SALII VE GVENLNN KAVRAM VE KURALLARININ GELM

Sal ve Gvenliinin Dnyadaki Tarihsel Geliimi : Yaplan i ile salk arasndaki ilikiler (endstri sal-ii sal-i hijyeni) zerinde, ilk defa Yunan ve Roma uygarlklarnda durulmaya balanmtr. Fakat, bu konuda etrafl incelemeler, Paracelsus (1493-1541, iilerin salk konularn ele alan ilk hekimlerdendir), Gregorius Agricola-George Bauer (Saksonyal hekim, 1526da Avrupa madenlerinde alan iilerin sorunlaryla ilgili klasik bilgileri ieren De Re Metalica) adl eserini yazmtr) ve Bernardino Ramazzini ile balar. Byk talyan klinikisi Bernardino Ramazzini (1633-1714), endstri salnn babas olarak kabul edilir. Bu zat, 1713 ylnda yaynlad De Morbis Artificum Diatriba isimli eserinde meslek hastalklar ile uzun uzadya megul olmutur. Endstri sal sorunlar, daha sonra, zellikle sanayileme hareketleri iinde byk bir ilgi toplamtr. hekimlii talyada domu ise de, bymesini ve gelimesini sanayi inklabnn (1760-1830) beii olan ngilterede geirmitir. Sir Percivale Pott, 1776de baca temizleyicilerinin skrotum (testis) kanserini tarif etmitir. ngilterede Charle Turner Tacrach (1795-1852) ok etrafl bir meslek hastalklar kitab yazmtr. Endstri sal meselelerinin devlet tarafndan ele alnmas, ngilterede sanayi inklab hareketlerinin hzlanmaya balad devrelere rastlar. Bu lkede, XIX. yzyln balarnda (1802), Salk ve Ahlakn Korunmas Kanunu ve bunu izlemek zere (1833) Fabrikalar Kanunu yaynlanmtr. Bu sonuncu kanunda, Gvenlii Mfettilii ngrlmtr. Ayn devrelerde, dier Avrupa lkelerinde de devletin alan insan himaye etmeye balad grlr: Fransada 1810 ylnda yaynlanan mparator Kararnamesi, yine ayn lkede 1841 ylnda yaynlanan Mevzuat bu gayretlerin ilk rnleridir. Amerika Birleik Devletlerinde ise, bu konuda, ancak bu lkedeki sanayileme hareketlerinin ok hzland XX. Yzyln banda byk bir alma grlmektedir. Meslek Hastalklar (The Occupational Diseases) isimli etrafl ilk Amerikan kitab, Cornell niversitesi i hastalklar profesr Gillmann Thomson tarafndan 1914 ylnda yaynlanmtr. 1919 ylnda Cenevrede, Uluslararas alma rgt (ILO) kurulmutur. Uluslararas alma rgt tarafndan, 1919 ylndan bugne kadar, i sal ve gvenlii ile ilgili birok szleme karlmtr. Bunlarn nemli bir blm de, Trkiye Cumhuriyeti tarafndan onaylanarak yrrle konulmutur. 20. yzylda, i sal ve gvenlii, sanayide yaanan gelimelerle birlikte, zellikle kalknm lkelerde n planlarda yer almaya balamtr. Gerekten, Amerika Birleik Devletleri bata olmak zere, ngiltere, Kanada, Avustralya, Japonya ve Almanya gibi lkelerde, i sal ve gvenlii ile ilgili modern dzenlemeler yaplmtr. sal ve gvenlii olgusu, Avrupa Birlii ierisinde de, 1980li yllardan itibaren arlkla ele alnmaya balanmtr. zellikle, 1989 ylnda karlan 89/391/EEC sayl Sal ve Gvenlii Direktifi, i sal ve gvenlii alannda ereve direktif olarak kabul edilmi ve daha sonra bu ereve direktife dayanarak, ok sayda bireysel direktif karlmtr. Bugn gelinen noktada, i sal ve gvenlii bir bilim dal olarak ele alnmaktadr. Sanayide ve alma hayatnda yeni ortaya kan risklerle ilgili, srekli olarak aratrma ve gelitirme almalar yrtlmekte ve yeni yasal dzenlemeler yaplmaktadr.

 Sal ve Gvenliinin Trkiyedeki Tarihsel Geliimi : Trkiyede alan insan koruma hareketleri ise, 1865 ylnda yaynlanan Dilaver Paa Nizamnamesi ve onu izleyen Maadin Nizamnamesi (1869) ile balamtr. Endstri sal konusunun btn ynleriyle ele alnmas ise Cumhuriyet dneminde gereklemitir. 1865 ylnda kartlan Dilaver Paa Nizamnamesinde, Ereli ve Zonguldak kmr havzas iilerinin dinlenme ve tatil zamanlar, barndrma yerleri, alma saatleri ve onlarn salklar ile ilgili eitli konularn ele alnd grlr. 1869 ylnda karlan Maadin Nizamnamesi ise, btn madenlerde alanlarn gvenlii ile ilgili eitli hkmleri dzenleyen bir mevzuattr. Maadin nizamnamesi, kmr madeni i kolunda, o devirde yrrlkte bulunan zorunlu almay ortadan kaldrm ve bu suretle almann ekonomik ynlerinin yannda insani ynlerine de deer verilmesi vurgulanmak istenmitir. 23 Nisan 1920de Trkiye Byk Millet Meclisinin kurulduu tarihten itibaren ise, i sal ve gvenlii olgusu da gndeme getirilmi ve eitli yasal dzenlemeler yaplmaya balanmtr. Zamanna gre, son derece modern hkmlerle donatlm olan, Ereli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Mteallik Kanun (Ereli Kmr Havzas Maden isinin Hukukuna likin 151 sayl Kanun), Milli Mcadelenin en youn olarak yaand bir dnemde, 10 Eyll 1921 tarihinde, Sakarya Sava srasnda karlmtr. Daha sonra, 8 Haziran 1936 tarihinde karlan 3008 sayl Kanunu ierisinde de, temel i sal ve gvenlii hkmleri yer almtr. kinci Dnya Savandan sonraki konjonktrde, sanayilemenin daha youn yaanmaya baland souk sava yllarnda ise, i sal ve gvenliinin n sralarda yer aldn sylemek mmkn deildir. 1967 ylnda karlan 931 sayl Kanunu ierisinde ilk defa modern hkmlerle yer alan disiplin, bu Kanunun Anayasa Mahkemesi tarafndan ekil ynnden iptal edilmesinden sonra, 1971 ylnda karlan 1475 sayl Kanunu ierisinde de ayn hkmlerle yer almtr. Batda, 150-200 yldr yaanan endstri devriminin bir nebze olsun yakalanabilmesi iin, sanayilemenin srdrld 1970, 80 ve 90l yllarda ise, 1475 sayl Kanunu ve bu erevede karlm olan Tzk ve Ynetmelikler, i sal ve gvenlii alannn gereksinimlerine belli lde cevap verebilmitir. Ancak, 20. yzyln sonlar ve 21. yzyln balamasyla birlikte, teknolojinin, tm sanayi koullarnn, endstri ilikilerinin ve alma mevzuatnn ba dndrc bir hzla ilerledii ve deitii gerei ortaya kmtr. Avrupa Birliinin, Aralk1999daki zirvesinde, Trkiyeye adaylk statsnn tannmasyla birlikte, 2003 ylnda 4857 sayl Kanunu karlmtr. Bu Kanunun i sal ve gvenlii ile ilgili hkmleri, belki birka madde dnda, aynen 1475 sayl Kanunundan aktarlmtr. Ancak, 4857 sayl Kanununa gre karlmas gereken ynetmelikler, Avrupa Birliinin 89/391/EEC sayl ereve direktifine ve dier bireysel direktiflere gre uyumlatrlmtr ve 2003 yl ile 2004 yl ierisinde ardarda yaymlanmtr. Dolaysyla, lkemizde i sal ve gvenlii mevzuat modern hkmlerle donatlm durumdadr. Ancak, uygulamada ok fazla mesafenin katedilmesi gerekmektedir. Sal ve Gvenlii Kavram : sal ve gvenlii alanlarn salk ve gvenlik konular ile ilgili bir alandr. Sanayi ve teknolojinin hzla gelimesi, yeni i sahalarnn almasyla birlikte yeterli nlemlerin alnmamas durumunda, alanlarn saln ve gvenliini tehdit eden sonular ortaya kmaktadr. i sal ve i gvenlii almalarnda ncelikli ama, alanlarn saln korumaktr.

