KEND KENDNE LDERLK En iyi lider, insanlarn kendisinden haberi olmayan liderdir.

Liderin grevi tamamlandndan ve amac gerekleince, insanlar bunu kendi kendimize yaptk diyebilecekler. LAO TZU GR Liderlik, eskiden beri dnyann en eski meguliyet alanlarndan birisi ve ayn zamanda insanlar ve hayvanlar arasnda evrensel bir olgu olarak deerlendirilmitir 1. Erdoan, liderliin birlikte yaamak durumunda olan insanlar arasndaki iblm nedeniyle ortaya ktn belirterek, bireyin gnlk yaantsnn bir bireyin etkisi altnda devam ettiini ileri srmtr2. Burada grld gibi lider, bakasn etkileyebilme gcne sahip olan birey olarak ele alnmaktadr.son zamanlarda rabet gren, rgtsel deiimi gerekletirecek bir vizyon sahibi olan dntrc liderlikte de bir birey dierlerini peine takp gitmektedir. Son yllardaki gelimelerle, byle bir liderlik anlaynn gnmz rgtleri iin en uygun liderlik tarz olup olmad tartlmaya balamtr.ncln arlkl olarak Charles C. Manz ve Henry P. Sims, Jr.n yaptklar yeni bir liderlik biimi ile srlmtr: kendi kendine liderlik (KKL) veya bakalarnn kendi kendilerine liderlik yapmalarn salamak. Yazarlarn zerinde durduklar temel husus,her bireyin iinde zliderlik enerjisinin varolduu ve bunun sperliderlik ile gelitirilmesi gerektiidir. Bylelikle bireyler, kendi yeteneklerini rgt amalar dorultusunda maksimum bir biimde kullanacaklardr. zliderliin nemle zerinde durduu konulardan biriside, bakalarnn ykn tamaktan ziyade onlarn katklarndan en fazla ekilde faydalanabilmektedir. Bu durumu ise u szle ifade etmektedirler: Bir adama bir balk verirseniz, yalnzca bir gn beslemi olursunuz; deer balk tutmay retirseniz, onu mr boyu beslemi olursunuz. Bu yazmzda kendi kendine liderlii ele alacaz. almamz, drt blmden olumaktadr.lk blmde, kendi kendine liderlie duyulan ihtiya ve KKL tanm zerinde durulacaktr. kinci blmde ise kendi kendine liderlie temel tekil eden kendi kendine kontrolu inceleyeceiz. nc blmde ise, kendi kendine liderlikte etkinlii salayc davran ve bili odakl stratejileri ele alacaz. Son blmde ise, kendi kendine liderlik zelliklerini vereceiz. A. KEND KENDNE LDERLE DUYULAN HTYA VE TANIMI Son yllardaki bilimsel alandaki gelimeler yeni teknolojilerin i hayatna girmesine yol amtr. Bu yeni teknolojiler ise dolayl olarak alma hayatnda bir takm deiikliklerin en nemli sonularndan birisi, hi kukusuz dnyann daha karmak bir hale gelmesidir. Bu karmaklk, devam etmekte olan ok hzl deiimle birlikte her geen gn artmaktadr. Gnmzde ou kimse, kendi ileriyle ilgili bilgilerin tamamna sahip olduunu iddia edemez. Bu nedenle, insanlar srekli olarak renmek ve bakalarnn bilgilerinden yararlanmak zorundadr. Meydana gelen deiikliklerin bir dier sonucu da, igrenlerin beklentilerinin eskiye gre ok farkl olmasdr. Gnmzde igrenler, iyerlerinden ok mesleklerine bamldrlar. grenler, daha fazlasn beklemektedirler. Bu nedenle, emir verme eklinde olan eski liderlik ve ynetim biimleri bu igrenlere uygun dmektedir. Bu yeni igrenlere uygun olabilecek bir liderlik tarz zerinde 1980lerin bandan itibaren aratrmalarn younlatran Manz ve Sims, farkl bir liderlik yaklam olan kendi kendine liderlii(self-leadership) ve bakalarnn kendi kendilerine liderlik yapmalarn salamak yani sper liderlii (superleadship) gelitirmilerdir3.

