 0Sucf Hk ;Hk
150

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

zGJppfaq;awmh (2&) odef; okH;pGGJcGifhyxm;wJh pDrHudef;[m usyfaiG (505) odef;awmif&Sdae+yDqkdwm


awG=u&+yD; tH_;}uD;_H;cJh=u&ygw,f?
tJ'DvkdyJ ordkif;csnfpuf udpPrSmvnf; (1951) xJ pufkHpvnfwJhtcg ArmjynfrSmwnfwJh
puf/ ArmjynfuxGufwJh csnfr#ifwkd@ 0gwdk@ okH;vkd@r&wJhpuf jzpfaewmawG=u&ygw,f?
tJ'Dvkd ocFef;pmawG&SdygvsufeJ@ jynfawmfompDrHudef;}uD; pwJhtcgrSmvnf; wkdifwkdifyifyif
ndn
Ed id_ ;f E_id ;f r&S?d ppfppfaq;aq; avhavhvmvmr&Sb
d J uk,
d t
hf yk pf ek @J u,
dk f oef&moef&m taumift
xnfazmf=uwJhtwGuf auG;a=umfoHeJ@ vufawG[m puwnf;u ,OfoukdjzpfaecJhygw,f?
vGwv
f yfa&;a=unm+yD;uwnf;u auG;a=umfjymef;cJw
h hJ v,f,majr Ekid if yH idk f yvkyaf &;ukd
(1953) ckESpfxJrSm ocifwif/ ocifausmfxGef;wkd@ acgif;aqmif+yD; pwifvkyfaqmifygw,f? jynfawmf
ompDrHudef;}uD;eJ@twl taumiftxnfazmfygw,f? emrnfuom v,f,majrEkdifiHykdifywmqkday
r,fh ajr&Sif}uD;awGqDu ajrawGukd avsmfa=u;ay;+yD; odrf;&wmjzpfygw,f? Oya't& odrf;,lvkduf
wJhajr{u (7) oef;eD;yg;twGuf avsmfa=u;aiG oef; (150) eD;yg;ay;cJh&ygw,f? 'D v,f,majrEdkifiH
ykdifyvkyfa&; ay:vpD[m ajr&Sif}uD;pepfukd wpkHw&mcsdeJ@oGm;apcJhayr,fh ajr&Sifpepfukd t+yD;tykdif
zsufodrf;ypfEkdifcJhwmr[kwfyg? zsufodrf;vkdwJh &nf&G,fcsufvnf;r&SdcJhyg?
zqyv tpkd;&vufatmufrSm t"du vlxkvlwef;pm; tzJGtpnf;}uD;oabmrsKd; (3)ck&Sd
ygw,f? ArmEkdifiHvkH;qkdif&m awmifolv,form; tpnf;tkH; (Awvp)/ tvkyform;tpnf;tkH;
tzGJcsKyf - ArmEkdifiH (wD,lpDbD) eJ@ pD;yGm;ukefoG,ftzJGcsKyf (pyuo) wkd@jzpfygw,f?
awmifov
l ,form;awGe@J qidk w
f hJ Awvp u trawmfa=u;udp/P pyg;ta&mif;t0,fupd /P
v,form;udpPawGukd wkdufkdufukdifwG,faqmif&Gufygw,f? trawmfa=u;xkwfacs;&mrSm zqyv
tpk;d &u awmifov
l ,form;awGudk wku
d f u
dk x
f w
k rf acs;yg? Awvp u wqifx
h w
k af cs;wJt
h wGuf
zqyv vufatmufcH Awvp tzJG0ifawGom trawmfa=u;&ygw,f? Awvp tr_aqmifawG
u a'otoD;oD;rSm trawmfa=u;aiGawG xifovkb
d ;Hk =uwm/ v,form;ppfppfu trawmfa=u;
rjzpfpavmufom&+yD; v,form;tppfr[kwo
f al wGu trawmfa=u;yk&d wmrsK;d awG ae&mtES@H ay:
cJhygw,f? Awvp eJ@ ajr,maumfrDwDqkdwmawG&J =oZmremcHol v,form;awGtay: zdESdyfnif;
yef;wm/ tcGet
f wkwf rw&m;aumufcw
H mawG &uf&ufpufpuf vkyu
f idk cf =hJ uwJt
h wGuf wjynfv;Hk rSm
Awvp awG emrnfysufcJh=uw,f?
tvkyform;tzGJtpnf;jzpfwJh wD,lpDbD uvnf; tvkyform;awGtusKd;twGufqkdwm
xuf uk,
d [
hf muk,
d f qkid ;f bkwaf xmif+yD; uk,
d v
hf al wGu,
dk &f mxl;ay; ae&mcsxm;ay;xm;wmawGom
vkyu
f idk cf =hJ uygw,f? tpk;d &eJ@ tvkyo
f rm;=um; tpk;d &bufu qJcG s oabmvkyaf qmif&if; tvkyf
orm;tcGifhta&;awGukd vpfvsL_cJh=uygw,f? Awvp u v,form;awGtay: acgif;ykHjzwf
ovdk/ wD,lpDbDuvnf; tvkyform;awGtay:acgif;ykHjzwfwm ae&mtESH@ay:aygufcJhygw,f?
pD;yGm;ukeo
f ,
G t
f zJG csKyf pyuo uvnf; pD;yGm;a&;vkyif ef;/ ukeo
f ,
G af &;vkyif ef;awGtay:
cs,v
f ,
S }f uD;pk;d zk@d tjrwfxw
k zf @dk om vkyu
f idk af qmif&u
G cf yhJ gw,f? Awvp/ wD,pl b
D D /pyuo
awG[m qkd&S,fvpfygwD&J vufatmufcHtzGJtpnf;}uD;awGomjzpf+yD; 'DtzGJtpnf;}uD;awG&J
xdyfoD;OD;aqmifolrsm;[mvnf; qkd&S,fvpf}uD;awGcsnf;yJjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

151

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tzJGtpnf;toD;oD;/ a'otoD;oD;u qkd&S,fvpf}uD;rsm;&J tykyfeH@awG[m wae@wjcm;


waxmif;axmif;xvmcJhygw,f? qkd&S,fvpf}uD; vm'fpm;vkdufjyef+yD qkd&S,fvpf}uD; aiGawGbkH;
vku
d jf yef+yD aemufxyfq&dk ,
S v
f pf rk'rd ;f r_wckay: jyef+yD aemufxyf qk&d ,
S v
f pf vlowfr}_ uD;wck
qkdwJh acgif;pOfawGeJ@ owif;pmawGay:rSm r=umc% ygygvmcJhygw,f? qkd&S,fvpfrsm; vlxkcsOfywf
jzpfvmcJhygw,f?
qkd&S,fvpfacgif;aqmif OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;wkd@wawG AsLkdu&uf t&m&Sd}uD;awGozG,f
yrlusio
hf ;Hk vm=uovkd qk&d ,
S v
f pfrsm; tm%m,pfr;l vm=uovk/d Ekid if aH wmf0ef}u;D csKyf OD;Ek [mvnf;
wae@wjcm; tm%m&Sifqefvmw,fvkd@qdk=uygw,f?
tm%m& tpk;d &tzGJ }uD;atmufu Awvp wD,pl b
D D wk@d e@J tydiu
f awmh qk&d ,
S v
f pf
ygwu
D cJx
G u
G o
f mG ;cJw
h hJ qk&d ,
S ef w
D @dk &J ArmEkid if aH wmifov
l ,form;nD!w
G af &;tpnf;tk;H (wvnp)
eJ@ Armjynftvkyform;tpnf;tkH;rsm;tzGJcsKyf (bDwD,lpD) (Burma Trade Union Congress)
wkd@jzpfygw,f? wvnp ukd ocifcspfarmif (0d"l&) uacgif;aqmif+yD; bDwD,lpDudk ocifvGifu
OD;aqmifygw,f// AwvpeJ@ wvnp [m tydifjzpfovkd wD,lpDbD (TUCB) eJ@ bDwD,lpD
(BTUC) [m tydifjzpfygw,f? Awvp eJ@ wD,lpDbD u tm%m& tzGJtpnf;}uD;awGjzpfygw,f?
wvnp eJ@ bDw,
D pl D uawmh tm%mrJh twku
d t
f cHtzGJ oabmrsK;d pifyid w
f nf&adS ewmjzpfygw,f?
1953 ckESpf ESpfqef;rSm wkwfjzLusL;ausmfr_jy\em[m zkH;rEkdif/ zdr& tqifhavmufwifr
uawmhyJ xdyu
f adk &muf&v
dS mygw,f? ArmjynftwGi;f rw&m;ojzifh 0ifa&mufusL;ausmw
f yfpx
JG m;
kHru ajymifajymifwif;wif; Akdvfusrif;rlv_yf&Sm;ae=uwJh wkwfjzLtiftm;[m tqrwef wkd;yGm;
ae+yDjzpfygw,f? tar&duefu aemufuG,fuyg0if+yD; azmfrkdqmu wdkufdkuf tiftm;jznfhwif;
pDpOfaqmif&u
G af ewma=umifh wkwjf zLtiftm; waomif;ESpaf xmifausmrf S waomif;ig;axmifcef@
txd&Sdae+yDjzpfygw,f? tpdk;&umuG,fa&;0ef}uD;Xme&J w&m;0ifcef@rSef;csuft& oHvGifjrpf ta&S
zufjcrf; rkdif;_; yef,ef;a'owa=umrSm tiftm; (4000) cef@/ ta&Sajrmuf rlq,f/ erfhcrf; tyg
a'owav#muf tiftm; (3000) cef@/ rkid ;f qwf/ rkid ;f wk/H rkid ;f yefa'otyg e,fajrwav#muf tiftm;
(4000) cef@ armfcs;D / v_id ;f bJG / ukyad` 'orsm;rSm tiftm; (1000) cef@/ pkpak ygi;f tiftm; (12000)cef@
wyfjzef@vy_ &f mS ;ae=uygw,f? a0zefo;Hk oyfoal wGtqdt
k &uawmh 'dxufrsm;w,fv@dk q=dk uygw,f?
'ga=umifh 1953 ckESpf/ rwfv (1) &ufae@rSm autrfwD (KMT) wkwfjzL usL;ausmfr_
jy\emukd ukvor*~tzJGcsKyf}uD;xHwifjyzkd@ zqyv tpkd;&tzJGu rvJ$omra&Smifom qkH;jzwf
vkduf&ygw,f? 1953 ckESpf/ {+yDvrSmusif;ywJh ukvor*~tzGJ}uD;&J (7) }udrfajrmuf taxGaxGnD
vmcH}uD;rSm jrefrmukd,fpm;vS,ftzJGu wifjywkdifwef;ygw,f? wkdifwef;wJhtcg tar&duef yg0if
ywfoufwJh wkwfjzLusL;ausmfolrsm;vkd@awmif wdwdyy azmfjywkdifwef;0Hhjcif;r&SdyJ jynfyusL;
ausmfolrsm; EkdifiHjcm;wyfrsm; vkd@om azmfjywkdifwef;cJh=uygw,f?
{+yDv (22) &ufae@rSm jrefrmhe,fajray: usL;ausmfaom EkdifiHjcm;wyftm;vkH; tjrefqkH;
xGufcGgoGm;&ef tqkdukd rJcJGqkH;jzwfwJhtcg EkdifiHaygif; (60) teuf axmufcHrJ (59) rJ/ =um;aerJ
(1) rJeJ@ tjrefqkH;xGufcGgay;&ef qkH;jzwfcJhygw,f? azmfrdkqmu csefau&Sdwftpkd;&ukd,fpm;vS,fu
rJray;yJaecJhygw,f? tJ'Dtcsdefwkef;u ukvor*~}uD;[m wkwfjynfopf (wkwfjynfr}uD;) ukd
ukvor*~0ifEkdifiHtjzpf todtrSwfyrxm;wJh tcdsefjzpfygw,f?
152

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ukvor*~ taxGaxGnv
D mcH}uD;&J qk;H jzwfcsut
f & jrefrmEkid if t
H wGi;f uae wkwjf zLusL;
ausmfa&;wyftm;vkH; xGufcGgoGm;a&;twGuf tar&duef/ xkdif;/ jrefrmeJ@ wkwf orRwEkdifiH
(wkwfjzL) wkd@yg0ifwJh av;EkdifiH ppfzufukd,fpm;vS,f aqG;aEG;yGJusif;yzkd@ tar&duefu urux
vkyyf gw,f? xkid ;f Ekid if H befaumufrd tar&duefoH ;Hk rSm arv (22) &ufae@rmS pwifusi;f yygw,f?
tar&duefEkdifiHu autrfwD (wkwfjzL ulrifwef) udpP oleJ@rywfoufygvkd@om cyfwnfwnfjiif;
aeayr,fh ukvor*~qkH;jzwfcsufxGufvm+yD;wJhtcg tar&duefuyJ uruxy+yD; (4) EkdifiH
befaumuftpnf;ta0; udk uruxy pDpOfwmjzpfygw,f? jrefrmEkdifiHukd,fpm;vS,ftzGJu
yxrawmh wkwfjzLukd,fpm;vS,ftzGJeJ@ rsufESmpkHnD xkdifraqG;aEG;Ekdifvkd@qkdwJhtwGuf tar&duef
eJ@ xkdif; ukd,fpm;vS,frsm;[m jrefrmukd,fpm;vS,ftzGJeJ@ w}udrf wkwfjzL udk,fpm;vS,ftzGJeJ@
w}udr/f udp&P yfwckudk ESp}f udraf qG;aEG;&ygw,f? jrefrmuk,
d pf m;vS,t
f zGJ ukd Akv
d rf ; }uD; atmif}uD;u
acgif;aqmifwufa&mufygw,f?
tjrefqkH;xGufcGga&;twGuf aqG;aEG;=uwJhtcg qkwfcGgay;&r,fh usL;ausmfol wkwfjzLrsm;
u ArmjynftESH@tjym;&Sd olwkd@wyfrsm;tay: Armhwyfrawmfu typftcwf&yfpJa&;udk csufcsif;y
vkyfay;&r,fvkd@ ppcsif;awmif;qkdygw,f? jrefrmbufu jrefrmEkdifiHrS trSefwu,fxGufcGgoGm;
onfhtcsdefwGif oufqkdif&ma'orsm;ESifh oufqkdif&mvrf;a=umif;rsm;ukd vkHcHaoma'orsm;tjzpf
owfrSwfay;+yD; ESpfzufpvkH;u typftcwf&yfpJ&ef yvkyfay;Ekdifa=umif; ajz=um;wJhtcg wkwfjzL
ukd,fpm;vS,fu vufrcHEkdifa=umif; acgif;rmaecJhygw,f? wkwfjzLrsm;[m olwkd@udk,fwkdifu usL;
ausmf+yD;olrsm; EkdifiHtwGif;a&muf&Sdaeygvsuf usL;ausmfolwkd@udk b,folurS rxd& rwkd@&/ typf
tcwf&yfpJay;+yD; xkdif=unfhae&r,fhoabmrsKd; awmif;qkdaecJhjcif;jzpfygw,f? tar&duefOD;pD;wJh
tar&duefeJ@ xkdif;ukd,fpm;vS,ftzJGu jrefrmbuf/ wkwfjzLbufeJ@ ESpfzufpvkH;ukdaqG;aEG;+yD;
aqG;aEG;ajym=um;csuaf wGtay:uae rlwnf+yD; oabmwlncD surf =l urf; ukad &;qGyJ gw,f? tar&d
uef/ xkid ;f / jrefrmtzJG rsm;u oabmwlncD =hJ uwJw
h idk af tmif usL;ausmo
f w
l kwjf zLbufu oabm
rwlbJ aqG;aEG;yJGudk aESmifhaES;=uef@=umatmif tcsdefqJGjcif; rkd;rom;yrljcif;awGudkom vkyfaecJhyg
w,f?
ZGefv (1) &ufae@rSm wkwfjzLbufu jrefrmEkdifiHtESH@tjym; typftcwf&yfpJa&;tpm;
oHvGifjrpf ta&Sbufa'otm;vkH;wGif typftcwf&yfpJ&ef vkd@ ajymif;vJawmif;qkdygw,f? ZGef
(2) &ufae@rSm olwdk@ tpkd;&eJ@wkdifyif&ef&Sdonf qkd+yD; azmfrkdqmukdjyefoGm;ygw,f? ZGefv (10)&uf
ae@rmS jrefrmbufu rjzpfEidk af =umif; befaumufaqG;aEG;yGaJ umfrw
D u
D w
dk ifjy+yD; wkwjf zLrsm;xGuf
cGma&;tpDtpOf (3) ckudk ukeu
f sr,fph &dwef @J wuG jyifqifwifjyygw,f? ZGef (13) &ufae@rmS wkwjf zL
ukd,fpm;vS,ftzJG befaumufukdjyefa&mufvm+yD; olwkd@a&;qJGvmwJh xGufcGma&;tpDtpOfwck
wifjyvmygw,f? tcsdefr=uef@=umatmifqkd+yD; jrefrmbufu wkwfjzLbufutpDtpOf ukd
jyifqifcsut
f enf;i,favmufe@J yJ vufcv
H u
dk yf gw,f? cGi;f csut
f aeeJ@ rkid ;f qwfEiS t
hf jcm;ta&;}uD;
a'orsm;ukd ArmhwyfrawmfrS wku
d cf u
dk rf r_ &Syd J 0ifa&muford ;f yku
d Ef idk &f rnf vk@d xnfo
h iG ;f awmif;qkyd g
w,f? wkwfjzLu ,m,DoabmwlnDcsufrl=urf; ukd vufrcHao;wJhtjyif rkdif;qwfokd@
aumfrw
D D oGm;a&muf&mwGif tar&duefEiS hf xkid ;f wk@d uo
dk m oGm;cGiahf y;Ekid +f yD; jrefrmud,
k pf m;vS,t
f zGJ
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

153

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ESifh jrefrmowif;pmq&mrsm;ukd vufrcHEkdifa=umif;eJ@ jrefrmtpkd;&u zrf;qD;xm;onfh wkwfjzL


rsm;udk cGif;csufr&Sd csufcsif;v$wfypf&rnf vkd@ xyfqifhawmif;qkdvmjyefygw,f?
wkwjf zLud,
k pf m;vS,t
f zJG azmfrq
dk mjyefaewke;f rSm tar&dueftzJG u jrefrmuk,
d pf m;vS,f
tzJG udk wkwjf zLuk,
d pf m;vS,t
f zJG eJ@ rsuEf mS pkn
H D aqG;aEG;zk@d wu
dk w
f eG ;f wJt
h wGuf wkwjf zLud,
k pf m;
vS,t
f zGJ jyefa&mufvmwJt
h cg oabmwlncD suf vsijf refpmG taumiftxnfay:ap&efq+dk yD; rsuEf mS
pkHnDaqG;aEG;wmvkyfaqmifygawmhw,f?
ZGefv (14) &uf (23) &ufae@txd rsufESmpkHnD qufvufaqG;aEG;=u+yD; ZGef (23) rSm
wkwjf zL tyg ud,
k pf m;vS,t
f zGJ (4) zGJ pvk;H u ,m,DoabmwlncD surf =l urf;udk rltm;jzifh oabm
wl=uwJhtwGuf jrefrmEkdifiHrS wkwfjzLwyfrsm; xGufcGma&;twGuf av;EkdifiHoabmwlnDcsuf
&+yDjzpfa=umif; urBmukda=unmcJhygw,f?
oabmwlnDcsufukd vufawGtaumiftxnfazmfzkd@rSmusawmh wkwfjzLwkd@&J tcsdefqJG
aejcif; rkd;rom;yr_jcif;awGa=umifh rcHcsifp&maumif;avmufatmif Armjynfbufu epfemcJh&yg
w,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u zqyv tpkd;&ukd vufeufpGJudkifawmfvSefwkdufckdufae=uwJh Armjynf
uGefjrLepfygwD/ tvHeD/ jynfol&Jabmf/ autif'Dtkfd/ rGef/ ytkd@/ u&ifeD pwJh vufeufudkiftiftm;pk
pkpak ygi;f ta&twGuf tiftm;xufawmif jynfyusL;ausmo
f l wkwjf zL autrfwD wyftiftm;u
ykdrdkrsm;jym;cJhygw,f? jynfwGif;olykeftiftm;pktm;vkH;xuf jynfyusL;ausmfol wkwfjzL ta&
twGufursm;cJhygw,f? 'gayr,fh zqyv tpkd;&[m e,fcsJorm;eJ@yg vuf0g;csif;kdufxm;wJh
wkdif;wyg;om; usL;ausmfolrsm;ukd jywfjywfom;om; acsr_ef;wkdufxkwfa&;xuf/ wkdif;&if;om;csif;
jzpfwJh jynfwGif;vufeufudkif tiftm;pkrsm;tay: &uf&ufpufpuf tywfwkdufa&;udkom OD;wnf
ud;yrf;aecJhygw,f? e,fcsJqef@usifa&;vuQ%mrawG&yJ e,fcsJrSDckda&;vuQ%mom ododomom
awG&Ekdifygw,f?
jynfwGif;wkd;wufwJh EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;u a0zefokH;oyf axmufjyae=uwJh=um;xJu
tar&dueftpkd;&eJ@ pD;yGm;a&;yl;aygif;aqmif&Gufr_ oabmwlnDcsuf (tD;pDat) pmcsKyfukd csKyfqdkcJhyg
w,f? rv$Jra&Smifom ukvor*~ udkwkdif=um;cJh&+yD;/ wkwfjzLwyfrsm;udk tar&duefu ulnD
axmufyHhaewm zkH;rEdkifzdr& jzpfay:vmwJhtcgusrS tD;pDat pmcsKyfukd ZGefv (30) &ufae@rSm
&yfpJr,fvkd@ a=unmcJhygw,f?
t"du EkdifiHa&;ygwD}uD;wckvnf;jzpf vufeufudkifolykef tzGJtpnf;}uD;wckvnf;jzpf
wJh ArmjynfueG jf rLepfygwu
D wkwjf zLusL;ausmrf u
_ kd jywfjywfom;om;wku
d zf @dk e,fcsJ tE &W m,fudk
yl;aygif;umuG,fzkd@qdkwJh &yfwnfcsufeJ@ jynfwGif;ppfudk&yf+yD; trsKd;om;ppftoGifukdajymif;zkd@ urf;
vSr;f tqkd yygw,f? umuG,af &;0ef}uD; OD;AaqGe@J vkyw
f u
l idk zf ufjzpfczhJ ;l wJh ocifcspef @J Akv
d af Z,su
awGqkHcsifa=umif; (1) e,fcsJtE W&m,fukd yl;aygif;umuG,fa&;/ (2) wrsKd;om;vkH;aoG;pnf;nD!Gwf
a&;/ (3) +idrf;csrf;a&;wkd@twGuf aqG;aEG;vkda=umif; ZGefv (18) &ufae@ ae@pJGeJ@ ay;pmESpfapmif
ay;ydk@cJhygw,f? umuG,fa&;0ef}uD; OD;AaqGeJ@wuG zqyv tpkd;&u ta&;awmifrvkyfcJhyg? jynf
wGif;twkduftcHtiftm;pkawGtm;vkH;ukd evHrxlEkdifatmif vkyfxm;a&;onfomt"duqkdwJhrludk
154

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

udik pf x
JG m;cJyh gw,f? jynfwiG ;f twku
d t
f cH vufeufuidk o
f yl ek af wGukd acsre_ ;f zdciG ;f zk@d ppfa&;t& tywf
wku
d af &;vrf;pOfuu
kd sio
hf ;Hk ygw,f? jynfwiG ;f uvufeufuikd rf [kww
f hJ wk;d wufwhJ twku
d t
f cH Ekid if H
a&;tiftm;pkawGudk zdcGif;zkd@u zdcJGa&;enf;/ tm%meJ@ zdESdyfa&;enf;awGudk usifhokH;ygw,f?
ajray:rSm&SdwJh twkduftcH EkdifiHa&;ygwDjzpfwJh qkd&S,feD (tvkyform; v,form;ygwD) udk
v$wfawmfwGif;rSm toHrxGufEkdifatmifvkyfxm;+yD;+yDjzpfygw,f? e,fawG&Sd twkduftcH tiftm;pk
0ifawGudk zq-qkd&S,f =oZmcH aysmuf=um;wyf/ umuG,fa&;wyf qkdwmawG&J Adkvfus&rf;um;
npfywfra_ wGe@J zyd gw,f? aemufxyfta&;}uD; tiftm;pkwck twku
d t
f cHtiftm;pkwcktjzpf _jrif
ok;H oyf+y;D ykid yf idk Ef idk Ef idk f udik w
f ,
G x
f ed ;f odr;f xm;Ekid zf @dk u;d pm;wmu ausmif;om; udjk zpfygw,f? OD;Ek
tyg OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; wkd@udk,fwkdif ausmif;om;acgif;aqmifawGvnf;jzpfcJh=uzl;awmh wuo/
Auo =oZm}uD;w,fqkdwm odxm;=u+yD;om;jzpfygw,f? wuo/ Auo awGxJrSm wkd;wuf
aomausmif;om;tiftm;pk ay:ayguv
f m+yD; =oZm&Sad ewmukv
d nf; odxm;=u+yD;jzpfygw,f? wk;d
wufaom ausmif;om;tiftm;pk [m 1951 ckESpfuxnf;u zJGpnf;wnf&SdcJhwmjzpfygw,f?
ukb
d aumif;/ ukv
d 0S if;/ ukad tmifbef;/ ud,
k k wk@d [m xif&mS ;wJah usmif;om;acgi;f aqmif wk;d wufaom
tiftm;pk0ifawGjzpf=uygw,f? wuo/ AuorSm zq-qk&d ,
S f =oZmcHausmif;om;acgi;f aqmifqo
dk l
awG ay:ayguzf @dk wwfEidk &f if tiftm;v$r;f rk;d xm;Ekid zf @dk OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wk@d u jyifqifpidk ;f jyif;vm
ygw,f? 1953 ckESpf aEG&moDausmif;ydwf&ufrSm &efukefwuUokdvfausmif;om;tzJGawGjzpf=uwJh
ukdukd}uD; udkudkav; tzGJ/ jynfaxmifpkausmif;om;rsm;tzJG/ wuUokdvfvli,ftzJG/ oef@&Sif;tzJGeJ@
ausmif;om;aygif;oif;qufqHa&;eJ@ oufomacsmifcsda&;tzGJ pkpkaygif; ausmif;om;tzJG (5) zJGu
ausmif;om;w&mukd OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wk@d qk&d ,
S v
f pfacgi;f aqmif}uD;awGu,
dk w
f ikd f OD;pD;+yD; qk&d ,
S f
vpfEkdifiHa&;oifwef; wvykd@csay;ygw,f? tJ'Daemuf oifwef;ykd@cst+yD;rSm 'Dtuf(pf)tkd qkdwJh
(Democrative Student's Organization) qkd&S,fvpfausmif;om;EkdifiHa&;tzJGudk zJGpnf;arG;zGm;ay;
vku
d yf gw,f? ausmif;om;xkt=um; =oZm&Sw
d hJ wk;d wuf eJ@ tm%m&tpk;d &ausmaxmufaemufcH
y 'Dtuf(pf)tkd [m wuUov
kd rf mS tydijf zpfvmygawmhw,f? orkid ;f wavsmufrmS e,fcsJ qef@usif
a&;tpOftvm}uD;cJh+yD;/ jynfolbufu trSefw&m;bufuom jywfjywfom;om; &yfwnfwkdufyJG
0ifcw
hJ hJ wuo/ Auo}uD;&J tpOftvmukd zsuq
f ;D zdcyGJ pf+yD; tm%m&tkypf ;dk oltpk;d &&J tvku
d s
wuo/ Auo jzpfatmif tm;xkwfvkdufwJh azmufjyefwJh ajcvSrf;jzpfygw,f?
Ekid if aH wmf0ef}uD;csKyf OD;Ek&J wae@wjcm; tm%m&Siq
f efvrS u
_ vnf; onf;oef jyif;xefveG ;f
vSwJhtwGuf ,Ofaus;r_Xme0ef}uD; OD;xGef;az (xGef;ae@pOf OD;xGef;az) [m tpkd;&tzJG0if 0ef}uD;
tjzpfuae 1953 ckEpS /f =o*kwv
f xJrmS E_wx
f u
G yf gw,f? olbma=umifh &mxl;uae E_wx
f u
G &f w,f
qkdwm owif;pmq&mawGukd &Sif;vif;jykHru =o*kwfv (13) &ufae@ zqyv tpkd;&tzJGuae
E_wfxGuft+yD; owif;pmuaeyg a[m'Dvkd yGifhyGifhvif;vif; &ifzGifhcJhygw,f?
0ef}uD;csKyf OD;-ocifEo
k nf tm%m&Siq
f efonf/ vuf,mqefonf/ vuf0q
J efonf tp&Sd
ojzifh okH;pGJae=uaom a0g[m&rsm;. usyfjynfht"dy`g,ft& u|efawmfonf rnfonfhenf;ESifhr#
oabmrwlEkdifyg? tm;vkH; wnDw!Gwfwnf; vufcHxm;=uaomrlukd a&S_I 'Drkdua&pDtkwfjrpfcs
ygrnf[I
l u|eaf wmfw@dk opPmyxm;=uaom zqyv. acgi;f aqmif}uD;onf tm%m&Siyf ef;wkid o
f @dk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

155

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a&S_csw
D ufaeonfr[kw/f oufO;D qHyidk b
f &k iftyk cf sKyfa&; (0g) b0&Sirf if;=wm;}uD; wkid ;f jynftyk cf sKyf
rif;vkyaf &;bufo@dk olrjrifaomfvnf; tm;vk;H tjriftm;jzifh odoo
d mom}uD;yif a&Gavsmaeyg+yD?
0ef}uD;csKyf. tytrluav;rsm;onf t}udrfaygif;rsm;pGm &Sifbk&ifqefvGef;vSojzifh aemufqkH;
tcsdefY b0&Sifrif;=wm;}uD; jzpfzkd@&ef rif;ajrmufwefqm ig;yg;qifjref;zkd@ omvkdygawmhonf//wJh?
OD;xGef;az&J jrifjyif;uyfuyfeJ@ 0ef}uD;tjzpfuyg E_wfxGuf+yD; owWd&Sd&Sd vufoHajymifajymif
a&;om;vkdufwJh tJ'Dta&;tom; &ifzGifhoH[m OD;Ek&J kyfykHrSefudk rD;armif;xkd;jyEkdifcJhygw,f// b0&Sif
rif;=wm;}uD; OD;Ek vkd@uifyGef;wyf&wJhtxdjzpfygw,f//
b0&Sifrif;=wm;}uD;vkd@ uifyGef;wyfcH&wJh 0ef}uD;csKyf OD;Eku jynfawmfompDrHudef;}uD;ukd
csrSwf/ tm%m,pfrl;ae=uwJh qkd&S,fvpf}uD;rsm;u tkyfpkzJG tm;ydif=u&if; oef&moef&m pDrHudef;
awGukd xifovkt
d aumiftxnfazmfae=ucsed rf mS umuG,af &;OD;pD;csKyf Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; &J ppfwyf
}uD;uawmh wpxufwp tiftm; }uD;xGm;vmygw,f? jynfwGif;ppfudkta=umif;y+yD; wyfawGukd
tqufrjywf wkd;csJzJG&if; vltiftm;om }uD;xGm;rsm;jym;vmwmr[kwf/ bma&;t&yg ppfwyf
t&if;tESD;udk pwifpkaqmif;rdpyvmygw,f? umuG,fa&;Xmeppfonfrsm; oufomacsmifcsda&;
hf ;l cHtjzpf vkid pf ifawGvnf; tvum;&/
twGuq
f +dk y;D pwifzGJ pnf;cJw
h hJ 'Dtuf(pf)tkid f (DSI) [m tcGix
tcGefvGwfcGifh uif;vGwfcGifhawGuvnf; b,foleJ@rSrwlatmif cHpm;&wJhtwGuf ppfwyft&if;tESD;
[m wk;d oxufw;dk vmcJyh gw,f? 'Dumv[m tpk;d &u jynfawmfompDru
H ed ;f }uD; pwiftaumift
xnfazmfaewJh umvjzpfovkd ppfwyfuvnf; ppfwyft&if;tESD; pwifpkaqmif;aewJhumvvkd@
owfrSwf&rSmjzpfygw,f?
ZGefv (23) &ufuwnf;u jrefrmEkdifiHrS wkwfjzLrsm; xGufcGma&;udpP/ av;EkdifiH
oabmwlnDcsuf&yg+yDvkd@ urBmukd cyfwnfwnfa=unmcJhayr,fh wkwfjzLrsm;bufu bmwckrS
vufawG rvkyfaqmifvmwma=umifh pufwifbm (7) &ufae@rSm jrefrmtpkd;&u (1) jrefrmEkdifiHwGif;rS wkwfjzLwyfrsm; rnfIrnfr# xGufcGmrnfukd xkwfazmfcef@rSef;&ef?
(2) rkdif;qwfESifh ta&;}uD;ae&m (5) ae&mukd Armhwyfrawmfu wkdufckdufjcif;rybJ odrf;
ykduf&ef?
qkdwJh tqkd(2)ckukd obmywd tzJGxH xyfrHwifjyvm&ygw,f? wkwfjzLudk,fpm;vS,fu
tqkdtrSwf (1) ukd wdwdusus tajzray;wJhtjyif tqkdtrSwf (2) ukdvnf; Armhwyfrawmfu
ukd,fhzmomukd,f odrf;,l&r,f/ wkdufckdufjcif;ryyJ at;at;aq;aq; odrf;,la&;ukdawmh wkwf
ukd,fpm;vS,ftzJGrSm wm0efr&Sdvkd@ tajzay;wkef@jyefvmygw,f?
pufwifbm (14) &ufae@rSm Armbufu (1) jrefrmEkdifiHtwGif;rS wkwfjzLtm;vkH; xGufcGm&ef?
(2) yxrtokwf wyfom; (5000) ukd oabmwlnDcsuf vufrSwfa&;xkd;+yD; (21) &uf
twGif; xGufcGm&ef?
(3) jrefrmtpkd;&u ukvor*~ukd tpD&ifcH&ef&Sdojzifh txufazmfjyyg tcsuf (2) csufukd
wkwfjzLukd,fpm;vS,ftzJGu (7) &uftwGif; tajzay;&ef/ vufrcHcJhv#if jrefrm
ukd,fpm;vS,ftzJGudk aqG;aEG;yJGrS kwfodrf;rnf?
156

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vdk@ av;EkdifiHaumfrDwDukd wifjy&ygawmhw,f? 'gudkvnf; wkwfjzLbufu vufrcHwJh


twGuf pufwifbm (17) &ufae@rSm aqG;aEG;yJGuae jrefrmukd,fpm;vS,ftzJG kwfodrf;xGufcGmcJh&
ygw,f? 'guv
dk nf; wkwjf zLbufu vufrcHwt
hJ wGuf pufwifbm (17) &ufae@rmS aqG;aEG;yJu
G ae
jrefrmukd,fpm;vS,ftzJG kwfodrf;xGufcGmcJhygw,f? Ekd0ifbm/ 'DZifbm xJusrS wkwfjzLwyfom;
(2000) avmuf jrefrmEkdifiHuae pwifxGufcGmay;wmvkyfygw,f? 'gawmif wyfom; (2000) eJ@
rSDckdolrsm; xGufcGmwmudk jrefrmbufu raESmuf,Suf&efvkd@ wkwfjzLbufu owday;vkdufygao;
w,f? wkwfjzL (15000) ausmfavmuf&SdwJhtxJu (2000) avmufyJxGufay;wmjzpfygw,f?
wkwjf zLawGord ;f yku
d x
f m;wJh rkid ;f qwf/ rkid ;f wk/H rkid ;f ,ef;/ rkid ;f a,mif; wd@k uv
dk nf; oabmwlvaJ$ jymif;
ay;zk@d befaumufaqG;aEG;yJu
G qk;H jzwfxm;wm&Sad yr,fh wkwjf zLwk@d bufu vk;H 0vku
d ef mjcif;r&Scd b
hJ J
raxrJhjrif vkyfjycJhygw,f? ArmjynfxJ usL;ausmf0ifa&mufaekHru wkdif;&if;om;awGtay: ESdyfpuf
apmfum;wmawGvnf; vkyfcJh=uygw,f? vk,ufpm;aomufwmawGvnf; vkyfcJh=uygw,f?
wkwfjzLusL;ausmfr_udk jynfwGif;&Sd wkd;wufwJhEkdifiHa&;tiftm;pkrsm;u tjyif;txefqef@
usi=f uovkd ArmjynfueG jf rLepfygwu
D vnf; qef@usiyf gw,f? uGejf rLepfygwu
D wkwjf zLusL;ausmf
a&;orm;rsm;ukd tpk;d &wyfe@J uGejf rLepfwyfrsm;yl;aygi;f +y;D wku
d cf u
dk &f ef/ tJ'v
D w
dk u
dk cf u
dk &f ef qENr&S&d if
tpkd;&eJ@jzpfyGm;aewJh ppfyGJukd rdrdwkd@bufu wzufowf&yfpJ+yD; ulrifwefwyfrsm;ukd wkdufckdufr,f/
tJ'Dvkd csDwufoGm;a&mufwkdufckdufrSmukd tpkd;&wyfrsm;u taESmuft,Sufray;&eftxd tqkdy
urf;vSrf;cJhygw,f? &Srf;jynfe,ftwGif;&Sd tpkd;&&J wyfr[m (4) eJ@ wyfr[m (6) u wyfr;rsm;ukd
pmeJ@a&;om;+yD; urf;vSrf;cJhwmjzpfygw,f? tpkd;&bufu bmrS ta=umif;jyef=um;cJhjcif;r&Sdvkd@qkd
ygw,f?
wkwfjzLwkd@&J raxrJhjrif apmfum;vGef;r_awGa=umifh wyfrawmfu rvJ$ra&Smifom xkd;ppf
qifra_ wGvyk v
f m&ygw,f? 'kAv
dk rf ; }uD; ausmpf ;kd (aemif rqvawmfveS af &;aumifp0D if) ukd OD;pD;ap+yD;
wkwjf zLukt
d wku
d cf ikd ;f cJyh gw,f? ta&;edr+hf yD;wyfvef@jyefc&hJ ygw,f? tJ'aD wmhrS Akv
d rf ; csKyfausmaf Zm
udkOD;pD;+yD; twdkufckdif;&ygawmhw,f? tJ'Dvkd rwwfEkdifawmhvkd@ wm0efay;&wmawmif tm%m&
qkd&S,fvpf}uD;wcsKdu b,fae@ AkdvfausmfaZm tavmif;ukd oHvGifurf;yg;rSmaumuf&rvJ vdk@
r=um;w=um; jyuf&,fycJ=h uw,fqydk gw,f? wkwjf zLawG&J tiftm; tqrwefrsm;jym;aewmukd
qkd&S,fvpf}uD;awG aumif;aumif;odxm;wJhtwGufa=umifhjzpfygw,f?
1954 ckEpS /f rwfvrSm Akv
d rf ; csKyfausmaf Zm OD;pD;wJh bk&ifah emif ppfqifa&;}uD;pwifygw,f?
Akdvfr;csKyfausmfaZm [m wyfuav;rjzpfpavmufukdyJ udkifwG,ftokH;y+yD; wkwfjzLusL;ausmfr_
}uD;udk wkdufcJh&wmjzpfygw,f? jynfwGif;ppfukd t&Sdefjrifh+yD; wkdufckdufaewJhtwGuf jynfwGif;ppfrSm
tokH;yaewJh wyfawGxJu wyfawGvkHvkHavmufavmuf xkwfE_wf,lcGifhr&bJ t&HwyfawGr#eJ@om
wku
d cf u
dk cf &hJ ygw,f? rjzpfpavmufwyfuav;eJeu
J o
dk m tok;H y+y;D Akv
d rf ; csKyfausmaf Zm [m wkwjf zL
wyfrsm;ukd atmifjrifpmG wku
d cf u
dk jf ycJyh gw,f? wkwjf zL armif;xkwaf &; wku
d yf t
GJ wGi;f rSm bk&ifah emif
ppfqifa&;&J ydokumtjzpf Akdvfr;csKyfausmfaZm&J emrnfay:vGifvmcJhygw,f? qkwfcGmoGm;&wJh
wkwfjzL wyfawG[m xkdif;eJ@avme,fajrxJ 0ifoGm;=uygw,f?
50-52 ckEpS t
f wGi;f uk&d ;D ,m;ppfy*GJ ,ufa=umifh qefaps; aumif;aumif;&vku
d w
f hJ zqyv
tpkd;&[m 53-54 rSm pyg;awG odrf;usKH;0,fxm;wJhtwGuf *kda'gif&Sdor# qefawG jynfhv#HkHru
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

157

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

xm;p&mr&Sdatmif jzpfvmygw,f? 52 ckESpf udk&D;,m;ppfyGJ +yD;oGm;csdefup+yD; urBmrSm qefaps;awG


w&dyf&dyfusvmwJhtwGuf rsufvkH;jyL;pyvmygw,f? qefa&mif;&aiGusvmwJhtwGuf t&HEkdifiHjcm;
aiGyrm%m[mvnf; avsmheJvdkufvmygw,f? 1953 ZGefvu EkdifiHjcm;aiG (1269) uka&Sd&mu
1954 Zefe0g&DrSm (968) ukaom &Sdygawmhw,f?
qkd&S,fvpfpum;ukd ajymaeqJjzpfwJh zq-qkd&S,f tpkd;&[m EkdifiHjcm;om;ykdif pD;yGm;a&;
vkyif ef;}uD;awGukd Ekid if yH idk f ya&; vkyaf e&muae tpk;d &eJ@ zufpyfvyk af &;awGqD ajcOD;vSnv
hf mygw,f?
54 ckESpfxJrSm wav#mufvkH; Armjynftay:aoG;pkyfvmcJhwJh bDtkdpD a&eHukr`%DeJ@tpkd;& zufpyfvkyf
ygw,f? tpkd;&u (51)/ t*Fvdyfu (49) &S,f,mowfrSwf+yD; zufpyfvkyfygw,f// armfcsD;owWK
wGi;f eJ@ t*Fvb
dk m;rm; oHjzLwGi;f awGrmS vnf; zufpyfvyk yf gw,f? erRwl abmfwiG ;f udak wmh bm;rm;
aumfykd&Sif;eJ@ tpkd;&[m 1951 ckESpf/ atmufwkdbmuwnf;u zufpyfvkyfxm;+yD;jzpfygw,f? EkdifiH
jcm;t&if;&Sirf sm;eJ@ tpk;d &a0yku
H s tusK;d wlvyk +f yD; tcGit
hf a&;awGay;&ygw,f? OD;AaqGu owWKwGi;f
wl;azmfa&;awGudk csKyfuidk yf gw,f? xm;0,f/ +rdwef @J &Sr;f jynfe,frmS &Sw
d hJ owWKwGi;f awG&w
dS hJ a'oawG
rSm vrf;awGukd aiGodef;eJ@csD tukeftuscHazmufwJh wm0efukdvnf;,lygw,f?
jynfawmfompDrHudef;t& tif*sifeD,maumvdyf/ pufr_vufr_ody`Hausmif;/ pkdufysKd;a&;
ausmif;/ wd&dp>mefaq;ukoa&;ausmif;eJ@ pufkH tvkyfkHawG xlaxmifwnfaqmufygw,f? vkyfykdif
cGi&hf olawG tqift
h oD;oD;rSm vdrn
f mck;d 0Supf m;aomufciG hf tcGit
hf a&;awG&=u+yD; jynfawmfom
oGm;=uygw,f?
pok;H vk;H &J w&m;0ifay:ayguv
f mwJh tr_tcif;pm&if;t&rSmyJ (16-3-52 ae@uae 6-8-53)
ae@twGif; tusifhysuftvGJokH;pm;r_ tr_}uD;aygif; (116) r_/ yg0ifywfoufolaygif; (225) OD;/
,dkzdwfqkH;_H;wefzkd;aiGaygif; (41612491073) usyf&SdcJh+yD;jzpfygw,f? w&m;0iftr_tcif;tjzpf
ray:vmwmawG zkH;zdxm;=uwmawGvnf; trsm;}uD;&SdcJhygw,f?
1954 ckESpf ESpfqef;ykdif;rSm xl;xl;jcm;jcm; tjzpftysufvkd@qkd&rSmuawmh +Adwdo# ppfrpf&Sif
tzJG w&m;0ifkwfodrf;oGm;jcif;jzpfygw,f? Zefe0g&Dv (3) &ufae@rSm kwfodrf;oGm;ygw,f? vufsm
z&D;rif;pmcsKyft& 1951 ckEpS rf mS yxrt}udro
f ufwrf;ukeq
f ;Hk cJ+h yD; 'kw,
d oufwrf; qufvufw;dk
cJh&muae/ 'kwd,oufwrf;ukefqkH;cgeD;rSm rlvpmcsKyftpm; pmcsKyftopf csKyfqkdzkd@ jrefrmEkdifiH
tpkd;&u tqkdycsuftopf wifjycJhygao;w,f? tJ'Dtqkdycsufukd +Adwdo#wkd@bufu vufrcHyJ
vufsm-z&D;rif; pmcsKyf 'kwd,oufwrf;ukefqkH;+yD;csdefrSm +Adwdo#ppfrpf&SiftzJGudk kwfodrf;oGm;jcif;
jzpfygw,f?
+Adwdo#ppfrpf&Sif Armjynfu kwfodrf;oGm;+yD;wJhaemuf +Adwdo#wkd@&J ppfrpf&Sifae&mrSm
tpm;xk;d ae&m,lEidk zf @dk tar&duefw@dk ajcvSr;f jyifc=hJ uygw,f? Armjynfudk yx0DEikd if aH &;t& tar&duef
wkd@&J urBmvkH;qkdif&m ppfa&;aoe*FAsL[mtcif;tusif;t& tar&duefwkd@ rsufaphuscJh=uygw,f?
wzufu uGefjrLepf wkwfjynfukd +cdrf;ajcmufxm;Ekdifzkd@ urBmvkH;qkdif&m uGefjrLepftE W&m,fudk
umuG,w
f m;qD;zk@d e@J wzufu xkid ;f / zdvpfyidk w
f @dk rmS ajccsxm;Ekid w
f hJ tar&duefppfpcef;wnfaqmuf
xm;r_rsm;eJ@ wqufwpyfwnf;jzpfatmif zefwD;wnfaqmufvkdr_a=umifhjzpfygw,f? Armjynfudk
om em;csodrf;oGif;Ekdifr,fqkd&if tar&duefwkd@&J tm&Sqkdif&maoe*FAsL[mtcif;tusif;[m ykdrkd
jynfhpkHckdifcef@vmzG,f&SdwJhtwGufa=umifhjzpfygw,f?
158

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ArmjynfeJ@e,fedrdwfcsif; &Snfvsm;pGmqufpyfaewJh wkwfjynfuvnf; Armjynf&Jtae


txm;ukd tqufrjywf tuJcwf=unfhaecJhygw,f? tar&duef&JajcvSrf;awGukd *kwpkduf owd
xm;=unfhae+yD; olEkdifiH&JvkHcHa&;twGuf tav;wif;ae&csdefjzpfygw,f? wkwfeJ@ tar&duef
xdyfxkdufqkHcJh&wJh ukd&D;,m;ppfyGJ}uD;+yD;wm ylylaEG;aEG;yJ&Sdao;csdefjzpfygw,f? tar&duefawG&J
ppfaoe*FAsL[m &nfreS ;f csux
f J Armjynfusa&mufroGm;a&;[m wkwjf ynftwGuf ta&;}uD;aeyg
w,f?
1954 ck ZGefvxJrSm qGpfZmvefEkdifiH *sDeDAmujyefvmwJh wkwfjynf0ef}uD;csKyf csLtifvkdif;
[m 0ef}uD;csKyfOD;Ek&J zdwf=um;csuft& &efukefrdukd (2) &ufwm 0ifa&muf&yfem;ygw,f? ESpfEkdifiH
tusK;d wlupd &P yfawGudkf aqG;aEG;=u+yD; orkid ;f 0if a=unmcsuw
f ck xGuaf y:vmcJyh gw,f? tJ'guawmh
twlwuGyl;wGJaexkdifa&;rl}uD; (5) csuf qkdwmyg0ifwJh ESpfEkdifiH yl;wJGa=unmcsufjzpfygw,f?
ZGefv (29) &ufae@rSm xkwfjyefa=unmcJhygw,f? 'Drl}uD; (5) csuf[m EkdifiHwumhqufqHa&;e,f/
EkdifiHwumh EkdifiHa&;e,fy,frSm aemifxif&Sm;ay:vGifvmr,fh t"durl}uD; (5) csufjzpfcJhygw,f?
(29-4-54) ae@rSm wkwf/ tdENd, oabmwlnDcsufrSmvnf; rl}uD; (5) csufygygw,f//) csLtifvkdif;
u ArmjynfutjyefrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ekukd yDuif;rdokd@ cspf=unfa&;c&D; vma&mufvnfywfzkd@ zdwf
=um;oGm;cJhygw,f?
1954 ckESpf/ atmufwkdbmvrSm 0ef}uD;csKyfOD;Eku wkwf jrefrme,fjcm;ukd oGm;a&muf
avhvmpkpH rf;zk@d e,fpyfa'owk;d wufr_ pkpH rf;a&;aumfr&Sif ukd zJG pnf;ay;ygw,f? Akv
d rf ; }u;D apmjrifu
h dk
OD;aqmifap+yD; ylwmtkdajrmufzuf tdENd,-jrefrm wkwfe,fjcm;up+yD; usKdif;wkHe,f/ rJacgifjrpfe,f
jcm;txd oGm;a&muf+yD; e,fedrdwfykdif;jcm;a&;qkdif&m taxmuftxm;awGukd wwfEkdifoavmuf
pkpH rf;pkaqmif;zk@d wm0efay;ygw,f? txl;wm0efuawmh 0e,ftwGi;f wkwef w
D yfawGa&mufae
w,fqw
dk u
hJ pd eP @J wkwjf ynfu axmufcaH ewJh Auy awG wkwjf ynfukd oifwef;oGm;wufae=u
w,fqdkwJhudpP b,favmufrSefuefa=umif; pHkprf;avhvmzdk@jzpfygw,f?
wkwjf ynfueG jf rLepfygw[
D m ArmjynfueG jf rLepfygweD @J uGejf rLepfygwcD si;f nDaemifygwcD si;f
qufqaH &;&Sd rkH u ArmjynfueG jf rLepfygwu
D w&m;0ifapv$wo
f al wGuv
kd nf; w&m;0ifvufcx
H m;&Sd
wm[m 1950-51 avmufuwnf;ujzpfygw,f? ocifAode;f wif acgi;f aqmifwhJ ArmjynfueG jf rLepf
ygwD ta0;a&muf A[kdaumfrDwDukd,fpm;vS,ftzGJtygt0if okH;okwfcJG+yD;a&muf&Sdvm=uwJh Arm
jynfuGefjrLepfygwDu &JabmfawG[m wkwfjynfrSm a&muf&Sdae=u+yD;jzpfygw,f? 1949 ckESpfu
u&ifah wmfveS af &;eJ@twl ay:ayguv
f mcJw
h hJ ucsit
f rsK;d om; Adv
k af emfqidk ;f acgi;f aqmifwhJ vufeuf
ukdiftiftm;pk[mvnf; zqyv tpkd;&wyfrsm;eJ@ &ifqkdifwkdufyJGqif&if; aemufqkH;rSm ta&;edrfh+yD;
wkwfjynfxJ0ifa&mufvm=uwJhtwGuf wkwftpkd;&u vufeufawGudk zwfodrf;+yD; vufcHxm;
vkduf&ygw,f? tJ'ga=umifh 1950-51 xJrSmuwnf;u wkwfjynfxJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDu
tiftm;pkwpkeJ@ Akdvfaemfqkdif;acgif;aqmifwJh tpkd;&qef@usifa&; tkyfpkwpk[m &SdaecJh+yD;jzpfygw,f?
wkwjf ynfu ArmjynfueG jf rLepfygwu
D tpkuakd wmh nDaemifygwcD si;f tjzpf oabmxm;qufq+H y;D /
Akv
d af emfqidk ;f tpkuakd wmh tajctaet& wkwjf ynfxJ u|0H ifvmwJh vlrsK;d a&;qkid &f m trsK;d om;i,f
tpkwpktjzpf oabmxm;+yD; vufcx
H m;ygw,f? wkwjf ynfukd ajcukw,
f +l yD; Armjynfbuf0ifvy_ f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

159

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

&Sm;rSmpkd;&drfwJhtwGuf Akdvfaemfqkdif;tpkudkvnf; e,fpyfuaewqifh wkwfjynftwGif;ykdif;xJtxd


wpwp a&$ajymif;ae&mcsxm;ay;cJhw,f//
wkwfjynfu tpkd;&csif;qufqHa&;eJ@ ygwDcsif;qufqHa&;udkcGJjcm;+yD; usifhokH;aecsdefumv
jzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ qufqHa&;udk nDaemifygwDcsif; qufqHa&;tjzpf ta&;xm;
qufqHaeovkd/ 0ef}uD;csKyfOD;Ek tpkd;&eJ@qufqHa&;udkvnf; rdwf0wfrysuf qufqHa&;tjzpf rl}uD;
(5) csufabmiftwGif;uae taumif;qkH;qufqHEkdifatmif ud;yrf;tm;xkwfaecsdefjzpfygw,f?
1954 ckESpf/ 'DZifbmvxJrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek cspf=unfa&;c&D;tjzpf yDuif;udka&mufygw,f?
wkwfacgif;aqmif}uD;awGjzpfwJh armfpDwkef;/ csLaw;/ vsLa&SmufcsD/ csLtifvkdif;wkd@eJ@ awGqkHygw,f?
'DZifbm (12) &ufae@rSm ESpfEkdifiHyl;wGJ a=unmcsufukdxkwfjyef+yD; ESpfEkdifiH oabmwlnDxm;=uwJh
+idrf;csrf;pGmtwl,SOfwJGaexkdifa&;rl}uD; (5) csufudk xyfavmif;azmfjy twnfycJh=uygw,f?
'Dr}l uD; (5) csuf tpOf&iS o
f efaezd@k tav;teufxm;a&;/ aumifppf0efcsKyfrsm; tjyeftvSex
f m;a&;
tusK;d wlupd rP sm; aqmif&u
G zf vS,af &;/ Ekid if o
H m;rsm;ukd umuG,af pmifah &Smufay;a&;awGtjyif e,fed
rdwjf y\emeJ@ywfouf+yD; csp=f unfru
_ kd t&if;cHum oHwrefenf;vrf;rsm;eJ@ ajz&Si;f a&;awG yg0ifcyhJ g
w,f? wkwf-Arm e,fedrdwfjyoemajz&Sif;a&;twGuf w&m;0if wdwdusus pwifwJh yxrqkH;ajc
vSrf;vdk@ ajym&rSmjzpfygw,f? OD;Ek wkwfjynf c&D;xGufcgeD; 0ef}uD;tpnf;ta0;wckrSm 0ef}uD;csKyf
csLtifvkdif;eJ@ awGwJhtcg wkwf-Arm e,fedrdwfowfrSwfa&;udpP aqG;aEG;cJhzkd@ 0ef}uD;tm;vkH;u
OD;Ekukd 0kdif;+yD;rSmvkduf=u+yD;jzpfygw,f? OD;Ek&J wkwfjynfcspf=unfa&;c&D;[m rl}uD; (5) csufukd
xyfavmif;azmfxkwftwnfywJhc&D;jzpfovkd/ wkwf-Arm e,fedrdwfowfrSwfa&;twGuf atmif
atmifjrifjrif pwifEidk cf w
hJ chJ &D;vk@d ajymEkid f rHk u wkw-f tar&duef csp=f unfa&;w&m;udyk g ajymjzpf
atmifajymcJhygao;w,f?
'Dc&D;[m OD;EktwGuf jynfyeJ@ywfouf+yD; atmifjrifwJhc&D;wckvdk@ qkd&rSmjzpfayr,fh/ cspf
=unfa&;vrf;a=umif;zGiEhf idk cf w
hJ ,fv@dk q&dk rSm jzpfayr,f/h jynfwiG ;f eJ@ywfoufv@dk uawmh OD;ausm+f idr;f
eJ@ trkef;oHo, pcJh&wJh c&D;ozG,fvnf;jzpfcJhygw,f? ta=umif;u OD;EkeJ@ OD;ausmf+idrf; qefudpP
ra=ureyf jy\emay:cJh&wmvnf; 'Dc&D;twGif;rSm jzpfygw,f?
'Dc&D;twGif;rSm 0ef}uD;csKyfOD;Eku csLtifvkdif;eJ@awGwJhtcg Armjynf *kda'gifawGtwGif; pkykH
xm;&wJh qefa[mif;awGukd a&mif;xkwfcsifvkd@ qefa[mif;a&mif;a&; aqG;aEG;cJhygw,f? 0ef}uD;csKyf
csLtifvidk ;f u 0,fr,fv@kd uwday;vku
d w
f t
hJ wGuf OD;Eku Armjynfudk qefa[mif;wefcsed f b,favmuf
&Sad ewm/ bmqefawG&adS ew,fqw
dk m vSr;f ar;cJyh gw,f? Armjynfu jyefvnfajz=um;cJjh cif; r&Sv
d @dk qdk
ygw,f? tJ'Dvkdar;jref;wmudk OD;ausmf+idrf;uvnf; rod vdk@qkdygw,f? tJ'D qefudpPeJ@ywfouf+yD;
OD;Eku OD;ausmf+idrf; tay: oHo, pcJhw,fvkd@qkdygw,f? bmvkd@vJqkdawmh yDuif;uae &efukefukd
OD;Ek oHud;ku
d +f yD; qefupd aP r;wJah e@rmS yJ OD;ausm+f idr;f acgi;f aqmifwhJ qefqyfaumfrw
D D u qefa[mif;
awGa&mif;ypfvu
kd w
f t
hJ wGuf jzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfO;D Ek vmatmiftxdrapmifb
h J bmrS jyefvnfajz
=um;jcif;rybJ wufokwfkduf a&mif;ypfvkdufwJhtwGufa=umifh OD;Ek u oHo, p0ifcJhwmvkd@qkdyg
w,f? OD;Eku (1) OD;ausmf+idrf;[m qefuufbdeuf tpnf;ta0;udk OD;Ek r&Sd&if wufavhr&SdbJ/ tck
tpnf;ta0;usrS wufjcif;?
160

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(2) OD;Eku oHud;kdufar;+yD;aemuf qefa&mif;zkd@qkH;jzwfwJhtcg twGif;0ef OD;bpef; u


OD;EkqD ta=umif;=um;zkd@ owday;wifjywmudk OD;ausmf+idrf;u jiif;y,fcJhjcif;?
(3) qefukefonfawG arG;xm;wJh t&m&SdawGuwqifh wkwfEkdifiHukd qefa&mif;awmhr,fh
udpP qefukefonfawG odoGm;+yD; qef0,fzkd@ tavmw}uD; wif'goGif; vkyfudkifoGm;
w,fvkd@ ,lqjcif;eJ@
(4) 0ef}uD;csKyf udk,fwkdifowfrSwfxm;wJh tmrcHaiGukd 0ef}uD;csKyf rodbJ av#mhay;aqmif
&GufcJhjcif;awGa=umifh oHo,0ifcJhwmjzpfw,fvkd@qkdygw,f?
OD;ausm+f ird ;f acgi;f aqmif+y;D qefuufbed ufaumfrw
D u
D yifvaHk ':Ek,Ofe@J yifvHk a': =unf=unf
ukd qefa[mif;wefEpS o
f ed ;f a&mif;csay;cJyh gw,f? tmrcHaiG (5) owfrw
S x
f m;wmukd (2) eJ@av#mh
cs+yD; a&mif;ay;cJhygw,f?
wkwfjynfc&D;u OD;Ek jyefa&mufwJhtcg 0ef}uD;csKyf csLtifvkdif;eJ@ qefudpPuwdysuf&wJh
twGuaf =umifah &m oHo,a=umihyf g OD;Ek awmfawmfa'gycG yhJ gw,f? tJ'rD a=ueyfcrhJ _ rsK;d aph[m OD;Eke@J
OD;ausm+f idr;f =um; pwifc+hJ yD; aemif zqyv tuGt
J +yJawGqt
D xd OD;wnfomG ;cJw
h ,fv@dk awmif qk=d u
ygw,f? OD;EkeJ@ OD;ausmf+idrf;=um; ESpfukd,fhwpdwf vkyfcJh=u&muae rnD!Gwfr_pwifcJh+yD; yduGJr_qD
a&S_&mrSm 'DqefudpP[m tcsufwcsuftjzpf yg0ifcJhygw,f?
1954 ckESpfukeftxd tajctaeudk csKyf=unfhr,fqkd&ifawmh jynfwGif;ppf}uD; w[kef;[kef;
awmifavmifaeqJjzpfwmudak wG&ygr,f? jynfwiG ;f ppfut
dk a=umif;jy+yD; ppfwyf}uD; qufvufw;dk csJ
aewmawG&ygw,f? acsmufrd rSm trSwf (10) ajcvsiw
f yfr[mXmecsKyf topfwckzGJ pnf;+y;D trSwf
(105) (106) (107) ajcjrefwyf&if; (3) &if; xyfrHzGJpnf;ygw,f? jynfy&efumuG,fa&;eJ@ jynfwGif;
aomif;usef;r_ESdrfESif;a&;twGufqkd+yD; pypfzkdif;,m; wkdufav,mOftopfawG tpPa&;EkdifiHuae
0,f,lcJhygw,f? tpPa&;EkdifiHudk ppfzufukd,fpm;vS,ftzGJ apv$wfavhvmapovkd ppfvufeuf
ypPnf;xkwfvkyfa&;twGuf oifwef;ykd@v$wfwmawGvnf;vkyfcJhygw,f? 54 ckESpfwyfr;rsm; nDvmcH
up+yD; =unf; omru (a&) (av) wyfr;rsm;yg wufa&mufcGifhy+yD; =unf;/ a&/ av wyfrawmf
wpkwpnf;wnf;jzpfa&; tm;xkwfjyifqifvmwm awG&ygw,f?
auwDat pDrHudef; a&;qJGolawGu 1954 ckESpfrSm jynfwGif;aomif;usef;r_tm;vkH; csKyf+idrf;
oGm;vdrfhr,fvkd@ cef@rSef;+yD;a&;qGJcJh=uovkd/ tm%m& zqqkd&S,ftpkd;&ukd,fwkdif tywfwdkufa&;
auG;a=umf+yD; (54) ckEpS rf mS jynfwiG ;f aomif;use;f oltm;vk;H csKyf+idr;f oGm;zk@d ppfa&;enf;eJ@ tpGr;f ukef
wkdufcdkufud;pm;cJhayr,fh (54) ckESpftukefrSm jynfwGif;ppf}uD;uawmh qufvufawmufavmif
aeqJjzpfygw,f? tywfwu
dk af &;enf;eJ@ jynfwiG ;f ppfudk b,fvrdk S csKyf+ird ;f atmifvyk v
f @dk r&Ekid af =umif;
om"uxljyovkd &Scd yhJ gw,f? 'gayr,fh zqqk&d ,
S rf sm;[m tywfwu
dk af &;udyk J qufvufuidk pf x
JG m;
=uovkd wyfrawmfuvnf; aomif;use;f olacsre_ ;f a&;qkw
d muko
d m oJ}uD;rJ}uD;qifEcJ$ yhJ gw,f? u&if
jynfe,frmS odEd< ppfqifa&;qkw
d m qifEaJ$ ecJ+h yD;/ ArmjynfueG jf rLepfygwAD [ked @J tvHerD sm;&S&d m yckuLU
ckdifukd txl;ajcvsifwyf&if;rsm;eJ@ ppfqifa&;awGvkyfcJhygw,f?
jynfyusL;ausmfoljzpfwJh wkwfjzLjy\emuvnf; qufvuf}uD;xGm;aeqJjzpf+yD;/ puf
wifbm (14) &ufae@u (21) &uftwGif; wyfom; (5000) xGufay;&ef av;EkdifiHaumfrDwDukd
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

161

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wifjycJah yr,fh wkwjf zLrsm;u raxrJjh rifvyk af ecJw


h t
hJ wGuf aemufq;Hk rSm Akv
d rf ; csKyf ausmaf Zmacgi;f
aqmifwhJ bk&ifah emifppfqifa&;}uD;eJ@ armif;xkw&f ygw,f? bk&ifah emif ppfqifa&;}uD;[m atmifjrif
wJh ppfqifa&;}uD;jzpfayr,fh qkwfcGmoGm;&wJh wkwfjzLawG[m avmeJ@xkdif; e,fpyfawGxJ ,m,D
0ifajy;oGm;jcif;omjzpfygw,f? ,m,Dqkwfay;&jcif;tjzpfyJ oabmxm;ygw,f? pufwifbm (17)
&ufae@rSm jrefrmukd,fpm;vS,ftzJG kwfodrf;xGufcGgcJhayr,fh aemufykdif;rSm jyef+yD; befaumufaqG;
aEG;yGJrSm rsufESmcsif;qkdif=ujyefygw,f? aqG;aEG;=ujyefygw,f? wkwfjzL usL;ausmfr_jy\em[m
(54) ckESpfukeftxdvnf; }uD;rm;+rJ }uD;rm;aeqJjzpfygw,f?
0ef}uD;csKyf OD;Ek &J jynfawmfompDrHudef;}uD;[mvnf; rkd;wvkH; avwvkH; qufvufauG;
a=umfaeqJjzpfygw,f? jynfoal wGtzk@d jynfawmfrom&ayr,fh zqqk&d ,
S af wGe@J uefxku
d f ukeo
f nf
tjrwf}uD;pm;awG tzk@d awmh jynfawmfomcJ=h uygw,f? pm;p&m 0g;p&m bke;f p&m r[m tcGit
hf a&;
}uD;awGeJ@ yJGawmf}uD;ozG,fjzpfcJhygw,f? zqqkd&S,f xdyfoD;}uD;awGtcsif;csif; tkyfpkzJG tiftm;ydif
+yD; wa,mufwayguf xif&mvkypf &m tcGit
hf a&;tjynft
h 0&&Scd =hJ u+yD; wkid ;f jynf&J bmaiGa=u;
awG ae@pOfqkH;_H;epfemaecJh&ygw,f?
pDrHudef;qJGay;olu auwDat tar&duef/ [efwvkH; yefwvkH; auG;a=umf+yD; xifovkd
taumiftxnfazmf=uolawGu tm%m& zqqkd&S,fvpf xdyfoD;}uD;rsm;/ olwkd@&J wynfhvuf
om;awGu olckd;"m;jy tcGifhta&;orm;awG trsm;pk}uD;qkdawmh 'Drif; 'Dpkd; 'Dolckd;eJ@ 'Drkd; 'Dav
'DvlawGjzpfcJh=uygw,f?
(54) ckEpS rf mS OD;Ek&J tpGr;f aqmifEidk q
f ;Hk vloal v;pm;p&m tcsut
f vufudk jyygq&dk ifawmh
wkwf0ef}uD;csKyf csLtifvkdif;eJ@wGJ+yD; vufrSwfxkd;EkdifcJhwJh +idrf;csrf;pGmtwl,SOfwJGaexkdifa&;rl}uD;
(5)csuef @J wkw-f Arm e,ferd w
d u
f pd P pwifEidk cf jhJ cif;yJjzpfygw,f? 'DZifbm (28 eJ@ 29) rSm tif'edk ;D &Sm;Ekid if H
bkad *g rSmusi;f ywJh udv
k b
H dk ig;Ekid if H tpnf;ta0;udw
k ufc+hJ yD; tm&S-tmz&du nDvmcHwckusi;f yzk@d
jyifqif EkdifcJhygw,f?

19
55/ zqyv/ Auy/ yrnw eJ jref r mEk d i f i H a wmf
1955/
1953-54 ckEpS u
f wnf;u qefaps;awGx;dk usvmwJt
h wGuf Armjynf&J t"duyk@d uek jf zpfwhJ
qefykd@ukefwefzkd;[mvnf; wESpfxufwESpf av#mhusvmygw,f? 52-53 wkef;u qefykd@ukef wefzkd;
(1019) uka&Sd&mu 53-54 rSm (811) ukaxd xkd;usoGm;ygw,f? 54-55 a&mufawmh (80)
uka om&Sdygawmhw,f? qefa&mif;&aiG wae@wjcm;avsmhvmovkd EkdifiHjcm;t&HaiGyrm%m[m
vnf; 1954 ckESpf/ Zefe0g&Dwkef;u (9681) uka&Sd&mu 1955 ckESpf/ Zefe0g&Dv a&mufawmh
(5332) ukaom usefygawmhw,f?
qefaps;ukd wwefaygif (50) atmuf rusEkdifvkd@ cef@rSef;+yD; qefa&mif;&aiGay: tajccHwGuf
csuf&if; ArmjynfvufawGtajctaeawGeJ@ tyfpyfqDavsmfjcif;r&SdpGm xifovdka&;qGJay;xm;wJh
auwDat pDrHudef;}uD;[mvnf; wae@wjcm;vuf!dk;xkd; _wfcsp&mjzpfvmcJhygw,f?
162

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vufawGeJ@vnf; r[yfrd/ aiGuvnf; jywfvmwJhtwGuf 1955 ckESpf/ Zefe0g&DvxJrSm


auwDat pDru
H ed ;f ukd &yfqidk ;f ypfvu
dk &f ygawmhw,f? ArmjynfrmS auwDat pDru
H ed ;f edXw
d o
H mG ;&yg
awmhw,f?
tar&duef yg&*l}u;D awG a&;qGw
J ifjywJh auwDat pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f awG edwXd o
H mG ;&ayr,fh
tar&duef pDtkdifat aemufcHy autrfwD usL;ausmfr_}uD;uawmh tqkH;rowfEkdifao;wJhtwGuf
1955 ckEpS /f rwfvxJrmS yJ Akv
d rf ; csKyfausmaf Zm acgi;f aqmif+yD; &ef}uD;atmifppfqifa&;}uD; qifE&J$ jyef
ygw,f? 1954 ckESpf/ rwfv up+yD; bk&ifhaemifppfqifa&;}uD; qifE$JcJh&ovkd 1955 ckESpf/ rwfvu
p+yD; &ef}uD;atmifppfqifa&;}uD; qifE&J$ jyefwmjzpfygw,f? Akv
d rf ; csKyfausmaf Zm [m 'Dppfqifa&;}uD;
awGudk qifE$Jzkd@ rjzpfpavmufwyfav;awGudkom xkwfE_wf,lcGifh&+yD;/ owif;pm pme,fZif;awGu
wqifh wyf}uD;awG tvkH;t&if;eJ@ ppfqifa&;xGuf&av[ef ppfy&d,m,ftzkHzkH usio
hf ;Hk +y;D / uk,
d w
f idk f
a&Swef;xGuf wku
d cf u
dk Of ;D pD;cJ&h wmjzpfygw,f? wk;d wufzGJ pnf;xm;wJh wyftrsm;pk}uD;ukd wkid ;f &if;om;
tcsi;f csi;f wku
d cf u
dk &f wJh jynfwiG ;f ppf}uD;twGi;f rSmyJ ykaH tmtok;H y wku
d cf u
dk af pcJ=h uwmjzpfygw,f?
jynfytE W&m,f tjywfwkdufckdufa&; jynfyusL;ausmfoludk tjywfarmif;xkwfa&;xuf jynfwGif;
vufeufukdif tiftm;pkawGtay: tywfwkdufa&;udkom zqqkd&S,ftpkd;&u aZmif;ay;cJhygw,f?
Akv
d rf ; csKyfausmaf Zm&J &Gy&f yG cf |cH |H OD;pD;wku
d cf u
dk rf a_ =umifh av;Ekid if t
H pnf;ta0; aqG;aEG;yJaG wG
ta=umif;jy+yD; 5455 ckESpftwGif; wkwfjzLusL;ausmfa&;orm; (7000) avmuf xGufcGmoGm;cJh
=uygw,f? 'gvJ tkrd if;rpGr;f '%f&m&olawG cGijhf yefawGe@J rdom;pk0ifawGyg a&maESmpm&if;jy xGucf mG
oGm;=uwmvkd@qkdygw,f? ta&;edrfhoGm;=uwJh wkwfjzLrsm;[m avmeJ@xkdif; bufukd qkwfcGmoGm;
=u+yD; jyefvnfajcukwf,lzkd@ jyif+rJjyifcJh=uygw,f? ArmjynfxJuae t+yD;tykdif at;at;aq;aq;
xGucf mG oGm;a&; oabmxm; b,fwek ;f urS r&Scd =hJ uvd@k qydk gw,f? tar&duef[m Oa&myrSm aewk;d
ppfpmcsKyf tzJGzGJ+yD; taumiftxnfazmfcJhovkd ta&Sawmiftm&Sudkvnf; qD;wkd;zJG+yD; Arm
jynfukdusKH;oGif;Ekdifzkd@ ud;pm;aecsdefjzpfygw,f? wkwfjzLukdudkif+yD; Armjynfukd zdtm;ay;csifwJh &nf
&G,fcsufvnf;&Sdw,fvkd@ EkdifiHa&;okH;oyfolawG wkd;wufwJh tiftm;pkawGu jrifcJh=uygw,f?
wkwfjynfuvnf; Armjynf tar&duefwkd@&J ppftkyfpk zJGpnf;a&;xJ a&mufroGm;a&;[m
tifrwefta&;}uD;wJh jy\emtjzpf _jrifxm;ygw,f? xkdif;/ zdvpfykdif/ xkdif0rf/ ygupPwefwkd@[m
tar&duef&J qD;wkd;ppftkyfpk0ifawGjzpfvm=uygw,f? jyifopfe,fcsJorm;awG qkwfcGmoGm;&wJh
tif'cdk sKid ;f em;a'oukv
d nf; tar&duefawG toGit
f rsK;d rsK;d eJ@ ae&m,lEidk zf @dk pwif yg0ifywfoufvm
cJh=uygw,f? 'kwd,urBmppft+yD;rSm e,fcsJorm;a=umifh ESpfjcrf;uJGcJh&wJh EkdifiHawGxJrSm tm&Su
uk;d &D;,m; eJ@ AD,uferfw@dk [m txift&Sm;qk;H om"uawGjzpfcyhJ gw,f? uk;d &D;,m;ppfyrJG mS tar&duef
yg0ifywfoufco
hJ vkd AD,uferfrmS vnf; jyifopfawGqw
k cf mG t+yD; tar&duefawG yg0ifywfoufvm
cJhygw,f? awmifAD,uferfrSm ajc_wfvmcJh=uygw,f? uGefjrLepfygwD OD;aqmiftm%m&xm;wJh
ajrmufAD,uferfudk zdcGif;ypfa&;twGuf awmifAD,uferfbufuae tar&duefawG yg0ifulnDpGuf
zufvmcJh=uygw,f? avmeJ@ uarBm'D;,m;EkdifiHawGxJvnf; tar&duefwkd@&J ppfa&; pGufzufr_ajc
vSrf;awG ododomom jzpfay:vmaeygw,f? xkdif0rfudk tar&duef xD;&dyfatmufrSm qGJoGif;xm;
+yD;/ wkdif0rf&J wkwfjzLvufeufudkifwyfawGukd Arm/ avm/ xkdif;e,fpyfwav#mufrSm ae&m&,l
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

163

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

v_yf&Sm;aeapjcif;tm;jzifh tar&duefwkd@&J tm&Sqkdif&m ppfa&;&nfrSef;csufawGtwGuf tar&duef


ppfwyf}uD; wwyfcsxm;ay;xm;ovkd tok;H 0ifaecJyh gw,f? xkid ;f Ekid if u
H v
kd nf; qDw;dk xJ w&m;0if
qGJoGif;+yD;wJhtcg wkwfjzL ulrifwefwyfrsm;tzkd@ ajcukwf,lp&m tykdifae&m wck&Sd+yD;jzpfwJhtjyif
Arm/ avm/ xkdif;e,fpyfwavsmuf ppfa&;v_yf&Sm;p&m *Gif us,fvmcJhygw,f? Armjynfbufu
wku
d x
f w
k cf &H wJt
h cg xkid ;f eJ@ avmxJ qkwaf y;+yD; tajcpku
d w
f nf&EdS idk cf iG &hf aeovkd tajctaeaumif;
vmwJhtcg ArmjynfxJ jyef0ifa&mufvmEkdifcGifhvnf; vG,fulaecJhygw,f? 'ga=umifh Armjynf&J
wkwjf zLusL;ausmo
f rl sm; jy\em[m t+yD;tjywf ajz&Si;f vk@d r&wJh jy\emwckvjkd zpfaecJyh gw,f?
tar&d uefwkd@&Jh tm&Sqkdif&may:vpDawGeJ@ wkdufkdufywfoufaecJhygw,f? Armjynf tm%m&
zq-qkd&S,f rsm;uvnf; e,fcsJ tE W&m,fxuf uGefjrLepftE W&m,fu ykda=umufp&maumif;
w,f vkd@ cH,lcsrSwf ukdifpGJxm;=uawmh wkwfjzLusL;ausmfolrsm; armif;xkwfypfa&;[m t"du
ta&;}uD;wm0efr[kwfovkd jzpfaecJhygw,f? tar&duefe,fcsJ&J uGefjrLepfqef@usifa&;/ uGefjrLepf
tE W&m,fwm;qD;um uG,fa&;&yfwnfcsufeJ@ Armjynfqkd&S,fvpfrsm;&J uGefjrLepfqef@usifa&;
uGefjrLepfawGudk tywfwkdufa&; oabmxm;&yfwnfcsuf[m tusKd;pD;yGm;wlay:rSm ajcpkH&yfr_csif;
wlaecJh=uygw,f? wkwfjzLusL;ausmfcH&r_jy\em[m &ifemp&maumif;wJh trsKd;om;a&;jy\em
}uD;jzpfaewmawmif/ zkH;zkH;zdzdvkyfxm;+yD; tar&duefqef@usifa&;ukd wcGef;wyg'rS qef@usifajym
=um;jcif;rvkyfcJh=uyg? qkd&S,fvpfxdyfoD;}uD; OD;ausmf+idrf;u ppfrSefwJh uGefjrLepfqef@usifa&;orm;
aumif;wa,muf[m ppfrSefwJh trsKd;om;a&;0g'Djzpfw,f qkdwJh azmufjyefwJht,ltqudk udkifpJG
xm;ovkd OD;AaqG&J Ekid if aH &;uvnf; uGejf rLepfwu
kd af &;om t"dujzpfcyhJ gw,f? olw@kd EpS Of ;D pvk;H [m
ArmjynfrmS uGejf rLepfygwDusqkH;v#if qkd&S,fvpfygwD tvkdvkdwufvmvdrfhrnf qkdwJh t,ltq
udkom vufukdifyxm;cJh=uygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ekuawmh wkwef @J awG&if tar&duefawG rqd;k a=umif;ajym/ tar&duefe@J awG
&if wkwfawGrqkd;a=umif;ajym+yD; tar&duefcspf=unfa&;a&m wkwfcspf=unfa&;yg ydifwlvkyf+yD;
ol@&J a&$jynfat;t,ltqukd vufawGusifhokH;Ekdifzkd@ jyifqifaecJhygw,f?
1955 ckEpS /f {+yDvrSm befa'gi;f nDvmcHusi;f yygw,f? tm&S tmz&du Ekid if aH cgi;f aqmifawG
awmfawmfrsm;rsm;wufa&muf=uygw,f? 0ef}uD;csKyfOD;Ekvnf; wufa&mufovkd wkwf0ef}uD;csKyf
csLtifvidk ;f vnf; wufa&mufygw,f? tdE,
dN u ae_;/ tif'edk ;D &Sm;u qlumEk/d uarBm'D;,m;u oD[mEk
wkd@awGvnf; wufa&muf=uygw,f?
aemif ay:xGuv
f mwJh befa'gi;f rl}uD; (10) csuq
f w
dk m/ ae_;/ csLtifvidk ;f eJ@ OD;Ekw@dk a=unm
cJh=uwJh +idrf;csrf;pGm twlwuG yl;wJGaexkdifa&;rl}uD; (5) csuf tajccHay:u xyfavmif;rGrf;rHxm;
wmomjzpfygw,f? befa'gi;f rl}uD; (10) csuf rSm Armjynfu 0ef}uD;csKyf OD;Ek &J tcef;uvnf;
xifxif&Sm;&Sm; yg0ifcJhygw,f? wkwfjynf&J ta&mifwifay;csufeJ@ OD;Ek ta&mifxGufvmcJhwmvkd@
vnf; EkdifiHa&;tuJcwfrsm;u qkdprSwfycJh=uygw,f? EkdifiHwumhqufqHa&;e,fy,frSm OD;Ek *k%f
wufcJhwJhESpf[m 1955 ckESpfu pw,fvkd@awmif ajym&rSmjzpfygw,f?
EkdifiHwumrSm OD;Ek *k%fwufayr,fh jynfwGif;rSmawmh OD;Ek *k%fysufp&mawG jzpfay:vmyg
w,f? rd;k wvk;H avwvk;H [pf+yD; OD;Ek uk,
d w
f idk f pum;vk;H vSvS a&G;+yD;auG;a=umfprD H taumiftxnf
164

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

azmfvu
dk w
f hJ jynfawmfompDru
H ed ;f }uD;uawmh (55) ckEpS t
f wGi;f rSmyJ cg;usK;d oGm;ygw,f? t&if;u
vJawmh tzsm;xif;jzpfovdk (55) ckEpS /f Zefe0g&rD mS auwDat pDru
H ed ;f &yfqidk ;f vku
d &f +yD;wJah emuf
jynfawmfompDru
H ed ;f }u;D [mvnf; a&pkaH rsmpycJ&h ygawmhw,f? jynfawmfompDru
H ed ;f }u;D bma=umifh
ysuf&ovJqkdwm tajz&Sm=unfhr,fqkd&if wkdif;jynf&J vufawGtajctaeeJ@rukdufnDwJh pDrHudef;
awGukd auwDatuqGaJ y;cJ+h yD;/ vma&mufywfouf=uwJh Ekid if jH cm;yg&*lqo
dk al wGuvnf; rwefwq
vpm/ rwefwqtcGifhta&;awGudkom &,lcHpm;&if; Armjynftay: apwemrrSefcJhwmawG&Sdjcif;/
qefaps;udk wwef aygif (50) atmuf rusEikd q
f w
dk hJ pdwu
f ;l ,Ofwu
G q
f r_rsm;/ 1954 ckEpS rf mS aomif;use;f
oltm;vk;H csKyf+idr;f oGm;vdrrhf ,fqw
dk hJ rSe;f qr_rsm;eJ@a&mar$+yD; pDru
H ed ;f }uD;ukd a&;qGw
J ifjycJjh cif;a=umifh
'D auwDatpDrHudef; awGudk tajccHxm;wJh jynfawmfom pDrHudef;}uD;[m ysufjym;cJh&wmjzpfyg
w,f? 'g[m tcsufwcsufyJjzpfygw,f?
aemufwcsuu
f jynfawmfompDru
H ed ;f ukd taumiftxnfazmf=uwJh tpk;d &tzJG xdyo
f ;D }u;D
awGukd,fwkdif tkyfpkzJG tiftm;ydifae=u+yD; tykdiftpm;&&m ukd,fhae&m ukd,fxifovkd vkyfukdifae
=u&if; oef&moef&m pDru
H ed ;f awGudk csrw
S t
f aumiftxnfazmfae=uvk@d jzpfygw,f? v,f,mueJ@
pufr_u/ or0g,ruawG[m qufpyfr_&Sd&Sd ndndE_dif;E_dif; taumiftxnfazmf&r,fhtpm;
jy'g;wvrf;oHwvrf;vkjd zpfaecJ=h u+yD; tm%m&qk&d ,
S yf gwt
D wGi;f aumvdyt
f yk ef @J bke;f }uD;ausmif;
tkyf&J *kd%f;*%ydifyJGt=um; csdwfqufrrd xifovkdtaumiftxnfazmfcJh=uvkd@vnf;jzpfygw,f?
aemufq;Hk wcsuu
f tqift
h oD;oD;&Sd zqqk&d ,
S rf sm;[m rw&m;ojzifh ck;d 0Sucf =hJ u/ bk;H cJ=h u/
pm&if;tif;vdrfvnfcJh=u ukd,fusKd;&SmcJh=uwJhtwGufa=umifhjzpfygw,f? Awvp u trawmfa=u;/
ajrcGeaf =u; aumufyo
J ;D ESH a&mif;0,fa=u;awGtay: ck;d =u/ bk;H =u/ vufoif&h mpm;awmfac:a&;vkyf
=u/ pm&if;aysmuf tif;aysmuf *kad 'giaf ysmufvyk =f uwmawG wjynfv;Hk tES@H jzpfay: cJo
h vkd or0g,r
eJ@ pufr_vkyfief;/ taqmuftOD;wnfaqmufa&; pDrHudef;vkyfief;awGbufuvnf; uefxkdufeJ@
aygi;f ukeo
f nfe@J aygi;f +yD; rw&m;pD;yGm;&Sm=u/ tjrwfxw
k =f u/ vufajymif;vufvcJ$ sxm;a0iS/ rwef
wq0g;rdpm;aomuf uk,
d u
f sK;d &SmcJ=h uwmawG ae&ma'otoD;oD;rSm ausmrf aumif; =um;raumif;
jzpfay: cJhygw,f? tJ'Dwkef;u owif;pmawGay:rSm Awvp}uD; trawmfa=u;awG bkH;vkdufjyef+yD
qkd&S,fvpf}uD; 0g;vkdufjyef+yD qkdwJh owif;awG[m ae@pOfowif;awGvkd jzpfaecJhygw,f? b0opf
pDrHudef;qkdwmawGrSmvnf; wESpf (10) ukaavmuf/ aqmufvkyfa&;vkyfief;awGrSm (6) uka
avmuf[m tv$JokH;pm;r_awGa=umifh avvGifhqkH;_H;cJh&w,fqkdygw,f?
'ga=umifh jynfawmfompDru
H ed ;f awGudk jynfawmfrompDru
H ed ;f awGv@dk awmif vlxu
k ac:a0:
avSmifajymif uifyeG ;f wyfay;cJ=h uygw,f? OD;Ek&J jynfawmfom qkw
d hJ vSvyS y pum;vk;H [m avSmif
ajymifoa&mfp&m pum;vk;H wckozG,f jzpfcyhJ gw,f? t"dyg` ,t
f rsK;d rsK;d eJ@ ajymif=u avSmif=u oa&mfchJ
=uwmawGvnf; ay:cJhygw,f?
jynfawmfompDru
H ed ;f }uD; cg;usK;d +yD; a&pkeaf r#m&wJt
h csed rf mS jynfawmfom&J ajc&mvuf&m
tjzpf ajymp&m&,fvkd@ usefcJhwmu tnmaus;vuf rkd;acgifa&&Sm;&yf0ef;a'o aus;&GmwcsKdrSm
usecf w
hJ hJ jynfawmfomwGi;f qkw
d meJ@ uE mW &yif awGy&J ydS gawmhw,f? ayw&m ESp&f mavmuftxd
oHyu
dk v
f ;Hk av;cs+yD; ajray:rSm cg;apmif;omomavmuftjrifh oHyu
dk v
f ;Hk xGm qkid u
f ,
kd x
f nfiw
k w
f w
k f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

165

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

eJ@ wa*smif;a*smif; vufqGJp&m oHarmif;wHwyf/ t0dpda&wGif;av;awGukd jynfawmfomwGif;


vk@d ac: =uygw,f? tnmwcGif pdr;f vef;pkad jya&;twGuq
f +dk yD; av,mOfysaH y:uae }uJcsay;cJw
h mvk@d
vnf;qkd=uwJh tpPa&; u o,fvmwmvm;/ b,fuo,fvmwmvJqkdwm odyfruGJjym;vSwJh
uE mW &yif qkw
d mawGuawmh tnma'ow0ku
d f awmx+yD; &Sio
f efuse&f pfcyhJ gw,f? ql;awG tydi;f
tkdif;eJ@ vleif;rdvnf; tE W&m,f/ u|JEGm;awGtzkd@vnf; roufomvSwJh uE Wm&yifawG usef&pfcJh
ygw,f?
'D 1955 ckEpS x
f rJ mS yJ tpk;d &eJ@ t"dutwku
d t
f cHvnf;jzpf vufeufuidk af wmfveS af &; qifEJ$
aewJh ArmjynfuGefjrLepfygwD (Auy) [m 55 vrf;pOf ukd w&m;0if azmfxkwfvkdufygw,f? 55
vrf;pOfudk jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&;vrf;pOfv@dk ac:ygw,f? 55 vrf;pOf[m ppfa&;csKd
Ekid if aH &;ykd qkw
d hJ azmfxw
k o
f eH @J twl jynfwiG ;f ppf&yfpzJ @dk / jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; jyefvnfwnfaqmuf
zkd@ tqkdyxm;ygw,f? 1951 ckESpfwkef;u csrSwfxm;cJhwJhvrf;pOfuvnf; 'Drdkua&pD+idrf;csrf;a&;
!Ge@f aygi;f tpk;d &vrf;pOf omjzpfcyhJ gw,f? vrf;pOf (2)ck pvk;H rSm +idr;f csr;f a&; ukd tav;wif;azmfjy
cJhwmawG&ygw,f? jynfwGif;ppf&yfpJa&;ukd tav;xm;E_d;aqmfcJhwm awG&ygw,f? 55 vrf;pOfrSm
=uawmh jynfwGif;ppf&yfpJa&;udk xdyfpnf;wif acgif;wyf+yD;ukd OD;wnfazmfjycJhwmawG&ygw,f?
1955 ckEpS x
f rJ mS yJ zqyv tpd;k &u azmfvu
dk w
f muawmh ysLapmxD; pDru
H ed ;f jzpfygw,f?
Auy tygt0if jynfwGif;vufeufudkif awmfvSefa&;tiftm;pkawGukd ppfwyfeJ@ tywfwkdufa&;
ay:vpDudkifpJG+yD; tjyif;txef xkd;ppfqif wkdufckdufaewmukd tm;r&ao;yJ ppfwyf}uD;udk tquf
rjywf wdk;csJwnfaqmufaewmukd tm;r&ao;yJ aomif;usef;olESdrfESif;a&;eJ@ &yf&Gm+idrf0yfydjym;a&;
twGuq
f k+d y;D ysLapmxD; ukd zJG pnf;zk@d jyifqifwmjzpfygw,f? ppfwyf[m twGi;f wyfjzpf+y;D ppfwyfudk
tjyifuae taxmuftulyzk@d / ysLapmxD;ukd tjyifwyftjzpfwnfaqmufz@dk &nf&,
G w
f mjzpfygw,f?
ysLapmxD;udk 1955 ckESpf/ atmufwkdbmvrSm 0ef}uD;csKyf OD;Ek OuUtjzpfaqmif&GufwJh trsKd;om;
umuG,fa&;aumifpDqkH;jzwfcsuft& zJGpnf;apwmvkd@qkdayr,fh pufwifbmv (14) &ufae@rSm
r*Fvm'kHrSmusif;ywJh wyfrawmfnDvmcHrSmuwnf;u ppfwyfu 'DysLapmxD;pDrHudef;ukd zwf=um;
wifjy aqG;aEG;cJh=u+yD;jzpfaewm awG&ygw,f?
ppfwyf[m ppfwyfacwfrDwkd;wufa&;twGuf ppfbufavhvma&;tzGJawG zGJ+yD; EdkifiHjcm;
wkdif;jynfawGukd apv$wfwm avhvmapwm vufeuf0,f,l pkaqmif;wmawGvnf; 55 ckESpfxJrSm
trsm;qkH;yvkyfcJhygw,f? 55 ckESpf/ {+yDvqef;rSm Akdvfr;csKyf oef;az/ Akdvfr;}uD; wifaz/ Akdvfr;}uD;
armifarmifw@dk acgi;f aqmifwhJ tzJG [m tzJG (2) zJG cJ+G yD; ,l*pdk vm;AD;,m;/ taemuf*smr%D/ tpPa&;/
jyifopfw@dk uo
dk mG ;cJyh gw,f? ,l*pdk vm;AD;,m;u ay;tyfr,fh wyfr[mwckpm vufeufc,
J rf; rD;ausmuf
eJ@ 0efwifwd&p>mefawGudkyg vufcH&,lcJhygw,f? usnfqH (2) oef;xkwfvkyfEkdifwJh pufukdvnf;
taemuf*smr%DEkdifiH z&pf0gemukr`%D uae 55 ckESpf/ rwfv (9) &ufae@uwnf;u pmcsKyfcsKyfqkd
0,f,lcJh+yD;jzpfygw,f?
55 ckESpf/ pufwifbmvrSm ypPnf;axmufyHha&;0ef}uD; Akdvfrif;acgif eJ@twl ppfzufukd,fpm;
vS,fawG[m tpPa&;/ ,l*kdpvm;AD;,m;/ [efa*&D/ csufukdpvkdAufuD;,m;/ ta&S*smr%DeJ@
qkdAD,uf wkd@udkvnf; oGm;a&mufcJh=ujyefygw,f?
166

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tJ'D pufwifbmvxJrSmyJ wkwfjynfumuG,fa&;0ef}uD;&J zdwf=um;csuft& wkwfjynf


c&D;udkvnf; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwkdif acgif;aqmif+yD; oGm;a&mufcJh=ujyefao;w,f? wkwfjynf
umuG,fa&;0ef}uD;&J zdwf=um;csuft& wkwfjynfc&D;udkvnf; AkdvfcsKyf}uD; ae0if; udk,fwkdifacgif;
aqmif+yD; oGm;a&mufcJh=ujyefygw,f?
1955 ckESpf/ pufwifbmv (28) &ufae@rSm ppfOD;pD;csKyfukd umuG,fa&;OD;pD;csKyfvkd@ trnf
ajymif;vJac:a0:cJ+h yD;/ a&wyfO;D pD;csKyfudk 'kw,
d umuG,af &;OD;pD;csKyf (a&)/ avwyfO;D pD;csKyfudk 'kumuG,f
a&;OD;pD;csKyf (av) vk@d ajymif;vJ ac:a0: cJo
h vk/d atmufwb
dk m (1) &ufae@up+y;D umuG,af &;OD;pD;csKyu
f dk
'kumuG,af &;OD;pD;csKyf (av/ a&) wk@d &J vkyyf idk cf iG ehf @J tm%mtm;vk;H udyk g tyfEiS ;f vdu
k yf gw,f? =unf;/
a&/ av tm;vk;H [m umuG,af &;OD;pD;csKyf Akv
d cf sKyf}uD; ae0if; &Jvufatmuf wpkwvk;H wnf;a&muf
&SdoGm;apwJh oabmjzpfygw,f?
1955 ckEpS x
f rJ mS 1950 jynfEh pS u
f wyf&if;opfawGzJG pnf;&mrSm xnfo
h iG ;f zJG pnf;cJw
h hJ ppf0ef
xrf;wyf awGteuf/ useaf eao;wJh wyf&if; (13) &if;ukd zsuo
f rd ;f ypf+yD;/ ajcvsiw
f yf&if;awGtjzpf
ajymif;vJzJGpnf;ygw,f? wyf&if; (25) uae (31) txd ajcvsifwyf&if; (7) &if;jzpfay:vmygw,f?
trSwf (104) ajcjrefwyf&if;ukdvnf; wkd;csJzGJpnf;vdkufygw,f?
1955 ckEpS /f Ek0d ifbmvrSm aomif;use;f r_umuG,af &;twGuq
f +dk yD; ppfbuf/ &Jbuf/ tkycf sKyf
a&;bufawGpkaygif;+yD;/ ysLapmxD; ppfqifa&;pDrHudef;}uD;udk taumiftxnfazmfvkdufygw,f?
ysLapmxD; wyfawG w&m;0ifay:vmygw,f? 51-52 a&G;aumufyJGwkef;u aomif;usef;&rf;um;cJh
=uwJh emrnfqkd;eJausmf=um;cJhwJh ajymufusm;0efxrf; umuG,fa&;qkdwJh cg;ykdufaqmifwyfawGukd
ysLapmxD;vk@d trnfajymif; zJG pnf;vku
d w
f momjzpfw,fv@dk twku
d t
f cHEidk if aH &;tiftm;pkawG/ ygwD
tzJGtpnf;awGu a0zefaxmufjy=uygw,f? ysLapmxD; zJGpnf;awmhzkd@ w&m;0if pwifa=unm
uwnf; uvnf; a0zef qef@usif uef@uGufcJh=uygw,f? 'gayr,fh zqyv tpkd;&u ysLapmxD;ukd
zJGjzpfatmif zJGvkdufygw,f? zJGpnf;+yD;csdefup+yD;awmhvnf; ysLapmxD;awG[m a'otoD;oD;rSm
w&m;0ifvufeufukdif&rf;um;r_awG usL;vGefawmhwmjzpfygw,f? w&m;0ifvkdifpif&awGjzpfvmcJhyg
w,f?
1955 ckESpfxJrSm xl;xl;jcm;jcm; xGufay:vmwmwckvkd@ qdk&rSmuawmh zqyv tpkd;&&J
vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef a=unmcsufyJjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfOD;Ek OuU tjzpfaqmuf&GufwJh
umuG,af &;aumifpq
D ;Hk jzwfcsuf ysLapmxD; pDru
H ed ;f }uD;eJ@twl a&Sqifah emufqifh xGuaf y:vmcJw
h m
jzpfygw,f? ysLapmxD; u aomif;use;f olawGukd ESrd ef if;zk@d / vGw+f idr;f csr;f omcGihf trde@f a=unmcsuf
}uD;u aomif;use;f olrsm; tvif;0ifvm=uzk@d jzpfygw,f? 0ifapcsiw
f t
hJ ayguu
f kd zGiahf y;+yD; wzufu
wkwfjyifvkdufwJhoabmjzpfygw,f? aemufwpfcsufu aemufxyf vtenf;i,ftwGif; usif;y&
awmhr,fh taxGaxGa&G;aumufyJG}uD;twGuf vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@xkwf+yD; rJqG,fajcvSrf;
pvkdufwmvnf;jzpfygw,f? 'kwd,t}udrf ygvDref'Drkdua&pD taxGaxGa&G;aumufyJG}uD;u 1956
ckESpf/ {+yDvrSm usif;y&awmhr,fjzpfygw,f? vGwf+idrf;csrf;omcGifh trdef@a=unmcsufudk jynfxJa&;
0ef}uD;Xmeu 1955 ckESpf/ atmufwkdbm (1) &ufae@ ae@pGJeJ@ xkwfjyefa=unmvkdufygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

167

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

atmufwkdbm (1) &ufae@u 1956 ckESpf/ rwfv (31) &ufae@txd (6) v oufwrf;owf
rSwaf y;xm;+yD; vufeufuikd f ykeu
f efqef@usiaf e=uolrsm; tcGit
hf a&;ukt
d &,l+yD; tjrefq;Hk tvif;
0ifz@dk aqmf=oxm;ygw,f? 'Dvw
G +f idr;f csr;f omcGit
hf rde@f u vufeufuidk yf ek u
f efqef@usiaf e=uolawG
vufeufcstvif;0ifzkd@oufouftwGufyJ &nf&G,fxkwfjyefcJhwmjzpfygw,f?
'D 1955 ckEpS x
f rJ mS yJ xl;xl;jcm;jcm; rSww
f rf;wifp&m ay:xGe;f vmwmuawmh jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiHtrsKd;om;nD!Gwfa&;wyfaygif;pkqkdwJh yrnw tzJG}uD; ay:xGef;vmwmjzpfygw,f?
yrnw tzGJ }uD;[m ajray:twku
d t
f cH Ekid if aH &;tiftm;pkrsm;&J wyfaygi;f pk}uD;tjzpf ay:xGe;f vm
cJhygw,f? 51-52 ckESpf yxrt}udrf ygvDref'Drkdua&pDa&G;aumufyJG}uD;wkef;u a&G;aumufyGJrwdkifrD
twkduftcH EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;[m cdkifrmwJh wyfaygif;pkwck atmifatmifjrifjrif zJGpnf;oifh
ygvsuf rzGJpnf;EdkifcJh=uyg? 'kwd,t}udrf ygvDref'Drkdua&pD taxGaxGa&G;aumufyJG}uD; usif;ycgeD;
usrS twkduftcH EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;&J wpkwpnf;wnf;aom wyfaygif;pk}uD;tjzpf yrnw
ukd zJGpnf;EdkifcJhjcif;jzpfygw,f? jynfwGif;ppfjzpfae&wJhtwGuf jynfolvlxkw&yfvkH; 'kuQtrsKd;rsKd;eJ@
&ifqkdifae&+yD;/ 'Dvkdtajctaeqkd;awGrS jynfoludku,fwif&efqkd+yD; yrnw }uD;ukd zJGpnf;vdkuf
wmvkd@ auG;a=umfygw,f? 1955 ck/ Ekd0ifbm (18) &ufae@rSm yrnw ay:xGufvmygw,f?
yrnwrSm
(1) ArmEkdifiHvkH;qkdif&m 'dk@Armtpnf;tkH;/
(2) jynfol@nD!Gwfa&;ygwD/
(3) jynfol@+idrf;csrf;a&;tzJG@aygif;pk/
(4) Armjynf tvkyform; v,form;ygwD/
(5) Armjynf tvkyform; tpnf;tkH;rsm;tzGJcsKyf/
(6) awmifolv,form;nD!Gwfa&; tpnf;tkH;/
(7) jynfolvli,ftzJGcsKyf/
(8) w&m;r#wr_tzJG/
(9) rGef/ wkdif;&if;om;tpnf;tkH; eJ@
(10) ref;xGe;f &if tp&Sw
d hJ vly*k Kd~ vf vlwef;pm;tzGJ tpnf;uk,
d pf m;vS,rf sm;yg yg0ifc=hJ uygw,f?
vli,fhwyfOD;wkd@tjyif tr_xrf;or*~ OuU a[mif; OD;xGef;atmifausmf wkd@vnf; yrnw
rSmyg0ifvmcJh=uygw,f? yrnw xJrSm tiftm;t}uD;qkH;uawmh qkd&S,feDrsm;jzpfygw,f?
awmckv
d ufeufuidk t
f zGJ tpnf;jzpfwhJ ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) u jynfwiG ;f ppf&yfpJ
a&;/ jynfwiG ;f +idrf ;f csr;f a&;vrf;pOfudk auG;a=umfovk/d w&m;0if ajray:tzGJ tpnf;}uD;jzpfwhJ yrnw
uvnf; jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&;toHuykd J yJw
h ifxyfapcJyh gw,f? yrnw }u;D [m
xif&mS ;wJh ajray: Oya'wGi;f twku
d t
f cH Ekid if aH &;tiftm;pk}uD; jzpfvmcJyh gw,f? yrnw &Jxif&mS ;
wJh EkdifiHa&;acgif;aqmifawGuawmh ocifcspfarmif (0d"l&)/ ocifvGif/ ocifvSau|/ OD;odef;azjrifh/
Akv
d cf sKyftudk OD;atmifoef;/ OD;b+idr;f / w&m;0ef}uD;a[mif; OD;at;armif/ OD;bxGe;f pwJo
h al wGjzpf=uyg
w,f? OD;at;armifu w&m;0ef}uD;&mxl;u E_wfxGuf+yD; w&mr#wr_ygwD axmif/ aemufykdif;
ocifcspfarmifwkd@ tvkyform; v,form;ygwDeJ@wGJ+yD; yrnw zJG@&mrSm yg0ifvmwmjzpfygw,f?
168

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

yrnw ukd zqyv tpk;d &u ajray:uGejf rLepf awGv@dk uifyeG ;f wyfcyhJ gw,f? yrnw wyfaygi;f
pk}uD; ay:vmwm[m zqyv tpkd;&&J rl0g' ay:vpDawGudk a0zef _wfcs zGifhcsEkdifcJh+yD; jynfolvl
xk&J uHawG&ifqkdifae&wJh vlr_b0taxGaxGukd rD;armif;xkd;jyEkdifcJhygw,f?
1955 ckEpS f ESpu
f ek yf idk ;f rSm ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) &J jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f
+idr;f csr;f a&; auG;a=umfoaH wGe@J twl yrnw tzJG }uD;&J jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ +idr;f csr;f a&;awmif;qkd
oHawGtjyif wuUov
dk af usmif;om;rsm;or*~ (wuo) &J jynfwiG ;f ppf&yfp+J yD; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;
ukd t&,l=uzkd@ awmif;qkdoHawGyg us,fus,fjyef@jyef@ pnfpnfa0a0 xGufay:vmcJhygw,f? 1955
ckEpS /f 'DZifbm (5) &ufae@/ (35) ESpaf jrmuf trsK;d om;ae@rmS wuo u +idr;f csr;f a&;tqkw
d ifoiG ;f
vkduf+yD; tpkd;&eJ@ vufeufudkifawmfvSefaeolrsm; awGqkHaqG;aEG;=uzkd@ awmif;qkdvkdufygw,f?
1955 ckESpf[m Armjynforkdif;rSm awmfawmfxl;jcm;wJhESpfvkd@ ajym&ygvdrfhr,f? Armjynf
0ef}uD;csKyf OD;Ek vnf; uruxyolwpfOD;tjzpf yg0ifcJhwJh befa'gif;nDvmcH}uD; usif;yEkdifcJh+yD;
Armjynftpk;d &&J Ekid if jH cm;a&;qkid &f m *k%w
f ufcw
hJ EhJ pS jf zpfovk/d zqyv tpk;d &&J auwDat pDru
H ed ;f
&yfqkdif;vkduf&wJhESpf jynfaxmifompDrHudef; a&pkefar#mvkduf&wJhESpfvnf;jzpfygw,f?
wkwjf zLwku
d x
f w
k af &;twGuf &ef}uD;atmifppfqifa&;}uD; qifEcJ$ o
hJ vk/d ppfwyfu ppfzuf
qkdif&mv_yf&Sm;r_awG wkd;csJwnfaqmufr_awG vkyfcJhwJhESpfjzpfygw,f?
Auy &J 55 vrf;pOf/ jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vrf;pOf ay:xGufcJhwJhESpfjzpf
ovkd zqyv tpdk;& &J ysLapmxD;pDrHudef;/ ysLapmxD;zJGpnf;r_awG ay:aygufcJhwJhESpfjzpfygw,f?
zqyv tpk;d & &J vGw+f idr;f csr;f omcGit
hf rde@f xGuaf y: cJo
h vkd twku
d t
f cH Ekid if aH &;tiftm;
pkawG&J wyfaygif;pk yrnw }uD; ay:xGufcJhygw,f?
ajray:ajratmuf Oya'wGif; Oya'y EkdifiHa&; tiftm;pkawG tygt0if tm%m& zqyv
tpdk;&tzJGuvJGvkd@ wjynfvkH; jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&;toHawG pnfpnfnHnH
pwifazmfusL;vmwJhESpfvnf;jzpfygw,f? 0ef}uD;csKyf OD;Ek qkdAD,uf,leD,HoGm;+yD; ck&SufeJ@ cspf=unf
a&;vkyfcJhovkd ck&SufeJ@ bl*geifwkd@vnf; ArmjynftvnfvmcJh=uwJhESpfjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyf
OD;Ek omoemh 'g,umbJGcHzkd@ qXoHCm,emwifyGJvnf; pcJhygw,f?

_id r f ; csrf ; a&;/ tywf w k d u f a &;eJ jref r mEk d i f i H a wmf


wzufu jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&;toHawG v_yf&Sm; pnfnHvmptcsdef rSmyJ
zqyv tpdk;& &J oabmxm;trSefudk xif[yfjyvkdufwJh atmifrmCppfqifa&;}uD; xGuf
ay:vmygw,f? 1956 ckESpf/ Zefe0g&Dvqef;up+yD; wyfrawmf&J trSwf (10) ajcvsifwyfr[m&J
uGyu
f rJ e_ @J atmifrmCppfqifa&;}u;D ukd pwifqifEyJ$ gw,f? aomif;use;f olvufeufuidk t
f m;pkawGukd
tywfwkdufa&;twGufqkd+yD; pwifvkdufwmjzpfygw,f?
rwfv (31) &ufae@txd oufwrf;owfrw
S x
f m;wJh vGw+f ird ;f csr;f omcGit
hf rde@f ukd vufeuf
csa&;/ tvif;0ifa&;wk@d twGuf zGiahf y;xm;+y;D wyid ef ufwnf;rSm ppfa&;t&zdtm;ay;zk@d vufeufrcs
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

169

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

csifolawGudk tjywfacsr_ef;zkd@ atmifrmC udk pwifvkdufwmjzpfygw,f? jynfwGif;ppf&yfpJa&;


jynfwGif;+idrf;csrf;a&;toHawGudk ppfoHeJ@ zkH;ypfvkdufygw,f?
'gayr,fh +idr;f csr;f a&;toHawGu aysmufroGm;bJ qufay:vmygw,f? atmifrmC p+yD;
vkd@ (14) &uft=um Zefe0g&D (20) &ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD OuU ocifoef;xGef;u
0ef}u;D csKyf OD;Ek qD Akv
d v
f usmf uwqifh pmwapmifay;yk@d ygw,f? awGqkaH qG;aEG;a&;twGuf urf;vSr;f
a&;wJh pmjzpfygw,f? pmrSm (1) Armjynftpdk;&onf t*Fvdyf-tar&duefwkd@. usL;ausmfa&;*kd%f;twGif;okd@rygbJ
trsKd;om;vGwfvyfa&;ESifh +idrf;csrf;pGm twl&Sda&;0g'ukd jywfom;pGm usifhokH;&rnf?
(2) wjynfv;Hk wGif 'Dru
dk a&pDtcGit
hf a&;rsm;ay;&rnf? jynfow
l @kd . 'Dru
dk a&pD tcGit
hf a&;
rsm;ukd tmrcH&rnf? uGefjrLepfygwD0ifESifh tjcm;wkd;wufaom EkdifiHa&;tusOf;om;
tm;vkH;ukd v$wf&rnf?
(3) ArmjynfuGefjrLepfygwDESifh &Sdor#aom 'Drkdua&pDygwDrsm;ESifh vlxktzGJtpnf;rsm;.
Oya'wGif; wnf&SdcGifhESifh vkyfukdifaqmif&GufcGifhrsm;ukd tmrcH&rnf?
[laom tcsuf (3) csufudk tajccHI zqyv tpkd;&ESifh awGqkHaqG;aEG;vkdonfvkd@ azmfjy
urf;vSrf;ygw,f?
wuUov
dk ef @J aumvdyaf ygi;f pkH aqG;aEG;yJ}G u;D uae ausmif;om;xk&J awmif;qkyd ef=um;oHtjzpf
jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;yef=um;v$m vnf; qufwu
dk x
f u
G af y:vmygw,f? ausmif;om;xk&J yef=um;
v$m[m ausmif;om;uk,
d pf m;vS,af ygi;f (126) OD;/ avhvmol (65) OD; wufa&mufwhJ &efuek w
f uUov
dk f
wuo taqmuftOD;rSmusi;f ywJh 'kw,
d t}udraf jrmuf wuUov
dk af umvdyaf ygi;f pkH aqG;aEG;yG}J uD;&J
&v'ftjzpf xGuaf y:vmwmjzpfygw,f? &efuek w
f uUov
dk /f rE aW v;wuUov
kd /f armfvrid Of ypmaum
vdyf/ rauG; Oypmaumvdyfu ausmif;om;ukd,fpm;vS,fawGeJ@ wuUodkvfaygif;pkH tzJGaygif;pkH udk,f
pm;vS,af wG[m wuo taqmuftOD;rSm Zefe0g&D (23) uae (25) &ufae@txd (3) &ufwidk w
f idk f
awGqkHaqG;aEG;=u+yD;wJhaemuf 'Dyef=um;v$mukd xkwfjyefvdkuf=uwmjzpfygw,f? ynma&;tokH;
p&dwu
f adk v#m+h yD; jynfwiG ;f ppftok;H p&dwu
f dk ykrd o
kd ;Hk pGaJ ewm/ ynma&;t=uyftwnf;awG ykrd edk ufid_ ;f
vmwmawGudkaxmufjy&if;/ jynfwGif;ppfukd jynfolw&yfvkH;u&yfpJ&ef vkdvm;ae=uwmudk azmfjy
+yD;/ ppfa&;t& t=urf;zufESdrfESif;jcif;eJ@ jynfwGif;ppf&yfpJa&;rSm rjzpfEkdifa=umif; (7) ESpfausmf
tawGtuHrsm;u oufaojy+yD;jzpfwJhtwGuf awGqkHaqG;aEG;a&;enf;eJ@ jynfwGif;ppfukd &yfpJ=uzkd@
azmfjywkdufwGef; yef=um;xm;wmawG&ygw,f?
azazmf0g&D (13) &ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD OuU ocifoef;xGef; ay;pmt& ocif
oef;xGef; aqG;aEG;vdkw,fqkdwJh tcsuf (3) csuftay: zqyv tpdk;&u w&m;0ifwkef@jyef jyef=um;
ygw,f? jrefrmEkid if aH wmftpk;d &&Joabmxm;ukd azmfjywJt
h aeeJ@ jyef=um;a&;0ef}u;D OD;xGe;f 0if; uae
azazmf0g&D (13) &ufnrSm toHvi$ hf &Si;f vif;ajym=um;apcJyh gw,f? ocifoef;xGe;f aqG;aEG;csiw
f ,f
qkdwJh tcsuf (3) csuf[m aqG;aEG;&efrvkdawmhwJh tcsufawGjzpf+yD; EkdifiHawmftpkd;&u ay;xm;+yD;
om;jzpfwJhtwGuf vmcsifv#ifteD;av;/ rvmcsifvkd@ c&D;a0;atmifvkyfaewJh tcsufawGomjzpf
a=umif; wkef@jyefajymqkdcJhygw,f? tcsuf (3) csufudk wcsufcsif;&Sif;ygw,f?
170

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

eHygww
f pftcsuu
f &kd iS ;f wJt
h cg u|Eykf w
f @dk tpk;d &onf t*Fvyd -f tar&duef tkypf u
k o
kd mv#if
ru rnfonfh *k%
d ;f / rnfonft
h yk pf k bufur# r0ifbaJ ecJo
h nfukd Arma&m urBmuyg od+y;D jzpfonf?
twkduftcH EkdifiHtkyfpkzGJjcif;udk a&S;uvJ raxmufcH/ ,ckvJ raxmufcH/ aemufvJaxmufcHrnf
r[kwf vkd@ qkdvkduf+yD; zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'udk ,ae@txd opPmrazmufzsufcJhaom
tpkd;&rSmvnf; u|Ekfyfwkd@ tpkd;&omv#ifjzpfonf vkd@ &ifhusL;vkdufygw,f?
eHygwf (2) csufukdvnf; u|Ekfyfwdk@tpkd;&onf tajccHtcGifhta&;rSefor# jynfolvlxk
w&yfvkH;tygt0if rnfonfhtwkduftcHtzJGtpnf;rsm;udkrqkd ay;xm;+yD;jzpfonf vkd@
&Sif;vif;vkduf+yD; tusOf;om;rsm;eJ@ ywfouf+yD;vnf; EkdifiHa&;tusOf;om;qkdwm r&Sd/ ykefuefxuG
aomif;usef;r_awGeJ@ zrf;qD;xm;olawGom&Sdw,fvkd@ wkef@jyefajymqkdygw,f?
eHygwf (3) tcsuu
f adk wmh awmckad omif;use;f olrsm; tvif;ok@d 0if/ vufeufenf;jzifh ykeu
f ef
aomif;use;f r_ukd pGe@f vw
$ af =umif; a=unmonfw
h ae@wiG f awmckyd gwrD sm; w&m;0iftoif;tjzpfo@dk
jyefvnfa&muf&Sdap&rnfvdk@ a=unm+yD;jzpfw,f qkdwmeJ@ &Sif;vif;wkef@jyefvkduf+yD; vGwf+idrf;csrf;
omcGiftrdef@ wHcg;aygufzGifhxm;+yD;jzpfw,f? rwfv (31) &ufae@rSm 'DwHcg;aygufydwfawmhrSm
jzpfwJhtwGuf 'DtcGifhta&;ukd t&,l+yD; vufeufcstvif;0if=uzkd@eJ@ tqkH;owfxm;ygw,f?
jyef=um;a&;0ef}u;D OD;xGe;f 0if; toHvi$ ahf jym=um;&Si;f vif;wJh zqyv tpk;d & &J oabmxm;udk
csKyf=unfhr,fqkd&if vufeufcstvif;0if=u qkdwmomjzpfygw,f? vufeufcs tvif;0ifa&;
twGufvnf; v$wf+idrf;csrf;omcGifh trdef@xkwfxm;+yD;jzpfwJhtwGuf wHcg;yGifhae+yD;jzpfw,f?
w&m;0ifwnf&SdcGifh EkdifiHa&;v_yf&Sm;cGifhawGtwGufuawmh vufeufudkifenf;eJ@ ykefuef
aomif;use;f r_ukd pGe@f vw
$ af =umif; a=unm/ tJ'v
D dk a=unm+yD;&if w&m;0ifwnf&cdS iG hf &&Sv
d mvdrrhf ,f
vkd@yJ t"dy`m,fxGufapcJhygw,f? wdwdusus &Sif;&Sif;vif;vif;awmh azmfjyrxm;yg? w&m;0ifwnf&Sd
cGifhudk vufeufcsa=umif; vufeufukdifvrf;pOf pGef@a=umif; t&ifa=unm+yD;rS pOf;pm;r,fhoabm/
aemufwqifhudpPtjzpf oabmxm;ovkd tmrcHcsufrJhaeygw,f?
azazmf0g&D (25) &ufae@rSm wyfrawmfrSvnf; tvif;0if&ef zdwfac:csuf qdkwmudk xyfrH
xkwjf yefygw,f? tjrefq;Hk om tvif;ud0k ifcahJ yawmh qkw
d hJ pum;&yfe@J tqk;H owfxm;wJh wkw
d dk
wkwfwkwf a=unmcsufjzpfygw,f? awmfvSefykefuefr_/ opPmazmuf ykefuefr_oufoufqkd&if vkH;0
vGw+f idr;f csr;f omcGi&hf r,fqw
dk m &Si;f jy+yD; b,fvt
dk r_rsK;d [m awmfveS yf ek u
f efr_ opPmazmufzsuyf ek f
uefr_qdkwm &Sif;jyxm;wJh a=unmcsufjzpfygw,f?
tJ'Dvkd &Sif;vif;csuf a=unmcsufawG xGufay:t+yD; r=umcifrSmyJ ArmjynfuGefjrLepfygwD
u +idr;f csr;f a&;twGuf jzpfEidk o
f r#enf;vrf;awGukd &SmazGz@dk yk*Kd~ vfwOD;udk wm0efay;apv$wyf gw,f?
=um;vltjzpf AkdvfvusmfukdowfrSwf+yD; Akdvfvusmfuwqifh tpdk;&tzGJeJ@ qufoG,fapwmjzpfyg
w,f? Akv
d v
f usmu
f tJ'yD *k Kd~ vfe@J tpk;d &tzJG awGqkaH qG;aEG;apvkad =umif; jynfxaJ &;0ef}uD; Akv
d cf if
armifuav; eJ@ Adv
k rf ; }uD; atmif}uD; wd@k udk ta=umif;=um;ygw,f? Akv
d cf ifarmifuav;eJ@ Akv
d rf ; }uD;
atmif}uD; u 0ef}uD;csKyf OD;Ekukd qufvufwifjyygw,f? OD;Eku tpdk;&udk,fpm;vS,frsm;eJ@ Auy
u wifajrmufxm;wJh=um;vl AkdvfvusmfeJ@om awGqkHaqG;aEG;zkd@ trdef@csrSwfay;+yD;/ aqG;aEG;wJh
tcgrmS vnf; tvif;0ifa&;tpDtpOfudk b,fvpkd pD Of&r,fqw
dk mavmufuykd J aqG;aEG;+yD; Ekid if aH &;udpP
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

171

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ukd vk;H 0raqG;aEG;zk@d vkid ;f csay;cJyh gw,f? 'ga=umifh Akv


d cf ifarmifuav;eJ@ Akv
d rf ; }uD;atmif}uD; wk@d [m
Akv
d v
f usmef @J yJ aqG;aEG;r_vyk yf gw,f? aqG;aEG;wmudv
k nf; vufeufcstvif;0ifa&;twGuf vkt
d yf
wJhtpDtpOfawGyvkyfa&; qkdwJh tcsufay:rSmyJ t"duxm; aqG;aEG;=uw,fqkdygw,f?
Akv
d v
f usmef @J aqG;aEG;r_awGtay:uae uGejf rLepfawG tvif;0ifa&;[m &mE_e;f jynfh ,k=H unf
pdwfcs&avmuf+yD vkd@,lqwJhtwGuf jynfxJa&;0ef}uD; Akdvfcifarmifav;eJ@ Akdvfr;}uD; atmif}uD;
wkd@u uGefjrLepfrsm; vufeufcsa&;eJ@ywfouf+yD; tpDtpOf trdef@!ef=um;csufawGudk toHv$ifh
a=unmygawmhw,f?
rwfv (25) &ufae@rSm uGefjrLepfrsm;vufeufcsa&;eJ@ywfoufI zqyv tpdk;& jynfxJ
a&;Xme0ef}uD; Akdvfcifarmifav; . toHv$ifhcsuf qdkwmeJ@ uGefjrLepf rsm;vufeufcsa&;ESifh
ywfoufI wyfrawmfrS Akdvfr;}uD; atmif}uD; . toHv$ifhcsuf qkdwm ESpfck a&Sqifhaemufqifh
xGufay:vmygw,f? Adkvfcifarmifav;&J a=unmcsufu (1) tpd;k &onf tpk;d &ESihf vufeufuikd af omif;use;f olrsm; awGqkaH phpyfaqG;aEG;aomrlukd
rnfonfhenf;ESifhr# vufrcH?
(2) vufeufcsa&;onf EkdifiHa&;vkH;0rygbJ kd;kd;vufeufcsa&;omjzpf&rnf?
(3) vufeufcsvadk omvlrsm;onf tpd;k &u a=unmxm;onft
h wkid ;f 31-3-1956 &uf
ae@ rukefqkH;rD teD;qkH; vufeufudkifwyfrsm;ESifh tkyfcsKyfa&;bufokd@ vufeufcs
vkda=umif; ta=umif;=um;&rnf?
(4) Todk@ vufeufcsvkda=umif; ta=umif;=um;onfESifhwydifeuf vufeufcsEkdifa&;
twGuf vkdtyfaomtpDtpOfrsm;udk yvkyfay;rnf?
tu,fI vkdv#if tcsKdaom vufeufcsrnfhae&mrsm;odk@ ajrmufykdif;wkdif;ppfXmecsKyfrS
Adkvfr;csKyfausmfaZm ESifh awmifykdif;wkdif;ppfXmecsKyfrS Akdvfr;csKyf bvdwf wkd@udk,fwkdif wm0ef,lI
vufeufcsa&;udpPrsm;udk aqmif&Gufay;rnfqkdwmjzpfygw,f?
aomif;usef;olrsm; vufeufcs+yD;wJhaemuf aoewf0g'udkpGef@v$wf&if 'Drkdua&pDpnf;0kdif;
twGif;rSm vGwfvyfpGm a[majympnf;kH;a&;om;cGifh 'Drkdua&pDtcGifhta&;awGudk ay;r,fvkd@vnf;
azmfjyajymqkdoGm;ygw,f?
Akdvfr;}uD;atmif}uD; &J a=unmcsufu epfjzLygwD0if vufeufudkifaomif;usef;olrsm; tpkvkduf tyHvkduf vufeufcs 0ifa&muf
zG,&f mta=umif;&So
d nf? vufeufcsa&;udk vufcaH qG;aEG;yg? vufeufcs&efaqG;aEG;ovkd y+yD; vuf
eufcsa&;udpPr[kwfaom EkdifiHa&;udpPrsm;udk aqG;aEG;v#if aqG;aEG;yJGudk&yfpJ+yD; awmxJodk@jyefygap?
uGejf rLepfrsm;u vufeufcsvo
dk nft
h wGuf rnfo@kd rnfyHk vufeufcs&rnfh tpDtpOfyvkyf
&efom aqG;aEG;jcif;jzpfI EkdifiHa&;t& aphpyfa&;vkyfjcif;r[kwfqdkonfudk owdyapvkdonf? vuf
eufcsonft
h cg &&Srd nft
h cGit
hf a&;rSm ,cifa=unm+y;D twkid ;f jzpfI rwfv (31) &ufae@txdom&Sd
onf? vufeufcsa&;twGuf aqG;aEG;aepOf ppfqifa&;rsm;udk qkid ;f iHx
h m;jcif;/ &yfpx
J m;jcif;ryvky&f ef
ponfjzifh azmfjyajymqkdoGm;ygw,f?
172

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

a=unmcsuf (2) ckpvkH;[m tay:pnf;ucsnf;jzpfygw,f? Auy rsm; vufeufcszdk@awmh


aocsmae+yDqw
dk hJ ,k=H unfem;vnfxm;r_tay:uae cyfwif;wif;a=unmcJ=h uwmjzpfygw,f? =um;
vl Akv
d v
f usmf eJ@ ajymqkad qG;aEG;&csuaf wGtay:uae/ Akv
d v
f usmf &Jpmtay:uae tykid w
f u
G q
f +yD;
zqyv tpkd;&&J oabmxm;udk tay:pnf;uae xkwfazmf!ef=um;ajymqkdcJh=uwmjzpfygw,f?
aemufwpf&uf rwfv (26) &ufae@usrS ArmjynfuGefjrLepfygwD ukd,fpm;vS,f&J Akdvfcif
armifav; xHay;pm [m Akv
d v
f usmq
f u
D ae a&muf&v
dS mygw,f? ArmjynfueG jf rLepfygwu
D wm0ef
ay;apv$wx
f m;wJh yk*Kd~ vf[m &Jabmfwifa&$ ac: OD;csr;f at;jzpfygw,f? rwfv (26) &uf ae@ppJG mrSm
tcsuf (3) yg0ifygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdudk,fpm;vS,f OD;csrf;at;&JpmrSm (1) u|efawmfonf ArmjynfuGefjrLepfygwD OuU ocifoef;xGef;u EkdifiHawmf0ef}uD;csKyf
OD;EkxH jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;twGuf jzpfEidk o
f r#aomenf;vrf;rsm;udk &SmazG&ef wm0ef
ay;tyfjcif;cH&aom udk,fpm;vS,fjzpfygonf?
(2) ArmjynfuGefjrLepfygwDonf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf vufeufudkifwkdufyJGudk pGef@
v$wf+yD;/ EkdifiHawmfzJGpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'twGif;Yom 'Drkdua&pDenf;t&
tm%m&,lvkda=umif; twdtvif;a=unmvkdayonf?
(3) xk@d a=umifh Ekid if aH wmfzGJ pnf;tkycf sKyfyOHk ya'twGi;f aqmif&u
G af &;twGuf ay:ayguv
f m
rnfjh y\emrsm;udo
k m aqG;aEG;vkyd gonf? e,fcsJ tkypf 0k if r0ifqadk omjy\em/ !e@f
aygif;tpdk;& zJGpnf;a&;jy\em ponfhjy\emrsm; aqG;aEG;rnfr[kwfyg? aqG;aEG;zkd@
vnf;rvkdyg?
od@k jzpfI jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; Ekid if zH GJ pnf;tkycf sKyfyOHk ya't& aqmif&u
G cf iG &hf a&;wk@d twGuf
aqG;aEG;&ef ajrmufyidk ;f wkid ;f ppfXme wae&mwGif tpd;k &bufrS oufqidk &f mtm%mykid rf sm;ESihf Armjynf
uGejf rLepfygwrD u
S ,
dk pf m;vS,rf sm;awGqk&H ef tpDtpOfyvkyaf y;apvkad =umif; vk@d azmfjyxm;ygw,f?
csr;f at; vk@d vufrw
S x
f ;dk xm;ygw,f? tpk;d &bufu Akv
d cf ifarmifav;/ Akv
d rf ; }u;D atmif}u;D wk@d &J
toHvi$ ahf =unmcsuyf g oabmxm;&yfwnfra_ wGe@J uGv
J q
JG ef@usiaf eovkd Akv
d cf ifarmifav; Akv
d rf ;
}uD;atmif}uD; wk@d &J (Akv
d v
f usmf qDuwqifh aqG;aEG;&mu em;vnfxm;wJ)h vufeufcsa&; ,k=H unf
xm;r_[m wjcm;pDjzpfaewm awG&ygw,f?
tcsKyfu tpk;d &bufu vufeufcsa&;om aqG;aEG;vkw
d mjzpf+y;D Ekid if aH &;udpP bmrSraqG;aEG;
Ekdifqkdwm &yfcHxm;ygw,f? uGefjrLepfygwDbufu ocifoef;xGef;ay;pmrSm azmfjycJhzl;wJh tcsuf
(3) csuftygt0if EkdifiHa&;udpPawGudk raqG;aEG;&bl;qkd&if raqG;aEG;yg? vufeufudkifwkdufyJGudk
pGe@f vw
$ +f yD; zJG pnf;tkycf sKyfyHk Oya'abmiftwGi;f uae 'Dru
dk a&pDenf;t& tm%mudk &,lcsiyf gw,f?
tJ'Dvkd&,lEkdifzkd@twGuf vkdtyfvmr,fh zJGpnf;tkyfcsKyfykHOya'qkdif&m jyoemawG&SdvmEkdifygw,f?
tJ'jD y\emawGu bmawGv/J zGJ pnf;tkycf sKyfyHk Oya't& bmawGukd tmrcHz@dk vadk o;ovJ/ pojzifh
pojzifh jzpfay:vmEkdifwJh zJGpnf;tkyfcsKyfykHOya'abmiftwGif;u ay:aygufvmr,fh jyoemawGukd
awGqkaH qG;aEG;zk@d jzpfygw,f? wqifah v#m+h yD; aqG;aEG;wmjzpfygw,f? 'gukd zqyv u vufrcHEidk b
f J
tay:pnf;uae y,fcswmjzpfygw,f? vufeufcstvif;0ifa&;udpu
P vJv
G @dk bmrSraqG;aEG;Ekid q
f w
dk hJ
wif;rmwJhoabmxm;udkom xkwfazmfjyocJhwmjzpfygw,f? tykdifwGufq+yD; a=unmvkduf=uwJh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

173

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Akdvfcifarmifav; eJ@ Akdvfr;}uD; atmif}uD; wkdk@&J toHv$ifha=unmcsufawG[m zqyv tpkd;&eJ@


wyfrawmf&J armufrmr_ +idrf;csrf;a&;rvkdvm;r_awGudkom azmfjyvkdufovkdjzpfcJhygw,f?
Zefe0g&v
D (10) &ufae@uyJ 0ef}uD;csKyfO;D Ek u owif;pm uGezf &ifrh mS owif;pmq&mawG&J
tar;udk jyefvnfajz=um;&if; ArmjynfuGefjrLepfygwDu cGif;csufr&Sd vufeufcsv#if w&m;0if
wnfaecGiu
hf kd todtrSwf yrnfjzpfa=umif;/ xko
d @kd yko
H mru uGejf rLepfygwED iS hf vlxak &SarSmufwiG f
'Dru
dk a&pDenf;t& tcsed rf a&G;,SOf yid &f aJ =umif; au;G a=umfc+hJ y;D / Zefe0g&D (20) &ufrmS ocifoef;xGe;f
u tcsuf (3) csufazmfjy+yD; awGqkHaqG;aEG;=u&ef urf;vSrf;vmawmhrS yxrqkH; OD;xGef;0if;u
tcsuf (3) csuu
f dk ykwx
f w
k zf ,f&mS ;cJyh gw,f? ocifoef;xGe;f u ud,
k pf m;vS,q
f ufvw
$ +f yD; awGqkH
aqG;aEG;a&; u;d pm;jyefawmhvnf; vufeufomt&ifcs usew
f mawGraqG;aEG;Ekid q
f +dk y;D Akv
fd cf ifarmifav;/
Akdvfatmif}uD; wkd@wawG&J toHv$ifha=unmcsufawGeJ@ +idrf;csrf;a&;wHcg;aygufukd t+yD;tykdifydwf
vkdufwmomjzpfw,fvkd@ yrnw obmywdtzJG@u aumufcsufqJGjycJhygw,f? Armjynf uGefjrLepf
ygwu
D +ird ;f csr;f a&;twGuf qufvufu;d yrf;OD;r,fv@kd azmfjycJ+h y;D tpd;k &uawmh atmifrmC xk;d ppf}u;D
ukdom wkd;+yD;qifE$Jygw,f? zqyv tpdk;&&J wif;rmwJhoabmxm;[m EkdifiHa&;t& yGifhusoGm;cJhyg
w,f? jynfov
l x
l &k J +idr;f csr;f a&;ar#mv
f ifch suu
f v
kd nf; zsuq
f ;D ypfvu
dk o
f vkjd zpfcw
hJ t
hJ wGuf Ekid if aH &;
t&/ pnf;kH;a&;t& t_H;xGufoGm;ygw,f? 'gayr,fh t_H;xJu tjrwfxGufoGm;ovkd jzpfcJhwmu
ArmjynfueG jf rLepfygwu
D apv$wv
f u
kd w
f hJ A[du
k ,
kd pf m;vS,f OD;csr;f at; udk ykid yf idk Ef idk Ef idk f &&Sv
d u
dk jf cif;
yJjzpfygw,f? OD;csr;f at;ud,
k w
f idk u
f vufeufcsomG ;wmvm; tpk;d &uyJ zrf;qD;vku
d w
f mvm;qkw
d m
pOf;pm;p&mjzpfayr,fh bma=umifyh jJ zpfjzpf aemifxu
G af y:vmr,fh csr;f at;ppfwrf; qkw
d muawmh
tpdk;&uduf jzpfoGm;cJhygw,f? OD;csrf;at; vufeufcsjzpfoGm;ygw,f?
atmifrmC xkd;ppf}uD;udk rD;ukef,rf;ukef t}uD;tus,fqifE$J+yD; tywfwdkufa&; toHjyef
us,fvmygw,f? atmifrmC xkd;ppf}uD;eJ@twl Armjynftxufykdif;&Sd vufeufukdifawmfvSefa&;
tiftm;pkawGtay: Oya'/ tvif;a&mi/f rk;d ud; eJ@ rdwW ppfqifa&;awGvnf; azmfxw
k f csrw
S q
f ifEcJ$ yhJ g
w,f? trSwf (103) ajcjrefwyf&if;opfeJ@ yl;aygif;ppfqifa&;ESifh avxD;oifwef;ausmif; ukdvnf;
ppfwyfu wkd;csJzJGpnf;cJhygw,f?
wkdif;jynf&J pD;yGm;a&;tajctaeuawmh wufrvmyg? jynfawmfompDrHudef;}uD;vnf;
zqyv awG ckd;=u 0Suf=u bkH;vkdfuf=uwJh twGuf a&pkefarsmoGm;&+yD; t&HEkdifiHjcm;aiGyrm%m[m
ukefoavmufjzpfoGm;ygw,f? 55 ckESpf =o*kwfvrSm pm&if;t& (366) ukaom usefawmhwJh
twGuf cg;usKd;oGm;&wJh jynfawmfompDrHudef;}uD;udk jyefvnfyjyifwJhtaeeJ@ pyg;pkdufysKd;a&;udk
OD;pm;ay;+yD; pdDrHudef;topfa&;qGJ&if; (1956-60) yxr av;ESpfpDrHudef;}uD; ay:vmjyefygw,f?
1960 jynfhESpfrSm Armjynfukd ppfrjzpfrDu tajctae jyefa&mufzkd@vkd@qkdygw,f? 'DpDrHudef;udk
1956 ckESpfup+yD; taumiftxnfazmfzkd@ ud;pm;jyefygw,f? 'D av;ESpfpDrHudef;}uD;[mvnf; jynf
awmfompDrHudef;}uD;vkdyJ puULay:rSmom zwfvkd@aumif;aecJhygw,f?
tpd;k & u zG@J pnf;ay;vku
d w
f hJ ysLapmxD;rsm;uawmh {+yDvrSm usi;f yawmhr,fh a&G;aumufyGJ
}uD;rSm tm%m& zqyv tEkdif&&Sda&;twGuf twkduftcH yrnw udk,fpm;vS,favmif;awGeJ@
yrnw bufu aqmif&Guf=ur,fh yk*~dKvfawGtay: +cdrf;ajcmufwm jy\em&Smwm tEkdifusifhzkd@
174

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ud;pm;wmawG ae&mtESH@rSm enf;rsKd;pkHeJ@ vkyfaqmifyrl=ukHru/ jynfolvlxkw&yfvkH;tay:vnf;


rw&m;yusifhwm/ ESdyfpufuvlvkyfwm/ apmfum;zdESdyfwmawG vuf&JZuf&J yusifhvm=uygw,f?
rzJGpnf;rDuwnf;u ysLapmxD; zJGpnf;a&;udk tjyif;txef uef@uGufcJh=uwJh yrnwrsm; udwif
ok;H oyf cJjG crf;pdwjf zmjycJo
h vkd vmr,fah &G;aumufyrGJ mS vnf; ysLapmxD; awG[m cg;yku
d af qmifwyfawG
tjzpf rawmfrw&m; aESmuf,Suf=uOD;rSmjzpfa=umif; wifudajymqkd pGyfpGJcJhzl;ovkd wu,fvnf;
taESmuft,Sufy=u &rf;um;cJh=uygw,f? tm%m& zqyv}uD;&J txl;ojzifh qkd&S,fvpfawG&J
cg;ydkufaqmifvufeufudkifwyf ppfppfawGjzpfcJh=uygw,f?

19
56 ck E S p f ygvD r ef ' D r d k u a&pD t axG a xG a &G ; aumuf y J G / tm%m& zqyv tuG J e J
1956
jynf w G i f ; ppf & yf p J a &;auG ; a-umf o H
1956 ckESpf/ {+yDv (27) &ufae@rSm ygvDref'Drkdua&pD taxGaxGa&G;aumufyJG}uD;ukd wjynf
vkH;rSmusif;ycJhygw,f? 56 ckESpf a&G;aumufyJG vkd@ twkdac:a0:cJh=uygw,f? 56 ckESpf a&G;aumufyGJ
[m ArmjynfvGwfvyfa&; a=unmEkdif+yD;aemuf usif;ywJh 'kwd,t}udrfajrmuf ygvDref'Drkdua&pD
taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;jzpfygw,f?
t"dutm;jzifh tm%m& zqyv tzJG}uD;eJ@ twkduftcH EdkifiHa&;wyfaygif;pk (yrnw)
tzJG}uD;wkd@ t}udwfte,f ,SOfydifta&G;cs,fcHcJh=uwmjzpfygw,f? zqyv [m tm%m&tzJG
tpnf;}u;D jzpfwt
hJ wGuf tiftm;awmifw
h if;+y;D wyef;om+y;D jzpfovkd yrnw tzJG }u;D uvnf;
EkdifiHa&;ygwDrsm;eJ@ wyfaygif;pktjzpf zJGpnf;xm;wmjzpfwJhtwGuf tiftm;awmifhwif;ae+yD jzpfwJh
twdkuftcH tzJGtpnf;}uD;jzpfygw,f?
zqyv tzJG}uD;u zqyv}uD;tESpfav;q,ftm%mwnfap&r,f auG;a=umf+yD; a&G;
aumufyrJG mS pnf;k;H ygw,f// rwfv(31) &ufae@txd oufwrf;&Sw
d hJ vGw+f idr;f csr;f omcGihf trde@f xw
k f
jyefcJhwm[mvnf; rJqG,fpnf;kH;jcif;wrsKd;jzpfygw,f? AkdvfcsKyfatmifqef; ukd,fwdkifyg0if+yD; pwifzJG
pnf;cJhpOffu &SdcJhwJh zqyv }uD;&JtpOftvmaumif;awG qufvuf,liifpm;okH;+yD; vlxkudk rpm;&
0cref; yg;pyfuwdawGukday;&if; vlxkudkrJqG,fpnf;kH;cJhygw,f?
yrnw tzGJ }uD;uawmh jynfwiG ;f ppfrck s&yfp&J r,f qkw
d hJ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;auG;a=umf
oHukdukdifpJG+yD; a&G;aumufyJG0ifygw,f? zqyv tpkd;&&J jynfwGif;+idrf;csrf;a&; oabmxm;awGukd
a0zef/ jynfwGif;vufeufukdiftiftm;pkawGeJ@ awGqkHaqG;aEG;zkd@ ta&;qkdv_HaqmfwkdufyGJ0if&if;
pnf;kH;rJqG,fygw,f?
+idrf;csrf;a&;udkar#mfvifhae=uwJh jynfolvlxk}uD;u yrnw &J auG;a=umfoHukd tav;
teufxm;cJ=h uygw,f? 'ga=umifh zqyv tpk;d &&J tm%mpuf=um;u/ tm%m& bufawmfom;
toD;oD;&J +cdrf;ajcmuf&efvkdr_=um;uae yrnw ukd rJay;vm=uwmawG&ygw,f? e,fawGrSm
ysLapmxD; awGunpfywfpu
G zf ufc=hJ uovd/k wyfrawmfuvnf; zqyv bufu yif;cJyh gw,f? ae&m
wcsKd rSm zqyvud,
k pf m;vS,t
f Ekid &f a&; uvdeu
f uspv
f yk cf =hJ uwm&Syd gw,f? wyfrawmfacgi;f aqmif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

175

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

xdyfoD;}uD;awGtrsm;pk[m qkd&S,fvpfEG,f0if}uD;awGjzpfcJh=uwJhtwGuf qkd&S,fvpfygwDtay:


oHa,mZOf&=dS u+yD;jzpfovkd yrnw&J+idr;f csr;f a&;auG;a=umfou
H dk eJeaJ v;rS vufrcHEidk =f uwmvnf;
ygygw,f? olykefawGeJ@ awGqkHaqG;aEG;a&;qkdwmudk b,fvkdenf;eJ@rS rudufESpfoufEkdifcJh=uyg?
zqyv}uD;xJrmS xdyo
f ;D awG=um; tkypf zk GJ r_ ydiq
f idk rf _ remvkrd _prd Ehf idk rf a_ wG tkeH @J usi;f eJ@&adS e
ayr,fh a&G;aumufy}GJ uD;rSm zqyv tjywftowftEkid &f &Sad &;rSmuawmh tusK;d wlcsi;f &ifcsi;f uyf
cJh=uygw,f?
zqyv &J rJykH;ta&mifu teDa&mifjzpf+yD; yrnw&J rJykH;&Jta&mifu rkd;jyma&mif
owfrSwfxm;ygw,f?
rJvrd rf /_ rJc;dk r_/ rawmfrw&m;vkyrf a_ wGvnf; tenf;eJ@trsm;&Scd yhJ gw,f// ppfwyfu zqyv
bufu yif;cJhovkd awmckdolykeftiftm;pkrsm;uvnf; yrnw udk tm;ay;cJh=uwmawG&ygw,f?
rJvrd f rJnpfra_ wGe@J ywfoufv@dk tm%m&rsm;bufu awmfawmfrsm;rsm;vkycf =hJ uygw,f? a&G;aumufyGJ
rwkid rf n
D uwnf;u teDa&mifryJ ;Hk xJ rJawGudwifxnfx
h m;jcif;/ zqyv trmcHqo
dk rl sm;u olw@dk
rJ0,fxm;olawGukd wOD;csif;rJay;apwJhtcg wOD;csif; rJay;[efy/ jyefxGufvm+yD; rJkHr;u w&m;0if
xkwaf y;vku
d w
f hJ rJjym;ukd olqD ttyfcidk ;f +yD;rS rJtrsm;tjym;ukd olxnf&h r,ft
h vSnrhf mS wpkwvk;H
wnf; ykaH tmxnfv
h u
dk jf cif;/ +cdr;f ajcmuf+yD; rJxnfah pjcif;/ vlwa,mufxu
J t0wftpm; trsK;d rsK;d
ajymif;/ tcsed af jymif;+yD; oltykid o
f +d yD;olrsm;&J trnfrsm;eJ@ rJjym;ukd vdrx
f w
k u
f m xyfausmh t}udrf
}udrfxnfhjcif;/ (um,uH&SifvmwJhtcg olemrnfeJ@ rJjym;[m xkwf,loGm;+yD;jzpfaewJhtwGuf
jy\emay:&ayr,fh bmrSrwwfEkdifawmhjcif;)/ kd;tol/ ouf}uD;&G,ftkdjzpfolrsm;&J rJjym;ukd ulnD
vkdufykd@ rJxnfhapwJhtcg zqyv ykH;twGif;okd@om xnfhay;jcif; pwJhenf;vrf;trsKd;rsKd;eJ@ rJvdrf
rJnpfwmawG jzpfay: uHawG&ygw,f?
&yf&GmwcsKdrSmawmh yrnw udkyJ rJay;zkd@vm=uw,fqkdwm tykdifodwJhtcg wjcm;&yf&Gm
a'o&Sd zqyv cg;ykdkufaqmifwyfukd vSrf;ac:xm;+yD; vrf;w0ufuae jzwfwm;apvsuf usKyfwkd@
tvHeDawGyJ/ cifAsm;wkd@ rJay;oGm;rSmqef@usifw,f/ a&G;aumufyJGudkqef@usifw,f/ tckjyef vkd@
vufeufjy +cdrf;ajcmuf armif;xkwf[ef@wm;ypfcJhwmrsKd;awGvnf; ay:aygufcJhygw,f? tpkdk;&wyfu
tvHeaD ,mifaqmif+y;D ykrH mS ;ku
d f armif;xkwcf w
hJ mrsK;d jzpfygw,f? yrnw rJu
Hk ,
dk pf m;vS,af &m zqyv
rJkHukd,fpm;vS,fa&m &Sdae&mu rJay;cgeD; uyf+yD; yrnw udk,fpm;vS,fudk &Jt&m&Sdu uGefjrLepfeJ@
tquftoG,&f rdS &Sd ppfaq;&ef&w
dS ,fv@dk qku
d mac:oGm;+yD; tcsefd =f umjrifah tmifac:,lppfaq;aewke;f
zqyv rJkHr;u rJjym;awGudk pdwfudufvkyfEkdifcJhwmrsKd;awGvnf; jzpfay:cJhygw,f?
zqyv tEkid &f &Sad &;twGuf a&G;aumufyu
JG t
kd a=umif;y+y;D vlowfr}_ u;D awGvnf; ay:ayguf
cJyh gw,f? rif;vS/ ppfuiG ;f / wmqkH teD;rSm towfc&H wJh yrnw bufu &Jabmfbv_id /f &Jabmfcif
armif}uD;/ &JabmfwifOD;/ &Jabmf!dkat; wkd@[mqkd&if ae@cif;a=umifawmif ajymifajymifwif;wif;udk
towfcHcJh=u&wmjzpfygw,f?
a&G;aumufyrGJ mS zqyvrsm; tEkid &f zk@d bl;oD;awmifarmif;awmrSm ukvm;awGukd ormefe@J
ac:oGif;vmcJh=uw,fqkdwJh toHvnf; xGufay:vmcJhygw,f?
176

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

zqyv buf[m ysLapmxD;wyfvufeufudkif cg;ykdufaqmifwyfawGtultnDeJ@ rw&m;


ojzifh npfywfcJh=uwm +cdrf;ajcmufAkdvfus rJxnfhckdif;wmawG vkyfaqmifcJh=uw,fvdk@ twkduftcH
yrnw tzGJ }u;D u pGypf cJG o
hJ vd/k zqyv tzJG }u;D uvnf; aomif;use;f olvufeufuikd f olyek rf sm;
[m olwkd@}uD;pkd;&me,fajrawGuae vufeufjy +cdrf;ajcmuf+yD; &Gmol&Gmom;awGukd yrnw udk
rJay;zkd@ vkyfaqmifcJh=uw,fvkd@ tjyeftvSef wkef@jyefpGyfpGJygw,f?
a&G;aumufy}JG uD;rSm zqyv u (1743816) rJ &&Scd +hJ yD; yrnw (1139286) rJ &&Syd gw,f?
yrnw tygt0if twku
d t
f cHppk ak ygi;f taeeJ@ u (1530630) rJ&&Syd gw,f? pkpak ygi;f rJta&twGuf
[m odyfruGmvSwmukd awG&ayr,fh a&G;aumufyJGusif;yykHpepft& trwfae&m tEkdif&r_uawmh
uGmjcm;cJyh gw,f? tm%m& zqyvtzJG }u;D u trwfae&m (144) ae&m&&Scd +hJ y;D yrnw tzJG }u;D u
trwfae&m (46) ae&m yJ&&SdcJhygw,f?
trwfae&mt& zqyv u tjywftowftEkdif&&Sdw,fqkdayr,fh vlxkaxmufcHr_
pkpkaygif;rJta&twGufu odyfuGmvSwmr[kwfwma=umifh zqyv tzkd@ rsufvkH;jyL;p&mawmh
jzpfvmygw,f? yrnw ukd ayghayghoabmxm;vkd@r&awmhbl;qkdwm odoGm;&ovkd/ arv (22)
&ufae@rSm usif;yzkd@a=unmxm;wJh jynfolv$wfawmfa&G;aumufyGJeJ@ wqufwpyfwnf;jzpfwJh
vlrsKd;pkv$wfawmfa&G;aumufyJGrSm zqyv awGtEkdif&&Sda&;udk tav;xm;aqmif&GufEkdifzkd@
owday;vkdufovkd jzpfoGm;cJhygw,f?
'ga=umifh zqyv [m vlrsK;d pk v$waf wmfa&G;aumufyrJG mS zqyv uk,
d pf m;vS,af vmif;
tEkid &f a&; tm;oGef ud;yrf;ygw,f? vlrsK;d pkvw
$ af wmfa&G;aumufy}JG uD;rSmawmh zqyv [m tjywf
towf atmifyGJcHEkdifvkdufygawmhw,f?
56 ckESpfa&G;aumufyJGt+yD; ay:vmwJhtpdk;&tzJGuawmh atmufygtwdkif;jzpfygw,f?
1? OD;Ek
- 0ef}uD;csKyf/
2? OD;AaqG
- 'k0ef}uD;csKyfESifhumuG,fa&;0ef}uD;/
3? pyfcGefcsdK
- 'k0ef}uD;csKyfESifhEdkifiHjcm;a&;/ &Srf;jynfe,fXme0ef}uD;/
4? OD;ausmf+idrf;
- 'k0ef}uD;csKyfESifhtrsKd;om;pD;yGm;a&;Xme0ef}uD;/
5? ocifwif
- 'k0ef}uD;csKyfESifh jynfolvkyfief;Xme0ef}uD;/
6? a'gufwmapmvSxGef;
- u&ifjynfe,fXme0ef}uD;/
7? OD;Zefxm;qif
- ucsifjynfe,fXme0ef}uD;/
8? pyf0
- u,m;jynfe,fXme0ef}uD;/
9? OD;Zm&Jv#ef
- csif;a&;&mXme/
10? OD;wif
- ukefoG,fr_wdk;wufa&;XmeESifhaxmufyHha&;0ef}uD;/
11? Adkvfcifarmifav;
- bma&;ESifh tcGefawmfXme0ef}uD;/
12// ocifomcif
- jynfxJa&;Xme0ef}uD;/
13// ocifausmfxGef;
- v,f,mESifhopfawmXme0ef}uD;
14? OD;cifarmifvwf
- w&m;a&;Xme0ef}uD;
15? Adkvfrif;acgif
- o,f,lydk@aqmifa&;/ pmwdkufESifha=u;eef;0ef}uD;/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

177

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

16? OD;&m&Spf
- owWKwGif;Xme0ef}uD;/
17? OD;bapm
- vlrl0efxrf;XmeESifh omoema&;Xme0ef}uD;/
18? OD;xGef;0if;
- or0g,rXme0ef}uD;/
19? ocifcspfarmif
- jyef=um;a&;Xme0ef}uD;/
20? OD;&dSefxef
- u,fq,fa&;ESifhjyefvnfae&mcsxm;a&;0ef}uD;/
21? OD;atmify
- a&a=umif;ESifhrdjyava=umif;Xme0ef}uD;/
22? qrm;'l;0g;qif0g;aemif - jynfolvkyfief;/ tdrf,maqmufvkyfa&;/
23? ocifyef;rdif
- 'Drdkua&pDa'oE W&tkyfcsKyfa&;Xme0ef}uD;/
24? ocifwifarmif
- jynfol@vkyfief;ESifh tdrf,maqmufvkyfa&;Xme0ef}uD;/
25? ocifpHjrifh
- v,f,majrEdkifiHydkifyvkyfa&;Xme0ef}uD;/
26? OD;wif!Gef@
- tvkyform;Xme0ef}uD;/
27? Adkvfcifarmif
- pufr_vufr_Xme0ef}uD;/
28? pyfxGef;at;
- trsKd;om;rSwfyHkwifa&;Xme0ef}uD;/
29? OD;xGef;wif
- ynma&;ESifh,Ofaus;r_Xme0ef}uD;/
30? a'gufwmpdefbef;
- usef;rma&;Xme0ef}uD; - wdk@jzpfygw,f?
wdik ;f jynf&J Oao#mift}uD;tuJjy,k*t
f jzpf Edik if aH wmforw}uD;jzpfvmwmuawmh u&if
trsdK;om;vnf;jzpf/ zufqpfawmfvSefa&;rSm tdEdN,jynfoGm;cJh+yD; avxD;qif;AdkvfwOD; vnf;jzpfcJh
wJh ref;0if;armif jzpfygw,f?
twdu
k t
f cH yrnw }uD;[m trwfae&mav;q,fausmo
f m&&dcS ahJ yr,fh v$waf wmftwGi;f
rSm t"dutwdu
k t
f cHtiftm;pk}uD;tjzpf ay:vGiv
f mcJyh gw,f? tpd;k &&J rl0g'ay:vpDawGukd csu=f u
vuf=u axmufjya0zefqef;ppfEikd w
f hJ wu,ft
h zJG }u;D tjzpf ae&m,lEikd v
f mcJyh gw,f? ocifcspaf rmif/
OD;ode;f azjrif/h OD;b+idr;f / OD;at;armif wd@k [m tajymaumif; ta[maumif;awGjzpf=uovdk aumfv;kH
uyfvHk; ax@vHk; axmufvHk;aumif;olawGvnf;jzpf=uwJhtwGuf olwdk@toHawGudk wdkif;jynfu
tmHkpdkuf em;axmifvm&wJhtxd tpGrf;xufcJh=uygw,f? jynfolvlxk}uD;u +idrf;csrf;a&;qENudk
tm%meJ@uef@owfxm;wJh=um;uae wcJeuf azmfjyvdkuf=uwmjzpfwJhtwGuf yrnw }uD;[m
tcsed w
f w
kd t
kd wGi;f 'Davmufatmifyef;qifEikd cf w
hJ mjzpfygw,f? trwfae&m&&drS l uGm[vGe;f ayr,fh
rJta&twGuf odyu
f mG vSwmr[kww
f mudk Edik if aH wmf0ef}uD;csKyfO;D Eku owdrrl yd gw,f? a&G;aumuf
yJG}uD;t+yD;rSm a&G;aumufyJG&v'fudk jyefvnfoHk;oyf=uwJhtcg zqyv tzJG}uD;twGif;rSm rwljcm;
em;wJ@ t"dutjrif (2) ck xGufay:vmygw,f?
OD;Eku zqyv}uD;twGif;rSm zqyvawG tm%mtvJGoHk;pm;vkyfr_/ jcpm;r_/ vlxktay:
rawmfrw&m; Adv
k u
f stjrwfxw
k rf a_ wGrsm;vmvd@k 'Dvjkd zpf&wmvd@k jrifygw,f? OD;AaqG/ OD;ausm+f idrf ;f
wdk@acgif;aqmifwJh uGefjrLepfqef@usifha&; acgif;rmqdk&S,fvpfxdyfoD;}uD;awGuawm@ yrnw awG
tiftm;aumif;vm&wm[m aiGuakd &vdo
k ;kH +yD; awmwGi;f uGef rlepfawGu vufeufe@J +cdr;f ajcmuf+yD;
rJxnfch ikd ;f cJv
h @kd 'Davmufjzpfvmwmvd@k jrifygw,f? tJ'v
D @kd rwljcm;em;wJh tjrif (2) rsKd ;tay:uae
rwljcm;em;wJh aumufcsuf (2) rsdK; oabmxm; (2) rsdK; ay:xGufvmygw,f?
178

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

OD;Eku zqyv}uD;udk jyefvnftm;aumif;vmzd@k tm%mtvJo


G ;kH pm;vkyrf /_ rawmfrw&m;
yr_/ jcpm;r_}uD;awGudkwdkufzsuf&r,f/ zqyvpnf;Hk;a&;udk pepfwusjyefvkyf&r,f? zqyv
oef@&iS ;f a&;udv
k yk rf jS zpfr,f/ zqyvtzJG }uD;&J odumQ usqif;vmr_ukd tzwfq,f&r,fv@kd oabm
xm;ygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;wdk@wodkufuawmh uGefjrLepfawGa=umifhjzpf&wm/ uGefjrLepfawGudk
tywfwdkuf&r,f/ uGefjrLepfawG usqHk;oGm;&if tvdkvdkpnf;Hk;a&;wufvmvdrfhr,f/ uGefjrLepf
acsre_ ;f a&;onfomt"duvd@k oabmxm;+yD;/ &d&S if; uGejf rLepfqef@usi@f a&;wHceG u
f kd wqifw
h ;kd pdu
k x
f l
ygw,f? tm%m& zqyvtpdk;&tzJGtwGif;u wyfrawmf uvnf; Adkvfr;csKyfausmfaZm wdk@vdk
avmufuvJ+G yD; xdyo
f ;D acgi;f aqmiftrsm;pk[m qd&k ,
S v
f pfygwD wyfwiG ;f tpk0ifawGtjzpfu vm=u
olawGjzpfawmh/ tywfwdkufa&;&yfwnfcsufcsif; wom;wnf;usaecJh=uygw,f? 55 ckESpfxJtxd/
Adv
k af e0if;u ygwu
D eHygww
f pfpnf;kH a&;udk aumif;aumif;xde;f xm;yg? olu wyfux
kd ed ;f +y;D a&Squf
Edik af &;vkyaf qmifomG ;r,fqw
kd m wifjyt=uH^m%fay;cJzh ;l ygw,f? OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wd@k u tav;
rxm;cJh=uvdk@qdkygw,f? 'ga=umifh 56 ckESpfavmufup+yD; wyfrawmf[m Adkvfae0if; wOD;wnf;&J
OD;pD;r_atmufuae wyfupd /P wyfwm0efawGuo
kd m tav;xm;vky&f if; wpxufwp ppftiftm;pk
}u;D wpkozG,jf zpfvmaecJyh gw,f? zqyvwGi;f tkypf k yid yf aGJ wG=um;rSm wyfuawmh vGwv
f w
G v
f yfvyf
}uD;xGm; pkpnf;cGifhawG&aecJhygw,f zqyv qdk&S,fvpf}uD;rsm;uvnf; wyf[m olwdk@vltjzpfeJ@
tydik w
f u
G x
f m;ovdk OD;Ekuvnf; wyfut
kd a&;ay; acsmjh rLxm;cJyh gw,f? OD;Eku wyfukd ,H=k unfpw
d f
csaecJhygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;wdk@ qdk&,fvpf}uD;rsm;&J ,Hk=unfrla&m
OD;Ek/ OD;wif wdk@vdk trsdK;om;a&;0g'D zqyv }uD;rsm;&J udk;pm;tm;xm;r_udkyg tvdktavsmuf&&dS
aecJyh gw,f? txl;ojzifh uGejf rLepfqef@usiahf &;pdw"f mwf jyif;xefvw
S hJ OD;AaqG/ OD;ausm+f ird ;f wd@k tyk pf &k J
uGejf rLepfacsre_ ;f a&;/ tywfwu
kd af &; &nfreS ;f csuef @J Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; OD;aqmifxm;wJh wyfrawmf&J
aomif;usef;ol tjrpfjywfa&; ppfqifrlawG[m wom;wnf;usaecJhygw,f? tywfwdkufa&;
aomif;usef;olEdSrfeif;a&;rSm wom;wnf;us+yD; uGefjrLepfqef@usifa&; tajccHay:rSm ajcpHk&yfr_csif;
wlnaD e=uayr,fh wzufuwyf[m txl;tiftm;pk}uD;w&yftoGif ajymif;vJjzpfay:vmaewmudk
awmh zqyv EdkifiHa&;pnf;0dkif;twGif;u OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; tkyfpkua&m OD;Ek/ OD;wif ociftkyfpk
uyg jyufjyufxifxif _jrifEdkifr_r&dScJ@=uyg?
bmoma&;udk udkif;dkif;+yD; qXoH*g,emwif rif;aumif;rif;jrwfbJG@udk cH,lcsifvGef;vSwJh
0ef}uD;csKyfOD;Ek[m 0ef}uD;csKyftm%mudkudkifpJG+yD; 1955 ckESpfxJuwnf;u tcrf;tem;}uD;awG 0JS+cD;
usif;y&if; pwifaqmif&GufvmcJhwJh qXoH*g,emwifyJG}uD;udk 1956 ckESpf/ arvxJrSm atmifjrifpGm
tqHk;owfEdkifcJhygw,f// qoH*g,emwifyJG}uD; atmifjrifpGmusif;y+yD;+yDqdk&if 0ef}uD;csKyf&mxl;u
EkwfxGufr,fqdkwJh ol&J yk*~vdut"dmefa=umifha&m/ zqyv}uD;udk oef@&Sif;a&;vkyf+yD; jyefvnf
pnf;Hk;a&;vkyfrSjzpfr,fqdkwJh cH,lcsufa=umifhyg? oH*g,emwifyJG}uD;+yD;+yD;csif; r=umrDrSmyif OD;Ek
0ef}uD;csKyftjzpfu E_wx
f u
G zf @kd jyifygw,f? zqyv tr_aqmifrsm;u wm;=uygw,f? aemufq;kH rSm
OD;Ek 0ef}uD;csKyfu E_wfxGuf+yD; zqyvtzGJ}uD;rSm OuUtjzpf wESpfvkyfay;r,fqdkwm twnfjzpf
oGm;ygw,f? ocifomcif&J tqdw
k ifoiG ;f r_t& wESpjf ynf&h if 0ef}uD;csKyftjzpf wESpt
f wGuf jyef+yD;
vufcH&r,fqdkwmeJ@ twnfyqHk;jzwfcJh=uygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

179

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

0ef}uD;csKyfOD;Eku 0ef}uD;csKyftjzpf qdk&S,fvpf}uD; OD;AaqGudk &mxl;vJ$ay;ygw,f? 'k0ef}uD;


csKyftjzpf xm;cJhwmuawmh pyfcGefcsdK/ OD;ausmf+idrf;eJ@ ocifwifjzpfygw,f?
OD;Eku OD;ausmf+idrf;udk zqyv taxGaxGtwGif;a&;r;ae&mu txGufcdkif;ygw,f? ocif
ausmfxGef;udk 0ef}uD;tjzpfu E_wfxGufap+yD; tJ'D taxGaxGtwGif;a&;r;ae&mudk t,lcdkif;um
olatmufrSm yl;wJGxm;vdkufygw,f?
zqyv oef@&iS ;f a&;vkyzf @kd pDpOfvu
kd w
f hJ OD;Ek[m tJ'h v
D kd &mxl;tajymif;tvJvyk w
f mawGukd
b,fol@udkrSrwdkifyifbJ olpdwfwdkif;us vkyfcsifovdkvkyf trdef@ay;ae&mcsxm;ay;cJhwmjzpfygw,f?
aemifrSm OD;Ek tJ'Dvdk 0ef}uD;csKyfu xGufay;wm[m aA'ifudef;cef;t& ,=wmacszdk@vkyfcJhwmvdk@
vnf; OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; wdk@u pGyfpGJ=uwmvJ&dSygw,f?
zqyv tzJG}uD; oef@&Sif;a&;vkyfzdk@ tJ'DvdkpDpOfvdkufwm[m zqyv tzJG}uD; yduJGzdk@
pwifvu
kd w
f mjzpfcyhJ gw,f? qH;k jzwfcsuu
f kd em;axmifvufcv
H u
kd af yr,fh OD;ausm+f idr;f [m awmfawmf
rausreyfjzpfcJhygw,f? 54 ckESpf qefudpPrSmuwnf;u qdk&S,fvpf &efyHkaiGtwGuf vmbfpm;+yD;
qefa&mif;pm;xm;wmvd@k oHo,0ifaecJ+h yD; pwiftid;xm;cJ&h muae oludck sypfawmhz@kd jyifqifwm
jzpfw,fvdk@ OD;ausmf+idrf;u ,lqcJhygw,f?
1956 ckESpf/ ZGefv (12) &ufae@rSm OD;AaqG 0ef}uD;csKyfjzpfvmygw,f? OD;Ek zqyvOuU
&mxl;,lygw,f? zqyvoef@&Sif;a&;udk zdzdpD;pD; pwifaqmif&Gufygw,f? ol pwifzJGpnf;cJhwJh
poHk;vHk; tzJG}uD;udk vkyfydkifcGifhtm%m tjynfht0ay;+yD; jcpm;r_ azmfxkwfta&;,la&;awGudk
vkyfaqmifapygw,f?
tJ'Dvdk yvkyfaqmif&Gufr_awGa=umifh wav#mufvHk; olwyg;tay:om vufOD;rl&dS&dS ta&;
,lprD cH ef@cv
GJ mcJw
h hJ OD;ausm+f idr;f [m rcHr&yfEikd af tmifjzpfcyhJ gw,f? OD;ausm+f idr;f awmfawmf rausreyf
jzpfaewJhowif; OD;EkqDa&mufvmwJhtcg OD;Ekurif;ig@udkrausreyfjzpfaew,fvdk@ =um;&w,f/
tJh'Draus reyfcsufawG bmawGvJqdkwm pma&;+yD; ig@qDydk@vdkuf/ 'Dpm&wJhtcg rif;eJig aqG;aEG;r,f
vdk@ OD;Ek u wkef@jyefvdkufygw,f?
1956 ckESpf/ Zlvdkifv (3) &ufae@rSm OD;ausmf+idrf; &J w&m;0if &ifzGifhv$m OD;EkqDa&mufvm
ygw,f? Zlvdkif (6) &ufae@rSm OD;Ek&J OD;ausmf+idrf;xH jyefpmxGufay:vmygw,f?
'DpmESpfapmif[m &mZ0ifwGifcJhwJhpmESpfapmifjzpfygw,f? OD;ausmf+idrf; &JpmxJhrSm
&efukefrd olykefawG0dkif;aepOfu bmwckrSraqmif&GufcJhwJh ukefonf}uD;awG/ vdkifpifpD
}uD;awG/ tjrwfawmfceG af &Smifwv
hJ al wG/ Edik if jH cm;aiGc;kd xkww
f v
hJ al wG/ omaygi;f nmpm;awGwcsKd [m
OuU }uD;em;rSmuyf+yD; ajrmufae=uw,f? qdk&S,fvpfawGeJ@ &efwdkufay;ae=uw,f? olwdk@u
tjyifrSm vdkifpifa&mif;pm;vdk@ csrf;omoavmuf/ OuU}uD;udufwJh tvtwef;awGrSm v=uwef;
=uw,f? (t&ufuduw
f hJ vlem;usawmh 'Dval wGu ykvif;armh=uw,f) OuU}uD;ysi;f &if; td;k pnf';kd
ywf0ikd ;f vJ ujy=uw,f? w&m;emcsi&f ifvnf; ,yfvw
JS &m;av;bmav; a[majymwwfw,f/ tvsO;f
oifw
h t
hJ cg b,fq&kd ,
S v
f pfacgi;f aqmifu acgi;f aqmif}uD;udk b,fvrkd w&m;ajymygw,fv@kd &efwu
kd f
=uw,f? *syefacwf t"dywdvkyfaewkef;u ightem;rSm nmaewJh pD;yGm;a&;orm;cyfrsm;rsm;[m
tck ocifEktem;a&mufae+yD vdk@ a'gufwmbarmf uajymaewmudk wqifh=um;&w,f/ rSef rrSef
180

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rodyg qdkwmutp
0ef}uD;csKyftaeeJ@ ab;uvlawGu rSefyghz,m; vkyf=uawmh rif;pdwfrif;rmefawG
rsm;vmygonf? 0ef}uD;tpnf;ta0;awGrmS aomfvnf;aumif;/ zqyv tvkyt
f r_aqmiftzGJ wGi;f
rSmaomfvnf;aumif; aqG;aEG;&mwGif rdrd.,lqcsuf qef@usifIajymonfudk onf;rcHvdkaompdwf
ay:aygufvmygonf? rdrd.,lqcsufESifh qef@usifI aqG;aEG;aomolonf uvefuqefvkyfonf/
vla&SrSm ighudkjyefajymonf? t&SufcJGonf[k ,lqvmonf
qdkwmawGtqHk; rausreyfcsufawGudk wef;pD+yD; &ifzGifhxm;ygw,f// OD;Ek&Jjyef=um;pmxJ
rSmawmh ightusdK;ta=umif; rif;todyJ? i,fpOfuwnf;u rif;eJ@aygif;vmwmyJ? pdwfwdkwwf
w,f/ pdwjf yif;xefw,f/ rif;wd@k e@J omr[kwzf ;l / tdru
f om; r,m; tdro
f t
l rd o
f m;awGe@J vnf;'Dvykd /J
'gayr,fh t+rJwef; 'Dvdkpdwfwdk+yD; pdwfjyif;xefaewmr[kwfzl;? pdwftwdkjrefoavmuf pdwftajy
jrefwmyJr[kwfvm;/ pdwfajywmeJ@ onf;cHzdk@ awmif;yefcJhwmvnf; t}udrf}udrfyJr[kwfvm;?
pdwv
f u
kd rf mefygvyk w
f m[m 0ef}uD;csKyfjzpfvmrSvyk w
f ,fq&kd if ajymp&m&daS o;&J? tckawmh
ausmif;om;b0uwnf;u 'DvdkyJ pdwfvdkufrmefygvkyfwwfw,fqdkwm rif;up+yD; igholi,fcsif;
t&if;awGtm;vHk; od=uygw,f? tJ'gudk t&ifu bmrSrpGyfpJGcJhayyJ/ rif;ta=umuf}uD;a=umufvm
wJhtcgusrS tm%m&Sifpdwfaygufw,fvdk@ pGyfpGJwm igodyf+yD;&,fcsifw,fausmf+idrf;
qdk+yD; y,fy,fe,fe,f jyefa&;cJhovdk OD;ausmf+idrf;&J rauseyfcsufawGudk a'gifhaphatmifjyef
wkef@jyefcJhwmawG&ygw,f? OD;ausmf+idrf;&J OD;EkxHay;pmtcsKyfu
OD;Ek&J ygwDoef@&Sif;a&;onf qdk&S,fvpfacgif;aqmifrsm;udkz,f&Sm;um if;ae&mrsm;Y rdrd
aemufvu
kd rf sm;udk tpm;xd;k &efjzpfa=umif;/ OD;AaqG/ ocifwifEiS hf OD;ausm+f ird ;f wd@k ukd zqyv/ Awvp/
tvkyform;tpnf;tHk;rsm;u E_wfxGufapI 'k0ef}uD;csKyf&mxl;wGifxm;jcif;/ vmbfpm;aom
acgi;f aqmiftcsKd udk ta=umif;yI rvdv
k m;aom qd&k ,
S v
f pfacgi;f aqmifrsm;tm; poH;k vH;k Oya'tm;
vufudkifyum rw&m;zrf;qD;jcif;/ OD;EkwGif tm%m&Sifpdwfrsm;ay:vmjcif;/ OD;ausmf+idrf;u
twdu
k t
f cHvyk v
f eG ;f I OD;Eku rsurf ek ;f usK;d aejcif;/ zqyv twGi;f a&;r;cef@xm;&ef/ Edik if aH &;0gEak o;
aom OD;&m&Spftm; cef@xm;&ef vsmxm;r_udpPrsm;udk oHo,jzpfrda=umif; qdkwmjzpfygw,f? OD;Ek&J
wkef@jyefpmtcsKyfuawmh
qefudpPESifhywfoufI OD;ausmf+idrf;.vkyf&yfrsm;udk oHo,jzpfa=umif;/ qdk&S,fvpfrsm;
zrf;qD;r_eJ@ywfoufI tD;tuf(p)bD OD;Apdef/ jynfolaxmufyHa&;rS OD;pdk;armifwdk@udk zrf;qD;&jcif;rSm
poHk;vHk;u oufaotaxmuftxm;cdkifvHkpGmjzifh zrf;qD;cJhjcif;jzpfa=umif;/ tm%m&Sifqefonf[k
pGypf rJG E_ iS yhf wfoufI use;f rma&;csKd ,Gi;f vmr_a=umifh pdww
f w
kd wfvmjcif;ESihf pdwt
f wdjk refoavmuf
pdwftajyjrefa=umif;/ 'gudk i,fuwnf;u aygif;oif;cJhonfh OD;ausmf+idrf; od+yD;jzpfygvsuf/ ,ckrS
ta=umuf}uD;a=umufvmum tm%m&Sifqefonf pGyfpGJjcif;rSm &,fp&mjzpfa=umif; qdkwmjzpfyg
w,f?
OD;ausm+f idr;f eJ@ OD;Ekw@kd &J tjyeftvSeaf y;pmESpaf pmif[m zqyv tvkyt
f r_aqmifpm;yJaG y:
twl,OS w
f aJG &mufvm+yD;wJah emufyikd ;f / OD;ausm+f idr;f axmufco
H t
l yk pf Ek iS hf OD;Ekaxmuf cHot
l yk pf q
k +kd yD;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

181

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tkyfpk (2) pk ododomomuGJvmygawmhw,f? 52 ckESpfaemufydkif; tajcwnfcJhwJh aumvdyftkyfeJ@


bke;f }uD;ausmif;om;tkyt
f uJt
G ay:rSm xyfqifo
h &zlaqmif;ay;vdu
k w
f muawmh 'D (56 ckEpS t
f uJ)G
yJjzpfygw,f?
'DtuJ[
G m uJG uGjJ cif; zH;k zdxm;=uao;ayr,f/h Xmeqdik &f mawGtwGi;f tkycf sKyfa&;,E &W m;awG
twGif;xd *,ufdkufcJhygw,f? 0ef}uD;tzJG@&J tajccHvkyfxHk;jzpf&r,fh pkaygif;wm0ef,lpepfvnf;
ysufoGm;cJh+yD; 'DXmeeJ@ [dkXmerwnfh/ twlyl;wJGaqmuf&Gufr&qdkwmawGyg ydkrdkodompGm jzpfay:vm
cJyh gw,f? OD;ausm+f idr;f eJ@ OD;Ek wd@k &J tjyeftvSeaf y;pm (2) apmifukd owif;pmawGtxd rwifcahJ o;yJ
zqyv tvkyt
f r_aqmiftzJG u xde;f xm;cJah yr,fh zqyv twGi;f OD;Ek eJ@ OD;ausm+f idr;f wd@k tkypf u
k GJ
ae+yD;qdkwmudkawmh &yfod &Gmodvdkvdk jzpfvmcJhygw,f?
OD;Eku zqyv oef@&Sif;a&;udk qufvkyfzdk@jyifygw,f? OD;Ek&J zqyv oef@&Sif;a&;vkyfr_awG
udk OD;ausmf+idrf; u oludkcszdk@vkyfaewmawG/ qdk&S,fvpfawGudk cszdk@vkyfaewmawGvdk@jrifygw,f?
bmyJvkyfvkyf vufOD;r_&dS&dSvkyfcsifavh&dSwJh OD;ausmf+idrf;uvnf; OD;AaqG eJ@wdk;+yD; ausmcsif;uyfxm;
vdu
k yf gw,f? OD;AaqG u ESpzf ufpvH;k eJ@ oifjh rwfaecJyh gw,f? zqyv tvkyt
f r_aqmiftzJG aqG;aEG;yGJ
pnf;a0;yGaJ wGrmS awmh t&ifuvdk at;at;aq;aq; wdww
f w
d q
f w
d q
f w
d f r+yD;=uawmhyJ a'goawG
pGyfpJGoHawG vd_ifvmcJhygw,f? zqyv twGif; ydyuQt&dSefjyif;vmwJhtwGuf xdyfoD;}uD;awG&J
oufawmfapmifhawG zqyv taqmuftOD;wGif; 0ifvm=u&if aoewfawG ,lrvm&qdkwJh trdef@
awmif OD;Ek u xkwfjyefvm&ygw,f?
jynfolvlxk=um;xJrSmvnf; zqyv &J pnf;kH;a&;[m usqif;vmygw,f? zqyv
eJ@ zqyv vufatmufcHtzJGtpnf;toD;oD;rSm rSwfyHkwifxm;=uwJh toif;0ifOD;a&[mvnf;
ododomom}uD;udk xdk;qif;oGm;ygw,f? 1955 wkef;u (628981) a,muf&dS&mu 1956 rSm
(245905) a,mufyJ&dSygawmhw,f?
vlxkudkjyefvnfpnf;Hk;zdk@ zqyvoef@&Sif;a&;vkyfaewJh OD;Ek u udk,fhudk,fudka0zefa&;
vkyfovdkyHkpHrsdK;eJ@ zqyv}uD;&J tjypftemtqmawGudk zGifh[0efcHa0zefwmrsdK;awG vkyfvmyg
w,f? zqyv awGbHk;=u/ cdk;=u/ jcpm;=uwmawGeJ@ywfoufvdk@ xif;l;aowWmwvHk;udk jcawGcs
au|;vdkuf&if ukefwmaES;csifaES;tHk;r,f/ jrefjrefukefcsif&if zqyv awG=um; csau|;vdkuf wdk@
zqyv acgif;aqmifawG[m olwdk@&Jnpfywfr_awGudk &yfwef;u&yf=uyg? r&yf&if a=umifusr
usb;l / acG;ususvrd rhf ,f wd@k pum;vH;k ajymifajymife@J ajymqdv
k m&if; toHaumif;[pf 0efcaH zmfxw
k f
wmawGvkyfcJhygw,f? OD;Ek[m pum;vHk;aumif;aumif;a&G;+yD; ajymwwfqdkwwfolwOD;jzpfygw,f?
jynfawmfompDrHudef;}uD;eJ@ wqufwnf;ay:aygufvmwJh jcpm;w,f qdkwJhpum;vHk;[m OD;Ek
&Jpum;vHk;jzpfygw,f?
wavsmufvHk; twdkuftcH EdkifiHa&;tiftm;pkawGtay:om vuf!kd;xdk; w&m;cH&Sm+yD;
zqyv }uD;udk ta&mifwifqo
D w
k v
f mcJw
h mjzpfayr,fh rv$rJ a&Smifom zqyv wd@k &J npfywfr_
pkwfyJhr_/ q&mwynfharG;r_ tusifhysufr_awGudk xkwfazmf0efcHvm&ygw,f? 'Davmuf qdk;0g;pkwfyJh
r_awGukd ckryS o
J &d awmhv@kd / odocd si;f oluawmh trSew
f &m;orm;rd@k 'gawGuv
kd ufrcHa=umif; jyif;jyif;
xefxef a0zefw
_ cf sjy&if; qef@usib
f ufuae pnf;H;k a&;enf;rsKd ;eJ@ pnf;H;k aewmjzpfygw,f? olrsm;
182

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

axmif;&if ydek mEdik w


f t
hJ wGuf ud,
k [
hf mud,
k af xmif;jy&if; qef@usib
f ufenf;eJ@ pnf;H;k vdu
k w
f mrsKd ;vd@k
vnf;jzpfygw,f? bmbJjzpfjzpf OD;Ekudk,fwdkif0efcH&ovdk zqyvtzJG}uD;[m ykyfcsifwdkif;ykyf yGcsif
wdik ;f yGaecJ+h yDjzpfygw,f? teH@waxmif;axmif;xaewJh acG;aoaumifyyk }f uD;vdk jzpfaecJ+h yDjzpfygw,f?
tJ'Dvdk zqyv }uD;[m teH@waxmif;axmif;xGufaewJh acG;aoaumifykyf}uD;jzpfaewJh
twGuaf &m/ zqyv &J Awvp/ zqqd&k ,
S o
f cl ;kd }u;D rsm; jcpm;vdu
k =f u/ xifovdb
k ;kH vdu
k =f uwJt
h wGuf
wdkif;jynfbmawG ta[moduHjzpfcJh& qHk;_H;epfemcJh&wmawGtwGufa&m/ zqyv tpdk;&}uD;&J
atmufu ysLapmxD;/ vJA;D / ajymuf=um;jzLtyg ppfwyf}uD;wckv;Hk u jynfov
l x
l }k uD;tay: Adv
k u
f s
cJ=h u/ armufrmdik ;f pdik ;f &ufpufc=hJ uwmawGtwGuyf g b,fol rSmwm0eft&dq
S ;kH vJ/ eHygww
f pf w&m;cH
[mb,fov
l /J 'DtwGuf tpd;k &tzJG }uD;u b,fvw
kd m0ef,rl vJqw
kd mudak wmh Ekid if aH wmf0ef}uD;csKyf
OD;Ek wcGef;rSrajymcJhyg? (8) ESpfausmfausmf awmufav#muf0ef}uD;csKyfvkyfvmcJhwJhol[m wm0eft&dS
qH;k jzpfaewmudak wmh wvH;k wyg' wcGe;f uav;rS r[cJyh g? OD;ausm+f idr;f tkypf u
k awmh r*Fvm'Ht
k em;
rSm ausm+f ird ;f rd wnfaxmifz@kd awmif pdwu
f ;l ae=uygw,f? Zlvi_d v
f vnfavmufrmS bmomjyef
pmaytoif;}u;D u }u;D r;usi;f ywJh owif;pmq&mavmif;rsm; ausmif;qif;yJrG mS awmh OD;Ek u 1957
ckESpf/ Zefe0g&Dvus&if ol zqyv OuU&mxl;u E_wfxGufawmhr,fvdk@ a=unmajymqkdcJhygw,f?
OD;Ek u zqyvoef@&Sif;a&;acgif;pnf;eJ@ zqyv 0ef}uD;eJ@ tvkyftr_aqmiftzJG0ifawG
udk rdrdwdk@ydkifypPnf;awGudk 1956 ckESpf/ Zlvldifv (31) ae@ aemufqHk;xm;+yD; pm&if;vkyf/ zqyv
taxGaxGtwGi;f a&;r;xHwifjy/ wefb;kd aiGw&mxufyw
kd hJ vufaqmifypPn;f r,l&/ vufc&H w,fqkd
&ifvnf; taxGaxGtwGi;f a&;r;xHwifjy=u qd+k y;D 0uft=l uyfay;wmvkyyf gw,f? zqyv oef@&iS ;f
a&;twGuf tjypf&w
Sd ,fv@kd owif;&xm;wJo
h al wGuv
kd nf; poH;k vH;k Oya't& jynfxaJ &;u jynfxJ
a&;eJ@ppfwyf aygif;+yD; zrf;qD;apygw,f?
0ef}uD;eJ@ tr_aqmifawGudk 0uftl=uyfay;wJhtwGuf qdk&S,fvpf}uD;awG ra=ueyfjzpf=u
ovdk poH;k vH;k Oya'eJ@ zrf;qD;wJt
h cgrmS vnf; qd&k ,
S v
f pfygw0D ifawGc&H wmu trsm;tjym;jzpfaewJh
twGuf OD;Ekudk a'golykefx=uygw,f? ygwDoef@&Sif;a&;qdkwm qdk&S,fvpfawGtay: tjypf&Smjcif;vdk@
OD;ausm+f idr;f u _jrifoabmxm;ygw,f? 'ga=umifh OD;ausm+f idr;f uvnf; 'Dru
dk a&pDEikd if H 'Dru
kd a&pDpepf
eJ@ rudkufnDwJh poHk;vHk;Oya'udk jyifqifoifha=umif;vdk@ wkef@jyefygw,f? OD;Ek eJ@ OD;ausmf+idrf; =um;
oabmxm;uJGr_awG ydk}uD;vmygw,f//
Armhwyfrawmfuawmh atmifrmCxd;k ppf}uD;udk t&deS jf yif;jyif;csJ +yD; qifEaJ$ e&if; wzufu
ppfwyfudk tiftm;}uD;oxuf}uD;atmif wkd;csJwnfaqmufwm/ ajymif;vJzJGpnf;wmawG tquf
rjywfvyk af ecJyh gw,f? umuG,af &;OD;pD;csKyf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; wOD;wnf;&JatmufrmS wyfawGtm;
vHk; (=unf;/ a&/ av tyg) &dS&dSor#udk vG,fvG,fulul uGyfuJEdkifzdk@ ppfHk; (War Office) udk umuG,f
a&;0ef}uD;me (Ministry of Defence) tjzpf jyifqifzJG@pnf;ygw,f// =unf;wyftjyif a&wyfeJ@
avwyfudkvnf; wdk;csJwnfaqmufygw,f? a&wyfeJ@ywfouf+yD; &dS+yD;a&wyfpcef;XmecsKyfwdk@udk
wd;k csJ zGJ pnf; zGiv
hf pS v
f u
kd yf gw,f? avwyfe@J ywfouf+y;D vnf; rdwv
DW mavwyfpcef;udk Armhwyfrawmf
avwyfavhusiahf &;pcef;}u;D tjzpf ajymif;vJzGJ pnf;ovd/k trSwf (501) avwyftyk pf ek @J trSwf (502)
avwyftyk pf w
k @kd uv
kd nf; zJG pnf;vdu
k yf gw,f? avwyfacwfraDS &;twGuf 1956 ckEpS x
f rJ mS tar&duef
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

183

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

EdkifiHrS pufpem (Cessna Modle 180) av,mOfrsm;udkvnf; 0,f,ltm;jznfhygw,f? wyfrawmf


(av) rSm &[wf,mOfrsm;udkvnf; 56 ckESpfxJrSm pwiftoHk;yygw,f?
tm%m& zqyv tzJG }uD;twGi;f tuJt
G +yJawG zH;k rEdik zf rd &jzpfvmaepOftwGi;f rSm/ wyfr
awmf}uD;u tiftm;}uD;oxuf}uD;vmaeovdk/ jynfolvlxkw&yfvkH;&J jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynf
wGi;f +ird ;f csr;f a&;qENuvnf; nHoxufnv
H mcJyh gw,f? ArmjynfueG jf rLepfygwu
D (55 vrf;pOft&)
jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;tvHukd wd;k +yD;v$io
hf vd/k q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f OD;aqmifwhJ +idr;f csr;f a&;tzJG
&JtoH[mvnf; ydk+yD;yJhwifxyfvmcJhygw,f? q&m}uD;[m jynfwGif;ppfpuwnf;u jynfwGif;+idrf;
csrf;a&;v_yf&Sm;r_udk tqufrjywf OD;aqmifvmcJhygw,f? 56 ckESpf/ azazmf0g&Dv/ rwfvup+yD;
txufArmjynfwcGif vSnv
hf nf+yD; urBm+h idr;f csr;f a&;/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;w&m;awG tqufrjywf
vdu
k v
f aH [majymcJo
h vdk rE aW v;rd av;jyifav;&yfq&mawmf (143) yg;udk jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;yef
=um;v$m wifqufav#mufxm; =o0g'cH,cl o
hJ vd/k &efuek f a&$w*d akH pwDawmf awmifbufapmif;wef;
OD;b&DZ&yfrmS urBm+h idr;f csr;f a&;uGe*f &uf u }uD;r;usi;f ywJh &efuek f rd&dS q&mawmfrsm; qENc,
H yl GJ
rSmvnf; q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if;[m jynfwGif;jynfy +idrf;csrf;a&;yef=um;v$mudk wifquf
av#mufxm;cJhygw,f?
jynfwiG ;f ppfukd rkcs&yfpaJ p&r,f qdw
k hJ auG;a=umfoeH @J a&G;aumufy}GJ uD;twGi;f yg0if,OS f
ydifcJh+yD;/ v$wfawmftwGif;rSm t"dutwdkuftcH tzGJtpnf;}uD;ae&mudk &&dSvmcJhwJh yrnw
tzJG}uD;uvnf; +idrf;csrf;a&;toHudk wufwufuGuGay;vmygw,f?
1956 ckESpf/ =o*kwfv (29) &ufae@uae (31) &ufae@txd &efukefrd rdawmfcef;rrSm
yrnw tzJGcsKyf&J yxrt}udrf EdkifiHvHk;qdkif&m yrnw nDvmcH}uD;udk pnfpnfum;um;
usi;f yyvkyyf gw,f? cdik af ygi;f (31) cdik f rd e,faygi;f (104) rd e,fu ud,
k pf m;vS,af ygi;f (534) OD;/
avhvmolaygi;f (188) OD; wufa&mufpak 0;wJh nDvmcH}uD;jzpfygw,f? Adv
k cf sKyftudk OD;atmifoef;u
nDvmcHobmywdvkyf+yD;/ 0d"l&ocifcspfarmifu twGif;a&;r;tjzpfeJ@ nDvmcH}uD;udk OD;pD;zGifhvSpf
usif;ycJhygw,f?
nDvmcHrSm yrnwtzJGcsKyf&J {nfhcHaumfrwDOuU OD;bxGef; u rdef@cGef;rGuf=um;ovdk
nDvmcHobmywd OD;atmifoef; (Adv
k cf sKyftud)k uvnf; obmywdred @f ceG ;f &Sn}f uD;udk ajym=um;cJyh g
onf?
OD;bxGef; &Jrdef@cGef;rSm uae@jzpfay:aewJh jy\emtm;vHk;udk ajz&Sif;Edkifzdk@ wckwnf;aom
aomhcsuf[m jynfwGif;ppf&yfpJa&;eJ@ trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfa&;jzpfw,f vdk@azmfjyoGm;yg
w,f?
OD;atmifoef;uawmh uae@&dSaewJh tar&duefOD;aqmifwJh e,fcsJ*dk%f;}uD;eJ@ qdkAD,uf/
wkwf acgi;f aqmifwhJ +idr;f csr;f a&;*d%
k ;f }uD;&,fv@kd *d%
k ;f }uD; (2) *d%
k ;f &daS e&mrSm b,fbufuv
kd u
kd rf
vJ/ +idrf;csrf;a&;*dk%f;bufuyJvdkuf&rSmyJvdk@ zGifhqdkoGm;wJhtjyif zqqdk&S,fawG&J rJvdrfrJnpfwm
awG/ ,kw,
f w
k rf mrmvky}f uHowfjzwfcw
hJ mawGukd zGichf sajymqdyk gw,f? a&G;aumufyt
GJ wGi;f rSm yrnw
au'g (4) OD;udk ae@cif;a=umifawmif ayw&mvrf;r}uD;ay:rSm b&if;*ef; pwif;*ef; vufeuf}uD;awG
eJ@ raorcsi;f ypfowfomG ;cJw
h hJ rif;vS av;avmif;ydiv
f o
l wfy}GJ uD;eJ@ tJ'v
D o
l wform;awGukd uae@
184

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

txd zrf;qD;ta&;,lao;jcif;r&dSbJ &JtzJGuvnf; rsufESm}uD; vlowform;awGrdk@ ta&;r,l&JbJ


vufrid_ cf sae&yHak wGuv
kd nf; azmfxw
k o
f mG ;ygw,f? zqqd&k ,
S t
f pd;k &[m jynfwiG ;f a&;rSm +idr;f csr;f a&;
vrf;rSeu
f rkd vdu
k b
f J tywfwu
kd af &;udyk J usio
hf ;kH ae&if;/ jynfya&; (Edik if jH cm;a&;) rSmawmh +idr;f csr;f pGm
ajz&Sif;a&;vrf;pOfudk vufcHygw,fvdk@ auG;a=umfaewm[m jynfwGif;a&;0g'eJ@ EkdifiHjcm;a&;0g'
ydyuQjzpfaewJhta=umif;/ EkdifiHjcm;a&;0g'[m jynfwGif;a&;0g'&J tqufomjzpf&r,fhta=umif;
a0zefajym=um;ygw,f? zqyvtpd;k &&J tywfwu
kd af &;vrf;pOf rrSew
f mudk jynfwiG ;f ppf &SpEf pS af usmf
udk;ESpfordkif;u oufaojyae+yD;jzpfvdk@ ppfrSefwJh+idrf;csrf;a&;twGuf yrnwu wifjyaewJh aphpyf
aqG;aEG;a&;enf;udkom vdkuf=u&rSmjzpfa=umif;/ zqyvtpdk;&u tywfwdkufa&;vrf;pOfudkvdkuf
aewm[m jynfwGif;ppfrD;udkar$;xm;wJh e,fcsJorm;rsm;&J=oZmudk rvSefEdkifwmuwa=umif;/
zqyv udk ud;udik af ewJyh *k K~ v
d t
f csKd &J yk*K~ v
d pf JG *d%
k ;f *%pJ}G uD;wmuwa=umif; jzpfw,fv@kd oH;k oyf
a0zefoGm;ygw,f? zqyv tpdk;&[m ArmjynfwGif; usL;ausmf0if/ ArmtrsKd;om;awGowf/ Arm
trsK;d orD;awG rk'rd ;f usiahf ewJh cseaf u&Sw
d f wkwjf zL"m;jyawGe@J befaumufaqG;aEG;yJrG mS wpm;yJx
G J
xdik +f yD; aphpyfaqG;aEG;aeEkid yf gvsu/f jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;twGuu
f sawmh jynfwiG ;f utcsi;f csi;f awG
=um;xJusawmh aphpyfaqG;aEG;a&;udk vufrcHEikd jf zpfaewmudzk iG chf s&if;/ zqyv wGi;f &dS azmufjyefwhJ
acgif;aqmifwpk[m rvJGraoGusqHk;&r,fvdk@ ajym=um;cJhygw,f? ppfrSefwJh+idrf;csrf;a&;twGuf
aphpyfaqG;aEG;a&;vrf;pOfom trSefqHk;qdkwmudk wifjyoGm;ygw,f?
yrnw A[do
k bmywdtzJG &J tpD&ifcpH mxJrmS vnf; jynfwiG ;f ppfjzpfymG ;&jcif;&J ta=umif;
w&m;awGudk azmfjywJhtcg e,fcsJorm;ESifh if;.=oZmcH zqyv qdk&S,fvpfwdk@. EdkifiHa&;ppf
upm;r_/ ppfa&;iifra_ tmufrmS Edik if aH &;oabmuJv
G rGJ r_ sm;jzpfay:vm=u+yD;/ Edik if aH &;oabmuJv
G rGJ u
_ kd
jynfolwkd@a&SarSmufwGif ajz&Sif;&rnfhtpm; 'Drdkua&pDtcGifhta&;udk tm%mESifhydwfyifvsuf vuf
eufESifhzdESdyf+yD; awmwGif;odk@ armif;xkwfcJh=uonfhtwGuf aemufqHk;wGif 'Drdkua&pDtcGifhta&;
uif;rJhvm&mrS vlwpk. vuf0g;}uD;tkyf tm%modrf;a&;vrf;pOfatmufwGif vufeufudkifwdkufyJG
jynfwGif;ppf}uD; ay:aygufvmcJh&avawmhonf vdk@azmfjycJhygw,f?
nDvmcH}u;D &J aemufq;kH &uf (31856) ae@rmS yrnw tzJG }u;D &J jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;tqdk
xGufay: cJhygw,f? tJ'Dtqdk&JtcsKyfuawmh TEdkifiHvHk;qdkif&m yrnw uGefz&ifh}uD;u jynfwGif;
ppf&yfpJa&;twGuf zqyvtpdk;&onf jynfolvlxk.qENESifh qef@usifI atmifjrifr_r&dSonfh
tywfwdkufa&;vrf;pOfudk pGef@v$wfum jynfolvlxk}uD;w&yfvHk;u vdkvm;awmifhwaeonfh jynf
wGif;+idrf;csrf;a&;udk vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkrsm;ESifh rsufESmpHknD aphpyfaqG;aEG;I t&,l
=u&ef av;eufpGmawmif;qdka=umif; qdkwmjzpfygw,f?
jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;toHawG ArmjynftwGi;f rSm nHpnfvmcJyh gw,f?
tJ'DumvtawmftwGif;rSm Armjynf 00 e,ftwGif; wkwfeDwyfrsm; 0ifa&mufwyfpJGaew,f
qdw
k o
hJ wif; xGuaf y:vmygw,f? tJ'w
D kwef w
D yfawG 0ifa&mufwyfpaGJ ew,fqw
kd o
hJ wif;twGuf
tJ'w
D ek ;f u 0ef}uD;csKyfjzpfaewJh OD;AaqGe@J zqyv OuU OD;Ek[m vlo&d iS =f um; bmpum;rSrajymbJ
wkwfwyfawG kyfodrf;ay;zdk@ wkwf0ef}uD;csKyf csLtifvdkif; qD 0ef}uD;csKyfOD;AaqGu pma&;ygw,f?
wkwfwyfawG kwfodrf;a&;udpPrSm wwfEdkifoavmuftultnDay;zdk@ tdEdN,0ef}uD;csKyfael;qD
zqyv OuU OD;Eku pma&;ygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

185

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wkwftpdk;&&J zdwf=um;csuft& wkwf-Arm e,fjcm;jy\emudk aqG;aEG;zdk@ 1956 ckESpf


atmufwdkbmvxJrSm OD;Ek yDuif;udkvdkufoGm;ygw,f? wkwf-Arm e,fjcm;jy\em twdtus
rowfrSwf&ao;oa&G tckvdkjy\emawG r=umc%jzpfae=uOD;rSmyJvdk@ OD;Ek u csLtif;vdkif;udk
ajymygw,f? csLtifvdkif;u oabmwlygw,f 0e,fxJ wkwfwyfawGa&mufaewm wkwfA[dk
0 e,fxJu wkwfwyfawG jyefvnfkwfodrf;ay;zdk@ ajymwm
tpdk;&u rodwJhta=umif;eJ@ OD;Ek u 0
udk kwfodrf;ay;ygr,fvdk@ csLtifvdkif;u ajym=um;cJhygw,f? OD;Ek u wkwfacgif;aqmifawGudk rdef@
cGef;wckajymcsifw,fqdkwma=umifh csLtifvdkif;u vlOD;a& (500) avmuf&dSwJh EdkifiHa&;twdkifyifcH
tzJGwckudk ac:ay;+yD; pum;ajymcGifhay;cJhygw,f? OD;Eku wkwf eJ@ Arm oabmwlxm;cJh=uwJh
rl}uD; (5) csufudk wcsufcsif;jyefvnfzGifhqdk &Sif;vif;cJhygw,f?
wkwf-Arm e,fedrdwfowfrSwfa&;udpPudk OD;Ek eJ csLtifvdkif; wdk@ pwifaqG;aEG;cJhygw,f?
csLtifvikd ;f &J aqG;aEG;csuf tcsKyfuawmh (1) ucsijf ynfe,fxu
J zDarmf/ a*:vef/ uefzefqw
kd hJ &GmoH;k &Gm
[m (1913) ckEpS t
f wGi;f u wkwjf ynfxu
J ae +Adwo
d #tpd;k &wd@k twif;zJ,
h o
l mG ;wJh e,fajrawGjzpf
w,f? tJ'Dwkef;u wkwfwjynfvHk; uef@uGufqENjycJh=uw,f? olvnf; ausmif;om;tjzpfeJ@
qENjy&mrSm yg0ifzl;w,f? tJ'D&Gm (3) &Gmudk wkwftpdk;& jyefay;&ef/ (2) +Adwdo#tpdk;&[m erf0rf
e,fajrudk 1890 ckESpfxJrSm wkwfjynfxJuzhJ,l+yD; wkwfjynfxJu &moufyefiSm;xm;wJh e,fajr
vkyfcJhw,f? ajriSm;ctjzpf wESpfwaxmifay;cJhw,f? b,fwkwftpdk;&urS ajriSm;cudk vufrcHcJh
zl;bl;? tJ'v
D kd &moufyefimS ;xm;wJeh ,fajrqdw
k m &,fp&m}uD;jzpfaew,f? Armjynfu 'De,fajrudk
tydkif,lcsif,lyg/ r,lcsif&if wkwfjynfjyefay;&ef/ (3) 'De,fajr[m ArmjynftwGuf &Srf;jynfeJ@
ucsifjynfe,fudk qufoG,fwJh vrf;r}uD;azmufvkyfxm;+yD;jzpfaevdk@ tzdk;wefw,f? Armjynfu
tydik v
f ckd si&f if 'De,fajrtpm; 0 e,fajrxJu yef[ek ef @J yefavmwd@k ukd wkwjf ynfukd ay;&efqw
kd m
jzpfygw,f?
tJ'Dtcsuf (3) csufudk oabmwl&if oabmwlwJhta=umif; ESpfzufudk,fpm;vS,ftzJG
vufrSwfxdk;r,f/ tJ'Daemuf e,fjcm;udkowfrSwf=ur,f/ owfrSwf+yD;&if owfrSwfxm;wJh wkwfArm e,fjcm;udk Armtpd;k &eJ@ wkwt
f pd;k &wd@k vufcw
H phJ mcsKyfukd vufrw
S af &;xd;k =uzd@k csLtifvikd ;f u
tqdkycJhygw,f? csLtifvdkif;&Jtqdk[m oifhjrwfr#wr_&dSw,fvdk@ OD;Eku,lqcJhygw,f?
0ef}u;D csKyf OD;AaqG qDukd jynfjh ynfph pkH kH ta=umif;=um;ajymqdzk @kd wkwjf ynfqikd &f m oHtrwf}u;D
OD;vSarmif udk jyefv$wfajymqdkap+yD;/ ucsif&Gm (3) &Gm udpPygaewJhtwGuf ucsifacgif;aqmifawGESifh
aqG;aEG;zdk@ ucsifjynfe,f vuf&dSOuU Zefxm;qif/ ucsifjynfe,fOuUa[mif;awGjzpfwJh 'l;0g;
aZmfvGef;eJ@ qif0g;aemif (3) OD;udkyg OD;Ek u ac:,lvdkufygw,f? OD;AaqG uvnf; oabmwla=umif;
pma&;ta=umif;jyefcw
hJ t
hJ wGuf ucsiaf cgi;f aqmifo;kH OD;udk OD;Ek u &Si;f jyaqG;aEG;ygw,f? 0ef}uD;csKyf
csLtifvdkif;u rufr[GefrsOf; a=umif;twdkif;vnf; todtrSwfyr,fqdkwm &Sif;jy&if;vufcHzdk@
wdkufwGef;aqG;aEG;cJhygw,f? ucsifjynfe,fOuU OD;Zefxm;qif u oabmrwlbl;vdk@qdkygw,f?
'l;0g;aZmfveG ;f eJ@ qrm'l;0g;qif0g;aemif wd@k uawmh bmrSrajymcJ=h uygb;l vd@k qykd gw,f? OD;Zefxm;qif
a=umifh vdyfcJwif;wif;jzpfcJh=u+yD; 0ef}uD;csKyfOD;AaqG yg vdkufvm vufrSwfa&;xdk;a&;txd ra&muf
cJ=h ubJ yxrtqifah qG;aEG;yJ[
G m +yD;oGm;cJyh gw,f? zqyv OuU OD;Ek&J wkwjf ynfc&D;[m atmuf
186

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wdkbm (24) &ufrS/ Edk0ifbm (7) &ufae@txd ESpfywf=umcJhygw,f? wkwf-Arm e,fedrdwfowfrSwf


Edkifa&;twGuf tajccHrlwckudk &&dScJhygw,f? Armjynf 00 e,fxJa&muf&dSaewJh wkwfeDwyfrsm;udk
wvtwGif; kwfodrf;ay;r,fqdkwJh wkwfjynf&J uwday;ajz&Sif;csufudkvnf; &&dScJhygw,f? wkwf
jynfu ArmjynfueG jf rLepfygwu
D kd ulnt
D m;ay;aer_awGuv
kd nf; uef@uu
G af jymqdck yhJ gw,f? ESpEf ikd if H
yl;wJGa=unmcsufwckudkvnf; atmifjrifpGmxkwfjyefEdkifcJhwJh c&D;jzpfygw,f? OD;Ek &J atmifjrifwJhc&D;
wckvdk@ owfrSwf&ygvdrfhr,f?
1956 ckESpf ESpfukefydkif;rSm xl;jcm;wJhtjzpftysufwck xGufay:vmygw,f? atmifrmC
ppfqifa&;twGif;rSm wyfrawmfu ArmjynfuGefjrLepfygwDudk ppfqifwkdufcdkuf&if; uGefjrLepfwdk@&J
pcef;wcktwGi;f uae vsKd 0Supf m&Gupf mwrf;zdik w
f w
JG ck odr;f ydu
k &f &dcS +hJ yD; ajrmufyikd ;f wdik ;f r; Adv
k rf ; csKyf
ausmfaZmeJ@ ocifoef;xGef;wdk@ vsKd0SufqufoG,fr_&dSaew,fvdk@ ,lq&wJh pm&Gufpmwrf;awGyg0if
aewJh zdik w
f u
GJ pd jP zpfygw,f? wyfrawmfumuG,af &;OD;pD;csKyf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u tJ'zD ikd w
f u
GJ u
kd ikd +f yD;
bk&ifah emifppfqifa&;/ &ef}uD;atmifppfqifa&;awGrmS emrnfausm=f um;vmcJw
h hJ Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm
udk wyfrawmfuaez,f&Sm;zdk@ jyifqifvmjcif;jzpfygw,f?
1956 ckESpf/ 'DZifbmvxJrSm oD[dk (oD&dvuFm) EdkifiHrSmusif;ywJh omoem (2500) yJGudk
zqyv OuU OD;Ek oGm;wufaewkef;rSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J awmif;qdkcsuft& 0ef}uD;csKyf OD;AaqG
tdrfrSm tpnf;ta0;wckusif;yygw,f? OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;/ AdkvfcsKyf}uD;ae0if;/ wkwfjynfqdkif&m
jrefrmoHtrwf}u;D OD;vSarmifw@kd wufa&muf=uygw,f? Adv
k rf ; }u;D atmif}u;D / Adv
k rf ; }u;D armifarmif/
Adv
k rf ; }uD;=unf0if;/ 'kAv
kd rf ; }uD; cspcf ikd f wd@k yg wufa&muf=uw,fv@kd qykd gw,f? tJ't
D pnf;ta0;rSm
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u Adkvfr;csKyfausmfaZm [m atmifrmCppfqifa&;u zrf;qD;&rdwJh pm&Gufpm
wrf; taxmuftxm;awGt& uGefjrLepfrsm;eJ@ qufoG,faewm oHo,&dSzG,f awG&wJhtwGuf
Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm udk &mxl;uaez,f&mS ;zd@k wifjycJyh gw,f? tpnf;ta0;uoabmwlvu
kd =f uyg
w,f?
tJ'v
D kd Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm udk z,f&mS ;a&;udpP aqG;aEG;+yD;wJah emuf a&mufwwf&m&majym
qdk=u&if;/ OD;vSarmifu OD;Ek 0ef}uD;csKyf&mxl;jyefr,lbJ wkwfjynfu OuU}uD;armfvdk/ trsKd;om;
acgi;f aqmiftjzpfe@J zqyvOuU tjzpfom xm;&drS ,fq&kd if Edik if t
H wGuf tusK;d yd&k v
Sd rd rhf ,fv@kd ajym
w,f qdkygw,f? OD;AaqGu 'g OD;Ekoabmyg vdk@ajymcJh+yD; usefyk*~dKvftm;vHk;uawmh OD;vSarmif
&J t}uHyajymqdkcsufudk oabmwludufESpfoufcJh=uygw,f? tJ'ga=umifh tJ'Dwkef;u aq;kHwuf
aewJh qd&k ,
S v
f pfacgi;f aqmif ocifwif qD qufvuf&iS ;f jyap+yD;/ OD;Ek oD[v
kd u
f jyefvm&if &Si;f vif;
wifjya&;wm0efudkawmh AdkvfcsKyf}uD; ae0if; eJ@ OD;vSarmif udk wm0efay;tyfcJh=uygw,f?
OD;Ek oD[v
kd u
f jyefvmvd@k r*Fvm'Hak v,mOfuiG ;f av,mOfqu
kd w
f t
hJ cg avqdyrf mS udaewJh
ocifausmfxGef; u av,mOfay:t&ifwufoGm;+yD; OD;Ekudk ta&;ay:udpPwckay:aevdk@ b,foleJ@rS
awGqHjk cif;ryrD aq;ku
H v
kd u
kd v
f m+yD;awGqH&k ef ocifwif u rSm=um;a=umif; owif;yd@k ajym=um;yg
w,f? OD;Ek u ocifausmfxGef;a& bmawGvJ/ pdk;&drfp&mawGrsm;vm; vdk@ jyefar;wJhtcg ocif
ausmfxGef; u ocifwif aq;kHwufae&w,f/ rae@naeu AdkvfcsKyfae0if; eJ@ OD;AaqG wdk@ olqD
vm+yD; OuU}uD; tpdk;&tzJGxJ jyefr0ifatmif wdkufwGef;ay;zdk@ajym=uw,f? OuU}uD;udkvnf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

187

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

OD;AaqG eJ@ AdkvfcsKyfae0if;wdk@ vmawG=uvdrhfOD;r,fvdk@ ocifwifu ajymvdkufygw,f vdk@ ajymyg


w,f?
tJ'DudpPeJ@ywfouf+yD; OD;Ek u 'g OD;ausmf+idrf; vufcsuf vdk@,lqygw,f? 1957 ckESpf
Zefe0g&v
D xJa&muf&if Edik if aH &;uxGuaf wmhr,fv@kd vlo&d iS =f um;a=unmxm;ygvsuef @J tckvv
kd yk f
wmraumif;bl;/ ppfAdkvfudkudkif+yD; oludk+cdrf;ajcmufwmvdk@vnf; rSwf,lcHpm;ygw,f? a'govnf;
t}uD;tus,fxGufygw,f?
'ga=umifh aemufw&uf AdkvfcsKyfae0if; wa,mufxJvmawG+yD; OD;Ek tpdk;&tzJGxJ jyefr
0ifbJ wkwfjynfu OuU}uD;armfvdk zqyvOuUtjzpfeJ@yJ ud;udkifxm;&if aumif;vdrhfr,f
vdk@ ajymjywJhtcg OD;Ek u tpdk;&tzJGxJudkjyef0ifzdk@ rae@uwnf;u qHk;jzwf+yD;+yD/ jyef0ifzdk@twGuf
tvkyftr_aqmiftzJGrSm w}udrfwdkuf&r,f/ v$wfawmfrSm w}udrfwdkuf&r,f/ qdk&S,fvpfawG[m
ESpfqifhpvHk;rSm tm;aumif;wJhtwGuf olH_;rSmbJ/ 'gayr,fh wdkufr,f/ wyGJrSrwdkufbJ tHl;ay;wJh
vrf;pOfudkrudufzl; vdk@ tajzay;vdkufygw,f?
paeae@ tvkyftr_aqmiftzJG tpnf;ta0;rSm ol tpdk;&tzJGxJ jyef0ifr,f? 0ef}uD;csKyf
&mxl; jyef,lr,fvdk@ OD;Ek u a=unmvdkufygawmhw,f? OD;AaqG u udk}uD;Ek tpdk;&tzJGxJ jyef0if
r,fq&kd if jyef0ifyg? usaemfxu
G af y;ygr,f vd@k wnfwnf+idr+f idraf jym+yD; uset
f r_aqmifawGuvnf;
apm'uwufr,fhvlr&dSwJhtwGuf jy\emrwufcJhyg? OD;ausmf+idrf; tpnf;ta0;rwufjzpfyg?
wufjzpf&ifawmh uef@uGufrSmrkcsyJvdk@qdkygw,f?
0ef}uD;csKyf&mxl;uae wESpftem;,lr,fqdkwJh OD;Ek/ wESpfrjynfhrD 0ef}uD;csKyf&mxl;udk jyef
vnf&,lzdk@ vG,fvG,fulul jzpfoGm;ygw,f?
OD;Ek eJ@ OD;ausmf+idrf; =um; wif;rmr_awG ydk}uD;vmygw,f? tjyeftvSefr,Hk=unfr_awG
ydkrsm;vmygw,f? +idrf;csrf;a&;vdkvm;olwdk@&J +idrf;csrf;a&;toHawGvnf; ydknHvmygw,f?
jrefrmEdkifiH pma&;q&mtoif;}uD;uvnf; +idrf;csrf;a&;udk tusKd;ywJhpmayrsm;udk a&;om;
=u&ef w&m;0ifq;Hk jzwfxm;+y;D jzpfovd/k pmqdak wmfae@usi;f ywJt
h cgrmS vnf; t&ifEpS af wGueJ@rwlbJ
+ird ;f csr;f a&;udk tav;xm;ar#m&f nfwhJ jyZmwfjyuGuaf wGe@J ya'omuyG}J u;D udk pma&;q&mawGu,
kd f
wdik f okyaf qmifujycJ=h uwJt
h wGuf +idr;f csr;f a&;aw;oHcsKd csKd v$r;f wJh pmqdak wmfv}uD;jzpfapcJyh gw,f?
kyf&Sif/ *Dwynm&Sifrsm;uvnf; +idrf;csrf;a&;twGuf yg0ifulnD tm;jznfh okyfaqmifcJh=uygw,f?
+idrf;csrf;a&;twGuf q&mawmf oHCmawmfrsm;uvnf; yg0ifud;yrf; tm;jznfhawmfrlvm
=uygw,f?
jynfckid f ayguaf cgi;f rde,ftwGi;f &Sd q&mawmf oHCmawmf}uD; (24) yg;&J jynfwiG ;f ppf&yfpJ
a&;twGuf yef=um;csuv
f nf; xGuaf y:vmcJyh gw,f? r=umrD q&m}uD;ocifu,
kd af wmfri_d ;f &J +idr;f csr;f
a&;yef=um;v$mvnf; xGufay:vmygw,f?
1957 ckESpf/ Zefe0g&D (23) &ufae@rSm ajrmufydkif;wdkif;r;tjzpfuae Adkvfr;csKyfausmfaZmudk
&mxl;csxm;vdkufygw,f? ppfbufpnf;rsOf;Oya't&/ tJ'Dae@uae (22) &ufajrmufwJh azazmf0g&D
(13) &ufae@rSm/ ppfbufrlv'kAdkvfr;}uD;&mxl;odk@ avsmhcs+yD;/ rwfv (6) &ufae@rSm t+idrf;pm;ay;
vdkufygw,f?
188

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

Adkvfr;csKyftqifhuae ESpfqifhav#mhcs+yD; 'kAdkvfr;}uD;&mxl;eJ ht+idrf;pm;ay;vdkufwmjzpf


ygw,f? w&m;0ifpmudk {+yDv (9) &ufae@ ae@pGJeJ@ xkwfjyefvdkufygw,f? trdef@pmrSm - vkH;vkH;cs
rSwEf ikd af vmufaom taxmuftxm; jynfjh ynf0h 0r&So
d nfw
h ikd af tmif oHo,ruif;p&mjzpfonf
qdkwm azmfjyxm;+yD;/ wyfrawmfESifh wdkif;jynfwdk@udk tE W&m,ftrsdK;rsdK;rS umuG,f&rnfjzpfonfh
twdik ;f / 'kAv
kd rf ; }uD;ausmaf Zm tm; wyfrawmfwiG f qufvufwm0efray;awmhoif[
h k umuG,af &;
OD;pD;csKyfu if;.,lqcsufudk tpD&ifcH&m/ umuG,fa&;0ef}uD;Xmeu aumfrD&SiftzGJi,fwckjzifh
xyfrHpkHprf; ppfaq;=um;em+yD;aemuf/ OD;pD;csKyf. t}uHay;csuftwdkif;yif vufcHvdkufygonf? [k
ed*kH;csKyf&if; t+idrf;pm;ay;vdkufwmjzpfygw,f? bk&ifhaemifppfqifa&;/ &ef}uD;atmifppfqifa&;wdk@&J
ydou
k m/ wkwjf zLusL;ausmo
f al wGukd jywfjywfom;om; &Gy&f yG cf |cH |H wdu
k cf u
kd cf w
hJ phJ pfo}l uD;/ &Jabmfo;Hk
usdyf0if AdkvfausmfaZm [m 'Dvdkenf;eJ@ wyfrawmfuae xGufcGgoGm;&ygawmhw,f? Adkvfae0if;&J
ud;yrf;csuf atmifjrifoGm;ygw,f? ppfwyfxdyfoD; Adkvfae0if; tygt0if/ wyfrawmf t&m&Sd}uD;
tm;vkH;vdkvdk[m qdk&S,fvpfEG,f0ifawGcsnf;om usefawmhwJhtwGuf qdk&S,fvpf}uD;rsm;vnf;
tm;&auseyfc=hJ uygw,f? umuG,af &;0ef}uD;u OD;AaqG/ umuG,af &;OD;pD;csKyfu Adv
k cf sKyf}uD; ae0if;/
Adv
k cf sKyf}u;D ae0if; vufatmufu wyfrawmfxyd yf ikd ;f acgi;f aqmifawGu/ Adv
k rf ; }u;D atmif}u;D / Adkvfr;
}uD;armifarmif/ Adkvfr;}uD;atmifa&$/ Adkvfr;}uD;=unf0if;/ 'kAdkvfr;}uD;cspfcdkif pwJholawGjzpfygw,f?
Adkvfr;}uD;wifaz eJ@ Adkvfr;}uD;odrf;armif wdk@vnf; ygygw,f?
1957 ckESpf/ rwfv (1) &ufae@rSm OD;Ek 0ef}uD;csKyf&mxl; jyefvnfvufcH&,lygw,f? rwfv
(9) &ufae@rSm Auy Adkvfr;cspfaumif;udk &efukefrSmrdygw,f?
1957 rwfv (12) &ufae@ jynfolv$wfawmftpnf;ta0;rSm yrnw twdkuftcHtrwf
rsm;u tpdk;&tay: t,kHt=unfr&Sda=umif;tqdkudk wifoGif;ygw,f? OD;at;armifu tqdkudkwif
oGif;+yD;/ ocifcspfarmif tygt0if trwf (10) OD;u tqdkudk axmufcHaqG;aEG;=uygw,f?
t,kHt=unfr&Sda=umif;tqdkrSm tpdk;&[m jynfolvlxk&J touf tdk;tdrf pnf;pdrfudk
umuG,fay;Edkifjcif;r&Sda=umif;/ tpdk;&&J w&m;0ifxkwfjyefcsufrsm;t&yif 1948 ckESpfuae 1956
ckESpftwGif; w&m;cHrazmfxkwfEdkifaom vlowfr_aygif; (6644) r_/ "m;jyr_ (17004) r_/ jyefay;r_
(1156) r_/ rk'drf;r_ (633) r_ &Sda=umif;/ pm&if;raygufao;wJhtr_rsm;vnf;&Sda=umif;eJ@ 'Dvdk vlowf/
"m;jy/ jyefay;r_rsm;udk w&m;cHazmfxkwfray;Edkifjcif;/ jyLapmxD;tygt0if vufeufudkifwyfrsm;&J
tEdik u
f siAhf v
kd u
f sra_ wGukd ajz&Si;f ray;Edik jf cif;/ jynfwiG ;f aomif;use;f r_jy\emawGukd rajz&Si;f Edik jf cif;
wd@k twGuf tpd;k &rSm wm0ef&adS =umif;eJ@ 'ga=umifh tpd;k &tay: t,kt
H =unfr&St
d qdk wifoiG ;f &jcif;
jzpfa=umif; tcdkiftrm azmfxkwfpGJcsufwifvdkufygw,f?
tqdu
k kd axmufcaH qG;aEG;=uwJh trwfrsm;uvnf;/ ppfwyfuzGJ xm;wJh vufeufuikd f t&H
wyfawGjzpfwJh umuG,fa&; vJAD;/ jyLapmxD;rsm;u &mZ0wfr_tzkHzkHudk usL;vGefcJh=ua=umif;/
'ga=umifh ppfwyfrmS wm0ef&adS =umif;udv
k nf; azmfxw
k w
f ifjycJ=h uygw,f? qd&k ,
S v
f pfacgi;f aqmifawG
udkvnf; a0zefcJh=uygw,f?
csuu
f svufus axmufjya0zef+y;D tqdu
k kd tcdik t
f rm wifEikd cf =hJ uayr,f/h zqyv tiftm;u
tqrwef}uD;wJhtwGuf tqdkudk rJcGJwJhtcg tqdk[m _H;edrfhoGm;&ygw,f? _H;edrhfoGm;cJh&ayr,fh/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

189

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

'Dtqdk[m tm%mudk wav#mufvkH;udkifpGJvmcJhwJh zqyv tpdk;&tay: t,kHt=unfr&Sda=umif;


wifoGif;cJhwJh yxrqkH;aomtqdktjzpf ordkif;rSwfwrf;0ifjzpfoGm;cJh&ygw,f?
'Dvkd v$waf wmfwiG ;f wdu
k yf rJG ay:cif wywftuGm/ rwfv (6) &ufae@wek ;f uyJ 0ef}uD;csKyfO;D Ek
[m +idrf;csr;fa&;eJ@ywfoufwJhrdef@cGef;wck ay;oGm;cJhygw,f? +idrf;csrf;a&; wu,f&r,fqdk&if/ &mZ
tdajEyN hJ rHk uvdk h a=urGomG ;ygap aphpyf+y;D wm=umyg+y/D vufeufcsvmcJyh g/ w&m;Oya't&awmh ta&;
,l&vdrfhr,f? raoap&/ oufnmpGmpOf;pm;r,f? pdwfcs&wJhtcg w&m;oif;a=unmr,f/ EdkifiHa&;
nO;f yef;r_r&Sad p& qdw
k hJ rde@f ceG ;f jzpfygw,f? q&m}u;D ocifu,
kd af wmfri_d ;f &J olrom ud,
k rf em +ird ;f csr;f
a&;yef=um;v$m xGuaf y:vm+yD;wJah emuf/ q&m}uD;yef=um;v$mtay: owif;pm}uD;awGtygt0if
EdkifiHw0Sef;u axmufcHvm=u+yD;wJhaemuf/ OD;Ek rdef@cGef;xGufay:vmwmjzpfygw,f? q&m}uD;&J
olromudk,frem +idrf;csrf;a&;rleJ@,SOf+yD;xGufvmcJhwJh tpdk;&tzGJ 0ef}uD;csKyfOD;Ek &J +idrf;csrf;a&;rlvdk@
yJajym&ygvrd rhf ,f? acgi;f rmqd&k ,
S v
f pf}uD;rsm;uawmh/ ocifp;kd -ocifoef;xGe;f wd@k [m aphpyfajz&Si;f
a&;udk ,kHwJhvlawGr[kwf/ aphpyfa&;udk y&d,m,fvkyfaewmomjzpfw,f/ +idrf;csrf;a&;udk wu,fvdk
vm;wJholawGr[kwf vdk@ wdk;wdk;wzkH us,fus,fwrsdK;ajymqdk&if; aphpyfa&;udk qef@usif=uygw,f?
q&m}uD;rdi_ ;f OD;aqmifwhJ (8) OD;aumfrw
D u
D jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;zGJ +yD; aqmif&u
G &f if;/
q&m}uD;&J olrom udk,frem oifykef;acsenf;ESifh ppfruf&yfpJ+yD; +idrf;csrf;a&;udk,l=u&ef qdkwJh
+idrf;csrf;a&;rludk bmoma&;tzGJtpnf;rsm;ua&m/ vlrsdK;pkeJ@ vlwef;pm;tzGJtpnf;rsm;/ EdkifiHa&;
tzGJtpnf;rsm;uyg twdtvif; axmufcHv_yf&Sm;vm=uygw,f?
tpdk;&&J +idrf;csrf;a&;rleJ hArmjynfuGefjrLepfygwD&J +idrf;csrf;a&;rl (wenf;tm;jzifh) tpdk;&udk
vufeufudkifawmfvSefae=uolrsm;&J +idrf;csrf;a&;rlqdk+yD;/ rl (2) rl twdtvif;uGJjym;ae&mu
q&m}uD;rd_if;&J olrom udk,frem +idrf;csrf;a&;rl xGufay:vmcJhwmjzpfygw,f?
tpdk;& &J rlu vufeufudkifaomif;usef;oltm;vkH; vufeufcs/ oufnmpGmpOf;pm;r,f
qdkwJh vufeufcsa&;rljzpf+yD;/ ArmjynfuGefjrLepfygwD u wifjywJhrl - vufeufudkifawmfvSefaeol
rsm;&Jrlu awGqkHaqG;aEG;vdkw,f/ awGqkHaqG;aEG;=u+yD; jynfwGif;ppf}uD;udk &yfpJoGm;=uzdk@ qdkwJh
awGqkHaqG;aEG; aphpyfa&;rl jzpfygw,f? q&m}uD;rd_if; OD;aqmifwJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&; (8) OD;
aumfrDwD&Jrlu olrom udk,fremwJhenf;eJ@ oifykef;acs=u+yD; +idrf;csrf;a&;udk t&,l=ua&;rl/
oifyek ;f acsa&;rljzpfygw,f? vufeufcsa&;rle@J aphpyfaqG;aEG;a&;rlt=um;/ uGjJ ym;uGm[aer_uq
kd +JG yD;
&if=um;aphay;vdu
k w
f rhJ /l w&m;ojzifjh zpfatmif wHwm;xd;k ay;vdu
k w
f rhJ jl zpfygw,f? oifyek ;f acs=ua&;
jzpfygw,f?
q&m}uD;&Jrludk w&m;r#wwJhrltjzpf wjynfvkH;u 0dkif;0ef;axmufcHtm;ay;=uayr,fh/
qdk&S,fvpf}uD;rsm;eJ@ ppfwyfu wpufuav;rS rudufESpfoufEdkifcJh=uyg?
q&m}u;D ocifu,
kd af wmfri_d ;f &J +ird ;f csr;f a&;rlukd axmufcv
H v
kd m;olrsm;u &efuek f rd vk;H u|wf
+idrf;csrf;a&;qENjyyGJ}uD; usif;yyvkyfr,fvdk@ a=unmvdkufwJhtcg +idrf;csrf;a&;rvdkvm;EdkifolawGu
+idrf;csrf;a&;qENudk zsufqD;zdk@/ +idrf;csrf;a&;udk oa&mfavSmifajymifzdk@ vufeufudkifawmfvSefae=uol
awGu rD;&xm; wHwm;vrf;rsm; csKd ;zsuaf ewJh "mwfy}Hk uD;rsm;udk / 'gvm;+idr;f csr;f a&; qdw
k hJ pmwrf;
xdk;+yD;/ wwdkif;jynfvkH; yvlysHatmif jzef@a0vdkuf=uygw,f? 'gvm;+idrf;csrf;a&; &J zefwD;&Sifrsm;u
190

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awmh/ pdw"f mwfppfqifa&;Xmeu yk*Kd~ vf}uD;rsm;jzpfygw,f? ppfwyfuae zefw;D azmfxw


k cf w
hJ mjzpfyg
w,f? ppfwyf[m pdw"f mwfppfqifa&;Xmeqdw
k mudk oD;oef@zJG pnf;xm;+yD; ppfwyf&J ppfqifa&;wdik ;f
rSm wGJzufyg0ifaqmif&GufapcJhovdk/ jynfolvlxk=um;u v_yf&Sm;r_awGtwGif;rSmvnf; wm0efay;
aqmif&u
G af pcJyh gw,f? pdw"f mwfppfqifa&;vkyif ef;rsm; us,u
f s,jf yef@jyef@ ydrk v
kd yk u
f ikd Ef ikd zf @kd tar&duef
EdkifiHudk oifwef;ydk@v$wfcJhwmawGvnf;&Sdygw,f?
atmifrmCxd;k ppf}uD;tjyif wGzJ ufppfqifa&;awGe@J yg woDwwef;}uD; qufvufx;kd ppfqif
wdkufcdkufaewJhtwGuf/ vufeufudkif olykeftiftm;pkrsm;uvnf; tjyif;txef jyefvnfckcHwdkuf
cdkufae&&if;/ ppfa&;t&/ vrf;wHwm;rsm;udk csdK;zsufvkyfudkifcJh&wmawGudk "mwfykH}uD;awG trsdK;rsdK;
kduf,l+yD; 'gvm;+idrf;csrf;a&; vdk@ pmwef;xdk;jycJh=ujcif;jzpfygw,f? +idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_awGudk
wm;qD;zdcGJEdkifzdk@ t}uD;tus,f ud;pm;cJh=uygw,f?
jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;&J v_y&f mS ;r_/ jynfov
l x
l }k uD;&J +idr;f csr;f a&;toHawG[m wm;
qD;r&Edkifatmif qufvuft&Sdeft[kef}uD;rm;vmwJhtwGuf/ 'gvm;+idrf;csrf;a&; pm&Gufpmwrf;
rsm;avmufeJ@ zdzsufr&rSef;odvmwJhtwGuf aemufxyfajcvSrf;opfwckudk tpdk;&zufu pwif
vdkufygw,f?
uGejf rLepfygwu
D apv$wcf w
hJ hJ +idr;f csr;f a&;wref OD;csr;f at; (ac: ) &Jabmfwifa&$ukd jyef=um;
a&;0ef}uD;ud,
k w
f ikd f ac:xkwv
f m+yD;/ jyef=um;a&;0ef}uD;Xmek;H cef;xJrmS owif;pmuGezf &ifw
h ck vkyyf g
w,f? 1957 ckEpS /f {+yDv (5) &ufae@rmS jzpfygw,f? tJ'o
D wif;pmuGezf &ifrh mS OD;csr;f at;u +idr;f csr;f
a&;eJ@ywfoufwJh ol&Joabmxm;udk xkwfazmfajymqdkygw,f? ppfwrf;xkwfygw,f? tJ'Dxkwfazmf
ajymqdkcsufppfwrf;udk csrf;at;ppfwrf; vdk@ uifyGef;wyfjcif;y=uygw,f? tpdk;&u pDpOfyGJxkwf
usif;yay;cJhwJh owif;pmuGefz&ifhuaewqifh ay:xGufvmcJhwJh csrf;at;ppfwrf;&J auG;a=umfoHu
awmh/ vufeufeJ@'Drdkua&pDvJa&; qdkwmjzpfygw,f? vufeufeJ@'Drdkua&pDvJvS,fa&;rlvdk@vnf;
ac:a0:=uygw,f? tESpfcsKyfuawmhuGefjrLepfvufeufudkifawmfvSef=uaomvrf;pOf rSm;onf?
xdk@a=umifh 'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm; jyefvnf&&Sdatmif vufeufESifhvJvS,f,l&rnf? qdkwmjzpfyg
w,f? OD;csrf;at;&J vufeufeJ@'Drdkua&pDvJa&; +idrf;csrf;a&;rl[m zqyv tpdk;&&J vufeufcs
cJyh g/ 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;awGay;rnf qdw
k hJ +idr;f csr;f a&;rle@J a=umif;wlou
H JG twlwo
l mjzpfygw,f?
tpd;k &u OD;csr;f at;&J vufeufEiS 'hf rD u
kd a&pDvaJ &; owif;pmuGezf &ifu
h kd taotcsmku
d u
f ;l +yD;/
owif;um;wum;tjzpf &efukefrd&Sd kyf&SifkHawGrSm jyoay;ygawmhw,f?
{+yDv (10) &ufae@ ae@pGJeJ@xkwfjyefvdkufwJh tpdk;&. vGwf+idrf;csrf;omcGifhudk t&,lavmh
qdkwJh Adkvfvufsm&J +idrf;csrf;a&;a=unmcsufvnf; xGufay:vmcJhygw,f? tpdk;&&J +idrf;csrf;a&;rl/
OD;csrf;at;&J vufeufESifh'Drdkua&pDvJvS,fa&; rl/ Adkvfvufsm&J +idrf;csrf;a&;rl/ qdkwJh rl (3) ckvkH;&J
tESpo
f m&uawmh/ vufeufcs qdw
k myJjzpf+yD;/ oHwal =umif;uGeJ @J a=umif;uGo
J w
H l twlwcl sn;f jzpf
ygw,f?
q&m}uD;rdi_ ;f &J oifyek ;f acsa&; +idr;f csr;f a&;rlukd zdzsuaf usmv
f m$ ; zk;H v$r;f ypfvu
kd Ef ikd jf cif;r&Sad y
r,fh/ OD;csrf;at;&J vufeufESifh'Drdkua&pDvJvS,fa&;rl [m *,ufkdufcwfcJhygw,f? vufeufpGef@
vdo
k /l vufeufe@J 'rD u
kd a&pD vJv,
S w
f ,fq+kd y;D / vufeufcsvo
kd al wG/ vufeufcsomG ;olawG tajrmuf
trsm;ay:xGufcJhygw,f?
191
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

{+yDv (7) &ufae@rSmyvkyfwJh q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if; }uD;r;wJh uefawmfrifyef;+cH


+idrf;csrf;a&;qENjyyGJ}uD;udk vlxk}uD;u tkHeJ@usif;eJ@ csDwufa&muf&Sdvm=u+yD;/ q&m}uD;&Jrludk vufcH
a=umif; qENazmfjy qkH;jzwfcJh=uygw,f?
+idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_'Da& w[kefxdk;wufvmaeygw,f? om,m0wD/ rif;vS *dk%f;aygif;pkH
oHCmawmfrsm;u q&m}uD;rd_if;rludk axmufcH=ujcif;/ q&m}uD;wdk@ +idrf;csrf;a&;tzGJudk ppfawGu
udqjkd cif;/ ppfawG+idr;f csr;f a&;qENjyyGu
J kd vlwaomif;cGaJ usmw
f ufjcif;/ a&Saersm;toif;u jynfwiG ;f
+idr;f csr;f a&;&&ef qkawmif;a=umif;qk;H jzwfjcif;/ q&m}uD;wd@k tzGJ xm;0,fo@kd a&mufjcif;eJ@ xm;0,frmS
+idr;f csr;f a&;qENjyyGJ usi;f yEdik jf cif;/ q&m}uD;wd@k tzGJ udk jynfrdrS vl (2) aomif;uudjcif;/ qENjyyG}J uD;
od@k vl (7) aomif;ausmw
f ufjcif;/ rif;bl;ausmif;awmf&mrSm vl (3) aomif;wufjcif;/ q&m}u;D a&$Oa'gi;f
u rE aW v;rSm olromud,
k rf emenf;udk axmufcaH jymqdjk cif;/ pwJh pwJh v_y&f mS ;r_owif;awG ae@pOf
owif;pmawGay: ygvmcJh=uygw,f?
ykord f +idr;f csr;f a&;qENjyyGu
J kd ykord w
f yfxed ;f tzGJ eJ@ ppfaxmufvrS ;f u aESmuf,u
S w
f o
hJ wif;
vnf; xGuv
f mygw,f? t+idr;f pm;tay;cHvu
kd &f wJh Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm&J jynfwiG ;f ppfukd ppfwyfu
wdk;csJwdkufcdkufae&if (7) ESpftwGif; r+yD;EdkifqdkwJh wGufcsufokH;oyfjyr_owif;awGvnf; xGufay:cJh
ygw,f?
jynfwiG ;f ppf}uD;udk &yfpyJ pfapcsi=f uwJh jynfov
l x
l }k uD;&J +idr;f csr;f a&;qENjyyG}J uD;awG ae&m
tESH@ay:aygufvmcJhovdk/ vufeufeJ@ 'Drdkua&pD vJvS,fa&;auG;a=umfoHawG=um;rSm tpkvdkuf
tzGJvdkuf vufeufcsvm=uolawGvnf; trsm;tjym; ay:xGufvmcJhygw,f? jynfol&Jabmfrsm;/
&cdkifjynfbufu OD;pdE WmtzGJ0ifrsm; vufeufcscJh=uygw,f?
57 ckESpf o}uFefwGif;rSm OD;Ek wkwfjynf &Spfaqmifyefem;udk tvnfoGm;ygw,f? wkwf0ef
}uD;csKyf csLtifvdkif;udk,fwdkif aeaumif;cgp evefxtajctae=um;u vmudygw,f? EdkifiHwum
qufqHa&;rSm tifrwef u|rf;usifodrfarGw,fvdk@ ajymprSwfyxm;&wJh/ csLtifvdkif;&J {nfhonf
tay: *kwpdu
k f {nf0h wfausyGew
f wfra_ =umifah &m/ &Sad ewJh Edik if w
H umhtcif;tusi;f rSm Armjynfukd
wnfhrwfwJh=um;aea&;xJ cdkifcdkifrmrmxnfhxm;Edkifzdk hta&;}uD;wma=umifhyg tckvdk *kwpdkufxGuf
uw
d mjzpfygw,f? tar&duefw@kd &J Oa&myrSm aewd;k / tm&Stv,fyikd ;f rSm pifw;kd / ta&Sawmiftm&SrmS
qD;wd;k / ppfpmcsKyf0ifzJG a&;/ ppftyk pf w
k ;kd csJ a&;ajcvSr;f awG[m ajymifajymifwif;wif; ajcoGuv
f eG ;f ae
wJhtwGuf/ tar&duefwdk@&J usKH;oGif;r_xJ Armjynf ygroGm;bJ wnfhrwfwJh =um;aea&;jzpfzdk@[m
wkww
f @kd twGuf ta&;}u;D vSygw,f? rl}u;D (5) csuef @J =um;aea&;pnf;0dik ;f xJ Armjynf twdtvif;
a&muf&adS e+yDqakd yr,f/h tar&duefw@kd &J enf;trsKd ;rsKd ;eJ@ ud;yrf;tm;xkwrf a_ wG[m qufvufwnf
&Sdaeao;wJhtwGuf/ OD;Ek &Jtcef;/ Armjynf&Jtcef;udk wkwfjynfu tav;rxm;csifvdk@ r&wJh
taetxm;jzpfygw,f? Armjynftm%m& zqyv tzGJ }u;D twGi;f &Sd qd&k ,
S v
f pfxyd o
f ;D OD;ausm+f ird ;f /
OD;AaqG wdk@tkyfpk[m uGefjrLepfqef@usifa&;tvHaxmifxm;&if; tar&duefeJ@aygif;csifae=uwm/
tar&duefxD;&dyfatmuf cdkv_Hcsifae=uwmudk wkwfjynfu wGufqxm;rd+yD;jzpfygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; acgif;aqmifwJh ppfwyfuvnf; jynfwGif;ppfudk rD;ukef,rf;ukefwdkuf&if;
uGefjrLepfqef@usifa&;tvH axmifxm;wJhwyf/ tar&duefppfa&;tultnDawGudk ar#mfvifh&,lcsif
192

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aewJhwyf jzpfaewmudk owdrlrd+yD;jzpfaeygw,f? 'gawGa=umifh csLtifvdkif; udk,fwdkif yDuif;uae


,leefjynfe,f e,fpyftxdwdkif qif;vm+yD; OD;Ek udk tav;xm;udqdkwmjzpfygw,f? OD;EkoGm;csifwJh
&Spfaqmifyef;em;c&D;udk 0ef}uD;csKyf csLtifvdkif;udk,fwdkif vdkufygydk@aqmifay;ygw,f? ,leefjynfe,f
rdawmf ulrif;rdrSm c%em;=uwke;f rSm csLtifvikd ;f u wkw-f Arm e,fjcm;pmcsKyf tckavmavm
q,f vufrSwfxdk;vdk@rjzpfao;&if/ wkwf-Arm cspf=unfa&;eJ@ wOD;tay:wOD; rusL;ausmfa&;
pmcsKyfwck rcsKyfqdkcsifbl;vm; vdk@ OD;Ekudk ar;ygw,f? OD;Eku wkwf-Arm e,fjcm;pmcsKyf csKyfqdk+yD;
awmhrSyJ wOD;tay:wOD; rusL;ausmfa&;pmcsKyf csKyfqdkcsifw,fvdk@ ajzcJhygw,f? &Spfaqmifyef;em;rSm
o}uFeaf & twlupm;=u&if;/ OD;Ek eJ@ csLtifvikd ;f wd@k wkw-f Arm csp=f unfa&;pum;awG/ +idr;f csr;f a&;
pum;awG tjyeftvSeaf jymqd=k u+yD;/ csp=f unfa&;wnfaqmufc=hJ uygw,f? jynfwiG ;f u +idr;f csr;f a&;
toHawG udak wmh r=um;[efyxm;+yD;/ jynfyrSm +idr;f csr;f a&;pum;awG vmajymaecJw
h mjzpfygw,f?
jynfwiG ;f rSm +idr;f csr;f a&;qENjyyGo
J aH wG v$r;f aewke;f / +idr;f csr;f a&;eJ@ywfoufv@kd oabmxm;
tzkHzkHuGJ+yD; wif;rmvdkolrsm;u wif;rmae=uwkef;rSmyJ/ zqyv tvkyftr_aqmifawG=um;rSmom
csjycJh+yD; zkH;zdxm;cJh=uwJh/ OD;Ek eJ@ OD;ausmf+idrf; wdk@&J &mZ0ifwGifr,fh pmESpfapmif [m vlxk=um;
bGm;ueJay:vmcJhygw,f? 56 ckESpf/ Zlvdkifvqef;ydkif;u a&;cJh=uwJh pmESpfapmif[m/ 57 ckESpf/ arv
(6) &ufae@xkwf *g;'D;,ef;owif;pmrSm ygvmcJhygw,f? zqyv wGif; tuGJudk vlxk=um;xJtxd
w&m;0if csjyvdkufwJhoabmjzpfygw,f?
wckvkH;taetxm;udk cH=unfh&if/ tm%m&tpdk;&[m zqyv yg? 'gayr,fh twdkuftcH
yrnw awGvnf;&Sad ewJh zqyvtpd;k &yg? ae&momuGmayr,fh rJu odyrf jywfwma=umifh 0ef}u;D csKyf
OD;Ek udk,fwdkif *kwpdkuf owdxm;ae&wJh taetxm;yg? jynfolvlxk}uD;=um; zqyv tykyfeH@
waxmif;axmif;xaer_a=umif/h OD;Ek u zqyv oef@&iS ;f a&;vky&f if; vlxak xmufcrH &_ atmif ud,
k hf
aygifudk,fvSefaxmif;wJhenf;eJ@ &Smygw,f? tJ'Dvdk&Smavav/ zqyv oef@&Sif;a&;vkyfavav &Sd+yD;
*d%
k ;f *% ydyuQ[m jrifv
h mavavjzpfcyhJ gw,f? txl;ojzifh OD;Ek eJ@ OD;ausm+f idr;f ydyuQ ydrk akd y:vGif
vmavavjzpfcJhygw,f?
awmwGif;vufeufudkif Auy tygt0if/ ygvDrefwGif; yrnw tygt0if wwdkif;jynfvkH;&Sd
jynfolw&yfvkH;u jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;udk awmif;qdkv_yf&Sm;ae=uygw,f?
qd&k ,
S v
f pfrsm;eJ@ Adv
k af e0if;acgi;f aqmifwhJ qd&k ,
S v
f pfE,
G 0f ifrsm; OD;pD;xm;wJh ppfwyfu tywfwu
kd f
a&;vrf;udyk J acgi;f rmrmeJ@av#mufygw,f? +idr;f csr;f a&; vdck si&f if vufeufcs qdw
k myJ udik pf x
JG m;
ygw,f? atmifrmC tygt0if xd;k ppf}u;D awG woD}u;D qufwu
kd af zmfxw
k yf gw,f? OD;Ek u vGw+f ird ;f
csrf;omcGifhtrdef@xkwf+yD; Oya'abmifwGif;0ifa&;vrf;udk zGifhygw,f? jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;
+idr;f csr;f a&;toHawG nHvmwJt
h cg +idr;f csr;f a&;rl qdw
k mawGvnf; trsKd ;rsKd ;tzkzH Hk xGuaf y:vmcJyh g
w,f? tpd;k & rl/ Auy rl/ yrnw rl/ vufeufe@J 'rD u
kd a&pD vJv,
S af &; rl/ Adv
k v
f ufsm rl/ q&m}u;D rdi_ ;f &J
olrom udk,frem +idrf;csrf;a&; rl?
tpdk;& rl/ vufeufeJ@'Drdkua&pDvJvS,fa&; rleJ@ Adkvfvufsm rlawGu tESpfom&tm;jzifh
vufeufcsvma&;rlawGjzpfygw,f? Auy rl eJ@ yrnw rlu awGqkHaqG;aEG;a&;rljzpfygw,f?
q&m}uD;&J rlu olromud,
k rf emenf;eJ@ oifyek ;f acsa&; rl jzpfygw,f? aemufq;Hk rSm a&yef;tpm;qk;H
jzpfvmwmu olromudk,frem rl jzpfygw,f?
193
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

qd&k ,
S v
f pfrsm;eJ@ ppfwyfu q&m}uD;&J olromud,
k rf em rl[m awmwGi;f vufeufuikd rf sm;
bufu a&Saevdkufxm;wJh rl/ awmwGif;olykefrsm;udk rsufESmomay;xm;wJh rlvdk@ cH,loabmxm;
ygw,f? qef@usifuef@uGuf _wfcswmawGvkyfygw,f? tywfwdkufa&;orm;rsm;tzdk@ aphpyfa&;udk
vnf; rvdkvm;ovdk/ oifykef;acsa&;udkvnf; b,fvdkenf;eJ@rS vufrcHEdkifyg?
vlxkaxmufcHr_&zdk@ enf;vrf;&SmazGae&wJh OD;Ek uawmh vufeufcsvma&;rludk udkifpGJxm;
&if;u qef@usifzufuvmaewJh +idrf;csrf;a&;toHawGudkvnf; em;pGifh&if;/ qdk&S,fvpf}uD;rsm;vdk
wif;wif;rmrm wzufowfrajymbJ yg;yg;eyfeyfaejyygw,f? OD;Ek u aysmhaysmif;r_udk wzufodk@jyo
&if;/ zqyv oef &h iS ;f a&;qdw
k mudk w&pfcsi;f wd;k wd;k +yD;vkyyf gw,f? zqyv }uD;udk EGw
H iG ;f u qGx
J w
k f
zd@k vyk w
f mvd@k ,lqEdik o
f vdk zqyv }uD;&J ausmrf aumif;=um;raumif; tykyef @H waxmif;axmif;t
wGuf olrSmwm0efr&Sv
d @kd ,lqcH&atmif olud,
k o
f l zqyv acG;aoaumifyyk }f u;D =um;uae qGx
J w
k f
vdkufwmvnf;jzpfygw,f?
zqyv tpdk;&tzGJ}uD;twGif; ydyuQawG jyif;xefvmavav/ wyfrawmfumuG,fa&;
OD;pD;csKyf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; uawmh/ ppfwyf}uD;udk }uD;oxuf}uD;atmifcsJ &if; ol&J yk*Kd~ vfa&;=oZm
udk xlaxmifvmEdkifavavjzpfcJhygw,f? vGwfvyfa&;&cgpavmufu umuG,fa&;0ef}uD; &mxl;
avmufyJ rSef;EdkifcJhwJh Adkvfae0if; [m jynfwGif;ppf}uD;aygufzGm;vmr_a=umifh &efukeftpdk;&acwfrSm
umuG,fa&;0ef}uD;r#ru 'kwd,0ef}uD;csKyf&mxl;txd tydktqpf&cJhzl;wmudkvnf; udk,fawGuHcJh
zl;+yD;+yDjzpfygw,f? umuG,fa&;0ef}uD;&mxl;ae&mtwGuf yckH;csif;,SOfvmEdkifolawG/ ,SOfvmcJzh ;l ol
awGtm;vk;H avmufe;D yg;udv
k nf; enf;rsKd ;pkeH @J tajctaersKd ;pk=H um;rSm z,f&mS ;zcd iG ;f ausmef if; vGeaf jrmuf
cJ+h yD;+yD jzpfygw,f? wyfrawmfwiG ;f u Adv
k cf sKyf prpf'eG ;f / Adv
k v
f ufsm/ OD;wifxG f pwJo
h al wGukd z,f&mS ;
EdkifcJh+yD;jzpfovdk/ AdkvfaZ,s/ Adkvf&efatmif/ Adkvf&JxGf wdk@vdk yk*~dKvfawGudkvnf; awmxJodk@ armif;
xkwEf ikd cf +hJ yD;+yDjzpfygw,f? aemufq;Hk wyfxrJ mS useaf ewJh &Jabmfo;Hk usyd 0f if Adv
k af usmaf Zm udv
k nf;
atmifrmC xdk;ppftwGif;u &w,fqdkwJh zdkifwGJtr_}uD;udkjy+yD; atmifjrifpGm z,f&Sm;+yD;+yDjzpfwJh
twGuf/ wyfrawmfxJrSm oleJ@acwfydif wef;wl r_p&mvl wOD;rSr&SdawmhwJhtwGuf ydifbufuif;
AdkvfcsKyf}uD; jzpfvmygw,f?
ppfwyftiftm;}uD;wm[m wdik ;f jynftiftm;}uD;wm [kwrf [kwaf wmhrod/ oltiftm;}uD;
wmtrSef/ ol =oZm}uD;vmwmawmhtrSefqdkwm vufawGodae+yDjzpfwJhtwGuf ppfwyf}uD;udk
ydk+yD;}uD;atmif wnfaqmufygw,f? wu,fvnf; Adkvfae0if; &J wvufudkifwyf}uD;ozG,f ykHay:
vmygw,f? umuG,af &;0ef}uD; OD;AaqG trde@f ay;vd@k r&/ Adv
k af e0if; trde@f ay;rS&wJh wyf}uD;jzpfvm
ygw,f? Adv
k af e0if; tzd@k wyfrawmf}uD;udk wd;k +yD;wnfaqmuf&wmvnf; bmrSrcufyg? oltdyu
f yf
xJuydu
k q
f H wjym;wcsyrf rS uke&f bJ jynfov
l x
l &k J bmaiGa=u;udk ok;H pG+J yD; uduo
f vdk ppftiftm;
csJ vd@k &ygw,f? jynfwiG ;f ppf}uD;udk vuf!;kd xd;k jy+yD;/ uduo
f vdk ppftiftm;xlaxmifEikd cf iG hf tvdv
k &kd
ae+yD;om;jzpfygw,f? zqyv tzGJ}uD;twGif;u EdkifiHa&;orm;}uD;awG uGJcsifovdkuGJ +yJcsifovdk
+yJae=uwJhtcsdef 1957 ckESpfxJrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J OD;aqmifr_atmufrSm trSwf (12) eJ trSwf
(13) ajcvsiw
f yfr[mXmecsKyf xyfraH y:ayguv
f mygw,f? wcku rtlyif/ wcku jynfrmS tajcpdu
k f
apygw,f? trSwf (101) (102) (109) ajcjrefwyf&if; (3) &if;udkvnf; wdk;csJzGJpnf;EdkifcJhygw,f?
194

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

avwyfacwfrDa&;twGuf uae'gvkyf atmfwmav,mOfrsm;eJ@ t*Fvefvkyf qD;jzL&D av,mOfrsm;


0,f,la&;vkyfygw,f?
atmifrmC ppfqifa&;}uD;eJ@ wqufwnf;/ rdwWDvm/ awmifwGif;/ ewfarmufe,frsm;rSm
rkefwdkif; ppfqifa&;/ yJcl;wdkif;/ {&m0wDwdkif;/ weoFm&Dwdkif;wdk@rSm rif;&efatmif/ t0g jynf
awmfat;/ yku/ *dvw
f /k jynfom,m/ *dv}f uD;/ v#ypf pf/ a'gi;f zvf0g pwJh ppfqifa&;awG woD}uD;
vkycf yhJ gw,f? 5657 ckEpS t
f wGuf umuG,af &;tok;H p&dwu
f vnf; (502) oef;txd wd;k wufomG ;
cJhygw,f? umuG,fa&;tokH;p&dwfyrm%[m tm&SrSm azmfrdkqm (xdkif0rf)eJ@ awmifudk&D;,m;+yD;&if
Armjynf[m wwd,trsm;qk;H ok;H pGw
J EhJ ikd if jH zpfomG ;ygw,f? tJ'w
D ek ;f u wwdik ;f jynfv;Hk &J 0ifaiGbm
(100) rSm (40) [m umuG,fa&;tokH;p&dwf jzpfoGm;&ygw,f?
wyfrawmfuae z,f&Sm; t+idrf;pm;ay;cHvdkuf&wJh Adkvfr;csKyfa[mif; ausmfaZm u oludk
rcdik v
f aHk om pGypf cJG surf sm;eJ@ pGypf +JG yD; t+idr;f pm;ay;vdu
k yf Hk tjzpfoepfukd vlx=k um; &Si;f vif;wifjywm
awGvkyfygw,f? umuG,fa&;0ef}uD; OD;AaqG wdk@&J ppfaq;ykH/ ar;jref;ykHawGeJ@ tpdk;&&J oufnmpGm
t+idrf;pm;ay;vdkufw,fqdkwm [kwfrSefr_r&Sda=umif; wkef@jyef&Sif;vif;ygw,f? 'kwd, umuG,fa&;
OD;pD;csKyf apm=um'd;k udk z,f&mS ;+y;D wJah emufyikd ;f / tJ'aD e&mudk tpm;xd;k cef@xm;&r,fq&kd if/ Adv
k af usmaf Zm
udkyJ 0gpOftvdkuf cef@xm;&rSmjzpfvdk@ ckcsdeftxd ae&mvyfxm;+yD; rcef@xm;ykH/ wdkif;jynftwGuf
wwdkif;jynfvkH;od ppfyGJ}uD;awGudk &Gyf&Gyfc|Hc|H OD;aqmifwdkufcdkufcJholjzpfayr,fh/ zqqdk&S,frsm;u
&mxl;ray;&atmif ESdrfcJhykHawGudkvnf; yGifhyGifhvif;vif; azmfxkwfoGm;cJhygw,f?
(1952 ckESpf/ 55-56 ckESpfawGrSm zqyv tpdk;&u *k%fxl;bGJxl;awG azmfxkwf+yD; csD;jrifh
tyfESif;wmawG vkyfcJhygw,f? owdk;oD&dok"rR-wdk@/ vufsmysHcsD pnfol oa&pnfol wdk@vdk
bGJ rnf*%
k x
f ;l awG vly*k Kd~ vfawmfawmfrsm;rsm;udk azmazmoDoD tyfEiS ;f cJh rHk u/ pmaytEkynme,f
eJ@ aw;*Dw Zmwfobife,fuvlawGuykd g tvuFmausmpf mG wd@k 0ausmx
f if wd@k woD}uD;ay;
cJw
h m&Syd gw,f? q&m}uD;ocifu,
kd af wmfri_d ;f uqd&k if yavGrw
_ w
f o
hJ l qdik ;f wD;wJo
h al wGtxd ay;ae
wJ[
h mawGygumG vd@k taomazmufc&hJ wJt
h xd rsm;jym;cJyh gw,f? bk&ifah emif/ &ef}uD;atmif ppfqif
a&;}u;D awGcs+y;D / atmifjrifpmG wdu
k yf q
JG ifjyEdik cf w
hJ hJ Adv
k af usmaf Zm udak wmh zqyvtpd;k &u 55 ckEpS rf mS
rv$o
J mvd@k wjcm;olrsm;ay;csed rf mS oa&pnfol bGJ ay;cJzh ;l ygw,f?) aemufq;Hk ay;vdu
k w
f muawmh
Adkvfae0if; tvdkus &mxl;ESpfqifhav#mhcs+yD; t+idrf;pm;ay;vdkufjcif;yJjzpfygw,f?
1957 ckESpf/ pufwifbmrSm usif;yyvkyfwJh ppfwyf&J wyfr;rsm;nDvmcHrSmawmh/ jynfwGif;
vkHcHa&; pDrHudef;aqG;aEG;yGJqdkwmawGrSm ppfqifa&;ESifh ppfAsL[maqG;aEG;yGJ/ EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;ESifh
e,fbuftyk cf sKyfa&;aqG;aEG;yGaJ wGomru/ axmufvrS ;f a&;aqG;aEG;yGeJ J ph w
d "f mwfppfqifa&;aqG;aEG;yGJ
qdkwmawGyg woD;woef@ xnfhoGif;aqG;aEG;vmcJhygw,f? axmufvSrf;a&;u ta&;ygvmovdk
pdwf"mwfppfqifa&;pDrHcsufawGuvnf; r&SdrjzpfudpPawGtjzpf a&Swef;a&mufvmcJhygw,f? arv
uyJ 'kAdkvfr;}uD; boef; ("rRdu boef;) pdwf"mwfppfqifa&; !ef=um;a&;r;acgif;aqmifwJh tzGJudk
zdvpfyikd /f xdik ;f / AD,uferf wd@k ukd oGm;a&mufap+yD; pdw"f mwfppfqifa&;vkyif ef;awGukd avhvmapcJ+h yD;
jzpfygw,f? bmoma&;eJ@ywfouf+yD;/ o*vf oifwef;awG ydk@cswm/ umuG,fa&;0g'oabm
w&m;awG azmfxw
k af qG;aEG;apwmawG tpDtpOf&&dS dS pwifaqmif&u
G cf yhJ gw,f? pdw"f mwfppfqifa&;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

195

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

&nfrSef;csufeJ@ pmaye,ftwGif; (52) ckESpfuwnf;u wdk;0ifajccs xkwfa0vmcJhwJh jr0wD r*~Zif;


uae 57 ckESpf/ atmufwdkbmvrSm wyfrawmf&J 0g'oabmw&m;wckudk ajrprf;c&rf;ysdK;=unfhwJh
taeeJ@ pwifazmfxw
k v
f mwm awG&ygw,f? tJ'guawmh emrly0g' oabmw&m; qdw
k mjzpfyg
w,f? kyfomy"me [laom kyf0g'ESifhvnf;aumif;/ pdwf0d^mOfom &Sdonf[k ,lqaom kyfr&Sd0g'
ESiv
hf nf;aumif;/ aumif;pGmjcm;em;tyfaom emrly0g' oabmw&m; tjzpf tqdk y=unfv
h mwm
udak wG&ygw,f? (tJ'0D g'[m aemifwcsed rf mS tnrnoabmw&m;qd+k yD; jzpfay:vmr,fh a&mausmf
0g'&J trawjzpfygw,f?)
q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if; acgif;aqmifwJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJacgif;aqmifrsm;u
vufeufudkifykefuefae=uwJh olykefacgif;aqmifrsm;eJ@ oGm;a&mufawGqkHcGifh/ &Sif;jycGifhyzdk@ awmif;qdk
vm=uoHawG xGuaf y:vmygw,f? tpd;k &u 'Dw}urd af wmhciG hf yr,f/ 'gayr,fh vkH caH &; tmrrcHEikd v
f @kd
wkef@jyefygw,f?
yrnw tzGJ }uD;uvnf; ESpzf uf w}udrw
f nf; wydiw
f nf; twdu
k t
f cdu
k &f yfp&J ef yef=um;
csufwapmifxkwfjyefygw,f? wyfrawmfu typftcwfr&yfpJkHru uGefjrLygwDA[dk vSnfhvnfkH;
pdkufaewJh rkH&Gm/ a&$bdk/ u|ef;vS/ ueD pwJh e,fwa=umudk wyf&if; (7) &if;eJ@ rdk;ud;ppfqifa&;udk
vkyfygw,f?
+idrf;csrf;a&;toHawGu wjynfvkH; jrnf[nf;vmwJhtwGuf EdkifiHa&;yg;0wJh OD;Ekuawmh/
wpkHw&m ajymif;vJajymqdkEdkifzdk@ E_wfcsdKpyvmjyefygw,f?
atmufwb
kd mvukeyf ikd ;f rSm rGew
f ikd ;f &if;om;tpnf;tk;H }uD;u rGew
f @kd vnf; jynfe,f&&Sd
xdu
k af =umif; azmfjyyg&w
dS hJ a=unmcsuw
f apmifukd xkwjf yefygw,f? a=unmcsux
f rJ mS wyfrawmf
om;wcsKd u rGejf ynfe,ftwGi;f &Gmol&mG om;awGukd +cdr;f ajcmufwm/ tdraf wGay:wuf+yD; ar$aESmuf
&SmazGwmawGvkyf&if; a&$wdk aiGp awGudk odrf;ydkufvk,uf,liifwmawGudkyg azmfxkwfwifjyxm;yg
w,f? q&m}uD;rd_if; &J olrom udk,fremenf;eJ@ jynfwGif;ppf&yfpJa&;rludkvnf; axmufcHa=umif;
azmfjy+yD; 0ef}uD;csKyfxH vdyfrlxm;wJh a=unmcsufjzpfygw,f?
jynfov
l x
l }k uD;&J +idr;f csr;f a&;qEN/ +idr;f csr;f a&;v_y&f mS ;r_awGa=umif/h vufawG tywfwu
kd f
a&;vrf;pOf usifhokH;ae&mu/ vufawGeJ@ qef@usifjcm;em;+yD; +idrf;csrf;a&;taiGtoufawGygwJh
rdef@cGef;wckudk OD;Ek u rGuf[vmygw,f? 1957 ckESpf/ Edk0ifbmv (16) &uf/ trsdK;om;ae@rSm
ajym=um;wJh 0ef}uD;csKyf&J rdef@cGef;jzpfygw,f? tJ'D trsdK;om;ae@rdef@cGef;xJrSm OD;Ek u aomif;usef;
olawGeJ@ u|efawmfwdk@[m &ef!dk;}uD;awGzGJ+yD; olaoao udk,faoaowdkuf&r,fh urBmh&efolawG
vnf;r[kwyf gb;l ? u|eaf wmfw@kd taeeJ@awmh jzpfEikd &f if quf+yD;rwdu
k cf siaf wmhygb;l ? u|eaf wmfw@kd e@J
oabmcsi;f wlEikd w
f hJ tyvkyif ef;awGrmS tpGr;f ukeyf ;l wGv
J yk u
f ikd cf siw
f hJ qENawGvnf; u|eaf wmfw@kd rmS
tifrwef jyif;jyif;jyjy ay:aygufaeyg+yD?vdk@ azmfjyajymqdkvmwJhtwGuf +idrf;csrf;a&;vdkvm;oltm;
vkH;u 0rf;yef;womjzpfcJh=uygw,f?
0ef}u;D csKyf &Jrdef ch eG ;f u +ird ;f csr;f a&;toH odoo
d mom pGuv
f mcJah yr,f/h tpd;k &&J wyfrawmf&J
xd;k ppfawGuawmh/ jyif;jyif;xefxef xd;k ESuaf eqJjzpfwt
hJ wGuf pum;eJ@vufawG[m t[yfumG ae
qJjzpfygw,f?
196

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wdik ;f jynfaygi+f y;D wdu


k cf siw
f u
kd &f yavhap/ aygiw
f u
kd rf ,f? aomif;use;f olawGe@J awmh raphpyf
qdkwJh vufsmqdk&S,fvpfacgif;rm}uD;rsm;&J oabmxm;/ aomif;usef;oltywfwdkufa&; qdkwJh
wyfrawmf&J oabmxm;/ OD;Ek wav#mufv;Hk ajymqdv
k mcJw
h hJ oabmxm;awGe@J uawmh odoo
d m
om vrf;cGJxGufvmwJhtwGuf trsdK;om;ae@rdef@cGef;[m udqdk&r,fhrdef@cGef;wck jzpfcJhygw,f?

zqyv yd u G J j cif ; / yxrqk H ; aom ppf w yf t m%mod r f ; r+ eJ zqyv


q,f E S p f q ,f r d k ; ed * k H ; csKyf c suf
vGwfvyfa&;a=unmcGifh&csdefup+yD;/ wavsmufvkH; vGwfvGwfu|wfu|wf tm%m&,lvm
cJhwJh zqyv tzGJ}uD;[m tm%m&tzGJtpnf;}uD;tjzpf &yfwnfvmEdkifcJhayr,fh EdkifiHa&;t&
pnf;kH;a&;t& wom;wnf;pkpkpnf;pnf; nDnD!Gwf!Gwf &SdcJh wnfcJh cdkifrmcJhwmawmh r[kwfyg?
vuf00J g'/D vuf,m0g'/D trsKd ;om;a&;0g'aD wGomru/ tacsmiform;eJ@ Edik if aH &;pm;zm;}uD;
awGyg pkaygif;pyfaygif; a&myGrf;yg0ifaewJh tzGJtpnf;}uD;jzpfwJhtwGuf tpuwnf;u rwlnDr_
tajccHawG/ uGJjym;jcm;em;r_rsdK;aphawG 'keJ@ xnfeJ@ jzpfwnfyg&SdvmcJhygw,f?
vGwfvyfa&;a=unmcgeD;rSm/ zqyv }uD; ay:xGef;a&;&J t"du yifr}uD;wckjzpfcJhwJh Arm
jynfuGefjrLepfygwDudk zqyv }uD;uae xkwfy,fypfvdkufjcif;tm;jzifh yxrqkH;aom zqyv
yu
d rJG }_ u;D ay:aygucf yhJ gw,f? vGwv
f yfa&;a=unm+y;D wJah emuf zqyv xJusecf w
hJ hJ jynfol &Jabmf
uae &JabmfjzL &Jabmf0g tuGJrSm &JabmfjzLrsm; zqyv &J tjyifudk a&mufoGm;cJh&ygw,f?
tJ'Daemuf/ zqyvxJrSm tiftm;taumif;qkH;vdk jzpfaecJhwJh qdk&S,fvpfygwD}uD;uae/
odef;av;q,f OD;udkudk}uD; udkxkwfypf&jcif; tm%mydifyGJeJ@ wqufwnf;vdkvdkrSm qdk&S,feD-qdk&S,f
'Drdku&uf tuGJay:aygufcJhygw,f? qdk&S,feDrsm; zqyv tjyifbufudk a&mufoGm;&ygw,f?
vuf,mqdk&S,f'Drdku&ufawGcsnf; usefjyefawmhwJhtcg/ bkef;}uD;ausmif;tkyfpkeJ@ aumvdyf
tkypf t
k uGJ qufjzpfc+hJ yD;/ tjyeftvSet
f m%mjy=u tm%mydi=f u&if; twGi;f usw
d f qufuaJG ecJ=h u
ygw,f?
tkyfpkydifyGJeJ@ tm%mcGufapmif;ckwf=ur_awG&JatmufrSm aemufqkH; OD;Ek eJ@ OD;ausmf+idrf;
xdyfwdkufawG=uawmhwJhtxd qufvufjzpfay:aecJh+yD;/ b,fvdkrS rnD!GwfEdkifawmhwJh tm%m&
zqyv }uD;tjzpf ykHay: jzpfwnfvmcJhygw,f? wajz;ajz; OD;Ek &J zqyv oef@&Sif;a&;eJ@twl
yduGJr_awG[mvnf; zkH;rEdkifzdr&toGif aqmifvmcJhygw,f?
yrnw twdkuftcHtiftm;pk}uD;uvnf; v$wfawmftwGif;rSm ta&;}uD;tcef;u
a&muf&dS toHjrnfvmovd/k awmwGi;f tiftm;pkrsm;&J +idr;f csr;f a&;toH/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ
}uD;&J +idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;oH/ jynfolvlxkw&yfvkH;&J +idrf;csrf;a&;qENy azmfusL;oHawGuvnf;
yJhwifnHatmif kdufcwfwkef[nf;vmwJhtwGuf/ zqyv}uD;twGif;u tufa=umif; qufa=umif;
awG[mvnf; ydkydk [[ vmcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

197

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

zqyv}uD; 'Dvdk tuf&m [&mawG }uD;vmavav/ tkyfpkwGif; *dk%f;*%ydifyGJawG }uD;}uD;


vm+yD;/ rnD!Gwfr_kyfykH ydk+yD; toGifomefay:vmavav/ tiftm;pk}uD;wcktjzpf tcdkiftrm
tjrpfwnfvmcJhwJh wyfrawmf&J tcef;[m ta&;ygvmavav jzpfcJhygw,f? zqyvwGif; qdk&S,f
vpfwiG ;f tjyeftvSef ydyuQawG tawmrowfEikd af tmif}uD;ae=uayr,f/h jy\emjzpfay:ae=uwJh
ESpfzufpvkH;uawmh/ wyfrawmfudk rsufESmomay;+yD;/ tpGrf;ukef acsmhjrLa&;ay:vpDudk olxufig
usifhokH;ae=uygw,f? jynfwGif;ppf}uD; }uD;vmav jynfwGif;ppfudk vuf!dk;xdk;+yD; wyfrawmf}uD;
}u;D vmav ppfwyftcef; }u;D vmavjzpfc+hJ y;D / ppfwyftcef;}u;D vmav ppftm%m&Sipf epf oaE<om;
}uD;xGm;cGifh &vmavjzpfcJhygw,f?
tm%m& zqyvtwGif; tkyfpkESpfckpvkH;u acsmhjrLa&;ay:vpDudk olxufig tydiftqdkif
usio
hf ;Hk vdu
k =f uwJt
h cg/ ppftm%m&Sipf epf oaE<om;[m ydrk t
kd awmiftvufpcHk iG /hf aEG;aEG;axG;axG;
oefrmcGifh&vmcJhygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f vuf,mqd&k ,
S v
f pftyk pf u
k ppfwyf[m olw@kd zufuvdk ,
h =Hk unf,q
l
xm;ygw,f? ppfwyfwckv;Hk &J eHywfwpfacgi;f aqmif Adv
k cf sKyfae0if;tygt0if ppfwyfxyd o
f ;D }uD;awG
jzpfae=uwJh Adkvfatmif}uD;/ Adkvfarmifarmif/ Adkvfwifaz/ Adkvfatmifa&$/ Adkvf=unf0if;/ Adkvfcspfcdkif/
Adkvfodef;armif pwJholawGtm;vkH;avmuf[m qdk&S,fvpfygwD0ifawG/ qdk&S,fvpfygwD wyfwGif;tpk
0ifawGjzpf=uwJhtwGuf wdk@qdk&S,fvpfygwDu vdk@tcdkiftrmwGufqxm;=uygw,f? qdk&S,fvpf
r[kwcf zhJ ;l wJh wyfrawmfxyd yf ikd ;f acgi;f aqmifawGtm;vk;H avmufe;D yg;[mvnf; ta=umif;trsKd ;rsKd ;eJ@
wyfwGif;rSm r&Sdawmhatmif vkyfxm;+yD;om; tajctaersdK;jzpfaeawmh/ OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;wdk@&J
,k=H unf,q
l r_[m ydrk ckd ikd rf mpdwcf saecJyh gw,f? Adv
k af e0if;udk tydik o
f rd ;f oGi;f cJw
h m pnf;k;H cJw
h m/ 'Dvkd
ae&mrsKd ;a&mufatmifvyk cf w
hJ mvnf; olw@kd yq
J akd wmh/ Adv
k af e0if;[m olw@kd vv
l @kd ,lq,k=H unfxm;
wm[m obm0uswu
hJ pd jP zpfaecJyh gw,f? yxrawmh uGejf rLepfuw
kd u
kd zf @kd wyfwiG ;f rSm ud,
k v
hf al e&m
&zd@k arG;jrLcJw
h myg? odr;f oGi;f &if; arG;jrL&if;uae ajrmufpm;wm ajrmufx;kd yifah umf vkyaf y;wmawGe@J
wif tm;r&awmhb/J acsmjh rLwm ypm;ay;&wmawGyg vkyv
f m&wJt
h cg ppfwyfacgi;f aqmif Adv
k af e0if;
[m tvdkvdkae&if; b0ifjrifhcsifp&mjzpfvmygw,f? tuGufjrif tuif;yg;wJh Adkvfae0if;[m ol
tcef;udk ol,l&if; =oZmxlaxmifEdkifcGifh tcGifhta&;tjynfht0&Sdolwa,muf jzpfvmcJhygw,f?
OD;Ekuvnf; Adv
k cf sKyfae0if; [m olvlv@kd ,lqxm;ygw,f? ol pwiford ;f oGi;f cJw
h m r[kwf
ayr,fh/ Adkvfae0if;udk ol tifrweftm;xm;a=umif;/ ,kH=unfa=umif;/ ta=umif;ay:wdkif; jyo+yD;
acsmjh rLa&;ay:vpDukd &uf&ufa&ma&m usio
hf ;Hk cJyh gw,f? &efuek t
f pd;k &acwf tusyt
f wnf;wke;f u/
qdk&S,fvpfawG tpdk;&tzGJxJuae wzGJzGJxGufajy;=upOfu Adkvfae0if;udk Adkvfae0if;vdkcsifwJh
umuG,fa&;0ef}uD;omru/ 'kwd,0ef}uD;csKyftjzpfyg ay;tyfajrmufpm;cJhygw,f? owdk;oD&dok"rR
bGJawmifay;+yD; olaumif;y *k%fycJhygw,f?
tm%m& zqyv}uD;&J tkyfpk}uD; (2) ckpvkH;u xdyfoD;}uD;awGtm;vkH;&J ajrmufpm;acsmh
jrLr_udk ydifzufr&Sd wOD;wnf; tydkif&&SdcJhol[m Adkvfae0if;yJ&Sdawmh Adkvfae0if; &J tm%mavmb
twGuf a&cHajrcHaumif;awGjzpfcJhygw,f?
198

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

pnf;k;H a&;usqif;aewJh zqyv/ pnf;vk;H nD!w


G rf _ yduaJG ewJh zqyv/ jcpm;r_ tusiyhf surf _
&ufpufzdESdyfr_awGeJ@ tykyfeH@ waxmif;axmif;xaewJh zqyv udk toa&q,fEdkifzdk@ zqyv
nDvmcH}uD;udk OD;Ek OD;pD;+yD; urBmat;ukef;ajrrSm Zefe0g&D (29) &ufrS azazmf0g&D (2) &ufae@txd
usif;yygw,f? vGwfvyfa&;a=unm+yD;uwnf;u (10) ESpftwGif; wcgrSrac: jzpfcJhzl;wJh jynfvkH;
u|wfnDvmcH}uD;[m yxrqkH;t}udrf jynfvkH;u|wfnDvmcH}uD; jzpfygw,f?
nDvmcHtzGiahf e@rmS qd&k ,
S v
f pfygwOD uU OD;AaqGu nD!w
G af &;twGuq
f +kd y;D usKyu
f kd usm;}u;D
AaqGvdk@ ta=umif;rJh ac:cJh=uwmr[kwfbl;? usKyf[m ,kH=unfcsufudk &J&J0Hh0Hh jywfjywfom;om;
b,fol udrk S raxmufnm bJ vkyw
f wfw,f/ 'ga=umifh ac:wm? 'gayr,fh ta=umif;a=umif;a=umifh
usKyf bmrSrvkyfbJaecJhwm=um+yD? &Jabmfrsm;u usKyfudk EGm;}uD;AaqGvdk@awmif ac:ae=u+yD?
zqyv nD!Gwfa&;twGufqdk&if usKyf[m usm;}uD;vkyf&rSmyJ? zqyv nD!Gwfa&;udk
zsufqD;aewJh b,foludkrqdk usKyf&J t&if;ESD;qkH;rdwfaqGjzpfyap/ usKyfu rnmrwm ESdrfeif;&rSmyJ
vdk@ Adef;armif;oHay;+yD; [pfauG;ygw,f? nD!Gwfa&;twGuf [pfauG;aeayr,fh ae&m&a&;twGuf
jy\empay:ygw,f? zqyv taxGaxGtwGi;f a&;r; cef@xm;a&;twGu/f OD;Ek u ocifausm'f eG ;f udk
awmif;qdkygw,f? OD;Ek u oludk tpdk;&tzGJxJu yxkwfa&;twGuf vkyf=uwmudk tcsdefrDowday;
cJhwJh ocifausmf'Gef;udk aus;Zl;qyfwJhtaeeJ@ taxGaxGtwGif;a&;r;ae&m ay;csifwmjzpfygw,f?
OD;ausm+f ird ;f u olvuf;Hk ocifomcif udo
k m taxGaxGtwGi;f a&;r;ae&m &apcsiyf gw,f? zqyv
OuU OD;Ek u ocifausmf'Gef; udk ay;a&;udkyJ acgif;rmrmeJ@ awmif;qdkaewJhtwGuf aphpyfvdk@r&Edkif
atmif jzpf=uygw,f? usm;}uD;AaqG u ocifausmf'Gef; taeeJ@ ygwDnDvmcHrSm taxGaxGtwGif;
a&;r;jzpfcsif&if (45) &uf=umjrifhwJhtcg &mxl;rS E_wfxGufay;yghr,fvdk@ uwdyzdk@ =um;0ifjzefajzwJh
twGuf ocifausmf'Gef; u ygwDtusdK;twGuf qdk&S,fvpfygwDOuU OD;AaqG &J qkH;jzwfcsufudk
vdu
k ef mygr,fv@kd a=unmcsuw
f apmif vufrw
S af &;xd;k xkwjf yefygw,f? a=unmcsux
f rJ mS OD;AaqG
u awmif;qdv
k mygu (45) &uf=umjrif+h yD;wJah emufyikd ;f xGuaf y;ygrh ,fv@kd azmfjy+yD;/ tay;t,lwnfh
oGm;ygw,f?
OD;Eku nDvmcHrSm (3) em&Dausmf=umwJh rm&oGef rdef@cGef;&Snf}uD;ay;ygw,f? zqyv eJ@
zqyv &J Edik if aH &;0g'udk t"dyg` ,zf iG q
hf +kd yD; w&m;0ifazmfxw
k v
f mwmuawmh zqyv [m wygwD
jzpfw,f? ygwDaygif;pkHaygif;xm;wJh wyfOD;tzGJr[kwfbl;? zqyv &J 0g'oabmw&m;[m rmhufpf
0g'r[kw/f "e&Si0f g'vnf;r[kw/f 'Dru
kd &ufwpfq&kd ,
S v
f pf0g'jzpfw,f? vd@k au;G a=umf a=unmvdu
k f
ygw,f? wyfaygi;f pktjzpf pwifzJG pnf;vmcJw
h hJ zqyv }uD;&J e*drk v
l oabmudk w&m;0ifz,f&mS ;
ypfvdkuf+yD; ygwDwcktjzpf pwif t"dy`m,fazmfaqmifvdkufygw,f? ygwDwcktjzpf pwifa=unm
vdkufjcif;jzpfygw,f? zqyv &J0g'udkvnf; 'Drdku&ufwpfqdk&S,fvpf vdk@ a=unmvdkufygw,f?
aemufxyfta&;t}uD;qkH; a=unmcsufw&yfuawmh jynfwGif;ppf&yfpJa&;eJ hwdkufkdufywfouf
aeygw,f? tJ'guawmh (1) cifAsm;wd@k e@J usaemfw@kd b,forl mS ;w,f/ b,forl eS w
f ,fqw
kd mawG tcst
D csajymrae
=uygeJ@awmh?
(2) usaemfwdk@u rSm;cJhwmawG&Sd&ifvnf; onf;cHzdk@ usaemfawmif;yefygw,f? cifAsm;wdk@
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

199

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rSm;cJhwmawG&Sd&ifvnf; usaemfwdk@u onf;cHygr,f?