yeri ortamnda bulunan teknik ekipmanlar ile alma koullarndan kaynaklanan eitli riskler nedeni ile alanlarn sal bozulabilir. Sal bozulan ve hastalananlarn tehis ve tedavisi de bu uralarn iine girer, ama bu almalarn asl amac, iyeri ortamnda bulunan bu riskleri kontrol altna almak suretiyle iyerini salkl ve gvenli bir yer haline getirmek ve sonu olarak da bu ortamda bulunan ve alan kiilerin salnn olumsuz etkilenmesinin nne gemektir. sal ve i gvenlii almalarnn iki temel boyutu vardr: Bunlardan birisi, alanlarn salnn yapacaklar ile ilgisini aratran, belirleyen (rnein; daha nce akcier rahatszl geirmi bir kiinin tozlu bir ite altrlmamas gibi)ve iyeri ortamnda oluabilecek baz risklere kar alnacak tbbi koruma yntemlerini uygulamak (rnein; tetanos as uygulamas vb. gibi) ve iyerindeki almalar esnasnda salk sorunu olanlarn hastalklarnn tehis ve tedavisi ile hastaln yaplan ile ilgisini aratrarak gerekli nlemleri almak eklinde ifade edilebilecek olan tbbi boyuttur. Bu ilgi alanna Hekimlii ad verilebilir. kinci boyut ise, iyeri ortamndaki salk ve gvenlik risklerinin saptanmas, bununla ilgili lmler yaplmas (rnein; iyerinde kullanlan eitli kimyasal maddelerin, iyeri ortam havasndaki lm, iyerinde yaplan iler esnasnda ortama yaylan ve sala zararl olduu bilinen tozlarn lm, makine ve tezgahlardan kaynaklanan grltnn dzeyini belirlemek zere yaplan lmler gibi) ve bu risklerin kontrol altna alnmas eklindeki uralar ieren ve konunun daha ok teknik-mhendislik yann oluturan Gvenlii boyutudur. Bu boyut, iyeri ortamnda salkl ve gvenlikli bir ortam oluturmak iin yaplan tm almalar kapsad iin Hijyeni olarak da adlandrlmaktadr. Her iki grup almalar birbirini tamamlayc niteliktedir ve her ikisi birlikte ii sal ve i gvenlii btnn oluturur. Bir baka deyile, ii sal ve i gvenliinin amac; kaza ve hastalk eklinde ortaya kan tehlikelerden alanlar korumak, zarar verici etkileri asgariye indirmek, mmknse ortadan kaldrmak, fiziksel, ruhsal ve sosyal ynden tam iyilik halini hedefleyip yaam kalitesini yksek tutarak alanlarn mutlu olmalarn salamaktr. alma artlar, alan kiinin bedensel ve ruhsal saln dorudan veya dolayl olarak etkileyebildiinden, i gvenliinin salanmas ile toplumun mutluluu arasnda bir iliki kurmak mmkndr. Tm dnyada olduu gibi, lkemizde de meydana gelen i kazalar ve meslek hastalklarnn bir blm lmle, bir blm ise sakatlanma ve yaralanmalarla sonulanmaktadr. Bu olaylarn manevi znts ve meydana gelen maddi zararn ve milli servet kaybnn bykl, insanlarn i sal ve i gvenlii zerinde nemle durmalarnn nemli nedenleridir. verenler; maddi ve manevi menfaatleri nedeniyle, alanlar; dorudan etkilenen kiiler olarak, devlet ise, vatandalarnn saln ve mutluluunu dnmek zorunda olduu iin Sal ve Gvenlii konusu ile yakndan ilgilenmek durumundadr. Bir baka ifade ile i sal ve i gvenliinin amacnn; a. alanlar korumak, b. retim gvenliini salamak, c. letme gvenliini salamak olduu kabul edilebilir

