GNE ENERJL ARALAR N TEKNK KURALLAR 2013 Gne enerjili aralar tahrik bataryas araclyla gcn ara zerindeki

bir veya daha fazla gne enerjisi jeneratrnden salayan aralardr. ARALARIN TEKNK DOSYASI: Araca ait tm verilerin bulunduu ve aracn tantld dosyadr. Bu dosyada Genel zellikler ksmnda yer alan balklara gre ara zellikleri detaylandrlmaldr. Ayrca ar snma ya da yangn gibi sorunlara kar bir acil zm plan yaplp dosyaya eklenmelidir. Bu dosya yar ncesinde yetkililere verilmek zorundadr. Katlmclarn bu dosyay vermemesi halinde, hakemlerin arac yar d brakma yetkisi vardr. Elektrik Donanmnn izimi: Aracn elektrik donanmnn tm g devrelerini gsteren A4 boyutlarnda (21x 29,7 cm) bir iziminin verilmesi zorunludur. izim, akleri, sigortalar, devre kesicileri, g ayar dmelerini, kapasitrleri, motor kontrol aralarn, motor ya da motorlar, arj nitesini ve balant kablolarn iermelidir. Araca tepeden bakan ikinci bir izimle de bu bileenlerin ara iindeki yerleri aka gsterilmelidir. Aralarn zgn Tasarm: Aralarn tasarmnnda zgnlk zorunludur. Aada belirtilen ara ana bileenlerinin takmlarn kendi zgn tasarm ve uyarlamas olmas, tasarm dlnn deerlendirilmesinde gz nnde bulundurulacaktr. Ara Ana bileenleri: Gne panellleri Tahrik motorlar Tahrik motor srcleri Batarya paketi (batarya ynetim sistemi ile birlikte) Maksimum g takip sistemi Enerji ynetim sistemi DC/DC dnrc. GENEL ZELLKLER: FZKSEL ZELLKLER: GRNRLK: Yara katlan arabalarn, yerden 1 mden daha az olmayan ykseklikte en az bir noktas bulunmaldr (r: zerinde turuncu bayrak bulunan bir anten). 1

YZEY ALANI: Pist yarna katlacak aralarn yzey alan (en boy arpm) 9 m2yi gememek artyla boyu en fazla 6 m, eni ise 1.5 1.8 m arasnda olmak zorundadr (rnein: 6x1.5m veya 5x1.8m gibi). YERDEN YKSEKLK: Aracn hibir noktas jantlarn en alt seviyesinden daha aada olamaz. Gvde jantlarn en alt seviyesinden daha yukarda balamaldr. ARA YKSEKL: Aracn gvdesinin en yksek noktas yerden en fazla 1.5 m ykseklikte olmaldr. Bu snr sadece aracn gvdesi, kabuu ve kokpit kapa iin geerli olup ara zerine monte edilen anten veya bayraklar iin geerli deildir. AIRLIK: Aracn arl src hari en az 150 kg olmaldr. SAFRA: 150 kg altndaki aralar, salam ve blok yapda olmalar, araca sabitlenebilme ve zerlerine mhr taklmaya elverili olmalar kouluyla ara arln 150 kga ulatrmak iin arlk balanabilir. Arlk, kokpit tabannda grnr bir yere sabitlenmeli ve gzlemciler tarafndan mhrlenmelidir. Yedek bir lastik, bu koullara uymas halinde arlk olarak kullanlabilir. Yedek ak arlk olarak kullanlamaz. MOTOR: Yara katlacak aralarda yalnzca elektrik motor tipleri kullanlabilir. Dayankl malzemeden yaplm ve imalatnn adn, motor numarasn, tasarlanm k gc deerini, motorun tipini, anma gerilimi ve IP korunma kodunu ieren bir plaka srekli olarak motorun zerinde bulundurulacaktr. TEKERLEK: Tekerlek, gbek, jant ve lastikten oluur. Tekerleklerde haval lastiklerin kullanlmas zorunludur. Lastiklerin herhangi bir yntemle stlmas ya da kimyasal ileme tabi tutulmas yasaktr. Aracn dna tamamak kouluyla tekerleklerin jant boyutlar ve yapldklar malzeme serbesttir. Ara 3 veya 4 tekerlekli olarak dizayn edilebilir. Lastik ap konusunda bir snrlama yoktur. tekerlek kullanlmas halinde lastiklerin eni en az 2,5 inc (62 mm), drt tekerlek kullanlmas halinde ise lastiklerin eni en az 45 mm olmaldr. Ayn dingil zerinde yer alan iki tekerlek arasnda iten ie llen mesafe en az 90 cm olmaldr. Tekerleklerin enleri bu lme dahil deildir. ARA KABUU: Ara kabuunun(kaporta\kaput) her taraf tam ve zenli yaplmaldr. Batarya, src, motor ve bunlarla ilgili ana aksamlar bu kaportann i ksmnda korunmaldr, yar gvenliini tehlikeye atacak zensiz zmler kabul 2

