Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010

TRIT L NHN SINH PHT GIO V NH HNG CA N N I SNG TINH THN NGI VIT NAM
BUDDHIST PHILOSOPHY STUDENTS AND STAFF AFFECT ITS SPIRITUAL LIFE PERSON TO VIETNAM SVTH: Phan Th Thu Hin
Lp 08 SGC, Khoa Gio dc chnh tr, Trng i hc S Phm

GVHD: ThS. GVC. L c Tm

Khoa L lun chnh tr, Trng i hc Kinh T
TM TT Pht gio ra i n , l mt tn gio ln trn th gii vi h thng gio l s nh hng trn phm vi ton th gii. Pht gio ch ra s tn ti ca con ngi l au kh (Kh ), ch r nguyn nhn ca au kh (Tp ), a ra kh nng khc phc s au kh (Dit ) v a ra con ng thot khi au kh (o ). Pht gio c du nhp vo Vit Nam t th k IISCN, tri qua bn giai on chnh, l: u cng nguyn n thi Bc thuc, hnh thnh v pht trin; Thi nh L, Trn pht trin cc thnh; Thi Hu L n cui th k XIX chnh thc suy thoi; u th k XX n nay, din ra phong tro phc hng. Tuy phi thng trm cng lch s dn tc nh vy nhng vai tr ca Pht gio vn khng h thay i m ngy cng c nhng nh hng mnh m trong i sng tinh thn ca ngi dn nc ta. Biu hin trong i sng chnh tr v php lut; Trong vn hc, ca dao dn ca; Trong quan nim o l, t tng; Trong phong tc, tp qun, tn ngng; Trong thc thm m, ngh thut; Trong vn ha kinh doanh; Nht l trong xu th m ca hi nhp ngy nay, bn cnh s pht trin ca kinh t-chnh tr-x hi l mt tri vi xu hng suy thoi o c nhn cch con ngi, chnh nhng t tng tch cc trong trit l nhn sinh ca Pht gio s gp phn iu chnh hnh vi v nhn cch con ngi Vit Nam trong thi i mi. ABSTRACT Buddhism was born in India, is a major world religion with a doctrine of massive system has affected the whole world. Buddhism has indicated the existence of human suffering (Dukkha soles), specify the cause of suffering (File base), given the ability to overcome suffering (imperial Diet) and offer a way out from suffering (sole director). Buddhism was introduced into Vietnam from the second-century AD, through four main stages, namely: Early Northern BC to the time of formation and development; the Ly, Tran its zenith; Buy Hau Le at the end of the nineteenth century official recession; early twentieth century until now, held a revival movement. The ups and downs with history to the nation but so is the role of Buddhism that does not change is the increasingly strong influence in the spiritual life of the people of our country. Expression in political life and law in literature, folk singer knife; the moral conception, thought; the customs, practices and beliefs, in the sense of aesthetic, artistic; In the chemical business trend ... Especially in today's open integration, alongside the development of economic and socio-political trend is reverse the moral degradation of human dignity, the very thought positive philosophy of life in the Buddhist will contribute to adjust behavior and human dignity in modern Vietnam.

1. M U Pht gio l mt trong nhng hc thuyt trit hc - tn gio ln nht trn th gii v tn ti rt lu i vi h thng gio l rt s, c du nhp vo nc ta khong th k II - SCN t Trung Quc, n .
188

Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010

Lch s Pht gio Vit Nam tri qua 4 giai on: T u cng nguyn n ht thi k Bc thuc, hnh thnh v pht trin rng khp; Thi nh L - nh Trn, pht trin cc thnh; T i Hu L n cui th k XIX, suy thoi; T u th k XX n nay, phc hng. Trong thi k i mi. Ngoi nhng thnh tu t c v mt kinh t - vn ha - x hi l mt tri ca nn kinh t th trng. N lm ny sinh nhiu tiu cc gy ra nhng nh hng khng nh n cc mt ca i sng x hi. Trong bi cnh , nghin cu v trit l nhn sinh Pht gio cng vi qu trnh du nhp, tn ti, pht trin ca n ti Vit Nam s lm ni bt c nhng nh hng n i sng tinh thn ni ngi dn nc ta. Vi ngha thit thc nh trn nn ti quyt nh chn ti nghin cu ca mnh l: Trit l nhn sinh Pht gio v nh hng ca n n i sng tinh thn ngi Vit Nam. Phn ni dung ca ti nghin cu gm c hai chng, bn tit. 2. NI DUNG 2.1. Chng 1. Trit l nhn sinh Pht gio Pht gio ra i trong iu kin kinh t-chnh tr-x hi, tin nhn thc t tng n rt phc tp. Khong th k VI-TCN xut hin nh nc chim hu n l vi ch phn chia ng cp khc nghit, c 4 ng cp chnh l: B la mn (Brhmanes); St--ly (Kastryas); Ph-x (Vaisyas); Th--la (Suddra); V 4 tro lu t tng l: Bla-mn gio chnh thng; Tro lu tn ngng tp tc; Tro lu trit hc; Tro lu phn Ph-. Ngi sng lp ra o Pht l c Thch Ca Mu Ni - ng gic ng, h tn l Gauthanma Shiddartha, sinh 8/4/566 (hay 663) TCN ti Kapilavatsu. Nm 19 tui, ngi kt hn, c mt con trai. 29 tui ngi xut gia, 35 tui c o, c Pht tch lc 80 tui. Qu trnh pht trin ca Pht gio c chia lm 3 thi k: Th k III-TCN n th k IV-SCN, pht trin trong nc v cc nc khc; u th k XIII, suy thoi; Th k XIX, chn hng Pht gio. Quan nim v trit l nhn sinh, phng ng kt lun bn tnh t nhin ca con ngi. phng Ty th kt lun con ngi c cu to nn t vt cht. Cn theo trit hc Mc-L Nin, quan nim v con ngi: Con ngi l mt thc th thng nht gia mt sinh hc vi mt x hi; Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ha nhng quan h x hi; Con ngi l ch th v l sn phm ca lch s. o Pht quan nim v trit l nhn sinh th hin trong thuyt Thp nh nhn duyn. Trong mi hai nhn duyn th v minh l cn bn. T nhn qu kh sang qu hin ti, qu hin ti li lm li nhn cho qu tng lai. Cng theo Pht gio ngun gc v tr v con ngi khng do lc lng siu nhin sng to ra m cho rng th gii l v cng, v tn. Ngoi th gii m chng ta ang sng cn c nhiu th gii khc. iu ny c thuyt minh trong kinh Hoa Nghim, kinh Khi th nhn bn (Nikya), kinh Tiu duyn (Agama).
189

Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010

Pht gio cho rng s tn ti ca con ngi l au kh, iu ny c cp trong Kh (Dukkha), ni kh c th phn loi lm Tam kh hay Bt kh. V Tam kh c Kh kh; Hoi kh v Hnh kh. V Bt kh c Sinh kh; Lo kh; Bnh kh; T kh; i bit ly kh; Cu bt c kh; On tng hi kh v Ng m x thnh kh. Pht gio cng ch ra nguyn nhn ca au kh, c thuyt minh trong Tp (Samudaya). Nguyn nhn l: Tham, sn, si, mn, nghi, thn kin, bin kin, kin th, gii cm th v t kin. Tuy nhin, Pht gio cng a ra kh nng khc phc s au kh l Dit (Nirodha Dukkha). Khi con ngi dit ht mi phin no, m m tn gc ca n th s t ti ci Nit Bn-Hnh phc tuyt i, thot khi vng sinh t lun hi. thot khi au kh v t ti ci Nit Bn cn c con ng i, chnh l o (Magga). o gm: T Nim X; T Chnh Cn; T Nh Tc; Ng Cn; Ng Lc; Tht Gic Chi; Bt Chnh o. Qua cc gio l trn ca Pht gio ta thy r nhng gi tr nhn vn m Pht gio t n, l: ng trc pht tnh mi ngi u bnh ng; Coi con ngi chim a v c tn trn th gii; Lun tn trng s sng, xem s sng trn tt c; Coi ci ng l con ngi ln biu th chn l t do, t ti ca con ngi trong tri t; Pht gio c mc ch a con ngi tr v vi chn-thin-m. 2.2. Chng 2. nh hng ca trit l nhn sinh Pht gio n i sng tinh thn ngi Vit Nam Qu trnh du nhp Pht gio vo Vit Nam c chia lm 3 thi k chnh: Thi k t u cng nguyn; Thi k c lp t ch (938) qua cc triu di inh, L, L, Trn n triu nguyn; Thi k Php thuc v sau 1954. thi k u cng nguyn: Pht gio c xc nh l du nhp vo nc ta th k II-SCN bng ng bin v ng b t n v Trung Quc ti Giao Ch v Chm Pa; Trc nh ng xut hin dng thin u tin l T-Ni-a-Lu-Chi (do ngi T-Ni-aLu-Chi ngi n sng lp) nh nc Vn Xun ca L Nam , vi t tng thin l Tc tm tc pht; Thi nh ng xut hin dng thin th hai l V Ngn Thng (do ngi V Ngn Thng ngi Trung Quc sng lp), Vi t tng Tc tm tc pht v c b sung phn y bo c Pht trong tm. im ni bt ca dng thin ny l s xut hin hnh thc C s-Thin s. thi k c lp t ch, tri qua cc triu i inh, L, L, Trn n triu Nguyn: Nh inh v Tin L a Pht gio ln thnh quc gio vi chc tng thng v thin s c vai tr c vn cho cc nh vua; Thi nh L, Pht gio pht trin cc thnh, l quc o v xut hin dng thin th ba l Tho ng (do ngi Tho ng ngi Trung Quc sng lp). im ni bt ca dng thin ny l vai tr ca gii c s c khng nh mt cch chnh thc. Giai on ny c s hin din ca c 3 dng thin v Pht gio c xu hng nhp th mnh m; Nh Trn l triu i ca Pht gio vi vai tr ni bt ca Trn Nhn Tng-Ngi sng lp ra dng thin Trc Lm Yn T. T tng ca dng thin ny l pht trin nh cao quan nim Tc tm tc pht; Thi Hu L Pht gio

