SADRAJ

1 UVOD.........................................................................................................................2 2 KOMPLEKSNI BROJEVI...........................................................................................3 2.1 DEFINICIJA KOMPLEKSNIH BROJEVA............................................................3 2.2 NEUTRALNI ELEMENTI.....................................................................................4 2.3 SUPROTAN BROJ KOMPLEKSNOG BROJA. ODUZIMANJE..........................5 2.4 RECIPROAN BROJ KOMPLEKSNOG BROJA. DIJELJENJE.........................5 2.5 POLJE KOMPLEKSNIH BROJEVA....................................................................6 2.6 IMAGINARNA JEDINICA. ALGEBARSKI OBLIK KOMPLEKSNOG BROJA.....6 2.7 REALNI I IMAGINARNI DIO KOMPLEKSNOG BROJA......................................7 2.8 KONJUGOVANO-KOMPLEKSNI BROJEVI........................................................7 2.9 GEOMETRIJSKA INTERPRETACIJA KOMPLEKSNOG BROJA. TRIGONOMETRIJSKI OBLIK KOMPLEKSNOG BROJA.........................................9 2.10 STEPENOVANJE KOMPLEKSNIH BROJEVA. MOIVREOVA FORMULA. .11 2.11 KORJENOVANJE KOMPLEKSNIH BROJEVA..............................................12 2.12 EKSPONENCIJALNI OBLIK KOMPLEKSNOG BROJA (EULEROVA FORMULA) .............................................................................................................12 3 ZADACI.....................................................................................................................14 4 ZAKLJUAK.............................................................................................................17 5 LITERATURA...........................................................................................................18

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

1 UVOD
Uvoenje kompleksnih brojeva u matematiku bila je posljedica radova italijanskih renesansnih algebrista (Kordan, Tartalja, itd.) koji su na oigledan nain pokazali nedovoljnost realnih brojeva za rjeavanje jednaina treeg i etvrtog stepena sa realnim brojem. Ta nedovoljnost se pokazuje u jednom jo elementarnijem sluaju rjeavanju jednaina drugog stepena. Zaista, ako se ograniimo na realne brojeve kao mogua rjeenja, neke jednaine imaju rjeenje, dok druge ne. U ovom radu definisat emo kompleksni broj, zatim ga predstaviti u algebarskom, trigonometrijskom i Eulerovom obliku. Takoer emo definisati jednakosti i aritmetike operacije, za sve navedene zapise kompleksnog broja, kao i stepenovanje i korijenovanje. I na kraju naeg rada emo uraditi dva zadatka sa kompleksnim brojevima.

-2Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

KOMPLEKSNI BROJEVI

2.1 DEFINICIJA KOMPLEKSNIH BROJEVA

Kvadrat realnog broja ne moe biti negativan broj. Zato nema realnog broja x takvog da je x2 = -1. To znai da je jednadba x2 + 1 = 0 nema rjeenja u skupu realnih brojeva. Skup realnih brojeva emo proiriti i uvesti nove, kompleksne brojeve u kojima e biti rjeive ove jednadbe. Kompleksan broj je broj oblika x+yi , gdje su x i y realni brojevi, a i se naziva imaginarna jedinica. Skup kompleksnih brojeva moemo smatrati proirenjem skupa realnih brojeva, odnosno svaki realni broj x moemo promatrati kao kompleksni, uzimajui u prethodnoj notaciji da je y = 0, tj. x = x + 0i. Kompleksni brojevi se mogu formalno definirati kao dvodimenzionalni vektori ili ureeni parovi (x,y) realnih brojeva. Definicija 1. Skup svih kompleksnih brojeva, u oznaci C , je skup svih ureenih parova z = ( x, y ) realnih brojeva C = z = ( x, y ) / ( x, y ) R 2

u kojem su definisane jednakosti i aritmetike operacije na sljedei nain: 1. 2. 3. 4. 5.