(3) cifAsm;wdk@eJ@ usaemfwdk@[m 0g'eJ@vrf;pOfawGrSm wzufwvrf;jzpfaeayr,fh jynf
axmifpkom;awG aumif;pm;zdk@ vkyfay;&r,fhvkyfief;awGrSmawmh twlwlvufwGJ+yD;
vkyfay;Edkifr,fhvkyfief;awGu trsm;}uD;&Sdygw,f? 'Dvkyfief;awGudk pepfwus&SmazG+yD;
twlvufwGJvkyf=u&atmif tvif;udk0ifcJh=uyg?
qdkwmyJjzpfygw,f? OD;Ek &J pum;}uD; (3) cGef;vdk@ emrnfwGifusefcJhygw,f? 'Dpum;}uD;(3)
cGef;udk jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vdkvm;oltm;vkH;u pdwf0ifpm;cJh=uygw,f?
OD;Ek &J zqyv nDvmcH ed*kH;csKyfrdef@cGef;rSmawmh zqyv wGif; tuGJt+yJawGudk trsm;rjrif
omatmif wHawG;qGwf aumfwJvdkuf+yD; OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; eJ@ ocifwif wdk@udk tmZmenfppf
onf (3) odef;eJ@nDr#aom yk*Hacwfol&Jaumif; iaxGl;/ ivkH;vufz,f/ anmifOD;zD; wdk@uJhodk@yif
tm;ud;k &a=umif;/ tJ'v
D v
kd pl rG ;f aumif;}u;D awGyg0ifaewJh zqyv }u;D udk tpdwpf w
d t
f r$mr$m uGrJ oGm;
apzdk 0h ikd ;f 0ef;ud;yrf;aqmif&u
G o
f mG ;=uapvdak =umif; vd@k tqdk y tr$r;f wif ed*;Hk csKyfay;vdu
k yf gw,f?
tay:,Htm;jzifh nD!GwfoGm;oa,mifykHaqmif+yD;/ nDvmcH}uD; +yD;pD;oGm;cJhygw,f?
nDvmcH}uD;+yD;oGm;ayr,fh/ qufusef&pfcJhwmuawmh (2) ck &Sdygw,f? wcku zqyvwGif;
tm%mydifr_ tkyfpkzGJr_ twGif;ydyuQjzpfygw,f? aemufwcku OD;Ek &Jrdef@cGef;yg pum;}uD;okH;cGef;
udpPjzpfygw,f? twGif;ydyuQuawmh =umav uJav/ ref;av +yJavjzpf+yD;/ tkHzGJavmifu|rf;aeqJ
jzpfygw,f?
pum;}uD; (3) cGef;uawmh wjynfvkH; *,ufkdufusefcJhygw,f? yrnw tzGJ}uD;u OD;Ek
&J pum;}uD; (3) cGe;f udk c&D;OD;udyvdu
k o
f vd/k q&m}uD;ocifu,
kd af wmfri_d ;f OD;pD;wJh jynfwiG ;f +idr;f csr;f
a&;tzGJ}uD;uvnf; pum;}uD; (3) cGef;udk tav;xm; rsufESmrlvdkufygw,f? ArmjynfuGefjrLepf
ygwOD uU ocifoef;xGe;f uvnf; OD;Ek qDay;pmwapmify@kd +yD; jynfwiG ;f ppf (10) ESpaf jrmufae@jzpfwhJ
rwfv (28) &ufae@rSm twdkuftcdkuf&yfpJ=uzdk@ tpdk;&u oabmwlr,fqdk&if uGefjrLepfygwDu
udk,fpm;vS,fapv$wfvdka=umif; urf;vSrf;vdkufygw,f?
q&m}uD;ocifu,
kd af wmfri_d ;f OD;aqmifwhJ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;u jynfwiG ;f ppf (10)
ESpfajrmuftjzpf usa&mufr,fh rwfv (28) &ufae@udk +idrf;csrf;a&;qENjyyGJ}uD; usif;yzdk hjyifqifyg
w,f? jynfwGif;ppf}uD;udk &yfpJ=uzdk@/ +idrf;csrf;a&;qD OD;wnfav#mufvSrf;=uzdk@ E_d;aqmf+yD;/ jynfol
vlxkw&yfvkH;&J +idrf;csrf;a&;qENudk azmfxkwfjyoEdkifzdk@ aumif;jrwfwJhqENeJ@ jyifqifygw,f? (28)
&ufae@ wae@wnf;jzpfjzpf typftcwf&yfpJ=uzdk@ yef=um;ygw,f? OD;Ek &J pum;}uD; (3) cGef;eJ@
q&m}uD;rd_if; OD;aqmifwJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ}uD;&J +idrf;csrf;a&;qENazmfoHudkyg qef@usifr
vdv
k m;Edik f jzpf=uwmuawmh/ ppfwyfe@J OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wd@k acgi;f rmqd&k ,
S v
f pftyk pf jk zpfygw,f?
tywfwdkufa&;/ vufeufcsa&;uvGJvdk@ bm+idrf;csrf;a&;toH/ bmaphpyfaqG;aEG;a&;t}uHudkrS rvdk
vm;Edkif=uyg?
ppfwyf&J pdw"f mwfppfqifa&;Xmeu vufeufe@J pum;rajymeJ@ vufeufpeG @f +yD;&if tawG
cHr,f qdw
k hJ ydpk wm}uD;rsm;eJ@ ydpk wmwdu
k yf q
JG ifygw,f? +idr;f csr;f a&;qENjyyGeJ ;D vmwJt
h cg &efuek jf rLeD
pyg,fu ydkufa[mif;zsuf+yD; ydkufopfvJr,fqdkum a&tcuftcJ a&jy\emay:atmifvkyfygw,f?
200

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wyfrawmfu ppfom; (4000) ausmfokH;+yD; ql;avbk&m;vrf;ay:rSm ppftiftm;jy csDwufcdkif;+yD;/


rdolrdom;awG&J +idrf;csrf;a&;qENudk aemufwGef@atmifvkyfaqmifygw,f?
rwfv (26) &ufae@rSm qdk&S,fvpfygwDOuU OD;AaqG u owif;pmq&mawGudk zdwfac:+yD;/
+idrf;csrf;a&;qENjyyGJ[m aoG;kd;om;kd;r[kwfbJ/ awmwGif;u !ef=um;csuft&vkyfjcif;omjzpf
w,f vdk@pGyfpGJovdk umuG,fa&;0ef}uD;vnf;jzpfwJh OD;AaqGu rwfv (28) &ufae@rSm twdkuf
tcdu
k f r&yfpEJ ikd /f qufwu
kd rf ,f vd@k wif;wif;rmrm a=unmygw,f? a=u;rko
H wif;pmu q&mZ0e
u OD;AaqG. pum;rSm tywfwdkufa&;vrf;pOfomjzpfonf vdk@ rSwfcsufay;azmfjyygw,f?
tywfwdkufa&;0g'Drsm;eJ@ ppfwyf&J aESmuf,SufzsufqD; +cdrf;ajcmufr_toG,foG,f=um;xJ
uae 1958 ckESpf/ rwfv (28) &ufae@rSm jynfwGif;ppf (10) ESpfajrmuftjzpf jynfwGif;ppf&yfpJa&;/
jynfwGif;+idrf;csrf;a&; qENjyyGJ}uD; wcrf;wem; ay:aygufcJhygw,f?
&efukefwrdvkH; jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ydkpwmawG zkH;v$rf;oGm;cJhygw,f?
eH&u
H yfypkd wm/ okyaf zmfyyHk pkd wmtrsKd ;rsKd ;eJ@ jynfwiG ;f ppf}uD;&J qd;k 0g;r_/ jynfwiG ;f ppf}uD;&J ysupf ;D qk;H
_;H &r_tzkzH u
Hk kd &ifeifph zG,af umif;avmufatmif rD;armif;xd;k jy=ukrH u/ 'Davmufq0kd g;&ufpufvw
S hJ
jynfwGif;ppfrD;}uD;udk t&Sdefowf+idrf;owfay;=uzdk@ Ed_;aqmfygw,f? +idrf;csrf;a&;qENudk w&m;ojzifh
azmfxkwfjyo=uygw,f?
tqdak wmf jrwfav;/ rif;aemif/ pdepf ed f wd@k O;D aqmifwhJ aw;*DwtEkynm&Siaf wG&J +idr;f csr;f a&;
aw;oHawGvnf; rdvkH;tESH@ e,fvkH;wavsmuf ysHESH@a00J yJhwifcwfapcJhygw,f? q,fESpf0,f q,f
=upd@k qdw
k ahJ w;oHe@J {&m0wDio
kd H 'd@k =um;&onf aw;oHawG vlx=k um; usa&mufvr$ ;f pd;k cJyh gw,f?
vlwef;pm;pkH tv$mpkH yg0ifwufa&muf qENazmfxkwfjyo=uwJh &efukefckdif jynfwGif;ppf
q,fESpfajrmufae@ qENjyyGJ}uD;udk uefawmfrifyef;+cHrSm usif;yygw,f? vlaygif;av;aomif;ausmf
wufa&mufwJh +idrf;csrf;a&;qENjyyGJ}uD; jzpfygw,f? q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if; wufa&mufrdef@cGef;
rGu=f um;ygw,f? q&m}uD;u 'gavmufawmif (10) ESp=f umatmif tcsi;f csi;f wOD;eJ@wOD; wdu
k cf u
kd f
=u&&ifjzifh awmfavmufyg+yD/ awmf=uygawmhvd@k yef=um;oGm;ovd/k tck (10) ESpaf jrmuf ae@jzpfwhJ
rwfv (28) &ufae@up+yD;/ twdkuftcdkuf&yfpJ=uzdk@vnf; arwWm&yfcHoGm;cJhygw,f? +idr;f csr;f a&;&J
yxrqk;H tqifh twdu
k t
f cdu
k &f yfp=J uzd@k e@J q&m}u;D wd@k &J olrom ud,
k rf em oifyek ;f acs +idr;f csr;f a&;rle@J
OD;Ek urBmat;nDvmcHrSm ajym=um;oGm;cJhwJh pum;}uD; (3) cGef;[m tajccH tawmfudkufnDaewm
awG&wJt
h wGuf pum;}uD; (3) cGe;f udk w&m;0ifjzpfatmifvyk af y;zd@k &Si;f &Si;f vif;vif; jzpfatmifvyk f
ay;zdk@udkvnf; tqdkyoGm;cJhygw,f?
jynfwiG ;f ppf (10) ESpaf jrmuf +idr;f csr;f a&;qENjyyGaJ wG[m &efuek rf mS wGirf u wjynfv;Hk ae&m
tESH@ jzpfay:cJhygw,f? +idrf;csrf;a&;toHr=um;csifwJh qdk&S,fvpfrsm;eJ@ ppfwyfvufeufudkifwyfrsm;
uvnf; +idrf;csrf;a&;qENjyyGJawGudk +cdrf;ajcmuf[ef@wm; zsufqD;wmawG ae&mtESH@ yvkyfygw,f?
0g;c,fr +idrf;csrf;a&;qENjyyGJrSm vlxkrwufa&mufvmEdkifatmif rdt0if*dwfuqD;+yD;
aoewfe@J ypfcwfwm/ usi;f yr,fah e&mw0du
k u
f kd vufeufuikd &f aJ wG ydwq
f @kd csxm;wmawG yvkycf o
hJ
vd/k a&eHacsmif;rSm qENjyyGrJ vkycf ifw&ufrmS jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ 0ifawG&J tdru
f kd wufa&muf&mS
azGwm/ pm&Gupf mwrf;awGord ;f qnf;wmawG vkycf yhJ gw,f? ykord rf mS qd&k if +idr;f csr;f a&;qENjyyGJ rwuf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

201

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a&mufEdkifatmif rdav;zufav;wefuae ppfwyfykvdyfwyfawGeJ@ydwfqdk@+yD;/ aps;0,fvmolawGudk


awmif 0ifciG rhf ywmawGvyk cf yhJ gw,f? tif;pdef xef;wyifrmS vnf; aESmuf,u
S zf suq
f ;D wmawG vkyf Hk
ru +idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;olawGudk zrf;qD;wmtxd yvkyfcJhygw,f? a';'&Jrd ausmif;xdkifq&mawmf
}uD;awGuawmh jynfwGif;ppf&yfzdk@ arwWm&yfcHcsuf xkwfjyefcJhygw,f?
&efukef+idrf;csrf;a&;qENjyyGJ csDwufvmolawG&J auG;a=umfoHawGuawmh q,fESpf=umwJh jynfwGif;ppf - &yfpJypf
jynfwGif;+idrf;csrf;a&; - tjrefay;
tmCmw w&m;awG - z,f&Sm;=u
OD;Ek pum;}uD; (3) cGef; - w&m;0iftaumiftxnfazmfay; qdkwmawGjzpfygw,f?
OD;Ek &J pum;}uD; (3) cGe;f eJ@ywfouf+yD; a,bk,stm;jzifh taumif;jrif=uayr,f/h aemufq;Hk
pum;pkjzpfwhJ tvif;0ifc=hJ uyg qdw
k hJ pum;vk;H (6) vk;H [m t[ef@twm;jzpfaeao;wJt
h a=umif;/
vufeufcsa&;ay:vpDomjzpfaewJt
h a=umif;/ wd;k wufwhJ ajray:tiftm;pkrsm;u pme,fZif;awGu
wqifh axmufjya0zef=uoHawGvnf; xGufay:vmygw,f? pum;}uD; (3) cGef;udk taumiftxnf
azmfz@kd awGqkaH qG;aEG; aphpyfa&;udk vufawGtaumiftxnfazmf aqmif&u
G zf @kd vakd =umif; azmfxw
k f
wifjy=uygw,f?
awGqkHaqG;aEG;a&;-aphpyfa&; qdkwJh toHudkawmh OD;Ek uvnf; a&ikHE_wfydwf vkyfaeyg
w,f? wD qm;wdk@jzpfaecJhygw,f? tifrwef}uD;rm;wJh jynfwGif;ppf}uD;udk w&m;ojzifh tqkH;owfzdk@
twGu/f r&Srd jzpfvt
kd yfwhJ awGqkaH qG;aEG;a&;udak wmh vufrcHEikd b
f ;l qdw
k m obm0ruswhJ udp}P uD;
jzpfaeygw,f?
rwfvxJrSmyJ umuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u OD;Ek OuUtjzpf aqmif&GufwJh
trsKd ;om;umuG,af &;aumifpD tpnf;ta0;rSm jynfwiG ;f vkH cHa&;eJ@ywfouf+yD; tpD&ifcpH mwapmif
wifoGif;cJhygw,f?
Edik if rH mS vlq;kd rsm; xuGaea=umif;eJ@ vlq;kd awmfawmfrsm;rsm;[m =oZm&Sd Edik if aH &;orm;rsm;
u tumtuG,fay;xm;wma=umifh tm%mydkifrsm;u zrf;qD;ta&;,ljcif; ryEdkifa=umif;qdkwm
azmfjywifoGif;cJhygw,f// OD;Ek u &mZ0wfr_ usL;vGefolrSefor# udk tukefzrf;qD;&r,fvdk h rltm;jzifh
trdef@ay;cJhygw,f?
rwfvukefrSm OD;Ek ajymcJhwJhrludk udkifpGJ+yD; rouFmolrSefor#udk tpkvdkuftyHvdkuf zrf;qD;
wmawG vkyfygawmhw,f? jynfxJa&;0ef}uD; ocifomcifu ppfwyfeJ@aygif;+yD; &mZ0wfausmfapm
qdo
k al wGukd zrf;qD;wJt
h cg ol@vzl rf;w,f/ igv
h zl rf;w,fqw
kd hJ ydyuQawG xyfraH y:ayguv
f mygw,f?
wu,fu OD;ausmf+idrf; wdk@vl (6) OD;omyg+yD;/ ocifausmf'Gef;wdk@vl (200) ausmf tzrf;tqD;cHcJh&yg
w,f?
ocifausmf'Gef;eJ@ ocifwifwdk@u tckvdk olwdk@vlawG trsm;}uD;tzrf;cH&wm[m jynfxJ
a&;udkudkifxm;wJh ocifomcifu tpDtpOf&Sd&Sd vkyfcJhwmvdk@ xifjrif,lqovdk/ OD;ausmf+idrf; wdk@u
ppfwyf=oZmudk rw&m;okH;+yD; zrf;qD;apwma=umifh rw&m;tzrf;cH&wmvdk@vnf; wGufqygw,f?
'ga=umifh &S&d if;pGJ tkypf yk dyuQ[m waiG@aiG@ vdu
_ af vmifae&muae [ke;f ueJ jyefawmufvmygw,f?
202

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ocifwif/ ocifausmf'Gef;wdk@&J rauseyfr_awGudk 0ef}uD;csKyf OD;Ek udk,fwdkifvnf; oabmaygufaeyg


w,f? owif;pmrsm;uvnf; owdrlrdae}uygw,f?
ae;&Si;f owif;pmtmabmfrmS qd&k if tzrf;tqD;rsm;onf vlq;kd rsm;udk okwo
f if&iS ;f vif;&ef
twGufvnf;jzpfonf? taowdkuf&ef pufykef;ckwfae=uonfh zqyv tkyfpk}uD;rsm; wzufESifh
wzuf tywfzwf&eftwGufvnf; jzpfonf[laom jyif;xefonfh,kH=unfr_rsm;vnf;&Sdaeonf
vdk@ {+yD (11) &ufae@xkwf owif;pmrSm azmfjyyg&SdcJhygw,f? OD;Ek udk,fwdkif OD;ausmf+idrf; eJ@ ydyuQ
&Sdae+yDjzpfwmuwa=umif;/ OD;ausmf+idrf; &J vufOD;r_,l vkyfwwfudkifwwf usifh}uHwwfwmawGudk
twGif;usus odcJhzl;oljzpfwmuwa=umif;/ ocifwif/ ocifausmf'Gef; wdk@[m olvlawGvdk@ rSwf,l
xm;wma=umifhyg OD;Ek taeeJ@ wpkHw&m jywfjywfom;om;vkyfzdk@ pOf;pm;p&mawG jzpfvmcJhygw,f?
{+yDv (20) &ufae@rmS tif;pdef zqyvvli,fnv
D mcHusi;f yygw,f? zqyv XmecsKyfacgi;f
aqmifwcsdKvnf; wuf=uygw,f? OD;Ek u armfvrdifc&D;oGm;aeovdk OD;ausmf+idrf;u &cdkifbuf
a&mufae+yD;/ OD;AaqGu xm;0,fom; &Sif yoGm;aecsed jf zpfygw,f? tif;pdev
f il ,fnv
D mcHu qk;H jzwf
csuf (3) ckudk csrSwfygw,f? qkH;jzwfcsuftrSwf (3) qdkwmu udk,fusdK;&Smae=uaom vlxkacgif;
aqmiftrnfcH vlowf"m;jywdkuf rD;d_ jyefay;qGJ rk'drf;usifhae=uonfh trdkufw&m;awGudk a&vdkuf
rrSm;rd&ef wdkufwGef;jcif; qdkwmjzpfygw,f? OD;Ek armfvrdifo}uFefu jyefa&mufvmwJhtcg tJ'D
owif;udk owif;pmuae od&Sd&+yD;/ ocifausmf'Gef;wdk@ vlpkudk "m;jy jyefay;qGJ rk'drf; vlowform;
awGtjzpf ykwcf wfpyG pf x
JG m;wmjzpfw,fv@kd em;vnfvu
kd yf gw,f? wydief ufwnf;rSm tif;pdeef ,f
ajr[m ocifausmf'Gef;&J pnf;kH;a&;e,fajrjzpfwJhtwGuf tckvdk ykwfcwfpGyfpGJajymqdkwm[m
OD;ausmf+idrf; wdk@tkyfpku ocifausmf'Gef; wdk@udk ppfa=unmvdkufwmjzpfw,fvdk@ owfrSwf aumuf
csufqGJvdkufygw,f? 'ga=umifh OD;Ek [m wOD;wnf; pOf;pm;okH;oyf+yD; OD;ausmf+idrf; wdk@tkyfpkeJ@
anmif!ykd ifpcef;u vrf;cG=J uawmhz@kd q;Hk jzwfvu
kd yf gw,f? 'gu yk*Kd~ vfa&;qdik &f m tjzpftysuq
f ikd &f m
tay:uae qkH;jzwfvdkufwJhtcsufwcsuf bufwbufom jzpfygw,f? EdkifiHa&;t& ajymr,fqdk&if
awmh 56 ckESpf a&G;aumufyGJ&v'f&J !efjyudef;t&/ zqyv oef@&Sif;a&;vkyfrSjzpfr,f/ rvkyf&if
rjzpfawmhbl;qdkwm odjrif+yD; zqyv oef@&Sif;a&;vkyfcsifol OD;Ek eJ@ zqyv oef@&Sif;a&;vkyfwmudk
rvdkvm;/ uGefjrLepfqef@usifa&;om tjywftowfvkyfypf+yD; zqyv tm%mudk enf;aygif;pkHeJ@
qufvufxdef;odrf;oGm;Edkifw,fvdk@ cH,lxm;wJh OD;ausmf+idrf; wdk@[m rwlnDwJh oabmxm;awGeJ@
pcef;oGm;ae=u&muae ydyuQaygi;f pkH jzpfymG ;cJ=h u+yD; vrf;cG=J urSjzpfawmhr,fh qkrH w
S w
f ckqD a&muf&dS
vmjcif;yJjzpfygw,f? aemufwenf;ajym&r,fqdk&if tm%m& zqyv}uD;twGif; tkyfpkzGJ=u *dk%f;
*%ydif=u tm%myg0gjy=u&if; aoG;pnf;r_ysuf/ ydyuQawG tqufrjywfay:cJh&muae OD;Ek
OD;ausmf+idrf; xdyfwdkufawG&r_eJ@ o&zlaqmif;ay;cJh+yD;/ aemufqkH; tif;pdef zqyv vli,fnDvmcH
qkH;jzwfcsuf[m peufwHjzpfoGm;cJh&wm jzpfygw,f?
OD;Eku pum;eJ &efpJ vrf;pOfqw
kd mudk ol[m olpOf;pm;+yD;/ ocifwif wd@k vpl u
k kd t&ifac:
awGygw,f? ol&Jpum;eJ &efpJ vrf;pOfqdkwmu tcsuf (3) csuf ygygw,f?
(1) tcdsefraESmif;cif wzufeJ@wzuf anmif!dkyifpcef;u vrf;cGJ=uawmh/
(2) ocifwif wd@k [m OD;Ek &J acgi;f aqmifru
_ v
kd ckd si&f if t&ufraomuf/ vmbfrpm;/ rde;f r
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

203

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rvdu
k pf m;/ tavmif;tpm;rvkyyf g qdw
k hJ uwdav;ckukd ay;&r,f? usL;vGeo
f rl eS o
f r#
tvkyftr_aqmiftzGJu ESifxkwfypf&r,f?
(3) zqyv ESpfzGJ&SdwJhtxJu tpdk;&tm%m b,ftzGJrSm &Sd&r,fqdkwm v$wfawmfu
qkH;jzwfay;vdrfhr,f/ qkH;jzwfEdkifatmif v$wfawmfudk Oya't& ac:ay;r,f
qdw
k t
hJ csuf (3) csuu
f kd csjy+yD;/ ocifwif wd@k zufu &yfz@kd q;Hk jzwfvu
kd yf gw,f? ocifwifw@kd
eJ@awG+yD;aemuf OD;AaqG wdk@wawGudkvnf; ac:awGum pum;eJ &efpJvrf;pOfqdkwmxJu 'kwd,
eHywf (2) tcsuu
f kd csev
f yS +f yD; anmif!ykd ifpcef;u vrf;cG=J uawmhz@kd e@J tpd;k &tzGJ tm%mb,ftzGJ
u ,l&r,fqw
kd m v$waf wmfu qk;H jzwfay;zd@k v$waf wmfukd ac:ay;r,fqw
kd mudk &Si;f jyvdu
k yf gw,f?
OD;AaqG u 'Dvdkvrf;rcGJa&; ajymqdkao;ayr,fh v$wfawmfwif vrf;cGJ=uzdk@om aemufqkH; tajzjzpf
oGm;cJyh gw,f? wHawG;qGwf aumfwx
J m;cJ&h wJh zqyv }uD;&J pnf;vk;H nD!w
G af &;}uD;qdw
k m bGm;ueJ
ay:vm&ygawmhw,f? arv (6) &ufae@rSm OD;Ek &J zqyv }uD;udk wpnf;wvkH;wnf; rxdef;Edkif
awmhyg? zGwfr& "m;rqkH;tjzpf rcHEdkifI cGJ=u&ygonf? qdkwJh &Sif;vif;oH xGufay:vm+yD; vlwdkif;od
udpP}uD;jzpfvm&ygawmhw,f? twdtvif; xufjcrf;uGJ uGJ&ygawmhw,f?
zqyv oef@&Sif;a&;vkyfcsifwJh OD;Ek eJ@ ocifwif wdk@tkyfpkudk oef@&Sif; zqyv/ wnf+rJa&;
qdkwmudkyJ auG;a=umfavh&SdwJh OD;AaqG eJ@ OD;ausmf+idrf; wdk@tkyfpkudk wnf+rJ vdk@jynfolvlxk}uD;u
uifyeG ;f wyfay;vdu
k yf gw,f? wenf;tm;jzifh Ek-wif tkypf k eJ@ aqG+idr;f tkypf t
k jzpf ykaH y:vm&ygawmh
w,f?
Ek-wif/ aqG+idrf; tuGJudk tm%modrf;apvdkolawG wyfrawmfxJu tm%modrf;,lcsif
olawG acgif;axmifpyvmcJhygw,f? AdkvfcsKyfae0if;u bmtoHrS ray;ao;bJ EdkifiHa&;acgif;aqmif
awG&JtuGJudk +idrf=unfhaecJhygw,f? Ek-wif tkyfeJ@ aqG+idrf;tkyfu twdtvif;uGJ+yDqdkuwnf;u
tjyeftvSefaqmfyGJ}uD; pwifygw,f?
twGif;a&;udpP/ yk*~dKvfa&;udpPawGyg azmfxkwfwdkufcdkuf=uwmawG xGufay:vmygw,f?
Adkvfae0if; eJ@ wyfrawmfudkvnf; tjyeftvSefrsufpypf+yD; udk,fhzufygatmif qGJaqmif&if;/ AdkvfcsKyf
ae0if; udk csD;usL;=u acsmhjrL=uygw,f? wnf+rJbufuvlawGu olwdk@eJ@ wyfrawmf[m &JabmfawG
yg? awmfvSefa&;rSm twlvkyfvmolawGygvdk@ toHay;vmwm&Sdovdk/ oef@&Sif;bufuvnf; Adkvf
csKyf}uD;ae0if;[m OD;Ek acgif;aqmifwJh tpdk;&tzGJopfrSm 'k0ef}uD;csKyf&mxl;udk vufcH,lvdrfhr,f
vdk@ owif;v$ifholawGvnf; ay:vmygw,f?
wnf+rJbufu awmfvSefa&;wkef;u OD;Ek b,frSmvJ vdk@ar;oH ceJ@oHawG xGufvmwJht
wGuf OD;Ek u ol[m udk,fwdkifwdkuf&mcdkuf&mrsdK;rSm ryg/ 'gayr,fh awmfvSefa&;twGuf ta&;}uD;
tpnf;ta0;wcsdKudk oltdrfrSmyJ vkyfcJh=uwmr[kwfvm; vdk@ jyefvSefacsyygw,f?
wnf+rJacgif;aqmifwcsdKu OD;Ek [m tm%ml;}uD;jzpfw,fvdk@ pGyfpGJwJhtwGuf/ OD;Ek u
olomtm%ml;}uD;jzpfw,fq&kd if/ oludk bmha=umifh q,fEpS q
f ,fr;kd acgi;f aqmiftjzpf wifajrmuf
xm;cJ=h uygovJ vd@k jyefveS af r;cGe;f xkwyf gw,f? OD;Ek[m w%Sml;}uD;jzpfw,fvkd ph yG pf o
JG aH wGtwGuf
OD;Ek u vlxktpnf;ta0;yGJwckrSm ol[m 1948 ckESpfup+yD; tjA[Rmp&d,moDvudk apmifhxdef;
vmol jzpfw,fvdk hacsyygw,f?
204

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

oef@&iS ;f -wnf+rJtuG[
J m tpd;k &tzGJ twGi;f / Xmeqdik &f mawGtwGi;f / vlxv
k w
l ef;pm;tzGJ
tpnf;awGtwGif;/ ygvDreftrwfawGtwGif;omru/ wjynfvkH;udk *,ufkdufcwfcJhygw,f? ae&m
wdkif;rSmvnf; aemufqufwGJ tuGJawG qufwdkufay:cJhygw,f? {+yDvukefuae arv wvausmf
ausmfvkH;[mvnf; tpdk;&&SdvsufeJ@ tpdk;& r&SdovdkrsdK;taetxm; jzpfaecJhygw,f?
Ekwif-aqG+idr;f tkypf k (2) ckpvk;H [m tjyeftvSef vuf!;kd xd;k =uovd/k tydit
f qdik pf nf;k;H
=uwmawGvnf; t}uD;tus,fvkyfaqmif=uygw,f? tuGJeJ@ywfoufwJhowif;awGudkvnf;
owif;pmawGu udk,fh&yfwnfcsufeJ@udk,f a&;=uom;=u azmfjy=uygw,f?
ygvDrefwif+yD; rJcGJqkH;jzwf=urSm jzpfwJhtwGuf trwfawG aps;aumif;cJhygw,f? Ek-wif
oef@&Sif; zqyvu olwdk@udkifpGJwJhrltjzpf ay:vpD (4) &yf udk xkwfjyefa=unmvdkufygw,f?
(1) Edik if jH cm;a&;0g'eJ@ywfouf+yD; vuf&0dS g'udk rajymif;vJbJ waoGa0rwdr;f usio
hf ;Hk rnf?
(2) urBmat;nDvmcHrSm ajym=um;cJhwJh pum;}uD;okH;cGef;twdkif;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;udk
qufvuftaumiftxnfazmfrnf?
(3) 'Drdkua&pDtcGifhta&; jynfh0pGm &&Sdap&rnf?
(4) jynfe,frsm;. w&m;ojzifh &oifh&xdkuftcGifhta&; tmrcHrnf?
qdkwJh ay:vpD (4)&yf jzpfygw,f?
v$waf wmfxrJ mS trwfae&m (45) ae&m &&Sx
d m;wJh yrnw u Ekwif &J ay:vpDav;&yf
[m yrnw &J oabmxm;vkyfief;pOfjzpfwJh +idrf;csrf;a&;/ 'Drdkua&pDa&;/ vlrsdK;pkrsm;tcGifhta&;eJ@
urBmh+idrf;csrf;a&; xdef;odrf;a&;vkyfief;pOfrsm;twGuf taxmuftuljzpfapEdkifw,fvdk@ okH;oyfyg
w,f? yrnw u zqyv ESpfjcrf;uGJtay: qef;ppftuJjzwfwmvnf; vkyfygw,f? yrnw &J
tjrifu Ek-wif tiftm;pk[m e,fcsJ hqef@usifa&;vuQ%m &Sdwefoavmuf &Sdao;w,fjrif+yD;/
aqG+idrf;tiftm;pkrSm r&Sdvdk@jrifygw,f?
Ek-wif [m uGejf rLepf0g'udk tajccHtm;jzifh qef@usiaf yr,fh uGejf rLepfygweD @J qufqaH &;rSm
awmh ael;wd@k vkd aysmah ysmah jymif;ajymif;&SEd ikd af o;w,f/ aqG+idr;f uawmh uGejf rLepf0g'a&m uGejf rLepf
ygwu
D ykd g azmfpwm'g;vuf/ ruUmoD wd@k vkd &if&h ifo
h nf;onf; qef@usio
f al wGjzpfw,fv@kd jrifygw,f?
Ek-wif tkyfpk[m uGefjrLepf0g'eJ@ +idrf;csrf;pGm,SOf0Hhao;w,f? aqG+idrf; tkyfpkuawmh r,SOf0Hh/ vuf
euftm;udk; tywfwdkufa&;yJjzpfw,f? 'Drdkua&pDrSmvnf; vpfb&,feJ hwif;wif;rmrm csKyfcs,fvdk
olvdk uGJjym;jcm;em;w,f? pD;yGm;a&;rSmvnf; Ek-wif u t&if;&Sifvlwef;pm;&J vGwfvyfr_udk xl
axmifvakd o;w,f? aqG+idr;f u vufa0cHp;D yGm;a&;vrf;pOfusio
hf ;Hk +yD; csw
D ufvw
kd m xif&mS ;w,fv@kd
okH;oyfygw,f? EdkifiHwumhqufqHa&;rSmvnf; Ek-wifu =um;aea&;rSm rwufuGapumrl rl}uD;
ig;csuf udk xde;f odr;f vdu
k ef mao;w,f/ aqG+idr;f om tpd;k &jzpf&if jrefrmjynf[m ,d;k ',m;tpd;k &rsK;d
jzpfoGm;Edkifw,fvdk@ _jrifygw,f?
yrnw tzGJ}uD;u Ek-wif Ekdif&if +idrf;csrf;a&;udk tusKd;yoGm;Edkifw,fvdk@ _jrifygw,f?
tJ'v
D kd cGjJ cm;_jrifo;kH oyf&muae Ekwif udk tqd;k xJu taumif;jzpfap&ef &nf&,
G +f yD;/ Ekwifudk
axmufcHa=umif;udk a=unmcsufudk arv (10) &ufae@rSm xkwfjyefvdkufygw,f? ygvDreftwGif;rSm
Ek-wif xuf tajctae tiftm;omaewJh aqG+idrf;tkyfpk[m yrnw &J arv (10) &uf a=unm
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

205

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

csufa=umifh rsufvHk;jyL;oGm;&ygw,f? Ek-wif tkyfpkeJ@ t}udwfte,f ,SOfydif&r,fh tajctae


a&mufoGm;ygw,f?
'ga=umifh e,fawGtxd tydiftqdkifqif;+yD;/ rJqG,f pnf;Hk;=uygw,f? axmifxJa&mufae
&wJh trwfESpfOD;jzpfwJh OD;armifudk/ OD;atmifrdk; wdk@qDta&muf oef@&Sif;uvnf; oGm;ygw,f? Adkvfr;
cspfaumif; tr_eJ@wGJ+yD; tzrf;cHxm;&wJh OD;armifudk u jrif;+cHtrwfjzpfygw,f? OD;atmifrdk; u
ykodrftrwfjzpfygw,f? ESpfOD;pvHk;[m yrnw trwfawGjzpfygw,f?
jynfr&Sd trwfawGomru jynfe,fu trwfawGudkvnf; tydifpnf;Hk;zdk@ jynfe,fawG
qDudkvnf; tydifc&D;xGuf+yD; pnf;Hk;=uygw,f?
oef@&Sif; p0f0u awmif}uD;rSm jynfe,frsm;taeeJ@ oDv/ orm"d&SdwJh OD;Ek udkyJ axmufcH
=uzdk@/ OD;Ek bufuae jynfe,fawGeJ@ awGqHk+yD; oef@&Sif;udk rJxnfhzdk@ rJqG,fygw,f?
arv (18) &ufae@rSm a'gufwmAarmfu zqyv yduGJjcif;jy\emudk ygvDrefodk@wifjyI
ajz&Sif;=ujcif;onf 'Drdkua&pDtzGJenf;vrf;r[kwf vdk@ *g;'D;,ef;owif;pmuae a0zefygw,f?
arv (18) &ufae@rSm &Srf;jynfe,fOuU 0ef}uD; p0fcGefcsdK tdrfrSm &Srf;apmfbGm;awG tpnf;
ta0;vkyfygw,f? jynfe,fawG&J epfemcsufawGudk twdtusawmif;qdkzdk@ awmif;qdkwJhtcg jynf
e,ftoD;oD; pkaygif;+yD; awmif;qdkzdk@ aumffrDwDzGJ+yD; OD;Ek qDwifjyzdk@awG aqG;aEG;=uygw,f?
arv (21) &ufae@rSm p0fEGJ OD;aqmifwJh EGHppf[ef tzGJ pwifay:aygufvmygw,f? arv
(22) &ufae@rmS awmif}uD; rd;k rdwaf [mfrmS apmfbmG ;awG xyfrH tpnf;ta0;vky=f u+yD; apmfbmG ;awG
uae &Srf;jynfe,f&J awmif;qdkcsufrl (15) csufrl=urf;udk a&;qGJ=uygw,f?
rdkif;l;apmfbGm; p0frefz OuUjzpfwJh &ynz tzGJuvnf; v_yf&Sm;r_awG vkyfvmygw,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u &Srf;jynfe,frSm&Sdae=uwJh t"du EdkifiHa&;tkyfpk}uD;awGuawmh p0fcGefcsdK &J &Srf;jynfawmifwef;om;rsm; pnf;vHk;nD!Gwfa&;tzGJ (&wpnz)/
r[ma'0D p0f[defcrf; OD;aqmifwJhtzGJ/
erfhcrf; trwf OD;xGef;at; acgif;aqmifwJh &Srf;jynfe,fvHk;qdkif&m tzGJcsKyf (&yvz) eJ@
ArmEdkifiHvHk;qdkif&m &Srf;trsdK;om;XmecsKyf wdk@ jzpf=uygw,f?
p0fceG cf sKd tkypf u
k Ek-wif/ erfch rf;OD;xGe;f at; tkyu
f aqG+idr;f / r[ma'0D tkyu
f yxr=um;ae
(aemufydkif;aqG+idrf;) udk axmufcHcJh=u+yD; ArmEdkifiHvHk;qdkif&m &Srf;trsdK;om; XmecsKyfuawmh Ekwif
udkyJ rJay;zdk@ qHk;jzwfcJh=uygw,f?
ucsifjynfe,frSmu t"du EdkifiHa&;tkyfpk (3) ck &Sdygw,f?
ucsiftrsdK;om;rsm; uGef*&uftzGJcsKyf (KNC) autifpD/
jynfol,Ofaus;r_ESifh wdk;wuf}uD;yGm;a&;tzGJ (y,uz)/
aygifa,mifvli,ftzGJ qdkwmwdk@ jzpf=uygw,f?
autifpD (KNC) tzGJ acgi;f aqmif 'l;0g;aZmfveG ;f / 0ef}uD;OD;Zefxm;qif wd@k u aqG+idr;f udk
axmufc+H yD; y,uz tzGJ acgi;f aqmif qrm;'l;0g;qif0g;aemif eJ@ aygiaf ,mifvil ,ftzGJ acgi;f aqmif
'l;0g;aZmf&pf wdk@u Ekwifudk vdkvm;=uygw,f?
206

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jynfaxmifpk u&iftrsdK;om;rsm;tzGJcsKyf (yuz) uvnf; arv (20) &ufae@rSm tpnf;


ta0;vkyfwJhtcg tvkyftr_aqmif tD;pD (E.C) (23) OD;&SdwJhteuf (18) OD;wufa&muf+yD; (14)
OD;u Ekwif/ (4) OD;u aqG+idrf;udk axmufcHcJhygw,f? tD;pDtpnf;ta0;rSm v$wfawmftrwf (7)
OD;ygcJh+yD;/ (2) OD;u Ekwif/ (5) OD;u aqG+idrf;jzpfcJhygw,f?
csif;trsdK;om;awGuawmh zqyv uGJ&wm[m oabmw&m;t&r[kwfbJ yk*~dKvfawG
roifrh wifh jzpf=uvd@k uG&J wmvd@k ,q
l +yD;/ Ekwif axmufco
H al &m aqG+idr;f axmufco
H yl g ay:cJyh gw,f?
&cdik jf ynfe,f&dS &wn trwf (6) OD;uawmh &cdik jf ynfe,f &&Sad &;eJ@ 0ef}u;D &mxl;&&Sad &;udk
aps;qpf&if;/ apmapmydkif;rSm bmoabmxm;rS rxkwfjyefao;bJ aecJhygw,f?
ArmjynfEdkifiHa&; v_yf&Sm;r_ordkif;rSm ordkif;tpOftvm }uD;rm;cJhwJh ausmif;om;xk&J tzGJ
tpnf; ArmEdik if v
H ;kH qdik &f mausmif;om;rsm;or*~ (Auorsm;tzGJ csKyf) uvnf; arv (13) &ufae@rmS
a=unmcsufxkwfjyefcJhygw,f? Ek-wif tkyfpku a=unmcJhwJh ay:vpD (4) &yf[m wdkif;jynf&JvGwf
vyfa&;/ 'Drdkua&pDa&;/ +idrf;csrf;a&;wdk@twGuf aumif;rGefwJh tusdK;oufa&mufr_ &SdEdkifw,fvdk@,l
q+yD;/ aqG+idr;f tkypf u
k awmh vGwv
f yfa&;/ 'Dru
kd a&pDa&;/ +idr;f csr;f a&;wd@k twGuf tmrcHcsuaf y;wm
r&Sdvdk@ oHk;oyfrdygw,f? 'ga=umifh Auo u Ek-wif zqyv udk axmufcHa=umif;/ a=unmcJhovdk
ausmif;om;nD!Gwfa&;wyfOD;u tm%m&&Sdxm;wJh &efukefwuUodkvfausmif;om;rsm;or*~
(wuo) uvnf; oef@&Sif;zqyv udkom axmufcHa=umif; a=unmcJh=uygw,f? qdk&S,fvpfawG
zGJpnf;ay;cJh=uwJh 'Dtuf(p)tdkeJ@ &Jacgifuawmh aqG+idrf;udk axmufcHcJh=uygw,f?
jynfaxmifpkvli,f tzGJuvnf; Ek-wif bufu &yfcJhygw,f? tvkyform;avmu
0efxrf;avmurSmvnf; Ek-wif axmufco
H el @J aqG+idr;f axmufco
H al wG uG=J uygw,f? ocifEk Edik rf ,f
ajymrdv@kd tvkyf zwfc&H wmrsKd ;/ aqG+idr;f udk axmufcyH gw,f vufrw
S x
f ;kd ay;rS tvkycf ef@r,fqw
kd m
rsdK;awG ay:cJhovdk/ OD;AaqG aemufrSm wyfrawmf&Sdw,f? OD;ausmf+idrf; aemufrSm ppf&Jwyf&if; (2)&if;
&Sdw,f/ toufab;udk owdxm;pOf;pm;+yD;rSvkyfvdk@ qdk&S,fvpf tvkyform;u +cdrf;ajcmufwmrsdK;/
OD;Ek axmufcw
H hJ OD;pD;rSe&f if tvkyu
f xkwyf pfr,fv@kd wD,pl b
D D Xme}uD;r;/ 'Dy,
J if;trwf ocifoef;
&J +cdrf;ajcmufr_rsdK;awGvnf; ay:aygufcJhygw,f?
arv (25) &ufae@rSm oef@&Sif;bufu Adkvfrif;acgifeJ@ AdkvfcsKyfuawmf a':cif=unfwdk@
rE Wav;udk c&D;xGufygw,f? rE Wav;rSm Adkvfrif;acgifu uGefjrLepfygwD zqyv tzGJ}uD;xJu
txkwcf &H wm/ awmxJarmif;yd@k v@kd awmcd&k wm OD;ausm+f idr;f npfywf uvdeu
f sv@kd v@kd azmfxw
k 0f efcH
zGifhcsoGm;ygw,f? wav#mufvHk; zHk;zdxm;cJhor# tm%m& zqyv tpdk;&tzJG}uD;twGif;uae
yxrqHk;tjzpf xkwfazmf0efcHajymqdkvmr_vdk@ rSwfwrf;wif&ygvdrfhr,f?
0ef}uD;0efuav;&mxl;ay;r,f/ vl0ifr}_ uD;=uyfa&;eJ@ taumufceG pf pfaq;r_awG z,f&mS ;ay;
r,f/ aiGa=u;ay;r,f? apmfbmG ;rsm; tm%mpGe@f a&; oufwrf;&Snaf tmif qGaJ y;r,f/ wdik ;f &if;om;vl
rsKd;tvdkuf oD;jcm;wyf&if;rsm; zGJpnf;a&; aqmif&Gufay;r,f/ pwJh pwJh rJqG,f=uoH ajym=uqdk=u
uwday;=uoHawG tydiftqdkif xGufay:vmcJhw,f?
ae&mwdik ;f rSm tEdik &f a&;twGuf oJ}u;D rJ}u;D yid q
f ikd af e=uwJt
h wGuf {+yv
D ukeaf vmufuae
arv wvvH;k [m tpd;k &r&So
d vdk jzpfaecJyh gw,f? &Sw
d t
hJ pd;k &[mvnf; bmtpd;k &vJv@kd trsKd ;trnf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

207

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wyfajymvdk@ r&Edkifatmif jzpfaecJhygw,f?


ygvDrefwif+yD;/ tH_;tEdkif tqHk;tjzwfy=urSmjzpfwJhtwGuf v$wfawmfwufzdk@vm=uwJh
trwfawGudk oef@&Sif;a&m wnf+rJyg ESpfzufpvHk;u tydiftqdkif udqdk=uygw,f? b,fwkef;ueJ@rS
rwlatmif udq=kd u {nfch =H u tydit
f qdik f tuduaf qmif=uwJt
h wGuf trwfawGrsuEf mS yGiv
hf ef;cJh
=uygw,f?
1958 ckESpf/ ZGefv (5) &ufae@rSm tuGJt+yJudk pm&if;&Sif;=uzdk@ v$wfawmftxl;tpnf;t
a0;}uD; pwifygw,f?
aqG+idr;f bufu t,Ht
k =unfr&Sd tqdw
k ifoiG ;f rSmjzpfwt
hJ wGuf v$waf wmfrpwifrD w&uf
jzpfwJh ZGefv (4) &ufae@rSm aqG+idrf; tkyfpk0if0ef}uD; (15) OD;eJ@ ygvDreftwGif;0efrsm;/ tpdk;&
tzGJ0iftjzpfuae vkyfxHk;vkyfenf;eJ@tnD E_wfxGuf=uygw,f?
E_wfxGufwJh 0ef}uD;awGxJrSm u&ifjynfe,f 0ef}uD; a'gufwmapmvSxGef;eJ@ ucsifjynfe,f
0ef}uD; OD;Zefxm;qifwdk@ yg0ifwJhtwGuf 0ef}uD;csKyf OD;Eku u&ifjynfe,f 0ef}uD;tjzpf OD;apmvlvl/
ucsifjynfe,f0ef}uD;tjzpf 'l;0g;aZmf&pf wdk@udk cef@xm;vdkufygw,f? zGJpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
rSm owfrSwfxm;wJh oufqdkif&mjynfe,faumifpDeJ@ ndEd_if;wdkifyif&efqdkwmudk raqmif&GufbJ cef@
xm;cJhw,fqdkygw,f?
ZGefv (5) &ufae@ tpnf;ta0;rSm ygvDref OuUu ygvDrefvkyfxHk;vkyfenf;eJ@tnD/
OD;AaqG &J Ek-wif tpdk;&tay: t,Hkt=unfr&Sd tqdk udk cGifhy+yD;/ tqdkudk wifoGif;zdk@eJ@ rJcGJqHk;
jzwfzdk@ ZGefv (9) &ufae@udk owfrSwfay;vdkufygw,f?
ZGefv (9) &ufae@[m wjynfvHk; v$wfawmfwuf=uwJhae@ jzpfoGm;ygw,f? a&'D,dkuae
v$waf wmftpnf;ta0;}uD; usi;f yyH/k tqdw
k ifoiG ;f yH/k rJay;=uyH/k rJcyJG akH wGukd wdu
k f u
kd f toHvi$ ahf y;
rSmjzpfwJhtwGuf wjynfvHk;uvlawG a&'D,dkab; 0dkif;tHkem;axmif&if; v$wfawmfwuf=uygw,f?
ausmif;cef;pmoifcef;awGxJvnf; ausmif;wufr,fhvlr&SdjzpfoGm;&vdk@ ausmif;ydwfay;vdkuf&ovdk
aps;xJvnf; apmapmaps;ydwfoGm;=uygw,f?
jrif;vSnf;*dwf/ um;*dwfqdkufum;*dwfawGrSmvnf; oef@&Sif;Edkifr,f wnf+rJEdkifr,f jiif;=u
ckef=u&if; abmvHk;yGJavmif;ovdk tavmif;tpm; vkyf=uwmawGyg ay:vmygw,f?
aqG+idr;f acgi;f aqmif OD;AaqG &J tpd;k &udk t,Ht
k =unfr&St
d qdk v$waf wmfrmS pwifwifoiG ;f
ygw,f?
OD;Ek [m tzGJtpnf; 'Drdkua&pDxHk;wrf;pOfvm/ ygvDref'Drdkua&pDxHk;wrf;pOfvmeJ@ udk,fh
odumQ ud,
k af v;pm;cJ&h if 'Dt,Ht
k =unfr&St
d qd[
k m 'Dvw
$ af wmfrmS ay:vmp&m ta=umif;r&Syd gb;l
qdkwmu tp/
yrnw [mvnf; OD;Ek &J vnfrd npf+yD; olwdk@&J vdkvm;csufawGudk wck+yD;wckawmif;
wmudkvnf; OD;Ek taeeJ@ vdkufavsmae&rSmygbJ? 'gawGudk axmuf_jcif;tm;jzifh OD;Ek tpdk;&[m
yrnw ud;qGJ&m u&r,hf kyfao;tpdk;&omjzpfr,fqdkwm tifrwefrSaocsmygw,f vdk@vnf;
pGypf aJG jymqd+k yD;/ c&D;onfu tarmif;cdik ;f wJah e&m armif;&qG&J r,fh vefcsm;tpd;k &rsKd ; jzpfr,fv@kd vnf;
uifyGef;wyfay;ygw,f?
208

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

OD;Ek[m 'Drdkua&pDqdkwJh pum;E_wfzsm;rSmoD;aewJh yk*~dKvfwOD;jzpfayr,fh vufawGrSm


'Drdkua&pDudk rav;pm;wJh yk*~dKvfjzpfygw,f? zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'u ay;tyfwJhtm%mrsm;
udkvnf; rdrdtm%mwnf+rJa&;twGuf tm%mudk tenf;enf;tzHkzHkeJ@ tvGJoHk;pm;yaeygw,f
vdk@vnf; pGJcsufwifygw,f?
jynfe,faumifpDrsm;udk ndE_dif;wdkifyifI jynfe,f0ef}uD;rsm;tm; cef@tyfxm;&r,fvdk@
zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'u twdtvif;jymef;xm;ayr,fh/ tajccHOya'ESifh qef@usifvsuf
jynfe,f0ef}uD;rsm;udk rdrdwOD;wnf;oabmjzifh cef@xm;um tm%m&Sifqefqef yrlvdkufjcif;rSmvJ
zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'}u;D udk puULpkwjf zpfatmif vkyv
f u
kd af =umif; vd@k vnf; jyif;jyif;xefxef
jypfwif_wfcsvdkufygw,f?
wcsucf si;f wcsucf si;f wifvu
kd w
f hJ OD;AaqG &J tpd;k &tay: t,Ht
k =unfr&Sd tqdu
k kd tESpf
csKyf=unfh&r,fqdk&if OD;Ek [m zqyv udk zdcGJoljzpfw,f/ 'Drdkua&pDudk yg;pyfuajym+yD; tm%m&Sif
qefqef vkyfaqmifcJhw,f? OD;Ektpdk;&[m yrnw ud;qGJ&mu&r,fh kyfao;tpdk;&rsdK;jzpfw,f?
zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'udk puULpkwjf zpfatmif vkyyf pfaew,fqw
kd hJ pGq
J ckd suf jypfwif a0zefcsuf
awGe@J _wcf suef@uu
G &f if; wifoiG ;f vdu
k w
f hJ t,Ht
k =unfr&Sd tqdjk zpfygw,f? wjcm; xl;xl;axGaxG
tcsuftvuftopfawG rygcJhyg?
tjyif;txefqHk; pGJcsuftjzpf ,lqzG,f&Sdwmuawmh zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk
puULpkwfjzpfatmifvkyfvdkufw,f qdkwJh aumufcsufyJjzpfygw,f? jynfe,f0ef}uD;awGcef@xm;wJh
udprP mS b,fou
l rkd S rwdik yf ifbJ xifovdk cef@xm;vkyu
f ikd cf jhJ cif;udk zGJ pnf;tkycf sKyfyHk tajccHOya'}uD;
udk puULpkwfjzpfatmif vkyfwmvdk@ aumufcsufqGJcJhw,fqdkawmh/ uGefjrLepfygwDtygt0if EdkifiHa&;
ygwDtzGJtpnf;awGudk ajray:rSm w&m;0ifaexdkif&yfwnfv_yf&Sm;vdk@r&atmif zrf;qD;zdESdyf csdK;ESdrfHk
omru awmxJtxdarmif;yd@k cw
hJ hJ vky&f yfrsKd ;[m zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'udk puULpkwv
f yk f w
kH if
ru/ wcgwnf; t+yD;tydkifrD;eJ@d_ypfcJhwmvdk@yJ ajymqdkaumufcsufqGJ&ygvdrfhr,f? tJ'Dwkef;u rD;eJ@
dy_ pfcw
hJ m zqyvvd@k yJ ajymqdak umufcsuq
f &JG ygvrd rhf ,f? tJ'w
D ek ;f u rD;eJ@c_d w
hJ o
hJ al wG[m Ekwifa&m
aqG+idr;f a&m jzpfcyhJ gw,f? tckusrS tm%m&Siq
f efqef usio
hf ;kH wmavmufuakd wmif rcHr&yfEikd jf zpf+yD;
pGJcsufwifjyaeovdk jzpfaecJhygw,f?
OD;AaqG &J t,Ht
k =unfr&St
d qdk wifoiG ;f +yD;wJah emuf tqdu
k kd axmufco
H l uef@uu
G o
f al wG
v$wfawmfxHk;wrf;pOfvmeJ@tnD tydiftqdkif aqG;aEG;=uygw,f?
OD;ausmf+idrf;/ ocifpHjrifh/ OD;cifarmifvwf wdk@u axmufcHaqG;aEG;=u+yD;/ OD;zdk;r_H/ OD;b+idrf;/
ocifwif/ 'l;0g;aZmf&pf wdk@u uef@uGufaqG;aEG;=uygw,f? v$wfawmfwGif; pum;ppfxdk;yGJ}uD; +yD;qHk;
wJhaemuf rJcGJqHk;jzwfzdk@ pwifygw,f?
v$wfawmftrwf (248) OD;&SdwJhteuf (246) OD;rJay;&rSmjzpfygw,f? v$wfawmfOuUu
rJray;bJ =um;ae&rSmjzpfovdk/ rtlyiftrwf OD;bOD;uvnf; E_wfxGufv$mwifoGif;+yD; jzpfoGm;wJh
twGuf rJay;cGifh r&awmhbl;jzpfoGm;ygw,f? OD;bOD;u E_wfxGufv$mwifpm ay;ydk@+yD;wJhaemuf
tcsdefrD kwfodrf;v$mwifcJhao;ayr,fh kwfodrf;v$mu xGufpmt&if (2) em&Davmuf apma&mufcJh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

209

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ayr,fh E_wfxGufv$mudkyJ w&m;0iftjzpf todtrSwfyvdkufwJhtwGuf rJay;EdkifcGifhr&SdawmhbJ E_wf


xGuv
f u
kd +f yD; jzpfomG ;ygw,f?
rJay;Edkifol v$wfawmftrwf (246) OD; rJay;+yD;wJhaemuf rJawGudk pwifa&wGufwJh tcg
nae (6) em&D (19) rdepf&Sd+yDjzpfygw,f?
yrnw u rJawGtm;vHk;udk Ek-wif oef@&Sif;udkyJ yHk+yD;atmzdk@ vkyfygw,f? 'gawmif
wu,frJay;=uwJhtcgusawmh ppfudkif;u yrnw trwf OD;azwif u azmufoGm;cJh+yD; Ekwif
tpm; aqG+idrf;udk ay;oGm;wJhtwGuf wrJavsmhoGm;cJhygw,f? xGufay:vmcJhwJh rJ&vm'fuawmh
a[m'Dvdk jzpfygw,f?
(Ek-wifrJ)

(aqG-+idrf;rJ)

zqyvtzGJ@
yrnwtzGJ
&wn
&Srf;
ucsif
csi;f
u,m;
u&if

51
44
6
16
3
3
2
2

97
1
0
9
4
3
0
5

pk p k a ygif ; &rJ

127

119

oef@&Sif; zqyv jzpfwJh Ek-wifu(127)rJ&+yD; wnf+rJ aqG-+idrf;u (119) rJ &wJhtwGuf


(8) rJxJeJ@ Ek-wifu tompD;&EdkifoGm;&ygw,f? aqG+idrf;&J tpdk;&tay: t,Hkt=unfr&Sdtqdk
H_;edrfhoGm;cJh+yD; Ekwif tEdkif&vdkufwmjzpfygw,f?
H;_ edro
hf mG ;&wJh OD;AaqGe@J OD;ausm+f idr;f [m tEdik &f oGm;wJh OD;Eke@J ocifwifukd vufqEJG w
_ q
f uf
vdkufygw,f? yH;yH;&$if&$ifeJ@ vufqGJE_wfqufvdkufayr,fh tyH;&JaemufrSm trkef;awGvm ae+yDqdk
wmudak wmh jrif&oltm;vH;k u oabmayguv
f u
kd =f uygw,f? bmyJjzpfjzpf Ek-wif oef@&iS ;f tEdik &f
wJhtwGuf jynfolvlxk}uD;w&yfvHk;uawmh 0rf;ajrmuf0rf;omjzpfoGm;cJh=uygw,f? ppfwyfwGif;u
aqG+idrf;vdkvm;olawGuawmh rcHcsdrcHomjzpfoGm;cJh&ygw,f?
OD;Eku tpdk;&tzGJudk jyifzGJygw,f? yrnw rJ (44) rJeJ@ tEkdif&cJhwmjzpfwJhtwGuf yrnw
u OD;at;armifudk w&m;a&;0ef}uD;tjzpfcef@tyfygw,f? &cdkiftrwf (6) OD;xJu (3) OD;udkvnf;
0ef}uD;ae&may;ygw,f?
oef@&iS ;f tpd;k &vufxufrmS umuG,af &;0ef}u;D [m Adv
k rf ; atmif jzpfvmygw,f? wyfrawmf
udk xdef;odrf;Edkifrvm; ar#mfvifhcsufeJ@ &JabmfoHk;usdyf0ifa[mif; Adkvfr;atmifudk cef@tyfwmjzpfyg
210

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

w,f? jynfxJa&;0ef}uD;u Adkvfrif;acgif jzpfvmygw,f? Adkvfr;atmif [m umuG,fa&;0ef}uD;jzpf


vmcJhayr,fh AdkvfcsKyfae0if; wa,mufwnf;&J wvufudkifvHk;vHk; jzpfvmcJhwJh wyfrawmftay:
=oZmr&SdbJ jzpfaecJhygw,f?
wnf+rJaqG+idrf; H_;edrfhcJh&r_tay: aqGaqGckef rcHr&yfEdkifjzpf&oluawmh ajrmufydkif;wdkif;u
wyfr[mr; Adkvfr;}uD; =unf0if; jzpfygw,f? Adkvfr;}uD; =unf0if; [m wnf+rJ OD;AaqG&J r,m;nD
tudak wmfov
l nf; jzpfygw,f? Adv
k rf ; }uD; =unf0if;u oef@&iS ;f awG zdv@kd v$waf wmfrmS (8) rJ;_H Hek @J
OD;AaqG wdk@ tjyifawmif rxGuf&J jzpfae+yD/ oef@&Sif;tpdk;&udk wyfuvufeufeJ@ zwfcsypf&r,fvdk@
a=unmajymqdk v_y&f mS ;vmygw,f? Adv
k cf sKyfae0if;udak wmif wifjycGiahf wmif;w,fqykd gw,f? Adv
k cf sKyf
ae0if; u uu
d Ef pS o
f ufayr,fh bmrSrajymao;ovdk wm;jrpf[ef@wm;wmvnf; rvkycf v
hJ @kd qdyk gw,f?
Adv
k rf ; }u;D =unf0if; u ajrmufyikd ;f wdik ;f wdik ;f r;Adv
k rf ; csKyaf tmifa&$/ ajrmufyikd ;f wdik ;f ppfO;D pD;r; (yxrwef;)
Adkvfr;}uD;cspfcdkif wdk@eJ@ yl;aygif;+yD; wyfu tm%modrf;a&;udk jyifqifpdkif;jyif;cJhw,fqdkygw,f?
wyfudk tm%modrf;zdk@ aoG;wdk; ajrmufyifhay;olawGvnf; tcsdefudkufay:vmcJhygw,f?
ZGev
f (9) &ufae@ oef@&iS ;f tpd;k & tm%m&vm+y;D wJah emuf (13) &uft=um ZGev
f (22) &ufae@rmS yJ
ocifApdefacgif;aqmifwJh 'Drdku&ufwpftzGJcsKyfu nDvmcHvkyf+yD; Armhwyfrawmfu OD;pD;I
uGefjrLepfr[kwfaom v$wfawmftwGif;tjyif&Sd ygwDaygif;pHkyg0ifaom ,m,DtrsdK;om; tdrfapmifh
tpdk;&zGJpnf;&ef awmif;qdkygw,f? EdkifiHa&;aoae+yDjzpfwJh ocifApdef [m olyg yg0ifcGifh&EdkifwJh
tdraf pmift
h pd;k &w&yf ay:ayguaf tmif ppfwyfukd t}uaH y;vdu
k w
f o
hJ abmjzpfygw,f? Adv
k cf sKyfae0if;
[m r=umao;wJhwcsdefu ol&J taE W0godum jzpfcJhbl;awmh olwdk@&J xGef;tkyfApdef ocif*dk%f;0if
jzpfczhJ ;l awmh ar#mv
f ifch sux
f m;+yD; awmif;qdv
k u
kd w
f mjzpfygw,f? Adv
k af e0if;u bmtoHrS jyefray;bJ
tajctaeudkom tqufrjywf tuJcwf=unfhaecJhygw,f?
jynfolvlxk&J OD;Ek tpdk;&tay: +idrf;csrf;a&;ar#mfvifhcsufuawmh 'Da&tvm; wufvmae
ygw,f? OD;Ek &J ay:vpD (4) &yftay: wpHkw&m ar#mfvifh&if; a'gifhwkdif; a'gifhwdkif;uae +idrf;csrf;a&;
qENawGudk azmfxkwfjyoae=uygw,f?
rD;&xm;tvkyo
f rm;tpnf;tH;k rsm; tzGJ csKyfuvnf; q&m}u;D ocifu,
kd af wmfri_d ;f &J rlt&
rsuEf mS pHn
k aD qG;aEG;a&;eJ@ oifyek ;f acsa&;udk tjrefq;kH taumiftxnfazmfay;zd@k / twdu
k t
f cdu
k af wG
&yfpJay;=uzdk@ awmif;qdkwGef;tm;ay;ygw,f?
oef@&Sif;wnf+rJ ydyuQawGuvnf; ydkrdkus,fjyef@vmygw,f? EdkifiHa&;tuGJt+yJ[m e,f
y,faygif;pHkudk *,ufdkufaecJhygw,f?
1958 ckESpf wyfrawmf wyfr;rsm;nDvmcHudk ZGef (23) &ufuae (25) xd r*Fvm'Hk avwyf
pcef;rSmyvkyyf gw,f? w&m;0ifoabmtm;jzifah wmh umuG,af &;OD;pD;csKyf Adv
k cf sKyfae0if;u jyifyEdik if H
a&; tuG*J ,ufrmS wyfr; rsm;ryg0ifz@kd owday;pum;ajym=um;ygw,f? wyfwiG ;f rSm oef@&iS ;f vdv
k m;ol
wnf+rJvdkvm;olawG uGJjym;vm+yD; wyfyduGJrSmpdk;&drfwJhtwGuf xdef;wJhoabmrsdK;jzpfygw,f?
wav#mufv;kH qd&k ,
S v
f pfygwb
D ufu &yfvmcJw
h mjzpfayr,f/h &yfvmcJw
h hJ qd&k ,
S v
f pfygwD ud,
k w
f ikd f
yu
d v
JG m+yjD zpfwt
hJ wGuf wzufzufu/ &yfa&;xuf ud,
k u
f ,
kd w
f ikd w
f uf Adv
k v
f yk af &;tuGuu
f kd pOf;pm;
rdvm+yD; wyfryduGJatmif owdxm;vmwJh oabmjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

211

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ZGefv (24) &ufae@rSm 0ef}uD;csKyf OD;Ek&J ta&;}uD; rdef@cGef;wck xGufay:vmygw,f?


toHv$ifhrdef@cGef;tjzpf wEdkifiHvHk;udkajym=um;cJhwmjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyf&mxl;udk tcsdefraphrD jyef
vnf&,lvu
kd cf sed f 1957 ckEpS /f rwfvtxd (4) ESpw
f mvH;k vH;k v$waf wmfrmS pum;w}urd rf S wufrajym
cJhbJ/ rl0g'ay:vpDawGudk owif;pmuGefz&ifhawG tcrf;tem;/ tpnf;ta0;awGuae uHovdk azmf
xkwfajymqdkr_rsdK;eJ@ ajymqdkvmcJhwJh OD;Ek [m tckrS wEdkifiHvHk;udkodatmif toHv$ifhrdef@cGef;tjzpf
ajymqdkvmcJhwmjzpfygw,f?
trsKd ;om;nDvmcHw&yf ac:,l&ef/ trsKd ;om;nDvmcH rusi;f yrD awmcd&k aJ bmfrsm; tvif;0if
&ef/ usL;vGecf o
hJ r# oifyek ;f acsay;r,fh oifyek ;f acsvw
G +f ird ;f csr;f omcGiOhf ya' jymef;ay;&efe@J vufeufcs
tzGJ tpnf;awGukd w&m;0iftzGJ tpnf; xlaxmifciG ahf y;&efqw
kd hJ tcsuaf wG yg0ifcyhJ gw,f? rde@f ceG ;f
xJrSm - awmxJu vlawGu vufeufudkifwdkufyGJ pGef@a=umif; a=unmyg?
- ppfwyfudk vufeuftyfyg?
- awmxJusef&pfolawGeJ@ rqdkifbl;vdk@ a=unmyg?
- A[dkaumfrwDtm;vHk; armfuGef;wifyGJrSm vufrSwfxdk;yg?
- 'DtcgrSm w&m;0if ygwD wnf&SdcGifhyr,f?
vkd@ azmfjyajymqdkoGm;ygw,f?
OD;Ek&J 'Dred @f ceG ;f udk q&m}uD;ocifu,
kd af wmfri_d ;f u pdww
f ikd ;f rusjzpfw,fv@kd qykd gw,f? trsK;d
om;jyefvnfoifhjrwfa&;/ jynfwGif;ppf&yfpJa&;twGuf t[ef@twm;awG uef@owfr_awGygaeao;
w,fvdk@ q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if;u ,lqygw,f?
yrnw u OD;Ek &J rde@f ceG ;f udk axmufc+H yD; ZGev
f (28) &ufae@rmS vufeufuikd af wmfveS f
a&;ygwt
D zGJ tpnf;tm;vH;k od@k arwWm&yfcyH ef=um;csuf udk xkwjf yefygw,f? yef=um;csurf mS +idr;f
csrf;a&;/ 'Drdkua&pD&&Sda&; tmrcHcsufjzifh &yfwnfaeaom OD;Ek tpdk;&. wdkif;odjynfod ay;tyfxm;
aom uwd}uD;av;csufonf 0ifvmEdkif&ef tajctaeopfrsm;jzpfa=umif; azmfjyxm;ygw,f?
tpdk;&u ay;wJhtcGifhta&;udk vufrv$wfbJ vufeufudkifwdkufyJGrS vlxkwdkufyGJodk@ ajymif;vJygvdk@
vnf; wdkufwGef;a=unmcJhygw,f? 'Dyef=um;csufu aphpyfa&;rl udk ypfy,f&ma&mufovm;/
ra&mufzl;vm;/ yef=um;csuft& 0ifvmoifhovm;/ rvmoifhbl;vm;/ pOf;pm;p&mawG ay:vmcJhyg
w,f? pOf;pm;=u/ a0zef=u oHk;oyf=uwmawGvnf; ay:vmcJhygw,f?
jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;eJ@ywfouf+yD; ArmjynfueG jf rLepfygwu
D &yfcw
H ifjy awmif;qdak ewmu
aphpyfaqG;aEG;a&; jzpfygw,f?
OD;Ek &J pum;}uD;oHk;cGef;rSmwkef;u/ tvif;0ifvmygqdkwJh pum;okH;+yD; vufeufpGef@a&;
awmif;qdk&muae ZGef (24) rSmawmh vufeufudkif wdkufyGJpGef@a=umif; a=unmygqdkwmeJ@ ppfwyfudk
vufeuftyfygvdk@ ajymif;vJoGm;wmawG&ayr,fh aphpyfa&; udk qufvufjiif;y,fxm;qJ jzpfyg
w,f? tay: pD;,lxm;qJjzpfaeygw,f?
wzufowfusaeqJjzpfw,f vdk@ ,lqxm;wJh ArmjynfuGefjrLepfygwDu OD;Ek &J ZGefv
(24) &ufae@ rdef@cGef;udk wkef@jyefwJh jyef=um;csufwapmif xkwfazmfa=unmvdkufygw,f? w&m;0if
212

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

xGufay:vmcJhwJh ArmjynfuGefjrLepfygwD&J jyef=um;csufxJrSm (1) Zlvdkif (30) &ufae@rSpI ESpfzuf twdkuftcdkuf &yfpJ&ef/
(2) vufeufudkifwdkufyGJ pGef@a=umif; ESpfzufa=unm&ef/
(3) trsdK;om;vGwfvyfa&; xdef;odrf;a&;ESifh 'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm;udk ajyvnfr_&
atmifnd&ef/
(4) EdkifiHa&;t& ajyvnfr_&Sdv#if wyfrsm; vufeufrsm;udk tpdk;&odk@v$Jay;&ef/
(5) Oya'twGi;f 0ifvmv#if 'Dru
kd a&pDenf;t& Oya'wGi;f Y aqmif&u
G o
f mG ;&ef/ xd@k twGuf
tpdk;& odk@r[kwf oef@&Sif;zqyv odk@r[kwf q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if;wdk@ESifh awG
cGifhy&ef/
vdk@ azmfjyyg&Sd awmif;qdkxm;wm awG&ygw,f? oabmuawmh vufeufudkifwdkufyGJ
pGef@a=umif; a=unmzdk@qdk&if ESpfzufpvHk;u a=unmzdk@/ wzufxJudk a=unmcdkif;aewm[m vuf
eufcsa&; t"dym` ,fyJ xGuaf ew,fv@kd ajymvdu
k w
f mjzpf+yD;/ awGqHak qG;aEG;aphpyfa&;rluykd J qufvuf
udkifpGJxm;wmjzpfygw,f?
tajctae[m vdycf w
J nf;vnf; jzpf+rjJ zpfae&+y;D / oef@&iS ;f wnf+rJ tuG&J J *,uf[mvnf;
}uD;+rJ }uD;aeqJjzpfygw,f? OD;Ek [m +idrf;csrf;a&;bufqD ta=umif;trsdK;rsdK;a=umifh rsufESmrlcsifo
vdkvdk wqifhwdk; azmfjycJhayr,fh aphpyfa&; aqG;aEG;a&;rl udkawmh rajym0Hh rqdk0HhbJ jzpfaecJhygw,f?
kyjf yorRw}u;D omjzpfae&wJh orw}u;D ref;0if;armifuvnf; orw tdraf wmfrmS owif;pm
uGefz&ifhvkyf+yD; ZGefv (30) &ufae@rSm ol&J cHpm;&csufawGudk xkwfazmfygw,f? igorw bmr#
rod qdw
k mudk zGi[
hf ovdk bmtm%mrS r&Sw
d mudv
k nf; ajymqd&k iS ;f vif;ygw,f? ol orw jzpf+yD;rS
wwfajrmufvmwmqdkvdk@ ykqdk;awmif&Snfudk ESpfrdepftwGif; +yD;atmif0wfqifwwfwm&,f/ jrif;
pD;wwfwm&,f/ a*gufdkufwwfwm&,fom&Sda=umif; &ifzGifhjyygw,f?
uGejf rLepfygwu
D Zlvikd f (30) &ufup+yD; twdu
k t
f cdu
k &f yfp=J uzd@k awmif;qdak yr,fh twdu
k f
tcdkufawGuawmh r&yf/ orw}uD;&J vGwf+idrf;csrf;om oifykef;acstrdef@qdkwmom xGufay:vmyg
w,f? oifyek ;f acs vGw+f idr;f csr;f om trde@f rxGuaf y:cif=um;xJrmS yrnw Adv
k jf raoG;u yrnwu
,ck usifhoHk;aewm aphpyfa&;rlyJ? vufeufcsa&;rl r[kwfvdk@ yrnw owif;pmuGefz&ifhrSm (Zlvdkif
17 rSm) ajym=um;ovd/k aemufw&ufrmS wnf+rJ OD;xGe;f 0if;u OD;Ek [m +idr;f csr;f a&;rSm rdrw
d @kd tpd;k &
tzGJ&SdpOfu vrf;pOftwdkif;vkyfaea=umif; aphpyfaqG;aEG;aomenf;udk roHk;0Hha=umif;/ oHk;v#if jywf
rnfudk OD;Ek oda=umif; rdrdwdk@ aqG+idrf;tzGJu cHrnfr[kwf/ wdkif;jynfaoG;acsmif;pD;apEdkifa=umif;
ajym=um;ygw,f? aphpyfa&;aqG;aEG;a&;udk wnf+rJu vufrcHa=umif; +cdrf;ajcmufajymqdkwmvkyfyg
w,f?
wnf+rrJ u
l vufeufcsa&;/ tywfwu
kd af &; omjzpfovdk ppfwyfuvnf; vufeufcsa&;
tywfwu
kd af &;omjzpfygw,f? OD;Ek u 'D=um;xJu +idr;f csr;f a&; udk auG;a=umfae&+yD; vufeufcs
a&; tESpfom&a&mufatmif pum;vHk;a0g[m& trsdK;rsdK;ajymif;+yD; v_yf&Sm;aewJhoabmrsdK;jzpfae
ygw,f? ppfwyfwGif;u xdyfoD;awmfawmfrsm;rsm;uqdk&if/ OD;Ek &J oifykef;acs vGwf+idrf;csrf;omcGifh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

213

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

trdef@ jymef;wmudkawmif olykefawGudk tav#mhay;vGef;w,fqdk+yD; r_pdrfhEdkif/ rudufEdkifjzpfcJh=u


ygw,f?
OD;Ek&J@ ZGef (24) rdef@cGef;udk ta=umif;y+yD; rGefjynfol@wyfOD;u (10) ESpf (10) rdk; vufeuf
ukid w
f u
kd yf q
JG ifae&muae vufeufuikd f wdu
k yf v
JG rf;pOfukd pGe@f vw
$ af =umif; a=unm+yD; Oya'abmif
twGif; 0ifa&mufa=umif; a=unmcsufxkwfjyefygw,f? Zlvdkif (23) &ufae@rSm xkwfjyefvdkufwJh
a=unmcsurf mS Oya'wGi;f wdu
k yf u
JG kd wdik ;f &if;om;jynfow
l &yfv;kH ESihf vufwu
JG m &J&0J 0hH hH qufvuf
wkdufyGJ0ifoGm;rnf vdk@ azmf!ef;+yD; jynfwGif;ppf&yfpJ&rnf? jynfwGif;ppf &yfpJ&rnf? rGefjynfe,f
ay:xGuf&rnfvdk@vnf; auG;a=umfxm;ygw,f? oxHk OD;vSaz&J ytdk0fh trsdK;om;vGwfajrmufa&;
tzGJvnf; Oya'wGif; 0ifvmcJhygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD uawmh =o*kwfv (11) &ufae@ ae@pGJeJ@ yrnw &J vufeuf
udkifawmfvSefa&;tiftm;pkrsm;odk@ yef=um;csuf tay: jyefpmay;ydk@cJh&if; uGefjrLepfygwD&J oabm
xm;trSefudk xkwfazmfcJhygw,f? yrnw &J zdwfac:csuftrSefudkav;pm;a=umif;/ OD;Ek&J ZGef (24)
rde@f ceG ;f rSm uq
d Ekd idk w
f t
hJ csurf sm;yga=umif;/ 'gayr,fh vufeufcstnHch aH &;udk awmif;qdx
k m;wJt
h wGuf
vufrcHEdkifa=umif;/ oifykef;acseJ@ w&m;0ifcGifhay;jcif;wdk@[m +idrf;csrf;a&;twGuf vrf;yGifha=umif;/
vufeufcs tnHch aH &;tay:tajcrcH&if a,bk,soabmwlEikd af =umif;/ q&m}uD;wd@k +idr;f csr;f a&;tzGJ
eJ@awGvdka=umif;eJ@ ESpfzufajyvnfr_&&SdEdkifrnfh tjcm;enf;vrf;rsm;&Sd&if wifjyygu pOf;pm;rnfjzpf
yga=umif; pojzifhazmfjyyg&SdcJh+yD; uGJvGJae&r_&JtajccHudk &Sif;&Sif;vif;vif; azmfxkwfxm;ygw,f?
vufeufcsa&;tay: tajcrcH&if jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;[m ESpOf ;D ESpzf uf odumQ &S&d dS aqmif&u
G Ef ikd af wmh
r,fhtaetxm;rsKd; jzpfygw,f?
'Dvkd taetxm;rsKd ;udk wnf+rJawGu rvdv
k m;ovdk ppfwyfwiG ;f qd&k ,
S v
f pftEG,f xdyo
f ;D
}uD;rsm;uvnf; b0ifrusEikd jf zpf=uygw,f? olyek af wGukd tav#mah y;vGe;f wJah y:vpD/ aomif;use;f ol
awGudk vdkufavsmvGef;wJh vkyfaqmifcsufvdk@ rausreyfajym=uqdk=uygw,f?
=o*kwfv vvnfrSm ac:qdkusif;yay;&+rJjzpfwJh bwf*suftpnf;ta0;udkvnf; zsufodrf;
vdu
k +f yD; orw trde@f e@J twnfy&efq;kH jzwfa=umif;/ OD;Eku OD;AaqG OD;ausm+f idr;f wd@k ukd ac:,lawGqHk
ajym=um;cJw
h t
hJ wGu/f rausreyfjzpfaecJw
h hJ wnf+rJrsm;[m oef@&iS ;f tpd;k &udk tjrefq;kH zwfcsypfcsif
aecJh=uygw,f? (8) rJeJ@ uyf+yD;H_;vdkuf&wJhtwGuf rcHcsdrcHom jzpfcJh=uwJh wnf+rJrsm;[m bwf*suf
tpnf;ta0;rSm jyef+yD;tjywfw,
G zf @kd pOf;pm; jyifqifxm;wke;f rSm/ OD;Eku bwf*suf tpnf;ta0;udk
zsufodrf;+yD; orw trdef@eJ@ bwf*sufudk twnfyzdk@ vkyfvdkufjyefwmudkvnf; aqG@aqG@ckef jzpfcJh=u
ygw,f? OD;Ek uvnf; bwf*suftpnf;ta0;ac:&if oltwGuf tajctaervSEdkifwmudk od+yD;
jzpfwt
hJ wGuf wrifa&SmifuiG ;f +yD; zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'yk'rf (110) udk toH;k y&if; b,fwek ;f
urS tm%mr,fr,f&& r&Scd w
hJ hJ orw &J ta&;ay: wcsuv
f w
$ f Oya'trde@f qw
kd mudk xkwjf yefap+y;D
usifusifvnfvnf toHk;csoGm;zdk@jyifygw,f?
OD;Eku ygvDrefudkzsufodrf;/ bwf*sufudk orwtrdef@eJ@ a=unmtwnfy+yD;/ a&G;aumufyGJ
opfvkyfoGm;a&;udk OD;wnfygw,f? yrnw u a&G;aumufyGJopfvkyfa&;twGufqdk&if ysLapmxD;
rsm; zsufodrf;ay;a&;udk awmif;qdkygw,f? =o*kwf (8) &ufae@rSm/ Armjynft&yf&yf&Sd wyfr[mr;
214

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rsm;/ ckid &f 0J efrsm;tpnf;ta0;udk wyfrawmf uyGJ rHk mS usi;f yygw,f? tJ't
D pnf;ta0;udk umuG,f
a&;0ef}uD; Adkvfr;atmif/ jynfxJa&;0ef}uD; Adkvfrif;acgif/ umuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf}uD;ae0if;/
twGif;0efcsKyf OD;cifarmifjzL eJ@ &JcsKyfwdk@ wufa&muf=uygw,f? tJ'Dtpnf;ta0;rSm ysLapmxD;wyf
rSefor# Ekwif vla&m/ aqG+idrf; vlyg xkwfypfa&;tpDtpOfawG aqG;aEG;=uygw,f? tpnf;ta0;
rSm ppfbuft&m&Sd}uD;rsm;eJ@ &Jt&m&Sdtrsm;pku ysLapmxD; awG[m wdkif;jynf+idrf0yfydjym;a&;
aqmif&Guf&mrSm tultnD&wJhtwGuf rzsufodrf;oifhao;a=umif; aqG;aEG;wmawG&SdcJhygw,f?
=o*kwv
f (15) &ufae@rmS jynfol &Jabmfygwu
D vufeufpeG @f a=umif; a=unm+yD; w&m;0if
ygwDtjzpf &yfwnfvdkufygw,f?
=o*kwv
f (19) &ufae@rmS owif;pm&Si;f vif;yGu
J si;f y+y;D bwf*sut
f pnf;ta0; zsuo
f rd ;f
a=umif; OD;Eku a=unmygw,f? =o*kwf (28) &ufrSm usif;yr,fvdk@ ac:,lxm;cJhwJh tpnf;ta0;udk
owfrSwf&uf rwdkifcif (9) &uftvdkrSm zsufodrf;vdkufwmjzpfygw,f? ta=umif;jycsufuawmh
tvif;0ifvmolawG rsm;jym;wmeJ@tr# olwdk@udk a&G;aumufyGJrSm yg0if,SOfydifvmEdkifapzdk@twGuf
taxGaxGa&G;aumufyGJudk a&$qdkif;Edkifzdk@ 'Dvdkaqmif&Gufvdkuf&ygw,fvdk@ qdkygw,f?
aqG+ird ;f tkyu
f uef@uu
G rf a_ wGvyk yf gw,f? bwf*sut
f pnf;ta0;udk zsuo
f rd ;f vdu
k w
f m[m
OD;Ek &J ol&Jabma=umifr_eJ@ tm%mtvGJoHk;pm;yrlr_vdk@vnf; pGyfpGJajymqdkygw,f?
=o*kwf (27) rSm aqG+idrf; wnf+rJzqyv trwfrsm;u 0ef}uD;csKyf OD;EkqD ygvDrefbwf*suf
tpnf;ta0; jyefvnfac:,lusif;yay;zdk@ trSmpm wapmifay;ydk@+yD; awmif;qdkcJh=uygw,f?
zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya' yk'rf 125 (1) udk &nf!e ;f +y;D bwf*suu
f kd ygvrD efvw
$ af wmfo@kd
wifjya&;rSm rvGJraoG aqmif&Guf&r,fhudpPjzpfa=umif;/ bwf*sufudk orw trdef@eJ@ twnfy
jymef;Edkifa&;twGuf bwf*suftpnf;ta0;udk y,fzsufjcif;[m zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk
csdK;azmuf&ma&muf+yD; ygvDref'Drdkua&pDudk zsufqD;ypf&ma&mufa=umif;vdk@ a0zefygw,f?
=o*kwfv (31) &ufrSm 0ef}uD;csKyf OD;Ek &J aetdrf0if;twGif;rSm oef@&Sif;zqyv &J EdkifiHvHk;
qdkif&mnDvmcH vkyfygw,f? te,fe,ft&yf&yfu oef@&Sif;nDvmcH udk,fpm;vS,fawG wufa&muf
vm=uygw,f?
oef@&Sif; wnf+rJ tuGJaemufydkif; oef@&Sif; wnf+rJ ydyuQ tjrifhqHk;tqifha&mufaecsdefrSm
usi;f ywJn
h v
D mcHjzpfygw,f? oef@&iS ;f wnf+rJ uG+J yD; oef@&iS ;f tm%m&csed u
f p+yD; ydyuQ[m tquf
rjywfjzpfvmcJh=uygw,f? EdkifiHa&;ygwD zqyv }uD;uGJoGm;ovdk zqyv vufatmufcH tvkyf
orm;tzGJtpnf;rsm;[mvnf; twdtvif; uGJoGm;cJh=uygw,f? aqG+idrf;wdk@ tkyfpku wD,lpDbD
(TUBC) udk udi
kx
f m;wJt
h wGuf Ekwif wd@k u jynfaxmifpt
k vkyo
f rm;tzGJ (Union Labour Organization) (,lt,fvftdk) udk xlaxmifvdkufygw,f? tvkyform;tcsif;csif; dkuf=uESuf=uwJhtxd
uG=J uygw,f? qdyu
f rf;tvkyo
f rm;awG=um;rSmqd&k if aqG+idr;f vdv
k m;tkyef @J Adv
k rf if;acgif vdv
k m;tkyf
t=um; &efapmifae=uwJhtwGuf ppfwyfcsxm;&wJh txdjzpfcJhygw,f?
pufwifbm (1) &ufae@rmS awmh wjynfv;kH &Syd sLapmxD;awGukd zsuo
f rd ;f +yD; &JtzGJ atmufrmS
t&H&t
J jzpf ajymif;vJz@kd umuG,af &;0ef}u;D Adv
k rf ; atmif/ jynfxaJ &;0ef}u;D Adv
k rf if;acgif eJ@ wyfrawmf
t&m&Sd}uD;rsm; cdkif&J0efrsm;u oabmwlqHk;jzwfcJh=uygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

215

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

OD;Ek tdr0f if;twGi;f rSmusi;f ywJh oef@&iS ;f zqyv nDvmcH 'kw,


d ajrmufae@rmS awmh zqyv
nDvmcH 'kwdajrmufae@rSmawmh zqyv oef@&Sif;e,f udk,fpm;vS,fawGu rdjytkyfcsKyfa&; wm0ef
&SdoltcsdKeJ@ wyfrawmft&m&Sd}uD;wcsdK[m aqG+idrf; tkyfpkbufuae bufvdkuf aqmif&Gufae=u
a=umif;/ tJ'v
D akd qmif&u
G af e=uolawGukd wjcm;ae&mrsm;od@k ajymif;a&$ay;zd@k wyfrawmf t&m&S}d uD;
awG&J trnfemrawGyg xkwfazmf+yD; jypfwif_wfcs awmif;qdkr_awG yvkyfcJh=uygw,f? [Hom0wD
cdkifbufu oef@&Sif;udk,fpm;vS,fuqdk&if wyfrawmf[m jynfolawG&J trSwfwpf&efoljzpfw,f
vd@k awmif a=unmajymqdw
k mawG ay:aygucf yhJ gw,f? wyfrawmfbufu qwfqwfxrd cHjzpfcyhJ gw,f?
tJ'DvdkajymqdkcsufawGtwGuf pGyfpGJajymqdkolawGudk ta&;,lay;zdk@ wyfrawmfacgif;aqmifwcsdKu
pufwifbm (3) &ufrSm OD;EkqD oGm;a&mufwdkifwef; ajymqdkcJh=uygw,f?
OD;Eku tJ'v
D kd pGypf aJG jymqdrk a_ wGukd olrod&a=umif; jiif;qdck o
hJ vd/k pufwifbm (4) &ufae@rmS
wyfrawmfudk avajyxdk;&if; toHv$ifh ajz&Sif;cJhygw,f?
ajymwJhudk,fpm;vS,frsm;[m tajctaetjzpfrSefudk rodI jzpfoGm;&yga=umif;/ wyfr
awmf[m wdik ;f jynftay: xm0pOfopPm&Scd yhJ ga=umif;/ olyek af b;&efa=umifh wdik ;f jynf acsmufxu
J s&ef
vufESpfvHk;cef@ tvdk&SdcJh&mrS wyfrawmfu ud;yrf;Iom ab;&eftaygif;udk atmifjrifcJhonfrSm
txift&Sm;jzpfyga=umif; vdk@acsmhcJhygw,f?
'gayr,fh tpuwnf;u Ekwif xuf aqG+idrf; udk vdkvm;cJh=uolrsm;/ wnf+rJ oHa,mZOf
ydk}uD;cJh=uolrsm;/ aqG+idrf; eJ@om EdkifiHa&;&yfwnfcsuf xyfwljzpfcJh=uolrsm;[m wyfwGif;xdyfydkif;rSm
tHek @J usi;f eJ@&adS ecJ=h u+y;D jzpfwt
hJ wGuf OD;Ek &J avajyxd;k acsmjh rLr_[m t&ma&mufEikd pf rG ;f r&S&d o
kH mru/
olwdk@&J ppfaoG;ppfrmef ppfrD;v#Hudk ydkrdkjyif;xefvmatmif ,yfcwfay;vdkufovdk om&SdcJhygw,f?
avajyxdk;oH[m Adef;armif;oHudk ausmfv$m; zHk;v$rf;Edkifjcif;r&SdcJhyg?
acgif;rm*dk%f;om; ppfrmef}uD;olwdk@&J tjrifrSm oef@&Sif; zqyv tpdk;&[m olykefawGudk
tav#mhay;vGef;w,f/ olykefawGudk oifykef;acs vGwf+idrf;cGifhawGay;+yD;/ Oya'abmiftwGif; qGJoGif;
vufcH udqakd ewm[mvnf; ppfwyftwGuf tE &W m,f&v
dS mEdik w
f ,fv@kd jrifygw,f? t"dutm;jzifh
tywfwu
kd af &; avoHtpm; +idr;f csr;f a&;avoHay;vmwmudk rESpo
f ufEikd jf cif;/ olyek af wGukd Oya'
abmiftwGi;f a&mufvmap+yD; w&m;0if &yfwnfvy_ &f mS ;vmrSmudk eJeaJ v;rS r_prd Ehf ikd jf cif;/ ppfwyf&J
tcef;u wjznf;jznf; arS;rSdefavsmhyg;oGm;&rSmudkvnf; vufrcHEdkifjcif;wdk@a=umifhjzpfygw,f?
tJ'Dvdk rauseyfEdkifr_ r_pdrfhEdkifr_ tjzpfrcHEdkifr_}uD;awGudk twGif;}udwf&ifxJxm;+yD;/ OD;Ek tpdk;&&J
jynfe,f0ef}uD; cef@xm;enf;udpP/ bwf*suftpnf;ta0;udk zsufodrf;jcif;udpPawG[m zGJpnf;tkyf
csKyfyHktajccHOya'udk csdK;azmufaewmtjzpf vuf!dk;xdk;jy+yD; OD;Ek udk z,f&Sm;ypfcsifaecJh=uwm
jzpfygw,f?
H_;edrfhcJhwJhtwGuf rausEdkif rcsrf;EdkifjzpfaecJh&wJh wnf+rJuvnf; OD;Ek &J vkyfaqmifcsuf
awG[m zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'eJ@ qef@usifaew,fqdkwmudk ta=umif;y+yD; tm%modrf;zdk@
ppfwyfudk wdkufwGef;tm;ay;ygw,f?
ppfwyf[m vHkavmufwJh tiftm;pkwckjzpfae+yD/ tcdkiftrm wdk;csJwnfaqmufxm;wJh
tzGJ tpnf;}uD;w&yf jzpfae+yDqw
kd mudv
k nf; rSwx
f ifqyk u
f ikd cf ,
H x
l m;+yD;+yDjzpfwt
hJ wGuf ppfwyfu
216

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tm%modrf;,la&;pdwful;[m ppfwyfxdyfoD;}uD; awmfawmfrsm;rsm;&J&ifxJrSm eufeufd_if;d_if;jzpf


wnfvmcJh+yDjzpfygw,f? Adkvfr;csKyfarmifarmif/ Adkvfr;csKyfatmif}uD; wdk@[m ppfwyfu tm%modrf;
,la&; Zmwfvrf;twGuf t"du ta&;}uD;Zmwfaqmif}uD;awG jzpfvmcJh=uygw,f?
oef@&iS ;f zqyv bufuvnf; wyfrawmfwiG ;f u ppfwyfxyd o
f ;D }uD;awG[m aqG+idr;f buf
awmfom;awG/ aqG+idrf; oHa,mZOf&SdolawGvkd@ em;vnfodjrif,lqxm;+yD;+yD jzpfygw,f?
OD;Ek &J zqyv oef@&Sif;tpdk;&[m ygvDrefudk pufwifbm (29) &ufae@rSm zsufodrf;+yD;/
bwf*suu
f kd orw trde@f e@J pufwifbm (30) &ufae@rmS jymef;um taxGaxGa&G;aumufyo
JG pfukd
Edk0ifbmvtwGif; usif;yay;r,fvdk@ pufwifbm (22) &ufae@rSm qHk;jzwfvdkufygw,f?
tJ'Dvdk oef@&Sif;zqyv u rqHk;jzwfcifuav;rSmbJ ppfwyfu tm%modrf;,la&;twGuf
qdk&S,fvpfygwD xdyfoD;}uD;awGjzpfcJh=uwJh vuf&SdwyfwGif; xdyfoD;wcsdKu olwdk@&J ppfwyftm%m
odrf;,la&;tpDtpOfudk tcdkiftrm pDpOfa&;qJG qHk;jzwfxm;+yD;+yDjzpfygw,f?
ajrmufydkif;wdkif; wdkif;r; Adkvfr;csKyfatmifa&$/ ajrmufydkif;wdkif; ppfOD;pD;r; Adkvfr;}uD;cspfcdkif/
ajrmufydkif;wdkif; wyfr[mr; Adkvfr;}uD; =unf0if; wdk@ yl;aygif;a&;qGJxm;wJh tpDtpOfu uGwfcdkifrSm
wyfp+JG yD; ppfqifa&;0ifaewJh trSwf (4) aoewfuikd w
f yf&if;eJ@ weoFm&Du cr& (106) udk toH;k yzd@k
qH;k jzwfxm;w,fqykd gw,f? wyf&if;r;trde@f e@J wyf&if; (4) udk uGwcf ikd u
f ae csyo
f if; tjrefajymif;+yD;
jrpf}uD;em;&xm;eJ@ rE aW v;udk csaD pzd@k / rE aW v;rSm w&ufxm;/ wyfom;udik v
f ufeufawGukd rdwGi;f
wdu
k yf o
JG ;kH vufeufawGe@J vJv,
S +f yD; wyfqifapzd@k / aemufae@ wdik ;f r;uac: +yD; &efuek af jryHx
k w
k af y;
um pufwifbm (27) ta&muf &efukefudk csDapzdk@/ ajryHkay:rSm rSifeD0dkif;jyxm;wJh 0ef}uD;csKyftdrfeJ@
wjcm;0ef}uD;awG tdrfudk0dkif;+yD; zrf;qD;zdk@vdk@qdkygw,f? wduswJh ppfqifa&;tpDtpOfudk tao;pdwf
a&;qGJ !ef=um;xm;w,fqdkygw,f? tJ'DtpDtpOfudk ppfHk;udkvnf; wifxm;w,fqdkygw,f?
tm%modrf;a&;tpDtpOfudk Adkvfr;csKyfarmifarmif u Adkvfr;}uD;atmif}uD;/ Adkvfr;}uD;
cif!kd wd@k ukd pufwifbm (20) &ufrmS tif;,m;vrf;&Sd oltdrrf mS ac:,l&iS ;f jyw,fqykd gw,f? (21)
&ufrmS qufaqG;aEG;+yD; oabmwl=uygw,f? awmifyikd ;f wdik ;f wdik ;f r; Adv
k rf ; }uD; bvdwf wOD;wnf;
uyJ uef@uGufcJhw,fqdkygw,f?
wyf&if; (106) u tif;pdefe,fajrudk odrf;zdk@ (107) (108) u &efukefudk wyfjzef@+yD;odrf;zdk@
pDpOfcJh=uygw,f? tJ'DtpDtpOftao;pdwfudk tao;pdwf tpD&ifrcHapumrl oludkifxm;wJh ppf
axmufvSrf;a&;uwqifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; odaecJhygw,f? tm;vHk;udk v$wfay;xm;+yD; vufydkuf
=unfhaecJhygw,f?
zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk csdK;azmufw,fqdkwJh ta=umif;jycsufeJ@ tm%modrf;zdk@
ppfwyfudk wnf+rJu wdkufwGef;wma=umifha&m/ ppfwyfu tm%modrf;Edkifw,fqdkwJh owif;awG
xGufay:vmwma=umifhyg oef@&Sif;tpdk;&bufu jynfxJa&;0ef}uD; Adkvfrif;acgif uvnf; jyifqifr_
awGyvkyfygw,f? Adkvfrif;acgif &J jynfxJa&;0ef}uD;Xme vufatmufrSm ppf&Jwyf&if; (20) ausmf
&SdwJhteuf wyf&if; (6) ck (7) ck[m Adkvfrif;acgif=oZm&SdwJh ppf&Jwyf&if;awGjzpfw,fqdkygw,f?
Adkvfrif;acgifu =oZm&SdwJh ppf&Jwyf&if; wcsKdudk &efukefrdem;ac:,lzdk@ ud;pm;ygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

217

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tm%modrf;wyfu rE Wav;&Sd ppf&Jwyfudk uGyfuJwJh Adkvfr;}uD;udk zrf;qD;vdkufwJhtcg


ppf&w
J yf OD;pD;jzpfwhJ Adv
k rf if;acgif owif;=um;od+y;D / csucf si;f yJ jyef=um;a&;0ef}u;D ocifyef;rid f eJ@twl
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;qD oGm;awGygw,f? tm%modr;f tpDtpOfukd wm;ay;zd@k wdik =f um;ajymqdyk gw,f?
AdkvfcsKyfae0if;u olwdk@'DavmufvkyfEdkifr,f rxifygbl; apmifh=unfhygOD; vkd@ajymw,fqdkygw,f?
Adkvfae0if; ajAmifvdrfaerSef;odwJhtwGuf Adkvfrif;acgifu jynfxJa&;0ef}uD;taeeJ@ e,f&Sd ppf&Jwyf
wcsdKudk &efukefvmzdk@ trdef@xkwfac:,lygw,f? ppf&Jvufeufwdkufu vufeufawGudkvnf; xkwf
,lygw,f? xkw,
f &l &Sw
d hJ vufeufawGu ppfwyftiftm;eJ@ E_id ;f ,SO=f unfrh ,fq&kd if rjzpfpavmufyJ
&Sdygw,f? 2 vufrpdefajymif; (6) vuf/ b&if;*ef; (8) vuf/ pwif;*ef; (29) vuf/ dkifz,f (145)
vuf/ ajcmufv;kH jyL; (6) vuf/ avmifcsmtrfEikd ;f at0rf (6) vuf/ vufypfA;kH (289) vH;k eJ@ usnq
f H
(23600) yJ &Sdygw,f?
0ef}uD;csKyfudk,fwdkifu vHkcHa&;ta=umif;jycsufeJ@ vlrsdK;pkawGyg0ifwJh ppf&Jwyf&if; wcsdKudk
&efukefrdudk v$Jajymif;ay;zdk@ t}uHywmudkvnf; ppfwyfu enf;AsL[meJ@ ppfqifa&;qdkif&m
ta=umif;jy+y;D uef@uu
G yf gw,f? 'gayr,fh oef@&iS ;f zqyv acgi;f aqmifawGu vufa&G;pif ysLapmxD;
wyfzGJwcsdKudk &efukefrdudk ac:,l+yD; ta&;ay:tajctaejzpfvm&if toHk;yzdk@ pDpOfxm;ygw,f?
v,f,m opfawm0ef}uD; ocifausmfxGef; &J opfawmumuG,fa&;wyfzGJawGudk wyfvSef@xm;yg
w,f? jyefvnfxlaxmifa&;wyfeJ@ jynfol&JabmfygwD0ifawGudkvnf; ta&;ay:tajctaetwGuf
toifhjyifqifxm;apcJhygw,f?
wyfrawmfe@J oef@&iS ;f zqyv tpd;k &&JtpDtpOfawG[m xdyw
f u
kd o
f abmaqmifvmygw,f?
ppfwyfu tm%modr;f zd@k }uHpnfjyifqifae+yDqw
kd t
hJ oHawG vlx=k um;txd ysH ES@H vmovd/k zqyv
oef@&Sif;tpdk;&bufu jzpfEdkifor# vlolvufeuf pkaqmif;jyifqif aqmif&GufvmwmawGvnf;
xifxif&mS ;&Sm;jzpfay:vmcJyh gw,f? tJ'w
D ek ;f u taetxm;udk taxmufawmftek ;f jrifv
h kd yk*Kd~ vfu
cufzG,f&,fuHygw,f? vufeufu,fpHktnDeJ@ vdk@ a&;om;ygw,f?
wyfrawmfwGif;u ppfwyfxdyfoD;}uD;wcsdKu ppfwyftm%modrf;a&;tpDtpOfudk a&;qGJ
pDpOf aqmif&u
G =f uwmvnf; trSew
f u,fjzpfay:cJo
h vd/k oef@&iS ;f zqyv acgi;f aqmifrsm;u ppfwyf
&J ajcvSr;f rsm;udk tcsed rf w
D m;qD;umuG,f wke@jf yefEikd zf @kd vw
kd ,fv@kd odjrif+yD; vdt
k yfwhJ jyifqifaqmif
&Gufr_awGudk vkyfudkifzdk@ pDpOf=uwmvnf; trSefyJjzpfcJhygw,f?
(8) rJxeJ @J uyf;_H cJ&h wJh wnf+rzJ qyv uvnf; rpm;&wJt
h rJ oJe@J yufovdk zGJ pnf;tkycf sKyfykH
tajccHOya'udk csKd ;azmufaew,fqw
kd mta=umif;jy+y;D tm%mudo
k rd ;f ,lvu
kd zf @kd ppfwyfukd wdu
k w
f eG ;f
tm;ay;tm;ajrmufvkyfaecJhygw,f?
pufwifbm (22) &ufae@rmS wyfrawmfu vufeufuikd w
f yfzJG rsm;&J v_y&f mS ;r_awGukd wm;qD;
umuG,fzdk@qdkwJh ta=umif;jycsufeJ@ pwifv_yf&Sm;vmygw,f? &efukefrdt0if axmuf}uH*dwfuae
ydwfqdk@&SmazG+yD; &efukefrdudk 0ifa&mufvm=uwJh ppf&Jwyfom;awGudk vufeufodrf;qnf;wm/ rlv
ae&mjyefoGm;cdkif;wmawG vkyfygw,f?
jynfxaJ &;0ef}uD; Adv
k rf if;acgi&f J wefjyefppfjyifqifaewmawG tay: Adv
k rf ; }uD; atmif}uD;eJ@
Adv
k rf ; }uD;armifarmifu rausreyfEikd jf zpf+yD;/ 0ef}uD;csKyf rE aW v;c&D;xGuaf ewJt
h wGu/f 0ef}uD;csKyf&J
218

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

twdik yf ifcH OD;tke;f udk ppfckH ;kH qifah c: +yD;/ oef@&iS ;f tpd;k &u ppf&aJ wGo;kH +yD; ppfwyfukd zdczJG @kd tm%m
odrf;zdk@ pDpOfaewm &yfqdkif;zdk@ }udrf;armif;w,fqdkygw,f? oef@&Sif;u wyfudk&efyvdk@ wyfu
onf;rcHEdkifvdk@ v_yf&Sm;aewm vdk@vnf; ajymw,fqdkygw,f?
pufwifbm (23) &ufreufrSm Adkvfrif;acgif[m Adkvfr;atmif eJ@twl AdkvfcsKyf}uD;ae0if;udk
'kwd,t}udrftjzpfoGm;+yD; awG=ujyefygw,f? tusdK;ta=umif; ajymqdk=ujyefygw,f? AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; u 'DudpPolrodyg? Adkvfatmif}uD; eJ@ Adkvfarmifarmif wdk@ odygvdrfhr,f? olwkd@ (2) OD;udk
0ef}uD;csKyfeJ@awGzdk@ wifjyzdk@ apv$wfay;ygr,fhvdk@ ajzw,fqdkygw,f? Adkvfr;csKyfarmifarmif eJ@ Adkvfr;
}uD; atmif}uD; wkd@ jynfyc&D;oGm;aew,fvdk@ qdkygw,f? 'gayr,fh tJ'D (23) &ufae@rSmyJ ppfwyfu
tif;pdefrde,frSm&SdwJh oef@&Sif;zqyv Hk;wcsdKudk vufeufeJ@0dkif;+yD; odrf;ydkufxm;=u+yD;+yDjzpfyg
w,f? c&rf;rdudkvnf; ppfwyfuodrf;ydkufxm;+yD;+yDvdk@ xGef;ae@pOfowif;pmu pufwifbm (24)
&ufae@xw
k rf mS azmfjyvdu
k yf gw,f? Adv
k w
f axmifowif;pmrSmvnf; c&rf;rdudk ppfwyfu odr;f ydu
k f
vdkuf+yDvdk@ azmfjyyg&SdcJhygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ek rE aW v;u jyefa&mufa&mufcsi;f jynfxaJ &;0ef}uD; Adv
k rf if;acgiu
f ppfwyfu
tm%modr;f zd@k pDpOfaewJo
h wif;udk ay;ygw,f? 0ef}uD;csKyfO;D Ek xGuaf jy;wdr;f a&Smifcsif wdr;f a&SmifEikd f
zdk@ av,mOfysHwpif; tqifoifhvkyfxm;wmudkvnf; wifjyygw,f? OD;Eku Adkvfr;csKyfarmifarmifeJ@
Adkvfr;csKyfatmif}uD; udk olqDac:cJhzdk@ Adkvfrif;acgifudk trdef@ay;ygw,f?
ygwDtzGJtpnf;aygif; (17) zGJeJ@ xif&Sm;wJhyk*~dKvf (9) OD;wkd@ yg0ifa&;qJGxkwfa0vdkufwJh
wyfrawmfonf jynfoltwGufjzpfygap qdkwJh a=unmcsufvnf; xGufay:vmcJhygw,f?
pufwifbm (24) &ufrSmyJ jynfyc&D;u jyefa&mufvmw,fqdkwJh Adkvfr;csKyfarmifarmifeJ@
Adv
k rf ; csKyfatmif}uD; wk@d EpS af ,muf OD;Ek eJ@ vma&mufawGqHyk gw,f? olw@dk u bwf*suOf ya'=urf;
wifoiG ;f a&;twGuf v$waf wmfac:,lusi;f yjcif;[m Edik if aH &;wif;rmr_ukd avsmyh g;apr,fh vkyaf qmif
csufw&yfjzpfEdkifw,f vdk@ajymw,fqdkygw,f? oef@&Sif;u &JabmfjzLeJ@aygif;+yD; wyfudkzsuf&ef
p}uHw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udkawmif vkyf}uH&ef }uHpnfvdk@ wyfurcHEdkifwJhtwGuf tHkuGum
v_yf&Sm;aejcif;jzpfygw,f? rdrdwdk@u +idrfoufatmif aygufuGJr_r&Sdatmif xdef;ae&ygw,f? wyfudk
vSef@xm;&ygw,f? b,favmuf=um=um xdef;xm;Edkifr,frodygvdk@vJ pGyfpGJwkdifwef;ajymqdkw,f
qdkygw,f?
pufwifbm (25) &ufae@rmS awmh ppfwyfu &efuek w
f 0du
k u
f kd odr;f +y;D uif;yH;k cswm/ avqdyu
f kd
odrf;+yD; tajrmufawGqifwmvkyfygw,f? rE Wav;/ jrpf}uD;em;/ vm;d_;/ awmifwGif;/ usdKufvwf/
bdu
k av; pwJh rd awGuv
kd nf; odr;f xm;vdu
k =f uygw,f? jynfxaJ &;0ef}u;D &J qifah c:csut
f & qif;vm
wJh ppf&JwyfawGudkvnf; vrf;c&D;uae qD;zrf;wmvkyfygw,f? tif;pdefcdkif0ef/ &J0efwdk@udkvnf;
xdef;odrf;xm;vdkuf+yD; pHkaxmufHk;eJ@ ud;rJha=u;eef; qufoG,fa&;Hk;udkvnf; odrf;ydkufxdef;csKyfxm;
vdkufygw,f? ppfwyfu tm%modrf;vdkuf+yDvdk@ ra=unmbJeJ@ ,m,DvufOD;r_&Sd&Sd odrf;xm;vdkuf
jcif;jzpfygw,f?
yg&rD&dyfomrSmawmh trSwf (4) wyf&if;&J wyfcGJwcGJudk tif;,m;vdyfa[mfw,faqmufae
wJh jyefvnfxlaxmifa&;wyfu wyfom; (500) avmufu vufeuftenf;i,feJ@ckcH+yD; 0dkif;xm;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

219

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vdu
k Ef ikd yf gw,f? useaf e&mawmfawmfrsm;rsm;udk ppfwyfu tay:pD;,l xde;f csKyfxm;+yD;+yDjzpfygw,f?
pufwifbm (25) &ufae@rmS yJ 0ef}uD;csKyfO;D Ek [m oef@&iS ;f acgi;f aqmiftm;vH;k pHek @J ac:,laqG;
aEG;Edkifjcif;r&SdawmhbJ/ acgif;aqmifwcsdKeJ@om wdkifyifaqG;aEG;+yD; vrf;a&G;zdk@jyif&ygawmhw,f? OD;Ek
a&G;vdu
k &f wJv
h rf;u ppfwyfukd jyefvnfcck w
H u
kd cf u
kd jf cif;rvkyb
f J w&m;r#wwJh a&G;aumufyv
JG yk af y;zd@k
uwdycdik ;f / oabmwlncD suef @J tajctaeawG jyefvnfaumif;rGev
f mwJt
h cgusrS Edik if aH &;tm%m
udk a&G;aumufyGJenf;eJ@ jyefvnf&,lEdkifa&;vrf;jzpfygw,f? 'Dvrf;[m udk,fhtwGuf tcGifhtvrf;
omapEdkifw,fvdk@vnf;,lq+yD; OD;Ek [m zqyv oef@&Sif;acgif;aqmif (5) OD;eJ@yJ wkdifyifndE_dif;+yD;
tm%mv$Jajymif;ay;a&;qHk;jzwfcsufudk qHk;jzwfvdkuf&w,fvdk@qdkygw,f?
pufwifbm (26) &uf reuf (9) em&D ausmfausmfavmufrSm Adkvfr;csKyfarmifarmif/ Adkvfr;
csKyfatmif}uD;/ Akdvfr;csKyfwifaz wkd@ (3) OD; 0ef}uD;csKyftdrfudk a&mufvm+yD; OD;Ek eJ@awGygw,f?
OD;Ek eJ@twl 'k0ef}uD;csKyf ocifwif/ Adkvfrif;acgif/ OD;wifarmif wkd@ &Sdaew,fvdk@qdkygw,f?
OD;Eku cifAsm;wkd@rdwGif;rSm wifhum;awG oHcsyfumum;awG/ tajrmuf}uD;awGeJ@ bmvkyf
=uwmvJ vdk@ par;ygw,f?
wyfrawmfu tm%modr;f vdu
k yf g+yD/ tcsut
f csmusae&mawGrmS wyfpx
JG m;ygw,f? tJ'g
a=umifh 0ef}uD;awG Hk;rwuf=uygeJ@ vdk@ ppfAdkvfrsm;u ajzw,fqdkygw,f?
OD;Eku tm%mrodrf;=ueJ@/ wyfa&m wdkif;jynfyg eHr,fysufr,f/ vuf&Sdtpdk;&udk vufrcH
Edkif&if w&m;r#wwJha&G;aumufyGJudk usif;yay;ygr,fvdk@ ppfwyfuuwday;&if ppfwyfudk tm%mv$J
ay;r,f/ 'Dvdk tm%mv$Jay;zdk@twGuf v$wfawmfudkac:vdkufr,f/ 0ef}uD;csKyf&mxl;uxGuf+yD; v$wf
awmfu AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk 0ef}uD;csKyftjzpf a&G;aumufwifajrmufatmif tqdkwifay;ygr,f
vdk@ajymw,f? qdkygw,f?
OD;Ek u tJ'DtcsufawGudk pmeJ@a&;+yD;ay;vdkufwJhtcg Adkvfr;csKyfarmifarmif/ Adkvfr;csKyf
atmif}uD;/ Adkvfr;csKyfwifaz wkd@[m AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk ar;yg&apOD; qdk+yD; pmudkvufcH&,l+yD;
jyefoGm;=uw,fqdkygw,f?
tm%mawmif;yGJ ratmifjrifb;l qd&k if t=urf;zuf tm%modr;f zd@k / 0ef}uD;csKyftrd u
f v
kd nf;
tajrmuf}uD;awGeJ@ csdefxm;+yD;jzpfygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u OD;Ek &J tpDtpOfudk vufcHoabmwlvdkufygw,f? tpuwnf;u
Adkvfr;csKyfarmifarmif/ Adkvfr;csKyfatmif}uD; wdk@&J tm%modrf;a&;tpDtpOfawGudk tao;pdwf od&Sd
ae+yD;jzpfwhJ Adv
k cf sKyfae0if; [m OD;Ek ud,
k w
f idk f ypka&;om;ay;w,fqw
kd hJ tjyeftvSeaf y;pm (2)apmif
tay: acgif;ndwfoabmwlay;vdkufHkeJ@ tm%mudk &&Sd+yD;om;jzpfoGm;ygw,f?
pufwifbm (26) &ufae@nrSmyJ EdkifiHawmf0ef}uD;csKyf OD;Ek &J ta&;}uD;rdef@cGef; jrefrmtoH
a&'D,dkuae xGufay:vmygw,f? 59 ckESpf/ {+yDvrSm vGwfvyf+yD;w&m;r#wwJ@ a&G;aumufyGJ}uD;
usi;f yay;&ef Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; udk zdw=f um;a=umif;/ Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u vufcw
H t
hJ wGuf 0rf;om
a=umif;eJ@ jynfolvlxk}uD;u AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk vufcH=uapvdka=umif; vdk@ OD;Ek u yvDyvm
ajym&ygawmhw,f? tm%modrf;cH&wmudkyJ olukd,fwdkifu vdkvdkvm;vm;zdwf=um;+yD; wkdif;jynf&J
+idr0f yfyjd ym;a&;udk xde;f odr;f apmifah &Smufay;zd@k arwWm&yfcH tyfEv
HS u
kd &f wJyh rkH sKd ; azmfusL;oGm;cJyh gw,f?
220

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

OD;Ek eJ@ Adv


k cf sKyf}u;D ae0if; wd@k tjyeftvSeaf &;=uw,fqw
kd hJ pm (2) apmifqw
kd mudv
k nf; ol[mol
ypk+yD; zwf=um;azmfjyoGm;ygw,f? ppfwyf&J tm%modrf;yGJudk zdwfrE WuyGJjzpfatmif tpGrf;ukef
okyfaqmifay;cJhayr,fh EdkifiHawmf0ef}uD;csKyfOD;Ek &JtoH[m armoHygaecJhw,f vdk@qdk=uygw,f?
tm%modr;f t"du wyfwwyftjzpf owfrw
S x
f m;wJh trSwf (4) aoewfuikd w
f yf&if;[m &efuek u
f kd
odr;f +yD; 0ef}uD;csKyfe@J 0ef}uD;0efuav;awGukd zrf;qD;zd@k rE aW v;uae t&Sed jf yif;jyif;eJ@ csw
D ufvmwm
0ufxD;uefa&mufrS/ cr& (101) eJ@ awGrS tusdK;ta=umif;od&+yD; jyefwyfacgufoGm;&w,fvdk@
qdkygw,f?
qd&k ,
S v
f pfxyd o
f ;D a[mif; ppfAv
kd }f uD;wodu
k &f J ppfwyf&J tm%modr;f a&; t}uHtpnf[m
wpdww
f ydik ;f tm;jzifh atmifjrifxajrmufomG ;w,fv@kd qd&k rSmjzpfygw,f? OD;Eku tm%mudv
k aJ$ jymif;
ay;zd@k oabmwlvu
kd w
f t
hJ wGujf zpfygw,f? 'gayr,fh a&G;aumufyu
JG si;f yay;zd@k oabmwlvu
kd &f wJh
twGuf tdrfapmifhtpdk;&tjzpfeJ@yJ zGJpnf;&rSmjzpfwJhtwGuf wpdwfwydkif;tm;jzifh xifovdk vGwf
vGwfu|wfu|wf tm%mudk a&&Snfqkyf,lEkdifcGifhr&bl; jzpfoGm;&ygw,f?
1958 ckESpf/ pufwifbm (26) &ufae@ tjzpftysuf[m Armjynfordkif;rSm yxrqHk;t}udrf
ppfwyftm%modrf;r_ ppfppf/ ppfwyftm%modrf;r_}uD; tppfjzpfygw,f? wu,fvnf;
jyifqifcJhovdk wu,fvnf; odrf;ydkufzdk@jzpfygw,f? 'gayr,fh tJ'Dwkef;u 0ef}uD;csKyf OD;Ek&J EdkifiHa&;
ukvm;zefxdk;aumif;r_a=umifh wenf;tm;jzifh EdkifiHa&;upm;uGuf ^m%feD^m%feufrsdK;pHka=umifh
ppfwyftm%modrf;r_ [m ppfwyftm%mv$Jajymif;r_ tjzpfyHkay:vmygw,f?
ppfwyfbufu =unfhr,fqdk&if a&&Snftm%m qkyfudkifcGifhr&vdkufayr,fh tm%mvnf;
&ao;/ aus;Zl;&Sifvnf; jzpfvdkuf&ao; todrf;cH&oludk,fwdkifu csD;usL;axmyemay;wmawmif
tqpf&vdkufao; vdk@ ajym&rSmjzpfygw,f? Adkvfae0if;uawmh tvdktavsmuf pifay:a&muf+yD;
ESpfjyeftjrwfxGufoGm;cJhygw,f?
OD;Ekbufu =unhrf ,fq&kd if tm%modr;f cHvu
kd &f vd@k tm%mudrk ay;csib
f eJ @J ay;vdu
k &f wm
tH;_ jzpfayr,f/h ygvrD efurkd zsuo
f rd ;f &bJ/ a&G;aumufyu
JG si;f ya&;uwdukd tydik u
f ikd +f y;D tajctaeawG
aumif;rGev
f mwJt
h cgrmS Edik if aH &;tm%mjyef,El ikd rf ,f? tm%modr;f cH&w,fqw
kd mxuf tm%mudk
v$aJ jymif;ay;vdu
k &f w,fqw
kd mu ydo
k ifah vsmw
f ,fv@kd ,q
l cJyh gw,f? 'ga=umifh tm%mudk v$aJ jymif;
ay;tyfwyhJ akH y:atmif okyaf zmfcyhJ gw,f? ygvrD efe@J zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'rysuyf J tm%mudk
,m,DvaJ$ jymif;ay;vdu
k &f jcif;[m vH;k 0O\Hk tm%modr;f cH&wmeJ@pmv#if awmfao;w,fv@kd wGuf
qcJhw,f? 'ga=umifh olukd,fwkdiftqdky+yD; oludk,fwkdif tdrfapmifhtpdk;&zGJay;zdk@ arwWm&yfcHwJhyHkpH
csK;d cJyh gw,f? ppfwyftm%modr;f r_ }uD;udk zGJ pnf;tkycf sKyfyakH bmiftwGi;f r0if0ifatmif ukvm;zef
xd;k ay;+yD; ta&mifwif odumQ qnfay;cJyh gw,f? ppfwyfukd odumQ qnfay;jcif;[m olud,
k o
f v
l nf;
oduQmqnf+yD; jzpfoGm;w,fvdk@ ,lqcJhyHk&ygw,f?
OD;Ek csdK;ay;wJhvrf;a=umif;udk AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u oabmusovdk/ tm%modrf;csifol/
um,uHajrmuf tm%mvmawmif;ol Adkvfr;csKyfarmifarmif/ Adkvfr;csKyfatmif}uD;wdk@ uvnf;
aemufydkif;rSm cHwGif;awGcJhygw,f? Adkvfr;csKyfarmifarmif/ Adkvfr;csKyfatmif}uD; wkd@u aemufydkif;rSm
ppfwyfu tm%modrf;wmr[kwf/ tm%mudk v$Jajymif;&,lwmomjzpfw,fvdk@ cyfwnfwnf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

221

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ajAmifvdrfajAmifpm; 0g'jzef@csd ajymqdkwmawG tqufrjywf vkyfcJhygw,f?


'Dtm%modrf;r_}uD;udk 0if'grD,mtm%modrf;r_}uD; }udwf0dkif;tm%modrf;r_}uD; vdk@
pme,fZif;wcsdK wdk;wufwJh pma&;q&mwcsKdu twdtvif; uifyGef;wyfcJh=uovdk/ qef@usifuef@
uGuf_wfcscJh=uwJh vlyk*~dKvf EkdifiHa&;tzGJtpnf;rsm;vnf; ay:aygufcJhygw,f? tckjzpfwmuawmh
ppfwyfutm%modrf;jcif;yJ vdk@ a'gufwmAarmf u jrefrmhtvif;owif;pmrSm ajymqdkcJhovdk/
jynfol&Jabmf rsm;uvnf; ppfwyftm%modrf;r_ }uD;vdk@ azmfxkwfuef@uGufcJhygw,f?
OD;Ek &J oef@&Sif;zqyvudk axmufcHyHkatmcJhwJh yrnw uvnf; vufeufeJ@tm%m
odr;f jcif;udk uef@uu
G =f u qdw
k hJ pmwef;udk em&Drqdik ;f xkwjf yefc+hJ yD;/ yrnw u OD;Ek eJ@ awGwJt
h cg
jyif;jyif;xefxef a0zefygw,f?
OD;Eku wdik yf ifjcif;ryEdik w
f m rdrt
d rSm;jzpfa=umif;/ od@k aomf oef@&iS ;f acgi;f aqmifawGe@J awmif
rwdkifyifEdkifawmhbJ/ acgif;aqmif (5) OD;om wkdifyifqHk;jzwfcJh&jcif;jzpfa=umif;/ qHk;jzwfcsufudk rjyif
Edkifawmha=umif;eJ@ v$wfawmfrSm rJcGJpOfu Ekwif wkd@ tEdkif&&if (5) rdkifom ydkifap&r,fvdk@ aqG+idrf;
wd@k &J }udr;f 0g;csut
f wdik ;f vufeufuikd rf sm;&J ESyd pf ufru
_ kd Adv
k af e0if;udk tm%may;rSom wm;qD;Edik f
rSmjzpfvdk@ qHk;jzwf&jcif;jzpfa=umif; &Sif;jyw,fvdk@qdkygw,f?
EkdifiHa&;tpOftvm}uD;rm;wJh ausmif;om;xku ppfwyftm%modrf;,ljcif;udk
tv_yf&Sm;qHk; uef@uGufqENjy=uygw,f? wuo taqmuftOD;rSm Auorsm;tzGJcsKyf/ &uo/
wuo wdk@u }uD;r;+yD; tr_aqmifawG awGqHkaqG;aEG;=uum ppfwyfrS tm%modrf;jcif;ESifhywf
oufI oabmxm; a=unmcsufudk xkwfjyefa=unmcJhygw,f? ppfwyfu tm%modrf;onfh
twGuf +idrf;csrf;a&;udk tvSrf;a0;ap+yD; +idrf;csrf;a&;rvdkvm;aom aqG+idrf;ESifh e,fcsJorm;wdk@.
tvdkusjzpfapa=umif;/ ,if;odk@ tm%modrf;jcif;rsdK;udk cGifhyv#if tm%mudk jynfolxHrSr[kwfbJ
t"rRtm%modr;f onfh tpOftvm ay:vmrnfjzpfa=umif;ESihf 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;rsm;udk twm;
tqD;jzpfvmrnfjzpfa=umif; azmfjycJ=h uygw,f? pufwifbm (28) &ufae@rmS a=unmcsuu
f x
kd w
k f
jyefcJhygw,f?
pufwifbm (26) &ufnrSm OD;Ek tm%mv$Jajymif;ay;a&; a=unm+yD;wJhaemuf ppfwyfu
armfvrdief @J jynfrdawGrmS Edik if aH &;orm;wcsKd udk zrf;qD;wm/ a&vrf; uke;f vrf; wav#muf toGm;
tvmawGukd ppfaq;ar;jref; &SmazGwmawG vkyyf gw,f? 'ga=umifh pufwifbm (29) &ufrmS Auo/
wuo/ &uo wdk@uae wHkv_yfajcmufjcm;atmifrvkyfygESifh qdkwJh acgif;pOfeJ@ a=unmcsuf
xkwfjyefuef@uGufygw,f?
pufwifbm (30) rSmvJ or*~}u;D (3) cku OD;pD;+y;D ausmif;om;xktpnf;ta0;w&yf wuo
taqmuftOD;rSm xyfrHac:,lusif;yygw,f? tpnf;ta0;t+yD;rSm bwf(pf)um; (26) pD;eJ@
rdwGif;udk vSnfhvnfqENjy+yD; wyfrawmf0ifrpGufeJ@/ wyfrawmfudkckwHk;rvkyfeJ/+cdrf;ajcmuf+yD;
tm%mrodrf;eJ@/ vufeufeJ@tm%modrf;wm uef@uGuf=u/ e,fcsJt}uHtpnfwm;qD;=u/
'Drdkua&pDtcGifhta&; umuG,f=u/jynfoltm%m jynfoljyeftyf/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
t&,l=u/zrf;xm;olawG tjrefjyefv$wf/ausmif;om;jynfol vufwGJ=u qdkwJh auG;a=umf
oHawG auG;a=umfatmf[pfcJh=uygw,f?
222

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aqG+idrf; tdrf0dkif;+yD; qENjyjcif;/ tar&duef oHHk;udk 0dkif;+yD;qENjyjcif;awGvnf; yvkyfcJh=uyg


w,f?
wnf+rJzqyvu OD;Ek udk zufqpfjzpfw,fajym+yD; Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;udk axmufcaH =umif;
a=unmvdkufygw,f?
OD;Eku b,favmufyJ toa&qnfqnf/ ppfwyfu b,favmufyJ rHkvmOvkyfvkyf/ 1958
pufwifbm (26) tjzpftysufudk ppfwyftm%modrf;r_}uD;tjzpf wdk;wufwJh EdkifiHa&;tzGJtpnf;
rsm;eJ@ EdkifiHa&;a&csdefjrifhrm;wJh jynfolvlxk trsm;pk}uD;u odjrifem;vnf oabmxm;cJh=uygw,f?
trSew
f u,fvnf; ppfwyftm%modr;f r_}uD; jzpfcyhJ gw,f? tm%mawmif;wmr&&if pufwifbm
(27) &ufreuf tkH%fwufrSm vufeufudkift=urf;zuf+yD; 0ef}uD;tm;vHk;udk zrf;qD;xdef;odrf;
z,f&Sm;zdk@ tcdkiftrm pDpOfpdkif;jyif; jyifqifxm;+yD;jzpfygw,f?
1958 atmufwdkbm (20) &ufae@rSm rdwDvmrd wyfrawmfausmif;rSm wyfr;rsm;nDvmcH
xyfvyk yf gw,f? ZGev
f wke;f u usi;f y+yD;jzpfygvsuef @J wESpt
f wGi;f 'kw,
d t}udrt
f jzpf ac:,lusi;f y
wmjzpfygw,f? atmufwdkbm (28) &ufae@ usif;yr,fh ygvDrefv$wfawmfuae oef@&Sif;zqyv
tpdk;&u AdkvfcsKyf}uD; ae0if;udk tm%mv$Jajymif; ay;tyfrSmjzpfwJhtwGuf wyfrSL;awGudk ac:,l
ndEd_if; jyifqifjcif;jzpfygw,f?
yrnw tygt0if tzGJaygif;pHk (15 zGJ) eJ@ wuo/ Auo/ &uo/ vli,fhwyfOD; wdk@u
ppfwyfu tm%modrf;r_udk uef@uGuf=u qdkwJh auG;a=umfoHxkwf+yD; uef@uGufqef@usif=uwJh
tcg OD;Ek/ AkdvfcsKyf}uD;ae0if; eJ@ Adkvfr;csKyfatmif}uD; wdk@u ppfwyfu tm%modrf;wmr[kwf/
tm%mv$Jajymif;r_ omjzpfw,fvdk@ &Sif;vif;ajymqdk=uygw,f?
yrnw acgi;f aqmifawGe@J Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; awGqHw
k t
hJ cgrmS vnf; wyfutm%modr;f
w,fqdkwJhpum;[m wyfudk *k%foduQm txl;xdcdkufapa=umif;/ wyfu tm%modrf;w,fqdkwJh
pum;udk txl;a&Smif=uOf&efajymvdak =umif; vd@k Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u arwWm&yfco
H vdv
k kd owday;
ovdkvdkajymqdk+yD; tjzpfrSefawGudk zHk;uG,fcJh=uygw,f?
OD;Eku AkdvfcsKyf}uD;ae0if; vGwfvGwfu|wfu|wfvkyfEdkif&efqdk+yD; apmapmydkif;u w&m;0if
xkwfjyefa=unmxm;cJhwJh orw}uD;. oifykef;acs vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@ udk atmufwdkbm
(31) &ufae@up+yD; jyefvnfkwfodrf;ay;vdkufygw,f? kwfodrf;ay;vkduf&wmeJ@ t"duta=umif;
&if;uawmh ppfwyf&J uGefjrLepfqef@usifa&;pdwf"mwfeJ@ aomif;usef;oltywfwdkufa&; oabm
xm;tay: rvGefqefEdkifawmhwJhtwGuf ppfwyftuduf udufovdk ppfqif ppfyEkdifzdk@/ udufovdk
pDrHtkyfcsKyfEdkifzdk@ t[ef@twm;ozG,fjzpfaewJh vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@udk OD;Ek ukd,fwdkif jyefvnf
z,f&Sm;ay;vdkuf&jcif;jzpfygw,f?
atmufwdkbm (20) &ufae@ rdwWDvm wyfr;rsm;nDvmcHrSm ajymqkd=uwJh ppfwyf acgif;rm
xdyo
f ;D }uD;wcsKd &J ajymqdak qG;aEG;csuaf wGukd axmufr_ ,fq&kd if OD;Ek bma=umifh kwo
f rd ;f ay;vdu
k &f
w,fqdkwm ydkrdk&Sif;vif; ay:vGifEdkifygvdrfhr,f?
rdwv
DW mnDvmcHrmS Akv
d rf ; csKyfatmif}uD;u cifAsm;wd@k usaemfw@kd uGejf rLepfukd &ifqikd w
f hJ
ae&mrSm EdkifiHa&;bufuvlawGudk tm;udk;vdk@r&awmhbl;? cifAsm;wdk@ usKyfwdk@yJ &ifqdkif&r,f? 'g
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

223

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tifrwef&Sif;aewJhjy\em vdk@ aqG;aEG;cJhovdk/ Akdvfr;}uD; cspfrdifu 'DvlawG (uGefjrLepf) udk


vGw+f idr;f csr;f omcGi/hf oifyek ;f acs vGw+f idr;f csr;f omcGiq
hf w
kd mawGukd tpd;k &u ay;xm;w,f? tJ'aD wmh
'D[mawG[m b,fenf;eJ@rS rjzpfoifh rjzpfxdkufwJhudpPawGvdk@ usaemfwdk@,lqygw,f vdk@ ajymqdk
aqG;aEG;cJhygw,f?
ppfwyf tm%modrf;r_udk ppfwyftm%mvGJajymif;r_tjzpf OD;Ek/ AkdvfcsKyf}uD;ae0if; eJ@ tm
%mvmawmif;ol Adkvfr;csKyfatmif}uD; wdk@wodkufuyg toHaumif;[pf yHkazmfcJh=uayr,fh tJ'Dvdk
tm%mvJa$ jymif;r_ qdw
k m}uD;udk yrnw tygt0if/ ausmif;om;or*~rsm;tygt0if wd;k wufwhJ
EdkifiHa&;tiftm;pkrsm;u qufvuf qef@usif uef@uGufcJh=uygw,f? ppfwyftm%modrf;r_udk
raumif;wJhtpOftvmtjzpf jzpfwnfvmrSm pdk;&drfcJh=uovdk/ ppfwyf&J tywfwdkufa&; oabm
xm;a=umifh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tvm;tvm ysufokef;oGm;rSmudkvnf; ylyefcJh=uygw,f?
atmufwdkbmv aemufqHk;ywfxJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDu Adkvf&JxGf[m jynfwGif;
+idr;f csr;f a&;tzGJ OD;pD;acgi;f aqmif q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f eJ@ vma&mufawGqHyk gw,f? Adv
k &f x
J G f
u q&m}uD;udk oifykef;acs vGwf+idrf;cGifheJ@ ygwDwnf&SdcGifhudk vufcHa=umif; wifjy+yD; (1) uGefjrLepfygwDESifh ywfoufaom EdkifiHa&;tusOf;orm;rsm;udk v$wf&ef/
(2) uGefjrLepfygwDudk a&G;aumufyGJ0ifcGifhay;&ef/
TESpfcsufudkuwdyv#if uGefjrLepfygwDu (1) vufeufrsm;udk tpdk;&odk@v$Jtyfrnf?
(2) vufeufudkifwdkufyGJrS Oya'wGif;wdkufyGJodk@ ul;ajymif;+yD; Oya'wGif;0ifrnf?
(3) uef@owfxm;aomtcsed t
f wGi;f Oya'twGi;f 0ifrvmaom ygw0D ifrsm;udk tquf
jzwfrnf?
vdk@ wifjyygw,f? q&m}uD;u tJ'Dwifjycsufudk =um;odwJhtcg +idrf;csrf;a&; &Edkif+yD vdk@
0rf;omtm;&jzpf+yD;/ tJ't
D a=umif;pma&;+yD; OD;Eke@J Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;qD/ atmufwb
kd m (27) &ufae@
rSm ud,
k w
f ikd o
f mG ;ay;ygw,f? OD;Ek udo
k m awGcJ&h +yD; Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; eJ@ rawGcJ&h bl;vd@k qdyk gw,f?
tJ'D (27) &ufae@nae@rmS yJ q&m}u;D wd@k u tzGJ aygi;f pHu
k kd zdwaf c:&Si;f vif;jywmvnf; vkycf yhJ gw,f?
'gayr,fh tajctaeawGu ajymif;vJoGm;cJh+yDjzpfygw,f? OD;Eku AkdvfcsKyf}uD;ae0if; udk tm%mvJ$
ajymif;ay;zdk@ vdktyfwJhtpDtpOfawGtm;vHk; jyifqifZmwfwdkuf+yD;om; jzpfae+yDjzpfygw,f?
atmufwb
kd mv (28) &ufae@rmS tm%mvJa$ jymif;ay; v$waf wmftpnf;ta0;}uD; pwifyg
w,f? udwifppD Ofxm;wJt
h wdik ;f 0ef}uD;csKyfO;D Ek u Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; udk w&m;0if tm%mv$aJ jymif;
ay;zdk@ tqdkyygw,f? tdrfapmifhtpdk;&zGJzdk@ tm%mtyfESif;ygw,f? AdkvfcsKyf}uD; ae0if; OD;aqmifwJh
tdraf pmift
h pd;k &u oe@&f iS ;f zqyv tpd;k &qDu Edik if aH wmf tm%mudk vJa$ jymif;&,lvu
kd yf gw,f?
1958 ckESpf/ atmufwdkbmv (29) &ufae@rSm EdkifiHawmforw a&SarSmufrSm usrf;opPm
usdefqdk+yD; tdrfapmifhtpdk;& tzGJ}uD; ay:aygufvmygw,f?
xGufay:vmwJh tdrfapmifhtpdk;&tzGJ uawmh (1) owdk;oD&dok"rR/ AkdvfcsKyf}uD;ae0if; - EkdifiHawmf0ef}uD;csKyf/ umuG,fa&;Xme/
trsdK;om;pDrHudef;Xme/
224

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(2) t*~r[moa&pnfol/ OD;odef;armif

- 'kwd,0ef}uD;csKyfESifh EkdifiHjcm;a&;Xme/
omoema&;Xme/ usef;rma&;Xme/ jynfol@
0efxrf;Xme
(3) r[moa&pnfol OD;cifarmifjzL
- jynfxJa&;Xme/ jyef=um;a&;Xme/ a'oE W&
tkyfcsKyfa&;Xme/ vl0ifr_ESifh trsdK;om;rSwf
yHkwifa&;Xme0ef}uD;/
(4) owkd;r[mpnfol OD;csefxGef;atmif - w&m;a&;Xme0ef}uD;/
(5) OD;ausmf+idrf;
- bma&;ESihf tcGefawmfXme 0ef}uD;/
(6) pnfol OD;b=um;
- ukefoG,fr_Xme/ or0g,rESifh ukefpnfjzef@
jzL;a&;Xme/ ypPnf;axmufyHha&;Xme0ef}uD;/
(7) oa&pnfol OD;pH!Gef@
- o,f,yl @kd aqmifa&;/ vrf;yef;qufo,
G af &;/
tdrf,maqmufvkyfa&;Xme0ef}uD;/
(8) OD;um
- ynma&;Xme/ v,f,mESifh opfawmXme/
v,f,majrEdkifiHydkifya&;Xme 0ef}uD;/
(9) oD&dysHcsD OD;cspfaomif;
- pufr_vufr_Xme/ owWKwGif;Xme tvkyfo
rm;Xme0ef}uD;/
(10) owdk;r[moa&pnfol p0f[kefz
- &Srf;jynfe,fXme0ef}uD;/
(11) OD;xefvsef;
- csif;a&;&m0ef}uD;/
(12) a'gufwm apmvSxGef;
- u&ifjynfe,f0ef}uD;/
(13) 'l;0g;aZmfvGef;
- ucsifjynfe,f0ef}uD;/
(14) p0f0
- u,m;jynfe,f0ef}uD; - wdk@jzpf=uygw,f?
atmufwdkbmv (31) &ufae@rSm jynfolv$wfawmfrSm 0ef}uD;csKyf AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u
wufa&mufrdef@ac|ygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m yxrt}udrf tdrfapmifhtpdk;&tzGJ&J 0ef}uD;csKyf
jzpfvmcJhovdk/ jrefrmEdkifiHrSm wwd,ajrmuf 0ef}uD;csKyf jzpfvmolvdk@ rSwfwrf;wif&rSmjzpfygw,f?
yxrqH;k 0ef}u;D csKyf[m OD;Ek jzpfc+hJ y;D / 'kw,
d ajrmufu OD;Ek z,fay;cJv
h @kd acwW0ef}u;D csKyfjzpfco
hJ l OD;AaqG
jzpfygw,f?
0ef}uD;csKyf AdkvfcsKyf}uD; ae0if;u atmufwdkbm (31) &ufae@rSm rdef@cGef;ac|wJhtcg zqyv
tzGJ }uD;tuGaJ =umifh 0ef}uD;csKyfwm0efukd r,lcsib
f eJ @J ,lc&hJ oa,mif cyfwnfwnf ajymqdo
k mG ;cJyh g
w,f? zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udkvnf; umuG,fapmifha&SmufoGm;r,fhta=umif; tckvdk
ajymqdkoGm;cJhygw,f?
OuU}uD;cifAsm;/ u|efawmf 0ef}uD;csKyf&J wm0ef0wW&m;udk tckvdkvufcH&jcif;[m
u|eaf wmfEiS w
hf uG trwfrif;rsm;tm;vH;k tjrwfwEd;k OD;xdy&f u
G yf efxm;wJh Edik if aH wmf zGJ pnf;tkycf sKyf
yHktajccHOya'eJ@ 'Drdkua&pDtpOftvmudk tE W&m,ftrsKd;rsKd;u +cdrf;ajcmufvmaewm awG&wJh
twGuf 'DtE W&m,fudk umuG,fzdk@ wm0ef,lvufcHvdkufjcif;jzpfygw,f? u|efawmf'Dvdk wm0ef,l
jcif;[m jynfaxmifpkom; yk*~dKvfwa,muftaeESifhvnf;aumif;/ ppfom;wa,muftaeESifhvnf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

225

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

aumif;/ wm0ef&SdwJhtwdkif; wm0ef,lvdkufjcif;yJjzpfygw,f? 'ga=umifh ygvDrefuay;tyfwJh 'Dwm0ef


}uD;udk u|efawmf &J&J0Hh0Hh vufcHvdkufjcif;yJjzpfygw,f [lowJh?
ppfwyfutm%modr;f wmudk OD;Ek u rvGo
J m ra&Smifom vufcv
H u
kd &f +yD;/ vl=um;aumif;
atmif zH;k zdvn
S yhf wf+yD; tm%mv$aJ jymif;ay;tyfovdv
k kd tuGuzf efvu
kd &f wmudk Akv
d cf sKyf}uD;ae0if;
u cyfwnfwnfvufcH&,lvdkuf&if;/ 0ef}uD;csKyfwufvkyfcJhwmudkawmif tay:pD;uae r*Fvm,l
vdkufjcif;jzpfygw,f? tajccHOya'eJ@ 'Drdkua&pDtpOftvmawGudk umuG,fapmifha&Smufzdk@ 'Dwm0ef
}uD;udk ,lvdkuf&jcif;jzpfw,fvdk@ avoHaumif;[pf auG;a=umfoGm;cJhygw,f? rsufESmajymifwdkufwJh
ae&mrSm pHxm;avmufygayw,fvdk@yJ rSwfcsufy&ygvdrfhr,f?
'Dru
kd a&pDvv
kd m;olrsm;u/ OD;Ek eJ@ Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; wd@k &J 'DZmwfuu
G u
f kd r,H=k unfc=hJ ubJ/
ppfwyf tm%modr;f r_tjzpf em;vnfojd rifc=hJ uovd/k +idr;f csr;f a&;udk ar#mv
f ifv
h v
dk m;olrsm;uvnf;
+idrf;csrf;a&;a&mifjcnf wdrfovmtzHk;cHvdkuf&+yDqdkwm oabmaygufvdkuf=uygw,f?
bmyJjzpfjzpf 'Dvkd tm%m&,lvu
dk Ef ikd w
f mudk tm%modr;f vdo
k l ppfwyfu auseyf yDwjd zpfchJ
=uovdk tdraf pmift
h pd;k &qdw
k hJ emrnfe@J ppftpd;k &wufvmwmudk wnf+rJzqyv}uD;uvnf; tm;&
ESpfoufoabmacGcJhygw,f?

zqyv q,f E S p f q,f r d k ; acwf ed * k H ; csKyf


ArmjynfvGwfvyfa&; a=unmEdkifcJhwJh 1948 ckESpfuae ppfwyfudk tm%mv$Jajymif;ay;
vdkuf&wJh 1958 ckESpf/ atmufwdkbmtxd (10) ESpfausmftwGif;rSm Armjynfudk awmufavsmuf
tkyfpdk;cJhwJh tpdk;&[m zqyv tpdk;&jzpfygw,f?
'ga=umifh (1948-1958) q,fESpfwmacwfudk zqyv q,fESpfq,frdk; acwf vdk@
0d*dvfy=uygw,f?
'Dq,fEpS w
f mtwGi;f rSm tm%m& zqyv tzGJ }uD;[m wpnf;wvH;k wnf;aom tzGJ }uD;
tjzpfuae tpdwfpdwftr$mr$m yduGJr_awGjzpfay:cJhygw,f? &JabmfjzL &Jabmf0g uGJoGm;+yD; &JabmfjzL
awG vufeufudkifawmcdkoGm;cJh=uwm ay:aygufcJhygw,f? qdk&S,fvpfjzL-qdk&S,feDawG uGJoGm;+yD;
qdk&S,feD[m tm%mt0ef;t0dkif;&Jtjyifzufudk a&muf&SdoGm;&if;/ tm%m& zqyvtzGJ}uD;&J
t"du ajray:twdkuftcHtjzpf ajymif;vJoGm;cJhygw,f? 1957 ckESpf xJrSmawmh oef@&Sif;-wnf+rJ
tjzpf uGx
J u
G o
f mG ;cJ+h yD; tm%m& zqyv}uD;[m ESpjf crf;ESprf m$ xufyikd ;f jzwfjzpfomG ;&ygawmhw,f?
apmapmydkif; tuGJawGwkef;u wpHkwckaomtwdkif;twmtxd tdaENrysuf xdef;xm;Edkifao;w,f
vdk@ ajym&rSmjzpfayr,fh/ aemufqHk;tuGJ oef@&Sif;-wnf+rJ uGJwJhtcgrSmawmh ywfwkyfvdk@r&awmh
atmifudk jzpfoGm;&ygawmhw,f?
'Dq,fEpS w
f mtwGi;f rSm a&G;aumufy}JG uD; (2) }udref @J ygvrD efwif+yD; tydit
f qdik f Adv
k v
f ck =hJ u
wJh tm%mydif tm%mvkyGJ}uD;w}udrf ay:aygufcJhygw,f?
226

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

a&G;aumufyGJ}uD; (2) ckuawmh 195152 taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD; eJ@ 1956 ckESpf


taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD; jzpfygw,f?
a&G;aumufy}JG uD; (2) ckpvH;k rSm zqyv tzGJ }uD;uyJ wzufowf tjywftowf tEdik &f
&Scd yhJ gw,f? a&G;aumufy}JG uD; (2) ckpvH;k twGi;f rSm cg;ydu
k af qmifwyf vufeufuikd w
f yfawG&J tult
nDeJ@ ae&mawmfawmfrsm;rsm;rSm +cdrf;ajcmufwm rJqG,fwm rJxnfhckdif;wmrsdK;awGvnf; &SdcJhygw,f?
a&G;aumufyGJudk ta=umif;y+yD; vlowfr_awGtxd ay:aygufcJhygw,f? igef;ZGef ajcmufavmif;ydif
vlowfr_ rif;vSav;avmif;ydifvlowfr_ awG[m xif&Sm;wJh OyrmwcsKdjzpfygw,f? 1956 ck
a&G;aumufyGJt+yD;rSmawmh twdkuftcH yrnw tzGJ@}uD;[m ygvDreftwGif;rSm ta&;ygwJh
tiftm;pkwcktjzpf ay:xGufvmcJhygw,f?
vGwv
f yfa&; a=unmEdik +f yD;uwnf;u tm%mudk csKyfuikd v
f mcJw
h m zqyv tzGJ }uD;vd@k
a,bk,stm;jzifh ac:qd&k ayr,f/h t"dutm;jzifh zqyv}uD;udk v$r;f rd;k xm;cJw
h m qd&k ,
S v
f pfygwD
jzpfygw,f? qdk&S,fvpfawG[m trsm;pkjzpfovdk twdkuftcHEdkifiHa&; tiftm;pkawGtay: trsdK;rsdK;
npfywfcJhwm ESdyfuGyfcJhwm tm%mjycJh=uwmawG[mvnf; qdk&S,fvpfawGyJjzpfygw,f? 'ga=umifh
qd&k ,
S v
f pfawGukd vlrek ;f rsm;cJyh gw,f? qd&k ,
S v
f pfawG[m zqyv }uD;xJu t"du tiftm;pk}uD;
jzpfwJhtwGuf qdk&S,fvpfygwD pnf;Hk;a&;=oZmvnf; vlxk=um; wae@wjcm;usqif;cJhygw,f? 56
ckESpf a&G;aumufyGJt+yD; a&G;aumufyGJ&vm'fu tajzay;cJhygw,f? trwfae&mt& zqyvu
tjywftowftEdkif&&SdcJhayr,fh wjynfvHk;rJta&twGufu zqyv eJ@ yrnw odyfruGmvS
wmawG jrif&ygw,f? 'ga=umifh usqHk;ae&wJh zqyv pnf;Hk;a&;udk jyefvnfwGef;wifzdk@ zqyv
OD;Ek u zqyvoef@&Sif;a&;vkyfzdk@ ud;pm;&if;/ tajccHoabmxm;csif;rwlnD=u&muae pwifuGJ
tufvmcJhygw,f? OD;Ekwdk@u zqyv pnf;Hk;a&;usqif;vm+yD; a&G;aumufyGJrSm vlxkaxmufcHr_
avsmhenf;vm&wm[m zqyv tzGJacgif;aqmifrsm;&J tusifhysufr_ udk,fusKd;&Smjcpm;r_ tm%m
rmef jyor_awGa=umifv
h ,
kd q
l ygw,f? 'ga=umifh zqyv oef@&iS ;f a&;vky&f r,fv@kd jrifygw,f? OD;AaqG
OD;ausmf+idrf;wdk@u 'Dvkdjzpf&wm[m uGefjrLepfawG aomif;usef;olawGa=umifhvdk@yJ oabmxm;yg
w,f? 'ga=umifh uGefjrLepfqef@usifa&; tjywfvkyf&r,f? aomif;usef;ol tywfwkdufa&; tjyif;t
xefvyk &f r,fv@kd qdyk gw,f? 'Drwlnw
D hJ oabmxm;tjrifEpS &f yftay:uae OD;Eku zqyvoef@&iS ;f
a&;vkyzf @kd pwif ajcvSr;f vSr;f &muae uGt
J ufra_ wGpwifc+hJ yD;/ OD;Ek OD;ausm+f idr;f yk*Kd~ vfa&; ydyuQtyg
t0if *d%
k ;f *% yk*Kd~ vfa&;wdu
k yf aJG wGe@J yg xyfjznfq
h ufpyfaygi;f pyfvu
kd w
f t
hJ cg Ekwif-aqG+idr;f tuGJ
}uD; ay:aygufvmcJhygw,f? wqifhwufvdkufwJhtcg oef@&Sif;-wnf+rJ tuGJ}uD;tjzpf yHkay:vmcJh+yD;
zqyv}uD; ESpfjcrf;xufydkif; jzpfoGm;cJh&ygawmhw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef; wnfaxmifcw
hJ hJ wyfrawmf[mvnf; Akv
d cf sKyfatmifqef; vky}f uHc&H +yD;
wJhaemufydkif; wpwp toGifajymif;cJh&muae ArmjynfvGwfvyfa&;eJ@twl tm%m& zqyv
tpdk;&&J vufeufudkifwyftjzpf jzpfwnfvmcJhygw,f? ppfwyftwGif;u tpOftvm&SdwJh ppfa&;
acgi;f aqmif wyfr; / wyf&if;r;}uD;rsm; awmcdb
k 0a&muf=u&+yD;wJah emufyikd ;f / wenf;tm;jzifh awmcdk
wyf&if;awG ay:aygufvm&+yD;wJhaemufydkif; wyfrawmfudk csKyfudkifxm;EdkifcJhwJh AdkvfcsKyfae0if; [m
qd&k ,
S v
f pf wyfr; }uD;i,fw@kd &J q&marG;xm;jcif;cH&wJh qk&d ,
S v
f pf}uD; jzpfco
hJ vd/k Akv
d af rmifarmif/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

227

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Adkvfatmif}uD;/ Akdvfatmifa&$/ Akdvfcspfcdkif/ Akdvf=unf0if;/ Adkvfwifaz/ Adkvfodef;armif pwJholawG[m


vnf; qkd&S,fvpf}uD;awGjzpf=uygw,f? vGwfvyfa&;&+yD;aemufydkif; umvwdkwcktwGif;rSm tJ'Dqdk
&S,fvpf ppfAdkvf}uD;rsm;[m ta&;ygwJhae&mrsm;udk udkifwG,fxm;&wJh Akdvfr;/ 'kAkdvfr;}uD;/ Akdvfr;
csKyfawG jzpfvm=uygw,f? uGejf rLepfawG vufeufuikd af wmcd&k wJt
h cg wyf&if; (1) wyf&if; (3) wyf&if;
(6) awG awmcdk&wJhtcg uGefjrLepfEG,f0if wyfr; wyfcGJr;}uD;awG wyfrawmftjyifbufa&mufoGm;
=uovdk/ u&ifvufeufudkifawmfvSefa&; aygufuGJay:xGufvmwJhtcg u&ifwyfr;/ Adkvfr;}uD;rsm;
vnf;/ wyfrawmftjyifbuf a&mufomG ;=u+yD;/ olyek jf zpfojl zpf yifpifay;cH&olay;cH&/ z,f&mS ;cH&ol
z,f&Sm;cH&wJhtwGuf 1949 ckESpf aemufydkif;rSm qdk&S,fvpfEG,f0if ppfAdkvf}uD;awG trsm;pk }uD;pkd;
aecJhwJh wyfrawmfjzpfcJhygw,f?
tm%m& zqyv}uD;twGif;rSm qdk&S,fvpfawG }uD;pdk;vmcJh=uovdk wyfrawmfwGif;rSm
vnf; qd&k ,
S v
f pfE,
G 0f if ppfAv
kd }f uD;awG }uD;pd;k cGi&hf cJyh gw,f? 'ga=umifh qd&k ,
S v
f pfawGyJ }uD;pd;k cGi&hf wJ/h
tpdk;&udk qdk&S,fvpfawGyJ}uD;pdk;aewJh wyfrawmfu/ awmufavsmuf axmufulusm;uefay;cJhyg
w,f? usif;ycJhwJh a&G;aumufyGJ}uD;awGwdkif;rSm ppfwyfu zqyv bufu &yfwnfaqmif&GufcJhyg
w,f? zqyv tEdkif&a&;udk yg0ifywfoufpGufzufcJh=uygw,f?
tm%m& zqyv}uD;twGif;u zqqdk&S,frsm;&J trsKd;rsKd; npfywfaumufuspf uvdrfus
r_a=umifh vGwv
f yfa&;eJ@ ra&S;raESmif; jynfwiG ;f ppf}uD; pwifawmufavmifc&hJ ygw,f? ArmjynfueG f
jrLepfygwD&J vufeufudkifawmfvSefa&;ay:aygufcJh&+yD; r=umrD ppfwyfawmcdkv_yf&Sm;r_ jynfol&J
abmf awmcdkv_yf&Sm;r_ u&ifvufeufudkifawmfvSefa&; v_yf&Sm;r_awG qufwdkufay:xGufcJh&+yD; jynf
wGif;ppfrD; t&Sdefw[kef;[kef; awmufavmifcJh&ygw,f? rGef/ ytdk0fh/ &cdkif/ u&ifeD pwJh trsKd;om;pk
awG&J vufeufudkifv_yf&Sm;r_awGvnf; ay:xGufcJh+yD; tpdk;&[m &efukeftpdk;& tajctaetxd
qdkufa&mufcJhygw,f? jynfyusL;ausmfoltjzpf wkwfjzLusL;ausmfolawG&J usL;ausmfr_udkvnf;
uHawG&ifqdkifcJh&ygw,f?
jynfwGif;ppf}uD; }uD;xGm;vm&r_a=umifh ppfwyf&Jtcef;[mvnf; }uD;xGm;vmcJh&ygw,f?
jynfwGif;ppf}uD;udk tEdkifwdkufEkdifzdk@ ppfwyf}uD;udk tqufrjywf csJxGif&if; ppfwyf[m ta&;}uD;wJh
tiftm;pk}uD;wckozG,f jzpfwnfvmcJhygw,f? zqqdk&S,ftpkd;&&J uGefjrLepfqef@usifa&;/ aomif;
use;f oltywfwu
kd af &;tvH[m/ zqqd&k ,
S t
f pd;k &eJ@ &yfwnfcsuw
f ckwnf;twlwjl zpfwhJ ppfwyf&J
awmufavsmufudkifpGJ taumiftxnfazmf&m tvHvnf;jzpfcJhygw,f? zqyvtpdk;&[m jynf
wGif;ppfudk arG;zGm;apcJhwJh tpdk;&jzpfovdk zqyv tpdk;&atmufu xifovdk csKyfudkifcGifh&vmcJhwJh
AkdvfcsKyfae0if; &J tcef;[mvnf; ppfwyf}uD;xGm;ovdk tqufrjywf }uD;xGm;cGifh&vmcJhygw,f?
qk&d ,
S v
f pfrsm;u qd&k ,
S v
f pfcsi;f jzpfwhJ Akv
d cf sKyfae0if; udk tm;ud;k w}uD; arG;jrLcJ=h uovd/k 0ef}uD;csKyf
jzpfwJh OD;Ek udk,fwdkifuvnf; AdkvfcsKyfae0if; udk ypm;ay;arG;jrLcJhygw,f? jynfwGif;ppfrD; t&Sdeft}uD;
qH;k awmufavmifcsed /f zqyvtpd;k &[m &efuek t
f pd;k & jzpf&csed rf mS qd&k ,
S v
f pf0ef}uD;awGu,
kd w
f ikd f
ajcrudik rf d vufrudik rf jd zpf=u+y;D wazsmazsm tpd;k &tzGJ u xGu=f u cGm=ucsed rf mS OD;Eku Akv
d cf sKyfae0if;
udk oljzpfcsifvSwJh umuG,fa&;0ef}uD; &mxl;wifru/ 'kwd,0ef}uD;csKyf&mxl;ygay;+yD; tpdk;&tzGJ
twGif; oGwfoGif;ajrmufpm;cJhygw,f? AkdvfcsKyfae0if; tm%mt&om pwifawG&SdcJhwm tJ'Dtcsdef
228

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

uwnf;uvdk@ qdk&rSmjzpfygw,f? Akdvfr;csKyfausmfaZm udk ppfwyfuae t+yD;tydkif z,f&Sm;+yD;csdef


1957 ckESpfup+yD; ppfwyftwGif;rSm AdkvfcsKyfae0if;udk cGm&mwdkif;Edkifolr&Sd tajctaezefwD;+yD;om;
jzpfoGm;ygw,f? ppfwyf[mvnf; AkdvfcsKyfae0if; pdwfuduf AkdvfcsKyfae0if; arG;jrLxm;wJh wvuf
udkifwyftjzpf yDyDoo pwifyHkay:vmygw,f?
wnf+rJ-oef@&Sif; uGJ=u+yD; zqyv}uD; t}uD;tus,fuGJ=ucsdefrSm ppfwyf[m wnf+rJbuf
u axmufc&H yfwnfcsicf yhJ gw,f? txl;ojzifh Akv
d af rmifarmif/ Akv
d af tmif}uD; wd@k vkd qd&k ,
S v
f pfxyd f
oD;a[mif;}uD;awGe@J Akv
d cf spcf ikd /f Adv
k =f unf0if; wd@k vkd wnf+rJbufom; qk&d ,
S v
f pfE,
G 0f if ppfAv
kd }f uD;
awG[m w*d%
k ;f wnf; wodu
k w
f nf;jzpfygw,f? uGejf rLepfqef@usiaf &; aomif;use;f ol tywfwu
kd f
a&;&nfreS ;f csujf yif;xefvw
S hJ OD;ausm+f idr;f / OD;AaqG wnf+rJ*%
dk ;f &J &yfwnfcsuo
f abmxm;eJ@ olw@kd &J
&yfwnfcsuo
f abmxm; wom;wnf;usaewJt
h wGuf jzpfygw,f? OD;Ek[m yrnw vuf0o
J rm;
rsm;eJ@aygi;f +yD; jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;qD ajcOD;vSno
hf mG ;rSmudk ppfwyfwiG ;f uGejf rLepfqef@usiaf &; acgi;f
rm*dk%f;om;rsm;u b,fvkdrS vufcHEkdifpGrf;r&Sd=uyg?
Ekwif-aqG+idrf; uGJt+yD;rSm OD;Eku EdkifiHa&;yg;0ygw,f? ygvDrefwif+yD; b,ftkyfpku tpdk;&
tm%m&,lrvJqdkwm tm%mtwGuf tydiftqdkifrJcGJ=uzdk@qHk;jzwfwJhtcg yrnw rJ (45) rJudk
&&Sdzdk@ +idrf;csrf;a&;toH jynfwGif;ppf&yfpJta&;toH ydkay;jycJhygw,f? 'ga=umifh yrnw rJ (44)
rJudk &&SdcJh+yD; ESmwzsm;tomeJ@ aqG+idrf;udk tEkdif,lcJhygw,f? oef@&Sif;zqyv tpdk;&tzGJ zGJ@ pnf;Ekdif
cJhygw,f? ay;xm;wJh jynfwGif;ppf&yfpJa&;toHudk wdk;+yD; jrnfatmifvkyfjyzdk@ jyifqifvm&ygw,f?
wnf+rJwdk@ rcHr&yfEdkifjzpf=uovdk ppfwyfwGif;u uGefjrLepfqef@usifa&; vl}uD;rif;rsm;vnf; }udwfr
EdkifcJr& jzpf=uygw,f? wnf+rJu ppfwyfudk tm%modrf;zdk@ aoG;xdk;wdkufwGef;ovdk ppfwyfwGif;u
yk*~dKvfrsm;uvnf; tm%modrf;zdk@ }uH=u pnf=u jyifqif=uygw,f? ajrmufydkif;wdkif;u tcdkiftrm
jyifqifovdk/ Akdvfr;csKyfarmifarmif/ Adkvfr;csKyfatmif}uD;wdk@ tkyfpkuvnf; oabmwl ud;yrf;tm;
xkwcf =hJ u&if;/ 1958 ckEpS f ppfwyftm%modr;f r_}uD; ay:ayguv
f mcJw
h mjzpfygw,f? tm%modr;f r_ukd
tm%mv$Jajymif;r_tjzpf OD;Eku yHkazmfay;vdkuf&ygw,f?
zqyv q,fESpfq,frdk;twGif;rSm jynfwGif;&yfpJa&; awmif;qdkoHawG nHpnfcJhygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ek&J pum;}uD; (3)cGe;f wd@k / oifyek ;f acsvw
G +f idr;f cGit
hf rde@f w@kd / vufeufuikd v
f rf;pOf pGe@f vw
$ f
yg? w&m;0ifygwD wnf&cdS iG ahf y;r,fqw
kd mwd@k ay:aygucf o
hJ vd/k acgi;f rm zqqd&k ,
S }f uD;rsm;&J vufeuf
cs&ifcs/ rcs&if tjywfacsre_ ;f &vdrrhf ,f? wd@k aomif;use;f olrsm;eJ@ b,fawmhrS aphpyfaqG;aEG;vdrrhf ,f
r[kwf/ t&ifvufeufpGef@+yD;rS pum;ajymr,fwdk@qdkwJh tay:pD;u toHrsm;udk =um;=u&+yD;/ jynf
wGif;ppf&yfpJa&;[m taumiftxnfray:cJhyg? jynfwGif;ppf}uD;om qufvufawmufavmif &Snf
=umcJ&h ygw,f? q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f &J olrom ud,
k rf em oifyek ;f acsa&;vrf;pOf/ OD;csr;f at;
&J vufeufeJ@'Drkdua&pD vJvS,fa&;wdk@/ Akdvfvusfm&J +idrf;csrf;a&;vrf;pOfwdk@ ay:aygufcJhovdk Arm
jynfuGefjrLepfygwDbufu typftcwf wydifwnf;&yfpJa&;/ awGqHkaphpyfaqG;aEG;a&;/ ESpfcsufeJ@
tvif;0ifa&;qdw
k mawGvnf; ay:aygucf yhJ gw,f? b,fenf;eJ@rS taumiftxnfray:cJb
h J jynfwiG ;f
ppf}uD;om q,fESpfausmfcJhygw,f? rGeftzGJ/ &cdkifOD;pdE WmtzGJeJ@ jynfol&Jabmfrsm;om vufeufpGef@
cJ=h uygw,f? vGwv
f yfa&;&cgp teD;acwfw0du
k t
f xd ajym=ua[m=u auG;a=umfc=hJ uwJh qd&k ,
S v
f pf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

229

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a&;auG;a=umfo/H qd&k ,
S v
f pfEikd if w
H nfaqmufa&; &nfreS ;f csuq
f w
kd mawGvnf; wpxufwp toH
wdro
f mG ;cJ+h yD;/ q,fEpS w
f m&J aemufq;kH umvydik ;f rSm zqyv tpd;k &[m toHawmif ryEkid af wmhbJ
rodusKd;u|HyoGm;ygw,f?
vGwv
f yfa&;&cgpavmufu qd&k ,
S v
f pfqefwhJ pD;yGm;a&;vkyif ef;awGvyk jf yzd@k Ekid if jH cm;om;rsm;
}uD;pdk;vmcJhwJh pD;yGm;a&;vkyfief;}uD;wcsKdudk EdkifiHykdifodrf;jycJhygw,f? wcsKdudk zufpyfvkyfjycJhygw,f?
'gayr,fh wdik ;f jynftwGuf tusK;d &Sad tmifvyk rf jyEdik cf yhJ g? 1948 ckEpS f u zqyvtpk;d &u a&;qGcJ w
hJ hJ
pD;yGm;a&; (2) ESppf rD u
H ed ;f uvnf; taumiftxnf razmfEikd b
f J ysujf ym;oGm;cJo
h vdk tar&duefp;D yGm;
tultnDe@J Edik if jH cm;om;pD;yGm;a&;yg&*lrsm;udk ac:,limS ;&rf; a&;qG+J yD; taumiftxnfazmfvu
kd w
f hJ
jynfawmfompDrHudef;}uD;rsm;[mvnf; tm%m& zqyv tzGJ0ifawG 0dkif;0ef;jcpm;ypfvdkuf=u+yD;
xifovdkvkyfudkif taumiftxnfazmfypfvdkuf=uwJhtwGuf bmwckrS t&mxifrvmcJhyg? avxJ
rSmyJ aysmufuG,foGm;cJhygw,f?
yk*~dvduydkif pufr_vkyfief;eJ@ tvkyfHkawG[m ppfrjzpfcifu (1000) ausmfavmuf&Sd&mu
1958 ckESpfrSm (3000) avmuftxd &SdvmcJhw,fqdkayr,fh trsm;pku qefpuf/ qDpuf/ yJcGJpufeJ@
pm;aomufuek x
f w
k v
f yk if ef;awGavmufom jzpfcyhJ gw,f? jrefrmydik v
f yk if ef;awGtjzpf pm&if;jyxm;
ayr,fh trsm;pk}uD;u jrefrmwdik ;f &if;om;trnfayguf Edik if jH cm;EG,zf mG ; wkw/f ukvm;awGomjzpfchJ
ygw,f? oGif;ukefxkwfukefvdkifpifvkyfief;awG acwfpm;cJhayr,fh vdkifpif&yk*~KdvfawGu aemufydkif;rSm
EdkifiHjcm;om;awGom v$rf;pdk;wJhvkyfief;}uD;awGjzpfoGm;ygw,f? vdkifpif&olawG acwfysufolaX;/
cgawmfrSDolaX;awG jzpfoGm;=uayr,fh trsm;pkjynfolvlxk}uD;&J b0uawmh bmrS xl;xl;jcm;jcm;
wdk;wufrvmcJhyg?
Armjynf&J trsm;pk}uD;jzpfwhJ awmifov
l ,form;rsm;&J b0[mvnf; 'H&k if; 'H&k if;yJ jzpfc+hJ yD;
bmrS xl;xl;jcm;jcm; ajymif;vJw;kd wufrvmcJyh g? v,f,majr Edik if yH ikd f yvkyaf &;eJ@ ajr,ma0jcrf;a&;
awG zqyvtpdk;&u vkyfcJhwm&Sdayr,fh tajccHtm;jzifh ajr&Sifya'o&mZfpepfudk t+yD;tydkif zsuf
odrf;Edkifjcif;r&SdbJ wpHkw&m tm;enf;apcJhwmavmufyJ vkyfEkdifcJhygw,f? awmufavsmuf awmuf
avmifaecJw
h hJ jynfwiG ;f ppf}u;D a=umifh v,form;xk&J b0[m 'kuaQ ygi;f pHu
k kd ydrk kd uaH wG cHpm;cJ=h u&+y;D
ppfab;ppf'%fudk trsm;qHk;cHpm;=u&olawGjzpfcJhygw,f?
zqyvtpkd;&[m jynfwGif;ppfudk w&m;ojzifh +idrf;owfEdkifzdk@ rud;pm;cJhovdk/ jynfyusL;
ausmf wkwfjzLudk wdkufxkwfa&;xuf jynfwGif;qlylaomif;usef;r_rsm;udk ESdrfeif;a&;qdkwmudkyJ
tm;xkwfvkyfudkifcJhygw,f?
aomif;use;f olErdS ef if;a&;/ &yf&mG vHk cHa&;/ +idr0f yfyjd ym;a&;qdw
k mawGta=umif;jy+yD; tm%m&
zqyv ua&m/ zqyv vufatmufcHppfwyfuyg vufeufudkifwyfzGJtrsKd;rsKd;udk ae&mtESH@
tjym;rSm zGJpnf;cJh=uygw,f? vJAD;/ umuG,fa&;/ ysLapmxD; pwJhemrnftrsKd;rsKd;eJ@ ay:aygufcJhyg
w,f? tJ'DvufeufudkifwyfzGJawG[m tm%m&tzGJtpnf; vlyk*~dKvfawG&J cg;ydkufaqmifwyfawG/
jynfolvlxktay: vufeufeJ@ AkdvfuswJhwyfzGJawG/ tm%m& zqyv}uD;&J a'gufwdkifawGtjzpf
emrnfqdk;eJ@ ausmf=um;cJhygw,f? ppfwyf&J ppfqifa&;awGrSm t&Htiftm;tjzpf toHk;cscJhwmawG
vnf;&Syd gw,f? a,bk,stm;jzifh jynfov
l x
l &k J tusK;d pD;yGm;twGuf bmwckrS tusK;d ycJw
h hJ wyfzJG
230

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awGr[kwfbJ cdk;qdk;vk,uf/ "m;jywdkuf/ jyefay;qGJ/ vlowf pwJh 'kpdkuftrsKd;rsKd;udkom usL;vGefcJh


=uwJh vufeufuikd w
f yfzJG awGjzpfcyhJ gw,f? a&G;aumufyaJG wGrmS zqyv tEdik &f &Sad tmif twdu
k t
f cH
awGtay: rw&m; zdESdyf +cdrf;ajcmuf npfywf owfjzwfwJh tvkyfawGudk ajymifajymifwif;wif;
usL;vGecf =hJ uygw,f? 'ga=umifh zqyvu zGJ pnf;cJw
h hJ vJA;D / umuG,af &;/ ysLapmxD;qdw
k hJ wyfzJG awG
tm;vHk;[m vlxkcsOfzwfawGjzpfcJhygw,f? twdkuftcHtiftm;pkrsm;u txl;ojzifh yrnw
ay:ayguf+y;D aemuf yrnw tzGJ }u;D u tJ'u
D muG,af &;eJ@ ysLapmxD;wyfzJG awG zsuo
f rd ;f ypfa&;udk
wav#mufv;kH awmif;qdck yhJ gw,f? zH;k rEdik zf rd & emrnfq;kd eJ@ ausm=f um;vGe;f vmwJt
h wGuf tm%m&
zqyv }uD;[m vH;k 0zsuo
f rd ;f a&;ukad wmhrvkyb
f J pDppfzJG pnf;a&;/ ajymif;vJzJG pnf;a&;qdw
k mudo
k m
yvkyfcJhygw,f?
ESpaf v;q,f tm%mwnf+rJap&r,fvd@k zqqd&k ,
S af wG auG;a=umfc=hJ uwJh zqyv tzGJ
}uD;[m q,fESpfq,frdk; twGif;rSm tpdwfpdwftr$mr$m yduGJoGm;&Hkru tm%mudk ppfwyfvuf
xdk;tyf&awmhwJhb0 a&mufoGm;ygw,f?
EdkifiHwumrsufESmpmrSm t&if;&Sif*dk%f;eJ@ qdk&S,fvpf*dk%f;qdkwJh *dk%f;}uD; (2) *dk%f;&J xdyf
wdkufydifqdkifr_=um;rSm Armjynf[m *,drf;*,dkifjzpfaecJhygw,f? zqyv xdyfoD;}uD;awGtm;vHk;
avmufeD;yg;[m qdk&S,fvpfa&;udk auG;a=umfcJh=uzl;ayr,fh wdkif;jynf&J zGJpnf;tkyfcsKyfyHk tajccH
Oya'rSmudk vuf0JrsKd;aph awGtajrmuftrsm; yg&Sdaeygw,fvdk@ zGifhqdkcJh=uzl;ayr,fh wpwp
vuf,mvrf;a=umif;qDudkom ajymif;a&$csOf;uyfoGm;cJhygw,f?
uGefjrLepfqef@usifa&; xdyfoD;acgif;rm}uD;awGjzpfwJh OD;ausmf+idrf;/ OD;AaqGwdk@ tkyfpkuawmh
wjznf;jznf; tar&duefvdkvm;olrsm;jzpfoGm;ygw,f? OD;Ek wdk@tkyfuawmh tar&duefudk vkdvm;
ayr,fh vuf0J eJ@ vuf,m=um; Asmrsm;wJh EdkifiHjcm;a&;0g'udk usifhoHk;&if;u =um;aea&;0g' udk
auG;a=umforl sm;jzpfvm=uygw,f? OD;Ek [m wkw0f ef}uD;csKyf csLtifvikd ;f eJ@twl +idr;f csr;f pGmtwl
,SOfwGJaexdkifa&;rl}uD;(5)csuf rSm wqifhwuf yg0ifEkdifcGifh&cJholjzpfcJh+yD; EdkifiHwumqufqHa&;e,f
y,frSm rsufESmyef;vSoljzpfcJhygw,f? rl}uD; (5) csufa=umifh Armjynf&J EdkifiHjcm;a&;0g' *k%fwufcJh&
wJhumv jzpfcJhzl;ygw,f? tar&duef&J qD;wdk;ppftkyfpkzGJa&;xJ um,uHajrmuf usa&mufroGm;
atmif xde;f odr;f Edik cf yhJ gw,f? jynfwiG ;f a&;rSmawmh zqyv wGi;f tm%mydiyf rJG mS tm%mudk quf
vufxdef;odrf;xm;EdkifpGrf; &SdcJhayr,fh ppfwyf&J wenf;tm;jzifh ArmjynfrSmjzpfwnfvmp ppftkyf&J
ppfwyf tm%modr;f ,lvrkd u
_ akd wmh r[ef@wm;Edik af wmhb/J tm%mudk qufvufxed ;f odr;f rxm;Edik f
awmhbJ ppftkyfpkvufxJ xkd;tyfcJh&ygw,f? vl=um;aumif;atmif tm%mv$Jajymif;ay;wmtjzpf
toa&qnfcJhygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

231

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tydik ;f (2)
1958=1962 umv
ppf t k y f p k } uD ; arG ; zG m ;jcif ; / ppf t m%m&S i f p epf t wG u f Zmwf w d k u f j cif ; od k r[k w f
td r f a pmif h t pd k ; &acwf
tdraf pmift
h pd;k &acwf/ tdraf pmift
h pd;k &qdw
k m&J aAGaqmfO;D yGOJ ;D xGuf aqmif&u
G cf suu
f awmh
EdkifiHa&;orm;awGudk txl;ojzifh ppftkyfpktay: r=unfjzLEdkifol qef@usifol EdkifiHa&;orm;awGudk
tpkvdkuf tyHvdkuf zrf;qD;+yD; axmifoGif;tusOf;csjcif;jzpfygw,f?
AdkvfjraoG; (yrnw twGif;a&;r;csKyf)/ ocifAarmif (jynfol'Drkdua&pDygwD)/ jynfol
&JabmfrS AdkvftkH;wif/ Adkvf!Gef harmif/ AdkvfatmifEdkif/ vli,fhwyfOD;rS udk0if;xGf/ udkpdefvS/ udkjrarmif/
&Jabmfaygif;pHk xdef;odrf;a&;tzGJrS AdkvfrsKd;jrifh/ udkvSrif; wdk@tygt0if/ owif;pmq&mawGjzpf=uwJh
OD;apmvGif (ArmtrsKd;orD;)/ OD;tkef;jrifh (wdk;wufa&;)/ OD;udkudkav; wdk@awG tzrf;cH=u&ygw,f?
aemufydkif;rSmwqufwnf; owif;q&m/ pma&;q&mawGjzpf=uwJh OD;,karmif/ Aef;armfwifatmif/
OD;wifpdk; wdk@wawG axmifxJa&muf=u&ygw,f? ref;xGef;&if wdk@vdk u&iftrsKd;om;acgif;aqmifawG/
ocifxGef;tHh/ OD;omEdk; wdk@vdk oef@&Sif;acgif;aqmifawG/ ocifvlat;/ udkjrifhaZmf wdk@vdk tvkyform;
acgif;aqmifawG/ udkpdk;rif;/ udkudkvGif wdk@vdk vli,facgif;aqmifawGomru q&mawmf&SifOuU vdk
bke;f }uD;vnf; axmifx0J if&ygw,f? owif;pmwdu
k af wGxu
J qd&k if Akv
d w
f axmifu Akv
d af tmifped /f
a=u;rHu
k OD;=unfjrif/h jynfawmfopfu OD;atmifjrifh wd@k awGvnf; tzrf;tqD;cH=u&ygw,f? ausmif;
om;or*~u ausmif;om;acgi;f aqmifawGvnf; zrf;qD;axmifcsjcif;cH=u&ovdk ajy;olajy; a&Smifol
a&Smifjzpf=u&ygw,f?
Edk0ifbm(3)&ufae@rSm +idfrf0yfydjym;r_nDvmcH usif;yygw,f? 0ef}uD;rsm; twGif;0efrsm;/ cdkif
0efrsm;/ &Jt&m&Sdrsm;yg zdwf=um;+yD; aqG;aEG;yGJvkyfygw,f? (3) &ufwdkifwdkifusif;y+yD; w&m;Oya'
pdk;rdk;a&; qdkwmtjyif tjrwf}uD;pm;rsm; ESdrfeif;a&;/ ukefaps;E_ef;csa&;/ rdawmfoef@&Sif;a&;vkyfief;
awGyg wydifeufwnf; vkyfoGm;r,fvdk@ qHk;jzwfygw,f?
ukeaf ps;E_e;f csa&;twGuq
f +kd yD; pD;yGm;a&;vkyif ef;&Siw
f csKd udk zrf;qD;ygw,f? pD;yGm;a&;vkyif ef;
wcsKdudk wyfrawmf oufomacsmifcsda&;tzGJu odrf;ydkuf,lwmvkyfygw,f?
232

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

+idrf0yfydjym;a&;pDrHudef;nDvmcH}uD;udk Ekd0ifbm (3) &ufuae (5) &ufae@txd oHk;&ufwkdif


wdkif usif;y+yD;wJhaemufrSm tdrfapmifhtpdk;&&J EdkifiHawmf+idrf0yfydjym;a&; tkyfcsKyfr_pDrHudef; }uD;udk
pwiftaumiftxnfazmfygw,f? 'DprD u
H ed ;f }uD;udk oGuo
f u
G v
f ufvuf taumiftxnfazmfEikd zf @kd
nDvmcHrac:cifuwnf;u A[dv
k kH cHa&;OD;pD;tzGJ qdw
k mudk udwifzJG pnf;+yD;jzpfygw,f? A[dv
k kH cH
a&; OD;pD;tzGJ udk Ed0k ifbmv (1) &ufae@rmS pwifzJG pnf;cJ+h y;D jzpfygw,f? OuUtjzpf umuG,af &;0ef}u;D
vnf;jzpfwJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u wm0ef,l+yD; 'kOuUtjzpf jynfxJa&;0ef}uD;jzpfwJh OD;cifarmifjzL
u wm0efcHygw,f?
aemufxyfay:vmwmuawmh A[dkvHkcHa&;aumifpD qdkwmjzpfygw,f? OD;cifarmifjzL u
OuUjzpf+yD; Akdvfr;csKyfarmifarmif u wyfeJ@ ndE_dif;yl;aygif;a&;wm0efudk,lygw,f? A[dkvHkcHa&;
aumifpDrSm Akdvfr;}uD; boef; ("rRduboef;) 'kAkdvfr;}uD; =unf[ef wdk@ yg0ifv_yf&Sm;=uygw,f?
A[dkvHkcHa&;aumifpD&JatmufrSm wdkif;/ jynfe,f vHkcHa&;aumifpD/ cdkif vHkcHa&;aumifpD/
rde,fvHkcHa&;aumifpD qdkwmawG&Sdygw,f?
ppftpdk;& tjzpf/ wef;rjrif&atmif tpdk;&tzGJpm&if;rSm ppfAdkvf}uD;awGudk xnfhoGif;zGJ
pnf;jyxm;jcif;r&Sad yr,fh 0ef}uD;Xmewdik ;f eJ@ vkyif ef;Xme tzGJ tpnf;wdik ;f rSm ppfAv
kd }f uD;awGtm;vH;k
wm0ef,l yg0ifywfouf vkyfudkifcJh=uygw,f? ppfwyfu tkyfcsKyfa&;wifru tpdk;&vkyfief;XmerSef
or#udk 0ifa&mufyg0ifvkyfudkif tkyfpdk;cJh=uygw,f?
Adkvfr;csKyfarmifarmif [m jynfxJa&;0ef}uD; r[kwfayr,fh jynfxJa&;0ef}uD; OD;cifarmifjzL
xuf vufapmif;xufcJhygw,f? =oZmyg0g jyEdkifoljzpfcJhygw,f? jyef=um;a&;Xmeatmufuae jynf
xJa&;Xmevufatmuf a&$ajymif;,lvdkuf+yD; yHkESdyfxkwfa0olrsm;xkwfa0cGifh vdkifpifudk t&ifu
w}udr&f +yD;jzpf&if tqufrjywfxw
k af 0cGi&hf +yD;jzpf&muae wESpw
f }udrw
f ifav#mufz@kd Oya' jyifqif
xkwfjyefcJhygw,f? &nf&G,fcsufu xkwfa0olawGudk a=umufatmifvkyf+yD; tydkifudkifzdk@jzpfygw,f?
Akdvfr;csKyfarmifarmif udk,fwdkif ppfwyftm%modrf; }uHpnfr_}uD;rSm yg0ifcJh+yD; wnfqJ
zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk um,uHajrmuf csKd;azmufvmcJhol ppfppfjzpfayr,fh yHkESdyfxkwf
a0olawGukd ,ckxw
k af 0olonf 1947 ckEpS /f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'}uD;udk opPmcH,yl gonf?
apmifx
h ed ;f ygrnf[k uwdopPmya=umif; w&m;0if yHEk ydS af zmfjycdik ;f cJyh gw,f? zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccH
Oya'udk OD;xdyf&Gufyef dkusKd;[ef tjynfht0 yHkaqmifcJhygw,f? wESpfw}udrf wifav#mufOya'udk
a=u;rHk/ &efukef/ Adkvfwaxmif owif;pm (3) apmifu qef@usif a0zef a&;om;cJh=uygw,f?
tJ'Dvdk qefusifa0zefa&;om;=uwJhtwGuf a=u;rHk/ &efukef/ Adkvfwaxmifowif;pm (3)
apmifudk ydwfypfygw,f// t,f'DwmawGudkvnf; zrf;qD;axmifcswmvkyfygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&&J t"duta&;}uD;qHk; EkdifiHawmf+idrf0yfydjym;a&; tkyfcsKyfr_pDrHudef;}uD;
udk taumiftxnfazmfz@kd / yxrqH;k zGJ pnf;vdu
k w
f hJ A[dv
k kH cHa&;OD;pD;tzGJ &JatmufrmS jynfwiG ;f
vHk cHrl axmufvrS ;f a&;ndE id_ ;f r_tzGJ / Ekid if aH wmfA[dak xmufvrS ;f a&;tzGJ / tjypf'%fay;a&; t}uHay;
tzGJ qdw
k mawGuv
kd nf; zGJ pnf;cJyh gw,f? &Jbufqikd &f m tkycf sKyfa&;tzGJ / tkycf sKyfa&;qdik &f m &mxl;wd;k
jriahf &;ESihf a&$ajymif;a&;qdik &f mt}uHay;tzGJ / qkcs;D jriahf &;t}uHay;tzGJ qdw
k mawGuv
kd nf; zGJ pnf;
cJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

233

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; &J tdraf pmift
h pd;k &[m jynfwiG ;f +idr0f yfyjd ym;a&;twGu/f qlyal omif;use;f
aewJh tiftm;pkawGudk wdkufzsufESdrfeif;&efqdkwJh tpDtpOf (3) &yfudkvnf; csrSwfvdkufygw,f?
tJ'DhtpDtpOf (3) &yfuawmh (1) jynfwGif;Y ysHESHvsuf&Sdaom vufeufyHk;rsm;udk jyefvnfodrf;ydkufEkdifzdk@ csufcsif;aqmif
&Guf&ef/
(2) aomif;usef;olrsm;tm; vlxk.tultnDjzifh jyif;jyif;xefxef xdk;ppfqif&efESifh
(3) Oya'twdkif; wdwdusus vdkufemusifhoHk;ap&efESifh rnfol@udkrS axmufxm;iJhnmjcif;
r&SdbJ jywfjywfom;om; ta&;,laqmif&Guf&ef - qdkwmyJjzpfygw,f?
twdkcsKyfajym&&if vufeufyHk;rsm;azmfxkwfa&;/ aomif;usef;oltywfwdkufa&; Oya'
twdkif; jywfjywfom;om; ta&;,la&;qdkwmyJjzpfygw,f?
EkdifiHw0Sef;vHk; vufeufyHk;azmfxkwfzrf;qD;yGJ}uD;awG vkyfjyygw,f? &efukefrdeJ@ tif;pdefw
0dkufu jyefay;*dk%f;/ "m;jy*dk%f;qdkwm}uD;awGudk azmfxkwfzrf;qD;ygw,f?
vufeufy;kH azmfxw
k af &; zrf;qD;ta&;,lra_ wGe@J twl a&Sqifah emufqifh yvkyw
f muawmh
zqyv vufxuf emrnftrsdK;rsdK;eJ@ wnf&SdvmcJhwJh cg;ydkufaqmifwyfzGJawGudk zsufodrf;jcif;yJjzpf
ygw,f? +idrf0yfydjym;a&;twGufvdk@ auG;a=umfcJhayr,fh ppfwyfeJ@pifydifjzpfvmEkdifwmudk udwif
wm;qD; zsuo
f rd ;f ypfcsiw
f m t"dujzpfw,f? ppfwyfuvGv
J @kd vufeufuikd w
f yfqw
kd m/ ppfwyfoabm
aqmifwt
hJ zGJ qdw
k m ppfwyf&J atmufrmS om 'grrS [kwf ppfwyfuzGJ pnf;ay;vd@k wnf&adS ewJh tjzpf
rsdK;om &SdaeapcsifwJhoabmjzpfygw,f// &JwyfzGJawGudkawmif EkdifiHwumrSmvnf; zGJpnf;xm;&
vdk@/ zsufodrf;ypfvdk@rjzpfvdk@ xm;&wJhoabmjzpfygw,f? zsufodrf;ypfvdkufw,fqdkwJh vufeufudkif
wyfzGJawGudk wcsdKudk ppfwyftwGif;/ wcsdKudk ppf&JtwGif; oGwfoGif;zGJpnf;vdkufygw,f?
ppf&Jwyfudkvnf; jyefvnfjyifqif zGJpnf;wmvkyfygw,f? Adkvfr;}uD;rif;odrf;/ Adkvfr;}uD;
wef,q
k ikd ef @J ppfwyfu wyfr; wcsKd u wm0efc+H yD; jyifqifzJG pnf; udik w
f ,
G yf gw,f? toifjh zpfwt
hJ cg
wyfrawmfwGif oGwfoGif;zGJpnf;ay;r,fvdk@ a=unmygw,f? Adkvfr;}uD;rif;odef;u ppf&Jrif;}uD;vkyf
+yD; yjyifajymif;vJa&;awGvkyfygw,f? opfxkwfvkyfa&;eJ@ v#yfppfvkyfief; umuG,fa&;wyfcGJ (3)ck
udv
k nf; ppf&w
J yfxo
J w
G o
f iG ;f vdu
k yf gw,f? aomif;use;f olErdS Ef iS ;f a&;tjzpf vufeufuikd t
f iftm;pk
awGudk jyif;jyif;xefxef xdk;ppfqifzdk@ ppfqifa&;}uD;awG t}uD;tus,fyvkyfygw,f?
Oya'pdk;rdk;apa&;acgif;pOfatmufrSm zrf;wm qD;wm tjypfay;ta&;,lwmawGudkvnf;
t&Sed jf ri ahf qmif&u
G yf gw,f? yk'rf (5) eJ@ zrf;qD;wmawGvnf; tpkvu
kd t
f yv
H u
kd f rsm;jym;vmygw,f?
tdrfapmifhtpdk;& wufrvmcifu ArmjynfrSm A[dktusOf;axmif (9) axmif/ cdkiftusOf;axmif
(19) axmif/ axmifi,f (6) axmife@J abmfpw,fausmif; (1) ck&ydS gw,f? tdraf pmift
h pd;k &wufvm
wJt
h cg 'DaxmifawGavmufe@J wiftm;r&awmhwt
hJ wGuf aemufxyfaxmifopfwck zGiv
hf u
kd yf gw,f?
tJ'guaawmh &efuek f rdeJ@ (262)rdik af 0;+yD; yifv,ftwGi;f rSmwnf&w
dS hJ udu
k ;kd u|e;f axmifjzpfygw,f?
udkudk;u|ef;tusOf;pcef;udk pxlaxmifcJhwmuawmh zqyv tpdk;&jzpfygw,f? jynfxJa&;0ef}uD;
ocifomcif vufxufrSm pDrHcJhwmjzpf+yD; tJ'DwHk;u OD;ausmf+idrf; u EkdifiHa&;orm;awGtwGuf
&nf&,
G cf w
hJ mr[kwyf gb;l vd@k jiif;qdck b
hJ ;l ygw,f? 58 ckEpS /f ESpq
f ef;rSm udu
k ;kd u|e;f owif; xyf+yD;xGuf
234

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vmvdk@ rwfv (25) ckESpfrSm usif;ywJhowif;pm uGefz&ifhrSm owif;pmq&mwOD;&Jtar;udk ajzqdk


&if; EkdifiHawmf0ef}uD;csKyf OD;Ek u udkudk;u|ef;odk@ EkdifiHa&;orm;rsm;udk ydk@&efr[kwfyg vdk@ ajz=um;
oGm;cJhao;w,f? tJ'Dh udkudk;u|ef;tusOf;pcef;udk 1959 ckESpf/ Zefe0g&Dv (24) &ufae@rSm tdrfapmifh
tpdk;&u pwifzGifhvSpfvdkufygw,f? EkdifiHa&;tusOf;orm;awGudkydk@zdk@ wrif&nf&G,f+yD; zGifhvdkufyg
w,f?
Zefe0g&D (30) &ufae@rSm zrf;qD;xm;wJh EkdifiHa&;tusOf;om;aygif; (135) a,mufudk pwif
udkudk;u|ef;ydk@ygw,f? yxrtokwf (53) OD;eJ@ 'kwd,okwf (54) OD;eJ@ aemufqHk;okwf (28) OD;jzpfyg
w,f? EkdifiHa&;orm;/ pma&;q&m/ owif;pmq&mawGwifru xif&Sm;wJh ausmif;om;acgif;aqmif
awGyg yg0ifcJhygw,f? ocifjroef;/ &efausmftkef;jrifh (wdk;wufa&;tkef;jrifh)/ OD;apmvGif (ArmtrsdK;
orD;)/ OD;atmifoef; (AdkvfcsKyftudk)/ AdkvfjraoG;/ ocifAarmif/ AdkvfrsdK;jrifh/ udkudkav;/ udkwifapm/
&Jabmfv0S if; eJ@ ausmif;om;acgi;f aqmif udv
k aS z (OD;wifah Zmf)/ Adv
k t
f ;kH armif (avxD;)/ ocifazaX;/
pwJhyk*~dKvfawG yg0iftydk@cHcJh&ygw,f? udkudk;u|ef;eJ@tvm;wl/ ykodrfbufu vdyfu|ef; udkvnf;ydk@
aqmif csKyfaESmifwmawGvkyfcJhygw,f?
OD;Ek qD tm%moGm;awmif;cJw
h hJ t"duyk*Kd~ vf (3) OD;rSm Adv
k rf ; csKyf armifarmif u jynfxaJ &;
XmerSm wefcdk;xGm;ovdk t"duyk*~dKvfaemufwOD;jzpfwJh Adkvfr;csKyfatmif}uD; u pD;yGm;a&;vkyfief;
awGudk udkifwG,f+yD; wefcdk;xGm;vmygw,f? ppfwyfydkifpD;yGm;a&;vkyfief;}uD;awG/ ppfwyfuduf pD;yGm;
a&;pepfopfawGxGif+yD; ppfwyft&if;tESD;udk t}uD;tus,f pkaqmif;ygw,f? 1951 ckESpfup+yD;
umuG,fa&;0ef}uD;XmetaeeJ@ pwifzGJpnf;cJhwJh wyfrawmf axmufyHha&;tzGJ (DSI) [m tpdk;&
acs;aiG (6) ode;f eJ@ pwifcw
hJ mvd@k tqd&k adS yr,fh rw&m;ojzifh tcGit
hf a&;awG&,l+yD; vkyu
f ikd af qmif
&GufcGifh&cJhwJhtwGuf wr[kwfcsif; }uD;xGm;vmcJhum/ tdrfapmifhtpdk;&vufxufrSmawmh txGwf
txdyfudka&muf&SdoGm;ygawmhw,f? DSI ('Dtufpftdkif) atmufu xyfzGJcJhwJh bDtD;'DpD (BEDC)
[m ArmjynfpD;yGm;a&;vkyfief;wckvHk;udk csKyfudkif+yD; ygav&mig;ydcsuf jzpfvmawmhw,f? t&uf
awmif bDt;D 'DpD t&ufqw
kd may:vmcJw
h ,f? pmayavmuxJ0if+yD; ajc_yzf @kd ynmhvuf;kH pmay
wdkufaxmifxm;+yD;jzpfovdk jr0wD r*~Zif;wdkufuvnf; ppfwyf&J pdwf"mwfppfqifa&;vkyfief;eJ@
0g'jzef@csda&;tmabmfawGudk oGufoGufvufvuf vrf;a=umif;csay;EkdifcJh+yD;jzpfygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&vufxufrSm [D;Ekd;um; (24) pD;0,f+yD; &efukefrdwGif; c&D;ajy;qGJwm/ zuf
pyfvkyfief;awGwdkif;rSm yg0ifygwfouf udkifwG,fcsKyfudkifwmvnf; vkyfygw,f? t&ifu&Sd+yD; zufpyf
aumfydka&;&Sif; (11) ckxJu pufr_vufr_qdkif&m zufpyfaumfydka&;&Sif; (2) ckudk zsufodrf;+yD;/ usefwJh
(9) ckudk wdkif;eJ@jynfe,ftvdkuf ae&ma'ocGJ+yD;/ jzef@jzL;a&;e,fawGcGJ+yD; cGJwrf;csvkyfudkifapwm
wDxGifygw,f? pD;yGm;a&;udk ppfe,fajrcGJ+yD; vkyf=unfhwmjzpfygw,f?
Ekid if jH cm;uwifoiG ;f wJh ukepf nfawGuv
kd nf; (DSI) rSwqifh wifoiG ;f &r,fv@kd trde@f xw
k +f yD;
uefxdkufvkyfief;awGudkvnf; (DSI) u odrf;,lygw,f? oGif;ukef xkwfukef vdkifpifawGudkvnf;
f ,
G yf gw,f? ppfwyf&J DSI eJ@ BEDC ud,
k w
f ikd u
f awmh taumuf
ppfwyf&J DSI eJ@ BEDC uyJuikd w
awmfceG /f bmcGef nmcGe/f tcGerf eS o
f r# wckrrS ay;&wJt
h wGuf tjrwf}uD; jrwf+yD; tyG}uD;yGcyhJ gw,f?
b,favmufxdawmif tjrwf}uD;jrwf+yD; tyG}uD;yGcJhovJqdk&if DSI eJ@ BEDC [m b%fvkyfief;eJ@
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

235

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

yifv,fu;l oabmFvyk if ef;awGtxd wd;k csJ ydik q


f ikd f vkyu
f ikd Ef idk cf w
hJ t
hJ xdjzpfygw,f? tif;0b%f[m
Adv
k rf ; csKyfatmif}uD; OD;pD;wJh ppfwyfyikd jf zpfovd/k =u,fig;yGio
hf abmFvyk if ef;[mvnf; ppfwyfyikd jf zpfchJ
ygw,f?
oHk;bD;um;awGwifoGif;+yD; ppfAdkvfeJ@ AdkvfxGufawGudk av#mhaps;eJ@jyefa&mif;wm/ pD;yGm;a&;
vkyfief;awGcsay;+yD; a0pkcGJay;wmawGvnf; Adkvfr;csKyfatmif}uD; OD;pD;+yD;vkyfudkifay;cJhw,f?
ppfwyfu ppfAdkvf}uD;/ ppfAdkvfav;awG tm%mt&om aumif;aumif;odvm=uw,f?
tm%m&JatmufrmS bmpD;yGm;a&;vkyv
f yk f atmifjrifw,f/ atmifjrifrv
_ nf; jrefw,fv@kd rSwx
f if
em;vnfvm=uw,f? Adkvfr;csKyfatmif}uD; [m oludk,fol pD;yGm;a&; tifrwef u|rf;usifvkyfudkif
wwfolvdk@awmif xifvmyHk&w,f?
ppfAdkvfxdyfoD;awGrSefor#[m pD;yGm;a&;/ tkyfcsKyfa&;/ w&m;pD&ifa&;/ vlr_a&; vkyfief;awG
tm;vH;k rSm yg0ifywfouf pGuzf ufrkH u OD;pD;OD;udik f y+yD; cs,v
f ,
S cf =hJ uygw,f? t&yfzufvyk if ef;awG
wdkif;/ tpdk;&XmeawGwdkif;rSm 0ifa&mufae&m,lcJh=u+yD; wm0efcH}uD;awG txl;t&m&SdawG OD;pD;
OD;aqmif}uD;awG vkyfcJh=uygw,f? aomhcsufae&mrSefor# ppfwyfuudkifwG,fcJhygw,f?
Adv
k rf ; }uD;ausmpf ;kd u jynfwiG ;f a&a=umif;o,f,yl @kd aqmifa&;/ Adv
k rf ; }uD;cif!kd u rD;&xm;
vkyfief;udk udkifygw,f? rD;&xm;tjyif ukefoG,fa&;vkyfief;awGxJvnf; 0ifa&muf}uD;=uyfvdkufyg
ao;w,f? Adv
k rf ; csKyfwu
D vpf u ava=umif;o,f,al &;/ Akv
d rf ; }uD;beD u a=u;eef; qufo,
G af &;
udk udik yf gw,f? Adv
k rf ; }uD;apmjrifh u e,fjcm;a'otkycf sKyfa&;Xmeopf zGihf o
kH mru e,ferd w
d w
f ikd ;f
xGma&;qdkif&mudkyg OD;pD;OD;&Gufyygw,f? Adkvfr;}uD;cspfrdifu trsdK;om;rSwfyHkwifXmeudkudkif+yD;/
Adkvfr;}uD;vSatmif u ajrwdkif;Xmeudk 0ifa&mufOD;aqmifwm vkyfygw,f? oef@&Sif;tpdk;&tay:
rausreyfjzpfcJh+yD; vufeufeJ@zwfcs&r,fvdk@ auG;a=umfcJhwJh Adkvfr;}uD;=unf0if; u ajr,meJ@aus;
vuf}uD;yGm;a&;aumfyakd &;&Si;f udk udik w
f ,
G f rkH u tjrwfawmfa=u;Xmeukyd g OD;pD;}uD;=uyfw,fqw
kd m
vkyfygw,f? bDtdkpDukr`%DrSmvnf; 'gdkufwmtjzpf vkyfvdkufygao;w,f?
Adv
k rf ; }uD;=unfarmif u opfxw
k v
f yk af &;eJ@ opfvyk if ef;/ Adv
k rf ; }uD;jr0if; u ypPn;f 0,f,l
a&;tzGJwm0efcH/ 'kAdkvfr;}uD;jraomif; u urBmt&yf&yfoGm;+yD; pyg;a&mif;a&;wm0ef,lygw,f?
'kAdkvfr;}uD;apmjrodef; u &efukefqdyfurf;vkyfief;eJ@ ukefwifukefcsvkyfief;awGudk udkifxm;
+yD; Adkvfr;bdkeDu yifv,fa&a=umif;tzGJukd csKyfudkiftkyfcsKyfygw,f?
Adkvfr;}uD;vS[ef eJ@ Adkvfr;}uD;bmbm wdk@u aq;0g;xkwfvkyfa&;vkyfief;udk udkifwG,ftkyf
csKyf+yD;/ 'kAdkvfr;}uD;cspfcdkif u tvkyform;!ef=um;a&;0efvkyfygw,f? pufr_wdk;wufa&; aumfydka&;
&Sif;&J !ef=um;a&;csKyfwm0efudk umuG,fa&;XmetwGif;0ef OD;armifarmif u wm0ef,lpDrHcef@cGJ+yD;
'kAdkvfr;}uD; y,f&Dat;csdK u !ef=um;a&;0efvkyfygw,f?
Adkvfr;}uD;xGef;pdef udk AdkvfcsKyfae0if; udk,fwdkifu &efukefrdawmf0efcef@+yD; jrLeDpy,frif;}uD;
wm0efukdvnf; tyfESif;ygw,f? &efukefrdwGif;&Sd qif;&Jom;aygif;pHk/ ysHus vufvkyfvufpm;aygif;pHk
aexdkif=uwJh uGufopfawGudk &Sif;vif;jypfzdk@/ rdawmf}uD;udk oef@&Sif;vmatmifvkyfzdk@ txl;wm0ef
ay;+yD; apcdkif;ygw,f? &uf&ufpufpuf jywfjywfom;om;vkyfwwfwJh Adkvfr;}uD;xGef;pdef [m tdrf
apmifhtpdk;&vufxufrSm emrnfqdk;eJ@ausmfaZmvmygw,f? vlxkcsOfzwfjzpfvmygw,f? ppfwyf
236

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

trde@f / vufeuftm%meJ@ twif;zd/ twif;zsu/f twif;ae&ma&$ajymif;cdik ;f wmawG vufoaH jymif


ajymif vkyfcJhygw,f?
uGufopfaevlxkudk rdopfwnfay;+yD; pepfwusaewwfatmif pdukyf+yD; ewfjynfwifay;
wmraumif;bl;vm;vdk@ cyfwnfwnf 0g'jzef@ygw,f? OuUvmeJ@ omauwrdopfawG ay:xGef;vm
ygw,f? uGuo
f pfom;awG rdopfom;awGjzpfvm=uw,fqakd yrJh a&$ajymif;&ol qif;&Jom;vlxrk mS
uGi;f acgiaf cgiaf eyly/l av'va[m=um;rSm 'kuaQ ygi;f pHak &muf=u/ vkyif ef; udik if ef;av;awGaysmuf=u
&/ pm;td;k pm;cGuf aysmuf=u&ygw,f? wu,fukd rsu&f nfus&olawG/ a&m*ga0'em cHpm;ae&olawG
ay: cJyh gw,f? wJuav;xJrmS xrif;pm;aewH;k wef;vef;rSm bl'Zkd meJ@ 0ifx;kd wmcH&vd@k xrif;yef;uef
av;awGyg arSmufcJh&/ xrif;vHk;awmif ukef;aumufvdk@r&atmif jzpfcJh&wmawG&Sdygw,f?
csif;acsmif; +cHuGufopfudk zsufypf+yD; ay:vmwmuawmh Adkvfr;csKyfpef;,k wdk@tygt0if
xdyfoD;ppfAdkvf}uD;awGwodkuf aexdkif&m AdkvfpkrvdkifcJ&yfuGuf jzpfvmygw,f?
usL;ausmfwJawGzsufw,fqdk+yD; tdrfajcaygif; (167000) ausmfudk twif;zdzsuf+yD; a&$
ajymif;um rdopfawGqaD rmif;yd@k vu
kd +f yD; ay:vmwJh rdvnfacgiv
f [mjyif ajruGuv
f yf}uD;udk Adv
k rf ;
}uD; xGef;pdef u ppfAdkvf}uD;/ i,f&G,f/ vwfawGudk a0pkay;wJhoabm pepfwus ae&mcsxm;ay;yg
w,f? ppfAdkvfawGyJ udkifxm;wJh oufqdkif&m rdjytdrf,m ajrae&mXmeuvnf; ajruGuf*&efawG
oGufoGufvufvuf xkwfay;ygw,f? ajruGuf*&ef&wmeJ@ ajruGuf*&efpmcsKyfudk taygiftjzpfjy
+yD; Adkvfr;csKyfatmif}uD;&J tif;0b%frSm aiGacs;Ekdifygw,f? Adkvfr;csKyfatmif}uD;&J tif;0b%fu
aiGtvHt
k avmufxw
k af y;wJt
h wGuf aiG&if;wjym;tcsyrf S rpdu
k &f bJe@J ud,
k yf ikd t
f rd af wG aqmufEidk f
=uygw,f? ppfAv
kd }f uD;awG&J tdr}f uD; tdraf umif;awG rda_ yguo
f vdk ay:vm=uygw,f? wcsKd ppfAv
kd f
}uD;awGqdk&if udk,fwOD;wnf; emrnfeJ@wifrubJ ZeD;/ om;/ r,m;/ aqGrsdK;awG&J emrnfawGeJ@yg
cGw
J rf;0if,+l yD; tdraf wGaqmuf=uwJt
h wGuf tdraf v;ig;vH;k ydik f ppfAv
kd }f uD;awGawmif ae@csi;f ncsi;f
ay:vmcJhw,f? ae&maumif;&ol ppfAdkvf}uD;awG[m EkdifiHjcm;om;udk tdrfiSm;pm;EkdifwJhtxd 0ifaiG
ajzmifhcJh=uygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &JZeD; a':cifaroef;udk,fwdkifvnf; 'DyGJawmf}uD;twGif;rSm a0pk0if,lkH
ru om;orD;awGtwGufyg ae&m&atmif ajcoGufvufoGuf yg0if}uHaqmifcJhw,fvdk@ qdkygw,f?
tdrfav; +cHav; ajruGufav;awG pGef@v$wf+yD; rdopfa&muf&olawG 'l;eJ@rsuf&nfokwfae&
csed rf mS ppfAv
kd }f uD;awG &iftaumhEidk q
f ;kH jzpfvmcJw
h ,f? tk;d yHak y:rSm acgi;f aygi;f p axmifoal xmifc=hJ u
ovdk rsu&f nfyifv,fay:rSm tdr}f uD;&Sif ppfAv
kd }f uD;awG vufraxmifEidk cf yhJ gw,f? tdru
f akd pmif&h wJh
tdrfapmifhtpdk;&r[kwfbJ/ tdrfwckvHk;wufodrf;wJh tdrfodrf;tpdk;&omef ay:vGifcJhygw,f?
rdawmfudk ac|;jzifhaq;rnf qdkwJh qdkif;bkwfeJ@ ac|;ppfqifa&; qdkwmudkazmfxkwf+yD;
&efukefrdawmfwGif;&Sd t&yfom; rdolrdom;awGudk twif;t=uyf oef@&Sif;a&;tvkyfcdkif;cJhygw,f?
tr_dufodrf;/ ajrmif;ykyfazmf/ vrf;jyif pwJh jrLeDpy,ftvkyfawGudk rdolrdom;awGudk rvkyfrae&
twif;t=uyf trdef@ay;tvkyfcdkif;cJhygw,f? we*FaEGae@wdkif; tywfpOfay:wmqGJ+yD; tvkyfvkyfcdkif;
wJhtwGuf vkyfcJh=u&ol t&yfom;aygif; (100000) cef@jzpfw,fvdk@ tpdk;&&J w&m;0ifpm&if;t&
=unfh&ifudk txift&Sm;awG&ygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

237

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

w&m;pD&ifa&;rSmvnf; aESmifhaES;=uef@=umjcif;r&Sd wdusrSefjref vkyf&r,fqdk+yD; vrf;!efOD;


aqmifvu
kd w
f t
hJ wGuf axmifusO;D a&/ tcsKyfusO;D a&awGw;kd vm+yD; axmifwikd ;f jynfjh zpfvm&ygw,f?
wdkif;jynfrSm axmifom;/ tcsKyfom;awG rsm;jym;wdk;yGm;vm&wmudkawmif }uHzef+yD; r*Fvm,l
0g'jzef@csv
d u
kd yf u
kH / Adv
k cf sKyf}uD;tpd;k &&J =uyfrwfaqmif&u
G f ta&;,lra_ wGa=umifh w&m;H;k awmfawG
uvnf; tr_tcif;awGudk +yD;jywfatmif ud;pm;ppfaq;r_awGa=umifh tckvdk wdk;yGm;vm&wmjzpf
a=umif;/ AdkvfcsKyf}uD;tpdk;&&J xl;jcm;pGmaqmif&GufcJhwJh ud;yrf;csufw&yfqdk+yD; tr$ef;wifazmfjyyg
w,f? rpnfum;tyfwt
hJ &yf vlawGpnfum;aecJ&h wmudak wmif tdraf pmiht
f pd;k &&J atmifjrifr}_ uD;
jzpfatmif 0g'jzef@cJh=uygw,f?
tdrfapmifhtpdk;& aqmif&GufvkyfudkifcJhwJh ta&;}uD;ud;yrf;tm;xkwfcsufqdkwmawGxJrSm
wcktygt0ifjzpfcw
hJ muawmh }uHc ikd af &;toif; qdw
k m ay:vmcJjh cif;jzpfygw,f? wjynfv;kH ae&m
tESrH mS te,fe,ft&yf&yfrmS }uHch ikd af &;toif; awG zGJ pnf;apcJyh gw,f? A[dv
k kH cHa&;OD;pD;tzGJ
[m vkyif ef;awG pwifaqmif&u
G pf Ofw;kH u wdik ;f / ckid /f rde,f/ vHk cHa&;aumifpaD wG&J tultnDe@J om
vkyfudkifcJh&+yD; wcsdKaom vlr_0efxrf;vkyfief;awG aqmif&GufwJhtcg vlxktultnD&&Sdzdk@ vdktyfwJh
twGuf Ekid if aH &;taoG;ta&mifrygbJ vlra_ &;oufoufuo
kd m aZmufcsaqmif&u
G rf ,fh toif;tzGJ
rsdK; vdktyfwJhtavsuf tJ'Dvkyfief;wm0efawGudk xrf;aqmifzdk@ }uHcdkifa&;toif;awG zGJpnf;&wm
ygvdk@ avoHypfygw,f? wu,fuawmh tdrfapmifhtpdk;&rSm ppftkyfpkrSm vlxkaemufcHr&SdwJhtwGuf
}uHch ikd af &;udk vlxv
k w
l ef;pm;tzGJ tjzpf trmcHxm;+yD; wdik ;f jynfukd tkycf sKyfEidk zf @kd }uHpnfwmjzpfyg
w,f? tdrfapmifhtpdk;&&J a'gufwdkifwcktjzpf toHkyzdk@ vlxkvlwef;pm; tzGJtpnf;wckozG,f
vdt
k yfovdyk akH zmfz@kd tpDtpOf&&dS dS zGJ pnf;cJw
h mjzpfygw,f? wu,fvnf; }uHch ikd af &;toif; awG[m
ppfwyf&J xm;&mae/ ap&moGm;/ cdkif;&mvkyf/ 'v#dK'vHtvkyfawGyg vkyfay;&wJh toif;tzGJawG
jzpfygw,f? tm%meJ@ trdef@xkwf+yD; tcGifhta&;rufvHk;jy+yD; zGJxm;wJh toif; jzpfwJhtwGuf
ta&twGuftm;jzifh tzGJ0ifOD;a&tm;jzifhawmh rsm;jym;ygw,f? tpdk;&u od'd<wif ajrmufyifhay;
xm;wJt
h wGuf emrnfxu
G yf gw,f? 'gayr,fh [efom&S+d yD; tqHr&Sw
d hJ o}uFet
f ajruw
f yfzJG wckt
jzpfom vlxk=um;rSm ay:vGifcJhygw,f?
tdraf pmift
h pd;k &vd@k eHrnfcx
H m;&ayr,fh tm%mudk a&&Sncf sKyfuikd x
f m;+yD; tkycf sKyfrif;rlcsif
wJh oabmxm;awGudk rzHk;Ekdif/ ruG,fEkdif azmfjyvmwmvnf;&Sdygw,f? Oyrmtm;jzifh jynfoltkyf
csKyfa&;Xmeqdw
k muae jrefrmEkid if eH @J oifah v#mw
f hJ tqifjh rifw
h hJ tkycf sKyfa&;udk a&;qGzJ @kd txl;tm%m
awGay;xm;wJh tkycf sKyfrj_ yefvnfzJG pnf;r_aumfrwDw&yfukd zGJ pnf;cJyh gw,f? zGJ pnf;yHk enf;ed\&nf;
XmecGJ jynfol0efxrf;XmecGJESifh jynfaxmifpk jynfoltkyfcsKyfa&; ynmhAdrmefvdk@ cGJxm;ygw,f? jynf
oltkyfcsKyfa&; ynmhAdrmefrSm pma&;pmcsDawGtwGuf t&nftcsif;ppfpmar;yGJawGudk usif;yay;yg
w,f? tr_xrf;/ t&mxrf;cef@xm;a&;/ ae&ma&$ajymif;a&;/ &mxl;wdk;jrifha&;udpPawGudkvnf; udkif
wG,faqmif&GufcJhygw,f?
ppfwyf&Jwav#mufvHk; udkifpGJxm;cJhwJh aomif;usef;oltywfwdkufa&;ay:vpDeJ@ uGefjrLepf
olykef tjywfzdcGif;a&; &nfrSef;csufudk tdrfapmifhtpdk;&vufxufrSm wqifhwdk;azmfjy+yD; rD;ukef
,rf;ukef qifE$JcJhygw,f? t&ifuvdk rdk;&moDrSm&yfem;+yD; ajcmufaoG&moDrS ppfqifwJhpepfudk
238

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

toHk;ryawmhbJ aEG/ rdk;/ aqmif; &moDtm;vHk; r&yfrem; qufwdkuf xdk;ppfqifwJhpepfudk ajymif;vJ


usio
hf ;kH cJyh gw,f? ppfqifa&;}uD;awG woDwwef;eJ@ a'oE pW pfqifa&;aygi;f ajrmufjrm;pGmudk tquf
rjywf azmfxkwfqifE$JcJhygw,f?
tdraf pmift
h pd;k &vufxufrmS jynfov
l x
l k oufomacsmifcsad &;twGu/f ukeaf ps;E_e;f usqif;
a&;twGuq
f +kd yD; odak vSmifxm;wJh ukeyf pPn;f awGukd aps;E_e;f uef@owfjcif;awGuv
kd nf; vkyaf qmifcyhJ g
w,f?
oufqikd &f m0ef}uD;XmeeJ@ 0ef}uD;qdw
k mawG w&m;0ifwnf&adS eayr,fh ppfAv
kd }f uD;awGuom
ae&maygif;pHk/ Xmeaygif;pHk/ vkyfief;aygif;pHkudk OD;pD;udkifwG,f cef@cGJcJh=uygw,f? olwdk@OD;pD; ukdifwG,f}uD;
=uyfvdkufwJhtwGuf tifrwef}uD;us,fwJh atmifjrifr_}uD;awG &cJhw,fvdk@ exifaoG;a&mufcJh=uyg
w,f? tJ'v
D kd vkyif ef;ae&m Xmeaygi;f pHrk mS pD;yGm;a&;/ Ekid if aH &;/ vHk cHa&;/ tkycf sKyfa&; pwJh toufaoG;
a=um aomhcsuaf e&mawGrmS 0ifa&mufwm0ef,u
l ikd w
f ,
G cf =hJ uol ppfAv
kd }f uD; aygi;f (100) &Sw
d ,fv@kd
qdkygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tygt0if tJ'D ppfAdkvfwodkufxJuae ppftkyfpkarG;zGm;vmygw,f?
ae&maygif;pHkudk ppfwyftiftm;eJ@ tkyfpD;+yD; tppt&m&mudk csKyfudkif}uD;=uyf v$rf;rdk;xm;
EkdifwJh tdrfapmifhtpdk;& ac: AdkvfcsKyf}uD; tpdk;&vufxufrSm aygufuGJay:xGufvmwmuawmh &Srf;
trsdK;om;vufeufudkifv_yf&Sm;r_}uD;jzpfygw,f? EGHppf[ef (Noom Suk Hann) tzGJ&J vufeufudkif
awmfvSefa&; pwifay:aygufvmygw,f? 1959 ckESpf/ azazmf0g&Dv (13) &ufae@rSm yHkygusif;
udk pwif0ifa&mufwdkufcdkuf+yD; vufeufudkifwdkufyGJudk az:usL;vdkufygw,f?
ya'o&mZftqufqufwdk@&J azmufjyefr_ e,fcsJt*Fvdyfwdk@&J aoG;cGJtkyfcsKyfr_awGa=umifh/
nDaemifom;csif;jzpfygvsuf aEG;axG;oifhoavmuf raEG;axG;EkdifcJhbJ &SdcJh&wJh &Srf;-Arm qufqHa&;
[m/*syefacwftwGif; bDtdkifat ppfAdkvfqdkolwpk&J &rf;um;r_/ jynfwGif;ppf}uD; t&Sdefw+iD;+iD;
awmufavmifaewHk; &Srf;jynfe,ftwGif; a&muf&Sdppfqifvm=uwJh ArmppfwyftoD;oD;&J rw&m;
yusihf Adv
k u
f srif;rlcrhJ a_ wGa=umifh &Sr;f vlxt
k =um; Armrke;f wD;a&;pdw"f mwf pwifjrpfzsm;cHc&hJ muae
ArmvlrsKd ;}uD;0g' qef@usiaf &;qD a&muf&v
dS mcJ+h yD; &Sr;f trsKd ;om;vufeufuikd af wmfveS af &; ayguzf mG ;
vm&wmjzpfygw,f? (10) ESpjf ynf&h if cGx
J u
G v
f u
kd cGx
J u
G yf ikd cf iG &hf w
dS ,fqw
kd hJ yifvpkH mcsKyf t&vnf;
oufwrf;aph+yD;csdef wav#mufvHk; tm%m&,l tkyfpdk;vmcJhwJh zqyv tzGJ}uD;udk,fYuvnf;
wpufuav;rS ,H=k unfu;kd pm;zG,&f mraumif;wJt
h jyif tcsi;f csi;f tm%mcGuaf pmif;ckwaf ecsed rf mS
&Srf;trsKd;om;rsm;&J vufeufudkifawmfvSefa&; ay:aygufzdk@ tcsuftvufawG jynfhpHkvmygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&qdkwJh ppftpdk;&&J EkdifiHawmf+idrf0yfydjym;a&; pDrHudef;awG&Jtquf &Srf;jynfe,f
+idrf0yfydjym;a&; taumiftxnfazmfr_awGeJ@yg uHawG&ifqdkifvm&wJhtcsdefrSm &Srf;vufeufudkif
awmfvSefa&; aygufuGJay:xGufvmygw,f?
&Srf;vufeufudkifawmfvSefa&;[m &Srf;jynfta&Sydkif;uae pwif aygufuGJay:xGufvmyg
w,f? &efuek w
f uUov
kd rf mS ESpaf ygi;f rsm;pGm ynmoif=um;vmcJzh ;l wJh p0fausmx
f eG ;f eJ@ UMP ppf&w
J yf
Adkvfa[mif; Adkvfarmif wdk@ acgif;aqmifwJh &Srf;vufeufudkiftiftm;pkwpk[m wef@,ef;rdudk odrf;
ydkufvdkufygw,f? tdrfapmifhtpdk;&[m avwyftultnDyg tjynfht0oHk;+yD; wyftiftm;tvHk;
t&if;eJ@ (10) &ufavmuf jyif;jyif;xefxef jyefvnfodrf;ydkufcJh&ygw,f? wef@,ef;rdudk tpdk;&u
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

239

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jyefvnfodrf;ydkufEkdifcJhayr,fh &Srf;trsdK;om;vufeufudkifawmfvSefa&;}uD;uawmh &Srf;jynfe,fwck


vHk;rSm ysHESHul;pufoGm;ygawmhw,f?
trsdK;om;a&;v_yf&Sm;r_ vufeufudkifawmfvSefa&;wdkif;rSm oD;jcm;vGwfvyfwJh orwEkdifiH
xlaxmifa&;udk tjrifq
h ;kH &nfreS ;f csuw
f cktjzpfxm;+yD; ay:xGuw
f wfwm obm0usovd/k &Sr;f trsKd ;
om;vufeufudkifawmfvSefa&;rSmvnf; vGwfvyfwJh &Srf;orwEkdifiH xlaxmifa&;auG;a=umfoH
twluyfygvmcJyh gw,f? &Sr;f trsKd ;om;vufeufuikd af wmfveS af &;v_y&f mS ;r_awGxrJ mS Armrke;f wD;a&;/
ArmvlrsdK;}uD;0g' qef@usifa&;/ &Srf;jynfe,f&J epfemcJh&csufawGudk jyefvnf yjyifajymif;vJa&;
pwmawG xke@J xnfe@J a&m,Suyf g0ifaecJo
h vdk vGwv
f yfwhJ &Sr;f orwEkid if H xlaxmifa&;pdwu
f ;l [m
vnf; wvlvlvGifhysHaecJhygw,f?
1959 ckESpf/ azazmf0g&D (13) &ufae@rSmyJ tdrfapmifhtpdk;&tzGJ0if 0ef}uD;csKyf AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; [m jynfolv$wfawmftpnf;ta0; qifhac:usif;ycJhygw,f? usif;y&wJhta=umif;&if;u
(6) v=um&if a&G;aumufyu
JG si;f yay;zd@k oabmwlxm;cJ&h wm {+yDvrSm (6) vjynfrh mS jzpfwt
hJ wGuf
a&G;aumufyGJvnf; usif;yay;EkdifrSmr[kwfwJhtwGuf tdrfapmifhtpdk;&taeeJ@ tpdk;&wm0efawG
qufvufxrf;aqmifEkdifa&; &ufwdk;ay;&ef awmif;qdkzdk@ ac:,lusif;ywmjzpfygw,f? v$wfawmfrSm
0ef}uD;csKyf&mxl;rS E_wfxGufa=umif; txGufjy +yD; oleJ@ wdkufkduf+idaewJh zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccH
Oya'jymef;csuyf g yk'rf (116) udk jyifqifay;zd@k ac:,lusi;f ywJh v$waf wmftpnf;ta0; jzpfygw,f?
tajccHOya'yk'fr (116) u ygvDreftrwf r[kwfolwa,muf udk (6) vxufausmfvGef+yD; 0ef}uD;
(odk@r[kwf) 0ef}uD;csKyfvkyfcGifhray;bJ wm;jrpfxm;ygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwdkifuvnf;
tm%mud&k ,lpOfu zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'}uD;udk b,favmuftav;xm;+yD; OD;xdy&f u
G yf ef
opPmapmifo
h d adk oyga=umif; cyfwnfwnf rGu[
f xm;zl;ovdk Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; atmufu ppftyk f
pkxdyfoD;wodkufuvnf; tajccHOya'udk apmifhoddkaoyga=umif; auG;a=umfcJh=ukHru olrsm;udkyg
opPmtycdik ;f +yD; pmtkyaf &SpmrsuEf mS awGrmS xnfo
h iG ;f yHEk ydS cf ikd ;f cJw
h mjzpfwt
hJ wGuf tm%mudk quf
,lxm;csifayr,fh udk,fhpum;eJ@udk,fvnf; ydwfrdaewma=umifh tajccHOya'yk'fr (116) udk jyifqif
ay;zdk@ v$wfawmfac: awmif;qdkwifjyvmjcif;jzpfygw,f?
jynfolvlxlu tdrfapmifhtpdk;&qdkwJh ppftpdk;&vufatmufu jrefjrefvGwfajrmufEkdifzdk@
{+yDvrSm usif;yay;vdrfhr,fvdk@ ,lqxm;wJh taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;udk ar#mfvifhaecsdef/ oef@&Sif;
zqyv uvnf; oltrwfrif;wcsdKyg +idrf0yfydjym;a&;pDrHcsufeJ@ axmifoGif;tusOf;cswmawG uH
awG@ae&+yD; jrefjrefa&G;aumufy}JG uD;jzpfapvdak ecsed rf mS yk'rf (116) udk jyifqifay;zd@k awmif;qdv
k mwm
jzpfygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wd@k &J wnf+rJzqyv}uD;u Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; &J yk'rf (116) jyifqifay;
a&; awmif;qdck suu
f kd cGi;f csurf &Sd axmufcaH y;cJyh gw,f? tdraf pmift
h pd;k &&J olyek af wGtay: jywfjywf
om;om; ppfqifwdkufcdkufr_awGtay: jyif;xefwif;rmvSwJh uGefjrLepfESdrfESif;a&;awGtay: oabm
usEpS o
f ufwma=umifah &m/ oef@&iS ;f qzyv taxGaxGtwGi;f a&;r; ocifausm'f eG ;f vdv
k u
l kd qyfjym
pufoal X; tD;pD;r'g; jyefay;r_rmS qufpyfywfoufr&_ w
dS ,fq+kd yD; 59 ckEpS /f Zefe0g&v
D rSmyJ axmifoiG ;f
tusOf;csjyvdkufwJh tdrfapmifhtpdk;&&J vkyf&yfawGudk =obmay;csifwma=umifhyg wufwufuGuG
240

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ypf+yD;axmufcHr_ay;cJhygw,f? udk,fwdkif wnf+rJtpdk;&rvkyfEkdifwJhtcsdefrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tpdk;&


vkyfudkifaewJh +idrf0yfydjym;a&;aqmif&GufcsufawG[m wnf+rJ vkyfcsifaewmawG/ wnf+rJ&J oabm
xm;awGeJ@ tH0ifcGifusjzpfaewmtwGufvnf; ygygw,f? ta&;}uD;qHk;tcsufuawmh AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; eJ@ ppfwyftiftm;pkudk wnf+rJ&J a&&SnftusdK;pD;yGm;twGuf ar#mfvifhcsufxm;+yD; axmufcH
acsmhjrLvdkufwmjzpfygw,f?
oef@&iS ;f zqyv}uD;uvnf; tm%mvJvcJ$ &hJ ao;/ 'D=um;xJu ocifausm'f eG ;f vdk vltyg
t0if oef@&Sif;trwfawGawmif +idrf0yfydjym;a&;acgif;pOfeJ@qGJ tcsKyfcH/ tzrf;cHae&vdk@ rcHcsdrcHom
cHpm;ae&ayr,fh Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; rsuEf mS !drk mS pd;k &GH wma=umifah &m a&&Sno
f ef@&iS ;f tusKd ;twGuf
ygar#mfudk;+yD; acsmhjrLa&;ay:vpD usifhoHk;&if; AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &J wifjyawmif;qdkr_udk acgif;ndwf
oabmwlvdkufygw,f?
yk'fr (116) jyifqifa&;udk jyif;jyif;xefxef qef@usifuef@uGufcJhwmuawmh yrnw
tzGJ}uD;jzpfygw,f? yrnwtrwf ocifcspfarmif u EkdifiHawmfol EkdifiHom;rsm;u ygvDrefv$wf
awmf}uD;udk a&G;aumufwifajrmufygw,f? ygvDrefv$wfawmfu ygvDreftpdk;&udk a&G;aumufwif
ajrmufygw,f? tJ'g[m(rl) jzpfygw,f? v$aJ jymif;jyifqifjcif;ryEkid af om tajccHw&m;}uD;awGjzpfyg
w,f? tu,fIyk'fr (116) udk xyfjyif&&ifrlysufw,fvdk@jrifygw,f? tJ'Drlysufw,fqdk&if ygvDref
tpd;k &uG,v
f eG +f yv
D @kd ygvrD efvw
$ af wmfukd a=unm&rSmjzpfygw,f? vd@k xkwaf zmfajymqd+k y;D uef@uu
G f
cJhygw,f?
ocifcspfarmif &J a0zefcsufudk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u u|efawmfESifhwuG wyfrawmf[m
rlt&vkyaf eygw,f? u|eaf wmfw@kd ral wGu bmvJq&kd if tajccHtyk cf sKyfyOkH ya'udk av;pm;r,f? kad o
r,f? wnfwchH ikd +f rJatmifuikd x
f m;ygr,f? ygvrD ef'rD u
kd a&pDukd u|eaf wmfw@kd axmufcyH gw,f? wnfwHh
atmifvkyf&ygr,f? qdk+yD; wkef@jyef jyef=um;ajymqdkcJhygw,f?
yrnw trwfocifcspfarmifu &mZ0ifwGifr,fh v$wfawmfrdef@cGef;&Snf}uD;udkvnf; ajym
=um;cJhygw,f? Zmwf}uD; (10) bGJvm 0d"l& Zmwfawmf}uD;udk yrmyI aum&As rif;}uD;eJ@wlwJh
OD;Ek eJ@ ykueJ@wlwJh Adkvfae0if;wdk@ auGtHupm;=u+yD; bk&ifu_H;awmh ynm&Sd0d"l&trwf}uD;udk
bDvl;ykuvuftyf yku u 0d"l& udk jrif;eJ@csD awmifpOfckESpfxyf 'kef;pdkif;ESif awmifpG,f awmif
xGwf tvDvED iS w
hf u
kd +f yD; ESyd pf ufco
hJ vdk yrnw rsm;eJ@ vlx[
k m 0d"&l ESiw
f +l yD;/ aoG;tvdr;f vdr;f xyf
cHpm;ae&ovdk txyfxyf emusicf pH m;ae&a=umif; zGJ EGJ wifpm;ajymqdo
k mG ;cJyh gw,f? ocifcspaf rmif
&J tJ'rD ed @f ceG ;f [m vlx&k J vufcyk o
f u
H kd &&Scd +hJ yD; 0d"&l qdw
k b
hJ JG udv
k nf; ocifcspaf rmif &&So
d mG ;ygw,f?
0d"l&ocifcspfarmif jzpfoGm;cJhygw,f?
yk'rf (116) udk jyifqifvu
kd jf cif;[m tajccHOya'&JtoJEv
S ;kH udk xkw,
f v
l u
kd jf cif;jzpfygw,f
vd@k yrnw u uef@uu
G cf ahJ yr,fh Adv
k cf sKyf}u;D ae0if; tay: acsmjh rLa&;ay:vpD usio
hf ;kH +y;D axmufcH
oabmwlnrD a_ y;vdu
k w
f hJ wnf+rJzqyv oef@&iS ;f zqyv ESpzf JG pvH;k &Jvkyaf qmifcsuaf =umifh rJcq
JG ;kH
jzwfwt
hJ cg Adv
k cf sKyf}u;D ae0if; tvdu
k sjzpfomG ;ygw,f? yrnw tqdk _;H edro
hf mG ;&ygw,f? ygvrD efu
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tpdk;& oufwrf;twGif; yk'fr (116) udk qdkif;ihHonfh tajccHOya'jyifqifcsuf
ukd jymef;twnfyay;vdkufygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

241

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tcsed q
f t
JG yk pf ;kd vdw
k hJ tdraf pmift
h pd;k &eJ@ ppftyk pf t
k wGuf atmifyw
JG ckjzpfomG ;cJyh gw,f? Adv
k f
csKyf}uD;ae0if; [m tdraf pmift
h pd;k &udv
k nf; enf;enf;yg;yg;jyifqif+yD; zGJ pnf;vdu
k yf gw,f? umuG,f
a&;Xme u yk*~dKvfawGudk 0ef}uD;tjzpf rcef@tyfbJ t&yfom;tpdk;& yHkomefzrf;xm;cJh&muae/
Adkvfr;csKyfwifaz eJ@ ppfypPnf;0,f,la&;Xme !ef=um;a&;0ef OD;oD[ef wdk@udk 0ef}uD; tjzpf
xnfhoGif;zGJpnf;vmcJhygw,f?
tm%mawmif;acgif;aqmifwOD;jzpfcJhol Adkvfr;csKyfwifaz [m owWKwGif;ESifh tvkyform;
Xme jynfolvkyfief; tdrf,maqmufvkyfa&;ESifh jyefvnfxlaxmifa&;Xmewdk@&J 0ef}uD;jzpfvmyg
w,f? OD;oD[ef u ukeo
f ,
G rf w
_ ;kd wufa&;Xme/ or0g,rESihf ukepf nfjzef@jzL;a&;Xme/ axmufyaH &;
Xme/ pufrv
_ ufrX_ mewd@k &J 0ef}uD;jzpfvmygw,f? 'k0ef}uD;csKyfO;D ode;f armif &J ae&mrSm jynfaxmifpk
&mxl;0ef OD;vGe;f abmf udk cef t
h yftpm;xd;k ygw,f? 0wfvOkH ;D xGe;f wif udk use;f rma&;0ef}uD;tjzpfcef@
tyfygw,f? csif;a&;&m0ef}uD; OD;xefv#H &J ae&mudkvnf; OD;&mr_ef;eJ@ tpm;xdk;vdkufygw,f?
+ird ;f csr;f a&;toHawGaysmuf+y;D &yf&mG at;csr;f a&; toHawGa&mufvmygw,f? w&m;Oya'
pd;k rd;k a&; qdw
k t
hJ oHawG ydrk u
kd s,af vmifvmygw,f? &yf&mG at;csr;f om,ma&;ESihf w&m;Oya'pd;k rd;k
a&;onf rlvyxr qdkwJh aqmifyk'fawG acsmifcsdKacsmif=um;txd ysHESHvmygw,f?
Ekid if aH wmftwGi;f aomif;use;f olrsm;/ rormaompD;yGm;&Smr_rsm;ESihf &mZ0wfusL;vGerf r_ sm;
udk tpdk;&omr[kwfbJ vlwdkif;u tpdk;&ESifh vufwGJum zdESdyfjcif;/ zrf;qD;jcif;/ ta&;,ljcif;/ aomif;
usef;r_rsm;udk tm;ay;olrsm;tm; w&m;Oya'bufodk@ odrf;oGif;+yD; w&m;Oya' wnfwHhcdkif+rJa&;
twGuaf qmif&u
G &f ef qdw
k v
hJ rf;!erf u
_ ckd say;+yD; ppfwyft&m&S}d uD;awG ud,
k w
f ikd Of ;D pD;ay;cJw
h hJ }uHch ikd f
a&;toif;awGukd wqifw
h ;kd v_y&f mS ;apcJyh gw,f? }uHc ikd af &;toif;&Jaqmify'k u
f v
kd nf; owWd qd+k yD;
ajrmufx;kd yifah umfvyk af y;cJyh gw,f? jynfol taxmufawmfpepf qdw
k mukd azmfxw
k +f yD; }uHc ikd af &;
toif;rsm;ESiw
hf zJG ufum owif;ay;vkyif ef;rsm;udv
k yk af pjcif;/ ppfwyfukd tultnDaqmif;ay;jcif;/
ppfqifa&;ESifh &mZ0wfr_ESdrfeif;a&;awGrSm xnfhoGif;toHk;csjcif;awGudkvnf; us,fus,fjyef@jyef@
vkyfudkifcJhygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&vufxufrSm awma&m rdygrusef ay:vmwmuawmh &yfuGuf rD;uif;
awGjzpfygw,f? awmvufaus;&GmESifh e,frdi,fuav;awGrSm aemufxyf us,fus,fjyef@jyef@
ay:vmwmuawmh &yf&Gm tdk;tdrf pnf;pdrfudk rdrdwdk@zmom umuG,fEkdifa&;twGuf qdk+yD 'l;av;
0g;c|efwyfawG zGJpnf;apwmjzpfygw,f? &yf&Gmudk ql;wyfawGcsxm; 0ef;&Hapwm/ umuG,fa&;uif;
awG ae@nrjywfcsxm;ap+yD; aomif;usef;olESdrfESif;a&;rSm yg0ifapwmawGvkyf+yD; ppfZmwfoGif;cJhyg
w,f? awma&mrdygrusef rtm;rvyfEkdifatmifjzpfcJh&+yD; tae=uyf/ txdkif=uyf/ ab;=uyfeH=uyf
jzpfcJh&ygw,f?
tdraf pmift
h pd;k &&J ordik ;f 0ifaqmif&u
G cf su}f uD;qdw
k mudk yHak zmfEidk zf @kd apmfbmG ; apmzsm;rsm;
ya'o&mZftm%mpGef@v$wfa&; qdkwmudk rwfvxJrSm pwiftaumiftxnfazmfygw,f?
zGJ pnf;yHt
k ajccHOya'rSm &Sr;f jynfe,fe@J u,m;jynfe,fu apmfbmG ; apmfzsm;twGuf vlrsKd ;pk
v$waf wmftwGi;f oD;oef@ay;xm;&wJh trwfae&mawG&adS ecJyh gw,f? vlrsKd ;pkvw
$ af wmfrmS &Sr;f apmf
bGm; (25) OD;/ u,m;apmfbmG ;apmfzsm; (3) OD;/ aygi;f (28) OD;[m a&G;aumufy0JG ifz@kd rvdb
k J ya'o&mZf
242

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tarGcHawGtjzpf ae&m&xm;=uwmjzpfygw,f?
&Srf;apmfbGm;awG[m tkyfcsKyfcGifhtm%m/ tcGefaumufcGifhtm%m/ w&m;pD&ifcGifhtm%m
tjyif/ vlxak &G;aumufwmr[kwb
f J trwftjzpf Oya'ytm%myg &ae=uwJt
h wGuf tJ'ED pS x
f yf
uGr;f tm%mudk pGe@f vw
$ zf @kd &Sr;f jynfw;kd wufwt
hJ iftm;pke@J vlxu
k t&ifuwnf;u v_y&f mS ;awmif;
qdkae=uwm&Sdygw,f? ya'o&mZftuGif;tusefz,f&Sm;a&;/ tajccHOya'udk jyifqifz,f&Sm;a&;udk
yrnw rsm;uvnf; tqdkywifjycJh=uzl;ygw,f? p0fcGefcsdK wdk@vdk &Srf;apmfbGm;rsm;uvnf; ya'
o&mZf tm%mpGe@f vw
$ af &;udk (1954) avmufw;kH uwnf;u oabmwlziG [
hf ajymqdck =hJ uzl;ygw,f?
'gayr,fh vufawGaqmif&GufEkdifjcif;r&SdbJ =uef@=umaecJh&wJhudpPjzpfygw,f? 'DudpPudk AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; u aumufuikd v
f u
kd w
f momjzpfygw,f? av#maf =u;aumif;aumif;ay;+y;D / apmfbmG ;rsm; tm%m
pGef@v$wfa&;udpP +yD;pD;oGm;cJhygw,f?
59 ckEpS /f {+yDv (24) &ufae@rmS apmfbmG ; apmfzsm; (33) OD;u vufrw
S af &;xd;k +yD; oabmwl
tm%mpGe@f vw
$ cf =hJ uygw,f? aumfzw
D pfcu
G f ig;jym;acwfrmS usKid ;f wHak pmfbmG ;wOD;u av#maf =u;aiG
usyf ig;oef;avmuf&wJt
h wGuf &efuek af jraps;awG ESpq
f avmuf ajrmufwufomG ;cJ&h w,fv@kd vnf;
qdk=uoHawG xGufay:vmcJhygw,f?
{+yDv (29) &ufae@rSm &Srf;jynfe,f jynfoltkyfcsKyfa&;yEMufcsyGJ yvkyf+yD; orw}uD;
ref;0if;armif eJ@twl 0ef}uD;csKyf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; wwfa&mufum tm%mudk &ufa&mpGm pGe@f vw
$ f
=uwJh apmfbGm;rsm;udkcsD;usL;a=umif; rdef@cGef;acGygw,f? yifvHkpdwf"mwfudk xdef;odrf;=u&ef/ usOf;
ajrmif;aom vlrsKd ;a&;pdw"f mwfukd pGe@f vw
$ +f yD; jynfaxmifpw
k 0Se;f vH;k &J wd;k wufa&;eJ@ pnfyif0ajym
om,ma&;udk a&Sl=u&efv@kd ajym=um;cJyh gw,f? 'gayr,fh Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; ar#mv
f ifo
h vdk jzpfrvm
cJhyJ tdrfapmiftpdk;&vufxufrSm wu,fwdk;wufjzpfay:vmcJhwmuawmh &Srf;trsdK;om;v_yf&Sm;r_
}u;D }u;D xGm;vmjcif;eJ@ &Sr;f vufeufuikd o
f yl ek rf sm; w[kew
f ;kd wd;k wuf}u;D rm; rsm;jym;vmjcif;jzpfygw,f?
1959 ckESpf/ {+yDvxJrSmyJ ppftkyfpktwGif; ajctoGufqHk;vlwOD;vnf;jzpf/ tm%mawmif;
acgi;f aqmifwOD;vnf;jzpfwhJ Adv
k rf ; csKyfatmif}uD; udk Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u 'kw,
d umuG,af &;OD;pD;
csKyftjzpf cef@tyfajrupf m;vdu
k yf gw,f? 1949 ckEpS f Adv
k cf sKyfae0if; ppfO;D pD;csKyftjzpf xrf;aqmifwm
0ef,lcsdefup+yD; wav#mufvHk; b,foludkrS rcef@tyfbJxm;cJhwJh vpfvyfaewJh 'kwd,ppfOD;pD;csKyf
ae&mudk Adv
k rf ; csKyfatmif}u;D tm; ay;vdu
k w
f mjzpfygw,f? t&ifu cef@tyf&r,fq&kd if wyfwiG ;f xH;k pH
0gpOft& Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm udyk J cef@tyf&rSmjzpfwt
hJ wGuf Adv
k cf sKyfae0if;ua&m tm%m& zqyv
tpd;k &tqufqufuyg wrifnpfywf+y;D uGuv
f yftjzpfxm;cJw
h ahJ e&mudk Adv
k rf LS ;csKyfausmaf Zm vnf;
wyfwGif;rSmr&SdawmhwJhtcsdef tdrfapmifhtpdk;&tjzpf ppftkyfpk}uD; wefcdk;=oZmxufjrufvmcsdefrSm
Adkvfr;csKyfatmif}uD; udkcef@tyfvdkufwmjzpfygw,f?
ppftkyfpk}uD;&J wefcdk;=oZm }uD;rm;vmavav tm%mvuf0g;apmif; xufvmavav/
+idr;f csr;f a&;toHawG aysmufu,
G v
f m&avav jzpfc&hJ +yD;/ q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f OD;pD;v_y&f mS ;
cJhwJh jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ}uD;&J v_yf&Sm;Ekdifr_awGuvnf; qufvufv_yf
&Sm;vdk@ r&EkdifawmhavmufatmifjzpfcJh+yD; 59 ckESpfxJrSm &yfqdkif;xm;vdkuf&ygw,f?
'Dvdk zdESdyfr_awGjyif;xefvSwJh acwfusyf}uD;xJrSm wl&mwl&mawGpk+yD; ay:aygufvmcJhwJh EdkifiH
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

243

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a&;ygww
D ck&ydS gw,f? tJ'guawmh jynfol wd;k wufa&;ygwD jzpfygw,f? 1959 ckEpS /f {+yDvxJrmS yJ
ay:aygufvmcJhygw,f? OD;atmifoef; (AdkvfcsKyftudk)wdk@&J jynfol'Drdkua&pDygwDu tpk&,f/
ocifoifwdk@&J trsdK;om;wdk;wufa&;ygwDu tpk&,f/ AdkvfcifarmifOD; wdk@&J &Jabmfaygif;pHkxdrf;odrf;
a&;u tpk&,f/ tpk (3) pku yk*~dKvfawGudktajccH+yD; jynfolwdk;wufa&;ygwD udk zGJpnf;vdkuf=u
wmjzpfygw,f? jynfolwdk;wufa&;ygwDrSm wdk;wufwJh pma&;q&m/ owif;pmq&mwcsdKvnf;
yg0ifvm=uygw,f?
tdraf pmift
h pd;k &[m ajray:&Sd w&m;0ifEidk if aH &;ygwaD wGukd wnf&cdS iG ahf y;xm;ayr,fh ppftyk pf k
qef@usiaf &; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awG vkyv
f @kd r&atmif +idr0f yfyjd ym;a&;pDrcH suaf wG w&m;Oya'pd;k rd;k a&;
qdkwJh ESdyfuGyfwif;=uyfr_awGeJ@ v$rf;rdk;csKyfudkifxm;ygw,f?
ajray: EkdifiHa&;tzGJtpnf;awGudk rv_yfEkdifatmif csKyfudkifxm;wmeJ@wydifeuftwGif;rSm/
awmwGi;f vufeufuikd f awmfveS af &;tiftm;pkawGtm;vH;k tay:rSmvnf; bufaygi;f pHx
k ;kd ppf}uD;awG
yvkyfcJhygw,f? txl;ojzifh uGefjrLepfygwDudk OD;wnfacsr_ef;zdk@ ud;pm;wJh ppfqifa&;}uD;awGu
t"dujzpfcJh+yD; jyif;jyif;xefxef &uf&ufpufpuf qifE$JcJhygw,f? wzufu Oya'udk av;pm;vdkuf
ema&; wzGzGatmf[pf&if; wzufu aumufaumufuspfuspf atmufvrf;enf;rsdK;pHkukdvnf; ,kwf
,kwfrmrm usifhoHk;cJhygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygwD jrpfzsm;a'owdik ;f wdik ;f aumfrwD0if Adv
k o
f ed ;f udk ppfwyfu zrf;qD;&&Sd
cJh+yD; taoowfjypfcJhygw,f? xGufajy;vdk@ ypfowfvdkuf&wmygvdk@ ta=umif;jyygw,f? Adkvfodef;
[m zufqpfawmfvSefa&;uwnf;u tpOftvm&SdcJhwJh ta&;}uD;wm0efawGudk xrf;aqmifcJhwJh
AdkvfwOD;jzpfygw,f? 48 ckESpfrSm wyfrawmfwyf&if; (3) eJ@twl awmcdkcJhwmjzpfygw,f? Adkvfodef;
aemufydkif;rSm Adkvfodef; vdkyJ xGufajy;vdk@ ypfzrf;vdk@/ ypfzrf;&if;aoqHk;oGm;&w,fqdkwJh owif;awG
qufwdkufxGufvmygw,f? AdkvftmVm0u/ ocifwifaz/ ocifarmif}uD; eJ@ q&muGef; wdk@wawG
usq;kH towfco
H mG ;&ygw,f? Adv
k t
f Vm0u [m uGejf rLepfygw&D J wdik ;f (3) ppfa&;wm0efcjH zpfygw,f?
tpOftvm}uD;wJh zufppfawmfvSefa&;acgif;aqmifwOD;jzpfygw,f? *syefzufqpfawmfvSef
a&;rSm txufArmjynfwdkif;r; Adkvfr;Axl; usqkH;oGm;+yD;aemuf Adkvfr;Axl; ae&mudk qufcHwm0ef
,lcJholvnf;jzpfygw,f? 45 ck aeol&defacwfrwdkifrD jynfolw&yfvHk; zqyv tvHawmfatmuf
&yfwnfpkHk;=u+yD; nDnD!Gwf!GwfeJ@ wdkif;jynfvGwfvyfa&;udk aqmif&GufoGm;=uzdk@ =o*kwfv (12)
&ufae@rmS rsKd ;cspAf rmhwyfrawmf ppfacgi;f aqmif (10) OD;&J xkwjf yefa=unmcsurf mS Adv
k cf sKyfatmifqef;/
Adkvfvusfm/ AdkvfaZ,s/ Adkvfae0if;/ AdkvfausmfaZm wdk@eJ@twl yg0ifvufrSwfa&;xdk;cJhwJh ordkif;0if
ppfacgif;aqmifwOD;jzpfygw,f? tdrfapmifhtpdk;&vufatmufrSm tid;w}uD; uGefjrLepfokwfoifajc
r_ef;a&;atmufrSm usqHk;oGm;cJh&ygw,f?
1959 ckESpf/ ara';ae@rSm oef@&Sif;zqyv OD;Ek &J emrnfausmf ara';rdef@cGef;}uD; xGufay:
vmygw,f? ara';ae@rwdik rf D {+yv
D xJrmS yJ OD;Ek [m tar&duefuo
kd mG ;cJah o;+y;D 0g&iS w
f ef ArmoH;kH rSm
yvkyfwJh owif;pmuGefz&ifhwckrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk acsmhjrLumuG,f&if;tckvdk &Sif;jyajymqdk
wmwck vkyfcJhygw,f?
ArmjynfwGif usa&mufvsuf&Sdaom 'Drdkua&pDtE W&m,fonf rnfonfht&yfuvmI
244

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rnfolwm0efjzpfonfqdkonfudk xkwfazmfajymqdk&eftwGuf tcsdefwcsdefudk rdrda&G;cJha=umif;/ ,if;


tE &W m,fonf Adv
k cf sKyfae0if; r[kwaf =umif;/ Adv
k cf sKyfae0if;onf vlaumif;wOD;jzpfa=umif;/ od@k aomf
ol.&nf&G,fcsufrsm;onf aumif;rGefvifhupm; ae&mwumwGif if;udk,fwdkif raqmif&Guf
Edkifa=umif;/ odk@jzpfI ol.csrSwfcsuftcsdKrSm zsufvdkzsufqD;yjcif;cH&a=umif;/ ,if;odk@zsufqD;cH&
onfrSm AdkvfcsKyf. vufatmufi,fom;rsm; vufcsufa=umifhjzpfa=umif; vdk@ajymqdkcJhygw,f?
tJ'Dvdk udwifajymqdkr_awGvkyf+yD; aemufydkif;rS OD;Ek [m ol&J emrnfausmf ara';ae@rdef@cGef;}uD;udk
ajymqdkwmjzpfygw,f? tmZmenfukef;rSm 'Drdkua&pDqENjyyGJ}uD;rSm ajymqdkwmjzpfygw,f? tmZm
enfuek ;f rSm 'Dru
kd a&pDqENjyyG}J uD;usi;f y+yD; ode;f eJ@ aomif;eJ@ csw
D ufvmwJh vlx}k uD;udk rde@f ceG ;f ac|wm
jzpfygw,f?
yrnw eJ@ w&m;r#wr_ygwDwdk@uvnf; wufa&mufvm=uygw,f? OD;Ek u 'Drdkua&pD
tarSmifusae&wJh tajctaeawGukd zGi[
hf oGm;ovdk wav#mufv;kH ppfwyfudk ypm;ay; vkyu
f ikd v
f m
cJ&h wJh ol@&J wu,ft
h jzpftysut
f rSeaf wGuv
kd nf; zGi[
hf 0efco
H mG ;cJyh gw,f? OD;Ek u ol&J ara';ae@
rdef@cGef;xJrSm +idrfcsrf;a&;&zdk@twGuf olykefawGudk vGwf+idrf;csrf;omcGifhawG/ vdkufavsmr_awG/ wwf
Ekdifoavmuf vkyfay;cJhw,f? tJ'gudk u|efawmfrjiif;ygbl;? 'gayr,fh b,fvGwf+idrf;csrf;omcGifhay;
ay;/ b,fvu
kd af vsmcsuu
f ykd J vkyv
f yk /f u|eaf wmf[m wyfrawmfacgi;f aqmifawGe@J wdik yf if+yD; olw@kd &J
oabmwlnDcsufudk &rSvkyfw,f? +idrf;csrf;a&;eJ@ywfouf+yD; Armhwyfrawmfacgif;aqmifawG&J
oabmwlncD surf &bJ u|eaf wmf bmwckrrS vkycf @J b;l ? ay;cJo
h r# vGw+f idr;f csr;f omcGiahf wG/ vkycf o
hJ r#
vdu
k af v#mcGiahf wGtm;vH;k [m wyfrawmfacgi;f aqmifawGe@J wdik yf if+yD; olw@kd &J oabmwlncD suu
f &kd rS
usaemfvyk cf w
hJ ,f? ukeu
f ek af jymr,f? olyek af wGe@J ywfoufwhJ a=unmcsuaf wG usaemf&h J rde@f ceG ;f awG
tm;vH;k [m wyfrawmfacgi;f aqmifawGujkd y+yD;rS xkwjf yefcw
hJ ,f? wyfrawmfacgi;f aqmifawGu jyif
p&m&Sdwmjyif+yD;rS usaemfajymcJhwmjzpfw,f? vdk@ &ifzGifhoGm;cJhygw,f? OD;Ek udk,fwdkif ppfwyfudk
b,favmufacsmhjrLcJh&w,f ppfwyf[m b,favmuf tay:pD;uaecJh&w,fqdkwm&J om"u
wckjzpfcJhw,f?
58 ckEpS /f 'DZifbmvwH;k u oef@&iS ;f zqyv nDvmcHrmS ocifwif u rde@f ceG ;f ay;&mrSmvnf;
jynfolwdk@rSm zufqpf0g'udk ,ckrsufarSmufy &ifqdkifae&a=umif;/ vlxktm; 'Drdkua&pDray;bJ
aoewfeJ@ypf csdrf;ajcmuf/ tm%meJ@ nif;qJ+yD; EkdifiHa&;tm%mvkonfh vrf;pOfay:aea=umif;/
xdv
k rf;pOfukd tjyif;txefacsre_ ;f +yD; 'Dru
kd a&pDausmufwikd x
f &l efvakd =umif; vd@k zGi[
hf +yD; ppfwyfukd
a0zefcJhygw,f?
OD;EkurE Wav;rd a[majymyGJwckrSmvnf; jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHonf ,cktcg vrf;qHk
vrf;cGa&mufaea=umif;/ 'Drdkua&pDvrf;/ uGefjrLepfvrf; eJ@ zufqpfvrf;jzpfa=umif;/ EkdifiHudk uGefjrL
epfeJ@ zufqpfrjzpf&ef a&G;aumufyGJusif;y&efvdka=umif;/ a[majym toHay;cJhygw,f?
rv$Jomra&Smifom tm%mxdk;ay;+yD; ab;xGufxdkifaevdkuf&wJh oef@&Sif;zqyv [m
tm%mudk &,luikd w
f ,
G +f yD; wdik ;f jynfukd ppftyk cf sKyfenf;eJ@ tkycf sKyfaewJh ppftyk pf &k J OD;wnfa&S;lae
&mvrf;a=umif;udk roufrom jrifawGcHpm;ae&ayr,fh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tay:awmh acsmhjrLa&;
ay:vpDudkom txyfxyfusifhoHk;aecJh=u&ygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

245

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

59 ckESpf tmZmenfae@ pnf;a0;yGJwckrSmyJ OD;Ek u uGufopfvlxkrsuf&nfusae&ygw,f?


jynfolwdk@rSm bmrSjyefrajym0HhbJ 'l;eJ@rsuf&nfokwfae&yg+yD vdk@ &mZ0ifwGif rdef@cGef;wckajymjyefyg
w,f?
OD;Ek tmZmenfae@ rde@f ceG ;f rajymcif ZGev
f xJrmS Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; tpPa&;Ekid if u
H kd csp=f unf
a&;c&D;oGm;ygw,f? uvwWm;avqdyfrSm tdEdN, owif;axmufawGu ArmjynfrSm a&G;aumufyGJ
b,fawmhusi;f yrvJ qdw
k hJ ar;cGe;f udk zd+yD;ar;=uygw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u rv$o
J mra&Smifom
{+yDvxJavmufrSm usif;yay;ygr,f vdk@ajzcJhygw,f? tJ'Dvdkajzqdk+yD;wJhaemufrSm OD;Ek &J tmZm
enfae@rdef@cGef; xGufay:vmcJhwmjzpfygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; atmufu ppftkyfpkxdyfoD;0if wcsdKuawmh tm%mudk qufvufqkyf
udik x
f m;vd+k yD; +idr0f yfyjd ym;r_ta=umif;jycsuef @J xyfrt
H csed q
f v
JG =kd uygw,f? aemufwa=umh &ufum
vxyfwdk;ay;zdk@ awmif;qdkvdk=uygw,f? OD;Ek u ray;vdkawmhyg? ta=umif;trsdK;rsdK;eJ@ a&G;aumufyGJ
vkyrf ay;bJ qufvuftcsed q
f v
JG m&if tm%mudzk q
D efz@kd jyifygw,f? tEka&m/ t=urf;yg wdu
k yf q
JG if
Ekid zf @kd q;kH jzwfygw,f? yxrqH;k enf;u +idr;f csr;f aomenf;eJ@ tm%mzDqefenf;udk usio
hf ;kH +yD; wdu
k &f ef
jzpfygw,f? tJ'eD nf;udu
k sio
hf ;kH wdu
k yf 0JG ifwt
hJ cg (1) t=urf;rzufjzpfap&ef/ (2) pnf;urf;ao0yfap
&ef/ (3) wAdv
k u
f s wAdv
k w
f ufjzpfap&efq+kd yD; acgi;f aqmifoifwef;awGziG yhf gw,f? t=urf;enf;tjzpf
vufeufudkifwdkufzdk@vdk&if wdkufcsifwJhvlawGtwGufvnf; tiftm;pkaqmif;wm/ jyifqifwmawG
vkyfygw,f?
v#dK0Suf+yD; avhusifhjyifqifwmjzpfygw,f? 'gayr,fh tJ'Dvdk jyifqifpdkif;jyif;xm;=uwmawG
udk Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u ol&J axmufvrS ;f a&;awG/ taxmufawmfawGqu
D wqifh aumif;aumif;
od&Sdae+yD;jzpfygw,f?
vlxku ppfwyfudk b,favmufrkef;wD;ae+yDqdkwmudkvnf; AdkvfcsKyf}uD;ae0if; aumif;
aumif;od&Sd+yD;jzpfovdk/ tJ'DtcsdefrSm t+yD;tydkif qufvuf tm%mudk qkyfudkif&,lvdkufr,fqdk&if
tHkuGr_awGjzpfay: +yD; _H;edrfhoGm;Ekdifw,fqdkwmudkvnf; wGufcsufrd+yD;+yDjzpfygw,f? Oya'twGif;&Sd
yrnwudk rdKifyxm;wJh 'Dru
kd a&pDtiftm;pktm;vH;k uvnf; ppfwyfe@J ppftyk pf u
k kd wpnf;wvH;k
xJ qef@usifae=uovdk/ ppftkyfpkudk,fwdkifrSmvnf; t+yD;owftm%modrf;yGJ qifE$Jzdk@txd tpp
toifrh jzpfao;wmudv
k nf; Adv
k cf sKyf}u;D ae0if;u tuif;yg;pGm wGucf surf +d y;D jzpfygw,f? Adv
k cf sKyf}u;D
ae0if; u aemufudkwvSrf;qkwfay;zdk@ qHk;jzwfvdkufygw,f?
=o*kwv
f v$waf wmftpnf;ta0;wckrmS yrnw trwfwOD; u b,fawmha&G;aumufyJG
usi;f yrvJ qdw
k ahJ r;cGe;f udk tcdik t
f rm xyfr+H yD;ar;ygw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; &J rD;pdr;f jyxm;r_t&
tpdk;&tzGJ0ifudk,fpm;vS,f w&m;a&;Xme0ef}uD; OD;csrfxGef;atmif u 1960 jynfhESpf/ Zefe0g&Dv
odk@r[kwf azazmf0g&DvrSm vkyfay;ygr,fvdk@ajzcJhygw,f? EkdifiHa&;ygwD0if tzGJtpnf;awG 0rf;om
oGm;=uygw,f? v_yfv_yf&Sm;&Sm;vnf; jyefvnfjzpfay:pyvmygw,f?
a&G;aumufyv
JG yk af y;zd@k qH;k jzwfvu
kd af yr,fh tdraf pmift
h pd;k &&J bufaygi;f pHk wif;wif;=uyf=uyf
usifhoHk;csKyfukdifaewJh ay:vpDawGudkawmh eJeJav;rS tav#mhray;cJhyg? pD;yGm;a&;vkyfief;awGtay:
qufvuf vuf0g;}uD;tkyfxm;+yD; ppfwyftusKd;pD;yGm;twGuf tjrwfxkwf+rJ xkwfcJhygw,f?
246

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tif;0b%fvyk if ef;/ =u,fig;yGio


hf abmFvyk if ef;/ ukeyf pPn;f ppfaq;a&;vkyif ef;/ aejynfawmf
ydk@aqmifa&;vkyfief;wdk@udk omru/ kd;ukr`%Dvkyfief;/ jrefrmjynf[dkw,frsm;vdrdwuf/ v#yfppfESifh
pufrv
_ ufru
_ rk %
` w
D @kd tjyif/ aemufq;kH rSm ausmufr;D aoGEiS hf taxGaxGu;l oef;a&mif;0,fa&;or*~
ukr`%Dvdrdwuftxd zGJpnf;csKyfudkif vkyfudkifcJhygw,f//
ppfa&;rSmvnf; aomif;usef;oltywfwdkufa&;acgif;pOfeJ@ p}uFmarmif/ a[ref/ jrL/ odef;&J/
atmifvHawmf/ yHkawmif&Sif/ atmifoD[/ atmifarmfat; pwJh ppfqifa&;}uD;awG t}uD;tus,f
qifE$JHkru/ pdwf"mwfppfqifa&;vkyfief;awGyg t&Sdeft[kef wdk;csJvkyfudkifcJhygw,f? txl;ojzifh
uGejf rLepftywfwu
kd af &;OD;wnf+yD;/ "rR E &W m,f pdw"f mwfppfqifa&; vkyif ef;}uD;udyk g tus,jf yef@
qH;k vkyu
f ikd cf yhJ gw,f? uGejf rLepfawG[m "rRtE &W m,f awGjzpfw,f? omoemawmfukd zsuq
f ;D ae=u
w,fqdk+yD; aoaocsmcsm tuGufcs jyifqifwdkufcdkufcJhygw,f? vnfyif;awmfjywf/ OD;acgif;awmf/
rudkfawmfyg tvJvJ tydydjzpfae&wJh qif;wkawmfawGyHk/ ysufpD;a=urGae&wJh bk&m; apwD ykxdk;/
ausmif;uefawGyykH g "mwfykH u
kd f yH}k uD;csJ +yD;/ "rR E &W m,fpmapmifawG oef;csD u
dk Ef ydS f jzef@csad y;cJyh gw,f?
oHCmawmfawG csO;f uyf/ jynfoal wGupkd nf;H;k v_H aqmfay;+yD; "rR E &W m,f pmapmifawGukd awmud
c=H um;rusef yd@k a0&if;/ "rR E &W m,f ppfqifa&;}u;D udk Edik if aH &;/ ppfa&; &nfreS ;f csuaf wGtwGuf tukef
uscHaqmif&GufcJhygw,f?
1959 ckEpS /f pufwifbmvrSm oef@&iS ;f zqyv nDvmcHrmS OD;Ek u Ak'b
< momudk Edik if aH wmf
bmomjzpfap&rnf vd@k t"dmefya=unmwmeJ@ ppfwyf&J "rR E &W m,f ppfqifa&;[m qHpk nf;rdomG ;
ygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&u a&G;aumufyGJudk Zefe0g&Dv odk@r[kwf azazmf0g&DvrSm vkyfay;r,fvdk@
a=unmajymqd+k y;D aemufyikd ;f usi;f ywJh oef@&iS ;f nDvmcH[m vlx=k um; OD;Ek&J uw
d ifpnf;H;k yGw
J ckvnf;
jzpfoGm;ygw,f?
1959 ckEpS /f pufwifbm (14) &ufae@rmS wyfr; rsm;nDvmcHvyk yf gw,f? 17 &ufae@ nDvmcH
tpnf;ta0;rSm tdrfapmifhtpdk;&tjzpf t&yfbufXme toD;oD;rSm 0ifa&mufvkyfukdifae=uwJh
wyfrawmf xdyfoD;t&m&Sd}uD;awGu olwdk@ yg0ifvkyfukdifaqmif&Gufae=uwJh zufpyfvkyfief;/ rD;&
xm;vkyfief;/ ydk@aqmifa&;vkyfief;/ ppfbufukefpnf jzef@csda&;vkyfief;/ yifv,fa&a=umif;vkyfief;/
b%feJ@ taqmuftOD; aqmufvkyfa&;vkyfief;/ xif;qDig;ydvkyfief;/ opfxkwfvkyfief;/ aumufyJ
oD;ESHa&mif;0,fa&;vkyfief;/ aq;0g;xkwfvkyfa&;vkyfief;/ pufr_vufr_vkyfief;/ tvkyform;a&;&meJ@
jynfol@vkyfief;/ v#yfppf"mwftm;ay;a&;vkyfief;/ taumufcGefeJ@ qdyfurf;tkyfcsKyfa&;vkyfief;/
oabmFusi;f vkyif ef;/ ava=umif;yd@k aqmifa&;vkyif ef;/ ajrwdik ;f vkyif ef;eJ@ rd&Gmom,ma&;vkyif ef;awG
ta=umif; toD;oD; toHaumif;[pf &Sif;vif;wifjy=uygw,f? wyfr;rsm;nDvmcHtwGif;rSmyJ
wyfr;tcsif;csif;=um; &Sif;vif;wifjy=uwmjzpfygw,f//
axmufvrS ;f a&;udpaP qG;aEG;yG/J wyfrawmfe@J ywfouf+y;D jynfov
l x
l &k J xifjrif,q
l csurf sm;
qef;ppfa0zef aqG;aEG;yG/J wyfrawmf oabmw&m;a&; aqG;aEG;yG/J ppfAsL[maqG;aEG;yG/J }uHc ikd af &;aqG;
aEG;yGJawGvnf; wyfwGif;rSmyJ vkyfukdifcJh=uygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

247

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

atmufwdkbm 29 / 30/ 31/ rSm r*Fvm'Hk trSwf (1) avhusifha&;cef;raqmifrSmyJ yxr


t}udraf jrmuf jynfv;kH u|w}f uHc ikd af &;toif; tajccHOya'udk jymef;csrw
S v
f u
kd w
f t
hJ jyif A[d}k uHc ikd f
a&;aumifpDudkvnf; a&G;aumufwifajrmuf=uygw,f?
atmufwdkbmvxJrSmyJ AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u a&G;aumufyGJrSm bufrvdkufzdk@ wyfwGif;!ef
=um;csuw
f ckxw
k jf yefay;ygw,f? Ek0d ifbm (9) &ufae@rmS rdwv
D moGm;+yD;/ wyfr; tcsKd udk a&G;aumuf
yGJeJ@ywfoufwJh trSmpum; ajym=um;ygw,f? tJ'DajymqdkcsufawGudk wdwfacGeJ@ zrf;,lul;ap+yD;
wyfawGudk jzef@ay;ygw,f? zGifhjyapw,fvdk@qdkygw,f? rajymrjzpfvdk@ 0wfa=uwef;a=uavmuf
0denf;vGwfajymqdkcJhwmjzpfygw,f? a&G;aumufyGJvkyfay;&awmhrSm aocsmaevdk@ wcsdKe,fajrawG
rSm ppfwyf&J 0ifa&mufpGufzufajc_yfr_awG ajymifajymifwif;wif; ay:vmaevdk@ ajym&wmjzpfyg
w,f? wnf+rJudkyJ rJay;&r,fvdk@ajymqdkwm wcsdKaom trwfavmif;/ jrLeDpy,f vl}uD;avmif;awG
udk a&G;aumufyrJG 0ifz@kd +cdr;f ajcmufwm;jrpfwm/ ud,
k pf m;vS,af vmif;pm&if;uae txGucf ikd ;f / tz,f
cdik ;f wmawG vkyv
f maewJt
h wGuf rv$rJ a&Smifom vl=um;aumif;atmif ajymqdv
k m&wm jzpfygw,f?
wu,fv
h ufawGuawmh bmwckrt
S a&;r,lbJ v$waf y;xm;+y;D pifay:uae tomav; xdik =f unfah e
cJhygw,f?
1959 ckEpS /f 'DZifbm (19) &ufae@rmS ygvrD efuzkd suo
f rd ;f ap+y;D jynfol v$waf wmfa&G;aumuf
yGJrsm;udk 1960 jynfhESpf/ azazmf0g&Dv (6) &uf/ vlrsdK;pkv$wfawmfa&G;aumufyGJrsm;udk azazmf0g&D
(29) &ufae@vdk@ owfrSwfa=umif; w&m;0if a=unmvdkufygw,f?
59 ckEpS /f 'DZifbm (21/ 22/ 23/ 24) &ufae@awGrmS &efuek f rd wyfrawmfuyGJ }kH u;D rSm vHk cH
a&;aumifpD &J wwd,t}urd af jrmuf nDvmcH}u;D usi;f yygw,f? {+yv
D (21) &ufae@wek ;f u usi;f y
cJhwJh 'kwd,t}udrfajrmuf vHkcHa&;aumifpDnDvmcHwkef;uvdk +idrf0yfydjym;a&;toHawG us,fus,f
avmifavmif rxGufvmawmhbJ a&G;aumufyGJudk b,fyHkb,fenf; usif;yay;r,fqdkwJhtoHawGu
yd+k yD; a&Swef;a&mufvmcJyh gw,f? 'gayr,fh tdraf pmift
h pd;k & tm%mudk vufrv$w&f ao;cif=um;
ppfwyfu pD;yGm;a&;vuf0g;}uD;tkyf vkyfief;awGudk ydk+yD; ajcvSrf;oGufoGuf qufvufcsKyfudkif vkyf
udik cf o
hJ vd/k w&m;pD&ifa&;e,fukd ydik yf ikd Ef idk Ef idk f csKyfuikd x
f m;Ekid w
f ek ;f / olw@kd pw
d f uduf w&m;pD&ifra_ wGukd
+yD;jywfatmif vkyfaqmifcJhygw,f? &mZ0wfjypfr_awGudk jypf'%fay;&mrSm aemif=uOf&efESifh tjypf
'%fukd xda&mufpmG ay;&efqw
kd hJ aqmify'k u
f kd vufuikd f y+yD; zrf;qD;rdxm;wJh ArmjynfueG jf rLepfygwD
A[dkaumfrwD0if Adkvfr;cspfaumif;tr_udk ao'%ftay;cdkif;cJhygw,f? 'DZifbm (14) &ufae@rSm
Adkvfr;cspfaumif; udk w&m;Hk;u ao'%fpD&ifcsuf cscJhygw,f?
tdraf pmift
h pd;k &[m ppftpd;k &jzpfwt
hJ wdik ;f ppfwyf&J cdik rf mawmifw
h if;r_ukd tav;xm;+yD;
bufaygif;pHkuae ppfwyfcdkifrmawmifhwif;a&;udk tpGrf;ukef azmfaqmifcJhygw,f? tdrfapmifhtpdk;&
umvtwGif;rSm ppfwyf&J vufeufudkiftiftm; wdk;csJa&;omru ppfvufeufypPnf; acwfrSDwdk;
wufa&;awGuykd g tav;xm;vkyaf qmifcyhJ gw,f? taemuf*smreDEidk if H z&pf0gemukr%
` eD @J pmcsKyfcsKyf
qdk0,f,lcJh+yD; wnfaqmufxm;wJh vufeufpufHkuae vufeufeJ@ usnfqHrsm;udkvnf; wdk;wuf
xkwfvkyfcJhygw,f? 5859 bma&;ESpftwGif; usnfqH (7) odef;cGJ xkwfvkyfEkdif&muae 5960
rSm (2) oef;ausmftxd xkwfvkyfEkdifzdk@ tqifoifh jzpfcJhygw,f? ppfvufeufqdkif&m ynmawmfoif
248

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awGtjzpf wyfwGif;uae a&G;cs,f+yD; tpPa&;/ *smreDeJ@ t*Fvefwdk@udk ydk@v$wfynmoifapcJhygw,f?


