Mg - Kim loi "d pht khng" [...

] Nhng vn ca cc nh gi kim thut - Chn l trong nc - nh b tay v khng c pho hoa - Trong ngn la ca que dim - nhng lp di ca v manti - Da [...]

Tm kim loi mu nhim tr danh l mt trong nhng vn ch yu m bit bao cn b khoa hc ca cc phng th nghim gi kim thut thi trung c dc sc vo y. H hy vng rng, nu c loi th s tm ra b quyt bin cc kim loi r tin thnh vng. Cc cuc tm kim c tin hnh theo nhiu hng khc nhau. Mt s ngi ngh dng ch vo mc ch ny. Ch phi c t nng n khi thu c s t (tc l n khi nng chy), sau em un si trong ru vang chua. Nhng ngi khc li cho rng, nc i ca sc vt l nguyn liu thch hp nht lm ra hn mu nhim. Mt s ngi khc th cho rng, chn l trong nc. Cui th k XVIII, mt trong nhng nh gi kim thut ngi Anh, c l l ngi theo phi th ba, ly nc ly chy ra t lng t gn thnh ph Epxom em un cho bc hi ht, kt qu l thu c mt loi mui c v ng v c tc dng nhun trng, ch khng phi l th mu nhim. My nm sau mi pht hin ra rng, khi tng tc vi kim bt bin (thi by gi ngi ta gi xt v potat nh vy), mui ny to ra mt cht bt mu trng, xp v nh. Khi nung mt khong vt tm thy ngoi vi thnh ph c Hy Lp Magnexi, ngi ta cng thu c th bt ng nh th. V

s ging nhau ny nn mui Epxom c gi l magezit trng. Nm 1808, nh bc hc ngi Anh l Humphry Davy khi phn tch magezit trng thu c mt nguyn t mi m ng gi l magie. L mng nhn dp tm ra nguyn t mi ny khng c pho hoa, bi v thi by gi cha ai bit rng, a con mi sinh ny c nhng tnh cht tuyt vi thuc v k thut lm thuc pho. Magie l mt th kim loi trng nh bc v rt nh. N nh hn ng hoc st khong nm ln; ngay c nhm c cnh cng nng hn magie mt ln ri. Nhit nng chy ca magie khng cao lm, ch 650 C, nhng trong nhng iu kin bnh thng th nu chy magie li tng i kh, v khi b nung nng trong khng kh n 550 C, n bng ln v bc chy tc khc vi ngn la sng n chi mt (tnh cht ny ca magie c s dng rng ri trong k thut lm thuc pho). t kim loi ny, ch cn g vo n mt que dim chy d, cn trong mi trng kh clo th n t bc chy ngay nhit trong phng. Khi chy, magie ta ra nhit lng rt ln v nhiu tia t ngoi: ch vi gam nhin liu cng un si mt cc nc . Cc nh khoa hc Vin ha hc cng nghip Vacsava li dng tnh cht ny ca magie vo mt vic rt c o: h ngh ch to th v hp c gn mt mnh magie mng lm cht t nng: ch cn m hp ra l mnh magie t bc chy v vi pht sau, c th dn ngay mn n nng ln bn. Trong khng kh, magie b m c rt nhanh bi n b bao ph bi mt lp mng oxit. Mng ny tr thnh lp o gip chc chn, gi cho kim loi