190

Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010

chnh thc bc vo thi k suy thoi vi nhiu nguyn nhn, trong ni bt l do H Qu Ly ra sc pht trin Nho gio vo cui th k XIV v nh Minh xm lc i Vit vo u th k XV; Sau khi Mc ng Dung cp ngi nh L th nc ta chia ct thnh x ng trong (vua L-cha Trnh) v ng ngoi (cha Nguyn). X ng trong Pht gio pht trin mnh trn c s mt nn hc l mi nh vai tr ca cha Nguyn Phc Chu (c v l Trn Nhn Tng th hai trong lch s Pht gio), nn hc l mi l dng To ng, dng Lm T. X ng ngoi nh hng mnh m dng thin Trc Lm Yn T. Khi Gia Long ln ngi vo u th k XVIII, x hi Vit Nam lm vo cuc khng hong t tng trm trng, t nc ri vo ha ngoi xm, pht t v nhn dn t ng dy khi ngha. thi k Php thuc v sau nm 1954: Thi Php thuc, Thin Cha gio c hu thun v Pht gio b khng b, n p gt gao v th Pht gio giai on ny c xu hng nhp th v chn hng mnh m; Sau 1954, trn c hai min Nam Bc, Pht gio u cha c c hi pht trin, nhng sau 1975 nh chnh sch t do tn gio ca ng v nh nc, Pht gio c iu kin pht trin mnh m v dn ly li v th ca mnh. Ngi Vit Nam c tnh yu qu hng, t nc, yu thng con ngi su sc, rng ln cng vi thi tn trng, cao nhng gi tr tt p ca con ngi rt ph hp vi cc quan nim ca Pht gio. V th m t lu Pht gio chim mt v tr ht sc quan trng trong i sng tinh thn ngi dn Vit. Biu hin u tin ca s nh hng chnh l i sng chnh tr v php lut. Di thi L, do nh hng tinh thn t bi, tr tu ca Pht gio, cc v vua nh L xy dng mt nn php l thun t v tin b; Di triu Trn, p dng chnh sch thn dn, xem trng vai tr ca ngi dn v cc v vua thng nhng ngi cho con, ch a v thi thng hong m thi, y l biu hin vic thng t pht php; Thi hin i, trong sut th k XX, pht t v nhn dn hng hi tham gia khng chin chng thc dn Php v quc M. Cui th k XX, u th k XXI, s c mt ca cc thin s trong quc hi v vic p dng chnh sch php lut khoan hng l nhng biu hin sinh ng nh hng ca Pht gio trong i sng chnh tr v php lut. S nh hng tip theo l trong lnh vc vn hc, ca dao dn ca. Trong phm vi vn hc ch Nm, s nh hng ca Pht gio rt mnh m, biu hin: u th k XVIII, vi tc phm Cung on ngm khc ca Nguyn Gia Thiu, nh hng trit l ba php n l v thng, v ng v kh; u th k XIX, ni bt vai tr ca i thi ho Nguyn Du vi tc phm bt h on trng tn thanh, nh hng thuyt kh , nhn qu, nghip bo lun hi; Cui th k XIX vi tc phm Hng sn phong cnh ca ca Chu Mnh Trinh, nh hng thuyt nhn qu, ci Nit Bn; u th k XX, ni bt l vai tr ca thi s Hn Mc T vi nhng t ng m mu sc Pht gio. V vi V Hong Chng, mn ngay gio l nh pht din t ni dung tc phm vi thuyt kh , nhn qu, lun hi, nh hng qua ca dao dn ca biu hin quan nim hiu hnh, tri n v bo n; Quan nim nhn qu; Ngi cha cng vi ting chung cha Ngoi ra cn chu nh hng bi ngn ng nh pht, nh; T bi, nhn duyn, ti nghip, Tip n l nh hng n quan nim o l, t tng. V quan nim, u tin l quan nim t bi, tip theo l t n. V t tng, ln nht l t tng duyn khi, t diu
191

Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010

v bt chnh o. Mt nh hng na l phong tc, tp qun, tn ngng. Trc tin biu hin qua nghi thc ma chay, ci hi. Tip n l phong tc n chay, th pht, phng sinh, b th. Qua tp tc cng rm, mng mt v l cha. V nhng tp tc khc nh; Xin xm bi qu, cng sao gii hn, t vng m, coi ngy gi, tuy nhin, y l nhng h tc cn c loi b trong i sng ng dn. nh hng n thc thm m, ngh thut. Biu hin qua ngh thut sn khu nh ht cho, ht bi, ci lng, kch ni, Biu hin qua ngh thut to hnh nh kin trc (nh ch Cng, ch Tam, ch inh, Ni cng ngoai quc,), iu khc, hi ha, Ngoi ra, Pht gio cn c nh hng n vn ha kinh doanh ca ngi Vit Nam, biu hin qua vic lp bn th ti ni lm vic, cc nh kinh doanh thng i l cha cu xin c pht gia h, cnh tranh lnh mnh, lm t thin v chu nh hng thuyt nhn qu, lun hi nghip bo, Trong cuc sng hin i, i sng vt cht c nng cao nhng xu hng suy gim cc gi tr o c ngy cng pht trin. V th, vic cht lc mt tch cc ca trit l nhn sinh Pht gio p dng vo iu chnh hnh vi, li sng ca nhn dn ni chung v th h tr ni ring l rt cn thit. Trc tin l p dng mt tch cc ca thuyt nhn qu, lun hi, t bi h x, gio dc nhn cch li sng ca ngi dn. Sau l vn dng tinh thn v ng, v thng vo vic iu chnh thi sng c phn tiu cc ca gii tr, gip th h tr c ci nhn mi v con ngi, v cuc sng, lm h thy r cn phi c tnh v tha, nhn i v sng ht mnh v cng ng, chung tay xy dng mt x hi tt p v tin b. 3. KT LUN Pht gio ni ring v tn gio ni chung l mt trong nhng b phn khng th thiu c ca kin trc thng tng nc ta. Du nhp t th k II-SCN, c bn a ha cho ph hp tm l ngi Vit Nam, v th m Pht gio c nhng nh hng rt ln n i sng ni chung v i sng tinh thn ni ring ca ngi dn. Trong xu th m ca hi nhp, nn kinh t-chnh tr-x hi c nhng bc pht trin vt bc, nhng mt tri ca n l hin tng suy thoi o c, nhn cch con ngi. Vic nghin cu trit l nhn sinh Pht gio ni chung, qu trnh du nhp, tn ti v pht trin ca Pht gio Vit Nam ni ring s gip chng ta hiu c ti sao Pht gio li c nhng nh hng mnh m nh th n i sng tinh thn ngi dn Vit. Cng t , chng ta s cht lc c nhng gi tr u vit p dng vo cng tc gio dc o c, nhn cch con ngi, gp phn lm lnh mnh ha x hi, hn ch mt tiu cc ca nn kinh t th trng. Trong sut chiu di lch s, Pht gio , ang v s ng hnh cng dn tc. Gp phn hnh thnh, cng c, iu chnh v pht trin nhng gi tr truyn thng tt p ca dn tc v nhn cch con ngi Vit Nam.

192

Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010

TI LIU THAM KHO [1] PGS.TS L Hu i (2009), Pht huy vai tr ca vn ha truyn thng, Tp ch L lun chnh tr, (12/2009), tr . 57 62. [2] on Trung Cn (2007), Lch s nh pht, Nh xut bn Tn gio, H Ni, tr. 35 36. [3] TS L Vn nh (2007), Bn thm v nh hng ca pht gio trong i sng x hi Vit Nam hin nay, Tp ch Nghin cu Tn gio, (10/2007), tr. 16 24. [4] Nguyn Lang (2000), Pht gio Vit Nam s lun, tp 1, 2, 3, Nh xut bn Vn hc, H Ni, tr. 25 26.

193