DSI, BEDC wdk@uaewqifh ppfwyfydkif t&if;tESD;udk e,fy,faygif;pHkrSm wdk;csJapEkdifcJh+yD;
pD;yGm;a&;t&vnf; csKyfuikd v
f r$ ;f rd;k Ekid af tmif aqmif&u
G Ef idk cf yhJ gw,f? pD;yGm;a&;t& ppfwyft&if;tES;D
udk twdkif;twmwcktxd atmifjrifatmif pkaqmif;rd+yD;jzpfygw,f?
tkyfcsKyfa&;t&vnf; tdrfapmifhtpdk;&vufxuftwGif; t&yfbufHk;Xme bkwfaumfydka&;
&Sif;awGtm;vHk; ppftkyfpk0if ppft&m&Sd}uD;awG tay:pD;uae 0ifa&mufae&m,l tkyfpD;cJh=u+yD;/
tkyfcsKyfa&;tawGtuHudk avhusifhprf;oyfcJh=u+yD; jzpfygw,f? udk,fhudk,fudkvnf; tkyfcsKyfwwf+yD
vdk@ rSwf,lawG;xifcJh=uygw,f?
jynfov
l x
l u
k awmh ppfwyf&J tm%myr_trsKd ;rsKd ;/ wif;=uyf zdEydS rf _ tzHzk /kH 'Dru
kd a&pDtcGihf
ta&;qHk;_H;&r_ tvDvDtjyif/ }uHcdkifa&;qdkolawG&J zdpD;ESdyfpufr_awGudkyg tqpf&&SdvdkufwJhtwGuf
ppfwyfukd trkef;}uD;rkef;+yD; ppftkyfcsKyfr_udk t&GH}uD; &GHcJhygw,f?
Ekid if aH &;tuif;yg;wJh OD;Ek u a&G;aumufy}JG uD;twGuf rJq,
G pf nf;k;H r_ukd vkyw
f t
hJ cg 'Dru
kd
a&pDudk a&G;rSmvm;/ zufqpfudka&G;rSmvm; qdkwJhar;cGef;udk jynfolvlxkESvHk;om;xJ xnfhay;vdkuf
ygw,f?
59 ckEpS /f pufwifbm oef@&iS ;f nDvmcHwek ;f uvnf; OD;Eku Ak'b
< momudk Ekid if aH wmfbmom
jzpfap&rnf vd@k ajymcJzh ;l wm&Sw
d t
hJ wGuf Ak'b
< mom0ifO;D a&trsm;qH;k jzpfwhJ Armjynfov
l x
l }k uD;&J
trsm;wum trsm;pk}uD;u OD;Ek tay: pdwf!Gwfae=uqJtcsdefrSm 'Drdkua&pD eJ@ zufqpf b,f[m
a&G;rvJvdk@ ta&G;cdkif;vdkufawmhOD;Ek &J rJqG,fpnf;Hk;a&;t&Sdef[m xdyfuajy;aeygawmhw,f?
aqG+idrf; wnf+rJtzGJu OD;Ek [m bmoma&;udk EkdifiHa&;twGuf tjrwfxkwfaeygw,fvdk@
pGyfpGJwdkufcdkuf=uayr,fh OD;Ek u tomuav;ykwf+yD; a&Smifwdrf;jyvdkufygw,f? EkdifiHawmfbmom
a&;udk a&G;aumufyrJG mS xnfrh ajymyg? a&G;aumufyeJG @J a0;cJph Ofuwnf;u oef@&iS ;f zqyv&J vkyif ef;
pOfw&yftjzpf vufcHcJhjcif;jzpfygw,fh? vdk@ acsyjyvdkufygw,f?
oef@&iS ;f nDvmcHrmS Ak'b
< mom Edik if aH wmfbmomya&;udpP OD;Ek pwifajymuxJu wnf+rJ
u bmomckw;kH qdw
k phJ mtkyef @J OD;Ek ukd wdu
k cf yhJ gao;w,f? 'gayr,fh OD;Ek udk Ekid af tmifrwdu
k Ef ikd cf yhJ g?
OD;Ek u e,fpnf;Hk;a&;awGudk urBmat;apwD Z&yfawGtwGif; ac:,loifwef;ay;ygw,f?
ig;yg;oDvapmifhxdef;=uzdk@ &Gma&muf&if vl}uD;olr oHCmawmfawG OD;cdkuf=uzdk@ wzGzGrSmwmvkyfyg
w,f? pnf;H;k a&;r;awGu OD;Ek oifwef;ay;wJt
h wdik ;f aqmif&u
G =f uwJt
h wGuf &yf&mG &Sd vl}uD;ol}uD;
rsm;eJ@ oHCmawmfawG[m tvdkavsmuf OD;Ek &J pnf;Hk;a&;r;awGozG,f jzpfvm=uw,f?
bmoma&; eJ@ wdkufdkufywfoufwJh EkdifiHa&;ygwDw&yfawmif ArmjynfEkdifiHa&;e,frSm
awmif ay:aygufcJhzl;ygw,f? qmtrfat OD;armif}uD; OD;aqmifwJh Ak'<0g' jynfolqENtzGJcsKyf
qdkwmjzpfygw,f? ygwD&JtajccHvrf;pOfrSmudk Ak'<bmomudk EkdifiHawmfbmomtjzpf jymef;a&;
vdk@ owfrSwfv_yf&Sm;cJhayr,fh OD;Ek avmufatmifjrifr_ r&cJhyg?
OD;Ek udk xdk;ESufwdkufcdkuf&if; OD;ausmf+idrf; u EkdifiHa&;orm;awG[m ig;yg;oDvapmifh
xde;f zd@k rvdq
k w
kd hJ oabmrsKd ;ajymrdygw,f? OD;Ek wk@d oef@&iS ;f u OD;ausm+f ird ;f &J pum;udk csuaf umif;,l+y;D
OD;ausm+f ird ;f udk 'kov
D tjzpf jypfwifa0zef wke@f jyefygw,f? OD;ausm+f ird ;f u tcsed rf aD jz&Si;f ayr,fh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

249

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rajyrvnfawmhbJ OD;Ek udk w&m;apmifhol/ OD;ausmf+idrf; wdk@udk w&m;uif;oltjzpf ydkrdkjrifvm


=uygw,f?
OD;AaqG u a&G;aumufyGJrSm aqG+idrf; wdk@Ekdifv#ifvnf;Edkifrnf/ H_;v#ifvnf;Edkifrnf vdk@
ajymvmwJhtwGuf OD;Ek u csufcsif;zGifhcs+yD; tuGufusus xdk;ESufwkef@jyefEkdifcJhygw,f? Adkvfcifarmif
uav; tyg wnf+rJ acgif;aqmiftcsKdu ppfwyfudk 'dk@vlawG qdkwJhoabmeJ@ *dkufcHajyma[m=u
av/ ppfwyfudkrkef;wD;ae=uwJh jynfolvlxkt=um; wnf+rJ[m txdemavjzpfvmygw,f? Adkvfcif
armifuav; udk aAGr,l=uygeJ@/ Adkvfcifarmifuav; pum;wcGef;ajymav/ oef@&Sif;twGuf rJawGt
rsm;}uD;&avvd@k awmif OD;Ek u rSwcf suf y ajymqdv
k mwJt
h xd wnf+rJ acgi;f aqmifawG rJq,
G pf nf;H;k
a&;pGrf;&nf 'va[musqif;vmygw,f? ppfwyfukd vlxkurkef;av/ wnf+rJ udkvnf; vlxku
tjrifuyfvmav jzpfvmygw,f?
wnf+rJvdkvm;ol wyfrawmftwGif; t&m&Sd}uD;i,fawGu oef@&Sif;&J pnf;Hk;a&;wufvm
av a'golykefx=uavjzpfvmygw,f? ajymifajymifwif;wif;bufvdkufwmawG ay:vmygw,f//
vufeufudkifrsm;yDyD t=urf;zuf+cdrf;ajcmuf pGufzufwmawGvkyfvmygw,f?
a&G;aumufyGJem;eD;vmav bufvdkufwJhowif;/ ppfwyf&J t=urf;zuf+cdrf;ajcmufwJh
owif;awG rsm;vmavjzpfcJhygw,f? aemufqHk;rSm EdkifiHawmforw}uD;udk,fwdkifu orw}uD;&J
rJqENe,f udk,fwdkifrSmyif bufvdkufr_ +cdrf;ajcmufr_rsm;ay:aeI tjcm;e,frsm;rSm awG;0Hhp&myifr&Sd
awmh/ w&m;r#wr_jzpfatmif aqmif&u
G af y;yg? qd+k yD; Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;xH pma&;+yD; ta=umif;=um;
&wJt
h xdjzpfvmygw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; uawmh bufrvdu
k af &;rde@f ceG ;f udk ppfwyftwGi;f &Daumf
'g}u;D eJ@ zGit
hf jycdik ;f wmuvGv
J @kd bmrS xdxad &mufa&muf raqmif&u
G b
f J pifay:uae =unfah ecJyh gw,f?
'DZifbm (29) &ufae@rSm/ udkudk;u|ef;u EdkifiHa&;tusOf;om;awG jynfr jyefa&mufvmcJhyg
w,f? tif;pdeaf xmif/ &efuek af xmifw@kd rmS cGx
J m;ygw,f? a&G;aumufy0JG ifa&muf,OS f ydiv
f o
kd al wGukd
axmifxJuae trwfavmif;pm&if; wifcGifhay;ygw,f? 'ga=umifh axmifxJuae trwfavmif;pm
&if;wifco
hJ al wGvnf; &Scd yhJ gw,f? woD;yk*v
~ trwfavmif;tjzpf pm&if;wifoal wG xGuaf y:vmcJyh g
w,f? Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm u =unfjh rifwikd rf q
J ENe,fuae woD;yk*v
~ trwftjzpf pm&if;wifygw,f?
a&G;aumufyGJa=unmcsufawG yvlysHovdk xGufay:vmcJhygw,f?
wnf+ru
J oef@&iS ;f udk tykycf swu
kd cf u
kd af yr,f/h rJq,
G pf nf;H;k a&;vkyif ef;rSm oef@&iS ;f aemufu
aemufa,mifcHvdkufae&ovdkjzpfcJh&ygw,f? Ak'<bmom EkdifiHawmfbmomjzpfa&;udpPrSm wnf+rJu
qef@usifcJhw,fqdkayr,fh aemufqHk;rSmawmh jynfolvlxkuvdkvm;&ifawmh aqmif&Gufay;r,fvdk@
oabmxm;a=umif; qdk+yD; avajyxdk;cJhygw,f?
wnf+rJ&J a&G;aumufyGJ a=unmpmwrf;rSm uwdawG a0a0qmqmay;+yD; rJqG,fcJhygw,f?
trawmfa=u;ESpfqwdk;ay;r,f? tcGefaumufcHjcif;udk av#mhcsr,f? tv,fwef;ausmif;vc
vGwrf nf? txufwef;eJ@ wuUov
kd v
f nf; wpwp vcuif;vGwaf p&r,f? 0efxrf;rsm;b0 vHk cHa&;
udk apmifah &Smufay;rnf? 'Dru
kd a&pDxeG ;f um;a&; tpGr;f ukef ud;yrf;rnfv@kd azmfjy rufv;kH ay;cJyh gw,f?
OD;Ek &J oef@&iS ;f uawmh 'Dru
kd a&pDuakd &G;rSmvm;/ zufppfpepfuakd &G;rSmvm; qdw
k mudyk J ta&G;cdik ;f cJh
250

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

+yD; cJwvHk;xJeJ@ iSufESpfaumifypfEdkifcJhygw,f? zufppfqdkwm wnf+rJaqG+idrf;tkyfudk &nf!ef;ovdk


vdkeJ@ ppfwyfukd OD;wnf+yD;om;jzpfoGm;ygw,f? vlxkudufjzpfoGm;ygw,f?
yrnw tzGJ }u;D u (yrnw/ oef@&iS ;f / wnf+r)J !eaf ygi;f tpd;k &zGJ a&;wifygw,f? 'gayr,fh
OD;Ek &J b,fvrf;udka&G;rSmvJqdkwJh ar;cGef;auG;a=umfoHudk wdk;razmufEdkifawmhyg?
vlxk&J ppfwyftay: cg;oD;r_udk &dyfpm;rdvmwJh wnf+rJu aemufqHk;ud;yrf;csuftaeeJ@
ppfwyfvkyfwm wdk@ESifhrqdkif/ ppfwyfudk ppfwef;vsm;rsm;odk@ jyefydk@rnf? vdk@ vlxkuduf ajymif;vJ
auG;a=umf =unfhcJhygw,f? 'gayr,fh r&awmh? vlxku ppfwyfeJ@ wnf+rJ/ wnf+rJeJ@ ppfwyf/ '*F g;wck
&J acgif; eJ@ yef;tjzpfyJ em;vnfcH,lxm;vdkuf=u+yD;+yDjzpfygw,f? wnf+rJtzdk@ tajctaeodyf
raumif;Edkifawmhwmudk jrLeDpy,fa&G;aumufyGJawGu edrdwfjyvmygw,f? ygvDrefa&G;aumuf
yGJawGrSm wnf+rJvl}uD;awG cGufcGufvefatmif H_;edrfhcJhygw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; uawmh ordik ;f 0ifaqmif&u
G cf su}f uD;wckukd atmifjrifpmG aqmif&u
G Ef ikd cf hJ
w,fv@kd emrnfaumif;,l *k%,
f 0l ifh uGm;Edik zf @kd wkw-f Arme,ferd w
d f oabmwlpmcsKyf tjrefq;kH
csKyfqdk+yD;ajrmufEdkifa&;udk wufokwfdkuf aqmif&Gufygw,f? wkwf0ef}uD;csKyf csLtifvdkif; u 1959
ckESpf/ 'DZifbm (22) &ufae@rSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J oabmwlnDcsufpmcsKyf csKyfqdka&;ay;pm
tay: jyefvnfjyef=um;pmay;ydk@ygw,f?
pmxJrSm 1960 jynfh/ Zefe0g&DvtwGif; yDuif;udkta&mufvmzdk@ zdwf=um;vdkufygw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u Edik if jH cm;a&;0ef}uD;/ Edik if aH wmfa&SaecsKyf/ 'kw,
d umuG,af &;OD;pD;csKyf wd@k yg0ifwhJ
aumfrpf&SifzGJ+yD; Zefe0g&Dv (23) &ufae@rSm yDuif;udkoGm;ygw,f? Zefe0g&Dv (28) &ufae@rSm
wkwf-jrefrm ESpfEkdifiH e,ferdwfoabmwlpmcsKyf ukd w&m;0ifvufrSwfa&;xdk; csKyfqdkvdkuf=uyg
w,f? wu,fu 1954 ckESpfuxJu OD;Ek pwifcJh+yD; 56/ 57 ESpfckESpftwGif; OD;Ek/ OD;AaqG wdk@
0ef}uD;csKyf csLtifvdkif;eJ@ qufvuf aqG;aEG; oabmwlnDcJh=uwJh tajccHtcsuftvufawGtay:
AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u emrnfaumif;,l csKyfqdkvdkufwJh oabmwlnDcsufpmcsKyfjzpfygw,f?
zDarmf/ a*:vH/ uefzef&GmoHk;&GmudpPa=umifh OD;Ek/ OD;AaqGwdk@vufxufawGtwGif; t+yD;
tjywf pmcsKyfrcsKyfqdkEdkifao;bJ tr#ifwef; usefae&cJhwJhudpPudk AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u vufpowf
ay;oGm;wmjzpfygw,f? &GmoHk;&Gmukday;&&if olukd,fwdkif vufeufukdifwdkufr,fvdk@ auG;a=umfuef@
uGucf w
hJ hJ OD;Zefxm;qif udk Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u ac:,lnEd id_ ;f wdik yf ifjcif;awmifrybJ/ vkyaf qmifomG ;
cJhygw,f// OD;Zefxm;qif +idrfoufoGm;cJh&ygw,f?
1957 ckESpfu wkwf0ef}uD;csKyf csLtifvdkif;u tqdkycJh+yD;/ OD;Ek u ESpfEkdifiHe,fedrdwf
oabmwlnDr_ pmcsKyf csKyfqdk+yD;rS vufrSwfa&;xdk;csifw,fvdk@ ajym=um;cJhzl;wJh wkwf-jrefrm
cspf=unfa&;eJ@ wOD;ay:wOD; rusL;ausmfa&;pmcsKyfukdvnf; AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u ol 0ef}uD;csKyfb0
twGif;rSm emrnfaumif;&zdk@ wufokwfdkuf+yD; csKyfqdkcJhygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

251

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

19
60 jynfhESpfa&G;aumufyGJ/ yxp/ OD;= Adkvf= ocif= q&m eJ ygvDrefacwfae0ifcsdef
1960
jref r mEd k i f i H a wmf &J tajctae
1960 jynfhESpf/ azazmf0g&D (6) &ufae@rSm jynfolv$wfawmftwGuf ygvDreftaxGaxG
a&G;aumufyGJ}uD; usif;yay:aygufvmygw,f?
oef@&Sif;/ wnf+rJ/ yrnw wdk@&J t}udwfte,f ,SOfydifyGJ}uD;ozG,f jzpfcJhayr,fh/ t"du
tm;jzifhawmh oef@&Sif;eJ@ wnf+rJwdk@&J tydiftqdkif AdkvfvkyGJ}uD;omef ydk+yD;ay:vGifcJhygw,f? 'Da&G;
aumufyGJ}uD;rSm Adkvfr;csKyfa[mif; ausmfaZm wdk@vdk woD;yk*~vrsm;vnf; yg0if,SOfydif ta&G;cHcJhyg
w,f? yrnw u wcsdKrJqENe,fawGrSm yrnw ydkifwJh rJawGudkawmif oef@&Sif;trwfavmif;udk
ay;zd@k v_H aqmfwu
kd w
f eG ;f ay;cJyh gw,f? rJqENe,f (135) e,favmufrmS yJ 0ifa&muf,OS f ydif ta&G;cs,f
cHcJhygw,f?
a&G;aumufyGJrwdkifcif rJqG,fyGJawGrSm OD;Ek u 'Drdkua&pDudkom zd+yD;auG;a=umfcJhygw,f?
'Dru
kd a&pDuakd &G;rSmvm;/ zufqpfpepfuakd &G;rSmvm;/ 'Dru
kd a&pDujkd rwfE;dk &if toJ=um;urJwjym;udk
oef@&Sif;udkay;=uyg vdk@ rJawmif;cJhygw,f?
t&ifa&G;aumufyGJawGwkef;uvdk zqyv taeeJ@ AdkvfcsKyfatmifqef;yHkudk toHk;ycGifhr&
awmhwJhtwGuf oef@&Sif;u OD;Ek"mwfyHkudk rJyHk;trSwftom;tjzpf toHk;yygw,f? oef@&Sif;ua&G;
cs,v
f u
kd w
f t
hJ a&mifuvnf; &[ef;oHCmuduo
f moema&mif t0ga&mif jzpfygw,f? t0ga&mif
aemufcHay:rSm OD;Ek u !dk@"mwfygwJhtyH;eJ@ tm;vHk;udkyH;jyaecJhygw,f?
wnf+rJu a&G;aumufyGJa=unmcsufxkwf+yD; rpm;&0cref; rufvHk;awGay;ayr,fh oef@&Sif;
aemufuyJ uyfvdkufaecJh&+yD; vlxk}uD;&J tjrifr=unfvifr_udkom &aecJhygw,f? OD;AaqG&J rJay;
rSm;v#if rar#mfvifhwJh tajctaeqdk;awG awG&r,f? H_;v#ifvnf;Edkif/ Edkifv#ifvnf;Edkif&rnf qdkwJh
a[mvH;k awGa=umifh oef@&iS ;f Edik v
f #if wyf0ifvmOD;r,fh oabmajymqdrk a_ wGa=umifh ppfwyfudk rke;f ae
wJhvlxku wnf+rJudkvnf; rkef;ae=uygw,f? wnf+rJu teDa&mifudk a&G;cs,fcJhygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u bufrvdkufzdk@ wm;qD;xm;wJh wdyfacGawGudk ppfwyftwGif; zGifhjycJhay
r,fh ppfwyfe@J wyfr; }uD;i,frsm;pGm[m rJqENe,fy,frsm;pGmrSm ay:ay:xifxif bufvu
kd cf yhJ gw,f?
wjynfv;kH rJqEN&iS af ygi;f (9958675) OD;twGuf rJakH ygi;f (7000) ausm/f tpd;k &0efxrf;aygi;f
(42000)udk wm0efcsxm;ay;cJah yr,fh ae&mtrsm;pkrmS ppfwyfe@J &Jwyfukd wm0efcsxm;ay;cJyh gw,f?
ppfwyfubufvu
kd w
f hJ ae&ma'oawGrmS rJy;kH azmufwmawG/ wnf+rJukd rJxnfch ikd ;f wmawG/
oef@&Sif;eJ@ yrnwudk rJray;0HatmifvkyfwmawG enf;aygif;pHknpfenf; ya'omusifhoHk;cJhygw,f?
Oyrmtm;jzifh a0grde,f aemifrwW&maus;&GmrSm rJq,
G w
f &m;a[maewH;k ppfwyfu [,fvaD umfy
wmeJ@ qif;vm+yD; em;axmifaeolawGudk 0ifdkufcJhygw,f? rJeD&ifeD/ reD&if w&GmvHk;eDoGm;r,fvdk@
+cdrf;ajcmufwmawGvkyfcJhygw,f?
ausmufq,fbufu &Gmw&GmrSm v#dK0Sufum&Hxm;wJh tumt&HawGudk zGifhypf+yD; rJyHk;udk
ajymifxkwf+yD; ppfwyfa&SrSm tay;cdkif;cJhygw,f?
252

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awmifiel ,fbufrmS rJxnf+h yD;csed af vmufrmS ppfwyfu rJakH wGtay: vlawGtay: aoewf
eJ@ ausmfypf0ifa&mufvm=u+yD; rJawGudk caygif;acsmif;xJarsmypfwmawGvkyfygw,f?
ae&mtcsKd rSm ppfwyfu rJy;kH awGuakd zmufwt
hJ cg 0uftv
l n
S ahf wmifroH;k bJ bufeufe@J x;kd
azmuf+yD; rJawGudk xifovdkvkyfcJh=uwmawG ay:cJhygw,f? ppfwyfu wnf+rJbufu yif;+yD; b,f
avmufnpfywfnpfywf ppfwyfukd rkef;aewJhvlxk}uD;u ppftpdk;&atmuf ausmaumhatmifcHcJh=u
&wJv
h x
l }k uD;u OD;Ek&J a&$0ga&mify;kH xJukd uH;+yD; rJawGxnfch =hJ uygw,f? rJawGuo
JG mG ;rSmpd;k wJt
h wGuf
oef@&Sif;udkyJ zdxnfh=uwJhtwGuf Adkvfr;csKyfa[mif;ausmfaZmvdkyk*~dKvfawmif oef@&Sif;udkH_;cJh&yg
w,f? yrnw awmif wae&mrS r&awmhavmufatmif tuG}J uD;uG+J yD; t_;H }uD; H;_ oGm;&ygw,f?
wjynfvHk;rSm oef@&Sif;u atmifyGJcHoGm;cJhygw,f? xGufay:vmwJh&vm'fuawmh oef@&Sif;trwf
(159)
wnf+rJtrwf
(42)
yrnw
wOD;rSr&
&cdkif
(6)
rGef
(3)
csif;
(3)
u,m;
(2)
&Srf;
(23) OD;wdk@jzpfygw,f?
oef@&Sif;u tjywftowf tEdkif&&SdoGm;Hkomru/ v$wfawmftwGif;rSm b,ftwdkuftcH
udkrS *krpdkufbJ tppt&m&m rJtiftm;tomeJ@ tEdkif,lausmfv$m;oGm;EdkifwJh tajctaejzpfyg
w,f? wnf+rJacgi;f aqmif}uD; emrnfausmf OD;ausm+f idr;f qd&k if ocifwife@J ,SOf ydi&f if; trwfawmif
jzpfrvmawmhbJ H_;edrfhoGm;&ygw,f?
vlxk}uD;u ppftm%m&Sifpepfudk rvdkcsifa=umif;/ jyif;xefwJh 'Drdkua&pDqENudk yGifhyGifhvif;
vif;azmfjyvdkuf=uygw,f? 'ga=umifh a&G;aumufyGJv_yf&Sm;r_}uD;udk Adkvfr;csKyfa[mif;ausmfaZm eJ@
Adkvfrif;acgifwdk@u vufeufrJhawmfvSefa&; vdk@ t"dy`g,fzGifhqdkvdkufygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&&J aemufqHk;ud;yrf;csufwckuawmh 1960 jynfhESpfxJrSm u&ifvufeuf
udkifawmfvSefa&;tiftm;pk}uD;&J OD;pD;OD;aqmif autef,l (KNU) tzGJ}uD;eJ@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
twGuf v#dK0Suf awGqHkaqG;aEG;jcif;yJjzpfygw,f?
vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkawGtwGif;rSm tiftm;t}uD;qHk; tzGJ}uD;awGtjzpf
wnf&Sdaewmu ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ autef,ltzGJ}uD;jzpfwJhtwGuf uGefjrLepfqef@usifa&;
wdu
k yf u
JG kd OD;wnftaumiftxnfazmfEikd zf @kd autif,u
l kd zJx
h w
k pf nf;H;k =unfw
h o
hJ abmjzpfygw,f?
t"du&efol[m uGefjrLepfjzpfw,fvdk@ owfrSwf+yD;/ uGefjrLepfacsr_ef;a&;udk tav;wif;vkyfEdkifzdk@
autef,u
l kd zJx
h w
k pf nf;H;k =unfw
h mjzpfygw,f? autef,u
l tdraf pmift
h pd;k &&J jynfwiG ;f +idr;f csr;f
a&;wnfaqmuf&ef urf;vSr;f csuu
f kd vufc+H yD; ud,
k pf m;vS,t
f zGJ a&G;cs,af pv$wcf yhJ gw,f? awGqHk
aqG;aEG;zdk@ teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

253

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

(1) AdkvfcsKyfaumfxl; (AdkvfcsKyf ausmfjroef;)


(2) paumfv,fawm
(3) z'dk zdk;anm
(4) Adv
k u
f siaf z
(5) Adkvfjrpdef - wdk@yg0ifwJhudk,fpm;vS,ftzGJ v#dK0Sufa&muf&SdcJhygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&bufu (1) Adkvfr;csKyf atmif}uD;
(2) Adkvfr;csKyf armifarmif
(3) Adkvfr;csKyf atmifa&$ - wdk@
acgif;aqmifaqG;aEG;cJhygw,f? AdkvfbjzL/ AdkvfpH=unf/ AdkvfarmifvGif wdk@u avhvmolrsm;
tjzpf wufa&mufcJhygw,f?
autef,lbufu wef;wla&;eJ@ udk,fydkifjymef;cGifh&,f/ u&ifjynfe,fay;a&;&,fudk &yfcH
awmif;qdkygw,f? ppfwyfbufu u&ifjynfe,fta&;eJ@ywfouf+yD; v$wfawmftwGif;rSmyJ quf
vufawmif;qdkwdkufyGJ0if=uzdk@ "mwfjym;a[mif;}uD;udkom jyefzGifhjycJhygw,f?
tpd;k &bufu u&ifvufeufuikd w
f yfrawmfxm;&Sad &;eJ@ ywfouf+yD;/ vufeufuikd w
f yfrsm;
rS vufeufudkifxm;+yD;/ acgif;aqmifrsm;rS vufeufcsonfhoabmrsdK; vufeuftenf;i,fay;zdk@
awmif;qdkygw,f? u&ifjynfta&;eJ@ u&ifvufeufudkifxm;&Sda&;wdk@twGuf (4) }udrfwdkifwdkif aqG;
aEG;=uayr,fh ratmifjrifbJ ysuo
f mG ;cJ&h ygw,f? t"duuawmh ppftpd;k &&J oabmxm;rrSerf a_ =umifh
awGqHkaqG;aEG;yGJ ysufoGm;cJh&wmjzpfygw,f?
wu,fu tdrfapmifhtpdk;&[m ppfrSefwJh+idrf;csrf;a&;udk vdkvm;vdk@ autef,leJ@ aqG;aEG;cJh
wmr[kwfbJ uGefjrLepfwckxJudk OD;wnfEdkifzdk@ autef,ludk em;csac|;odyfxm;+yD;/wyfrawmfu
emrnfaumif;,lum wcsufckwf ESpfcsufjywf }uHpnfcJhwmomjzpfygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&&J wav#mufvHk; ppfa&;t& ud;yrf;oGm;csufuawmh t"duEkdifiHa&;ydif
buf ArmjynfueG jf rLepfygweD @J wuG vufeufuikd t
f iftm;pkreS o
f r#ukd tywfwu
kd af csre_ ;f okwo
f if
oGm;Edik af &;omjzpfygw,f? tdraf pmift
h pd;k &&J oufwrf; (17) vausmt
f wGi;f rSm ppfwyf[m ppfqif
a&;}uD; (108) }udrf/ a'oE W&ppfqifa&; (323) }udrf qifE$JcJh+yD;/ wdkufyGJ}uD; (386) yGJ/ wdkufyGJi,f
(2743) yGJ wdkufcdkufcJhwmudk =unfhjcif;tm;jzifh odomxif&Sm;ae+yDjzpfygw,f?
1960 jynfEh pS f {+yDv (4) &ufae@rmS tdraf pmift
h pd;k &[m a&G;aumufy}JG uD;rSm tjywftowf
tEkdif&&SdcJhwJh oef@&Sif;zqyv tzGJ}uD;udk tm%mv$Jajymif;ay;tyfygw,f? {+yDv (4) &ufae@
jynfolv$wfawmfu OD;Ekudk 0ef}uD;csKyftjzpf a&G;aumufwifajrufvdkufygw,f? 0ef}uD;csKyfOD;Ek
acgif;aqmifwJh tpdk;&tzGJay:aygufvmjyefygw,f? OD;Eku tpdk;&tzGJudk t&ifwkef;uvdk }uD;}uD;
rzGJ bJ i,fi,fyJ zGJ vdu
k yf gw,f? 'kw,
d 0ef}u;D csKyfawmif rxm;awmhovdk 0ef}u;D awGuv
kd nf; w0uf
ausmfru av#mhcszGJpnf;vdkufygw,f? aiGa&;a=u;a&;tukeftus oufomatmif zGJpnf;w,fvdk@
qdkygw,f? zqyv ruGJcifu (csif;a&;&meJ@ jynfe,f0ef}uD;awGryg) 0ef}uD; (26)OD;/ ygvDref twGif;
0ef (32) OD;&SdcJhygw,f?
254

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

a&G;aumufyGJt+yD;rSm OD;Ek[m oef@&Sif;zqyvudk vnf; jynfaxmifpkygwD (yxp) qdk+yD;


jyefvnfzGJpnf;cJhygw,f? 'Drdkua&pDxlaxmifa&;[m u|efawmfwdk@twGuf t"duta&;qdkwm
xif&Sm;apcsifwJhtwGuf zqyv tzGJa[mif;udkzsuf+yD; jynfaxmifpk tzGJopfudk zGJpnf;vdkuf
a=umif; vdk@ OD;Eku &Sif;vif;ajymqdkygw,f? zqyv qdkwJh trnfa[mif;udk wnf+rJudk tarGay;
vdkuf+yD; jynfaxmifpkygwDudk zGJpnf;vdkuf+yDjzpfwJhtwGuf OD;Ek OD;aqmif zGJpnf;ay:aygufvmcJhwJh
tpdk;&udkvnf; jynfaxmifpktpdk;& odk@r[kwf yxptpdk;& vdk@trnfwGifapcJhygw,f?
{+yDv (4) &ufae@rmS yxptpd;k &tjzpf tm%mudv
k aJ$ jymif;&,lt+yD;/ {+yDv (5) &ufae@rmS
OD;Ekutpdk;&&J rl0g'udkv$wfawmfrSm &Sif;vif; rGwf=um;wm vkyfygw,f?
OuU}uD;cifAsm; jynfaxmifpyk gw[
D m v$waf wmfxrJ mS trwftiftm;trsm;qH;k &&Sad ewJh
ygwjD zpfaeayr,fh vGecf w
hJ (hJ 10)ESpw
f ;kH u tckvykd J tckvykd J trwftiftm; trsm;qH;k &&Scd w
hJ hJ ygw}D uD;
&JtrSm;rsKd ;awG jyefrvkyrf ad tmif tm;xkwrf ,fv@kd oHEMd mefcsxm;ygw,f vd@k a=unmoGm;ygw,f?
v$wfawmfwGif;rSm twdkuftcHygwDae&m a&mufoGm;&wmu wnf+rJzqyv jzpfygw,f?
wnf+rJtrwf ocifomcifukd twdu
k t
f cHacgi;f aqmiftjzpf owfrw
S +f yD; 0ef}uD;wOD;&J &ydik cf iG t
hf wdik ;f
ay;tyfygw,f? v$waf wmfrmS yJ Edik if aH wmf0ef}uD;csKyf OD;Eku Oya' y"mew&m;}uD;udk qufvufrGuf
=um;cJhygw,f?
yrnw u owif;pmuGefz&ifhvkyf+yD; OD;Ek&J ygvDrefrdef@cGef;yg 'Drdkua&pDuwdrsm;udk udqdk
a=umif;? jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;eJ@ ywfouf+yD; tpd;k &u ygww
D &m;0ifciG efh @J oify;kH acs vGw+f idr;f csr;f om
cGiahf y;&ef/ olyek rf sm;u vufeufpeG @f +yD; Oya'abmifxu
J vky&f efvakd =umif; ponfjzifah jymqdyk gw,f?
OD;Eku v$wfawmfrSm ol&Jrdef@cGef;tay: a0zefcsufawGudk ajz=um;&mrSm aomif;usef;ol
awGeJ@ b,fawmhrS raphpyf/ olwdk@u vufeufcs0ifvm&if 'Drdkua&pDay;&r,f? olwdk@[m &efolawG
r[kwfbl;? v$wf+idrf;csrf;omcGifhay;zdk@udpPudkawmh twdkuftcHawGeJ@wdkifyif+yD; vkyfyghr,f vdk@ ajz
=um;ygw,f? t&ifueJ@pm&if aemufawmifjyefqkwfoGm;ovdkjzpfygw,f? OD;Ek[m {+yDv (5) &uf
ae@rSm tpdk;&rl0g'udk wifjya=unm+yD;wmeJ@wqufxJrSm 'Drdkua&pDEdkifiHwnfaxmifzdk@ aumfrDwD
awGzGJygw,f? t+idrf;pm;orw a'gufwmbOD; acgif;aqmifwJh (5) OD; t}uHay;tzGJudk zGJpnf;cJhyg
w,f? 0ef}uD;csKyfu Edik if o
H @kd ay;tyfxm;wJh uwdawGukd b,fvt
kd aumiftxnfazmf&rvJqw
kd m
t}uH^m%fay;zdk@jzpfygw,f? t}uHay;tzGJ0if yk*~dKvf}uD;awG[m Oya'ynm&Sif}uD;awGu trsm;pk
jzpfygw,f?
OD;Eku wday;xm;cJzh ;l wJh Ekid if aH wmfbmomjymef;a&;twGuv
f nf; vlaumfr&D iS /f oHCmaumf
rD&iS u
f kd zGJ pnf;ygw,f? aumfr&D iS [
f m Ekid if aH wmfbmom jymef;&efoifrh oifh pHpk rf;wifjy&efr[kwb
f J
jymef;oifah =umif; rltjzpf qH;k jzwfxm;+yD;om;jzpfaewmudk b,fvjkd ymef;&rvJ tjzpfom avhvm
wifjyzdk@ jzpfaeygw,f?
tkyfcsKyfa&;,E W&m;udk b,fvdkyjyifoifhw,f? 0efxrf;rsm;twGuf b,fvdkpnf;urf;awG
xm;oifhw,f? bmtmrcHcsufawG ay;oifhw,fqdkwmtwGufvnf; avhvmzdk@ aumfrD&SifzGJay;yg
w,f? aumfrD&Sifu urBmhEdkifiHawGudk vSnfhvnfavhvm+yD; tpD&ifcHpm wif&rSmjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

255

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ygvDref'Drdkua&pD xGef;um;a&;twGufvnf; ygwDaygif;pHkyg0ifwJh aumfrwDzGJay;ygw,f?


pD;yGm;a&; (4) ESpf pDrHudef;a&;qGJzdk@vnf; aumfrDwDzGJygw,f?
1960jynfh {+yD (5) &uf 0ef}uD;csKyfOD;Ek&J rdef@cGef;rSmyJ oufqdkif&m wdkif;&if;om;awG&J
pdwfrSm jynfe,fvdkcsifwJh qEN wu,f ESpfESpfumum&Sd=uw,fqdk&if &cdkifjynfe,feJ@ rGefjynfe,fudk
pDraH y;ygrh ,fv@kd u|eaf wmfuwday;zl;ygw,f? 'Dru
kd a&pDe@J tnDvnf;aumif;/ a'owGi;f aexdik =f uwJh
jynfov
l x
l t
k wGuf at;at;csr;f csr;f cspcf spcf ifcif aysmaf ysm&f i$ &f i$ f tusKd ;&S&d jdS zpfapr,fh enf;eJ@tnD
vnf;aumif;/ oufqdkif&m wdkif;&if;om;jynfolvlxk&J wu,fhqENudk od&atmify+yD;wJhaemuf
od&wJhtcsufudk rlwnf+yD; uwdtwdkif; tapmqHk;pDrHaqmif&Gufay;yghr,f? oufqdkif&mvlxk&J
qENukd od&atmif y&r,fu
h pd rP mS yyHk yenf;eJ@ ywfouf+yD; u|eaf wmfw@kd [m oufqikd &f macgi;f aqmif
rsm;eJ@ wdkifyifyghr,f? vdk@ ajym=um;cJh+yD; &cdkifjynfe,feJ@ rGefjynfe,f taumiftxnfazmfa&;eJ@
ywfouf+yD;/ a'gufwmbOD; acgif;aqmifwJh (5) OD; t}uHay;tzGJudk zGJay;um tpdk;&udkt}uHay;zdk@
wm0eftyfESif;ygw,f?
yxptpdk;&wufvm+yD;wJhaemuf EkdifiHa&;tusOf;om;awG wokwf+yD;wokwf vGwfvmyg
w,f? wcsKd qd&k if OD;Ek&J oef@&iS ;f tzGJ }uD; tjywftowf tEkid &f &S+d yD;aemufuwnf;u vGwv
f m=u
ygw,f? udkudk;u|ef;ydk@xm;jcif;cH&olawGvnf; a&G;aumufyGJrwdkifrD tif;pdefaxmif/ &efukefaxmif
awGqD jyefa&mufvm=u+yD; wokwf+yD;wokwf axmifuaevGwfvm=uygw,f? ocifazaX;/ Adkvf
tke;f armif (avxD;) wd@k awmhh rvGw=f uyg? ao'%fcsxm;jcif;cH&wJh Adv
k rf ; cspaf umif;vnf; ud;wdu
k f
rSmyJ qufvufusefcJhygw,f? 'gayr,fh EkdifiHa&;tusOf;om;trsm;pk}uD;uawmh axmifuae vGwf
ajrmufcGifh&oGm;ygw,f? tr_ awmfawmfrsm;rsm;vnf; tmrcH&oGm;ygw,f?
ydwfxm;jcif;cH&wJh Adkvfwaxmif/ a=u;rHk/ &efukefowif;pmawGvnf; jyefvnfxkwfa0cGifh&
vmcJh+yDjzpfygw,f? vlxku a&G;aumufwifajrmufaomtpdk;& wufvmjcif;txdrf;trSwftjzpf
Edik if aH wmforw}uD; ref;0if;armif u &mZ0wfre_ @J ao'%fay;xm;jcif;cH&wJh ud;orm; (6) a&mufukd
vnf; ao'%fuae woufwu|ef;'%f ajymif;ay;ygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&vufatmufrSm jym;jym;arSmufaecJh&wJh jynfolvlxktrsm; touf 00_
EdkifcGifh &vm=uygw,f? 'Drdkua&pDavxk jyefvnfa0h0J jzef;yufEdkifpyvmygw,f? ppftpdk;&vuf
atmuf aysmufaecJh&wJh +idrf;csrf;a&;toHrsm;vnf; wausmhwzef jyefvnfwmplpyvmygw,f?
{+yDv (25) &ufae@rSm ESpfOD;ESpfbuf vufcHEdkifonfhenf;jzifh +idrf;csrf;a&;&atmif aqmif
&Guf=u&ef q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif;&J yef=um;csufxGufvmygw,f? q&m}uD;&J +idrf;csrf;a&;
yef=um;csuu
f kd jynfol &JabmfygweD @J jynfol wd;k wufa&;ygwu
D axmufcaH =umif; a=unmtm;jznfh
vdkufygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&vufxuf ysufoGm;cJh&wJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ}uD;udk,fpm; 'kwd,
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ}uD; jyefvnfzGJpnf;Ekdifzdk@ jyifqifv_yf&Sm;oHawG xGufay:vmygw,f?
q&m}uD;udk OD;pD;OD;aqmifxm;+yD; Adkvfr;csKyfa[mif;ausmfaZm yg yg0ifv_yf&Sm;vmwJh jynfwGif;+idrf;
csrf;a&; E_d;aqmfa&;tzGJ (6) OD;aumfrwD arvxJrSm ay:aygufvmygw,f?
256

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

q&m}uD;rd_if;&J {+yD (25) yef=um;csufudk Armjynftvkyform; v,form;ygwD uvnf;


axmufcv
H mcJyh gw,f? q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f !ejf ywJt
h wdik ;f urBmat;nDvmcHpum;}uD;
oHk;cGef;eJ@ avsmfnDpGm ESpfOD;ESpfbuf vufcHEkdifrnfhyHkpHESifh jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tjrefqHk; taumift
xnfazmf aqmif&Guf&ef EdkifiHawmftpdk;&ESifh awmwGif;vufeufudkif awmfvSefa&;tiftm;pkrsm;
udkyg tav;teufwdkufwGef;a=umif; qdkwm xGufay:vmcJhygw,f?
q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif;u *smref'Drdku&ufwpforwEdkifiHudk aq;0g;ukozdk@ oGm;
a&mufumeD;qJqJ arv (20) &ufae@rSmyJ q&mraorD wdkif;jynf+idrf;csrf;a&;tppftrSefudk awG
oGm;csiyf gw,f? toufraorD +idr;f csr;f a&;twGuf wwfEikd o
f r#vy_ &f mS ;oGm;OD;r,f? qdw
k hJ pum;udk
av;av;eufeuf ajymqdkxkwfazmfcJhygw,f?
OD;Ek [m 'Drdkua&pDtkwfjrpfcsr_awG tpGrf;ukefyvkyfay;aeygw,fqdkayr,fh/ OD;Ek &J zGJpnf;
ump jynfaxmifpkygwD}uD;wGif;rSmudk rnD!GwfEdkifr_awG wpwp xGufay:vmygw,f? oef@&Sif;
udkzsufodrf;+yD; yxp ygwDudk jyefvnfzGJpnf;wJhtcg zqyvyduGJpOfu oef@&Sif;rSmygvmcJh=uwJh
Edik if aH &;0g&ifh ocif}uD;awG tkypf w
k pktjzpf ygvmcJo
h vdk aemufr0S ifvmcJ=h uwJh awmfveS af &;rSmwke;f
u ppfAdkvf}uD;awGuvnf; wtkyfpk/ t+idrf;pm;,l+yD;wJhaemuf ygvm=uwJh t&m&Sd}uD;a[mif;rsm;/
a&Saersm;/ ynmwwf}u;D rsm;uvnf; tkypf w
k pk/ aygi;f tkypf k (3)pk yg0ifaecJyh gw,f? zGJ pnf;puxJu
EdkifiHa&;ar#mfrSef;csuftrsdK;rsdK;/ vlwef;pm;aemufcHtzkHzkHeJ@ pkyHyg0ifvm=uwmjzpfwJhtwGuf yxp
ygw[
D m tkypf }k uD; (3) ck&J ygwv
D jkd zpfaecJyh gw,f? a&Su OD; wyfac:&wJh t&m&S/d t&mcHynm&S}d uD;
rsm;u OD; tkypf /k awmfveS af &;rSmyg0ifcb
hJ ;l wJh ppfAv
dk af [mif;}uD;rsm;u Adv
k f tkypf /k a&S;uwnf;u
EdkifiHa&;rSm yg0ifvm=uwJh ocifa[mif;}uD;rsm;u ociftkyfpk qdk+yD; jzpfay:vmcJh+yD; OD;Adkvfocif
yxp qdk+yD; vlxku uifyGef;wyfay;wmcH&ygw,f?
ociftkyfpkrSm ocifwif/ ocifausmfxGef;/ ocifyef;rdif/ ocifwifarmif/ ocifodrf;armif/
Adv
k w
f ifarmif}u;D / ocifcsex
f eG ;f / OD;apmvlv/l OD;tke;f jrif/h ocifxeG ;f tH/ ocifxeG ;f pde/f OD;wifO;D / OD;bZH/
OD;vGrf;yHk pwJhyk*~dKvfawG yg0if=uygw,f?
Adv
k t
f yk pf rk mS u &Jabmfo;kH usyd 0f ifawGjzpfwhJ Adv
k rf ; atmif/ Adv
k rf if;acgi/f Adv
k Af v/ Adv
k w
f m&m/
AdkvfjrifhaqG/ AdkvfZifa,mf wdk@tyg AdkvfAwif/ Adkvfr;aomif;xdkuf/ Adkvfr;xifay: pwJh Adkvfa[mif;}uD;
awGyg0ifygw,f?
OD;tkyrf mS uawmh OD;0if;/ OD;csr;f om (tdik pf t
D uf)/ OD;cspaf z/ rd;k u;d OD;tke;f cif/ OD;ysKd +ird ;f / OD;vSausmf
tp&SdwJh yk*~dKvf}uD;awG yg0if=uygw,f?
tckvdk tkyfpk}uD; (3) pk uGJ+yD; rnDr!Gwfjzpfvm&wJh ta=umif;&if;uawmh tpuwnf;u
EdkifiHa&;tjrifrwl=u / &yfwnfr_tajccHrwl=uwmtay: wOD;ay:wOD; txiftjrifao;ae=uwm
uwa=umif;/ &mxl;tm%m,lcsif=uwmuwa=umif;/ ta=umif; (2) a=umif;a=umifhjzpfygw,f?
ociftkyfpku rdrdwdk@[m e,fcsJqef@usifa&;acwfuxJu wdkif;jynftwGuf yg0ifvmcJhol
awGjzpfygw,f? ESpf&Snfvrsm; EdkifiHa&;e,fy,fxJrSmyJ usifvnfvmcJh&/ tepfemcHvmcJh&wJhtwGuf
EkdifiHa&;tawGtuHeJ@ tar#mftjrifrSmvnf; rdrdwdk@uyJ omvGefovdk EdkifiHudk OD;aqmifxdkufol[m
vnf; rdrdwdk@omjzpfw,fvdk@ ,lqygw,f? OD;tkyfpk[m b,fwkef;urSvnf; tepfemcHcJhbl;olvnf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

257

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

r[kwfyJ e,fcsJtvdkawmf&d t&m&Sd t&mcH vkyfvmwJholawG tckrS EdkifiHa&;xJa&mufvmolawG


vdkjrifygw,f?
Adv
k t
f yk pf u
k vJ rdrw
d @kd [mwdik ;f jynftwGuf pGr;f pGr;f wrH vkyv
f mwJo
h al wG/ touftE &W m,feJ
teD;qHk;tvkyfawG vkyfvm&olawGvdk jrifygw,f?
OD;tkyfpkuvJ rdrdwkd[m ociftkyfpkxuf ynmt&nftcsif; t&a&m/ tkyfcsKyfa&;qdkif&m
tawGtuHt&yg tjywftowfomw,f? tpdk;&tzGJrSm acgif;aqmifjzpfoifhw,fvdk,lq+yD;
ociftkyfpk[m bmynmrS [kwWdywWd wwfajrmufcJholawG r[kwfvdk txifao;ygw,f?
'Dvekd J wygwt
D wGi;f twlwuG jzpfwnfa&muf&dS vm=u+yD;wJah emuf yxrqH;k pwif azmfjy
vdkufwJh aoG;uGJr_tjzpftysufuawmh taxGaxGtwGif;a&;r_;ae&mtwGuf ta0rwnfhr_
jzpfygw,f? tdrfapmifhtpdk;& vufxufrSm zqyv taxGaxGtwGif;a&;r_; ocif ausmfxGef;
wa,muf rlqm r'g; jyefay;qGJr_eJ tzrf;cHcJh&ygw,f? ocif ausmfxGef; ae&mudk tJ'Dwkef;u
tpm;xdk;cef@tyfzdk OD;Eku OD;0if;udk vsmxm; pDpOfygw,f? ocifawGu qef@usifuef@uGufcJhygw,f?
tpdk;& &J pGyfpGJcsufudk rdrdwdku vufcHvdkufwJhoabm oufa&mufoGm;r,f/ ocifausmfxGef;rSm
tjypfr&SdqdkjyD; ta=umif;jy&if; uef@uGufcJh=uw,f qdkygw,f? 'ga=umifh aemufqHk;rSm ,m,D
taxGaxGtwGi;f a&;r_; tjzpf Adv
k rf if;acgiu
f ykd J cef@xm; ay;cJ&h ygw,f? 1960 jynfh rwfv (8)&ufae
ocifausmfxGef; vGwfvmwJhtcg taxGaxGtwGif;a&;r; ae&mjyef,lygw,f? ocifausmfxGef;u
r&SdpOfu &mxl;vk,l=u+yD; vGwfvmwJhtcg jyefray;vdk=uvdk@ tzGJ}uD;twGif;rSm tkyfpkuGJaeyg
w,f vdk@ tpnf;ta0;wckrSm ajym=um;wJhtxd yxrqHk;tufoH pwifxGufay:vmygw,f?
'kw,
d tjzpftysuu
f awmh OD;Eku yxptpd;k &tzGJ }u;D zGJ pnf;vdu
k w
f t
hJ cg 0ef}u;D enf;enf;
eJ@yJ zGJ pnf;vdu
k w
f t
hJ wGuf ol&xdu
k w
f ,f/ ig&xdu
k w
f ,fe@J 0ef}uD;ae&m&csi=f u&if; aoG;uGcJ w
hJ mjzpf
ygw,f? 0ef}uD;enf;enf;eJ@ tpdk;&tzGJ zGJvdkufwmudk OD;/ Adkvf/ ociftkyfpk (3) pkvHk;u rausreyfjzpf
cJh=uw,fqdkygw,f? 0ef}uD;ae&m wae&mrS r&vdkufwJh OD;tkyfpku ydk+yD; rausreyfjzpfcJh=uw,f
qdkygw,f?
'Dvekd @J &mxl;ae&m&vdrk /_ ta&;ygwhJ ae&m,lvrkd a_ wG t&if;wnf+yD; tkypf yk dyuQ ydrk }kd uD;rm;
ay:vGifvmcJhygw,f? tpdk;&tzGJ zGJIrS &mZmyvif zifraEG;ao;cif tuGJ*,ufrsm; xGufvm&
onfrSm 0rf;enf;p&maumif;vSonf? ,ckowif;rsm; =um;&onfhtwdkif;qdkygu jynfaxmifpktzGJ
}uD;wGif tkypf ak &m*g/ &mxl;a&m*g xaepyvmonf? qdw
k hJ owif;pmawGu xkwaf zmfajymqdv
k m
wJhtoHawG wdwdvif;vif; xGufay:vmygw,f?
(17) vausmaf usmaf vmufyJ 0ef}uD;csKyfvyk &f +yD;/ rv$rJ a&Smifom tm%mjyefvaJ$ y;vdu
k &f wJh
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; uawmh ppfwyfudk ppfwef;vsm;jyefydk@+yD; t}uH^m%fxkwfaeygw,f? OD;Ek &J
tEdkif& yxp tzGJ}uD;u a&G;aumufyGJumvtwGif; ppfwyf&J rw&m;ojzifh bufvdkufusL;vGefr_
awGe@J ywfouf+yD; ta&;,laqmif&u
G rf a_ wGrvkycf if yg0ifywfoufc=hJ uwJh wyfrawmftwGi;f xdyo
f ;D
ppfAdkvf}uD;wodkufudk wyfrawmfuae t+yD;tydkif xkwfy,fjypfvdkufygw,f? OD;Ek u ta&;r,lcif
olu t&ifOD;atmif ta&;,ljyvdkufwmjzpfygw,f?
258

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

a&G;aumufyGJtwGif; rJqG,f bufvdkufr_eJ@ AdkvfcsKyf}uD;ae0if; xkwfypfvdkufwJh ppfAdkvfxdyf


oD;}uD;awGuawmh Adv
k rf ; csKyfatmifa&G/ Adv
k rf ; }uD; at;armif/ Adv
k rf ; }uD;wifarmif/ Adv
k rf ; }uD;vSarmf/
Adkvfr;}uD;=unf0if;/ Adkvfr;}uD;odef;wkwf/ 'kAdkvfr;}uD;cspfcdkif tygt0if wyfwGif; xdyfoD;}uD;awGjzpf
ygw,f? xkwyf ,fypfvu
kd w
f hJ xdyo
f ;D ppfAv
kd }f uD; (13) OD;xJrmS Adv
k rf ; csKyfarmifarmif vnf; yg0ifomG ;
ygw,f? aemufyikd ;f rSm Adv
k rf ; csKyfarmifarmifukd tpPa&;oHtrwf/ Adv
k rf ; csKyfatmifa&$ udk =opaw;vs
oH t rwf t jzpf cef @ tyf a y;&ef arwW m &yf c H c J h w J h t wG u f tpd k ; &u oH t rwf } uD ; rsm;tjzpf
cef@tyfay;cJhygw,f?
wu,fu AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m wcsufckwf ESpfcsufjywf aqmif&Gufvdkufjcif;jzpfygw,f?
OD;Ek u ta&;r,lcif udwifOD;atmif ta&;,ljyvdkufjcif;tm;jzifh OD;Ek u oltay: tjypfrjrifapyJ
taumif;jrifvmatmif zefwD;vdkufjcif;jzpfoGm;apygw,f? wenf;tm;jzifh OD;Ek udk t,HkoGif;wm
jzpfygw,f? aemufwcsuu
f wyfrawmfwiG ;f &Sd ajcpvufp&So
d /l wcsed rf mS oludk cGm&mwdik ;f vmEdik o
f l
awGukd tjywfacsre_ ;f vdu
k Ef ikd +f yD;jzpfomG ;ygw,f? uGejf rLepf-qd&k ,
S v
f pf tuGrJ mS qd&k ,
S v
f pfawGbuf
u &yfwnfvmcJhwJh Adkvfae0if; [m tm%m& zqyv}uD;tuGJrSmvnf; qdk&S,fvpftkyfpkbufu
wav#mufvHk; &yfwnfvmcJh&mu (60) jynfhESpfa&G;aumufyGJ&J aemufqHk;azmfjycsufrSm zqqdk&S,f
vpfawG&Jtcef; evHrxlEdkifawmhbl;qdkwm tydkifwGufqvdkuf+yD;+yDjzpfwJhtwGuf tckvdk jywfjywf
om;om; vrf;cGJvdkufwmjzpfygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef; usqHk;+yD;wJhaemuf wpwp wyfwGif;rSm
ae&m,ledkifcJhwJh Adkvfae0if; [m jynfwGif;ppfumv}uD;twGif; ppfwyfudk ol&J vufeufudkifwyf
jzpfatmif ud;yrf;tm;xkwf arG;jrLvmEdik cf &hJ muae olukad rG;jrLcJw
h hJ qd&k ,
S v
f pfygw}D uD;udyk g tav;
xm;p&mrvdkavmufatmif }uD;rm;us,fjyef@wJh ppfwyftiftm;pkw&yfudk wnfaqmufxm;Ekdif+yD
jzpfwJhtwGuf qdk&S,fvpfygwDeJ@ ppfwyft=um; uwWDygvrf;cGJudk a&G;cs,fvdkufwJhoabmvnf;
aqmifygw,f? ppfwyf[m udk,fhbmomukd vGwfvGwfu|wfu|wf EkdifiHa&;ZmwfcHkay: wufuEdkifzdk@
tcsdeftcgudk apmifhvifh&if; udk,fhudk,fudktem;ay;&if; urBmhtcif;tusif;udkvnf; Adkvfae0if;
tuJcwf=unfah ecJyh gw,f? tdraf pmift
h pd;k &vufxuf tD*spu
f o
kd mG ;+yD; emqmudv
k nf; avhvm+yD;+yD
jzpfygw,f? ppfAdkvfcsKyf}uD; emqm [m ppfwyfeJ@ tm%modrf;+yD;wufvmwJh tD*spforw}uD;jzpfyg
w,f? ygupPwefeJ@ tdENd,wdk@ukdvnf; oGm;a&mufavhvm+yD;+yDjzpfygw,f?
ppfwyfukd ppfwef;vsm;ydk@xm;&wkef;rSm tar&duef/ +Adwdef pwJh taemufEdkifiHawGqD Adkvf
csKyf}uD;ae0if; c&D;xGuyf gw,f? OD;Ek u Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; jynfyc&D;xGuw
f ikd ;f / jyefvmwdik ;f / oef;acgif
c&D;xGuf&if oef;acgif/ oef;acgifjyefvm&if oef;acgiftxd ysLysLiSmiSm vdkufvHudydk@vkyfygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u 0g&SifwefeJ@ e,l;a,mufwdk@rSm aq;uko tem;,l&if; avhvmw,f
vdk@qdkygw,f? vef'efrSmtem;,laewHk; owif;pmq&mtcsdKu AdkvfcsKyf tm%mjyef,l&ef tcsdef
udak pmif+h yD; toifjh yifaeygovm; vd@k ar;=u jref;=uw,fqykd gw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u r[kwf
ygb;l ? toifrh jyifygb;l 'Dtwdik ;f ae&wm pdwcf sr;f omygw,f vd@k jyefvnfajz=um; ajymqdyk gw,f?
1960 jynfhESpfxJrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek [m 'Drdkua&pDtacstjrpfwG,fEdkifa&;qdk+yD; twdkuftcH
awGyg yg0ifwJh aumfrwDtrsdK;rsdK;/ aumfr&SiftzHkzHk zGJay;ygw,f? t*Fvef'Drdkua&pDudk twk,l+yD;
vef'ef [du
k yf wf yef;+cHxrJ mS vdk AE<Kvyef;+cHxrJ mS vnf; jynfol [pfwikd f zGiahf y;+yD; ajymcsi&f majym
cGifh/ a[mcsif&ma[mcGifh yay;ygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

259

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

0ef}uD;csKyfO;D Ek [m olu,
kd w
f ikd f Ak'b
< momudk udik ;f di_ ;f Hrk u Ak'b
< momudk Edik if aH wmfbmom
vkyfcsifvGef;vSwJh pdwfaZmt[kef&Sdwmuvnf;wa=umif;/ a&G;aumufyGJrwdkifrD oef@&Sif;nDvmcHrSm
olomtm%mjyef&&if Ak'<bmomukd EdkifiHawmfbmomtjzpf jymef;ay;zdk@ ud;yrf;aqmif&Gufr,f
qdw
k hJ uwdpum;&Sad ewmuvnf; wa=umif;a=umifyh g? vlaumfr&Sif oHCmaumfr&D iS zf JG +yD; pwifud;
yrf;wJhtcg om"kac: =uolawGtajrmuftjrm; ay:aygufvmovdk uef@uGuf=uolawG/ qef@usif=u
olawG/ pdk;&drfaomua&muf&olawGvnf; ae&mtESH ay:aygufvm&ygw,f?
wzufu 'Dru
kd a&pDt&dyt
f a&mifawG ydrk ykd iG v
hf rf;vmovd/k tjcm;wzufu OD;Ek tay: uef@
uGuf=uwJh a0zef=uoHawGuvnf; ydkrdk us,fus,f =um;vm&ygw,f? Ak'<uom EdkifiHawmfbmom
jymef;a&; ud;yrf;csufeJ@ywfouf+yD; yxptpdk;&tzGJtwGif;rSmawmif uef@uGufolawG ay:ayguf
vmygw,f? Ak'<bmom0ifr[kwfwJh 0ef}uD;OD;&m&Spf vdkyk*~dKvfu OD;Ek &J tm;xkwfcsufukd oabmr
usEdkif/ vufrcHEdkifjzpfcJhygw,f?
wyfrawmfuvnf; wyfwiG ;f pnf;H;k nD!w
G af &;udk xdcu
kd Ef ikd w
f ,fq+kd yD; b0ifrusjzpfco
hJ vdk
yrnw tzGJ}uD;uvnf; Ak'<bmomEdkifiHawmfbmom jymef;a&;udk a0zefqef@usifcJhygw,f?
'gayr,fh 0ef}u;D csKyfO;D Ek uawmh olud,
k o
f l qXoH*g,emwif yk*Kd~ vf}u;D tjzpfavmufe@J wif tm;r&/
Ak'<bmomudk EdkifiHawmfbmomjzpfatmif atmifatmifjrifjrif jymef;ay;oGm;Edkifaom/ omoemh
'g,um}uD;tjzpfyg armfuGef;xlEdkifzdk@ enf;vrf;aygif;pHkeJ@ wGef;wifoGm;ygw,f?
Ak'<bmom0if r[kwf=uwJh rlpvif/ c&pf,mef pwJh trwfawGtaeeJ@u uef@uGufvdku
uef@uu
G cf iG ahf y;xm;ygw,f? 'gayr,fh yxptzGJ 0if Ak'b
< momtrwfawG=uawmh tm;vH;k axmufcH
=u&r,f? ruef@uGuf =u&bl;? uef@uGuf=uw,fqdk&ifawmh tzGJtpnf;u armif;xkwfjypfrSmyJ
vdk@ ajymwJhqdkwJhtxd OD;Ek u +cdrf;ajcmufwm;jrpfcJhw,fqdkygw,f?
OD;EkzGJpnf;ay;vdkufwJh t}uHay;tzGJ[m EdkifiHw0Sef; vSnfhvnfoGm;vm+yD; Ak'<bmomukd
Edik if aH wmfjymef;a&;twGuf b,fvpkd rD H jymef;oifah =umif; t}uH^m%fay;zd@k avhvmpl;prf;pHpk rf;wm
awGvkyfygw,f?
Ak'b
< momr[kww
f hJ wdik ;f &if;om;vlrsKd ;pkawGu uef@uu
G af =umif;ajymqdyk gw,f? OD;odr;f armif
acgif;aqmifwJh pHkprf;a&;tzJ G}uD;u ucsifjynfe,f jrpf}uD;em;udk oGm;a&mufwJhtcgrSmawmh
vlxku jyif;jyif;xefxef qef@usifqENjyv$wfygw,f? c&pf,mefudk;uG,folrsm;eJ@ ewfudk;uG,fol
ucsifvlxk (5000) avmufu ydkpwmawGudk udkifaqmif+yD; qef@usifwJhauG;a=umfoHawG
oHydifatmf&if; jyif;jyif; xefxef uef@uGufqENjy=uHkwifru cJrsm;eJ@yg xkv$wfvdkufwJhtwGuf
pHkprf;a&;tzGJ0if vl}uD;awG udk ppfwyfu tapmifhta&SmufeJ@ jyefydk@vdkuf&ygw,f?
aemufqHk;rSm t}uHay;tzGJu OD;Ek tpdk;&udk tpD&ifcHpmwifygw,f? t}uHay;tzGJu
t"duxm; wifjycJhwmuawmh Ak'<bmomudk EdkifiHawmfbmomtjzpf jymef;r,fqdk&if zGJpnf;tkyf
csKyfyHktajccHOya' yk'fr 21 (1) udk jyifqifoifhw,fqdkwmyJjzpfygw,f?
tckvkd Ak'b
< momudk Edik if aH wmfbmomtjzpf jymef;Edik af &;twGuf Ak'b
< mom0if olawmfpif
bk&m;wum}uD;OD;Ek wufwufuGuG taumiftxnfazmf aqmif&u
G af ewH;k rSm Edik if aH wmforw}uD;
ref;0if;armifu/ ole@J zufqpfawmfveS af &;twGi;f avxD;qif; &Jabmf&b
J uf t&if;acguaf cgujf zpfchJ
260

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ol tdrfapmifhtpdk;& AdkvfcsKyf}uD;ae0if; vufxuf ao'%ftrdef@ csrSwfjypf'%fyxm;jcif;cH&ol


ArmjynfueG jf rLepf ygwAD [dak umfrwD0if Adv
k rf ; cspaf umif;udk =o*kwv
f (6) &ufae@rmS ao'%fuae
vH;k 0 vGw+f idr;f cGiahf y;vdu
k w
f ,f? Adv
k rf ; cspaf umif; &J w&m;H;k csKyfo@kd t,lcrH 0ifawmhyJ orRw}uD;xH
oifykef;acsvGwf+idrf;cGifh ay;&ef wdkufdkufyef=um;csufudk orRw}uD;u ol&J &Sm;&Sm;yg;yg; vkyfydkif
cGit
hf m%mudk tjynft
h 0udik pf +JG yD; v$wyf pfvu
kd w
f mjzpfygw,f? tJ'v
D kd v$wyf pfvu
kd rf t
_ ay:rSmawmh
bk&m;w&m;udkif;&_dif;vSol 0ef}uD;csKyfOD;Ek [m orRw}uD;tay: awmfawmfrausreyfjzpfcJhw,fvdk@
qdkygw,f//
tm%m& yxp}uD;twGi;f OD;-Adv
k -f ocif tkypf u
k +JG yD; rnD!w
G Ef ikd f jzpfae=ucsed /f Ak'b
< mom
EdkifiHawmfbmomjymef;a&; ajcvSrf;awGa=umifh a0zefoH/ uef@uGufoH/ qef@usifqENjyoHawG us,f
us,af vmifavmif xGuaf y:vmqJtcsed /f 'Dtcsed rf mS yJ a&Sqifah emufqifh wydief ufxv
J v
kd kd xGuaf y:
nHpDvmwJhtoHuawmh &cdkif/ rGef/ csif; trsdK;om;wdk@&J jynfe,fay;a&;awmif;qdkoH/jynfe,f&a&;
v_yf&Sm;oHyJjzpfygw,f? 'DtoHuvnf; EdkifiHawmf0ef}uD;csKyfOD;Ek &J {+yDv (5) &ufae@ v$wfawmft
wGi;f rSm rde@f =um;wifjycJw
h hJ jynfe,fopfrsm;xlaxmifay;a&;udpeP @J wqufxaJ y:aygucf w
hJ hJ toHjzpf
ygw,f? OD;Ek [m oef@&iS ;f wnf+rJtuGw
J ek ;f uvnf; &cdik ef @J rGeu
f kd jynfe,fay;a&;pum; [cJzh ;l ovd/k
Ekwiftkyfpk&J ay:vpD (4) &yf xkwfjyefcsufwckrSm wcktygt0ifjzpfcJhwJh jynfe,frsm;. w&m;
ojzifh &oifh&xdkufaom tcGifhta&;rsm;udk &ap&eftmrcHrnf qdkwJh pum;vnf; &SdcJh+yD;om;jzpfwJh
twGuf 'Duwdpum;rsm;udk taumiftxnfazmf aqmif&Gufzdk@ w&m;0if tpysdK;&muae ydkrdk toH
jrnfvmcJhwmjzpfygw,f? jrnfoifhjrnfxdkufwJh toHawGvnf;jzpfygw,f?
&cdik f eJ@ rGejf ynfe,f taumiftxnfazmfa&;eJ@ ywfouf+yD; tpd;k &udk t}uHay;zd@k a'guw
f m
bOD; acgif;aqmifwJh twdkifyifcH t}uH ay; (5) OD; tzGJ zGJpnf;ay;cJh+yD; 1960 jynfhESpf/ {+yD (29)&uf
ae@rSm v$JtyfcJhygw,f?
t}uHay;tzGJ[m &cdkifeJ@ywfouf+yD; &cdkiftrsdK;om;acgif;aqmifawG/ oufqdkif&m EdkifiHa&;
orm;eJ@ toif;tzGJ udk,fpm;vS,fawGudk awGqHkar;jref; pHkprf;avhvm t}uH^m%f,lcJhovdk &cdkif
wdik ;f udo
k mG ;a&muf+yD; &cdik t
f rsKd ;om;awGe@J awGqHu
k m &cdik jf ynfe,fay;a&;eJ@ ywfoufwhJ &cdik t
f rsKd ;
om;awG&J oabmxm;awGukd ygppkH rf;avhvmygw,f? rGef eJ@ ywfouf+yD;vnf; tvm;wlyJ avhvm
pHkprf; awGqHkoGm;a&mufwmawG vkyfygw,f?
tJ'Dvdk pHkprf;avhvmwJhtcgrSm &cdkifrSma&m/ rGefrSma&m jynfe,f&&Sda&;eJ@ ywfouf+yD;
axmufcHvdkvm;olawG&Sdovdk/ rvdkvm;ol/ qef@usifuef@uGufolawGvnf; &Sdw,fvdk@qdkygw,f?
&cdkifjynfe,fzGJpnf;a&;eJ@ywfouf+yD; e,fedrdwfjy\em xl;xl;jcm;jcm;r&SdyJ/ rGefjynfe,fzGJ
pnf;a&;rSmawmh e,fedrdwfjy\em[m ododomom yg0ifaew,fqdkygw,f? rGefacgif;aqmifawG
tcsi;f csi;f twGi;f rSmudk e,ferd w
d jf y\emeJ@ywfouf+yD; oabmxm;awG rwlujJG ym; jcm;em;aewm
&Sdw,fqdkygw,f?
tJ'Dvdk &cdkif eJ@ rGef wdk@&J jynfe,fzGJpnf;a&; v_yf&Sm;oHawG pnfpnfnHvmcsdefrSm csif;trsdK;
om;wdk@uvnf; jynfe,f&&Sda&;ukd v_yf&Sm;awmif;qdkvmygw,f? csif;0daoowdkif;uae csif;jynf
e,f&&Sda&;udk vdkvm;=uwm obm0uswJhudpPjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

261

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

1960 jynfhESpfxJrSm xl;xl;jcm;jcm; tjzpftysufwckuawmh Armjynfu ppfacgif;aqmif


Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; udk zdvpfyikd u
f &mrGerf ufaq;aq; qk cs;D jrichf yhJ gw,f? tJ'q
D [
k m uGejf rLepfqef@
usifa&;eJ@ 'Drdkua&pDa&;twGuf pGrf;pGrf;wrH ud;yrf;tm;xkwf umuG,fapmifha&SmufolawGtwGuf
ay;tyfwJh EdkifiHwumqdkif&m qkwrsdK;jzpfygw,f? tJ'Dqkudk&,lvufcHzdk@ AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u jiif;
y,fvdkufygw,f?
bma=umifh jiif;y,fcJhovJqdkwm tH=oolawG tHh=ooGm;=uygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if;
[m oludk uGefjrLepfqef@usifa&;orm;vkd@ owfrSwf,lqwmudk vufrcHEdkifwJhtwGuf 'Dqkudk
vufrcHEdkifwmvm;vdk@ awG;qolrsm; awG;qcJh=uygw,f?
*smref'Drdku&ufwpforwEdkifiH&J zdwf=um;csuft& oGm;a&mufaq;ukocHvmcJhwJh pwm
vif+idr;f csr;f a&;qk& q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f u Armjynfjyefa&mufvm+yD;aemuf =o*kwv
f xJrmS
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf tmCmwuif;wJh +idrf;csrf;a&;tppfudk &atmifaqmif&Guf=uprf;yg
vdk@ OD;Ektpdk;&udka&m/ vufeufudkiftiftm;pkrsm;udkyg wkdufwGef;E_d;aqmfr_vkyfygw,f? 58 ckESpf
urBmat;nDvmcHrmS OD;Ekajym=um;cJb
h ;l wJh pum;}uD;oH;k cGe;f twdik ;f jyefvnftaumiftxnfazmf+yD;
ESpfOD;ESpfzuf vufcHEdkifr,fhyHkpHeJ@ +idrf;csrf;a&;udk tjrefjyef+yD; t&,l=uygvdk@vnf; E_d;aqmfygw,f?
q&m[m b,fbufurS bufrvdkufygbl; qdkwm tav;wif;ajymqdk+yD; armifEk/ armifAaqG/
ocifwif/ armifausm+f idr;f / Adv
k af e0if; polrsm;a&m/ ocifp;kd / ocifoef;xGe;f / Adv
k &f efatmif/ Adv
k af Z,s
polrsm;a&m q&mhwynfhrsm;eJ@ e,fcsJzufqpfudk q&meJ@twl yl;wGJqef@usifcJholrsm;jzpfwJhtwGuf
b,fbufurS rvdu
k yf /J q&mbufvu
kd w
f m trSew
f &m;eJ@ &[ef;&Siv
f l jynfow
l &yfv;kH bufomjzpf
+yD;/ ESpfzuf ausauseyfeyfeJ@ wu,fwef; jynfolw&yfvHk;tusKd;&Sdapr,fh +idrf;csrf;a&;rsKd;om jzpfap
csiaf =umif;/ tay:,HjzL; aq;vdr;f aq;av;okwv
f rd ;f ay;vd@k c%wm aysmufovd&k +dS yD; ykyyf x
G vmwJh
temyqkyaf &m*g}uD;vdak wmh rjzpfapcsiaf =umif;/ &[ef;&Siv
f jl ynfow
l &yfv;kH &J aumif;usK;d csr;f om
udk=unfh+yD; tmCmwuif;pGmeJ@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;udk tjrefqHk;jyefvnf&&Sdatmif ud;yrf;aqmif
&Guf=uygvdk@ tav;teuf wdkufwGef;&Smygw,f?
1960 jynfh =o*kwfvukefrSmawmh OD;Eku ykefuefolawG wa,mufrusef tvif;0ifrnf
[k tcdkiftrm tmrcHcsuf,lvmv#if oHk;vq,fhckESpf&uf oef@&Sif;tpdk;&vufxufu uJhodk@yif
EdkifiHawmforw}uD;. trdef@jzifh vHk;0vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@ xkwfjyefay;ygOD;rnf vdk@ ajymqdk
vmygw,f? orRw}uD;&J vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@qdkwm oef@&Sif;tpdk;&vufxufu xkwfjyefcJh
zl;+yD;/ Adv
k cf sKyfae0if; acgi;f aqmifwhJ ppfwyfukd tm%mv$aJ jymif;ay;tyfvu
kd &f wJt
h cg Akv
d cf sKyfae0if;
pdwfuduf vkyfEdkifa&;twGuf jyefvnfkyfodrf;ay;vdkuf&wJh trdef@jzpfygw,f? oufwrf; bmrSr=um
vdkuf&wJh trdef@jzpfygw,f? tck tJ'Dtrdef@rsKd;udk jyefvnfxkwfay;r,fvkd@ ajymqdkvmwmjzpf+yD;
udwifpnf;urf;csuftjzpf wa,mufrusef tvif;0ifvmrnf[k tcdkiftrm tmrcHcsuf ,lvm
v#if qdw
k hJ pum;&yfawmif xyf+yD; tydak qmif;xm;vdu
k yf gao;w,f? Edik if aH &;ygwaD wG&J w&m;0if
ygwDwnf&SdcGifh qdkwmudkvnf; vHk;0xnfhoGif; ajym=um;jcif;r&SdawmhyJ a&iHkE_wfydwfvkyfxm;wm
awG&wJt
h wGuf vufeufuikd t
f iftm;pkrsm;u b,fvrkd S vufcEH ikd jf cif;r&S=d uyg? a&G;aumufyu
JG mv
twGif;u wnf+rJzqyv tEdkif&v#if jynfwGif;ppf&yfpJa&;oabmxm; ykdrkdwif;rmvmEdkifacs
262

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

&Sw
d t
hJ wGuf awmwGi;f vufeufuikd f tiftm;pkrsm;[m OD;Ek &J oef@&iS ;f zqyv tEdik &f a&;bufuyJ
&yfwnfc=hJ uum olw@kd qikd &f m e,fajra'o pnf;H;k a&;*Giaf wGtwGi;f uae oef@&iS ;f udk axmufc0H ef;&H
ay;cJ=h uygw,f? 'gayr,fh OD;Ek tm%m wu,fjyefvnf&&Sv
d mwJt
h cg OD;Ek &J w&m;0if xkwaf zmfajym
qdk jyocsuaf wGu +idr;f csr;f a&;twGuf tm;wufp&m bmwckrS rawG&ao;wJt
h jyif aemufawmif
jyefqw
k af ewJt
h wGuf vufeufuikd t
f iftm;pkrsm;[m pdwrf oufromjzpf=u&ygw,f? jynfwiG ;f ppf
&yfpJa&;[m tvm;tvm arS;rSdefaysmufuG,f+rJ aysmufuG,fae&qJjzpfygw,f?
1960 jynfh atmufwdkbm (20) &ufrSm AuotzGJcsKyf&J qXrt}udrf ausmif;om;nDvm
cH}uD; usif;yygw,f? (4) ESpfvHk;vHk; rusif;yEdkifyJ xm;cJh&wJh ausmif;om;nDvmcH}uD;udk tckrS
jyefvnfac:,l usif;yEdkifcGifh&cJhwmjzpfygw,f? AuotzGJcsKyf[m urBmausmif;om;or*~tzGJ@csKyf
(IUS) eJ@ urBm'Drdkua&pDvli,frsm;tzGJcsKyf (WFDY) wdk@&J tzGJ0ifvnf;jzpfygw,f? Auorsm;
tzGJcsKyf&J qXrt}udrfajrmuf nDvmcH}uD;rSmvnf; wrsKd;om;vHk;ta&;/ wEdkifiHvHk;ta&;jzpfwJh
trsKd;om;a&;wm0efrsm;udk vkyfaqmif=u&ef eJ@ jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf; csrf;a&;wdk@t
wGuf qufvufyg0if tm;jznfhvHk;yrf;oGm;=u&ef qdkwmawGudk wufwufuGuG aqG;aEG;qHk;jzwf
oGm;cJh=uygw,f?
1960 jynfh Edk0ifbmrSmawmh wkwfjzLusL;ausmfr_awG ArmjynftwGif; tvHk;t&if;vdkuf
acgi;f axmifxvmjyefygw,f? usKid ;f wHek ,fxu
J kd 0ifa&mufwu
kd cf u
kd w
f m/ rdik ;f vif;rdw0du
k f wkwjf zL
pcef;rsm; tcdkiftrm wyfpGJxm;wm/ rdkif;ygv#Kd usKdif;vwfa'owcGifudk odrf;ydkufwyfpGJxm;wmawG
tcdkiftrmvkyfukdifvm=uygw,f? 1954/ 55/ 56 ckESpftwGif; wkwfjzLarmif;xkwfa&; wdkufyGJawG
a=umihf txl;ojzihf Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm OD;pD;wdu
k cf u
kd f acsre_ ;f ypfvu
kd Ef ikd rf a_ wGa=umifh xdik ;f / vmtdk
e,fpyfawGxJ ajy;0ifcdkv_HoGm;=u&&mu wpwp ArmjynfwGif; jyefvnf0ifa&mufvmcJh=ujcif;jzpf
ygw,f? Adv
k rf ; csKyfausmaf Zm ppfwyfu tz,f&mS ;cH&+yD;aemuf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; OD;pD;wJh wyfrawmf
[m wkwfjzL jynfyusL;ausmfolawGudk tav;xm;wdkufcdkuf xdk;ppfqifwmxuf wdkif;&if;om;
tcsi;f csi;f jzpfwhJ jynfwiG ;f vufeufuikd t
f iftm;pkawGtay: t"duxm; wdu
k cf u
kd af csre_ ;f xd;k ppfqif
cJhwma=umifh wkwfjzLawG vG,fvG,fulul jyefvnf0ifa&muf ajcukwf,lEdkifcJhwmjzpfygw,f? Armh
wyfrawmfe@J ppf&[
J m wyf&if;aygi;f (90)&Sw
d t
hJ euf wkwjf zLudw
k u
kd &f mrSm (7) &if;yJo;kH +yD; jynfwiG ;f
ppfudkawmh (83) &if;eJ@ wdkufcdkufcJhovdk (11) ESpftwGif; jynfwGif;ppfrSm wdkif;&if;om;tcsif;csif;
vufeufuikd t
f iftm;pkawGtay: wdu
k yf }JG uD;aygi;f (2111) yGJ wdu
k cf u
kd cf +hJ yD; wkwjf zLusL;ausmo
f rl sm;
tay:awmh (51) yGJyJ wdkufcdkufcJhw,fvdk@ qdkygw,f? Akdvfr;csKyfausmfaZm OD;pD;wdkufcdkufjyvdkufvdk@
rJacgifjrpfwzufurf;txd wkwfjzLrsm; tvHk;t&if;eJ@ qkwfcGmoGm;&+yD;aemufydkif; usefae&pfcJhwJh
wkwfjzLrsm;eJ@ wpwp jyef0ifv_yf&Sm;vm=uwJh wkwfjzLawGudk +yD;cJhwJh (5) ESpfwm umvw
av#mufv;kH twGi;f bde;f ukeu
f ;l olawGe@J omref "m;jyvlq;kd rsm;tjzpfom yHak zmfauG;a=umf wdu
k cf u
kd f
cJh=uygw,f? cyfayghayghyJ oabmxm;jy+yD; wkwfjzLusL;ausmfa&;wyfrsm;&J aemufuG,fu e,fcsJ
orm;udka&m/ qD;xdk; ppftkyfpk&J ppfa&;qdkif&m yg0ifywfouf ,SufEG,fr_awGudkyg zHk;zdxm;cJh=uyg
w,f? trsm;jynfol rodatmif &nf&G,fcsuf&Sd&Sd uG,f0Sufxm;cJh=uygw,f? wcgrS xkwfazmfajymqdk
qef@usifwm (5) ESpftwGif;rvkyfcJh=uyg? jynfwGif;vufeufudkiftiftm;pkawGtay:om trsKd;rsKd;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

263

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

pGyfpGJ/ trsKd;rsKd;okyfzsuf/ trsKd;rsKd;enf;emoHk;+yD; tywfwdkufacsr_ef;a&;udk oJ}uD;rJ}uD; qifEGJcJh=uyg


w,f? 'ga=umifh wkwfjzLrsm; aumif;aumif; jyefvnftm;jznfh v_yf&Sm; }uD;xGm;vmEkdifcJhjcif;jzpfyg
w,f? 60 jynfhESpftukefrSm tHkeJ@usif;eJ@ jyefvnfpkpnf; wnfaqmufrd+yD; jzpfaeygw,f?
bde;f pm; "m;jywyftjzpfavmufom &nf!e$ ;f ajymqdv
k mcJw
h hJ wkwjf zL ulrifwef usL;ausmf
a&;wyfrsm;&J twGif;okyf[m qD;wdk;ppftkyfpk&J tpDtpOfeJ@yg &nf&G,fcsuf&Sd&Sd v_yf&Sm;vmaewJh
usL;ausmfa&;wyfawGjzpfa=umif; rzHk;Edkif rzdEdkif ay:vGifvmae+yDjzpfwJhtwGuf wdk;wufwJh EdkifiHa&;
tiftm;pkrsm;eJ@ jynfov
l x
l }k u;D w&yfv;kH u oH;k oyfa0zefaxmufjyr_awG vkyv
f m=uygw,f? ppfwyf
[m wkwfjzLusL;ausmfr_jy\emudk ayghayghoabmxm;vdk@r&awmhyJ ppfqifa&;}uD;wck qifE$J&zdk@
txd jyifqifvm&ygawmhw,f?
'Dvt
kd csed rf mS tm%m& yxp tzGJ }uD;twGi;f rSmuawmh tkypf w
k u
kd yf aJG wG xdyaf &mufae+yD;/
wkwjf zLusL;ausmaf &;orm;awGukd b,fvakd jz&Si;f =urvJqw
kd mxuf tm%mudk b,fv&kd atmif,l
&rvJqdkwmom ta&;}uD;qHk;jzpfae=uygw,f? OD;Eku r=umao;rDuyJ vmr,fh yxpnDvmcHrSm
OuU uae E_wfxGuf+yD; omreftzGJ0iftjzpfom cH,lawmhrSmjzpfa=umif; xkwfazmfajymqdkvmwJh
twGuf yxptzGJcsKyfudk ociftkyfpku v$rf;oGm;rSm OD;-Adkvf tkyfu pdk;&drfae=uw,fqdkygw,f?
'ga=umifh ocifawG }uD;pdk;vmr,fhtE W&m,fudk udwifumuG,f wdkufzsuf=uzdk@ tjyif;txef vHk;
yrf;ae=u&w,fqdkygw,f? OD; tkyf touf}uD;ydkif;awGu OD;Ek udk OuUtjzpfu rxGufzdk@ wdkufwGef;
ae=uovdk vli,fyikd ;f uvnf; 'DZifbmvxJrmS v#Kd 0Sut
f pnf;ta0;usi;f y+yD; ociftyk &f J v$r;f rd;k
vmr,fhtE W&m,f wdkufzsufa&;twGuf tajccHtqifhup+yD; pnf;Hk;=uzdk@ qHk;jzwf=uw,f qdkyg
w,f? 'DZifbm (16) &ufrmS awmh OD; eJ@ Akv
d f [m em;vnfr_ r[mrdwt
f qifu
h ae w&m;0if r[mrdwf
yvkyfvdkuf=uw,fvdk@vnf; qkdygw,f? e,fwcsKdrSmuawmh ociftkyfeJ@ OD;tkyfwdk@ dkufyGJ ESufyGJawG
jzpfwJhtxd uGJ+yJvm=uw,fqdkygw,f? wkwfjzLusL;ausmfr_ wkdufzsufa&;xuf yxp tzGJcsKyf
twGif; ociftkyf v$rf;rdk;vmr,fhtE W&m,f wdkufzsufa&;u a&Swef;a&mufaecJhygw,f?
wyfrawmfu rJacgifppfqifa&; udk 'DZifbm (30) &ufae@rSm pwifygw,f? 1961 ckESpf/
Zefe0g&D (3) &ufaerSm EdkifiHawmft}uHay;tzGJu &cdkifeJ@ rGefjynfe,f zGJpnf;ay;a&;eJ@ ywfouf+yD;
tpD&ifcHpmudk 0ef}uD;csKyfOD;Ek xH w&m;0if wifoGif;ygw,f?
&cdik jf ynfe,f&,la&;eJ@ ywfouf+y;D &cdik v
f x
l q
k ENukd &,la&;rSm rJqENe@J &,ljcif;om taumif;
qHk;jzpfa=umif;vdk@ axmufcHwifjyygw,f? axmufcHcsuf (5) csufeJ@ wifjyygw,f?
rGefjynfe,fudpPrSmvnf; rGefolykefawG tvif;0ifa&mufcJhwm[m 0ef}uD;csKyfOD;Ek ay;cJhzl;wJh
rGejf ynfe,fuwdukd ,H=k unfv@kd tvif;0ifa&mufc=hJ uwmjzpfa=umif;/ rGet
f rwfawG a&G;aumufyrJG mS
tEdik &f cJw
h mvnf; 'DreG jf ynfe,f&&Sad &;udk wifjyta&G;cHc=hJ uvd@k atmifEikd cf w
hJ mjzpfa=umif;/ rGejf ynfe,f
taumiftxnfazmfa&;eJ@ ywfouf+yD; rGev
f x
l x
k H rJqEN xyf,Ol ;D r,fqw
kd mrsK;d udk vufrcHa=umif;/
rGet
f rsK;d om;awG[m Edik if aH wmfukd ,H=k unfu;kd pm;=ua=umif; ucsi/f u&if tp&Sw
d mawGukd jynfe,f
ay;ovdyk J rGejf ynfe,fay;apvdak =umif;/ rJqENe@J a&G;aumufyx
JG yfvyk &f if; vlenf;pke@J vlrsm;pk/ vlepJ k
tcsi;f csi;f wd@k ukd &efwu
kd af y;&ma&mufEikd af =umif;/ yJc;l cdik /f oxHck dik af wGukd rGejf ynfe,fxJ oGwo
f iG ;f
zd@k uakd wmh oufqikd &f ma'o&Sd vlxu
k kd pHpk rf;ar;jref;+yD;rS aqmif&u
G zf @kd vakd =umif;/ wu,fv@kd rGejf ynf
264

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

e,frSm yJcl;cdkif tusKH;0ifr,fqdk&ifawmh yJcl;udk rdawmftjzpf xm;oifha=umif;vdk@ pojzifh ajymqdk


&Sif;vif; wifjycJhygw,f?
wu,fvnf; &cdik af cgi;f aqmifrsm;eJ@ rGeaf cgi;f aqmifrsm;[m zqyv tuGrJ mS OD;Ek &J ay:vpD
(4) &yf xkwfjyefcsufudk &cdkifjynfe,f/ rGefjynfe,f&&Sda&; oabmxm;eJ@ udkufnDwJhtwGuf Ekwifudk
axmufccH =hJ uwmjzpfygw,f? Ekwif wd@k uwdukd ,H=k unf+y;D Edik af tmifxeG ;f eJ@ Edik af iGoed ;f wd@k acgi;f aqmifwhJ
rGejf ynfol wyfO;D tzGJ (1000) ausm[
f m vufeufpeG @f c=hJ uwmjzpfygw,f? Edik af iGoed ;f u tJ'w
D ek ;f u
owif;pm&Si;f vif;yGv
J yk +f y;D rGejf ynfe,f&&Sad &;rlukd tjrefq;kH taumiftxnfazmfomG ;rSmjzpfa=umif;
vd@k xkwaf zmfajymqdck zhJ ;l +y;D jzpfygw,f? rGejf ynfol wyfO;D [m rGejf ynfe,f&&Sad &;twGuf vufeufuikd f
vrf;pOfupkd eG @f +yD; Oya'abmiftwGi;f uae qufvufud;yrf;oGm;a&;udk a&G;cs,cf =hJ uwmjzpfygw,f?
t}uHay;tzGJu &cdkifeJ@ rGefjynfe,fay;a&;udk axmufcHcJhygw,f? rGefjynfe,fzGJpnf;a&;rSm
e,fedrdwfudpP[m _yfaxG;r_/ oabmxm;uGJjym;r_awG &SdcJhygw,f? yJcl;/ xm;0,f/ +rdwf vlxkawGu
rGefjynfe,fxJ ryg0ifvdkbl;vdk@ uef@uGufcJh=uwmawG&Sdygw,f? u&ifjynfe,fxJ&Sd rGefaus;&Gm (58)
&Gmudk rGefjynfe,fxJ yg0ifcGifhyr,fvdk@ u&ifjynfe,ftpdk;&u oabmwl uwday;a=umif;udkvnf;
rGeftzGJaygif;pHku rGefacgif;aqmifawGu EdkifiHawmft=uHay;tzGJudk wifjycJhwmvJ&Sdygw,f? 61 ckESpf
Zefe0g&D (28) &ufrmS yrnw u rGejf ynfe,fe@J ywfoufwhJ oabmxm;udk xkwjf yefa=unmwm
vnf;&Sdygw,f? yrnw &J e,fedrdwfqdkif&mrludkvnf; xkwfjyefcJhygw,f? yrnw u rGefjynfe,f
azmfxw
k rf ,fq&kd if a&;/ rk'/kH usKu
d rf a&m/ acsmif;qH/k usKu
d rQ /D armfvrdif ajcmufrde,fyg0ifwhJ usKu
d rQ D
cdkifeJ@ oxHkcdkifu aygifrde,fwdk@udkom yl;aygif;+yD; zGJpnf;oifhw,fvdk@ ,lqa=umif; azmfjycJhwm
vnf; &Sdygw,f?
csi;f acgi;f aqmifrsm;&J csi;f jynfe,f&a&; v_y&f mS ;r_rmS vnf; a,bk,stm;jzifh csi;f jynfe,f&&Sd
a&;udk oabmwl=uayr,fh rwlujJG ym;wJh tjrifoabmxm;awGawmh &Scd yhJ gw,f? e,ferd w
d jf y\em
awGvnf; &SdcJhygw,f?
OD;Zm&Jvsef eJ@ uy`wdefref;wkH;EkH; wdk@ yxp csif;trwfawGeJ h csif;trsKd;om;tzGJ (pDtiftdk)
trwfrsm;u csi;f 0daoowdik ;f udk wdu
k f u
kd f csi;f jynfe,ftjzpf &,lcsiyf gw,f? uav;rd/apwkw&W m
eJ@ aqmrd awGyg xnfhoGif;zGJpnf; &,lcsifygw,f?
zqyv csi;f trwfawGuawmh jynfe,fqw
kd hJ pum;&yftpm; csi;f 0daowdik ;f qdw
k hJ trnfrsK;d
eJ@yJ tkycf sKyfa&;tm%m/ w&m;pD&ifa&;tm%m/ bma&;tm%mawGukd jynfe,ftcGit
hf a&;twdik ;f
ay;wJhrludkom vdkcsif=uw,fvdk@ qdkygw,f?
wef;wljynfe,f/ txl;jynfe,f/ 0daoowdkif;qdkwJh &,lcsifwJhrlawG oabmxm;awG
rwlnD=uayr,fh vuf&Sd csif;0daoowdkif;qdkwJh taetxm; tqifhae&mudk auseyfa&mif&JEkdifr_r&Sd
awmhwmrSmawmh twlwlyJjzpfygw,f?
tckvdk &cdkif/ rGef/ csif; wdk@&J jynfe,f&&Sda&; pv_yf&Sm;r_awG Oya'abmiftwGif;uae w&m;
0ifay:ayguaf ecsed rf mS wkwjf zLusL;ausmaf &;wyfrsm;&J taetxm;uvnf; rJacgipf pfqifa&;}uD;eJ@
ppfqifwu
kd x
f w
k zf @kd pwifvy_ &f mS ;vm&awmhwt
hJ xd }uD;xGm;vmHrk u/ wEdik if v
H ;kH od/ wurBmvH;k od
tjzpftysuaf wGyg bGm;ceJ ay:ayguv
f mcJyh gw,f? tJ'guawmh Armhwyfrawmf (av) u Adv
k yf w
D m
usqHk;&r_jzpfygw,f?
265
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wkwjf zLawG&J tcdik t


f rm ajcukw,
f x
l m;wJph cef;awGukd jyefvnford ;f ydu
k Ef ikd zf @kd wkwjf zL
usL;ausmo
f al wGukd armif;xkwyf pfEidk zf @kd rJacgipf pfqifa&;}uD;rSm wyfrawmf (av) u wdu
k af v,mOf
rsm;udkyg yl;wGJtoHk;ycJh&ygw,f? Adkvfodef;/ AdkvfyDwm/ Adkvfcspfcdkif wdk@ armif;ESifwJh qD;jzL&D wdkufav
,mOf (3) pD;[m usKdif;wHkuae 0rfygqef&Gmay: ppfqifa&;qdkif&m uif;vSnfhysHoef;armif;ESifaewkef;
Armhydkifeufe,fajrtwGif; &efolav,mOfwpif;eJ@ a0[ifrSmawGqHk&ygw,f? &efolav,mOfu
p+yD;ypfcwfwu
kd cf u
kd =f u&if; &efol av,mOfxrd eS f rD;avmifysuu
f somG ;&ovd/k Armhwyfrawmf (av)
u AkdvfyDwm vnf; a0[ifwdkufyGJrSm xdrSefusqHk;cJh&ygw,f? 1961 ckESpf/ azaz:0g&D (15) &ufae@rSm
jzpfygw,f?
bdef;wyf/ "m;jywyftjzpfyJ yHkazmf0g'jzef@csdum cyfazghazghvkyfxm;cJhwJh wkwfjzLusL;ausmf
a&;wyfrsm;&J tE W&m,f[m zHk;rEdkif zdr& bGm;ceJay:vm&+yD; jynfolvlxk=um;rSmvnf; wkwfjzL
usL;ausmfr_qef@usifa&;eJ@ e,fcsJqef@usifa&;toHawG pnfpnfnHatmif xGufvmygw,f?
yxp tpd;k &[m +idraf evd@k r&awmhyJ 'Dupd t
P ay: &Si;f vif;wifjywm/ ajz&Si;f ajymqdw
k mawG
vkyfvm&ygw,f? ypfcsEdkifcJhwJh av,mOfysHysufudk owif;pmq&mawGac: jy+yD; owif;xkwfjyefajym
qdkwm vkyf&ygawmhw,f? ulrifwefwkwfjzL usL;ausmfolawGudk tultnDay;aewJh 'Dav,mOf
[m tar&duefav,mOfjzpfaeygw,f? trSeftwdkif; &Sif;vif;ajymqdk&r,fqdk&if/ vufyl;vuf=uyf
&rdxm;wmudk trSeftwdkif; azmfxkwf&r,fqdk&if tar&duefudk zGifhcsvdkufovdkjzpfrSmpdk;wJhtwGuf
k w
hJ q
H yd af wGukd owif;pmq&mawG rjrif&atmif zH;k zd aq;okw+f y;D
av,mOfay:u ,ltufpf (US) qdw
awmhrS jyowmvkyfw,fvdk@qdkygw,f? tar&duefrsufESm!dkoGm;rSm pdk;&drfwJhtwGuf tar&duef
qef@usifa&;qD wdkufdkufOD;wnfroGm;&atmif w0ufzHk; w0ufazmfenf;eJ@ OD;Ek u ajz&Sif;ajymqdk
wmawG vkyfcJhygw,f?
azazmf0g&D (25) &ufae@ owif;pmuGef@z&ifhrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek u wkwfjzLrsm;[m
tar&duefwynfjh zpfw,f? olq&muxGuo
f mG ;qd&k if wcgwnf;+yD;Edik w
f u
hJ pd yP g vd@k ajymqdyk gw,f?
Akdvfr;csKyfatmif}uD; uvnf; Armjynf&Sd wkwfjzLawGudk vufeuf&duQmrsm; jznfhwif;ay;aewJh
av,mOfysHrsm;[m azmfrdkqmu wdkufdkufrvmEdkifyg? "mwfqDxnfh&eftwGuf qD;wdk;tzGJvuf
atmufcH wae&mujzpfEdkifa=umif; rdrdwdk@odxm;aomfvnf;/ rdwfysufrnfpdk;I rajymyg&apeJ@
vdk@ajymqdkcJhygw,f?
wkwfjzLawG[m ArmjynfxJ usL;ausmf0ifa&mufvmHkru bdef;csuf/ bdef;csjcif;/ aiGpuUL
twkvkyfjcif;/ "m;jywdkuf vk,ufzdESdyfjcif;/ yl;aygif;pnf;Hk;&Edkifr,fxifwJh vufeufudkiftzGJtpnf;
rsm;eJ@ yl;aygif;um aoG;xdk; &efwdkuf ajc_yfjcif; pwJh 'kpdkufaygif;pHkudk ajcvSrf;usJusJ vkyfudkifcJh=uyg
w,f? 'Dvkd tifrwefqdk;0g;vSwJh 'kpdkufvkyfief;aygif;pHkudk vkyfukdifaewJhtwGuf/ omref'kpdkuf
usL;ausmaf &;wyfrsm;&J vuQ%meJ@ tESpo
f m&avmufy&J w
dS hJ usL;ausmaf &;wyfoufoufawGyv
J m;
qkad wmh r[kwyf g? tar&duefO;D aqmifzJG pnf;xm;wJh qD;wd;k ppftyk pf &k J Edik if aH &;/ ppfa&; &nfreS ;f csuaf wG
twdkif; taumiftxnfazmf v_yf&Sm;aewJh usL;ausmfa&;wyfzGJ}uD;awGvnf; jzpfae=uygw,f?
azmfrdkqmtpdk;&udk,fwdkif qD;wdk;tkyfpk0ifjzpfovdk/ azmfrdkqmu wkdufdkufcsKyfudkifxm;wJh wkwfjzL
usL;ausmfa&;wyfrsm;[mvnf; qD;wdk;tkyfpk0ifwyfrsm;&J tpdwftydkif;w&yfjzpfygw,f? vmtdk/
266

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

,k;d ',m; wd@k rmS 0ifxu


G o
f mG ;vm ajccsvy_ &f mS ;aeEdik jf cif;[mvnf; qD;wd;k ppftyk pf &k J t&dyaf =umifh
jzpfygw,f? ,d;k ',m; [m qD;wd;k ppftyk pf 0k if Edik if w
H ckjzpfcyhJ gw,f? uGe*f /kd vmtdk wd@k rmS tar&duef&J
wdkufdkufywfouf pGufzufr_awG wae@wjcm; }uD;xGm;vmaeovdk awmifAD,uferfudkudkif+yD;
ajrmufAD,uferfudk zdzdk@vnf; ajcvSrf;&Sd&Sd aqmif&Gufvkyfudkifaecsdefjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfOD;Ek[m
wkwfeJ@ tar&duef=um; Asmrsm;ae&wJh EkdifiHjcm;a&;ay:vpDudkusifhoHk;um =um;aea&;udk i,foHyg
atmif atmfae&oljzpfw,fv@kd vuf00J g'w
D csKd u xifjrif,q
l xm;=uygw,f? OD;Ek [m Armjynfukd
wkwjf zLusL;ausmrf u
_ kd vufawG@&ifqikd f wdu
k cf u
kd af e&ayr,fh tar&duefqef@usiaf &;udak wmh rvkyf
0HhcJhyg//
wkwfjzLusL;ausmfr_eJ@ywfouf+yD; jynfolvlxktwGif; rcHcsdrcHomjzpfcJh=uovdk e,fcsJ
qef@usifa&;'Da& w&dyf&dyfwufvmcJhygw,f? tar&duefoHHk;a&S qENjyr_awG ay:aygufvmygw,f?
1961 ck/ azazmf0g&D (27) &ufae@rSm &efukefrd t&Siftm'dpP0Hoausmif;wdkufrSm EdkifiHa&;/
vlr_a&;/ pD;yGm;a&;/ bmoma&;qdkif&m tzGJtpnf;aygif; (29) zGJeJ@ woD;yk*~v rsKd;cspf&[ef;&Sifvl
vly*k Kd~ vfrsK;d pHyk g0ifwhJ aqG;aEG;yG}J uD;wck usi;f ycJ+h yD;/ wkwjf zLusL;ausmrf E_ iS hf e,fcsJ qef@usiaf &;trsK;d
om;aumfrDwD qdkwmudk atmifjrifpGm zGJpnf;vdkuf=uygw,f? &[ef;&Sifvl trsKd;om; trsKd;orD;
yk*Kd~ vfaygi;f (88) OD;awmifyg0ifwhJ trsK;d om;aumfrw
D }D uD; jzpfygw,f? trsK;d om;aumfrw
D &D J tvkyf
tr_aqmiftzGJudk (39) OD;eJ@ zGJpnf;+yD; tvkyftr_aqmiftzGJ&J t+rJwrf;aumfrDwDudk (20) OD;eJ@
zGJpnf;cJhygw,f? OuUtjzpf Adkvfr;csKyfa[mif;ausmfaZm udk wifajrmufcJh=u+yD; 'kOuUtjzpf (6)
OD;&Syd gw,f? Adv
k t
f ;kH wif (jynfol &Jabmf)/ OD;vSausmf (a&Sae}uD;)/ Aef;armfwifatmif (pma&;q&m)/
ocifazoef;/ rGefzdk;csKd (rGefwdkif;&if;om;tpnf;tHk;)/ OD;at;armif (v$wfawmfa&Sae}uD;) wdk@jzpf=u
ygw,f? taxGtaxGtwGi;f a&;r; Akv
d af tmifEikd f (jynfol &Jabmf) jzpf+yD; wGb
J uftaxGaxGtwGi;f
a&;r;ESpfOD;uawmh ocifvSau| (bDwD,lpDXmecsKyf) eJ@ &JabmfvS0if; (jynfolwdk;wufa&;ygwD)
wdk@jzpf=uygw,f? t+rJwrf;aumfrDwDrSm Auo u udkwifxGef; eJ@ wuo u udkwifat; wdk@yg0if
cJh=uovdk u&iftrsKd;om;tzGJcsKyfu ref;atmif=unfwdk@vnf; yg0ifcJh=uygw,f?
rwfv (12) &ufae@rSm wkwfjzLusL;ausmfr_ESifh e,fcsJqef@usifa&; trsKd;om;aumfrDwD
}uD;&J wdik ;f jynfo@kd E_;d aqmfyef=um;v$m xGuaf y:vmygw,f? wkwjf zLusL;ausmrf _ ordik ;f aemufceH @J
wuG wifjy+yD; wkwfjzLusL;ausmfr_&J &nf&G,fcsufudkvnf; qD;wdk;ppftkyfpk&J ppfa&;&nfrSef;csuf
awGe@J tnD taumiftxnfazmfaewmjzpfa=umif; azmfxw
k zf iG chf sygw,f? trsK;d om;vGwv
f yfa&;udk
usL;ausmfzsufqD;aewmjzpfwJhtwGuf wrsKd;om;vHk;&J &efoljzpfwJh wkwfjzLusL;ausmfr_udk wrsKd;
om;vH;k u aoG;pnf;nD!w
G pf mG eJ@ qef@usiw
f u
kd cf u
kd =f uzd@k aumfrw
D }D uD;eJ@twl yl;wG+J yD; usL;ausmpf u
G f
zufol &efoel ,fcsJ udk tHk uGqef@usif wdu
k cf u
kd =f uzd@k E_;d aqmfyef=um;xm;ygw,f? wkwjf zLusL;ausmf
r_udk wdkuf=u/ tar&duefe,fcsJ pGufzufr_udk qef@usif=u/ trsKd;om;nD!Gwfa&; wnfaqmuf=u
qdkwJh auG;a=umfoHawGudkvnf; azmfxkwf auG;a=umfxm;ygw,f?
rwfv (9) &ufae@uyJ q&m}uD;ocifu,
kd af wmfrid_ ;f OD;pD;aqmif&u
G w
f hJ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;
tzGJ}uD; udkvnf; jyefvnfzGJpnf;vdkuf=uygw,f? 59 ckESpfu ysufoGm;cJh&wJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
tzGJ}uD;tpm; jyefvnfzGJpnf;vdkufwmjzpfygw,f? OuU tjzpf q&m}uD;rd_if;/ 'kwd,OuUrsm;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

267

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tjzpf Adv
k rf ; csKyfa[mif;ausmaf Zm eJ@ OD;baomf wd@k u wm0efcaH qmif&u
G yf gw,f? taxGaxGtwGi;f
a&;r;tjzpf OD;xGef;wif jzpfvmygw,f? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJrSm twGif;a&;r;tzGJudkvnf;
zGJpnf;xm;+yD; pma&;q&m}uD; q&mAef;armfwifatmif/ armifarmifwif (a&Sae}uD;OD;vSwifh)/
armifwifa&$ (rHk&GmOD;wifa&$)/ OD;pdk;rif; (Avp)/ apmausmfpdk; (u&iftrsKd;om;) pwJhyk*~KdvfawGeJ@
zGJ pnf;xm;wmjzpfygw,f? jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;twGi;f yg0ifvy_ &f mS ;aeolawG trsm;pk[m
wkwfjzLqef@usifa&;eJ@ e,fcsJqef@usifa&; trsKd;om;aumfrDwDrSmvnf; yg0ifv_yf&Sm;aeolawGjzpf
=uygw,f?
rwfv (13) &ufae@ jynfolv$wfawmftpnf;ta0;rSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek u rdef@cGef;w&yf
ajym=um;wmvkyfygw,f? wkwfjzLusL;ausmfr_eJ@ ywfouf+yD; ajym=um;wmygovdk/ rGefeJ@ &cdkifjynf
e,fay;a&;eJ@ywfouf+yD;awmhvnf; ajym=um;oGm;cJhygw,f?
wkwjf zLusL;ausmrf e_ @J ywfouf+y;D wkwjf zLoufoufuykd J azmfjyoGm;ovd/k omrefjy\em
w&yfvdk ajym=um;oGm;wJhtjyif/ azazmf0g&D (21) &ufae@u &efukefrdrSm jzpfay:cJhwJh wkwfjzLqef@
usifa&; tar&duefe,fcsJqef@usifa&; qENjyyGJ}uD;udkvnf; +idrf;csrf;pGmr[kwf t=urf;zufwJhvkyf&yf
awG&SdwJh oabmrsKd;/ _wfcswJhoabmrsKd; ajymqdkoGm;cJhygw,f?
&cdik ef @J rGejf ynfe,fay;a&;eJ@ ywfouf+yD; ajymqd&k mrSmawmh OD;Eku tqdk ycsut
f opfwck
udk wifjyoGm;ygw,f? jynfe,fay;a&;udpPtwGuf rJyHk;axmifwJhpepfudk rusifhoHk;awmhyJ &cdkifjynf
e,fudk tqifh (3) qifheJ@ taumiftxnfazmfoGm;zdk@ pDpOfxm;w,fvdk@qdkygw,f? yxrtqifh
&cdik af &;&m0ef}uD;cef@/ 'kw,
d tqifh &cdik jf ynfe,f jyifqifa&;aumfrw
D zD JG / wwd,tqifh &cdik jf ynfe,f
zGJpnf;oGm;zdk@ qdkwmyJjzpfygw,f?
rGefjynfe,fzGJpnf;a&;rSmvnf; OD;Ek&J tqkdycsufuawmh tqifh (3) qifh tpDtpOfyJjzpfyg
w,f? yxrtqifh rGeaf &;&m0ef}uD;cef@/ 'kw,
d qifh rGejf ynfe,f jyifqifa&;aumfrw
D zD JG aemufq;kH qifh
rGefjynfe,fzGJpnf;a&;qdkwmyJjzpfygw,f?
rwfv (15) &ufae@rSm wkwfjzLqef@usifa&;ESifh e,fcsJqef@usifa&; trsKd;om;aumfrD
wD}uD; u owif;pmrsm;od@k xkwjf yefcsuf qdw
k hJ xkwjf yefcsuw
f ck xkwjf yefvu
kd yf gw,f? xkwjf yef
csufxJrSm
wkwfjzLwyfrsm;rSm tar&duefOD;pD;aom qD;wdk;. EdkifiHa&;/ ppfa&;aoe*FAsL[m
enf;y&d,m,frsm;t& v_yf&Sm;aeaom vufeufudkifusL;ausmfa&;wyfzGJ}uD;rsm;jzpfa=umif;/ Arm
jynfwGifru urBmw&yfvHk;yg kyfvHk;ay:cJhayonf? [k azmfjyxm;wJhtjyif tpdk;&taejzifh
(u) ,if; wkwjf zLusL;ausmrf _ tE &W m,fukd ppfa&;t& xdxad &mufa&muf wdu
k x
f w
k jf cif;/
(c) vlrsKd;pkjy\emrsm;udkvnf; t&if;cHjzpfaom EdkifiHa&;enf;t&yg ajz&Sif;jcif;/
(*) wkwfjzLusL;ausmfr_udk ukvor*~wGif xda&mufpGmwdkif=um; ta&;,ljcif;/
(C) jynfol v_y&f mS ;r_rsm;udk jynfow
l @kd EiS t
hf wl Adv
k cf sKyfatmifqef; acwfuo
hJ @kd yl;aygi;f v_yf
&Sm;jcif;rsm; yoifhayonf?
[kvnf; tpkd;&udk wdkufwGef;E_d;aqmfvdkufygw,f? wqufwnf;rSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek &J
rwfv (13) &ufae@rdef@cGef;yg wkwfjzLusL;ausmfr_jy\emtay: ajymqdkwifjyoGm;yHkudkvnf;
268

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

obm0rusa=umif; axmufjya0zefxm;ygw,f? 0ef}uD;csKyf. wkwfjzLrdef@cGef;rSm rdrdjynfolwdk@


tm; 0ef}uD;csKyftaejzihf rdrdwdk@ usL;ausmfcH&r_udk rsKd;cspfpdwfaemufcHjzifhvnf;aumif;/ ajymjcif;ESifh
rwlyJ Edik if w
H Edik if t
H m; awmif;yefaeonfo
h abmom zH;k v$r;f aeayonf? vd@k vnf; a0zefuef@uu
G f
ygw,f? aumfrDwDtaejzifh wkwfjzLqef@usifa&;eJ@ e,fcsJqef@usifa&; uef@uGufqENjyyGJrsm;udk
qufvufyvkyfoGm;r,hfta=umif;/ &efukef tif;pdefcdkifrSm aqG;aEG;yGJrsm;/ a[majymyGJrsm;/ ydkpwm
wdkufyGJrsm; usif;yyvkyfoGm;+yD; {+yDv (9) &ufae@rSm &efukefrdvHk;u|wfqENjyyGJ}uD;usif;y&ef pDpOf
aewJhta=umif; azmfjyxkwfjyefygw,f?
tJ'D 1961 ckESpf/ rwfv (15) &ufae@rSmyJ &efukef urf;em;vrf; ajcmufxyfHk;opf}uD;rSm
jynfe,frsm;jy\emoH;k oyfa&;aumfrw
D D tpnf;ta0;xkid cf yhJ gw,f? tJ'rD mS tajccHOya'jyifqif
a&;eJ@ ywfoufwhJ &Sr;f jynfe,f u wifoiG ;f wJh tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf; eJ@ u&ifjynfe,f
0ef}uD; a'gufwmapmvSxGef; wifoGif;wJh tajccHOya'jyifqifa&;eJ@ ywfoufwJhrl=urf; wdk@udk
wifoiG ;f ygw,f? oH;k oyfa&;aumfrw
D u
D &Sr;f jynfe,fuwifoiG ;f wJh tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf;
udkyJ tajccHxm;+yD; aqG;aEG;r_vkyfygw,f?
tJ'D tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf; b,fvkday:aygufvmovJqdkwm wenf;tm;jzifh
&Srf;jynfe,fu wifoGif;wJh tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf;yg jynfaxmifpkppfppfrl odk@r[kwf
&Srf;rl b,fvdkjzwfoef; ay:aygufvmovJqdkwm tifrwefta&;}uD;ygw,f?
wu,fu &Srf;jynfe,fu wifoGif;cJhwJh tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf; [m EdkifiHawmf
0ef}uD;csKyf OD;Ek udk,fwdkif&J pwifvrf;zGifhay;r_t& w&m;0ifay:aygufvmcJhwmjzpfygw,f?
1960 jynfh a&G;aumufyGJt+yD;rSm v$wfawmfwckvHk;&J trwfOD;a& oHk;yHkESpfyHkausmf[m
tpdk;&&JvufxJrSm &SdaewJhtwGuf jynfaxmifpkwnfwHhcdkif+rJa&;twGuf zGJpnf;tkyfcsKyfyHk tajccH
Oya'udk jyifqifcsifw,fqdk&if 'Dtcsdef[m taumif;qHk;vdk@ _jrif+yD; OD;Ek u pwifvrf;zGihfay;cJhwm
jzpfygw,f? 0ef}uD;tpnf;ta0;rSm OD;Eku (1) zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk jyifqifcsifw,fqdk&if 'Dtcsdef[m taumif;qHk;yJ?
(2) 'Dvdk taumif;qHk;jzpfwJhtwGuf zGJpnf;yHktajccHOya'udk b,fvdkjyifqifcsifovJ/
jynfe,ftpdk;&tzGJawGudk ar;r,f?
(3) jynfe,ftpd;k & tzGJ awGu wifjywJh tqdak wGukd us,u
f s,jf yef@jyef@ aqG;aEG;Edik af tmif
qDrDem (seminar) wckac:ay;r,f? jynfe,ftpdk;&udk,fpm;vS,fawGa&m twdkuftcH
udk,fpm;vS,fawGa&m zdwfr,f?
(4) aqG;aEG;yGJrSm rdom;pkaqG;aEG;=uwJhenf;twdkif; aqG;aEG;r,f? trsm;vufcHoabmwl
Edik w
f t
hJ qdak wGukd csucf si;f taumiftxnfazmf/ tajz&Smr&ao;wJh tqdak wGukd quf+y;D
aqG;aEG;r,f?
qdkwJh tcsuf (4) csufudk csjyw,f? tJ'Dtcsuf (4) csufudk 0ef}uD;tzGJu oabmwl
vufc+H yD; vkt
d yfwt
hJ pDtpOfawGukd vdt
k yfovdk vkyu
f ikd Ef ikd zf @kd w&m;a&;0ef}uD;Xmeudk wm0efvaJ$ y;
vdkufygw,f? 'ga=umifh 1960 jynfh pufwifbm (22) &uf ygvDreftpnf;ta0;rSm jyifqifa&;aumf
rDwzD JG pnf;zd@k tqdw
k if+yD;/ v$waf wmfu twnfycJyh gw,f? w&m;a&;0ef}uD; a'guw
f mOD;at;armif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

269

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

OuUXtjzpf aqmif&GufwJh tzGJ0if (29) OD; yg0ifwJh tajccHOya'jyifqifa&;aumfrDwDudk Ekd0ifbm


(10) &ufae@ ae@pGJeJ@ EdkifiHawmforRwu zGJpnf;ay;cJhygw,f? tajccHOya'jyifqifa&;aumfrDwD
ay:aygufvmygw,f?
1? 'Drdkua&pDudk xdcdkufvmrnfhtcsufrsm;/
2?jynfaxmifpk}uD; wnfwHcdkif+rJa&;udk xdcdkufvmrnfh jymef;csufrsm;/
3? jynfaxmifp}k uD; pnf;vH;k nD!w
G af &;udk xdcu
kd rf nft
h csurf sm;udk rlwnf+yD; tajccHOya'
}uD; wckvHk;&J rludk rysufapyJ jyifqifzdk@vdk@ qdkygw,f?
tJ'v
D kd pwifvrf;zGiv
hf u
kd w
f ma=umifh zGJ pnf;yHt
k ajccHOya'jyifqifa&;eJ@ ywfoufwhJ w&m;
0if pnf;Hk;/ aqG;aEG;/ v_yf&Sm; a0zefoHk;oyf=uwmawG ay:aygufvmcJhygw,f? jynfe,fawG vlrsKd;pk
awGtzd@k trSew
f u,fvnf; v_yv
f y_ &f mS ;&Sm; aqG;aEG;oH;k oyf a0zefaxmufjy&r,ft
h csed jf zpfygw,f?
&ufaygif; (108) &ufeJ@ t+yD;a&;qGJ+yD; vGwfvyfa&;udk tjrefqHk;&&Sdatmif aqmif&Gufxm;cJh&wJh
1947 ckEpS f zGJ pnf;yHt
k ajccHOya'}uD;[m tm;enf;csu/f vdt
k yfcsuaf wG/ csKd ,Gi;f csuaf wG rkcsy&J adS erSm
jzpfwJhtwGuf axmufjya0zef oHk;oyf=uzdk@ trSefwu,fvnf; vdktyfae+yDjzpfygw,f? vGwfvyf
a&;&,l+yD; (10) ESp=f um&if cGx
J u
G v
f u
kd cGx
J u
G yf ikd cf iG &hf w
dS ,fv@kd w&m;0ifjymef; azmfjyxm;wJh &Sr;f jynf
e,ftwGuf ydkrdk+yD; pOf;pm;&r,fhoHk;oyf&r,fh tcsdefjzpfygw,f? 58 ckESpfuwnf;u (10) ESpfjynfh
ajrmufc+hJ yD;jzpfovd/k tdraf pmift
h pd;k &vufxyfrmS &Sr;f vufeufuikd af wmfveS af &;}uD;vnf; ay:ayguf
cJh&+yD;/ vlrsKd;pkvufeufudkif awmfvSefa&;wdkif;vdkvdk&J tjrifhqHk;&nfrSef;csufjzpfwJh vGwfvyfwJh
orwEdik if H xlaxmifa&;toHawGvnf; obm0usus xGuaf y:vmaewm jrifawG =um;odae&csed f
jzpfygw,f? 'ga=umifh tajccHOya'jyifqifa&; v_yf&Sm;r_awG[mvnf; &Srf;jynfuyJ pwifcJh&wm
&Srf;jynfuyJ ydkrdk+yD; txl;pdwf0ifwpm; ta&;,laqmif&GufwmawG awGjrif=u&wmjzpfygw,f?
v$waf wmfrmS tajccHOya'jyifqifa&;aumfrw
D zD GJ zd@k twnfy+yD;wJah emuf/ (29) OD; aumfrw
D D
w&m;0ifxu
G af y:rvmrSu
D av;rSmyJ 0ef}uD;csKyfO;D Ek eJ@&if;ES;D +yD; olu,
kd w
f ikd f 0ef}uD;jzpfwhJ pyfceG cf sK[
d m
tajccHOya'jyifqifa&;eJ@ ywfouf+yD; vdt
k yfwhJ t=uH^m%f a0zefaqG;aEG;r_awG us,u
f s,jf yef@jyef@
&&Sda&; &nf&G,fcsufeJ@ wufwufuGuG aqmif&Gufr_awG vkyfcJhygw,f? &Srf;jynfe,ftrwfawG
tm;vH;k / trwfrsm;rJqENe,fu ud,
k pf m;vS,f (2) OD;pD/ &Sr;f jynfygwt
D zGJ tpnf;rsm;rS ud,
k pf m;vS,f
(3) OD;pDeJ h &Sr;f jynfe,fta&; pdw0f ifpm;=uwJh woD;yk*r~ sm;eJ@ wuG yifvpHk mcsKyf vufrw
S af &;xd;k cJw
h hJ
yk*~Kdvfrsm;a&m/ &Srf;jynfu wdkif;yjynfy v$wfawmftrwfa[mif;awGudkyg zdwf=um;+yD; tpnf;t
a0;}uD;w&yf usif;ycJhygw,f? 1960 jynfh Edk0ifbm (7) &ufae@rSm awmif}uD;rdrSm usif;ycJhwmjzpfyg
w,f? tJ'Dtpnf;ta0;}uD;udk wufa&mufcJh=uwJh udk,fpm;vS,ftm;vHk;uyJ vuf&SdzGJpnf;yHktajc
cHOya'udk ruduf=ua=umif;/ ydk+yD;wduswJh jynfaxmifpkpepf (Federation) udk vdkcsif=ua=umif;
wifjyaqG;aEG;cJh=uw,fqdkygw,f?
tJ'Dtpnf;ta0;uae tajccHOya'jyifqifa&;twGuf tajccHOya' pDppfa&;aumfrDwD
udk yxr tzGJ0if (25) OD; aemufydkif;rSm (32) OD;eJ@ zGJpnf;vdkufygw,f? obmywdu &Srf;jynfe,f
aumifpD obmywd pyfjynf/h twGi;f a&;r; pyf=umpHk jzpfygw,f? aemufyikd ;f rSm aumfrw
D &D J trnfukd
vnf; jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH. zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' jyifqifa&;qGJa&; (&Srf;jynfe,f
270

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

qdkif&m) ud;udkifaumfrDwD vdk@ jyifqifac:a0:cJhygw,f


OD;xGef;jrifh (awmif}uD;)/ OD;wifat;/ OD;xGef;az/ OD;xGef;tHk/ OD;xGef;at;(yifvHk)/ OD;xGef;at;
(erfhcrf;)/ OD;bvGif/ OD;udkudk}uD; wdk@wawGuvnf; awmif}uD;rdrSm tajccHOya'jyifqifa&;udpPudk
aqG;aEG;cJh=u+yD;wJhaemuf tajccHOya'eJ@ ywfoufwJhoabmxm;awGudk yGifhyGifhvif;vif; azmfjywJh
tcef;qufpmwrf;&Snf}uD;udk Adkvfwaxmifowif;pmuae xnfhoGif;azmfjyvdkufygw,f? 60 jynfh
ESpf/ 'DZifbm (6) &ufuae (18) &ufae@txd jzpfygw,f? u|efawmfwdk@ vdkvm;aom jynfaxmif
pkpepf qdkwJhacgif;pD;eJ@ OD;xGef;jrifh (awmif}uD;) ua&;om;cJhygw,f? tJ'Dacgif;pD;[m/ OD;xGef;jrifh
(awmif}uD;) &J jynfaxmifpkwGif;rS wef;wlaom&Srf;jynf qdkwJh pmwrf;}uD;xJu acgif;pOfi,fwck
jzpfygw,f? pmwrf;&J tESpfcsKyfu zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;[m jynfaxmifpkzGJpnf;tkyf
csKyfyt
kH ajccHOya'r[kw/f jynfaxmifpk ppfppfr[kw/f jynfaxmifpv
k @kd emrnfwyfay;xm;wJh wjynf
axmifpepfomjzpfw,f? zm;wydkif; ig;wydkif;pepfomjzpfygw,f? Armacgif;aqmifrsm;eJ@ Oya'ynm
&Sifrsm;u vSnfhpm;vdkufwmomjzpfw,f? wjcrf;yJh jynfaxmifpkomjzpfw,f? 'ga=umifh zGJpnf;yHk
tajccHOya'udk jyif&r,f? jynfaxmifpkppfppfudk zGJpnf;&r,fqdkwmjzpfygw,f? jynfaxmifpkudk
b,fvdkjyif qifzGJpnf;=urvJqdkwmeJ@ ywfouf+yD;awmhvnf; u|efawmfwdk@vdkvm;aom jynf
axmifpk qdk+yD; zGJpnf;jyygw,f? wef;wlnDr#wJh jynfaxmifpkrlqdkwmudk awmif;qdkazmf!ef;xm;+yD;
&Srf;jynfe,f. epfemcsuf rauseyfcsufrsm; ajyvnfap&ef vuf&SdtajccHOya'udk jyefvnfpDppfI
jyifqif=u&ayrnf vdk@ wifjyxm;ygw,f?
1961 ckESpf/ azazmf0g&D (25) &ufae@rSm &Srf;jynfe,f jynfvHk;u|wfnDvmcHudk awmif}uD;rd
rSmyJ usi;f yygw,f? ud;udik af umfrw
D u
D a&;qGx
J m;wJh tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf; udk 'Dnv
D m
cH}u;D uae twnfycJyh gw,f? pyfa&$ou
kd /f pyfxeG ;f at;/ pyfausmaf cgi/f OD;vSaz/ OD;pd;k armif eJ@ OD;cGepf jH rwf
wdk@yg0ifwJh ajcmufOD;aumfrDwDudk zGJay;+yD;/ tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf;eJ@ ywfouf+yD; a'gufwm
OD;at;armif eJ@aqG;aEG;zdk@ wm0efay;ygw,f? &Srf;jynfe,fuae tJ'Denf;eJ@ a&;qGJjzpfay:vm+yD;
EdkifiHawmftpdk;&&J (29) OD;yg tajccHOya'jyifqifa&;aumfrDwD qD w&m;0ifwifoGif;vdkufwJh
tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf; udk jynfaxmifpkppfrl &Srf;rl vdk@ ac:a0: =uwmjzpfygw,f?
tJ'Djynfaxmifppfrl (wenf;tm;jzifh) &Srf;rludk 1961 ckESpf/ rwfv 20 &ufae@rSm jynfe,f
rsm;jy\em oHk;oyfa&;aumfrDwD txl;tpnf;ta0;rSmvnf; xyfrHpOf;pm;aqG;aEG;cJh=uygw,f?
tJ'v
D kd jynfe,fopfrsm; zGJ pnf;ay;a&;jy\em/ zGJ pnf;yHk tajccHOya'jyifqifa&;udpq
P w
kd m
awG/ tpdk;&&J Oya'abmiftwGif;rSm w&m;0ifjzpfay: v_yf&Sm;aewkef;rSmyJ/ tm%m&ygwD}uD;jzpfwJh
yxp twGif;rSmawmh OD;-Adkvf-ocif wdk@&J uGJoH tufoH v_yf&Sm;oHawG[m qufvufjzpfay:
v_yf&Sm;aecJhygw,f? wkwfjzL usL;ausmfcH&r_ jy\em[m jynfolvlxktwGif;rSm a&Swef;a&muf
vmaeygw,f? OD;Ekuawmh olZmwfukd olEikd af tmifuzd@k u;d pm;&if;/ yxrqH;k olygwD yxp tuGu
J kd
qGJaphzdk@ ajcwvSrf;vSrf;vdkufygw,f? OuUtjzpfrS E_wfxGufpm wifvdkufjcif;jzpfygw,f? 61 ckESpf
rwfvxJrSmyJ jzpfygw,f?
tm%m& yxp ygwD A[kdaumfrDwDwckvHk; v_yfv_yf&Sm;&Sm;jzpfoGm;ygw,f? yxp A[dkt
vkyftr_aqmif tpnf;ta0;xdkif+yD;/ tpnf;ta0;u OD;EkudkyJ yxp EdkifiHvHk;qdkif&m nDvmcH}uD;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

271

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

usif;yjzpf+yD;/ +yD;pD;wJhtxd OuU tjzpfeJ@ qufvufxrf;aqmifay;zdk@/ OuU oabmus auseyfwJh


A[dktvkyftr_aqmiftzGJopfudk a&G;cs,fcef@xm;+yD; yxp wm0efudk qufvufo,faqmifEdkifzdk@
vuf&Sd A[dktvkyftr_aqmifwzGJvHk; E_wfxGufay;zdk@ qHk;jzwfvdkufygw,f? OD;Ek vufxJudk yxp
tzGJ}uD;wckvHk;udk yHk+yD;tyfvdkuf=uwJh oabmjzpfygw,f? OD;Eku vufcHvdkuf+yD; yxp jynfvHk;
u|wfnDvmcH}uD; +yD;pD;wJhtxd wm0ef,lxdef;odrf;oGm;zdk@ qdk+yD; yxp tdrfapmifhaumfrDwD udk
zGJpnf;vdkufygw,f? yxp tdrfapmifhaumfrDwDrSm OD;Eku OuU/ pnf;Hk;a&;wm0efcHtjzpf t}uHay;
t&m&Sd OD;tkef;/ aiGxdef;tjzpf OD;Zm&JvsHwdk@jzpfygw,f? aumfrDwDudk ulnDzdk@ 0ef}uD;ocifwif/ 0ef}uD;
Adkvfr;atmif/ 0ef}uD;a'gufwmat;armifeJ@ 0ef}uD;qrm;'l;0g;/ qif0g;aemifwdk@yg0ifwJh twdkifyifcH
tzGJwckudkvnf; zGJpnf;vdkufygw,f? yxp ygwD A[dkaumfrDwDwGif; tuJGt+yJuawmh ,m,D+idrf;
oGm;&ygawmhw,f?
yxpwGi;f OD;Adv
k o
f cif tuGu
J pd u
P kd ,m,D+idro
f ufatmif udik w
f ,
G +f yD;wmeJ@ wqufwnf;/
0ef}uD;csKyfO;D Ek rudik w
f ,
G rf jzpf udik w
f ,
G af jz&Si;f vm&wJh udpu
P awmh wkwjf zLusL;ausmcf &H r_upd jP zpf
ygw,f? wdik ;f jynf&J tcsKyftcsmtm%mudk wdu
k f u
kd x
f yd g;cHae&wJt
h jyif/ rzH;k Edik f rzdEikd f vlo&d iS =f um;
udpjP zpfae&wJt
h jyif/ wdik ;f cspf jynfcspf tiftm;pkawG tm;vH;k uvnf; wkwjf zLqef@usiaf &; e,fcsJ
qef@usifa&;aumfrDwDzGJ+yD; qef@usifv_yf&Sm; axmufjya0zefae=uwJhtwGuf EdkfifiHawmf0ef}uD;csKyf
taeeJ@ vlod&Sif=um; jyefvnfajymqdkv_yf&Sm;vm&ygw,f? tar&duefoHHk;a&S vlxkqENjyyGJ}uD;
vnf; ay:aygufvmcJh&+yD;jzpfwJhtwGuf tpdk;&taeeJ@ rJacgifppfqifa&; eJ@ jyefvnfwdkufxkwf
armif;ESifypfEdkifzdk@ ud;pm;tm;xkwfaeHkeJ@ rvHkavmufawmhyJ/ tpdk;&&J oabmxm;eJ@ ajz&Sif;r_udkyg
xkwfazmf&Sif;vif;r_ vkyfvm&ygw,f? OD;Eku tar&duefudk wdwdvif;vif; xkwfazmfuef@uGufwm
rvkyfyJ/ a0h0dkuf+yD; ajymqdkaecJhygw,f? tar&duefidjiifrSmudk pdk;&GHaewJh oabm&Sdygw,f? 1961
ckESpf/ rwfv 23 &ufae@ jynfolv$wfawmftpnf;ta0;rSm wkwfjzLusL;ausmfr_eJ@ ywfouf+yD;
OD ; Ek u &S i f ; vif ; ajymqd k w m vk y f y gw,f ? OD ; Ek & J rd e f @ cG e f ; xJ r S m - u|ef a wmf w d k @ &J
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmf[m azmfrdkqmtpdk;&u tultnDay;aewJh wkwfjzLusL; ausmfa&;
orm;awG&J xdyg;wdkufcdkufr_udk tvl;tvJcHae&wm[m (11) ESpfawmif&Sdaeyg+yD? wkwfjzLawGoHk;
aewJh ppfypPnf;awG[m tar&duefuyJ&&/ b,fEdkifiHuyJ&&/ 'guawmh u|efawmfwdk@twGuf jy\
em}uD;jzpfw,fvdk@ rxifygbl;? u|efawmfwdk@twGuf ta&;}uD;qHk;uawmh u|efawmfwdk@ tvl;tvJ
cHae=u&wJh tajctaeqdk;udk &yfwef;u&yfvdkufcsifwJh tcsufyJjzpfygw,f? 'Dawmh tar&duefjynf
axmifpk[m azmfrdkqmeJ@ qufqH&if;ESD;jcif;&SdwJh EdkifiHjzpfwJhtwGuf u|efawmfwdk@ tajctaeqdk;udk
&yfwef;u &yfay;Edkifvdrfhr,fvdk@ u|efawmfwdk@,Hk=unfygw,f vdk@ ajymqdkoGm;ygw,f? 'Drdef@cGef;xJ
rSmyJ tar&duefoHHk;a&S qENjyyGJ}uD;eJ@ ywfouf+yD; t=urf;zufr_&SdwJhtwGuf _wfcswJh oabmrsKd;
wm;jrpfcsifwJh oabmrsKd;vnf; ajymqdkoGm;ygw,f?
'D qENjyyGJudk pnf;Hk;aqmif&Guf=uwJh yk*~KdvfawG[m wdkif;cspfjynfcspfpdwf"mwfa=umifh
aqmif&u
G cf =hJ uw,fqw
kd mudk u|eaf wmfvufcyH gw,f? olw@kd &J wdik ;f cspjf ynfcsppf w
d "f mwfukd u|eaf wmf
csD;rGrf;ygw,f? 'gayr,fh OuU}uD;cifAsm olwdk@&J qENjyyHk jyenf;[mawmh ae&mrusvSbl;vdk@
u|efawmf ajymcsifygw,f?
272

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

udk,fhwdkif;jynfu vufcHxm;wJh {nfhonfEdkifiHawGudk OD;wnf+yD; t=urf;zufwm rrSefbl;


rSm;w,f? {nfo
h nfEikd if aH wG[m ta&Stkypf yk jJ zpfjzpf/ taemuftyk pf u
k yJjzpfjzpf/ =um;aeEdik if aH wGuyJ
jzpfjzpf 'DEkdifiHawGtay:rSm pnf;vGwfurf;vGwf Oya'vGwfyrlwmudkawmh u|efawmfwdk@tpdk;&[m
b,fenf;eJ@rS vufydkuf=unfh raeEdkifygbl;? wm;jrpf&rSmyJ vdk@ OD;Eku ajymqdkcJhygw,f?
OD;Ek&J wkwfjzLusL;ausmfr_tay: ajz&Sif;yHk ajz&Sif;enf;eJ@ oabmxm;udk wdk;wufwJh EdkifiH
a&;tiftm;pkrsm;u b0ifrusjzpfcJh=uygw,f? OD;Ek&J rdef@cGef;udkvnf; jyefvSefa0zef uef@uGufcJh=u
wmawG ay:aygufcJhygw,f? jynfolv$wfawmf trwfa[mif; AkdvfjraoG;u u|efawmfwdk@ EdkifiH[m tar&duefacgif;aqmifwJh tm&SppftkyfpkjzpfwJh qD;wdk;xJrSm rygyg
bl;? ,d;k ',m;/ ygupPwef/ wkwjf zL ponfrsm;udk pkpnf;+yD; AefaumufrmS XmecsKyfxm;+yD; 'Dppftyk pf k
udk t+rJv_yf&Sm; tm;arG;aeygw,f? tJ'Dawmh qD;wdk;xJrSmrygwJh jrefrmEdkifiHajray:rSm wkwfjzLwyf
awGcsxm;jcif;jzifh um,uHajrmuf qD;wdk;ppfpcef;csxm;r_udk vufcH&wmygyJ vdk@ axmufjy a0zef
wJhtjyif 0ef}uD;csKyfOD;Eku wkwfjzLusL;ausmfr_udpPudk olq&m tar&duefudk awmif;yefwdk;_d;
vdkuf&if udpP+yD;Edkifw,fvdk@ jrifaew,f? 'gwGifruao;bl;? w&m;cHudk w&m;ol}uD; cef@+yD;awmif
tr_pD&ifcdkif;csifao;w,f? vdk@ y,fy,fe,fe,f a0zefcJhygw,f?
wkwfjzLusL;ausmfr_eJ@ e,fcsJqef@usifa&;aumfrDwDuvnf; a0zefHkru wkwfjzLusL;
ausmfr_udk wdkufxkwf=u/ tar&duefe,fcsJ pGufzufr_udk uef@uGuf=u/ trsKd;om;nD!Gwfa&;wnf
aqmuf =uqdw
k ahJ uG;a=umfou
H kd csrw
S +f yD; rwfv (24) &ufae@rmS tEkynm&Sirf sm;od@k yef=um;csuf
udk xkwjf yefvu
kd jf yefygw,f? wkwjf zLwdu
k x
f w
k af &;/ tar&duefe,fcsJ pGuzf ufr_ qef@usiaf &;wdu
k f
yGJrSm tEkynm&Sifrsm;yg yg0ifv_yf&Sm;ulnD=uzdk@ tqdkyxm;wJh yef=um;csufjzpfygw,f?
yef=um;csuef @J tnD e,fcsJ qef@usiaf &;v_y&f mS ;r_xJ yg0ifvm=uwJh pma&;q&mawG xGuaf y:
vmovdk/ *Dwe,fu aw;a&;ol aw;qdkolawGvnf; xGufay:vmcJhygw,f? aw;oD;csif;awGvnf;
xGufay:vmcJhygw,f?
OD;Ekuawmh wnfrh wfwhJ =um;aea&;0g'udk usio
hf ;kH vdu
k ef maew,fv@kd auG;a=umf&if; ta&S
tkyfpkeJ@ taemuftkyfpk=um; b,ftkyfpk&J rsufESmt!dkrS rcH&atmif &mZy&d,m,fudk tm;udk;+yD;
ajymqdkv_yf&Sm;&yfwnfcJhygw,f? wkwfjzLjy\emudkvnf; tar&duefudk wdkufdkufwdk@xd a0zefr_
ryyJ arwWm&yfcHyef=um;wJh enf;rsKd;toHk;y+yD; ajz&Sif;zdk@ aZmif;ay;vkyfaqmifcJhygw,f?
1960 jynfh {+yDvrS 1961 ckESpf/ {+yDvtxd yxptpdk;& wESpfwmtwGif; 0ef}uD;csKyfOD;Ek
OD;aqmifajz&Si;f &wJh jy\em}u;D 5 ck &Sw
d ,fv@kd t=urf;zsi;f owfrw
S Ef ikd yf gw,f? jy\em}u;D 5 ck
ay:aygufcJhw,fvdk@vnf; a,bk,sajymqdkEdkifygw,f? tJ'gawGuawmh tm%m& yxp tzGJ}uD;&J
OD;-Adkvf-ocif tuGJjy\em/ &cdkif-rGef-csif;jynfe,fzGJpnf;ay;a&;jy\em/ Ak'<bmom EdkifiHawmf
bmom jymef;a&;jy\em/ tajccHOya'jyifqifa&;jy\emeJ@ wkwfjzLusL;ausmfcH&r_jy\em
qdkwJh jy\em}uD; 5 ck yJjzpfygw,f?
OD;Adkvfocif tuJGjy\emu yxp wGif; ygwDwGif;jy\emjzpf+yD; ae&m&vdkr_ &mxl;
tm%m tvkrd jynfrh a_ wGuae *d%
k ;f *%mtkypf yk JG ydiq
f ikd =f u&if; ygww
D iG ;f pnf;vH;k nD!w
G rf _ ydu&JG wJh
jy\emomjzpfygw,f? ygwDwGif;jy\emjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

273

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Ak'<bmomEdkifiHawmfbmom jymef;a&;jy\emuawmh 0ef}uD;csKyfOD;Ek&J Ak'<bmomudk


,Hk=unfudkif;_dif;&mu omoemh'g,um}uD; vkyfcsifvGef;vSwJh pdwfqENa=umihfa&m/ oG,f0dkuf+yD;
rJqG,fpnf;Hk;&mrSm ay;cJh&bl;wJh uwda=umifhyg aygif;qHk+yD; jzpfay:vmcJh&wJh jy\emjzpfygw,f?
yk*~Kdvfa&;qdkif&m jy\emjzpfygw,f?
&cdkif-rGef-csif; jynfe,fzGJpnf;ay;a&; jy\emeJ@ tajccHOya'jyifqifa&; jy\emuawmh
jynfaxmifpkqdkif&m jy\emawGjzpfygw,f? zGJpnf;yHkqdkif&m jy\emvnf;jzpfygw,f? 'gvnf;
0ef}uD;csKyfOD;Ek udk,fwdkif pwifvrf; zGihfay;vdkuf+yD;rS ydkrdktoHjrnfv_yf&Sm;vmcJhwJh jy\emjzpfyg
w,f? t&ifuwnf;u &cdkif eJ@ rGef[m jynfe,f&&Sda&; &nfrSef;csuftwGuf EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_
vufeufuikd v
f y_ &f mS ;r_awG &Scd ahJ yr,f/h csi;f uawmhO;D Ek &J &cdik ef @J rGejf ynfe,fay;a&; pHpk rf;a&;aumfr&D iS f
awG zGJ pnf;ay;cJ/h vrf;zGiahf y;cJ+h yD;wJah emufrS ay:ayguv
f mcJw
h hJ jynfe,f&,lvrkd _ jy\emjzpfygw,f?
bmyJjzpfjzpf &cdik -f rGef eJ@ csi;f wd@k &J jynfe,fzJG pnf;ay;a&; jy\em wenf;tm;jzifh jynfe,f&,lvrkd _
jy\em[m OD;Ekudk,fwdkif vrf;zGifhay;r_a=umifh ydkrdktoHjrnfvm&wJh jy\emjzpfygw,f? Oya'
abmiftwGif; uae w&m;0ifay:aygufvmcJh&wJh jy\emom jzpfygw,f? oef@&Sif; wnfjrJ tuGJ
tEdik &f a&;eJ@ 60 jynfEh pS af &G;aumufyt
JG Ekid &f &Sad &;awGtwGuf OD;Eka=unmajymqdck b
hJ ;l wJh uwdu0wf/
rJqG,fpnf;Hk; pum;awGeJ@vnf; ywfoufaecJh+yD;/ tJ'Duwdu0wfawGudk jznfhqnf;ay;zdk@ vkyfudkif
aqmif&Guf&muae ay:aygufvmcJhwJh jy\emawGomjzpfygw,f? jynfe,fawGbufu v_yf&Sm;r_
awG[mvnf; w&m;ojzifh v_yf&Sm;r_awGom jzpfygw,f?
tajccHOya'jyifqifa&; jy\em[mvnf; jynfe,fzGJpnf;xm;r_ jy\emtay:uae
t&if;cHaygufzGm;vm+yD; 0ef}uD;csKyfOD;Ek udk,fwdkif jynfaxmifpkwnfwHhcdkif+rJa&;twGuf jyifqifoifh
wmawG jyifqifEdkifzdk@ pwifvrf;zGifhay;&muae w&m;0ifay:aygufvmwJh jy\emomjzpfygw,f?
w&m;0iftqdky wifjya0zefv_yf&Sm;vm=uawmhomjzpfygw,f?
wkwfjzLusL;ausmfcH&r_jy\emuawmh tcsKyftcsmtm%mudk txdyg;cH&wJh jy\em
jynfyusL;ausmfolawG&J usL;ausmfr_udkcH&wJh jy\emjzpfygw,f? 1949 ckESpfuwnf;u pwifusL;
ausmfcHcJh&wmjzpf+yD;/ 1960-61 xJrSm jyefvnfxyfrH}uD;xGm;vm&wJh jy\emjzpfygw,f?
yxpwGif; ygwDwGif; tuJGjy\emudk OD;Eku olpdwfwdkif;us tdrfapmifhaumfrDwDzGJpnf;cGifh
&&Sjd cif;tm;jzifh ,m,D+idro
f ufatmif xde;f odr;f vdu
k Ef ikd +f yD; ,m,Dajz&Si;f xm;vdu
k Ef idk yf gw,f? Ak'b
< m
omEdik if aH wmfbmom jymef;a&; jy\emuawmh aomifrwif a&rusbJ jzpfaeao;wJh a&Swd;k vJ&
aemufqkwfvJ&? OD;Ektay: yJ t"duwnfaewJh jy\emjzpfygw,f?
jynfe,frsm;zGJ@pnf;a&;jy\emeJ@ tajccHOya'jyifqifa&; jy\emuawmh jynfaxmifpk
pepfjy\emeJ@ wEdkifiHvHk;qdkif&mjy\emjzpfygw,f? jynfe,fzGJpnf;a&;jy\emrSm &cdkif/ rGefwdk@
twGuf jynfe,fzJG pnf;ay;a&;udk tpd;k &u tajccHtm;jzifh rltm;jzifh oabmwlxm;+yD; jzpfygw,f?
tqifh (3) qifhtm;jzifh zGJpnf;ay;r,fvdk@ w&m;0ifa=unmajymqdk+yD; ajz&Sif;xm;+yD;+yDjzpfygw,f?
csif;twGufvnf; pOf;pm;xm;+yD;+yD jzpfygw,f?
tajccHOya'jyifqifa&;jy\emtwGuf &Sr;f jynfu wifoiG ;f vmwJh &Sr;f rl wenf;tm;jzifh
jynfaxmifpkppfrludkvnf; pwifpOf;pm; oHk;oyfae=u+yD; ajz&Sif;a&;ajcvSrf;awGudk pwifvkyfudkif
aqmif&Gufae=u+yDvdk@ owfrSwfajymqdkEdkifygw,f?
274

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wkwjf zLusL;ausmcf &H r_jy\emudak wmh OD;Ektpd;k &[m tar&duefukd arwWm&yfc&H if; oHcif;
wrefcif;enf;eJ@ ajz&Sif;Edkifzdk@ ud;pm;ae&qJomjzpfygw,f? wzufu ppfa&;enf;eJ@ jyefvnfwdkuf
xkwaf &;udv
k nf; rv$rJ a&Smifom aqmif&u
G af e&if;/ t+yD;tydik af jz&Si;f Edik af &;qD ar#mv
f if&h nfa&mfaecJh
ygw,f? bufwzufu=unfh&if jzpfay:wnf&SdaewJh jy\emawGukd enf;trsKd;rsKd;eJ@ &ifqdkifajz&Sif;
aeygw,f?
tjcm;bufwzufu =unfhr,fqdk&ifawmh bmjy\emudkrS +yD;jywfatmif atmifatmif
jrifjrif aqmif&Guf&jcif; aqmif&GufEkdifjcif; r&Sdao;yg?
vGwfvyfa&;eJ@twl ay:aygufvmcJh&wJh jynfwGif;ppf}uD;uvnf; qufvufawmufavmif
aeqJjzpf+yD;/ w&m;r#wwJh jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;[m tvSr;f a0;+rJ a0;ae&qJjzpf
ygw,f? jynfwGif;ppf}uD;udk w&m;ojzifh tqHk;rowfcsifolawG wyfwGif; wyfjyif tpdk;&tzJGwGif;
tzGJjyif &Sd+rJ&dSaeqJjzpfygw,f?
&Srf;jynfe,f udk,fpm;vS,fawGeJ@ &yvz tzGJ0ifawGu tajccHOya'jyifqifa&;eJ@
ywfouf+yD; pmwrf;awGwif=u rl awG azmfxkwf=ueJ@ v_yf&Sm;aqmif&Gufae=uwkef;rSm tpdk;&u
a'gufwmbOD;/ a'gufwmodef;armif/ OD;tHk;az/ OD;cspfaomif; wdk@yg0ifwJh EdkifiHawmft}uHay;tzGJudk
jynfaxmifpkrl (&Srf;rl) udkavhvm+yD; tpdk;&tzGJudk t}uH^m%fay;zdk@ {+yDv (27) &ufae@rSm wm0ef
ay;tyfygw,f? t}uHay;tzGJu &Srf;jynfe,fOuU pyfcGefcsKd/ tjcm;jynfe,fOuUrsm;/ tpdk;&udk,f
pm;vS,frsm;/ jynfe,f jynfru EkdifiHa&;tzGJtpnf;toD;oD;u udk,fpm;vS,frsm;udk zdwfac:awG
qHkaqG;aEG; t=uH^m%f,lwmawG vkyfudkifaqmif&Gufygw,f?
1961 ckESpf/ arvwGif;rSmyvkyfwJh jynfaxmifpktpkd;&0ef}uD;rsm; tpnf;ta0;uvnf;
csif;0daoowdkif; udk jynfe,fwe,ftqifh jrifhwifzdk@eJ@ 1961-62 bma&;ESpfup+yD; bma&;
tm%m ydkay;zdk@ qHk;jzwfygw,f? tJ'DtwGuf t}uHay;aumfrDwDw&yfudkvnf; zGJpnf;ay;ygw,f?
aumfrDwDu oufqdkif&m csif;acgif;aqmifawGudk zdwfac:awGqHkaqG;aEG;wmawG pwifvkyfaqmif
ygw,f?
1961 ZGef (8) &ufuae (16) &ufae@txd awmif}uD;rdrSm jynfe,faygif;pHknDvmcH}uD;
usif;yygw,f? &Srf;jynfe,ftpdk;&u OD;aqmif+yD; usif;ywmjzpfygw,f? jynfe,ftoD;oD;u acgif;
aqmifawGudk zdwf=um;ygw,f? r=umrD jynfe,f&awmhr,fh &cdkifeJ@ rGef acgif;aqmifawGudkvnf;
zdwf=um;ygw,f? &yvzeJ@ Armudk,fpm;vS,fawGudkawmh rzdwf=um;bl;vdk@qdkygw,f? &yvz u
OD;xGe;f jr/ OD;cef;eJ@ OD;atmifoef;wd@k uykd J yk*Kd~ vfa&;t& zdw=f um;cJw
h t
hJ wGuf &yvz uvnf; rwuf
a&mufyJaecJhw,f qdkygw,f? csif;acgif;aqmifawGudkvnf; zdwf=um;cJhygw,f?
tJ'Dawmif}uD;nDvmcH}uD;rSm &Srf;jynfe,fu wifoGif;cJhwJh tajccHOya'jyifqifa&;pmwrf;
tay: xyfraH qG;aEG;nEd id_ ;f wmawGvyk =f uygw,f? tJ'n
D v
D mcH}uD;twGi;f rSm jynfe,f &oif&h xdu
k f
onfh t&nftcsif;ESifh jynfhpHkonfh rGef/ &cdkif/ csif; vlrsKd;rsm; qENjyif;jypGmjzifh vdkvm;awmif;qdkvsuf
&Sdaom jynfe,frsm;udk tjrefqHk; taumiftxnfazmfay;&ef jynfaxmifpkEdkifiHawmftpdk;&tm;
TnDvmcH}uD;u wdkufwGef;a=umif; qdkwJhtqdkudk ucsifjynfe,fudk,fpm;vS,fwOD;jzpfwJh OD;Zef
xm;qif u wifoiG ;f cJyh gw,f? OD;Zefxm;qif &Jtqdu
k kd nDvmcH}uD;u uef@uu
G o
f rl &Sd wnDw!Gwf
wnf; twnfycJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

275

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

nDvmcH}uD;twGi;f rSm jynfe,frsm;nD!w


G af &;tzGJ &J ,m,Dtr_aqmiftzGJ udv
k nf;
zGJpnf;cJh=uygw,f? OuUtjzpf pyfcGefcsKd/ 'kOuUrsm;tjzpf pyf0 (u,m;)/ 'l0gcGefzHk; (ucsif)wdk@
yg0ifwJh tr_aqmiftzGJjzpfygw,f? nDvmcHaemufqHk;ae@jzpfwJh (16) &ufae@rSm tqkd (5) ckudk
wifoGif; twnfycJh=uygw,f? t"dutusqHk; tqdkuawmh &Srf;jynfe,frludk tajcyI jynf
axmifpkjrefrmEkdifiH. zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk jyifqifa&;qGJyg&ef EdkifiHawmftpdk;&tm;
awmif;qdka=umif; qdkwmjzpfygw,f?
tajccHOya'udk vdktyfovdk jyifqif=uzdk@ tqdkrsm;wifoGif;=uygvdk@ jynfaxmifpktpdk;&u
zdwfac: vrf;zGifhay;vdkufwJhtay: xGufay:vmcJhwJh tqdkjzpfygw,f? tcsKyftm;jzifh ajym&r,fqdk&if
awmif}uD;nDvmcH}uD;uae xGufay:vmcJhwJh tajccHOya'jyifqifa&;rl[m z,f'&,frl qdkwm
jzpfygw,f? &Srf;jynfuae pwifcJhwmjzpfwJhtwGuf &Srf;rl vdk@vnf;ac:cJh=uygw,f?
yxrqHk; &Srf;jynfe,fu wifoGif;cJhwJh &Srf;rl[m awmif}uD;jynfe,faygif;pHknDvmcH}uD;udk
jzwfoef;+yD;wJt
h cg jynfe,faygi;f pHu
k vnf; tajccHtm;jzifh vufco
H abmwlvu
kd w
f hJ rl tqifu
h kd
wqifhwufoGm;ygw,f?
'Dvkd wdik ;f &if;om;vlrsK;d pkrsm; jynfe,frsm;&J w&m;ojzifv
h y_ &f mS ;r_awG awmif;qdw
k ifjyr_awG
jzpfay:vmaecsed rf mS (13) ESpaf usmf =umjrifah e+yDjzpfwhJ jynfwiG ;f ppf}uD;udk w&m;ojzifh &yfpyJ pfEikd af &;
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif;/ Akdvfr;csKyfa[mif;ausmfaZm wdk@ acgif;
aqmifwhJ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;uvnf; jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;v_y&f mS ;r_
awGudk tm;ud;rmefwuf qufvufvkyfaqmifvm=uygw,f? &efukefcdkif +idrf;csrf;a&;tzGJudk zGJ
pnf;+yD;wJah emuf rde,f/ wdu
k ef ,f +idr;f csr;f a&;tzGJ tpnf;rsm; zGJ pnf;Edik zf @kd wjynfv;kH &Sd a'otoD;
oD;rSm cdkifrde,f +idrf;csrf;a&;tzGJcGJrsm; ay:aygufzdk@ vHk;yrf;tm;xkwf jyifqifvm=uygw,f?
e,fcsJ qef@usiaf &; trsK;d om;aumfrw
D }D uD;u e,fcsJ qef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awG &Guaf qmifae
ovdk jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ}uD;uvnf; +idrf;csrf;a&;udk OD;wnfaqmif&Guf&if; 'Drdkua&pDa&;
trsK;d om;aoG;pnf;nD!w
G af &;udpaP wGukd oabmxm;azmfxw
k f rD;armif;xd;k jywmawG vkyaf qmifae
cJhygw,f? vlrsKd;pkjy\emawGudk rSefrSefuefuef ajz&Sif;a&;udkyg rarhravsmh wifjycJhygw,f?
0ef}uD;csKyfOD;Eku =o*kwfv (15) &ufae@rSm ygvDrefrdef@cGef;wck ay;cJhygw,f? ygvDref'Drkdu
a&pDwnfaqmufa&;/ trsKd;om;nDvmcHac:qdk usif;ya&;eJ@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;qdkif&m udpP&yfawG
xnfo
h iG ;f ajymqdo
k mG ;ygw,f? jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;u 0ef}uD;csKyfO;D Ek &J rde@f ceG ;f udk a0zefcyhJ g
w,f? 0ef}uD;csKyf&J +idrf;csrf;a&;oabmxm;[m tywfwdkufa&; vufeufcsa&;enf;tay:rSmyJ
&yfwnfaeao;wJt
h a=umif; axmufjyvdu
k +f yD; Edik if w
H umjy\emawGuakd wmif aqG;aEG;ajz&Si;f wJh
enf;eJ@ ajyvnfEdkifw,fvdk@ 0ef}uD;csKyf&Jpum;t& ,Hk=unfw,fqdk&if jynfwGif;jy\emawGudk
vnf; aqG;aEG;ajz&Sif;=u&if rajyvnfEkdifp&mta=umif;r&SdwJhta=umif;/ 'ga=umifh aqG;aEG;=uzdk@
wdu
k w
f eG ;f Ed;k aqmfa=umif; azmfjycJyh gw,f? jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ [m yGpJ m;r[kw/f ESpzf uf=um;u
aqmif&u
G w
f t
hJ zGJ vJr[kw/f jynfov
l x
l t
k usK;d eJ@ udu
k n
f w
D hJ +idr;f csr;f a&;udk &&Sad pzd@k jynfov
l x
l u
k kd
tajccH+yD; aqmif&u
G o
f mG ;r,fh tzGJ jzpfw,f vd@k vJ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;&J &yfwnfcsuu
f kd
w&m;0if xkwfazmfcJhygw,f?
276

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1961 ckEpS /f =o*kwv


f xJrmS Ak'b
< momEdik if aH wmfbmomjymef;a&; udpt
P ay:rSm rauseyf
Edkifoabm rwlEdkifwJh bmoma&;qdkif&m v_yf&Sm;r_awGvnf; ay:xGufcJhygw,f? Ak'<bmomudk EdkifiH
awmfbmomtjzpf jymef;oifh ovm;qdkwJh ar;cGef;tay: jiif;cHkaqG;aEG;=ur_awG axmufcH=ur_/
uef@uGuf=ur_awGvnf; ay:aygufjrifhwufvmcJhygw,f? =o*kwfv (11) &ufae@rSm jynfreJ@ jynf
e,frsm;u c&pf,mefbmom0ifawG tpPvmrfbmom0ifawG/ ewfu;kd uG,o
f al wG (Ak'b
< momr[kwf
wJh Arm/ csi;f / ucsi/f u&ifawG) pka0;wdik yf if=u+yD; wdik ;f &if;om;bmoma&; vlenf;pkaygi;f pHk r[mrdwf
tzGJ zGJpnf;wnfaxmif=uum qENjyuef@uGufyGJawG usif;yyvkyfvm=uygw,f? Ak'<bmomudk
Edik if aH wmfbmomtjzpf rjymef;apcsiw
f hJ qENukd yGiyhf iG v
hf if;vif; azmfjyuef@uu
G cf =hJ uwm jzpfygw,f?
OD;Ekuawmh ol&J pdwq
f ENtwdik ;f Ak'b
< momudk Edik if aH wmfbmomtjzpf jymef;Edik zf @kd tpp
jyifpif+yD;+yDjzpfygw,f? ygvrD efrmS Edik if aH wmfbmom jymef;a&;udk &ckid ef @J rGew
f @kd u uef@uu
G rf ,fq&kd if
&cdik ef @J rGejf ynfe,fay;r,fqw
kd hJ rdru
d wdukd jyefvnfw
k o
f rd ;f &r,fv@kd OD;Eku ajymovdv
k kd toHxu
G f
vmcJo
h vdk &Sr;f eJ@ u,m;awGu Edik if aH wmfbmomudpu
P kd t=uyfuikd v
f m&ifawmh olw@kd &J zuf'&,frl
udpu
P v
kd nf; rdrq
d uf+yD; aqG;aEG;rSmr[kwv
f @kd OD;Eku +cdr;f ajcmufovdv
k v
kd nf; ajymoH qdo
k H aumv
[vawG xGufay:vmcJhygw,f? zuf'&,frludpPudk axmufcHxm;&wJh csif;/ ucsif/ u&ifwdk@uvnf;
&Srf;eJ@ u,m;[m ygvDrefrSm EdkifiHawmfbmom Oya'=urf;udk uef@uGuf&mrSm olwdk@eJ@twl yl;aygif;
vm=uvdrrhf ,fv@kd ar#mv
f ifah e=uw,fqw
kd hJ owif;ywif;rsK;d awGvnf; xGuaf y:cJyh gw,f? zuf'&,f
rle@J Edik if aH wmfbmomudpu
P kd qufpyfajymqdk xifa=uay;=uwmawGvnf;&Scd yhJ gw,f? 'gayr,fh wdwd
usus vufqkyfvufudkifjyEdkifr_awmh wckrSr&SdcJhyg?
1961 ckESpf/ =o*kwfv (26) &ufae@rSm vlrsKd;pkv$wfawmfa&m jynfolv$wfawmfyg v$wf
awmfEpS &f yfpkH yg0ifwhJ ygvrD eftpnf;ta0; usi;f ycsed rf mS zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya' yk'rf 21 (1)
jymef;csufudk jyifqif+yD; Ak'<bmomudk EdkifiHawmfbmomtjzpf jymef;vdkufygw,f?
Ak'<bmom0if &[ef;oHCmawmfrsm;/ Ak'<bmom0if ouf}uD;&G,ftdk awmfawmfrsm;rsm;u
awmh OD;Ek&J 'Dvkyfaqmifjymef;csufudk om"kac: =uygw,f? auseyftm;&jzpf=uygw,f? EkdifiHa&;
tajrmftjrif&SdwJh Ak'<bmom 0ifwcsKdeJ@ Ak'<bmom0if r[kwfolrsm;uawmh 'Djymef;csuftay:
awmfawmfuoduatmuf jzpf=uygw,f? rausrvnfjzpf=uygw,f? Ak'<bmom0ifr[kwfwJh wdkif;
&if;om;vlrsKd;pkawG=um;rSm qef@usifuef@uGuf=uoHawG [kdu onfu e,fy,faygif;pHkuae xGuf
ay:vm&ygawmhw,f? tusKd;qufwckuawmh ucsifjynfe,frSm autdkifat (KIA) ucsiv
f w
G f
ajrmufa&;wyfrawmf v_y&f mS ;r_}uD; [ke;f ceJ ydrk }kd uD;rm;us,jf yef@ wd;k wufvm&jcif;yJjzpfygw,f? Ak'<
bmomudk EdkifiHawmfbmomtjzpf jymef;r_eJ@wqufwnf; EkdifiHawmfbmom omoem csD;jrifh
axmufyHha&; tufOya'eJ@ ausmif;rsm;/ wuUodkvfrsm;/ q&mtwwfoifaumvdyfrsm;rSm Ak'<w&m;
pmayrsm;udk oif=um;apjcif;/ Ak'<bmomw&m;awmfawGudk Oykofae@awGrSm toHv$ifhapjcif;awGudk
jymef;vkyfaqmifapcJhygw,f? Oykofae@awGrSm tpdk;&eJ@ a'oE W&tm%mydkifHk;awG ydwf=uzdk@ t&uf
qdik af wG Oykoaf e@rmS ydwx
f m;=uzd@k / om;owfaHk wG tcg}uD;ae@}uD;awGrmS ydwx
f m;=uzd@k qkw
d mawG
udkvnf; jymef;vkyfaqmifapcJhygw,f?
Ak'<bmom0ifr[kwfolawG&J rauseyfr_/ pdk;&drfxdwfvef@r_awG }uD;xGm;vmygw,f? tJ'g
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

277

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a=umifh Ak'<bmom0if r[kwfwJh jynfolawG&J pdk;&drfxdwfvef@ rauseyfr_awG yaysmufoGm;&atmif


qdkwJh &nf&G,fcsufeJ@ tpdk;&u pwkwjyifqifcsufOya' qdkwmudk qufvufxkwfay;&ygw,f?
ausmif;rsm;wGif rdbrsm;. udwifoabmwlnDcsufr&bJ ausmif;om;oli,frsm;tm;
,if;wdk@. rdbudk;uG,faom/ bmomr[kwfaom bmomudk roif=um;&[k ydwfyifonf? bmom
omoem t&yf&yfudkvnf; tpdk;&u umuG,fapmifha&Smuf&rnf[k jymef;onf? qdkwmjzpfyg
w,f?
tJ'Dvdk pwkwjyifqifcsuf Oya' xyfrHxkwfjyefvmwmudk Ak'<bmombkef;awmf}uD;awGu
ra=ureyfjzpf=uygw,f? OD;Ek _HcsD ESyfcsD vkyfw,fqdk+yD; pufwifbm (17) &ufae@rSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek
tdrfudk0dkif;+yD; qENjy=uygw,f? pufwifbm (25) &ufrSmawmh &[ef;oHCmawG trsm;tjym;[m
v$waf wmfe@J twGi;f 0ef;kH }uD;udk 0dik ;f +yD; tjyif;txefuef@uu
G f qENjy=uygw,f? vufeufuikd &f o
J m;
ESpfaxmifavmufcs+yD; umuG,fxdef;odrf;cJh&ygw,f?
tJ'DvdktjzpftysufawG wdkif;jynfrSm ay:aygufaecsdefrSm/ ppfwyfxdyfoD;}uD;wcsKdu ppfwyf
u tm%mjyeftyfcJh&wmtay: rcsifhr&J jzpfaecJh=uygw,f? txl;ojzifh tm%mar#mfrSef;csuf
}uD;vGe;f vSwhJ ud,
k w
f ikd v
f nf; 0ef}uD;csKyfvyk cf &hJ zl;+yD; 0ef}uD;csKyfwa,muf&J t&om/ eHygww
f pfEikd if hH
acgi;f aqmifwa,muf&J t&omudk jrnf;prf;pm;oH;k cGihf uHczhJ ;l +yD;jzpfw/hJ umuG,af &;OD;pD;csKyf Adv
k cf sKyf
}uD;ae0if;tzdk@ ydk+yD; tdyfrufrufp&m/ ydk+yD; vGrf;armp&mawG jzpfaecJhygw,f? olom EdkifiH eHygwfwpf
acgif;aqmifjzpfw,fqkdwm jycsifvGef;aeovm; 'grSr[kwf 0ef}uD;csKyfqdkwJh t&Sdeftdyfruf rukefbJ
jzpfaevdk@vm; rajymwwfyg? 1960 jynfhESpf atmufwdkbmv (1) &ufae@ wkwf jrefrme,f
edrdwfpmcsKyf vufrSwfa&;xdk;yGJtwGuf 0ef}uD;csKyfOD;EkeJ@twl wkwfjynfudk oGm;a&mufcJh=u&&mrSm
tdr&f iS Ef ikd if u
H Armacgi;f aqmifawGtwGuf pD;zd@k armfawmfum;awG toifph pD Of jyifqifay;xm;&mrSm/
0ef}uD;csKyfOD;EktwGuf vsmxm;jyifqifxm;wJh a&SqHk;u armfawmfum;udk AkdvfcsKyf}uD;ae0if;u
t&ifwufp;D ypfvu
kd w
f ,fqydk gw,f? tdr&f iS Ef ikd if u
H acgi;f aqmifrsm;uawmif tHt
h m;oifo
h mG ;cJ=h u&
w,fvdk@qdkygw,f? OD;Ektygt0if twlvdkufygoGm;=uolawGvnf; rSifoufrdoGm;&+yD; tdaENrysuf
quf+yD; pD;eif;vdkufygoGm;cJh=u&w,fvdk@ tqdk&Sdygw,f?
1961 ckEpS /f atmufwb
kd mvxJrmS umuG,af &;OD;pD;csKyf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u wyfrawmf&J
ppfwdkif;XmecsKyfrsm;udk jyifqifzGJpnf;wmvkyfygw,f?
(u) taemufajrmufwdkif; ppfXmecsKyfudk t&ifajrmufydkif;wdkif; ppfXmecsKyf/ trSwf (1)
wyfrXmecsKyf/ trSwf (1) eJ@ trSwf (10) ajcvsifwyfr[mXmecsKyfawG zsufodrf;+yD;
tJ'Dtiftm;awG tajccHum rE Wav;rSm zGJpnf;cJhygw,f?
(c) ta&Sydkif;wdkif;ppfXmecsKyftjzpf trSwf (4) (6) (9) ajcvsifwyfr[mawG zsufodrf;+yD;
tJ'Dtiftm;awGeJ@ awmif}uD;rdrSm zGJpnf;cJhygw,f?
(*) ta&Sawmifwikd ;f ppfXmecsKyftjzpf trSwf (3)(5)(13) wyfr[mawG zsuo
f rd ;f +yD; tJ'D
tiftm;awGeJ@ armfvrdifrdrSm zGJpnf;cJhygw,f?
(C) taemufawmifwdkif; ppfXmecsKyftjzpf trSwf (8)(12) ajcvsifwyfr[mXmecsKyfawG
zsufodrf;+yD; tJ'Dtiftm;awGeJ@ ykodrfrdrSm zGJpnf;ygw,f?
278

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(i) tv,fyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyftjzpf t&if awmifyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyfe@J wyfr[m (2)udk
zsufodrf;+yD; tJ'Dtiftm;awGeJ@ r*Fvm'HkrSm zGJpnf;cJhygw,f?
(p) trSwf (7) ajcvsifwyfr[mudk jrpf}uD;em;rSm qufxm;+yD; trSwf (11) ajcvsifwyf
r[mudk zm;tHrSm qufvufxm;&SdcJhygw,f?
ppfwyf[m tiftm;t& cdkifrmawmifhwif;wJhtaetxm;udk a&muf&Sdae+yDjzpfovdk pD;yGm;
a&;t&vnf; awmifhwif;tm;&Sdae+yDjzpfygw,f? wyfwGif;rSm&SdcJhwJh vuf0Jtiftm;pkawGudk z,f&Sm;
+yD;cJh+yD;jzpfovdk aemufqHk;usef&SdaewJh qdk&S,fvpfvufusefwyfr;}uD;wcsKdudkvnf; (60) ckESpf/ a&G;
aumufyGJbufvdkufr_udk ta=umif;jy+yD; z,f&Sm;&Sif;vif;ypfcJh+yD;+yD jzpfygw,f? Akdvfr;csKyfatmif}uD;/
Adkvfr;csKyfwifaz wdk@avmufom usefygawmhw,f? wckvHk;taetxm;t&ajym&&if AkdvfcsKyf}uD;
ae0if; pdwf uduf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; wvufuikd af rG;jrLxm;cJw
h hJ ppfwyfoabm tjynft
h 0 yHak y:ae+yD
jzpfygw,f?
tm%m&Edik if aH &;ygw}D uD;jzpfwhJ yxp uvnf; OD;-Adv
k -f ocif tkypf u
k aJG eovdk zqyv/
yrnw pwJh ajray:EdkifiHa&;tiftm;pk tzGJtpnf;awGuvnf; pkpkpnf;pnf; nDnD!Gwf!Gwf
r&Sd=uwJhtjyif ppfwyf&JtE W&,fudk b,ftzGJtpnf;urS tav;teufrxm;cJh=uyg? AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; udv
k nf; yxp/ zqyv/ yrnw awGtm;vH;k u tifrwef,=kH unfvyS ga=umif; toGit
f rsK;d
rsKd;eJ@ azmfjy *k%fwifxm;cJh=uygw,f? OD;Ekudk,fwdkifuvnf; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; udk ,Hk=unfaecJhyg
w,f?
ppfbwf*sufuawmh wESpfxufwESpf xdk;wufvmaecJhwJhtwGuf bwf*sufvdkaiGudk umrd
atmif tpdk;&u tcGefaumufawG wdk;aumufvm&ygw,f? jynfwGif;ppftprSm jynfolawGtay:
wdkufdkufaumufcHcJhwJh tcGeftaumuf[m ( 53 uka ) ausmfyJ&Sd&mu/ 61- 62 bma&;ESpf
twGuf (112 uka) txd wdk;+yD;aumufcHzdk@ vsmxm;vkyfaqmifvm&ygw,f? ESpfqausmfwdk;+yD;
aumufcv
H m&wJh oabmjzpfygw,f? jynfwiG ;f tcGet
f aumufawGw;kd +yD; aumufcv
H m&wJt
h wGuf
ukefaps;E_ef;awG ydk+yD;}uD;vm&ygw,f?
jynfwiG ;f vufeufuikd t
f iftm;pkjzpfwhJ awmfveS af &;tiftm;pkawG&J taetxm;uawmh
tzGJtpnf;wdkif;vdkvdk qHk;_H;r_awG }uD;rm;cJh&+yD; t=uyftwnf;awGtoD;oD; uHawG&ifqdkifaecsdef
jzpfygw,f? tpkd;& tqufquf&J tywfwdkufa&; ppfqifacsr_ef;r_awG&JatmufrSm tqHk;t_H;awG
}uD;cJ=h u&ovdk (58) ckEpS f vufeufe@J 'rD u
kd a&pDvv
J ,
S af &; r_id ;f wdu
k rf a_ wGatmuf/ vufeufuikd v
f rf;
pOfpeG @f +yD;/ Oya'abmiftwGi;f 0ifa&; trsK;d rsK;d aom vdrn
f mr_id ;f wdu
k rf a_ wGatmufrmS vnf; yduq
JG ;kH _;H
&r_}uD;awG ay:cJhygw,f? udk,fhtiftm;awGudk udk,fqufvufxdef;odrf;wnfaqmuf&if; t=uyf
twnf;aygi;f pH=k um;rSm ke;f uefwu
kd yf 0JG ifae=u&wJh taetxm;om jzpfygw,f? b,fawmfveS af &;
vufeufudkiftiftm;pkurS EdkifiHawmftm%mudk odrf;ydkuf&,lEdkifr,fh taetxm; r&Sdyg?
wjynfvHk;rSm t}uD;qHk;aom vufeufudkiftiftm;pk}uD;uawmh AkdvfcsKyf}uD;ae0if;
OD;pD;arG;jrLudkifwG,fxm;wJh tpdk;&wyf}uD;yJ jzpfygw,f? vufeufudkifawmfvSefa&; tzGJtpnf;
tm;vH;k aygi;f &J pkpak ygi;f ta&twGut
f iftm;xuf tqaygi;f rsm;pGm}uD;aewJh ppfwyftiftm;pk}uD;
jzpfaeygw,f? wdik ;f jynf&J bwf*sut
f oH;k p&dwf pkpak ygi;f &J &mcdik Ef e_ ;f trsm;qH;k udk ppfwyfu oH;k pGpJ m;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

279

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

aomufypfaewJh tajctaejzpfygw,f? wjynfvHk;&J bmaiGtrsm;qHk;udk &,loHk;pGJaeHkru tm;


vHk;&J rsufESmomay;r_udkyg &&Sdae+yD; wae@wjcm; =oZmt&Sdeft0g }uD;rm;vmaeygw,f? tJ'Dvdk
jzpfaewJh ppfwyf}uD;&Jtaetxm;udk rSefrSefuefuef ajz&Sif;Edkifzdk@ umuG,fa&;0ef}uD;vkyfwJholu
ppfr_rxrf;rae& Oya' (National Service Act) w&yf ygvDrefrSm wifoGif;jymef;Edkifzdk@ tpyvkyf
aqmifw,fqdkygw,f? ppfwyfwGif;&Sd Adkvfr;csKyfwifaz u rcHr&yfEdkifjzpf+yD; olwyfu t&m&SdawGudk
ac: +yD; 'd@k wyfrawmfukd zsuzf @kd vyk af e+yD/ 'd@k wyfrawmfawmh tzsurf cHEikd b
f ;l / igw@kd awmh wckcak wmh
vky&f r,f vd@k ajymwm qdw
k mawG vkyw
f ,fqykd gw,f? umuG,af &;0ef}u;D u wyfrawmfuzkd su+f yD
vdk@ ykodrfoGm;+yD; &ifbwfpnfwD; ajymqdkovdk vm_d;/ awmif}uD; wdk@rSmvnf; vdkufvHajymqdkcJhw,f
qdyk gw,f? umuG,af &;0ef}uD;u wyfrawmfukd zsuzf @kd vyk w
f mr[kww
f t
hJ a=umif; vdu
k v
f H wke@f jyef
ajz&Sif;cJh&w,fqdkygw,f?
tJ'Dvdk tcsdefrSm EdkifiHwumtaetxm;uvnf; t&if;&Sif*dk%f;}uD;eJ@ qdk&S,fvpf*dk%f;}uD;
[m e,fy,faygif;pHk ae&maygif;pHkrSm olEdkifudk,fEkdif tydif}uJ+yD; tjyif;txef ud;yrf;tm;xkwf
ae=ucsdefjzpfygw,f? t&if;&Sif*kd%f;}uD;u uGefjrLepfqef@usifa&;tvHudkaxmif+yD; EkdifiHwdkif;u jywf
om;wJh uGejf rLepfqef@usiaf &;vkyEf ikd o
f al wGukd tm;ay;tm;ajrmufycJyh gw,f? 'ga=umifh Akv
d cf sKyf}uD;
ae0if; eJ@ Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; &J ppfwyftay:vnf; ausmaxmufaemufcH yay;wmawG trsm;tjym;
vkyfcJhygw,f?
tjyeftvSet
f m;jzifh qd&k ,
S v
f pf*%
kd ;f }uD;bufuvnf; awmfveS af &;udk wify@kd z@kd ud;pm;ae
=uovdk a'otoD;oD;u uGefjrLepfygwDawGtay: axmufyHhtm;ay;zdk@ ud;pm;cJh=uygw,f? 'gay
r,fh qdk&S,fvpf*dk%f;}uD;twGif;rSmudk qdkAD,ufeJ@ wkwf vdkif;ESpfvdkif;tjzpf yduGJoGm;+yD;/ EdkifiHtoD;
oD;u uGefjrLepfygwDawGtay: qdk;0g;wJh tusKd;qufawG jzpfay:vmcJhygw,f? t&if;&Sif*dk%f;}uD;eJ@
,SOfydifwkdufcdkuf tm;prf;=u&mrSm qdk&S,fvpf*dk%f;}uD;[m rnDr!Gwf tydydtuGJuGJ jzpfcJhygw,f?
'DvkdtcsdefrSm tm&SrSm uGefjrLepfqef@usifa&;orm; xdyfoD;ppfAkdvfcsKyf}uD;awG ay:xGufvmygw,f?
uGejf rLepfqef@usiahf &;udk vufawG jywfjywfom;om;vky=f uwJh ppftm%m&Si}f u;D awGukd tar&duef
OD;aqmifwJh t&if;&Sif*dk%f;}uD;u vufckyf=obmwD;ay;cJh=uygw,f? 1960 ckESpfausmf umv[m
urBmrSm ppfAkdvfcsKyf}uD;awG&J ppfwyfu tm%modrf;,lwm acwfpm;pyvmcJhygw,f?
txl;ojzifh tm&SrSm ppfAdkvfcsKyf}uD;awG tm%modrf;yGJqifE$J=uwm/ tm%modrf;zdk@ wmpl
ud;yrf;=uwmawG acwfpm;ovdk jzpfvmaecJhygw,f? zdvpfydkifrSm rm;udk@(pf) awmifudk;&D;,m;rSm
ywfcsKH[D;wdk@ emrnfxGufvmygw,f?
Armjynfu Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; [mvnf; tm%mudv
k aJ$ jymif;ay;&+yD;uwnf;u tm%mudk
jyefvnf&,lEikd af &;twGuf jynfwiG ;f tajctae Edik if w
H umtajctaeawGukd rsujf cnfrjywf =unfh
aecJhygw,f? 1961 ckESpf/ Edk0ifbmvxJavmufup+yD; ppfwyf[m jyefvnftm%modrf;ydkufEdkifzdk@
awmif v#Kd0SufjyifqifcJhw,fvdk@vnf; qdkygw,f? 'gayr,fh tJ'Dvdkjyifqifaewmudk AkdvfcsKyf}uD;
ae0if; uvGJvdk@ b,folrS wdwdususrodcJh=uyg?
Edk0ifbm (14) &ufae@rSm ajrmufOuUvm AvDausmif; t"duk%f;}uD; jzpfay:vmygw,f?
AvDwnfaqmufz@kd tpd;k &uajrae&may;wmtay: oHCmawmfrsm;u ra=ureyfjzpf&muae pwif
280

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jzpfay:vmwm jzpfygw,f? ajrae&mawGay;wJt


h cgrmS bke;f }uD;ausmif;awGaqmufz@kd usawmh rdjyif
uae&mawGay;w,f? AvDaqmufzdk@twGufusawmh rdxJu tuGuftuGif;aumif;wJh ae&may;
w,f? 'Dvdkvkyfwmudk uef@uGufw,fqdk+yD; oHCmawmfawGu qENjyqef@usifuef@uGuf&muae
}u;D xGm;vmwmjzpfygw,f? oHCmawmfawGu AvDajruGuu
f o
kd rd ;f +y;D qENjyygw,f? &J eJ@ oHCmawmf
awG xdyfwdkufawG&+yD; &J eJ@ oHCm/ vlxkyg yg0ifvmwJh t"duk%f;}uD;jzpfyGm;ygw,f? owif;pm
wcsKduvnf; yg0ifa&;om;vm=uygw,f? yk'fr (144) xkwf&Hkru &J u aoewfeJ@ypf+yD; vlpkcGJwJh
twGuf aoa=u'%f&m&r_awG jzpfay:cJhygw,f? oHCmawmfawGtygt0if vlaygif; (200) ausmf
zrf;qD;wmcH&ygw,f? 'ga=umifh oHCma&m vlxyk g rausreyf xyfrjH zpfymG ;cJ=h u+yD;/ tiftm; (1500)
avmufe@J qENjy&if; OD;Ekukd a=umifoal wmfA'k b
< mom}uD; vd@k jyif;jyif;xefxef atmf[pfw
_ cf swm
vkyfcJh=uygw,f?
rauseyfEikd w
f hJ oHCmawmfawG[m uefawmfrifyef;+cHrmS oHCmxkqENjyyGJ usi;f y+yD; OD;Ekqef@
usifa&ydkpwmawGuyfum w&m;a[majymcJh=uygw,f?
OD;Eku oHCmawmfawG&J trsuaf 'goudk ac|;odyw
f t
hJ aeeJ@ oHCmawmfrsm;tm; qGr;f qef
pdrf;avmif;vyGJ udk vrf;rawmfrSmusif;ywJhtcg oHCmawmfawGu qGrf;qefpdrf;awmif;awG
arSmuf+yD; jiif;y,fqENjycJh=uygw,f?
1961 ckEpS t
f wGi;f rSm Ekid if w
H uma&;&meJ@ ywfouf+yD; 0ef}uD;csKyfO;D Ek OD;aqmifwhJ jrefrmEdik if H
awmftpd;k & yg0ifaqmif&u
G cf w
hJ hJ *k%w
f ufp&mudpt
P jzpf rSww
f rf;wifxu
kd w
f muawmh bJv*f &dwf
nDvmcH}uD; rSm jrefrmEdkifiHvnf; ta&;ygwJhtcef;u yg0ifv_yf&Sm;cJhwmjzpfygw,f? ,l*dkpvm;
AD;,m;Edik if H bJv*f &dwf rdrSm ta&Stkypf ek @J taemuftyk pf q
k w
kd hJ tkypf }k uD;ESpcf t
k =um; b,ftyk pf rk S
ryg0ifwJh EdkifiHrsm;&JnDvmcH}uD;udk usif;ycJhygw,f?
qdAk ,
D uf,el ,
D eH @J tar&duefjynfaxmifpw
k @kd acgi;f aqmifwhJ ta&Stkypf ek @J taemuftyk pf k
=um; wif;rmr_awG jyif;xefaecsed rf mS usi;f ywJh =um;aeEkid if rH sm;&J nDvmcH}uD;jzpfovd/k bufrvdu
k f
v_y&f mS ;r_}uD;twGuf ordik ;f 0ifrw
S w
f ikd w
f ckjzpfcyhJ gw,f? bJv*f &dwn
f v
D mcH}uD;uae qdAk ,
D uf,el ,
D H
eJ@ tar&duefw@kd ukd wif;rmr_awGavsmyh g;atmif ud;yrf;=uzd@k arwWm&yfcH yef=um;awmif;qdck yhJ gw,f?
tJ'DnDvmcHt+yD;rSm OD;Ek [m tD*spf eJ@ armfdkudk EdkifiHwdk@&J cspf=unfa&;tvnftywfc&D; zdwf=um;
jcif;cH&ygw,f?
1962 ckESpf/ Zefe0g&Dv (19) &ufae@rSm EdkifiHawmft}uHay;tzGJ&J zuf'&,frleJ@ ywfouf
wJh t}uH ycsut
f pD&ifcpH m Edik if aH wmftpd;k &qD w&m;0ifwifoiG ;f ygw,f? aemufwae@ Zefe0g&D (20)
&ufae@rmS jynfe,frsm;nD!w
G af &;tzGJ u ud,
k pf m;vS,af wGjzpf=uwJh pyfceG cf sK/d a'guw
f mapmvS
xGef;/ omrdkif;crf;apmfbGm; pyfxGef;at; OD;omxGef; (&cdkif)/ Edkifbapm (rGef)/ uy`wdefref;wHk;E_H; (csif;)/
OD;cspfarmif (u,m;)/ OD;vS+idrf; (u,m;) wdk@[m 0ef}uD;csKyfOD;Ek eJ@awGqHk+yD; zuf'&,frl wckudk
w&m;0if wifoGif;vdkuf=uygw,f? jynfe,frsm;nD!Gwfa&;tzGJu a&;qGJwifoGif;w,fqdkwJh 'Dzuf
'&,frl[m &Srf;rl udk jyifqifjznfhpGuf+yD; tusOf;csKyfjyefvnfa&;qGJxm;wJh rl vdk@qdkygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ek u 'Dzuf'&,fru
l pd u
P kd trsK;d om;nDvmcHrmS aqG;aEG;rSmjzpfa=umif; jyefvnf
tajzay;cJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

281

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

0ef}uD;csKyfO;D Ek u w&m;0ifvrf;zGiahf y;+yD;wJah emuf tajccHOya'jyifqifa&;eJ@ ywfouf+yD;


jyifqifvo
kd l jynfe,frsm;bufu pmwrf; (4) apmif ay:xGuv
f mcJw
h ,fv@kd t=urf;zsi;f owfrw
S Ef ikd f
ygw,f? OD;xGef;jrifh (awmif}uD;) &J u|efawmfwdk@vdkvm;aomjynfaxmifpkpepf odk@r[kwf jynf
axmifpw
k iG ;f rS wef;wlaom&Sr;f jynf qdw
k phJ mwrf;/ a'guw
f mapmvSxeG ;f &J tajccHOya'jyifqifa&;
eJ@ywfoufwJhrl=urf; pmwrf;/ &Srf;jynfe,fqdkif&m ud;udkifaumfrDwDu wifoGif;cJhwJh jynfaxmifpk
ppfppfrl od@k r[kwf &Sr;f rl qdw
k phJ mwrf;eJ@ tckaemufq;kH wifoiG ;f vdu
k =f uwJh &Sr;f jynfe,ftygt0if
jynfe,frsm;nD!Gwfa&;tzGJ}uD;&J zuf'&,frl pmwrf;/ pkpkaygif;pmwrf; (4) apmif ay:xGufcJhyg
w,f? zuf'&,frl pmwrf;[m jynfe,frsm;&Judk,fpm; aemufqHk;wifoGif;cJhwJh pmwrf;jzpfwJh
twGuf ta&;t}uD;qHk;eJ@ tcsKyfpmwrf;vdk@ qdk&rSmjzpfygw,f?
yxrpmwrf; (3) apmifvHk;[m tajccHOya'jyifqifa&;twGuf zuf'&,frl udk vkdvm;
a=umif; toGiftrsKd;rsKd;eJ@ zGifhqdk &Sif;vif; &nf!ef;cJh=uovdk/ aemufqHk; w&m;0ifwifoGif;cJhwJh jynf
e,frsm;nD!Gwfa&;tzGJ}uD;&J zuf'&,frl pmwrf;rSmuawmh zuf'&,frl qdkwmudk twd
tvif;udk acgif;pOfwyf+yD; &Sif;&Sif;vif;vif; azmfjyawmif;qdkxm;ygw,f?
1962 ckESpf/ Zefe0g&D (27) &ufae@rSm urBmat;ukef;ajrrSm tm%m& yxptzGJ}uD;&J
jynfv;kH u|wn
f v
D mcH}uD; pwifusi;f yygw,f? 'Dnv
D mcH}uD;[m tm%m& yxp tzGJ }uD;twGi;f u
OD;-Adv
k -f ocif tkypf t
k uGu
J kd qG+J yD;&if=um;aphz@kd ud;pm;wJyh }JG uD;jzpfovdk OD;-Adv
k -f ocif wd@k &J aemuf
qHk;AkdvfvkyGJ}uD;vnf; jzpfcJhygw,f? yxp tdrfapmifhaumfrDwD OuU}uD;OD;Ek u wufa&mufzGifhvSpf
rdef@cGef;ac|cJhygw,f?
b,fEh ,
S v
f J udak &$O;D Akv
d f eJ@ udak &$ocifw@kd wa,mufe@J wa,muf tjyeftvSef tkyaf e=u
wm rarmao;bl;vm;? OD;Akv
d f eJ@ ocifawG&J yG[
J m tifrwef=unhaf umif;wJyh yJG ?J vufa0S@pum;eJ@
ajym&r,fq&kd ifawmh OD;Adv
k af &m ocifa&m ESpzf ufpvH;k [m ajczsm;a&m zaemifah &m/ 'l;a&m/ wHawmif
a&m/ vufo;D a&m/ acgi;f a&m/ ar;apha&m/ vufoaJ &m &S&d o
dS r# tukex
f w
k +f yD; cs=uwmbJ/ cs=uwmrS
t}udwt
f e,fcs=uwmbJ? tJ'aD wmh udak &$O;D Adv
k w
f @kd udak &$ocifw@kd tawmarmoGm;=u+yDxifw,f?
rarm=uao;bl;vm; vdk@ tpcsD ar;cGef;xkwfvdkuf+yD; yxptzGJ}uD;&J ygwDwGif;tajctaeudk
xif[yfjy&if; OD;AdkvftkyfpkeJ@ ociftkyfpkwdk@&J t_H;tEdkifudk nDvmcH}uD;u tqHk;tjzwfyoGm;rSm
jzpfa=umif;/ _;H wJt
h yk pf ak &m Ekid w
f t
hJ yk pf yk g ESv;kH oGi;f wwfz@kd vw
kd t
hJ a=umif; owday;qH;k rpum; ajym
=um;oGm;cJhygw,f?
tJ'Dawmh EdkifiHa&;qufrvkyfcsifwJholawG[m EdkifiHa&;avmuxJu tomw=unfxGuf
=uyg? EdkifiHa&;avmuxJrSmae+yD; EkdifiHa&;ud;qGJcsaowJh romawGawmh tjzpfrcH=uygeJ@? _H;wJhol
awG[m rpm;&wJhtrJ oJeJ@yufwJhoabmrsKd;vdk EdkifwJholawGudk tvkyfrvkyfjzpfatmif wenf;eJ@
r[kwf wenf;eJ@ qlqlylyl&ifvnf; vkyfae=urSmyJ/ 'grSr[kwf vufeufudkif+yD; aomif;usef;=urSm
bJ? 'Dvo
kd m _;H wdik ;f uysu,
f ysuv
f yk af e=ur,fq&kd if u|eaf wmfw@kd jynfaxmifpek @J tifrwefEek ,f
ao;wJh ygvDref'Drdkua&pD[m b,fenf;eJ@rS tudkif;tcuft&Guf tzl;tyGifh a0a0qmqmjzpfwJh
txd }uD;xGm;rvmEdkifyJ t!ef@rxGufcif zkwf=unf;o*vfvdkuf&rSmyJ/ 'Dzkwf=unf; o+*Kvfvdkuf&
wJhae@[m cifAsm;wdk@ u|efawmfwdk@ yxptzGJ0ifawG vl&ifhrm}uD;jzpf+yD; ezm;ud;txkd;cH&wJhae@
282

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

jzpfrSmbJ vdk@vnf; zGifhqdk&Sif;jyoGm;cJhygw,f? nDvmcHtqHk;tjzwfudk _H;_H;EdkifEkdif tomw=unf


vufcHoGm;=uzdk@ w&m;jy em;csoGm;cJhjcif;jzpfygw,f?
OD;Akv
d t
f yk ef @J ociftyk [
f m tydit
f qdik f nDvmcHrmS ,SOf ydicf =hJ uygw,f? rJay;Edik o
f u
l ,
kd pf m;
vS,fpkpkaygif; (722) OD;wufa&mufcJhwJh nDvmcH}uD;&J aemufqHk; tqHk;owftajzuawmh ocifu
tompD;&oGm;cJhw,fvdk@yJ owfrSwf&rSmjzpfygw,f?
'D yxpnDvmcH}uD;uae ocifwif udk yxp acgi;f aqmifopftjzpf a&G;cs,w
f ifajrmufchJ
=uygw,f? taxGaxGtwGif;a&;r;u ociftkyfpkacgif;aqmif ocifausmfxGef; jzpfvmygw,f?
ESpfzuftkyfpk nDr#wJh XmecsKyftvkyftr_aqmif (16) OD;/ t&H (15) OD;udk a&G;aumufwif
ajrmufEikd cf =hJ u+yD; tzGJ }uD;rSm tpdwpf w
d t
f r$mr$mruGaJ wmhbJ nD!w
G af &;udk ,m,Dtm;jzifx
h ed ;f odr;f
Edkifvdkuf=uygw,f? Ek-wif aqG+idrf; tuGJwkef;uvdkawmh ESpfjcrf; ESpfr$muGJ roGm;awmhwJhtwGuf/
yxp}uD; wvHk;wpnf;wnf; qufvuf&yfwnfEdkifcJhygw,f? yxp }uD;[m tm%m&tjzpfu
zqyv }uD;wkef;uvdk q,fESpfq,frdk;r=umao;yJ wESpfausmf ESpfESpfom;avmuf &Sdao;wJht
wGuf tuGJr}uD;ao;wm/ 'ga=umifh ,m,Djyef+yD; &if=um;aphaeEdkifwmvdk@ ,lqr,fqdk&ifvnf;
,lqEkdifygw,f?
bmyJjzpfjzpf yxp }uD; tpdwfpdwftr$mr$muGJxGufroGm;wmudk rcsifhr&J jzpfoGm;&wm
uawmh t"dutwdu
k t
f cH zqyv wnf+rJtyk pf ek @J tm%modr;f Edik zf @kd tuGuaf csmif;aewJh wyfwiG ;f
u ppftkyfpkyJjzpfw,fvdk@ owfrSwf&r,fjzpfygw,f?
1962 ckESpf/ azazmf0g&D (13) &ufae@rSm jynfaxmifpktpdk;&tzGJ 0ef}uD;rsm;tpnf;ta0;
usi;f yygw,f? 'Dtpnf;ta0;uae trsK;d om;nDvmcHac:,lz@kd qH;k jzwfcsuu
f kd qH;k jzwfvu
kd yf gw,f?
jynfe,frsm;nD!w
G af &;tzGJ u wifoiG ;f wJh zuf'&,frl eJ@ jynfe,fOuUrsm; cef@xm;a&; (zGJ pnf;
tkyfcsKyfyHk tajccHOya'jyifqifcsuf) Oya'=urf;udk azazmf0g&D (15) &ufae@rSm usif;yr,fh jynfol
v$waf wmfnv
D mcHrmS rwifoiG ;f ao;yJ/ tJ'u
D pd t
P wGuf trsK;d om;nDvmcHac:,lz@kd qH;k jzwfvu
kd w
f m
jzpfygw,f? zuf'&,frl udk trsKd;om;nDvmcHrSmwif+yD; aqG;aEG;zdk@jzpfygw,f? 'DudpP[m trsKd;
om;nDvmcHac: zdk@rvdkyJ 0ef}uD;tzGJqHk;jzwfydkifcGihf&SdwJhudpPjzpfvdk h0ef}uD;tzGJtwGuf raumif;wJh
tpOftvm}uD; jzpfoGm;rSmpdk;a=umif; vdk@ 0ef}uD;pyfcGefcsKdeJ@ 0ef}uD;qrm;'l;0g;qif0g;aemif wdk@u
uef@uGufajymqdkcJh=uao;w,fqdkygw,f?
aemufq;kH rSm jynfol v$waf wmfnv
D mcHukd 1962 ckEpS /f azazmf0g&v
D (15) &ufae@rmS vnf;
aumif;/ trsKd;om;nDvmcHudk azazmf0g&Dv (24) &ufae@rSmvnf;aumif;/ usif;yzdk@ ac:,lvdkufyg
awmhw,f?
jynfov
l w
$ af wmftpnf;ta0;}u;D usi;f yaepOfumvrSmyJ/ azazmf0g&v
D (24) &ufae@ nae
(6) em&Dupwif+yD;/ &efukefrd jynfvrf;toHv$ifhHkcrf;raqmifrSm zuf'&,frl aqG;aEG;yGJ}uD;
rdifrdifqdkifqdkif usif;yygw,f?
z,f'&,frludk w&m;0ifraqG;aEG;=ucifrSmyJ zuf'&,frltay: rwljcm;em;wJhtjrifawG
EdkifiHa&;avmurSm xGufay:vmcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

283

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

yrnw 0d"&l ocifcspaf rmifu 1961 ckEpS /f *|ev


f wGif awmif}uD;rdY vlrsK;d pHn
k D uGezf &if}h uD;
udk wcJeufusi;f yum z,f'a&;&Si;f rlqo
kd nfuw
kd ifjyI tjyif;tjyawmif;qdv
k m=uonf? ,if;wd@k .
pmwrf;udk avhvmaomtcg trSefrSm z,f'a&;&Sif;rl r[kwf uGefzD'a&;&Sif;rl jzpfaeonfudk awG
vm&ayonf? t"dy`g,frSm vGwfvyfaom tcsKyftcsmtm%mydkif jynfe,frsm;/ jrefrmjynfre,f
tygt0if jynfe,faygif;csKyfzGJ&ef jzpfaeavonf vdk@ tjrif&SdcJhygw,f?
wnf+rJzqyv acgif;aqmif OD;ausmf+idrf; uawmh zuf'&,frltay: tjyif;txef qef@usif
uef@uGuf ajymqdkygw,f? 1962 ckESpf/ azazmf0g&D (18) &ufae@ &efukefcdkif zqyv vli,ftzGJ
OD;pD;nDvmcHrSm &Srf; zuf'&,frlqdkwm awmifwef;om;awGu Armudkjyefcs&atmifqdkwJh t"dy`g,f
bJ&Sdw,f? 'Dta&;awGudk xdef;Edkif&if xdef;Edkif/ rxdef;Edkif&ifawmh wdkif;jynfyduGJzdk@yJ &Sdawmhw,f
vd k @ ajymqd k + yD ; tE W & ,f t jzpf j rif y gw,f ? ud w if e d r d w f z wf o vd k v nf ; wd k i f ; jynf yd u G J z d k @ yJ
&dSawmhw,f vdk@ajymqdkygw,f?
a'guw
f mbOD;acgi;f aqmifwhJ Edik if aH wmft}uHay; aumfrw
D u
D vnf; a,bk,stm;jzifh qef@
usifuef@uGuf+yD; rvdkvm;wJhoabm tpD&ifcHwifjycJhygw,f?
ArmjynfrSm EdkifiHa&;tpOftvm}uD;rm;wJh ArmjynfuGefjrLepfygwDuawmh vlrsKd;pkawG&J
wef;wla&;eJ@ ud,
k yf ikd jf ymef;cGiu
hf kd todtrSwf yvufcw
H ahJ y:vpDuo
kd m qkyu
f ikd x
f m;cJyh gw,f? 1944
ckEpS w
f ek ;f uwnf;u uGejf rLepfygw[
D m vlrsK;d pkawGe@J ywfouf+yD; wef;wlpnf;vH;k nD!w
G af &;/ cGx
J u
G f
vdku cGJxGufEdkifa&;awGudk rltm;jzifhudk qkyfudkifazmfxkwfcJhayr,fh/ (55) ckESpfup+yD; cGJxGufvdku
cGx
J u
G cf iG u
hf kd razmfxw
k af wmhyJ aecJyh gw,f? vlrsK;d pkawG&J cGx
J u
G cf iG u
hf kd ry,f&mS ;ayr,fh e,fcsJ orm;
awGu cGx
J u
G cf iG u
hf kd toH;k rcsEidk zf @kd q+kd yD; razmfxw
k af wmhyaJ ecJw
h m zuf'&,frl v_y&f mS ;r_awG ay:ayguf
aecsdeftxdjzpfcJhygw,f? wu,fwef;wla&;eJ@ udk,fydkifjymef;cGifhawGtay:rSmawmh wav#mufvHk;
&yfwnfxm;cJhygw,f?
vlrsKd;pk vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkawG tm;vHk;avmufuawmh zuf'&,frludk
vufcHoabmus=uw,fvdk@ a,bk,s owfrSwfEdkifygw,f?
0ef}uD;csKyfOD;Ek udk,fwdkifuawhm jynfe,fawGu tvdk&SdwJh jynfe,frsm; nD!Gwfa&;tzGJu
w&m;0if wifoGif;vmwJh zuf'&,frl qdkwm bmrSa=umufp&mr&Sdvdk@ wdwdvif;vif; cH,lxm;yg
w,f? oludk,fwdkifu pwifvrf;zGifhay;cJhvdk@ ay:aygufvmcJhwJhudpPjzpfwJhtjyif b,fjynfe,furS
w&m;0ifcGJxGufzdk@vnf; ud;pm;=urSmr[kwfvdk@/ 'Drludk OD;aqmifwifoGif;olawGudk,fwdkifeJ@ tjyeft
vSefem;vnfxm;+yD;jzpfwJhtwGuf at;at;aq;aq;bJ oabmxm;ygw,f? wu,fvnf; zuf'
&,frludk wifoGif;=uwJhyk*~KdvfawG udk,fwdkifvnf; cGJxGufa&;oabmxm;r&SdcJh=uyg? wu,fwef;
wef;wlrr_ &Scd w
hJ mawG wef;wlr&_ v
dS ma&;eJ@ epfemcsuaf wGukd repfem&atmif zefw;D zd@k e@J / jynfaxmifpk
tppf tESpfom&aysmufae&wJh jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfudk jynfaxmifpkppfppf tjzpf
jyefvnfzGJpnf; wnfaqmufEdkifzdk@ zuf'&,frl udk taumif;qHk;rltjzpf ,Hk=unf,lrSwf wifoGif;
azmfxkwfvmcJh=uwmjzpfygw,f? 'Dtwdkif;jzpf&ifjzpf/ rjzpf&if b,fvdkrS vufrcHEdkifqdkwJh wif;wif;
rmrm qkyfudkifOD;wnfvmwmrsKd; r&SdcJh=uyg? udwifcsrSwfudkifpGJxm;r_rsKd; r&SdcJh=uyg?
284

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tajccHOya'jyifqifa&;twGuf tqdak wGwifoiG ;f =uygv@kd tpd;k &u w&m;0ifwm0eftyfEiS ;f


cJ+h yD;/ tajccHOya'jyifqifa&;eJ@ywfoufwhJ pnf;urf;csuf wenf;tm;jzifh vdu
k ef m&r,frh l qdw
k mudk
csrw
S af y;pOfuwnf;u tJ'D rl awGu bmawGvq
J w
kd m &Si;f &Siv
f if;vif;od&atmif 0ef}u;D csKyfO;D Ekukd
ar;jref;cJh=uygw,f?
1947 ckEpS f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'&J rl tESpo
f m&udk rysuaf pbJ jyif&rSmjzpfw,f
qdw
k t
hJ wGuf tJ'zD JG pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'&J rl qdw
k mu bmvJ qdw
k mtay: &Si;f vif;atmif
cGJjcrf;pdwfjzmcJh=uygw,f? ynm&SifwcsKdu zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' &J rl[m qdk&S,fvpf
EkdifiHwnfaqmufa&;yJ vdk@ tajzay;ovdk/ wcsKdu 1947 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'
&J ed'ge;f [m rlyv
J @kd ajymqd=k uwmvnf;&Scd yhJ gw,f? awmif}uD; OD;xGe;f jrifh wd@k vkd yk*Kd~ vfrsm;uawmh
1947 ckEpS /f ZGef (16) &ufae@ wdik ;f yjynfyv$waf wmfrmS Akv
d cf sKyfatmifqef; wifoiG ;f cJw
h hJ vrf;!ef
jymef;csut
f qdk tcsuf (7) csuo
f nfom tajccHOya'&J rl vd@k oabmxm;cJw
h mvnf; &Syd gw,f?
tJ'gawGa=umifh taocsmqHk;jzpfatmifqdk+yD; omrdkif;crf;apmfbGm; pyfxGef;at;u acgif;aqmif+yD;
OD;Ekukd oGm;ar;=uwJt
h cg OD;Eku tJ'w
D ek ;f u tajccHOya'jyifqifa&;aumfrw
D t
D wGuf OuUcef@xm;
wJh OD;at;armifqD oGm;ar;=uzdk@ ajymcJhw,fqdkygw,f? OD;at;armifqD qufoGm;+yD; ar;=uwJhtcg
OD;at;armif u usKyfw@kd csxm; wJh rlqw
kd m[m 'Dwikd ;f jynfukd uGejf rLepfEikd if rH jzpf/ zufqpfEidk if rH jzpf/
tm%m&SiEf ikd if rH jzpf&ifawmf+yD/ uduo
f vdo
k mjyifayawmh/ ed'ge;f uae ed*;kH txd vd@k ajymv$wv
f u
kd f
w,fqykd gw,f? tJ'v
D kd tpd;k &&J tvHprd ;f jyr_ taotcsm&+y;D rS zuf'&,fru
l akd &;cJ=h uwmjzpfygw,f?
'ga=umifh tajctaerSefawG odaecJh+yD;jzpfwJh OD;Ek [m zuf'&,frl eJ@ ywfouf+yD; eJeJrS
pdk;&drfr_r&SdcJhwJhtjyif/ b,fvdkajz&Sif;=urvJqdkwmtwGufvnf; udwifpOf;pm;xm;+yD; jzpfygw,f?
tajz&Sd+yD;ykp>mjzpfygw,f?
OD;Ek em;vnfxm;wmu 'D zuf'&,frl [m a=umufp&maumif;wJh rlr[kwf? 'Drl[m
tar&duefjynfaxmifpk&J zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk rSD+yD;a&;qGJxm;wmjzpfw,f? 'DrlrSm
t=urf;zsif;tm;jzifh tcsuf}uD; (3) csuf&Sdw,f? tJ'gawGuawmh (1) Armjynfrudk wjcm;jynfe,f
awGvdk jynfe,fwcktjzpfowfrSwf&ef/ (2) vlrsKd;pkv$wfawmfeJ@ jynfolv$wfawmfudk tm%mcsif;
wlw,fv@kd owfrw
S af y;&ef/ (3) vlrsK;d pkvw
$ af wmfrmS jynfe,fwidk ;f &J trwfO;D a& nDwn
l rD #jzpfap&ef
qdkwmyJjzpfw,fvdk@ oabmydkufxm;ygw,f?
'D zuf'&,frlpmwrf;udk jyef=unfhr,fqdk&ifawmh tajccHrl (4) csuf&Sdygw,f?
1? Armjynfe,fzGJ@pnf;a&;/
2? v$wfawmfESpf&yf (jynfolv$wfawmfeJ@ vlrsKd;pkv$wfawmf) tm%mwl ay;a&;/
3? vlrsKd;pkv$wfawmfodk@ wlnDwJh udk,fpm;vS,fOD;a& apv$wfa&;eJ@/
4? A[dktpdk;&udk v$Jtyfxm;wJh tm%mrsm;rSty useftm%mrsm;udk jynfe,frsm;u
&,la&;qdkwmudk awG&ygw,f?
A[dktpdk;&udk v$Jtyfxm;r,fh tm%mrsm;uawmh1? EdkifiHjcm;qufoG,fa&;/
2? jynfaxmifpkumuG,fa&;/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

285

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

3? jynfaxmifpkbma&;/
4? aiG'*F g;eJ@ aiGpuULxkwfvkyfa&;/
5? pmwdkufeJ@ a=u;eef;qufoG,fa&;/
6? rD;&xm;/ a&a=umif;/ ava=umif; qufoG,fa&;/
7? jynfaxmifpkw&m;pD&ifa&;eJ@
8? yifv,fqdyfurf;cGefaumufcHa&; wdk@yJjzpfygw,f?
ta&;t}uD;qH;k uawmh jynfe,frsm;&J@ ud,
k yf ikd jf ymef;cGiehf @J cGx
J u
G yf ikd cf iG hf udk todtrSwf y
a&;jzpfygw,f? jynfe,fwikd ;f &J tkycf sKyfciG t
hf m%m/ w&m;pD&ifa&;tm%m/ Oya'ya&;tm%mqdw
k hJ
tm%m (3) &yfvHk; udkvnf; tjynfht0 todtrSwfya&;jzpfygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ek u udwifjyifqifpOf;pm;xm;wmuawmh vlrsK;d aygi;f pHk ES;D aESmzvS,yf JG usi;f y/
zuf'&,frleJ@ywfoufwJhtqdkudk &Srf;jynfe,fOuU pyfcGefcsKd u wifoGif;/ ucsifjynfe,fudk,fpm;
vS,f 'l;0g;aZmfvGef;/ csif;udk,fpm;vS,f uy`wdefref;wHk;E_H;/ &Srf;udk,fpm;vS,f awmif}uD;OD;xGef;jrifh/
u,m;ud,
k pf m;vS,f OD;pdef wd@k u axmufcaH qG;aEG;+yD;/ tJ't
D qdk ycsuef @J axmufcaH qG;aEG;csuaf wG
udk yrnw/ zqyv/ yxp/ &yvz eJ@ udk,fpm;vS,fwOD;pDeJ@ tpdk;&twdkifyifcH tzGJudk,fpm;vS,f
wOD;wdk@u zuf'&,frleJ@ywfoufwJh oabmxm;awGudk jyefvnfwifjyaqG;aEG;=u&ef jzpfygw,f?
tJ'Daemuf jynfe,frsm;nD!Gwfa&;tzGJu udk,fpm;vS,f (6) OD; yrnw/ zqyv/ &yvz/ yxp
tzGJ csKyfw@kd u ud,
k pf m;vS,f (3) OD;pDe@J twdik yf ifcH tzGJ vl}uD;awGyg yg0ifwhJ aumfrw
D w
D &yf zGJ pnf;/
tJ'DaumfrDwDrSm OD;Ekudk,fwdkif em,utjzpfaqmif&Guf+yD; zuf'&,frleJ@ywfouf+yD; aqG;aEG;ndE_dif;
aepOftwGi;f rSm oifah vsmw
f t
hJ csed w
f ckrmS OD;Eku zuf'&,fe@J ywfoufwhJ 0ef}uD;csKyf&J oabmxm;
udkajym=um;r,fvdk@vnf; jyifqifxm;ygw,f? OD;Ekajym=um;r,fqdkwJh t"duoabmxm;uawmh
jynfe,fawGukd cifAsm;wd@k vckd siw
f t
hJ m%mawGu bmawGv/J bmawGeJ aew,fxifovJ/ awmif;yg/
b,fXmeudkay;ygOD;/ b,fXmaeudk ay;ygOD;ajymyg? tjyeftvSefaqG;aEG;=u+yD; ay;r,f? cGJxGufydkifcGifh
qdkwm}uD;udk zwfypfvdkufygawmh? cifAsm;wdk@vdkcsifaew,fqdkwJh Schedule qdkwJhtxJrSm List awG
xJrSm aemufxyf+yD;awmh tm%mwdk;ay;r,f vdk@ajym+yD; ndE_dif;oabmwlnDr_ &,lzdk@jzpfygw,f?
tJ'Doabmxm;udk ajym=um;r,fqdk&if jynfe,fawGuvnf; vufcHEdkif=uzG,f&Sdw,fvdk@ OD;Eku
em;vnfxm;ygw,f? &Srf;jynfe,fOuUeJ@ jynfe,frsm;nD!Gwfa&;tzGJ OuU pyfcGefcsKd udk,fwkdifu
vnf; vlrsKd;aygif;pHk ESD;aESmzvS,fyGJrSm tqdkwifoGif;awmif;qdkr_awG[m pdk;&drfzG,f&mr&Sda=umif;/
'Dupd eP @J ywfouf+yD; OD;Ek eJ@ nEd id_ ;f pDpOfxm;+yD;jzpfa=umif;/ zuf'&,fral wmif;qdjk cif;rSm rdrw
d @kd tm%m
ydrk &kd &Sv
d matmif aqmif&u
G jf cif;omjzpfa=umif;vd@k ajym=um;cJ+h yD;jzpfw,fqykd gw,f? 'ga=umifh OD;Eku
zuf'&,fudpPrSm a=umufp&mr[kwfvdk@ ,lq+yD;jzpfovdk/ eJeJav;rSvnf; pdk;&drfcJhr_r&SdcJhyg? tajz&Sd+yD;
udpPtjzpf &Sif;&Sif;vif;vif;oabmxm;cJhygw,f? jynfe,fudk,fpm;vS,fawG tm;vHk;tay:vnf;
vHk;0,Hk=unfxm;+yD;jzpfygw,f?
,H=k unf&wJt
h a=umif;&if; tcsut
f vufawGuvnf; OD;EkrmS &Sad eygw,f? tJ'gawGuawmh
(OD;Ekudk,fwdkif tqdkt&) (1) tajccHOya'udk jyifqifzdk@/ vdktyfovdk tqdkawGwifoGif;=uzdk@ OD;Ek udk,fwdkifup+yD;
286

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

zdwfac:wm? jynfe,facgif;aqmifawG[m wa,mufcsif;taeeJ@a&m pkaygif;+yD;a&m


tajccHOya'jyifqifcsifw,fvdk@ wcgrS awmif;qdkcJhzl;jcif;r&Sd? jyif&&if aumif;r,fvdk@
awmif t}uHyzl;wmawmifr&Sd?
(2) OD;Ek [m 'Djynfe,facgi;f aqmifawGe@J &if;&if;ES;D ES;D aygi;f vmcJ?h wOD;rS oltay: t=uyf
udkifcJh=uwmr&Sd/ t=uyfudkifcJholawG[m ArmawGcsnf;yJjzpf?
(3) OD;Ek udt
k =uyfuikd cf si&f if vGwv
f yfa&;&p/ a&mifpo
kH yl ek af wGxaeptcsed [
f m taumif;
qHk;jzpf/ wyfrwmf[mvnf; bmrStm;r&Sd? tJ'Dwkef;uawmif t=uyfrudkifcJhbl;cJh?
OD;Ek eJ@twl jynfaxmifpkudk zufxm;cJh=uolawGjzpf?
(4) Armacgif;aqmifawGxJrSm olykefeJ@ tpdk;& rsufESm}uD;csdef i,fcsdefvdkuf+yD; olykefeJ@
wdwfwdwfykef; vufurf;vdkuf/ tpdk;&qD jyef0ifvkdufvkyfwJh om&mpD;acgif;aqmifawG
&SdcJh? jynfe,facgif;aqmifawGxJrSm 'DvdkvlrsKd; wa,mufrSryg/ r&Sd?
(5) zuf'&,frl a&;qG=J uwJh jynfe,facgi;f aqmifawG[m Edik if aH &;avmurSm rodorl &Sw
d hJ
vlrsKd;awGjzpf/ olykefxavmufatmif aoG;qmwJhvl wa,mufrSr&Sd?
qdkwmyJjzpfygw,f? aemufxyf OD;Ek tcdkiftrm ,Hk=unf,lqwm wckuawmh jynfe,f
acgi;f aqmifawG[m wa,mufrS jynfaxmifpx
k u
J cGx
J u
G v
f o
kd rl &Sq
d w
kd meJ@ olyek x
f zd@k tqifo
h ifjh yif
qifxm;wmr&Sd qdkwmyJjzpfygw,f? wu,fvdk@ cGJxGufcsifw,fqdk&if tcsdefukef vlyef;cH+yD; bmvdk@
zuf'&,frl udw
k ifae awmif;aervJ? &Sr;f eJ@ u,m;[m tajccHOya'tcef; (10) t& cGx
J u
G cf si&f if
cGJxGufEkdifcGifht& cGJxGufcGifh udk wdkufdkufawmif;+yD; cGJxGufa&;udkvkyf=urSmjzpfw,f? tck tJ'Dvdk
vkyf=uwmr&SdwJhtwGuf tajz[m&Sif;ae+yD;jzpfw,fvdk@ ,Hk=unfxm;ygw,f?
OD;Ek&J tJ'v
D kd tcdik t
f rm pOf;pm;jyifqifcsuaf wGt& jynfe,facgi;f aqmifawGtay: wGuq
f
,Hk=unfxm;r_awG[m vHk;0rSefuefcJhygw,f? 'gayr,fh OD;Ek ,Hk=unfxm;ovdk rrSefuefcJhwm/ xif
rSwfwGufqxm;ovdk rrSefuefcJhwmuawmh wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf AkdvfcsKyf}uD;ae0if;eJ@
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh ppfwyfjzpfcJhygw,f? ppfwyf[m azazmf0g&D (24) &uf aemufydkif;u
p+yD; tm%modrf;a&;tpDtpOfawGudk wufokwfdkuf+yD; jyifqifae+yDjzpfygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if;
twGuf/ tm%modrf;a&;tpDtpOftwGuf ta=umif;jyp&m taumif; qHk;aom tcsuf}uD;wckudk
vnf; &&SdoGm;+yDjzpfygw,f? tJ'guawmh zuf'&,frl qdkwJhudpPjzpfygw,f?
zuf'&,frl qdw
k u
hJ pd t
P ay: ta=umif;y+yD; aumVm[VawG xGuaf y:vmcJw
h ,f? ae;&Si;f /
taxmufawmf/ Armhacwf owif;pmawGay:rSmvnf; zuf'&,frleJ@ywfoufwJh azmfjy=uwmawG
xGufay:vmygw,f? OD;ausmf+idrf; acgif;aqmifwJh zqyv xJu xGufay:vmwJhtoHawGvnf;
us,favmifvmygw,f? &Srf;jynf}uD;cGJxGufawmhr,f jynfaxmifpk}uD;yduGJawmhr,f qdkwJh
aumVm[VawG/ tpDtpOf&Sd&Sd v$ifhxkwfwJhae&muae tcsdefudkuf wpxufwp us,favmifvmyg
w,f? 0ef}uD;csKyfO;D Ek ud,
k w
f ikd ef @J um,uH&iS f jynfe,facgi;f aqmifawGu,
kd w
f ikd af wmif 'DaumVm[V
awG b,foq
l u
D ae tpDtpOf&&dS x
dS u
G af y:vmwm/ bm&nf&,
G cf suef @J xkwv
f i$ ahf ew,fqw
kd m rod
Edik af tmif em;rvnfEikd af tmifjzpfaecJ=h uygw,f? 0ef}uD;csKyfO;D Ek &J tpDtpOft& vlrsK;d aygi;f pHEk ;DS aESm
zvS,fyGJ}uD; quf+yD;usif;ygyw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

287

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

1962 ckESpf/ rwfv (1) &ufae@rSm jrefrmhtoH toHv$ifhHkcef;r}uD;xJrSm zuf'&,frl eJ@


ywfouf+yD; ud,
k pf m;vS,af wmf}uD;awG wOD;+yD;wOD; tpDtpOftwdik ;f wifjyajymqdk aqG;aEG;wmawG
pepfwus aqmif&Gufae=uygw,f? wcsKdudk,fpm;vS,frsm; ajymqdkaqG;aEG;&r,fhtvSnfhawmif
ra&mufao;yJ tcsdefukefoGm;wJhtwGuf aemufae@udk tpnf;ta0; a&$qdkif;vdkuf&ygw,f? ESD;aESm
zvS,fyGJ}uD;&J rwfv (1) &ufae@ tpnf;ta0;[m n (9) em&DavmufrSm &yfqdkif;vdkufygw,f?
aemufae@ rwfv (2) &ufae@rSm qufvufaqG;aEG;wifjy=uzdk@ csdef;qdkvdkufygw,f? udk,fpm;vS,f
awmf}uD;rsm;&J y%mrrdef@cGef;awGawmif ajymvdk@r+yD;=uao;yJ nOfheufae+yDjzpfvdk@ tpnf;ta0;udk
&yfqdkif;vdkuf&wmjzpfygw,f?
tpnf;ta0;+yD;csdef n}uD;rSmyJ zuf'&,frludk OD;aqmifwifoGif;oljzpfwJh &Srf;jynfe,fOuU
pyfcGefcsKdeJ@ u,m;jynfe,fOuU pyf0m wdk@[m OD;Ek eJ@twl OD;Ek tdrfudkvdkufvm=uygw,f?
&Sr;f jynfe,fjynfaxmifp}k u;D xJuae cGx
J u
G af wmhr,f qdw
k hJ xGuaf y:vmaewJh aumVm[V
owif;awGe@J ywfouf+y;D 0ef}u;D csKyf u|eaf wmfw@kd e@J ywfoufwhJ aumVm[VawG =um;+y;D +yv
D m;vd@k
pyfceG cf sKu
d yGiyhf iG v
hf if;vif;ajym&if; u|eaf wmfw@kd 0ef}uD;csKyfukd t=uyfuikd cf si&f if 1948-49 wke;f u
t=uyfuikd Ef idk yf gw,f? tJ'w
D ek ;f uvnf;rudik cf zhJ ;l bl;? aemufvnf; wcgrrS udik cf zhJ ;l bl; qdw
k m &Si;f jy
cJyh gw,f? pyfceG cf sKd taeeJ@ 0ef}uD;csKyf&J tqH;k tjzwftwdik ;f vdu
k ef mr,fqw
kd hJ uwduv
dk nf; xyf+yD;
tcdkiftrmay;wJhtjyif/ tqdkycsufwifoGif;&wm[m aemufxyfaqG;aEG;=uzdk@ udpPw&yfomjzpf
w,f? 'Dtwdkif;vdkufavsmzdk@vdk@ rqdkEkdifa=umif; xyf+yD;ajymqdkcJhygw,f? OD;Ek uvnf; oabmayguf
a=umif; ,H=k unf+yD;jzpfa=umif; ajymqdck +hJ yD; 'D aumVm[VawGukd b,foal wGu jzef@aewmvJqw
kd m
u|eaf wmfawG;=unfw
h ,f/ aemuf+yD; bmtwGujf zef@aewmvJqw
kd m u|eaf wmfpOf;pm;vd@k r&bl;vd@k
jyefvnfajymqdck yhJ gw,f? n (11) em&DrmS pyfceG cf sKd eJ@ pyf0m wd@k 0ef}uD;csKyf&J tdru
f jyefomG ;cJ=h uyg
w,f?
OD;Eku &Srf;jynfe,fcGJxGufawmhr,f qdkwJh aumVm[Vudk b,folawGu bm&nf&G,f
csufeJ@ jzef@aeovJqdkwmudk &Sif;&Sif;vif;vif;rodao;ayr,fh/ tuGufaumif;apmifhaeol/ t}uH}uD;
}uHxm;+yD;jzpfol/ pepfwus tao;pdwf pDpOf!ef=um;xm;+yD;jzpfol AdkvfcsKyf}uD;ae0if; uawmh
wyfrawmfuyGJHkxJrSm tda+ENdrysuf yGJ=unfhaecJhygw,f? Armjynfudk cspf=unfa&;tjzpf vma&muf
ujyaewJh wkw,
f Ofaus;r_tzGJ &J ujyazsmrf a_ wGukd cyfwnfwnf _pm;aecJh rkH u/ noef;aumif,H
yG+J yD;csed rf mS ZmwfcakH y:wuf+yD; ujyajzazsmrf t
_ zGJ 0ifawGuakd wmif E_wq
f uftm;ay;&if; twl"mwfykH
dkufcHjcif; vkyfvdkufygao;w,f?
tJ'DtcsdefrSm AkdvfcsKyf}uD;ae0if; pDpOf!ef=um; trdef@ay;xm;+yDjzpfwJh tm%modrf;ppf
qifa&; udk qifE$J=u&r,fh wm0efcHwyfr;rsm;uawmh n (12) em&Dwdwdup+yD; pwifv_yf&Sm;
taumiftxnfazmfae=u+yD jzpfygw,f? (1958 ckESpfwkef;u ppfwyftm%modrf;a&;twGuf
ajrmufyikd ;f wkid ;f u pDpOfa&;qGx
J m;cJw
h hJ tm%modr;f tpDtpOf pDrcH sut
f wdik ;f / tcsed af e&m tcsut
f
vuf tenf;i,fuykd J yjyifajymif;vJ+yD; tm%modr;f tpDtpOf v_y&f mS ;r_ukd taumiftxnfazmfap
cJhwmvdk@vnf; tqkd&Sdygw,f?)
288

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tm%modrf;wyfzGJ0ifrsm;[m r*Fvm'Hkav,mOfuGif;twGif;&Sd qufoG,fa&;pcef;/ toH


v$ifhHk/ a=u;eef;Xme/ ygvDreftaqmuftOD/ &Jrif;}uD;Hk;/ ppf&Jwyf/ jynfaxmifpkb%feJ@wuG ta&;
}uD;ae&mtm;vHk; tcsuftcsmae&mtm;vHk; wckrusef 0dkif;&Hodrf;ydkufae&m,lxm;vdkuf+yD;+yDjzpfyg
w,f? 0ef}uD;awGaexdik &f m 0if'gr,
D m/ 0if'gr,
D mukw/f a&$awmif=um;vrf;/ jynfaxmifpv
k rf;oG,&f dS
0ef}uD;csKyftdrf/ ukuUdKif;vrf;eJ@ *GwWvpfvrf;axmifh&Sd EdkifiHawmforRw}uD;a[mif; pyfa&$odkuftdrf/
urBmat;bk&m;vrf;&Sd w&m;0ef}uD;csKyf OD;jrifhodrf; tdrftygt0if ta&;}uD;yk*~KdvfawGaexdkif&m
tdrfawG&Sd=uwJhvrf;eJ@ &yfuGufawGtm;vHk;udkvnf; 0dkif;&Hodrf;ydkufxm;+yD;+yDjzpfygw,f?
n (2) em&DavmufrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek aexdkifwJh jynfaxmifpkvrf;oG,fxJutdrfudk 0dkif;&H
vdkuf+yD; OD;Ek udk zrf;qD;vdkufygw,f? OD;Ek tygt0if zrf;qD;xdef;odrf;zdk@ pm&if;ygol ta&;}uD;yk*~Kdvf
awGtm;vHk;udkvnf; wa,mufrusef ae&mtESHcGJ+yD; zrf;qD;vdkufygw,f?
wa,mufrusef zrf;qD;Edkifa&;twGuf zrf;qD;&r,fh ta&;}uD;yk*~KdvfawG&J pm&if;udkvnf;
uw
d ifa&;qGjJ yifqifxm;+y;D jzpfwt
hJ jyif yk*K~ v
d w
f OD;csi;f udk v#Kd 0Sut
f jzpf pum;0Suef mrnfawGuv
kd nf;
yl;wGJwyfqifay;+yD; zrf;qD;apcJhwmjzpfygw,f?
ppfwyf&J tm%modr;f ppfqifa&;rSm ppfwyfuowfrw
S af y;xm;cJw
h hJ OD;Ek twGuf pum;0Suf
emrnfuawmh avmufaumif [lowJ?h OD;Ekvydk J wjcm;aom Armjynfxyd w
f ef;acgi;f aqmif}uD;awG/
0ef}uD;awG/ tpdk;&t&m&Sd}uD;awGjzpf=uwJh yk*~Kdvf}uD;awGudkvnf; zrf;qD;xdef;odrf;zdk@ ppfwyfu
owfrSwfay;xm;wJhemrnfawGuawmh tm;vHk; wd&p>mefawGcsnf;jzpfygw,f? acgif;aqmif}uD;w
a,mufuakd wmh ykpeG w
f yk }f uD; wJ?h wcsKd udak wmh vdy/f *%mef; pojzifeh mrnf0u
S af wGay;+yD; zrf;qD;
cdkif;cJhwmjzpfygw,f?
orRwa[mif; apmfbmG ;}uD; pyfa&$ou
kd t
f rd u
f kd 0dik ;f 0ef;oGm;a&mufzrf;qD;&mrSmawmh tdrv
f kH cH
a&;tapmifhrsm;u jyefvnfckcH ypfcwfcJhwJhtwGuf ppfwyfuvnf; aoewfeJ@ypf+yD; 0ifa&mufodrf;
ydu
k yf gw,f? tm%modr;f ppfwyf&J vufcsuef @J orRwa[mif;}u;D pyfa&$ou
kd &f J om;i,f pyfrrD o
D u
kd f
wa,muf OD;acgif;eJ@ ajcaxmuf usnfqHxdrSef+yD; yGJcsif;+yD;aoqHk;oGm;cJh&ygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ek tygt0if tzrf;tqD;cHc=hJ u&olawGuawmh Edik if aH wmforRw}uD; OD;0if;armif/
0ef}uD;awGjzpf=uwJh ocifwif/ a'guw
f mat;armif/ OD;&m&Sp/f OD;bapm/ ocifwifarmif/ OD;oGi/f pyfceG f
csKd/ pyf0/ a'gufwmapmvSxGef; wdk@tjyif OD;Zm&JvsH/ OD;brdif/ EdkifatmifxGef;/ w&m;0ef}uD;csKyf
OD;jrifhodef;/ jynfolv$wfawmf OuU ref;bqkdif/ vlrsKd;pkv$wfawmfOuU pyfcGef=unf/ orRwa[mif;
pyfa&$odkuf/ pyfjynfh/ pyfEHG/ pyfxGef;at;/ pyfqdkif;vHk/ pyfcGefwdk;/ pyf=unf/ pyfa&$r_H/ pyfcGefatmif/
pyfrkd;ausmf/ pyf0if;=unf/ pyfcGef&D/ pyfa&$=unf/ pyfcGef!Gef@/ pyfrefvpf/ pyfrefz/ pyfcGefxD;/ pyfausmf
acgif/ OD;cspf (vG,fviftrwf)/ OD;&Da&mif; (usKdif;wHktrwf)/ OD;cGefaemf (usKdif;wHktaemuftrwf)/
OD;jzL (rdkif;yGeftrwf)/ OD;ausmfpdef (omrdkif;crf;trwf)/ OD;vGef; (pum;trwf)/ OD;trfaZmfv (uGwf
cdkiftrwf)/ OD;pdef (u,m;)/ awmif}uD;OD;xGef;jrifh/ OD;=umyk/ OD;jrwfzl;/ OD;pkd;armif/ OD;cspfOD;/ OD;oef;wif/
OD;wifatmif pwJyh *k K~ v
d af wGjzpf=uygw,f? tzrf;rcH&yJ vGwo
f mG ;wJyh *k K~ v
d Ef pS Of ;D uawmh iyDvaD &muf
aewJh Adkvfr;atmif eJ@ aemifwufzdk@orRwtjzpf vsmxm;jcif;cH&wJh qrm;'l;0g;qif0g;aemif jzpfyg
w,f? qif0g;aemifu jrpf}uD;em;cdkif&Sd bdk;bGm;rsm;Zmwd&Gma&mufaevdk@ jzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

289

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tzrf;cH&oltrsm;pkukd yxrqH;k rSm nOD;ydik ;f u zuf'&,fral qG;aEG;cJ=h uwJh toHvi$ hf ckH ef;rxJ
yd@k xm;cJyh gw,f? reuf (6) em&Davmufa&mufrS r*Fvm'Hu
k kd avmf&u
D m;awGay:wif+yD; vufeufuikd f
tapmifht=uyf xlxyfpGmeJ@ ydk@ygw,f?
tzrf;cHxm;&olawGxrJ mS OD;Ek/ OD;0if;armif/ OD;jrifo
h ed ;f / ocifwif/ pyfceG cf sK/d pyf0 eJ@ OD;&m&Spf
wdk@udk tapmifht=uyf xlxyfpGmcs+yD; oD;jcm;cGJxm;cJhygw,f?
ref;bqdik /f pyfceG =f unf/ OD;bapm/ OD;brdi/f a'guw
f mapmvSxeG ;f / OD;Zm&JvsH eJ@ pyfrefzwd@k ukd
&efukefjyefac:oGm;+yD; '*Hk&dyfomrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u awGqHkum rSm;,Gif;zrf;qD;rda=umif; ajym
=um;+yD; jyefv$wfvdkufygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; wdk@acgif;aqmifwJh wnf+rJzqyvtzGJ}uD;xJu yk*~KdvfawGudk wOD;rS
rzrf;qD;cJo
h vd/k ocifcspaf rmif (0d"&l )/ ocifviG f wd@k vkd yrnw acgi;f aqmifawGuv
kd nf; rwd@k rxdcyhJ g?
tm%m& yxptzGJcsKyf}uD;twGif;u taxGaxGtwGif;a&;r; ocifausmfxGef;/ ocifyef;rdif pwJh
yk*~KdvfawGudkvnf; zrf;qD;jcif;rycJhyg? ocifwif/ OD;&m&Spf wdk@udk zrf;qD;cJhwm[m tpdk;&tzGJ0if
0ef}uD;awGtjzpf zrf;qD;cJhwmjzpfygw,f?
OD;Ek uawmh tckvdktzrf;cHxm;&csdeftxd atmufajcwyfwGif; wyfr;i,ftcsKd tm%m
odr;f zd@k ud;yrf;wm tcsed w
f ef&if Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; ud,
k w
f ikd v
f m+yD; olw@kd ukd u,fwifac:xkwrf mS vd@k
xifaewkef;jzpfygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; udk ,Hk=unfaewkef;jzpfygw,f?
Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; uawmh ol@&J tm%modr;f a&;tpDtpOf txpftaigrh &Sd +yD;ajrmufomG ;+yD
jzpfwJhtwGuf auseyfae+yDjzpfygw,f?
zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk toufay;umuG,foGm;ygr,f vdk@ vlod&Sif=um;
uwdycJhwJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;[m/ olavoHawmif aumif;aumif;raysmufwwfao;cif (3) ESpf
ausmfausmfumvtwGif;rSmyJ zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk puULpkwfvkyfypfvdkufyg+yD?
ygvrD ef'rD u
kd a&pDpepf w&yfv;kH udv
k nf; t+yD;wdik f ajrjrKyfo*vzf @kd tpp jyifqifazmfaqmif
+yD;yg+yD?
1962 ckESpf/ rwfv (2) &uf/ reuf 8 em&D 25 rdepfrSmawmh jrefrmhtoHu u&ifydkif;tpD
tpOf xkwfv$ifhaewkef;/ kwfw&uf&yfqdkif;oGm;+yD; umuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &J EdkifiH
awmftm%mudk Armhwyfrawmfu wm0ef,lapmifha&Smufvdkuf+yDjzpfa=umif; a=unmoH xGufay:
vmygawmhw,f?
tdrfapmifhtpdk;& wESpfcGJeD;yg;avmufrSty/ ArmjynfvGwfvyfa&;a=unm+yD;csdefup+yD;
awmufavsmuf jzpfwnfvmcJw
h hJ ygvrD ef'rD u
kd a&pDacwf}uD;um; edXw
d o
H mG ;cJ&h ygav+yD? tqk;H owf
oGm;cJh&ygav+yD?

290

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ygvD r ef ' D r d k u a&pD a cwf e d * k H ; csKyf c suf


t=urf;zuf vufeufudkiftm;udk;enf;eJ@ ppfwyf&Jtwif;t=uyf uef@vef@umcsay;vdkufr_
a=umifh ArmjynfEdkifiHa&;ZmwfcHkay:rSm ygvDref'Drdkua&pDacwf}uD; tqHk;owfoGm;cJh&yg+yD? uef@vef@
umcsz@kd jynfz;kH um;ud;udk OD;aqmifqaJG y;vdu
k w
f hJ ud;qGq
J &m}uD;uawmh Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; ud,
k w
f ikd f
jzpfygw,f? ygvrD ef'rD u
kd a&pDacwf}uD; tqH;k owfomG ;wJah e@uawmh 1962 ckEpS /f rwfv (2) &ufae@
jzpfygw,f?
ArmjynfvGwfvyfa&;a=unmEdkifcJhwJh 1948 Zefe0g&Dv (4) &ufae@reufuae/ 1962 ckESpf/
rwfv (2) &ufae@reuftxd (14) ESpfausmfausmfumvwdkif/ ygvDref'Drdkua&pDacwf}uD; ouf0if
v_yf&Sm;cJhw,fvdk@ t=urf;zsif; owfrSwfEdkifygw,f? 'D=um;xJrSm (1958) atmufwdkbmv (28)
&ufae@uae 1960 jynfh/ {+yDvtxd wESpfcGJausmfumv[m ppfwyftdrfapmifhtpdk;&jzpfwJhtwGuf
'Dumvudkz,f&Sm;+yD; a&wGuf=unfhcsifvnf; =unfhEdkifygw,f? ppfwyftkyfpD;wJh tdrfapmifh tpdk;&
acwfjzpfayr,fh ygvDrefudk zsufodrf;Ekdifjcif;r&dSbJ/ rzsufodrf;bJ tkyfpdk;cJhwmjzpfvdk@/ a,bk&tm;jzifh
umvwmwavsmufv;kH udk ygvrD ef'rD u
kd a&pDacwftjzpfe@J bJ owfrw
S rf ,fq&kd ifvnf; owfrw
S v
f @kd
&ygw,f?
bmyJjzpfjzpf rwfv (2) &ufae@rSmuawmh ygvDref'Drdkua&pDacwf}uD; jynfzHk;um;tcscH
vdkuf&+yD; tqHk;owfoGm;cJh&+yDjzpfygw,f? 'D (14) ESpfausmfumtwGif;rSm wwdkif;jynfvHk;udk umv
&ufwmtrsm;qH;k tm%m&,ltyk pf ;kd oGm;cJw
h muawmh zqyv tzGJ }uD;eJ@ zqyv tpd;k &yJjzpf
ygw,f? Armjynf&J eHygwfwpfacgif;aqmif 0ef}uD;csKyftjzpf wav#mufvdkvdk vkyfoGm;cJholuawmh
OD;Ek jzpfygw,f? zqyvtzGJ }uD;[m +Adwo
d #e,fcsJ orm;qDuae aphpyfwehJ nf;eJ@ vGwv
f yfa&;udk
&,l+yD;csed u
f p+yD; wkid ;f jynf&J tm%mudk &,ltyk pf ;kd cJyh gw,f? tm%m&tzGJ }uD;jzpfcyhJ gw,f? Ekid if aH &;
ygwDtzGJ@pnf;aygif;pHkyg0ifwJh tzGJcsKyf}uD;omefjzpfcJhayr,fh vGwfvyfa&;&csdefavmufup+yD; tzGJ@
csKyf}uD;udv
k r$ ;f rd;k xm;wm[m qd&k ,
S v
f pfygweD @J qd&k ,
S v
f pfawGjzpfcyhJ gw,f? zq-qd&k ,
S f tzGJ }uD;
jzpfcJhygw,f? zqyv tzGJ}uD;twGif;rSm wefcdk;txGm;cJhqHk;yk*~dKvfawGuawmh OD;Ek/ OD;AaqG/
OD;ausm+f idr;f / ocifwif/ ocifomcif/ ocifausmx
f eG ;f / Adv
k cf ifarmifav;/ OD;0if; wd@k wawGjzpfygw,f?
tJ'DxJurS xyfcsKyfvdkuf&ifawmh OD;Ek/ OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;/ ocifwif wdk@wawGjzpfygw,f? OD;Ek
tygt0if olwdk@tm;vHk;[m rmhufpf0g'/ vDeif0g'/ vuf0J0g'/ qdk&S,fvpf0g'udk udufESpfouf=u
a=umif; toGiftrsKd;rsKd;eJ@ ukef;atmfcJh=uzl;olawGcsnf;jzpfygw,f? vGwfvyfa&;&umvwav#muf
vHk;rSm qdk&S,fvpf0g'/ vuf0J0g'udk eJeJav;rSrudufESpfoufa=umif; ajymcJhzl;ol wa,mufrS r&dSo
avmufjzpfygw,f?
wkdif;jynfudk qdk&S,fvpfvrf;a=umif;twdkif; wnfaqmufzdk@ajymcJhovdk wdkif;jynf&J zGJpnf;
tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'}uD; ud,
k Yf xJrmS udk vuf0rJ sKd ;aphawGygaeygw,fv@kd tm;yg;w&qdck =hJ uygw,f?
vGwfvyfa&;r&cifu jzpfwnfvmcJhwJh uGefrlepf-qdk&S,fvpf ydyuQ[mvnf;/ vGwfvyfa&;&+yD;/
zq-qd&k ,
S rf sm; tm%mudq
k yk u
f ikd cf iG &hf csed u
f p+y;D ydrk o
kd nf;oefvmcJ&h &if;/ aemufq;kH rSm uGejf rLepfawG
awmcdu
k ek b
f 0 a&mufomG ;ygw,f? qd&k ,
S v
f pfrsm;&JtrsK;d rsK;d aomnpfywfr/_ tm%mudrk vGww
f rf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

291

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

qkyu
f ikd x
f m;vdrk /_ tm%mudt
k jynft
h 0udik +f yD; tpGr;f uket
f oH;k csjyr_awGa=umif/h tm%m& zqyv
}uD;twGif;rSmudk ydyuQawG/ tufa=umif;awG qufwdkufjzpfay:cJh+yD;/ 0g;tpnf;ajyovdk ajycJh&yg
w,f? qdk&S,fvpf qdkolawGtcsif;csif;xJrSmudk qdk&S,fjzL/ qdk&S,feDawG uGJ=u&+yD;/ wapmif;ap;eJ@
rsufacs; jzpfcJh=uygw,f?
tm%m& zqyvtpd;k &&J@ tkypf ;kd r_atmufrmS tqd;k 0gq;kH t&Sn=f umqH;k aom jynfwiG ;f ppf
}uD;jzpfcJh&ygw,f? vGwfvyfa&;eJ@twl zGm;bufawmfvdkjzpfcJh&wJh jynfwGif;ppf}uD;[m wae@wjcm;
om }uD;xGm;cJh&ygw,f? udkvkdeDxrf;ydk;atmufu vGwfajrmufcgp udkvdkeDwydkif;ya'o&mZfwydkif;
EdkifiHawG&J xHk;pHtwdkif; trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_awG aysmufcJh&ygw,f? trsKd;om;aoG;pnf;
nD!Gwfr_ ysufae&wmudk trsKd;om;&if=um;apha&;rvkyfEdkifbJ/ tm%mavmb/ tm%mrmef/
tm%m&Sed /f tm%mpufawGe@J yJ usio
hf ;kH vdu
k =f uwJt
h cg/ tusK;d qufu jynfwiG ;f ppf}uD; w[ke;f [ke;f
awmufavmifcJh&wm jzpfay:cJh&ygw,f?
jynfolvlxk}uD;&J@b0 'kuQaygif;pHkuH=u&&if; qif;&JwGif;u rxGufEdkifatmifjzpf+rJjzpf=u&
ygw,f? wkid ;f jynf&J zGH zd;wd;k wufa&; tvSr;f a0;+rJa0;cJ&h ygw,f? o,HZmwayguG,0f +yD; a&cHajrcH
tifrwefaumif;rGefvSwJh trdEdkifiHawmf[m pnf;pnf;vHk;vHk; nDnD!Gwf!GwfeJ@om w&m;r#wpGm
ajzmifah jzmifw
h ef;wef; csw
D ufaqmif&u
G cf =hJ ur,fq&kd if zGH zd;wd;k wufwhJ Edik if aH wmfopfwckqD a&muf&Sd
wufvSrf;EdkifoifhygvsufeJ@/ acwfaemufus+rJ aemufusaecJh&ygw,f?
vuf0J0g'udk auG;a=umfcJh=uwJh vuf0Jorm;awGtcsif;csif;qdkwmawG=um;xJrSmvnf;
vuf0n
J !
D w
G af &;ysujf ym;cJ&h ovdk wdik ;f &if;om;jynfoal wGtcsi;f csi;f =um;xJrmS vnf; &do
S if&h x
Sd u
kd f
wJh trsK;d om;aoG;pnf;nD!w
G rf [
_ m ysujf ym;cJ&h ygw,f? tm%m& zqyvtzGJ }uD;=um;xJrmS vnf;
tqufrjywfaom yduGJr_awGom jzpfay:cJh&ygw,f?
zqyvtpdk;&udk=unfhr,fqdk&ifudk zqyv tpdk;& zqqdk&S,ftpdk;& v,f,mzq
qd&k ,
S t
f pd;k & qdw
k hJ toGit
f rsK;d rsK;d udk OD;pGmawG&r,fjzpfygw,f? zqyvtzGJ }uD;ud,
k w
f ikd f aemuf
qH;k rSm Ekwif/ aqG+idr;f tuG}J uD;jzpfay:cJ+h yD; ESpjf crf;ESprf m$ [ufwufuo
JG mG ;cJ&h ygw,f? &JabmfjzLtuG/J
qd&k ,
S ef t
D uGaJ wGu+JG yD;aemuf Ekwif/ aqG+idr;f wd@k &J oef@&iS ;f wnf+rJ tuG[
J m/ aemufq;kH tuGjJ zpf+yD;/
tEdkif& Ekwif oef@&Sif;wdk@&J xGufay:vmcJhwJhtpdk;&[m oef@&Sif;zqyvtpdk;& jzpfcJhygw,f?
'ga=umifh zqyvtpd;k &qdw
k hJ jzpfpOf}uD;wcktwGi;f rSmud/k zqyvtpd;k &/ zqqd&k ,
S t
f pd;k &/ vuf,m
zqqdk&S,ftpdk;&/ oef@&Sif;zq
tpdk;&qdkwJhtoGiftqifhtrsKd;rsKd;udk awG@&rSmjzpfygw,f?
58 ckESpfyxrt}udrftm%modrf;r_}uD;a=umifhppfwyfudk tm%mv$Jajymif;ay;tyfwJhyHkpH
csKd;+yD;ay;cJh&wJhtwGuf tdrfapmifhtpdk;&acwf qdkwm wESpfcJGavmuf=umjrifhcJhygw,f? tJ'DwESpfcGJ
avmufumv[m wwdkif;jynfvHk; ab;=uyfeH=uyf tao=uyf tae=uyfjzpfcJh&ygw,f? ygvDref
}uD;&daS yr,fh ygvrD ef}uD;[m ppfwyfvyk o
f r# twnfyay;ae&wJh oabmavmufyJ toGiaf qmifc&hJ
ygw,f? tJ'Daemuf aemufqHk;ay:aygufvm&wmu yxptpdk;&acwf jzpfygw,f? yxpacwfrSm
OD;-Adv
k -f ocif tuG}J u;D &daS yr,fh 0ef}u;D csKyfO;D Ek[m vGwv
f yfa&;&+y;D (12) ESpw
f mausmf tawGtuH
xdkufoifhoavmuf&dSae+yDjzpfwJhtwGuf twdkuftcHEdkifiHa&;tiftm;pkawGtay: av;pm;&aumif;
292

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rSef;/ tav;xm;&aumif;rSef; odae+yDjzpfygw,f? rr#rwjzpfaewJh tm;enf;csufawG csKd,Gif;csuf


awG&dSaewJh zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk jyifqifa&;qGJcsifpdwf&dSae+yDjzpfygw,f? jynfe,f
awG&J jynfe,fzJG pnf;cGiahf wGuv
kd nf; xdu
k o
f ifo
h avmuf ndE i_d ;f ajz&Si;f ay;csipf w
d &f aSd e+yDjzpfygw,f?
'ga=umifh yxp}uD; tiftm;t}uD;qH;k &daS ewke;f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'jyifqifa&;udk pwifajc
vSrf; vSrf;cJhygw,f? wzufuvnf; oltifrwefvkyfcsifwJh Ak'<bmomudk EdkifiHawmfbmom jymef;
a&;udk rqifrjcifvkyfcJhygw,f?
'D (14) ESpaf usmu
f mvtwGi;f rSm jrefrmjynftwGuf tqd;k 0g;qH;k jzpfcw
hJ muawmh jynfwiG ;f
ppf}uD;yJjzpfygw,f? jynfwGif;ppfjy\em[m Armjynf&J t}uD;rm;qHk;jy\emyJjzpfygw,f? jynf
wGi;f ppfjy\em}uD;udk rSeu
f efpmG rajz&Si;f Edik b
f /J jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;udk w&m;
r#wpGm rwnfaqmufEdkifbJ/ wdkif;jynf&J zGHzd;wdk;wufa&;udkvnf; wnfaqmufEkdifvdrfhr,f r[kwf
yg? ppfrSefwJh 'Drdkua&pDa&;udkvnf; auG;a=umfEdkifvdrfhr,fr[kwfyg? trsdK;om;aoG;pnf;nD!Gwfa&;
udv
k nf; azmfaqmifEikd v
f rd rhf ,fr[kwyf g? bma=umifyh t
J a=umif;jyjy jynfwiG ;f ppf}uD; ayguzf mG ;vmcJh
&wm zqyv tpd;k &&J tkycf sKyfra_ tmufrmS zqqd&k ,
S rf sm;&J azmufjyefq;kd 0g;r_a=umifb
h jJ zpfygw,f?
ygvDref'Drdkua&pDacwfwav#muf tm%mudk &,ludkifqGJvm=uwJh tpdk;&tqufquf/ tkyfpdk;ol
tqufquf[m ay:ayguv
f m&wJh jynfwiG ;f ppf}uD;udk w&m;wjzif&h yfpEJ ikd zf @kd b,forl S b,fwek ;f u
rS rud;pm;cJh=uwmrSmawmh twlwlbJjzpfygw,f? jynfwGif;ppfjy\emudk tywfwdkufa&;enf;eJ@
csnf;yJ ajz&Sif;zdk@ud;pm;cJh=uygw,f? tywfwkdufa&;/ t+yD;wdkifacsr_ef;ypfa&;qdkwmawGudkyJ auG;
a=umfcJh=uygw,f? jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;udk ajymvm&ifvnf; vufeufcsa&;/
t!HhcHa&;udkbJ a&S_vkyfaqmifcJh=uygw,f? tay: pD;u wif;wif;rmrmajymwJhenf;/ 'grSr[kwf/
vdrfnmvSnfhywf aumufuspfwJhenf;awGeJ@yJ rawmfrw&m;ajz&Sif;zdk@ ud;pm;cJh=uygw,f?
vufeufcsa&;/ tvif;0ifa&;/ vufeufuikd v
f rf;pOfpeG @f a&;qdw
k mawGuykd J enf;trsK;d rsK;d eJ@ yHak zmfc=hJ u
ygw,f? aphpyfa&;/ awGqHkaqG;aEG;a&;/ typftcwf&yfpJ+yD; ydifwl jynfwGif;ppf&yfpJa&;qdkwmawGudk
wav#mufvHk; jiif;qefcJh=uygw,f? wzufoufvufeufcsa&;awGudkom awmif;qdkvkyfudkifcJh=u
ygw,f? 'ga=umifh jynfwGif;ppf}uD;[m }uD;}uD;omvmcJh&ygw,f? jynfwGif;trsKd;om;csif; vufeuf
udik t
f iftm;pkawGtay:awmh wav#mufv;kH aphpyfaqG;aEG;a&;udk jiif;y,f+yD; tywfwu
kd af &;udo
k m
OD;aqmifvkyfudkifcJhayr,fh/ jynfyusL;ausmfol wkwfjzLjy\em/ e,fcsJpGufzufr_ jy\emawGudk
awmh atmufpnf;uae tav#mah y; avajyxd;k wJeh nf;/ aphpyfaqG;aEG;wJeh nf;awGe@J yJ t"du tm;y
+yD; ajz&Sif;zdk@ud;pm;cJhygw,f? rv$Jomvdk@ vufeufudkif&ifqdkifwkef@jyef&&ifvnf; jynfwGif;vufeuf
udkiftiftm;pkawGtay: jyif;xefonf;oefoavmuf b,fwkef;urS jywfjywfom;om; wif;wif;
rmrm wkef@jyef jyif;xef onf;oefcJhwmr&Sdyg?
jynfwGif;ppf}uD;&J tusKd;qufuawmh/ wdkif;jynfrGJjymuswmeJ@ ppfwyf}uD; }uD;xGm;cJh&wm
yJjzpfygw,f? ppfwyf}uD; wd;k csJ wnfaqmuf }uD;xGm;vmavav ppfp&dwaf wG/ ydrk u
kd scH oH;k pGv
J m&+yD;/
wdkif;jynfrGJjymusavav jzpf&ygw,f? 'Dxufqdk;wmu }uD;xGm;vmcJhwJh ppfwyf}uD;[m ppfwyfae
&m raecsiaf wmhb/J tm%mrsuaf pmif;xd;k vmr_jzpfygw,f? ppfwyf}uD; }uD;xGm;vmavav/ ppfwyf
&J tcef;u[mvnf; }uD;xGm;vmavjzpfygw,f? ppfwyf&J tcef;}uD;vmavav/ ppfwyfudk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

293

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

OD;pD;udik w
f ,
G x
f m;Edik o
f l Adv
k cf sKyfae0if; &J tcef;[mvnf; }uD;vmavavjzpfygw,f? Adv
k af e0if;udk
'Dvakd e&m/ 'Dvt
kd ajctaea&mufatmif pwifajrawmifajrmufco
hJ al wGuawmh t"du OD;ausm+f idr;f eJ@/
qdk&S,fvpf}uD;awGjzpfygw,f? OD;ausmf+idrf; u Adkvfae0if;udk olvljzpfzdk@ parG;cJhwmjzpfygw,f?
qd&k ,
S v
f pfygwD pwifwnfaxmifpOfuwnf;u yg0ifczhJ ;l ol Adv
k af e0if;udk qd&k ,
S v
f pftcsi;f csi;f qd+k yD;
vl,HkarG;+yD; ae&m&apcsifcJhwmyg? Adkvfae0if; umuG,fa&;0ef}uD;jzpfzdk@ OD;ausmf+idrf; tpGrf;ukefud;
pm;cJhygw,f? aemufqHk; jynfwGif;ppf}uD; t&Sdef}uD;vm&csdefrSm qdk&S,fvpf}uD;awGawmif ajcrudkifrd
vufrudkifrdjzpf=u+yD;/ tpdk;&tzGJwGif;u wzGJzGJajy;=ucsdefrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek u umuG,fa&;0ef}uD;
omru 'k0ef}uD;csKyfygcef@+yD; pwifajrmufpm;cJhygw,f? yxrawmh Adkvfae0if;u qdk&S,fvpfawG
bufuaejycJhygw,f? OD;Ek udkvnf; a=ueyfatmif pGrf;aqmifjycJhygw,f? wzufuvnf; ppfwyfudk
olajcolvuf vkyfudkifEdkifatmif enf;rsKd;pHk taumiftxnfazmfcJhygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef;
pwifwnfaxmifcw
hJ hJ jynfol tusK;d twGuf jynfol wyfrawmf}uD;[m Adv
k cf sKyfatmifqef; usq;kH &
+yD;aemuf jynfwGif;ppftwGif; jynfwGif;ppfudk wdkufcdkufwJh ppfwyf}uD;tjzpf tkyfpdk;oludufppfwyf
}uD;tjzpf pwifajymif;vJvmygw,f? 5657 aemufydkif;rSmawmh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J wvufudkif
wyfvHk;vHk;/ jynfolzdESdyfa&;wyfvHk;vHk; pwifykHay: ajymif;vJvmcJhygw,f? ppftkyfpkvnf; pwifoaE<
wnfrv
d m+y;D / qd&k ,
S v
f pfygwb
D ufu yif;wJw
h yftjzpfuae ud,
k w
f ikd w
f uftm%m,lcsiw
f w
hJ yftjzpf
wqifw
h ufvm&cJyh gw,f? 58 ckEpS f yxrOD;qH;k ppftm%modr;f r_ud;yrf;csuu
f kd xif&mS ;wJh om"u
tjzpf =unfjh rifEikd yf gw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; [m aemufu,
G u
f aeudik cf +hJ yD;/ tdraf pmift
h pd;k &tzGJ udk
tm%mv$aJ jymif; &,lwt
hJ cg=urS olubJ 0ifa&mufxed ;f nda y;oa,mif toGiaf qmif&if; wuf+yD;
0ef}uD;csKyfvkyfcJhygw,f? jynfwGif;ppf}uD;[m tkyfpdk;ol tm%m& zqyv tpdk;&a=umifh jzpfay:cJh
&wmjzpfygw,f? txl;ojzifh zqqdk&S,fvpfawGa=umifh zqqdk&S,fvpfacgif;aqmif OD;ausmf+idrf;
wdk@&J rrSefruef ajz&Sif;r_awGa=umifh jzpfay:cJh&wmjzpfygw,f? 'gudk zqyv}uD; yduGJwJhtcgrSm
jynfol&Jabmf (&JabmfjzL) rsm;uvnf; zGifh[azmfxkwfcJh+yD;jzpfovdk/ zqyv xdyfoD;wOD;jzpfwJh
Adv
k rf if;acgif wd@k u,
kd w
f ikd u
f vnf; azmfxw
k 0f efcH ajymqdck +hJ yD;jzpfygw,f? qd&k ,
S ef rD sm;uvnf; vusmf
qd&k ,
S v
f pf OD;ausm+f idr;f wd@k &J qd;k 0g;&ufpufnpfywfcyhJ akH wGukd azmfxw
k jf ypfwifa0zefc+hJ yD;jzpfygw,f?
tm%m&tkypf ;kd olawGuawmh/ ArmjynfueG jf rLepfygw&D J vufeufuikd t
f =urf;zufvrf;pOfukd pGu
J ikd f
taumiftxnfazmfr_a=umifhvdk@ wav#mufvHk; pGwfpGJazmfjy 0g'jzef@csdcJh=uygw,f?
'gjzifh vGwv
f yfa&;&+yD; wESpt
f wGi;f qufwu
kd af y:xGuv
f mcJw
h hJ u&ifah wmfveS af &;eJ@/ vlrsK;d
pkvufeufudkifawmfvSefa&;awGuaum bma=umifhjzpfay:vmcJhovJ? zqyv}uD;twGif;u
jynfol &Jabmf awmcdrk /_ ppfwyftwGi;f u wyf&if;wcsKd awmcdrk a_ wGuaum bma=umifjh zpfay:cJo
h
vJ? tkypf ;kd oltm%m&awG&J azmufjyefwhJ rl0g'ay:vpD&J vky&f yftzHzk akH =umifh jzpfay:cJ&h wm xif&mS ;
ygw,f? u&ifhawmfvSefa&;tygt0if vlrsKd;pkvufeufudkifv_yf&Sm;r_awGudk e,fcsJorm;&J aoG;xdk;
vH_aqmf ajrmufyifhay;r_a=umifh/ usOf;ajrmif;wJh vlrsKd;a&;tjrif0g'awGa=umifhvdk@ aumufcsufqGJjy
owfrSwfazmf!ef;jyavh&SdcJhygw,f? tkyfpdk;ol tpdk;&tqufquf&J rrSefruef vkyfaqmifcJhr_awG
a=umifh azmufjyefwhJ rl0g'/ ay:vpDawGa=umifh qdw
k mudak wmh enf;enf;av;rS 0efcaH jymqdk azmfxw
k f
cJ=h uzl;jcif; r&Syd g? tkypf ;kd oltm%m&rsm;[m olw@kd tcsi;f csi;f vnf; rzH;k Edik rf zdEikd f uG=J u+yJ=u aqmf=u
294

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ESuf=u tm%mvkcJh=uayr,fh/ jynfwGif;ppfeJ@ywfouf+yD; ajymyHkqdkyHk 0g'jzef@csd=uyHkawGrSmawmh


wavwnf;yJ xGufcJh=uygw,f? jynfwGif;ppfudkajz&Sif;zdk@ ud;yrf;=uyHk/ oabmxm;cJh=uyHkawGrSm
vnf; oHwla=umif;uGJeJ ha=umif;uGJoHwlawGcsnf; jzpfcJhygw,f?
jynfwGif;ppfa=umifh }uD;xGm;vmcJh&wJh ppfwyf}uD;uvnf; ppfwyf&Jtcef; qufvuf}uD;
xGm;a&;twGuf jynfwiG ;f ppf}uD;udk qufarG;xm;csicf +hJ yD;/ rSerf eS u
f efuef w&m;r#wpGm ajz&Si;f a&;rSef
or#udk vHk;0rvdkvm;EdkifcJh=uyg? jynfwGif;ppfudk ajz&Sif;&r,fqdkv#ifvnf; tywfwdkufenf;udkbJ
usifhoHk;+yD; ppfwyf&J ta&;ygr_tvHudk wvlvljrifhwif pdkufxl ae&m,lxm;csifcJh=uygw,f? jynf
wGif;ppf}uD;tay:rSmawmh tkyfpdk;oltpdk;&eJ@ ppfwyf}uD;[m oabmxm;tjrifcsif; vufawGyrl
vkyu
f ikd f ajcpH&k yfrc_ si;f wlncD =hJ uygw,f? 'D*&Dtedrt
hf jrifv
h u
kd f =unfh r_ ,fq&kd ifawmh jynfwiG ;f ppfukd
tywfwdkufenf;eJ@ajz&Sif;+yD; tm%matmifvHudk jywfjywfom;om; pdkufxltxm;csifqHk;[m ppf
wyfjzpfcJhygw,f? ppfwyfeJ@ renf;dk;pGJvdkufwmuawmh OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;wdk@&J vusfmqdk&S,fvpf
rsm;jzpfygw,f? wnf+rJ zqyv tkypf jk zpfygw,f? OD;Ek wd@k uawmh wnf+rJ oef@&iS ;f uG+J yD;aemufyikd ;f rSm
+idrf;csrf;a&;buf jynfwGif;ppf&yfpJa&;buf rsufESmrlcsifcsifykH ajymif;vJazmfjyvmcJhygao;w,f?
'gayr,fh wnf+rJ&J tE W&m,fudk a=umuf&GHcJhovdk ppfwyf}uD;&J wefcdk;&Sdefapmf tmEkabmfudkvnf;
ry,f0HhEdkif/ rausmfv$mEdkifjzpfcJh&+yD;/ rdk;cg;a&udkyJ qufaomufcJh&ygw,f? OD;Ek[m +idrf;csrf;a&;rSm
aphpyfaqG;aEG;aomenf;udk roH;k 0Hah =umif;/ oH;k v#if jywfrnfukd OD;Ek oda=umif;/ rdrw
d @kd aqG+idr;f tzGJ u
cHrnfr[kwaf =umif;/ wdik ;f jynfaoG;acsmif;pD;apEdik af =umif;qdw
k hJ wnf+rJO;D xGe;f 0if; &J azmfxw
k }f udr;f
armif;csufeJ@ +idrf;csrf;a&;eJ@ ywfouf+yD; Armhwyfrawmfacgif;aqmifawG&J oabmwlnDcsufr&bJ/
usaemf bmwckrSrvkyfcJhzl;bl;? ay;cJhor# vGwf+idrf;csrf;omcGifhawGvkyfcJhor# vdkufav#mcGifhawG
tm;vHk;[m wyfrawmfacgif;aqmifawGeJ@ wdkifyif+yD;/ olwdk@&JoabmwlnDcsufudk&rS usaemfvkyfcJh
w,f? ukeu
f ek af jymr,f olyek af wGe@J ywfoufwhJ a=unmcsuaf wG/ usaemf&h J rde@f ceG ;f awG tm;vH;k [m
wyfrawmfacgi;f aqmifawGujkd y+yD;rS xkwjf yefcw
hJ ,f qdw
k hJ OD;Ek&J 59 ckEpS f ara';ae@ rde@f ceG ;f 0efccH suf
udk om"utjzpf axmuf_Edkifygw,f?
ppfwyfudk 0dkif;+yD;ajrmufcJh=uovdk AdkvfcsKyf}uD;ae0if;udk 0dkif;+yD; acsmhjrLcJh=u/ 0dkif;+yD;
,Hk=unfcJh=uvdk@ ygvDref'Drdkua&pDpepf}uD; a&pHkarsm&wmvdk@vnf; aumufcsufwckqGJEdkifygw,f?
yxrqHk;t}udrf 58 ckESpf ppfwyftm%modrf;r_}uD; ray:rDrSmav;wif/ OD;Eku wyfrawmfudk
txifrrSm;=uzdk@/ wdkif;jynf}uD; acsmufxJuszdk@ vufESpfvHk;tvdkrSm- wyfrawmf&J aus;Zl;a=umifh
wdik ;f jynf}uD; tE &W m,ftaygi;f u vGwu
f if;cJ&h wmvd@k ajymcJo
h vd/k Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; [m vlaumif;
yg? ol&Jvufatmufu vlwcsKda=umifh ArmjynfrSm 'Drkdua&pDtE W&m,foifh&wmvdk@vnf; xkwf
azmfajymqdkcJhygw,f? tm%mv$Jajymif;ay;ae&qJrSmawmif AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m rsKd;cspfyk*~dKvf}uD;
jzpfygw,f? vGwfvyfa&;Adokum}uD;jzpfygw,f? 'Drdkua&pDjrwfEdk;wJh yk*~dKvf}uD;jzpfygw,fvdk@ *k%f
wifajymqdck yhJ gw,f? aemufq;kH t+yD;tydik f tm%modr;f zd@k oludzk rf;+yD; csKyfaESmifxm;csed t
f xdawmif
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk oHo,r&Sd ar#mfvifh,Hk=unfaeqJjzpfcJhygw,f? OD;ausmf+idrf;/ OD;AaqGwdk@
tkyfpkuawmh olwdk@udk,fwdkifarG;cJhwJh a&G;cs,fcJhwJhvljzpfwJhtwGuf wav#mufvHk; Adkvfae0if;udk
pdwcf s,=kH unfaecJyh gw,f? yxrt}udrt
f m%modr;f zd@k 0dik ;f 0efajrmufyifah y;wJt
h xJvnf; yg0ifc=hJ u
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

295

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ovdk 0ef}uD;csKyftjzpf &ufwdk;ay;zdk@ Adkvfae0if;u awmif;awmhvnf; oabm&Sd/ ua&m[d vkyfcJh=u


wJt
h jyif/ aemufxyf vdt
k yfv@kd xyfraH wmif;r,fq&kd ifawmif axmufczH @kd toif&h adS =umif;vd@k udwif
rsupf ypfcyhJ gw,f? qd&k ,
S v
f pfrsm;/ wnf+rrJ sm;[m Adv
k cf sKyf}u;D ae0if&J ppfwyfukd 'd@k val wG/ 'd@k val v
vdk@ wavsmufvHk; vkyfcJh=uygw,f?
0d"l&ocifcspfarmif vdk twdkuftcH yrnwacgif;aqmif}uD;uvnf; wzufuom ppfwyf
tm%modrf;r_udkqef@usif+yD; AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk tm%moufwrf;wdk;ay;zdk@ qef@usifuef@uGufcJh
ayr,f/h Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;&J ygvrD efred @f ceG ;f a0zefcsux
f rJ mS udk Adv
k cf sKyfae0if;udk &mZ0ifwav#muf
vHk;rSm ,Hk=unfcJhygw,f? ,Hk=unfxdkufwJh yk*~dKvfwa,mufvnf;jzpfygw,f? vdk@ csD;yifhacsmhjrL
ajymqdck jhJ yefygw,f? td;k pGv
J usmf orm;}uD;awGuaum/ Adv
k cf sKyfae0if; eJ@ ppfwyfukd b,fvakd jrmuf
yifhtm;ay; vkyfcJh=uzl;ygovJ? OD;baz wdk@vdk yk*~dKvfwodkufu tm%modrf;zdk@udk ajrmufyifhay;cJhzl;
ovdk ocifApdef uvnf; tm%modrf;zdk@ wdkufwGef;cJhzl;ygw,f? a'gufwmbarmfuvnf; AdkvfcsKyf
}uD;ae0if;eJ@ ppfwyfukd ajrmufyifah y;wm/ vrf;a=umif;jywmvkycf zhJ ;l ygw,f? OD;ode;f azjrifh vdk yk*Kd~ vf
}uD;uvnf; Adkvfae0if; udk acgif;aqmifwif+yD; vuf0JnD!Gwfa&;vkyfzdk@eJ@ tm%modrf;zdk@ a&Saqmif
!efjy/ yg0ifvkyfudkif/ ajrmufyifhay;cJhzl;ygw,f? csKyf+yD;azmfjy&&if 0J0J,m,m awmfawmfrsm;rsm;u
txl;ojzifh tm%m&tpdk;&tqufqufESifh tm%mt0ef;t0dkif;twGif;&Sd xdyfoD;acgif;aqmif
yk*~dKvf}uD;rsm;u ppfwyfeJ@ AdkvfcsKyf}uD;ae0if;udk trsKd;rsKd;tzHkzHk ajrmufyifhacsmhjrL+yD; acsmhjrLa&;
ay:vpDukd usio
hf ;kH vmcJ=h uwJt
h wGuf ygvrD ef'rD u
kd a&pDacwf a&wdrt
f epfjrefc&hJ wmvd@k vnf; qdEk ikd f
ygw,f? udk,farG;cJhwJh ol&Ju udk,fhjyefpm;cH&wJh ol&JarG;wJh arSmfq&mtjzpfrsKd;/ tkyfpdk;oltpdk;&
uHawGcJh&wmjzpfygw,f?
'D (14) ESpw
f mausmf umvtwGi;f rSm a&G;aumufy}JG uD; (3) }udrf usi;f yEdik cf yhJ gw,f? 5152
ygvDref'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ/ 56 ygvDref'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJeJ@ 60
jynfEh pS f ygvrD ef'rD u
kd a&pD taxGaxGa&G;aumufy}JG uD; jzpfygw,f? a&G;aumufy}JG uD; (3) }udr;f pvH;k rSm
bufvdkufr_awG/ rw&m;ojzifhvkyfr_awG ay:aygufcJhygw,f? yxr a&G;aumufyGJ}uD;ESpfckpvHk;rSm
tm%m& zqyvtpdk;&}uD;&J cg;ydkufaqmifwyfawGjzpfwJh vJAD;wyf/ umuG,fa&;wyf/ ysLapmxD;
wyfqdkwmawGu twdkuftcH EdkifiHa&;tiftm;pkawGtay:/ twdkuftcH trwfavmif;awGtay:
rawmfrw&m; zdESdyf!Sif;yef; owfjzwfapmfum;wmawG vkyfaqmifcJh=uygw,f? ppfwyfuvnf;
tm%m& zqyv}uD;bufu bufvdkufyg0if tm;jznfhtoHk;awmfcHcJhygw,f? 60 jynfhESpf a&G;
aumufyGJ}uD;rSmawmh zqyv tzGJ}uD;uvnf; ESpfjcrf;uGJae+yDjzpfwJhtwGuf ppfwyfu wnf+rJ
bufu yif;ay;wmawGvkyfcJhygw,f? 5152 a&G;aumufyGJt+yD; ay:xGef;vmwJh zqyvtpdk;&&J
ygvDreftwGif;rSm twdkuftcH[m r&Sdoavmuf enf;cJhygw,f? 56 a&G;aumufyGJt+yD;rSmawmh
zqyvtpdk;&&J ygvDreftwGif;rSm twdkuftcHtjzpf yrnw}uD; tiftm;&Sd&Sday:xGef;cJhygw,f?
60 jynfh a&G;aumufyGJt+yD;rSmawmh yxptpdk;&&J ygvDrefv$wfawmftwGif;rSm twdkuftcHae&m
a&muf&Sdvmwmu wnf+rJzqyv jzpfygw,f?
vufeufuikd af wmfveS af &; tiftm;pkawGtwGi;f rSmawmh tiftm;t}u;D qH;k tzGJ tpnf;[m
ArmjynfuGefjrLepfygwD jzpfcJhygw,f? &JabmfjzLrsm;[m ta&twGuftiftm; tvHk;t&if;vdkufeJ@
296

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vufeufudkifawmfvSefa&; tiftm;pkxJ a&mufcJh=uayr,fh/ 58 ckESpfaemufydkif; r&Sdawmhyg? tpdk;&eJ@


em;vnfr_,loGm;wm/ vufeufcsoGm;=uwmawG t+yD;wdkifvkyfoGm;=uygw,f? vlrsKd;pkvufeuf
udik t
f zGJ pnf;awGxrJ mS awmh autJe,
f t
l zGJ }uD;[m tiftm;t}uD;qH;k jzpfcyhJ gw,f? zqyv tpd;k &
udk rsujf zLqdu
k af tmifvyk o
f mG ;Edik cf w
hJ hJ &efuek t
f pd;k &b0a&mufatmif xd;k ESuw
f u
kd cf u
kd f odr;f ydu
k jf yEdik f
cJhwJh EdkifiHa&;tzGJtpnf; awmfvSefa&;tzGJtpnf;}uD;jzpfcJhygw,f? 'gayr,fh b,fawmfvSefa&;
vufeufudkif tiftm;pkrsm;urSvnf; EdkifiHawmftm%mudk &,lodrf;ydkufEdkifwJhtqifhtxd rwuf
vSrf;EdkifcJh=uyg? ygvDref'Drkdua&pDacwfumvtwGif;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD/ tvHeD uGefjrLepf
ygww
D @kd tjyif vlrsK;d pkwikd ;f avmufe;D yg; vufeufuikd af wmfveS af &;awG ay:ayguaf ecJ&h +yD; jzpfygw,f?
wdkif;jynfvGwfvyfa&;a=unmEdkifump vGwfvyfa&;acwfOD;umvwav#mufvHk; [pfauG;cJh=uwJh
qdk&S,fvpfEdkifiHawmfwnfaqmufa&; vrf;a=umif;}uD;uawmh wpxufwp arS;rSdef r_ef0g; aysmuf
uG,foGm;cJh&+yDjzpfygw,f? vuf0J0g'/ vuf0JtoHudk ukef;atmfcJh=uzl;ol qdk&S,fvpfygwDxdyfoD;
zqyv xdyfoD;}uD;awGudk,fwdkif vuf0J0g'/ qdk&S,fvpf0g'udk rauG;a=umf=uawmhHkru/ vusfm
orm;}uD;awGtjzpf wpxufwp ajymif;vJomG ;=u+yDjzpfygw,f? OD;Ek/ OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / ocifwif
wdk@tm;vHk; vusfmorm;}uD;awGjzpfae=uHkru rmhufpf/ vDeif0g' qef@usifol/ vuf0J0g' qef@usif
olawGtjzpf ay:ay:xifxif ajymif;vJomG ;=u+yDjzpfygw,f? e,fcsJ qef@usiaf &;vuQ%m wpufrrS &Sd
awmhHkru/ e,fcsJudk rSDcdkol e,fcsJ@eJ@ tvGrf;oifholawGtqifhtxd ajymif;vJjzpfay:oGm;=u+yD jzpfyg
w,f? (14) ESpfwmtwGif; tm%m&tpdk;& tqufqufu csrSwftaumiftxnfazmfvdkuf=uwJh
pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f trsK;d rsK;d [mvnf; wckrrS atmifjrifv@kd bJ a,bk,stm;jzifah jym&ygr,f? vGwv
f yf
a&;&p csrSwfvdkufwJh (2) ESpfpD;yGm;a&;pDrHudef;}uD;vnf; ysufpD;oGm;&ovdk/ jynfawmfom (8)ESpf
pDrHudef;}uD;[mvnf; a&pkefarsmoGm;cJh&ygw,f? jcpm;w,fqdkwJhpum;vHk;eJ@ jynfawmfomqdkwJh
a0g[m&om emrnfq;kd eJ@ausm=f um;+y;D vlx=k um; jyufv;kH ozG,u
f secf yhJ gw,f? trawmfa=u;bke;f ol
qd&k ,
S v
f pf zqyvawGe@J jcpm;ol/ jynfawmfomuefxdu
k }f uD;awGom ay:ay:xifxif ay:ayguv
f m
cJh&ygw,f? cgawmfrSDolaX;awG/ acwfysufolaX;}uD;awG/ ay:aygufcJhygw,f? vdkifpifacwf}uD; xGef;
um;cJh+yD;/ vdkifpif&yk*~dKvf}uD;awG olaX;jzpfcJh=uygw,f? jynfolydkifvkyfief;awG tH_;}uD; H_;cJhovdk
zufpyfvkyfief;}uD;awGtjzpf ajymif;vJxlaxmifawmhvnf; H_;+rJ H_;cJhygw,f? e,fcsJt&if;tESD;awG
qufvuf vufccH iG hf ycJ&h +yD;/ jynfwiG ;f pD;yGm;a&;wckv;kH udk vuf0g;}uD;tkyx
f m;Edik o
f al wG[m wkw/f
ukvm;awGbJ jzpfcJhygw,f? ajr,ma0jcrf;a&;udk atmifatmifjrifjrif t+yD;tpD;rvkyfEdkifcJhovdk
wdkif;&if;om;ydkif pufr_vufr_vkyfief;awGudkvnf; tajccHusus rwnfaqmufEdkifcJhyg? ppfat;wdkuf
yGJ}uD; tydiftqdkif jzpfwnf,SOfydifae=ucsdefrSm OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;wdk@ qdk&S,fvpftkyfpk}uD;u
rmhufpf0g'/ vDeif0g'udk jiif;y,fum qdk&S,fvpf'Drdku&ufwpf0g'udk auG;a=umf&if; vusfmvrf;
a=umif;twdkif; vdkufygcsDwufoGm;=uygw,f? OD;Ek uvnf; vuf0J0g'twGuf vuf0JnD!Gwfa&;
ta=umif;ajymae&mu rmhupf /f vDeif0g' avhvma&;vkyzf @kd Ekrl (15) csuf eJ@ ajymqdw
k ifjyae&mu
rmhufpf0g'/ vDeif0g'/ vuf0J0g'qdkwmawGudk z,fxkwfvdkuf+yD; zqyv[m tzGJcsKyfr[kwfawmh/
ygwDw&yfjzpfw,fqdkwm a=unm&if;/ zqyv&J 0g'&J oabmw&m;[m 'Drkdu&ufwpf qdk&S,f
vpf0g' vdk@ ajymif;vJauG;a=umfygw,f? OD;ausmf+idrf; wdk@u qdk&S,f'Drdku&ufwpf0g' vdk@ auG;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

297

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a=umf&if; vusfmvrf;a=umif;qD vdkufygoGm;cJhovdk OD;Ek uvnf; 'Drdku&ufwpfqdk&S,fvpf0g'


vdk@ ajymif;jyefajymqdk&if; vusfmvrf;a=umif;twkdif; ay:ay:xifxif a&muf&SdoGm;ygawmhw,f?
qdk&S,f'Drdku&ufwpfa&m/ 'Drdku&ufwpfqdk&S,fvpfyg vusfmorm;}uD;awG jzpfoGm;=uygawmh
w,f?
qdk&S,feDjzpfoGm;=uwJh 0d"l&ocifcspfarmif wdk@tkyfpkuawmh rmhufpf0g'/ vDeif0g'udk vufcH
w,fv@kd qufvufauG;a=umf&if; qdAk ,
D uf-wkwf 0g'a&; vdik ;f tuGrJ mS awmh qdAk ,
D uf vdik ;f orm;
rsm;jzpfoGm;=uygw,f?
rmhufpf/ vDeif 0g'udk vrf;!eftawG;tac:tjzpf udkifpGJauG;a=umf+yD; jynfol'Drdkua&pD
awmfveS af &;udk OD;aqmifqifEaJ$ ewJh ArmjynfueG jf rLepfygwu
D vJ wkw-f qdAk ,
D uftuGrJ mS wkwv
f ikd ;f
axmufcHwJhygwDtjzpf yHkay:vmcJhygw,f?
tvHeDuawmh tiftm;t& ajymyavmufatmif }uD;xGm;rvmcJhyg? 'gayr,fh qdkAD,ufwkwf vdik ;f tuGrJ mS qdAk ,
D ufuv
kd nf; qef@usi/f wkwu
f v
kd nf; rvdv
k m;/ b,forl S rSeu
f efw,fv@kd
rjrifyJ tvHeDonfom rmhufpf/ vDeif0g'udk trSefuefqHk; qkyfudkifxm;wJhygwDvdk@ auG;a=umf&if;
Armjynf&J wckwnf;aom ypPnf;rJhygwD}uD;tjzpf udk,fh[mudk,f atmf[pfaecJhygw,f?
ygvDref'Drkdua&pDtiftm;pkawGuvnf; tm%mtrsuf acsmif;acsmif;xGuf=u+yD; tydyd
tuGJuGJ wdk;wdk;+yD;jzpfay:vmaecsdef/ ajray:ajratmuf Oya'wGif; Oya'y jynfol'Drdkua&pD
tiftm;pkawGuvnf; b,fvdkrS pkpkpnf;pnf; nDnD!Gwf!Gwf rvkyfEdkifcsdefrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
OD;aqmifwhJ ppfwyftiftm;pk}uD;[m Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;&J wvufuikd w
f yftjzpf ypkysK;d axmif wnf
aqmufEikd rf a_ tmufrmS / wwd,tiftm;pk}uD;wcktoGif jzpfwnf}uD;xGm;vmcJ+h yD;aemuf/ Edik if aH wmf
tm%mudk vufeufudkifenf;eJ@ odrf;ydkufEdkifcGifh &&SdoGm;=uygawmhw,f?
(14) ESpw
f mausmf ygvrD ef'rD u
dk a&pDacwf}uD;twGi;f rSm tqd;k 0g;qH;k jynfwiG ;f ppf}uD; ayguf
zGm;cJ&h +yD;/ wkid ;f jynf&J zGH zd;wd;k wufa&;/ wrsKd ;om;vH;k &J aoG;pnf;nD!w
G af &;awGukd razmfaqmifEidk yf /J
pD;yGm;a&;/ Edik if aH &;/ vlra_ &;/ bufaygi;f pHk t=uyftwnf;}uD;awG uHawGjzpfay:cJ&h ayr,fh tqd;k xJu
taumif;awGtjzpf owfrSwfajymqdkoifhwmawGvnf; &SdcJhygw,f? tJ'gawGuawmh *d%
k ;f }uD; (2) *d%
k ;f / tkypf }k uD; (2) ck t=um;rSm nyfroGm;cJyh J tdaENrysuf &yfwnfusio
hf ;kH Edik f
cJhwJh Armjynf&J EdkifiHjcm;a&;rl0g'udk todtrSwfy&ygr,f? qD;wdk;ppftkyfpk}uD; zGJpnf;&mrSm yg0if
vufczH @kd trsKd ;rsK;d aom zdtm;ay;r_/ acsmjh rLzsm;a,mif; aoG;aqmifra_ wGukd jiif;y,fa&Smif&mS ;Edik cf +hJ yD;
wnfhrwfwJh =um;ae0g'qD a&S_&yfwnfEdkifcJhygw,f? 55 ESpf 0ef;usifw0dkuf[muawmh Armjynf
Edik if jH cm;a&;0g'eJ@ Edik if w
H umqufqaH &; e,fy,ftwGi;f Armjynf *k%t
f wufq;kH umvvd@k t=urf;jzifh
owfrSwfEdkifygw,f? wkwf0ef}uD;csKyf csLtifvdkif;eJ@ Armjynf0ef}uD;csKyf OD;Ek wdk@ yl;wGJ xkwfjyefa=u
nmEdkifcJhwJh twlwuG,SOfwGJaexdkifa&;rl}uD; (5)csufuae befa'gif;rl}uD; (10)csuf/ txd
xGufay: vmEdkifcJh+yD;/ bef;a'gif;nDvmcHeJ@ bef;a'gif;rl}uD; (10) csuf atmifjrifpGmxGufay:a&;rSm
Armjynf[m ta&;ygwJh OD;aqmifEdkifiH wEdkifiHtjzpf *k%f,lp&mjzpfcJhygw,f? bef;a'gif;rl}uD; (10)
csu[
f m ,ae@tcsed t
f xd Edik if w
H um qufqikd af &;qdik &f m yOPov
D }uD;wckozG,f xif&mS ;atmif
jrif *k%af &mifviG q
f jJ zpfygw,f? bJv*f &dwn
f v
D mcH}uD;rSm yg0ifwufa&mufEikd cf +hJ yD; =um;aeEdik if w
H ck
298

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tjzpf &yfwnfum bufrvdkuf v_yf&Sm;r_}uD;twGif;rSmvnf; ta&;ygwJh EdkifiHwEdkifiHtjzpf


tqifhae&m&SdcJhygw,f? pD;yGm;a&;zGHzd;wdk;wufoifhoavmuf rwdk;wufcJhayr,fh atmifjrifoifhwJh
a&cH/ ajrcH/ o,HZmw yx0Dtaetxm; bufaygif;pHk aumif;rGefjynfhpHkygvsuf atmifjrifoifho
avmufratmifjrifEdkifcJhyJ/ qufvufacwfaemufus+rJ usaecJhayr,fh ta&Sawmiftm&SrSm
Armjynf[m qefpyg; xkwv
f yk f wify@kd a&mif;csEikd rf t
_ rsm;qH;k Edik if w
H Edik if jH zpfcyhJ gw,f? ta&Sawmif
tm&SEdkifiHawGxJrSm "g;raemuf ydwftacG tqifhtxdawmh b,fwkef;urS ra&mufcJhzl;yg? zGHzd;
wd;k wufr_ tedrt
hf usq;kH Edik if /H aiG a=u;azmif;yGr_ trsm;qH;k Edik if q
H w
kd hJ pm&if;awGxt
J xd b,fwek ;f urS
yg0ifqdkufa&mufcJh&r_ r&Sdyg?
tm%m& zqyvtzGJ}uD;u trsKd;rsKd;aom zdESdyfapmfum; npfywfr_awGudk usifhoHk;+yD;/
rawmfrw&m;yrl vkyfudkifcJhr_awG tajrmuftrsm;&SdcJhayr,fh ygvDref'Drdkua&pDqdkwJh qdkif;bkwf
atmufrSm twdkuftcH EdkifiHa&;ygwD tzGJtpnf;awG tenf;eJ@trsm; w&m;0ifwnf&SdEdkifcJhygw,f?
tpdk;&udk a0zefwm/ _wfcswm/ uef@uGufwmawGvkyfEdkifcJh=uygw,f? rdrdwdk@ rl0g' vrf;pOfay:vpD
awGukd azmfxw
k f wifjy tqdk ywmawG/ vkyo
f ifo
h avmuf vkyEf ikd cf yhJ gw,f? tpd;k &&J rrSerf uefvyk f
aqmifr_/ 'Drdkua&pDtcGifhta&;awGtay: csKd;azmufusL;vGefr_awGudk azmfxkwfaxmufjy [ef@wm;
Edik zf @kd twGuf 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;rsm;udk umuG,&f efq+kd yD; 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&; umuG,rf a_ umf
rDwD qdkwmrsKd;udk tpdk;&r[kwfwJh twdkuftcHyk*~dKvfrsm;u w&m;0ifzGJpnf; v_yf&Sm;EdkifcJhygw,f?
AdkvfcsKyftudk OD;atmifoef; u OuUtjzpf aqmif&Guf+yD; 'Drdkua&pDtcGifhta&; umuG,fr_aumf
rDwD[m tpdk;&&J azmufvGJazmufjyefvkyfr_awGudk azmfxkwfuef@uGuf _wfcswmawG vkyfEdkifcJhHkru
'Drdkua&pDrSwfwrf;}uD; qdkwJhemrnfeJ@ pmtkyftjzpfyg xkwfa0jzef@csdEdkifcJhygw,f? pma&;q&m/
uAsmq&m/ owif;pmq&mrsm; taeeJ@vnf;/ aemufro
S m tpd;k &&J wnfqOJ ya't& zrf;qD;H;k wif
w&m;pGq
J w
kd m/ axmifcsEydS u
f yG w
f m vkycf siv
f yk /f ud,
k ,
hf =kH unfru
_ kd ud,
k af zmfxw
k w
f m/ ud,
k zf efw;D vdk
wJh pmaytEkynmudk udk,fzefwD;wmrsKd;/ xdkufoifhoavmuf vkyfEdkifudkifEdkifcGifh&SdcJhygw,f?
Aef;armfwifatmif[m pmaya&;om;r_twGuf axmifcscHcJh&ayrJh olykef}uD; wdk@/ jynfawmfom
cifcifOD;wdk@vdk pmtkyfrsm;udk a&;om;xkwfa0EdkifcJhygw,f? owif;pmrsm;uvnf; zqyv qdk&S,f
vpfrsm;&J jcpm;r_/ tusifhysufr_/ rawmfrw&m;yrlr_awGudk a0zef_wfcs azmfxkwfa&;om;EdkifcGifh
txdkuftav#muf&SdcJhygw,f? pme,fZif;vGwfvyfcGifh wpHkw&mawmh&Sdao;w,fvdk@ owfrSwf&rSm
jzpfygw,f? xGe;f ae@pOf OD;xGe;f az [m 0ef}uD;csKyfO;D Ek udk y,fy,fe,fe,fa0zefwhJ b0&Sif rif;=wm;
}uD; OD;Ek qdkwmudk owif;pmrSm tcef;quf a&;om;EdkifcGifh &cJhovdk/ OD;Zefxm;qif&J 'Drdkua&pD
ajymif;jyef vdpk mtkyrf sK;d vnf; xkwaf 0Edik cf iG &hf cJyh gw,f? (tdraf pmift
h pd;k & vufxuftwGi;f rSmawmh
pme,fZif;vGwfvyfcGifh twdkif;twmwcktxd xyfrH qHk;H_; ,kwfav#mhcJh&ygw,f?)
v$wfawmfwGif;/ ygvDrefwGif;rSmvnf; tpdk;&&J rl0g'oabmw&m;awGudk y,fy,fe,fe,f
wpfwpfcGcG a0zefEdkifcGifh twdkuftcHawGwdkif;rSm&SdcJhygw,f? Ak'<[l;ae@wdkif;udk trwfrsm;ae@tjzpf
owfrw
S af y;+yD; a0zefwm/ _wcf swmawGukd yGiyhf iG v
hf if;vif; vkycf iG ahf y;cJyh gw,f? jynfov
l x
l t
k wGuf
vnf; ajymcsif&majym/ a[mcsif&ma[mzdk@ AE<Kvyef;+cHa&SrSm vef'ef[dkufywf yef;+cHxJu t*Fvdyf
'Drdkua&pDyHkpHtwdkif;/ [pfwdkifae&mwck zefwD;cGifhyay;xm;cJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

299

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

&[ef;oHCmawmfawGutp qdkuUm;orm;/ acgif;&GufAsufxdk; aps;onftqHk; 0ef}uD;csKyf


tdro
f mG ;0dik ;f +yD;/ qENjywm/ uef@uu
G w
f m/ _wcf swmawG vkyEf ikd cf iG hf tawmftoif&h cJyh gw,f? +idr;f csr;f
a&;qENjyyGJ}uD;rsm;/ ausmif;om;or*~}uD;&J uef@uGufqENjyyGJ}uD;rsm; pDwef;vSnfhvnf auG;a=umf
azmfxkwfyGJrsm; twdkif;twmwcktxd vkyfudkifEdkifcGifh&cJhygw,f? vGwfvyfpGmpDwef;vSnfhvnf qEN
jycGifhudk twdkif;twmtqifhwcktxd cGifhyay;tyfxm;w,fvdk@ qdk&rSmjzpfygw,f?
toif;tyif; zGJpnf;cGifhawGudkvnf; a,bk,stm;jzifh cGifhyxm;wJhtwGuf ukefonf}uD;
rsm;toif;/ pufydkifrsm;toif;/ ajr&Sif}uD;rsm;toif;/ yGJpm;}uD;rsm;toif;wdk@uae pma&;q&mrsm;
toif;/ uAsmq&mrsm;toif;/ owif;pmq&mrsm;toif;/ pwJph wJh toif;aygi;f pHv
k nf; vGwv
f w
G f
uif;uif; wnf&SdcGifh&cJhygw,f? ukefwifukefcs tvkyform;rsm;toif;/ qdkuUm;orm;rsm;toif;/
armfawmf,mOfrsm; toif;rsK;d awGtxd toif;tyif;aygi;f pHk &yfwnfvy_ &f mS ;cGi&hf cJ=h uygw,f? tJ'v
D kd
a[majymv_yf&Sm;cGifh/ oabmxm;xkwfazmfcGifh/ pDwef;vSnfhvnf qENjyydkifcGifh/ toif;tyif; zGJpnf;
pka0;cGifh/ pme,fZif;vGwfvyfcGifhawGudk zqqdk&S,f vpftm%m&}uD;rsm;u uef@owfzdk@/ csKyfcs,fzdk@/
[ef@wm;ydwfyifzdk@/ tedrfhqHk; av#mhcswm;jrpfEdkifzdk@txd t}udrf}udrftm;xkwf vHk;yef;pdkif;jyif; pDpOfcJh
=uayr,fh a,bk,stm;jzifh twdik ;f twmwcktxd 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;rsm;[m wnf&&dS iS o
f efEikd cf hJ
=uygw,f?
ygvDref'Drkdua&pDacwf}uD;twGif;rSm 'Drdkua&pD qdkwJhpum;&yfeJ@ avsmfnDpGm/ a,bk,s
"e&Sif'Drkdua&pDtcGifhta&;rsm;[m vHk;0aysmufuG,f qHk;yg;z,f&Sm;cH&wJhtxdawmh ra&mufcJh&bJ/
twdkif;twmwcktxdaom/ [efjyyJjzpfjzpf vufawG _jrifqkyfudkifazmfjyEdkifaom/ 'Drdkua&pD
eJ h tcGit
hf a&; t&dyt
f a,miftaiGtoufrsm; wnf&v
dS y_ &f mS ; &Sio
f efEikd cf yhJ gao;w,f? tcsKyftm;
jzifah jym&r,fq&kd if (14) ESpw
f mausmf ygvrD ef'rD u
dk a&pDacwf}uD;twGi;f rSm vGwv
f yfa&; a=unmpm
wrf;yg OD;wnfcsuaf wG/ &nfreS ;f csuaf wG/ auG;a=umfazmf!e ;f cJw
h mawG/ wpwp r_e0f gu,
G af ysmufchJ
&+yD;/ trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_}uD; tawmrowfEdkifatmif qufvufyduGJcJh&+yD;/ wdkif;jynf&J
pD;yGm;a&;/ Edik if aH &;/ vlra_ &; bufaygi;f pHk t=uyftwnf;}uD;awGom ay:aygucf &hJ &if; jynfwiG ;f ppf}uD;
om tzwfwifcJh&ygw,f?
wjcm;bufwbufu ajymr,fq&kd ifawmh ygvrD ef'rD u
kd a&pD&J qdik ;f bkwaf tmufrmS a,bk,s
"e&Sif'Drkdua&pDtcGifhta&;awG/ twdkif;twmwcktxd qufvufwnf&Sd &SifoefEdkifcJhygw,f?
tjynfht0 ayrSDa'gufrD r[kwfonfhwdkif/ wcsdKw0uf wpdwfwydkif; taiG@touf t&dyfta,mifyJ
jzpfap/ rwljcm;em;wJh 'D*&Dtedrfhtjrifh/ tenf;trsm;/ yrm%trsKd;rsdK;eJ@ vGwfvyfpGm oabmxm;
xkwaf zmfa[majymcGihf pnf;H;k v_y&f mS ;cGi/hf toif;tyif; zGJ pnf;wnfaxmifciG /hf pme,fZif;vGwv
f yfciG /hf
wef;pDqENjycGifhawG qufvuf&SifoefazmfjyEkdifcJhygw,f?
wdik ;f jynf&J zG@H zd;wd;k wufa&;twGuf rdrw
d @kd ,=kH unfuikd pf &JG m Edik if aH &;0g'vrf;pOf ay:vpDawG
twdkif;/ Oya'wGif; Oya'y EdkifiHa&;ygwDzGJpnf;toD;oD;uvnf; qufvuftm;xkwf ud;yrf; vkyf
aqmifae=ucsed /f ppfreS w
f jhJ ynfaxmifp}k uD; jzpfwnfay:xGe;f vmEdik af &;twGuf vlrsK;d aygi;f pHk jynfe,f
aygi;f pHw
k @kd uvnf; zuf'&,fru
l kd auG;a=umfwifjy&if; ud;yrf;tm;xkwv
f y_ &f mS ;ae=ucsed rf mS / Adv
k cf sKyf
300

