ទីក្រុងបុរេអងគេក្រីរទព ឬវជ្ជបុេៈរៅរេត្តរផក្ជ្ប៊ូន

បលង់ននក្រុមក្ាសាទស្រីទទព

ដែលជាទេតថមួយរបុងភូមិភាគខាងទរើងននទីក្រុងាងររ តំងទៅរបុងច្ទ្ោះននភូមិភាគ ល រណ្តល និងភូមិភាគឥសាន ក្តង់ដេែបទណ្តយទី១០១ អងាខាងទរើត ។ ថ ថ

ទីក្រុងស្រីទទព រទិតរបុងទេតថទផក្របូន (ទភក្របូរ/រំស្កររឹតវរជបុរៈ) របុងក្បទទរនថបច្ចុបផនប

ដផនទីបង្ហញទេតថទផក្របូន ា

ទីក្រុងបុទរអងគដេែរទនោះ រទិតទៅឆ្ងយពីទីក្រុងាងររក្បមាណជា ៣៤៦ គ.ម តមបទណ្តយ ា ថ ផលូវជាតិនថទលេ ២១ ។ ទេតថដេែរបុរាណទនោះ ដែលទែើមទ ើយមានទ្ោះថា វរជបុរៈ(ទបើទយើង ែ រំអាងទលើរិលាចារររម័យរុទខាទ័យ) មានក្ពំក្បទល់ជាប់ជាមួយអតីតអាណ្តទេតថដេែរ ឹ មួយច្ំនួនទទៀតែូច្ជា ទេតថរ័យភូមិភិច្ិក្ត ភិរុណទលារ និងេនដរនជាទែើម ។

រាច្់ដផថរ រច្្បថាយ័ន និង ាពួន (ឯរសារក្រុមវ ិច្ិក្តរិលផៈនថ)

រូមរក្មាបថា ទេតថទផក្របូន រទិតរិតទេតថនគរសាវ៉ា ន់ (នគររុវណត ) ដែលទៅទិរ ខាងតផូងននទេតថរារបុរ ី និងទេតថទលើយទោយមានទំហំ ១២.៦៦៨.៤១៦ ដម៉ាក្តក្រឡា ។

រិលាចារ ឹរ ក្ពោះាទភវរនទី ១ រ.វ.ទី ៦ ័ែ

រតវតែរ ៍ទី១៤ ។

ទីក្រុងទផក្របូនែ៏ធំទនោះ ក្តូវានសាងរង់រុបងរម័យរុទខាទ័យ ឬភិរទលារ ទោលគឺទៅ ុណ ប្ប់មរទទៀត ទីក្រុងទនោះក្តូវពក្ងីរទៅរបុងររជកាលរបរ់ទរឋច្ទរៀមក្ពោះ្មរទមថច្ ក្ពោះ ធ

្រាយណមហារារ ្ក្រុងអយុធា ទោយទរឋច្អងគទនោះ ានយរែងរធឹង ឬទឹរទទនលទធវើជា ៍ មរឈមណលរណ្តលទឡាមព័ទនទោយរំដពងឥែឌ និងថែរំទារ ។ ប៉ាុដនថមិនឆ្ងយប៉ាុ្នពី ឍ ថ ា ែ ទីក្បរុំរនទីក្រុងទនោះ ទគទ ើញនូវតំបន់ស្រុរស្រីទទព ដែលជាទីក្រុងបុរាណរបរ់ដេែរ មានទ្ោះថា ’ក្រុងស្រីទទព” រទិតរបុងរម័យវបផធម៌អនថរកាលរវងនគរភបំ និងទច្នឡាែ៏ ែ រម័យាយ័នែូច្វតថមានរបរ់បុរាណោនមួយច្ំនួន ជាររខីរមែស្សាប់ ។ ឌ

លផីលាញ ។ មិនដតប៉ាុទណ្តោះទសាត អាជាធរដេែរានកាន់កាប់តំបន់យុទនសាស្ករថទនោះ រហូតែល់ ត ញ

