You are on page 1of 1368

LIBRARY OF THE

JVjLassacnusetts

Bible Society
Catalog
No..AU.?.l.5r..-....6.ir./B.;.S'?7

5ub-ramily^JJT:^o.fr*C-S"X
Brancli IH'SOUtJi^vFsJ

Group >TA VAMEJ 5 Language ^'V H^fiif^S^m


Dialect
Locality )f>I^j'\rr\f^3^\>^<L^

Contents "o

O 'C

Version
Translator
Place

Fi

j't

^c(.5.tipvv
I

X~

oo

STtky^

PuLlisked ty M-A c lA.i^istk'Bi jWI|>h

^mii--cU.wv

Date

/T?7
r<Jo

Accession
Price

ffJ% Accession Date xTaH ^^. l?3Sr^


IJ?...3.5

DE HEILIGE SCHRIFT,

AL DE BOEKEN

DES OUDEN EN NIEUWEN TESTAMENTS

IN

HET SOENDANEESOH.

KITAB

SOETJI.

SADAJANA KITAB
ANOE KASEBAT

PERDJANGDJIAN LAWAS SARENG PERDJANGDJIAN ANJAR.

Uitgegeven door het Nederlandsch Bijbelgenootschap.


///i'-'//''.

Amsterdam.
1891.

8pUB|J9meN

DI

op[^

PERDJANGDJIAN LAWAS.

SADAJAN^
ANOE KASEBAT

KITA^B

TORET, DJABOER SARENG

PARA NABL

Uitgegeven door het Nederlandsch Bijbelgenootschap.


Amsterdam.
1891.

IJEU EUSINA KITAB PERDJANGDJIAN LA WAS.

Kejana pasal
1.

Kitab kahidji

ti

Moesa
ti

50.

2.

Kitab kadoewa Kitab katiloe Kitab kaopat Kitab kalima


Kitab Josoea Kitab Para
ti

Moesa

40.
27.

8.
4.

Moesa
Moesa Moesa
.

ti

36.
34.
24.

5.

ti

6.
7.

Hakim

21.
4.

8. 9.

Kitab Roet
Kitab kahidji
ti

Samoeel
ti

31.
24.

10. 11. 12. 13.

Kitab kadoewa

Samoeel

Kitab Para Radja noe kahidji


Kitab Para Radja noe kadoewa

22.
25. 29,

Kitab Babad noe kahidji

14.
15. 16.

Kitab Babad noe kadoewa Kitab Esra


Kitab N6hemja

36,
10. 13. 10,

17.

Kitab Ester Kitab Ajoeb


Kitab Djaboer Kitab Siloka Soeleman Kitab Goeroe

18.
19.

42.

150.
31.
12.
8.

20.

21. 22.

Makoeta Poepoedjian, damglan Soeleman

Eejana p

23.

Kitab JSsaja

66. 52.
5.

24. Kitab Jgrmia 25. Njanjian nalangsa, damglan Jgrmia 26. 27.
28.

Kitab JSheskel Kitab Daniel Kitab Hosea

48.
12.

14.
3.
9.
1.

29. 30.

Kitab Joel
Kitab

Amos

31.
32. 33.

Kitab Obadya
Kitab Joenoes

4.
7.

Kitab Mika
Kitab

34. 35.

Nahoem

3.

Kitab Habakoek

8. 3.

36. Kitab
37. 38. 39.

Sgpanya

Kitab Hagai

2.

Kitab Djakaria
Kitab Malaki

14.
4.

KITAB KAHIDJI

TI

MOESA,

NOE KASEBAT

KITAB HAL NGADJADIKEUN.

PASAL
2

1.

Tiina miniitina Allah ugadjadikeun la-L'ngit djeung boemi. 'Demi boemi teja asalua soewoeng sarta kosong, djeung poek di loehoereun sagara, sarta Roll Allah ngalajang di loehoereun tjai teja. * 'Tidinja Allah nimbalan: Sing
djadi tjaaug! Braj djadi tjaang. 'Ladjeng Allah ningali eta tjaang hade, sarta
"^

hoerna teja koe Allah dingaranan Daratan, sarta pakoempoelan tjai teja koe andjeunna dingaranan Laoetan. Ladjeng
11

Allah ningali

eta hade. 'Tidinja Allah

nimbalan: Daratau sing ngabidjilkeun djoedjoekoetan, lalab-lalaban anoe ugadjadikeun sisikian, kitoe deui tatangkalan noe boewahan, anoe baroewahan saadat-saadatna, anoe sarikian di djerona dina daratan. Nja kitoe djadina. 'Ari darat teh toeloej ngabidjilkeun djoedjoekoetan, lalab-lalaban anoe ngadjadikeun sisikian saadat-saadatna, kitoe deui tatangkalan noe baroewahan, anoe sarikian di djgrona saadat-saadatna. Ladjeng Allah ningali eta hade. 'Harita geus djadi sore sarta geus djadi isoek, poe noe katiloe. Tidinja Allah nimbalan: Sing aja damar-damar dina pipinding langit teja, pikeun misahkeun antara beurang djeung peuting, kitoe deui soepaja djaradi kana tanda, kana mangsa, kana poe, djeung kana taoen. 'Sarta soepaja
djaradi
16

Allah misahkeun antara tjaang djeung peek. 'Ari eta tjaang koe Allah dingaranan Beurang, sarta eta poek koe andjeunna dingaranan Peuting. Harita gens djadi sore sarta geus djadi isoek, poe noe kahidji. Ibr. 11:3. 6 2 Petr. 3:5.
c 2 Kor. 4
:

12

13

6.

Tidinja Allah nimbalan: Sing ajapipinding dina tgngah-tengah tjai, sarta eta teh sing matak misahkeun antara tjai djeung tjai deui. 'Ladjeng Allah ngadamgl eta piiiinding, sarta misahkeun antara tjai anoe sahandapeun pipinding reudjeung tjai anoe saloehoereun pipinding teja. Nja kitoe djadina. 'Ari pipinding teja koe Allah dingaranan Langit. Harita geus djadi sore sarta geus djadi isoek, poe noe

14

15

damar dina pipinding

langit,

kadoewa.
9

Tidinja Allah nimbalan: Tjai anoe sahandapeun langit sing koempoel kana

pikeun njaangan kana boemi. Nja kitoe djadina. 'Ari Allah ngadamgl eta doewa damar noe galede: nja eta damar noe gede, eukeur marentahan kana beurang, sarta damar noe rada leutik, eukeur

10

gnggon, sarta sing katembong toehoerna. Nja kitoe djadina. 'Ari toesahidji

17

marentahan kana peuting; kitoe deui ngadamel bentang-bentang. 'Tidinja koe Allah pada dipSrnahkeun dina pipin-

MOESA

2.

18

ding laugit, pikeun njaangan kana boemi, 'djeung pikeun marentah ti


l^eurang

sarta

ti

peuting,

kitoe

deui

boemi, sarta eta taloekkeun koe maraneh; djeung koedoe pada poerba ka laoek-laoek laoet, djeung ka manoeksarta ka sakabeh sasatoan, anoe tingkarajap di boemi. " Allah nimbalan deui Masing 'Geus kitoe nganjahokeun, kami teh ka maraneh maparin sakabeh lalab-lalaban noe njebarkeun sisikian, anoe aja di sakoeriling boemi, kitoe deui sakabeh tatang:

19

20

pikeun misahkeun antara tjaang djeung poek. Ladjeng Allah ningali eta hade. 'Harita gens djadi sore sarta geus djadi isoek, j)oe noe kaoj^at. Tidinja Allah nimbalan: Tjai-tjai sing parinoeh koe noe tinglalenghoj, bangsa noe njawaan hiroep, sarta sing aja manoek-manoek halaliber di loehoereun

manoek awang-awang,

29

21

sahandapeun pipinding langit. 'Seug Allah ngadjadikeun barahala tjai noe galgde, djeung sakabeh bae bangsa noe njawaan hiroep, anoe koemelip, sakoer noe tinglalenghoj di djero tjai
lioemi, di

30

kalan noe baroewahan, anoe nj6barkeun sisikian, nja eta keur maraneh, baris 'Tatapi ari sakabeh sato hakaneun. darat, djeung sakabeh manoek-manoek awang-awang, kitoe deui sakabeh anoe tingkarajap di boemi, sakoer anoe nja''

saadat-saadatna, kitoe deui saroepaning

manoek, bangsa djangdjangan saadatsaadatna. Ladjeng Allah ningali eta 22 hade. Geus kitoe eta sakabehna koe Allah diberkahan, kijeu timbalanana Maraneh sing pada baranahan djeung sing pada ngargkahan; koedoe pada minoehan tjai-tjai dina laoet; djeung deui manoek-manoek sing ngarekahan 'Harita geus djadi sore 23 dina boemi! sarta geus djadi isoek, poe noe kalima. Tidinja Allah nimbalan Daratan sing 21 ngabidjilkeun bangsa noe njawaan hiroep saadat-saadatna, nja eta bangsa tjooeun, djeung noe tingkarajap, sarta djeung sato darat saadat-saadatna. Nja 25 kitoe djadina. 'Ari Allah ugadamgl sato darat saadat-saadatna, djeung bangsa
'

31

hiroep mah, hakaneunana nja eta saroepaning djoedjoekoetan noe hareNja kitoe djadina. 'Ladjeng Allah ningali sadajana anoe kenging andjeunna ngadamel teja, tab hade katjida. Harita geus djadi sore sarta geus djadi isoek, poe noe kagenSp. Ep. 4 24.

waan

djo.

*"

6 Mat. 19

4.

c Jak. 3

7.

(i

p. 9

3. e 1

Tim. 4:4.

PASAL Nja
2

2.

kitoe langit djeung boemi datang ka tjaratjapna, sarta djeung sakabeh balad-baladna. 'Ari dina poe noe katoe-

2G

tjooeun saadat-saadatna, kitoe deui sakoer noe tingkarajap dina taneuh saadat-saadatna. LadjSng Allah ningali eta hade. 'Tidinja Allah nimbalan: Hajoe oerang ngadamSl manoesa, make kanjataan oerang, koemaha tjara roepa oerang; sarta sina pada poerba ka laoek-laoek laoet, djeung ka manoek-

djoeh Allah tjatjap dadamelanana, noe didamel teja; ladjeng Allah dina poe noe katoedjoeh teh liren " tina sadajana dadamelanana, noe koe andjeunna didamgl teja. 'Reu djeung Allah ngabgrkahan kana poe noe katoedjoeh, sarta disoetjikeun, tina sabab andjeunna dina poe eta lii"en tina sadajana dadamglanana, anoe kenging Allah ngadjadikeun, panggrsana rek disampoernakeun. " a ibr. 4 4. 6 joh. 5 17.
''
: ;

c 2

Moesa 20 811
:

Mark. 2

27.

manoek awang-awang,

kitoe

deui

ka
5

27

sato tjooeun, djeung ka sakoeriling boemi, sarta ka sakoer noe ngarajap, anoe tingkarajap di boemi. 'Seug Allah ngadjadikeun eta manoesa, make kanjataan andjeuuna, nja didjadikeunana make kanjataan Allah, " toer didjadi-

teh toetoeran langit djeung boemi, keur mangsana didjadikeun, keur poean Pangeran Allah ngadamgl boemi reudjeung langit. 'Harita saroepaning pSpglakan lahan tatjan aja di boemi, djeung saroepaning lalab-lalaban lahan
Ijeu

28

keunana hidji lalaki hidji awewe. 'Ladjeng koe Allah pada dibgrkahan, kijeu timbalan Allah ka darinja: Maraneh sing pada baranahan djeung sing pada ngargkahan; koedoe pada minoehan
''

tatjan djadi; wantoe-wantoe Pangerau Allah tatjan noeroenkeun hoedjan ka boemi, djeung tatjan aja manoesa pikeun migawe taneuh. 'Ngan aja halimoen, nggboel tina boemi, sarta matak ngabaseuhan ka saloewar daratan. 'Tidinja Pangeran Allah njandak taneuh

MOESA
koemaha dek dingarananana koe kSrsana sakoemaha Adam pinjgboetkeuneun ka bangsa noe njawaan
ngali

tina daratan, " diroepakeun manoesa, bari ladjgng nijoepkeun kana lijang iroeng-

Adam
20

na ambgkan kahiroepan; noe matak manoesa teh djadi njawa hiroep.


''

a
8

Kor. 15

47. 6 1 Ivor. 15

45.

10

11

12

13

14

Djeung deui Pangeran Allah geus ngadamgl hidji taman di tanali Eden, tebeh wetan; nja di dinja dipernahkeunana manoesa, anoe kenging andjeunna ngadjadikeun teja. Sarta Pangeran Allah geus ngabidjilkeun tina taneuh saroepaning tatangkalan, matak rgsSp katendjona sarta hade baris hakaneun; djeung aja hidji tangkal kahiroepan " dina tengah-tengah taman teja, kitoe deui hidji tangkal anoe matak njaho kana hade reudjeung goreng. 'Sarta aja hidji waloengan bidjil ti Eden, pikeun njaian kana taman teja; seug eta teh ti sem6t dinja njagak, nja djadi kana opat sirah. 'Ngaran noe hidji Pison; nja eta noe ngoerilingan satanah Hawila. Di dinja loba emas; 'ari 6mas tanah eta aloes pisan. Di dinja aja geutah bedolah reudjeung batoe angkik. 'Ari ngaran waloengan noe kadoewa Gihon; nja eta noe ngoerilingan satanah Koes. 'Ari ngaran waloengan noe katiloe Hidekei; nja eta noe ngotjor ka wetaneun tanah Asoer. Ari waloengan noe kaopat nja eta Perat.
'

hiroep teh, nja kitoe pingaraneunana. 'Seug Adam njeboetkeun pingaraneun oenggal-oenggal sato tjooeun, djeung

21

22

^'

23

24

25

pingaraneun manoek-manoek awangawang, kitoe deui pingaraneun oenggaloenggal sato tegal demi keur manoesa mah Adam hanteu manggih batoer pikeun pilajaneunana. 'Tidinja Pangeran Allah ngaragragkeun katibrailn ka Adam; reupsare; ladjeng ditjandak igana sahidji, ari oeroetna ditoetoepan koe daging. 'Geus kitoe Pangeran Allah ngadegkeun eta iga, anoe kenging andjeunna njandak ti Adam teja, nja didamSl awewe, " bari ladjgng dianteurkeun ka Adam. 'Pok Adam misaoer: Nja ijeu ajeuna toelang ti toelang kaoela, daging ti daging kaoela! ijeu teh koedoe diseboet istri, sabab ijeu ditjandakna ti pamSget. 'Koe sabab djalma bakal ninggalkeun ineta, doeng-bapana, toeloej ngarakStan ka pamadjikanana ari eta doewanana bakal djadi sadaging. * 'Ari Adam djeung pamadjikanana teja doewanana pada satarandjang, sarta hanteu areraeun.
; ;

Tim. 2:13;
1

Kor.

11:7. b Mat. 19:5;

Ep. 5:31;

Kor. 6:16.

a Wah. 2
15

7.

6 Wall. 22

1.

16

Geus kitoe manoesa teja koe Pangeran Allah ditjandak, seug dipernahkeun di dj6ro taman Eden, sina ngoeroeskeun ka dinja djeung sina ngadjaga ka dinja. 'Sarta Pangeran Allah miwarang ka manoesa, kijeu timbalanana:

PASAL
oraj

3.

17

Boewah oenggal-oenggal tangkal dina 'ngan ijeu taman pek koe maneh hakan tangkal anoe matak njaho kana hade
;

akalna ngoengkoelan Ari ka sakabeh sasatoan tegal, anoe kenging Pangeran Allah ngadamel teja. Pok ngomong ka awewe teh Na enja Allah ngadawoehkeun, * maraneh oelah ngahakan boewah oenggal-oenggal tangkal, anoe dina ijeu taman ? 'Ngadjawab
teh
"
:

18

19

reudjeung goreng teja mah, eta boewahna poma oelah dek dihakan karana samangsa maneh ngahakan eta, geus tangtoe maneh teh paeh. " Eoem 5 12. Geus kitoe Pangeran Allah nimbalan: Moal hade manoesa teh ngan sorangan bae; koe kami rek dipangdamelkeun sahidji batoer, pikeun pilajaneunana. Karana sanggeus Pangeran Allah ngadjadikeun sakabeh sasatoan tggal djeung sakabeh manoek-manoek awang-awang koe taneuh teja, ladjgng didatangkeun ka Adam, hojongeun ti;
:
'

awewe ka
3

oraj

teh:

Boewah-boewah

tatangkalan ijeu taman meunang pisan koe kaoela diharakan; 'ngan perkara boewah tangkal, anoe dina tengahtengah taman, Allah nimbalan kijeu: Eta koe maraneh poma oelah dek dihakan, sarta oelah dek ditjabak, soepaja maraneh oelah paeh. 'Ngomong deui oraj teh ka awewe " Moal Snja maraneh paeh; 'saenjana Allah leuwih
oeninga, samangsa
eta,

tangtoe

maraneh ngahakan panon maraneh beunta,


saperti Allah,

sarta

maraneh pidjadieun

MOESA

3.

nganjahokeun ka noe hade reudjeung ka noe goreng. a wah. 12 9; 20 2. & p. 2 le.


:
:

c Joh.

44.

16

Tidinja awewe teh nendjo, jen eta tangkal hade keur baris hakaneun, sarta matak panon kabongroj, toer matak resgp, estoe tangkal noe bisa minterkeun top njokot boewahna, " bari di;

moekkeun hoeloe maneh, sarta maneh mengke ngaroeksakkeun keuneung eta. 'Ka awewe timbalanana kijeu: Kami ka maneh rek maparin kasoesah loba pisan, geus poegoeh keur maneh reuneuh; * bakal ngadjoeroekeun anak-anak djeung kanjSrina; sarta maneh bakal

dahar sakali; malah ngabagi ka tjarogeha, toeloej koe Adam didahar. 'Braj jjanon doewanana bareunta, sarta pada nganjahokeun, ''jen dirina satarandjang. Tidmja pada ngantet-ngantetkeun daoen kondang, dipake apok. 'Geus kitoe pada ngadenge gentra Pangeran Allah, keur angkat-angkatan di djero taman, wantji tiis poena; gantjangAdam djeung geureuhana njoempoetkeun maneh bawaning sijeun koe Pangeran Allah, njoesoep kana tatangkalan taman.
a
1

17

18

Tim. 2

14. 6 p. 2

25.

Ladjgng
Allah,

Adam

kijeu

disaoer koe Pangeran timbalanana ka dinja:

19

mikarep ka salaki maneh, ari eta bakal kawasa ka diri maneh. 'Ari timbalanana ka Adam kijeu Sabab maneh ngagoegoe ka omong pamadjikan maneh, datang ka ngahakan boewah tangkal, anoe koe kami ditimbalkeun kijeu Poma oelah dek dihakan teja: noe matak ajeuua boemi teh dikeunaan panjapa koe karana maneli eta maneh bakal ngipajahan diri maneh ti dinja kalawan kasoesah, saoemoer-hiroep maneh. 'Malah eta bakal ngabidjilkeun keur maneh tjoetjoek-tjoetjoekan reudjeung walang sangit, sarta maneh bakal ngahakan lalab-lalaban tegal. 'Ma''

10

Naha maneh
:

aja di

maua ?

'Ari pioen-

11

djoekna Koering ugoeping gentra gamparan di djero taman, seiig koering teh sijeun, sabab koering satarandjang; kitoe noe mawi koering njoempoet. 'Ari timbalanana: Saha noe mere njaho ka maneh, jen maneh teh satarandjang?

neh pingahakaneun redjeki kalawan kesang dina beungeut, tipi ka maneh moelang deui kana taneuh; karana maneh asal ditjandak ti dinja; karana maneh teh taneuh, bakal moelang deui kana taneuh. a Roem le 20. 6 joh. le 21.
:

c Ep.

5:22;

Tim. 2:11,

12.

20

Naha maneh ngahakau boewah tangkal,


12

13

anoe koe kami ditimbalkeuu ka maneh, jen papatjoewan dihakan teja? 'Wangsoelan Adam: Noen, eta awewe, paparin gamparan ka koering, nja eta noe merean ka koering boewah tangkal teja, seg koe koering diteda. 'Ladjeng Pangeran Allah nimbalan ka awewe: Naha maneh migawe kitoe? Ari wangsoelan awewe: Soemoehoen, eta oraj ngabobodo " ka koering, seg koe koering diteda. 2 Kor. 11 3. Geus kitoe Pangeran Allah nimbalan
:

Geus kitoe koe Adam pamadjikanana dingaranan Hawa, sabab eta teh piindoengeun sakoer djalma anoe hiroep.

21

Djeung deui Pangeran Allah ngadamel samping koelit keur Adam sarta
keur pamadjikanana, bari seug dipake-

keun ka
22

darinja.

14

ka

oraj

teja:

Sabab maneh migawe

23

15

kitoe pStana, noe matak maneh dikeunaan panjapa, dibedakeun ti sakabeh sato tjooeun, sarta ti sakabeh sasatoan tggal. Maneh pileumpangeun koe beuteung, sarta jaihakaneun maneh taneuh saoemoer-hiroep maneh. 'Djeung deui kami rek ngadamgl soepaja maneh djeung awewe djadi moesoeh, kitoe keneh toeroenan maneh djeung toeroenan awewe " nja eta mengke ngare;

Geus kitoe Pangeran Allah nimbalan Tah, manoesa geus djadi saj^erti diri oerang sahidji, njahoeun ka noe hade reudjeung noe goreng ari ajeuna sina oelah njodorkeun leungeunna, njokot deui boewah tangkal kahiroepan, seg dihakan, toeloej hiroep salalangggngna.'Gantjangna koe Pangeran Allah ditoendoeng ti djero taman Eden, soepaja migawe taneuh, anoe djadi asalna, da ditjan;

24

dakna

ti

dinja.

'

Sanggeusna manoesa

didjongklokkeun, ladjgng Pangeran Allah ti wetaneun taman Eden mSrSnahkeun moekarabin, " sarta djeung pSdang anoe ngaboerinjaj moelak-malik, baris * ngadjiiga djalan kana tangkal kahiroe-

pan

teja.

a 2 Moesa 25

18.

Wah. 22

14.

MOESA

i.

Tidinja ka Hawa geureuhana, seug njiram, toeloej ngowo2

PASAL i. Adam ngmahan

15

njaoer: Aing meunang lalaki ti Pangeran. 'Geus kitoe ngowo deui, nja eta Habil adina. Ari

keun Kain. Pok

Hawa

Habil
3

djadi

iDangangon

domba, demi
16

Kain djadi

ahli tani. 'Ari geus kitoe,


lilana,

seug Kain njanggakeuu pangabakti ka Pangeran, njokot tina hasil taneuh. 'Ari Habil pon kitoe keneh njanggakeun, njokot tina tjikal-tjikal dombana sarta
tina gadjihna. " Ladjeng Pangeran ningali ka Habil djeung ka pangabaktina

meunang sababaraha

sing saha-saha anoe mendak ka koering, tinangtos maehan ka koering. 'DSmi timbalan Pangeran ka dinja: Koe sabal) eta, saha-saha noe maehan ka Kain, bakal dibales toedjoeh patikglaneun. Malah-malah Pangeran maparin tanda ka Kain, soepaja oelah dipaehan koe noe manggih ka manebanana. 'Bral Kain teh ka loewar ti pajoeneun Pangeran, toeloej ngenggon di tanah Nod, wetaneun Eden.

geus kitoe,

''

a
c
17

Ibr. Ibr.

11:4.

Mat.
p.

23:35;

Joh.

3:12.

12:24. d

9:6.

'dgmi ka Kain djeung ka pangabaktina


liauteu pisan ningali. Heug Kain teh katjida, sarta toengkoel beungeutna. 'Tidinja Pangeran nimbalan

panas

ka Kain: Koe naou maneh noe matak sarta beungeut maneh naha mana toengkoel ? Geus tangtoe, oepama maneh migawe kahadean, bisa tjengpanas,
'

kat; sabalikna

oepama hanteu migawe

kahadean mah, dosa geus ngadepong di hareupeun lawang, sarta ngarah ka maneh; ari maneh teh masing kawasa ka dinja. 'Pok Kain ngomong ka Habil adina. Geus kitoe, keur mangsa araja di tegal, pek Kain teh dangdan, ngarontok ka Habil adina, * sarta dipaehan sakali. 'Tidinja Pangeran nimbalan ka
Kain: Di mana Habil, adi maneh? Ari wangsoelanana Doeka teuing! naha koering koedoe ngadjaga ka doeloer? 'Timbalanana deui: Naha maneh migawe naon ? " Aja sowara getih adi maneh sasambat ka kami tina taneuh. 'Ari ajeuna maneh teh dikeunaan panjapa tina taneuh, noe geus njalangap:

Tidinja Kain ngmahan ka pamadjikanana, seug njiram, toeloej ngadjoeroekeun Hanok. Geus kitoe Kain njijeun hidji nagara, sarta eta nagara dingaranan Hanok, uoeroetkeuu ngaran 'Ari Hanok poetraan Irad 18 anakna. Irad poepoetra Mehoejael, Mehoejael poepoetra Metoesael, Metoesael poeLamek. 'Ari Lamek teh boga " 19 poetra doewa pamadjikan; ngaran noe hidji Adah, ari ngaran noe hidji deui Silah. 20 "Ari Adah ngadjoeroekeun Jabal; nja eta noe djadi bapa sakoer noe ngenggonna make himah djeung boga ingon'Ari ngaran adina Joebal; nja 21 ingon. eta noe djadi bapa sakabeh toekang 22 ngatjapi djeung toekang njoeling. 'DSmi Silah kitoe keneh ngadjoeroekeun Toebalkain; nja eta djadi toekang neupa, njijeun saroepaning parabot tambaga djeung beusi. Sarta Toebalkain boga
23

doeloer
teja

10

awewe, Naama. 'Ari Lamek ngomong ka pamadjikanana kijeu: Eh Adah djeung Silah! dareugekeun sowara kami. Eh pamadjikan Lamek!
reggpkeun ijeu kasaoeran kami. Poegoeh kami geus maehan hidji djalma,

11

12

keun soengoetna, nampanan gStih adi maneh ti leungeun maneh. 'Samangsa maneh migawe taneuh, moal ngabidjilkeun deui kahasilanana ka maneh; eta

24

doemeh kami raheut; kitoe deui hidji boedjang, doemeh kami bentjoet. 'Karana Kain* dipangmaleskeun toedjoeh
]3atik61aneun,

demi Lamek mah malesna


: ; :

toedjoeh poeloeh kali toedjoeh patikS25

maneh bakal ngalantoer oeprak-aproek


13

li

boemi. 'Oendjoekan Kain ka Pangeran: Siksaan koering gede teuing, moal beunang ditanggoeng! 'Sajaktosna, dintgn ijeu koering koe andjeun didjongklokkeun tina tanah ijeu, sarfing koering kedah soempoet-salindoeng ti pajoeneun andjeun, nja djadi djalma ngalantoer oeprak-aproek di boemi; doepi
di

2G

laneun. p. l 27 Mat. 19 4. 6 p. 4 15. Ari Adam nemahan deui ka geureuhana, toeloej ngowokeun hidji poetra lalaki, sarta koe Hawa dingaranan Set, karana [saoerna] Allah maparin deui toeroenan ka aing, ngagantian Habil, sabab geus dipaehan koe Kain. 'Ari Set teh kitoe keneh meunang poetra lalaki, sarta dingaranan Enos. Mangsa
:

MOESA
16

5.

harita djalma-djalma ngamimitiaii nje-

boet padjengngan Pangeran.

p.

12

s.

PASAL
Ijeu
tell

5.
17

Ijoeaii

Adam. Mangsa Allah ngadjadikeun manoesa


kitab toetoeran
18

didamelna make roepa Allah didjadikeunana * lalaki djeung awewe. Sarta koe Allah " pada dibgrkahan, djeung dingaranan manoesa dina poean didjadikeunana. a p. 1 26.
teja, "

'toer

19

6 p.
3

27. c p. 1

28.

Ari Adam hiroepna saratoes tiloe poeloeh taoen, geus kitoe meunang poetra, make roepa andjeumia, " koemaha tjara kanjataan andjeunna, sarta koe andjeunna dingaranan Set. 'Demi oemoer Adam, ti sanggeus poepoetra Set teja, dalapan ratoes taoen deui, sarta poetraiin deui lalaki-awewe. 'Djadi oemoer Adam, tepi ka toetoepna hiroep, djoemlah salapan ratoes taoen, poendjoel tiloe poeloeh taoen; toeloej maot.
a Djab. 51
:

20

21

poepoetra Jared. "Demi hiroep Mahalalel, ti sanggeus poepoetra Jared teja, dalapan ratoes taoen, poendjoel tiloe poeloeh taoen deui, sarta poetraan deui lalaki-awewe. 'Djadi djoemlah oemoer Mahalalel dalapan ratoes taoen, poendjoel salapan poeloeh lima taoen; toeloej maot. Ari Jared hiroepna saratoes taoen, poendjoel genep poeloeh doewa taoen, geus kitoe poepoetra Hanok. 'Demi hiroep Jared, ti sanggeus poepoetra Hanok teja^ dalapan ratoes taoen deui, sarta poetraan deui lalaki-awewe. 'Djadi djoemlah oemoer Jared salapan ratoes taoen, poendjoel genep poeloeh doewa taoen; toeloej maot. Ari Hanok hiroepna genep poeloeh lima taoen, geus kitoe poepoetra M6toesalah.
'

22

Demi Hanok

"

loemampah

23

7.

10

11

Ari Set hiroepna saratoes taoen, poendjoel lima taoen, geus kitoe poepoetra Enos teja. 'Demi hiroep Set, ti sanggeus poepoetra Enos teja, dalapan ratoes taoen, poendjoel toedjoeli taoen deui, sarta poetraan deui lalaki-awewe. 'Djadi djoemlah oemoer Set salapan ratoes taoen, poendjoel doewa welas taoen; toeloej maot. Ari Enos hiroepna salapan poeloeh taoen, geus kitoe poepoetra Kenan. 'DSmi hiroep Enos, ti sanggeus poepoetra Kenan teja, dalapan ratoes taoen, poendjoel lima welas taoen deui, sarta poetraan deui lalaki-awewe. 'Djadi djoemlah oemoer Enos salapan ratoes taoen, poendjoel lima taoen; toeloej

24

sasargngan djeung Allah, ti sanggeus poepoetra Metoesalah teja, meunang tiloe ratoes taoen deui, sarta poetraan djoemlah 'Djadi deui lalaki-awewe. oemoer Hanok tiloe ratoes taoen, poendjoel genep poeloeh lima taoen. 'Ari Hanok loemampah sasarSngan djeung Allah; tidinja moesna, * sabab ditjandak

koe Allah.
25

op. 6:9;

Joed. 14.

b 2 Eadja 2:10, 11; Ibr. 11:5.

26

Ari Metoesalah hiroepna saratoes taoen, poendjoel dalapan poeloeh toedjoeh taoen, geus kitoe poepoetra Lamek. 'Demi hiroep Metoesalah, ti sanggeus poepoetra Lamek teja, toedjoeh ratoes
taoen, poendjoel dalapan poeloeh doewa taoen deui, sarta poetraan deui lalakiawewe. 'Djadi djoemlah oemoer Mgtoesalah salapan ratoes taoen, poendjoel ggnep poeloeh salapan taoen; toeloej

27

maot.
28

maot.
12

Ari Kenan hiroepna toedjoeh poeloeh taoen, geus kitoe poepoetra Mahalalel.

29

13

14

'Demi hiroep Kenan, ti sanggeus poepoetra Mahalalel teja, dalapan ratoes taoen, poendjoel opat poeloeh taoen deui, sarta poetraan deui lalaki-awewe. 'Djadi djoemlah oemoer Kenan salapan ratoes
taoen, poendjoel sapoeloeh taoen; toeloej

30

15

maot. Ari Mahalalel hiroepna genep poeloeh


31

taoen, poendjoel lima taoen, geus kitoe

Ari Lamek hiroepna saratoes taoen, poendjoel dalapan poeloeh doewa taoen, geus kitoe meunang poetra lalaki. 'Sarta koe andjeunna dingaranan Enoh, bari njaoer kijeu: Ijeu teh mengke ngalilipoer ka oerang tina sabab pagawean oerang djeung tina sabab kasoesahan leungeun oerang, tina sabab boemi, anoe disapa koe Pangeran. 'Demi hiroep Lamek, ti sanggeus poepoetra Enoh teja, lima ratoes taoen, poendjoel salapan poeloeh lima taoen deui, sarta poetraan deui lalaki-awewe. 'Djadi djoem-

MOESA

6.

lab

oemoer

Lamek

toedjoeli

ratoes

32

poendjoel toedjoeli poeloeh toetaoen; toeloej maot. ap. 3:i7. Ari oemoer Enoh dongkap ka lima ratoes taoen, geus kitoe Euoh poepoetra Sem, Ham djeung Japet,
taoei),

djoeli

teb geus roeksak, wantoe-wantoe saniskara daging geus pada ngaroeksakkeun djalanna di boemi. p. 5 22, 24; 7 1.
:

6 p. 5 13

32.

PASAL

6.

D6mi geus kitoe, mangsa manoesa ngamimitian ngalobaan di boemi, sarta geus mareunang anak awewe, 'seug para poetra Allab narendjo ka anakanak manoesa noe awewe, katendjo jen gareulis; toeloej pada njokot pipamadjikaneun keur daririna ti sakoer anoe kapilib koe maranebanana. 'TidinjaPangeran nimbalan: Rob kami moal madoean ka manoesa salalangggngna tina bal kasalahanana geus daging maloeloe eta teb; ngan rek ditempoan saratoes doewa poeloeb taoen. 'Dina djaman barita araja jaksa di boemi; geus poegoeb sanggeusna poetra Allab marandjingan ka anak manoesa noe awewe
;

14

Allab nimbalan ka Enob: Saniskara daging geus nepi ka panoengtoengan di pajoeneun kami; karana boemi teb geus pinoeb koe panganijaja ti maranebanana satemenna, maranebanana koe kami rek diroeksakkeun katoet boemina. 'Maneb geura njijeun bidji kapal keur diri maneb, koe kai goper; didjijeunna kapal teb koe maneb koedoe dipangkengan, djeung koedoe dipopokan loewar-djgrona koe geutab.
Tidinja
;

15

16

'Sarta didjijeunna koe maneb koedoe kijeu: tiloe ratoes asta pipalajoeeun kapal, lima poeloeb asta pangg6r6tna, djeung tiloe poeloeh asta loehoerna. 'Eta kapal koe maneb koedoe didjandelaan, ari dipStakeunana ti loehoer, watSs saasta, sarta panto kapal koe maneb koedoe diajakeun di gigirna; toer didjijeunna koedoe make oendakan

sarta mareunang anak ti dinja; eta teb djalma pgrkosa, anoe di djaman babeula, djalma malasboer. 'Ana geus katingali koe Pangeran, jen gSde kagorengan manoesa di boemi, " sarta
teja,

17

sarta

nja

ti bandap, oendakan anoe kadoewa oendakan anoe katiloe. 'Karana kami teb, satemgnna, rek ngadatangkeun tjaah ggde ka boemi, kersa nga-

anoe

sakabeb rarasaan pamikir batena woengkoel goreng bae sapopoe, 'ladjeng Pangeran bandjakaleun ngadamgl manoesa teb di boemi, djeung andjeunna ngerikkeun manabna. Sarta Pangeran nimbalan kijeu: Manoesa, beunang kami ngadjadikeun, koe kami rek dileungitkeun tina tonggong boemi, nja ngaleungitkeun manoesa djeung sato tjooeun, kitoe deui noe tingkarajap sarta djeung manoek awang-awang; karana kami bandjakal ngadamel eta. 'D6mi
'

18

roeksakkeun saniskara daging, sakoer anoe aja soekmaan biroep; rek dileungitkeun ti kolong langit saniskara noe di boemi mengkepaeb. 'Deniika maneb mab kami rek ngadegkeun perdjangdjian kami; mana maneb koedoe asoep
;

kana kapal
djeung

teja, "

nja diri

maneb sarta

19

maneb, kitoe deui pamadjikan anak-anak maneb, babargngan djeung maneb. 'Djeung deui ti
anak-rabi

Enob mab mendak


9

koernija dina sotja


:

10

11

12

Pangeran. a Mat. 15 19 Eoem^l 21. Ijeu teb toetoeran Enob: Ari Enob tell djalma bener nja satgmenna jiina bangsa djaman andjeunna; " estoe Enob loemampab sasarengan djeung Allab. 'Djeung deui Enob kagoengan tiloe poetra, lalaki kabeh, ^ nja eta Sem, Ham djeung Japet teja. 'Ari boemi teb geus roeksak di pajoeneun Allab, toer boemi teb pinoeb koe panganijaja. 'Ana Allab ningali ka boemi, geuning boemi
;
:

20

21

sakoer anoe biroep, ti saniskara daging, doewa siki tina oenggal-oenggal roepa, koe maneb koedoe diasoepkeun kana kapal, soepaja dibiroepan bareng djeung maneb; nja koedoe lalaki djeung awewe. 'Ti bangsa manoek saadat-saadatna, djeung ti sato tjooeun saadat-saadatna, kitoe deui ti sakoer anoe tingkarajap di boemi saadat-saadatna, doewa siki tina oenggal-oenggal roepa pidaratangeun ka maneb, soepaja dibiroepan. 'Djeung deui maneb koedoe njokot saroepaning kabakanan, anoe sok diba-

kan;
22

koempoelkeun ka maneb, baris

pibekeleun keur diri maneb sarta keur eta sakabeb. 'Prak koe Enob dilam-

MOESA
13

7.

sakoemaha timbalan Allah pahkeun ka andjeunna, nja kitoe pisan ngalampahkeunana.


;
''

Petr.

2 Petr.

2:5. 6

p. 7

>

ngetjrek hoedjan, opat poeloeh poe opat poeloeh peuting lilana. 'Nja dina po6 eta pisan Enoh lebetj ari Sem, Ham djeung Japet, poetra Enoh, kitoe deui

Ibr. 11:7.

PASAL
1'^idinja

7.

Pangeran nimbalan ka Enoh:


;

Maneh djeung saeusi-imah maneli geura asoep kana kapal " karana maneli anoe koe kami katingali bengr di pajoeneun kami dina ijeu bangsa ajeuna. 'Tina saroepaning sato * noe balal maneh koedoe njokot toedjoeh-toedjoeh demi tina siki, lalaki djeung awewena sato anoe hanteu halal mah doewa lalaki djeung awewena. 'Kitoe siki bae,
;

deui tina manoek awang-awang toedjoeh-toedjoeh siki, lalaki djeung awewe, soepaja ngahiroepan baris bibit dina satonggong boemi. 'Karana toedjoeh poe deui kami rek noeroenkeun

hoedjan ka boemi, opat poeloeh poe opat poeloeh peuting pililaeunana ari saniskara noe goemelar, anoe beunang kami ngadamel, koe kami rek dileungitkeun tina tonggong boemi. 'Prak
;

Enoh ngalampahkeun " sakoemaha


balan Pangeran ka andjeunna.
a
p. 6
:

tim:

9.

6 p. 8

20; 3 Moesa 11. c p. 6

22.

sa teja datang

oemoer Enoh dongkap ka

ggngp ratoes taoen, seug tjaSh


7

ka boemi. 'Tidinja Enoh djeung geureuha andjeunna sarta geureuha poe16bet, ari poetra-poetrana

tra-poetrana
8

ditjandak

kana

kapal,

njingkahan tjai tjaah teja. 'Tina sato anoe halal, djeung tina sato anoe hanteu halal, kitoe deui tina manoek-manoek, sarta tina saniskara noe tingkasiki rajap di boemi, 'doewa-doewa

geureuha Enoh sarta tiloe geureuha poetrana teja, pada ngiring kana kapal. 14 'Nja arandjeunna sarta djeung saroepaning sato leuweung saadat-saadatna, kitoe deui saroepaning sato tjooeun saadat-saadatna, djeung saroepaning noe ngarajap, anoe tingkarajap di boemi saadat-saadatna, sarta saroepaning manoek saadat-saadatna, sagala noe tja15 ritjit, sagala jioe djangdjangan. 'Pada daratang ka Enoh, kana kapal, doewadoewa siki, mandjing saniskara daging, 16 sakoer anoe soekmaan hiroep. 'Ari noe daratang, nja eta daratangna lalaki djeung awewe, mandjing saniskara daging, sakoemaha timbalan Allah ka andjeunna teja. Ladjeng Pangeran meundeutkeun satoekangeun Enoh. 17 D6mi tjaah teja ajana di boemi opat poeloeh poe lilana. Ari tjai teh ngagedean, sarta ngadjoengdjoengkeun ka18 palna, seg oenggah tina boemi. 'Ari tjai teh ngarosaan, sarta ngaggdean katjida di boemi, seg kapal teh leumdina tonggong tjai. 'Ari tjai teh 19 pang katjida pisan nja ngarosaan di boemi, wani kak616m sakabeh goenoeng laloe20 hoer, anoe aja di sakolong langit. 'JSTgarosaanana tjai teh tepi ka lima wSlas asta tina saloehoereun eta, djadi goekakglem kabeh. 'Hos 21 noeng-goenoeng paeh saniskara daging, sakoer noe koemglip di boemi, " uja eta bangsa manoek, bangsa sato tjooeun, bangsa sato leuweung djeung bangsa sakabeh noe ngarajap, anoe tingkarajap di boemi,
22

daratang ka Enoh kana kapal, lalaki djeung awewe, ^ sakoemaha timbalan Allah ka Enoh teja. a Mat. 24 38 i Petr. 3 20.
: ;
:

23

kitoe deui manoesa sakabeh. 'Saniskara anoe aja ambekan soekma hiroep dina iroengna, naon bae anoe di darat, paraeh kabeh. 'Djadi dileungitkeun saniskara

6 p. 6:19.

10

teja,
11

Barang geus meunang toedjoeh poe ger tjai tjaah teh datang ka boemi. taoen kagSngp-ratoes oemoer Enoh, dina boelan noe kadoewa, dina
'Dina

noe goemelar, * sakoer anoe di darat, nja eta manoesa djeung sato tjooeun, kitoe deui noe tingkarajap sarta djeung manoek awang-awang, dileungitkeun

tanggal toedjoeh

12

wfilas, nja dina poe eta sakabeh soemoer sagara gede dibaredahkeun, djeung sagala peundeut langit dibaroekakeun.' Geus kitoe ka boemi

24

ngan kari Enoh kabeh tina boemi sarta noe sasargngan djeung andjeunna di dj6ro kajjal teja. 'Dgmingarosaanana tjai teh di boemi saratoes lima poeloeh poe lilana. Loek. 17 27.
;
-^

bae,

6 p. 6

7. c

2 Petr. 2

5.

MOESA
ngalaan toetoep kapal, bari seug roeroet-reret; doemadakan, darat teh geus saat. 'Ari dina boelan noe kadoewa, dina tanggal toedjoeh likoer, harita boemi geus toehoer. ^a p. e-. 7, n. Tidinja Allah ngandika ka Enoh, kijeu timbalanana "Maneh geura ka loewar tina kapal, nja maneh, djeung anak-rabi maneh, kitoe deui pamadjikan anak maneh, anoe reureudjeungan djeung maneh. 'Sakabeh sasatoan, anoe rem-eudjeungan djeung maneh, mandjing saniskara daging, nja eta bangsa manoek, djeung bangsa sato tjooeun, sarta bangsa sakabeh noe ngarajap, anoe tingkarajap di boemi, koe maneh bawa ka loewar, " sina pada mgtjah di boemi, sarta sina pada baranahan djeung ngargkahan di boemi. Geus kitoe Enoh ka loewar, poetra-garwana sarta djeung geureuha poetrana ditjandak. 'Sakabeh sasatoan, sakoer noe tingkarajap, reudjeung sakabeh manoek, saniskara bae noe koemelip di boemi, noengtoet ka laloewar tina kapal, sabangsa-sabang:
'

PASAL

8.

Tidiuja Allah emoeteun ka Enoh, djeung ka sakabeh sato leuweung, sarta ka sakabeh sato tjooeun, auoe sasargugan djeung Euoh di djgro kapal teja. Ladjgng Allah ngadatangkeun angin njorang ka boemi; seug tjai teh ngorotan. 'Ari " soemoer sagara reudjeung peundeut langit teja ditaroetoep, sarta hoedjau ti laugit teja dieui-eunkeun. 'Anoe matak tjai teh aloendoer deui
ti loehoer boemi, teu petot-pgtot oeiidoerna. Ari ngoerauganaua tjai ti wat6s saratoes lima poeloeh poe teja. 'Demi dina boelan noe katoedjoeh, dina tanggal toedjoeh welas, seug kapal teh reureuh di pigoenoengan Ararat. 'Ari tjai teh teu pgtot-petot ngoeraugan tSpi ka boelan noe kasapoeloeh. Dina boelan noe kasapoeloeh, dina tanggal hidji, beh katembong poentjak goenoeng-goenoeng. a p. 7 ii. Barang geus meunang opat poeloeh
;

15

16

17

18

19

poe, toeloej dela kapal,


7
;

Enoh ngaboekakeun djananoe beunang andjeunna ngadamgl teja, 'sarta ngaleupaskeun gagakna seug hibgr poelang-anting, tgpi ka saat tjaina tina loehoer boemi. 'Tidinja ngaleupaskeun djapatina ti enggon andjeunna, hojongeun ningali tjai teh geus orot tina loehoer darat. 'D6mi djapati teh hanteu manggih pigeusaneun eunteup; toeloej balikdeui ka andjeunna kana kapal, sabab masih aja tjai dina tonggong saboemi kabeh. Gantjang Enoh njodorkeun pananganana, djapatina
ditjandak,
bari diasoepkeun deui
'Ti-

20

sana. Tidinja

p.

22.

altar bade ka Pangeran;toeloej njandak tina * noe halal djeung tisaroepaning sato
hidji

Enoh ngadamgl

21

10

ka enggon andjeunna, kana kapal.

11

dinja Enoh ngantosan deui toedjoeh poe, seug djapati teh dileupaskeun deui tina kapal. 'Ari wantji sore djapati teh datang deui ka andjeunna doemadakan,
;

22

12

13

dina pamatoekna mawa poetjoek^djetoen beunang mgtik anoe matak Enoh oeningaeun, jen tjai teh geus orot tina loehoer boemi. 'Tidiuja ngantosan deui toedjoeh poe, seug djapati teh dileupaskeun deui; ari ajeuna mah hanteu balik deui ka andjeunna. D6mi geus kitoe, " dina kag6nep-ratoes hidji taoen, dina boelan noe kaliidji, dina tanggal hidji, tjai teh geus saat tina loehoer boemi. Toeloej Enoh
;

halal, seug dianggo koerban doeroekan, dikoerbankeun dina eta altar. 'Ana kaangseu koe Paugeran ^ eta baoena noe seungit, ladjgng Pangeran nimbalan sadjgro manahna: Kami hamo njapa-njapa deui ka boemi koe karana manoesa, " da rarasaan hate manoesa teh goreng bae sarta kami hamo ngati boeboedakna basmi-basmi deui ka sakoer anoe hiroep, sakoemaha noe koe kami didamgl tadi. 'Ka-hareupna mah, sapandjang oemoer boemi, mangsa sebar reudjeung mangsa diboewat, tiis reudjeung panas, oesoem halodo reudjeung oesoem hoedjan, kitoe deui beurang reudjeung p. 7 2. peuting, moal eureun-eureun.
; <*
:

na saroepauing manoek noe

6 Ep. 5:2. c p.

5.

JCr. 33

20.

PASAL

9.

rridinja Allah ngaberkahan ka Enoh J- djeung ka poetra-poetrana, kijeu timbalanana ka darinja Maraneh sing pada baranahan djeung sing pada nga:

rgkahan

koedoe pada minoehan boemi.

10
2

MOESA
13

9.