khng b oxi ha thm na. Magie l mt kim loi hot ng mnh: n chim ot oxi v clo a s cc nguyn t khc mt cch d dng. Tuy magie bn vng, chng li c tc ng ca mt s axit, natri cacbonat, cc cht kim n da, xng, du ha, du khong, nhng magie li chu khut phc trc nc bin v b ha tan trong . N hu nh khng tng tc vi nc lnh, song li y oxi rt mnh ra khi nc nng. V tri t rt giu magie: by ng nghip ca n trong Bng tun hon Menelep c mt trong thin nhin vi khi lng ln. Cc nh bc hc phng on rng, cc lp di cng ca v tri t, hm lng nguyn t ny ht sc ln. Magie c trong thnh phn ca gn hai trm khong vt. Trong s c mt khong vt rt khc thng: n d gp li nh chic khn tay, c th dng n nh mt t giy gi mt vt no , v cui cng, li kh m dng ngn tay x rch n thnh tng mnh. Nm 1953, ti vng Vin ng, ngi ta tm thy mt mu khong vt nh vy, qu l c mt khng hai. Khi o ging khai thc mt m qung a kim, cng nhn y pht hin ra mt ci hang nh v trong c mt tm mn trng nh bc bung thng t nh xung ta nh c gp lm i. Tm mn ny di chng mt mt ri, s vo th cm thy nh da th, va mm va dai. nh ca vi ny khin mi ngi phi kinh ngc. Ngi ta lin gi ngay vtl va tm c ny n Maxcva. Php phn tch ha hc cho bit rng, n ch yu gm magie alumosilicat v l palgockit - mt khong vt thuc nhm atbet ln u tin c vin s A. E. Fexman pht hin m Palgorxc hi nhng nm hai mi ca th k

ny. V n c nhng tnh cht khc thng nh vy nn ngi ta gi khong vt ny l da . Mu da tm c Vin ng hin c tn tr ti Vin bo tng khong vt hc thuc Vin hn lm khoa hc Lin X. Mu ny tr thnh ni ting l v ln u tin trn th gii tm thy mt mu da c kch thc ln nh vy. Magezit, olomit v cacnalit l cc khong vt c ngha quan trng nht v mt nguyn liu dng sn xut magie.

[...] Cch no tt hn? - Hi vng c th ng yn - Mi ngi u gp c phn ca mnh - Trong nhng giy pht nng nc - Trong lnh vc luyn kim - u tranh chng li tnh d pht khng [...] C hai phng php sn xut magie: phng php nhit in v phng php in phn. Trong trng hp th nht, ngi ta iu ch magie trc tip t oxit bng cch dng mt cht kh no , chng hn nh cacbon, nhm v. v... cho tc dng vi magie oxit. Phng php ny kh n gin v trong thi gian gn y c s dng ngy cng rng ri. Nhng hin nay, phng php in phn vn l phng php cng nghip ch yu iu ch magie. y ngi ta in phn cc mui magie nng chy, ch yu l cc mui clorua. Bng cch ny c th thu nhn c magie rt tinh khit, cha khng n 0,01 % tp cht. Khng phi ch ring v tri t mi giu magie. Nhng kho tng xanh thm ca cc bin v i dng ang bo tn nhng tr lng magie c b sung thng xuyn v thc t l khng bao gi cn. Ch cn ni rng, trong

mt mt khi nc bin c ti gn bn kilgam magie th thy iu . Cn ton b khi lng nguyn t ny ha tan trong nc bin v i dng l 6.1016 tn. Ngay c nhng ngi xa cch vi ton hc c l cng hnh dung c con s ny to ln n chng no. Tuy nhin, thy r hn, chng ta hy hnh dung: t u cng nguyn n nay, loi ngi mi tri qua hn 60 t (6.1010) giy. Cn nu nh ngay t ngy u cng nguyn, ngi ta bt u khai thc magie t nc bin v n nay phi rt cho ht ton b tr lng nguyn t ny trong nc th mi giy phikhai thc c mt triu tn magie! Tuy vy, hi vng vn c th yn tm v ca ci ca mnh: ngay c trong nhng nm chin tranh th gii th hai, khi m vic sn xut magie t mc ng k, th ngi ta cng mi ch khai thc c t nc bin c thy 80 ngn tn magie trong mt nm (ch khng phi trong mt giy!). Cng ngh khai thc magie kh n gin. Trong nhng chic thng ln ngi ta trn ln nc bin vi vi va lm t v s bin nghin vn. Kt qu l to thnh va magezi; sau va ny chuyn thnh magie clorua. Tip theo, magie c tch khi clo bng cch in phn. Hin nay, cc nh my sn xut magie t nc bin ang hot ng nhiu nc, m ch yu l cc nc khng c tr lng magie phong ph. Tin th cc x nghip ven bin ny cn iu ch mui n, mui Glaub, clo, nc ung v nc mui sn xut xt n da. Nc cc h mn cha magie clorua cng c th l mt ngun cung cp magie. Lin X cng c nhng kho magie nh th, chng hn, Crm (h Xaki, h Xaxc - Ivas), lu vc sng Vonga (h Entn) v nhiu ni khc. Vnh Cara-Bgat-Hn tn tr nhiu nguyn liu magie: nc mn