ក្ពោះពុទមារតំណ្តងក្ពោះវ ិរណុ ន

ិ អបរបុរាណវទូនថ ានក្បទោះទ

ើញនូវរំណ្តររិលផៈបុរាណដេែរជាទក្ច្ើន្រម័យវបផធម៌ ើង

នគរ ភបំ និងរម័យអនថរកាលរវងនគរភបំ និងទច្នឡា ដែលរទិតរបុងទីក្រុងទនោះ ។ រ៏ប៉ាុដនថទែើមផី ដរវងយល់អំពីរំទណតននក្ពោះរារនគរទនោះ ទយើងក្តូវែឹងថា ការទលច្ទលររបរ់វទរើតទ ើ ល ទនធឹមគ្ននឹងការររែុោះោលទីក្រុងលវ (លពបុរ) ច្័នធបុរ ី ទហើយទីក្រុងបុរាណទនោះជាមរឈមណល ប ី ី ឍ ឬទីសារ់ការមួយយ៉ា ងរំខាន់ននរមពុជាទឆ្ងោះទៅកាន់នគរមន ។ គឺទោយសារទហតុទនោះានជា ប ព ដេែរ្រម័យទច្នឡា ានទទួលឥទនិពលវបផធម៌ពីរនជាតិមនយ៉ា ងក្ារែ ទោយមាន ិ អងគររទិតទៅដរផរទីក្រុង ជាទំ្ប ទហើយេលោះជារំដពងេពរ់ហុមព័ទនរុំវញ ។ ទគរទងរតទ ិ មានគូរទឹរទៅដផបរខាងទក្ៅរំដពង ទហើយរឯទៅរបុងក្រុងស្រីទទពវញ ទគរទងរតទ ី សារសាមែំណ្តរ់រំដពងទីក្រុង និងក្ាងគក្ាសាទដេែរ វតទុរិលផៈវបផធម៌រម័យអងគរ និងមុន ល ប ើញ ើញក្ាងគ

ក្ាសាទតូច្ធំមួយច្ំនួនទធវើអំពីថែភរ់ និងថែាយទក្រៀម ក្ពមទំងច្មារ់ទទវរូប និងពុទនបែិមា ថែ ល រំរ ិទនិ និងមារជាទែើម ។ ទក្ៅពីទនោះទៅមានវតថមានរបរ់ទច្តីយ៍ដបបឧបរិច្និយមក្ពមទំង ច ពុទនសារនោនជាទែើម ។ វតទបុរាណទំងអរ់ទ្ោះជារច្្បថដេែរ ែូច្ដែលទគានររទ ឌ ុ ទៅទេតថបច្ចឹមបុរ ី ច្័នបុរ ី និងលពបុរ ីផងដែរ ។ ធ ើញ

សានភាពទីក្រុងស្រីទទព ដែលមានរាងជាពងក្រទពើ មានលរខណៈជារូបទក្គ្នងននទីក្រុងទភាោះ ទ ល មួយគូ ដែលមានដផបររបុង និងដផបរទក្ៅក្រុង មានក្បព័ននលរាសាស្ករថខាត់ដេវង ។ នផធែីខាងទក្ៅ វ ទនោះមានរណ្តនែូច្ជារលរទឹរក្បទែញ ។ វតថមានរបរ់ផូបររព និងរបរ់ទក្បើក្ារ់ទធវើអំពីថែ ឌ ១៥០០ ឆ្ងំមុនគ.រដែរ ។ ប ទទវរូប ក្ពោះពុទនរប រលឹររីមា ដតឥ ូ រិលាចារ ឹរទនោះក្តូវានចារទ ធ ូវទនោះមួយភាគធំក្តូវាត់បង់ ។ ទគានររទ ើញផ្ំង រិលាចារ ឹរររទររទោយដេែរជាភាសារំស្រឹរតផងដែរ ។ ការរិរាានបញ្ជរ់ថា ជ រូមរក្មាបថា ទៅឆ្ងំ១៩០៤ ទីក្រុងទនោះមានវតទុរិលផៈបុរាណយ៉ា ងរននឹររ្ប់ែូច្ជា ប ន