Genel Salk Kavram : nceleri, salkl insan tanm, i kazas ve meslek hastal geirmemek ve hasta olmamak eklinde ifade edilirdi. Bugn ise, Dnya Salk rgt (WHO) sal; yalnz hastalk ve maluliyetin olmamas deil, fiziksel, ruhsal ve sosyal ynden tam bir iyilik hali olarak tanmlamaktadr. ve Salk likisini Belirleyen Faktrler : yerlerinde, alanlarn sal zerinde etkili olan, bir anlamda ve Salk ilikisini belirleyen balca iki grup faktr vardr; Bunlar, kiisel baz zellikler ve evresel faktrlerdir. Kiisel faktrler olarak, kiinin ya, cinsiyeti, genetik zellikleri, beslenme durumu, sigara, alkol vb. alkanlklar ile yaad evrede bulunan baz faktrler bir araya gelerek bir insann salk durumunu belirler. Bu etkileim sonucunda da kii salkl olabilir veya sal deiik seviyelerde bozulmu olabilir. Bu salk bozulmas, bazen ok hafif derecede olabilir ve kiide nemli bir hastalk tablosuna yol amaz. Baz durumda ise salk bozulmas ileri derecede olabilir ve kiide ciddi bir hastalk tablosu ortaya kabilir, hatta bazen kii, bu hastalk yznden hayatn da kaybedebilir. evresel faktrler ise, iinin alt iyeri ortamnda bulunan eitli salk riskleridir. Deiik iyeri ortamnda bulunan salk riskleri pek oktur. Bu nedenle, bu faktrlerin; fiziksel faktrler ya da etkenler, kimyasal etkenler, tozlar, biyolojik etkenler, ergonomik etkenler, psikolojik etkenler eklinde gruplandrlmas, sk olarak yaplan bir yaklamdr. Bu etkenleri u ekilde inceleyebiliriz; 1) Fiziksel Etkenler : Fiziksel etkenler balca; a) Grlt, b) Vibrasyon (Titreim), c) Aydnlatma, d) Termal Konfor artlar, e) Havalandrma, f) Radyasyon, g) Basn Deiimleri olarak sralanabilir. a) Grlt; genellikle istenmeyen ve rahatsz edici sesler grlt olarak tanmlanr. i salnda ise grlt iitme duyusunun azalmasna veya salnn bozulmasna ya da baka tehlikelerin olumasna neden olan seslerdir. yerlerindeki devaml alan makineler (dokuma tezgahlar), testere dili makineler, dizel motorlar, pistonlar vb. gibi grlt kaynaklar devaml, ani, kesik kesik grlt yapabilmektedirler. Grltden etkilenen kiilerde, iitmenin azalmas veya kayb dnda kan basnc artar, sinir sistemi zerine olumsuz etkisi vardr, kanda kolesterol, yalar artar, stres ve hatalar artar, moral bozulur, yorgunluk artar, i kazalar artar ve verimlilik der. b) Titreim (Vibrasyon); Titreim ses dalgalar gibi belirli aralklarla tekrarlayan mekanik bir enerjidir. letim ve etkileme derecesi, titreimin frekans ve iddetine baldr. yerlerinde titreim kaynaklar olarak ara ve makinelerin salnml hareketleri, makinelerin balant paralar arasndaki arpma ya da srtnme, makine gvde ve paralarnn montajnda kullanlan darbeli eki, matkaplar gibi aralardr. Lokal titreimde (tanabilir testere, rende makineleri vb) el ve parmaklardan vcuda ulaan titreim, dolam sistemini etkileyerek el, kol ve parmakta ar, bklme zorluu, ar duyarllklar meydana getirebilir.

Tm vcut vibrasyonu; traktr, inaat ve yol makineleri, kamyon kullanm, dokuma tezgahlar ve imento endstrisinde etkilenilen titreimlerdir. Burada, en belirgin deiiklikler, oksijen tketimi ve solunum hzndaki arttr. Ayrca, sindirim ve kemik sisteminde doku zedelenmesi, denge salamada zorluk, bel ars, mide ars, riner rahatszlklar, ba ars ve uykusuzluk oluturur. c)Aydnlatma; yi bir iyeri aydnlatmas yaplan ie gre yeterli iddette, tek dze, iyi yaylm, glge vermeyen ve gz kamatrmayan aydnlatmadr. Doal aydnlatma, gndz aydnl, gne ile olan aydnlatmadr. Yapay aydnlatma, ampul ya da floresanlarla direkt, yar indirekt ve indirekt olarak yaplan aydnlatmadr. Yetersiz veya uygunsuz aydnlatma sonucunda, grme fonksiyonunda zorlanmalar, gz yorgunluu, gzlerde batma, yanma, kzart olur, ileri derecede etkilenme ile grme bozulur. Ayrca, iyi ve yeterli derecede aydnlatlmam bir ortamda yaplan almalarda (aa ileme tezgahlar, torna tezgahlar gibi tehlikeli makinelerin kullanlmas ile) i kazalar artabilir. d)Termal Konfor artlar; (Is, nem, havalandrma) alma ortamlarnn ssnn ve neminin allan i koluna gre bulunmas gereken miktar deiiktir. Baz i kollarnda belirli s ve nem teknolojik bakmdan gerekli olan fiziki koullardr. (Tekstil sanayinde pamuk, yn ipliklerin yapm, elyafn yumuakl, bklme uygunluu vb. iin) Baz i kollarnda nem yaplan iin sonunda ortaya kar; boyahaneler (kuma), eker, konserve, kat fabrikalar, amarhaneler gibi. Yksek frn, kok fabrikas, kauuk, cam fabrikalar ve dkmhanelerde ise kuru scak vardr. Vcut ssn kontrol eden byk faktr evre ssdr. Is arttka sinir sistemi etkilenir, kas kuvveti der, nabz ykselir, yorgunluk artar, arl kas kramplar oluur, ba ars, mide bozukluklar, itah azl, uykusuzluk vb deiiklikler oluabilir. Souk, zellikle nemli ortamdaki hareketsizlerde ayaklar slak ve sk giydirilmise daha fazla etkili olur. Is azaldka ayaklarda ime, kzart, yanma, eklem romatizmas geliebilir. Uygun olmayan termal konfor artlarnda daha yava almayla verimlilik azalr, i kazalarnn oran artar. Dolam bozukluklar, el becerilerinin azalmas, souk algnl, me, kas ve eklem hastalklar, genel bezginlik ve i hevesi kayplar oluabilir. e) Radyasyon: Enerjinin elektro manyetik veya parack modeliyle tanmas radyasyon olarak tanmlanr. Ksa dalga boylu olan nlarn (mor tesi nlar) deri ve gzde tahri edici etkisi vardr. Gzlerde yanma, kant, sulanma, ar meydana gelir. (Kaynaklkta gzlk kullanmadan kaynak yaplmas gibi) X ve gama nlar ise baz kanserler ve genetik bozukluklara yol aar. Uzun dalga boylu radyasyonun ise scaklk arttrc etkisi vardr. zellikle kzl tesi ve mikro dalga nlara bal olarak scaklk artmas sonucu baz bozukluklar ortaya kar. Cam fleyenlerde erken yata katarakt meydana gelebilir. Ayrca hematolojik hastalklar, kaltsal etkiler, cilt kanserleri, mide bulants, itahszlk, kusma, sa dklmesi ortaya kar. f) Basn Deiimleri: Alak basn ve yksek basn altnda alanlarda birtakm etkilenmeler olur. Basn deiikliklerinden etkilenmelerle dalglarda, snger avclarnda, daclarda, uaklarda alanlarda kulak uultusu, sinslerde ar, duyma bozukluklar, kant belirtileri, karn

