TC NG TRUNG CHUYN CA T GI HI OI TI GI C HNG HA NHP KHU V TIU DNG TRONG NC: NGHIN CU THC NGHIM V VIT NAM TS.

Nguyn Phi Ln1 I- Li m u iu 4, Lut Ngn hng Nh nc nm 2010 xc nh: Hot ng ca Ngn hng Nh nc nhm n nh gi tr ng tin; bo m an ton hot ng ngn hng v h thng cc t chc tn dng; bo m s an ton, hiu qu ca h thng thanh ton quc gia; gp phn thc y pht trin kinh t - x hi theo nh hng x hi ch ngha. Theo , mc tiu u tin hng u hay mc tiu cui cng ca chnh sch tin t l n nh gi tr ng tin v gp phn thc y tng trng kinh t, do , tc ng trung chuyn ca t gi (Exchange rate pass-through) n gi c tiu dng trong nc cn c xem l mt mi quan h quan trng trong c ch truyn dn chnh sch tin t ti cc nc ang pht trin ni chung v ti Vit Nam ni ring. K t khi nn kinh t Vit Nam hi nhp su rng vo nn kinh t th gii cng nh ngy cng c m ln vi kinh t th gii, th nn kinh t Vit Nam lun nhy cm v d b tn thng trc cc tc ng ca c sc bn ngoi, c bit l gi c hng ha trong nc rt d chu tc ng trc cc c sc v gi c hng ha th gii (v d gi du m, gi go, gi u vo phc v cho hot ng sn xut trong nc), s iu chnh t gi v vic thay i gi c hng ha nhp khu. Bt k s thay i lin quan ti vic ln gi hay gim gi ca ng ni t khng ch tc ng lm thay i ng k trong gi c nhp khu hng ha thnh phm m cn tc ng lm thay i gi c hng ha nhp khu u vo phc v cho hot ng sn xut trong nc, gin tip lm tng chi ph hot ng sn xut v kinh doanh trong

NHNN

nc. c bit, s thay i t gi c th nh hng n gi c trong nc thng qua cc knh trc tip v gin tip (xem Biu 1).
Biu 1: Tc ng hiu ng trung chuyn ca t gi hi oi ti gi c hng ha trong nc

Trong trng hp cc knh trc tip, s thay i t gi c th nh hng n gi c trong nc thng qua nhng thay i trong gi thnh hng ho thnh phm nhp khu v gi thnh nhp khu cc hng ha u vo phc v cho hot ng sn xut trong nc. Ni chung, khi ng ni t b mt gi, n s tc ng lm gi nhp khu cao hn, hn th na, n cn tc ng lm tng chi ph cn bin v dn n lm tng gi c hng ho sn xut trong nc. Trong trng hp tc ng gin tip, khi ng ni t xung gi (mt gi) s nh hng n xut khu rng, v ti lt nh hng n gi trong nc thng qua s thay i trong tng cu, gy p lc ln ch s gi tiu dng trong nc. Tuy nhin, mc v tc trung chuyn t gi cn ph thuc vo nhiu yu t nh cu trc th trng, mc n nh trong cng tc iu hnh chnh sch, mi trng lm pht ni chung, cc knh phn