( x, y ) = ( x1 , y1 )

ako i samo ako je x = x1 i y = y1 ;

( x, y ) + ( x1 , y1 ) = ( x + x1 , y + y1 ) ; ( x, y ) ( x1 , y1 ) = ( x x1 , y y1 ) ; ( x, y )( x1 , y1 ) = ( xx1 yy1 , xy1 + x1 y ) ;

x x + yy1 x1 y xy1 . = 12 + ( x1 , y1 ) x1 + y12 x12 + y12

( x, y )

Dva kompleksna broja zbrajamo (oduzimamo) tako da im zbrojimo (oduzmemo) realne odnosno imaginarne dijelove: (x+yi)(x+yi)=(xx)+(yy)i Zbir dva kompleksna brojma moemo dobiti vektorski koristei zakon paralelograma:

-3Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

Razlika dva kompleksna broja moe biti prikazana pomakom vektora izmeu dva kompleksna broja.

Mnoenje dva kompleksna broja je odreeno formulom:

Stav 1. Za kompleksne brojeve z1 , z 2 , z3 vae jednakosti: 1. z1 + z 2 = z 2 + z1 , 2. z1 z 2 = z 2 z1 (sabiranje i mnoenje je komutativno); ,

( z1 + z2 ) + z3 = z1 + ( z2 + z3 )
je asocijativno);

( z1 z2 ) z3 = z1 ( z2 z3 )

(sabiranje i mnoenje

3. z1 ( z2 + z3 ) = z1 z1 + z1 z3

( mnoenje je distributivno prema sabiranju).

2.2 NEUTRALNI ELEMENTI

Definicija 1. Kompleksni broj kompleksna jedinica.

( 0,0)

zovemo kompleksna nula, a broj

(1,0)

Stav 1. Za svaki kompleksan broj z vae jednakosti: z + ( 0,0) = z ; z (1,0 ) = z . Stav 2. Neka su a i b dva kompleksna broja takva da za svaki kompleksan broj z vae jednakosti : z + a = z , z b = z

-4Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

Tada je: a = ( 0,0 ) i b = (1,0 ) . Definicija 2. Broj ( 0,0 ) zove se neutralni element za sabiranje kompleksnih brojeva. Broj (1,0 ) zove se neutralni element za mnoenje kompleksnih brojeva.

2.3 SUPROTAN BROJ KOMPLEKSNOG BROJA. ODUZIMANJE

Definicija 1. Suprotan broj kompleksnog broja z , u oznaci z , je takav kompleksan broj da je: z + ( z ) = ( 0,0 ) . Uopte, za kompleksan broj ( x, y ) suprotan broj je ( x, y ) . Stav 1. Svaki kompleksan broj ( x, y ) ima tano jedan suprotan broj i to je ( x, y ) . Stav 2. Ako su z1 = ( x1 , y1 ) i z2 = ( x2 , y2 ) dva proizvoljna kompleksna broja, postoji tano jedan kompleksan broj z takav da je z1 + z = z 2 . Taj broj je jednak z 2 + ( z1 ) , i zove se razlika redom brojeva z2 i z1 , i oznaava se sa z2 z1 . Dokaz : z1 + z = z 2 ( z1 ) + z1 + z = ( z1 ) + z 2 ( 0,0 ) + z = z 2 + ( z1 ) z = z 2 + ( z1 )

2.4 RECIPROAN BROJ KOMPLEKSNOG BROJA. DIJELJENJE

Definicija 1. Reciproan broj komplesnog broja z (razliitog od ( 0,0 ) ), u oznaci je kompleksan broj takav da je: z 1 = (1,0 ) . z 1 , z