edilmeyecektir. Ara kabuu gerektiinde alarak bahsedilen aksamlara ulam salanabilmelidir. ELEKTRK EKPMANI: Tahrik Bataryas (Depolama Aks): Tahrik bataryas, g dngsne enerji salamak zere elektriksel olarak birbirine bal tm ikincil g kaynaklarndan oluur. G kayna: Kapal bir blmede de tutulabilecek, ak modlleri ve bunlar tutan ereve ya da tabladan oluacak biimde bir araya getirilmi mekanik bir birimdir. Ak modl: Tek bir hcre ya da elektriksel olarak balanm ve mekanik olarak bir araya getirilmi bir dizi hcreden oluan birimdir. Hcre: Pozitif ve negatif elektrotlardan ve elektrolitten oluan, elektrokimyasal enerji depolama dzenei. Bu dzenein nominal voltaj, elektrokimyasal balanma iin gerekli nominal voltajdr. Tahrik bataryas tanm, gne jeneratr ya da arj nitesince salanan elektrik enerjisini geici olarak depolayan herhangi bir ekipman iin kullanlr. Tahrik bataryas, aracn yar ncesi incelenmesinde kontrol edilir ve mhrlenir. Arata gvdeye bal her ak, aracn sr aksnn bir paras saylr. Arata bulunan ve normal olarak kuru piller, kk arj edilebilir piller ya da kendi gne hcreleriyle alan aygtlar dnda, arata bulunan tm elektrikli ekipman, kullanaca enerjiyi aracn tahrik bataryasndan almaldr. (Bu kural haberleme ekipman iin de geerlidir). Yara katlacak aralarda aadaki ak tiplerine izin verilebilir: - Kurun-asit - Nikel-kadmiyum - Nikel-metal-hidrr - Lityum-iyon (Lityum-polimer) Bu liste dndaki kombinasyonlar iin, kullanlacak kimyasal ilemlerin tm ayrntlaryla birlikte yartan ay nce komisyona bavurulmas gerekmektedir. stemin incelenmesi iin cret istenebilir. Tahrik Bataryasnn Enerji Kapasitesi C/20 kapasitesi: 25 derece ortam scaklnda ve bataryann en fazla 20 saatte tmyle boalmas koulunda Ah cinsinden batarya kapasitesidir. Formula G ve HidroMobil aralarnda kullanlacak Kurun-asit aklerin C/20 deerlerine ait malzeme bilgi formu (datasheet retici firmadan salanmas gerekmekte) teknik kontroller srasnda yanlarnda getirilmelidir. Dier tip 3