phi hng ha thng mi v phi thng mi cng nh t trng ca cc nhm hng ha trong r hng ha tnh CPI. II- Cc nghin cu thc nghim v hiu ng trung chuyn t gi hi oi Mc d cc nghin cu thc nghim v hiu ng trung chuyn ca t gi hi oi ti cc ch s gi c hng ha c nhiu nh kinh t v tin t trn th gii quan tm, tuy nhin, ch yu tp trung vo nghin cu trng hp cc nc pht trin. Hin nay, cc nghin cu thc nghim v hiu ng trung chuyn ca t gi hi oi c chia thnh 03 nhm chnh sau: (i) Nhm u tin bao gm cc nghin cu tp trung vo kim nh tc ng trung chuyn ca t gi hi oi ti gi c nhp khu hng ha u vo cho cc ngnh cng nghip sn xut trong nc (v d, Feinberg, nm 1989, v Goldberg, 1995); (ii) Nhm th hai bao gm cc nghin cu kim nh tc ng trung chuyn ca t gi hi oi ti gi nhp khu tng hp (v d, Hooper & Mann, nm 1989, v Campa & Goldberg, nm 2002), v (iii) Nhm th ba bao gm cc nghin cu kim nh tc ng trung chuyn ca t gi hi oi ti ch s gi tiu dng v ch s gi sn xut (v d, McCarthy, 2000; Papell, nm 1994; Heng, nm 1999; v Kim, 1998). Gn y, McCarthy (2000) s dng m hnh t hi quy dng vct (VAR), trong s dng chui phn phi ca gi c kim nh tc ng trung chuyn ca t gi hi oi ti gi c cc mt hng trong nc, phng php ny c chp nhn rng ri bi nhiu nh kinh t v tin t ti nhiu quc gia khc nhau, v d nh: Ashok (2002) nghin cu v Nam Phi; Leigh v Rossi (2002) nghin cu v Th Nh K; Rabanal v Schwartz (2001) v Brazil. c bit nhng pht hin ca Leigh v Rossi (2002) cho thy, (i) tc ng trung chuyn ca t gi hi oi n gi c trong nc ko di lin tc trong mt nm, nhng mnh nht l trong bn thng u tin k t khi iu

chnh t gi hi oi; (ii) tc ng trung chuyn ca t gi ti ch s gi sn xut l r rt hn so vi tc ng ti ch s gi tiu dng. Rabanal v Schwartz (2001) nghin cu v Brazil th cho thy trong khong thi gian 18 thng, khong hai phn ba tc ng trung chuyn ca t gi l vo ch s gi c sn xut v ch c 2/9 l vo ch s gi tiu dng. Nh kinh t hc Mishkin (2008) ch ra rng, t gi hi oi c th b nh hng bi chnh sch tin t, nhng n li c nh hng n gi c nhp khu v gi tiu dng ngay c khi quc gia theo ui c ch t gi hi oi th ni. Thc tin cho thy, cc nhn t chnh nh hng n thay i gi c trong nc l s yu km ca cc ngnh cng nghip (s l thuc vo nhp khu cc yu t u vo) v nng nghip, tc tng dn s, tnh trng bt n chnh tr, cc c sc gi nng lng, chnh sch tin t v ngoi hi khng n nh v tc ng ca s trung chuyn t gi hi oi ti gi hng ha nhp khu (Mishkin 2008; McCarthy 1999). Do , vic kim nh tc ng trung chuyn t gi hi oi ti gi c hng ha nhp khu v tiu dng ti Vit Nam l ht sc cn thit. III- M hnh thc nghim Trong nhng nm 2000, cc nh nghin cu kinh t trn th gii s dng cc m hnh t hi quy vct (vit tt l VAR) v dng bin th ca n (VECM) c lng tc ng trung chuyn ca t gi ti ch s gi hng ha nhp khu v ch s gi c trong nc. Theo , m hnh c lng tc ng ca hiu ng trung chuyn ca t gi ti gi c hng ha c dng nh sau:
ln CPI t = 0 + 1 ln E t + 2 ln Yt + 3 ln WP + 4 OPEN + t (1) ln P M t = 0 + 1 ln E t + 2 ln Yt + 3 ln WP + 4 OPEN + t (2)

Cc bin trong m hnh c lit k trong bng di y: Bng 1: nh ngha cc bin trong m hnh
Cc bin trong m hnh Vit tt Thi gian (Qu) Ngun

Ch s CPI trong nc, Logs CPI Ch s gi hng ha nhp khu, Logs PM T gi USD/VND (di dng NEER REER/NEER v REER), Logs GDP theo gi khng i nm 1994, Y Logs Ch s gi c hng ha quc t, Logs WP m ca nn kinh t, t l kim OPEN ngch thng mi trn GDP

2000:1-2011:4 2000:1-2011:4 2000:1-2011:4 2000:1-2011:4 2000:1-2011:4 2000:1-2011:4