Kendi kendine liderlik (bundan sonra KKL), kendi kendini etkilemede kullanlabilecek davranlar ve dnceler zerinde younlaan kapsaml stratejiler btndr. KKL, insanlarn kendi kendilerine ynlendirmek iin yaptklar her eydir. zleyiciler asndan ele alndnda, izleyicilerin, kendi yaamlarn kontrol etmeleri iin frsat verildiinde bu frsata kar sorumlu bir ekilde karlk vermeleri iin ne yapmalar gerektii KKL olarak ele alnabilir. Sper liderlik ise, bakalarn ynetmekten sorumlu insanlar iin geerlidir. Sper lider, bakalarnn kendi kendilerine liderlik yapmalar iin ynlendiren kiidir. Sper lider, igrenlerin kendi kendilerine lider olmalarna imkan salayacak bir biimde sistemi kurar ve uygular. B. KEND KENDN KONTROL ETME rgtler, igrenleri zerinde eitli ekillerde kontrol uygularlar. Bu kontrol sistemlerinde,igrenler iin uygun davran kalplar belirlenir, bu davranlarn gzlenmesi iin standartlar belirlenir ve bu davranlar dllendirici ve cezalandrc sistemler belirlenir. rgtler igrenlere belirli deer ve inanlar vermeye alrken,igrenlerin de kendilerine ait deer ve inanlar vardr. Manz, rgtlerin igrenleri etkilemeye ynelik kontrol sistemlerinin bireysel faaliyetleri dorudan etkilemediini ileri sryor. Yazara gre, rgtsel kontrol mekanizmalarnn etkisi, rgt iindeki bireylerin kendi kendini kontrol sistemlerini etkileme ekliyle belirlenir. Bu durum ise, kendi kendini etkileme sisteminin nihai kontrol sistemi olduunu gstermektedir. Kontrol nereden gelirse gelsin, kontrolun etkisi, birey tarafndan bunun nasl deerlendirildii ve kabul edildiine baldr. Bu durum aadaki ekilde gsterilmektedir4. RGTSEL KONTROL SSTEM rgtsel Standart Ve Beklentiler Deerleme dl ve Ceza Sistemi

BREYSEL KONTROL SSTEM Bireysel deerler, nanlar ve Programlar Bireysel Standart Davran Bireysel Deerleme Sonularn Bireysel Ynetimi Doal Gdleme istekler, tercihler

Yap

rgtsel Kltr

Yan sayfadaki ekilde grld gibi, rgtsel kontrol sistemlerinin bireyler zerinde etkisinin olabilmesi, bu kontroln birey tarafndan kabul edilmesine baldr. Benzer ekilde, rgtsel dller, bireyler tarafndan deerli grlmedike istenilen etkiyi dourmayacaktr. Davrann deerlemesinde de bireylerin kendileri hakknda yapm olduklar deerlemeler daha etkili olacaktr. Btn bunlar, etkin bir lider olabilmek iin bireylerin kendilerini etkileme biimlerini baarl bir biimde etkileyebilmek gerektiini gstermektedir. Bu durumda liderlere den grev, igrenlerin iinde varolan liderlik becerilerini harekete geirici ortamlar onlara salamaktr. C. KEND KENDNE LDERLK STRATEJLER KKL'nin temelinde daha nce belirtmi olduumuz gibi bireylerin kendi davranlarn kendilerinin kontrol etmesi vardr. Bu nedenle, yaayan her birey deiik derecelerde KKLi hayatnda uygulamaktadr. Fakat, bu herkesin etkin bir lider olduu anlamna gelmez. KKL, ayn zamanda, doutan getirilen bir zellik deildir ve dolaysyla renilebilir. KKL, yalnzca yneticiler iin deil bir iyerinde alan herkes iin geerlidir. Bu blmde, KKL stratejileri zerinde duracaz. Charles ve Manz, bu stratejileri iki balk altnda toplamlardr: (1) Davran odakl stratejiler ve (2) Bili odakl stratejiler5. 1 - Davran Odakl Stratejiler Davran odakl stratejiler, igren ve yneticiler asndan yaplmas gerekli fakat zor ve ekici olmayan ileri yapmada yararl stratejilerdir. Bu stratejiler bireysel mkemmellie ulamada olduka etkindirler. a. Amalarn Kendi Kendine Belirlenmesi Bireylerin ulamak istedikleri amalar kendilerinin belirlemeleri, baarl bir KKL uygulamas iin nemli bir husustur. Hem gnlk i gerekleri hem de uzun dnem kariyer amalan iin amalar belirlemek, bireyin nceliklerini ve gelecekte gidecei yn kendinin belirlemesini salar igrenler tarafndan belirlenen amalar optimal etkiyi salayacak bir biimde ulalabilir fakat meydan okuyucu nitelikte olmaldr. b. aretlerin Ynetimi alma yerindeki iaretlerin dzenlenmesi yoluyla, arzu edilen davranlar tevik etmek ve istenmeyen davranlar ortadan kaldrmak mmkndr. Grlty gidermek iin kapy kapatmak, telefon grmelerini gnn belli saatlerinde yapmak, ofisi performans artracak biimde dekore etmek, stratejik yerlere esinleyici szler veya iaretler koymak bu konuda ele alnabilir. c. Prova Etmek Prova etmek veya uygulamak, yararl bir KKL stratejisidir. Pratik, nasl teniste geliim iin doal bir uygulama ise, hayatn dier alanlarnda da geerlidir. Grevleri yerine getirmeden nce zihinsel ve fiziksel olarak provasn yapmak, performans nemli lde etkiler. Bte komitesi nnde yaplacak bir konumay prova etmek, mterileri aramadan nce zihinsel olarak dnmek buna rnek olarak verilebilir. d. Kendi Kendini Gzlemleme Kendi kendini gzlemleme, etkin bir KKL iin gerekli bilgiyi salar. Arzulanan ve istenmeyen davranlar gzlemleyerek, igren nelerin deimesi gerektii hakknda bilgi sahibi olur ve bunu nasl gerekletireceini belirler. Kendi kendini gzlemleme teknikleri ayn zamanda bireyse deerlemeler iin de bilgi salar. grenler bu bilgiyi kullanarak faaliyetlerinin etkinlii hakknda bilgi sahibi olurlar.