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

}uD;ae0if; OD;aqmifwJh ppfwyf}uD;uae ygvDref'Drdkua&pDacwf}uD;&J tqHk;owf uef@vefumudk


vufeufudkifenf;eJ@ qGJcszHk;tkyf ed*Hk;csKyfay;vdkufygawmhw,f?
ygvrD ef'rD u
kd a&pDtiftm;pkawGtm;vH;k / jynfol 'Dru
kd a&pDtiftm;pkawGtm;vH;k eJ@ rdrw
d @kd &J
w&m;ojzifh tcGifhta&;awGtwGuf v_yf&Sm;kef;uef ud;yrf;azmfaqmifae=uwJh vlrsKd;pk tiftm;pk
awGtm;vHk;udk z,f&Sm;zsufausmfvdkuf+yD;/ ppfwyftiftm;pk}uD;u EdkifiHawmftm%mudk 0ifa&muf
odrf;ydkuf&,lvdkufwmjzpfygw,f? zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk toufeJ@&if;+yD; umuG,f
apmifhxdef;vdkufemyghr,fvdk@ vlod&Sif=um;uwdyxm;cJhwJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;OD;aqmifwJh wyfrawmf
}uD;uae tajccHOya'}uD;udkvnf; t+yD;tydkif ab;z,fypfvdkufawmhwmjzpfygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

301

tm%modrf; awmfvSefa&;aumifpD ppftkyfpk


(1962 rS 1974 )

AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
umuG,fa&;OD;pD;csKyf
awmfvSefa&;aumifpDOuUX

AdkvfrSL;csKyfatmif}uD;
AdkvfrSL;csKyfoef;az
'kwd,umuG,fa&;OD;pD;csKyf 'kwd,umuG,fa&;OD;pD;csKyf (a&)
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;csKyfwDuvpf
AdkvfrSL;csKyfwifaz
AdkvfrSL;csKyfpef;,k
'kwd,umuG,fa&;OD;pD;csKyf(av) taemufajrmufwikd ;f ppfXmecsKyw
opfvkyfief;OuUX
f ikd ;f rSL;
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;}uD;aomif;=unf
AdkvfrSL;}uD;=unfarmif
AdkvfrSL;csKyfpdef0if;
ta&S
@
a
wmif
w
i
k
d
;
f
ppf
X
mecs
K
y
w
f
i
k
d
;
f
rS
L
;
taemuf
awmifwikd ;f ppfXmecsKyfwikd ;f rSL;
tv,fyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyw
f ikd ;f rSL;
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if
302

AdkvfrSL;}uD;oef;pdef
AdkvfrSL;}uD;armifa&$
ppfOD;pD;AdkvfrSL;}uD;
ta&S@ydkif;wdkif;ppfXmecsKyfwdkif;rSL;
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;}uD;ausmfpdk;
ppf&mxl;cef@twGif;0ef
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;}uD;apmjrifh
e,fjcm;a'otkycf sKyfa&;t&m&Sd
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;}uD;cif!dk
avhusifha&;!$ef=um;a&;rSL;
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;}uD;cspf+rdKif
wGJzufppfaxmufcsKyf
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;}uD;vS[ef
uuaq;!$ef=um;a&;rSL;
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if

AdkvfrSL;}uD;wef,kqdkif
'kwyfrSL;csKyf/ jynfaxmifpk&Jwyf
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if
303

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tydik ;f (3)
awmfvSefa&;aumifpDacwf
1962=1974
1962 ck E S p f ppf w yf t m%mod r f ; r+ E S i f h
Armjynf p pf t m%m&S i f p epf ed ' gef ;
1962 ckESpf/ rwfv (2) &uf reuf (8) em&D (25) rdepfrSm/ wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u jrefrmhtoHuae Edik if aH wmftm%mudk Armhwyfrawmfu wm0ef,al pmifah &Smuf
vdkuf+yDjzpfa=umif; a=unmvdkufygw,f? umuG,fa&;OD;pD;csKyf&J a=unmcsufxJrSm jynfaxmifpk
jrefrmEdkifiHawmf. txl;,dk,Gif;vmaomtajctaeqdk;udk xdef;odrf;pdrfhaomiSm/ ArmhwyfrawmfrS
wm0ef,lapmifha&Smufvdkuf+yDjzpfa=umif; vdk@ azmfjyvdkufygw,f? ArmjynfwjynfvHk;uomru
wurBmvHk;uyg ppfwyfutm%modrf;vdkuf+yDqdkwm &Sif;&Sif;vif;vif;odoGm;=uygw,f? reufydkif;
rSmyJ awmfvSefa&;aumifpDzGJpnf;vdkuf+yD jzpfa=umif;owif; jrefrmhtoHu qufvufxkwfjyef
a=unmay;cJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpDrSm yk*~dKvf (17) OD; yg0ifcJhygw,f?
1? AdkvfcsKyf}uD; ae0if;
- awmfvSefa&;aumifpD OuU
2? Adkvfr;csKyf atmif}uD;
- tzGJ0if
3? Adkvfr;csKyf oef;az
- tzGJ0if
4? Adkvfr;csKyf wDuvpf
- tzGJ0if
5? Adkvfr;csKyf wifaz
- tzGJ0if
6? Adkvfr;csKyf pef;,k
- tzGJ0if
7? Adkvfr;csKyf pdef0if;
- tzGJ0if
8? Adkvfr;}uD; aomif;=unf
- tzGJ0if
9? Adkvfr;}uD; =unfarmif
- tzGJ0if
10? Adkvfr;}uD; armifa&$
- tzGJ0if
11? Adkvfr;}uD; oef;pdef
- tzGJ0if
304

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

12? Adkvfr;}uD; ausmfpdk;


- tzGJ0if
13? Adkvfr;}uD; apmjrifh
- tzGJ0if
14? Adkvfr;}uD; cspfrdif
- tzGJ0if
15? Adkvfr;}uD; cif!dk
- tzGJ0if
16? Adkvfr;}uD; vS[ef
- tzGJ0if
17? Adkvfr;}uD; wef,kqdkif
- tzGJ0if
wdk@ jzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD &JaemufrSm wqufwnf;ay:xGufvmwmu tpdk;&tzGJ jzpfyg
w,f? 'gha=umifh awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&vdk@ ac:ygw,f? tpdk;&tzGJudk 'DvdkzGJpnf;ygw,f?
1? AdkvfcsKyf}uD; ae0if;
- (awmfvSefa&;aumifpD OuU/ umuG,fa&;0ef}uD;Xme/
bma&;ESihf tcGeaf wmf 0ef}uD;Xme/ w&m;a&;0ef}uD;
Xme/
2? Adkvfr;csKyf atmif}uD;
- (ukefoG,fr_ESifh ul;oef;a&mif;0,fa&;0ef}uD;Xme/
pufr_vufr_ 0ef}uD;Xme)
3? Adkvfr;csKyf wifaz
- (v,f,mpdkufysKd;a&;ESifh opfawm0ef}uD;Xme/ or0g
,rESifh ukefpnfjzef@jzL;a&;0ef}uD;Xme)
4? Adkvfr;csKyf oef;az
- (ynma&; 0ef}uD;Xme/ usef;rma&;0ef}uD;Xme)
5? OD;oD[ef
- (Edik if jH cm;a&; 0ef}uD;Xme/ tvkyo
f rm;a&; 0ef}uD;Xme/
tdr,
f maqmufvyk af &; 0ef}uD;Xme/ owKwGi;f 0ef}uD;
Xme)
6? Adv
k rf ;}uD; ausmpf ;kd
- (jynfxaJ &; 0ef}u;D Xme/ vl0ifr}_ u;D =uyfa&;0ef}u;D Xme)
7? Adkvfr;}uD; apmjrifh
- (jyef=um;a&; 0ef}uD;Xme/ ,Ofaus;r_0ef}uD;Xme)
8? 'kAdkvfr;}uD; beD
- (vrf;yef;qufoG,fa&;0ef}uD;Xme) wdk@jzpfygw,f?
0ef}uD;XmeawGudk wm0ef,ludkifwG,fxm;=uayr,fh 0ef}uD;vdk@roHk;E_ef;bJ wm0efcH qdkwJh
a0g[m&udk pwiftoHk;y ac:a0:xm;ygw,f? yxrOD;qHk; pwifzGJpnf;a=unmwm[m txufyg
twdkif; (8) OD;yJjzpf+yD;/ rwfv (5) &ufae@rS xyf+yD; 0ef}uD;XmeawGudk qufvufcGJa0 cGJwrf;csjyefyg
w,f? 0ef}uD;csKyf;kH ESihf trsK;d om;pDru
H ed ;f 0ef}uD;Xmeudk Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;/ ypPn;f axmufyahH &;0ef}uD;
Xmeudk Adkvfr;csKyfatmif}uD;/ v,f,majr EdkifiHydkifyvkyfa&;Xmeudk Adkvfr;csKyfwifaz/ jynfolvkyf
ief;ESifh jyefvnfxlaxmifa&;XmeawGudk tdrf,maqmufvkyfa&;XmeeJ@ yl;aygif;oGm;zdk@u OD;oD[ef/
'Drdkua&pDa'oE W&tkyfcsKyfa&;ESifh a'oE W&tzGJrsm;0ef}uD;Xme/ omoema&;0ef}uD;Xme/ trsKd;om;
rSwfyHkwifXmeawGudk yl;aygif;tkyfcsKyfoGm;zdk@u Adkvfr;}uD;ausmfpdk;/ u,fq,fa&;/ jyefvnfae&mcs
xm;a&;ESifh trsKd;om;pnf;vHk;nD!Gwfa&;0ef}uD;Xme/ vlr_0efxrf;XmeawGudk yl;aygif;tkyfcsKyfoGm;
zdk@u Adkvfr;}uD;apmjrifh/ o,f,lydk@aqmifa&;XmeawGudk vrf;yef;qufoG,fa&;0ef}uD;XmeeJ@ yl;aygif;
+yD; tkyfcsKyfoGm;zdk@u 'kAdkvfr;}uD;beD qdk+yD; xyfaqmif; cGJa0 cGJwrf;cs a=unmcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

305

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tJ'Dvdk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh wyfrawmfuae tm%modrf;,lvdkuf+yD; awmfvSef


a&;aumifpDqdkwmudk zGJpnf;/ tpdk;&tzGJqdkwmudk wdwdvif;vif; a=unmvdkufwmeJ@wydifeuf/
tJ't
D m%modr;f r_}uD;udk aAGaqmfO;D jywfjywfom;om; qef@usif w
_ cf svu
kd =f uwmuawmh ausmif;
om;xk&J Auo eJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwDqdkwJh Auy wdk@jzpfygw,f?
vli,hw
f yfO;D eJ@ r[mrdwt
f zG@J (10) zG@J / &cdik o
f C
H wyfO;D / &cdik f aomwkZetzGJ csKyfw@kd uvnf;
qef@usiu
f ef@uu
G af =umif; w&m;0ifpmxkwcf =hJ uygw,f? &efuek cf kid af usmif;om;rsm;or*~ (&uo)
eJ@ wuUodkvfwyfOD;opf wdk@uvnf;/ vufrcHa=umif; qef@usifuef@uGufa=umif; a=unmcJhygw,f?
tm%modrf;cHvdkuf&wJh um,uH&Sif tm%m&tzGJtpnf;}uD; yxpeJ@ OD;ausmf+idrf;/ OD;AaqGwdk@&J
wnf+rJzqyv}uD;wdk@uawmh toHawmifrxGufcJhyg? wdk;wufygw,fqdkwJh yrnw }uD;uvnf;
rH+yD;aecJhygw,f?
rwfv (3) &ufae@vnfrmS awmfveS af &;aumifpu
D yxptpd;k &vufxufu&Scd w
hJ hJ &Sr;f jynf
e,faumifpD/ ucsifjynfe,faumifpD/ u&ifjynfe,faumifpD/ u,m;jynfe,faumifpD/ csif;a&;&m
aumifpDawGudk zsufodrf;vdkufa=umif; a=unmygw,f? wqufwnf;rSm jynfe,fOD;pD;tzGJ qdkwJh
emrnftopfe@J topfjyefvnfzJG pnf;ay;vdu
k yf gw,f? &Sr;f jynfe,fO;D pD;tzGJ qdw
k mudk OuU OD;xGe;f
at; (erfch rf;) tzGJ 0if OD;ausmaf Zm/ OD;tH;k az/ OD;wifuu
kd /kd Adv
k rf ; }uD; armifa&$bkd eJ@ zGJ pnf;ay;ygw,f?
(tJ'Dwkef;u Adkvfr;}uD;armifa&$ [m ta&Sydkif;wdkif;ppfXmecsKyf wdkif;r;jzpfygw,f? awmfvSefa&;
aumifpD0if pm&if;rSmygaeolvnf; jzpfygw,f?)
ucsifjynfe,fOD;pD;tzGJudkawmh OuUtjzpf OD;'def&wef/ tzGJ0if OD;xGef;&ifeJ@ Adkvfr;}uD;
vGe;f wif wd@k e@J zGJ pnf;ay;ygw,f? u&ifjynfe,fO;D pD;tzGJ udak wmh OuUtjzpf a'guw
f mapmvSxeG ;f /
tzGJ0if apmzdk;atmif/ OD;atpdk;jrifh/ apmcspfoef;/ Adkvfr}uD;aomif;=unf wdk@eJ@ zGJpnf;ay;ygw,f?
(Adkvfr;}uD;aomif;=unf [m tJ'Dwkef;u ta&Sawmifwdkif;ppfXmecsKyf wdkifr;jzpfygw,f? awmfvSef
a&;aumifpD0ifpm&if;rSm ygaeolvnf;jzpfygw,f?)
tJ'D rwfv (3) &ufae@rSmyJ/ zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya't& w&m;0ifa&G;aumufzGJpnf;
xm;cJw
h hJ jynfol v$waf wmf eJ@ vlrsK;d pkvw
G af wmf udk zsuo
f rd ;f a=umif; awmfveS af &;aumifpu
D
a=unmvdu
k yf gw,f? ygvrD ef[m vH;k 0 t+y;D tydik f &yfpo
J mG ;&ygawmhw,f? 1962 ckEpS /f rwfv (2)
&ufae@ ppfwyftm%modr;f r_ukd pepfwusppD Of+yD; OD;aqmifco
hJ [
l m/ wyfrawmfumuG,af &;OD;pD;csKyf
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; jzpfygw,f? tm%modrf;+yD; EdkifiHawmfudkOD;aqmifzdk@qdk+yD; yxrqHk;xGufay:vm
wmu awmfvSefa&;aumifpD jzpfygw,f? awmfvSefa&;aumifpD[m tjrifhqHk;tm%mydkiftzGJ
tpnf;jzpfygw,f? tm;vHk; ppfwyfxdyfoD;}uD;awGcsnf;jzpfygw,f? 'gayr,fh tJ'Dvdk tjrifhqHk;tm
%mydik t
f zGJ pnf;jzpfwhJ awmfveS af &;aumifpD qdw
k mzGJ pnf;a=unmvdu
k w
f t
hJ xd bmrS a&a&&m&m
rodvdkuf&wJh awmfvSefa&;aumifpD0ifqdkolvnf; &dScJhw,fqdkygw,f? a&'D,dku w&m;0ifa=unmrS/
ud,
k w
f ikd v
f nf; awmfveS af &;aumifp0D ifjzpfaewm odvu
kd &f w,fqykd gw,f? Oyrmtm;jzifh Adv
k rf ; }uD;
=unfarmif? Adkvfr;}uD;=unfarmif [m tJ'Dwkef;u taemufawmifwdkif;ppfXmecsKyf wdkif;r;tjzpf
ykodrfrSmyJ&SdaecJhygw,f? ykodrf&Sd wjcm;aomyk*~dKvfawGu ar;=ujref;=u ajym=uqdk=uawmhrS
cif;Asm;wd@k =um;ovdk usaemfvnf; tckrb
S =J um;&wmjzpfw,f/ ckrb
S J ud,
k [
hf mud,
k f awmfveS af &;
306

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aumifp0D ifjzpfaewmod&w,f vdk ah jym=um;cJw


h ,fqykd gw,f? &efuek rf mS tm%modr;f +yD;rS wdik ;f r;
awGtm;vHk;yg awmfvSefa&;aumifpD0ifpm&if;xJ xnfhay;+yD; a=unmvdkufwJhoabmjzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDqdkwm t"dutm;jzifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J yg;pyfpm&if;eJ@ xGufay:vmcJh&wJh
taetxm;jzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD tpdk;&tzGJqdkwmvnf;/ AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J tpDpOft&/ xGufay:
vm&wJh wm0efcH pm&if;wckoabmyJjzpfygw,f? tm%modr;f +yD;prSm awmfveS af &;aumifpD qdw
k m
rSma&m/ tpd;k &tzGJ qdw
k mrSmyg 'kw,
d tm%mt&dq
S ;kH jzpfvmwmu 'kw,
d umuG,af &;OD;pD;csKyfjzpf
wJh Adv
k rf ; csKyfatmif}uD;yJ jzpfygw,f? ajymp&mqdpk &mawGukd a&SuxGu+f yD; wufwufuGuGvy_ &f mS ;
vm&ol[m Adkvfr;csKyfatmif}uD; jzpfvmygw,f?
rwfv (4) &ufae@ reuf (10) em&DrmS tm%modr;f acgi;f aqmif awmfveS af &;aumifpD OuU
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u rzrf;qD;yJxm;cJw
h hJ yxp/ zqyv eJ@ yrnw acgi;f aqmifawGukd '*H&k yd o
f mrSm
ac:,lawGqHkygw,f? yxp/ zqyv/ yrnw tzGJ (3) zGJu udk,fpm;vS,f (5) OD;pDeJ@ awGqkHrSm
jzpfvdk@ udwifta=umif;=um;xm;csuft&/ tzGJ}uD; (3) zGJudk udk,fpm;ywJh udk,fpm;vS,frsm;[m
tpDpOftwdkif; AdkvfcsKyf}uD;ae0if;eJ@ vma&mufawGqHk=uygw,f?
yxp u yxpacgif;aqmifawGjzpfwJh ocifausmfxGef;/ Adkvfwifarmif}uD;/ OD;apmvl;vl/
Adkvfat; wdk@vnf; vma&muf=uygw,f? zqyv (wnf+rJ) bufu zqyv tzGJcsKyfacgif;aqmif
awGjzpf=uwJh OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / Adv
k cf ifarmifav;/ OD;cifarmifvwf/ OD;xGe;f wif wd@k vma&muf=u
ygw,f? yrnw bufu wufa&mufvm=uolawGuawmh 0d"l&ocifcspfarmif/ Adkvfzdk;uGef;/ Adkvfjr
aoG;/ AdkvfatmifEdkif eJ@ OD;atmifjrifh wdk@jzpfygw,f? 'Dacgif;aqmifawGudk awmfvSefa&;aumifpD OuU
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u awGqHak qG;aEG;&Si;f vif;jyvdu
k w
f muawmh- wdik ;f jynfrmS ukeaf ps;Ele;f awGwuf
aewJhudpP/ w&m;Oya'pdk;rdk;r_ysufjym;aewJhudpPawGeJ@ zuf'&,fudpP tvGefwif;rmvmwma=umifh
rvGJra&Smifomvdk@ wdkif;jynfwm0efudk xdef;odrf;&jcif;jzpfygw,fvdk@qdkygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD[m qdk&S,fvpfyef;wdkifudk csDwufoGm;rSmjzpfa=umif;/ tJ'DvdkcsDwuf
oGm;&mrSm Edik if aH &;ygwaD wGe@J wdik yf if+yD; nD!w
G pf mG csw
D ufomG ;rSmjzpfa=umif;/ vuf&t
Sd ajccHOya'[m
vdktyfovdk qGJ,lEdkifwJh Oya'jzpfwJhtwGuf topfjyefvnfa&;qGJzdk@vdkwJhta=umif;eJ@ zGJpnf;tkyf
csKyfyHk tajccHOya'a&;qGJ&mrSm yxptzGJcsKyf/ zqyvtzGJcsKyf/ yrnw wdk@eJ@ ndE_dif;a&;qGJrSmjzpf
a=umif;qd+k yD; aqG;aEG;ajymqdk &Si;f vif;jyvdu
k w
f ,fqykd gw,f? qd&k ,
S v
f pfyef;wdik f csw
D ufomG ;r,fqw
kd hJ
teH@udkay;vdkuf&if; aoG;wdk;prf;=unfhvdkufjcif;jzpfovdk/ tzGJ (3) zGJpvHk;udk rufvHk;ay;+yD; +idrfaq;
au|;vdkufjcif;vnf;jzpfygw,f? +yD;awmhrS twlwGJ+yD;rvkyfEdkif&ifvnf; taESmuft,Sufry=u
ygeJ@ qdkwJh pum;vHk;udkvnf; xnfhoGif;ajym=um;vdkuf&if; arwWm&yfcHovdkvdkeJ@ +cdrf;ajcmuf
vdkufygw,f? ae@vnfpmau|;+yD; a&Sa[mif;aemufjzpfawGajym=um;&if; wcsdefu twlwlvGwfvyf
a&;twGuf toufay;+yD; nDnD!Gwf!Gwfaqmuf&GufcJh=uykH/ tm;vHk;wnfaqmufcJhwJh trsKd;om;
pnf;vHk;nD!Gwfa&;}uD; yduGJysufpD;oGm;cJh&jcif;twGuf oHa0*,loifhyHkawGvnf;/ a&mufwuf&m&m
qufvufajymqdk+yD; wcsdefu ar#mfrSef;cJh=uwJh qdk&S,fvpfpepf wnfaqmufa&;wm0ef}uD;udk nDnD
!Gwf!Gwfaqmif&GufoGm;=uygvdk@ qG,fw&m;a[mvdkufygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

307

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

AdkvfcsKyf}uD;ae0if; ay;vdkufwJh qdk&S,fvpfteH@[m yrnw}uD;udk txl;ojzifh 0d"l&ocif


cspfarmif wdk@tkyfpkudk b0ifacGoGm;apcJhygw,f? 'ga=umifh yrnw tzGJ}uD;u awmfvSefa&;
aumifpD. aqmif&Gufcsufrsm;wGif yg0ifyl;aygif;rnfjzpfa=umif; qdkwJh a=unmcsufudk xkwfjyef
vdkufygawmhw,f? 1962 ckESpf/ rwfv (4) &ufae@rSmyJ u,m;jynfe,fOD;pD;tzGJudk awmfvSefa&;
aumifpDu qufvufzGJpnf;a=unmygw,f? u,m;jynfe,fOD;pD;tzGJ OuUtjzpf OD;at;jrav;/
tzGJ0ifawGtjzpf OD;apmodef;/ OD;bl;&,f/ OD;odkif;oef;wif eJ@ Adkvfr;}uD;armifa&$ wdk@jzpf=uygw,f?
rwfv (7) &ufae@rmS awmfveS af &;aumifp&D J yxrqH;k t}udrf owif;pm&Si;f vif;yG}J uD; '*H&k yd o
f mrSm
yvkyfygw,f? awmfvSefa&;aumifpD0if Adkvfr;csKyfatmif}uD; eJ@ jyef=um;a&;Xmewm0efcH Adkvfr;}uD;
apmjrifh wdk@uae wm0ef,l &Sif;vif;ajymqdkwmvkyfygw,f? owif;pm&Sif;vif;yGJrSm Adkvfr;csKyf
atmif}uD; u tm%modrf;&jcif;ta=umif;uawmh pD;yGm;a&;/ EdkifiHa&;/ bmoma&;/ aemufqHk;
zuf'&,fral &;udpaP =umifh odr;f &ygw,f? u|eaf wmfw@kd awmfveS af &;aumifp[
D m tm%mudv
k ckd siv
f kd
t"rR,ljcif;r[kwfyg? b,fvdkodEdkifovJqdk&if vGefcJhaomESpfESpfavmufu vlxktpdk;&tm;
tm%mv$Jajymif;ay;cJhjcif;[m xif&Sm;ygw,f? ck 'kwd,t}udrfodrf;jcif;rSm zuf'&,frl&J ta&;w
}uD;jzpfay:aeaomta=umif;a=umif;rsm;a=umifh/ ,ckvdk rvGJomra&SmifombJeJ@ wdkif;jynfudk xdef;
odr;f zd@k tm%modr;f ,l&jcif;jzpfygw,f? vd@k awmfveS af &;aumifpu
D ,
kd pf m; &Si;f vif;ajymqdyk gw,f?
jynfaxmifp}k uD;&J@ ,d,
k iG ;f vmwJt
h ajcaeawGukd xde;f odr;f pdrahf omiSm tm%modr;f ,lvu
kd &f ygw,f
qdkwJh ppftkyfpk[m t"dutm;jzifh zuf'&,frl a=umifh odrf;,lvdkuf&jcif;jzpfygw,fvdk@ xkwfazmf
ajymqdkvmwmjzpfygw,f?
'guawmh ajAmifvdrfajAmifpm; ajymqdkvdkufjcif;jzpfw,fqdkwm tm;vHk;u oabmayguf
vdu
k =f uygw,f? zuf'&,frl aqG;aEG;yGaJ wG[m yxptpd;k &&J tpDtpOfawGe@J w&m;0ifaqG;aEG;ae
=uwJh aqG;aEG;yGaJ wGomjzpf+yD; jynfaxmifp}k uD;twGi;f u cGx
J u
G zf @kd uv
kd nf; b,fou
l rS OD;wnfa[m
ajyae=uwmr&dSovdk/ cGJxGufzdk@udk b,folrSawmif owdr&=uwJh taexm;rsKd;jzpfygw,f? zuf'
&,fv_yf&Sm;r_/ jynfe,faygif;pHknDvmcHcif;usif;+yD;/ awGqHkaqG;aEG;v_yf&Sm;ae=ur_awGtm;vHk;[m
w&m;Oya'abmiftwGif;uae ajymqdkaqG;aEG; v_yf&Sm;ae=uwmawGcsnf;yJjzpfygw,f// udk,fpm;
vS,af ygi;f pHak &S/ owif;pmq&mawGa&SarSmufrmS w&m;0ifajymqdak qG;aEG;vkyu
f ikd af e=uwJh v_y&f mS ;r_
awGcsnf;jzpfygw,f? 'DvdkjzpfygvsufeJ@ 'Dzuf'&,fv_yf&Sm;r_udk ta=umif;jywm/ zuf'&,frlqdkwm
udk wu,fhtE W&m,f}uD;tjzpf vuf!dk;xdk;+yD;/ 'gha=umifh tm%modrf;&ygw,fvdk@ ajymqdkwm[m
ajAmifvdrfajAmifpm; ajymqdkwmjzpfygw,f? ighpum;EGm;& ajymqdkenf;eJ@ ajymqdkoGm;wmjzpfygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m rv$Jra&Smifom udk,fhpum;eJ@udk,f ydwfrdae+yD; tajcaeuvnf;
t+yD;tydik t
f m%modr;f vdu
k v
f @kd rjzpfao;wJh taexm;awGa=umifh a&G;aumufyv
JG yk af y;um tm%m
udkjyeftyfcJh&ayr,f/ tm%mudk t+yD;tydkifodrf;Edkifzdk@ qif}uH}uH ta=umif;&Smaewkef; zuf'&,f
rludpP[m taumif;qHk;ta=umif;jyp&mudpP}uD;wcktjzpf ,lqcJhyHk&ygw,f? zuf'&,frl udk
wifae=uolawGtm;vHk;[m jynfaxmifpk}uD;xJuae cGJxGufzdk@r[kwfbJ jynfaxmifpk}uD;tjzpf
b,fvakd ygi;f pnf;=urvJqw
kd m wifjytqdk yae=ujcif;omjzpfw,fqw
kd mudak wmif *krrlEikd af wmhbJ
usm;usm;rD;,yf vkyfypfvdkuf=uwmjzpfygw,f?
308

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

58 ckESpf yxrt}udrf ppfwyfu tm%modrf;pOfu tm%moGm;awmif;ol wOD;jzpfwJh


Adv
k rf ; csKyfatmif}uD;[m/ OD;Ek qDu tm%mudv
k nf; vufc&H &daS &m tm%modr;f w,fqw
kd phJ um;
rajymygeJ@/ tm%mudkv$Jajymif;ay;tyfwmudk vufcH&,lwmyg vdk@ cyfwnfwnf ajAmifvdrfcJh+yD;
tm%modr;f w,f qdw
k mudk jiif;qdck ahJ yr,f/h 'Dwcgtm%modr;f wJt
h cgrmS awmh ck 'kw,
d t}udrf
odrf;jcif;rSm vdk@ vkyfcsvdkufjyefygw,f? a,mif,rf;ajymqdk&if; trSefwdkif; xGufvmcJhyHk&ygw,f?
a&Spum;eJ@ aemufpum; b,fawmhrrS nDbJ ajAmifvrd af jAmifpm;vkyw
f wfwhJ ppftyk pf &k J tusi[
hf m
bGm;bGm;}uD;ay:aecJyh gw,f? tckvnf; zuf'&,frl a=umifh zuf'&,frl a=umifv
h @kd }uH}uHzefzef
vuf!;kd xd;k tjypfwif&if; rv$rJ a&Smifomvd@k tm%modr;f &wmyg? tm%mudk vdck siv
f @kd t"rR,l
jcif;r[kwfyg vdk@ qdkvmjyefygw,f? tm%mudkrvdkcsifygbJeJ@ wdkif;jynf}uD;yduGJrSmpdk;vGef;vSwJh
twGuf rv$Jomra&Smifomvdk@ tm%modrf;vdkuf&wJhoabm zGifhqdk&Sif;vif;jyygw,f? ppfwyfu
rv$Jra&Smifom tm%modrf;vdkuf&jcif;&J t"duta=umif;t&if;[m zuf'&,frl a=umifhvdk@
w&m;0ifta=umif;jyvdkufygw,f? 'Dta=umif;jycsufudk azmfxkwfjzef@csdEdkifzdk@twGuf owif;pm&Sif;
vif;yGJudk usif;ycJhwmjzpfygw,f?
rwfv (8) &ufae@rSm a&G;aumufyGJ t+rJwef;aumfr&Sifudk zsufodrf;vdkufygw,f? rwfv
(9) &ufae@rSm rzGJpnf;&ao;wJh csif;a&;&mOD;pD;tzGJ udkzGJpnf;ay;+yD; xkwfjyefa=unmygw,f?
OuUtjzpfu OD;qefcdkv#H/ tzGJ0iftjzpf OD;yGwfyg;/ OD;wifZrf;/ OD;0rf;ol[m&Sif eJ@ 'kwd,Adkvfr;}uD;
apmarmifxGef; wdk@jzpfygw,f?
'ga=umifh rwfv (9) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpD[m jynfe,fOD;pnf;tzGJ awGudk
tjynfhzGJpnf;+yD;+yD jzpfygw,f? &Srf;/ u&if/ u,m;/ csif; wdk@&J OD;pD;tzGJawG AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
pdwfuduf zGJpnf;ay:aygufvmwmjzpfygw,f? csif; udkawmh csif;a&;&mOD;pD;tzGJvdk@ ac:a0:cJh+yD;
usef &Sr;f / ucsi/f u&if/ u,m;wd@k uakd wmh jynfe,fO;D pD;tzGJ vd@k emrnfay;cJyh gw,f? rGef eJ@ &cdik f
wd@k ukd jynfe,ftjzpf rowfrw
S af o;wJo
h abmjzpfygw,f? yxp tpd;k &vufxufuvnf; jynfe,f
tjzpfay;a&;udk oabmwl+yD;om;jzpfayr,f/h w&m;0ifjynfe,ftjzpf rzGJ pnf;&ao;ovdk awmfveS f
a&;aumifpDtpdk;&vufxufrSmvnf; qufvuf =um;csefxm;wJhoabmjzpfygw,f? 'Dt&if tpdk;&
tqufqufe@J rwlwmuawmh/ jynfe,fO;D pD;tzG@J awGwikd ;f xJrmS ppfwyfxyd o
f ;D awGukd tzGJ 0iftjzpf
ajymifxnfh zGJpnf;ay;xm;wmjzpfygw,f? tJ'D ppfwyfxdyfoD;awG[mvnf; tJ'Doufqdkif&m
jynfe,fa'o&Sd ppfwyf/ ppfwikd ;f wd@k &J xdyo
f ;D }uD;awGjzpfae=ujcif;jzpfygw,f? trsm;pk[m awmfveS f
a&;aumifp0D if}uD;awGawmifjzpfae=uygw,f? awmfveS af &;aumifpq
D w
kd m ppftpd;k &jzpfw,f? jynf
e,fawGwdkif;udkvnf; ppfwyfu wdkufdkufcsKyfudkifxm;w,fqdkwmudk ay:ay:xifxif azmfjyvdkufwJh
oabmjzpfygw,f?
rwfv (9) &ufae@rSmyJ awmfvSefa&;aumifpD0if Adkvfr;csKyfatmif}uD; eJ@ Adkvfr;}uD;apmjrifh
wd@k [m owif;pmq&mawGe@J xyfraH wGqH+k yD; 'kw,
d t}udrf owif;pm&Si;f vif;yG}J uD; vkyjf yefygw,f?
'Dwcgawmh Adv
k rf ; csKyfatmif}u;D / Adv
k rf ; }u;D apmjrihf wd@k EpS af ,mufwifruawmhbJ tiftm;jznfw
h if;+y;D
ygvmwmuawmh ppfwyfaxmufvSrf;a&;ESifh ppfwyf pdwf"mwfppfqifa&;Xmeu yk*~dKvfawGyg yg0if
vmwmjzpfygw,f? 'kw,
d Adv
k rf ; }uD;armifviG /f 'kw,
d Adv
k rf ; }uD;armifbkd eJ@ pdw"f mwfppfqifa&;Xme
'k!ef=um;a&;r;OD;apmOD; wdk@ygwufa&mufvm=uygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

309

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

owif;pmq&mawG&Jtar;udk ajz=um;&mrSm Adkvfr;csKyfatmif}uD;u wdkif;jynfyduGJr,fh


tajctaea&mufvmawmh xde;f odr;f &wmyJ/ toHvi$ hf rHk mS usi;f ycJw
h hJ trsK;d om;ES;D aESmzvS,yf o
JG m
+yD;&if jzpfcsifwmjzpfukef=urSmyJ/ &Srf;udpPu ya'o&mZfawG&J aemufqHk;azmufjyefr_yJ? zuf'&,fqdk
wmu trsKd;oma&;0g' jynfe,fpdwf0g'awGudk ta&cHxm;wmbJ? twGif;oabmu ya'o&mZf
awG&J aemufqHk;azmufjyefr_yJvdk@,lqw,f qdk+yD; ppfwyftm%modrf;&wm rSefw,fqdkwmjzpf
atmif }uHzefyHk}uD;csJajymqdkygw,f? wdkif;jynf}uD; uae@ reufzef yduGJoGm;awmhravmuf ,kwWd
,kwmW r&Sad jymqd&k if zuf'&,frl udyk J {&mrtE &W ,f}u;D tjzpf qufvufvuf!;kd xk;d +y;D ppftm%m
odrf;r_bufuae 0g'jzef@csdoGm;cJhygw,f? wu,fuawmh tm%m&rRuf ief;ief;wufaewJh ppfwyf
xdyo
f ;D Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;[m olu,
kd w
f ikd af cgi;f aqmif+yD; tm%mvdck siv
f @kd tm%modr;f cJw
h mjzpfyg
w,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;&J OD;aqmifra_ tmufu ppftyk pf t
k EG,0f ifawG ppfwyfxyd o
f ;D rsm;[mvnf;
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tvdkus aAmif;awmfndwf pdwfawmfodcJh=u+yD; }uH&mygawGtjzpf yg0ifcJh=uwm
jzpfygw,f? vufcsKd;a&wGufvdk@&avmufatmif tenf;wumhtenf;pk}uD;jzpfwJh yk*~dKvfrsm;om
aorxl;aerxl; Zmwfcif;=u&if; acG;jzpfrSawmh csD;pm;&rSmbJqdk+yD; ygvmcJh=uwmjzpfygw,f?
tm%mvdck siv
f @kd tm%modr;f cJw
h mudk wdik ;f jynf&J ,d,
k iG ;f vmwJt
h ajctaea=umifh zuf'&,fa=umifh
tm%modrf;&wmygvdk@ }uHzefajymqdk ta=umif;jycJhwmjzpfygw,f? urBmrSm b,ftm%modrf;ppf
acgi;f aqmifurSvnf; usKyfawmhtm%modr;f csiv
f @kd tm%modr;f wmyJ/ wdik ;f jynfrmS usKyfeyH gwf (1)
vkycf siv
f @kd tm%modr;f wmyJv@kd xkwaf zmfajymqdk 0efccH o
hJ rl sm;r&So
d vd/k Adv
k af e0if;wd@k wawGvnf;
ppftm%m&Sifwdk@&J xHk;enf;twdkif; rcdkifvHkwJhta=umif;jycsufawGudkom wdk;wdk;ajym&if; udk,hfudk
udk,f umuG,fzdk@ ud;pm;ae=uwmjzpfygw,f? 'gayr,fh qifaoudk qdwfa&eJ@zHk;zdk@ ud;pm;cJhayr,fh
rvHEk ikd cf yhJ g? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;[m ppftm%m&Sipf epfux
kd al xmif+yD; ppftyk pf }k uD;udak cgi;f aqmifum/
ppftm%m&Sif}uD;tjzpf wpxufwp yHkay:vm&awmhrSmjzpfygw,f?
1962 ckEpS /f rwfv (9) &ufae@rmS bJ awmfveS af &;aumifpaD =unmcsut
f rSwf (10) xGuaf y:
vmygw,f? tJ'aD =unmcsut
f rSwf (10) uawmh awmfveS af &;aumifpo
D nf awmfveS af &;aumifpD
OuUtm; Oya'ytm%m/ tkyfcsKyfr_tm%mESifh w&m;pD&ifr_tm%m[lonfh tm%moHk;&yfudk
tyfESif;onf qdkwJha=unmcsufyJjzpfygw,f?

rqv/ acwf a jymif ; awmf v S e f a &;eJ Armjynf E d k i f i H a &;tajctae


awmfvSefa&;aumifpDacwf[m ppfwyfutm%modrf;,l+yD; awmfvSefa&;aumifpDudk
a=unmum wdik ;f jynf&J tm%mt&yf&yfukd csKyfuikd f csK,fv,
S f tkypf ;kd csed u
f p+yD; ouf0ifvy_ &f mS ;cJyh g
w,f? 'ga=umifh 1962 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@up+yD; awmfvSefa&;aumifpDacwfqdkwm pwifjzpf
ay:vmygw,f? awmfvSefa&;aumifpD zGJpnf;+yD;aemuf wpf&uf rwfv (3) &ufae@rSm ygvDrefudk
t+yD;tydkif zsufodrf;ygw,f? awmfvSefa&;aumifpD&JatmufrSm awmfvSefa&;aumifpD&J OD;aqmif
!ef=um;r_twdkif; taumiftxnfazmfzdk@ jynfe,fOD;pnf;tzGJawGudk zGJygw,f? jynfe,fOD;pD;tzGJ
310

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awGukd awmfveS af &;aumifpu


D wdu
k f u
kd cf sKyfuikd x
f m;Hrk u jynfe,fO;D pD;tzGJ awGxrJ mS a'oqdik &f m
ppfwyft}uD;tuJawGudk tzGJ0iftjzpf ay:ay:xifxif xnfhoGif;zGJpnf;ay;ygw,f? zuf'&,frl
a=umifh wdik ;f jynf}uD; yduEJG ikd w
f t
hJ E &W ,fa=umifh ppfwyfu rv$rJ a&SmifomyJ tm%modr;f &jcif;jzpfyg
w,fvdk@ r,Hkcsifae ,Hkcsif,Hk ta=umif;jy auG;a=umf 0g'jzef@csdygw,f? owif;pm&Sif;vif;yGJawG
ac:,lusi;f y &Si;f vif;&mrSmvnf; zuf'&,fral =umifq
h w
kd mudk t"duxm;+yD; ta=umif;jyqifajcay;
cJhygw,f? tm%mtm;vHk;udk awmfvSefa&;aumifpDucsKyfudkifvdkuf+yD; tJ'Dtm%mtm;vHk;udk
awmfvSefa&;aumifpDOuUudk ESif;tyfvdkufw,fqdkwJh a=unmcsuf trSwf (10) udk xkwfjyefvdkuf
wJt
h wGuf Oya'ytm%m/ tkycf sKyfrt
_ m%mESihf w&m;pD&ifrt
_ m%m tm%moH;k &yfpvH;k udk csKyfuikd f
usio
hf ;kH oH;k pGcJ iG &hf o
dS [
l m awmfveS af &;aumifpOD uUjzpfwhJ Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;wa,mufxyJ J jzpfomG ;
ygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m tm%moHk;&yfpvHk;udkydkifqdkifwJh/ udufovdkpGJudkifusifhoHk;EdkifwJh tm
%m&Sif}uD;tjzpf twdtvif;yHkay:vmcJhygw,f? oludk,fwdkif OD;pD;OD;aqmify+yD; tm%modrf;cJh
wmjzpfwJhtwGuf atmifjrifpGmtm%modrf;Edkif+yD;wJhtcg tm%m&Sdaomyk*~dKvfjzpfvm&wm bmrS
rqef;bl;vdk@ qdk&rSmjzpfayr,fh/ tckvdk tm%moHk;&yfpvHk;udk tyfESif;vdkufw,fqdkwJh a=unmcsuf
uawmh awmfawmfudk ajymifajymifwif;wif;EdkifvSygw,f?
1960 jynfEh pS rf mS zdvpfyikd Ef ikd if u
H ay;cJw
h hJ &mrGerf ufaq;aq; qk}uD;udk Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;
jiif;y,fcJhygw,f? trsm;tm;jzifh emrnf}uD;uGefjrLepfqef@usifa&;orm;}uD;awGom &&Sdonfhqk}uD;
rdk@rsm; jiif;y,fcJhwmvm;/ 'Drdkua&pDudk xdef;odrf;umuG,fapmifha&SmufolawGudk todtrSwfyay;
tyfw,fqdkwJh 'Dqk}uD;udk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; bmvdk@ jiif;y,fcJhwmvJ/ pojzifhpojzifh trsKd;rsKd;wGuf
qrdc=hJ u xifa=u;ay; cef@reS ;f awG;awmcJ=h uolawGtwGuf tajz[m bGm;ceJay:vmcJ+h yD jzpfygw,f?
'Dru
kd a&pDpepfe@J zGJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya'}uD;udk toufe@J v+J yD; xde;f odr;f umuG,af pmifah &Smuf
ygr,fvdk@ vlod&Sif=um; uwday;ajymqdkcJh&mu uwdawGudk csKd;azmuf+yD; udk,fwdkiftm%modrf;+yD;
tm%m,lz@kd tcdik t
f rm jyifqifwu
G cf suf tuGuaf umif;apmifah eoljzpfwt
hJ wGu/f 'Dq}k uD;udk jiif;
qefcJhjcif;jzpfw,fqdkwm bGm;bGm;}uD;ay:vmcJh+yDjzpfygw,f? ppfwyftm;udk; t=urf;zufenf;eJ@
twif;t"rR tm%mwuford ;f +yD; tm%m,lz@kd }udw+f yD;jyifqifae&olu/ 'Dru
dk a&pDukd pGr;f pGr;f wrH
xdef;odrf;umuG,f apmifha&Smufoltjzpf yHkazmfay;tyfr,fh 'Dqk}uD;udk b,fvdkvkyf+yD; ,lxm;vdk@
jzpfyghrvJ? 'ga=umifh udwifjiif;qefcJhwmjzpfovdk/ uGefjrLepfqef@usifa&;orm;}uD;tjzpf towf
trSwfrcHEdkifvdk@ r,lcJhwmaerSmjzpfr,fvdk@ txifcH&&ifvnf; eJovm;vdk@ udwifwGufqcJhyHk&yg
w,f? *dk%f;}uD;ESpf*dk%f;&JwdkufyGJu jyif;xefaeqJjzpfovdk udkvdkeDxrf;ydk;atmufu vGwfajrmuf
ump tm&S/ tmz&du/ vufwiftar&du/ Edik if t
H rsm;pk&J ar#mv
f if&h nfp;l OD;wnfae=uwJv
h rf;a=umif;
uvnf; qdk&S,fvpfvrf;a=umif;jzpfae+yD; qdk&S,fvpfpepf[m a&yef;pm;qJumvjzpfygw,f? txl;
ojzifh tm&SrSm qdk&S,fvpfpepfa&yef;pm;qJjzpfovdk/ ArmjynfrSmvnf; qdk&S,fvpfa&;toH qdk&S,f
vpfvrf;a=umif;tdrfruf }uD;us,fqJqdkwm AdkvfcsKyf}uD;ae0if; aumif;aumif;wGufcsufrd+yD;jzpfyg
w,f? ygvrD ef'rD u
kd a&pDpepfukd t+yD;z,fcsz@kd q&kd if bmudak tmf+yD; bmudyk akH zmf&r,fqw
kd m tm%m
Edik if aH &;yg;0+y;D jzpfwhJ Adv
k cf sKyf}u;D ae0if; [m uw
d ifwu
G cf suf pOf;pm;xm;+y;D jzpfygw,f? wwdik ;f jynf
vH;k rSm t&Sed =f oZm}uD;vGe;f vSwhJ trsK;d om;acgi;f aqmif}uD;ae&m &,lomG ;Edik cf w
hJ hJ Adv
k cf sKyfatmifqef;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

311

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wd@k wawG ar#m&f nfvv


kd m;cJzh ;l &mvnf;jzpf/ wdik ;f jynfvw
G v
f yfa&;a=unmuxJu vGwv
f yfa&;a=u
nmpmwrf;yg ar#mv
f ifch suv
f rf;a=umif;wck jzpfcahJ yr,f/h tm%m& zqyvacgi;f aqmiftqufquf
taumiftxnfrazmfbJ ab;csypfxm;&mvnf;jzpfw/hJ qd&k ,
S v
f pfa&;qdw
k t
hJ oHukd jyefaumufuikd f
zd@k t}uH}uD;vSwhJ Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;[m udwifjyifqifppD Ofxm;+yD;jzpfygw,f? 'ga=umifh tm%modr;f
+yD;ESpf&uft=um rwfv (4) &ufae@rSmyJ yxp/ zqyv/ yrnw u acgif;aqmifawGudk ac:,lawG
qHk+yD; qdk&S,fvpfeH@ udk avud+yD;jyvdkufygw,f?
0d"l&ocifcspfarmifwdk@ yrnw/ wodkuf&J ypf+yD; axmufcHa=unmvdkufoHudk AdkvfcsKyf}uD;
ae0if;[m vG,v
f ,
G u
f u
l el @J &&Sv
d u
kd yf gw,f? ppfwyftm%modr;f yGeJ @J ywfouf+y;D 0d"&l ocifcspaf rmif
u ppfwyfu tm%modrf;wma=umifh ppftm%m&Sifpepfomjzpfw,fvdk@,lq&if rSm;,Gif;r,f
qdkwJh aumufcsufudk azmfxkwfajymqdkvmcJhygw,f? tdrfapmifhtpdk;&vufxufwkef;u zGJpnf;tkyf
csKyfyHktajccHOya'&J yk'fr (116) udkjyifqifay;&rSmav;udkawmif EdkifiHawmfol EdkifiHom;rsm;u
ygvDrefv$wfawmf}uD;udk a&G;aumufwifajrmufygw,f? ygvDrefv$wfawmf}uD;u ygvDreftpdk;&udk
a&G;aumufwifajrmufygw,f? tJ'g[m rljzpfygw,f vkd@ajymqdk+yD;/ tJ'Drludk jyifqifray;zdk@ uef@
uGufajymqdkcJhwJh ocifcspfarmif[m/ zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;wckvHk;udk puULpkwfvkyfypf
vdkuf+yD; xifovdktm%modrf;oGm;wmudkawmh qdk&S,fvpfavudeH@a=umifh OD;OD;zsm;zsm; axmufcH
csuaf y;vdu
k w
f m[m th=H op&mjzpfygw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;&J zrf;pm;r_ukd cHvu
dk &f wmjzpfygw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u tm%mudq
k yk u
f ikd +f yD; a&&Snt
f yk pf ;kd oGm;Edik af &;twGuf qk&d ,
S v
f pf teH@ay;xm;
wJh EdkifiHa&;ygwDw&yfxlaxmifzdk@ qufvufjyifqifygw,f? ArmjynfrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDwdk@
ajymqdkxkwfazmfaecJh=uzl;wJh qdk&S,fvpfpepfeJ@vnf;rwlwJh/ rmhufpf0g'/ vDeif0g'/ tajccHqdk&S,f
vpfpepfvnf;r[kwfwJh/ ArmjynfrSm zGJpnf;ay:aygufcJh+yD; Adkvfae0if; udk,fwdkif yg0ifcJhzl;wJh qdk&S,f
vpfygwD&J qdk&S,fvpfqdkwmeJ@vnf; uGJjym;jcm;em;wJh/ urBmrSm ay:aygufwnf&SdcJhwJh wjcm;wjcm;
aom qkd&S,fvpfygwDrsm;&J qkd&S,fvpfeJ@vnf; uGJjym;jcm;em;wJh qdk&S,fvpfygwDoabmw&m;wck/
vrf;pOfwcka&;om;ay;zdk@ jyef=um;a&;Xmewm0efcH Adkvfr;}uD;apmjrifh/ pdwf"mwfppfqifa&;Xme
'kw,
d !e=f um;a&;r; OD;apmOD; eJ@ OD;cspv
f id_ f (armifcspv
f i_d f ac: udu
k akd rmifac: wcsed u
f ArmjynfueG f
jrLepfygw0D if Adv
k pf aH iG) wd@k (3) OD;udk wm0eftyfEiS ;f w,fv@kd qdyk gw,f? useEf pS af ,mufu rtm;vyf
wJt
h wGuf OD;cspv
f id_ f (armifcspv
f id_ )f wa,mufxu
J wm0ef,al &om;um/ ESpyf wfe@J t+yD; a&;om;+yD;
Adkvfr;}uD;apmjrifhxH tyfESH&w,fvdk@qdkygw,f? yxrqHk;ay;xm;wJh vrf;pOfoabmw&m; pmwef;
acgif;pOfuawmh Armenf;usaom qdk&S,fvpf0g' vdk@qdkygw,f? r[kwfwm [kwfwmtyxm;/
AdkvfcsKyf}uD;ae0if;rSm rwfvaemufqHk;tywfrSm qdk&S,fvpfeH@ygwJh EdkifiHa&;ygwDw&yfxlaxmifzdk@
olvdkcsifwJh EdkifiHa&;vrf;pOfoabmw&m;wck &&Sdydkifqdkifxm;+yDjzpfygw,f?
rwfv (30) &ufae@rmS w&m;v$waf wmfe@J w&m;v$waf wmfcsKyfw@kd uv
kd nf; t+yD;tydik zf suf
odrf;um EdkifiHawmfw&m;Hk;csKyf qdkwmudk zGJpnf;a=unmygw,f?
{+yDv (30) &ufae@rSm &wemyHka&wyfpcef;rSm wyfr;rsm;nDvmcHudk ac:,lusif;yygw,f?
tJ'DnDvmcHrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u &&Sdxm;+yD;jzpfwJh EdkifiHa&;vrf;pOf oabmw&m;pmwrf;udk
csjyygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwdkif pmwrf;udk wydk'fpDwydk'fpD &Sif;vif;ajymqdkwmvkyfygw,f?
312

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vrf;pOfoabmw&m;pmwrf;}uD;&J emrnfuawmh tJ'DnDvmcHrSm Adkvfr;}uD;oef;!ef@&J t}uHy


csufudk rlwnf+yD; ajymif;vJvdkufwJhtwGuf jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOf qdkwmudk twnfyrSnfhac:
vdkufw,fqdkygw,f? 'ga=umifh 1962 ckESpf/ {+yDv (30) &ufae@rSm tydk'f (21) ydk'fyg0ifwJh jrefrmh
qdk&S,fvpfvrf;pOf qdkwm xGufay:vmygw,f? pwifa&;om;ol[m OD;cspfv_dif (armifcspfv_dif)
jzpfayr,fh jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOf pwifay:ayguf&m[m &wemyHka&wyfpcef; wyfr;rsm;nDvmcH
uvdk@qdk&rSmjzpfygw,f?
tJ'Djrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfudk wyfr;tm;vHk;u vufcHoabmwl+yD;wJhtcg/ AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; tyg nDvmcHuw
kd ufa&mufvm=uol ppfAv
kd x
f yd o
f ;D tm;vH;k / wyfr; }uD;tm;vH;k u vufrw
S f
a&;xd;k =u+yD; armfueG ;f wiftwnfyvku
d =f uygw,f? 'ga=umifh jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfqw
kd m/ acgi;f
udik t
f jzpf ppftm%m&Si}f uD; Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u OD;pD;um/ Zmwdtjzpf ppfwyftwGi;f rSm tajcwnf
arG;zGm;vmcJh&wJh ppfADZaoG;ygcJh+yD;om;/ vrf;pOfoabmw&m; w&yfjzpfw,fvdk@ qdk&ygvdrfhr,f?
'Dvrf;pOfoabmw&m;}uD;udk ,H=k unfygw,fv@kd pwifvufrw
S af &;xd;k armfueG ;f wifc=hJ uwJh ppfwyf
xdyfoD; wyfr;}uD;awGuawmh yxrqHk;aom jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOf}uD;&J Oyoum}uD;rsm;jzpf
w,fvdk@ owfrSwf&ygvdrfhr,f? 'Dvdkenf;tm;jzifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tvdkus AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u
OD;pD;um ppfwyftwGif;uae pwifxGufay:vmcJh+yD;/ ppfwyfxdyfoD; wyfr;}uD;rsm;u yxrqHk;
vufco
H abmwl ouf0if,=kH unfvu
kd =f uwJh jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOf oabmw&m;qdw
k m}uD;[m
Armjynfordkif;rSm ay:xGef;jzpfwnfvmygawmhw,f?
arv (7) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDOuU AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m tzGJtpnf;}uD;
(3) cku Edik if aH &;acgi;f aqmif}uD;awGe@J xyfraH wGqHu
k m awmfveS af &;aumifp&D J 0g'oabmxm;jzpf
w,fqdkwJh jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfqdkwmudk tao;pdwf &Sif;vif;ajymjywmvkyfygw,f? tJ'D0g'
oabmxm;tay:rSm t}uHy a0zefcsufay;=uzdk@vnf; ajymqdkw,fqdkygw,f?
arv (17) &ufae@ wwd,t}udrfajrmuf awGqHkaqG;aEG;=uwJhtcgrSmawmh EdkifiHa&;ygwD
awGu rwluGJjym;wJh oabmxm;tjrifawGudk xkwfazmfwifjycJh=uw,fqdkygw,f? yrnw }uD;u
EdkifiHa&;ygwD wygwDjzpfa&;udk t&ifrvkyfbJ wyfaygif;pkomt&ifzGJoifha=umif;/ yrnw wGif;&Sd
ygwaD wGtcsi;f csi;f awmif tuGu
J t
JG jym;jym;jzpfae&m wygww
D nf;jzpfa&;qdw
k m rvG,v
f aS =umif;/
'ga=umifh wyfaygif;pkudkt&ifzGJ+yD;/ wyfaygif;pktwGif; pnf;vHk;nD!Gwfr_/ &if;ESD;cspfcifr_&+yD;rSom
wygww
D nf;zGJ pnf;oGm;oifw
h ,fv@kd wifjyw,fqykd gw,f? zqyv acgi;f aqmifawGuawmh jrefrmh
qd&k ,
S v
f pfvrf;pOfygwu
D kd axmufcaH yr,fh wygww
D nf;jzpfa&;udak wmh oabmrwlEikd af =umif;/ awmf
vSefa&;aumifpDu wdkif;jynfaumif;rGefvmwJhtxd qufvufxdrf;odrf;+yD; wcsdefcsdefrSm ygvDref'Drdk
ua&pDa&G;aumufyGJ}uD; usif;yay;zdk@udkom wifjycJhw,fqdkygw,f? yxp acgif;aqmifawGuawmh
jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOf taumiftxnfazmf&mrSm yxp u yl;aygif;aqmif&GufrSmjzpfa=umif;vdk@
&Sif;vif;wifjycJhw,fqdkygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m ac:,laqG;aEG;+yD; wifjycsufawGudk em;axmif=unfhjcif;omjzpfyg
w,f? tm%mudkqkyfudkif+yD; &&Sdxm;+yD; jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfoabmxm;qdkwmudk touf
oGi;f um/ jrefrmhq&kd ,
S v
f pfygwD qdw
k hJ wckwnf;aomygweD @J wdik ;f jynfukd a&&Snx
f ed ;f csKyftyk pf ;kd oGm;zd@k
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

313

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

qH;k jzwf+y;D +yjD zpfygw,f? (62) ck/ rwfv (2) &uf tm%modr;f ,ljcif;[m (58) ckEpS f tm%modr;f ,ljcif;
vdk tdrfapmifhtpdk;&vkyfay;zdk@r[kwfyg? tm%mudk t+yD;tydkifodrf;cJhwmjzpf+yD; ppfwyfOD;aqmifr_eJ@
a&&Snftkyfpdk;oGm;zdk@ &nf&G,f+yD;om;jzpfygw,f? (58) ckESpf tm%modrf;+yD; ppfwyfu tkyfcsKyfvmcJh
r_[m ppfwyftaeeJ@ vufawGtkyfcsKyfa&;rSm avhusifhcef;,lcJhwJhoabm/ vufawGuGif;qif;
avhusifh=unfhcJhwJhoabm/ 0wfpHkjynfh Zmwfwdkuf=unfhvdkufwJhoabmomjzpfygw,f? 'ga=umifh
(58) ckESpf tm%modrf; tkyfcsKyf=unfhvmr_ESifh 0wfpHkjynfh Zmwfwdkuft+yD; (2) ESpftwGif;rSm (62)
ckESpf tm%modrf;yGJ}uD;udk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; acgif;aqmifwJh ppfwyfu t+yD;tydkif qifE$JcJhwmjzpfyg
w,f? ArmjynfEdkifiHa&;ZmwfcHkay:rSm udk,fucsifwJhZmwf!ef;twdkif;/ ujyzdk@ wufvmcJhwmjzpfyg
w,f? wdik yf ifaqG;aEG;w,fqw
kd m ud,
k u
f csiw
f ZhJ mwf!e ;f twdik ;f ud,
k af e&mcsxm;ay;wJah e&muae
yg0iftoHk;ycH=uzdk@ xyf+yD; vlpk=unhfwJhoabmomjzpfygw,f? b,foludkrS b,ftzGJtpnf; ygwD
udkrS rif;om;}uD;tcef;ujzpfjzpf/ t"duZmwfaqmif tcef;ujzpfjzpf yg0ifujyEdkifcGifh/ cGifhyvdrfhr,f
r[kwfyg?
1962 ck/ Zlvdkif (4) &ufae@rSm jrefrmqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD xGufay:vmygw,f? ppfwyf
xdyo
f ;D }u;D rsm;ESihf pwifzJG pnf;vdu
k +f y;D wyfwiG ;f tiftm;pktrmcHrsm;ESihf tajcyum trawygwD
tjzpf ay:aygufvmwmjzpfygw,f? jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfudk ouf0if,Hk=unfolwdkif; yg0ifEdkif
w,fvdk@qdkygw,f?
ygwD&J zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'rSmvnf; ordkif;. xl;jcm;aom tajctaersm;udk
ta=umif;yI zGJ pnf;jzpfay:vm&aom awmfveS af &;aumifpo
D nf tESpo
f m&tm;jzifh awmfveS af &;
vuQ%mudk aqmifvsuf&Sdaomfvnf; toGiftm;jzifh ppfaumifpDuJhodk@jzpfaeayonf? Todk@jzpfae
&jcif;udk awmfvSefa&;aumifpDonf rvdkvm;acs/ jzpfoifhjzpfxdkufaom oabmvrf;pOft&qdkv#if
awmfveS af &;}u;D w&yfukd awmfveS af &;oabmvuQ%maqmifaom Edik if aH &;ygw}D u;D w&yfuomv#if
OD;aqmiftyfonf[k ,kH}unfayonf vdk@ ed'gef;csD &ifhusL;xm;ygw,f? qdkvdkwmu jrefrmqdk&S,f
vpfvrf;pOfygwu
D kd awmfveS w
f yhJ gw}D u;D w&yf/ awmfveS af &;ygw}D u;D w&yftoGif yHak qmif uifyeG ;f wyf
r*Fvm,lvdkufwmjzpfygw,f? wu,fhjzpfwnfay:aygufvm&wJh yuwdtajcaeawGeJ@uawmh
jy'g;wvrf; oHwvrf;vdkjzpfaeygw,f? vufawGay:aygufvm&wmu AdkvfcsKyf}uD;ae0if; apcdkif;
trde@f ay;csut
f & vrf;pOfoabmxm;udak &;om;/ ppfwyftwGi;f rSmtajccH/ ppfAv
kd x
f yd o
f ;D }uD;rsm;eJ@
pwifzJG pnf;um/ tm%m&ygw}D uD;tjzpf arG;zGm;vmcJ&h wmjzpfygw,f? b,fawmfveS af &;udrk S jzwf
oef;+yD; arG;zGm;vmcJh&wmr[kwfyg?
awmfveS af &;aumifpu
D tm%mudk vuf&ydik yf ikd f odr;f ydu
k +f yD;csed u
f p+yD; auG;a=umfvu
kd w
f m
uawmh acwfajymif;awmfvSefa&;}uD;qifE$Jrnf qdkwmjzpfygw,f? jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD
wnfaxmif+yD;csed rf mS awmh acwfajymif;awmfveS af &;}uD;udk jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfygwD OD;aqmifr_
jzifh t+yD;wkid f qifErJ$ nfqw
kd o
hJ abmjzpfygw,f? tm%mudk t+rJqyk u
f ikd x
f m;awmhr,fv@kd ajymvdu
k f
wJhoabmjzpfygw,f?wzufu wdkif;jynfudk tkyfcsKyfoGm;zdk@twGuf tkyfcsKyfa&;,E W&m;}uD;udkvnf;
zGJpnf; taumiftxnfazmfae+yDjzpfygw,f? A[dkvHkcHa&;ESifh tkyfcsKyfr_aumfrDwD qdkwJh (Avu)
udk 1962 ckEpS /f arv (9) &ufae@rmS zGJ pnf;cJyh gw,f? tdraf pmift
h pd;k &acwfu azmfczhJ ;l wJh vkH cHa&;ESihf
314

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tkyfcsKyfr_pDrHudef;nDvmcHrsdK; nDvmcHvkyf+yD;/ tJ'DnDvmcHuae twnfyzGJpnf;cJhwmjzpfygw,f?


tJ'v
D Hk cHa&;ESihf tkycf sKyfrp_ rD u
H ed ;f udk jynfxaJ &;Xmeu a&;qGw
J ifoiG ;f cJw
h mjzpfygw,f? (1962 arv
(3) &ufe@J (4) &ufae@rsm;rSm vkH cHa&;ESit
hf yk cf sKyfrp_ rD u
H ed ;f nDvmcHukd &wemykaH &wyfpcef;rSmyJ usi;f y
cJh+yD; twnfycsuf ay;cJh=uwmjzpfygw,f//) arv (9) &ufae@ A[dkvkHcHa&;ESifhtkyfcsKyfr_aumfrDwD
zGJpnf;+yD;wJhaemuf jynfe,f wdkif; ckdif rde,f vkHcHa&;ESifhtkyfcsKyfr_aumfrDwDawGudkvnf;
qufwdkufzGJpnf;cJhygw,f?
tJ'D oufqikd &f m vkH cHa&;ESihf tkycf sKyfra_ umfrw
D aD wGuae oufqikd &f ma'o&J tkycf sKyfa&;udk
wm0ef,l udkifwG,ftkyfcsKyfcJh=uygw,f? 'ga=umifh a'otoD;oD;rSmvnf; wvu/ cvu/ evu/
&vu qdw
k mawG ay:ayguv
f mygw,f? wvu/ cvu/ evu OuU qdo
k rl sm;[mvnf; a,bk,s
tm;jzifh ppfwyfu ppfAdkvf}uD;i,f&G,fvwfawGcsnf;yJjzpfygw,f? ppfwyfu tkyfcsKyfaew,fqdkwm
ay:ay:xifxif azmfjycJhygw,f?
wckv;Hk udk udik w
f ,
G x
f m;wmu awmfveS af &;aumifp/D awmfveS af &;aumifpaD tmufrmS jynf
e,ftoD;oD;udk OD;pD;apwmu jynfe,fOD;pD;tzGJ/ tkyfcsKyfa&;twGufu ppfAdkvf}uD;i,fawGcsnf;
jzpfapcJhygw,f?
awmfveS af &;aumifpu
D Edik if aH wmfvw
G v
f yfa&; t"Ge@f &n
S af &;/ tcsKyftcsmtm%m wnfwhH
cdkif+rJa&;/ vlvlcsif; acgif;ykHjzwfjcif;uif;+yD; w&m;r#wr_&SdwJh om,m0ajymwJh qdk&S,fvpfvlabmif
wnfaqmufa&;wd@k twGu/f acwfajymif;awmfveS af &;w&yfukd atmifjrifpmG qifEo
J$ mG ;r,fv@kd auG;
a=umfvdkuf+yD; u|Ekfyfwdk@. ,Hk=unfcsufqdkwm}uD;udkvnf; azmfxkwfvdkufygw,f? tJ'D u|Ekfyfwdk@&J
,Hk=unfcsufqdkwm}uD;udkvnf; wjynfvHk;tESH@ jzef@csday;vdkuf+yD; rdwdkif; e,fwdkif;u kH;jyifuEMm;
wdik ;f &Ja&SrSm vljrifuiG ;f pDpw
D ikd ;f &Ja&SrSm qdik ;f bkwt
f jzpf pdu
k x
f cl sw
d q
f aJG pvdu
k yf gw,f? tjynft
h pkH
uawmh u|Efkyfwdk@.,Hk=unfcsuf jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH. wdkif;&if;om; vkyfom;jynfolrsm;jzpf=uukefaom u|Efkyfwdk@onf
TurBmY vlwdk@. tm;enf;csufrsm;udk tjrwfxkwfI rodem;rvnfaom vlenf;pktay:wGif
pmemr_/ nmwmaxmufxm;r_ ponfh aumif;jrwfaomw&m;rsm;udk rsufuG,fyI rw&m;ojzifh
cs,fvS,fEdkif=uaom 0doravmborm;rsm;. 0dorpD;yGm;a&;pepfqdk;rsm; wnf&Sdaeoa&Gumv
ywfv;kH vlom;taygi;f onf vlr'_ u
k rQ sm;rS rvGwaf jrmufEikd [
f k tav;teuf,=kH unfonf? xd@k a=umifh
T jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHwGif vlvlcsif; rw&m;cs,fvS,fI rw&m;pD;yGm;&Smpm;aom 0dorpepf
rsm;udk csKyf+idrf;ap+yD; w&m;r#wr_udk tajccHaom qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfudk wnfaqmufEdkifrSom
v#if wdkif;&if;om;jynfolvlxktaygif;onf vlya,m*a=umifh ay:ayguf&aom vlr_'kuQtaygif;rS
vGwaf jrmuf=uI jA[Rp&kd w
f &m;rsm;xGe;f um;Edik rf nfh om,m0ajymaom vlabmifopf}uD;od@k a&muf
&SdEdkifrnf[k tav;teuf,Hk=unfonf? Todk@,Hk=unfonfhtwdkif; qdk&S,fvpfyef;wdkifodk@ ra&muf
a&mufatmif csDwuf=urnf[k tav;teuft"dmefyonf? qdkwmjzpfygw,f?
acwfajymif;awmfvSefa&;}uD;udk qifE$Jr,f/ qdk&S,fvpfyef;wdkifudk ra&mufa&mufatmif
csDwufr,fqdkwJhtwGuf ajray:vuf0Jtiftm;pkwcsKd acgif;uav;awG pGifhoGm;=uygw,f? tvsif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

315

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tjref axmufcHol axmufcH=u/ udqdka=umif; ajymolajym=u/ ygwD0ifzdk@jyifoljyif=u jzpfvmyg


w,f? wcsKduvnf; wdk;wufwJhvuQ%m&dSw,fvdk@ oabmw&m;xkwf+yD; yl;aygif;aqmif&Gufoifh
w,fvdk@ jrifoljrif=ujzpfvmygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J qdk&S,fvpfteH@ay; zrf;pm;r_/ wpHkw&m
atmifjrifr_&oGm;ygw,f?
0d"l&ocifcspfarmifu ppfwyfu tm%modrf;wma=umifh ppftm%m&Sifpepfomjzpfw,f
vd@k ,q
l &ifrmS ;vdr@f r,f qdw
k o
hJ abmxm;tjrifukd xkwaf zmf,rkH u jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfonf
EdkifiHa&;vrf;a=umif;tm;jzifh wdk;wufaomoabmudkaqmifI urBmhqdk&S,fvpfvrf;a=umif;ESifh
eD;pyfaom oabmvnf;&daS yonf vk@d xw
k af zmfajymqdyk gw,f? Adv
k cf sKyftudk OD;atmifoef;uvnf;
jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfonf qd&k ,
S v
f pfEikd if w
H nfaqmufa&;twGuf tvkyv
f yk jf zpfonfh tajccH
&r& pOf;pm;zkd@vdkrnf/ u|efawmhftaejzifh &onf[k ,Hk=unfonf vkd@qdkcJhygw,f?
ode;f av;q,f OD;udu
k }kd u;D &J wynfw
h yef;tkypf rk sm;/ OD;b+ird ;f wd@k tyk pf rk sm;/ oxHOk ;D ode;f armif
wdk@vdk qdk&S,fvpfa[mif;}uD;rsm;uvnf;/ rqv xJ OD;atmif0ifa&muf=uovdk/ jynfol&Jabmf
ta[mif;wcsKd eJ@ vufeufcs Auya[mif;wcsKd vnf; rqv xJ tajy;tvGm;0ifa&muf=uygw,f?
q&mcs,fwdk@vdk zqyv xJuaexGuf+yD; rqv xJa&muf&dSoGm;olawGvnf; ay:aygufcJhygw,f?
'ga=umifh zqyv}uD; OD;AaqGu xGufoGm;=uolawG aumif;pm;=uygap vdk@aigh+yD; arwWmydk@vdkuf
w,fvdk@qdkygw,f? jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfudk vlawGu rqv vdk@ uifyGef;wyfac:ygw,f rqv
ygw[
D m trawygwt
D jzpf awmfveS af &;aumifp&D J tm%m&ygwt
D jzpf arG;zGm;vmwmjzpfayr,f/h
ygwD0ifvdkvlawGudk wOD;csif;0ifpepfeJ@om 0ifcGifhyygw,f?
qdk&S,feDawG awmfawmfrsm;rsm; rqv xJa&muf&dSoGm;=uygw,f/ awmfvSefa&;aumifpD&J
acwfajymif;awmfvSefa&;qdkwmeJ@ rqv vrf;pOfqdkwm[m jynfwGif; 'Drdkua&pDtiftm;pkawG
twGif;rSmom *,ufdkufcwfwmr[kwf/ vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkawGtwGif;rSmvnf;
*,ufdkufr_&dScJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&[m b,fvdktpdk;&vJ/ awmfvSefa&;aumifpD
tpdk;&&J vlwef;pm;vuQ%mudk b,fvdkowfrSwfrvJ/ jrefrmqdk&S,fvpfvrf;pOf&J tESpfom&[m
bmvJ/ pojzifh pojzifh pOf;pm;=uwm aqG;aEG;=uwm tuJjzwf=uwmawG rwlx;l jcm;em;wJt
h jrif
toD;oD; xGufay:vmcJhygw,f? ppfwyftm%modrf;r_udk apmapmpD;pD; uef@uGuf_wfcscJhwJh Arm
jynfuGefjrLepfygwD/ Auy xJrSmawmif rwljcm;em;wJh aumufcsufawGawmh&SdcJh&ygw,f?
ygvDref'Drdkua&pDtpdk;&udk zsufodrf;+yD; wufvmcJh&wmjzpfwJhtwGuf ygvDref'Drkdua&pDudk
raumif;ajym/ ygvDref'Drdkua&pDtkyfcsKyfr_pepfatmufu cg;oD;zG,ftjzpfawGudk xkwfazmf/ ygvDref
'Dru
kd a&pDpepfwckv;kH udk _wcf sa0zef&if;/ ygvrD ef'rD u
kd a&pDpepfEiS hf jcm;em;qef@usiw
f hJ qd&k ,
S v
f pfa&;
toHawG us,fus,favmifavmif ay;jyae&w,fqdkwmudk *krrlEdkifolawGuawmh/ awmfvSefa&;
aumifpDeJ@ rqvvrf;pOfrSm wdk;wufwJhvuQ%mawG&Sdaew,fvdk@jrifoGm;=u/ ,lqoGm;=uygawmh
w,f? ygvDref'Drkdua&pDpepfatmufrSm cg;pD;cHcJh&olawGtwGuf acwfajymif;awmfvSefa&;qdkwJh
toHe@J qd&k ,
S v
f pfa&;qkw
d hJ auG;a=umfo[
H m [kwEf ;kd Ed;k ar#mv
f ifch sipf &mwckvnf; jzpfomG ;&ygw,f?
'ga=umifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &J qdwfacgif;csdwfjy vdkufr_[m ,m,DyJjzpfjzpf/ ta&mif;vdkufoifho
avmufawmh ta&mif;vkdufzdk@ tajctaejzpfoGm;&ygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &J zrf;pm;r_udk cH&ol
316

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awGxJrSm qdk&S,feDawG xdyfqHk;ujzpfoGm;&ygawmhw,f?


AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m ygvDref'Drdkua&pDpepfudk t+yD;tydkifzsufodrf;+yD; tm%mudk rv$wf
wef; qkyu
f ikd o
f mG ;awmhz@kd qH;k jzwfxm;+yD;jzpfwt
hJ wGuf qd&k ,
S v
f pfa&;udrk auG;a=umf&ifvnf; bmudk
auG;a=umf&rSmvJ? ygvDref'Drkdua&pDpepfeJ@ jcm;em;wmwckckudkawmh auG;a=umf+yD; rsufvSnfhjy&
awmhrSmjzpfwJhtwGuf/ wcsufckwfESpfcsufjywfru tcsufaygif;rsm;pGmjywfEdkifwJh qdk&S,fvpfa&;udk
aumufuikd v
f u
kd w
f o
hJ abm&Syd gw,f? 'Dvkd aumufuikd v
f u
kd w
f t
hJ wGuf Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; rSm tusK;d
&Sdoifhoavmuf&SdcJhw,fvdk@qdkEdkifygw,f? tJ'guawmh ajray:vuf0J0g'DawG Oya'wGif; jynfol'Drdk
ua&pDtiftm;pkawGudk rufvHk;ay;vdkuf+yD;om;jzpfoGm;ovdk ygvDref'Drdkua&pDumvwav#muf
qd;k ud;awGcsn;f om uHawG&ifqikd v
f mcJ&h olawGe@J tajymif;tvJwckcu
k akd wmh vdck siaf e=u+yDjzpfwhJ
olawGudkvnf; rufvHk;ay;pnf;Hk;=unfhvdkufovdkjzpfoGm;cJhygw,f? EdkifiHwumrSm a&yef;pm;aeqJ
qdk&S,fvpfa&; udk aumufauG;a=umfjyvdkufwmjzpfwJhtwGuf qdk&S,fvpfEdkifiHawGuvnf; Adkvf
csKyf}uD;ae0if;&J tm%modrf; wufa&mufvmr_udk qef@usifh_wfcswmray:aygufcJhovdk/ 'Drdkua&pD
a&;udk uke;f atmfae=uwJh t&if;&SiEf ikd if }H uD;awGuvnf; uGejf rLepfawGukd tjywfom;qH;k wdu
k cf u
kd cf hJ
+yD; vufawGt&vJ ta&Sawmiftm&S&J uGefjrLepfqef@usifa&;orm; xdyfoD;wOD;jzpf+yD; uGefjrLepf
qef@usiaf &;wm0efukd ajymifajymifajrmufajrmuf xrf;aqmifaewJh Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;udk tm%modr;f
wufvmjcif;twGuf wpufav;rS a0zef_wfcsuef@uGufcJhwmr&Sdyg? *dk%f;}uD;ESpf*dk%f; ESpfbufpvHk;
=um;xJuae cGwkwfay:vpDudk tjynfht0 toHk;cscGifh&cJhovdkjzpfcJhygw,f// AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u
ygvDreftpdk;&tqufquf udkifpGJvmcJh=uwJh =um;aea&; EdkifiHjcm;a&;ay:vpDudkyJ qufvufusifhoHk;
r,fvdk@a=unmcJhygw,f? jynfya&;EdkifiHjcm;a&;ay:vpDrSm =um;aea&;0g'udk usifhoHk;vdkufem+yD;/
jynfwGif;a&;EdkifiHa&;ay:vpDrSm qdk&S,fvpfvrf;a=umif;twdkif; csDwufr,fvdk@ auG;a=umfxm;cJhwJh
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;&J awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &[m tm%modr;f +yD;wufvmcJh rkH u/ ppftm%m&Sif
tpd;k &w&yfomjzpfw,fqw
kd hJ wu,fyh uwdyk yf t
kH rSeu
f akd wmh bmrsuEf mS zH;k pGy+f yD;rS vHak tmifz;kH Edik f
umuG,Ef ikd jf cif;r&Scd yhJ g? ppftpd;k &&J Zmwdyk u
f kd yuwdtwdik ;f jrif&atmif pGyx
f m;wJh qd&k ,
S v
f pfa&;/
acwfajymif;awmfvSefa&;qdkwJh rsufESmzHk;udk qGJtc|wfcHvdkuf&ovdkjzpfcJh+yD;/ (62) ckESpf tm%modrf;
r_t+yD; yxrqHk;t}udrf bDvl;kyfay:cJh&wJh tjzpftysuf}uD;uawmh

7 &uf Z l v d k i f t a&;tcif ; (od k ) ppf t pd k ; &&J vl o wf y G J


1962 Zlvikd v
f xJrmS urBmat;uke;f ajrrSm urBm+h idr;f csr;f a&;nDvmcH}uD;usi;f yjzpfcyhJ gw,f?
+idrf;csrf;a&vdkvm;olrsm;&J tEkjrLvufeufzsufodrf;a&;/ urBmh+idrf;csrf;a&;xdrf;odrf;umuG,fa&;/
jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;pwJh +idr;f csr;f a&;toHawG xGuaf y:vmcJyh gw,f? tJ'n
D v
D mcH}uD;t+yD; Zlvikd v
f
(3) &ufae@rSmawmh &efukefwuUodkvfausmif;om;rsm;or*~ (wuo) taqmuftOD;}uD;twGif;
ausmif;om;xk&J@ qENjyyGJw&yf ay:aygufcJhygw,f? &efukefcdkif wef;jrifhausmif;xGuf pmar;yGJzsuf
odrf;r_udk uef@uGufwJh ausmif;om;xk&J qENjyyGJjzpfygw,f? ordkif;tpOfvm}uD;rm;vSwJh cGyfa'gif;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

317

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tvHawmfatmufrSm ausmif;om;xku atmifjrifpGmusif;ycJhwmjzpfygw,f? AuoOuUudkouf/


wuo OuU udb
k aqGav;wd@k u qENjyyGu
J kd axmufcaH =umif; rde@f ceG ;f awGac|c=hJ uovdk ausmif;om;
acgif;aqmifawG&J uarmufurynma&;pepf zsufodrf;ypfzdk@ta=umif;/ ynma&;pepfudkyjyifwJh
tcg jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vdktyfwJhtwGuf jynfwGif;+idrf;csrf;a&wnfaqmuf&efawmif;qdka=umif;/
qdkwJh qENxkwfazmfoHawGyg pDpDnHatmif yJhwifoHxyfcJhygw,f qENjyyGJrSm ausmif;om;xku
wef;jriphf mar;yGJ zsuo
f rd ;f r_uu
kd ef@uu
G af =umif;/ pmar;yGaJ tmifpm&if; xkwaf y;&ef awmif;qdak =umif;
ESifh uarmufur ynma&;pepf zsufodrf;a&;qdkwmawGudk wifoGif;qHk;jzwf oabmxm;xkwfjyefcJh
=uygw,f? wqufwnf;rSm
1? t&m&Sdqdk;awG (ta&;,lypf) ta&;,lypf/
2? pmar;yGJatmifpm&if;tjrefxkwfay; (tjrefxkwfay;)/
3? uarmufurynma&;pepf (zsufodrf;ypf) zsufodrf;ypf/
4? ausmif;om;xkudk (r+cdrf;ajcmufeJ@) rcsdrf;ajcmufeJ@/
5? ausmif;om;xk (aoG;pnf;=u) aoG;pnf;=u/
qdkwJh auG;a=umfoHawGeJ@ wuUodkvf0if;twGif;+idrf;csrf;pGmvSnfhvnfauG;a=umf+yD; wuo
taqmuftOD;a&SrSm qENjyyGJatmifjrifpGm kyfodrf;cJh=uw,f?
ppftpd;k &&J tm%modr;f wufvmr_ukd pwifuef@uu
G f w
_ cf scw
hJ m ausmif;om;xk&J Auo
jzpfovdk ppftpd;k &&J vky&f yfawGukd yGiyhf iG v
hf if;vif; a0zefqef@usiq
hf ENjycJw
h mvnf; ausmif;om;xk
yJjzpfygw,f? (58) ckESpf yxrt}udrf ppfwyftm%modrf;wkef;uvnf; wufwufuGuG a&Swef;
uae ppfwyftm%modrf;r_udk _wfcsqef@usifcJhwm ausmif;om;xkeJ@ ausmif;om;xk&J Auo/
wuo/ &uoawG jzpfct
hJ wGuf ppftpd;k &eJ@ausmif;om;[m ausmif;awmfu&efp awGvkd jzpfaecJh
ygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if;yJ acgif;aqmifwJh tdrfapmifhtpdk;&vufxufwkef;uvnf; AdkvfcsKyf}uD;
ae0if;tpd;k &[m +idr0f yfyjd ym;a&;pDrcH sut
f rsK;d rsK;d eJ@ ausmif;om;xktay: ESyd u
f yG cf zhJ ;l ygw,f? ausmif;
om;v_y&f mS ;r_reS o
f r#ukd t+yD;wdik f ZufowfypfEikd zf @kd ud;pm;tm;xkwcf yhJ gw,f? (59) ckEpS rf mS &efuek f
wuUodkvftufOya'jyifqifcsufudk xkwfjyefcJhygw,f? tJ'Djyifqifcsuft& wuo&J w&m;0if
udk,fpm;vS,fESpfOD;udk &efukefwuUodkvftkyfcsKyfr_aumifpDuae xkwfy,fypfcJhygw,f? &efukef
wuUov
kd &f J ta&;udpaP wGtwGuf &efuek w
f uUov
kd af usmif;omxk&J ud,
k pf m;vS,jf zpfwhJ wuo
&J udk,fpm;vS,frygapbJ ajz&Sif;zdk@ ud;pm;wmrSefor#[m b,fvdkrSobm0rusayr,fh/ ppftpdk;
&[m tJ'Dobm0ruswJh Oya'jyifqifcsufudk xkwfjyef+yD; ausmif;om;xktay: csKd;ESdrfzdk@ vufawG
taumiftxnfazmfcJhygw,f? wjcm;aom wdk;wufwJh EdkifiHa&;tiftm;pkawGtay: tjyif;txef
ESdyfuGyfcJhovdk ausmif;om;xkeJ@ Auo/ wuo/ &uo awGtay:vnf; jyif;jyif;xefxef EdSyfuGyfcJh
ygw,f? tdraf pmift
h pd;k &vufxufrmS ausmif;om;acgi;f aqmifawG tawmfrsm;rsm; 0&rf;ajy;jzpfol
jzpf/ awmcdkolcdk&/ axmifusolus/ u|ef;tydk@cH&olcH&wJhtxd jzpfcJh&ygw,f? tck 'kwd,t}udrf
tm%modrf;+yD;wufvmawmh (58) ckESpfuvdkawmif tdrfapmifhtpdk;&vkyfzkd@ wufvmwmr[kwf
awmh/ ausmif;omxkeJ@ Auo/ wuo/ &uotay: ydk+yD;wif;rmwJhoabmxm; udwifcsrSwfxm;
+yD;om; toifhygvmcJhyHk&ygw,f? tcdkiftrm azmfjyvmcsufuawmh &efukefwuUodkvfausmif;om;
318

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

xktay: zdESdyfcsKyfcs,fzdk@ tpDtpOf&Sd&Sd a&;qGJxm;wJh taqmifpnf;urf;opf awGudk csrSwfjymef;


vdkufjcif;yJjzpfygw,f? awmfvSefa&;aumifpDtjzpf tm%modrf;wufvm+yD;wJhaemuf csrSwfjymef;
vdu
k w
f hJ 'Dtaqmifpnf;urf;opfawG[m e,fcsJ ukv
d ekd t
D pd;k &vufxufuawmif r&Scd b
hJ ;l / rcsrw
S cf hJ
bl;wJh taqmifpnf;urf;awGjzpfygw,f? wuUodkvfausmif;om;xk&J *k%foduQmudk !dk;EGrf;atmif
edrhfyg;atmif ESdrfhcsapmfum;vdkufovdkjzpfwJhtjyif/ b,fwkef;urS csrSwfjcif;rcH&bl;wJh jyif;xefwif;
=uyfvGef;vSwJh pnf;urf;Oya'awGyJjzpfygw,f? tpurS ppftpdk;&tay: rvdkvm;Edkif rESpfoufEdkif
jzpfae=u&wJhtxJ tckvdk pnf;urf;csufawGcsrSwfwJhtcg ausmif;om;xk}uD;[m rcH&yfatmif
jzpfomG ;&ygw,f? wuUov
kd t
f yk cf sKyfa&;aumifprD mS vnf; ausmif;om;ud,
k pf m;vS,f wuoud,
k f
pm;vS,f zsuo
f rd ;f cH&+yD; yg0ifciG rhf &jzpfaevd@k ra=urcsr;f p&mjzpfae&qJtcsed rf mS pnf;urf;opfawG
xyfrH jymef;vmjcif;[m ausmif;om;xkudk apmfum;vmwmeJ@rjcm; tcH&cufapcJhygw,f?
Zlvdkif (6) &ufae@n (10) em&D a&$bdkaqmif pmzwftoif;tpnf;ta0;t+yD;rSm wif;=uyf
wJh taqmifpnf;urf;topfawGukd rcH&yfEikd o
f al wGu atmf[pfajymqd}k uygw,f? tjcm;taqmif
awGuvnf; atmf[pfajymqdv
k m}uwJt
h wGuf taqmiftm;vH;k &J atmf[pfqENjyyG}J uD;vdk jzpfvmcJh
ygw,f? tJ'Daemuf ydwfxm;wJh taqmifwHcg;awGudk zGifhay;zdk@ taqmifr;awGudk ajymqdkuswJhtcg
taqmifr; awGu zGirhf ay;vdk h wHcg;udk u
kd cf sK;d zGi=hf uwmawG/ tJ'aD emuf rauseyfol ausmif;om;awG
pkaygif;+yD; wuUodkvftkyfcsKyfa&;r; OD;,kcif tdrf oGm;0dkif;qENjywm/ ygaruQcsKyf OD;um tdrf oGm;0dkif;
qENjywmay:aygucf yhJ gw,f? ausmif;om;awGe@J tqifajywJh ausmif;om;awGbufu&yfwhJ ygarmuQcsKyf
q&m}u;D OD;omvS udzk ,f&mS ;+y;D Adv
k af e0if; u olq&mt&if;jzpfwhJ OD;umudk ygarmuQcsKyf cef@tyfxm;
csdefjzpfygw,f? OD;um[m Adkvfae0if;&J tdrfapmifhtpdk;&vufxufwkef;uvnf; ynma&;0ef}uD;
tjzpf tr_awmfxrf;cJo
h jl zpfygw,f? wuUov
kd t
f yk cf sKyfa&;r; OD;,kcifu ausmif;om;awG&J rauseyf
csufawG/ awmif;qdkcsufawGudk wuUodkvftkyfcsKyfa&;aumifpDodk@ wifjyay;r,fvdk@ ajz&Sif; ajymqdkcJh
w,fqdkygw,f?
Zlvdkif (7) &ufae@ ae@vnfrSm wuo u }uD;r;+yD; wuUodkvfausmif;om;xktpnf;ta0;
}uD;udk ac:qdkusif;yygw,f? wuo OuU udkAaqGav;/ Auo OuU udkouf tyg ausmif;om;
acgif;aqmifawG wa,muf+yD;wa,muf pum;ajym=uygw,f? tJ'DtcsdefrSm Auo OuU[m
udkouf jzpfae+yDjzpfygw,f? udkouf [m t&if 'kOuUomjzpfayr,fh OuUjzpfwJh udkcifarmiftHk;u
awmfvSefa&;aumifpDwufvmwmudk oloabmeJ@ol axmufcHoGm;wJhtwGuf ausmif;om;xku
z,f&mS ;ypfvu
kd +f yD;/ 'k OuU udo
k uf udk OuU tjzpf wifajrmufxm;+yD;csed jf zpfygw,f? ausmif;om;
acgif;aqmifawGeJ@ wufa&mufvm=uwJh ausmif;om;xk[m jzpfay:vmaewJh vwfwavmtajc
taeawGudk wifjyaqG;aEG;ndEd_if;=u+yD;wJhaemuf ppftpdk;&u csrSwfjymef;vmwJh w&m;rr#wwJh
taqmifpnf;urf;rsm; zsuo
f rd ;f a&;awmif;qdzk kd h qH;k jzwfvu
kd =f uygw,f? or*~}uD;twGi;f usi;f ywJh
ausmif;om;xktpnf;ta0;}uD;+yD;wJhaemuf/ ausmif;om;rsm;[m taqmifjyefoljyef em;olem;
rdxJomG ;olomG ; vBu&f nfqikd x
f ikd o
f x
l ikd f at;at;aq;aq; yHrk eS t
f aetxm;twkid ;f &Scd =hJ uygw,f?
yHkrSeftaetxm;wdkif; r&SdcJhwmuawmh ppftpdk;&bufuyJjzpfygw,f? ausmif;om;xk&Jv_yf&Sm;
awmif;qdrk u
_ kd tjywftowf eif;acsypfz@kd / yGOJ ;D xGu'f t
D a&;udk tay:pD;uae tEdik ,
f l tjywfzx
d m;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

319

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Edkifzdk@twGuf tuGufdkuf+yD; jyifqifvmcJhygw,f?


'Dta&;udk yDyjD yifjyifuikd w
f ,
G Ef ikd zf @kd q+kd yD; toHvi$ hf x
kH rJ mS trde@f ay;uGyu
f aJ &;tzJG ae&m,l
xm;apcJyh gw,f? acgi;f aqmiftjzpf awmfveS af &;aumifp0D ife@J jynfxaJ &;0ef}uD;Xme wm0efcH Akv
d rf ;
}uD;ausmfpdk;/ tzGJ0ifawGtjzpf Adkvfr;}uD;vS[e/f Adkvfr;}uD;apmjrifh/ Adkvfr;}uD;beD wdk@vdk awmfvSef
aumifpD0if}uD;awGtjyif axmufvSrf;a&;t}uD;tuJ Adkvfr;}uD;armifvGif (E_wfcrf;ar$;OD;vGif) eJ@
&Jrif;}uD;OD;bat; wdk@ toifh&SdaecJh=uygw,f? awmfvSefa&;aumifpD&J eHywfESpfyk*~dKvf Adkvfr;csKyf
atmif}uD;vnf; a&mufvmvdkuf xGufoGm;vdkuf v_yf&Sm;yg0ifaecJhw,fqdkygw,f?
nae (4) em&DavmufrSm &efukefwuUodkvfe,fajrtwGif; vHkxdef;&Jum;awG 0ifvmcJhyg
w,f? urm&Guf*gwfwJuvdk@ ,lq&wJh &Jrsm;vnf; a&muf&Sdvm=uw,fqdkygw,f? wuUodkvfe,f
ajrxJtxd a&muf&v
dS m=uwJ&h aJ wGu ausmif;om;acgi;f aqmifawGukd vuf&ZJ uf&J twif;0ifzrf;yg
w,f? or*~xJtxd 0ifzrf;wm vkyfcJhygw,f// tcsKdudkqdk&if dkufESufzrf;qD;wmtxdawmif vkyfcJh
=uygw,f? wuo OuU udkAaqGav;/ Auo OuU udkouf/ &uotwGif;a&;r; udk^m%f0if;
wdk@ tzrf;cHvdkuf&+yD; urm&Guf*gwfwJodk@ ac:aqmifoGm;w,fqdkygw,f? tJ'Dvdk rw&m;ojzifh
twif;0ifzrf;qD;wm cH=u&wma=umifha&m/ ausmif;om;acgif;aqmifawGudk apmfapmfum;um; zrf;
qD;yrlwma=umifyh g rcHr&yfEikd af tmifjzpfvm&wJh ausmif;om;awGu wd@k acgi;f aqmifawGuzkd rf;ae+yDrcH=ueJ@a[h qdk+yD; jyefvnfpkHk; atmf[pf=uw,fqdkygw,f? atmif[pfqef@usifuef@uGuf&if;
&JawGudkvnf; *JeJ@jyefvnfypfayguf armif;xkwfwm/ wkef@jyefwdkufcdkufwmawGvkyfcJh=uygw,f?
tJ'Dvdkausmif;0if;xJtxd armufarmufrmrm 0ifa&muf+yD; rw&m;zrf;qDwmudk rcH&yfEdkifvdk@ wkef@
jyef&ifqdkif=uwma=umifh kef;&if;qefcwfjzpfyGm;cJh&ygw,f? ausmif;om;awGu tjyif;txef qef@
usicf =hJ uygw,f? &JawG xGucf mG oGm;+yDwahJ emuf r=umrD 0ifa&mufvmwmuawmh ppfum;awGjzpfyg
w,f? wyf&if; (4) u ppfum;awGvdk@qdkygw,f? wyf&if; (4) [m AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J udk,f&Hawmf
wyf/ txl;wyf&if;jzpfygw,f? wyf&if;r; 'kAdkvfr;}uD;vSjrifh eJ@ emrnfausmf 'kAdkvfr;}uD;pdefvGifwdk@yg
a&muf&Sdvm=uygw,f? t"dywdvrf;wavsmuf ppfom;awGudk ae&m,lapcJhygw,f?
toifhtaetxm; jyifqifae&mcsay;xm;wJh ppfom;awGudk wyfqifay;xm;wmuawmh
ArmjynfumuG,af &;pufu
kH xkwv
f yk af y;xm;wJh ay:ump *so
D &D; aoewfawGjzpfygw,f? ausmif;
om;awGuawmh wuUov
kd jf rufcif;jyifawGay:rSm 0kid ;f zGJ pum;pjrnf ajymqdo
k al wGuvnf; ajymae
=u/ or*~uGif;jyifa&S xdkifaeolawGuvnf; xdkifae=u/ taqmiftoD;oD;&J 0&Hwma&SxGuf&yf+yD;
=unfholawGu=unfhae=u/ ppftpkd;&qef@usifa&; auG;a=umfoHawGudk atmf[pfaeolawGuvnf;
atmf[pfae=ueJ@ yHkomeftrsKd;rsKd;&Sdae=uygw,f? tajcae[m 0kef;oHk;um;jzpfaewJh tae
txm;rsKd; xdrf;rEdkifodrf;r& taetxm;rsKd;awmh r[kwfcJhyg? r=umrD EdkifiHawmfaumifpD0if Adkvfr;
}uD; oef;pdef&Jum; qdkufa&mufvm+yD; wHcg;0rSm 'kAdkvfr;}uD;vSjrifh/ 'kAdkvfr;}uD;pdefvGif wdk@eJ@ &yf+yD;
pum;ajymwmjrifvdkuf=u&w,fqdkygw,f? (10) rdepfavmuft=umrSm Adkvfr;}uDoef;pdef um;jyef
xGufoGm;w,fqdkygw,f? Adkvfr;}uD;oef;pdef jyefoGm;+yD;r=umrDrSmyJ ppfum;av;wpD; xyfrHa&muf
vm+yD;/ um;xJuae Adkvf}uD;tqifh&SdolwOD; qif;vmum pmwapmifudk 'kAdkvfr;}uD;vSjrifh eJ@ 'kAdkvf
r;}uD; pdefvGifudk xkwfay;oGm;w,fqdkygw,f? tJ'Dum;uav; jyefvnfxGufcGmoGm;oGm;csif;
320

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

avmufrSmyJ/ 'kAdkvfr;}uD;vSjrifh eJ@ 'kAdkvfr;}uD;pdefvGif wdk@acgif;csif;qdkifvdkuf=u+yD;aemuf/ toifh


ae&m,lxm;+yD;wyfukd usnx
f ;kd armif;wifcikd ;f vdu
k yf gawmhw,f? wyf&if;r;u vufu0kd ikd ;f +yD; oH;k }udrf
a0S@&rf;jyvdkufwJhtcsdefrSm toifhae&m,ljyifqifxm;+yD; ppfom;rsm;&J vufxJu aoewfrsm;[m
wydifwnf; rDyGifhoGm;cJhygw,f? atmfwdkrufwpf *sDo&D;armif;jyefaoewfoHawGeJ@twl tvJvJ
tydydjzpfoGm;&wJh aoewfxdrSefcH&ol ausmif;om;rsm;&J atmf[pfoHawGvnf; yJhwifnHoGm;&yg
awmhw,f?
aoolao/ '%f&m&ol& ajy;=uv$m;=u wkef;kef;eJ@ urBmysufovkdjzpfoGm;&ygawmh
w,f? udkvdkeDe,fcsJtpdk;&vufatmufwkef;uawmif aoewfoHr=um;&zl;cJhwJh wuUodkvfajr/
,rf;eH@,rf;cdk; ra0cJh&zl;wJh uHhaumfwef;/ awmfvSefa&;aumifpDqdkwJh ppftpdk;&vufatmufa&muf&
avrS aoG;pdrf;&Sif&Sif v$rf;oGm;cJh&ygawmhw,f? t"dywdvrf;rwavsmuf aoG;uGufaoG;pufawG
pGef;ayuspifcJhHkru/ wuUodkvfjrufcif;jyiftESH@ aoG;puf aoG;uGufawG tdkifxGef;ayusHcJhHkru/
taqmifawGay: taqmifawGxJtxd aoG;pufaoG;uGufawG xyfcJh&ygawmhw,f? ppftpdk;&&J
ypfrdef@ay;jcif;cH&wJh ppfom;awG&J twif; '&ref;=urf; rJrJjrif&mypfcwfoHawG[m taqmifawGay:
taqmifawGxJtxd t!kd;}uD;pGm =ua&muf aygufuGJxdrSefcJhygw,f? vJydusqHk;oGm;&wJh ausmif;
om;awG/ '&D;'dkifjzpf+yD; '%f&m&cJh&wJh ausmif;om;aw/G usnfqHvGwf&m a&Smif&if;wdrf;&if; eD;&m
taqmifxJ 0ifajy;cJh&olawG/ twdtus a&wGufvdk@r&EdkifatmifjzpfcJh&ygw,f? &efukefwuUodkvf
ausmif;om;xktwGuf urBmra=up&m aoG;pGef;wJhae@jzpfcJh&ovdk Armjynf ausmif;om;xktaygif;
twGuv
f nf; O'ge;f ra=up&m aoG;auG;pm&if;zGichf &hJ wJah e jh zpfygw,f? (7) &ufZv
l ikd /f Zlvikd f (7)&uf
qdkwJh ae@pGJ[m Armjynfausmif;om;xktaygif;twGufom emusnf;p&mtaumif;qkH; aoG;ordkif;
wifcJh&wJh aewae@r[kwf/ rdbjynfolwdkif;twGufvnf; &ifqdk@p&mjzpfcJh&wJh ae@wae@jzpfygw,f?
taqmifeH&Hay:rSm &cJhwJh aoewfxdrSef'%f&mxJu xGufuspD;,dkvmwJhaoG;eJ@ 7 &ufZl
vdkif rarh=ueJ@ qdkwJhpmwrf;udk ajrmif;jruausmif;om; udkausmf0if;u a&;xdk; armfuGef;wifoGm;
cJhygw,f?
(7) &uf Zlvdkifta&;tcif; wenf;tm;jzifh Zlvkdif (7) &uf ta&;awmfyHkvdk@ rSwfwrf;wif
xm;&r,fh tjzpftysuf}uD;[m awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&qdkwJh ppftm%m&Siftpdk;&&J ,kwfrm
&ufpufr_udk tOD;qHk; aAGaqmfOD; rDarmif;xdk;jyvdkufwJh emusnf;a=uuGJp&m tjzpftysuf}uD;jzpfyg
w,f? tm%modr;f +yD;wuftvm (4) veJ@ (5) &uft=um/ rqvvrf;pOf}uD;xGuaf y:+yD;vd@k oH;k &uf
yJ=umao;csdefrSm xGufay:vmcJh&wJhausmif;om;wdk@&J aoG;ajruscJh&r_}uD;jzpfygw,f? ppftpdk;&&J
ausmif;om;xktay: t!kd;}uD;}uD;eJ@ usL;vGefapmfum;vdkufwJh tpkvdkuftyHvdkuf vlowfyGJ}uD;
vnf;jzpfygw,f?
ppftpdk;&wufvm+yD;aemuf yxrOD;qHk;t}udrf usL;vGefvdkufwJh tpkvdkuftyHvdkuf vl
owfyGJ}uD;jzpfovdk ppftpdk;&&J rw&m;tm%modrf;wufvmr_udk qef@usif=uwJh ausmif;om;xk
tay: t!_d;}uD;}uD; vufpm;acsESdyfuGyfvdkufwJh &uf&ufpufpuf zdESdyfr_}uD;vnf;jzpfygw,f?
tm%modrf;wufvmvmcsif; Armjynf&J yxrOD;qHk;aom orw}uD;p0fa&$odkuf&Jom;i,f p0frDrD
odkuf toufaoqHk; aoG;ajruscJh&r_eJ@ pwifed'gef;zGifhcJhwJh ppftpdk;&[m (4) vausmft=umrSm
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

321

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ausmif;om;aygif;ajrmufrsm;pGm toufaoqHk;cJh&wJh aoG;acsmif;pDowfjzwfyGJ}uD;eJ@ ppftm%m&Sif


pepfvrf;a=umif;udk pwiftkwfjrpfcs wnfaqmufvdkufygw,f?
*sDo&D; armif;jyefaoewftopfawGeJ@ &uf&ufpufpuf ypfcwf+yD;+yD;csif;/ wyf&if; (4) &J
ae&mudk wyf&if; (105) eJ@ tpm;xd;k vdu
k +f yD; &efuek w
f uUov
kd ef ,fajrwckv;kH udk ppfwyfu odr;f ydu
k f
ae&m,lxm;vdkufygw,f? wyf&if; (4) u ypfcwfowfjzwfr_}uD;udk taumiftxnfazmf aqmif
&Gucf w
hJ mjzpfayr,f/h wyf&if; (4) [m Adv
k af e0if;&J ud,
k &f aH wmfwyf txl;wyfjzpfwt
hJ wGuf vdt
k yf
cJh&if/ wcsdefcsdefrSm Adkvfae0if;udk,fwdkif trdef@ay;apcdkif;cJhjcif;oabm wdkufdkufroufa&mufapa&;
twGuf csufcsif; wyfcsif;vJypfvdkufwJhoabmjzpfygw,f?
arSmifpy;d csed rf mS wuUov
kd ef ,fajrwckv;kH udk tarSmifcsxm;vdu
k yf gw,f? (6) em&D ausmaf usmf
rSm pwifypfcwfowfjzwfcw
hJ mjzpfwt
hJ wGuf owfjzwfy}JG u;D t+y;D rSm tarSmif&yd af wGvnf; wuUov
kd f
e,fajray: apmapmpD;pD; usa&mufaecJh+yDjzpfygw,f? taqmifawGtm;vHk;udkvnf; rD;awGjzwf
tarSmifcs/ wuUodkvfe,fajr}uD;wckvHk;udkvnf; rD;awGjzwf tarSmifawGcsxm;vdkuf+yD;/ tarSmif
awG=um;xJrSm tvJvJtydyd aoqHk;ae=u&wJh ausmif;om;awG&J tavmif;awGudk ppfwyfu
vdkufvHaumuf,l vufpazsmufa&;vkyfief;udk aqmif&Gufygw,f? ,rf;eH,rf;cdk;awGa0aewJh
uHah umfawm tkyaf wGt=um; aoG;uGuaf oG;tdik af wGxeG ;f ae&wJh wuUov
kd ef ,fajrwav#mufay:rSm
ppfbDvl; tm%myg;uGufom;rsm;&J ppfzdeyfoHawGom tqufrjywf zHk;v$rf;aecJhygw,f? tarSmif
csxm;jcif;cHc&hJ wJt
h aqmifawGxu
J ppftpd;k &tvkrd &Sd qdw
k hJ ausmif;om;awG&J atmf[pfoaH wGu
awmh t+y;D wdik f uG,af ysmufroGm;cJb
h J [du
k 'Du u=d um;u=d um; xGuaf y:vmaecJyh gw,f? ppfwyf&J
w&pyf ypfcwfowfjzwfra_ =umifh ajcOD;wnf&h m a&Smif&if;wdr;f &if; ajy;v$m;cJ&h / eD;&mtaqmifawGxJ
0if+yD; ckdatmif;cJh=u&wJh tvJvJtydyd jzpfcJh=u&wJh ausmif;om;rsm;[m urBmysufovdkjzpfcJh&wJh
aoG;acsmif;pD;owfjzwfyGJ}uD;twGif; ausmif;om;awG b,fa&Gb,favmuf aoa=uusqHk;cJh&w,f
qdkwm twdtuspm&if; razmfjyEdkifcJhayr,fh &meJ@csD+yD;aoqHk;cJh&ovdk &meJ@csD+yD; '%f&m&cJhw,fqdk
wmuawmh aocsmcJhygw,f?
ausmif;om;awGukd &meJ@csaD oa=uatmif &uf&ufpufpuf owfjzwf+yD;+yD;csi;f awmfveS af &;
aumifpDOuU AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J "g;"g;csif;-vSHvSHcsif; rdef@cGef;a=unmoH xGufay:vmcJhygw,f?
u|eaf wmfw@kd tvkyyf suaf tmif &nfp;l +yD; wrifvyk af e=uwmqd&k ifawmh u|eaf wmfaemufxyf bmrS
rajymvdkawmhygbl;/ tenf;qHk; "g;udk"g;eJ@ vSHudkvSHeJ@ face to face &ifqdkifzdk@yJ&Sdygw,f wJh? vufeuf
qdv
k @kd tyfww
kd acsmif;awmifr&Sw
d hJ ausmif;om;awGukd "m;"m;csi;f vSv
H cHS si;f ajymvdu
k w
f hJ Adv
k cf sKyf}uD;
ae0if;&J rdef@cGef;[m tifrwefdkif;pdkif;vSwJh pdefac:csufwckjzpfygw,f? &uf&ufpufpuf &meJ@csD+yD;
owfjzwf+yD;cJhwmawmif tm;r&Edkifao;yJ/ tay:pD;uae qufvufpdrfac:aewJhoabmrsKd;vnf;
aqmifygw,f? wydifeufxJrSm ausmif;om;awGuyJ wrifoufouf uzsuf,zsufvkyfaevdk@ rv$J
ra&Smifom owfjzwfE_drfESif;cJh&oa,mifvnf; ta,mifaqmifxm;cJhygw,f? dkif;pdkif;r_eJ@ aumuf
uspfr_ESpfrsKd;pvHk; a&mpyfxm;wJh ppftm%m&Sif}uD; Adkvfae0if;&J rdef@cGef;[m ausmif;om;xkw&yf&J
ESvHk;om;awGxJrSm "m;eJ@tr$ef;cHxm;&ovdk vSHeJ@xdk;pdkufxm;ovdk cg;onf;cHjyif;emusifp&mjzpfcJh
ygw,f? b,fawmhrSrarhEdkifp&mjzpfcJh&ygw,f?
322

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ausmif;om;awGudk &meJ@csDowfjzwf+yD; urf;ukefatmif qufvufrdkufdkif;jyvdkufwmu


awmh/ &efukefwuUodkvfausmif;om;or*~ (wuo) taqmuftOD;}uD;udk AHk;cGJzdcszsufqD;ypfvdkuf
jcif;yJjzpfygw,f? Zlvdkifv (8) &ufae@ reuf (5) em&DavmufrSm 'dkif;erdkufeJ@cGJ+yD;/ wppDzsufpD;ypf
vkdufygw,f? taqmifawGxJ ukwiftoD;oD;ay:rSm vJStdyfae=uwJh ausmif;om;ausmif;olawG
tm;vH;k 0ke;f ueJaomayguu
f o
JG }H uD;udk =um;vdu
k &f +yD; odru
hf eJwek af tmif odoo
d mom cHpm;vdu
k &f
&if;/ reufrdk;tvif;rSm or*~taqmuftOD;}uD; udk wppD tkwfyHkysuf}uD;tjzpfeJ@yJ awG@jrif&yg
awmhw,f? or*~taqmuftOD;}uD;udk 'dik ;f erdik ;f eJ@uyf+yD; zdcv
JG u
kd w
f t
hJ csed rf mS urm&Gwf &yfuu
G w
f ck
vHk;vnf; odrfhueJwkefoGm;cJh&ygw,f? orkdif;0if ausmif;om;or*~taqmuftOD;}uD;udk t+yD;wdkif
zsupf ;D ypfvu
kd jf cif;jzpfygw,f? 1927 ckEpS u
f olaX;}uD; OD;!d&k J aqmufvyk f v'ge;f r_e@J ay:ayguv
f m
cJw
h hJ or*~taqmuftOD;}uD;[m e,fcsJ vufatmuf/ zufqpfvufatmuf/ trsK;d om;vGwaf jrmuf
a&;ud;yrf;r_orkid ;f wav#mufrmS Edik if o
Hh m;aumif;rsm;udk arG;xkw&f m/ Edik if cH sppf w
d "f mwf oGe;f avmif;
&m/ ta&;}uD;Edik if aH &;v_y&f mS ;r_}uD;awG&J tajccH&mjzpfcyhJ gw,f? wu,fh blred ufoef ordik ;f 0ifae&m
ordkif;0iftaqmuftOD;}uD;jzpfygw,f? EdkifiHordkif;rSm 'Davmufta&;ygwJh wefzdk;&dScJhwJh ordkif;0ift
aqmuftOD;}uD;udk ordkif;wefzdk;udk wpufuav;avmufrS em;vnfr_r&dSwJh ppftpdk;&/ ppftkyfpku
,kwf,kwfrmrm yufyufpufpufeJ@ vuf&JZuf&J zdcGJ jymcs zsufpD;ypfcJhygw,f?
ppftm%m&Sifpepfudk tcdkiftrmxlaxmifzdk@ t}uH}uD;}uHxm;+yD;om;jzpfwJh AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; OD;aqmifwJh ppftkyfpk[m twdkuftcHyr,fh qef@usifwdkufcdkufr,fh tiftm;pkawGudk tjywf
towf acsr_ef;ypfzdk@ }uH&G,fydkif;jzwfxm;+yD;jzpfovkd/ awmfvSefwdk;wufwJh trSefw&m;bufu
&J&0J 0hH hH &yfwnfaqmif&u
G =f ur,fh wu,fEh ikd if o
H m;aumif;rsm;udk arG;xkwrf ,fh blred ufoefae&mrSef
or*~taqmuftOD;}uD;udv
k nf; &efo}l uD;ozG,f _jrifxm;cJ=h uygw,f? r=unfch sirf jrifcsiaf vmuf
atmif trke;f }uD;rke;f cJ=h uygw,f? or*~taqmuftOD;}uD;udk ykeu
f efqef@usio
f rl sm;&J cdak tmif;&m/
awmfveS af &;orm;rsm;udk arG;xkw&f m/ ykeu
f eforl sm;&J XmecsKyftjzpf wzufowf rSwx
f ifem;vnf
_jrifxm;cJh=uygw,f? tJ'Dvkdtrkef;}uD;rkef;/ t&GH}uD;&GH/ ta=umuf}uD;a=umuf&muae/ ppftm%m
&Sifl;wdk@&J ppfbDvl;pdwf"mwf/ &ufpufaumufuspfwwfr_ tusifht}uHawGeJ@ qufpyfaygif;pnf;
vdkufwJhtcg or*~taqmuftOD;}uD;udkyg AHk;eJ@cGJypfwJhtxd rdkufrdkufdkif;dkif; usL;vGefcJh=ujcif;jzpfyg
w,f? (8) &ufae@reufrSm jrefrmhtoHuwqifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J "m;"m;csif; - vSHvSHcsif; qdkwJh
rde@f ceG ;f oH qufvufa=unmygw,f? vufeufqv
kd @kd tyfwacsmif;awmifuikd rf xm;wJh ausmif;om;
vli,fawGudk topfcsyfc|wf *sDo&D;armif;jyef aoewfawGeJ@ '&ref;=urf; aoG;acsmif;pD;atmif ypf
cwfowfjzwfcJhygw,f? ordkif;0if or*~taqmuftOD;}uD;udkyg ,kwf,kwfrmrm zdcszsufpD;ypfcJh=u
+yD;/ "m;"m;csi;f vSv
H cHS si;f &ifqikd zf @kd om&Syd gawmhw,fqw
kd hJ ppftm%m&Sif Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;&J pum;
oH[m urf;ukefatmif/ rdkufdkif;jcif;eJ@ urf;ukefatmif aumufuspfjcif;udk azmfjyvdkufwmu vGJvdk@
tjcm;t"dy`m,fr&Sdawmhyg?
w&m;r#wr_r&SdwJh wif;=uyfwJh taqmifpnf;urf;awGudk y,fzsufay;zdk@ awmif;qdkud;yrf;
wmudk at;at;csrf;csrf;enf;eJ@ aysmhaysmhajymif;ajymif; ndE_dif;ajz&Sif;r_eJ@ csOf;uyfud;yrf;aqmif&Guf
,lvdk@&ygvsufeJ@ wrifoufouf jy\emudk r}uD;}uD;atmif zefwD;+yD; t=urf;zuf zrf;qD;apum/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

323

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wuUodkvfe,fajrxJtxd twif;0ifa&mufzrf;qD;cdkif;wmawG vkyfaqmifcJh=uwJhtjyif/ 'Dvdkvkyf


aqmifcJhr_a=umihf ray:oifhyJay:aygufcJh&wJh wif;rmr_awGudk aoG;acsmif;pD;atmif &uf&ufpufpuf
owfjzwfr_awGeJ@ rawmfrw&m;ESdyfuGyftEdkif,lcJh=uolawG[m ppftpdk;& ppftkyfpkeJ@ ppftm%m&Sif
Adkvfae0if;wdk@wawGyJjzpfygw,f?
acwfajymif;awmfveS af &;}uD;udk qifErJ$ ,f/ om,m0ajymaom vlabmifopf}uD;udk a&muf&dS
atmifoGm;r,fvdk@ }uD;}uD;us,fus,f atmfjrnfaewJh ppftpdk;&yJjzpfygw,f? pmemr_/ nmwm
axmufxm;r_ ponfah umif;jrwfaomw&m;eJ@ jArRmpk&d w
f &m;rsm;xGe;f um;Edik w
f hJ vl abmifopf}uD;
qD csDwufoGm;a&mufr,fvdk@ auG;a=umfqdkif;bkwfxlxm;wJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; acgif;aqmifwJh ppf
tpd;k &[m rw&m;wJh wif;usyw
f hJ ausmif;aqmifpnf;urf;topfawGukd zsuo
f rd ;f zd@k awmif;qd=k uwJh
ausmif;om;awGudk aoG;acsmif;pD;atmif aoewfeJ@ypf+yD;/ nmwmaxmufxm;r_awG jArRpdk&fw&m;
awG udk twkH;vdkuftwpfvdkuf azmfjyvdkufygw,f? qdk&S,fvpf avmuopfodk@ ra&mufa&muf
atmif csw
D ufr,fqw
kd hJ jrefrmhq&kd ,
S v
f rf;pOfygw}D uD; xlaxmifa=unm+yD;vd@k =um;rSm (2) &ufyjJ cm;
ygao;w,f? (7) &uf ZlvdkifaoG;acsmif;pD;r_}uD; ay:aygufcJhHkru e,fcsJ tpdk;&vufxufwkef;u
awmif rwd@k rxd a&SmifuiG ;f ay;cJ&h wJh ordik ;f 0if or*~taqmuftOD;}uD;yg AH;k cGjJ ymcsypfvu
kd w
f mcHvu
kd f
&ygawmhw,f?
(7) Zlvkdifta&;tcif;twGif;rSm (15) a,mufaoqHk;+yD; (27) a,muf'%f&m&cJhw,fvdk@
ppftpdk;&u vdrfnma=unmcJhayr,fh &mcsD+yD; aoqHk;cJh&+yD; &mcsD+yD;'%f&m&olawG&SdcJhw,fqdkwm
tm;vHk;vdkvdku od&Sdem;vnfcJh=uygw,f? Zlvdkif (7) &ufae@rSm ausmif;om;awGudkowfjzwf Zlvdkif
(8) &ufae@rSm or*~taqmuftOD;}uDudk tjywf&Sif;+yD; Zlvdkif (9) &ufae@rSmawmh awmfvSefa&;
aumifpDOuU AdkvfcsKyf}uD;ae0if;[m 'kwd,acgif;aqmif Adkvfr;csKyfatmif}uD; udk ,m,Dwm0efv$J
tyf+yD; EdkifiHjcm;udk tyef;ajzc&D;xGufoGm;ygawmhw,f?

jref r mh e nf ; jref r mh [ ef pyf u l ; rwf u l ; umveJ


ppf t m%m&S i f p epf & J yG J O D ; xG u f a jcvS r f ; rsm;
ppfwyfe@J tm%modr;f +yD;wufvmwJah wmfveS af &;aumifp[
D m awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &
udkvnf; zGJ@pnf;+yD;yg+yD? acwfajymif;awmfvSefa&;}uD; qifE$J+yD; qdk&S,fvpfavmuopfudk ra&muf
a&mufatmif csDwufr,fvdk@vnf; auG;a=umf+yD;yg+yD? tJ'DtwGuf acwfajymif;awmfvSefa&;}uD;udk
atmifjrifatmifqifE$Jzdk@ awmfvSefa&;oabmvuQ%maqmifEdkifwJh EdkifiHa&;ygwD}uD;w&yfuom
OD;aqmif&r,fqdk+yD; awmfvSefa&;ygwD}uD;w&yfudkvnf; AdkvfcsKyf}uD;ae0if; pdwfuduf zefwD;azmf
aqmif+yD;yg+yD? tJ'guawmh jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD qdkwmjzpfygw,f? ppfwyfudktajccH+yD;
wyfwGif;uae pwifay:aygufvmwmjzpfayr,fh awmifolv,form; tvkyform; jynfolrsm;&J
ygwDqdk+yD; [pfauG;ygw,f? urBmay:rSm&SdaecJh=uwJh rmhufpf vDeif0g' tajccHqdk&S,fvpfygwD}uD;awG
324

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vdk tvkyform;vlwef;pm;&J@ wyfOD;ygwDvdk@vnf; trnfrcH tvkyform;vlwef;pm;udk tajccHyg


w,fv@kd vnf;rajymbJ ArmjynfrmS vlO;D a&trsm;qH;k jzpfaom vlO;D a&tm;vH;k &J (85) &mcdik Ef e_ ;f ausmf
&Sad om awmifov
l ,form;vlwef;pm;eJ@ tvkyo
f rm;vlwef;pm;ukd tajcyygw,fv@kd a&musw
d +f yD;
cyf0g;0g;azmfjyxm;ygw,f? qdk&S,fvpfqdkif;bkwfudktvG,fwul qGJcsdwftoHk;yvdkufayr,fh/ urBm
ay:&Sd wuJhtppftrSef qdk&S,fvpf0g'/ qdk&S,fvpfygwDrsm;eJ@ jcm;em;qef@usifae&ifyJjzpfap/ udk,f
xifovdk vkycf #i&f mvky+f yD; taumiftxnfazmfcsi&f mazmfwt
hJ cg wjcm;wjcm;aom qd&k ,
S v
f pfrsm;
eJ@rwlbJ a0zefp&m axmufjyp&mawG xdyfwdkufwdk;&r,fh tcgrsKd;rSmjzpfap/ rwlwmrSefor#udk
b,folurS vuf!kd;xdk;vdk@r&atmif jrefrmenf;jrefrmh[ef eJ@ qdk&S,fvpfvrf;pOfav vdk@ ajym
vdk@qdkvdk@&atmif jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDvdk@ vkyfxm;/ trnfay;xm;jcif;jzpfygw,f? t&Sif;
qH;k twdq
k ;kH ajym&&if udv
k yk cf siw
f mvky/f rwlwmrSeo
f r# jrefrmhenf;jrefrm[ef qdw
k phJ um;eJ@ tum
tuG,f,lzdk@jzpfygw,f? b,fqdk&S,fvpfaywHeJ@rSvnf; vmrwdkif;eJ@/ b,fqdk&S,fvpfoabmw&m;
eJ@rSvnf; vmcsdefrxdk;eJ@/ b,foleJ@rS wlvdrfhr,fr[kwf? Armjynfppftm%m&Sif}uD;&J qdk&S,fvpfu
jrefrmhenf;jrefrm[efq&kd ,
S v
f pf omjzpfygw,f? qd&k ,
S v
f pftppfvm;twkvm;/ zm;wydik ;f ig;wydik ;f
vm;/ b,foabmw&m;tjrifeJ@rS cGJuef@_jrifoHk;oyfjcif;rvkyfygeJ@ b,f[meJ@rSvnf; wlvdrfhr,fr
[kwfovdk b,fpHeJ@rSvnf; udkufnDvdrfhr,fr[kwfyg? tJ'Dvdk rwlnDwmawG rSefor#udkb,folurS
b,fvdkenf;eJ@rS ajymvdk@qdkvdk@r&atmif/ udk,fvkyfcsif&mxifovdkvkyfvdk@&atmif jrefrmhenf;jref
rmh[ef qdkwJhpum;udk &Sif;&Sif;vif;vif; azmfxkwfacgif;pnf;wifxm;+yD;+yDjzpfygw,f? tJ'ga=umifh
awmfveS af &;aumifpaD cwfrmS jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOf ygwq
D w
kd meJ@twl a&yef;pm;vmcJw
h hJ pum;
uawmh/ jrefrmhenf;jrefrmh[ef qdkwmjzpfygw,f/ AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tygt0if ppfAdkvf}uD;i,f
awGtygt0if/ tm%musifhoHk;cGifh&olrSefor# jrefrmhenf;jrefrmh[ef pum;tajymrsm;cJh=uyg
w,f?
jA[Rpdk&fw&m;xGef;um;wJh vlabmifopf}uD;udk csDwufzdk@ qdkif;bkwfxlxm;cJholrsm;u/
vufeufqv
kd @kd tyfww
dk acsmif;rS udik rf xm;=uwJh ausmif;om;vli,fav;rsm;udk aoG;acsmif;pD;atmif
taoypfowfESdrfeif;+yD;wJhtcg/ wdkif;jynfwckvHk;udk pdk;rdk;tkyfcsKyf Adkvfvkyf=u&if;/ ay:aygufvmor#
aom pD;yGm;a&;/ vlr_a&;/ t=uyftwnf; 'kuQt00udk rzHk;EdkifrzdEdkif uHawGvm&avwdkif; xrif;
&nfylv#mv$Jzdk@ajymavh qdkavh&SdwJhpum;uawmh pyful;rwful;umv rdk@yg qdkwJhpum;yJjzpfyg
w,f? awmfvSefa&;aumifpDacwfrSm jrefrmhenf;jrefrmh[ef +yD;&if/ acwftpm;qHk;pum;uawmh
pyful;rwful;umv qdkwJhpum;jzpfygw,f? ppftkyfpktzdk@ jrefrmhenf;jrefrmh[efeJ@ pyful;rwful;
umv[m tawmftoHk;wnfhcJhwJh a0g[m&awGjzpfygw,f? a&vJtrsKd;rsKd;eJ@vJ ajymqdktoHk;cscJh=u
ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&[m qdk&S,fvpfqdkif;bkwfudk csdwfqGJxm;+yD;+yDjzpfwJhtwGuf/
qd&k ,
S v
f pf vlabmifopfqcD sw
D ufz@kd ajcvSr;f awGuv
kd J tjyoabmyJjzpfjzpfwu,foabmyJjzpfjzpf
pwifjyifqifaz: jyvmcJhygw,f?
1963 ckESpf/ Zefe0g&D (1) &ufae@rSm bDtdkpD (BOC) ukr`%Dudk awmfvSefa&;aumifpDu
jynfolydkifodrf;vdkufygw,f? jynfolydkifodrf;w,fvdk@qdkayr,fh avsmfa=u;ay;odrf;,lcJhwmjzpfyg
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

325

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

w,f? 1954 ckEpS u


f zqyv eJ b
h t
D pkd [
D m zufpyftjzpf ajymif;vJzJG pnf;xm;+y;D jzpfygw,f? zqyv
tpd;k &bufu t&if;tES;D (51 &mcdik Ef e_ ;f )/ +Aw
d o
d # bDtpkd D bufu t&if;tES;D (49 &mcdik Ef e_ ;f ) qd+k y;D
owfrSwfzGJpnf;cJh=uygw,f? tpdk;&eJ@ bDtdkpD[m zufpyfpD;yGm;a&;vkyfief;tjzpf pcef;oGm;cJh=uyg
w,f? tJ'DvdkjzpfaecJhwJh bDtdkpDudk awmfvSefa&;aumifpDu jynfolydkifodrf;vdkufwm jzpfygw,f?
odrf;yHkodrf;enf;uawmh +Adwdo#t&if;tESD; (49 &mcdkifE_ef;) udk t+yD;tydkif 0,f,lvdkuf wmjzpfyg
w,f? bDtpkd D (ul;oef;a&mif;0,fa&;bDw)D vdrw
d uf&J rlaoypPn;f u&d,mtm;vH;k udk awmfveS af &;
aumifpDudk,fpm; (bDtD;'DpD) u0,f,lv$Jajymif;ygw,f? bDtdkpDeJ@ bDwDudk usyf (625 odef;)
ay;0,f+yD; aygifpwmvifeJ@ wGufcsufay;acszdk@oabmwlnDvdkufygw,f? (2) ESpftwGif; (2)&pfcGJay;
zd@k / twd;k udk oH;k ydik ;f wydik ;f &mcdik Ef e_ ;f ay;zd@k oabmwl+yD;/ t+yD;tydik 0f ,f,jl cif;oabmeJ@ jynfoyl ikd o
f rd ;f
jyvdu
k w
f mjzpfygw,f? (tJ'v
D b
kd t
D pkd u
D kd jynfoyl ikd o
f rd ;f vdu
k jf cif;udprP mS Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u wef&m
wefzdk;udk &uf&ufa&ma&m wGufcsufay;tyfoabmwlnDcJhwJhtwGuf yGJcawmif&cJhao;w,fvdk@
tqdk&Sdygw,f)? 1963 ckESpf/ Zefe0g&D (4) &uf (15) ESpfajrmuf ArmjynfvGwfvyfa&;ae@rSm AdkvfcsKyf
}uD;ae0if;u a&'D,dkuae toHv$ifhrdef@cGef;}uD;ac|ygw,f? vl@usifh0wfawGysufvmae+yDvdk@ajym&if;
trsKd;om;,Ofaus;r_awGudk apmifhxdef;vdkufem=uzdk@ rdom;pkpepfudk jrwfEdk;=uzdk@ rGuf}um;ygw,f?
jrefrmhenf;jrefrmh[ef pum;eJ@udkufnDatmif eDwdawG usifh0wfawGudk azmfxkwf+yD; wuJhrsKd;cspfArm
}uD;wa,muf[efeJ@ wjynfvHk;ukd a[majymygw,f? rdef@cGef;xJrSm vlr_qufqHa&;/ ,Ofaus;r_rsm;ESifh ywfouf+yD; ajym&&ifvnf;/ rdbeJ@om;orD;/ q&meJ@
wynf/h vife@J r,m;/ toD;oD;apmifah &Smuf=u&r,fh usi0hf wfawG ysuaf e=uw,f? vlvcl si;f dik ;f yif;&
r,fqw
kd muawmh vH;k vH;k r&So
d avmuf&adS eyg+yD? wud,
k af umif;pdwaf rG;olrsm;aeyg+yD? tJ't
D jzpf&J
ta=umif;&if;udk &Smvdkuf&if u|efawmfwdk@rSm&Sd+yD;om;/ aumif;wJhtcsufawGjzpfwJh q&m0wfig;yg;/
wynf0h wfig;yg;/ vif0h wfig;yg;/ r,m;0wfig;yg; tp&Sw
d u
hJ si0hf wfawG/ teaE mW teE iW g;yg;udk dak o&
r,fqw
kd hJ oif=um;r_awG[m arS;rSed v
f mvd@k b?J 'Dtwdik ;f xm;&if arS;rSed f rkH [kw/f aysmufu,
G o
f mG ;rSm
awmifp;kd &dr&f ygw,f? tckrsuaf rSmufacwfrmS rday:u u|eaf wmfw@kd tygt0if rdbrsm;&J om;orD;
rsm;[m &Sifawmfa*gwrqdk&ifrodbl;? cdkufqdk&ifodw,f/ taemf&xmqdk&ifrodbl;? uif;bkwdk@
uif;t,fz&ufwdk@ eydkvD,Hwdk@qdk&if odw,f? 'Davmuftxd csKd,Gif;aeygw,f vdk@ajymqdkjrnf
wrf;oGm;ygw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; ud,
k w
f ikd u
f awmh r,m;}uD; a':wifwifukd ypf+yD; a':cifaroef;udk ,lxm;
wJh=um;uae ajymaewm/ ausmif;om;awG &meJ@csDowfxm;wJh=um;uae dkif;yif;ulnD&r,fvdk@
ajymaewmjzpfcJhygw,f? 'Dvdk a&SaemufrnD ajymqdkaejcif;rsKd;jzpfaewmawmif AdkvfcsKyfae0if; &J
qd&k ,
S v
f pfavmuopf wnfaqmufa&;tay: ar#mv
f ifch sux
f m;olawGuawmh/ taumif;jrifae=u
qJjzpfygw,f? (7) Zlvdkif owfjzwfyGJ}uD;t+yD;/ 'Dta&;awmfyHk}uD;tay: b,fvdkoabmxm;=urvJ
aqG;aEG;=uawmh/ yrnw xJrSm rwlwJhtjrifawG ododomom ay:aygufcJhygw,f? 0d"l&ocif
cspfarmif u 'g qdk&S,fvpfoaE<om; om;avsmatmifvkyfwJhvkyf&yf vkd@ajymqdkwJhtwGuf
yrnw xJ&Sd jynfolwdk;wufa&;ygwD twGif;a&;r; OD;cifarmifjrifh u 'grSwfwrf;wifxm;yg uef@
uGufw,fvdk@ ajymqdkcJhygw,f? tJ'DawmhrS ocifcspfarmifu oabmajymwmyg vdk@ jyefjyifajym
326

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wJhtwGuf/ oabmajymwmqdk&ifvnf; oabmajymwmudk rSwfwrf;wifxm;yg vdk@ ajymqdkuef@


uGufcJh+yD; ta&;awmfyHk}uD;bufu &yfwnfoGm;cJhygw,f? (7) Zlvdkif ta&;awmfyHk aoG;ajruscJhr_
tay:rSmudk oabmxm;tjrifawG uGJjym;jcm;em;cJh=uygw,f? qdk&S,fvpfa&; rufvHk;udk ,Hk=unfcJh
=uolawGuawmh/ remEdik jf zpfc=hJ u+yD;/ taumif;jrifuykd J qufvufpu
kd x
f al e=uwJt
h wGuf Adv
k cf sKyf}uD;
ae0if; tzd@k qd&k ,
S v
f pfqikd ;f bkwaf tmufrmS vkycf siw
f mvkycf iG hf tumtuG,&f aeovdjk zpfcyhJ gw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; [m ppfwyfausmaxmufaemufceH @J tm%mudk jynfjh ynf0h 0 udik w
f ,
G Ef ikd +f yD;wJt
h cg
ol&J ppfwyftkyfpdk;r_udk jyif;jyif;xefxef qef@usifuef@uGufcJhuswJh/ tcsdefra&G;vnf; xyfrHv_yf&Sm;r_
awG ay:ayguv
f m+yD; ppftpd;k &tkypf ;kd r_ukd qef@usiu
f ef@uu
G f xd;k ESuw
f u
kd cf u
kd af e=ur,fh ausmif;om;
xk tiftm;pk}uD;tay: &uf&ufpufpuf ESdyfuGyfOD;csKd;ypfvdkuf+yD;wJhaemuf oleJ@ oabmxm;tjrif
uGJvGJolawGudkvnf; oludk cGm&mwdkif;rvmEdkifcif apmapmpD;pD; OD;csKd;xm;zdk@ jywfjywfom;om; jyif
qifygw,f? tjyiftiftm;pkawGxu
J vuf00J g'wdr;f !Gwo
f al wGukd qd&k ,
S v
f pfteH@e@J rufv;kH ay;+yD;
+idrfaq;au|;/ +idrfEdkifzG,f&mr&Sdvdk@ ,lqxm;wJhausmif;omawGudkawmh taoypfowf+yD; ESdrfeif;/
acsmhjrLwJhenf;/ ESdyfuGyfwJhenf; ESpfenf;pvHk;udkokH;+yD; ajz&Sif;+yD;wJhtcg/ ppftpdk;&twGif;ydkif;u
tE W&m,fjzpfvmEdkifwmawGudkvnf; }uD;xGm;cGifhray;bJ udkifwG,fajz&Sif;cJhygw,f? 'guawmh ppf
wyfrSm 'kwd,umuG,fa&;OD;pD;csKyfvnf;jzpf/ awmfvSefa&;aumifpDrSm eHygwfESpfyk*~dKvfvnf;jzpfwJh
Adkvfr;csKyf atmif}uD;udk 63 ckESpf/ azaz:0g&Dv (7) &ufae@rSm &mxl;u z,fcsvdkufjcif;yJjzpfygw,f?
aemuf rcsrf;abmtxd ydk@ypfxm;vdkufygw,f? bmta=umif;a=umifhqdkwm &Sif;&Sif;vif;vif;
ta=umif;jycJjh cif;r&Syd g? (*syefppfavsmaf =u;udpaP =umifv
h v
kd /kd pD;yGm;a&;ay:vpDqikd &f m vkycf siu
f ikd cf sif
usifhoHk;csifwJh tjrifoabmxm; rwlnDwma=umifhvdkvdk toHxGufcJhygw,f) 'kwd,umuG,fa&;
OD;pD;csKyfjzpfwJh Adkvfatmif}uD; [m AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &J wuJh taE W0godumtppfjzpfygw,f?
zufqpfawmfveS af &;rwdik cf ifavmufuwnf;u wyfwiG ;f &Sd qd&k ,
S v
f pfppfAv
kd t
f pkukd acgi;f aqmifz@kd
Adv
k af e0if; udk q&mtjzpf arG;cJo
h al wGxrJ mS Adv
k af tmif}uD;[m t"duyk*Kd~ vfwOD;jzpfygw,f? zufppf
awmfvSefa&;+yD;cgeD;rSmvnf; &efukefrSmr&SdwJh Adkvfae0if;udk &efukefodrf;acgif;aqmif}uD;jzpfatmif/
}uHzef&u
G af qmif od'x
d< yfay;cJo[
l m Adv
k af tmif}uD; yJjzpfygw,f? Adv
k af tmif}uD;[m wavsmufv;kH
Adkvfae0if; bufucsnf; &yfwnfcJhum 58 ckESpf tm%moGm;awmif;+yD; tm%m&vmawmhvnf;
Adv
k af e0if; udb
k J dk akd oao oGm;tyf+yD; usKd ;usK;d EGEH HG xrf;aqmifcyhJ gw,f? wjcm;olawGtay:rSmom
cyfxefxef cyfwif;wif;vkyfcJhayrJh/ Adkvfae0if;tay:rSmawmh wavsmufvHk; tudk}uD; tudk}uD;
ac:cJholjzpfygw,f? tm%modrf;+yD;wJhtcgrSmvnf; Adkvfae0if;ajymcsif&m vkyfcsif&mawGtwGuf
Adkvfae0if;bufuae bufaygif;pHk ajymqdkumuG,fay;&oljzpfcJhygw,f? 'gayr,fh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
uawmh ol&J tm%myviftwGufqdk&if b,foludkrSrxm;bJ/ vufOD;r_,l z,f&Sm;ypfvdkufzdk
oGufoGuf}uD; 0efrav;wrf; aqmif&GufusifhoHk;cJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpD tm%modrf;wuf
vm+yD; wESpfrjynfhrSDtwGif; Adkvfr;csKyfatmif}uD; udk z,f&Sm;vdkufygw,f? 'kwd,umuG,fa&;OD;pD;
csKyf (av) Adkvfr;csKyf wDuvpf vnf; t+idrf;pm;jzpfoGm;ygw,f? 'kwd,umuG,fa&;OD;pD;csKyf (a&)
Adv
k rf ; csKyfoef;azuawmh aoqH;k oGm;ygw,f? Adv
k rf ; csKyfatmif}uD; z,f&mS ;cH&+yD; r=umrD/ azazmf0g&D
(12) &ufae@ jynfaxmifpak e@ukd (vGKd ifaumf) rdrSmusi;f y+yD;/ Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; wufa&mufred @f ceG ;f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

327

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rGuf=um;cJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpDu tm%modrf;&wm[m jynfaxmifpk}uD;yduGJrSmjrifwJh


twGuf odrf;&wmvdk@ xyfrHajz&Sif;+yD;/ jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfeJ@tnD jynfaxmifpkom;tm;vHk;
pnf;vHk;nD!Gwfr_udk wnfaqmufoGm;=uzdk@ awmfvSefa&;aumifpDeJ@ vufwGJaqmif&GufoGm;=uzdk@
rGu=f um;ajymqdo
k mG ;ygw,f? ajymqdo
k mG ;yHu
k awmh yifvt
Hk pnf;ta0;rSm jynfaxmifpk pnf;H;k nD
!Gwrf u
_ kd pwifrsK;d aphcsc=hJ uygw,f? tJ'rD sKd ;aphav; twufayguf tanmufjyLptcsed rf mS Adv
k cf sKyfw@kd
usq;kH cJ&h ygw,f? 'Daemufyikd ;f rSm qufqaH &;nHrh a_ vmif;&dy/f qufqaH &;nHrr_ S ayguzf mG ;vmwJh txif
tjrifvGJr_avmif;&dyf/ 'Dtjyif jynfaxmifpktm;enf;a&; ydysufa&;udk rem;raeaqmif&GufaewJh
twGi;f tjyif tiftm;pkw@kd &J tcGi&hf wdik ;f / tcGirhf &&ifvnf; &atmif}uHzef+yD; a&aEG;azsmr_w@kd a=umifh
tanmifhtwufxGufp jynfaxmifpkpnf;vkH;nD!Gwfa&; opfyifav;[m vGefcJhwJhESpf azazmf0g&Dv
twGif;u vHk;vHk; ZD0defcsKyf&awmhrvdkjzpfcJh&ygw,f? 'Dpnf;vkH;r_tyifuav; ZD0defcsKyf&if jynf
axmifpv
k nf; vH;k 0 yduyJG supf ;D awmhrmS jzpfwt
hJ wGuf awmfveS af &;udq
k ifE+J$ yD;/ awmfveS af &;aumifpD
u tajctaeudk 0ifxdef;cJh&jcif;jzpfygw,f? jynfaxmifpkpnf;vkH;nD!Gwfr_udk a=unm+yD;jzpfwJh
jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfeJ@tnD wjynfvHk; nDr#aom pD;yGm;a&;/ usef;rma&;/ ynma&;/ vlr_quf
qHa&;/ ,Ofaus;r_w@kd jzihf wnfaqmuf&mrSm jynfaxmifpo
k m;tm;vH;k wd@k u awmfveS af &;aumifpeD @J
twl vufwGJ+yD;aqmuf&Guf=uygvdk wdkufwGef;&if; ed*kH;csKyfvdkufygw,f? vdk@jzpfygw,f? yduGJp&m
bmrS tajctaer&SdwJhtaetxm;udk yduGJp&mjrifvdk@ vdk@ ajym+yD; tm%modrf;cJhwm[m b,folrS
vufrcHEikd w
f hJ vdrn
f mcsuo
f mjzpfcyhJ gw,f? 'Dvrd n
f mcsuu
f ykd J qufvufwcH eG x
f &l if;/ wdik ;f &if;om;
pnf;H;k nD!w
G rf _ ydysucf &hJ wmudk ta=umif;&if;&Smjyawmhvnf; jynfaxmifpk yduaJG tmifvyk af e=uwJh
twGif;tjyiftiftm;pkawGa=umifhvdk@ vuf!dk;xdk;+yD; w&m;cH&Smjyygw,f? tkyfpdk;vmcJhwJh tpdk;&
tqufquf&J azmufjyefqdk;0g;r_awGudkawmh 0efcHajymqdkcJhjcif;rvkyfyg? oludk,fwdkif tkyfpdk;olawG
txJ yg0ifcJhwJhtwGuf wrif0g;wm;wm;vkyf+yD; ajymqdkcJhygw,f? qufqHa&;nhHr_avmif;&dyf/ tJ'D
tay:u ay:aygufvmwJh txiftjrifvGJr_avmif;&dyfvdk@ }uHzefvSD;v$Jajymqdk&if; udk,ftjypfudk
olrsm;ay:yHkzdk@yJ tm;xkwfajymqdkcJhygw,f? wu,fuawmh tkyfpdk;oltqufquf&J azmufjyefwm
0efrJhr_eJ@ ppfwyf&J &uf&ufpufpuf ESdyfuGyfcJhr_ rawmfrw&m; tEdkifusifhyrlcJhr_ azmufjyefwJh Armvl
rsKd;}uD;0g' usifhoHk;cJhr_awGa=umifh pnf;Hk;nD!Gwfr_ yduGJcJh&wmjzpfygw,f? wkyfjzLusL;ausmfr_
ESrd Ef iS ;f a&;/ aomif;use;f olErdS Ef iS ;f a&; qdw
k mawGukd ta=umif;y+yD; jynfe,fa'oawG vlrsK;d pkawG=um;
a&muf&o
dS mG ;cJ=h uwJh ppfwyftoD;oD;[m a&muf&&dS ma'owdik ;f rSm Adv
k u
f sc=hJ u rawmfrw&m; vkycf hJ
=uygw,f? vlrsKd;pkawGtay: &rf;um;&ufpufcJh=uygw,f? 'ga=umifh tpuwnf;u ul;vl;quf
qHr_enf;yg;aecJh&vdk@ taepdrf;+yD; nDaemifom;csif;csif;jzpfygvsuf tjyeftvSef em;vnfcspfcifr_
a0;aecJh&wJhtajctae=um;xJrSm ArmvlrsKd;}uD; qef@usifa&;pdwf"mwf/ Armrkef;wD;a&; pdwf"mwf
tjrpfw,
G f eufid_ ;f vmcJ&h +yD; wdik ;f &if;om;aoG;pnf;nD!w
G rf a_ wGvnf; tawmrowfEikd f yduyJG suf
pD;cJh&wmjzpfygw,f? t"dutm;jzifh ppfwyf&J usL;vGefr_awGudk azsmufuG,fypf+yD; ,kwWdrJh ajymqdkr_
awGudk ajymqdkaewmomjzpfcJhygw,f? ppfwyf&J trSm;awGudk 0efcHajymqdkr,fqdk&if t"duwm0ef&Sd
ol[m umuG,fa&;OD;pD;csKyfjzpfwJh oludk,fwdkifyJjzpfavawm/h udk,hfudkudk,f umuG,fajymqdkaejcif;
omjzpfcJhygw,f?
328

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ppfwyfu tm%mvdck siv


f @kd vufeuftm;ud;k tm%modr;f cJw
h mudk w&m;oa,mif rSeo
f
a,mif wdkif;jynf}uD;udk tE W&m,ftwGif;u u,fwifcJhoa,mif ,kwWdrJh ajymvHk;awGajymqdk&if;/
wvdrfESpfvdrfjzpfatmif ud;yrf;tm;xkwfaeovdkomjzpfcJhygw,f? 1963 ckESpf/ azazmf0g&Dv (23)
&ufae@rSm qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepf wnfaqmufzdk@qdk+yD; aemufxyf vSrf;vdkufwhJajcvSrf;uawmh/
b%fawGukd Edik if yH ikd o
f rd ;f vdu
k jf cif;jzpfygw,f? Edik if jH cm;b%f (22) cktygt0if b%fvyk if ef; (31)ckukd
EdkifiHydkifodrf;,lvdkufygw,f? {+yDv (1) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpD&J vGwf+idrf;csrf;omcGifh
trdef@ xkwfjyefa=unmygw,f? w&m;Oya'uJhodk@ tm%mwnfap&rnf vdk@azmfjyxm;wJh
vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@[m tydk'f (6) ydk'f&Sdygw,f? 'Dtrdef@rxkwfjyefcifutxd usL;vGefcJhwJh
&mZ0wfjypfra_ wGukd xdcu
kd ef pfemcJ&h olu,
kd w
f ikd u
f wdik =f um;cJw
h /hJ vlowfr/_ rk'rd ;f r_/ yk*v
~ u
d ydik yf pPn;f
qH;k _;H epfemcJ&h r_awGuvG+J y;D / vk;H 0vGw+f ird ;f csr;f omcGihf yvdu
k yf gw,f? jypf'%fp&D ifxm;jcif;cH&&ifvnf;
axmif'%f (10) ESpfxufrydk&vdk@ avsmhayghowfrSwfay;vdkuf+yD;/ wjcm; &mZ0wfjypfr_awGtwGuf
axmif'%f (3) ESpx
f ufryd&k vd@k owfrw
S af y;vdu
k yf gw,f? vufeufpu
JG ikd w
f u
kd cf u
kd af e=uwJh aomif;
usef;olawGtm;vHk;udkvnf; Oya'abmiftwGif; 0ifa&mufvmr,fqdk&if vHk;0vGwf+idrf;csrf;omcGifh
&r,fvdk@ azmfjy+yD; 'Dtrdef@aemufydkif; usL;vGefwJh jypfr_awGtwGuf vGwf+idrf;cGifhryvdk@ qdkygw,f?
tpd;k & tr_xrf;t&mxrf;rsm;twGuv
f nf; 'Dtrde@f ra=unmcifumvu jzpfymG ;cJ=h uwJh Xmeqdik &f m
tr_tcif;awGtwGuf vH;k 0vGw+f idr;f cGihf yvdu
k w
f ,fv@kd qykd gw,f? t"dutm;jzifah wmh vufeufuikd f
ykefuefwdkufcdkufae=uwJh vufeufudkiftzGJtpnf;awG Oya'abmiftwGif; 0ifa&mufvmapa&;eJ@
'Dtrdef@a=unmcsuf rxkwfjyefcifu usL;vGefcJh=uwJh jypfr_awGtwGuf vGwf+idrf;cGifhyvdkufwm/
vGwf+idrf;csrf;omcGifh trdef@tusKd;udk cHpm;cGifhyvdkufwmjzpfygw,f? 'DvdkvGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@
xkwfjyefvdkufwmudk twdwfu qdk;oGrf;rSm;,Gif;cJhwmawGudk arhaysmufcGifhvGwf=u+yD;/ tem*gwfrSm
pdwfopfvlopfeJ@ twlyl;aygif;um EdkifiHawmfopfxlaxmif=uzdk@vdk@vnf; r*Fvm,lajymqdkcJhygw,f?
{+yDv (5) &ufae@rmS Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; [m &efuek Af [dt
k usO;f axmifxo
J mG ;a&muf+yD; tusO;f om;
awGe@J awGygw,f? b0opfxal xmifz@kd tpd;k &u ulnrD ,f? tusO;f om;rsm;uvnf; aumif;aumif;
rGefrGefaexdkif=u+yD;/ aemif b,fawmhrS axmifxJjyefrvm&atmif ae=uyg xdkif=uygvdk@ =o0g'ay;
vdu
k yf gw,f? vGw+f idr;f csr;f omcGit
hf rde@f t& tusO;f om;aygi;f (12000) ausmaf xmifxu
J vGwcf =hJ u
&ygw,f? vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@a=umifh awmwGif;vufeufudkif tiftm;pkrsm;twGif;u
vufeufcsr_awGvnf; &SdcJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDu ppfacgif;aqmifwOD;jzpfwJh Adkvf&JxGf
[m arv (21) &ufae@rmS vufeufcsomG ;ygw,f? ppfacgi;f aqmifawGjzpfwhJ Adv
k pf ed w
f if/ Adv
k &f aJ rmif
wdk@vnf; vufeufcsoGm;ygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD jrpfzsm;a'owdkif; ppfwm0efcH Adkvfom
u'dk; vnf; vufeufcsoGm;ygw,f? autif'Dtdkbufuvnf; ppfa&;csKyf apmausmf+idrf;/ Adkvfr;csKyf
apmarmifcspf/ aumfolav; EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; apmouf0g; wdk@ vufeufcsoGm;ygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

329

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awmf v S e f a &;aumif p D a cwf yxrES p f t wG i f ;


ArmEd k i f i H t ajctaetusOf ; csKyf
awmfveS af &;aumifp[
D m tjrifq
h ;kH tm%mydik t
f zGJ tpnf;jzpfygw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;[m
awmfvSefa&;aumifpD&J OuUjzpfHkru tm%m (3) &yfvkH;udkydkifqdkifwJh (a=unmcsuftrSwf 10
eJ@ tyfESif;xm;w,fqdkwJh) ppftm%m&Sif}uD;jzpfygw,f? ygvDrefESpf&yfpvHk; wckrSr&Sdawmh+yDjzpfwJh
twGuf vdktyfwJh trdef@a=unmcsufrSefor# awmfvSefa&;aumifpD a=unmcsuf 'grSr[kwf awmf
vSeaf &;aumifpOD uUH;k trde@f a=unmcsuq
f w
kd meJ@ xkwjf yefa=unmpcef;oGm;cJyh gw,f? Oya'uJo@kd
tm%mwnfap&rnfqdkwJh E_wfcygwfacgif;pnf;eJ@ trdef@awGudk csrSwfjymef;ygw,f? tm%modrf;
+yD;+yD;jcif; qd&k ,
S v
f pfvrf;a=umif;twdik ;f csw
D ufr,fv@kd auG;a=umfygw,f? acwfajymif;awmfveS af &;
}uD; qifErJ$ ,fv@kd vnf; azmfusL;ygw,f? wdik ;f jynf}uD; yduEJG ikd w
f hJ tE &W ,fa=umifh zuf'&,fral =umifh
tm%mudo
k rd ;f ,l+yD; wyfrawmfuae umuG,af pmihaf &Smuf xde;f odr;f cJ&h wmygv@kd 0g'jzef@csyd gw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef; wd@k wek ;f uwnf;u ar#mrf eS ;f cJw
h hJ vGwv
f yfa&;a=unmpmwrf;yg &nfreS ;f csuv
f nf;
jzpfwJh qdk&S,fvpfvrf;a=umif;udk awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&vufxufrwdkifrD wufvmcJh=uwJh
ygvrD ef'rD u
kd a&pDtpd;k &rsm;u ab;z,fcsxm;cJ=h uwJt
h wGuf awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &u OD;aqmif
+yD; jyefvnfweG ;f wif av#mufvrS ;f zd@k / ordik ;f a&;wm0efux
kd rf;aqmifz@kd vkyu
f ikd af qmif&u
G af e=ujcif;
jzpfygw,fvdk@ ajymqdkygw,f?
om,m0ajymwJh vlabmifopf}uD;udka&mufzdk@ acwfajymif;awmfvSefa&;udk qifE$J&mrSm/
awmfveS w
f hJ Edik if aH &;ygw}D uD;w&yfu OD;aqmifz@kd vt
kd yfwt
hJ wGuf Edik if aH &;ygw}D uD;w&yfukd xlaxmif
ygw,f? qkd&S,fvpfteH@awGay;xm;wJh ygwD/ qdk&S,fvpfqdkwJh qdkif;bkwf w&m;0ifcsdwfxm;wJhygwD
jzpfayr,fh/ urBmay:&Sd tjcm;aom qdk&S,fvpfygwDrsm;eJ@awmh vkH;0rwlnDyg? jrefrmhenf; jrefrmh[ef
eJ@omG ;r,fh jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfygwD jzpfygw,f? taumiftxnfazmfcsio
f vdak zmfr,fjzpfyg
w,f? rwlwmrSefor# jrefrmhenf;jrefrmh[efvdk@ ajymxm;+yD;jzpfwJhtwGu/f a0zefvdkolrsm; E_wfydwf
xm;=uzdk@yJ&Sdygawmhw,f? jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfoabmxm;udk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &J pdwfuduf
a&;om;ap+yD; ppfwyfut
kd ajccHum ppfAv
kd x
f yd o
f ;D }uD;rsm;eJ@ yGOJ ;D xGuw
f nf axmifvu
kd =f uwmjzpfyg
w,f? 'gayr,fh ppfwyfudktajccHygw,fvdk@ ajymvdk@rjzpf roifhavsmfwJhtwGuf v,form;eJ@
tvkyform;udk tajccHygw,fvdk@ auG;a=umfzGifhqdkygw,f? qdk&S,feDrsm;u taumif;jrifvufcH=u
ovdk ajray:vuf0aJ wmfawmfrsm;rsm;uvnf; wpHw
k &mwd;k wufw,fv@kd ,lq=u+yD;/ tcGit
hf a&;vdk
csifolrsm;uvnf; jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDudk apmapmpD;pD; 0ifa&mufvdkuf=uwJhtwGuf tr
awygwDtqifh azmfaqmif+yD;+yDjzpfygw,f? trawygwDtjzpf qufvuf pcef;oGmtHk;r,fjzpfyg
w,f? trawygwDtjzpf tcsdefb,favmuf=umr,fqdkwmawmh rowfrSwf&ao;yg? wdkif;jynfrSm
ukefaps;E_ef;awGvnf;wuf/ pD;yGm;a&;tajctaevnf;raumif;vdk@ t&ifu yxptpdk;&&J tajc
taeudk ESmacgif;_wf ajymqdkcJhwJh ppftpdk;&[m ukefaps;E_ef;awG olvufxufrSm ydkwufvmwmuH
&ygw,f? ppftpdk;&wufvmumpu qefwjynf jym; (60)/ qDwyd\m (3usyfcGJ) ayr,fh qefaps;
qDaps;awG[m w&dyf&dyfydkwufvmcJhygw,f? b%fawGudk jynfolydkifodrf;ypfvdkufwJhtwGuf aiGa=u;
330

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vnfywfrv
_ nf; pwifxcd u
kd pf yvmygw,f? wdik ;f &if;om;ydik f b%f (17) ckukd avsmaf =u;wjym;rSr
ay;yJ odr;f cJw
h mjzpf+yD;/ Edik if jH cm;ydik b
f %f (14) ckuakd wmh avsmaf =u;ay;cJ&h ygw,f? bDtpdk u
D kd jynfoyl ikd f
odrf;w,fqdkwmusawmhvnf; +Adwdo#t&if;tESD; (49) &mcdkifE_ef;udk t+yD;tydkif0,f,lvdkufwJh
oabmomjzpf+yD;/ usoifah iG (625) ode;f udk Edik if jH cm;aiGe@J wu
G +f yD; ay;cJ&h ygw,f? wdik ;f jynf&J tkycf sKyf
a&;udpPawGudkawmh/ Avu/ wvu/ evu/ &vu qdkwmrsm; zGJpnf;+yD; tkyfcsKyfygw,f? ppfAdkvf
}uD;i,f&G,fvwfrsKd;pHk[m tJ'D Avu/ wvu/ evu awG&J OuU}uD;awGtjzpf xrf;aqmifcJh=u
ygw,f? tkyfcsKyfa&;,E W,m;}uD;wckvHk;[m ppfAdkvfawG&Jajc/ ppfAdkvfawG&Jvuf jzpfcJhygw,f?
ppfAv
kd af wGxifovdk rif;rlp;kd rd;k &m tkycf sKyfa&;jzpfcyhJ gw,f? t&yfom;tr_xrf; t&mxrf;rSeo
f r#[m
ppfAdkvfawGcdkif;&m vkyfay;&wJh ppfAdkvfawG&J@ zdeyfatmufuomjzpfcJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpD
tpdk;&[m ppftpdk;&jzpfwJhtwdkif; ppfwyf&Jtcef;udk tav;xm;wGufcsufygw,f? AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; ud,
k w
f ikd f &wemyHak &wyfpcef;rSm 1962 ckEpS /f arv (2) &ufae@rmS usi;f ywJh (11) }udraf jrmuf
wyfr;rsm;nDvmcHrSm awmfvSefa&;aumifpD&J ausmaxmufaemufcHjzpfwJh wyfrawmf}uD; wpnf;
wvHk;xJ&SdaewJhtwGuf b,ftE W&,frS pdk;&drfp&mr&Sdawmhyg vdk@ bef;wifajymqdkygw,f? udk,f
wdkifvnf; ppf0g'DawG ppfAdkvfawGjzpfwJhtwGuf ppfwyf. tiftm;onfom wuJhtiftm;/ vuf
eufuikd t
f iftm;awGonfom wuJt
h qH;k tjzwf vufeufuikd pf pfwyf}uD; cdik cf ikd rf mrm&Sad e&if bmr
qdkatmifjrifpGmausmfv$m;vdk@&w,fvdk@ ,lq,Hk=unfxm;=uygw,f? 'ga=umifh &SdESifhxm;+yD; ppfwyf
}uD;udkvnf; wpnf;wHk;wnf;&Sdatmif }uD;oxuf}uD;atmif tqufrjywf wdk;csJwmawG vkyfcJhyg
w,f? 62 ckESpf/ atmufwdkbmv (1) &ufae@rSm jynfaxmifpkppf&JXmecsKyfeJ@ ppf&Jwyf&if;awGudk
zsufodrf;+yD; ajcvsifwyf&if;awGtjzpf ajymif;vJzGJpnf;ygw,f? trSwf (32) uae (58) txd
ajcvsiw
f yf&if; (27) &if;[m ppf&w
J yfzJG awGuae ajymif;vJzJG pnf; ay:ayguv
f mcJw
h hJ ajcvsiw
f yf&if;
opfawGjzpfygw,f? ppf&Jukd ppfwyftwGif; oGwfoGif;+yD; b0ajymif;,lvdkufwmjzpfygw,f?
ppftpdk;&[m wzufu qdk&S,fvpftoHay;+yD;/ Oya'wGif; Oya'y jynfol'Drdkua&pD
tiftm;pkawGudk zsm;a,mif;acsmhjrLaeayr,fh/ wjcm;wzufu ppfa&;t& ta&;,laqmif&Gufaer_
awGudkawmh enf;enf;av;rS av#mhcsrypfcJhyg? ppftpdk;&yDyD ppfudk tav;xm;wGufcsuf+yD; ppfqif
a&;}uD;aygif;ajrmufrsm;pGmudk tqufrjywf qifE$J+rJ qifE$JaecJh=uygw,f? yJclwdkif;ESifh {&m0wDwdkif;
wGif;&Sd Auy / tvHeD/ auyDt,fat/ autif'Dtdk wdk@tay: ppfqifa&;}uD;awG wck+yD;wck qifE$JcJh
ovdk/ u&ifjynfe,f&Sd autJef,leJ@ autif'Dtdkrsm;/ &Srf;jynfe,ftwGif;&Sd tufpftufpfat eJ@
autdkifatrsm;/ ucsifjynfe,ftwGif;&Sd attdkifatrsm;tay:vnf; ppfqifa&;}uD;awGcsrSwf+yD;
tqufrjywf xd;k ppfqifcyhJ gw,f? yJc;l wdik ;f eJ@ {&m0wDwikd ;f twGi;f vkycf w
hJ hJ ppfqifa&;awGuawmh
a[refOD;/ at&m/ atmifEdkif/ atmifajr/ oDwm (1-2-3)/ 0&Zdef/ odef;/ Av/ jrykcuf qdkwmawGjzpf
ygw,f? u&ifjynfe,ftwGif;rSmawmh atmifol/ jcaoFh/ rmvm pwJh ppfqifa&;awGazmfcJh+yD; &Srf;
jynfe,frSmawmh qifusm;/ atmifaZ,s/ owdk;/ aeol&def/ oZif/ rdk;ud;/ rdk;oD; pwJh ppfqifa&;awG
vkyfcJhygw,f? ucsifjynfe,ftwGif;rSm rkqdk;/ atmifvHawmf pwJh ppfqifa&;/ weoFm&Dwdkif;eJ@ &cdkif
wdkif;twGif;rSmvnf; ppfqifa&;awG ar$cJhygw,f? vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkrsm;&J tae
txm;uawmh pnf;pn;fvHk;vHk; nDnD!Gwf!GwfeJ@ ppftpdk;&udk ajcr_ef;z,f&Sm;EdkifwJhtqifhtxd
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

331

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ppfa&;t&Edik if aH &;t& vkyu


f ikd af qmif&u
G Ef ikd jf cif;r&S=d uyg? 49 ckEpS w
f ek ;f u zqyv udk &efuek t
f pd;k &
jzpfatmif xd;k ppfqif wdu
k cf u
kd Ef ikd +f yD;wJah emufyikd ;f / zqyvtpd;k & t}udr}f udrf Edik if aH &;t=uyftwnf;
uaH wGcJ&h wmawmif vufeufuikd af wmfveS af &;tiftm;pkrsm;u atmifyq
JG ifEikd jf cif;r&Scd yhJ g? tm%m&
ygvDref'Drdkua&pDtiftm;pkrsm;eJ@ tJ'D ygvDref'Drdkua&pDtiftm;pkawGudk wkef@jyefwdkufyGJqifae=u
wJh jynfol 'Dru
dk a&pDtiftm;pkawG=um;/ Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; acgi;f aqmifwhJ wwd,tiftm;pk (vuf
eufuikd pf pfwyftiftm;pk) om xd;k xGujf zpfay:vmcJ+h y;D ppfwyfutm%modr;f oGm;wm ucH &hJ ygw,f?
tm%m&azmufjyefwJh tpdk;&tqufquf&J rSm;,Gif;wJh ay:vpDt&yf&yfatmuf vufeufudkif
awmfveS af &; tiftm;pkawGtay:om tywfwu
kd af &; vkyaf qmifra_ tmuf wjznf;jznf;}uD;xGm;csif
ovdk }uD;xGm;cGifh&vmwJh ppfwyftiftm;pk}uD;udk olxufig tydiftqdkif rsufESmcsKdaoG;+yD; acsmhjrL
a&;ay:vpDudk usifhoHk;cJh=uwJhatmufrSm/ tm%mudk ppfwyfu t+yD;tydkif odrf;ydkufoGm;EdkifcJhwm
jzpfygw,f? tqrwef}uD;rm;vmwJh ppfwyf}uD;&J aomif;usef;oltywfwdkufa&; ppfqifa&;}uD;
awGatmufrSm/ vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkrsm; [m ppfa&;qdkif&mtusyftwnf; tcuf
tcJaygi;f pHk uHawG&ifqikd cf &hJ ovd/k zqyv tpd;k &&J +idr;f csraf &;rdi_ ;f wdu
k rf a_ wGatmufrmS xdcu
kd ef pf
emr_awGjzpfay:cJ&h ygw,f? vufeufe@J 'rD u
kd a&pDvv
J ,
S af &;/ oifyek ;f acsvw
G +f idr;f cGit
hf rde@f qdw
k /hJ
ppfreS w
f +hJ idr;f csr;f a&;ajcvSr;f rSerf [kww
f hJ rdi_ ;f vH;k awG=um;xJrmS tzGJ tpnf;vdu
k f Oya'abmiftwGi;f
0ifa&mufomG ;r_awG/ tHv
k u
kd u
f si;f vdu
k f vufeufpeG @f omG ;r_awG/ wOD;csi;f tvdu
k f vufeufpeG @f omG ;r_
awG ajray:wufomG ;r_awGay:aygucf &hJ +yD;/ awmfveS af &;vufeufuikd t
f iftm;pkawGtwGi;f rSm t,l
tqa&; _yfaxG;r_awGyg jzpfay:vmcJhygw,f? 57-58 ckESpftwGif;rSm rGefjynfolwyfOD;/ jynfol&J
abmf/ &cdkifOD;pdE WmtzGJ/ bHkaygufomausmftzGJawG vufeufpGef@oGm;=uygw,f? tzGJtpnf;toD;
oD;u wOD;csif; vufeufudkifvrf;pOfpGef@oGm;olawG[m A[dkaumfrwD0if/ wdkif;aumifrwD0if
tqifhuae atmufajc wyfom;txd trsKd;rsKd;tpm;pm;&SdcJhygw,f?
62 ckESpf/ ppftm%modrf;+yD;wJhtcgrSmvnf; awmfvSefa&;aumifpD&J vGwf+idrf;csrf;omcGifh
trdef@udk &,loGm;olawGay:aygufcJhygw,f? 58 ckESpf0ef;usifuvdk tpkvdkuftyHvdkufawmh rawG&
ao;yg? 'gayr,fh 57-58 avmufup+yD; awmufavsmuft=uyftwnf;awG uHcJh&/ tdrfapmifh
tpd;k &qdw
k hJ ppftpd&k &J tjyif;txef xd;k ppfawGuv
kd nf; &ifqikd w
f u
kd yf q
JG if&if;eJ@ }uH} uHc &H yfc=hJ u&wJh
awmfvSefa&;tiftm;pkrsm;[m udk,ftwGif;jy\emrsm;eJ@udk,f jzpfae=u&/ kef;uefv_yf&Sm;ae
cJh=u&ygw,f? ygvDref'Drdkua&pDtpdk;&tqufqufeJ@ xdyfwdkuf&ifqdkif wkef@jyefqifE$JvmcJh&wJh
vufeufuikd af wmfveS af &;tiftm;pkrsm;[m ygvrD ef'rD u
kd a&pDpepfukd zsuo
f rd ;f +yD; qd&k ,
S v
f pfavoH
ay;wufvmwJh awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&opfqdkwmeJ@ uHawGvm&wJhtcg/ wpHkw&mtajymif;
tvJrsm;jzpfay:vmrvm;qdk+yD; *kwpdkufapmihf=unfhaecJh=uygw,f? ygvDref'Drdkua&pDtpdk;&
atmufu qdk;0g;cJhr_ c|wf,Gif;cJhr_ rnDrr# azmufv$Jazmufjyef jzpfcJhr_awGudk wGifwGif xkwfazmfwdkuf
cdkufajymqdkaewJh ppftpdk;&rSm vufcHEdkifp&maumif;rGefr_av;awGrsm;azmfjyvmrvm;/ tedrfhqHk;
ygvrD ef'rD u
kd a&pDtpd;k &eJ@ rwlatmifaqmif&u
G &f if; tusKd ;oufa&mufra_ umif;Edik w
f hJ tvm;tvm
aumifrsm;qD OD;wnfa&$vsm;vmavrvm;qdw
k m tuJcwf=unhcf =hJ uygw,f? awmfveS af &;aumifpD
tpdk;&opf&J vlwef;pm;vuQ%mudk oHk;oyf=unfh=uwm/ Armjynf vufawGEdkifiHa&;vrf;a=umif;
332

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

&J OD;wnf&mudk cef@rSef;tuJcwf=unfh=uwm/ ArmjynfawmfvSefa&;twGuf usifhoHk;udkifpGJoifhwJh


rl0g'ay:vpDawGe@J vrf;pOfqikd &f mjy\emawGuv
kd nf; aqG;aEG;!dEk i_d ;f jyifqif=uwmawG tzGJ tpnf;
toD;oD;twGif;rSm jzpfay:vmcJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&&J vlwef;pm;vuQ%m[m
vufa0cH"e&Siv
f w
l ef;pmvm;/ trsK;d om;"e&Siv
f m;/ b,fvv
kd q
J w
kd mawGvnf; aqG;aEG;oH;k oyf=u
wmawG obm0uspGm ay:aygufvmcJhygw,f? tzGJtpnf;toD;oD;&J csxm;cJh=u udkifpGJcJh=uwJh
Edik if aH &;qdik &f m ppfa&;qdik &f m ygww
D nfaqmufa&;qdik &f mudpaP wGukd av;av;eufeufo;kH oyf=u&if;/
awmfvSefa&;'Da&tedrfhtjrifh twuftus tvSnfhtajymif;awGyg cGJjcrf;pdwfjzm/ a0zefoHk;oyfwm
awGjzpfay:vmcJhygw,f? txl;ojzifh 58 ckESpfaemufydkif; vufawG uHawGjzwfoef;vm&wJh awmf
vSefa&;vufawGb0awGtay: tzGJtpnf;awG&J wnf&SdaewJh rsufarSmufyuwdtaetxm;rSef
awGtay: oHk;oyf=u ndE_dif;=u/ jyifqif=u a0zef=uwmawGudk tajctaeay;oavmuf t&ifu
vnf; vkyfudkifaqmif&GufcJhzl;ayr,fh 62 ckESpf/ awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&opf wufvm+yD;wJhtcg/
vdktyfcsuft&udk rvkyfrjzpf vkyfudkifaqmif&GufvmcJh&r_awG ydkrdkrsm;jym;vmcJhygw,f? tzGJtpnf;
twGi;f rSm vrf;pOfEpS &f yf t,ltqESp&f yf tawG;ac:ESp&f yfwu
kd yf aJG wG ygww
D iG ;f wdu
k yf t
JG jzpf wnf&dS
aecJh=uygw,f? tcsKdygwDtzGJtpnf;awGqdk&if ESpfjcrf;oabm ESpfzGJoabmrsKd;jzpfwnfae=u
v_yf&Sm;ae=uwmawGawmif ay:aygufaecJhygw,f?
tpOftvm}uD; EdkifiHa&;ygwDwckjzpfwJh ArmjynfuGefjrLepfygwDtwGif;rSmvnf; tawG;
tac: wdkufyGJawG&SdaecJhygw,f? udkifpGJvmcJwJh 55 vrf;pOftay: jyefvnfoHk;oyfvm=uwm/ yjyif
ajymif;vJzdk@ pOf;pm;vm=uwmawG &Sdvmygw,f? 55 vrf;pOfeJ@ tvkyfrjzpfEdkifawmhwJhtajctae
awG/ tajctaeeJ@ tcsdeftcg rudkufnDEdkifawmhwmawG vufawGuHawGvmcJh=u&+yDjzpfygw,f?
55 vrf;pOfatmufrSm ppfa&;csKdEdkifiHa&;ydk vkyfaqmifcJh=u+yD;/ +idrf;csrf;a&;tvHudk jrifhjrifhrm;rm;
v$ifhxlcJhayr,fh/ awmfvSefa&;'Da& wufrvmwmtay: jyefvnfpOf;pm; oHk;oyfae=u+yD jzpfygw,f?
tkyfpdk;oltpdk;&udk,fwdkif tajymif;tvJjzpfae+yDjzpfwJhtwGuf zqyv tpdk;&vufxufwkef;u
csrSwfxm;cJhwJh vrf;pOfay:vpDudk jyefvnfoHk;oyfzdk@vdkkHwifru/ vrf;pOftopfwckcsEdkifzdk@yg vdktyf
ae+yDvdk@ oHk;oyfvm=uygw,f? ygwDw&yfvHk;taeeJ@ &yfwnfcsufqdkif&mtrSm;rsKd; b,fwkef;urS
rusL;vGefbl;ayr,fh/ ajymif;vJvmaewJh EdkifiHwumhtajctae jynfwGif;tajctaeawGeJ@ udkufnD
r,fh EdkifiHa&vrf;pOftopfw&yfudk csrSwfEdkifzdk@ vdktyfvm+yDvdk@ wGufqvmcJhygw,f?
vlrsKd;pkvufeufudkif awmfvSefa&;tiftm;pkawGxJrSm tiftm;t}uD;qHk;jzpfwJh attJef,l
tzGJ}uD;&J taetxm;udk=unfhr,fqdk&ifvnf; tkyfpdk;oltpdk;&udk }uH}uHcH ,SOfydiftefwk wdkufcdkuf
wdu
k yf q
JG ifaeayr,f/h ygww
D iG ;f pnf;H;k nD!w
G rf [
_ m yduaJG eygw,f? vrf;pOfEpS &f yf tawG;tac:t,l
tqESpf&yf wdkufyGJawG jyif;jyif;xefxefjzpfay:aecJh+yD; wpnf;wvHk;xJaomtoGif ysuf,Gif;aecJhyg
w,f? t"dutm;jzifh ref;bZH acgi;f aqmifwt
hJ yk pf ek @J apm[efwmomarG; acgi;f aqmifwt
hJ yk pf q
k +kd yD;
uGaJ eygw,f? ref;bZHacgi;f aqmifwhJ attef,w
l yfO;D [m vlwef;pm;av;&yfukd xdxad &mufa&muf
tusKd;y&r,fqdkwJh vrf;pOfudk w&m;0iftwnfy+yD; udkifpGJ&yfwnfygw,f?
vufeufuikd af wmfveS af &;tiftm;pkrsm;[m bH&k efol tkypf ;kd oltpd;k &udk ,SOf ydiw
f u
kd cf u
kd zf @kd
twGuf EdkifiHa&;/ ppfa&;qdkif&m v_yf&Sm;r_awGudk nDnD!Gwf!Gwf ylaygif;aqmif&GufEdkifzdk@twGuf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

333

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

nD!Gwfa&;wyfOD; nD!Gwfa&;wyfaygif;pkqdkwmawGudkvnf; zGJpnf;aqmif&GufcJh=uwJhtwGuf


awmfveS af &;aumifpD wufvmwJt
h csed x
f d xifxif&mS ;&Sm; wnf&adS e=uwJh tzGJ tpnf;awGuawmh/
trsKd;om;'Drkdua&pD nD!Gwfa&;wyfaygif;pk (r'nw)/ 'Drdku&ufwpfvlrsKd;pkrsm; nD!Gwfa&;wyfOD;
('vnw)/ vlrsKd;pkrsm;vGwfajrmufa&;r[mrdwftzGJ (vvrz) wdk@jzpf=uygw,f?
r'nw udk 1956 ckESpf/ arvuwnf;u zmyGefrde,f (rJ0dkif) rSm pwifzGJpnf;cJhwmjzpf+yD;/
zGJpu ArmjynfuGefjrLepfygwD/ autef,lygwDeJ@ rGefjynfopfygwD wdk@yg0ifcJhygw,f? aemufydkif;rSm
u&ifeDtrsKd;om;wdk;wufa&;ygwDeJ@ csif;OD;pD;tzGJ@wdk@ yg0ifvmwJhtwGuf tzGJtpnf; (5) ck yg0ifwJh
wyfaygi;f pkjzpfygw,f? ('vnw) qdw
k hJ 'Dru
dk &ufwpfvrl sKd ;pkn!
D w
G af &;wyfO;D uawmh vlrsK;d pktzGJ
tpnf; av;ckeJ@yJ zGJpnf;cJhwmjzpfygw,f? autJef,l/ autifyDyD/ yDtJiftdkeJ@ rGefjynfolwyfOD;wdk@
yg0ifcyhJ gw,f? 1956 ck/ {+yDvuwnf;u yl;aygi;f zGJ pnf;cJw
h mjzpfygw,f? vlrsKd ;pkrsm;vGwaf jrmufa&;
r[mrdwftzGJ (vvrz) uawmh u&if/ u&ifeDeJ@ &Srf;vufeufudkifoHk;zGJ aygif;zGJcJhwmjzpfygw,f?
&Srf;tzGJuawmh p0fE$JacgifaqmifwJh EGHppf[ef acgif;aqmifwJhtzGJjzpfygw,f? wyfaygif;pktzGJ r[m
rdwftzGJawGxJrSm (r'nw) [m txif&Sm;qHk; tay:vGifqHk; jzpfcJhygw,f? vlrsKd;pkawmfawmfrsm;
rsm;[m tkyfpdk;oltpdk;&udk vufeufpGJudkif awmfvSefwdkufcdkufaewmrSefayr,fh vufeufudkifawmf
vSefa&;tiftm;pk}uD;wckvHk;[m wpnf;wvHk;wnf; pkpkpnf;pnf; nDnD!Gwf!Gwf wyfaygif;pk}uD;
tjzpf atmifjrifpGmwnfaqmufEdkifjcif; r&Sdao;ovdk/ rwluGJjym;wJhtjrif/ rwljcm;em;wJh &yfwnf
csufawGeJ@ rwluGJjym;wJh vrf;pOfay:vpDawGudk csrSwfxm;=u&if;/ uGJvGJr_uGm[r_ aygif;pnf;r&r_
awG[m qufvufwnf&Sdae=uqJjzpfygw,f?
wcsdKtzGJtpnf;awGtwGif;rSm t,ltq tawG;tac:awG uGJvGJaeayr,fh tzGJtpnf;
[m ESpfjcrf; ESpfr$mrjzpfyJ wpnf;wvkH;wnf; &yfwnfaeEdkifwJh tzGJawG&Sdovdk/ ESpfzGJozG,f okH;zGJ
ozG,f jzpfoGm;=uwJh tzGJawGvnf; &SdaecJhygw,f? tpdwfpdwftr$mr$muGJoGm;+yD; emrnfaygif;pkHeJ
htzGJaygif;ajrmufrsm;pGm ay:xGufvmwmrsdK;awGvnf; &Sdaeygw,f? bmyJjzpfjzpf aygif;kH;=unfhvdkuf
r,fqdk&if ArmjynfuGefjrLepfygwD/ tvHeDuGefjrLepfygwD eJ@ vlrsdK;pkvufeufudkif awmfvSefa&;ygwD
awG qufvufwnf&Sdae=u+yD;/ EdkifiHa&;ygwDawGxJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD[m t}uD;qkH; tay:
vGiq
f ;Hk jzpfum/ vlrsKd ;pkvufeufuikd t
f zGJ tpnf;awGxrJ mS autJe,
f [
l m t}uD;qk;H tay:vGiq
f ;Hk jzpf
cJhygw,f?
zqyvtpdk;&vufxufwkef;u ajray:uGefjrLepfawGvdk hpGyfpGJjcif;cH&wJh/ toGiftrsdK;rsdK;eJ
hvuf0J0g'udk ouf0if,kH=unfcJh=uwJh yk*~dKvfaygif; ajrmufrsm;pGmyg0ifwJh/ wdk;wufwJh twdkuftcH
Edik if aH &;wyfaygi;f pk}uD;oabmrsKd ; &yfwnfvy_ &f mS ;cJw
h hJ Oya'abmiftwGi;f u yrnw wyfaygi;f pk
}uD;[mvnf; 0g;tpnf;ajyovdk ajypycJ+h yDjzpfygw,f? qd&k ,
S ef rD sm;u jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfygwD
zuf ajymif;olajymif;/ ul;olu;l / axmufco
H al xmufcH jzpfae=ucsed rf mS raxmufco
H al wG qefusio
f l
awGuvnf; udk,fh&yfwnfcsufeJ@udk,f jzpfvm=u+yD;/ yrnw }uD;&J aoG;pnf;nD!Gwfr_[m odod
omom yduGJae+yDjzpfygw,f?
tm%m&jzpfcJhzl;wJh zqyv eJ@ aemufqkH;tm%m&jzpfcJhwJh yxp uawmh/ qdkif;bkwf
omusefaeawmhwJh tzGJtpnf;}uD; (2) ckozG,fjzpfae+yD;/ awmfvSefa&;aumifpDvkyfor# xdkif=unfh
334

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ae&wJhtoGif ydk+yD;ay:vGifvmcJhygw,f?
atmifjrifpmG tm%modr;f vmcJw
h hJ Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; acgi;f aqmifwhJ ppftpd;k &[m wESp=f um
tm%mudk qufvufxdef;odrf;vmEdkifcJh+yD;/ ESpfaygif;ajrmufrsm;pGm tm%meJ@ qufrSdef;aeEdkifa&;
twGufom qufvufvkH;yrf;&awmhr,fhtaetxm;jzpfygw,f? Armjynfppfwyftm%modrf;r_udk
b,fta&S tkyfpkEdkifiHurS r_wfcscJhovdk/ b,ftaemuftkyfpkEdkifiHurSvnf; ta&;,l uef@uGuf
qef@usifajymqdkcJhr_ r&Sdyg?
ta&Stkyfpka&m taemuftkyfpkyg udk,fhtusdK;udk A[dky+yD; tdajENrysuf tpdk;&csif;qufqH
a&;udk qufvuf xlaxmifvyk u
f ikd o
f mG ;=uovdk awmfveS af &;aumifpD ppftpd;k &uvnf; 'Dtyk pf }k uD;
(2) ck=um;rSm cGwkyfay:vpDudk ydkifydkifEdkifEdkif tokH;cs&if;/ bufrvdkufEdkifiHjcm;a&;0g'/ =um;aea&;
EdkifiHjcm;a&;0g'udk qufvuf taumiftxnfazmf [pfauG;cJhygw,f?
rmhupf v
f eD if0g' avhvma&;tzGJ zGJ r,f/ rmhupf -f vDeif 0g' ysH yGm;atmifvyk rf ,fvkd t
h csuf
wcsuftjzpf xnfhoGif;azmfjyrdvdk@ vuf0JnD!Gwfa&;rl/ Ek-rl (15) csufqdkwm a=unmrdpOfu/
Armjynf&J vuf&Sdjzpfay:vmr_awGt&/ Armjynftay:xm;wJh +Adwdo#&J oabmxm;awGudk jyef
vnfajymif;vJ&vdrrhf ,f/ Armjynfqikd &f m+Adwo
d #&J Edik if jH cm;a&;ay:vpDawGukd topfwzef jyefvnf
csrSwf&vdrfhr,fvdk@ csufcsif;wkef@jyefcJhzl;wJh Armjynf&J udkvdkeDt&Sifa[mif;}uD; +Adwdo#uvnf;
AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&J tm%modrf;r_eJ@ jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOf auG;a=umfoHtay:awmh wcGef;w
yg'rS rajymqdkyJ a&ikHE_wfydwfvkyfaecJhygw,f? urBmhykvdyf}uD;vdk@ emrnfausmf=um;ae+yDjzpfwJh
tar&duef}uD;uvnf; vl}uD;vlaumif;*dkuftjynfheJ@ 'g Armjynf&J jynfwGif;a&;/ pGufzufp&m
ta=umif;r&Sd qdkwJh[efeJ@ AdkvfcsKyf}uD;ae0if; awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&udk rdwf0wfrysuf quf
vufqufqHysLiSgcJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&u wuUodkvfausmif;om;rsm;udk &mcsD taoowfESdyfuGyfjycJh
wmudkvnf; b,fEdkifiHurS oabmxm; xkwfazmfuef@uGufcJh=ujcif;r&Sdyg? AdkvfcsKyf}uD;ae0if;[m
olvkyfcsif&mawGudk qufvufvkyfudkifEdkifzdk hjynfwGif;jynfy tcGifhaumif;tcgaumif;/ tajctae
aumif;awG qufvuf&&SdcJhygw,f?
jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD[m jrefrmhenf;jrefrmh[efeJ@ acwfajymif;awmfvSefa&;udk
qifE$JrSmjzpf+yD; awmifolv,form;eJ@ tvkyform;[m tajccHvlwef;pm;}uD; (2) &yfvdk@ ajymqdk
xm;+yD;+yDjzpfwJhtwGuf awmifolv,form;rsm;twGuf awmifolv,form;tcGifhta&;rsm;udk
umuG,o
f nfOh ya' eJ@ oD;pm;csxm;a&;Oya' qdw
k mudv
k nf; 1963 ckEpS x
f rJ mS yJ xkwjf yefjymef;
vdkufygw,f? v,form;awG&J axmufcHr_udk &&Sdatmif 1963 ckESpf pdkufysdK;p&dwfacs;aiG trawmf
a=u; acs;aiGtjzpf usyaf iGuak (70) ausmf xkwaf cs;ay;vdu
k yf gw,f? b%fawGukd jynfoyl ikd o
f rd ;f &m
u &&SdvdkufwJhaiGawGeJ@ xkwfacs;ay;cJhwmjzpfygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

335

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jynf w G i f ; _id r f ; csrf ; a&; awG qk H a qG ; aEG ; yG J r sm;eJ


Ed k i f i H a &;tif t m;pk r sm;&J toH / awmf v S e f a umif p D & J oabmxm;trS e f
1963 ckESpf/ ZGefv (11) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDu jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf
awmfvSefa&;aumifpD. urf;vSrf;csuf qdkwmudk xkwfjyefa=unmvdkufygw,f?
awmwGif;vufeufudkif tzGJtpnf;tm;vkH;odk@ awmfvSefa&;aumifpD. urf;vSrf;csufvdk@
xdyfpnf;wif+yD; tcsuf (6) csufyg a=unmcsufudk a&'D,dkuae xkwfjyefa=unmcJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDonf jynfwGif;+idrf;csrf;a&; jyefvnfwnfaqmufjcif;udk v_dufvSJpGm
vdkvm;awmifhwvsuf&Sdonfhtavsmuf jynfaxmifpktwGif;Y EdkifiHa&;t&vnf;aumif;/ vlrsdK;a&;
t&vnf;aumif;/ vufeufuikd w
f u
kd cf u
kd af e=uaom awmwGi;f tzGJ tpnf;rsm;tm;vk;H od@k jynfwiG ;f
+idrf;csrf;a&;udk vufawGwnfaqmuf&eftwGuf atmufygurf;vSrf;csufw&yfudk xkwfjyefvdkufyg
onf? vd@k tpcs+D yD; awGqkaH qG;aEG;a&;twGuf urf;vSr;f csuu
f kd wjynfv;Hk odatmif xkwjf yefvu
kd f
jcif;jzpfygw,f? udwifpnf;urf;owfrSwfcsufrxm;bJ awGqkHaqG;aEG;=u&efeJ@ rnfonfhvufeuf
udkiftzGJtpnf;rsm;eJ@rqdk awmfvSefa&;aumifpDu toifh&Sda=umif;vdk@vnf; azmfjyxm;ygw,f?
awGqkHaqG;aEG;&eftwGuf awmwGif;tzGJtpnf;rsm;u udk,fpm;vS,frsm;&J toGm;tjyefc&D;
wavsmuf vkH cHa&;udk wm0ef,rl ,ft
h jyif/ aqG;aEG;yGrJ atmifjrifv@kd awmwGi;f jyefv=kd u&if oGm;vd&k m
a'otxd vdu
k yf @kd ay;a&;eJ@ (3) &uftwGi;f zrf;qD;wdu
k cf u
kd jf cif; vk;H 0vkyrf mS r[kwaf =umif;udv
k nf;
azmfjyxm;ygw,f? tJ'aD e@rmS yJ wqufwnf; xkwjf yefa=unmwmuawmh qkaiGrsm; kwo
f rd ;f jcif;
qdkwJh a=unmcsufjzpfygw,f?
awmwGif;vufeufudkif tzGJtpnf;acgif;aqmifrsm;udk taoowfypfa&; zrf;qD;ay;a&;
twGuf tm%m&tpdk;&u ajymifajymifwif;wif; xkwfjyefxm;&SdcJhwJh qkaiGa=unmcsufawGudk
w&m;0if jyefvnfw
k o
f rd ;f ay;vdu
k w
f o
hJ abmjzpfygw,f? jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&; jyefvnfwnfaqmuf
a&;twGuf t[ef@twm;jzpfaeEdik w
f ,fv@kd ,lqwJt
h wGuf qkaiGxw
k jf yefxm;cJw
h mawGukd jyefvnf
kwfodrf;ay;cJhwmvdk@ qdkygw,f? jyefvnf kwfodrf;ay;vdkufw,fqdkwJh a=unmcsufawGuawmh
(1/ 10/ 1956)ae@ ae@pGJyg jynfxJa&;XmerS xkwfjyefxm;cJhwJh qkawmfaiGa=unmcsuftrSwf (1) eJ@
(23/ 5/ 1961) &ufae@ ae@pGJyg jynfxJa&;Xme&J bma&;!ef=um;v$mtrSwf (2) wdk@jzpfygw,f?
qkawmfaiGa=unmcsut
f rSwf (1) qdw
k mu/ AuyOuU ocifoef;xGe;f udk zrf;qD;ay;v#if (od@k r[kw)f
zrf;qD;&rdatmif owif;ay;v#if qkawmfaiG wode;f / ocifAode;f wif/ ocifwifxeG ;f / ocifoef;rdi/f
ocifZif/ ocifcspf/ ocifaX; eJ@*dk&S,f (ac: ) &Jabmfbwif wdk@udk zrf;qD;ay;v#if (odk@r[kwf) zrf;
qD;&rdatmif owif;ay;v#if qkawmfaiG (5) aomif;pDqdkwJh a=unmcsufjzpfygw,f? bma&;!ef
=um;v$mtrSwf (2) qdkwmuawmh awmwGif;vufeufudkif tzGJpnf;acgif;aqmiftm;vkH;eJ@ ouf
qdkifygw,f? b,ftzGJtpnf;urqdk A[dkaumfrDwD0ifeJ@ tvm;wltqifhudk zrf;rdv#if wOD;twGuf
qkawmfaiG waomif;/ ckdifaumfrDwD0ifeJ@ tvm;wltqifhtwGufqdkv#if wOD;twGuf qkawmfaiG
usyfESpfaxmifpD qdkwJh a=unmcsufjzpfygw,f?
336

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aps;t}uD;qkH;uawmh AuyOuU ocifoef;xGef; jzpf+yD;/ 'kwd,aps;t}uD;qkH;awGuvnf;


Auy acgif;aqmifawGyJvdk@ ajym&rvdkjzpfygw,f? tm%m&tpdk;&&Jtid;udk tay:vGifqkH; awG&yg
w,f? Edik if aH &;t& rwln=D u qef@usijf cm;em;=u&muae jzpfay:vmwJh Edik if aH &;tid; Edik if aH &;trke;f
awGudk yk*~dKvfa&;t& b,fvdkenf;eJ@yJjzpfjzpf taoowfypfcsif/ tjywfwD;ypfvdkufcsifwJh onf;oef
vGe;f vSwhJ yk*Kd~ vfa&;tmCmwawGqt
D xd ajymifajymifwif;wif; azmfjyo,faqmifxm;wmudk awG
jrifEdkif=uygw,f? tJ'Dwkef;u wzufu zqyvOuU}uD; OD;Ek [m omoemh 'g,um}uD;bGJcH+yD;
qXoHCm,emwifyGJ}uD;usif;y/ qXoHCm,emwifatmifyGJeJ@ omoem (2500) jynfh txdrf;t
rSwfyGJawG usif;y&if;/ arwWm *k%m rk'dwm awGta=umif; wazmifazmifajymqdkae&mrS avoHrpJ
ao;rDtwGif;/ wzufu taoowfEdkifa&; zrf;qD;&rda&;twGuf qkawmfaiGawGxkwfaewm[m
tjrifrawmf qifawmfeJ@cavmufozG,f jzpfaecJhygw,f? OD;Ek u zqyv OuUvkyf+yD; OD;AaqGudk
0ef}uD;csKyftjzpf v$Jtyfxm;csdeftwGif;rSm tJ'D ocifoef;xGef; udk&rdv#if qkawmfaiGwodef;qdk
wm}uD; xGufay:vmcJhwmjzpfygw,f? tJ'D 1956/ atmufwdkbmvuwnf;u wavsmufvkH;
ouf0ifwnf+rJaecJw
h m +idr;f csr;f a&; awGqkaH qG;aEG;yGaJ wG vkycf ge;D usryS J kwo
f rd ;f ay;vdu
k w
f o
hJ abm
jzpfygw,f?
bmyJjzpfjzpf +idrf;csrf;a&; qdkwJhtoH jyef=um;&wJhtwGuf jynfolvlxku 0rf;omoGm;rd
=uovdk Oya'wGif; Oya'y EdkifiHa&;tzGJtpnf;toD;oD;uvnf; acgif;axmif=unfhrd=uygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD&J +idrf;csrf;a&;twGuf awmfvSefa&;aumifpD&J a=unmcsuftay: yxrqkH;
xGufay:vmwJh axmufcHa=unmcsufuawmh yoDtrsdK;om;uGef*&uf (Ayu) jzpfygw,f// +idrf;
csr;f a&;/ awGqkaH qG;aEG;r,fqv
kd @kd +idr;f csr;f a&;&apcsiv
f eG ;f &SmwJh q&m}uD;ocifu,
kd af wmfri_d ;f uvnf;
om"kac:vdkufygw,f? Oya'wGif; EdkifiHa&;tiftm;pk}uD;wcktjzpf&Sdaeao;wJh yrnw uvnf;
ZGefv (12) &ufae@rSm tcsuf (5) csufyg a=unmcsufudk xkwfjyefa=unmcJhygw,f? a=unmcsufyg
(5) csufuawmh (1) rsufESmpkHnDaqG;aEG;aepOf twdkuftcdkufrsm; ESpfzufpvkH;rS &yfpJxm;&ef/
(2) awGqkHaqG;aEG;a&;udk &efukefrdwGif usif;y&ef/
(3) A[dk ESifh A[dkcsif; aqG;aEG;&ef/
(4) awGqkHaqG;aEG;csufrsm;udk jynfolvlxkodk@ today;&ef/
(5) udk,fpm;vS,frsm;&J vkHcHvGwfvyfr_udk tmrcH&ef wdk@jzpfygw,f?
zqyv/ yxp wd@k uvnf; axmufcv
H u
kd =f uovd/k w&m;0if&yfwnfaewJh rGejf ynfol wyfO;D
uvnf; axmufcHa=umif; a=unmcJhygw,f? pufkHtvkyfkHtoD;oD;u tvkyform;rsm;/ tvkyf
orm;or*~/ tvkyform;tzGJtpnf;rsm;/ 0efxrf;or*~0efxrf;tzGJtpnf;rsm;uvnf; wcJeuf
axmufcHcJh=uygw,f?
wuo jyefvnfwnfaqmufa&;ESifh ausmif;om;ta&; wnfaqmufr_aumfrDwD/ tpdk;&
ausmif;aygi;f pkH ausmif;om;rsm;or*~ (&efuek cf kid )f wd@k uvnf; axmufcaH =umif; a=unmcJ=h uovdk
obifynm&Sif tEkynm&Sirf sm;uvnf; 0rf;yef;wom udqakd xmufccH =hJ uygw,f? jynfwiG ;f +idr;f csr;f
a&;tzGJrsm;uvnf; axmufcHcJh=uygw,f? te,fe,ft&yf&yf jynfoltaygif;&J axmufcH=uoH/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

337

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

qENy azmfjy}uoHawGvnf; tqufrjywf xGuaf y:vmcJyh gw,f? jynfwiG ;f ppf}uD;twGi;f cg;pnf;cHchJ


=u&wJh jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;&J iwfrGwfawmifhwae=uwJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;&&Sdvdkr_qEN[m
ae&maygif;pkHuae xGufay:vmcJhygw,f?
awGqkHaqG;aEG;a&; urf;vSrf;csuftay: awmwGif;vufeufudkif tzGJtpnf;rsm;uvnf;
vdkvdkvm;vm; wkef@jyefoabmxm; a=unmcsufawG xkwfjyefa=unmvm=uygw,f? +idrf;csrf;a&;
twGuf aqG;aEG;&efqEN&adS =umif;/ ppfreS w
f hJ +idr;f csr;f a&;udk wnfaqmufvakd =umif;/ awGqkaH qG;aEG;a&;
udk wav#mufv;Hk awmif;qdk ud;yrf;tm;xkwv
f mcJ=h ua=umif;awG av;av;eufeuf tav;wif;azmf
jyvmcJh=uygw,f?
awmfveS af &;aumifpu
D {+yv
D (1) &ufae@u xkwjf yefxm;cJw
h hJ taxGaxGvw
G +f ird ;f csr;f omcGihf
trde@f ukd Zlvikd f (1) &ufae@txd rlv&ufowfrw
S x
f m;&muae tuef@towfr&Sd &ufw;kd csJ vdu
k yf g
w,f?
Oya'wGi;f Edik if aH &;tiftm;pkrsm;u awGqkaH qG;aEG;a&; +idr;f csr;f a&; jzpfajrmufatmifjrifa&;
twGuf tzGJtpnf;aygif;pkH yg0ifwJh jynfolaumfrDwD qdkwmudk zGJpnf;vdkuf=uygw,f? jynfol
aumfrw
D rD mS tzGJ tpnf;aygi;f (50) ausmf yg0ifygw,f? t"dutm;jzifh yrnw 0ifawG OD;pD;OD;aqmif
y+yD; yg0ifv_yf&Sm; taumiftxnfazmfcJh=uwmjzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD&J urf;vSrf;csuftay: yxrqkH; oabmxm;xkwfazmf jyef=um;cJhwJh
awmwGif;vufeufudkif tzGJtpnf;uawmh tvHeDygwDjzpfygw,f? ZGefv (14) &ufae@rSmyJ tvHeD
uGefjrLepfygwD Armjynf &J jyef=um;csuf xGufay:vmcJhygw,f? ZGefv (15) &ufae@rSm autif,l
ygwD &J oabmxm;jyef=um;csuf xGufay:vmcJh+yD;/ ZGefv (22) &ufae@ ae@pGJeJ hArmjynfuGefjrLepf
ygwD&J jyef=um;csufvnf; xGufay:vmygw,f? jyef=um;csufudk ZGefv (22) &ufae@pGJeJ@ jyef=um;cJh
wmjzpfayr,fh q&m}uD;ocifu,
kd af wmfri_d ;f qDuwqifh ay;yd@k cw
hJ mjzpfwt
hJ wGuf q&m}uD;xH Zlvikd f
v (3) &ufae@rSm a&muf&Sd+yD; Zlvdkif (4) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDu vufcH&&SdcJhw,fqdkyg
w,f? Zlvdkif (5) &ufae@rSm rGefjynfopfygwD &J jyef=um;csufeJ@ u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwD
&J a=unmcsufawG qufwdkuf xGufay:vmcJhygw,f?
jynfolaumfrDwDu Zlvdkif (2) &ufae@rSmuwnf;u jynfolvlxkw&yfvkH;odk@ awGqkHaqG;
aEG;a&; atmifjrifa&;twGuf 0dkif;0ef;ud;yrf;=uyg&efqdkwJh Ed_;aqmfyef=um;a=umif; a=unmcsufudk
xkwjf yefco
hJ vd/k Zlvikd f (6) &ufae@rmS jynfol aumfrw
D u
D }uD;r;wJh +idr;f csr;f a&;urf;vSr;f axmufcyH JG
}uD;udk rdawmfcrf;rrSm usi;f ycJyh gw,f? ae@vnf (1) em&DrmS usi;f ywJh tcrf;tem;yGu
J kd tzGJ tpnf;
aygif; (50) ausmfu tdk;pnfAkHarmif;awGeJ@ wufa&mufvmcJh=uygw,f? wufa&mufvm=uolawG
rdawmfcrf;rwckv;Hk ajccsp&mr&Sad wmhavmufatmif jynfEh u
S o
f mG ;cJyh gw,f? obmywdtjzpf ytd0k hf
OD;vSazu aqmif&u
G +f yD;/ tcrf;tem;r;tjzpf Adv
k jf raoG;u aqmif&u
G cf yhJ gw,f? jynfol aumfrw
D u
D
xkwaf zmfxm;wJh tcsuf (5) csuu
f kd xyfrw
H ifjy+y;D tqdk (4) &yfukd wifoiG ;f qk;H jzwfcyhJ gw,f? tJ'D
tqdk (4) &yfuawmh (1) jynfwiG ;f ppfukd tqk;H owf+yD; +idr;f csr;f a&;wnfaqmuf=u&ef/ rsuEf mS pkn
H D awGqkaH qG;
aEG;a&;urf;vSrf;csufudk udqdk - qdkwJhtqdk (tJ'Dtqdkudk OD;wifarmif - vlxku
338

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wifoGif;ygw,f//)
(2) jynfwGif;+idrf;csrf;a&; jyefvnfwnfaqmufa&;twGuf/ awmfvSefa&;aumifpDeJ@ awmf
vSefa&;tiftm;pkrsm;tm;/ awGqkHaqG;aEG;a&; wu,fjzpfajrmuf atmifjrifEdkif&ef
tedrfhqkH;vdktyfcsufrsm;udk wifjya=umif; - qdkwJhtqdk (tJ'Dtqdkudk vli,fhwyfOD;
OD;pdefvS u wifoGif;ygw,f?)
(3) e,fcsJqef@usifa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tqdk (tJ'Dtqdkudk u&iftrsdK;om;tzGJcsKyf
u ref;wif!Gef@ u wifoGif;ygw,f?)
(4) jynfolrsm;twGuf 'Drdkua&pDjynfh0a&;tqdk (tJ'Dtqdkudk jynfolwdk;wufa&;ygwD
u OD;cifarmifjrifh u wifoGif;ygw,f?)
tJ'Dtcrf;tem;rSm auG;a=umfoH (5) csufudkvnf; wcJeuf auG;a=umfcJh=uygw,f? tJ'D
auG;a=umfoH (5) csufuawmh (1) awGqkHaqG;aEG;a&; udqdk=u ud;yrf;=u /
(2) jynfwGif;+idrf;csrf;a&; jynfoltm;jzifh wnfaqmuf=u /
(3) xdk;ppfeJ@ wdkufppf &yfpJypf &yfpJypf /
(4) typftcwfawG &yfpJ=u &yfpJ=u /
(5) A[dk A[dkcsif; awGqkH=u aqG;aEG;=u / - qdkwmawGyJ jzpfygw,f?
aemufydkif;rSm trdrdte,fe,frSmvJ jynfolaumfrDwDawG zGJpnf;+yD; awGqkHaqG;aEG;yGJ
atmifjrifapa&;twGuf axmufcH udqykd aJG wG qufwu
kd f yvkyaf qmif&u
G v
f m=uwm awG&ygw,f?
q&m}uD;rdi_ ;f ud,
k w
f ikd f +idr;f csr;f a&;udrk jrif&yJ aooGm;&if taoawmifajzmifrh mS r[kwyf gb;l
vd@k ajymcJ+h yD;/ +idr;f csr;f a&;twGuf xrf;aqmifEikd w
f ahJ e&muae yg0ifxrf;aqmifay;cJyh gw,f? Armjynf
uGefjrLepfygwDuvnf; awmfvSefa&;aumifpD&J urf;vSrf;csuftay: jyef=um;pmudk q&m}uD;qDu
wqifh ay;yd@k wmvkycf yhJ gw,f? q&m}uD;OD;aqmifwhJ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGJ }uD;uawmh Adv
k cf sKyf}uD;
ae0if;&J tusifht}uH oabmobm0udk xdkufoifhoavmuf od&Sdxm;+yD;jzpfwJhtwGuf/ r,kH&J&J
cHpm;&&if; a&Swef;uae xGurf &yfyJ rSerf eS o
f m v_y&f mS ;&yfwnfcyhJ gw,f? awGqkaH qG;aEG;a&;jzpfajrmuf
atmifjrifa&;twGuf a&Swef;uaexGuf&yfvmwmuawmh jynfolaumfrDwD yJjzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD&J urf;vSrf;csuftay: tzGJtpnf;toD;oD;u jyef=um;wkef@jyef=u
wmawGtay: awmfveS af &;aumifpu
D xyfqifjh yef}um;csuaf wGtjzpf a&'D,u
kd ae a=unmygw,f?
q&m}uD;rd_if; uwqifh ay;ydk@wJh ArmjynfuGefjrLepfygwD &J ZGef (22) &ufae@ jyef=um;csuftay:
Zlvdkif (8) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDu jyefpmydk@vdkuf+yDjzpfa=umif; a=unmygw,f? Zlvdkif
(17) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpD&J autif,lygwDodk@ jyef=um;csuf/ rGefjynfopfygwDodk hjyef
=um;csuf/ u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwDodk@ jyef=um;csufawG qufvufxGufay:vmcJhygw,f?
tcsKyfoabmuawmh/ vufeufudkifawmfvSefa&;ygwDrsm;u awGqkHaqG;aEG;a&;udk vufcH
oabmwla=umif; azmfjycJ+h y;D / ppfreS w
f +hJ ird ;f csr;f a&;wnfaqmufru
_ kd vdv
k m;ar#mv
f ifah =umif; xkwaf zmf
ajymqdck =hJ uovdk awmfveS af &;aumifpu
D vnf; awGqkaH qG;aEG;a&;twGuf 0rf;ajrmuf0rf;om udqkd
yga=umif; azmfjycJh=uwmjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

339

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awGqkaH qG;aEG;zd@k vdt


k yfwjhJ yifqifra_ wG tjyeftvSef jyef=um;qufo,
G rf a_ wG vkyaf qmif+yD;
=uwJhtcg awmwGif;vufeufudkif tzGJtpnf;awG&J y%mrudk,fpm;vS,ftzGJawG wzGJ+yD;wzGJ
awmfvSefa&;aumifpDeJ@ awGqkHaqG;aEG;zdk@ ae&ma'otoD;oD;uae a&muf&Sdvm}uygw,f?
yxrqkH; a&muf&Sdvmwmuawmh tvHeDygwD jzpfygw,f? &JeDr,f a':aiGpH eJ@ &JeD ausmf0if;
acgi;f aqmifwhJ tvHeD a&Sajy;ud,
k pf m;vS,t
f zGJ [m ZGev
f (24) &ufae@ ppfawGuakd &muf&+dS y;D / (27)
&ufae@rmS &efuek u
f kd a&muf&v
dS mygw,f? =o*kwv
f (10) &ufae@rmS awmh tvHeyD gwD twGi;f a&;r;csKyf
ocifp;kd ud,
k w
f ikd f acgi;f aqmifwhJ tzGJ 0if (17) OD;yg ud,
k pf m;vS,t
f zGJ a&muf&v
dS mygw,f? ocifp;kd u
q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if;udk oGm;a&muf*g&0y uefawmhygw,f? vli,fhwyfOD; (ArmEdkifiH) Xme
csKyf tr_aqmifrsm;u yef;pnf;quf udq=kd uovdk vuf0t
J zGJ tpnf;rsm;uvnf; udqakd wG q
h EHk w
_ f
quf=uygw,f?
tvHeyD gwD aemuf a&muf&v
dS mwmuawmh &JeaD usmZf &H ;D$ acgi;f aqmifwhJ &cdik jf ynfueG jf rLepf
ygwD jzpfygw,f? Zlvdkif (16) &ufae@ ppfawGa&muf+yD;/ (18) &ufae@ &efukefudka&mufygw,f?
owif;pm&Sif;vif;yGJvnf; vkyfcJhygw,f? &JeDausmfZH&$D; u vlrsdK;wdkif;&J wef;wltcGifhta&;/ wenf;
qdk vlrsKd ;wdik ;f &J ud,
k yf ikd jf ymef;cGihf tjynft
h 0t&/ cGx
J u
G v
f u
kd cGx
J u
G cf iG /hf yl;aygi;f vdu
k yl;aygi;f cGiw
hf @kd
jzifh &cdkiforwEdkifiHw&yf xlaxmifoGm;&efeJ@ &cdkiftrsdK;om;wyfaygif;pkyg0ifwJh jynfaxmifpkjrefrm
EdkifiHawmftjzpf wnfaqmufoGm;&ef qdkwmudk &Sif;vif;wifjycJhygw,f? Zlvdkif (28) &ufae@rSm
&JeDausmfZH&$D; wdk@tzGJ jyefvnfxGufcGmoGm;ygw,f?
=o*kwfv (10) &ufae@rSm a&muf&SdvmwJh ocifpdk;}uD; [m =o*kwf (14) &ufae@rSm owif;
pmuGezf &ifh usi;f yygw,f? owif;axmufaygi;f pkH wufa&muf=u+yD;/ t&Sn=f umqk;H aom owif;pm
&Sif;vif;yGJtjzpf rSwfwrf;yjcif;cH&ygw,f? ocifpdk; u tvHeD&J cH,lcsufeJ@ EdkifiHa&;tbd"rRmawGudk
rdepf (230) wdwd &Sif;vif;ajym=um;or_ yygw,f? qdkAD,ufacgif;aqmif cka&Smh udk _wfcswma&m/
wkwfjynfudk a0zefwma&m t*Fvdyfvdk &Gwfzwfudk;um;wmawGyg pum;vkH;ajymifajymif avoH
'dk;'dk;a'gufa'gufeJ@ zGifhqdk&Sif;vif;ajymqdkoGm;cJhygw,f? ygwDpkH ESD;aESmzvS,fyGJ}uD; usif;yzdk@ tqdky+yD;/
ppfudk tenf;qkH; (1) ESpf&yfpJxm;zdk@vnf; awmif;qdkygw,f?
ocifpdk;acgif;aqmifwJh tvHeDuGefjrLepfygwD y%mrudk,fpm;vS,ftzGJeJ@ awmfvSefa&;
aumifp[
D m =o*kwv
f (15) &ufw}urd /f (16) &ufae@w}urd /f (17) &ufae@w}urd f aygi;f (3) }urd f
aqG;aEG;cJh=uygw,f? (16) &ufae@rSm tvHeDuGefjrLepfygwDu awmfvSefa&;aumifpDodk@ wifjywJh
ppfwrf; wapmif wifoGif;cJhygw,f? rmhufpf-vDeif0g' usrf;}uD;usrf;i,f toG,foG,fudk tudk;
tum;yazmfjy&if;/ tvHeDygwD&J &yfwnfcsufoabmxm;tjrifrsm;udk azmfjywifqufxm;wJh
tvHeDppfwrf; jzpfygw,f? ocifpdk;u +idrf;csrf;a&;y%mrqifhppfwrf; vdk@azmfjyygw,f? ygwD
aygif;pkH ESD;aESmzvS,fyGJuGefz&ifh bma=umifhusif;yoifhovJ qdkwmuae tpcsD+yD; tcef; (3) cef;
u (2) &yfyg ppfwrf;jzpfygw,f? (3) }udraf qG;aEG;t+yD; =o*kwv
f (18) &ufae@rmS vma&mufawG
qk=H uwJh &JeaD [mif;awGukd ocifp;kd }uD; ud,
k w
f ikd u
f aqG;aEG;yGt
J ajctaeaumif;w,f vd@k xkwaf zmf
ajymqdk zGifh[aewkef;&Sdao;/ awmfvSefa&;aumifpDu tvHeDuGefjrLepfygwDeJ@ awGqkHaqG;aEG;a&;udk
=o*kwv
f (19) &ufae@up+yD; &yfpv
J u
kd +f yDv@kd a=unmvdu
k yf gw,f? ocifp;kd }uD; ud,
k w
f ikd f bmajym&
340

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awmhrSef;rodatmif jzpfoGm;&ygawmhw,f?
(19) &ufae@n awmfvSefa&;aumifpD&J a=unmcsufxJrSmuawmh tvHeDuGefjrLepfygwD
(Armjynf) . 'Dae@txd yrlajymqdk aqmif&u
G cf surf sm;onf jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; wnfaqmufonfh
udpw
P iG f wu,f;dk om;r_e@J yrlaqmif&u
G jf cif;udk rawGjrif&ay? a&Squf+yD; aqG;aEG;&ef vk;H 0rjzpfEikd f
awmhonft
h wGuf jynfaxmifpjk refrmEdik if aH wmf vSeaf &;aumifpED iS hf tvHeu
D eG jf rLepfygwD (Armjynf)
wd@k . awGqkaH qG;aEG;a&;udk 1963 ckEpS /f =o*kwv
f (19) &ufae@rS pwif+yD; tqk;H owf &yfqikd ;f vdu
k yf g
onf? [lowJh//
a=unmcsufxJrSm qufvufazmfjyxm;wmuawmh awmfvSefa&;aumifpDonf tvHeD
uGejf rLepfygwED iS hf awGqkaH qG;aEG;yGu
J kd &yfqikd ;f vdu
k &f ayr,fh useaf wmwGi;f vufeufuikd rf sm;u jynf
wGif;+idrf;csrf;a&;udk jyefvnfwnfaqmuf&ef kd;om;pGm urf;vSrf;aqmif&Gufygu qufvuf+yD; aqG;
aEG;rnfjzpfa=umif; vdk@qdkvdkufygw,f?
ocifp;kd }uD; u qufvufaqG;aEG;csiyf gao;w,f/ vuf&t
dS ajctaeeJ@ raqG;aEG;Edik &f if/ awm
wGif;a&muf+yD;aemuf pmay;pm,l enf;wenf;enf;eJ@ qufvufaqG;aEG;cGifhyzdk@ arwWm&yfcHygao;
w,f? awmfvSefa&;aumifpDu bmtajzrSray;awmhyg? awmwGif;udkom jyefydk@ay;vdkufygw,f?
tvHeDygwD/ &cdkifjynfuGefjrLepfygwDwdk@ aqG;aEG;+yD;wJhaemuf aqG;aEG;zdk@ a&muf&SdvmwJhtzGJ
uawmh u&ifawmfvSefa&;aumifpD jzpfygw,f?
autif,l u&ifawmfvSefa&;tzGJtpnf;}uD;xJrSm ref;bZH OD;aqmifwJh tiftm;pkeJ@
apm[efwmomar$; acgif;aqmifwJh tiftm;pk&,fvdk@ t"dutm;jzifh ESpfpkuGJae&mu apm[efwm
omar$; acgif;aqmifwJhtzGJ[m u&ifawmfvSefa&;aumifpD qdkwJhemrnfeJ ha&muf&Sdvmwmjzpfyg
w,f?
apm0&Dausmf/ Adkvfxl;rif;/ cGefbaqG/ apmbxGef; pwJh autif'Dtdk xdyfwef;acgif;aqmif
awGvnf; yg0ifygw,f? =o*kwfv (15) &ufae@rSm a&$usifausmuf}uD;udk a&muf&Sdvm+yD;/ tJ'Duae
r*Fvm'kHudk qdkufa&mufvmygw,f? u&ifawmfvSefa&;aumifpDeJ@ awmfvSefa&;aumifpDwdk@ awGqkH
aqG;aEG;r_awG vkyf=uygw,f?
aemufxyfa&muf&SdvmwJh tzGJuawmh/ vlrsdK;pk (3) ygwDudk,fpm;vS,ftzGJjzpfygw,f?
autif,lygwD/ rGefjynfopfygwD eJ@ u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwD wdk@&J (3) ygwD udk,fpm;vS,f
tzGJjzpfygw,f?
y%mrudk,fpm;vS,ftzGJtjzpf/ wu,fawGqkHaqG;aEG;a&;twGuf udwifjyifqifwJh
oabmjzpfygw,f? Adkvfusifaz eJ@ apmrsdK;aoG; udk (3) ygwD udk,fpm;vS,fcef@tyfpmay;+yD; apv$wf
wmjzpfygw,f? Adkvfusifaz acgif;aqmifwJh (3) ygwDudk,fpm;vS,ftzGJeJ@ awmfvSefa&;aumifpD[m
Zlvdkif (30) &ufrSm y%mrawGqkHygw,f? (3) ygwD y%mrudk,fpm;vS,ftzGJ&J yxrqkH; wifjy
awmif;qdkcsufuawmh (1) wwdkif;jynfvkH; typftcwf&yfpJxm;&ef/ typftcwf&yfpJxm;csdef aqG;aEG;aecsdef
twGi;f / jynfov
l x
l t
k aejzifh vGwv
f yfpmG a&;om;ajymqdck iG /hf ykEH ydS x
f w
k af 0cGiEhf iS hf pnf;
a0;qENjycGifhrsm;&Sdap&ef/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

341

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

(2) vkHavmufaom tcsdef&&Sda&;ESifh oGm;vmqufoG,f ac:,la&;twGuf awmfvSefa&;


aumifpDrS vdktyfaomvkHcHr_/ ulnDr_rsm;udk ay;&ef/
(3) ESpfOD;ESpfzuf tjyeftvSef aqG;aEG;csufrsm;udk toHv$ifhay;&ef/ owif;pmuGefz&ifh
yvky&f iS ;f vif;cGi/hf pme,fZif;rsm;wGif tjynft
h 0 a&;om;azmfjycGi&hf &Sad p&ef - wd@k jzpfyg
w,f?
awmfvSefa&;aumifpD&J jyef=um;csufuawmh wjynfvkH;twdkuftcdkuf&yfpJxm;a&;rSm
vufawGwGif rjzpfEikd yf g? ok;H ygwD vufeufuikd t
f zGJ tpnf;rsm; ydik yf ikd Ef ikd Ef ikd f wm0ef,El ikd w
f hJ e,fajr
rsm;rSmom aqG;aEG;aepOftwGi;f twdu
k t
f cdu
k &f yfpx
J m;v#if vkaH vmuf+yDv@kd ,q
l a=umif;/ (3) ygwD
XmecsKyfwnf&&dS m a'ow0du
k o
f m ok;H ygwD A[dak umfrw
D t
D pnf;ta0; vky=f u+yD; vdt
k yfaomtul
tnDawmif;cHvmv#if tultnDay;&eftoif&h adS =umif;ESihf aqG;aEG;yGaJ tmifjrifaomtcgrS wdik ;f jynf
odk@ a=unmcsufrsm; xkwfjyefoGm;&ef qdkwmjzpfygw,f? ratmifjrifvdk@ aqG;aEG;yGJ&yfpJ&wJhtcg
aqG;aEG;yGJtay: oabmxm;a=unmcsufxkwfjyefcGifhay;r,fvdk@ azmfjyyg&Sdygw,f?
=o*kwfv (20) &ufae@rSm &Srf;jynfvGwfvyfa&;wyfrS udk,fpm;vS,f cGefpdkif;yefeJ@ cGeftkH;
acgiw
f @kd a&muf&v
dS m+y;D / =o*kwf (23) rSm &Sr;f jynfvw
G af jrmufa&;wyfaygi;f pke@J &Sr;f jynfvw
G af jrmufa&;
wyfrawmfwdk@&J udk,fpm;vS,fawGtjzpf/ p0faq;pdkif/ p0faqxif/ p0foD[ eJ@ p0f0rf;[kHwdk@ (4) OD;
xyf+yD;a&mufvmygw,f? =o*kwf (25) rSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwdkif awGqkH+yD;/ aqG;aEG;yGJ usif;y
ygw,f? tJ'DaqG;aEG;yGJrSm awmfvSefa&;aumifpDzufu Adkvfr;}uD; apmjrifh/ Adkvfr;}uD;vS[ef/ Adkvfr;
}uD;aomif;'ef/ 'kAdkvfr;}uD;cspfcif eJ@ ocifwifjr wdk@yg0ifygw,f? aemufydkif; qufvufaqG;aEG;=u
ygw,f?
&Srf;tzGJrsm;u olwdk@[m qD;wdk;tzGJeJ@ rywfoufa=umif;/ tultnDvnf; r,la=umif;/
&Sif;&Sif;vif;vif; azmfjyajymqdk=uovdk/ pufwifbm (1) &ufrSm p0fqdkif;yef/ p0faqxif/ cGeftkH;acgif/
p0f[kef wdk@u owif;pm&Sif;vif;yGJvnf; vkyfygw,f? &Srf;udk,fpm;vS,ftzGJu t"dutcsuf (3)
csuf wifjycJhygw,f? tJ'gawGuawmh(1) &Sr;f jynfvx
l o
k nf bma&;/ Edik if aH &;/ tkycf sKyfa&;/ ,Ofaus;r_ paomjy\emrsm;udk
vGwv
f yfpmG a&G;cs,v
f yk af qmifciG &hf &dS rnf// A[dt
k pd;k &u pGuzf ufjcif;ry&ef? jynfru
tusdK;wlvkyfief;rsm; rvkyfv#ifaomfvnf;aumif;/ vlxku vdkvm;v#ifaomfvnf;
aumif;/ jynfaxmifpkrS cGJxGufcGifhy&rnf?
(2) vlenf;pk. tcGifhta&;rsm;udk todtrSwfy&rnf?
(3) zuf'&,fjynfaxmifpktajccHrludk usifhokH;&rnf? vlrsdK;a&;nDr#r_oabmw&m; jynf
e,fwdkif; tqifhtwef;nDr#r_oabmw&m;/ A[dktm%mrSty useftm%mrsm;udk
jynfe,frsm;odk@ ay;tyf&rnf[laom oabmw&m;t& usifhokH;&rnf? - qdkwmawG
yJjzpfygw,f?
=o*kwfv (28) &ufae@rSm a&muf&Sdvmwmuawmh/ ArmjynfuGefjrLepfygwD jzpfygw,f?
y%mrud,
k pf m;vS,t
f zGJ jzpfygw,f? A[dak umfrw
D t
D wGi;f a&;r; &JabmfaX; acgi;f aqmif+y;D / Adv
k af Z,s/
Adv
k yf /k Adv
k pf ;kd armif/ &Jabmfatmif}uD;/ &Jabmfoufwif wd@k yg0ifygw,f? k;H tzGJ 0iftjzpf &Jabmfcif}uD;
342

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

eJ@ &Jabmfrif;atmif yg0ifygw,f?


ArmjynfuGefjrLepfygwD OuU ocifoef;xGef; &J q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if;xHay;pm eJ@
Adkvfae0if; xHay;pmudkyg o,faqmifvm=uygw,f?
=o*kwfv (31) &ufae@rSm &JabmfaX; acgif;aqmifwJh y%mrudk,fpm;vS,ftzGJ[m
q&m}uD;rd_if;tdrf oGm;a&muf=u+yD; vuftkyfcsD uefawmh=uygw,f? ocifoef;xGef; &J ay;pmudk
&JabmfaX; u zwfjy+yD;/ ocifoef;xGef;&J rSm=um;csuft& q&m}uD;&J =o0g'udkcH,lzdk@ yef=um;yg
w,f? q&m}uD;u qufud;pm;=uyg +idrf;csrf;a&;&Edkifygw,f vdk@ajym=um;ovdk/ a&$wd*kHbk&m;}uD;
udk zl;oGm;=uzdk@vnf; rSm=um;ygw,f? wdkif;a&; jynfa&;qdkwm Oykofapmifhwmvdk r[kwfvdk@vnf;
owday;qk;H rygw,f? &JabmfaX; u jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;twGuf u|eaf wmfwkd zh ufu ruse&f atmif
jzpfEdkifor# aqmif&Gufyghr,fvdk@vnf; uwday;oGm;ygw,f?
pufwifbm (2) &ufae@rmS toHvi$ hf cHk ef;rrSm ArmjynfueG jf rLepfygwt
D zGJ &J owif;pm&Si;f
vif;yGu
J si;f yygw,f? &JabmfaX; u OD;aqmifaqG;aEG; &Si;f vif;ygw,f? y%mrud,
k pf m;vS,t
f zGJ [m
jynfolvlxk}uD; vdkvm;awmifhwaewJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;udpPrsm;udk taumiftxnfazmf&mrSm
udwifjyifqif vrf;cif;ay;&r,fh y%mrtzGJomjzpfwJhta=umif;eJ@ udk,fpm;vS,ftzGJ[m (1) aqG;aEG;yGJtwGuf tajccHawG ESpfOD;ESpfzuf ndEd_if;csrSwfzdk@/
(2) wzufeJ@ wzuf r&Sif;vif;wmawG &Sif;vif;zdk@/
(3) aqG;aEG;yGJtwGuf aumif;jrwfwJh &moDOwkzefwD;a&;twGuf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
oabmwlnDcsuf r&ao;rSDrSmyif ppf&yfpJxm;wJh +idrf;csrf;a&;tudumvwck ESpfzuf
oabmwl zefwD;zdk@/
qdkwJh tcsuf (3) csufudk &Sif;vif;wifjy+yD;/ owif;pmq&mawG&J ar;cGef;awGudkvnf;
jyefvnfajz=um;wmvkyfygw,f?
pufwifbm (2) &uf nae (5) em&DrSmawmh ArmjynfuGefjrLepfygwD y%mrudk,fpm;vS,f
tzGJeJ@ awmfvSefa&;aumifpD udk,fpm;vS,ftzGJwdk@ y%mrjyifqifa&; aqG;aEG;yGJpwifygw,f? Arm
jynfuGefjrLepfygwDzufu udk,fpm;vS,ftzGJacgif;aqmif[m &JabmfaX; jzpfygw,f? awmfvSefa&;
aumifpDzufu tzGJacgif;aqmifu Adkvfr;}uD;apmjrifh jzpfygw,f?
&JabmfaX; u y%mrudk,fpm;vS,ftzGJ&J wifjycsufpmwrf;udk zwf=um;wifoGif;ygw,f?
rsuEf mS pkn
H D awGqkaH qG;aEG;yGjJ zpfajrmuf&ef tqifajyaom tajctaersm; zefw;D a&;twGuf avm
avmq,f aqG;aEG;ndEd_if; oabmwlnDcsuf&,l&efudpPrsm; qdkwmudk tav;xm; azmfjywifoGif;
oGm;ygw,f? aqG;aEG;ndEd_if;oabmwlnDcsuf&,lzdk@ udpP}uD; (9) ck&Sdw,fvdk@ azmfjyxm;ygw,f?
tJ'gawGuawmh (u) ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkaumfrDwDtpnf;ta0; usif;yEdkif&ef vdktyfaom tul
tnD ay;a&;udpP//
(c) ArmjynfuGefjrLepfygwD yg0ifaewJh r'nw tpnf;ta0;xdkifEdkifa&;udpP?
(*) twdkuftcdkuf&yfpJa&;/ +idrf;csrf;a&;tudumv zefwD;a&;udpP?
(C) tcsdKaom wyfpcef;rsm; a&$ajymif;ay;a&;udpP?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

343

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

(i) vdktyfaom 'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm;udp?P


(p) &Sif;vif;ajz=um;ay:&ef tcsufw&yfudpP?
(q) oabmrwlao;aom udpPrsm;tay: oabmxm;&efudpP?
(Z) e,fcsJorm;eJ@ jynfwGif;azmufjyefa&;orm;rsm;tE W&m,f umuG,fa&;udpP?
(n) y%mrtpnf;ta0;wGif vkyfoifhaomudpP?
qdw
k mawG jzpfygw,f? udpw
P ckcsi;f udk &Si;f vif;zGiq
hf kd wifoiG ;f zwf=um;oGm;cJyh gw,f? awGqkH
aqG;aEG;yGJ jzpfajrmufEikd af &;twGuf ArmjynfueG jf rLepfygwD zufu 'Dvjkd rifw,f/ 'Dvjkd zpfapcsiw
f ,f
vd@k tqdk ywifjyvdu
k w
f mjzpfygw,f? awmfveS af &;aumifpzD ufu vufcEH ikd f vufrcHEikd /f aqmif&u
G f
ay;Edkif aqmif&Gufray;EdkifawGudk w&m;0ifar;jref;vdkufwJhoabmjzpfygw,f?
(1) ArmjynfvGwfvyfa&; xdef;odrf;a&;jy\em/ Armjynfonf e,fcsJorm;wdk@. usL;
ausmaf &;*d%
k ;f xJ ryg0ify/J trsKd ;om;vGwv
f yfa&;ESihf +idr;f csr;f pGmtwlaea&;ay:vpDukd
jywfom;pGmusifhokH;&ef/
(2) Armjynf. tkycf sKyfa&;pepf 'Dru
kd a&pDusa&;udk tmrcH&ef/ wjynfv;Hk 'Dru
kd a&pDtcGihf
ta&;rsm;ay;&ef tmrcH&ef/ yk'frtrsdK;rsdK;ESifh tzrf;cHae&aom uGefjrLepfygwD0ifrsm;
ESifh tjcm; wdk;wufaom EdkifiHa&;orm;rsm;tm; v$wfay;&ef/
(3) ArmjynfueG jf rLepfygwED iS w
hf uG 'Dru
kd a&pDygwrD sm; vlxt
k zGJ tpnf;rsm;. Oya'wGi;f
wnf&SdcGifhESifh vkyfudkifcGifhudk tmrcH&ef/
(4) wdik ;f &if;om;vlrsKd ;pkrsm;tay: vufeufuikd w
f u
kd cf u
kd jf cif;udk &yfpI
J w&m;ojzifh &oifh
&xdkufaom tcGifhta&;rsm;udk 'Drdkua&pDusus ajz&Sif;ay;&ef/
(5) avmavmq,f vkyfay;&efvdktyfaom tjcm;jy\emrsm;udk vkyfaqmifay;&ef/
qdw
k hJ avmavmq,f Edik if aH &;jy\em}uD; (5) ckukd aqG;aEG;yG&J J aqG;aEG;&r,fh tajccHtjzpf
t=urf;zsif; owfrSwfoGm;zdk@udkvnf; wifjyvrf;a=umif;oGm;cJhygw,f?
pufwifbm (7) &ufae@rmS aZmf'ef OD;pD;acgi;f aqmifwhJ ucsiv
f w
G v
f yfa&;aumifpD (autdik pf )D
udk,fpm;vS,ftzGJ[m awmfvSefa&;aumifpDeJ@ awGqkHwmvkyfygw,f? awmfvSefa&;aumifpD
udk,fpm; taemufajrmufwdkif;ppfXmecsKyf wdkif;r;u vufcHawGqkHaqG;aEG;wm vkyfygw,f?
autdkifat (autdkifpD) udk,fpm;vS,ftzGJ&J wifjyawmif;qdk aqG;aEG;csufuawmh (1) jynfaxmifpt
k wGi;f vlrsKd ;toD;oD;tm; vGwv
f yfciG Ehf iS hf ud,
k yf ikd jf ymef;cGiu
hf kd ay;tyf
&ef/ rdrdwdk@ vlrsdK;rsm;&J oabmt& cGJxGufvdkolrsm;udk cGJxGufcGifhay;&ef/
(2) ucsifjynfe,fESifhywfouf+yD;/ ucsifjynfoljynfom;rsm;. vufeufudkifawmfvSefae
jcif;. t"du&nf&G,fcsufyef;wdkifjzpfonfh vGwfvyfaom tcsKyftcsmtm%mydkif
oD;jcm;jynfe,fxlaxmifcGifhudk ay;&ef/
(3) jynfaxmifpt
k wGi;f rS ucsijf ynfe,fcx
JG u
G o
f mG ;onfah e@rpS +yD; ucsijf ynfe,fEiS hf Arm
jynfonf xm0&+idrf;csrf;a&;rl (5) csufudk tajccHxm;+yD; qufqHa&;udk oabmwl
vufrSwfa&;xdk;=u&ef/
vdk@qdkygw,f? typftcwf&yfpJa&;jy\emrsm;udkvnf; tjyeftvSefaqG;aEG;cJh=uw,f
qdkygw,f?
344

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

pufwifbm (8) &ufae@rSm &efukefrd tif;,m;vrf;{nfha*[mrSmyJ awmfvSefa&;aumifpD


udk,fpm;vS,ftzGJeJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwD udk,fpm;vS,ftzGJwdk@ 'kwd,ajrmuf y%mrjyifqif
a&;aqG;aEG;yGu
J kd qufvufusi;f yygw,f? t"dutm;jzifh yxrqk;H t}udrf aqG;aEG;yGw
J ek ;f u Armjynf
uGefjrLepfygwD udk,fpm;vS,ftzGJu wifjyxm;cJhwJh wifjycsufawGtay: awmfvSefa&;aumifpDzuf
u wcsufcsif; jyefvnfjyef=um;csufay;wJhoabmjzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkaumfrDwD tpnf;ta0;usif;yEdkifa&;udk oabmwla=umif;/
vkdtyfwJh tultnDay;rSmjzpfa=umif; jyef=um;ygw,f? r'nw tpnf;ta0;xdkifEdkifa&;awmh
wjcm;ygwDrsm;&J Mandate rygyJ raqG;aEG;csifa=umif;/ ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ hawmfvSefa&;
aumifpDwdk@ ppf&yfpJxm;+yD;wJhtcgusrS tJ'De,fajrxJrSmjzpfjzpf (3) ygwDe,fajrxJrSmjzpfjzpf usif;y
yg? em;vnfr_eJ@vkyf&if jzpfEdkifygw,fvdk@ jyef=um;tajzay;ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufu wjynfvkH;twdkif;twmeJ@ ppf&yfpJa&;udkawmh rjzpfEdkifvdk@
ta=umif;jyef=um;+yD;/ uGefjrLepfygwDeJ@ (2) zufoabmwl ppf&yfpJa&;udkawmh jzpfEdkifygr,f? tao;
pdwf xyfrHaqG;aEG;=uzdk@ tajzay;ygw,f? wyfrsm;ajymif;a&$a&;eJ@ ywfouf+yD; wyfpGJxm;&muae
a&GS ah jymif;ay;zd@k oabmrwlEikd v
f @kd jyef=um;tajzay;ygw,f? e,fcsJ eJ@ jynfwiG ;f azmufjyefa&;orm;
rsm;tE &W m,f umuG,w
f m;qD;a&;eJ@ywfouf+yD; oabmwla=umif; jyef=um;ygw,f? (tJ't
D csed rf mS
awmfvSefa&;aumifpDu aphpyfaqG;aEG;a&; atmifjrifpGmjzpfajrmufa&;twGuf udwifumuG,fwJh
taeeJ@ OD;AaqG/ OD;0if; wdk@tygt0if yk*~dKvfwcsdKudk zrf;qD;xdef;odrf;xm;+yD;+yD jzpfygw,f?)
y%mrawGqkaH qG;aEG;yG}J uD; atmifjrifpmG +yD;ajrmufv@kd 'kw,
d ydik ;f rsuEf mS pkn
H aD qG;aEG;yG}J uD;
rSm ArmjynfueG jf rLepfygwzD ufu wifjywJh Edik if aH &;qdik &f m tajccHtcsuf (5) csuu
f kd aqG;aEG;oGm;zd@k
tajccH+yD; aqG;aEG;oGm;zdk@ oabmwla=umif; tajzay;ygw,f? tajccH (5) csufqdkwmrSmvnf;
yOPrtcsuf[m avmavmq,f vdktyfaom tjcm;jy\emrsm;udk vkyfaqmif&ef vdk@om azmfjy
xm;wmjzpfwJhtwGuf rsufESmpkHnD aqG;aEG;yGJvkyfwJhtcgrSm EdkifiHa&;tm;jzifh t"dundEd_if;aqG;aEG;
p&m[m tcsuf (4) csufyJjzpfygw,f? 'DtajccH (4) csufudkvnf; awmfvSefaumifpDu oabmwl
vdkuf+yDqdkwJhtwGuf/ y%mrjyifqifa&; aqG;aEG;yGJ atmifjrifatmif ndEd_if;&mrSm tzktxpf
oabmrsdK;jzpfaeao;wmu wyfpcef;rsm;a&$ajymif;a&; eJ@ ppf&yfpJa&;jy\em omjzpfygw,f?
pufwifbm (11) &ufae@ naeydik ;f rSm wwd,t}udraf jrmuf aqG;aEG;yGJ yvkyyf gw,f? 'kw,
d
t}udrf aqG;aEG;yGJwkef;u[mawGudk cHikHokH;oyf+yD;/ &JabmfaX; u ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkaumf
rDwDtpnf;ta0;vkyfa&;eJ@ywfouf+yD; wifjyygw,f? A[dkaumfrDwDtpnf;ta0; usif;yr,fhae&m
udk t=urf;zsi;f tm;jzifh ayguaf cgi;f eJ@ atmifvt
H pyf/ t&Htm;jzifh om,m0wD/ ewWvif;eJ ah ygi;f wnf
tpyfudk vsmxm;a=umif; xifjyygw,f?
pufwifbm (13) &ufrmS pwkwt
W }udraf jrmuf aqG;aEG;yGu
J si;f yygw,f// Adv
k rf KS ;}uD;apmjrifu
h
ArmjynfuGefjrLepfygwDzufu wifjyxm;csufawGudk twnfyajym=um;&if; A[dkaumfrDwDtpnf;
ta0;yGJvkyfzdk@ yxrae&mudkyJ a&G;cs,fzdk@ t}uHyygw,f? Auy zufu A[dkaumfrDwDtpnf;ta0;
vkyrf ,fah 'oeJ@ teD;qk;H a'oawGjzpfaewJh a&$avmif;/ pGeaf csmif;/ a&$awmifaiGawmif/ ukwifig;qif/h
pG,fwkef;a'orsm;u tpdk;&wyfrsm; qkwfcGmay;apvdka=umif; wifjyygw,f? Adkvfr;}uD;apmjrifh u
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

345

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

oabmwla=umif; ajym+yD;/ pufwifbm (25) &ufae@ aemufqkH;xm; a&$ajymif;ay;&efeJ@ qufoG,f


a&;twGuf qufoG,fa&;t&m&Sdrsm; ESpfzufpvkH;rS xm;&Sd&efudk aqG;aEG;oabmwlnDcJh=uygw,f?
pufwifbm (23) &ufae@rSm yOPrt}udrfajrmuf aqG;aEG;yGJ qufusif;yygw,f? Adkvfr;}uD;
apmjrifhu t&iftywfu oabmwlnDxm;cJhwJh a&$ajymif;ay;zdk@ ae&m (5) ckrSm ukwifig;qifheJ@
a&$avmif;[m opfxw
k v
f yk af &;vkyif ef;awG ta&;w}uD;&Sad ewJt
h wGuf b,fvakd qmif&u
G o
f ifw
h ,f
t}uH ay;zdk@ ajym=um;ygw,f? &JabmfaX; u wyfpcef;rsm;a&$ajymifay;zdk h oabmwl+yD;jzpfwJh
twGuf opfxw
k v
f yk af &;vkyif ef;awGvyk zf @kd e@J taESmuft,Suaf y;rSmr[kwaf =umif; ajymqdyk gw,f?
tpnf;ta0;vkyfzdk@ t&Ha'o aygif;wnfudk y,fzsufvdkuf+yD;/ awmifilckdif pdrfa& eJ hoajy0
a'oudk a&G;cs,fxm;a=umif; wifjy&if;/ tJ'ga=umifh bkef;&Gm/ oajy0/ pdrfa&0/ =uuf&Sm/ vufyHckHwdk
hrSmcsxm;wJh wyfpcef;rsm;a&$ajymif;ay;a&;udk wifjyygw,f?
yOPrt}udrfajrmuftxd awGqkHaqG;aEG;=ur_awGudk cHikH=unfhr,fqdk&if acsmacsmarGarGyJ
&SdaecJhygw,f? tjyeftvSef vdkufavsmr_awG jyocJhygw,f?
pufwifbm (29) &ufae@rSm autif,lOuU ref;bZH udk,fwdkifacgif;aqmifwJh (3) ygwD
ud,
k pf m;vS,t
f zGJ awGqkaH qG;aEG;=uzd@k &efuek u
f kd qdu
k af &mufvmygw,f? ref;bZH (autif,yl gwD
OuU)/ EdkifbvGif (rGefjynfopfygwD OuU)/ apmarmf&,f (u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwD twGif;
a&;r;csKyf) paumv,fawm (autif,ltaxGaxGtwGif;a&;r;)/ Adkvfusifaz (autif,l
aygvpfAsLkd tzGJ 0if)/ Adv
k o
f ef;atmif (autif,Al [dak umfrw
D 0D if)/ Adv
k pf v
H if; (u&ifet
D rsKd ;om;wd;k
wufa&;ygwD A[dak umfrw
D 0D if) wd@k e@J twl k;H tzGJ om;rsm;yg yg0ifwhJ ud,
k pf m;vS,t
f zGJ }h u;D jzpfygw,f?
jynfolvlxku vd_ufvd_ufvSJvSJ udqdk=uygw,f? jynfolvlxk&J +idrf;csrf;a&;ar#mfvifhcsufeJ
hudqdkE_wfquf=uwmawG ae&mwdkif;rSm ay:aygufcJhygw,f? atmufwdkbm (3) &ufae@rSm AuyeJ@
awmfvSefa&;aumifpDwdk@&J qXrt}udrfajrmuf awGqkHaqG;aEG;yGJ qufvufusif;yygw,f? awmf
vSeaf &;aumifpzD ufu ud,
k pf m;vS,t
f ajymif;tvJ&v
dS mygw,f? Adv
k rf ; }u;D apmjrif/h Adv
k rf ; }u;D ausmpf ;kd /
Adv
k rf ; }uD;vS[ef/ Adv
k rf ; }uD;aomif;'efe@J 'kAv
kd rf ; }uD;rsKd ;atmif wd@k jzpfvmygw,f? ocifwifjr rygvm
awmhyg? Adv
k rf ; }uD;apmjrifh u Edik if jH cm;oGm;p&m&Sw
d t
hJ wGuf aemifvmr,fh aqG;aEG;yGaJ wGrmS Adv
k rf ; }uD;
vS[ef u acgif;aqmifaqG;aEG;rSmjzpfa=umif;/ ocifwifjrtpm; 'kAdkvfr;}uD;rsdK;atmif wufa&muf
vmwmjzpfa=umif; &Si;f vif;ajymqd+k yD;/ r+yD;jywfao;wmawG qufvufaqG;aEG;=uzd@k ajymqdyk gw,f?
Adkvfr;}uD;apmjrifhuyJ wifjyxm;wJh uif;pcef; (5) ckae&mrSm vrf;azmufvkyfa&;/ opfxkwfvkyfa&;
twGuf &dumQ rsm;pufypPn;f rsm; awmfawmfpak qmif;rdae+yD;jzpfwt
hJ jyif/ rd&GmawGe@J vnf; eD;uyfwhJ
twGuf ra&$vdka=umif;/ &Gmw&Gm ESpf&Gm taeeJ@ trSefwu,fvdktyfae&if pOf;pm;&efjzpfa=umif;
ajymygw,f?
Adv
k af Z,s u uif;pcef; (2) cka&$ay;Edik &f if oifah wmfr,fxifa=umif;eJ o
h pfxw
k v
f yk f a&;udk
t&ifem;vnfr_twdkif; qufvkyfudkif&efjzpfEdkifa=umif; jyefvnfvdkufavsmaqG;aEG;ygw,f?
Adkvfr;}uD;apmjrifh u uif;pcef; (2) cka&$ay;zdk@ oabmwl+yD;/ (Grid Line) owfrSwfzdk@ wifjyvmyg
w,f? uGefjrLepfygwDu opfxkwfvkyfa&;eJ@ vrf;azmufvkyfa&;twGuf oabmwlay;vdkufygw,f?
twdkuftcdkuf&yfpJa&;eJ@ ywfouf+yD; r'nw eJ@aqG;aEG;+yD;rS aqmif&Guf=uzdk@ oabmwlnDvdkuf=u
346

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ygw,f? owif;xkwjf yefoifw


h u
hJ pd P owif;xkwjf yefa&;twGuf owif;xkwjf yefa&;tzGJ i,f wck
zGJ pnf;zd@k oabmwlnv
D u
kd =f uygw,f? awmfveS af &;aumifpzD ufu Adv
k rf ; }u;D aomif;'ef eJ@ ESpaf ,muf/
ArmjynfuGefjrLepfygwDzufrS &Jabmfatmif}uD; eJ@ ESpfa,muf zGJpnf;zdk@jzpfygw,f? owif;pmuGef
z&ifhvkyfa&;udkvnf; awmfvSefa&;aumifpDzufu yvkyfcGifhay;+yD;/ owif;xkwfjyef+yD;aemufrS
yvkyf=uzdk@ oabmwlnDcJh=uygw,f?
atmufwdkbm (4) &ufae@rSm trSwf (14) tif;,m;vrf; {nfha*[mrSmyJ awmfvSefa&;
aumifpeD @J (3) ygwu
D ,
kd pf m;vS,t
f zGJ wd@k y%mraqG;aEG;yGJ pwifusi;f yygw,f? awmfveS af &;aumifpD
zuf r S Ad k v f c sKyf } uD ; ae0if ; ud k , f w d k i f wuf a &muf y gw,f ? yg0if w uf a &muf o l a wG u awmh /
Adkvfr;}uD;vS[ef/ Adkvfr;}uD;ausmfpdk;/ Adkvfr;}uD;aomif;'ef eJ@ 'kAdkvfr;}uD;cspfcif wdk@jzpfygw,f?
(3) ygwD udk,fpm;vS,ftzGJzufuawmh/ ref;bZHacgif;aqmif+yD; EdkifbvGif/ apmarmf&,f/ paum
v,fawm/ Adkvfusifaz/ Adkvfoef;atmif/ AdkvfpHvif;/ EdkifwufxGef; eJ@ Edkifxif wdk@jzpf=uygw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u awmif;qdv
k w
kd t
hJ csuaf wGukd awmif;qdEk ikd af =umif; ed'ge;f pum;ajym+yD;/
ref;bZH u aqG;aEG;yGJtpDtpOfudk zwf=um;ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufu wjynfvkH; typftcwf&yfpJxm;a&;udk rltm;jzifh oabmwl
ayr,fh tzGJtpnf;trsm;tjym;&SdwJhtwGuf vufawGaqmif&Guf&ef cufcJw,fvdk@ oabmxm;
um/ aqG;aEG;aewJh tzGJ tpnf; (3) cke@J wdu
k f u
dk o
f ufqikd w
f hJ e,fajra'oawGrmS om typftcwf&yf
xm;a&;twGuf aqG;aEG;=uzdk@ vdkvm;ygw,f? wjynfvkH;typftcwf&yfpJxm;a&; rjzpfEdkifvdk@qdkyg
w,f? ref;bZHu typftcwf&yfpJa&;udpPudk r'nw taeeJ@ vkyfEdkifwJhtajctae&SdwJhtwGuf
r'nw taeeJ@ aqmif&u
G v
f ykd gw,fv@kd ajym=um;wifjyygw,f? Adv
k rf ; }uD;vS[efu typftcwf
&yfpJxm;a&;jy\emudk wzGJwpnf;eJ@r[kwfyJ r'nw taeeJ@ qufvufajymqdkoGm;r,fvdk
hajym=um;+yD; ref;bZH wdk@zufu useftcsufawGudk typftcwf&yfpJa&; aqG;aEG;+yD;rS aqG;aEG;=uzdk@
wifjyajymqdkygw,f?
atmufwdkbm (4) &ufae@rSm jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf twdkuftcwf&yfpJa&;udpPudk
wzGJcsif;aqG;aEG;r,fhtpm; r'nw udk,fpm;vS,ftzGJeJ@ aqG;aEG;oGm;zdk@ oabmwlvdkuf+yDjzpf
a=umif; ta=umif;=um;pmudk awmfvSefa&;aumifpDrS w&m;0ifxkwfjyefay;ovdk/ r'nw uvnf;
y%mrudk,fpm;vS,ftzGJudk w&m;0ifzGJpnf;+yD; awGqkHaqG;aEG;zdk@ toifh&Sda=umif;/ atmufwdkbm
(6) &ufae@rmS jyefvnfwek @f jyef ta=umif;=um;cJyh gw,f? zGJ pnf;vdu
k w
f hJ r'nw A[du
k ,
kd pf m;vS,f
tzGJ uawmh/ (1)ref;bZH/ (2) paumv,fawm/ (3) Adv
k u
f siaf z/ (4) Adv
k o
f ef;atmif/ (5) Edik b
f vGi/f
(6) Edik x
f if/ (7) Edik w
f ufxeG ;f / (8) apmarmf&,f/ (9) Adv
k pd v
H if;/ (10) qvdik ;f pHatmif/ (11) qvdik ;f omOD;/
(12) &JabmfaX;/ (13) &JabmfZif (ocifZif)/ (14) &JabmfwifxGef; (ocifwifxGef;)/ (15) &Jabmf
atmif}uD;/ (16) &JabmfAdkvfaZ,s wdk@jzpfygw,f? ygwDtzGJtpnf;rsm;taeeJ@uawmh autif,l/
rGefjynfopfygwD/ u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwD/ csif;OD;pD;tzGJ eJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwDwdk
hjzpfygw,f?
atmufwb
kd m (8) &ufae@rmS r'nw eJ@ awmfveS af &;aumifpw
D @kd pwifaqG;aEG;=uygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzuf tzGJacgif;aqmif Adkvfr;}uD;vS[ef u r'nw taeeJ@ typftcwf&yf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

347

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

pJa&;udpPwckudkyJ aqG;aEG;+yD;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;eJ@ ywfoufwJh usefjy\emawGudkawmh rlvu


awmfveS af &;aumifpeD @J ygwt
D vdu
k f oD;jcm;pDaqG;aEG;aewJyh pHk t
H wdik ;f qufvufaqG;aEG;oGm;rSmvm;/
ygwDtvdkufaqG;aEG;aewmudk &yfqdkif;vdkuf+yD; (5) ygwDvkH;yg0ifwJh r'nw tzGJtpnf;wckwnf;
taeeJ@yJ aqG;aEG;rSmvm;qdkwmudk a&G;cs,foGm;=uzdk@ ajymqdkwifjyygw,f? r'nw zufu aemuf
w}udraf qG;aEG;yGrJ mS jyefvnfajz=um;zd@k / typftcwf&yfpaJ &;udpu
P v
kd nf; aemufw}udraf qG;aEG;yGu
J s
rS wifjyawmhr,fvdk@ tajzay;+yD; yxrt}udrf awGqkHaqG;aEG;yGJudk kwfodrf;cJh=uygw,f?
atmufwb
kd m (10) &ufae@rmS 'kwt
d }udrf aqG;aEG;yGu
J kd qufvufusi;f yygw,f? aqG;aEG;yGJ
&J tcsKyfoabmuawmh twdu
k t
f cdu
k &f yfpaJ &;udk r'nw taeeJ@ aqG;aEG;+yD; useu
f pd rP sm;twGuf
aqG;aEG;yGJudk ygwDtvdkuf rlvaqG;aEG;aewJh rlvykHpHtwdkif; qufvufaqG;aEG;oGm;=uzdk@ r'nw
zufu wifjyoabmxm;ay;cJyh gw,f? r'nw &J typftcwf&yfpaJ &;eJ@ ywfoufwhJ wifjycsuu
f kd
zwf=um;wifoGif;ygw,f? +idrf;csrf;a&;wnfaqmufzdk@ +idrf;csrf;a&;tudumvwck azmfaqmifzdk@
wzufeJ@wzuf typftcwf vkH;0r&Sda&;[m vdktyfw,fvdk@azmf!ef;+yD;/ tcsuf (12) csufyg wifjy
csufudk wifjycJhygw,f? trsdK;om;'Drdkua&pDnD!Gwfa&;wyfaygif;pk (r'nw) uae wifjywJh typf
tcwf&yfpJa&;qdkif&m tcsuf (12) csufuawmh (1) ppfrSefaom+idrf;csrf;a&; wnfaqmuf&mwGif wjynfvkH; typftcwf&yfpJa&;onf
a,bk,soabmt& vdktyfaeonfhtwGuf wjynfvkH; typftcwf&yfpJa&;udk
aqmif&Guf&ef/
(2) tu,fI kyftajctaet& wjynfvkH; typftcwf&yfpJa&; rjzpfEdkifao;yJ quf
vufud;yrf;aeqJumvwGif vma&mufawGqkaH qG;aEG;I typftcwf&yfpv
J akd =umif;
wifjyonfh vufeufudkiftzGJtpnf;tm;vkH;udk xdk;ppf}uD;i,frsm; qifE$Jjcif;ry&ef/
(3) r'nw ESiq
hf ikd af om ygwt
D zGJ tpnf;rsm;ESihf a'otm;vk;H wGif typftcwf&yfpx
J m;
&ef/ r'nw tzGJ0ifygwD wyfESifh a'orsm;twGif; xkwfqifhxm;aom ppfqifa&;
trdef@rsm;udk y,fzsuf&ef/ vufawGtm;jzifh ppfqifv_yf&Sm;jcif;/ wdkufuif;vSnfhjcif;
axmufvSrf;a&;uif;xGufjcif; ponfwdk@udkyg &yfqdkif;&ef/
(4) wbufEiS w
hf buf rSm;,Gi;f r_jzpfapEdik af om wenf;tm;jzifh wdu
k f u
dk t
f E &W m,fay;Edik f
aom awmfveS af &;aumifp.
D wyfpcef;rsm;udk kwo
f rd ;f ay;&ef/ (vdt
k yfaompcef;rsm;
udk ESpfbufndaqmif&Guf&ef/
(5) typftcwf&yfpJxm;pOfumvtwGif; r'nw tzGJ0ifrsm;. vkyfkd;vkyfpOf vkyfief;
rsm;udk vkyfaqmifEdkifcGifh&Sdap&ef/
(6) +idrf;csrf;a&;tudumvtwGif; typftcwf&yfpJa&;qdkif&m oabmwlnDcsufrsm;udk
taumiftxnfazmf&ef/ ay:aygufvmaom jy\emrsm;udk ajz&Sif;Edkif&eftwGuf
A[dkESifh a'otvdkuf yl;wGJajz&Sif;a&;tzGJrsm; tqifhqifhzGJpnf;&ef/
(7) typf&yfxm;pOfumvtwGif; +idrf;csrf;a&;tzsuform;rsm;u rD;ar$; xdk;qGay;jcif;
ajcmif;ajrmif;vkyf}uHjcif;/ aESmuf,SufzsufqD;jcif;/ =um;0ifwdkufcdkufjcif;rsm; rjzpfay:
348

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ap&ef vdktyfaom udwifumuG,fr_rsm;vkyfaqmif&ef/ ay:aygufvmaom jy\em


rsm;udk pDpOfndEd_if; ajz&Sif;oGm;&ef/
(8) typftcwf&yfpaJ &;umvtwGi;f vlxv
k Hk caH &;twGuf vlq;kd / "m;jy/ jyefay; jy\em
rsm;ay:aygufygu tjyeftvSef ta=umif;=um; ta&;,laqmif&Guf&ef/ Todk@aqmif
&Guf&mwGif a'otvdkuf yl;wGJaqmif&Gufa&;tzGJrsm;u aqmif&GufoGm;&ef/
(9) r'nw ESifh typftcwf&yfpJ&ef oabmwlnDa=umif; owif;tjzpf owif;pmESifh
toHv$ifhXmerS a=unmay;&ef/
(10) oabmwlnDcsufrsm;udk ESpfOD;ESpfzuf oufqdkif&mwyfrsm;odk@ wdkif;odjynfod
!ef=um;ay;&ef/
(11) tao;pdwfvkyfief;ESifh !ef=um;csufrsm;udk vdktyfovdk xyfrH ndEd_if;vkyfaqmif
xkwfjyefoGm;=u&ef/
(12) typftcwf&yfpJa&;umvudk +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;r_udpPrsm; +yD;jywfonfhtcsdeftxd
xm;&Sd&ef/ - qdkwmwdk@yJjzpfygw,f?
atmufwdkbm (15) &ufae@rSm wwd,t}udrfajrmuf aqG;aEG;yGJ qufvufusif;yygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufrS Adkvfr;}uD; vS[ef u typftcwf&yfpJa&;eJ@ywfouf+yD; r'nw &J
wifjycsuaf wGtay: ajz=um;jcif;vkyw
f mu t"dujzpfygw,f? ajz=um;&Si;f vif;csut
f csKyfuawmh(1) wjynfvkH; typftcwf&yfpJa&;jy\emudk pOf;pm;&mrSm vufawGvkyfaqmif&ef
rjzpfEdkif?
(2) kd;om;pGm vma&mufaqG;aEG;=uwJh tzGJtpnf;rsm;eJ@ ndEd_if;oabmwlxm;wJh a'o
rsm;rSm xd;k ppfqifjcif;rycJ/h rlvuyif 'Doabmxm;udck ,
H +l yD; vufawGvnf; usio
hf ;Hk
ae+yD;jzpf?
(3) r'nwzufuvnf; xd;k ppfqifjcif;/ wdu
k cf u
kd jf cif;/ uif;vSnjhf cif;/ axmufvrS ;f jcif;ry
ygqdkwJh tjyeftvSefuwdyrSom jzpfEdkifygr,f/ 'gayr,fh awmfvSefa&;aumifpD[m
jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;&zd@k ud;pm;aeqJrmS yJ vlx&k J touft;kd tdrf pnf;pdrf vkH cHa&;udk
umuG,af pmifx
h ed ;f ay;zd@k wm0ef&w
dS t
hJ avsmuf vdt
k yfwhJ vkyif ef;rsm;udk aqmif&u
G &f
r,fjzpfa=umif; od&Sdxm;apcsif?
(4) wyfpcef;rsm; kwo
f rd ;f ay;a&; oabmrwlnED ikd yf g? jy\emrsm;ay:ayguv
f mEdik w
f ,f
vdk@ ,lqcJhv#if jy\emtvdkuf tqifajyatmif pDpOfay;Edkif/?
(5) typftcwf&yfpJxm;pOfumvtwGif; r'nwtzGJ. vkyfkd;vkyfpOf vkyfief;rsm;
vkycf iG &hf adS p&ef qdw
k hJ wifjycsut
f ay: vkyf ;dk vkypf Of vkyif ef;rsm; qdw
k m&J t"dyg` ,f
tus,ft0ef;udk tzGJacgif;aqmif ref;bZHudk ar;jref;&m vkyfkd;vkyfpOfvkyfief;rsm;
&Jt"dy`g,f[m pnf;kH;a&;/ tkyfcsKyfa&; eJ@ ywfoufygw,fvdk@ ajz=um;cJh/ 'ga=umifh
pnf;kH;a&;vkyfief;rsm;/ typftcwf&yfpJxm;pOfumvtwGif; &yfqdkif;xm;oifh/ tkyf
csKyfa&;vkyif ef;rsm;[mvnf; awmfveS af &;aumifpt
D pd;k & &J wm0efomjzpf/ awmwGi;f
tzGJtpnf;rsm;eJ@ wef;wl&nfwl aqG;aEG;aewm[m EdkifiHa&;tzGJtpnf;rsm;taeeJ@
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

349

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

om todtrSwfyjcif;jzpf/ pifydiftpdk;&tjzpf todtrSwfyaqG;aEG;aewmr[kwf/


xd@k a=umifh pifydit
f pd;k &oabmoufa&mufapwJh awmwGi;f tzGJ tpnf;rsm;&J tkycf sKyf
a&;vkyfief;rsm; vkyfaqmifjcif;udk cGifhryEdkif?
(6) yl;wGJajz&Sif;a&;tzGJrsm; zGJpnf;&ef udk vdktyfovdk wdkifyifzGJpnf;oGm;&ef oabmwl?
(7) +idrf;csrf;a&;tzsuform;rsm;&J tE W&m,fudk umuG,foGm;&ef t"duwm0ef&Sdol[m
awmfvSefa&;aumifpDjzpfwmeJ@tnD umuG,fwm;qD;oGm;r,f/tultnDawmif;cH
vmv#if r'nw rsm;u tultnDay;apvdk?
(8) jynfolvlxkeJ@ wdkif;jynf&J vkHcHa&;udpPt00udk awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&[m
wm0ef&SdwJhtavsmuf vdktyfwJh umuG,fapmifha&Smufr_rsm;vkyfoGm;r,f/ tultnD
awmifcHv#if r'nw rsm;u tultnDay;apvdk?
(9) owif;pmeJ@toHv$ifhXmersm;u a=unmay;a&;udpPeJ@ywfouf+yD; r'nw eJ@ vdktyf
ovdk wdkifyifaqmif&GufoGm;rSmjzpf?
(10) r'nw eJ@ vdktyfovdk wdkifyifaqmif&GufoGm;rSmjzpf?
(11) r'nw eJ@ vdktyfu wdkifyifaqmif&GufoGm;rSmjzpf?
(12) typftcwf&yfpJxm;a&;umvudk +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;r_udpPrsm; +yD;jywfonfhtcsdef
txd xm;&Sd&efudk rltm;jzifh oabmwl/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&; vsifjrefpGm&&Sdap&ef
&nfrSef;aqmif&Gufoifh [k ,lq? - qdk+yD; wcsufcsif; jyefvnfajz=um;ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDbufu tzGJacgif;aqmif Adkvfr;}uD;vS[ef &J jyefvnfajz=um;csuf
awGudk cHikH=unfhr,fqdk&if r'nwtzGJ}uD;&J wifjycsuf (12) csufxJu eHywf (5) tcsufjzpfwJh
typftcwf&yfpJxm;pOfumvtwGif; r'nw tzGJ0ifrsm;&J vkyfkd;vkyfpOf vkyfief;rsm;udk vkyf
aqmifcGifh&Sdap&ef qdkwJh tcsuftay: vkH;0vufrcHEdkifa=umif; azmfjyvmwmawG&ygw,f? vkyfkd;
vkyfpOfvkyfief;qdkwm pnf;kH;a&;/ tkyfcsKyfa&; eJ@qdkifwJhudpPawGygvdk@ &Sif;jywJhtcgrSmvnf; pnf;kH;
a&;udk &yfqikd ;f xm;oifah =umif;eJ@ tkycf sKyfa&;qdw
k mudv
k nf; cGirhf yEdik af =umif;vd@k ajz=um;cJw
h m awG
&ygw,f? 'ga=umifh eHywf (5) tcsuf[m t"dujy\em}uD;tjzpf pwifay:aygufvmygw,f?
useftcsufawGtay:rSmawmh }uD;}uD;rm;rm; uGJjym;wmrawG&yJ/ awmfvSefa&;aumifpDonfom
t"du pDrHcef@cGJcGifh&Sdol/ w&m;0iftpdk;&qdkwJh tqifhae&mudk pum;vkH;t&a&m vufawGt&yg
zdzdpD;pD;tay:pD;uae ae&m,lxm;wm awG&ygw,f?
atmufwdkbm (16) &ufae@rSmawmh awmfvSefa&;aumifpDeJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwDwdk@&J
owWrt}udrfajrmufaqG;aEG;yGJudk usif;yygw,f?
Adv
k rf ; }uD;vS[ef u A[dak umfrw
D t
D pnf;ta0;vkyrf ,fh a'ow0du
k rf S wyfpcef;rsm; qkwf
cGmay;wJhae&mawGrSmvnf; (Grid Line) owfrSwfzdk@qdk+yD; wifjyygw,f? &JabmfaX;u *&pf'fvdkif;
owfrSwf&mrSm tcuftcJ&Sd+yD; owfrSwfvdk@r&wmawG&Sda=umif;/ vdkif;qGJjcif;tm;jzifh ygwD&J
pcef;rsm;eJ@ rlvpnf;kH;a&;e,fajrrsm; vdkif;tjyifzufa&mufaewmrsdK;&SdwJhtwGuf ajcusKHoGm;&
a=umif;/ vdkif;owfrSwfrSmudk rltm;jzifhoabmr=ua=umif; wifjycJhygw,f? aemufqkH;rSmawmh Arm
jynfuGefjrLepfygwDzufu vdkif;owfrSwfa&;udk oabmwlay;cJhygw,f?
350

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

atmufwdkbm (21) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ r'nw wdk@&J pwkwWt}udrfaqG;


aEG;yGJ usif;yygw,f? (15) &ufae@ aqG;aEG;yGJwkef;u awmfvSefa&;aumifpD&J ajz=um;csuftay:
r'nw &J jyefvnfwifjycsufpmwrf;udk ref;bZH u zwf=um;wifoGif;ygw,f? t"dujy\emo
zG,fjzpfvmcJhwJh r'nw&J vkyfkd;vkyfpOfvkyfief;rsm; qdkwmeJ@ywfouf+yD; r'nw&J wifjycsuf
[m pifydit
f pd;k &oabmrsKd ; azmfxw
k af wmif;qdw
k mr[kwaf =umif;/ typftcwf&yfpx
J m;wJh umv
twGif;rSm r'nw 0if tzGJtpnf;rsm;u jzpfay:wnf&SdaewJh taetxm;t& ydkae+rJ usm;aejrJ
twdkif; qufvufaqmif&GufoGm;vdkwJhoabmudkom qdkvdk&if;jzpfyga=umif;eJ@ pnf;kH;a&;/
tk y f c sKyf a &; qd k w J h rl j y\em}uD ; rsm;rS m r'nw 0if ygwD t zG J tpnf ; rsm;&J
tm%mydkifudk,fpm;vS,frsm;eJ@om oufqdkifapoifhygw,fvdk@ ajymqdkazmfjycJhygw,f? r'nw
taeeJ@ tcGifhaumif;,l tjrwfxkwf&ef &nf&G,f&if;r&Sda}umif;udkvnf; xkwfazmfajymqdkcJhygw,f?
tcGeftaumuf aumufcHjcif;awGudkvnf; vuf&Sdydkae+rJ usm;ae+rJ tajctaexufausmfvGef+yD;
wdk;csJaumufcHjcif;udk a&Smif=uOfrSmjzpfa=umif; &Sif;vif;wifjyygw,f?
awmfveS af &;aumifpzD ufuawmh typftcwf&yfpx
J m;pOfumvtwGi;f pnf;k;H a&;vkyif ef;
rSeo
f r# &yfqikd ;f xm;oifah =umif;/ pifydit
f yk cf sKyfa&;oabmrsKd ; oufa&mufapEdik w
f t
hJ wGuf tkycf sKyf
a&;vkyfief;rsm;udkvnf; aqmif&GufcGifhryEdkifa=umif; xyfrHtwnfy azmfjyoGm;ygw,f?
atmufwdkbm (29) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ r'nw wdk@ yOPrt}udrfaqG;aEG;yGJ
qufvufusi;f yygw,f? aqG;aEG;yGJ ppcsi;f rSm Adv
k rf ; }uD;vS[ef u r'nw eJ@ awGqkaH qG;aEG;cJch suf
rsm;tay: jyefvnfqef;ppfcsurf sm; qdw
k m zwf=um;wifjyygw,f? nEd i_d ;f cJw
h m tjyeftvSeaf qmif
&Guaf y;cJw
h mawGtay: wcsucf si;f jyefvnfqx
JG w
k jf y+yD;/ oabmwlncD su&f +yD; eJ abmwlncD su&f +yD
vdk@ qdk&rSmawGudk pkkH;azmfjyygw,f? +yD;rS ESpfzufoabmwlnDcsuf r&ao;aomtcsuf (2) csuf
qdkwmudk qGJxkwfjyygw,f? tJ'DoabmwlnDcsufr&ao;aomtcsuf (2) csufqdkwmuawmh (1) tcsufeHywf (5) jzpfwJh pnf;kH;a&;/ tkyfcsKyfa&;udpP/
(2) qufa=u;/ axmufyahH =u;rsm; raumufcaH &;udpP - qdw
k mjzpfygw,f? +yD;rS oabmwl
nDcsurf &ao;aom tcsuf (2) csut
f ay: awmfveS af &;aumifpD ud,
k pf m;vS,t
f zGJ . oabmxm;
qdkwmudk zwf=um;wifoGif;ygw,f?
oabmrwlao;wJh tcsuf (2) csufqdkwmtay: awmfvSefa&;aumifpD&J oabmxm;
tcsKyfuawmh rnfonfhpnf;kH;a&;udkrqkd oabmrwlEdkif qdkwmeJ@ qufa=u;eJ haxmufyHha=u;
aiGrsm;udk rnfonfyh pHk rH sKd ;jzifrh S cGirhf yEdik f qdw
k myJjzpfygw,f? awmfveS af &;aumifpzD ufrS tok;H tE_e;f
awGxJrSm r'nw udk,fpm;vS,ftzGJ. jyefvnfwifjycsufonf rl vnf;rrSefyg? vufvnf;rcH
Edkifaom oabmxm;jzpfonf[k awmfvSefa&;aumifpDu ,lqygonf? qdkwJh jyif;xefwJh tokH;
tE_ef;eJ@ aumufcsufqGJr_awG yg0ifvmcJhygw,f? wqufwnf;rSmyJ awmfvSefa&;aumifpDzufu
typftcwf&yfpJa&;udk taumiftxnfazmf&eftwGuf r'nw tzGJtpnf;rsm;u vdkufem
aqmif&Guf&rnfh pnf;urf;rsm; qdkwmudk wifoGif;csrSwfvmygw,f? tJ'gawGuawmh (1) r'nw vufeufudkifwyfrsm;tygt0if tzGJ0iftm;vkH;. aexdkif&ma'oudk awmf
vSefa&;aumifpD. udk,fpm;vS,ftzGJodk@ today;&ef/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

351

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

(2) r'nw . vufeufudkifwyfrsm;ESifhtzGJ0ifrsm;onf ae&ma'otESH@tjym;wGif&Sd&m


Todk@&Sdaejcif;jzifh qufoG,fa&;wGifvnf;aumif;/ =uyfrwfa&;wGifvnf;aumif;/ rkcs
tcuftcJ&ydS grnf? TcufcrJ o
_ nf typftcwf&yfpaJ &;wGif rvdv
k m;tyfonfh jy\em
rsm; ay:aygufvmrnfjzpfygI pepfwus aqmif&GufEdkifa&;twGuf rde,ftvdkuf/
ckdiftvdkuf a'orsm;wGif pkpnf;aeap&ef/ pkpnf;ae&efa'orsm;udk awmfvSefa&;
aumifpDrS owfrSwfay;ygrnf?
(3) Todk@ oabmwlnDcsufjzifh pka0;&ef owfrSwfxm;aom a'otwGif;odk@ r'nw
tzGJ 0ifrsm;onf owfrw
S x
f m;aomtcsed t
f wGi;f a&muf&&dS efEiS hf tcsed o
f wfrw
S cf suf
udk udk,fpm;vS,frsm; ndEd_if;owfrSwfygrnf?
(4) r'nwtzGJ 0ifrsm;onf owfrw
S x
f m;aoma'otwGi;f rS tjcm;owfrw
S x
f m;aom
a'owckodk@ oGm;a&mufvdkygu/ tpdk;&wyf a'oqdkif&m wm0efcHrsm;. cGifhycsufudk
&,l+yD;rS tpdk;&wyf. tultnDjzifh oGm;a&muf&ef?
(5) r'nw tzGJ0ifrsm;onf typftcwf&yfpJxm;onfhumvtwGif; owfrSwfxm;
aom a'oYyifv#if tpd;k &vkyif ef;t00ESihf jynfov
l x
l t
k m; aESmuf,u
S jf cif;udk vk;H 0
a&Smif=uOfyg&ef?
qdkwJh pnf;urf;owfrSwfcsufawGyJ jzpfygw,f? udwifpnf;urf;owfrSwfcsufr&SdyJ rxm;yJ
aqG;aEG;ndEd_if;ae=u&muae/ awmfvSefa&;aumifpDbufu pwifwifoGif;vmcJhwJh pnf;urf;owf
rSwfcsufawGjzpfygw,f? tJ'Dqef;ppfcsufpmwrf;tay: r'nw udk,fpm;vS,frsm; oD;oef@aqG;aEG;
vdku aqG;aEG;Edkifa=umif; awmfvSefa&;aumifpDbufu ajym=um;+yD;/ r'nw bufu jyefvnft
a=umif;jyef=um;ygr,fvdk@ ajz=um;um yOPrt}udrfajrmufaqG;aEG;yGJudk kwfodrf;vdkufygw,f?
tJ'Dvdk typftcwf&yfpJa&; awGqkHaqG;aEG;ae=uqJumvrSm jynfolvlxk}uD;&J +idrf;csrf;
a&;qEN azmfjyv_yf&Sm;r_awG/ +idrf;csrf;a&; ar#mfvifhvdkvm; awmifhwoHawG[m tqufrjywf xGuf
ay:vmaecJhygw,f? te,fe,ft&yf&yfu +idrf;csrf;a&;azmfjyoHowif;awG[m owif;pmeJ hpme,f
Zif;awGay:rSm tqufrjywf xif[yfay:vGifaecJhygw,f? txl;ojzifh jynfolaumfrDwD &J +idrf;csrf;
a&;v_yf&Sm;r_'Da&[m w&dyf&dyfjrifhwufvmaecJhygw,f?
(6) ckdif+idrf;csrf;a&; qENjyyGJ}uD; usif;yzdk@ jyifqifv_yf&Sm;cJh=uygw,f? (6) ckdifqdkwmu
awmh &efukef/ tif;pdef/ om,m0wD/ yJcl;/ [Hom0wD/ rtlyifckdif awGjzpfygw,f? tJ'D (6) ckdifu
+idr;f csr;f a&;vdv
k m;wJh jynfov
l x
l }k uD;udk pkpnf;+yD; ppfa=umif;vdu
k jf zef@cu
JG m/ +idr;f csr;f a&;auG;a=umf
oHawGeJ@twl &efukefta&muf csDwufjyo=uzdk@jzpfygw,f? (6) ckdifwGif;&Sd aus;vufawm&GmawG
tESH@ oGm;a&mufpnf;kH;=u+yD;/ (6) ckdifqENjyyGJ}uD;udk atmifatmifjrifjrif azmfjyEdkifatmif
v_y&f mS ;ud;yrf;cJ=h uygw,f? Oya'abmiftwGi;f uae jynfov
l x
l &k J tmomief;ief;jzpfaewJq
h ENukd
taumif;qk;H t}uD;us,q
f ;Hk jzpfatmif azmfxw
k jf yoEdik zf @kd ud;yrf;v_y&f mS ;cJ=h uwmjzpfygw,f? jynf
olaumfrDwDu OD;aqmifv_yf&Sm;wJh (6) ckdif+idrf;csrf;a&; qENjyyGJ}uD;twGuf owif;pmeJ hpme,fZif;
toD;oD;uvnf; 0dkif;&Htm;jznfh ulnDazmfjycJh=uygw,f? txufArmjynfrSmvnf; ckdiftvdkuf
qENjyyGJawG ay:aygufcJhygw,f?
352

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ppftpd;k &&J +idr;f csr;f a&;ac:vdu


k rf a_ =umifah &m/ +idr;f csr;f a&;ac:cge;D xkwjf yefcw
hJ hJ vGw+f idr;f csr;f
omcGifhtrdef@a=umifhyg zrf;qD;xdef;odrf;cHxm;&&mu vGwfajrmufcGifh&vm=uwJh ausmif;om;or*~
acgif;aqmifwcsdKeJ@ &efukefrSm enf;rsdK;pkHeJ@ qufvuf&Sdae=uwJh ausmif;om;or*~acgif;aqmifwcsdK
[m ppftpdk;&&J tzsuftqD;cHvdkuf&wJh ausmif;om;or*~ (wuo taqmuftOD}uD;) udk jyef
vnfwnfaqmufEdkifzdk@ vkH;yrf;tm;xkwfcJh=uygw,f? tzsuftqD;cHvdkuf&wJh or*~taqmuftOD
}u;D tpm; xnfxnf0g0g taqmuftODopf}u;D jyefvnftpm;xd;k wnfaqmufEikd jf cif;r&Sad o;rDrmS
,m,Dor*~taqmuftODtjzpf or*~jrufcif;jyifay:rSm ,m,DwJ}uD;xdk;+yD; jyefvnfv_yf&Sm;Edkifzdk@
ud;pm;cJ=h uygw,f? or*~taqmuftOD}uD; jyefvnfwnfaqmufa&;twGuf aiGa=u; v'ge;f rwnf
ay;olawGvnf; xGufay:vmcJhygw,f?
atmufwdkbm (31) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwD wdk@&J tXr
t}udrfajrmuf awGqkHaqG;aEG;yGJ/ tif;,m;vrf;{nfha*[mrSmyJ usif;yygw,f? *&pf'fvdkif;owfrSwf
a&;udpu
P kd qufvufaqG;aEG;=uygw,f? &JabmfaX;u *&pf'v
f ikd ;f owfrw
S af &;udk rltm;jzifh oabm
rwla=umif; azmfjycJ+h yD;/ aemufq;Hk rSm vdu
k af vsmr_ukd jyowJt
h aeeJ@ *&pf'v
f ikd ;f udk ESpzf ufoabmwl
owfrSwfa&;qGJtwnfycJh=uygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDeJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwDwdk@ &J (8) }udrf (8) cg aqG;aEG;cJh=ur_udk
jyef=unfrh ,fq&kd if/ +idr;f csr;f a&;wnfaqmufa&;twGuf vdt
k yfwhJ wu,fEh ikd if aH &;t& aqG;aEG;r_awG
udk yvkyEf ikd zf @kd udwifjyifqifa&;tqifh nEd i_d ;f vkyaf qmifae=ur_awG[m tajccHtm;jzifh oabmwl
nDr_awG &&Sdxm;+yD;+yD jzpfw,fvdk@awmif ajymr,fqdk ajymqdkEdkifwJhtaetxm;jzpfygw,f? tck
aqG;aEG;aewmawG[m wu,fhaqG;aEG;yGJtwGuf y%mrjyifqifa&;aqG;aEG;yGJawGom jzpfygw,f?
'gayr,fh vmr,fh aqG;aEG;yGJ (tm%mydik u
f ,
kd pf m;vS,rf sm; aqG;aEG;a&;tqif)h twGuf tajccHaqG;
aEG;=ur,fh tajccHtcsurf sm;udak wmif awmfveS af &;aumifpzD ufu oabmwlxm;+yD;+yD jzpfygw,f?
Edk0ifbmvqef;rSm jynfolaumfrDwDu OD;aqmifusif;ywJh (6) ckdif +idrf;csrf;a&;qENjyyGJ}uD;
atmifjrifpGmxGufay:vmcJhygw,f? Edk0ifbm (3) &ufae@reuf/ rif;vS-o&ufwyif wmqkHuae/
rdik w
f &mausm&f n
S f c&D;udk ajcvsicf sw
D ufvmcJ=h uwJh +idr;f csr;f a&;qENjy vlx}k uD;[m (7) &uft=um/
Edk0ifbm (9) &ufae@rSm &efukefrdtwGif; 0ifa&mufvmEdkifcJh=uygw,f? +idrf;csrf;a&;qENjy
vlxk}uD;[m &efukefrdawmfcef;ra&SrSm odef;eJ@csDwJhvlxk}uD;tjzpf pka0;rdcJh=uygw,f? +idrf;csrf;a&;
auG;a=umfoHawG yJhwifxyfoGm;apcJhygw,f//
awmfveS af &;aumifppD pftpd;k &u 'D (6) ckid +f idr;f csr;f a&;qENjyyG}J uD;tay: tjrifr=unfrvif
jzpfcJhygw,f? tpdk;&udk EdkifiHa&;t=uyfudkifzdk@twGuf twdkuftcHrsm;u &nf&G,fcsuf&Sd&Sd azmfxkwf
vmwmvdk@jrifovdk/ ArmjynfuGefjrLepfygwD eJ@ r'nw wdk@u rjzpfjzpfatmif azmfxkwfapcJhwmvdk@
vnf; oHo,&SdcJhygw,f? tpdk;&ywfusa&;udk rauG;a=umfyJ +idrf;csrf;a&;/ jynfwGif;ppf&yfpJa&;awG
auG;a=umfae=uwmudkawmif vufrcHEdkifjzpfcJhygw,f?
Edk0ifbm (11) &ufae@naerSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ r'nw wdk@&J qXrt}udrfajrmuf
aqG;aEG;yGJ}uD; usif;yygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

353

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awmfveS af &;aumifpzD ufu ra=uvnfr/_ oHo,&Srd /_ vufrcHEikd rf a_ wGukd xkwaf zmfajymqdk


vmygw,f? vlxkqENjyyGJawG azmfxkwf+yD; wzufutpdk;&tay: EdkifiHa&;t=uyfudkif/ wzufu
udk,fhtzGJtpnf;udk udk,f=oZmwufatmifvkyf&if; pnf;kH;a&;t& bma&;t&yg tjrwfxGuf
atmif vkyaf e=uwJo
h abmrsKd ; ,lqp&mawG&adS =umif;/ 'ga}umifh a&SqufaqG;aEG;Edik zf @kd twGuf tedrhf
qk;H vdt
k yfcsu/f k;d om;r_&adS =umif; ,k=H unfEikd zf @kd twGuf tedrq
hf ;Hk azmfjyvkyaf qmifay;&r,ft
h csuaf wG
&Sdvma=umif;/ 'gawGudkrS vkyfudkifaqmif&Gufazmfjyray;&if/ a&SqufaqG;aEG;vdk@vnf; tusdK;&SdrSm
r[kwfvdk@ awmfvSefa&;aumifpDu qkH;jzwf+yD;+yDjzpfa=umif; wdwdvif;vif; ajymqdkvmygw,f?
r'nw zufu awmfvSefa&;aumifpD&J oHo,eJ@ xifjrif,lqcsufawGtay: jiif;qdkwm
acszsufwm/ wkef@jyefajz&Sif; &Sif;vif;jywmawG vkyfygw,f? &&Sdxm;+yD; oabmwlnDcsufawGtay:
uae +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yG}J uD; atmifatmifjrifjrifjzpfwt
hJ xd pdw&f n
S &f n
S ef @J qufvufo,faqmif
aqG;aEG;ndEd_if;oGm;=uzdk@ arwWm&yfcH yef=um;wma&m/ &Sif;vif;ajymjywmawGyg vkyfcJhygw,f?
wu,fh tajccHtcsufawGudk aqG;aEG;=uwJh EdkifiHa&;t& aqG;aEG;yGJtqifh wufvSrf;EdkifwJhtcg
wcsdKjy\em rsm;eJ@ udpPrsm;[m tvdkvdk ajyvnfr_jzpfoGm;Edkifwm tjyeftvSef ajz&Sif;+yD;om;
jzpfoGm;Edkifwmudk vnf; wifjyaqG;aEG;ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufuawmh awmfvSefa&;aumifpD ESifh r'nw A[dkudk,fpm;vS,f
tzGJwdk@. vuf&Sd typftcwf&yfpJa&;aqG;aEG;yGJudk qufvufaqG;aEG;Edkifrnfhvrf;ESifhywfoufI
awmfveS af &;aumifp.
D wifjycsuf qdw
k phJ mwapmifuo
kd m wifoiG ;f zwf=um;vmcJyh gw,f? tyd'k (f 5)
yd'k cf +JG y;D wifjyxm;ygw,f? t"dutcsKyf tyd'k f (5) uawmh awGqkaH qG;aEG;a&;udk atmifjrifpmG quf
vufyvkyfoGm;vdkv#if r'nw tzGJ0ifygwDrsm;u vufcHaqmif&Guf&ef vdktyfonfhtcsufrsm;
qdw
k myJjzpfygw,f? r'nw udk pnf;urf;csuaf wGcsay;+yD;/ pnf;urf;udk tvdu
k ef mcdik ;f vdu
k f wmjzpf
ygw,f? vdkufem&r,fh pnf;urf;csuf (vdktyfcsuf) qdkwmawGuawmh (u) rnfonfhpnf;kH;a&;udkrS rvkyf&ef? EdkifiHa&;t& vlxkenf;t& t=uyfudkifr_rsm;jzpfwJh
ajray:ajratmuf vlxkpnf;kH;a&; 0g'jzef@csda&;rsm;udkyg csufcsif;&yfqdkif;&ef?
(c) qufa=u;rsm;raumuf&ef?
(*) vlxktm; +cdrf;ajcmuf aESmuf,Suf zrf;qD;owfjzwfjcif;rsm;udk csufcsif;&yfqdkif;&ef?
(C) txufyg (u/ c/ *) rsm;udk vufcHonfESifhwydifeuf ArmjynfuGefjrLepfygwDESifh
(3) ygwDwdk@[m rdrdwdk@. vufatmufcHtzGJtpnf;rsm;udk tjrefqkH; !ef=um;csuf
xkwfjyef+yD; &yfqdkif;ay;&ef?
(i) 19-10-63 ae@u awmfveS af &;aumifpD wifjycJah om tcsuf (5) csupf vk;H udk oabm
wlvufcH&ef?
(p) txufygazmfjyxm;aom (u/ c/ */ C/ i) rsm;udk vufco
H abmwl+yD; xdt
k csurf sm;udk
tjreftaumiftxnfazmf&ef? - qdw
k myJ jzpfygw,f? (i) yg tcsuf 5 csuf qdw
k m
azmfjyxm;cJh+yD;+yDjzpfygw,f?
tJ'v
D kd awmfveS af &;aumifpzD ufu wifjycsupf mudk zwf=um;oGm;+yD;wJah emuf/ 'Dpnf;urf;
354

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

owfrSwfcsufawGudk vufcH vufrcH/ oabmwlEdkif rwlEdkif/ Edk0ifbmv (14) &ufae@ nae (6)em&D
aemufqkH;xm;+yD; ta=umif;jyef=um;&efvdk@ &mZoHoabmyg wygwnf;ay;vdkufygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ awmfvSefa&;aumifpDwdk@ &J awGqkHaqG;aEG;yGJudkvnf; tJ'Dpnf;
urf;csufawGtwdkif;yJ csrSwfta=umif;jyef=um;+yD; y%mraqG;aEG;yGJuae a&Squf +idrf;csrf;a&;aqG;
aEG;yGJ yvkyfEdkifa&;twGuf/ typftcwf&yfpJa&; a=unmEdkifa&;twGuf udwifvdktyfcsuftjzpf
awmif;qdk azmfjyvmcJhygw,f?
tajctaeawG aumif;vmovdv
k /kd oabmwlnrD a_ wG &awmhrvdv
k /kd wd;k wufra_ wG &Sad eo
vdkvdk taetxm;uae/ csufcsif;vufiif; &moDOwkajymif;oGm;cJhwmjzpfygw,f? wqpfcsdK;ajymif;
oGm;ovdk jzpfcJhygw,f?
Edk0ifbmv (14) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ r'nw wdk@&J owWrt}udrfajrmuf
awGqkyH JG usi;f yygw,f? r'nw ud,
k pf m;vS,t
f zGJ acgi;f aqmif ref;bZHu/ awmfveS af &;aumifp&D J
(29-10-63) ae@ wifjycsufeJ@ (11-11-63) ae@ wifjycsufawGtay: r'nw udk,fpm;vS,ftzGJ
h&J jyefvnfajz=um; wifjyjcif;tjzpf pmeJ@a&;om;vmwmudk wcsufcsif; zwf=um;wifjyygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufu pGyfpGJcsufeJ@ oHo,awGudk ajz&Sif;jiif;qdkjycJhovdk/ jyif;xefwif;=uyfwJh
pnf;urf;csufawG csrSwfvmcJhjcif;tay: pdwfxdcdkuf&a=umif;/ oabmwlnDr_r&ao;wmawGtay:
qufvufnEd i_d ;f oGm;zd@k vdv
k m;a=umif;/ ydak e+rJ-usm;ae+rJ taetxm;udk ausmv
f eG af ewJh Edik if aH &;/
pnf;kH;a&;rl jy\emawGyg yg0ifaewJhtwGuf EdkifiHa&;aqG;aEG;yGJawGqufvkyf+yD; tajz&Smzdk@eJ@
r'nw taeeJ@ rdrt
d m; wdu
k cf u
kd pf pfqifjcif;awGukd ckcjH cif;uvG+J yD; awmfveS af &;aumifpw
D yfawGukd
pwifwdkufcdkufjcif;vkyfrSmr[kwfa=umif;awGudkyg xkwfazmfajymqdkcJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufu vufrcHEdkifa=umif; ajym=um;cJhum/ jyefzdk@tpDtpOfawGudkom
ar;jref;+yD; jyefydk@a&;tpDtpOfawGudkom awmfvSefa&;aumifpDzufu pDpOfygawmhw,f? aphpyfaqG;
aEG;yGJ[m awmfvSefa&;aumifpDzufuae t+yD;tydkif&yfpJvdkuf+yD jzpfygw,f?
Edk0ifbm (14) &ufae@ aqG;aEG;yGJ+yD;qkH;csdefup+yD; w&m;0if awGqkHaqG;aEG;yGJ ysufjym;oGm;+yD
jzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ (*) }udrf/ r'nw eJ@ (7) }udrfaqG;aEG;cJh+yD;aemuf tcsufawmf
awmfrsm;rsm;rSm oabmwlnDr_ &&SdcJh=uygvsuf typftcwf&yfpJa&;a=unmEdkifzdk@ vufwurf;
avmufom vdak wmhwt
hJ csed rf mS awmfveS af &;aumifpzD ufu &yfqikd ;f zsuo
f rd ;f ypfvu
kd w
f m jzpfygw,f?
edk0ifbm (11) &ufae@ aqG;aEG;yGJrSm awmfvSefa&;aumifpDzufu csrSwfjymef;vmwJh pnf;urf;csuf
qdkwmawGtay: r'nw tzGJ}uD;u tjynfht0 rvdkufavsmEdkifwJhtwGuf Edk0ifbm (14) &uf
nae (6) em&D tpnf;ta0;yG+J yD;qk;H csed u
f p+yD; +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wG w&m;0if ysuo
f Ok ;f oGm;cJw
h m
jzpfygw,f?
Edk0ifbm (14) &ufae@rSmyJ awmfvSefa&;aumifpDu r'nw eJ@ awG hqkHaqG;aEG;r_ &yfpJvdkuf
a=umif; wdkif;jynfudk csufcsif;xkwfjyef a=unmcJhygw,f?
r'nw A[dkudk,fpm;vS,ftzGJ&J aqG;aEG;yGJ ysufjym;&jcif;eJ@ywfoufwJh jynfolvlxkodk
w
h ifjycsuv
f nf; Ed0k ifbm (15) &ufae@rmS xGuaf y:vmcJyh gw,f? ArmjynfueG jf rLepfygwD eJ@ awmfveS f
a&;aumifpDwdk@ awGqkHaqG;aEG;yGJysufjym;oGm;+yD;wJhaemuf ArmjynfuGefjrLepfygwD y%mrudk,f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

355

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

pm;vS,ftzGJ&J a=unmcsufvnf; Edk0ifbm (15) &ufae@rSmyJ xGufay:vmcJhygw,f? tjyeftvSef


aqG;aEG;cJh=ur_awGudk jyefvnfazmfjyxm;wJhtjyif/ +yD;rS jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf qufvufud;
yrf; tm;xkwo
f mG ;OD;rSmjzpfa=umif;/ vuf&t
dS ajctaerSm ud,
k u
hf ,
kd u
f ,
kd f umuG,w
f mrSty tjcm;
wzufpcef;eJ@ wyfawGukd pwifwu
kd cf u
kd rf v
_ yk rf mS r[kwyf J xde;f odr;f oGm;r,fjzpfa=umif; jynfov
l x
l k
udk wdkifwnf+yD; a=unmoGm;cJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDu ucsifvGwfvyfa&;aumifpDESifh aqG;aEG;yGJ t+yD;owf &yfpJvdkuf
a=umif;udk Ed0k ifbmv (15) &uf&ufpeJG @J &cdik jf ynfueG jf rLepfygwED iS hf aqG;aEG;yGJ t+yD;owf&yfqikd ;f vdu
k f
a=umif;udk Edk0ifbm (18) &ufae@ &ufpGJeJ@ qufwdkufxkwfjyefa=unmvdkufygw,f?
+idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawGudk zsufodrf;vdkuf+yD; jrefjrefjyefapa&;udk wufokwfkduf pDpOfay;
vdkufr_a=umifh oufqdkif&ma'otoD;oD;qD jyefoGm;=u&wJh r'nw tzGJ0ifawG/ ArmjynfuGef
jrLepfygwD udk,fpm;vS,ftzGJ0ifawG&J ykHawGudk aemufausmuae "mwfykHkduf+yD;/ +idrf;csrf;a&;udk
ausmcdik ;f I olw@kd jyef=uav+yDv@kd tpd;k &&J 0g'jzef@csad &;pme,fZif;rsm;uae 0g'jzef@csd azmfjyvdu
k =f u
ygw,f?
Edk0ifbmvxJrSm +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawGtm;vkH; tqkH;owfoGm;&+yD jzpfygw,f? +idrf;csrf;
a&;aqG;aEG;yGJawG &yfqdkif;vdkufa=umif; a=unm+yD;aemufw&ufrSmyJ tzsufqD;cHvdkuf&wJh wuo
or*~taqmuftOD&J ae&mrSm ,m,Dtpm;xd;k wnfaqmufxm;cJ=h uwJh ausmif;om;or*~ opfcuf
wJeef; taqmuftODudkvnf; ppfwyfu vma&mufzdzsuf z,f&Sm;ypfvdkufygawmhw,f?