Stav 1. Svaki kompleksan broj ( x, y ) ( 0,0 ) ima tano jedan reciproan broj i to je x y 2 x + y 2 , x 2 + y 2 . Stav 2. Ako su z1 = ( x1 , y1 ) i z2 = ( x2 , y2 ) dva ma koja kompleksna broja i ( x1 , y1 ) ( 0,0) , postoji tano jedan kompleksan broj z = ( x, y ) takav da je z1 z = z2 . Taj broj je 1 z2 jednak sa z2 , i zove se kolinik redom brojeva z2 i z1 ,i oznaava se sa . z1 z1 -5Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

Dokaz: z1 z = z 2

1 1 z1 z = z 2 z1 z1 1 (1,0 ) z = z 2 z 1 z = z2 z

Dijeljenje dva kompleksna broja je definisano formnulom:

2.5 POLJE KOMPLEKSNIH BROJEVA

Na osnovu 2.1., 2.2., 2.3. i 2.4. moemo zakljuiti da za kompleksne brojeve vai: Stav 1. Za proizvoljne kompleksne brojeve z1 , z2 , z3 je: z1 + z 2 = z 2 + z1 ; z1 z 2 = z 2 z1 ; ( z1 + z2 ) + z3 = z1 + ( z2 + z3 ) ; ( z1 z2 ) z3 = z1 ( z2 z3 ) ; z + ( 0,0) = z ; z (1,0 ) = z ; z + ( z ) = ( 0,0 ) ; 1 z = (1,0 ) ( z1 ( 0,0 ) ) ; z z1 ( z2 + z3 ) = z1 z1 + z1 z3 . Odnosno, skup svih kompleksnih brojeva ini polje u odnosu na sabiranje i mnoenje ( C ,+,) .

2.6 IMAGINARNA JEDINICA. KOMPLEKSNOG BROJA

ALGEBARSKI

OBLIK

Za kompleksne brojeve ( x,0 ) , ija je druga komponenta nula vae jednakosti:

( x1 ,0) + ( x2 ,0) = ( x1 + x2 ,0) , ( x1 ,0) ( x2 ,0) = ( x1 x2 ,0) ,

-6Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

( x1 ,0 ) = ( x1 ,0) , 1 1 = ,0 ( x1 ,0) x1

( x1 0)

Odnosno, kompleksni brojevi oblika ( x,0 ) imaju iste algebarske osobine kao i realni brojevi, pa emo pisati ( x,0 ) = x , a iz toga je ( 0,0) = 0 , (1,0 ) = 1 . Definicija 1. Kompleksan broj ( 0,1) zovemo imaginarna jedinica i oznaavamo sa i . Element i C ima osobinu da je i 2 = i i = ( 0,1)( 0,1) = ( 1,0 ) = 1 , a odatle je i = 1 . Tako je i 3 = i 2 i = i ; i 4 = i 2 i 2 = 1 , itd. Uopte, i 4 k = 1 , i 4 k +1 = i , i 4 k + 2 = 1 , i 4 k +3 = i za k = 0,1,2,... Stav 2. Uvoenjem imaginarne jedinice svaki kompleksan broj ( x, y ) moe se predstaviti na jedinstven nain u obliku x + iy , koji se zove algebarski oblik kompleksnog broja ( x, y ) . Ako kompleksan broj predstavimo u algebarskom obliku, navedene definicije za sabiranje, oduzimanje, mnoenje i dijeljenje kompleksnih brojeva se svode na slijedee jednakosti: z1 z 2 = ( x1 + iy1 ) ( x 2 + iy 2 ) = ( x1 x 2 ) + i ( y1 y 2 ) ; z1 z 2 = ( x1 + iy1 )( x 2 + iy 2 ) = ( x1 x 2 y1 y 2 ) + i ( x1 y 2 + x 2 y1 ) ; z 2 x 2 + iy 2 x1 x 2 + y1 y 2 x y 2 x 2 y1 = = +i 1 2 ( z1 0 ) . 2 2 z1 x1 + iy1 x1 + y1 x1 + y12

2.7 REALNI I IMAGINARNI DIO KOMPLEKSNOG BROJA

Za kompleksan broj predstavljen u algebarskom obliku z = x + iy ( x, y R ) , realni broj x se zove realni dio kompleksnog broja z i oznaava se sa Re z , a realni broj y se zove imaginarni dio kompleksnog broja z i oznaava se sa Im z . Ako je Re z = 0 , a Im z 0 , tada je z = iy . Takav broj z nazivamo isto imaginaran broj. Ako je Im z = 0 , a Re z 0 , tada je z = x . Tada se kompleksan broj svodi na realan broj. Prema tome, realan broj treba posmatrati kao specijalan sluaj kompleksnog broja.