bataryalar da (NiCd, NiMH, Li-iyon, Li-Polimer) C deerleri gzetilmeksizin malzeme bilgi formlar kontrol edilecektir. Batarya Sabitleme Tahrik bataryas kokpitin iine yerletirilmemelidir. Aracn iine yerletirilmeli ve bir batarya kab araclyla ksa devre ve szntdan korunmaldr. Bu kap, bataryalar tmyle evrelemeli ve yaltkan, direnli, yangna kar dayankl ve ak svsnn szmasn nleyecek bir malzemeden yaplmaldr. Ak kab iindeki bataryalar, yaltkan malzemeyle kaplanm ve en az 10 mm apl cvatalar ve somunlarla aracn tabanna sabitlenmi metal kelepelerle gvdeye balanmaldr. Sabitleme yle tasarlanmaldr ki, batarya, sabitleme aparat ve sabitleme noktalar, bir kaza halinde bile yerlerinden oynamamaldr. Arabay imal eden kurulu, batarya sabitleme dzenei ve batarya kompartmannn, rollbarlar iin tanmlanan streslere dayanacak salamlkta olduunu herhangi bir biimde kantlamakla ykmldr. Batarya kab, ak kutuplaryla iletken blmlerin ksa devre yapmasn nleyecek biimde tasarlanmal ve ak svsnn kokpit iine szma olasl nlenmelidir. Tahrik bataryasnn yerletirilecei blge, salam ve yangna en az 5 dakika dayankl bir perde ile (kestamit vb malzeme) kokpitten ayrlm olmaldr. Ara iine yerletirilmi her batarya kompartmannn, k ara dnda olan bir havalandrma kanal olmaldr. Her batarya kompartmannn zerinde Yksek Voltaj uyar iaretleri bulunmaldr. Gemi yllarda kullanlan batarya sistemine ilikin kurallara (Formula G snf iin) ek olarak aadaki kurallar dikkate alnmaldr. Kurallarda mevcut karl olan ksmlar sz konusu olduunda bu dokmandaki yeni halleri geerli olacaktr. Formula G ve HidroMobil aralarnda kullanlacak Lityum temelli bataryalarn mutlak suretle yangna en az 5 dakika dayankl malzemeden (kestamit, teflon vb.) yaplm bir kutu ierisinde olmas gerekmektedir. Ahap, pleksiglas, strafordan ve yanabilen/tutuabilen plastikten imal edilmi kutular kesinlikle kabul edilmeyecektir. Formula G ve HidroMobil aralarnda kullanlacak olan Lityum temelli hcrelerin (Li-iyon, Lityum-polimer vb.) gruplar halinde (mesela 4l veya 5li) tmletirilmesi (seri veya paralel olabilir) ve her bir grubun birbirinden yanmaz bir malzemeyle ayrlmas gerekmektedir. rnek resimleri kontrol ediniz. ENERJ GER KAZANIMI: Aracn kinetik enerjisi tarafndan salanan enerji aracn itkisinde kullanlabilir. Yar ncesinde bu tr aygtlarda depolanm enerji tutulmasna izin verilmez. HARC ENERJ KAYNAKLARI KULLANIMI: Aracn performansn artrmak iin herhangi bir harici enerji kayna kullanmak kesinlikle yasaktr. Aracn tm yan sistemleri, aracn kendi tahrik ak grubundan alaca gle alabilir. 4