ars, kemik arlar, sarholuk hali gibi tm vcudun etkilenmesiyle alma yeteneinin kayb ve hatta lme varan i kazalar oluabilmektedir. Yksek rakml yerlerde dk atmosfer basnc nedeniyle oksijen basncnn azalmasna bal belirtiler grlebilir. 2) Kimyasal Etkenler : evrenin normal yaama uygun kimyasal bileimini az veya ok deitiren elementlere genel olarak Kimyasal Etkenler denir. Endstrinin her dalnda, atlyeler, laboratuarlar, sokaklar hatta evlerde organik ve inorganik bileiklerle, insektisitler, ilalar, gaz, buhar, duman ile insanlar birlikte yaamaktadr. Bu maddelerin evredeki oranlar belirli dzeylerin zerinde olunca, sala zararl olurlar. Bunlar: Metaller; (kurun, civa, manganez, nikel, magnezyum, selenyum, uranyum gibi) Solventler; (zcler; benzen, toluen, trikloretilen, karbontetraklorr, alkollar, eterler gibi) Zehirli Gazlar; (karbonmomoksit, hidrojenslfr, klor, brom, iyot, flor, amonyak, kkrtdioksit gibi) Asit ve Alkaliler; (nitrik asit, slfrik asit, formik asit, sodyum ve potasyum hidroksit gibi) Boyalar; Madeni boyalar (arsenikli, kurunlu, cival, kromlu vb.), sentetik organik boyalar (azotlu, difenilmetanl, indigo boyalar gibi) Pestisitler; nsan ya da bitkiler iin baz zararl canllar yok etmek iin kullanlan kimyasal maddeler olarak tanmlanabilir.(fungusitler, rodentisitler, herbisitler, mollusitler olmak zere 5 gruptur.) Plastikler; Monovinilklorr gibi sala zararl olanlar. Kanserojen Maddeler; Kanser oluumuna neden olan veya kanser oluumunu hzlandran maddelerdir.(katran, zift, mineral yalar, krom tuzlar, nikel, asbest, arsenik, benzen vb.) 3) Tozlar : Tozlar, aplar 0.5-150 mikron byklnde olup, havada asl duran kat paracklara toz denir. alma ortamnda bulunan tozlarn akcierlere girip birikerek etki yapmas sonucunda oluan hastalklara Pnmokonyoz denir. Pnmokonyozlar, insanlk tarihinde belirlenen ilk meslek hastalklardr. Silisyum, asbest, uranyum, alminyum, radyum, pamuk, keten, aa tozlar vb. bu gibi hastalklara neden olurlar. 4) Biyolojik Etkenler : alma ortamndaki tehlikeli biyolojik etkenler bulac hastalklara neden olabilir. Bunlar mikroorganizmalar, bakteriler, parazitler, mantar ve virslerdir.(arbon, tetanos, viral hepatit, HIV, tberkloz, tifo, brusellozis gibi) yerleri ve evresindeki plk, ak kanalizasyon, bataklk gibi yerlerde, zellikle de hastanelerin belirli blmlerinde ok yksek direnli mikroorganizmalarn varl bilinmektedir. 5) Ergonomik Etkenler : alma yaamnda ergonomi, alma koullarnn insann niteliklerine uygun hale getirilmesi olarak deerlendirilmektedir. yerlerinde ergonomik kurallarn yerine getirilmesi, insann sal asndan olduu kadar retim ve verimlilik asndan da nem tamaktadr.

Bir baka deyile ergonomi, almay insan anatomisine ve fizyolojisine uydurmaktr. alanlarn beden, boyut ve zelliklerine uygun olmayan oturma yerleri, tezgah ve makinelerin tasarmnda eriim noktalar, kontrol mekanizmalarnn yerleimi ve sinyal dzeneklerinin ergonomik tasarm hatalar nedeni ile eilme, uzanma ve zorlanmaya bal stres, uzun dnemde ise ie devamszlk ve i kazalar artmakta, ie uyum, i hevesi ve verimlilik ise azalmaktadr. Makine ve tezgahlarn alana gre ayarlanmas, ie uygun fiziksel zellikteki kiilerin altrlmas, bu gibi zorluklarn nne gemeye yardmc olur. Ergonomi en az yorgunlukla en fazla verimlilii salamay hedefler. alma esnasndaki duru bozukluklar, ar yk kaldrma ve tama, sk yer deitirme, sk eilme ve melme, tekdze (monoton) ve tekrarlayc iler, yorucu i hz ve dzeni, fiziksel ve zihinsel yklenme, grsel zorlanma gibi hususlar ergonominin kapsam iine girer. Bu olumsuzluklar gidermek zere ergonomi bilimi aada belirtilen hedefleri kapsar; -alma srecinin insann bedensel ve zihinsel (mental) yeteneklerine uygun hale getirilmesi, -Ara-gere tasarmn kullanma daha elverili hale gelmelerini salayacak biimde gelitirme, -alma koullarn, saatlerini, biimini insana en uygun hale getirme, - temposuna, alma saatlerine ve monotonlua bal olarak oluabilecek zorlanmalarn engellenmesi ya da en aza indirilmesi, -yeri ortamnn ya da gnlk yaama ortamnn insana en uygun duruma getirilmesi, -Gerek i, gerek ev ve gerekse dier etkinlikler srasnda yaama ve alma kalitesini ykseltecek dzenek ve dzeltmeleri yapmak. 6)Psikolojik Etkenler : Ruhsal veya fiziksel faktrlere bal olarak gelien ve etkene zg olmayan, koullara uyum (adaptasyon) glklerine kar olan vcut reaksiyonlarna stres denilir. Nedenleri ruhsal ve sosyaldir. rnein iyerinde geimsizlik, iini kaybetme endiesi, cret azl, terfi edememe, vardiyalar, dengesiz cret sistemi, i deitirmeler gibi nedenler en ok rastlanlan stres sebepleridir. Uygun e Yerletirme : Kiinin zihinsel, fiziksel ve ruhsal kapasitesine uygun bir meslek semesi, en uygun ve verimli bir alma hayatn srdrmesini salama bakmndan ok nemlidir. Eer bir kimse, seilen meslein gerektirdii zihinsel, fiziksel ve ruhsal istekleri karlayabilecek bir yapl ve durumda deilse, ksa veya uzun bir sre sonunda o ii yapamayacak bir hale der ve ar bedeni ve ruhsal bozukluklar ba gsterir. Keza, kendisinden beklenilenleri ksmen karlama halinde de, bata iinden memnun olmama psikolojisi olmak zere, baz bozukluklar grlr. te, bu nedenlerle, meslee yneltme hizmeti, bu gibi yanl yollara saplmasn nlemeye yardm eder. Erikinlerde, uygun i tavsiyeleri yaplrken, mracaat edenin gemite alt ilerdeki durumu ve salk hikayesi tespit edilebilirse sorunun zmlenmesi ok daha kolaylar. Meslee yneltme hizmetinin ok nemli bir dal, bir hastalk veya kaza geirmi olanlara (arzallara) eski ilerinin veya ona ok yakn ilerin ya da son durumlarna en uygun decek yeni bir iin mesleki eitim yoluyla verilmesi, onlarn retici hayata yerletirilmelerinin salanmasdr.(Readaptasyon almalar) Bu gibi almalara hekim de katlmaldr. letmelerde altrlan ar arzallarda, normal denilen kiilere nazaran ounlukla, ie