y cha ti 30% mui ca nguyn t ny. Nh vy, cc bn bit magie l g v n c khai thc nh th no. Song nguyn t ny v cc hp cht ca n c s dng vo mc ch g? Tnh nh c th lm cho kim loi tr thnh mt vt liu kt cu tuyt vi. Nhng tic thay, magie nguyn cht li mm v khng bn. V vy, cc nh thit k buc phi s dng cc hp kim ca magie vi cc kim loi khc. Hp kim ca magie vi nhm, vi km, vi mangan c s dng rt rng ri. Mi mt thnh phn ca cng ng ny u gp c phn ca mnh vo nhng tnh cht chung: nhm v km lm tng bn ca hp kim, mangan lm tng tnh cht chng n mn. Cn magie th sao? Magie lm cho hp kim tr nn nh - cc chi tit lm bng hp kim magie nhe hn 20 - 30% so vi lm bng nhm, nh hn 50 - 75% so vi lm bng gang hoc thp. Trong thi gian gn y, nhiu nc ch to c nhng hp kim kt cu nh khc thng, gm magie v liti, m l tt nhin, lc no cng tm c nhng cng vic th v lin quan ti chng. Cc nh ch to my bay khng th khng ch n tnh nh ca cc hp kim magie. Ngay t nm 1934, Lin X ch to chic my bay Sergo Orjnikitze hon ton bng cc hp kim magie. Sau khi th nghim thnh cng, my bay ny c s dng trong nhiu nm. Kinh nghim ny c ch trong nhiu nm chin tranh v quc v i, khi m cc hp kim magie c dng ch to xe, thn cc kh c v cc chi tit my bay. Magie cng c c s vng chc c s dng trong k thut tn la: nh c t nhit cao m nhng thi im nng nht, cc b phn bn ngoi ca

my mc v tr lm bng hp kim magie b nng t hn so vi lm bng thp. Cng nghip ch to t, cng nghip dt, in, k thut v tuyn, sn xut kh c quang hc - ngy nay, u u cng s dng nhng hp kim nh ca magie. Nguyn t ny ng vai tr khng km phn quan trng trong c ngnh luyn kim. N c s dng lm cht kh kh trong qu trnh sn xut nhiu th kim loi (vanai, crom, ziriconi, titan). Magie gp phn vo vic kh oxi trong thp v trong cc hp kim - n lm gim lng oxi l cht rt c hi i vi kim loi. Khi pha vo gang nng chy, magie lm cho gang thay i tnh cht, lm cho cu trc v nhiu tnh cht c hc khc ca gang tr nn tt hn. Cc vt c bng gang bin tnh c th thay th cc vt rn bng thp. Tuy nhin, khng phi d lm cho magie tip xc vi cc kim loi nng chy, v nh nn n khng chu chm vo kim loi lng m c ni trn b mt, ri chy bng ln v lm cho gang tung to khi go mc. Tht l d hiu khi loi pho hoa nh th khng lm cho cc nh luyn kim thch th. y tm c li thot: p hn hp gm magie, cht do v cc thnh phn khc thnh tng bnh, bn trong c li thp ng vai tr lm vt nng. Bnh ny s ngoan ngon ln vo gang nng chy. Cc cht ph bao quanh magie s chy t t, khng lm cho magie bng ln. Li thp tan ra nhanh chng v ha tan trong gang nng chy, magie cn li mt mnh chng gy nn iu g khc ngoi vic ci thin tnh cht ca gang. Hot tnh ho hc ca magie gi cho cc cng trnh s ngnh thu li mt ngh th v: dm mt tm magie vo nc v ni n vi kt cu kim loi ngm bng mt dy dn l ta c c mt b bin c kch thc rt ln,