'Eta maraueh* sing dipikasijeuu djeung dipikareuwas koe sakabeh sasatoan boedjeiuig koe sakabeh manoek awangawang, koe saniskara bae noe koemelip di darat, sarta koe sakabeh laoek laoet; geus pada diselehkeun ka leungeun maraneh. 'Saniskara noekoemelip, sakoer anoe hiroeiJ, baris pihakaneun maraneh; kabeh ge koe kami dipaparinkeun ka maraneh, saperti sipat noe

mi

14

15

'^

haredjo,

lalab-lalaban teja bae. 'Ngan

salalanggengna 'kami geus makatoembiri dina mega, nja eta noe djadi tanda perdjangdjian di antara kami djeung boemi. 'Satijap-tijap kami ngadatangkeun mega ka loehoereun boemi, seug katoembiri teh pikatembongeun dina mega. 'Didinja kami teh tangtoe ngingStkeun kana perdjangdjian kami, anoe di antara kami djeung maraneh, sarta di antara sakoer noe njawaan hiroep, saroepaning bangsa daroen,
:

parin

''

kalawan
5

maraneh'' oelah dek ngahakan laoek njawana, tggesna ggtihna. 'Djeung deui gStih maraneh, getih njawa maraneh, koe kami tangtoe dipoendoet ' estoe rek dipoendoet ti leungeun sakabeh sasatoan, sarta ti leungeun manoesa tangtoe kami moendoet njawa manoesa ti leungeun djalma, doeloerna. Sahasaha f noe ngoetjoerkeun getih manoesa, nja eta getihna koedoe koe manoesa dikoetjoerkeun deui;^ karana manoesa didamelna make kanjataan Allah. 'D6mi niaraneh mah sing pada baranahan djeung sing pada ngarekahan; masing pada metjah sarta pada ngalobaan di boemi. p. i:28; 8:17. 6 p. 2 19. c p. 1:29.
'

ging;
tjaah,
le

sarta tjai
'

moal pidjadieun deui


sa-

anoe matak ngaroeksakkeun

17

''

niskara daging. Samangsa-mangsa katoembiri teja aja dina mega, seug koe kami rek ditingali, soepaja ngingetkeun kana iDerdjangdjian noe langgeng, anoe di antara Allah djeung saniskara noe njawaan hiroep, saroepaning bangsa daging, anoe di boemi. Nimbalan deui Allah ka Enoh; Ijeu teh tanda perdjangdjian, anoe koe kami geus diadegkeun di antara kami djeung saniskara daging anoe di boemi. o p. e is.
' :

6 J6h. 1:28;

Wah. 4:3.

18

Demi poetra Enoh, anoe ka loewar


tina kapal teja, " nja djeung Japet. Ari

eta Sem,
teja

Ham

d
13
8

Moesa 3:17;
29.
jr

Moesa 12

23.

Moesa
19

Ham

rama Ka-

21:28,
:

10.

p.

f 2 Moesa 12:21; Mat. 26:52; Wah. 1:27; Jak. 3 9. 7i p. 1 28 8 17.


: :

Tidinja Allah nimbalan deui ka Enoh djeung ka poetra-poetrana, kijeu tim-

20
21

balanana

'Ari

kami

teh,

sat6menna,

"

10

11

12

ngadegkeun pSrdjangdjian kami ka maraneh, djeung ka toeroenan maraneh jDandeurieun maraneh; 'kitoe deui ka sakabeh noe njawaan hiroep, anoe reureudjeungan djeung maraneh, nja eta ka bangsa manoek, ka bangsa sato tjooeun, djeung ka sakabeh sasatoan boemi, anoe rem'eudjeungan djeung maraneh, sakoer-sakoer anoe ka loewar tina kapal; ka saniskara bae sasatoan boemi. 'Ari hal kami ngadegkeun pSrdjangdjian kami ka maraneh teja, nja eta saniskara daging moal rek dibasmi deui koe lantaran tjai tjaah, sarta moal piajaeun deui- tjaiih, anoe matak ngaroeksakkeun boemi. 'Timbalan Allah deui Ijeu teh tanda perdjangdjian, anoe koe kami dipaparinkeun di antara kami djeung maraneh, sarta di antara sakoer noe njawailn hiroep, anoe reureudjeungan djeung maraneh, toeroen-toemoe:

Tiloeanana poetra Enoh, sarta naan. nja ti dinja djalma mgntjar ka saboemi kabeh. ^ o p. e lo. Ari Enoh ngamimitian djadi ahli tani, sarta toeloej ngebon anggoer. 'Hidji waktoe " ngaleueut anggoer beunangna, seug mabok, toeloej ebog di tengah
'

22

23

24

himahna, bari poeroetjoel. 'Ari Ham, rama Kanaanteja, nendjo oratramana; toeloej poepoelih ka doewa saderekna, anoe di loewar. 'Gantjang Sem djeung Japet njokot haroedoem, sok koe doewanana diteundeun dina taktakna, toeloej leumpang bari noekang, seug noetoepan orat raraana; ari rarajna pada noekang, djadi teu narendjo ka orat ramana. 'Ana geus tanghi Enoh tina mabokna koe anggoer, sarta oeningaeun anoe koe poetrana noe boengsoe dilampahkeun ka andjeunna teja,
'

25

toeloej

ngalahir

kijeu

Si

Kanaan

dikeunaan panjapa; < sing djadi abdi ngawoela ka panghandap-handapna,


2G

'Lahima deui: Sadoeloer-doeloerna gala poedji ka Pangeran, Allah Sem;


!

ari

Kanaan mah

sing ngawoela

ka dinja

MOESA

10,

11.

11

27

'Allah moegi ngalggakeun ka Japet, sarta sing datang ka nggnggonan di ari Kanaiin mah dj6ro himah Sem sing ngawoela ka dinja a Ep. 5 is.
;
:

17

18

boes, oerang Emor djeung oerang Girgas; 'oerang Hiwi, oerang Arka djeung oerang Sin; 'oerang Arwad, oerang

6 p. 10

6.

Hak.

28.

28

29

sanggeus tjaah poendjoel lima poeloeli taoen deui. 'Djadi djoemlah oemoer Enoh salapan ratoes taoen, poendjoel lima poeloeh taoen; toeloej maot.
ti

Dgini hiroep Enoh,

19

teja, tiloe ratoes taoen,

20

S6mar, sarta oerang Hamat. Sanggeusna ti dinja kaom-kaom oerang Kanaan pabalgntjar. 'Ari watgs oerang Kanaan ti sem6t Sidon tgroes ka Gerar, tgpi ka Gasa teroes deui ka Sadoemoe, Gomora, Adma djeung Seboim, tepi ka Lasa. 'Nja eta kabeh poetra Ham, noeroetkeun sakaom-kaomna, noeroetkeun
;

PASAL

10.

sabasa-basana, dina satanah-tanahna, i Bab. i s. dina sabangsa-bangsana.


-.

nja li -eta Sem, Ham djeung Japet teja; eta pada meunang poetra sanggeusna tjailh
teja.
2

peu teh toetoeran" poetra Enoh,

6 1 Bab.
21

10. c

Jona

2.

Bab.

4.

Poetra Japet teja" Gromer, Magog, Madai, Jawan, Toebal, Mesek djeung Tiras. 'Ari poetra Gomer teja Askenas, Ripat djeung Togarma. "Ari poetra Jawan teja Elisa djeung Tarsisa, oerang Kitim djeung oerang Dodan. 'Nja ti dinja djalma ujalijara ka poelo bangsabangsa dina satanah-tanahna, masingmasing noeroetkeun basana, noeroetkeun sakaom-kaomna dina sabangsaAri poetra Ham teja " Koes, Misraim, Poet djeung Ivanaan. 'Ari poetra Koes teja S6ba, Hawila, Sabta, Raama djeung SabtSka sarta poetra Raama teja SSba djeung Dgdan. 'Djeung deui Koes teja poepoetra'' Namroed; nja eta noe ngamimitian ngadjadi kawasa di boemi. 'Eta tell djadi toekang moro anoe ka;

22

Ari Sem teja kitoe keneh meunang poetra; andjeunna noe djadi karoehoen sakabeh poetra Eber, saderek Japet teja, anoe saloehoereun. 'Poetra Sem teja"

Elam,
23

Asoer, Arpaksad,
'Ari poetra

Loed djeung
teja Oes, Hoel, teja *

Aram.

Aram
'Ari

24

25

26

27 28 29

30

31

wasa
roed,

di pajoeneun Pangeran; noe matak sok aja noe njeboet kijeu Saperti Nam:

32

10

toekang moro anoe kawasa di pajoeneun Pangeran teja. 'Ari karadjaanana noe mimiti, nja eta Baboel, Erek, Akad djeung Kalne, di tanah Sinar. 11 'Ti tanah eta ka loewar Asoer, seug njijeun " Ninewe, Rehobot-Ir djeung i2Kalah; 'kitoe deui Resen, di antara Ninewe djeung Kalah teja; nja eta 13 nagara noe gede teja. 'Ari Misraim teja poepoetra oerang Loed, oerang Anam, oerang Lahab djeung oerang Naptoah; 14 'kitoe deui oerang Patros, djeung oerang Kasloah (ti dinja ka loewar oerang 15 Pglisti) sarta oerang Kaptor. 'Ari Kanaan teja poepoetra Sidon tjikalna, 16 reudjeung Het; 'kitoe deui oerang Je-

Geter djeung Mas. poepoetra Selah, Selah poepoetra Eber. 'Ari Eber teja meunang doewa poetra lalaki; ngaran noe hidji Peleg, sabab keur djaman eta djalma eusi boemi paari ngaran adina Joktan. 'Ari pisah Joktan teja poepoetra Almodad, Selep, Hasarmawet djeung Jarah; 'Hadoram, Oesal djeung 'Dikla; 'Obal, Abimael djeung S6ba; 'Opir, Hawila djeung Jobab. Nja eta kabeh poetra Joktan. 'Ari gnggonna ti semet Mesa teroes ka Sgpar, pigoenoengan wetan. 'Nja eta kabeh poetra Sem, noeroetkeun sakaomkaomna, noeroetkeun sabasa-basana, dina satanah-tanahna, noeroetkeun sabangsa-bangsana. 'Nja eta kabeh kaomkaom poetra Enoh, noeroetkeun toetoeranana, dina sabangsa-bangsana, sarta nja ti dinja njalijarana sagala bangsa noe di boemi, sanggeusna tjaah teja.
;

Arpaksad

Bab.

17. 6 1 Bab. 1

18.

PASAL
Ari

11.

djalma saboemi kabeh sabasa saomong. 'Demi geus kitoe, hidji mangsa arindit ka wetan, manggih hidji lebak di " tanah Sinar; toeloej maratoeh di 3 dinja. 'Pok ngaromong batoer padabatoer: Hajoe oerang ujijeun_^bata, sarta koe oerang beuleum, sina teuas. Geus kitoe bata ^teja koe maranehanana dipake batoe, sarta* leutak noe dipake 4taneuh liket. 'Pok ngaromong deui:

12

MOESA

11.

Hajoe oerang
ari
iija

diri oerang, sarta hidji


"

uagara keur papauggoengan, poentjakna masing n6pi kalangit; eta oerang teh hajoe njijeun anoe
njijeun hidji
diri

18 19

oerang; soepaja oerang oelah pabalentjar dina satonggong boemi! 'TidinjaPangeran loengsoer, ningalian eta uagara reudjeung
"^

matak mashoer

eta papanggoengan, anoe keur didjijeuu koe anak Adam teja. 'Sarta Pangeran nimbalan: Tah, eta teh toenggal sabangsa, djeung sakabeh ge hidji basana, sarta ijeu noe koe maranehanana geus dimimitian didjijeuu ari ajeuna eta teh moal beunang dihalangan, naon bae anoe koe maranehanana dikargpkeun didjijeuu. 'Hajoe oerang loengsoer, oerang koesoetkeun di dinja basana, masingna hidji-hidji oelah ugaharti ka basa batoerna. 'Ladjgng eta teh koe Pangeran^ dipabalentjarkeun ti dinja, diajakeun di satouggoug boemi, mana areureun njijeun eta uagara. 'Kitoe noe matak eta uagara diseboetkeun f Baboel, sabab di dinja Pangeran ngoesoetkeuu basa djalma saboemi kabeh, sarta maranehanana koe Pangeran dipaba;

20

21

22 23

24 25

26

Igntjarkeun ti dinja, diajakeuu di satouggoug boemi. a p. lO lO Dan. 1 2.


:

6 p. 14

10. c 5

Moesa
:

28.

d
:

p. 18

21

Moesa
:

27

3:8.
10

e 5

Moesa 32

8; Lai. 17

26.

f Wah. 17

5.

11

Ijeu teh toetoeran Sem teja. Ari oemoer Sem dougkap ka saratoes taoeu, geus kitoe poepoetra Arpaksad, doewa taoeu ti sauggeus tjaah teja. 'Demi hiroep Sem, ti sauggeus poepoetra Arpaksad teja, lima ratoes taoeu deui, sarta poetraau deui lalaki-awewe.
a
p. 10
:

28

29

22

Bab.

17.

12

13

14 15

ifi

17

Ari Arpaksad hiroepua tiloe poeloeh lima taoeu, geus kitoe poepoetra Selah. 'D6mi hiroep Arpaksad, ti sauggeus poepoetra Selah teja, opat ratoes taoeu, poeudjoel tiloe taoeu deui, sarta poetraau deui lalaki-awewe. Ari Selah hiroepua tiloe poeloeh taoen, geus kitoe poepoetra Eber. 'Dgmi hiroep Selah, ti sanggeus poepoetra Eber teja, opat ratoes taoeu, poeudjoel tiloe taoen deui, sarta poetraau deui lalaki-awewe. Ari Eber hiroepua tiloe poeloeh opat taoeu, geus kitoe poepoetra Peleg. 'D6mi hiroep Eber, ti sanggeus poepoetra Pe-

30

opat ratoes taoen, poeudjoel poeloeh taoen deui, sarta poetraau deui lalaki-awewe. Ari " Peleg hiroepua tiloe poeloeh taoeu, geus kitoe poepoetra Rghoe. Demi hiroep Peleg, ti sauggeus poepoetra Rehoe teja, doewa ratoes taoen, poeudjoel salapan taoeu deui, sarta poetraau deui lalaki-awewe. a i Bab. i 25. Ari Rehoe hiroepua tiloe poeloeh doewa taoen, geus kitoe poepoetra SSroeg. 'Demi hiroep Rehoe, ti sauggeus poepoetra Sgroeg teja, doewa ratoes taoen, poeudjoel toedjoeh taoen deui, sarta poetraan deui lalaki-awewe. Ari Seroeg hiroepua tiloe poeloeh taoeu, geus kitoe poepoetra Nahor. 'D6mi hiroep Seroeg, ti sanggeus poepoetra Nahor teja, doewa ratoes taoen deui, sarta poetraau deui lalaki-awewe. Ari Nahor hiroepua salapan likoer taoeu, geus kitoe poepoetra Terah. 'DSmi hiroep Nahor, ti sanggeus poepoetra Terah teja, saratoes taoen, poeudjoel salapan welas taoeu deui, sarta poetraau deui lalaki-awewe. Ari Terah hiroepua toedjoeh poeloeh taoen, geus kitoe poepoetra Abram, Nahor djeung Harau. Ijeu teh toetoeran " Terah. Ari Terah poepoetra Abram, Nahor djeung Harau, sarta Harau poepoetra Eloet. 'D6mi Harau teja maot di pajoeueun Terah ramana, di uagara asalna, nja eta di Oer, tanah Kasdim. 'Ari Abram djeung Nahor pada kagoeugan geureuha; dj6ngugau geureuha Abram, nja eta Sara'i; demi djSngngan geureuha Nahor, nja eta* Milka, poetra Harau, anoe rama Milka djeung rama Jiska. 'Ari Sarai teja gaboeg, " hanteu kagoeugan poetra.
leg
teja,

tiloe

'

-.

a Jos. 24
31

Bab.

26. 6 p. 22

20. c p. 16

1.

Hidji

maugsa Terah njaudak Abram

poetrana, djeung Eloet poetra Haran, poetoena, kitoe deui Sarai mautoena, geureuha Abram poetrana, toeloej boeteja,

dal sasargngan" ti Oer, tanah Kasdim s6dja ngalih ka tanah Kanaan.


tjaralik
di dinja.

DSmi geus darougkap ka uagara Haran,


32

toeloej

'Ari

oemoer

Terah dongkap ka doewa ratoes taoeu, poeudjoel lima taoeu, toeloej Terah teh maot di Harau. p. 15-. 7; Lai. 7:4;
N6h. 9:7.

MOESA

12,

13.

PASAL
Hidji mangsa ka Abram:
"

12.

10

aja timbalan Pangeran

Maueh geura ijang ti tanah maneh, djeung ti sanak-baraja maneh, sarta ti imah bapa maneh, leumpang ka hidji tanah, anoe koe kami rek ditoedoehkeun ka maneh. 'Geuskitoe maueh koe kami rek didamSl bangsa ggde, sarta kami rek ngabgrkahan ka maneh, djeung diggdekeun ugaran maneh, malah maueh pidjadieun matak bgrkah. 'Djeung* kami taugtoe ngaberkahan ka sakoer noe ugaberkahan ka maneh; ari anoe njapa ka maneh, koe kami taugtoe disapa sarta ' di dj6ro maneh sakabehna bangsa di boemi bakal pada kaberkahan. Lai. 7 24.
;
:

11

12

ParSng dina tanah eta patjSklik, anoe matak Abram angkat ka MSsir, s6dja njemah di dinja, wantoe-wantoe patjeklik teh banget katjida dina eta tanah. 'D6mi geus kitoe, ana geus deukeut, arek soemping ka M6sir, pok Abram ngalahir ka Sarai geureuhana " SaSnjana, akang tgrang pisan, jen njai istri geulis roepa. 'Ari engkena, samangsa oerang Mesir pinarendjoeun ka njai, meureun ngaromong kijeu Eta teh pamadjikanana; seg akaug meureun di: :

13

paehan, ari njai

mah

dihiroepan. 'Ma-

14

6 2 Moesa 23:22. c p. 18:18; 22:18; Lai. 3:25;


Gal. 3 4
:

na moedoe njeboet, * diri njai teh ka akang pernah doeloer; soepaja akang rahajoe koe lantaran njai, sarta diri akang hiroep koe karana njai. 'Dgmi geus kitoe, sasoempingna Abram ka
Mesir, seug oerang Mesir narendjo eta istri, katendjo jen geulis kawanti-wanti.

8.

li.

Bral

"

Abram

angkat, sakoemaha pa15

ngandika Pangerau ka andjeunna teja, sarta Eloet teja ngiring. Ari oemoer Abram, mangsa andjeunna ka loewar
5

'Malah para kapala Piraon ge narendjo eta istri, seg diparoedji ka pajoeneun
Piraon. Toeloej istri teh diala ka gSdong Piraon. 'Djeung deui Piraon ka Abram milampah kahadean tina sabab eta istri, meunang domba, sapi djeung kalde, sarta boedak lalaki-awewe, kitoe deui kalde bikang reudjeung onta. 'Demi Pangeran " ngaggboeg ka Piraon, dipaparin balahi reja sarta galede, kitoe deui ka saeusi ggdongna, koe hal p6r-

Harau, toedjoeh poeloeh taoeu, poendjoel lima taoen. 'Djeung deui Abram njandak Sara'i geureuhana, sarta Eloet, poetra saderekna teja, kitoe deui sakabeh radja-kajana, kagoeugan arandjeunna, sarawoeh " djalma-djalma beunang arandjeunna di Haran, toeloej boedal, sedja ngalih ka tanah Kauaau; tidinja saroemping ka tanah Kanaan.
ti
*

16

17

18

kara
dinja

a
6

Ibr. 11

8.

b p. 11

31. c p.

14

14.

Dgmi Abram ladjeug deui angkatna dina eta tanah, dongkap ka hidji 6nggon, ugaran Sekem, dongkap ka " ki pasang More. Mangsa harita tanah eta keur dieusian koe oerang Kanaan. 'Tidinja Pangeran nembongan ka Abram, bari nimbalau kijeu * Tanah ijeu koe
:

seug

geureuha Abram teja. 'TiAbram koe Piraon disaoer, bari dilahiran kijeu Naha sampejan
Sara'i,
"^
:

19

kami rek dipapariukeun ka toeroeuan maueh. Toeloej Abram ngadamgl liidji altar di diuja bade ka Pangeran, anoe nembongan ka andjeunna teja. 'Geus kitoe djgngkar deui ti diuja; ngalih ka pigoenoengan anoe wetaneun Bet-El, seug masang himah ari nagara Bet-El
'^

kitoe ka kaoela? 'Koe naon sampejan hanteu mopojan ka kaoela, jen eta teh geureuha sampejan? 'Koe naon sampejan mana njeboet, jen Eta doeloer kaoela noe matak eta teh koe kaoela diala, sedja dek didjijeun garwa? Ari ajeuna, top ijeu geureuha
;

mana milampah

20

sampejan; geura bawa, toeloej moelang! 'Sarta Piraon miwarangan djalma-djalkoe hal andjeunna, toeloej andjeunna, djeung geureuhana, sarta djeung sakabeh kagoenganana, koe eta didja-

ma

radjapkeun.
c p. 20
:

7
;

p.
rf

26
p.

7.

& p. 20
:

12.

koelon, djeung nagara Ai ti wetan. Djeung ngadamel hidji altar di diuja bade ka Pangeran, sarta ujSboet pati
''

3,

Djab. 105

14.

20

9.

PASAL
"Dral

13.
ti

Pangerau. 'Tidinja Abram ngalih deui, ari angkatna beukingidoel beuki ngidoel. p. 35:4. 6 p. 13:15; 15:18;

djgngngan

Abram angkat

MSsir, toeloej

J^moelih ka tanah kidoel teja, njandak geureuhana djeung sakabeh kagoenga2

.17:8;

Moesa 34:4.

c p.

28:19. d

p.

4:26.

nana,

"

sarta Eloet teja ngiring. 'Ari

14
*

MOESA

14.

Abram teh soegih liwat saking, loba ingon-ingon reudjeiing emas-perak.'Geus kitoe djengkar deui ti tanah kidoel, mapaj oeroetna angkat; ladjeng dongkap ka Bet-El,'' ka enggon oeroet himahna tadina, di antara Bet-El reudjeung
kana enggon altar, anoe beunang Ai andjeunna ngadamel di dinja keur barangmimiti teja; toeloej Abram di dinja njeboet padjenengan Pangeran.
'

pada migawe dosa ka Pangeran banget


katjida.
d
14
p.

18:20.

p. 2

8.

6 p. 19

22. c p. 14

12.

Tidinja Pangeran nimbalan ka Abram, sanggeusna Eloet misah ti andjeunna, nja kijeu: Geura tjgngkat panon maneh,

15

p. p.

12:4.

p.

24:35.

p.

12:8;

28:19.

d
5

4:26; 12:8.
16

Ari Eloet, anoe sasarengan angkat djeung Abram teja, eta oge kagoengan domba djeung sapi, sarta himah reja

'Demi eta tanah" hanteu koewat koe arandjeunna ditjalikan sasarengan, wantoe-wantoe loba pisan radja-kajana, mana arandjeunna geus teu kadaroegaeun tjalik sasarengan. 'G-eus kitoe taroekang ngangon ingon-ingon Abram djadi paseja djeung taroekang ngangon ingon-ingon Eloet. Malah-malah tanah eta mangsa harita keur dienggonan koe oerang Kanaan djeung koe oerang Pares. Toeloej Abram ngalahir ka Eloet: * Atoeh oelah aja pasendatan di antara oewa djeung agoes, kitoe deui di antara toekang ngangon oewa djeung toekang ngangon agoes, karana oerang teh doeloer. 'Naha satanah kabeh " lain aja di hareupeun agoes? M6nding misah bae ti oewa. Oepama agoes hajang ngentja, oewa dek ngatoehoe; sabalikna oepama agoes hajang ngatoehoe, oewa dek ngentja. p. se 7. 6 Roem 12 18.
pisan.
:
:

17

18

koedoe nendjo ti gnggon anoe keur diajaan koe maneh, ngaler, ngidoel, ngetan, ngoelon. 'Karana" sakoeriling tanah, anoe katendjo koe maneh, koe kami rek dipaparinkeun ka maneh djeung ka toeroenan maneh, salalangggngna. 'Djeung deui * toeroenan maneh koe kami rek didjadikeun saperti keusik anoe aja di boemi, sahingga oepama aja djalma anoe bisa milangan kana keusik anoe aja di boemi, toeroenan maneh ge beunang dibilang. 'Geura maneh dangdan, ngidgran ijeu tanah, sing kasorang palajoena djeung pangggrStna, karana koe kami rek dipaparinkeun ka maneh. 'Tidinja Abram mindahkeun himah, geus kitoe soemping, toeloej tjalik di < ki pasang Mamre, anoe di nagara Hebron, sarta ngadamel hidji altar di dinja bade ka Pangeran.
a
p. 12:7. 6 p.

15:5;

Roem

4: 17, 18. cp. 14:13, 24.

PASAL

14.

Ari
2

geus kitoe, keur mangsa Amrapel, radja " Sinar; Arjok, radja Elasar;

c p.

10:15; 34:

10.

Kedor-Laomer, radja Elam, djeung Tidal, radja Gojim, 'eta ngaradSgkeun perang ka Bera, radja Sadoemoe djeung ka Birsa, radja Gomora; ka Sinab, radja Adma; djeung ka Semeber, radja Sgboim, sarta ka radja Bela, nja eta
;

10

Tidinja Eloet teh tjengkat sotjana, ningalikeun sakoeriling tanah lempar peiebah tji Jordan; katingali jen sakoerilingna soegih tjai; samemeh Pa-

11

12

13

ngeran ngaroeksakkeun nagara Sadoemoe djeung Gomora, eta teh " lir taman Pangeran teja, sakoemaha tanah Mesir, tSpi ka nagara ^ Soar. 'Toeloej Eloet teh milih eta sakoeriling tanah lempar lielebah tji Jordan teja bral Eloet ngalih ka sabeubah ti wetan; djadi papisah saoerang ti noe saoerang deui. 'Ari Abram^tgtSp tjalik dina tanah Kanaan, dSmi Eloet tjalikna di nagara-nagara tanah lempar teja, sarta masangna himah'' tgpi ka nagara Sadoemoe. 'D6mi djalma garoreng, oerang Sadoemoe
;

'Anoe bijeu toeloej gempoengan ka lebak Sidim, nja eta [noe ajeuna] Oejah teja. 'Doewa wfelas taoen lilana pada koemawoela ka K6dor-Laomer teja, demi katiloe-welas taoenna pada baha. 'Ari mangsa kaopat-welas taoenna djeboel Kedor-Laomer sarta djeung radja-radja anoe babargngan teja, pek pada ngelehkeun * oerang Rapa,
Soar.

laoet

'^

di Asterot-Karnaim, djeung oerang Soesim, di Ham, sarta'' oerang Emim, di Sawe-Kirjataim; 'kitoe deui'' oerang Hor, dina pigoenoenganana Se'ir, tSpi ka El-Paran, anoe sisi tSgal 16ga. 'Tidinja pada malik, heg daratang ka EnMispat, nja eta Kades, pek ngelehkeun satanah oerang Amalek, sarta djeung

MOESA
19

li

15

oerang Emor, noe tjaritjing di HasasonTamar. a p. ll 2. 6 p. 15 20. c 5 Moesa 2 10.


:

d
8

Moesa

12.

10

11

12

Toeloej boedal radja Sadoemoe, radja Gomora, radja Adma, radja Sgboim, djemig radja Bela, nja eta Soar teja, seug pada tata-baris, s6dja ngalawan pgrang di ISbak Sidim teja; 'nja eta ka KSdor-Laomer, radja Elam; ka Tidal, radja Gojim; ka Amrapel, radja Siuar, djeung ka Arjok, radja Elasar; oimtradja dilawan koe noe lima radja. 'Demi 16bak Sidim teja pinoeh koe lombang " levitak. Toeloej radja Sadoemoe djemig radja Gomora kalaboer; broek raroeboeh di dinja ari anoe kari maroeboes ka ijigoenoengan. 'Geus kitoe njarokot sakabeh radja-kaja Sadoemoe djeung Gomora, kitoe deui sakabeh kahiroepanana, bari toeloej maroelang. 'Malah mawaEloet, poetra saderek Abram teja, sarta djeung radja-kajana, bari toeloej maroelang * da andjeunna tjalikna di
; ;

20

21

22

23

djeung anggoer. Ari eta teh panghoeloe Allah noe langkoeng agoeng. 'Sarta ladjSng ngabgrkahan ka Abram, kijeu lahirna: Moegi-moegi sing dibSrkahan Abram koe Allah noe langkoeng agoeng, noe kagoengan langit djeung boemi. 'Sagala poedji ka Allah noe langkoeng agoeng, anoe geus njelehkeun moesoehmoesoeh andjeun ka panangan andjeun. Seug koe Abram dihatoeranan sap6rpoeloehna tina sakabeh barang. 'Pok radja Sadoemoe misaoer ka Abram: Djalmana moegi paparinkeun ka kaoela, doepi radja-kajana mah sae tjandak koe andjeun. 'Demi walonan Abram ka radja Sadoemoe: Kaoela ngatjoengkeun leungeun ka Pangeran, Allah noe langkoeng agoeng, noe kagoengan langit djeung boemi, 'hamopisan kaoela njokot, nadjan benang sakoekoelar, sarta nadjan tali taroempah salambar, atawa naon bae anoe djadi banda sampejan, bisi sampejan misaoer kijeu Aing
<^

"^

13

15

16

Sadoemoe. a p. ii: 3. 6 p. 13 12. Hoi aja hidji kakaboeran, ngoeninga ka Abram, oerang Ibrani; ari andjeunna keur tjalik di ki pasang Mamre, oerang Emor, anoe doeloer Eskol djeung doeloer Aner; nja eta pada boga perdjangdjian reudjeung Abram. 'Barang Abram meunang bedja, jen soewanna didjarah, gantjang ngaboedalkeun sakoer anoe beunang andjeunna mitoetoeran, anoe asal didjoeroekeun di boemina, tiloe ratoes dalapan welas djalma, seug ngoedag-ngoedag dongkap ka nagara Dan. 'Toeloej ngabagikeun abdina, dek koe andjeunna djeung abdi-abdina ditgmpoeh ti peuting, dielehkeun, bari seug dioedag-oedag dongkap ka Hoba, anoe kentjaeun Damsik. 'Tidinja andjeunna moelih, sakabeh radja-kaja ditjandak; samalah Eloet soewanna koe andjeunna ditjandak moelih sarta djeung radja:

24

noe ngabeungharkeun ka Abram. 'Ngan kadjaba noe dihakan koe baroedjang, djeung bagian ijeu djalma-djalma anoe miloe djeung kaoela, Aner, Eskol reudjeung Mamre, nja eta sina njarokot pibagianeunana. a 2 sam. is is. h ibr. 7 1-3.
: :

c p. 28

22.

Moesa 6:8; Wah. 10

5,

6.

PASAL

15.

17

kajana; ari awewe-awewe sarta reudjeung bala pon kitoe keneh. Djo] radja Sadoemoe ka loewar, mapagkeun ka andjeunna keur di djalan moelih, samantas ngelehkeun K6dorLaomer sarta djeung radja-radja noe

babarSngan Igbak Sawe,


18

teja;
"

dipapagkeunana ka
'

nja eta [noe ajeuna dis6boet] I6bak Radja. Djeung deui * Melkisidik, radja Salem, ngaloewarkeun roti

Sanggeusing pgrkara noe tadi teja, aja pangandika Pangeran ka Abram dina tetendjoan, kijeu pangandikana Eh Abram! maneh oelah sijeun-sijeun. Ijeu kami kepeng maneh, gandjaran maneh anoe leuwih g6de. 'Demi pioendjoek Abram Noen Goesti Pangeran andjeun kgrsa maparin naon ka simkoering ? Ari simkoering teh mgngke wangsoel teu nilarkeun anak, sargng noe pigadoeheun rorompok simkoering, nja eta poen Elieser, oerang Damsik teja. 'Oendjoekan deui Abram teh: Noen, simkoering koe andjeun hanteu dipaparin toeroenan, sargng sajaktosna, eta boedak noe didjoeroekeun di rorompok simkoering teja noe pidjadieun ahli waris simkoering. 'Sihoreng aja pangandika Pangeran ka andjeunna, kijeu pangandikana: Lain eta noe pidjadieun ahli waris maneh; enjana mah anoe pibidjileun ti awak maneh, nja eta noe pidjadieun ahli wa: : !

16
5

MOESA
18

1(

maneh. Geus kitoe dipiwarang bika loewar ladjeug ditimbalan kijeu Geura tanggah ka langit, bilang bentang-bentang, lamoen maneh bisa milangan tamah. Pangandikaua deui ka andjeunna " Pikitoeeun toeroenan maneh. 'Ari Abram * pertjaja ka Pangeran, sarta eta koe Pangeran dietangkeun djadi kabeneranana. Pangandikana deui ka andjeunna: Ijeu kami Pangeran, auoe ngaloewarkeun maneh " ti Oer, tanah Kasdim, k6rsa maparin ka maneh ijeu tanah, soepaja kawaris koe maneh. 'Demi pioendjoekna: Noen Goesti Pangeris
'

djil

19

hoeroeng, anoe njorang kana antara beunang motongan teja. 'Dina poe eta Pangeran ka Abram ngadamel perdjangdjian, kijeu pangandikana: Tanah ijeu koe kami geus dipaparinkeun ka toeroenan maneh, ti semSt-' tjai Mesir tgpi ka tjai gSde, nja eta tji Prat teja: 'oerang Kain, oerang K6nas djeung oe-

'

20
21

rang Kadmoni oerang Het, oerang Pares djeung oerang Rapa; 'kitoe deui oerang Emor, oerang Kanaan, oerang Girgas sarta oerang Jeboes.
;
'

koemaha simkoering piterangeuran nana, jen bade kawaris koe simkoering? 'Pangandikana ka andjeunna: Kami
'^
!

13:16; 22; 17; 5 Moesa 10:22; Boem 4:18; 11:12. b Boem 4:3, 9,1822; Gal. 3:6; 2:23. c p. 11:28. d Loek. 1:18. e J6r. 34 18, 19. f 2 Moesa 12 40 Lai. 7:6; Gal. 3:17. g 2 Moesa 3 20 22. h p. 25:7,8. i Mat. 23:32. j Jos. 13 3.
a
p.

Ibr.

Jak.
:

pangnjokotkeun hidji sapi, oemoer tiloe taoen; hidji 6mbe, oemoer tiloe taoen; hidji domba lalaki, oemoer tiloe taoen
10

PASAL
Sarai,

16.

11

djeung hidji djapati ngora. Gantjang eta sakabehna disanggakeun ka andjeunna, ^ sarta pada dibeulah di tengah-tengahna, bari hidji-hidji beulah diteundeun pahareup-hareup djeung batoerna; ngan ari manoekna mah hanteu di beulah. 'Djoet manoek bangsa njamber taroeroen ka babatang
hidji tikoekoer
'

12

teja,

dgmi koe Abram disijeuhkeun.


tibra;

'Ari

geus kitoe, keur soeroep panon-poe, seug

Abram kadatangan
13

sarta, doe3

madakan, kataradjang baloewas djeung poek katjida pisan. 'Tidinja aja pangandika Pangeran ka Abram kijeu f Kanjahokeun koe maneh masing tSges, jen toeroenan maneh mengke ngoem:

14

bara dina tanah, auoe lain anoena, djeung bakal koemawoela ka oerang dinja, sarta eta bakal nganijaja ka maranehanana opat ratoes taoen lilana. 'Djeung deui eta bangsa, noe dikawoekan koe maranehanana, koe kami bakal dihoekoem; sanggeus kitoe toe''

geureuha Abram, hanteu Ari poetraan pikeun andjeunna. Demi Sarai kagoengan " hidji eusi-boemi, oerang Mesir, ngaramia Hadjar. 'Hidji mangsa Sarai mihatoer ka Abram Sajaktosna, koering teh koe Pangeran geus dipepSt, noe mawi ten pisan ngadjoeroe; soemangga andjeun ngal6betan ka eusiimah koering, * malah-mandar koering diadegkeun ti lantaran eta. Ari Abram teh noeroetkeun kana kasaoeran Sarai. 'Toeloej Sarai, geureuha Abram, njandak eta Hadjar, oerang MSsir, eusiboemina teja, bari seug disanggakeun ka Abram tjarogena, sina dianggo garwa. Mangsa harita geus meunang sapoeloeh taoen Abram tjalik di tanah Kanaan. 'Tidinja Abram ngalebetan ka Hadjar, seug njiram. Ana Hadjar geus
:

terangeun, jen dirina reuneuh, toeloej

djoeraganana
5

istri

banana

hina.

koe pangrasa mane'Pok Sarai mihatoer ka


di-

Abram: Pangdikanijaja koering teh

loej
15

ka

laloewar,

mawa
''

radja-kaja
pimija-

loba pisan. 'Demi

maneh mah

iG

17

ngeun ka karoehoen-karoehoen maneh djeung kasSnangan; bakal dikoeboer dimana geus kolot pisan. 'Ari toeroenan noe kaopat pimaroelangeun ka dijeu; karana kadorakaan oerang Emor tgpi ka ajeuna tatjan datang ka pSpekna. 'D6mi harita panon-poe geus soeroep sarta poek pisan doemadakan, aja
'
;

tgmpoehkeun ka andjeun. Koering bareto njanggakeun eusi-imah koering ka pangkon andjeun; dgmi geus tgrangeun,
jen dirina reuneuh, seug koering koe pangTasa manehanana hina. Pangeran moegi-moegi ngab6reran ijeu perkawis 'Ari lahiran koering sar6ng andjeun
!

Abram ka

Sarai

Saestoena, eusi-boemi

njai teja aja dina panangannjai;

mangga

hidji

hawoe haseup, djeung

hidji

obor

geura milampah ka dinja koemaha pihadeeunana koe pangraos njai. Toeloej

MOESA

17.

17
sarta nimbalan Ijeu kami Allah

direudahkeuu, bijoer kaboer ti pajoeneunana. Gai. 4:22. h p. 30:3, o. Geus kitoe Hadjar kapendak koe Malaikat Pangeran pglebah tji-njoesoe, di tggal 16ga, nja eta pelebah tji-njoesoe anoe di djalan ka tanah Soer. 'Pok ngalahir kijeu: Eh Hadjar, eusi-imah Sara'i maneh datang ti maua sarta dek

koe

Sara'i

nembongan ka Abram,
ka andjeunna
kijeu
:

mampah
2

anoe moerba-wisesa maneh koedoe loedi pajoeneun kami, sarta sing sat6ni6nna. 'Moen kitoe mah kami rek maparin p6rdjangdjian kami di antara kami djeung maneh, sarta maneh koe kami didjgngkarkeun kaliwat-leuwih.
;

leumpaug ka maim? Waugsoelanana

'Br6k

Abram

njoeoeh;

ladjeng Allah

Noen soemoehoeu, simkoeriug keur ka9

ti pajoeneun Sara'i, djoeragan simkoering. Lahiran Malaikat Pangeran ka dinja: Geura balik deui ka djoeragan

boer

'

10

maneh, djeung koedoe ngarendahkemi diri ka handapeun lemigeuima. 'Ngalahir deui Malaikat Pangeran ka dinja: " Kami ka maneh dek mapariii toeroenan loba pisan, datang ka teubeunang
dibilang tina kalobaanana. lahiran Malaikat Pangeran

11

ka

Sagnjana,

maneh

teh

reuneuh,

'Aja deui dinja: sarta


7

12

13

14

bakal ngadjoeroekeun hidji anak lalaki, maneh koedoe dingaranan Ismail, sabab Pangeran geus ngamakkabalangsakan maneh. 'Ari boel kana eta teh pidjadieun manoesa adat saperti kalde leuweung leungeunna bakal ngamoesoeh ka sakabehna, djeung leungeun sakabehna bakal ngamoesoeh ka manehanana ^ sarta bakal ngenggon ti hareupeun sakabeh doeloer-doeloerna. 'Tidinja koe Hadjar padjenengan Pangeran, anoe ngandika ka manehanana teja, diseboetkeun Andjeun Allah noe sipat ningal; karana tjarekna: Koetan aing di dijeu masUi nendjo, sanggeus eta ningal ka aing? 'Kitoe noe matak eta soemoer pada njgboet soemoer Laha'iRo'i; ajana di antara Kades djeung
nja eta koe
; ;
:
''

ngandika ka andjeunna, kijeu pangandikana: 'Moenggoeh kami teh, satSmenna, perdjangdjiau kami ka maneh, sarta * maneh pidjadieun bapa mangpirangpirang bangsa. 'Ari ngaran maneh moal diseboet deui Abram, 6njana ngaran maneh dilandi Ibrahim karana maneh koe kami geus ditangtoekeun djadi bapa mangpirang-pirang bangsa. 'Eta maneh koe kami rek disina baranahan kaliwat-leuwih, djeung maneh koe kami geus ditangtoekeun djadi bangsa reja pisan, sarta reja radja noe bakal ka loewar ti maneh. 'Djeung kami rek ngadegkeun perdjangdjiau kami di antara kami djeung maneh, sarta di antara anak-intjoe maneh pandeurieun maneh,
;

toeroen-toemoeroeu, djadi perdjangdjian langgeng, nja kami bakal Allah maneh, kitoe deui ka toeroenan maneh pandeurieun maneh. Sarta kami ka maneh, djeung ka toeroenan maneh pandeurieun maneh, rek maparin ijeu tanah pa'

ngoembaraan maneh, nja eta sakoerihng tanah Kanaan, djadi milik langgeng sarta " kami bakal AUahna.
;

p.

35:11;
:

Moesa

2.

Boem 4:17.

c Ibr. 11 9

16.
:

Nimbalan deui Allah ka Ibrahim Ari moenggoeh maneh mah, koedoe ngestoekeun perdjangdjian kami, nja diri maneh sarta djeung anak-intjoe maneh pandeurieun maneh, toeroen-toemoeroen. 'Nja ijeu pgrdjangdjian kami, anoe koe maraneh koedoe diestoekeun di antara kami djeung maraneh, sarta di antara toeroenan maneh pandeurieun maneh teja: " sakabeh noe bangsa lalaki di maraneh koedoe disoenatan. 'T6ges maraneh koedoe disoenatan nja daging kakoeloepan maraneh; nja eta noe djadi tanda perdjangdjian di antara kami djeung maraneh teja. 'Tijap-tijap anak lalaki di maraneh, * anoe oemoer dalapan poe, koedoe disoenatan, sakoer

Bered.
15

p.

17:20. &

p.

25: is. cp. 24:62; 25:11.


;

16

Geus kitoe Hadjar ngadjoeroe Abram eta meunang poetra lalaki, sarta koe Abram eta poetrana, anoe beunang Hadjar ngadjoeroekeun teja, didjenenganan Ismail. 'Ari oemoer Abram, basa Hadjar ngadjoeroekeun Ismail, poetra Abram teja, dalapan poeloeh taoen, poendjoel ggnep taoen.
ti

10

11

PASAL

17.
12

Mangsa Abram oemoerna dongkap ka


salapan poeloeh taoen, poendjoel salapan taoen, hidji waktoe Pangeran

18

MOESA

18.

13

bae auoe bangsa lalaki satoeroenautoeroenan maraneh: anoe asal didjoeroekeuu di imah, sarta uoe beimang ngadoewit ti sakabeh djalma nagara sedjeu, anoe teu kaasoep bangsa maneh. 'Anoe asal didjoeroekeun di imah maneh, sarta noe beunang ngadoewit teja,
misti disoenatan. Ari perdjangdjian ka-

ngandikana ka andjeunna; ladjgng Allah


23

moenggah
6 p. 18
:

ti

Ibrahim.
16
:

a
rf

p. is

lo.

12.

c p.

10; 21

13.

p.

25

116.

mi jDiajaeunana dina daging maraneh,


14

Tidinja Ibrahim njandak Ismail poetrana, djeung sakabeh anoe asal didjoeroekeun di boemina, kitoe deui sakabeh anoe beunang andjeunna ngartos, sakoer bae noe lalaki dina djalma-djalma eusi boemi Ibrahim; toeloej koe an-

djadi pgrdjangdjian langggng. 'Sahasaha lalaki anoe koeloep, anoe hanteu disoenatan daging kakoeloepanana, nja eta djalma koedoe dibasmi, dileungitkeun ti bangsaua, da ngarobahkeun p6rdjangdjian kami. joh. 7 22; Lai. 7 s.
:
:

24

b p.

21:4;

Moesa 12:3; Loek. 2:21.

25

15

Nimbalan deui Allah ka Ibrahim: Ngaran Sarai, pamadjikan maneh, koe

26

maneh
16

oelah diseboet deui Sara'i, karana dilandi Sarah.'Djemig kami" rek nga-

27

17

berkahan ka dinja, malah kami ka maneh rek maparin hidji anak lalaki ti dinja; geus tangtoe kami ngabgrkahan ka Sarah, sarta didjadikeun reja bangsa loba radja, noe njarekgl bangsa reja pisan, anoe pidjadieun ti dinja. "Brgk Ibrahim njoeoeh, * bari goemoedjgng,
sarta ngalahir sadjSro manahna Karah anoe geus oemoer saratoes taoen teh pibogaeun anak? Sarta ari Sarah, anoe oemoer salapan poeloeh taoen teh, ka:

djeunna pada disoenatan daging kakoeloepanana dina poe harita keneh, sakoemaha pangandika Allah ka andjeunna teja. 'Ari oemoer Ibrahim, mangsa disoenatan daging kakoeloepanana teh, salapan poeloeh salapan taoen. 'D6mi oemoer Ismail poetrana, mangsa disoenatan daging kakoeloepanana teh, tiloe welas taoen. Dina poe harita keneh disoenatan Ibrahim djeung Ismail poetrana. 'Ari sakabeh djalma lalaki eusi boemi Ibrahim, anoe asal didjoeroekeun di boemina sarta noe beunang ngartos ti djalma nagara sedjen, pada disoenatan bareng djeung an'

djeunna.

PASAL
rridinja Pangeran
J-

18.

nembongan

deui ka

18

19

20

rah bakal ngadjoeroe? 'Pok Ibrahim oendjoekan ka Allah: Noen, moegimoegi poen Ismail hiroep di pajoeneun andjeun "Dgmi timbalan Allah Saenjagnjana Sarah, pamadjikan maneh, bakal ngadjoeroekeun hidji anak lalaki adjang maneh, nja eta koe maneh koedoe dingaranan Ishak, sarta kami rek ngadggkeun perdjangdjian kami nja ka dinja, pSrdjangdjian langgSng djadi ka anak-intjoena pandeurieunana. 'Ari moenggoeh Ismail teja kami geus nga!
:

Ibrahim di " ki pasang Mamre teja. Kabengran andjeunna keur tjalik dina lawang himah, keur wantji panas poena. 'Ana tjengkat sotjana sarta ngareret, beh tiloe djalma ngaradeg pabfineranana. Barang katingali, bral moeroe, ngadeuheusan ka tiloean tina lawang himah, bari seug soedjoed kana taneuh. 'Toeloej oendjoekan kijeu: Noen, Groesti! madak-madak simkoering mendak koernija dina sotja Goesti, moegi oelah ngaliwat ti abdi gamparan." Moegi kersa dihatoeranantjaisaeutik, badegamparan ngaroembah dampal, sarSng lalinggih heula handapeun ijeu kai. 'Ari simkoering sedja ngahatoei'anan roti sapoeloekaneun, soepaja gamparan sal6g6r manah; parantos toewang soemangga laladjgng deui karanten kitoe noe mawi ngaliwat ka abdi gamparan. Ari lahiran tiloean: Seg bae milampah kitoe, sakoemaha kasaoeran sampejan. p. 13 18.
;
;

21

makboel ka maneh masing njaho, " eta koe kami rek dibSrkahan sarta disina baranahan; nja koe kami rek didjengkarkeun kaliwat-leuwih. Eta mengke poepoetra doewa welas gegeden, sarta manehanana koe kami rek didjadikeun bangsa gede. 'Tapi ari pgrdjangdjian kami teja, eta koe kami rek diadSgkeun ka Ishak, anoe koe Sarah bakal
;

"^

didjoeroekeun adjang
22

maneh taoen

ha7

reup, tgpoeng

mangsa

kiwari. 'Parantos

Ngageuwat Ibrahim kana himah, ka pok ngalahir kijeu Geuwat njai ngadonan tipoeng 16m6s tiloe takSr, moedoe njijeun koeweh. 'Heg Ibrahim
Sarah
; :

MOESA

18.

moeroe kana sapi, pek iijandak hidji anak sapi, anoe ngora nja aloes, sok diselehkeun ka hidji boedjang; ngageuwat koe eta disadijakeun. 'Tidinja njandak mantega djeung tji-soesoe, kitoe deiii anak sapi beunang njadijakeun teja, bari dihatoerkeun sakali ka noe tiloean ari andjennna seug ngadegan ka noe tiloean di handapeun kai teja; toeloej eta ta;

saeusi-imahna pandeurieunana, sina pada ngestoekeun djalan Pangeran, ngalampahkeuu kabgnSran djeung kaadilan, sangkan Pangeran ka Ibrahim ngadatangkeun sakoer anoe koe Pangeran geus didjangdjikeun ka manehanana.
20

10

11

12

roewang. Geus kitoe noe tiloean ngalahir ka Ibrahim: Di maua Sarah, pamadjikan sampejan Wangsoelanana Soemoehoen, aja di dj6ro himah. "Ngalahir deui noe saoerang " Tejjoeng waktoe kiwari kami tangtoe datang deui ka man eh; harita Sarah, pamadjikan maneh, satgmSnua pibogaeun anak lalaki. Kareungeu koe Sarah dina lawang himah, noe di poengkoeremi anoe ngalahir. 'D6mi Ibrahim djeung Sarah geus pada s6poeh, geus lalila pisan nja oemoer; geus eureun Sarah teh adat-bijasa awewe. Seug Sarah * goemoedjeng sadjerouing batinna, bari njaoer: Aing sanggeus sakijeu kolotna, naha bakal kadatangan hajang
'? : :
'

21

22

'Nimbalan deui Pangeran: Djedjgritan Sadoemoe djeung Gomora nja rosa pisan, sarta dosana nja banggt katjida; 'Noe matak kami ajeuna angkat, * dek ngawaspadakeun, eta teh kalakoeanana geus datang ka antekna, tgroes sapanjambatna anoe datang ka kami, atawa hanteu kami hajang oeninga. Seug eta djalma anoe doewa pada malik ti dinja, ladjeng angkatna ka Sadoemoe; dSmi Ibrahim masih keneh nangtoeng di pajoeneun Pangeran. Am. 3:7; jok is: is;
'

Jak. 2

23. b p. 11

5.