GSO GSO IMF GSO GSO GSO

S dng phng php t hi quy hiu chnh dng vct, c lng 02 phng trnh hi quy cho kt qu nh sau: Bng 2: Kt qu c lng m hnh
Bin ph thuc REER NEER Y WP OPEN Cons ECM R2 F-test Bng 2: Kt qu c lng m hnh Ch s gi nhp khu Ch s gi tiu dng trong nc 0.362 0.538 (5.841)*** ( 6.533)*** 0.127 1.276 (0.682) ( 1.451) -0.641 -0.910 -1.204 -2.252 (-16.867)*** (-9.339)*** (-23.298)*** (-11.977)*** 0.460 0.534 0.475 0.925 (9.520)*** (4.729)*** (7.783)*** (5.312)*** 0.012 0.014 0.024 0.051 ( 8.671)*** ( 4.596)*** ( 14.901)*** ( 11.478)*** 0.151 4.919 4.873 9.088 -0.916 -0.580 -0.059 -0.110 (-5.169)*** (-3.304)*** (-4.236)*** (-2.069)** 0.79 0.78 0.72 0.72 11.60 10.81 7.54 7.57

Lu : *** l mc ngha thng k 1%; ** l 5%; v * l 1%; s trong ngoc l thng k t-statistics Kt qu c lng m hnh cho thy, Vit Nam c du hiu ca tc ng trung chuyn ca t gi ti ch s gi nhp khu v tiu dng trong nc, h s ca bin REER l dng v c ngha thng k mc 1%. C th, h s tc ng ca bin REER ti ch s gi nhp khu v ch s gi tiu dng trong nc tng ng l 0,362 v 0,538. Kt qu nghin cu cng cho thy, m ca nn kinh t cng tc ng khng nh ti ch s gi tiu dng trong nc ni chung v ch s gi nhp khu ni ring, h s ca bin OPEN l dng v c ngha thng k

rt cao mc 1% trong mi c lng. iu ny cho thy, vi mt nn kinh t c m ln vi bn ngoi rt d b tn thng trc cc c sc bn ngoi, bn cnh , bin ng ca gi c hng ha quc t cng tc ng khng nh ti ch s gi c hng ha trong nc, c th l h s ca bin WP l dng v c mc ngha l 1% trong mi c lng. Tuy nhin, trong di hn, vic m rng tng cung ca nn kinh t, hay ni cch khc nu nng sut lao ng ca nn kinh t tng th s tc ng kim sot tc tng ch s gi tiu dng trong nc cng nh ch s gi hng ha nhp khu. Do , vic nng cao nng lc sn xut trong nc cng nh pht trin cc ngnh cng nghip ph tr s gp phn khng nh ti vic kim sot tc tng ch s CPI trong di hn. IV- Kt lun Kt qu c lng m hnh cho thy, Vit Nam c du hiu tc ng trung chuyn ca t gi ti ch s gi tiu dng trong nc ni chung v ch s gi hng ha nhp khu ni ring. Do , cc nh hoch nh chnh sch cn lu ti mt s im sau: (i) Vic iu chnh t gi trong nc lun cn c tnh ton thn trng v t l cng nh mc iu chnh trnh to ra nhng tc ng tiu cc lm tng ch s gi nhp khu, gin tip lm tng ch s gi tiu dng trong nc. (ii) Ngn chn tnh trng la ha v tng bc xa b tnh trng giao dch bng ngoi t trong nn kinh t. Cc nh nghin cu kinh t ch ra rng, cc nc mi ni v ang pht trin, tnh trng la ha l mt vn ln i vi cc quc gia ang trong qu trnh chuyn dch c cu kinh t v c mc n cao, tnh trng la ha s khin cho nn kinh t phi thng xuyn i mt vi cc ri ro v t gi. Bn cnh , ti cc nc c tnh trng la ha cao, khi ng tin ni t b mt gi s lm gia tng ti sn n tnh bng ng ni t v nh hng nghim trng ti bng cn i ti sn ca Ngn hng Trung ng, khin Ngn hng Trung ng cc nc t ra kh

thn trng trong vic th ni ng ni t v cho php t gi danh ngha bin ng, iu ny s khin cho cng tc iu hnh chnh sch tin t tr nn kh khn. (iii) Nng cao nng sut lao ng, c bit l nng lc sn xut ca nn kinh t, ch trng pht trin cc ngnh cng nghip ph tr trnh l thuc vo vic nhp khu cc yu t u vo cho hot ng sn xut trong nc. Tuy nhin, quan trng hn c l phi c mt m hnh tng trng kinh t ph hp vi iu kin v bi cnh ca nn kinh t Vit Nam trong thi gian ti.