_id r f ; csrf ; a&;awG qk H a qG ; aEG ; yG J r sm;ud k ed * k H ; csKyf - unf h j cif ;


awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &&J 1963 ckEpS /f ZGev
f (11) &ufae@ xkwjf yefa=unmcsuaf =umifh
awmfveS af &;aumifpeD @J jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; wnfaqmufa&;twGuf vma&mufaqG;aEG;=uwJh awmf
vSefa&;vufeufudkif tzGJtpnf;awG[m trsdK;pkHjzpfygw,f? wjynfvkH;&Sd awmwGif;vufeufudkif
tzGJtpnf;tm;vkH;eD;yg; vma&mufaqG;aEG;+yD; +idrf;csrf;a&;qENudk azmfjycJh=uygw,f?
tvHeDuGefjrLepfygwD/ ArmjynfuGefjrLepfygwD wdk@uvGJ&if usefygwDtzGJtpnf;rsm;[m
vlrsdK;pkvufeufudkiftzGJtpnf;rsm;jzpf=uygw,f? tm;vkH;aomtzGJtpnf;wdkif;[m jynfwGif;ppf
&yfpaJ &;udk vdv
k m;=uygw,f? vufeufuikd t
f zGJ tpnf;aygi;f pk&H J awmif;qdck su/f wifjycsu/f &Si;f vif;
csuf/ oabmxm;xkwfjyef ajymqdkcsufawGudk cHikH=unfh&if tzGJtpnf;wdkif;[m tm%m&tpdk;&
tqufquf&J rw&m;ojzifh ESdyfuGyfr_/ wGef;ydk@r_/ rrSefruef vkyfudkifaqmif&Gufr_awGa=umifh udk,fh
ud,
k u
f ,
kd f ckcu
H muG,w
f hJ ckcpH pfukd qifE&J$ if;/ vufeufuikd af wmfveS af &;udk aqmif&u
G af e&wmcsn;f
jzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD/ tvHeDuGefjrLepfygwD wdk@&J a&S_csufawGu qdk&S,fvpfEdkifiHwnf
aqmufa&;jzpfygw,f? vuf&Sdtajctaet& jynfol'Drdkua&pDawmfvSefa&;udk qifEGJ+yD;/ jynfol
'Drdkua&pD orwEdkifiHawmfopf azmfaqmifa&;jzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD&J vdkvm;csufu/
356

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

e,fcsJqef@usifa&;/ ya'o&mZfqef@usifa&; tajccHay:uae jynfwGif;ppfudk&yf/ jynfolvlxkw&yf


vk;H &J 'Dru
kd a&pDtcGit
hf a&;awGukd tmrcH/ Edik if aH &;ygwaD wG&J w&m;0if &yfwnfvy_ &f mS ; aqmif&u
G f
cGifhawGudk tjynfht0ay;/ vlenf;pk trsdK;om;i,fawG&J &oifh&xdkufwJh tcGifhta&;awGudk tod
trSwfyay;tyf+yD; EdkifiHawmfopfwnfaqmufa&;jzpfygw,f?
ref;bZH acgif;aqmifwJh autif,ltygt0if/ ArmjynfuGefjrLepfygwD tygt0if r'nw
uvnf; qdk&S,fvpfvrf;a=umif;udk vufcHa=umif;azmfjycJhygw,f? r'nw wGif;&Sd vlrsdK;pkvufeuf
udik yf gwaD wGtyg vlrsKd ;pkvufeufuikd f tzGJ tpnf;tm;vk;H &J vdv
k m;csuf awmif;qdck suaf wGuawmh/
udk,fydkifjymef;cGifhtygt0if udk,fydkiftkyfcsKyfcGifh&SdwJh wef;wl&nfwl&SdwJh ppfrSefwJhjynfaxmifpkzGJ@
pnf;a&;yJjzpfygw,f? autdik pf D u vGwv
f yfwhJ ucsio
f rwEdik if H xlaxmifa&;txd awmif;qdck w
hJ ,f
qdkayr,fh vlrsdK;pkvufeufudkif tzGJtpnf;wdkif;vdkvdk&J t"du &vdk ,lvdk ydkifqdkifvdkwJhqENuawmh
udk,fydkifjymef;cGifhtygt0if oD;jcm;vGwfvyfwJh jynfe,frsm;tqifh &&Sda&;vdk@ qdk&rSmjzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDu tJ'Dvdkvm;csuf awmif;qdkcsufawGudk jiif;y,fcJhygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD/ r'nw wdk@eJ@ awGqkHaqG;aEG;r_awGudk jyef=unfhr,fqdk&if/ awGqkH
aqG;aEG;r_tqifh[m EdkifiHa&;aqG;aEG;yGJtqifhxdawmif ra&mufcJh=u&yg? tm%mydkiftqifh EdkifiH
a&;aqG;aEG;yGt
J qifh ra&mufr/D +idr;f csr;f a&;tudumv zefw;D a&;twGuf typftcwf&yfpaJ &; aqG;
aEG;yGt
J qifrh mS yif aqG;aEG;yG&J yfqikd ;f jcif;cHc&hJ wmjzpfygw,f? y%mrud,
k pf m;vS,t
f qifrh mS yif oabm
wlnDcsuf &awmhrvdkvdk taetxm;uae/ rloabmaqmifwJh awmif;qdkcsuf/ jyif;xefwif;=uyf
vGe;f wJh pnf;urf;csuaf wG awmif;qdo
k wfrw
S f jymef;vmwm cHvu
kd &f +yD;/ wzufowfzsuo
f rd ;f r_ukd
cHvdkuf=u&wmjzpfygw,f?
wu,fu awmfvSefa&;aumifpD[m ppfrSefwJh +idrf;csrf;a&;udk wnfaqmufvdkwmr[kwfbJ
qd&k ,
S v
f pfa&;qdik ;f bkwjf y+yD;/ t&iftpd;k &tqufquf oGm;cJw
h v
hJ rf;a=umif;awGe@J rwlwq
hJ D OD;wnf
a&S_oGm;r,fqdkwmudk azmfjy+yD;/ wenf;tm;jzifh ar#mfvifhcsufay;+yD;/ zsm;a,mif;acsmhjrL usKH;oGif;
cJhwmomjzpfygw,f? vufeufudkiftzGJtpnf;awGudk +idrf;csrf;a&;usKH;oGif;+yD; vufeufcsa&;qD
a&mufatmif tm;xkwf vkyfaqmifcJhwmomjzpfygw,f?
r'nweJ@ ArmjynfueG jf rLepfygww
D @kd tay: awmfveS af &;aumifpu
D Edik if aH &;tjrwfxw
k zf @kd
ud;pm;cJ=h uw,f/ rk;d rom;aqmif&u
G cf =hJ uw,f/ vlxek nf;eJ@ t=uyfuikd zf @kd ud;pm;cJ=h u }uHpnfc=hJ u
w,f/ vd@k trsK;d rsK;d pGypf JG jypfwifw
_ cf scyhJ gw,f? wu,fpOf;pm;=unfrh ,fq&kd if tJ'v
D t
kd jrwfxw
k zf @kd
t=uyfudkifzdk@ rkd;rom;enf;emtm;vkH;udk vufawGvkyfaqmifcJhol[m awmfvSefa&;aumifpDom
jzpfaecJhygw,f? bma=umifhvJ? vufeufudkifenf;eJ@ rawmfrw&m; tm%modrf;+yD; wufvmcJhwJh
awmfveS af &;aumifppD pftpd;k &[m wufvmvm+yD;csi;f (4) vt=umrSmyJ ausmif;om;awGukd tao
owf/ or*~taqmuftOD}uD;udk AkH;eJ@cGJ jymcsypfcJh+yD; vlxk=um; rsufESmysufp&mjzpfae&csdefrSm
EdkifiHa&;t& rauseyfp&m/ a'goykefxp&mawG wdk;yGm;vmae&csdefrSm/ tJ'D[mawGudk vrf;v$Jypfzdk@
vlx&k J tmku
H kd vlxt
k vdv
k m;qk;H udpeP @J tmkv
H yJ$ pfz@kd aoG;pGe;f aewJh vlowfvufukd jrefjrefaemuf
0Sufvdkuf+yD; +idrf;csrf;a&;oHvGifcufudk vufwzufeJ@ xkwfjycJhwmomjzpfygw,f? +idrf;csrf;a&;qdkwJh
toH[m vlxkuduf vlxktvdkvm;qkH; toHjzpfawmh usefwmawGtm;vkH;tay:rSm ,m,DzkH;v$rf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

357

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

oGm;+yD; awmfvSefa&;aumifpDtzdk@ touflayguf jyefvnfzefwD;EdkifcGifh/ vl=um;ol=um; r*Fvm,l


p&m zefwD;EdkifcGifh& &SdcJhygw,f? 'g[m EdkifiHa&;tjrwfxkwfr_ppfppfjzpfygw,f? ausmif;om;xktay:
aoG;acsmif;pD;atmif owfjzwfcJhwmawG/ wae@wjcm; taxGaxGrauseyfr_awG wdk;yGm;rsm;jym;vm
aewmawGukd +idr;f csr;f a&;ac:w,f awGqkaH qG;aEG;r_awGvyk rf ,f qdw
k meJ@ t&Sed o
f wfypfEikd af tmif
ud;yrf;cJhwmjzpfovdk/ qdk&S,fvpfa&;udk vdkvm;=uwJh awmwGif;&Sd vufeufudkiftiftm;pkawGudk
vnf; qdk&S,fvpfqdkif;bkwfjy+yD; +idrf;csrf;a&; ezl;pnf;atmufrSm vufeufcsa&;jzpfatmif }uHpnfcJh
wmjzpfwt
hJ wGuf Edik if aH &;tjrwfxw
k zf @kd um,uHajrmufvyk af qmifco
hJ [
l m ppftpd;k &yJqw
kd m xif
&Sm;aecJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpD[m wcsufckwf ESpfcsufjywfenf; usifhokH;+yD; +idrf;csrf;a&;
ac:cJhwmjzpfygw,f? aoG;pGef;aewJhvufudk tomt,mjyef0Suf+yD;/ usefvufwzufeJ h+idrf;csrf;a&;
oHvGifcufudk xkwfjy&if; taxGaxGrauseyfr_awGqD OD;wnfaewmawGtm;vkH;udk ,m,Dwm;qD;
Edkifwm tmkHvrf;v$Jay;wmawG vkyfEdkifudkifEdkifcGifh &cJhygw,f? 'g[m tjrwfusefatmifvkyfcJhwm
rkd;rom; vkyfaqmifcJhwmyJ r[kwfvm;? typftcwf&yfpJa&;twGuf vufawGvkyfudkifEdkifzdk@
oabmwlnDcsufawG trsm;tjym;&&Sdxm;+yD;jzpfygvsuf rloabmaqmifwJhtcsufawGudk twif;
t=uyfawmif;qdk/ rjzpfEdkifwJh rjzpfoifhrjzpfxdkufwJh pnf;urf;csufawGudk wzufowf csrSwfjymef;
+yD; aqG;aEG;yGJawGudk wzufowf&yfpJypfcJhwmudk =unfhr,fqdk&if tpuwnf;u ppfrSefwJh +idrf;csrf;
a&;udk wu,fwnfaqmufcsifvdk@ +idrf;csrf;a&;ac:cJhwmr[kwfa=umif; xif&Sm;aecJhygw,f? EdkifiHa&;
ygwD tzGJtpnf;awG&J EdkifiHa&;qdkif&m tajccHrlawGtxd xdyg;aewJh awmif;qdkcsufawG pnf;urf;
csuaf wGukd csrw
S jf ymef;vmwm[m rodv@kd em;rvnfv@kd r[kwb
f J wrifoufouf &nf&,
G cf su&f &dS dS
awmif;qdck srw
S v
f mcJw
h mjzpfwt
hJ wGuf 'g[m rk;d rom;vkyaf qmifrj_ zpfovdk rzG,rf &m t=uyfuikd f
r_ppfppfvJyJjzpfygw,f? 'ga=umifh +idrf;csrf;a&; awGqkHaqG;aEG;yGJawGac:,l+yD; EdkifiHa&; tjrwfxkwfzdk@
ud;pm;wm rk;d rom;vkyaf qmifwm t=uyfuikd zf @kd tm;xkww
f m[m awmfveS af &;aumifpzD ufuom
jzpfa=umif; ay:vGifaeygw,f? +idrf;csrf;a&;wnfaqmufcsifvdk@r[kwf/ taxGaxGrausreyfr_awGudk
vrf;a=umif;ajymif;apcsif/ tmkHajymif;apcsif+yD; EdkifiHa&;tjrwfusefcsifvdk@ +idrf;csrf;a&;tppftrSef
&csiv
f @kd r[kw/f vufeufuikd t
f zGJ tpnf;awG vufeufcswm&csiv
f @kd tpDtpOf&&dS v
dS yk af qmifco
hJ [
l m
awmfvSefa&;aumifpDomjzpfygw,f? 'gayr,fh ppftpdk;&tzdk@ xifoavmuf tjrwfrxGufcJhyg?
&yfwnfcsuf&SdwJh/ EdkifiHa&;tajrmftjrif&SdwJh/ vdrRmyg;eyfwJh EdkifiHa&;ygwDtzGJtpnf;toD;oD;u
ppftpdk;&&J usKH;oGif;r_udk usKH;oGif;rcHbJ owd&Sd&Sd rSefrSefuefuef wkef@jyef&yfwnf azmfjyoGm;cJh=u
ygw,f?
awGqHkaqG;aEG;cJh=uwJh EdkifiHa&;ygwD tzGJtpnf;aygif;pHkawGxJrSm apm[efwmomar$;
acgif;aqmifwJh u&ifhawmfvSefa&;aumifpD (autmpD) udkom awmfvSefa&;aumifpDu &&Sdvdkufyg
w,f? autef,t
l zGJ pnf;}u;D xJu yJx
h u
G v
f mwJh autmpD tpkwpkuo
kd m awmfveS af &;aumifpu
D
awmfveS af &;aumifpD ppftpd;k &u em;csvu
kd Ef ikd +f yD;/ autmpD eJ@ awmfveS af &;aumifpD oabmwlnrD _
&&SdcJhygw,f?
(apm[efwmomar$acgif;aqmifwJh u&ifhawmfvSefa&;aumifpDeJ@ awmfvSefa&;aumifpD
ppftpd;k &wd@k [m 1964 ckEpS /f rwfv (12) &ufae@rmS oabmwlpmcsKyfcsKyfq+kd yD; vufrw
S af &;xd;k vdu
k f
358

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

=uygw,f? apm[efwmomar$;eJ@twl vufeufpGef@vm=uolawGxJrSm autif'Dtdkacgif;aqmif


awGjzpfcJh=uwJh apmatmifpdef/ apmtkef;az pwJhyk*~dKvfawGvnf; yg0ifcJhygw,f? apmatmifpdef [m
1949 ckESpf/ {+yDvwkef;u yxrqHk;aom autif'DtdkeJ@ jynfaxmifpktpdk;&wdk@&J ppfajy+idrf;a&;/
+idrf;csrf;a&; aphppfaqG;aEG;r_tysufrSm/ apmbOD;}uD&J dk;om;pGm oabmwlnDvmr_udk y,fzsuf+yD;
vufrcHEdkifa=umif; w&m;0ifay;pmydk@&mrSm apm[efwmomar$;eJ@twl yl;wGJvufrSwfa&;xdk;cJhwJh
autJe'f t
D dk acgi;f aqmifjzpfygw,f? awmfveS af &;aumifppD pftpd;k &u olw@kd e@J oabmwlnrD &_ ,l+yD;
w&m;0if vufeufpGef@vmcJhwJh u&ifawmfvSefa&;aumifpD tzGJacgif;aqmif apm[efwmomar$;udk
olaumif;ywJhtaeeJ@ aemufydkif;rSm tpPa&;EdkifiHqdkif&m oHtrwf}uD;tjzpf cef@tyfcJhygw,f?)
vufeufudkifawmfvSefa&; tzGJtpnf;awG vufeufcsvma&;twGuf EdkifiHa&;usKH;oGif;r_
tjzpf vkyfcJhwmvnf;jzpf/ jynfolvlxk&J tmkHudk wzufodk@v$Jay;+yD; vdrfnmvSnfhzsm;zdk@twGuf
tpDpOf&Sd&Sd }uHpnfyvkyfcJhwJh/ tpuwnf;u oabmxm;rrSefcJhwJh +idrf;csrf;a&;awGqHkaqG;aEG;yGJawG
[m obm0uspGmyJ ppftpdk;&&J wzufowf zsufodrf;vdkufr_/ &yfqdkif;a=umif; a=unmvdkufr_eJ@
ed*Hk;csKyfcJh&ygw,f?

_id r f ; csrf ; a&;aqG ; aEG ; yG J r sm;ysuf j ym;_yD ; aemuf ppf t pd k ; &&J ajcvS r f ; rsm;eJ
ppf t m%m&S i f p epf a tmuf u Armjynf
+idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wG ysujf ym;cJ&h +yD;aemuf awmfveS af &;aumifppD pftpd;k &[m yxrqH;k
tid;w}uD; pwifyvkyw
f muawmh tpkvu
kd t
f yHvu
kd f vlzrf;yG}J uD; usi;f ywmyJjzpfygw,f? +idr;f csr;f
a&;aqG;aEG;yGJawG usif;yaepOfumvu +idrf;csrf;a&;twGuf a&Swef;tcef;uae wufwufuGuG
yg0ifaqmif&u
G f v_y&f mS ;cJ=h uwJh jynfol aumfrw
D 0D if yk*Kd~ vfaygi;f ajrmufrsm;pGmeJ@ +idr;f csr;f a&;vdv
k m;
ol wdk;wufwJh EdkifiHa&;orm;aygif;ajrmufrsm;pGmudk vdkufvHzrf;qD;+yD; axmifoGif;tusOf;csxm;
vdkufygw,f?
AHk;eJ@cGJ+yD; jymcscHvdkuf&wJh wuo taqmuftOD;}uD;tpm; ,m,Dor*~taqmuftOD;
tjzpf jyefvnfud;yrf; azmfxkwfvdkufwJh or*~wJ}uD;udkvnf; +idrf;csrf;a&;ysufysm;+yD; aemufwae@
rSmyJ ppfwyfu zsufqD;ypfvdkufygw,f? taxGaxGra=ueyfr_aygif;pHka=umifh Edk0ifbmvxJrSm ay:
aygufvmwJh ausmif;om;v_yf&Sm;r_awGudkvnf; zrf;qD;ESdyfuGyfypfvdkufjyefygw,f? +idrf;csrf;a&;v_yf
&Sm;r_/ ausmif;om;v_yf&Sm;r_awGa=umifh zrf;qD;xdef;odrf;jcif;cH&wJh ausmif;om;awG trsm;tjym;&Sd
cJyh gw,f? tdraf pmift
h pd;k &tjzpf ppftpd;k &wufvmwke;f u vlzrf;yG}J uD;vkycf o
hJ vd/k +idr;f csr;f a&;aqG;
aEG;yGJawG tysufrSmvnf; tpkvdkuftyHvdkuf vlzrf;yGJ}uD;vkyfcJhygw,f? wcsKdausmif;om;acgif;
aqmifawG awmcdk=u& vufeufudkifawmfvSefa&;xJ qif;cJh=u& wmawGjzpfay:cJh&ygw,f?
awmfvSefaumifpDppftpdk;&[m xlaxmifxm;+yD; qdk&S,fvpfvrf;pOfqdkif;bkwfudk e,fy,f
tES@H rmS qufvufjzef@a0 xlaxmifygw,f? jrefrmhenf;jrefrmh[ef qd&k ,
S v
f pfvrf;a=umif;udk csw
D uf
zd@k q+kd yD; jynfoyl ikd o
f rd ;f wmawG qufvufvyk u
f ikd yf gw,f? +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wGrysucf if jynfol
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

359

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ydik o
f rd ;f r_awG qufvyk cf yhJ gw,f? 1963 ckEpS /f atmufwb
kd mv (23) &ufae@rmS odr;f jycJw
h muawmh
bDtD;'DpD eJ@ ppfzufukefpnfjzef@csda&;Xmevkyfief;aygif; (46) ckudkjzpfygw,f? udk,fhvkyfief;awGudk
udk,fhacgif;pOfajymif;+yD; odrf;jycJhwmjzpfygw,f? bDtD;'DpD udk acgif;aqmifOD;pD;vkyfudkifcJhwJh Adkvfr;csKyf
atmif}uD;u Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; wa,mufwnf; csr;f oma&;vdjk zpfaewmudk odyrf vdv
k m;bJ ppfAv
kd f
}uD;i,fawGpm;&atmif vkyfudkifcJhwJhoabmjzpfwJhtwGuf bDtD;'DpD udk aemufydkif;rSm rsufrkef;usKd;
vmcJhwJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u Adkvfr;csKyfatmif}uD;udk z,f&Sm;ypf+yD;wJhaemufydkif; bDtD;'DpD udkyg
jynfoyl ikd o
f rd ;f jycJw
h mvd@k q=kd uygw,f? +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yJaG wG usi;f yaewke;f awmwGi;f vufeuf
udik t
f zGJ tpnf;awGxu
J qd&k ,
S v
f pfa&;vdv
k m;ol tzGJ tpnf;awGukd qd&k ,
S v
f pfvrf;a=umif;twdik ;f
oGm;r,fqdkwm ,Hk=unfatmif wcsufckwf ESpfcsufjywf vkyfjycJhwJh oabmvJygygw,f?
aqG;aEG;yGaJ wGysujf ym;+yD;aemuf 1964 ckEpS /f azazmf0g&v
D (12) &uf jynfaxmifpak e@ tcrf;
tem;udk rE Wav;rdrSmusif;y+yD; AdkvfcsKyf}uD;ae0if; wufa&mufrdef@cGef;ajym=um;ygw,f? wdkif;&if;
om;ta&;vlrsK;d rsm;ta&;eJ@ ywfouf+yD; awmfveS af &;aumifp&D J cH,cl suq
f w
kd mudk a=unmygw,f?
wdik &f if;om;vlrsK;d wd@k . at;twlyt
l r# OruGo
J u
kd rf ysujf zifh &moufyef yl;aygi;f aexdik =f u
rnf[k oEMd mefcsxm;zd@k vkd tyfvyS gw,f? od@k ro
S m wdik ;f &if;om;vlrsK;d tcsi;f csi;f ,H,
k =kH unf=unfEiS hf
jynfaxmifpk.tusKd;udk twlwuG vufwGJvkyfudkifoGm;Edkifygrnf? Ttcsufonf tvGefvdkvm;
tyfaom ta&;ygonfhtcsufjzpfa=umif; vdk@ ajymqdkoGm;ygw,f?
OruGJvdkufrysuf twlaexdkifoGm;=u+yD; jynfaxmifpk}uD;twGif; &moufyef twlyl;aygif;
aexdik o
f mG ;=uzd@k v@kd pum;vH;k a&G;oH;k pGo
J mG ;cJah yr,fh qdv
k ckd siw
f mu jynfe,frsm;cGx
J u
G af &;udk vufrcH/
cGx
J u
G yf ikd cf iG u
hf v
kd nf; todtrSwrf yEkid v
f @kd ajymqdv
k &kd if;jzpfygw,f? cGrJ xGub
f J twlae=ur,fq&kd if
wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;u rdrdwdk@jrwfEkd;wJh jynfe,frsm; qufvufxm;vdk=u&ifvnf; xm;=uygvdk@
ajymqdo
k mG ;cJyh gw,f? wdik ;f &if;om;tzGJ tpnf;rsm; tvd&k adS e=uwJh ud,
k yf ikd jf ymef;cGiu
hf akd wmh b,f
vdkenfeJ@rS rpOf;pm;Edkifa=umif; ajymqdkvdkufwmjzpfygw,f?
rwfv (19) &ufae@rSmawmh &efukefe,fedrdwftwGif;u vufum;qdkif}uD;rsm;/ yGJHkrsm;/
ukefwdkuf}uD;rsm;/ ukefypPnf;*dka'gif}uD;rsm;/ or0g,r qdkifrsm;eJ@ taxGaxG pwdk;qdkif}uD;awGrSefo
r#udk awmfvSefa&;aumifpDu t+yD;tydkif jynfolydkifodrf;vdkufygw,f?
1964 ckESpf/ rwfv (20) &ufae@rSmawmh 1964 ckESpf trsKd;om;pnf;vHk;nD!Gwf
a&;udk umuG,o
f nfOh ya' qdw
k mudk xkwjf yefjymef;vdu
k yf gw,f? ppftpd;k & wufa&mufvm+yD;
'Dru
kd a&pDreS o
f r# tarSmifusae&wJh taetxm;uae 'Dru
kd a&pDreS o
f r# wpruse&f atmif w&m;0if
zsufodrf;jcif;cHvdkuf&wJhae@tjzpf Armjynfordkif;rSm rSwfwrf;wif&r,fhae@jzpfygw,f? trsKd;om;
pnf;vHk;nD!Gwfa&;udk umuG,fwJh Oya'vdk@ emrnfwyf+yD; EdkifiHa&;ygwDawGeJ@ tzGJtpnf; toif;
tyif;awGrSefor#udk wckrS wnf&SdcGifhray;awmhbJ zsufodrf;ypfvdkufwJh Oya'jzpfygw,f? ordkif;w
av#muf wnf&SdvmcJh=uwJh EdkifiHa&;ygwDtzGJtpnf;}uD;awGtygt0if &Sd&Sdor# EdkifiHa&;tzGJtpnf;
awGtm;vH;k udk rzsurf ae& tzsuo
f rd ;f cdik ;f cJyh gw,f? aoewfe@J uikd +f yD; rw&m;ojzifh twif;t=uyf
zsufodrf;cdkif;cJhwmjzpfygw,f? tJ'Dvdk rzG,fr&m tzsufodrf;cdkif;cJhHkru/ zsufodrf;+yD;pD;yga=umif;/
zsuo
f rd ;f vku
d &f wJh Edik if aH &;ygwt
D zGJ tpnf; toif;tyif;awG&J acgi;f aqmifawG/ tr_aqmifawGu,
kd f
360

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wdik f vufrw
S af &;xd;k +yD;/ awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &eJ@ jynfxaJ &;meudk wifjy ta=umif;=um;apcJh
ygw,f? oufqdkif&mygwD tzGJ@pnf;awG&J qdkif;bkwfawGudkyg zwfcsay;&+yD; oufqdkif&mygwD tzGJ
tpnf;awG&JtvH/ wHqdyfwHk;/ txdrf;trSwf/ trSwftom;/ pm&Gufpmwrf;awGygrusef awmfvSef
a&;aumifpDtpdk;&xH tyfESHcdkif;cJhygw,f? udk,fhygwD udk,fhtzGJtpnf;udk udk,fwdkifzsufodrf;+yD;pD;yg
a=umif; a=unmwifjyay;&Hrk u/ tukev
f ;kH udk ppftpd;k &xHtyfE=HS u&ygw,f? ud,
k yhf gwq
D idk ;f bkwu
f kd
udk,fh[mudk,fzwfcsray;bJ/ olwdk@zmomolwdk@ ppfwyfeJ@ vma&mufzwfcsoGm;wmcH&wJh ygwDrsKd;
vnf;&SdcJhygw,f? (Oyrmtm;jzifh jynfolwdk;wufa&;ygwDrsKd;/ ygwDtr_aqmifaumfrwD0if awGtm;
vHk; axmifxJa&mufae=u&+yD;jzpfwJhtwGuf ygwDqdkif;bkwfudk ppfwyfu vma&mufzwfcsoGm;cJh&
ygw,f?)
yxp/ zqyv/ yrnw wdk@vdk EdkifiHa&;ygwD}uD;awGeJ@wuG &Sd&Sdor# EdkifiHa&;tzGJtpnf;
tm;vH;k w&m;0if&yfwnfciG rhf &awmhbJ uG,af ysmufomG ;&ygw,f? Edik if aH &;ygwt
D zGJ tpnf;}uD;awG
omru toif;tyif;tzGJtpnf;rSefor#vnf; EdkifiHa&;ygwD}uD;awGenf;wl tukefzsufodrf;ypf
wmcHcJh&ygw,f? tukefzsufodrf;+yD;a=umif; a=unm+yD; tukeftyfESHcJh&ygw,f? a&$wd*HkapwDawmf
a&=unfawmf0wftoif;vdv
k akd vmufuv$+J yD; bmtoif;tyif; tzGJ tpnf;udrk S w&m;0if&yfwnf
cGifhray;awmhbJ rw&m;ojzifh zsufodrf;cJhygw,f? pma&;q&mtoif;/ pmayuvyf/ uavmif&Sif
rsm;toif;/ vli,frsm;}u;D yGm;a&;toif;wd@k vkd pmaytEkynm,Ofaus;r_qikd &f m/ vlra_ &;qdik &f m toif;
tyif; tzGJ tpnf;awGuakd wmifrS csr;f omray;cJyh g? tukezf su/f tukef z/d tuket
f yf vkyaf pcJyh gw,f?
w&m;0if ajray:Oya'abmiftwGif;rSm awmfvSefa&;aumifpDudk,fwdkif wnfaxmifzefwD;
vdkufwJh jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDac: (rqv) ygwD}uD;udkom ydifzufr&Sd wckwnf;aom
OD;aqmifygw}D uD;tjzpf iGg;iGg;pGiphf iG hf wnf&&dS iS o
f ef zGH zd;cGihf yvdu
k +f yD; wygwt
D m%m&Sipf epfukd rsuEf mS
ajymifajymifeJ@ pwifazmfaqmifvdkufygawmhw,f?
tJh'Dtcsdefup+yD; awmfvSefa&;aumifpD OuU AdkvfcsKyf}uD;ae0if;OD;aqmifwJh rqv wygwD
tm%m&Sifpepfac: ppftm%m&Sifpepf[mvnf; Armjynf jynfolawGtay: xifovdk Adkvfuszdk@
Armjynf jynfoltm;vHk;udk aoewfeJ@awhxm;+yD tkyfpdk;zdk@ rsufESmajymifajymifeJ@yJ pwifay:xGef;vm
ygawmhw,f? Armjynfordkif;rSm wygwDtm%m&Sifpepf tkyfpdk;r_ordkif;[m tarSmifacwf&J idknnf;
oH&Snfaw;oGm;eJ@twl pwifvl;vGef@ v_yf&Sm;vmygawmhw,f?
1964 ckESpf/ {+yD (9) &ufae@rSm &efukeftygt0if wEdkifiHvHk;u vufvDvufum; qdkif}uD;
aygif; (12764) qdkifudk xyfrH jynfolydkifodrf;ydkufvdkufygw,f? uGrf;,mqdkifomomutp qdkif}uD;
qdkifi,frSefor# rw&m;ojzifh tpdk;&u odrf;ydkufwmcHvdkuf=u&jcif;jzpfygw,f? e,fcsJydkif EdkifiHjcm;
t&if;&Sif}uD;rsm;ydkifb%fawG/ ukr`%D}uD;awG jynfolydkifodrf;w,fqdkwkef;u rwefwq avsmfa=u;
trsK;d rsK;d ay;+yD; odr;f cJah yr,fh wdik ;f &if;om;ydik /f wdik ;f &if;om;"e&Sirf sm;ydik f vkyif ef;rsK;d pHek @J trsK;d om;pD;
yGm;a&; zGHzd;wdk;wufa&;twGuf rjzpfrae tm;ay;tm;ajrmufy&r,fh tajccHpufr_vufr_qdkif&m
wdik ;f &if;om; vkycf if;udik cf if;toD;oD;udak wmh wjym;wcsyrf S avsmaf =u;ray;bJ xifovdk Adv
k u
f s+yD;
rawmfrw&m; odr;f ydu
k cf w
hJ mjzpfygw,f? qd&k ,
S v
f pfqikd ;f bkwaf xmif+yD; qd&k ,
S v
f pfvl abmifopfqD
csw
D ufz@kd qw
kd hJ rd;k wvH;k avwvH;k auG;a=umfoeH @J rdu
k rf u
kd f ikd ;f dik ;f vk,ufcw
hJ mjzpfygw,f? wrsK;d om;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

361

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vHk;&J trsKd;om;pD;yGm; wdk;wufxGef;um;vma&;ukdvnf; evHrxlEdkifatmif eif;acszsufqD;ypfvdkuf


wmjzpfygw,f?
&efuek af &me,fyg tpd;k &u jynfoyl ikd o
f rd ;f yG}J uD; usi;f ywJt
h cg/ vkyif ef;t}uD;tao; t&G,f
tpm;udkvdkuf+yD; Adkvfr;}uD;/ Adkvfr;vwf/ Adkvf}uD;/ Adkvfi,f uae wyf=uyf}uD;/ wyf=uyfi,ftxd
ppfwyfuyJ OD;pD;OD;udkify a&Saqmifum pD;yGm;a&;vkyfief;awGudk odrf;ydkufcJh=uygw,f? vkyfief;awG
qdik af wGukd odr;f ydu
k f rkH u tJ'v
D yk if ef;awG qdik af wG&J vkyif ef;aomh qdik af omh aiGa=u;tpkpu
k o
kd mru
armfawmf,mOfawGyg tyfcJh=u&ygw,f? jynfolydkifodrf;yGJudk e,fajrodrf; ppfqifyGJ}uD;wckvdk usif;y
oGm;cJh=uygw,f?
owif;pmwdu
k af wGvnf; jynfoyl ikd f todr;f cHc=hJ u&ygw,f? ausmif;awG/ aq;Hak wG/ ky&f iS f kH
awG/ yHkESdyfwdkufawGvnf; jynfolydkiftodrf;cH&ygw,f? omoemy rpf&Sifausmif;awGtygt0if
yk*v
~ u
d ausmif;aygi;f (824) ausmif;/ omoemyaq;Hk (9) H/k ky&f iS f kH (182) H/k yHEk ySd v
f yk if ef; (17) ck/
ta&mif;t0,furk %
` D (24) cke@J ausmufrsu&f wem a&mif;0,fa&;vkyif ef;awGyg jynfoyl ikd o
f rd ;f ydu
k f
cH&ygw,f? tao;pm; pufrv
_ ufrt
_ vkyf akH ygi;f (112) Hv
k nf; jynfoyl ikd o
f rd ;f cH&ygw,f? pD;yGm;a&;
qdik &f m vkyif ef;awGom uyfoifch cH &hJ wmr[kw/f pmayeJ@pme,fZif;qdik &f mvkyif ef;awGa&m/ ynma&;/
use;f rma&;/ bmoma&;qdik &f mvkyif ef;awGtm;vH;k yg uyfoifch cH &hJ +yD; rawmfrw&m;ywm cHvu
kd =f u
&wmjzpfygw,f?
tJ'Dxufqdk;+yD; wjynfvHk; awma&mrdygrusef uyfoifhcHvdkuf&wmuawmh 1964 ckESpf/
arv (17) &ufae@jzpfygw,f? arv (17) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&u wjynfvHk;rSm
w&m;0if vSnhfvnfoHk;pGJaewJh w&musyfwef/ ig;q,fusyfwefaiGpuULawGudk w&m;r0ifa=unm
vdkufygw,f? wjynfvHk; vSnhfvnfoHk;pGJaewJh aiGawGtm;vHk;&J (22) &mcdkifE_ef;&SdwJh pkpkaygif;aiGusyf
(9158) oef;ausmf tpdk;&tzdk@ tjrwfxGufoGm;+yD; jynfolvlxkw&yfvHk;tzdk@awmh tpdk;&udk,f
wdkif&J "m;jywdkufr_udk ausmaumhatmifcHvdkuf=u&ygw,f?
qdk&S,fvpfvlabmifopfodk@ jrefrmhenf;jrefrmh[efESifh csDwuf=uygpdk@ vdk@ auG;a=umf+yD;
awmfvSefa&;aumifpD ppftpdk;&[m wjcm;EdkifiHa&;ygwD tzGJtpnf;rSefor#udk zsufodrf;+yD; rqv
wygwDxJydifzufr&Sd&yfwnfum/ wygwDtm%m&Sifpepfvrf;a=umif;udk cdkifrmatmif tpDtpOf&Sd&Sd
vkyaf qmifygw,f? wygwt
D %m&Sipf epfe@J tpd;k &&J vkyaf qmifcsuaf wGukd qef@usiu
f ef@uu
G =f ur,fh
vly*k Kd~ vftv$mtoD;oD;eJ@ Edik if aH &;tiftm;pkawGuv
kd nf; ESyd u
f yG zf rf;qD; xdr;f odr;f +yD; axmifxx
J nfh
xm;wm/ rv_yfEkdifatmifpDrHwmawG tuGufusus azmfaqmifcJhygw,f? +idrf;csrf;a&;tysufrSm v_yf
&Sm;vmcJhwJh ausmif;om;tiftm;pkeJ@ &[ef;oHCmtiftm;pkudkvnf; zrf;qD;ESdyfuGyf+yD; axmifxJ
xnfhwmvkyfcJhygw,f? 'ga=umifh+idrf;csrf;a&;tysufaemufydkif; axmifxJa&muf=uolawGxJrSm +idrf;
csrf;a&;v_yf&Sm;r_a=umifh axmifxJa&muf=u&olawGomru ausmif;om;v_yf&Sm;r_a=umifh/ &[ef;
oHCmv_y&f mS ;r_a=umifh axmifxaJ &muf=u&olawGyg wk;d yGm;rsm;jym;vmcJyh gw,f? 1963 ckEpS /f {+yDv
xJuyJ vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdefeJ@ axmifcgovdk vkyfaqmifcJhayr,fh/ AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwdkif
axmifxJoGm;+yD; tusOf;om;awGudk aemufaemif axmifxJa&mufatmifrvm=uawmhzdk@ =o0g'u
xm cyfwnfwnf rGu=f um;+yD; &efuek af xmif}uD;udk wywftwGi;f zsuyf pfcahJ yr,f/h wESpt
f wGi;f rSm
362

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

yJ wjynfvHk; te,fe,ft&yf&yf&Sd axmifawGtm;vHk; tusOf;om;tjynfh axmifjynfh wef;jynfhjzpf


oGm;cJhygw,f? EdkifiHa&;orm;awGeJ@ ppftpdk;&twGuf taESuft,Suf&SdEdkifolawGudk odrf;uH;xnfh
Edik zf @kd omref&mZ0wform; jypfrj_ ypf'%f tusO;f om;rsm;udk v$wyf pf+yD; axmifcgxm;ESiahf &mhovm;
vd@k awmif xifrw
S ,
f q
l bG,&f w
dS muawmh 'Dwcg axmifawGxJ tpkvu
kd t
f yHvu
kd f toGi;f cH&olawG
[m omref&mZ0wfro
_ rm;awGr[kwyf J Edik if aH &;orm;/ ausmif;om;/ &[ef;oHCmawmfawGe@J pma&;
q&m/ uAsmq&m/ owif;pmq&m tEkynmonfawGomru ukefonf}uD;awG vkyfief;udkifief;&Sif
}uD;awGygrusef tv$mpHk trsKd;pHkjzpfaeygw,f? ukefonf}uD;awG vkyfief;udkifief;&Sif}uD;awGeJ@ wcsKd
aom pme,fZif;orm}uD;awGuawmh jynfoyl ikd f qdw
k m odr;f +yD;aemufyikd ;f vlygaxmifxaJ &mufchJ
=u&wmawGjzpfygw,f?
jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOftwGuf tE W&m,f&SdEdkifwJh pme,fZif;avmuudkvnf; =uyf=uyf
rwfrwf xdef;odrf;Edkifzdk@ pme,fZif;qdkif&m rl0g' ay:vpDopfawGudk csrSwf+yD; pme,fZif;qdkif&m
vGwfvyfcGifhawGudk wqifh+yD;wqifh ydwfyifwm;qD;wmawGvkyfygw,f? awmfvSefa&;aumifpDwuf
vm+yD; r=umrD 1962 ckEpS /f =o*kwv
f uwnf;u yHEk ydS o
f /l xkwaf 0ol rSwyf w
kH iftufOya' Oya'opf
udk jymef;cJhygw,f? tJ'DOya't& ykHESdyfol/ xkwfa0oltm;vHk;udk &ufaygif; (90) twGif; topf
xyfrH rSwfyHkwifcdkif;cJhygw,f? pufwifbmvxJrSm owif;ESifhjyef=um;a&;0ef}uD;me !ef=um;a&;r;
uae owif;pm/ *sme,f/ r*~Zif;awGtm;vHk; rSwfyHkwif cGifhycsuf&&Sd+yD;rSom xkwfa0jzef@csd&r,fvdk@
trdef@xkwfcJhygw,f? owif;axmufeJ@ owif;pmq&mawGudkvnf; rSwfyHkwifcGifhycsuf&&Sd+yD;rSom
c&D;oGm;cGifh/ tpdk;&Hk;eJ@ 0ef}uD;meawGtwGif; oGm;a&mufowif;,l cGifhycJhygawmhw,f? jynfolydkif
odrf;wJhtcgrSmawmh owif;pmwdkufawGawmfawmfrsm;rsm;vnf; todrf;cH&+yD; tpdk;&udk,fwdkif }uD;
=uyfxkwfa0wJh owif;pmawGtjzpf ajymif;vJypfwmcH=u&ygw,f? awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&&J
yxrqH;k aom owif;pmuawmh 1963 ckEpS /f atmufwb
kd m (1) &ufae@xw
k f vkyo
f m;jynfol ae@
pOfowif;pm jzpf+yD; t*FvdyfbmomeJ@awmh ( Working People's Daily ) qdk+yD; 1964 ckESpf/ Zefe
0g&DvxJrSm xGufay:vmcJhygw,f? owif;pmwdkufawGawmfawmfrsm;rsm; jynfolydkifodrf;cH&+yD;wJh
tcgrSmawmh tpdk;&ay:vpDudkuf owif;pmawGtjzpf b0ajymif;=u&ygawmhw,f? trsdK;rsKd;aom
wif;=uyfwJh rl0g'ay:vpDqdkwmawGatmufrSm pme,fZif;vGwfvyfcGifh[m wae@wjcm; vHk;yg;yg;+yD;
vH;k 0aysmufq;kH awmhrwwfjzpf&ygawmhw,f? pme,fZif;vGwv
f yfciG u
hf kd tav;xm;ygw,fv@kd yg;pyf
uajymao;ayr,fh jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfeJ@ t[ef@twm; taESmuft,SufrjzpfwJh abmift
wGif;uom cGifhyEdkifygr,fvdk@ajymqdk+yD; tm;vHk;udk uef@owfcsKyfcs,f+yD; vdkif; csay;xm;ygw,f?
tJ'Dawmh +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawG ysufjym;+yD;aemufydkif; teD;qHk;umvawGudk jyef+yD;csKyf
=unfhr,fqdk&if awmfvSefa&;aumifpDppftpdk;&[m awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&twGuf taESmuf
t,SufjzpfEdkifw,fvdk@ ,lqwJh vlyk*~dKvfawGtm;vHk;udkvnf; vlzrf;yGJ}uD;usif;y+yD; axmifoGif;
tusO;f csxm;+yD;+yDjzpfygw,f? Edik if aH &;ygwD tzGJ tpnf;}uD;awGtygt0if toif;tyif; tpktk;H rSef
or#udkvnf; zsufodrf;z,f&Sm;ypf+yD; rqv wygwDxJwnf&SdwJh wygwDtm%m&Sifpepfudkvnf;
pwifazmfaqmif+yD;+yDjzpfygw,f? pme,fZif;awGtm;vH;k tay: csKyfcs,u
f ef@owf+yD; pme,fZif;vGwf
vyfcGifhawGrSefor#udkvnf; vHk;yg;yg;atmif yvkyfaqmif&Guf+yD;+yDjzpfygw,f? wjynfvHk;&Sd pD;yGm;a&;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

363

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vkyfief;rSefor#udkvnf; jynfolydkifodrf;+yD; wrsKd;om;vHk;&J pD;yGm;a&;udk ppfwyf&J csKyfudkifr_eJ@ xif


ovdktaumiftxnfazmfzdk@ jyifqif+yD;+yDjzpfygw,f?
qdk&S,fvpfvlabmifopfudk csDwufzdk@ jrefrmhenf;jrefrmh[efjzifh qdk&S,fvpfvlabmifopf
odk@ cDswuf=uygpdk@ qdkwJh auG;a=umfoHqdkif;bkwfudkvnf; txifu& ae&maygif;pHkomru tusOf;
axmiftwGi;f u Al;0ygrusef jzef@=uufpu
kd x
f +l y;D +yjD zpfygw,f? jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfygwD qdw
k hJ
qdik ;f bkwef @J ygw,
D el pf;kH qdw
k mawGvnf; wwdik ;f jynfv;kH &Sd rde,fwikd ;f rSm rda_ yguo
f vdk ay:vmcJ+h yD;+yD
jzpfygw,f? jrefrhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD&J vrf;!efoabmw&m;jzpfwJh vlESifhywf0ef;usifwdk@.
tnrnoabmw&m; qdkwJhpmtkyfudkvnf; us,fus,fjyef@jyef@jzef@a0+yD;+yDjzpfygw,f? 1957
ckESpfavmufu ppfwyfwGif;rSm ay:aygufcJh+yD;/ ppfwyfydkif jr0wDr*~Zif;uae xkwfazmf azmfjycJhbl;wJh
emrly 0g'oabmw&m; eJ@ AdkvfcsKyf}uD;ae0if;uduf tcsuftvuf twdktpawGudk OD;cspfv_dif/
OD;apmOD;/ Akv
d rf ; }uD;apmjrifh wd@k u vl=um;aumif;atmif aygi;f pyfcsJ xGif azmf=uL;ay;vdu
k w
f hJ oabm
w&m;jzpfygw,f? emrlyoabmw&m;0g'qdkwmuawmh kyfomy"me[k,laom kyf0g'ESifhvnf;
aumif;/ pdw0f n
d mOfom&So
d nf[,
k al om kyrf &S0d g'ESiv
hf nf;aumif;/ aumifpmG jcm;em;tyfaom emrly
0g'oabmw&m; (The Law of Interaction of Mind and Matter) onfomv#if jrefrmEdkifiHESifh
oifah v#maf om tajccHawG;ac:yHk oabmw&m;jzpfayonf? vd@k azmf!e ;f xm;ygw,f? vlEiS yhf wf0ef;
usifwdk@. tnrnoabmw&m;u tJ'DtajccHay:aumuf,l+yD; wDxGifxm;wmjzpfygw,f?
tnrn tjyeftvSet
f a=umif;y aus;Zl;yaew,fqw
kd hJ w&m;udk aumuf,t
l oH;k csvu
kd f rkH u
vuf0JpGef; vuf,mpGef;qdkwJh tpGef;ESpfyg;uvGwfwJh rpdrydy'gvrf;pOf rpdrydy'goabm
w&m;tjzpfeJ@yg tr$rf;wiftoGifaqmifwm vkyfcJhygw,f? jrefrmqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD[m tJ'D
tnrn oabmw&m;udk udik pf +JG y;D jrefrmhjrefrmh[efe@J qd&k ,
S v
f pfavmuopfukd csw
D ufr,ft
h a=umif;
zufaygif;pHkuae 0g'jzef@csdcJhayr,fh awmfvSefa&;aumifpD[m acwfajymif;awmfvSefa&;udk OD;aqmif
qifE$Jaeygw,fvdk@ wzGzGajymaeayr,fh/ wu,fuawmh awmfvSefa&;aumifpDqdkwm Adkvfae0if;u
aoqdak o &Siq
f &kd iS f vuf!;kd xd;k a&G;cs,af y;xm;wJh trnfcpH m&if;wckomjzpfovdk jrefrmhq&kd ,
S v
f pf
vrf;pOfygwq
D w
kd mvnf; Adv
k af e0if; pdwu
f ;l xGuo
f vdk zefw;D azmfaqmif jzpfwnfapcJw
h hJ Adv
k af e0if;
tvdkus rdk;usa&$udk,f ygwDwckomjzpfygw,f?
rlvawmfveS af &;aumifp0D if (17) OD;&Sw
d t
hJ euf (2) ESpt
f wGi;f rSmwif oH;k yHw
k yHk aysmufu,
G f
ydysufoGm;&wJh awmfvSefa&;aumifpD[m b,fvdkawmfvSefa&;aumifpDrsKd;jzpfrvJqdkwm tajzay:
ae+yD;jzpfygw,f? yxrOD;qH;k Adv
k af e0if;uefxw
k yf pfvu
kd w
f hJ yk*Kd~ vfu awmfveS af &;aumifp&D J eHygwf
(2) yk*~dKvf Adkvfr;csKyfatmif}uD;jzpfygw,f? ywfHkru tcsKyfygcHcJh&ygw,f? aoqHk;oGm;vdk@ tao
xGufjzpfoGm;&olu Adkvfr;csKyfoef;az jzpfygw,f? Adkvfr;csKyfwDuvpf uawmh udk,fh[mudk E_wf
xGuo
f mG ;wmjzpfv@kd t&Six
f u
G jf zpfygw,f? aemufxyfaxmifxx
J ad tmifa&mufomG ;cJ&h wJh awmfveS f
a&;aumifpD0ef}uD; (3) OD;uawmh Adkvfr;}uD;=unfarmif/ Adkvfr;}uD;cspfrdif eJ@ Adkvfr_;}uD;apmjrifhwdk@
jzpfygw,f? Adkvfr;}uD;=unfarmifu AdkvfcsKyf}uD;ae0if;eJ@ rwnfhvdk@jzpfygw,f? Adkvfr;}uD;apmjrifh
uawmh w&mwef/ ig;q,fusyfwef zsufodrf;wJh aiGpuULudpPrSm +idpGef;usL;vGefcJhvdk@ vdk@qdkygw,f?
Adv
k rf ; }uD;apmjrifh [m +idr;f csr;f a&;aphpyfaqG;aEG;yGaJ wGwek ;f u awmfveS af &;aumifpzD ufu ud,
k pf m;
364

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vS,ftzGJacgif;aqmifjzpfwJhtjyif jyef=uma&;0ef}uD;vnf;jzpf rqv eJ@ tnrn ay:aygufa&;rSm


ta&;}uD;Zmwfaumifwaumifvnf;jzpfygw,f? zGJ pnf;ump jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvrf;pOfygwD qdw
k m
}uD;&J twGif;a&;r;}uD;vnf;jzpfygw,f? aiGpuULawG w&m;r0ifa=unm+yD;wmeJ@ ra&S;raESmif;rSmyJ
axmifxJtydk@cHvdkuf&ygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m awmfvSefa&;aumifpDrSm OuU/ jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDrSm
OuU jzpfHkru wyfrawmfwckvHk;&J OD;pD;csKyfvnf;jzpfygw,f? tm%m (3) &yfpvHk;udk ydkifqdkifwJh
tm%m&Sif}uD;jzpfHkru ol&Jtm%mudk xdyg;vmr,fh twGif;tjyiftE W&m,fawGudkvnf; jywf
jywfom;om; ESrd ef if; umuG,t
f Edik ,
f El idk zf @kd ppfwyfaxmufvrS ;f a&;tzGJ (MIS) udv
k nf; pdwf uduf
zGJ pnf; udik w
f ,
G x
f m;ygw,f? E_wcf rf;ar$;armifviG f ac: 'kAv
kd rf ; }uD;armifviG f [m Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;
pdwfuduf arG;jrLxm;wJh emrnfqdk;eJ@ausmf=um;wJh axmufvSrf;a&;t}uD;tuJjzpfygw,f? AdkvfcsKyf
}uD;ae0if; &J ppftm%m&Sifpepf tkyfpdk;r_atmufrSm ppfaxmufvSrf;a&;tzGJ}uD;jzpfvmygw,f?
vufoaH jymifwahJ e&m emrnf}uD;ovdk Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; &J tm%mwnfwchH ikd +f rJa&;twGuf cvkwf
uefoif;awGukd &Si;f vif;z,f&mS ;wJah e&mrSmvnf; twufuGq;kH tcef;u toH;k awmfcH jznfph rG ;f tay;
EkdifqHk; tzGJtpnf;}uD;jzpfvmygw,f?
AdkvfcsKyf}uD;ae0if;[m tm%mudk &moufyef rvGwfwrf; qkyfudkifxm;Ekdifa&;twGuf wyg
wDtm%m&Sifpepfudk wnfaxmif+yD;/ qdk&S,fvpfvlabmifopf}uD;udk wnfaxmifzdk@ qufvufjyif
qifygw,f? jrefrmhenf;jrefrmh[ef qdk&S,fvpf0g'qdkwmudk us,fus,fjyef@jyef@ 0g'jzeJ@csdEkdifzdk@ vkyf
om;jynfolae@pOfowif;pm/ a&Sodk@pmapmifqdkwmawGudk ukd,fydkif xkwfa0jzef@csdHkru/ owif;pm
wdkufawGawmfawmfrsm;rsm;udkyg tpdk;&ydkiftjzpf ajymif;vJxkwfa0 azmfaqmifHkru/ jrefrmhqdk&S,f
vpfvrf;pOfudk taxmuftulyzdk@ rvdkufemrae& pme,fZif;qdkif&m rl0g'ay:vpDawGudkyg csrSwf
jymef;+yD; t=uyfudkifaqmif&Gufygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; [m ppfwyfOD;aqmifwJh wygwDtm%m
&Sipf epfukd azmfaqmif+yD; tm%mudk raorcsi;f udik w
f ,
G o
f mG ;Edik zf @kd a&&Sno
f abm jyifxm;wJh tcif;
tusi;f uawmh awmfveS af &;aumifp[
D m tm%mydik t
f zGJ tpnf;/ Edik if aH wmftpd;k &[m awmfveS af &;
aumifpDtpdk;&? awmfvSefa&;aumifpDu qifE$JoGm;rSmu acwfajymif;awmfvSefa&;/ wenf;tm;jzifh
jrefrmhenf;jrefrmh[efeJ@ qdk&S,fvpfavmuopfqD csDwufa&;? tJ'Dacwfajymif;awmfvSefa&;}uD;udk
ODaqmifE$JoGm;&r,fh EdkifiHa&;ygwD}uD;uawmh jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDqdkwJh wckwnf;aom
tm%m&ygwD ppfwyftajccHe@J pwifzJG pnf;vdu
k w
f hJ ygwq
D w
kd mudk awG&vdrrhf ,fjzpfygw,f? qd&k ,
S f
vpfvrf;a=umif;twGuf uGrf;,mqdkifomomup+yD; jynfolydkifodrf;+yD;wJhtcg tJ'Dodrf;ydkufxm;+yD;
om;vkyfief;}uD; vkyfief;i,fawGtm;vHk;udk pDrHtkyfcsKyfcef@cGJzdk@ cGJwrf;&oGm;olawGuawmh ppfwyf
twGi;f u Adv
k rf ; / Adv
k }f uD;/ Adv
k af v;awG jzpfygw,f? pDymG ;a&;vkyif ef;/ tkycf sKyfa&;vkyif ef; pDrcH ef@caJG &;
vkyfief;awGudk bmwckrS rwwfru|rf;ol em;rvnfolawGu pDrHtkyfcsKyfuGyfuJ=uygawmhw,f?
tdrfapmifhtpdk;&vufxufwkef;u wrGef;wnfhavmuf vkyfudkifcJhbl;wmudk {&mrtawGtuH}uD;
xif/ ppfwyf[m bmrqdk vkyw
f wfuikd w
f wfw,fxif+yD; e,fy,faygi;f pHu
k kd csKyfuikd u
f yG u
f J pDrcH ef@cyJG g
awmhw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

365

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

A[dkvHkcHa&;eJ@ tkyfcsKyfr_aumfrDwD wdkif;jynfe,f vHkcHa&;eJ@ tkyfcsKyfa&;aumfrDwD/ cdkifvHk


cHa&;eJ@ tkycf sKyfra_ umfrw
D /D rde,fvkH cHa&;eJ@ tkycf sKyfra_ umfrw
D q
D w
kd hJ vkyif ef;awGrmS vnf; Adv
k rf ; }uD;/
Adv
k rf ; / Adv
k }f uD; qdo
k al wGuyJ wdu
k f u
kd u
f ikd w
f ,
G f tkycf sKyfae=uovdk pD;yGm;a&;vkyif ef; puft
kH vkyf kH
bkwaf umfy;kd a&;&Si;f qdw
k mawGrmS vnf; ppfwyfu Adv
k }f uD; Akv
d af v;awGuyJ ae&m,l tkypf ;D wm0efcH
xm;=uwJhtwGuf ppftpdk;&qdkwJh vuQ%m[m ae&mwdkif;rSm ay:vGifxif&Sm;aecJhygw,f? ppfwyf
[m wrdk;vHk; azsmufqdyfjzpfaeygw,f?
'Dvdk tppt&m&mudk 0ifa&mufcsKyfudkif ae&m,lxm;&wmawmif tm;r&ao;wJhtwGuf
wdkif;jynfwckvHk;&J pD;yGm;a&;ay:vpDrsm;udkyg csKyfudkifcsrSwfzdk@ qufvufazmfaqmifvmygw,f?
1964 ckESpf/ pufwifbmv (17) &ufae@rSm ukefypPnf;trsKd;aygif; (60) ausmfudk EdkifiHawmftpdk;&u
om 0,f,ljzef@csdcGifh&SdwJh uef@owfukefawGtjzpf xkwfjyefa=unmvdkufygw,f? qefpyg;/ yJ/ ESrf;u
tp/ =uufoGefjzL/ =uufoGefeD/ ikwfoD;/ iyd/ iHjym&nf/ uGrf;aq;/ vufzuf/ eEGif;wuftqHk;
tajccHtpm;aomufuek yf pPn;f tm;vH;k avmufe;D yg; tpd;k &uom a&mif;cGi&hf w
dS hJ uef@owfuek yf pPn;f
awG jzpfomG ;&ygawmhw,f? pD;yGm;a&;vkyif ef;/ xkwv
f yk af &;vkyif ef; ukepf nfjzef@jzL;a&;vkyif ef;awGukd
jynfolydkif qdkif;bkwfwyf+yD; tukefodrf;ydkuf vk,uf,liifvdkufHkru/ r&dSrjzpf rD;zdkacsmifoHk;
vloHk;ypPnf;awGudk a&mif;0,fazmufum;ae=uwJh vufvDvufum;ukefoG,fa&;vkyfief;awGudkyg
tukefcsKyfudkifypfzdk@ tm;xkwfud;yrf;vdkufwmjzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &u tJ'v
D kd udik w
f ,
G cf sKyfuikd v
f u
kd w
f t
hJ cgusr/S ukeyf pPn;f aps;E_e;f
awGvnf; [kef;ueJxdk;wufum/ wcsdKypPnf;awG[m aps;uGufxJuyg =uufaysmuf iSufaysmuf
aysmufomG ;&ygawmhw,f? arSmifckd pD;yGm;a&;qdw
k m&J uvva&=unf[m tJ't
D csed u
f p+yD; oaE<
wnfc&hJ ygawmhw,f? jynfov
l x
l w
k &yfv;kH &J ae@pOfae@wikd ;f pm;aomufr_ t=uyftwnf;[mvnf;
ydrk }kd u;D rm; rsm;jym;vmcJ&h wJt
h jyif tcuftcJaygi;f pHk 'kuaQ ygi;f pHk uo
H xuf ujH zpfvm&ygawmhw,f?
aiGa=u;rSeo
f r# puULpkwjf zpfomG ;&wJt
h wGuf 'kurQ sKd ;pHak &muf=u&wJt
h xJ ae@pOfae@wikd ;f pm;aomuf
a&;twGuf r&Sdrjzpf/ rD;zdkacsmifoHk;ypPnf;awGyg uef@owfukefjzpfoGm;& arSmifcdkjzpfoGm;&vdk@ &Sm;yg;
jywfvyfoGm;wmeJ@yg uHawG&wJhtcg rdat;ESpfcgemb0 ae@csif;ncsif; a&muf=u&ygawmhw,f?
jynfolvlxk}uD;&J b0'kuQaygif;pHk ezl;awG'l;awG uH&wJhtcsdefrSm tJ'D'kuQaygif;pHku uif;
vGwf rkH u/ aumif;aumif; pm;Edik af omufEikd f Adv
k u
f sEikd +f yD;/wae@wjcm; qlzd;vmwJh tcGix
hf ;l cHvw
l ef;
pm;w&yf ododomomay:xGufvmygw,f? tJ'Dvlwef;pm;topfuawmh ppfwyfAsLdku&uft&if;
&Siv
f w
l ef;pm;opfjzpfygw,f? ppfwyf/ ppftyk pf /k ppftpd;k &/ ppftm%m&Sif pepfuae arG;zGm;ay;vdu
k f
wmjzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &[m qd&k ,
S v
f pfqikd ;f bkwcf sw
d +f yD; wygwt
D m%m&Sipf epf usio
hf ;kH
um acwfajymif;awmfvSefqdkwm}uD;udk auG;a=umfqifE$JaewmeJ@wydifeufwnf;rSm ppftpdk;&yDyD
ppfa&;udk tav;xm;+yD; ppfqifa&;awGudkvnf; tqufrjywf azmfaqmifaecJhygw,f?
ajray:&Sd Oya'abmiftwGi;f u Edik if aH &;ygwD tzGJ tpnf;rSeo
f r#ukd tukeu
f ,
G af ysmufomG ;
&atmif zdcszsuo
f rd ;f ypfvu
kd Ef ikd af yr,f/h awmwGi;f vufeufuikd f tzGJ tpnf;tiftm;pkawGuakd wmh
t+yD;owf csKyf+idr;f atmifrvkyEf ikd w
f t
hJ wGuf awmfveS af &;aumifpt
D pd;k &[m rausEikd rf csr;f Edik f jzpfae
366

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

cJhygw,f? txl;ojzifh +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJrSm xifoavmuf tjrwfrxGufcJhwJhtwGuf aqG;aEG;yGJ


awG zsuo
f rd ;f +yD;wJah emufrmS / awmwGi;f vufeufuikd t
f iftm;pkawGtay: tjywftowf acsre_ ;f ypf
csifpdwfawG ydkrdkonf;oef jyif;xefvmcJhygw,f? ppfa&;t& tywfwkdufa&;udk oJoJrJrJ tm;xkwf
ud;yrf;vmcJhygw,f? ydkrdkjyif;xef=urf;wrf;vmchJovdk ydkrdk *rl;_;xdk;EdkifvmcJhygw,f?
1964 ckEpS x
f rJ mS yJ ppfqifa&;}uD;awG tjyif;txefqifEcJ$ jhJ yefygw,f? ajrmufyikd ;f wdik ;f ppfXme
csKyfu pdefaA'g/ cgawmfrSD/ u,fwifa&;/ uHhaumf/ atmifajr pwJh ppfqifa&;awG qifE$JcJhovdk/
ta&Sajrmufyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyfu eDvm/ xdyaf cgi/f pnfo}l uD;/ &J'if;/ wHceG /f pdeaf tmifEikd /f pdeo
f ;kH vH;k
qdkwJh ppfqifa&;awG qifE$JcJhygw,f? ta&Sydkif;wdkif;ppfXmecsKyfu wdkufatmif/ qif[dkif;/ qifayguf/
&efrsK;d atmif/ oD[/ rd;k ud;eJ@ qifjzLawmfppfqifa&;/ ta&Sawmifwikd ;f u a[ref/ wmql;nm;/ awm
euf/ &efykHcGif;/ rkwfokef/ rdk;ud; pwJh ppfqifa&;/ taemufydkif;wdkif;ppfXmecsKyfu aygufusKdif;/ rkefwdkif;/
jrwfol ppfqifa&;rsm;/ taemufydkif;wdkif;u ydkufuGef/ pGef!dk/ pdefaA'g/ *krBef/ aumufoif;aumuf/
*VKef/ *gr%d/ usm;euf pwJph pfqifa&;rsm;/ tv,fyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyfu caygi;f / r[m/ atmifoajy/
wdkif;ausmf/ Edkifatmif/ ydwkef;/ rkd;oD;/ wdrf!ef@/ ydkufusKH;/ rif;atmif/ dk;r/ rif;&efatmif/ &ef&Sif;/
Av/ aA'g eJ@ rmefatmif pwJh ppfqifa&;}uD;i,f qifE$J+yD; wjynfvHk;tESH@ aoewfoHawG zHk;vGrf;nHpD
apcJhygw,f? jynfwGif;ppf}uD;um; ydkrkdjyif;xef euf_dif;vmcJhygw,f?
tpdk;&bufu tJ'Dvdk tywfwdkufa&;ay:vpDusifhoHk;+yD; bufaygif;pHk ppfqifa&;}uD;awG
qifE$Jum tEkdif&a&;udk vHk;yrf;tm;xkwfvmovdk/ vufeufudkifawmfvSefa&; tiftm;pkrsm;buf
uvnf; tjyeftvSef ckcHwdkufyGJqif&if; awmfvSefa&;atmifjrifzdk@twGuf ud;yrf;tm;xkwfvm=u
ygw,f?
ArmjynfuGefrepfygwDu ppfEdkifa&;twGuf (64 vrf;pOf) udk pwifcsrSwfvmygw,f? 1964
ckEpS x
f rJ mS pwifcsrw
S v
f u
kd w
f mjzpfwt
hJ wGuf (64 vrf;pOf) vd@k ac:a0:ayr,fh vrf;pOf wpHv
k ;kH udak wmh
64 ckESpf wESpfwnf;twGif;rSm t+yD;tjywf csrSwf+yD;pD;cJhjcif;r&dSyg? (Oyrmtm;jzifh tm%meJ@
ywfoufwJh yDbD (PB) &JqHk;jzwfcsuf[m 67 ckESpfusrS +yD;jywfygw,f?) (64) vrf;pOf[m ppfEdkifa&;
tm%modrf;a&;vrf;pOfjzpf+yD; vufeufudkifawmfvSefa&;vrf;pOfenf;eJ@ atmifyGJcHa&;jzpfygw,f?
(55) vrf;pOfwek ;f uvdk ppfa&;csKd -Edik if aH &;ydk r[kwaf wmhyJ jywfjywfom;om; wku
d yf q
GJ if
a&;jzpfvmygw,f? Adkvfae0if;&J ppftpdk;&udkvnf; ppftpdk;&vdk@ jywfjywfom;om; owfrSwfHkru/
ppftpd;k &J vuQ%mudv
k nf; e,fcsJ aygi;f pHu
k kd rScD /kd ya'o&mZfajr&Sipf epfukd qufvufxed ;f odr;f um
uG,f/ AsLdku&uft&if;&Sifpepfudk udk,fwdkifvufcHusifhoHk;aeaom azmufjyefwJh ppftm%m&Sif
tpdk;& vdk@ &Sif;&Sif;vif;vif; owfrSwfvdkufygw,f?
'ga=umifh tjyif;txef jyefvnfwkef@jyef wdkufyGJqif+yD; atmifyGJudk t&,la&;qD/ vufeuf
udik ef nf;eJ@ atmifycJG aH &;qD OD;vSnt
hf av;wifvu
kd yf gw,f? vlrsL;d pkvufeufuikd t
f if;tm;pkawGxrJ mS
0g&ihq
f ;kH tiftm;t}uD;qH;k jzpfwhJ autif,l tzGJ tpnf;}uD;udk =unfv
h u
kd rf ,fq&kd ifvnf; ppftpd;k &
udk jyefvnfweG ;f vSew
f u
kd cf u
kd +f yD; atmifyu
JG t
kd &,lEikd zf @kd ygwu
D kd wyfukd topfjyefvnfwnfaqmuf
Edkifzdk@ ud;yrf;tm;xkwfwmawG&ygw,f? apm[efwmomar$; vufeufpGef@+yD; ppftpdk;&eJ@aygif;oGm;
+yD;wJhaemuf wpkwpnf;wnf;jzpfaom autif,ltzGJtpnf;}uD;&J OuUtjzpf ref;bZHudk wif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

367

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ajrmufvdkuf=uygw,f? ppftpdk;&udk ppfa&;t& EdkifiHa&;t& jywfjywfom;om; jyefvnfwdkufcdkuf


Edkifzdk@ wck+yD;wck jyifqifygw,f?
1961 ckESpf/ azazmf0g&Dv (5) &ufae@rSm pwifay:aygufvmcJhwJh ucsifvufeufudkifawmf
vSefa&;}uD;&J OD;pD;acgif;aqmif autdkifattzGJ}uD;[mvnf; oufwrf;tm;jzifh (3) ESpfausmfom
&Sad o;ayr,f/h ppftpd;k &&J xd;k ppfqifacsre_ ;f r_awGukd wke@f jyefwu
kd yf q
JG if&if;/ wpwp }uD;xGm;vmcJyh g
w,f? &Sr;f jynfe,f&dS &Sr;f wdik ;f &if;om;vufeufuikd f tzGJ tpnf;aygi;f pH[
k mvnf; ppftpd;k &&J xd;k ppf
awGudk &ifqdkif&if; vufeufudkifawmfvSefa&;udk qufvufqifE$Jae=uygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD ppftpdk;&[m +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawG zsuft+yD;rSm vufeufudkif
awmfvSefa&;tiftm;pkawGtay: tid;}uD;}uD;eJ@ xdk;ppfqifacsr_ef;r_awG wqifhwdk;yvkyfcJhayr,fh
vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkawGbufuvnf; }uH}uHcH wkef@jyef&ifqdkif wdkufyGJ0ifcJh=uwJht
wGuf/ tjywfacsr_ef;a&; tywfwdkufa&;qdkwmudk atmifjrifpGmtaumiftxnf razmfEdkifkHru/
vlrsdK;pkvufeufudkif awmfvSefa&;tiftm;pkopfawG/ vlrsdK;pkEdkifiHa&;tzGJtpnf;topfawGawmif
xyfrHay:xGef;vmwm uHawG&ygw,f? Oyrmtm;jzifh 1964 ckESpf/ ZGefv (4) &ufae@rSm u,ef;
jynfopfygwD OD;aqmifwJh u,ef;trsdK;om;vufeufudkifawmfvSefa&; ay:aygufvmygw,f?
jynfwGif;ppf}uD;[m euf_dif;oxuf euf_dif;vmkHru us,fjyef@oxuf us,fjyef@vmwJh
oabmjzpfygw,f? 1958 ckESpfwkef;u yxrqHk;t}udrf ppftm%modrf;+yD; AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
OD;aqmifwhJ tdraf pmift
h pd;k &vufxufrmS wke;f u/ jynfov
l x
l k ar#mv
f ifah wmif;wwJh +idr;f csr;f a&;oH
awGaysmuf+yD;/ w&m;Oya'pdk;rdk;a&;toHawG a&mufcJh&ovdk/ 1962 ckESpf 'kwd,t}udrf ppftm%m
odrf;r_t+yD; AdkvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&&J atmufrSmvnf; +idrf;csrf;
a&;toHawGaysmuf+yD; acwfajymif;awmfvSefa&;qdkwJh toHawGyJ a&mufvm&ygawmhw,f?
rwljcm;em;wmuawmh tdrfapmifhtpdk;&vufxufrSm ygvDrefv$wfawmfusefygao;w,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&vufxufrSm bmygvDrefrSrusefawmhyg? tdrfapmifhtpdk;&vufxufrSm
ajray:EdkifiHa&;tiftm;pkawG tpkvdkuftyHvdkuf axmifoGif;tusOf;cscH&ayr,fh/ EdkifiHa&;ygwD EdkifiH
a&;tzGJtpnf;awG qufvuf &yfwnf&SifoefEdkifcGifh&=uygao;w,f? awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&
vufxufrmS bmEdik if aH &;ygwt
D zGJ tpnf;rS wnf&&Sd iS o
f efEikd cf iG rhf &awmhrkH u bmvlra_ &; bmtoif;
tyif;rSvnf; qufvufwnf&SdEdkifcGifh r&awmhbJ vHk;0O\Hk tukefzsufodrf;cH&+yD;/ tpdk;&udk,fwdkif
wnfaxmifvu
kd w
f hJ rqvwygwx
D o
J m ydib
f ufr&Sd wnf&adS y:ayguv
f mygawmhw,f? twdu
k t
f cH
EdkifiHa&;tiftm;pk0ifawG tpkvdkuftyHvdkuf axmifoGif;tusOf;uscH&wJhtjyif pD;yGm;a&;orm;
vkyfief;udkifief;&Sif}uD;rsm;yg axmifxJ0if=u&ygawmhw,f?
1947 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'[mvnf; w&m;0ifzsufodrf;cHvdkuf&+yD;+yDjzpfwJh
twGuf bmzGJpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'rSr&Sdao;wJh EdkifiHtjzpf/ awmfvSefa&;aumifpD qdkwJh
AdkvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh ppfAdkvfxdyfoD;}uD;wodkuf&J xifovdk udufovdk jymef;xkwfjyef
vdu
k w
f hJ trde@f a=unmcsuf xkwjf yefa=unmcsuaf wGe@J yJ tkycf sKyfcsio
f vdk tkycf sKyfaewmudk wwdik ;f
jynfvHk;cH=u&ygawmhw,f?
368

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awmfveS af &;aumifpu
D ae tm%m (3) &yfv;kH udk aumifpOD uU Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;xH w&m;
0iftyfEiS ;f ay;vdu
k w
f ,fv@kd a=unmcJah wmh awmfveS af &;aumifpD qdw
k mudk xyfcsKyf=unfv
h u
kd &f if
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; qdw
k mjzpfomG ;+yD;/ awmfveS af &;aumifpu
D trde@f a=unmcsu/f xkwjf yefa=unm
csufawGeJ@ tkyfcsKyfaewm[mvnf; wu,fawmh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; pdwfuduf AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
xifovdk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tvdkawmftwdkif; tkyfcsKyfrif;rlaewmyJjzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifp[
D m acwfajymif;awmfveS af &;}uD;udk qifE+J$ yD; qd&k ,
S v
f pfvrf;a=umif;udk
csDwufrSmjzpfwJhtwGuf Armjynf&J vlOD;a&trsm;qHk;eJ@ tajccHvlwef;pm;}uD; (2) &yfvnf;jzpfwJh
v,form;/ tvkyform;awGudk tav;xm;a=umif; azmfjyzdk@twGuf awmifolv,form;ESD;aESm
zvS,fyGJ tvkyform;ESD;aESmzvS,fyGJ qdkwmawGudkvnf; azmfxkwfusif;ycJhygw,f? txl;ojzifh
awmifov
l ,form;ES;D aESmzvS,yf JG qdw
k mudk tm%modr;f +y;D wufvmvmcsi;f 1962 ckEpS f uwnf;u
pwifusif;ycJhygw,f? 1962 ckESpf/ 'DZifbmrSm ppfudkif;cdkif tkef;awm rSm pwifusif;ycJhwmjzpfyg
w,f? aemufyikd ;f rSm [oFmwcdik f 'l;,m;/ awmificl kid f caygi;f / jrif;+cHcdik f ykym` ; wd@k rmS vnf;
ESpfpOf qufwdkuf azmfxkwfusif;ycJhygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwdkif wufa&muf+yD; rdef@cGef;ac|
wm/ awmifolv,form;}uD;rsm;eJ@ 'l;wdkufaqG;aEG;w,fqdkwmawGudkvnf; vkyfjycJhygw,f? (tJ'D
tkef;awm/ 'l;,m;/ caygif;/ yky`m;wdk@[m tpdk;&pufHkawGu *k%fyxkwfvkyfvdkufwJh pD;u&ufawG&J
emrnfawGjzpfoGm;ygw,f?)
tvkyo
f rm;ES;D aESmzvS,yf q
JG w
kd mudak wmh/ 1300 jynft
h a&;awmfy}kH uD;&J pwif&m acsmuf
rdrSm 1964 ckESpfxJrSm pwifazmfxkwfusif;ycJhygw,f? tvkyform;}uD;rsm;eJ@ 'l;wdkufawGqHk aqG;
aEG;yG/J a&eHajroydww
f yfom;a[mif;}uD;rsm;eJ@ &if;&if;ES;D ES;D awGqHyk q
JG w
kd mawGuv
kd nf; vkyjf yoGm;cJh
ygw,f? awmfveS af &;aumifp[
D m v,form;awG tvkyo
f rm;awGukd wdik ;f jynf&J tajccHvw
l ef;pm;
}uD;ESpf&yftjzpf *k%fwif av;pm;jyaeayr,fh ukefaps;E_ef; w&dyf&dyfjrifhwufvmr_'%feJ@ ukefypPnf;
&Sm;yg;r_t=uyftwnf;awG=um; cg;aumhatmif rcsdrqef@cH=u&wmvnf; tJ'Dtvkyform;eJ@ v,f
orm;xk}uD;bJjzpfygw,f?
ynma&;avmuudkyg wygwDtm%m&SifpepfatmufrSm yHkavmif;Edkifa&;twGuf pepfopf
ynma&;udkyg pwifygw,f? (2-11-64) ae@rSm pepfopfwuUodkvfrsm; zGifhyGJtcrf;tem; usif;yyg
w,f? orkdif;0if ausmif;om;or*~}uD;tpm; ausmif;aumifpDeJ@ tpm;xdk;zdk@jyifygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&[m 1964 ckESpfup+yD; aomif;usef;ol tjrpfjywfacsr_ef;a&;
qdw
k mudk t&Sed jf ri+hf yD; jynfwiG ;f ppf}uD;udk wd;k +yD;qifEyJ$ gw,f? wygwt
D m%m&Sipf epfukd twdtvif;
xlaxmifvdkuf+yD; wdkif;jynf&J pD;yGm;a&;toufaoG;a=um vkyfief;rSefor#udkvnf; jynfolydkifqdkif;
bkwfeJ@ ppfwyf ppftkyfpkuae vuf0g;}uD;tkyf odrf;ydkufvdkufygw,f? &mwef/ ig;q,fwef aiGpuUL
awGuv
kd nf; w&m;r0ifa=unmvdu
k +f yD; tpd;k &twGuf tjrwftpGe;f xGuaf tmif zefw;D um ppfwyf
t&if;tES;D udk "m;jywdu
k w
f ehJ nf;eJ@ pkaqmif;vdu
k yf gw,f? pD;yGm;a&;vkyif ef;tm;vH;k aiGa=u;vnfywf
r_vkyfief;tm;vHk; ppftkyfpk&J vuftwGif; ydkifydkifEdkifEdkifa&muf&SdoGm;+yD;jzpfygw,f? wjynfvHk;rSm
jynfol qdik q
f w
kd mawG tES@H tjym;ay:ayguv
f mcJ+h yD; wef;pDw;kd pm; vlwef;pm;eJ@ arSmifcv
kd w
l ef;pm;awG
vnf; ay:aygufvm&ygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

369

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ tkyfcsKyfa&; vkyfief;rSefor# ppfwyfuyJ csKyfudkifodrf;ydkufxm;wmjzpfcJh


+yD;/ ppfwyf&J pDrHcef@cGJr_atmufrSm wjynfvHk; usa&mufae&ygw,f?
ppftpdk;&yDyD ppfa&;udk tav;wif+yD; awmwGif;vufeufudkiftiftm;pkawGtay: tEdkif,l
a&;twGuf jynfolvlxk}uD;w&yfvHk;udkyg toHk;cszdk@ jyifqifygw,f? 1964 ckESpf wyfr;rsm;nDvmcH
uae jynfol ppf pDrcH suu
f kd csrw
S v
f u
kd yf gw,f? tcGio
hf if&h if oifo
h vdk jynfol ppf qdw
k mawGukd
zGJpnf;+yD; ppfwyfu ppfqifa&;awG qifE$J&mrSm ppfwyfeJ@ yl;aygif;yg0ifapcJhygw,f? jynfolppf
qdkwm&J t&if&SdaeESifhwmuawmh umuG,fa&; qdkwmawGjzpfygw,f? txl;ojzifh &Srf;jynfe,f
rSm &Srf;vufeufudkif tiftm;pkawGeJ ArmjynfuGefjrLepfygwDudk wdkufcdkufacsr_ef;zdk@ a'oqdkif&m
umuG,fa&;tzGJawGudk 60 ckESpf 0ef;usifuwnf;u ppfwyfu OD;aqmifzGJpnf;ay;cJhygw,f? 62
ckEpS f tm%modr;f r_t+yD;rSmawmh &Sr;f jynfe,fwiG ;f &Sd tJ'u
D muG,af &;awGukd ppfwyfu wd;k +yD; toH;k
cscJhygw,f? ppftpdk;& ppfwyf&J tm;ay;tm;ajrmufy arG;jrLr_a=umifh cGefqm acgif;aqmifwJh
umuG,af &;wyfzJG 0ifawG[m axmifcs&D v
dS mcJo
h vdk avmfppf[ef acgi;f aqmifwhJ ud;k uef@umuG,f
a&;wyf[mvnf; axmifcsDrsm;jym;aecJh+yDjzpfygw,f? ppfwyf&JtultnDeJ@ udk;uef@umuG,fa&;
udk *sifrD,ef; eJ@ atmvpf,ef; armifESrawGu pwifzGJpnf;acgif;aqmifcJhwmjzpfayrJh/ 62 ckESpf
ppfwyfutm%modr;f +y;D wJah emufyikd ;f rSm ud;k uef@umuG,af &; t"duacgi;f aqmif[m avmfppf[ef
jzpfaecJ+h yDjzpfygw,f? tqrwef }uD;xGm;rsm;jym;vmwJh umuG,af &;wyfzJG 0ifawG&J pm;0wfaea&;
tcuftcJukd ajz&Si;f zd@k q+kd yD; cGeq
f m &J umuG,af &;ua&m/ avmfppf[ef &J ud;k uef@ umuG,f
a&;uyg bdef;vkyfief;udk t}uD;tus,fvkyfudkifcJh=uygw,f? tJ'Dvdk bdef;vkyfief; a&mif;0,fazmuf
um; vkyfudkifae=uwmawGudk ppfwyfu oabmwlcGifhyxm;cJhygw,f? &Srf;jynfwGif;&Sd &Srf;vufeuf
udik af wmfveS af &;tiftm;pkawGe@J ArmjynfueG jf rLepfygwu
D o
kd m qef@usiw
f u
kd cf u
kd /f bmrqdk vkycf sif
&mvkyq
f w
kd o
hJ abmrsK;d tvdw
k t
l vdyk g cGihf yxm;cJw
h m jzpfygw,f? cGeq
f meJ@ ppfwyf aygi;f zufvufwJG
rdcJh=uovdk/ avmfppf[ef eJ@ ppfwyf[mvnf; tusdK;wl ESpfudk,fhwpdwf jzpfcJh=uygw,f?
cGeq
f m [m xdik ;f Edik if x
H t
J xd bde;f awGukd oGm;a&mufa&mif;cs+yD;/ a&mif;cs&&Sw
d hJ aiGa=u;awGe@J
acwfrDvufeufrsKd;pHkudk xdkif;EdkifiHxJu jyefvnf0,f,l+yD; ol&JumuG,fa&;wyfzGJ}uD;udk acwfrD
vufeufudkifwyfzGJ}uD;tjzpf zGJpnf;cJhygw,f?
1963 ckESpfxJrSm cGefqm&J acwfrDvufeufwyfqifumuG,fa&;wyfzGJ}uD;[m tiftm;
axmifcsD&Sdae+yDjzpfygw,f? 1964 ckESpfxJrSm cGefqm [m vm;d_;eJ@ wef@,ef;pcef;awGudk pGef@cGm+yD;
ppfwyfe@J ,m,DtquftoG,jf zwfwmvkyyf gw,f? bde;f vkyif ef;udk wd;k csJ vkyu
f ikd yf gw,f? avmfppf
[ef&J udk;uef@umuG,fa&;rsm;uvJ ppfwyf&J ajrawmifajrmufay;r_tay:uae bdef;vkyfief;udk
}uD;}uD;us,u
f s,f vkyu
f ikd cf iG &hf cJ+h yD; pD;yGm;a&; pm;usuaf umif;awGcJ=h uygw,f? ppfwyf&J Auyqef@
usifa&;/ &Srf;vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkawG acsr_ef;ESdrfeif;a&;ay:vpDatmufrSm &Srf;jynf
rSm umuG,fa&; qdkwmawG zGJpnf;ay;wJhtwGuf umuG,fa&;wyfzGJ qdkwmawG rd_aygufovdk
tESH@tjym; ay:aygufvmcJhygw,f? trsm;pku bdef;vkyfief;udkyg vkyfudkifcGifh&vm=uwJhtwGuf
ae@csif;ncsif; }uD;xGm;vm=uygw,f? 0 e,f umuG,fa&; / usKdif;wHkumuG,fa&; qdkwmawG
vnf; bde;f eJ@ywfoufv@kd emrnf}uD;vm=uygw,f? tJ'u
D muG,af &;awGtm;vH;k [m ppfwyfuarG;
370

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

xkwfay;vdkufwmcsnf;jzpfygw,f? avmfppf[ef/ cGefqm wdk@[mvnf; ppfwyfu arG;xkwfay;


vdkufwJh umuG,fa&;acgif;aqmifawGjzpfygw,f? (aemufydkif;rSm wurBmvHk;od=uwJh bdef;bk&if}uD;
awGtjzpf emrnfqdk;eJ@ ausmf=um;cJhygw,f?)
jynfrrSm jynfolppf/ &Srf;jynfe,frSm umuG,fa&; qdkwmawGudk ppfwyf&J t&Htif
tm;tjzpf toHk;cs+yD;/ ppfwyf&J ppfqifa&;awGrSm twlyl;aygif;yg0ifap+yD; aomif;usef;ol tjrpf
jywfacsr_ef;a&; udk }uHpnftm;xkwfcJhygw,f?
1965 ckESpftwGif;rSmvnf; wdkif;ppfXmecsKyfawGtvdkuf ppfqifa&; }uD;i,frsKd;pHk csrSwf+yD;
jynfwGif;ppfudk rD;ukef ,rf;ukef wdk;csJqifE$JcJhygw,f?
1965 ckEpS f oD;pm;csxm;a&; Oya'tm; jyifqifonfh Oya' udk xkwjf yefa=unmygw,f?
(63 ckEpS w
f ek ;f u awmifov
l ,form;tcGit
hf a&;rsm; umuG,o
f nfh Oya' eJ@ oD;pm;csxm;a&;
Oya' udk xkwjf yefc+hJ yD;jzpfygw,f?) 'DOya'awGtm;vH;k [m v,form;awGtusK;d twGuf xkwjf yef
jymef;cJhwmvdk@ qdkayr,fh/ wu,fu pyg;txGufwdk;a&;twGuf &nfrSef;xkwfjyefcJhwmjzpfygw,f?
'DOya'awGeJ@ v,form;awGudk Oya't& tumtuG,fay;w,f/ oD;pm;cpepfudk zsufodrf;ypf+yD;
v,fvyk o
f u
l kd v,fyikd cf iG &hf adS pw,f/ ajr&Sppf epfukd zsuo
f rd ;f vdu
k w
f m jzpfw,fv@kd 0g'jzef@cscd ahJ yr,fh
wu,fuajr,mudk ppftpd;k &u vuf0g;}uD;tkyv
f u
kd w
f momjzpfovd/k ajr,mt&if;tES;D acs;iSm;r_
udv
k nf; tpd;k &rSwyg; tjcm;olawGrvky&f vd@k trde@f xw
k +f y;D ajr,mt&if;udyk g vuf0g;}u;D tkyv
f u
kd f
wmomjzpfygw,f? v,fvkyfol v,fydkifcGifh qdkwmvnf; trSefwu,fr[kwfyJ v,fvkyfol
v,fvkyfydkifcGifh qdkwmom ay;cJhjcif;jzpfygw,f? ppftpdk;&u ajr&Sifjzpfvm+yD; v,form;xk}uD;u
jcm;em; oD;pm;cyHkpHeJ@ aoG;pkyfcH=u&wJh oabmjzpfygw,f? ajr&Sifpepf ysufokOf;oGm;wmr[kwfyg?
tvkyform;awGtwGufvnf; tvkyform;tcGifhta&; umuG,fwJhOya'qdkwm xkwfjyef
ay;cJ+h yD;jzpfayr,fh tvkyo
f rm;xk&J b0uawmh 'H&k if;'H&k if;yJjzpfwt
hJ jyif ukeyf pPn;f &Sm;yg;jywfvyfr_
'%f/ ukefaps;E_ef; jrifhwufvmr_'%f tcH&qHk; vlwef;pm;w&yfom jzpfcJhygw,f?
rday:rSm yyu qdkifawGay:vmcJh+yD;/ awmvufaus;&GmawGrSmawmh vvoo (v,f
,mESifh vkyfief;aygif;pHk or0g,rtoif;) qdkwmawG ay:vmcJhygw,f?
pD;yGm;a&;vkyfief; }uD;i,frSefor#ukd jynfolykdifodrf;+yD; ppfwyfu csKyfukdifOD;pD;um/ ukefpnf
jzef@jzL;a&;vkyfief;awGa&m/ ukefxkwfvkyfa&;vkyfief;yg tpkd;&vkyfief;awGjzpfvmygw,f? yk*~vdu
ukefpnfa&mif;0,fa&;vkyfief;awGeJ@ yk*~vduykdif ukefxkwfvkyfa&;vkyfief;awG pnfyifzGHzd;cGifhr&
awmhyJ jyif;xefwif;=uyfwJh tuef@towfawGeJ@ wae@wjcm; uHawG&ifqkdif=u&ygw,f?
v,f,mpkdufysKd;a&;urSmvnf; ppftpkd;&ukd,fwkdif ajr&SifjzpfvmkHru ajr,mt&if;ukd
vuf0g;}uD;tkyf csKyfukdifkHru/ ajr,mwGuf oD;ESHaps;uGufukdyg vuf0g;}uD;tkyfzkd@ wqifh+yD;wqifh
ajcvSrf;jyifvmygw,f?
1966 ckESpf/ Zefe0g&D (6) &ufae@rSm ukefoG,fa&;trdef@ (5) eJ@ (6) ukd xyfqifhxkwfjyef+yD;
v,f,m/ a&xGuyf pPn;f trsK;d aygi;f (460) ausmu
f kd tpk;d &uom a&mif;0,fazmufum;wifoiG ;f cGihf
jzef@csdcGifh&SdwJh uef@owfypPnf;awGtjzpf owfrSwfvkdufjyefygw,f? tifrwef}uD;rm;us,fjyef@vSwJh
ukefoG,fr_vkyfief;}uD;wckvkH;ukd tpkd;&u csKyfukdiftkyfpD;ypfvkdufwmjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

371

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ukex
f w
k v
f yk rf v
_ yk if ef;/ ukepf nfjzef@jzL;r_vyk if ef;rSeo
f r#udk tpk;d &u csKyfuidk o
f rd ;f yku
d f tkypf ;D
vkdufayr,fh ukefxkwfvkyfr_tawGtuH twwfynm/ ukefoG,fr_vkyfief;tawGtuH twwf
ynm/ pD;yGm;a&;vkyfief;qkdif&mtkyfcsKyfr_twwfynm/ bmwckrS pepfwus wwfu|rf;em;vnfr_
r&Sw
d hJ ppfwyfu Akv
d }f uD;Adv
k if ,f toG,o
f ,
G u
f OD;pD;OD;aqmify+yD; trde@f ay;pepfe@J pDrcH ef@cJG aqmif
&Gufae=uwmjzpfwJhtwGuf ukefxkwfvkyfr_awG tawmrowf usqif;vm&ovkd/ aps;uGuf}uD;
wckv;Hk [mvnf; uarmufurjzpfvm&ygawmhw,f? ukepf nf&mS ;yg;jywfvyfra_ wG wkid ;f jynfbm
avvGifhysufpD;yef;wD;&r_awG/ ukefypPnf;t&nftaoG; pHcsdefpH!ef; rjynfhrD&r_awG tqufrjywf
jzpfay:vmcJhygw,f? tJ'Dvkd ysufpD;r_rsKd;pkHeJ@ vdktyfvpf[maewJh aps;uGufxJ/ vpf[maer_awGukd
jznfq
h nf;ay;zk@d aps;uGu&f J oabmobm0t& arSmifcu
dk ek af wG tpm;xk;d 0ifa&mufvm=uygw,f?
tpk;d &&J rw&m;ojzifh owfrw
S cf sKyfuidk rf a_ =umifh arSmifcadk ps;uGuf qkw
d m ay:ayguv
f mcJ&h wmjzpf
ovkd/ tpkd;&&J vkdtyfcsuf rjznfhqnf;ay;Ekdifr_/ vkdtyfwJh t&nftcsif; ta&twGuftwkdif; xkwf
vkyjf zef@csad y;Ekid rf r_ &Sjd cif;wk@d a=umifh arSmifcadk ps;uGuf qkw
d m ay:ayguv
f mcJ&h wmjzpfygw,f? tpk;d &
u Oya'xkwf+yD; wif;wif;=uyf=uyf rukdifwG,fcifu/ wm;jrpfydwfyifr_awG rvkyfcifu vGwfvyfwJh
aps;uGufrSm aps;uGufydifqkdif a&mif;csr_pepfwkdif; vGwfvGwfvyfvyf a&mif;0,fazmufum;cGifh &wJh
twGuf ukefaps;E_ef;eJ@ aps;uGuf}uD;[m A&rf;Awm twuftusrjzpfcJhayr,fh/ Oya'rJhtjzpf arSmif
ckdtjzpf a&mif;0,fazmufum;=u&wJhtcgrSm/ ukefaps;E_ef;awG[m wufcsifovkd wufjzpfvmcJhyg
w,f? tm%mykdifrsm;eJ@ ywfoufaewJh arSmifckdvkyfief;&Sif}uD;awG ay:aygufvmovkd/ w0rf;wcg;
twGuf wykid w
f Ekid f ck;d o,fc;dk a&mif; pD;yGm;a&;vkyaf e=u&wJh arSmifcu
dk ek o
f nfav;rsm;vnf; ay:ayguf
vmcJhygw,f?
tpkd;&ukd,fwkdifu ukefxkwfvkyfr_vkyfief;awGukd atmifjrifzGHzd;atmif/ wkd;wufaumif;
rGeaf tmif pepfwusvyk af qmifEidk rf r_ &Sw
d t
hJ jyif ukepf nfwifoiG ;f a&mif;0,fazmufum;r_awGuv
dk nf;
rw&m;ojzifh uef@owfydwfyifr_awGvkyf+yD; vuf0g;}uD;tkyf pD;yGm;a&;pepfukd csrSwfusifhokH; vkyf
aqmifvu
dk w
f t
hJ cg ukepf nf&mS ;yg;r_awG ay:ayguv
f mygw,f? ukepf nf&mS ;yg;jywfvyfwt
hJ cg tpk;d &
u &m&Sif pepf ukw
d m pepfawGe@J a&mif;csjzef@jzL;wm vkyaf qmifvmygw,f? tJ'h aD wmh wef;pDw;dk
pm;pepfe@J vufajymif;vufvJ$ a&mif;0,fazmufum;r_pepf ay:ayguv
f m&jyefygw,f? wef;pDw;dk pm;
vkyfukdifpm;aomuf&olawG/ ukd,fhukef0,fpmtkyfukd wyg;olxHtyfESH+yD; aygifESH a&mif;cs pm;aomuf
&olawG ay:aygufvm&ygw,f?
t&if;ppf=unfhvkdufr,fqkd&if/ arSmifckdaps;uGuf/ arSmifckdpD;yGm;a&;vkyfief;/ arSmifckdukefonf
qkdwmawGay:aygufvm&wm[m ppftpkd;&&J azmufjyefqkd;0g;vSwJh pD;yGm;a&;vuf0g;}uD;tkyfr_eJ@
rawmfrw&m; uef@owfcsKyfcs,f ydwfyifwm;jrpfr_awGa=umifhjzpfygw,f? ukefypPnf;&Sm;yg;jywfvyf
r_awG ay:vm&wmuvnf; vlx}k uD;&J vkt
d yfcsut
f wkid ;f ukepf nfawG xkwv
f yk w
f ifoiG ;f jzef@csad y;
Ekid rf r_ &Sjd cif;a=umifjh zpfygw,f? tJ'v
D dk aps;uGuv
f t
dk yfcsuu
f dk rjznfah y;Ekid w
f muvnf; puft
Hk vkyf Hk
tvkyfkHawGrSmyJjzpfjzpf/ ukefypPnf;a&mif;0,fjzef@csd ukefoG,fa&;vkyfief;awGrSmyJjzpfjzpf/ pD;yGm;a&;
vkyif ef;eJ@ qufqidk w
f hJ ae&mXmewkid ;f rSm/ bmwckrS a&a&&m&m aumif;aumif;rGerf eG f wwfu|r;f em;
vnfrr_ &Sw
d phJ pfwyfu ppfAv
dk }f uD;i,f toG,o
f ,
G u
f OD;pD;OD;ukid f y+yD; pk;d rk;d tkycf sKyf Akv
d v
f yk af e=uwJh
twGufa=umifhjzpfygw,f?
372

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ppftpkd;&uawmh wu,fht&if;tjrpf tjzpftysufrSefor#awGukd rsufuG,fy+yD;/ ukd,fh


rsufacs; ukd,frjrifbJ olrsm;rsufacs;ukdcsnf; vuf!kd;xkd;jyzkd@ ud;pm;ygw,f? 0doravmborm;
awGa=umif/h arSmifcpdk ;D yGm;a&;aomif;use;f olawGa=umif/h ukeo
f nfypJG m;tjrwf}uD;pm;awGa=umifv
h @dk
jypfwif_wfcsw&m;cH&Smjyygw,f? wcgw&H bmrqkdifnmrqkdif ukefaps;E_ef;wuf&wmukd 0J,m
tzsuform;awGa=umifhvkd@ vkyfcsvkdufwmawmif&Sdygw,f?
tpkd;&u jynfolykdifodrf;+yD; vkyfief;}uD;toG,foG,fukd ppfwyfucsKyfukdifvkdufwJhtcg ukef
ypPnf; &Sm;yg;jywfvyf&+yD; ukefxkwfvkyfr_awG usqif;&+yD; ukefaps;E_ef;awGwufcJh&ygw,f?
ukefypPnf;awGukd uef@owfukefpnfawGtjzpf owfrSwfjyef;+yD; tpkd;&uyJ a&mif;0,f
azmufum;zkd@ csKyfukdifvkdufwJhtcg/ ukefpnfjzef@jzL;a&;ukd 0ifa&mufukdifwG,fvkdufwJhtcg ukefpnf
ypPn;f &Sm;yg;jywfvyfomG ;&+y;D / arSmifcadk ps;uGu}f u;D jzpfay:vm&+y;D ukeaf ps;E_e;f awG wufc&hJ jyefygw,f?
ukefoG,fr_vkyfief;wckvkH;ukdyg csKyfukdif+yD; tajccHpm;aomufukef vlokH; tdrfokH;ukefawG
tm;vk;H avmufe;D eD;ukd xyfrx
H ed ;f csKyfuidk w
f ,
G v
f u
dk jf yefwt
hJ cg ukeyf pPn;f jywfvyfra_ wG ykrd }dk uD;rm;
vm&wJhtjyif/ ukefpnf pD;qif;vnfywfaewJh ukefpnfaps;uGuf}uD;yg ysufjym;oGm;&+yD;/ pD;yGm;a&;
vkyif ef; ukeo
f ,
G rf v
_ yk if ef;awGtm;vk;H yg t}uD;tus,f xdcu
dk ef pfemoGm;&ygw,f? ukeaf ps;E_e;f awG
[m tqrwefxkd;wufcJh&jyef+yD; atmufajcjynfolvlxk}uD;w&yfvkH; pm;0wfaea&;=uyfwnf;
usOf;ajrmif;vmcJh&ygw,f?
wjynfvkH;rSm vlOD;a&;trsm;qkH;jzpfwJh aus;vufawm&Gmae jynfolvlxk&J t"dutouf
arG;0rf;ausmif;vkyfief;jzpfwJh v,f,mvkyfief;xGufukefawGudk tpkd;&ucsKyfukdifvkdufwm[m
awmaejynfov
l x
l }k uD;w&yfv;Hk ukd wku
d f u
dk x
f cdk u
dk ef pfem oGm;apcJh rHk u/ rd@jyeJ@aus;vuf ukepf nf
zvS,af &;aps;uGuu
f v
dk nf; tzktxpfjzpfomG ;apcJyh gw,f? vufvD ukepf nfjzef@jzL;a&;vkyif ef;awG
ukdvnf; uarmufurjzpfoGm;apcJh+yD; rdaejynfolvlxkukdvnf; xdckdufepfemapcJhygw,f? awm
vufaus;&GmawG&dS vvoo qkw
d hJ or0g,rqkid af wGuvnf; awmaevlx&k J vkt
d yfcsuaf wGudk
jynfhrDatmif jznfhqnf;a&mif;cs jzef@csday;Ekdifjcif;r&Sdovkd/ rday:u yyuqdkif jynfolqdkifawGu
vnf; rdaevlx&k J tajccHvt
dk yfcsuaf wGuadk wmif jynfrh aDS tmif jznfq
h nf;a&mif;csay;Ekid jf cif;r&Syd g?
awma&mrdyg ESpzf ufem=u&+yD; rwefwqwufvmwJh ukeaf ps;E_e;f awGatmufrmS awmae
vlxka&m rdaevlxkyg cg;aumhatmifcHcJh=u&ygw,f? =um;xJuae tjrwfxGuf+yD; pD;yGm;wufvm
=u&olawGuawmh tm%mykdift0ef;t0kdif;rSm yg0ifcGifh&olawG/ tqifhqifhaom vkyfykdifcGifhabmif
twGi;f vkycf iG u
hf idk cf iG &hf olawGe@J tm%mykid t
f qift
h qifeh @J tay;t,lwnfw
h hJ arSmifcpdk ;D yGm;a&;orm;
wcsKdwavyJjzpfygw,f? E_dif;,SOfcsuft&=unfhr,fqkd&if vufcsKd;a&wGufvkd@&wJh tcGifhxl;cHwcsKd
om/ vufwqkyfpmaom vleJpkav;avmufom csrf;omuG,f0vm+yD; jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;u
awmh 'kuQyifv,fa0vm&ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD ppftpkd;&[m ppftpkd;&&J tm%m&ygwD}uD;tjzpf jrefrmhqkd&S,fvpf
vrf;pOfygwDukd us,fjyef@onfxufus,fjyef@atmif wkd;csJzGJpnf;wmvkyf+yD;/ ygwD&Jtcef;ukd
wqifx
h ufwqifh ay:vGiaf tmifud;yrf;ygw,f? 62 ckEpS /f Zlvidk f (4) &ufuwnf;u jrefrmhq&dk ,
S v
f pf
vrf;pOfygwDukd ppfwyftajccHeJ@ ppfwyfygwDtjzpf pwifzGJpnf;um trawygwDtqifh pwifwnf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

373

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

aqmufjzpfay:apcJw
h mjzpfayr,f/h jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwD ukd wjynfv;Hk tES@H tjym; pwifzJG
pnf;wnfaxmifvmcJhwmuawmh 64 ckESpfxJrSmjzpfygw,f? tJvkd wwkdif;jynfvkH; vuQ%maqmif
atmif rqvygwD ukd ae&mtESH@ wnfaxmif+yD;wJhtcg/ rqvygwD&J vrf;!efoabmw&m;jzpfwJh
vlESifh ywf0ef;usifwkd@. tnrnoabmw&m; pmwrf;eJ@ jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD&J
rl0g'oabmw&m; qkdwmawG us,fus,fjyef@jyef@ xkwfa0jzef@csd+yD;wJhtcg/ ygwD0ifodrf;oGif;r_awG
ukd tifwu
dk t
f m;wku
d f aqmif&u
G yf gw,f? tm%m&ygwjD zpfvmwJt
h wGuf ppfwyftrmcHygwjD zpfwhJ
twGuf qkd&S,fvpfvrf;a=umif;twkdif; csDwufr,fvkd@ auG;a=umfwmukd ,kHrSwfvufcHwJhtwGuf
pojzifh pojzifh ta=umif;trsKd;rsKd;ukd ta=umif;y+yD; 0ifa&mufvmolawGuawmh txkduft
avsmuf&Sd+yD;jzpfayr,fh auseyfavmufwJh tiftm;ta&twGuftxd r&Sdao;wma=umifh rqv
ygwDukd enf;trsKd;rsKd;eJ@ qufvufwnfaqmufwmvkyfygw,f?
rqvygwD wnfaxmifzJG pnf;+yD;puwnf;u OD;OD;zsm;zsm; 0ifa&mufvm=uwJh +cHcek u
f ;l vm
olawG/ zsmae&mOD;atmif vmcif;olawG/ awmjyefvufeufcsa[mif;awG/ vuf0JEG,fEkdifiHa&;orm;
a[mif;}uD;awGukdvnf; ppftpkd;&u ae&mcsxm;ay;+yD; rqvygwD&J au'g}uD;awGtjzpf arG;jrLyg
w,f?
tajccHvlwef;pm;}uD;ESpf&yfvkd@ auG;a=umfxm;wJh v,form;eJ@ tvkyform;awGtwGuf
awmifov
l ,form; ES;D aESmzvS,yf eJG @J tvkyo
f rm;ED;S aESmzvS,yf q
JG w
dk mawG ESppf Of usi;f yyvkyaf y;
ovk/d rqvygw0D ifrsm;twGuf vrf;pOfygwD ES;D aESmzvS,yf JG qkw
d mudv
k nf; xkwaf zmfusi;f yvm
cJhygw,f? vrf;pOfygwD OuU}uD; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ukd,fwkdif wufa&mufrdef@cGef;rGuf=um;jcif;/
vrf;!efaqG;aEG;jcif;qkdwmawGukdvnf; rysufruGuf yvkyfjyygw,f?
1967 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@rSm A[kdawmifolv,form;aumifpD qkdwmukd pwifzGJ
pnf;ygw,f? OuUtjzpf Akv
d rf ; }uD;aomif;=unf/ twGi;f a&;r;tjzpf 'kAv
kd rf ; }uD;ausmaf ZmeJ@ tvkyf
tr_aqmiftzGJ0if (31) OD;&Sdygw,f?
tJ'D A[kdawmifolv,form;aumifpDqkdwm pwifay:aygufvmwJhESpfrSmyJ ArmjynfrSm
qefjy\em pjzpfvmygw,f? 1966 ckEpS f pku
d yf sK;d &moDwek ;f u &moDOwkq;dk &Gm;azmufjyefcrhJ a_ =umifh
pyg;pkdufysKd;{u (11) odef;ausmf ysufpD;cJh&+yD; pyg;wif; odef;aygif; (500) ausmfavmuf ysufpD;cJh&ay
r,fh pyg;txGuf ,kwaf vsmu
h sqif;cJ&h ayr,f/h awmfveS af &;aumifpt
D pk;d &[m jynfwiG ;f jynfov
l x
l k
vkt
d yfcsuu
f dk *krxm;yJ Ekid if jH cm;ukd qefwefcsed f (11)oef;ausmf wify@dk a&mif;cscw
hJ t
hJ wGuf jynfwiG ;f
pm;oHk;r_twGuf qefrvkHravmufjzpfcJh&&mu qefjy\em pwifay:aygufcJh&wmjzpfygw,f?
qefudk vGwv
f yfpmG a&mif;0,fciG rhf ay;yJ tpk;d &u wif;wif;=uyf=uyf csKyfuikd x
f m;wJt
h wGuf qef&mS ;
yg;jywfvyfr_jy\em[m ykdrkd}uD;rm;rsm;jym;vmcJh&ygw,f? tpkd;&&J jynfolvlxkvkdtyfcsufukd
tav;rxm;yJ EkdifiHjcm;aiGtwGuf jynfyukd twif;wifykd@a&mif;csr_/ pD;yGm;a&;vkyfief;rSefor#ukd
vuf0g;}uD;tkyfxm;csifwJh azmufjyefwif;=uyfwJh rl0g'ay:vpDawGcsrSwf+yD; rawmfrw&m; ydwfyif
uef@owfxm;r_awGa=umifh qefjy\emay:cJh&wmjzpfygw,f? pyg;topfawG xGuf+yD;vkd@rS vykdif;
omomavmufyJ&Sdao;wJhtcsdefrSm qefjywfvyfr_awG pwifjzpfay:cJh+yD; qefaps;awG w[kefxkd; xkd;
wufvmcJhygw,f? tJ'Dvkd qef&Sm;yg;jywfvyfr_jy\emawG jzpfay:vmcJh&+yD; qefaps;awG xkd;wuf
374

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vmwJh jy\emukd a&SmifuiG ;f Ekid zf @dk vlx=k um; u|upf nf u|upf nfjzpfvmwJh vlxrk auseyfoaH wGudk
ypfuGif;vGJypfEkdifzkd@twGuf qefjy\emukd vlrsKd;a&;t"duk%f;qD r#m;OD;v$Jypfvkdufygw,f? 1967
ckESpf/ ZGefvxJrSm wkwf-Arm t"duk%f; ay:aygufvmygw,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u EkdifiHwumtaetxm;/ txl;ojzifh tm&Staexm;ukd=unfhr,fqkd&if/
ppfat;wku
d yf }JG uD;u t}uD;tus,jf zpfaeqJjzpfygw,f? tar&dueforw *|eq
f ifvufxuf/ 1964
ckEpS f /=o*kwv
f (4) &uf wku
H if y,fv,fauGqk;H jzwfcsuf xGuv
f m+yD;aemufyidk ;f AD,uferftay:
Ak;H rk;d &GmwmawG tqufrjywfvyk yf gw,f? (5) ode;f avmuf&w
dS hJ ppftiftm;ukd apv$w+f yD; AD,uferf
ppftwGif; tar&duefu wkdufkdufyg0ifaeygw,f? uGefjrLepfqef@usifa&; t}uD;tus,fqifE$Jyg
w,f? 1965 ckEpS x
f rJ mS tif'edk ;D &Sm;Ekid if rH mS Adv
k cf sKyf}uD;ql[mwkd ppftiftm;eJ@ tm%modr;f wufvm
+yD;aemufykdif; uGefjrLepf acsr_ef;okwfoifa&;awG t}uD;tus,f qifE$Jygw,f? uGefjrLepfacsr_ef;a&;
vkyf&if; wkwf-tif'kdeD;&Sm; t"duk%f;awG qufwkdufxGufay:vmcJhygw,f? ArmjynfeJ@ e,fedrdwf
csi;f qufpyfaewJh tdref ;D em;csi;f wkwEf idk if }H uD;rSmvnf; ,Ofaus;r_awmfveS af &;}uD; t&Sed t
f [kef
wuf ay:xGufaeqJjzpfygw,f? 'D,Ofaus;r_awmfvSef;a&;}uD;*,uf[m wkwfjynf jynfwGif;om
ru/ tm&Su EkdifiHawGtwGif;yg t}uD;tus,f *,ufkdufcwfcJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD
twGi;f rSmvnf; *,ufu
dk rf _ t}uD;tus,&f cdS o
hJ vk/d yifv,f&yfjcm;a&muf wkwv
f rl sK;d awGtwGi;f
rSvnf; 'D*,uf[m&SdcJhygw,f? Armjynf wkwfausmif;wcsKdtwGif;rSm armfpDwkef;&ifxkd;wHqdyf
wyfqifwmawG (1967 ckESpftwGif;) &SdvmwJhtcg tJh'Dtcsufukdukdif+yD; ppftpkd;&u wkwf-Arm
t"duk%;f ukd azmfcw
hJ mjzpfygw,f? tif'edk ;D &Sm;Ekid if u
H ppftm%m&Sif ql[mwk&d J vrf;a=umif; erlem
twkdif; Armjynfu ppftm%m&Sif AkdvfcsKyf}uD;ae0if; uvnf; uGefjrLepfqef@usifa&;vnf; vkyf+yD;
om;vnf;jzpf/ xdyfwkdufwkd;&awmhr,fh qefjy\emtay: vlxktmkHukdvnf; v$Jajymif;+yD;om;jzpf
atmif wkwf-Arm vlrsKd;a&;t"duk%f;ukd azmfvkdufwmjzpfygw,f? wcsufckwf ESpfcsufjywfenf;
okH;+yD; tpkd;&ukd,fwkdifu azmfvkdufwmjzpfygw,f? wjynfvkH; ae&mtESH@jzpfyGm;cJh+yD; rdawmfjzpfwJh
&efukefuawmh tjyif;xefqkH;jzpfcJhygw,f? ,leDazmifc|wf+yD; t&yfom;tjzpf yg0ifqifE$JcJh=uwJh
ppfom;awG/ axmufvSrf;a&;wyfzGJ0ifawG trsm;tjym;&SdcJhygw,f? vkHcHa&;twGufqkd+yD; csxm;wJh
ppfom;awGuvnf; t"duk%f;ukd xdef;odrf;oa,mify+yD; rsufpypfjyvkdufwJhtcg t=urf;zufr_
awGyg t&Sdeft[kef}uD;pGmay:aygufcJhygw,f? wkwfoHkH;ukd oGm;0kdif;wm/ wkwfwef;u wkwftdrf
awGukd 0kdif;0ef;zsufqD;wm/ wkwfqkdifawGudk kdufcsKd;zsufqD;ypfwmawG ay:aygufcJhygw,f? wkwfArm t"duk%f;rSm aoa=u'%f&m&=uol wkwfawGvnf; trsm;tjym;&SdcJhygw,f? ysufqD;qkH;_H;
&r_awGvnf; ae&mtESH@jzpfcJhygw,f?
tJ'Dvkd wkwf-Arm t"duk%f;enf;eJ@ qefjy\emukd vrf;a=umif;v$Jypfvkdufayr,fh/
qefjy\em[m vkH;0uG,faysmufoGm;cJhwmr[kwfcJhyg? 1967 ckESpf/ =o*kwfv (13) &ufae@rSmyJ
&ckdifwkdif; ppfawGrdrSm ppfawGqefvkyGJ}uD; ay:aygufcJhygw,f? tJ'D ppfawGqefvkyGJ}uD; rSm
ppftpkd;&[m ppftm%m&SifZmwdkyfukd t&Sif;vif;qkH; jyovkdufwmuawmh qefvkdcsifwJhvlxkukd
usnfqHawGay;vkdufjcif;yJjzpfygw,f? &uf&ufpufpuf ypfcwfzdcGif;cJhygw,f? aoa=u'%f&m&ol
aygi;f (200) ausmw
f hJ tpkvu
dk t
f yHvu
dk f vlowfy}JG uD;jzpfc&hJ ygw,f? &ckid jf ynforkid ;f rSm b,fawmhrS
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

375

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rarhEidk pf &m orkid ;f 0if aoG;ajrusc&hJ r_}uD;jzpfygw,f? ppftpk;d &wufvmvmcsi;f aoG;acsmif;pD;atmif


owfjzwfErdS Ef iS ;f jycJw
h /hJ 62 ckEpS /f (7) &uf Zlvidk f ausmif;om;ta&;awmfyHk aoG;ajrusc&hJ r_aemufyidk ;f
(5) ESpaf usmt
f =umrSm/ xyfraH y:aygucf &hJ wJh t}u;D qk;H tpkvu
dk t
f yv
H u
dk f aoG;ajrusc&hJ r_jzpfygw,f?
62 ckESpf ppftpkd;&wufvmpu qefwjynf jym; (60) om&Sd&mu/ 67 ckESpf qefjy\emay:
&csed rf mS qefwjynf (7) usyf (8) usyt
f xd jzpfymG ;cJ&h ygw,f? qef&mS ;yg;r_a=umifh xrif;rpm;Ekid af wmh
wJholawG/ qef eJ@ yJ/ ajymif;/ vl;qwf a&mpm;&olawG/ auG;O wl;pm;&olawG wjynfvkH; tESH@tjym;
ay:cJhygw,f? qeftwGuf pyg;ukdpkdufysKd;ay;&wJh awmifolv,form;}uD;awGudk,fwkdif xrif;rpm;
EkdifawmhwJhb0 usa&mufcJh&ygw,f//
wkwf-Arm ta&;tcif;t+yD;rSm/ wkwftpdk;&u Armjynfppftpdk;&&J vkyfaqmifazmfjycJh
csufawGtay: t}uD;tus,f rausreyfjzpfcJhygw,f? &v'ftjzpfuawmh/ wkwfjynftwGif;
ESpaf ygi;f rsm;pGma&muf&adS ecJ=h uwJh Adv
k af emfqikd ;f acgi;f aqmifwhJ aygiaf ,mifwyfzJG (ac: ) aygiaf ,mif
trsdK;om;'Drdkua&pDwyfOD; (yDtJef'Dtufzf) wyfzGJ0ifa[mif;rsm;eJ@ ta0;a&muf ArmjynfuGefjrL
epfygwD0ifawGudk pkpnf;aygif;qufay;vdkuf+yD; rD;pdrf;jyvdkufjcif;yJjzpfygw,f//
wkwjf ynftwGi;f ESpaf ygi;f rsm;pGma&muf&adS e=uwJh Akv
d af emfqikd ;f acgi;f aqmifwhJ ucsit
f rsKd ;
om;wyfzJG [m/ jynfwiG ;f ppftpydik ;f rSm - OD;Ektpk;d & ukd ykeu
f efjcm;em;+yD; vufeufuidk af wmfveS af &;
ukd qifEJ$&if;/ u&ifhvufeufukdifawmfvSefa&;eJ@ aygif;qufrdcJh=uygw,f? Akdvf}uD;aemfqkdif;
acgif;aqmifwJh ucsifvufeufukdifwyfzGJ[m autif'DtkdwyfzGJrsm;eJ@twl yl;aygif;wkdufyGJqif&if;/
aemufq;Hk rSm zqyv tpk;d &wyfrsm;&J jyefveS w
f u
dk cf u
dk af csre_ ;f r_a=umifh uGwcf idk b
f uftxd qkwcf mG
vmcJh&ygw,f? 1949 ckESpf/ Ekd0ifbmvrSm jyef@usJaewJh olwyfzJGawGtm;vkH;ukd pkkH;,lvkduf+yD;
yxrqkH; PNDF (Pong Yong National Democracy Front) ukd zGJpnf;wnfaxmifvkdufygw,f?
aygiaf ,mif qkw
d mu *si;f azmtygt0if ucsirf sK;d EG,pf t
k m;vk;H ukd ac:qkw
d mjzpfygw,f? 'gayr,fh
Adkvfaemfqkdif;&J wyfzGJxJrSm autif'DtkdeJ@ yl;aygif;wkdufyGJqifvmwJhtwGuf qufoG,fa&;twGuf
yk@d xm;wJh qufo,
G af &;pufuidk f u&iftrsK;d om;rsm;a&m/ wjcm; u&if&aJ bmfrsm;yg a&maESmyg0ifaecJh
ygw,f? ucsit
f rsK;d om;rsm;uawmh trsm;pkjzpfygw,f? tJ'D aygiaf ,mifwyfzJG tiftm;eJ@ vm;_;d
uko
d mG ;wku
d yf gw,f? vm_;d wku
d yf rJG mS ta&;edr+hf yD;wJah emufyidk ;f rSmawmh wqif+h yD;wqifh qkwcf mG vm
cJ&h +yD;/ 1950 jynfEh pS /f {+yDvxJrmS wkwjf ynfxt
J xd ajy;0ifc&hJ ygw,f? Akv
d af emfqidk ;f acgi;f aqmifwhJ
tJ'w
D yfzJG 0iftm;vk;H ukd wkwu
f armif;xkwjf cif;rvkyyf J xde;f odr;f xm;vku
d yf gw,f? yxr ,leefjynf
refpDaygufpef; pwJha'oawGrSm aecGifhay;xm;&mu Armjynf OD;Ektpkd;&eJ@ wkwfjynftpkd;& ESpfEkdifiH
tpk;d &csi;f qufqaH &; aumif;rGejf rifrh m;vmwJt
h ajctaea=umifh Adv
k af emfqidk ;f acgi;f aqmifwhJ wyfzJG
0ifawGtm;vk;H ukd wkwt
f pk;d &u ,leefjynfe,fxrJ mS rxm;awmhyJ Armjynfe@J ykrd adk 0;vHwhJ twGi;f
ykid ;f a'o auGud; jynfe,fxJ ajymif;a&$ae&mcsxm;vku
d yf gw,f? tJ'w
D yfzJG awG[m wkwjf ynf
xJrSm rmhufpf0g'/ vDeif0g'eJ@ EkdifiHa&;oabmw&m;awGukd 1951/ 52 uwnf;u pwifavhvmrdcJh
=u+yD;/ wjznf;jznf;eJ@ vuf0J0g',kH=unfvufcHolrsm;tjzpf ajymif;vJvmcJhygw,f?
1958 eJ@ 1967 ckESpftwGif;rSm tJh'DwyfzGJ0ifrsm;[m wkwfjynf auGud;jynfe,fxJu
a'ocH wkwftrsKd;orD;rsm;eJ@ tdrfaxmifuswmawGvnf; jzpfay:vmcJhygw,f?
376

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

Akv
d af emfqidk ;f wd@k vdk trsK;d om;a&;qkid &f m vufeufuidk w
f yfzJG 0ifrsm; wkwjf ynfxaJ &muf&dS
ae=uwJhtcsdefrSm uGefjrLepfygwDcsif; nDaemifygwDqufqHa&;t& wkwfjynfxJa&muf&SdaecJh=uwJh
wjcm;Ekid if aH &;tif;tm;pkwpk[mvnf; ra&S;raESmif; &Sad e+yDjzpfygw,f? tJ'guawmh ocifAode;f wif
acgi;f aqmifwhJ ta0;a&muf ArmjynfueG jf rLepfygwt
D iftm;pkjzpfygw,f? trs;pk[m Zdc|r;f jynf
e,fxJrSmjzpfygw,f? ocifAodef;wif acgif;aqmifwJh vlrsKd;tm;jzifh ArmvlrsKd;awGjzpfwJh 'Dtpku
awmh tpuwnf;u rmhufpf0g'/ vDeif0g'ukd ouf0if,kH=unf+yD;om; uGefjrLepfawG uGefjrLepfygwD
wyfzJG 0ifawGjzpf=uygw,f? wkwjf ynfueG jf rLepfygweD @J nDaemifygwcD si;f qufqaH &;t&/ Ekid if w
H um
uGefjrLepfygwDrsm;eJ@ qufqHa&;/ qufoG,fa&;qkdif&mudpPawGt& a&muf&Sdae=uwmjzpfygw,f?
1965 ckEpS x
f rJ mS Zdc|r;f jynfe,fxrJ mS &Sw
d hJ ArmjynfueG jf rLepfygwt
D pku wm0ef&o
dS al wG[m/
auGud;jynfe,fxJ&Sd Adkvfaemfqkdif;&J wyfzJG0iftpkqD a&muf&Sdvm+yD; tquftoG,fyygw,f?
zqyv tpk;d &vufxuf tpk;d &&J ppfwyfwwyftjzpf&adS ewke;f u/ Akv
d af emfqidk ;f &JwyfzJG ukd t"du
tm;jzifh ArmjynfuGefjrLepfygwDukdacsr_ef;a&;/ uGefjrLepfqef@usifa&;twGuf OD;Ektpkd;&u tokH;ycJh
wJw
h yfjzpfwt
hJ wGuf Akv
d af emfqidk ;f wyfzGJ [m uGejf rLepfawGe@J tjyif;txefwu
dk cf u
dk cf zhJ ;l wJh uGejf rLepf
qef@usifa&; emrnf}uD;wyfjzpfcJhayr,fh Adkvfaemfqkdif;wkd@ukd,fwkdif vuf0J0g'ukd vufcH,kH=unfol
awGtjzpf ajymif;vJvmcJh+yDjzpfwJhtcsdefrSm wkwfjynfuGefjrLepfygwD&J atmifoG,fr_eJ@ vma&muf
awGqkH aqG;aEG;wJhoabmjzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD&J vrf;pOfrl0g' oabmxm;ukdcsjy+yD;
Akv
d af emfqidk ;f acgi;f aqmifwhJ auGud;a&mu Ef idk if aH &;tiftm;pkudk ArmjynfueG jf rLepfygweD @J yl;aygi;f zk@d /
ArmjynfuGefjrLepfygwDokd@ ul;ajymif;zkd@ aqG;aEG;ygw,f?
1967 ckESpfxJrSm Adkvfaemfqkdif;wyfzGJ auGud;tkyfpk[m ArmjynfuGefjrLepfygwDtiftm;pk
Zdc|rf;tkyfpkeJ@ wkwfjynfuGefjrLepfygwD&J atmifoG,fay;r_a=umifh yl;aygif;rd=u+yDjzpfygw,f? 67
ckEpS f wkw-f Arm vlrsK;d a&;t"duk%;f t+y;D rSm wkwjf ynftpk;d &&J rD;pdr;f jyr_a=umifh ArmjynftwGi;f
jyef0ifzkd@ tppjyifqif+yD;+yDjzpfygw,f?
1967 ckEpS [
f m awmfveS af &;tiftm;pkrsm;tzk@d vnf; ppftpk;d &eJ@ tyid t
f qkid f t}uw
d t
f e,f
wkdufyJGqifae&wJh ESpfwESpfjzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD[m (64) vrf;pOfukd wpkHvkH;csrSwf+yD;
+yDjzpfwt
hJ wGuf ppfEikd af &;tm%modr;f a&;ukd auG;a=umf+yD; tm%meDwnfaqmufa&;ukd vkyo
f vk/d
&efol xk;d ppfudk igw@dk x;dk ppfjzifah csre_ ;f &rnf qkw
d hJ ppfa&;vrf;!ecf suu
f v
dk nf; OuU ocifoef;xGe;f
u csrSwfusifhokH;apcJhygw,f? &efolxkd;ppfukd igwkd@xkd;ppfjzifhacsr_ef;&rnf qkdwJh auG;a=umfoH[m
pdw"f mwfa&;&mt& aumif;rGejf rifrh m;ayr,fh vufawGtm;jzifh tajccHaysmuf=um;ppfaoe*FAsL[m
eJ@ enf;y&d,m,fawGukd pGef@ypfvkduf+yD; twif;taocHckdif;wJh vuf0JpGef;uswJh ppfa&;vrf;!efcsuf
ozG,fjzpfaecJhygw,f?
wkwfjynf ,Ofaus;r_awmfvSefa&;}uD;&J*,uf[m ArmjynfuGefjrLepfygwDtwGif;vnf;
t}uD;tus,f ku
d cf wfcyhJ gw,f? ygww
D iG ;f rSm zwf-xkw-f owf vrf;pOf 0ifvmcJyh gw,f? zwfxkw-f owf vrf;pOfatmufrmS *k&d ,
S f ac: &Jabmfbwif/ &JabmfaX;/ Akv
d &f efatmif wk@d towfc=H u&yg
w,f? wyfev
D il ,f qkw
d meJ@ b0[pfwidk v
f y_ &f mS ;r_ qkw
d hJ tvGet
f u|v
H y_ &f mS ;r_awG/ omefuswhJ
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

377

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wnfaqmufr_awGvnf; jzpfay:vmcJh&+yD; ausmfraumif;=um;raumif;wmawGyg jzpfay:cJh&ygw,f?


(Oyrmtm;jzifh om;u tazukdowfwmrsKd;)
zwf-xkwf-owf vrf;pOfrSm;a=umifh ArmjynfuGefjrLepfygwD[m tifrwef }uD;us,feuf
_id ;f wJh qk;H _;H r_}uD;awG uHawG&ifqidk &f ygw,f? Ekid if aH &;t&/ pnf;k;H a&;t&/ ygww
D nfaqmufa&;t&/
ppfa&;t& bufaygif;pkHt=uyftwnf;awG ay:aygufcJh&ygw,f?
ppftpkd;&u 1967 ckESpfxJrSm ajcjrefwyfrXmecsKyf topfwckygxyfzGJ+yD;ESpfpuwnf;u
ppfqifa&;awG t}uD;tus,fqifE$JcJhygw,f? xyfzGJcJhwJh ajcjrefwyfrXmecsKyftopfuawmh wyfr
(88) jzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD ppftpkd;&[m t&if&Sd+yD; wyfr (77) eJ@ topfzGJpnf;vkdufwJh wyfr
(88)/ wyfrXmecsKyf (2) ckaygif;tm;eJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwD/ autif,lygwDeJ@ r'nw wkd@&J
v_yf&Sm;r_ukd t"duOD;pm;ay;tqifhowfrSwfum tjywfacsr_ef;Ekdifzkd@ xkd;ppf}uD;awG qifE$JcJhygw,f?
rwfv (1) &ufae@up+yD; a&$jynfom ppfqifa&;}uD;ukd csrSwftaumiftxnfazmfcJhygw,f?
wyfr (77) u }uHwidk ;f atmif atmifppfonf ppfqifa&;rsm;ukv
d nf; csrw
S v
f yk af qmifco
hJ vk/d
wyfr (88) u o,m0wDckdifeJ@ jynfckdifukd t"du*GifowfrSwf+yD; armfEkdif ppfqifa&;qkdwmukd
=o*kwfv (2) &ufae@up+yD; xkd;ppfqifygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDtwGif; zwf-xkwf-owf
vrf;pOfrSm; jzpfay:ae&csdefrSm ppftpkd;&u tcGifhaumif;,l+yD; xkd;ppfqifcJhwmjzpfygw,f? Armjynf
uGefjrLepfygwDu xkd;ppfukd xkd;ppfeJ@kdufcsKd; qkd+yD; wkef@jyef&ifqkdifcJhygw,f? wkdufwkdif;atmif
wyfawGzJG +yD; jyefvnfwu
dk cf u
dk cf yhJ gw,f? tustqk;H awG qk;H _;H epfem&r_awGvnf; tifrwefrsm;jym;
cJh=uygw,f?
Armjynfvufeufuidk af wmfveS af &;tiftm;pkawGxrJ mS ta&;}uD;qk;H tzGJ tpnf;wckjzpfwhJ
autif,l ukd=unfhr,fqkd&ifvnf; 1965 ckESpfrSm OuU ref;bZHacgif;aqmifwJhtzGJeJ@ AdkvfcsKyfjr
acgif;aqmifwJ@tzGJqkd+yD; uGJjym;aecJhayr,fh/ 1967 rSm ppftpkd;&u autif,leJ@ autif'Dtkdtay:
vnf; tjyif;txefxkd;ppfqif wkdufckdufr_awG vkyfvmwJhtcg ppftpkd;&&J a&$jynfomppfqifa&;ukd
jyefvnfwkef@jyefkdufcsKd;zkd@ ud;yrf;tm;xkwfcJh=uygw,f? autif'Dtkd wyfr[m (2) u tiftm;pk
rsm;/ auyD*st
D uf (zf) wyfr[m (4) u tiftm;pkrsm;/ auyDt,fatwyf&if; (3) u tiftm;pkrsm;/
auyD*sDtuf (zf) wyf&if; (4) u tiftm;pkrsm;[m ppftpkd;&&J ppfwyfrsm;eJ@ tjyif;txef wkdufyJG
jzpfcJh=uygw,f?
tJ'h v
D dk jynfrrSm ppftpk;d &&J ppfqifa&;}uD;awG trsK;d rsK;d atmufrmS vufeufuidk af wmfveS f
a&;tiftm;pkawGu wkef@jyef &ifqkdif wkdufyGJ0ifae=u&csdefrSm &Srf;jynfe,frSm ppftpkd;&u todt
rSwfy zGJpnf;ay;xm;wJh umuG,fa&; rsm;uawmh bdef;vkyfief;ukd wkd;csJvkyfukdifae=uygw,f?
ppftpk;d &&Jvl cGeq
f m acgi;f aqmifwhJ umuG,af &;tzJG [m ArmjynfrmS omru urBmuygo&d wJh
bdef;ppfyGJ }uD;rSm t"dutcef;u yg0ifywfoufae+yD; cGefqm ukd urBmuygodvm&ygw,f?
1964 ckESpfu tpkd;&&JppfwyfeJ@ ,m,DtquftoG,fjzwfawmufoGm;cJhwJh cGefqm [m
1966 ckESpfrSm ppftpkd;&&J ppfwyfeJ@ jyefvnfyl;aygif;+yD;/ 1967 ckESpfxJrSm t}uD;tus,fqkH;aom
bdef;csr_}uD; ukd taumiftxnfazmfcJhygw,f? 1967 ckESpf/ ZGefvrSm a':vm (5) odef;avmuf
wefz;dk &Sw
d hJ bde;f (16) wefudk vm;taumif (300) eJ@ o,f,+l yD; avmEkid if t
H wGi;f oGm; bde;f a&mif;yg
378

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

w,f? xkdif;-jrefrm-avm okH;EkdifiHe,fpyftwGif; (15) ESpfavmuf vuf0g;}uD;tkyf vkyfukdifvmcJhwJh


bdef;pm;usuf }uD; qkH;_H;&awmhrSm rcHEkdifwJh autrfwD AkdvfcsKyfrmu cGefqm&Jbdef;wef;ukd
tiftm; (1000) ausmfeJ@ usKdif;wkHta&Sbuf rJacgif;jrpfurf;yg;rSm csKHckdwkdufckdufygw,f? 'gayr,fh
cGefqm&J bdef;wef;[m vGwfajrmufoGm;+yD; Zlvkdif (14) (15) rSm rJacgifjrpfukd jzwfausmfum/ avm
Ekid if H AefueG ;f &Gmukd atmifjrifpmG a&muf&o
dS mG ;ygw,f? AefueG ;f &GmrSm cGeq
f m[m avmAkv
d cf sKyf tke;f &uf
wDukef; ukd bdef;awGa&mif;+yD; vufeufawGjyef0,fzkd@ csdef;qkdxm;csdefrSm rauseyfwJh autrfwDrsm;
[m AefuGef;&Gmtxd vkdufvm+yD; 1967 ckESpf/ Zlvkdif (26) &ufae@rSm wkdufyGJtjyif;txef jzpf=uyg
awmhw,f? avmAkv
d cf sKyfu cGeq
f m&JwyfzJG a&m autrfww
D yfzGJ ukyd g avme,fajrtwGi;f u xGuf
cGmoGm;=uzkd@ armif;xkwfygw,f? ESpfzGJpvkH;u remcH=uwJhtwGuf avmEkdifiHavwyfyg yg0ifvm+yD;
AkH;}uJwkdufckduf&ygw,f? wD-28 av,mOf (6) pD;eJ@ Zlvkdif (30) &ufrSm AkH;}uJwkdufckduf&ovkd/
avm0ef}uD;csKyfu,
dk w
f idk f avxD;wyf&if; w&if;v$waf y;+yD; wku
d cf u
dk af rmif;xkww
f mvkycf &hJ ygw,f?
cGefqmbufu (82) OD;aoqkH;+yD; t}uD;tus,f qkH;_H;cJh&ovkd/ autrfwDbufuvnf; vl (70)
ausmf aoqk;H cJ&h +yD; vufeuftajrmuftrsm;vnf; qk;H _;H cJ&h ygw,f? cGeq
f mwyfzJG / autrfww
D yfzJG
eJ@ avmwyfrawmf (vuf,mtkyfpk) wkd@&J 1967 ckESpfrSm jzpfyGm;cJhwJh tJh'DwkdufyGJukd bdef;ppfyGJ
vkd@ urBmuyg od&Sdem;vnfcJh&wJhtxd ausmf=um;cJhygw,f? cGefqm[m Armjynfbufjyef0ifvmyg
w,f? cGeq
f m&J pkpak ygi;f wyfzJG 0ifO;D a&[m waxmifavmufy&J adS wmhw,fv@dk qydk gw,f? ppftpk;d &u
vufcHygw,f?
cGeq
f m[m olumuG,af &;wyfzJG tiftm;ukd qufvufcsJ xGi+f yD; autrfwaD wGudk ajymuf
=um;ppfeJ@ wkdufckdufoGm;zkd@/ bdef;vkyfief;ukdqufvkyfzkd@ }uHpnftm;xkwfygw,f? 1969 usawmhrS
xdef;rEkdifodrf;r&eJ@ urBmodjzpfvm&wJh bdef;acgif;aqmif/ olwkd@arG;cJhwJhvl cGefqm eJ@ umuG,fa&;
acgif;aqmifwcsKdukd ppftpkd;&u zrf;qD;wmvkyfygw,f? tJ'DrSm cGefqmtzrf;cH&ayr,fh tzrf;rcH&
wJh cGeq
f mhumuG,af &;wyfzJG 0ifrsm;[m awmcko
d mG ;=u+yD; vG,af rmf tzGJ qkw
d m jzpfay: ay:ayguf
vmcJhygw,f? awmckd vG,farmf tzGJvkd@ ppftpkd;&u owfrSwfygw,f?
1967 ckESpfukd cH=unfhr,fqkd&if ppftpkd;&[m jynfwGif;ppfukd wqifhwkd;wkdufzkd@ wyfrawmf
topf (88) zGJygw,f? wu,fvnf; wkd;+yD; jynfwGif;ppfukd qifE$Jygw,f?
t"dutwkduftcH vufeufukdiftiftm;pkrsm;jzpfwJh Auy [m (64) vrf;pOfukdukdif+yD;
xk;d ppfudk xk;d ppfe@J u
dk cf sK;d a&;vkyyf gw,f? zwf-xkw-f owf ygww
D nfaqmufa&;trSm;ukd usL;vGerf d
&if; EkdifiHa&;t&/ pnf;kH;a&;t&/ ppfa&;t& qkH;_H;epfem&r_awG jzpfay:cJhygw,f?
wjynfvkH;rSm qefjy\emay:cJh&+yD; qefaps;awG ruHpzl;atmif jzpfcJh&w,f? ppftpkd;&u
qefjy\emukd vrf;a=umif;ajymif;+yD; vlxk&Jrauseyfr_awGudk vlrsKd;a&;t"duk%f;rsm;qD r#m;OD;
vSnfhay;cJhygw,f? wkwf-Arm t"duk%f;}uD; us,fus,fjyef@jyef@ay:aygufcJhygw,f? ppfawGqef
vkyGJ}uD; ay:aygufcJh&+yD; tpkvkduftyHvkduf aoewfeJ@ypfowfwmcHcJh=u&ygw,f? wkwf-Arm
ta&;tcif;a=umifh ArmjynfwGif;&Sd wkwftrsKd;om;tcsKd awmckd=uwmjzpfay:cJhygw,f? wkwfArmta&;tcif;rSm ppftpkd;&ukd,fwkdif yg0ifywfouf ukd,fwG,fajz&Sif;cJhwmawGtay: wkwfjynf
tpkd;&u rausreyfjzpfcJhygw,f? &v'ftjzpf Armjynfae0if;tpkd;&ukd qef@usifwGef;vSefwkdufckduf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

379

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

=uzk@d wkwjf ynfwiG ;f ESpaf ygi;f rsm;pGmuwnf;u a&muf&adS ewJh Akv


d af emfqikd ;f acgi;f aqmifwhJ auGud;
tkyfpkeJ@ ta0;a&muf ArmjynfuGefjrLepfygwD acgif;aqmifwJh Zdc|rf;tkyfpkudk atmifoG,fvkyf aygif;
pnf;qufpyfay;vkdufygw,f? rD;pdrf;jyay;vkdufygw,f?
1968 ckESpf/ Zefe0g&Dv (1) &ufae@ reuf (1) em&DtcsdefrSm Akdvfaemfqkdif; acgif;aqmifwJh
wyfzJG u wyfzJG 0ifrsm;[m ArmjynfueG jf rLepfygw&D J tpke@J twl jynfol vGwaf jrmufa&;wyfrawmf
wyfzGJ0ifrsm;tjzpfcH,lum Armjynfta&Sajrmufa'o e,fpyfu rkH;udk; ukd 0ifa&mufwkdufckduf
odrf;ykdufvkdufygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD&J wlwHpOftvH[m rkHukd;rSm pwifv$ifhxlvkduf+yD;/
ArmjynfuGefjrLepfygwD&J ta&Sajrmufppfa'o vGwfajrmufe,fajr pwifay:xGef;vmygw,f?
rkHukd;eJ@ a&Sqifhaemufqihf wydifeufwnf;vkdvkd wkdufckdufodrf;ykduf+yD; wlwHpOftvHv$ifhxl
vkdufwmuawmh a[rkd;vkH jzpfygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygw&D J A[kd yJc;l k;d rrSm ppftpk;d &&J@ ppfqifa&; }uD;i,frsK;d pkH vuf,u
S x
f ;dk
aeqJumv/ wjynfv;Hk rSm&Sw
d hJ Auyvufeufuidk t
f iftm;pkrsm;[m tustqk;H }uD;rm;pGmeJ@ ckcw
H eG ;f
vSef wku
d yf q
JG ifae&qJumv/ xk;d ppfudk xk;d ppfe@J ku
d cf sK;d vk@d om auG;a=umfwu
dk yf q
GJ ifae&ayr,f/h
wu,fu t}uD;tus,cf pH pfqifae&wJu
h mvrSm/ ArmjynfueG jf rLepfygw&D J ta&Sajrmufppfa'o
vGwfajrmufe,fajr}uD; xGufay:vmcJhwmjzpfygw,f?
yJc;l k;d rA[ku
d wjznf;jznf; e,fajrusKH usKH vmcJ&h ayr,fh ta&Sajrmufppfa'o vGwaf jrmuf
e,fajruawmh wjznf;jznf;us,fvmcJhygw,f?
yJc;l k;d r A[ked @J ta&Sajrmufppfa'o vGwaf jrmufe,fajrt=um; tckid t
f rm qufo,
G af ygi;f
ul;ay;r_ rvkyEf idk cf ifrmS ppftpk;d &uyJ yJc;l k;d r Auy A[ku
d dk wk;d +yD; xk;d ppfqifacsre_ ;f zk@d ud;pm;ygw,f?
1968 ckESpf/ {+yDv (16) &ufae@reuf tmk%fOD;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrwD0if/
&Jabmf okH;usdyf0if AkdvfaZ,s usqkH;&ygw,f? A[kdXmecsKyfukd 0kdif;xkd;wJh tk%fOD;xkd;ppfrSm
usqkH;cJhwmjzpfyg w,f?
ta&Sajrmufppfa'o Auy v_y&f mS ;r_udk OD;wnfwu
dk yf q
JG ifz@dk awmfveS af &;aumifpD ppftpk;d
&u ajcjrefwyfr[mXmecsKyf topfwck xyfzGJpnf;ygw,f? wyfr (99) jzpfygw,f?
(77) (88) (99) ajcjrefwyfr[mXmecsKyf (3) ckeJ@ ppfqifa&;awGukd wkd;+yD;qifovkd/ wkdif;ppf
XmecsKyf (7) ck&J e,fajra'oawGtwGi;f wkid ;f ppfXmecsKyfawGtvku
d f ppfa&;pDrcH suaf wGcs+yD;/ aomif;
usef;ol tjywfacsr_ef;a&;qkdwmukd t&Sdeft[kefeJ@vkyfygw,f? 1968 ckESpf wyfr;rsm;nDvmcHuae
jynfolppfrsm; pepfwus wkd;csJzGJpnf;ay;&ef qkdwmukd qkH;jzwf+yD; wkdif;ppfXmecsKyfawGtvkduf
wk;d csJ zGJ pnf;ygw,f? wkid ;f ppfXmecsKyfawGuae vufeufwyfqifay;yGaJ wGvyk yf gw,f? rde,f (212)
rd e,f&dS aus;&Gmaygi;f (1831) &Gmu jynfol ppf tzGJ 0ifaygi;f (67736) a,mufudk kid zf ,f/ pwif;/
ESpfvkH;jyL; pwJh vufeufrsKd;pkH (15227) vuf wyfqifzGJpnf;ay;+yD; ppfwyf&J ppfa&;v_yf&Sm;r_awGrSm
tokH;csygw,f? ae&mtm;vHk;rSm umuG,fa&; eJ@ jynfolppf awGukd wkd;+yD;tokH;cs&if; wkd;+yD;
xk;d ppfqifwmawG vkycf ahJ yr,fh t"dutm;jzifh Auy/ autif,/l r'nw eJ@ autkid af tukd OD;wnf
xkd;ppfqifygw,f?
380

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ArmjynfuGefjrLepfygwDtwGif;rSm zwf-xkwf-owfawG quf+yD;jzpfay:ygw,f? wckvkH;t


aeeJ@ zwf-xkwf-owf rSm &m*%mef;jynfhatmif owfjzwfta&;,lcJhwmr&Sdayr,fh EkdifiHa&;t&/
pnf; k;H a&;t& tifrwef xdcu
dk ef pfemr_awG jzpfcyhJ gw,f? jrpf0u|e;f ay:wkid ;f wm0efcH A[kad umfrwD0if
&Jabmfp;dk oef;/ Adv
k x
f eG ;f +ird ;f / Akv
d x
f eG ;f &Sed f wk@d zwf-xkw-f owf xJrmS ygomG ;ovkd ausmif;om;or*~u
vmwJh ausmif;om;acgif;aqmif ukdpkd;0if;/ ukdatmifodef;Ekdif/ ukdodef;xGef;/ ukdcif0if;/ ukdausmfcif
wkd@wawGvnf; towfcHoGm;=u&ygw,f?
ppftpkd;&&J xkd;ppfawGtwGif;rSm 1968 ckESpftwGif;rSm &Srf;jynfe,ftwGif;&Sd ArmjynfuGef
jrLepfygwD aygvpfAsLkd0ifeJ@ r'nw twGif;a&;r;tjzpf aqmif&GufcJhol ocifwifxGef;/ A[kdaumfr
wD0if a'gufwmewf (of) ac: &JabmfxGef;armif wkd@ usqkH;oGm;&ygw,f? jrpf0u|ef;ay:a'owGif;&Sd
ArmjynfuGefjrLepfygwD/ autif,l/ r'nw wkd@ vufeufukdifwyfzGJrsm;eJ@ tajccHa'oawG tjyif;
txef xkd;ppfqifwkdufckdufjcif;cH&ovkd/ yJcl;kd;r&Sd ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdXmecsKyf/ A[kdaq;
ausmif;/ A[kd rmufhpfvDeif0g' oifwef;ausmif;wkd@vnf; t}udrf}udrf xkd;ppfqifwkdufcdkufwm cH&yg
w,f? A[kdXmecsKyf[m t}udrf}udrf ae&ma&$ajymif;cJh&ygw,f?
Akv
d af e0if; ppftpk;d &&J uGejf rLepfow
k o
f ifa&;/ uGejf rLepfygwAD [kXd mcsKyf acsre_ ;f a&;/ t}udrf
}udrfaom jyif;jyif;xefxef }uHpnfud;yrf; xkd;ppfqifaer_awGtwGif;rSm/ ocifoef;xGef;u
*syefacwf u usaemfw@dk u,fc&hJ wJh Akv
d af e0if;[m tckawmh usaemfw@dk udk taoowfz@dk tjyif;t
xefud;yrf;aevku
d yf rHk sm; vdk h rSwrf w
S x
f ifxif zGi[
hf ajymqko
d mG ;ygw,f? 1968 ckEpS /f pufwifbmv
(24) &ufae@ nae (5) em&D rdepf (20) avmufrmS / awmificl kid f u|yJ JG rd taemufawmifaxmifh (5)
rkdifavmuftuGm yJcl;kd;r A[kdtajccHpcef;wcktwGif;rSm tpkd;&&Jppfwyfu awmvmckdw,fqkdwJh
uHwdwf (ac: ) vkHwdwf (ac: ) ijr qkdol&J vkyf}uHowfjzwfr_a=umifh ArmjynfuGefjrLepfygwDOuU
ocifoef;xGe;f usq;Hk oGm;&ygw,f? ArmhEidk if aH &;orkid ;f rSm ArmjynfueG jf rLepfygwo
D rkid ;f rSm tifrwef
}u;D us,x
f if&mS ;cJw
h /hJ a&Swef;ta&mufq;Hk tcef;uae yg0if&u
G af qmif acgi;f aqmifcw
hJ hJ ocifoef;xGe;f
[m yJcl;kd;rtwGif; usqkH;&csdefrSm touf (57) ESpfom &Sdygao;w,f?
ocifoef;xGe;f usq;Hk +yD;aemuf ArmjyefueG jf rLepfygwu
D dk OuUtjzpf ocifZifu qufccH yhJ g
w,f? twGif;a&;r;tjzpf ocifcspfu qufvufwm0ef,lygw,f? ppftpkd;&u ArmjynfuGefjrLepf
ygwDukd tjywfacsr_ef;ypfEkdifzkd@ ppfqifa&;awGudk wck+yD;wckvkyfygw,f? OuU ocifZifeJ@ twGif;a&;
r; ocifcspf wk@d u (64) vrf;pOfudk qufvufuidk pf +JG yD; awmfveS af &;tvHudk qufvufvi$ x
hf yl gw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygwD yJc;l k;d rA[ked @J ArmjynfueG jf rLepfygwD ta&Sajrmufppfa'ot=um;
wqufwpyfwnf;aom awmfveS af &;vrf;r}uD;ukad wmh atmifatmifjrifjrif ckid cf idk rf mrmjzpfatmif
aygif;ul;wHwm; xkd;ray;EdkifcJh=uyg? wckwnf;aom ArmjynfuGefjrLepfygwDtvHawmfukd twlwuG
ukid af qmifxm;=uayr,fh yJc;l k;d rA[k[
d m ppftpk;d &&J xk;d ppfqifra_ wGudk tqufrjywf ckc&H ifqidk af e
&+yD; cHppftaetxm; &ifqkdifae&ygw,f? ta&Sajrmufppfa'ouawmh wlwHpOftvHukd v$ifhxl
csdefup+yD; (wkwfjynf&J tultnDtjynfht0eJ@) wpxufwp e,fajrcsJxGif odrf;ykdufEkdifcJh+yD;
xkd;ppftaetxm;eJ@ vGwfajrmufe,fajr}uD; tqufrjywf us,fjyef@vmcJhygw,f? 1968 xJrSm
autif,luvnf; wkwfjynfukd y%mrukd,fpm;vS,ftzGJ apv$wfcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

381

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ppftpk;d &[m ppftpk;d &yDyD ppfa&;ukt


d av;wif+y;D aomif;use;f oltywfwu
dk af &;ukd OD;wnf
vkyfaqmifaewmeJ@ wydifeufwnf;rSm EkdifiHa&;t&/ pD;yGm;a&;t&/ tkyfcsKyfa&;t& e,fy,faygif;
pkHukd tjynfht0 csKyfukdifv$rf;rkd;xm;a&;ukdvnf; tqufrjywf vkyfaqmifygw,f?
67 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@rSm A[kdawmifolv,form;aumifpDqkdwmukd zGJpnf;cJhovkd/
1968 ckEpS /f arv (1) &ufae@rmS A[kt
d vkyo
f rm;aumifpq
D w
dk mukd zGJ pnf;cJjh yefygw,f? OuUtjzpf
Akdvfr;}uD;armifa&$/ twGif;a&;r;tjzpf Adkvfr;ukd}uD; wkd@ acgif;aqmifyg0ifcJhygw,f//
tm%mtm;vk;H ukd ukid x
f m;wmu awmfveS af &;aumifp/D awmfveS af &;aumifp&D J atmufrmS
awmifov
l ,form;aumifpeD @J tvkyo
f rm;aumifp/D ygwt
D aeeJ@uawmh jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOf
ygwDqkdwJh tcif;tusif;jzpfygw,f?
jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrfpOfygwu
D dk OD;aqmifygw}D uD;tjzpf a&Swef;xkwzf @dk trsK;d rsK;d od'w
d< if&if;
tvkyform;aumifpDeJ@ v,form;aumifpDukd rqvygwD&J b,fawmifyHESifh nmawmifyHtjzpf
wyfqifykHazmfygw,f? ygwD,lepfkH;qkdwmawGwkdif;rSm v,form;aumifpDqkdif;bkwfeJ@ tvkyform;
aumifpDqkdif;bkwfawG b,fnm pkdufxlzGifhvkdufygw,f?
b,favmufyJ toGif,l,l ppftpkd;&qkdwJh twGif;okyfukd zkH;tkyfxm;vkd@r&atmif azmfjy
aewmuawmh awmfveS af &;aumifpq
D w
dk mrSmvnf; ppfAv
dk x
f yd o
f ;D }uD;awG/ rqvygwAD [kad umfrwD
qkw
d mrSmvnf; ppfAv
dk x
f yd o
f ;D }uD;awG/ A[kad wmifov
l ,f orm;aumifpq
D w
dk meJ@ A[kt
d vkyo
f rm;
aumifpDqkdwmrSmvnf; ppfAkdvfxdyfoD;}uD;awGcsnf;jzpfygw,f? a'gufawG aAsmufawG tyGifhawG
bm;awGucsnf; ae&mwum ae&m,lxm;wm &Sif;&Sif;vif;vif;jrifEkdifygw,f?
v,form;aumifp/D tvkyo
f rm;aumifpaD wGuadk zmfovkd pmoifausmif;rSmvnf; ausmif;
aumifpD qkw
d mukd azmfz@dk ud;pm;ygw,f? pepfopfynma&;qkw
d mukd azmfxw
k +f yD; ynma&;avmu
ukv
d nf; xde;f csKyfEidk zf @dk u;d yrf;ygw,f? ausmif;aumifpD qkw
d mu ppftpk;d &rsurf ek ;f usK;d vSwhJ ausmif;
om;or*~}uD;ukd &moufyefz,f&Sm;ypf+yD;/ ausmif;om;or*~}uD;tpm; ausmif;om;or*~&Jae&m
tpm;xkd;zkd@ zGJpnf;ay;wmjzpfygw,f? pepfopfynma&;qkdwmuawmh awmfvSefa&;aumifpDtpkd;
&u auG;a=umfxm;wJh qkd&S,fvpfvrf;a=umif;}uD;eJ@ ukdufnDatmif/ jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOf rl0g'
oabmxm;awGeJ@ vkdufzufatmif oifkd;awGutp topfjyefa&;+yD; wzufuvnf; toufarG;
0rf;ausmif;ynma&;ukd OD;pm;ay;wJh ynma&;pepfjzpfygw,f?
1968 ckESpfukefykdif;avmufrSm AkdvfcsKyf}uD;ae0if;[m wkdif;jynf&J t&yf&yftajctaeukd
wGufcsuf+yD;/ EkdifiHa&;upm;uGufwckukd zefwD;vkdufjyefygw,f? tJ'guawmh jynfwGif;nD!wfa&;
tzGJ qkw
d mukd zGJ pnf;zk@d Ek0d ifbmv (29) &ufae@rmS Ekid if aH &;orm;a[mif; }uD; (33) OD;ukd zdwaf c:+yD;
t=uHay;tzGJ zGJpnf;aqmif&Gufvkda=umif; AkdvfcsKyf}uD;ae0if;u tqkdyvkdufjcif;yJjzpfygw,f?
'DZifbm (4) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpD a=unmcsuftrSwf (72) eJ@ jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiH jynfwGif;nD!Gwfa&;t}uHay;tzGJ ukd tJh'D (33) OD;eJ@ zGJpnf;vkdufygw,f? (33) OD;
aumfrwD vkd@ vlodrsm;cJhygw,f? (33) OD;aumfrwDrSm yxp/ zqyv/ yrnw acgif;aqmifa[mif;
}uD;awGomru &Sr;f / csi;f / ucsi/f u&if/ u,m;/ rGe/f &ckid f pwJh wkid ;f &if;om;aygi;f pkyH gatmif xnfo
h iG ;f
zGJpnf;xm;ygw,f?
382

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

62 ckEpS f awmfveS af &;aumifpD tm%modr;f pOfu tzrf;cHvu


dk &f +yD; axmifxJ av;ig;ESpaf e
vkduf&+yD; jyefvGwfvmwJh 0ef}uD;csKyfa[mif; OD;EkeJ@ orwa[mif; ref;0if;armifwkd@vnf; ygygw,f?
trsm;pkuawmh vGwv
f yfa&;&+y;D aemufyidk ;f acwfwavsmufrmS 0ef}u;D 0efuav;eJ@ jynfe,faumifpD
jynfe,ftpk;d &awGrmS yg0ifczhJ ;l olawGjzpfygw,f? awmfveS af &;aumifpu
D tpk;d &&Jvkyif ef;aqmifwm
awGxJrSm xnfhoGif;tokH;y+yD; &mxl;XmeE W& wkdufkdufay;tyf+yD;om; yk*~KdvfawGawmh ryg0ifawmh
yg? Oyrmtm;jzifh OD;odef;azjrifh/ ocifwifjr/ ocifausmfxGef; wkd@vkdyg?
(33) OD;aumfrDwDrSm yg0ifolawGuawmh
(1) OD;ausm+f idr;f / (2) OD;ausmrf if;/ (3) Akv
d cf ifarmifav;/ (4) Akv
d cf ifarmif/ (5) ocifcspaf rmif
(0d"&l )/ (6) ocifcspaf rmif (jrefatmif)/ (7) p0fpidk ;f vk/H (8) ocifpjH rif/h (9) 'l0gaZmf&pf/ (10) 'l0gaZmfveG ;f /
(11) ocifwif/ (12) OD;wif!eG @f / (13) OD;xyfvid_ ;f / (14) OD;xGe;f jrifh (vif;ac;)/ (15) OD;Ek/ (16) p0fjynf/h
(17) rGefzkd;csKd/ (18) OD;AaqG/ (19) Akdvfrif;acgif/ (20) OD;a&$udif/ (21) ocifvGif/ (22) ocifvSau|/
(23) ocifav;armif/ (24) OD;vGryf /Hk (25) p0f0/ (26) ref;0if;armif/ (27) z'kad 0aomf/ (28) ocifoif/
(29) ocifomcif/ (30) q&momxdk/ (31) OD;omxGef;/ (32) Akdvfr;atmif/ (33) EkdifatmifxGef;
wkd@jzpfygw,f?
Akv
d cf sKyf}uD;ae0if;u t=uHay;tzGJ ukzd JG pnf;+yD; tJ'h D (33) OD;aumfrw
D u
D dk t}uH^m%fay;
=uzkd@ arwWm&yfcHwmvkyfygw,f? EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;/ vlenf;pkta&; tukefvkH;cH+yD;awmh
aqG;aEG;t=uHay;zk@d awmif;ygw,f? jynfwiG ;f nD!w
G af &;ukd b,fvdk wnfaqmufoifo
h vJqw
dk mukd
t}uH^m%fay;=uzkd@vnf; awmif;cHygw,f? nD!Gwfa&;wGifru zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'
wck ay:xGef;vma&;txd &nf&G,fxm;w,fvkd@vnf; AkdvfcsKyf}uD;ae0if;u ajymqkdcJhygw,f?
zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya' wck ay:xGef;a&;qkdwmeJ@ywfouf+yD; AkdvfcsKyf}uD;ae0if;u
usaemftckokH;aewJh pum;xJrSm zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'wckvkd@ usaemfajymw,f?
wckqadk wmh ta[mif;yJjzpfrvm;/ topfv;Hk vk;H yJjzpfrvm;/ ta[mif;ukyd J jyifoihjf yif&mjyif+yD; vkyf
=urvm;qkdwJh tpdwftykdif;xdatmif usaemfwkd@oGm;=u&r,f vkd@ ajymqkdoGm;cJhygw,f?
'D (33) OD;wifru/ wwkid ;f jynfv;Hk u ajymEkid q
f Edk idk w
f hJ vltm;vk;H ajymEkid af tmif wkid ;f jynfudk
a=unm+yD;awmhvnf; awmif;ygO;D r,fv@dk ajymqko
d mG ;cJyh gw,f? (aemufyidk ;f rSm/ jynfwiG ;f nD!w
G af &;
udpPESifhywfouf+yD; t}uH^m%frsm; us,fus,fjyef@jyef@ &&SdEkdif&efqkd+yD; EkdifiHw0Srf;u jynfolawGqD
a=unmcsufxkwfjyefawmif;cHcJhwm&Sdygw,f?)
t}uHay;tzGJ[m aqG;aEG;yGJeJ@ywfoufwJh vkyfief;tpDtpOfawGukd rdrdwkd@udufESpfoufo
vkd pDpOfEkdifw,fvkd@ cGifhy+yD; t}uHay;pmwrf;awG wifoGif;=uzkd@ awmif;qkdzdwfac:ygw,f?
t}uaH y;tzGJ &J vkyif ef;oufwrf;ukv
d nf; 1969 ckEpS /f arv (31) &ufae@txd owfrw
S af y;cJyh gw,f?
jynfwiG ;f nD!w
G af &;twGuf wwkid ;f jynfv;Hk &J Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;/ wkid ;f &if;om;vl
rsKd;pkrsm;ta&;wifru/ aemifay:vmvwWHaom zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'a&;twGufxdyg ar#mf
rSe;f +yD;/ jynfwiG ;f nD!w
G af &;t}uHay;tzGJ (33) OD;aumfrw
D D }uD;ukd awmfveS af &;aumifpu
D zGJ pnf;
ay;vku
d w
f ,fqakd wmh jynfov
l x
l }k uD;twGi;f rSm xl;jcm;vmOD;rvm;qk+d yD; ar#mv
f ifch sux
f m;csipf &m/
apmifhvifh=unfhp&mjzpfcJh&jyefygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

383

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

(33) OD;aumfrw
D x
D rJ mS yg0ifwo
hJ al wGuvnf; OD;Ek/ OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / ref;0if;armifw@dk vdk
yk*K~ v
d af wGomru 0d"&l ocifcspaf rmif/ ocifviG /f ocifvaS u|/ ocifav;armifw@dk vdk yk*K~ v
d af wGvnf;
yg0ifaeawmh/ 0JawGa&m ,mawGa&m =um;awGa&m pkaH eawmh wu,fudk nDn!
D w
G !
f w
G ef @J wkid w
f idk f
yifyifrsm; vkyu
f idk af qmif&u
G o
f mG ;csiv
f @dk rsm;vm;vk@d awG;csipf &m ar#mv
f ifch sipf &mtaetxm; zefw;D
ay;xm;ygw,f?
'Dvedk nf;eJ@ tcsed f (6) vausmaf vmuf rufv;Hk ay;xm;vku
d yf gw,f? awmwGi;f vufeufuidk f
tiftm;pkawGtay:rJ+yD; xkd;ppfqif&if; rqvygwDckdifcHha&;ukdvnf; enf;rsKd;pkHeJ@ wnfaqmufaecJh
ygw,f? zqyvacwfu Auy ukd tjywfzEd idk &f if qk&d ,
S v
f pfygwD tvkv
d }dk u;D xGm;vmrSmyJ vk@d
OD;ausmf+idrf; OD;AaqG wkd@wGufqcJh=uovkd/ tckvnf; Auy ukdtywfacsr_ef;Ekdif&if rqv
tvkv
d }dk uD;xGm;ckid cf hH vmrSmyJ vk@d ,q
l +y;D Akv
d cf sKyf}u;D ae0if; [m Auy wk@d &J yJc;l k;d rA[kd yyd suaf &;ukd
ppfa&;t& tav; wif+yD; ud;yrf;tm;xkwfaecJhygw,f? wydifeufwnf;rSm jrpf0u|ef;ay:&Sd Auy/
autif,leJ@ r'nw tiftm;pkawG a=uyef;a&;ukdvnf; a&$vif;,kefppfqifa&;eJ@ rkd;[def;
ppfqifa&;awG csrSwf+yD; tjyif;txef; xkd;ppfqifcJhygw,f? a&$vif;,kefppfqifa&; tqifh (1) uae
tqifh (6) txd/ rkd;[def; ppfqifa&; tqifh (1) uae tqifh (3) txd owfrSwf+yD; jrpf0u|ef;ay:
ykodrf/ ajrmif;jr/ bkduav;/ armfu|ef;/ usKHaysmf/ tdrfrJ/ yef;waemf/ ausmif;ukef;/ "EkjzL/ vyGwWm/
iykawm a'oawGtwGif; tjyif;txef ppfqifa&; awGvkyfcJhygw,f? tJ'Dppfqifa&;twGif;rSm
jynfo@l ppfqkw
d mawGudk us,u
f s,jf yef@jyef@ azmfxw
k t
f ok;H cschJ rHk u/ aomif;use;f r_ qef@usiaf &;
tzGJ@ qkdwmawGukdyg xyfqifhazmfxkwf+yD; vlxk}uD;ukdyg ppfwyf&J ppfqifa&;awGtwGif; twif;
t"rR yg0ifaqmif&GufapcJhygw,f?
ta&Sajrmufa'o Auy wkd@&J v_yf&Sm;r_awG wdk;wufrsm;jym;vmwJhtwGuf ajcjrefwyfr
XmecsKyf (2) ckeJ@ qkdifay;xm;&+yD;/ kd;reJ@ jrpf0u|ef;ay:rSmvnf; wyfawGtrsm;tjym; okH;pGJae&wJh
twGu/f aemufxyf ppftiftm;xyfw;dk csJ zk@d vkw
d ,fo;Hk oyf+yD;/ aemufxyf ajcvsiw
f yf&if; (6)
&if;ukd xyf+yD; jznfhwif;zGJpnf;ygw,f?
&Sr;f jynfrmS &Sw
d hJ ppftpk;d &u zGJ pnf;ay;xm;wJh umuG,af &;wyf awGuv
kd nf; ppfwyfe@J
yl;aygif;+yD; aomif;usef;ol olykefawGukdomwkduf/ txl;ojzifh Auyukdom OD;wnfwkduf usefwm
vkycf siw
f mvkycf iG hf yxm;cJyh gw,f? em;vnfre_ @J bde;f vkycf iG u
hf dk vkycf iG hf yxm;cJyh gw,f? 'ga=umifh cGeq
f m
enf;wl bde;f ukd t}u;D tus,v
f yk =f uwJh ppftpk;d &todtrSwf y umuG,af &;wyfzJG awG &Sr;f jynf
xJrmS trsm;tjym;jzpfay:aeygw,f? uk;d uef@umuG,af &;acgi;f aqmif avmfppf[ef/ 0 e,fum
uG,af &;acgi;f aqmif Akv
d v
f ,
G Of ;D / usKid ;f wku
H muG,af &;acgi;f aqmif ,efxeG f wk@d [m bde;f ukt
d }uD;
tus,v
f yk o
f al wGtjzpf emrnf}uD;cJyh gw,f? 1967 ckEpS u
f urBmuodwhJ bde;f ppfyu
JG dk qifEcJ$ w
hJ hJ
cGeq
f m ukad wmh/ 68 ckEpS rf mS wef@,ef;e,frmS aecGihf yxm+y;D / 69 xJusrS rvGo
J mra&Smifom tzrf;jy
xde;f odr;f vku
d &f ayr,f/h avmfppf[ef wk@d wawGuawmh bde;f ukt
d }uD;tus,f qufvufvyk u
f idk &f if;/
ppftpkd;&todtrSwfy umuG,fa&;wyfawGtjzpf wpxufwp }uD;xGm;vmcJhygw,f?
1969 ckEpS /f ZGev
f (2) &ufae@rmS jynfwiG ;f nD!w
G af &;tzGJ (33) OD;aumfrw
D &D J vkyif ef;rsm;
+yD;qkH;oGm;+yDjzpfygw,f?
384

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(33) OD;aumfrDwD[m 68 'DZifbmuae/ 69 ZGefvtxd (6) vtwGif;rSm tpnf;ta0;


(93) }udrw
f idk f aqG;aEG;wkid yf ifc=hJ uygw,f? &v'ftjzpf t}uHay;csuef @J t}uHay;pmwrf;awG xGuaf y:
vmygw,f?
(33) OD;xJu xGuaf y:vmwJh oabmxm;tjrifawGudk aygi;f k;H +y;D / tkypf v
k u
dk f cGu
J ef@+y;D ok;H oyf
=unfhr,fqkd&if t=urf;zsif;tm;jzifh tkyfpk (3) ck xGufay:vmygw,f? tkyfpk (3) ck&J oabmxm;
tjrifay:u xGufay:vmwJh t}uHy qENay;r_[mvnf; (3) rsKd; (3) pm;&Sdw,fvkd@ qdkEkdifygw,f?
trsm;qkH;tpkjzpfwJh (18) OD;yg yxrtkyfpk&J t}uHywifjycsufuawmh 'Drkdua&pDpepfukdxl
axmifyg/ ygwpD pHk epfuu
dk sio
hf ;Hk yg/ pD;yGm;a&;rSm tpk;d &/ or0g,r/ zufpyf/ yk*v
~ u
d qkw
d hJ ajcav;acsmif;
axmufpD;yGm;a&;ukd oGm;ygqkdwmjzpfygw,f? EkdifiHzGJpnf;r_ukdawmh zuf'&,fjynfaxmifpkykHpHukd
awmif;qkdt}uHyxm;ygw,f? 'DtkyfpkrSm wnf+rJa&m oef@&Sif;a&m ygkHru wkdif;&if;om;rsm;vnf;
yg0ifygw,f? yg0ifolawGuawmh
OD;AaqG/ OD;ausmrf if;/ Akv
d cf ifarmifav;/ Akv
d rf if;acgi/f ocifwif/ p0f0/ ref;0if;armif/ q&m
omwk/d Ekid af tmifxeG ;f / Akv
d rf ; atmif/ OD;xyfvid_ ;f / p0fjynf/h p0fpidk ;f vk/H OD;a&$udi/f OD;vGryf /Hk Akv
d cf ifarmif/
'l0gaZmf&pf/ 'l0gaZmfvGef; wkd@jzpfygw,f? 'Drkdua&pD qkd&S,fvpfvrf;a=umif;eJ@ 'Drkdua&pDqkd&S,fEkdifiH
xlaxmifzkd@jzpfygw,f?
'kwd,tkyfpkuawmh (11) OD;yg0ifygw,f? vuf0Jtkyfpkvkd@ ajymr,fqkd&ifvnf; ajymqkdEkdifyg
w,f? qkd&S,fvpf'Drkdua&pDvrf;a=umif;uae qkd&S,fvpfEkdifiHxlaxmifa&;ukd t}uHyygw,f? EkdifiH
a&;pepfu wygwDtm%m&Sifpepfjzpfayr,fh qkd&S,fvpf'Drkdua&pDpepfukd xlaxmifzkd@ trsKd;om;
nD!w
G af &;wyfaygi;f pk zGJ zk@d t}uHyygw,f? pD;yGm;a&;ukd pDru
H ed ;f pD;yGm;a&;pepf/ Ekid if H zGJ pnf;tkycf sKyf
yko
H mefudk qkAd ,
D ufjynfaxmifpyk pHk H vkv
d m;ygw,f? uk,
d yf idk t
f yk cf sKyfjymef;cGi&hf w
dS hJ jynfe,frsm;eJ@
&moufyef rcGJwrf; jynfaxmifpkykHomefukd t}uHyygw,f? 'DtkyfpkrSm yg0ifolawGuawmh
ocifcspaf rmif (0d"&l )/ ocifav;armif/ ocifviG /f ocifvaS u|/ ocifpjH rif/h ocifoif/ OD;om
xGef;/ OD;wif!Gef@/ rGefzkd;csKd/ OD;xGef;jrifh (vif;ac;)/ z'kda0aomf wkd@jzpf=uygw,f?
wwd,tkyfpkuawmh OD;ausmf+idrf;/ ocifcspfarmif (jrefatmif) eJ@ ocifomcifwkd@ (3) OD;
tkyfpkjzpfygw,f? a,bk,s tm;jzifh (18) OD;yg yxrtkyfpkeJ@ twlwlvkdjzpf+yD;/ wkdif;&if;om;a&;&meJ@
Ekid if aH wmfzJG pnf;yku
H pd rP mS om uGjJ ym;jcm;em;ygw,f? Ekid if aH wmfudk zuf'&,fjynfaxmifpk rzJG pnf;bJ
xkdif;/ AD,uferf wkd@vkdrsKd; wjynfaxmifpepfukd usifhokH;+yD; cGJxGufcGihfukd vkH;0vufrcHvkdolawGjzpfyg
w,f?
0ef}uD;csKyfa[mif; OD;Ekuawmh trsKd;om;tpkd;&w&yf csufjcif;zGJpnf;+yD;/ ta&;}uD;wJh
jy\emawG ajz&Si;f a&;eJ@ywfoufwhJ t}uaH y;pmwrf;wapmif a&;om;wifjycJyh gw,f? OD;Ek uawmh
EkdifiHawmf&J pD;yGm;a&;/ aiG;a&;a=u;a&;/ vlr_zlvkHa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;jy\emawG[m jynf
axmifpk&J vGwfvyfa&;eJ@ wnfwHhckdif+rJa&;awGukd yduGJusqkH;wJhb0 ra&mufa&mufatmif wae@
wjcm; ykdrkdwkd;wufjyif;xefpGm ykd@vsuf&Sdw,fvkd@ usaemf rrSdwfrokef,kH=unfw,f vkd@tpcsD+yD;
tJ'DvkdtajctaeawGa=umifh AkdvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh trsKd;om;tpkd;&w&yf csufcsif; ta&;
w}uD;zGJpnf;zkd@ vkdtyfa=umif;/ tJ'Dvkd zGJpnf;r,fhtpkd;&ukd vlxku =unf=unfjzLjzLvufcHatmif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

385

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awmfvSefa&;tpkd;&u EkdifiHawmftm%mukd OD;Ek qD yxrOD;pGm jyefvnftyfESHzkd@/ tJh'Daemuf OD;Eku


v$wfawmfac: +yD; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ukd orwcef@zkd@/ tpkd;&tzGJukd zGJpnf;apzkd@eJ@ (33) OD; t}uHay;
tzGJ0ifawGukd tpkd;&tzGJ0if 0ef}uD;rsm;eJ@ EkdifiHawmforw&J t}uHay;yk*~KdvfawGtjzpf qufvuf
aqmif&GufoGm;apzkd@qkd+yD; t}uHywifjyygw,f? OD;Ek &Jt=uHay;csufukd ref;0if;armif/ ocifwifeJ@
Akdvfcifarmifav; wkd@u jznfhpGuft}uHy wifjy=uygw,f?
OD;Ek [m ygvDref'Drkdua&pDpepfukd jyefvnfazmfxkwfzkd@ t=uHywmjzpfygw,f? wenf;tm;
jzifh ygvDref'Drkdua&pDpepfukd twwfEkdifqkH; xdrf;odrf;xm;+yD; tpGrf;ukefumuG,fapmifha&SmufEkdifzkd@
ud;yrf;tm;xkwf=unfhwmjzpfygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; [m wckrSvufrcHcJhyg? b,ftkyfpk&Joabmxm;ukdrS vufrcHcJhovkd/
b,fyk*~Kdvf&J t}uHywifjycsufukdrSvnf; tav;rxm;cJhyg? tav;xm;ygw,fqkdwJh odrfarGaysmh
ajymif;r_ t&dyfedrdwfudkawmif rjyocJhyg? bma=umifhvnf;qdkawmh tpuwnf;u 'DEkdifiHa&;yk*~Kdvf
}uD;awG&J t}uHay;r_udk vkv
d cdk sicf sif &,lcsiv
f eG ;f vk@d av;av;pm;pm; awmif;cHcw
hJ mr[kww
f t
hJ jyif/
tpuwnf;u ol[m eHygwf (1) yk*K~ v
d jf zpfa=umif; tay: pD;uaejyocJ+h y;D +yjD zpfygw,f? (33) OD;aom
yk*~Kdvf}uD;rsm;ukd zdwfac:awGqkHwJhae@uwnf;u olrsm;xuf ododomomjrifhwJh ukvm;xkdif}uD;
ay:rSm ae&m,lxkdifjy+yD;/ OD;Ektygt0if (33) OD;aom yk*~Kdvf}uD;rsm;ukd olxuf wqifhedrfhaeapcJh+yD;
+yDjzpfygw,f?
tpuwnf;u AkdvfcsKyf}uD;ae0if; &nf&G,fxm;wmu tcsdefqGJzkd@eJ@ EkdifiHa&;tjrwfxkwfzkd@
jzpfygw,f? aemufwa=umif;uvnf; olvufatmuf olpdwf uduyf pHk eH @J 0ifvmcJ&h if tay: pD;uae
tokH;cszkd@jzpfygw,f? wGif;xJa&mufaewJh uGufawGtm;vkH; tay:wufvmatmif armif;wif=unfh
+yD;/ olwkd@&Joabmxm;trSefawGukd &Sif;&Sif;vif;vif;odatmif vkyf=unfh+yD;/ vkdtyfovkd ukd,fht
wGuftokH;cszkd@ &nf&G,fcJhwmjzpfygw,f?
'ga=umifh (33) OD; t=uHay;tzGJ&J t}uHay;csufawGukd wckrSvufrcHcJhovkd/ tav;xm;
a=umif; razmfjykHru/ 1969 ckESpfxJrSmyJ usif;ywJh rqv&J pwkwWt}udrf ygwDESD;aESmyGJrSm AkdvfcsKyf
}uD;ae0if; u a[m'Dvkdawmif ajym=um;vkdufygao;w,f?
33 a,mufxJrSmygwJh yk*~Kdvftrsm;pk[m usaemfeJ@ tifrwef&if;ESD;aeawmh/ aqGvkdrsKd;vkd
nDtukdvkd wkdufyGJawGrSm twlaevmcJhwJhyk*~KdvfawGyg? EkdifiHa&;oHa0*rsm;&+yD; a&mufvmvkd@&Sd&if/
wk@d vyk &f ukid &f wm vkyrf ,fu
h idk rf ,fo
h l ykv
d m&ifaumif;w,f? rvmvnf; aeygapayg
h qk+d y;D usaemfw@dk
'Dvo
dk abmeJ@ ac:vku
d w
f myg? t}u^H m%faumif;rsm;xGuv
f mvk@d &&dS ifvnf; ykad umif;wmaygah v
33 OD;usawmhvnf; olw@dk u b,fvw
dk u
G jf yefovJqadk wmh usaemfw@dk 'kuaQ &mufv@dk jy\
em&Sdvkd@qkdawmh awG;wmukdu [kwfrSr[kwfbJeJ@? tJ'Dawmh olwkd@wifjywJh t}uH^m%fawG[m
olwkd@,kH=unfwmvnf; ygwmaygh
aemifudk usaemfw@dk e@J qufo,
G cf si=f uwJh tjyifuvlaygah v? qufo,
G cf si&f if usaemfw@dk vydk J
oabmjzL tlpif;eJ@vmcJhyg? a0hvDa0hvnf wcgxJ yg;vSvkd@ eyfvSvkd@awmh vkyf+yD;rvmeJ@? usaemfwkd@
vnf;yJ jrufpm;aewmr[kwfbl; wJh?
386

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rqvygwD ES;D aESmzvS,yf rJG mS OuU&J tzGirhf ed ;f cGe;f tjzpf ajym=um;cJw


h t
hJ xJu Akv
d cf sKyf}uD;
ae0if;&J tJ'Dpum;[m (33) OD; t}uHay;tzJGukd bma=umifhac:vJqkdwm (33) OD;ukd awmfvSefa&;
aumifpDu b,fvkdoabmxm;vJqkdwm t&Sif;qkH; azmfjyaeygw,f?
'ga=umifh tpuwnf;u bmt}uH^m%frS vkv
d v
dk m;vm; vkcd siv
f eG ;f vk@d ac:,lzJG pnf;cJw
h m
r[kwfwJh (33) OD;t}uHay;tzGJ qkdwm[m (6) veJ@yJ bm&v'faumif;rS rxGufyJ edXdwHoGm;&yg
w,f? (33) OD;aom yk*K~ v
d }f uD;rsm;[m t}uHay;tzGJ &,fv@dk w&m;0ifzJG ay;+yD; t}uH^m%fawmif;cH
vmwmukd t}u^H m%fay;rdwt
hJ wGuf av;av;pm;pm; oabmtxm;rcH&krH u/ rqJw
Hk r,f &efvyk f
v$ww
f mcHvu
dk &f wJu
h ed ;f qku
d cf &hJ ygw,f? t}uHay;rdygw,f? axmifrcswmuHaumif;w,fv@dk ajym&
r,fhudef;qdkufcJhygw,f?
(33) OD;om axmifcsrcHvkduf&ayr,fh t}uHay;rdwJhtwGuf axmifcscHvkduf&olawGvnf;
trSefwu,fukd ay:aygufcJhygw,f? tJ'guawmh csif;rsKd;cspfyk*~Kdvf OD;vseftkyf eJ@ tzGJjzpfygw,f?
csi;f trsKd ;om;acgi;f aqmifwOD;jzpfwhJ OD;vset
f yk f [m 68 ckEpS f jynfwiG ;f nD!w
G af &; t}uH
ay;tzGJ@ ukdwifjyzkd@ (33) OD;xJrSmyg0ifwJh csif;trsKd;om;jzpfwJh OD;xyfv_dif; qDuwqifh pmwrf;w
apmif a&;om;ypkwifjycJyh gw,f? csi;f vli,frsm;uk,
d pf m; a&;om;cJw
h mjzpfygw,f? pmwrf;&Jacgi;f pOf
u csif;vli,frsm;t}uHay;csuf qkdwmjzpfygw,f? pmwrf;&Joabmu 1947 ckESpf zGJpnf;tkyf
csKyfyt
Hk ajccHOya' &J tm;enf;csuu
f dk zGijhf y+yD;/ zuf'&,fjynfaxmifppk epfjzifh Ekid if aH wmfzJG pnf;tkyf
csKyfykHtajccHOya'ukd jyefvnfjyifqifa&;qGJjymef;zkd@ wifjyxm;jcif;jzpfygw,f?
tusKd;qufuawmh AkdvfcsKyf}uD;ae0if; acgif;aqmifwJh awmfvSefa&;aumifpDu OD;vseftkyf
eJ@wuG pmwrf;rSm twlvufrw
S af &;xk;d cJ=h uwJh csi;f trsK;d om;acgi;f aqmif (80) ausmu
f dk zuf'&,f
cGx
J u
G af &;orm; awGv@dk uifyeG ;f wyf+yD; ESp&f n
S v
f rsm; axmifcsypfcyhJ gw,f? axmifeef;pHapcJyh gw,f?
t}uHay;tzGJ &,fvkd@vnf; zGJxm;+yD; t}uHawmif;vkd@ t}uHay;rdygw,f? t}uHukdvufrcHEkdif&if
ab;z,fxm;/ ckawmh vlygaxmifcsypfvu
dk w
f muawmh awmfveS af &;aumifpD yJ&w
dS ,fv@dk rSww
f rf;
wif&ygvdrfhr,f?
wu,fu AkdvfcsKyf}uD;ae0if; eJ@ awmfvSefa&;aumifpD[m t}uH^m%fukd vkdcsifwmr[kwf?
olwkd@ukd axmufcHwmukdom vkdcsifcJhwmyg? t}uH^m%fqkd&ifvnf; axmufcHwJht}uH^m%fukdom
vkdcsifcJhwmjzpfygw,f? awmfvSefa&;aumifpDtpkd;&ukd udufovkd udqkdaxmufcH t}uHy=uprf;yg?
rwlwmawmhrajymeJ@qkdwJh oabmjzpfygw,f? rwlwJht}uH^m%fawG rvkdcsifyg? tm%mukda&&Snf
qkyu
f idk +f y;D b,fvydk o
Hk mefe@J rsm; oGm;&r,fqw
dk m awmfveS af &;aumifp[
D m ol[mol qk;H jzwfxm;
+yD;jzpfygw,f? tJ'ga=umifh t=uHay;tzGJ@ukd &yfqkdif;xm;+yD;jyD;csif; ra&S;raESmif;rSmyJusif;ywJh 1969
ckESpf pwkwWt}udrf rqvygwD/ ygwDESD;aESmzvS,fyGJrSmyJ zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opf a&;qGJ
a&;ukd oljzpfapcsifwmawGeJ@ vrf;a=umif;+yD; pwifxkwfazmfajymqkdcJhygw,f? vlxk}uD;w&yfvkH;ukd
vSnzhf sm;zk@d pum;vk;H vSvaS v;ok;H +y;D qk;H jzwfc=hJ uwmuawmh jynfov
l x
l v
k ufo@dk Ekid if aH wmftm%m
jyeftyfa&;twGuf/ EkdifiHawmfzGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opf a&;qGJ&ef qkdwmjzpfygw,f? (33)
OD; t=uHay;tzGJ zGJ pnf;zk@d pwifwek ;f u zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya' ay:ayguaf &;txd t}uH^m%f
ay;zkd@ awmif;qkdwkef;uawmh ta[mif;yJjzpfrvm;/ topfvkH;vkH;yJujzpfrvm;/ ta[mif;ukd
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

387

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jyifoif&h mjyif+yD; vky=f urvm;qkw


d mxd oGm;=uzk@d vk@d qcdk ahJ yr,f/h tckawmh tajccHOya'rlopf
a&;qG&J efv@dk cyf&iS ;f &Si;f yJ ajymif;vJajymqkv
d mcJyh gw,f? tJ'v
D dk ,wdjywfrajymqkv
d @dk vnf; rjzpfawmh
wmu ta=umif;&Sdygw,f? tm%mukd a&&Snf qufvufqkyfukdifxm;Ekdifzkd@twGufeJ@ rqvygwD
wygwDwnf;ukdyJ OD;aqmifygwD}uD;tjzpf ydifbufr&Sdvkyfxm;Ekdifzkd@u 1947 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykH
tajccHOya' a[mif;twkid ;f vkyx
f m;vk@d b,fvrdk S jzpfEidk v
f rd rhf ,fr[kwyf g? 47 ckEpS f zGJ pnf;tkycf sKyfyHk
tajccHOya'u wygwDwnf;wnf&SdcGifhukd jiif;y,fxm;wJh ygwDpkHygvDref'Drkdua&pDpepf ykHpHjzpfaevkd@
jzpfygw,f? aemufwcsufu 47 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya' a[mif;twkdif;yJ qufvuf
todtrSwf yr,fq&dk if tajccHOya' a[mif;[m tajccHtm;jzifh rSew
f ,fv@dk t"dyg` ,x
f u
G o
f mG ;+yD;/
tJ'D rSeu
f efwhJ tajccHOya'ukd csK;d azmufchJ rHk u t+yD;tykid zf suo
f rd ;f ypfcw
hJ m awmfveS af &;aumifpD
ppfwyfjzpfwt
hJ wGuf uk,
d [
hf muk,
d f tvkt
d avsmuf w&m;cHb0 usa&mufomG ;Ekid w
f t
hJ wGujf zpfyg
w,f? tJ'gawGa=umifh zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opfukd rjzpfjzpfatmifukd azmfxkwf&r,fjzpfyg
w,f? 47 zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'a[mif;ukd }uHzef+yD;ukd okyzf su&f r,fjzpfygw,f? wkid ;f &if;om;acgi;f
aqmifrsm;u47 zGJpnf;ykHtajccHOya' &J tm;enf;csufawGukd xkwfazmf+yD; yjyifajymif;vJzkd@/
'grrS [kwf topfa&;qGzJ @dk awmif;qkw
d m vkv
d m;wm[m olw@kd &J w&m;ojzifh tcGit
hf a&;awGtwGuf
rr#wwmawGudk z,f&mS ;zk@d twGuf jzpfygw,f? Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; wk@d ppftyk pf &k J 47 zGJ pnf;ykt
H ajc
cHOya' &J tm;enfcsuaf wGudk xkwaf zmf+yD; topfa&;qGzJ @kd vkv
d m;wmu/ olw@dk tm%m qufvuf
wnf+rJa&;eJ@ olwkd@ usL;vGefcsKd;azmufcJhwmawGukd w&m;enf;vrf;uscJhoa,mif w&m;xlaxmif
Ekid af &;twGujf zpfygw,f? tESpo
f m&jcif;rwlovkd &nf&,
G cf sujf cif;[mvnf; ajzmifah jzmif}h uD; qef@
usifjcm;em;aeygw,f?
47 zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'ukd zsufodrf;+yD; ppfwyfuae tkyfcsKyfaewmvnf; (7)
ESpfausmf+yDjzpfwJhtwGuf bmzGJpnf;ykHtajccHOya'rSr&SdyJ tkyfpkd;aewm (7) ESpfausmf+yDvkd@ ajym&rSm
jzpfwt
hJ wGuf zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya' wck zefw;D zk@d awmfveS af &;aumifpu
D jyifqifpidk ;f jyif;
vmcJyh gw,f? xGuaf y:vm&r,fh tajccHOya' [m awmfveS af &;aumifpu
D ajymaewJh qk&d ,
S v
f pf
vrf;a=umif;qkw
d meJ@vnf; uku
d n
f *D iG u
f sjzpf&ygvrd rhf ,f? Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; acgi;f aqmifwnfaqmuf
vkdufwJh jrefrmhenf; jrefrmh[ef jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD}uD;wckwnf; ydifbufr&Sd &yfwnf+yD;/
OD;aqmifvrf;!efaew,fqkdwJh oabmxm;eJ@vnf; tH0if*Gifusjzpf&ygvdrfhr,f? jynfaxmifpk}uD;
yduGJrSmpkd;wJhtwGuf ppfwyfu tm%modrf;cJh&wm/ zuf'&,frl [m jynfaxmifpk}uD; tpdwfpdwf
tr$mr$myduGJa&;jzpfwJhtwGuf tcsdefrD wyfrawmfu umuG,fapmifha&SmufcJh&wmvkd@ ta=umif;jy
xm;cJw
h mESiv
hf nf; avsmn
f [
D yfpyfatmif/ zuf'&,fudk vufrcHEidk w
f hJ Ekid if aH wmfzJG pnf;ykrH sK;d eJ@ tajc
cHOya'vnf; jzpfaezk@d vt
dk yfygw,f? tJ'v
D dk t"du rygrjzpf tcsut
f vufawGe@J vku
d af vsmnDaxG
jynfhpkHEkdifr,fh EkdifiHawmfzGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'topfw&yf ay:xGef;vma&;ukd awmfvSefa&;
aumifpD[m tuGufcs+yD; pDrHygw,f?
(33) OD; t=uHay;aumfrwDtzGJ &yfqidk ;f t+yD;rSm Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; OD;pD;wJh ppftpk;d ppftyk pf k
[m b,fawmhrS ygvDref'Drkdua&pDvrf;a=umif;ukd oGm;awmhrSmr[kwfa=umif;/ ygwDpkHpepfukdvnf;
ajcOD;vSnfhawmhrSmr[kwfa=umif;/ EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;awGudkvnf; olwynfhvufom; vuf
388

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

atmufct
H qifah vmufom Akv
d af e0if;u oabmxm;awmhwmjzpfa=umif; aumif;aumif; oabm
ayguo
f mG ;+y;D jzpfwhJ 0ef}u;D csKyfa[mif; OD;Ek [m 1969 ckEpS /f {+yv
D xJrmS Ak'*< g,mukd bk&m;zl;ta=umif;
jy+yD; jynfyc&D;xGufcGmoGm;cJh&mu jyefrvmawmhyg?
b,fawmhrS vufeufukdifvrf;pOfukd vufrcH/ r,kH=unf vkd@qkdcJhwJh OD;Ek/ vufeufukdif
vrf;pOfudk pGe@f vw
$ yf g/ vufeufuidk t
f =urf;zufenf;eJ@ Ekid if aH &;tm%mukd &,lcsiw
f m/ &,lz@dk ud;yrf;
wmrSefor# b,fawmhrS rrSefEkdifbl; vkd@auG;a=umfcJhwJh OD;Ek/ jynfwGif;ppf}uD; w[kef;[kef;awmuf
avmifcJh&wm/ a&mifpkHvufeufukdifaomif;usef;olawGa=umifh/ vufeufukdifvrf;pOf0g'awGa=umifh
vkd@ wavsmufvkH;ajymqkdvmcJhwJh OD;Ek [m tckawmh olukd,fwkdifvnf; vufeufukdif;vrf;pOfukdyJ
a&G;&awmhwhJ tajctaea&mufvm+yD; vufeufuidk af wmfveS af &;vkyzf @dk jyif&ygawmhw,f? vufeuf
ukdifvrf;ukd a&G;&wm[m wjcm;vrf;r&Sdawmhvkd@qdkwm/ vufeuftm;ukd;eJ@ rw&m;zdESdyfAdkvfusol
awGukd vufeufukdifenf;eJ@yJ jyefvnfwGef;vSefrS jzpfawmhr,fqkdwm OD;Ek aumif;aumif;}uD;awmh
oabmaygufoGm;cJh[efwlygw,f?
1969 ckEpS f ESpu
f ek yf idk ;f rSm 0ef}u;D csKyfa[mif;OD;Ek acgi;f aqmifwhJ ygvrD ef'rD u
dk a&pDygwD [m
ppftpkd;&ukdqef@usif+yD; vufeufukdifawmfvSefa&;ukd qifE$Jzkd@ jynfyrSm tajccHzGJpnf;+yD; pwifay:
ayguv
f mcJyh gw,f? ppftpk;d &u jynfajy;tzGJ vk@d ac:a0:orkwv
f u
dk yf gw,f? aemufyidk ;f rSm OD;Ek&J
ygvDref'Dkrkdua&pDygwDtwGif;rSm/ ygvDref'Drkdua&pDtiftm;pk&J vufeufukdif tm;prf; ud;yrf;tm;
xkwfr_awGtwGif;rSm/ usKdufra&m OD;oGif/ OD;0if;/ Akdvfvusfm/ Akdvfr;atmif/ Akdvfp}uFm/ Akdvf&efEkdif/
OD;avmkH/ OD;axG;jrifh pwJhyk*~Kdvf}uD;awGyg yg0ifyl;aygif;cJh=uygw,f? &efukefbaqG wkd@vnf; yg0ifcJhyg
w,f? Akdvfr;csKyfa[mif; apm=um'kd; vnf; yg0ifcJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpD ppftpkd;&u uGefjrL
epfqef@usifa&;tvHaxmif+yD; ArmjynfuGefjrLepfygwD ukd OD;wnfwkdufckdufovkd OD;Ek wkd@tiftm;pk
ukdvnf; vuf,mtzsuform;rsm;/ e,fcsJvufukdif'kwfrsm;/ e,fcsJykqdefkd;rsm;/ tm%ml;}uD;rsm;
tjzpf trsKd;rsKd;zGifhqkd azmfxkwfwkdufckdufygw,f?
ppftm%m&Si}f uD; Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; acgi;f aqmifwhJ rqvygw[
D m 1969 ckEpS f ygwED ;SD aESm
zvS,fyGJuaepwif+yD; a=unmauG;a=umfvkdufwmuawmh trawygwDrS jynfolygwDokd@ qkdwJh
auG;a=umfoHjzpfygw,f?
ppfa&;t& tywfwkdufa&;ay:vpDukd oJ}uD;rJ}uD; usifhokH;&if;/ EkdifiHa&;t& wckwnf;aom
ygwDqkdwJh rqvukd trsKd;rsKd;od'<dwifum vlxk=um;rSm tpGHxkwfzkd@ ud;yrf;ygw,f? pD;yGm;a&;t&
qk&d ,
S v
f pfp;D yGm;a&;yko
H mefuadk qmif&if; tm;vk;H ukd vuf0g;}uD;tkyv
f u
dk u
f m/ aus;vufawm&Gm
rSm vv oo rday:rSm yyu eJ@ jynfol qkid af wGazmfygw,f? vvoo eJ@ jynfol qkid f
qkw
d mawGu ta&mif;xkid ;f ypPn;f / vlxrk vkcd siyf pPn;f awGudk r,lrae& twif;a&mif;wm/ [kyd pPn;f eJ@
'DypPn;f wGaJ &mif;wmawGvyk o
f vk/d rqv ygwu
D v
dk nf; r0ifrae&atmif rqv ygwrD 0if&if tvkyf
rcef@wm/ tvkyf&Sd+yD;jzpfae&ifvnf; &mxl;wufa&;u ygwD0if[kwfr[kwfu tqkH;tjzwfay;wm
rsKd;awGvkyf+yD;/ rpHG pHGatmif tpGHxkwfzkd@ atmufvrf;enf;rsKd;pkHukd ay:ay:xifxif usifhokH;ygw,f?
vuf0JEkdifiHa&;orm;tiftm;pkawGudk vuf0JpGef; tvGeftu|Husol/ kyf0g'DawGtjzpf enf;
trsKd;rsKd;eJ@ okyfzsuf0g'jzef@csd wkdufckduf _wfcsovkd/ ygvDref'Drkdua&pDtiftm;pkawGudkvnf; vuf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

389

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

,mpGe;f orm;awG pdw0f g'aD wG e,fcsJ vufyg;apawGtjzpf owfrw


S yf aHk zmfum _wcf swu
dk cf u
dk &f if; olw@dk
rqv ygwDonfom vuf0JpGef;/ vuf,mpGef; qkdwJh tpGef;ESpfyg;u vGwfwJh/ Ak'<enf;us ypdrydy'g
vrf;pOform;awGtjzpf }uHzef*k%fwif ajymqkd 0g'jzef@csd+yD; bufaygif;pkH vdrfnmr_dif;wkdufwmawG
vkyyf gw,f? tJ'v
D dk zdtm;trsK;d rsK;d / rufv;Hk tzkzH Hk r_id ;f wku
d v
f rd n
f mr_tvDvaD =umifh rqv tm%m&
wckwnf;aomygwD}uD;[m }uD;xGm;csifovkd }uD;xGm;vmygw,f? 1969 ckESpf ygwDESD;aESmzvS,fyGJ/
Ekid if aH &;tpD&ifcpH mt&/ t&Hygw0D ifppk ak ygi;f &J (159 ) om wuUov
dk b
f JG &awGyg0if+y;D (8068 )
u tv,fwef;eJ@ tv,fwef;atmuftqifhawGyJjzpfw,fvkd@ od&ygw,f?
1969 ckESpfxJrSm/ &efukefrSm wuUokdvfausmif;om;v_yf&Sm;r_wck ay:aygufcJhygw,f? Arm
jynfrmS usi;f ywJh u|e;f qG,t
f m;upm;yGJ eJ@qufpyf+yD; tpk;d &qef@usiaf &; qENjyyGt
J jzpf ay:ayguf
vmwmjzpfwt
hJ wGuf u|e;f qG,t
f a&;tcif; vk@d rSww
f rf;y=uygw,f? rE aW v;rSmvnf; jzpfay:
cJhygw,f?
1969 ckESpfxJrSm Auy eJ@ r'nw ukd OD;wnfwkdufwJh ppfqifa&;awG ykdrkdrsm;jym;vmcJhyg
w,f? ta&Sk;d r autif,Xl mecsKyfrmS pwifzJG pnf;cJw
h hJ r'nw }uD;[m 69 ckEpS rf mS (10) ESpaf usmf
oGm;+yDjzpfovkd/ ppftpkd;&&J tjyif;txef; xkd;ppfawGukd wkef@jyeftefwk&if; &J&J&ifh&ifh qufvuf&if
qkdifcJhygw,f? ESpfzuftust_H;awGvnf; ykdrkdrsm;jym;cJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD kd;rA[kdu
atmifaZ,swyf awGzGJ +yD; ppftpk;d &&J xk;d ppfawGudk }uH} uHc w
H u
dk cf u
dk zf @dk ud;pm;cJyh gw,f? *Gix
f u
J
rwGuaf &; qkw
d hJ ppfa&;vrf;pOftrSm;uku
d idk +f yD; &ifqidk cf w
hJ t
hJ wGuf qk;H _;H epfemr_awGuawmh }uD;rm;
cJhygw,f? 1969 ckESpfxJrSmyJ iajyrpm;usuf wkdufyGJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrwD0if/
63 ckESpf +idrf;csrf;a&; awGqkHaqG;aEG;yGJwkef;u wufa&mufcJhwJh y%mrukd,fpm;vS,ftzGJ0if yD;uif;
jyef &Jabmfatmif}uD; usqkH;cJh&ygw,f?
ppftpkd;&&J 1969 ckESpftwGif; &ufpuf,kwfrm aumufuspf uvdrfusr_awGtwGif;rSm
rjzpfrae rSww
f rf;wifxm;&r,fh tjzpfwckuawmh uku
d ;dk u|e;f tusO;f pcef;ukd Ekid if aH &;orm;awGe@J
jyefvnfzGifhvSpfvkdufjcif;yJjzpfygw,f?
59 ckESpf AkdvfcsKyf}uD;ae0if; tdrfapmifhtpkd;&vufxufwkef;u EkdifiHa&;orm;awGukd ukdukd;
u|ef;ykd@cJhovkd/ 1969 ckESpf AkdvfcsKyf}uD;ae0if;&J awmfvSefa&;aumifpDtpkd;&vufxufrSmvnf; EkdifiH
a&;orm;awGudk ukdukd;u|ef;ykd@cJhjyefygw,f? 63 ckESpf +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ ysufjym;+yD;aemufykdif;
zrf;qD;xm;olawGeJ@ wavsmufvkH; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ppftkyfpku rsufrkefusdK;vSol EkdifiHa&;orm;
awGjzpfygw,f? tJ'ED idk if aH &;tusO;f om;awGxrJ mS ausmif;om;eJ@ ausmif;om;acgi;f aqmif (40) ausmf
yg0ifcJhygw,f? EkdifiHa&;tusOf;om;aygif; (200) ausmfygw,f? (213 OD;vkd@qkdygw,f?) tJ'D EkdifiHa&;
tusOf;om;awGxJrSm wkd@Armtpnf;tkH;acwfu ocifatmifqef; (AkdvfcsKyfatmifqef;) eJ@twl
yl;wJG+yD; wkd@Armtpnf;tkH; A[kdtvkyftr_aqmifaumfrDwD0ifjzpfcJholvnf;jzpf/ tif;pdefppfwrf;rSm
yg0ifcJholwOD;vnf;jzpf/ jynfolwkd;wufa&;ygwDOuUvnf;jzpfwJh ocifcifatmif/ ArmjynfuGefjrL
epfygwD A[kdaumfrDwD0ifawGjzpfcJhwJh avxD;AkdvftkH;armif/ q&m&m*sef/ +idrf;csrf;a&;qENjyyGJawGwkef;
u yJcl;ppfa=umif;r;csKyfvnf;jzpf/ jynfolwkd;wufa&;ygwD twGif;a&;r;vnf;jzpf/ yrnw obm
ywdtzGJ 0ifa[mif;vnf;jzpfwhJ OD;cifarmifjrif/h jynfol &Jabmf rS Akv
d w
f ifw
h ,f wk@d yg0ifovk/d xif&mS ;
390

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wJh pma&;q&m}uD;awGjzpfwJh Aef;armfwifatmif/ jroef;wifh/ auwDOD;ausmfwifh/ vlxkpdef0if;


wk@d wawGvnf; yg0ifcyhJ gw,f? u&iftrsK;d om;Ekid if aH &;orm;rsm;xJrS ref;atmif=unf/ ref;+idr;f armif
wkd@vnf; yg0ifcJhygw,f? ausmif;om;acgif;aqmifrsm;xJrS &ckdifukdvSaz/ ukdatmif+idrf;/ ukdav;armif/
ukdzkd;oHacsmif;/ ukdcspfaqG (jynf)/ ukdvS=unf pwJholawGvnf; yg0ifcJhygw,f? 1969 ckESpf/ azazmf0g
&Dv (13) &ufae@rSm ukdukd;u|ef;ukd pwifykd@cJhjcif;jzpfygw,f? tJ'DEkdifiHa&;tusOf;om;awGukd &moD
Owk=urf;wrf;+yD; rkefwkdif;t+rJ&SdaewJh yifv,fxJu ukdukd;u|ef;ay:rSm txl;pD (C-special) tqifh
&duQm ukdwm ukdom xkwfay;+yD; ukd,fxludk,fxpepfeJ@ taeckdif;cJhwmjzpfygw,f? wrif nif;yef;
ESyd pf ufjycJw
h mjzpfygw,f? Ekid if aH &;tusO;f om;rsm;uvnf; ppftpk;d &xm;ovkd acgi;f iH@k rcHyJ yko
H mef
rsKd;pkHeJ@ qef@usiftefwkcJh=uygw,f? tpmiwfcHqENjyyGJ tvDvDukd qifE$J+yD; ppftpkd;&ukd qef@usif
wkdufyGJqifcJh=uygw,f?
1970 jynfhESpfxJ0ifvmwJhtcg ArmjynfEkdifiHa&;tiftm;pkawG&J tcif;tusif;ukd jyef
=unfhr,fqkd&if/ AkdvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh ppfwyftiftm;pk[m wwkdif;jynfvkH;&J EkdifiHa&;tm
%mukd csKyfukdifxm;kHru/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;/ tkyfcsKyfa&; awGudkyg wif;wif;=uyf=uyf csKyfukdifxm;
+y;D jzpfygw,f? ppfwyftajccHygwt
D jzpf rqv ygwu
D dk wnfaxmif+y;D krH u/ tJ'D rqv ygwu
D adk wmif
vlxkygwD/ jynfolygwDtjzpf ykHazmftoGifaqmif 0g'jzef@csdum a&Swqifhwufzkd@ }uH&G,fae+yDjzpfyg
w,f? Oya'twGi;f rSm wjcm;Ekid if aH &;ygwD tzGJ tpnf;awGudk wckrS wnf&cdS iG rhf ay;awmhy/J waumif
wnf; ydib
f ufr&Sd 'ke;f pkid ;f um uk,
d [
hf muk,
d f tawmfq;Hk tjzpfowfrw
S +f yD; ywf0ef;usiu
f kd atmifyJG
cHjyzk@d au;G a=umfvy_ &f mS ;aeygw,f? rqv ygw}D u;D ukd wnfaxmif+y;D ko
H mru tvkyo
f rm;aumifp/D
v,form;aumifp/D ausmif;aumifpD qkw
d mawGyg wnfaxmif+y;D jrefrmhenf;jrefrmh[efe@J acwfajymif;
awmfvSefa&;}uD; qifEGJae+yDjzpfygw,f? tpdk;&taeeJ@u awmfvSefa&;aumifpD ppftpkd;& usifhokH;ae
wJph epfu ppftm%m&Sipf epf/ au;G a=umfaewmu jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfv@dk awG@&r,fjzpfygw,f?
tm%mukd rw&m; &,lodrf;ykduftkyfpkd;aewJh ppftpkd;&eJ@ qef@usifbuf EkdifiHa&;tiftm;pk
awGuawmh Oya'abmiftwGif;rSm w&m;0ifwnf&SdcGifh r&awmh+yDjzpfwJhtwGuf a,bk,stm;jzifh
vufeufpGJukdif wkdufckdufae=uwJh awmfvSefa&;tiftm;pkawGukdyJ t"duxm; azmf!ef;&r,fjzpfyg
w,f? 70 jynfhESpfrwkdifrDutxd t"dutwkduftcHtjzpf wnf&SdcJhwmu ArmjynfuGefjrLepfygwD
tr;ywJh vuf0Jtiftm;pkeJ@ ukd,fykdifjymef;cGifh/ ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifhtyg rdrdwkd@&J &oifh&xkdufwJh
tcGifhta&;awGtwGuf t"duxm; wkdufyGJqifae=uwJh vlrsKd;pkvufeufukdif tiftm;pkawGjzpfyg
w,f? vGwfvyfa&;&cgp jynfwGif;ppf}uD; ay:xGef;puvnf; tm%m&tkyfpkd;olukd vufeufpGJukdif
wke@f jyefwu
dk cf u
dk af ecJw
h m[m ArmjynfueG jf rLepfygwD tr;ywJh vuf0EJ idk if aH &;tiftm;pke@J rdrw
d @dk &J
oufqidk &f m trsK;d om;pkrsm; vGwaf jrmufa&;twGuf wku
d cf u
dk af e=uwJh vlrsK;d pkvufeufuidk f Ekid if aH &;
tiftm;pkrsm;yJ&Sdygw,f? vlrsKd;pkr[kwfyJ/ vlenf;pktrsKd;om;a&;twGufr[kwfyJ vufeufpGJukdif
wku
d cf u
dk cf =J uwJh vuf,mEkid if aH &;tiftm;pk&,fv@dk r&Scd zhJ ;l yg? (jynfwiG ;f ppftpu yg0ifqifEcJ$ =hJ uzl;
wJh jynfol&Jabmfrsm;[mvnf; vuf0Jtiftm;pkrsm;tjzpf v_yf&Sm;cJh=uwmjzpfygw,f?)
1970 jynfEh pS x
f 0J ifvmwJt
h cgrmS awmh vufeufuidk Ef idk if aH &;tiftm;pkawGxrJ mS vuf,m
Ekid if aH &;tiftm;pk wpk[mvnf; ay:ayguv
f mcJ+h yDjzpfygw,f? wavsmufv;Hk vufeufuidk af wmfveS f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

391

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a&;qkdwmeJ@ vufeufukdift=urf;zufenf;qkdwmukd cg;cg;oD;oD;qef@usifcJhwJh 0ef}uD;csKyfa[mif;


OD;Ek acgif;aqmifwJh ygvDref'Drkdua&pD EkdifiHa&;tiftm;pkjzpfygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh ppftm%m&Siftpkd;&a=umifh rqv wygwDuvGJvkd@ wjcm;
EkdifiHa&;rSefor#ukd wnf&SdcGifhray;wma=umifh vufeufukdifwkdufyGJvrf;a=umif;xJ rvJGra&Smifom
a&mufvmcJh&wJh ygvDref'Drkdua&pD EkdifiHa&;tiftm;pkjzpfygw,f? wcsdefwkef;u ArmjynfEkdifiHa&;rSm
tm%m& tkypf ;dk olawGtjzpf tay: pD;uae tm%m&cJ=h uzl;olawG trsm;pkjzpfygw,f? ppftyk pf &k J
&uf&ufpufpuf ESdyfuGyfapmfum;vkdufr_tay: vufeufukdifenf;eJ@ wyGJwvrf; tm;prf;=unfhzkd@
vufeufuidk af wmfveS af &;xJ a&muf&v
dS m=uwJo
h abmjzpfygw,f? OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / Akv
d cf ifarmif
av;/ ocifwif wd@k vydk *k K~ v
d af wGuawmh vufeufuidk af wmfveS af &;xJ a&mufrvm=uawmhyg? ocif
ausmfxGef; uawmh AkdvfcsKyf}uD;ae0if; tpkd;&&J oHtrwf}uD;tjzpf vufcHaqmif&GufoGm;ygw,f?
tJ'aD wmh 1970 jynfEh pS x
f rJ mS Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; ppftm%m&Sit
f pk;d &ukd qef@usiw
f u
dk cf u
dk f
=ur,fh EkdifiHa&;tiftm;pkawGuawmh ArmjynfuGefjrLepfygwDtr;ywJh vuf0JEkdifiHa&;tiftm;pk/
vlrsK;d pkawmfveS af &;tiftm;pke@J OD;Ek OD;aqmifwhJ ygvrD ef'rD u
dk a&pD vuf,mEkid if aH &;tiftm;pkq+dk yD;
t"du tiftm;pk}uD; (3) pkudk wef;pD+yD; awGjrif&ygr,f?
'Dtwku
d t
f cHEidk if aH &;tiftm;pk}uD; (3) ckpvk;H tay: ppftpk;d &u ppfta&;t& tywfwu
dk f
zkd@jyifqifovkd/ EkdifiHa&;t& 0g'jzef@csda&;t& bufaygif;pkHuae enf;aygif;pkHeJ@ toa&zsufzkd@ wkduf
ckdufzkd@ ud;yrf;tm;xkwfygw,f?
twkduftcHEkdifiHa&;tiftm;pkrsm;uvnf; ppftpkd;&tay: bufaygif;pkHuae wkdufckdufzkd@
vkH;yrf;tm;xkwf=uygw,f?
yJc;l k;d reJ@ {&m0wDwidk ;f / jrpf0u|e;f ay:a'owcGirf mS Auy eJ@ r'nw wk@d u yl;wGw
J u
dk cf u
dk rf _
awG taumiftxnfazmf=uovk/d &Sr;f jynfe,f/ u,m;jynfe,fe@J u&ifjynfe,fa'owcGirf mS vnf;
vufeufuidk v
f rl sK;d pk tzGJ tpnf;awGtcsi;f csi;f yl;aygi;f aqmif&u
G rf _ enf;vrf;pkeH @J yl;wGw
J u
dk cf u
dk rf a_ wG
tvDvDvkyfukdif=uygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD ta&Sajrmufppfa'ouvnf; vGwfajrmuf
e,fajr wnfaqmufa&;ukd wkd;+yD;aqmif&Gufygw,f?
1970 jynfEh pS /f arvrSm xkid ;f Ekid if w
H ae&mrSm wkid ;f &if;om;vlrsK;d aygi;f pkn
H !
D w
G af &;ESihf vGwf
ajrmufa&;wyfaygi;f pk (wnv) zGJ pnf;ay:ayguv
f mygw,f? tJ'w
D yfaygi;f pk (wnv) rSm yg0ifwhJ
EkdifiHa&;ygwDeJ@ yk*~KdvfawGuawmh
(1) OD;Ek
(ygvDref'Drkdua&pDygwD)
em,u
(2) ref;bZH
(autif,lygwD)
OuU
(3) Ekdifa&$usif
(rGefjynfopfygwD)
twGif;a&;r;
(4) OD;ZmvDarmf (yD'DyD)
wGJbuftwGif;a&;r;
(5) OD;ref;wvif; (csif;'Drkdua&pDygwD)
wGJbuftwGif;a&;r;
(6) *sifrD,ef;
(&Srf;rsKd;cspfygwD)
wGJbuftwGif;a&;r;
wkd@jzpfygw,f?
1970 jynfEh pS rf wkid rf u
D vlrsK;d pkvufeufuidk t
f zGJ tpnf;awGpak ygi;f +yD; wyfO;D zGJ cJ=h uwm
392

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awGvnf;&Syd gw,f? tJ'gawGuawmh nD!w


G af om vlrsK;d pkrsm;wyfO;D (nvw) eJ@ vlrsK;d pkrsm;nD
!Gwfa&;wyfOD; (vnw) wkd@jzpfygw,f?
1965 ckESpf/ =o*kwfvrSm wADwmpcef; rSm zGJpnf;cJhwJh (nvw) rSm yg0ifcJhwJh tzGJt
pnf;eJ@ yk*~KdvfawGu (1) ref;bZH
(autif,l)
(2) apmarmf&,f (autifyDyD)
(3) Akdvfr;aqxif (&Srf;jynfppfaumifpD) (SSWC)
(4) OD;a&$at;
(u,ef;jynfopfygwD) (autiftJ,fyD)
(5) pefcefxrf;
(ZkdrD;csif;trsKd;om;wyfOD;) wkd@jzpfygw,f?
vnw wyfO;D ukad wmh autif,/l rGejf ynfopfygw/D Zkrd ;D csi;f trsK;d om;wyfO;D / autift,fyD
(u,ef;jynfopfygw)D eJ@ aut,fyyD D wk@d aygi;f +y;D zGJ pnf;cJw
h mjzpfygw,f? yg0ifco
hJ al wGuawmh (1) ref;bZH
(autif,l)
(2) AkdvfcsKyfaumfxl;
(autif,l)
(3) apmarmf&,f
(autifyDyD) (u&ifeDtrsKd;om;wkd;wufa&;ygwD)
(4) Ekdifa&$usif
(rGefjynfopfygwD)
(5) Ekid q
f rH w
d f
(rGefjynfopfygwD)
(6) *sifrD
(ZkdrDcsif;trsKd;om;wyfOD;)
(7) OD;a&$at;
(autift,fyD) wkd@jzpf=uygw,f?
1970 jynfhESpfxJrSm &Srf;jynfe,fwcGifvkH;twGif;rSmvnf; &Srf;vlrsKd;pk vufeufukdiftzGJ
tpnf;rsK;d pkH ay:ayguaf e+yjD zpfygw,f? tpk;d &u arG;jrLzGJ pnf;ay;xm;wJh umuG,af &; tzJG tpnf;
rsK;d pk[
H mvnf; &Sr;f jynfwv$m;rSm tkeH @J usi;f eJ@ }u;D xGm;vmaeygw,f? t"dutm;jzifh &Sr;f jynftwGi;f
wae@wjcm; }uD;xGm;vmaewJh Auy (ta&Sajrmufppfa'o) ukdom OD;wnfwkduf/ usefwmvkyfcsif
wmvky/f bde;f vkycf si&f ifvnf; bde;f vkyq
f +dk yD; cGihf yxm;wma=umifh umuG,af &; tm;vk;H eD;yg;[m
bde;f ukd t}uD;tus,v
f yk u
f idk &f if;/ wyfzJG tiftm;awGudk tqrwef wk;d csJ zGJ pnf;&if; vufeufuidk f
wyf}uD;awG jzpfvmaeygw,f? uk;d uef@umuG,af &;acgi;f aqmifwOD;jzpfwhJ zk=H um;&Sif &J wyfzJG u
awmh Auy (ta&Sajrmufppfa'o) eJ@ yl;aygif;+yD; Auy wyfwwyf jzpfvmcJhygw,f? 0 e,frS&SdwJh
umuG,af &;wyfzJG rsm;[mvnf; AuyeJ@y;l aygi;f wJh wyfzJG awG&v
dS movkd tpk;d &eJ@yyJ ;l aygi;f +y;D tpk;d &&J
vufatmufct
H jzpf v_y&f mS ;ae=uwJh wyfzJG awGvnf;&Syd gw,f? &Sr;f jynfe,ftwGi;f rSm&Sw
d hJ umuG,f
a&;wyfzJG awG[m 1950 jynfEh pS 0f ef;usiu
f wnf;u zGJ pnf;cJ=h uwmjzpf+y;D wcsKd wyfzJG awG[m (60)
jynfEh pS 0f ef;usiu
f srS ay:ayguv
f mwmawGvnf;&Syd gw,f? t"dutm;jzifh aomif;use;f olqef@usiaf &;/
uGefjrLepfqef@usifa&;awGtwGuf ppfwyfu vkdovkdtokH;cszkd@ zGJpnf;todtrSwfyxm;cJhwmawG
jzpfygw,f? 1970 jynfhESpfxJrSm ta&Sajrmufwkdif; ppfXmecsKyfe,fajrtwGif;rSmwif tpkd;&vuf
atmufcH vufeufuidk u
f muG,af &;wyfzJG (23) zGJ &Syd gw,f? tJ't
D xJrmS avmfppf[ef acgi;f aqmifwhJ
ukd;uef@umuG,fa&;wyfzGJuawmh tiftm;t}uD;qkH;jzpfvmygw,f? tJ'DumuG,fa&; (23) zGJu
awmh (1) ukd;uef@/ (2) vG,fyif&J/ (3) erfhu|rf;/ (4) umrkdif;/ (5) yefvkH/ (6) refqkdif/ (7) yef0kdif/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

393

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

(8) atmif[if/ (9) a&mifuvl/ (10) ref[kdif;vkH/ (11) yef,ef;/ (12) a&mifavmif;/ (13) a&mifya&;/
(14) Aif;iif;/ (15) vG,faq;/ (16) refrefqkdif/ (17) rkdif;aumif/ (18) wifvG,f/ (19) Akdvfarmif/
(20) vkHxef/ (21) rkHukd;/ (22) azmif;qkdif/ (23) rkH;ay: wkd@jzpfygw,f?
1970 jynfEh pS x
f rJ mS Auy ta&Sajrmufa'ou ppfa&;v_y&f mS ;r_awG wk;d csJ qifEv
J$ mcJyh gw,f?
70 jynfhatmufwkdbm wwd,ywfxJrSm aZmfrkdifOD;pD;wJh Auy wyf&if;}uD; (303)/ zkH=um;&SifOD;pD;wJh
Auywyf&if;}uD; (404) eJ@ wyf&if;}uD; (107) wkd@[m pkpkaygif;tiftm; (2000) avmufeJ@ &Srf;jynf
ajrmufyidk ;f rkpH ;D em;v,f a'oukd odr;f yku
d Ef idk zf @dk ud;yrf;tm;xkwyf gw,f? atmufwb
dk m (20)
&ufae@rmS wku
d yf }JG uD;awGpjzpfygw,f? ppftpk;d &wyfu atmifo[
D ppfqifa&;qkw
d ehJ mrnfwyf+yD;
jyefvnfwkef@jyefygw,f? (23) &ufae@rSmawmh ppftpkd;&bufu avwyfygtokH;y+yD; tjyif;txef
wku
d cf u
dk cf yhJ gw,f? atmufwb
dk m (30) &uftxd bwjyefusm;wjyef wku
d yf }JG u;D awGjzpfymG ;cJyh gw,f?
ta&Sajrmufppfa'o AuyeJ@ ppftpkd;&&J ppfwyfwkd@ t}udwfte,f wkdufyGJawGqifaecsdef
rSm Auy A[kd ;dk rwa=umrSmvnf; aoewfoaH wGnpH nfaecJyh gw,f? ppftpk;d &u k;d r Auy A[ku
d dk
acsr_ef;Ekdifa&;twGuf aerif;ppfqifa&; qkdwmukd csrSwf+yD; xkd;ppfqifwmvkyfygw,f?
1970 jynfhESpf&J ArmjynfpD;yGm;a&;tajctaeukd =unfhr,fqkd&ifawmh ppftpkd;&vuf
atmufrmS bmwckrS r,fr,f&& wk;d wufvmwmrawG&yg? 1967 ckEpS f qefjy\emay:aygucf &hJ +yD;
aemufyidk ;f tpk;d &&J jynfyqefwify@dk Eidk rf _ tajctae[mvnf; avsmu
h svmcJ&h ygw,f? tpk;d &taeeJ@
pyg;ukd vko
d avmuf0,f,rl &awmh wma=umifw
h a=umif;/ qef0,faeus *syef/ tif'edk ;D &Sm;Ekid if aH wG
u qefukd olwkd@EkdifiHwGif;rSmwif ykdrkdpkdufysKd;xkwfvkyfvmwma=umifhwa=umif;/ Armjynf&J wjcm;
qefazmufonf EkdifiHwcsKdukdvnf; EkdifiH}uD;wcsKdu qefukd tvum;axmufyHhwm auG;a&mif;ay;
wmawGvkyfaewmu wa=umif;a=umifh jynfyqefwifykd@Ekdifr_ avsmhusoGm;&jcif;jzpfygw,f? 70
jynfhESpfrSm qefwefcsdef (4) odef;yJ a&mif;csEkdifcJhygw,f? 'ga=umifh EkdifiHjcm;0ifaiG avsmhenf;vm&yg
w,f? 0ifaiGavsmhenf;vm&awmh vkdtyfwmawG wifoGif;0,f,lEkdifr_ukdvnf; av#mhcsypfvm&yg
w,f? vlokH;ukefypPnf;awGukd av#mh+yD;oGif;&kHru pufkHtvkyfkHawGtwGuf jynfyukef=urf;awGeJ@
pufu&d ,
d mypPn;f awGuv
dk nf; av#mo
h iG ;f vm&ygw,f? &v'fu puft
Hk vkyf aHk wGrmS vnf; ukex
f w
k f
pGr;f tm;us/ jynfwiG ;f ok;H ukeaf wGuv
dk nf; vkv
H aHk vmufavmuf rxkwv
f yk Ef idk /f jynfyuvnf; rSm,l
rwifoiG ;f Ekid q
f w
dk mjzpfvm+y;D / ukeyf pPn;f &Sm;yg;jywfvyfru
_ dk qufwu
dk af y:xGuv
f mygw,f? b,fol
ukrd v
S nf; rSm,lwifoiG ;f a&mif; 0,fazmufum;r_ryyJ/ tpk;d &wOD;wnf;u pD;yGm;a&;vkyif ef; ukepf nf
jzef@csrd v
_ yk if ef;awGtm;vk;H ukd vuf0g;}uD;tkyf csKyfuidk v
f u
dk w
f t
hJ cg wjynfv;Hk ukepf nf&mS ;yg;jywfvyf
r_'%f t}uD;tus,fcH&ygawmhw,f? ukefaps;E_ef;awG w&dyf&dyfjrifhwufvmwm rvGJraoGuH&yg
awmhw,f? ukefpnf &Sm;yg;jywfvyfaewJh aps;uGufxJ tpkd;&ukd,fwkdifuvnf; rjznfhqnf;Ekdif/
b,folukdrSvnf; w&m;0ifa&mif;0,fcGifhryawmh arSmifckdaps;uGuf qkdwm ray:csifvkd@ukdaer&/
ay:vm&+yD; ukefaps;E_ef;awGu uarmufureJ@ arSmifckdaps;uGufqkdwmyJ vlxktwGuf rSDckdtm;xm;
p&mozG,f jzpfvmcJhygw,f? wae@wjcm; }uD;jrifhvmwJh ukefaps;E_ef;awG&Jatmuf/ wae@wjcm;
us,fjyef@vm&wJh arSmifckdaps;uGuf}uD;atmuf wae@wjcm;rsm;jym;vm&wJh tvkyfvufrJhrsm;[m
arSmifckdukeful;&olawGjzpfvmygw,f? atmufajcvlxk}uD;w&yfvkH;[m 'kuQaygif;pkH=um; enf;vrf;
394

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aygi;f pkeH @J v_y&f mS ;ke;f uefae=u&ygw,f? 'D'u


k aQ wGtm;vk;H t=uyftwnf;awGtm;vk;H ukd zefw;D ay;
vkdufol[m ppftpkd;&ukd,fwkdifeJ@ ppftpkd;&&J azmufjyefwJh pD;yGm;a&;ay:vpD EkdifiHa&;ay:vpDawGyJ
jzpfygw,f? 'gayr,fh ppftpkd;&uawmh tJ'DtrSm;awGukd wckrSrjrif/ 0doravmborm; arSmifckdpD;
yGm;a&;orm;awGa=umifv
h @dk ajymvku
d /f aomif;use;f ol tzsuo
f rm;awGa=umifv
h @dk ajymvku
d ef @J yg;pyf
xJawGovkd ajymqkdaecJh+yD; pyful;rwful;umvrkd@yg pyful;rwful;tcuftcJawGyg eJ@vnf;
}uHzef zmax; vSnfhzsm;aecJhygw,f? ukd,fhukd,fukd umuG,faecJhygw,f?
'Dvkd pD;yGm;a&;t=uyftwnf;/ vlr_a&;t=uyftwnf;awG=um; obm0uspGmay:vmwm
uawmh tpk;d &qef@usiaf &; ausmif;om;v_y&f mS ;r_yjJ zpfygw,f? wuUov
dk af &$&wk ausmif;om;v_yf
&Sm;r_ ay:cJhygw,f? 1970 jynfh[m 1920 jynfh yxr ausmif;om;oydwf}uD;&J ESpf (50) ajrmuf
a&$&wk or, jzpfwt
hJ wGuf a&$&wktxdr;f trSwf wuUov
dk af usmif;om;v_y&f mS ;r_[m ppftpk;d &
qef@usiaf &;tajccHe@J ay:ayguv
f mcJ&h ygw,f? ppftpk;d &u Ak;H cJ+G yD;jymcsypfcw
hJ hJ wuUov
dk o
f r*~}uD;&J
tkd;wGefoH[m yDyDoo jyefay:vmcJhjyefygw,f? ppftpkd;&u v_yf&Sm;vmwJh ausmif;om;rsm;&J
EkdifiHa&;Ekd;uGr_ukd zrf;wmqD;wmawGeJ@ ESdrfeif;ydwfyifcJhygw,f?
1970 jynfEh pS x
f rJ mS ppftpk;d &&J Ekid if aH &;tajctaeuk=d unfrh ,fq&dk ifawmh Ekid if aH &;tm%m
ukd wif;wif;=uyf=uyf csKyfukdifxm;Ekdifygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; [m ppfwyfukd olpdwfuduf
wvufukdifwyftjzpf aumif;aumif;rGefrGef arG;jrLykHoGif;xm;+yD;+yDjzpfygw,f? awmfvSefa&;aumifpD
tpkd;&wzGJvkH;[mvnf; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; a&G;cs,fae&may;xm;olawGcsnf;omjzpf+yD; AkdvfcsKyf}uD;
ae0if; ukd cGm&mwkdif;Ekdifr,fhol wOD;rSr&Sdyg? awmfvSefa&;aumifpDwufvmpu auG;a=umfxm;wJh
qk&d ,
S v
f pfacwfajymif;awmfveS af &;}uD;eJ@ om,m0ajymaom qk&d ,
S v
f pfavmuopfo@dk qkw
d m[m
vnf; avxJuauG;a=umfoo
H mjzpfaecJyh gw,f? tlrrawmifv
h @dk oDvrapmifEh idk af om 'ku/Q vlvcl si;f
rw&m;tjrwfxw
k +f yD; aoG;pkycf s,v
f ,
S f acgi;f ykjH zwfjcif;cHae&aom'kuw
Q @dk rS vGwaf jrmufap&r,fv@dk
a=umfjimpkdufxl auG;a=umfcJhayr,fh/ tlrrawmifholawG wae@wjcm; ykdrkdrsm;jym;vmwma=umifhyJ
vm;/ tlrawmifhrS oDvapmifha&;qkdwm jrefrmhenf;jrefrmh[ef qkd&S,fvpfvrf;pOf}uD;&J ukd,fusifh
tbd"rRm vlxktusKd;ya&;qkdwmeJ@ jcm;em;ae+yD; vl&,fp&m}uD;vkdjzpfaevkd@vm; rajymwwfyg?
tlrrawmifI
h oDvrapmifEh idk af om'kuQ qkw
d hJ pmom;pum;&yfuadk wmh z,f&mS ;ypfvu
dk +f yD;+yDjzpfyg
w,f? qk&d ,
S v
f pfavmuopfo@dk csw
D ufz@dk awmfveS w
f ;dk wufwhJ Ekid if aH &; OD;aqmifygw}D u;D w&yfuom
acgi;f aqmifomG ;&r,fqw
dk hJ tmabmfe@J uku
d n
f aD tmif zGJ pnf;cJw
h hJ jrefrmhq&dk ,
S v
f pf vrf;pOfygw}D uD;
[mvnf; trawtqifhukdausmfvGefvdk@ jynfolygwDtqifh ul;ajymif;zkd@ qkH;jzwfajymqkd+yD;+yDjzpfyg
w,f?
Auy ukd ppftpkd;&u zwf-xkwf-owf ay:vpDusifhokH;aew,fvkd@ ESmacgif;_H+yD; wGifwGif
_wcf s ajymqkad eqJtcsed rf mS yJ awmfveS af &;aumifpt
D pk;d &tzGJ twGi;f rSmvnf; zwfxw
k yf aJG wG quf
vufjzpfay:aeygw,f? 70 jynfh atmufwkdbmvxJrSm Akdvfr;}uD;wef,kqkdif ukd awmfvSefa&;
aumifpD0iftjzpfu z,f&Sm;vkdufovkd/ wvausmft=umrSm Akdvfr;csKyfwifaz ukdvnf; z,f&Sm;
xkwfypfvkdufygw,f? 1962 ckESpf tm%modrf;+yD;+yD;jcif; ay:aygufvmcJhwJh awmfvSefa&;aumifpD0if
(17) OD;rSm (9) OD; r&Sdawmhyg? w0ufausmf ywfoGm;cJh+yDjzpfygw,f// aooGm;ol Akdvfr;csKyfoef;az
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

395

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

eJ@ E_wx
f u
G o
f mG ;ol Akv
d rf ; csKyfwu
D vpf ukzd ,f+yD; a&wGu&f ifawmif Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; &J zwfxw
k f
xJrmS ygomG ;ol (7) OD;&So
d mG ;+yDjzpfygw,f? w0ufavmufywfomG ;+yD; taetxm;jzpfygw,f? Akv
d rf ;
csKyfwifaz[m qkd&S,fvpfygwDacwfuwnf;u yg0ifcJhwJhyk*~dKvfjzpfwJhtwGuf Akdvfr;csKyfwifaz ukdyg
z,f&Sm;+yD;csdefrSm AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ukd yckH;csif;,SOfEkdifr,fhol/ 0gpOfrwdrf;r,drf;xJu wa,mufrSr
useaf wmhb;l vk@d qk&d r,fjzpfygw,f? useyf *k K~ v
d af wGuawmh Akv
d cf sKy}f u;D ae0if; au|;vk@d arG;vk@d wifay;vk@d
wufvmcJh&wJhvl awGcsnf;vkdvkdjzpfygw,f?
1971 ckESpfxJrSmawmh vufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkawG&J v_yf&Sm;Ekdifr_tajctae
[m jynfrrSmxuf jynfe,frsm;rSm ykdrdktiftm;rsm;jym;vmcJhygw,f? &Srf;jynfe,frSm Auy wkd@&J
ta&Sajrmufppfa'o vGwaf jrmufe,fajr ykrd u
dk s,jf yef@vmcJo
h vkd &Sr;f trsK;d om;vufeufuidk af wmf
vSeaf &;tzGJ tpnf;aygi;f pkw
H @dk &J v_y&f mS ;r_awG[mvnf; ykrd rdk sm;jym;vmcJyh gw,f? ocifZif acgi;f aqmifwhJ
yJcl;kd;r Auy A[kd[m ppftpkd;&&Jxkd;ppfukd &ifqkdifwkdufckduf&if; qufvuf wkdufyGJqifqJjzpfayr,fh
tiftm;t&/ ppftpkd;&&J ppfwyftiftm;eJ@ E_dif;,SOf&if tifrwef uGm;jcm; enf;yg;ae+yDjzpfygw,f?
k;d rwa=umrSm&Sw
d hJ r'nw tiftm;[mvnf; odoo
d mom enf;yg;ae+yDjzpfygw,f? jrpf0u|e;f ay:
rSm&SdwJh Auy eJ@ r'nw tiftm;[mvnf; wjznf;jznf; ,kwfavsmhae+yDjzpfygw,f?
ppftpk;d &&J wckwnf;aomygwD rqv [m 1971 ckEpS /f {+yv
D (30) &ufae@ aemufyidk ;f up+y;D
trawygwDuae jynfolygwDtjzpf ajymif;vJzGJpnf;ygw,f? rqv ygwD pwifay:aygufcJhwJh
62 ckEpS /f Zlvidk f (4) &ufae@uae 71 ckEpS /f {+yD (30) txd &SpEf pS af usmf uk;d ESpw
f mv[m rqvygw&D J
trawygwt
D qifh umvjzpfygw,f? tJ'D trawygwu
D mvtwGi;f rSm ygw,
D el pf k;H aygi;f (313)ck
zGJpnf;wnfaxmif ay:aygufcJh+yD;jzpfygw,f?
1971 ckEpS /f ZGev
f (21) &ufae@rmS rqvygw&D J yxrqk;H t}udrf ygwn
D v
D mcH}uD; ac:qku
d si;f
yygw,f? tJ'n
D v
D mcH}u;D usi;f ycsed rf mS rqvygw0D ifz@dk tqkd yv$mwifoiG ;f xm;olaygi;f woef;ausmf
avmuf&Sdae+yDvkd@ qkdygw,f? ygwD0iftjzpftod trSwfy+yD;olu (3) odef;ausmfeJ@ ygwDrdwfaqG
tqifu
h (7) ode;f (6) aomif;ausmjf zpfygw,f? ta&twGut
f &=unf&h ifawmh awmfawmfrsm;jym;
vSygvm;vkd@ ,lqzG,f&m&Sdayr,fh/ wu,f,kH=unfvkd@ em;vnfvufcHvkd@ ygwD0ifwifoGif;tqkdy
wmxuf tcGifhta&;&rvm;vkd@ 0ifvmwm/ r0if&if tvkyftukdiftwGuf tqifrajyjzpfEkdifvkd@
0ifvmwmawGu trsm;pk}uD;jzpfygw,f? yxrt}udrn
f v
D mcH&J Ekid if aH &;tpDt&ifcpH mt&uk/d ygwD
0if (3) ode;f ausmrf mS (1) ode;f ausmu
f ygweD @J uif;uGmaea=umif;/ ygwrD w
d af qG (7) ode;f (6) aomif;
ausmfrSm wodef;&Spfaomif;ausmfu ygwDeJ@ uif;uGmaea=umif; azmfjyxm;wmukd=unfh&if b,fvkd
ygwD0iftrsKd;tpm;awGvJqkdwm xif&Sm;ay:vGifaeygw,f?
yxrt}udrf rqvnDvmcHuae pD;yGm;a&;pDrHudef;awGukdvnf; pwifcsrSwfvkdufygw,f?
ygwD&J OD;aqmifr_eJ@ ESpfwkdESpf&Snf pDrHudef;awG taumiftxnfazmf aqmif&GufoGm;zkd@vkd@qkdygw,f?
ESp&f n
S pf rD u
H ed ;f tjzpf tESpf (20) pDru
H ed ;f eJ@ ESpw
f pdk rD u
H ed ;f tjzpf (4) ESppf rD u
H ed ;f awGjzpfygw,f?
yxr (4) ESpf pDru
H ed ;f ukd 1971-72 rS 1974-75 txd owfrw
S v
f smxm;vku
d yf gw,f? 'Dp;D yGm;a&;
pDrHudef;awGeJ@tnD utvkduf taumiftxnfazmfoGm;a&;rSm 1970 jynfhESpf or0g,rpDrH
udef; qkdwmukdvnf; csrSwfxm;+yD;jzpfygw,f? 1970 jynfhESpf or0g,rpDrHudef; [m pDrHudef;
396

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

taeeJ@om&Sdao;+yD; vufawG taumiftxnfazmfzkd@u 1971-72 rS 1974-75 txd yxrav;


ESpf pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f eJ@qufpyf+yD; taumiftxnfazmfa&;jzpfygw,f? 1970 jynfEh pS f or0g,rpDrH
ude;f &Jzefw;D &Siu
f awmh/ yrnwxJuae rqvxJa&mufvmcJw
h hJ OD;b+ird f vk@d tqk&d ydS gw,f? OD;b+ird f
[m rqv&J pD;yGm;a&;qkdif&m yka&m[dwfwOD;tjzpf OD;OD;zsm;zsm; wm0efxrf;aqmifcJhygw,f?
rqv&J yxrt}udrfnDvmcH}uD;t+yD;rSmawmh rqvygwD[m OD;aqmifygwD}uD;tjzpf
ykd+yD; toHjrnfvmcJhovkd ykd+yD;ta&;ygwJh omefukdvnf; wkd;wkd;+yD; toGifaqmifvmcJhygw,f?
62 ckEpS f tm%modr;f csed u
f p+yD;/ 71 ckEpS x
f J 0ifvmwJt
h xd (9) ESpw
f mumvvk;H vk;H bmpD;yGm;a&;ay:
vpDrS wdwdususr&SdyJ vufwnfhprf; &rf;}udwfenf;eJ@ pD;yGm;a&;vkyfief;wckvkH;ukd ukdifwG,fvkyf
aqmif taumiftxnfazmfae&muae/ 1971-72 up+yD;rS ESpfwkdESpf&Snf pDrHudef;awGeJ@oGm;zkd@
wenf;tm;jzifh pDrHudef;pD;yGm;a&;pepf eJ@oGm;zkd@ pwifjzpfay:vmcJhygw,f?
Ekid if aH wmfzJG pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'r&Syd J wkid ;f jynftyk cf sKyf Akv
d v
f yk af e=uw,fqw
dk hJ vuf
!k;d xk;d p&mtaetxm;}uD;ukv
d nf; &yfpyJ pfEidk zf @dk Ekid if aH wmf zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajcOya'opf ay:xGe;f
a&;ukd pwifukdifwG,fygw,f? 1971 ckESpf/ pufwifbm (25) &ufae@rSm EkdifiHawmfzGJpnf;tkyfcsKyfykH
tajccHOya'opf (rl=urf;) a&;qGJa&;aumfrD&Sif ukd zGJpnf;a=unmygw,f? OuUtjzpf Akdvfr;csKyf
pef;,k jzpf+yD;/ twGif;a&;r;tjzpf (3) OD;uawmh Akdvfr;}uD;oef;pdef/ 'kAkdvfr;}uD;xGef;vif; eJ@ 'kAkdvfr;
}uD;ausmfaZm wkd@jzpf=uygw,f? trsm;pkuawmh ppfwyfu Akdvfr;}uD;/ 'kAkdvfr;}uD;awGjzpf=uyg
w,f? (97) OD;xJrmS jynfe,fO;D pD;tzGJ u oufqidk &f m vlrsK;d pkacgi;f aqmifawGvnf; xnfo
h iG ;f xm;yg
w,f? OD;'de&f wef/ OD;xGe;f &if/ OD;v0rf/ OD;atjrav;/ OD;bl;&,f/ OD;okid ;f oefwif/ a'guw
f mapmvSxeG ;f /
OD;qefckdv#H/ OD;yGwfyg;/ OD;0rfol[m&Sif pwJhyk*~KdvfawGjzpf=uygw,f? tpkd;&eJ@yl;aygif;vmwJh awmjyef
vufeufcsawG/ vufeufpGef@ tvif;0ifawGwcsKdukdvnf; xnfhoGif;zGJpnf;ay;xm;ygw,f? Oyrm
tm;jzifh apm[efwmomar$;/ &Jabmfjr/ ocifwifjr pwJholawGjzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifp[
D m tjrihq
f ;Hk tm%mykid t
f zJG tpnf;jzpfayr,fh pwiftm%modr;f pOf
u yg0ifzGJpnf;cJhwJh awmfvSefa&;aumifpD0if w0ufausmf[m AkdvfcsKyf}uD;ae0if;&J zwfxkwfrSm
ygoGm;+yDjzpfwJhtwGuf oifhavsmfwJhta&twGufjynfhatmif tpm;xdk; xnfhoGif;ay;xm;&wmawG
&Sdae+yD;jzpfygw,f? tJ'D aemufwkd;awmfvSefa&;aumifpD0ifawGuawmh Akdvfr;}uD;vGef;wif/
Akdvfr;}uD;aomif;'ef (av)/ Akdvfr;}uD;armifvGif eJ@ Akdvfr;}uD;wifOD; wkd@jzpf=uygw,f? 1971 ckESpf
rSmawmh ppftyk pf k xdyo
f ;D }uD;awGcsn;f pkxm;ovkjd zpfaewmukd ykzH suzf @dk a&m/ rqv twGuf aumif;
usKd;yolawGukd ajrmufpm;zkd@twGufyg t&yfom;xJu yk*~KdvfawGukdvnf; xnfhoGif;zJG@pnf;vmcJhyg
w,f? tJ'ga=umifh 1971 ckESpf/ Zlvkdifvup+yD; EkdifiHawmf&J tjrifhqkH; awmfvSefa&;aumifpDtzGJ
tpnf;rSm tzGJ0ifjzpfvmcJholawGuawmh a'gufwmarmifarmif/ OD;b+idrf/ OD;b+idrf; eJ@ ref;omrdif
wkd@jzpf=uygw,f?
zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'opf (rl=urf;) a&;qGaJ &;aumfr&D iS [
f m rl=urf;a&;qGaJ &;aumfrw
D D
(9) &yf zJGpnf;+yD; pwifa&;qGJygw,f? yxrt}udrf rqvygwDnDvmcHuae csrSwfay;xm;wJh
tajccHrl (6) csuq
f w
dk meJ@ uku
d n
f aD tmif a&;qG&J wmjzpfygw,f? tajccHrl (6) csuef @J qef@usiu
f v
JG JG
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

397

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rvma&;twGuf ppfAkdvfxdyfoD;}uD;awGukd,fwkdifu aumfrDwDwkdif;rSmyg0if+yD; teD;uyfuGyfuJ OD;pD;


xm;+yD;jzpfygw,f?
wckwnf;aom rqv ygwu
D jynfol ygwt
D qifq
h +dk yD; ul;ajymif;zGJ pnf;aecsed /f zJG pnf;tkyf
csKyfyt
Hk ajccHOya'opf}uD;ukv
d nf; pwifypka&;qGaJ ecsed /f pDru
H ed ;f pD;yGm;a&;pepf}uD;ukd csrw
S +f yD; ESpw
f dk
ESpf&Snf pD;yGm;a&;pDrHudef;awGtwGuf yxr (4) ESpfpDrHudef; &J yxrESpftwGuf wmpl taumif
txnfazmfpyaecsed rf mS ppftpk;d &&J t"dueHygwf (1) twku
d t
f cH Auy qDuae ppfa&;t& tm;prf;
r_}uD;wck ay:xGufvmcJhygw,f? yJcl;kd;r A[kd Auy qDuvmwmr[kwfbJ ta&Sajrmufppfa'o
Auy rsm;qDuvmwJh ppfqifr}_ u;D jzpfygw,f? tJ'guawmh uGr;f vkH &uf (40) wku
d yf }JG u;D ay:ayguf
vmjcif;jzpfygw,f?
tJ'D uGrfvkH &uf (40) wkdufyGJ}uD;ray:aygufrD ppftpkd;& t=uyftwnf;awGcJh&wJh wkdufyGJ
wckuawmh ukdukd;u|ef; tpmiwfcHwkdufyJG}uD; jzpfygw,f? vufeufukdifwkdufyGJ r[kwfayr,fh
ppftpkd;&tzkd@ b,fvkdajz&Sif;&rSef;rodEkdifawmhavmufatmif tcuftcJuHcJh&ygw,f? ppftpkd;&&J
&uf&ufpufpuf ,kwf,kwfrmrm yvkyfxm;cJhwJh ukdukd;u|ef;tusOf;axmifpcef;xJuae tpkd;&&J
&ufpuf,kwfrmr_awGukd tHwk+yD; pdefac:wkdufyGJqifvkdufwJh ukdukd;u|ef;a&muf EkdifiHa&;tusOf;om;
rsm;&J tusOf;axmifwGif;wkdufyGJ}uD; jzpfygw,f? tusOf;axmifwGif;wkdufyJG&J tjrifhqkH;omef
jzpfwJh tpmiwfcHwkdufyGJ jzpfkHru/ ukdukd;u|ef;tusOf;pcef;ukd zsufodrf;ray;rjcif; wa,muf
rusef tpmiwfcH taocHwu
dk yf 0JG ifomG ;r,fqw
dk hJ tjrihq
f ;Hk wku
d yf }JG uD;jzpfygw,f? uku
d ;dk u|e;f yk@d c&H wJh
EkdifiHa&;tusOf;om;awG[m ppftpkd;&&J rw&m;ojzifh zdESdyfr_ukd +idrfcHaecJh=uwmr[kwfyJ (7) &uf/
(27) &uf/ &uf (40) pwJh tpmiwfcHwkdufyGJawGeJ@ t}udrf}udrf wkef@jyefwkdufyGJqifcJh=u+yD;/ u|ef;
rzsuo
f rd ;f rcsi;f taocH tpmiwfcH wku
d yf q
JG ifr}_ uD;ukad wmh (8/ 6/ 1971) &ufae@rmS pwifqifEcJ$ =hJ u
wmjzpfygw,f? u&iftrsKd;om; EkdifiHa&;orm; ref;atmif=unf/ ref;+idrf;armif (,ck autif,lA[kd
aumfrwD0if) eJ@ ukdatmifaiG (ArmjynfuGefjrLepfygwD0if) wkd@vkd yk*~KdvfawGuawmh ppftpkd;&&J
vlrod olrod uku
d ;dk u|e;f a&vnfrmS xm;wmukd 'Dtwkid ;f +idrcf rH aeyJ/ cJ&mcJqpf tcuftcJtrsK;d rsK;d
=um; v#Kd0Sufr_trsKd;rsKd;=um;uae avSazmifi,fwck jzpfatmifyvkyf+yD;/ yifv,fjyifukd &ifqkdif/
rkew
f idk ;f uk,
d OS f ydi&f if; rEkid Ef idk af tmif jzwfoef;ausmv
f m$ ;um vGwaf jrmufa&;vrf;ukd uk,
d [
hf muk,
d f
a&G;cs,foGm;=uwmrsdK;vnf;&Sdygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygwaD cgi;f aqmifwhJ &Jabmftrsm;pkuawmh tpmiwfcw
H u
dk yf v
JG rf;a=umif;
ukad &G;cs,v
f u
dk +f yD;/ ppftpk;d &ukd pdeaf c:wku
d yf q
JG ifc=hJ uygw,f? 'Dorkid ;f 0if uku
d ;dk u|e;f tpmiwfcw
H u
dk f
yGu
J adk zmfz@dk wku
d yf aJG umfrwDudk OD;aqmifco
hJ u
l awmh/ avxD;Akv
d t
f ;Hk armif jzpfygw,f? OD;aqmifaumf
rDwDrSm q&m&m*sefvnf;ygygw,f?
(53) &uf=um pHcsed w
f if tpmiwfcw
H u
dk yf 0JG ifc=hJ u+yD;wJah emuf ppftpk;d &u t_;H ay;vku
d &f yg
w,f? 1971 ckEpS /f Ek0d ifbm (13) &ufae@rmS uku
d ;dk u|e;f tusO;f axmifudk vk;H 0zsuo
f rd ;f ay;cJ&h ygw,f?
atmifyJG& (53) &uf=um u|ef;zsufodrf;a&; tpmiwfcHwkdufyGJtwGif;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD0if
Ekid if aH &;tusO;f om; (8) OD; toufay;cJ&h ygw,f? toufay;oGm;=u&wJh vlawGuawmh (1) &Jabmf
odef;=unf (tvkyform;or*~ - oHv#ifa&eHcsufpufkH)/ (2) &JabmftkH;armf (wyfrawmf-a&)/
398

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(3) &JabmfcspfaqG (Auo/ jynf)/ (4) &JabmfxGef;jrifh (tr_xrf;or*~)/ (5) &Jabmfpdefcsif; (tvkyfo
rm;or*~-oHv#ifa&eHcsufpufkH)/ (6) &Jabmfav;armif (Auo-ref;wuUokdvf)/ (7) &Jabmfarmif
armifpkd; (ausmif;om;)/ (8) &JabmfxGef;0if; (wyfrawmf-av) wkd@jzpf=uygw,f?
tpmiwfcHwkdufyGJa=umifh toufraoqkH;vkduf&ayr,fh t}uD;tus,fa0'emcHpm;&+yD;/
woufvkH; 'kuQdwjzpfoGm;&ol/ emwm&SnfjzpfoGm;&olawGvnf; &SdcJhygw,f? 0g;c,fr OD;wif&D/
bkduav; ukdvS=unf (Auo)/ okH;cGukdpdef0if; (Auo) wkd@awGjzpf=uygw,f?
ppftpkd;&u ukdukd;u|ef;ukd zsufodrf;ay;vkduf&+yD;/ EkdifiHa&;tusOf;om;tm;vkH;ukd jynfr
tusOf;axmif (tif;pdefaxmif) ukd jyefykd@ay;cJh&ygw,f? tif;pdefaxmifuae (4) okwfcGJ+yD; jyefv$wf
ay;cJh&ygw,f? 1973 ckESpf/ {+yDvxJrSm aemufqkH;tokwftjzpf jyefv$wfay;cJhygw,f?
1971 ckESpf/ Ekd0ifbm (13) &ufae@ ukdukd;u|ef;tusOf;axmif zsufodrf;ay;vkduf&wJh/ Arm
jynfueG jf rLepfygw0D if Ekid if aH &;tusO;f om;awG&J wku
d yf t
JG +yD; &ufyidk ;f twGi;f rSmay:ayguv
f mcJw
h mu
awmh ta&Sajrmufppfa'o Auy &J uGrf;vkH &uf (40) wkdufyGJ}uD; yJjzpfygw,f?
uGrf;vkH &uf (40) wkdufyGJ}uD;[m 71 ckESpf/ Ekd0ifbm (19) &ufuae 'DZifbm (28) &ufae@
txdjzpfygw,f? ta&Sajrmuf Auy wkd@&J oHvGiftaemufjcrf;a'ownfaqmufa&; &nfrSef;csuf
twGuf qifEaJ$ zmfxw
k cf w
hJ hJ wku
d yf }JG uD;jzpfygw,f? Ek0d ifbm (30) &ufae@rmS jzpfymG ;cJw
h hJ emrnfausmf
[kdufurf;yg;wkdufyGJ tyg wkdufyGJ}uD;/ wkdufyGJi,frsKd;pkH jzpfyGm;cJhygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD (ta&Sajrmufppfa'o) bufu wyf&if; (3035)/ (4045)/ (4046)/
(4047)/ (4048) eJ@ wyf&if; (3031)/ (3037) wkd@ukd tokH;yum wkdufyGJqifcJhygw,f? ppftpkd;&buf
tqkdt& tiftm; (4000) ausmfukd tokH;ycJhw,fqkdygw,f?
ppftpk;d &bufu e,fvn
S phf pfAsL[m (1) eJ@ wyf&if; (4) &if;/ a&Swef;trSwf (77) ajcjrefwyf
rXmecsKyfe@J wyf&if; (5) &if;wk@d tjyif uGr;f vk&H dS &JwyfzJG 0ifrsm;eJ@ uk;d uef@umuG,af &;wyfzJG 0ifrsm;ukd
ygtok;H y+y;D wku
d cf u
dk cf yhJ gw,f? uk;d uef@umuG,af &;wyfzJG 0ifrsm;uawmh avmfppf[ef &J wyfzJG rsm;
jzpfygw,f? ESpb
f uftusq;Hk rsm;wJh wku
d yf }JG uD;awG jzpfymG ;cJ=h u+yD; tpk;d &avwyfuyg Ak;H }uJ0ifa&muf
wkdufckdufcJhygw,f?
0ifa&mufwkdufckdufcJh=uwJh ta&S@ajrmufppfa'o Auy rsm; uGrf;vkH uae qkwfcGmoGm;
cJah yr,fh ta&Sajrmufppfa'o Auy rsm;&J tiftm;wk;d yGm;vmr_tay: ppftpk;d &taeESihf ezl;awG/
'l;awG uHqkH&ifqkdif&if; rsufvkH;jyL;p&m tajctaejzpfvmcJhygw,f? txl;ojzifh wkwfjynfu
ArmjynfueG jf rLepfygwu
D dk Ekid if aH &;t& axmufcH rHk u/ vkt
d yfwhJ ppfqifa&;tultnDawGyg tjynfh
t0 ay;vmwmtay: t}uD;tus,f pk;d &drpf w
d yf pl &mjzpfvmcJyh gw,f? txl;ojzifh yJc;l k;d r Auy
A[ked @J ta&Sajrmuf Auy vGwfjrmufe,fajr wqufwnf; vrf;a=umif;yGifhoGm;rSm wkefv_yfp&m
jzpfvmygw,f?
AD,uferfrSm ajrmufAD,uferf eJ@ awmifAD,uferf [kdcsDrif;vrf;a=umif; yGifhoGm;cJhovkdrsKd;/
yJcl;kd;r eJ@ ta&S@ajrmufppfa'ovrf;a=umif; yGifhoGm;rSm xdef@vef@wkefv_yfvmygw,f? 'ga=umifh
&mxl;uae uefxw
k yf pfjcif;cHxm;&wJh Akv
d cf sKyfr; a[mif; atmif}uD; vkv
d u
l vnf; b,fvedk nf;eJ@rS
[kdcsDrif;vrf;a=umif;}uD;awmh yGifhroGm;ygapeJ@/ wkwfukdoGm;awmif;yefyg? a=u&ma=ua=umif; ud;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

399

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

yrf;yg? tJh'DtwGuf olukdv$wfyg? oloGm;+yD; ud;yrf;yg&ap vkd@ AkdvfcsKyf}uD;ae0if;ukd pma&;wifjy


w,fqkdygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; u Akdvfatmif}uD;ukd rv$wfyg? olukd,fwkdifoGm;awmif;yefzkd@
pkdif;jyif;ygw,f?
uGefjrLepfqef@usifa&;&J OD;pD;acgif;aqmifvnf;jzpf/ AD,uferfppfyGJtwGif; E_wfr&atmif
ajcu|Haerd&if; t_H;aygif;rsm;pGmukd ae@pOfuHawGae&olvnf;jzpf/ urBmhAkdvf}uD; wAkdvfvnf;jzpfwJh
tar&duefuawmif wkwfjynfeJ@ oHwrefqufqHa&;ukd jyefvnfxlaxmifEkdifzkd@ ud;yrf;aecsdef/
(1971 ckEpS x
f rJ mS yJ tar&dueforw epfqif[m wkwjf ynfueG jf rLepfygwOD uU armfpw
D ek ;f eJ@ yifaygif
upm;zkd@ yifaygifcspf=unfa&; (wkwf-tar&duefqufqHa&;) ukd ta&;w,l jyifqifae&csdefvnf;
jzpfygw,f?) EkdifiHwumhrsufESmpmrSm wkwfjynf&Jtcef;ukd tar&duefuawmif tav;xm;vm
&csdefrSm tdrfeD;em;csif;EkdifiHjzpfwJh Armjynftzkd@ ykdvkd@awmif ta&;}uD;w,fqkdwm oabmayguf&if;/
vufawGt& ykyd +dk y;D wkev
f y_ v
f mwJh Akv
d cf sKyf}u;D ae0if;[m wkwjf ynfudk oGm;a&muf rsuEf mS csKad oG;zk@d
tpGrf;ukefjyifqifygw,f?
1971 ckESpf/ =o*kwfv (6) &ufae@rSm/ AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ukd,fwkdif wkwfjynfukdoGm;+yD;
avajyxkd;c&D; taumiftxnfazmfygw,f?
1972 ckESpf/ rwfv (15) &ufae@rSm pepfopftkyfcsKyfa&;qkdwmukd awmfvSefa&;aumifpDu
pwifazmfaqmifygw,f? AsLkdua&pDtkyfcsKyfa&;,E W&m;uae qkd&S,fvpf'Drkdua&pD tkyfcsKyfa&;
,E W&m;twGuf taxmuftuljzpfzkd@ =um;umv tkyfcsKyfa&;pepfopf w&yfukd pwiftaumif
txnfazmfwmvkd@ qkdygw,f? tJh'DtkyfcsKyfa&;pepfopft& wavsmufvkH; wnf&SdvmcJhwJh twGif;
0efrsm;kH; ukd zsufodrf;vkdufygw,f? 0ef}uD;XmeawGukd topfjyefvnfzGJpnf;ygw,f? vkHcHa&;eJ@
tkyfcsKyfa&;aumfrDwD tqifhqifhrSm rqvygwDeJ@ ygwDu OD;aqmifzJGpnf;ay;xm;wJh vlxkvlwef;
pm; tzGJ tpnf;qkw
d mawGu a&G;cs,af y;xm;wJh jynfol ud,
k pf m;vS,f qkw
d mawGyg yg0ifzJG pnf;
wJph epfudk pwifvyk af qmifygw,f? jynfol uk,
d pf m;vS,rf sm;yg0ifwhJ tzGJ vku
d f pkaygi;f acgi;f aqmifr_
pepfvkd@qkdygw,f?
1972 ckEpS /f {+yv
D (20) &ufae@rmS Akv
d cf sKyf}u;D ae0if;eJ@ ppfwyfxyd o
f ;D taumif}u;D (21)
OD;/ ,leaD zmif;c|wf t0wftpm;vJ=uygw,f? ay:vmvwW@H aom zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'opfe@J
csed o
f m;uku
d af tmif uw
d ifjyifqif+y;D t}ueH @J t+ird ;f pm;,l vl0wfvv
J u
dk =f uwmjzpfygw,f? umuG,f
a&;OD;pD;csKyftjzpf Akdvfae0if; a&G;cs,ftyfESif;xm;cJholu Akdvfr;csKyfpef;,k jzpfygw,f?
1972 xJrSmyJ owif;pmeJ@ *sme,fr*~Zif;pmapmif (50) ausmf xkwfa0cGifh ydwfyif&yfqkdif;
vkdufygw,f? jynfxJa&;ESifh omomema&;0ef}uD;Xmetrdef@eJ@ ydwfyif&yfqkdif;apcJhwmjzpfygw,f?
pmtkyfpmay ykHESdyfxkwfa0r_vkyfief;awGtm;vkH;ukda&m pmaypdppfa&;bkwftzGJqkdwmukdyg
t&ifu jyef=um;a&;0ef}uD;XmevufatmufrSm xm;&SdcJh&mu/ 1970 jynfhESpfup+yD; jynfxJa&;eJ@
omoema&;0ef}uD;Xmevufatmuf ajymif;a&Gxm;cJh+yD;/ jynfxJa&;Xmeu wifwif;=uyf=uyf
ukdifwG,fxm;cJhwmjzpfwJhtwGuf/ pme,fZif; (50) ausmfukd xkwfa0cGifhydwfyifwJhtcg jynfxJa&;
0ef}uD;Xmetrdef@eJ@ ydwfyifapcJhwmjzpfygw,f? jynfxJa&;ESifh omoema&;0ef}uD;Xme0ef}uD; Akdvfr;
}uD;pdefjr vufrSwfeJ@ ydwfyifcJhwmjzpfygw,f?
400

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ppftpkd;&wufvmuwnf;u pme,fZif;vGwfvyfcGifhawG w&pf+yD;w&pf vkH;yg;yg;vm&


ovkd pmaytEkynmavmu}uD;wckv;Hk eJ@ ykEH ydS x
f w
k af 0a&;vkyif ef;qkid &f m e,fy,ftm;vk;H wqif+h yD;
wqifh uyfoifhcJh&ygw,f? ydwfyif&yfqkdif;jcif;cHvkduf&wJh pme,fZif;aygif; (50) ausmfxJrSm &efukef
owif;pmeJ@ tk;d a0/ _a'gi/hf jynfol =u,f/ a&$wl eJ@ owif;*sme,fpwJh *sme,fawGyg ygomG ;cJyh gw,f?
emrnf}uD;*sme,fawGtm;vkH;avmufeD;yg; tydwfcHvkduf&wJh tajctaejzpfygw,f?
1972 ckEpS x
f rJ mS yJ awmfveS af &;aumifpOD uU}uD;&J zwfxw
k yf rJG mS yg0ifomG ;olawGuawmh
yxrqkH; tvkyform;aumifpDOuU}uD;jzpfcJh+yD; tvkyform;0ef}uD;Xme 0ef}uD;vnf;jzpf/ awmfvSef
a&;aumifpD0ifvnf;jzpfwJh Akdvfr;}uD;armifa&$eJ@ r=umao;wJhumvurS pme,fZif;aygif; (50)
ausmu
f dk ydwyf if&yfqidk ;f ap&mrSm vufrw
S af &;xk;d xkwjf yefcw
hJ hJ jynfxaJ &;ESihf omoema&;Xme0ef}uD;
Akdvfr;}uD;pdefjr wkd@jzpfygw,f?
1972 ckESpf/ pufwifbm (18) &ufae@rSm A[kdkd;rppfqifa&;XmecsKyf qkdwmukd pwifzGifh
vSpyf gw,f? A[kd k;d rppfqifa&;XmecsKyf[m txl;ppfqifa&;XmecsKyf jzpf+yD; k;d rwausm&Sd AuyeJ@
r'nw ukd tywfwu
dk af &;twGuf oD;oef@ zGiv
hf pS v
f u
dk w
f mjzpfygw,f? txl;ppfqifa&;XmecsKyf&J
XmecsKyfr; tjzpf Akv
d rf ; }uD;ciftek ;f ukd wm0efay;ygw,f? (Akv
d rf ; }uD;ciftek ;f ukd &efuek w
f idk ;f wkid ;f r;t
jzpf ac:,lvu
dk w
f t
hJ cg Xmer;tjzpf tv,fyidk ;f wkid ;f wkid ;f r; Akv
d rf ; }uD;oef;wif ukd wm0eftyfEiS ;f yg
w,f?)
A[kdkd;rppfqifa&;XmecsKyf[m yJcl;kd;rawmfvSefa&; tajccHe,fajr}uD;wckvkH; ydysufuG,f
aysmufa&;twGuf ppfa&; eJ@ Ekid if aH &;yg yl;wGpJ pfqif&efq+dk y;D atmifp;dk rk;d ppfqifa&; ukd pwif taumif
txnfazmfygw,f?
yJcl;kd;rrSm jzL;acsmif;zsm;rSm awmifay:&Gm (7) &Gm/ &JEG,facsmif;zsm;rSm awmifay:&Gm (14)
&Gm/ yJc;l acsmif;zsm;rSm awmifay: (9) &GmeJ@ k;d r0ef;usiw
f ausmrSm qefa&pyg; aygrsm;wJh &Gm}uD;&Gmi,f
aygi;f (1250) ausm&f w
dS t
hJ wGuf awmfveS af &;tiftm;pkawG&J tajccHa'ovkjd zpfaewmukd ppftpk;d &
u r_prd Ehf idk af tmifjzpfaeygw,f? k;d rrSm&Sw
d hJ awmifay:u&ifrsm;/ ajrjyef@Armrsm;/ k;d rtaemufjcrf;
csif;wkdif;&if;om;rsm;uvnf; awmfvSefa&;tiftm;pkawGtay: wavsmufvkH; tultnDay;ae=u
wmtay: rausreyfEidk jf zpfaecJ=h uygw,f? tJ'h ga=umifh AD,uferfppfyrJG mS tar&duefawGvyk w
f ehJ nf;
ukd,l+yD; &GmawGukd csKyfukdifEkdifa&;/ vkdtyfovkd pkpnf;ypfa&;awGvkyfzkd@ pwiftaumiftxnfazmfyg
w,f? awmifay: (14) &Gmukd twif;t"rR ajymif;a&$ae&mcsxm;a&;ukd tpDtpOf&Sd&Sd pwifygw,f?
awmifay:&GmawGtm;vkH; t}uD;tus,f 'kuQa&muf=uygw,f? olykefawGqD pm;eyf&duQm ra&muf
a&;twGuf &GmawGrSm qefawmiftykdrxm;&qkdwJh trdef@csrSwf+yD; wif;wif;=uyf=uyf csKyfukdifwm
vkyfygw,f?
ppftpk;d &&J t&Sed jf ri phf pfqifvmr_udk Auy wk@d &J atmifaZ,swyf/ Auy eJ@ r'nw wk@d
yl;aygif;zGJpnf;xm;wJh atmifEkdifwyf awGu jyefvnfwkef@jyefwkdufckduf=uygw,f?
ppftpkd;&ukd OD;wnfwkdufckduf&mrSm uGJvGJr_r&Sdayr,fh/ tzGJtpnf;twGif;qkdif&m oabm
xm;tjrif uGJvJGr_awGuawmh wcsKdtzGJtpnf;awGtwGif;rSm jzpfay:vmcJhygw,f? Oyrm tm;jzifh
autif,l tzGJtpnf;awGtwGif;rSm &Sdovkd/ ArmjynfuGefjrLepfygwDtwGif;rSmvnf; &SdcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

401

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

1956 ckEpS u
f OuU ref;bZH acgi;f aqmifwt
hJ zGJ eJ@ Adv
k cf sKyfjr acgi;f aqmifwhJ tzGJ &,fv@dk autif,l
tzGJ }uD;twGi;f uGcJ =hJ ur_&&dS mu 1972 ckEpS /f yJc;l wkid ;f uGe*f &ufrmS ref;bZH tkypf ek @J Akv
d cf sKyfaumfx;l
acgif;aqmifwJh tkyfpkqkd+yD; xyfuGJygw,f? ref;bZH wkd@u AkdvfcsKyfjr wkd@ESifh jyefaygif;+yD; autif,l
wyfOD; zGJygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD twGif;rSmvnf; OuU ocifZif/ twGif;a&;r; ocifcspf wkd@acgif;
aqmifwJh Auy kd;rA[kdeJ@ ta0;a&mufaumfrDwD ocifAodef;wifacgif;aqmifwJh ta&Sajrmufppf
a'o Auy t=um; tjrifrwlwmawG &SdcJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDtaeeJ@ wckwnf;aom
ygwt
D jzpf wpnf;wvk;H wnf;&Sad yr,fh ygwu
D eG zf &ifh 'grrS [kwf A[kad umfrw
D D pkn
H t
D pnf;a0; usi;f y
yvkyfEkdifjcif;r&SdwJhtwGuf rwlwJhtjrifawG[m oD;jcm;pDvkd jzpfay:wnf&Sdaeygw,f? Oyrmtm;jzifh
yJcl;kd;r Auy A[kdu zwfxkwfowfvrf;pOftrSm;eJ@ *GifxJurxGufa&; ppfa&;vrf;pOftrSm;}uD;
ukd qufvufqkyfukdifxm;aepOfrSm ocifAodef;wif wkd@ ta0;a&mufaumfrDwDu zwfxkwfowf
vrf;pOfukd vufawGvkyfaqmifjcif; rycJhyg? vufcHjcif;vnf;rycJhvkd@ qkdygw,f? wyfaygif;pkudpPeJ@
ywfouf+yD;vnf; OuU ocifZif eJ@ ocifcspfwkd@u r'nw tjyif autif,lu wjcm;vlrsKd;pk
ygwD tzGJtpnf;rsm;eJ@ wyfOD; zGJwmukd em;vnfvufcH oabmwlnDr_&Sdayr,fh/ ocifAodef;wif
wk@d u r'nw &S+d yD;jzpfvsuf vlrsK;d pkwyfaygi;f pkwyfO;D zGJ pnf;wm autJeif ,
f t
l aeeJ@ rvkyo
f ifv
h @dk
tjrif&Sdygw,f?
oabmrwlnDr_tjrif uGJjym;r_awG[m obm0uspGm &Sdae=uwmjzpfayr,fh bkH&efol ppf
tpkd;&ukd OD;wnfwkdufcdkufa&;tay:rSmawmh uGJvGJjcm;em;r_r&Sd=uyg? ppftpkd;&u awmfvSefa&;tif
tm;pkawG toD;oD;ay: wqifw
h ;dk ppfqifwu
dk cf u
dk v
f mr_uv
dk nf; jywfjywfom;om; jyefvnf&ifqidk f
wkef@jyefwkdufckduf=uygw,f?
&Srf;jynfe,fxJrSm &Sdae=uwJh vlrsKd;pkvufeufukdif tzGJtpnf;rsKd;pkH[mvnf; wzufu
ppftpk;d &ukd wke@f jyef&ifqidk &f if;/ wzufu Auy ta&Sajrmufppfa'o ay:xGe;f }uD;yGm;vmwmtay:
rwlnDwJh oabmxm;tjrifawG csrSwfusifhokH;vmygw,f?
ppftpkd;&u zGJpnf;ay;xm;wJh umuG,fa&;tzGJrsm;uawmh t"dutm;jzifh bdef;ukd wkd;csJ
vkyfukdifae=uwJhtwGuf bdef;xkwfvkyfr_ wkd;wufrsm;jym;vmkHru bdef;jzLcsufpufkH awGyg
ay:aygufvmae+yDjzpfygw,f? (ppftpkd;&&J tqkdt&ukd bdef;jzLcsufpufkH (14) kH &Sdae+yDjzpfygw,f?)
ta&Sajrmufa'o Auy }uD;xGm;vmwJhtwGuf ppftpkd;&u ppfa&;enf;eJ@ygru EkdifiHa&;
enf;eJ@yg upm;uGut
f opfawGxiG +f yD; Auy ukd wm;qD;zk@d jyifqifygw,f? vlrsK;d pkvufeufuidk t
f zGJ
tpnf;wcsKdukd zJhxkwfEkdifzkd@/ pnf;kH;Ekdifzkd@ vkyfygw,f? 1972 ckESpfxJrSm autkdifat eJ@ ppftpkd;&
v#Kd0SufawGqkH+yD; +idrf;csrf;a&;pum;ajymqkd=uygw,f? 'gayr,fh ppftpkd;&ar#mfvifhovkd jzpfrvmyJ
v#Kd0SufaqG;aEG;r_ ysufjym;oGm;cJhygw,f?
Armjynf vufeufukdifawmfvSefa&;v_yf&Sm;r_ a&pD;a=umif;}uD;twGif; rv$Jra&Smifom
a&muf&Sdvm&wJh vuf,mEkdifiHa&;tiftm;pkuvnf; ppftpkd;&ukd vufeufukdifwkdufcdkufzkd@ pDrHcsuf
cs+yD; pwifv_yf&Sm;vmcJhygw,f? OD;Ek OD;aqmifwJh ygvDref'Drkdua&pDygwDu Akdvf!kdr_dif;eJ@ ukdpkd;ckdifwkd@
OD;pD;wJh (34) a,muftzGJ[m a&vrf;c&D;eJ@ jrpf0u|ef;ay:a'otwGif; v#Kd0Suf0ifa&mufvm=uyg
402