gidememezlik (absenteism) orannn daha dk olmas ilgi ekici bir gzlemdir ve daha ok psikolojik nedenlerden ileri gelmektedir. Meslee yneltme, herhangi bir kiinin bedeni, fikri ve ruhsal niteliklerine ve kapasitelerine gre ona en uygun decek ilerin seilmesi suretiyle, onun iyi hatta mkemmel bir derecede bir ie yneltilmesi almalarn toplamaktadr. Buna karlk, bazen de belirli ilerin gerektirdii nitelikleri tayan insanlarn aranp bulunmas istenir. Buna belirli meslekler veya iler iin seim denilir. Bu sonuncu ekilde, nce tbbi bakmdan i analizlerinin yaplmas gerekir. analizi, belirli bir iin nitelikleri ile ilgili baz bilgilerin gzlem ve inceleme yoluyla toplanmas almalardr. Bu almalarla iin baarl bir ekilde yaplabilmesi iin iiden beklenilen bilgiler, hnerler, yetenekler ve sorumluluklarn saptanmasna gayret edilir. ncelenen ii, dier btn ilerden ayran zellikler belirtilir. in yapld evreden sala gelebilecek zararlar aratrlr. Bu suretle sinsi etkenler iyice tannm olur. Ayrca kaza ihtimalleri gz nnde bulundurulur. Bir i analizinde genellikle u nokta zerinde durulur: 1-in tam ve doru olarak tanmlanmas 2-e ilikin grevlerin tam ve doru olarak saptanmas 3-in baarl olarak yaplabilmesi iin iiden istenilen niteliklerin ak bir ekilde gsterilmesi. analizleri sonunda elde edilen bilgilerden, belirli meslekler veya iler iin seimden baka ekonomik bakmdan iin deerlendirilmesinde, eitimde, transferlerde, terfilerde ve i gvenlii programlarnn uygulanmas gibi hususlarda da faydalanlr. Tbbi bakmdan i analizleri, herhangi bir iyerine bavuran bir kiinin, iletmede onun yeteneklerine en uygun bir ie yerletirilmesine yardm eder. Bu suretle, adayda tespit edilen herhangi bir fiziksel kusura baklarak, onun derhal reddedilmesini nler. yeri Ortam Faktrlerinin Deerlendirilmesi : Endstri Sal ( Sal) hizmetinin kapsam iinde bulunan amalar gerekletirebilmek iin, alma evresine ilikin eitli koullarn ve faktrlerin de iyice bilinmesi gerekir. Bu suretle, deiik mesleklerde alan btn insanlarn salk kapasitelerinin takviyesi ve en yksek dzeylerde srdrlmesi, iin insana ve insann iine tam bir ekilde uyumunun salanmas ve nihayet i koullar ve kullanlan zararl maddeler nedeniyle alan insann salna gelebilecek zararlarn nlenmesi mmkn olur. yerlerinde, aadaki ortam faktrlerinin deerlendirilmesi gerekecektir: 1-alma Salonu ve alma Bankolar -alma Sandalyesi -alma Masas 2-Ik artlar-alma Yerinin Aydnlatlmas -Doal Aydnlatma -Suni Aydnlatma 3-alma Yeri Havasnn Temiz Tutulmas 4-Endstride Buhar, Gaz ve Tozlarla Mcadelenin Esaslar 5-Endstride Havalandrma 6-yonizan Inlarn (Radyoizotoplarn) Uygulanmas Esnasnda Meydana Gelebilecek Zararlara Kar Koruma Tedbirleri 7-alma Yerlerinde Mikro-Klima Koullar (Termal Konfor Koullar)

-Yksek Rlatif Nem -Scaklk Dkl ve Ykseklii -Hava Hareketleri -evrede Bulunan Duvarlar, Eya ve nsanlardan kan Is Radyasyonunun Etkisi 8-alma Yerlerinde Grlt ve Titreim Problemleri 9- Elbiseleri-Koruyucu Elbiseler ve Dier Koruyucu Donanmlar 10-Soyunma-Giyinme Yerleri 11-Banyo ve Tuvaletler 12-Oturma-Dinlenme Odalar Sal ve Gvenlii Risklerinin Deerlendirilmesi ve Kontrol : yerinde, daha nce hi risk deerlendirmesi yaplmam olmas ve alanlarn salk ve gvenliini etkileyebilecek aada belirtilen nemli deiikliklerin olmas durumunda, risk deerlendirmesi yaplmas gereklidir: i) Yeni bir makine veya ekipman alnmas ii) Yeni tekniklerin gelitirilmesi iii) organizasyonunda veya i aknda deiiklikler yaplmas iv) Yeni hammadde ve/veya yar mamul maddelerin retim srecine girmesi v) Yeni bir mevzuatn yrrle girmesi veya mevcut mevzuatta deiiklik yaplmas, vi) kazas veya meslek hastal meydana gelmesi vii) kazas veya meslek hastal ile sonulanmasa bile yangn, parlama veya patlama gibi iyerindeki i sal ve gvenliini ciddi ekilde etkileyen olaylarn ortaya kmas Risk deerlendirmesi, aadaki sralamada yer alan aamalarn yerine getirilmesi yoluyla gerekletirilir: a) Planlama Risk deerlendirmesi almalar, mevcut mevzuat ve iyeri koullar erevesinde planlanr. b) yerinde Yrtlen almalarn Snflandrlmas yerinde yrtlmekte olan veya yrtlecek olan faaliyetler zelliklerine gre snflandrmaya tabi tutulur. Snflandrmada, srekli olmamakla birlikte periyodik olarak veya deien aralklarla yrtlen bakm ve onarm gibi faaliyetler de dikkate alnr. Snflandrmada, iyerinin iinde ve dnda yrtlen iler, retim veya hizmet srecinin aamalar, planlanm veya ani faaliyetler, alanlarn grev tanmlar gibi unsurlardan da yararlanlabilir. c) Bilgi ve Veri Toplama Bilgi ve veri toplamada, iyerinde yrtlen iler, bu ilerin sresi ve skl, iin yrtld yer, iin kim veya kimler tarafndan yrtld, yrtlen iten etkilenebilecek olanlar, alnm olan eitimler, iin yrtm iin n izin gerekip gerekmedii, iin yrtm srasnda kullanlacak makine ve ekipman, bu makine ve ekipmanlarn kullanm talimatlar, kaldrlacak veya tanacak malzemelerle bunlarn zellikleri, kullanlan kimyasallar ve zellikleri, mevcut korunma nlemleri, daha nce meydana gelmi olan kaza veya meslek hastalklar gibi unsurlar dikkate alnr. d) Tehlikelerin Tanmlanmas Tehlikelerin tanmlanmas, aada belirtilen tehlike veya kaynaklarnn bulunup bulunmad, tehlike varsa bundan kimlerin ve ne ekilde etkilenebilecei dikkate alnarak yaplr. i. Kayma, taklma ve benzeri nedenlerle dme