23

Sgr Ibrahim marek, sarta oendjoekan


kijeu Noen koemaha, djalma noe bgnSr koe andjeun bade ditoempoer oge sinarengan noe doraka ? 'Manawi aja lima poeloeh djalma noe bener di djgro eta nagara. Koemaha eta koe andjeun bade ditoempoer oge, sargng enggon teh moal dihampoera tina sabab eta noe lima poeloeh djalma noe balgnSr, anoe di tgngahnal 'Palijas teuing andjeun teh, midamgl anoe kitoe pgtana, maehkeun djalma noe bener sinargngan noe doraka, djadi djalma noe bgngr disamikeun sargng noe doraka. Palijas teuing andjeun teh! Naha ari" Hakim saboemi kabeh moal midamgl kaadilan? 'Dgmi timbalan Pangeran: Oepama kami di Sadoemoe, di djgro nagara, manggih lima poeloeh djalma noe bgngr, tangtoe sagnggon kabeh koe kami dihampoera koe karana eta. aj. 8:3; Djab. 9:5; 94:2. Ngawangsoel Ibrahim, kijeu wangsoelanana: Noen, simkoering koemapoeroen oendjoekan ka Goesti, sanadjan simkoering teh " sipat taneuh sargng Igboe bae. 'Manawi kana lima poeloeh djalma noe bgngr kirang lima: koemaha andjeun bade ngaroeksakkeun sanagara kabeh tina sabab anoe lima*? Dgmi timbalanana: Moal diroeksak, lamoen kami di
:

24

sarasmi? Ari goesti aing ge geus sSpoeh.


''

13

'Nimbalan Pangeran ka Ibrahim: Koe naon Sarah anoe matak seuri, bari ngo-

25

14

15

mong: Naha aing saenjana bakal ngadjoeroe? kapan aing geus kolot! 'Naha di Pangeran aja noe pimoestahileun ? Ana geus nepi ka mangsana, kami tangtoe datang deui ka maneh, nja dina tepoeng waktoe kiwari, harita Sarah pibogaeun anak lalaki. 'Ari Sarah teh ngangles, pioendjoekna Hanteu seuri koering teh; wantoe-wantoe sijeuneun.
'^
:

26

Demi timbalanana: Moal pisan maneh teh seuri.


Eoem 9:9.
iG
6 p.

enja,
a
p.

poegoeh
i7:i9, 21
:

17:17.

1 Petr. 3

6.

rf

Mat.

27

19:26; Loek.

ti

Neut eta djalma ngaradgg, arangkat dinja, majoen ka nagara Sadoemoe;


28

17

18

19

Ibrahim ngiring ngadjadjapkeun. 'Ladjgng Pangeran nimbalan: " Koemakami rek noetoepan ka Ibrahim, ha anoe koe kami rek didameH 'Da Ibrahim tangtoe pidjadieun bangsa ggde nja rosa, toer di djero mauehanana sakabehna bangsa di boemi bakal pada kab6rkahan. Karana Ibrahim koe kami geus dipioeninga, soepaja manehanana paparentah ka anak-anakna djeung ka
ari
'

dinja
29

manggih opat poeloeh lima.


a
p.

2:7.

Seug Ibrahim oendjoekan deui ka andjeunna, kijeu pioendjoekna dinja kapgndak opat poeloeh.
:

Manawi di Dgmi tim-

MOESA
G

19.

30

balanana: Moal koe kami didamel koe karana noe opat poeloeh. Pioendjoekna deui Moegi-moegi Goesti oelali bendoe, rehing simkoering oendjoekan deui: manawi di dinja ka2)Sndak tiloe poeloeh. Dgmi timbalanana Moal
: :

koela dek didjima.

'Tidinja Eloet

ka

koe kami didamel, oepama kami

di dinja

manggih
31

tiloe poeloeh.
:

Pioendjoekna deui

Noen, simkoering

koemapoeroen oendjoekan deui ka Goesti: manawi di dinja kapendak doewa poeloeh. Demi timbalanana: Moal koe kami diroeksak koe karana noe doewa
32

poeloeh. Pioendj oekna deui Moegi-moegi Goesti oelah bendoe, rehing simkoering oendjoekan sakali deui bae: manawi di dinja kapendak sapoeloeh. Demi timbalanana Moal koe kami diroeksak koe karana noe sapoeloeh.
:
:

33

Barang parantos Pangerau ngandika ka Ibrahim, ladjSng angkat; d6mi Ibrahim moelih ka gnggonna.

loewar ka mai-anehanana ka hareupeun lawangna, bari meundeutkeun pantona poengkoereunana. 'Pok misaoer kijeu: Eh doeloer-doeloer! poma oelah milampah kagorengan kitoe. Saenjana, kaoela boga doewa anak awewe, anoe tatjan lakian; nja eta koe kaoela dek dikaloewarkeun ka maraneh, seg eta koe maraneh pilampah sakoemaha pihadeeunana koe pangrasa maraneh; ngan djalma noe doewa teja koe maraneh poma oelah dikijeu-kijeu, karana nja kitoe noe matak ngijoehan ka hateup imah kaoela. 'Demi omongan djalmadjalma teja: Geura iser ka dijeu! Ngaromongna deui * Eta mah hidji djalma pangdatangna dek njemah, padahal sok ngahoekoeman-hoekoeman bae. Ajeuna koela dek migawe goreng ka maneh, leuwih ti batan ka dinja. Toeloej pada habeia ngarangseg ka eta djalma, nja
'

ka Eloet
10

teja,

sarta

ngad6sek-d6sSk,

PASAL

19.

eta doewa malaikat teja saroempingna ka Sadoemoe wantji boerit. Kabeneran Eloet keur tjalik dina lawang Sadoemoe. Barang katingali koe Eloet, neut indit mapagkeun, brek soedjoed, njoeoeh kana taneuh, 'sarta mihatoer kijeu: ISToen Djoeragan! moegi sarindang ka rorompok abdi gamparan, sarawoeh koelem " sargng mangga, ngaroembah dampal andjeun; ari isoekisoek mangga dangdan, ladjengkeun djalan andjeun. Ari walonanana: Montong, sabab dek meuting di loeloeroeng bae. 'D6mi Eloet liwat sakingnjangeukeuhan ka noe doewaan; * seug sindang ka andjeunna, pada lebet ka boemina. Gantjang koe Eloet dipangnjadijakeun

Ari

dek ngaroeksakkeun pantona. 'Gantjang djalma noe doewa teja njodorkeun pananganana, pek Eloet dikeumbing ka
arandjeunna, ka djero imah, bari pantona dipeundeutkeun. 'Sarta eta djalmadjalma noe di hareupeun lawang imah teja, gSde-leutik koe arandjeunna digeboegan < dibaroetakeun, weleh njaroesahkeun maneh manggih lawangna.
a 3 Moesa 20
2
:

11

13;

Eoem
6
:

27; Joed.

7.

6 2 Petr.

7,

8.

c 2

Radja

18.

12

Tidinja eta doewa djalma ngalahir ka Eloet: Saha ahli maneh di dijeu? Minantoe, djeung anak maneh lalakiawewe, sarta sakoer bae ahli maneh

13

gian;
4

soesoegoeh, sarta ngadamSl roti ten ra" ladjgng eta taroewang. p. i8:4.
6 Ibr. 13:
2.

c p. 18: 8.

14

arebog, boeroeboel oerang nagara eta, oerang Sadoemoe, kolot-boedak, sakabeh djalma ti satoengtoengna, ngalingkoengan ka eta imah. 'Geus kitoe pada nj61oekan Eloet, sarta ngaromong kijeu ka andjeunna Di mana eta djalma, noe daratang ka maneh peuting ijeu? Geura ka-loewarkeun ka koela sakabeh, " koe
:

Samemeh noe doewaan

15

nagara ijeu, geura ka-loewarkeun ti enggon 'karana ijeu enggon koe kami dek diroeksakkeun, sabab " rosa pisan panjambatna ka pajoeneun Pangeran, anoe matak kami koe Pangeran pada dipiwarang ngaroeksak inja. 'Bral Eloet ka loewar, misaoer ka noe doewa piminantoeeunana, noe rek ngawin ka poetrana noe istri; kijeu saoerna: Geura darangdan, geuwat ka loewar ti ijeu enggon karana Pangeran kersa ngaroeksakkeun ijeu nagara. Demi andjeunna koe pangrasa piminantoeeunana kawas noe banjol. 'Geus kitoe, barang balebat padjar, seug Eloet koe noe doewa malaikat digentakkeun, ari lahiradi
ijeu
;
;

MOESA

19.

21

nana: Geura djoeng, bawa pamadjikan

ngalijeuk

ka toekang

ti

poengkoereun

iG

maneh, djeiing eta doewa anak maneh noe awewe, anoe djonghok, * soepaja maneh oelah katiwasan koe kadorakaan ijeu nagava. 'D6mi Eloet talangke; pek eta doewa djalma njarekel panangan
andjeunna, kitoe deui j^anangan geureu-

andjeunna, kas6d6k djadi tihang oejah.


a 5 Moesa 29:23; Djab.
6 }6t. 50 27
:

11:6; Loek. 17:29.


c Look.

40

2 Petr. 2

6.

17:32.

hana sarta panangau doewa poetrana, tina kawelasan Pangeran ka andjeunna,


'

28

seug ditjandak
di
h i Moesa 16
:

bidjil,

bari toeloej dia


p.

teundeun
17

loewareun nagara.
2G
;

is 20.
:

JCi-.

51

6.

c 2 Petr.

9.

29

Ari sanggeusna eta sadajana ditjandak ka loewar, pok noe saoerang ngalahir kijeu:
;

Geura ngarahajoekeun nja-

wa maneh poma

oelah ngalijeuk ka toekang, sarta oelah ngarandeg di salegana ijeu tanah lempar. Geura ngarahajoe-

Ibrahim dangdan, angkat ka gnggon " oeroet andjeunna ngadgg di pajoeneun Pangeran teja. 'Tidinja mglong ka lebah Sadoemoe djeung Gomora, sarta ka lebah salggana tanah lempar teja; katingali beh tina boemi ngSboel haseup, saperti haseup tina pameuleuman. 'Demi keur mangsa Allah ngaroeksakkeun sagala nagara tanah lempar teja, Allah emoeteun ka Ibrahim, ladjeng ngaleupaskeun Eloet ti tengah enggon anoe dibalik, basa koe andjeunna dibalikkeun eta sagala nagara, enggon Eloet tjalik teja.
braj isoek, gantjang
a
p.

Barang

18

keun maneh ka jaigoenoengan, ^soepaja oelah katiwasan. 'Pioendjoek Eloet ka arandjeunna Noen Goesti moegi oelah
: !

18:22.

30

19

20

'Sajaktosna, abdi teh mgndak sih-koemija dina sotja andjeun, sareng kalangkoeng agoeng kaasihan andjeun, anoe koe andjeun geus dipidamgl ka diri simkoering, moenggah ngahiroepan kana njawa simkoering. Ari simkoering teh hanteu werat ngarahajoekeun maneh ka pigoenoengan, bisi simkoering kaboedjeng koe katjilakaan teja, toeloej paeh. 'Toeh geuning, nagara eta mah
kitoe.

Tidinja Eloet angkat deui ti Soar, toeloej tjalik di pigoenoengan, ari doewa poetrana noe istri teja ditjandak;

karana andjeunna sijeuneun

tjalik

di

31

32

21

22

deukeut pikeun moeroe ka dinja, sarengna leutik. Moegi simkoering diidinan ngarahajoekeun maneh ka dinja. Lain leutik eta teh? Tinangtos njawa simkoering hiroep. 'Ari walonanana ka Eloet Hade, perkara ijeu oge kami narima paneda maneh; moal waka kami ngabalikkeun eta nagara, noe koe maneh ditjatoerkeun. 'Geuwat ngarahajoekeun maneh ka dinja; karana kami moal
:

33

34

23

bisa migawe kitoe-kijeu, ari maneh tatjan datang ka dinja. Kitoe noe matak eta nagara diseboetkeun Soar. 'Barang Eloet dongkap ka Soar, braj panon-poe

35

24 bidjil

25

26

ka loehoereun boemi. Goer Pangeran " ka Sadoemoe djeung ka Gomora noeroenkeun hoedjan walirang djeung seuneu, ti salira Pangeran, ti langit. 'Sarta eta sagala nagara, djeung salegana tanah lempar, katoet sakabeh priboemi nagara-nagara teja, malah noe koe Pangeran djaradi dina taneuh oge, dibalikkeun. 'Ari pamadjikan Eloet "
'

36
37

''

Soar. Ari tjalikna di djero hidji goeha, nja andjeunna sarta djeung doewa poetrana teja. 'Hidji mangsa lantjeukna njaoer ka rajina Eama oerang geus sepoeh, sarta taja djalma lalaki dina tanah ijeu, baris mandjingan ka oerang, koemaha adat di saboemi kabeh. 'Tjing, oerang ka rama ngaleueutan anggoer, " seg oerang ebog reudjeung rama, soepaja oerang ngajakeun toeroenan ti rama oerang. 'Prak pada ngaleueutan anggoer ka ramana dina peuting eta; geus kitoe lantjeukna asoep, doeg ebog reudjeung ramana; demi Eloet teu oeningaeun dina ngedengna djeung dina hoedangna. 'Ari isoekna pok lantjeukna njaoer ka rajina: Eta atjeuk peuting tadi ebog reudjeung rama tjik, oerang peuting engke ngaleueutan deui anggoer, seg adi asoep, ebog reudjeung rama, soepaja oerang ngajakeun toeroenan ti rama oerang. 'Prak peuting eta ngaleueutan deui anggoer ka ramana; toeloej rajina dangdan, doeg ebog djeung andjeunna; demi Eloet teu oeningaeun dina ngedengna djeung dina hoedangna. 'Tidinja noe doewa poetra Eloet teh pada bobot ti ramana. Geus kitoe lantjeukna ngowokeun hidji poetra lalaki; toeloej dingaranan * Moab nja eta teh
: ;
'

karoehoen oerang Moab, tepi ka mangsa

22
38

MOESA

20, 21.

ajeuna. 'Ari rajina kitoe keneh ngowokeun hidji i^oetra lalaki; toeloej dingaranau Ben- Ami; nja eta teh karoehoen * bangsa Amon, tepi ka mangsa ajeuna.
a 3 Moesa 18
:

7.

6 5 Moesa 2

9,

19; 23

3.

PASAL
Geus
"

20.
ic

misaoer ka andjeunna kijeu " Naha andjeun midamel kitoe ka kaoela sakabeh? sareng uahaon dosa kaoela ka andjeun, anoe matak andjeun ka kaoela sar6ng ka karadjaan kaoela ngadatangkeun dosa sakitoe gede? Andjeun ka kaoela geus midamSl lalampahan anoe hanteu pan:

kitoe Ibrahim ngalih deui ti dinja, nja ka tanah kidoel teja, toeloej tjalik di antara Kades djeung Soer, ngoembara di tanah Gerar. 'Ari Ibrahim sok njaoerkeun Sarah geureuhana, jen: * Eta teh doeloer kaoela. Tidinja Abimelek, radja Gerar, ngoetoesan, eta Sarah diala. 'Tatapi Allah njoempingan ka Abimelek diua impian ti peuting, sarta nimbalan ka dinja kijeu: Masing njaho, maneh paeh, tina hal awewe beimang maneh njokotteja; karana eta teh boga salaki. 'Demi Abimelek tatj an ngadeukeutan ka Sarah, mana oendjoekan kijeu: Eh Goesti! naha bangsa noe
''

ll

12

dipilampah. 'Saoer deui Abimelek ka Ibrahim Nahaou anoe katingali koe andjeun, anoe matak midamel anoe kitoe petana? 'Ngawalon Ibrahim: Sabab pikir kaoela Geus poegoeh oerang 6nggon ijeu hanteu sijeun koe Allah * aing koe eta meureuu dipaehan tina hal jDerkara pamadjikan aing. "Malahsajaktina doeloer kaoela; anak rama kaoela eta teh, nanging lain anak iboe kaoela
tes
: : ;

13

toeloej djadi bodjo kaoela. 'Geus kitoe,

bener oge koe andjeun bade dimangsakeun? 'Mapan eta djalma mitjatoer ka koering, jen Eta teh doeloer kaoela ari djinisna ge kitoe keneh, tjatoerna jen: Eta teh doeloer kaoela. Soemoehoen, koering milampah kitoe teh kalawan hate noe satemenna sareng kalawan leungeun noe bergsih. 'Ari timbalan Allah ka radja dina impian teh: Kami oge oeninga, maneh pangmilampah kitoe kalawan hate noe satemenna
:

keur mangsa kaoela koe Allah dipiwarang ngoembara, ka loewar ti imah bapa kaoela, pok kaoela ngomong ka dinja Nja ijeu kahemanan, anoe koe njai koedoe dilampahkeun ka akang: di sambarang enggon, mana bae anoe koe oerang didatangan, njai koedoe njeboetkeun akang, jen: Eta teh doeloer kaoela.
a
14
p.

12:18; 26:

10. 6 p. 26

9.

15

malah-malah kami ngahalangan ka maneh, oelah milami^ah dosa ka kami; kitoe noe matak maneh koe kami hanteu diidinan njabak ka dinja. 'Ari ajeuna
le

geura poelangkeun koe maneh pamadjikan eta djalma; karana eta teh nabi, sarta bakal mangnedakeun ka maneh, tangtoe maneh hiroejD sabalikna, oepama koe maneh hanteu dipoelangkeun mah, masing nganjahokeun, jen maneh teh tangtoe paeh, nja diri maneh sarta djeung sakabeh ahli maneh. a p. 12 9.
''
;
:

17

6 p.
Aj.

12:13; 26
42
:

7.

c p. 31

2i.

d Djab. 105

15

18

8.

Geus kitoe Abimelek tanghi isoeksakabeh abdina, ngawartakeun sakabeh pangandika noe tadi teja, sing kadenge koe maranehanana. Toeloej eta djalma jiada sarijeuneun katjida. "Tidinja Abimelek ngaloeloengsoer tjalik ka Ibrahim, sarta
isoek, gantjang njaoer

njandak domba djeung sapi, kitoe deui boedak lalakiawewe, seug dihatoerkeun ka Ibrahim; sarta Sarah geureuhana dipoelangkeun deui ka andjeunna. 'Ari saoer Abimelek Tah, tanah kaoela aja di pajoeneun andjeun; mangga tjalik di mana bae pisaeeunana koe pangraos andjeun. 'DSmi ka Sarah saoerna: Eta kaoela ka saderek njai mere sareboe wang perak; masing ngingetkeun, eta teh i^ikeun njai, baris toetoep sotja di sakabeh anoe reureudjeungan djeung njai, sarta sagala noe tadi teja njai teh sabenerna. 'Tidinja koe Ibrahim dipaugnedakeun ka Allah; ladjgng Allah njageurkeun Abimelek djeung garwana, kitoe deui selir-selirna, noe matak pada poetraan. 'Karana Pangeran tadi geus mgpetkeun sakabeh pianakan saeusi boemi Abimelek, tina hal pgrkara Sarah, geureuha Ibrahim.
Tidinja

Abimelek

bari seg

PASAL
ja

21.

Pangeran ngalajad ka Sarah

sakoemalia timbalanana, sarta Pangeran ngadamgl ka Sarah sakoemaha

MOESA

21.

pangaudikana teja. 'Gens kitoe * bobot, toeloej Sarah ngowokeun jjikeun Ibrahim hidji poetra lalaki, eukeur Ibrahim geus sgpoeh, diua mangsa uoe koe Pangerau diaudikakeuu ka Ibrahim teja. 'Ari eta poetra, anoe diwgdalkeim keur Ibrahim, anoe beunang Sarah ngowokeun keur andjeunna teja, koe Ibrahim didjgnengauan Ishak. Sarta eta Ishak poetrana, barang geus dalapan poe oemoerna, koe Ibrahim disoenatan, sakoemaha timbalan Allah ka andjeunna teja. 'Ari oemoer Ibrahim, mangsa Ishak poetrana diowokeun keur andjennna teja, " saratoes taoen. 'Pok Sarah ngalahir: Allah ka kaoela gens midamel f anoe matak seuri saha-saha noe ngadenge, tangtoe miloe seuri ka kaoela. 'Lahirna deui: Saha noe tadina ka Ibrahim pibisaeun mopojan, jen: Sarah bakal njoesoean anak? karana kaoela ngadjoeroekeun anak teh keur andjeunna geus sepoeh. a p. i7 i9 is lo.
''
'

keun ka Hadjar, diteundeun dina taktakna, sarta dipaparin boedak teja, bari seug dipiwarang leumpang. Bral Hadjar leum15

le

''

17

18

19

6 Gal.
e

4:23;
4
:

Ibr.
/"

11:11. c
18
:

p.

17

19.

dp. 17:12.

Koem

19.

p.

12.

10

11

12

13

Ari eta moerangkalih ngagengan, seug dibeuteungan nginang; sarta Ibrahim hadjat rosa pisan keur poean Ishak dibeuteungan nginang. 'Demi koe Sarah katingali anak Hadjar, oerang Mesir, anoe beunang eta ngadjoeroekeun adjaug Ibrahim teja, " njeungsem-ikeun. 'Pok Sarah mihatoer ka Ibrahim: 'Noen, ^ eta eusi-imah teh djongklokkeun katoet auakna karana anak eusi-imah mah hamo pimeunangeun warisan, teu tara anak koering Ishak. 'Ari eta kasaoeran hal perkara poetrana teja, pangraos Ibrahim goreng temen. Tapi Allah nimbalan ka Ibrahim Ari hal boedak djeung hal eusi-imah maneh teja, maneh oelali aja pangrasa eta goreng sakabehna anoe koe Sarah ditjatoerkeun ka maneh, koedoe toeroet saomonganana; karana'' nja ti Ishak noe bakal diseboet toeroeuan maneh. 'Ari moenggoeh anak eusi-imah teja, eta ge koe kami rek didjadikeun bangsa, sabab eta ge toeroenan maneh. a Gai. 4 29.
toeloej
;
'

20

pang; geus kitoe kasasab di tegal 16ga Berseba. 'Ari tjai eusi karoeng teja datang ka bejak sok boedak teh koe Hadjar dipitjeun ka handapeun hidji tangkal leutik. 'Toeloej leumpang, gek dijoek ti pabengranana, djaoehna sapamanah; karana omongna Aing oelah nendjo paehna boedak Barang geus dijoek ti pabeneranana, seug Hadjar tjeurik segrak-segroek. 'Ari koe Allah dimakboel sambatna eta boedak. Pok Malaikat Pangeran ngalahir ka Hadjar ti langit, sarta bedas, kijeu lahirna ka dinja: Eh Hadjar! aja naon? Poma oelah sijeunsijeun karana koe Allah geus dimakboel sambatna eta boedak, ti enggonna aja. Greura indit, boedak teh hoedangkeun, tjgkelan koe leungeun maneh karana " eta koe kami rek didjadikeun bangsa gSde. 'Sarta Allah ngabeuntakeun panon Hadjar, beh nendjo hidji soemoer tjai; bral leumpang, gantjang karoeng-koelitna dieusian tjai, bari seug boedak diinoeman. Geus kitoe Allah njarengan ka eta boedak, sarta ngagedean; ari
;
: ! ;
'

'

21

22

23

ngenggonna di tegal lega, sarta djadi toekang panah. 'Nja ngenggonna teh di tegal lega Paran, sarta koe indoengna dipangnjokotkeun pipamadjikaneun ti tanah Mesir. a p. 17 20. Geus kitoe, dina mangsa eta toeloej Abimelek djeung Pikol, kapala baladna, misaoer ka Ibrahim, kijeu saoerna: Allah njarengan ka andjeun dina saniskara noe koe andjeun dilampahkeun. 'Ari ajeuna kaoela neda soempah an;

djeun

di

dijeu

njebat Allah,

andjeun

moal

tjidra ka kaoela atawa ka anakintjoe kaoela; sategesna andjeun bakal

'^

24 25

b Gal. 4:30. c p.

17:21; Eoem 9:7,8; Gal. 4:28.

d
14

p.

17:20.
26

Toeloej Ibrahim tanghi isoek-isoek, geus kitoe njandak roti djeung hidji karoeng koelit dieusi tjai, sok dipaparin-

ngalampahkeun kahemanan ka kaoela sareng kana ijeu tanah, anoe koe andjeun disemahan, noeroetkeun kahemanan anoe koe kaoela dilampahkeun ka andjeun teja. 'Ari walonan Ibrahim: Mangga, kaoela dek soempah. 'Tatapi Ibrahim mepelingan ka Abimelek tina hal perkara hidji soemoer tjai, anoe koe abdi-abdi Abimelek dipareboetkeun. 'Demi saoer Abimelek: Kaoela teu terang aja noe ngalampahkeun perkara kitoe, malah andjeun teu maparin njaho

24

MOESA
pi-

22.

ka kaoela, sarawoeh kaoela hanteu


27

san meiinang warta, kadjaba ajeuna. 'Tidinja Ibrahim njandak domba reudjeung sapi, dihatoerkeim ka Abimelek

28

29

doewanana pada ngadamgl p6r'Ari Ibrahim njingsalkeun anak domba toedjoeh s61e, misah enggonna. Pok Abimelek misaoer ka Ibrahim Keur naon ijeu anak domba toetoeloej

djangdjian.
'

djoeh sele di
30

dijeu,

anoe koe andjeim

disingsalkeun, misah enggonna? 'Walonanana: Kahajang kaoela eta anak

31

32

toedjoeh sele koe andjeun ditjandak ti leungeun kaoela, noe dipalar soepaja eta djadi saksi ka kaoela, jen kaoela anoe njijeim soemoer teja. 'Kitoe noe matak eta enggon padanjgboet Berseba, sapedah arandjeunna doewanana pada soempah di dinja. 'Prak arandjeunna ngadamel perdjangdjian di Berseba. Toeloej Abimelek dangdan, djeung Pikol, kapala baladna, seug maroelih

domba noe

djeung boedak dek toeloej ka ditoe, sedja sgmbahijang engke datang deui ka maraneh. 'Tidinja Ibrahim njandak soeloeh pikeun koerban doeroekan teja, dipanggoelkeun ka Ishak poetrana, sarta njandak seuneu djeung peso, didjingdjing koe andjeunna, ladjeng arangkat padoedoewaan. 'Pok Ishak mioendjoek ka Ibrahim ramana, kijeu pioendjoekna Noen Ama! Ngawalon Ibrahim: Naon, enoeng? Pioendjoekna deui: Noen, ijeu aja seuneu sargng soeloeh, nanging di manadombanapikoerbaneun doeroekan? Walonan Ibrahim Eh enoeng perkara domba pikoerbaneun doeroekan tamah, Allah koe andjeun noe pingoeroeseun. Ladjeng bae arangkat padoedoewaan.
;
'

a Job. 19
9

17.

Barang geus darongkap ka gnggon, anoe koe Allah ditimbalkeun ka andjeunna teja, toeloej Ibrahim ngadamel hidji altar di dinja, seug natakeun soeloehna; geus kitoe ngaringkoes Ishak poetrana, bari diteundeun dina altar, ditoempangkeun dina soeloeh. 'Tidinja Ibrahim njodorkeun panangan, top njandak pesona, " arek pek meuntjit poetrana. 'Kasedgk Malaikat Pangeran ngalahir
das,

ss

ka tanah Pelisti. 'Tidinja Ibrahim melak kai di Berseba, sarta " njeboet
10

35

di dinja padjenengan Pangeran, Allah noe sipat langgeng. 'Ari njemahna Ibrahim di tanah Pelisti teh lila katjida.
a
p.

4:26; 12:8.

11

PASAL

22.

ka andjeunna
kijeu

ti langit, sarta belahirna: Ibrahim! Ibrahim!

Sanggeusing perkara noe tadi teja, Allah " njoba ka Ibrahim. Ari Allah nimbalan ka andjeunna kijeu: Ibrahim! Wangsoelanana Noen, ijeu simkoering. "Timbalanana: Geura njokot anak maneh, anoe noenggal, kanjaah maneh, nja eta Ishak, bral maneh leumpang ka tanah * Moria, toeloej koerbankeun di dinja, djadi koerban doeroekan, dina hidji goenoeng anoe koe kami rek ditimbalkeun ka maneh. o 2 Moesa le 4 20 20.
:
:

12

ring.

13

Ari wangsoelanana: Noen, ijeu simkoe'Lahiranana deui: Oelah waka ngeunakeun leungeun maneh ka eta boedak, sarta oelah dikijeu-kijeu karana ajeuna kami geus tgrang, maneh teh saenjana sijeun koe Allah, dalah anak maneh anoe noenggal koe kami dipoendoet, koe maneh hanteu diow61keun. 'Tidinja Ibrahim tjengkat sotjana, ret
;

ningali,

poengkoer,

6 2 Bab. 3 3

1.

Tidinja Ibrahim

tanghi isoek-isoek,
14

seug ngadangdanan hidji kalde, djemig njandak doewa boedjang, sarawoeh Is-

beh aja hidji domba lalaki di tandoekna kapoeket koe areuj-areujan. Grantjang Ibrahim angkat, pek domba lalaki teh ditjandak, toeloej dikoerbankeun, didamel koerban

hak poetrana, sarta meulahan kai pikeun koerban doeroekan toeloej djengkar, ngadjoegdjoeg ka enggon, anoe koe Allah ditimbalkeun ka andjeunna teja.
;

'Dina poe noe katiloe, barang Ibrahim tjgngkat sotjana, ningali eta gnggon ti kadjaoehan. 'Pok Ibrahim miwarang ka

15

doeroekan, ngaganti poetrana. 'Ari eta gnggon kpe Ibrahim seug dingaranan: Pangeran noe pingoeroeseun anoe matak ajeuna sok aja noe njeboet kijeu: Di goenoeng Pangeran tangtoena dioeroeskeun. a ibr. ii 1719; jat. 2 21. Ngalahir deui Malaikat Pangeran ka Ibrahim ti langit, kadoewa-kalina, sarta
;
:

boedjangna: Maraneh toenggoe bae di dijeu reudjeung kalde; ari kami reu-

16

Kami soempah bgdas, kijeu lahirna " njSboet diri kami, pangandika Pange'

MOESA

23.

25
;

ran,

17

keun ngowSlkeun auak maneh anoe noenggal, 'noe matak kami teh kaliwat-saking nja rek ngabgrkahan ka maneh,
sarta kaliwat-saking nja rek ngadjgngkarkenii toeroenau maneh, tjara bentang di langit djeuug saperti keusik di basisir laoet * sarta toeroenan maneh
;

sapedali maiieh gens ngalampahanoe kitoe pgtana, sarta hanteu

bakal
18

19

kawaris lawang moesoeh-moesoehna. 'Djemig deui di dj6ro toeroenan maneh teh sakabehna bangsa di boemi bakal pada kaberkahan, tina sabab maneh noeroet ka timbalan kami. 'Tidinja Ibrahim malikan boedjangna, seug darangdau, bral moelih ka Berseba, diiring koe poetrana sarta koe boedjangna; toeloej Ibrahim tjalik di
''

''

BerSeba.
c Gal. 3
:

a Loek.
16.

73; Ibr. 6
:

13. b p.

24

60.

10

p.

26

5.

20

21

22

23

24

Sanggeusing pgrkara noe tadi teja, aja noe ngoeuinga ka Ibrahim, kijeu pioendjoekna: Noen, " Milka ge ngowokeun poetra pameget bade Nahor, raji gamparan. 'Nja eta Oes tjikalna, sareng Boes rajina, kitoe deui Kemoeel, anoe rama Aram, 'sarawoeh Kesed, Haso, Pildas, Jidlap sareng Bgioeel. 'Ari Betoeel poetraan Rabeka. Eta noe dalapan beunang ngowokeun Milka keur Nahor, raji Ibrahim. 'Malah parSkan Nahor, ngaran Roema, eta ge ngadjoeroe, nja eta Tebah, Gaham, Tahas djeung
''

ll

gSdening Allah di teugah kaoela mangga, papaten andjeun koerebkeun dina pakoeboeran kaoela anoe pangsaena; 16bah kaoela sadaja moal aja noe dek mgngggl pakoeboeranana, ngahoelag andjeun ngoergbkeun papaten andjeun. 'Neut Ibrahim ngadSg, brgk soedjoed ka priboemi tanah eta, nja ka oerang Het teja, 'bari seug misaoer kadarinja, kijeu saoerna: Manawi saramiiejan aja manah, kaoela ngoeboer papaten kaoela, anoe di himah kaoela, tjing reungeukeun kaoela: moegi pangngdakeun kaoela ka Epron poetra Sohar, 'soepaja maparin ka kaoela goeha Makpela, kagoengan andjeunna, noe di toengtoeng kebonna; moegi dipaparinkeun ka kaoela sing sapangaosna, geusan pakoeboeran milik di tengah sarampejan. 'Kabeneran Ef)ron teja keur tjalik di tengah oerang Het. Pok Epron, oerang Het, ngawalon ka Ibrahim, kasaksian koe sadajana oerang Het, koe sakoer bae anoe asoep lawang nagarana, kijeu walonanana: 'Montong teuing, djoeragan!
''

tjing,

12 13

Maaka.

p.

29. j p. 24

15.

PASAL

23.

A ri oemoer Sarah dongkap ka saratoes taoen, poendjoel doewa poeloeh toedjoeh taoen nja kitoe taoen hiroep Sarah. 'Toeloej Sarah poepoes di " KirjatArba, nja eta Hebron, di tanah Kanaan. Gantjang Ibrahim soemping, aloek-aloekan katilar Sarah, bari ditangisan. Gens kitoe Ibrahim angkat tiua noengkoelan papatenna, toeloej misaoer ka oerang 'Ari kaoela teh * Het, kijeu saoerna semah, nja djalma madjik di sarampejan; moegi majDarin ka kaoela geusan pakoeboeran milik di sarampejan, pikeun kaoela ngoeboer papaten kaoela,
;
'

14

15

16

anoe di himah kaoela. 'Ngawangsoel oerang Het ka Ibrahim, kijeu wangsoelanana ka andjeunna: 'Eh Djoeragan! reungeukeun kaoela: andjeun teh g6'^

17

reungeukeun kaoela: eta kgbon koe kaoela disanggakeun ka andjeun, kitoe deui goehana, anoe di djero kgbon, koe kaoela disanggakeun ka andjeun; disanggakeunana ka andjeun teh di hareupeun ijeu sadajana djalma bangsa kaoela; mangga, koerebkeun papaten andjeun. 'Brek Ibrahim soedjoed deui ka hareupeun priboemi tanah eta, 'bari seug misaoer ka Epron, kasaksian koe priboemi tanah eta, kijeu saoerna: Manawi aja kersa, paneda kaoela moegi reungeukeun kaoela: " pasSdjaan kaoela njanggakeun pangaos kebon; moegi ditjandak ti kaoela, seug kaoela dek ngoeboer papaten kaoela ka dinja. 'Ngawalon Epron ka Ibrahim, kijeu walonanana ka andjeunna: 'Eh djoeragan! reungeukeun kaoela: ari lahan pangaos opat ratoes sekel perak, nahaon eta mah di antara kaoela sareng andjeun? Mangga, papaten andjeun koerebkeun bae. 'Ari Ibrahim ngagoegoe ka Epron; toeloej Ibrahim f nimbang oewang, anoe disaoerkeun tadi, kasaksian koe sadajana oerang Het, dihatoerkeun ka Epron, opat ratoes sekel perak, lakoe ka toekang dagang. 'Geus poegoehs' kfibon Epron, anoe di Makpela, anoe hareu-

26

MOESA

24.

18

19

20

peun Mamre, nja kebonna katoet goehana noe di djero kebon, kitoe deui sakabeh kakaian anoe dina kebon, anoe dina sawewgngkeranana sakoeriling,'djadi kagoengan Ibrahim, kasaksian koe sadajana oeraug Het, koe sakoer bae anoe asoep lawang nagarana. Sanggeus kitoe Ibrahim ngoerebkeun Sarah geureuhana ka goeha kebon Makpela, anoe hareupeun Mamre, nja eta Hebron, di tanah Kanaan teja. 'Geus poegoeh eta kebon, katoet goehana anoe di djero kgbon, kagoengan Ibrahim, djadi pakoeboeran mihk, ti oerang Het. a p. 35 27; jos. u 15.
'
:

keun mah ka maneh, maneh teh pib6ijeu pangnjoempalian kami; ngan anak kami koe maneh poma oelah dipoelangkeun ka dinja. 'Toeloej eta abdi noempangkeun leungeunna dina handapeun tetepokan Ibrahim djoeraganana, prak soempah ka andjeunna

resiheun tina

hal i^erkara eta.


c p.

p.

47:29. 6

Kor. 7:39.

12:7; 22:16.

10

Tidinja eta abdi njokot sapoeloeh onta


ti

onta djoeraganana,

bi-al indit,

mawa

saroejjaning barang noe aloes-aloes, ka-

goengan djoeraganana; djoeng leumpang ka tanah Mesopotami, " ka nagara


11

b Lai. 7

5. c p.

21

22.
:

rf

p.

34

20, 24. e p. 14

23.

/p. 43:21. g

p.

25

9,

10; 49:30; 50:13.

PASAL
Ari
2

24.
12

Nahor teja. 'Geus datang, toeloej ngaderoemkeun onta ti loewareun nagara, deukeut hidji soemoer tjai, meneran wantji boerit, ninggang waktoe awewe
jeu:

Ibrahim geus sepoeh, geus lila pisan joeswana, sarta Pangeran geus ngaberkahan ka Ibrahim dina saniskarana. 'Tidinja Ibrahim marentah ka ab-

anoe njangking ka sakabeh kagoenganana, nja kijeu Leungeun maneh geura toempangkeun dina handapeun tetepokan kami maneh koe kami rek disoempahan njeboet Pangeran, Allah noe kagoengan sawarga, Allah noe kagoengan boemi koedoe nejangan pidjodoeun anak kami, tapi * oelah ngalamar anak oerang Kanaan, anoe koe kami ditjitjingan di tengahna. 'Enjana maneh koedoe leumpang ka tanah kami^ ka nagara asal kami, ngalamar jjidjodoeun anak kami Ishak. 'Ngawangsoel abdina ka andjeunna: Palangsijang eta istri teu kersaeun toemoet ka tanah ijeu koemaha ari kitoe, poetra gamparan koe koering kedah dipoelangkeun ka tanah asal gamparan ka loewar ? 'Ari lahiran Ibrahim ka kokolot teh: Masing hade-hade, anak kami koe maneh poma oelah dipoelangkeun ka dinja. 'Pangeran, Allah sawarga, anoe njandak diri kami ti boemi rama kami djeung ti tanah asal kami, sarta noe ngandika ka kami, samalah soempah ka kami, kijeu pangandikana Kami rek maparin ijeu tanah ka toeroenan maneh: nja eta tangtoe miwarang malaikatna ti heulaeun maneh, soepaja maneh ngalamar pidjodoeun anak kami ti dinja teh toeloes. 'D6mi saoepama eta istri teu daekeun noetoer:
'

dina, kokolot boemina,

13

14

15

16

''

17

18

19

boedal ngala tjai. 'Seug oendjoekan kiNoen Pangeran, Allah djoeragan simkoering Ibrahim * moegi-moegi ditepangkeun ka hareupeun simkoering dinten ijeu, sareng moegi midamel kaasihan ka djoeragan simkoering Ibrahim. 'Tah, simkoering nangtoeng di sisi ijeu soemoer tjai, sareng landjang-landjang, anak oerang nagara ijeu, keur boedal, sedja ngarala tjai. 'Moegi-moegi diparengkeun, saha-saha landjang, anoe koe simkoering bade ditjatoeran kijeu: Kendi njai moegi sodorkeun, kaoela hajang nginoem, seug njaoer: Mangga ngaleueut, malah koering rek nginoeman ka onta bapa ongkoh: moegi nja eta noe koe andjeun dikgrsakeun pigarwaeun abdi andjeun Ishak; moegi simkoering terang tina lantaran kitoe, jen andjeun midamel kaasihan ka djoeragan simkoering. a p. ll si 27 43. t p. 27 30. Geus kitoe, tatjan anggeus abdi teh oendjoekan, doemadakan ka loewar " Rabeka poetra Betoeel, anoe poetra Milka, geureuha Nahor, raji Ibrahim teja, sarta moenggoe kgndina. 'Ari eta landjang moetoeli koe geulis roepana, parawan, tatjan lakian; djoet toeroen ka soemoer, ngeusian kendina, tjat oenggah. 'Seug abdi teh moeroe, ngpangan eta landjang, bari mihatoer: Moen aja paidin, neda ngoejoep tjai saeutik tina kgndi njai. 'Wangsoelanana: Mangga, djoeragan! geura ngaleueut. Gantjang noeroenkeun kendina ka pananganana, bari seug diinoeman. 'Ba!
:

MOESA

24.

27

20

21

22

rang geus reres diinoeman, poknjaoer: Koering dek nimba deui pikeim onta bapa, doiigkap ka reres ngarinoemna. 'Gantjangua kendi ditjitjikeun kana paragina ngiuoera, seg loempat deui kana soemoer, nimba, nja nimbailn pikeun sakabeh ontana. 'Demi djalma teja b6ngongenn ka landjang teh, bari repeh, hajang njalio Pangeran ngaloeloeskeun djalanna atawa hanteu. a p. 22 23. Geus kitoe, barangna onta-onta geus djalma njoreres ngarinoem, toeloej eta kot hidji anting emas, beuratna sat6ngah sekel, djeung saj^asang geulang, pikeun pananganana, beuratna sapoe:

33

rami djeung parab ka onta-onta, kitoe deui tjai, pikeun ngoembah soekoe eta djalma djeung soekoe Imtoer-batoerna anoe ngiring. 'Teu lila eta djalma disoegoehan dahareun. D6mi pioendjoekna: Koering moal nSda, ari tatjan ngoendjoekkeun pihatoereun koering. Ari saoer Laban: Soemangga, saoerkeun!
""

a
34 35

p.

2G

29. 6 p.

43

24.

23

24

25

26 27

loeh sekel emas, 'bari mihatoer: Njai teh poetra saha? moegi maparin njaho ka kaoela. Koemaha di boemi toewang rama aja enggon pikeun kaoela sareug batoer-batoer ngarereb? 'Ari wangsoelanana ka diuja " Koering teh anak Betoeel, anoe poetra Milka, anoe beunang Milka ngowokeun pikeun Nahor. Saoerna deui ka dinja Boh djarami, boh parab, loba naker di imah, samalah gnggon pikeun ngargreb ge aja pisan. 'Broek eta djalma soedjoed ka Pangeran, 'sarta oendjoekan kijeu: Sagala poedji ka Pangeran, Allah djoeragan
:
'

36

Toeloej mihatoer kijeu: Koering teh abdi Ibrahim. 'Ari djoeragan koering " geus langkoeng-langkoeng nja dibgrkahan koe Pangeran, moenggah djadi agoeng pisan; dipaparin domba sarSng sapi, perak sareng emas, kitoe deui boedak lalaki-awewe, sarawoeh onta sarSng kalde. 'Samalah Sarah, geureuha djoeragan, sanggeusna sepoeh, ladjSng ngo-

wokeun

37

hidji poetra pamgggt bade ka djoeragan, sarSng djoeragan masihkeun ka poetra saniskanten kagoenganana. 'Geus kitoe djoeragan njoempahan ka

38

28

29

sunkoering Ibrahim, anoe hanteu nilarkeun kaasihanana sarSng kajaktosanana ti djoeragan simkoering; ari simkoering teja koe Pangeran geus ditoejoeu dina djalan ka boemi saderek djoeragan. 'Bral landjang teh loempat ka boemi iboena, ngoeningakeun sagala perkara noe tadi. a p. 22 23. Ari Eabeka kagoengan saderek lalaki, djgnenganana Laban. Bral Laban ka
:

39

40

Maneh koedoe nejangan pidjodoeun anak kami, oelah ugalamar anak oerang Kanaan, anoe koe kami ditjitjingan di tSngahna. 'Enjana maneh koedoe leumpang ka bangsa rama kami, ka kaom diri kami, ngalamar pidjodoeun anak kami. 'Pok koering oendjoekan ka djoeragan: Palangsijang eta istri teu kersaeun toemoet ka simkoering. 'Demi timbalanaua ka koering: Pangeran anoe
koering, kijeu timbalanaua
tapi
:

[koe]

kami

[dibakti,]

loemampah

di

loewar,
30

moeroe ka eta djalma, kana 'Baraug geus ningali anting, deui geulang dina panaugan saderekna teja, sarta barang geus ngareungeu tjarijos Rabeka saderekna, saoerna Kijeu-kijeu kasaoeran eta djalma ka koering seug Laban nejang eta djalsoemoer.
kitoe
:

41

42

ma
31

onta-onta, di

geuning keur nangtoeng di pglgbah sisi soemoer. 'Pok njaoer: " Eh noe diberkahan koe Pangeran! mangga geura tjalik; koe naon ngadSg di loewar? Kaoela geus netebahan imah,
;

43

32

kitoe deui enggon baris onta. 'Tidinja eta djalma asoep ka boemi. Heug ontana ditjoetjoelau, sarta merean ' dja-

pajoeneunana teja, tangtoe miwarang malaikatna njarengan ka maneh, sarta diloeloeskeun djalan maneh, soepaja maneh toeloes ngalamar pidjodoeun anak kami ti kaom kami, ti bangsa rama kami. 'Kakara maneh bgrgsih ti soempali kami, lamoen maneh datang ka kaom kami, tapi koe eta hanteu dipaparinkeun ka maneh nja didinja maneh pibergsiheun ti soempah kami. Geus kitoe poe ijeu koering dongkap ka soemoer; pok koering oendjoekan: Noen Pangeran, Allah djoeragan simkoering Ibrahim moegi-moegi kersa ngaloeloeskeun djalan simkoering, anoe koe simkoering keur dilakonan. Tah, simkoering nangtoeng di sisi ijeu soemoer tjai moegi-moegi dipargngkeun, saha-saha landjang, anoe bade ka loewar ngala tjai, ladjeng koe simkoering ditjatoeran
;
'

'

28
kijeu:
Tjik,

MOESA 2L
54

kaoela uSda nginoem tjai saeutik tina kendi njai; 'seugnjaoer ka simkoering: Mangga ugaleueut, malah koering rek nimbaan pikeuu onta bapa

sarta ka iboena njauggakeun barang noe moelja-moelja. 'Tidiuja pada daharnginoem, eta abdi reudjeung batoerbatoerna anoe ngiring teja; toeloej mareuting. Ari isoek-isoek haroedang, seug

ongkoh: moegi nja eta istri, anoe koe Pangeran dikgrsakeun bade ka poetra
45

46

47

48

49

50

djoeragan simkoering. 'Tatjan pai'antos koering oendjoekan sadjgro hate, doemadakan, Eabeka ka loewar, sarSug moenggoe kgndina; djoet loengsoer ka soemoer, bari ladjgng nimba. Pok koering mihatoer ka Rabeka: Tjik, kaoela ngda nginoem! 'Enggal Rabeka ngaloengsoerkeun kendina tina taktak, bari njaoer kijeu: Mangga ngaleueut, malali koering rek nginoeman ka onta bapa ongkoh. Rot koering teh nginoem, malah onta ge koe andjeunna diinoeman. 'Pok koering naros ka Rabeka, kijeu omong koering: JSFjai teh poetra saha*? Saoerna Auak Betoeel, anoe poetra Nahor, anoe beunang Milka ngowokeun pikeun Nahor. Seg koering nerapkeun anting ka pangamboengna, sareng geulang ka pananganana. 'Ladjgng koering broek soedjoed ka Pangeran, sareng moedji soekoer ka Pangeran, Allah djoeragan koering Ibrahim, anoe geus noejoen diri koering dina djalan anoe sajaktos, soepaja ngalamar poetra saderek djoeragan koering, bade pigarwaeun poetrana. 'Ari ajeuna, madak-madak arandjeun kersa midam61 kaasihan sareng kajaktosan ka djoeragan koering, moegi maparin njaho ka koering; sawangsoehia madak hanteu kersa mah, moegi maparin njaho ka koering, seug koering sedja malik, arek ka katoehoe atanapi ka kentja. p. i3 2. 6 p. i7 i 48 is. Ngawalon Laban djeung Betoeel, kijeu walonanana Ijeu p6rkara ka-loewarna ti Pangeran; kaoela mah ten kadoega ka sampejan ngomong goreng atawa
:
: ; ;
:

55

56

57

58

abdi teh mihatoer: Koering moegi didjoeroeug wangsoel ka djoeragan koering. 'D6mi saoer saderekna djeung iboena: Atoeh landjang teh sina tjitjing heula di kaoela sing rada lila, antara sapoeloeh peuting; mangke bae sampejan moelang. 'Pihatoerna ka darinja: Moegi oelah ngamangkekeun ka koering, da Pangeran geus ngaloeloeskeun djalan koering; moegi koering didjoeroeng lakoe, soepaja geura wangsoel ka djoeragan koering. 'Ari salaoerua Geura oerang njeloekan si landjang, oerang tanja karepna. 'Seug Rabeka disaoer, bari toeloej dipariksa kijeu Koemaha njai daek leumpang, miloe djeung
:

59

60

61

djalma? Wangsoelanana Soemoehoen, daek pisan leumpang. 'Tidiuja Rabeka saderekna, djeung " i^angasoehna, kitoe deui eta abdi Ibrahim djeung batoer-batoerna pada didjoeroeng lakoe; 'sarta pada ngaberkahan ka Rabeka, kijeu salaoerna ka andjeunna: Eh doeloer! moegi njai didjadikeun bareboereboe laksa, * sarta toeroenan njai sing kawaris lawang moesoeh-moesoehna. 'Toeloej Rabeka dangdan, kitoe deui landjang-landjangna, tjat taroenggang
ijeu
:

62

mangkat, ngiring eta djalkoe abdi teja Rabeka ditampa, bari toeloej moelang. o p. 35 s. 6 p. 22 17 Ari Ishak anjar soemping ti lebah " soemoer Lahai-roi, sarta tjalikna di takalde, bral

ma

ari

63

nah kidoel

teja. 'Geus kitoe Ishak ka loewar, sedja tapakoer di tegal, wantji rek boerit. Toeloej tjSngkat sotjana, ret
'

51

52

53

'Tah, Rabeka aja di hareupeun sampejan; tjandak bae, toeloej mangkat, sina djadi garwa poetra djoeragan sampejan, sakoemaha pangandika Pangeran teja. 'Demi geus kitoe, barang abdi Ibrahim ngadenge eta kasaoeranana, brSk njoeoeh kana taneuh, soedjoed ka Pangeran. 'Toeloej abdi teh ngaloewarkeun barang sipat gmas-perak reudjeung panganggo, dihatoerkeun ka Rabeka kitoe deui ka saderekna

hade.

beh daratang onta. Rabeka kitoe keneh tjengkat sotjana, ningali Is65hak;* djoet loengsoer tina onta. 'Toeloej njaoer ka abdi teja: Saha eta dj al64

ningali,

noe angkat di tSgal, mapag ka oerang? Wangsoelan abdi teh: Nja eta djoeragan koering teja. Top Rabeka njandak tijoengna, bari seug ditjin60

ma

doeng.