រំរ ិទនិ និងដែរ្រម័យបុទរអងគរទនោះ បង្ហញថាមានមនុរែររ់ទៅទីទ្ោះយ៉ា ងទហាច្ណ្តរ់រ៏ ា

ើងទោយក្ពោះាទភវវរនទី១ ទៅឆ្ងំ៥៩៧ ននក្គិរថរររារ ។ ័ែ ប

ជារួម,ទគអាច្និយយានថា ទីក្រុងស្រីទទពជាទីក្រុងដេែរបុរាណ ទៅច្ុងរម័យនគរភបំ ទហើយក្តូវានបញ្លរបុងបទង្ហលរីមារបរ់ច្ក្រភពទច្នឡា ដតក្តូវានសាងរង់ទៅទលើ គ ូច មូលោនវបផធម៌នគរភបំ (រ.វទី១-៦) ដែលអបរស្សាវក្ជាវនថឲ្យទ្ោះថា រិលផៈទរវតី ទោយ ឌ ែ វ ិ េុរឆ្គងគួរឲ្យសាយ ។ ក្បភពបុទរអងគរ ក្តូវានគូរបញ្ជរ់ តមរយៈច្មារ់ក្ពោះវរុណ ដែលរទិត ថ ជ ល របុងរច្្បថភបំោ ។ រំអាងទៅទលើវតទុបុរាណទធវើឲ្យទគអាច្ែឹងានថា អាណ្តច្ក្រទច្នឡាានពក្ងីរ ឬ

លាតរននឹងអំណ្តច្របរ់េួលនរហូតមរែល់ខាងទក្កាមែងទទនលាសារ់ ទោយានក្គបែណប់ ថ

ទលើទេតថទនោះដតមឋង ែូច្វតថមានននរិលាចាររខាងទលើជាររខីរមែស្សាប់ ។ ក្បការទនោះគឺជា ឹ ិ អវីមួយដែលទយើងនឹងវភាគឲ្យានលអិតលអន់ទៅទពលទក្កាយ ។ ជារួមឆ្លងកាត់ការរិរាដផបរ បុរាណវ ិជា វតទរិលផៈដែលទគានររទ ជ ុ ើញានឲ្យែឹងថា វបផធម៌ក្គឹោះទៅទីទនោះមានលរខណៈ រំទយគរវងក្ពហែញ្ដសារ្ និងពុទនសារ្ទោយទក្បើភាសារំស្កររឹត និងាលី ។ ែូច្ជាក្រុងទផែងៗមួយច្ំនួនឯទទៀតដែរ ទីក្រុងស្រីទទព ដែលានឆ្លងកាត់រម័យកាល ជាទក្ច្ើនពីរម័យវបផធម៌នគរភបំ រហូតែល់រម័យាយ័ន ានឆ្លងកាត់ក្គប់ែំណ្តរ់កាលនន ការវ ិវតថន៍ទហើយទៅទីបំផុតវក្តូវាន អាជាធរដេែរទាោះបង់ទចាល ទៅទក្កាយរម័យាយ័ន ញ បនថិច្ ។ ទហើយការទាោះបង់ទចាលភូមិភាគទនោះ បណ្តលមរពីរតនទយាយទក្កាយពីចាញ់ ឋ ថ រង្គ្ង្ហម ។ គ ទៅឆ្ងំ១៩០៤ ទីក្រុងទនោះក្តូវានក្ពោះអងគមារ់នថមួយអងគក្ពោះ្មោំរង ានទធវើការរិរា ប ច ុ ស្សាវក្ជាវជាទលើរែំបូង រ៏ប៉ាុដនថការរួររុលអភិររែជាសាពរ ទទើបដតក្តូវានអនុវតថទ ទ ប៉ាុ្នឆ្ងំរនលងមរទនោះទទ ។ ែ ប ើងរបុង

ជាអវសានឋរូមបញ្ជរ់ថា ទៅទីក្រុងស្រីទទពរច្្បថភបំោានបនថែល់រច្្បថនក្ពទរែង ជ ក្ពោះរូប និងាពួន មុននឹង្នែល់រម័យវបផធម៌ាយ័ន របុងររជកាលរបរ់ក្ពោះាទរ័យវរ ែ័ន តមរយៈពុទនបែិមារមែែ៏លក្បណត គួរឲ្យចាប់អារមែណនក្រដលង ៕ (ម.ក្តទណ) អ ិ ៍ ទី៧ ។ វឌ្ណនភាព ននលទនិក្ពោះពុទនសារ្ទំងពីរនិកាយ្រម័យទច្នឡា ក្តូវានឆ្លុោះបញ្ជំង ជ