DKKAT: Yarta kullanlacak bataryann enerji kapasitesi en ok 1 kWh olacaktr. GNE JENERATR: Gne hcresi: Bir gne hcresi, Gneten gelen nm elektrik enerjisine dntrmekte kullanlan bir fotovoltaik elemandr. Aralarda her trden gne hcresi kullanlabilir. Modl: Bir modl, bir mekanik birim meydana getirmek zere bir araya getirilen gne hcrelerinden oluur. Gne jeneratr: Bir gne jeneratr, istenen sayda gne hcrelerinden olumu modllerin birbirine balanmasyla ortaya kar. Yar sresince gne jeneratrnn boyutlar bytlemez ve kltlemez. Bir arza halinde, arzalanm modller deitirilebilir. Elektronik aralarla, gne jeneratrnn verimi optimize edilebilir. Gne jeneratr araca salam biimde sabitlenir ve ara hareket halindeyken aracn gidi ynne gre konumunun deimesine izin verilmez. Ara hareket halindeyken gne jeneratrnn tm aktif yzeyinin Gne almas zorunludur. Ara dururken akleri doldurmak iin gne jeneratrnn yzey konumu deitirilebilir ya da ara kriko yardmyla Gnee bakacak biimde yatrlabilir. Gne jeneratr ile sr aks arasna iki lm noktas (art ve eksi kutuplu) konularak gne jeneratrnn toplam g ktsnn llebilmesi salanmaldr. lm srasnda jeneratrn tmnn, aracn teki devreleriyle olan elektriksel ba kesilmelidir. Gne Jeneratrnn Gc: Arata kullanlacak gne panellerinin toplam yzey alan 9 m2yi amamaldr. Gne panellerinin g kts snrsz olabilir. GVENLK DONANIMI: Dizayn ya da yapm tehlike yaratabilecek aralar, hakemlerce yartan men edilebilir. Kablo, hortum, tel ve elektrik ekipman: Fren telleri, borular, hortum, elektrik kablolar ve elektrik ekipmanlarnn ara dna monte edilmesini gerektiren durumlarda bu aksamlar; ta darbesi, paslanma, mekanik arza gibi hasar risklerinden korunmaldr. Ara kabuu iine monte edilecek btn aksamlarn da ate ve ksa devre gibi risklerden korunmas gerekmektedir. 5

Frenler: Bir pedalla harekete geirilen iki devreli hidrolik fren sistemi zorunludur. Ayn pedal, her iki dingildeki frenleri harekete geirmelidir. Bir devrede arza olmas halinde dier devre tek dingil zerinde etkili olmaldr. Frenleme performans pistte kurulacak olan ve eimi 14 derece olan platformun zerinde srcnn ara iindeyken aracn kayp kaymadna baklarak yaplacaktr. Balama dzenekleri: Arata tanacak byk ykler (r: yedek lastik, arj kablosu, alet antas vb.) yerlerine skca tutturulmaldr. Emniyet kemerleri: FIA standartlarna gre drt veya be noktadan sabitlenen emniyet kemeri kullanlmas zorunludur. rnek resimleri kontrol ediniz. Kask: zeri ak olan aralarda n ve evresi kapal kask, zeri kapal olan aralarda ise ak yar kask kullanlabilir. Kask kullanm zorunludur. Yar Tulumu, Eldiven ve Ayakkab: Yanma / tutuma annda srcy koruyacak ekilde yarlar iin zek olarak imal edilmi yar tulumu, eldiven ve ayakkab kullanlacaktr. Bu zelliklerde olmayan donanm kabul edilmeyecektir. rnek resimleri kontrol ediniz. Yangn sndrcler: Gne enerjili yar arabalarnda 1 adet 2 kg veya 2 adet 1 kg yangn sndrc bulunmas zorunludur. Sndrc madde zellikle D tipi yangnlara uygun kuru kimyevi toz olmaldr. Rollbarlar: Rollbarlar 38 x 2.5 mm boyanmam, kaplamasz, dikisiz ekme elik borudan olmaldr. Rollbarlar ara tabanna dik olacak ekilde rollcage zerine en az drder noktadan kaynak veya cvata ile balanmaldr. n rollbar direksiyon simidinin en st noktasnn en az 3 cm stnden balamaldr. Arka rollbar pilot kaskl halde yar pozisyonunda otururken kaskn en az 7 cm zerinden balamaldr. Pilot kaskl halde yar pozisyonunda otururken kaskn tepe noktas iki rollbarn (ara asisi rollbarn zerinde olmas durumunda da rollbar dikkate alncaktr.) tepeleri arasna izilen hayali dz izginin altnda kalmaldr. Rollbarlarn ayak akl bulunduu kesitteki ara geniliinin yarsndan az olamaz. rnek bir dizayn ekte verilmitir. Rollcage (veya boru asi): Rollcage sertifikal malzemeden ve en az 250 N/mm2 ekme dayanmna sahip olmaldr. Her bir rollbara en az drt noktadan balant salamas zorunludur. rnek bir dizayn ekte verilmitir. Geri Gr: Kokpitin her iki yannda her biri en az 25 cm 2 yanstma alanl dikiz aynalar bulunmas zorunludur. 6