trong , nc ng vai tr cht in phn. Tm magie thc hin chc nng ca mt in cc hot ng s b ph hoi dn dn, song nh vy m n bo v vng chc phn kim loi ca kt cu chnh. Cc hnh lang ngm bng thp v b tng ct thp ca cng trnh khai thc m Du ni ca nhng ngi khai thc du m trn bin Caxpi, u c bo v bng phng php ny.

[...] iu g xy ra di nc? - o ln sn sng. Bnh tnh ! Ti chp nh!. - C nhng vic quan trng hn. - Trong v trng. - Hy n chui i! - Chng nhi mu c tim ang e do[...] Di nc, magie cn c mt cng dng khc. nc Anh, ngi ta ch to mt loi o ln su bng cc hp kim ca magie c kh nng chu c p sut thu tinh ln. Khng bao lu na s n lc m cc nh a cht, th khoan, th lp rp s mc nhng b qun o nh v bn nh vy ln xung y bin tin hnh nhng cng vic lin quan ti vic khai thc khong sn. Magie ( dng bt, dng si, dng di) bc chy vi ngn la sng trng ti chi mt. Tnh cht y c s dng rng ri trong k thut qun s - sn xut pho sng v pho hiu, n pho vch ng v bom chy. Trc y, cc nh nhip nh rt quen thuc vi nguyn t ny: Bnh tnh! Ti chp nh! th ri nh chp rc sng ca bt magie chiu ri vo khun mt ca nhng ai mun gi li hnh nh ca mnh cho con chu. Ngy nay, magie khng cn gi vai tr ny na cc n in cc mnh buc n phi t chc.

Nhng chn hn iu khng lm cho magie phi bun ru: n cn c nhng cng vic quan trng hn. Chnh magie tham gia vo mt cng vic to ln l tch lu nng lng mt tri. Magie c mt trong cht dip lc mt php s v i, l cht hp th nng lng mt tri ri dng nng lng y bin kh cacbonic v nc thnh nhng cht hu c phc tp (ng, tinh bt...) cn thit cho s sng ca con ngi v ca mi ng vt. Qu trnh to thnh cc cht hu c nh vy c gi l s quang hp; qu trnh ny c km theo s gii phng oxi t l cy. Nu khng c cht dip lc th s khng c s sng, m nu khng c magie th khng c cht dip lc, v nguyn t ny chim n 2% trong . Nh vy c nhiu khng? Cc bn th on xem: ch ring lng magie trong cht dip lc ca thc vt cng ln n gn 100 t tn! Ngoi thc vt ra, magie cn c mt trong hu ht tt c cc c th sng. Gi s bn cn nng 60 kg th trong c chng 25 g magie. Hi gia nhng nm 60, cc nh bc hc Trng i hc tng hp Minnexta (M) lm mt vic rt b ch: h chn v trng lm i tng nghin cu khoa hc v xc nh c rng, v trng cha cng nhiu magie th cng bn chc. iu c ngha l nu thay i thnh phn thc n ca g , ta c th lm tng bn ca v trng. Ch cn qua nhng con s sau y cng thy tm quan trong ca kt lun ny i vi nng nghip: ch ring bang Minnexta, thit hi hng nm do nn v trng ln ti hn mt triu la. Vy s khng c ai ni rng, cng trnh nghin cu ny ca cc nh bc hc l khng c gi tr. Magie cng c s dng rng ri trong y hc : chng ta ni n mui