Yksekten dme Cisimlerin dmesi Grlt ve titreim Uygun olmayan duru ve alma ekilleri Radyasyon ve ultraviyole nlar Seyyar el aletlerinin kullanm Sabit makine ve tezgahlarn kullanm Hareketli eriim ekipmanlar (Merdivenler, platformlar) Mekanik kaldrma aralar rnler, emisyonlar ve atklar Yangn, parlama ve patlama Elle tama ileri Elektrikli aletler Basnl kaplar Aydnlatma Ekranl aralarla alma Termal konfor koullar (Scaklk, nem, havalandrma) Kimyasal faktrler (Toksik gaz ve buharlar, organik solventler ve tozlar) Biyolojik Ajanlar (Mikroorganizmalar, bakteriler, virsler) Monoton alma koullar yeri yerleim plan stresi Kapal yerlerde alma Yalnz alma Motorlu aralarn kullanm, tamaclk ve yollar Su zerinde veya yaknnda alma iddet, hakaret veya tacize maruz kalma stenmeyen insan davranlar (Dikkatsizlik, yorgunluk, aldrmazlk, anlama gl, fke, kavga etmek) xxx. yeri koullarna gre dier tehlike kaynaklar e) Risk Analizi Risk analizi ile (d) bendinde belirlenen tehlikelerin verebilecei zarar, hasar veya yaralanmann iddeti ve bu zarar, hasar veya yaralanmann ortaya kma olasl belirlenir. Risk analizinde, tehlikeye maruz kalan kii says, tehlikeye maruziyet sresi, kiisel koruyucularn salad korunma ve gvensiz davranlar gibi unsurlar dikkate alnr. f) Risk Deerlendirmesi Risk deerlendirmesinde, (e) bendinde belirlenen risklerin arlk oranlar hesaplanarak derecelendirme yaplr ve nlem alnmasnn gerekli olup olmadna karar verilir. g) nlemlerin Belirlenmesi yerindeki riskleri kontrol altna alma yntemleri, nceliin derecesine gre ve en ncelikli olandan daha az ncelikli olana doru sralanmak zere aadaki gibi olmaldr: i. Riskleri kaynanda yok etmeye almak ii. Tehlikeli olan, daha az tehlikeli olanla deitirmek iii. Toplu koruma nlemlerini, kiisel korunma nlemlerine tercih etmek iv. Mhendislik nlemlerini uygulamak v. Ergonomik yaklamlardan yararlanmak h) Risk Deerlendirme Raporu Hazrlanmas Risk deerlendirme raporunda, aadaki hususlar yer almaldr: i. Yaplan iin tanmlanmas ii. Mevcut riskler

ii. iii. iv. v. vi. vii. viii. ix. x. xi. xii. xiii. xiv. xv. xvi. xvii. xviii. xix. xx. xxi. xxii. xxiii. xxiv. xxv. xxvi. xxvii. xxviii. xxix.

iii. Risklerden etkilenen alanlarn listesi iv. Zarar, hasar veya yaralanmann iddeti v. Zarar, hasar veya yaralanmann meydana gelme olasl vi. Risk deerlendirmesinin sonular (Risk dzeyleri) vii. Alnmas gerekli kontrol nlemleri Risk deerlendirme raporunda, risk deerlendirmesini yapan kiilerin ad, soyad ve imzalar ile risk deerlendirmesinin yapld tarih belirtilir. ) Denetim, zleme ve Gzden Geirme yerinde gerekletirilen risk ynetiminin tm aamalar ve uygulanmas dzenli olarak denetlenir, izlenir ve aksayan ynler yeniden gzden geirilir. Salk Muayeneleri : 1. e Giri Muayeneleri : Bir iyerinde alacaklarn ie alnmalarndan nce iyeri hekimi tarafndan salk muayenesinden geirilmeleri, ie elverili olanlarn ve olmayanlarn ayrlmalar i sal biliminin temel kurallarndandr. e giri muayenelerinin baarl olmas ve bir anlam tamas iin amacna uygun olarak yaplmas nemli bir zorunluluktur. e giri muayeneleri allacak i trnn tm zellikleri ve tm olumsuz etkenler gz nnde tutularak bilinli olarak yaplmaldr. inin alaca iyerinin tamamnda veya iyerinin bir nitesinde var olan tm riskler dikkate alnp, bu risklere ynelik klinik ve laboratuvar muayeneler yaplarak tamamlanan ie giri muayene sonucuna gre ii seilerek ie yerletirilmi olur. -ii uyumunun salanabilmesi ve alma yaamnn insana uygun hale getirilmesi iin; alma ortamnn dzenlenmesi, uygun teknoloji seilmesi ve ii ie girmeden muayenesinin usulne uygun olarak yaplmas gerekmektedir. e giri muayenesinde alann fizyolojik ve psikolojik yetenekleri deerlendirilmelidir. Salk sakncas olan madde ve etkenler dikkate alnmaldr. Yetenekleri lsnde uygun iiye uygun iin salanmas ynnde deerlendirme yaplmal, zrl veya kronik hastal olmas nedeniyle mevcut ie uygun olmayan ii yerletirilmemeli, eer sorun retim biiminden kaynaklanyorsa uygun olmayan retim biimi deitirilerek ii ie yerletirilmelidir. Yaplan aratrmalar toplumun yaklak %10unun malul ve veya zrl olduunun gstermektedir. zrlleri koruyan ve ie yerletirilmeleri konusunda zorunluluk getiren yasal dzenlemeler bulunsa da bu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle alma gcnn en az yzde 40ndan yoksun olduu salk kurulu raporuyla belgelenenleri kapsamaktadr. Bu kapsama girmeyen zrllerin ve kronik hastal bulunanlarn da ie yerletirilmelerine zel bir nem verilmelidir. Kronik hastalarn yanl yerlere yerletirilmesi durumunda hastann var olan ikayetleri meslek hastaln taklit edebilir veya hastann ar bir klinik tablo ile karmza kmas gibi istenmeyen durumlar ortaya kartabilirler. Bu nedenle ie giri muayenesinde durum tespiti yaplarak her yerde altrlmas uygun olmayan engelliler ve kronik hastal olan risk gruplar tespit edilmelidir. Yasa gereince ar ve tehlikeli ilerde alanlar, ocuk ve gen iiler ile baz durumlarda kadn iilere ie girite bir rapor dzenlenir.