ekme Halkalar: Aracn n ve arkasnda en az 25 mm i apl, asiye tutturulmu, kolay ulalabilir konumda krmz veya sar boyal ve dardan grlebilir birer elik halka bulunmaldr. n Cam ve Pencereler (opsiyonel): Pleksiglas veya metal rgl, arpma annda dalmayacak cam kullanlabilir. Cam kullanlmas halinde srcnn grn engellemeyecek geirgenlie sahip olmas art aranr. Elektrik Gvenlii: Tm aralar, dk gerilimli elektrik aksamnn standardizasyonu ve kullanmyla ilgili olarak ulusal yetkililerce konulmu kurallara uymak zorundadr -G devresi, elektrik donanmnn aracn hareket etmesi iin kullanlan tm paralarn kapsar. -Yardmc devre (network) elektrik donanmnn sinyal, k dzeni ya da iletiim iin kullanlan ksmlarn kapsar. Elektrik donanmnn tm paralar en az IP 44 tipi (toza ve su sramasna kar gvenli) koruma altna alnmas gerekmekteyse de IP 55 tipi koruma tavsiye edilir. Genel Devre Kesici: Enerji reten donanmla enerji tketen birimler arasndaki her trl elektrik iletiimi, kvlcm karmayan biri ara dnda biri ara iinde olmak zere 2 adet devre kesici (acil durdurma dmesi) araclyla kesilebilmelidir. dme, srcnn kolayca grebilecei ve gerektiinde dardan da kolayca eriilebilecek bir yerde olmaldr. Kapal aralarda genel devre kesicisinin ara dnda bulunan dmesi, kokpit penceresinin altnda srcnn gidi ynne gre sol tarafnda bulunmaldr. Ak aralarda, devre kesicinin d dmesi gidi ynne gre solda, ana rollbarn tabannda. Her 2 genel devre kesici, en az 8 cm apl sar bir daire ile ortasnda krmz bir dmeden olumaldr. Dairenin zerinde krmz ya da siyah harflerle Acil Durum yazs bulunmaldr. Dme, kenarlar en az 12 cm olan, beyaz bordrl mavi bir gen iinde krmz bir imek iareti ile gsterilmelidir. Darya konulacak olan acil durdurma dmesinin yerleimine dikkat edilmelidir. Yar srasnda aralarn baz durumlarda birbirine ok yakn getikleri dnlerek Acil durdurma dmesine olas bir temas halinde tm devrenin kesilecei dnlmeli gerekiyorsa kabuk tasarmda bu durumu engelleyecek ekilde nlemler alnmaldr. Ar Akm Kesicileri (Sigortalar): Ar akm kesicisi, iine yerletirildii devredeki elektrik akmn, eer bu akm belirli bir sre iin tanmlanm limit deeri aarsa otomatik olarak kesen bir devre elemandr. Sigortalar ve devre kesiciler (motor devre kesicisi hari), ar akm kesicileri saylrlar (ok yksek hzl elektronik devre sigortalar ve yksek hzl sigortalarn kullanm uygundur.)