Anh (tc magie sunfat) l mt th thuc x rt tt. Magie oxit tinh khit (magezi nung) c s dng khi axit ca dch v qu cao, khi b chua v nhim c axit. Magie peroxit l mt th thuc chng nhim khun khi b ri lon tiu ho. Cc s liu thng k khng nh rng, nhng ngi sng cc vng c kh hu m p th t b bnh co tht mch mu hn so vi nhng ngi phng bc. Nh chng ta bit, tim dung dch ca mt s mui magie vo tnh mch hoc vo bp tht th tr c chng co tht v kinh git. Hoa qu v rau gip cho vic tch lu mt lng d tr cn thit cc mui ny trong c th (m, o v sp l rt giu magie). Chng hn, chu , ni m khu phn thc n nhiu magie, th bnh x cng ng mch v cc chng bnh tim mch khc t xy ra hn chu u hoc chu M. Cc thy thuc Anh khuyn rng, mi ngy nn n bn qa chui b li mt na nhu cu v magie ca c th trong mt ngy m (khong 0,3 0,5 gam). Nhng th nghim do cc nh khoa hc Hungari tin hnh trn ng vt xc nhn rng, nu thiu magie trong c th th d mc bnh nhi mu. Ngi ta cho mt s con ch n vi khu phn giu magie v mt s con ch khc vi khu phn ngho magie. Kt qu th nghim ny cho thy rng, nhng con ch no m khu phn n ca chng thiu magie th u mc bnh nhi mu c tim. nhng ngi hay cu gt, d b xc ng, cc c tim khi lm vic thng hay b ri lon hn l nhng ngi im tnh. S d nh vy l v khi tc gin magie c trong c th s b bc chy.

Cc nh sinh hc Php cho rng, nguyn t ny s gip cc thy thuc chng li mt cn bnh nghim trng ca th k XX l bnh lao lc. Cc cng trnh nghin cu cho thy rng, trong mu ca nhng ngi mt mi c t magie hn so vi nhng ngi cn sung sc, v ngay c khi m ng cong magie ch b lch rt t so vi mc bnh thng th cng khng phi l hon ton v s.

[...] Con trai hay con gi? - Khng phi ch trong y hc - Khng cn ch Mt trm nm sau - Ta nh chic v cm - Vai tr tt nht t nay v sau Chuyn cng du ln mt trng [...] Cc nh sinh hc Php cng xc nh c nh hng rt ng ch ca nhiu nguyn t i vi gii tnh ca th h con chu. Th ra, nu trong thc n ca con vt m m tha kali th n con sinh ra s ch yu l con c, cn nu thc n cha nhiu canxi v magie th n con sinh ra ch yu l con ci. C th chng bao lu na, cc thy thuc s tho ra nhng thc n c bit cho cc b m tng lai bo m cho h sinh con trai hay con gi theo mun. Nhng trc ht cn phi xc nh cho r, tc dng ca cc nguyn t ny nh ghi nhn c, liu c th p dng c cho con ngi hay khng. Bi v, cc cuc kho nghim va k mi ch c tin hnh i vi ... b ci. Phm vi s dng cc hp cht ca magie khng phi ch b hp trong y hc. Chng hn, magie oxit c s dng trong cng nghip cao su, trong vic sn xut xi mng, gch chu la. Mt hng Canada hon chnh cng