e. Kendi Kendini dllendirme Gsterilen gayret karsnda alnan dl, gelecek faaliyetleri semede ve gdlemede nemli bir faktrdr. rgtten alnan karlklar ou zaman zerinde dikkatin younlat konulardr. Fakat, kendi kendine verilen dller ve cezalar az dierleri kadar nemlidir. Kendi kendine verilen dller, zellikle, zor ve ekici olmayan ileri yapmakta kullanlabilecek iyi bir stratejidir. Bu dller, iyi bir yemek gibi fiziksel dller olabilecei gibi, iyi bir meslek gibi zel dller olabilir. f. Kendi Kendini Cezalandrma ok etkin olmasa da, kendi kendini cezalandrmada sreci bir parasdr. Pek ok ceza doas itibariyle zihinsel veya biliseldir. Baarszlk sonucu duyulacak olan sululuk duygusu faydal olabilir. Fakat bu alkanlk haline gelir ve ileri boyutlarda olursa gdlenme ve gayreti etkiler. Ar zeletiri, bireyin kendine gven duygusunu zedeler ve depresyona yol aabilir. Yaplan hatalardan ders alnd ve tekrarlanmas engellendii srece hata olmaktan karlar. 2 - Bili Odakl Stratejiler Bili odakl stratejiler, bireylerin kalplarn nasl yapc bir biimde kullandklaryla ilgilenir. Bireyin dnce ve duygularn daha pozitif ve yapc bir ekilde kullanmas esastr. Bu stratejiler arasnda greve doal dller ekleme ve retken dnme kalplar gelime yer alr. a. Greve Doal dller Ekleme Bu stratejinin temel amac, bireyin iini veya grevini arzu edilir bir bilisel durum oluturacak biimde yeniden tasarlamaktr. Burada temel nokta, grnte en monoton olarak grlen bir i de bile belli dzeyde holanlacak eyler bulmaktr. Eer doru bir yaklam benimsenirse, her i belli bir ballk ierisinde yerine getirilebilir. Doru yaklam ise yerine getirilecek olan grevin doal dlleri zerinde durmaktr. Doal dller, gdlenme kuramlar iersinde ele alnan isel dllere benzetilebilir. Doal dl, yerine getirilen dlle o kadar ilikilidir ki, ikisini birbirinden ayrmak imkanszdr. Gazete okumaktan holanan birisi iin gazete okumak doal olarak dllendirilen bir faaliyettir. Doal olarak holanlan bir iin u unsuru vardr: (1) yeterlilik, (2) kendi kendini kontrol ve (3) ama. Bu unsurlar, i hakknda duygu ve dncelerin olumlu ve yapc olmasna yardmc olurlar. Eer igrenlere ilerini yeniden tasarlama imkan salanrsa, igrenler bu duygu ve dncelerini hissedebilirler. Yeterlilik Duygusu: Doal olarak dllendirici olan faaliyetlerin ortak zellii, ii yapann kendisini yeterli olarak grmesini salamasdr. Yani, birey kendi kendine yeterlilik duygusunu kazanr, insanlar iyi yaptklar ileri sevmeye meyillidirler. Kendi Kendini Kontrol Duygusu: Doal olarak holanlan faaliyetlerin bir dier zellii, bireylere daha fazla kontrol etme duygusunu yaatanlardr. Pek ok insan kendi kaderini kontrol etme eilimindedir. Bununla ilgili olarak yine pek ok insan bamszlktan holanr. Ama Duygusu: Ama duygusu, bir dier doal olarak holanlan faaliyetlerin zelliidir. Ama duygusu, yaplan iin bir deerinin olmasyla ilgilidir. nsanlar, doal olarak ama ve anlam aray ierisindedirler. Bu nedenle yaptklar ilerde belirli bir amacn olmasna nem verirler. Kendi kendine liderlikte etkinlii salamada doal zendiricileri kullanmann iki temel yolu vardr: Birincisi, grevlerimize hoa giden zellikler eklemektir, ikincisi ise, yapmakta olduumuz iin doal zendiricilerini dnce odamzn merkezi haline getirmek. Yerine getirmek durumunda olduumuz grevleri eitli ekillerde yapmamz mmkndr. Bu nedenle, i yap tarzmz seerken zellikle ii kendiliinden ekici klacak bir biimde yeniden tasarlayabiliriz. Buna rnek olarak, her zaman toplant odasnda yaplan bir i toplantsn daha ekici bir yerde yapmay verebiliriz. Dzenli olarak koan bir bayann komak iin bir sahil kenarn veya orman semesi komay daha ekici hale getirecektir.