2.8 KONJUGOVANO-KOMPLEKSNI BROJEVI

-7Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

Svakom kompleksnom broju z = x + iy pridruen je njegov kompleksno konjugirani broj z = x iy (promijeni se predznak imaginarnog dijela). Definicija 1. Neka je dat broj z = x + iy ( x, y R ) . Broj z = x iy je konjugovan broju z. Iz ove definicije slijedi da je i broj z konjugovan broju z . Prema tome, vai z = z . (Za dva kompleksna broja koja se meusobno razlikuju samo znakom ispred imaginarnog dijela kaemo da su konjugovano-kompleksna. ) U kompleksnoj ravnini kompleksno konjugirani broj od z je njegova zraclnosimetrina slika obzirom na realnu os.

Stav 1. Vae sljedee jednakosti : z1 z 2 = z1 z 2 ; z1 z 2 = z1 z 2 ; z1 z 2 = z1 z 2 ; z1 z 2 z1 = z 2

( z2

0) .

-8Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

Ako se umjesto x i y stave Re z i Im z , tada z = x + iy i z = x iy postaju: Re z + i Im z = z ; Re z i Im z = z . Iz ovoga slijedi: 1 1 Re z = z + z ; Im z = zz . 2 2i

Proizvod konjugovano-kompleksnih brojeva je realan broj, tj. : z z = ( x + iy ) ( x iy ) = x 2 + y 2 Realan nenegativan broj tj.: x 2 + y 2 nazivamo modulom broja z , u oznaci r ili z , z = x2 + y2 Modul, intenzitet kompleksnog broja esto oznaavamo kao apsolutnu vrijednost, tj. udaljenost broja od ishodita koordinatnog sistema: .

2.9 GEOMETRIJSKA INTERPRETACIJA BROJA. TRIGONOMETRIJSKI OBLIK BROJA.

KOMPLEKSNOG KOMPLEKSNOG

Ponekad je kompleksne brojeve pogodno pisati u trigonometrijskom obliku: ,

, za a > 0 i a = 0 onda je , ako je b > 0 i

za a < 0; kada je , ako je b < 0. Broj se naziva moduo

kompleksnog broja, a je argument kompleksnog broja. U Dekartovom pravouglom koordinatnom sistemu x0 y apcisnu osu uzmemo za realnu brojnu osu, a ordinatnu osu za imaginarnu brojnu osu (sl. 1). y

M ( x, y )

x
-9Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

Svakom kompleksnom broju ( x, y ) odgovara samo jedna taka M ( x, y ) u Dekartovoj ravni. Za taku M kaemo da je slika kompleksnog broja ( x, y ) , a za kompleksan broj ( x, y ) da je afiks take M . Kompleksan broj z = 0 ima kao sliku taku O( 0,0) . Ravan x0 y nazivamo kompleksna ravan ili Gausova ravan. Slobodan vektor ije su komponente x i y , nazivamo vektorom pridruenim kompleksnom broju z = x + iy . Ako je M slika kompleksnog broja z , tada je z = OM . Sa slike se vidi da je : x = r cos , y = r sin . A kako je z = x + iy , slijedi: z = r ( cos + i sin ) = [ r , ] ; z = r ( cos i sin ) , to predstavlja trigonometrijski oblik kompleksnog broja.