Ar ve tehlikeli ilerde alanlar iin rapor dzenlenmesi zorunluluu yasal dzenlemelerde belirtilmitir. ( Kanunu Madde 86, Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii Madde 3) Kanunu tm alanlara ie giri raporu verilmesini ngrmektedir. Kimlik bilgileri ilgililer tarafndan doldurulduktan sonra ynetmeliin ekinde bulunan rnee uygun rapor ii ile birlikte iyeri hekimine gelir. yeri hekimi z gemi, soy gemi ve anamnezden sonra fzik muayene yapar. Burada yaplmas gereken o iyerindeki risk analizi sonucu belirlenen risklerle ilgili ek ve tamamlayc muayenelerin doru belirlenmesi ve yaptrlmasdr. Sonuta hekim bir karar vermek durumundadr. alamaz kayd koyabilir, geici allamayaca durumlarda tedavi ile dzelebilecek durumlar belirleyebilir. alr ifadesi konulduu durumlarda ise; iinin iyerinin tamamnda veya bir blmnde almasna izin verebilir. Bu karar verirken nemli olan, alana ek laboratuvar muayenelerinin hangi risklere gre yapldnn belirlenmesidir. yeri risklerinin tamamna uygun laboratuvar muayeneleri yaplmsa ii iyerinin tamamnda alabilir. -e Giri Muayeneleri le lgili rnekler : rnek 1: Yksekte alanlara yaplacak ie giri muayenesi: Yksekte yaplan iler: Yap ileri, inaat, yap iskelesi, elik yap montaj, prefabrik yap montaj, kule, kpr, tnel, metro, kuyu ama, baca, direkte alma, yksekte temizlik ii (bina d yzeyi), gemi yapm, iskele, liman, vin operatr vb iler. Yksekte yaplan ilerde alamayacaklar: a) Kadnlar, 18 ya altnda olanlar, bedensel engelliler, b) Kronik hastalar; dolam sistemi hastalklar (hipertansiyon, hipotansiyon, arterioskleroz, kalp ritm bozukluu. kalp yetmezlii, geirilmi MI), bbrek hastalklar, D.M., nrolojik hastalklar (epilepsi), psikiyatrik hastalklar, c) Ba ve boyun travmas geirenler, ila, alkol ve uyuturucu alkanl olanlar, grme bozukluu, vertigo semptomu olanlar. Yksekte alacak olanlara ie giri muayenesi: z gemi, soy gemi, fzik muayene, ba-vcut denge ilevinin muayenesi, grme ve iitme muayenesi. Yksekte alacak olanlara ek laboratuvar muayenesi: EKG, metabolizma (kan ekeri), kreatinin, hemogram, tam idrar tetkiki, akcier grafisi (toz riski varsa) ve odyometri testi (grlt riski varsa). Yksekte alacak olanlara aralkl kontrol muayeneleri: a) lk (erken) kontrol muayenesi: bedensel engelliler, kronik hastalar, yallar, b) Periyodik muayeneler: ylda bir kez. rnek 2: Grltl ilerde alanlara yaplacak ie giri muayenesi: Grltl iler: Madencilik, ta ocaklar, ta ileme, demir- meta1 sanayi, kerestecilikmarangozluk, tekstil-deri sanayi, yap ileri, kat sanayi-matbaaclk vb. Grltl ilerde almas sakncal olanlar: -2000, 3000, 4000 Hz'lik frekanslarda kemik yolu iletiminde 10 dB'lik iitme kayb, -En az bir kulakta; 1000-2000 Hz'de 30 dB, 3000 Hz'de 40 dB, 6000-8000 Hz'de 60 dB iitme kayb, -Vestibuler ba dnmesi,

- kulan toksik ve dolam bozukluuna bal hasta1klar, - kulak sarl belirtileri, -Otoskleroz operasyonu sonras (iitme kayb olmasa da), -D kulakta tedaviye direnli egzema, dzelmeyen orta kulak aknts, -Akut enfeksiyonlar, -Kulak koruyucusu takmaya engel kulak evresi alerjik cilt reaksiyonu olanlar. Grltl ilerde alanlara ie giri muayenesi: z gemi, soy gemi, fzik muayene, kulak muayenesi, iitme muayenesi, otoskopik muayene. Grltl ilerde a1anlara ek laboratuvar muayenesi: Odyolojik muayeneler. Grltl ilerde alanlara aralkl kontrol muayeneleri: a) lk (erken) kontrol muayeneleri: 1 yl iinde, b) Periyodik muayeneler: 1-3 yl aralklarla. rnek 3: Tozlu ilerde alanlara yaplacak ie giri muayenesi: Tozlu iler: Madencilik, ta ocaklar, yap ileri (bina, duvar, set, baraj, yol, tnel, metro, ykm ileri), seramik-porselen, metal, cam, imento, dokuma-tekstil, kat, lastik sanayi, termik santral, dkm ileri, vb. Tozlu ilerde almas sakncal olanlar: - Dolam sistemi hastalklar (kalp yetmezlii, hipertansiyon), - Solunum fonksiyonu bozukluklar, gs kafesi deformiteleri (solunumu zorlatran) kronik akcier hastalklar: bronit, bronial astma, amfzem, plorit; fibrotik ve granlomatz deiiklikler: Pnmokonyozlar, Tberkloz geirenler (aktif, inaktif), - Ar imanlk. Tozlu ilerde alanlara ie giri muayenesi: zgemi, soy gemi, fzik muayene, solunum sistemi muayenesi, dolam sistemi muayenesi. Tozlu ilerde alanlara ek laboratuvar muayenesi: Solunum fonksiyon testleri, akcier grafisi (35x35 cm. min. 200 mA'lik rontgen cihaz ile). Tozlu ilerde alanlara aralkl kontrol muayeneleri: a) lk (erken) kontrol muayenesi: bedensel engelliler, kronik hastalar - 6 ay-l yl), b) Periyodik muayeneler: 1 -3 yl. 2. Kontrol Muayeneleri: a) Erken kontrol muayeneleri e giri muayenesinden sonra en erken muayene yasal prosedrde 1 yl sonra yaplmaktadr. Baz i kollarnda bu 3 veya 6 ay sonradr. Ancak daha erken dnemde ie giri muayenesinde tespit edilemeyen bir durum sonradan ortaya karsa veya ie baladktan sonra herhangi bir kimyasal madde veya etkene kar reaksiyon geliirse ya da iide kronik hastalklar nedeniyle duyarllk oluursa muayene sonucunda i-ii uyumunu salamak zere iinin yerinin deiimine karar verilebilir. Bu tr i deiimlerinde danmanlk grevi iyeri hekimine aittir.