'Toeloej

abdi teh njarijoskeun

67

ka Ishak sakabelma perkara noe dilampahkeun koe manehnateja. 'Tidinja Rabeka koe Ishak dilebetkeun ka himah Sarah iboena; geus kitoe Rabeka diti-

MOESA

25.

29
sarta
kitoe

kab, djadi geiireulia Ishak, sarta dipikailsih. Kakara Ishak kalipoerau sanggeus katilar koe iboena. p. ig:u.
h Jos. 15
:

18.

17

PASAL
2

25.

ngaran-ngaranna, masing-masing desa-desana djeung kam* doewa welas geg6IJoeng-kampoengna, den, njangking sabangsa-bangsana. 'Sarta kijeu taoen hiroep Ismail, saratoes taoen, poendjoel tiloe poeloeh toedjoeh
Ismail,

rridinja Ibrahim kagoeugan deui geuJ-reuha, djengugauana Kgtoera. 'Nja eta " ngowokeun pikeun andjeunna Simran, Joksan, M6dan, Midian, Jisbak djeung Soeah. 'Ari Joksaii teja poepoetra Seba djeung D6dan; sarta poetra Dedan teja nja eta oerang Asoer, oerang Lgtoes djeung oerang Leoem. 'Ari poetra Midian teja Epa, Eper, Hanok, Abida djeung Eldaa. Nja eta sakabeh poetra

18

taoen. Tidinja Ismail " dongkap ka poepoet njawa, toeloej maot, dirijoengkeun ka bangsana. 'Ari Snggonna tjaritjing

semet Hawila tgpi ka Soer, anoe di hareupeun Mesir, tgroes tgpi ka tanah Asoer " ngenggonna ti hareupeun sakabeh saderek-saderekna. i Bab. i 29.
ti
''
:

19

20

saniskara kagoenganana dipaparinkeun ka Ishak 'dSmi poetra-poetra parekan Ibrahim mah koe Ibrahim dileler pasihan bae, sarta dipiwarang leumpang ugetan, nja ka tanah wetan, didjaoehkeun ti Ishak poetrana, meungpeung andjeunna hiroep keneh. a l Bab. 1:32. J p. is 4; 24:36. Sarta kijeu rejana taoeu djoemeneng Ibrahim, lilana andjeunna hiroep, saratoes taoen, poendjoel toedjoeh poeloeh hma taoeu. Geus kitoe Ibrahim dongkap ka poepoet njawa, toeloej poepoes, " keur bodas pisan nja ramboet, sepoeh, toer wareg nja oemoer; * dirijoengkeun ka bangsana. 'Tidinja andjeunna koe poetrana, nja eta koe Ishak djeung Is'Ai-i
*
: '

Kgtoera.

koe Ibrahim

cp.25:8.d p. 10 7. e p. 16 12. Ijeu teh toetoeran Ishak poetra Ibrahim.Ibrahimpoepoetralshak.'Geus kitoe Ishak oemoerna opat poeloeh taoen, keur mangsa nikah ka Rabeka poetra Betoeel,
6 p. 17
;

20.

anoe oerang Sam,


21

ti

tanah Mesopotami,

22

saderek Laban, oerang Sam teja. 'Ari Ishak sok n&ieda ka Paugeran, mangnedakeun geureuhana " sabab eta teh gaboeg. Lila-lila koe Pangeran ditarima l^anedana; toeloej Rabeka geureuhana )3obot.'Hidji waktoe poetrana papadoek;

23

mail, dikoergbkeun
10

ka goeha Makpela,
24

ii

di kebon Eprou poetra Sohar, oerang Het, anoe di hareupeun Mamre; 'nja eta kebon, anoe kenging Ibrahim ngagaleuh ti oerang Het teja di dinja dikoerebkeun Ibrahim djeung Sarah genreuhana. Geus kitoe, sanggeus poepoes Ibrahim, Allah ngaberkahan ka Ishak poetrana ari tjalikna Ishak di lebah soemoer Lahai-roi teja. p. 15 is; 35 29.
''

25

'

26

''

b 2 Kadja 22 12

20. c p. 23; 49

31.

cl

24

G2.

padoek di djero kandoenganaua. Pok Rabeka njaoer Oepama kitoe mah, naha mana kijeu? Bral angkat, naros ka Pangeran. 'Ladjeng koe Pangeran diandikaan kijeu Aja doewa bangsa di djSro beuteung maneh, doewa kaom mengke papisah ti awak maneh * ari kaom anoe hidji bakal kawasa ti kaom anoe hidji deui, sarta noe kolot bakal ngawoelaan ka noe ngora. 'Ana geus djgdjeg mangsana, dongkap ka ngowo, doemadakan kembar di djero kandoenganaua. 'Anoe ka loewar ti heula beureum, * saloewar awakna saperti haroedoem boeloe seug didjenenganan Esaoe. Sanggeusna kitoe ka loewar rajina, sarta pananganana njekgl keuneung Esaoe; " seug didjSnenganan Jakoeb. Mangsa diowokeunana oemoer Ishak geus dongkap ka gengp
: : ;

'

''

Ijeu teh toetoeran Ismail, poetra Ibrahim, anoe koe Hadjar, oerang Mesir, eusi-imah Sarah, didjoeroekeun adjang 13 Ibrahim teja. 'Nja ijeu ngaran poetra Ismail anoe lalaki, sangaran-sangaranna, noeroetkeuntoetoeranana:"tjikal Ismail, nja eta Nebajot; aja deui Kedar, Adbel 14 djeung Mibsam 'Misma, Doema, djeung isMasa; 'Hadad, Tema, Jetoer, Napis 16 djeung Kedma. 'Nja eta sakabeh poetra
;

poeloeh taoen.
Mai.

a p. i6 2. & p. 27 1:2; Eoem 9:1012. c p. 27:11. d


:

29.

Hos'.

12:4. e
27

p.

27:36; 32:28.

28

29

Ari eta moerangkalih pada ngagedean geus kitoe Esaoe djadi djalma bisa moro, djalma tegal demi Jakoeb djadi djalma satemenna, tjalikna nganggo himah. 'Ari Ishak miasih ka Esaoe, sabab kasedeiDua beunang moro demi Rabeka miasihna ka Jakoeb. "Hidji mangsa Ja; ; ;

30

MOESA

26.

30

koeb aja kaolahau, beunaiig andjeunua ngolah. Kabeneran Esaoe soempiug ti tggal, sarta tjape. 'Pok Esaoe misaoer ka Jakoeb Tjik, akang bere njatoe eta noe beureum-beui'eiim sawareh karana
:

31

32

33

34

akang tjape. Kitoe noe matak Esaoe " sok aja noe njeboet Edom. 'Ngawalon Jakoeb: Moedoe ngadjoewal ajeiina ka koering * hal katjikalan akang. 'Ari saoer Esaoe: SaSnjana, akang" eukeur leumpang kana maot; naon pigaweeunana katjikalan teh ka akang 1 Saoer Jakoeb: Moedoe soempah ajeuna ka koering. Pek Esaoe soempah ka Jakoeb djadi Esaoe ngadjoewal hal katjikalanana ka Jakoeb. 'Toeloej Jakoeb ka Esaoe ngahatoerkeun roti reudjeung kaolahan katjang teja. Seng Esaoe dahar-leueut, neut ngadgg, toeloej angkat. Djadi
'

geureuhana. Diwalon koe 'andjeunna: " Eta teh doeloer kaoela; karana sijeuneun ngalahir, jen Pamadjikan kaoela, [manahna] bisi aing koe djalma enggon ijeu dipaehan koe hal Rabeka; sabab geulis pisan roepana. 'Demi mangsa andjeunna gens rada lila di dinja, hidji waktoe Abimelek, radja Pelisti, nempo
:

tina djandela; katingali,


9

doemadakan,

10

''

Esaoe njoemahkeun hal katjikalan.


a
p.

36

1,

19.

b
17.

Moesa 21

17. c JSs.

22

13.

Ibr.

12:16,

PASAL
Geus

11

26.

kitoe dina tanah eta patjeklik, sedjen deui ti patjekhk " anoe bareto, anoe kenr djaman Ibrahim teja. Tidinja Ishak angkat ka Gerar teja, * ka Abimelek, radja Pglisti. 'LadjengPangeran nembongan ka andjeunna, sarta nimbalan kijeu: Maneh oelah mijang ka Mesir koedoe tjitjing dina tanah, anoe koe kami rek ditimbalkeun ka maneh. 'Nja njeniah dina tanah ijeu; sarta kami tangtoe njar6ngan ka maneh, djeung nga-

12

13

14

bgrkahan ka maneh; karana sakabeh tanah ijeu koe kami rek dipaparinkeun ka maneh djeung ka toeroenan maneh, sarta kami tangtoe netgpkeun * soempah, anoe koe kami disoempahkeun ka Ibrahim, bapa maneh teja. "Djeung kami rek ngadjengkarkeun toeroenan maneh, tjara bentang di langit; sarta sakabeh tanah ijeu koe kami rek dipaparinkeun ka toeroenan maneh. Malah di djero toeroenan maneh teh sakabehna bangsa di boemi bakal pada kabSrkahan. 'Pangkisabab Ibrahim noeroet kana toe teh lahiran kami, sarta ngadjaga kana djagaan kami, nja eta timbalan kami, inkoekoeh kami reudjeung papakon kami.
'^

15

iG

17

18

'Toeloej Ishak tjalik di G6rar.


6 p. 20
:

p. 12 p.

10.

Djab. 34

1.

c p. 22

16.

22

18.

Ari djalma Snggon eta naranjakeun

Ishak keur goegoejon djeung Eabeka geureuhana. 'Tidinja Abimelek ngaloeloengsoer tjalik ka Ishak, sarta misaoer kijeu Saestoena, istri teja geus tangtoe geureuha andjeun. Naha andjeun mana ngalahir, jen: Eta teh doeloer kaoela? Ngawalon Ishak ka radja: Sabab pikir kaoela: * Bisi aing dipaehan koe hal pamadjikan. 'Saoer Abimelek: Naha andjeun midamel kitoe ka kaoela sakabeh ? Gampang oge djalma saoerang ngedSng djeung geureuha andjeun; ana kitoe mah andjeun ngadatangkeun kasalahan ka kaoela sakabeh. 'Toeloej Abimelek marentah ka sakabeh djalma-djalma, kijeu parentahna: Saha-saha noe njabak ka eta djalma atawa ka geureuhana, tangtoe dipaehan. ap. i2:i3; 20:2. 6.p.20:ii. Tidinja Ishak dina tanah eta njebar; beubeunanganana dina sataoen harita " saratoes takSr, da andjeunna dibSrkaban koe Pangeran. 'Ari eta djalma djadi agoeng, beuki lila beuki agoeng, datang ka agoeng kaliwat-saking. 'Eta andjeunna kagoengan ingon-ingon domba, djeung iugon-ingon sapi, sarta reja pisan koering-koeringna, anoe matak oerang Pelisti pada darengki ka andjeunna. 'Ari sakabeh soemoer, ^ anoe beunang ngarali badega-badega ramana, keur djaman Ibrahim ramana, seg koe oerang Pelisti dioeroegan, disaeuran koe taneuh. 'Djeung deui Abimelek misaoer ka Ishak: Andjeun geura mangkat ti kaoela sakabeh; karana andjeun teh kawasa, ngabajahkeun katjida ka kaoela sakabeh. a Loek. 8 S. J p. 21 25. Bral Ishak angkat ti dinja, toeloej masang himah di ISgok GSrar, seug tjalik di dinja. 'Ari soemoer-soemoer tjai, anoe beunang ngarali keur djaman Ibrahim ramana, noe diaroeroegan koe oerang Pglisti sanggeus poepoes Ibrahim teja, koe Ishak dikarali deui, sarta dingaranan deui sakoemaha di:
:
:

MOESA

27.

31

19

20

21

22

23

24

25

ngarananaua koe vamana. 'Hidjimangsa badega Isliak keur ngarali di 16gok; seg di dinja manggih hidji soemoer tjai hiroep. 'Toeloej taroekang ngaugou ti Gei'ar masejaan ka taroekang ngangon Ishak, pokna: Ijeu tjai anoe dewek. Anoe matak eta soemoer koe andjeunna dingaranan Esek; sabab eta pada tjerewed djeuug andjeunna. 'Tidinja njarijeun hidji soemoer sedjen deui, heug djalma teja pada masejaftn deui koe hal eta, anoe matak koe andjeunna dingaranan Sitna. 'Geus kitoe ngalih ti dinja, sarta ngadamel hidji soemoer sedjen deui; ari koe hal eta mah hanteu paseja; anoe matak koe andjeunna dingaranan Rehobot, barinjaoer kijeu Karaua ajeuna Pangeran maparin kadjembaran ka oerang, tangtoe oerang baranahan dina tan ah ijeu. Geus kitoe andjeunna angkat ti dinja ka Berseba. 'Ladjgng Pangeran nembongan ka andjeunna dina peuting eta, sarta nimbalan kijeu: Ijeu kami Allah Ibrahim, bapa maneh; " eta maneh oelah sijeuu-sijeun karana kami noe njarengan ka maneh, sarta tangtoe ngaberkahan ka maneh, djeung ngadjengkarkeun toeroenan maneh, koe karana Ibrahim, abdi kami. 'Toeloej Ishak ngadamel
: ;

30
31

andjeun koe kaoela didjoeroeng angkat teh sargng kasalamgtan. Nja andjeun ajeuna noe dibSrkahan koe Pangeran. 'Toeloej Ishak hadjat ka tatamoe, seug
dalahar-leueut. 'Ari isoek-isoek taranghi, prak silih-soempah toeloej koe Ishak didjoeroeng moelih. Bral arangkat ti an;

32

33

djeunna djeung kasalamgtan. a p. 21 22. Geus kitoe, dina poe eta keneh, dj6boel badega Ishak, pada ngoeningakeun ka andjeunna hal jjerkara soemoer, beunangna ngali teja; ari pioendjoekna ka andjeunna: Simkoering mendak tjai. 'Toeloej eta koe andjeunna dingaranan Siba. Kitoe noe matak ngaran eta nagara " Berseba, datang ka poe ajeuna.
-.

a
34

p.

21

31.

35

oemoer Esaoe dongkap ka opat poeloeh taoen " toeloej geureuhaan ka Joedit poetra Beri, anoe oerang Het, djeung ka Basmat poetra Elon, anoe oerang Het keneh. "Ari eta doewanana ka Ishak djeung ka Rabeka * matak djaheut manah. a p. 4 19; 24 3 36 2, a.
Geus
kitoe,
;
: :

b p. 27:46.

PASAL
Ari

27.

keur mangsa Ishak geus sepoeh,

hidji altar di dinja, * djeung nj6boet padjenengan Pangeran; sarta andjeunna masangkeun himahna di dinja, djeung badega Ishak njarijeun deui hidji soe-

moer
26

di dinja.

p.

i5:i. 6

p.

12 :8.
3

27

28

Geus kitoe Abimelek tjalik ka andjeunna ti Gerar, njandak Ahoesat sobatna, djeung " Pikol, kapala baladna. 'Pok Ishak misaoer ka darinja: Koe naon andjeun noe matak saroemping ka kaoela Mapan pada geuleuh ka kaoela, sarta kaoela koe andjeun dipiwarang oendoer ti diri andjeun. 'Ari salaoerna Kaoela geus pada waspada pisan, jen Pangeran njarSngan ka andjeun, anoe matak kaoela aja pihatoer: Moegi
'I :

sarta sotjana " geus dongkap ka lamoer, hanteu teges ningalina, hidji waktoe andjeunna njaoer Esaoe, poetrana noekolot; lahirauanaka dinja: Enoeng! Ari wangsoelanana Noen, ijeu simkoering. 'Lahiran Ishak: Geuning, ama geus kolot, sarta ama hanteu njaho di poe ama pipaeheun. 'Ajeuna geura njokot parabot enoeng, * wadah djamparing djeung gondewana, los ka loewar ka tegal, pangmorokeun ama, sing aja beubeunangan. Seug ama pangnjijeunkeun kahakanan noe ngeunah, sakoemaha kabeuki ama, toeloej bawa ka ama, dek dahar; sangkan diri ama ngabSrkahan
:
'

ka enoeng samemeh ama paeh.


a
5
p.

48:

10.

6 p. 25: 27.

29

di antara oerang, di antara sadaja sareng andjeun, sedja ngadamel perdjangdjian sareng andjeun. 'Noe dipalar, andjeun teh ka kaoela sadaja oelah midamgl anoe awon, sapertos kaoela ge hanteu njabak ka andjeun, sareng sapertos kaoela ge woengkoel milampah kasaean ka_andjeun, sarawoeh

aja

soempah

Ari Rabeka ngareungeukeun, mangsa Ishak ngalahir ka Esaoe poetrana. Tidinja Esaoe angkat ka tggal, sedja moro; anoe beunang rek disanggakeun. 'Pok Rabeka misaoer ka Jakoeb poetrana,

kaoela

rama Snoeng
7

Saenjana, iboe ngadenge ka Esaoe, doeloer enoeng, kijeu lahima: 'Geura


kijeu

saoerna

bijeu ngalahir

moro, beubeunanganana bawa ka ama,

MOESA

27.

sarta

ama

pangnjijeunkeun kahakanan

10

11

noe ngeunah; ama dek dahar, toeloej dek ngabgrkahan ka enoeng di pajoeneun Pangeran, samemeli ama paeh. 'Ari ajeuna, gnoeng sing noeroet ka papatah iboe, ka sakoer anoe koe iboe rek diparentahkeuu ka giioeng. 'Geura los ka ingon-iugon, iboe pangnjokotkeun ti dinja doewa siki anak 6mbe, noe araloes koe iboe rek didjijeun kahakanan anoe ngeunah, pikeun rama enoeng, sakoemaha kasedepna. 'Toeloej koe enoeng eta koedoe disanggakeun ka rama gnoeng, sina toewang, sangkanna ngaberkahan ka enoeng samemeh rama poepoes.'Pioendjoek Jakoeb ka Rabeka iboe!

21

22

23

24

12

na: Salergsna, Esaoe, doeloer simkoering, djalma boeloean, doepi simkoering mah djahna limit. 'Bisi simkoering koe

25

trana: Naha, enoeng! mana gantjang teuing manggih? Wangsoelanana Wireh koe Pangeran, Allah ama, " dipgndakkeun ka hareupeun simkoering. 'Lahiran Ishak ka Jakoeb Isgr atoeh, enoeng! koe ama dek dirampaan, maneh gnja anak ama Esaoe, atawa lain. 'Sgr Jakoeb ngadeukeutan Ishak ramana; toeloej dirampaan; ari lahiranana: Sorana sora Jakoeb, dgmi leungeunna mah leungeun Esaoe. 'Anoe matak teu waspaoseun, sabab pananganana sapgrti panangan Esaoe saderekna, boeloean; tidinja dibgrkahan. 'Ngalahir Ishak: Na maneh enja anak ama Esaoe? Wangsoelanana Soemoehoen, jaktos simkoering. 'Lahiranana deui Deukeutkeun ka
: : : :

ama dirampaan; ana

kitoe

mah

sim-

13

15

ic

17

koering koe pangraos ama sapertos noe ngabobodo, djadi simkoering teh ka diri sorangan ngadatangkeun panjapa, moal ngadatangkeun berkah. 'Demi saoer iboena ka Jakoeb Eta, enoeng perkara panjapa koe iboe ditanggoeng. Sing noeroet bae ka papatah iboe; geura djig, pangnjokotkeun 'Bral Jakoeb angkat, pek ditjandak, bari disanggakeun ka iboena. Toeloej iboena ngadamel kadaharan noe ngeunah, sakoemaha kas6dep ramana. 'Geus kitoe Rabeka njandak impakean Esaoe, poetrana noe kolot, paj^akean noe leuwih aloes, anoe aja di andjeunna di djero boemi, pek dipakekeun ka Jakoeb, poetrana noe ngora 'sarta koelit anak 8mbe teja dipakekeun ka pananganana djeung ka noe limit dina tenggekna. 'Sok kadaharan noe ngeunah teja, sarta djeung roti beunang andjeunna ngadamgl, koe andjeunna dipasihkeun ka panangan Jakoeb poe:

ama, hajang dahar beunang gnoeng moro, soepaja diri ama ngabgrkahan ka gnoeng. Pek dideukeutkeun ka andjeunna, seug toewang, malah dihatoeranan
26

27

28

29

anggoer, toeloej ngaleueut. p. 24 12. Cleus kitoe Jakoeb koe Ishak ramana dilahiran kijeu Eh, gnoeng isgr atoeh, ama geura tjijoem. 'Sgr Jakoeb ngadeukeutan, bari njijoem ka andjeunna. Koe Ishak kaangseu baoeniug papakeanana, sarta toeloej dibgrkahan, kijeu lahirna: Saenjana, baoe gnoeng sapgrti baoe taneuh, anoe geus dibgrkahan koe Pangeran. 'Moegi-moegi maneh koe Allah dipaparin " tji-iboen langit reudjeung kalintoehan boemi, masing loba gandoem reudjeung anggoer.' Bangsa-bangsa koedoe ngawoelaan ka maneh, sarta
:

kaom-kaom koedoe njarembah ka maSing djadi kawasa ka doeloerneh. doeloer maneh; sakabeh anak indoeng
''

maneh koedoe njargmbah ka maneh.

"^

Saha-saha noe njapa ka maneh, sing disapa deui; djeung saha-saha noe ngabgrkahan ka maneh, sing dibgrkahan
deui.
30

18

trana. Toeloej Jakoeb asoep ka ramana, sarta oendjoekan kijeu: Noen, ama! Ngawalon Ishak: Ijeu ama di dijeu; saha

p. 49

25; 5

Moesa 33

18, 28; Djak. 8

12.

b p. 25:23. c p. 12:3.

19

gnoeng teh'? 'Pioendjoek Jakoeb ka ramana: Simkoering teh Esaoe, tjikal ama; simkoering ngalampahkeun sakoemaha lahiran ama ka simkoering teja moegi geura tanghi, linggih, mangga toewang ijeu beunang simkoering
;

31

20

salira ama ngabgrkahan ka simkoering. 'Ngalahir Ishak ka poe-

moro, sangkan

Geus kitoe, barang Ishak parantos" ngabgrkahan ka Jakoeb, kakara Jakoeb ka loewar ti pajoeneun Ishak ramana, djeboel Esaoe saderekna poelang moro. 'Seug eta ge ngadamgl kadaharan noe ngeunah, toeloej disanggakeun ka ramana, bari oendjoekan ka ramana: Noen ama! moegi geura tanghi, mangga toewang ijeu beunang moro poetra ama teja, sangkan salira ama ngabgrkahan

MOESA
42

2S.

33

32

33

ka simkoeriug. 'Pok Ishak ramana ngalahir ka dinja: Na maneh teh salia? Wangsoelauaua Noen, simkoering teh poetra ama, tjikal ama, nja Esaoe teja. 'Ngaggbeg Ishak, kaget kalangkoeng:

ama, heug aing dek modaran ka si Jakoeb, doeloer aing. "Aja noe ngoeningakeun ka Rabeka eta omongan Esaoe,
poetrana noe kolot. Gantjang Eabeka miwarang, ngala Jakoeb, poetrana noe ngora; toeloej misaoer kijeu ka dinja:

langkoeng, auggt katjida, bari ngalahir Na saha atoeh anoe bijeu boga beimang

34

35

se

37

38

39

moro, dibawa ka ama? ari koe ama didahar sakabehna, samemeh enoeng datang, sarta eta koe ama geus diberkahan, malah-malah diberkahanana teja tangtoe tetep. 'Barang Esaoe'' ngareungeu pilahir ramana, gero bae djedjgritan liwat saking, melas-m61is, anggt katjida. Pok oendjoekan ka ramana: Eh ama! simkoering oge moegi b6rkahan. 'Lahiran Ishak: Doeloer enoeng datang, make malsoe, geus njokot manten piberkaheun enoeng. 'Pioendjoek Esaoe: Paingan dingararan Jakoeb, da geus doewa kali ijeu ngadjoehgan ka simkoering. Bareto njokot katjikalan simkoering, bet ajeuua njokot piberkaheun simkoering. Pioendjoekna deui: Naha ama hanteu ngahantjengkeun berkah pikeun simkoering? 'Ngawalon Ishak, kijeu walonauana ka Esaoe: Saenjana, eta teh koe ama geus dikawasakeun ka gnoeng, sarta sakabeh doeloerna koe ama geus dibikeun ka dinja, sina djadi abdina, malah-malah koe ama geus dideudeul koe gandoeni djeuug anggoer; djadi ka maneh mah, enoeng! atoeh ama midamSl koemaha'? 'Ari pioendjoek Esaoe ka ramana Naha ama ngan kagoengan berkah hidji bae? Eh ama! simkoering oge moegi berkahan. Bari Esaoe nangis sSgrak-segroek. 'Ngawalon Ishak ramana, kijeu walonanana ka dinja Sagnjana, pignggoneun maneh djaoeh tina kalintoehan boemi, sarta djaoeh tina
: :

43

44

45

Masing njaho, Esaoe, doeloer maneh, aja pangarah ka maneh, s6djanadek maehan ka maneh. 'Ari ajeuna, enoeng! masing noeroet ka papatah iboe; geura dangdan, koedoe kaboer ka Haran, " ka Laban, saderek iboe. Seug koedoe tjitjing di audjeunna sababaraha poe, datang ka geus sirna panas-ati doeloer maneh. 'Ari geus datang ka 16mp6r ambek doeloer maneh ka maneh, sarta geus pohoeun ka noe koe maneh dilampahkeun ka dinja teja, geus tangtoe iboe miwarang, ngala maneh ti dinja. Pinahaoneun iboe kalapoeran koe maraneh doewaan dina poe
'

sahidji
4G

p.

24

29.
:

Toeloej Rabeka mihatoer ka Ishak " Ivoering geus bosen nja hiroep tina sabab anak oerang Het teja; oepami Jakoeb gadoeh bodjo ka anak oerang Het, anoe sapertos eta, kaasoep anak oerang

tauah

ijeu

mah, pinahaoneun koering


a
p.

hiroep ?

26

34, 35.

PASAL
kitoe
kijeu

28.
;

Tidiuja Jakoeb koe Ishak disaoer geus


dibgrkahan, sarta dipiwarang,

piwaranganana ka dinja: " Maneh poma oelah rek boga pamadjikan ka anak oerang Kanaan. 'Geura dangdan, koedoe leumpang ka tanah Mesopotami, ka boemi Bgtoeel, ramana iboe maneh, sarta koedoe ngalamar pipamadjikaneun
ti

''

40

tji-iboen langit ti loehoer.

'Maneh

pihi''

roepeun koe lantaran pedang maneh, djeung bakal ngawoelaan ka doeloer maneh. f Demi mengke, dimana maneh ngalantoer, seg maneh bakal ngaragragkeun j^asanganana tina poendoek maneh.
a Ibr. 11:20. & Ibr. 12:17. c p. 25:2934. d p. 27 28. e p. 25 23; 4 Moesa 24 18. f 2 Badja 8:20; 2 Bab. 21:8.
:

41

Ari Esaoe teh giroekeun ka Jakoeb tina hal berkah, noe koe ramana dianggo ngabgrkahan ka dinja teja, sarta Esaoe njaoer sadjero manahna: Geus deukeut ka mangsa prihatin katilar

dinja, salah-sahidji poetra Laban, anoe saderek iboe maneh teja. 'Ari Allah anoe moerba-wisesa moegi-moegi ngabSrkahan ka maneh, sarta maneh moegi didjadikeun baranahan reudjeung didjSngkarkeun eta maneh sing djadi pakoempoelan bangsa-bangsa. 'Toer Allah moegi-moegi ka maneh maparin * bSrkah Ibrahim teja, nja ka diri maneh sarta ka toeroenan maneh bareng djeung maneh, soepaja maneh kawaris tanah pangoembaraan maneh, anoe koe Allah dipasihkeun ka Ibrahim teja. Eta kitoe Jakoeb koe Ishak dipiwarang leumpang. Bral Jakoeb angkat ka Mesopotami, ka Laban poetra Bgtoeel, oerang Sam, sa;
''
'

34

MOESA
16

29.
lilir tina sarena, pok njaPangeran linggih di Sngkoe aing hanteu kanjahoan. 'Sarta Jakoeb sijeuneun, saoerna: Ijeu enggon matak sijeun katjida! Di dijeu moal lijan ti gedong Allah, sarta di dijeu lawang sawarga. 'Ari geus braj isoek, Jakoeb tanghi, top njandak batoe noe diteundeun dina siraheunana teja, " ditangtoengkeun didamgl toetoeuggoel, bari dikoetjoeran minjak di loehoerna. 'Toeloej eta gnggon koe Jakoeb dingaranau Bet-El ari tadina ngarau eta nagara Loes. 'Djeung deui Jakoeb ka loewar nadar, kijeu panadarna Manawi Allah njarguganka simkoering, kalijan ngaraksa ka simkoering dina ijeu djalan anoe koe simkoering keur dilakonan, sarawoeh ka simkoering m apar in pangan baris tedaeun sareng sandang baris pakeeun, 'toer simkoering dipoelangkeun deui ka imali poen bapa kalawan kasalametan geus kitoe Pangeran bade Allah simkoering, 'sareng ijeu batoe, noe koe simkoering geus ditangtoengkeun didjijeun toetoenggoel teh, * bade gedong Allah malah ti saniskantSn, anoe koe andjeun dipasihkeun ka simkoering, tinangtos simkoering njanggakeun " sapgrpoeloehna ka andjeun. o p. 31 45.

derek Rabeka, anoe iboe Jakoeb djeung

Ana Jakoeb
ijeu,

EsaOe
6

h p. 26

teja. 35.
:

a
c p. 17
:

p.

24:3; Hos. 12:13.

oer: Saestoena,
ari

8.

gon

Barang geus katangen koeEsaoeJen Jakoeb koe Ishak diberkahan, sarta dijiiwarang leumpang ka Mesopotami, ngalamar pipamadjikaneun ti dinja, basana dibSrkahau miwarang ka Jakoeb, kijeu
Ijiwarangauana Maneh poma oelah boga pamadjikan ka anak oerang Kauaan 'sarta Jakoeb anoet ka ramaiia djeung ka iboena, enggeus mangkat ka Mesopotami 'djeung katangen koe Esaoe, jen anak oerang Kanaan koe pangraos Ishak ramana garoreng toeloej Esaoe mangkat ka Ismail, seug gem-euliaau ka Mahalat poetra Ismail, anoe poetra Ibrahim, " saderek Nebajot, ^ ditambahkeun ka geureuhana noe doewa teja.
:

17

18

19

20

'

o
10

p.

25:13; 36:3. 6

p.

26:34.

Mangsa Jakoeb geus ka loewar


seba,
toeloej

ti

Ber-

21

11

12

13

14

angkat ngadjoegdjoeg ka Haran. 'Djog dongkap kana hidji 6nggon, seug ngarergb di dinja, sabab panonpoe geus soeroep pek njandak hidji batoe tina gnggon eta, diteundeun dina siraheunana, toeloej ebog, sare di enggon Greus kitoe ngimpi doemadakan, eta. aja hidji taradje, nangtoeng dina boemi, ari tjongona ngpi ka langit; sarta, doemadakan, " para malaikat Allah oenggah-toeroen dina eta. 'Doemadakan, Pangeran keur ngadeg dina loehoereun taradje, sarta nimbalan kijeu Ijeu kami Pangeran, Allah Ibrahim, anoe aki maneh, sarta Allah Ishak ijeu tanah, noe keur dikSdengan koe maneh, koe kami rek dipaparinkeuu ka maneh djeung ka toeroenan maneh. Djeung deui * toeroenan maneh jiidjadieun sapSrti keusik noe di
;
'

22

6 p. 35

6,

7.

e p. 14

20.

PASAL
J2

29.

npidinja Jakoeb djoeng deui lakoena, ke-

bat angkatna ka tanah oerang wetan.

'Hidji
tiloe

waktoe
;

ningali,

beh

hidji

soemoer

di tegal

sarta doemadakan, di dinja aja


;

'

boemi, nja maneh teh mgngke bgntjar ngoelon, ngetan, ngaler, ngidoel malah di djero maneh sarta di djgro toeroe;

15

nan maneh sakabehna bangsa di boemi bakal pada kabgrkahan. 'Djeung deui, masing njaho, kami teh njargngan ka maneh tangtoe kami ngaraksa ka maneh, ka mana bae maneh nja pileumpangeun, sarta maneh koe kami mgngke dipoelangkeun deui ka tanah ijeu; karana maneh koe kami moal ditilar, tangtoe datang ka diboektikeun sakoer anoe koe kami geus diandikakeun
;

ka maneh.

a Joh.

52. i p.

22

is.

goendoekan domba, keur ngabarak deukeut soemoer karana sakabeh goendoekan diinoemanana nja tina eta soemoer sarta ari batoe toetoep lijang soemoer teh g6de. 'Sakabeh goendoekan sok dikoempoelkeun ka dinja, seg djalmana ngadjoeugkatkeun eta batoe tina lijang soemoer, bari toeloej pada nginoeman dombana; geus kitoe batoena diteundeun deui dina lijang soemoer, dina gnggonna. 'Pok Jakoeb misaoer ka taroekaug ngangon: Eh doeloer-doeloer maraneh oerang mana? Wangsoelanana: Soemoehoen, " koering oerang Haran. 'Saoer Jakoeb ka darinja: Koemaha maraneh wawoeh ka * Laban poetra Nahor? Wangsoelanana Soemoehoen, teraug.
; :

MOESA
19

29.

'Saoenia deni ka darinja: Koemaha, Laban teh salamgt ? Waugsoelanana BSrkah, salamgt; toeli genning, nji Rahel poetrana keur ka dijeu, ugagiringkeun domba. 'Njaoer deui Jakoeb: Tab, beu:

mamang anoe anom.


mamang.

'Saoer Laban: Mending dibere ka agoes ti batan dibikeun ka djalma sedjen; sing tgtSp bae di
Tidinja Jakoeb " ngawoela toedjoeh taoen lilana, malar dibere Rahel; ari koe pangrasa Jakoeb mah itoeng poe-poe bae, bawaning koe asih ka Rahel.'Geus kitoe Jakoeb mihatoer ka Laban: Moegi paparin pibodjoeun koering; karanten geus djedjSg mangsana, hajang mandjingan

20

rang keneh

pisan_,

tatjaii

meudjeuhna
;

10

ngoempoelkeun ingou-ingon geura ngarinoeman domba, seg leumpang, arangon deui Wangsoelanaua Koeriug teu kadoega, ari sakabeh goendoekan tatjan dikoempoelkeun mab; geus kitoe ragem ngadjoengkatkeun batoe tina Ujang soemoer, kakara koering ngarinoeman domba. p. ii:3i. b p. 24:24, 29. Sabot Jakoeb keur sasaoeran keneh djeung eta djalma, soemping Rahel, ngaghingkeun domba ramana wantoening Rahel teh toekaug ngangon. Geus kitoe, mangsa Jakoeb ningali Rahel, poetra
'

21

22

ka

dinja. 'Heug Laban ngoempoelkeun sakabeh djalma gnggon eta, toeloej ha-

23

djat. 'Ari

geus peuting, seg Laban njan-

24

'

25

dak Lea poetrana, dianteurkeun ka Jakoeb; toeloej koe Jakoeb dilSbStan.'Sarta Lea poetrana koe Laban dipaparin Silpa, eusi-imahna, baris eusi-imah Lea. 'Demi
geus kitoe, wantji isoek, sihoreng teh Lea. Toeloej Jakoeb mihatoer ka Laban Naha ama midamel kitoe ka koering? Koering pangawoela teh ka ama, lain malar dipaparin Rahel? * Naha ama mana ngabobodo ka koering ? Saoer La'

11

Laban, anoe saderek iboena, sarta ningali domba Laban, saderek iboena, seug Jakoeb ngadeukeutan, ngadjoengkatkeun eta batoe tina lijang soemoer, bari toeloej nginoeman domba Laban, saderek iboena. 'Sarta Jakoeb njijoem

26

12

13

ka Rahel, bari nangis segrak-segroek. 'Toeloej Jakoeb mopojan ka Rahel, jen pgrnah alo ka ramana, sarta jen poetra Rabeka. Bral Rahel loempat, ngoeninga ka ramana. 'G-eus kitoe, barang Laban

27

meunang bedja perkara Jakoeb, poetra saderekna, goera-giroe Laban mapagkeun; gabroeg ngarangkoel, sarta ditjijoeman, bari seug ditjandak ka boemina.
14

28

29

Jakoeb njarijoskeun ka Laban sadajana perkara noe tadi teja. 'Pok Laban misaoer ka Jakoeb Poegoeh agoes
Toeloej
:

ban Hanteu kalampah di enggon ijeu, ngawinkeun boengsoena memeh tjikalna. 'Djedjegan heula " minggoe anoe ijeu, heug itoe ge engke dibere ka agoes, majar pangawoela noe koe agoes koedoe dipigawe deui ka mamang, pililaeunana toedjoeh taoen deui. 'Seg Jakoeb ngalampahkeun kitoe, ngadjedjegan minggoe anoe eta; toeloej koe Laban dileler Rahel poetrana, djadi geureuhana. 'Sarta Rahel poetrana koe Laban dipaparin BiUia,
:

30

teh djeung mamang toenggal satoelang sadaging. Tidinja Jakoeb tjalik di andjeunna meunang saboelan. a 2 Moesa 2:17.
''

eusi-imahna, baris eusi-imah Rahel. 'Tidinja Jakoeb ngalfibetan ka Rahel ongkoh; malah-malah miasih ka Rahel ti batan ka Lea. Toeloej ngawoela deui ka Laban, toedjoeh taoen deui lilana.
''

b Hak. 9 :2; 2 Sam. 5:

1.

a Hos. 12:13.

b
18.

p.

27:12.

Hak. 14:12, 17.

15

16

17

is

Geus kitoe Laban misaoer ka Jakoeb Koemaha agoes teh, pedah koelawarga mamang, rek ngawoela ka mamang teu dibajar? Tjik, bedjakeun ka mamang, naon piboeroehaneun agoes? 'D6mi Laban kagoengan doewa poetra awewe; djenengan lantjeukna Lea, ari djSnengan rajina Rahel. 'Ari Lea belek sotjana, dSmi Rahel mah aloes dgdgg, geulis roepa. 'Ari Jakoeb asiheun ka Rahel seug ngawangsoel kijeu: Koering sangggm ngawoela ka mamang toedjoeh taoen
;

d
31

Moesa 18

32

33

lamina, soepaja dipasihan Rahel, poetra

jen Lea teh dipikageuleuh, Pangeran moekakeun pianakanana d6mi Rahel mah gaboeg. 'Seug Lea njiram, toeloej ngowokeun hidji poetra lalaki, sarta dingaranan Roebin karana saoerna Sabab Pangeran ningali di kabalangsakan aing, noe matak ajeuna salaki tangtoe mikaasih ka aing. 'Tidinja bobot deui, toeloej ngowokeun deui hidji poetra lalaki, sarta Sabab Pangeran ngadakijeu saoerna ngoe, jen aing dipikageuleuh, noe matak
; ;
: :

Ana katingah koe Pangeran,

MOESA
13

30.

3i

maparin ijeu ongkoh. Seg koe Lea dingaranan Simon. 'Tidinja bobot deui, toeloej

ngowokeun

deui hidji poetra lalaki,


:

sarta kijeu saoerna Ajeuna, sakali ijeu, salaki aing taugtoe lajeut ka aing, sabab

35

aing ngadjoei'oekeun pikeun andjeunna anak lalaki; tina hal kitoe dingaranan Lewi. 'Tidinja bobot deui, toeloej ngowokeun deui hidji poetra lalaki, sarta kijeu saoerna Sakali ijeu dek moedji ka Pangeran; tina hal kitoe dingaranan Joeda. " Geus kitoe ngarandgg ngowona.
tiloe
:

adjang Jakoeb poetra lalaki noe kadoewa. 'Pok Lea misaoer: Mawabagdjaka aing; karana sakabeh awewe ka aing tangtoe njareboet bagdja. Noe matak koe Lea dingaranan Aser. p. 29 35. u Hidji waktoe, keur oesoem diboewat tarigoe, Roebin leumpang, seug di kebon
:

manggih boewah asihan; toeloej disanggakeun ka Lea iboena. Pok Rahel misaoer ka Lea Tjing, eta boewah asihan
:

15

p.

30:9,

17.

PASAL
Ari

30.

Rahel geus terangeun, jen andjeunna hanteu poetrailn pikeun Jakoeb, toeloej Rahel d6ngki ka saderekna, sarta mihatoer ka Jakoeb kijeu Koedoe maparin anak ka koering; oepami hanteu
:

iG

raah, tinangtos koering paeh! 'Seg Jakoeb djadi bgndoe ka Rahel, bari misaoer " Naha akang teh gaganti Allah, anoe mggatan boewah beuteung tinjai?
:

'Pihatoer Rahel: Cleuning ajaBilha, badega koering; soemangga andjeun nga16b6tan ka dinja, sina ngadjoeroe dina toeoer koering; * sangkan koering ge diadggkeun ti lantaran eta. 'Heg eta Bilha eusi-imahna koe Rahel disanggakeun ka Jakoeb, sina dianggo garwa; toeloej Jakoeb ngalSbfitan ka dinja. Seug
'

17

18

Bilha teh njiram, toeloej ngadjoeroekeun hidji poetra lalaki pikeun Jakoeb. Pok Rahel misaoer Allah ngabgneran ka aing, malah-malah geus ngamakboel ka pangda aing, boektina aing dipaparin anak lalaki tina hal kitoe koe Rahel dingaranan Dan. 'Tidinja Bilha, eusi-imah Rahel, reuneuh deui, toeloej ngadjoeroekeun adjang Jakoeb poetra lalaki noe kadoewa. 'Pok Rahel misaoer: Aing mantas taroeng djeung doeloer, taroenging Allah, malah aing anoe meunang
' :

19

20

21

timoe poetra atjeuk koe koering ditgda sawareh. Walonanana ka Rahel Naha hanteu tjoekoep adi njokot salaki atjeuk, wet hajang njokot deui boewah asihan timoe anak atjeuk? Ari saoer Rahel: Koe sabab eta peuting engke andjeunna pikoelemeun sareng atjeuk, naoer boewah asihan timoe poetra atjeuk. 'Barang Jakoeb soemping ti t6gal, wantji boerit, djol Lea ka loewar mapagkeun, bari mihatoer Akang kedah linggih ka koering, karanten akang kenging koering njewa koe boewah asihan timoe anak koering. Toeloej Jakoeb peuting eta koelSm djeung Lea. 'Ari Allah ngamakboel ka Lea; seug njiram, toeloej ngowokeun pikeun Jakoeb poetra lalaki noe kalima. 'Pok Lea misaoer: Allah geus maparin gandjaran ka aing, tina sabab aing njanggakeun eusi-imah aing ka salaki. Noe matak koe Lea dingaranan Isaskar. 'Tidinja Lea bobot deui, toeloej ngowokeun pikeun Jakoeb poetra lalaki noe kagenep. 'Pok Lea misaoer: Allah ka aing geus maparin kanoegrahan noe leuwih aloes; sakali ijeu salaki tangtoe tgtep linggihna di aing, sabab aing geus ngadjoeroekeun pikeun andjeunna ggnS^J anak lalaki. Noe matak koe Lea dingaranan S6boeloen. 'Sanggeusna ti dinja
'

Lea ngowokeun
22

hidji poetra

awewe,

sar-

ta dingaranan Dina.
sarta
23

anoe matak koe Rahel dingaranan Naptali,


9

Ari Allah ka Rahel oge " emoeteun, koe Allah dimakboel, boektina

Eadja 5:7. 6

p. 16

2.

Ari Lea geus terangeun, jen " andjeunna ngarandeg ngowona, toeloej njandak Silpa, eusi-imahna teja, disanggakeun ka

moekakeun pianakanana. 'Tidinja Rahel njiram, toeloej ngowokeun hidji poetra


lalaki, sarta njaoer kijeu: * Allah geus ngaleungitkeun kahinaan aing. Noe matak koe Rahel dingaranan Joesoep, bari Pangeran moegi ka aing njaoer kijeu:
'

24

10

11

12

Jakoeb, sina dianggo garwa. 'Tidinja Silpa, eusi-imah Lea, ngadjoeroekeun adjang Jakoeb hidji poetra lalaki. 'Pok Lea misaoer: Mawa oentoeng! Noe matak koe Lea dingaranan Gad. 'Tidinja Silpa, eusi-imah Lea, ngadjoeroekeun

'^

ngawoewoehan
a
25
1

hidji deui

anak
1
:

lalaki!
:

Sam.

19. i JSs. 4:1.

Loek.

25. c p. 35

16.

Geus kitoe, samantas Rahel ngowokeun Joesoep teja, pok Jakoeb miha-

MOESA

31.