(1)

Ugao koji zadovoljava (1) se zove argument kompleksnog broja z i oznaavamo ga sa = Argz . Broj koji ispunjava uslov < < , nazivamo glavni argument ili glavna vrijednost argumenta broja z i oznaavamo ga arg z . Argument broja 0 ne definiemo. Ako je 0 jedna vrijednost argumenta odreena pomou (1), tada su, zbog periodinosti funkcija sin i cos , sva ostala rjeenja po sistema jednaina (1) data sa 0 + 2k ( k = 0,1,2,...) Argument kompleksnog broja odreujemo iz sistema (1) ili na osnovu formule y tg = . x Iz ovoga slijedi da je opti trigonometrijski oblik kompleksnog broja: z = r [ cos( + 2k ) + i sin ( + 2k ) ] , k = 0,1,2,... Stav 1. Dva kompleksna broja z1 i z 2 , razliita od nule, jednaka su ako i samo ako vae uslovi: z1 = z 2 , Argz1 = Argz 2 + 2k ( k R ) Neka su u trigonometrijskom obliku data dva kompleksna broja z1 = r1 ( cos 1 + i sin 1 ) i z 2 = r2 ( cos 2 + i sin 2 ) , tada njihov proizvod i kolinik moemo predstaviti kao: 1 * ) proizvod kompleksnih brojeva: r1 r2 [ ( cos 1 cos 2 sin 1 sin 2 ) + i ( sin 1 cos 2 + cos 1 sin 2 ) ] = z1 z 2 = r1 r2 ( cos 1 + i sin 1 )( cos 2 + i sin 2 ) =

r1 r2 [ cos( 1 + 2 ) + i sin ( 1 + 2 ) ] Odakle je : z1 z 2 = z1 z 2 i arg( z1 z 2 ) = arg z1 + arg z 2 = 1 + 2

- 10 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

to znai da je proizvod kompleksnih brojeva kompleksan broj iji je modul jednak proizvodu modula, a argument zbiru argumenata. Ova tvrdnja vai za konaan broj faktora. Prema tome, ako je z1 , z 2 ,..., z n - n kompleksnih brojeva, onda je: z1 z 2 ... z n = r1 r2 ... rn [ cos( 1 + 2 + ... + n ) + i sin ( 1 + 2 + ... + n ) ] , iz ega slijedi da je: z1 z 2 ... z n = z1 z 2 ... z n i arg( z 1 z 2 ... z n ) = 1 + 2 + ... + n

2 * ) kolinik kompleksnih brojeva: z1 r ( cos 1 + i sin 1 ) r ( cos 1 + i sin 1 )( cos 2 i sin 2 ) = 1 = 1 = z 2 r2 ( cos 2 + i sin 2 ) r2 ( cos 2 + i sin 2 )( cos 2 i sin 2 )

r1 ( cos 1 + i sin 1 ) [ cos( 2 ) + i sin ( 2 ) ] r1 = [ cos( 1 2 ) + i sin ( 1 2 ) ] r2 r2 cos 2 2 + i sin 2 2

Odakle je : z1 z z1 r = = 1 i arg 1 = 1 2 = arg z1 arg z 2 z2 z2 z2 r2 to znai da je kolinik kompleksnih brojeva kompleksan broj iji je modul jednak koliniku modula, a argument razlici argumenata.

2.10

STEPENOVANJE KOMPLEKSNIH BROJEVA. MOIVREOVA FORMULA

Definicija 1. Stepen kompleksnog broja prirodnim brojem definiemo na isti nain kao stepen realnog broja prirodnim brojem: z 1 = z , z n +1 = z n z , n N , z 0 = 1 . n -ti stepen kompleksnog broja je kompleksan broj iji je modul jednak n -tom stepenu modula a argument n -tostrukom argumentu kompleksnog broja. z n = [ r ( cos + i sin ) ] = r n ( cos n + i sin n ) . (1) Odakle je :
n

z n = z n , arg z n = n = n arg z Iz formule (1) imamo: [ r ( cos + i sin ) ] = r n ( cos n + i sin n ) . Ako stavimo da je r = 1 , dobit emo: ( cos + i sin ) n = cos n + i sin n (2) Ovu formulu (2) zovemo Moivreova formula.
n