Rapor alnmakszn veya alnan rapora aykr olarak uygun olmayan ite altrlan sigortalnn, bu ie girmeden nce var olduu tespit edilen veya bnyece elverili bulunmad ite altrlmas sonucu meydana gelen hastal iin Sosyal Sigortalar Kurumunca yaplan hastalk masraflarnn tm iverene dettirilir. yerinin teknolojik olarak uygunluu, ergonomik alma ortam, iinin biyososyoekonomik zellikleri, i-ii uyumunun saptanabilmesi iin deerlendirilmelidir. lkemizdeki uygulamalarda mevzuata gre erken kontrol muayenesi, ii ve iverenin istei zerine veya hekimin gerekli grd durumda yaplabilmektedir. b) Aralkl kontrol muayeneleri (Periyodik muayeneler) Yasa gereince ar ve tehlikeli ilerde alanlar, ocuk ve gen iiler ile baz durumlarda kadn iilere ie girite bir rapor dzenlenmesi gerekmektedir. ( Kanunu Madde 86 ve 87, Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii Madde 5) e giri raporu dzenlenen her alana belirli srelerle salk muayeneleri ve gerektiinde laboratuvar aratrmalar yaplmaldr. in devam sresince muayene aralklar iin zelliklerine, alann yana ve cinsiyetine gre deimektedir. Ar ve tehlikeli iler kapsamnda alan tm iilerin, Kanununun 86. maddesi gerei en az ylda bir defa hekim raporu ile almalarnda saknca olmadnn belirlenmesi gerekmektedir. Ancak, baz i kollarnda bu muayeneler daha ksa aralklarla yaplmaldr. rnein; Kurun ve civa ile alan iilerin her ayda bir, arsenik ve insektisitler ile tozlu ilerde alan iilerin her alt ayda bir, klinik ve laboratuar usulleri ile salk muayenelerinin yaplmas nerilmektedir. Kadn iilerin hangi i kollarnda altrlabilecei, Ar ve Tehlikeli ler Ynetmeliinde belirtilmitir. Ayrca, kadn iilerin gece postalarnda altrlma koullar hakkndaki hususlar ilgili ynetmelikte belirlenmi ve bu iilere her alt ayda bir kontrol muayenesi zorunluluu getirilmitir. Ar ve tehlikeli ilerde alan 16 yan doldurmu, fakat 18 yan bitirmemi gen iiler iin bu muayeneler en az alt ayda bir yaplmaldr. 16-18 ya grubu gen iilerin hangi ilerde altrlaca ilgili ynetmelikte belirtilmitir. 14-15 ya aras ocuklarn hangi i tr olursa olsun ie giri muayenelerinin yaplarak almalarnda saknca olmadnn hekim raporu ile belirlenmesi ve bu muayenelerin alt ayda bir tekrar edilmesi gerekmektedir. c) zellii olan alanlarn kontrol muayeneleri Ar ve tehlikeli ilerde alanlar; i kazas ve meslek hastal ynnden risk altndadr. Birden fazla i kazas geiren iilerde dier iilere gre i kazas geirme olasl daha fazladr. Gelime anda olan ocuk ve gen iiler (14-18 ya grubu iiler) geliimlerini olumsuz ynde etkilemeyecek ilerde altrlmal ve daha sk aralklarla kontrol muayeneleri yaplmaldr. 14-15 ya grubu ocuk iiler, renimleri engellenmemek kouluyla hafif ilerde altrlabilirler. Ancak, meslek sahibi veya eitim alan kadnlar ve 16-18 ya grubu gen iiler, ar ve tehlikeli ilerin baz gruplarnda altrlabilirler. Kadnlar zel durumlar nedeniyle risk grubu ierisinde deerlendirilir, gebe ve emzikli kadnlar risk grubu ierisinde daha da zellikli bir konuma sahiptir. Bu nedenle gebe ve emzikli kadnlarn, yallarn, malul ve zrllerin fizyolojik zellikleri dikkate alnmaldr.

Alkol bamll bulunanlar, yeniden topluma kazandrlmas dncesiyle zel olarak izlenmelidir. Meslek hastal ve i kazas nedeniyle iten uzak kalanlar, herhangi bir sebeple iten uzaklaanlar, ie dnte iyeri hekimi tarafndan muayene edilmelidirler. 3. Ek ve Tamam1ayc Muayeneler alann ie girerken ve girdikten sonra belirli srelerle alma ortamndaki risklere uygun olarak ek ve tamamlayc tetkiklerle beraber salk muayeneleri yaplmaldr. Gerekli kan, idrar, portr, odyometrik laboratuvar tetkikleri ve radyolojik grafiler uygun standartlarda tamamlanmaldr. rnein; bir solvent olan trikloretilenle alan bir iiye, ie girite tam kan, tam idrar, karacier fonksiyon testleri vb gibi tetkikler yaplabilir, bu iiye daha sonraki muayenelerde nceki tetkikler tekrar edildikten sonra ilaveten trikloretilenin idrarda metabolitini arayarak muayene tamamlanabilir. yerinde Sal ve Gvenlii Hizmeti Salanmas : verenler, iyerlerinde, salkl ve gvenli alma ortamn salamak amacyla; i sal ve gvenlii tedbirlerini belirlemek, almak, uygulanmasn izlemek, denetlemek ve gelitirmek, i kazas ve meslek hastalklarn nlemek, iilere ilkyardm ve acil mdahale ile nleyici ve koruyucu salk ve gvenlik hizmetlerini vermekle ykmldr. verenler, devaml olarak en az elli ii altrdklar iyerlerinde bu hizmeti vermek iin, iyeri salk ve gvenlik birimi oluturmakla ve bir veya birden fazla iyeri hekimi ile gereinde dier personeli ve sanayiden saylan ilerde bir veya birden fazla i gvenlii uzmann grevlendirmekle ykmldrler. verenler, bu ykmllklerini, i sal ve gvenlii hizmetlerinin tamamn veya bir ksmn iyeri dnda kurulu ortak salk ve gvenlik birimlerinden alarak da yerine getirebilirler. yerinde salk ve gvenlik hizmetlerinin yrtlmesinden iveren sorumludur. Ortak salk ve gvenlik biriminden hizmet alnmas iverenin sorumluluunu ortadan kaldrmaz. veren, iyeri salk ve gvenlik birimi personelinin ibirlii iinde almalarn salar. veren, i sal ve gvenlii ile ilgili sorumluluklar erevesinde, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminin grevlerini yrtmesi iin gerekli bilgileri bu birimlere aktarr. veren, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimi personelinin iyerinde i sal ve gvenlii hizmeti ile ilgili grevlerini etkin bir ekilde yerine getirmesi hususunda gerekli kolayl salamak, planlama ve dzenleme yaplmasna imkan vermekle ykmldr. veren, salk ve gvenlikle ilgili konularda iilerin grlerini alr ve katlmlarn salar, iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminde grev yapan personelin ad, soyad, alma saatleri ile yetki ve sorumluluklar konusunda iileri bilgilendirir. veren, i sal ve gvenlii mevzuat dorultusunda, kayt ve bildirim ykmllklerini iyeri salk ve gvenlik birimi veya ortak salk ve gvenlik birimi ile ibirlii ierisinde gerekletirecektir. veren, iilerin kiisel salk dosyalarn iten ayrlma tarihinden itibaren on yl sreyle saklamak zorundadr. yeri ortam faktrlerinden kaynaklanan hastalklarn ykmllk sresi bu sreyi aan iyerlerinde, evraklarn saklanmas hastalklarn ykmllk sresine gre uzar.