37

26

27

28

29

toer ka Laban: Moegi koering didjoeroeng leumpang, s6dja wangsoel ka Snggon koering, ka tanah koering. 'Moegi maparin poen bodjo sarSng poen anak, beimang koering ngawoela ka salira ama, s6dja wangsoel karantgn " ama langkoeng oeninga dina pangawoela koering, auoe koe koering dilampahkenn ka salira ama. 'Ngawalon Laban ka andjeunna: Moegi ama manggih w61as dina panon agoes; koe ama gens karasa, pangdibSrkahan ama koe Pangeran, nja koe karana agoes. 'Njaoer deui Laban Tjik, s6boetkeun ka ama piboeroehaneun agoes; koe ama tangtoe dibere. 'Wangsoelanana ka Laban: Ama langkoeng oeninga dina pgtana pangawoela koering ka ama, sargng dina dja;
:

30

sakoer noe hideung dina domba; toeloej diselehkeun ka leimgeun poetra-poetrana. 'Sarta ngadamgl heuleut, lalakon tiloe poe, di antara andjeunna djeung Jakoeb. Ari Jakoeb ngangon Smbe-dom-

37

38

39

30

dina ingon-ingon ama di koering. 'KarantSn saeutik bae kagoengan ama memeh aja koering, doepi ajemia gens djgngkar, moenggah loba pisan; estoe

40

31

32

33

Pangeran ngaberkahan ka ama dilantarankenn ka tapak soekoe koering. Ari ajeuna, iraha koering bakal digawe ytikeun anak-bodjo koering ongkoh? 'Ari saoer Laban Ama pimereeun naon ka agoes? Wangsoelan Jakoeb: Montong maparin naon-naou ka koering. Madak kgrsa midamSl ka koering jjgrkawis ijeu mall, koering sanggem ngangon deui gmbe-domba ama, tinangtos didjaga deui. "Koering poe ijeu s6dja dek ngidgran sadajana 6mbe-domba ama, ngingkarkeun ti dinja oenggal-oenggal siki anoe toetoel sareng noe belang, sarawoeh oenggal-oenggal siki anoe hideung dina domba kitoe deui anoe belang sareng noe toetoel dina embe; nja eta piboeroehaneun koering. 'Ari kabgngran
:

41

ba Laban anoe kari. p. 3i 4i. Tidinja Jakoeb njandak dahan ki niSnjan, ki djarak djeung ki tjaringin, dahan ngalora; seug dipgsek, dipontrangkeun bodas, sina temboiig anoe bodas dina dahan teja. Toeloej eta dahan, beunang andjeunna mgsek, koe Jakoeb diteundeun dina djolang-djolang, dina paranti nginoem tjai, gnggon embe-domba bakoe daratangna nginoem, nja di hareupeun gmbe-domba. Ana daratang hajang nginoem, sok pada arewean. 'Djadigmbe-domba teh rareuneuh eukeur njanghareupan dahan-dahan teja. Geus kitoe 6mbe-domba pada aranakan anoe k6ndit, anoe toetoel sarta noe bfilang. 'Ari eta anak-anakna koe Jakoeb dipisahkeun. Toeloej embe-domba teh koe andjeunna disina njalanghareup ka noe kendit, djeung ka sakoer noe hideung dina 6mbe-doniba Laban. Djadi eta koe andjeunna didamel goendoekan misah keur andjeunna, hanteu ditjampoerkeun kana 6mbe-domba Laban. 'Geus kitoe, satijap-tijap gmbe-domba noe baredas dek ewean, Jakoeb neundeun dahandahan anoe kitoe di hareupeun panon
:
'

6mbe-domba
sina
42

teja,

dina djolang-djolang,

43

koering pidjadieun saksi koering dina mangsa pika-hareupeun satijap-tijap ama soemping, ngariksa boeroehan koering di pajoeneun ama mana-mana noe hanteu toetoel sareng noe hanteu bglang dina 6mbe, sarawoeh anoe hanteu hideung dina domba, nja eta pangajana di koering sebatkeun beunang maling.
;
:

arewean njanghareup kana dahan teja. 'Demi satijap-tijap 6mbe-domba halengker mah, hanteu diteundeun anoe matak Laban meunang noe halengker, ari Jakoeb mah meunang noe bargdas. 'Djadi eta djalma datang ka djSmbar liwat saking, moenggah loba nakgr nja kagoengan embe-domba djeung boedjang
;

awewe-lalaki, kitoe deui onta reudjeung


kalde.

PASAL
Geus
kijeu

31.

kitoe Jakoeb ngareungeu kasa-

34
35

'Ngawalon Laban: Hade, sakoemaha kasaoeran agoes bae. 'Dina poe harita keneh andjeunna ngingkarkeun sakoer badot anoe k6udit djeung noe belang, sarta sakabeh embe anoe toetoel djeung noe bglang, sakoer noe aja bodas, sarta

oeran poetra-j)oetra Laban noe lalaki, saoema: -Jakoeb geus njokot saniskara kagoengan rama oerang, sarta pangnjijeunna sakabeh kamoeljaan noe sakitoe teh nja ti kagoengan rama oerang. 'Djeung Jakoeb ningali pasemon Laban, sihoreng eta teh ka andjeunna geus teu tjara kamari-mangkoekna.'La-

MOESA

31.

djengPangeran nimbalan ka Jakoeb: Geura moelang ka tanah bapa-aki maneh, nja ka tanah asal maneli teja " ari kami taugtoe njargngan ka maneh. op. 28: 15, 21. Tidinja Jakoeb miwarang njaoer Rahel djeung Lea ka tggal, ka 6mbe-domba andjeunna. Sasoempingna pada dilahiran kijeu Akang enggeus nendjo pas6mon rama njai, eta ka diii akang geus ten tjara kamari-mangkoekna demi " Allah rama akang hanteu petot njargngan ka diri akang. 'Ari njai teh pada njaho, jen akang geus sakoewat-koewat nja ngawoela ka rama njai; 'balikanan rama njai mah ngagglo bae ka akang,
;
'

16

koering koe rama teh didjoewal, malahmalah ladangna didahar koe andjeunna pribadi bae. 'Sajaktosna, saniskanten arta-banda, noe koe Allah direboet ti rama koering teja, estoe anoe koering sar6ng anoe poen anak. Ari ajeuna, sadajana noe koe Allah ditimbalkeun ka akang
teja,

soemangga lampahkeun.
a
1

Eadja 12

16. 6 p. 29

18, 27.

17

18

wani boeroehan akang diganti-ganti tepi ka sapoeloeh kali ngan koe Allah hanteu diidinan migawe goreng ka akang. Saoepama misaoer kijeu Noe taroetoel piboeroehaneun maneh, heug sakabeh embe-domba anakan noe taroetoel; djeung saoepama kijeu saoerna Noe karendit piboeroehaneun maneh, heug sakabeh embe-domba anakan noe karSn;
'

19

20

21

9 dit.

'Djadi Allah ngareboet ingon-ingon

10

11

12

13

njai, sok dipajaarinkeun ka akang. Geus kitoe, basa embe-domba keur arewean, seg akang tjengkat panon, toeloej nendjo dina impian, doemadakan, embedomba lalaki, noe naroempakan embedomba awewe, aja noe kgndit, aja noe toetoel, djeung aja noe belang. 'Tidinja * Malaikat Allah nimbalan ka akang dina impian kijeu Jakoeb Diwangsoel koe akang: Noen, ijeu simkoering! 'Timbalanana deui: Maneh geiu'a tjengkat panon, tendjokeun sakabeh embe-domba lalaki, anoe naroempakan embe-domba awewe, aja noe kendit, aja noe toetoel, djeung aja noe belang; karana kami geus ningali saniskara noe koe Laban dilampahkeun ka maneh. 'Ijeu kami Allah Bet-El, " enggon maneh ngaminjakan toetoenggoel, enggon maneh ka loewar nadar ka kami teja. Ajeuna maneh geura dangdau, koedoe boedal ti tanah ijeu, moelang ka tanah asal maneh. o p. 26 24.
'

rama

Jakoeb dangdan, sarta ngamomotkeun poetra-garwana kana ontaonta. 'Djoeug angkat, njandak sakabeh ingon-iugonna djeung sakabeh radjakajana, noe beunang andjeunna, ingoningon kagoenganana, noe beunang andjeunna di Mesopotami; s6dja moelih ka Ishak ramana, ka tanah Kanaan teja. 'Harita Laban keur sepi, " angkat ngagoentingan dombana. Ari Rahel * maling tapekong anoe ramana. 'D6mi Jakoeb maling diri ti manah Laban, oerang Sam teja, pedah taja noe ngoeninga ka dinja jen andjeunna minggat. 'Bral andjeunna minggat, njandak sakabeh kagoenganana. Geus djoeng angkat, toeloej meuntas bangawan teja, sarta ngadjoegdjoeg ka pigoenoengan Gilad. i sam. 25 2.
Tidinja
:

6 p. 35: 22

2,

4; Kik. 17:5.

23

24

Ari dina poe noe katiloe aja noe ngoeninga ka Laban, jen Jakoeb minggat. 'Gantjang Laban njandak koelawargana, bral ngoedag, njoesoel ka Jakoeb, lalakon toedjoeh peuting; kaboeroe di pigoenoengan Gilad. 'Demi Allah njoempingan ka Laban, oerang Sam, dina impian ti peuting, sarta nimbalan ka dinja kijeu Masing hade-hade, maneh ka Jakoeb oelah rek ngomong, boh hade, boh
:

25

26

b p. 22:11. c p. 28:18.

27

14

15

Ngawangsoel Rahel djeung Lea, kijeu wangsoelanana ka Jakoeb: " Koering geus moal garadoeh doeoeman atanapi milik di boemi rama koering. 'Naha koering teh koe rama lain diangkSn sapgrtos djalma bangsa lijan? * Karantgn

28

goreng. 'Tidinja Jakoeb koe Laban kasoesoel. Ari Jakoeb geus njgblokkeun himahua di pigoenoengan; Laban djeung koelawargana kitoe keneh njgblokkeun himah di i)igoenoengan Gilad. 'Toeloej Laban misaoer ka Jakoeb ISTaha agoes milampah kitoe, maling diri ti hate ama, djeung maw a anak ama, sapgrti noe mawa djarahan, beunang koe pedang? 'Koe naon minggat soesoeloempoetan, djeung maling diri ti ama, sarta teu bebedja heula ka ama'? Tangtoe koe ama didjadjapkeun, make kararaean, make poepoedjian, make tgrebang djeung make katjapi. "Aii ama teh koe agoes teudibere njijoem-njijoem atjankaintjoe
:

MOESA
39

31.

39

29

sarta ka anak. Ajeuna agoes geus milamiaah anoe teu poegoeh. 'Leuugeun

ditSda. 'Anoe disasatlk sok tara


;

koe koering disanggakeun ka ama, satgrangna koe koering diggntosan " koe ama dipoendoet bae ti leungeun koering, dipa-

ama kawasa migawe goreng ka


tatajji

Allah rama

agoes, agoes peuting tadi


40

30

31

32

33

nimbalan ka ama, kijeu timbalauana Masing hade-hade, maneh ka Jakoeb oelah rek ngomong, boh hade, boh goreug. 'Ari ajeuna, pangleumpaug agoes teh meureim sabab angot nja hajang ka boemi rama agoes; na koe naon maling batara ama? Ngawalon Jakoeb, kijeu walonanana ka Laban Pangkitoe teh sabab koering sijeun karantgn piku- koering, bisi ama margboetkeun poetra ama, oelah sina miloe djeung koering. 'DSmi pgrkawis batara ama teja, saha-saha noe kapgndak njimpen, oelah sina hiroep. Soemangga geura ningalian, sing kasaksian koe ijeu koelawargi, naon bae kagoengan ama di koering, mangga tjandak. Ai-i Jakoeb teu oeningaeun, jen dipaling koe Rahel. 'Tidinja Laban ngasoepan
:

ting.

41

ti beurang, boh dipalingua ti peu'Koering ti beurang sok roeksak koe panas, ti peuting sok roeksak koe tiris, toer panon koering sok kalapoeran sasarean. 'Geus doewa poeloeh taoen ajeuna, koering nja aja di boemi ama; opat w61as taoen lilana koering ngawoela ka ama tiua sabab poetra ama noe doewa, sareng gengp taoen lilana tina sabab embe-domba ama; ari boeroehan koering koe ama diganti-ganti

lingna

42

dongkap ka sapoeloeh
Allah

kali.

'

Saoepama

koering, Allah Ibrahim, Kasijeun Ishak, hanteu njarengan ka koering mah, geus kantgnan koering ajeuna koe ama didjoeroeng moelang bari lengoh. Allah geus ningali dina kabalangsakan koering sareng dina hese-tjape leungeun koering, sarawoeh mepelingan

rama

himah Jakoeb, djeung himah Lea, sarta himah noe doewa eusi-boemi teja, weleh
34

ka ama peuting
6 p. 28:13; 32:9.
43

tadi.

a 2 Moesa 22

12, 13.

teu kapanggih. Ana geus ka loewar ti himah Lea, ngasoepan himah Rfihel. 'Ari koe Rahel eta tapekong geus ditjandak, dib6b6skeun kana kakasoeran onta, sarta ditjalikan. Toeloej koe Laban dirampaan saeusi himah, weleh teu kapanggih.

35

Tok Rahel
gi

oendjoekan ka ramana: Moe44

36

aja raos bendoe, reh simkoering hanteu kijat nangtoeng ti pajoeneun gamparan, karantSn simkoering kalergsan keur adat awewe. Heug Laban ngoebek-ngoebek, weleh tapekongna teu kapanggih. a p. a-.d.b p. is ii. Tidinja Jakoeb panas manahna, sarta madoean ka Laban. Pok Jakoeb mihatoer ka Laban: Nahaon kamasijatan koering'? Nahaon dosa koering, noemawi ama ngoebrak-ngabrik njoesoel ka koe''
:

gamparan oelah

kijeu walonanana anak awewe anak ama anak lalaki anak ama keneh; malah ijeu embe-domba nja gmbedomba ama, djeung saniskara noe katendjo koe agoes, ama anoe boga. Naha ama mangsa ajeuna dek migawe naon ka ijeu anak ama awewe atawa ka anakna, beunangna ngadjoeroekeun ? 'Ari

Ngawalon Laban,
:

ka Jakoeb

Ijeu
ijeu

kitoe deui

ajeuna, hajoe oerang njijeun pgrdjangdjian, ama reudjeung agoes; nja eta miuang45

ka djadi saksi di antara ama djeung agoes. 'Toeloej Jakoeb" njandak hidji batoe,
ditangtoengkeun didamel toetoenggoel. 'Sarta Jakoeb misaoer kakoelawargana: Geura pada moeloeng batoe! Top njarokot batoe, didjijeun toempoekan toeloej dalahar di dinja dina eta toempoekan. 'Ari eta teh koe Laban dise;

46

37

ring,

38

'anoe mawi ama ngarampaan ka sadajana barang koering? Nahaon anoe kapendak saniskantgn barang boemi ama? Teundeun di dijeu di hareupeun koelawarga koering sarSng koelawarga ama, nja eta sina ngoeroeskeun pgrkawis andjeun ka koering- 'Geus doewa poe-

47

48

49

loeh

taoen ajeuna koering nja aja di ama. Domba ama sargng Smbe ama hanteu boeroeng anakan, sarawoeh lalakina Smbe-domba ama koe koering hanteu

50
I

boetkeun Jggar Sahadoeta; dgmi koe Jakoeb disSboetkeun Gal-ed. 'Pok Laban misaoer: Ijeu toempoekan mangsa ajeuna djadi saksi di antara ama djeung agoes. Tina hal kitoe eta teh diseboetkeun Gal-ed; 'sarta Mispa ongkoh, sapedah Laban misaoer kijeu: Pangeran moegi-moegi ningalikeun di antara ama djeung agoes, dimana oerang geus padjaoeh. 'Oepama agoes njoekgrkeun ka

40

MOESA

32.

anak ama, atawa lamoen boga deui pamadjikan, ditambahkeun ka anak ama, hanteu aja djalma di oerang; masing nginggtkeun, Allah anoe djadi saksi di antara ama djeung agoes. 'Misaoer deui Laban ka Jakoeb: Tab, ijeu teh toempoekan; sarta tab, ijeu teb toetoenggoel anoe beunang ama njijeun di antara ama djeung agoes. 'Ijeu toempoekan teb djadi saksi sarta ijeu toetoenggoel teb djadi saksi, moal ama arek ka agoes, ngaliwat ka ijeu toempoekan; nja kitoe deui agoes moal arek ka ama, ngaliwat ka ijeu toempoekan djeung ka ijeu toetoenggoel, nijat goreng. 'AUab Ibrabim djeung Allah Nabor, Allah rama noe doewaan, * moegi ngaboekoeman di antara oerang! Toeloej Jakoeb soempab, njeboet Kasijeun Isbak ramana teja. p. 28 is. h p. le 5. Tidinja .Jakoeb meuntjit pikoerbaneun di pigoenoengan, bari koelawargana pada diondangan dabar. Seg dalabar, bari toeloej mareutingdi pigoenoengan.' Wantji isoek-isoek Laban tangbi, geus kitoe njijoeman poetoena djeung poetrana, bari pada diberkaban; toeloej Laban angkat, moelib ka enggonna.
;
: :

51

52

53

10

51

55

gamparan, ka Esaoe malah-malah ajeuna keur di djalan, mapag ka gamparan, njandak opat ratoes djalma. "Toeloej Jakoeb langkoeng-langkoeng nja sijeuneun, sarta soesaheun katjida. Tidinja djalma-djalma noe ngiring ka andjeunna, kitoe deui embe-domba, sapi reudjeung onta, koe andjeunna dibagi, didamel doewa balad. 'Ari manabna kijeu: Oepama Esaoe ngadatangan ka balad anoe bidji, sarta disarabSt, seug balad anoe kari pirahajoeeun. 'Sarta Jakoeb oendjoekan kijeu: Noen Allah aki simkoering Ibrabim noen Allah bapa simkoering Isbak! noen Pangeran, anoe nimbalan ka simkoering kijeu teja: " Geura moelang ka tanab maneb, djeung ka nagara asal maneb, sarta kami tangtoe midamgl kahadean ka maneb 'Simkoering teh hina teuing, * hanteu sae IHsan namjDi sadajana kaasihan sareng sadajana kajaktosan, anoe koe andjeun geus dipidamel ka abdi gamparan. Karantgn simkoering bareto meuntas ijeu iteuk simtji Jordan ngan kadoewa koering bae, doepi ajeuna simkoering
;
! !

11

PASAL

32.

rridinja Jakoeb djengkar, ngaladjengJ-keun djalanna; seug kapapag " koe malaikat Allah pirang-pirang. Barang koe Jakoeb katingali, pok misaoer Ijeu teb wadya-balad Allah noe matak eta
'

12

enggon koe andjeunna dingaranan Mabanaim. a p. 28 12. 3 Geus kitoe Jakoeb ngibgran ti pajoeneunana ka Esaoe saderekna, ka ta4 nah Seir, bilangan Edom. 'Noe dioetoes
:

geus djadi kana doewa balad. 'Moegimoegi simkoering diloepoetkeun ti leungeun poen doeloer, ti leungeun Esaoe karanten simkoering sijeun pisan koe eta, bisi engke datang, njabgt diri simkoering, indoeng sinarengan anak. 'MaKami pan andjeun nimbalan kijeu teja tangtoe midamel kabadean ka maneb, sarta toeroenan maneb koe kami rek didjadikeun sapfirti keusik noe di laoet, anoe hanteu beunang dibilang tina kalobaanana. p. si: 3, 13, 42. b 2 sam. 7: is.
''

c p.

28:13,

14.

13

diparentah, kijeu parentahna:


:

Maraneb
li

koedoe oendjoekan kijeu ka djoeragan kami, ka Esaoe Aja pibatoer abdi gamparan .Jakoeb, kijeu Simkoering mantas njemah di Laban, nja ngantjik dongkap ka ajeuna. 'Sareng deui simkoering gadoeh sapi kalajan kalde, embe-domba sarawoeh boedjang lalaki-awewe. Ari noe mawi simkoering ngadjoeroeng ngoeninga ka djoeragan, soepaja mendak koernija dina sotja gamparan. Geus kitoe oetoesan teh daratang deui ka Jakoeb, oendjoekan kijeu: Koering sadaja parantos ngadeubeusan ka raka
:

15

iG

andjeunna peuting eta ngargreb di diuja, sarta njandak ti noe katjangking koe pananganana, keur pangabakti ka Esaoe saderekna: "embe awewe doewa ratoes, djeung 6mbe badot doewa poeloeh; domba awewe doewa ratoes, djeung domba lalaki doewa poeloeh "onta bikang noe kern* njaroesoean tiloe poeloeh, katoet anak-anakna sapi bikang opat poeloeh, djeung sapi lalaki sapoeloeh; kalde bikang doewa poeloeh, djeung kalde lalaki sapoeloeh. 'Nja eta seug diselehkeun ka leimgeun badega-badegana, masing-masing goendoekanana, bari ngalahir ka eta badega-

Geus kitoe

MOESA
27

33.

41

17

18

19

20

21

badega kijeu: Maraneh geura ijang ti heulaeun kami, djeungkoedoe ngajakeun heuleut di antara goendoekan kana goendoekan deui. 'Sarta andjeunna marentah ka noe pangheulana, kijeu pareutahna: Dimana maneh patgpoeng djeung Esaoe, saderek kami, sarta mariksa ka maneh, kijeu lahirna: Maneh djahna saha, djeung rek leumpang ka mana, sarta saha noe boga ijeu noe ti hareupeun maneh? 'toeloej maneh koedoe oendjoekan kijeu: Soemoehoen, noe gadoeh tamah abdi gamparan Jakoeb; ijeu teh pangabakti, keur kikintoen ka djoeragan simkoering Esaoe sarSng, sa16r6sna, andjeunna ge 6ngke ti poengkoer. 'Ari marentahua ka noe kadoewa kitoe keneh, ka uoe katiloe kitoekeneh; ka sakabeh noe rek leumpang ngagiringkeun goendoekan, kitoe keneh bae lahirna: Maraneh, dimana papanggih djeung Esaoe, koedoe oendjoekan sakoemaha omongan noe bijeu teja. 'Djeung koedoe aroendjoekan deui kijeu: Sal6rgsna, abdi gamparan Jakoeb engke ti poengkoer. Karana manah Jakoeb Aing dek ngaleungitkeun awon pameunteuna, koe lantaran pangabakti, anoe leumpang ti heulaeun aing sanggeusna kitoe koe aing dek ditemonan, malah-mandar aing ditarima. 'Bral eta pangabakti ari andjeunna ijang ti pajoeneunana
;
:

28

berkahan heula ka koering. 'Lahiranana ka Jakoeb Saha ngaran maneh? Wangsoelanana: Soemoehoen, Jakoeb. 'Lahiranana deui * Ngaran maneh moal di: :

29

seboet deui Jakoeb, satggSsna Israil;<^ karana maneh taroeng djeung Allah sarta djeung djalma-djalma, toer maneh noe meunang. 'Pok Jakoeb naros, kijeu panarosna: Moegi maparin njaho padj6n6Keur ngan andjeun. Ari walonanana
'^
:

30

naon maneh nanjakeun ngaran kami? Seug Jakoeb koe andjeunna dibSrkahan di dinja. 'Toeloej eta gnggon koe Jakoeb
dingaranan P6niel karana [saoerna] aing geus nendjo Allah pahareup-hareup, sarta njawa aing geus ditoeloeng. 'Mangsa Jakoeb ladjeng ti Pgnoeel teja, kab6n6ran andjeunna kabidjilan panon-poe sarta andjeunna djingkloek koe hal poehoe pingpingna teja. 'Tina hal kitoe noe matak anak-poetoe Israil n6pi ka mangsa ajeuna tara ngahakan oerat pandjang, noe dina boekoe poehoe pingping, sabab
;

31

32

andjeunna ngaragap ka boekoe poehoe


pingping Jakoeb, 16bah oerat pandjang
teja.
31.

a
c

Moesa 3:16. b
12:4,
5.

p.

35:10;

Badja 18:
18. e Djab.

Hos.

d Hak. 13:17,

80: i.

PASAL

33.

rpidinja Jakoeb tjgngkat sotjana sarta


J-uingali, beh Esaoe soemping, diiring koe opat ratoes djalma. Gantjang moerangkalih dibagikeun ka Lea, djeung ka Kahel, sarta ka noe doewa eusi-boemi
2

mah
22

23

peuting eta ngargreb dina pasanggrahan. Demi dina peuting eta neut andjeunna tanghi, seug njandak geureuhana noe doewa, djeung eusi-boemina noe doewa, kitoe deui poetrana noe sawelas, s6dja meuntas peupeuntasan " tji Jabok. 'DSmi geus ditjaraudak, toeloej pada dipeuntaskeun ka eta waloengan, djeung

teja.

2i

meuntaskeun deui kagoenganana salijan ti eta. 'Ari Jakoeb kantoen njalira. Geus
kitoe aja hidji djalma g61oet djeung Jakoeb, ngpi ka balebat padjar. 'Ana geus waspaoseun, jen teu ijasaeun ngelehkeun

25

'Ari eta eusi-boemi djeung poetrapoetrana disina ti heula; Lea djeung poetra-poetrana sapandeurieun eta; " demi Rahel djeung Joesoep pangpandeurina. 'Toeloej andjeunna madjeng ti heulaeun sakabeh, broek soedjoed ka taneuh toedjoeh kali, dongkap ka tSpang djeung saderekna. 'Goera-giroe Esaoe njampeurkeun ka Jakoeb, gabroeg ngarontok, ngarangkoel kana tengggkna,

26

ka Jakoeb, pek ngaragap ka boekoe poehoe pingpingua, noe matak boekoe poehoe pingping Jakoeb datang ka misalah, mangsa ggloet. 'Tidinja ngalahir kijeu: Kami lesotkeun, dek leumpang; karana geus balebat padjar. Ari wangsoelan Jakoeb: Andjeun koe koering moal dilesotkeun, anging koedoe nga-

bari ditjijoeman; sarta pada nangis. 'Tidinja Esaoe tjengkat sotjana, sarta ningali eta istri-istri djeung maroerangkalih teja; pok misaoer: Eta saha, noe ngiring ka raji? Ari walonanana: Soemoehoen, * poen anak, pasihan Allah ka abdi gamparan. Ser eusi-boemi teja pada ngadeuheusan djeung poetra-poetrana, toeloej saroedjoed. 'Woeh Lea
'

42

MOESA

34.

ngadeuheusan djeung poetra-poetrana, toeloej saroedjoed; sanggeuseta seg Joesoep djeung Rahel ngadeuheusan, toe8 loej saroedjoed. 'Misaoer deui Esaoe: Naon pikersaeun raji perkawis sadajana wadya-balad, anoe paamprok sareng akang teja? Walonanana: Soepaja simkoering mendak koernija dina sotja djoe9 ragan. 'D6mi saoer Esaoe: Eh raji! kabogailn akang lobapisan; kabogaan raji losing tetep bae di raji. 'Saoer Jakoeb: Oelah milahir kitoe oepami simkoering mgudak koernija dina sotja akang, moegimoegi eta pangabakti simkoering ditampi ti leungeun simkoering, rehing
;

tami,

ladjeng deui,

soemping ka

"

na*

gara SSkem, anoe di tanah Kanaan,


19

sarta salamgt. Toeloej masanggrahan di hareupeun eta nagara. 'Cleus kitoe Jakoeb ti poetra-poetra Hemor, rama Sekem, * ngagaleuh saloewoek tegal, eng-

20

gon andjeunna masangkeunhimahnateja, harga saratoes wang perak. 'Toeloej Jakoeb ngadggkeun hidji altar di dinja,
"^

sarta diseboetna
a
p. 34:

Allah nja Allah


6 p. 28
:

Israil.
c Jos.

20;

35: 4; 37: 12.


12:
7.

21.

24: 32.

V.

PASAL

34.

koe sabab simkoering nendjo pameunteu akang * sasat nendjo pameunteu Allah, sargng simkoering koe akang kamanah.
11

Hidji mangsa " nji Dina, poetra Lea, anoe beunang Lea ngowokeun pikeun Jakoeb teja, ka loewar, ngandjang ka lan2

12

13

'Moegi ditampi eta bgrkah simkoering, anoe disanggakeuu ka akang sabab Allah aja sih-koernija ka simkoering, sargng sabab simkoering gadoeh saniskanten. Ari Jakoeb ngeukeuhan ka Esaoe, toeloej ditampa. 'Geus kitoe Esaoe misaoer: Hajoe oerang indit, oerang madjoe ari akang sedja leumpang ti heulaeun raji. "Demi walonan Jakoeb: Djoeragan langkoeng oeninga, ijeu baroedak
; ;

djang-landjang tanah eta. Geus kitoe katendjo koe Sgkem poetra Hemor, oerang Hiwi, gSgSden tanah eta; pek ditjokot, bari toeloej dibawa ngedgng, dipaksa. 'Ari hate SSkem ngaraketan ka Dina poetra Jakoeb, sarta SSkem njaaheun pisan ka eta landjang, djeung ngoepahan kana manah eta landjang. Malah Sgkem
'

'

oendjoekan ka

Hemor ramana,

kijeu

il

15

masih ngalora, samalah embe-domba sarSng sapi di simkoering aja noe njaroesoean; oepamina dikgntjengkeun, sapoe oge tinangtos ingon-ingonan paraeh sadajana. 'Djoeragan mangga ladjgng bae ti heulaeun abdi gamparan ari simkoering mah sedja madjoe lalaoenan bae sabijasa simkoering, noeroetkeun lakoening tjotjooan anoe ti heulaeun simkoering, sargng noeroetkeun lakoening ijeu baroedak, dongkap ka simkoering tjoendoek ka djoeragan, ka Seir. 'Njaoer deui Esaoe: Lamoen sapoek, ijeu bala noe ngiloe ka akang dek ditinggalkeun sawareh di raji. Ari walonan Jakoeb Bade naon, noen? Moegi simkoering mendak
;
:

pioendjoekna: Moegi koeringpanglamarkeun eta landjang, soepaja djadi bodjo koering.'Tidinja Jakoeb meunang warta, jen eta teh nganadjiskeun ka Dina poetrana. Harita poetra Jakoeb noe lalaki pada aja di tggal, keur naroenggoean ingon-ingon andjeunna. Seug Jakoeb repeh bae n6pi ka maroelang poetra-poetra.
a
p.

30: 31.

Bral Hemor, rama S6kem teja, ka loewar, tjalik ka Jakoeb, sSdja sasaoeran djeung andjeunna. 'Kabeneran jjoetra Jakoeb maroelang ti tegal. Barang geus mareunang bedja, seg eta djalma pada njeri angen, sarta padapanaseunkatjida, sabab eta teh migawe " noe ten patoet di Israil, poetra Jakoeb dibawa nggdeng

16

koernija dina sotja djoeragan. 'Toeloej Esaoe poe harita keneh malikan djalanna, moelih ka Seir. a p. 37: s. 6 p. 48:9.
C p. 32: 30.

17

DSmi Jakoeb ladjSng ka Soekot. Sasoempingna ngadamel boemi pikeun andjeunna,


sarta baris ingon-ingonanana

karana hanteu meunang migawe 'Pok Hemor misaoer kaarandjeunna, kijeu saoerna Sekem, anak kaoela, mikargp pisan hatena ka poetra andjeun noe istri moegi dipaparinkeun ka dinja, soepaja djadi bodjona. 'SarSng moegi
teja;
kitoe.
:

18

ngadamgl kandang-kandang; kitoe noe matak eta gnggon dis6boetkeun Soekot. 'Sanggeus Jakoeb soemping ti Mesopo-

10

kSrsa babarajaftn sareng kaoela sadaja; poetra arandjeun noe istri paparinkeun ka kaoela sadaja, ari anak kaoela sadaja noe awewe tjarandak koe andjeun sadaja; 'sargng moegi tgtSp tjalik di
''

MOESA

34.

43

11

12

tanah teh jjiajaeun di pajoeneun arandjeun; moegi maratoeh, sar6ng soemangga pada wara-wiri kalajan kagoengan milik dina ijeu tanah. Tok S6kem mihatoer ka rama Dina djeung ka saderek-saderek Dina: Moegi koering mgndak koernija dina sotja andjeun sadaja; sarSng naon bae pilahir andjeun sadaja ka koering tinangtos disanggakeun. 'Soemangga ka koering moendoet mas-kawin sareug hatoeran sing g6de pisan; naon bae pilahir andjeun sadaja ka koering tinangtos disanggakeun ngan landjang teja moegi-moegi dipadijeu; ari
''

noe sakitoe lega ngentja-ngatoehoe teh, sing aja di hareupeunana. Ari poetra itoe noe istri oerang lamar keur pipamadjikaneun, sarta anak
22

oerang noe

awewe oerang bikeun ka

darinja.

'Ngan

23

djalan kijeu eta djalma sedja njoemanggakeun ka oerang, daraekeun maratoeh di oerang, soepaja djadi bangsa hidji, nja eta lamoen di oerang disoenatan sakabeh noe bangsa lalaki, sapSrti eta ge pada disoenatan. 'Ingon-iugonanana, djeung babandaanana, sarta sakabeh sasatoanana, na eta teh lain adjang oe-

rang? Ngan oerang koedoe njoemang-

parinkeun, soepaja djadi bodjo koering.


a
5

gakeun ka darinja; moen kitoe mah


tangtoe maratoeh di oerang.
24

Moesa 22: 21; Moesa 22:


16.

Jos.

7:

15.

6 5

Moesa

7; 3.

Hak. is: lo.

c 2

13

14

Ngadjawab poetra-poetra Jakoeb ka Sekem djeung ka Hemor ramana, make tipoe, sartanjalaoer, sapedah Sekem nganadjiskeun ka Dina saderekna; 'kijeu salaoerna ka dinja: Teu kadoega teuing kaoela teh milampah perkara kitoe, mikeun doeloer kaoela " ka djalma noe koeloep karana matak hina ka kaoela
;

25

Seug pada ngagoegoe ka Hemor djeung ka S6kem poetrana, " sakoer djalma noe sok ka loewar lawang nagarana; toeloej disoenatan sakabeh noe bangsa lalaki, sakoer noe sok ka loewar lawang nagarana. 'Geus kitoe, dina poe noe katiloe, keur meudjeuhna eta njareri, pek doewa poetra Jakoeb, Simon djeung Lewi, saderek Dina teja, pada njokot
''

15

'Ngan djalan kijeu kaoela s6dja njoemanggakeun ka sarampejan, oepama


sadaja.

djaradi saperti
16

kaoela sadaja, nja eta


26
'

17

18

19

20

21

sakabeh noe bangsa lalaki di sarampejan koedoe disoenatan. Moen kitoe mah kaoela pada daek mikeun anak kaoela awewe ka sarampejan, djeung ngawin ka poetra sarampejan noe istri; sarta kaoela dek maratoeh di sarampejan, estoe oerang teh pidjadieun bangsa hidji. 'Sabahkna, oepama hanteu ngagoegoe ka kaoela sadaja pei'kara disoenatan mah, eta anak kaoela teja dek ditjokot, bari toeloej leumpang. a p. i7: ii. Ari kasaoeran poetra Jakoeb noe tadi teja pangi-asa Hemor djeung pangrasa Sgkem poetra Hemor hade pisan. Sarta noe anom teh teu ngamgngkekeun ngalampahkeun eta perkara, "sabab mikasoeka ka poetra Jakoeb noe istri. Djeung deui saeusi-boemi ramana taja noe kaadjen saperti Sekem. 'Barang Hemor djeung Sekem poetrana darongkap deui ka lawaug nagarana, toeloej njalaoer ka djalma-djalma eusi nagarana, kijeu saoerna 'Ari eta djalma-djalma harade djeung oerang; anoe matak sina maratoeh dina ijeu tanah djeung sina pada wara-wiri di djerona. Djadi ijeu tanah, "
'

27

28

29

pedangna, seg ngarasoepan eta nagara djeung kaloedeunganana, bari toeloej mareuntjitan sakabeh noe bangsa lalaki. Samalah Hemor djeung S6kem poetrana pada dipeuntjit koe seuseukeut pgdang. Pek njokot Dina ti imah S6kem, toeloej dibawa ka loewar.' Poetra-poetra Jakoeb seug pada ngadatangan ka noe kasarabet, prak nagarana dirajahan, sapedah nganadjiskeun ka saderekna. 'Embe-dombana, sapina djeung kaldena, naon bae anoe di djero nagara, sarta naon bae anoe di tggal ditjarokotan. 'Djeung ari sakabeh arta-bandana, kitoe deui sakabeh baroedakna djeung awewe-awewena, didjarah sarta dirajah, katoet saniskara noe di djSro imah. a p. 23 10.
'

b p. 30

49:57.

Jakoeb ngalahir ka Simon djeung ka Lewi: Maraneh geus ngaripoehkeun ka kami, njijeun anoe matak kami dipikasengit koe priboemi tanah oerang Kanaan djeung koe ijeu, koe
Toeloej

31

oerang Pares. Ari kami teh saeutik nja bilangan. Meureun eta engke karoempoel, ngaroeroeg ka kami; seg kami dikadek ditoempoerkeun, nja diri kami sarta djeung saeusi imah. "Dgmipioendjoekna Karah moedoe diantgp bae eta
:

44

MOESA

35.

milampah ka cloeloer koering sapertos ka dajang?

PASAL

11

35.

sategSsna pingaraneuu maneh Israil. Djadi ngaran Jakoeb koe andjeunna dilandi Israil. 'Mmbalan deui Allah ka andjeunna: * Ijeu kami Allah anoe moer' Maneh masing baranahan masing ngarekahan. Bangsa, estoe pakoempoelan bangsa pidjadieun ti maneh, sarta reja pisan radja pibidjileun ti tjangkeng maneh. 'Djeung deui ijeu tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka Ibrahim djeung ka Ishak teja, koe kami rek dipaparinkeun ka maneh; sarta ijeu tanah koe kami bakal dipaparinkeun ka toeroenan maneh pandeurieun maneh. 'Ladjeng Allah " moeuggah ti andjeunna, ti enggon Allah ngandika ka andjeunna. Geus kitoe Jakoeb nangtoengkeun hidji toetoenggoel dina oeroet Allah ngandika ka andjeunna teja, toetoenggoel batoe; seug ditjitjian f koerban inoeman di loehoerna, ^ sarta dikoetjoeran minjak di loehoerna.

Tidinja Allah nimbalan ka Jakoeb Geura dangdan, koedoe indit ka BetEl, seug koedoe tjitjing di dinja, " djeung koedoe njijeun hidji altar di dinja pikeun Allah, anoe nembongan ka maueh basa maneh kaboer bawaning sijeun Esaoe, doeloer maneh teja. 'Toeloej Jakoeb marentah ka saeusi-boemina djeung ka sakabeh anoe aja di andjeunna Geura pada njingkirkeun aallahan bangsa sedjen, anoe aja di maraneh, djeung koedoe pada ngabSrSsihan diri, bari ngaganti papakean maraneh. 'Geus kitoe oerang hajoe dangdan, oerang indit ka Bet-El; ari kami di dinja sgdja njijeun hidji altar bade ka Allah, anoe ngawalon ka kami mangsa kami keur kasoesahan, " sarta njargngan ka kami dina djalan, anoe dilakonan koe kami teja.' Tidinja eta pada njanggakeun ka Jakoeb sakabeh aallahan bangsa sedjen, anoe aja di maranehanana, kitoe deui anting-anting, anoe dina tjeuli-tjeulina; toeloej koe Jakoeb disoempoetkeun di handapeun hidji kijara, anoe deukeut ka nagara Sekem. 'Broel ngabroel. Ari nagara-nagara noe sakoerilingna pada kadatangan sijeun ti Allah, noe matak teu ngaroedag njoesoel ka poetra-poetra Jakoeb. 'Tidinja Jakoeb soemjMng ka nagara Loes, anoe di tanah Kanaan, teges Bet-El teja, nja andjeunna djeung sakabeh djalma-djalma noe ngiring. 'Geus kitoe andjeunna di dinja ngadam61 hidji altar, sarta eta gnggon koe andjeunna dingaranan El Bet-El, sabab nja di dinja Allah ngebrehkeun mant6n ka andjeunna, basa andjeunna kaboer bawaning sijeun saderekna teja. Tidinja Debora, " pangasoeh Kabeka teja, maot seug dikoeboer landeuheun Bet-El, di handapeun hidji ki pasang, sarta eta koe andjeunna dingaranan Alon-Bakoet.
: ''

ba-wisesa.

djeung

<'

12

13

14

'

15

'Djeung deui eta 6nggon, oeroet Allah ngandika ka andjeunna teja, koe Jakoeb dingaranan Bet-El. a p. 32:28. 6 p. 17 :i.
c p. 1
:

28.
p.

rf

p.

17

6, 16.

e p.

17

22.

Moesa

29:40. g
16

28:18.

17

"^

18

19

'

20

Tidinja ngabroel deui ti Bet-El. Aja sadjongdjongan deui dongkap ka nagara Eprat, toeloej Rahel ngowo, sarta soesah pisan pangowona. DSmi keur meudjeuhna soesah pangowona, " pok paradjina mioendjoek ka andjeunna Montong sijeun-sijeun, geus kantgnan ijeu oge bade poetra andjeun pameggt. 'Geus kitoe, barang rek ka loewar njawana, wantoewantoe dongkap ka poepoes, heug poetrana koe Rahel dingaranan Bin-oni; demi koe ramana dingaranan Bin-yamin. 'Toeloej Rahel poepoes; * seug dikoergbkeun sisi djalan ka Eprat, nja eta Betlehem. 'Sarta Jakoeb nangtoengkeun toetoenggoel dina koeboeranana; ari eta toetoenggoel koeboeran Rahel ajanatgpi
'

ka mangsa ajeuna.
21

sam.

20. 6 p.

48

7.

p.

28: 12, 19;

31: 13.
(i

b Jos.

24: 23;

Sam.
22

Tidinja Israil ngalih deui, toeloej masangkeun himahna beh ditoeeun Migdal-

7: 3. c p. 28: 20.

p.

28: 19.

e p.

24: 59.

10

Geus kitoe Allah nembongan deui ka Jakoeb, sanggeusna moelih ti Mesopotami, bari ngabgrkahan ka andjeunna. Sarta Allah nimbalan ka andjeunna kijeu Ngaran maneh Jakoeb " d6mi ngaran maneh moal disSboet deui Jakoeb,
'

tanah

eder. 'Ari keur mangsa Israil tjalik di eta, hidji waktoe Roebin leumpang, seug ngedeng djeung Bilha, parS-

kan ramana

23

Ari poetra Jakoeb noe lalaki warta. rejana doewa w61as. 'Poetra Lea teja: Roebin, tjikal Jakoeb; aja deui Simon,

teja. "

D6mi

Israil

meunang

MOESA
11

3G.
'Ari

45

24 25

2G

Lewi, Joeda, Isaskar cljeung Sgboeloen. 'Poetra Rahel teja JoesoepdjeungBinyamill. 'Ari poetra Bilha, eusi-boemi Rahel teja, Dan djeung Naptali. 'Ari poetra Silpa, eusi-boerai Lea teja. Gad djeung Aser. Nja eta kabeh poetra Jakoeb, anoe diowokeun pikeun andjeunna di tanah

12

13

27

Mesopotami. p. 49:4. Ari Jakoeb soemping ka Ishak ramaua,

14

28

Mamre, nja eta Kirjat-Arba, tegesna Hebron, enggon Ibrahim njemah teja, kitoe keueh Ishak. 'Demi oemoer Ishak
di

poetra Elipas teja Teman, Omar, S6po, Gatam djeung Kenas. 'Ari Elipas, poetra Esaoe teja, boga parSkan, ngaran Timna; nja eta adjang Elipas njadjoeroekeun Amalek. Nja eta kabeh poetra Adah, geureuha Esaoe. Sarta ijeu poetra Rghoeel teja Nahat djeung Serah, Samma djeung Misa. Nja eta kabeh poetra Basmat, geureuha Esaoe. Sarta ijeu poetra Aholibama poetra Ana, poetoe Sibon, geureuha Esaoe teja: nja eta pi'

'

keun Esaoe ngowokeun Jehoes, Jalam


15

29

aja saratoes taoen, poendjoel dalapan poeloeh taoen. 'Tidinja Ishak " dongkap ka poepoet njawa, toeloej poepoes, dirijoengkeun ka bangsana; s6poeh, toer wargg nja oemoer. Toeloej dikoerebkeun koe poetrana, koe Esaoe djeung

16

Jakoeb

teja.

p. 25: s.

PASAL
.

17

36.

Ijeu teh toetoeran Esaoe, " nja eta Edom. 'Esaoe geureuhaan * ka poetra oerang Kanaan, nja eta ka Adah poetra Elon, oerang Het, djeung ka Aholibama poetra Ana, poetoe Sibon, oerang Hiwi. 'Sarta geureuhaan deui " ka Basmat poetra Ismail, saderek Nebajot.'Ari Adah pikeun Esaoe ngowokeun Elipas Basmat ngowokeun Rehoeel; 'djeung Aholibama ngowokeun J6hoes, Jalam sarta Korah. Nja eta kabeh poetra Esaoe, anoe diowo;

18

19

keun pikeun andjeunna di tanah Kanaan. 'Tidinja Esaoe njandak garwana, djeung poetrana lalaki-awewe, sarta sakabeh djiwa saeusi-boemina, kitoe deui ingoningonanana, djeung sakabeh sasatoanana, sarta saniskara babandaanana, beunangna di tanah Kanaan, toeloej mangkat ka tanah [sedjen], njingkahan Jakoeb saderekna. 'Karana pada loba pisan radja-kajana, taja petana tjalik sasarengan, da tanah pangoembaraanana hanteu koewat ditjalikan koe andjeunna doewaan, tina bawaning ingon-ingonanana. 'Toeloej Esaoe'' tjalik di pigoenoengan Seir. Ari Esaoe teja nja eta
'^

20

21

22

23 24

25

26

Edom.
rf

a
13
:

p.

25:30. h
3.

p.

6. e p.

32:

26:34. c. p. 28:9. 5 Moesa 2:5; Jos. 24: 4.


p.

27

Sarta

hoen
10 Seir.
"

ijeu teh toetoeran Esaoe, karoeoerang Edom, di pigoenoengan

28

"Ari ngaran poetra Esaoe kijeu: Elipas, poetra Adah, geureuha Esaoe

29

RShoeel, poetra Basmat, geureuha Esaoe.

djeung Korah. a i Bab. \: 35. Ijeu teh gegedoeg poetra Esaoe. Poetra Elipas tjikal Esaoe teja: gSgedoeg Teman, gegedoeg Omar, geggdoeg Sgpo, gegSdoeg Kenas; 'gegedoeg Korah, gggedoeg Gatam, gggedoeg Amalek. Nja eta kabeh gegedoeg ti Elipas, di tanah Edom. Nja eta kabeh poetra Adah.' Sarta ijeu poetra Rehoeel, anoe poetra Esaoe teja: gegedoeg Nahat, geggdoeg Serah, gegedoeg Samma, gegedoeg Misa. Nja eta kabeh gegedoeg ti Rehoeel, di tanah Edom. Nja eta kabeh poetra Basmat, geureuha Esaoe. 'Sarta ijeu poetra Aholibama, geureuha Esaoe teja: gegSdoeg Jehoes, gegedoeg Jalam, gegedoeg Korah. Nja eta kabeh gegedoeg ti Aholibama poetra Ana, geureuha Esaoe. 'Nja eta kabeh poetra Esaoe, sarta nja eta gggedoegna. Ari Esaoe teja nja eta Edom. Ijeu teh poetra Seir, " oerang Hor, priboemi tanah eta:* Lotan, Sobal, Sibon djeung Ana; 'Dison, Eser djeung Disan. Nja eta kabeh gggedoeg oerang Hor, poetra Seir, di tanah Edom. 'Ari poetra Lotan teja Hori djeung Hemam, sarta saderek Lotan noe awewe Timna. 'Sarta ijeu poetra Sobal teja: Alwan, Manahat, Ebal, Sepo djeung Onam. "Sarta ijeu poetra Sibon teja, nja eta Aja djeung Ana. Ari Ana teja nja eta noe manggih tjai panas di tegal 16ga, keur ngangon kalde Sibon bapana. Sarta ijeu poetra Ana teja Dison, djeung Aholibama, poetra Ana noe awewe. 'Sarta ijeu poetra Dison teja Hemdan, Esban, Jitram djeung Keran. 'Ijeu teh poetra Eser teja Bilhan, Saawan djeung Akan. 'Ijeu teh poetra Disan teja: Oes djeung Aran. 5 Moesa 2: 12, 22. h 1 Bab. 1: 38. Ijeu teh gegedoeg oerang Hor: ggggdoeg Lotan, geggdoeg Sobal, ggggdoeg Sibon,
'

46
30

MOESA

37.

31

32

33

34

35

36

37

38

39

gegedoeg Ana; 'gggedoeg Disou, gSgSdoeg Esei', gegedoeg Disan. Nja eta kabeh gegedoeg oerang Hor, anoe djaradi gegedoegna di tanah Seir. Sarta ijeu teh radja-radja, noe ngaradjaan di tanah Edom, " samemeh aja radja ngaradjaan ka anak-poetoe Israil. 'Aja noe djadi radja di Edom, * nja eta Bela 23oetra Beor ari ngaran nagarana Dinhaba. 'Ana Bela geus maot, seug Jobab poetra Serah, ti Bosra, noe ngaganti djadi radja. Ana Jobab geus maot, seug Hoesam, ti tanah oerang Teman, noe ngaganti djadi radja. "Ana Hoesam geus maot, seug Hadad poetra Bedad noe ngaganti djadi radja; nja eta noe ngelehkeun oerang Midian di tanah Moab. Ari ngaran nagarana Awit. 'Ana Hadad geus maot, seug Samla ti Masreka noe ngaganti djadi radja. 'Ana Samla geus maot, seug Saoel, ti Rehobot, sisi bangawan, noe ngaganti djadi radja. Ana Saoel geus maot, seug BaalHanan poetra Akbor noe ngaganti djadi radja. 'Ana Baal-Hanan poetra Akbor geus maot, seug Hadar noe ngaganti djadi radja. Ari ngaran nagarana Pahoe, sarta djenengan garwana Mehetabel poetra Hatred, anoe poetra Mesahab.
;
'
'

aja bedja goreng hal saderekua, koe Joe3


'

soep sok didongkapkeun ka ramana. Ari Israil " mikaasih ka Joesoep, leuwih

ti

meunangna
4

batan ka jjoetra noe loba, sabab pangeta poetra geus sepoeh sarta
;

dipangdamglkeun hidji badjoe warna roepana. 'Barangsadereknapadatgrangeun, jen ramana mikaasih ka Joesoep, leuwih ti batan ka saderek-saderekna, toeloej pada geuleuheun ka Joesoep, wani geus teu barisaeun sasaoeran leuleuj ka
dinja.
a
p.