( )

- 11 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

2.11 KORJENOVANJE KOMPLEKSNIH BROJEVA

Definicija 1. Korijen n -tog stepena, n N , n 2 iz datog broja z nazivamo svaki kompleksan broj u koji zadovoljava relaciju: un = z n -ti korijen kompleksnog broja z , z 0 ima n razliitih vrijednosti odreenih formulom: + 2k + 2k n z = u k = n r cos + i sin , ( k = 0,1,..., n 1) n n n -ti korijen kompleksnog broja Dokaz. Neka je u = ( cos 1 + i sin 1 ) z = r ( cos + i sin ) tj, u = n z . Tada je u n = z , iz ega slijedi: n ( cos 1 + i sin 1 ) n = r ( cos + i sin ) ili n ( cos n1 + i sin n1 ) = r ( cos + i sin ) . Ova dva kompleksna broja su jednaka ako i samo ako je: n = r i n1 = + 2k , k Z , odakle je: + 2k , k Z . = n r i 1 = n Na taj nain nalazimo da je: + 2k + 2k u k = n r cos + i sin k Z . n n n Da bismo dobili sva rjeenja jednaine u = z , dovoljno je uzeti da je k = 0,1,2,..., n 1 , tj. : + 2k + 2k u k = n r cos + i sin , ( k = 0,1,2,..., n 1) . (1) n n Dakle postoji tano n razliitih n -tih korijena kompleksnog broja z , z 0 (ako je z = 0 , onda je r = 0 , pa su sve vrijednosti n z jednake nuli) i oni su odreeni formulom (1).

2.12

EKSPONENCIJALNI (EULEROVA FORMULA)

OBLIK

KOMPLEKSNOG

BROJA

Leonhard Euler (1707.-1783.) Leonhard Euler je roen 15. travnja 1707. godine, a umro je 18. rujna, 1783. godine u svojoj 76-oj godini ivota. Bio je poznati vicarski matematiar i fiziar, a povijest znanosti ga pamti kao jednog od najveih matematiara ikada. n 1732. prouavao je jednadbu x 1 = 0 rjeenja se mogu izraziti kao cos( ) + 1 sin ( ) = e i prvi koristio simbol i za 1

- 12 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

Definicija 1. Eksponencijalni oblik kompleksnog broja je: (1) z = re i , i Gdje je e = cos + i sin . Broj e je pozitivan realan broj , e 2,718... Formulu (1) nazivamo Eulerovom formulom, pa i eksponencijalni oblik kompleksnog broja nazivamo i Eulerovim oblikom kompleksnog broja. Ako dva kompleksna broja napiemo u Eulerovom obliku tj. ako je: z1 = r1e 1i i z 2 = r2 e 2i Tada operaciju mnoenja i dijeljenja nad ovim kompleksnim brojevima piemo: z1 z 2 = r1 r2 e i ( 1 + 2 ) z1 r1 i ( 1 + 2 ) = e z 2 r2 A ako je z = re i , tada stepenovanje i korijenovanje piemo : z n = re i
n

= r n e ni = re
n

z = re
n

+ 2 k n

, gdje je k = 0,1,2,..., n 1 .