ELEKTRK KABLOLARI: Aracn iindeki tm elektrik kablolar, her bir iletkenin apna uygun deerde bir ar akm kesicisiyle korunmaldr. Ar akm kesiciler hibir ekilde devre kesicinin (acil durum stop dmesi) yerini alamaz. KOKPT: Kokpit, uzun mesafeli srlerde bile srcy yormayacak biimde tasarlanmaldr. Arac srmek iin gereken ana ekipman, srcnn bunlar bedenini ar hareket ettirmeden ve emniyet kemerini zmeden kolayca kullanabilecei biimde tasarlanmaldr. Kokpit, ieriye yeterli miktarda temiz hava salayacak yapda olmaldr. Kokpite bakalarnn yardmna gereksinim olmadan girilip klabilmelidir. Yar arabalarnda src en ok 20 saniye iinde yardmsz olarak aratan kabilmelidir. KOLTUK: Koltuk, oturma yast ve srt dayanandan oluur. Koltuk, asiye gvenli biimde sabitlenmi olmaldr. Srt destei deyle 30 dereceden byk bir a yapmamaldr. Koltuk seiminde yar sporlarnda kullanlan srcy saran, iki yne savrulmalar nleyen, yanmaz standart rnlerin tercih edilmesi zorunludur. rnek resimleri kontrol ediniz. DREKSYON: Mutlaka kapal simit formunda olmaldr. Joystick vb ak kol yapsndaki kontrol manivelalar acil tahliye srasnda sorun yaratabileceinden yasaktr. TEMEL LEVL ARA PARALARI: -Frenleme ve sr kontrol cihazlar -Yk tayan paralar -Tekerlek sspansiyonu -Emniyet kemeri sabitleme noktalar gibi paralarn kalitesine zel nem gsterilmelidir. Mmkn olan her yerde, tescilli standart paralar kullanlmaldr. Vidalar yeterli uzunlukta olmal ve kendiliklerinden geveyememelidir YARALANMA RSKNN AZALTILMASI: Paralarn aracn iinde knt yapmasndan kanlmaldr. Sivri ya da keskin kenarlara izin verilmeyeceinden, bunlar yeterli dzeyde yastklanmaldr. Ara dndaki sivri kenarlar da yeterli biimde rtlmeli ya da yastklanmaldr. Aracn rtlemeyen ksmlar, sar ve siyah tantc iaretlerle gsterilmelidir. KORNA: Tm aralar, saniye sreyle 80 dB(A) dzeyinde kesiksiz alabilen tescilli bir akustik kornayla donatlmaldr. HIZ GSTERGES: Tm aralar srcnn gr alan iine yerletirilecek bir hz gstergesiyle donatlmaldr.

STOP LAMBASI: Aracn arka ksmnda, gndz en az 25 m uzaktan grnebilecek ekilde, krmz k veren ve frene tam ya da yarm basma durumunda devreye girecek bir stop lambas konulmaldr. GER GD: Ara dz yzeyde kendi gc ile geri gidebilmelidir. TBTAK LOGOLU BAYRAK: Bayrak, en alt noktas grlebilir noktann altnda kalmamak art ile en az 20 x 30 cm dikdrtgen ve en az 2 mm kalnlnda sert plastik bir tabaka eklinde olacak ve araca deforme olmayacak bir direk ile tutturulacaktr. Bayraa yaptrlacak logolar kaytlar srasnda TBTAK tarafndan datlacaktr. Bu kurallarda anlamazlk olmas durumunda ve/veya burada belirtilmeyen durumlar iin Danma ve Deerlendirme Kurulu'nun verecei kararlar geerlidir.

rnek Yar Tulumlar

rnek Yar Eldiveni

rnek Yar Emniyet Kemeri

10

rnek Yar Src Koltuklar

RNEK ROLLCAGE ve ROLLBAR TASARIMLARI (Sadece rnektir, kurallarda belirtilen artlar salad srece deiik tasarmlar yaplabilir)

11

12

ARA ERSNDE PLOTUN OTURU POZSYONU & ROLLBARLAR ile KOLTUUN KONUMU

Rollbarlar ara tabanna dik konumda. n rollbar direksiyon simidinin en az 3 cm yukarsndan balyor. Arka rollbar kaskl halde oturan pilotun kask seviyesinin en az 7 cm yukarsndan balyor. asiye sabitlenmi pilot koltuu deyle en fazla 30 derece a yapyor.

13

BATARYA KUTUSU N RNEK ZM

14