35

27

47

9.

6 p. 35

25, 26. c p.

44

20.

Hidji
toeloej

mangsa Joesoep boga impian,


ditjarijoskeun

ka saderek-sade'

a
40

Moesa 17:14. 6

Bab. 1:43.

Sarta " ijeu teh ngaran gggedoeg Esaoe, noeroetkeun kaom-kaomna, noeroetkeun gnggon-Snggonna, sangaran-

rekna; matak jmda beuki katjida gareuleuheunana ka Joesoep. Ai'i saoerna ka darinja Mangga rareungeukeun ijeu implan, anoe kaimpi koe koering. Saleresua, oerang keur pada mangkek di kgbon, njijeunbeungkeutan; doemadakan, beungkeutan koering neut hoedang, toeloej nangtoeng bae, demi beungkeutan akang sadaja pada datang ugaroeboeng, seg njargmbah ka beungkeutan koering. 'Ngomong saderekna ka Joesoep: Koetan sija bakal djadi radja, ngaradjaan ka aing sakabeh] karah bakal njgkgl kawasa, marentah ka aing sakabeh 1 Geus kitoe eta tambah deui gareuleuheunana ka Joesoep tina hal impianana djeung tina hal kasaoeranana. Tidinja Joesoep boga deui impian, seg
:
'

41

42 43

sangaranna gggedoeg Timna, gggedoeg Aiwa, gegedoeg Jgtet gggedoeg Aholibama, geggdoeg Ela, gegedoeg Pinon; 'geggdoeg Kenas, geggdoeg Teman, gggedoeg Mibsar; 'gegedoeg Magdiel, gggedoeg Iram. Nja eta kabeh ggggdoeg Edom, noeroetkeun pangtjitjinganana dina tanah milik-milikna. Nja eta teja Esaoe, karoehoen oerang Edom.
:
'

na

ditjarijoskeun deui ka saderek-sadereksaoerna Saleresna, koering gadoeh


;
:

10

PASAL
Ari

37.

11

Jakoeb linggih " dina tanah pangoembaraan ramana, nja di tanah Kanaan. 'Ijeu teh toetoeran Jakoeb. Ari Joesoep geus dongkap ka oemoer toedjoeh wglas taoen, toeloej djadi toekang ngangou djeung saderek-saderekna, ngangon embe-domba; nja djadi boedak angon di * poetra Bilha djeung di poetra Silpa, geureuha ramana teja; sarta moen

12

13

deui impian; doemadakan, sarangenge, boelan sarawoeh bentang sawglas pada njargmbah ka koering. 'Barang geus ditjarijoskeun ka ramana djeung ka saderek-saderekna, toeloej koe ramana diseuseul, kijeu lahirna ka dinja: Eta impian naou, anoe kaimpi koe gnoeng? Naha ama, djeung iboe gnoeng, sarta djeung doeloer-doeloer gnoeng bakal daratang, " njargmbah ka gnoeng, njoeoeh kana taneuh 1 Ari saderekna * seg pada deugki ka Joesoep, dgmi koe ramana " eta pgrkara disimpgn. op. 42:6. JLal. 7:9. cLoet. 2:51. Hidji mangsa saderek Joesoep laleumpang, sgdja ngangon gmbe-domba ramana di nagara Sgkem. 'Tidinja Israil ngalahir ka Joesoep Doeloer-doeloer gnoeng lain keur ngarangon " di Sgkem 1 Geura, gnoeng koe ama dek dititah ka dinja. Ari pioendjoekna ka ramana: Noen, ijeu
'

MOESA
26

37.

47
di

14

simkoering

'

Lahiranana ka

15

16

17

18

19

20

21

22

Geura djig tendjoan, doeloer-doeloer gnoeug salamgt hanteuna, kitoe deui salamgt hanteuna; seg gnoeng moelang deui bebedja ka ama. Ari dipiwaraugna teh * ti ISbak Hebron toeloej dongkap ka Sgkem. 'Aja hidji djalma noe manggih inja; karana, sa6njana, Joesoep keur kasasab di t6gal. Heug koe eta djalma ditanja, kijeu pokna: Oedjang nejangan naon? 'Ari saoerna: Koering keur nejangan doeloer. Moegi koering dibedja^n, di mana ngarangonna. 'Ngadjawab eta djalma: Geus ngaralih ti dijeu, karana kaoela ngadenge salaoerna kijeu: Hajoe, oerang leumpang ka"" Dotan. Toeloej Joesoep njoesoel ka saderekna, kapendak di Dotan. 'Ari Joesoep koe saderek-saderekna katendjo ti kadjaoehan; demi samemeh deukeut ka darinja, seg babadamian dek ngadaja ka Joesoep, karepna dek dipaehan. 'Pok njalaoer doeloer pada doeloer Itoe, geuning, djoeroe ngimpi teja datang ka dijeu! 'Ari ajeuna, hajoe oerang paehan, seg oerang pitjeun ka djSro hidji soemoer, sarta oerang padjarkeun manehanana dihakan sato galak mangke katangen koe oerang, imijianana pikoemahaeun. Barang kadenge koe Roebin, heug ngaloepoetkeun Joesoep ti leungeun saderek-saderek omongna Oerang oelah dek njokot patina. 'Ngomong deui Roebin ka darinja: Poma oelah dek ngoetjoerkeun getih; jjitjeun bae ka ijeu soemoer, noe di tegal 16ga, sarta oelah waka pek nja leungeun ka dinja. Noe dipambrih koe Roebin, hajang ngaloepoetkeun Joesoep ti leungeun saderek-saderek, dek dipoelangkeun ka ramana. a p. 34:2530. h p. 35:27. c 2 Kadja 6:13.

gmbe-domba

27

28

29

30

pangnjabaan, dek dibawa ka MSsir. 'Pok Joeda ngomong ka sadereksaderekna: Naon kaoentoenganana, lamoen oerang maehan ka doeloer oerang, sarta diiimboenan ggtihna'J 'Hajoe oerang anggoer djoewal ka eta oerang'' Ismail, sarta oerang oelah tSrap nja leungeun ka dinja; karana doeloer oerang, sadaging djeung oerang. Ari saderekna pada ngagoegoe ka Joeda. 'Barang eta oerang Midian, soedagar-soedagar teja, ngaliwat, heg Joesoep koe saderek-saderek ditarik, dihandjatkeun tina soemoer, bari toeloej Joesoep didjoewal ka eta oerang Ismail, harga doewa poeloeh wang perak. Tidinja Joesoep koe eta oerang Ismail dibawa ka Mesir. 'Geus kitoe Roebin balik kana soemoer; doemadakan, Joesoep geus teu aja di djSro soemoer. Pek Roebin njosoek papakeanana. 'Toeloej malikan ka saderek-saderekna, bari seug ngomong kijeu: Boedak teh wet teu aja; ari koela

keur

<'

teja

ka mana nja pileumpangeun ?


a Am. 6:6. b
105: 17.
p.

43

11.

c p.

25

12.

d Djab.

31

32

'

''

33

34

35

d
23

p.

42

22.

24

25

Geus kitoe, barang Joesoep dongkap ka saderek-saderekna, pek Joesoep koe eta dirangsadan badjoeua, badjoe anoe wama roepana teja, anoe dipake. 'Kek ditjgkgl, toeloej dipitjeun ka soemoer. Ari eta soemoer kabgneran kosong, taja tjaian. 'Tidinja" gek darijoek baranghakan. Seug tjar6ngkat panonna sarta nareudjo, beh hidji kapilah oerang Ismail moeroeboel ti tanah Gilad, sarta onta-ontana dimomotan * sambara-sambara, geutah tamba reudjeung moer,

Tidinja njarokot badjoe Joesoep, sarta meuntjit hidji embe badot; pek badjoena diantjlomkeun kana getihna. 'Geus kitoe ngirimkeun eta badjoe noe warna roepana teja, disanggakeun ka ramana, bari kijeu pioendjoekna Koering sadaja mgndak ijeu; mangga waspaoskeun, ijeu teh raksoekan poetra ama teja, atanapi lain ? 'Ari Jakoeb teh waspaoseun, sarta ngalahir kijeu Enja badjoe anak kami " dihakan sato galak geus tangtoe Joesoep disasaak! 'Toeloej Jakoeb njosoek panganggona, seug nganggo karoeng dina angkengna, sarta prihatin koe hal poetrana, lila katjida. 'Ari sakabeh poetrana noe lalaki djeung sakabeh " poetrana noe awewe pada ngadeuheusan, sSdja ngalilipoer ka andjeunna, tapina teu kersaeun dililipoer ari lahirna Sajaktina, kami dek prihatin bae, ngpi ka kami toeroen ka anak kami, ka Snggon noe maot. Djadi koe ramana ditangisan
: : ;

''

bae.
c p. 46
:

(i

p.

44

28. 6 p.

44

13

Sam.

2.

7,

15.

36

D6mi Joesoep koe oerang Midian


toeloej didjoewal
tjit.

ka M6sir, ka ponggawa Piraon, kapala toekang peun-

teja Potipar,

48

MOESA

38.

PASAL
Geus
2

38.

pakean karandaiinana, anoe keur dipake,


rap ditjindoeng sarta dikoekoeroedoeng, tidinja gek dijoek dina lawang Enaim, anoe di djalan ka Timna. Karana koe Tamar geus katendjo, jen Sela teja geus ggde, ari manehanana tatjan didjodokeun ka dinja. 'Barang katingali koe Joeda, diangkeuhna dajang, wantoe

kitoe,

ingkah ti masang himah deukeut hidji djalma oerang Adoelam, anoe ngaran Hira. 'Ari di dinja Joeda ningali hidji istri, anak hidji djalma oerang Kanaan, anoe ngaran Soea; " toeloej koe Joeda ditikah sarta
dipandjingan. 'Seug eta istri njiram, toengowokeun hidji poetra lalaki, sarta dingaranan Er. 'Tidinja istri teh bobot deui, toeloej ngowokeun hidji poetra lalaki, sarta dingaranan Onan. Gens kitoe istri teh toeloej ngowokeun deui hidji poetra lalaki, sarta dingaranan Sela.
loej
'

dina mangsa eta Joeda saderek-saderekna, toeloej

15

16

beungeutna make ditoetoep. 'Heug sindang ka dinja ka djalan, bari njaoer: Tjik, kaoela hajang mandjingan ka njai.

17

Keur mangsa ngowokeun


G

eta,

Joeda
:

ajana di Kesib. i Bab. 2 3. Ari eta Er, tjikalna, koe Joeda dipangnjokotkeun pipamadjikaneun, nga-

18

10

11

ranna Tamar. 'Demi Er, tjikal Joeda teja, goreng di pajoeneun Fangeran, anoe matak eta koe Pangeran dipaehkeun. 'Tidinja Joeda ngadawoeh ka Onan Maneh koedoe mandjingan ka oeroet pamadjikan doeloer maneh, " nekanan kawadjiban adi-beuteung ka dinja, soepaja ngajakeun toeroenan pikeun kaka maneh. 'Ari Onan teh njahoeun, jen toeroenan kitoe lain adjang diruia; noe matak, ana mandjingan ka oeroet pamadjikan doeloerna, dika-taneuhkeun sina moebadir, eniboengeun mere toeroenan ka kakana. 'Demi kalakoeanana noe kitoe teh goreng di pajoeneun Pangeran, noe matak eta ge koe Pangeran dipaehkeun. 'Tidinja Joeda ngadawoeh ka Tamar minantoena Sing tetep bae djadi randa, nja tjitjing di boemi rama njai, tepi ka gedena Sela, anak ama. Karana pikir Joeda: Bisi eta ge paeh sapgrti kaka-kakana. Bral Tamar teh leumpang, toeloej tjitjing di imah
: :

Wantoe teu oeningaeun, * jen eta teh minantoena. Ari pihatoerna: Andjeim kgrsa maparin naon ka koering, oepanten ngalebetan ka koering teh? 'Saoerna: Kaoela engke ngirimkeun hidji embe badot ti ingon-ingon. Pihatoerna Mangga, manawi maparin pamandjer, dongkap ka dikintoenkeunana koe andjeun. 'Saoerna: Naon jDamandjgma, noe koe kaoela koedoe dibere ka njai'? Wangsoelanana: Soemoehoen, tjingtjin pangetjapan andjeun, sareng talina, sarawoeh teteken anoe keur dianggo koe panangan andjeun. Sok koe Joeda diseleh:

keun ka
19

dinja, bari toeloej dipandjingan.

Heug Tamar teh reuneuh ti andjeunna. 'Tidinja Tamar dangdan, bral moelang.
Sadatangna seg tjoetjoel tjindoengna anoe dipake, bari toeloej make deui papakean karandaftnana. o p. 3i 19.
:

b 3

Moesa 18

15.

20

21

Geus kitoe Joeda ngirimkeun hidji 6mbe badot, koe lantaran sobatna, oerang Adoelam teja, sina nSboes pamandjSrna ti leungeun eta awewe tatapi awewena teu kapanggih. 'Pek tatanja ka djalmadjalma gnggon awewe teh, kijeu pokna Di mana eta lonte, anoe di Enaim, di
;

22

bapana.
12

a 5 Moesa 25

5.

13

14

Lawas-lawas toeloej poetra Soea, garwa Joeda teja, maot. Ana Joeda geus lipoer, seug mangkat, nejang " noe keur pada ngagoentingan dombana, reudjeung Hira sobatna, oerang Adoelam teja; mangkatna ka nagara Timna. 'Aja noe bebedja ka Tamar, kijeu pokna: Njai masing njaho, mitoha njai eukeur di djalan ka Timna, sedja ngagoentingan dombana, 'Toeloej Tamar noenda pa-

23

sisi djalan teja? Ari aromongna Hanteu aja lonte di dijeu. 'Toeloej moelang ka Joeda, sarta mopojan kijeu: Awewe teh teu kapanggih, samalah omongan djalma-djalma gnggon eta, jen Hanteu aja lonte di dijeu. Saoer Joeda Keun, sing djadi bogana, bisi ka oerang djadi matak katjglaan. Sagnjana, kaoela geus ngirimkeun ijeu embe badot, d6mi koe
:

'

24

sampejan awewena hanteu kapendak. Geus kitoe, kira-kira heuleut tiloe boelan, aja noe ngoeninga ka Joeda, kijeu pihatoerna Tamar, mantoe andjeun te:

ja,

djinah, malah sal6rSsna djadi reuneuh djinah. Ari saoer Joeda;

milampah

MOESA

39.
<

49

"Awewe
as

teh geura ka-loewarkeiui, bakal didoeroek. 'Toeloej Tamar dika-loe-

warkeun; seug Tamar ngadjoeroengkeun ka mitohaua, kijeu pihatoerua: Djalraa noe kagoengan ijeu, nja ti eta koeriiig reuneuh teh. Pihatoerna deui: Mangga waspaoskeun, saha teja noe kagoengan
ijeu
26 tali,

tjingtjin panggtjapan,

sargng
'

ijeu

sarawoeh ijeu tStgkSn ? Greus waspada Joeda teh; pok misaoer: * Eta teh b6n8r ti batan kaoela, tina sabab koe kaoehi hanteu dikawinkeuu ka Sela, anak kaoela. DSmi ka-hareupna koe Joeda hanteu ditSmahan deui. a 3 Moesa
21:9; Joh.
8
:

Pangeran ngabSrkahan ka gedong eta oerang M6sir koe karana Joesoep; aja bgrkah Pangeran dina saniskara kagoenganana, boh anoe di gSdong, boh anoe di k6bon. 'Mana saniskara kagoenganana koe andjeunna diantgp bae dina leungeun Joesoep naon-naon oge djoeragan hanteu miloe-miloe oeninga, djaba tina kadaharan, anoe koe djoeragan didahar. Djeung deui Joesoep teh aloes dgdSg, kasep roepa. a p. 37 36 Djab. 105 17.
;
: ; :

h Lai. 7
7

9.

c p. 30

27.

teja,

Sanggeusna sagala pgrkara noe tadi geureuha djoeraganana sokngabi-

7.

Sam. 24:18.

27

roe,
28

29

Geus kitoe, waktoena Tamar ngadjoedoemadakan, kSmbar di dj6ro kandoenganana. 'Demi geus kitoe, eukeurna ngadjoeroe, sok noe hidji nougtotkeun leungeun sabeulah. Pek ditjgkel koe paradji, gantjang leungeunna digeulangan kanteh beureum, bari ngomong: Ijeu noe bidjil ti heula. 'G-eus kitoe, barang eta narik deui leungeunna, doemadakan, doeloerna ka loewar. Pok paradji ngomong Naha oetoen mijakkeun pigeusaueun oeranan
toen borodjol? Anoe matak eta dinga" Peres. Sanggeus kitoe ka loewar doeloerna, anoe aja kanteh beureum dina leungeunna teja. Seug eta dingara'

16ng ka Joesoep. Hidji waktoe pok njaoer: Hajoe oerang ngedeng djeung kami! 'D6mi Joesoep ten daekeun; ari pioendjoekna ka geureuha djoeraganana Sajaktosna, djoeragan pamSggt hanteu miloe-miloe oeninga sarSng koering, naon bae anoe di djero gedong ari saniskant6n kagoenganana geus diselehkeun ka leungeun koering. Di saggdong ijeu hanteu aja noe gSde ti batan koering, sa: ;
'

30

10

nan Serah.

Bab. 2:4; Mat.

PASAL
A
ri

39.

Joesoep dibawa leumpang ka M6sir, sarta aja hidji oerang M6sir, " nja eta Potipar, ponggawa Piraon, kapala toekang peuntjit, noe ngagaleuh inja ti leungeun oerang Ismail, anoe mawa Joe2 soep ka dinja teja. 'D6mi Pangeran * njargngan ka Joesoep, datang ka djadi dj alma loeloes lakoe-lampahna, sarta ajana di djgro gedong djoeraganana, oerang 3 M6sir teja. "Ari djoeraganana geus waspada, jen Pangeran njar6ngan ka Joesoep; da saniskara, noe dilampahkeun koe Joesoep, koe Pangeran disina loe4 loes koe tjabakna. 'Anoe matak Joesoep manggih koernija dina sotja djoeragan, sarta djadi gandekna, didj6n6ngkeun ngoeroes sagedongna; djeung saniskara kagoenganana diselehkeun ka leungeun 'Geus kitoe, ti mangsa Joesoep saggdongna didjgngngkeun ngoeroes djeung njgkgl saniskara kagoenganana,

11

12

rSng naon-naon oge hanteu aja noe dihalangan ka koering, anging salira andjeun, sarehing andjeun geureuhana. Na koemaha koering rek migawe kagorengan sakitoe gede, sargng ngalampahkeuu dosa ka Allah ? Dgmi eta istri oenggal-oenggal poe misaoerna kitoe ka Joesoep, tatapi koe Joesoep hanteu digoegoe; ten daekeun nggdgng djeung andjeunna, sasargngan oge teu daekeun. 'Geus kitoe, dina hidji poe Joesoep asoep ka ggdong, sgdja ngalampahkeun pagaweanana; pargng djalma-djalma eusi gSdong taja saoerang-oerang atjan di djero ggdong. 'Kgk istri teh newak badjoe Joesoep, bari njaoer: Hajoe, oerang nggdgng djeung kami! Tjoel badjoena diantgp bae dina pananganana,
'

13

bari seg kaboer, bidjil ka loewar. Geus kitoe, barang istri teh ningali, jen Joe'

14

soep geus ninggalkeun badjoena dina panangan andjeunna, bari seg kaboer ka loewar, 'toeloej ngagSroan djalmadjalma eusi ggdongna, bari misaoer ka darinja, kijeu saoerna: Tarendjo, djoeragan ka oerang geus ngasoepkeun eta oerang Ibrani, sina ngaheureujan ka oerang. Bijeu eta teh aboes ka kami, kargpna nggdgng djeung kami; pek kami ggggroau, make sowara bgdas.

50
15

MOESA

40.

16

'Geus kitoe, barang manehanana ngadenge, jeu kami ggggroan sarta narikkeun sowara, tjoel mauehanana ninggalkeuu badjoena di gigireun kami, bari seg kaboer, bidjil ka loewar. 'Sok badjoe Joesoep koe istri teh diteuudeun di gigireunana, tepi ka djoeragau Joesoep

boemi kapala toekang peuntjit ka pangberokau, gnggon Joesoep ditoetoep. 'Sarta koe kapala toekang peuntjit Joesoep teh dibakoekeun, siua ngalalajanan ka dadjgro
teja; nja diselehkeunana
''

rinja
5

ari

ajana dina pandjara sababalilana.


N^h.
i
:

raha poe
Tidinja

ii. 6 p.

39

20.

17

18

19

soemping ka ggdongua. 'Toeloej mihatoer ka andjeunna sakoemaha kasaoeranana noe tadi pihatoerna Eta boedak, oerang Ibrani, anoe koe andjeun diasoepkeun ka koering sadaja teja, tadi aboes ka koering, kai'epua ngaheureujan ka koering. 'Geus kitoe, ana koering gSgei'oan sareng narikkeun sowara koering, tjoel manehanana niuggalkeun badjoena di gigireun koering, bari seg kaboer ka loewar. D6mi geus kitoe, barang djoeragan Joesoep ngareungeu eta kasaoeran geureuhana, noe dihatoerkeun ka andjeunna, bari oendjoekan kijeu: Estoe kalakoean eta abdi andjeun ka koering teh sakoemaha pihatoer koering noe bijeu
;
:

doewanana pada boga impian,

20

toeloej djoeragan djadi bgndoe. 'Tidinja

21

Joesoep koe djoeraganana ditangkgp, bari seug diselehkeun ka pangberokan, anoe paranti noetoep sakitan radja. Toeloej Joesoep aja di dinja, di djSro pangberokan. 'Demi * Pangeran njargngan ka Joesoep, sarta nodjokeun kaasi-

masing-masing impianana, dina hidji peuting; impianana masing-masing katgranganana; toekang inoeman djeung toekang roti, anoe kagoengan radja M6sir, noe pada dipandjara di djero pangberokan teja. 'Ari Joesoep ngadeuheusan ka darinja wantji isoek sarta ditendjo, doemadakan, pada koetj em. 'Toeloej Joesoep naros ka eta ponggawa Piraon, anoe reureudjeungan djeung Joesoep, ditoetoep di dj6ro boemi djoeraganana, kijeu pihatoerna " Koe naon noe mawi andjeun poe ijeu pada mesoem? 'Ari djawabna ka Joesoep Kaoela pada boga impian, sarta euweuh anoe bisa nerangkeun. Pihatoer Joesoep) ka darinja: * Naha sadajana katerangan lain kagoengan Allah? Mangga tjarijoskeun ka koe: :

ring.

a N6h.

2.

Loek. 24

17. 6 p. 41

16;

Dan. 2:28.
9

Pok kapala toekang inoeman


:

njarita-

22

han ka dinja, malah dipaparin koernija dina panon kapala pangberokan. 'Ari
sakabeh sakitan, anoe di dj6ro pangberokan, koe kapala pangberokan diselehkeun ka leungeun Joesoep, djeung saniskara noe koedoe dilamj^ahkeun di dinja, dioeroeskeunana koe Joesoep. 'Kapala pangberokan teh teu ngalijeuk-lijeuk atjan ka sakabeh naon-naon anoe ditjgk61 koe Joesoep, sapedah Pangeran njarSngan ka dinja; naon bae anoe dilampahkeun koe Joesoep, koe Pangeran diloeloeskeun.
a
p.

keun impianana ka Joesoep; kijeu tjaritana ka Joesoep Dina impian kaoela, doemadakan, aja hidji tangkal anggoer
10

11

23

12

40

Djab. 105

18. 6 p. 39

2.

13

PASAL
teja, "

40.

D6mi sanggeusna sagalapgrkaranoe tadi


toekang inoeman radja M6sir
14
2

sarta djeung toekang roti baroga dosa ka goestina, ka radja Mesir. 'Anoe matak Piraon lagndoe ka eta doewa ponggawana, ka kapala toekang inoeman sarta

hareupeun kaoela, sarta eta tangkal anggoer tiloe dahanna. DSmi eta teh eukeur djadi, bidjil kgmbangna, ranggeujanana datang ka asak boewahna. 'Ari leungeun kaoela nj6kel loemoer Piraon. Seg eta boewah-boewah koe kaoela dij)Stik, bari dip6r6s kana loemoer Piraon; toeloej loemoer teh koe kaoela disanggakeun ka panangan Piraon. 'Pihatoer Joesoep ka dinja Kijeu katSranganana Anoe tiloe dahan teja nandakeun tiloe poe. 'Tiloe poe deui sirah andjeun koe Piraon bakal ditjgngkatkeun, sargng dilebetkeun deui ka pangkat andjeun, nja bakal njanggakeun deui loemoer Piraon ka pananganana, sakoemaha adat tadi, basa djadi toekang leueutan andjeunna teja. 'Sawangsoelna moegi masing eling ka diri
di
'

ka kapala toekang

roti teja. 'Toeloej koe Piraon diselehkeun, sina dipandjara di

koering sadjero manah andjeun, dimana andjeun geus gSnah nja moegi midamgl kaasihan ka koering, sargng moegi
;

MOESA
4
'

41.

15 ti

ngoendjoekkeun koering ka Piraon, *ngalantarankeuu koering dika-loewarkeun djgro ijeu imah. 'Karana koering teh asalna dipaling ti tanah Ibrani, sama-

lah di dijeu koering ten milampah kijeukijeu, anoe niatak diasoepkeun kana ijeu
'

gOrOWOng.
b
1

a 2 Eadja 25

27.

Kor. 7:21. c p. 41: 14.

iG

Barang kapala toekang

roti geus

was-

17

18

pada, jen nfirangkeunaua ngeunah, pok njaoer ka Joesoep: Kaoela pon kitoe keneh, dina impiau kaoela, doemadakan, kaoela keur njoehoen tiloe tetenong, dieusi roti bodas. 'Ari tetenong noe pangloehoei-na eusina saroepaning katoewangan Piraon, gawe toekang roti seg koe manoek diparatjokan tina tetenong, anoe disoehoen koe kaoela. 'Ngawangsoel Joesoep, kijeu wangsoelanana Ari
;
:

katgranganana
19

kijeu:

Anoe

tiloe tete-

Seg sapi noe garoreng roepana djeung karoeroe dagingna teh pada ngahakanan kana toedjoeh sapi noe araloes roepana djeung lalintoeh teja, datang ka bejak. Toeloej Piraon lilir. 'Tidinja koelSm deui, seug ngimpen ngadoewa-kalian. Beh toedjoeh ranggeujan baridjil tina tangkal gandoem hidji, baleuneurnjaharade. 'Geus kitoe, beh toedjoeh ranggeujan noe harapa djeung parerang koe angin ti wetan djaradi sapandeurieun eta. 'Seg ranggeujan anoe harapa teh pada ngaleglegan kana toedjoeh ranggeujan noe baleuneur nja parepel teja, datang ka bejak. Toeloej Piraon lilir deui, horeng teh impian, 2 Moesa 7: 15. 6 2 Moesa 2:3. Geus kitoe, wantji isoek " soekmana goelinggasahan. Seug miwarang njaoer sakabeh pandita M6sir, djeung sakabeh * djalma noe pintgr di dinja. Toeloej Pi-

nong

teja

nandakeun

tiloe poe.

'Tiloe
9

20

21

poe deui sirah andjenn koe Piraon bakal ditjSngkatkeun, dieuweuhkeun ti diri andjeun, bari seug andjeun digantoengkeun dina kai; sargng manoek bakal maratjokan daging andjeun tina diri andjeun. Geus kitoe, dina poe noe katiloe " poe w6w6dalan Piraon. Harita Piraon mestakeun ka sakabeh mantri-mantrina, sarta njgngkatkeun sirah kapala toekang inoeman djeung sii-ali kapala toekang roti teja di tSngah mantri-mantrina. Ari kapala toekang inoeman teh
'

10

11

22

dil6b6tkeun deui njangkinggawena inoeman, sina njanggakeun deui loemoer ka panangan Piraon. 'Demi kapala toekang roti mah dipiwarang digantoeng, sakoe-

12

maha ngrangkeunana Joesoep ka darinja.


23 'Ai'i

kapala toekang inoeman teh * teu elingeun ka Joesoep, satggesna poho.


o Mat. 14:6. 6 Djab. 118:8,
9.

PASAL

13

41.

T|6mi geus meunang doewa taoen, Pira-L'on ngimpen, doemadakan, andjeunna


2

keur ngadgg di sisi tji Enil. 'Behtina Enil harandjat toedjoeh sapi, araloes roepana, djeung lalintoeh dagingna * boes kanadjoedjoeloek, njaratoean.'Greus kitoe, beh toedjoeh sapi sedjen deui harandjat tina tji Enil, sapandeurieun eta, garoreng roepana djeung karoeroe dagingna toeloej narangtoeng ngabanding ka sapi noe tadi, dina sisi tji Enil teja.
tji
; ;

raon njarijoskeun impianana ka eta djalma-djalma, tatapi taja hidji-hidji atjan noe bisa nerangkeun eta ka Piraon. Pok kapala toekang inoeman teja oendjoekan ka Piraon, kijeu pioendjoekna Simkoering danget ajeuna ras eling ka dosa simkoering. 'Basa Piraon keur bendoe ka abdi-abdina teja, seug simkoering diselehkeun, dipandjara di boemi kapala toekang peuutjit, nja diri simkoering sinarengan kapala toekang roti teja. 'Tidinja simkoering sami gadoeh impenan, dina hidji wengi, nja diri simkoering sargng eta; sami ngimpen, doepi impenanana masing-masing katgranganana. Doepi di dinja, sasarengan simkoering, aja hidji djalma anom, oerang Ibrani, boedak kapala toekang peuutjit. Ladjeng simkoering sami tjatjarijos ka dinja, seug impenan simkoering koe eta diterangkeun ka simkoering, ngrangkeunana masingmasing, noeroetkeun impenanana. 'Doepi geus kitoe, sakoemaha eta ngrangkeunana ka simkoering, nja kitoe pisan djadina: simkoering dilebgtkeun deui ka pangkat simkoering noe tadi, doepi itoe
'

'^

'

mah
14

digantoeng.
Moesa 7:11.
c p. 40:5.

p.

40

e.

6 2

15

" Piraon miwarang njaoer JoeGantjang Joesoep dika-loewarkeun gorowong; pek ditjoekoer, sarta disalin papakeanana, bari toeloej ngadeuheus ka Piraon. Pok Piraon ngalahir ka Joesoep: Kami teh boga impian, ta-

Tidinja

soep.

tina

'

52
tapi
taja

MOESA
28

41.

16

noe bisa ngrangkeun; ngan kami meunang bedja hal maneh, oedjarna tijap-tijap maneh ngadenge impian, geus tangtoe bisa ngrangkeun. 'Ngawangsoel Joesoep ka Piraon, kijeu wangsoelanana: " Simkoering mah teu pisan-pisan Allah noe ijasa maparinpitoedoeh pgrkawis kawiloedjgngan Piraon.
;

29

30

a Djab. 105
17

20. 6 p. 40

15. c p.

40

8.

18

Ngalahir Piraon ka Joesoep: Dina impian kami, doemadakan, kami keur nangtoeng di sisi tji Enil. 'Beh, tina tji Enil harandjat toedjoeh sapi, lalintoeh dagingna djeung araloes dedegna; boes

31

hartoseunana toedjoeh taoen patjeklik. 'Nja eta pioendjoek, anoe tadi koe simkoering dioendjoekkeun ka Piraon: anoe koe Allah dikgrsakeun didamgl, koe Allah geus dipintonkeun ka Piraon. 'Sajaktosna, toedjoeh taoen ka pajoenna bade djgmbar kalangkoeng-langkoeng di satanah M6sir. 'Doepi sapoengkoereun eta piajaeun " toedjoeh taoen imtjgklik, moenggah sadajana kadjembaran teja kahilapan di satanah Mesii", dongkap ka tanah teh roeksak koe patjgklik. 'Harita kadjgmbaran teh geus moal pikatawiseun
dina
tanah,
tina

bawaning
;

patjeklik,

19

kana
kitoe,

djoedjoeloek,

beh

njaratoean. 'Geus toedjoeh sapi sedjen deui


32

20

21

harandjat sapandem-ieun eta, karoeroe djeung garoreng katjida dgdggna, estoe rangkoejang dagingna; di satanahMSsir kami tatjan nendjo anoe goreng sapgrti eta. 'Seg sapi noe rarangkoejang djeung garoreng teh pada ugahakanan kana toedjoeh sapi noe ti heula, noe lalintoeh teja, datang kabejak. Boes arasoep kana beuteungna, tatapi hanteu pisan katara jen geus arasoep kana beuteungna; ari roepana teh goreng, sakoemaha tadi
'

33

34

22

keneh bae. Toeloej kami lilir. 'Tidinja kami nendjo deui dina impian, beh toedjoeh ranggeujan baridjil tina tangkal hidji, parepgl nja harade. 'Geus kitoe, beh toedjoeh ranggeujan noe kar6ri nja harapa, parerang koe angin ti wetan, djaradi sapandeurieun eta. 'Seg ranggeujan noe harapa teh pada ngaleglggan kana toedjoeh ranggeujan noe harade teja, datang ka bejak. Toeloej koe kami ditjaritakeun ka ijeu panditapandita, tatapi taja noe bisa netelakeun ka kami. Pioendjoek Joesoep ka Piraon Impenan Piraon teja toenggal hidji bae. Anoe koe Allah dikgrsakeun didamgl, koe Allah geus dinjatakeun ka Piraon. 'Ari noe toedjoeh sapi anoe sarae teja nawiskeun toedjoeh taoen; kitoe deui noe toedjoeh ranggeujan anoe sarae teja nawiskeun toedjoeh taoen impenan teja toenggal hidji bae. 'Ari noe toedjoeh sapi anoe rarangkoejang nja arawon, anoe harandjat sapoengkoereun eta teja, nawiskeun toedjoeh taoen kitoe deui noe toedjoeh ranggeujan anoe harapa nja parerang koe angin ti wetan teja, pi35

23

gandoem

24

36

anoe sapoengkoereun eta teja karantSn eta teh bade banggt kalangkoeng-langkoeng. 'Doepi perkawis impenan teh diiDindo ka Piraon, ngimj^en doewa kali teja, nawiskeun eta perkawis geus ditangtoskeun ti Allah, malah enggal pisan koe Allah didamel. 'Ari ajeuna, pisaeeunana Piraon roeroet-reret, milih hidji djalma noe binaugkit nja pinter, nja eta kSdah dibakoekeun njangking tanah M6sir. Anoe kgdah didamgl deui koe Piraon, nja ngadjenfingkeun sababaraha djalma poerah ngoeroeskeun ijeu tanah sarawoeh kedah njandak * sapgrlima hasil tanah Mesir di djero noe toedjoeh taoen kadjgmbaran teja. 'Ari eta teh sina pada ngoempoelkeun sadajana kahasilan taoen noe sarae, anoe ka pajoen teja, nja sina pada noempoekkeun gandoem di bawah kawasa Piraon, bade pisangoeeuu di nagara-nagara, sargng kgdah didjaraga. 'Geus kitoe kahasilan
'

teh sing djadi p6pSr6nian, pitedaeun eusi tanah, bade noe toedjoeh taoen patjSklik, anoe piajaeun di tanah MSsir teja sangkan tanah teh oelah dongkap ka

25

toempoer koe margi


37

patjgklik.
p.

a 2 Eadja 8:1. 6

47:24, 26.

26

38

39

27

Ari pioendjoek teja pangraos Piraon hade jDisan, kitoe deui pangrasa sadaja mantri-mantrina. 'Ngalahir Piraon ka mantri-manti'ina Pikoemahaeun oerang manggih djalma sapgrti ijeu, anoe kaasoepan Roh Allah? 'Seug Piraon ngalahir ka Joesoep: Sapedah Allah geus maparin njaho eta sakabeh pgrkara ka andika, moal aja noe binangkit djeung
:

40

mapakan andika. 'Andika noe pinjabakeun saggdong kami, ^ sarta hal parentah andika mangke ditoeroet koe
pintSr

MOESA

42.
lis

53

41

42

43

45

sakabeh raliajat kami; iigan sapanglinggihan ijeu mah kami teh ggde ti batan andika. 'Ngalahir deui Piraon ka Joesoep: Masing uganjahokeun, kami teh ka andika geus mapariu njabak satanah MSsir. Sarta Piraon " ngalaantjingtjinna ti ramo andjeunna, seug diasoepkeun ka ramo Joesoep, djenng dianggoan koe panganggo boeh katji, sarta tenggSk Joesoep koe Piraon * dikangkaloengan 6mas. 'Tidinja disina toenggang kareta noe kadoewa, kagoengan Piraon, sarta aja noe pada tjetjeloekan ti pajoeneunana, kijeu Gem-a tapak-toeoer Djadi Joesoep teh koe andjeunna dipaparin njangking satanah Mesir. 'Djeung deui lahiran Piraon ka Joesoep: Ijeu kami Piraon; tatapi ari taja terang andika niah, saoerang ge moal ngadjoengdjoengkeun leungeunna atawa soekoena di satanah Mesir. Ari djenengan Joesoep koe Piraon dilandi Sapnat Paaneah, sarta dipaparin pigarwaeun, nja eta Asnat poetra Potipera, noe djadi panghoeloe di nagara On. Tidinja Joesoep ka loewar ngideran tanah Mesir. a p. 45 le. b Djab.
'

52

ka sakabeh kasoesahan diri aing, kitoe deui ka saeusi-boemi rama aing. 'D6mi noe kadoewa koe andjeunna dingaranan Epraim karana [saoerna] aing koe Allah ^ geus didjadikeun baranahan dina tanah kabalangsakan aing.
;

a
53

p.

46: 20; 48:

5.

6 26:22.

''

54

55

56

'

57

105:21,22;
e

Lai.

7:10. c Est. 8:2. d Loek. 16:19.

Dan. 5

7.

46

47

48

49

Ari oemoer Joesoep, keur mangsa mar6k di pajoeneun Piraon, radja MSsir teja, tiloe poeloeh taoen. Tidinja Joesoep ka loewar ti pajoeneun Piraon, ngadjadjah satanah Mesir. 'Ari tanah teh, di djSro noe toedjoeh taoen kadj6mbaran teja, ngabidjilkeunana sipat tjatjanggeuman. 'Toeloej Joesoep ngoempoelkeun sakabeh kahasilan eta noe toedjoeh taoen, sakoer anoe aja di tanah M6sir, seug kahasilan teh diasoepkeun ka nagara-nagara kahasilan nagara noe di sakoerilingna, koe andjeunna diasoepkeun ka djgro nagarana. 'Djadi Joesoep teh noempoekkeun gandoem teu kirakira lobana, * sapgrti keusik noe di laoet, datang ka eureun ngitoeng, karana geus taja itoenganana. a i Moesa 4:3; 2 Sam. 5:4.
;

Greus toetoep noe toedjoeh taoen kadjgmbaran, anoe aja di tanah Mesir teja, 'sarta taoen patjgklik geus ngamimitian boekti, sakoemaha kasaoeran Joesoep teja. Geus kitoe di sakabeh tanah-tanah patj6klik, tatapi di satanah M6sir aja kahakanan. 'Ari geus datang patjeklik di satanah M6sir, seg djalma-djalma pada sasambat ka Piraon, njoehoenkeun tgdaeun. Demi timbalan Piraon ka sakabeh oerang Mesir: Geura laleumpang ka Joesoep naon bae parentah Joesoep ka maraneh, koedoe lalampahkeun. 'Ari patjgklik teja ninggang ka satonggong boemi kabeh. Tidinja Joesoep moekakeun saniskara anoe beunang ngeusian, bari toeloej ngadjoewal gandoem ka oerang MSsir. Aripatjgklik teh rosa katjida di tanah M6sir. 'Djeung deui ti sakabeh tanah pada datang ka Mesir, ngadareuheusan ka Joesoep, meuli gandoem karana patjeklik teh rosa pisan di saka; ;

beh tanah.

PASAL

42.

Jakoeb geus waspaoseun, jen di MSsir aja gandoem, pok Jakoeb ngalahir ka poetra-poetrana Naha maraneh silih-tendjo bae? 'Lahirna deui Masing njaho, " ama ngadenge bedja, jen di Mesir aja gandoem. Geura arijang ka dinja; koedoe meuli gandoem ka dinja pikeun oerang, * soepaja oerang hiroep, oelah datang ka paeh. 'Bral saderek-

Ari

saderek Joesoep arijang, sapoeloeh oe4

rang, sgdja meuli

gandoem ka Mesir. 'Ari Binyamin, raji Joesoep teja, koe Jakoeb hanteu dipiwarang djeung saderek-saderekna karana lahiranana Bisi manggih
;
:

6 p.

32:12;

Badja 4:29; Djab. 139:18.

koemaonam.

50

51

Djeung deui Joesoep "meunang doewa poetra lalaki, samemeh tepi ka taoen patjgklik teja; ari diowokeunana pikeun Joesoep koe Asnat poetra Potipera, panghoeloe On teja. 'Ari tjikalna koe Joesoep dingaranan Mgnase; karana [saoerna] aing koe Allah geus disina ka-

Toeloej poetra Israil darongkap, s6dja meuli gandoem, tjampoer djeung sakoer noe daratang; wantoewantoe di tanah Kanaan ge patjSklik.
'

a Lai. 7:12. 6
6

p.

43

8.

Ari Joesoep anoe njangking kawasa, njSkgl tanah MSsir; nja andjeunna noe ngadjoewal gandoem ka sakabeh priboe-

54

MOESA
19

42.

mi tauah. Toeloej saderek Joesoep ngadareuheusan, " seg saroedjoed ka andjeunna, njoeoeli kana taneuh. 'Ana Joesoep ningali saderek-saderekna, teu panglingeun, tata23i poera-poera teu oeninga, sarta misaoernabengiskadarinja. Ari lahiranana ka darinja: Maraneh dati mana? Pioendjoekna Soemoetanah Kanaan, soemgdja ngadoewit gandoem, baris tedaeun. 'Ari Joesoep teu panglingeun ka sadereksaderekna; dgmi eta mah geus pada pangling. 'Ras Joesoep elingeun ka impianana, perkara ngimpikeun marane-

20

tang

teh sijeun koe Allah. 'Lamoen 6nja mah maraneh djalma bengr, doeloer maraneh saoerang tetgpkeun ditoetoep dina ijeu imah maraneh dipandjara ari maraneh geura maroelang, mawa gandoem, tamba langlajeuseun ahli-ahli maraneh. 'Seg doeloer maraneh noe boengsoe teja bawa ka kami, ngajakinkeun omongan
;

lioen, ti
8

21

10

11

hanana teja. Pok ngalahir deui ka darinja Maraneh teh djalma noe lolongok; pangdatang maraneh hajang nendjo lebah mana tanah ijeu ngaboeliklak. 'Ari pioendjoekna ka andjeunna: Lainkitoe, goesti abdi gamparan, anoe mawi ngadareuheus teh, estoe sSdja ngadoewit gandoem, baris tedaeun. 'Abdi sadaja anak djalma saoerang; abdi teh djal: ;

22

ari kitoe mah maraneh moal dipaehan. Toeloej ugalampahkeun kitoe. "Pok mitjatoer doeloer i3ada doeloer: Saenjana, oerang bareto milampah salah ka doeloer oerang teja. Kasoesahan hatena koe oerang katendjo, basana menta dipikaroenja koe oerang; ari koe oerang teu digoegoe, ^ kitoe noe matak oerang kadatangan kasoesahan sakijeu. 'Nga-

maraneh

djawab Roebin ka maranehanana, kijeu djawabna Mapan tjarek akang oge harita ka adi sakabeh, kijeu omong akang " Poma oelah dek migawe dosa ka eta boedak demi koe adi hanteu digaroegoe ajeuna sabalikna getihna geu: :

12

13

14

15

16

balener; hanteu pisan-pisan abdi gamparan djadi djalma noe lolongok. 'Lahiranana deui ka darinja: Moal 6nja, sategesna maraneh j^angdatang teh hajang nendjo lebah mana tanah ijeu ngaboeliklak. 'DSmi iDioendjoekna: Abdi gamparan asalna doewa welas doeloer lalaki; abdi sadaja anak djalma saoerang di tanahKanaan sajaktosna,boengsoena danggt ajeuna aja di poen bapa, doepi noe saoerang deui mah geus teu aja. 'Lahiran Joesoep ka darinja: Nja eta noe koe kami ditjatoerkeun ka maraneh, anoe kijeu teja: Maraneh teh djalma noe lolongok. 'Maraneh dek ditjoba djalan kijeu demi djoemenenging Piraon! maraneh moal ka loewar deui ti dijeu, ari doeloer maraneh noe boengsoe teja tatjan datang ka dijeu. 'Saoerang ti maraneh titah leumpang, ngala doeloer maraneh ari maraneh mah dek ditoetoep. Eta omongan maraneh dek ditjoba, maraneh sajaktina atawa lain;
; :

ma

23

24

ning dipoendoet. 'Ai-i eta teh teu njarahoeun, jen koe Joesoep kahartos, wantoe-wantoe sasaoeranana djeung saderek nganggo hidji djoeroe basa.' Seug Joesoep malik ti maranehanana, bari ua'^

majoen deui ka saderek, sarta sasaoeran ka darinja. Geus kitoe njandak Simon ti maranehanana, bari dibarogod sakali di hareupeun maranehanana. a p. 50 19. 6 2 Tea. 1:6. c p. 37 21.
ngis. Toeloej
''
: :

6,

p.

43:30.

e p.

34:25; 49

7.

25

Tidinja

Joesoep miwarang,

wadah-

wadahna koedoe diareusian koe gandoem, sarta oewangna koedoe dipoelangkeun, diasoepkeun kana karoeng saoerang-saoerangua, djeung koedoe pada dibekglan baris di djalan. Prak nga26

27

17

oepama lain, dgmi djoemenenging Piraon geus poegoeh maraneh teh djalma noe lolongok. 'Toeloej pada diasoepkeun
!

28

lampahkeun kitoe ka darinja. 'Toeloej pada ngamoewatkeun gandoemna kana kalde-kaldena, bari seug marangkat ti dinja. 'Geus kitoe noe saoerang moekakeun karoengna, s6dja maraban kaldena di pamondokan; beh nendjo oewangna, doemadakan eta teh aja dina lijang karoengna. 'Pok ngomong ka sa-

kana pandjara, meunang


18

tiloe poe.
a
p.

37:10.

Ari dina poe noe katiloe pok Joesoep ngalahir ka darinja: Koedoe milampah kijeu, soepaja maraneh hiroep; " kami

Oewang koelapoelang malah-malah geuning aja dina karoeng koela! Seg pada leutik hate, sarta ngaromong doeloer pada doeloer, bari rareuwaseun, kijeu pokna: Naha Allah midamSl kitoe ka oerang?
derek-saderekna:
deui,

MOESA

43.

55

darongkap ka tanah KanaJln, ka Jakoeb ramaiia, sarta ngoeningakeun ka andjeunua sakoer noe kasorang koe 'Etadjal30 maraiiehanana pioendjoekna ma, djoengdjoeuau tanah, bgngis pisan misaoerna ka koering; malah koering sadaja koe andjeunna diangkgn sapei'tos 31 noe lolongok tanah. 'Dgmipihatoer koering ka andjeunna: Abdi teh djahna bal6n6r; hanteu pisan-pisan abdi djadi 32 djalma noe lolongok. 'Asalna abdi teh doewa w61as doeloer lalaki, estoe anak sabapa; anoe saoerang geus ten aja, doepi boengsoena danggt ajeuna aja di 33poen bapa, di tanah Kanaan. 'Tidinja eta djalma, djoengdjoenan tanah, misaoer ka koering sadaja: Djalan kijeu
29

Tidiiija

raneh, tangtoe

maraneh matak noeroen-

keun boeoek ama noe bodas ka gnggon noe maot, kalawan kasoesahan.
a
p.

43:14. b

p.

46:

9.

c p.

44:20.

PASAL
Ari
'

43.

patjgklik teja " bangSt katjida dina eta tanah. Geus kitoe, mangsana gandoem, beunangna ngarala ti M6sir teja, geus bejak didahar, pok ramana nimbalan ka darinja kijeu: Geura laleumpang deui, koedoe mareuli deui pihakaneun oerang saeutik. 'Pok Joeda oendjoekan ka andjeunna, kijeu pioendjoekna: Eta djalma sanget nja ngelingan ka

kami teh pitgrangeun, jen estoe maraneh djalma bener: doeloer maraneh saoerang tinggalkeun di kami, d6mi maraneh njarokot tamba langlajeuseun ahli34

maraneh, bari toeloej maroelang. maraneh noe boengsoe teja bawa ka kami, soepaja kami tgrang, jen maraneh lain djalma noe lolongok, sateggsna maraneh djalma balgner; eta doeloer maraneh noe saoerang koe kami tangtoe dipaparinkeun deui ka maraneh, sarta maraneh dek diidinan wara-wiri
ahli

"Seg doeloer

koering sadaja, pilahirna:* Maraneh moal narendjo deui beungeut kami, kadjaba lamoen doeloer maraneh teja miloe djeung maraneh. 'Manawi eta doeloer koering koe ama dipiwarang leumpang sargng koering sadaja, mangga, koering sSdja arijang, ngadoewit pidahareun ama. Sawangsoelna, madak eta koe ama hanteu dipiwarang leumpang mah, koering moal arijang karanten eta djalma ngalahir ka koering sadaja kijeu Maraneh moal narendjo deui beungeut kami, kadjaba lamoen doeloer maraneh teja miloe djeung maraneh. 'Ngalahir Israil: Naha
'

35

dina

ijeu

tanah.