in zamanlamas da nemli bir unsurdur. Baz insanlar, gece almaktan bazlar ise gndz almaktan holanabilir. grenler, ilerini kendi biyolojik ritimlerine ve bireysel tercihlerine uygun olarak dzenleyebilirse verimlilikleri artacaktr. b. Dncelerin Odan Ynetme grenler grevlerini yerine getirirken dnme biimlerini seme zgrlne sahiptirler. Eer igrenler srekli olarak ilerinin holanmadklar zellikleri zerinde durur, onlar hakknda konuurlarsa, ileri hakknda olumsuz duygular beslemeye balarlar. Yok eer, grevi yerine getirmekle elde edecekleri sonular zerinde dururlarsa elde edecekleriyle gdlenirler. Son olarak igrenler, ilerinin doal olarak holandklar zellikleri zerinde dururlarsa o anda ilerinden holanr ve gdlenirler. lerine kar olumsuz hisler besleyen igrenlerden ilerinin olumlu ynleriyle ilgili olarak bir liste yapmalar istendiinde ilerinin olumlu ynlerinin daha ok olduunun farkna varrlar. Bylece, ileri yapmak iin daha fazla gdlenmi olurlar. c. Yapc Dnme Kalplar Gelitirme Kendi kendine liderlik srecinin nemli unsurlarndan birisi, dnceye verilen arlktr. Davran odakl stratejiler nemli olmasna ramen, dnme, zn zdr. Yani bireysel dnce sreleri kendi kendine liderliin temeli olarak kabul edilebilir. nsanlar, zaman iinde nasl davran kalplar gelitiriyorlarsa dnme kalplar da gelitirirler. Burada nemli olan husus, dnce kalplarn kiisel etkinlii artracak ekilde ynetmektir. Psikoloji biliminde karlalan zorluklardan birisi, grlmeyen bir ey zerinde almaktr. Birisine, "farkl bir ekilde dn" telkininde bulunmak pek bir sonu vermeyecektir. Buna karlk, bu amaca ynelik olarak baz aralar kullanlabilir kullanlabilir. Bu aralar, zellikle yeni dnme kalplar gelitirmede faydal olabilirler. Bu aralar: inanlarn ynetimi, hayal etmek ve kendi kendine konumadr. nanlar: nanlar veya varsaymlar dnmeye temel tekil ederler, inanlarn nemli bir zellii, kendi kendilerini gerekletirmi olmalardr. Bir kii ne olacana inanyorsa, o olur. Benzer ekilde, bir kii bir eyin mmkn olamayacana inanyorsa o i daha balangta baarsz olur. Bireyin kendisi hakkndaki olumlu beklentileri, bir ii baarmasnda olduka etkilidir. Hayal Etmek: Dnce kalplarnn dier nemli bir unsuru hayal etmektir. Dnyann zihinsel imajlar, bireylerin faaliyetlerini ve hayata ynelimlerini etkiler. Gerekte, insanlar zihinlerinde kendi dnyalarn tarlar. Bu bireysel dnyann kat bir biimi hayal edilmi tecrbelerdir. Bunlar, sonuta, doal olarak ortaya karlar ve yapc veya ykc bir etkide bulunurlar. Herhangi bir faaliyette ilk denemede baarsz olmu ve sonuta utanm bir kii bir daha denemeye ekinecektir. Bir daha denese bile, ilk denemenin olumsuz etkileri ve baarsz olma korkusu nedeniyle baarsz olma ihtimali artacaktr. Kendi kendine liderlikte yaplmas gereken, bu zihinsel imajlar yapc bir ekilde kullanmaktr. Karlalan bir problem karsnda, birey olumlu bir tavr taknarak faaliyeti deerleyebilecei gibi, ykc bir ekilde de tasavvur edebilir. Yapc bir dnce kalb gelitirmek zordur, fakat gayretle baarlabilir. Zor bir iten ne yaplacak olan zihinsel prova, baar ansn artracaktr. Bir faaliyeti, zihinde adm adm yaparak grselletirme, ynetsel planlamada tavsiye edilen bir durumdur6. c. Kendi Kendine Konuma: nsanlar kabul etmeseler de kendi kendileriyle konuurlar. Dnce kalplar ierisinde en kolay deitirilebilir olan belki de budur. Belirli bir faaliyetin arkasndan bireyler kendi kendilerine bu faaliyeti deerlendirirler. Eer faaliyet baarsz olmusa, ya "hi bir eyi doru yapamayacak mym, seni aptal ey" ya da "neyi yanl yaptm? Halbuki daha iyisini yapabileceimi biliyorum" gibi deerlemeler yaparlar. Hi kukusuz ikinci deerleme daha olumlu bir yaklam gstermektedir. zet olarak, dnce kalplarnn ynetimi, kendi kendine liderliin nemli bir parasdr. Bu