- 13 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

3 ZADACI

1. Izraunati sve vrijednosti korijena napisati u algebarskom obliku. Rjeenje: u=3 i z=i z = 0 + 12 = 1 arg z =

i , (gdje je i imaginarna jedinica), te ih

2
+ 2k + 2k u k = n z cos + i sin n n

A kako je :

, k = 0,1, ,..., n 1 , imamo:

+ 2k + 2k 2 2 3 u k = 1 cos + i sin 3 3 (1 + 4k ) + i sin (1 + 4k ) u k = cos , 6 6 tj. u 0 = cos + i sin , 6 6

Kako je
cos = 1 + cos 2 2

, odnosno: k = 0,1,2

sin =

1 cos 2 2

1 1+ to je: 3 = 2 = 3 cos = 6 2 2 2 1 1 cos 1 3 = 2 = 1 , pa dobivamo: sin = 6 1 2 2 3 1 u0 = + i 2 2 Na isti nain dobivamo i ostale vrijednosti: 5 5 3 1 u1 = cos + i sin = + i 6 6 2 2 9 9 3 3 u 2 = cos + i sin = cos + i sin = i 6 6 2 2
1 + cos Da bismo provjerili tanost sabrat emo dobivene vrijednosti u k , k = 0,1,2 i rjeenje je ispravno ako kao sumu dobijemo 0 (nula). - 14 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

u 0 + u1 + u 2 0 u 0 + u1 + u 2 = 3 1 3 1 + i + i i = i i = 0 2 2 2 2

1. Data su dva kompleksna broja z1 = 1 i i z 2 = 2 + 3i , nai:

133 a) = 2 z1 z 2 + z1

b) w = 3 z1 + z 2 i 2 Rjeenje:
133 a) = 2 z1 z 2 + z1

2 z1 = 2(1 i ) = 2 2i z 2 = 2 3i
133 z1 = (1 i ) 133

2 66 1 ( 1) (1 i ) = 2 66 (1 i )

= (1 i )

2 66

(1 i ) = (1 2i 1) (1 i ) = ( 2i ) (1 i ) = 2 66 i 416 i 2 (1 i ) =
66 66

Uvrtavanjem u dobijamo: = 2 2i ( 2 3i ) 2 66 (1 i ) = 2 2i 2 + 3i 2 66 + 2 66 i = 2 66 + i 1 + 2 66

b) w = 3 z1 + z 2 i 2 w = 3 1 i + 2 + 3i i 2 = 3 1 + i wk = 3 1 + i , k = 0,1,2 z = 1+ i z = 12 + 12 = 2 arg z =

4
i + 2 k 4

z = 2e
6

= 2e

( 8 k +1)
4

wk = 2 e w0 = 6 2e

i ( 8 k +1) 12

, k = 0,1,2

i 12

- 15 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

w1 = 2e
6

9 i 12 17 i 12

= 2e
6

3 i 4

w2 = 6 2 e

Provjera Eulerovog zapisa: w0 w1 w2 = z = 1 + i

+ 9 +17 27 i + + i i 12 i 34 i 17 i 12 4 12 12 12 w0 w1 w2 = 2 e e e = 2e = 2e 12 = = 2e 24 + 3 i i 2 2 2e 12 = 2e 2i e 4 = 2 ( cos 2 + i sin 2 ) cos + i sin = 2 (1 + 0 ) 2 +i 2 = 4 4

( )
6

3 17

2 2 +i 2 = 1+ i 2 2

- 16 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

4 ZAKLJUAK
Smatramo da je veliki znaaj kompleksnih brojeva ne samo u matmatici ve i u drugim naukama. Zahvaljujui kompleksnim brojevima proireno je oblast rjeavanja matematikih problema. Radei na ovom radu stekle smo dodatna znanja i otkrili mnoge zanimljivosti za koje ranije nismo znale. Vjerujemo da e nam ovaj rad i u budunosti biti od velike koristi.

- 17 Decembar, 2010.

Seminarski rad: KOMPLEKSNI BROJEVI

5 LITERATURA
1. Blagota Lui; - Matematika, Sarajevo 1998.god. 2. D. S. Mitrinovi, D. Mihailovi, P. M. Vasi; - Linearna algebra, polinomi, analitika geometrija, Beograd 1978. god. 3. Matematika- opta enciklopedija Larousse, Beograd. 4. www.wikipedia.hr 5. www.wikipedia.org

- 18 Decembar, 2010.