'Geus kitoe, maugsa


7

36

37

38

karoeng-karoengna, ngaroedoelkeun " doemadakan, boengkoesanana oewang aja dina karoeng saoerang-saoerangna. Ana narendjo boengkoesanana oewang teh, maranehanana sarta djeung ramana pada sai'ijeuneun. a p. 42:27; 44: i. Ngalahir Jakoeb ramana ka darinja " Maraneh ngalapoerkeun anak ama! Joesoep geus ten aja, djeung Simon geus teu aja; ari ajeuna maraneh rek mawa Binyamin. Eta sakabeh pgrkara matak tjilaka ka ama! 'Mioendjoek Roebin ka ramana, kijeu pioendjoekna: Mangga, paehan* anak koering lalaki noe doewa, manawi Binyamin koe koering hanteu disanggakeun deui ka ama. Moegi diselehkeun bae ka leungeun koering, tinangtos koe koering disanggakeun deui ka ama. 'D6mi lahiran Jakoeb: Moal dibikeun eta anak ama koe maraneh dibawaijang; karana doeloerna
geus paeh,
" ngan kari eta sorangan. Saoepama eta teh manggih koemaonam di djalan anoe rek dilakonan koe ma-

maraneh mana sakitoe goreng ka ama, ngoeningakeun ka eta djalma jen maraneh aja deui doeloer? 'Ari pioendjoekna: Eta djalma hantSm mariksakeun perkawis koering sareng perkawis sanakbaraja koering lahirna " Koemaha, bapa maraneh hiroep keneh? Naha maraneh aja deui doeloer? Seg koering
;

ngoeninga ka andjeunna noemoetkeun oengeling lahiran tadi. Koemaha koering pitSrangeun, jen bakal nimbalan kijeu teja: Eta doeloer maraneh koedoe bawa mijang ? Oendjoekan deui Joeda ka Israil ramana: Mangga, boedak teh piwarang leumpang, titipkeun ka koering; geus kitoe koering sadaja rek darangdan, sargng ladjgng leumpang, soepaja pada hiroep, oelah koengsi maot, boh koering sadaja, boh ama, boh bararoedak. 'Nja koering anoe nanggoeng inja; soemangga poendoet ti leungeun koering. Manawi koe koering hanteu disanggakeun deui ka ama, sargng hanteu didjonghokkeun ka pajoeneun ama, daek gadoeh dosa ka ama satoetoep oemoer.
'

''

56
10

MOESA

43.

"Karantgn madak hanteu talangke mah, kantgnan ajeuna geus keuging doewa
balik.

11

'Toeloej Israil ramana ngalahir ka darinja: Lamoen kitoe mah, atoeh koedoe migawe kijeu: koedoe njarokot

20

21

12

13

14

tanah ijeu anoe pangkapoedjina, asoepkeun ka wadah-wadah maraueh, seg barawa ijang, " pikeun pangabakti ka eta djalma; f nja eta geutah tamba saeutik reudjeung madoe saeutik, sambara-sambara reudjeung moer, boewab lengkeng sarta boewab kanari. 'Djeung koedoe mawa oewang doewa kali meuli karana oewang anoe poelang deui dina lijang karoeng maraneh teja koe maraneh koedoe dibawa disanggakeun deui, boa kasalahan. 'Sarta doeloer maraneh teh bawa bae, seg darangdan, geura ngadeuheusan deui ka eta djalma. Ari Allah anoe moerba-wisesa moegi-moegi ka maraneh maparin kawelasan di pajoeneun eta djalma, soepaja doeloer maraneh noe hidji deui sarta djeung Binyamin koe eta djalma dipiwarang moendoer barfing djeung maraneh. Ari moeuggoeh ama teja, oepama datang ka lapoer anak mah, iklas lapoer oge!
basil
'

ma, noe njekel ggdung Joesoep teh, bari mihatoer ka dinja di hareupeun lawang ggdong, 'kijeu pihatoerna: Noen, djoeragan koering bareto ka darijeu, meuli gandoem. Geus kitoe, mangsa daratang ka pamondokan, ana diboekakeun karoeng-karoeng koering, " doemadakan,
!
'

22

23

oewang saoerang-saoerang aja dina lijang karoengna, oewang koering sadaja satimbang beuratna demi koe koering sadaja dibantoen deui. 'Sargng koering mijang teh ka dijeu ngabantoen oewang sedjen ongkoh, s6dja meuli deui gandoem, pikeun tSdaeun. Doeka teuing anoe neundeun oewang koering teja dina karoeng-karoeng koering. "Ari saoerna
;

Sampejan sing sarSnang, montong teuing sarijeun! Allah sampejan djeung Allah rama sampejan maparin p6pend6man ka sampejan dina karoeng-karoeng sampejan; oewang sampejan teja geus datang ka kaoela. Sarta eta djalma*
24

p.

41

31. h. p. 44

23. c p. 44

19, 20.

(i

p.

42

2.

25

e Sil.

18:16. f p. 37:25.

15

16

eta djalma njarokot pangabakti teja, sarta mawa oewang doewa kali meuli, kitoe deui Binyamin; djoeng arijang ka M6sir. Sadongkapna pada marSk ka pajoeneun Joesoep. 'Barang Joesoep ningali Binyamin miloe djeung maranehanana, seug nimbalan ka noe nj6k61 gedongna: Ijeu djalma-djalma anteurkeun ka gedong, sarta koedoe meuntjit peupeuntjitan, bari disadijakeun sakali;

Pek

ngaloewarkeun Simon teja ka maranebanana. 'Tidinja eta djalma-djalma koe djalma teh dibawa asoep ka ggdong Joesoep, " sarta diberean tjai pek pada ngoembah soekoena; samalah kalde-kaldena diparaban. 'Toeloej pada njadijakeun pangabakti teja, tjawisan Joesoep soemping wantji tengah poe; karana geus mareunang bedja, jen di dinja bakal jiada barangdahar. o p. 42 28, 35.
;
:

b p. 42:24. c p. 24:32.

26

27

Geus kitoe Joesoep soemping ka g6dong. Gantjang pada njanggakeun ka andjeunna pangabakti beunangna mawa teja, di djgro gSdong, sarta " pada soedjoed ka andjeunna, njoeoeh kana taneuh. 'Seug Joesoep mariksakeun ka darinja
salamgt hanteuna, sarta ngalahir kijeu Koemaha, bapa maraneh, anoe sgpoeb, anoe koe maraneh ditjatoerkeun teja, salamgt? Koemaha, hiroep keneh? 'Ari pioendjoekna Bgrkah, abdi gamparan, poen bapa, salamgt; hiroep keneh noeu. Broek deui saroedjoed. 'Ana Joesoep tjengkat sotjana, sarta ningali Binyamin rajina, poetra saiboe, jjok ngalahir Naha, nja ijeu doeloer maraneh noe boengsoe, anoe koe maraneh ditjatoerkeun ka kami teja? Seg ngalahir deui: Eh gnoeng moegi aja sih-koernija Allah ka maneh. 'Toeloej Joesoep g6sat-g6soet moeroe geusan nangis karana ngSntab
: : !

17

18

karana ijeu djalma-djalma Sngke tgngah poe dalahar djeung kami. 'Prak eta djalma ngalampahkeun sakoemaha timbalan Joesoep djalma-djalma teja koe eta djalma didjadjapkeun ka gfidong Joesoep. 'Seug djalma-djalma teh sarijeuneun, sabab diarasoepkeun ka ggdong Joesoep. Pok ngaromong: Hal pgrkara oewang, anoe poelang deui dina karoeng-karoeng oerang bareto teja, noe matak oerang diasoepkeun; tangtoe dek naragas ka oerang sarta naradjang ka oerang; meureun oerang teh ditjokot didjijeun boe;

28

29

19

dak, sarta djeung kalde-kalde oerang, 'Toeloej pada njampeurkeun ka eta djal-

30

MOESA
31

44.

57

32

33

kawglasanana ka rajina seug 16b6t kana hidji kamar, sarta nangis di dinja. Geus kitoe sipeunteu, bari toeloej ka loewar deui, sarta ngar6k6tkeun andjeun. Tidinja nimbalan Geura ngatoer kadaharan. 'Prak diatoerkenn baris andjeunna njalira, sarta baris saderekna sabatoer eta, kitoe deui baris oerang M6sir, anoe sok dahar sasarSngan djeung Joesoep, sabatoer eta. Sabab oerang M6sir hanteu kongang dahar djeung oerang Ibrani reudjeung, karana * lampah kitoe kagiroek oerang Mesir. 'Gek tjaralik di pajoeneunana, tjikalna noeroetkeun katjikalanana, ari boengsoena noeroetkeun kaboengsoeanana noe matak eta djalma
;
'

10

oeran kitoe? Sageuj teuing abdi gamparan ngalampahkeun eta pgrkawis! "Dalah oewang, noe koe koering sadaja kapSndak dina lijang karoeng koering teja, koe koering sadaja geus dipoelangkeun deui ka andjeun ti tanah Kanaan; na koemaha koering ti gSdong goesti andjeun rek maling perak atawa gmas? 'Mana-mana abdi gamparan anoe kapgndak njimpgn, mangga paehan samalah koering noe reja sanggoep djadi boedak djoeragan. 'Ari saoerna Hade
'

ajeuna, kitoe bae,

sakoemaha omongan

34

raneun.

djeung doeloer bari hareToeloej pada dipoepoendoetan katoewangan ti pajoeneun Joesoep. Demi katoewangan Binyamin lima kalieun
silih-tendjo
'

11

12

lobana katoewangan anoe reja. Sarta pada ngaleueut, datang ka wararggna


djeung andjeunna.
a
p.

42:6. 6 p. 46:34.

PASAL
peus
kitoe Joesoep

maraneh. Saha-saha anoe kapanggih ngampihan, nja eta pidjadieun boedak kami; d6mi maraneh noe reja mah hanteu salah. 'Gagantjangan padanoeroenkeun sakaroeng-sakaroeugna kana taneuh, bari pada moekakeun sakaroengsakaroengna. 'Toeloej djalma teh ngoebSk-ngoebgk; ngamimitianana ti noe di nganggeuskeunana pangkolotna, boengsoena; ari loemoer teh kapanggihna dina karoeng Binyamin. o p. 43 21.
:

44.

6 JSr. 18

20. c p. 43

21.

miwarang ka noe

13

Pek

eta

djalma

^njgkSl gedongna teja, kijeu piwaranganana: Karoeng-karoeng eta djalma geura areusian koe kahakanan, sakabawana bae " ari doewit saoerang-saoerang teundeun dina lijang karoengna. 'Djeung deui loemoer kami, loemoer perak teja, koedoe teundeun dina lijang karoeng anoe boengsoe, sarta djeung pameulina gandoem. Prak ngalampahkeun sapilahir Joesoep, anoe dilahirkeun teja. 'Isoek-isoek, barang bjar, beug eta
;

pakeanana; toeloej
14

pada njosoek pahidji-hidji pada nga-

moewatan deui kaldena, bari seug baralik


deui ka dajeuh.

15

djalma-djalma didjoeroeng lakoe, ma4

le

ranehanana djeung kalde-kaldena. 'Barang geus ka loewar ti dajeuh, tatjan djai'aoeh, seg Joesoej) nimbalan ka noe njgkgl ggdongna teja: Maneh geura dangdan, koedoe ngoedag njoesoel eta djalmadjalma; dimana geus kasoesoel, koedoe ngomong ka darinja kijeu Naha koe maraneh kahadean dibales koe kago5rengan? 'Lain nja eta, noe koe goesti kaoela sok dianggo ngaleueut, sarta sok dianggo norah ? Goreng tgmgn lampah, 6 anoe koe maraneh dilampahkeun. 'Barang geus kasoesoel, pok eta djalma mitjatoer ka darinja sakoemaha kasa7 oeran tadi. 'D6mi pihatoema ka eta djalma: Naha djoeragan misaoer kasa''
:

17

Sadongkapna boes Joeda djeung saderek-saderekua arasoep ka ggdong Joesoep, da andjeunna aja keneh di dinja. * Broek pada ngaroeboehkeun maneh ka pajoeneun andjeunna, kana taneuh. 'Ngalahir Joesoep ka darinja: Nahaon kalakoeau kitoe, anoe dilampahkeun koe maraneh ? Koetan maraneh hanteu njaho, jen koe djalma noe sap6rti kamitangtoekatorah'? 'Ngawangsoel Joeda Simkoering sadaja koemaha nja oendjoekan ka goesti, koemaha nja mihatoer, sareng koemaha nja ngabenSrkeun maneh? Kadorakaan abdi-abdi gamparan koe Allah geus kapSndak. Soemangga, simkoering pada djadi boedak goesti, boh simkoering anoe reja, boh anoe kapanggih njimpen loemoer teja. 'Dgmilahiran Joesoep: Sageuj teuing kami teh, ngalampahkeun anoe kitoe pgtana! Djalma noe kapanggih ngampihan loemoer teh, nja eta noe pidjadieun boedak kami; ari maraneh noe reja, geura maroelang bae ka bapa maraneh, sarta sing salamet. p. 37 34.
'

''

6 p. 42

6.

c p. 42

21, 22.

58
18

MOESA
30

45.

19

Toeloej Joeda sgr margkna ka andjeunna, sarta mihatoer kijeu: Noen madak aja paidin, abdi gamparan sedja ngoeudjoekkeun pioendjoek sakStjapeun ka tjepil goesti, sareng moegi oelali djadi bendoe ka abdi gamparan, karantgn goesti teh sami sar6ng Piraon. 'Goesti ka p6ngk6r marijos ka
goesti!

31

abdi-abdi, kijeu parijosna:


20

Koemaha, ma32

21

22

23

raneh boga keneh bapa atawa doeloer ? 'Seug abdi teh aroendjoekan ka goesti: Soemoehoen, gadoeh keneh bapa, geus sgpoeh, sargng kagoengan deui hidji poetra lalaki, beunaug keur mangsa geus sepoeh, boengsoena; ari kakana geus maot, djadi kantoeu eta sorangan bae poetra iboeua, sareng koe poen bapa dipikanjaah pisan. 'Ladj6ng goesti nimbalau ka abdi-abdi ganajjaran Eta koedoe bawa mijang ka kami, da kami teh hajang niUk ka dinja. 'Seug abdi teh aroendjoekan ka goesti: Eta boedak moal wgrateuu nilarkeun poen bapa; saoepami nilarkeun bapa mah, tinangtos bapa maot. 'Ladjeng goesti ngalahirka
:

33

34

han. 'Ari ajeuna, oepami abdi dongkap ka abdi gamparan, poen bajaa, doepi boedak teh hanteu dibantoen deui, sarehing njawana katjangtjang ka njawa boedak, 'geus kitoe, ana ningali jen boedak teh hanteu aja, tinangtos bapa maot djadi abdi-abdi matak noeroenkeun ramboet abdi gamparan, poen bapa, anoe geus bodas, ka 6nggon noe maot, kalawan kasoesahan. 'Karantgn dki abdi geus nanggoeng eta boedak ka poen bapa; ari pioendjoek abdi: ^ Manawi koe koering hanteu disanggakeun deui mah ka ama, daek gadoeh dosa ka ama satoetoep oemoer. 'Ari ajeuna, du'i abdi moegi diidinan tgtgp di dijeu, ngaggntosan eta boedak, djadf abdi goesti; doepi eta boedak moegi diidinan moendoer sar6ng doeloer-doeloer. 'Karantgn pikoemahaeun diri abdi nja moendoer ka poen bapa, ari boedak hanteu sargng mah? Oelah koengsi diri abdi nendjo karipoehan, anoe pikapgndakeun koe poen bapa. a p. 37 33.
''

b p. 42:36. c p. 42:38.

p.

43:9.

abdi-abdi

Oepama

eta doeloer

maraneh

24

25

26

27

28

noe boengsoe hanteu miloe djeung maraneh mah, maraneh moal nendjo-nendjo deui beungeut kami. 'Greus kitoe, mangsa abdi darongkap ka abdi gamparan, poen bapa, seg pilahir goesti koe abdi sadaja dioeningakeun ka bapa. 'Lami-lami poen bapa ngadawoeh: Geura laleumpang deui, koedoe mareuli deui pihakaneun oerang saeutik. 'Pok abdi sadaja aroendjoekan: Simkoering hanteu wargrat mijang; manawi doeloer simkoering noe boengsoe miloe, mangga sedja mijang karanten simkoering moal kenging narendjopameunteu eta djalma, ari doeloer simkoering noe boengsoe mah hanteu miloe sareng simkoering. 'Ladjgng abdi gamparan, poen bapa, ngalahir ka abdi sadaja kijeu: Maraneh pada njaho, garwa kami poetraanana pikeun kami ngan doewa siki. 'Anoe hidji geus ka loewar ti kami, ari omong kami: Geus tangtoe disasaak; sarta koe kami teu katendjo deui tgjji ka
;

PASAL

45.

rridiuja Joesoep geus teu ijasaeun nga-

-irgketkeun andjeun ka sakabeh anoe keur doemeuheus ka andjeunna. Pok ngalahir sarta bSdas: Sakabeh djalma geura ka loewar ti kami! Djadi taja djalma hidji-hidji atjan anoe doemeuheus ka Joesoep, waktoe ngawaktjakeun andjeun ka saderek-saderekna. "Tidinja nangis, sarta bgdas, wani kadarenge koe oerang MSsir, malah kadenge koe djalma eusi gSdong Piraon. 'Toeloej Joesoep ngalahir ka saderek-saderekna Ijeuka:

29

ajeuna.

'

Saoepama maraneh

mawa ijeu
c

ongkoh ti hareupeun kami, seg manggih koemaonam, tangtoe maraneh matak noeroenkeun boeoek kami noe bodas ka gnggon noe maot, kalawan karipoe-

oela Joesoep. Koemaha, ama hiroep keneh 1 DSmi saderekna teu barisaeun ngawangsoel ka andjeunna; karana pada soemgblak di pajoeneunana. 'Ngalahir deui Joesoep ka saderek-saderekna: Geura alisgr ka kaoela S6r alisSr. Lahiranana Ijeu kaoela Joesoep, doeloer maraneh, anoe koe maraneh didjoewal ka MSsir teja. 'D6mi ajeuna, oelah rek ngargrik pikir, sarta oelah rek panas ati maraneh, tina sabab ngadjoewal kaoela ka dijeu karana kaoela " koe Allah dileumpangkeun ti heulaeun maraneh, soepaja matak ngahiroepan. 'Karana geus doewa
!

|
I

taoen ajeuna patjgklik

di sadjgro ijeu

MOESA
18

45.

tanah, sarta lima taoen deui moal aja noe njamboet, soemawonna diboewat. "Ai-i kaoela koe Allah dileumpangkeun ti heulaeun maraneh, soepaja djadi lantaran maraneh teh kari di boemi, * djeung soepaja djadi lantaran ngahi-

roepan ka maraneh, matak kaleupasan gSde. 'Ai'i ajeuna, " lain maraneh anoe ngadatangkeun kaoela ka dijeu, istoeniug Allah; sarta kaoela koe andjeunna

didjadikema bapa Piraon, toer didjadikeun djoengdjoenan, njekgl sagSdongna, djeung marentah ka sakoeriling tanah 9 Mgsir. Gesat-ggsoet, geura maroelang ka ama, sarta koedoe kijeu nja oendjoekan kaandjemma: Kijeu pioendjoek poetra ama Joesoep Koering koe Allah didjadikeun djoengdjoenan, njekel sakoeriling Mesir. Mangga, geura ngalih 10 ka koering; oelah arek lami. 'SarSng ama bade linggih ^ di tanah Gosen, djadi deukeut ka koering nja salira ama sarawoeh poetra-poetoe ama; kitoe deui embe-domba ama sareng sapi ama, kalajan 11 sadajana bae kagoengan. 'Ari koering teh sSdja njgkapan ka ama di dinja; karantgn patj6klik teh lima taoen deui; soepaja salira ama, sareng saeusi boemi ama, sarawoeh sadajana bae kagoengan, 12 oelah kakirangan. 'Tah geuning, panon diri maraneh, djeung panon adi kaoela Binyamin, narendjo " jen estoe biwir kaoela anoe keur sasaoeran ka mara13 neh. 'Sarta koedoe ngoeningakeun ka ama sakabeh kamoeljaan kaoela di M6sir, djeung saniskara noe katendjo koe maraneh; sarta sing gesat-ggsoet, ama 14 teh geura bawa ngalih ka dijeu. 'Toeloej Joesoep ngarangkoel kana poendoek Binyamin rajina, bari nangis kitoe deui Binyamin nangis dina tengggk Joesoep. 15 'Seug njijoeman ka sakabeh saderekna sarta ditangisan. Sanggeusna kitoe saderekna pada sasaoeran djeung andjeunna. o Djab. 105:17. b p. 47:12; 50:20.
'

maraneh, seg geura laleumpang, maroelang ka tanah Kanaan. Geus kitoe koedoe njarokot bapa maraneh, sarta djeung saeusi imah maraneh, bari toeloej ka darijeu, ka kami; seg maraneh koe kami dek dibere " anoe panghadena di tanah MSsir, sarta pihakaneun maraneh 19 gadjihing ijeu tanah. 'Nja awak noe meunang timbalan. Geura pada milampah kijeu: koedoe marawa kareta ti tanah Mesir pikeun maraneh, baris anak-rabi maraneh, sarta toenggangkeun bapa maraneh, seug ka darijeu. 20 Djeung deui panon maraneh oelah hawatirteuing koe hal paparabotah maraneh; karana noe panghadena di satanah MSsir adjang maraneh. a Lai. 7 is. b p. 41 37.
sato
' '

c p.

47:6.

21

Prak poetra Israil pada ngalampahkeun kitoe, sarta koe Joesoep dibahanan kareta, noemoetkeun timbalan Piraon; djeung dipaparin pisangoeeun badi djalan. 'Toer sadajana dipaparin

22 ris

pisalin, hidji

sewang; demi Binyamin

23

24

oewang perak tiloe ratoes gSbleg, djeung lima pisalin. 'Malahmalah ngintoenkeun' ka ramana, nja ijeu: sapoeloeh kalde lalaki, dimoewatan barang MSsir anoe pangaloes-aloesna, djeung sapoeloeh kalde bikang, dimoewatan gandoem djeung roti, sarta kadaharan, pikeun ramana, baris di djalan. Toeloej saderek-saderekna didjoeroeng
dipaparin
'

mah

lakoe; bral marangkat; ari saoer Joesoep ka darinja: Papatjoewan dek paseja di djalan. a Hak. 14 12.
:

i p. 42
25

22.

26

c Lai.

i:2S. d

p.

46

28

47

11. e p. 42

23.

27

16

17

Geus kitoe bedjana kadenge koe djalma eusi ggdong Piraon tjek bedja " Saderek Joesoep saroemping * Ari pangraos Piraon hade pisan kitoe deui pangrasa mantri-mantrina. 'Ngalahir Piraon ka Joesoep: Geura marentah ka doeloerdoeloer awak: Maraneh koedoe milampah kijeu: Koedoe ngamomotan sato;
: !

Djoeng marangkat ti MSsir, toeloej darongkap ka tanah Kanaan, ka Jakoeb ramana. 'Gantjang pada ngoeninga ka andjeunna, kijeu pioendjoekna: Joesoep hiroep keneh; malah nja eta pisan noe njangking kawasa ka satanah MSsir teh! Seug manah Jakoeb teh leuleus, " karana teu pSrtjajaeun ka darinja. 'Toeloej pada ngoendjoekkeun ka andjeunna sadajana kasaoeran Joesoep, anoe disaoerkeun ka maranehanana
teja,

sarta ningali

eta

kareta-kareta,
Tidinja

noe koe Joesoep dikintoenkeun keur


titihaneun andjeunna.
28

soekma

Jakoeb

ngalahir:

anak

'Pok Israil hoerip. Tjoekoep sakitoe! Joesoep, ama, hiroep keneh! ama dek

ramana

60

MOESA
4i.

46.

leumpang, hajang manggihan meuug-

tra Lea,

beunangna ngowokeun pikeun

peung ama hiroep keneh.

a Loek. 24

PASAL
Tidinja kabeh kap * ka koerban ramana.
"

46.

djgngkar, njandak sakagoenganana. Ana geus dongBerseba, toeloej ngoerbankeun peuntjitan bade ka Allah Ishak Greus kitoe Allah niinbalan ka Israil dina titingaliau ti peuting, kijeu timbalanana -Jakoeb Ari Jakoeb
Israil
'

Jakoeb di Mesopotami, sarta djeung Dina, poetrana noe awewe teja. Djoemlah poetra-poetoena, lalaki-awewe, tiloe poeloeh tiloe djiwa. a 2 Moesa 6: 14; 4 Moesa
26:5. b
16
p.

38:710.

17

wangsoelanana: Noen, ijeu sitnkoering. 'Timbalanana: Ijeu kami Allah, nja Allah bapa maneh. Montong sijeun-sijeun mijang ka Mesir teh; karana maneh koe kami rek didjadikeun bangsa ggde di dinja. 'Kami rek njarSngan ka maneh mijang ka M6sir teh, sarta mengke maneh koe kami dibalikkeun, tangtoe raoelang deui; malah Joesoep bakal noengkoep leungeunna ka panon maneh. Prak Jakoeb dangdan, ladjengti Berseba; ari poetra Israil noenggangkeun Jakoeb ramana sarta djeung poetra-garwa sadajana kana kareta-kareta, anoe koe Piraon dikintoenkeun keur titihaneun Jakoeb teja. 'Sarta marawa ingon-ingonna, reudjeung radja-kajana, beunang sadajana di tanah Kanaan; toeloej saroemping ka Mesir, nja Jakoeb sarta djeung sakabeh toeroenanana. 'Poetra-poetoena noe lalaki ditjarandak, kitoe deui poetra-poetoena noe awewe sadajana bae toeroenanana koe andjeunna ditjandak ngalih ka Mesir. a p. 15 13; Djab. 105:23.
''

18

''

Ari poetra Gad teja Sijjjon djeung Hagi, Soeni djeung Esbon, Eri, Arodi djeung Areli. 'Ari poetra Aser teja Jimna, Jiswa, Jiswi djeung B6ria; " aja deui Serah, saderekna noe awewe. Ari poetra Beria teja Heber djeung Malkiel. 'Nja eta kabeh poetra Silpa, anoe koe Laban dilelerkeun ka Lea poetrana teja, toeloej ngadjoeroekeun pikeun Jakoeb anoe tadi; ggnep welas
djiwa.
a 4 Moesa 26
:

46.

19

20

<"

'

21

22

24

25

J6s.
(Z

52

p.

4. 6 p. 26 23. c p. 31 11. 2 Moesa 3 35: 11, 12; 48:4. e p. 50: 1.


: :

4.

26

Ijeu
Israil,

djenengan poetra-poetoe noe daratang ka Mgsir: Jakoeb


teh
27

10

djeung poetra-poetoena. Tjikal Jakoeb nja eta Eoebin. 'Ari poetra Roebin teja Hanok, Paloe, Hesron djeung Karmi. 'Ari poetra Simon teja Jemoeel, Jamin, Ohad, Jakin djeung Sohar; aja deui Saoel, anoe
djadi

Poetra Rahel, geureuha Jakoeb teja, Joesoep djeung Binyamin. 'Ari Joesoep meunang poetra di tanah M6sir, " anoe diowokeun pikeun andjeunna koe Asnat poetra Potipera, panghoeloe On teja; nja eta Menase djeung Epraim. 'Ari poetra Binyamin teja Bela, Beker djeung Asbel, Gera djeung Naaman, Ehi djeung Ros, Moepim, Hoepim djeung Ar6d. 'Nja eta kabeh poetra Rahel, anoe diowokeun pikeun Jakoeb. Djoemlah opat wSlas djiwa. a p. 4i 5052. Ari poetra Dan teja Hoesim. 'Ari Goeni, Jeser poetra Naptali teja Jahsel, djeung Silem. 'Nja eta kabeh poetra Bilha, anoe koe Laban dilelerkeun ka Rahel poetrana, toeloej ngadjoeroekeun pikeun Jakoeb anoe tadi. Djoemlah toedjoeh djiwa. Sakabeh djiwa, noe ngiring Jakoeb ngalih ka Mesir, anoe ka loewar ti angkengna, kadjaba ti garwa-garwa poetra Jakoeb, djoemlah genep poeloeh gengp djiwa. 'Ari poetra Joesoep, anoe diowokeun pikeun andjeunna di MSsir
:

teja,

doewa djiwa. " Djoemlah saeusi boemi .Jakoeb, anoe asoep ka Mesir teh,
a 2 Moesa 1:5;
5

11

anak awewe oerang Kanaan.

'Ari

toedjoeh poeloeh djiwa.


Moesa 10
:

poetra Lewi teja Gerson, Kahat djeung 12 Mgrari. 'Ari poetra Joeda teja Er, Onan, Sela, Peres djeung Serah. * DSmi Er djeung Onan teja geus paraeh di tanah Kanaan. Djeung deui poetra Peres teja 13 Hesron djeung Hamoel. 'Ari poetra Isaskar teja Tola, Poewa, Job djeung Sim14 ron. 'Ari poetra SSboeloen teja Sered, 15 Elon djeung Jahlel. 'Nja eta kabeh poe-

22.

28

Tidinja

Jakoeb miwarang Joeda

ti

29

pajoen ka Joesoep, soepaja bisa noedoehkeun djalan ti pajoen ka tanah Gosen. Toeloej saroemping ka tanah Gosen. 'Gantjang Joesoej) miwarang masang karetana, toeloej angkat, mapagkeun Israil ramana ka Gosen. Ana geus pat6pang djeung ramana, gabroeg ngarang-

MOESA
6

47.

61

30

31

32

33

koel kana tSngggkna, sarta nangis dina tgngggkna lila pisan. 'Pok Israil ugalahir ka Joesoep: " Ajeuna ama soeka paeh, sanggeus nendjo deui raraj 6noeng, geus poegoeh gnoeng teh hiroep keneh. 'Geus kitoe Joesoep ngalahir ka saderek-saderekna sarta ka saeusi boemi ramana: Kaoela dek indit, ngoeninga ka Piraon, s6dja oendjoekan ka andjeunna kijeu Doeloer-doeloer koering sar6ng saeusi imah rama koering, anoe di tanah Kanailn teja, geus darongkap ka koering. 'Ari eta djalma-djalma pada djadipangangon domba, wantoe-wantoe djaradi toekang ingon-ingon ari 6mbedombana, sar6ng sapina, sarawoeh sadajana bae gagadoehanana, dibarantoen. D6mi geus kitoe, lamoen maraneh koe Piraon disaoer, sarta dipariksa Naon
:

'Tanah Mesir teh " aja di hareupeun awak; eta rama awak reudjeung doeloer-doeloer awak sina tjaritjing * di noe pangaloesna tanah ijeu, nja eta sina tjaritjing
di

tanah Gosen. Sarta oepama awak

tSrang, di maranehanana aja djalma bisa, nja eta djaradikeun kapala ingoningon, njgkgl anoe kami. ap.34:io.6p.45:i8. Tidinja Joesoep ngalebgtkeun Jakoeb

ramana^ dideuheuskeun ka pajoeneun " Seug Jakoeb ngabgrkahan ka 'Ngalahir Piraon ka Jakoeb: Sabaraha rejana taoen oemoer bapa? "Ari pihatoer Jakoeb ka Piraon:* Rejana taoen pangoembaraan sadkaoela
Piraon. Piraon. saratoes tiloe poeloeh taoen. Saeutik nja arawon bilangan taoen oemoer sadkaoela teh, sareng hanteu ngoedag kana rejana taoen oemoer sepoeh-s6poeh sadkaoela, dina lamina pangoembaraanana. 'Seug Jakoeb ngabgrkahan deui ka Piraon, bari toeloej ka loewar ti pajoeneun Piraon. a Ibr. 7:7. b Djab. 39:13; 119:19;
Ibr.

'

34

pagawean maraneh? 'Koedoepada oendjoekan kijeu: Abdi gamparan djaradi


toekang ingon-ingon, ti boeboedak dongkap ka ajeuna, bagija diri abdi, bagija karoehoen abdi. Nja eta soepaja maraneh diidinan tjaritjing di tanah Gosen * karana sakabeh pangangon domba kagiroek oerang Mesir. ap. 45:28. 6 p. 43:32.

10

11:13-16.

11

PASAL
ri^^idinja
-*-

47.
12

Joesoep ngadeuheusan, bari seug ngoeninga ka Piraon, kijeu pioendjoekna Poen bapa sar6ng poen doeloer-doeloer teja geus darongkap ti tanah Kanaau; ngabantoen 6mbe-dombana sargng sapina, kalajan sadajana bae gagadoehanana; sajaktosna, araja di tanah Gosen. Sarta Joesoep ti i^felgbah saderekna njandak lima djalma, toeloej dideuheuskeun ka pajoeneun Piraon. 'Ngalahir Piraon ka saderek-saderekna Naon pagawean maraneh? Ari jDioendjoekna ka Piraon: Soemoehoen, abdi gamparan djaradi pa:
'

13

14

ngangon domba, bagija


4
:

diri abdi, bagija


15

karoehoen abdi. 'Pioendjoekna deui ka Piraon Poerwana abdi darongkap, hajang ngoembara di tanah ijeu; karanten geus taja pisan pangangonan pikeun ingon-ingon dii'i abdi, wantoening di tanah Kanaan banggt pisan patjgklikna. Doepi ajeuna, moegi-moegi ngidinan abdi gamparan tjaritjing di tanah Gosen. 'Ngalahir Piraon ka Joesoep, kijeu lahirna: Rama awak reudjeung doeloerdoeloer awak geus daratang ka awak.

16

Geus kitoe Joesoep mgrenahkeun ramana djeung saderek-saderekna, pada dileler milik " di tanah Mesir, di noe pangaloesna tanah eta, nja eta di tanah Raamses, sakoemaha timbalan Piraon teja. Sarta Joesoep njekapan ka ramana djeung ka saderek-saderekna, sarta ka saeusi boemi ramana, noeroetkeun rejana baroedak. a 2 Moesa 12:37. Ari di sakabeh tanah taja pisan kahakanan; karana patjgklik teh banggt kabina-bina, wani tanah M6sir djeung tanah Kanaan kalempohan tina sabab patjeklik. 'Tidinja Joesoep moengpoeloengkeun sakabeh oewang, anoe kapanggih di tanah M6sir djeung di tanah Kanaan, ladang gandoem, anoe dibeuli koe djalma-djalma; ari eta oewang koe Joesoep diasoepkeun ka ggdong Piraon. 'Ana geus bejak oewangna ti tanah Mesir sarta ti tanah Kanaan, toeloej sakabeh oerang Mesir ngadareuheusan ka Joesoep, bari oendjoekan kijeu: Moegi-moegi koering sadaja dipaparin pitedaeun! Pinaoneun koering teh paraeh di pajoeneun gamparan? Wantoening geus hanteu aja oewang. 'Ari lahiran Joesoep: Koedoe pada mikeun ingon-ingon maraneh, tangtoe koe kami dibere ka maraneh, dibajarna koe ingon'

62

MOESA
25

48.

ingon maraueh, lamoeu geus euweuh 17 doewit mah. 'Toeloej pada njanggakeun ingon-ingonna ka Joesoep seug koe Joesoep pada dipaparin pihakaneun, dibajarna koe koeda, koe ingon-ingon 6mbedomba, koe ingon-ingon sapi sarta koe kalde; djadi koe Joesoep taoen harita pada ditjoekoepan kahakanan, dibajama koe sakabeh ingon-ingonna. Demi geus bejak taoen eta, dina taoen 18 noe kadoewa ngadareuheusan deui ka andjeunna, sarta pada oendjoekan kijeu ka andjeunna: Koering hanteu sedja salingkoeh ka goesti, sarehing geus seep oewangna, sareng ingon-ingon, sasatoan teja, geus djadi kagoengan goesti, noe mawi hanteu aja noe kantoen di pajoeneun goesti, kadjabi ti awak koering 19 sargng lahan koering bae. 'Pinaoneun koering paraeh di jDajoeneun salira goesti, boh diri koering, boh lahan koering? Moegi ngagaleuh diri koering sinarSngan lahan koering koe pitedaeun; ari kitoe mah koering kalajan lahan koering bade koemawoela ka Piraon; sarSng moegi maparin bibit, soepaja koering teh hiroep, oelah dongkap ka paeh, sar6ng soepaja lahan teh oelah doemoegi ka soewoeng. sakabeh lahan Mesir teh koe 20 'Toeloej Joesoep digaleuh pikeun Piraon karana oerang Mgsir hidji-hidji pada ngadjoewal lahanna, sabab rosa pisan nja pada kataradjang patjgklik. Djalan kitoe tanah 21 teh djadi kagoengan Piraon. 'Aridjalmadjalmana dipindahkeun ka nagara-nagara, ti toengtoeng watgs M6sir tgpi ka 'Ngan lahan para 22 toengtoengna deui. panghoeloe anoe hanteu digaleuh; karana para panghoeloe aja katangtoean ti Piraon, sarta dalaharna nja eta katangtoeanana, anoe koe Piraon geus dipaparinkeun ka darinja; kitoe noe ma23 tak teu ngadjaroewal lahanna. 'Toeloej Joesoep ngalahir ka djalma-dj alma teh: Tah, poe ijeu mar an eh sarta djeung lahan maraneh koe kami geus dibeuli pikeun Piraon. Heh ijeu bibit adjang maraneh; koedoe pada njgbaran lahan. 24 'Geus kitoe, moenggoeh dina beubeunanganana, koedoe njanggakeun sapSrlima ka Piraon; ari noe opat bagian deui mah keur maraneh, baris bibit lahan, sarta baris pihakaneun maraneh, djeung baris noe aja di imah maraneh,
;

26

27

kitoe deui baris pihakaneun anak-anak maraneh. 'Ari pioendjoekna Nja goesti noe ngahiroepan ka koering sadaja; moegi-moegi koering mgndak koernija dina sotja goesti, sargng koering soemSdja pisan ngarabdi ka Piraon. 'Ari eta teh koe Joesoep didjadikeun pikoekoeh, djongdjon ka mangsa ajeuna, hal pgrkara lahan Mesir, Piraon koedoe meunang sapgrlima. Ngan lahan para panghoeloe woengkoel anoe hanteu djadi kagoengan Piraon. Ari Israil teja matoeh di tanah Mgsu-, nja eta di tanah Gosen sarta pada baroga milik dina eta tanah, " toer pada
: ;

28

baranahan djeung ngargkahan katjida. 'Ari hiroepna Jakoeb di tanah M6sir


teh

meunang toedjoeh w61as

taoen; djadi

29

oemoer Jakoeb, taoen ing hiroepna, dongkap ka saratoes opat poeloeh taoen, poendjoel toedjoeh taoen. 'Ari oemoer Israil geus deukeut ka poepoes, toeloej
njaoer Joesoep poetrana
kijeu:
*
;

Lamoen ama manggih w61as

seug dilahiran dina

geura toempangkeun panon enoeng, leungeun gnoeng dina handapeun tetepokan ama, sarta moedoe ngalampahkeun kahemanan djeung katemgnan ka ama; poma ama oelah rek dikoeboer
30

31

ama sasarean teh hajang noe matak reudjeung s6poeh-s6poeh ama koe gnoeng engke moedoe dianteurkeun, ka loewar ti M6sir, seug dikoedina pakoeboeran arandjeunna boer teja. Ari pihatoer Joesoep: Mangga, koering tinangtos ngalampahkeun sapiLahiranana deui Moedoe lahir ama. soempah ka ama. Pek Joesoep soempah ka andjeunna. ^ Tidinja Israil s6mbahijang, majoen ka siraheunana pakoeIgman. a p. 48:4. 2 Moesa 1:7,12. Djab. 105:24.
di Mesir. 'Ari
;
''
'

6 p. 24:2; 50:5. c

p.

23: 20; 49: 29. rflbr. 11: 21.

PASAL

48.

Sanggeusna sagala perkara noe tadi teja, aja noe oendjoekan ka Joesoep: Noen, rama goesti eukeur ngangloeh.
Gantjang Joesoep ngalajad, njandak poetrana noe doewa, Mgnase djeung Epraim teja. 'Seug aja noe ngoeninga ka Jakoeb, kijeu pihatoerna: Noen, toewang poetra Joesoep soemping, ngalajad ka andjeun. Toeloej Israil ngoewatkeun andjeun, neut tjalik dinaj3akoel6man. 'Pok

MOESA

48.

63

Jakoeb ngalahir ka Joesoep Allah anoe moerba-wisesa nembongan ka ama" di nagara Loes, di tanah Kanaan teja, sarta ngabgrkahan ka ama. Ari timbalanana ka ama: Masing njaho, maueh koe kami rek didjadikeun baranahan sarta dir6kahkeun; estoe maueh teh koe kami rek didjadikeun pakoempoelan bangsa; sarta ijeu tanah koe kami rek dipaj^arinkeun ka toeroenan maneh pandeurieun maneh, djadi milik langgSng. Ari ajeuna, * poetra Snoeng anoe doewa, noe diowokemi pikeun gnoeug di tanah M6sir, samemeh ama datang ka gnoeng, ka MSsir teja, eta teh anoe ama Epraim djeung Mgnase djadi anoe ama, sapgrti Roebin djeung Simon. D6mi t6dak Snoeng, anoe dipoepoetra koe enoeng sanggeusna ti dinja, eta mah anoe 6noeng, bakal katSlah koe ngaran doeloer-doeloerna dina warisanana. 'Djeung deui basa ama moelang ti Mesopotami teja, seug Rahel poepoes di ama, di tanah Kanaan, kern- di djalan, aja sadjongdjongan deui n6pi ka nagara Eprat; toeloej koe ama dikoeboer di dinja, sisi djalan ka Eprat, nja eta Betlehem.
:
' '

soena; ari pananganana noe kiwa

mah

15

ditoempangkeun ka sirah MSnase; dihadja pananganana dikitoekeun; karana MSnase teh tjikalna. 'Seug ngabSrkahan ka Joesoep, kijeu lahirna: Allah anoe [dibakti] koe rama-ejang kami, Ibra''

him djeung Ishak, loemampah di pajoeneunana teja; Allah, anoe ngangon ka kami ti barang kami goemelar tSpi ka
16

poe ajeuna; 'Malaikat,

'^

anoe ngadjait

kami ti saniskara katjilakaan, moegimoegi ngabSrkahan ka ijeu baroedak, masingna pada katSlah koe ngaran kami, kitoe deui koe djenSngan rama-ejang kami, Ibrahim djeung Ishak, sarta masingna ngarejaan, datang ka loba pisan dina boemi. o p. 33:5. 6 p. 27: l; l Sam. 3:2.
c J6r. 31:9.

'

Ibr.

11:21.

e p.

31:11,

13.

17

Barang koe Joesoep katingali, jen ramana noempangkeun panangan noe tSngen ka sirah Epraim, pangraos Joesoep hanteu hade; seug panangan ramana

'^

18

im ka

ditjandak, dek dialihkeun ti sirah Ej)rabari Joesoep hasirah MSnase toeran ka ramana: Noen ama! moegi oelah kitoe karana tjikalna nja ijeu; panangan ama noe tSngSn moegi toem'

a p. 28:19; 35:6. b p. 41
8 9

50. c p.

35:19.

19

pangkeun ka sirah

ijeu.

'DSmi ramana

Tidinja Israil ningali poetra Joesoep

10

11

12

Eta teh saha ? Wangsoelan Joesoep ka ramana: Soemoehoen, " poen anak, anoe koe Allah dipasihkeun ka koering di dijeu. Lahiran Jakoeb: Ka-dijeukeun ka ama, dek dibSrkahan. 'Ari * sotja Israil geus lamoer, bawaning s6poeh hanteu teg6s ningalina. Pek pada dideukeutkeun ka andjeunna. Geus kitoe koe Israil pada ditjijoeman sarta dirangkoel. 'Seug Israil ngalahir ka Joesoep: Ama hanteu njana pinendjoeun deui ka raraj 6noeng doemadakan, ama koe Allah dipaparin nendjo toeroenan Snoeng ongkoh. 'Tidinja poetra teh
'

pok mariksa

teu kSrsaeun; ari lahiranana: Ama ge njaho, Snoeng! ama ge njaho. Eta oge pidjadieun bangsa, eta oge bakal gSde, " tatapi ari adina bakal gSde ti batan eta, sarta toeroenanana pidjadieun pirangpirang bangsa. a i Moesa l 32-35. 5 Moesa
:

33
20

17.

21

13

koe Joesoep dika-loewarkeun tina dSkoe bari seug soedjoed ka pajoeneunana, njoeoeh kana taneuh. 'Toeloej doewanana koe Joesoep ditjandak Epraim ditjandakna koe panangan noe tSngSn, ti kiwaeun Israil, dSmi MSnase mah koe panangan noe kiwa, ti tSngSneun Israil seug pada dideukeutkeun ka andjeunna. 'DSmi Israil njodox'keun pananganana noe tengSn, sok ditoempangkeun ka ' sirah Epraim, padahal nja eta boengIsrail,
; ;

22

Kitoe diberkahanana dina poe harita; djeung deui lahiranana: MSngke Israil ngabSrkahan njSboet Snoeng, kijeu pipokeunana: Maneh koe Allah sing didjadikeun sapSrti Epraim djeung sapSrti MSnase. Ari Epraim koe andjeunna diheulakeun ka MSnase. 'Tidinja Israil ngalahir ka Joesoep Masing nganjahokeun, ajeuna ama rek maot, " tatapi Allah tangtoe njarSngan ka maraneh, sarta maraneh koe andjeunna tangtoe dipoelangkeun ka tanah karoehoen maraneh. 'Djeung deui ama ka Snoeng mere * lahan saloewoek, dileuwihan ti doeloer-doeloer Snoeng, anoe beunang ama njokot ti leungeun oerang Emor, koe lantaran pSdang ama sarta koe lantaran gondewa ama. a p. 50 24.
:
:

64

MOESA
13

49.

PASAL
Geus

49.

Seboeloen pitjitjingeunana
basisir

"

di

16bah
di

kitoe Jakoeb njaoer poetra-poetrana noe lalaki; ari laliiranana Geu:

laoet;

nja

piSnggoneunana

ra ngai-ijoeng, kami dek mere njaho ka maraneh anoe pikapanggiheuu koe maraneh di djaman mengke. 'Geura karoempoel sarta darengekeun, eh anak Jakoeb! darengekeun ka Israil, bapa

Igbah palaboewan kapal, sarta gigirna pitSpoengeun djeung Sidon.


a
14 15
5

Moesa 33

19.

maraneh.
3

Eh Roebm! maneh
;

teh tjikal kami,

kalde ggde tanaga, depa di antara karapjak domba. 'Ana nendjo pangreureuhan, jen ngeunah, sarta nendjo tanah teh, jen matak r6s6p, seg noengkoelkeun poendakna, daek
Isaskar
ibarat

kakoewatan kami djeung " loeloegoe kabgdasan kami oentjoel nja kadjgnengan sarta oentjoel nja karosaan. 'Eh, noe sok moedal sapgrti tjai! maneh teh moal dioentjoelkeun, sabab maneh bareto * ngoenggahan pasarean bapa maneh;
harita

momot, sarta
wekeun.
16
17

djadi koemawoela, diga-

Dan bakal ngahoekoeman ka bangsana, sapgrti hidji-hidji kaom Israil. 'Ari Dan
teh pidjadieun ibarat
oraj
di

djalan,

koe maneh dinistakeun;


a s Moesa 21
:

gnggon kami dioenggahan.


b p. 35:22.
5

17.
.

ibarat oraj welang di loeloeroeng, ngegel soekoe koeda, noe toempakna datang ka ragrag tidjengkang.
18

Simon djeung Lewi teh sadoeloer; pedangna parabot panganijaja. 'Njawa kami oelah asoep kana karagemanana; pangatjian kami oelah biloek kanapakoempoelanana Karana " keur arambekeun teja mareuntjit djalma, sarta keur ngaloembar napsoe pada nga!

19

Eh Pangeran! koering ngargp-ngargp kana kasalamgtan andjeun. Gad " mengke disedSk koe barisan; dSmi koe Gad bakal dis6d6k keuneungna.
a
5

Moesa 33

20.

20

Moenggoeh Aser, " rotina bakal pglSm, sarta bakal ka loewar kadaharan radja
:

badjegan sapi. 'Amb6kna disapa, tina sabab rosa; kitoe deui sewotna, tina sabab angot. Koe kami * dek dipaboerantakkeun di Jakoeb, njadipabalSntjar-

21

keun
8

di Israil.

p.