srete baarl olabilmek iin, her bir birey inanlarn, tecrbelerini ve kendi kendine telkini analiz etmeli, sorgulamal ve ynetmelidir. D. KEND KENDNE LDERLK ZELLKLER Kendi kendine liderliin uygulanmaya balanmasyla birlikte, igrenler de lidere baml durumdan bamsz duruma getikleri gzlenir. Yani. igrenler dsal ynetime baml olmaktan karlar ve kendi kendilerini ynetmeye balarlar. Aadaki listede geleneksel ynetim fonksiyonlarnda olabilecek deimeleri gstermektedir: Manz ve Sims, kendi kendini yneten gruplarda roller stlenmi liderler zerinde yapm olduklar almalarda, liderlerin, kendi kendini pekitirme, gzlemleme ve deerlemeyi tevik ettiklerini; kendi beklentilerini deerleme ve ona gre hareket etmeyi; kendilerine ama belirlemeyi ve gerekli olduunda kendilerini eletirmelerini uyguladklarn grmlerdir7. ESK DURUM D gzlemleme Verilen amalar Grevin yerine getirilmesinde dsal pekitirici Dsal dle dayal gdleme Dsal eletiri Dsal problem zme Dsal i atamalar Dsal planlama Dsal grev tasarm Engelleyici dnme rgtn vizyonuna uyum YEN DURUM Kendi kendini gzlemleme Kendi kendine belirlenen amalar KKL davran iin hem isel hem de dsal pekitirici in doal zendiricilerine dayal gdleme Kendi kendini eletirme Kendi kendine problem zme Kendi kendine i atamas Kendi kendine planlama Kendi kendine grev tasarm Frsat dnmesi Belirlenmesine igrenin de katkda bulunduu Vizyona ballk