ngh sn xut mt loi vt liu chu la mi chng c nh hng ca cc loi x, c bn cao v rng nh; y, magie oxit c tinh khit cao chnh l thnh phn ch yu ca loi vt liu chu la ny. Nh chng ta u bit, cc n in t thng thng ch bt u lm vic sau khi chng c t nng. Mi ln chng ta m my thu thanh hoc thu hnh u phi ch mt lc ri mi nghe c ting nhc hoc nhn thy mn nh nhp nhy. khc phc nhc im ny ca n in t, cc nh khoa hc Ba Lan ngh ph mt lp magie oxit ln catt. Loi n mi ny s lm vic ngay khi ng mch. Ngay t nm 1867, mt ngi Php tn l Xoren trn magie oxit nung nng vi dung dch magie clorua m c v thu c ci gi l ximng magezi (hay ximng Xoren). Ngy nay, ngi ta s dng cht gn kt ny sn xut cc liu vt liu xy dng va nh va chng chy, va cch m: l fibrolit lm t phoi g v xilolit lm t mn ca. Magie peroxit c dng ty trng vi, magie sunfat c s dng trong cng nghip dt v cng nghip giy lm cht ty trc khi nhum, cn magie cacbua th c dng vo vic sn xut vt liu cch nhit. Cui cng mt lnh vc hot ng quan trng na ca magie l ngnh ha hc hu c. dng bt, magie c s dng kh nc trong cc cht hu c quan trng nh ru v anilin. Cc hp cht hu c cha magie (trong , nguyn t magie trc tip lin kt vi nguyn t cacbon) c ngha rt ln. Cc cht ny, c bit l cc hp cht ankin- magie- halogenua (thuc th Grignard) m trong thnh phn ca n c cc halogen (clo, brom

hoc iot), c s dng rng ri trong ha hc. Vai tr ca cc hp cht ny quan trng ti mc vo nm 1912, nh ha hc ngi Php l Grinia (Grignard) c nhn gii thng Nobel do iu ch c cc ankinmagie- halogenua v hon thnh vic tng hp cc cht hu c. Sau nhiu nm, ng vit: Ta h nh mt cy n v cm c ln dy tht tt, di nhng ngn tay iu luyn, cc hp cht hu c cha magie c th pht ra nhng ting ngn vang vi m hng mi lc mt mi m, bt ng v hi ha hn. ...Th y, hot ng ca magie trong thin nhin v trong nn kinh t quc dn tht l a dng, trn nhiu phng din. Song c l hy cn sm nu ta ni v nguyn t ny rng: Tt c nhng g c th lm c th n lm ht c ri. Nh luyn kim X - Vit ni ting, vin s A. F. Blop tin on vic s dng rng ri magie lm vt liu kt cu. ng vit: n nm 2000, nht thit s tm c cch bo v magie khi b n mn v n s l mt trong nhng kim loi c bn. Cc hp kim ca magie c ln mt trng; ni y, dng mt s chi tit ca chic my khoan t ng t trn trm mt trng - 24, chng tham gia vo vic ly mu t trn Nguyt Cu. Nhng yu cu rt nghim ngt c t ra cho vic ly mu t . Th nht l c cu ny phi nh, v trong mt cuc du hnh ng di nh vy, phi tn mt lng cht t rt ln cho mi kg v ch. Th hai l cc chi tit ca my phi rt bn: nu khng tin chc rng chng s khng dn n nhng giy pht gian nan th vic a chng vo mi chuyn cng cn h trng nh vy chng cn c ngha g na. M qu tht, c th coi nhng pht lm vic trn mt trng thc s l nhng pht cc k gay go.

Nhng ngi thit k my khoan t ng ly mu t ni trn quyt nh s dng cc hp kim ca titan v magie, v chng va nh va bn. Trc khi a ln mt trng, cc nh bc hc th nghim thit b ly mu t trong nhng iu kin kh khn nht trn tri t. N c kim tra bng cch cho khoan mi loi t khc nhau, trong c c nhng loi t rn chc nht. Lc u, cuc th nghim c tin hnh trong nhng iu kin kh hu bnh thng, sau mi th nghim trong nhng bung kn ln, c chn khng rt cao v nhit cao thp khc nhau phng theo nhng iu kin trn mt trng, ni m ht s oi bc ban ngy (nng n +110 C) li tip n s lnh gi ban m (lnh n -120 C). Cc cuc th nghim thnh cng. t lu sau, c chuyn bay ca trm t ng din ra tt p: mu t trn mt trng c a v tri t.