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

w,f? jrpf0u|ef;ay:a'otwGif; vufeufukdifv_yf&Sm;r_ taumiftxnfazmfzkd@jzpfygw,f?


pufwifbm (23) &ufae@rmS xkid ;f Ekid if H &aemif;uaexGuv
f mcJ+h yD; zsmykcH kid /f bku
d av;rde,f/ u'ku
H ed
&GmteD; ukdif;aomifu|ef;ay: pwif0ifa&mufcJh=uygw,f?
ppftpkd;&u (27/ 9/ 72) ae@uae (21/ 10/ 72) ae@txd owfrSwfxm;wJh axmfykdif
ppfqifa&; eJ@ tjywfacsr_ef;zkd@ vkyfygw,f? axmfykdifppfqifa&;rSm ppfwyfu =unf;/ a&/ avwyfzJG
0ifrsm;a&m/ &JwyfzGJ0ifawGukdomru jynfolppf tzGJ0ifawGtm;vkH;ukdvnf; tokH;yygw,f?
a'ocH &yfo&l mG om;awGtm;vk;H ukv
d nf; uif;apmifch idk ;f / owif;tyk@d cidk ;f +yD; jynfol ppfqifa&;}uD;
vkd@ uifyGef;wyf tokH;cscJhygw,f? ppftpkd;&&J axmfykdifppfqifa&;atmufrSm ygvDref'Drkdua&pDygwD
vuf,mtiftm;pk&J vufeufukdifwkdufyGJ pwiftm;xkwfr_[m OD;csKd;acsr_ef;cHvkduf&ygw,f?
tJ'DvkdyJ atmufwkdbmveJ@ Ekd0ifbmvtwGif; bD;vif;rde,f/ a0grde,fawGxJ 0ifvm=u
wJh yD'DyD (PDP) tzGJ0ifawG tacsr_ef;cHvkduf&ovkd/ kd;rawmifay:0ifa&mufvm=uwJh yD'DyDu
wufxGef; eJ@ tiftm; (150) avmufvnf; ppftpkd;&&J wkdufckdufESdrfESif;jcif;ukd cHvkduf&ygw,f?
xm;0,fckdifbuf/ awmifil/ ausmuf}uD;bufrSmvnf; wkdufckdufzdzsufwm cHvkduf&ygw,f?
1972 ckESpftwGif; ppftpkd;&u ppfqifa&; }uD;i,frsKd;pkH csrSwfwkdufckduf&&mrSm &efukefwkdif;
ppfXmcsKyfe,fajrxJtxd xl;xl;jcm;jcm; aqmif&u
G v
f yk u
f idk v
f m&ygw,f? &efuek w
f idk ;f ppfXmecsKyfe,f
ajrtwGi;f csrw
S af qmif&u
G v
f m&wJh ppfqifa&;uawmh atmifp}uFm eJ@ qifayguf ppfqifa&;qkd
wmjzpfygw,f?
1972 ukeyf idk ;f rSmawmh ppftpk;d &[m olzJG pnf;ay;cJw
h hJ umuG,af &;tzGJ awGe@J ywfouf+y;D
ta&;,laqmif&u
G rf r_ vky&f if rjzpfawmhwhJ taetxm;jzpfvmygw,f? yxrwcsuu
f urBmay:rSm
t&Sed t
f [kef }u;D rm;pGm ysH ES@H vmwJh rl;,pfaq;0g;jy\emeJ@ywfouf+y;D Armjynf[m wku
d f u
dk f emrnf
xGuv
f mygw,f? tJ'D rl;,pfaq;0g;udprP mS txl;ojzifh bde;f jzLxkwv
f yk f a&mif;0,fazmufum;r_rmS
umuG,af &; awGu t"duvkyu
f idk af qmif&u
G af e=uwm zk;H rEkid zf rd & ay:vGiv
f mygw,f? ppftpk;d &
arG;jrLcJhwJh cGefqm ac: usef&SDzl;eJ@ avmfppf[ef wkd@[m bdef;bk&ifawGtjzpf emrnfxif&Sm;ae+yD
jzpfygw,f? cGeq
f mukd tpk;d &u zrf;qD;xde;f odr;f vku
d w
f t
hJ cgrmS cGeq
f m atmufu 'ktzGJ acgi;f aqmif
usefqk&Sif [m tiftm; (1000) ausmfukd OD;pD;+yD; awmckdoGm;&if; awmckdvG,farmftzGJ tjzpf
emrnfxu
G v
f mkrH u/ bde;f a&mif;0,fazmufum;xkwv
f yk rf a_ wGe@J yg qufvuf emrnfxif&mS ;vmcJh
ygw,f? 1971 ckESpf/ ZGefv (17) &ufae@rSm tar&dueforw epfqif u rl;,pfaq;0g; ppfyGJa=u
nmcsuf xkwjf yefc&hJ +y;D ukvor*~uvnf; ZGev
f (26) &ufae@udk rl;,pfaq;0g;qef@usiaf &; ae@wae@
tjzpf owfrSwfvmcJh&wJhtxd rl;,pfaq;0g;jy\em[m urBmhjy\emwck jzpfvmcJh&ygw,f?
bdef;vkyfief;eJ@ywfouf+yD; ta&;,lEkdifzkd@ bdef;&mZm ta,muf (20) &Jpm&if;ukd tar&duefu
qka=u;aiGygowfrSwf+yD; zrf;0&yf;xkwfvm&wJhtxd jzpfvmwJhtwGuf Armjynfppftpkd;&[m bdef;
vkyfief;eJ@ wkdufkdufywfoufaewJh umuG,fa&;jy\emawGukd rukdifwG,frjzpf jzpfvmygw,f?
aemufwcsuu
f &Sr;f jynfwiG ;f &Sd umuG,af &;awG[m &Sr;f vufeufuidk af wmfveS af &;tif;tm;pkawGe@J
qufpyfywfoufvm=uwmawGtay:rSmvnf; ppftpkd;&tzkd@ pkd;&drfp&mjzpfvmovkd/ xkdif;EkdifiHrSm
tajcpkdufwJh OD;Ek &J yD'DyDukd rlvvuf&if; ukd;uef@umuG,fa&;acgif;aqmifa[mif; *sifrD,ef; yg0if
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

403

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

qufpyfvm+yDjzpfwJhtwGuf umuG,fa&;tzGJawGtay: tcsdefrSD wpkHw&mvkyfzkd@vkdvm+yDvkd@ wGuf


csujf yifqifvmyk&H ygw,f? 1972 xJrmS 0 e,frmS &Sw
d hJ r[mqef acgi;f aqmifwhJ umuG,af &;tzGJ ukd
vufeufzwfxw
k zf @dk vkyw
f t
hJ cgrmS vnf;/ uGejf rLepfuv
dk nf; qef@usi/f vufeuftzwfvnf;rcHEidk f
wJh r[mqef [m ppftpkd;&ukdqef@usif+yD; awmckdtzGJtjzpf cH,loGm;cJhygw,f?
1973 ckESpf/ azazmf0g&D (5) &ufae@rSm ta&Sajrmufwkdif;ppfXmecsKyfrSm wkdif;r;/ wyfrr;/
wyf&if;r;awGyg0ifwJh tpnf;ta0;usif;yygw,f? (6) &ufae@rSm ta&Sajrmufwkdif;ppfXmecsKyf
e,fajrtwGif;&Sd umuG,fa&;wyfzGJ (23) zGJvkH;ukd ac:,l+yD; vufeuftyfESHa&;eJ@ tzGJawGzsufodrf;
a&;ukd vkyfygw,f?
ppftpkd;&ukd,fwkdif&J w&m;0if pm&if;xkwfjyefcsuft& umuG,fa&;tzGJaygif; (23) zGJ/
vltiftm; (4211) a,muf/ vufeufta&twGuf (3228) vuf&Sd&mrSm/ {+yDv (30) &ufae@txd
tpkd;&qD w&m;0if vma&mufowif;ykd@ tyfESH=uwmu vltiftm; (2377) a,mufeJ@ vufeuft
a&twGuf (1980) vufyJ&SdcJh+yD; usefta&twGuf[m awmckdoGm;=uw,fqkdygw,f?
awmckdoGm;=uwJh umuG,fa&;wyfawGxJrSm avmfppf[efacgif;aqmifwJh ukd;uef@umuG,f
a&;tzGJ[m t}uD;qkH;jzpfygw,f? tpkd;&tqkdt& awmckdoGm;=uwJh umuG,fa&;tzGJawGuawmh
(1) avmfppf[efacgif;aqmifwJh ukd;uef@umuG,fa&;tzGJ/ tiftm; (800) cef@/
(2) erfhu|rf;tzGJrS vDzm;rDeJ@ tiftm; (200) cef@/
(3) vG,fyif&JtzGJrS vDcsdefusifeJ@ tiftm; (45) a,mufcef@/
(4) wmrkdif;tzGJrS zkH=um;kH;eJ@ tiftm; (20) cef@/
(5) a&mifya&;tzGJrS tkdufaq;eJ@ tiftm; (150) cef@/
(6) refrefqkdiftzGJrS xyf0ef;eJ@ tiftm; (70) cef@/
(7) vG,faq;tzGJrS vifrdef;eJ@ tiftm; (20) cef@ vkd@qkdygw,f?
avmfppf[efe@J xkid 0f rfaxmufvrS ;f a&;tzGJ &J qGaJ qmifpnf;k;H r_e@J tJ'D awmcku
d muG,af &;
awG[m vG,faq;a'orSm 1973 ckESpf/ arv (23) (24) ae@awGrSm tpnf;ta0;usif;y+yD; &Srf;jynf
ajrmufyidk ;f vGwv
f yfa&;wyfrawmfqw
dk mukd zGJ pnf;vku
d yf gw,f? OuU tjzpf avmfppf[ef jzpfygw,f?
&Sr;f jynftwGi;f rSm &Sr;f jynf/ &Sr;f trsK;d om; emrnfwyfxm;wJh vufeufuidk t
f zGJ tpnf;awG
xJrSm 1964 ckESpfuwnf;u r[ma'0D OD;aqmifzGJpnf;cJhwJh tufpftufpfat (SSA) eJ@ 1971
ckESpfrSm zGJpnf;cJhwJh (SSPP) &Srf;jynfwkd;wufa&;ygwD wkd@[m txif&Sm;qkH;jzpfygw,f? aemufxyf
emrnf&Sdwmuawmh (SURA) jzpfygw,f?
ppftpk;d &u awmcku
d muG,af &;tzGJ ukd vku
d v
f w
H u
dk cf u
dk yf gw,f? ppftpk;d &u arG;jrLajrmuf
pm;cJhwJh avmfppf[ef[m umuG,fa&;tzGJtpnf;awGxJrSm =oZmt&SdqkH;jzpfcJhovkd/ awmckd
awmhvnf; awmxJrmS ajcvSr;f us,Ef idk cf o
hJ jl zpfygw,f? awmrckcd ifuvnf; ta&Sajrmufwidk ;f e,f
ajrtwGif;&Sd wkdif;r;/ wyfrr;awGtm;vkH;avmufeJ@ ykvif;wlAl;qdk@vkyfum t0iftxGufwwfoljzpf
cJhwJhtwGuf avmfppf[ef&Jum;vkd@qkd&if b,fppfaq;a&;pcef;rS &yfay;p&mrvkdwJhtxd wefckd;xGm;
cJyh gw,f? 'ga=umifv
h nf; avmfppf[ef[m bde;f ukd vGwv
f w
G u
f |wu
f |wf vkycf iG yhf g0g&cJo
h v
l jdk zpfum
bdef;bk&ifwqljzpfvmcJhjcif; jzpfygw,f?
404

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1973 ckESpf/ ZlvkdifvxJrSm xkdif;EkdifiHtwGif;a&muf&SdvmwJh bdef;bk&if avmfppf[efukd xkdif;


tpkd;&u zrf;qD;xdef;odrf;vkduf+yD; Armjynfppftpkd;&xH vufajymif;vufv$J tyfESHay;cJhwJhtwGuf
Armjynftpkd;&u avmfppf[ef ukd vufcH&&SdcJhygw,f? avmfppf[efukd ppftpkd;&u txl;ckHkH;zGJ+yD;
w&m;ppfq;w,fqw
kd mvkyyf gw,f? (w&m;k;H rSm ppf&if;ppf&if;eJ@ avmfppf[ef&J xGuq
f cdk suaf wG[m
ppftpkd;&wGif;&Sd ppfwyfxdyfoD; taumif}uD;i,frsKd;pkHyg yg0ifywfouf ,SufEG,fvmwJhtwGuf
ckHkH;ukdtjrefqkH;enf;eJ@ tusOf;kH;+yD; zkH;zkH;zdzdvkyf&if;/ 1974 ckESpfxJrSm axmif'%fpD&ifcsuf csrSwfay;
vkdufygw,f?
1973 ckESpfxJrSmyJ bdef;bk&ifcGefqm&J awmckdvG,farmfumuG,fa&;tzGJu aemufvkduf
aemufygrsm;[m cGeq
f m rE aW v;axmiftwGi;f u jyefvnfvw
G af jrmufciG &hf vma&;twGuf enf;rsK;d pkH
ud;yrf;ygw,f? SUA vk@d emrnfwyfxm;wJh cGeq
f m&J aemufvu
dk rf sm;[m awmif}uD; p0fpx
H eG ;f aq;
kHu k&Sm;yg&*l (2) a,mufukd jyefay;qGJ+yD; rE Wav;axmifxJ&SdaewJh cGefqmeJ@ tvJtvS,fvkyfzkd@
awmif;qkdygw,f? ppftpkd;&u bmrSrwkef@jyefovkd vkyfaecJhygw,f? (aemufuG,frSmyJ cGefqmeJ@
ppftpkd;&[m tay;t,l oabmwlnDcsufvkyf+yD; 1974 ckESpfxJrSm cGefqm ukd v$wfay;cJhygw,f?
1976 ckESpfxJrSm cGefqm 'kwd,t}udrf awmckdjyefygw,f?)
1973 ckESpfxJrSm awmfvSefa&;aumifpD ppftpkd;&&J EkdifiHawmfzGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'
opf (wwd,rl=urf;) a&;qG+J y;D pD;oGm;ygw,f? tajccHOya'opf a&;qGaJ &;aumfr&D iS [
f m (27/ 12/ 71)
ae@up+yD; tajccHOya'opfudk a&;qGcJ +hJ yD; 1972 arvuae 'DZifbmtwGi;f tajccHOya'opf (yxr
rl=urf;)/ 1973 {+yDvrSm ('kw,
d rl=urf;) &Si;f vif;csjy aqG;aEG;r_qw
dk mawG yvkycf +hJ yD;/ wwd,rl=urf;
ukd aemufqHk;a&;qGJcJhwmjzpfygw,f? aemufqkH;rljzpfwJh wwd,rl=urf;ukd 1973 ckESpfxJrSmusif;ywJh
'kwd,t}udrf rqv ygwDnDvmcHukd wifoGif;twnfycsuf&,lygw,f? rqv ygwDnDvmcHu
twnfyay;vku
d w
f t
hJ wGuf jynfaxmifpq
k &dk ,
S v
f pforRwjrefrmEkid if aH wmf zGJ pnf;tkycf sKyfyHk tajccH
Oya' (rl=urf;) qdkwm xGufay:vmygw,f?
1973 ckESpf/ =o*kwfv (14) &ufae@rSm tJ'D zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opf twnfya&;
twGuf jynfvkH;u|wf qENcH,lyGJqkdif&m Oya'ukd xkwfjyefa=unmygw,f? tJ'DtwGuf =o*kwfv
(16) &ufrSm OD;'def&wef OD;aqmifwJh tzGJ0if (26) OD;yg jynfvkH;u|wf qENcH,lyGJ usif;ya&;aumfrD&Sif
qkw
d mukd awmfveS af &;aumifpu
D zGJ pnf;ay;vku
d yf gw,f? tJ'aD umfr&Siu
f jynfe,f wkid ;f rde,f
aumfr&D iS f tzGJ cGaJ wG qufvufzJG pnf;ap+yD;/ 1973 ckEpS /f 'DZifbm (15) &ufuae (31) &ufae@txd
zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'opf jynfv;Hk u|wq
f ENc,
H yl }JG uD;qkw
d mukd wjynfv;Hk rSm usi;f yapzk@d jzpfyg
w,f?
1973 ckEpS rf mS waumifwnf;ajy;aewJh rqvygw}D uD;&J tajctaeuk=d unfrh ,fq&dk ifawmh
ygw0D ifO;D a&awmfawmfrsm;rsm; &Sad e+yDjzpfygw,f? (73 ckEpS /f arvuket
f xd pm&if;t&ukyd )J wif;jynfh
ygwD0if (107770)/ t&HygwD0if (416180)/ aygif; (523950) eJ@ ygwDrdwfaqG (825188) OD;txd
wkd;yGm;ae+yDjzpfygw,f?
rqvygw}D u;D &J vlxv
k w
l ef;pm; tzGJ tpnf;rsm;qkw
d mxJu rqvygw&D J b,fawmifyeH @J
nmawmifyHjzpfwJh jynfolawmifolv,form;aumifpDeJ@ jynfoltvkyform;aumifpD qkdwm[m
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

405

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vnf; tawmfudk azmif;yGae+yDjzpfygw,f? 1973 ckEpS x


f rJ mS rde,fawmifov
l ,form;aumifpaD ygi;f
(246) ck/ rde,f jynfolawmifolv,form;aumifpD pnf;kH;a&;aumfrDwD (16) ckeJ@ rde,fawmif
olv,form;aumifpD0ifaygif; (6) oef;cGJausmf (6626212) OD; &Sdae+yDjzpfygw,f? wjynfvkH;
v,form;OD;a&rSm (7) oef;cGJavmufyJ&Sd&mrSm (6) oef;cGJausmfu jynfolawmifolv,form;
aumifp0D ifawG jzpfae+yDqadk wmh b,fvrdk sm; twif; }uHzefpnf;k;H xm;w,fqw
dk m wGuo
f m=unf=h u
ygawmhvkd@ ajym&r,fh taetxm;jzpfygw,f? zqyv &J Awvp acwfu/ Awvp 0ifr[kwf&if
trawmfa=u; racs;bl;vkd@ +cdrf;ajcmufpnf;kH;cJhovkd/ rqvwkd@&J jynfolawmifolv,form;
aumifpaD cwfrmS vnf; awmifov
l ,form;aumifp0D ifr[kw&f if "mwfajr=oZmtdwf a&mif;ray;bl;
qkdwJhenf;eJ@ pnf;kH;cJh=uwmjzpfygw,f? urBmrSm ruHzl;ao;wJh pnf;kH;a&;pGrf;&nfeJ@ pnf;kH;a&;tif
tm;vkd@yJ rSwfwrf;wif&rvkdjzpfygw,f?
rde,ftvkyo
f rm;aumifpaD ygi;f u (225) ck/ rde,ftvkyo
f rm;aumifpD pnf;k;H a&;aumfrD
wDu (18) ck/ tvkyo
f rm;aumifp0D ifaygi;f u (1) oef;cGaJ usmf (1511960) OD; jzpfygw,f? wjynfv;Hk
tvkyform;aygif; cef@rSef;acs (3) oef;avmufyJ&Sd&mrSm (1) oef;cGJausmfu tvkyform;aumifpD0if
awGjzpfae&+yDjzpfygw,f? tHhavmufcref; pnf;kH;a&;pGrf;&nfvkd@ qkd&rSmjzpfygw,f? v,form;
aumifpDrSmvnf; v,form;r[kwfolawGeJ@ v,form;rif;om;rsm;u }uD;pkd;xm;=uovkd/ tvkyf
orm;aumifp[
D mvnf; tvkyo
f rm;r[kwo
f rl sm;eJ@ tvkyo
f rm;rif;om;rsm;u }uD;pk;d xm;=uwm
ukdawmh wjynfvHk;u todyJjzpfygw,f?
jynfv;Hk u|wf qENc,
H yl }JG uD;twGuf oufqidk &f m ygwaD umifprD sm;u twif;t=uyf wm0ef
ay;tyf 0g'jzef@csdyg0ifapwJhtwGuf tEkynme,fu yk*~Kdvfrsm;[mvnf; qENcH,lyGJ}uD;twGif;
yg0ifvy_ &f mS ;vm&ygw,f? acwfay:aw;*Dwukd taemufwidk ;f okyyf suaf w;*Dwvk@d ESmacgi;f _H cJ=h u
olawGu,
dk w
f idk u
f qENc,
H yl t
JG wGuf rJq,
G pf nf;k;H &mrSmawmh acwfay:aw;*Dworm;awGuydk grusef
twif;qGJ+yD; tokH;cscJh=uygw,f? qENcH,lyGJusif;ycgeD;rSm rJkH rJkHqDukd qkdwJhoDcsif; wjynf
vkH;ysHESH@cJhygw,f?
1973 'DZifbm (15) rSm qENcH,lyGJ rJay;yGJqkdwm}uD; pwifusif;yygw,f? t&G,fa&mufol
wkid ;f ukd twif;vku
d af c: +yD; reuf rJzHk iG u
hf wnf;u twif;rJxnfch idk ;f cJyh gw,f? qENc,
H yl }JG uD;twGuf
rJay;ykHpepfuawmh rJkHtwGif;rSm tjzLa&mifrJykH;eJ@ teufa&mifrJykH;qkd+yD; rJykH; (2) ykH; axmifxm;yg
w,f? tjzLa&mify;Hk u axmufcrH yJ ;Hk / trJa&mifu uef@uu
G rf yJ ;Hk qkw
d mjzpf+yD;/ tjzLa&mifudk jrifom
atmifxm;ygw,f? trJa&mifuadk wmh cyfa0;a0;rSm =unfEh idk rf S jrifatmifxm;ygw,f? axmufcrH yJ ;Hk
twGuf trSefjcpf (9) uef@uGufrJykHtwGuf =uufajccwf (8) trSwftom; yvkyfxm;ygw,f?
pdwfudufzefwD; OD;pD;+yD; usif;yvkdufwJh tajccHOya'qENcH,lyGJ}uD;&J &v'fuawmh wjynf
vk;H rJqENay;ykid cf iG &hf o
dS al ygi;f (14) oef; (7) ode;f ausm&f w
dS t
hJ euf (13) oef; (3) ode;f ausmu
f axmufcH
qENraJ y;vku
d =f uwJt
h wGuf (90 19) &mckid Ef e_ ;f axmufcrH &_ adS om zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'}uD;
jzpfoGm;&ygawmhw,f?
1974 ckESpf/ Zefe0g&Dv (3) &ufae@rSm jynfolvlxkw&yfvkH;&J (9019) &mckdifE_ef;u wcJ
eufaxmufcq
H ENay; twnfyvku
d w
f t
hJ wGuf jynfaxmifpq
k &dk ,
S v
f pforwjrefrmEkid if aH wmfzJG pnf;
406

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tkyfcsKyfykHtajccHOya'}uD;ukd twnfyvkdufa=umif;qkdwJh a=unmcsufukd awmfvSefa&;aumifpDu


xkwfjyefa=unmvkdufygw,f? ('ga=umifh tJ'DOya'}uD;ukd 1974 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'
vkd@ ac:a0:owfrSwf=uygw,f?) (Zefe0g&Dv 3 &ufae@ukdvnf; tajccHOya'ae@&,fvkd@ aemufykdif;
rSmowfrSwf+yD; od'<dwif r*Fvm,lwm rqv tpkd;&u vkyfcJhygw,f?
tajccHOya'ukd twnfya=umif; a=unm+yD; (24) &uft=um/ 1974 ckESpf/ Zefe0g&D (27)
&ufae@rmS zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'eJ@tnD usi;f yw,fqw
dk hJ yxrt}urd f jynfol v$waf wmfEiS hf jynfol
aumifpDtqifhqifh a&G;cs,fwifajrmufyGJqkdwmukd wufokwfkduf usif;yygw,f?
zGJ pnf;ykt
H ajccHOya't& pDrcH ef@caJG &;qkid &f mrSm tqifh (4) qifh cGx
J m;ygw,f? (1) &yfuu
G f
aus;&Gmtkypf k jynfol aumifpt
D qif/h (2) rde,fjynfol aumifpt
D qif/h (3) jynfe,fwkid ;f jynfol
aumifpDtqifheJ@ (4) jynfolv$wfawmftqifh qkdwmjzpfygw,f?
tJ't
D qifh (4) qift
h wGuf jynfol uk,
d pf m;vS,q
f w
dk mawGudk rqv ygw}D uD;uae a&G;cs,f
csrSwfay;ygw,f?
a&G;aumufy}JG uD; usi;f yyku
H si;f yenf;uawmh rJw
Hk idk ;f rSm tqifh (4) qifv
h ;Hk twGuf rJay;cef;
(4) cef;xm;&S+d yD; axmufcrH J uef@uu
G rf J txnfch idk ;f wJh pepfjzpfygw,f? taxGaxGa&G;aumufy}JG uD;
usif;ywJhae@rSm tydifr&Sd ukd,fpm;vS,favmif; wOD;wnf;pDukdom rJay;apwmjzpfygw,f?
wjynfvkH;twGuf taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;qkdwmukd 1974 ckESpf/ Zefe0g&D (27) &ufae@
uae azazmf0g&D (10) &ufae@txd owfrSwfusif;yygw,f?
OD;ae0if;u &efukefwkdif;/ r&rf;ukef;rde,f rJqENe,fuae jynfolv$wfawmfukd,fpm;vS,f
tjzpf 0ifa&muf ta&G;cs,cf w
H ,fqw
dk mvkyyf gw,f? ppfwyf xdyo
f ;D tm;vk;H 0ifa&mufta&G;cH=uyg
w,f? tJ'Da&G;cs,fwifajrmufyGJ}uD; atmifjrifpGm usif;y+yD;wJhtcg 74 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccH
Oya'opft& usi;f ywJh yxrqk;H t}urd f jynfol v$waf wmftpnf;ta0;}u;D ukd ac:,lygw,f? 1974
ckEpS /f rwfv (2) &ufae@rmS yxrt}urd f jynfol v$waf wmf}u;D pwifziG v
hf pS v
f u
dk yf gw,f? a&G;cs,w
f if
ajrmufjcif;cH&w,fqw
dk hJ jynfol v$waf wmfu,
dk pf m;vS,af ygi;f (450) OD; wufa&mufvm=uygw,f?
zGJpnf;ykHt& v$wfawmfuae EkdifiHawmfaumifpD/ 0ef}uD;tzGJ/ jynfolw&m;ol}uD;tzGJ/
jynfolOya' tusKd;aqmiftzGJeJ@ jynfolvkyfief; ppfaq;a&;tzGJqkdwmukd zGJpnf;ygw,f?
tjrifhqkH;jzpfwJh EkdifiHawmfaumifpDukd yk*~Kdvf (28) OD;eJ@ zGJpnf;ygw,f? EkdifiHawmfaumifpD
OuUtjzpf OD;ae0if; (AkdvfcsKyf}uD;ae0if;) jzpfvm+yD;/ twGif;a&;r;tjzpf AdkvfcsKyfpef;,k jzpfvmyg
w,f?
tpkd;&tzGJESifhwuG A[kdtm%mykdiftzGJtpnf;}uD;awG zGJwJhtcgrSmvnf; udwif toifh
vl0wfvJxm;+yD; ppfwyfxdyfoD;}uD; (21) OD;eJ@ toD;oD; tou tou zGJpnf;ay;vkdufygw,f?
udwifpDpOfxm;wJhtwkdif; a0zefolr&Sd/ uef@uGufolr&Sd/ tzktxpfr&Sdjzpfygw,f?
1974 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@rSmyJ/ 1962 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@u awmfvSefa&;aumif
pDuae odrf;ykduf&,lxm;wJh EkdifiHawmftcsKyftjcmtm%mukd rlvykdif&Sif&if;jzpfwJh jynfolvlxkxH
jyefvnftyfESHw,fqkdwmukd vkyfaqmifygw,f? jynfolvlxku 74 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccH
Oya't& a&G;cs,w
f ifajrmufvu
dk w
f ,fqw
kd hJ Ekid if aH wmfaumifpu
D ae vufc&H ,lvu
dk yf gw,f? tJ'g
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

407

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a=umifh awmfveS af &;aumifpOD uU}uD; Akv


d cf sKyf}uD;ae0if; u Ekid if aH wmfaumifpOD uU OD;ae0if; xHo@dk
EkdifiHawmftm%mt&yf&yfukd jyefvnfv$Jajymif;ay;tyfvkdufygawmhw,f?
abmif;bD0wf}uD; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; xHu EkdifiHawmftm%m[m/ toifhudwifvl0wfvJ
xm;wJh ykq;dk 0wf}u;D OD;ae0if; qD acsmacsmarGarG a&muf&o
dS mG ;ygawmhw,f? rSwo
f m;xku
d zf ,
G f tm%m
vJ$ajymif;r_}uD;jzpfygayw,f?

awmf v S e f a &;aumif p D a cwf (ok d r[k w f ) ppf t m%m&S i f p epf (yxryk d i f ; )


ed * k H ; csKyf c suf
1962 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@rSm ppfwyfuae vufeuftm;ukd; rw&m;tm%modrf;,l
jcif;eJ@ pwifcJhwJh awmfvSefa&;aumifpDacwf[m 1974 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@txd (12) ESpfwdwd
=umjrifhcJhygw,f?
tJ'D (12) ESpfwmumvtwGif;rSm AkdvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh awmfvSefa&;aumifpD
ppftpk;d &[m bmzGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'rSr&Sb
d J wwkid ;f jynfv;Hk ukd tkycf sKyfrif;rlco
hJ vk/d q,fEpS f
q,fr;dk avmufe;D yg;[m bmpD;yGm;a&;ay:vpDrS r,fr,f&&r&Sb
d J wwkid ;f jynfv;Hk ukd xifovkd zsupf ;D
cJyh gw,f? (1971-72 usrS pDru
H ed ;f pD;yGm;a&;pepfqw
dk mukd csrw
S cf yhJ gw,f? csrw
S v
f yk u
f idk cf w
hJ hJ 197172 pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f eJ@ 1972-73 pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f qkw
d mrsm;[mvnf; bmwckrS atmifjrifrr_ &bJ
av}uD; zifus,fjzpfoGm;cJhygw,f?)
tm%modrf;+yD;+yD;csif; tm%modrf;&wm jynfaxmifpk}uD; yduGJr,fhtE W&,fa=umifh/
tm%m& yxp tpkd;&&J vufatmufrSm jynfolvlxk}uD;w&yfvkH; 'kuQaygif;pkH oifhcJh&+yD; ukefaps;
E_ef;awG tqufrjywf wufaewma=umifh tm%m& yxpacgif;aqmifwcsKd[m wyfrawmftay:
a0zefyw
k cf wfra_ wGvyk +f yD; wyfrawmfudk zdcv
JG m=uwma=umifh pojzifh pojzifh ta=umif;rsK;d pkjH ycJyh g
w,f? t"dutm;jzifh zuf'&,frla=umifh wkdif;jynf}uD;uae@yJ [ufwufuGJ+yD; jynfaxmifpk}uD;
bkH;bkH;vJawmhrwwf ajymqkdum jynfaxmifpk}uD;yduGJ&r,fh tE W&m,fuae wyfrawmfu 0if+yD;
xdef;odrf;umuG,f u,fwifcJh&oa,mif wGifwGifajymqkd 0g'jzef@csdcJhygw,f?
ygwDpkHpepf&J qkd;0g;r_awG/ tm;enf;csufawG/ *kd%f;*CwkdufyGJawG/ ae&mvk=ur_awGukd
vuf!;kd xk;d jy+yD;/ wygwt
D m%m&Sipf epfux
dk al xmifz@dk bufaygi;f pku
H ae jyifqifcyhJ gw,f? wk;d wufwhJ
vuf0t
J iftm;pkawGe@J jynfov
l x
l }k uD;w&yfv;Hk ukd vSnphf m;zsm;a,mif;zk@d qk&d ,
S v
f pfvrf;a=umif;ukd
csw
D ufr,fv@dk auG;a=umf+yD; acwfajymif;awmfveS af &;qkw
d mukd auG;a=umfcyhJ gw,f? tJ'h aD cwfajymif;
awmfveS af &;ukd OD;aqmifz@dk awmfveS w
f EhJ idk if aH &;ygw}D uD;w&yf vkt
d yfw,fq+dk yD; rqvygwu
D dk wnf
axmifygw,f? EkdifiHwumu vufcHem;vnfxm;wJh E_ef;rSDpHr# qdk&S,fvpf0g'eJ@ b,fvkdrSukdufnDrSm
r[kwfwJhtwGuf jrefrmhenf; jrefrmh[ef qkd&S,fvpfvrf;pOfvkd@ 0g'jzef@csdcJhygw,f? ppfwyftwGif;rSm
oaE<wnf/ ppfwyfwGif;rSm tajcy/ ppfwyftwGif;rSmyJ pwifarG;zGm;vmcJh&wJh rqvygwD[m ppf
wyfxyd o
f ;D }uD;awGe@J yJ pwif yg0ifzJG pnf; wnfaxmifay:xGe;f vmcJ&h wmjzpfwt
hJ wGuf tajccHtm;
jzifhukd ppfADZaoG; ygcJh+yD;om;jzpfygw,f?
408

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

trsK;d om;aoG;pnf;nD!w
G rf u
_ dk umuG,zf @dk q+dk yD; vufawGu trsK;d om;aoG;pnf;nD!w
G rf _
awGukd yduGJatmifyvkyfvkdufum/ b,fEkdifiHa&;ygwD tzGJtpnf;awG&J wnf&SdcGifh/ v_yf&Sm;cGifh/ ud;
yrf;cGiahf wGurdk S cGirhf yawmhbJ t+y;D wkid f zzd suv
f u
dk +f y;D wygwt
D m%m&Sipf epfudk wnfaqmufcyhJ gw,f?
rqv ygwD[m waumifwnf; ydifbufr&Sdajy;+yD; ydifbufr&Sd Akdvf0ifcHa&; auG;a=umfcJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDacwf (12) ESpfwmumvtwGif;rSm OD;atmif zsmae&mcif;csifolrsm;/
tcGifhta&;orm;rsm;/ qkd&S,fvpfa&;rufvkH;tay: [kwfvdrfhEkd;Ekd; ,kH=unfar#mfvifhrdolrsm;eJ@ r0if
rjzpf yg0ifvmcJh&olrsm;[m rqvygwD}uD;twGif; pkyHa&muf&SdvmcJhygw,f?
'D (12) ESpw
f mumvtwGi;f rSm ppftpk;d &[m tm%mukd wif;wif;=uyf=uyf csKyfuidk x
f m;+yD;
EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ ynma&;/ usef;rma&;/ vlr_a&;/ tkyfcsKyfa&; bufaygif;pkH e,fy,ftm;vkH;ukd
pdwf ;l ayguo
f vkd vkyu
f idk af qmif&u
G cf yhJ gw,f? ppftyk pf [
k m bmwckrS r,fr,f&&rwwfbJ vufeuf
ukid pf pfwyf}uD;wckudk ykid yf idk Ef idk Ef idk f arG;jrLukid w
f ,
G f wk;d csJ ykid q
f idk x
f m;wmwckwnf;eJ@ e,fy,faygi;f pkH
tay: xifovkd pkd;rkd;tkyfcsKyf AkdvfvkyfcJhygw,f? EkdifiHa&;t& ygvDref'Drkdua&pDpepfeJ@ ygwDpkH'Drkdu
a&pDvrf;a=umif; ysupf ;D oGm;&+yD; wygwt
D m%m&Sipf epfvrf;a=umif; ay:vmcJ&h ygw,f? wygwt
D m
%m&Sipf epf qk&d mrSmvnf; ppfwyf/ ppftyk pf u
k olw@dk u,
dk w
f idk yf g0if+yD; olw@dk u,
dk w
f idk f zefw;D pDrx
H m;
wmjzpfwJhtwGuf wu,fu ppftm%m&Sifpepfoufouf/ wygwDtm%m&Sifpepf jzpfygw,f?
pD;yGm;a&;t& wkdif;jynf&J zGHzd;wkd;wufEkdifa&; tvm;tvmaumif;rSefor# tzsuftqD;cH
vkduf&+yD;/ trsKd;om;pD;yGm;a&;wckvkH; evHrxlEkdifatmif teif;acscHvkduf&ygw,f? pD;yGm;a&;qkdif&m
e,fy,ftm;vkH; ppftkyfpk&J vuf0g;}uD;tkyfr_/ xifovkdyrl Akdvfusr_/ wwfa&mifum; vlvnfvkyf
pDrHcef@cGJr_awGatmuf usa&mufcJh&+yD; wwkdif;jynfvkH; uyfoifhcJh&ygw,f?
qk&d ,
S v
f pfa&;auG;a=umfoeH @J jynfoyl idk f qkid ;f bkwaf tmufrmS pD;yGm;a&; vkyif ef;ukid if ef;}uD;
i,frSefor# avsmfa=u;wjym;wcsyfrSray;yJ jynfolykdifodrf;cJhygw,f? ukdvkdeDacwf u|efb0wnf;u
wavsmufvkH; zdESdyfaoG;pkyf tjrwfxkwfvmcJhwJh bDtkdpD a&eHukr`%Dvkd[mrsKd;eJ@ EkdifiHjcm;ukr`%D}uD;
rsm;/ b%f}uD;rsm;ukd jynfolykdifodrf;w,fqkd&mrSmawmh avsmfa=u;awG weifhwykd;ay;cJhygw,f?
wkid ;f jynf&J aiGa&;a=u;a&;e,fy,fukd =unfrh ,fq&dk ifawmh ppftpk;d &tm%modr;f pu Ekid if H
wGi;f vSnv
hf nfo;Hk pGaJ iGyrm% usyo
f ef;aygi;f (1194 2) oef;&S&d mu/ 1973 ckEpS rf mS usyo
f ef;aygi;f
(3157) oef;txd &SdvmwJhtwGuf ESpfpOf (30) &mckdifE_ef;uae (40) &mckdifE_ef;txd aiGpuULawGukd
wk;d ku
d +f y;D vSnv
hf nfo;Hk pGaJ ewJo
h abmjzpfygw,f? ('D=um;xJ 1964 ckEpS /f arvrSm usyf (100) wefe@J
usyf (50) wefaiGpuULawGudk w&m;r0ifaiGpuULawGtjzpf a=unm+y;D vlxx
k u
H aiGusyf (12) bDvsH
"m;jywkduf,lcJhygao;w,f?)
1966 ckEpS x
f rJ mS Armjynf[m aiGa&;a=u;a&;eJ@ywfouf+yD; aygipf wmvife,frmS yg0ifae&m
u E_wx
f u
G v
f u
dk yf gw,f? ta=umif;jycsuu
f awmh aiGa&;a=u;a&;eJ@ywfouf+yD; vGwv
f w
G v
f yfvyf
aqmif&u
G Ef idk &f efe@J tusK;d &S&d m&Sad =umif; vGwv
f w
G v
f yfvyf &if;ES;D ryfErHS a_ wG vkyEf idk &f eftwGuv
f @dk qdk
ygw,f? (wu,fuawmh aiGpuULawGukd xifovkd kdufESdyfokH;pGJ&ef/ aiGa=u;eJ@ywfouf+yD; b,fol
xdef;csKyf ndE_dif;r_ukdrS rcH,l&efeJ@ xifovkd acs;iSm;okH;pGJEkdif&efwkd@twGuf jzpfygw,f? aygifpwmvif
e,frSmygae&if tcuftcJ&dSwJhtwGuf jzpfygw,f?)
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

409

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wkid ;f jynfrmS pD;yGm;a&;eJ@ywfouf+yD; bmrSru|r;f usiw


f hJ ppfAv
dk }f uD;rsm;u pD;yGm;a&;vkyif ef;
awGudk 0ifa&mufO;D aqmifwt
hJ wGuf pD;yGm;a&;vkyif ef;tm;vk;H ukv
d nf; tpk;d &u wif;wif;=uyf=uyf
csKyfukdifvkdufwJhtwGuf ukefxkwfvkyfa&;awGvnf; '&a[musqif;/ ukefypPnf;awGvnf; tquf
rjywf &Sm;yg;jywfvyf/ tJ'ga=umifh obm0uspmG yJ ukeaf ps;E_e;f awG wuf+y;D &if;wuf jzpfvm&wJt
h xJ
aiGpuULawGukd wESpfxufwESpf wkd;csJkdufESdyf okH;pGJvkdufwJhtcg aiGpuULazmif;yGvmr_wefzkd;eJ@yg
aygi;f ,Suaf &mvdro
f mG ;+yD; ukeaf ps;E_e;f awG[m rk;d xdatmif avSum;axmifjzpfvm&ygw,f? jynfol
vlx&k J ae@pOfaexkid rf b
_ 0 =uyfwnf;oxuf =uyfwnf;vm&ygw,f? tpk;d &&J azmufjyefwhJ pD;yGm;a&;
ay:vpDawG&JatmufrSm tvkyfvufrJhawGvnf; wkd;oxuf wkd;vm&ygw,f?
wzufrmS tpk;d &&J azmufjyefwhJ vuf0g;}u;D tkyf csKyfuidk rf a_ wGa=umifh vlxv
k t
dk yfcsuf rjznfh
qnf;Ekid rf a_ wGa=umifh arSmifcadk ps;uGu}f uD; ay:vmcJ&h ygw,f? arSmifcv
dk yk u
f idk pf m;aomufoal wG ay:
vm&ygw,f?
tpk;d &&J vuf0g;}u;D tkyf csKyfuidk rf u
_ ae rd ay:rSm jynfol qkid /f yyu/ aus;vufrmS vvoo
qkw
d mawGvnf; ay:cJ&h +yD; uke0f ,fpmtkyef @J uke0f ,f,pl m;aomuf&wJph epf/ ukw
d meJ@a&mif;csay;wJh
pepf/ &m&Sipf epfqw
dk mawGvnf; ay:aygucf &hJ ovkd wjynfv;Hk wef;pDw;dk pm;b0usa&mufc&hJ ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpkd;& wufvmumpu yxp tpkd;&&J vufatmufrSm ukefaps;E_ef;
awGvnf; ruHzl;atmif wufvmw,fvkd@ vuf!kd;xkd; tjypf&Sm pGJcsufwifjycJhwmxuf tqaygif;
rsm;pGmomwJEh e_ ;f eJ@ ukeaf ps;E_e;f awG w&dy&f yd w
f ufvmwJ'h %fudk vlxw
k &yfv;Hk cg;aumhatmifc=H u&
ygw,f? ppftpkd;&vufxuf (olwkd@vufxuf) rSm wufvmcJhwJh ukefaps;E_ef;awGukdawmh bmrSr
ajymawmhyJ pyful;rwful;umvrkd@ygqkd+yD; }uHzefav#mcsvkdufygw,f? b,fvkdrS av#mcsvkd@r&awmh
wJt
h cgrmS awmh arSmifcpdk ;D yGm;a&;orm; tjrwf}uD;pm; 0doravmborm;awGa=umifh aomif;use;f ol
tzsuform;/ 0J,m tarSmifhya,m*awGa=umifhvkd@ w&m;cH&Smjyvkdufygw,f?
ynma&;eJ@ywfoufvkd@ =unfhr,fqkd&ifvnf; pepfopfynma&;qkdwmukd azmfxkwf+yD;/
ajrprf;c&rf;ysKd;=unfhwm/ vufwnfhprf;wm/ "mwfcGJcef;xJrSm ,kefuav;/ zm;uav;rsm;ukd cGJpdwf
avhvm=unfo
h vkd prf;oyfynma&;awG xifovkd vkyu
f idk af qmif&u
G cf w
hJ m awG&ygw,f? ynma&;
avmu pwifysufpD;cJh&ygw,f?
awmfveS af &;aumifp[
D m wufvm+yD; r=umrDrmS yJ qk&d ,
S v
f pfa&; rufv;Hk ay;&if;/ jynfwiG ;f
+idr;f csr;f a&; awGqkaH qG;aEG;yGq
J w
dk mawG ac:,lusi;f y+yD; +idr;f csr;f a&;axmifacsmufe@J awmwGi;f vuf
eufukdiftiftm;pkawGukd r#m;,l/ zsm;a,mif;=unfhcJhygw,f? vufeufukdiftzGJ@tpnf;tm;vkH;
uvnf; (apm[efwmomar$; tzGJ rSwyg;) ppftpk;d &&J t}uHtpnfudk &dypf m;rd+yD; b,fvrdk S wywf
ku
d rf cHc=hJ uwJt
h wGuf ppftpk;d &[m olw@dk pw
d w
f idk ;f us rjzpfc&hJ wJh +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wGudk wzuf
owfzsufodrf;ypfcJygw,f? tJ'Daemuf ppftkyfpk wavsmufvkH;ukdifpGJvmcJh=uwJh ppfrmefppfrltwkdif;
tywfwkdufa&;vrf;pOfukd wkd;+yD;qifE$JcJhygw,f? jynfwGif;ppf}uD;ukd t&Sdefjrifh+yD; wqifhwkd; wkdufcJhyg
w,f? ppftpk;d &yDyD ppfwyftiftm;awGudk tqufrjywf wk;d +y;D csJ xGif zGJ pnf;wnfaqmufcyhJ gw,f?
tJ'Dvkd ppfwyf}uD;ukd tqufrjywfcsJxGif+yD; jynfwGif;ppf}uD;ukd t&Sdefwkd;jrifh qifE$JcJhwJhtwGuf
ppftok;H p&dw[
f m wESpx
f ufwESpf tqrwefrsm;jym;vmcJ&h +yD; wkid ;f jynf&J bmaiGa=u; usco
H ;Hk
410

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

pGJ&r_ yrm%&J &mckdifE_ef; (30) ausmf (40) eD;yg;[m ppftokH;p&dwfjzpfcJh&ygw,f? ta[moduH


jzpfcJh&ygw,f?
wkdif;jynfvGwfvyfa&;a=unmcgpu vufeufukdifawmfvSefa&; qifE$J=uwJh awmckdtzGJ
tpnf;rsm;[m (10) zGJ (11) zGJxuf rykdcJhayr,fh ppftpkd;&&J vufatmufrSm vlrsKd;pkwkdif;avmuf
eD;yg; vufeufukdifawmfvSefa&; qifE$Jae=u+yDjzpfygw,f? awmwGif;vufeufukdif tzGJtpnf;opf
awGvnf; tqufrjywf aygufzGm;vmcJhygw,f?
'D=um;xJ ukd,fh_;ukd,fywfovkd jzpfcJhwmuawmh awmckdumuG,fa&;tzGJtpnf;awG
ay:vm&jcif;yJjzpfygw,f? ppfwyfu aomif;use;f olErdS Ef iS ;f a&;twGuq
f +dk yD; zGJ pnf;ay;cJw
h hJ umuG,f
a&;wyfawG[m ppfwyfe@J y;l aygi;f +yD; aqmif&u
G &f if;/ bde;f vkyif ef; t}uD;tus,v
f yk o
f al wG jzpfvm=u
ygw,f? vufeufukdifwyf}uD;awG jzpfvm=uygw,f? cGefqm/ avmfppf[ef wkd@qkd&if urBmuygod
vm&wJh bdef;bk&if}uD;awG jzpfvm=uygw,f? ta=umif;trsKd;rsKd;a=umifh umuG,fa&;awGukd vuf
eufzwfzkd@ vkyf&wJhtcgrSm vufeuftzwfrcHbJ awmckdumuG,fa&;awG jzpfoGm;=uygw,f? ppf
tpkd;&ukdawmif jyefqef@usifwJh v_yf&Sm;r_awGay:vm&ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD[m awmfvSefa&;tpkd;&qkdwm zGJpnf;+yD; wwdkif;jynfvkH;ukd pkd;rkd;tkyf
csKyfcw
hJ ,fv@dk a,bk,sajym&ayr,fh wu,fu Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; pdwf udux
f ifovkd tkycf sKyfcw
hJ m
jzpfygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; ukd jyef+yD;vSefEkdifcJhol ray:aygufcJhyg? eHygwf (2) jzpfwJh Akdvfr;csKyf
atmif}uD; wk@d u jyef+yD;tmcHEidk af tmif ud;yrf;=unfch =hJ uao;ayr,fh Akv
d cf sKyf}uD;ae0if;u ajc&mwkid ;f
cGifhray;bJ Akdvfr;csKyfatmif}uD; ukdyg apmapmpD;pD; &Sif;ypfcJhygw,f? (12) ESpfwmumvtwGif;rSm
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; &J zwfxkwfyGJrSm ta=umif;trsKd;rsKd;eJ@ ygoGm;olaygif;vnf; trsm;tjym;&SdcJhyg
w,f? tm%modrf;+yD;+yD;csif; awmfvSefa&;aumifpDqkd+yD; pwifay:aygufvmcJhwJh (OuU AkdvfcsKyf}uD;
ae0if;ryg) awmfvSefa&;aumifpDtzGJ0if (16) OD;rSm (10) OD;r&SdawmhbJ (6) OD;yJ usefygawmhw,f?
awmfveS af &;aumifp0D ifpm&if;rSm r&Sad wmhwhJ ppfwyfxyd o
f ;D (10) OD;uawmh (1) Akv
d rf ; csKyfatmif}uD;
(txkwfcH&)/ (2) Akdvfr;csKyfoef;az (ao)/ (3) Akdvfr;csKyfwDuvpf (E_wfxGuf)/ (4) Akdvfr;csKyf
wifaz (txkwfcH&)/ (5) Akdvfr;}uD; =unfarmif (txkwfcH&)/ (6) Akdvfr;}uD;armifa&$ (txkwfcH&)/
(7) Akv
d rf ; }u;D apmjrifh (txkwcf &H )/ (8) Akv
d rf ; }u;D cspf rid f (txkwzf ,fc&H )/ (9) Akv
d rf ; }u;D cif!kd (txkwf
z,fcH&)/ (10) Akdvfr;}uD;wef,kqkdif (txkwfcH&) wkd@jzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifpaD cwf aemufq;Hk tcsed t
f xd useaf eao;wJh ppfwyfxyd o
f ;D }uD; (6) OD;
uawmh (1) Akdvfr;csKyfpef;,k/ (2) Akdvfr;csKyfpdef0if;/ (3) Akdvfr;}uD;aomif;=unf/ (4) Akdvfr;}uD;
oef;pdef/ (5) Akdvfr;}uD;ausmfpkd;eJ@ (6) Akdvfr;}uD;vS[ef wkd@yJjzpfygw,f? (16) OD;rSm (6) OD;yJ usefyg
awmhw,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpkd;& wufvmvmcsif;rSm (7) &ufZlvkdif ausmif;om;ta&;awmfykH
}uD;ay:cJh&+yD; ausmif;om;awG tajrmuftrsm; aoG;ajruscJh&ygw,f? ausmif;om;or*~taqmuf
tOD;}uD; Ak;H cGjJ ymcsypfjcif;cH&krH u ausmif;om;or*~qw
dk hJ orkid ;f 0if ausmif;om;tzGJ tpnf;}uD;ukyd g
vufpwkH; azsmufzsufwmvkyfcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

411

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awmfvSefa&;aumifpDtpkd;&vufxufrSm (tm&SrSm qefxkwfvkyfwifykd@Ekdifr_ tjrifhqkH;jzpfcJh


zl;wJh ArmEkid if [
H m) qefawmif vkaH vmufatmif rpm;ok;H Ekid w
f b
hJ 0 usa&mufc&hJ +yD; qefjy\emay:
cJh&ygw,f? ppfawGrSm qefvkyGJawGay:cJh&+yD; ppfwyfu &uf&ufpufpuf ypfowfESdrfESif;cJhygw,f?
ppftpkd;&&J zefwD;r_eJ@ wkwf-Arm vlrsKd;a&;t"duk%f;}uD;vnf; ay:cJh&+yD; wkwfvlrsKd; tajrmuf
trsm; aoqkH;cJh&ygw,f?
ppftpkd;&&J &uf&ufpufpuf zdESdyfr_ukdcHcJh&ayr,fh ausmif;om;xk&J ppftpkd;&qef@usifa&;
v_y&f mS ;r_awGuawm tcgtcGihf uHwidk ;f ay:ayguf azmfjycJyh gw,f? 69 ckEpS f u|e;f qG,t
f a&;tcif;eJ@
70 jynfh wuUokdvfa&$&wkv_yf&Sm;r_[m om"ujzpfygw,f?
vufeufuidk af wmfveS af &;tiftm;pkawG[m a,bk,stm;jzifh ppftpk;d &ukd &J&0J 0hH hH wGe;f vSef
wkdufyGJqifcJh=uayr,fh awmfvSefa&;'Da&wufvmatmiftxd rpGrf;aqmifEkdifcJh=uyg?
68 ckESpfxJrSm xl;xl;jcm;jcm;pwifay:aygufvmwmuawmh Auy ta&Sajrmufppfa'o
v_yf&Sm;r_jzpfygw,f?
aemufxyfxl;jcm;wmuawmh ArmjynfvufeufukdifawmfvSefa&;orkdif;rSm ray:aygufcJhzl;
ao;wJh vuf,mEkdifiHa&;tiftm;pk&J vufeufukdifwkdufyGJqifvmr_jzpfygw,f? b,fawmhrS vuf
eufuidk w
f u
dk yf u
JG dk r,k=H unf/ t=urf;zufenf;emukd vufrcHv@dk auG;a=umfcw
hJ hJ 0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek
ukd,fwkdif vufeufukdifvrf;a=umif;ukd a&G;cs,fvmcJh&jcif;jzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifp&D J aemufq;Hk ykid ;f umvrSm ppftpk;d &[m bufaygi;f pkH xde;f csKyfxm;Ekid f
oavmuf&Sd+yDvkd@,lqwJhtwGuf olwkd@pdwfuduf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opfukd (2) ESpf
avmuf tcsed ,
f al &;qG+J yD;/ enf;vrf;aygi;f pkeH @J od'w
d< if twnfyum Ekid if aH wmftm%mukd jynfov
l l
xkvufokd@ jyefvnftyfESH+yD;+yDqkdwm vkyfygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; vufuae OD;ae0if;vufokd@
tm%mtyfESif;+yD;+yDjzpfygw,f?
wwkdif;jynfvkH;&J taetxm;ukd csKyf+yD;ajym&r,fqkd&ifawmh/ wkdif;jynfvGwfvyfa&;a=u
nmcgpu uHawGcJ&h wJh zqyv q,fEpS q
f ,fr;dk acwf[m tarSmifacwf}uD;jzpfco
hJ vk/d awmfveS af &;
aumifpDppftpkd;&&J awmfvSefa&;aumifpD (12) ESpfwm acwf[mvnf; tarSmifacwf}uD;yJjzpfcJhyg
w,f? 'Dacwf}uD; (2) acwfukd E_dif;,SOf=unfhr,fqkd&ifawmh zqyv q,fESpfq,frdk;acwfu kd;kd;
tarSmifacwf? awmfvSefa&;aumifpD (12) ESpfwmacwfu ydef;ydef;ydwfatmifarSmifwJhacwf?
ygvrD ef'rD u
dk a&pD zqyv tarSmifacwfrmS 'Dru
dk a&pDtaiGtouf tuiG ;f tuseaf v;awG
wpkw
H &m &Scd ahJ o;ayr,fh awmfveS af &;aumifpD tarSmifacwfrmS uawmh 'Dru
dk a&pDreS o
f r# taiGt
oufrS rusef&awmhwJh tarSmifacwfjzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifpaD cwf[m zqyv ygvrD ef'rD u
dk a&pDacwfxuf (10) qru qk;d 0g;=uyf
wnf;kHru/ ynma&;/ usef;rma&;/ vlr_a&;/ tkyfcsKyfa&;/ w&m;pD&ifa&; pwJh e,fy,fawGtm;vkH;yg
ysufpD;&wJhacwf/ tzsufqD;cH&wJh acwf}uD;vnf;jzpfcJhygw,f?

412

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tydik ;f (4)
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDacwf (okdr[kwf)
wygwDtm%m&Sifpepfacwf (odkr[kwf)
ppftm%m&Sifpepfacwf ('kwd,ykdif;)
(1974=1988)
wygwD t m%m&S i f p epf e J tquf r jywf a y:xG u f v mwJ h vl x k w k d u f y G J r sm;/
1962 ckEpS /f rwfv (2) &ufae@uae 1974 ckEpS /f rwfv (2) &ufae@txd (12) wmaomum
v[m awmfvSefa&;aumifpDacwfjzpfcJhygw,f? wenf;tm;jzifh ppftm%m&Sifpepfacwf yxrykdif;
jzpfygw,f?
1974 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@ aemufykdif;up+yD; jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDacwf}uD;
pwifygw,f? rqvygwD tm%m&Sifpepfacwf tjynfht0ay:xGef;vmygw,f? wenf;tm;jzifh
ppftm%m&Sifpepfacwf 'kwd,ykdif; pwifouf0ifv_yf&Sm;vmygw,f?
1974 ckEpS f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'qkw
d m pwifouf0ifvy_ &f mS ;vmygw,f? uk,
d zf J uk,
d f
qif/ uk,
d [
hf muk,
d cf sK;d / ud,
k [
hf muk,
d af 0/ uk,
d [
f muk,
d f tEkid f u
dk x
f m;wJh zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'}uD;
wnf&Sdae+yDjzpfygw,f?
Ekid if aH wmf&J emrnfu jynfaxmifpq
k &dk ,
S v
f pforwjrefrmEkid if aH wmf qkw
d mjzpfygw,f? jynf
e,f (7) ck/ wkdif; (7) wkdif;eJ@ jynfaxmifpkykHomef azmfaqmifxm;ygw,f? 'gayr,fh ppfrSefwJhjynf
axmifpyk o
Hk mefr[kwyf g? jynfaxmifpt
k oGiaf qmifxm;wJh wjynfaxmifypHk o
H mjzpfygw,f? jynf
e,fawGtjzpf pm&if;azmfjyvmwmu (1) &Srf;jynfe,f/ (2) ucsifjynfe,f/ (3) u&ifjynfe,f/
(4) u,m;jynfe,f/ (5) csi;f jynfe,f/ (6) rGejf ynfe,f/ (7) &ckid jf ynfe,f wk@d jzpfygw,f? 47 zGJ pnf;
ykt
H ajccHOya'rSmwke;f uvkd rGe/f jrefrm/ &ckid u
f dk vk;H aygi;f ku
d +f yD; rxm;awmhb/J rGejf ynfe,fe@J &ckid jf ynf
e,ftjzpf owfowfrSwfrSwf azmf!ef;xm;ygw,f? csif; [mvnf; 0daoowkdif;r[kwfawmhbJ
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

413

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jynfe,ftjzpf wdwdusus ac:a0:xm;ygw,f? EkdifiHawmftvH[mvnf; =u,fyGifh}uD;wckukd


=u,fyiG ihf ,f (5) cku 0kid ;f &Hxm;wJh tvHawmfr[kwaf wmhb/J wkid ;f (7) ck/ jynfe,f (7) ckudk uk,
d pf m;
yxm;w,fqkdwJh =u,fyGifh (14) cktvH jzpfvmygw,f? qkd&S,fvpfa&;auG;a=umfoHeJ@tnD tvkyf
orm;vlwef;pm;eJ@ v,form;vlwef;pm;ukd tajccHw,fqw
dk m azmf!e ;f +y;D =u,f (14) ck&J tv,frmS
yife,H acG;oGm;pdyfeJ@ pyg;ESHESpfcufukd xnfhoGif;azmfusL;xm;ygw,f?
(47) zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'wke;f uvkd jynfol v$waf wmfe@J vlrsK;d pkvw
$ af wmfq+dk yD; v$waf wmf
(2) &yfvnf;r&Sad wmhb/J jynfol v$waf wmfwckwnf;yJ &Syd gawmhw,f? v$waf wmfrusi;f yEkid rf rD mS / tjrifh
qkH;tm%mykdiftzGJtpnf;[m EkdifiHawmfaumifpDjzpfygw,f?
A[kdtm%mykdiftzGJtpnf;awGtjzpf&Sdwmu tpkd;&0ef}uD;tzGJ/ Oya'tusKd;aqmiftzGJ/
w&m;ol}uD;tzGJeJ@ vkyfief;ppfaq;a&;tzGJwkd@jzpfygw,f?
(74) ckEpS f zGJ pnf;ykt
H ajccHOya't&/ Ekid if aH wmfaumifpOD uU[m Ekid if aH wmforwjzpf&r,f
qkdwmazmfjyxm;+yD; EkdifiHawmforwu EkdifiHawmf&J t}uD;tuJjzpfygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; uae vl0wfvJxm;wJh OD;ae0if; [m EkdifiHawmfaumifpDOuUjzpfovkd/
Ekid if aH wmforw}uD;vnf; jzpfvmygw,f? vl0wfvx
J m;+yD;jzpfwhJ OD;pde0f if;u 0ef}uD;csKyfjzpfygw,f?
0ef}uD;csKyfvufxJ tm%mtyfESif;xm;wmr[kwfwJh zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'jzpfwJhtwGuf
0ef}uD;csKyfOD;pdef0if; [m 0ef}uD;csKyfOD;Ek wkd@wkef;uvkd tm%m&Sdolr[kwfyg?
1974 ckESpf zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'yk'fr (5) rSm azmfjyxm;wmuawmh EkdifiHawmf&J
&nfrSef;csufyef;wkdif;[m qkd&S,fvpfvlabmifjzpfw,fvkd@qkdygw,f?
EkdifiHawmfpD;yGm;a&;pepf[m qkd&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfjzpfw,fvkd@ tajccHOya'yk'fr (6) u
jymef;+yD; EkdifiHawmf&J zGJpnf;ykH[m qkd&S,fvpf'Drkdua&pDukd tajccHwJh zGJpnf;ykHjzpfw,fvkd@ tajccH
Oya'yk'fr (7) u jymef;owfrSwfxm;ygw,f?
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD[m EkdifiHawmfukdOD;aqmifwJh wckwnf;aomygwDjzpfygw,f?
1964 ckEpS f trsK;d om;pnf;vk;H nD!w
G rf _ umuG,w
f OhJ ya'qkw
d m jymef;+yD;/ Ekid if aH &;ygwt
D zGJ tpnf;
rSefor# wckrSrusefatmif zsufodrf;+yD;uwnf;u/ rqv[m waumifwnf; ydifbufr&Sd ajy;aecJh
wmjzpfayr,fh ckid rf moxufcidk rf matmif wdwv
d if;vif; xyfraH uG;a=umfz@dk vw
dk t
hJ wGuf zGJ pnf;tkyf
csKyfykHtajccHOya'xJrSmukd xnfhoGif;a&;qGJ jymef;ay;xm;&ygw,f? tajccHOya'yk'fr (11) eJ@ wyg
wDpepfukd w&m;0ifjymef;xm;ygw,f? tajccHOya'yk'fr (11) &J w&m;0ifazmfjy jymef;xm;csuf
tjynft
h pku
H awmh Ekid if aH wmfonf wckwnf;aom wygwpD epfuo
dk m usio
hf ;Hk &rnf? jrefrmhq&dk ,
S f
vpfvrf;pOfygwo
D nf Ekid if aH wmf. wckwnf;aom Ekid if aH &;ygwjD zpfI Ekid if aH wmftm; OD;aqmifonf
qkdwmjzpfygw,f?
tJ'Dvkd *k%fxl;0daooawGeJ@ jynfhpkH+yD;/ EkdifiHawmfukd acgif;aqmifaewJh rqv ygwD}uD;&J
OuU [mvnf; OD;ae0if; yJjzpfygw,f?
zqyv vufxufu 0ef}uD;csKyfOD;Ek ukd wkwfjynfu OuU}uD; armfpDwkH;vkd ygwDukdyJOD;
aqmif OuU vkyf+yD;/ tpkd;&tzGJ 0ef}uD;csKyftm%mukd v$Jajymif;ay;tyfoifhw,fvkd@ tuHy wkduf
wGe;f &mrSm yg0ifcw
hJ hJ Akv
d cf sKyf}uD;ae0if;[m olu,
dk w
f idk f tm%mukq
d yk u
f idk v
f mwJt
h cgrmS awmh/ tjrifh
414

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

qk;H t}uD;qk;H &mxl;rSeo


f r# wckrrS vGw&f atmif &,luidk w
f ,
G x
f m;ygawmhw,f? 'ga=umifh Ekid if aH wmf
orw}uD;[m OD;ae0if; yJjzpfovkd EkdifiHawmfaumifpDOuU}uD;[mvnf; OD;ae0if; yJjzpfwJhtjyif/
wEkdifiHvkH;&J OD;aqmifygwDjzpfwJh jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD&J OuU}uD;[mvnf; OD;ae0if;yJjzpf
ygw,f?
jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwq
D w
dk hJ rqv ygwaD cwfrmS bmudp/P bmv_y&f mS ;r_uydk J taumif
txnfazmfazmf/ ajymavh/ qkad vh/ ok;H E_e;f avh&w
dS hJ acgi;f pnf;wif pum;pk/ pum;&yfwck ay:vmygw,f?
tJ'guawmh ygw&D J OD;aqmifr/_ aumifp&D J }uD;=uyfr/_ vlxv
k w
l ef;pm; tzGJ tpnf;rsm;&J yHyh ;dk ulnrD _
eJ@twl qkw
d phJ um;&yfjzpfygw,f? tm%m/ yg0g/ 'D*&D }uD;pOfi,fvu
dk u
f adk zmfjy+yD; acguf ;dk usK;d atmif
csay;xm;wJh rqv0wf&w
G pf Ofxu
J ta&;}uD;acgi;f pnf;wif pum;&yfjzpfygw,f? rqv0ifreS o
f r#/
Xmeqkid &f m wm0efxrf;aqmiforl eS o
f r# tJ'pD um;&yfudk a*smif;a*smif;ajy;atmif oH;k wwf&ygw,f?
ae&mrSm;okH;vkd@r&yg? a&SaemuftpDtpOf rrSefvkd@r&yg? ygwD&J}uD;=uyfr_/ aumifpD&Jacgif;aqmifr_
vk@d rSm;ok;H vk@d r&ovk/d aumifp&D J }uD;=uyfr/_ ygw&D J OD;aqmifrv
_ @dk vnf; ae&mtxm;tokd }uD;pOfi,f
vkduf rnDr!Gwfvkd@rjzpfyg? 'g[m vkyfxkH;vkyfenf;wckvkdjzpfygw,f? rSm;okH;&if ta&;,lcH&ygw,f?
ygw&D J tcef;uked m;rvnfol t&nftcsi;f rrSo
D l jzpfomG ;Ekid yf gw,f? rqvygw[
D m tJ'v
D dk OD;aqmif
oltcef;ukd tjynfht0 ,lxm;ygw,f?
tkyfcsKyfa&;,E W&m;rSmuawmh EkdifiHawmfaumifpD&JatmufrSm jynfe,fwkdif; aumifpDkH;
awG&Sdygw,f? jynfe,fwkdif; aumifpD&JatmufrSm rde,faumifpDkH;awG&Sdygw,f? ckdiftqifhawG
r&Sdawmhyg? t&if vtu awG&Jae&mrSm aumifpDawGa&mufvmygw,f? aumifpD&J b,fawmif
yHe@J nmawmifyaH wGtjzpf a&mufvmwmuawmh jynfe,fwkid ;f rde,ftvku
d f jynfol w&m;ol
}uD;tzGJeJ@ jynfolOya' tusKd;aqmiftzGJawGjzpfygw,f? aemufwcku vkyfief;ppfaq;a&;tzGJ
qkdwmawGjzpfygw,f?
rqv ygwDA[kd}uD;&JatmufrSmu jynfe,fwkdif; a'oygwD aumfrDwDqkdwmawGjzpfyg
w,f? a'oygwDaumfrDwD&JatmufrSmu rde,fygwD,lepfawGjzpfygw,f? ygwDuae wm0efcHzGJ
pnf;wmuawmh vrf;pOfvli,f/ a&Saqmifvli,fqkdwmawGjzpfygw,f?
vlxv
k w
l ef;pm;tzGJ tpnf;qkw
d muawmh tvkyo
f rm;aumifpeD @J v,form;aumifpaD wG
uae =uufajceD/ rD;owfqkdwmawGtxd jzpfygw,f?
ppfwyfxdyfoD;awGtm;vkH;[m rqvygwD0if xdyfoD;}uD;awGjzpf=uovkd/ aumifpD0ifawG
tm;vk;H [mvnf; ppfwyfuvm=uolawG trsm;pkjzpfygw,f? xdyyf idk ;f tqifah wGtm;vk;H [m vuf&dS
abmif;bD0wfe@J abmif;bDc|w}f uD;awG jzpf=uygw,f? ta&;}uD; rde,ftqifah wGrmS vnf; abmif;bD
0wfeJ@ abmif;bDc|wfawGukdom t"du&mxl;tyfESifh;xm;ygw,f? abmif;bD0wf abmif;bDc|wf vkH
avmufatmifr&SdwJhae&mrSm ygwD0if wif;jynfh}uD;awGukd ae&mcsxm;ay;ygw,f? &mxl;ae&m}uD;
}uD; &&Sdxm;olwkdif;[m ygwD0ifawGjzpf=uygw,f? vG,fvG,fajym&&ifawmh ygwDaumifpDacwf
jzpfvmygw,f? rde,fwidk ;f rSm ygw,
D el pf;Hk &So
d vkd jynfol aumifpD ;Hk &Syd gw,f? puft
Hk vkyf w
Hk idk ;f rSm
jynfoltvkyform;aumifpDkH;qkdwm&Sdvmygw,f? aus;&GmawGrSmvnf; aus;&Gmtkyfpkjynfol
aumifpDqkdwmawGeJ@ jynfolv,form;aumifpDkH;awG &Sdvmygw,f? 1970 jynfhESpf or0g,r
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

415

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

pDrHudef;eJ@ zGJpnf;ay;vkdufwJh or0g,rtoif;awGu tr_aqmifawG[mvnf; ygwDaumifpDuduf


awGjzpf&ygr,f? trsm;pkuawmh ygwDaumifpDu a&G;cs,fay;wJh tpkd;&cef@qkdwmawGom ae&mjrifh
jrif&h avh&ydS gw,f? ygwaD umifpaD cwfjzpfwt
hJ wGuf ygwaD umifprD mS ae&m&xm;olawG[m tcGix
hf ;l
cHawGjzpfvm=uovkd/ ae&mwum ygav&mig;ydcsufawG jzpfvm=uygw,f?
tJ'Dvkd rqvwygwDtm%m&Sifpepf}uD; }uD;us,fvmcsdefrSm vlxk}uD;w&yfvkH;&J pm;0wf
aea&;uawmh wae@wjcm; qkd;0g;vmcJhygw,f? txl;ojzifh tvkyform;/ v,form;awG/ atmuf
ajc0efxrf;awG/ acgif;&GufAsufxkd; qif;&Jol/ qif;&Jom;awG&J tajctae wae@wjcm; 'kuQrsKd;pkHuH
awGvm&ygw,f?
zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'qkw
d m}uD; ay:vm+yD;vk@d r=umcif jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwD
acwf}uD;u pwifvnfywfvkd@rS zifraEG;ao;cifrSm tvkyform;awGb0[m xrif;awmif eyfrSef
atmifpm;zk@d qefawmif rvkaH vmufwb
hJ 0rsK;d &ifqidk v
f m&ygw,f? 1974 ckEpS /f arvxJrmS ykvyd cf snf
r#ipf ufe@J jrpfi,fr;D &xm; pufacgi;f jyifpuf/Hk acsmufa&eHacsmif; a&eHajrawGrmS tvkyo
f rm;v_y&f mS ;
r_awG ay:vmygw,f? ZGefvxJrSm &efukeftxd ul;pufvmygw,f?
1974 ckEpS /f ZGev
f (6) &ufrmS awmh rqv ppftpk;d &vufatmufrmS orkid ;f 0if yxrqk;H aom
tvkyform;oydwf}uD; aygufuGJay:xGufvmaygawmhw,f?

1974 ZG e f (6) tvk y f o rm;oyd w f } uD ;


ZGefv (6) &uf reufrkd;vif;wmeJ@ pufkHtvkyfkHawG pwifvnfywfwmeJ@ wydifeuf/
oydwf oydwf arSmuf arSmuf qkdwJhtoHawG wae&m+yD;wae&m &efukefwrdvkH;tESH@ ay:xGef;
vmygw,f? tif;pdef rD;&xm;pufacgif;kH/ orkdif;csnfr#ifESifh txnfpuf/ tkwfusif; *kHeDpufkH/ qifr
vkdufoabFmusif; wkd@uae &efukefrd&J pufkHtvkyfkHawG xlxyf&m tif;pdefvrf;r}uD; wavsmuf
tif;pde/f r&rf;uke/f v_id /f urm&Gwf rde,fawGwavsmuf/ puft
Hk vkyf aHk wG&J oydw}f uD;awG wvH;k +yD;
wvkH; ay:aygufvmygw,f?
qefvkHavmufpGm&&Sda&; 'dk@ta&;/
tvkyform;aumifpD zsufodrf;ay;
qkw
d hJ auG;a=umfoaH wG yJw
h ifxyfcyhJ gw,f? qefr&Sv
d @dk qefvaHk vmufpmG ay;zk@d awmif;qk=d u
ovkd/ tvkyform;awGtusKd;twGuf bmwckrS aqmif&Gufay;wmr[kwfbJ/ tvkyform;rif;om;
awGu OD;pD;+yD;/ tvkyo
f rm;awGtay: rawmfrw&m;yaewJh tvkyo
f rm;aumifpaD wGudk zsuo
f rd ;f
ay;zkd@ awmif;qkd=u/ qENjy=uygw,f?
rqvtpk;d &u tvkyo
f rm;oydw}f u;D ukd zcd zJG @dk yk'rf (144) ukd xkwjf yefygw,f? &efuek w
f idk ;f
aumifpDOuU odef;atmif vufrSwfeJ@a&m/ &efukefwkdif;ppfXmecsKyfwkdif;r; Akdvfr;}uD;ciftkef; vuf
rSwfeJ@yg yk'fr (144) ukd xkwfjyef+yD; +idrf0yfydjym;a&; ta&;,laqmif&GufcsufawGukd qufwkdufvkyf
ukdifygw,f?
416

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

0ef}uD;csKyfOD;pdef0if;u qefawGtvkHtavmuf&Sdygw,fvkd@ a&'D,kduae rdef@cGef;ac|ygw,f?


ta&;}u;D pufaHk wGa&SrSm &efuek w
f idk ;f ppfXmcsKyw
f idk ;f r; cift;Hk trde@f e@J ppfwyfuae&m,lygw,f? tif;pdef
vrf;r}uD;ay:rSm&SdwJh pufr_wuUokdvf/ wdarG;ukwuUokdvfeJ@ orkdif;aumvdyfausmif;aqmifawG
=um;rSm wnf&adS ewJh orkid ;f csnrf #iEf iS hf txnfpufrHk sm;a&SrSm ppfum;awG/ ppfom;awG wef;pDae&m
,lxm;+yD; oydwf}uD;ukd zdcGJzkd@jyifygw,f? orkdif;csnfr#if txnfpufkHu oydwfarSmuftvkyform;
acgi;f aqmifrsm;&J bma=umifh oydwaf rSmuf&w,fqw
dk mukd &Si;f vif;ajyma[maeoHudk em;qif&if;/
oydwf}uD;ukd axmufcHtm;ay; 0ef;&Hae=uwJhvlxk}uD;eJ@ oydwfukdzdcGJzkd@ csxm;wJh ppfwyft=um;
xdyw
f u
dk }f uD;vkjd zpfaecsed rf mS teD;&Sd v_id &f pJ cef;xJuae t"duk%;f ESrd Ef iS ;f a&; vkx
H ed ;f awGxu
G v
f m+yD;
vltkyf}uD;ukd eHygwfwkwfawGeJ@kdufESuf+yD; vlpkcGJygw,f? kef;&if;qefcwfjzpfoGm;&csdefrSm ppfwyfu
yxr rsuf&nf,kdAkH;awGtokH;y+yD; qufwkdufrSmyJ aoewfeJ@pwifypfcwfygw,f? yxr vrf;rw
avsmuf ypfcwfae&muae vrf;ab;0J,mawGuydk g tES@H ypfcwfwt
hJ wGuf ZGev
f (6) &uf ae@vnfrmS yJ
orkdif;csnfr#ifpufkHa&S aoG;ajrus&r_}uD; jzpfay:cJhygw,f? ppfwyfu oydwfarSmufae=uwJh pufkH
awGukd t=urf;zuf zdcGif;r_awG qufwkdufvkyfukdifcJhygw,f?
tvkyform;awG aoG;ajrus&r_}uD; ZGefv (6) &ufae@rSm jzpfay:cJh&+yD; (6) &uf (7) &ufae@
awGrmS yJ qifrvku
d f oabFmusi;f tkwu
f si;f *keH pD uf/Hk tif;pdef rD;&xm;pufacgi;f kw
H @dk uv
kd nf; ppfwyf
u 0ifa&mufpD;eif; zdcGJcJhwJhtwGuf aoG;ajrus&r_awG ay:aygufcJhygw,f? txl;ojzifh qifrvkduf
oabFmusif;rSm taotaysmufrsm;cJhw,fvkd@qdkygw,f?
ZGef (6) tvkyform;oydwf}uD;[m rqvppftpkd;&&J wygwDtm%m&Sifpepfukd tvkyfo
rm;xku qef@usiftefwkvkdufwJh yxyqkH; qENjyyGJjzpfovkd/ qefawmif;wJh tvkyform;awGukd
usnfqHyJay;vkdufwJh ppftm%m&SifZmwdkyfukd tpG,fxkwf+yD; jyovkdufwJh ESdyfuGyfowfjzwfyGJ}uD;
vnf;jzpfygw,f?
zrf;qD;jcif;cHxm;&wJh tvkyform;oydwfrSm yg0ifacgif;aqmifcJholawGukd ppftpkd;&u
jyif;jyif;xefxef ESdyfuGyf+yD; ESpf&Snfaxmif'%fawG toD;oD;csrSwfcJhygw,f?
ppftpkd;&[m ppfwyftm;ukd; ppfrmefwufaeolyDyD aomif;usef;olESdrfESif;a&;eJ@ Auykd;r
A[kdydysufa&;/ kd;rwausm r'nw vufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkawG csKyf+idrf;a&;twGuf
wqifw
h ;dk aqmif&u
G yf gw,f? vufeufuidk w
f u
dk yf aJG wGe@J rday:vlxw
k u
dk yf aJG wG aygi;f pyfroGm;rdEidk af p
a&;twGuf ppftiftm;ukd wkd;+yD;tokH;yygw,f?
1974 ckESpf/ ZGefv (18) &ufae@rSm jzwf (4) jzwfqkdwmukd w&m;0ifauG;a=umf+yD; csrSwf
taumiftxnfazmfygw,f? t&ifuvnf; jzwfav;jzwfAsL[mukd csrSwfusifhokH;cJhayr,fh ZGefv
(18) &ufup+y;D wdwv
d if;vif;au;G a=umfum tus,jf yef@q;Hk pwiftaumiftxnfazmfwhJ oabm
jzpfygw,f? jzwf (4) jzwfqkdwmuawmh (u) aomif;usef;olukd &duQmjzwf/ (c) aomif;usef;olukd
qufa=u;jzwf/ (*) jynfolvlxkw&yfvkH;u aomif;usef;olukdtqufjzwf/ (C) jynfolvlxkukd,f
wkdifu aomif;usef;olawGukd ckcHacsr_ef;owfjzwf qkdwJhpepfjzpfygw,f?
awmifay:&GmawGudk ae&ma&Gajymif;csxm;wm wcsKd &GmawGudk AD,uferfppfyrJG mS tar&duef
ppfwyfvyk o
f vkd pkpnf;&GmawGtjzpf twif;t=uyfzefw;D wm/ qefawmif tdrrf mS tykt
d vsrH xm;&
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

417

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

atmif twif;t=uyftyfEcHS idk ;f wm/ awmxJomG ;&if xrif;xkyaf wmif ,laqmifomG ;vmcGirhf ywm/
wkdufyGJawGtwGif; vlxkyg rygygatmif xnfhoGif;pDrH+yD; tokH;csapckdif;wmawG &uf&ufpufpufvkyf
cJhygw,f? 'gukd jynfolppfenf;AsL[mvkd@ uifyGef;wyfr*Fvm,lygw,f?
yJc;l k;d rtwGi;f tJ'v
D dk jyif;jyif;xefxef ppfa&;t& ESyd u
f yG rf a_ wGvyk af ewke;f rSm rday:awGrmS
vnf; tpkd;&qef@usifa&; v_yf&Sm;r_awG xyf+yD;ay:rvm&atmif axmufvSrf;a&;awGukd wkd;+yD;
pDrHae&mcsxm; v_yf&Sm;apcJhygw,f? OD;ae0if; [m axmufvSrf;a&;tzGJukd tm;xm;olyDyD axmuf
vSrf;a&;tzGJ@ukd pdwfuduf ukdifwG,fzGJpnf;xm;ygw,f? OD;ae0if; [m ol&J tm%mwnf+rJa&;
twGuf ol&J EkdifiHa&;ydifbufawG/ vlxkv_yf&Sm;r_awGukd zdcGif;Ekdifzkd@twGufyg axmufvSrf;a&;ukd
txl;OD;pm;ay; arG;jrLukdifwG,fxm;ygw,f? axmufvSrf;a&;tzGJ}uD;uvnf; OD;ae0if; pdwfuduf
OD;ae0if; &J twGif;tjyif EkdifiHa&;&efolrSefor#ukd &uf&ufpufpuf ESdyfuGyfjycJhygw,f? axmufvSrf;
a&;tzGJ[m wae@wjcm; wefckd;xGm;vmygw,f? axmufvSrf;a&;tzGJ&J t}uD;tuJjzpfvmolu
awmh Akdvfr;csKyfwifOD; jzpfygw,f? ppfwyftwGif;rSm wjcm;wifOD;awGvnf;&SdwJhtwGuf axmuf
vSrf;a&;wifOD; ukd vefbm;wifOD;/ rsufrSefwifOD; vkd@vnf;ac: =uygw,f? 62 ckESpf ppfwyftm%m
odrf;pu AkdvfcsKyf}uD;ae0if; &J nmvufkH; axmufvSrf;a&;t}uD;tuJ Akdvfr;}uD;armifvGif (ac: )
E_wfcrf;ar$;armifvGif emrnf}uD;cJhovkd/ Akdvfr;csKyfwifOD; (ac: ) rsufrSwfwifOD; [mvnf; emrnf
ausmfcJhygw,f? (E_wfcrf;ar$;armifvGifa&m/ rsufrSefwifOD; yg AkdvfcsKyf}uD;ae0if;&J txl;a&G;cs,fr_eJ@
ypdzdwfork'N&mxJu qkdufyefu|ef;rSm tar&duef pDtkdifat (CIA) uay;cJhwJh axmufvSrf;a&;oif
wef;ukd wufa&mufc=hJ uzl;olawGjzpfygw,f?) Akv
d rf ; csKyfwifO;D (ac: ) axmufvrS ;f a&;rsurf eS f wifO;D
[m Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awGudk ray:aygu&f atmif axmufvrS ;f a&;enf;emrsK;d pku
H dk tok;H ywwfojl zpf
ygw,f?
'D=um;xJuyJ rqv ppftpkd;&qef@usifa&;v_yf&Sm;r_tjzpf xyfrHay:xGufvmwmuawmh
OD;oef@ psmyeta&;tcif; ausmif;om;v_yf&Sm;r_}uD;jzpfygw,f? 1974 ckESpf/ 'DZifbmvrS ay:xGuf
vmcJhwmjzpfygw,f? ZGef (6) tvkyform;oydwf}uD; ay:xGuft+yD; (6) vtwGif;rSm qufwkdufay:
xGufvmcJhwmjzpfygw,f?

OD ; oef psmyeta&;tcif ;
Armjynfom;jzpfwJh ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;r;csKyfa[mif; OD;oef@[m tar&duef
EkdifiHrSm uG,fvGefcJh+yD; uG,fvGefolOD;oef@&J qENt& OD;oef@&J kyfuvmyf[m Armjynfukd jyefvnf
a&muf&v
dS mcJyh gw,f? OD;oef@[m OD;Ek&J vl&if;wa,mufjzpf+yD;/ OD;Ek 0ef}uD;csKyfb0u ukvor*~qidk f
&m jrefrmuk,
d pf m;vS,t
f jzpf pwifxrf;aqmif&if;/ ukvor*~twGi;f a&;r;csKyf 'uf[rRm;_;d av,mOf
ysufusuG,fvGefwJhtcg/ ukvor*~twGif;a&;r;csKyfae&m qufcH&&SdcJholjzpfygw,f? 1961 ckESpf
Ek0d ifbm (3) &ufae@rmS ukvor*~taxGaxGnv
D mcH}uD;uae OD;oef@udk taxGaxGtwGi;f a&;r;csKyf
tjzpf a&G;cs,fcJhwmjzpfygw,f? oufwrf;ukefqkH;wJhtcg aemufxyfoufwrf;twGufvnf; taxG
axGtwGif;a&;r;csKyftjzpf qufvufta&G;cs,fcHcJh&ygw,f? OD;oef@ vufxufrSm urBmppfjzpfEkdif
418

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

avmufwJhtxd }uD;us,fjyif;xefwJh urBmhta&;tcif; tjzpftysuf t=uyftwnf;}uD;awGudk


atmifjrifpmG nEd id_ ;f ajz&Si;f ay;Ekid cf w
hJ t
hJ wGuf urBmuvnf; wefz;dk xm;av;pm;cJo
h vkd ArmEkid if t
H zk@d
vnf; *k%f,lav;pm;zG,f&m yk*~Kdvf}uD;wOD;jzpfygw,f? 'gayr,fh OD;ae0if; uawmh AkdvfcsKyf}uD;
ae0if; b0uae Ekid if aH wmforw OD;ae0if; b0txd wavsmufv;Hk OD;oef@tay: yk*K~ v
d af &;t& remvkd
0efwkd rkef;wD;aecJhygw,f? tJ'D rkef;wD;remvkdr_tajccHawGa=umifh OD;oef@ kyfuvmyf Armjynfjyef
vnfa&muf&SdvmwJhtcg OD;oef@kyftavmif;jrKyfESHzkd@twGuf ajrae&mukd }uHawmocsKif;rSmyJ jrKyfESH
cGiahf y;cJyh gw,f? omrmefvw
l a,muftjzpfyJ oabmxm;cJyh gw,f? igrh ed ;f rawmif }uHawmrSmyJjryf
wmyJv@dk ta=umif;jycJyh gw,f? OD;oef@udk av;pm;wefz;dk xm;olawGu OD;ae0if;&J azmfjyoabmxm;
r_awGtay: rausreyfjzpfcJh=uygw,f?
'DZifbmv (5) &ufae@/ OD;oef@kyftavmif;ukd }uHawmocsKif;ykd@+yD; jrKyfESHr,fhtcsdefrSm/
wuUokdvfausmif;om;rsm;eJ@ &[ef;ysKdrsm;u OD;oef@kyftavmif; tacgif;ukd 0kdif;0ef;csDrvkduf=u+yD;
tavmif;wifum;ay:wifum }uHawmykd@r,fhtpm; &efukefwuUokdvf bGJESif;obiftwGif; o,f
aqmifvu
dk yf gw,f? OD;oef@yk t
f avmif; ae&mcsxm;&m usKu
d q
U u
H iG ;f rSmuwnf;u psmyecscsed ef ;D rSm
ausmif;om;rsm;u ppftpk;d &&J ,kwrf mkid ;f yswphJ w
d "f mwfudk zGichf sw
_ cf swm/ qef u
h siaf jyma[mwm
awGvkyfcJh=uygw,f? ausmif;om;acgif;aqmifrsm;u ausmif;om;awG&Jpdwf"mwfeJ@ tckpsmyeukd
ausmif;om;awGu odr;f ,l+yD; Ekid if aH wmfpsmyejzpfatmifvyk rf ,fv@dk a=unmcJyh gw,f? ausmif;om;
awGu OD;oef@kyftavmif;wif psmyeum;ukd &efukefwuUokdvf xJarmif;0ifapcJh+yD; bGJESif;obif
twGif;rSm kyfuvmyftacgif;ukd csxm;um ausmif;om;awGOD;pD;vkyfwJh EkdifiHawmfpsmyetjzpf
taumiftxnfazmfvkduf=uygw,f? 'Dvkdenf;eJ@ OD;oef@psmyeta&;tcif;}uD; ay:aygufvmcJhyg
w,f?
wuUokdvf0if;twGif;rSm psmyeukdta=umif;y+yD; ae@a&mnyg ppftpkd;&qef@usifa&;w&m;
yGJawG azmfxkwfcJh=uygw,f? rqvygwD&J ,kwfrmr_/ aumifpDygwDqkdwmawG&J Akdvfuspkd;rkd; pkwfyJhr_/
ppfwyf&J &ufpufqkd;0g;r_awGukd azmfxkwfa[majymcJh=uovkd/ ausmif;om;xk&J jynfolvlxkbuf
u&yfwnfcJhwJh orkdif;tpOftvmawGta=umif;eJ@ rqvppftpkd;&ukd jynfolw&yfvkH;u qef@usif
wkdufyGJ0ifoGm;=uzkd@ vkdtyfwJhta=umif;awGukd ae@pOf&ufquf xkwfazmfa[majym v_HaqmfcJh=u
ygw,f? ppftpkd;&qef@usifa&; w&m;yGJawGukdazmfxkwf&if; vlxk&ifzGifhoH[pfwkdifjzpfatmif wqifh
wkd;pDpOfzefwD;ay;EkdifwJhtwGuf &[ef;oHCmawmfawGa&m/ tvkyform;eJ@ 0efxrf;awGxJuyg vm
a&muf&ifziG hf a[majym=uoHawG ae@pOfnqufjzpfc+hJ yD;/ &efuek w
f uUov
dk 0f if;twGi;f rSm }udw}f udwf
wk;d atmif vlxyk &dwo
f wf}uD; pnf;um;cJyh gw,f? vlxu
k ausmif;om;v_y&f mS ;r_ta&;tcif;}uD;ukd
tm;ay;axmufcH yg0iftm;jznfhulnDcJh=uygw,f? xrif;xkyf/ aq;vdyf/ oa&pmutp/ ykdufqH/
a&/$ aiGtxd v'gef;axmufyHhcJholawG trsm;tjym; ay:aygufcJhygw,f?
OD;oef@ &J kyftavmif;ukd wuUokdvf0if;twGif; rsufESmpmajruGufvyfrSmyJ ausmif;om;
awGuOD;pD;+yD; *loGif;jrKyfESH o*dvfcJh=uygw,f?
'Dta&;tcif;ukv
d nf; rqvppftpk;d &[m t=urf;zufenf;ukyd u
J sio
hf ;Hk +yD; &uf&ufpufpuf
zdciG ;f cJyh gw,f? neufoef;acgiaf usmrf mS wifu
h m;awG/ ppfum;awG/ ppfom;awGe@J 0kid ;f &H+yD; 0ifa&muf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

419

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

zdcGJzsufqD;wmawG vkyfcJhygw,f? *lAdrmefukdvnf; zsufqD;ypfvkduf+yD; kyfuvmyfukd odrf;ykdufo,f


aqmifoGm;cJh=uygw,f? ausmif;om;aoG;ajrus&r_awG jzpfay:cJhygw,f?
psmyeudpPeJ@qufpyf+yD; ausmif;om;acgif;aqmifawGtygt0if ppftpdk;&qef@usifolawG
tajrmuftrsm; axmifeJ@csD+yD; tzrf;tqD;cHcJh=u&ygw,f?
1974 ckESpf&J vufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkawG&J tajctaeukd t=urf;zsif;=unfh
r,fqkd&ifawmh t"dutzGJtpnf;}uD; (2) ckjzpfwJh ArmjynfuGefjrLepfygwDa&m/ autif,lygwDyg
vufeufukdifwkdufyGJeJ@ vlxkwkdufyGJawGukd rSefrSefuefuefaygif;pyf+yD; atmifyGJukd t&,lr,fqkdwJh
EkdifiHa&;vrf;pOf rl ay:vpD toD;oD;&Sd=uayr,fh/ ay:xGef;vmwJh vlxkwkdufyGJukd axmufcHwJh wkdufyGJ
awG trSwfw& azmfxkwf wkdufyGJqifwmavmufuvGJvkd@ xl;xl;jcm;jcm; pGrf;aqmifjyEkdifr_r&Sdo
avmufjzpfygw,f? ArmjynftwGi;f ykid ;f jynfrvlxek @J teD;pyfq;Hk qufpyfaewJh yJc;l k;d rawmfveS af &;
e,fajreJ@ jrpf0u|ef;ay:a'owcGif[m ppftpkd;&&J wqifh+yD;wqifh xkd;ppfqifwmukdom tquf
rjywf uHawG&ifqkdifae&ygw,f? cHppftaetxm;eJ@csnf;yJ cHppfqifaecJh&ygw,f? ppftpkd;&&J
ppfwyftiftm;eJ@ awmfveS af &;vufeufuidk t
f iftm;pkrsm;&J wyftiftm;[mvnf; tqrwefumG
jcm;vGef;aeygw,f?
Auy taeeJ@=unfhr,fqkd&if kd;rA[kd Auy eJ@ ta&Sajrmuf Auyt=um; tquftoG,f
rysuf&Sdae+yDjzpfayr,fh wqufwpyfwnf;aom awmfvSefa&;vrf;r}uD;tjzpf 'kd;,kdaygufjzpfatmif
zGiv
hf pS af zmfaqmif azmufvyk af y;Ekid jf cif;r&Syd g? ta&Sajrmufppfa'o}u;D ukd ckid cf idk rf mrmwnfaqmuf+y;D
ta&Sajrmuf&J yefqef;A[kdXmecsKyf}uD; ay:ay:vGifvGif wnf&Sdae+yDjzpfayr,fh tajccHvGwfajrmuf
a'oe,fajrukd oHvGiftaemufjcrf;txd ckdifckdifrmrm wkd;csJEkdifjcif;r&Sdyg? oHvGiftaemufjcrf;txd
pDrHcsufawG trsKd;rsKd;csrSwf+yD; xkd;ppfqifwm/ wkdufckdufwm/ v_yf&Sm;ppfiifwmawG azmfaqmifEkdifay
r,fh vGwfajrmufe,fajra'otjzpf rzefwD;EkdifcJhyg?
autif,&l J tajctaeuk=d unfrh ,fq&dk ifvnf; cHppftaetxm;yJjzpfaewJt
h jyif uGaJ ewJh
tkyfpkawGukdawmif wvkH;wpnf;wnf;jzpfatmif rpkpnf;Ekdif=uao;wJhtajctaejzpfygw,f? (74)
ckESpf/ _d;vluGef*&ufrSm autif,lvrf;pOfukd vkdtyfovkdjyifqif=u+yD; jrpf0u|ef;ay:wkdif;/ yJcl;wkdif;
twGi;f &Sd Akv
d cf sKyfaumfx;l acgi;f aqmifwhJ autif,el @J jyefvnfaygi;f pnf;Ekid zf @dk qk;H jzwfcsuyf J csrw
S f
EkdifcJhygw,f? autif,lygwDukd tvkyform;ygwDwcktjzpf wnfaqmufcsifolawGa&m/ vlwef;pm;
tawG;tac: t,ltqeJ@ vlwef;pm;tjrifukd vufcHqkyfukdifolawGa&m/ vufrcHEkdifolawGyg &Sdae
=uygw,f? ppftpk;d & bk&H efou
l dk wku
d cf u
dk af &;rSm twlwyl jJ zpfayr,fh oabmxm;tjrif cH,rl a_ wGu
wrsKd;pDuGJjym;ae=uolawG 'keJ@',feJ@ &Sdae=uygao;w,f?
rqv ppftpkd;&ukdqef@usif+yD; Auyukdtm;ay;axmufcHulnDaewJh wkwfjynfeJ@ EkdifiHa&;
tquftoG,f&&Sdzkd@ autif,l taeeJ@ tm;xkwfwmvnf;&SdcJhygw,f? 1973 ckESpf/ atmufwkdbm
vxJrSm autif,lygwDu paumv,fawm acgif;aqmifwJh (35) OD;yg ukd,fpm;vS,ftzGJwck[m
&Srf;jynf tufpftufpfyDyD (SSPP) a'ouwqifh ArmjynfuGefjrLepfygwD ta&Sajrmufppfa'oukd
a&muf+yD;/ ArmjynfuGefjrLepfygwD&J tpDtpOfeJ@ wkwfjynfxJukd 1974 ckESpf/ ESpfqef;ykdif;rSm a&muf
&So
d mG ;cJyh gw,f? ocifAode;f wif eJ@ Ekid if aH &;aqG;aEG;wmawG tjyeftvSef yvkycf =hJ uovk/d wkwjf ynf
420

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

uGefjrLepfygwDeJ@vnf; awGqkHaqG;aEG;r_awG/ autif,l&J oabmxm;ukd xkwfazmfwifjyr_awG


vkyfEkdifcJh=uygw,f? wkwfjynfu e,fcsJya'o&mZfpepfukd jywfjywfom;om; qef@usifwkdufckduf
aew,fq&dk if vkt
d yfwhJ tultnDawGuadk y;rSmjzpfa=umif;eJ@ Auy uaewqifh ay;r,fjzpfa=umif;
ajymqkdcJhw,fqkdygw,f? autif,l &Jc&D;pOf[m t"dutm;jzifh jynfyEkdifiHa&; r[mrdwf&Smjcif;eJ@
EkdifiHa&;avhvma&;c&D;pOfom jzpfwJhtwGuf vufeuftultnD&a&;r[kwfvkd@ qkdygw,f?
autif,l[m awmfvSefa&;twGuf tJ'Dvkdud;yrf;tm;xkwfwmawGtxd vkyfcJhayr,fh
autif,l &JawmfvSefa&;'Da&[mvnf; kd;reJ@ {&m0wDwkdif;rSmawmh wufvmatmiftxd pGrf;
aqmifEkdifjcif;r&SdcJhyg?
ArmjynfEidk if aH &;v_y&f mS ;r_orkid ;f rSm ta&;}uD;wJh tcef;uawGuvnf; yg0ifaqmif&u
G cf hJ
zl;+yD;/ tpOftvm}uD;cJhwJh tvHeDuGefjrLepfygwD taxGaxGtwGif;a&;r; ocifpkd;uawmh/ ukd,fh[m
ukd,f tzrf;cH aphpyfaqG;aEG;w,fqkdwmukd auG;a=umf&if; ppftpkd;&qDvmcJh&mrSm zrf;qD;/ kH;wif/
w&m;pGJqdkcH&+yD; ao'%fcsrSwfjcif;cH&ygw,f? tvHeDuGefjrLepfygwD[m tajccHtm;jzifh vkH;0ysufpD;
oGm;+yDjzpfygw,f? 1974 ckESpfxJrSm tvHeDuGefjrLepfygwD edXdwH ed*kH;csKyfoGm;cJh+yDjzpfygw,f?
rqvppftpkd;&[m pD;yGm;a&;pDrHudef;awGukd rpm;&0cref; auG;a=umfoHawGeJ@twl quf
vuftaumiftxnfazmfygw,f? yrxt}udrf ygwDnDvmcHwkef;u csrSwfcJhwJh ESpfwkdESpf&Snf pDrH
ude;f awGxu
J ESpw
f pdk rD u
H ed ;f wckjzpfwhJ 1971-72 rS 1974-75 txd yxr (4) ESppf rD u
H ed ;f ukd 7273 xdyJ (2) ESpfwm taumiftxnfazmf+yD; &yfpJypfvkdufygw,f? 1974 ckESpfrSm ay:aygufvmwJh
v$wfawmfoufwrf;eJ@ukdufnDatmif 1974-75 pD;yGm;a&;pDrHudef;up+yD; jyefvnftaumiftxnf
azmfzkd@vkd@ qkdygw,f? tJ'Dawmh rqv tpkd;&&J tESpf (20) ESpf&SnfpDrHudef;}uD;[m 1974-75 rS
1993-94 txd jzpfoGm;ygw,f?
pD;yGm;a&;pDrHudef;&J &nf&G,fcsufawGuawmh vlaer_tqifhtwef;ukd (2) qjrifhwifoGm;zkd@/
v,f,mpku
d yf sK;d a&;Ekid if u
H ae v,f,mtajccH pufrE_ idk if t
H jzpf ul;ajymif;oGm;zk@d / 1986 ckEpS af emuf
ykdif; tvkyfvufrJh vkH;0yaysmufoGm;zkd@/ pD;yGm;a&;eJ@ tH0ifcGifusjzpfr,fh qkd&S,fvpfynma&;pepfukd
xlaxmifoGm;zkd@qkdwmawGjzpfygw,f? 1974-75 pD;yGm;a&;pDrHudef;qkdwmukd rqv tpkd;&u
taumiftxnfazmfae+yDjzpfygw,f? taumiftxnfazmfwJhESpfrSmyJ qefaps;awGjrifhwufvm+yD;
ukefaps;E_ef;awGvnf; wuf+yD;&if;wufvmwmukd uH&ygw,f? 1974-75 ESpftwGuf tpkd;&u
pyg; ykdrkd0,f,l&&Sda&;twGufqkd+yD; pyg;aps;ukd pjrifhay;+yD; 0,f,lwmvkyfygw,f? 'gayr,fh pyg;aps;
jrifhay;r_&mckdifE_ef;eJ@ ukefaps;E_ef;wufvmr_&mckdifE_ef; tcsKd;tpm;[m tifrwef uGm[vGef;aewJh
twGuf v,form;rsm;b0vnf; bmrSxl;wkd;wufrvmbJ ykd+yD;awmhom rGJaw'kuQa&mufvm&yg
w,f? tvkyo
f rm;rsm;b0[mvnf; qefawmifrvkaH vmufwt
hJ jzpfrsK;d uHc&hJ +yD; qefvaHk vmufpmG
&&Sda&;twGuf tajccHwJh qefawmif;yGJ tvkyform;oydwf}uD; ay:aygufcJh&ygw,f? (ppftpkd;&u
usnfqHawGyJay;cJhygw,f?)
ppftpk;d &[m rday:rSm owfjzwfy}JG uD;awGusi;f y+yD; vlxt
k Hk uGra_ wGukd ESrd ef if;cJo
h vkd vuf
eufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkawGtay:vnf; tjywftowf ESdrfeif;Ekdifa&;twGuf oJ}uD;rJ}uD;
qufvuftm;xkwfygw,f? urBmodjzpfvm+yDjzpfwJh bdef;jy\emukdta=umif;y+yD; rl;,pfaq;0g;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

421

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ESrd ef if;a&; yl;aygi;f aqmif&u


G af &;ta=umif;jycsuef @J tar&dueftultnD&&daS &;ukv
d nf; tm;xkwcf hJ
ygw,f? tar&duefukd,fpm;vS,feJ@ rqv ppftpkd;&wkd@ 1974 ckESpf/ ZGefv (29) &ufae@rSm oabm
wlnDr_w&yf&&dS+yD; tar&duefa':vm (48) oef;eJ@ &[wf,mOf (6) pD; tultnD&cJhygw,f?
tJ'rD ;l ,pfaq;0g;wku
d zf suaf &;twGuf &&Sw
d hJ tultnDawGuv
dk nf; vufeufuidk t
f iftm;pkawGudk
wkdufckdufESdrfeif;a&;rSmyJ tokH;ycJhygw,f?
ppftpkd;&&J OD;pm;ay; ppfqifa&;&nfrSef;csufu aomif;usef;ol tywfwkdufa&;&nfrSef;
csufatmufrSm aomif;usef;oltm;vkH;ukd tywfrwkdufEkdifcifrSm rdawmf&efukef A[kdcsufreJ@ teD;
qk;H jzpfwhJ yJc;l k;d rwa=umeJ@ {&m0wDwidk ;f / jrpf0u|e;f ay:a'owckv;Hk ukd tjzLa&mifa'otjzpf ckid cf idk f
rmrm azmfxw
k Ef idk af &;jzpfygw,f? txl;ojzifh k;d rA[kd csKyf+idr;f a&;twGuf atmifp;dk rk;d ppfqifa&;ukd
csrSwf+yD; jzwfav;jzwfpepfeJ@yg yl;wJGppfqifr_awGukd t}uD;tus,f taumiftxnfazmfcJhygw,f?
atmifpkd;rkd; ppfqifa&;umvtwGif 1975 ckESpf/ rwfv (15) &ufae@ ae@vnf (1) em&D
rdepf (50) cef@tcsdefrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDOuU ocifZif eJ@ twGif;a&;r;ocifcspfwkd@ yJcl;kd;r
twGif; awmwGif;wae&mrSm usqkH;oGm;&ygw,f? ausmufwHcg;rde,f &JEG,facsmif;r}uD;&J vuf
wuf/ zGwu
f sm;acsmif;teD; awmwGi;f wae&mrSmjzpfygw,f? OuU ocifZif eJ@ twGi;f a&;r; ocifcspf
wkd@[m ppfwyf&J ydwfqkd@0kdif;&Hxm;r_ukd cHae&pOftwGif;rSm vufeufcsa&;vrf;ukdvufrcHbJ owWd
ajymifajymifeJ@ jyefvnfwkef@jyefwkdufckduf&if; usqkH;oGm;cJh=uwmjzpfygw,f? ArmjynfEkdifiHa&;orkdif;
rSm tifrweftpOftvm}uD;cJw
h hJ orkid ;f 0ify*k K~ v
d }f uD;ESpOf ;D k;d rtwGi;f xyfru
H sq;Hk cJ&h jcif;jzpfygw,f?
yJc;l k;d r Auy A[kXd mecsKyfudk zdzsuyf pfvu
dk Ef idk f rHk u Auy OuUeJ@ twGi;f a&;r; ESpaf ,muf
pvk;H ukyd g taozrf;qD;&rdvu
dk +f yq
D +dk y;D ppftpk;d &u 0rf;omt,fvJ *k%,
f al ewke;f rSmyJ/ 1975 ckEpS /f
arv (31) &ufae@rmS ta&Sajrmufppfa'o Auy A[ku
d ae zGJ pnf;a=unmvku
d w
f hJ ArmjynfueG jf rL
epfygwD A[kdaumfrDwDtopfpm&if; xGufay:vmcJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD&J awmfvSefa&;
A[kcd surf XmecsKyf[m yJc;l k;d ruae ta&Sajrmufa'oqD ul;ajymif;oGm;+yDjzpfygw,f? ta&Sajrmuf
A[kd[m ArmjynfuGefjrLepfygwD&J wckwnf;aom A[kdXmecsKyfjzpfvmcJh+yDjzpfygw,f? xGufay:vm
cJhwJh ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrDwD topfuawmh
(1) ocifAodef;wif
- OuU
(2) ocifazwifh
- yxr 'kOuU
(3) &Jabmfcifarmif}uD;
- 'kw,
d 'kOuU
(4) &Jabmfwif&D
- PB
(5) &JabmfaZmfrkdif
- A[kdaumfrDwD0if
(6) &JabmfAkdvfwkdufatmif
- A[kdaumfrDwD0if
(7) &JabmfrsKd;jrifh (AkdvfrsKd;jrifh)
- PB
(8) &Jabmfausmfjr
- PB
(9) &JabmfxGef;(Adkvfusifarmif)
- PB
(10) &Jabmfazaomif;
- A[kdaumfrDwD
(11) &Jabmfz&ef*rf'D;
- A[kdaumfrDwD
422

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(12) &Jabmfoef;a&$ (Akdvfoef;a&$)


- A[kdaumfrDwD
(13) &Jabmfpdk;=unf
- A[kdaumfrDwD
(14) &Jabmfapm[ef
- A[kdaumfrDwD
(15) &Jabmf&JxGef;
- A[kdaumfrDwD
(16) &Jabmfpkd;vGif
- A[kdaumfrDwD
(17) &JabmfAkdvfoufxGef;
- A[kdaumfrDwD
(18) weoFm&DrSwOD;
(19) jrpf0u|ef;ay:rS aemufwOD; wkd@jzpfygw,f?
t&HA[kdaumfrDwD0ifu (9) OD;jzpfygw,f? ocifAodef;wif u usqkH;oGm;=uwJh OuU
ocifZif eJ@ ocifcspf wk@d udk tav;eDy *k%f ypum;ajym=um;+yD;/ ArmjynfueG jf rLepfygwD OuUopf&J
OuUrde@f ceG ;f rSm ta&;}u;D tajymif;tvJ}u;D rsm;ukd wdwv
d if;vif; azmfjyoGm;cJyh gw,f? tJ'guawmh
(64) ygwDwnfaqmufa&;vrf;pOf rSm;w,fqkdwmeJ@ zwfxkwfowfukd vufrcHa=umif; w&m;0if
a=unmvkdufjcif;jzpfygw,f?
Auy kd;rA[kdukd acsr_ef;vkdufEkdif+yD;vkd@ vufraxmif *k%f,l0rf;omae=uqJrSm/ ppftpkd;&
tzkd@ aemufxyfrsufvkH;jyL;p&mtjzpf xyfrHay:aygufvmwmuawmh 1974 ZGef (6) tvkyform;
oydwf}uD;&J ESpfywfvnftxdrf;trSwftjzpf 1975 ZGef (6) oydwf}uD;ay:xGef;vmjcif;jzpfygw,f?

1975 ZG e f (6) ausmif ; om;oyd w f } uD ;


1974 ckESpf/ ZGef (6) tvkyform;}uD;&J ESpfywfvnftjzpf 1975 ck/ ZGef (6) ausmif;om;
oydw}f u;D ukd ausmif;om;wpku pwifazmfxw
k q
f ifEv
J$ u
dk =f uwmjzpfygw,f? wzufrmS jynfov
l x
l k
}u;D w&yfv;Hk &J pm;0wfaea&; t=uyftwnf;awG wae@wjcm; }u;D rm;eufid_ ;f vmaewke;f wzufrmS
ppftpkd;&&J &uf&ufpufpuf zdESdyfowfjzwfr_awGa=umifh tvkyform; aoG;ajrus&r_awG/ ausmif;
om; aoG;ajrus&r_awG qufwu
dk }f uD;vkv
d dk uHawGcJ&h +yD; emusn;f cg;oD;zG,&f mawG vwfvwfqwf
qwf}uD; cHpm;ae&wke;f rSm ppftpk;d &&J azmufjyef&ufpufwhJ ppftyk pf ;dk r_uv
dk ufrcHEidk af =umif; azmfjy
vku
d =f uwJh ppftm%m&Sipf epf qef@usiaf &;wku
d yf v
GJ rf;a=umif;ukd xyfavmif;wGe;f wifEidk zf @dk tm;xkwf
vkduf=uwJh ausmif;om;xk&J tHwkpdefac:yGJ}uD;jzpfygw,f? 74 ZGef (6) tvkyform;oydwf}uD;eJ@
74 'DZifbm OD;oef@ta&;tcif;}uD;[mvnf; (6) vyJuGmjcm;ovkd/ OD;oef@ta&;tcif;eJ@ 75 ZGef
(6) ausmif;om;oydwf}uD;[mvnf; (6) vcef@yJ uGmjcm;cJhygw,f?
1975ckESpf/ ZGefv (6) &ufae@reufrSm wuUokdvfajrxJrSm ausmif;om;awG pkpnf;=u+yD;/
ausmif;0if;xJuae ausmif;jyiftxdxu
G +f yD; pDwef;vSnv
hf nf qENjyyG}J uD;eJ@ pwifazmfxw
k v
f u
dk =f u
ygw,f? ynma&;wuUokdvf0if; taygufuae xGufvm+yD; jynfvrf;r}uD;twkdif; &efukefrdxJqD
OD;wnfauG;a=umfcsDwufcJh=uygw,f? toHv$ifhkHa&Suae jzwfvmcJh+yD; }uHawmbufcsKd;auGwJh
vrf;twkid ;f 0ifc=hJ uygw,f? }uHawma&Su tokbacgi;f a&mif;wJq
h idk w
f ckxu
J tacgi;f (2) cku&dk ,l
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

423

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

cJh+yD; wacgif;ukd ae0if; vkd@urRnf;xkd;/ wacgif;ukd pef;,k vkd@ emrnfwyfum ud;eJ@qGJcJh=uygw,f?


atmufzufvrf;twkdif; qufvufcsDwuf=uum/ tJ'DurS rdvnf AE<Kvyef;+cHa&SqD csDwufcJh=u
jcif;jzpfygw,f? vrf;wavsmuf ae0if;-pef;,kppftpd;k &-tvkrd &Sd zrf;qD;tvkyo
f rm; ausmif;om;
&[ef;oHCmawmfrsm; jyefv$wfa&; - 'kd@ta&; qkdwJhauG;a=umfoHawG wcJeuf auG;a=umfcJh=uyg
w,f? AE<Kvyef;+cHa&SrSm ae0if; eJ@ pef;,k ukd trde@f awmfjyef+yD; tacgi;f ESpv
f ;Hk ukrd ;D _d +yD; qENjycJ=h uyg
w,f?
aemufwae@rmS tm&ftidk w
f D pufrw
_ uUov
dk 0f if;xJ vlp+k yD;/ ppfrw
_ uUov
dk u
f ae - tif;pdef
axmif}uD;qD oGm;a&mufc=hJ u+yD;/ axmif}uD;&JeH&w
H avsmuf vSnv
hf nfcsw
D uf0idk ;f &Hum qENjy auG;
a=umfoHawG yJhwifxyfapcJhygw,f? tif;pdefaxmif}uD;-us,fw,fqkd - xyfcsJvkduf xyfcsJvkduf
qkdwJh auG;a=umfoHawG aomaomnHapcJhygw,f?
yxr rSm &efuek w
f uUov
dk f bGJ ESi;f obifcef;rtwGi;f rSmyJ oydwpf cef;yum/ ppftpd;k &qef@
usiaf &; w&m;yJaG wG usi;f ycJyh gw,f? aemufyidk ;f rSm a&$w*d u
Hk ek ;f awmfay:pcef;ajymif;+yD; oydw}f uD;ukd
qufvufqifE$JcJhygw,f?
ppftpk;d &u ausmif;om;qk;d rsm;&J v_y&f mS ;r_/ Auy vkv
d m;ol ausmif;om;wpk&J v_aH qmfzef
wD;r_ pojzifh pojzifh owif;pm/ a&'D,kdwkd@uae jypfwif_wfcs okwfzsufcJhygw,f? aomif;eJ@csDwJh
pDwef;vSnfhvnf qENjyyJG}uD;awGtwGif;rSm ausmif;om;awGomru/ tvkyform;/ 0efxrf;eJ@rdae
qif;&Jom;awGyg yg0ify;l aygi;f cJ=h u+y;D ppftpk;d &qef@usiaf &; au;G a=umfoaH wGudk [pfau;G cJ=h uygw,f?
'D 75 ckEpS /f ZGef (6) ausmif;om;oydw}f uD;ukv
d nf; ppftpk;d &[m t=urf;zufzdciG ;f cJyh gw,f?
Ak'b
< mom0ifrsm;&J txGt
f jrwfxm;&m a&$w*d u
Hk ek ;f awmfay:udk ppfzed yfawGe@J '&ref;=urf;wuf0idk ;f
cJ+h y;D ESrd ef if; ku
d Ef u
S zf rf; qD;wmawG vkycf yhJ gw,f? tukev
f ;Hk rdor#udk tif;pdeaf xmify@dk c+hJ y;D jypf'%fay;
axmifcswmawG vkyfaqmifcJhygw,f?
1975 ckEpS x
f rJ mS yJc;l k;d rtajccHa'oeJ@ jrpf0u|e;f ay:a'owcGi&f dS Auy eJ@ r'nwtiftm;
pkawGtay: xkd;ppfqif+yD; ppftpkd;&u ppfa&;t& tompD;&oGm;ayr,fh EkdifiHa&;t&/ pD;yGm;a&;t&
awmh ppftpkd;&tzkd@ t=uyftwnf; }uD;oxuf}uD;cJh&wJhESpfjzpfygw,f? 74 ckESpfuwnf;u tvkyf
orm;oydwfeJ@ OD;oef@ta&;tcif;ukd ppfwyfeJ@ t=urf;zufzdcJGcJhwJhtwGuf EkdifiHa&;oduQm uscJh&wJh
ppftpkd;&[m 1975 ckESpf/ ZGef (6) ausmif;om;oydwf}uD;eJ@ qufvufuHawGcJh&+yD; EkdifiHa&;oduQm
xyfrHusqif;cJh&ygw,f? 74-75 pD;yGm;a&;pDrHudef;[mvnf; vsmxm;csuftwkdif; jzpfrvmcJhyg?
ukefaps;E_ef;wufr_awGeJ@ aiGa=u;azmif;yGr_awGukd b,fvkdrS umuG,fEkdifjcif;r&SdcJhyg? Auy u zwf
xkwfowfvrf;pOf rSm;w,fvkd@ okH;oyf+yD; w&m;0if&yfqkdif;oGm;ayr,fh rqv OuU}uD; OD;ae0if;&J
zwfxkwfvrf;pOfuawmh qufvuf ouf0ifv_yf&Sm;cJhygw,f? 'Dwcg z,f&Sm;cHvkduf&wJholuawmh
0ef}uD;csKyf OD;pdef0if; (Adkvfr;csKyfpdef0if;) jzpfygw,f? zdtm;ay;+yD; E_wfxGufckdif;cJhygw,f?
Auy k;d rA[k[
d m OuU ocifZif/ twGi;f a&;r;ocifcspf wk@d usq;Hk &+yD;aemuf ydysuo
f mG ;cJ&h
ayr,fh ta&Sajrmuf Auy A[kd[m tkHeJ@usif;eJ@ qufvufxGufay:vmcJhygw,f?
autif,l[mvnf; 75 ckESpfxJrSm kd;reJ@ jrpf0u|ef;ay:tajccHa'oawG vufv$wfqkH;_H;
vkduf&+yD; tifrwef}uD;rm;wJh epfemr_}uD;awG uHawGcJh&ayr,fh OuU ref;bZHtyg AkdvfcsKyfjrarmif
424

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tyg autif,yl gw0D ifawG[m Akv


d cf sKyfjr eJ@ wvk;H wpnf;wnf; yl;aygi;f vku
d Ef idk =f u+yD; rme,fyavm
uae a'geawmifa=umwavsmuf/ u&ifjynfe,fwavsmuf/ xkdif;EkdifiHe,fpyfwavsmuf awmfvSef
a&;tajccHa'oawG xlaxmifzGifhvSpfEkdifcJhygw,f? wckwnf;aom autif,ltjzpf tkHeJ@usif;eJ@
qufvufvy_ &f mS ;Ekid cf yhJ gw,f? jynfe,faygi;f pkjH ynfaxmifpk trsK;d om;'Dru
dk a&pDwyfaygi;f pk (yr'w)
ukdzGJpnf;vkdufEkdif+yD;/ bkH&efolppftpkd;& OD;wnfwkdufckdufa&;vrf;a=umif;ukd qufvufzGifhvSpfEkdifcJhyg
w,f? rme,fyavmrSm vlrsKd;aygif;pkH ESD;aESmzvS,fyGJw&yf usif;y+yD; yr'w [m tJ'DESD;aESmzvS,f
yGJ&J &v'ftjzpf ay:aygufvmwmjzpfygw,f? 75 ckESpf/ arv (28) &ufae@rSm zGJpnf;cJhwJh yr'w
rSmyg0ifwJh tzGJtpnf;awGuawmh autif,lygwD/ rGefjynfopfygwD/ &Srf;jynfwkd;wufa&;ygwD/
u&ifeDtrsKd;om;wkd;wufa&;ygwD eJ@ &ckdifjynfvGwfajrmufa&;ygwDwkd@jzpfygw,f?
vufeufuidk af wmfveS af &;tiftm;pkrsm;uvnf; ppftpk;d &qef@usiaf &;wku
d yf aJG wGudk quf
vuf taumiftxnfazmfae=uqJ/ tvkyform; ausmif;om;xkwkdufyJGawGuvnf; wck+yD;wck
ay:aeqJrSm rqv ppftpkd;&uawmh tm%mukd uspfuspfygatmif qkyfukdifxm;Ekdifa&;twGuf
e,fy,faygif;pkHukd [muGufr&Sd&atmif wqifhwkd; ud;yrf;tm;xkwf zdESdyfuef@owfwmawG vkyf
aqmifcJhygw,f? pmaytEkynme,fy,fukdvnf; wqifhwkd; uef@owfvmcJhygw,f?
1975 ckEpS /f Zlvidk v
f rSm jynfxaJ &;ESihf omoema&;0ef}uD;Xme vufatmuf&w
dS hJ ykEH ydS o
f El iS hf
ykHESdyfxkwfa0olrsm; rSwfykHwiftzGJkH;uae/ pmayESifh pme,fZif;rsm; vkdufem=u&r,fhpmayrl0g'
qkdwmukd csrSwfay;jyefygw,f? (1) jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfukd rxdckdufap&/ (2) EkdifiHawmf. t,l
tq vkyfief;pOf rlrsm;ukd rxdckdufap&/ (3) qkd&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfukd rxdckdufap&/ (4) wkdif;&if;
om;pnf;vkH;nD!Gwfa&;ukd rxdckdufap&/ (5) EkdifiHawmfvkHcHa&;/ at;csrf;om,ma&;/ w&m;Oypkd;rkd;
a&;ESifh vlr_a&;b0ukd tE W&m,frjzpfap&/ (6) tcsdefumvESifhrqDavsmfaom tawG;tac:t,l
tqrsm; razmfjy&/ (7) tcsut
f vuftm;jzifh rSeaf omfvnf; tajctaeESihf rqDavsmaf om a&;om;
csufrsm; razmfjy&/ (8) npfnrf;ta&;tom;rsm; razmfjy&/ (9) &ufpuf=urf;uwfr_/ aoG;xGuf
oH,rdk _ jypfrr_ sm;ukd v_H aqmfapaom ta&;tom;rsm; razmfjy&/ (10) tpk;d &Xmersm;&J vky&f yfrsm;ukd
tyoabmraqmifaom a0zefcsufrsm;razmfjy&/ (11) yk*~vdu wOD;wa,mufukd wkdufckdufaom
pmrsm; razmfjy& - vkd@qkdygw,f? wcGef;xJeJ@csKyf+yD;ajym&&ifawmh tpkd;&eJ@ywfouf+yD;/ rqveJ@ywf
ouf+yD; bmrSra&;=ueJ@qkdwmjzpfygw,f?
OD;ae0if;u a':cifaroef;ao+yD; a': eDejD rifu
h ,
dk /l a': eDejD rifeh @J uaJG epOftwGi;f &wemewf
r,fqkdwm}uD;ukd xyf+yD; ,lxm;wkef;rSm/ AkdvfcsKyf}uD;pef;,k uvnf; [kdrdef@cGef;ajymvkduf 'Drdef@cGef;
ac|vu
dk f vkyjf yaewke;f rSm/ qefjy\emawGay: +yD;aemuf pyg;pku
d af &; qefw;dk wufxyk v
f yk af &;awGudk
yJajymwJh oluajymaewke;f rSm/ pma&;q&m armifazi,fu azmif;um;pm; qkw
d &hJ mZ0if aemufcpH m
tkyfwtkyfukd xkwfa0cJhygw,f? tJ'D azmif;um;pm; pmtkyfxJrSm r,m;+yD; r,m;/ pum;+yD; pum;/
pyg;+yD; pyg; qkdwmxnfha&;wJhtwGuf armifazi,f ukd woufwu|ef; axmif'%fcsrSwfwmawmif
vkyfygw,f?
1975 ckESpf/ pufwifbm (28) &ufae@rSm &efukefwkdif; owif;axmufrsm;ESD;aESmzvS,fyGJrSm
ygwpD me,fZif;Xmer;jzpfwhJ OD;apmOD; u rqvygwu
D ,
dk pf m; qk&d ,
S v
f pfp;D yGm;a&;pepfudk qef@usio
f l
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

425

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awGtwGuf vGwfvyfpGma&;om;cGifh ray;Ekdifygbl;? EkdifiHawmfukd OD;aqmifaewJh usaemfwkd@&JygwDukd


qef@usifaeolawGukdvnf; vGwfvyfpGma&;om;cGifh ray;Ekdifygbl;vkd@ ajymifajymifwif;wif;yJ ajymqkd
cJhygw,f?
pmaytEkynme,fy,fwckvkH;ukd v_yfr&atmif pmay;pdppfa&;XmeqkdwmeJ@vnf; csKyfukdif
xm;cJhygw,f? qef@usifawmfvSefwJh pmtkyf/ pmwrf;/ pmapmifawG xGufay:rvm&atmif/ pmtkyf
tqifhqdkwmtxdudk a&mufrvm&atmif/ pmrlawGudk udwifwifjycGifhycsuf&,l+yD;rS kdufESdyfwJh
tqifhukd vkyfukdifapygw,f? kdufESdyf+yD; xyfrHwifjy&r,f? xyfrHwkdufqkdifppfaq;+yD;rS pmtkyfjzef@csd
cGifhukd ay;ygawmhw,f? tJ'ga=umifh w&m;0if xkwfa0jzef@csdcGifh tcGifhta&;awG qkH;_H;&ygw,f?
ppftpkd;&ukd qef@usifawmfvSefwJh pmaytEkynmawGukd a&;om;zefwD;vkdolawG[m w&m;r0if
enf;eJ@yJ kdufESdyfjzef@csd&ygawmhw,f? 'ga=umifh pmul;puf/ vufvSnfhpufuav;awGeJ@yJ v#Kd0SufpGm
kdufESdyf jzef@csd xkwfa0vm=uwJh pmapmifav;awG 70 jynfhESpfvGef ESpfOD;ykdif;w0kduf yvlysHcJhygw,f?
txl;ojzifh uAsmpmtkyfav;awGrsm;ygw,f? 'gawmif zrf;qD;jcif;cH&&if axmif'%fcsrSwf
jcif;cH&ygw,f? Armjynfu wkd;wufwJhpma&;q&m/ uAsmq&mrsm;[m tar&duefe,fcsJwkd@&J
AD,uferfusL;ausmfppftay: _wfcsuef@uGuf=uwJh pmuAsmawG/ AD,uferfjynfolrsm;bufu &yf
wnfwhJ pmuAsmawG a&;om;zefw;D cJ=h u+yD; w&m;0if pmapmifr*~Zif;rsm;uae azmfjyjzef@cscd =hJ uwm
awG&Sdovkd/ pmul;puf/ vufvSnfhpufuav;rsm;eJ@ kdufESdyf+yD; w&m;r0ifjzef@csd&wJh pmapmif pmtkyf
i,fuav;rsm;uae+y;D vnf; jzef@csx
d w
k af 0azmfjywmawG &Scd yhJ gw,f? pmayvGwv
f yfciG rhf &Sw
d =hJ um;u
e,fcsJqef@usifa&;/ ppftpkd;&qef@usifa&;awG enf;rsKd;pkHeJ@ ay:aygufcJhygw,f?
ppftpkd;&u t=urf;zufzdESdyfaewJh=um;u enf;trsKd;rsKd;eJ@ uGyfnyf+yD; ydwfyifwm;jrpf,kwf
rmaewJh=um;xJu ppftpkd;&qef@usifa&; EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_w&yf xyfrHxGufay:vmjyefygw,f?
75 ZGef (6) ausmif;om;oydwf}uD;t+yD; (9) vausmft=umrSmyJ jzpfygw,f? tJ'guawmh r_dif;&m
jynfhv_yf&Sm;r_}uD;yJjzpfygw,f?

rd + i f ; &mjynf h
1976 ckESpf/ rwfv (23) &ufae@rSm r_dif;&mjynfh EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_}uD; ay:aygufcJhygw,f?
1876 ckEpS /f rwfv (23) ae@zmG ; +idr;f csr;f a&;zcif}uD;eJ@ Zmwdrmefpmqk}d uD; q&m}uD;ocifu,
kd af wmf
r_dif;[m 1976 ckESpf/ rwfv (23) &ufae@rSm toufw&m jynfhajrmufoGm;+yDjzpfwJhtwGuf/ r_dif;
&mjynfhtcrf;tem;ukd EkdifiHa&;t"dy`g,f&Sd&Sd usif;y=uzkd@ ppftm%m&Sifqef@usifa&; pdwf"mwfeJ@ azmf
xkwcf =hJ uwmjzpfygw,f? q&m}uD;ocifu,
dk af wmfrid_ ;f [m 1964 ckEpS /f Zlvidk v
f rSmyJ uG,v
f eG o
f mG ;cJh
+yDjzpfayr,fh q&m}uD;ocifu,
dk af wmfrid_ ;f &J e,fcsJ qef@usiaf &;/ zufqpfqef@usiaf &;/ trsK;d om;vGwf
ajrmufa&;v_y&f mS ;r_awGtwGi;f yg0ifcw
hJ hJ tcef;u}uD;jrwfre_ @J urBm+h idr;f csr;f a&;/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f
a&;wkd@twGuf pGrf;pGrf;wrH a&Saqmifv_yf&Sm;cJhr_awGtwGuf av;av;eufeuf txdrf;trSwfy=u
um ppftm%m&Sifpepf qef@usifa&;v_yf&Sm;r_tjzpf azmfxkwfusif;ycJh=uwmjzpfygw,f?
426

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

r_dif;&mjynfhrSm yg0ifv_yf&Sm;cJh=uolawGukdvnf; ppftpkd;&[m &uf&ufpufpuf zdESdyfzrf;qD;/


ESdyfpuf axmifcs ESdyfuGyfypfcJhjyefygw,f? tajrmuftrsm; zrf;qD;cH=u&ygw,f? axmifcscHcJh=u&yg
w,f?
ausmif;om;acgif;aqmif udkwifarmifOD; udk ppfaxmufvSrf;a&;u zrf;qD;&rdvdkufygw,f?
(26-6-76) ae@rmS yJ ao'%fay;w,fajymqd+k yD; tif;pdeaf xmiftwGi;f rSm ud;pifwif owfjzwfypfchJ
ygw,f? ud;pifwifowfjzwfc&H wJh ausmif;om;acgi;f aqmiftjzpf rSwrf w
S o
f m;om; armfueG ;f wif&
ygvrd rhf ,f? csi;f trsKd ;om;jzpfwhJ udw
k ifarmifO;D [m ppftpd;k &&J ,kwrf mr_atmuf usq;Hk cJ&h ygw,f?
r_id ;f &mjynfv
h y_ &f mS ;r_e@J a&Sqifah emufqifah y:xGuv
f mcJw
h muawmh rD;armif;v_y&f mS ;r_ jzpfyg
w,f? rD;armif;pmapmifukd ArmjynfuGefjrLepfygwDvkdvm;ol awmfvSefwkd;wufolwpkuae 1976
ckESpf/ Zefe0g&Dvup+yD; xkwfa0jzef@csdcJh=uwmjzpfygw,f? ppftm%m&Siftpkd;&ukd qef@usifwGef;vSef
wkdufckdufypfr,fh rD;armif;qkdwJh acgif;pnf;eJ@ v#Kd0SufkdufESdyfxkwfa0cJhwmjzpfygw,f? za,mif;puUL
ay: unpfeJ@a&;+yD; vufvSnfh'vdrfhwkH;eJ@ rdwWLul;um pmapmifi,ftjzpf vpOfxkwfa0Ekdifatmif
ud;yrf;tm;xkwf jzef@csdcJh=uwmjzpfygw,f? ppftpkd;&qef@usifa&;owif;rsm;/ wkdufyGJowif;rsm;/
aqmif;yg;twkdtxGmrsm;eJ@ a0a0qmqmjzpfatmif ypka&;om;zefwD;=u+yD; v#Kd0SufwJhenf;eJ@ rd
e,frsm;pGm ta&mufay;ykd@ jzef@cGJjzef@csdcJh=ujcif;jzpfygw,f? 1976 ckESpf/ ZGefvxJrSm rD;armif;pmapmif
xkwaf 0jzef@csv
d y_ &f mS ;r_udk ppftpk;d &&J ppfaxmufvrS ;f a&;uae azmfxw
k zf rf;qD; ESyd u
f yG yf pfcyhJ gw,f?
vlaygi;f rsm;pGm zrf;qD;axmifcsjcif;cHc&hJ ygw,f? vlawmfawmfrsm;rsm;ukd ESp&f n
S af xmif'%fawG csrw
S f
cJhygw,f?
r_dif;&mjynfhv_yf&Sm;r_/ rD;armif;v_yf&Sm;r_qkdwmawGeJ@wqufwnf;/ zrf;yGJqD;yGJ}uD;awGeJ@
wqufwnf; xl;xl;jcm;jcm; xGufay:vmcJhwJh tjzpftysufuawmh &JabmfokH;usdyf0if Akdvfr;csKyf
a[mif; ausmaf Zm awmckjd cif;yJjzpfygw,f? Akv
d rf ; csKyfa[mif;ausmaf Zm [m orD;wa,muf/ om;ESpf
a,mufukdyg ac:aqmif+yD; vufeufukdifawmfvSefa&;qifE$Jzkd@ awmckdcJhjcif;jzpfygw,f? ArmjynfuGef
jrLepfygwD A[kXd mecsKyf&&dS m ta&Sajrmufa'oukd oGm;a&mufcjhJ cif;jzpfygw,f? +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGJ
awGysujf ym;oGm;+y;D wJah emufyidk ;f up+y;D +ird o
f ufaewJh Akv
d rf ; csKyfa[mif;ausmaf Zm [m ppftm%m&Sif
pepfatmufrmS tcGit
hf cgaumif;udk apmifah ecJ+h yD; tcGit
hf a&;&wmeJ@wydief ufwnf; ppftm%m&Sif
ukd jywfjywfom;om; wkdufckdufzkd@ vufeufukdifwkdufyGJvrf;a=umif;xJ a&muf&Sdvmwmjzpfw,fvkd@
xkwaf zmfajymqdck yhJ gw,f? (aemufyidk ;f rSm ArmjynfueG jf rLepfygw&D J jynfol toHuae olbma=umifh
awmckv
d m&ovJqw
dk m Armjynf&J ppftpk;d &vufatmufrmS Armjynf jynfov
l x
l ak wG rsuaf rSmuf
awGuH&ifqkdifae&wJh 'kuQawGeJ@wuG aemufcHy xkwfazmf&Sif;vif; toHv$ifha=unmcJhygw,f?)

rqvwG i f ; uae xG u f a y:vmwJ h r D ; awmuf r sm;


74 zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'ukd zefw;D +yD;/ 74 ckEpS f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'eJ@tnD
zJGpnf;tkyfcsKyfw,fqkdwJh rqvtpkd;&acwf pwifay:aygufvm+yD;uwnf;u vlxkwkdufyGJ}uD;awG
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

427

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

[mvnf; qufwkdufay:xGufvmcJhygw,f? 74 ZGef (6) tvkyform;oydwf/ 74 'DZifbm OD;oef@


ta&;tcif;/ 75 ZGef (6) ausmif;om;oydwef @J r_id ;f &mjynfv
h y_ &f mS ;r_}uD;awG[m txifu& vlxw
k u
dk f
yGJ}uD;awGjzpfygw,f?
vlxkwkdufyGJ}uD;awGtqifhxdr[kwfayr,fh ppftm%m&Sifpepfqef@usifa&;/ ppftpkd;&qef@
usiaf &;/ ppftyk pf k qef@usiaf &;awGtwGuf oef&moef&m enf;emawGuu
dk idk pf +JG yD; vkyu
f idk af qmif&u
G cf hJ
=uwJh Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awGvnf; tr#irf jywfay:ayguv
f mcJyh gw,f? txl;ojzif/h ppftpk;d &qef@usif
a&;uAsmpmtkyf/ pmapmifpmwrf; pmtkyfxkwfa0jzef@csdv_yf&Sm;r_awGjzpfygw,f? pmaytEkynmeJ@
ywfoufwv
hJ y_ &f mS ;r_ta=umif;awGv@dk t=urf;zsi;f qkEd idk af yr,fh t"dutm;jzifh rqvppftpk;d &qef@
usifa&; EkdifiHa&;&nfrSef;csufeJ@ xGufay:vm=uwmawGcsnf;jzpfygw,f? jyif;jyif;xefxef zrf;qD;ESdyf
uGyfta&;,l tjypfay;aewJh=um;xJu ay:xGufvmae=uwmawGjzpfygw,f? ta&Savv_yf&Sm;r_/
rD;armif;pmapmif xkwaf 0v_y&f mS ;r_awG ay:aygucf yhJ gw,f? ta&Sav[m rE aW v;bufu tajccH+yD;
xGufay:cJh wJhpmapmifjzpfygw,f? rD;armif;u &efukefbufutajccH+yD; xGufay:cJhwmjzpfygw,f?
ta&Sav[m rD;armif;xufapmcJh+yD; ta&Savpmapmif xkwfa0jzef@csdcJhol awmfawmfrsm;rsm;[m
vnf; zrf;qD;axmifcswmcHc&hJ ygw,f? rD;armif;avmuf vlord rsm;cJo
h vk/d tzrf;tqD;cH&r_rmS vnf;
rD;armif;avmufawmh vlrrsm;cJhyg?
tJ'v
D t
dk xifu&vlxw
k u
dk yf }JG uD;awG Ekid if aH &;&nfreS ;f csuef @J vyk u
f idk cf =hJ uwJh pmapmifpmwrf;
pmtkyf xkwaf 0jzef@csd v_y&f mS ;cJ=h ur_awG&J aemufyikd ;f rSm ppftpk;d &uk,
d w
f idk f wkev
f y_ af jcmufjcm;oGm;
cJ&h wJv
h y_ &f mS ;r_wrsK;d xyfraH y:ayguv
f mjyefygw,f? ppftpk;d &tzk@d wkev
f y_ af jcmufjcm;cJ&h ovkd a'go
trsuaf csmif;acsmif;xGucf &hJ wJh v_y&f mS ;r_jzpfygw,f? tJ'guawmh rqvxdyo
f ;D eHygwf (1) yk*K~ v
d }f u;D
OD;ae0if;tyg ppfaxmufvrS ;f a&;t}uD;tuJ Akv
d rf ; csKyfwifO;D tyg rqvxdyo
f ;D }uD;wcsKd ukd tjywf
&Si;f ypfz@dk }uHpnf;tm;xkww
f hJ vky}f uHa&; t}uHtpnf v_y&f mS ;r_}uD;jzpfygw,f? rqvxdyo
f ;D }uD;
rsm;&J teD;qk;H ae&muae ay:xGuv
f mcJw
h mjzpfygw,f? wenf;tm;jzifh rqvwGi;f u ay:xGuv
f m
cJhwmjzpfygw,f?
Akv
d }f uD;tk;H ausmjf rifh acgi;f aqmifwhJ wyfwiG ;f t&m&Sid ,fwcsKd &J v_y&f mS ;r_jzpfygw,f? 1976
ckEpS x
f rJ mS yJ r_id ;f &mjynfv
h y_ &f mS ;r_}uD;t+yD; r=umcifrmS yJ tJ'v
D y_ &f mS ;r_}uD; ay:aygucf yhJ gw,f? Akv
d }f uD;
tk;H ausmjf rif[
h m 'kw,
d umuG,af &;0ef}uD; Akv
d cf sKyfausmx
f if&J uk,
d af &;t&m&Sjd zpfygw,f? Akv
d }f uD;
tk;H ausmjf rifh eJ@twl wyfrawmft&m&Sd (14) OD;yg0ifywfoufcyhJ gw,f? tJ'D (14) OD;xJrmS rqvxdyf
oD;}uD;awG&J ukd,fa&;t&m&Sd/ vkHcHa&;t&m&SdvkyfaeolawG yg0ifcJh+yD; tv,fykdif;wkdif;u 'kwkdif;r;
Adv
k rf ; }u;D vSaz/ oHcsyu
f mum;wyfu Akv
d rf ; pdejf rifh wk@d yg tzrf;tqD;cH=u&ygw,f? Akv
d }f u;D tk;H ausmjf rifh
&J@pOf;pm;csufu OD;ae0if;tyg/ axmufvSrf;a&;t}uD;tuJ Akdvfr;csKyfwifOD; tyg rqvxdyfoD;}uD;
wcsKdukd teD;uyf vkyf}uHowfjzwfypfvkduf+yD; ,m,Dtm%modrf;,lum wkdif;jynf&J qkd;0g;vSwJh
taetxm;awGukd ajymif;jyefvSefypfEkdifzkd@ &nf&G,fwmvkd@qkdygw,f?
oleJ@ teD;uyfqkH;ae&muvmwJh rqvtwGif; wyfwGif;rD;awmuf}uD;jzpfwJhtwGuf/
rqv OuU}uD; OD;ae0if; ,rf;ykrH ;D usjzpfygw,f? tJ'v
D dk vky}f uHowfjzwf tm%modr;f ,la&;t}uH
428

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tpnftwGuf wkid yf ifjcif;cH&wJh tv,fyidk ;f wkid ;f r; Akv


d rf ; csKyfoef;wif qDuae OD;ae0if;ukd today;
wifjy&mu tr_ay:aygufvmcJhjcif;jzpfygw,f?
Akv
d }f uD;tk;H ausmjf rifh [m Armjynfqidk &f m tar&duefot
H rwf}uD;aetdrt
f wGi;f ajy;0if+yD;/
Ekid if aH &;ckv
d cH_ iG u
hf dk arwWm&yfccH yhJ gao;w,f? tar&duefot
H rwf}uD;u jiif;y,fc+hJ yD; tar&dueft&m
&Srd sm;u armif;ESix
f w
k cf w
hJ ,fv@dk qydk gw,f? aemufq;Hk rSm ppfaxmufvrS ;f a&;vufxJ usa&mufc+hJ yD;/
tJ'Duwqifh kH;wifw&m;pGJqkdjcif;cH&um Akdvf}uD;tkH;ausmfjrifh ukd ppftpkd;&u ao'%fcsrSwftqkH;
pD&ifcJhygw,f? Adkvf}uD;tkH;ausmfjrifheJ@ tpDtpOfrSm yg0ifcJhwJh wyfrawmft&m&SdawGukdvnf; axmif
'%fcsrSwfcJhygw,f?
tJ'Dtr_eJ@ywfouf+yD; wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf AkdvfcsKyf}uD;wifOD; ukdvnf; tr_ukd
xdefcsefxm;w,fqkdwJh jypfr_eJ@ &mxl;u xkwfy,fypfkHru zrf;qD;axmifcsypfcJhygw,f?
Akv
d }f uD;tk;H ausmjf rifh wk@d &J vky}f uHr_ t}uHtpnf _;H edro
hf mG ;&+yD;wJah emuf Akv
d }f uD;tk;H ausmjf rifh
wkd@&JtpDtpOfvkd ppftm%m&SifxdyfoD;}uD;awGudk taysmuf&Sif;Ekdifa&;twGuf }uHpnfud;yrf; tm;
xkwfwJh v_yf&Sm;r_wck xyfrHay:aygufvmcJhygw,f? tJ'guawmh ref;aiGatmif v_yf&Sm;r_jzpfygw,f?
ref;aiGatmif eJ@twlwGJ+yD; ref;'g0dwf vnf;yg0ifwJhtwGuf ref;aiGatmif ref;'g0dwfv_yf&Sm;r_vkd@
vnf; trSwt
f om;y=uygw,f? ref;aiGatmif[m u&iftrsK;d om;wOD;jzpfygw,f? rqv twGi;f
yg0ifc+hJ y;D rqvtwGi;f uae rqvukd rausreyfjzpf&mu rqv wygwt
D m%m&Sipf epfudk jyefvnf
qef@usifwGef;vSefzkd@ tm;xkwfwJh v_yf&Sm;r_jzpfwJhtwGuf t=urf;zsif;tm;jzifh twGif;rD;awmufv_yf
&Sm;r_yJjzpfygw,f? ref;aiGatmif ukdvnf; EkdifiHawmfykefuefr_eJ@ ao'%fcsrSwfcJhygw,f? 1978 rSm
ay:aygufcJhwmjzpfygw,f?
rqvppftpk;d &&J azmufjyefwhJ tkypf ;dk r_atmuf wae@wjcm; ykrd dk qif;&JraJG w =uyfwnf;vm
&wJh tajctaeqk;d awGatmufrmS vlxw
k u
dk yf }JG uD; qufwu
dk x
f u
G af y:vm&ovk/d ppftm%m&Sipf epf
qef@usiaf &; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awG ppftpk;d &&J ,kwrf m&ufpufra_ wGudk azmfxw
k zf iG chf s wku
d cf u
dk cf =hJ u
wJh pmtky/f pmapmif/ pmwrf; xkwaf 0jzef@csd v_H aqmf=ur_awG ay:ayguv
f mcJyh gw,f? rqvtpk;d &&J
wyfwGif;/ ygwDwGif;/ ,E W&m;twGif;rSmukd rausreyfr_awG qef@usifrkef;wD;=ur_awG ay:aygufvmcJh
&+yD; twGif;rD;awmuf rD;pG,fawGtjzpf jyefvnfwkef@jyef avmifrdufEkdifzkd@ ud;yrf;tm;xkwf azmfjy
vm=uwmawGudkvnf; awG&ygw,f?
74 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'eJ@ ay:xGufvmcJhw,fqkdwJh rqvtpdk;&&J tkyfpkd;r_
tapmykdif;umvwavsmuf[m vlxkwkdufyGJoHawG qufwkduf nHpnfaecJhwJhumvjzpfygw,f?
ppftpk;d &qef@usiaf &; v_y&f mS ;r_awG yko
H meftrsK;d rsK;d eJ@ qufwu
dk f xGuaf y:vmcJw
h u
hJ mvvk@d vnf;
qkd&ygvdrfhr,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

429

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rqvtk y f p k d ; r+ t apmyk d i f ; umv&J jynf w G i f ; tajctae


Ek d i f i H w umh t ajctae
rqvppftpdk;&[m 74 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'ukd tokH;y+yD; ygwDOD;aqmifr_/
aumifp;D }uD=uyfrq
_ w
dk hJ auG;a=umfoaH wGe@J pwifvnfywfcsed u
f p+yD; Armjynfjynfoal wG&J pm;0wf
aea&;[mvnf; wae@wjcm;qk;d 0g;vmcJyh gw,f? ygwaD umifpaD cwfjzpfwmeJ@tnD ae&mwum ygwD
aumifpDrsm;uom pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&;/ tkyfcsKyfa&;/ w&m;pD&ifa&; pwJhe,fy,ftm;vkH;ukd csKyfukdif
v$rf;rkd;xm;=u+yD; wygwDtm%m&Sifpepf&J vufwH&Snf}uD;atmufrSm/ Armjynf jynfolvlxkw&yf
vk;H [m zdEydS rf a_ ygi;f pku
H dk cg;aumhatmifc=H u&ygw,f? tJ'ga=umifh tJ'v
D q
dk ;dk 0g;azmufjyefvw
S hJ tkypf ;dk
r_awGudk qef@usiw
f eG ;f vSe=f uwJh ke;f uefwu
dk yf q
JG if=uwJh vlxw
k u
dk yf }JG uD;awGvnf; obm0uspmG yJ
wkef@jyefxGufay:vmcJhygw,f? 74 ZGef (6) tvkyform;oydwf/ 74 'DZifbm OD;oef@ta&;tcif;/
75 ZGef (6) ausmif;om;oydwfeJ@ r_dif;&mjynfhta&;tcif;awG[m qufwkduf}uD;yJ xGufay:vmcJhyg
w,f? ta&Savv_y&f mS ;r_/ rD;armif;v_y&f mS ;r_w@dk vdk ppftpk;d &qef@usiaf &; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awGvnf;
ay:xGufvmcJhovkd Adkvf}uD;tkH;ausmfjrifh acgif;aqmifwJh rqvxdyfoD;}uD;rsm;ukd tjywf&Sif;ypfa&;
v_y&f mS ;r_/ ref;aiGatmif ref;'g0w
d f wk@d &J v_y&f mS ;r_awG[mvnf; qufwu
dk }f u;D yJ xGuaf y:vmcJyh gw,f?
xGuaf y:vmcJw
h hJ vlxw
k u
dk yf }JG uD;awG/ Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awG/ ppftyk pf k zdcsa&; }uHpnftm;xkwrf a_ wG
rSefor#ukdvnf; rqv ppftpkd;&[m &uf&ufpufpuf jyif;jyif;xefxef zdcGif;ESdyfuGyfypfcJhygw,f?
ta&;awmfykHawG/ oydwfwkdufyGJ}uD;awG/ EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_}uD;awG/ vkyf}uHa&; }uHpnftm;
xkw=f ur_awGudk ppfwyf/ axmufvrS ;f a&;/ u;d pif/ tusO;f axmifqw
kd mawGe@J &uf&ufpufpuf zdEydS f
owfjzwf zdcGif;&Sif;vif;ypfcJh+yD; ,m,DtompD;& tEkdif&atmif ajz&Sif;EkdifcJh=uayr,fh wjynfvkH;&J
pD;yGm;a&; yyd suu
f sqif;&r_awG/ jynfov
l x
l w
k &yfv;Hk &J wae@wjcm; qif;&JraGJ w iwfjywfvm&r_awG/
ppftpk;d &qef@usiaf &;pdw"f mwf qufvufw;dk yGm; jzpfwnfvm&r_awGuadk wmh b,fvedk nf;eJ@rS ajyvnf
atmifajz&Sif;Ekdifjcif;r&SdcJhyg?
tJ'Dvkd &uf&ufpufpuf owfjzwfESdrfeif;aecJh+yD; wkdif;jynfpD;yGm;a&;tajctae[mvnf;
wae@wjcm; qk;d &Gm;vmaewmawmifrS azmufjyefwphJ pftpk;d &qdw
k hJ vuQ%m ajymifajymifwif;wif;
}uD; ay:aewmawmifrS/ rqvppftpkd;&tzdk@ touf_aygufacsmifp&m tcGifhtvrf;}uD;wck
&+rJ&aecJhygw,f? tJ'guawmh tJ'Dwkef;u jzpfay:wnf&SdaewJh EkdifiHwumhtajctae jzpfygw,f?
ta&Stkyfpk/ taemuftkyfpk/ qkd&S,fvpf*kd%f;/ t&if;&Sif*kd%f;qkdwJh tkyfpk}uD; (2) ck/ *kd%f;}uD; (2)
*kd%f;wkdufyGJtwGif;rSm qkd&S,fvpfqkdif;bkwfcsdwfxm;wJh rqvtpkd;&ukd ta&Stkyfpkuvnf; ukd,fh
*k%
d ;f EG,0f ifjzpfa&;/ tenf;qk;H uk,
d b
hf ufuvk@d a&wGuf wGucf suEf idk af &;/ pnf;k;H a&;tjrife@J tav;
ay;=unfah ecJo
h vk/d taemuftyk pf u
k vnf; rqvvd@k ajymajym bmajymajym jynfwiG ;f rSm uGejf rLepf
qef@usifa&; jywfjywfom;om;vkyfaewmwckwnf;eJ@ rqvukd trSwfay;+yD; ausmaxmufaemuf
cHyay;cJh=uygw,f? tar&duef[m AD,uferfppfyGJtwGif; ajcu|Haecsdefwkef;uvnf; uGefjrLepfqef@
usifa&; jyif;xefvSwJh Armjynfppftkyfpkukd uGefjrLepfqef@usifa&; aoe*FAsL[mt& ausmaxmuf
aemufcHyay;cJhovkd/ 1975 ckESpf AD,uferfuae cGufcGufvefatmif ta&;edrfh+yD; qkwfcGmay;&+yD;wJh
430

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aemufrSmvnf; aemufxyfuGefjrLepfEkdifiHawG ray:aygufa&;twGuf Armjynfppftkyfpkukd ausm


axmufaemufcHyay;zkd@ vkdtyfaeqJjzpfygw,f? 'ga=umifh 'Davmuf qkd;0g;azmufjyefvSwJh rqv
ppftpk;d &ukd ta&Stkypf u
k vnf; r_wcf sco
hJ vkd taemuftyk pf u
k vnf; rjrifcsiaf ,mifaqmifaecJyh g
w,f? ppftkyfpk&J aoG;acsmif;pD;owfjzwfyGJ}uD;awGukd tm;vkH;u a&iHkE_wfydwfaecJhygw,f? rqv
ppftpkd;&ukd b,folurS aq;azmfa=umzuf rvkyfa&;oabmxm; r&SdcJh=uyg? ArmjynfeJ@ e,fedrdwf
jcif;qufaewJh wkwfjynf}uD;uvnf; 1967 ckESpfu wkwf-Arm t"duk%f;t+yD;rSm ae0if;
ppftkyfpkqef@usifa&;qkdwm us,fus,favmifavmif atmf[pfum ArmjynfuGefjrLepfygwDukd
ykHatm tultnDay;wmvkyfcJayr,fh/ 1974-75 0ef;usifrSm wzufu urBmokH;ckay:vpD jzpfae+yD
jzpfygw,f? urBmokH;ckay:vpDu wkwfjynf}uD;tyg wwd,urBm[m rKdifwyf/ 'kwd,urBmukd
pnf;k;H / tedrq
hf ;Hk =um;xm;/ yrxurBmukd OD;wnfwu
dk q
f w
dk hJ Ekid if w
H umhEidk if aH &;qkid &f m aoe*FAsL[m
jzpfygw,f? yxrurBmrSm tar&duef eJ@ qkdAD,uf (2) EkdifiHyJ&SdwmawmifrS qkdAD,ufukd t"duOD;
wnfwkdufqkdwJh aoe*FAsL[mjzpfygw,f? (1971-72 rSm wkwftar&duef yifaygifoHcif;wrefcif;
awGawmif atmifjrifpGm taumiftxnfazmf+yD;=u+yD; jzpfygw,f?)
tJh'Dvkd EkdifiHwumhtajctaeatmufrSm rqvppftkyfpk[m jynfwGif;t=uyftwnf;awG
qufwkdufjzpfay:aewmawmifrS EkdifiHwumhrsufESmpmrSm taeacsmif+rJ acsmifaewJhtjyif/ tcGifh
tvrf;opfawGawmif &&Scd yhJ gao;w,f? vlxw
k u
dk yf }JG uD;awGudk aoG;acsmif;pD;atmif owfjzwfErdS ef if;
+yD;wJah emuf/ 1976 ckEpS x
f rJ mS yJ Ekid if w
H umtzGJ tpnf;}uD;jzpfwhJ tkt
d ;D pD'D (OECD) ac: pD;yGm;a&;yl;
aygif;aqmif&Gufa&;eJ@ zGHzd;a&;tzGJ}uD;u ppftpkd;&ukd tultnDay;zkd@ ArmjynfulnDa&;tpkqkd
wmukd zGJ pnf;ay;cJyh gw,f? ppftpk;d &tzk@d pD;yGm;a&;uwcsKd rSm zGH z;d a&;qkw
d mawGawmifrS atmfEidk f
vkyfEkdifcGifh&vmjyefygw,f?
1976 ckESpf r_dif;&mjynfhaemufykdif;/ (6) vw}udrf (9) vw}udrfeD;yg; ay:xGef;cJhwJh tkHeJ@
usi;f eJ@csD yg0ifqifEcJ$ =hJ uwJh vlxw
k u
dk yf }JG uD;awG[m ,m,D&yfpo
J mG ;&ygw,f? tJ'v
D dk vlxw
k u
dk yf }JG uD;
awG ,m,D&yfpJoGm;&ayr,fh ppftpkd;&qef@usifa&; v_yf&Sm;r_awGuawmh ykHomefrsKd;pkHeJ@ quf
vufaygufzGm;aecJhygw,f? ppftpkd;&tkyfpkd;r_ukd enf;rsKd;pkHeJ@ qef@usiftefwkaecJhygw,f? 74-75
pmoifEpS t
f wGuo
f wf rSwx
f m;wJh &efuek f 0dZm odyw
H` uUov
dk f ESpv
f nfr*~Zif;tzk;H udpP vlawG=um;
ajym=u qk=d uoHawG xGuaf y:vmcJyh gw,f? (rsuEf mS zk;H yef;csq
D o
JG u
l ) yef;csq
D &m ausmrf if;armifjzpfyg
w,f? 1977 ckESpfxJrSm (7/ 7/ 77) eJ@trSD wkdufqkdif+yD; xGufay:vmcJhwJh pD;yGm;a&;wuUokdvf r*~Zif;
tzkH;}uD;[mvnf; teDa&mifatmufcHay:rSm teufydef;kduf+yD; xGufay:vmcJhygw,f? 0o
wuUov
dk rf suEf mS zk;H *,ufa=umifh r*~Zif;pmtkyf rsuEf mS zk;H awGvnf; yef;cst
D wGuf udwifciG hf ycsuf
,l&r,fvkd@ owfrSwfvmwJhtcg bmyef;csDrS rokH;awmhbl;vkd@qkd+yD; udwifpOf;pm;r_&Sd&Sd teufa&mif
tzkH;}uD;eJ@ xGufay: jyvkdufwmjzpfygw,f?
1976 ckESpfxJrSm wkwfjynf0ef}uD;csKyf csLtifvkdif; uG,fvGefygw,f? Armjynf rqvygwD
OuU}uD;OD;ae0if; u wkwfoHkH;oGm;+yD; 0rf;enf;a=umif; rSwfwrf;pmtkyf}uD;xJrSm vufrSwfa&;
xk;d um 0rf;enf;a=umif; azmfjywmvkyyf gw,f? wkwjf ynfvdk wkid ;f jynf}u;D wpfjynf/ Ekid if }H u;D wpfEidk if H
u acgi;f aqmif}uD;wpfO;D uG,v
f eG t
f edpaP &muf&jcif;twGuf tvGe0f rf;enf;yga=umif;qkw
d hJ 0rf;enf;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

431

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a=umif; azmfjyr_}uD;ukd wcrf;wem; oGm;a&mufa&;om;ay;cJyh gw,f? OD;ae0if;&J a&;om;csux


f rJ mS /
wpfqkdwmawGukd tokH;y+yD;a&;om;cJhygw,f? tJ'Da&;om;csuf&Jaemufydkif;rSm wck waumif
wa,muf a&;om;&if; qGJrSefor#ukd/ wpfck wpfaumif wpfa,mufqkdwmawG tvkyfckdif;+yD; owfykH
awGudk OD;ae0if;pdwf uduf jyifqifa&;om; owfrw
S jf ymef;wmawG vkyaf qmifygawmhw,f? pmaypd
ppfa&;uae pmaytEkynm&SifawG&J pmaytEkynmvuf&mrSefor#ukd EkdifiHa&;t&/ rqv pmay
pdppfaq;a&;rlt&/ jyif;jyif;xefxef uGyfnyfr_awG vkyfaqmifkHru owfrSwfxm;wJh owfykHowf
!ef;/ a&;xkH;qkdwmawGyg csdefxkd; wkdufqkdif ppfaq;wmawG vkyfaqmifvmygw,f? (owfykHrSm;&if
jyifqifctjzpf '%faiGaqmif&ygao;w,f?)
tJ'Dvkd EkdifiHa&;t& wygwDwnf; xifovkdcsKyfukdif/ pD;yGm;a&;e,fy,fudk vuf0g;}uD;tkyf/
tkyfcsKyfa&;e,fy,fukd rif;rl/ pmaytEkynmeJ@ ynm&yfqkdif&m e,fy,fawGtxd pGufzufajc_wf
cJh+yD;/ wkdif;jynfwjynfvkH;ukd pkd;rkd;tkyfcsKyfAkdvfvkyfaecJhwJh rqvppftpkd;&[m 1977 ckESpfrSm wwd,
t}udrf jrefrhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD nDvmcHukd usif;ygygw,f?
'Dnv
D mcH}uD;twGi;f rSm nDvmcHrusi;f yrDe@J nDvmcHt+yD;rSm rqvppftyk pf u
k us,u
f s,f
avmifavmif [pfauG;ajymqkdvmwmuawmh jrefrmhpD;yGm;a&; OD;armhvm+yDqkdwmjzpfygw,f?
vufawG cg;aumhatmif cg;cg;onf;onf; cHpm;ae=u&wJh jynfov
l x
l w
k &yfv;Hk eJ@ pD;yGm;a&;/
Ekid if aH &; avhvmok;H oyfwwfol u|r;f usio
f l yk*K~ v
d rf sm;uawmh pD;yGm;a&;OD;armhvm+yDqw
dk m [kwrf mS
yg? wu,ft
h ajccHp;D yGm;a&; tkwjf rpf yJph if}uD;wckv;Hk u pk;H pk;H ryfpyae+yDjzpfv@dk OD;armhvmwJo
h abm
ygvkd@ rSwfcsufy=uygw,f? OD;armhvkd@ yJhepfae+yDvkd@ owfrSwf=uygw,f?
1977 ckEpS f wwd,t}udrn
f v
D mcH}uD;rSm xl;jcm;wmuawmh ygwn
D v
D mcH rJay;a&G;cs,yf rJG mS
ygwDOuU}uD; OD;ae0if; xuf eHygwf (2) yk*~KdvfjzpfwJh OD;pef;,k u rJtrsm;qkH;&&Sdum/ 'kwd,vkdufol
awGu OD;oef;pdef (Akdvfr;}uD;a[mif;oef;pdef) eJ@ OD;xGef;vif; (Akdvfr;}uD;a[mif;xGef;vif;) wkd@jzpf=u
w,fv@dk qkyd gw,f? OD;ae0if; a'goykex
f aqGaqGckecf +hJ yD; oef;pde;f / xGe;f vif;/ ausmaf Zm twGi;f a&;
r;tzGJ*kd%f;&J vufcsufvkd@ aumufcsufqGJum ol&J zwfxkwfay:vpDukd 1977 xJrSmyJ vufawG
taumiftxnfazmfcJhjyefygw,f? oef;pdef/ xGef;vif;/ ausmfaZm wkd@ukdomru rqvygwD A[kd
aumfrDwDwGif;u xdyfoD;awmfawmfrsm;rsm;ukdyg &Sif;ypfcJh+yD; ygwDoef@&Sif;a&;qkdwmukd vkyfaqmifcJh
ygw,f? OD;ae0if;&J vufr&GHaxmufvSrf;a&;t}uD;tuJ Akdvfr;csKyfwifOD;&J axmufvSrf;a&;zkdif
(OD;ae0if; uvGv
J @dk xdyo
f ;D tm;vk;H &Jv_y&f mS ;r_/ txl;ojzifh jypfru
_ sL;vGerf a_ wGudk tcsed rf a&G; xkw,
f l
tokH;yEkdifatmif axmufvSrf;a&;u waumufaumufvkduf+yD; pkpnf;rSwfwrf;yxm;wJhzkdif) ukd
tokH;y+yD; &mxl;ae&muae xkwfy,fz,f&Sm;ypfkHru w&m;pGJqkd+yD; ta&;,l jypf'%fcsrSwfcJhyg
w,f? orD;r*Fvmaqmif Ekd@qDAl;udpP/ "mwfqD ykdxkwfa&mif;pm;w,fqkdwJh uav;uvm;udpPrsKd;
awGeJ@jzpfygw,f?
1977 ckEpS x
f &J dS vufeufuidk af wmfveS af &;tiftm;pkawG&J ud;yrf;tm;xkwv
f y_ &f mS ;r_awGe@J
ppfa&;tajctaeawGukd =unfhr,fqkd&ifawmh ArmjynfuGefjrLepfygwD[m tiftm;t}uD;qkH;jzpfo
vkd ppftpkd;&&J t"dutwkduftcH EkdifiHa&;tzGJtpnf;}uD;ae&mrSm &Sd+rJ&SdaecJhygw,f? ArmjynfuGef
jrLepfygwu
D ppftpk;d &ukd e,fcsJ aygi;f pkH rDcS /dk ya'o&mZfajr&Sipf epfudk qufvuf xde;f odr;f umuG,f
432

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vkyfaqmif/ ppfwyfAsLkdu&uf vuf0g;}uD;tkyf t&if;&Sifpepftwkdif; usifhokH; taumiftxnfazmf


aewJhtpkd;&vkd@ owfrSwfxm;ygw,f? rqvppftpkd;&[m e,fcsJpepf/ ya'o&mZfajr&Sifpepf/
ppfwyfAsLkdu&uf vuf0g;}uD;tkyf t&if;&SifpepfqdkwJh pepfqkd;}uD; (3) ckpvkH;&J ukd,fpm;vS,fjzpfwJh
twGu/f rqv/ ae0if;/ pef;,k ppftpk;d &ukd qef@usiw
f u
dk cf u
dk w
f m[m tJ'pD epfq;dk }uD; (3) ckpvk;H ukd
wkdufckdufaejcif;jzpfw,fvkd@ cH,lxm;ygw,f? Auy [m ta&SajrmufwcGifrSm tiftm; tifrwef
}uD;rm;vmwma=umifah &m/ wyfaygi;f pk pnf;k;H a&;ukd csJ xGiv
f yk u
f idk Ef idk w
f t
hJ wGuyf g Auy vkv
d m;wJh
vlrsK;d pkvufeufuidk t
f zGJ tpnf;awG awmfawmfrsm;rsm; &Sad e+y;D jzpfygw,f? Auy +y;D &if tiftm;t}u;D
qkH;u autif,ljzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifpaD cwfu Auy eJ@ autif,/l Auy a&m autif,l yg yg0ifzJG pnf;xm;wJh
r'nw wkd@ukd ppftpkd;&[m OD;wnfwkdufckdufcJh&ovkd/ rqvacwfrSmvnf; Auy eJ@ autif,l
ukyd J OD;wnfwu
dk cf u
dk af e&ygw,f? r'nw tpm; jzpfay:vmcJw
h muawmh r'w jzpfygw,f? 'gayr,fh
r'n wwkef;uvkd/ r'w rSm Auy ryg0ifawmhyg? r'w ukd zGJpnf;xm;wmu autif,ltyg
vlrsKd;pktzGJtpnf;awGeJ@csnf;yJjzpfygw,f? 75 ckESpfu rme,fyavmrSm zGJpnf;cJhwJh yr'w ukd
emrnfajymif;+yD;/ 1976 ckESpf/ arvrSm r'w vkd@ ajymif;vJzGJpnf;xm;wmjzpfygw,f? r'w tjzpf
ay:vmwJt
h cg tzGJ tpnf;awG ykrd sm;vmygw,f? &nf&,
G cf suu
f vnf; wef;wla&;eJ@ uk,
d yf idk jf ymef;
cGifhukd tajccHwJh ppfrSefaom zuf'&,fjynfaxmifpk wnfaqmuf&efqkdwmjzpfygw,f? autif,l/
autkid t
f /dk rGejf ynfopfygw/D u&ifew
D ;dk wufa&;ygw/D &Sr;f jynfw;dk wufa&;ygwD (SSPP) wk@d tygt0if
tzGJ tpnf;aygi;f (13) zGJ yg0ifygw,f? OuUtjzpf Ekid af &$usif jzpf+y;D / 77 ckEpS x
f rJ mS r'w [m ppfa&;
yl;aygif;v_yf&Sm;r_awGukdyg taumiftxnfazmfae=u+yDjzpfygw,f?
t"du twkduftcHEkdifiHa&;ygwD}uD;jzpfwJh Auy [m ppfa&;v_yf&Sm;r_}uD;awG ta&Sajrmuf
a'owcGirf mS azmfxw
k Ef idk yf gw,f? 77 ckEpS x
f rJ mS jcL;a&$-yefaumuf wku
d yf }JG uD;awGtyg [kyd efa'o
wcGif wku
d yf }JG u;D awGjzpfymG ;cJyh gw,f? Ekid if w
H umtajctaeok;H oyf&mrSmawmh Auy A[k[
d m wkwf
jynfu csrSwfokH;oyfazmfjyxm;wJh urBm (3) ckay:vpDtwkdif; e,fcsJpepfukd wkdufckduf&mrSm tar&d
uefe,fcsJ xuf qkAd ,
D ufq&dk ,
S ef ,fcsJ ukd t"duxm;wku
d &f r,fqw
dk hJ t,ltqukd qkyu
f idk f ukid pf x
JG m;
ae+yDjzpfygw,f?
1977 ckEpS x
f rJ mS txl;jcm;qk;H wku
d yf u
JG awmh Auy wk@d &J rk;d rdwf rdodr;f wku
d yf v
JG @dk q&dk rSmjzpf
ygw,f? tpkd;&bufu avwyfeJ@yg t}uD;tus,fjyefvnfckcHwkdufckduf,lcJh&ygw,f?
Auy tyg vufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkawG[m tJ'Dvkd ppfa&;/ EkdifiHa&; v_yf&Sm;r_
awGe@J ppftpk;d &qef@usiaf &;wku
d yf }JG uD;awGudk azmfxw
k q
f ifEEJ$ idk v
f m=uayr,fh ppftpk;d &&J toJEv
S ;Hk
jzpfwhJ &efuek f rdeJ@teD;qk;H yJc;l k;d rtajccHa'oeJ@ jrpf0u|e;f ay: tajccHa'oawGuadk wmh (75) ckEpS f
aemufykdif;up+yD; vufv$wfqkH;_H;cJh=u&+yDjzpfygw,f? jynfr r[kwfwJh jynfe,fa'oawGeJ@ e,fpyf
a'oawGukdyJ tajccH+yD; v_yf&Sm;ae=u&+yDjzpfygw,f?
rqv ppftpk;d &[m pD;yGm;a&;OD;armhvm+yv
D @dk au;G a=umf+y;D rS bwf*suv
f adk iGjyr_awGudk ukpm;
Ekdifzkd@ tcGeftaumufawG wkd;jrifhaumufcHwmawG vkyfaqmifvm&ygw,f? 74 ckESpf qefjy\em
ay: +yD;wJhaemuf pufkHtvkyfkHeJ@ 0efxrf;XmeawGxJrSm tpkd;&u qefxkwfay;wmawG vkyfaqmif&
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

433

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wJhtwGuf qefukd t_H;cHa&mif;ay;&wJhtwGuf tpkd;&rSm t_H;ay: cJh&+yD; &if;ESD;ryfESHEkdifr_urSm


xdcu
dk v
f m&w,fv@dk vnf; qkyd gw,f? emrnfysucf w
hJ hJ tvkyo
f rm;aumifpq
D w
dk mawGtpm; tvkyf
orm;tpnf;tkH;qkdwmawG ajymif;vJzGJpnf;vmygw,f? tvkyform;qef/ 0efxrf;qefqkdwmawG
ukd tJ'D tvkyform;tpnf;tkH;awGuae jzef@csday;wm vkyfygw,f?
EkdifiHjcm;wifykd@a&mif;cswJh t"duukefvnf;jzpf/ jynfwGif;vkdtyfcsuftwGuf ta&;}uD;qkH;
vnf;jzpfwJh qefpyg;ukd tvkHtavmuf 0,f,l&&Sda&;twGuf ppftpkd;&[m v,form;awGtay:
wqifhwkd;+yD; zdESdyfvmygw,f? qefpyg;ukd vGwfvGwfvyfvyf a&mif;0,fazmufum;cGifh r&SdkHru/
vGwfvyfpGm o,f,lykd@aqmifcGifh/ vGwfvyfpGm}udwfcGJcGifhawmif ray;awmhyg? v,fvkyfol v,fvkyf
ykid cf iG u
fh ydk J ay;xm;&mu/ ajr,mrsm;tay:rSmvnf; uk,
d pf u
dk cf siw
f hJ oD;ESH uk,
d pf u
dk yf sK;d cGirhf yawmhyg?
rqv ppftpkd;&vufatmufrSm v,form;awG&Jb0[m tvkyform;awGxufawmif
ykdqkd;vmw,fvkd@ajym&ygvdrfhr,f? pD;yGm;a&;pDrHudef;qkdwJh rkd;wvkH;avwvkH; auG;a=umfoHawG
atmufrSm pDrHudef;0if oD;ESHqkdwmawGukd twif;t=uyf rpkdufrae& tpkdufckdif;wm/ qefpyg;tyg
t0if oD;ESHawGukd olwkd@owfrSwfxm;wJhaps;eJ@ ra&mif;rae& ta&mif;ckdifwmawG &uf&ufpufpuf
vkyfwJhtjyif/ pyg;awmif rsKd;eJ@0rf;pmxuf tdrfrSmykdrxm;&qkdwJhtqifhtxd zdESdyf,kwfrmvmcJhyg
w,f? ra&mif;rae& wm0efaus pyg;cGw
J rf;E_e;f ukd v,f{uyrm%tvku
d f twif;t=uyf owfrw
S f
a&mif;csapkrH u oDEt
HS xGurf aumif;vk@d a&mif;csp&mr&Sb
d ;l qk&d ifawmif tjyifuae rjzpfjzpfatmif
&SmazG0,f,+l yD; rjynfjh ynfah tmif wm0efaus ta&mif;ckid ;f wJt
h qift
h xd Ekid x
f ufuvl yrlapmfum;
cHcJh&ygw,f? ukd,fpkdufysKd;xkwfvkyfvkd@&&SdvmwJh pyg;eJ@ aumufyJoD;ESHawGukdawmh tpkd;&owfrSwf
ay;wJhaps;eJ@ a&mif;cs&+yD; 0,f,lokH;pGJ&wmawGusawmh ukefaps;E_ef;}uD;}uD;jzpfwJhtwGuf tedrfhqkH;
tajctaexd qif;&JrGJaw edrfhusvmcJh&ygw,f?
tjyifrmS }uD;xGm;vmcJ&h wmuawmh arSmifcpdk ;D yGm;a&;aps;uGu}f uD;jzpfygw,f? wef;pDw;dk pm;
b0awGeJ@ arSmifckdaps;uGuf}uD;[m pDrHudef;pD;yGm;a&;pepf}uD;atmufrSm tydif;tkdif;ay:xGufvm
&+yD; rdaeqif;&Jom;rsm;&Jb0[m tvkyform;v,form;rsm;&J b0enf;wl qif;&JrGJawvmyg
w,f? wmcsv
D w
d /f usKid ;f wk/H armfvrdi/f awmif}uD;/ uav;/ wrl; pwJh rd}uD;awG[m arSmifcpdk ;D yGm;a&;
rd}uD;awGjzpfvm&ygw,f? tpk;d &u arSmifcpdk ;D yGm;a&;ukd ESrd ef if;w,fq+dk yD; zrf;wmqD;wmawG/ &SmazG
a&;pcef;awGzGifh+yD; &SmwmazGwm odrf;wmqnf;wmawG t}udrf}udrfvkyfjyayr,fh &efukefrdvnf
Akv
d cf sKyfaps;/ av[mjyifaps;/ odr}f uD;aps;}uD;awGxrJ mS awmh arSmifccdk ;dk o,fvm&wJq
h w
dk hJ arSmifcu
dk ek f
pnfawG[m w&m;0ifozG,f awmifykH&mykHjzpfaejyefygw,f? ay:vpDeJ@vufawG[m b,f[mrS
a&SaemufrnD!w
G yf J jzpfcsio
f vkjd zpfaeygw,f? tpk;d &uk,
d w
f idk u
f jynfov
l x
l k vkt
d yfcsut
f wGuf
vkdtyfwJh ukefpnfxkwfvkyfr_ukd tjynfht0 jznfhqnf;ray;Ekdifwma=umifh ay:aygufvm&wJh arSmif
ckdaps;uGuf[m tpkd;&&J a&SaemufrnD!GwfwJh ay:vpDawGeJ@yg aygif;pyfvkdufwJhtcg/ ykHysufyef;ysuf
jzpfcsifovkd jzpfaeygw,f? tJ'Dvkd jzpfcsifovkdjzpfaewJh pDrHudef;pD;yGm;a&;pepf}uD;atmufrSm acwf
ysufolaX;}uD;awG jzpfvm=uwmuawmh ygwDaumifpD tm%mykdiftzGJtpnf;toD;oD;u vkyfykdif
cGi&hf yk*K~ v
d }f uD;rsm;eJ@ ppfwyf vufeufuidk w
f yfu yk*K~ v
d }f uD;awGjzpfygw,f? tJ'v
D dk tm%mykid t
f qifh
qifhu yk*~KdvfawGeJ@ csdwfqufrvkyfEkdifbJ ykvif;wlAl;qkd@rvkyfEkdifbJ/ b,farSmifckdukefonf}uD;awGrS
434

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

vnf; }uD;xGm;&SifoefcGifhr&yg? arSmifckdukefonf}uD;awGukd ta&;,lzrf;qDw,fqkd+yD; zrf;qD;jy


vkdufwJhtcg a&SmfzDvkdtr_rsKd;awG xGufay:vmcJhygw,f? tm%mykdifawGeJ@ b,favmuf ,SufEG,f
ywfoufaeovJqkdwm xif&Sm;wJh om"uwcktjzpf a&SmfzDtr_udk =unfhjrifEkdifygw,f? (bdef;bk&if
avmfppf[ef tr_wkef;u ppfwyftwGif;u wyfr;/ wyfrr;/ wkdif;r;}uD;rsm; yg0ifywfoufcJh=uovkd/
a&Smzf v
D dk arSmifcpdk ;D yGm;a&;orm;}uD;&J tr_awGrmS vnf; tm%mykid af wG yg0ifywfoufaeykaH wG t&Si;f
om; awGjrifEkdifygw,f?)
tJ'v
D dk ppftpk;d &&J azmufjyefwhJ Ekid if aH &;/ ppfa&;/ pD;yGm;a&;/ tkycf sKyfa&;qkid &f m ay:vpDtoD;
oD;&JatmufrSm vlxkw&yfvkH;[m cg;pnf;cHae=u&ayr,fh vlxkwkdufyJG}uD;awGtqifhxd xyfrHay:
xGufrvmEkdifcJhwmuawmh ppftpkd;&&J &uf&ufpufpuf zdESdyfzdcGif;xm;r_a=umifhvkd@yJ qkd&ygr,f?
vlxkwkdufyGJ}uD;awGtqifhxdr[kwfayr,fh ppftpkd;&qef@usifa&; OD;wnfcsufeJ@ EkdifiHa&; v_yf&Sm;r_
awGuawmh qufwkduf tqufrjywf jzpfay:aecJhygw,f? 1978 ckESpf/ Zlvkdif (7) &ufae@rSm (7)
Zlvidk t
f xdr;f trSwt
f jzpf azmufcaJG zmfusL;zk@d ud;pm;wJh ausmif;om;v_y&f mS ;r_wck ay:aygucf yhJ gw,f?
tpk;d &u OD;atmifzrf;qD; ESyd u
f yG yf pfEidk cf yhJ gw,f? tJ'gawGe@J wqufwnf; 1978 ckEpS f Auy ajratmuf
v_yf&Sm;r_rSm vlaygif; &mausmfzrf;qD;axmifcswmcHcJh&ygw,f?
1978 ckESpfxJrSm Auy eJ@ rqvppftpkd;&wkd@&J vufeufukdif xdyfwkduf&ifqkdifwkdufyGJ}uD;
awG ykdrsm;vmcJhygw,f? wef@,ef;a'otwGif; jzpfyGm;cJhwJh yGdKifh 6041 wkdufyGJtjyif/ ajrmufykdif;wkdif;
ppfXmecsKyfe,fajrtwGi;f Auywyf&if; (101) pckew
f ed @f ,rd ;f OD;pD;tiftm; (500) ausmef @J ppftpk;d &
bufu ajrmufykdif;wkdif;ppfXmecsKyf trSwf (2) ppfAsL[mtzGJ/ trSwf (661) enf;AsL[m ppfqifa&;
uGyfuJr_tzGJeJ@ ajcvsifwyf&if;awGjzpf=uwJh trSwf (56)/ (63)/ (76)/ (77) wkd@yg yg0ifwJh axma*g
e,fajrwkdufyGJ}uD;awG ay:aygufcJhygw,f? tpkd;&bufu &[wf,mOfrsm;/ avwyfrsm;yg tokH;y
wkdufckdufcJh&ygw,f? 78 ckESpfrSm AuyeJ@omru autkdifat/ autif,lwkd@eJ@vnf; xdyfwkduf
wkdufyGJ}uD;awG ay:aygufcJhygw,f? autkdifateJ@ ppftpkd;&wkd@&J a&$ulwyfpcef;wkdufyGJ/ autif,leJ@
ppftpkd;&wkd@&J vGef;n&GmwkdufyGJawG ay:aygufvmcJhygw,f?
1978 ckESpfxJrSm ppftpkd;&[m bdef;ESdrfeif;a&;twGuf tar&dueftpkd;&u tultnD
a':vm (18) oef;cGJ&&SdcJh+yD;/ bdef;ESdrfeif;a&;tultnDawGtm;vkH;ukd bdef;ESdrfeif;a&;rSm rokH;bJ/
vufeufukdifawmfvSefa&; tzGJtpnf;awGukd wkdufckduf&mrSm tokH;ycJhygw,f?
ppftpk;d &[m Ekid if jH cm;aiGe@J taxmuftyHah y;aiGawG wk;d wuf&&Sad &;ukv
d nf; wk;d wufaqmif
&GufcJhygw,f?
1976-77 ckESpfup+yD; pD;yGm;a&;OD;armhvm+yDqkdwJhpum;eJ@tnD 1978-79 rSm pD;yGm;a&;wkd;
wufr_E_ef; GDP (*sD'DyD) (65) &mckdifE_ef;&SdcJhw,fvkd@ a=unmcJhygw,f?
1979 ckESpf pufwifbmxJrSmawmh/ ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrDwDtpnf;ta0;
uae Auy wk@d &J vrf;pOfay:vpDqidk &f m qk;H jzwfcsuaf wG xGuaf y:vmygw,f? OuU ocifAode;f wif
wufvmpuwnf;u zwfxw
k o
f wf ygww
D nfaqmufa&; rSm;w,f/ ppfa&;vrf;pOfrmS ;w,fqw
dk m
awGukd azmfjycJh+yD;jzpfayr,fh 1979 ckESpf/ pufwifbm qkH;jzwfcsufawG xGufay:vm+yD;rS w&m;0if
vrf;pOftopf ay:vmwJhoabmjzpfygw,f? (64) vrf;pOfukd w&m;0ifz,f&Sm;ypfvkdufwJh oabm
aqmifygw,f?
435
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rqv ppftpk;d & u ArmjynfueG jf rLepfygwAD [ku


d dk OD;wnfacsre_ ;f wku
d cf u
dk zf @dk bufaygi;f pkjH yif
qif+yD; 1979 ckESpf/ Ekd0ifbm (19) &ufae@uae 1980 jynfh Zefe0g&D (6) &ufae@txd =um&SnfwJh
rif;&efatmif xk;d ppf}uD;ukq
d ifEyJ$ gw,f? rif;&efatmifx;dk ppf}uD;ukd wyf&if;aygi;f (25)&if; tok;H y
+yD; jyif;jyif;xefxef qifE$JcJhwmjzpfygw,f? wkdufyJG}uD;aygif; (69) }udrf/ wkdufyGJi,faygif; (85) }udrf
jzpfyGm;cJh+yD; ppfwyfbufu tustqkH;rsm;jym;cJhygw,f?
rif;&efatmifppfqifa&;}uD; xifwkdif;raygufjzpfcJh+yD;wJhaemufrSm omoemoef@&Sif;a&;eJ@
wnfwHhysHyGm;a&;twGufqkd+yD;/ *kd%f;aygif;pkHoHCmhtpnf;ta0;}uD; atmifjrifpGm usif;y+yD;pD;jcif;eJ@
oHCmh0efaqmiftzGJ}uD; atmifjrifpGmzGJpnf;Ekdifjcif; txdrf;trSwftjzpfeJ@qkd+yD;/ 1980 jynfh/ arv
(27) &ufae@rSm 280 taxGaxGvGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@}uD;ukd xkwfjyefa=unmygw,f? 1963
ckEpS u
f a=unmcJw
h hJ vGw+f idr;f csr;f omcGit
hf rde@f rsK;d jzpfygw,f? vGw+f idr;f csr;f omcGit
hf rde@f &J oufwrf;
[m =o*kwfvtxdjzpfygw,f?
'Dvw
G +f idr;f csr;f omcGit
hf rde@f 280 t& Ekid if aH &;tusO;f om;awGtm;vk;H axmifxu
J vGwf
ajrmufcGifh&vmcJhygw,f? ocifpkd;/ ref;aiGatmif/ ref;'g0dwf/ OD;axG;jrifh/ OD;cifarmifjrifh wkd@tygt0if
tvkyform;oydwf/ ausmif;om;oydwf/ rD;armif;v_yf&Sm;r_/ 78 ajratmuf Auy v_yf&Sm;r_pwJh
EkdifiHa&;r_eJ@ axmifustjypfay;cHxm;&olawGtm;vHk; vGwfajrmufvm=uygw,f? bdef;bk&if
avmfppf[efeJ@ AkdvfcsKyf}uD;tkH;ausmfjrifh tr_rSm yg0ifcJh=uolawGvnf; jyefvnfvGwfajrmufvmyg
w,f? (ukw
d ifarmifO;D / Akv
d }f uD;tk;H ausmjf rif/h uk!
d eG @f wif (jynfcspyf gw)D wk@d uawmh w&m;0if ud;ay;
owfjzwfjcif;cHoGm;cJh=u&+yD;+yDjzpfwJhtwGuf 280 ukd cHpm;EkdifcGifhr&awmhyg?)
taxGaxGvGwf+idrf;csrf;omcGifh trdef@ 280 ukd&,l+yD; vufeufcsvmol/ vufeufukdif
vrf;pOf pGef@vmolawGvnf; trsm;tjym; ay:vmcJhygw,f? Auy taemufajrmufppfa'ou
Akv
d o
f ufxeG ;f wk@d tzGJ vufeufcsvmygw,f? wyGw
J vrf; tuJprf;zk@d vufeufuidk af wmfveS af &;vkyf
vkdufwJh 0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek vnf; vufeufukdifvrf;pOfukdpGef@+yD; jyefvmygw,f? Akdvfr;atmif/
apm=um'kd;/ Akdvf&efEkdif/ *sifrD,ef;/ &efukefAaqG pwJhyk*~KdvfawGvnf; 280 ukd&,l+yD; jyefvm=u
ygw,f? (tJ'Dtcsdefup+yD; ygvDref'Drkdua&pDygwD&J vufeufukdifawmfvSefa&;}uD;vnf; ed*kH;csKyf
oGm;+yDvkd@qkd&ygr,f?) [kdtzGJu 'DtzGJu vufeufcsvm=uolawGvnf; trsm;tjym;&SdcJhygw,f?
Akv
d o
f ufxeG ;f tzGJ ueJ@ ygvrD ef'rD u
dk a&pD OD;EktzGJ u jyefvm=uolawGuawmh trsm;qk;H jzpfygw,f?
280 rxkwfjyefrDuav;eJ@ xkwfjyefxm;qJumv/ xkwfjyefvGwfajrmuf+yD;pumvawG
twGif; ay:aygufcJhwJh wkdufyGJawGuawmh arv (2) &ufeJ@ (6) &uftwGif; rkd;armufrde,fxJrSm
autkdifat eJ@jzpfyGm;wJh *smxkaumif; pcef;wkdufyGJ/ ZlvkdifvxJrSm Auy wkd@&J rkdif;a,mif;wkdufyGJ/
pufwifbm (28) &ufae@uae atmufwkdbm (4) &uftxd autif,l eJ@jzpfyGm;wJh rJoa0gwkdufyGJ
pwmawGjzpfygw,f?
vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@ukd todtrSwfryyJ 280 trdef@umv ausmfvGefatmifapmifh
qkdif;+yD; ArmjynfuGefjrLepfygwD [m jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;wnfaqmufa&;
twGuf awGqkaH qG;aEG;a&;urf;vSr;f csuu
f dk Ekid if aH wmfaumifpOD uU OD;ae0if; xHay;yk@d ygw,f? 1980
jynfh pufwifbm (23) &ufae@rSmjzpfygw,f? (1) jynfwGif;ppf&yfpJ+yD; jynfwGif;+idrf;csrf;a&; wnf
436

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aqmufa&;/ (2) jynfolvlxktm; 'Drkdua&pDtjynfht0ay;a&;/ (3) trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfa&;/


(4) vlxk. aexkdifpm;aomufr_b0 jrifhwifa&;/ (5) urBmhAdkvfESpfAkdvfqef@usifa&;/ txl;ojzifh
qkdAD,ufqkd&S,f e,fcsJqef@usifa&;/ (6) urBmh+idrf;csrf;a&; ukd xdef;odrf;umuG,fa&;qkdwJh
jy\em}uD; (6) &yfukd aqG;aEG; =u&efvkd@ qkdygw,f?
ESpzf uf typftcwf&yfp+J y;D aqG;aEG;zk@d Auy bufu vkv
d m;ayr,fh ppftpk;d &bufu vufrcH
wJt
h wGuf typftcwf&yfpx
J m;jcif; r&Sw
d yhJ pHk eH @J v#Kd 0Suf awGqk;H aqG;aEG;yGaJ wGudk Auy eJ@ rqvppf
tpkd;&wkd@ w&m;0ifvkyfaqmifcJh=uygw,f?
yxrt}udrf awGqkHaqG;aEG;yGJeJ@ 'kwd,t}udrf awGqkHaqG;aEG;yGJqkd+yD; (2) }udrf&SdcJhygw,f?
yxrt}urd f awGqkaH qG;aEG;yGu
J wkwjf ynfrmS jzpfygw,f? 'kw,
d t}urd f awGqkaH qG;aEG;yGu
J Armjynf
vm_d;rdrSjzpfygw,f?
yxrt}udrf awGqkaH qG;aEG;yGrJ mS Auybufu OuUocifAode;f wifacgi;f aqmif+yD;/ 'kOuU
ocifazwifeh @J A[kad umfrw
D 0D if &Jabmf&x
J eG ;f yg0ifygw,f? rqv bufu OuU OD;ae0if;acgi;f aqmif
+yD;/ EkdifiHjcm;a&;0ef}uD; OD;av;armif eJ@ rqvygwD twGif;a&;r;wa,mufjzpfwJh OD;oef;v_dif wkd@
yg0ifygw,f? yxrt}udrf awGqkyH rJG mS ocifAode;f wif eJ@ OuUOD;ae0if; wk@d EpS af ,mufwnf; wjcm;
ukd,fpm;vS,fawG rygyJ wem&DcGJavmuf tjyeftvSefaqG;aEG;cJh=uygw,f? ocifAodef;wifu (32)
ESpfausmf=um wkdufckdufvmcJh=uwJh jynfwGif;ppfukd &yfpJ=uzkd@eJ@ EkdifiHwumtajctae/ qdkAD,uf
qkd&S,fe,fcsJtE W&,f/ tmz*efepPwefukd 0ifodrf;wm/ AD,uferf&J urfyl;csm;ukd 0ifodrf;xm;ykHeJ@
ta&Stvm;tvmqkdwmawGukd aqG;aEG;cJhw,fqkdygw,f? OD;ae0if;u EkdifiHawmfzGJpnf;tkyfcsKyfykH
tajccHOya'abmiftwGif;rSmom vkyfaqmifEkdifa=umif; aqG;aEG;cJhw,fqkdygw,f?
'kwd,aqG;aEG;yGJtjzpf vm_d;rSm v#Kd0SufaqG;aEG;=uwJhtcgrSmawmh Auy bufu 'kOuU
ocifazwifh acgif;aqmif+yD; A[kdaumfrDwD0if &Jabmf&JxGef;eJ@ &Jabmfz&ef*'D; jzpfygw,f? rqv
bufu A[kad umfrw
D 0D if 'kAv
dk cf sKyf}uD;at;ukd acgi;f aqmif+yD;/ OD;oef;v_id f eJ@ ta&Sajrmufwidk ;f wkid ;f r;
Akdvfr;}uD; jrifhvGif wkd@yg0ifygw,f?
Auy bufu jynfwGif;ppf&yfpJa&;[m Armjynf jynfolvlxktusKd;twGuf b,favmuf
ta&;}uD;a=umif;eJ@ 'Dru
dk a&pDa&;/ trsK;d om;aoG;pnf;nD!w
G af &;/ jynfov
l x
l ak exkid rf b
_ 0 jriw
hf if
a&;/ qk&d ,
S ef ,fcsJ qef@usiaf &;awG bufaygi;f pHw
k ifjy+yD;/ ArmjynfueG jf rLepfygw/D jynfol wyfrawmf/
tajccHa'ownf&SdcGifhawGeJ@ vufeufrcsbl;qkdwJh abmiftwGif;uae ppf&yfpJoGm;a&;ukd tav;
xm; wifjyaqG;aEG;cJhygw,f? ygwDpkHpepfusifhokH;zkd@ wifjycJhygw,f?
rqv bufu ygwD/ wyfrawmf/ tajccHa'ownf&SdcGifhawGukd jiif;y,f+yD; zGJpnf;tkyfcsKyfykH
tajccHOya'qkw
d mukyd J xyfzefwvJvJ taoqky+f yD;aqG;aEG;ygw,f? jynfov
l x
l k 9019 &mckid Ef e_ ;f
uae wcJeuf twnfyxm;wJh zGJpnf;ykHtajccHOya'yk'fr (11) t&/ rqv wygwDomwnf&SdcGifh&Sd
a=umif;eJ@ ygwpD pHk epf&J qk;d usK;d awGuadk jymqkad e+yD;/ uGejf rLepfygw0D ifawG[m rqv xJ0ifEidk af =umif;/
0ifta&G;cHEidk af =umif;/ jynfol wyfrawmf[m vkx
H ed ;f tzGJ / &JtzGJ xJ0ifEidk af =umif;/ pm;0wfaea&;udpP
ulnaD jz&Si;f ay;Ekid af =umif;qkw
d mawGudk aqG;aEG;ygw,f? Auy bufu zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'qkw
d m
rkd;ay:uusvmwmr[kwfa=umif;/ jynfolvlxktusKd;twGuf jyifoifh&if jyifvkd@&wmjzpfa=umif;/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

437

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ppftpkd;&ukd,fwkdif zqyv vufxufu toufay;umuG,frnfqkdwJh zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccH


Oya'}uD;ukd jyifbkd@vkd&if jyifcJhwmyJjzpfa=umif;/ ygwDpkHpepf[m trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_ukd
yduaJG pw,fqdk wmr[kwaf =umif;/ tcktcgrmS ArmjynfrmS ygwpD pHk epf[m yk+d yD;awmifvt
dk yfa=umif;
jyefvnf acsyaqG;aEG;ygw,f? rqv&J uGefjrLepfygwD0ifawG rqv xJ0ifEkdifa=umif;qkdwm ygwD
zsuo
f rd ;f a&;ukd awmif;qkad eovdjk zpfae+yD;/ jynfol wyfrawmfom;awG umuG,af &;awGxJ &JawGxJ
0ifEkdifygw,fqkdwm[mvnf; jynfolwyfrawmf zsufodrf;a&;omjzpfae+yD;/ tajccHa'oudpP[m
vnf; 'DoabmrsKd ;yJ jzpfaeygw,fv@dk acsyum/ ygw/D wyf/ tajccHa'ownf&cdS iG hf abmiftwGi;f uae
jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ aphpyfaqG;aEG;a&;ukd ud;pm;wifjycJhygw,f?
aemufqkH;tcsKyfuawmh zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'qkdwm}uD;ukdyJ taoqkyfukdifjy+yD;/
ocifAode;f wif wk@d bufu qkyu
f idk x
f m;wJh ygw/D wyf/ tajccHa'ownf&cdS iG q
hf w
dk hJ tcsuf (3) csuu
f dk
vufrcHEkdifygojzifhqkdwmeJ@ awGqkHaqG;aEG;yGJawGudk rqv ppftpkd;&u &yfqkdif;vkdufygw,f? (aqG;
aEG;yGzJ suo
f rd ;f a=umif;udpu
P dk rqvygwOD uU }uD;OD;ae0if;ud,
k w
f idk /f 1981 ckEpS f arv (14) &ufae@
rqv A[kdaumfrDwD (16) }udrfajrmuf tpnf;ta0;tzGifhrdef@cGef;xJrSm xnfhoGif;ajym=um;oGm;rS
jynfow
l &yfv;Hk u odvu
dk &f +y;D / tJ'u
D pd eP @J ywfouf+y;D ArmjynfueG jf rLepfygwOD uU ocifAode;f wif
&J jynfov
l x
l o
k @dk wifjycsuq
f w
dk mukd ocifAode;f wifu,
dk w
f idk f jynfol toHuae jyefvnfwek @f jyef
toHvi$ hf &Si;f vif;wifjyvmwJt
h cgusrS jynfjh ynfph pHk Hk wdwu
d sus od=u&ygawmhw,f? ocifAode;f wif
&J jynfolvlxkokd@wifjycsufu ZGefv (14) &ufae@rSmjzpfygw,f?)
ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ rqvppftpkd;&wkd@ awGqkHaqG;aEG;ae=uovkd/ ArmjynfuGefjrL
epfygweD @J a&Sqifah emufqifh ppftpk;d &ukd +idr;f csr;f a&; awGqkaH qG;aEG;cJ=h uwJt
h zGJ uawmh autkid t
f dk
tzGJjzpfygw,f?
1980 jynfh/ atmufwkdbm (19) &ufae@rSm &efukefrd orwtdrfawmfrSm pwifaqG;aEG;yg
w,f? autkid t
f b
dk ufu OuU OD;b&efqidk ;f uk,
d w
f idk f acgi;f aqmif+y;D taxGaxGtwGi;f a&;r; OD;aZmif;
c&m/ A[kdaumfrDwD0if OD;aZmfqkdif; eJ@ a'gufwmwl;*sm wkd@a&mufvmygw,f? autkdiftkdtzJGu
atmufwkdbm (19) &ufae@ ae@pGJygpmeJ@ EkdifiHawmfukd wifjywmvkyfygw,f? pm&JtESpfcsKyfu
(u) oD;jcm; ucsifjynfolorwEkdifiHxlaxmifa&;qkdwJh vrf;pOfukd pGef@v$wfwJhrl?
(c) wygwDpepfukd vufcHwJhrlatmufrSm jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmftwGif; ppfrSefwJh
ukd,fykdiftkyfcsKyfa&; (0g) ukd,fykdif pDrHcef@cGJa&; tm%m&&SdwJhjynfe,f owfrSwfay;&ef
arwWm&yfcHygw,f qkdwmjzpfygw,f?
atmufwkdbm (22) &ufrSm rqv taxGaxGtwGif;a&;r; OD;pef;,kacgif;aqmifwJh rqv
ukd,fpm;vS,ftzGJeJ@ autkdiftkd ukd,fpm;vS,ftzGJ aqG;aEG;=uygw,f? OD;pef;,ku autkdiftkdtzGJ
wifjywJh rlykdif;qkdif&mtcsuf (3) csufukd vufcHudqkda=umif;ajymqkd+yD;/ atmifjrifwJhtxd tcsdef,l
aqG;aEG;Ekdifzkd@twGuf/ ucsifjynfe,f tm%mykdiftzJGqkdwmukd zGJpnf;ay;cJhygw,f? rqv bufu
zGJpnf;ay;wJh tm%mydkifukd,fpm;vS,ftzGJuawmh ajrmufykdif;wkdif;ppfXmecsKyfwkdif;r;vnf;jzpf/
a'oygwDaumfrDwD OuUvnf;jzpfwJh Akdvfr;}uD;at;pef/ ucsifjynfe,fjynfolaumifpDOuU
OD;azmf,lcg; eJ@ a'oygwDaumfrDwDtwGif;a&;r; OD;vtkef;a,mf wkd@jzpfygw,f?
438

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

autkdiftkdtzGJbufu taxGaxGtwGif;a&;r; OD;aZmif;c&m; acgif;aqmif+yD;/ OD;aZmfqkdif;/


OD;qkdifzkef;/ OD;qif0g;aemf wkd@yg0ifygw,f? wwd,t}udrf aqG;aEG;yGJrSmawmh OD;wl;*sdKifyg yg0ifvmyg
w,f? 'kwd,t}udrfaqGaEG;yGJuae pwkwWt}udrfaqG;aEG;yGJtxdukd jrpf}uD;em;rdrSmyJ ESpfbuftzGJ
v#Kd0SufaqG;aEG;cJh=uwmjzpfygw,f?
aqG;aEG;yGu
J cdk sKyf=unfrh ,fq&dk if autkid t
f b
dk ufu ucsijf ynfol orwEkid if H xlaxmifa&;ukd
rltm;jzifh pGef@v$wfcJhovkd qkd&S,fvpfpepfukd vufcHwJhrleJ@ wygwDpepfukd vufcHwJhrlukd wifjy+yD;
ucsiu
f ,
dk yf idk t
f yk cf sKyfa&;jynfe,f (0g) uk,
d yf idk pf rD cH ef@caJG &;jynfe,f owfrw
S af y;a&;ukd awmif;qkcd yhJ g
w,f?
rqv bufu xk;H pHtwkid ;f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya' pmtky}f uD;ukyd J vuf!;kd xk;d jy+yD;
uk,
d yf idk t
f yk cf sKyfciG jhf ynfe,f&&Sad &;ukd rawmif;qko
d ifah =umif;azmfjyum/ vku
d af vsmcsuf qdw
k mukd
om ay;tyfcyhJ gw,f? vku
d af vsmcsuq
f w
dk mawGuawmh jynfol v$waf wmfe@J aumifpt
D qifq
h ifrh mS
0ifa&muf ta&G;cs,fcHykdifcGifh/ rqvygwDeJ@ ygwDOD;aqmifr_atmufu zGJpnf;xm;wJh tzGJtpnf;
tpnf;tk;H awGrmS yg0ifciG /hf autkid af tvufeufuidk w
f yfudk &J/ vkx
H ed ;f / umuG,af &; jynfol ppfawG
tjzpf ajymif;vJzGJpnf;cGifh pwJh pwJh tcsufawGtyg/ vkdufavsmcsuf (16) csufomjzpfygw,f?
vku
d af vsmcsuaf wGudk oabmwln+D yD; yl;aygi;f aqmif&u
G rf ,fq&dk if 1981 arv (31) &ufae@rwkid rf D
vma&muf=uzkd@ &ufowf rSwfay;cJhygw,f?
autkid t
f u
dk rvmawmhwt
hJ wGuf ZGev
f (1) &ufae@up+yD; aqG;aEG;yGu
J dk &yfpv
J u
dk af =umif;
rqv bufu xkwfjyefa=unmcJhygw,f? aqG;aEG;yJGysuf&jcif;&J ta=umif;rsm;qkd+yD; tcsuf}uD;
(13) csuu
f v
dk nf; xkwaf zmfajymqku
d m/ autkid t
f [
dk m rk;d rom; aumufuspcf w
hJ ,fv@kd pGypf aJG zmfjy
cJhygw,f? (wu,fuawmh Auy ukd OD;wnf&efoltjzpf wkdufckdufEkdifa&;twGuf autkdiftkdukd
oyfv#KdzdcGJ=unfhzkd@ vufwGvkyfaqmif=unfhcJhol[m rqv ppftpkd;&ukd,fwkdifyJjzpfcJhygw,f?)
rif;&efatmif ppfqifa&; xifwidk ;f raygujf zpfct
hJ +yD; 280 trde@f a=unmum/ vufeufpeG @f
vkdolawGukd wzufu vufcHodrf;oGif;&if;/ wzufu jynfwGif;ppfa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf
awGqkaH qG;aEG;yJaG wGudk vufcv
H yk af qmifcw
hJ momjzpfygw,f? wu,f+h idr;f csr;f a&;vkcd siv
f @dk vkycf w
hJ m
r[kww
f t
hJ wGuf obm0ruswhJ tajccHOya'qkw
d m}uD;ukyd J taoqkyu
f idk u
f m/ aqG;aEG;awGqkw
H m
a=umifh +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;r_awG ysufjym;cJh&jyefwmjzpfygw,f?

rqvwygwD t m%m&S i f p epf a cwf aemuf y k d i f ; umv


rqv ppftpkd;&u ArmjynfpD;yGm;a&;tajctaeukd GDP (*sD'DyD) taeeJ@ 79-80 rSm
(52) &mckid Ef e_ ;f / 80-81 rSm (78) &mckid Ef e_ ;f eJ@ 81-82 rSm (67) &mckid Ef e_ ;f toD;oD; wk;d wufcw
hJ ,fv@dk
a=unm+yD;/ pDru
H ed ;f umvtwGi;f rSm wESpyf sr;f r# (66) &mckid Ef e_ ;f wk;d wufw,fv@dk a=unmcJyh gw,f?
pDrHudef;vsmxm;csufawGeJ@ ukdufnDpGm wkd;wufcJhw,fvkd@ auG;a=umfcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

439

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

'gayr,fh wkdif;jynf&J jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;&J pm;0wfaea&;tajctaeuawmh qkd;o


xuf qk;d +yD;omvmcJyh gw,f? puft
Hk vkyf aHk wGxu
J tvkyo
f rm;xk&J b0 ykyd +dk yD; 0uft=l uyfay;wm
cHvm&ygw,f? qkay;'%fay; pepfqw
dk m&JatmufrmS qkay;wmu r&So
d avmufjzpf+yD; '%fay;wm
awGom wk;d wk;d +yD;&&Sv
d mcJyh gw,f? emrnfysuo
f mG ;wJh tvkyo
f rm;aumifp&D J ae&mtpm;xk;d emrnf
ajymif;zGJ pnf;vmwJh tvkyo
f rm;tpnf;tk;H qkw
d mawGuvnf; tvkyo
f rm;tusK;d twGuzf JG pnf;
zGJpnf;jzpfay:vmwmr[kwfyJ rqvygwD}uD;&Ja'gufwkdiftjzpfom zGJpnf;wnfaqmufxm;wm
jzpfwJhtwGuf zdESdyfa&;ud&d,mwcktjzpfeJ@om tokH;awmfcHaecJhygw,f? tvkyform;tpnf;tkH;
r0ifrae &qkdwmeJ@ +cdrf;ajcmuf+yD; vpmxJu aiGjzwfwmcH=u&ygw,f? tpnf;tkH;0ifr[kwf&if
qefray;bl;/ qyfjyma&mif;ray;bl;qkdwJhtwGuf 0if=u&olawGu trsm;pk}uD;jzpfygw,f?
vcpm;0efxrf;rsm;&J b0[mvnf; tvkyo
f rm;rsm;&Jb0eJ@ xl;rjcm;em;omjzpf+yD; tvkyf
orm;tpnf;t&kH;r0ifrae& pnf;kH;kdufoGif;wmcH=u&wJhtjyif [kdujzwf 'DujzwfeJ@ vukefvkd@
vcxkwfwJhtcg vpmw0ufavmuf tdrfjyefygvmEkdifol[m w0ufjynfhatmif&Sdvdrfhr,fr[kwfyg?
tpp }uD;jrifhvmwJh ukefaps;E_ef;awG taxGaxGp&dwfawGatmuf vpmeJ@ rpm;avmufvkd@ atmuf
qkduf ref;eD;&Sm=u&if; vufzuf&nfzkd;awmif;wwfwJh tusifhawGyg&vmygw,f?
rdaeqif;&Jom;awG&Jb0uawmh xrif;wvkyftwGuf tvkyfrsKd;pkHudk *sif*sifvnfatmif
vkyu
f idk pf m;aomuf=u&if; uk,
d u
hf ek 0f ,fpmtkyf uk,
d [
hf muk,
d f ukid 0f ,fciG rhf &olawGu trsm;qk;H jzpf
vmygw,f? a&mif;csaygiEf pHS &mtwGuf wefz;dk t&Sq
d ;Hk u uke0f ,fpmtkyyf &J adS wmhwt
hJ wGuf uke0f ,f
pmtkyfukdawmif aiG&SifxHtyfESH aygifESHa&mif;cspm;aomufae&wJh b0rsKd;awGjzpfygw,f?
wkdif;jynf&J vlOD;a&trsm;pk}uD;jzpfwJh v,form;awG&Jb0uawmh zGwfausmjympkkHru
ukd,fhv,fukd,fh,mav; ukd,fh[mukd,f ud;pm;yef;pm; vkyfukdifae&if;u tvkdvkdae&if; rif;jypfrif;
'%foifholawG jzpfvmae=uygw,f? ppftpkd;&&Jpyg; ykdrkdwkd;wuf 0,f,l&&Sda&;twGuf usifhokH;vm
wJh ykwfvSefusDvSef ppfqifa&;awGeJ@ twif;0ifa&muf&SmazGppfaq;wmawG cH=u&ygw,f? wm0ef
auspyg; ra&mif;csEkdifvkd@ rdjyac:,l+yD; aevSef;wm/ ukd,fhxrif;xkyfeJ@ukd,f vma&muftcsKyfcH
ckdif;wmawG/ pDrHudef;0ifoD;ESH tpkdufckdif;wm b,fvkdrS wGufacsrukdufrSef; odod}uD;eJ@ pkdufysKd;=u&+yD;/
oD;ESHrxGufvkd@ ra&mif;Ekdifwmukd ukdwmtwkdif;jynfhrDatmif 0,foGif;&r,fqkdvkd@ tjyifuae &SmazG
0,foiG ;f =u&wJh 'kuaQ wG/ pojzifh pojzifh ajymvk@d awmif,EHk idk zf ,
G &f mr&Sw
d hJ tjzpfoepf'u
k aQ ygi;f pku
H kd
&ifqidk f uHawG=u&if; ausmaumhatmifc=H u&ygw,f? awmifov
l ,form; OD;}uD;rsm;vk@d q+dk yD; OD;}uD;
OD;}uD;eJ@ tac:cH&wJh v,form;/ tckawmh OD;}uD;acgi;f zaemifeh @J ayguf w
Hk ifru/ i,fxyd f aoewf'if
eJ@aqmifhwmyg cHae=u&ygw,f?
pepfopfynma&;/ qk&d ,
S v
f pfynma&;/ toufarG;0rf;ausmif;ynma&;/ bmynma&; nmy
nma&;qkw
d mawGe@J prf;oyfynma&;rsK;d pkaH wGudk rqk;H Ekid af tmifprf;oyf&if; ausmif;olausmif;om;rSef
or# ppftpkd;&&J tprf;oyfcH ,kefuav;awG/ yl;uav;awGb0 usa&mufcJh&+yD;/ ynma&;wckvkH;
vnf; uarmufurjzpfc&hJ ygw,f? wae@wjcm; ynma&;tqift
h wef; edru
hf svmcJyh gw,f? ausmif;
olausmif;om;awGudk vrf;pOfvil ,f/ a&Saqmifvil ,f qkw
d mawGxJ r0if 0ifatmif zsm;a,mif;wm/
odrf;oGif;wmawG enf;rsKd;pkHeJ@ vkyfukdifcJhkHru oef;aumifpm&if;aumuf,la&;vkyfief;qkdwmawGrSm
440

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tok;H vk;H a=uoifwef;qkw


d mawGrmS / aEG&moDvyk t
f m;ay;vkyif ef;qkw
d mawGrmS txd xnfo
h iG ;f tok;H
cscidk ;f apwmawG vkyu
f idk cf yhJ gw,f? tqk;d qk;H uawmh rqv wk@d &J uabmufwu
d abmufcsm vrf;pOf
rl0g' oabmw&m;qkdwmawGukd EkdifiHa&;ody`Hbmomqkd+yD; wuUokdvfaumvdyfeJ@ ausmif;awGrSm
jymef;oif=um;wJhtxd jzpfygw,f? EkdifiHa&;ody`HbmomqkdwJh rqv oabmw&m;bmom[m
wcsKdtwef;awG/ wcsKdbmomtwGJawGrSm roifrae& bmomwrsKd;jzpfvmygw,f?
1980 jynfh *kd%f;aygif;pkH oHCmhtpnf;ta0;}uD;qkdwmt+yD; oHCmh0efaqmiftzGJ@}uD;
ay:vm+yD;aemufykdif;/ aemufxyfuyf oifhjcif;cH=u&wmuawmh &[ef;oHCmawmfawGjzpfygw,f?
bke;f }uD;rSwyf w
Hk ifvyk cf idk ;f wm/ 0guyfpm&if;ay;yk@d cidk ;f wmawGtjyif wcsKd oHCmawmfrsm; oCFe;f qGJ
c|wcf &H ygw,f? wcsKd axmifoiG ;f tusO;f xm; tjypfay;cH&ygw,f? ygwaD umifpeD @J rwnfw
h ma=umifh
yg&mZDu usL;vGefygw,fvkd@ vnfq,ftwkdiftawmcH&wJh bkefawmf}uD;awG/ oHCmh0efaqmifawG
tzGJ rSm rif;wk@d [mrif;wk@d tdr=f uufjcif;tk;d rJow
k f tcGycf idk ;f wmrygEidk b
f ;l vk@d ajymrdv@dk axmifoiG ;f
tusO;f csjcif;cH&wJh bke;f awmf}uD;rsK;d awG/ vlom;pm;ygw,fv@dk txd pGypf +JG yD; ta&;,lc&H wJh bke;f awmf
}uD;rsK;d awGtxd &Scd yhJ gw,f? omoemoef@&iS ;f a&; qkid ;f bkwaf tmufrmS &[ef;oHCmawmf awmfawmf
rsm; uyfoifhcJhygw,f? wcsKdoHCmawmf}uD;rsm; ysHvGefawmfrl+yD;wmawmif rae&/ oHCmh0dedp>,s
ckHkH;uae w&m;awmfawGukd t"rR vkd@qkH;jzwf+yD; rsufuG,frSm qkH;jzwfpD&ifcsufcswmukd cH=u&yg
w,f?
1980 jynfhuaep+yD; ESpfESpfavmuftwGif; qufwkdufvkdvkd a=unm+yD; xkwfjyefay;tyfcJh
wmuawmh EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;rsm;twGuf vkd@qkdwJh EkdifihH*k%f&nfbGJ awGjzpfygw,f?
wkid ;f jynf&J vGwv
f yfa&;twGuf e,fcsJ qef@usiaf &;/ zufqpfqef@usiaf &;awGrmS pGr;f pGr;f wref wm0ef
ausyGefcJh=uolawGukd EkdifiHawmfu ay;tyfcsD;jrifh*k%fywmqkdwJh EkdifiHh*k%f&nfbGJ jzpfygw,f?
tJ'v
D dk cs;D umajrmufum *k%w
f ifajymqd+k yD;rS Ekid if aH wmforw}uD; OD;ae0if;u tckvdk Ekid if *H %
k &f nf
bGJawGtwGuf ay;tyfwJhaiG a=u;awG[m yifv,fxJuae zrf;qD;&rdvkdufwJh arSmifckdpufavS}uD;
wpD;ay:u arSmifckdukefypPnf;awG a&mif;cs&muae &wmyg vkd@qkdvkdufwJhtwGuf EkdifiHh*k%f&nfbGJ
&olawG ckd;vkd;ckvkjzpfp&m uH&ygw,f? EkdifiHh*k%f&nfbGJ&olawGxJrSm e,fcsJqef@usifa&;/ zufqpf
qef@usifa&;/ wkdif;jynf&J vGwfvyfa&;ud;yrf;r_rSm a&Swef;uyg0ifcJholawG yg0ifcJhovkd/ ppftpkd;&&J
awmfveS af &;aumifprD mS ppftpk;d &tzGJ 0ifawGtwGi;f rSm yg0ifcw
hJ m a=umifh wrif;wef;n+d yD; Ekid if *hH %
k f
&nfbGJ (yxrtqifh) ay;cJhwmawGvnf; bkH;abmvatm yg0ifcJhygw,f? vGwfvyfa&;wkdufyGJ0if
orkdif;pOfwavsmuf yg0ifcJholawGuawmif 'kwd,tqifhavmufyJ owfrSwfcH&+yD;/ rqv ygwD0if
abmif;bDc|wfa[mif;}uD;rsm;u yxrqifhjzpfae=uwmvnf; tHh=op&m awGjrif&ygw,f? 'Dxuf
tH=h op&maumif;wmuawmh vGwv
f yfa&;wku
d yf 0JG if orkid ;f pOfawGrmS vnf; xifxif&mS ;&Sm; yg0ifcyhJ g
vsuf EkdifiHawmfaumifpDOuU}uD; OD;ae0if; &J tjrifuyfr_a=umifh wrifcsefvSyfxm;jcif;cH&olawG
vnf;&SdcJhygw,f? Oyrmtm;jzifh q&m&m*sefvkd/ ocifAarmif vkdrsKd;jzpfygw,f? (q&m &m*sef[m
1946 ckESpf taxGaxGoydwfrSm e,fcsJbk&ifcHeJ@ taxGaxGoydwf&J ukd,fpm;vS,facgif;aqmif
wOD;tjzpf xdyw
f u
dk af whawhqidk q
f idk f tjyeftvSeaf jymqk&d mrSm yg0ifco
hJ w
l OD;jzpfayr,fh OD;ae0if;u
wrif0uGucf sev
f yS yf pfcyhJ gw,f? ocifAarmif[m wk@d Armtpnf;k;H }uD;&J Ekid if v
H ;Hk qkid &f mtr_aqmift
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

441

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

zGJ0if XmecsKyftr_aqmiftzGJ0iftxd aqmif&GufcJhzl;ayr,fh/ wdk@Armtpnf;tkH;ordkif;pmtkyfrSm


OD;ae0if;&J"mwfykHukd pmtkyf&J a&SrsufESmpmay:rSm azmfjyzkd@&ef uef@uGufcJhzl;wma=umifh wrifcsef
xm;ypfcw
hJ mvk@d tqk&d ydS gw,f? Akv
d cf sKyfatmifqef;&JZeD; a':cif=unfudk Ekid if *hH %
k &f nfbJG ay;cJah yr,fh
*syefacwfrmS a':cif=unf eJ@twl wae@wnf; wcsed w
f nf; twly;l wG&J u
G af qmifczhJ ;l ol/ tr&if;jzpfol
a':cif}uD; ukdawmh ocifoef;xGef;ZeD;jzpfwJhtwGuf bmbGJrSray;cJhyg?)
1981 ckESpfrSm rqvygwD&J pwkxt}udrf ygwDHnDvmcH}uD; usif;ycJhygw,f? usif;ycgeD;
usif;yqJ/ usif;y+yD;aemufykdif;txd pwkxWt}udrfygwDnDvmcH udqkdaxmufcH *k%fytxdrf;trSwf
yyGJawG 0SJ+cD;usif;y=u+yD; kH;vkH;u|wf/ XmevkH;u|wf/ bmvkH;u|wf nmvkH;u|wf ygwD0ifav#mufv$m
ay;tyfyGJawG tqkdyv$mwifyGJqkdwmawG zef;wD;azmfxkwf r*Fvm,lcJhygw,f? rqv tpkd;&&J
tmabmft&uawmh wkdif;jynfpD;yGm;a&;awGvnf; tawmfatmifjrifwkd;wufvmcJhovkd EkdifiHa&;
tajctae[mvnf; tifrwefaumif;rGefaecJhygw,f?
wu,fhtajctaeuawmh wkdif;jynf&J pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&;/ vlr_a&;/ ynma&;/ pDrHcef@cGJa&;
awGtm;vk;H [m wae@wjcm; qk;d 0g;aecJ+h yDjzpfygw,f? qk&d ,
S v
f pfp;D yGm;a&;pepf}uD;&J 'kw,
d rKdiv
f @dk
qkdxm;wJh 1970 jynfhESpf or0g,rpDrHudef;}uD;[mvnf; a&pkefarsmae+yDjzpfygw,f? 1970 jynfhESpf
or0g,r pDru
H ed ;f }uD; pwiftaumiftxnfazmfpu xkwv
f yk o
f el @J pm;ok;H ol=um; rw&m;ojzifh
tjrwfxkwfaewJh ukefonfyGJpm; =um;vlwef;pm;ukd tjywfz,f&Sm;+yD; or0g,rpepfeJ@ jynfolvl
xk}uD; tusKd;cHpm;Ekdif&ef qkdwJh 0g'jzef@csd atmf[pfcJhwm[mvnf; ukefonfyGJpm; =um;vlwef;
pm; ukd z,f&mS ;ypf+yD; ygwaD umifpeD @J tm%mykid t
f qifq
h ihf tr_aqmiftqifq
h ifu
h 0ifa&mufjc,f
vS,f bkH;ypfvkduf=u pm;aomufypfvkduf=uwJhtwGuf om;0 r,m;0pDrHudef; }uD;vkd@ emrnf
xGufaecJh+yDjzpfygw,f? pm&if;vdrf/ pm&if;wkrsKd;pkH/ udef;*%mef;tvdrftnmrsKd;pkHeJ@ qkd&S,fvpfpD;
yGm;a&;pDru
H ed ;f rsK;d pk[
H m pwkxt
W }udrf ygwn
D v
D mcH}uD;aemufyidk ;f qufvuf ouf0ifvy_ &f mS ;atmif
jrifaecJhygw,f? 81 rSm OD;ae0if; orw&mxl;uae tem;,lvkdufygw,f? pwkxWt}udrf ygwD
nDvmcH}uD;uae pwkxWav;ESpfpDrHudef;awGukd csrSwfay;vkdufwJhtjyif tESpf 20 ESpf&SnfpDrHudef;
}uD;&J &nfreS ;f csut
f wkid ;f pwkwa v;ESppf rD u
H ed ;f vrf;!erf r_ sm;ukd atmifjrifatmif t&Sed t
f [kef
jzifh taumiftxnfazmf aqmif&Guf&ef vkd@ zGifhazmf aqmf=ovkdufygw,f? OD;pef;,k orw}uD;jzpf
vmygw,f?
OD;ae0if;&J ajrmufxkd;yifhaumf wvufukdifarG;jrLa&;ay:vpDeJ@ wefckd;xGm;vmcJhwJh axmuf
vSr;f a&;tzGJ t}uD;tuJ Akv
d rf ; csKyf rsurf eS w
f ifO;D [mvnf; OD;ae0if; wa,mufxu
J o
dk m wku
d f u
dk f
tpDt&ifcH&wJh tpkd;&tzGJwckvkH;ukdawmif *kpkdufp&mrvkdwJh yk*~Kdvf}uD;jzpfvmkHru rqvygwD
}uD;&J wGJbuftaxGaxGtwGif;a&;r;}uD;awmif jzpfaeygw,f? taemufwkdif; pme,fZif;rsm;u
qkd&if OD;ae0if;[m eHygwf (1)/ OD;pef;,k[m eHygwf (2)/ Akdvfr;csKyfwifOD;[m eHygwf (3) r[kwf
(1) eJ@ (2) =um;u wpfcGJ jzpfw,fvkd@awmif ajymqkdvm&wJhtxd wefckd;xGm;vmygw,f?
Akdvfr;csKyfwifOD;&J axmufvSrf;a&;tajcy ysm;a*[m ysm;arG;jrLa&;pDrHudef;}uD;rsm;[m owif;
pm/ a&'D,kd/ kyfjrifoH=um; tm;vkH;uae wcJeuftr$rf;wif 0g'jzef@csdjcif;cH&wJhtxd }uD;us,fwJh
vkyfaqmifr_}uD;awG jzpfcJhygw,f? abmpukdif; pkdufysKd;a&;qkdwmawGvnf; rsufESmyGifhvSygw,f?
442

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

yJcl;wkdif;/ tkwfzkdrde,fu "m;jyAkdvfa[mif;}uD;vkd@qkd=uwJh OD;rmC&J w{u pyg;wif; 300


ausmf xGuw
f ,fqw
dk hJ atmifjrifr}_ uD;a=umifh OD;ae0if; uk,
d w
f idk u
f rde,faumifpOD uU cef@ay;cJ+h yD;/
olxufol txGuf ydi/f tatmifydiu
f m (tJ'ED e_ ;f awGtwkid ;f pyg;awGw;dk wk;d awmif;wm v,form;
trsm;pk}uD;u ausmaumhatmifcaH e&ayr,f)h rqv vrf;pOf}uD;[m owif;pmawGay:rSm atmifyJG
cHaecJyh gw,f? (OD;rmC&J w{upyg;wif; 300 ausmx
f u
G w
f ,fqw
dk m wu,fu ydy&d &d v
d rd n
f mcJw
h hJ
vkyf}uHvnfq,fr_}uD;omjzpfygw,f?)
1982 ckESpf/ rwfvup+yD; Auy ajratmufv_yf&Sm;r_}uD; wckudk ppftpkd;&u azmfxkwf
zrf;qD;wm vkyfaqmifvmjyefygw,f? ppfqifa&;wcktjzpf owfrSwfum zrf;qD;cJhwmjzpfygw,f?
q&m0efrsm;/ a&Saersm;/ 0efxrf;rsm;omru ppfwyfwiG ;f u ppfAv
dk f (2) OD;/ bDtufpt
f idk f (BSI) u
0efxrf;wOD;tyg/ yg0ifcJhol vlaygif; (200) eD;yg&Sd ajratmufv_yf&Sm;r_}uD;jzpfcJhygw,f? ajratmuf
(UG) v_y&
f mS ;r_orkid ;f rSm trsm;qkt
H zrf;cHc&hJ wJh v_y&f mS ;r_}uD;jzpfygw,f? 280 trde@f a=umifh Ekid if aH &;
tusO;f om;rSeo
f r# vGwaf jrmufomG ;=uum acsmufuyfaecJw
h hJ tif;pdeaf xmif wku
d cf ef;awGtwGi;f /
cef;vkH;jynfhawG jyefjzpfoGm;cJh&wJh tpkvkduftyHvkduf tzrf;qD;cH&r_}uD;jzpfcJhygw,f? 82 rSm ref;aiG
atmif&J uGefrif'kdv_yf&Sm;r_vnf; ay:aygufvmcJhjyefygw,f?
1983 ckESpfxJrSmawmh wjynfvkH; tHtm;oifhoGm;&wJh tr_}uD;wck kwfw&ufay:vmcJhyg
w,f? wpfc}JG uD;vk@d emrnf}uD;cJw
h hJ axmufvrS ;f a&;t}uD;tuJ}uD;/ rqv ygww
D b
JG uftwGi;f a&;r;
}uD; Akdvfr;csKyfwifOD; ukd,fwkdif tzrf;cHvkduf&+yD; axmifwGif;toGif;cHvkduf&wJhtr_}uD;jzpfygw,f?
emrnfxifay:vm+yq
D &dk if =um&Snef mrnf}u;D cGiahf y;avhr&Sw
d hJ OuU}u;D OD;ae0if;&J trltusit
hf avh
txwkid ;f tomav; uyfzwfypfvu
dk w
f hJ zwfxw
k zf ,f&mS ;r_}uD;wckjzpfygw,f? vlwumtay:
&uf&ufpufpuf zrf;qD;z,f&Sm;&mrSm emrnfqkd;eJ@ ausmfaZmcJhol vufr&GH rsufrSefwifOD;}uD; l;r
wwfjzpfoGm;cJhygw,f? =umZHxkyf acgif;ay:wifxm;ovkd qHyifawG azG;azG;jzLoGm;um qH&Snf*kwf
axmuf}uD;eJ@ rsurf eS w
f ifO;D wa,muf axmifxrJ mS tl;}uD;ozG,jf zpfomG ;cJyh gw,f? rsurf eS w
f ifO;D eJ@
twlwl zrf;qD;z,f&Sm; tjypfay;jcif;cHvkduf&oluawmh jynfxJa&;0ef}uD; OD;bkdeD jzpfygw,f?
OD;ae0if;u rsurf eS w
f ifO;D &J vufpaJG wmf axmufvrS ;f a&;t&m&Sad ygi;f rsm;pGmukd z,f&mS ;ypfvu
dk o
f vk/d
rsurf eS w
f ifO;D }uD;&J ysm;a*[meJ@ ysm;arG;jrLa&;pDru
H ed ;f / abmpukid ;f pku
d yf sK;d a&;pDru
H ed ;f qkw
d m}uD;awG
tm;vk;H [mvnf; ae@csin
f csi;f z,f&mS ;ypfwm cHvu
dk &f ygw,f? ysm;a*[muae jyma*[mjzpfomG ;
&ygawmhw,f?
OD;ae0if; [m olcidk ;f &mukd b,fawmhrS jyefrvSew
f rf; acgi;f ndwv
f yk u
f idk w
f wfwhJ OD;pef;,kudk
orw}uD;tjzpf v$Jtyfay;vkduf+yD; ygwDOuU}uD;ae&muae tppt&m&mukd ud;ukdif&if;/
olpdwf uduf axmufvrS ;f a&;tzGJ }uD;jzpfaezk@d ercppfAsL[mr; wm0efxrf;aqmifaewJh 'kAv
dk rf ; }uD;
cif!e$ @f udk axmufvrf;a&;tzGJ qD ac:,lae&mcsxm;vku
d yf gw,f? rsurf eS w
f ifO;D ukd z,f&mS ;ypfvu
dk f
+yD;+yDrkd@ axmufvSrf;a&;t}uD;tuJ eHywfwpfjzpfvmoluawmh Akdvfr;}uD;atmifukd; jzpfygw,f?
1983 ckESpf/ atmufwkdbm (9) &ufae@rSm awmifukd&D;,m;orw c|ef'l;0rf OD;aqmifwJh
cspf=unfa&;ukd,fpm;vS,ftzGJ &efukefa&mufvm+yD; tmZmenfukef; yef;acGcszkd@tpDtpOfrSm AkH;cGJ
wku
d cf u
dk jf cif;cHvu
dk &f ygw,f? tpDtpOfxuf rdepfyidk ;f aemufus+yD; a&mufvmrdwt
hJ wGuf c|e'f ;l 0rfe@J
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

443

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

OD;pef;,k toufab;u oDoaD v;vGwo


f mG ;cJah yr,fh 0ef}u;D (4) OD;tygt0if vlaygi;f (21) OD; aoqk;H
oGm;&wJh AkH;cGJwkdufckdufcH&jcif; tr_}uD; [kd;av;wausmfausmfjzpfoGm;ygw,f? AkH;cGJwkdufckdufol
ajrmufukd&D;,m;EkdifiHom; ZifrkdeJ@ uifrifcsL;ukd azmfxkwf&rdvkdufEkdifayr,fh/ wm0efayghav#mhr_ pGyfpGJ
csufeJ@ ppfaxmufvSrf;a&;t}uD;tuJ Akdvfr;}uD;atmifukd; ukd z,f&Sm;ypfvkdufygw,f? OD;ae0if;
uk,
d w
f idk f pdwf uduaf &G;cs,f wm0efay;cef@tyfxm;jcif;cH&wJh 'kAv
dk rf ; }uD;cif!e @f ppfaxmufvrS ;f a&;
tzGJ !ef=um;a&;r;jzpfvmygw,f? 'kAkdvfr;}uD;cif!ef@ u OD;ae0if;pdwfuduf usKd;usKd;EGHEGH wm0ef
xrf;aqmifcJhygw,f?
1981 ckESpf/ Auy/ autkdifat wkd@eJ@ +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawG ysuf+yD;uwnf;u AuyeJ@
autkdifat tay: tid;eJ@ wqifhwkd; xkd;ppfqifcJhygw,f? OD;ae0if; &J pDrHcef@cGJr_atmufrSm ppftif
tm;ukd tqufrjywf wnfaqmufco
hJ vkd ppftok;H p&dwu
f v
dk nf; ESppf Of tqrwef wk;d wufo;Hk pGcJ hJ
ygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if;tjzpf ppfwyfukd OD;aqmif+yD; 1962 tm%modrf;yGJukd qifE$Jtaumift
xnfazmfaqmifpOfu wyf&if;aygi;f (85) &if;yJ&cdS ahJ yr,fh 1984 ckEpS x
f rJ mS awmh wyf&if;aygi;f (136)
&if;awmif &Sdae+yDjzpfygw,f? 1975 - 76 u umuG,fa&;tokH;pm;&dwf[m (91) ukausyfyJ&SdcJh&m
u 1984-85 ckESpfxJrSmawmh umuG,fa&;tokH;pm;&dwf[mvnf; (171) ukaausmftxd
ESpfqeD;yg; wkd;ae+yDjzpfygw,f? wyftiftm; (2)qeD;yg; wdk;vmovdk ppfokH;p&dwfvnf; (2) qeD;yg;
wkd;ae+yDjzpfygw,f? jynfolvlxk&J zGH@zd;wkd;wufa&;twGuf tokH;y&r,fh EkdifiHhbmaiGa=u;rsm;
[m wae@wjcm; wk;d wk;d vmwJh ppfwyf}uD;ukd ay;urf;axmufy/hH zk@d vu
dk &f / yif;vku
d &f &if;eJ h ajymifw
vif;cgcJh&kHru ESpfpOfvdkaiGawG wdk;wkd;+yD;jyvmygw,f? vkdtyfwJhaiGa=u;awGukd &&mae&muae
acs;iSm; &,lokH;pGJvm&ovkd tmrcHcsufr&SdwJh aiGpuULawGukd wkd;wkd;+yD; xifovkd kdufESdyfokH;pGJvm
ygw,f? tusKd;qufu EkdifiHjcm;auG;awG xlajymvmcJhkHru auG;qyf&wJh t&if;eJ@ twkd;aiG[m
vnf; wESpfxufwESpf jrifhwufvmcJh&ovkd jynfwGif; vSnfhvnfokH;pGJaiGyrm%[mvnf; tqr
wefrsm;jym;vmcJh+yD; aiG;azmif;yGr_E_ef;[m ruHzl;atmif wae@wjcm; jrifhrm;vmcJh&ygw,f?
rqv ppftpkd;&&J t"du OD;wnf&efol[m Auy jzpfygw,f? vGwfvyfa&;a=unm+yD;u
wnf;u zqyv/ yxp/ awmfvSefa&;aumifpD/ rqv pojzifh tpkd;&tzGJ tkyfpkd;olawG&J trnf
awGom ajymif;ajymif;oGm;cJyh gw,f? tkypf ;dk ol tpk;d &tqufquf&J t"du&efot
l jzpf OD;wnfwu
dk f
cku
d jf cif;cH&ol[m Auy yJjzpfcyhJ gw,f? tJ'ga=umifh t=urf;zsi;f csKyf+yD;ajymr,fq&dk if Auy tr;ywJh
vufeufuidk af wmfveS af &; tiftm;pkrsm;uwzuf/ wufvmor#aom tkypf ;dk oltpk;d &tqufquf
uwzuf jzpfyGm;cJhwJh wkdufyGJorkdif;&Snf}uD;jzpfygw,f? rqv acwfrSmawmh rqveJ@ Auy wkd@&J
tm;ydifyGJ}uD;[m ykd+yD; tjrifhqkH;tqifhqD a&muf&SdvmcJh+yDjzpfygw,f?
1984 ckESpfxJrSm rqv ppftpkd;&bufrSm wyf&if;aygif; (163) &if;&Sdygw,f? 84-85 ckESpf
twGi;f rSm wyf&if;aygi;f (131) &if; a&Swef;ppfajrjyifawGrmS csxm;ygw,f? ta&Sajrmufppfa'or
[kww
f hJ wjynfv;Hk wcGiv
f ;Hk rSm wyf&if; (30) &if;/ &ckid rf mS wyf&if; (2) &if;/ aygi;f (32) &if;yJ csxm;
tokH;ycJh&+yD; Auywkd@&J ta&Sajrmuf e,fpyfwcGifvkH;ukd wyf&if; (99) &if;csxm; tokH;yae&wJh
444

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

taetxm;uk=d unfrh ,fq&dk if rqvppftpk;d &[m Auy ukOd ;D wnf&efot


l jzpf/ b,favmuftav;
wif;xm;ovJqw
dk m &Si;f &Si;f vif;vif; awGjrifEidk o
f vkd Auy eJ@ rqvwk@d &J xdyw
f u
dk f tiftm;ydiyf JG
[m b,favmufjyif;xefovJqkdwmukdvnf; twkdif;om; awGjrifEkdifygw,f?
vlrsKd;pk wkdif;avmufvufeufukdifawmfvSefa&;tzGJtpnf;awG&Sdae=u+yDjzpfwJhtwGuf/
azmufjyefwhJ tkypf ;dk oltpk;d &ukq
d ef@ usi=f uwJh vlrsK;d pk awmfveS af &;pdw"f mwf&o
dS w
l idk ;f [m oufqidk f
&mvlrsKd;pktzGJtpnf;awGqD rdrdwdk@&J vlrsKd;tvkduf oGm;a&mufyl;aygif;aqmif&Guf=uovdk/ Arm
jynfrSmvlOD;a&trsm;qkH;jzpfwJh ArmtrsdK;om;rsm;[mvnf; tkyfpdk;ol ppftpdk;&udk qef@usif+yD;
awmfveS af &;vkyaf &; vkyrf ,fq&kd if oGm;a&mufy;l aygi;f aqmif&u
G pf &m awmfveS af &;tzGJ tpnf;[m
Auy yJ&Sdygw,f? 'ga=umifh ArmjynfrSm ay:aygufcJhor#aom ta&;tcif;}uD;awG vlxkwkdufyJG}uD;
awGxu
J ae vufeufuidk w
f u
dk yf q
JG D ul;ajymif;a&muf&v
dS mol ArmtrsK;d om;rSeo
f r#[m Auy xJom
a&muf&v
dS m&ygw,f? vlrsK;d pkawG[m oufqidk &f mvlrsK;d pk awmfveS af &;tzGJ tpnf;awGqD oGm;a&muf
=uovkd awmvSefa&;pdwf"mwf&SdwJh ArmvlrsKd;rSefor#vkdvdk[mvnf; Auy xJukdom a&muf&Sdvm
=uwJhtwGuf Auy [m vlrsKd;pkygwDr[kwf vlwef;pm;ygwD vkd@qkdayr,fh trsm;pkjzpfwJh Arm
vlrsKd; awmfvSefa&;orm;tm;vkH;&J A[kdcsufrozG,fjzpfcJhygw,f? awmfvSefa&;A[kd jzpfcJh&ygw,f?
vuf,m EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;&J vufeufukdifawmfvSefa&;vrf;a=umif;tjzpf ygvDref'Drkdua&pD
ay:aygufcJhayr,fh 1970 jynfhESpfavmufrS pwifay:ayguf+yD; oufwrf;uvnf; q,fpkESpfwckjynfh
atmifawmif cHcw
hJ mr[kww
f t
hJ wGuf ArmvlrsK;d rsm;twGuf t"du awmfveS af &;vrf;a=umif; A[kd
[m Auy omjzpfcJhygw,f? Auy [m orkdif;tpOftvm}uD;wJh vuf0JygwD}uD;jzpfovkd/ Armjynf
rSmxGef;um;cJhwJh EkdifiHa&;pmayukd =unfhr,fqkd&ifvnf; vuf0JEkdifiHa&; pmayomjzpfcJhwJhtwGuf/
EkdifiHa&;orm;rSefor# vuf0J0g'eJ@ywfouf+yD; ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@yg qufEG,fvm&wm[m
tifrwefobm0uswJhudpPjzpfygw,f? ArmjynfrSm vuf,mEkdifiHa&;pmayqkdwm r&SdcJhyg? urBmrSm
vnf; &Sdr,frxifyg?

1985 ck E S p f 0 ef ; usif tajctae/


1985 ckESpf[m ArmjynftwGuf xl;jcm;wJh ESpfwESpfjzpfovkd EkdifiHwumh EkdifiHa&;a&pD;
a=umif;twGufvnf; xl;jcm;wJhESpfwESpfjzpfygw,f?
rqv ppftpk;d &[m Ekid if jH cm;acs;aiGawGudk enf;rsK;d pkeH @J acs;iSm;&,lo;Hk pGaJ e&&if;eJ@ auG;awG
ukdawmif b,fvkdjyefqyf&rSef; rodawmhEkdifavmufatmif pD;yGm;a&;t=uyftwnf; qkdufvmcJh
ygw,f? Armjynf&J jynfyauG;+rD[m ukaa':vm (300) avmuf&Sdae+yDjzpfygw,f? ykd@ukefwefzkd;
tm;vkH;aygif;&J 60 ausmf[m EkdifiHjcm;auG; wkd;&if;qyf&aiGjzpfoGm;ygw,f? Armjynf&J t"du
auG;&Sif (+rD&Sif) EkdifiH}uD;ESpfckuawmh *syef[m yxr/ *smr%D[m 'kwd,vkd@qdk=uygw,f? *syef[m
Armjynf&J t"du+rD&SifEkdifiH}uD;jzpfkHru Armjynfukd t"duaxmufyHhaewJh EkdifiH}uD;wckvnf;jzpfyg
w,f? Armjynf[m *syef&J jynfyaxmufyhHr_tm;vkH;aygif;&J (8) avmuf&&Sdolvnf;jzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

445

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

84-85 bmESpt
f wGi;f *syefqu
D acs;aiG ,ef;oef;aygi;f rsm;pGm xyf,cl &hJ ovkd *smr%Dqu
D vnf;
rwfaiG oef;aygif;rsm;pGm xyf,lcJh&ygw,f? z&ifh0gempufr_vkyfief;ukr`%DeJ@ ppftpkd;&&Jt}uD;pm;
pufr_vkyfief;aumfykda&;&Sif;vkyfief;wkd@ zufpyfpmcsKyfcsKyfqkd+yD; jzpfygw,f? uif;wm; a&tm;v#yfppf
pDrHudef;twGuf xyfrHacs;aiG rwfaiG (17) oef;,l&jyefygw,f? 85 ckESpf/ ZGefvtwGif;rSmyJ urBmh
b%fqDuvnf; acs;aiGawG,l&jyefygw,f? pkpkaygif; a':vm 3225 oef; jzpfygw,f? tm&SzGHzd;a&;
b%fqDuvnf; acs;aiGawG,l&jyefygw,f? 1985 ckESpfxJrSm ppftpkd;&vufxJ EkdifiHjcm;okH;aiGeJ@
t&Ha&$[mvnf; a':vmoef; (50) zkd;avmufyJ usefygawmhw,f? tJ'Dvkdtaetxm;rSm rqv
ygwOD uU}uD; tm%m&Si}f uD; OD;ae0if;[m wpkw
H ckvyk zf @dk qif}uH}uHaeygw,f? tESpEf pS q
f ,fprD u
H ed ;f
}uD; pwifauG;a=umfpOfu 85-86 aemufykdif; tvkyfvufrJh yaysmufap&r,fvkd@ cyfwnfwnf
atmf[pfcw
hJ mvnf; yaysmufz@dk aeaeomom wae@wjcm; wk;d wk;d vmvku
d w
f m b,fvrdk S ajz&Si;f vk@d
r&Ekdifawmhr,fhtajctaeqD vufawGa&muf&Sdae+yDjzpfygw,f? jynfwGif; vSnfhvnf okH;pGJaiGa=u;
yrm% uvnf; 1962 ckESpf/ ppfwyftm%modrf;wJhESpfu usyfoef;aygif; (11942) &Sd&muae
1974 ckEpS f (zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'eJ@ rqvwygwD acwf}u;D pwifcsed rf mS usyo
f ef;aygi;f (3577 1)
txdjzpfvmcJh+yD;/ 1985 ckESpfrSmawmh usyfoef;aygif; (13037 1) awmif&Sdae+yDjzpfygw,f?
ukefaps;E_ef;awGuvnf; wuf+yD;&if;wuf jzpfvmvkdufwm b,fvkdrS jyefrusEkdifawmhwJh
taetxm;jzpfae+yDjzpfygw,f?
t"du twkdufcHEkdifiHa&;ygwD}uD;jzpfwJh Auy [m 1985 ckESpfrSm wwd,t}udrfajrmuf
jynfvkH;u|wfuGef*&uf}uD; (wwd,uGef*&uf) ukd wcrf;wem; usif;yygw,f? ygwD pwifwnf
axmifpu yxruGe*f &ufe@J wkid ;f jynfvw
G v
f yfa&; ra=unmEkid cf if 1945 ckEpS x
f w
J ek ;f u usi;f ycJw
h hJ
'kwd,uGef*&uf/ pkpkaygif;uGef*&uf (2) }udrfom usif;yEkdifcJh+yD; ESpfaygif; (40) ausmfavmuf rusif;
yEkdifjzpfcJh&mu wwd,t}udrfuGef*&ufukd pufwifbm (9) &ufae@u atmufwkdbm (2) &uftxd
(24) &ufwkdifwkdif usif;ycJhygw,f? a'otoD;oD;u wufa&muf=uwJh uGef*&ufukd,fpm;vS,f
(170) ausmf&Sdygw,f? uGef*&ufu vuf&SdawmfvSefa&;tqifhrSm usifhokH;&r,fh enf;y&d,m,f
vrf;pOfukd vufeufukdifwkdufyGJt"du wkdufyGJomefxm;/ tjcm;wkdufyGJomef trsKd;rsKd;ESifh aygif;
pyfay;a&; ukd qkH;jzwfvkduf=uovkd ArmjynftaeeJ@ywfouf+yD; Armjynf[m EkdifiHa&;t&
vGwv
f yfayr,fh pD;yGm;a&;t& e,fcsJ orm;aygi;f pkt
H ay: rScD adk e&wJh ukv
d edk w
D ykid ;f / ya'o&mZfwykid ;f
Ekid if H vk@d qufvufowfrw
S cf o
hJ vkd awmfveS af &;&J t"duOD;wnfwu
dk cf u
dk &f r,fyh pfuiG ;f u e,fcsJ
pepf/ ya'o&mZfajr&SifpepfeJ@ AsLkdu&uft&if;&Sifpepfukd ukd,fpm;ywJh rqvppftpkd;& vkd@
owfrSwfcJhygw,f? ypPnf;rJhvlwef;pm;u acgif;aqmif+yD; tvkyform;v,form; r[mrdwfzGJr_t
ajccHay:rSm awmfvSefwJhvlwef;pm;toD;oD;ygwJh awmfvSefa&; vkd@ azmf!ef;cJh+yD; ajr,mawmfvSef
a&;[m t"du0if;dk vk@d qk;H jzwfcyhJ gw,f? vlenf;pke@J ywfoufwhJ tajccHrrl mS wu,fw
h ef;wla&;ESihf
aoG;pnf;nD!wfa&; vkd@ xyfrHtwnfy+yD; ygwDwnfaqmufa&;[m aomhcsufqkdwmeJ@ ckdifrm
awmifhwif;wJh wyfaygif;pkw&yfwnfaqmufa&;/ ppfa&;ukd A[kdya&;qkdwmawGukdvnf; qkH;jzwfcJhyg
w,f? vufeufuidk w
f u
dk yf JG pGpJ +JG rJ+rJusio
hf ;Hk a&;eJ@wqufwnf;rSm jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;/ 'Dru
dk a&pDa&;/
trsKd;om;aoG;pnf;nD!$wfa&; tvH (3) vuf qufvufv$ifhxl&efukdvnf; twnfycJhygw,f?
446

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wwd,uGef*&ufuae A[kdaumfrDwD0if (29) OD;ukdvnf; a&G;aumufwif ajrmufcJh+yD; OuUtjzpf


ocifAodef;wifyJjzpfvmcJhygw,f?
uGe*f &ufusi;f yaewJt
h csed f ArmjynfueG jf rLepfygw&D J taetxm;[m ckid rf mawmifw
h if;ae
wJh toGifomef&Sdaeayr,fh twGif;jy\emawGawmh&SdaecJh+yDjzpfygw,f? ygwDwnfaqmufa&;eJ@
ywfouf+yD; uGe*f &ufaemufyidk ;f rSm bde;f vkyif ef;eJ@ ,SuEf ,
G yf wfoufaewJh acgi;f aqmiftqifah u'g
awGukd ta&;,lz,f&Sm;oGm;a&;/ ygwDoef@&Sif;a&;vkyfzkd@ qkH;jzwfxm;+yDjzpfygw,f? ukd,fh'l;ukd,fc|ef
a&;ukd tav;xm;vkyfoGm;Ekdifzkd@vnf; tajctaeu awmif;qkdaecJh+yDjzpfygw,f?
Auyukd ausmaxmufaemufcHyay;aewJh wkwfjynf}uD;ukd,fwkdif ay:vpDrl0g'qkdif&m
tajymif;tvJawG yvkyfaecJh+yDjzpfygw,f? 1976 ckESpf armfpDwkef;uG,fvGefoGm;+yD;wJhaemufykdif;/
OuUarmfpDwkef;&J qufcHoltjzpf [Gudkzkef; cewzwf wufvm+yD;wJhaemufykdif; wkwfjynfrSm
wdef@a&Smifzdef tm%m&vmcJhygw,f? wkwfjynfacgif;aqmif}uD; wdef@a&Smifzdefu wkwfjynf&J
pD;yGm;a&;rl0g'awGudk tajymif;tvJvyk yf pfz@dk qk;H jzwfco
hJ vk/d Ekid if w
H umhypPn;f rJah wmfveS af &;eJ@ ywf
oufwJh/ EkdifiHwumh0g'eJ@ywfoufwJh/ ygwDcsif;qkdif&m qufqHa&;awGeJ@ywfoufwJh tajymif;tvJ
awGukdvnf; vkyfzkd@jyifqifvmcJhygw,f? EkdifiHwumhtultnDawGukd av#mhcsypfzkd@ vkyfcJhovkd Auy
ukv
d nf; uk,
d [
hf muk,
d f ckid cf idk rf mrm&yfwnfEidk af tmifvyk zf @dk / tultnDawGudk wpwpav#mch sawmh
rSmjzpfa=umif; tcsdefay;+yD; udwifajym=um;wmawG vkyfaqmifvmcJh+yD;+yDjzpfwJhtwGuf ta&;}uD;
taetxm;awGqD a&muf&SdaecJh+yDjzpfygw,f?
EkdifiHwumhtaetxm;ukd =unfhr,fqkd&ifvnf; urBmAkdvf}uD; (2) AkdvfxJu qkdAD,uf[m
tajymif;tvJawGqD wmplpyae+yDjzpfygw,f? *kd%f}uD;ESpf*kd%f; t}udwfte,fumv/ tar&duef
u 'kdrkdEkdoDtkd&DeJ@ uGefjrLepfEkdifiHawG ray:aygufa&;/ uGefjrLepfqef@usifa&; vuf&JZuf&J tpGrf;ukef
vkyaf qmifco
Jh vkd qkAd ,
D ufuvnf; awmfveS af &;wify@dk a&;eJ@u,
dk t
hf yk pf u
k u
kd ,
dk f usm;uefa&; tpGr;f
ukefvkyfaqmifcJh&if; pD;yGm;a&;tajctae ,kdifeJ@vmcJh+yDjzpfygw,f? tmz*efepPwefuae ajckwfr_
awG vkyfaqmifvm&ovkd ykHatmcJhwJhtultnDawGukdvnf; wpxufwp kyfodrf;vmcJh&ygw,f?
1985 rSmyjyifa&;0g'D a*:bmacsmAh f tm%m&&Sv
d m&mu *vyfpaemh vk@d ac:wJh yGiv
hf if;a&;0g'
qkd wmeJ@ yD&uf(pf)xGKdufum vkd@ac:wJh EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&; yjyifajymif;vJa&;0g'qkdwmawG
pwifay:xGuv
f mcJyh gw,f? A[k0g' qkw
d t
hJ oHawG qkAd ,
D ufpme,fZif;awGay:rSm nHpnfpyvm
cJhygw,f?
Ekid if w
H umh Ekid if aH &;a&pD;}uD;a=umif;}uD;[m ajymif;vJpyvmcJ+h yDjzpfygw,f? ta&SOa&myrSm
wygwt
D m%m&Sipf epfawG&J ae&mrSm ygwpD 'Hk rD u
dk a&pDpepfqw
dk hJ toHawG us,af vmifvmcJ+h yDjzpfyg
w,f? ArmjynfrmS ygwpD 'Hk rD u
dk a&pDpepfqw
dk t
hJ oHudk Auy uae yxrqk;H ay;cJw
h mukv
d nf; trSwf
tom;y&rSmyJjzpfygw,f?
1981 ckEpS f +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGrJ mS uwnf;u Auy OuU ocifAode;f wife@J Auyuk,
d pf m;
vS,ftzGJ@u ygwDpkH ukd w&m;0iftqkdycJhkHru aqG;aEG;yGJysufwJhtcgrSmvnf; jynfolvlxkw&yf
vkH;ukd a=unmcsuf xkwfjyef&Sif;vif; ajymjyoGm;cJh+yD;+yDjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

447

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tJ'v
D dk jynfwiG ;f tajctaeawG/ Ekid if w
H umtajctaeawG=um;rSm Armjynfppftm%m&Sif
}uD; OD;ae0if;/ qif}uH }uHpnfae&mu taumiftxnfazmfjyvku
d w
f muawmh 'kw,
d t}udraf jrmuf
EkdifiHawmf"m;jywkdufr_}uD;yJjzpfygw,f?
1985 ckESpf/ Ekd0ifbm (3) &ufae@rSm usyf (100) wefaiGpuULawGukd w&m;r0ifa=umif;
a=unm+yD; aiGusyfoef;aygif; (1200) ausmfukd rw&m;odrf;,lvkdufygawmhw,f? wtdrfaxmif
aiGusyf (5000) zk;d txdom vJv,
S cf iG hf y+yD; uk,
d t
hf pk;d &u xkwx
f m;wJah iGudk uk,
d [
hf muk,
d f w&m;r
0ifaiGtjzpf a=unmcJhwmjzpfygw,f? rsufESmajymifajymifeJ@ "m;jywkdufcJhwmjzpfygw,f?

rqvacwf a e0if c sd e f ES i f h
a'0gvD c H o G m ;&aomEk d i f i H a wmf
wkid ;f jynf&J bufaygi;f pk;H t=uyftwnf;u eufid_ ;f oxuf eufid_ ;f vmygw,f? tpd;k &uk,
d f
wkid u
f uk,
d x
f w
k af 0ku
d Ef ydS x
f m;wJh aiGpuULukd uk,
d [
hf muk,
d f w&m;r0ifa=unmum uk,
d jhf ynfou
l dk
udk,fh[mukd,f "m;jywkdufwJhenf;eJ@ ajz&Sif;cJhayr,fh ,m,Dawmif touf_cGifhacsmifrvmcJhyg?
pD;yGm;a&;pDrHudef;}uD;rsm;uawmh pm&GufawGay:rSm qufvufatmifjrifaecJhygw,f?
S +f yD; taumiftxnf
8687 bma&;ESpt
f wGuf GDP (*s'D yD )D wk;d wufrE_ e_ ;f ukd (36) vk@d owfrw
azmfygw,f? Ekid if jH cm;yk@d uek af wGuv
kd nf; wk;d wuf+yD; yk@d Eidk zf @dk vyk yf gw,f? 'gayr,fh Ekid if jH cm;yk@d uek af wGrS
ukefoG,fr_0ifaiGtm;vkH;&J 80 [m rqyfrjzpf EkdifiHjcm;jynfyauG;wkd;&if; qyfvkduf&wJhtwGuf
ajymifwvif;cgoavmufjzpfoGm;ygw,f? vkdtyfwJh wifoGif;ukefawG wifoGif;Ekdifjcif;r&SdawmhwJh
taetxm; a&mufvmygw,f?
tkyfpkd;ol rqvtpkd;& t=uyftwnf;}uD;vmcsdefrSmawmh awmfvSefa&;tiftm;pkrsm;&J
rqv zdcsEkdifa&;v_yf&Sm;r_awG &Sdoifhoavmuf&Sdvmygw,f? 1976 aemufykdif; vlxkwkdufyGJ}uD;awG
ray:aygufEkdifyJjzpfcJh&ayr,fh vlxktwGif;u ppftpkd;&qe@fusifa&;pdwf"mwfuawmh wae@wjcm;
wkd;yGm;vmae+yD; taxGaxGt=uyftwnf;awG&JatmufrSm aygufuGJvkeD;eD; ,rf;tkd;}uD;ozG,f
jzpfvmaeygw,f? Auy u 1300 jynfhta&;awmfykH}uD;&J a&$&wkajrmuf 1988 ckESpfrSm vlxktkHuG
r_}uD;w&yf ay:aygufvmEkdifw,fvkd@ wGufqjyifqifwmawG vkyfaqmifygw,f? r'wtzGJ}uD;u
vnf; Auy A[kd&Sd&m yef;qef; ukdoGm;a&muf+yD; awmfvSefa&;tiftm;pkawG twlwuG yl;aygif;vkyf
aqmifEkdifa&; EkdifiHa&;c&D;pOf}uD;ukd taumiftxnfazmfygw,f?
1986 ckESpf/ rwfv 24 &ufae@rSm Auy eJ@ r'w A[kdukd,fpm;vS,ftzGJwkd@&J wkdif;jynfokd@
xkwfjyefa=unmcsuf xGufay:vmcJhygw,f? rqv ppftpkd;&ukd bkH&efoltjzpf OD;wnfwkdufckduf=u
zkd@eJ@ jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;uvnf; jzpfEkdifwJh enf;rsKd;pkHeJ@ ppftpkd;&ukd qef@usifwkdufckduf=uzkd@
yef=um; a=unmwJh xkwjf yefa=unmcsujf zpfygw,f? r'w tzGJ acgi;f aqmif b&efqidk ;f eJ@ Auy OuU
ocifAode;f wifw@dk vufrw
S af &;xk;d xkwjf yefcw
hJ mjzpfygw,f? r'wrSmyg0ifwhJ tzGJ tpnf; (9) zGJ u
448

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

awmh (1) autkdiftkd/ (2) u&ifeDtrsKd;om;wkd;wufa&;ygwD/ (3) autif,l/ (4) yavmifjynfe,f


vGwfajrmufa&;tzGJ/ (5) ytkd@0ftrsKd;om;tzGJcsKyf/ (6) rGefjynfopfygwD/ (7) &ckdifjynfvGwfajrmuf
a&;ygw/D (8) &Sr;f jynfw;dk wufa&;ygwD eJ@ (9) 0 trsK;d om;tzGJ wk@d jzpfygw,f? r'w eJ@ Auy wk@d &J
ppfqifa&;qkid &f m oabmwlncD suef @J vufeufuidk t
f zGJ tpnf;rsm;=um; vku
d ef moifo
h nfh vrf;!ef
oabmxm;qkdif&m oabmwlnDcsuf (2) apmifukdvnf; xkwfjyefa=unmEkdifcJhygw,f? r'w eJ@
Auy =um; ppfa&;yl;aygif;aqmif&Gufr_awG wkd;csJvkyfaqmifoGm;=uzkd@txd oabmxm;csrSwf
&,lEkdifcJhygw,f? aumif;rGefwJhtvm;tvmawG xGufay:vmcJhw,fvkd@ qkd&ygvdrfhr,f?
1987 ckEpS x
f aJ &mufvmwJt
h cgrmS awmh vufyw
l u
dk u
f w
k ehJ nf;/ aq;+rD;wked @J uw
k ehJ nf;/ "mwf
=urf;wku
d u
f w
k ehJ nf;/ b,fvedk nf;eJ@rS ukv@dk r&awmhwhJ pD;yGm;a&; emwm&Snaf &m*gq;dk }uD; onf;oef
jyif;xefvm+yDjzpfwJhtwGuf rqvygwDOuU OD;ae0if; ukd,fwkdif rodrom avoHajymif;pyvmyg
w,f? t&ifu rqv vrf;pOf[m tifrwefaumif;ygw,f? rljy\emr[kwf vljy\emyg? rla=umifh
r[kwf vla=umifjh zpf&wmyge@J trsK;d rsK;d }uHzef vdrv
f nfvn
S jhf zm; vS;D v$aJ jymqkv
d mcJo
h r# rlyidk ;f qkid &f m
a=umifyh gqw
dk mukd wenf;tm;jzifh rlygajymif;vJrjS zpfawmhr,fh oabmoGm;ukd rvJr$ a&Smifom xkwf
azmf ajymqkdvm&+yDjzpfygw,f?
=o*kwfv (10) &ufae@ ygwDA[kdtvkyftr_aqmifaumfrwDeJ@ EkdifiHawmfaumifpD A[kd
tm%mykdiftzGJtpnf;rsm; ndE_dif;tpnf;ta0;rSm OD;ae0if;u uae@tpnf;ta0;uawmhjzifh xl;
xl;jcm;jcm; tpnf;ta0;vk@d owfrw
S &f ygvrd rhf ,f vk@d tpcs+D yD; trSm;t,Gi;f rsm;&S&d if tcsed rf jD yifz@dk
yg? trSm;t,Gif;wifr[kwfbl;? avmu}uD;rSm jzpfysufwJhudpPawG[m b,fawmhrS wae&mrSm
raeygbl;? t+rJwrf; ajymif;vJaeygw,f? tJ'Dawmh tajctaeawGajymif;vJwJhOpPm[m b,folrS
rjiif;qkdEkdifygbl;? [kd 62 ckESpf okd@r[kwf 74 ckESpfu tajctaeeJ@ uae@tajctae[m xyfwlxyfr#
wlw,fvkd@ rqkdEdkifygbl;? ajymif;vJaeygw,f? ajymif;aewJhacwfukd trDvkduf+yD;awmh usaemfwkd@u
vnf; tvkyfvkyfwJhOpPm ajymif;+yD;vkyf&vdrfhr,f? tajctaeawGeJ@[yfrdatmif zGJpnf;ykHtajccH
Oya'xJu tcsuftvufawGawmifrS jyifp&mrsm;&Sdr,fvkd@ wifjyvmwmrsm;&Sd&if usaemfwkd@[m
jyifz@dk udk a=umufv@dk jzpfb;l ? 0efav;vk@d rjzpfb;l vk@d qkv
d mygw,f? wu,fu woufv;Hk olxifo
vkv
d yk v
f mcJo
h r#/ ygw/D aumifp/D v$waf wmfqw
dk mawG[m OD;ae0if; tvku
d s vkyv
f mcJ&h or#tm;vk;H
vuf!dk;axmifacgif;ndwfawG vkyfvmcJh&or# blu bmrSrodav[ef/ oluawmh tppt&m&m
trSet
f wkid ;f yJ vkycf si+f yD; yjyifajymif;vJa&;awGudk vkv
d m;av[ef olawmfaumif;}uD;[ef tjynfeh @J
ajymqkv
d mjcif;omjzpfygw,f? aocsmwmu rajymif;&if rjzpfawmhb;l qkw
d m vSnyhf wf+yD; 0efcv
H m&
wJhoabmjzpfygw,f? 9019 u axmufcHtwnfyxm;wJh zGJpnf;ykH tajccHOya'}uD;rkd@ jyifvkd@
rjzpfygbl;vkd@ (Auy awGu wifjypOfu) acgif;wcgcgeJ@ taoqkyfukdifvmcJh+yD;rS zGJpnf;ykHawmif
jyifoifhjyif&r,fvkd@ ewfoHaESmvmcJhwmjzpfygw,f? ukd,fh_;ukd,fywfjzpfvmcJh&wm jzpfygw,f?
tJ'v
D dk avajyxk;d vm+yD;rS ,kw,
f w
k rf mrmvkyaf qmifr}_ uD;wckudk rqv ppftpk;d &u xyfrH
taumiftxnfazmfvu
dk jf yefwmu wwd,t}udraf jrmuf jynfv;Hk u|wf Ekid if aH wmf"m;jywku
d rf }_ uD;
jzpfygw,f? xkH;pHtwkdif; ukd,fxkwfxm;wJh aiGawGudk w&m;r0ifaiGvkd@ a=unmvkdufjyefjcif;jzpfyg
w,f? 1987 ckESpf/ pufwifbm (5) &ufae@rSm (25) usyfwef/ (35) usyfwefeJ@ (75) usyfwefaiG
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

449

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awGudk w&m;r0if a=unmcsvu


dk +f yD;/ jynfwiG ;f vSnv
hf nfo;Hk pGaJ e&wJh aiGa=u;&J 80 jzpfwhJ aiGusyf
oef;aygif; (6500) ausmfukd t"rRodrf;ykduf &,lypfvkdufygw,f?
tJ'Dae@u jrefrmhkyfjrifoH=um;tpDtpOfu t_duf qdkwJh kyf&SifZmwfum;}uD;ukd jyoae
qJrmS aiGpuULawGudk w&m;r0ifa=unm+yD;/ jynfow
l &yfv;Hk &Jt_u
d u
f dk ppfzed yfe@J uefcsvu
dk jf cif;yJjzpf
ygw,f?
vrf;ab;u uefpGef;&Gufa&mif;wJholuae wkduf}uD;ay:u ukefonf}uD;txd/ 0efxrf;tr_
xrf;awGuae/ ausmif;wufae&qJ ausmif;olausmif;om;awGtxd wjynfvkH; 0kef;okef;um;jzpf
oGm;cJh& t}uD;tus,f xdckdufepfemcJh&ygw,f? ausmif;wufaeqJ ausmif;olausmif;om;awG tdrf
jyefp&mvrf;p&dwfawmif r&SdawmhwJhb0 rcHcsdrcHomusa&mufcJh&ygw,f? ausmif;ol ausmif;om;
wcsKd &J rausreyf qef@usiq
f ENjy atmf[pfoH v_y&f mS ;r_awG/ rE aW v;rdrSm jynfov
l x
l &k J qef@usif
uef@uGuf aygufuGJ v_yf&Sm;oHawG ud=um;ay:xGufvmcJhygw,f? ppftpkd;&u ausmif;olausmif;
om;awGukd ausmif;ydwf tdrfjyefapvkduf+yD; xGufay:vmEkdifwJh tkHuGr_ukdvnf; tcsdefrD tm%meJ@
wm;qD;xdrf;odrf;ypfvkdufEkdifwJhtwGuf vlxkwkdufyGJ}uD;txd a&muf&SdrvmEkdifawmhyJ ,m,D+idrf
oufoGm;cJh&ygw,f? 'gayr,fh jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;&J ppftpkd;&tay: emusnf;rkef;wD;pdwf/
vkH;0t,kHt=unfr&SdawmhwJhpdwf/ qef@usifwGef;vSef wkef@jyefcsifpdwfawGukd w[kefxkd; jrifhay;vkduf
ovkdjzpfoGm;cJh&ygw,f? taxGaxGt=uyftwnf;aygif;pkH/ ra=ueyfr_aygif;pkHuae vlxktkHuGr_}uD;
wckqD wmplrdpyvmcJh+yDjzpfygw,f? aygufuGJvkeD;yg; tajctae}uD;w&yf[m bufaygif;pkH qkduf
a&mufvmcJh+yDjzpfygw,f?
OD;ae0if; u atmufwb
dk m (8) &ufae@ rqvA [kad umfrw
D t
D pnf;ta0;rSm a&SrSm pD;yGm;
a&;eJ@ywfouf+yD; b,fyb
Hk ,fenf;ajymif;=urvJ? rl usaemfw@dk ajymif;zk@d vv
dk m+yD? b,ftwkid ;f twm
txdajymif;&r,f? b,fvv
dk yk &f r,fqw
dk mudak wmh usaemfw@dk tawGtuHa&m urBmrSmjzpfysuaf e
wJhtawGtuHa&m tJ'D[mawGtukefvkH; cHikH+yD; xnfhpOf;pm;+yD;awmhrS rlopfjyefcsrSjzpfvdrfhr,f
vkd@ajymqkdvmygw,f? ajymif;vJa&;ukd xyfrHajymqkdvmygw,f?
'gayr,fh tcsdefu aESmif;oGm;cJh+yDjzpfygw,f? jynfolvlxkw&yfvkH;&J taxGaxGrauseyfr_
awGu tjrifq
h ;Hk tqifh a&muf&adS e+yDjzpfovk/d Armjynf}uD;&J pD;yGm;a&;tajctaerSeu
f vnf; rzk;H Ekid f
rzdEikd f azmfjyvmcJ+h yDjzpfygw,f? ppftpk;d &[m auG;awGuv
kd nf; jyefrqyfEidk af wmhwt
hJ wGuf a'0gvD
cHzkd@jyifqif+yD;+yDjzpfygw,f? urBmhtqif;&JqkH;EkdifiHrsm;pm&if; zGHzd;r_tedrfhusqkH;EkdifiH LDC pm&if;
xnfhoGif;ay;zkd@ w&m;0if av#mufxm;vkduf&ygawmhw,f?
olawmif;pm;Ekid if H pm&if;xnfo
h iG ;f ay;zk@d av#mufxm;&mrSmawmif woufv;Hk vdrv
f mcJw
h m
awG/ cyfwnfwnf auG;a=umfvmcJhwmawG/ r[kwfu [kwfu 0g'jzef@ +zD;jzef;vmcJhwmawGu
txyfxyfjzpfae+yD; ukd,fh_;ukd,fywf a&mifjyef[yfvmawmh renf;}uD;ukd awmif;awmif;yefyefeJ@
txkyfajzjycJh&wJhtajctae uHawG&ygw,f?
LDC owf r S w f z k d @ uk v or*~ } uD ; u t"d u pH c sd e f (3) ck o wf r S w f x m;ygw,f ? (1)
wESpftwGif; wOD;csif;0ifaiG a':vm 200 xufenf;&r,f? (2) pufr_vkyfief;u xkwfvkyfr_wefzkd;
[m wrsKd;om;vkH; xkwfvkyfr_wefzkd;aygif;&J 10 xufrausmf&? (3) pmwwfajrmufr_E_ef; 20
450

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

xufenf;&r,f qkdwJh owfrSwfcsufjzpfygw,f?


1983 ckESpfu rqv u pmwwfajrmufr_E_ef; 786 vkd@ w&m;0if owfrSwfxm;awmh/
LDC av#mufwt
hJ cg vm+yD;+idaeygw,f? rqv u pmwwfajrmufw,fqw
dk m[m tok;H vk;H a=ukH
av;ygv@dk xkacs&iS ;f vif;+y;D pmwwfajrmufrE_ e_ ;f ukd 1865 vk@d ajymif;vJwifjy av#mufxm;cJ&h w,f
vkd@qkdygw,f? aemufqkH;rSm rqv u 0ifaiG wOD; wESpf a':vm (180)/ pufr_xkwfvkyfr_wefbkd;
(9 9)/ pmwwfajrmufr_ (18 65 ) vk@d wifjy+yD; abmif0ifomG ;atmif awmif;awmif;yefyefwifjy
,lcJh&ygw,f? 1987 ckESpf/ 'DZifbmvrSm ukvor*~u Armjynfudk zHGzd;r_tedrfhqHk;EkdifiH LDC
pm&if;xJ oGwfoGif; twnfyay;vkdufygw,f?
*sD'DyD wkd;wufr_&mckdifE_ef;awG ESpfpOfESpfpOf azmfjyuGm;0gae&mu pDrHudef;awG vsmxm;csuf
xuf ausmv
f eG af tmifjrifcahJ =umif;/ vsmxm;csut
f wkid ;f jynfrh aDS tmif taumiftxnfazmf aqmif
&GufEkdifcJha=umif; pojzifh pojzifh t+rJvkdvkd auG;a=umf0g'jzef@csd atmf[pfae&mu toHawmif
rpJao;rDtwGif; Aef;pm;}uD; olawmif;pm;EkdifiHtqifh LDC tqifha&muf&SdoGm;&wmjzpfygw,f?
rqv wkd@&J wkdif;jynfzGH@zd;wkd;wufa&;twGuf pGrf;pGrf;wrH aqmif&Gufud;yrf; tm;xkwfjycJhw,f
qkdwmawGtm;vkH;&J &v'fuawmh wkdif;jynf}uD; olawmif;pm;EkdifiHb0 a&mufoGm;&jcif;vkd@yJ rSwf
wrf;wif&ygvdrfhr,f?