SONU Son yllarda meydana gelen deiimlerle birlikte, geleneksel liderlik ve ynetim modellerinin yetersiz kald ileri srlmeye balanmtr. Araylarn sonucu olarak Manz ve Sims, kendi kendine liderlik yaklamnn gnmz rgtlerine uygun olduunu belirtmilerdir. Kendi kendine liderliin temel varsaym, gnmzde igrenlerin potansiyellerinden yeterince yararlanlmamasdr. grenlere kendi kendilerini ynetme frsat verilirse igrenler kapasitelerinin tamamn hem kendi faydalarna hem de rgt yararna kullanabileceklerdir. Yazarlara gre, kendi kendine liderlik aslnda bir zorunluluk haline gelmitir. rgtlerde varolan kontrol sistemlerinin etkinlii sonuta bunlarn igrenler tarafndan kabul edilmesine baldr. Baka bir deyile, igrenler zerindeki nihai kontrol mekanizmas igrenlerin kendileridir. Kendi kendine liderlii gelitirmek iin bir takm stratejiler izlemek mmkndr. Bu stratejileri iki balk altnda inceledik: davran odakl stratejiler ve bili odakl stratejiler. Davran odakl stratejiler ise, amalar kendi kendine belirleme, prova etmek, iaretlerin ynetimi, kendi kendini gzlemleme ve kendi kendini dllendirme ve cezalandrmadr. Bili

odakl stratejiler olarak ise, greve doal dller ekleme ve yapc dnce kalplar gelitirmeyi ele aldk. Son olarak ise, kendi kendine liderlik uygulamasyla birlikte geleneksel ynetim uygulamalarnda ne gibi deiiklikler olabileceiyle ilgili bir tablo verilmitir. Bu deiiklikler, kendi kendine liderliin zelliklerini yanstmaktadr. KAYNAKA Bas. Bernard M,. Bass & Stogdill's Handbook ofLeadershih: Theory, Research and Managerial Applications, 3rd ed., New York: The Free Press, 1990. Erdoan lhan, letmelerde Davran, stanbul : .. letme Fakltsi, Yayn No: 242, 1991. Kreitner Robert ve Angelo Kinicki. Organizational Behavior, 3rd ed.,Chicage: Invin, 1995. Manz Charles C, "Self-Leadership: Toward an Expanded Theory of Self-Influence Processes in Organizations", Academy of Management Review, Vol. 11, No.3, 1986, ss. 585-600. Manz Charles C. ve Henry P. Sims, "Leading VVorkers to Lead Themselves: The Externat Leadership of Self-Managing VVork Teams", Administrative Science Quarterly, 32 (1987), ss. 106-128. Manz Charles C. ve Henry P. Sims, Jr., Superleadership: Leading Others toLead Themselves, New York: Berkiey Books, 1989. Manz Charles C. ve Henry P. Sims, Jr., "Superleadership: Beyond the Myth of Heroic Leadership", Organizational Dynamics, (Spring 1991), ss. 24-33. DPNOTLAR

Bernard M. Bass, Bass & Stogdill's Handbook of Leadership: Theory, Research and M ana geri al Applications, 3rd edi., New York: The Free Press, 1990. ss. 3-6. 2 lhan Erdoan, letmelerde Davran, stanbul: .. letme Fakltesi. Yayn No: 242,1991, s. 329. 3 Yazarlarn, konuyla ilgili eitli dergilerde yaylanm pek ok makalesi vardr. Fakat bu konuda yazlm u eser, dier makalelerini geni bir ekilde kapsamaktadr: C.C Manz ve H.P. Sims, Jr. Superleadership: Leading Others to Lead Themseives. New York: Berkiey Books, 1989. Bu yaznn temelini bu eser oluturduundan dipnotlardan bu eser gsterilmemitir. 4 Charles C. Manz, "Self-Leadership: Toward an Expanded Theory of Self-Influence Processes in Organization", Academy of Management Review, Vl. H, No.3, 1986. s. 587. 5 Charles C. Manz ve Henry P. Sims, Jr., "Superleadership: Beyond the Myth of Heroic Leadership", Organizational Dynamics, (Spring 1991), ss. 24-33. 6 Robert Kreitner ve Angelo Kinicki, Organizational Behavior, 3rd ed., Chicago: Invin, 1995, s. 223. 7 Charles C. Manz ve Henry P. Sims, "Leading VVorkers to Lead Themselves: The External Leadership of Self-Managing VVork Teams", Administrative Science uarterly. 32 (1987), ss. 106-128.