&S p f a v;vk H ; ta&;awmf y k H } uD ; ay:xG e f ; vmjcif ;


ppftpkd;&&J azmufjyefwJh pD;yGma&;/ EdkifiHa&;/ tkyfcsKyfa&;/ vlr_a&;/ rl0g'ay:vpDtoD;oD;&J
atmufrmS wae@wjcm; t=uyftwnf;aygi;f pkH qku
d cf &hJ +yD;/ jynfov
l x
l }k uD;w&yfv;Hk taxGaxGraus
eyfra_ ygi;f pkH wk;d wufjzpfay:ae&csed rf mS zke;f armfta&;tcif;}u;D pwifay:ayguv
f mcJyh gw,f? 1988
ckESpf/ rwfv (13) &ufae@nrSm jzpfygw,f?
&efukefpufr_wuUokdvfteD; taemufudukef;&yfuGufxJ&Sd pENm0if;vBuf&nfqkdif xJrSm
pufr_wuUokdvfausmif;om; (3) OD;eJ@ t&yfom; (4) OD; uufqufacGudpPukd ta=umif;y+yD; pum;
rsm;&efjzpfc=hJ u&mu Zmwfvrf;pwifcw
hJ mjzpfygw,f? t&ufr;l aewJh t&yfom;awGu ausmif;om;
awGudk 0kid ;f ku
d v
f u
dk w
f t
hJ wGuf ausmif;om;wOD; acgi;f uGo
J mG ;cJyh gw,f? ausmif;om;ESpOf ;D u aumifpD
kH;oGm;wkdifygw,f? tr_zGifhygw,f? vBuf&nfqkdif&J oufaocHxGufqkdcsuft& &Ju &efjzpfwJh t&yf
om;awGudk zrf;wJt
h cg nDnv
D iG f qkw
d hJ t&yfom;vnf;ygvmygw,f? aumifpu
D nDnv
D iG f ukd rzrf;zk@d
ywfouf&m ywfoufa=umif;t& wm;ygw,f? &Juzrf;oGm;ayr,fh aemufae@rmS nDnv
D iG u
f dk vrf;
ay:rSmjyefawG&wJhtwGuf ausmif;om;awGu aumifpDkH;npfw,fvkd@jrif+yD; 'grw&m;r_vkd@ oabm
xm;ygw,f? &efyGJjzpfcJhwmu (12) &ufae@rSmjzpf+yD; (13) &ufae@nrSm ausmif;om;awGu &yfuGuf
aumifpD ;Hk qD xyfro
H mG ;=uygw,f? aumifpOD uUu k;d k;d om;om; rajz&Si;f yJ aemufaz;ayguu
f ae
xGuaf jy;ygw,f? &yfuu
G af umifp&D J vkyaf qmifr[
_ m rormwm xif&mS ;ae+yv
D @dk ,q
l wJh ausmif;om;
awG[m rausreyf ykdjzpfvm=uygw,f? 'D=um;xJrSm nDnDvGif ukdoGm;&Sm=u&if; rD;arSmifcsxm;wJh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

451

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

&yfuGufxJutjyefrSm ausmif;om;ESpfa,muf "m;ckwfcHvkduf&wJhtwGuf rausreyfjzpfaewJh


ausmif;om;awGu &yfuGuf or0g,rqkdifukd rD;wif_d@vkduf=uygw,f? w&m;r#wr_r&SdwJh rqv
Oya'eJ@ Oya'a=umif;t& rSefrSefuefuef ajz&Sif;ray;Ekdifr_&J &v'ftjzpf ausmif;om;eJ@&yfuGuf
xdyfwkdufjzpfvm&wJhoabmjzpfygw,f?
ausmif;om;eJ@ t&yfom; ydyuQjyif;xef;vmcsed rf mS ppftpk;d &&J vkx
H ed ;f awG 0ifa&mufvmcJh
ygw,f? ausmif;om;awGudk aoewfe@J csed +f yD; ausmif;0if;wHwidk ;f em;txd uyfvmcJ=h uygw,f? tay:
uae b,fvt
dk rde@f rsK;d ukd o,faqmifvmcJ=h uovJqw
dk m rod&ayr,fh aoewfe@J x;dk csed +f yD; ausmif;
0if;em;txd uyfvmcJhwJh vkHxdef;wkd@&J vufawG yrlazmfjyykHukd ausmif;om;rsm;u uef@uGuf=uyg
w,f? b,folrSefw,f/ b,folrSm;w,f rcGJjcm;yJ jy\emukd rpkHprf;ravhvmyJ vkHxdef;&JawG&J
aoewfe@J xk;d csed +f y;D 0ifvmwJt
h ay: rausreyfe@J uef@uu
G =f uygw,f? vkx
H ed ;f awGu aoewfe@J ypf+y;D
ppftm%m&Sifpepf&J okyfrSefukd azmfjyvkdufygw,f? pufr_wuUokdvf0if;twGif; aoewfoHawG
yJw
h ifno
H mG ;&ygw,f? pufrw
_ uUov
dk af usmif;om; armifzek ;f armf pufrw
_ uUov
dk af usmif;0if;twGi;f
rSmyJ aoewf'%f&m tcsufaygif;rsm;pGmeJ@ yGJcsif;+yD;aoqkH;oGm;&ygw,f? (armifzkef;armfeJ@twl
aoewfxdrSef '%f&m&cJhwJh armifpkd;Ekdifvnf; odyf&ufruGmrDrSmyJ aoqkH;oGm;&ygw,f?)
ppftpkd;&&J vlrqefr_a=umifh zkef;armfta&;tcif;}uD; jzpfay:vm&yg+yD? rSefrSefuefuef
at;at;csrf;csrf; ajz&Sif;vkd@&EkdifwJhjy\emukd ppftpdk;&ukd,fwkdifu vufeuftm;ukd; vufvGwf
py,f t=urf;zuf,kwfrmjycJhwJhtwGuf ay:aygufvmcJh&wmjzpfygw,f? ppftpkd;&[m tpkd;&qef@
usiaf &; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awGwikd ;f / ausmif;om;v_y&f mS ;r_awGwidk ;f rSm a&Swef;tcef;uyg0ifcw
hJ hJ pufr_
wuUokdvfukd xpfceJ&Sd tmtkdifwD/ v_yfueJ&Sd tmtkdifwDvkd@ tjrif&Sdxm;&mu tid;taw;yxm;
&mu vufawGxkwfazmf vufpm;acsjyvkdufwJhtwGuf ay:aygufvmcJh&wJh ta&;tcif;}uD;vkd@
vnf; qkEd idk yf gw,f? aoG;ajrusc&hJ +yD; rw&m;ojzifh ESyd u
f yG w
f mukd cHpm;vku
d &f wJh ausmif;om;xk[m
tESpfESpftvv csKyfwnf;aecJh&&muae [kef;ueJ aygufuGJvm&ygawmhw,f?
rwfv (14) &ufae@rSm ausmif;om;awGu tjzpfrSefukda&;om;+yD; jynfolawGqDukd trSef
wkdif;od&atmif tm;xkwfud;yrf; jzef@a0wmvkyfaqmifygw,f? tmtkdifwDtay: oabmxm;rrSef
+yD;om;jzpfwJh ppftpkd;&u acgif;razmfEkdifatmif xyfqifhESdyfuGyfypfzkd@ qkH;jzwfxm;ygw,f? pufr_
wuUokdvf0if;xJ vkHxdef;wyfawG0ifpD;+yD; ausmif;om;awGukd zrf;qD;yGJ}uD;vkyfygw,f? OD;ae0if; pdwf
wkid ;f us a&G;cs,x
f m;wJh axmufvrS ;f a&; !e=f um;a&;r; Akv
d rf ; }uD;cif!e @f }uD;r;pDpOfwhJ vlzrf;yG}J uD;
jzpfygw,f?
zdEydS rf &_ &dS if wGe;f vSerf &_ w
dS ,fqw
dk hJ ed,mrtwkid ;f toJwqwfqwfemaewJh ausmif;om;xk
[m OD;usKd;roGm;yJ qufvufv_yf&Sm;vmcJhygw,f? &efukefwuUokdvfajrqDtxd ul;pufv_yf&Sm;r_
awG ay:aygufvmygw,f? (16) &ufae@rSm tifvsm;uefabmifay:rSm wuUokdvfausmif;ol ausmif;
om;awG aoG;csif;csif;eDatmif kdufESufzdcGif;wmcH=u&ygw,f? tif;vsm;uefabmifta&;tcif;
(okd@r[kwf) wHwm;eDta&;tcif;vkd@ rSwfwrf;wif=u&wJhtxd ppftpkd;&&J t=urf;zufr_uvnf;
ykrd jdk yif;xefvmyg w,f? (18) &ufae@rmS ausmif;om; (20) avmuf rdxJqif;vm+yD; AE<Kvyef;+cHrmS
w&m;a[m=uygw,f? vrf;ay:rSm vlxkeJ@paygif;rd+yD; qENjyyGJ}uD;jzpfay:vmygawmhw,f? rwfv
452

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(18) &ufae@rSmyJ ppftpkd;&&J tzrf;tqD; tESdyftuGyfawGuvnf; rsm;jym;vmygw,f? &meJ@csD+yD;


tpkd;&u odrf;uH;zrf;qD;ygw,f? tcsKyfum;}uD;awGeJ@wifr[kwf tom;wif tvkHydwf,mOfawG
ukdyg tokH;y+yD; zrf;qD;&rdor#ukd xnfhoGif;xkd;odyfwif aqmifwmawGvkyfygw,f? vlrqefpGm
&uf&ufpufpuf yrlvkyfaqmifwJhtwGuf tusKd;qufu ausmif;om;ausmif;olawGtygt0if
tzrf;qD;cH&olaygif; (41) OD; toufaoqkH;&wJh tjzpfqkd;}uD; jzpfay:vmcJh&ygw,f? axmifa&muf
vkd@ um;wHcg;zGifhvkdufcsdefrSm touf_=uyf+yD; aoqkH;ae=u&wJh tavmif;awG txyfvkdufjzpfaecJh
=u&ygw,f?
zke;f armfta&;tcif;tygt0if qufwu
dk jf zpfay:vmcJw
h hJ ausmif;om;v_y&f mS ;r_}uD;ukd rqv
ppftpkd;&&J@ukdifwG,f ajz&Sif;ykH[m tifrwef&ufpuf,kwfrmvGef;cJhygw,f? id;ol&efbufyrm
jyif;jyif; xefxefESdyfuGyfzdcGJwmawG vkyfaqmifcJhygw,f? tif;vsm;uefabmifta&; tcif;rSmqkd&if/
twif; '&ref;=urf; ku
d Ef u
S f zdciG ;f wmawGvyk cf yhJ gw,f? OD;pdev
f iG u
f ,
dk w
f idk f OD;pD;+yD; bDv;l qkid ;f wD;ay;
cJhygw,f? ememkduf ememkduf/ acgif;ukd wnfhwnfhkduf/ rsm;rsm;kdufEdkifwJhol qkay;r,f qkdwJh
trdef@ay;oHrsKd;awGtxd ,kwf,kwfrmrmay;cJh+yD; Adef;armif;wkdufay;cJhygw,f? =um;&olwkdif; &ifeifh
emusnf;apcJh&wJh ppfbDvl;rsm;&J usL;vGefr_}uD;awGjzpfygw,f? ausmif;awGukd ydwfypfvkdufwJht
wGuf rwfvv_yf&Sm;r_}uD;[m ,m,D+idrfoufoGm;& oa,mifjzpfcJhayr,fh ausmif;om;xkeJ@wuG
jynfolw&yfvkH;&J ppftpkd;&tay: emusnf;r_[m w&dyf&dyf 'Da&wufvmaecJhygw,f?
rwfvta&;tcif;eJ@ywfouf+yD; tpk;d &u pkpH rf;a&;aumfr&Sif zGJ ay;cJah yr,fh w&m;0ifppHk rf;
a&;aumfrwD&iS &f J tpD&ifcpH mukd jynfjh ynfph pHk Hk rxkwjf yef&aJ wmhyJ tpD&ifcpH mtay: Ekid if aH wmfaumifpD
&J ok;H oyfcsuq
f w
dk mavmufom zk;H zk;H zdzd xkwjf yef+yD; (41) a,muf tcsKyfum;awGtwGi;f aoqk;H cJ&h
w,fvkd@ 0efcHcJhygw,f? (avhvmolawGtqkd&uawmh &mausmfaoqkH;cJhw,f qkdygw,f?) ppftpkd;&
u ppftyk pf 0k if xdyo
f ;D }uD;awGu,
dk w
f idk f OD;pD;OD;aqmify+yD; yg0ifywfouf usL;vGex
f m;wJt
h r_}uD;ukd
zk;H uG,v
f ;DS v$yJ pfEidk zf @dk "m;pmcH&mS jyygw,f? &Jr; }uD;az=unf ukd &mxl;cs+yD; rE aW v;yk@d jyovk/d &JcsKyf
OD;odef;atmif yifpiftay;cH&ygw,f? jynfxJa&;0ef}uD; OD;rif;acgifukd zwfypfvkdufovkd/ 0ef}uD;csKyf
OD;armifarmifc eJ@ Oya'tusKd;aqmiftzGJ OuU OD;jrifharmif wkd@ukdvnf; z,f&Sm;ypfvkdufygw,f?
zkef;armfaoqkH;&wJh ta&;tcif;tyg rwfvta&;tcif;}uD;jzpfay:cJh&+yD;wJhaemufykdif;rSm
Akdvfr;csKyfa[mif;atmif}uD; &JpmawG xGufay:vmygw,f? OD;atmif}uD;&J (41) rsufESmpm (18)
rsufESmpmqkdwmawG jynfol=um; ysHESH@vmcJhygw,f? Akdvfr;csKyfa[mif; atmif}uD; u OD;ae0if; qD
vdyfrlwyf+yD; wifjyxm;wJh[efeJ@ a&;om;xm;wmawGjzpfygw,f? wkdif;jynf&J qkd;0g;vSwJh pD;yGm;a&;/
EkdifiHa&;tajctaeawGukd wifjyazmfxkwfxm;ay;r,fh t"duuawmh tJh'DudpPawGtwGuf AkdvfcsKyf
}uD;ae0if;rygygb;l ? tuk}d uD; rywfoufygb;l / atmufvufi,fom;awGa=umifjh zpf&wmyg? Akv
d cf sKyf
}uD;vufa&SmifygqkdwJh ajymvkH;qkdvkH;awGeJ@ wifjyazmf!ef;xm;wJh pmawGcsnf;jzpfygw,f? wenf;
tm;jzifh AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ukd wzufvSnfheJ@ umuG,f&if;/ wzufuae wkdif;jynf&J pD;yGm;a&;/
EkdifiHa&;tajctaeawGukd wifjyxm;wJhpmawGjzpfygw,f? OD;ae0if; ukd ypm;ay;umz,fz,f+yD;
a&;xm;wJph mawGjzpfayr,fh vlx=k um;rSm ysH ysH ES@H E@SH jzpfc+hJ y;D wGiu
f s,rf &_ cJw
h mawmhtrSeyf jJ zpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

453

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ZGev
f rSm ausmif;awGjyefziG yhf gw,f? ZGef (5) &uf (6) &ufup+yD; ausmif;om;awG wuUov
dk f
0if;xJpka0;=uwm/ w&m;yGJawG a[majymvmwm&SdcJh+yD; ZGefvv_yf&Sm;r_}uD;tjzpf pwifouf0if
v_y&f mS ;vmcJjh yefygw,f? ausmif;om;xk&J ppftpk;d &tay: emusn;f rke;f wD;r_tajccHe@J vlx}k uD;w&yf
vkH;&J ppftpkd;&qef@usifa&;pdwf"mwf wzGm;zGm;jrifhwufvmr_[m qkHcsufwckqD OD;wnfaecJh+yDjzpf
ygw,f?
ppftpkd;&J t"dutwkduftcH EkdifiHa&;tzGJtpnf;}uD;jzpfwJh Auy uvnf; ppftpkd;&qef@
usifzdcsa&; OD;wnfcsufeJ@/ ppftpkd;&qef@usifa&; a&pDa=umif;}uD;twGif; olenf;ol[efeJ@ ol/
tm;xkwfud;yrf; v_yf&Sm;ae+yDjzpfygw,f? w&m;0if&yfwnfcGifhr&SdwJh Auy u ajratmufv_yf&Sm;r_
(,l*sDv_yf&Sm;r_) ykHomefeJ@ 4828 ygwDaumfrDwD ukd oD;oef@zGJpnf;+yD;/ ppftpkd;&qef@usifa&;
a&pD;a=umif;}uD;ukd aumif;usKd;yEkdifzkd@ wwfEkdifwJhae&muae yg0iftm;ay;wGef;aqmfwmawG vkyf
aqmifae+yDjzpfygw,f? EkdifiHa&;ygwDw&yftaeeJ@ wjynfvkH;eJ@oufqkdifwJh EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_}uD;t
wGuf (ok@d r[kw)f Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_}uD;wcktwGi;f a&muf&mae&m &S&d mt&yfuae/ yg0ifud;yrf;tm;
xkwf wGe;f wifvy_ &f mS ;vmwm[m obm0uswu
hJ pd w
P ckyjJ zpfygw,f? awmwGi;f vufeufuidk f awmf
vSefa&;tzJGtpnf;awGtm;vkH;uvnf; rdawmf&efukef A[kdcsufay:rSm jzpfay: jrifhwufvmaewJh
ppftpkd;&qef@usifa&; a&pD;v_dif;}uD;ukd av;av;eufeuf _ar#mf oabmxm;cJh=uygw,f?
rwfv v_y&f mS ;r_&J tquf ZGev
f v_y&f mS ;r_[m wpwp yk+d yD;tm;aumif;vmcJyh gw,f? pufr_
wuUov
dk af usmif;om; armifzek ;f armf aoG;ajrusc&hJ wmuuae wenf;tm;jzifh ausmif;om;aoG;ajr
uscJh&r_uae pwifay:aygufvmcJh&wJh ausmif;om;v_yf&Sm;r_}uD;jzpfwJhtwGuf OD;aqmifol[m
ausmif;om;awGyJjzpfygw,f? 'ga=umifh ausmif;om;awG&J awmif;qkdcsufawGuvnf; (1) rwfv
ta&;tcif;Y t=urf;zuf ku
d Ef u
S o
f wfjzwf rk'rd ;f usichf o
hJ rl sm;tm;vk;H ukd azmfxw
k t
f a&;,lay;&ef/
(2) oydwfwkdufyGJrsm;Y +idrf;csrf;pGm qENjy=uaom ausmif;om;ausmif;olrsm;ukd taESmuft,Suf
ry&ef/ (3) tzrf;tqD;cHxm;&wJh ausmif;om; ausmif;oltm;vkH;ukd cGif;csufr&Sd jyefv$wfay;&ef/
(4) ausmif;om;ta&;tcif;ESiyhf wfouf+yD; rnfow
l OD;wa,mufurdk # ausmif;rxkw&f ef/ (5) ausmif;
om;or*~rsm;ukd w&m;0ifzJG pnf;cGihf y&ef/ 'Dru
dk a&pDtcGit
hf a&;rsm; tjynft
h 0 jyefvnfay;tyf&ef
qkdwmawGyJjzpfygw,f? ausmif;om;ta&;ukd A[kdyxm;wJh w&m;r#w rSefuefkd;&Sif;vGef;vSwJh
awmif;qkdcsufawGyJjzpfygw,f? 'gayr,fh ppftpkd;&u ppftm%m&Sifpepf usifhokH;aeolrsm;yDyD bm
wckukdrS vkdufavsmzkd@ qENr&SdcJh=uyg? t=urf;zufzdcGJypfzkd@eJ@ rjzpfjzpfwJhenf;eJ@ ESdrfESif;ypfzkd@ukdyJ
OD;wnfvkyfaqmifchJ=uygw,f?
'ga=umifh ZGefv (21) &ufae@rSm ajreDukef;ta&;tcif; qkdwm wckxyfay:vmygw,f?
pDwef;vrf;av#muf vSnfhvnfvmwJh ausmif;olausmif;om;i,fav;awGukd zdcGJypfa&;t}uHeJ@
vkx
H ed ;f &Jum;awGu twif;'&=urf; armif;ESi0f ifa&mufvm+yD; wku
d cf u
dk f zdciG ;f wma=umifh r_&ufp&m
jrifuGif; tjzpftysuf}uD; jzpfay:cJh&ygw,f? tckvkd vkHxdef;um;awGu ausmif;olausmif;om;i,f
av;awGtay: um;eJ@ 0ifa&mufwkdufowfwmukd rcHr&yfEkdifwJh jynfolvlxk}uD;u teD;tem;rSm
&Sdae=uwJh ajreDukef;vlxk}uD;u ausmif;om;xkeJ@aygif;+yD; vkHxdef;&JawGukd jyefvnfwkdufckduf=uyg
w,f? &&mvufeufawGpGJukdif+yD; ememusnf;usnf; jyefvnfwkef@jyefcJh=uwmjzpfygw,f? vkHxdef;&J
454

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(6) a,muf aoqkH;cJh&wJhtxd jyif;jyif;xefxef jzpfyGm;cJh&ygw,f? &uf&ufpufpuf tESdyfuGyfcHae&


wJh ausmif;om;xke@J ppftpd;k &tay: jyif;jyif;xefxef rke;f wD;emusn;f aewJh jynfov
l x
l [
k m/ ZGev
f
ta&;tcif;awGtwGif;rSm aygif;qufrdoGm;+yDjzpfygw,f? auGcsKd;}uD;wckqD OD;wnfrd=u+yDjzpfyg
w,f? &efuek rf E aW v;wuUov
dk af wG ydwv
f u
dk &f +yD;wJah emuf ppftpk;d &qef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awG[m
awmrD;yrm ysHESH@oGm;&ygawmhw,f? a=unmcsufawG/ xkwfjyefpmwrf;awG/ a0iS=uwmawG ae&m
tES@H jzpfay:vmcJ+h yD; rE aW v;/ jrif;+cH/ ppfuidk ;f / rk&H mG / a&$b/dk rdwv
DW m txuawGrmS vnf; ykpd wmwku
d f
yGJawGay:aygufvmcJhygw,f? ZGefvv_yf&Sm;r_awGtwGif; ausmif;om;wkdufyGJawG=um;uae ay:xGuf
vmwJh ausmif;om;acgi;f aqmifEpS Of ;D &J emrnfawGuawmh rif;ukEd idk f qkw
d meJ@ rk;d oD;ZGef qkw
d mjzpf
ygw,f?
ZGef (23) &ufrSm yJcl;rSmvnf; vlxktkHuGr_}uD;ay:aygufvmygw,f? ppftpkd;&u ae0ifrD;
+idrf; trdef@xkwfjyef+yD; [ef@wm;ESdyfuGyfcJhygw,f? 'gayr,fh vlxkwkdufyGJawGu awmrD;yrm jzpfvm
py+yDjzpfygw,f? ZGefvtquf ZlvkdifvwkdufyGJawG qufwkdufjzpfay:vmygw,f? &efukefausmif;
om;xku ae&mtESH@ v_yf&Sm;vm+yD; a&$wd*kHbk&m;ukef;awmfay:rSmvnf; w&m;yGJawG/ a[majymr_
awG/ pm&Gufpm wrf;jzef@a0r_awG wGifwGifus,fus,fvkyfaqmifvmygw,f? Auo taqmuf
tOD}uD;&J "mwfyeHk @J (7) &uf Zlvidk }f uD;&J tk;d wGeo
f aH wGuvnf; us,u
f s,af vmifavmif yJw
h ifnH
vmcJhygw,f? ppftpkd;&u t=urf;zufzdcGJwJhenf;/ ausmif;om;v_yf&Sm;r_ukd ao;odrfatmifykwfcwf
ajymqkd toa&zsufwJh atmufvrf;enf;/ 'v#Kd'vHawGv$wf+yD; oyfv#KdzdcGJwJhenf;/ npfenf;
ya'omusio
hf ;Hk +yD; [ef@wm;ESyd f uGycf yhJ gw,f? tzrf;tqD;awG ra&rwGuEf idk af tmif ykrd rdk sm;jym;vm
cJhygw,f? ZlvkdifvxJrSm awmif}uD; eJ@jynfrSmvnf; bmoma&;t"duk%f;awG ay:aygufygw,f?
(ppftpkd;&u bmoma&;t"duk%f;awGeJ@ tmkHajymif;=unfhzkd@ ud;pm;wmvkd@ ,lq=uwmawG&Sd
ovkd awmif}uD;ydvkd@ jynfysuf+yD;+yD qkdwJhoabmeJ@ aA'ifuGufeJ@ ,=wmacswmvkd@vnf;
xifa=u;ay;=uwJh t"duk%f;}uD;awG jzpfygw,f?) ay:aygufvmor#aom ta&;tcif;awG[m
b,fvkdykHomefeJ@yJ ay:aygufvmvm/ bma=umifh ay:aygufvmvm/ aemufqkH;rSmawmh rqv
qef@usifa&; ppftm%m&Sif qef@usifa&;qDukdom a&muf&SdoGm;ygw,f? ausmif;om;rsm;u pwif
aygufuGJqifE$JvkdufwJh wkdufyJG}uD;qkdwm tm;vkH;u tav;xm; tody=uovkd/ vlxk}uD;uyg
yl;aygi;f yg0if tm;jznfv
h mwJt
h cgusrS ykrd u
dk s,jf yef@ }uD;rm;eufid_ ;f vmcJw
h ,f qkw
d mukv
d nf; &Si;f &Si;f
vif;vif; awGjrifEkdifygw,f? vlxk}uD;uyg ae&mtESH@ yg0ifyl;aygif; tm;ay;axmuf cHvmwm[m
vnf; ausmif;om;xk&J w&m;r#wwJh v_yf&Sm;r_awGukd axmufcHtm;ay; ulnD0ef;&HcsifvGef;wJh
pdwfqENa=umifhcsnf;ruyg? t&if;cHu vlxk}uD;ukd,fwkdif ESpf&Snfvrsm;cHpm;ae=u&wJh ppftpkd;&&J
azmufjyefwJh ay:vpDt&yf&yfatmufuae jzpfay:vm&wJh pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&;/ vlr_a&;t=uyft
wnf;awGa=umifhvnf;jzpfygw,f? wwkdif;jynfvkH; v_yfv_yf&Sm;&Sm;jzpfvm&ygw,f?
Zlvkdifv (23) &ufae@rSm wckwnf;aom OD;aqmifygwD}uD; rqv&J ta&;ay:ygwDnDvmcH
}uD; ac:qkdusif;yygw,f?
ygwDOuU}uD; OD;ae0if; u rv$Jra&Smifom E_wfxGuf tem;,la&;udpPukd ajymqkdvm&yg
w,f? olwifru OD;pef;,k/ OD;at;ukd/ OD;ausmfxif wkd@yg tem;,l=ur,fhta=umif; ajymqkdvmyg
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

455

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

w,f? ajymykH qkdykHuawmh


rwfveJ@ ZGev
f rsm;twGi;f u pdwrf csr;f ajrp&mjzpfysucf w
hJ hJ tjzpftysuaf wGa=umifh oG,f
0kdufaomenf;eJ@ wm0efruif;ol[k ,lqwmuwa=umif;/ touft&G,ftm;jzifh axmufvmwm
uwa=umif;wkd@a=umifh ygwDOuUeJ@ ygwD0iftjzpfrS E_wfxGufcGifhay;=uygvkd@
ajymqkd+yD; E_wfxGufpmukd ukd,fwkdifawmif qufzwfEkdifpGrf;r&SdawmhwJhtwGuf OD;axG;[ef
vufxJ pmukd xkd;xnfhay;ygw,f? OD;axG;[efu OD;ae0if; tpm; zwfjy&ygw,f? tJ'DnDvmcHrSmyJ
OD;ae0if; [m (or*~}uD;&J tk;d wGeo
f u
H dk =um;vm&+yDjzpfwt
hJ wGu)f (7) &ufZv
l idk u
f pd P ausmif;om;
or*~}uD;zdcscJhwJh udpPawGeJ@ywfouf+yD; ukd,fvGwfkef;zkd@ ud;yrf;ajymqkdwmawGvkyfygw,f? tcsKyf
uawmh OD;atmif}uD; tay: ykHcsEkdifzkd@vkyfcJhygw,f? tJ'Dvkd E_wfxGufawmhr,fhudpP/ ukd,fvGwfkef;wJh
udpPawG ajymqkd+yD;wJhtcgrSawmh ol&JxkH;pHtwkdif; ppftm%m&SifyDyD ppftm%m&Sifpdwf"mwfukd
azmfjywJh jynfolvlxkw&yfvkH;ukd +cdrf;ajcmuf+yD; ppfwyfukd ajrmufyifh rD;pdrf;jyay;vkdufwJh trkduf
tkdif;qkH;pum;}uD;ukd ajymqkdoGm;ygawmhw,f? tJh'Dpum;uawmh aemifukd vlpkvla0;eJ@ qlqlylyl
vkyfcJhvkd@&Sd&ifawmh ppfwyfqkdwm ypf&if rSefatmifypfw,f? rkd;ay:axmif+yD;azmufwmrygbl;? tJ'g
aemifudk qlqyl yl v
l yk rf ,fq&dk ifawmh tJ'v
D q
dk w
l v
hJ al wG roufombl;rSwaf yawmh vk@d qdw
k phJ um;yJ
jzpfygw,f? +cdrf;ajcmuf}udrf;armif; ajymqkdoGm;cJhwmjzpfygw,f? wzufuvnf; olajymqkd}udrf;
armif;oGm;wJt
h wkid ;f t=urf;enf;eJ@ ukid w
f ,
G t
f aumif txnfazmfz@dk twGuf vla&G;xm;+yD;+yDjzpfyg
w,f? tJ'guawmh &ufpufwJhae&mrSm emrnf}uD;wJh/ (u&ifacgif;aqmif}uD; apmbOD;}uD;
ukdowf&mrSm (7) &ufZlvkdifukd aoG;acsmif;pD;atmifowf&mrSm emrnfqdk;eJ@ ausmf=um;cJhwJh) om;
owform; bJG& OD;pdefvGifukd ol&J qufcHoltjzpf xkd;wifa&G;cs,f tyfESif;vkdufwmyJjzpfygw,f?
Zlvkdif (27) &ufae@rSm ta&;ay:v$wfawmftpnf;ta0;ukd qufac:ygw,f? ygwDnDvm
cHe@J v$waf wmftpnf;ta0;awGuae pD;yGm;a&;ay:vpDwcsKd ukd ajymif;zk@d qk;H jzwfvu
dk yf gw,f? 'gay
r,fh wygwDpepfukdawmh rajymif;vkd@ qkH;jzwfvkdufygw,f?
OD;ae0if;&J tyfESif;xkd;wifr_eJ@ rqvOuU/ EkdifiHawmfaumifpDOuUeJ@ EkdifiHawmforw}uD;
jzpfvmcJo
h u
l awmh OD;pdev
f iG f jzpfygw,f? OD;ae0if; u uef@vef@umaemufomG ;ae+yD; vlxw
k u
kd yf aJG wG
ukd t=urf;enf;eJ@ wqifhwkd; tjywfjzwfzkd@ rD;pdrf;jyvkdufwJhoabmjzpfygw,f?
rausreyfjzpfaewJh ausmif;om;xkeJ@ vlxkukd OD;pdefvGifeJ@ awhay;vkdufwJhtwGuf ausmif;
om;xkeJ@ vlxk&J a'go[mvnf; wdk;+yD;jzpfay:vm&ygw,f? OD;pdefvGifu trSm;awG/ csKd,Gif;csuf
awG[m vkyfief;qkdif&m rlrsm;a=umifhr[kwfyJ/ vlyk*~KdvfawGa=umihfjzpfwmukd od&Sdae&wJhtwGuf/
vly*k K~ v
d af =umifjh zpfwhJ udpaP wGudk csucf si;f ta&;,lomG ;zk@d vk@d ajymqk+d yD; (rla=umifrh [kw/f vla=umifh
vk@d q+dk yD;) uGyn
f y rf a_ wG pwifygw,f? ta&;tcif;v_y&f mS ;r_awGuv
kd nf; wqifw
h ;dk +yD; acsre_ ;f ypfEidk zf @dk
jyifqifvmygw,f?
=o*kwfvxJa&mufawmh/ wkdufyGJawGu ausmif;om;ta&;tcif;oufoufavmufru
awmhyJ wjynfvkH;vuQ%mygaqmifwJh EkdifiHa&;vuQ%myg ykdaqmifvmygw,f? =o*kwfv (4)&uf
ae@rSm orwopf OD;pdefvGifu &efukefrdukd ppftkyfcsKyfa&;a=unmapvkduf+yD;/ e,fuppfwyfwcsKd
456

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ukdyg &efukefukdac:,lum ppftiftm;aomif;csD csxm;vkdufygw,f? ppftm%m&Sifpepf qef@usifa&;


v_yf&Sm;ae=uol 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;bufuvnf; wqifhwkd;v_yf&Sm;Ekdifzkd@ jyifqifvmygw,f?
bDbpD t
D oHvi$ Xhf meeJ@ AGt
D adk t toHvi$ Xhf mersm;uvnf; ausmif;om;v_y&f mS ;r_awGbufu owif;
awGudk ppftpkd;&tarSmifcsxm;r_=um;uae wurBmvkH;eJ@ wjynfvkH;od&Sdatmif tav;ay;azmfjy
vmcJh+yDjzpfygw,f? &Spfav;vkH;ae@rSm wjynfvkH;vuQ%maqmifwJh vlxktkHuGr_}uD;w&yf ay:ayguf
vmEkid w
f t
hJ a=umif;/ ay:ayguv
f mzk@d wmplae=u+yDjzpfa=umif; wEkid if v
H ;Hk odatmif toHvi$ hf ay;aecJh
+yDjzpfygw,f? jynfolvlxkw&yfvkH;uvnf; ar#mfvifhxm;=u+yD;+yDjzpfygw,f?
1988 =o*kwfv (8) &uf/ &Spfav;vkH;ae@rSm udwifcsdef;qdk auG;a=umfxm;wJhtwkdif; &Spf
av;vH;k ta&;awmfy}Hk uD; ayguu
f aJG y:xGuv
f myg+yD? txyfxyfcsxm;wJh oHq;l ud;vdyaf wGt=um;/
ta&;}uD;vrf;qkH;vrf;cGawGwkdif;rSm txyfxyfcsxm;wJh *sDo&D;/ *sDzkd; armif;jyefaoewfukdif ppfwyf
awGt=um;/ 'Drkdua&pDta&; 'kd@ta&; qkdwJhtoHawG [kdu onfu v_yf&Sm;ay:xGufvmcJhyg
w,f? wm;vkd@r&EkdifawmhwJh ppftpkd;&qef@usifa&; csDwufqENjyv_yf&Sm;r_}uD;[m enf;&mursm;/
rsm;&mu tHkvkdufusif;vkduftoGifjzpfay:vm pkpnf;rdvmum wcJeuf xGufay:vmcJh+yDjzpfygw,f?
ausmif;om;xkeJ@twl tvkyform;0efxrf;rsm; rdaeqif;&Jom;rsm;/ &[ef;oHCmawmfrsm;yg yg0if
yl;aygi;f pkpnf;rdvmcJ=h u+yD; &Spaf v;vk;H ta&;awmfy}Hk uD;ukd *k%af jymifajrmufpmG azmfusL;vku
d =f u+yDjzpf
ygw,f?
&Spaf v;vk;H ta&;awmfy}kH uD;[m wjynfv;Hk twkid ;f twmt& rdaygi;f (40) ausmu
f dk csucf si;f
ysH@ESH@ul;pufay:xGef;vmcJhapygw,f?
AE<Kvyef;+cHa&SrSm pcef;csxm;wJh axmif;aygi;f rsm;pGmaom qENjynfov
l x
l t
k iftm;pk}uD;ukd
ppftpk;d &[m =o*kwv
f (8) &ufae@nrSmyJ t=urf;zufypfcwfzdcyJG pfco
hJ vkd (9) &ufae@ reufup+yD;
ypfoHcwfoHawG[mvnf; aomaomnHvmcJhygw,f? w'kdif;'kdif; ypfcwfaewJh aoewfoHawG=um;/
bufeuf}uD;awGw0if;0if; rsuEf mS xm;}uD;awGwwif;wif;eJ@ o&Jr&Jp;D aeovkd ypfcwfzdciG ;f ae=uwJh
ppfwyf/ ppfom;/ vufr&GH tm%myg;uGuo
f m;awG&J t=um; ausmif;pdr;f 0wf ausmif;om;av;aygi;f
rsm;pGm Akv
d cf sKyfatmifqef;"mwfy}Hk uD;awGudk ukid af qmifum/ q&m}uD;ocifu,
dk af wmfrid_ ;f "mwfy}Hk uD;
awGudk &if0,fydkufcsDum &J&J0Hh0Hh qENjycJh=uygw,f? &[ef;oHCmawmfrsm;tygt0if rdbjynfolrsm;
udk,fwdkifvnf; yg0ifyl;aygif; vufwGJqENjycJh}uygw,f? ppfwyf&J vufcsufeJ@ ayw&mvrf;ray:rSm
aoG;pufaoG;uGufawG uspifpGef;aycJh&ovdk AdkvfcsKyfatmifqef;"gwfykHawG/ q&m}uD;rd_if;"mwfykHawG
vnf; ayw&mvrf;r}uD;ay: vGifhpifuGJtuf auGrGcJh&ygw,f? (9) &ufae@rSm qENjyauG;a=umf
v_yf&Sm;r_awG ykd+yD;ykd+yD;om rsm;vmcJh&+yD;/ taocHqENjyolawG&J ol&Jaumif;yDowJhpdwf"mwf[m
vnf; w&Sdefwkd;jrifhwufvmcJhygw,f? wjynfvkH;rSmvnf; tESH@tjym; qENjyyGJ}uD;awG qufwkduf
jzpfay:vmcJhygw,f? rE Wav;rdrSm (2) a,mufao (6) a,muf '%f&m&qdkwJh tjzpftysufawG/
ppfudkif;rSm tpkvdkuftyHvdkuf aoqkH;'%f&m&cJh&wJhtjzpfawG/ +rdwfrdrSmvnf; (2)a,mufao
(6) a,muf'%f&m&cJh& qkdwJhta&;tcif;}uD;awG ae&mtESH@/ a'otESH@ w[kefwkd; wkd;wuf jzpfay:
ysHESH@ul;pufvmcJhygw,f? &Spfav;vHk;ta&;awmfykH}uD;[m aygufuGJay:xGef;vmcJh+yDjzpfygw,f? b,f
vkdenf;eJ@rS wm;vkd@r&awmh+yDjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

457

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tHw}udw}f udwef @J bDv;l qkid ;f wD;+yD; xGuv


f mcJh Ekid if aH wmforw}uD;qko
d l OD;pdev
f iG /f =o*kwf
v (12) &ufae@rSmyJ E_wfxGufa=umif; a=unmvkduf&ygawmhw,f?
OD;pdev
f iG f E_wx
f u
G v
f u
dk &f wm[m vlxw
k u
kd yf }JG uD; ta&;awmfy}Hk uD;&J yxrqk;H atmifyjJG zpf
wJhtwGuf OD;pdefvGifukd jynfolw&yfvkH;uvnf; atmhESvkH;emrkef;wD;vSwJhtwGuf/ jynfolw&yfvkH;
0rf;omaysmf&$ifoGm;cJh=uygw,f? xuwJholawG xu=uygw,f? &efukefaq;kH}uD;xJtxd vSrf;ypf
um t=urf;zufESdyfuGyfjycJhwJh OD;pdefvGif/ aemufqkwfay;& tav#mhay;oGm;&+yDjzpfygw,f?
om;owform; OD;pdefvGif aemuf wufvmoluawmh a'gufwmarmifarmif jzpfygw,f?
rqv ygwDOuU}uD;/ EkdifiHawmfaumifpD OuU}uD;eJ@ EkdifiHawmforw}uD;vnf;jzpfygw,f? 1959
ckESpfu wkd@jynfaxmifpkjrefrm EkdifiHzGJpnf;tkyfcsKyfykH qkdwJh pmtkyfukd ypka&;om;+yD; ygvDrefygwDpkH
'Drkdua&pDpepf}uD;ukd tr$rf;wifDumzGJcJh+yD;/ 1969 ckESpfxJa&mufawmh jrefrmhEkdifiHa&;c&D;ESifh
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; qkdwJh Akdvfae0if; bkef;awmfbGJ pmtkyf}uD;ukd }uHzefypkum/ rqv wygwD
tm%m&Sipf epf aumif;rGeaf =umif; ajymif;vJajymqkd ae&m&vm&if;/ 1988 ta&;awmfy}Hk u;D [ke;f [ke;f
awmufaecsdefrSm orw }uD;tjzpf tokH;awmfcHvm&wmjzpfygw,f? om;owform; OD;pdefvGif&J
bDvl;qkdif;eJ@ ywf=urf;wkdufr_ ratmifjrifawmhwJhtwGuf/ avajyxkd;eJ@ taysmhqGJ tEkenf;Zmwfukd
ujytokH;awmfcHzkd@ wenf;tm;jzifh uud;uuGufajymif;+yD; ta&;awmfykH}uD;ukd zdcGJEkdifzkd@ EkdifiHawmf
orw }uD;jzpfvm&wmyg? bDv;l acgi;f aqmif;xm;wJh bDv;l =urf;ukd z,fxw
k v
f u
dk +f yD;/ rif;om;acgi;f
aqmif;xm;wJh bDv;l Ekudk tpm;xk;d tok;H yvku
d w
f mjzpfygw,f? a'guw
f marmifarmifu oHa0*oH
awGeJ@ avajyxkd;r_vkyfygw,f? tm%m&ygwD}uD;tjzpf pwifarG;zGm;vm&wJh rqvygwD}uD;&J
tm;enf;csucf sKd ,Gi;f csuaf wGudk zGi[
hf 0efc&H if; ta&;awmfy}Hk uD;ukd +yD;+idr;f =uawmh zk@d em;csud;yrf;yg
w,f? 'Davmuf t&Sdeft[kef}uD;pGm jyoae=uwJh vlxkwkdufyGJ'Dv_dif;oHawGukd wqifhav#mhcs+yD;/
vrf;ay:utoHawGukdawmh=um;&yg+yD? tdrfxJu tdrf&SifrawG&J toHawmh r=um;&ao;ygbl;
vk@d ajymqdv
k u
kd af wmh =um;+yv
D m;a[h armifarmifa& 'Dru
dk a&pDudk csucf si;f ay; qkw
d hJ au;G a=umf
oHawGeJ@twl tdrf&SifrawGygrusef tkHeJ@usif;eJ@ wcJeuf t&Sdeft[kef}uD;pGm wkd;jrifhxGufay:vmcJhyg
w,f?
wjynfv;Hk 'Dru
dk a&pDawmif;qko
d aH wG [de;f [de;f nHaecJyh gw,f? wygwt
D m%m&Sipf epf zsuf
odr;f ypf/ rqvppftpk;d & tvkrd &S/d 'Dru
dk a&pD&&Sad &; 'k@d ta&;qkw
d hJ auG;a=umfoaH wG wjynfv;Hk yJw
h if
nHaeygw,f?
a'gufwmarmifarmifu vlxkwkdufyGJ'Dv_dif;t[kefukd taysmhqGJenf;eJ@ wqifhcsif;qif;cHyg
w,f? vrf;qkHvrf;cGawGwkdif;rS csxm;wJhppfwyfukd ppfwef;vsm;awGqD jyefoGif;xm;vkdufygw,f?
arsmufjrif - cJe@J xck sif jzpfrmS pk;d wJt
h wGuf ay:ay:xifxifvjl rifuiG ;f u kwaf y;vku
d w
f mjzpfygw,f?
ta&;}uD;ae&m/ ta&;}uD;taqmuftOD;awGtwGif;rSmawmh cs+rJ csxm;ygw,f?
&efukefrdwifr[kwf wEkdifiHvkH; vSnf;aeavSatmif; jrif;aZmif;rusef oydwfarSmufqENjy
csDwufyGJ}uD;awG t&Sdeft[kef}uD;pGm jzpfay:cJhygw,f? awma&mrdygrusefjzpfovkd 'Dta&;awmfykH
}uD;twGif; yg0ifqifE$Jvm=uolawG[mvnf; vlwef;pm;toD;oD;/ tv$mtoD;oD;ujzpfwJhtjyif/
458

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

b,fwkef;urS yg0ifywfoufwm =um;&jrif&zl;jcif;r&SdwJh yk*~KdvfrsKd;awG/ tv$mrsKd;awGawmif wuf


wufuGuG yg0ifvm=uygw,f? Oyrmtm;jzifh zk;d olawmf/ r,fov
D rsK;d awG/ rde;f rv#mawG/ olawmif;
pm;awGtxdjzpfygw,f? awma&mrd yg ae&mvyfr&S/d wEkid if v
H ;Hk a'otpk/H t&yfpHk qENjyoydwaf rSmuf
=uwJh yg0ifqifE$J=uwJh ta&;awmfykH}uD;jzpfovkd/ uav;uae ouf}uD;&G,ftkd rpGrf;roeftxd/
&[ef;oHCm oDv&Sif/ zkd;olawmfuae acgif;&GufAsufxkd; vufvkyfvufpm; olawmif;pm;txd
touft&G,frsKd;pkH/ vlwef;pm;rsKd;pkH/ tv$mrsKd;pkH/ pkHwumhpkHatmif yg0ifv_yf&Sm;qifE$JcJh=uwJh ta&;
awmfykH}uD;jzpfygw,f?
=o*kwfv (19) &ufae@ a'gufwmarmifarmif orw jzpfvm+yD;wJhaemufykdif; qENjyyGJawG
ykdrkd t&Sdeft[kef}uD;rm;vmcJhygw,f? &efukefwrdvkH; b,fae&m=unfh=unfh qENjycsDwufyGJawG/
ezl;pnf;awG/ qkdif;bkwfawG/ tvHawGwvlvleJ@ vlv_dif;yifv,f vSnfhvnfauG;a=umf taxGaxG
oydwfqifE$JyGJ}uD;awG ae@pOf&ufquf wkd;wufjzpfay:vmcJhygw,f? kH;wkdif;/ Xmewkdif;vkdvkdu yg0if
vm=ukrH u tpk;d &uk,
d w
f idk f zGJ pnf;ay;xm;wJh twkta,mif jynfol qENppHk rf;avh vma&;aumf
r&Sif qkdwmu 0efxrf;awGudk,fwkdif oydwfxJyg0ifvm=uygw,f?
a'gufwmarmifarmif u taysmhqGJenf;eJ@ vlxk}uD;ukd ac|;odyfwJhtaeeJ@ =o*kwfv (23)
&ufae@/ ae@vnf (1) em&DrSm &efukefrdeJ@ jynfrdwkd@rSm xkwfjyefxm;cJhwJh ppftkyfcsKyfa&;trdef@ukd
w&m;0ifkwfodrf;ay;vkdufygw,f? pdefvGifywfusoGm;&wmukd vlxkatmifyGJtjzpf rSwf,laysmf&$ifcJh
=uovkd/ ppftkyfcsKyfa&;trdef@ kwfodrf;ay;vkdufwJhtcgrSmvnf; vlxkw&yfvkH; aysmf&$ifoGm;cJh=uyg
w,f? vlxkatmifyGJw&yftjzpf rSwf,lcJh=uygw,f?
a'gufwmarmifarmifu twkta,mifzGJpnf;xm;wmtjzpf ay:vGifae+yDjzpfwJh jynfol
qEN pkHprf;a&;aumfr&Sif udk zsufodrf;ay;ygw,f? rzsufodrf;vkd@vnf;r&awmhyg? jynfolqEN
pkHprf;a&;aumfr&Sif u 0efxrf;awGuawmif qENjyae=u+yDjzpfygw,f? =o*kwfv (24) &ufae@rSm
a'gufwmarmifarmifu rdef@cGef;wckajymygw,f? rdef@cGef;xJrSm avajyxkd;oH/ oHa0*oHawGygovkd/
wEkdifiHvkH; qifE$Jae=uwJh oydwfwkdufyGJ}uD;ukd aoG;at;atmifvkyf+yD; rqvygwDukd qufvufxdrf;
odrf;&if; aemufajcwvSrf; qkwftaetxm;eJ@ aemufwqifhqif;cHzkd@jzpfygw,f? jynfolqEN pkHprf;
a&;aumfr&Sifukd zsufodrf;ay;+yD; jynfolqENcH,lyGJvkyfa&; qkdwmukd wifvmygw,f? jynfvkH;
u|wq
f ENc,
H yl rJG mS ygwpD pHk epfudk jynfoal wGuvkv
d m;a=umif; tajzxGuyf gu zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'
ukd vkdtyfovkdjyifqifa&;/ taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;ya&;qkdwmukd wifoGif;azmfjyvmygw,f?
wu,fu qifa0S@&efa&Smif vkyw
f momjzpfygw,f? rqvygwD tvkrd &Sd rqvwygwD tm%m
&Sipf epfzsuo
f rd ;f ypf qkw
d hJ auG;a=umfoaH wG wEkid if v
H ;Hk ae&mvyfr&Sad tmif [pfatmfawmif;qkad e
=uwmawGukd ae@pOf =um;odjrifjzpfaeygv#uf [kda0honf0Jvkyf+yD; ajymqkdaerSef;odomvSygw,f?
oufouf tcsdefqGJaerSef;odomaeygw,f?
a'gufwmarmifarmifu ppftkyfcsKyfa&;kwfodrf;ay;+yD;/ rd}uD;awGay:rSm axmif;aomif;csD
csxm;wJh ppfwyfawGukdawmh jrifuGif;uae kwfodrf;wmvkyfay;cJhygw,f?
jynfolvlxku wkd;+yD; qENjyvm=uygw,f? ygwDpkHudufovm;/ wygwDudufovm; qENcH
,lyGJvkyfzkd@rvkda=umif;/ qifaumif}uD;awGaevsuf qifajc&m &Smzkd@rvkda=umif;/ wygwDzsuf/ ygwDpkH
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

459

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

omxlaxmifz@dk jzpfa=umif;/ qENjyyGaJ wGe@J ae@pOfw;dk wk;d +yD; auG;a=umfazmfjyvku


d yf gw,f? bmvkyaf e
ovJ armifarmifa& 'Dru
dk a&pDay;vku
d yf gvm; qkw
d hJ oHcsyq
f efqef au;G a=umfoaH wGawmif ay:ayguf
jrnf[D;vmcJhygw,f?
or*~rsKd;pkHay:aygufvmygw,f? oydwfaumfrwDawG rdwkdif;/ e,fwkdif;/ &yfwkdif;&Gmwkdif;rSm
ay:aygufvmygw,f? &Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD;ukd pwifazmufcGJ azmfxkwfacgif;aqmifcJhol[m
ausmif;om;awGjzpfwt
hJ wGuf ae&mwkid ;f rSm ausmif;om;awG&J tcef; ta&;ygc&hJ ygw,f? ae&may;
jcif;vnf; cH&ygw,f? ppftpk;d &u &uf&ufpufpuf ypfcwfzdciG ;f t=urf;zufaepOftwGi;f u ppfwyf
&Jvkyfaqmifr_awGukd uef@uGufcJhwJh &yfwef;u&yfoifh+yDvkd@ oabmxm;xkwfazmfcJhwJh a&Saersm;
aumifpD (bm;aumifp)D eJ@ pmaytEkynm&Sirf sm;tcef;ukv
d nf; jynfov
l x
l u
k wefz;dk xm;cJyh gw,f?
'ga=umifh a&SaeawG/ tEkynm&Siaf wGuv
kd nf; a&Swef;tcef;u ae&may;jcif;cH&ygw,f? (bm;aumif
pDa=unmcsu[
f m =o*kwv
f (15) &ufae@rmS xkwjf yefcw
hJ mjzpf+yD; pmaytEkynm&Sirf sm;&J vufrw
S f
a&;xk;d uef@uu
G f csuu
f awmh =o*kwv
f (17) &ufrmS jzpfygw,f?) aq;k}H uD;twGi;f txd vSr;f ypfpOf
u '%f&m&cJh=uovkd awmf=uygawmh qufrypf=uygeJ@awmh vkd@ ykdpwmuyfum qENjycJh=uwJh
q&m0ef/ q&mrawGtyg usef;rma&;tr_xrf;awGvnf; vlxk&Jav;pm;jcif;cH&+yD;/ q&m0ef/ q&mr
awG ta&;xm;jcif;cH&ygw,f? rd wkid ;f / &Gmwkid ;f / e,fwidk ;f rSmvnf; ausmif;om;eJ@ oHCma&Swef;tcef;u
wufwufuGuG yg0ifvy_ &f mS ; OD;aqmifEidk cf iG &hf cJ=h uovkd q&m0efrsm;/ a&Saersm;/ pmaytEk ynm
&Sifrsm;/ ppftpkd;&qef@usifcJhol EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;rsm; oydwfaumfrwDawGrSm a,bk,s
tm;jzifh ae&may;jcif;cHcJh&ygw,f?
&efukeftaxGaxGoydwf}uD;&J'Da& w&Sdefxkd; wufvmaepOftwGif;/ tpkd;&&J ppfwyf
twGi;f u =unf;/ a&/ av wyfzJG 0ifwcsKd yg vlxw
k u
dk yf }JG u;D twGi;f yg0ify;l aygi;f vm=uygw,f? &Jpcef;
awGxJu omref&JawGavmufomru/ pokH;vkH;/ bDtuf (pf) tkdif/ txl;owif;wyfzGJ (tufpfbD)
pwJh XmeawGuyg qkdif;bkwfaxmif+yD; qENjy csDwufvSnfhvnfyGJawGtwGif; yg0ifqifE$JvmcJhygw,f?
aemufqkH;rSm rqvygwD A[kdXmecsKyf 0efxrf;awGyg rqvygwD A[kdXmecsKyf qkdwJh qkdif;bkwf
ezl;pnf;eJ@ taxGaxGoydwfcsDwufqENjyyGJ}uD;twGif; yg0ifqifE$JvmwJhtxd jzpfcJhygw,f? jrefrmh
toH/ kyfjrifoH=um;wkd@uvnf; taxGaxGoydwf}uD;xJ yg0ifvmovkd/ EkdifiHawmfaumifpDkH;eJ@
jynfolv$wfawmfkH;wkd@u 0efxrf;awGtm;vkH;vnf; ta&;awmfykH taxGaxGoydwf}uD;twGif;
qkdif;bkwfv$ifhxlyg0ifvmcJhygw,f? oydwfarSmufwJhtxJ yg0ifrvmwmqkdvkd@ ppfwyf/ axmufvSrf;
a&;wyfeJ@ ppftkyfpk acgif;rmxdyfoD;}uD;awGavmufyJusefygawmhw,f? 'gawmif ppfwyfu =unf;/
a&/ avwyfzGJ0ifwcsKd oydwfwkdufyGJ}uD;twGif; vlxkeJ@ yl;aygif;yg0ifvm=uwm/ a'ov$wfawmf
ukd,fpm;vS,fwcsKd E_wfxGufa=umif; a=unmwm/ a'oygwDaumfrDwD0ifwcsKd E_wfxGufa=umif;
a=unmwmawG &SdcJhygw,f?
1988 ckESpf/ =o*kwfv (26) &ufae@rSm a':atmifqef;pk=unf&J a&$wd*Hktaemufrk'f vlxk
w&m;yGJ}uD; ay:aygufvmygw,f? vlxky&dwfowf (5) odef;avmuf wufa&muftm;ay;=uwJh
vlxkw&m;yGJ}uD;jzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unf EkdifiHa&;e,fxJ a&muf&Sdvm&wJh yxrOD;qkH;
vlxkw&m;a[majymyGJ}uD;vkd@ qkd&ygr,f? a':atmifqef;pk=unfu 'Drkdua&pDvkdcsif&if 'Drkdua&pD
460

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

eJ@xkdufwefwJh jynfolawGjzpfygap? wyfrawmf[m jynfolowfwJh wyfrawmftjzpf &mZ0ifrwGif


&pfygapeJ@? vlxkukdumuG,fwJh vlxk,kH=unfwJh vlxku tm;ukd;wJh wyfrawmf}uD;jzpfygap vkd@
a[majymoGm;cJhygw,f?
a':atmifqef;pk=unf&J w&m;yG}J uD;eJ@ a&Sqifah emufqifh xGuaf y:vmwJh vlxak [majymyGJ
uawmh Akdvfr;csKyfa[mif; OD;atmif}uD;&J y'krRmuGif;a[majymyGJjzpfygw,f? jymvtJhtJhtoHukd
npf+yD; ppfwyfukd pdwfeJ@awmif rjypfrSm;eJ@aemf vkd@ a[majymoGm;ygw,f? ppfwyf&J vufcsufeJ@
aoG;uGufawmifrajcmufao;cifrSm ppfwyfukd pdwfeJ@awmifrjypfrSm;eJ@vkd@ auG;a=umfvkdufawmh/
vma&mufem;axmifae=uwJh y&dwfowftwGif; [mueJ [ifueJ jzpfoGm;&ygw,f? ta&;awmfykH
umv ed'gef;twGif;/ ppftpkd;&u zrf;qD;xdrf;odrf;xm;+yD; ta&;awmfykH}uD; tjrifhqkH;umva&muf
cgeD;rS xdrf;odrf;xm;&mu jyefv$wfay;vkdufvkd@ vGwfvmolqkd+yD;/ bmawGrsm;a[majymavrvJvkd@
ar#mfvifhw}uD; oGm;a&mufem;axmifrdolrsm; acgif;&rf;+yD;xGufvmcJh=u&ygw,f?
=o*kwfv (28) &ufae@rSm &efukefwuUokdvf0if;twGif; ausmif;om;nDvmcH}uD; usif;yyg
w,f? aomif;eJ@csDwJh ausmif;om;y&dwfowf/ vlxky&dwfowf}uD; wufa&mufygw,f? ArmEkdifiHvkH;
qkdif&m ausmif;om;rsm;or*~tzGJcsKyf (Auo) w&m;0ifjzpfajrmufa&;eJ@ &efukefwuUokdvfausmif;
om;rsm;or*~ (,m,D) ukd w&m;0ifzGJpnf;vkduf=uygw,f? 62 ckESpfu ppftpkd;&u ,kwf,kwf
rmrm AkH;cGJ+yD; jymcszsufqD;ypfvkdufwJh orkdif;0if ausmif;om;or*~ (wuotaqmuftOD;}uD;)
&Jae&m ajruGufvyfay:rSm ausmif;om;xk&J Auo eJ@ wuo ukd jyefvnfzGJpnf;=uwJh tcrf;
tem;yGJ}uD;jzpfygw,f? Auo eJ@ wuo or*~taqmuftOD}uD;ukd owd&=uolwkdif; 0rf;om0rf;
enf; rsuf&nfus&wJhyGJjzpfygw,f? or*~&J tkd;wGefoHukd wausmhjyef tyDoqkH; =um;vkduf&wJhyGJ
jzpfygw,f? rif;ukEd idk f ukd OuUtjzpf wifajrmufvu
dk =f uovk/d rk;d oD;ZGe[
f m twGi;f a&;r;jzpfvmcJyh g
w,f? ukdukd}uD;/ atmif'if pwJh ausmif;om;acgif;aqmifawG&J emrnfawGvnf; xifxif&Sm;&Sm;
ay:xGufcJhygw,f? &efukeftaxGaxGoydwfaumfrDwD }uD; ay:xGufvmovkd or*~aygif;pkHvnf;
pkHwumhpkHatmif qufvufxGufay:vmcJhygw,f? pme,fZif;or*~/ a&Saersm;or*~/ q&m0efrsm;
or*~/ q&mrsm;or*~/ tvkyform;or*~/ v,form;or*~/ &[ef;ysKdrsm;or*~ pwmawG[m
xif&Sm;wJh or*~awGtjzpfay:vGifvm=uygw,f?
rdwkdif;/ e,fwkdif;/ &yfuGufwkdif;rSm vlxkw&m;yGJawG/ [pfwkdif a[majym &ifzGifhyGJawG/
ykHomeftrsKd;rsKd;eJ@ ay:aygufvmcJhygw,f? &efukefrdawmfwckvkH; oydwfoHawG/ auG;a=umfoHawG
csrd chf srd n
hf aH eovkd wEkid if v
H ;Hk vnf; wku
d yf aJG c:oH/ qENazmfoaH wG toHcsi;f quf/ vufcsi;f ,Sujf zpfaecJh
ygw,f? vGwv
f yfpmG a[majymcGirhf &cJ&h mu wku
d yf aJG =umifh a[majymcGi&fh vmpOf twk;d cs a[majyae
=uwmawGjzpfovkd vGwv
f yfpmG a&;om;yHEk ydS f xkwaf 0cGirhf &cJ&h mu ta&;awmfy}Hk uD;a=umifh a&;om;
azmfjycGi&hf vmwke;f xGuaf y:vmcJw
h hJ owif;pmawG/ pmapmifawGuvnf; ra&wGuEf idk af tmif rsm;jym;
cJhygw,f? a=unmcsufawG ykdpwmawG ae&mtESH@ xGufay:aecJhygw,f?
oydwf&uf=umvmwJhtcgrSm atmufajcvlxk pm;0wfaea&; tcuftcJ&Sdygw,f? oydwf
aumfrDwDawGu ajz&Sif;ay;=uwmawG&Sdygw,f? 'DvkdtcsdefrSm ppfwyfukd,fwkdifu &efukefrSm&SdwJh
*kad 'gi}f uD;awG/ okad vSmifaHk wGudk vma&mufziG v
hf pS +f yD; vkcd siw
f yhJ pPn;f awGudk ppfum;}uD;awGe@J pif;vk;H
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

461

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jynfh pdwfuduf o,faqmif,liif=uwmawG vkyfygw,f? udufovkd,l+yD;wJhtcg *kda'gif}uD;awG/


okdavSmifkH}uD;awGukd 'Dtwkdif; zGifhxm;cJhwJhtwGuf &yfuGuftwGif;u eD;&meD;&m t&yfom;rsm;u
o,f=u,l=uwmawG ae&mtawmfrsm;rsm;rSm ay:vmcJhygw,f? t&yfom;rsm;u *kda'gifawG/
taqmuftODawGukd pwifazmufxGif;ckd;,l=uw,fqkdwm tifrwefenf;yg;ygw,f? ppfwyfu
pwifazmuf,l+yD;rS ppfwyfu csefxm;ypfcJhwmukd ,l=uo,f=uwmawGu trsm;qkH;jzpfygw,f?
'gawmifwjcm; ppfwyfwwyfu vma&muf+yD; *kda'gifazmufvkd@/ ypPnf;ckd;vkd@qkd+yD; ypfwmcwfwm
cH=u&ygw,f? aoa=u&wmawG jzpfay:cJh&ygw,f? ta&;awmfykH}uD;ukd zdcGJzkd@ ppfaxmufvSrf;a&;u
tpDtpOf&Sd&Sd t=urf;zufr_awG vkyfaqmifapwm/ rD;uGif;jypfwm/ a&xJ tqdyfcyfapwmawG vkyf
aqmifc=hJ uygw,f? 'v#K'd vHawGvw
$ +f yD; _yaf xG;r_awGjzpfatmifvyk w
f m/ txdww
f vef@ jzpfatmif
vkyfwmawGukd enf;trsKd;rsKd;eJ@ vkyfaqmifvmygw,f?
&yfuu
G w
f idk ;f uyfawGuyfum opfyif}uD;awGv+JS yD; ydwq
f @dk =u/ t0iftxGuf uif;awGapmifh
=ueJ@ vkHcHa&;twGuf tav;xm;vm&ygw,f? wzufrSmawmh &efukefrdv,feJ@ vrf;r}uD;awGay:
rSm vlxq
k ENjyyGJ csw
D ufy}JG uD;awG 0uf0ufuaJG tmif qifEaJ$ e=u&if;/ a'guw
f marmifarmif tpk;d &E_wf
xGuaf y;/ =um;jzwftpk;d &zGJ pnf;ay;qkw
d hJ auG;a=umfoaH wG wqifw
h ;dk xGuaf y:vmcJyh gw,f? taysmh
qGJeJ@ qGJaewJh a'gufwmarmifarmifvnf; t=uyftwnf;awGukd ajz&Sif;ay;Ekdifr,fh taetxm;
r&Sad wmhyg? vlxw
k u
dk yf aJG wmif;qko
d u
H wjznf;jznf; jrifrh m;vmcJ+h yDjzpfygw,f? tpk;d &&J tm%mpuf
qkdwmvnf; &yfqkdif;aecJh+yDjzpfygw,f?
ta&;awmfy}Hk uD;twGi;f 0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek u 'Dru
dk a&pDEiS hf +idr;f csr;f a&;tzGJ ('D+idr;f )
ukzd JG pnf;ygw,f? 1947 ckEpS f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya't& ol[m Akv
d cf sKyf}uD;ae0if;&J rw&m;
ojzifh tm%mvkomG ;jcif;cH&olomjzpfwt
hJ wGuf olom w&m;0if Ekid if aH wmf0ef}uD;csKyfqw
dk hJ &yfwnf
csuu
f dk OD;Eku azmfusK;vmygw,f? tm%mukd vkcd siv
f eG ;f vk@d qw
dk mxuf jzpfay:aewJh Ekid if aH &;tae
txm;twGuf vrf;a=umif;wa=umif;ukd zGifhvSpfay;vkdufwJhoabmjzpfygw,f? oydwfaumfrDwDeJ@
'Dru
dk a&pDwu
dk yf 0JG if tiftm;pkrsm;uvnf; OD;Ekudk pkyH+yD; axmufcrH r_ ay;cJ=h uwJt
h wGuf OD;EkrmS vnf;
olcsK;d xm;wJv
h rf;a=umif;twkid ;f bmwckrS atmifjrifatmif qufvuf taumiftxnfazmfEidk jf cif;
r&Sdyg? OD;Ek&J wavsmufvkH; orkdif;a=umif;awGt& aemufxyf rsKd;qufopfrsm;u OD;Ekukd ae&mray;
=uawmhyg? wu,fu OD;Ek&J EkdifiHa&;acwf[mvnf; ukefqkH;oGm;cJh+yDjzpfygw,f? OD;Ek zGJpnf;vkduf
wJhpifydiftpkd;&tzGJ}uD;[m axmufcH0ef;&Holr&Sd xD;xD;}uD;}uD;yJ aigifpif;pif;jzpfae&csdefrSm/ pifydif
tpk;d &zGJ pnf;Ekid af &; v_y&f mS ;=unf=h uoHawGuv
dk nf; wjcm;'Dru
dk a&pDtiftm;pkawG=um;xJ ay:xGuf
aecJhygw,f? tJ'Dvkd =um;xJuae xGufay:vmcJhwJh auG;a=umfoHuawmh =um;jzwftpkd;&zGJ
pnf;ay; qkdwmyJjzpfygw,f?
pufwifbm (4) &ufae@rSm tar&dueftxufv$wfawmftrwf rpPwmqkdvmhZf Armjynf
ukda&muf&Sdvmygw,f? a'gufwmarmifarmif tpkd;&tzGJeJ@ awGqkHcJhovkd/ a':atmifqef;pk=unf/
OD;wifO;D (Akv
d cf sKyf}uD;a[mif;)/ OD;atmif}uD; wk@d e@J vnf; ArmjynfEidk if aH &;tajctaeukd awGqHak qG;aEG;
wmawG vkyfcJhygw,f? qkdvmhZfu a'gufwmarmifarmif tpkd;&tzGJukd =um;jzwftpkd;&zGJpnf;ay;zkd@
ajymqkdcJhw,fqkdygw,f?
462

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

pufwifbm (11) &ufae@rmS awmh a'guw


f marmifarmif u qENc,
H yl rJG vkyaf wmhyJ ygwpD aHk &G;
aumufyv
JG yk af y;zk@d a=unmygw,f? tJ'v
D dk w&m;0ifa=unmr_rvkycf ifuwnf;u a&G;aumufyv
JG yk f
ay;&&if tqifoihftokH;yzkd@ a&G;aumufyGJusif;ya&;aumfr&Sif ukd a'gufwmarmifarmif wkd@w
awGu pDpOfzefwD; owfrSwfxm;+yD;+yDjzpfygw,f?
vlx}k uD;w&yfv;Hk &J awmif;qkcd suu
f =um;jzwftpk;d & zGJ pnf;ay;jzpfygw,f? ygwpD 'Hk rD u
dk
a&pDpepfukd vufcH+yDqkd&if ygwDpkH'Drkdua&pD a&G;aumufyGJukd vkyfay;&rSm trSefyJjzpfw,f? 'gayr,fh
a'gufwmarmifarmif tpkd;&u pDpOfzefwD;ay;r,fh taxGaxGa&G;aumufyGJrsKd;[m vkdvm;vufcHEkdif
zG,f&mr&Sd/ w&m;r#wEkdifzG,f&mvnf;r&Sd? 'ga=umifh ygwDpkHtaxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;ukd rSefrSefuef
uefvyk af qmifay;zk@d =um;jzwftpk;d &w&yf zGJ pnf;ay;&r,fv@dk oabmxm;ygw,f? =um;jzwftpk;d &
vkt
d yfw,fv@dk ,lqwJt
h wGuf =um;jzwftpk;d &zGJ pnf;ay;a&; awmif;qko
d [
H m ykrd +dk yD; nHpnfvmcJyh g
w,f? ta&;awmfy}Hk uD;/ taxGaxGoydw}f uD;&J aemufq;Hk auG;a=umfoeH @J tjrifq
h ;Hk auG;a=umfo[
H m
=um;jzwftpkd;&zGJpnf;a&;qkdwm jzpfvmcJh+yDjzpfygw,f?
a'guw
f marmifarmif &J taysmq
h eJG nf;eJ@ wqifch si;f qif;cHy[
Hk mvnf; tjynft
h 0atmifjrif
r_r&yJ/ ykyd o
dk m bGm;bGm;}uD; yGiu
hf svmcsed rf mS ppftyk pf &k J xdyo
f ;D }uD;rsm;[m acgi;f csi;f ku
d af e=u+yDjzpf
ygw,f? OD;ae0if;tdrfrSm a'gufwmarmifarmif/ OD;pdefvGif/ OD;ae0if; wkd@ awGqkH=uw,fqkdwJh owif;
awGvnf; xGufvmygw,f?
11/ 9/ 88 ae@rSmyJ usif;ywJh jynfolv$wfawmftpnf;ta0;uae ygwDpkH'Drkdua&pDtaxG
axGa&G;aumufyu
JG si;f ya&;aumfr&Sif zGJ pnf;vku
d af =umif; a=unmygw,f? a=unmvku
d w
f hJ a&G;aumuf
yGaJ umfr&D iS 0f if yk*K~ v
d f (5) OD;uawmh (1) OD;baX;/ (2) OD;apm=um'k;d (Akv
d rf ; csKyf t+ird ;f pm;)/ (3) OD;pef;armif/
(4) q&mcs,f/ (5) OD;ausmf!ef@ wkd@jzpfygw,f? aumfrD&SifOuUtjzpf OD;baX; jzpfygw,f?
13/ 9/ 88 ae@reuf (9 ;30 em&D) rSm a&G;aumufyGJaumfrD&SifOuU OD;baX;u OD;atmif}uD;/
a':atmifqef;pk=unf/ OD;wifO;D wk@d udk zdw=f um;ygw,f? wuUov
dk b
f JG & ausmif;om;a[mif;rsm;tzGJ /
tvkyform;or*~ (,m,D)/ 'Drkdua&pDwkdufyGJ0ifausmif;om;rsm;or*~/ &[ef;ysKdtzGJ/ Oya'kH;csKyf
qkid &f mor*~ pwJh tzGJ tpnf;awGvnf; wufa&muf=uygw,f? OD;baX;u aumfr&D iS u
f dk v$waf wmfu
ygwDpkH'Drkdua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;ukd w&m;r#wqkH;/ tvGwfvyfqkH;/ tjrefqkH;usif;yay;zkd@
cef@xm;vkdufa=umif;/ aumfrD&Sif&Jvkyfief;awGukd EkdifiHawmftpkd;&u wpkHw&m pGufzufrSmr[kwfyJ
vGwfvyfpGm }uD;r;usif;yay;EkdifrSmjzpfa=umif;/ 'ga=umifh aumfrD&Sifukd EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;eJ@
tzGJtpnf;toD;oD;u 0kdif;0ef;ulnD=uzkd@ arwWm&yfcHyga=umif; qkdwmukd ajymqkdygw,f?
OD;atmif}uD;/ OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf wkd@awGu aumfrD&SiftzGJ0ifvl}uD;awGukd
,kH=unfav;pm;aomfvnf;/ tpkd;&ukd r,kH=unfEkdifa=umif;/ =um;jzwftpkd;&zGJay;+yD; =um;jzwf
tpk;d &u}uD;r;usi;f ywJh a&G;aumufyo
JG m w&m;r#wwJh a&G;aumufyjJG zpfEidk rf ,fv@dk ,k=H unfa=umif;
ajymqkcd =hJ uygw,f? t"dyg` ,u
f tm;vk;H aom 'Dru
dk a&pDtiftm;pk0ifrsm;&J awmif;qkcd su[
f m =um;
jzwftpk;d & jzpfae+yDjzpfygw,f? ta&;awmfy}Hk uD;&J aemufq;Hk tqifh awmif;qkcd suaf wGudk csKyf=unfh
r,fqkd&if/ ppftpkd;& tvkdr&Sd/ wygwDtm%m&Sifpepf zsufodrf;ay;/ ygwDpkH'Drkdua&pDpepf xlaxmif
ay;/ tJh'DtwGuf =um;jzwftpkd;&zGJpnf;ay; qkdwmyJjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

463

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

jynfwGif;/ jynfy ajray:ajratmuftm;vkH;u wnDw!Gwfwnf; vkdvm;ar#mfvifhaewm


uvnf; =um;jzwftpkd;& (okd@r[kwf) ,m,Dtpkd;& qkdwmyJjzpfygw,f?
pufwifbm (16) &ufae@rSmyJ ppfkH;csKyfa&SrSm ppfwyfeJ@ jynfolvlxk xdyfwkduf&ifqkdifwkd;
yG}J u;D wckjzpfygw,f? wrd vk;H uvlx}k u;D ppf;Hk a&Syq
d if;vmygw,f? ausmif;om;acgi;f aqmif rif;ukEd idk f
u vlxk}uD;ukd a'goeJ@ trkef;ukd csKyfwD;=uzkd@ jzefajza[majymygw,f?
pufwifbmv (16) &ufae@rSmyJ ppftpkd;&u ajcykef;ckwfae&muae ajcvSrf;wvSrf;xkwf
vSrf;vmygw,f? EkdifiHawmfaumifpDu jynfol0efxrf;rsm;onf EkdifiHawmftay: opPmxm;I
jynfol0efukdom xrf;aqmif&rnfjzpfojzifh ygwDpkHpepfwGif usifhokH;cJhonfhtwkdif; tpOftvmESifh
tnD jynfol wyfrawmf/ jynfol &JwyfzJG paom umuG,af &;wyfzJG rsm;/ jynfol 0efxrf;tzGJ tpnf;
toD;oD;/ EkdifiHykdifpD;yGm;a&; bkwfaumfykda&;&Sif; toD;oD;rS 0efxrf;rsm;ESifh EkdifiHawmfbmrS
vpmcHpm;aeaom 0efxrf;rsm;onf ,ae@rSpI jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDtygt0if rnfonfh
EkdifiHa&;ygwD tzGJtpnf;0ifrSrjzpfap& qkdwJh a=unmcsufukd xkwfjyefvkdufygw,f?
rqvygwD taxGaxGtwGif;a&;r; OD;at;ukd uvnf; jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDwGif
yg0ifae=uaom jynfolwyfrawmfom;rsm;/ &JwyfzGJ0ifrsm;ESifh 0efxrf;rsm;tm;/ ,ae@rSpI jrefrmh
qk&d ,
S v
f pfvrf;pOfygw0D ifrsm;tjzpfrS E_wx
f u
G cf iG hf yvku
d o
f nf qkw
d hJ a=unmcsuu
f dk xkwjf yefvu
dk f
ygw,f? r0ifrae&enf;/ +cdr;f ajcmufwehJ nf;/ acsmjh rLwJeh nf;/ rormwJeh nf;aygi;f pkeH @J xifovkd zGJ pnf;
wnfaqmufvmcJhwJh rqv ygwD}uD;um; OD;at;ukd &J a=unmcsufav;wapmifwnf;eJ@ udpP+yD;
oGm;wJo
h abmjzpfygw,f? 0if 0if 0if qkv
d @dk 0ifvmcJ=h u&+y;D xGuf xGuf xGuf qkv
d @dk xGuo
f mG ;
=u&um 0ifap xGuaf p trde@f awmfjyefwrf; eJ@yJ rqv ygw[
D m (rqvygwD qkw
d ehJ mrnfe@J awmh)
uG,faysmufoGm;&+yDjzpfygw,f? ygwD0ifOD;a& woef;ausmf&Sdw,fvkd@ auG;a=umfuGm;0gcJhwJh rqv
ygw}D uD;[m b,fvydk gwt
D rsK;d tpm; vnf;qkw
d m odomxif&mS ;apcJyh gw,f? E_wx
f u
G pf mrwif&yJe@J
E_wfxGufcGifhyjcif;cH&wJhygwDtjzpf rSwfwrf;wif&vdrfhr,fjzpfygw,f? ygwD0ifawmfawmfrsm;rsm;u
awmh OD;at;ukd ra=unmcifuwnf;u ukd,fh[mukd,f E_wfxGuf+yD;/ ygwD0ifu'fjym; rD;_dyGJ/ ygwD0if
cef@tyfv$m rD;_dyGJqkdwmawGukd tcrf;tem;eJ@ vkyfaqmifazmfjycJh=u+yD;+yDjzpfygw,f?
pufwifbm (17) &ufae@rSm ukefoG,fa&;kH;csKyfta&;tcif; qkdwJh tjzpftysuf}uD;wck
jzpfygw,f? ukefoG,fa&;kH;csKyftay:xyfrSm tapmifhcsxm;wJhwyfpku aoewfeJ@vSrf;ypfvkd@qkdwJh
udpPjzpf+yD;/ &[ef;oHCmawmfrsm; ausmif;om;rsm;eJ@ vltkyf}uD;u ukefoG,fa&;kH;ukd 0kdif;0ef;=u+yD;
wyf p k u d k vuf e uf t csck d i f ; cJ h w mjzpf y gw,f ? Ak d v f } uD ; wa,muf t ygt0if wyf o m;rsm;uk d
oHCmawmfrsm;u vufzsm;eJ@rSrwkd@yJ xdrf;odrf;vkduf=uovkd/ ukdifaqmifxm;wJh vufeufawGukd
vnf; pepfwus odrf;qnf;vkduf=uygw,f?
(ppfwyfu - ppf;Hk csKyftjzpftysuef @J ukeo
f ,
G af &;k;H csKyfta&;tcif;ukd ta&;}uD;qk;H tjzpf
tysuf/ ppfwyfacsr_ef;a&;twGuf r[mAsL[majrmuf v_yf&Sm;r_awG/ wyfpkacsr_ef;a&;/ wyfcGJacsr_ef;
a&;/ wyf&if;acsr_ef;a&;awGtwGuf ta&;}uD;qkH; ueOD;ajcvSrf;awGvkd@ ,lqoabmxm;ygw,f?
'ga=umifh ,m,Daemufqkwf+yD; a'gufwmarmifarmif ukd taysmhqGJ Zmwftuckdif;ae&mu/ ajcykef;
ckwf+yD; t}uHpnfqkd;awGukd }uHpnfae=u&mu ppftkyfpkxdyfoD;}uD;rsm; acgif;csif;kduf ausmcsif;uyf
464

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ae=u&mu ppftm%modrf;r_wckukd jrefjrefqefqef taumiftxnfazmfawmhzkd@ qkH;jzwfvkduf=u


[efwlygw,f?)
1988 ckESpf/ pufwifbm (18) &ufae@rSm ppfwyfu tm%modrf;vkdufygawmhw,f? nae
(4) em&Dww
d rd mS Ekid if aH wmftm%mt&yf&yfukd ppfwyfu odr;f ,lvu
kd +f yDjzpfa=umif; a=unmygw,f?
ppfcsaD w;oHawG em;uavmavmufatmif '&ref;=urf; qufwu
dk v
f i$ +hf yD; tm%mukd odr;f ,lvu
dk +f yD
jzpfa=umif; a=unmygw,f?
EkdifiHawmf+idrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ ukd zGJpnf;vkdufa=umif; a=unmcsufeJ@
wm0ef}uD; (4) &yfqkdwmukd a=unmygw,f? 188/ 288 qkdwJh trdef@a=unmcsufawGukd quf
wkdufv$ifhxkwfygw,f? wm0ef}uD; (4) &yfqkdwmuawmh w&m;Oya'pkd;rkd;a&;/ e,fajrat;csrf;om
,ma&;/ vrf;yef;qufoG,fr_ vkHcHacsmarG@apa&;/ jynfolwkd@. pm;0wfaer_ acsmifvnfapa&;eJ@
ygwDpkH'Drkdua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ}uD; usif;ya&;qkdwJhwm0ef}uD; (4) &yfvkd@qkdygw,f?
EdkifiHawmf+idrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzJG (e0w) &J OuUtjzpf OD;pD;xGufay:vmol
uawmh wyfrawmfumuG,af &;OD;pD;csKyf Akv
d cf sKyf}uD;apmarmif jzpfygw,f? twGi;f a&;r; (1) qko
d u
l
awmh axmufvSrf;a&;!ef=um;a&;r; Akdvfr;}uD;cif!ef@ jzpfygw,f? twGif;a&;r; (2) qkdoluawmh
Akdvfr;}uD;wifOD; jzpfygw,f? 'kOuUuawmh 'kAkdvfcsKyf}uD;oef;a&$ jzpfygw,f? tzGJ0ifawGuawmh
AkdvfcsKyfcspfaqG/ AdkvfcsKyfwifxGef;/ AkdvfcsKyfbkef;jrifh/ AkdvfcsKyfatmif&Jausmf/ AkdvfcsKyfarmifarmifcif
wkd@eJ@wuG wyfrawmf wkdif;r;}uD;awGtm;vkH;jzpfygw,f?
wEkdifiHvkH; vlxkwkdufyJG}uD;awG [def;[def;nHae+yD; 'Drkdua&pD&&Sda&;twGuf auG;a=umf
oHawG yJhwifa0aeqJ/ =um;jzwftpkd;& zGJpnf;ay;a&;awmif;qkdoHawG wcJeuf nHpnfaeqJrSm jynf
olvlxk}uD;w&yfvkH;&J qENppf/ qENrSefawGukd rsufuG,fy+yD;/ ppftm%m&Sifpepfukd qufvufxdrf;
odrf;umuG,fzkd@ xyfqifhtm%modrf;r_tjzpf ppfwyfu tm%mukd odrf;,lvkdufwmjzpfygw,f?
xl;jcm;wmuawmh wjcm;aom tm%modrf;r_rsm;vkd wnfqJtpkd;&ukd zwfcszrf;qD; xdef;odrf;+yD;/
wnfqt
J pk;d &&J qk;d 0g;r_awGudk azmfxw
k f w
_ cf s tjypfwif+yD; tm%modr;f wmr[kwyf /J wnfqt
J pk;d &
tm%m&Sif xdyo
f ;D }uD;rsm;ukd tumtuG,af y;zk@d apmifah &Smufz@dk tm%modr;f vku
d jf cif;yJjzpfygw,f?
ppftyk pf u
k u
kd muG,zf @dk ppfwyfuaetm%modr;f vku
d w
f hJ xyfqifph pftm%modr;f r_}uD;yJjzpfygw,f?
ppfcsDoHawGeJ@ nmoHay;+yD;wufvmcJhwJh ppftpkd;&[m tm%mukdodrf;,lvkduf+yDqkdwJh
a=unmcsuef @J twl vlxt
k Hk uGr}_ uD;ukv
d nf; t=urf;zuf ypfcwfzdciG ;f +yD; &uf&ufpufpufowfjzwf
ESdyfuGyfr_awG '&ref;=urf; qifE$Jygawmhw,f? awG&mjrif&m vltkyfpkrSefor#ukd ypfcwfowfjzwf
ESdrfESif;ygawmhw,f? oHcsyfumum;}uD;awGeJ@ twif;0ifa&muf &Sif;vif; okwfoif z,f&Sm;wmawG
vkyo
f vk/d vufeufuidk w
f yf}uD;awGtoD;oD;eJ@ vrf;wum/ &yfuu
G w
f umukd ypfcwfar$&rf;wmawG
qufwkdufvkyfaqmifygw,f? ppfwyf&J ypfcwfzdcGif;r_a=umifh &efukefrdrSm &maygif;rsm;pGm aoa=u
'%f&m=uovkd wjynfv;Hk ae&mtES@H rmS vnf; jynfov
l x
l ak wG/ 'Dru
dk a&pDa&;v_y&f mS ;olawG tajrmuf
trsm; aoa=uxdcu
dk f '%f&m&cJ&h ygw,f? pufwifbmv (18) &ufae@naeup+yD; wnvk;H ypfcwf
zdcGif; &Sif;vif;r_awGvkyfovkd/ (19) &uf (20) &ufawGrSmvnf; xGufay:cJhwJh v_yf&Sm;r_rSefor#ukd
qufwu
dk f ypfcwfzdciG ;f ygw,f? &Spaf v;vk;H ta&;awmfy}Hk uD;ukd tid;w}uD; zdciG ;f ESrd Ef iS ;f ygawmhw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

465

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

'ga=umifh &Spfav;vkH;ta&;awmfyHk}uD;[m tqkH;owfatmifyGJ&cgeD; aemufqkH;csdefrSm tqkH;


owfatmifyu
JG dk r&&Scd &hJ yJ ppfwyf&J t=urf;zufzcd iG ;f r_atmuf pufwifbm (18) &ufae@rmS tqk;H owf
cJh&ygw,f? &Spfav;vkH;ae@uaep+yD; a&wGufr,fqkd&if wvcGJeD;yg;/ &Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD;&J
ed'gef;ozG,fjzpfwJh zkef;armfta&;tcif;uae pwifa&wGufr,fqkd&if (6) vausmf =umjrifhcJhygw,f?
1300 jynfhta&;awmfykH}uD;&J ESpf (50) ajrmuf/ 1350 jynfhESpftwGif;rSm ay:xGef;cJh&wmjzpfwJh
twGuf 1350 jynfh ta&;awmfykH}uD; vkd@vnf; ac:a0: Ekdifygw,f?
umv&ufwm t&Snf=umqkH;jzpfovkd/ vlwef;pm;tv$mrsKd;pkH tpkHvifqkH;jzpfcJhovkd/ jynf
e,f jynfr awma&mrdygrusef a'opkH jynfvkH;u|wfta&;awmfykH}uD;jzpfovdk rqv wygwDtm
%m&Sifpepfukd ajrryfypfvkdufwJh ta&;awmfykH/ tkyfpkd;ol orw (3) qufukd wquf+yD;wquf
ywfusoGm;apcJhwJh ta&;awmfykH}uD;vnf;jzpfygw,f? om;owform; OD;pdefvGif[m (15) &ufyJcHcJh
ovk/d taysmq
h JG a'guw
f marmifarmif [mvnf; vykid ;f yJccH &hJ wJh ta&;awmfy}Hk u;D jzpfygw,f? Armjynf
orkdif;rSm a&$pmvkH;eJ@ armfuGef;xlxm;&r,fh ta&;awmfykHwumwkd@&J xdyfacgifjzpfygw,f?
'Dta&;awmfykH}uD;uae or*~aygif;tajrmuftrsm;ukd arG;zGm;ay;cJhygw,f? oydwfarSmuf
aumfrDwDrsKd;pkHukd ay:xGef;apcJhygw,f? owif;pm/ pme,fZif;rsKd;pkHukd ay:aygufapcJhygw,f? a=unm
csuf/ xkwfjyefv$m/ ykdpwmrsKd;pkHuae a[majymyGJ &ifzGifhyGJ [pfwkdif pifjrifh rsKd;pkHtxd ay:aygufapcJhyg
w,f? vlxv
k n
S v
hf nfcsw
D ufqENjyyGt
J rsK;d rsK;d / aoewf/ bufeuf/ eHygww
f w
k t
f rsK;d rsK;d =um; &J&0J if0h ifh
taocHpGef@v$wftepfemcH wkdufyGJ0if=uwmawG tvDvD/ tpmiwfcHwkdufyGJ qif=uwmawGtzkHzkHeJ@
trsKd;rsKd;aom vlxkwkdufyGJ omefaygif;pkHwkd@ukdvnf; tkHeJ@usif;eJ@ jzpfxGef;ay:aygufapcJhygw,f?
toufpeG @f vw
$ f taocHomG ;=uwJh tmZmenfaygi;f ajrmufrsm;pGmudk jzpfay:apcJo
h vk/d r+yD;qk;H ao;
aom 'Dru
dk a&pDta&;awmfy}Hk uD;twGu/f ArmjynfEidk if aH &;v_y&f mS ;r_twGu/f vmvwWH aom trdEidk if H
awmf}uD;&J tusK;d pD;yGm;twGuf Ekid if o
hH m;aumif;/ om;orD;aumif;rsm;pGm/ Ekid if hH Ekid if aH &;acgi;f aqmif
aygi;f rsm;pGmukv
d nf; arG;zGm;oef@pifay;cJyh gw,f? wygwt
D m%m&Sipf epfudk ajrryfay;vku
d +f yD;/ ygwpD Hk
'Drkdua&pDpepfukd jyefvnfed'gef;wnfay;vkdufygw,f?

ppf t m%m&S i f p epf / wygwD t m%m&S i f p epf


(26) ES p f w m ed * k H ; csKyf
1962 ckEpS /f rwfv (2) &ufae@uae 1988 ckEpS /f pufwifbm (18) &ufae@txd (26) ESpf
wmausmf ArmjynfEkdifiHa&;orkdif;[m ppftm%m&Siftkyfpkd;r_orkdif;/ wygwDtm%m&Sifpepf tkyfpkd;r_
orkdif;jzpfygw,f? Armjynf}uD; wjynfvkH; jynfolvlxkw&yfvkH; tarSmifzkH;cJh&wJh tarSmifacwf
nwm&Snf}uD;jzpfygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh awmfvSefa&;aumifpD ppftm%m&Sifpepf tkyfpkd;r_uae/
abmif;bDc|wf OD;ae0if; OD;aqmifwJh rqv wygwDtm%m&Sifpepf tkyfpkd;r_txd (26) ESpfwmausmf
466

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

umvwavsmufvkH;[m ppftm%m&Sifpepf tkyfpkd;r_csnf;jzpfygw,f? wOD;wnf;aom ydifbufr&Sd


tm%m&Six
f yd o
f ;D }u;D uawmh Akv
d cf sKyf}u;D ae0if; (OD;ae0if;) yJjzpfygw,f? Akv
d cf sKyf}u;D ae0if; (OD;ae0if;)
[m ppftm%m&Sipf epfudk tckid t
f rmwnfaxmif/ tckid t
f rmwnfaqmuf+y;D / tckid t
f rmusio
hf ;Hk cJw
h hJ
tjyif aemiftem*wfArmjynf orkid ;f tqufquftxd ppftm%m&Sipf epfudk qufvuf tjrpfw,
G f
&Sifoefusef&pfatmif zefwD;cJholjzpfygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; (OD;ae0if;) [m ppftm%m&Sif}uD;tjzpf ydifbufr&Sd xifovkdcs,fvS,f
tkypf ;dk cJ&h mrSm ppfwyfudk wvufuidk jf zpfatmif/ ppfwyfudk vlxt
k ay:u&Sw
d w
hJ yfjzpfatmif trsK;d rsK;d
ykHoGif;zsufqD;cJh+yD; wzufu ppfaxmufvSrf;a&;ukd vufkH;tjzpftm;yum azmufjyefwJhatmuf
vrf;enf;trsKd;rsKd;eJ@ wkdif;jynfukd tkyfpkd;rif;rlEkdifcJhwmjzpfygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; (OD;ae0if;) [m
ppftm%m&Sif}uD;tjzpf tkyfpkd;&mrSm oltm%mukd a&&Snfqkyfudkifxm;Ekdifzkd@/ olppfwyftwGif;u
ol@vlawGukdaomfawmifrS oleJ@ajc&mwkdif;vmr,fhol/ ay:vGifxif&Sm;vmr,fholukd t+rJwrf; a'guf
axmuf=unfhaecJh+yD; vufjrefajcjref z,f&Sm;wwfoljzpfygw,f? olukdarmfr=unfh0Hhatmifvkyfxm;
&if; zwfxkwfay:vpDukd tpOfwpkduf usifhokH;oGm;wwfolvnf;jzpfygw,f? 'ga=umifh oleJ@twl
wG+J y;D vkycf =hJ uol awmfveS af &;aumifp0D ifqo
kd /l rqv tpk;d &tzGJ 0ifqo
dk /l rqv xdyo
f ;D qko
d l trsm;
pk}uD;[m wa,muf+yD; wa,muf tm%myviaf y:uae uefcsjcif;cH=u&ygw,f? Akv
d cf sKyf}uD;ae0if;
(OD;ae0if;) &J zwfxw
k af y:vpDatmuf ygomG ;olawGudk wef;pD=unfrh ,fq&dk if olnmvuf;Hk jzpfcw
hJ hJ
Akv
d rf ; csKyfatmif}uD; uae Akv
d rf ; }uD;apmjrif/h Adv
k rf ; }uD;cspf rdi/f Akv
d rf ; csKyfwifaz/ Akv
d rf ; }uD;armifa&$/
Akdvfr;}uD;pdefjr/ Akdvfr;csKyf pdef0if; (zdtm;ay;E_wfxGufckdif;)/ AkdvfcsKyf}uD; wifOD;/ Akdvfr;}uD; oef;pdef/
Akdvfr;}uD; xGef;vif;/ Akdvfr;}uD; ausmfaZm/ Akdvfr;csKyfwifOD; (axmufvSrf;a&;)/ Akdvfr;}uD; bkdeD
(axmufvSrf;a&;) pwJh ppfwyfxdyfoD;}uD;awGukdawG&ygr,f? Akdvfr;}uD;=unfarmif/ Akdvfr;}uD;
wef,kqkdif wkd@vnf;ygcJhygw,f? olppfwyfxJu olvufatmufawGrSr[kwf ol@ukdarG;jrLcJhwJh/
olukyd pm;ay;cJ=h uwJh olq&m&if;/ OD;ausm+f idr;f / OD;AaqG/ OD;Ekw@dk uv
dk nf; jywfjywfom;om; uefxw
k f
jycJhygw,f? tm%meJ@ywfouf&if AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ac: OD;ae0if;[m b,folukdrS csrf;omray;yJ
jywfjywfom;om; vkyfaqmifEkdifol/ vkyfaqmif0HholjzpfwJhtjyif/ tJ'Dumv&J jynfwGif;tajctae/
EkdifiHwumtajctaeawGuvnf; oltwGuf rsufESmomay;cJhovkd/ tcGifhtvrf;ay;ovkd &SdcJhwJh
twGuf ppfwyfa'guf/ axmufvSrf;a&; wyfa'gufawGeJ@ (26) ESpfausmf=um aumif;aumif; tkyfpkd;
rif;rlEkdifcJhwmjzpfygw,f? jynfwGif;taetxm;t& t"du twkduftcHtiftm;pktoD;oD;[m
pkpkpnf;pnf; nDnD!Gwf!GwfeJ@ ppftpkd;&ukd ppfa&;enf;t& ywfusoGm;atmif rwkdufckdufEkdifcJh=u
ovkd/ ajray:EkdifiHa&;ygwD tzGJtpnf;rsm;[mvnf; 1964 ckESpfaemufykdif; (wnf&SdcGifhr&awmhwJh
aemufykdif;) b,fvkdykHomefeJ@rS jyefvnfacgif;xlvmEkdifjcif;r&SdawmhwJhtwGuf ppftpkd;&[m
ppftm%m&Sipf epfudk ajymifajymifwif;wif; usio
hf ;Hk cGi&hf cJyh gw,f? xifovkv
d yk af qmifEidk cf iG hf wzuf
owf&,lEkdifcJhovkdjzpfcJhygw,f? Akdvfae0if; [m tJ'Dtaetxm;ukd aumif;aumif; odjrifem;vnf
xm;+yD; ajray:rSm b,fEkdifiHa&;ygwDtrsKd;tpm;ukdrS wnf&SdcGifhray;yJ rqvxJvm&ifvm/ ab;rSm
xkid &f ifxidk /f 'grrS [kw&f if tpk;d &ukd qef@usiw
f u
dk cf u
dk cf si&f if awmxJomG ;qkw
d hJ vrf;a=umif;wckwnf;
yJ zGifhvSpfxm;cJhygw,f? 'ga=umifh ajray: EkdifiHa&;rSm vlxkwkdufyJGawGuvGJvkd@ w&m;0if EkdifiHa&;v_yf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

467

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

&Sm;r_awG csKyf+idrf;oGm;cJh&+yD;/ vufeufukdifwkdufyGJ ppfrsufESmwckwnf;ukdyJ t"du ykHatmwkdufyGJ


qifEkdifcJh&if; ppftkyfpk[m tompD;&cJhwmjzpfygw,f?
Ekid if w
H umhtajctaeuvnf; *k%
d ;f }uD; (2) *k%
d ;f wku
d yf t
JG wGi;f ppftm%m&Siaf wG touf_
aygufacsmifcJhwJh acwfumv}uD;jzpfygw,f? Armjynftyg tm&S-tmz&du/ vufwiftar&du
EkdifiHawGrSm ppftm%modrf;r_awG/ ppftm%m&Sif}uD;awG ay:xGef;EkdifcGifh&cJh=uygw,f? Akdvfae0if;
ppftm%modrf;wJh 1960 jynfhESpf0ef;usifumv[m ppfwyftm%modrf;r_ a&yef;pm;wJhumv/
wenf;tm;jzifh urBmrSm ppftm%modrf;r_ a&pD;a=umif;umvjzpfygw,f?
ay:xGufvmwJh ppftm%modrf;r_eJ@ ppftm%m&SifawGukd t&if;&Siftkyfpk taemufurBm
uvnf; jywfjywfom;om; rqef@usif=uovkd/ qkd&S,fvpftkyfpk/ ta&SurBmuvnf; jyif;jyif;xef
xef _wfcsor_ry=uyg? tkyfpk (2) pk vGefqGJyGJrSm ukd,fhtkyfpkbuf yg0ifvma&; rsufpypf=u/
odrf;oGif;=u/ pnf;kH;r_awGawmif tydiftqkdifvkyfjy=uygw,f? qkd&S,fvpfqkdif;bkwfcsdwf+yD; ppftm
%m&Sifpepfxl axmifawmhvnf; b,folurS tjypfrwifcJh=uyg? pnf;kH;a&;tjrifeJ@ 0kdif;0ef; ausm
axmufaemufcHyay;wmawmif tqpf&cJhygao;w,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; [m wurBmvkH;rSm a&yef;pm;qJeJ@ ArmjynfrSm vGwfvyfa&;&J ar#mfvifh
csufjzpfcJhwJh qkd&S,fvpfa&; qkdwmukd aumufukdif+yD;/ twkta,mif qkd&S,fvpf qkdif;bkwfukd
aumufcsdwfjy+yD;/ rqv wygwDtm%m&Sifpepfukd xlaxmifjycJhygw,f? qkd&S,fvpfa&; rufvkH;eJ@
jynfwiG ;f Ekid if aH &;tiftm;pkawGukd rufv;Hk ay; vdrn
f modr;f oGi;f wmawG vkycf o
hJ vkd jynfov
l x
l }k uD;
w&yfvkH;tay:vnf; vdrfnmzsm;a,mif;cJhygw,f? awmwGif;vufeufukdif tiftm;pkawGukdyg vdrf
nmvSnzhf sm;Ekid zf @dk ud;yrf;cJyh gao;w,f? Ekid if aH &;tod/ Ekid if aH &;owd&w
dS hJ awmwGi;f Edik if aH &;tiftm;
pkawGudk (apm[efwmomar$;tpkuvGv
J @dk ) atmifjrifatmif vSnzhf sm;Ekid jf cif;r&Scd ahJ yr,f/h jynfwiG ;f u
rckid rf mwJh Ekid if aH &;tiftm;pkrsm;ukad wmh txku
d t
f avsmuf atmifjrifatmif odr;f oGi;f Ekid cf yhJ gw,f?
qk&d ,
S v
f pfqidk ;f bkwcf sw
d +f y;D ppftm%m&Sipf epfe@J ppf"m;jyvrf;pOfudk ppfwyfvufuidk ef @J xif
ovkd vkyaf qmifEidk cf yhJ gw,f? jynfoyl idk q
f idk ;f bkwef @J pD;yGm;a&;vkyif ef;rSeo
f r#udk odr;f yku
d w
f m/ csKyfuidk f
wm/ xifovkd ywmawGvyk af qmifcyhJ gw,f? azmufjyefwhJ pD;yGm;ay:vpDtrsK;d rsK;d csrw
S +f y;D / wkid ;f jynf&J
pD;yGm;a&;wckvkH;ukd zsufqD;cJhygw,f? ppfwyfAsLkdu&uf t&if;&Sifpepfukd csrSwfusifhokH;EkdifcJhygw,f?
tvkyo
f rm;awG cg;aumhatmifc=H u&+y;D v,form;awG evHrxlEidk af tmif 'kuaQ &muf=u&if; jynfol
vlxkw&yfvkH; t=uyftwnf;aygif;pkH qkdufcJh=u&ygw,f? owfjzwfzdESdyf t=urf;zuf +cdrf;ajcmufwJh
enf;a&m/ vdrfnmr_dif;wkdif; acsmhjrLzsm;a,mif;wJhenf;yg azmufjyefwJh wefjyefawmfvSefa&;enf;em
ESpfckvkH;ukd wGifwGifus,fus,f usifhokH;+yD; ppftm%m&Sifpepf}uD;ukd wnfaqmufcJhygw,f?
ppftpkd;&wufvmpuwnf;u aoG;acsmif;pD;atmif owfjzwfyGJawG tqufrjywfvkyf
aqmifvmcJh+yD; rqv wygwDtm%m&Sifpepf}uD;ukd ed*kH;csKyfay;&csdeftxd owfjzwfyGJ}uD;awGukd
&uf&ufpufpuf azmfaqmifoGm;cJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDacwf (12) ESpf/ rqvacwf (14) ESpfausmf/ aygif; (26) ESpfwmausmf
ppftm%m&Sifpepfacwf}uD;twGif; ppftpkd;&/ ppftkyfpk rzdESdyfzl;wJh vlwef;pm;/ rzdESdyfzl;wJhvlrsKd;pk
r&Sdo avmufjzpfcJhygw,f? &[ef;oHCmawmfawGawmif tvGwfray;cJhyg? ArmjynfrSm ppftpkd;&&J
468

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

&uf&ufpufpuf owfjzwfzdESdyfwm tcH&qkH;uawmh ausmif;om;xkjzpfygw,f? wufvmp


uwnf;u tpkvkduftyHvkduf aoG;acsmif;pD;atmif owfjzwfcJhwm/ wygwDtm%m&Sifpepf zsuf
odr;f ygawmhr,fqw
dk hJ aemufq;Hk umvtxd aoG;pufcsi;f aygi;f / aoG;a=umif;csi;f quf/ aoG;uGucf si;f
tkdifxGef; acsmif;aygufcJh&wJhwkdif jzpfcJhygw,f?
ppftpkd;&ukd qef@usifwGef;vSef tHwkzdcs=uwJh wkdufyGJawG[mvnf; awmufav#mufay:
xGe;f cJyh gw,f? oydww
f u
kd yf eJG nf;/ ta&;tcif;enf;/ ajratmufvy_ &f mS ;r_enf; pwJh pwJh vlxw
k u
dk yf JG
enf;emaygi;f pkeH @J jyefveS q
f ef@usiw
f u
dk yf q
JG if=uwmawG ay:aygucf o
hJ vk/d ppftpk;d &wGi;f / ppfwyfwiG ;f
uae vkyf}uHowfjzwfzkd@ }uHpnfwmawG/ zdcsz,f&Sm;ajymif;vJypfzkd@ }uHpnfv_yf&Sm;=uwmawGtxd
vnf; ay:aygufcJhygw,f? ppftm%m&Sifpepfqef@usifa&;vlxkwkdufyGJ/ ppftm%m&Sifpepfz,fcs
zdzsuaf &;v_y&f mS ;r_awGudk wef;pD=unfv
h u
kd rf ,fq&kd if/ 1962 (7) &ufZv
l ikd af usmif;om;ta&;awmfy/Hk
1967 ppfawGqefvkyGJ/ 1969 u|ef;qG,fta&;tcif;/ 1969 ausmif;om;yGJawmfta&;tcif;/ 1970
wuUov
dk af &$&wkvy_ &f mS ;r_/ 1974 ZGef (6) tvkyo
f rm;oydw}f uD;/ 1974 'DZifbm OD;oef@ta&;tcif/
1975 ZGef (6) tvkyform;oydwf ESpfvnfausmif;om;oydwf/ 1976 r_dif;&mjynfhta&;tcif;/
rD;armif;v_y&f mS ;r_/ Akv
d }f uD;tk;H ausmjf rif&h J vky}f uHa&;v_y&f mS ;r_/ ref;aiGatmif-ref;'g0w
d w
f @dk &J vky}f uH
a&;t}uHtpnf v_yf&Sm;r_awG/ 1978 ckESpf Auy ,l*sDv_yf&Sm;r_/ 1982 Auy ,l*sDv_yf&Sm;r_/ ref;aiG
atmif uGefref'dkv_yf&Sm;r_ pwmawGukd qufwkdufawGjrif&r,fjzpfygw,f?
1976 ckESpfaemufykdif;rSm tkHeJ@usif;eJ@ ay:aygufvmcJhwJh vlxkwkdufyGJv_yf&Sm;r_}uD;awG ,m
,D&yfqkdif;+idrfoufoGm;cJh&ayr,fh/ +idrfoufoGm;oa,mifjzpfcJhayr,fh/ &yfqkdif;+idrfoufoGm;cJh&or#
twkd;cs+yD; aygufuGJxGufay:vmcJhavovm;xif&avmufatmif 1988 ckESpfxJrSm zkef;armfta&;
tcif;uae/ wHwm;eDta&;tcif;/ ajreDukef;ta&;tcif;awGtv,f/ &Spfav;vkH; ta&;awmfykH}uD;
txd wqufwpyfwnf;aom 1350 jynfh ta&;awmfy}Hk uD; wke[
f ;D jrnfauG; ay:xGe;f vmcJyh gw,f?
ausmif;om;awGu pwifazmufccJG +hJ yD; ausmif;om;awGu acgi;f aqmifum ausmif;om;jynfol vuf
wGJEkdifcJh=u&if;/ wjynfvkH;vuQ%maqmifwJh r[mta&;awmfykH}uD;tjzpf aygufuGJay:xGufvmcJh&
ygw,f? 'Dta&;awmfykH}uD;[m 1962 ckESpf (7) &ufZlvkdifta&;awmfykHuae wqufwpyfwnf;
ay:xGuv
f mcJ=h uwJh ta&;awmfyaHk wG/ oydwaf wG/ ta&;tcif;awG/ v_y&f mS ;r_awGtm;vk;H &J tquf/
ppftpkd;&qef@usifa&; vlxkwkdufyGJtm;vkH;&J tqufjzpfygw,f?
ppftpkd;&[m pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&; t=uyftwnf;awG uHawGvm&wJhtwGuf 'Dt=uyft
wnf;awGukd vrf;v$JypfEkdifzkd@ vlrsKd;a&;t"duk%f;enf;awGeJ@ vrf;a=umif;v$Jypfzkd@ tm;xkwfud;yrf;
cJhwmawGvnf;&Sdygw,f? 1967 ckESpfrSm ay:aygufcJhwJh wkwf-Arm t"duk%f;eJ@ 1988 ckESpfxJrSm
ay:aygufcJhwJh Ak'<bmom-rlqvif t"duk%f;awGukd om"utjzpf =unfhjrifEkdifygw,f?
ay:aygufcJhor#aom vlxkwkdufyGJ/ vlxkv_yf&Sm;r_/ 'Drkdua&pDa&;ud;yrf;r_awGtm;vkH;ukd
ppftpkd;&[m t=urf;zuf zdESdyfowfjzwf zdcGif;wJhenf;eJ@yJ a,bk,stm;jzifh ajz&Sif;cJhygw,f?
ppftpkd;&[m ppftm%m&Sifpepf vufawGwnfaqmuf usifhokH;aeolyDyD/ ppfwyf}uD;ukd
vnf; tqufrjywf wk;d csJ wnfaqmufc&hJ if; wkid ;f jynfbmtm;vk;H &J &mckid Ef e_ ;f awmfawmfrsm;rsm;
ukd ppftokH;pm;&dwftjzpf okH;pGJypfcJhygw,f? rawmfrw&m; zef;wD;ypfcJhygw,f? ppftokH;pm;&dwfukd
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

469

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ESppf Of wk;d jri o


hf ;Hk pG&J if;/ aemufq;Hk rSm &mckid Ef e_ ;f (40) ausmaf vmuftxd ppftok;H pm;&dwt
f jzpf uscH
okH;pGJypfcJhygw,f?
ppftpkd;&[m wavsmufvkH; aomif;usef;oltjrpfjywfacsr_ef;a&; auG;a=umfoHeJ@ tywf
wkdufa&;ay:vpDukdyJ usifhokH;+yD; jynfwGif;ppf}uD;ukd wkd;csJqifE$JcJhwJhtwGuf jynfwGif;ppf}uD;[m
t&SdefwnD;nD; awmufavmifcJhygw,f? tusKd;qufu jynfwGif;ppf}uD; ykdrkd+yD;}uD;cJh&+yD; vlrsKd;pkwkdif;
avmufeD;yg; vufeufukdifawmfvSefa&;awG jzpfay:vmcJh&ygw,f? &SdvmcJh&ygw,f?
(26) ESpaf usmf ppftyk pf ;kd r_umvtwGi;f rSm jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&; aphpyfaqG;aEG;yGt
J jzpf wjynf
vk;H vuQ%maqmifatmif yvkycf w
hJ m 1963 ckEpS f w}udrw
f nf;yJ&cdS yhJ gw,f? 1963 ckEpS f jynfwiG ;f +idr;f
csr;f a&;aqG;aEG;yGJ ysujf ym;oGm;&+yD;wJah emufyidk ;f yvkycf w
hJ hJ aphpyfaqG;aEG;yGaJ wG[m oD;jcm;pDyvkycf hJ
wmomjzpfygw,f? ppftpkd;&[m 1972 ckESpfrSm autkdifateJ@w}udrf/ 1980-81 rSm autkdifateJ@
aemufw}udrf/ aqG;aEG;r_ (2) }udrf xyfvkyfcJhygw,f? t"du twkduftcHEkdifiHa&;ygwD}uD;jzpfwJh
Auy eJ@vnf; 1981 ckESpfrSm v#Kd0Suf awGqkHaqG;aEG;yJGw}udrf yvkyfcJhygw,f? ppftpkd;&&J oabm
xm;rrSeu
f efr/_ vufeufcsa&;ukyd OJ ;D wnf+yD; tay: pD;uae acgi;f rmrmqkyu
f idk af qG;aEG;r_awGa=umifh
+idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJrSefor# wckrSatmifjrifr_r&cJhyg? ppftpkd;&[m +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawG ysuf
jym;oGm;+yD;wkid ;f ppfa&;t& xk;d ppfqifra_ wGudk wqifw
h ;dk +yD; qifEcJ$ yhJ gw,f? ppftpk;d & tkypf ;dk r_umv
wav#muf[m ppfqifa&;}uD;awG/ xkd;ppfqifr_}uD;awG woDwwef;}uD;eJ@ aoewfoHawG/ AkH;oHawG
tawmrowf jzpfay:cJh&ygw,f? jynfwGif;ppf}uD;[m ykdrkd}uD;rm;vm&kHru ykdrkdus,fjyef@ euf_dif;
vmcJh&ygw,f?
wEkdifiHvkH; pD;yGm;a&;vkyfief;rSefor#ukd wzufu vuf0g;}uD;tkyf csKyfukdifv$rf;rkd;+yD;/ ppfwyf
AsLkdu&uf vuf0g;}uD;tkyfpD;yGm;a&;pepfukd xlaxmif&if;/ wzufu e,fcsJaygif;pkHukd rDSckdtm;ycJhyg
w,f? &Ekid o
f r#ae&maygi;f pku
H ae acs;aiG/ axmufyaHh iGawG &,lc+hJ yD; ratmifjrifwhJ pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f
trsK;d rsK;d twGuf &if;ES;D jryEf &HS mrSmeJ h ppfa&;tok;H p&dwaf wGxJ usco
H ;Hk pGcJ yhJ gw,f? wygwt
D yk pf ;dk r_pepf
jzpfwJhtwGuf a0zefolr&Sd/ uef@uGufolr&Sd/ xifovkdokH;pGJEkdifcJh+yD; EkdifiHjcm;auG;+rDawG txyfxyf
wufc&hJ ygw,f? rqvacwf aemufq;Hk tcsed rf mS jynfyukq
d yfz@dk tau;G Ekid if jH cm;au;G aygi;f tar&duef
a':vm oef;aygi;f (4000) ausmjf zpfomG ;cJ&h ygw,f? jynfwiG ;f au;G uvnf; usyo
f ef;aygi;f (16000)
ausmf&SdvmcJh&ygw,f?
Ekid if jH cm;ukeo
f ,
G rf r_ mS ESppf Ofe;D yg; vkad iGjycJo
h vkd jynfwiG ;f bwf*suv
f adk iGjyr_uvnf; ESppf Of
vkdvkdjzpfcJhygw,f? jynfwGif;vkdaiGawGukd jznfhwif;zkd@twGufuawmh rqv ykdif 0gZDpufkHuae
aiGpuULawGukd wESpfxufwESpf tqaygif;rsm;pGmwkd;+yD; kdufESdyfajz&Sif;cJhwJhtwGuf aiGa=u;azmif;yG
r_[m tqrwefjzpfay:vmcJh&ygw,f? wzufu ukefxkwfvkyfr_[mvnf; vkHavmufatmif xkwf
vkyfjznfhqnf;ay;EkdifpGrf;r&SdwJhtwGuf ukefypPnf; &Sm;yg;jywfvyfr_eJ@ aiGa=u;azmif;yGr_ aygif;quf
vkdufwJhtcg ukefaps;E_ef;awG wae@wjcm; tqrwefwufcJh&ygw,f? ukefypPnf;&Sm;yg;jywfvyf
r_'%f/ ukeaf ps;E_e;f }uD;jrifrh '_ %f/ jynfow
l &yfv;Hk cg;aumhatmifcpH m;=u&ygw,f? rqv ywfrusrD
aemufq;Hk ukeaf ps;E_e;f awG[m pwif tm%modr;f p 1962 ckEpS f ukeaf ps;E_e;f awGxuf ysr;f r# (17)q
(18) q jrifhrm; jzpfay:aecJhygw,f?
470

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tpkd;&&J azmufjzefqkd;0g;vSwJh ay:vpDt&yf&yf&JatmufrSm tqkd;wumhtqkd;qkH;vkyf


&yfwckuawmh uk,
d x
f w
k v
f yk x
f m;wJh aiGa=u; uk,
d [
hf muk,
d f w&m;r0ifa=unm+yD; wEkid if v
H ;Hk tay:
"m;jywkdufr_yJjzpfygw,f? ppftkyfpkd;r_ (26) ESpftwGif; (3) }udrf (3) cgwkdifwkdif "m;jywkdufcJhygw,f?
1964 arv (17) &ufae@rmS 100 wef/ 50 wef aiGpuULawGudk yxrqk;H t}udrf w&m;r0ifa=unm+yD;
vlxq
k u
D aiGusyf (12) bDvsH odr;f yku
d cf yhJ gw,f? 1985 Ek0d ifbm (3) &ufrmS usyf 100 wef aiGpuUL
awGukd w&m;r0ifxyfrHa=unm+yD; 'kwd,t}udrf "m;jywkduf&mrSm aiGusyfoef;aygif; (1200) ausmf
odrf;ykduf tjrwfxkwfcJhjyefygw,f? 1987 pufwifbm (5) &ufrSm (25 usyfwef/ 35 usyfwef/
75 usyw
f ef) aiGpuULawGudk w&m;r0ifxyfqifah =unm+y;D vlxq
k u
D usyaf iGoef;aygi;f (6500) ausmf
wwd,t}udrfajrmuftjzpf t"rRodrf;ykduf,lcJhygw,f? 'Dvkd rw&m;ojzifh ppf"m;jywkduf odrf;,lcJh
wJ=h um;xJuae jynfwiG ;f jynfyauG;awG txyfxyfwufvmcJ&h w,fqadk wmh pOf;pm;om=unf=h uyg
awmhvkd@ ajym&r,fhudef;jzpfygw,f?
rqv wygwDtm%m&SifpepfatmufrSm jynfolvlxkw&yfvkH; 'kuQa&muf=u&+yD; tcsrf;
omqkH; tuG,f0qkH; jzpfvm=uwmuawmh ppftkyfpkEG,f0if xdyfoD;}uD;rsm;/ ygwDaumifpD tm%m
ykid t
f zGJ }u;D rsm;yJjzpfygw,f? ygwaD umifpaD cwf}u;D twGi;f rSm uke0f ,fpmtkyef @J aps;0,fpm;&wJh ukw
d m
pepf/ &m&Sipf epf/ wef;pDw;dk pm;pepfawG ay:aygucf +hJ yD; tjcm;wzufrmS arSmifcadk ps;uGu}f uD; ay:ayguf
cJh&ygw,f?
ppftkyfpkd;r_atmufrSm rqv wygwDwnf; EkdifiHhOD;aqmifygwD}uD;tjzpf wnf&SdcGifh&SdcJh&+yD;/
rqv a&mausmft,ltqukd enf;trsKd;rsKd;eJ@ od'<dwifum jynfolvlxkw&yfvkH;ukd vdrfnmr_dif;
wku
d f tkypf ;dk cJw
h t
hJ wGuf ynma&;avmuwckv;Hk / pmay tEkynm ,Ofaus;r_avmuwckv;Hk tzsuf
tqD;cHc&hJ ygw,f? ynma&;avmuwckv;Hk tqift
h wef;edru
hf sc&hJ ovk/d pmay,Ofaus;r_/ tEkynm
avmuwckv;Hk tarSmifz;Hk cJ&h ygw,f? pme,fZif;vGwv
f yfciG rhf eS o
f r# wprSruse&f atmif ku
d cf sK;d cHc&hJ
ygw,f? ynm&SifrSefor# ppfzdeyfatmuf usa&mufzdpD;jcif;cHcJh&ygw,f? Oya'avmuwckvkH;u
ajymif;ujyefjzpfcJh&ovkd w&m;pD&ifa&;pepf wckvHk;vnf; ysufpD;cJh&ygw,f?
ppfwyfppftkyfpku pdwfudufa&;qGJxm;wJh (1974 ckESpf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya') qkd
wm}uD; ay:ayguv
f mcJ+h yD; rqv wygwt
D m%m&Sipf epfudk tckid t
f rmxlaxmif usm;uefcyhJ gw,f?
47 ckEpS f zGJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'ukd puULpkwv
f yk yf pfcw
hJ hJ ppftyk pf [
k m 74 ckEpS f zGJ pnf;tkycf sKyfyHk
tajccHOya'ukad wmh bk&m;ocifAsm'dwaf wmft& ajymif;vJr&aom tajccHr}l u;D ozG,f wav;wjrwf
vkyjf ycJyh gw,f? aemufyidk ;f jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wGreS o
f r#udk 74 ckEpS f tajccHOya' }u;D eJ@yJ
ukdifayguf+yD; zsufodrf;ypfcJhygw,f?
twkta,mifqkd&S,fvpf0g'eJ@ rqv ygwDukd zefwD;+yD; rqvygwDukd r0ifrae&avmuf
eD;eD;jzpfatmif usKH;oGif;vkyfaqmifcJhwJhtwGuf rqvygwD0if (1) oef;ausmfavmuf pm&if;jyEkdifcJh
&mu/ (trawygw/D jynfol ygwq
D w
dk mawGe@J wqif+h yD;wqifh vdrn
f mwnfaqmufc&hJ mu) aemuf
qk;H rSmawmh b,fou
l rS xGucf iG ahf wmif;qkzd @dk rvkyd J xGucf iG hf yvku
d o
f nf qkw
d hJ a=unmcsuw
f apmif
wnf;eJ@ rqvygwD}uD; pm&Gufay:rSm csKyf+idrf;oGm;cJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

471

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ESpfwkd ESpf&Snf pD;yGm;a&;pDrHudef;trsKd;rsKd;/ pDrHudef;pD;yGm;a&;trsKd;rsKd;ukd ESpf (20) pD;yGm;a&;


pDru
H ed ;f qkw
d mtxd cyfwnfwnf jymef;csrw
S f taumiftxnfazmfc+hJ y;D / ESppf Of ESppf Of *s'D yD &D mckid Ef e_ ;f
b,favmufw;dk wufcw
hJ ,fqw
dk mawG azmfjy&if; azmfjyae&if;u/ 1987 ckEpS x
f u
J s urBmt
h qif;t&Jq;Hk
Ekid if pH m&if; oGwo
f iG ;f azmfjyvku
d &f ygawmhw,f? ppftm%m&Sit
f pk;d &&J (26) ESpw
f mausmf vkyaf qmif
taumiftxnfazmfvkdufr_[m tm&SrSm tcsrf;omtuG,f0qkH; EkdifiHwckjzpfcJhwJh Armjynf}uD;
olawmif;pm;EkdifiHjzpfoGm;&jcif;yJ jzpfygw,f?
wkid ;f jynf}uD;wckv;Hk u olawmif;pm;Ekid if pH m&if;0ifomG ;&ayr,fh ppftm%m&Sipf epfudk csrw
S f
taumiftxnfazmf OD;aqmifcJhol}uD; OD;ae0if; (ac: ) AkdvfcsKyf}uD;ae0if; uawmh urBmhcsrf;om
uG,f0olrsm;pm&if;rSm pm&if;0if}uD;wa,muf jzpfoGm;&ygawmhw,f?
(26) ESpfwm ppftkyfpk tkyfpkd;r_wckvkH;ukd csKyfvkdufr,fqkd&if jynfwGif;ppf}uD; ykdrkd}uD;us,f
vmcJ+h yD;/ 'Dru
dk a&pDtcGit
hf a&;rSeo
f r# wprSruseaf tmif ku
d cf sK;d cHvu
dk &f +yD;/ wwkid ;f jynfv;Hk tzdEydS f
rcH&zl;wJh vlwef;pm;/ tESdyfuGyfrcH&zl;wJh vlrsKd;pk wckrSrusefawmh+yD;/ azmufjyefqkd;0g;vSwJh wygwD
tm%m&Sipf epf&J atmufrmS Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;/ tkycf sKyfa&;/ ynma&;/ vlra_ &;/ bufaygi;f pkH uaomif;
ueif; upOfu
h vsm;jzpfc&hJ um/ e,fy,ftm;vk;H uyfoifch &hJ um/ wwkid ;f jynfv;Hk olawmif;pm; pm&if;
0ifEkdifiHtjzpf usa&mufoGm;cJh&wJh rqkH;Ekdifatmif &Snfvsm;eufarSmifvSwJh/ aoG;pGef;n nwm&Snf
tarSmifacwf}uD;jzpfcJhygw,f?
ppftpkd;& tm%modrf;wufvmpu jzpfay:vmor# t=uyftwnf;rSefor#ukd pyful;
rwfu;l umvrk@d yg qkw
d hJ vufo;Hk pum;eJ@ qifajcay;cJ+h yD; umvwm q,fpEk pS cf sv
D mwJt
h cgrmS awmh
pyful;rwful; ajymvdk@r&awmhyJ rluaumif;ygw,f/ vla=umifhyg vkd@ ajymif;vJajymqkd&if;/
aemufqkH;rSmawmh vla&m/ rla&m wckrSraumif;wm bGm;bGm;}uD;ay:vmcJh&&if; rqv wygwD
tm%m&Sifpepfacwf}uD; ed*kH;csKyfoGm;cJh&wmjzpfygw,f? ed*kH;csKyfatmif vkyfaqmifay;vkdufwmu
awmh &Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD;u jzpfygw,f? ed*kH;csKyfatmif vkyfaqmifay;vkdufwmuawmh
&Spfav;vkH;ta&;awmfykH vlxkwkdufyGJ}uD;jzpfygw,f?

472

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1988 &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD; odkr[kwf


1350 jynfhta&;awmfyHk

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

473
473

1988 &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD; udk


zufqpfppftm%m&Sifwdk Todk zdESdyfzdcGif;

474

vl x k a cgif ; aqmif
trsd K ;om;'D r d k u a&pD t zG J @ csKyf /
taxG a xG t wG i f ; a&;rS L ; a':atmif q ef ; pk = unf

475

ArmEk d i f i H v H k ; qd k i f & mausmif o m;or*~ r sm;tzG J @ csKyf O uU


ausmif ; om;acgif ; aqmif rif ; ud k E k d i f

476

jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtrsdK;om;!Gefaygif;tpdk;&
1990 jynfhESpf/ 'DZifbmv (18)&uf

477

jynfolv$wfawmfudk,fpm;yaumfrwD
1998 ckEpS /f pufwifbmv (16) &uf

a&Swef; (0J rS ,m) - OD;vGif/ OD;at;omatmif/ OD;atmifa&$/ OD;oef;xGef;? OD;wifOD;


aemufwef; (0J rS ,m) - OD;vSaz/ ocifpdk;jrifh/ OD;vGef;wif/ OD;!Gef@a0/ a':atmifqef;pk=unf

478

1350 jynfhta&;awmfyHkESifhwqufwpyfwnf;
tm%m& ppftkyfpkxdyfoD; ordkif;w&m;cH}uD;rsm;

rqvygwDOuU
OD;ae0if;

EdkifiHawmforw
OD;pef;,k

Adkvfr;csKyf pdefvGif

a'gufwmarmifarmif

e0w OuU
AdkvfcsKyfr;}uD;apmarmif

etz OuU
AdkvfcsKyfr;}uD; oef;a&$

AdkvfcsKyfarmifat;

AdkvfcsKyfcif!Gef@
479

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tydkif; (5)
e0w/ etz acwf
1988 =2000
e0w _id r f y d v rf ; pOf e J
ta&;awmf y k H } uD ; &J r_yD ; qk H ; ao;aomwk d u f y G J p Of
1988 ckESpf/ pufwifbmv (18) &ufae@rSm jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;&J wcJeufazmfjyae
=uwJh 'Drkdua&pDa&;qENukd rsufuG,fy+yD;/ 'Drkdua&pDta&;awmfykH}uD;ukd aoewfeJ@zdcGif;+yD; xyfqifh
ppfwyftm%modr;f jcif;enf;eJ@ Ekid if aH wmf+idr0f yfyjd ym;r_wnfaqmufa&;tzGJ (e0w) ay:ayguv
f mcJh
ygw,f? e0wtpkd;&tzJG ay:aygufvmcJhygw,f? e0w&J OuU[m AkdvfcsKyf}uD;apmarmif jzpfovkd/
e0w&J tpkd;&tzJG&J t}uD;tuJ[mvnf; AkdvfcsKyf}uD;apmarmif yJjzpfygw,f?
wufwufvmcsi;f &meJ@csw
D hJ jynfov
l x
l k toufaoG;ajrus&ygw,f? rJrjJ rif&m tukeyf pfcwf
zdcGif;+yD; wufvmcJhwmjzpfygw,f? trdef@a=unmcsuf 288 ukd xkwfjyefa=unm+yD;/ jynfolvl
xk}uD;&J v_yf&Sm;r_awGukd wm;qD;ydwfyifygw,f?
pufwifbm (19) &ufae@rmS Oya' (3) ckudk y,fzsuaf =umif; a=unmygw,f? y,fzsuv
f u
dk f
wJhOya' (3) ckuawmh (1) 1964 trsKd;om;pnf;vkH;nD!Gwfa&;ukd umuG,fonfhOya'?
(2) 1974 Ekid if aH wmfudk OD;aqmifonfh jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOftm; umuG,o
f nfOh ya'?
(3) 1974 jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDtm; axmufyHhaiGay;a&;Oya' wkd@jzpfygw,f?
pufwifbm (22) &ufae@rmS e0wOuUu ygwpD 'Hk rD u
dk a&pDtaxGaxGa&G;aumufyu
JG si;f y
a&;aumfr&Sif tufOya' qkw
d mukd vufrw
S af &;xk;d xkwjf yefygw,f? a&G;aumufyaJG umfr&D iS u
f awmh
a'guw
f marmifarmif zGJ pnf;ay;xm;cJw
h hJ OD;baX; OuU tjzpfaqmif&u
G w
f hJ aumfr&D iS yf jJ zpfygw,f?
rqv zGJpnf;ay;cJhwJhtwkdif; e0wu qufcHvkdufygw,f?
e0w [m wufvmvmcsif; wywfvkH;vkH; ppfcsDaw;oHawG em;uavmavmufatmif zGifh
azmfv$ifhxkwfjy&if; oydwfpcef;awGukd zdzsufygw,f? &efukefwrdvkH;&Sd vrf;r}uD;awG/ &yfuGufawG
wavsmuf tckdiftrm ydwfqkd@um&Hxm;wJh uyfawG/ opfwkH;awG/ pnf;kd;0if;x&HawGukd oHcsyfum
480

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

um;}uD;awG woDwwef;}uD;eJ@ &Sif;vif;zdzsuf z,f&Sm;wmawGvkyfygw,f? *sDo&D;/ *sDzkd; armifjyef


aoewfrsK;d pkaH wGudk toift
h aetxm;ukid x
f m;wJh ppfwyf}uD;u *siu
f vd/ avmufav;cGe@J av;jrm;
vufeufrSefor# vma&muftyfESH&r,fvkd@ vlxk}uD;ukd awmif;qkd owday; atmf[pfwmawGvkyfyg
w,f? odrf;qnf;xm;wJh/ okd0Sufxm;wJh vufeufawG jyefvnf&&Sda&;qkdwmawGukd vkyfaqmifyg
w,f? wcsKd rd e,f a'oawGrmS qk&d if &Jpcef;/ &JXmersm;u oydwt
f wGi;f yl;aygi;f vm=upOfu vuf
eufcJ,rf;rD;ausmufawGukd oydwfaumfrDwDxH ay;tyf tyfEHSwmawG&SdcJhwJhtwGuf vlxkvufxJ
bmvufeufrSrusefa&;ukd ta&;w}uD;vkyfaqmifwmjzpfygw,f? &efukefrSmvnf; ukefoG,fa&;kH;
csKyf ta&;tcif;wkef;u vufeufawGtodrf;cHvkduf&wm&SdwJhtwGuf vufeuftm;vkH; jyefvnf
odr;f yku
d Ef idk af &; ta&;w}uD;vkyaf qmifwmjzpfygw,f? vlxv
k ufxJ vufeufawGuse&f adS erSm tpk;d
&drf}uD; pkd;&drf+yD;/ *sifuvd/ avmufav;*G/ av;jrm;utp ppfwyfukd vma&muftyfESH&r,fvkd@
awmif;qkad ewmjzpfygw,f? e,fawGrmS vnf; oydwpf cef;awGtm;vk;H ukd zdzsu+f yD; vufeufyek ;f awG
azmfxkwfodrf;qnf; a&;ukdvkyfaqmifygw,f?
wzufu Akv
d cf sKyf}uD;apmarmif uk,
d w
f idk f a&'D,/kd kyjf rifo=H um;wk@d uae rde@f ceG ;f &Sn}f uD;awG
ay;+yD; ppfwyftm%modrf;vkduf&wm[m wkdif;jynf&J +idrf0yfydjym;r_twGuf rvGJra&Smifom wm0ef
,lvu
dk &f wmjzpfa=umif;/ wkid ;f jynfudk u,fwifvu
dk &f wmjzpfa=umif; ajAmifvrd af jAmifpm; ajymqkyd g
w,f? umv&Snf=um tm%mukd&,lxm;rSmr[kwfwJhtwGuf tpkd;&ukd zGJpnf;wJhtcgrSm wOD;w
a,mufwnf;pDu wm0efawG trsm;}uD;&,lxm;wm=unfh&if odEkdifyga=umif; qkdwmukdvnf; ajym
qkdygw,f?
tm%modrf;w,fqkdwJh tpkd;&u olt&iftm%m&SdcJhwJh yk*~KdvfawGukdawmh wvkH;wyg'rS
tjypfrzkd@/ &efrvkyfyJ/ tm%m&Siftpkd;&ukd qef@usifwGef;vSefcJh=uwJh jynfolvlxk}uD;ukdom &efvkyf
ESyd u
f yG w
f mawG vkyw
f t
hJ wGu/f ppftpk;d &&J wu,f&h yfwnfcsut
f rSe[
f m bmvJqw
dk meJ@ bma=umifh
tm%modrf;wmvkyfcJh&w,fqkdwm wjynfvkH;uvnf; &Sif;&Sif;vif;vif; odjrifae+yD;jzpfygw,f?
'Drkdua&pDta&;awmfykH}uD;ukd aoG;acsmif;pD;atmif ESdyfuGyfowfjzwf zdcGif;+yD; ppftkyfpktEG,f0if
tm%m&SifxdyfoD;awGukd umuG,fzkd@ wufvm&ol&J usaemfwkdif;jynfukd u,fcJhw,f
qkdwJhajymvkH;[m jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;twGif; taumif;qkH; jyufvkH;ozG,f jzpfaecJhygw,f?
wwkid ;f jynfv;Hk vSn;f aeavSatmif;jrif;aZmif;rusef [de;f [de;f nHatmif ta&;awmfy}Hk uD;ukd
qifE$Jae=uwkef; tpkd;&ukd,fwdkif tpkd;&tm%mpuftm;vkH; &yfqkdif;oGm;cJh&+yD; tpkd;&,E W&m;}uD;
wckvkH; bkH;vkH;vJusoGm;&wJhtxd jzpfay:aewkef;/ ppftm%m&Siftpkd;&ukd ESpfaygif;rsm;pGmvufeuf
pGJukdifwkdufyGJ0ifvmcJhwJh vufeufukdifawmfvSefa&;tzGJ@tpnf;}uD;awG[m bma=umifh ppftpkd;&ukd
vufeufukdifenf;eJ@EkdifatmifrwkdufEkdifcJh=uovJ? vufeufukdifwkdufyGJomefukd t"duxm;+yD;
wjcm; vlxkwkdufyGJomefaygif;pkHeJ@ rSefrSefuefuef aygif;pyfay;&r,f? aygif;pyfay;&r,fvkd@ vrf;pOf
ay:vpD csrSwfxm;=uwJh vufeufukd EkdifiHa&;tzGJtpnf;/ awmfvSefa&;tzGJtpnf;}uD;rsm;
bma=umifhtEkdif&wJhtxd aygif;pyfray;EkdifcJh=uovJqkdwm jynfolvlxk}uD;u rcsifhr&JjzpfcJh&yg
w,f? wu,fu awmfveS af &;tzGJ tpnf;tm;vk;H &Spaf v;vk;H ta&;awmfy}Hk uD;ukd axmufct
H m;ay;
*k%fycJh=uygw,f? t"du twkduftcHEkdifiHa&;ygwD}uD;vnf;jzpf/ t}uD;qkH;vufeufudkif tiftm;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

481

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

pk}uD;vJjzpfwJh Auy [mvnf; ta&;awmfykH}uD;wavsmufvkH;rSm teD;uyf yg0ifapmifh=unfhaecJh+yD;/


ta&;}uD;a=unmcsuf/ xkwfjyefcsuf/ ta&;}uD;auG;a=umfoH wifjycsufawG vkyfaqmifaecJhovkd/
A[kad cgi;f aqmif}uD;awGu,
dk w
f idk f wkid yf ifnEd id_ ;f aqG;aEG;=uwmawG tqufrjywfvyk af qmifaecJo
h vk/d
ppfa&;t& ta&;}uD;wkdufyGJ}uD;wckudk azmfaqmifcJh=uygw,f? tJ'guawmh rkdif;,ef; wkdufyGJ}uD;ukd
azmfaqmif qifEcJ$ jhJ cif;yJjzpfygw,f? pufwifbm (11) &ufae@avmufup+yD; v_y&f mS ;cJ+h yD;/ pufwifbm
(21) uae (28) &ufae@txd (8) &ufwidk w
f idk f rkid ;f ,ef;odr;f yku
d af &;xk;d ppf}u;D ukd tjyif;txef qifEJ$
cJhygw,f? ppfwyf uvnf; Auy ppfa&;v_yf&Sm;r_ukd t"duxm;wkdufqkdwJh ppfa&;AsL[mukdcsrSwf+yD;
tjyif;txef ckcHwkdufckdufcJhwJhtwGuf ESpfzuftustqkH;}uD;rm;pGmeJ@ ppfa&;&nfrSef;csuf tx
rajrmufjzpfcJh&ygw,f? ppfwyfu ava=umif;tultnD tiftm;tomeJ@ jyefvnfckcHwm;qD;oGm;
EkdifcJhygw,f? wkdufyGJ}uD; (14) }udrf/ wkdufyGJi,f (23) }udrf/ vHSpGyfxkd;wkdufyGJ t}udrf (30) jzpfyGm;cJh&wJh
orkdif;0ifwkdufyGJ}uD;wyGJawmh jzpfoGm;cJh&ygw,f?
Auy wkd@vkdyJ autif,lawmfvSefa&;tzGJ}uD;uvnf; vlxkwkdufyGJawGtwGuf tm;jzpf
Ekid zf @dk rJoa0gwu
dk yf }JG uD;ukd &Gy&f yG cf |cH |H qifEJ$ ud;yrf;cJyh gw,f? ppfwyfu tjyif;txef ckcw
H u
dk cf u
dk w
f t
hJ
wGuf xifwkdif;raygufjzpfcJh&ygw,f? rkdif;,ef;wkdufyGJa&m/ rJoa0gwkdufyGJ[m vlxkwkdufyGJawGeJ@
aygif;qufEkdifa&;twGuf ud;yrf;cJh=uwJh wkdufyGJ}uD;awGqkdwmawmh trSefyJjzpfygw,f?
e0w ppftpkd;&[m ppftm%m&SifpepfukdumuG,fzkd@ tpGrf;ukef qufvuftm;xkwfcJhyg
w,f? oydwfpcef;awGtm;vkH;ukd tjynfht0 zdzsuf+yD;wJhaemuf oydwfaumfrDwDawGtm;vkH;ukd
jyif;jyif;xefxef zrf;qD;ESdyfuGyfEkdifzkd@ ud;yrf;ygw,f?
&Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD;ukd kyfysufqif;ysufjzpfatmif toa&zsufzkd@ud;pm;&if; y&rf;
ywm rif;rJhv_yf&Sm;r_ta&;tcif;}uD;tjzpf 0g'jzef@csdajymqdkwmvkyfygw,f? ppfwyf[m ygwDpkH'Drkdu
a&pDpepfukd taumiftxnfazmfay;zkd@ vkyfaqmifaeyg+yD? wm0ef}uD; (4) &yf&J aemufqkH;pwkwW
wm0ef}uD;[m ygwDpkH'Drkdua&pDa&G;aumufyJG}uD; usif;ya&;yJjzpfygw,fvdk@vnf; wGifwGifajymqkdyg
w,f? vkyfray;&if rjzpfwJhtwGuf EkdifiHa&;ygwDrsm; w&m;0if zGJpnf;wnf&Sday:aygufcGifhukd cGifhy
vkduf&ygw,f? pufwifbm (27) &ufae@rSm EkdifiHa&;ygwDrsm;rSwfykHwifOya'ukd Oya'tjzpf jymef;
xkwfjyefcJhygw,f? ta&;awmfykH}uD;&J &v'fwcktjzpf EkdifiHa&;ygwDawGay:aygufvm&ygawmhw,f?
'Drkdua&pDygwD trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJcsKyf (NLD) wkd@ ay:xGef;vmygw,f?
e0wppftpkd;&&J rw&m;ojzifh tm%modrf;,lwufvmr_eJ@ qufwkduf t=urf;zufzdESdyf
vmr_a=umifh ay:ayguv
f mcJ&h wJh xl;jcm;r_}uD;wckuawmh ppftm%m&Sipf epfudk qufvufwu
dk yf q
JG if
oGm;Ekdifzkd@twGuf 'Drkdua&pDbufawmfom;rsm; tpkvkduftyHvkduf awmckdoGm;&jcif;yJjzpfygw,f?
trsm;pk}uD;uawmh ausmif;om;vli,fawGjzpfygw,f? aomif;eJ@csDwJh ausmif;om;vli,fxk awm
wGif;a&muf&SdoGm;=uygw,f? txl;ojzifh autif,ltzGJtpnf;}uD;wnf&Sd&m rme,fyavmXme
csKyfqD OD;wnfa&muf&SdoGm;=uovkd/ e,fpyfa'otoD;oD;eJ@ tdrfeD;csif;EkdifiHawGbufqDvnf; tESH@
tjym; a&muf&SdoGm;&ygawmhw,f? trsm;pku xkdif;EkdifiHbufxJa&muf&SdoGm;=u+yD; tdENd,/ wkwf
e,fpyfawGqD a&muf&o
dS mG ;&olawGvnf; tajrmuftrsm;jzpfcyhJ gw,f? eD;&mvufeufuidk t
f iftm;pk
awGqD ajy;0ifckdv_H a&muf&SdoGm;olawGvnf; trsm;tjym;&SdcJhygw,f?
482

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

autif,l/ autkdifat/ Auy/ ytkd0f@/ u&ifeDawmfvSefa&;a'otoD;oD;xJ a&muf&SdoGm;


=uwJh ausmif;om;vli,fawG/ 'Dru
dk a&pDtiftm;pk0ifawG tajrmuftrsm;a&muf&cdS o
hJ vk/d awmfveS f
a&;tiftm;pkrsm;uvnf; a&muf&Sdvm=uwJh ausmif;om;vli,f 'Drkdua&pDtiftm;pk0ifawGukd
aumif;pGm vufcHcJh=uygw,f?
e0wppftpkd;&[m aoG;acsmif;pD;atmifowfjzwf+yD; wufvm+yD;+yD;csif; +idrf0yfydjym;a&;qkd
wJhpum; txyfxyfajymygw,f? +idrf0yfydjym;atmiftwGufqkd+yD; rm&S,favmppfOya'eJ@ xifovkd
tkyfcsKyfygw,f? trdef@trSwf 288 ukdxkwfjyef+yD; vlxkv_yf&Sm;r_rSefor#ukd wm;jrpfygw,f?
wzufuae rv$Jra&Smifom zGifhay;vkduf&wmuawmh EkdifiHa&;ygwDawG w&m;0ifzGJpnf;
wnfaxmifciG jhf zpfygw,f? wydief ufwnf;rSm rvGrJ a&Smifom rajz&Si;f rjzpf&ifqidk v
f m&wmuawmh
tpkvkduftyHvkduf axmifaomif;csD+yD; awmxJa&mufoGm;=u&wJh ausmif;om;rsm;jy\emjzpf
ygw,f? ausmif;om;vli,fawG axmifaomif;csD+yD; awmxJa&mufoGm;&wm/ tdrfeD;csif;EkdifiHawGxJ
a&muf oGm;&wm[m ppftpkd;&tzkd@ tE W&,fwckjzpfovkd/ t&SufwuGJtusKd;enf;p&m udpPwck
vnf;jzpfaeygw,f? tpurS r&SdwJhEkdifiHa&;*k%foduQmukd xyf+yD; t&SufcGJcH&ovkdjzpfaeygw,f?
'ga=umifh ausmif;om;ausmif;olawG awmxJa&mufroGm;apa&;twGuf e0wppftpkd;&[m
ausmif;om; ausmif;olrsm;ESifhywfoufI wyfrawmf. oabmxm;a=unmcsuf qdkwmukd
'kwd,umuG,fa&; OD;pD;csKyf 'kwd,AkdvfcsKyf}uD;oef;a&$ u pufwifbm (26) &ufae@ae@pGJeJ@
xkwfjyefa=unmygw,f? a=unmcsufxJrSm ausmif;om;ausmif;olrsm;tay:wGif rnfonfh
tmCmww&m;r# rxm;onft
h jyif twd'u
k aQ &mufapvkad omqEN vk;H 0r&Syd ga=umif; a=unmtyf
ygonf? okd@jzpfI ausmif;om; ausmif;olrsm;taejzifh a&Smifwdrf;ykef;atmif;jcif;/ aomif;usef;ol
tzGJ tpnf;rsm;xH ckv
d &H_ ef }uHpnf ud;pm;jcif; rjzpfay:apa&;twGuf rdbq&mrsm;rS xde;f odr;f =uyg
&ef wkdufwGef;tyfygonf vkd@ acsmhjrLazmfjyxm;ygw,f? ppftpkd;&&J &uf&ufpufpuf ypfcwfzdcGif;
wufa&mufvmr_a=umifh awmxJa&mufomG ;&wmawGudk cyfajymifajymif vnfqnfz;Hk zd+yD;/ rormol
rsm;&J aoG;aqmifzsm; a,mif;r_a=umifh vrf;rSm;a&mufoGm;&wmvkd@vnf; azmfjyajymqkd&if;/ e0w
ppftpkd;& ynma&;0ef}uD; a'gufwmazodef; uvnf; 'kAkdvfcsKyf}uD;oef;a&$ . a=unmcsufeJ@
wae@wnf; ynma&;0ef}uD;. rdbrsm;ESifh ausmif;olausmif;om;rsm;okd@ arwWm&yfcHcsuf
qkw
d mukd xkwjf yefygw,f? a'guw
f m azode;f &J arwWm&yfccH suq
f w
dk muawmh ,cktcg ausmif;ol
ausmif;om;tcsKdonf rormol rsm;. aoG;aqmifzsm;a,mif;r_a=umifh vrf;rSm;okd@ a&muf&SdoGm;
olrsm;&SdouJokd@ vrf;rSm;oGm;a&muf&ef jyifqifaqmif&u
G af er_rsm;vnf; yvkyv
f su&f adS =umif; od&dS
&ygonf? xko
d @dk vrf;rSm;ok@d wGe;f yk@d onfh rormolrsm;. aoG;aqmifr_ukd r,kH=unf&efESifh rdbrsm;
taeESifhvnf; rdrdwkd@. om;orD;rsm;tm; vrf;rSm;okd@ra&mufap&ef tcsdefrDS xdrf;odrf;ay;=uyg&ef
arwWm&yfcHtyfygonf qkdwmjzpfygw,f?
ppftpk;d &u tJ'v
D dk a=unmavav/ Ekid if w
H umeJ@ Armjynfov
l x
l t
k wGi;f rSmawmh ppftpk;d
&&J@ t&Surf rhJ /_ ajAmifvrd af jAmifpm;Ekid rf [
_ m yk+d yD; ay:vGiaf vavjzpfvmcJyh gw,f? &ufpufwahJ e&mrSm
vufr&GH jzpfco
hJ vk/d vdrn
f mvSnzhf sm;wJh ae&mrSmvnf; E_wrf &GH awGqw
dk m ykrd adk y:vGiv
f mcJ+h yD;/ vlxk
&J ppftpk;d &ay: rke;f wD;wJh trke;f uvnf; yk+d yD;}uD;rm;vmcJyh gw,f? e0wOuU}uD; Akv
d cf sKyf apmarmif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

483

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

u wufvmvmcsi;f rif;rJph ku
d af wG v$r;f rk;d +yD; jzpfcsio
f vkjd zpfaewJh ta&;tcif;}uD;ukd wyfrawmfu
tcsdefrSD xdrf;odrf;wm0ef,lvkduf&wmomjzpfw,f? tJ'Dvkd xdrf;odrf;wm0ef,lvkduf&wJhtcgrSm
aoqk;H ol (15) OD;om&Sw
d ,fv@dk cyfajymifajymifpvdrcf yhJ gw,f? ppftyk pf 0k if xdyo
f ;D }u;D rsm;ukd umuG,f
zkd@/ ppftm%m&Sifpepfukd qufvufxdrf;odrf;umuG,fzkd@ rawmfrw&m; t=urf;zuf tm%mwuf
odr;f vmcJw
h mukyd J wkid ;f jynfudk wyfrawmfu u,fwifc&hJ wmtjzpf quf+yD;vdrcf yhJ gw,f? vlx}k uD;
w&yfvkH;&J@ wwkdif;jynfvkH;&J wcJeuf yg0ifqifE$JcJh=uwJh ta&;awmfykH}uD;ukd qlylt=urf;zuform;
rsm;&J rif;rJhpkdufta&;tcif;}uD;tjzpf rormolrsm;/ qlylaomif;usef;vdkolrsm;u v_HaqmfzefwD;
azmfaqmifvu
dk w
f ma=umifh ay:ayguv
f m&wJh t=urf;zufta&;tcif;}uD;wcktjzpf ykaH zmf&nf!e ;f
ajymqk+d yD;/ rqvppftpk;d &&J azmufjyefq;dk 0g;r_awGa=umifq
h w
dk mukd wvk;H wyg'rS 0efcjH cif;rvkycf yhJ g?
tjzpfrSefawGukdzkH;uG,f+yD; r[kwfwmawGcsnf; vdrfnmajymqkdaecJhygw,f? AkdvfcsKyf}uD;apmarmif
tygt0if tm%modrf; e0wacgif;aqmiftm;vkH;[mvnf; rae@wae@utxd tm%mrodrf;rDu
txd rqvygwD0if xdyfoD;}uD;awGcsnf;jzpfwJhtwGuf vlxkw&yfvkH;uvnf; e0wppftkyfpkukd
rqv ppftyk pf &k J wHqyd f ajymif;uyfjcif;cH&wJh csOyf wft;dk }uD;tjzpfyjJ rifygw,f? 'Dyw
k x
f u
J yJ 'DyaJ wG
csn;f vk@d oabmxm;ygw,f? Akv
d af e0if; &J i,farG;+cHayguef @J tdraf wmfygu|eaf wGcsn;f vk@d ,lq=uyg
w,f? 'ga=umifh rqv ppftpk;d &tay: cg;cg;oD;jzpfaewJh jynfov
l x
l [
k m e0w tay:vnf; wl;wl;
cg;cg;yJjzpfcyhJ gw,f? jynfov
l x
l w
k &yfv;Hk &J ta&;awmfy}Hk uD;ukd aoG;acsmif;pD;atmif owfjzwfzdc+JG yD;
wufvmwJhtwGuf rkef;wD;&GH&Smae&wJhtxJ ajAmifvdrfajAmifpm;enf;eJ@ r[kwfrrSefwmawGcsnf;
ighpum;EGm;& ajymqkdaewm xyfqifh=um;&awmh rkef;wD;&GH&SmkHru/ pufqkyfatmhESvkH;emvm=uyg
w,f?
Ekid if aH wmf+idr0f yfyjd ym;a&;tzGJ qkw
d hJ e0w ukd vlxu
k e0w qkw
d m ae0if;wyf vk@d yo
J
abmxm;ygw,f? e0wOuU}uD; AkdvfcsKyf}uD;apmarmifu wDAGDzefom;jyifay:uae rdef@cGef;ajymqkd
wm/ &Sif;wmvif;wmawGvkyfwJhtcgrSmvnf; yg;pyf}uD;+zJ+yD; [m;[m;[d[d ajymvkd@ajym/ awmifpOf
a&r& t+rD;tarmufrwnfhwmawG qkdvkd@qkd vkyfwJhtcg/ jrif&_&wJhjynfolrsm;u e0w qkdwm
ae0if;wyfwifr[kwf e0w qkdwm ea0wdrfawmiftzGJ}uD;yg vkd@ uifyGef;wyfay;=uwmvnf;
xGufay:vmcJhygw,f?
e0w tpkd;&tzGJ[m wufvm+yD;r=umcifrSmyJ owif;xkwfjyefa&;tzGJ qkdwmzGJ+yD;
owif;pm&Si;f vif;yGaJ wG vkyaf qmifvmygw,f? owif;xkwjf yefa&;tzGJ &J acgi;f aqmifqo
dk u
l awmh
OD;ausmfqef; qkdoljzpfygw,f? owif;xkwfjyefa&;tzGJrSm ueOD;tzGJ0ifawGtjzpf yg0ifcJholawGu
awmh Akdvfr;}uD;atmifodef;/ Akdvfr;}uD;oef;xGef;/ 'kAkdvfr;}uD;&JxGf pwJholawGjzpfygw,f? (aemuf
ykdif;rSm Akdvfr;}uD;odef;pdef qkdolvnf; yg0ifvmcJhygw,f?)
Akv
d cf sKyf}uD;apmarmif u rde@f ceG ;f awG r=umr=um ajymvku
d /f owif;xkwjf yefa&;tzGJ qkw
d m
u tywfpOfowif;pm&Si;f vif;yGaJ wGvyk v
f u
dk ef @J e0w&J ueOD;umvwav#mufv;Hk / jynfov
l x
l t
k
ay: vdrfnmr_dif;wkdufEkdifzkd@ ud;yrf;tm;xkwfaecJh=uygw,f? wzufuvnf; ppfwyfu tm%mukd
tjynft
h 0 xde;f csKyfxm;vku
d Ef idk +f yjD zpfwt
hJ wGuf zrf;wmqD;wm/ tm%mjywmawG wqif+h y;D wqifh
vkyfaqmifvmygw,f? &efukefrdawmfr[kwfwJh e,fawGbufrSmawmh ppfwyftm%mjywm/ tid;
w}uD;ESyd u
f yG w
f mawG ajymifajymifwif;wif;eJ h yk+d yD;vkyaf qmifjyygw,f? wcsKd e,fawG/ rdawGrmS qk&d if
484

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ppfwyfu &SmazGa&;/ ppfaq;a&;qkw


d mawGvyk af qmif+y;D ac:,lppfaq;&if; atmfprf;ygO;D / ta&;tcif;
wke;f uvkd 'k@d ta&; 'k@d ta&;qkw
d mrsK;d av; vk@d wzk/H cifAsm;uvnf; ta&;tcif;wke;f uawmh i,foH
ygatmif atmfcJhw,fr[kwfvm;? 'Drkdua&pD&&Sda&;qkdwmav/ ay;r,f ay;r,f 'Drkdua&pDt&om
av; jrufjrufav;ay;r,f? tckawmh 'Dvrf;jyifzkd@ ausmufcJo,foGm;ygOD; qkdwmrsKd;u wenf;e@J
ta&;awmfykH}uD;eJ@ 'Drkdua&pDa&;qENawGukd oa&mfavSmifajymifapmfum;+yD; zdESdyfckdif;apwmawG
vkyfygw,f?
tjrifhqkH;tm%mykdiftzGJtpnf;tjzpf e0w qkdwm ay:aygufvmovkd jynfe,fwkdif;/
rde,f &yfuGufawGrSmvnf; w0w/ y0w/ r0w/ &0w qkdwmawG ay:aygufvmygw,f? rqv
acwfueJ@rwl wrlxl;wmuawmh ckdifqkdwmawG jyefvnfazmfxkwf+yD; c0w qkdwmawGvnf;
ay:aygufvmygw,f? tkyfcsKyfa&;ukd tJ'Denf;eJ@ azmfxkwf+yD; w0w/ c0w/ r0w qkdwmawG&J
OuUtjzpfuawmh ppfwyfu ppfAdkvfawGcsnf;yJjzpfygw,f? &yfuGufeJ@ aus;&GmtqifhavmufrSmyJ
&0wOuUvkyo
f [
l m ppfAv
kd rf [kwyf J t&yfom;jzpf&ygawmhw,f? 'gawmif ppfjyeftr_xrf;a[mif;
rsm;ukdyJ rsm;aomtm;jzifh cef@xm;ygw,f? 'ga=umifh &yfuGuf &0w qkdwmawGuawmh ppfjyefppfr_
xrf;a[mif;rsm;eJ@ rqv a[mif;awGyJjzpf=uygw,f?
tJ'v
D dk tkycf sKyfa&;,E &W m;}uD;ukd e0w uae &0w txd azmfaqmif+yD; tkycf sKyfwahJ e&mrSm
usio
hf ;Hk wJOh ya'uawmh rm&S,af vmqkw
d mjzpfygw,f? &Hzef&cH g Oya'uJo
h @dk wnfwaHh p&rnhf trde@f
qkdwmawGxkwfjyef+yD; e0w tkyfcsKyfa&;ukd ppftkyfcsKyfa&;tjzpf ajymifajymifwif;wif; azmfaqmif
tkyfpkd;ygw,f?
wkdif;eJ@ jynfe,f +idrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@ OuUrsm;[m oufqkdif&ma'o&J
ppfwidk ;f r;rsm;jzpf=uygw,f? ppfwidk ;f r;rsm;[m e0wtzGJ 0ifrsm;vnf;jzpf=uwJt
h wGuf oufqidk &f m
wkdif;eJ@jynfe,f a'oawGtwGif;rSmawmh bk&ifwqlozG,f tm%maZmif;xufolawGjzpfvm=uyg
w,f? ppfbk&ifav;awGozG,f wefckd;xGm;vm=uygw,f?
'Drkdua&pDtiftm;pkawGtay: ta&;awmfykHtwGif;u yg0ifv_yf&Sm;cJhawGtay: jywfjywf
om;om;zdESdyf ESdyfuGyfwJhae&mrSm emrnfxGufvmoluawmh {&m0wDwkdif;r;eJ@ e0wtzGJ0if Akdvfr;
csKyfjrifhatmif jzpfygw,f? pD;yGm;a&;vkyfief;ukdifief;awGeJ@ywfouf+yD; tm%mpufjy usifhokH;&mrSm
emrnfxu
G v
f molawGuawmh rE aW v;wkid ;f OuU/ e0w tzGJ 0if Akv
d rf ; csKyfxeG ;f =unf eJ@ ajrmufyidk ;f
wkdif; wkdif;r;/ e0w tzGJ0if Akdvfr;csKyfausmfb wkd@jzpfygw,f?
e0w ppftpk;d &[m wzufu 'Dru
dk a&pDtiftm;pkawGudk zdEydS Ef ydS u
f yG &f if;/ wzufu tpkvu
dk f
tyHvkduf awmwGif;a&mufoGm;=u&wJh ausmif;om;vli,fawG jyefvnfa&muf&Sdvma&;twGuf
enf;rsKd;pkH ud;yrf;tm;xkwfygw,f? 'kumuG,fa&;OD;pD;csKyf/ 'kAdkvfcsKyf}uD;oef;a&$ &Ja=unmcsuf/
ynma&;0ef}uD; a'gufwmodef;az &J arwWm&yfcHcsufqkdwmawG xkwfjyefkHeJ@ rvkHavmufawmhwJh
twGuf ausmif;om;awG jyefvmatmif vkyaf y;Ekid o
f al wGudk qkaiGay;r,fqw
dk hJ a=unmcsuaf wGtxd
wzufwvrf;uae xkwfjyefrufvkH;ay;vm&ygw,f? ausmif;om;vli,ftrsm;pk[m autif,l
XmecsKyfrme,fyavm eJ@ xkdif;EkdifiHe,fpyf/ xkdif;EkdifiHtwGif; a&muf&SdoGm;=uwJhtwGuf xkdif;EkdifiH/
befaumufrd&Sd jrefrmoHkH;rSm qkaiGcsD;jrifhrnfha=unmcsuf qkdwmukd xkwfjyefay;+yD; w&m;0if
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

485

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

uyfay;xm;cJyh gw,f? 1988 ckEpS /f 'DZifbm (31) &ufae@twGi;f ausmif;om;ausmif;olwOD;ukd vm


a&muftyfEyHS gu bwfaiG (5000) qkcs;D jri rhf mS jzpfa=umif;/ vlu,
dk w
f idk f vma&mufrtyfEEHS idk yf gu w,fvD
zke;f eJ@jzpfap/ pmeJ@jzpfap ta=umif;=um;v#if oH;Hk u w&m;0ifvma&mufac:,l+y;D owif;ay;qufo,
G f
ulnDolukd xkdufoifhwJh qkaiGrsm;csD;jrifhrSmjzpfa=umif; rufvkH;ay;a=unmcJh&ygw,f? (14/ 10/ 88)
ae@up+yD; udqkda&;pcef; (27) ck zGifhvSpfwmvnf;vkyfygw,f?
ta&;awmfy}Hk uD; [de;f [de;f nHaepOfuwnf;u ydwx
f m;vku
d &f wJah usmif;awGuv
dk nf; e0w
ppftpk;d &[m qufvufyw
d x
f m;vku
d +f y;D ausmif;awGtwGi;f ppfom;awG tapmifch sxm;vku
d yf gw,f?
q&m/ q&mrawGukdvnf; ausmif;apmifh'&0rfawGtjzpf tvkyfckdif;xm;vkdufygw,f?
ta&;awmfykHumvtwGif;u vlxkpm;0wfaea&;tcuftcJukd ajz&Sif;Ekdifzkd@ oydwfaumfrD
wDawGu wm0efc+H yD; rde,fa'otcsKd rSm aqmif&u
G cf =hJ uwmawGe@J ywfouf+yD;/ a'oqkid &f m +idrf yd
tm%mykdifawGu ta=umif;trsKd;rsKd;/ pGJcsuftrsKd;rsKd;eJ@ oydwfaumfrwD tr_aqmiftzGJ0ifawGukd
vkdufvHzrf;qD; axmifcswmawG vkyfaqmif=uygw,f? rde,fwcsKdrSmawmh &Jpcef;pD;r_/ *wfwJpD;r_/
vufeufawGodrf;qnf;r_ (wu,fu &Jpcef;rsm;u vma&mufyl;aygif;+yD; vufeufawGtyfESHwmukd
vufcHcJhr_) awGeJ@ oydwfaumfrwD0ifawGukd vkdufvHzrf;qD;+yD; jyif;jyif;xefxef ta&;,lwmawG
vkyfaqmifygw,f?
+idyfyd tpkd;&[m +idrf0yfydjym;a&;twGuf w&m;Oya'pkd;rkd;a&;qkdwJh auG;a=umfoHeJ@twl
'Drkdua&pDtiftm;pk0ifawGudk twkd;cs zrf;qD;zdESdyfwmawGvkyfovkd/ vrf;yrf;qufoG,fa&;acsmarG
apa&; auG;a=umfoHeJ@ wHwm;aqmufwm/ vrf;azmufwmawGvkyf+yD; vlxk}uD;ukd twif;t=uyf
yg0ifapwm/ rvkyfrae&ckdif;wmawG vkyfaqmifvmcJhygw,f?
ta&;awmfy}Hk uD;twGi;f uwnf;u 'Dru
dk a&pDtiftm;pkawGbufu &yfwnf+yD; Armjynf&J
taetxm;rSefawGukd tqufrjywfv$ifhcJh=uwJh bDbDpD/ AGDtkdat/ atmvftdENd,toHv$ifhXmeawG
ukd e0wtpkd;&u trkef;}uD;rkef;+yD; rkd;vkH;jynfhrkom0g'awGvkd@ uifyGef;wyf _wfcswkdufckdufygw,f?
tJ'v
D w
dk u
dk cf u
dk af e&if;u rk;d vk;H jynfrh u p}uFm0Xmvk;H jynfh rkom0g'awGe@J owif;pm&Si;f vif;yGq
J w
dk m
awGudk e0wtpk;d &u tywfpOfusi;f y+y;D / wEkid if v
H ;Hk ukrd u wurBmvk;H ukyd g vdrn
f mzk@d u;d yrf;ygw,f?
ppfwyf&J ypfcwfra_ wGuv
dk nf; rsu0f g;xifxif awGu&H ifqidk cf &hJ +y;D / e0w&J ae@w"l0 zdEydS +f cdr;f
ajcmufr_awG/ zrf;qD;ESdyfuGyfr_awGukdvnf; vufawG&ifqkdifae&&if;/ e0wtpkd;&&J r[kwfr[wf
ajymqkdvdrfnmaewmawGukd ae@pOf em;cg;avmufatmif =um;odjrifawGae&wJh jynfolvlxk}uD;
uawmh ppftpk;d &J ajymqkv
d yk u
f idk af qmif&u
G rf a_ wGtm;vk;H ukd ESmacgi;f _H qef@usi=f uygw,f? jynfol
vlx=k um;xJrmS uvdeaf phjirf;qif +idryf v
d rf;pOf qkw
d hJ qkd ;dk pum;xGuaf y:vmcJyh gw,f? +idryf t
d pk;d &
qkw
d m rqv tpk;d &ukd wHqyd af jymif;uyfxm;wmyJv@dk jrif=uwJh jynfov
l x
l }k uD;u e0w bmajym
ajym bmvkyfvkyf qef@usifbufyJ em;vnfcH,loabmxm;ygw,f?
ta&;awmfy}Hk uD;twGi;f rSm a&Swef;tcef;u yg0ifacgi;f aqmifcw
hJ hJ ausmif;om;xkuvnf;
ta&;awmfy}Hk uD;atmify&JG cge;D rSm vufeufuikd x
f m;wJph pfwyfu vlxq
k ENukd rsuu
f ,
G f y+yD; t=urf;
zufenf;eJ@ tm%modr;f jyoGm;wmtay: rcHcsrd cHomjzpf=u&&if;/ ae&maygi;f pku
H ae qufvufwu
kd f
yG0J ifomG ;=uzd@k jyifqifygw,f// Auo}u;D u vrf;a=umif;ok;H oG,u
f kd pOf;pm;jyifqifygw,f// ausmif;om;
486

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

xktwGi;f rSm vrf;a=umif; (3) ck ay:xGe;f vmygw,f? w&m;0ifenf;/ ajratmuf,*l seD nf;/ vufeuf
udik ef nf;qdw
k hJ enf;vrf; (3) oG,ef J h oef&moef&mvrf;a=umif;twdik ;f uae csw
D ufvy_ &f mS ;oGm;=uzd@k
jzpfygw,f// w&m;0ifenf;tjzpfu w&m;0ifausmif;om;vli,f EdkifiHa&;ygwDw&yf xlaxmif+yD;/
w&m;0if EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awG vkyfaqmifoGm;zdk@jzpfygw,f? ajratmuf,l*sDenf;u/ w&m;0if&yf
wnfcGifhay;jcif; rcH&ao;wJh Auo tzGJ}uD;udk b,ftajctaeatmufrSmyJjzpfjzpf qufvuf
xdef;odrf; xlaxmifoGm;=u+yD; ajratmufenf;eJ@ EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGxJrSm ta&;}uD;tcef;u
qufvufv_yf&Sm;oGm;Edkifa&;jzpfygw,f?
vufeufudkifenf;uawmh vufeufudkift=urf;zufzdESdyfaewJh ppftpdk;&udk vufeufudkif
enf;eJ@yJ jyefvnfwkef@jyef wdkufcdkufoGm;Edkifzdk@/ ausmif;om;awGudk,fwdkif vufeufudkifwyfxlaxmif
+yD; EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGudk taumiftxnfazmfoGm;zdk@jzpfygw,f//
e0w &J a&G;aumufyGJaumfrD&Sifu EdkifiHa&;ygwDrsm;rSwfykHwifOya'ESifh enf;Oya' udk
pufwifbm (28) &ufae@ ae@pGJeJ@ a=unmvdkuf+yD;/ EdkifiHa&;ygwDawGrSwfykHwifzdk@ aemufqkH;ae@&uf
tjzpf 1989 ckESpf/ azazmf0g&Dv (28) &ufae@vdk@ owfrSwfjymef;cJhygw,f? EdkifiHa&;ygwDwck rSwfykH
wifa&;twGuf rSwfykHwifa=u; (500) usyfvdk@ owfrSwfcJhygw,f?

Ed k i f i H a &;ygwD r sm;ay:ayguf v mjcif ; eJ Ed k i f i H a &;v+ y f & S m ;r+ r sm;


EdkifiHa&;ygwDrsm;rSwfykHwifOya' xGufay:vm+yD;aemufydkif; ae@pOfqufwdkuf EdkifiHa&;ygwD
awG tydif;tkdif; xGufay:vmcJhygw,f//
e0wppftpd;k &u w&m;0ifwnf&cdS iG ahf y;vdu
k w
f t
hJ wGuf ay:ayguv
f mcJ&h wmvdk x
h ifjrif,q
l
zG,&f m&Sad yr,fh wu,fuawmh ta&;awmfy}Hk uD;&J atmifo;D atmifEw
HS cktjzpf ay:xGe;f vmcJ&h wm
omjzpfygw,f? ppftpdk;&u ygwDpkH qdkwmudk rvJ$ra&Smifom vufcHvdkuf&wJhtwGuf ygwDpkHeJ@
wlatmif Edik if aH &;ygwaD wG zGJ pnf;cGiw
hf nf&cdS iG u
hf kd vufco
H abmwlvu
kd &f +yD; Edik if aH &;ygwaD wG ay:xGe;f
vm&wmomjzpfygw,f? 'ga=umifh ta&;awmfy}Hk uD;&J tusKd ;qufwcktjzpf atmifo;D atmifEw
HS ck
tjzpf EdkifiHa&;ygwDawG ay:xGef;vm&wmvdk@yJ ,xmblwusus ajym&rSmjzpfygw,f?
rqv wygwt
D m%m&Sipf epfatmufrmS toif;tyif;tzGJ tpnf;awG vk;H 0wnf&cdS iG rhf &yJ/
ESpfaygif; (24) ESpfausmfydwfyifcHxm;&wm =umjrifh&Snfvsm;vGef;cJhwJhtwGuf twdk;cs+yD; zGJpnf;ay:
aygufvmcJhava&mhovm;vdk hxifrSwf&avmufatmif EdkifiHa&;ygwDawG rd_aygufovdk ay:aygufcJhyg
w,f? EdkifiHa&;ygwDaygif; (235) zGJay:aygufcJhygw,f?
'DedkifiHa&;ygwDtzGJ htpnf;awGxJrSm kyf&Sifrif;om;rif;orD;awG pkzGJxm;wJh tzGJ htpnf;
vd[
k mrsKd ;awGvnf; awG&ovdk vGecf w
hJ EhJ pS af ygi;f rsm;pGmu wnf&adS y:aygucf zhJ ;l wJh Edik if aH &;tzGJ tpnf;
a[mif;awGudk jyefvnftoufoGif;+yD; wausmhjyefay:xGef;vm=uwmawGvnf; &Sdygw,f? Oyrm
tm;jzifh Avp/ zqyv/ jynfol wd;k wufa&;ygwD / jynfol 'Dru
kd a&pDygwD / jynfol &Jabmf
vdk EdkifiHa&;ygwDtzGJtpnf;rsm;jzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

487

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

zqyv tzGJ [m (3) zGJ txdawmif ay:ayguv


f mcJyh gw,f? pzGJ zGJ csi;f zqyv eJ Oh ;D ausm+f ird ;f
rdom;pkE,
G 0f ifrsm;/ OD;AaqG rdom;pkE,
G 0f ifrsm;OD;pD;+yD; zGJ pnf;=uwJh zqyv (rlv)zqyv (A[d)k
wdk@jzpfygw,f? OD;ausmf+idrf;orD; a':csdKcsdKausmf+idrf; wdk@ zqyv u wck/ OD;AaqGom;orD; ae&D
AaqG/ aezl;AaqG wd@k u wcke@J aemufrmS (rlv) awG (A[d)k awGwyfrxm;wJh t&ifutwdik ;f zqyv
uawmh OD;!ef@odef; u acgif;aqmifygw,f?
1959 ckESpfuwnf;u zGJpnf;cJh+yD; wdk;wufwJhEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGrSm jywfjywfom;om;
yg0ifczhJ ;l wJ/h (ocifcifatmif/ ocifjroef;/ pma&;q&mjroef;wifw
h @kd yg0ifczhJ ;l wJ)h jynfol w
h ;kd wufa&;
ygwD uawmh t&ifu aemufq;Hk twGi;f a&;r;a[mif; OD;cifarmifjrifh u OD;aqmif+yD;/ Auo/ wuo
acgif;aqmifa[mif;awG/ u|ef;jyef axmifjyef EdkifiHa&;orm;awGeJ@ topfwzef &Sifoefxajrmuf
ay:xGuv
f mcJyh gw,f? 0g&ifEh ikd if aH &;orm;a[mif;}uD;awGjzpfwhJ ocifviG /f Adv
k cf sKyftudk OD;atmifoef;/
OD;atmifjrifh (zsmyk)H wd@k acgi;f aqmifwhJ jynfol 'Dru
kd a&pDygwD vnf; topfwzef &Sio
f efxajrmuf
vmygw,f? jynfol&JabmftzGJ}uD;[mvnf; jynfol&Jabmfacgif;aqmifa[mif;awGjzpf=uwJh/
AdkvfatmifEdkif/ Adkvf!dk/ OD;bvSatmif wdk@acgif;aqmif+yD; ay:xGufvmygw,f?
Edik if aH &;orm;a[mif;}uD; 0d"&l ocifcspaf rmif uawmh trsKd ;om;jyefvnfwnfaqmufa&;
wyfaygif;pk qdkwmudk zGJpnf;+yD; ocifoef; (jynf)/ OD;atmifbef; pwJhyk*~dKvf}uD;awGeJ@ ay:xGufvm
ygw,f?
txufArmjynf rE Wav;rdrSm A[dkXmecsKyf/ &efukefrSm A[dkcGJxm;&SdwJh trsdK;om;EdkifiHa&;
wyfaygif;pk vnf; xGufay:vmygw,f? trsdK;om;EdkifiHa&;wyfaygif;pkudk OuU OD;aZmf0if;/ taxG
axGtwGi;f a&;rSL; OD;wifat;=uL wd@k e@J zGJ pnf;+yD;/ em,uawGtjzpf rE aW v;taxGaxGoydwaf umf
rDwDrSm OD;pD;yg0ifcJhwJh q&mawmfOD;u0dEN/ OD;ausmf0if; wdk@vdk yk*~dKvfawGtjyif/ &efukefu
awmfb&k m;av; OD;atmifaZ/ OD;0if;wif ([Hom0wD)/ a': jrifjh rifch if (bm;aumifp)D wd@k vykd *k Kd~ vfawGyg
xnfhoGif;zGJpnf;cJhygw,f?
(26) ESpfvkH;vkH; Armjynf}uD;udk 'kuQay;tkyfpdk;cJhwJh rqv ygwDuvnf; vlxk=um; rsuf
ESmawmif azmf0phH &mr&Sad wmhwhJ rqv qdw
k ehJ mrnfukd acsmifx;kd xm;vdu
k +f y;D / wdik ;f &if;om;pnf;vk;H
nD!Gwfa&;ygwD (wpn) qdkwJhemrnfeJ@ ay:xGufvmjyefygw,f? OuUtjzpfacgif;aqmifolu
Edik if aH wmfaumifp0D ifa[mif; OD;omausmf jzpf+y;D / Adv
k cf sKyfa[mif; OD;xGe;f &D/ Edik if aH wmfaumifp0D ifa[mif;
OD;aZmf0if;/ 0ef}uD;a[mif; OD;cifarmif}uD; pwJh rqv xdyo
f ;D a[mif;}uD;rsm; yg0ifzJG pnf;xm;ygw,f?
vlxkuawmh rqvwjzpfvJ wpn vdk hac:a0:cJh=uygw,f?
ta&;awmfy}Hk uD;twGi;f uwnf;u ay:aygucf w
hJ hJ 0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek acgi;f aqmifwhJ 'Drkd
ua&pDEiS +hf idr;f csr;f a&;tzGJ ('D+idr;f ) uvnf; w&m;0ifrw
S yf w
Hk ifvmcJyh gw,f? ta&;awmfyt
Hk wGi;f u
ausnmzGJpnf;cJhwJh pifydiftpdk;& udk zsufodrf;ay;jcif;rvkyfcJhwJhtwGuf e0w u r=umc%
apmif;wmcsdwfwm vkyfygw,f?
tapmqk;H ay:vmcJw
h hJ tzGJ tpnf;awGxrJ mS OD;oka0 acgi;f aqmifwhJ 'Dru
kd a&pD ygwD [mvnf;
rSwfykHwif &yfwnfvmcJhygw,f?
488

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

xl;jcm;wmuawmh w&m;0ifay:xGe;f vm=uwJh Edik if aH &;ygwD tzGJ tpnf;awGxrJ mS ausmif;


om;vli,fygwaD wG trsm;tjym;ay:xGuv
f mjcif;eJ@ vlrsKd ;pktrsKd ;om;i,f Edik if aH &;ygwaD wG wtkw
H
r}uD; ay:xGufvmjcif;yJ jzpfygw,f?
ausmif;om;vli,fygwDawGxJrSm Auo taxGaxGtwGif;a&;rSL;a[mif; rdk;oD;ZGef acgif;
aqmif+yD; w&m;0ifEdkifiHa&;ygwDtjzpf ay:xGufvmcJhwJh vlabmifopf 'Drdku&ufwpfygwD [m
vlodrsm;cJhygw,f?
wcsdKygwDrsm;[m e,frSmtajcpdkuf+yD; ay:xGufvm=uwmvnf;&Sdygw,f? Oyrmtm;jzifh
OD;jrifhodef;/ OD;ausmf0if; (tck pma&;q&m ausmf0if;) wdk@acgif;aqmifwJh t+rJpdrf;vli,ftzGJ [m
rkH&GmrSm tajcpdkuf+yD; xGufay:vmygw,f?
xGufay:vmor# EdkifiHa&;ygwDaygif; (235) ckxJrSm txif&Sm;qkH;eJ@ a&yef;tpm;qkH;uawmh
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf (NLD) jzpfygw,f? OD;atmif}uD;/ OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf
wd@k (3) OD; OD;aqmif+yD;/ pufwifbm (27) &ufae@rmS pwifzJG pnf; ay:ayguv
f mcJyh gw,f// pwifzJG pnf;
pu OD;atmif}uD;/ OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf wdk@ (3) OD;tyg wzuf (4) OD;pD/ aygif; (12) OD;eJ@
A[dktvkyftr_aqmifaumfrDwD udk zGJpnf;rSwfykHwifcJhwmjzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unf
zufu (4) OD;qdkwmuawmh a':atmifqef;pk=unftygt0if OD;0if;wif ([Hom0wD)/ a': jrifhjrifhcif
(bm;aumifpD a&Sae}uD;) eJ@ OD;atmifvGif (kyf&Sifrif;om;) wdk hjzpfygw,f?
zGJpnf;pu yxrqkH;OuUu OD;atmif}uD;/ 'kOuU u OD;wifOD; (AdkvfcsKyf}uD;a[mif;) eJ@
taxGaxGtwGif;a&;r;tjzpf a':atmifqef;pk=unf jzpfygw,f? trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf
yifr}uD;&JatmufrSm tcuftvufrsm;tjzpf wnf&Sdvmwmu rsdK;cspf&Jabmfa[mif;rsm;tzGJ
eJ@ OD;pdef0if;acgif;aqmifwJh trsdK;om;'Drdkua&pDygwD wdk@jzpfygw,f?
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf[m zGJpnf;ay:xGufvmuwnf;u vlxkw&yfvkH&J tm;ay;
axmufcHr_udk &&SdcJhovdk/ ta=umif;trsdK;rsdK;eJ@ yg0ifvdkolawGuvnf; tkHeJ@usif;eJ@jzpfcJhygw,f?
tvkyftr_aqmifaumfrDwD0if (12) OD;eJ@ rvkHavmufawmhwJhtwGuf A[dktqifhtwGuf A[dkOD;pD;
tzGJ0if (30) OD; wdk;csJzGJpnf;&ygw,f? tvkyftr_aqmiftzGJ zGJpnf;wkef;uvdk wzufv#if (10)
OD;uspeD @J tnDtr# yg0ifxnfo
h iG ;f zGJ pnf;cJw
h mjzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unf bufuae yg0ifciG hf
&olawGuawmh OD;csrf;at;/ OD;xGef;wif/ OD;udk,k/ OD;wifa&$ (rkH&Gm)/ OD;rdk;ol/ OD;0if;cuf/ OD;aomfu
(armifaomfu) pwJhyk*~dKvfawG jzpfygw,f?
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf}uD;&J a&yef;pm;vmr_/ tzGJ0ifOD;a& wrk[kwfcsif; tkHeJ husif;eJ
hjzpfay:vmr_tay: e0wppftpdk;&u vef@jzef@vmcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unftay: vlxk&J
cspfcifjrwfEdk; ar#mfvifhr_eJ ha':atmifqef;pk=unfudk,fwdkif&J xufxufjrufjruf jywfjywfom;om;
&Sdr_tay:vnf; ppftpdk;&[m pdk;&drfaomu&SdvmcJhygw,f?
tJ'DvdktcsdefrSm ay:aygufvmcJhwmuawmh trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyftwGif;/ OuU
OD;atmif}uD; udk,fwdkifu azmfaqmifvdkufwJh ygwDwGif;jy\emjzpfygw,f? udk,fhtzGJtpnf;udk,f
jyef+yD;zdco
JG vdk vkyv
f u
kd w
f hJ e0wuduf jy\emazmfr}_ uD;udk OD;atmif}uD; u zefw;D vkyaf qmifvu
kd f
wmjzpfygw,f? e0wud,
k w
f ikd u
f ta&;awmfy}Hk uD;udk okyzf suaf jymqdak ecsed /f vlxv
k y_ &f mS ;r_awGukd
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

489

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

Auy wHqyd w
f yfay;Edik zf @kd ud;pm;yef;pm; awmifpOfa&r& ajymqdak ecsed rf mS OD;atmif}uD; u tzGJ csKyf
}u;D twGi;f rSm uGejf rLepfawGa&muf&adS eyg+yD uGejf rLepfawGukd z,f&mS ;ypf&r,f vd@k i,foyH gatmif
atmf[pf&if; jy\emr&Sd jy\em&Smvdkufjcif;yJ jzpfygw,f?
tm;vkH;u OD;atmif}uD; udk azsmifhzsem;cs=uygw,f? udk,fhtzGJtpnf;udk,f jyefzdcGJovdk
rvkyzf @kd ajyajyvnfvnfaqG;aEG;=uygw,f? OD;atmif}uD; u vufrcHyJ yk*Kd~ vf (8) OD;udk uGejf rLepfv@kd
wHqdyfuyf+yD; xkwfy,fypfa&;ud;yrf;ygw,f? OD;atmif}uD; u wHqdyfuyf+yD; z,f&Sm;ypfvdk olyk*~dKvf
awGuawmh tzGJ csKyftwGi;f a&;r;tzGJ 0if OD;0if;wif tygt0if a': jrifjh rifch if/ OD;csr;f at;/ OD;xGe;f wif/
OD;udk,k/ OD;wifa&$ (rkH&Gm)/ OD;rdk;ol eJ@ OD;atmifvGif (rif;om;) wdk@wawGjzpf=uygw,f?
aemufq;Hk rSm wOD;csi;f pD ajz&Si;f ouFm&Si;f yGJ vky=f u+y;D tvkyt
f r_aqmifaumfrw
D 0D if (12) OD;/
A[dOk ;D pD;tzGJ 0if (30)/ pkpak ygi;f (42) OD;&Ja&SrSm rJcq
JG ;Hk jzwfc&H ef oabmwlncD =hJ uygw,f? tpGypf cJG &H
olrsm;zufu _H;&if E_wfxGufay;a&;jzpf+yD;/ pGyfpGJolbufu _H;edrfh&ifvnf; E_wfxGufay;a&; oabm
wlnDcsufeJ@jzpfygw,f? OuU OD;atmif}uD; cGufcGufvefatmif _H;edrfhoGm;&ygw,f? OD;atmif}uD;
bufu OD;atmif}uD; cGJwrf;pm&if;eJ@ yg0ifcJholwcsdKuawmif OD;atmif}uD; udk qef husifrJay;oGm;cJh
ygw,f? (Oyrmtm;jzifh OD;=unfarmif)
OD;atmif}uD; E_wfxGufay;&+yD; ygwDwck axmifoGm;cJhygw,f? tJ'guawmh jynfaxmifpk
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf qdkwmjzpfygw,f? trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf OuU tjzpf OD;wifOD;
jzpfvmcJhygw,f? E_wfxGufay;vdkuf&wJh OD;atmif}uD; u trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyfudk rpm;&wJh
trJ oJeJ@yufwJhtaeeJ@ trsdK;rsdK; taESmuft,SufycJhygw,f? 'gayr,fh tzGJcsKyf&Jtaetxm;udk
yduGJatmifrvkyfEdkifcJhyg? ay:aygufvmwJh EdkifiHa&;tzGJtpnf;aygif;rsm;pGmxJrSm a&yef;tpm;qkH;u
trsKd ;om;'Dru
kd a&pDtzGJ csKyfyjJ zpf+yD; vludut
f rsm;qk;H acgi;f aqmif/ jynfol vlxk arwWmudk t&&Sq
d ;Hk
acgif;aqmifuawmh a':atmifqef;pk=unf yJjzpfygw,f?
tzGJcsKyf+yD;&if vlodrsm;cJhwJh EdkifiHa&;ygwDtzGJtpnf;awGuawmh 0ef}uD;csKyfa[mif; OD;Ek&J
'D+idrf;/ 0d"l&ocifcspfarmif &Jwyfaygif;pkeJ OD;oka0 &J 'Drdkua&'DygwD wdk@jzpfygw,f? ausmif;om;vl
i,ftzGJtpnf;awGtwGif;rSmawmh rdk;oD;ZGef wdk@&J vlabmifopf jzpfygw,f?
vlx=k um;rSm yufyufpufpuf jypfwifw
_ cf sjcif;cH&wmuawmh rqv wjzpfvJ wpn (wdik ;f
&if;om;pnf;vkH;nD!Gwfa&;ygwD) jzpfygw,f? e0wu wpn udk rsufESmomay;wm bufvdkufay;
wmawG vkycf ahJ yr,fh vlx=k um;rSm eJeaJ v;rS rsuEf mS yGichf iG rhf &awmhyg? e0w ppftpd;k &u trsKd ;om;
'Drdkua&pDtzGJcsKyfudk OD;wnfxdk;ESufzdk@jyifygw,f?
EdkifiHa&;ygwDtrsm;pk}uD;u trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf}uD; eJ@ r[mrdwfzGJxm;=uygw,f?
tzGJ csKyf&J r[mrdwf (46) ygwx
D rJ mS ausmif;om;ygwD vlabmifopf ygovd/k 0d"&l ocifcspaf rmifw@kd
wyfaygif;pk/ jynfolwdk;wufa&;ygwD/ jynfol'Drdkua&pDygwD/ jynfol&Jabmf/ trsdK;om;EdkifiHa&;wyf
aygi;f pk (rew)/ t+rJprd ;f vli,f/ aoG;opfvil ,f/ pwJyh gwaD wGtjyif/ vlrsKd ;pkygwaD wGtajrmuftrsm;
vnf;yg0if=uygw,f? r[mrdwEf ikd if aH &;ygwaD wGu r[mrdwt
f qifah vmufwif&yfraeyJ/ trsKd ;om;
'Dru
kd a&pDtzGJ csKyfukd rdKifxm;+y;D pnf;vk;H nD!w
G w
f hJ wyfaygi;f pk}u;D wcktjzpf ay:xGe;f vmapcsif
=uygw,f? ppftpd;k &eJ@ &ifqikd =f u&mrSm wyfaygi;f pk tm;eJ@ &ifqikd Ef ikd rf S tiftm;&S&d dS wke@f jyef&ifqikd f
490

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

Edik v
f rd rhf ,fv@kd ,q
l =uygw,f? tzGJ csKyfu wyfaygi;f pk zGJ pnf;a&;udk rltm;jzifh oabmwlvufcaH y
r,fh vufawGtm;jzifh oGufoGufvufvuf ajcvSrf;jyifjcif;/ pwiftaumiftxnfazmfjcif;awG
rvkyfEdkifcJhyg?
EdkifiHa&;ygwDawG=um;rSm 0d0g'uGJp&m t,ltqrwlr_awGuvnf; &SdaecJhygw,f? tJ'gu
awmhEikd if aH &;ygww
D csKd u ta&;awmfy}Hk uD;&J aemufq;Hk auG;a=umfojH zpfwhJ =um;jzwftpd;k &zGJ pnf;
ay; qdw
k mudk qufvufqyk u
f ikd f wdu
k yf q
JG ifv+kd y;D wcsKd u w&m;r#wwJh ygwpD 'Hk rD u
kd a&pD taxGaxGa&G;
aumufyJG tjrefq;Hk usi;f yay; qdw
k mudk rltjzpf qkyu
f ikd w
f u
kd yf q
JG ifv=kd uygw,f? 0d"&l ocifcspaf rmif
wd@k vkd tzGJ tpnf;uawmh =um;jzwftpd;k & eJ@ a&G;aumufyJG =um;u =um;jzwf!eG @f aygi;f tpd;k &
qdw
k ahJ u;G a=umfou
H w
kd ifygw,f? rd;k oD;ZGew
f @kd vkd ausmif;om;ygwD vlabmifopfu =um;jzwftpd;k &
rluykd J vdv
k m;ygw,f? (vlabmifopfxu
J A[dak umfrw
D 0D ifwcsKd [m rd;k oD;ZGef wd@k e@J oabmxm;uGJ
vGaJ ewmvnf;&Syd gw,f?) tzGJ csKyfomG ;aewJv
h rf;a=umif;u a&G;aumufyv
JG rf; qDvjkd zpfaecJyh gw,f?
wyfaygi;f pkzJG pnf;a&;twGuf tm;xkw=f uwJt
h cg wlnw
D hJ rl &Szd @kd wenf;tm;jzifh wckwnf;
aom rl &Sdzdk@ vdktyfvmygw,f? =um;jzwftpdk;&vrf;a=umif;vm;/ a&G;aumufyGJvrf;a=umif;vm;
qdkwmrSmawmif uGJvGJr_awG&Sdae=ucsdefrSm wyfaygif;pkzGJpnf;a&;[m ydk+yD;aESmifhaES;ae&ygw,f?
wyfaygi;f pkzJG pnf;Edik zf @kd ud;pm;aqG;aEG;=uwJh aqG;aEG;yGw
J ckrmS jynfol wd;k wufa&;ygwOD uU
OD;cifarmifjrifh u =um;jzwfvm; a&G;aumufyv
JG m; qdw
k hJ auG;a}umfoH ESpcf u
k jJG ym;aevd@k wyfaygi;f
pkzJG pnf;a&;rSm tcuftcJjzpfae=ur,fq&kd if b,fot
l usKd ;&Srd vJ/ e0wyJ tusKd ;&Srd ,f/ e0w tuu
d f
yJjzpfr,f/ tJ'Dawmh tjzpfEdkifqkH;udk ndEd_if;=u+yD; wyfaygif;pkzGJpnf;a&;udk vkyf=uzdk@vdkw,f vdk@
ajymqdw
k mvkyyf gw,f? 'gayr,fh ta=umif;trsKd ;rsKd ;a=umifh tJet
f ,fv'f D OD;pD;rdKifywJh wyfaygi;f
pk}uD;um; ray:xGufEdkifyJ jzpfaecJhygw,f?
tJ'DvdkumvrSm vlabmifopfygwDu us,fjyef@}uD;rm;wJh wyfaygif;pk}uD;wck rwnf
aqmufEdkifao;cif=um;rSm wl&mwl&m tzGJtpnf;awGaygif;+yD; wyfaygif;pk oabmrsdK; tzGJwzGJ
zGJ Edik zf @kd pdik ;f jyif;ygw,f? tusKd ;qufu vlabmifopfygwD OD;aqmifwhJ 'Dru
kd a&pDr[mrdwrf sm;tzGJ csKyf
('rz) qdkwm ay:aygufvmygw,f? OuUu rdk;oD;ZGef/ taxGaxGtwGif;a&;r;u jynfolwdk;wuf
a&;ygwrD S OD;!d0k if; jzpfygw,f? 'rz rSm vlabmifopf/ jynfol wd;k wufa&;/ trsKd ;om;Edik if aH &;wyf
aygi;f pk (rew)/ t+rpJ rd ;f vli,f/ aoG;opfvil ,f/ jynfol &JabmftzGJ / jynfol 'Dru
kd a&pDygw/D a'guw
f m
armifarmifausmf &J EdkifiHwum vlrsdK;aygif;pkHaoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ/ OD;!Gef hodef; &J zqyv
tzGJ pwmawGyg0ifcJhygw,f?
EdkifiHa&;ygwDawGtjzpf w&m;0ifzGJpnf;ay:aygufvmwJh wdkif;&if;om;vlrsdK;pkygwDrsm;u
vnf; wl&m EdkifiHa&;ygwDawGpkaygif;+yD; wyfaygif;pk}uD;wck zGJpnf;wnfaxmifvmcJh=uygw,f? tJ'g
uawmh jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; 'Drdkua&pDtzGJcsKyf qdkwmjzpfygw,f? (pwifzGJpnf;
pu vlrsdK;pkygwD (17) ckomjzpfayr,fh aemufydkif;rSm ygwD (20) txd&Sdvmygw,f//) &cdkif'Drdkua&pD
tzGJcsKyf/ rGeftrsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf/ watmif; (yavmif) trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf/ u&if
jynfe,ftrsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf/ csif;trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf/ u,m;jynfe,f vlrsdK;pkH'Drdk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

491

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ua&pDtzGJ csKyf/ &Sr;f jynf wdik ;f &if;om;vlrsKd ;rsm;'Dru


kd a&pDtzGJ csKyf/ jynfaxmifpk ytd0k t
hf rsKd ;om;'Drkd
ua&pDtzGJcsKyf/ ucsiftrsdK;om;uGef*&uf pwJh tzGJtpnf;awG yg0ifcJh=uygw,f?
EdkifaiGodef;/ OD;ombef;/ OD;at;az/ OD;at;omatmif/ OD;cGefwifa&$/ qvdkif;vsefr_ef;/ OD;',feD
&,fatmif/ OD;pDauwdkufuGJvf/ pdkif;tdkufaygif;/ OD;apmoef;&Sdef pwJhyk*~dKvfawG yg0ifcJh=uygw,f?
e0wOuU}uD; Adv
k cf sKyf}uD;apmarmif uawmh 'Dru
kd a&pDtiftm;pkawGbufrmS edik if aH &;ygwD
awG tajrmuftrsm;jzpfay:aewmudk oa&mfwm/ avSmifajymifwm/ ceJ@wmawGvkyfygw,f? trsdK;
om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf}uD;udkvnf; &dwdwd/ axhawhawh ajymwmqdkwm vkyfygw,f?
tzGJ csKyf}uD;udk rdKify+yD; Edik if aH &;v_y&f mS ;r_awG azmfaqmifcsi=f u/ wyfaygi;f pk}uD; jzpfay:ap
csif=uwJh EdkifiHa&;ygwDtzGJtpnf;rsm;u trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf}uD;udk tm;rvdktm;r&jzpf
=uwmvnf;&Sdygw,f? tJ'Dvdk aemufcHtajctaeawGrSm a':atmifqef;pk=unfeJ@ a':atmifqef;pk
=unfA[dkywJh tzGJcsKyf}uD;tay: jyif;jyif;xefxefa0zefwJh tdwfzGifhay;pmwapmif ay:vmygw,f?
trsm;jynfola&SarSmufrSm us,fus,fjyef@jyef@odatmif azmfxkwfa0zefwmrsdK; r[kwfayr,fh
a':atmifqef;pk=unfukd acgi;f pnf;wifa0zefxm;wJh tJ'aD 0zefpm tdwzf iG ahf y;pm[m awmfawmfukd
jyif;xefaeygw,f? a0zefot
l w
d zf iG ahf y;pm&Siu
f vlabmifopfygwOD uU rd;k oD;ZGef jzpfygw,f? tzGJ csKyf
[m Edik if aH &;ygweD @J rwly/J vltyk }f uD; wtkyw
f pkozG,o
f m jzpfaeyk/H ygw0D ifav#mufvm$ awG ygw0D if
odr;f oGi;f pkaqmifra_ wGe@J yJ tvkyf y_ af e+yD;/ vkyaf qmif&r,fEh ikd if aH &;vrf;a=umif; aysmufaeykaH wGukd
wpfwpfcGcGa0zefxm;ygw,f? a':atmifqef;pk=unf tzdk@ pdwfuoduatmufjzpfp&m jzpfygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u pnf; kH;a&;c&D; vSnfhvnfyGJawG/ tzGJcsKyfqdkif;bkwfwifyGJawGrSm
'Drdkua&pDw&m;awGudk a[majym&if;/ jynfolvlxkbufuae ppfwyfudka0zefwm/ tpdk;&udk a0zef
wmawG xufxufjrufjruf vkyfaqmifvmcJhygw,f?
tzGJ csKyfu tywfpOfowif;v$mxkwjf yefwm/ tzrf;tqD;cH&olawGbufuae e0wtpd;k &
udkuef@uGufwm/ jyefv$wfay;a&; awmif;qdkwmawG csufusvufus taumiftxnfazmf jycJhyg
w,f? EdkifiHa&;ygwDawGtoD;oD;uvnf; e0w&J zrf;qD;r_/ vkyfudkifaqmif&Gufr_awGeJ@ywfouf+yD;/
uef@uu
G w
f m/ jyefvw
$ af y;a&;awmif;qdw
k m/ w&m;rr#wr_awGukd azmfxw
k w
f ifjywmawG tqufr
jywf vkyfaqmifv_yf&Sm;vm=uygw,f?
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf tygt0if EdkifiHa&;ygwDtoD;oD;&J EdkifiHa&;qdkif&maqG;aEG;
yGJawG/ awGqkHndEd_if;yGJawGvnf; tqufrjywf ay:aygufvmcJh+yD;/ yl;wGJxkwfjyefa=unmcsufawG/
yl;wGJ vufrSwfa&;xdk; awmif;qdkr_awG/ yl;wGJuef@uGufwifjycsufawG tqufrjywf xGufay:vmcJhyg
w,f? a=unmcsuf/ awmif;qdkcsuf/ uef@uGufwifjycsufawG vkyfaqmif=uwJhtcg/ ygwDwckcsif;
tvdkuf/ wyfaygif;pk wckcsif;tvdkuf/ vkyfaqmif=uwmawG&Sdovdk/ wl&mwGJvkyf rlt&/ wqifhwdk;
pkpnf;vkyaf qmif=uwmawGvnf;&Syd gw,f? tJ'v
D kd wl&mwl&mudp&P yfawGtay: aqG;aEG;ndE i_d ;f =u+yD;/
vufrw
S af &;xd;k xkwjf yefa=unm awmif;qdv
k y_ &f mS ;=uwmawGukd a*satpD (JAC) v_y&f mS ;r_awGv@kd
twdkaumuf ac:a0: cJh=uygw,f? JAC qdw
k mu ( Joint Action Committee) udk qdkvdkwmjzpf+yD;/
yl;wGJaumfrDwDzGJ pkaygif;v_yf&Sm;=uwmjzpfygw,f?
492

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rif;udEk ikd /f udu


k }kd u;D wd@k acgi;f aqmif+y;D ajratmufypHk eH @J v_y&f mS ;ae&wJh Auo uvnf; Edik if aH &;
tajctaetvdkuf vdktyfwJha=unmcsufawG/ oabmxm;xkwfazmfr_awGudk tqufrjywf vkyf
aqmifaeygw,f? txufArmjynfrSmvnf; txufArmjynf AuotzGJ}uD; wnf&Sdae+yD;/
ausmif;om;v_yf&Sm;r_awGudk ajratmufomefeJ@ v_yf&Sm;aecJhygw,f? txufArmjynf Auo
OuUuawmh/ oef@pif jzpfygw,f? Auo vdkyJ wuo/ &uo wdk@tjyif tajccHausmif;om;rsm;
or*~ (tuo) qdw
k myg ay:ayguaf e+yD;/ ausmif;om;v_y&f mS ;r_awG yko
H mefrsKd ;pkeH J q
h ufvufxu
G f
ay:aecJyh gw,f? OD;wnfcsuu
f awmh r+yD;qk;H ao;wJh ta&;awmfy}Hk uD;&J tqk;H owfatmifyu
JG kd t&,l
Edik af &;eJ@ ppftm%m&Sipf epf zsuo
f rd ;f a&;/ csKyf+idr;f aysmufu,
G af &;yJ jzpfygw,f? ppfrw
S w
f 'hJ rD u
kd a&pD
pepf taumiftxnfazmfa&;jzpfygw,f?
e0wppftpdk;&&J ta&;awmfykH}uD;udk t=urf;zufzdcGif;wufa&mufvmr_eJ@ tqufrjywf
qufvufzdESdyfaer_a=umifh autJif,l vufeufudkifawmfvSefa&;tzGJtpnf;&Sd&m awmwGif;udk
a&muf&o
dS mG ;=u&wJh ausmif;om;awGuawmh/ r'w A[dXk mecsKyfrmS 1988 Ed0k ifbmv (1) &ufu
ae (5)&ufae@txd ausmif;om;rsm;ESD;aESmzvS,fyGJ}uD; usif;yygw,f? Edk0ifbmv (1)&ufae@rSm
jrefrmEdik if v
H ;Hk qdik &f m ausmif;om;rsm;'Dru
kd &ufwpfwyfO;D (ru'w)/ (All Burma Student's Democratic Front) (ABSDF) udk w&m;0ifzGJpnf;vdkufygw,f?
ppftpd;k &udk qef@usiw
f eG ;f vSew
f u
kd cf u
kd zf @kd atbDtufp'f t
D ufzf ausmif;om;wyfrawmf}uD;
ay:xGuv
f mygw,f? ausmif;om;wyfrawmfqw
kd m ArmjynfEikd if aH &;ordik ;f rSm wcgrS ray:zl;ao;wJh
vufeufudkiftzGJtpnf;trsdK;tpm;jzpfygw,f? urBmhordkif;rSmvnf; ausmif;om;wyfrawmf
qdkwm r&SdcJhzl;ao;yg? Armjynfppftm%m&Sifrsm;&J &uf&ufpufpuf zdESdyfr_a=umifh ay:aygufvmcJh&
wJh &v'fjzpfygw,f?
yxrqk;H atbDtufp'f t
D ufzf &J A[dt
k vkyt
f r_aqmifaumfrw
D 0D if (13) OD;pm&if;udk Ed0k if
bmv (10) &ufae@rmS a=unmcsut
f rSwf (2) eJ@ xGuaf y:vmcJyh gw,f? OuUu xGe;f atmifausm/f
'kOuU 0if;rdk;eJ@ taxGaxGtwGif;a&;r;u oef;0if; wdk@jzpfygw,f?
awmwGi;f rSm us,u
f s,jf yef@jyef@ ay:xGe;f vmwJh tzGJ tpnf;}u;D wckuawmh/ r'rc jzpfyg
w,f? 1988/ Edk0ifbm (14)&ufuae (18) &ufae@txd autif,le,fajr cvma';pcef; rSm
jrefrmEdkifiHvkH;qdkif&m ppftpdk;&qef@usifa&;nDvmcH}uD; usif;yygw,f? &v'ftjzpf r'rc tzGJ
}uD; ay:xGe;f vmcJyh gw,f? trsKd ;om;'Dru
kd a&pDwyfaygi;f pk (r'w) 0if (11) zGJ tygt0if tzGJ tpnf;
pkpkaygif; (21) zGJeJ@ zGJpnf;vdkufwJh jrefrmjynf'Drdku&ufwpfr[mrdwftzGJcsKyf (r'rc) ac:
'DatbDDAB (Democratic Alliance of Burma) tzGJ}uD;jzpfygw,f? OuUtjzpf AdkvfcsKyf}uD;
apmbdkjr jzpfygw,f?
EdkifiHa&;ygwDrsm;/ ausmif;om;or*~rsm;/ trsdK;rsdK;aom vlwef;pm;or*~rsm;vdk/ Armjynf
Edik if aH &;v_y&f mS ;r_rmS ta&;}uD;tcef;uuae yg0ifvy_ &f mS ;aewmuawmh &[ef;oHCmawmfrsm;&J
tzGJtpnf;awGyJjzpfygw,f// oHCmhomr*~D &[ef;ysdKrsm;or*~ &[ef;i,frsm;or*~ wdk@[m
xif&mS ;wufuGwhJ oHCmhtzGJ tpnf;rsm;jzpfygw,f? awmxJrmS txd jrefrmEdik if v
H ;Hk qdik &f m &[ef;ysKd
rsm;or*~ (awmfvSefa&;e,fajr) qdkwm&Sdae+yD;/ 'DatbD tzGJ0iftjzpf yg0ifv_yf&Sm;EdkifcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

493

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

txufArmjynfrSmawmh av;jyifav;&yf oHCmhomr*~D [m txif&Sm;qkH;jzpf+yD;/ OuU


q&mawmfu OD;a&0w jzpfygw,f?
EdkifiHa&;ygwDrsm;u w&m;0ifenf;/ or*~rsm;u ajratmuf,l*sDenf;/ vufeufudkiftzGJ
tpnf;rsm;u vufeufudkifenf;awGeJ@ ppftm%m&Sifpepfzdcsa&;/ ppfrSefwJh ygwDpkH'Drdkua&pDpepf
ay:xGef;a&;awGtwGuf/ e0w ppftpdk;&udk wufwufuGuG tefwkqef@usif v_yf&Sm;cJh=uygw,f?

1989 ck E S p f Armjynf t ajctae


1989 ckESpf Armjynf&J t&yf&yftajctaeudk =unfhr,fqkd&if ppftpkd;&[m tm%mukd
ykid yf idk Ef idk Ef idk f xde;f csKyfxm;+yD;+yDjzpfygw,f? rm&S,af vm tvHuadk xmif+yD; wEkid if v
H ;Hk tay: wif;wif;
=uyf=uyf csKyfukdifxm;&if; 'Drkdua&pDtiftm;pkawGtay: wqifh+yD;wqifh apmfum;armfum; yae+yD
jzpfygw,f?
wufvmvmcsif; xkwfjyefcJhwJh e0w a=unmcsuftrdef@trSwf 288 eJ@ (19-10-88)
ae@rSmxkwfjyefcJhwJh a=unmcsuftrdef@trSwf 888 [m EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awGukd enf;enf;av;rS
acgi;f jyLxGurf vm&atmif ydwyf ifwm;qD;zdEydS x
f m;wJh trde@f a=unmcsuaf wGjzpfygw,f? 888 [m
t"dutm;jzifh EkdifiHa&;ygwDawGukd OD;wnf&nf!ef; xkwfjyefwJhtrdef@jzpfygw,f? 888 &J tykd'f
(3) yg EkdifiHa&;ygwDrsm;[m yk*~dKvfwOD;wa,muf/ tzGJtpnf;wckckudk rxdckdufapbJ a&G;aumuf
yGJrSm rdrdygwDtEkdif&&Sda&;twGuf rdrdygwD. rl0g'vrf;pOfawGudk jynfolvlxk ,kH=unfaxmufcHr_&&Sd
apzkd@ rSefuefpGm pnf;kH;v_yf&Sm;cGifh&Sda=umif;/ 'gayr,fh wyfrawmfyduGJatmif&nf&G,f+yD; pnf;kH;v_H
aqmfwm/ a[majymwm/ wD;wkd;vkyf}uH0g'jzef@wm/ a&;om;v_HaqmfwmawG ryvkyf=uzkd@ wm;jrpf
a=umif;/ wm;jrpfcsufawGukd usL;vGefu xda&mufpGmta&;,lrSmjzpfa=umif; qkdwJh azmfjycsufu
Ekid if aH &;ygwaD wGudk rv_yEf idk af tmif uef@owfwm;jrpf OD;wnf&nf!e ;f xm;w,fqw
dk m &Si;f aeygw,f?
EkdifiHa&;ygwDawG zGJpnf;cGifhay;+yD; bmpum;rS ajymcGifhray;wJh oabmjzpfygw,f? yk*~dKvf
wOD;wa,muf/ tzGJ tpnf;wckcu
k dk rxdcu
dk af pbJ qkw
d muvnf; wdwv
d if;vif;ajym&&if OD;ae0if;
eJ@ rqv xdyfoD;a[mif;}uD;rsm;ukd rxdckdufapbJ/ rqv ygwD 'grSr[kwf rqv wjzpfvJ
wpnygwD ukd rxdckdufapbJvkd@ qkdvkdwmjzpfygw,f? wyfrawmfukd rxdckduf&qkdwmuawmh
cyf a jymif a jymif u d k wd w d v if ; vif ; azmf j y+yD ; +yD j zpf y gw,f ? ol r sm;uk d o m rxd c k d u f & vk d @
owday;wm;jrpfayr,fh olukd,f wkdif (e0w) uawmh EkdifiHa&;ygwDawGudk oa&mfarmfum;
xifovkdajymqkdaecJhygw,f? tl;u vGJvkd@ tukefvkH; EkdifiHa&;ygwDzGJcGifhay;xm;wmyJ/
'Davmufrsm;wJh ygwDawGudk b,fvkdvkyfawGqkH aqG;aEG;&rSmvJ eJ@ rJhum&GJumajymqkdaecJhygw,f?
EkdifiHa&;ygwDawGuawmh zdESdyfcsKyfcs,fwJhOya'awGjzpfwJh 288/ 888 qkdwmawGudk
kyfodrf;ay;zkd@/ EkdifiHa&;ygwDawGeJ@ awGqkHaqG;aEG;zkd@ awmif;qkd=uygw,f?
ta&;awmfykH}uD;udk ypfcwfzdcGif;wufvmkHru vltcGifhta&;awG ae@pOfcsKd;azmuf zdESdyf
aewJh e0w ppftpkd;&ukd EkdifiHwumuawmh ESmacgif;_Hae=uygw,f? taemuftkyfpku e0wukd
494

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

_wfcsygw,f? uef@owfydwfyif ta&;,lwmawG jyif;jyif;xefxef csrSwfusifhokH;ygw,f? EkdifiHwum


aiGa=u;tzGJtpnf;awGeJ@ rqv acwfuwnf;u ykHrSefaxmufyHhulnDae=uwJh EkdifiHawGuvnf;
tultnDawG&yfqidk ;f vku
d w
f t
hJ wGuf e0w tpk;d &tzk@d rcHcsrd cHom jzpfvmygw,f? taemuf*smref
u 88 ckESpf/ =o*kwfvuwnf;u rwfaiG (65) oef;wef axmufyHhr_ukd &yfqkdif;ypfcJhovkd/ +Adwdefu
vnf; 88 ckEpS /f Ek0d ifbm (4) &ufup+yD; Armjynfo@dk ay;ae=u tultnDawGtm;vk;H &yfqidk ;f ypfcyhJ g
w,f? Ekid if w
H umaiGa=u;&efyaHk iGtzGJ (IMF) eJ@ tm&SzHG zd;a&;b%f (ADB) wk@d uv
dk nf; Armjynfudk
aiGacs;iSm;jcif;rvkyfzkd@ tar&dueftpkd;&u zdtm;ay;wm;jrpfvkdufygw,f? Armjynfukd bma&;
axmufyHhulnDr_ trsm;qkH;ay;aewJh *syefuvnf; 1989 ckESpf Zefe0g&Dup+yD; ,ef;aiG (927)
oef;wef tultnDESpfckukd &yfqkdif;ypfvkdufwJhtwGuf e0wtzkd@ El&m0JpGJudef;qkdufvmygw,f?
e0weJ@ qufqw
H mqkv
d @dk tdref ;D csi;f xkid ;f Ekid if t
H pk;d &eJ@ wkwt
f pk;d & yJ&adS wmhovkd jzpfvmyg
w,f? tdENd, uvnf; e0w udk a0zefjypfwifwmawGvkyfae+yD;jzpfygw,f? bDbDpD/ ADGtkdat toH
v$ifhXmeawGuvGJ&if e0w ukd jyif;jyif;xefxef a0zef_wfcscJhwm[m tdENd, u atmvftif'd,
toHv$ifhXmejzpfvmygw,f? xkdif;tpkd;&uawmh e0w tpkd;&ukd yxrqkH;qufqHwJh tpkd;&vkdjzpf
vmygw,f? 1988 ckESpf/ 'DZifbmv (14) &ufae@rSm xkdif;EkdifiHu AkdvfcsKyf}uD; csmAmvpfa,mifcsKdif
,k('f) [m AkdvfcsKyf}uD;apmarmif&J zdwf=um;csufeJ@ Armjynfukd cspf=unfa&;c&D; vma&mufvnf
ywf+yD;/ avqdyfrSmwif vnfyif;zufvkduf=uum tukd}uD;&,f nDav;&,f vkyfvkduf=uygw,f?
Akv
d cf sKyf}uD; apmarmifu xkid ;f Ekid if aH &muf Armausmif;om;awG jyefy@dk ay;a&;udpP ulnzD @dk arwWm&yfcH
wmukd xdik ;f u acgi;f ndwjf ycJyh gw,f? 'ga=umifh Akv
d cf sKyf}uD;apmarmif uvnf; xkid ;f Ekid if u
H dk Armjynf
pD;yGm;a&;pm;usufrSm wGifwGifus,fus,f vma&mufvkyfudkifcGifh tcGifhta&;awmfawmfrsm;rsm;ay;
vkdufygw,f?
wkwfjynfuvnf; oefvsifwHwm;}uD; qufvufwnfaqmufay;zkd@ vkyfaqmifazmfjy
vkdufjcif;eJ@ e0w&J tm;udk;zG,f&m EkdifiH}uD;jzpfvmcJhygw,f?
'Drkdua&pDtiftm;pk0if EkdifiHa&;ygwDtzGJtpnf;awGu e0w eJ@ zufvJwuif; qufqHr_y
jyvmwJh xkdif;EkdifiHeJ@ wkwfjynf&J azmfjyr_awGukd awmfawmfrsm;rsm; rausreyfjzpfcJh=uygw,f?
oH;Hk awGudk uef@uu
G pf may;yk@d wmawGvnf; ay:aygucf yhJ gw,f? Ekid if aH &;ygwt
D zGJ tpnf; awmfawmf
rsm;u EkdifiHwumtzGJtpnf;rsm;ygod&Sd&atmif rdwWLtjzpfay;ykd@wJh xkwfjyefay;ykd@v$mawGrSm
xkdif;EdkifiHeJ@ wkwfEkdifiHudk ray;ydk@=uawmhkHru rdwWLukd (xkdif;EkdifiHESifh wkwfEkdifiHoHkH;ryg) EkdifiH
wumoHkH;tm;vkH;odk@ qkdwJh azmfjyr_rsKd;awGeJ@yg wdwdvif;vif; azmfjyokH;pGJvmcJh=uygw,f?
txD;usefjzpfaewJh e0wppftpkd;&[m taemuftkyfpk&J ydwfyifuef@owfr_awGa=umifh
e,fcsJqef@usifa&;pum; wGifwGifajym=um;vmygw,f? vGwfvyfa&;&+yD;uwnf;u b,fwkef;urS
e,fcsJqef@usifa&;pum; rajym=um;cJhzl;wJh e,fcsJ@qef@usifa&; vuQ%mvnf; b,fwkef;urS r&SdcJh
zl;wJh ppftyk pf [
k m e,fcsJ qef@usiaf &;pum; tajymqk;H jzpfvmygw,f? txl;ojzifh tar&duef/ t*Fvyd f
qef@usifa&;pum; tajymqkH;jzpfvmygw,f? t"duuawmh olwkd@udk aq;azmfa=umzufrvkyfwJh
tay: rcHcsrd cHomjzpf+yD; ajymqkv
d mwmjzpfovkd 'Dru
dk a&pDtiftm;pkawGbufu axmufcrH a_ y;wm/
&yfwnfulnDwmawGtay: rauseyfwJhtwGuf ajymqkdvmwmjzpfygw,f? taemuftkyfpku
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

495

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

axmufcHvkdvm;w,fvkd@ ,lq&wJh a':atmifqef;pk=unf &J a&yef;pm; vludufrsm;vmr_ukdvnf;


remvkd0efwkdjzpf&if;/ a':atmifqef;pk=unf [m e,fcsJudufjzpfw,f/ e0wuawmh e,fcsJudk
jywfjywfom;om;qef@usifwJh rsKd;cspfjynfcspfrsm;jzpfw,fqkdwJhtoGifukd }uHzef*kdufxkwf=unfh
wmvnf;jzpfygw,f? 'gayr,fh Armjynfolvlxku trSefukd em;vnfae=uygw,f? e0wppftpkd;&
bma=umifh e,fcsJqef@usifa&;pum; wazmifazmifajymqkdaeovJqkdwm&J tESpfom&ukdyg odjrif
ae=uygw,f? e0w ajymqkad ewJh e,fcsJ orm;rsm; ukv
d edk v
D ufopf0g'rD sm;u e0wuko
d m rsuEf mS om
jyefay;r,fqkd&if/ tcsdefra&G; rsufESmcsKdjyefaoG;=uOD;rSmudkvnf; tm;vkH;u oabmayguf +yD;jzpfyg
w,f?
a':atmifqef;pk=unfu Akv
d cf sKyfatmifqef;wnfaxmifcw
hJ hJ wyfrawmf[m jynfou
l t
kd
vkyftau|;yzkd@ wnfaxmifcJhwmjzpfw,f qkdwmawGajymqkdvmwJhtcg ppftkyfpk xdyfoD;}uD;rsm;
[m wyfrawmfzdcGJa&;vkd@jrif+yD; xdwfxdwfjymjym jzpf=uygw,f? wyfrawmfukd zdcGJzkd@t}uH 'kd@
vufrcH wkd@ b,folcGJcGJ 'kd@ruGJ t+rJpnf;vkH;rnf wkd@ wyfrawmfomtrd wyfrawmfomtz
wkd@qkdwJh qkdif;bkwf}uD;awG rdvkH;tESH@axmif+yD; ppfwyfpnf;vkH;a&;/ ppfwyf=oZmxlaxmifa&;awG
aoG;l;aoG;wef; vkyfaqmifygw,f?
wyfrawmfonftrsKd;om;a&;ukd b,fawmhrS opPmrazmuf ukdvkdeDvufopf0g'Drsm;
udq
k ef@usi=f u aoG;ajymwmud,
k Hk ab;ajymwmudk r,keH @J qkw
d hJ {&mrqkid ;f bkw}f uD;awG &efuek f rd
&J tcsut
f csmae&mawGwidk ;f rSm ay:ayguv
f mygw,f? e,fcsJ qef@usiaf &; auG;a=umfoH {&mrqkid ;f
bkw}f uD;udk tar&duefoH ;Hk eJ@rsuaf pmif;xk;d rSm oGm;pku
d x
f x
l m;wmrsK;d awGvnf; e0wu vkyaf qmif
ygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;apmarmifu rdef@cGef;&Snf}uD;awG xxay;wm r=umc%vkyfovkd/ owif;
xkwf jyefa&;tzGJ@qkdwmuvnf; tywfpOfowif;pm&Sif;vif;yGJ}uD;awGvkyf+yD; EkdifiHa&;ygwDawGudk
ykwfcwf wm/ taemuftkyfpkukd apmif;yg;&dyfajc &efaxmifwm/ bDbDpD/ AGDtkdat/ atmvftif'd,
wkd@ukd ESmacgif;_HwmawG r+yD;EkdifrpD;Ekdif vkyfaqmifygw,f? AkdvfcsKyf}uD;apmarmif&J awmifpOfa&r&
rde@f ceG ;f rsm;eJ@ owif;xkwjf yefa&;tzGJ &J ava=um&Sn&f n
S &f iS ;f vif;yG}J uD;rsm;[m noefacgi,
f t
H xd
r+yD;Ekid rf pD;Ekid f v$ix
hf w
k jf yoaewJt
h wGuf tdyaf &;ysurf cHEidk o
f al wGu wDA/DG a&'D,dk xydw+f yD;tdy=f u&
ygw,f? uae@owif;pm &Si;f vif;yG&J w
dS ,f/ apmapmtdyrf S qkw
d hJ [mojyufv;Hk awGawmif ay:vm
ygw,f?
88 ckEpS /f 'DZifbmvxJwek ;f u Akv
d cf sKyfatmifqef;uawmf a':cif=unf uG,v
f eG t
f edpaP &muf
cJh+yD; a':cif=unfpsmyerSm ppfwyfeJ@ vlxk xdyfwkdufwkd;vkeD;eD; jzpfcJhayr,fh a':atmifqef;pk=unf
uvnf; xde;f xde;f odr;f odr;f vkycf o
hJ vkd ausmif;om;acgi;f aqmif rif;ukEd idk f wk@d uvnf; ausmif;om;
xkukd xdef;odrf;cJhwJhtwGuf psmyeudpP at;at;+idrf;+idrf; +yD;pD;oGm;cJhygw,f? psmyeukd acwWvm
a&muf=unfh w
_ hJ Akv
d cf sKyf}uD;apmarmif ukd psmye&Sif a':atmifqef;pk=unf u avmu0wfoabm
tefu,f usrukad jymp&m&S&d ifvnf; yGiyhf iG v
hf if;vif;ajymyg vk@d ajymrdwmukd Akv
d cf sKyf}uD;apmarmif
u tom;,l+yD; umvawmfawmf=umrS yGifhyGifhvif;vif;ajymr,f/ wyfrawmfukd xdyfwkdufrvkyf
ygeJ@ vkd@ wDAGDuae ajymwmqkdwmrsKd;awG vkyfygw,f?
496

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

EkdifiHa&;ygwDawGu a&G;aumufyGJb,fawmhvkyfay;rvJ/ 288/ 888 trdef@Oya'awG


kyfodrf;ay;qkdwJh awmif;qkdoH ar;jref;oHawG wkd;+yD;xGufay:vmovkd EkdifiHjcm;oHwrefrsm;uvnf;
a&G;aumufyGJaumfr&Sifukd oGm;a&mufawGqkH+yD; a&G;aumufyGJ b,fawmhusif;yay;rvJqkdwJh tcsdef
Z,m;ar;jref;oHawG pkHprf;oHawG xlxyfrsm;jym;vmcJhygw,f? a&G;aumufyGJaumfr&Sifuvnf; bm
tm%mrS&Sdwmr[kwfwJhtwGuf e0w u oabmxm;csray;rcsif; bmrS wdwdusus rajzqkdEkdifwJh
tajctaejzpfygw,f?
awmwGif;udk a&muf&SdoGm;=u&wJh vli,fausmif;om;awG&J tajctaeukd=unfhr,f qkd&if
awmh autJe,
f l bufa&muf&o
dS mG ;=uwJh ausmif;om;vli,f ta&twGu[
f m trsm;qk;H jzpfygw,f?
autJef,lwkd@&J tajccHa'oxJrSmyJ ABSDF ausmif;om;wyfrawmfv_yf&Sm;ae+yDjzpfovkd/
autkdifat wkd@&J a'oxJrSmvJ ABSDF (ajrmufykdif;A[kd) ay:xGef;ae+yDjzpfygw,f? tdENd,buf
rSmvnf; ABSDF ay:xGef;ae+yDjzpfygw,f? Auy wkd@&J vGwfajrmufa'oxJ a&muf&SdoGm;=uwJh
vl i ,f a usmif ; om;rsm; uawmh DPA ( Democracy Patriotic Army) 'D r k d u a&pD
rsKd;cspfwyfrawmf qkd+yD; ay:xGufae+yDjzpfygw,f?
1989 ckEpS x
f rJ mS e0w ppftpk;d &eJ@ 'Dru
dk a&pDtiftm;pkrsm;&J xdyw
f u
dk w
f ;dk yGu
J awmh rwfv
(13) &ufae@ zkef;armfusqkH;&jcif; ESpfvnftcrf;tem;yGJ jzpfygw,f? zkef;armfaoG;ajruscJh&wJh
&efuek f pufrw
_ uUov
dk af usmif;0if;twGi;f rSm Auo u OD;aqmif+yD; usi;f ycJw
h mjzpfygw,f? axmif
aomif;csDwJh 'Drkdua&pDtiftm;pk0if y&dowf}uD; wufa&mufcJh=uygw,f? ausmif;om;or*~rsm;/
or*~rsm;eJ@ zdwf=um;xm;wJh EkdifiHa&;ygwDrsm; wcJeufwufa&mufcJh=uygw,f?
e0wppftpk;d &u tcrf;tem; rusi;f yEkid af tmif trsK;d rsK;d +cdr;f ajcmufcyhJ gw,f? tcrf;tem;
usif;yae&mpifjrifh y&dowfxkeJ@ tkwfeH&HwHwkdif;om jcm;xm;wJh tif;pdefvrf;r}uD;ay:uae &efukef
wkdif; wdkif;r; Akdvfr;csKyfrsKd;!Gef@ ukd,fwkdifOD;pD;wJh ppfwyf[m ppfum;awGay:uae toHcsJpufeJ@
vlpkcGJay;zkd@ trdef@ay;aecJhygw,f? 288/ 888 eJ@ +idpGef;ae+yDjzpfwJhtwGuf tjrefqkH; vlpkcGJay;&
r,fv@dk awmif;qkcd yhJ gw,f? ausmif;om;y&dowfxk trsm;qk;H yg0ifwhJ 'Dru
dk a&pDtiftm;pk0if y&dowf
}uD;[m ppftpk;d &&J trde@f ay;oHawGukd qef@usi+f yD; tcrf;tem;+yD;pD;atmif yg0ifqifEcJ$ =hJ uygw,f?
q&mawmf OD;ajyndEN/ rkd;oD;ZGef/ AkdvfcsKyf}uD;a[mif; OD;wifOD; (NLD)/ 0d"l& ocifcspfarmif/ awmf
bk&m;av; OD;atmifaZ/ OD;cifarmifjrifh (jynfolwdk;wufa&;ygwD)/ a':atmifqef;pk=unf wdk@wawG
wufa&mufa[majymcJh=uygw,f? 288/ 888 ukd tckkyfodrf;ay;vkdufyg/ wyfrawmf[m
bufrvku
d b
f ;l qk&d if bmvk@d OD;ae0if; ukx
d &d if wpnukx
d &d if emae&wmvJ vdk h zGichf swu
dk cf u
kd &f if;/
AkdvfcsKyf}uD;apmarmif &JaemufrSm OD;ae0if; &Sdaewm/ ppfwyf[m OD;ae0if; &Jtvkdtwkdif; vkyfae&
wmukd yxrqk;H OD;ae0if; emrnfuydk g azmfxw
k +f yD; jywfjywfom;om; a[majymzGichf s wku
d cf u
dk o
f mG ;
oluawmh jynfol wk;d wufa&;ygwD OuU OD;cifarmifjrifh jzpfygw,f? OD;cifarmifjrifh t+yD; tvSnu
hf s
a[majymoGm;wJh a':atmifqef;pk=unf uvnf; owWdqkdwm vkyf&Jwmukd ajymwmr[kwfbl;/
cH&JwmrS owWdtppf/ w&m;r#wr_eJ@ vltcGifhta&;awGudk csKd;azmufwm[m +idrfcsrf;a&;ukd csKd;
azmufwm vkd@ a[majymoGm;cJhygw,f? zkef;armf ESpfvnfae@tcrf;tem;aemufykdif;rSm qufwkduf
usa&mufvmwJh wHwm;eDta&;tcif; txdrf;trSwfv_yf&Sm;r_awGudkvnf; ausmif;om;xku azmf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

497

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

xkwf txdrf;trSwfy v_yf&Sm;cJh=uygw,f? e0w u ausmif;om;acgif;aqmif rif;udkEkdif udk rwfv


xJrSmbJ zrf;qD;vkdufygw,f?

Auy}uD ; yd u G J j cif ; eJ _id r f ; tzG J awG p wif j cif ;


1989 ckESpfxJrSm e0wppftpkd;&&J 288/ 888 qkdwJh rw&m;csKyfcs,f uef@owf ydwfyif
zdESdyfwJh trdef@a=unmcsufawG=um;xJrSm trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJcsKyftygt0if EkdifiHa&;ygwDtzGJ
tpnf;toD;oD;u &Sd&ma'gifhuae v_yf&Sm;vm=ucsdef/ autJef,ltygt0if topfay:xGef;vmwJh
ausmif;om;vufeufukdifwyfrawmftygt0if vufeufukdifawmfvSefa&; tiftm;pktoD;oD;u
vnf; tm;,lvy_ &f mS ;vm=ucsed rf mS ArmjynfEidk if aH &;orkid ;f rSm 0gt&ifq
h ;Hk txif&mS ;qk;H jzpfcw
hJ hJ Armjynf
uGejf rLepfygw}D uD;[m ykrd w
dk ;kd wufvy_ &f mS ;vm&r,ft
h pm; xifrw
S rf xm;cJw
h hJ tjzpfq;dk awGe@J &ifqidk f
uHawG&+yD; yduGJr_}uD;jzpfay:cJh&wmukdawmh txl;jcm;qkH;tjzpftysufwcktjzpf rSwfwrf;wif&rSm
jzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDbufu =unfhr,fqkd&if rkd;xJavxJ tcsdefa&mufrS avSavSmf&if;
wufusKd;&wJhtjzpfrsKd;jzpfygw,f? awmfvSefa&;tiftm;pkawGzufu =unfhr,fqkd&ifvnf; wu,fh
tcsed }f u;D rSm ta&;}u;D wJh vufeufuikd af wmfveS af &;tzGJ tpnf;}u;D wck qk;H _;H epfem&jcif;jzpfygw,f?
1989 ckESpf/ {+yD (18) &ufae@rSm Auy tzGJtpnf;}uD; yduGJjcif;jzpfay:cJh&ygw,f? ausmuf
nDvdkif/ ayguf,kdcsef wkd@acgif;aqmifwJh Auy twGif;&Sd 0 trsKd;om;wyfu ykefuefjcm;em;vkduf+yD;
Auy A[kdaumfrwDudk armif;ESifxkwfvkdufygw,f? 0 e,fajrxJuae z,f&Sm;ypfcJhygw,f? 0
e,fajrxJ&Sd yef;qef; A[kdXmecsKyftyg/ 0 e,fajrxJ&Sd Auy vGwfajrmufe,f ajra'otm;vkH;udk
0 wyfu odrf;ykduf&,lvkduf+yD; cGJxGufwyftjzpf xlaxmifvkdufygw,f? OuU ocifAodef;wiftyg
Auy A[kdaumfrwDwckvkH; 0 e,fajrukd pGef@cGmvkduf&+yD; wkwfjynf}uD;xJ0ifoGm;&ygawmhw,f?
wu,fuawmh A[kXd mecsKyfjzpfwhJ yefqef; todr;f yku
d cf &H wJh 0 ykeu
f efjcm;em;r_ay:ayguf
vmwJh {+yDv (18) &ufae@rSmrS Auy yduGJr_}uD; pwifcJh&wmr[kwfbJ 1989 ckESpf/ rwfv (14)
&ufae@up+yD; ydurJG Z_ mwfvrf; pwifc&hJ wmjzpfygw,f? rwfv (14) &ufae@rmS Auy xJu uk;d uef@
rsm; pwifykefuef cGJxGufcJh=uygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdcGJ/ ajrmufykdif;AsLkdtajcpkduf&m
rkH;ukd;a'o&Sd ukd;uef@wyfzGJrsm;u Auy ukd z,f&Sm;+yD; tm%modrf;vkduf=u&muae Auy yduGJr_
}uD; pwifjrpfzsm;cHcJhwmjzpfygw,f?
ukd;uef@ cGJxGufr_udpPay:wJhtcsdefrSm 0 wyfzGJeJ@ 0 acgif;aqmifrsm;u Auy A[kdeJ@twl
&yfwnfr,ft
h a=umif;/ ud;k uef@cx
JG u
G rf u
_ kd _wcf sa=umif;awG ajymqkad zmfjy+yD;rS/ {+yDv (18) &ufae@
rSm 0 wyfzGJawGukd,fwkdifuvnf; qufvufykefuefcGJxGuf+yD; tm%modrf;vdkuf=uwmjzpfygw,f?
Auy A[kdu DPA udk vufeufwpfaomif; wyfqifay;a&;[m peufwHjzpfoGm;cJh&w,fqdkygw,f?
Auy A[ku
d kd ykeu
f efarmif;xkw+f y;D uk;d uef@a'owckv;Hk ukd v$r;f rk;d vku
d =f uwJh ud;k uef@wyfzJG 0if cGx
J u
G f
tzGJ[m e0w ppftpkd;eJ@ tjyeftvSefem;vnfr_,lvkduf+yD; yxrqkH;aom +idrf;csrf;a&;tzGJ
498

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

oabmjzpfvmcJhygw,f? e0w ppftpkd;&u rkH;ukd;a'o (udk;uef@cGJxGufrsm;&J ukd;uef@a'o) udk


txl;a'o (1) vkd@ owfrSwfac:a0:vkdufygw,f?
Auy uae cGJxGufvkdufwJh 0 wyfzGJ[mvnf; ppftpkd;&eJ@ tjyeftvSef oabmwlnDr_awG
&&SdcJh+yD;/ aemufxyf txl;a'owckjzpfvmcJhygw,f? ukd;uef@tzGJeJ@ 0 tzGJ[m tOD;qkH;aom +idrf;
tzGJawGjzpfvmcJh+yD; ppftpkd;&eJ@ ppf&yfpJoGm;cJh=uygw,f?
tJ'Dvkd Auy }uD; yduGJoGm;&wJhtwGuf Auy udk wavsmufvkH; OD;wnf&efoltjzpf wkduf
ckdufae&wJh ppftpkd;&[m ppfajrjyifrSm aumif;aumif; touflaygufacsmifoGm;cJh&ygw,f? ta&S
ajrmufppfa'orSm ryfae&wJh ppftiftm;awGukdvnf; aumif;aumif; jyefvnfqGJxkwf,lEkdifcJh+yD;
aemufausmwckvkHovkd jzpfoGm;cJh&ygw,f? ESpfaygif;rsm;pGm tustqkH;rsm;pGm}uD;cJh&wJh t"du
ppfajrjyif}uD;wckrSm aoewfwcsufrS razmufvkduf&wJh tifrwef}uD;us,fwJh atmifyGJ}uD;wckudk
&vkdufwJh oabmjzpfoGm;ygw,f? ppftpkd;&u tjrefqkH; tudufay;vkdufavsmr_awGeJ@ ppf&yfpJa&;
ukd vkyfvkduf+yD; Auy r&Sda&;udk azmfaqmifvkdufygw,f? 88 ckESpf ta&;awmfykH}uD;aemufykdif; ay:
aygufvmwJh tkHuGr_vufeufukdiftiftm;pkawGukd Auy u xda&mufwJh tultnDawG ray;Ekdif
awmhatmif zefwD;vkduf+yD;/ +idrf;tzGJawGay:aygufa&;twGuf jrefjrefqefqef vkyfudkifaqmif&GufcJh
ygw,f? ppftyk pf w
k avsmufv;Hk acgi;f rmrmeJ@ qkyu
f ikd cf w
hJ hJ tcsut
f vufawG/ +idrcf sr;f a&;awGqkaH qG;
aEG;yGJawGrSm Auy u wifjycJh+yD; ppftpkd;&u b,fvkdrSrjzpfEkdifygbl;vkd@ t+rJjiif;qefcJh&m tcsuft
vufawGjzpfwJh ygwDtzGJtpnf;wnf&SdcGifh/ wyfwnf&SdcGifh/ e,fajrwnf&SdcGifhqkdwmawGtm;vkH;ukd
oGufoGufvufvuf ay;tyfvkdufygw,f? twkdcsKyfajym&&ifawmh rwfv eJ@ {+yDvtwGif; pwif
azmfaqmifcJhwJh +idrf;tzGJawGudk ppfwyfeJ@a'oudk rxdyg;&if udufwJhpD;yGm;a&;vkyfcsifovkdvkyf
qkw
d t
hJ cGit
hf a&;udk ay;tyfvu
dk yf gw,f? vGwv
f yfpmG pD;yGm;a&;vkycf iG &hf o
dS vkd vGwv
f yfpmG pD;yGm;a&;
vkyfief; &ifESD;jrKyfESHcGifhawGyg todtrSwfy ay;tyfcJhygw,f?
tzGJtpnf;wnf&SdcGifh/ wyfwnf&SdcGifh/ e,fajrwnf&SdcGifh&SdwJh Auy cGJxGuf+idrf;tzGJ@awG ay:
aygufvmcJh+yD;/ ppftpdk;&tzkd@ Auy tE W&m,fwm;qD;a&;udk taumif;qkH; atmifatmifjrifjrif
taumiftxnfazmfvkdufEkdifovkd jzpfoGm;cJhygw,f? +idrf;tzGJawG qufvufay:aygufa&;ukdvnf;
tpysKd;vkdufEkdif+yD;jzpfoGm;cJhygw,f?
zkH=um;&Sif/ zkH=um;zk wkd@&J Auy cGJxGuf ukd;uef@tzGJ}uD; txl;a'o (1) tjzpf w&m;0if
ay:aygufvmcJhovkd/ cGJxGuf 0 tzGJuvnf; 0 jynfaoG;pnf;nDnGwfa&;ygwD emrnfeJ@ ay:ayguf
vmcJhygw,f? vufeufudkifwyftjzpfeJ@uawmh UWSA qkdwmjzpfygw,f? yxrqkH;aom
udk;uef@ cGJxGufr_Zmwfvrf;rsm;&JaemufuG,frSm bdef;bk&ifa[mif; (avmfppf[ef) yg0ifaecJhygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

499

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wif ; rmvmr+ r sm;/ uG e f z &ef a w;&S i f ; eJ Armjynf E k d i f i H a &;v+ y f & S m ;r+ r sm;
awmwGif;vufeufudkif Auy tzGJ}uD; yduGJoGm;&+yDjzpfwJhtwGuf ppftpkd;&tzkd@ toufl
ayguf acsmifovkv
d jdk zpfvmcJah yr,fh e0w ppftpk;d &tzk@d Ekid if aH &;*k%o
f u
d mQ uawmh wae@xufwae@
ykdykdom qkd;vmcJhygw,f?
trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJcsKyf}uD;&J }uD;xGm;vmr_ t&Sdef&vmovkd/ EkdifiHa&;tpGef;txif;
trJuu
G w
f pufav;rS r&Sad o;wJh a':atmifqef;pk=unf tay: vlx&k J cspjf rwfE;dk r_e@J ar#mv
f ifrh [
_ m
vnf; wae@wjcm;}uD;rm;vmcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf uvnf; vlxk&Jvkdvm;csufudk jznfh
qnf;ay;Ekdifa&;twGuf xufxufjrufjruf v_yf&Sm;vmcJhygw,f? ppftpkd;&&J vkdvm;csufeJ@ ajzmifh
ajzmifh}uD;vkd uGJjym;jcm;em;aewJh a':atmifqef;pk=unf &J EkdifiHa&;t&Sdef=oZmukd ppftpkd;&u rvkd
vm;Ekid f r_prd Ehf idk jf zpfvmcJyh gw,f? oabmxm;rrSew
f hJ ppftpd;k &[m NLD ESihf a':atmifqef;pk=unf
&J t&Sed =f oZmukd wk;d wk;d wzkH us,u
f s,w
f rsK;d _wcf sajymqkd uef@owfyw
d yf ifwmawG vkyaf qmifvm
cJyh gw,f? NLD ukd ta=umif; trsK;d rsK;d jy+yD; e,fawGrmS zrf;wmqD;wmawG wd;k jriv
hf yk af qmifvmcJyh g
w,f? e0weJ@ NLD [m xdyw
f u
dk o
f abmaqmifvmygw,f? a':atmifqef;pk=unf &J e,fawGxu
G f
oGm;vmv_yf&Sm;wJh pnf;kH;a&;c&D;pOfawG[m vlxk&J aomif;aomif;zszs udqkd*k%fytm;ay;=ur_
awGu&dk &Scd +hJ yD; atmifjrifwchJ &D;pOfawGjzpfcyhJ gw,f? rE aW v;c&D;rSm vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;
pk=unf qkdwJh tokH;tE_ef;ukd trsKd;om;EkdifiHa&;wyfaygif;pk uae pwifac:a0: *k%fycJhygw,f?
ppftpk;d &&J tm%mydik t
f qifq
h if[
h m a':atmifqef;pk=unf &Jc&D;pOfwidk ;f vkv
d u
dk dk wm;qD;
ydwyf if aemuf,u
S [
f ef@wm;wmawG yko
H meftrsK;d rsK;d eJ@ vkyaf qmifc=hJ u+y;D ppftpd;k &&J oabmxm;
trSefukd azmfjycJh=uygw,f?
rk&H mG c&D;rSm nbufrmS a':atmifqef;pk=unf aqG;aEG;yGv
J yk af wmh r0w u wrd vk;H ukd rD;jzwf
ypfcJhygw,f? wyfukef;c&D;rSm ppfwyfu a':atmifqef;pk=unf&J um;ukdydwfqkd@+yD; a&SqufoGm;
cGirhf ybl;/ vrf;qif;av#muf&r,f vk@d apmfum;cJyh gw,f? a':atmifqef;pk=unf vrf;qif;av#muf
&ygw,f? ykord rf mS a':atmifqef;pk=unf ukd rud&bl;/ a':pk=unfjzwfomG ;&if vufcyk rf wD;&bl;
qkd+yD;trdef@xkwfwJhtjyif a':atmifqef;pk=unf ukdvnf; rdxJ um;awGeJ@oGm;cGifhrybl;vkd@ uef@
owfwJhtwGuf pufbD;pD;+yD; vlxk}uD;eJ@ awGqkHcJh&ygw,f? aemuf rdwrdrSmawmh a':atmifqef;
pk=unf wkd@tzGJukd ppfwyfu vrf;ydwfqkd@kHru a':atmifqef;pk=unf wkd@tzGJa&Suae aoewf
armif;wif+yD; toifhtaexm;eJ@ ypfzkd@jyifcJhygw,f? acgif;aqmifvkyfwJh ppfAkdvfu vrf;ray:uae
oGm;cGihf ray;Ekid b
f ;l vk@d wm;jrpfwt
hJ wGuf a':atmifqef;pk=unf u vrf;ab;uqif;av#mufawmh
vnf; vrf;ab;uvnf; oGm;cGirhf yEkid b
f ;l vk@d wrifidk ;f ys npfywfcyhJ gw,f? rawmfrw&m; kid ;f ys
vGe;f r_udk vufrcHEidk af wmhwhJ a':atmifqef;pk=unf u twlygvmolawGudk ab;z,fcidk ;f +yD; ppfom;
awGydwfqkd@xm;wJh roGm;&qkdwJ@vrf;rtwkdif; ypfcsifypfprf; qkdwJh taocHpdwf"mwfeJ@ wdk;0if
jzwfav#mufypfvkdufygw,f? ppfAkdvfu ajcmufvkH;jyL;eJ@ a':atmifqef;pk=unfukd xkd;csdef+yD; armif;
zwfawmhrJh taetxm;avmufrSm txuft&m&Sd}uD;wa,muf a&mufvm+yD; ppfAkdvfvufu
aoewfqGJvk,lvkduf&wJh taetxm;rsKd;txd jzpfay:cJhygw,f? rypfvkduf&wJh ppfAkdvfu pdwfqkd;
500

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rmefq;dk eJ@ yck;H ay:u &mxl;wHqyd af wG qGJ zwfvi$ yhf pfwt


hJ xd wif;rmr_awGay:cJ&h ygw,f? txl;ojzifh
{&m0wDwidk ;f xJrmS wif;rmr_awGy+kd yD; }uD;rm;cJo
h vkd wkid ;f r; Akv
d rf ; csKyfjrifah tmif uvnf; a':atmif
qef;pk=unfeJ@ NLD tay: wl;wl;cg;cg;qef@usifcJholwOD;jzpfygw,f?
a':atmifqef;pk=unf&J c&D;pOfawG[m atmifjrifr_&cJhovkd ppftpdk;&&J ppfbDvl;kyfvkH;
[mvnf; yk+d yD; trku
d f idk ;f qk;H ay:vGiv
f mcJyh gw,f? a':atmifqef;pk=unf c&D;xGuw
f idk ;f NLD ygw0D if
awG udtzrf;cH&wmawG ay:aygucf o
hJ vkd jyefomG ;wJt
h cgrmS vnf; ygw0D ifawG tzrf;cH&r_ ae&mtES@H
ay:aygucf yhJ gw,f? a':atmifqef;pk=unfudk udqv
dk @dk vufcyk w
f ;D vk@d yef;uk;H pGyv
f @dk tzrf;cH&w,fqdk
wmrsK;d awGtxd ay:aygucf yhJ gw,f? zrf;qD;+yD;wJt
h cgrmS vnf; ppfcHk ;Hk qkw
d mawGuae tusO;f enf;eJ@
tjypfay;vkdufw,fqkdwmrsKd;awG wjynfvkH; ae&mtESH@ay:aygufcJhygw,f? AkdvfcsKyf}uD;apmarmif
ukd,fwkdifu tckppfwyfu tkyfcsKyfaewm rm&S,favm jzpfw,f? rm&S,favmqkdwm ppfAkdvfcsKyf
}uD;tay:rSmyJwnfw,f? AkdvfcsKyf}uD;uajymwm[m Oya'yJ? udufovkd vkyfcGifh&Sdw,fqkdwJh
oabmrsKd;txd ajymifajymifwif;wif; ajymqkdvmcJhygw,f?
Ekid if aH &;ygwrD sm;u a&G;aumufyb
GJ ,fae@vyk af y;rvJqw
dk m wk;d +yD; ar;jref;awmif;qkv
d m=u
csdefrSm OD;Ek OD;aqmifwJh 'D+idrf; tzGJ}uD;uvnf; e0wukd a&G;aumufyGJae@&ufudk wdwdususowf
rSwfay;zkd@ owfrSwfray;bl;qkd&if tm%mzDqefkHuvGJvkd@ wjcm;enf;vrf;r&Sdawmhyga=umif; qkdwJh
oabmrsKd;/ wjcm;EkdifiHa&;ygwDrsm;eJ@ !dE_dif;+yD; awmif;qdkvmcJhygw,f? e0wu 'Dtcsdef[m awmif;
yGJwkdufyGJawGvkyfae=u&r,fhtcsdefr[kwfvkd@ wkef@jyefajymqkd&if;/ uef@uGufr_awG awmif;qkdr_awGvkyf
ae=uwJh tzGJ tpnf;awGudk +cdr;f ajcmufwm ac:,lowday;wmawG vkyaf qmifygw,f? uef@uu
G pf m
awmif;qkpd mawG tqufrjywfvdk xkwjf yefvy_ &f mS ;aewJh 'Dru
dk a&pDr[mrdwt
f zGJ csKyf ('rz) taxG
axGtwGi;f a&;r; OD;!k0d if; udk e0wtzGJ 0if &efuek w
f idk ;f wkid ;f r; Akv
d cf sKyfrsK;d !Ge@f u rdawmfcef;rrSm
ac:,l+yD; owday; +cdrf;ajcmufwmvkyfygw,f?
arv (25) &ufae@rSm t}udrf (40) ajrmuf e0w owif;pm;&Sif;vif;yGJuae Burma
tpm; Myanmar vk@d toHxu
G o
f ifah =umif;/ aemif Union of Myanmar ( jynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmf)
vk@d ac:a0:tok;H yrSmjzpfa=umif; a=unmygw,f? b,fEidk if aH &;tzGJ tpnf;eJ@rS wkid yf if !Ed id_ ;f jcif;ry
bJ e0w oabmtwkdif; xkwfjyefa=unmvkdufjcif;jzpfygw,f?
e0w ppftpkd;&[m wzufuxifovkd zrf;qD;tjypfay;axmifcswmawG vkyfaqmif&if;/
wzufu Ekid if aH &;ygwaD wG&J xkwjf yefa=unmcsuaf wG jzef@a0+y;D Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awG tqufrjywf
vkyaf qmifae=u[mtay: uef@owfcsKyfcs,Ef idk zf @dk / Ekid if aH &;ygwrD sm;ykEH ydS x
f w
k af 0cGihf rSwyf w
Hk ifav#uf
xm;&r,fqkdwmukd jymef;owfrSwfvmcJhygw,f? jynfxJa&;0ef}uD; AkdvfcsKyfbkef;jrifh vufrSwfeJ@
(6-6-89) rSm a=unmcJhwmjzpfygw,f? EkdifiHa&;ygwDtzGJtpnf;awG&J pkkH;cGifh pnf;a0;cGifh v_yf&Sm;
cGifhawGukd 288/ 888 qkdwJh trdef@a=unmcsufawGeJ@ ydwfyifwm;qD; uef@owfxm;wmawmif
tm;r&ao;bJ Ekid if aH &;ygwaD wG&J 0g'jzefcsd oabmxm;xkwaf zmfciG /hf ynmay;pnf;k;H v_y&f mS ;ykid cf iG hf
awGukdawmif xyfqifh ydwfyifcsKyfcs,fEkdifzkd@ ud;pm;tm;xkwfvmcJhwmjzpfygw,f? 0g'jzef@csda&;
twGuf ku
d Ef ydS jf zef@csad e=uwJh pmapmif pmwrf; pmtkyaf wGudk (Ekid if aH &;ygwaD wG&J pmtkypf mapmifpm
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

501

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wrf;awGudk) vG,fvG,fulul xGufay:cGifhr&atmif tpDtpOf&Sd&Sd csKyfcs,fuef@owfEkdifzkd@ vkyfaqmif


jymef;vmjcif;jzpfygw,f?
EkdifiHa&;ygwDawGu 'DvkdcsKyfcs,f jymef;vmr_ukd rudufrESpfouf=uyg? EkdifiHa&;ygwDtjzpf
w&m;0ifrw
S yf w
Hk if+yD; w&m;0ifwnf&adS e+yD;jzpfwt
hJ wGuf ygwaD wG&J 0g'jzef@csad &;ynmay;a&;qkid &f m
ykHESdyfxkwfa0jzef@csdwmawG[m rv$JraoGvkyf&r,fhudpPawGomjzpfw,f? vkyfaqmifcGifh&Sd&r,fh udpP
awGomjzpfw,f? w&m;0ifEidk if aH &;ygwaD wG&J w&m;0if tcGit
hf a&;abmiftwGi;f u uif;vGwcf iG hf
udpo
P mjzpfw,fv@dk ,k=H unf=uovkd tckvdk e0w u ykEH ydS x
f w
k af 0cGihf rSwyf w
Hk ifav#mufxm;zk@d jymef;
vmwm[m wrifoufouf zdEydS zf @dk vyk v
f mwmvk@d vnf; jrif=uygw,f? rw&m;ojzifh uef@owfcsKyf
cs,fvmwmvkd@vnf; jrif=uygw,f? a':atmifqef;pk=unf udk,fwkdifvnf; tJ'DvkdyJjrifygw,f?
ykHESdyfxkwfa0cGifhudpP rSwfykHwifrvm;/ rwifbl;vm;/ b,fvkdvkyf=urvJqkdwm jy\emw&yftjzpf/
jzpfay:vmcJhygw,f? e0wukd uef@uGufwifjy=uwmawGvnf; jzpfay:vmcJhygw,f? rSwfykHwif
rav#mufxm;yJ kdufESdyfjzef@csdp&mawGukd ukd,fh[mudk,f qufvuf kdufESdyfjzef@csd=uwmawGvnf;
ukd,fh&yfwnfcsufeJ@ukd,f azmfjyvm=uygw,f?
ZGefv (21) &ufae@ ajreDukef; ESpfywfvnftcrf;tem;usif;y+yD;/ &efukefwkdif; NLD kH;rSm
a':atmifqef;pk=unfu w&m;a[mygw,f? tapmifht=uyfawG csxm;wJh=um;uae ausmif;om;
av;awG usqkH;cJh&wJhae&mtxd oGm;a&muf+yD; a':atmifqef;pk=unf u vGrf;olyef;acGcsygw,f?
ppfwyfu a':atmifqef;pk=unf udk zrf;wJhtwGuf a':atmifqef;pk=unf tzrf;cH&&m ykvdyfXme
txd vlxk}uD;u pkkH;a&muf&Sdvm=uygw,f? +idrf;+idrf;csrf;csrf;eJ@ajz&Sif;+yD; a':atmifqef;pk=unfukd
jyefvnfv$wfay;vkdufayr,fh pkkH;a&muf&SdvmwJh vlxk}uD;udkawmh ppfwyfuaoewfeJ@ ypfcwfwJh
twGuf vlwOD;aoqk;H &ygw,f? (uHq;dk csiaf wmh vlxx
k u
J aoewfreS f aoqk;H oGm;&ol[m wpn
ygwD0ifwOD;jzpfaew,fvkd@ qkdygw,f?)
e0weJ@ NLD wkd@&J xdyfwkdufjzpfr_[m wpxufwp ydk+yD;jrifhrm;vmygw,f? e0w&J
pwifr_a=umifh ay:aygufcJh&wmcsnf;jzpfygw,f?
e0w &J wzufowfuswhJ ajymqkd yrlra_ wGa=umifh rw&m;ojzifh zdEydS &f rf;um; apmfum;csKyf
cs,v
f mr_awGa=umifh Ekid if aH &;ygwaD wGukd zGJ pnf;cGio
hf may;+yD; bmwckrS pnf;k;H v_y&f mS ; pkpnf;cGirhf &
atmif ajymcGifhqkdcGifh oabmxm; xkwfazmfcGifhr&Sdatmif tqufrjywf vkyfukdifaqmif&Gufaer_awG
a=umifh ZGefvxJrSm tm%mzDqefa&;oabmxm;awG[m EkdifiHa&;ygwDawmfawmfrsm;rsm;twGif;
us,u
f s,jf yef@jyef@ ay:ayguaf e+yjD zpfygw,f? a':atmifqef;pk=unf OD;aqmifwhJ NLD twGi;f rSmvnf;
trsm;jynfoloabmrwlwJh trdef@tm%mrSefor# wm0eft& zDqef=u qkdwJh auG;a=umfoH
ay:aygufae+yDjzpfygw,f? 'DauG;a=umfoH[m [ife&Da';Apfaomfkd; &J pmykd'fukd ukd;um;+yD; NLD
twGi;f a&;r;tzGJ 0if OD;0if;wif u wifjycJ+h yD;/ NLD A[kt
d vkyt
f r_aqmif aumfrw
D t
D pnf;ta0;u
oabmwlncD w
hJ hJ au;G a=umfojH zpfygw,f? (Zlvidk v
f xJrmS yJ OD;0if;wif udk e0wu tr_qif+y;D zrf;qD;
ygw,f?)
ZGev
f wwd,ygwx
f rJ mS &efuek w
f idk ;f NLD k;H rSm NLD eJ@ r[mrdwf Ekid if aH &;ygwrD sm; tpnf;
ta0;usi;f yygw,f? wufa&mufvm=uwJh Ekid if aH &;ygwaD wGukd OD;wifO;D eJ@ a':atmifqef;pk=unfu
502

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

pum;ajymqkdygw,f? NLD u xkwfa0wJh pmwef;wapmifukd EkdifiHa&;ygwDawGudk ay;a0&mrSm


trsm;jynfol oabmrwlEkdifwJh trdef@tm%mrSefor# wm0eft&zDqef=u qkdwJh pmwrf;eJ@
tm%mukzd q
D efI xkwaf 0onf qkw
d hJ azmfjyr_ukd yxrqk;H t}urd f yGiyhf iG v
hf if;vif; xkwaf zmf pwif
vkdufygw,f? tm%mzDqefa&;v_yf&Sm;r_ pwifvkduf+yDjzpfygw,f?
ZGefv aemufqkH;ywfxJrSm tm%mzDqefa&;v_yf&Sm;r_awG qufwkdufay:xGufvmygw,f?
&efuek &f dS trsK;d om;Ekid if aH &;wyfaygi;f pk (XmecsKyf) k;H cef;rSmusi;f ywJh a[majymyGrJ mS vnf; tm%mukd
zDqefIusi;f yonf qkw
d hJ tok;H tE_e;f ukd w&m;0if auG;a=umf qkid ;f bkwx
f v
l u
dk yf gw,f? a[majym
yGrJ mS OD;wifO;D a&m a':atmifqef;pk=unfyg wufwufuGuG wufa&mufa[majymygw,f? ('rz)0if
EkdifiHa&;ygwDawGtm;vkH; wufa&muf=uygw,f? 'rz &J t"duygwD vlabmifopf&J OuUu
awmh atmifaZ,s jzpfae+yjD zpfygw,f? (vlabmifopfygwv
D J ESpjf crf;uGaJ e+yjD zpfygw,f? rk;d oD;ZGef
uawmh wdrf;a&SmifoGm;&+yDjzpfygw,f? rdk;oD;ZGef rwdrf;a&Smif&rDrSm vlabmifopfygwDtwGif; tuGJ
t+yJu odoo
d mom ay:xGuv
f mcJ+h yD; taxGaxGtwGi;f a&;r; &JEidk af tmifu OuU rk;d oD;ZGef ukd
rd;k oD;ZGef (ok@d r[kw)f ud;rJah vwHceG f qkw
d hJ pmtkyw
f tkyef @J xkwaf zmfa0zefw
_ cf swu
dk cf u
dk af ecJ+h yD;+yD
jzpfygw,f? e0wuvnf; rkd;oD;ZGef; ukd zrf;qD;Ekdifa&;ud;yrf;aecsdefrSm rkd;oD;ZGefu a&Smifwdrf;oGm;
cJh&+yD; rdk;oD;ZGefae&m OuU jzpfvmcJholuawmh atmifaZ,s jzpfygw,f?)
a':atmifqef;pk=unf eJ@ wmarGrde,f NLD a[majymyGJ Akdvfwaxmifrde,f NLD
a[majymyGJawG &J&J&ifh&ifh qufwkdufxGufay:vmcJhygw,f?
ZlvkdifvxJa&mufwmeJ@ (7) &uf Zlvkdif ausmif;om;ta&;awmfykH txdrf;trSwfv_yf&Sm;r_
awG rkcsvmawmhrSmjzpfwJhtwGuf ZGefv aemufqkH;ywfxJrSm ausmif;om;or*~ tr_aqmifa[mif;
rsm;vnf;jzpf wufwufuGuG a[majym=ur,fholrsm;vnf;jzpfwJh jynfolwkd;wufa&;ygwD OuU
OD;cifarmifjrifh eJ@ taxGaxGtwGi;f a&;r; OD;vSa&$ wk@d udk e0wu zrf;qD;vku
d yf gw,f? 'rz uvnf;
tzrf;cH&r_eJ@ywfouf+yD; uef@uGufpmxkwfcJhovdk NLD uvnf; uef@uGufcJhygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;apmarmif u a':atmifqef;pk=unf ukd uGefz&efaw;&Sif;vkyfaewmvkd@ pGyfpGJkHr
u uGezf &efaw;&Si;f qdw
k m Auy awG&J enf;yJ/ uGezf &efaw;&Si;f vkyaf ewmukd &yfvu
dk yf gv@dk ajymif
ajymifwif;wif;+cdrf;ajcmufvmygw,f?
30-6-89 ae@nrSm a&G;aumufyGJaumfr&Sif&J jynfolv$wfawmf a&G;aumufyGJenf;Oya'
rsm; ukd xkwfjyefa=unmcJhygw,f?
Zlvidk f (7) &ufae@rmS ppfwyf&J txyfxyfcsxm;wJh vkH caH &;qkw
d mawG =um;uae (7) &uf
Zlvidk f ausmif;om;ta&;awmfyHk txdr;f trSwaf [majymyGaJ wG ae&mtES@H usi;f ycJ+h y;D ppftpk;d &&J zdEydS f
+cdrf;ajcmufr_awGudk EkdifiHa&;ygwDawGu wkef@jyeftHwkcJh=uygw,f?
ppftpkd;&[m EkdifiHa&;ygwDxJrSm tiftm;t}uD;qkH;jzpfwJh NLD eJ@ EkdifiHa&;t&Sdef=oZm
t}uD;rm;qkH;jzpfwJh NLD acgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfukd t"du OD;wnf+yD; wkdufckduf_wfcs
wmawG vkyaf qmifvmovk/d Ekid if aH &;ygwaD wGtoD;oD;xJu vuf0EJ ,
G f Ekid if aH &;orm;awGuv
dk nf;
ypfrw
S x
f m;+yD; ESyd u
f yG Ef idk af &; tm;xkw}f uHpnfvmcJyh gw,f? a':atmifqef;pk=unf tem;rSm vuf0J
orm;awG 0kdif;&Haew,fvkd@vnf; xifjrif,lqxm;cJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

503

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

a':atmifqef;pk=unf uawmh NLD zGJ pnf;+yD;uwnf;u +idr;f csr;f wJeh nf; t=urf;rzufa&;
enf;ukd ukid pf +JG yD; e0w tpk;d &eJ@ awGqkaH qG;aEG;zk@d t}udr}f udraf wmif;qdck yhJ gw,f? xdyw
f u
dk jf zpfvm&
wJhtcsdef tm%mzDqefa&;vrf;a=umif;qD a&mufvm&wJhtcsdeftxdvnf; awGqkHaqG;aEG;zkd@ukd
awmif;qkad eqJjzpfygw,f? e0w u awGqkaH qG;aEG;zk@d wavsmufv;Hk jiif;qefcyhJ gw,f? 'Davmufrsm;
jym;vGef;vSwJh EkdifiHa&;ygwDawGeJ@ b,fvkdvkyf+yD; aqG;aEG;EkdifrvJvkd@ ta=umif;jycJhygw,f? EkdifiHa&;
ygwDaygif; (104) ygwDu a':atmifqef;pk=unf ukd wOD;wnfaomukd,fpm;vS,ftjzpf wcJeuf
qENy+yD; tm%mtyfEiS ;f vku
d =f uawmhvnf; awGqkaH qG;aEG;zk@d vk;H 0rpOf;pm;krH u wk;d +yD; zdEydS zf rf;qD;
ESdyfuGyfwmawGeJ@yJ e0w&J oabmxm;trSefukd azmfjycJhygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u tmZmenfae@ukd r[mrdwf EkdifiHa&;ygwDaygif;pkHeJ@ yl;aygif;usif;y
t+yD;rSm ppfrSefwJh wyfaygif;pk}uD;wck zGJpnf;a&;ukd vkyfaqmifoGm;zkd@ vsmxm;ygw,f? trwfae&m
cGw
J rf;twGuf vma&mufaygi;f pnf;=uwJh trnfcH wyfaygi;f pkoabmr[kwyf J wlnw
D hJ &nf&,
G cf su/f
jywfom;wJh nD!w
G rf e_ @J zGJ pnf;ay:xGuv
f mwJh wyfaygi;f pkrsK;d ukd wnfaqmufomG ;zk@d &nf&,
G x
f m;+yD;
jzpfygw,f? a&G;aumufyGJenf;Oya'vnf; xGufvm+yD;+yDjzpfwJhtwGuf =um;jzwftpdk;&zGJpnf;a&;
toHuvnf; rSdefoGm;+yD; w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJjzpfajrmufa&; qkdwJhtoH ykd+yD;
ay:vGifvmygw,f? w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJjzpfajrmufa&; twGufqkdwJh
acgif;pnf;atmuf rSm 288/ 888 kyfodrf;ay;qkdwJh awmif;qkdoHawGwkd;+yD; xGufay:vmygw,f?
ppfrSefwJh w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJwckjzpfajrmufzkd@ t[ef@twm; taESmuft,Suf
ozG,jf zpfaewJh 288/ 888 trde@f a=unmcsuaf wG kyo
f rd ;f ay;a&;[m trSew
f u,fvnf; vkt
d yf
ygw,f?
e0wu 288/ 888 awG kyfodrf;ray;kHru tmZmenfae@ukd NLD OD;aqmifwJh
EkdifiHa&;ygwDawG&J csDwuf tav;yv_yf&Sm;yGJ}uD; pnfpnfum;um; jzpfay:rvmapa&;twGuf
udwifydwfyif uef@owfwJhtpDtpOfawGudkawmif csrSwfvkdufjyefygw,f? tJ'guawmh EkdifiHa&;
ygwaD wGtaeeJ@ tmZmenfae@rmS ygww
D ck q,fO;D wufa&mufciG hf ya=umif; tJ'D (10) OD;ukd emrnfe@J
wuG udwifpm&if;ay;zkd@ qkdwm jzpfygw,f? NLD ukdvnf; tmZmenfae@wufa&mufzkd@ pm&if;
udawmif;wmvkyfygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u tpkd;&OD;pD;yvkyfr,fh tcrf;tem;udk rdrdwufrSmr[kwfa=umif;/
rdrdwkd@tpDtpOfeJ@ rdrdwkd@jynfolawGeJ@ vufwGJ+yD;wufrSmjzpfa=umif; jynfolawGrSm vGwfvyfpGm0rf;
enf;cGifh&Sdw,f? qlylr_rjzpfatmif wm0ef,lw,f? ppfwyfuom qlylr_jzpfatmif raESmuf,SufygeJ@
qkdwJh oabmxm;&SdwJhpmukd e0w xH jyef=um;cJhygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;apmarmif u tmZmenfae@rwkdifcifrSm rdef@cGef&Snf}uD;wckay;+yD; +cdrf;ajcmufyg
w,f? Zlvkdif (19) &ufae@rSm vlpkvla0;vkyf&if ypfcwfzdcGJ&vdrf@r,fqkdwJhta=umif; ajymqkdygw,f?
tJ'D rdef@cGef&Snf}uD;t+yD;rSm xyfqifh+cdrf;ajcmufzkd@ ppfe,fajrawGcGJ+yD; ppfckHkH;awGzGJpnf;ygw,f?
a':atmifqef;pk=unf uvnf; tmZmenfae@udk uk,
d t
hf pDtpOfe@J ud,
k u
f si;f yEkid zf @dk vkt
d yf
wJhjyifqif aqG;aEG;ndE_dif;r_ awGvkyfygw,f?
504

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

Zlvkdif (18) &ufae@rSmawmh e0w bufu tmZmenfae@rSm tmZmenfukef;ukd csDwuf


tav;yzkd@ vma&mufac:,lolrsm;a=umifhjzpfap/ rdrdukd,fwkdif qENeJ@jzpfap tjyifxGufjcif;ryzkd@/
ycJhvkd@ jy\emwpkHw&mjzpfay:vm&if wm0efr,la=umif; owday;tyfygw,f qkdwJh +cdrf;ajcmuf
owday;csuq
f w
dk mukd ppfum;awGe@J rd vk;H tES@H vSnv
hf nfatmf[pfygw,f? rd xJ ae&mtES@H uv
kd nf;
ppfwyfawG rJrv
J y_ f tjynfw
h ;dk csygw,f? ppfum;awG b&if;u,f&,
D mum;awGuv
dk nf; tES@H vn
S v
hf nf
armif;ESifcdkif;+yD; tiftm;jy +cdrf;ajcmufwmawG vkyfygw,f?
Zlvkdif (19) &ufae@ tmZmenfae@ reufcif;rSmawmh NLD kH;csKyf/ a&$*kHwkdifvrf; NLD
wkdif;kH;eJ@ tmZmenfukef;t=um; ppfwyfawG tkHeJ@usif;eJ@ csxm;ygw,f? a&$*kHwkdif t0kdif;wckvkH;ay:
rSmvnf; oHq;l ud;acGawG txyfxyfcsxm;krH u/ aq;tjzLeJ@ pnf;wm;xm;+yD;/ Tae&mu ausmf
v#ifypfrnf qkdwJh qkdif;bkwfawGawmif wef;pDaxmifxm;ygw,f? tmZmenfukef;ukd csDwufzkd@jyif
qifvm=uwJh vlxk}uD;[m a&$*kHwkdifteD;w0kdufrSm a&muf&Sdae=u+yDjzpfygw,f?
ppfwyfu vlxk}uD;ukd twif;t=uyf vlpkcGJygw,f? tmZmenfukef;ukd a':atmifqef;
pk=unf eJ@twl csDwufum oGm;a&muf+yD; yef;acGcszkd@ jyifqifvm=uwJhvlxk}uD;ukd kdufESuf+yD;vlpk
cGJypfvkdufygw,f?
trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJcsKyf XmecsKyfkH;eJ@ a':atmifqef;pk=unf aetdrfukdvnf;
e0wppfwyfu tjynfht0 ydwfqkd@ xm;vkduf+yD;+yDjzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unfu jynfolokd@
arwWm&yfcpH m wapmif tcuftcJ=um; uaexkwjf yef today;vku
d &f ygawmhw,f? tJ'pD muawmh
rlv tmZmenf ae@tpDtpOfukdzsufodrf;vkdufa=umif;/ jynfolrsm; rdrdwkd@aetdrfawGxJuae+yD;
ppftpdk;&J&J rw&m;r_awGukd oydwfarSmufqef@usifwJhtaeeJ@ +idrfqdwfpGm tmZmenfae@ukd txdrf;
trSwfyoGm;=uzkd@qkdwJh pmyJjzpfygw,f?
e0w ppftpd;k &u a':atmifqef;pk=unf ukv
d nf; zrf;qD;vku
d yf gawmhw,f? aetdrrf mS wif
tus,fcsKyftjzpfeJ@owfrSwf+yD; zrf;qD;vkdufwmjzpfygw,f? Zlvkdif (20) &ufae@up+yD; tus,fcsKyf
eJ@xdef;odrf;zrf;qD;vkdufa=umif; e0w ppftpkd;u a=unmvkdufygw,f?
a':atmifqef;pk=unf udk tusKyfcsKyftjzpf zrf;qD;vdkuf+yD;wJhaemufydkif; e0w ppftpdk;&
tzd@k t}uD;tus,f 0g'jzef@cspd &m zrf;qD; azmfxw
k v
f u
kd Ef ikd rf u
_ awmh Auy ajratmuf ,l*sv
D y_ &f mS ;
r_}uD;jzpfygw,f?
ArmjynfEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rSm wa'gifhwcef;u yg0ifcJhwJh Auy,l*sD ajratmufv_yf&Sm;r_udk
EdkifiHawmftm%mudk jzwfvrf;uae &,lzdk@ud;pm;wJh Auy ,l*sDwdk@&Jtm;xkwfr_ tjzpf e0w
twGif;a&;r; (1) Adkvfr;csKyfcif!ef@u wHqdyfuyfvdkufygw,f?
5-8-89 ae@rmS owif;pm&Si;f vif;yG}J uD; usi;f y+yD; Auy,l*sw
D @kd &J vky&f yfukd cd;k xkyf cd;k xnf
eJ@rv
d u
kd w
f @J olc;kd zrf;ol}u;D *du
k rf sK;d eJ@ txl;&Si;f vif;yG}J u;D vkyyf gw,f? ta&;awmfy}kH u;D udyk g okyf
zsuaf jymqd+k yD;/ ta&;awmfy}kH uD;twGi;f yg0ifqifEJ$ v_y&f mS ;cJ=h uolawGtm;vH;k udk Auy wd@k &J qdik ;f csuf
twdkif; bkrodbrod yg0ifv_yfSm;cJh=u&wJh oabmrsKd;jzpfatmif vrf;a=umif;qGJ,l ajymqdkygw,f?
Edik if aH &;ygw}D uD;w&yfjzpfwhJ Auy [m Edik if aH &;v_y&f mS ;r_awGay: zd@k jzpfap/ ay:vmwJh Edik if aH &;v_y&f mS ;r_
awGtwGi;f taumif;qH;k jzpfatmifjzpfap olvyk &f r,fw
h m0efukd ol[mol taumif;qH;k jzpfatmif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

505

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

yg0ifv_yfSm;wm[m bmrSqef;=u,fvSwJh udpPw&yfr[kwfbl;qdkwmavmufudkawmif em;rvnf


bJ (odk@r[kwf em;rvnfcsifa,mifaqmif+yD;) &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD;udk Auy awGazmfvdk@ ay:
vmcJ&h wJh azmufjyefwhJ ta&;awmfy}kH uD;oabmrsK;d oufa&mufatmif yHak zmfajymqd&k iS ;f vif;ygw,f?
Auy ,l*sv
D y_ &f mS ;r_}u;D udk acgi;f aqmifc=hJ uwJh yk*Kd~ vfEpS Of ;D uawmh udo
k ufcikd ef @J tefu,f}u;D
ac: udw
k ifatmif(u|e;f jyef) jzpfygw,f? udo
k ufcikd f eJ@ udw
k ifatmif udk Zlvikd f (11) &ufae@rmS uwnf;u
e0w axmufvSrf;a&;rsm;u zrf;qD;&rdcJh+yD;jzpfayr,fh aemufxyf uGif;quf zrf;qD;p&mawGudk
woDwwef;}uD; qufvufzrf;qD;+yD; tr_cGifudk pdwfudufzefwD;wnfaqmuf+yD;wJhtcgusrS txl;
owif;pm&Sif;vif;yGJ}uD;tjzpf yHkazmf&Sif;vif;cJhwmjzpfygw,f?
tJ'D iS ;f vif;yG}J uD;ta=umif;udk pmtkyt
f jzpfe@J vnf; du
k Ef ydS x
f w
k af 0 jzef@cscd yhJ gw,f? pmtkyf
emrnfuawmh Edik if aH wmftm%mudk jzwfvrf;uae odr;f ydu
k &f ,l&ef Auy wd@k . }uHpnfud;yrf;r_
wJh?
tJ'DpmtkyfeD}uD;xJrSm OD;0if;wif/ OD;xGef;wif (a&Sae}uD;) wdk@udkvnf; xnfhoGif;azmfjycJh+yD;
Auy tEG,f0ifawGtjzpf yHkazmfcJhygw,f? t&ifuwnf;u zrf;qD;xdef;odrf;xm;wJh OD;cifarmifjrifh/
OD;vSa&$/ OD;!d0k if; wd@k uv
kd nf; xnfo
h iG ;f azmfjycJyh gw,f? wu,fu OD;0if;wif udk zrf;qD;wm[m Zlvikd f
(4) &ufae@uwnf;ujzpfygw,f? OD;0if;wif udk zrf;qD;cJw
h m[mvnf; wrifnpfywf+yD; zrf;qD;cJw
h m
omjzpfygw,f? ppftpd;k &&J tzrf;tqD;udk rcHbJ a&Smifwrd ;f aewJh vli,fwOD;&J tazeJ@ w,fvzD ek ;f
pum;ajymcJhwmtay: qGJpkquf,l+yD; OD;0if;wif vnf; }uH&mygw&m;cHtjzpf e0w &J ,kwfrmyuf
pufjcif;udk cHvdkuf&wmomjzpfygw,f? b,ftr_rSmjzpfjzpf w,fvDzkef;pum;ajymqdkjcif;[m ouf
aotjzpf vufcHzG,f&mr&Sdvdk@ Oya' u qdkxm;ayr,fh wrifoufouftjypf&Smcsifvdk@udk
&SmcJhwmjzpfaewJh e0w tkyfpdk;r_atmufrSmawmh OD;0if;wif [m jypfr_usL;vGefol}uD;wOD; jzpfoGm;&
ygawmhw,f? e0w [m b,favmuf,w
k rf movJq&kd if OD;0if;wif udk zrf;xm;wke;f rSm OD;0if;wif
[m Edik if aH &;enf;AsL[mqdik &f m t}uHay;yk*Kd~ vf wenf;tm;jzifh a':atmifqef;pk=unf udk ud;udik cf w
hJ hJ
a':atmifqef;pk=unf &J kyaf o;q&mjzpfw,f qdw
k hJ oabmtxd xGuq
f akd pzd@k OD;0if;wif udk twif;
t"rR vkyaf qmifc=hJ uygw,f? (3) &ufww
d d tpmrau|;/ rtdyEf ikd af tmifvyk x
f m;+yD;rS uvdeu
f uspf
enf;rsK;d pHek @J }uHpnfc=hJ uwmjzpfygw,f? OD;0if;wif u owW&d &dS dS &ifqikd cf w
hJ t
hJ wGuf xifovdrk jzpfvm
yg? OD;0if;wif udk e0w u tqufrjywf ,kwfrmcJhygw,f? Auy ,l*sD v_yf&Sm;r_}uD; ay:vmwJhtcg
rSmvnf; OD;0if;wif udkyg pmtkyfeD}uD;xJ xnfhoGif;azmfjy+yD; [dkvdkvdk 'Dvdkvdkjzpfatmif a&modyfcJhyg
w,f?
e0w[m a':atmifqef;pk=unf udk tusKyfcsKyfeJ@ xdef;odrf;zrf;qD;vdkuf+yD;wJhaemuf trsdK;
rsdK;tzHkzHk oduQmcswdkufcdkufwm/ pGyfpGJwHqdyfuyfwmawG enf;trsKd;rsKd;eJ@ wdk;+yD;vkyfaqmifygw,f?
NLD udkvnf; trsKd;rsKd;tzHkzHk zdEdSyfwm uef@owfwm csKyfcs,fwmawG vkyfaqmifygw,f? txl;
ojzifh rdawmf&efuek f r[kww
f hJ e,fawGrmS qd&k if NLD udk ajymifajymifwif;wif;udk ESyd u
f yG af pmfum;
wmawG vkyfaqmifygw,f? rqv wjzpfvJ wpn udkawmh tm%mydkiftqifhtoD;oD;uae rsuf
ESmomay;wm/ bufvdkufwmawGudk ododomomvkyfaqmifay;cJhygw,f? NLD ygwD0ifawGeJ@ wdk;
wufwJhEdkifiHa&;t,ltq&SdwJh vuf0JEG,f0ifawG/ ausmif;om;ygwDawGudkom tawmrowfEdkif
506

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

atmif zrf;qD;ESdyfuGyf [ef@wm;aESmuf,SufwmawG tqufrjywf vkyfaqmifcJhygw,f? wpnygwD


u tzrf;tqD; tppftaq;cH&w,fqdkwm wOD;wa,mufawmifr&SdcJhyg?
pufwifbmvxJrSm EdkifiHa&;ygwD (3) ckudk e0w ppftpdk;&uae zsufodrf;ypfcJhygw,f?
Auy &J ajray:ygwaD wGtjzpf zGJ pnf;xm;wmqdw
k hJ pGypf cJG suef @J a&G;aumufyaJG umfrSiu
f ae y,fzsuf
a=umif;a=unm+yD; zsufodrf;ypfcJhwmjzpfygw,f? zsufodrf;cH&wJh EdkifiHa&;ygwD (3) ckuawmh jynfol
wdk;wufa&;ygwD/ trsKd;om;EdkifiHa&;wyfaygif;pk eJ@ t+rJpdrf;vli,ftzGJ jzpfygw,f? wu,fuawmh
a&G;aumufyGJaumfr&Sifuae w&m;0if zsufodrf;y,fzsufvdkufa=umif; a=unmcsufrxGufcif
uwnf;u tJ'DEdkifiHa&;ygwDawG&J acgif;aqmifawGudk e0w axmufvSrf;a&;u vdkufvHzrf;qD;
aecJh+yD;+yDjzpfygw,f? A[dkaumfrwDwckvHk;udk vdkufvHzrf;qD;wmjzpfygw,f? trsm;pk}uD; tzrf;cH
vdkuf&+yD;/ xGufajy;wdrf;a&Smifol teJpkom vGwfajrmufcGifh&+yD; EdkifiHa&;v_yfSm;r_awGudk qufvuf
vkyfaqmifEdkifcJh=uygw,f?
e0w tpdk;&[m 'Drdkua&pDtiftm;pkawGtay: xifovdk Adkvfus&rf;um;+yD;/ vufeufudkif
xm;Edik w
f ,fqw
kd hJ ppftiftm;&Sijf zpfwm wckwnf;eJ@ igph um;EGm;& ajymcsiw
f mawGukd ajymqdak eEdik +f y;D
rm&S,favmeJ@ ppfcHkkH;awG t+cHt&HeJ@ tm%mudk ydkifydkifEdkifEdkif qkyfudkifxm;Edkif+yDvdk@ ,lq+yD;wJhtcg
ygwDpHk'Drdkua&pDaG;aumufyGJ}uD;udk usif;yay;zdk@ jyifqifygw,f?
(10-11-89) ae@ ppfOD;pD; wuUodkvfoifwef;qif;yGJrSm e0wOuU AdkvfcsKyf}uD;apmarmifu
a'gufwmarmifarmif vufxuf wyfrawmfom;rsm; vufeufudkif jynfol&JwyfzGJ0ifrsm;eJ@
EdkifiHhbmrS vpm,lwJh 0efxrf;rsm;tm;vHk;[m rnfonfhygwD0ifrS rjzpfap&qdkwJh trdef@xkwfjyef
vkdufcsdefup+yD; oltygt0if wyfrawmfom;tm;vHk;[m rnfhonfhygwD0ifrS r[kwfawmha=umif;/
vGwv
f yfpmG qENraJ y;Edik af =umif; qdw
k mawG xkwaf zmfajymqdyk gw,f? tJ'o
D ifwef;qif;yGJ rde@f ceG ;f xJ
rSmbJ vmr,fh jynfolv$wfawmfu zGJpnf;yHktajccHOya'udk a&;qGJjymef;+yD;/ tJ'DtajccHOya'eJ@
tnD zGJ pnf;wJt
h pd;k &udk tm%mv$aJ jymif;ay;oGm;r,f qdw
k hJ oabm ajymqdo
k mG ;ygw,f? (tJ'rD ed @f
cGe;f t&if Adv
k cf sKyf}uD;apmarmif ajymqdck w
hJ muawmh (5-7-89) ae@ owif;pm&Si;f vif;yGrJ mS vmr,hf
jynfolv$wfawmfu zGJpnf;yHktajccHOya'udk a&;qGJtwnfy=u&ef/ odk@r[kwf 1947 tajccHOya'
udkjzpfap/ 74 ckESpf tajccHOya'udkjzpfap vdktyfovdk jyifqiftwnfy=u&ef qdkwJh oabmrsKd;
ajymqdkoGm;cJhzl;ygw,f?)
18-11-89 ae@rmS awmh e0w tpd;k &u ygwpD 'kH rD u
kd a&pD taxGaxGa&G;aumufy}JG uD; usi;f y
r,fhae@&ufudk wdwdyy xkwfjyefa=unmcJhygw,f? a&G;aumufyGJ}uD; usif;yr,hfae@&ufuawmh
(1990 jynfh/ arv 27 &uf/ wevFmae@) qdkwmjzpfygw,f?
rJqENe,ftoD;oD;twGuf v$wfawmfudk,fpm;vS,favmif; trnfpm&if; wifoGif;EdkifwJh
ae@&ufeJ@ aemufqHk;&ufuawmh 1989 ckESpf/ 'DZifbm (28) uae 1990 jynfh/ Zefe0g&D (3) &ufae@
txdjzpfygw,f?
1989 ckESpf wESpfvHk;&Jtajctaeudk csKyf=unfhvdkufr,fqdk&ifawmh e0w[m tm%mudk
wif;wif;=uyf=uyf csKyfudkifxm;+yD;/ udk,fudk,fwdkif zGJpnf;cGifhay;xm;cJhwJh EdkifiHa&;ygwDawGudk
rv_yfEdkifatmif enf;rsKd;pHkeJ@ zdESdyfcJhygw,f? ygwDtjzpf qdkif;bkwfwifcGifhomy+yD; bmv_yf&Sm;cGifhrS
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

507

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

r&Sdatmif/ bmpum;rS ajymcGifhrSdatmif 288/ 888 trdef@awGeJ@ xdef;csKyfHkomru ppfcHkHk;awG/


rmS,favmOya'awGeJ@yg tjyif;txef EdSyfuGyfcJhygw,f?
EdkifiHa&;ygwDawGuvnf; ppftpdk;&udk enf;rsKd;pHkeJ@ jyefvnf qef@usif uef@uGufcJh=u+yD;/
awmif;qkcd suaf wG/ a=unmcsuaf wG/ oabmxm;xkwf azmfwifjycsuaf wGe@J tqufrjywf Edik if aH &;
v_y&f mS ;r_awGukd vkyaf qmifc=hJ uygw,f? tiftm;t}uD;rm;qH;k jzpfvmwJh NLD [m a&Swef;ta&muf
qHk;jzpfvmcJh+yD; ppftpdk;&&J OD;wnfwdkufcdkuf&m t"du twdkuftcHygwD}uD; jzpfvmcJhygw,f?
a':atmifqef;pk=unf &J tcef;eJ@ud;yrf;tm;xkwfr_awG[m tay:vGifqHk;jzpfvmcJh+yD;/ ppftpdk;&&J
OD;wnf&efol}uD;ozG,f jzpfvmcJhygw,f? NLD eJ@ppftpdk;&&J xdyfwdkufawGqHk&r_[m tjrifhqHk;jzpf
vmcJ+h yD; tmZmenfae@ vlxv
k y_ &f mS ;r_ azmfaqmif&ef ud;yrf;qJrmS bJ a':atmifqef;pk=unfukd e0w
u zrf;qD;xdef;odrf;vdkufygw,f? a':atmifqef;pk=unf aetdrftus,fcsKyfjzpfoGm;ygw,f?
xl;jcm;wJhtjzpftysufawGuawmh ArmjynfuGefjrLepfygwD}uD; yduGJoGm;&jcif;eJ@ +idrf;tzGJ
qdkwmawG pwifjzpfwnfvmjcif;jzpfygw,f? Auy ,l*sDv_yf&Sm;r_ (4828) ygwDaumfrwDv_yfSm;r_/
tHkeJ@usif;eJ@ azmfxkwfzrf;qD;cHvdkuf&+yD;/ e0w tzdk@ t}uD;tus,f0g'jzef@csdp&mudpP}uD; wckozG,f
jzpfay:vmcJhygw,f?
1989 ckESpf ESpfukefrSmawmh 90 jynf@ESpf a&G;aumufyGJ}uD; usif;yay;rSm aocsmoGm;+yDjzpf
ygw,f?

508

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

1990 jynfh jrefrmEkdifiHa&G;aumufyGJ

Ad k v f c sKyf r S L ;}uD ; apmarmif ES i f h Ad k v f c sKyf cif ! G e f @ wd k @ vnf ;


Tod k @ rJ a y;cJ h = u
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

509
509

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

1990 jynf h a &G ; aumuf y G J } uD ;


e0w ppftpdk;&u ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD; usif;yay;zdk@ qHk;jzwfvdkuf
wm[m EdkifiHwumhtajctae jynfwGif;tajctaersm;t& rusif;yay;&if ydkrdkqdk;0g;vmEdkifzG,f&m
&Sw
d ,fv@kd jrif+y;D usi;f yray;&if rjzpfEikd af wmhwt
hJ wGuf usi;f yay;wmjzpfygw,f? aemufxyf t"du
tcsufuawmh 'DtcsdefrSm a&G;aumufyGJ}uD; usif;yvdkuf&if a&G;aumufyGJ&vm'f[m e0w twGuf
tcGit
hf vrf;omcsuaf wG xGuaf y:vmvdrrhf ,fv@kd wGuq
f ,H=k unf+yD; usi;f yay;zd@k qH;k jzwfcw
hJ mjzpfyg
w,f? tiftm;t}uD;qHk;jzpfwJh NLD udk bufaygif;pHk zdESdyfxm;+yD;+yDjzpfygw,f? txufjrufqHk;eJ@
vlxk,Hk=unfr_t&qHk;acgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf udkvnf; zrf;qD;xm;+yD;jzpfovdk/ NLD
twGi;f u xdyo
f ;D acgi;f aqmif awmfawmfrsm;rsm;udv
k nf; ta=umif;trsK;d rsK;d eJ@ axmifoiG ;f tusO;f cs
xm;Edik +f yD;+yD;jzpfygw,f? OD;0if;wif/ OD;aomfu (armifaomfu)/ OD;xGe;f wif wd@k ukd axmifxx
J nfx
h m;
+yD;+yDjzpfovdk/ OD;wifa&$/ OD;0if;cuf wdk@vdk a':atmifqef;pk=unf tpkbufu yk*~dKvfawGudkvnf;
w&m;0if &yfwnfaexdik v
f @kd r&atmif yvkyx
f m;+yD;+yDjzpfygw,f? NLD udk bufaygi;f pHk uef@owf+yD;
wpn udk odoo
d mom rsuEf mS omay; v$wx
f m;ay;+yD;+yDjzpfygw,f? 'Dvt
kd csed rf mS a&G;aumufyJG
usif;yvdkuf&if b,fvdkyJjzpfjzpf tedrfhqHk;/ ygwDwckwnf;u tjywftowf tEdkif&wJh taetxm;
rsKd;jzpfrvmbJ tm;eJwJh !ef@aygif;tpdk;&yHkomefom jzpfay:vmvdrfhr,fvdk@ wGufqxm;ygw,f?
'ga=umifh a&G;aumufyGJudk usif;yay;zdk@ qHk;jzwfvdkufwmjzpfygw,f?
a&G;aumufyGJvkyfzdk@ aocsmoGm;+yD;jzpfayr,fh w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJjzpf
ajrmufz@kd twGuf tajccHvt
kd yfcsujf zpfwhJ vGwv
f yfpmG pnf;H;k v_y&f mS ;Edik cf iG t
hf wGuf tmrcHcsuaf y;zd@k
tedrfhqHk; 288/ 888 trdef@a=unmcsufawG kwfodrf;ay;zdk@/ EdkifiHa&;ygwDawGu awmif;qdk=uyg
w,f? e0w u kwfodrf;ray;cJhyg?
w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJjzpfajrmufa&;twGuf tedrfhqHk;vdktyfcsufawGudk
awmif jznfhqnf;vdkufavsmjcif;r&SdwJhtwGuf/ a&G;aumufyGJ}uD;udk oydwfarSmufypf=ur,fqdk&if
vnf; e0w tudufyJjzpfoGm;r,fhtaetxm;rsKd;eJ@ EdkifiHa&;ygwDawG &ifqdkif&ygw,f? e0w u
wpn wpn EG,fygwDawGeJ@ ygwDpHkqdk+yD; vkyfoGm;r,fhtaetxm;rsKd;rSm a&G;aumufyGJ oydwf
arSmufa&;udkvJ v_Haqmfvdk@rjzpfyg?
a':atmifqef;pk=unf tzrf;cH&+yD;wJhaemuf NLD twGif;rSmvnf; rsKd;cspf&Jabmfa[mif;
(abmif;bDc|wf}uD;) rsm;eJ@ t&yfom;EdkifiHa&;orm;rsm;=um; uGm[r_awG tjrifrwlr_awG wdk;wuf
ay:xGuv
f mygw,f? v$waf wmfu,
kd pf m;vS,af vmif; a&G;cs,af &;udprP mS rsK;d csp}f uD;rsm;u vsmxm;
csiw
f meJ@ rsKd ;csp&f aJ bmf r[kww
f o
hJ rl sm;u vsmxm;csiw
f m uGm[r_awG ay:xGuv
f mygw,f? 'ga=umifh
ndE id_ ;f r&Edik af tmif uGm[r_}uD;rm;vSwahJ e&mawGrmS / rlvu NLD 0ifjzpfygvsuf woD;yk*v
~ tjzpf/
NLD udk,fpm;vS,feJ@yg ,SOfydifta&G;cHr,fholawG ay:aygufvm&ygw,f?
tzrf;tqD;cHxm;&wJ=h um;u a':atmifqef;pk=unf u A[ef;rd e,fuae 0ifa&muf,OS f yid f
ta&G;cHzdk@ NLD v$wfawmfudk,fpm;vS,favmif;tjzpf pm&if;wifygw,f? wpn udk,fpm;vS,f
avmif;u tjyif;txef uef@uu
G yf gw,f? a&G;aumufyaJG umfr&Siu
f vnf; e0w tvdu
k s a':atmif
510

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

qef;pk=unf udk z,f&Sm;ypfcJhygw,f? a&G;aumufyGJOya' yk'fr (10) yk'frcGJ (i) eJ@ +idpGef;w,fqdk+yD;
a&G;aumufyGJ0ifcGifh rycJhyg?
wu,fu e0w ppftpdk;&u NLD udk a&G;aumufyGJrSm 0ifa&muf,SOfydifcGifhay;cJhwm[m/
a':atmifqef;pk=unf ryg0if&atmifvyk /f OD;0if;wif wd@k vkd ppfreS w
f yhJ *k Kd~ vfawG ryg0ifEikd af tmifvyk +f yD;
rS/ e0wpdwf uu
d f &v'fxu
G af y:vmvdrrhf ,f ar#mv
f ifch suef @J cGihf yusi;f ycJw
h momjzpfygw,f? t"du
ydifjrif;udk ud;wkyf+yD;rS tydifcdkif;cJhwJhoabmomjzpfygw,f?
(90)jynfEh pS af &G;aumufy}JG uD;twGuf rJay;yHpk epfuv
kd nf; ajymif;vJxm;ygw,f? qENrv
J uf
rSwfyHkpHeJ@jzpf+yD; qENrJvufrSwfrSm udk,fpm;vS,favmif;awGtrnf/ EdkifiHa&;ygwDtrnfeJ@ trSwft
om; oauFwawGyg0ifygw,f? rJqENay;r,hf rJqEN&Sifu qENrJvufrSwfudk rJHkr;qDu xkwf,l+yD;/
uk,
d f uduEf pS o
f ufwhJ ud,
k pf m;vS,af vmif;trnfe@J oauFwab;rSm =uufajccwftrSwf tom;wH
qdyf u
kd Ef ydS zf @kd jzpfygw,f? axmufcw
H mudk =uufajccwf eJ@jyozd@k jzpfygw,f? NLD &J oauFwt
rSwftom;u carmuf jzpf+yD; wpn u pyg;ESH trSwftom;jzpfygw,f?
a&G;aumufyGJem;eD;wJhtcsdefrSm NLD Hk;a&SawGrSm a&$carmuf }uD;awG/ carmuf trSwf
tom;awG pdu
k x
f x
l m;=uygw,f? jynfo
h v
l x
l =k um;xJrmS carmuf [m a&yef;pm;vmwJt
h wGuf
carmuf wifvmwJu
h ek u
f m;udak wmif &SmazGa&;*dwu
f tjypf&mS +y;D zrf;wmqD;wmrsK;d awG ay:ayguf
vmcJhygw,f? rE Wav;bufrSmawmh ydawmufeJ@ik aEGrSmv_difw,f/ carmufeJ@ pk arrSmEdkifr,f
qdkwJh auG;a=umfoHrsKd;awG ysHESH@ a&yef;pm;cJhygw,f?
1990 jynfh/ arv (27) &ufae@rSmawmh e0w ppftpdk;&u }uD;r;usif;yay;r,fh ygwDpHk
'Dru
kd a&pDtaxGaxGa&G;aumufy}JG uD; ay:xGe;f vmygawmhw,f? 'Dru
kd a&pDtiftm;pku rJruGaJ &;udk
tav;xm; owday;=uygw,f? Auo eJ@ oHCmhtzGJtpnf;uvnf; rJawGuGJukef&ifawmh e0w
tuu
d jf zpfomG ;vdrrhf ,fqw
kd m tav;xm;ajymqd=k uygw,f? 0 eJ@ ud;k uef@ wd@k &J ykeu
f efz,f&mS ;jcif;udk
cHvdkuf&wJhtwGuf yduGJae+yD;jzpfwJh Auy uvnf; a&G;aumufyGJ}uD;udk tav;xm;um wpn
udk pD;csif;xdk;Edkifa&;twGuf 'Drdkua&pDtiftm;pkrsm; pkaygif;}uHpnfoifhygonf qdkwJh wdkufwGef;r_eJ@
ArmjynfuGefjrLepfygwD&J a&G;aumufyGJESifhywfoufI oabmxm; qdkwmudk 10-2-90 ae@
ae@pGJeJ@ xkwfjyefygw,f?
ar (27) &ufa&G;aumufyGJ}uD;usif;ywJh reufrSmawmh rJvmxnfhwJh e0w OuU AdkvfcsKyfr;
}uD; apmarmif udk Edik if w
H um owif;rD',
D mrsm;u tm%mv$aJ jymif;ay;a&;eJ@ ywfouf+yD; ar;=uyg
w,f? ygwDaygif; (93) ygwD 0ifa&muf,SOfydif=uwJh aG;aumufyGJ}uD;jzpfwJhtwGuf tjywftowf
tEdik &f r,fyh gwD &Srd mS r[kwv
f @kd vlyed ;f wGuf wGuq
f xm;wJh Adv
k cf sKyfr; }uD;apmarmif u tEdik &f wJyh g
wDudk tm%mv$Jay;vdkufrSmaygh? wyfrawmfu ppfwef;vsm;udkjyefr,f vdk@ ajym=um;cJhygw,f?
(90) jynfh/ arv (27) &ufae@ a&G;aumufyGJ}uD;udk jynfolvlxkw&yfvHk;u wufwufuG
uGvma&muf rJqENay;=uygw,f? ArmjynfrSm usif;yyvkyfcJhwJh ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;
aumufyrJG sm;ordik ;f rSm jynfov
l x
l rk q
J ENay;r_ &mcdik Ef e_ ;f trsm;qH;k aom a&G;aumufy}JG uD;tjzpf/ rSwf
wrf;wif&ygvdrfhr,f? a&G;aumufyGJ 0ifa&muf,SOfydifwJh ygwDaygif; (93) ygwD/ ygwDudk,fpm;y v$wf
awmfudk,fpm;vS,faygif; (2209) OD;/ woD;yk*~v (87) OD;&Sd+yD;/ Armjynfordkif;rSm ygwDta&twGuf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

511

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

trsm;qHk;/ ,SOfydifolOD;a&trsm;qHk;aom a&G;aumufyGJ}uD;vnf;jzpfygw,f? 1960 jynfhESpf a&G;


aumufyGJaemufydkif;/ ESpfaygif; (30) wdwd=umrS ay:xGef;cJh&wJh ygwDpHka&G;aumufyGJ}uD;vnf; jzpfwJh
twGuf wurBmvHk;uvnf; tav;xm; apmifh=unfhaecJh=uygw,f?
EdkifiHvHk; rJqENe,f (492) ae&m&SdwJhteuf (485) e,ftwGuf usif;yay;cJhwmjzpfygw,f?
rJqENe,f (245) ck txuf ,SOfydifta&G;cs,fcHcJh=uwJh ygwD}uD; (4) ck&Sdygw,f? (1) trsKd;om;'Drdk
ua&pDtzGJ@csKyf NLD / (2) wpn (3) UNDP (OD;atmif}uD;ygwD)/ (4) 'D+idrf; wdk@jzpfygw,f?
Edik if aH &;tawGtuH &ifu
h suf uG,0f ae+yDjzpfwhJ jynfov
l x
l }k uD;w&yfv;kH u rJawGukd tuGJ
rcHbJ rw&m;ojzifh zrf;qD;xde;f odr;f xm;jcif;cHae&wJh a':atmifqef;pk=unf&J ygwD NLD udk wcJeuf
yHkatmaxmufcHvdkuf=uygw,f? wavsmufvHk; 'kuQay;cJhwJh rqv wjzpfvJ wpnudkvnf; &GHrkef;/
rw&m;ojzifh zdEydS af ewJh e0w udv
k nf; atmhEv
S ;kH emae+yD;/ jynfov
l x
l &k J Edik if aH &;a&csed f jrifrh m;r_ukd
azmfjyvdkuf=uygw,f? &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD;eJ@ vrf;ray:txdxGuf+yD; wcJeufqENjycJh=uwJh
jynfolvlxk}uD;[m 1990 jynfhESpf taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;eJ@ toHwdwfqENjyyGJ}uD;tjzpf wcJ
euf xyfrH qENazmfjyvdkuf=ujyefygw,f? &v'fuawmh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf NLD u
tjywftowftEdik &f vdu
k +f yD; e0w vdv
k m;wJh wpn u cGucf u
G v
f efatmif _;H edro
hf mG ;&jcif;jzpfyg
w,f? NLD [m 0ifa&muf,OS f ydiw
f hJ (447) e,frmS (392) e,f tEdik &f &Sv
d u
dk yf gw,f? tm;vH;k aygi;f
(485) ae&mteuf (392)ae&m tEdik &f vdu
k w
f t
hJ wGuf wjynfv;kH rSm (82) &mcdik Ef e_ ;f tEdik &f vdu
k w
f hJ
vlxkaxmufcHr_t&qHk; tzGJtpnf;}uD;tjzpf rSwfwdkifpdkufxlvdkufygw,f? Armjynfordkif;rSm a&G;
aumufyGJordkif;rSm r&Sdzl;ao;wJh xl;xl;uJuJ atmifyGJcHvdkufr_}uD;jzpfygw,f?
e0w vdv
k m;wJh wpn uawmh (10) ae&mom tEdik &f cJ+h yD;/ OD;atmif}uD;&J ygwD uawmh
(1) ae&mom &cJhygw,f? atmifajreif;r,fqdk+yD; a&$bdk uae ta&G;cHcJhwJh OD;atmif}uD; udk,fwdkif/
cGufcGufvefatmif H_;+yD; jyefajy;vmcJh&ygw,f? OD;Ek &J 'D+idrf; uawmh wae&mrSawmif r&&SdcJhyg?
(58) ae&m 0ifa&muf,OS f yid cf &hJ mrSm (23) ae&m tEdik &f cJw
h hJ Sr;f wdik &f if;om;rsm; 'Dru
kd a&pDtzGJ csKyf
u atmifjrifr_rSm 'kwd,vdkufcJh+yD;/ (11) ae&mtEdkif&&SdwJh &cdkif'Drdkua&pDtzGJcsKyf [m wwd,
ae&m vdkufcJhygw,f?
toHwdwfqENjyyGJ}uD;tjzpf vlxk}uD;&J wcJeuf azmfjyvdkufr_a=umifh ruHpzl; atmifjrifr_
&&Sv
d u
kd w
f hJ NLD &J atmifycJG &H v'f[m e0w ppftpd;k &udk tH=h owkev
f y_ o
f mG ;apcJyh gw,f? b,fvrkd S
ar#mv
f ifrh xm;wJh &v'fjzpfwt
hJ wGuf t}u;D tus,f tHt
h m;oifo
h mG ;apcJyh gw,f? ppfom;awG trsm;
qH;k &Sw
d hJ ppfe,fajr r*Fvm'H/k rdwv
d m wd@k vakd e&mawGrmS awmif NLD uyJ atmifycJG v
H u
kd Ef ikd w
f t
hJ ay:
ppftpdk;&tzdk@ wkefv_yfp&mjzpf&ygw,f? tpdk;&tr_xrf;awGcsnf;vdkvdk&SdwJh udkudk;u|ef;rde,frSm
vnf; NLD uyJ tEdkif&vdkufygw,f?

512

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

90 jynf h E S p f a&G ; aumuf y G J _ yD ; aemuf Armjynf


*E< D c ef ; rtpnf ; ta0;/ 190 eJ Ek d i f i H a &;v+ y f & S m ;r+ r sm;
tEkid &f wJyh gwu
D dk tm%mv$aJ y;vku
d rf ,fo
h abm ajymqkcd w
hJ hJ e0w OuU }uD; Akv
d cf sKyfr; }uD;
apmarmif[m tm%mv$rJ ay;krH u avoHyg yk+d yD;wif;rmvmygw,f? (90 jynfEh pS x
f rJ mS Akv
d cf sKyf}uD;
apmarmif[m Akv
d cf sKyfr; }uD;apmarmif tjzpf uk,
d [
hf muk,
d f &mxl;wuf+yD;+yDjzpfygw,f?) rde@f ceG ;f &Snf
}uD;awGajym&if; uabmufwduabmufcsm pum;awGvnf; ajymqkdvmwm ykd+yD;rsm;vmygw,f?
rdef@cGef;ajym&if; pmtkyf}uD;axmifaxmifjywmrsKd; ukd,fuawmh odyfzwfodyfavhvmw,f? rif;wkd@
vnf; zwf=u avhvm=u qkdwmrsKd;awG awmfawmfajymqkdvmygw,f? AkdvfcsKyfr;}uD; apmarmifeJ@
eifvm;igvm; rdef@cGef;&Snf}uD;awGajymoltjzpf xyfwkd;vmwmuawmh twGif;a&;r; (1) AkdvfcsKyf
cif!e @f jzpfygw,f? Auy ,l*su
D pd P rde@f ceG ;f &Snf &Si;f jycsu}f uD; xGuaf y:cJ+h yD;aemufyidk ;f rde@f ceG ;f &Sn}f uD;
awG rjywfajymqkdvmcJhygw,f?
NLD ukd ykHatmaxmufcHr_awGay;=uwJh jynfolvlxkw&yfvkH;uawmh NLD u b,fvkd
wm0ef,lOD;aqmif+yD; tm%mtajymif;tvJukd taumiftxnfazmfay;rvJqkdwm pdwftm;xuf
oefpGm apmifh=unfhae=uygw,f? EkdifiHwumoHkH;rsm;uvnf; NLD kH;csKyfukd vma&muf+yD; awGqkH
ar;jref;wm pkpH rf;avhvmwm/ tm;ay;axmufcw
H mawG vkyaf qmif=uygw,f? tzrf;qD;cH&wJh NLD
acgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf vGwfajrmufa&;ukdvnf; tEkdif& NLD tygt0if EkdifiHa&;tif
tm;pktoD;oD;u e0w ukd awmif;qkd=uygw,f? ,l*sDtjzpf v_yf&Sm;ae=u&wJh Auo/ wuo
ausmif;om;tzGJ tpnf;rsm;tyg &[ef;oHCmawmfrsm; tzGJ tpnf;awGuvnf; v_y&f mS ;awmif;qkd
=uygw,f?
e0w u tm%mv$Jajymif;a&;udpPukd wpufrSrajymqkdyJ/ NLD ukd wkd;+yD; zdESdyfa&;eJ@
a':atmifqef;pk=unf ukdwkd;+yD; tykyfcsa&;ukdom OD;wnfvkyfaqmifaeygw,f? 5-7-1989
ae@wkef;u owif;pm&Sif;vif;yGJrSm vmr,fh v$wfawmfu zGJpnf;ykHtajccHOya'ukd a&;qGJ
twnf y=u&ef ok d @ r[k w f 1947 ck E S p f zG J pnf ; yk H t ajccH O ya'uk d j zpf a p 1974 zG J pnf ; yk H
tajccHOya'ukdjzpfapvkd tyfovkd jyifqiftwnfy=u&ef qkdwJhoabmrsKd; wdwdvif;vif;
ajymqk d c J h w muk d arh a zsmuf y pf v k d u f + yD ; zG J pnf ; tk y f c sKyf y k H tajccH O ya'a&;qG J a &; uk d
toHay;vmcJhygw,f? wpn om tEkdif&r,fqkd&ifawmh csufcsif; v$Jay;vkdufrSmjzpf+yD; NLD
tEk d i f & wJ h t wG u f aemuf w qif h ta=umif ; &S m zk d @ jyif v mwmjzpf y g w,f ? wpn om
tEkdif&r,fqkd&if v$wfawmfac:/ v$wfawmfrSm 1947 tajccHOya'jzpfjzpf/ 1974 tajccHOya'ukd
jzpf j zpf u k d oif h o vk d j yif q if ,m,D t wnf y+yD ; / tJ ' D t wnf yvk d u f w J h tajccH O ya'eJ @
tm%mukv
d aJ$ jymif;/ aemufrS tajccHOya'topfudk tJ'v
D w
$ af wmfu a&;qGaJ &;qkw
d m jzpfrmS jzpfyg
w,f? tJ'Dv$wfawmfuyJ t&ifujzpfjzpfcJhor#tm;vkH; oifykef;ajcapqkdwmvkyf+yD; ppftkyfpk&J
&mZ0wfra_ wG jypfra_ wGtm;vk;H ukv
d nf; tay;t,l twkid t
f azmufnn
D D jynfz;Hk um;csay; vku
d zf @dk
jzpfygw,f? tckawmh wpn u cGucf u
G v
f ef+yD; NLD u atmifycJG w
H t
hJ wGuf rsuEf mS ajymif wku
d zf @dk
}uHzefvSD;v$Jajymqkd tm;xkwfvmwmjzpfygw,f? zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'wkdif;ukd puULpkwf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

513

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

vkyyf pfrHk u/ wzufowf t+rw


J rf;zsuq
f ;D vmcJw
h hJ ppftyk pf u
k zGJ pnf;ykt
H ajccHOya' ta&;}u;D a=umif;/
1990 ckEpS f e0w taeeJ@ ajymqkv
d mjyefwmjzpfygw,f? Akv
d cf sKyfr; }uD; apmarmifu Ekid if w
H Ekid if rH mS
ta&;t}uD;qkH;u zGJpnf;ykHtajccHOya'ayghAsmvkd@ rJhum&GJumeJ@ ajymqkdvmygw,f? (1947 ckESpf
zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'ukad &m 1974 ckEpS f zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'qkw
d mukyd g um,uHajrmuf w&m;0if
zsufodrf;cJhwm ppfwyfyJqkdwmawmh arhaeykH&ygw,f?)
tEkid &f jynfov
l x
l ak xmufcrH t
_ rsm;qk;H & NLD u v$waf wmfudk ac:ay;zk@d e0w tpk;d &ukd
w&m;0ifawmif;qdk wifjyygw,f? NLD uae a&;qGJxm;wJh zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya' (,m,D)
eJ@ tm%mv$Jajymif;&,la&;ukd aqmif&Gufr,fqkd&ifvnf; aqmif&Gufvkd@&EdkifwJh tajctaersKd;jzpfyg
w,f? a&G;aumufyGJt+yD; &ufaygif; (60) twGif; ac:ay;&kd;xkH;pH&SdwJh v$wfawmfukd ac:ray;wJht
wGuf NLD uae (a&G;aumufyjJG zpfwhJ arv 27 &ufuae &uf 60 t=um) Zlvidk f (28) (29) &uf
ae@awGrSm NLD A[kdOD;pD;tzGJeJ@ v$wfawmfukd,fpm;vS,frsm;/ yxrt}udrf ndE_dif;tpnf;
ta0;}uD;ukd usif;ybkd@ ac:,lvkdufygw,f?
NLD &J tpnf;ta0;rac:cifw&uf/ 1990 jynfh/ Zlvkdif (27) &ufae@rSmyJ e0w ppfpkd;&u
a=unmcsuftrdef@trSwf 190udk xkwfjyefa=unmvkdufygw,f? e0w twGif;a&;r; (1) AkdvfcsKyf
cif!Gef@vufrSwfeJ@ xGufay:vmcJhwmjzpfygw,f? tykd'faygif; (21) ykd'fyg0ifwJh a=unmcsufjzpfyg
w,f? e0w [m ppftpkd;&jzpfw,f? rm&S,favmOya'eJ@ tkyfcsKyfaewJh ppftpkd;&jzpfw,f?
qkdwmawG azmfjykHwifru e0w [m EkdifiHa&;tpkd;&r[kwfwJhtwGuf b,fvufeufukdifaomif;
use;f oltzGJ tpnf;eJ@rv
S nf; Ekid if aH &;udpaP wG aqG;aEG;rSmr[kwb
f ;l qkw
d mvnf; azmfjyygw,f? arv
wkef;u yvkyfay;cJhwJh a&G;aumufyGJ[m zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya' a&;qGJa&;twGufomjzpf
w,fqw
dk mukd azmf!e ;f +yD;/ zGJ pnf;&r,fv
h w
$ af wmf[m zGJ pnf;tkycf sKyfyaHk &;qGaJ &; v$waf wmfomjzpf
w,fqkdwmukd azmfjyygw,f? vlxku a&G;aumufwifajrmufvkdufwJh v$wfawmfukd,fpm;vS,f
rsm;[m tem*wfEkdifiHawmftwGuf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya' a&;qGJa&;wm0ef&SdolawGomjzpf
w,fqkdwmukd azmfjyygw,f? 190 &J tESpfcsKyfoabmuawmh/ zGJpnf;tkyfcsKyfykHa&;qGJa&; v$wf
awmfomjzpfwJhtwGuf tm%m (3) &yfpvkH;ukd tvkdtavsmuf &&SdrSmr[kwf/ zGJpnf;tkyfcsKyfykHt
ajccHOya'ukd a&;qGJ+yD;/ Oya'eJ@tnD ay:xGufvmwJh tpkd;&ukdom e0wu tm%m tyfESif;rSmjzpf
w,f? v$waf wmfudk e0w uom ac:ay;rSmjzpfw,fqw
dk meJ@ Ekid if aH wmftm%mukd v$aJ jymif;&,la&;
twGuf tpk;d &w&yf zGJ pnf;zk@d ,m,DzJG pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'w&yf a&;qG+J yD; vkyaf qmifrmS rsKd ;ukd
e0w u vufcHrSmr[kwfbl;qkdwmyJjzpfygw,f?
190 &J &nf&G,fcsufu NLD &J v$wfawmfac:a&; ud;yrf;csufrSefor#ukd jiif;y,f+yD;/
wm;jrpfydwfyif +cdrf;ajcmufvkdufwmjzpfygw,f? ukd,fh[m ukd,fv$wfawmfac:cGifhr&Sd ,m,DzGJpnf;ykH
tajccHOya'eJ@ tm%mv$Jajymif;&,la&; tpkd;&zGJpnf;a&;vkyfcGifhr&Sd/ vkyf&if ta&;,lr,fqkdwJh
ajymifajymifwif;wif; ydwfyifwm;jrpfcsufjzpfygw,f? *E<Dcef;rtpnf;ta0;}uD;rSm v$wfawmfukd,f
pm;vS,frsmu v$wfawmfzGJpnf;rSm tpkd;&zGJpnf;rSmukd udwifydwfyifwm;jrpf +cdrf;ajcmufvkdufwm
jzpfygw,f?
tESpfom&tm;jzifh ajym&r,fqkd&if e0w&J 190 [m wpn rEkdifyJ NLD tEkdif&cJh+yD;/
514

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

tEkid &f wJh NLD ukd tm%mv$aJ jymif;ray;csiw


f t
hJ wGuf wrifoufouf qifa0S@&efa&Smif ta=umif;
jy&if; ukd,fhwHawG;ukd,fjyefrd&if;/ rsufESmajymifwkduf+yD; npfywfpkwfyJhjyvdkufwmjzpfygw,f?
Zlvidk f (28) eJ@ (29) &ufae@rmS *E<cD ef;rtpnf;ta0;}u;D ay:xGe;f vmygw,f? OuU OD;wifO;D
eJ@ taxGaxGtwGif;a&;r; a':atmifqef;pk=unf wkd@ tzrf;tqD;cHxm;&wJhtwGuf ,m,D OuU
OD;=unfarmif u OD;pD;usif;ycJhwmjzpfygw,f? &efukefrd Akdvfatmifausmfvrf;/ *E<Dcef;rrSm usif;ywJh
twGuf *E<Dcef;rtpnf;ta0;vkd@ trnfwGifcJhygw,f? NLD v$wfawmfukd,fpm;vS,ftm;vkH;eD;yg;
tygt0if/ NLD tzGJ0ifaygif; (500) ausmf wufa&mufcJh=uygw,f? vlxk}uD;u *E<Dcef;r tpnf;
ta0;}uD;u bm&v'fawGrsm; xGuaf y:vmrvJqw
dk m 0kid ;f &Hapmif=h unfh em;pGichf =hJ uovkd Ekid if w
H umh
owif;rD'D,mrsm;/ oHkH;rsm;uvnf; teD;uyfapmifh=unfhcJh=uygw,f? *E<Dcef;rtpnf;ta0;
qk;H jzwfcsuf qkw
d m xGuaf y:vmcJyh gw,f? (10000) avmuf&w
dS hJ vltyk }f uD;ukd *E<cD ef;rqk;H jzwfcsuf
ukd zwf=um;jycJyh gw,f? *E<cD ef;rqk;H jzwfcsuu
f awmh &ufaygi;f (60) twGi;f (pufwifbmv aemuf
qkH;xm;+yD;) v$wfawmfac:ay;a&;/ (taxGaxGo[Zmwjzpfa&; tmCmwuif;pifa&;rlrsm;eJ@ acsm
arGpGm tm%mv$aJ jymif;a&;wk@d twGu)f e0wtpk;d &eJ@ NLD awG@qaHk qG;aEG;a&;qkw
d mukd awmif;qkcd hJ
ygw,f?
190 a=unmcsufukd xkwfjyef+yD; v$wfawmfac:,la&;ukd wm;jrpfcJhwJh e0w +idrfyd tpkd;&
[m *E<cD ef;rqk;H jzwfcsuf xGuaf y:t+yD;rSm NLD v$waf wmfu,
dk pf m;vS,af wGe@J NLD tzGJ csKyftay:
ajymifajymifwif;wif; zdESdyfnpfywf apmfum;wmawG qufwkdufvkyfaqmifygawmhw,f? tm%m
v$aJ jymif;ay;a&;udk jiif;y,f+yD; tm%mv$aJ jymif;ay;zk@d awmif;qko
d al wGudk tcsKyfxJ axmifxJ yk@d a&;
ukdyJ OD;wnfvkyfaqmifygw,f?
jynfwiG ;f vufeufuidk af wmfveS af &;e,fajru tiftm;pkrsm;ua&m/ jynfwiG ;f Auo/ wuo/
oHCmhomr*~D/ &[ef;ysKd pwJhtzGJtpnf;rsm;ua&m/ EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;uyg tm%m v$Jajymif;
aya&;/ NLD eJ@ e0w awGqkaH qG;aEG;a&;ukd awmif;qdv
k m=uygw,f? Ekid if w
H umuvnf; a&G;aumuf
yGJ&v'fukd av;pm;vkdufemzkd@ ajymqkdvmcJhygw,f?
1990 jynfhESpf/ =o*kwfv (8) &uf[m &Spfav;vkH; (2) ESpfajrmufjzpfygw,f? &SpfavvkH;
(2) ESpfajrmuf tudv_yf&Sm;r_awG &efukefeJ@ rE Wav;rd}uD;rsm;awGrSm xGufay:vmcJhygw,f? e0w
&J tm%mv$aJ jymif;ay;a&; jiif;qefrt
_ y:rSm e0w qef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awG wk;d +yD; ay:xGuv
f myg
w,f? txl;ojzifh txufArmjynf rE Wav;rd[m EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awG&J A[kdcsufrvkdjzpfvmyg
w,f? a':atmifqef;pk=unf txdef;todrf;cH&+yD;aemufykdif;/ &efukefrd@}uD;rSm EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awG
,m,D tmaysmo
h mG ;&+y;D / rE aW v;rd rSm v_y&f mS ;r_awGw;dk jrifx
h u
G af y:vmcJyh gw,f? &[ef;oHCmawmf
awG trsm;qkH;&SdwJh rE Wav;rdrSm oHCmawmfawG trsm;pk}uD;uvnf; 'Drkdua&pDtiftm;pkawGukd
tm;ay;axmufu=l uwJt
h wGuf rE aW v;rd [m Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ tvkyEf idk q
f ;Hk ae&mjzpfvmygw,f?
ppftpkd;&u Auy ,l*sDv_yf&Sm;r_ukd txl;owif;pm&Sif;vif;yGJ}uD;eJ@ &Sif;vif;+yD;wJhtjyif
+idrf;tzGJjzpfoGm;wJh cGJxGufrsm;qDu &&SdcJhwJh &Spfav;vkH;umvtwGif; Auy OuU ocifAodef;wif
tyg A[kdacgif;aqmifwcsKd&J vuf&Sdtajctaetay: okH;oyfaqG;aEG;ae=uwJh AD'D,kdwdwfacGudk
wjynfvkH;odatmif jyo+yD; Auy qef@usifa&;/ ,l*sDv_yf&Sm;r_ okyfzsufa&;awG tqufrjywfvkyf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

515

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

aewmawmif vlxu
k Auy ukd rqef@usi/f e0w uko
d m qef@usi=f uygw,f? rE aW v;bke;f awmf}uD;
wcsKduqkd&if [kwfw,fa[h/ 'kd@vJ buy yJ? bkef;}uD;ausmif;om;ygwD buy av vkd@awmif
ajymqkd+yD; Auy nD!Gwfa&; ta&;}uD;a=umif; xkwfazmfvm=uygw,f? q&mawmf OD;a&0w
acgi;f aqmifwhJ oHCmhor*~D u OD;aqmif+yD; trsK;d om;tusK;d pD;yGm;umuG,af pmihaf &;aumfrwD
(NISC) ,l*st
D zGJ }u;D ay:ayguv
f mygw,f? NISC rSm txufArmjynf Auo/ tzsuo
f rd ;f cHEidk if H
a&;ygwD (3)ck/ q&mrsm;or*~/ v,form;or*~/ a&Saersm;or*~/ aps;csKad wmfor*~ pwJh tzGJ tpnf;
awGyg0if+yD; e0w qef@usifa&; EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awGukd azmf=uzkd@jzpfygw,f?
&efukefrdrSm auG;a=umfoHawGatmf[pf+yD; csDwufqENjyr_awG r&Sdawmhoavmuf jzpfoGm;
ayr,fh rE Wav;rSmawmh ausmif;om;vli,frsm;u pufbD;ukd,fpDeJ@ auG;a=umfoHawG atmf[pf+yD;/
ajymufusm; csDwufqENjyyGJrsKd;awG ae&mtESH@ azmfxkwfqifE$J=uygw,f? =o*kwfv (5) &uf (6)&uf
(7) &ufae@awGrmS txu (3)/ txu (5)/ txu (9)/ txu (15)/ txu (16)/ txu (1)/
txu (2) wkd@rSm ausmif;om;awGpka0+yD; auG;a=umfoH atmf[pfqENjy=uwmawG ay:aygufvmcJh
ygw,f?
=o*kwfv (8) &ufae@ (&Spfav;vkH; 2 ESpfajrmufae@) rSmawmh &[ef;oHCmawmfrsm;u
OD;aqmif+yD; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ypHk o
H pfwckukd azmfaqmifvu
dk yf gw,f? &Spaf v;vk;H txdr;f trSwf qGr;f
avmif;yGJ usi;f ycJw
h mjzpfygw,f? &[ef;oHCmtyg; (1000) avmufu oydwu
f ,
dk pf u
D idk +f yD; uGvm
awmfr=l u+yD;/ owfrw
S x
f m;whaJ e&mrsm;uae ausmif;om;vli,fxk jynfov
l x
l u
k ae qGr;f avmif;
=uwmjzpfygw,f?
vkH cHa&;wyf/ ppfwyfawGu oHCmawmfrsm;&J pDwef;vSnv
hf nfy/JG vli,fx&k J qGr;f avmif;yGJ
ukd yduGJatmif zdcGJzkd@ ud;pm;wJhtwGuf kef;&if;qefcwfjzpfyGm;&+yD; auG;a=umf atmf[pfqENjyyGJ}uD;
jzpfoGm;cJhygw,f? xkH;pHtwkdif; ppfwyfu aoewfeJ@ ypfcwft=urf;zuf+yD; zdcGJcJhygw,f? xdckduf'%f
&m&cJhwJh oHCmawmfawG&SdcJhygw,f? oydwfawGusuGJatmif rzG,fr&myrlwm ouFef;ukd twif;qGJ
&rf;wmrsKd;awG jzpfay:cJh&ygw,f? bDbDpD/ AGDtkdat/ atmvftif'D, owif;XmawGu oHCmawmf
rsm;&J pDwef;vSnfhvnf qENjyyGJowif;ukd xkwfv$ifhcJh=uwJhtwGuf ppftpkd;&ukd,fwkdifu w0ufzkH;
w0ufazmf ykHpHrsKd;eJ@ rE Wav;rd oHCmawmfrsm;&J v_yf&Sm;r_owif;ukd azmfjycJh&ygw,f?
ppftpk;d &u tEkid &f NLD eJ@ v$waf wmfu,
kd pf m;vS,rf sm;tay: yk+d yD; zdEydS zf @dk tm;xkwv
f mcJh
ygw,f? rE Wav; oHCmxkukdvnf; ESdyfuGyfEkdifzkd@ wkd;jrifh}uHpnfvmcJhygw,f?
pufwifbm (6) &ufae@rmS NLD ,m,D OuU OD;=unfarmif eJ@ OD;cspcf ikd f wk@d udk e0w ppftpk;d &
u zrf;qD;vkdufygw,f? NLD A[kdtvkyftr_aqmifawGeJ@ A[kdOD;pD;tzGJ0if awmfawmfrsm;rsm;ukd
vnf; ta=umif;trsKd;rsKd;jy zrf;qD;axmifcswmawG vkyfaqmifvmygw,f? jynfe,f/ wkdif;/ rde,f/
&yfuGuf/ aus;&Gm toD;oD;u NLD kH;awGukd 0ifa&muf&SmazGwm pm&Gufpmwrf;awGukd odrf;qnf;
wmrsK;d awGvnf; ae&mtES@H vkyaf qmifzEd ydS v
f mcJyh gw,f? NLD acgi;f aqmifwcsKd v$waf wmfu,
dk pf m;
vS,fwcsKd tzrf;tqD;rcH&atmif xGufajy;wdrfa&Smif&wmawG jzpfay:vmcJhygw,f?
e0w ppftpkd;&&J v$wfawmfac:ay;a&; jiif;qefr_a=umifh v$wfawmfukd,fpm;vS,fwcsKdu
pifydiftpkd;& zGJpnf;a&;ukd ud;yrf;tm;xkwf=uwmawGvnf; obm0uspGm ay:aygufvmcJhygw,f?
516

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

pufwifbm (29) (30) eJ@ atmufwkdbm (1) &ufae@awGrSm tr&yl& v$wfawmfukd,fpm;vS,f


OD;bbGm; tdrfrSm rE Wav;taemufawmifrde,f NLD kH;rSm/ rE Wav;arrd vrf;ab;wae&m&Sd
qefpuftwGi;f rSm v#Kd 0Suf awGqkaH qG;aEG; nEd id_ ;f =uwmawG vkyaf qmifc=hJ uw,fqydk gw,f? tJ'v
D dk
pifydiftpkd;& zGJpnf;a&;twGuf ud;yrf;tm;xkwfcJh=uwmawGukd e0w ppfaxmufvSrf;a&;u
azmfxkwfzrf;qD;cJh+yD; zrf;qD;&rdcJhwJh v$wfawmfukd,fpm;vS,fawGudk axmif'%f jyif;jyif;xefxef
csrSwfcJhovkd/ v$wfawmfukd,fpm;vS,ftjzpfuaevnf; y,fzsufa=umif; a=unmcJhygw,f?
tJ'v
D dk +idrf yd ppftpk;d &&J rawmfw&m; zdEydS v
f yk af qmifra_ wGa=umifh NLD v$waf wmfu,
dk f
pm;vS,fawGtygt0if NLD ygwD0ifawGawmfawmfrsm;rsm;vnf; awmfvSefa&;tzGJtpnf;rsm;&J
A[kcd surf ozG,jf zpfaewJh KNU &J rme,fyavm XmecsKyfe,fajrqD enf;trsK;d rsK;d eJ@ a&muf&o
dS mG ;
=uygw,f? tusKd;quftjzpf trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJcsKyf (NLD-LA) eJ@ jynfaxmifpk jrefrm
Ekid if t
H rsK;d om;!Ge@f aygi;f tpk;d & (NCGUB) ay:xGe;f vmcJyh gw,f? rday:awGrmS ppftpk;d &&J rw&m;
zdESdyfzrf;qD;r_awGa=umifh xGufajy;vm=u&wJh ausmif;om;ygwD vlabmifopf 0ifrsm;uvnf;
rme,fyavm ukd tajcy+yD; awmwGi;f a&muf vlabmifopfygwD ukd wnfaxmif zGiv
hf pS v
f u
dk f
=uygw,f?
'DZifbmv (18) &ufae@rmS 0ef}uD;csKyf OD;pde0f if; OD;aqmifwhJ jynfaxmifpjk refrmEkid if H trsK;d
om;!Gef@aygif;tpkd;& a=unmpmwrf; xGufay:vmcJh+yD; pifydiftpkd;& zGJpnf; ay:xGef;vmcJhygw,f?
ppftm%m&Sipf epf zsuo
f rd ;f a&; 'Dru
dk a&pDwu
dk yf }JG uD;ukd wcJeuf yg0ifqifE=J$ uzk@d jynfoo
l @dk yef=um;
csufvnf; xGufay:vmcJhygw,f (22-1-91 ae@ rSm NLD (vGwfajrmufe,fajr) A[dkpnf;aumf
udpk wifzJG pnf;+yD;/ (16-2-91) ae@rmS xyfrw
H ;kd csJ um NLD-LA udzk JG pnf;ygw,f? pnf;aumfzJG pOf
u a'guw
f mpde0f if; OuU wm0ef,cl +hJ y;D / aemufyikd ;f rSm NLD-LA OuU [m OD;0if;cuf jzpfvmygw,f?)
(+idrf yd ppftpk;d &uawmh tEkid &f NLD tzGJ csKyfudk OD;wnfzdcJG zdEydS &f if; w&m;0ifwnf&adS ewJh
EkdifiHa&;ygwDawGukdvnf; tpkd;&&J xkwfjyefxm;wJh 190 ukd vkdufemygr,fqkdwJhta=umif; twif;
t=uyf vku
d v
f H vufrw
S t
f xk;d cdik ;f wm vkyyf gw,f? NLD ,m,D OuU OD;=unfarmif zrf;qD;axmifcs
wmcHvkduf&+yD;jzpfwJhtwGuf OuU tjzpf wm0ef,lvkdufwJh OD;atmifa&$ udkvnf; +idrfyd tpkd;&u
jypfru
_ six
hf ;Hk yk'rf (160) t& qifah c: +y;D 190ukd vku
d ef mygr,fqw
dk t
hJ a=umif; (9-12-90) ae@rmS
twif;t=uyf vufrSwfa&;xkd;ckdif;ygw,f?)
EkdifiHa&;ygwDtzGJtpnf;awGukd twif;t=uyf tEkdiftxufy+yD; Oya'awG trdef@a=unm
csuaf wGukd rvku
d ef mrae& tvku
d ef mckid ;f aecJah yr,fh e0w uk,
d w
f idk ;f uawmh olw@dk u,
dk w
f idk jf ymef;
xkwfjyefxm;cJhwJh jynfolv$wfawmfa&G;aumufyGJ Oya' yk'fr (3) yg v$wfawmfukd rJqENe,frsm;rS
TOya'ESifhtnD a&G;aumufwifajrmufvkdufaom v$wfawmfukd,fpm;vS,frsm;jzifh zGJpnf;&rnf
qkdwmukdawmh vkH;0 vkdufemaqmif&Gufjcif;ryyg? 190 rSmyJ azmfjyxm;wJh v$wfawmfukd e0w
uyJ ac:ay;r,fqkdwmukdvnf; ac:ay;jcif;rywJhtjyif v$wfawmfukd,fpm;vS,fawGudk zrf;qD;wm
+cdrf;ajcmufwmawGyJ qufwkduf vkyfaqmifaecJhygw,f? tD;,l eJ@ *syef wkd@u a&G;aumufyGJ&v'fukd
av;pm;vkdufemzkd@ wGef;tm;ay;ajymqkdwmukdvnf; r=um;a,mifyaecJhygw,f? wm0ef}uD; (4)&yf
qkw
d mukd xrf;aqmifb@dk auG;a=umfwufvmcJw
h ehJ 0wuk/d wm0ef}uD; (4) &yfqw
dk mukd xrf;aqmifb@dk
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

517

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

auG;a=umf wufvmcJhwJh e0wukd wm0ef}uD; (4) &yf&J@ aemufqkH;wm0ef}uD;jzpfwJh ygwDpkH'Drkdua&pD


taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;awmif atmifjrifpGm usif;y+yD;+yDjzpfwJhtwGuf ppfwef;vsm;omjyefzkd@
&Sdawmha=umif; jynfwGif;jynfy 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;u axmufjya0zef awmif;qkd=uwmawGukd
vnf; rsufESmajymifwkdufaekHru v$wfawmfac:ay;a&; awmif;qkdolawGudk tm%ml;awGtjzpf
olckd;u vlvl[pfaevkdufygao;w,f?
190 a=unmcsu&f J aemufrmS uk,
d [
hf muk,
d f wm0efay;+yD; t}uD;tus,f atmf[pftoH
jrnfvmwmuawmh 'kd@wm0efta&; (3) yg;qdkwmjzpfygw,f? jynfaxmifpkryduGJa&;/ wdkif;&if;om;
pnf;vk;H nD!w
G rf r_ yu
d aJG &;/ tcsKyftcsm tm%m wnfwchH ikd +f raJ &;qdw
k hJ ta&; (3) yg;udk au;G a=umf+y;D
tm%mudk &wJhenf;eJ@ taozufwG,fxm;a&;udk xyfqifhvkyfaqmifvmjyefygw,f?
tpkd;&&J wapmifwnf;aom owif;pmuae ppfAkdvf}uD;awGukd,fwkdif uavmifemrnf
trsKd;rsKd;cH+yD; 0ifa&;=uwJh oa&mfawmfawmfaighawmhawmh owif;aqmif;yg; qkdwmawGxJrSma&m/
owif;pm&Sif;vif;yGJrSm [kdrSmonfrSm ajym=uqkd=u azmfjy=uwJh w&m;0ifxkwfazmfr_awGxJrSma&m/
xyfrH tmabmfzefw;D ajymqkv
d mwmuawmh a&G;aumufy}JG uD; +yD;+yDqadk wmh aemufxyfvyk &f r,fh
[mbmvJ/ tajccHOya'opf a&;qGJa&;aygh qkdwmjzpfygw,f? v$wfawmfac:ay;a&;/ wkwfwkwfr#
rv_yfyg? tEkdif& NLD eJ@ awGqkHaqG;aEG;a&; vkH;0rvkyfyg? e0w [m EkdifiHa&;ygwD tpkd;&r[kwfwJh
twGuf EkdifiHa&;t& awGqkHaqG;aEG;p&mta=umif; r&Sdbl;vkd@ qkdygw,f?
1990 jynfhESpfxJrSm 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;bufu xGufay:vmwJh xl;jcm;wJh v_yf&Sm;r_
tjzpftysuw
f ckuawmh av,mOftykid pf ;D r_ jzpfygw,f? tdE,
dN rSm av,mOfqif;oufc+hJ y;D / OD;wifO;D /
a':atmifqef;pk=unf tygt0if tzrf;tqD;cH EkdifiHa&;tusOf;om;awG jyefv$wfay;a&;awmif;
qkdcJhygw,f?
1990 jynfhESpf tukefrSm ArmjynfvufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkawG&J tajctae
ukd=unfhr,fqkd&ifawmh ArmjynfuGefjrLepfygwD}uD; yduGJoGm;&+yDjzpfwJhtjyif Auy tajccHvGwf
ajrmufa'oqkdwmvnf; r&SdawmhyJ Auy [m ,l*sDygwDb0 a&muf&SdoGm;&+yDjzpfygw,f? (yefqef;
A[kd usq;Hk &+y;D aemufyidk ;f rSm/ pckew
f ed @f ,ed ;f acgi;f aqmifwhJ (101) ppfa'o yef0g ukd Auy A[kad &muf
&Sd tajccs=unfhao;ayr,fh e0w eJ@ +idrf;csrf;a&;,lzkd@ pckefwdef@,def;u (15/ 10/ 89) ae@rSm qkH;jzwf
vkduf+yD;jzpfwJhtwGuf (89) ckESpftukefrSm Auy A[kd[m (101) ppfa'ouae xGufcGmay;vkduf
&+yDjzpfygw,f?)
Auy vGwfajrmufa'oa[mif;awGeJ@ ta&Sajrmufa'owcGifvkH;[m tzGJtpnf;emrnf
topfawGeJ@a&m/ t&ifrlvemrnfawGeJ@yg +idrf;tzGJawGjzpfae=u+yD;jzpfygw,f? Oyrm 0 uawmh
0oy emrnfe@J / (101) u NDA emrnfe@J jzpf+y;D aq;xif OD;aqmifwhJ SSA uawmh SSA
emrnfeJ@yJjzpfygw,f? e0w&J +idrf;tzGJawG ay:xGef;a&;ud;yrf;r_rSm bdef;bk&ifa[mif; avmfppf[ef
vnf; yg0ifv_yf&Sm;ay;cJhygw,f? (yxrqkH; +idrf;tzGJjzpfapr,fh udk;uef@tzGJu Auy udk ykefuefcGJ
xGufapa&;twGuf avmfppf[ef[m 1982 ckESpfuwnf;u zkef=um;&Sif;xH vl,kHv$wf+yD; ud;pm;cJh
ygw,f? 1984 eJ@ 1987 ckESpfawGrSm aemufxyf (2) }udrfvlv$wf+yD; ud;pm;cJhygw,f// zkef=um;&Sif;u
tajctae r&ifhrSnfhao;bl;vdk@ v#dK0Suf ta=umif;jyefcJh+yD;/ 1989 ckESpfa&mufawmh tcsdefus+yD/
518

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

pDpOfz@kd oifah wmf+yDv@kd ta=umif;jyefcw


hJ ,fqykd gw,f? avmfppf[ef u tpd;k &ppfwyfe@J aygi;f +yD; ykeu
f ef
cGx
J u
G af &;udk jyifqifvyk u
f ikd af y;cJyh gw,f? tJ't
D ajctae tcsut
f vufrsm;t&/ zke=f um;&Si;f acgi;f
aqmif wJh ud;k uef@tzGJ [m 1989 ckEpS /f rwfv (11) &ufae@rmS ykeu
f efcx
JG u
G af &;twGuf tcdik t
f rm
taumiftxnfazmf vkyfaqmifEdkifcJhwm jzpfygw,f?)
Auy vGwfajrmufa'o aysmufuG,foGm;+yDjzpfwJhtwGuf/ KNU wkd@&J rme,fyavm Xme
csKyf[m vufeufukdifawmfvSefa&;tzGJtpnf;rsm;pGm awmwGif;a&muf&Sdvm=uol 'Drkdua&pDtif
tm;pkrsm;pGm&J rSDckdtm;xm;&m A[kdcsufjzpfvmygw,f? ppftpkd;&&J tzdcsifqkH;ae&mwckvnf;
jzpfvmygw,f?
( 1991 ckESpfxJrSm rme,fyavm XmecsKyfrSm tajcy+yD; 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;bufu
ay:xGufvmjyefwmuawmh jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtrsKd;om;aumifpD (NCUB) jzpfygw,f?
NDF, DAB, NLD-LA, NCGUB tzGJ (4) zGJ ukd qufpyfay;zk@d trsK;d om;aumifpu
D dk zGJ pnf;cJw
h mjzpf
ygw,f? NCUB &J OuUuawmh Adv
k cf sKyf}u;D apmbkjd r jzpf+y;D / taxGaxGtwGi;f a&;r;u OD;wifatmif
(NLD-LA) jzpfygw,f?
1990 jynfEh pS x
f rJ mS xl;xl;jcm;jcm; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_}uD;wckuawmh rE aW v;rd av;jyifav;
&yf oHCmhomr*~D tzGJ}uD;OD;aqmifwJh oHCmawmfrsm;&J ywWeduUKZe uHaqmifyGJ}uD;jzpfygw,f?
e0w tm%mykdifrsm;&J &[ef;oHCmawmfrsm;tay: rzG,fr&m yrlqufqH zdESdyfr_tay: qef@usif
uef@uGufvkduf=uwJh 0denf;awmfabmiftwGif;uae aqmif&Gufvkduf=uwJh uHaqmifr_ }uD;jzpfyg
w,f? e0w tm%mykdifrsm;&J tvtwef;rsm;ukd vufrcHa=umif;/ e0w tm%mykdiftzGJtpnf;
0ifrsm;&J oma&;/ ema&; udpPt00ukd vkH;0 &Gufaqmifay;r,fr[kwfa=umif; qkH;jzwfvkduf=uwJh
uHaqmifyGJjzpfygw,f? e0w tm%mykdifrsm;ukd t_dufxdoGm;apcJhwJh v_yf&Sm;r_}uD;jzpfygw,f?
rE Wav;rd@oHCmawmfrsm;&J@ ywWeduUKZeuHaqmifr_ukd rSefw,fvkd@pmxkwfay;cJhwJh
ydduwfokH;ykHaqmif q&mawmf OD;okr*Fv tygt0if =o0g'gp&d, q&mawmf}uD;ukd;yg;ukdvnf;
ppftpk;d &u zrf;qD;cJ+h yD; axmifcsypfcyhJ gw,f? axmifxrJ mS tay: jzL atmufjzL t0wfe@J yJ aeapcJyh g
w,f? tm%meJ@ ywfoufvm&if &[ef;a&m oHCma&m b,folukdrS csrf;omay;vdrfhr,f r[kwf/
avmuDa&moHo&myg bmukdrS *kpkdufvdrfhrnfr[kwf qkdwmukd ppftpkd;&u jyocJhygw,f?
90 jynfEh pS f tukeyf idk ;f rSmawmh Akv
d cf sKyfr; }uD; apmarmif uk,
d w
f idk f rE aW v;txd qif;vm+yD;/
ukd,fwkdifOD;pD;!ef=um;+yD; bkef;}uD;ausmif;aygif; (350) ausmfukd ppfwyfeJ@ twif;0ifa&muf pD;eif;yg
w,f? oHCmawmfawGukd &meJ@csD+yD;vnf; zrf;qD;ypfcJhygw,f?
1991 ckESpf/ ESpfqef;rSm Auy ,l*sDv_yf&Sm;r_/ 4828 aumfrwDukd xyfrHazmfxkwfzrf;qD;cJhyg
w,f? 89 ckESpfwkef;u azmfxkwfzrf;qD;&rdr_r&SdcJhwJh 4828 aumfrwDtwGif;a&;r; OD;armifukd eJ@
ukad usmjf r wk@d tpkudk azmfxw
k zf rf;qD;vku
d Ef idk w
f mjzpfygw,f? 4828 aumfrwDacgi;f aqmif OD;armifudk
ukd ppfaxmufvSrf;a&;awGu ppfa=uma&;tqifhrSmwif taoowfypfcJhygw,f?
1991 ckESpfxJrSm tEkdif& NLD v$wfawmfukd,fpm;vS,ftrwfrsm;/ NLD A[kdOD;pD;tzGJ0if/
A[kdtvkyftr_aqmifaumfrwD0ifawGtyg jynfe,f/ wkdif;/ rde,f/ &yf/ aus;tqifhtoD;oD;u
tzGJ0ifawGtajrmuftrsm; axmifoGif;tusOf;csxm;wm cHae=u&+yDjzpfovkd/ ausmif;om;rsm;/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

519

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

EkdifiHa&;ygwDtzGJtpnf;rsm;/ &[ef;oHCmawmfrsm;yg axmifeef;pHae=u&+yDjzpfygw,f? EkdifiHa&;


tusO;f om; axmife@J cs+D yD;&Sad e+yDjzpfovkd (1991) ckEpS rf mS tif;pdeaf xmifwckwnf;rSmwif oHCmawmf
tyg; (200) avmuf&SdaecJh+yDjzpfygw,f? ydduwfokH;ykHtm*kHaqmif OD;okr*Fv q&mawmftyg/ &Gmr
y&d,wWdpmoifwkduf q&mawmf OD;wDavmu/ ar'deD q&mawmf/ r*~ifq&mawmf/ r[maAm"d q&m
awmfw@dk vdk q&mawmf tausmt
f armfawGvnf; axmifoiG ;f tusO;f csxm;cHae&+yjD zpfygw,f? rE aW v;
axmifeJ@ wjcm;axmifawGrSmvnf; oHCmhomr*~D OuU OD;a&0w wkd@vkd OD;u0dEN wkd@vkd emrnf}uD;
oHCmawmfawGtjyif wjcm;aom oHCmawmfawGtajrmuftrsm;vnf; axmifcscHae &+yDjzpfyg
w,f? *KefeDq&mawmf OD;um0d, eJ OD;uvsm% wkd@qkd&if oHCmawmfjzpfygvsuf ao'%fcsrSwf
jcif;awmif cHae&+yDjzpfygw,f?
tm%mv$Jajymif;ray;csifwJh tpkd;&u NLD ukd trsKd;rsKd;zdzsuf/ EkdifiHa&;tiftm;pkawGukd
trsKd;rsKd; zdESdyfapmfum;vkyf&if; jynfolvlxkukdvnf; trsKd;rsKd; 'kuQay;aecJhygw,f? vrf;jyifwHwm;
aqmuf/ xkH;okwfckdif;wmuawmh wjynfvkH; trdrdte,fe,fjzpfwJhtwGuf AkdvfcsKyfr;}uD;
apmarmif ukd xkH;apmarmif vkd@ac:oluac:/ ukd,fhukd,fukd,f AkdvfcsKyfr}uD; apmarmifvkd@ vkyfxm;wJh
twGuf *sKdukwfl;}uD;awma=umif vkd@ uifyGef;wyfolu uifyGef;wyfeJ@ e0w tay: jynfolvl
xku &GH&SmpufqkyfaecJh=uygw,f? AdkvfcsKyfr;}uD;apmarmif &J w[m;[m; w[d[deJ@ tdaENr&
rde@f ceG ;f &Sn}f uD;awG=um; Akv
d cf sKyfcif!eG @f &J rm&oGef owif;pm&Si;f vif;yGq
J w
dk m}uD;awG=um;/ wapmif
wnf;aom owif;pm}uD;twGif;u NLD ykwfcwfa&; 'Drkdua&pDv_yf&Sm;r_ ykwfcwfapmfum;a&;
aqmif;yg;rsK;d pk=H um; jynfov
l x
l }k uD;u e0w &J trsK;d rsK;d aom uvdeu
f s ,kwrf mr_awGukd atmhEv
S ;Hk
emae=uygw,f? 90 ckESpfxJrSm e0w ukd qef@usifoa&mfxm;wJh bmawGjzpfukef=u+yD;vJ qkdwJh
uAsm&Snyf gpmapmifwck xGuaf y:vmcJyh gw,f? a&;om;ol rif;vl eJ@ pmapmifppD Ofxw
k af 0jzef@cscd o
hJ l
rsKd;jrifh+idrf; wkd@ukd e0w u zrf;qD;axmifcscJhygw,f? 88899091 ckESpfawGtwGif; e0w
+idrfydtpkd;&ukd zGifhcsxkd;ESuf wkdufckdufwJh tajymifajrmufqkH;uAsmawG qufwkduf a&;zGJcJholuawmh
uAsmq&m wifr;dk jzpfygw,f? wifr;dk ukv
d nf; 1991 xJrmS zrf;qD;axmifcsvu
dk yf gw,f? ppftpk;d &
qef@usiaf &;jyufv;Hk awGxw
k rf a_ =umifh emrnfxif&mS ;vmolwOD;uawmh vl&i$ af wmf Zm*em jzpfyg
w,f? Zm*em ukv
d nf; +ird f yd tpk;d &u 90 jynfEh pS x
f u
J wnf;u axmif (5) ESpcf svu
dk yf gw,f? 91
ckEpS x
f rJ mS awmh axmifxaJ &mufae=u&ol tEkynmorm;awGvnf; awmfawmfrsm;ae+yDjzpfygw,f?
ta&;awmfyt
Hk wGi;f yg0ifcrhJ a_ =umif/h NLD rSm yg0ifcrhJ a_ =umifh ppftm%m&Siq
f ef@usiaf &; Ekid if aH &;v_yf
&Sm;r_awGrSm yg0ifcJhr_a=umifh ta=umif;trsKd;rsKd;eJ@ tzrf;tqD;cH=u&wmawGjzpfygw,f?
ppftpk;d &wufvm+yD;uwnf;u awmufavsmuf ud;yrf;tm;xkww
f muawmh &Spaf v;vk;H
ta&;awmfykH}uD;ukd oduQmcs okyfzsufa&;jzpfygw,f? 'grS e0w wufvmwm w&m;w,f/ ta&;
awmfykH}uD;ukd zdcGif;wmrSefw,fqkdwJh aumufcsuf&Ekdifa&;twGuf ud;yrf;tm;xkwfwmjzpfygw,f?
ta&;awmfy}Hk u;D ukd qlyt
l =urf;zufa&;orm;wk@d &J rif;rJph ku
d v
f y_ &f mS ;r_}u;D tjzpf Auy wk@d &J tm%m
ukd jzwfvrf;u&,la&; ud;yrf;v_yf&Sm;r_}uD;&J tpdwftykdif;tjzpf vuf0J vuf,m tzsuform;
aygif;pkHwkd@&J twkdiftazmufnDnD vkyf}uHzefwD; azmfxkwf=ur_tjzpf wkdif;jynfyduGJa&;tE W&m,f
ta&;tcif;}uD;tjzpf trsKd;rsKd;wHqdyfuyf okyfzsufzkd@ ud;pm;cJhygw,f? wapmif;wnf;aom
520

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

owif;pmuae aqmif;yg;trsKd;rsKd; eJ@okyfzsuf/ owif;pm&Sif;vif;yGJtvDvDuae rxdcvkwf xdc


vkwaf pmfum;/ e0w tm%mykid t
f qifq
h ifu
h ae ay:ay:xifxif _wcf sajymqkad ewmawGe@J wif tm;
r&EkdifawmhwJh twGuf 9091 ckESpfawGtwGif;rSm v_dif;}uD;avxefjzpf&yfrSef qkdwJh jyyGJ}uD;yg
cif;usif;jyo+yD; ta&;awmfykH}uD;ukd okyfzsuf wkdufckdufum 0g'jzef@csdppfqifyGJ}uD; vkyfaqmifcJhyg
w,f? jynfwGif; jynfy owif;pmq&m}uD;rsm;ukd ac:,ljyowm/ EkdifiHjcm;oHkH; oHwrefrsm;ukd
zdwf=um;jyowm/ kH;0efxrf;rsm; ausmif;olausmif;om;rsm;ukdyg r=unfhrae& t=unfhckdif;wmawG
vkyfaqmifcJh+yD;/ e0w tmabmfukd kdufoGif;jzef@csdEkdifzkd@ ud;yrf;cJhygw,f? axmifxJxnfhxm;wJh
OD;0if;wif ukdyg ppfaxmufvSrf;a&;u v#Kd0Sufac:xkwf+yD; olwkd@&J tifAGdKif;cef;rSm jyowJhjyyGJ}uD;ukd
=unfh a_ p+yD; jyyG}J uD;tay: b,fvdk j_ rifcpH m;&w,fqw
dk m oabmxm;ok;H oyfcsuf ta&;ckid ;f cJw
h ,f
vk@d qydk gw,f? OD;0if;wif u e0w vkv
d m;ovkd oabmxm;ukd razmfjyyJ trSet
f wkid ;f &yfwnfum/
'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;bufu &yfwnfum jynfvnfwkef@ jyefa0zefr_ay;cJhwJhtwGuf ppftpkd;&
&J ra=uEkdifrcsrf;Ekdif tid;taw; trkef;ukd xyf+yD;&&SdcJhygw,f? b,fvkdyJ ppftpkd;&u ud;yrf;tm;
xkwfxkwf jynfolvlxk}uD;=um;rSmvnf; ppftpkd;&&Jtmabmf zefwD;0g'jzef@csdcsifcsufawGeJ@ qef@
usib
f uftajzoabmxm;uko
d m qkyu
f idk cf ,
H x
l m;=u+yD;+yDjzpfygw,f? ppftpk;d &&J 0g'jzef@ud;pm;r_
ratmifjrifcJhyg?
ppftpkd;&tzkd@ tlEku|JcwfcHvkduf&ovkd xyf+yD; rcHcsdrcHomjzpf&wmuawmh ppftpkd;&
ukd,fwkdif trsKd;rsKd;okyfzsuf jypfwifa0zef_wfcsaecJhwJh NLD acgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unfudk
EkAd ,fvq
f k a&G;cs,af &;aumfrwDu urBmt
h jrifq
h ;Hk qk}uD;wckjzpfwhJ +idr;f csr;f a&; EkAd ,fq}k uD; cs;D jrihf
vkdufjcif;jzpfygw,f? 1991 ckESpf/ atmufwkdbm (15) &ufae@rSm urBmh+idrf;csrf;a&; EkdA,fvfqk}uD;udk
a':atmifqef;pk=unf&&SdcJhygw,f? EkdA,fvfqka&G;cs,fa&;aumfrwDu 'Drkdua&pDeJ@ vl@tcGifhta&;
twGuf +idrf;csrf; aomenf;vrf; rsm;eJ@ &J&J0Hh0Hh wkdufyGJ0ifoltjzpf jrifhjrifhrm;rm;wefzkd;jzwfcJhygw,f?
&efukefwuUodkvfausmif;om;xku pm&Gufpmwef;awGxkwf+yD; axmufcHv_yf&Sm;=uwJhtwGuf
ausmif;awGydwfvkdufygw,f? 1991 'DZifbmvxJrSmawmh a':atmifqef;pk=unf &J pmtkyfwtkyf
xGufay:vmygw,f? t*FvdyfbmomeJ@ xGufay:vmwJha=umuf&GH jcif;rSvGwfuif;a&; (Freedom
From Fear) jzpfygw,f?
ppftpkd;&u trsKdrsKd; zdESdyfapmfum; _wfcsaecJhayr,fh wurBmvkH;uawmh a':atmifqef;
pk=unfudk tr$e;f wif *k%f y tav;xm;cJ=h uygw,f? Ekid if w
H umtqifh *k%x
f ;l aqmif bGJ xl;*k%x
f ;l
awGcs;D jriahf y;tyfc=hJ uovkd a':atmifqef;pk=unf vGwaf jrmufa&;/ a':atmifqef;pk=unf v$waf y;
a&;ukdvnf; enf;vrf;aygif;pkHeJ@ awmif;qkd azmfxkwfcJh=uygw,f? a&G;aumufyGJ&v'fukd av;pm;zkd@/
tm%mv$Jajymif;a&;udk vkyfaqmifay;zkd@ukdvnf; jynfwGif;'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;eJ@twl EkdifiHw
umtzGJtpnf;rsm;uvnf; wkd;jrifhazmfjyawmif;qdkcJh=uygw,f?
tEkid &f wJyh gwu
D dk tm%mv$aJ jymif;ay;vku
d rf mS aygh qkw
d hJ pum;rsK;d eJ@ 47 zGJ pnf;ykH tajccH
Oya'eJ@jzpfap/ 74 zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'eJjzpfap vkt
d yfovkd jyifqiftwnfy=u&ef qkw
d hJ pum;ukd
vlod&Sif=um; ajymqkdcJhwJh AkdvfcsKyf}uD;apmarmif [m pum;ukd uajymifujyef ajymqkdvmkHru/ l;
ovkd aygovkd pum;rsKd;awGukdvnf; ajymqkdvmcJhygw,f? NLD ukd bmvkd@ tm%mv$J&rSmvJ/
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

521

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

v$cJ si;f v$&J if a'guw


f marmifarmif ukv
d rJ$ mS ayg/h olqDu tm%m&,lxm;wmbJ[m qkw
d hJ pum;rsK;d
awGtxd ajymqkdvmcJhygw,f?
1992 ckESpf/ {+yD (24) &ufae@rSm e0w OuU AkdvfcsKyfr;}uD;apmarmif ukd usef;rma&;
ta=umif;jycsufeJ@ e0w tzGJ}uD;uae z,f&Sm;vkdufygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;apmarmif ukd z,f&Sm;vkdufjcif;tm;jzifh AkdvfcsKyfr;}uD;apmarmif ajymcJhqkdcJhor#
awGtm;vk;H 'k@d e@J rqkid q
f w
dk hJ tcsK;d csK;d zk@d jyifqifvmcJo
h vm;vk@d ajymwJq
h w
dk t
hJ oHawGvnf; xGuv
f m
ygw,f? Akv
d cf sKyfr; }u;D apmarmif ae&m a&muf&v
dS moluawmh Akv
d cf sKyf}u;D oef;a&$ jzpfygw,f? olvnf;
r=umrDrSmyJ AkdvfcsKyfr;}uD;oef;a&$ jzpfvmygw,f? (6) vtwGif; trsKd;om;nDvmcH usif;yay;r,f
vkd@ e0w ppftpkd;&u a=unmcJhygw,f?

ajymif ; vJ v mwJ h Ed k i f i H w umtajctaeeJ e0w acwf O D ; Armjynf & J pD ; yG m ;a&;/


Ed k i f i H a &;/ ppf a &;/ vl r + a &; buf a ygif ; pH k t ajctae
1990 jynfhESpfvGefup+yD; EdkifiHwumtajctae[m ajymif;vJoGm;cJh+yD;jzpfygw,f? 1991
Zlvdkif-=o*kwfrSm qdkAD,ufEdkifiHawmf}uD;rSm ratmifjrifwJh uGefjrLepftm%modrf;yGJt+yD; ,Jhqif
wufvmygw,f? *dkbmacsmh ywfusoGm;ygw,f? 91 ckESpftukefrSm oD;jcm;EdkifiH (15) EdkifiHtjzpf
ay:xGufvm+yD; qdkAD,ufjynfaxmifpk}uD; tpdwfpdwftr$mr$m yduGJoGm;ygw,f? qdkAD,ufjynf
axmifpk}uD; yduGJed*kH;csKyfoGm;csdefup+yD; urBmhtiftm;vGefEkdifiH}uD; (2) EdkifiH/ *dk%f}uD; (2) *dk%f;&J
ppfat;umv wdkufyGJ}uD;vnf; tajccHtm;jzifh tqHk;owfoGm;ygw,f? qdkAD,ufacgif;aqmifwJh
qdk&S,fvpf*dk%f;}uD;&J ta&SOa&mywckvHk;vnf; tydydtvJvJeJ@ tajymif;tvJrsm;pGm tjzpft
ysurf sm;pGm tvSnt
hf ajymif;rsm;pGm jzpfay:aecJ+h yDjzpfygw,f? Edik if pH akH umfyakd &;Si;f }uD;rsm; ay:vm+yD;
rD'D,macwf}uD; pwifvmygw,f?
a,bk,stm;jzifh EdkifiHwuma&pD;a=umif;u 'Drdkua&pDa&pD;a=umif;}uD; jzpfvmygw,f?
vltcGifhta&;toHawG ydkrdkus,favmifvmygw,f? aps;uGufpD;yGm;a&;pepf qdkwJhtoHawG ae&m
wdkif;rSm jzpfvmcJhygw,f?uGefjrLepfwkwfjynf}uD;rSmawmif qdk&S,fvpfaps;uGufpD;yGm;a&;
qdkwmudk ajymif;vJauG;a=umfaecJh+yDjzpfygw,f? 89 ckESpfuwnf;u bmvifwHwdkif;}uD; ydusoGm;cJh
+yDjzpfovdk ydkvef/ [efa*&D/ lareD;,m;/ csufudkpvdkAuf eJ@ ,l*dkqvm;AD;,m; wdk@rSmvnf; t}uD;t
us,f ajymif;vJoGm;=u+yDjzpfygw,f? ,l*dkqvm;AD;,m; yduGJr_}uD;uawmh EdkifiHawGuGJxGufHkru/
tqHk;rowfEdkifwJh vlrsdK;a&;jy\emawG aoG;acsmif;pD;jy\emawGyg ay:aygufvmcJhygw,f? 1991
rSm tar&duef-tD&wf ppfyGJ}uD;vnf; ay:aygufvmcJhygw,f?
wurBmhvHk;rSm 'Drdkua&pD a&pD;a=umif;}uD; t&Sdeft[kef }uD;rm;vmcsdefrSm Armjynf e0w
ppftpd;k &uawmh ppftm%m&Sipf epfuq
kd uf vufqyk u
f ikd x
f m;Edik zf @kd enf;rsK;d pHek @J ud;yrf;aecJyh gw,f?
vlxkwdkufyGJt[kefa=umifh ygwDpHk'Drdkua&pDpepfudk vufcHvdkuf&ayr,fh/ 'Drdkua&pDEdkifiHawmf ay:
aygufa&;udk vufcHvdkuf&ayr,fh/ qdk&S,fvpf0g' a&yef;pm;pOfu jrefrmhenf;jrefrmh[ef jrefrmh
522

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

qd&k ,
S v
f pfvrf;pOf vkycf o
hJ vd/k 'Dru
kd a&pDukd vufcv
H u
kd &f awmhvnf; jrefrmhenf;jrefrmh[ef'rD u
dk
a&pD vkyfcsifaecJhygw,f?
pD;yGm;a&;t&uawmh aps;uGufpD;yGm;a&;pepfudkyJ auG;a=umf+yD; EdkifiHjcm;&ifESD;jryfESHr_awG
tvHk;vdkuf t&if;vdkuf 0ifvma&; ar#mfvifhjyifqifcJhygw,f? 30-11-88 ae@rSm e0w Oya'trSwf
1088 eJ@ Edik if jH cm;&if;ES;D jryEf rHS O_ ya' jymef;+yD; wHcg;zGiahf y;cJyh gw,f? 30-5-89 rSmtrde@f a=unm
pmtrSwf 189 eJ@Eikd if jH cm;&if;ES;D jryEf cHS iG &hf dS pD;yGm;a&;vkyif ef;awG owfrw
S jf ymef;&if; Edik if yH ikd v
f yk if ef;
tjzpf owfrw
S x
f m;wJh vkyif ef;trsK;d tpm; (12) ckrt
S y Edik if jH cm;&if;ES;D jryEf o
HS al wGukd vkycf iG ahf y;cJyh g
w,f?
jynfyauG; tar&duefa':vm oef; (4000) ausmf/ jynfwGif;auG;usyfaiGoef;aygif;
(16000) avmufeJ@ rqv tarGudk qufcHvmcJh&wJh e0w ppftpdk;&[m jynfyauG; twdk;t&if;
qyfzdk@ ppfoHk;p&dwfawGudk wdk;csJzdk@ jynfyoGif;ukefawGudk rSm,lEdkifzdk@/ ysm;&nfeJ@ 0rf;csa&;twGuf
0efxrf;awGudk vpmwdk;ay;zdk@wdk@twGuf EdkifiHjcm;aiGtvHk;t&if;eJ@ &a&;[m tylwjyif;vdktyfcJh+yD;
enf;rsK;d pHek @J &SmazGcyhJ gw,f? t&HEikd if jH cm;aiGvnf;r&Sw
d hJ ppftpd;k &[m opfawmawGukd opfuu
G v
f u
kd f
EdkifiHjcm;udk vuf!kd;xdk; a&mif;pm;wm/ ig;ykpGefaygwJh yifv,fjyifudkyg aps;aygaygeJ@ EdkifiHjcm;ig;zrf;
ukr`%DawGudk a&mif;pm;wm/ "gwfowWKeJ@ ausmufrsuf&wemawGudk t&ifpvdk wl;azmf+yD; qlvG,f
eyfv,
G f a&mif;pm;wmawGvyk +f yD; wdik ;f jynfukd vuf!;dk xd;k a&mif;pm;aeaom e0w qdw
k hJ bGJ xl;udk
rsufESmajymifajymifeJ@ &,lcJhygw,f? arSmifcdkvkyfief;tjzpf wnf&SdcJhwJh e,fpyfukefoG,fa&;udkvnf;
w&m;0if vkyfief;tjzpf azmfjyvdkuf+yD;/ vlxk&J pm;0wfaea&; t=uyftwnf;udk ,m,Dxdef;odrf;
xm;Edkifzdk@ touflayguf&atmif vkyfxm;cJhygw,f? tJ'Dvkd enf;rsKd;pHkeJ@ aiG&SmwmawmifrS vdktyf
wJhaiGu rjynfhwJhtwGuf *syefEdkifiH&Sd jrefrmoHHk;ydkifajruGufudk a':vmoef; (270) eJ@a&mif;pm;+yD;/
txnf}uD;ysuf rkqdk;rajz&Sif;yHkajz&Sif;enf;eJ@ ajz&Sif;cJh&ygw,f? jynfwGif;oHk;pGJzdk@twGuf vdktyfwJh
aiGa=u;awGudkawmh 0gZDpufHkuae vdkoavmufdkufESdyfxkwfvdkufygw,f? e0w wufvm+yD;
(6) vwmtwGif; aiGpuUL usyfoef;aygif; (67399) oef; dkufESdyfjzef@a0 oHk;pGJypfcJhygw,f? 'ga=umifh
aiGazmif;yGr_E_ef; [kef;ueJjrifhwufoGm;cJh+yD; jynfwGif;ukefaps;E_ef;awGvnf; tqrwef jzpfoGm;cJh&yg
w,f? ppftpdk;&u ukefaps;E_ef;jrifhwuf&r_awGtwGuf xHk;pHtwdkif; ukefonf }uD;awGudkyJ vuf!kd;
xdk; w&m;cH&SmjycJh+yD;/ twif; ukefaps;E_ef;tcscdkif;wmawG t_H;cHcdkif;+yD; aps;av#mha&mif;apwmawG
vkyaf qmifcyhJ gw,f? wzufu aps;uGupf ;D yGm;a&;atmf+yD;/ wzufu twif;t=uyf ta&mif;cdik ;f wm
awGvnf; a&SaemufrnD vkyaf qmifcw
hJ t
hJ wGuf omrefuek o
f nf}uD;awG 'kuQ uH=u&ygw,f? v,f
orm;awGudkvnf; vGwfvyfpGm pkdufysKd;xkwfvkyf a&mif;0,fcGifhyw,fvdk@ wzufua=unm&if;/
wzufu oD;ESHawG twif;a&mif;cscdkif;&mrSm b,fwkef;ur&SdcJhzl;wJh ppfwyfpyg;cGJwrf; qdkwmyg
ay:aygufvmcJhygw,f? ppfwyftwGuf ra&mif;rae& ta&mif;cdkif;cJhwmjzpfygw,f? tm%modrf;
umpu (2) odef;avmuf&Sdae+yDjzpfwJh ppfwyf}uD;udkvnf; (Auy awGvnf;r&Sdawmhbl;/ tukefyd
ysufoGm;+yD;vdk@ auG;a=umfaewJh=um;xJu tqufrjywf wdk;wdk;zGJ&if;) ppfwyftwGuf pyg;udk
v,form;awGu tepfemcH qufoay;ae&ovdk jzpfwt
hJ wGuf v,form;awG ausmaumhatmif
cH=u&ygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

523

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

EdkifiHjcm;aiG tcuftcJ=um;xJu ppfwyftwGuf ppfvufeuf0,f,lr_udkawmh/ wESpfxuf


wESpf tqaygif;rsm;pGm wdk;+yD;om0,f,lcJhygw,f? tar&duefvufeufzsufodrf;a&; at*sifpD&J
tpD&ifcHpmt& (89) ckESpfrSm a':vmoef; (20) zdk;/ (90) jynfhESpfrSm a':vmoef; (110) zdk;/ (91)
ckESpfrSm a':vmoef; (390) zdk;/ (92) ckESpfrSm a':vmoef; (140) zdk; 0,f,lcJhygw,f? tqrwef
wd;k csJ zGJ pnf;vdu
k w
f hJ ppfwyf}uD;twGuf ppfo;kH p&dwu
f vnf; 8889 e0w tm%modr;f wufpESpf
u usyf (1763) oef; (e0w toHk;p&dwf pkpkaygif;&J 229) &Sd&mu 9293 ckESpf bwf*swft&
usyf (7365) oef;ausmf) jzpfvmcJh+yD;/ e0w&J w&m;0ifpm&if;Z,m;t&udk umuG,fa&;toHk;
p&dwf (ppfp&dw)f [m e0w toH;k p&dwpf pk ak ygi;f &J (3665) jzpfvmcJyh gw,f? Edik if w
H um&J cef@reS ;f
csufuawmh toHk;p&dwfpkpkaygif;&J w0ufausmfawmif&Sdr,fvdk@qkd=uygw,f?
bwf*swfvdkaiGjyr_uvnf; ESpfpOfjzpfay:cJh+yD;/ rawmfrw&m; }uD;xGm;vmwJh ppfwyf}uD;&J
ppfoHk;p&dwf'%fudk wEdkifiHvHk;u ukef;cHae=u&ovdkjzpfygw,f? jynfolvlxk&J pm;0wfaer_b0u
awmh wae@wjcm; ydkydkqif;&Jvm&+yD; ukefaps;E_ef;}uD;jrifhr_'%fudk vdrfhaeatmifcH=u&ygw,f?
tm%modr;f umpu/ qefwjynf (6usyef @J 10 =um;) &S&d mu (92) rSm qefwjynf usyf (30) jzpfae
+yDjzpfygw,f? qDwydom (45) usyf&Sd&mu usyf (130) jzpfae+yDjzpfygw,f?
jynfov
l x
l }k uD;w&yfv;kH pm;0wfaer_'u
k Q t}uD;tus,f a&mufae=ucsed rf mS e0w xdyo
f ;D
0if}uD;rsm;/ tqifhqifhaom ppfAdkvfxdyfoD;}uD;rsm;uawmh tm%meJ@ vkyfydkifcGifh tydkiftpm;&&Sdr_
a=umif/h ud,
k ehf ,frmS ud,
k b
f &k ifozG,f jzpfvm=ur_awGa=umihf ae@csi;f ncsi;f csr;f omvm=uygw,f?
vmbfay;vmbf,rl a_ wGvnf; ae&mwdik ;f rSm wd;k wufjzpfay:vmcJ+h yD;/ tykyef H o
h wif;awG tES@H tjym;
xGufay:vmcJhygw,f? pD;yGm;a&;avmu vmbfay; vmbf,lavmurSm emrnfxGufvmolawG
uawmh wGi;f 2 }uD; Adv
k cf sKyfwifO;D tygt0if/ rE aW v;wdik ;f u Adv
k cf sKyfxeG ;f =unf/ ajrmufyikd ;f wdik ;f u
AdkvfcsKyfausmfb wdk@ emrnfxGufvmygw,f?
wHcg;zGifhpD;yGm;a&; aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwJh toHawGeJ@twl EdkifiHjcm;&if;ESD;jryfESHr_vkyfief;
awGudkvnf; ac:,lae+yDjzpfwJhtwGuf pD;yGm;a&;vkyfief;awGtm;vHk;udkvnf; ppfwyfu vuf0g;}uD;
tkyfxm;Edkifa&;twGuf ajcjrefvufjref azmfxkwfvmwmuawmh OD;ydkifvdrdwuf pDrHcsuf}uD;jzpf
ygw,f? (19-2-90) ae@rmS jynfaxmifpjk refrmEdik if H pD;yGm;a&;OD;ydik v
f rd w
d uf (The Union of Myanmar
Economic Holding Limited) udk trdef@a=unmpmtrSwf 790 eJ@ zGJpnf;cJhygw,f? (195758)
wkef;u ay:aygufwGifus,fcJhzl;cJhwJh DSI vdk tzGJ}uD;oabmrsKd;jzpfygw,f? rwnf t&if;tESD;u
uka (1000) vd@k qdyk gw,f? 88 ckEpS f jynfwiG ;f vSnv
hf nfo;kH pGaJ iG pkpak ygi;f rS uk (1200) ausmyf &J &dS m
ppfwyf&J uka (1000) OD;ydik v
f rd w
d uf}uD;twGuf t&if;tES;D udk 0gZu
D xyfu
kd Of ;D r,fh oabmjzpfyg
w,f? Armjynfordik ;f rSm t}uD;rm;qH;k aom t&if;tES;D pDrcH su}f uD;vnf;jzpfygw,f? rwnf&if;ES;D aiG
uka (1000) twGu/f uka 400 (40) udk Edik if aH wmfjynfov
l x
l ak iGxu
J usco
H ;kH pG+J y;D / uka (600)
(60) udk ppfwyfu xnfh0ifr,fvdk@ azmfjyygw,f? wdkif;jynfudk ppfa&;/ EdkifiHa&;t& csKyfudkifv$rf;rdk;
xm;Hkru/ pD;yGm;a&;t&yg tompD;,l v$rf;rdk;csKyfudkifxm;Edkifzdk@ &nf&G,fzGJpnf;cJhwmjzpfygw,f?
ppfa&;t&uawmh Auy A[dkXmecsKyfyefqef;vnf; r&Sdawmhovdk Auy [m ajratmuf
ygwDtjzpf toGifajymif;oGm;cJh+yDjzpfygw,f? Auy uae cGJxGufykefuefoGm;=uwJh tzGJawG[m
524

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

+idrf;tzGJ@awGjzpfoGm;=uovdk/ &Srf;jynfe,ftESH@tjym;rSmvnf; +idrf;tzGJawG xyfrHay:aygufvmcJhyg


w,f? (Oyrmtm;jzifh ytdkifhtrsKd;om;tzGJeJ@ yavmifvGwfajrmufa&;wyfrawmf)
autif,w
l @kd &J rme,fyavm XmecsKyf[m vufeufuikd 'f rD u
kd a&pDtiftm;pkrsm;&J A[kd
csufrjzpfvm+yD;/ ppftpdk;&udk EdkifiHa&;t&/ 0g'jzef@csda&;t&/ ppfa&;t& jyif;jyif;xefxef jyefvnf
wkef@jyef wdkufcdkufcJhygw,f? ppftpdk;&uvnf; rme,fyavm zdzsufa&;udk enf;vrf;aygif;pHkeJ@
ud;yrf;aeovdk KNU tzGJ }uD;uvnf; e0w udk ppfa&;t& wd;k jriw
hf u
kd cf u
kd af &; tm;xkwf v_y&f mS ;
ygw,f? jrpf0u|ef;ay:0ifa&mufEdkifa&; ud;yrf;ygw,f? (1991) ckESpfxJrSm jrpf0u|ef;ay:0ifa&muf
vmwJh u&ifvufeufudkifwyfawGudk ppftpdk;&u &uf&ufpufpuf xdk;ppfqifwdkufcdkufygw,f?
jrpf0u|ef;ay:bufrSm e0w &J xdk;ppfqifr_rSm/ u&iftrsKd;om; t&yfom;awGyg ajrZmyifjzpf&+yD;
tajrmuftrsm; towftjzwfcH&wmawG ay:aygufcJhygw,f?
ausmif;om;wyfrsm;uvnf; e0w wyfukd qef@usiw
f u
kd yf q
JG if=uygw,f? 'gayr,fh ausmif;
om;wyf(ABSDF) udk,fwdkifu acgif;aqmifr_ydkif;rSm (2) jcrf;uGJaecJhygw,f? a'gufwmEdkifatmif
acgif;aqmifwJhtpkeJ@ rdk;oD;ZGef acgif;aqmifwJh tpkqdk+yD; (2) jcrf;jzpfaeqJjzpfygw,f? autdkifat
a'obufrmS tajccHxm;&wJh ABSDF (ajrmufyikd ;f ) rSmvnf; owfjzwfy}JG uD;ay:cJyh gw,f? ABSDF
ajrmufyikd ;f OuU xGe;f atmifausmf udo
k wfjzwfz,f&mS ;cJ=h uygw,f? aoa=uolawG awmfawmfrsm;
rsm;&SdcJhovdk nD!Gwfr_yduGJwmawG jzpfay:cJhygw,f?
jynfwGif;zdtm; EdkifiHwum&Jzdtm;awG a=umifh (4) ESpfausmf (5) ESpfeD;yg; ydwfxm;&wJh
wuUov
kd af umvdyaf wGukd jyefziG Ehf ikd zf @kd ppftpd;k &[m jyifqifvm&ygw,f? 'D (4) ESpaf usmf (5) ESpef ;D yg;
twGif;rSm e0w [m e0w ppfAdkvfxdyfoD;}uD;rsm;[m olwdk@&Jom;orD;awG ynma&;udkawmh
ta[moduH tjzpfrcHyJ EdkifiHjcm;rSm apv$wf ynmoifcdkif;wm/ enf;trsKd;rsKd;eJ@ ynma&;oif=um;
&,lapwmawG vkyaf qmifc=hJ uygw,f? jynfov
l x
l w
k &yfv;kH &J ynma&;/ use;f rma&; tajctaeu
awmh tqdk;qHk;taetxm;rSm jzpfaecJhygw,f? ppfoHk;p&dwfeJ@ ynma&;toHk;p&dwf/ usef;rma&;
toHk;p&dwf/ udkE_dif;,SOf=unfhr,fqdk&if 9192 bwf*swfrSm ppfoHk;p&dwf[m ynma&;toHk;p&dwf
xuf (53) q/ use;f rma&;toH;k p&dwx
f uf (45) qjzpfcyhJ gw,f? 9293 bwf*swrf mS ppfo;kH p&dwf
[m ynma&;toHk;p&dwfxuf (352) q/ usef;rma&;toHk;p&dwfxuf (409) qjzpfcJhygw,f?
OD;=unfarmif tzrf;cH&+y;D wJah emufyikd ;f OuU tjzpf OD;atmifa&$ u wm0ef,yl gw,f? e0w
&J trsKd;rsKd;zdtm;ay;r_awGa=umifh NLD ygwD wnf&Sd&yfwnfEdkifa&;udkyJ tav;xm;+yD; OD;atmifa&$
u aqmif&GufwmawG awG&ygw,f? awmwGif;a&muf&SdoGm;=uwJh NLD v$wfawmfudk,f
pm;vS,fawG/ zrf;qD;cH&+yD; tjypf'%fcsrSwfjcif;cH&wJh v$wfawmfudk,fpm;vS,fawGudk NLD uae
xkwfy,fa=umif; a=unmwmawGrsKd;/ OD;atmifa&$ u vkyfaqmifazmfjycJhygw,f? e0w uvnf;
v$wfawmfudk,fpm;vS,ftjzpfuae y,fzsufa=umif; a&G;aumufyGJaumfr&Sifuaewqifh woDw
wef;}uD; tqufrjywf vkyaf qmifcyhJ gw,f? v$waf wmfu,
kd pf m;vS,af wGukd ta=umif;r&Sd ta=umif;
&Sm+yD; zwfy,fypfEikd af &;twGuf (10-7-91) ae@rmS trde@f trSwf 491 udx
k w
k jf yef+yD; a&G;aumufyGJ
Oya'yg +idrf0yfydjym;r_qdkif&m jypfr_ (7) ck/ tusifhpm&dwWysufjym;r_qdkif&m jypfr_ (20) ckwdk@udk owf
rSwfvdkufjyefygw,f? rlva&G;aumufyGJOya'rSm ryg0ifcJhyJ a&G;aumufyGJusif;y+yD; wESpfausmf=umrS
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

525

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

rzG,fr&m owfrSwfjymef;cJhwmjzpfygw,f? tjypf&Smzdk@ owfrSwfcJhwmjzpfygw,f? (10-7-91)


ae@pGJeJ@yJ Oya'trSwf 1091eJ@ jynfolv$wfawmfa&G;aumufyGJOya'udk jyifqifonfhOya'
qdkwmjymef;+yD; TOya'onf jynfolv$wfawmfa&G;aumufyGJ Oya'udk jymef;onfh 1989 ckESpf
arv (31) &ufae@rSpI tm%mwnfonf[k,l&rnf vdk@ jymef;um aemufa=umif;jyef tm%m
oufa&mufapwJh Oya'tjzpf npfywfpkwfyJhpGm vkyf}uHzefwD;cJhygw,f? &nf&G,fcsufu v$wfawmf
ud,
k pf m;vS,f ta&G;cs,cf x
H m;&olawGukd tjypf&mS z,f&mS ;Edik af &;twGuf wrifoufouf rawmfr
w&m; owfrSwfcJhwmjzpfygw,f? t&SufrJhrJh ajymif npfywfcJhwmjzpfygw,f? rlvuwnf;u vkyfydkif
cGifhay;rxm;cJhwmawGudk twif; xyfxnfhvmcJhwmjzpfwJhtwGuf NLD u uef@uGufcJhygw,f?
e0w u vufrcHcJhyg? (1991) ckESpf atmufwdkbmvxJrSmawmh NLD XmecsKyfudkawmif (w&m;0if
zGJ pnf;&yfwnfaewJh Edik if aH &;ygw/D tEdik &f ygwq
D w
kd mudak wmif *krpdu
k f tav;rxm;bJ) 0ifa&muf
&SmazG+yD; pm&Gufpmwrf; rSwfwrf;rSwf&m tm;vHk;eD;eD;avmufudk ppftpdk;&u odrf;qnf;oGm;cJhyg
w,f? usL;ausmfapmfum;cJhygw,f?
2-10-92 ae@rSm trdef@trSwf 1392 qdkwmeJ@ trsKd;om;nDvmcH usif;ya&;aumfrD&Sifqdk
wmudzk JG pnf;+y;D (5-11-92) ae@rmS trdet
f rSwf 1492 eJ@ trsK;d om;nDvmcHukd (9-1-93) ae@rmS
pwifusif;yzdk@ e0w ppftpdk;&u a=unmvkdufygw,f?
e0w tm%modrf;+yD; pwifvmcJhwJh ( 18-9-88) ae@uae (31-3-92) ae@ txd (3)ESpf
ausmfumvtwGif;/ pD;yGm;a&;tajctaeudk csKyf=unfhvdkufr,fqdk&if bmpD;yGm;a&;zGHzd;r_pDrHudef;rS
wdwdususr&SdbJ tvsOf;oifhovkd aumif;E_d;&m&m vkyfaqmifr_awGeJ@ c|wfcHusaewJh pD;yGm;a&;udk
toufqufEkdifzdk@ ud;pm;&if; AdkvfcsKyf}uD;apmarmif acwfed*Hk;csKyfoGm;cJhygw,f? (92) ckESpf {+yDvu
p+yD; Adv
k af pmarmif vnf; aysmufu,
G o
f mG ;cJyh gw,f? wdik ;f jynf&J opfawm/ a&jyif/ ajrjyife@J o,HZm
wrSeo
f r# vuf!;dk xd;k a&mif;pm;&if;/ wjynfv;kH u &&or#0ifaiG bmrSeo
f r#&J w0ufe;D yg;avmuf
udkppfwyf}uD;u (ppftoHk;p&dwfawGeJ@) oHk;pm;ypfvdkufwJhoabmjzpfygw,f? wjcm;wzufuae
ajym&&if wdkif;jynf&J pD;yGm;a&;vkyfief;tm;vHk;udk ppfwyfu vuf0g;}uD;tkyfvdkuf+yD;/ uka (1000)
t&iftESD;eJ@ pD;yGm;a&;avmuudkvnf; v$rf;rkd;um ppftm%m&Sifpepf qufvuf wnfwHhcdkifrma&;
udk ajymifajymifwif;wif; ajcvSrf;jyifvdkuf+yD;+yDjzpfygw,f? rqv qdkif;bkwfeJ@ ppftm%m&Sifpepf
taumiftxnfazmfco
hJ vdk urBmah &pD;a=umif;}uD;tvku
d f 'Dru
kd a&pDqikd ;f bkwef @J ppftm%m&Sipf epf
qufvuf &Sio
f eftaumiftxnfazmfEikd af &;udk ajcvSr;f jyifqif+yD;+yDjzpfygw,f? 9293 bma&;
ESpfup+yD; 9596 txd umvwdk (4) ESpfpDrHudef; (pD;yGm;a&;zGHzd;r_pDrHudef;) udk e0w trsKd;om;pDrH
udef;eJ@ zGHzd;wdk;wufa&;0ef}uD;Xmeu a&;qGJcsrSwfvdkufwJhtwGuf tm%mudk qufvufcsKyfudkif
oGm;r,hfoabm azmfjyay:vGifae+yDjzpfygw,f?

526

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

trsKd ; om;nD v mcH / ppf w yf & J tm%mavmbeJ


Armjynf E d k i f i H a &;tajctae
(90) jynfhESpf a&G;aumufyGJ}uD;ray:cifu tedrfhqHk; EdkifiHa&;ygwDw&yf&yfuawmh tjywf
towf tEdkif&rSmr[kwf qdkwJh wGufcsufr_eJ@ tEdkif&wJhygwDudk tm%mtyfvdkufrSmaygh qdkwJh pum;
rsK;d (47) zGJ pnf;yHt
k ajccHOya'eJ@jzpfap (74) ckEpS f zGJ pnf;yHt
k ajccHOya'eJ@jzpfap oifo
h vdk jyifqift
wnfy+yD; tm%mv$Jajymif;/ aemufwufvmr,fh tpdk;&opfu zGJpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'opf
a&;=uayghqdkwJh oabmrsKd;ajymqdkcJhwJh e0w ppftpdk;&[m (90) jynfhESpf ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxG
a&G;aumufyGJ}uD;rSm olwdk@wGufcsufar#mfvifhxm;wmeJ@ ajymif;jyef/ tJeft,f'D u tjywftowf
tEdkif&&SdoGm;wJhtcg csufcsif; avoHajymif;oGm;cJhygw,f?
NLD u tjywftowf tEdi
k &f &So
d mG ;wJt
h cg csucf si;f avoHajymif;oGm;cJyh gw,f? tm%m
v$Jajymif;ray;bJ zGJpnf;tkyfcsKyfyHka&;qGJa&; jzpfoGm;cJhygw,f?
ac:ay;&r,fh v$wfawmfudk ac:ray;wJhtwGuf *E<Dcef;rtpnf;ta0;}uD;usif;yzdk@ jyif&mrSm/
usi;f ycge;D w&ufrmS bJ uyf+yD; 190 udk xkwjf yefcyhJ gw,f? tESpcf sKyfu v$waf wmfukd uk,
d [
hf muk,
d f
ac:vkd@r&/ wyfrawmfu vufcHrSmr[kwfqkdwJh +cdrf;ajcmufcsufeJ@twl v$wfawmfukd e0w uac:
ay;r,f zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opfukd ta&G;cs,fcH&wJh jynfolv$wfawmfukd,fpm;vS,f
rsm;u a&;qGJ=u qkdwJhpum;rsdK; ajymif;vJajymqkdcJhygw,f? Aavmif;AvJ vkyfcJhygw,f?
tJ'Dvkd Aavmif;AvJvkyf&mu v$wfawmfukd b,fawmhac:ay;rvJqkdwJh jynfwGif;jynfy
ar;cGe;f awGukd [kv
d v
dk 'dk v
D v
dk dk qifa0S@&efa&Smifvyk &f if;u ac:ay;&r,fv
h w
$ af wmfudk ac:ray;yJ trsK;d
om;nDvmcH qkdwmukd auG;a=umfvmcJhygw,f? wu,fu trsKd;om;nDvmcH ukd ac:cGifhr&SdwJh
e0w ppftpkd;&u rsufESmajymifwkduf+yD; ac:vmcJhjcif;jzpfygw,f? Auy tygt0if autJef,ltyg
t0if awmwGi;f vufeufuidk t
f iftm;pkrsm;ua&m/ jynfwiG ;f jynfy 'Dru
dk a&pDtiftm;pk0if tajrmuf
tjrm;u qef@usiu
f ef@uu
G f axmufjya0zefaewJ=h um;xJu vufeufuidk pf pfwyf}uD;ukd ykid q
f idk x
f m;
wmwckwnf;eJ@ ac:cGifhr&SdwJh trsKd;om;nDvmcHukd twif;t=uyf zefwD;azmfaqmifcJhygw,f?
ac:vku
d jf yefawmhvnf; xyf+yD; rsuEf mS ajymifwu
dk f vku
d jf yefwmu v$waf wmfu,
dk pf m;vS,f
tm;vk;H ukd wufa&mufciG rhf ay;yJ/ cGw
J rf;cs wufa&mufcidk ;f wmjzpfaeygw,f? olw@dk u,
dk w
f idk f npfywf
+yD;csrw
S cf w
hJ hJ trde@f trSwf 190 ukd awmifxyf+yD; csK;d azmufvu
dk jf yefwmjzpfygw,f? zGJ pnf;ykt
H ajccH
Oya'opfukd ta&G;cs,fcH&wJh jynfolv$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;u a&;qGJ=uzkd@qkdwmukd (ukd,f
ajymcJhwJhpum;ukdukd,f) uajymif;ujyef rvdrfhwywf xyfvkyfvkduf+yD; cGJwrf;eJ@yJwufa&mufapzkd@
zefwD;vkdufygw,f? rsufESmajymifajymifeJ@ xyfrHnpfywfpkwfyJhcJhjyefwmjzpfygw,f?
trsKd;om;nDvmcHwuf&ef tpktzGJ (8) zGJ owfrSwfcJh+yD; wufa&mufzkd@ owfrSwfcJhwJh
vlOD;a& (702) OD;rSm ygwDukd,fpm;y v$wfawmfukd,fpm;vS,f (92) OD;/ woD;yk*~v v$wfawmfukd,f
pm;vS,f (7) OD;aygif; (99) om cGifhycJhwJhtwGuf tm;vkH;&J (1410)yJ v$wfawmfukd,fpm;vS,f
rsm; wufa&mufciG &hf cJyh gw,f? uset
f rsm;pk}uD;[m e0wpdwf uduf e0w acgi;f acguaf &G;cs,x
f m;wJh
olcsnf;vkdvkdjzpfcJhygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

527

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

1993 ckESpf/ Zefe0g&D (9) &ufae@rSm e0w&J trsKd;om;nDvmcH}uD; pwifygw,f? nDvmcH


usi;f ya&;aumfr&Sif OuU uawmh omoema&;0ef}uD;vnf;jzpf/ e0wtzGJ 0ifvnf;jzpf/ &efuek w
f idk ;f
ppfXmecsKyfwkdif;r;vnf;jzpfwJh AkdvfcsKyfrsKd;!Gef@jzpfygw,f?
e0w tpk;d &u olw@dk pw
d f uduf zefw;D jyifqif usi;f ywJh trsK;d om;nDvmcH}uD;udk rusi;f yrD
uwnf;u enf;trsKd;rsKd;eJ@ od'd<wif yGJxkwfauG;a=umfwmawG vkyfcJhygw,f?
(11-7-92) ae@ trsK;d om;nDvmcH nEd id_ ;f tpnf;ta0; (wwd,ae@) rSmuwnf;u Akv
d cf sKyf
rsKd;!Gef@u ypPKy`efumveJ@ tem*wfumv om;pOfajr;jrpfvufxufwkdifatmif ckdifrmwJh
zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'a&;qGJa&; vkd@ auG;a=umfcJhygw,f?
'Dru
dk a&pDtiftm;pk0ifrsm;uawmh ppftpk;d &&J ESpaf yguw
f aygucf sK;d zk@d rsuEf mS ajymifajymife@J
usi;f yvmwJh 'Dnv
D mcH}u;D ukd twkta,miftrsK;d om;nDvmcHv@dk uifyeG ;f wyfc=hJ uygw,f? v$waf wmf
ac:,lzGJpnf;ay;&r,fhtpm; trsKd;om;nDvmcHqkdwmeJ@ tpm;xkd;cJhwmjzpfwJhtwGuf e0w &J yuf
pufwJht}uHeJ@ ay:aygufvmcJhwJh nDvmcHomjzpfygw,f?
bmyJjzpfjzpf NLD &J ajyma&;qkdcGifhukd azmfjyzkd@&mtwGuf OD;atmifa&$ acgif;aqmifwJh
ukd,fpm;vS,ftzGJ[m nDvmcHukd wufa&mufcJh=uygw,f?
e0w ppftpkd;&[m twkta,miftrsKd;om;nDvmcH}uD;udk t&Sufr&Sd npfenf;aya'om
rsK;d pkeH @J usi;f yyvkyaf eqJrmS yJ? wzufuvnf; tm%mukd vkt
d yfovkd jzef@usu&f mrSm vlxak emufcH
tzGJtpnf;}uD;wck vkdtyfwJhtwGuf jynfaxmifpk}uHcdkifa&;ESifh zGHzd;a&;toif; qkdwJh }uHzGH
toif;}uD;ukd 1993 ckESpf/ pufwifbmv xJrSm zGJpnf;vkdufjyefygw,f? vlxkuawmh }uHzGwf
vkd@ac:a0: =uygw,f? wcsdefu ay:aygufcJhzl;wJh }uHckdifa&;toif;awGrsKd; jyefvnfazmfxkwfvm
wmjzpfovkd ppftpk;d & tm;usvw
S hJ tif'edk ;D &Sm;Ekid if H ppftm%m&Siq
f [
l mwk@d &J ppftyk pf ;dk r_ oufq;dk
&Snfapa&; a'gufwkdif}uD; *kdvfum ygwDrsKd; zefwD;tokH;csEkdifzkd@ zGJpnf;cJhwmjzpfygw,f? AkdvfcsKyfr;
}uD;oef;a&$ ukd,fwkdif em,uy+yD; zGJpnf;cJhwmjzpfygw,f?
trsK;d om;nDvmcHrmS e0w u oljzpfapcsiw
f t
hJ wkid ;f enf;rsK;d pkeH @J acgi;f acguaf &G;cs,x
f m;wJh
uk,
d pf m;vS,t
f rsm;pkukd ukid +f yD; vrf;a=umif;csrw
S w
f mawG vkyaf qmifvmcJyh gw,f? e0w rSm e0w
pdwfuduf zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opfwcktoifha&;qGJxm;+yD;&Sd+yD;jzpfw,fqkdwJh toHawGvJ
EkdifiHa&;avhvmolawG=um;xJ us,fus,fjyef@jyef@ay:aygufae+yDjzpfygw,f?
r=umrDrSmyJ trsKd;om;nDvmcHqkdwJh qkdif;bkwfatmufrSm ppftpkd;&&J &nfrSefcsuf tppf
trSef ay:ay:xifxif ay:xGuv
f mcJyh gw,f? tajccH zGJ pnf;ykt
H ajccHOya'opfudk tJ'D OD;wnfcsuef @J
a&;qG&J r,fv@dk azmfjyvmcJyh gw,f? tJ'guawmh tem*wfEidk if aH wmf. trsK;d om;Ekid if aH &;OD;aqmifr_
uwGif wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmifEkdifa&; qkdwJh awmif;qkdr_}uD;jzpfygw,f? rsufESmajymif
ajymife@J awmif;qkv
d mcJw
h muawmh jynfov
l x
l u
k a&G;cs,w
f ifajrmufz@dk rvkyd J ppfwyfu 25 tvkd
tavsmufae&m&&Sda&;jzpfygw,f? wnf;enf;tm;jzifh ppfwyfwrwfay:vpDukd zGJpnf;tkyfcsKyfykH
tajccHOya'xJrSmukd tckdiftrm xnfhoGif;azmfjyay;+yD; ae&mtvkdtavsmufay;a&;jzpfygw,f?
ppfwyf[m wkdif;jynf&J EkdifiHa&;rSm ta&;}uD;wJhtcef;u yg0ifOD;aqmifcJh&oljzpfwJhtwGuf trsKd;
om;EkdifiHa&;rSm OD;aqmifoltcef;u yg0ifcGifh&a&;[m tifrwefvkdtyfwJhudpPvkd@ t&Sufr&Sd awmif;
528

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

qdkcJhwmjzpfygw,f? wwkdif;jynfvkH;tay: woufvkH; om;pOfajr;qufrusef ppfwyfu t+rJ tay:


pD;uae&m&a&; awmif;qkdcJhwmjzpfygw,f?
e0w [m ppftm%m&Si}f uD; ql[mwk@d &J tif'edk ;D &Sm;ukd tm;usv+S yD; tif'edk ;D &Sm;v$waf wmf
rSm ae&m (500) &Sw
d t
hJ euf ppfwyfu cGw
J rf;ae&m (100) &&Sx
d m;ovk/d ArmjynfrmS tif'edk ;D &Sm;xuf
awmif tykdaqmif;vkduf+yD; 25 ay;zkd@ awmif;qkdvkdufwmjzpfygw,f? urBmrSm r&Sdzl;ao;wJh
t}uHtpnfrsKd;eJ@/ r&Sdzl;ao;wJh zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'topfrsKd;ukd csrSwfazmfaqmifEkdifzkd@
awmif;qkcd w
hJ mjzpfygw,f? e0w &J tm%mavmbukd tpG,w
f jyL;jyL;eJ@ jyovku
d w
f mjzpfygw,f?
ppfwyfeJ@ ppfwyftEG,f0ifrsm;uvGJvkd@ e0w &J tm%mavmbeJ@ rawmfw&m; taumif
txnfazmfvrdk u
_ dk b,f'rD u
dk a&pDtiftm;pk0ifrsm;urS vufcEH idk jf cif;r&Scd yhJ g? orkid ;f w&m;cHjzpfEidk w
f hJ
udpP}uD;ukd b,f'Drkdua&pDtiftm;pk0if EkdifiHa&;ygwDtzGJtpnf; tppftrSefrsm;urSvnf;
oabmwl acgif;ndwfvkdufavsm0Hhjcif;r&SdcJhyg?
e0w u oljzpfcsio
f vkd vG,v
f ,
G u
f u
l l rjzpf&wJt
h cg tEkid &f NLD tay: ykrd zdk Ed ydS w
f mawG
vkyaf qmifvmcJyh gw,f? trsK;d om;nDvmcHqw
dk hJ qkid ;f bkwef mrnfuadk wmif *krxm;Ekid af wmhyJ e0w
u csrw
S cf siw
f hJ rl awGudk csrw
S af y;wmawG/ bmom&yfwckcu
k dk jynfjh ynfph pHk Hk raqG;aEG;&ao;rDrmS yJ
wygwnf; qkH;jzwfcsufcswmawGyg twif;t=uyf usL;usL;vGefvGef vkyfaqmifvmcJhygw,f?
1994 azazmf0g&x
D rJ mS tar&duefueG *f &uftrwf bDv&f pfcswq
f ef Armjynfudk a&muf
&Sv
d m+y;D a':atmifqef;pk=unf tzrf;cH&+y;D uwnf;u a':atmifqef;pk=unf eJ@ (rdom;pk0ifr[kwyf )J
yxrqk;H awGcGi&hf oljzpfcyhJ gw,f? e0w eJ@ a':atmifqef;pk=unf =um; awGqkaH qG;aEG;Ekid zf @dk ud;yrf;
tm;xkwfcJhygw,f? ratmifjrifcJhyg?
ZlvkdifvrSm a':atmifqef;=unf tzrf;cH&r_ (5) ESpfjynfhoGm;ygw,f? tmqD,H tpnf;
ta0; udk e0w ppftpk;d & avhvmoltjzpf wufa&mufciG &hf ygw,f? tmqD,t
H ygt0if wurBmvk;H u
'Dru
dk a&pDvv
dk m;olrsm;u a':atmifqef;pk=unf jyefvw
$ af y;a&; e0wukd azsmifzh swm zdtm;ay;wm
awGvkyfaqmif=uygw,f? tmqD,Hu tyoabmaqmif qufqHa&;ukd auG;a=umfygw,f?
=o*kwv
f xJrmS bmrif[rfrmS ausmif;xkid w
f hJ ArmAk'b
< mom bkeaf wmf}u;D q&mawmf OD;a&0w
[m Akv
d cf sKyfr; }uD;oef;a&$/ Akv
d cf sKyfcif!eG @f wk@d e@J awG@qEHk idk cf +hJ yD; a':atmifqef;pk=unf eJ@vnf; awGcGihf
&cJhygw,f? tJ'Daemuf a':atmifqef;pk=unf eJ@ e0w t=um; awGqkHaqG;aEG;wm r=umrD jzpfay:
vmygvdrfhr,fvkd@ ajymqkdwm xGufay:vmcJhygw,f?
pufwifbmvxJrmS awmh e0w u jyuGuw
f ck azmfxw
k v
f u
dk yf gw,f? Akv
d cf sKyfr; }u;D oef;a&$/
AkdvfcsKyfcif!Gef@ eJ@ a':atmifqef;pk=unf wkd@ wem&DcGJ=um awGqkH=uw,fqkdwJh owif;jyuGufjzpfyg
w,f? okH;OD;pvkH; tyH;ukd,fpDeJ@ykHawGukd EkdifiHawmfrD'D,mtm;vkH;uae us,fus,fjyef@jyef@ azmfjy
vku
d yf gw,f? NCGUB tygt0if 'Dru
dk a&pDtiftm;pk0if awmfawmfrsm;rsm;u taumif;jrifa_ 'gihf
uae =unfhjrifokH;oyfcJh=uygw,f?
atmufwb
dk mvxJrmS a':atmifqef;pk=unf eJ@ 'kw,
d t}udrf awGqkaH qG;aEG;r_tjzpf e0w
u wyfrawmf{nfah *[mrSm ok;H em&D=um awGqkyH w
JG ck xyfraH zmfxw
k +f yD; rD',
D mrsm;uae w&m;0if
azmfjycJhjyefygw,f? EkdifiHwumavhvmolrsm;uyg taumif;jrif ar#mfvifhcsufawG azmfjyvmcJh=uyg
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

529

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

w,f? wu,fuawmh e0w [m EkdifiHa&;upm;uGufwckukd zefwD;azmfxkwfjycJhwmomjzpf+yD;/


bmrSa&&mwJh awGqkHaqG;aEG;r_ukd vkyfaqmifcJhwmr[kwfyg? EkdifiHwumhzdtm;awGukd avsmhatmif
&nf&G,fcJhwJh oabmomjzpfygw,f?
'DZifbmvxJrSm wkwf0ef}uD;csKyf vdzkef; Armjynfukd tvnftywfa&muf&SdcJhygw,f?
e0w ukd bmawGem;cscJhovJqkdwm/ bmawGaqG;aEG;cJhovJqkdwm xifa=u;awGom xGufay:vm
cJhygw,f?
e0w uawmh wzufu EkdifiHwumhzdtm;awGukd avsmhenf;atmif zefwD;jy&if; vufeuf
ukid af wmfveS af &;tiftm;pkawGudk avsmeh nf;atmif zefw;D jy&if; vufeufuidk af wmfveS af &;tiftm;
pkawG&J A[kdcsufrvkdjzpfaewJh autJef,leJ@ autJef,l&J rme,fyavm ukd tjywfzdzkd@ t"duOD;
wnf+yD; ppfa&;jyifqifr_awG vkyfaecJhygw,f?
Auy ukd yduGJatmif ud;yrf;cJhovkd autJef,lukdvnf; yduGJatmif oyfv#Kdud;yrf;r_awG
enf;rsKd;pkHeJ@ tm;xkwfaecJhygw,f? autJef,lxJ&Sd c&pf,mefeJ@ Ak'<bmomt=um aoG;uGJr_awG
ay:atmif bmoma&;t& ajc;xk;d wmawGvyk af qmifygw,f? rid }f u;D il q&mawmfqw
dk mukd ta=umif;
y+yD; bmoma&;t& aoG;uGaJ tmif vkyaf qmifwmawG ppfaxmufvrS ;f a&;u ajcvSr;f &S&d dS azmfaqmif
aecJhygw,f?
89 ckEpS f Auy cGx
J u
G +f idr;f tzGJ qkw
d mawG pwifay:aygu+f yD;csed u
f p+yD; ta=umif;trsK;d rsK;d eJ@
f )dk
+idr;f tzGJ awG ay:ayguv
f mcJ=h uum autJe,
f +l yD;&if tiftm;t}uD;qk;H vk@d qkEd idk w
f hJ KIO (autkid t
[mvnf; (24-2-94) ae@rSm e0w eJ@ +idrf;csrf;a&;vufrSwfa&;xkd;vkduf+yDjzpfwJhtwGuf autJef,l
ukyd J t"duxm; acsre_ ;f ypfvu
dk Ef idk &f if vufeufuidk af wmfveS af &;tzGJ tm;vk;H ukd wcgwnf; +idro
f mG ;
atmif vkyfypfvkdufEdkif+yDvkd@ e0w bufu wGufqxm;+yD; ppfa&;jyifqifaejcif;jzpfygw,f?
autJe,
f [
l m wjcm;vufeufuidk t
f zGJ awGvdk +idr;f tzGJ ykpH rH sK;d ukd vufrcHy/J ppfreS w
f hJ +idr;f csr;f a&;
awGqkaH qG;aEG;r_rsK;d uko
d m awmif;qkad ewmjzpfwt
hJ wGuf rme,fyavmXmecsKyfwckv;Hk ukd odr;f yku
d f
vku
d +f y;D ppfa&;t&yg OD;csK;d ypfEidk zf @dk e0w bufu vkv
d m;aewmjzpfygw,f? 1994 ckEpS /f ZGev
f (7)
&ufae@ ae@pGJeJ@ ppfrSefckdif+rJaom jynfvkH;qkdif&m jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ukd wnfaqmuf&ef/ ESpfOD;
ESpzf uf vufcEH idk o
f nfh jynfywae&mwGif y%mruk,
d pf m;vS,cf si;f awGqk=H u&ef qkw
d hJ autJe,
f l
OuU&J urf;vSrf;csufukd ta=umif;rjyef=um;yJ ppfta&;t& tajzay;Ekdifa&;ukdyJ tm;oGefud;yrf;
aecJhwmjzpfygw,f?
KNU twGif; bmoma&; ydyuQ tay:uae ay:aygufvmcJhwmuawmh DKBA ac: Ak'<
bmom u&ifvufeufukdifwyfzGJjzpfygw,f? 94 ckESpf ESpfukefykdif;rSm ay:aygufae+yDjzpfygw,f?
ppftpkd;&u DKBA ukd tm;ay;axmufcH em;vnfr_,lvkdufygw,f? KNU zdzsufa&;twGuf
DKBA ukd tokH;csygw,f?
1995 ckESpf/ Zefe0g&Dvqef;rSmyJ e0w ppftpkd;&[m KNU wkd@&J A[kdXmecsKyf}uD;udk tjyif;
txef xkd;ppfqif wkdufckdufygawmhw,f? KNU wkd@&J A[kdXmecsKyf}uD;jzpfkHwifru awmfvSefa&;
vufeufukdiftiftm;pkrsm;/ awmwGif;a&muf 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;&J XmecsKyf}uD;ozG,fvnf;
jzpfwJh rme,fyavmXmecsKyf}uD;[m e0wppfwyf&J odrf;ykdufjcif;cHvkduf&ygw,f?
530

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rme,fyavmukd odrf;ykdufvkdufEkdifjcif;[m ppftpkd;&twGuf tifrwef}uD;us,fwJh atmif


yG}J uD;jzpfomG ;cJyh gw,f? autJe,
f t
l ygt0if rme,fyavmukd tajcyxm;=uwJh 'Dru
dk a&pDtiftm;
pk0if vufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkrsm;[m (ausmif;om;wyf/ NLD-LA/ vlabmifopf
wk@d tyg) pkpnf;&rdor# tiftm;eJ@ e0w&Jxk;d ppfqifr}_ u;D ukd ckcw
H eG ;f vSew
f u
dk cf u
dk &f if; rme,fyavm
ukd pGef@cGmay;vkduf&wmjzpfygw,f? rme,fyavm usqkH;&r_[m awmfvSefa&;tiftm;pkrsm;twGuf
}uD;rm;wJh qkH;_H;r_}uD;jzpfcJhygw,f?
rme,fyavm usq;Hk &+yD;aemuf awmfveS af &;vufeufuikd f tiftm;pk0ifawG awmfawmfrsm;
rsm;a&m/ 'kuQonfaygif;ajrmufrsm;pGmyg xkdif;EkdifiHtwGif; tkHvkdufusif;vkduf a&muf&SdoGm;&ygw,f?
a&muf&SdoGm;=uwJh ArmjynfEkdifiHa&;'kuQonf/ ppfab;'kuQonfawGukd ukvor*~'kuQ
onfrsm;qkdif&m r[mrif;}uD;kH;u wwfEkdifor# ulnDaxmufyHhr_awGvkyfygw,f? tpkd;& r[kwfwJh
NGO tzG J tpnf ; rsm;/ azmif ; a';&S i f ; rsm;uvnf ; ul n D a xmuf y H h w m awG v k y f y gw,f ?
vltcGifhta&;tzGJtpnf;rsm;/ vlr_a&;/ bmoma&;tzGJtpnf;rsm;uvnf; ulnD&yfcH axmufyHh
wmawGvyk w
f ,f? tar&dueftygt0if EU Ekid if rH sm;uvnf; ppftpk;d &&J vltcGit
hf a&;csK;d azmufr_
awGtay: tm%mv$Jajymif;ay;jcif; v$wfawmfac:,lcGifhray;jcif;awGtay: enf;rsKd;pkHeJ@ _wfcsa0
zefwm/ e0w tpk;d &tay: uef@owfyw
d yf ifwm/ ta&;,laqmif&u
G w
f mawG wqif+h yD;wqifh wk;d jrihf
vkyfaqmifwmawG vkyfcJhygw,f? Armjynf'Drkdua&pDa&; v_yf&Sm;olrsm;twGuf tm;wufp&m
auseyfp&mawG &Sdoifhoavmuf&SdcJh+yD;/ tm;jzpfoifhoavmuf jzpfcJhwmawmh trSefyJjzpfygw,f?
'gayr,fh ppfwyftm;ukd;eJ@ ppfwyf}uD;ukd xifovkd wkd;csJzGJpnf;xm;Ekdifwmwckwnf;eJ@ vufeufeJ@
t=urf;zuftkyfpdk;aewJh ppftpkd;&udk vufeufudkifenf;eJ@yJ jyefvnfwGef;vSef wkdufyGJ0ifrSjzpfr,f
qkd+yD; vufeufukdifwGef;vSefcsif=uwJh 'Drkdua&pDtiftm;pk0ifawGukd b,fEkdifiH}uD;awGurS vufeuf
tultnD ppfa&;tultnDawGudkawmh &uf&ufa&ma&m ulnD=ujcif;r&Sdyg? pdwf"mwfa&;&m
tultnD/ avtultnD/ aiGtultnDawGavmufuvGJvkd@ vufeuftultnD/ vufeufudkif
wyf zGJpnf;a&;tultnDrsKd;awG ray;cJh=uyg? wOD;p wa,mufpu ppfa&;eJ@ywfoufwJh oifwef;/
vufeufuidk w
f ,
G yf pfcwfenf;eJ@ ywfoufwo
hJ ifwef;/ tHwak &;oifwef;qkw
d mrsK;d awG ay;wm ulnD
wmavmufuvGJvkd@ a,bk,stm;jzifh vufeufukdifwkdufyGJtwGuf vkdtyfwJh wu,fhtultnD
rsKd;awG b,fEkdifiHurS ray;cJh=uyg? t=urf;zsif;ajym&r,fqkd&if ppfa&;vkdtyfcsufqkdif&m/ vufeuf
ukdifwkdufyGJqkdif&m tultnDrsKd;awGray;wJhtjyif/ t=urf;zufwkdufyGJenf;emukdawmif rvkdvm;wJh
oabmrsKd;/ vufeufudkifwkdufyGJenf;emukdawmif qef@usif+yD; +idrf;csrf;pGm qkdwJh enf;emukdom
tav;ay; vufcHwJhoabmrsKd; azmfjycJh=u usifhokH;vkyfaqmifcJh=uygw,f?
'ga=umifh vufeufuikd w
f yfawG }uD;xGm;rvmyJ ppftpk;d &ukd olaoig&iS f wku
d yf q
JG ifEidk rf a_ wG
}uD;xGm;rvmyJ/ avwkdufyGJawG/ rD'D,mwkdufyGJawG/ +idrf;csrf;pGm v_yf&Sm;qef@usifr_qkdwmawGom
}uD;xGm;vmcGifh&cJhygw,f? +idrf;csrf;pGm wkdufyGJqifr_awG/ avwkdufyGJawG/ rD'D,mwkdufyGJawG[mvnf;
olae&meJ@ol pGrf;aqmifEkdifpGrf;}uD;wm/ wefzkd;rjzwfEkdifatmif tokH;0ifwmawG&Sdayr,fh/ vufeuf
udkifxm;wJh ppftpkd;&uawmh vufeufukdif wkef@jyefwkdufyGJqifrSmukdom ta=umufqkH;jzpfcJh+yD;/
wurBmvk;H u 0kid ;f 0ef;_wcf saewmukad wmif yrmrcef@vyk jf yaecJyh gw,f? 'g Armjynf&J jynfwiG ;f a&;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

531

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

udpyP g/ b,fe,fcsJ Ekid if }H uD;awG&J pGuzf ufru


_ rkd S vufcv
H rd rhf ,fr[kwyf gqw
dk hJ ajymvk;H qkv
d ;Hk rsK;d awGe@J
olckd;u vlvl[pfaecJhygw,f? b,fwkef;urS e,fcsJqef@usifa&;vuQ%mr&SdcJhwJhtjyif/ e,fcsJaygif;
pkHukdawmif rSDckdvmcJholrsm;u tckrS wu,fhrsKd;cspfjynfcspf}uD;rsm; *kduf/ e,fcsJqef@usifa&;orm;/
ukdvkdeD vufa[mif;vufopfrSefor# jywfjywfom;om; qef@usifwGef;vSefaeol}uD;rsm; *kdufukd
tjynfht0 ykHzrf;aecJh=uygw,f?
wavsmufvkH; vufeufukdifwkdufyGJqifE$JvmcJh=uwJh tzGJ}uD;rsm;uvnf; ta&;xJusrS
'l;emae=u+yDjzpfygw,f? ppftpkd;&&J azmufjyefwJhvuQ%meJ@ ppftpkd;&&J kyfykHrSefukd zGifhcsEkdifzkd@/
jynfolvlxkw&yfvkH;ukd ynmay;Ekdifzkd@ tm;pkdufcGefpkduf ud;yrf;tm;xkwfvmcJh=u&wJh awmfvSefa&;
vufeufukdiftzGJtpnf;rsm;[m xyfrHzGifhcsp&mrvkdawmhavmufatmif ppftpkd;&&J Zmwdkyf
bGm;bGm;}uD;ay:aekHru jynfolvlxkw&yfvkH;uvnf; cg;cg;onf; atmhESvkH;emae=uwJhtqifh/
'Dppftpk;d &uvG&J if b,fow
l ufvmvm jrefjrefomwufvm=uygawmhv@dk ar#mv
f ifw
h rf;wae=uwJh
tqifhtxd a&muf&SdaecsdefusrS ppftpkd;&ukd jywfjywfom;om; 0kdif;0ef;zdvSJz,f&Sm;ypfvkduf&r,fh
tpm; wzGJ+yD;wzGJ awmfawmfrsm;rsm; ppftpkd;&eJ@ +idrf;tzGJawGjzpfukef=u&mwmuawmh Armjynf
jynfolrsm;tzkd@ tifrwefepfemvSygw,f? ukd,fhta=umif;eJ@ukd,fjzpf=u&wmvkd@qkdayr,fh jynfol
rsm;tzkd@uawmh &ifemp&mjzpfcJhygw,f? ppftpkd;&tzkd@uawmh vufraxmifp&m 0g'jzef@csdp&mwck
jzpfcyhJ gw,f? ykrd +dk yD; a&mihw
f ufp&mvnf;jzpfcyhJ gw,f? 'ga=umifh ppftpd;k &[m +idr;f tzGJ awGuakd wmif
wqih+f yD;wqifh tay:pD;,lvmcJyh gw,f? wzufu +idr;f tzGJ awGjzpfatmif ud;yrf;&if;/ wjcm;wzuf
u +idrf;tzGJtjzpfcH ,lvm=ur,fholawGukd tay:pD;uae wqifhjcif;wef;cs+yD; oabmxm;csrSwf
qufqHvmcJhygw,f? +idrf;tzGJtjzpf jzpfwnfvm=uolawGukd t=urf;zsif; cGJjcrf;pdwfjzm=unfhr,f
qk&d ifudk 89 ckEpS /f rwf{+yDvawGwek ;f u +idr;f tzGJ jzpfvm=uolawGu wyfwnf&cdS iG /hf e,fajrwnf
&Scd iG /hf tzGJ tpnf;wnf&cdS iG q
hf w
kd mawGomru uduw
f phJ ;D yGm;a&;vky/f vkycf si&f mvky/f ppfwyfukd jyefr
wkduf&if+yD;+yD/ +idrf;jzpfoGm;+yD;qkdwJhoabmjzpfygw,f? Auy ydysufoGm;a&;OD;wnf+yD;/ +idrf;tzGJjzpf
oGm;&ifawmf+yDqkdwJh &nf&G,fcsufeJ@ vG,fvG,fulul tudufay; azmfaqmifcJhygw,f?
aemufykdif;umvusawmh wpxufwp tay: pD;,l+yD; +idrf;tzGJjzpfa&; azmfaqmifygw,f?
a'otodtrSwfrywm/ pwdjzpfjzpf vufeufpm&if; tyfckdif;wm/ vufeufpGef@a=umif; tcrf;
tem;vky&f wmawG vkyaf qmifvmcJyh gw,f? wajz;ajz;eJ@ aemufq;Hk ykpH u
H sawmh vufeufe@J +idr;f csr;f
a&; vJa&;ykHpHrsKd;jzpfvmygw,f? vufeufukdifvrf;pOfpGef@a=umif; a=unm&wmrsKd;awG zefwD;azmf
d mrsK;d awG ay:ay:xifxif awmif;qkd
aqmifcyhJ gw,f? NLD eJ@ rywfouf&/ NLD ukd raxmufc&H qkw
krH u Ekid if aH &;ygwD tzGJ tpnf;tjzpf a=unmcsux
f w
k w
f m oabmxm;azmfxw
k w
f mawmif e0w
oabmrwlyJ rxkw&f qkw
d o
hJ abmrsK;d awGjzpfvmygw,f? NLD eJ@ vrf;cGaJ tmif zdtm;ay;vkyaf qmif
ygw,f?
tJ'v
D dk ppfa&;t&/ tm%muku
d idk x
f m;Ekid rf t
_ &/ e0w [m tay:pD;u&aeayr,fh bmpD;yGm;
a&;pDrcH suaf wGrv
S nf; ratmifjrify/J wESpx
f ufwESpf ukeo
f ,
G af &;vkad iGjyr_/ bwf*suv
f adk iGjyr_awG
tqufrjywfjzpfay:&if; Ekid if w
H um&J wm;qD;ydwyf if _wcf sra_ wGukd wk;d jrichf pH m;&&if;/ t=uyfwnf;
aygi;f pkaH wGuawmh }uD;oxuf}uD;vmcJyh gw,f? Ekid if w
H umtjrifrmS taumif;jrif av;awGjrifvm
532

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

apzk@d / tmqD,w
H @dk &J tyoabmaqmifqufqaH &; qkw
d hJ auG;a=umfou
H dk tpmau|;ay;Edik af &;wk@d
twGuf uud;wuGufajymif;jyzkd@ jyifvmygw,f?
1995 ckESpf/ rwfvxJrSm (zufqpfawmfvSefa&;ae@ukd ppfwyfu armifykdifpD;+yD; wyfr
awmfae@vkyfxm;wJh) ESpf (50) ajrmuf wyfrawmfae@ txdrf;trSwftjzpf OD;wifOD; (AkdvfcsKyf}uD;
a[mif;)/ OD;=unfarmif wkd@tyg EkdifiHa&;tusOf;om; (30) ausmfukd e0w u v$wfay;vkdufygw,f?
1995 ck/ Zlvkdifv (10) ae@rSm (6) ESpfeD;yg; t=u,fcsKyfeJ@ xdef;odrf;zrf;qD;xm;wJh EkdA,fvf
qk& a':atmifqef;pk=unfukd e0w ppftpkd;&u jyefvnfv$wfay;vkdufygw,f? a':atmifqef;
pk=unf aetdrftus,fcsKyfu jyefvnfv$wfajrmufvmjcif;tay: EkdifiHwumu 0rf;oma=umif;
azmfjycJ=h uovk/d jynfwiG ;f jynfy awmfveS af &;tiftm;pktm;vk;H 'Dru
dk a&pDtiftm; tm;vk;H uvnf;
0rf;ajrmufa=umif;/ udqkda=umif; wcJeufazmfjycJh=uygw,f? udqkd0rf;ajrmufa=umif; azmfjy&if;
Ekid if aH &;tusO;f om;awGtm;vk;H jyefvw
$ af y;a&;/ 90 jynfEh pS f a&G;aumufy&JG v'fudk av;pm;vku
d ef m
a&; azmfjyawmif;qkdcJh=uwm&Sdovkd/ trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;udk OD;wnfwJh ajcvSrf;opfawG
azmfaqmifa&;/ e0w/ NLD / wkdif;&if;om;vufeufukdiftzGJtpnf;awGyg0ifwJh okH;yGifhqkdifaqG;
aEG;yGJ w&yf azmfaqmifa&;/ wwkid ;f jynfv;Hk twkid ;f wmaqmifwhJ typftcwf&yfpaJ &;/ trsK;d om;nD
vmcH tppftrSef ac:,lEkdifa&; pwJh pwJh awmif;qkdwifjyr_awGukdvnf; azmfxkwfcJh=uygw,f?
NCGUB, NCUB, NLD- LA, KNU wkd@tygt0if ytkd0fhjynfolvGwfajrmufa&;tzGJcsKyf/
vlabmifopfygwD/ ABSDF pwJh tzGJtpnf;aygif;pkHu a=unmcsufxkwfcJh=uovkd/ e0w eJ@ +idrf;
csrf;a&;tzGJvkyfxm;=uwJh KIO / &vvz/ rGefjynfopfygwD pwJh EkdifiHa&;ygwDtzGJtpnf;rsm;u
vnf; a=unmcsufxkwfcJh=uygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u aetdrftus,fcsKyfuae vGwfajrmufvmvmcsif;/ ygwDukd b,f
tajctaeqk;d atmufrmS jzpfjzpf qufvufwnf&EdS idk af &; t"duOD;wnf+yD;/ OuUtjzpf&yfwnfaewJh
OD;atmifa&$/ rlv OuU OD;wifO;D / OD;=unfarmif wk@d tyg/ A[kt
d vkyrf a_ qmifuseo
f r#e@J awGqkn
H Ed id_ ;f
wmawG pwifvkyfaqmifygw,f? &efukefrday:&Sd NLD rde,fkH;wcsKdqD oGm;a&muf+yD; ygwDjyef
vnfwnfaqmufa&; pnf;k;H a&;qkid &f mudp&P yfrsm;udk &Si;f vif;ajymqk&d if; }uH} uHc idk cf idk f &yfwnf=uzk@d
ppfrSefwJh'Drkdua&pDpepf ay:xGef;wJhtxd wkdufyGJ0ifpdwf"mwf jrifhrm;zkd@awG pdwf"mwfa&;&m wGef;wif
E_d;aqmfr_awG vkyfaqmifcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf tzrfcH xdef;odrf;cHae&pOftwGif; NLD
wGif; ay:aygufcJhwJh jy\em&yfrsm;/ rnDr!GwfjzpfcJhr_rsm; rsKd;cspf&Jabmfa[mif;rsm;eJ@ t&yfom;ygwD
0ifrsm;t=um; jzpfay: cJhwJh uGm[r_rsm;/ txkwfty,fcHcJh&r_eJ@ ra=urvnfjzpfcJh&r_rsm;/ pwJhpwJh
jy\emaygi;f pkt
H ay:uae ar;=ujref;=u wifjy=uwmawGukd em;axmif&if;/ taumif;qk;H jzpfatmif
aqG;aEG;ndE_dif; oabmxm;ay;wmawG vkyfaqmifygw,f?
a':atmifqef;pk=unf vGwaf jrmufvm+yD;wJah emuf ay:xGe;f vmwmuawmh a':atmifqef;
pk=unf aetdrfa&S a[majym&Sif;vif;yGJawGjzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unftay: ar#mfvifhtm;
xm;=uwJh vlxyk &dowfu a':atmifqef;pk=unf bmawGajymqk&d iS ;f vif;jyrvJqw
dk m pdw0f ifwpm;
vma&mufapmifv
h if=h uwJt
h ay:/ a':atmifqef;pk=unf u tdr0f if;+cHwcg;ayguf ckjH rifah y:uae&yf+yD;
ajymqkd E_wfcGef;quf &Sif;vif;jywmawG vkyfcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf ajymqkd&Sif;vif;wm
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

533

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ukd em;axmifcsifwJh y&dowfu 'Da&tvm; wkd;wkd;+yD; vma&mufem;qif=uwJhtwGuf vlxkw&m;


yGJ}uD;yrm jzpfvmcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf &J tywfpOfa[majymyGJ}uD;vkdvnf; jzpfvmcJhyg
w,f? a':atmifqef;pk=unfu tywfpOf we*FaEGae@widk ;f a[majym&Si;f vif;+yD; vlx}k uD;eJ@ tquf
rjywf&atmif tquftoG,fycJhovkd jzpfcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf pum;ajymwJhae@wkdif;/
+cH0if;ayguaf &S vrf;wavsmufv;Hk vlxyk &dowfjynf/h vrf;vk;H jynfh pnfum;vSygw,f? &efuek v
f x
l k
r#ru ta0;uyg wul;wu vma&mufem;axmif=uwm/ odvkd&m&mawGukd ar;jref;=uwmawG&SdcJh
ygw,f? bkef;}uD;&[ef;awG/ ouf}uD;t&G,ftkdawGyg vma&mufem;qif tm;ay;axmufcH=uwm
awG awG&ygw,f? vlxu
k ar;jref;vmwJh ar;cGe;f awGukd a':atmifqef;pk=unf u csucf si;f vufiif;
aumufumiifum csuu
f svufus ajz=um;ay;wmawG vkyw
f t
hJ wGuf wrlx;l jcm;wJh awGqkaH qG;
aEG; a[majym&Si;f vif;yG}J uD; yrmjzpfaeygw,f? a':atmifqef;pk=unf&J ajymqk&d iS ;f vif; a[majym
csufawG[m xdrdajymifajrmufvSwJhtwGuf vlxkonf;ajcudufjzpfcJhayr,fh/ e0w ppftpkd;&tzkd@
uawmh tonf; tyfe@J tqGc&H ovkd tcH&cufapcJyh gw,f? 'DtywfpOf awGqkaH [majym &Si;f vif;yGJ
awGukd AD'D,kdkduf rSwfwrf;olrsm;vnf;&SdcJh+yD;/ a':atmifqef;pk=unfw&m;yGJ AD'D,kdtacGawG[m
enf;rsKd;pkHeJ@ vlxk=um; ysHESH@pdrfh0if wGifus,faecJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf &J ajymqkd&Sif;vif;
ajz=um;csufawG[m qif;&Jom;jynfolrsm; xrif;&nfawmif ykvif;eJ@0,faomufae=u&wJh tajc
taeuae 'Drkdua&pDoabmw&m;/ vltcGifhta&;qkdif&m pHcsdefpH!ef;awGtv,f/ rsufarSmuf
Ekid if w
H umhtjzpftysu/f urBmt
h ajymif;vJawGtqk;H / ta=umif;t&maygi;f pk/H e,fy,faygi;f pk/H tjzpf
oepfaygi;f pk/H pkw
H umhpaHk tmif yg0ifaecJyh gw,f? 'Dru
dk a&pDa&; vlcGiahf &;qdik &f m ynmay;r_ jriw
hf ifr_
awGjzpfaeovkd ppftpkd;&&J wu,fhtoGifokyfukd azmfxkwfzGifhcs a0zefjyaeovkdvnf; jzpfcJhyg
w,f? ppftpkd;&[m emvkdcHcufjzpfcJhygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u awGqkHaqG;aEG;r_awGvkyfzkd@ ppftpkd;&ukd awmif;qkdurf;vSrf;wm
vnf; wzufuae yGiyhf iG v
hf if;vif; tqufrjywf vkyaf qmifaecJah yr,fh ppfreS w
f hJ awGqkaH qG;aEG;r_udk
rvkyfcsifwJh ppftpkd;&uawmh [kdauGonfa&Smifvkyf&if; jiif;y,f+rJ jiif;y,faecJhygw,f? a':atmif
qef;pk=unf (6) ESpfeD;yg; tus,fcsKyfcsxm;cHae&pOftwGif; (2) }udrfwdwd awGqkHaqG;aEG;cJhwJh
ykpH v
H yk jf y+yD;/ Ekid if w
H umtjrif jynfwiG ;f tjrifaumif;atmif vdrn
f mzefw;D jycJah yr,fh a':atmifqef;
pk=unfu,
dk w
f idk f vGwaf jrmufvm+yD;jzpfwt
hJ cgrmS awmh bmrS r,fr,f&& awGqkaH qG;aEG;cJ&h ao;jcif;
r&Sdao;wm/ tm;vkH;odjzpfvmygw,f? ,kH=unfr_wnfaqmufjcif;tqifhvkdvkd/ tquftoG,f
pwifxal xmifEidk zf @dk u;d yrf;jcif; ajcvSr;f vkv
d /dk [kv
d v
dk dk 'Dvv
dk yk +f y;D e0wu av#mcsjycJyh gw,f? Ekid if H
wumtjrifukd qufvufvSnfhpm;Ekdifzkd@twGuf axmufvSrf;a&;u Akdvfr;}uD;ausmf0if; eJ@ 'kAkdvf
r;}uD; oef;xGef; wkd@ukdyJ a':atmifqef;pk=unf tdrf qufvuf0ifxGufaeapcJh+yD; tquftoG,f
rysuf qufvuf aqG;aEG;a&;udk vkyaf qmifaeovkv
d dk taygurf sK;d csK;d cJyh gw,f? vma&mufawGqkw
H hJ
'kAv
dk rf ; }uD;oef;xGe;f qDuwqifh awGqkaH qG;aEG;yGaJ wG pwifvyk af qmifoifah =umif;/ awGqkaH qG;aEG;
wJhenf;eJom wkdif;jynf&JtusKd;eJ@ jynfolvlxk&J tcuftcJt=uyftwnf;awGudk ajz&Sif;EkdifrSm
jzpfa=umif; a':atmifqef;pk=unf u xyfwvJvJ wifjycJah yr,fh ppftpd;k &u awGqkaH qG;aEG;a&;ukd
enf;trsKd;rsKd;eJ@ acgif;a&SmifaecJhygw,f?
534

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ppftpkd;&[m a':atmifqef;pk=unf &J +cH0if;a&S vlxkw&m;yGJawGukdvnf; tpkd;&ydkif


owif;pmuae jyefvnfwkef@ jyefwkdufckdufwmawG tqufrjywf vkyfvmcJhygw,f? ppfAkdvf xdyfoD;
}uD;i,frsKd;pkHu uavmifemrnftrsKd;rsKd;cH+yD; a':atmifqef;pk=unf ukd t"du OD;wnfwkdufckduf=u
wmjzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unf ukd yk*~dKvfa&;t& xkd;ESufwkdufckduf=uovkd/ OD;wifOD;/
OD;=unfarmif wkd@ukdvnf; qefukefajrav; ouf=um;tkd}uD;ESpfOD;qkd+yD;wzkH/ a':atmifqef;pk=unfeJ@
t+rJvkdvkd a[majymyGJrSm &yf&yfaewmukd &nf!ef;+yD; vljyuf}uD;ESpfOD;qkd+yD; wrsKd;/ y,fy,fe,fe,f
yk*~dKvfa&; xkd;ESuf_wfcsr_awG vkyfvmygw,f? a':atmifqef;pk=unfukdvnf; ewfuawmfvkdvkd
&nf!e ;f vku
d /f Akv
d u
f awmfv@dk ac:a0:oa&mfavSmifajymifvu
dk ef @J atmufwef;usus ay:ay:xifxif
apmfum;wmawGvyk af qmifcyhJ gw,f? a':atmifqef;pk=unf &J vlxak [majymyGu
J v
dk nf; vrf;ab;
Z&yfysufyGJ vrf;ab;ewfuEMm;yGJ vkd@ trsKd;rsKd; uifyGef;wyf avSmifajymifcJhygw,f?
'D=um;xJrmS ukvor*~u t,fAmk'd q
D w
dk dk yxrqk;H t}udrt
f jzpf a':atmifqef;pk=unf
eJ@ vma&mufawGqkHygw,f?
tar&duefEdkifiHrS rpP ruf'vif;atmbkduf pufwifbmvxJrSm &efukefudka&muf&Sdvm
+yD; a':atmifqef;pk=unf eJ@ awGqkHygw,f? atmufwkdbmvxJrSm a':atmifqef;pk=unf [m
(tus,fcsKyfu vGwfajrmufvm+yD;wJhaemuf &efukefrd&J jyify yxrqkH;c&D;pOftjzpf) u&ifjynf
jynfwGif;u omrn c&D;pOfudkxGufjzpf+yD; omrn q&mawmfbk&m;}uD;ukd oGm;a&mufzl;ar#mfyg
w,f?
atmufwb
dk mvxJrmS ukvor*~ vltcGit
hf a&;qkid &f m txl;uk,
d pf m;vS,f kZd dk *dk w
dk m
Armjynfuadk &muf&v
dS m+yD; vltcGit
hf a&;qkid &f m udp&P yfrsm;ukd avhvmpkpH rf;wm vkyaf qmifygw,f?
a':atmifqef;pk=unf eJ@vnf; awGqkHaqG;aEG;wmawG vkyfaqmifygw,f?
e0w uawmh vmor# Ekid if w
H umhavhvmpkpH rf;olrsm;ukd awGqkaH qG;aEG;a&;udk vkyrf mS jzpf
ygw,f? 'gayr,fh tcsdefawmh =umvdrfhOD;r,fqkdwJhtajzukdyJ ay;&if;/ ta=umif;jy tcsdefqGJa&;
ay:vpDusifhokH;+yD; awGqkHaqG;aEG;a&;ukd a&Smifwdrf;z,f&Sm;aecJhygw,f? trSefwu,f awGqkHaqG;
aEG;csifwJh qENr&Sda=umif; xif&Sm;aecJhygw,f?
24-11-95 ae@rSm Akdvfr;atmif/ ocifcspfarmif/ ocifodef;az pwJh 0g&ifhEkdifiHa&;orm;
a[mif;}uD; (23) OD;wkd@u/ jzpfay:aewJh EkdifiHa&;jy\emrsm;tay: tajccH+yD;/ e0weJ@ NLD wkd@
awGqkaH qG;aEG;=uzk@d wku
d w
f eG ;f wJph mwapmifudk e0w OuUqD ay;yk@d c=hJ uygw,f? trsK;d om;jyefvnf
oifhjrwfa&;twGuf EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;rsm;&J yef=um;v$mjzpfygw,f? NLD ukdvnf; ay;ykd@cJh
ygw,f?
26-11-95 ae@rSm jynfxJa&;0ef}uD;Xme 'k0ef}uD; Akdvfr;}uD;wifv_dif/ jyef=um;a&; 'k0ef}uD;
OD;odef;pdef/ &JcsKyf Akdvfr;}uD;pkd;0if;/ axmufvSrf;a&; 'k!efr; Akdvfr;}uD;ausmf0if; wkd@u/ yef=um;v$m
ay;yk@d c=hJ uwJh Akv
d rf ; atmif tygt0if Ekid if aH &;orm;}uD;awGukd ac:,l+yD; ar;jref;pGypf w
JG mvkyyf gw,f?
Akdvfr;}uD;wifv_dif u bbwkd@vkdvm;csuf[m tar&duefiyG}uD;eJ@ wxyfwnf;jzpfaeyg
w,f? tar&duefoHkH;u a':atmifqef;pk=unf tdrf ae@pOf t0iftxGuf&Sdaew,f? atmbkduf
uvnf; wif;wif;rmrm ajymoGm;w,f/ tar&duefcdkif;or# vkyfay;&r,fhoabmjzpfaew,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

535

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

tar&duefvufukdif'kwf tjzpfrcHEkdifyg vkd@ ajymoGm;&if; tckqkd&if vufeufukdiftzGJ (15) zGJ


Oya'abmiftwGif; a&mufvmcJhygw,f? usefwzGJvnf; a&mufvmEkdifatmif ud;yrf;aeygw,f?
r=umrDtcsed t
f wGi;f a&mufvmvdrrhf ,fv@dk ar#mv
f if,
h =Hk unfxm;ygw,f qkw
d mawG ajymqko
d mG ;cJyh g
w,f? 'kd@wm0efta&; (3) yg;eJ@ OD;wnfcsuf (12) csuf csrSwftaumiftxnfazmfaea=umif;/
a':atmifqef;pk=unf tdru
f dk tar&duef+Adwed f eJ@ =opaw;vsoH ;Hk awGu t+rJ0ifxu
G +f yD; !e=f um;
aea=umif;/ tbwd@k awG[m touf}uD;ae}u+yDjzpfwt
hJ wGuf at;at;csr;f csr;f ae=uapvkad =umif;/
NLD u tbwkd@ukd tokH;csw,f qGJac:w,fvkd@ ,lqa=umif;qkdwmawGvnf; ajymqkdpGyfpGJoGm;cJhyg
w,f?
Akv
d rf ; atmif u Ekid if aH &;orm;a[mif;}uD;rsm;uk,
d pf m; bbwk@d [m b,folvufuikd 'f w
k f
rS r[kwfa=umif;/ b,folajrmufay;vkd@rSvnf; r[kwfa=umif;/ 'Dpmukd tkd;om;qkH;a&;wmjzpf
a=umif;/ wkdif;jynftay:rSm wm0ef&Sdaeao;w,fxifvkd@ yef=um;wmjzpfa=umif;/ bmya,m*rSryg
a=umif;/ ya,m*udkvnf; vufrcHa=umif; jyefvnfwkef@jyef ajymqkdcJhygw,f?
Akdvfr;}uD;wifv_dif u vkyfaqmifcsuf[m tar&duefajymwmeJ@ wxyfwnf;jzpfaew,f/
ya,m*ygoa,mif jzpfaew,f/ NLD u qGJac:oGm;ovkdjzpfaew,f/ wyfrawmftaeeJ@ +idrf;csrf;
a&;udk wu,fvkdvm;w,f/ b,ftpkd;&rS rvkyfcJhwmawGvkyfaew,f? wkdif;&if;om;nD!Gwfa&;ukd
vkyfaew,f? _yf_yfaxG;axG;jzpfvm&if rygatmifajymwmyg qkd+yD; &Sif;jyovkdvkd yef=um;ovkd
vkdeJ@ tESpfom&tm;jzifh owday; +cdrf;ajcmufwmukd yvkyfcJhygw,f?
Akdvfr;atmifu tnD&Sd&if ,iftkHrSmyJ/ ,iftkHwmrcHcsifvkd@ 'Dpmukda&;wmvkd@ ajz=um;
cJhygw,f?
27-11-95 ae@rSm &Srf;trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJcsKyfuvnf; Akdvfr;atmif wkd@oabmxm;
rsKd;eJ@ wlnDwJhpmwapmifukd e0w OuU eJ@a':atmifqef;pk=unf qD vdyfrl+yD; ay;ydk@cJhygw,f? jynf
xJa&; 'k0ef}uD;eJ@tzGJu &Srf;trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyfukdvnf; csufcsif;ac:,l+yD; tar&duef
aemufvkduf/ NLD aemufvkdufrvkyfzkd@ ajym=um;owday;jyefygw,f? &Srf;trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ
csKyfuvnf; b,fol=oZmukdrS cH+yD;vkyfaewmr[kwfa=umif;/ apwemtrSefeJ@ a&;om;jcif;jzpf
a=umif; wkef@jyefajz&Sif;cJhygw,f?
e0w u +idrf;csrf;a&;ukd vkdvm;ygw,f/ wkdif;&if;om;nD!Gwfa&;ukd vkyfaeygw,fvkd@ yg;pyf
uajymaeayr,fh a':atmifqef;pk=unf wkd@&J awGqkHaqG;aEG;a&; urf;vSrf;csufukd tqufrjywf
y,fcsaewJhtjyif a':atmifqef;pk=unfOD;pD;wJh aetdrfa&S vlxka[majymyGJawGaemufykdif;/ ukv
or*~qidk &f m tar&duefow
H ref rpPatmbku
d f vma&muf+yD; e0w a&m a':atmifqef;pk=unfe@J yg
awGqkcH +hJ yD;aemufyidk ;f / NLD eJ@ a':atmifqef;pk=unf tay: wk;d wk;d wzkH us,u
f s,w
f rsK;d wk;d csJ wku
d f
ckduf xkd;ESufwmawGom vkyfaqmifcJhygw,f? NLD eJ@ a':atmifqef;pk=unf ukd taemuftkyfpk
vufukdif'kwftjzpf e,fcsJvufyg;apawGtjzpf ykHazmf 0g'jzef@csd wkdufckdufcJhygw,f? a':atmifqef;
pk=unf ukd taemufr,fawmf}uD;/ taemufar#mrf zd &k m;}uD;qkw
d hJ oa&mfajymifavSmifwhJ tok;H tE_e;f
awGeJ@tjyif }uHzGwfawGqDuaewqifh &yfuGufae jynfolvlxk=um;rSm ukvm;tkyfr}uD; qkdwJh
kdif;kdif;pdkif;pkdif;a0g[m&awGeJ@txd yufyufpufpufxkd;ESufwkdufckdufygw,f?
536

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

w&m;0if usi;f ycGi&hf o


dS rl [kwyf gyJ rw&m;ojzifh pDpOfzefw;D r_e@J usi;f yaecJw
h hJ twkta,mif
trsK;d om;nDvmcH}u;D twGi;f rSmvnf; olw@dk pw
d f uu
d f OD;wnfcsu}f u;D (6) csuq
f w
dk mukd csrw
S jf ymef;
cJh rHk u (OD;wnfcsuf 6 csux
f rJ mS olw@kd tvkcd siq
f ;Hk ta&;}uD;qk;H OD;wnfcsuu
f tem*wfEidk if aH wmf
. trsKd;om;EkdifiHa&; OD;aqmifr_uwGif wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmifEkdifa&;qkdwm t"dujzpfyg
w,f?) nDvmcHukd,fpm;vS,ftcsKd;tpm;u tp/ pmwrf;rsm;ypkwifjy&mrSm tm%mykdifrsm;u
pdppfjyifqifwm tv,f/ nDvmcHtwGi;f tcsi;f csi;f tjyeftvSef zvS,cf iG n
hf Ed id_ ;f cGihf toifjh rwfq;Hk ukd
a&G;cs,cf iG rhf yyJ/ wifjycsuaf wGtrsm;tjym;ukd OayuQmy z,f&mS ;ypfwmawG tqk;H / vk;H 0 vk;H 0 vGwf
vyfcGifhr&SdyJ usif;yaecJhygw,f?
28-11-95 ae@rSm trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJcsKyfu trsKd;om;nDvmcHwufa&mufaer_udk
&yfqkdif;vkdufygw,f? wenf;tm;jzifh trsKd;om;nDvmcHtwkta,mifukd oydwfarSmufvkdufyg
w,f? twkta,miftrsKd;om;nDvmcHukd 'Dtwkdif; qufvufusif;yoGm;r,fqkdygu (1) trsKd;om;jyefvnf&if=um;apha&;/
(2) ppfrSefaomygwDpkH 'Drkdua&pDEkdifiHawmfjzpfay:vmEkdifa&;/
(3) trsm;jynfolwkd@ ,kH=unfvufcHEkdifaom zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'w&yf ay:xGef;
a&;rsm;ukd taxmuftulyEkdifvdrfhrnfr[kwfygvkd@vnf; NLD u oabmxm;
a=unmvku
d yf gw,f? wqufwnf;rSm awGqkaH qG;aEG;a&;enf;eJ@ nEd id_ ;f tajz&Sm=uzk@d
awmif;qkdazmfjycJhygw,f?
twkta,miftrsKd;om;nDvmcH usif;ya&;aumfr&Sif OuU AkdvfcsKyfrsKd;!Gef@ u NLD &J
ausmckdif;xGufcGmoGm;r_tay: jyif;jyif;xefxef wkef@jyefa0zefcJhygw,f? wavsmufvkH; trsKd;om;nD
vmcHudk NLD OuU OD;atmifa&$ acgi;f aqmif+yD; wufae&mu a':atmifqef;pk=unf aetdrt
f us,f
csKyfu vGwfajrmufvm+yD;aemufrS tckvkdjzpfay:vm&wmjzpfa=umif;/ 'g wiful;}uHpnfwmomjzpf
a=umif;vkd@ _wfcsajymqkdcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf &J tpDtpOf&Sd&Sd }uHpnfcsuf/ ud;ukdifcs,f
vS,faqmif&Gufcsuftjzpf &nf!Gef;ajymqkd tjypfwif_wfcscJhygw,f?
e0w ppftpkd;&u rcHr&yfEkdif _wfcsjypfwifcJhayr,fh EkdifiHa&;ygwD tzGJtpnf;aygif;ajrmuf
rsm;pGmuawmh twkta,miftrsK;d om;nDvmcHudk ausmckid ;f qef@usif oydwaf rSmufxu
G cf mG vmcJw
h hJ
NLD &J &J0w
hH hJ qk;H jzwfcsut
f ay: axmufc=H obmay;jcif;ycJ=h uygw,f? (1) jynfaxmifpjk refrmEkid if H
trsK;d om;rsm;aumifpD (NCUB)/ (2) NCGUB/ (3) DAB/ (4) r'w/ (5) ABSDF / (6) vlabmifopf/
(7) jrefrmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;rsm;tzGJcsKyf (ABSL)/ (8) KNU / (9) u&ifeDvlrsKd;aygif;pkH
vGwfajrmufa&;wyfOD;/ (10) ArmjynfuGefjrLepfygwD (Auy)/ (11) &ckdifjynfolvGwfajrmufa&;wyf
OD;/ (12) jynfoljynfcspfygwD (yDyDyD)/ (13) u,ef;trsKd;om;rsm;pnf;vkH;nD!Gwfa&;'Drkdua&pDtzGJ/
(14) NLD-LA pwJh tzGJtpnf;eJ@ EkdifiHa&;ygwDawGu wcJeuf axmufcHcJh=uygw,f?
NLD tzGJcsKyfeJ@ e0w ppftpkd;&wkd@&J xdyfwkdufwkd;&r_}uD;[mvnf; 'kwd,t}udrftjzpf
ay:ay:xifxif jzpfay:vmcJhygw,f? ppftpkd;&&J acgif;rmr_/ rkd;om;r_/ tm%mvufrvGwfvkdr_
rawmfrw&m;yrl r_awGa=umifh ay:aygufvmcJh&jyefwmjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

537

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ppf t pk d ; &J ajcvS r f ; rsm;/ azmuf j yef , k w f r mr+ r sm;/ Ek d i f i H a &;t-uyf t wnf ; rsm;eJ
'D r k d u a&pD a &;v+ y f & S m ; r+ r sm;/ tjzpf t ysuf r sm;
ppftpk;d &[m jynfwiG ;f 'Dru
dk a&pDtiftm;pkrsm;/ Ekid if w
H umhzt
d m;ay;r_rsm;/ _wcf suef@uu
G f
a0zefaer_rsm;=um;uae tm%mukd vkH;0vufrv$wfyJ acgif;rmrmeJ@ qufvufcsKyfukdif tkyfpkd;aecJh
ygw,f? trsKd;om;&if=um;apha&; awmif;qkdaer_awGtm;vkH;/ aphpyfaqG;aEG; tajz&Sma&;awGtm;
vkH;ukd rsufuG,fy+yD; ajymifajymifwif;wif; tkyfpkd;aeqJjzpfygw,f? EkdifiHwumu zdtm;ay;r_awG
jyif;xefvmwJhtcg/ ta=umif;trsKd;rsKd;a=umifh EkdifiHwumhzdtm;ay;r_awGukd av#mhenf;atmifyzkd@
'grSr[kwf rsufvSnfhjy vSnfhpm;zkd@ vkdtyfvmwJhtcg/ aphpyfaqG;aEG;aeoa,mifa,mif/ aphpyfaqG;
aEG;nEd id_ ;f awmhra,mifa,mif trsK;d rsK;d vdrn
f mcJyh gw,f? wu,fuawmh ppfreS w
f hJ awGqkaH qG;aEG;r_/
tajz&Smr_ukdvnf; rvkdvm;ovkd/ b,fenf;eJ@jzpfjzpf tm%mvufv$wfay;&rSmukdvnf; tjzpfrcH
EkdifyJ/ t+rJxm0& ppfwyftay: pD;uae&a&;/ ppftm%m&Spfpepf qufvuftouf&Sifa&;udk enf;
rsKd;pkHeJ@ ud;yrf;tm;xkwf npfywfpkwfyJhaecJhwmomjzpfygw,f?
tEkdif& NLD [m v$wfawmfoufwrf;wckpmru tcsdef=umanmif; ukefqkH;oGm;cJh&wm
awmif tm%mv$aJ jymif;ay;tyfjcif;cH&zk@d aeaeomom/ v$waf wmfac:Ekid zf @dk aeaeomom/ w&m;0if
ygwDtjzpfu csKyf+idrf;roGm;&atmif tcuftcJ trsKd;rsKd;eJ@ &ifqkdifuHawGae&ygw,f?
e0w ppftpkd;&[m ukd,fukd,fwkdif OD;pD;usif;yay;cJhwJh a&G;aumufyGJ&v'fukd vkH;0av;pm;
vku
d ef mjcif;r&Sd rHk u/ rsuEf mS ajymifajymife@J jiif;y,f,w
k rf maecJw
h mukv
d nf; wurBmvk;H uyg od&o
dS
abmaygufae=u+yD;jzpfayr,fh b,ftzGJtpnf;urS ywfusoGm;atmif vkyfray;Ekdif=uyg?
1995 ckESpfukefrSm w&m;0ifEkdifiHa&;ygwDtjzpf&Sdaewm (10) ygwDavmufyJusefygawmh
w,f? ygwDaygif; (200) ausmf[m ppftpkd;&&J zdESdyfr_tvDvDa=umifh uG,faysmufoGm;&+yDjzpfyg
w,f?
zGJpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opfay:xGef;a&;onf EkdifiHom;tm;vkH;. y"meusaom
t"duwm0ef qkdwJh auG;a=umfoH}uD;ukd wapmifwnf;aom e0w owif;pm}uD;rSm ae@pOfkduf
ESdyf azmfjyauG;a=umfaecJhayr,fh tajccHOya'opfuvnf; b,fawmhrS ay:xGufrvmEkdifr,fh tae
txm;rsK;d zefw;D xm;ygw,f? e0w vkcd siw
f mu ppfwyftay: pD;u xm0&ae&r,fh tajccHOya'/
ppfwyfwrwf tajccHOya'/ EkdifiHawmforwae&mukdawmif ppfwyfukdyJ ay;&r,fhoabm tajccH
Oya'/ tcsdefra&G; ppfwyfu tm%modrf;cGifh&&r,fh tajccHOya'rsKd;jzpfygw,f? jynfolvlxku
a&G;aumufwifajrmufwJh ukd,fpm;vS,fqkdwm bmt"dy`g,frSr&Sd/ EkdifiHawmftm%m[m jynfolvl
xkxu
H qif;ouf&r,fqw
dk mukd ajymif;jyefveS yf pf+yD; ppfwyfuae qif;ouf&r,fo
h abmjzpfaewJh
tajccHOya'opfrsKd;eJ@ ppfwyfatmufu ygwDpkH'Drkdua&pDpepfukd xlaxmifzefwD;ay;+yD; 'Drkdua&pD
EkdifiHawmfopfvkd@ trnfwyfcsifaewmjzpfygw,f? b,fvkdrS rjzpfoifhrjzpfxkduf rjzpfEkdifwJhtae
txm;rsKd;jzpfaewJhtwGuf jynfolvlxkw&yfvkH; 'kuQaygif;pkH qkdufae&ygw,f? rqv ppftm%m
&Sipf epfatmufrmS yde;f ydwaf tmif arSmifaecJ&h wJh Armjynf}uD;[m e0w ppftm%m&Sif pepfatmuf
538

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

rSm arSmifrHk u bmrSrjrif&awmhavmufatmif rJeufnpfayaecJ&h ygw,f? Armjynforkid ;f rSm tnpf


ywfqkH; tpkwfyJhqkH; tvdrfnmqkH; ppftpdk;&eJ@ ppftkyfpkvkd@ armfuGef;xkd;ay;oifhygw,f?
Armjynf[m rl;,pfaq;0g;eJ@ywfoufvkd@ emrnftxGufqkH;EkdifiH/ rl;,pfaq;0g;&mZm}uD;
awG txGufqkH;EkdifiH/ tpkd;&eJ@ rl;,pfaq;0g;&mZm}uD;awG ykvif;wlAl;qkd@ jzpfcJh=u+yD/ rl;,pfaq;0g;
&mZm bdef;&mZm}uD;rsm;&J w&m;r0ifaiGrJrsm;[m w&m;0if aiGjzLawGjzpfvm&kHru/ wEkdifiHvkH;&J
pD;yGm;a&;vkyfief;}uD;awGtay: ay:ay:xifxif ryfESH&if;ESD;EkdifcGifht&qkH; EkdifiHozG,fjzpfvmcJhygw,f?
1996 ckESpf/ Zefe0g&Dv qef;qef;csif;rSmyJ bdef;bk&if}uD; cGefqmeJ@ cGefqm&J MTA armfxkdif;
wyfrawmfqkdwm}uD; Oya'abmiftwGif; jyefvnfa&muf&Sdvmygw,f? tuGif;rJh vufeufcs
tvif;0ify}JG uD; usi;f y+yD; w&m;0ifjyefvnfa&muf&v
dS mygw,f? awmxJy@dk xm;wJh uk,
d w
hf yfzJG }uD;ukd
rday: jyefac:vkdufwJhoabmygyJvkd@ okH;oyfjywJh tzGJtpnf;rsm;u okH;oyfjy=uygw,f? bdef;bk&if
cGeq
f m[m OD;cGeq
f m jzpfomG ;krH u ppftpd;k &&J aEG;aEG;axG;axG; apmifah &Smufun
l rD q
_ w
dk mawGe@J twl
pD;yGm;a&;vkyfief;aygif;pkHrSmvnf; &if;ESD;ryfESH vuf0g;}uD;tkyfEkdifolwOD;jzpfvmcJhygw,f? tar&duef
u rl;,pfaq;0g;r_awGeJ@ cGefqmukd v$Jtyfay;zkd@ awmif;qkdygw,f? e0w jiif;y,fygw,f?
1996 ckESpf/ azazmf0g&D (15) eJ@ (16) &ufae@rSm autJef,leJ@ e0w wkd@&J awGqkHaqGaEG;yGJ
armfvrdifrd ta&Sawmifwkdif;ppfXmecsKyftwGif; pwifusif;yjzpfygw,f? wzGJcsif;raqG;aEG;yJ
wyfaygif;pkeJ@ awGqkHaqG;aEG;&efqkdwJhtcsufudk pGef@y,fvkduf+yD; wzGJcsif;taeeJ@ aqG;aEG;a&;ukd
autJe,
f l u vufcaH qG;aEG;cJw
h mjzpfygw,f? wenf;tm;jzifh vku
d af vsmr_udk azmfjy+yD; aqG;aEG;cJw
h m
jzpfygw,f? 'Dvkd raqG;aEG;jzpfcifrSm (18-12-95) ae@rSm r%mrudk,fpm;vS,fv$wf+yD; awGqkHaqG;
aEG;a&;twGuf nEd id_ ;f jyifqifc=hJ uygw,f? nEd id_ ;f jyifqifpnf;a0;wJh awGqkrH u
_ dk yxrt}udrf awGqkH
aqG;aEG;yGt
J jzpf owfrw
S +f yD; tckw}udrf awGqkaH qG;aEG;r_udk 'kw,
d t}udrf aqG;aEG;yGt
J jzpf owfrw
S f
cJhygw,f? autJef,l tzGJukd ref;&Smvzef; u acgif;aqmif+yD; tzGJ0if (8) OD;yg0ifygw,f?
e0w zufu Adkvfr;}uD; ausmfodef; u acgif;aqmif+yD;/ (8) OD;yg0ifygw,f? autJef,lbufw
wjynfv;Hk typftcwf &yfqidk ;f xm;a&;qkw
d t
hJ csuu
f dk xdyw
f if+y;D tcsuf (12) csuu
f dk wifjycJyh gw,f?
e0w bufu tcsuf (7) csuu
f o
dk mvufc+H yD;/ tJ'D tcsuf (7) csuu
f dk aqG;aEG;jcif;ryrD autJe,
f l
taeeJ@ vufeufukdifvrf;pOfpGef@+yD; w&m;Oya'abmiftwGif; 0ifa&muf&efqkdwJhtcsufudk xdyfwif
aqG;aEG;ygw,f? wwd,t}udraf qG;aEG;&ef oabmwlc=hJ u+yD; 'kw,
d t}udrf awGqkaH qG;aEG;yGJ &yfqidk ;f
cJhygw,f?
96 ckESpf/ rwfvxJrSm a':atmifqef;pk=unf &J rE Wav; c&D;oGm;a&;tpDtpOfukd e0w
bufu ydwfyifwm;jrpfcJhygw,f? ZGefv xJrSmawmh e0w bufu a':atmifqef;pk=unf a[majym
yGJukd (jynfolvlxk vma&mufem;qif wufa&mufae=ujcif;ukd vl 5 OD;xuf ykdrkdpka0;jcif;ukd ydwfyif
wm;jrpfwJhtrdef@eJ@) vkH;0 wm;jrpfzdcGJypfvkdufygw,f?
ppftpkd;&[m 199697 bma&;ESpfudk jrefrmhc&D;oGm;ESpftjzpf owfrSwf+yD;/ urBmhvSnfh
c&D;onfrsm; tajrmuftrsm; vma&mufatmif ud;yrf;tm;xkwf qGaJ qmifwmudk urBmt&yf&yf&dS
'Drkdua&pDtiftm;pk0ifrsm;uvnf; Armjynfukd roGm;a&muf=uzkd@ enf;rsKd;pkHeJ@ wkef@jyeftm;xkwf
wm;qD; v_yf&Sm;cJh=uygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

539

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

trsK;d om;nDvmcHudk NLD u oydwaf rSmuf ausmckid ;f vdu


k +f yD;wJah emufyidk ;f e0w tpk;d &&J
OD;wnfwkdufckdufr_awG[m ykdrkd onf;oefjyif;xefvmcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf
eJ@ OD;wifOD; wkd@tay: yk*~dKvfa&;t& ykwfcwfwkdufcdkufwmawGtjyif v$wfawmfukd,fpm;vS,fawG/
tqifq
h ifah om tvkyrf a_ qmifaumfrwD0ifawG/ pnf;k;H a&;qkid &f mtzGJ 0ifawGtay:vnf; trsK;d rsK;d
tjypf&mS wku
d cf u
dk f zdEydS af pmfum;vmcJyh gw,f? acgi;f jzwf+yD; uk,
d ,
f q
l w
dk hJ enf;AsL[mrsK;d eJ@ OD;aqmif
ol xdyfykdif;tqifheJ@ atmufajcpnf;kH;a&;tqifh toD;oD;awG=um; tquftpyfrJhatmif/ v_yf&Sm;
vk@d r&atmif tpDtpOf&&dS dS tuGucf saqmif&u
G w
f mawG wk;d jriv
hf yk af qmifvmcJyh gw,f? ygwq
D idk ;f bkwf
awGqufvufrwif0ahH tmif taqmuftODyidk &f iS af wGudk ac:,l+cdr;f ajcmufwmrsK;d awG/ qkid ;f bkwf zwfcs
apwmrsKd;awG vkyfaqmifcJhovkd/ tjypfr&Sd tjypf&Sm+yD; zrf;qD;ta&;,lwmrsKd;awG/ tzGJ0iftdrfawG/
tzGJcsKyf;Hk cef; taqmuftODawGtwGi;f twif;0ifa&muf &SmazGppfaq;wmrsK;d awGvnf; wjynfv;Hk
tES@H yvkycf yhJ gw,f? tzGJcsKyf0if a&SaeawG q&m0efawGudk vkid pf iford ;f wm/vkid pf ifxw
k rf ay;wmrsK;d
awG/ kH;Xmeqkdif&mawG twGif;0efxrf;tjzpf wm0efxrf;aqmifae=uwJh tzGJcsKyf0ifawG&J rdom;pk
0ifawGukdtwif;+cdrf;acsmuft=uyfukdif+yD;/ tzGJ@csKyf0iftjzpfu EkwfxGufpmwifckdif;wmrsKd;awG/
tzGJ@csKyf0ifawGudkyJ wrifa&G;+yD;vkyftm;ay;ay:wm/ txrf;orm;tjzpf ckdif;ap !if;yef;wmrsKd;awG
ae&mtES@H a'otES@H rmS ,kw,
f w
k rf mrm taumiftxnfazmfcyhJ gw,f? ppfwyf/ &J/ axmufvrS ;f a&;/
}uHzGwf/ rD;owfqkdwmawGukd tokH;y+yD; NLD zdESdyfa&;tpDtpOfrsKd;pkHukd taumiftxnfazmf
apcJhygw,f?
NLD bufuawmh a':atmifqef;pk=unf aetdrftus,fcsKyfu vGwfajrmufvm+yD;wJh
aemuf tvkyftr_aqmifaumfrwDukd jyefvnfzGJpnf;cJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf/ OD;wifOD;/
OD;=unfarmif wkd@ tzrf;tqD;cHae&pOf ygwDukd jzpfwJhenf;eJ@ qufvuf&yfwnfEkdifatmif xdef;odrf;
wm0ef,lcJhwJh OD;atmifa&$ &J@vkyfaqmifcJhr_awGudk jrifhjrifhrm;rm; wefzkd;jzwfcJh+yD;wJhaemuf/ OuU
tjzpf OD;atmifa&$ 'kOuUtjzpf OD;wifO;D eJ@ OD;=unfarmif/ taxGaxGtwGi;f a&;r;tjzpf a':atmif
qef;pk=unfq+dk yD; jyefvnfzJG pnf;cJw
h t
hJ wGuf e0w &Jw&m;rJv
h yk &f yfawG/ rawmfrw&m; yrlzrf;qD;
zdESdyfr_awGtay: OD;atmifa&$ u OuUtjzpf vufrSwfa&;xkd; uef@uGufwkdif=um; xkwfjyefwmawG
vkyfaqmifcJhygw,f? a&G;aumufyGJaumfr&Sifuvnf; e0w tvkdus a&ikHEkwfydwfvkyfaecJhovkd/
e0w OuU AkdvfcsKyfr;}uD; oefa&$ uvnf; bmwckrSaqmif&Gufta&;,lay;jcif; [efjyav;awmif
rvkyaf qmifc=hJ uyg? w}udww
f nf; w^m%fwnf; tpDtpOf&&dS dS yl;aygi;f vkyaf qmif taumiftxnf
azmfcJh=uw,fqkdwm wurBmvkH;od jzpfaeygw,f?
96 ckESpf/ ZlvkdifrSm tar&duefEkdifiH rufqmcsL;qufjynfe,frSm/ ArmjynfoGm;a&muf pD;yGm;
a&;vkyaf qmif=ur,fh uefxku
d pf mcsKyfrsm;ukd wm;qD;ydwyf ifwm vkyaf qmifygw,f? pufwifbmv
xJrmS vnf; umvDz;dk eD;,m;tajcpku
d f (Unocal) a&eHurk %
` }D uD;udk qef@usiu
f ef@uu
G =f uwJh v_y&f mS ;
r_awG ay:aygufvmygw,f? Unocal [m ArmjynfrSm yvkyfr,fh tar&duefa':vm (12) bDvsH
wef a&eHxkwfvkyfa&;ykd*sufrSm yg0ifaewJh t"duukr`%D}uD;wckjzpfygw,f? tar&dueftpkd;&u
Armjynf e0wppftpkd;&udk vltcGifhta&;csKd;azmufr_awGtwGuf tjyif;txef uef@uGufta&;,l
zdtm;ay;wmawG vkyfaqmifaeayr,fh tar&duef ukr`%D}uD;wcsKdeJ@ vkyfief;&Sif}uD;wcsKduawmh
NLD tay:

540

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

ArmjynfrSm pD;yGm;a&; &if;ESD;jrKyfESHr_awGvkyfzkd@ tjrwfxkwfzkd@ vkyfaqmifaecJh=uygw,f?


e0w ppftpkd;&&J azmufjyefwJh EkdifiHa&;/ ppfa&;/ pD;yGm;a&; ay:vpDt&yf&yfatmufrSm
Armjynf jynfolawG t=uyftwnf;aygif;pkH qkdufae&csdefrSm/ tar&duef/ Oa&myor*~ (EU)
tygt0if taemuftkyfpkEkdifiH}uD;rsm;u pD;yGm;a&;t& ydwfqkd@ta&;,lr_/ oHwrefa&;t& ydwfqkd@
ta&;,lra_ wG tpk;d &rsm;taeeJ@ vkyaf qmifc=hJ uayr,fh tJ'D taemufEidk if }H uD;rsm;uk,
d w
f idk &f J pD;yGm;
a&;vkyfief;&Sif}uD;rsm;/ ukr`%D}uD;rsm;eJ@ tmqD,H0ifEkdifiHtrsm;pk[m/ ppftpkd;&&J ay;tyfxm;wJh
&mE_e;f jynfh &if;ES;D ryfEHS ykid q
f idk cf iG ehf @J rufv;Hk tzkzH t
Hk ay: a&jyif ajrjyif opfawmtygt0if wEkid if v
H ;Hk
ukd aps;aygaygeJ@ vuf!kd;xkd; a&mif;pm;ae/ vkyfykdifcGifhawGay;aewJhtay:/ olxufig vma&muft
jrwfxkwfEkdifzkd@ ud;pm;ae=uwmawGvnf; &ifemp&m awG&ygw,f? romtdrfrSmvm+yD; zJ'kdifcHa&;
ud;yrf;ae=uovkdrsKd;jzpfygw,f?
tmqD,Hu tyoabmaqmifqufqHa&;qkdwmukd auG;a=umfaeovkd/ taemuftkyfpk
xJu &if;ESD;ryfESHvkdolawGuvnf; tmqD,HeJ@ qifwlkd;rSm;toHawGukdyJ ay;aecJh=uygw,f? e0w
uduf ykHpHawGjzpfaecJh+yD; e0w [m qufvuf vufraxmifaecJhygw,f?
e0w [m NLD zdcGJa&;/ NLD ydysufa&;udk enf;rsKd;pkHeJ@ qufvufvkyfaqmifaekHru
wqifhwkd;,kwfrmr_awGukd azmfjyvmygw,f? olwkd@ukd,fwkdif em,uyzGJpnf;ay;xm;wJh
}uHzGwfuaewqifh ay:ay:xifxif azmfjyvmwmawG ay:aygufvmcJhygw,f?
}uHzGwftoif;twGif;a&;r; (&xm;ykd@aqmifa&;0ef}uD;) OD;0if;pdef [m Ekd0ifbmv (1)
&ufae@rSm ppfukdif;wkdif; tif;awmfrde,f v,fjyifaus;&GmrSmyvkyfwJh }uHzGwftoif;0if tqkdyv$m
ay;tyfyrJG mS a':pk=unfudk okwo
f if&iS ;f vif;ypf&r,fjzpfa=umif;/ okwo
f if&iS ;f vif;ypf&r,fqw
dk m
em;vnf=uovm;/ okwfoif&Sif;vif;ypf&r,fqkdwm owfypf&r,fvkd@qkdwmjzpfa=umif; ,kwf
,kwfrmrmajymqkdcJhygw,f? (1-11-96) ae@rSmyJ uomrde,f odrftif;aus;&Gm}uHzGwf tqkdyv$m
ay;tyfyrJG mS vnf; atmifqef;pk=unf ukd owf&v
J m; vk@d ok;H }udro
f ;Hk cg ar;jref;wkid w
f nf atmf[pf
ay;&if; w&m;vufvGwf ajrmufxkd;yifhaumf aoG;xkd;ay;wmawG kdif;kdif;pkdif;pkdif; yvkyfcJhygw,f?
wu,f ,kwf,kwfrmrm rif;rJhpkdufqefqef vufawGvkyfaqmifcsifol[m e0w yJjzpfw,fqkdwm
&Sif;&Sif;vif;vif; azmfjyaecJhygw,f?
9-11-96 ae@rSmawmh NLD tzGJcsKyf axGaxGtwGif;a&;r; a':atmifqef;pk=unf/ 'kOuU OD;wifOD;/ OD;=unfarmif wkd@pD;eif;vkdufygvmwJhum;ukd vlaygif; (200) avmuf&SdwJh vkdifpif&
vl&rf;um;wpku vlukdaoapEkdifavmufwJh wkwf/ "m;/ ausmufcJ vufeufawGeJ@ ,kwf,kwfrmrm
um,uHajrmuf t=urf;zufwkdufckdufcJh=uygw,f? +idrf0yfydjym;a&; w&m;Oya'pkd;rkd;a&;vkd@ wzGzG
atmfae=uwJh tm%mykdiftzGJtpnf;toD;oD;/ vkHcHa&;awGtoD;oD;&Sd&m &efukefrdvnfacgif}uD;
twGif;rSmyJ jzpfay:cJhwmjzpfygw,f? 'kOuU OD;wifOD; u A[ef;rde,f &Jpcef;rSm ueOD; owif;ay;
wkdif=um;csufukd Oya'a=umif;eJ@tnD zGifhvSpfwkdifwef;cJhygw,f? e0w ppftpkd;&u a&ikHEkwfydwf
vkyf+yD; rodusKd;u|HyaecJhygw,f? w&m;cHazmfxkwfa&; tr_rSefay:aygufa&;ukd vkH;0 vkyfukdifaqmif
&Gufay;jcif;ryyJ rodusdK;u|HyaecJhum e0w udk,fwdkif tvdkwltvdkyg ywJhudpPjzpfa=umif; xif&Sm;
aecJhygw,f? t=urf;zuf ,kwfrmcJh=uolawG[m }uHzGwf0ifawGjzpfw,fvkd@ qkdygw,f? tpkd;&ukd,f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

541

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

wkdif aemufuG,fuyg0ifwJh EkdifiHawmft=urf;zufr_ykHpHjzpfygw,f? 'Davmuf qkd;0g;,kwfrmwJh


tpkd;&rsKd;/ Armjynforkdif;rSm r&Sdao;zl;vkd@awmif rSwfwrf;wif&rSmjzpfygw,f? jynfwGif; 'Drkdua&pD
tiftm;pkrsm;eJ@ EkdifiHwumuyg qef@usif_wfcscJh=uygw,f?
autJef,l eJ@ e0w wkd@&J pwkwt}udrfawGqkHaqG;aEG;yGJtjzpf (21-11-96) ae@uae
(23-11-96) ae@txd usif;yjzpfcJh=u+yD; e0w &J oabmxm;rrSefr_a=umifh bmatmifjrifr_rSr&yJ
tqkH;owfoGm;cJh&ygw,f? wwd,t}udrftjzpf (29-6-96) ae@uae (2-7-96) txd aqG;aEG;cJh
=uwke;f u wjynfv;Hk typftcwf&yfpaJ &;xkwjf yefz@dk autJe,
f u
l wifjycJah yr,fh e0w u y,fcschJ
ovkd vuf&Sd jynfwGif;ppf[m EkdifiHa&;jy\emtay: tajccH+yD;jzpfcJhwma=umifh jynfwGif;ppf&J
tajccHjy\emukd aqG;aEG;zkd@/ 'grS ppfrSefwJh +idrf;csrf;a&;eJ@ wkdif;&if;om;pnf;vkH;nD!Gwfa&;ukd wnf
aqmufEkdifrSmjzpfa=umif; wifjycJhwmukdvnf; e0w u e0w [m ppftpkd;&jzpfvkd@ EkdifiHa&;eJ@ywf
oufwmukd raqG;aEG;Ekdifa=umif; qkd+yD; y,fcscJhygw,f? autJef,lbufuvnf; ppftpkd;&awmif;
qdak ewJh vufeufuidk v
f rf;pOfpeG @f Oya'abmiftwGi;f 0ifa&;qdw
k m tESpo
f m&tm;jzifh tnHch aH &;om
jzpfwJhtwGuf vufrcHEkdifa=umif; ajymqkdygw,f? e0w bufu vufeufukdifvrf;pOfpGef@ Oaya'
abmiftwGi;f 0ifa&; qkw
d t
hJ ESpo
f m&ukd rysuaf pbJ/ wjcm;pum;vk;H tok;H tE_e;f ukd &SmazGEidk af =umif;
tpm;xkd;Ekdifa=umif; ajymqkd+yD; autJef,lu tESpfom&rajymif;ygu pum;vkH;topf&Smjcif;[m
t"dy`g,fr&Sda=umif;/ vufeufukdifvrf;pOfukdpGef@ Oya'abmifwGif;0ifqkdwJh udwifpnf;urf;csufukd
xm;&efrvkad =umif; ajymqk&d iS ;f vif;cJ+h yD; wwd,t}udrf aqG;aEG;r_ukd tqk;H owfc=hJ uwmjzpfygw,f?
aemufqkH;awmh pwkw}udrfrSm autJef,lbufu AkdvfcsKyf}uD; wmrvmabm uacgif;
aqmif/ 'kacgif;aqmiftjzpf ref;&SmvzefeJ@ tzGJ0ifpkpkaygif; (8) OD; wufa&mufcJh+yD;/ e0w bufu
Akv
d rf ; }u;D ausm0f if; u tzGJ acgi;f aqmifjzpf+y;D pkpak ygi;f tzGJ 0if (8) OD; wufa&mufaqG;aEG;cJ=h uygw,f?
autJ,lbufu (1) e0w eJ@ autJef,l=um; typftcwf&yfpJxm;&ef/ (2) a&&Snfckdif+rJwJh
+idrf;csrf;a&;twGuf e0w eJ@ autJef,l qufvufaqG;aEG;&ef/ (3) ESpfzuf typftcwf&yfpJa&;
twGuf ESpfzufwyfrsm;&J vkdufem=u&r,fh tcsufrsm;ukd ndE_dif;owfrSwf=u&efqkdwJh tcsuf (3)
csufukd wifcJhygw,f?
autJe,
f &l J tqkd ycsuf (3) csuu
f dk Akv
d rf ; }u;D ausm0f if; u e0w acgi;f aqmifawGqD tpD&ifcH
vkduf+yD;/ e0w acgif;aqmifrsm;u tcsuf (6)csuf csrSwfazmfjycJhygw,f? tJ'D (6)csufu (1) vuf
eufukdifvrf;pOfpGef@/ Oya'abmiftwGif;0ifa&mufjcif;eJ@ w&m;0if xkwfjyefa=unmjcif;/ (2) typf
tcwf&yfqidk ;f jcif;/ (3) wyfae&mcsxm;r_nEd i_d ;f jcif;/ (4) e,fajra'ozG@H z;d a&;vkyif ef;rsm; yl;aygi;f aqmif
&Gufjcif;/ (5) EkdifiHa&;eJ@ywfouf+yD; trsKd;om;nDvmcHwGif wufa&mufavhvmjcif;eJ@ (6) tajccH
Oya'ay:ayguf+yD;ygu vufeuf t+yD;tydkifpGef@+yD; w&m;0if EkdifiHa&;ygwD xlaxmifjcif;qdkwmjzpfyg
w,f? t"dy`g,fuawmh vufeufukdifvrf;pOfpGef@+yD; Oya'abmiftwGif; 0ifa&mufa=umif;ukd t&if
qkH;a=unmzkd@qkdwm jzpfygw,f?
1996 'DZifbm (31) &ufae@rSm autJef,lu autJef,l&J oabmxm;jyef=um;csufukd
e0w OuU Akv
d cf sKyfr; }uD;oef;a&$ xHvyd rf +l yD; jyef=um;cJyh gw,f? tcsuf (1) [m tESpo
f m&tm;jzifh
tnhHcHa&;jzpfwJhtwGuf udwifpnf;urf;csuftjzpfxm;&r,fht&mr[kwf/ tcsuf (5) eJ@ ywfouf
542

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

+yD; trsK;d om;nDvmcHu csrw


S x
f m;wJh Ekid if aH &;ODwnfcsuf (6) csurf mS tem*wf trsK;d om;Ekid if aH &;rSm
wyfrawmfu OD;aqmiftcef;u yg0if&r,fqkdwJhtcsuf[m e0w ukd,fwkdif taumiftxnfazmf
ay;zkd@ vlxkukd uwday;xm;wJh ygwDpkH'Drkdua&pD tajccHrlawGeJ@ qef@usifae+yD;/ tEkdif& NLD uk,
d f
wkid f qef@usio
f ydwaf rSmufcw
hJ t
hJ jyif jynfov
l x
l u
k vnf; nDvmcHudk ,k=H unfpw
d 0f ifpm;r_r&Sad wmh
wma=umifh autJef,ltaeeJ@ nDvmcH wufa&mufavhvm&efrjzpfEkdif? tcsuf (6) jzpfwJh tajccH
Oya'ay:ayguf+yD;ygu vufeufpGef@&r,fqkdwJhtcsuf[mvnf; ay:aygufvmwJhtajccHOya'ukd
jynfot
l m;vk;H wkid ;f &if;om;tm;vk;H vufcEH idk f rEkid f rod&ao;bJ/ Oya'ay:aygu+f yD;ygu vufeuf
pGef@a&; udwifuwday;xm;a&;[m a=umif;usKd;,kwWdr&SdwJhtwGuf autJef,lu vufrcHEkdifqkdwJh
ta=umif; tao;pdwf jyef=um;cJyh gw,f? yOPrt}urd f awGqkaH qG;aEG;Ekid af &; ESpzf ufu;d pm;oifah =umif;
vnf; qufvufawmif;qkdazmfjycJhygw,f? rdwWLukd AkdvfcsKyf}uD;armifat;/ twGif;a&;r; (1)
'kAkdvfcsKyf}uD;cif!Gef@/ twGif;a&;r; (2) 'kAkdvfcsKyf}uD;wifOD; eJ@ +idrf;csrf;a&;tusKd;aqmif (5) OD;vkH;pD
vnf; ay;ykd@cJhygw,f?
97 ck/ Zefe0g&D (31) &ufae@rSm +idrf;csrf;a&;tusdK;aqmifawG KNU qD xyfrHa&mufvm+yD;
vufeufudkifvrf;pOfpGef@+yD; Oya' abmiftwGif; 0ifa&mufjcif;ryEdkifygu (uuvSrf;) wyfrawmf
axmufvrS ;f a&;tzGJu KNU eJ@ qufvufraqG;aEG;Edik af wmha=umif; qdw
k @J e0w acgi;f aqmifawG&J
rSm=um;csuu
f kd ajymjyygw,f? e0wOuU qDay;yd@k cw
hJ hJ (31/ 12/ 96) ae@pyJG g pmyg &yfwnfcsut
f wdik ;f
KNU u azmfjywkef@jyef ajz=um;cJhygw,f? +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ[m edXdwHoGm;&ygawmhw,f?
(aqG;aEG;a&;r+yD;jywfcif/ Zefe0g&DvxJuwnf;u ppftwGuf toifhjyifxm;+yD;/ e0w wyf
awG[m azazmf0g&Dv (11) &ufae@up+yD; KNU a'oawGtwGif; tjyif;txef aemufxyfxdk;ppf
}uD; qifygawmhw,f? tcsKyfuawmh e0w &J oabmxm;rrSefr_a=umifh aqG;aEG;yGJawG ysufcJh&jyef
wmjzpfygw,f?)
0g'jzef@csad &;t& vufeufuikd t
f zGJ (15) zG@J e@J +idr;f csr;f a&;&atmif aqG;aEG;wnfaqmufEikd f
cJh+yDvdk@ e0w u wavsmufvHk; r*Fvm,lajymqdkaeayr,fh u&ifeDtrsKd;om;wdk;wufa&;ygwD
(KNPP) eJ@ (3) vausmfyJ +idrf;csrf;a&;oufwrf;=umcJh+yD;/ e0w &J pnf;urf;csKd;azmuf oabmxm;
rrSefr_awGa=umifh 95 ckESpf/ ZGefvup+yD; jyefvnf tjyif;txef wdkufyGJawGjzpfyGm;aecJh=uygw,f?
typftcwf&yfpJa&; oabmwlnDcsuf ysufjym;oGm;cJh+yD;jzpfygw,f? rGefjynfopfygwD (MMSP)
&J wyfwcsKdeJ@vnf; a'owcsdKrSm wdkufyGJawG jyefvnfjzpfyGm;ae&+yDjzpfygw,f? EdkifiHa&;t& vHk;0
aqG;aEG;ndE_dif;&jcif;r&SdbJ typftcwf&yfpJxm;=uwJh tqifhawGom&SdcJh+yD;/ +idrf;csrf;a&;tqifh
b,ftzGJrS a&mufcJh=uwmr[kwfyg? tpuwnf;u EdkifiHa&;tzGJtpnf;oabmr&SdcJhwJh cGefqm
tzGJom tuGi;f rJh vufeufcsjcif;enf;eJ@ udpjP ywfomG ;cJw
h t
hJ aetxm;jzpfygw,f? bde;f bk&ifceG q
f m
uawmh OD;cGeq
f mtjzpf (OD;oufatmif tjzpf) pD;yGm;a&;vkyif ef;}uD;awGtwGi;f / 0ifa&muf&if;ES;D aeEdik f
cJh+yD; bdef;bk&ifa[mif; avmfppf[efenf;wl ppftpdk;&&J tumtuG,f&&SdaecJh+yDjzpfygw,f? bdef;eJ@
rl;,pfaq;0g;eJ@ ruif;r&Sif;jzpfae=uwJh +idrf;tzGJwcsKd&J raumif;owif;awG[mvnf; jynfwGif;
jynfyrSmwdk;jrifhemrnfxGufay:vmcJhygw,f?
1996 ckESpftukefrSm ay:xGufvmcJhwJh vlxkwdkufyGJ}uD;w&yfuawm/ ArmjynfEdkifiHa&;v_yf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

543

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

&Sm;r_orkdif;rSm tpOfa&Swef;tcef;u yg0ifcJhwJh/ ausmif;om;xk&J 'DZifbm ausmif;om;v_yf&Sm;r_


wdkufyGJ}uD; yJjzpfygw,f? 'DZifbm (6) &ufae@rSm ay:xGef;cJhwmjzpfygw,f? tiftm; (4000)ausmf
avmufSdwJh/ qef@usifqENjy=uolawGeJ@ vkHxdef;&JawG &efukefrdawmfrSm xdyfwdkufwdk;cJh=uygw,f?
ppftpdk;&u t=urf;zuf zdcGJcJhygw,f? ausmif;om;awGtajrmuftrsm; tzrf;cH}u&ygw,f//
'DZifbm ausmif;om;v_yf&Sm;r_ vlxkwdkufyGJ}uD;ray:cif/ atmufwdkbm (21) (22) &uf nawGu
wnf;u &efukefpufr_wuUodkvf/ pD;yGm;a&;wuUodkvf/ &efukefwuUodkvfausmif;om;xk axmifeJ@csD
yg0ifwJh tiftm;jy uef@uGufyGJ}uD; ay:aygufcJhygao;w,f? 6/ 12/ 96 ae@ &efukefausmif;om;qENjy
yGJ}uD;eJ@ ywfouf+yD; jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsKd;om;aumifpD u a=unmcsufxkwfjyefcJhygw,f?
,ckt}udrf &efukefausmif;om;qENjyyGJrSm ausmif;om;awGudk rw&m;dkufESufcJholrsm;udk ta&;,l
tjypfay;&ef/ zrf;qD;xdef;odrf;cHausmif;om;rsm;tm;vHk;udk jyefv$wfay;&ef/ ausmif;om;or*~
w&m;0ifzGJpnf;cGifhy&ef/ pwJhpwJh ausmif;om;rsm;&J awmif;qdkcsufrsm;udk NCUB u jywfom;pGm
axmufcHa=umif;/ 'DZifbm (9) &ufae@pGJeJ@ NCUB OuU/ AdkvfcsKyf}uD;apmbdkjr u vufrSwfa&;xdk;
xkwfjyefcJhygw,f? etz u ausmif;awGudkydwfvdkufygw,f? 1997 ckESpfxJ0ifwmeJ@ pwifay:xGuf
vmcJhwJh EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_uawmh wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; ESD;aESmzvS,fyGJ}uD;jzpfygw,f? aumfol;
avjynfe,f KNU tajccHa'o r,foa&mxm rSm Zefe0g&D (7) &ufu (14) &ufae@txd
usif;ycJhwmjzpfygw,f? u&if/ ucsif/ u&ifeD/ u,ef;/ rGef/ 0/ csif;/ &cdkif/ ytdk0fh/ yavmif/ vm;[l/
&Srf;wdkif;&if;om;tzGJtpnf;rsm;eJ@ tzGJtpnf;acgif;aqmifrsm;/ udk,fpm;vS,frsm;/ avhvmolrsm;
pkpak ygi;f (111) OD; wufa&mufc=hJ uygw,f? e0w eJ@ +idr;f tzGJvkyx
f m;wJh KIO, UWSP, rGejf ynfopfyg
wD/ u,ef;jynfopfygwD wdk@vdk tzGJtpnf;udk,fpm;vS,fawGyg wufa&mufcJhygw,f? &v'ftjzpf
r,foa&mxma=unmcsuf xGuaf y:vmcJyh gw,f? ppftm%m&Sipf epfzsuo
f rd ;f +yD; jynfwiG ;f +idr;f
csr;f a&; wnfaqmuf&ef/ 'Dru
kd a&pDpepf usio
hf ;kH &ef/ vlrsK;d wdik ;f wef;wla&;ESihf ud,
k yf ikd jf ymef;cGi&hf &dS ef/
zuf'&,f jynfaxmifp}k uD; wnfaqmuf&efqw
kd hJ Edik if aH &;&nfreS ;f csuq
f ikd &f m oabmwlncD sut
f jyif/
twkta,mif trsKd ;om;nDvmcHe@J ywfoufwhJ oabmwlncD su/f oH;k yGiq
hf ikd af qG;aEG;a&;eJ@ yufowf
l x
l &k J qENe@J tnD tEdik &f ygw}D uD;tjzpf
wJh oabmwlncD suaf wGyg &&Scd =hJ uygw,f? NLD udk jynfov
todtrSwf yaxmufcaH =umif; azmfjycJo
h vdk e0w tkycf sKyfaepOftwGi;f Armjynfukd tmqD,t
H zGJ
0iftjzpf vufrcHbJ qdkif;iHhxm;a&;awmif;qdkzdk@ atpD,H udk yef=um;zdk@yg oabmwlcJh=uygw,f?
r,foa&mxmoabmwlnDcsufrSm tcsufaygif; (10) csufwdwdyg0ifcJhygw,f?
97ckESpf/ azaz:0g&Dv (7) &ufu (15) &ufae@txd/ usif;ywJh pwkwt}udrf r'w
nDvmcH}uD;uvnf; r,foa&mxm &v'fudk xdef;odrf;+yD; qufvufud;yrf;a&; xyfrHazmfjyqHk;
jzwfcJh=uygw,f?
97 ckEpS /f azaz:0g&v
D (12) &uf tESpf (50) ajrmuf jynfaxmifpak e@tcrf;tem;rSm NLD
acgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unf uvnf; r,foa&mxmoabmwlncD suu
f kd xyfavmif;xkwaf zmf
ud;k um;ajymqdo
k mG ;cJ+h yD;/ ppfreS w
f hJ jynfaxmifp}k uD; ay:xGe;f a&;twGuf NLD eJ@twl yl;aygi;f aqmif
&Gu=f uzd@k / vufeufuikd f +idr;f csr;f a&;&,lxm;wJh tzGJ awGuykd g zdwaf c:yga=umif; taxGaxGtwGi;f a&;
r;&J rdef@cGef;tjzpf ajymqdkoGm;cJhygw,f? rwfvxJrSm AdkvfcsKyf}uD;armifat; u KNU vufeufcs
544

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wyf&if;r; ol;rl[Judk 'l;axmufcdkif;Hkru u&iftrsKd;om;tvHudkyg ppfzdeyfeJ@ eif;acsjycJhygw,f?


,kwfrmvSygw,f?
97 ckESpf/ {+yDvrSm twGif;a&;r; (2) 'kAdkvfcsKyf}uD; wifOD;aetdrf/ ygq,fAHk; aygufuGJr_jzpfyGm;
cJh+yD;/ orD;jzpfol wuUodkvfq&mr aoqHk;oGm;cJh&ygw,f? twGif;a&;r; (1)/ axmufvSrf;a&;t}uD;
tuJ 'kAdkvfcsKyf}uD;cif!Gef@u *syefEdkifiHa&muf 'Drdkua&pDtiftm;pk0if yk*~dKvfwcsKdudk w&m;cHtjzpf
pGyfpGJajymqdkoGm;cJhygw,f? w&m;cHtppf ray:cJhyg?
ppftpdk;&u +idrf;tzGJawGudk NLD eJ@ ywfoufqufpyfr_rvkyfzdk@ owday;wm/ +cdrf;ajcmuf
wm/ wm;jrpfwmawG vkyaf qmifcyhJ gw,f? wqufwnf;rSm NLD udv
k nf; wjynfv;kH ae&mtES@H rmS /
wdk;+yD;zdESdyfwmawG vkyfaqmifcJhygw,f? }uHzGwfawGudk toHk;cs+yD; vlxktpnf;ta0;qdkwm}uD;awG
udkvnf; wdk;jrifhzefwD; usif;yapcJhygw,f? NLD udk tpdk;&ydkif rD'D,mawG tm;vHk;uae+yD;vnf;
w&Sdefwdk;wdk;jrif hwdkufcdkufygw,f?
EdkifiHwumu ppftpdk;&&J NLD zdESdyfa&;wdk;jrifh vkyfaqmifaer_awGeJ@ vltcGifhta&;csdK;
azmufr_awGtay: _wfcs tjypfwif uef@uGufwmawG vkyfaqmif&if;/ e0w tay: wdk;jrifhydwfyif
uef@owfwmawG vkyfaqmifcJh=uygw,f? e0w &J atpD,HtzGJ0ifjzpfa&; av#mufxm;ud;yrf;
csut
f ay: tar&duefe@J EU tzGJ u atpD,u
H kd vufrcHbJ qdik ;f ihx
H m;zd@k azsmif;zs em;csc=hJ uygw,f?
e0w uvnf; wcsufckwf ESpfcsufjywfenf;rsKd;eJ@ EdkifiHa&;upm;zdk@ upm;uGufxGifygw,f?
tJ'guawmh EdkifiHwumtjrifrSm awGqHkaqG;aEG;zdk@ awmif;qdkae=uolawGudk awGqHkaqG;aEG;a&;
ajcvSrf; vSrf;vmae+yDvdk@ tjrif&Sdvmatmif/ wqufwnf;rSm a':atmifqef;pk=unf udkvnf;
ab;z,f+yD;om;jzpfatmif/ Zlvdkif (17) &ufae@rSm OuU OD;atmifa&$ eJ@ A[dktvkyftr_aqmif0if
OD;oef;xGef; eJ@ OD;vSaz udk/ twGif;a&;r; (1) u ac:,lawGqHkygw,f? NLD u tpdk;&eJ@ xdyfwdkuf
awGa&;awG vkyaf ew,fv@kd 'kAv
kd cf sKyf}uD;cif!eG @f u ajymqdw
k mtay: OD;atmifa&$ u r[kwaf =umif;
h jyif zdEydS rf a_ wG qd;k qd;k 0g;
ajymovdk OD;oef;xGe;f u a&G;aumufyt
JG Edik &f NLD udk todtrSwrf ywJt
0g; cHpm;ae&a=umif;/ xdyfwdkuf&ifqdkifa&;udk e0w uom vkyfaea=umif; vdk@jyefvnfajymqdkcJhyg
w,f? tr_aqmiftzGJ0ifjzpfol OD;vSaz uvnf; atmufajcrSm tvGefzdESdyfcsKyfcs,fcHae&ygw,f?
qdik ;f bkwaf wGzwfcswm vlawGzrf;qD;wmawG cHae&ygw,fv@kd ajymqdck yhJ gw,f? twGi;f a&;r; (1)u
'gawG tqifajyatmifvkyfay;r,f NLD uvnf; yjyifygvdk@ qHk;r=o0g'ay;vdkufovdkvdk ajymqdk
v$wfvdkufygw,f/ wu,fu aqG;aEG;cJh=u&wmr[kwfyg? aqG;aEG;vdkpdwfvnf; r&SdcJhyg? aqG;aEG;r_
vkyfw,fvdk@ txifcH&atmif tay: pD;uae ac:,lawGqHkcJhwmomjzpfygw,f?
Zlvikd f (24) &ufae@rmS rav;&Sm;Edik if rH mS usi;f ywJ/h atpD,EH idk if jH cm;a&;0ef}u;D rsm; tpnf;ta0;
u ArmEdkifiHudk avmEdkifiHeJ@twl atpD,H0ifcGifhya&; qHk;jzwfvdkufygw,f? atpD,H[m (8/ 8/ 67)
ae@rmS pwifwnfaxmifcw
hJ mjzpf+y;D / atpD,&H J ESpf (30) ajrmuf (97) =o*kwv
f rSm Armjynfukd atpD,H
0ifEikd if t
H jzpf w&m;0if todtrSwf yvufcv
H u
kd =f uygw,f? ppftpd;k &u atpD,0H ifEikd if jH zpfvmwm
udk oHwrefa&;t& {&mratmifyGJtjzpf rSwf,l vufraxmifvdkufygw,f?
=o*kwv
f (5) &ufae@ ae@peJG @J xGuaf y:vmcJw
h muawmh/ Edik if aH &;orm;a[mif;}u;D awGu,
kd f
pm; Adv
k rf ; atmif vufrw
S af &;xd;k xkwjf yefwhJ e0w tzGJ od@k yef=um;v$m jzpfygw,f? Adv
k rf ; atmif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

545

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

eJ@ Edik if aH &;orm;a[mif;}uD;rsm;[m jynfxaJ &; 'k0ef}uD; Adv


k rf ; }uD;wifvi_d ef @J axmufvrS ;f a&;tzGJu
ac:,lowday; wm;jrpf+yD;wJhaemufrSmbJ ay;pm/ yef=um;v$m/ o0%fv$m/ qdkwmawG vdktyfovdk
xkwfjyefay;ydk@+rJ ay;ydk@aqmif&GufcJh=uygw,f? trsKd;om;&if=um;apha&;/ awGqHkaqG;aEG;a&; &nfrSef;
csuef @J wdu
k w
f eG ;f E_;d aqmfc=hJ uwmawGcsn;f jzpfygw,f? =o*kwv
f (5) &ufae@pyJG g pmrSmawmh/ a&G;aumuf
yGJusif;y+yD;pD; cJhwm (7) ESpfausmf+yDjzpfayr,fh v$wfawmf tckxd ac:qdkEdkifjcif;r&Sdwm[m EdkifiHa&;
t=uyftwnf;}uD;wckvdk@ azmfjycJh+yD;/ pD;yGm;a&;rwnfr+idrfjzpfae&wmawGudk ukefaps;E_ef; tqr
wefjzpfae&wm/ aiGa=u;azmif;yGvGef;aewm/ oGif;ukefydk@ukef csdefcGifv#m rnDrr#jzpfae& wmawGeJ@
axmufjycJ+h yD;/ vlra_ &;t& tqifjh riahf usmif;awG ydwx
f m;&wm/ atmufajcqif;&Jom;rsm; aq;ruk
Edkifwm/ aiGrsm;w&m;Edkifjzpfaewm/ 0efxrf;rsm; pm&dwWysufjym;ae&wmawGeJ@ yGifhyGifhvif;vif;
axmufjycJhygw,f txufygtajctaersm;t& jrefrmEdkifiH. taxGaxGjy\emonf wOD;w
a,muf tzGJtpnf;wckESifhom qdkifonfhjy\emr[kwfbJ wrsKd;om;vHk; wjynfvHk;ESifhqdkifonfh
trsKd;om;a&;t=uyftwnf;}uD;tjzpf qdkufa&mufaeonf[k u|efyfwdk@u dk;om;pGm xifjrif,lq
=uygonf qdk+yD; yef=um;v$mxJrSm &J&J0ifh0ifh axmufjyvdkufygw,f? wqufwnf;rSm yk*~dKvfa&;eJ@
rdrdwdk@&J tzGJtpnf;tusKd;pD;yGm;xuf EdkifiHawmfw&yfvHk;eJ@ jynfoltm;vHk;&J tusKd;pD;yGm;udka&S_
+yD; tjrefqHk; awGqHkaqG;aEG;=uzdk@ wdkufwGef;yef=um;xm;ygw,f?
wu,fvnf; wEdik if v
H ;kH eJ@qikd w
f hJ Edik if aH &;t=uyftwnf;/ trsK;d om;a&;t=uyftwnf;}uD;
qdkufa&mufaecJh+yDjzpfygw,f?
csrf;omuG,f0vm=uwmuawmh ppftkyfpk/ ppftkyfpkEG,f0ifrsm;eJ@ bdef;rl;,pfaq;0g;eJ@
ywfoufolawGomjzpfygw,f?
f r_aqmifO;D pd;k jrif/h
pufwifbm (15) &ufrmS e0w twGi;f a&;r; (1) u/ NLD OuU eJ@ tvkyt
OD;vGef;wif wdk@udk vma&mufawGqHkzdk@ tay: pD;uae ac: jyefygw,f? a':atmifqef;pk=unf udkz,f
+yD; acgif;acguf pdwfudufac:wJhoabmjzpfygw,f? NLD u taxGaxGtwGif;a&;r; a':atmifqef;
pk=unf rygbJ zdwf=um;xm;wmudk vufrcHa&; qHk;jzwfxm;+yD;+yDjzpfvdk@ OuUu rvkdufEdkifa=umif;
ajym+yD; OD;pd;k jrifh eJ@ OD;vGe;f wif udo
k m awGqHzk @kd cGihf yapv$wcf yhJ gw,f? e0w u vufrcHbJ y,fzsuf
cJyh gw,f? awGcsio
f u
l kd awGcsio
f vdak wGr,f/ tJ'v
D rkd [kw&f if rawGbl;qdw
k o
hJ abm e0w u azmfjy
vdkufwmjzpfygw,f? +yD;rS ajymif;jyef 0gjzef@csdwmu e0w u awGqHkzdk@vkyfygw,f? NLD bufu
ygcsiw
f o
hJ l ryg&vd@k rvmwmawmh rwwfEikd b
f ;l / e0w bufu wm0efr&Sb
d ;l vd@k ajymqdv
k u
kd yf gw,f?
97 ckEpS f ESpv
f ,fausmu
f p+yD; tdref ;D csi;f xdik ;f Ekid if rH mS aiGa=u;t=uyftwnf; ay:ae+yDjzpfyg
w,f? xdik ;f aiGa=u;t=uyftwnf;[m ArmjynftwGuf bmrS xdcu
kd f u
kd cf wfEikd rf r_ &Sq
d w
kd hJ [efyefe@J
cyfwnfwnf uGm;vH;k xkwaf eayr,fh Armjynf&J pD;yGm;a&;tajctae[m tqd;k qH;k taetxm;qD
a&muf&SdaecJh+yD;jzpfygw,f?
1997 ckESpf/ Edk0ifbmv (15) &ufae@rSm e0w uae EdkifiHawmfat;csrf;om,ma&;ESifh
zGHzd;a&;aumifpD (etz) tjzpf trnfajymif;vJvdkufygw,f? Edk0ifbm (15) &ufae@rSmbJ emrnf
qd;k eJ@ ausm=f um;ae+yDjzpfwhJ ppfAv
kd cf sKyf (14) OD;udv
k nf; tpkvu
kd t
f yHvu
kd f zwfy,fypfvu
kd yf gw,f?
AdkvfcsKyfxGef;=unf/ AdkvfcsKyfausmfb/ AdkvfcsKyfjrifhatmif eJ@ trsKd;om;nDvmcHusif;ya&; aumfr&Sif
546

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

OuU}uD; Adv
k cf sKyfrsK;d !Ge@f vnf; ygomG ;ygw,f? vmbfpm;r_/ pD;yGm;a&;aomif;use;f r_/ t*wdvu
kd pf m;
r_awGa=umifh vd@k qykd gw,f? jynfoal wG[m rGjJ ymusae&ayr,fh tz,f&mS ;cH&wJh Adv
k cf sKyfawGtrd af wG
udk &SmazGodrf;qnf;zrf;qD;&mrSmawmh a&$yd\maygif; q,fcsD+yD; zrf;qD;&rdwm/ um;awG q,fcsD+yD;
odr;f qnf;&rdwm/ wdu
k af wGtvH;k aygi;f rsm;pGm ydik q
f ikd af ewmawG ausmrf aumif;=um;raumif; xGuf
ay:vmygawmhw,f? e0w acwfwavsmufv;kH e0w ppfacgi;f aqmif}uD;awG bmawGvyk cf =hJ uovJ/
b,favmuf tusiyhf suf azmufjyefc=hJ uovJ/ b,favmuf tusn;f wefq;kd 0g; azmufjyefc=hJ uovJ
qdkwm&J jy,k*fozG,fjzpfcJhygw,f? pD;yGm;a&;aomif;usef;r_a=umifhom zwfy,f&rSmqdk&if e0w
acgi;f aqmiftm;vH;k wOD;rS vGwaf jrmufz,
G &f mr&Sw
d t
hJ wGuf tckvkd Adv
k cf sKyf (14) OD;udk zwfy,fypf
vdkufjcif;[m pD;yGm;a&;oufoufavmufudpP [kwf[efrwlvdk@vnf; toHawGxGufvmcJhygw,f?
tzrf;cH&olawG &meJ@csD &SdcJhygw,f?
23-12-97 ae rh mS ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) OuU}uD; ocifAode;f wif wkwjf ynfrmS
uG,fvGefoGm;ygw,f?

etzacwf Ed k i f i H a &; xd y f w d k u f y G J r sm;/ wif ; rmr+ r sm;eJ Armjynf


etz qd+k yD; e0w uae trnfajymif;+yD; zGJpnf;vdu
k w
f t
hJ cg twGi;f a&;r; (3) qdw
k mygxu
G f
ay:vmygw,f? twGif;a&;r; (3) jzpfvmolu 'kAdkvfcsKyf}uD;0if;jrifh jzpfygw,f?
1998 ckESpf/ ckESpf[m ArmjynfvGwfvyfa&;a&$&wkESpfjzpfovdk/ jynfwGif;ppfESpf (50) wdkifwJh
ESpfvnf;jzpfygw,f? NLD u vGwfvyfa&;a&$&wk tcrf;tem;awG usif;y+yD; OuU/ taxGaxG
twGif;a&;r; rdef@cGef;awG xGufay:vmygw,f? a&$&wkvGwfvyfa&;ae@ a=unmpmwrf;vnf; xGuf
ay:vmygw,f? tESpfcsKyfuawmh wdkif;jynf&J jzpfay:aewJh EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;jy\emawG
udk awGqHak qG;aEG;a&;enf;eJ@ ajz&Si;f =uzd@k / vrf;!ecf H 'Dru
kd a&pD r[kwb
f J ppfreS w
f hJ ygwpD 'kH rD u
kd a&pD
udk xlaxmif=uzdk@qdkwmawGudk wifjyxm;ygw,f? a':atmifqef;pk=unf &J rdef@cGef;rSm vGwfvyfwJh
EdkifiH&J jynfoljynfom;awGyDyD owWd&dS&Sd wm0efododeJ@ vkyfoifhvkyfxdkufwmawGudk vkyfoGm;&rSm
jzpfygw,fvdk@vnf; ajymqdkazmfjyoGm;cJhygw,f?
jynfwGif;jynfy 'Drdkua&pDtiftm;pkrsm;uvnf; awGqHkaqG;aEG; tajz&Sma&;udk wdk;jrifh
awmif;qdkazmfjycJh=uygw,f?
NLD OuU OD;atmifa&$ u 98 ckESpf/ ZGefv (23) &ufae@rSm uae@rSpI &uf (60) jynfh
ajrmufrnfh =o*kwf (21) &ufae@ rwdik rf D v$waf wmfukd ac:,lzJG pnf;ay;yg&ef qdw
k hJ awmif;qdck suu
f kd
etz xHwifjyawmif;qdkygw,f? ZGefv (30) &ufae@rSm jynfolvlxku w&m;0if a&G;cs,fwif
ajrmufxm;wJh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf jynfolv$wfawmfudk,fpm;vS,fawGudk ajccsKyfeJ@ cH0ef
tufOya'eJ@ rw&m;ojzifh ta&;,laewmawGudk kwfodrf;ay;zdk@ etz OuU/ w&m;ol}uD;csKyf/
a&SaecsKyfwdk@xH vdyfrl+yD; wifjyawmif;qdkygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

547

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

98 ckEpS /f Zlvikd v
f xJrmS a':atmifqef;pk=unf u e,fxu
G pf nf;H;k a&;c&D;awG qif;zd@k jyifqif
xm;ygw,f? ppftpdk;&u a':atmifqef;pk=unf &J c&D;awGudk ratmifjrifatmif wm;qD;ydwfyif
wmawG ajymifajymifwif;wif; vkyfaqmifygw,f? &efukefuae rif;vS oGm;c&D;w}udrf/ yef;waemf
oGm;c&D;w}udrf/ ykodrfrdudktoGm; w}udrf (3) }udrfwdkifwdkif wm;qD;ydwfyifwmawG vkyfcJhygw,f?
ykodrfrdtoGm; tnmpkaus;&GmteD; wm;qD;cH&wkef;u (7) &ufwdkifwdkif um;xJxdkif+yD; qENjycJhyg
w,f? e0w tm%mydkifawGu um;xJuae twif;qGJxkwf+yD; &efukefjyefydk@cJhwJhtxd wif;rmr_awG
ay:cJyh gw,f? =o*kwv
f xJrmS a':atmifqef;pk=unf u ykord cf &D;udk xyf+yD; 'kw,
d t}udrf ud;yrf;cJyh g
w,f? e0w uvnf; xyf+yD; wm;qD;cJhygw,f? a':atmifqef;pk=unfu (13) &ufwdkifwdkif um;xJ
xdkif qENjycJh&if; e0w &J ,kwfrmr_awGudk urBmuodatmif azmfxkwfjyocJhygw,f?
98 ckEpS /f pufwifbmv (16) &ufae@rmS awmh NLD u acgi;f aqmif+yD;/ &Sr;f wdik ;f &if;om;rsm;
'Dru
dk a&pDtzGJ csKyf/ &cdik 'f rD u
kd a&pDtzGJ csKyf/ rGet
f rsK;d om;'Dru
kd a&pDtzGJ csKyf/ Zdrk ;D uGe*f &ufw@kd yg0ifwhJ
k yf gw,f? jynfol v$waf wmfu,
kd f
jynfolv$wfawmfudk,fpm;yaumfrDwD (CRPP) udk zGJ pnf;vdu
pm;yaumfrDwD (CRPP) [m v$wfawmfudk,fpm;vS,f (251) OD;&J v$Jtyfxm;wJh vkyfydkifcGifht&
zGJpnf;cJh+yD; v$wfawmfac:,la&;udk OD;wnfud;yrf;zdk@ jzpfygw,f? OuUtjzpf OD;atmifa&$/ twGif;
a&;r;tjzpf OD;oef;xGef; (NLD) eJ@ OD;at;omatmif (&cdkif'Drdkua&pDtzGJcsKyf) jzpfygw,f? OD;at;
omatmif [m &Srf;wdkif;&if;om;rsm;'Drkdua&pDtzGJcsKyf/ rGeftrsKd;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf/ ZdkrD;uGef
u&uf/ &cdkif'Drdkua&pdtzGJcsKyfqdkwJh tzGJ (4) zGJudk udk,fpm;ywJh udk,fpm;vS,fjzpfygw,f? tzGJ0if
rsm;tjzpf OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf/ OD;vGif/ OD;vSaz/ OD;pdk;jrifh/ OD;vGef;wif/ OD;!Gef@a0 wdk@jzpf=u
ygw,f? pkpkaygif; (10) OD;jzpfwJhtwGuf (CRPP q,fOD;aumfrwD) vdk@vnf; vlodrsm;cJhygw,f?
17-9-98 ae@rSm jynfolv$wfawmfudk,fpm;yaumfrwD&J a=unmcsuf trSwf (1) eJ@twl
TaumfrwDonf (90) jynfha&G;aumufyGJOya'ESifhtnD v$wfawmfac:,lay;a&;rlt&/ v$wfawmf
ac:,lay;a&; jzpfajrmufonft
h xd v$waf wmfu,
kd pf m; aqmif&u
G o
f mG ;rnf vd@k a=unmcJyh gw,f?
CRPP udk NCGUB, NCUB, DAB, NLD-LA, KNU, ABSDF, vlabmifopfygwD wd@k tyg
t0if jynfwGif;'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;uvnf; wcJeuf axmufcH=uovdk EdkifiHwumu tzGJ
tpnf;rsKd;pHkuvnf; axmufcHcJh=uygw,f?
e0w wjzpfvJ etz uawmh CRPP ay:aygufvmwmudk a'goykefxcJhygw,f? v$wfawmf
udk,fpm;yawGudk wdk;jrifh zdESdyfwmawGvkyfaqmifcJhygw,f/ tajrmuftjrm;udk zrf;qD;xdef;odrf;wm
awG qufwdkuf vkyfaqmifcJh+yD; {nfha*[mawGrSm ac:,lawGqHkaewm/ zdwf=um;aqG;aEG;aewmvdk@
cyfajymifajymif vdrv
f nfazmfjy a=unmajz&Si;f cJyh gw,f? zrf;qD;xde;f odr;f xm;wmudak wmif zrf;qD;
xm;wmr[kwf ac:,l awGqHkaqG;aEG;aewm/ zdwf=um;{nfhcHaewmjzpfatmif ajymifvdrfajymifpm;
ajymqdkcJhygw,f? wzufuvnf; pufwifbm (24) &ufae@up+yD;/ wjynfvHk; wdkif;eJ@jynfe,f
tvdkuf twkta,mif vlxkqENazmfxkwfyGJawG usif;y+yD; NLD udk OD;wnf wdkufcdkufygawmhw,f?
}uhzH w
G af wGacgi;f aqmif+yD; rwufrae& twif;t=uyf zdtm;ay; azmfaqmif zefw;D usi;f yy
vkyw
f hJ twkta,mif vlxq
k ENazmfxw
k yf aJG wGrmS a':atmifqef;pk=unf udk &p&mr&Sad tmif xd;k ESuf
wdu
k cf u
kd o
f u
d mQ cswmawGvnf; vkyyf gw,f? NLD udk rw&m;oif;a=unmzd@k a':atmifqef;pk=unf
548

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

udk wdik ;f jynfuarmif;xkwzf @kd / jynfEiS 'f %fay;zd@k qw


kd hJ ,kw,
f w
k rf mrm awmif;qdak uG;a=umfra_ wGtxd
azmfxkwfajymqdkvkyfaqmifcJhygw,f?
etz eJ@ NLD xdyfwdkufawG=ujyefwJhyGJjzpfygw,f? etz eJ@ NLD wdk@ wif;rmr_ xdyfwdkuf
jzpfr_awG wdk;vmcsdefrSm ukvor*~ vufaxmuftaxGaxGtwGif;a&;r;csKyf t,fvfbmdk'Dqdkwdk
Armjynfa&muf&v
dS mygw,f? 28/ 10/ 98 ae@rmS t,fvb
f mdk 'Dqw
kd [
kd m twGi;f a&;r; (1) eJ@awGqHk
ovd/k a':atmifqef;pk=unfe@J vnf; awGqHck yhJ gw,f? ArmEdik if t
H wGi;f vltcGit
hf a&; av;pm;vdu
k f
emr_ tajctaetay: zdtm;ay;r_ wnfaqmuf&ef ppftpdk;&acgif;aqmif AdkvfcsKyf}uD;rsm;eJ@
a':atmifqef;pk=unfudkyg awGqHkcJha=umif; vdk@ ukvor*~t&m&Sdu xkwfazmfajymqdkcJhygw,f?
AdkvfcsKyfcif!ef@u 'Dqdkwdkudk ppfwyfu vlxkudk t"rRcdkif;apjcif;rsm;/ EdkifiHa&;tusOf;om;rsm;udk
nOf;yrf;ESdyfpufjcif;rsm; r&Sdvdk@ ajymqdkcJhw,fqdkygw,f?
wu,fhuawmh e0w/ etz ppftpdk;&[m twif;t"rR vkyftm;ay;cdkif;wmawGudk
wjynfvHk;rSm us,fus,fjyef@jyef@ vkyfaqmifcJhygw,f? &xm;vrf;/ um;vrf;azmufcdkif;wmawG/
vrf;jyifwm/ dk;zdk@wm/ wl;ajrmif;ayguf/ usHK;qnf ajro,fcdkif;wmrsKd;awGtjyif/ ppfwyftwGuf
xGu,
f ufpu
kd yf sK;d apwm/ taqmuftOD; aqmufvyk cf ikd ;f wm/ ajrkid ;f ajrvGwf &Si;f vif;ckwx
f iG cf ikd ;f wm
awGtxd enf;trsKd;rsKd;eJ@ twif;t=uyf zdESdyfapcdkif;cJhygw,f? apcdkif;wJhtwdkif; rvkyfaqmif&if/
tjyif;txef tjypfay;wm/ '%fdkufwm/ nOf;yrf;ESdyfpufwmawGtxd ay:ay:xifxif usL;vGefyg
w,f? EdkifiHwumu vltcGifhta&;apmifh=unfhavhvmolawGu axmufjya0zef=uwJhtcg t"rR
vkyftm;r[kwf vkyftm;ay;wm/ vkyftm;tvy=uwm qdkwJhpum;vHk;awGeJ@ jiif;qef wkef@jyef
vdrfvnf ajz&Sif;cJh=uygw,f? Armjynfppftpdk;&&J t"rRvkyftm; toHk;yjcif;awGeJ@ ywfowf+yD;
tdik t
f ,fvt
f kd (ILO) u 96 ckESpfuwnf;u aumfr&SifzGJ+yD; pHkprf;ppfaq; ta&;,lEdkifzdk@ tcdkiftrm
jyifqifcJhygw,f? t"rR vkyftm;ay;cdkif;apr_awG[m ae&maygif;pHkrSm us,fus,fjyef@jyef@ jzpfay:usL;
vGefaecJhw,fvdk@vnf; aumufcsufydkifydkifqGJcJ@+yD; ppftpdk;&udk tjypfwif_wfcswm/ zdtm;ay; ta&;
,lz@kd jyifqifwmawG vkyaf qmifcyhJ gw,f? Edik if aH &;tusO;f om;awGe@J ywfowfv@kd vnf; wavsmufv;kH
EdkifiHa&;tusOf;om;r&Sd/ jypfr_usL;vGefolawGom&Sdw,fvdk@ cyfajymifajymif ajymqdkaecJhygw,f/
tusOf;axmifawGtwGif;rSmvnf; &uf&ufpufpuf zdESdyfnif;yef;wm/ yrlqufqHwm wrifouf
ouf vlrqHpGm vkyfudkifaqmif&GufwmawGa=umifh EdkifiHa&;tusOf;om;aygif;rsm;pGm e0w/ etz&J
tusOf;axmifawGrSm toufqHk;_H;cJh&wm wEdkifiHvHk;odjzpfygw,f? NLD acgif;aqmifawGxJu
OD;aomfu (armifaomfu)/ OD;wifa&$ (rH&k mG )/ OD;ode;f wif (wifoed ;f armif)/ OD;vSoef; (udu
k ;kd u|e;f v$wf
awmfudk,fpm;vS,f)/ OD;atmifrif; (rE Wav;wdkif;pnf;/ OD;wifarmif0if; - c&rf;v$wfawmfudk,fpm;
vS,f)/ OD;armifudk/ OD;apm0if; wdk@aoqHk;cJh=u&ovdk/ xif&Sm;wJh EdkifiHa&;acgif;aqmif ausmif;om;
acgif;aqmifawGjzpf=uwJh OD;cifarmifjrifh (jynfolwdk;wufa&;ygwD)/ OD;!dk0if; (jynfolwdk;wufa&;)/
OD;uif;pdef (jynfolwdk;wufa&;)/ Adkvfpufa&mif/ OD;pdk;0if; (jynfol&Jabmf)/ OD;pdef0if; (u|ef;jyef)/
oHr%d OD;pdefvS/ udkcsKd}uD; (rew)/ ref;'g0dwf (u&ifacgif;aqmif)/ OD;omxGef; (&cdkif) pwJhyk*~dKvf}uD;
awGvnf; axmifxJrSm toufay;usqHk;cJh=u&ygw,f? OD;aZmwdu/ OD;tmp&/ OD;OwWrpwJh&[ef;
oHCmawmfrsm;vnf; axmifcsc&H &if; ysv
H eG af wmfrcl &hJ ygw,f? Armjynfom;rsm;omru/ a':atmif
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

549

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

qef;pk=unfe@J &if;ES;D wJh (qD'G if/ 'de;f rwf/ aemfa0/ oH;k Edik if w
H @kd &J aumifppf0ef) rpPwm vD,ekd u
D ;dk vdk
EdkifiHjcm;om;oHwref 'Drdkua&pDvdkvm;olyg e0w &J axmifxJrSm aoqHk;cJh&ygw,f? e0w/ etz
wd@k &JtusO;f axmif[m tifrwefvrl qHveG ;f vSw/hJ xifovdk dik ;f pdik ;f ,kwrf m&m ae&m}u;D jzpfcyhJ gw,f?
1998 ckEpS /f Ed0k ifbmv (14) &ufrmS e0w/ etz wd@k &J OD;aqG;qHjrnfh tr_awmfxrf;/ wavsmufv;kH
e0w bufuae rsufESmajymifajymifeJ@ vdrfnmay;cJh&ol/ EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; OD;tHk;ausmf udkvnf;
etz u z,f&Sm;jypfvdkufygw,f? e0w/ etz twGif;rSm yduGJr_ rnD!Gwfr_awG&Sdaewmuawmh
trSefbJjzpfygw,f? OD;0if;atmif EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;jzpfvmw,f?
1998 ckESpf twGif;rSm xl;jcm;wJh v_yf&Sm;vmr_wckuawmh/ Adkvfr;csKyfa[mif; OD;atmif
}uD;&J tar&duefomG ;+yD;/ Adv
k rf ; csKyfa[mif; armifarmif wd@k e@J awGqH&k if;/ tar&duefukd 'Dru
kd a&pDa&;
rsupf ypfajymqdw
k mawG vkyaf qmifvmjcif;jzpfygw,f? OD;atmif}uD;u e0w ppfwyftwGi;f jzpfcsif
ovdkjzpfaewm/ vlxku &GH&SmatmhESvHk;em ae=uwmawGudkvnf; azmfxkwfajymqdk&if;/ wyfrawmf
}uD;wckvHk; ysufpD;ae&+yDvdk@ azmfxkwfajymqdkoGm;cJhygw,f? tqHk;owf t"duajymqdkcsufuawmhtm%mtm;vH;k Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; udt
k yf qdw
k m jzpfygw,f? Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u OD;aqmifwm
0ef,l+yD; trsKd;om;&if=um;apha&;eJ@ EdkifiHa&;t=uyftwnf;udk ajz&Sif;ay;qdkwmjzpfygw,f? Adkvf
csKyf}uD;ae0if; udk jyefvnfyGJxkwfa&;twGuf ajymqdkwifjywmjzpfayr,fh/ wyfrawmf}uD;wpfckvHk;
ysupf ;D ae&+yDqw
kd mudak wmh acgi;f avmif;xd;k jyoGm;cJyh gw,f? Armjynfwyfrawmf}uD;&J taetxm;
rSefudk wpfwpfcGcG yGifhyGifhvif;vif; azmfjyoGm;yHk[m/ yHkrSeftm;jzifhomqdk&if wyfrawmfzdcGJa&;qdkwJh
owfrSwfcsufeJ@ tuJqwfvGef;vSwJh e0w acgif;aqmifrsm;u ao'%ft}udrf}udrfcsrSwf tjypfay;
EdkifavmufwJh jypfr_}uD;jzpfygw,f? tHh=op&maumif;wmuawmh e0w u wkwfwkwfrS rv_yfcJhyg?
OD;atmif}uD; udv
k nf; vH;k 0ta&;,lcjhJ cif;r&Syd g? wOD;OD;eJ@ wpHw
k &m twdik t
f azmufy aqmif&u
G cf =hJ u
jcif;jzpfw,fqdkwm xif&Sm;aecJhygw,f?
99 ckESpf/ azaz:0g&Dv (12) jynfaxmifpkae@rSmawmh a':atmifqef;pk=unfu 'Drkdua&pD
vGwfawmfw&yf&SdrSom wdkif;&if;om;jynfawG&J ppfrSefwJhqENawGudk azmfxkwfay;Edkif/ taumift
xnfazmfay;Edik rf mS yg? 'ga=umifh jynfol v$waf wmf ac:,la&;[m wdik ;f &if;om;ta&;/ trsK;d om;a&;/
'Drkdua&pDjynfaxmifpkta&;jzpfygw,f vdk@ zGifhqdkxkwfaz:cJhygw,f?
99 ckEpS /f rwfv (27) rSm a':atmifqef;pk=unf&J cifyeG ;f a'guw
f mrdu
k u
f ,ft&J pf uifqm
a&m*geJ@ t*FvefrSm uG,fvGefygw,f? ruG,fvGefcif ZeD;onf a':atmifqef;pk=unfeJ@ awGqHkEdkifzdk@
Armjynfukd vma&mufa&; ud;pm;cJah yr,fh etz u ADZmxkwrf ay;wJt
h wGuf vma&mufciG hf r&cJb
h J
qHk;oGm;cJh&ygw,f? psmye udk ta=umif;y+yD; a':atmifqef;pk=unfudk t*FvefoGm;cGifhycJhygw,f?
a':atmifqef;pk=unfu etz &J ,kwf,kwfrmrm ywwfwJh oabmxm;udk r,Hk=unfwmu
wa=umif;/ Armjynf&J vuf&Sdtaetxm;}uD;udk rsufuG,fyroGm;Edkifwmu wa=umif;wdk@a=umifh
cifyGef;qHk;wmudkawmif oGm;a&mufjcif;ryawmhyg? jynfwGif;jynfy 'Drdkua&pDtiftm;pktm;vHk;u
a':atmifqef;pk=unf udk pmemaxmufxm;em;vnfa=umif; azmfjycJh=uovdk/ ydkrdk av;pm;wef;zdk;
xm;cJh=uygw,f?
NLD v$wfawmfudk,fpm;vS,fawG=um;rSmawmh etz eJ@aygif;+yD; a':atmifqef;pk=unf
550

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

&Joabmxm;/ tzGJ csKyf}uD;&J oabmxm;eJ@ qef@usicf sio


f al wG ay:ayguv
f mcJyh gw,f? OD;oef;xGe;f
(a';'&J)/ OD;wifxGef;armif (r*Fvm'Hk)/ OD;=unf0if; (r*Fvm'Hk) wdk@acgif;aqmifwJh (24) OD;yg tpkjzpfyg
w,f? NLD v$waf wmfu,
kd pf m;vS,t
f m;vH;k eD;yg; etz &J acgi;f pOftrsKd ;rsK;d &J xde;f odr;f zrf;qD;jcif;
cHae&csdefrSm tJ'Dyk*~dKvf (3) OD;u acgif;aqmif+yD;/ tzGJcsKyf&J v$wfawmfac:ay;a&;ud;yrf;csufawGudk
t[ef@twm;ywJh vkyaf qmifcsuaf wGukd azmfaqmifc=hJ uwmjzpfygw,f? jynfolv$waf wmfu,
kd pf m;
yaumfrwDu 28/ 4/ 99 ae@rmS a=unmcsut
f rSwf (25) 499 xkwjf yef+y;D / jyif;jyif;xefxef _wcf s
cJhwJhtjyif tzGJcsKyfu ta&;,lzdk@ qHk;jzwfcJhygw,f? tusOf;us zrf;qD;cHae&wJh yk*~dKvfrsm;u/ OD;oef;
xGe;f (a';o&J)/ OD;wifxeG ;f armif ( r*Fvm'H)k yg (24)OD;udk jynfol v$waf wmfu,
kd pf m;vS,rf sm;jzpfyg
vsuf ppfaxmufvrS ;f a&;&J vufuikd 'f w
k t
f jzpf aqmif&u
G af e=ujcif;udk jyif;xefpmG _wcf sa=umif;
a=unmcsufxkwfjyefcJhygw,f? 4/ 5/ 99 ae@pGJeJ@ tusOf;uscH trsKd;om;EdkifiHa&;tiftm;pk qdk+yD;
xkwfjyefa=unmcJhjcif;jzpfygw,f?
{+yD (23) &ufrSm ukvor*~vltcGifhta&;aumfr&Sif&J Armjynfqdkif&mqHk;jzwfcsuf
vnf; uef@uGufolr&Sd twnfyxGufay:vmcJhygw,f? wae@wjcm; qdk;0g;vm+yD; pepfwus jzpfyGm;
aewJh vltcGit
hf a&;csK;d azmufra_ wGtay: pd;k &draf =umif;azmfjy&if;/ vGwv
f yfpmG xkwaf zmfciG /hf zGJ pnf;
v_y&f mS ; pk;kH cGit
hf ygt0if vltcGit
hf a&;rsm;udk tjynft
h 0 av;pm;vdu
k ef mzd@k / tEdik u
f sihf apmfum;r_/
t"rRcdkif;apr_/ a&$ajymif;r_/ rw&m;owfjzwfr_awGudk &yfqdkif;zdk@/ a':atmifqef;pk=unftyg EdkifiHa&;
acgi;f aqmifawG&J vHk cHa&;/ use;f rm;a&;udt
k mrcHz@kd / tusO;f om;awG&J tqift
h wef;udk jriw
hf ifa&;eJ@
vlom;csi;f pmemwJh tzGJ tpnf;awGukd tusO;f axmifawGtwGi;f vGwv
f yfpmG 0ifciG hf yzd@k / tpd;k &{nfh
a*[mrSm xdef;odrf;xm;wJholawGtygt0if EdkifiHa&;a=umifh/ zrf;qD;xm;oltm;vHk; jyefv$wfay;zdk@
wdkufwGef;awmif;qdk qHk;jzwfcJh=uygw,f?
ar (24) &ufrSm tar&duefEdkifiHjcm;a&;0ef}uD; atmbdkuf u ArmjynfeJ@pyfvsOf;wJh
rdef@cGef;ajym=um;&mrSm Armjynf'Drkdua&pDa&;v_yf&Sm;r_udk axmufcHa=umif;/ Armppftpdk;&[m
a':atmifqef;pk=unfudk jynfolawGaxmufcHr_r&Sda=umif; trSefwu,f ,Hk=unfcJh&if NLD udk
vGwfvyfpGmpnf;kH;cGifhy+yD; trsm;a&SarSmufrSm vGwfvyfpGm tjrifzvS,fcGifhyoifha=umif;/ tar&d
uefu ArmjynfrSm &if;ESD;jryfESHr_topfawGudk ydwfyifa=umif;/ &if;ESD;jryfESHr_rSm t"dutusKd;&Sdol[m
ppftpd;k &omjzpf+yD; vlxt
k usKd ;cHpm;cGirhf &Sad =umif; t"rRvyk t
f m;ay; apcdik ;f r_rsm;vnf;&Sad =umif;vd@k
xkwfazmfajymqdkcJhygw,f?
ZGefvrSm tjynfjynfqdkif&m tvkyform;tzGJ (ILO) (87) }udrfajrmuftpnf;ta0;u
vnf; (tdkift,ftdk) &J yl;aygif;aqmif&Gufr_eJ@ taxmuftulyr_rsm;udk Armjynftpdk;&odk@ ray;
aqmif ryvkyf&ef qHk;jzwfwJhtjyif tjynfjynfqdkif&m tvkyform;tzGJ}uD;u }uD;r;usif;yaom
tpnf;ta0;/ aqG;aEG;yGJ/ ESD;aESmzvS,fyGJrsm;odk@ zdwfac: jcif;ry&efyg jyif;jyif;xefxef ta&;,lqHk;
jzwfcJhygw,f?
Zlvdkif (6) &ufrSm Oa&myor*~ udk,fpm;vS,ftzGJu a':atmifqef;pk=unf/ OD;atmifa&$/
OD;wifOD; wdk@eJ@ awGqHkcJhygw,f? etz tay: pD;yGm;a&;ydwfqdk@r_wcsKd yxm;a=umif;eJ@ ppfvufeuf
a&mif;csr_ydwfqdk@xm;jcif;/ tpdk;&t&m&Sdrsm;udk jynf0ifcGifhwm;jrpfxm;jcif;eJ@ atpD,H Oa&myor*~
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

551

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

=um; ESpfzufaqG;aEG;r_awGrSm jrefrmudk,fpm;vS,ftzGJ yg0ifcGifhray;jcif;awGjzifh '%fcwfta&;


,lxm;a=umif; &Sif;vif;ajymqdkcJhygw,f?
jynfya&muf'Drdkua&pDtiftm;pkrsm;&J t0ga&mifv_yf&Sm;r_awG jynfwGif;rSm ay:aygufcJh
ygw,f? EdkifiHa&;tHwkr_aumfrDwD (yD'D) &J EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGvnf; wkd;jrifhay:xGufvmygw,f?
9/ 9/ 99 ae@rSm usa&mufr,fh 9 av;vHk; v_yf&Sm;r_ tudwdkufyGJac:oHawGvnf; xGufay:vmyg
w,f? Armjynf'Drkdua&pDa&;axmufcHol EdkifiHjcm;om;awGyg xGufay:vmcJhygw,f? +Adwdo#eJ@ =op
aw;vsEikd if o
H m;*srd ;f (p)armfpav tzrf;cH&+yD; axmif (17) ESpf tcsc&H ygw,f? usKid ;f xHak xmifxJ
xm;ygw,f?
7/ 9/ 99 ae@rSm +Adwdefol rpPa&cs,f*dkvf'Gif (28) ESpf[m bm;vrf;eJ@ taemf&xmxrf;
a'gifh "mwfwdkifrSm (9999) pmwef;csdwf+yD;/ ajcaxmufudk ud;eJ@csnf+yD; ta&;}uD;+yD nDaemifwdk@/
aoG;pnf;um nDapnD=upd@k qdw
k o
hJ cD si;f udk Armvdk atmf[pfq&kd if; ud;k av;vH;k tud qENjycJyh gw,f?
ppftpdk;&u zrf;qD;+yD; axmif'%f (7) ESpfcsrSwfcJhygw,f?
16/ 9/ 99 ae@rmS v$waf wmfu,
kd pf m;yaumfrwD&J wESpaf jrmuftcrf;tem; NLD tzGJ csKyf
rSmusif;yygw,f? ESpfywfvnftcrf;tem;rSm q,fOD;aumfrwDudk rzsufEdkifa=umif;/ a&;&maumfrD
wDrsm;&J tpD&ifcpH mrsm;udk twnfya=umif;eJ@ Edik if aH &;tusO;f om;rsm; jyefvw
$ af y;a&; awmif;qdk
a=umif;awG qHk;jzwfcJhygw,f? 17/ 9/ 99 ae@rSm a&$*HkwdkifeJ@ xdqufaewJh vrf;wdkif;udk vufeufudkif
vHkxdef;awGcsxm;cJh+yD/ NLD 0if yifeD0wfpHkjynfh 0wfqif (300) cef@eJ@ =unfh_axmufcHol (400)
cef@[m a':atmifqef;pk=unfusef;rmygap qdkwJhauG;a=umfoHawGeJ@ a&mufcJh=uygw,f? vHkxdef;
u H;k csKyfxJ 0ifciG rhf ybJ wm;qD;ygw,f? wem&Davmuft=umrSm OD;atmifa&$ vma&mufEw
_ q
f uf
ajymqdkrS vlpkcGJay;cJh=uygw,f? CRPP &J 17/ 9/ 99 ae@a=unmcsuf trSwf (1) rSm &cdkif'Drkdu
a&pDtzGJcsKyf OuU a'gufwmOD;apmjratmif udk jynfolv$wfawmf OuU tjzpf a&G;aumufwif
ajrmufa=umif; a=unmcJhygw,f?
CRPP udk tzsufodrf;cdkif;aewJh ppftpdk;&eJ@ NLD OD;aqmifwJh CRPP xdyfwdkufwdk;yGJ}uD;
qufvufjzpfay:aecJyh gw,f? CRPP &J v$waf wmfac:,la&;udk ppftpd;k &u enf;trsK;d rsK;d eJ@ zdEydS w
f m;
qD;aecJhygw,f?
1/ 10/ 99 ae@rSmawmh xdkif;EdkifiH befaumufrd&Sd etz oHHk;udk vufeufudkifausmif;om;
wpku 0ifa&mufpD;eif; odrf;ydkuf+yD; cGyfa'gif;tvH v$ifhxlvdkuf=uygw,f? aoewfudk;csufazmuf+yD;
jrefrmausmif;om; ppfonfawmfrsm;tzGJ vdk@ a=unmygw,f? xdkif;vHkcHa&;wyfzGJ0ifrsm;u
oH;kH udk 0dik ;f wm;ygw,f? xdik ;f 0ef}uD;csKyf c|ev
f yd ikd u
f ,
kd w
f ikd f a&muf&v
dS m+yD; ajz&Si;f zd@k ud;pm;ygw,f?
pGrf;tm;jrifh jrefrmausmif;om;ppfonfawmfrsm;tzGJu (1) ArmjynfrSm zrf;pD;xm;wJh EdkifiHa&;
ausmif;om;tm;vH;k jyefvw
$ af y;zd@k (2) CRPP eJ@ etz aqG;aEG;zd@k (3) a':atmifqef;pk=unf ygweD @J
twdkuftcHawG pkaygif;+yD; =um;jzwftpdk;&zGJay;zdk@ awmif;qdkazmfjyygw,f? xdkif;tm%mydkifrsm;u
+idrf;csrf;pGmajz&Sif;cJh=u+yD; oHHk;pD;eif;ol Armausmif;om;rsm;u Arme,fpyfudk xGufcGmEdkifzdk@ &[wf
,mOfwpD; awmif;cHcJhygw,f? 2/ 10/ 99 ae@ ae@vnf (2;20) em&DrSm xdkif;e,fpyf wyfu udk;axmif
&Gmtxd &[wf,mOf eJ@y@kd ay;cJ+h yD; ausmif;om;rsm;u "m;pmcH zrf;qD;xm;olawGukd jyefvw
$ af y;cJu
h m
552

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

(25) em&D=um oHHk;pD;eif;r_}uD; tqHk;owfcJhygw,f? ausmif;om;rsm;u 'Drdkua&pDa&;twGuf ud;


yrf;azmfaqmifcJh=uwmjzpfygw,f?
ouU&mZf (2000) xJ csO;f eif;0ifa&mufvmcsed rf mS awmh CRPP eJ@ etz&J xdyw
f u
kd jf zpfr[
_ m
qufvuf}uD;rm;aeqJjzpfygw,f? etzu NLD udk qufvufzdcGJzdk@ a':atmifqef;pk=unfudk
OD;wnfx;kd ESuw
f u
kd cf u
kd zf @kd enf;rsK;d pHk taumiftxnfazmf&if; wurBmvH;k &J zdtm;ay;r_awGuv
kd nf;
qufvuf rsufuG,fyxm;qJjzpfygw,f? zrf;wmqD;wm npfywfwmawGudk wavsmufvHk;vkyfae
ustwdkif; qufvufvkyfaqmifaeqJvnf;jzpfygw,f? b,folrS *krpdkufbl;qdkwJh tcsKd;udkvnf;
ay:ay:xifxif azmfjzaeqJjzpfygw,f?
24/ 4/ 2000 ae@rmS jynfol v$waf wmfu,
kd pf m;yaumfrw
D D twGi;f a&;r; OD;at;omatmif
udk etzu rw&m;zrf;qD;vdkufygw,f? tusOf;enf;eJ@ ppfaq;+yD; axmif'%f (21) ESpfcsvdkufyg
w,f?
a':atmifqef;pk=unf u 'Dru
dk a&pDa&;eJ@ywfoufwhJ u;d yrf;aqmif&u
G rf a_ wG azmfxw
k af jym
qdkcsufawGudk &&ma'gifhuae qufvuf vkyfudkifaecJhygw,f? vma&mufawGqHk=uwJh awGqHkcGifh&
EdkifiHwumtzGJtpnf;aygif;pHku wm0ef&Sdyk*~dKvfaygif;pHkudkvnf; Armjynf'Drdkua&pDa&;eJ@ ywfouf
wJh &Si;f vif;wifjy azmfxw
k rf r_ sK;d pHu
k kd tcsed ef @J trD &Si;f vif;wifjyazmfxw
k af ecJyh gw,f? a':atmifqef;
pk=unfukd qkcs;D jri=hf uwJt
h wdik ;f wdik ;f tjynfjynfu qkEiS ;f yGaJ wGrmS vnf; ud,
k w
f ikd f qkwufa&muf,l
Edkifjcif;r&Sdayr,fh enf;trsKd;rsKd;eJ@ o0%fv$mawG rdef@cGef;awGay;ydk@+yD; Armjynf&J tajctaerSefawG
e0w etz&J ,kwfrmr_awGudk azmfxkwfwifjyaecJhovdk EdkifiHwumv_yf&Sm;r_awG/ tcrf;tem;awG
tpnf;ta0;awGudkvnf; o0%fv$mawG ay;ydk@+yD; ta0;uae yg0ifwufa&muf qENyaecJhygw,f?
pmeJ@ay;ydk@Hkru AD'D,dkwdyfacGeJ@ ay;ydk@wmrsdK;awG ygwDwGif r_&Sd&SdvkyfaqmifaecJhygw,f?
ZGefv (26/ 27) ae@awGrSm usif;ywJh EdkifiHaygif; (100) ausmfu EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;awG
wufa&mufwhJ ydv
k efEikd if H 0gaqmrSmusi;f ywJh wurBmvH;k qdik &f m 'Dru
kd a&pDnv
D mcH}uD;rSm a':atmif
qef;pk=unf &J ay;ydk@wJh AD'D,dkrdef@cGef;wdwfacG}uD;udk xkwfv$ifhjyoay;cJhygw,f? ppftpdk;&&J vdrfnm
,kwfrmr_awGudk wurBmvHk;uvnf; odjrifem;vnf ae=u+yDjzpfygw,f?
ppftpdk;&&J vdrfnmr_awGuawmh ppftpdk;&tzGJ0ifawGtwGif;rSmawmif jyefvnfa0zef
ajymqdkvm&wJhtxd ay:xGufvmwmawGvJ&Sdygw,f? (7/ 7/ 2000) ae@ jrefrmpD;yGm;a&;eJ@ywfouf
wJh aqG;aEG;yGJwckrSm etz&J trsKd;om;pDrHudef;ESifh pD;yGm;a&;zGHzd;wdk;wufr_ 0ef}uD;Xme/ 'k0ef}uD;
Adkvfr;csKyfaZmfxGef; udk,fwdkifu nHhzsif;wJh pDrHcef@cGJr_awG/ vGJacsmfaer_awG vdrfnm0g'jzef@xm;ovdk
jzpfaer_awGukd azmfxw
k af jymqdv
k mcJw
h ,fqykd gw,f? (aemufyikd ;f rSm Adv
k rf ; csKyf aZmfxeG ;f udk etzu
zwfypfvdkufygw,f?)
jrefrmEdkifiHa&;t=uyftwnf;awGudk bufaygif;pHkuae tjrifoabmxm;awG wD;acguf
=unfzh @kd y%mr vma&mufjcif;tjzpf/ ukvor*~ twGi;f a&;r;csKyf&J txl;ud,
k pf m;vS,}f uD; rpPwm
&mZmvD tpPar;vf [m Armjynfudk vma&mufcJh+yD;/ Zlvdkif (3) &ufrSm jyefoGm;ygw,f? ppftpdk;&
acgi;f aqmifawGe@J a&m/ NLD acgi;f aqmifawG wdik ;f &if;om;ygww
D csKd u acgi;f aqmifawGe@J yg awGqHk
oGm;cJhygw,f? &mZmvDtpPar;vf jyefoGm;+yD;wJhaemufydkif;/ etz &J NLD zsufodrf;a&;v_yf&Sm;r_
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

553

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

awG &yfqdkif;roGm;bJ tid;eJ@ wdk;+yD;awmif vkyfaqmifvmoa,mif&SdcJhygw,f? Zlvdkif (12) rSm


ArmjynfvOl ;D a&[m (5013) oef;&S+d yDv@kd etz ua=unmygw,f? Zlvikd f (24) &ufrmS (3) ESpcf aJG usmf
=umydwfxm;&wJh wuUodkvfeJ@ aumvdyfawG jyefzGifhvmjyefygw,f? ausmif;om; (7) aomif;ausmf
wuUodkvfawGrSm wufa&mufynmoif=um;aew,fvdk@ etz u ajymqdkygw,f?
tzGJcsKyftay: tvGeftu|H zdESdyfvmr_awGa=umifh ppftpdk;&udk jyefvSefwkef@jyefwJhtaeeJ@
NLD 'kOuU OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf/ OD;pdk;jrifh wdk@OD;aqmifwJhtzGJ[m =o*kwfv (24) &uf
ae@rmS uGr;f +cHuek ;f c&D;udk pwifygw,f? 'vrdtxGurf mS yJ ppftpd;k &bufu twif;t=uyf wm;qD;
ydwfyifygw,f? a':atmifqef;pk=unfwdk@tzGJu (8) &uf=um um;xJxdkif+yD; qENjycJh=uygw,f?
etz&J w&m;rJhvkyf&yfudk ukvor*~}uD;eJ@ EdkifiHwumtzGJtpnf;rsm;/ jynfwGif;jynfy
awmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;u em&Drvyf apmifh=uyf=unfh_ owif;xkwfjyefcJh=uygw,f? pufwif
bm (1) &ufnoef; aumifausmfcsdefrSm etz vHkxdef; (200) ausmfu 0dkif;+yD; zrf;qD;xdef;odrf;um
twif;t=uyf &efukefrdudk jyefydk@cJhygw,f? ra=ureyf jyefvnfuef@uGuf ajymqdkwJhvli,f (9)
OD;udk vHkxdef;rsm;u dkufESufzrf;qD; ac:aqmifoGm;cJhygw,f? pufwifbm (2) &ufae@up+yD; NLD
A[dktvkyftr_aqmiftzGJ0if (10) OD;vHk;udk aetdrftus,fcsKyfvkyfvdkuf+yD; zkef;vdkif;awGyg jzwf
awmufvdkufygw,f? ppfwyfeJ@ axmufvSrf;a&;u NLD A[dkXmecsKyfHk;cef;udk 0ifa&mufpD;eif;+yD;
tcef;wHcg;aomh bDkdaomhawGudkyg dkufcsKd;zsufqD;ypf+yD; zdkifwGJawG pm&Gufpmwrf;awGudkyg odrf;
qnf;wmvkyfygw,f?
aetdrftus,fcsKyfcsxm;+yD; (12) &uft=umrSm NLD tvkyftr_aqmiftzGJ0ifrsm;udk
vGwv
f yfpmG v_y&f mS ;vmcGihf y+yDjzpfa=umif; etzu owif;xkwjf yef+yD; aemuf&ufrmS bJ a':atmif
qef;pk=unf u (10) &uftwGif; &efukefjyify c&D;xGufOD;r,fjzpfa=umif; a=unm+yD; etz udkpdrf
ac:ygw,f?
pufwifbm (21) &ufrmS OD;wifO;D / a':atmifqef;pk=unf wd@k acgi;f aqmifwhJ NLD tzGJ [m
&efukefblwm}uD;uae rE Wav;udkoGm;zdk@ vkyfygw,f? etz u vHkcHa&;awG tjynfhcsxm;+yD;/
rE Wav;c&D;pOf &xm; (3) pD;vHk;udk vufrSwf0,fvdk@r&atmif cufcufcJcJ }uHpnftm;xkwf wm;qD;
wmvkyfygw,f? }uHzGwfawGudk ta&;ay:ac:,l+yD; rE Wav;&xm;ay: vdkufygapum &xm;vufrSwf
ukef+yDvkyfwm/ &xm;awG p}uFefajymif;xGufapwm a':atmifqef;pk=unf wdk@udk vdkufygydk@aqmifol
tm;ay;=unfh_olawGudk vljrifuGif;rSmwif ajymif twif;t=uyf zrf;qD;wmawGvkyf+yD; rysufysuf
atmifzsufygw,f? NLD tzGJcsKyf0ifaygif; (68) OD; tzrf;cHcJh&ygw,f?
'vc&D;wkef;uvdkyJ a':atmifqef;pk=unf udkaetdrftus,fcsKyf xyfcsvdkuf+yD;/ OD;wifOD;
yg vltrsm;tjym;udk ppfa=uma&;pcef;rsm;rSm zrf;qD;xdef;odrf;xm;vdkufygw,f? ppftpdk;&&J
Zmwdkyf wdk;jrifhyGifhusoGm;cJhygw,f? ppftpdk;&udk ab;=uyfeH=uyfjzpfatmif vkyfvdkufEdkifwJh/ wurBm
vHk;a&SrSm ppftpdk;&&JkyfyHkrSefudk zGifhusoGm;apcJhwJh EdkifiHa&;tHwkvkyfaqmifcsufawGjzpfygw,f?
20/ 11/ 2000 ae@rmS Adv
k rf ; atmife@J Edik if aH &;orm;a[mif}uD; (28) OD;wd@k &J trsK;d om;atmif
yGJae@txdrf;trSwf yef=um;v$mxGufay:vmygw,f? awGqHkaqG;aEG;a&;/ NLD acgif;aqmifrsm;udk
554

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

wm;qD; ydwfyifxm;wmawG kwfodrf;ay;a&;/ EdkifiHa&;tusOf;om;rsm; v$wfay;a&; awmif;qdkcJhyg


w,f?
'DZifbm (1) &ufae@rSm NLD acgif;aqmif (6) OD;udk aetdrftus,fcsKyfuae jyefv$wfay;
cJah yr,fh OD;wifO;D / OD;atmifa&$/ a':atmifqef;pk=unf wd@k uakd wmh qufvufxed ;f odr;f xm;cJyh gw,f?
tzGJcsKyfacgif;aqmif OD;vGif udk t&ifqHk; a':atmifqef;pk=unf aetdrfudk oGm;cGihfycJhygw,f? ukv
or*~taxGaxGnv
D mcHu jrefrmEdik if [
H m vltcGit
hf a&;csKd ;azmufrr_ sm; qufvufusL;vGeaf ea=umif;/
'DZifbm(4)&ufrSm wnDw!Gwfwnf; qHk;jzwfcJhovdk tdkifb,fvftdkuvnf; tdkift,fvftdk qkH;
jzwfcsufrsm;udk taumiftxnfazmfzdk@ tzGJ0ifEdkifiHrsm;eJ@ ukvor*~0ifEdkifiHrsm;udk 'DZifbm (10)
&ufrSm pmrsm;ay;ydk@ wdkufwGef;ygw,f? EdkifiHwumhvGwf+idrf;csrf;omcGifhtzGJ}uD;uvnf; jrefrmEdkifiH
tusOf;axmifawGtwGif; ESdyfpufnOf;yrf;r_awG qufvufjzpfyGm;aea=umif; 'DZifbm (12) rSm
xkwfjyefa=unmygw,f?
2000 jynfhESpfukefcgeD;rSm etz eJ@ typftcwf&yfpJa&; vkyfxm;=uwJh +idrf;tzGJawGyg
wkev
f y_ o
f mG ;&wJh etz &J tpkvu
kd t
f yv
H u
kd f vlowfy}JG u;D uawmh rH;k ud;k vlowfy}JG u;D jzpfygw,f?
ppftpd;k &e@J typftcwf&yfpaJ &; yxrqH;k vkycf =hJ u+y;D txl;a'o(1) vd@k uifyeG ;f wyfay;jcif;cHc&hJ wJ/h
Auy wdk@qDuae yxrqHk; cGJxGuf+yD;/ yxr qHk; tm%modrf;cJh&mvnf;jzpfwJh rdk;udk; rSm Edk0ifbm
(24) &ufae@u jzpfay:cJhwmjzpfygw,f? atmufwdkbm (24) rSm rHk;udk; MDA OuU rHkqmv
qD uae/ vDeifrif OD;pD;wJ&h if; (817) tzGJ u tm%modr;f ,lc+hJ yD;/ jy\emt}uD;tus,f ay:cJ=h u
ygw,f? ESpzf ufv;kH u etz udyk t
kH yf+y;D ajz&Si;f ay;zd@k vyk af qmifae=uwke;f etz ppfwyf[m axmuf
vSrf;a&;wyfeJ@twlwGJ+yD; aumufaumufuspfuspf ajz&Sif;ay;vdkufyHkuawmh tm%modrf;acgif;
aqmif vDeifrif wd@k tzGJ udk wa,mufrusef awG&mae&mrSm owfjzwfypfvu
kd +f yD; rHq
k mv udv
k nf;
zrf;qD;+yD; axmifxyJ @kd vu
kd jf cif;jzpfygw,f? tm%modr;f acgi;f aqmif vDeifrif tygt0if (97) a,muf
towfc&H +yD; tjypfrt
hJ &yfom; (150) avmuf aoqH;k cJ&h wJh etz &J tpkvu
kd t
f yHvu
kd f vlowfyJG
}uD;/ wenf;tm;jzifh etz w&m;pD&ifyGJ}uD;jzpfygw,f? +yD;awmh rHk;udk;wckvHk;udk etz u vHk;0
odrf;ydkuf,lvdkufygawmhw,f? MDA tzGJ}uD; wcgwnf; Zmwfodrf;cHvdkuf&ygw,f? +idrf;tzGJawG
tm;vHk;twGuf etz &J oabmxm;trSefudk xkwfazmfjyovdkufwJh vlowfyGJ}uD;jzpfygw,f?
'DZifbm (23) &ufae@rSm etz ppftkyfpku etz twGif;t&m&Sdrsm;twGuf xkwfjyefvdkuf
wJh txl;trdef@w&yfuawmh t&m&Sdrsm;taeeJ@ vGwfvyfa&;wdkufyGJ0if EdkifiHa&;orm;a[mif;}uD;
rsm;/ NLD 0if wyfrawmft&m&Sda[mif;}uD;rsm;eJ@ EdkifiHa&;rSm wenf;enf;eJ@ ywfoufaewJh wyfr
awmft&m&Sda[mif;}uD;rsm;qD 0ifxGufoGm;vmjcif;rsm;ry&ef qdkwmjzpfygw,f? ppfwyfwGif;
omru &JwyfzGJ/ v0u/ taumufcGefeJ@ rde,f taxGaxGtkyfcsKyfa&;Hk;awGudkyg tvm;wl
!ef=um;xm; w,fvdk@qdkygw,f?
'DZifbmvxJrSm 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;bufu ay:xGufvmwJh vlxkv_yf&Sm;r_wrsKd;
uawmh v$wfawmfudk,fpm;yaumfrDwDudk axmufcH=u qdkwJh pwpfumrsm;eJ@ vlxkqENvlxk
toH/ a&G;aumufyo
JG pf 'd@k vufrcH qdw
k phJ um;awG rE aW v;rdae&m tESrH mS ay:ayguv
f mjcif;jzpfyg
w,f? t0ga&mifatmufcHeJ@ a&;om;xm;wJh pwpfumawGjzpfygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

555

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

2000 jynfhrukefrDtwGif; NLD udk tjywfacsr_ef;ypfr,fvdk@ armif;wifxm;wJh etz &J


}uHpnfcsuf}uD;uawmh edXdwHoGm;cJh&+yDjzpfygw,f?

ouU & mZf 2000 uk e f t xd e0w/ etz acwf e d * H k ; csKyf


wdkif;jynf&J tajctaet&/ EdkifiHawmf}uD; yduGJEdkifwJhtE W&m,fudk xdef;odrf;+yD;/ ,m,DyJ
tm%mudk &,lxm;ra,mife@J / vlxq
k ENukd rsuu
f ,
G f y+yD; wufvmcJw
h hJ e0w/ etz ppftpd;k &[m
(12) ESpfausmfoGm;cJh+yDjzpfygw,f? ukd,fwdkifyvkyfay;cJhwJh (90) jynfhESpf a&G;aumufyGJ&vm'fudk
t&Surf &Sd rsuu
f ,
G f y+yD; v$waf wmfawmifac:,lray;cJw
h mvnf; (10) ESpaf usmf oGm;cJ+h yDjzpfygw,f?
(93) ckEpS u
f wnf;u usi;f ycJw
h hJ v$waf wmfac:,l&r,ht
f pm; wrifnpfywf zefw;D cJw
h hJ trsK;d om;nD
vmcH}uD;qdkwmvnf; urBmht&Snfvsm;qHk; nDvmcH}uD;tjzpf pm&if;wif&awmhrwwf r+yD;EdkifrpD;
EdkifeJ@ a&pkefarsmoGm;&cJh&+yDjzpfygw,f? aemufqHk;rSm 'dk@wm0efta&;oHk;yg;qdkwmudk azmfxkwfauG;
a=umf&if; tem*wfEikd if aH wmfrmS wyfrawmfukd Edik if aH &;OD;aqmifrt
_ cef;u ay;&r,fqw
kd hJ rzG,rf &m
awmif;qdck suu
f w
kd if&if; ppfAv
kd w
f rwfay:vpDukd t&Surf &Sd ief;ief;wuf awmif;qd&k if;eJ@ wwdik ;f jynf
vHk;udk xifovdk Adkvfustkyfpdk;cJhygw,f?
wwdik ;f jynfv;kH &J pD;yGm;a&;vkyif ef;awGukd vuf0g;}uD;tky&f if; ppftyk pf &k J tusK;d pD;yGm;awGukd
umuG,x
f ed ;f odr;f wd;k csJ &if; rm&S,af vmudk tvHaxmiftyk pf ;kd &if;eJ@ ppftm%m&Sipf epfukd tajymif
wif;qHk; csrSwftaumiftxnfazmfcJh=uygw,f? rqv taz&if;acwfuxuf tqaygif;rsm;pGm
qd;k 0g;,kwrf m aumufuspzf Ed ydS w
f hJ vkyaf qmifra_ wGe@J rqv acwfxuf q,fqru qd;k 0g;wJh tarSmif
acwf}uD;udk wwdkif;jynfvHk; usa&mufapcJhygw,f?
aiGpuULawGudk xifovdk dkufESdyfoHk;pGJkHru (18-11-98) ae@&ufae@rSm usyf 1000 wefaiG
puULawGtxd wdk;jrifhdkufESdyfoHk;pGJ&if;/ aiGa=u;azmif;yGr_'%f/ ukefaps;E_ef;}uD;jrifhr_'%fudk jynfolw
&yfvHk; cg;aumhatmifcH=u&ygw,f? zGwfausmjympk ckqHu|wfb0 a&muf=u&ygw,f? (88) ck
tm%modrf;pu (6) usyfeJ@ (10) usyf=um;yJ&SdcJhwJh qefwjynfaps;E_ef;[m (2000) jynfhESpfrSm
qefwjynf (140) eJ@ (200) usyf =um;jzpfae&yg+yD? taxGaxGukefaps;E_ef;[m ysrf;r#wGuf&if
awmif (12) ESpftwGif; (12) qru jrifhwufaecJh&+yDjzpfygw,f?
(12) ESpftwGif; ukauG,f olaX;}uD;awGjzpfvm=uolawGuawmh e0w/ etz 0if
AdkvfcsKyf}uD;awGeJ@ rl;,pfaq;0g;EG,f/ bdef;bk&ifEG,f/ pD;yGm;a&;vkyfief;&Sif qdkol}uD;awGjzpfygw,f?
bdef;bk&ifa[mif;}uD;awG[m aiGrJudk aiGjzLvkyfcGifh&Hkru {&mrvkyfief;&Sif/ &if;ESD;jryfESH&Sif/ e0w/
etz acwf *k%o
f a&&Sv
d }l uD;rif;/ vl*%
k w
f efpm&if;0if}uD;rsm;awmifjzpfaeygw,f? bde;f rl;,pfaq;
0g;eJ@ywfoufwJh tzGJtpnf;acgif;aqmif}uD;awGwcsKdvnf; usdusdwuf csrf;omuG,f0vmcJh=uyg
w,f? Armjynf[mvnf; EdkifiHwumhrsufESmpmrSm bdef; rl;,pfaq;0g;eJ@ ywfouf+yD; emrnftysuf
qHk; HIV a&m*geJ@ywfouf+yD; emrnftysufqHk; EdkifiHwckjzpfvmcJh&ygw,f?
556

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

aps;uGufpD;yGm;a&;qdkif;bkwfatmufrSm yk*~vdub%f}uD;awG tv#dKv#Kday:um/ ukr`%D}uD;


awGtv#Kdv#Kday:um v,fajr{&d,m {uaxmifaomif;csD ydkifqdkifwJh ukr`%DtzGJtpnf; yk*~dKvf}uD;
awGay:um acwfopf ya'o&mZf ajr&Sifpepf}uD;wrsKd; ay:aygufcJhygw,f?
,kZeukr`%Du {u (3) aomif;ausmf/ qm;Apftifwmae&Sife,fu {u (4)aomif;ausmf/
'*Hktifwmae&Sife,fu {u (3) aomif;ausmf/ jrefrmbDvD,H*k (y) u {u (3) aomif;eD;yg;eJ@
at&Sa0gvfu {u (1) aomif;ausmf v,f,majrazmfxkwfcGifh& ukr`%D}uD;awGjzpfvmygw,f?
e0w-etz acwfrSm jynfytxda&muf=u&wJh EdkifiHa&;tzGJtpnf;/ EdkifiHa&;orm;/ EdkifiHa&;
'kuQonfawGay:um jynfya&muf'Drdkua&pDtiftm;pkawG&J ppftpdk;&qef@usifa&; v_yf&Sm;r_awG
vnf; ay:cJyh gw,f? rdcifwikd ;f jynf&J c|wf cHusra_ =umif/h jynfya&muf&olawG vkyt
f m;a&mif;pm;&ol
awG ra&rwGufEdkifatmif rsm;jym;cJhovdk/ ppfajy;'kuQonfawGvnf; ra&wGufEdkifatmifrsm;cJhyg
w,f? xdkif;EdkifiHrSm (8) odef;cef@/ *syefEkdifiHrSm (2) aomif;cef@/ rav;&Sm;rSm (1) odef;cef@/ udk&D;,m;
rSm (6) axmifcef@eJ@ tdENd,/ =opaw;vs eJ@ wkwfjynfbuf a&mufae=u&olawGvnf;&Sdygw,f?
e0w/ etz [m r=umc% *k%,
f al jymwwfwmu b,ftpd;k &vufxufurS rpGr;f aqmif
Edik cf w
hJ hJ vufeufuikd t
f zGJ tpnf;}uD; (18) ck&w
dS t
hJ euf (17) zGJ cGeJ @J +idr;f csr;f a&; &atmifprG ;f aqmif
EdkifcJh+yD qdkwmjzpfygw,f? wu,fuawmh typftcwf&yfpJa&; ysufjym;oGm;+yD;awGudkyg t+rJxnfh
a&wGujf yHrk u/ Edik if aH &;t& bmwckrS aqG;aEG;Edik jf cif;r&Sad o;bJe@J typftcwf&yfpaJ &;vkyx
f m;&wJh
tqifhudk +idrf;csrf;a&;tzGJawGvdk@ uGm;&if;/ wzufu a&SaemufrnDwmuawmh ppfwyf}uD;udk
}uD;oxuf}uD;atmif tqufrjywf csJxGifwnfaqmufaejcif;jzpfygw,f? tm%modrf;umpu
(2) odef;yJ&SdcJhwJh ppfwyf}uD;[m 2000 jynf@ tukefrSm (4) odef;cGJausmf wyf}uD;jzpfae+yDjzpfygw,f?
ppfoHk;p&dwf bwf*swfaiG[m/ bwf*swf}uD;wckvHk;/ wjynfvHk;toHk;p&dwftm;vkH;&J xuf0ufeD;yg;
avmuf oHk;zHef;ypfaecJhygw,f?
e0w/ etz ppftpdk;&udk vufeufpGJudkif qufvufwdkufyGJqifaewJh awmfvSefa&;tzGJawG
uawmh 2000 jynfhtukefrSm KNU, KNPP, ABSDF, SSA (south) wdk@jzpfygw,f? ordkif;tpOf
vm}uD;cJhwJh Auy uawmh ajratmufygwD}uD;jzpfoGm;cJh+yD; ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkpnf;Hk;a&;
aumfrDwDudk zGJpnf;+yD; ArmjynfEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGtwGif; yg0ifaecJhygw,f?
e0w/ etz ppftpdk;&taeeJ@ jynfwGif;rSm EdkifiHa&;t& xdyfwdkuf&ifqdkifae&+yD;/ OD;wnf&ef
oltjzpf owfrw
S &f ifqikd f ae&wmuawmh NLD tzGJ csKyfjzpfygw,f? b,fvakd jz&Si;f ay;&rSe;f rodEikd f
awmhavmufatmif tcuftcJawGae&wmuawmh (90) jynfh a&G;aumufyGJ&v'fjzpfygw,f?
wjynfvHk;rSm trsKd;om;a&;t=uyftwnf;}uD; ay:aygufaecJh+yDjzpfygw,f? jynfyauG;+rD
uvnf; a':vmoef;aygif; (6100) ausmf&SdoGm;+yDjzpfygw,f?

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

557

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

ed * k H ;
2000 jynfhESpf/ 'DZifbm (31) &ufae@rSm (20) &mpk}uD; ukefqHk;oGm;cJh+yDjzpfygw,f? (20)
&mpk Armjynfordkif;udk jyef=unfhvdkufr,fqdk&if 1948 ckESpfrwdkifrDtxd[m e,fcsJorm;wdk@vufatmuf aexdkifcJh&wJh olu|efb0 udkvdkeD
acwfordkif;jzpfygw,f? (t*Fvdyfe,fcsJorm;vufatmuf usa&mufcJh&wmuawmh 1885 ckESpfu
wnf;ujzpfygw,f) olu|efb0jzpfwJhtwGuf ArmjynfwjynfvHk; tarSmifzHk;cJh&ygw,f?
Armjynfvw
G v
f yfa&; a=unmEdik cf w
hJ hJ 1948 uae 2000 jynfEh pS u
f ek t
f xd (52) ESpt
f wGi;f
rSm (48-58) zqyv q,fEpS q
f ,fr;kd acwfe@J (60-62) yxpacwf (2)ESp/f aygi;f (12) ESpf wmumv
uvGJ&if ESpfaygif; (40) wdwd[m ppftm%m&Sifpepfacwf}uD;jzpfygw,f? (20) &mpkukefqHk;oGm;csdef
txdvnf; ppftm%m&Sifpepfacwf}uD;[m rcsKyf+idrf;Edkifao;yJ qufvufwnf&SdaecJhygw,f?
'Davmuf&Snfvsm;vSwJh ppftm%m&Sifpepfacwf}uD;udk xyf+yD; cGJuef@=unfhr,fqdk&ifawmh
(58-60) tdrfapmifh tpdk;&acwf (2) ESpf/ (62-88) rqv wygwDtm%m&Sifpepfacwf (26) ESpf
eJ@ 88 ckESpfuae aemufydkif; e0w/ etz ppftpdk;&acwfqdk+yD; (3) ydkif;awG&r,fjzpfygw,f?
tdraf pmift
h pd;k &acwfu ppftm%m&Sipf epf 0wfpjkH ynhZf mwfwu
kd w
f hJ ed'ge;f ysK;d wJh acwfjzpfyg
w,f? 'Drkdua&pD tarSmifuscJh&ygw,f?
(26) ESpfwm rqv acwf}uD;uawmh 'Drkdua&pDtarSmifuscJ&Hkru wjynfvHk; tarSmifzHk;
cJ&h wJah cwf/ jynforl sm; 'kuyQ ifv,fa0cJ&h wJah cwf jzpfygw,f? ppftyk pf /k ppftm%m&Sipf epf&J azmuf
jyefq;kd 0g; &ufpufra_ wGatmufrmS trdArmjynf}uD;/ olawmif;pm; Edik if pH m&if;0ifjzpfomG ;cJ&h ygw,f?
zqyv q,fESpfq,frdk;acwfu tm%m& zqyv EG,f0ifrsm;om acgif;aygif;pwaxmifaxmifeJ@
vGwv
f yfa&;&J t&om cHpm;Edik cf =hJ u+yD;/ jynforl sm;b0 tarSmifxu
J rwufEikd cf &hJ ovd/k rqvacwf
}uD;xJrmS awmh arSmifrkH urJ rGo
J xufrcJG &hJ ygw,f? eufi_d ;f vGe;f vSwhJ tarSmifacwf}uD;jzpfcyhJ gw,f?
vGwv
f yfa&;eJ@twl a&Sqifah emufqifh ayguzf mG ;vmcJ&h wJh jynfwiG ;f ppf}uD; ydrk u
kd s,jf yef@ eufi_d ;f vm
cJh&ygw,f?
(88) ckESpfupwJh e0w-etz acwf}uD;uawmh rqv wygwDtm%m&Sifpepf&J tquf
ppftm%m&Sipf epfacwf}uD;jzpf+yD;/ trdArmjynf}uD;wckv;kH arSmifrkH u rJ/ rJrkH u euf/ tk%rf wuf
Edkifao;wJh Armjynf}uD;jzpfcJh&ygw,f? ppftm%m&Sifpepfqdk;&J qdk;0g;r_/ &ufpufr_/ uvdefusr_/
,kwfrmr_/ aumufuspfr_rsKd;pHkudk tpHktvif tjynfht0/ rcHcsifp&maumif;avmufatmif awG=u&
wJhacwfjzpfygw,f? Armjynf jynfolrsm;&J qif;&JwGif;euf&r_[m b,facwfueJ@rS rwl&avmuf
atmif qdk;0g;vSygw,f?
Armjynf}uD;[m arSmif&mu arSmif/ wdk;+yD;arSmif/ tarSmifwumhtarSmifawG=um;xJrSmyJ
&ifemp&m wnf&Sdae&ygao;w,f?
Edik if w
H umrSm *vdb
k ,fvu
kd af Z;&Si;f acwfv@kd atmf=u/ owif;eJ@enf;ynmacwf/ ynmacwf/
rD'D,macwf/ +idrf;csrf;a&;eJ@ zGH@zd;a&;acwf/ acwf/ acwfvdk@ trsKd;rsKd; uifyGef;wyfajymqdk auG;
558

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

a=umfae=ucsdefrSm trdArmjynf}uD;uawmh ppftm%m&Sifpepfqdk;&J trsKd;rsKd;aom zdESdyf&ufpuf


,kwfrmr_awGatmufuae vGwfajrmufEdkifjcif;r&Sdao;bJ/ acwfaemufuswJh/ zGHzd;wdk;wufr_r&SdwJh/
'Drdkua&pDeJ@ vltcGifhta&;awG qHk;_H;ae&wJh trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_awGyduGJae&wJh/ qif;&Jr_
rGJawr_ edrfhusr_ txifao;cH&r_rsKd;pHkeJ@ aomueJ@ y&da'0awGt=um; w0Jvnfvnfjzpfae&qJ
EdkifiHwcktjzpf epf+rJepfae&ygao;w,f?
&mpk0ufausmf=um+yDjzpfwJh jynfwGif;ppf}uD; &Sd+rJ&Sdaeygao;w,f? qdk;0g;azmufjyefvSwJh
ppftm%m&Sifpepfqdk;&J 0J=oCtwGif;u rvGwfuif;Edkifao;wJh Armjynf jynfolrsm;b0 tarSmif
us+rJ usae&qJjzpfygw,f? EdkifiHa&;t=uyftwnf; pD;yGm;a&;/ t=uyftwnf;/ vlr_a&;t=uyft
wnf;/ bufaygif;pHkt=uyftwnf;awGuae/ trsKd;om;a&; t=uyftwnf;}uD;qD qdkufa&mufvm
cJ&h +yD;/ odyo
f nf;jyif;xef eufid_ ;f vGe;f vSwhJ tarSmifxak wG=um;xJ Armjynf}uD;wckv;kH usa&mufae
&qJjzpfygw,f?
rvif;Edkifao;wJh Armjynf}uD;[m &ifemp&maumif;vSygw,f?
rvif;Edkifao;wJh Armjynf}uD;[m tk%fwufcsdefudkawmh apmifhvifhaecJh+yDjzpfygw,f?
tckawmh tarSmif=um;u Armjynf/ tarSmif=um;u Armjynf?
0if;wifhxGef;
(20/ 11/ 2002)

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

559

tarSmif=um;u Armjynf

0if;wihfxGef;

usrf;udk;
&nf ! e f ; ud k ; um; pmtk y f r sm;
1? udkvdkeDacwfjrefrmEdkifiHordkif;
2? udkvdkeDacwfjrefrmhordkif;tbd"mef
3? ESpf-200jrefrmEdkifiHordkif;tbd"gef
4? tESpfESpfq,f
5? wmaw paeom;
6? jrefrmhEdkifiHa&; c&D;ESifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
7? ausmf+idrf;
8? jrefrmjynfEdkifiHa&;rSwfwrf; (1492rS 1974)
9? wdkif;jynfuEkEk rkefwdkif;uxefxef
10? zqyv ESifh uGefjrLepfygwDwdk@.
tjyeftvSefay;pmrsm;
11? acwfopfjrefrmEdkifiHordkif;
12? vGwfvyfa&;a&$&wk (jynfwGif;ppfESpfig;q,f)
13? a&$jynfawmfar#mfra0;+yDrdk@
14? Adkvfae0if; Zmwfvrf;&_wfor#
15? jrefrmEdkifiHtusOf;axmifpepf
16? *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;
17? vli,fwOD;&J rSwfwrf;rJhrSwfwrf;
18? jrefrmEdkifiHtwGif;t"rRvkyftm;
19? KNU ESifh e0w=um;awGqHkaqG;aEG;a&;ESifh
ywfoufI KNU . &Sif;vif;csufpmwrf;
20? wyfrawmfordkif; (pwkwwGJ)
21? jrefrmhordkif;tusOf;ESifh wyfrawmfu
(wwGJ)
22? aqmif;yg;aygif;csKyf(twGJ30)
23? tm%m&Sifodk@ay;pmrsm;
24?wdk@Armtpnf;tHk;ordkif; (y/ 'k)
560

- Aef;armfwifatmif
- jr[ef
- OD;pdefjrifh
- Adkvfr;cspfaumif;
- OD;Ek
- a'gufwmarmifarmif
- odef;azjrifh
- 0d"l&ocifcspfarmif
- Adkvfr;}uD;a[mif;wifarmif
- vrf;pOfowif;pmt,f'Dwm
tzGJ@
- (pwkwESpf 0dZmpmay;pm,loif
wef; ordkif;oifdk; r 402)
- OD;atmifapmOD;
- pnfolatmif/ armifrSwf
- a=u;rHk OD;aomif;
- atmifapmOD;
- atmifol+idrf;
- 0if;EdkifOD;
- ILO
- KNU

- wyfrawmfarmfuGef;wdkufr;Hk;
- wyfrawmfokawoDwOD;
- jyef=um;a&;Xme (e0w)
- ru'w/ okawoeXmecGJ
- (wdk@Armtpnf;tHk;ordkif;
ypka&;aumfrwD)

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

0if;wihfxGef;

tarSmif=um;u Armjynf

25? ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;odk@


26// ordkif;rSefuluGufrsm;

- q&mcs,f
- Adkvfr;csKyfausmfaZm

t*F v d y f b momeJ pmtk y f r sm;


(1) A Journalist, A General and An Army in Burma
(2) The Shan of Burma
(3) How strong is the military regime
(4) The situation of the elected MPs from NLD
(5) Irrawaddy -

- U Thaung
- Chao Tzang Yawnghwe
- (1CG Asia Report II)
- (ABSDF)
(vol.8 No.4,5, April, May 2000)

*sme,f r *~ Z if ; pmapmif p mwrf ; rsm;


1? jynfol@tm%m rsm; (1985 rS2000 txd)
2? rdk;ud; (owif;pOfrsm;)
3? acwfydif (*sme,frsm;)
4? oEl;xl; (*sme,frsm;)
5? a&$carmufrSwfwrf;v$m
6? rdk;*sme,frsm;
7? a'gif;tdk;a0
8? e0wacwf bma&;/ pD;yGm;a&;tajctae avhvmoHk;oyfcsufpmwrf;

teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)

561

jyKpk a &;om;ol . ud k , f a &;tusOf ;


1954 Zefe0g&DzGm;?
ppfuidk ;f wkid ;f / a&$bkd rd@e,f/ awm&Gmw&GmrSmarG;zGm;w,f?
1973 ckEpS rf mS rd;k a0r*~Zif;uae uAsmjzifh pmayavmutwGi;f
w&m;0if a&muf&w
dS ,f?
1973 rS 1988 twGi;f rk;d a0/ aomif;ajymif;axGvm/ jrwfav;
0if ; wif h x G e f ;
r*~Zif;wk@d rmS uAsm/ 0wKwd/k oa&mfpmawG a&;cJw
h ,f?
yxrqk;H vk;H csi;f pmtky[
f m uAsmpmtky?f q&mwifr;dk eJ@ !Ge@f =uL; wk@d trSma&;om;
ay;=uwJh vk;H csi;f uAsm&Snpf mtky?f
Ed;k aeaom vuFmonf (1980 jynfEh pS x
f w
k )f jzpfw,f?
1982 rS 1986 txd/ Edik if aH &;tusO;f om;tjzpf/ yk'rf 5neJ@ tif;pdeaf xmif om,m
0wDaxmif wk@d rmS aecJ&h w,f?
&Spaf v;vk;H ta&;awmfyt
Hk wGi;f ppftpd;k &udq
k ef@usif uef@uu
G cf hJ =uwJh pmaytEk ynm
&Sirf sm;vufrSwfa&;xdk;uef@uGufv$mwif&mrSmyg0ifvufrSwfa&;xdk;cJhw,f?
ta&;awmfykH}uD; twGi;f pme,fZif;or*~ (,m,D) rSm omref tzG@J 0iftjzpfyg0ifw,f?
Ekid if aH &;ygwaD wG ay:ayguv
f mwJt
h cg jynfo@l w;kd wufa&;ygwD A[kad umfrwD twGi;f a&;r;
tzG@J 0if (1)/ ygwzD suo
f rd ;f cH&+yD; 0&rf;ajy;wJt
h cg rE aW v;rSma&;om;xkwaf 0jzpfcw
hJ hJ
pmtkyf uawmh 1350 jynfh ta&;awmfyHk (vk;H csi;f uAsmpmtky)f eJ@ e0wppftpd;k &.
vl@tcGit
hf a&; csK;d azmufr_ rsm; (1990) wk@d jzpfw,f?
jynfyudak &mufvm+yD;aemuf a&;om;xkwaf 0jzpfcw
hJ hJ pmtkyaf wG uawmh
1? cGyaf 'gi;f wk@d &@J wGeu
f sL;oH ( uAsmpmtky/f wuUov
kd pf ed &f wk txdr;f trSwf
Auo rS xkwaf 0/ 1995)
2? a&$vrD mS odumQ ESpx
f yfe@J vl (uAsm/ 1996)
3? axmifpak [mif;udk Ekwq
f uf axmifpo
k pftwGut
f ud (uAsmpmtky/f
Ed0k ifbm/ 2000 jynfEh pS )f
4? oHwikd =f um; auGomG ;&wJh =u,fpifawG (kyyf v
Hk m$ pum;ajy/=o*kwv
f / 2001)
5? (6) wdu
k rf mS avmufuu
kd w
f mcHz;l ovm; (ud,
k af wG@axmif0wWKwdrk sm;/ 2006)
rd;k ud;/ acwfydi/f a'gi;f tk;d a0/ opPm pwJh pmapmifr*~Zif; *sme,f awGrmS uAsm/
0wK/ aqmif;yg;av;awGa&;cJ/h a&;aeqJjzpfw,f?

You might also like