34

25. j jos. 19

21

3.

nja maneh anoe bakal diparoedji koe doeloer-doeloer maneh; leungeun maneh piajaeun diua poendoek moesoeh-moesoeh maneh, sarta

Eh Joeda!

anak bapa maneh bakal njarembah ka maneh. 'Joeda teh ibarat anak singa. Maneh, anaking! ngadjangkoengan tina lantaran njasaak. Broek d6pa saperti singa lalaki djeung sap6rti
singa bikang; saha noe bisa ngahoedangkeun? 'Teteken karadjaan moal ingkah ti Joeda, kitoe deui iteuk tjiri
njgkgl hoekoem tina antara soekoena, ngpi ka mangsa soemping Silo; nja ka eta bangsa-bangsa mgngke aranoet.

10

11

12

'Joeda bakal njangtjangkeun kaldena kana tangkal anggoer, anak kaldena bikang ka ki anggoer noe panghadena. Bakal njeuseuh papakeanana koe tjianggoer, kitoe deui haroedoemna koe " ggtih boewah anggoer. Beureum panonna koe tji-anggoer, sarta bodas hoentoena koe tji-SOeSOe. a 5 Moesa 32 14.
'
:

noe ngeunah-ngeunah. a 5 Moesa 33 24. Naptali ibarat m6ntj6k ngalantrah; sok ka loewar omong aloes. 22 Joesoep ibarat anak tangkal boewah, nja anak tangkal boewah di sisi tjinjoesoe dahan-dahanna ngarojom kana 'Ari taroe23 loehoereun pager tembok. kang panah pada nganjenjeri ka dinja, 24 ditorogtog, sarta dipikagiroek. 'DSmi gondewa Joesoep t6t6p bae mantgng, sarta leungeunna parageuh, ti panangan Allah Jakoeb anoe langkoeng kawasa; ti Eta noe djadi pangangon, noe djadi 25 batoe Israil; 'nja ti Allah bapa maneh, anoe bakal mitoeloeng ka maneh, t6g6s anoe Moerba-wisesa, noe bakal ngabgrkahan ka maneh, koe bgrkah langit ti loehoer, koe bgrkah sagara noe aja di handap, koe bSrkah soesoe djeung pi26 anakan. 'B6rkah ti bapa maneh rarosa, ngoengkoelan bgrkah ti s6poeh-s6poeh kami, " sing sas6m6t pasir lawas. Moegimoegi sing tingkanan ka sirah Joesoep, ka emboen-gmboenan anoe misah ti doe;

loer-doeloei'iia
27

Moesa 33:1316.

Binyamin ibarat kgroed, gawena njasaak wantji isoek bakal ngahakan beunang ngarontok, ari geus boerit ngabagikeun beunang ngadjarah.
;

MOESA

50.

28

Sakabeh noe tadi teja kaom

Israil,

29

rejaua doewa wSlas, sarta nja kitoe noe dilahirkeun ka darinja koe ramana, waktoeua dibgrkahau. Ari ngabSrkahanana ka darinja masing-masing bgrkahna. 'Tidinja w6w6kas, kijeu lahirna ka darinja: Ajeuna " ama rek dirijoeng-

ring moegi diidinan indit, sedja ngoergbkeun poen bapa tinangtos wangsoel
;

30

31

32

33

keun ka bangsa ama koedoe ngoeboer ama ka rama-ejang ama, ka goeha noe dina k6bon oeroet Epron, oerang Het teja; 'dina goeha, noe di kebon Makpela, anoe di hareupemi Mamre, di tanah Kanailn, beunang ngagaleuh Ibrahim katoet kebonua ti Epron, oerang Het, djadi pakoeboeran milik. 'Didinja * dikoergbkeun Ibrahim djeung Sarah geureuhana di dinja dikoerebkeun Ishak djeung Rabeka geureuhana, sarta di dinja ama ngoerebkeun Lea. 'K6bonna, katoet goeha noe dina kgbon, beunang ngagaleuh ti oerang Het. 'Ari parantos Jakoeb wewekasna kapoetrapoetrana, seug koe andjeunna dampalna dirangkepkeun, bari dilondjorkeun ka pakoeleman; toeloej poepoet njawana, dirijoengkeun ka bangsana. a p. 25 s.
; '' ;
:

timbalan Piraon Bral bae koeboer bapa awak, sakoemaha njoempahanana ka awak. a p. 47 29 49 29. Bral Joesoep djgngkar, sSdja ngoergbkeun ramana. Ari sakabeh mantri Piraon, para kokolot ggdongna, djeung sakabeh bae kokolot tanah M6sir, pada
deui.
'Ari
:

indit,

10

11

p.

25:9.

c p.

35:29.

PASAL

50.

12

rPoeloej Joesoep " gabroeg kapameunJ-teu ramana, ditangisan sarta ditjijoeman.' Tidinja Joesoep miwarang abdiabdina, nja eta ka doekoen-doekoen, koedoe ngoelesan ramana make seuseungitan. Prak Israil koe doekoen-doekoen dioelesan. 'Ari ngoeroeskeunana ka andjeunna djgdjeg opat poeloeh poe; karana poean ngoelesan make seuseungitan teh koedoe djedjeg sakitoe. Sarta andjeunna koe oerang MSsir * ditjeungtjeurikan toedjoeh poeloeh poe lilana.
a
p.

kitoe deui saeusi-boemi Joesoep, djeung saderek-saderekna, sarta saeusi-boemi ramana. Ngan baroedakna sarta djeung sapi-dombana ditaringgalkeun di tanah Uosen. 'Reja deui noe ngiring, aja noe toempak kareta, aja noe toempak koeda, djadi wadyabalad gede katjida. 'Barang darongkap ka pangirikan Atad, anoe peuntaseun tji Jordan, seg pada aloek-aloekan di dinja; ari aloek-aloekanana nja rosa nja bang8t pisan. Ari milampahna kaprihatinan koe hal ramana toedjoeh poe lilana. 'Mangsa priboemi eta tanah, nja eta oerang Kanaan, narendjo kaprihatinan kitoe di pangirikan Atad, pok ngaromong: Ijeu kaprihatinan oerang Mesir banggt pisan. Kitoe noe matak eta enggon diseboetkeun Abel-Mesir; ajana peuntaseun tji Jordan. 'Ari poetra-poetrana pada ngalampahkeun ka
indit ngiring
'

13

14

46

4.

6 4

Moesa 20

29; 5 Moe.sa 34

8.

geus liwat poena njeungtjeurikan andjeunna, toeloej Joesoep misaoer ka ahli Piraon, kijeu saoerna: Madak kaoela mendak w61as dina sotja aranpil

Ana

15

pahan ka simkoering,

djeun, moegi pangmihatoerkeun ka tjgPiraon, kijeu: 'Poen bapa " njoemkijeu lahirna Masing nganjahokeun, ajeuna ama rek maot; dina pakoeboeran ama, beunang
:

16

ama njijeun keur diri ama di tanah Kanaan, nja di dinja ama koe maneh koedoe dikoeboer. Ari ajeuna simkoe-

17

andjeunna sakoemaha piwaranganana andjeunna koe poetra-poetrana dianteurkeun ka tanah Kanaan, bari toeloej dikoergbkeun dina goeha k6bon Makpela, anoe beunang Ibrahim ngagaleuh katoet k6bonna, keur pakoeboeran milik, ti Epron, oerang Het teja; ajana di hareupeun Mamre. 'Geus kitoe Joesoep moelih ka Mesir, nja andjeunna, djeung saderek-saderekna, sarta sakabeh noe arindit, ngiring andjeunna, sgdja ngoerebkeun ramana teja; parantos ngoerebkeun ramana. Mangsa saderek Joesoep tgrangeun, jen ramana poepoes, pok njalaoer: Palangsijang Joesoep dek giroek ka oerang, sarta maleskeun ka oerang eta sakabeh kagorengan, anoe koe oerang dipigawe ka dinja teja. 'Toeloej ngahiras ka Joesoep, sina mihatoer kijeu: Rama andjeun, ari geus deukeut ka poepoes, miwarang, kijeu piwaranganana: 'Maraneh koedoe hatoeran ka Joesoep, kijeu: Pangda ama, moegi-moegi ngateja; 'da

MOESA
22

].

18

19

hampoera kamasijatan doeloer-doeloer gnoeng, sarta djeung dosana teja; estoe pada migawe goreng ka finoeng; demi ajeuna moegi-moegi ngahampoera kamasijatan abdi-abdi Allah rama 6noeng Aj'i Joesoep dongkap ka nangis, mangsa eta malihatoer kitoe ka andjeunna. 'Tidinja saderekna ge ngadareuheusan pribadi, brek marSndek ka pajoeneunana, bari pada oendjoekan kijeu Noen, simkoering kabeh-kabeh sedj a padangawoela ka andjeun.'Demi laliiran Joesoep ka da:

23

24

Ari Joesoep teh matoeh di M6sir, nja andjeunna djeung saeusi-boemi ramana. Ari hiroepna Joesoep meunang saratoes sapoeloeh taoen. 'Sarta Joesoep ningali poetra-poetoe Epraim, dongkap ka toeroenan katiloe malah poetra-poetra Makir, anoe poetra MSnase, diarowokeunana " dina dekoe Joesoep. 'Geus kitoe Joesoep ngalahir ka saderek-saderekna * Ajeuna kaoela rek maot; tatapi Allah tangtoe mfingke ngalajad ka maraneh, bari maraneh seug diinditkeun ti tanah
;

20

rinja Montong sararijeun Naha kaoela teh karah gaganti Allah? 'LSbah maraneh teja enja tadina ngargiakeun
: !

kaoela manggih kagorengan demi koe Allah mah dikersakeun matak djadi kahadean; * panggrsana teh midamel sakoemaha noe boekti mangsa ajeuna, kSrsa ngahiroepan djalma pirang-pirang.
;

25

ijeu, dipoelangkeun kana tanah anoe koe andjeunna didjangdjikeun ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb, nganggo soempah teja. 'Sarta Joesoep njoempahan ka poetra-poetra Israil, kijeu laAllah tangtoe mengke ngalajad liirna ka maraneh seug toelang kaoela koe
:

''

maraneh koedoe dibawa


26

indit ti dijeu.

21

Kaoela s6dja njoekoepan ka maraneh sarta ka anak-anak maraneh. Djadi andjeunna ngalilipoer ka darinja, sarta ngoepahan kana ati-atina. a p. 30:2; Mat. g:12.
'Ari ajeuna,

montong

sararijeun

Joesoep poepoes, oemoer saratoes sapoeloeh taoen toeloej dioelSsan make seuseungitan, sarta disimpgn dina tambgla di Mesir. a p. 30 3. 6 p. 48:21
'Tidinja
;
:

Ibr. 11

22. c 2

Moesa 13

19; Jos. 24

32.

6 p.

45:5; 47:

12.

KITAB KADOEWA

TI

MOESA,

NOE KASEBAT

KITAB HAL BOEDAL


PASAL
1.

toer ngadjadi rosa kaliwat-saking, wani tanah teh datang ka pinoeh koe ma-

2 3

4
5

Ijeu teh " ngaran poetra Israil, anoe -* saroemping ka M6sir, ngiring Jakoeb teja saroempingna saoerang-saoerang pada mawa saeusi-boemina 'Eoebin, Simon, Lewi djeung Joeda; 'Isaskar, SSboeloen djeung Binyamin; 'Dan djeung Naptali, Gad djeung Aser. 'Ari sakabeh djiwa, noe ka loewar ti angkeng Jakoeb, * toedjoeh poeloeh djiwa d6mi Joesoep geus aja di M6sir. 'Tidinja Joesoep poepoes, kitoe deui sakabeh saderekna djeung sabangsa djaman harita kabeh. 'Ari anak-poetoe Israil " pada baranahan, djeung margtjah, sarta ngalobaiin;
;
:

ranehanana.
Lai. 7
8
:

a
"

14. c 1

Moesa 46 S. 6 Moesa 47 27.


:

Moesa 46:26;

10

Geus kitoe ngadgg hidji radja anjar, njangking tanah M6sir, anoe hanteu oeningaeun ka Joesoep. 'Toeloej ngalahir ka rahajatna Satemgnna, oerang Israil teh bangsa gede, nja rosa ti batan oerang. 'Hajoe, * oerang masing pintSr nja pipStaeun ka dinja, soepaja oelah
:

11

tonggoj ngalobaiin; bisina, oepama oerang kataradjang p6rang, eta ge seug ngiloe ka noe gareuleuh ka oerang, pek mSrangan ka oerang, bari toeloej indit tina ijeu tanah. 'Tidinja ngadjadikeun

MOESA

2.

67

12

13

14

poerah nj6kel ka oerang Israil, kapalakapala gawe noe dipalar siua pada nganijaja ka dinja koe papantjenna. Prak njijeim nagara panggoedangan pikeun Piraon, nja eta Pitom djeung Raamses. 'Tatapi samingkin nganijaja ka dinja, samingkin ugalobaan sarta samingkin ngarSkahan, anoe matak baringoengeun tina sabab oerang Israil. Seug oerang Israil koe oerang M6sir digawekeun kalawan kSsit, 'datang ka jiada disoekgrkeun hariroepna, koe lantaran pagawean bangga^ mgtakeun taneuh lik6t sarta njijeun bata, djeung koe lantaran saroej^aning pagawean dina k6bon, koe sakabeh bae pagaweanana, anoe dimisti;
''
'

PASAL

2.

djalma anak-poetoe Lewi, angkat, nikah hidji istri, toeroenan Lewi keneh. 'Tidinja istri teh njiram, toeloej ngowokeun hidji poetra lalaki. Barang ningali, * jen poetra teh kasep, seug disoempoetkeun, meunang tiloe boelan. 'Ana geus teu kadoegaeun

Aja

"

hidji

bral

''

njoempoetkeun, pek dipangnjokotkeun hidji kanaga wawalinian, dilampat koe leutak djeung koe gagala; toeloej orok teh diteundeun di djero eta kanaga, geus kitoe diteundeun dina darengdeng, sisi bangawan. 'Ari ' lantjeukna awewe seg nangtoeng ti kadjaoehan, neggskeun orok teh pikoemahaeun. p. 6 20
:

keun ka darinja kalawan


h Djab.

105:25;
:

Lai.

7:19. c

kesit. a Lai. 7 1 Moesa 47

is. 11_ 5

Moesa 26

59. 6 Lai.
:

7:20;Ibr. 11

20. c p.

15: 20.

4 Moesa 26

59.

d
15

Moesa 25

43, 46.

16

Djeung deui radja Mesir marentah ka paradji oerang Ibrani, ngaran noe hidji Sipra, ari ngaran noe hidji deui Poea; 'kijeu parentahna: Satijap-tijap maraneh maradjian ka oerang Ibrani awewe,
sarta katendjo geus aja dina paragina:

loengsoer, toeloej siram

noe istri ka bangawan; ari landjang-landjangna leuleumpangan di sisi bangawan. Seug ningali eta kanaga di tengah darengdeng. Gantjang
poetra

Kalergsan

Piraon

miwarang embanna

oepama
17

lalaki anakna,
;

pek koe mara-

neh paehan
radji

sabalikna,

anakna, sina hii'oep bae.

oepama awewe Demi eta pa'

pada sijeuneun koe Allah, sarta hanteu milampah sakoemaha lahiran radja Mesir ka darinja teja enjana mah
;

18

orok drhariroepan bae. 'Tidinja eta paradji koe radja Mesir disalaoer, sarta
dilahiran kijeu
:

Naha maraneh migawe

19

20

noe kitoe petana, w6t orok koe maraneb dihariroepan bae? 'Ari pioendjoek paradji teh ka Piraon SalerSsna, awewe oerang Ibrani lain sapgrtos awewe oerang Mesir; jaktosna mah eta teh karoewat; samemeh paradji dongkap ka darinja, geus ngadjoeroe manten. 'Mana Allah midamel kahadean ka paradji teh,
:

njokot. "Ana geus diboeka, ningali eta orok, sarta doemadakan, orok teh keur nangis. Toeloej andjeunna welaseun ka dinja, sarta misaoer: Ijeu teh kaasoep orok oerang Ibrani. 'Hoi lantjeukna awewe oendjoekan ka poetra Piraon teh: Manawi t6rang, koering rek leumpang mangalakeun awewe noe keur orokan, kaasoep oerang Ibrani, soepaja mangnjoesoeankeun eta orok. 'Lahiran poetra Piraon ka dinja Geura djig Bral landjang teh leumpang, ngala iboe orok. 'Ngalahir poetra Piraon ka eta: Ijeu orok koe
: !

njai

bawa moelang, pangnjoesoeankeun; Sngke njai koe kami dibere koelian. Seug orok teh dibawa koe eta istri,
sarta toeloej disoesoean. 'Ari geus gede

10

21

sarta eta djalma-djalma beuki ngalobaan, datang ka ngadjadi rosa katjida. 'Geus kitoe, sabab paradji teh sarijeu-

neun koe Allah, noe matak koe Allah dikgrsakeun baroga imah.
a
22
Lai. 5
:

moerangkalih teh, toeloej disanggakeun ka poetra Piraon " geus kitoe koe andjeunna diangkgn poetra, sarta didjgnenganan Moesa ari lahiranana Sabab beunang kami ngahandjatkeun tina djero
; ;
:

tjai.
11

a Lai. 7:21.

29.

Tidinja Piraon miwarang ka sakabeh rahajatna, kijeu piwaranganana Sa:

kabeh anak lalaki anoe didjoeroekeun koedoe paritjeun ka bangawan, ari sakabeh anak awewe hiroepan bae.
a
Lai. 7
:

Geus kitoe, dina mangsa eta, " barang Moesa geus gede, hidji waktoe andjeunna * ka loewar ka saderek-saderekna, sarta ningalian papantjenna. Beh ningali hidji djalma oerang Mesir, keur mahala
djalma oerang Ibrani, kaasoep saderek Moesa. 'Toeloej Moesa roeroethidji

19.

12

68

MOESA
24

3.

reret; ari gens waspada, jen taja pisan

gawean teh oenggah ka


toer

Allah. 'Sarta
"

pek eta oerang Mesir teh didiroewang dina keusik. paehan Moesa ka loewar deui; 13 'Ari isoekna doemadakan, aja doewa djalma, oerang Ibrani, keur ggloet. Pok ngalahir ka noe salah Naha maneh w6t mahala ka 'Ari omongna: Saha li batoer maneh*? ka sampejan noe ngadjenengkeun kapala djeung djaksa ka kaoela kabeh'? Pangnjaoer kitoe teh sampejan, naha dek maehan kaoela deui, tjara sampejan maehan oerang M6sir teja? Toeloej
djalma,
"

koe Allah kadangoe gegeroenganana,


Allah

sarta

'^

25

ngemoetkeun perdjangdjian andjeunna ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb teja. 'Ari Allah * ningali ka oerang Israil, sarta koe Allah
kaoeninga.
Loek.
1
:

Moesa 15
:

18.

Moesa 26

42.

'"

72. 6 p. 3

7.

PASAL
Ari
Hidji

3.

Moesa

"

ngangon

domba

Jitro

15

Moesa sijeuneun, ari lahirna Saestoena, eta perkara geus kaoetara 'Ari Piraon meunang warta hal perkara kitoe, seug nggrsakeun maehan ka Moesa. Tidinja Moesa kaboer bawaning sijeun Piraon, s6dja tjalik di tanah Midian. Gek tjalik
: !

deukeut
h Ibr.

hidji
11
: :

soemoer.
25. c Lai.

a Lai. 7
;

23.
26.

24,

24, 25.

Lai. 7

e Lai. 7

35.

16

Ari panghoeloe Midian kagoengan toedjoeh poetra awewe. Geus kitoe daratang, pek narimba, ngareusian djo"

mertoewana, panghoeloe Midian teja. mangsa ngagiringkeun dombadomba ka tonggoheun tegal 16ga, sarta dongkap * ka goenoeng Allah, ka goenoeng Horeb. 'Tidinja " Malaikat Pangeran nembongan ka andjeunna di dj6ro dina tSngah leuseuneu hoeroeng, weung tjoetjoek. Ret andjeunna ningali, doemadakan, leuweung tjoetjoek teh ngagSdoer koe seuneu, tapina leuweung tjoetjoek teh taja pisan noe leboer. 'Pok Moesa ngalahir Ah, aing dek njimpang, ngawaskeun eta tetendjoan noe sakitoe aheng, koe naon noe matak leuweung
'^
:

17

18

19

20

21

22

sedja nginoeman domba'Djeboel taroekangngapada ngadjongklokkeun eta istri-istri. Neut Moesa ngad6g, sarta noeloengan ka istri teh, bari seug dombana diinoeman. 'Tidinja maroelang * kaKehoeel ramana. Pok ramana njaoer: Koe naon maraneh, noe matak tereh moelang poe ijeu? 'Ari pioendjoekna Soemoehoen, aja hidji djalma, oerang Mesir, ngaleupaskeun koenng sadaja tileungeun taroekang ngangon teja, samalah mangnimbaankeun ka koering, bari seug domba-domba diinoeman.' Saoernakapoetrapoetrana: Eta ajeuna aja di mana? Naha eta djalma koe maraneh ditinggalkeun? Geura tejang, sina dahar roti. 'Ari Moesa ngaroedjoekan matoeh di eta djalma, sarta dipaparin SSpora poetrana, djadi garwana. 'Nja eta toeloej ngowokeun ' hidji poetra lalaki, seug koe Moesa dingaranan Gersom karana lahirna Aing teh geus djadi djalma ngoembara di tanah bangsa sedjen. a p. i8:io, ii.
lang-djolang,
lalaki,

domba ramana.

tjoetjoek teh teu kahoeroe. 78:7072. 6 p. 4:27; 18:5.


c Lai. 7
:

a Djab. 77 21 Kadja 19:8.


:

ngon

30.

Moesa 33

16.

Barang katingal koe Pangeran, jen Moesa njimpang, s6dja ngawaskeun, ladjgng koe Allah disaoer ti tSngahna leukijeu timbalanana: tjoetjoek, Moesa! Moesa Wangsoelanana " Noen, ijeu simkoering Timbalanana Poma maneh oelah deukeut ka dijeu! * Geura ngalaan taroempah tina soekoe maneh karana ijeu enggon, anoe keur ditintjak koe maneh, nja taneuh soetji. 'Timbala-

weung

'

nana deui: < Ijeu kami Allah karoehoen maneh, Allah Ibrahim, Allah Ishak sarta Allah Jakoeb. Pek Moesa meungpeunan pameunteuna; ''karana sijeuneun nendjo ka Allah. a i Moesa 22:11; 3i:ii.
b Jos. 5
7
:

1 5. c

Mat. 22:32. Loek. 20 37.


:

Lai. 7:32.

h p. 3

1.

Moesa 10

29.

<

p. 18

24.
8

23

Geus
sir

lawas radja MSteja maot. D6mi oerang Israil tingkitoe,

lawas

ti

Nimbalan deui Pangeran " Kami geus waspada pisan di kabalangsakan oemat kami anoe di Mesir, sarta koe kami geus kadangoe sasambatna tina sabab * anoe pada ngagawekeun ka dinja; wantoe-wantoe kami teh leuwih oeninga dina kasangsaraiinana. 'Malah kami ajeuna geus loengsoer, rek ngaleupaskeun
: '^

roemahoeh tina hal pagawean teja, bari tingdjalerit ari sasambatna tina hal pa;

eta ti leungeun oerang M6sir, sarta rek diinditkeun ti tanah M6sir ka hidji tanah

MOESA L
ka tanah auoe laanoe aloes uja 16ga, bar-leber tji-soesoe reudjeung madoe, nja ka gnggon oerang Kanailn, oerang Het, oerang Emor, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jgboes. 'Ari ajeuna, masing njaho, sasambatna oerang Israil geus datang ka kami malah-malah kami teh geus waspada dina panganijaja, anoe koe oerang M6sir dipake nganijaja ka darinja. 'Ari ajeuna, geura leumpang; maneh koe kami " rek dipiwarang ka Piraon, soepaja oemat kami,
''
;
;

69

17

10

18

oerang
ti

Israil,

koe maneh diboedalkeun


:

M6sir.

a p. 2 11:5. d 5 Moesa 8
;

25

N6h. 9
;

9.

6 p. 5

6.

c 1

Moesa
:

7.

e Jos.

24

Lai. 7
:

34.

11

12

Pioendjoek Moesa ka Allah Na saha simkoering teh^ jen kedah leumpang ka Piraon, sareng kedah ngaboedalkeun oerang Israil ti Mesir? 'Ari timbalanana: Da kami teh " tangtoe njarengan ka maneh; sarta kijeu pitandaeunana ka maneh, jen maneh dipiwarang koe kami: dimana maneh geus ngaboedalkeun eta djalma-djalma ti Mesir, seg maraneh * bakal ngabakti ka Allah dina ijeu goenoeng. a jos. i-.s-, Hak. e le. b. p. 19 20;
: :

19

20

24:4;
13

Lai. 7:7.

14

Moesa ka Allah: Noen, ari simkoering dongkap ka oerang Israil, sargng mitjatoer ka darinja, jen Allah karoehoen maraneh anoe miwarang kaoela ka maraneh; soepami ngaromong ka simkoering: " Saha padjengngananal kedah didjawab koemaha koe simkoering teh ? 'Ari timbalan Allah ka Moesa * Kami bakal djoemeneng
Oendjoekan
deui
:
:

21

22

15

SAKOEMAHA KAMI NJA BAKAL DJOEMENENG. Timbalanana deui Koedoe kijeu nja mitjatoer ka oerang Israil Kami bakal djoemeneng anoe miwarang kaoela ka maraneh. a 1 Moesa 32 29. b J6s. 41:4; Wah. 1:4, 8. Nimbalan deui Allah ka Moesa: Maneh koedoe mitjatoer kijeu ka oerang
: :
:

him, Ishak sarta Jakoeb ari timbalanana: Kami teh geus ngalajad ka maraneh, geus waspada di sakoer anoe dipigawe ka maraneh di M6sir. 'Sarta kami nimbalan: Kami rek nginditkeun maraneh ti djSro kabalangsakan di M6sir, ka tanah oerang Kanaan, oerang Het, oerang Emor, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jgboes, nja ka tanah anoe labar-leber tji-soesoe reudjeung madoe. 'Ari eta teh bakal pada ngagoegoe ka omong maneh sarta maneh koedoe ngadatangankaradja M6sir, mawa kokolot-kokolot Israil; seug koedoe pada poepoelih ka dinja kijeu: * Pangeran, Allah oerang Ibrani, m6ndakan ka koering sadaja; ari ajeuna, koering sadaja moegi diidinan leumpang, lalakon tiloe poe, asoep ka tSgal lega, soepaja koering pada ngoerban ka Pangeran, Allah koering sadaja. 'Tatapi kami leuwih oeninga, jen radja MSsir moal mikeun ka maraneh leumpang, sanadjan make leungeun kawasa oge. 'Ari kami teh bakal njodorkeun panangan kami, seug tanah MSsir rek digeboegan koe saniskara moedjidjat kami, anoe koe kami rek didamel di Mesir sanggeusna kitoe maraneh koe eta bakal didjoeroeng leumimng. 'Sarta eta djalma-djalma koe kami rek dipaparin koernija dina panon oerang M6sir; anoe matak moal maraneh, samangsa leumpang leumpang lengoh. Sategesna oenggaloenggal awewe ka tatanggana djeung ka batoerna saimah, pada awewe, bakal menta barang perak djeung barang 6mas, kitoe deui papakean; nja eta koe maraneh bakal dimoewatkeun ka anak maraneh lalaki-awewe djadi maraneh teh bakal ngarampogan oerang M6sir.
; ;
,
'

'^

'^

a Djab. 135: 13; J6s. 42:8. 6 d p. 12 36; 1 Moesa 31 9.


:
:

p.

5:3. c

p.

11:2,3.

16

Pangeran, Allah karoehoen maraneh, Allah Ibrahim, Allah Ishak djeung Allah Jakoeb teja noe miwarang kaoela ka maraneh. " Nja kitoe djengngan kami salalangggngna, sarta nja kitoe panginggt-nginggt ka kami toeroen-toemoeroen. Geura leumpang, koedoe ngoempoelkeun kokolot-kokolot Israil, bari seug bebedja ka darinja kijeu: Pangeran, Allah karoehoen maraneh, nembongan ka kaoela, nja eta Allah IbraIsrail:
'

PASAL

4.

Ngawangsoel Moesa, kijeu wangsoelanana: Noen soemoehoen, " eta teh


moal pertjajaeun ka simkoering, sareng moal ngagaroegoe ka omong simkoering; sajaktosna bakal ngaromong kijeu: Moal enja Pangeran nembongan ka maneh. 'Ari timbalan Pangeran ka Moesa Eta naon anoe ditjgkSl koe leungeun maneh? Wangsoelanana Soemoehoen,
:

70
3

2
iteuk.
'Ai-i

MOESA
13

4.

timbalanana Geura aloengkeun ka taneuh! Pek dialoengkeun ka * Greus kitoe djadi oraj. Seug taneuh.
:

Moesa nggdjat, sijeun eta oraj. 'Timbalan Pangeran deui ka Moesa: Geura sodorkeun leungeun maneh, tjgkel boentoetna. Sag Moesa njodorkeun pananganana, pek ditjgkgl. Geus kitoe djadi iteuk deui dina pananganana. 'Soepaja eta teh pada pertjaja, jen estoe ka roaneh geus nembongan Pangeran, Allah karoehoenna, Allah Ibrahim, Allah Ishak sarta Allah Jakoeb. a p. u 3i. 6 p. 7 lo. Nimbalan deui Pangeran ka Moesa: Leungeun maneh geura asoepkeun kana harigoe maneh. Seug Moesa ngasoepkeun pananganana kana harigoena. Toeloej dika-loewarkeun doemadakan, pananganana " keuna kasakit lepra, nggplak sapgrti saldjoe. 'Timbalanana deui Leungeun maneh geura asoepkeun deui kana harigoe maneh. Seug Moesa ngasoepkeun deui pananganana kana harigoena. Toeloej dika-loewarkeun tina harigoena; doemadakan, geus poelih deui sapgrti salirana. 'Ari geus kitoe, saoepama hanteu pgrtjajaeun ka maneh, sar;
;

14

diomongkeun. 'Pioendjoekna deui: Noen Goesti! moegi miwarang mana baenoe koe andjeun dikSrsakeun dipiwarang. 'Ladjeng Pangeran djadi bgndoe ka Moesa, bari nimbalan kijeu Naha Haroen,
:

kaom Lewi teja, lain Kami leuwih oeninga,

doeloer maneh? jen eta teh per-

lente j^isan ngomongna; malah-malah, masing njaho, eta teh engke ka loewar, mapagkeun ka maneh, sarta ari nendjo ka maneh, tangtoe boengaheun sadjgro
15

hatena. 'Seug

maneh < koedoe mitjatoer ngajakeun piomongeun dina biwirna. Ari kami teh bakal njarSngan ka biwir maneh djeung ka biwir Haka
dinja,

16

17

sarta kami rek ngawoeroekkeun ka maraneh anoe koedoe dilampahkeun. 'Ari Haroen teh koedoe mitjatoer ka djalma-djalma ngagantian maneh, nja dgmi maneh djadi lalambej maneh; ka Haroen minangka Allah. Sarta eta iteuk koe maneh bawa, tjekgl koe leungeun; pilantaraneun maneh ngalampahkeun tanda-tanda teja. a p. 6:ii, so;
roen,
"^
'

Lai. 7

22. b 36s. 51
2.

16; Loek. 21

15. c p.

2.

d
18

p.

7:1,

ta hanteu ngagaroegoe ka omong tanda noe ti heula, ka omong tanda noe pandeuri mah tangtoe pada pSrtjajaeun. 'D6mi geus kitoe, saoepama hanteu pertjajaeun keneh kana tanda noe doewa
teja,

Toeloej Moesa angkat, moelih " ka Jitro mgrtoewana; seug mihatoer ka dinja: Koering n6da idin leumpang, s6dja moelang ka doeloer-doeloer koering, anoe di M6sir, nangenan hariroep ke-

hanteu ngagaroegoe ka toeloej maneh koedoe njokot tjai bangawan, bari seg dikoetjoerkeun ka darat. * Geus kitoe eta tjai, beunang maneh njokot ti bangawan,
djeung

omong maneh,

19

pidjadieun ggtih di darat.


2

a i Moesa i2: lo;

20

Eadj 5

27. 6 p.

17.

10

Noen
ti

Ari pioendjoek Moesa ka Pangeran: Goesti simkoering teh " lain djalma bisa ngomong, boh ti kamari, boh
!

mangkoekna, boh tina mangsa an-

21

11

12

djeun ngandika ka diri abdi; saleresna simkoering teh beurat biwir, beurat letah. DSmi timbalan Pangeran ka Moesa Saha teja noe ngajakeun soengoet ka manoesa? atawa saha teja noe ngadjadikeun anoe pireu, atawa noe torek, atawa noe beunta, atawa noe mgrem? Lain nja kami Pangeran? 'Ari ajeuna, geura leumpang; * kami teh tangtoe njarSngan ka biwir maneh, sarta rek nga'

neh hanteuna. Ari saoer Jitro ka Moesa Soewawi; masing salamgt a p. is i. Sarta Pangeran nimbalan deui ka Moesa di tanah Midian: Geura leumpang, koedoe moelang ka MSsir; karana sakabeh djalma, " noe ngarah pati maneh teja, geusparaeh. 'Tidinja Moesa njandak poetra-garwana, ditaroenggangkeun kana kalde, bari toeloej moelih ka tanah Mesir. Ari " iteuking Allah teja koe Moesa ditjandak koe pananganana. 'Nimbalan deui Pangeran ka Moesa Sabot maneh di djalan, moelang ka Mesir, sing hade-hade kana sakabeh moedjidjat, anoe koe kami di!
:

''

22

woeroekkeun ka maneh anoe koedoe

23

ajakeun dina leungeun maneh teja eta koe maneh koedoe dilampahkeun di hatatapi kami bakal reupeun Piraon; ngaheuraskeun hatena, datang ka djalma-djalma koe eta moal dibere leumpang. 'Sarta maneh koedoe mopojan ka Piraon Kijeu timbalan Pangeran Israil teh " poetra kami noe tjikal. 'Ari tim;

'^

MOESA

5.

71

maneh Eta poetra kami koe maneh koedoe dibere leumpang, ngawoela ka kami. Lamoen maneh sina ten daek mere eta leumpang, masing nganjahokeun, f anak maneh noe tjikal koe kami tangtoe dipaehkeun.
balan kami ka
:

p.

15; Mat. 2
26.

20. b p. 18
p.

24.
e

c p. 17

9;

Jfis.

10:24,
12
:

3:19; 7:3.

Eos. 11:1.

f
24

\>.

29.

D6mi geus
di

kitoe,

eukeur

di djalan,

pamondokan, seug Pangeran mggatan ka Moesa, noe dipandang madjgro


25

ehkeun. 'Toeloej Sepora njandak " peso batoe, pek ngeureud koeloep poetrana [noe boengsoe]; kokotjopna sok ka dampalna, bari mihatoer: Sajaktosna, andjeun teh ka koering panganten

doe ditoeroet parentahna, ngidinan Isleumpang? Aing teu njaho ka Pangeran, malah-malah Israil koe aing moal diidinan leumpang. 'Pioendjoekna: Allah oerang Ibrani mgndakan ka simkoering; moegi-moegi koering sadaja diidinan leumpang, lalakon tiloe dint6n, asoep ka tegal lega, soepaja koering pada ngoerban ka Pangeran, Allah koering sadaja, sangkan andjeunna oelah naradjang ka koering sadaja nganggo pageboeg atanapi nganggo p6dang. 'Demi lahiran radja M6sir ka arandjeunna: Naha Moesa djeung Haroen! koe naon maraneh dek ngalesotkeun eta djalma-djalma ti pagaweanarail
''

26g6tih! 'Toeloej Moesa koe Pangeran diantgp. Mangsa harita Sepora njeboetkeun: panganten gStih, tina hal njoea Jos. 5 2. natan. 27 Djeung deui Pangeran nimbalan ka
:

nal Geura baralik ka papantjen marasneh! 'Ngalahir deui Piraon: SaSnjana, " djalma-djalma eusi tanah ajeuna geus loba teuing, wSt koe maraneh dek dieureunkeun tina papantjenna a Dan. 3 15.
!
:

6 p. 3
6

18. c p.

1:

7,

12.

28

Haroen Maneh geura bral, pagkeun Moesa ka tegal lega. Bral ang" kat, toeloej patgpang djeung Moesa 16bah goenoeng Allah teja; seug Moesa ditjijoem. 'Greus kitoe Moesa njarijoskeun ka Haroen sadajana j^angandika Pangeran, anoe miwarang andjeunna,
:

koedoe ma-

Tidinja Piraon poe harita keneh mi-

29

30

31

reudjeung sakabeh tanda, anoe ditimbalkeun ka andjeunna teja. 'Tidinja Moesa ladjSng angkatna sareng Haroen. Sasoempingna * ngoempoelkeun sakabeh kokolot oerang Israil. Toeloej koe Haroen dibedjaan hal sadajana pangandika, noe koe Pangeran geus diandikakeun ka Moesa; sarta midamel tanda-tanda teja di hareupeun panon djalma-djalma. 'Ari pgrtjajaeun; sarta djalma-djalma teh barang ngadarenge, jen Pangeran geus ngalajad ka oerang Israil, sarta geus waspaoseun dina kabalangsakanana, broek saroedjoed sarta s6mbahijang.
'

warang " ka poerah ngagawekeun djalma-djalma sarta ka sagala pangoeroesMaraneh kana, kijeu piwaranganana hareupna oelah mere-mere deui sapoe ka eta djalma-djalma, baris njijeun bata, saperti kamari-mangkoekna; sina laleumpang moeloengan sapoe koe ma'

neh.

'

Tatapi ari kamistian bata, sakoe-

maha

"^

njarijeunna kamari-mangkoekna, koedoe tgtSpkeun ka darinja, poma oelah dikoerangan; karana eta teh ngargdoel, kitoe noe matak tinggargro, pokna: Hajoe, oerang leumpang, oerang Masing beungoerban ka Allah oerang rat pagaweanana ka eta djalma-djalma, soepaja baroga lampahkeuneun, sarta oelah naranggap ka omong bohong.
'

a
10

p.

3:7.

op.

1.

6 p.

p.

14:31.

PASAL

5.
11

Toeloej poerah ngagawekeun djalmadjalma sarta djeung pangoeroesna teja pada ka loewar, bari seug ngabedjaan ka djalma-djalma, pokna: Aja timbalan Piraon kijeu: Aing moal maparin deui

Sanggeusing kitoe Moesa djeung Haroen ngadareuheus, sarta oendjoekan ka Piraon: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil Oemat kami here leumpang, sina pada milampah pesta ka kami di tggal ISga. 'Demi lahiran Piraon: " Na saha Pangeran teh, anoe koe aing koe:

12

sapoe ka maraneh. Koedoe laleumpang, ngala sapoe koe maneh, ti mana bae nja pimanggiheun tatapi ari pagawean maraneh moal dikoerangan. 'Tidinja eta djalma-djalma paboejar, oedar-id6r di
'

13

sakoeriling tanah M6sir, moeloengan djarami, baris sapoe. 'Ari poerah ngagawekeun teh pada ngaggntak-gentak,

MOESA
2i

6.

14

aromongna: Sing anggeus pagawean maraneh, hantja sapoe-sapoena, sakoemaha basa keur aja sapoe. Malah ijangoeroes oerang Israil, anoe dibakoekeun ka darinja koe poerah ngagawekeun Piraon teja, pada diteunggeulan, sarta diomongan kijeu: Koe naon maraneh kamari djeung poe ijeu hanteu anggeus katangtoean maraneh njijeun bata, saperti kamari-mangkoekna
'

Demi timbalan Pangeran ka Moesa: Ajeuna maneh bakal nendjo anoe koe kami rek didamel ka Piraon karana maraneh engke koe eta dibere leumpang, " kapaksa koe leungeun kawasa; malah maraneh koe eta * 6ngke didjongklokkeun ti tanahna, kapaksa koe leungeun kawasa. a p. s 19, 20.
djeun.
'

b p. 12:33.

'?

15

Tidinja pangoeroes oerang Israil ngadareuheusan, sasambat ka Pii-aon, kijeu pioendjoekna Koe naon garaparan noe
:

PASAL

6.

16

mawi ka abdi-abdi gamparan midamel kitoe ? 'Abdi-abdi gamparan hanteu dipaparin sapoe; padahal parentahna ka Ari Clem'a njarijeun bata diri abdi abdi-abdi gamparan sajaktosna diteunggeulan, nanging wilajat gamparan anoe
: !

rpidinja Allah ngandika ka Moesa, kijeu J- pangandikana ka dinja: " Ijeu kami
2

Pangeran. 'Ari kami nembongan ka Ibrahim, ka Ishak sarta ka Jakoeb, Allah noe sok njgboetkeun diri kami moerba-wisesa; demi djengngan kami Pangeran koe kami hanteu dinjahokeun
''

17

is

19

gadoehdosa. 'Demi timbalanradja: Maraneh ngedoel, poegoeh ngedoel; kitoe noe matak sok ngaromong: Hajoe, oerang leumpang, oerang ngoerban ka Pa'Ari ajeuna, los laleumpang, ngeran geura digarawe; tatapi maraneh moal dibere sapoe, kitoe ge kamistian bata koedoe njanggakeun. Geus tgrangeun pangoeroes oerang Is!

rail,

diri

tjilakaan,
20

maranehanana meunang kada parentahna Maraneh teu


:

tina rejana bata, hantja sapoe-sapoena. 'Toeloej papanggih djeung Moesa sarta djeung Haroen,

meunang ngoerangan

ka darinja.'Djeung deui kami ngadggkeun rek perdjangdjian kami ka darinja, dipaparin tanah Kanaan, nja eta tanah pangoembaraanana, gnggonna ngaloembai'a. 'Samalah koe kami geus kadangoe geggroengan oerang Israil, anoe dikoemawoelakeun koe oerang MSsir, sarta kami teh eling ka perdjangdjian kami teja. 'Koe sabab eta, maneh geura bebedja ka oerang Israil Ijeu kami Pangeran; sarta maraneh koe kami rek dika-loewarkeun ti handapeun papan'^

<*

tjen oerang M6sir, djeung dileupaskeun tina koemawoela maraneh ka dinja;

21

noe keur ngarantosan mggat maranehanana waktoe ka loewar ti Piraon. 'Pok pada oendjoekan ka arandjeunna: Pangeran moegi sing waspaos ka arandjeun, sargng ngabeneran, sarehna baoe seungit koering sadaja koe arandjeun geus didjadikeun baoe bijoek ka pajoeneun Piraon sareng ka hareupeun mantri-mantrina, sasat njanggakeun pedang ka pananganana, pikeun mareuntjit ka
koering sadaja.
Tidinja Moesa margk deui ka Pangeran, sarta oendjoekan kijeu EhGoesti! naha eta djalma-djalma koe andjeun didatangan katjilakaan? Koe naon mana
:

22

23

simkoering dipiwarang ? 'Ari ti wangkid simkoering asoep ka Piraon, hatoeran mawa padjgnSngan andjeun, eta njilakakeun ka djalma-djalma teh; doepi pSrkawis ngaleupaskeun teja, geuning andjeun teu ngaleupaskeun oemat an-

engke maraneh koe kami didjait, make panangan anoe njodor sarta make hoekoeman noe rarosa. 'Ari maraneh koe kami rek diangken oemat, djeung kami bakal Allah maraneh, sarta maraneh bakal nganjahokeun, jen kami teh estoe Pangeran, Allah maraneh, anoengaloewarkeun maraneh ti handapeun papantjen oerang Mesir. 'Sarta maraneh koe kami rek didatangkeun kana tanah, anoe djadi sabab kami ngatjoengkeun panangan, rek dipaparinkeun ka Ibrahim, ka Ishak sarta ka Jakoeb teja; estoe koe kami rek dipaparinkeun ka maraneh, djadi warisan: ijeu kami Pangeran. 'Toeloej Moesa ngalahir kitoe ka oerang Israil; tatapi hanteu ngagaroegoeka Moesa, tina karoepekan j^ikir djeung tina kabanggaan koemawoela. a p. 20 2. 6 1 Moesa
''
:

17:1; 35:11. cl Moesa 17


e
1

8; 26

3.

rf

p. 2

24.

Moesa 14:22; 22:16.

2
9

MOESA
25

7.

73
ahli

10

Tidinja Pangeran ngaudika deui ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh geu:

Nja eta kabeh loeloegoe

karoehoen

kaom
eta

Lewi, sabangsa-sabangsana. 'Nja

11

ra ngadatangan deui, ijoepoelih ka Piraon, radja Mesir, oerang Israil koedoe dibere leumpang ti tanahna. 'Oendjoe-

Haroen djeung Moesa, noe koe Pa-

jeu pioendjoekna

12

kan Moesa ka pajoeneuu Pangeran, kiNoen, oerang Israil hanteu ngagaroegoe ka simkoering; pimanaeun Piraon ngagoegoe ka simkoering ? " da simkoering teh hanteu disoenatan biwir. 'Tatapi Pangeran ngandika deui ka Moesa djeung ka Haroen, dipiwarang ka oerang Israil djeung ka Piraon, radja M6sir, dikgrsakeun ngaboedalkeun oerang Israil ti tanah MSsir.
:

26

ngeran ditimbalan ngaboedalkeun oerang Israil ti tanah M6sir, noeroetkeun balad-baladna. 'Nja eta noe aroendjoekan ka Piraon, radja Mgsir, dikSrsakeun ngaboedalkeun oerang Israil ti Mgsir. Nja eta Moesa djeung Haroen. a i Moesa 46 s.
:

4 Moesa 26
16
27
:

5.

6 4

Moesa

17. c p. 2

1. (Z

Moesa
:

1.

f 3

Moesa 10:i.f

p.

28

1.

Moesa 25

7.

28

a
13

p. 4

10.

15

16

17

18

19

loeloegoe ahli karoehoen Poetra Roebin, tjikal Paloe, Hesron djeung Karmi. Nja eta bangsa-bangsa Roebin. 'Ari poetra Simon teja Jemoeel, Jamin, Ohad, Jakin djeung Sohar; aja deui Saoel, anoe djadi anak awewe oerang Kanaan. Nja eta bangsabangsa Simon. Sarta ijeu ^ ngaran poetra Lewi teja, noeroetkeun toetoeranana Gerson, Kahat djeung M6rari. Ari taoen oemoer Lewi saratoes tiloe poeloeh toedjoeh taoen. 'Poetra Gerson teja Libni djeung Simi, sabangsa-sabangsana. 'Poetra Kahat teja Amram, Jishar, Hebron djeung Oesiel. Ari taoen oemoer Kahat saratoes tiloe poeloeh tiloe taoen. 'Ari poetra Merariteja Mahli djeung Moesi. Nja eta bangsa-bangsa Lewi, noeroetkeun toetoeranana. 'Ari " Amram teja nikah Jokebed embina, djadi geureuhana. Nja eta toeloej ngowokeun piIjeu teh
"

di

oerang

Israil.

29

Israil teja,

Hanok djeung

Geus kitoe, keur mangsa Pangeran ngandika ka Moesa di tanah M6sir, 'Pangeran ngandika ka Moesa, kijeu pangandikana Ijeukami Pangeran. Maneh koedoe moepoelihkeun ka Piraon, radja Mesir, saniskara noe koe kami dilahirkeun ka maneh. 'Toeloej Moesa oendjoekan ka pajoeneun Pangeran Noen, simkoering teh hanteu disoenatan biwir; pimanaeun Piraon ngagoegoe ka sim: :

koering ?

PASAL

7.

'

rridinja Pangeran nimbalan

ka Moesa

J-Masing nganjahokeun,

"

maneh koe

kami geus ditangtoekeun minangka Allah ka Piraon; ari Haroen, doeloermaneh, pidjadieun nabi maneh. Eta maneh koedoe njatoerkeun saniskara noe koe kami ditimbalkeun ka maneh d6mi
'

keun andjeunna Haroen djeung Moesa teja. Ari taoen oemoer Amram saratoes
20

koe Haroen, doeloer maneh, koedoe dipoepoelihkeun ka Piraon, sina oerang Israil dibere leumpang ti tanahna. 'Ari kami * bakal neuaskeun hate Piraon, sarta rek ngadamel tanda djeung moedjidjat loba pisan di tanah M6sir. 'Tatapi Piraon moal ngagoegoe ka maraneh, noe

21

22

23

24

poeloeh toedjoeh taoen. 'Ai-i poetra Jishar teja Korah, Nepeg djeung Sikri. 'Ari poetra Oesiel teja ^ Misael, Elsapan djeung Sitri. Ari Haroen teja nikah Eliseba poetra Aminadab, saderek Nahson, djadi geureuhana. Nja eta toeloej ngowokeun pikeun andjeunna ^Nadab djeung Abihoe, Elasar djeung Itamar. 'Ari poetra Korah teja Asir, Elkana djeung Abiasap. Nja eta bangsabangsa oerang Korah. 'Ari Elasar poetra Haroen teja nikah sahidji poetra Poetiel, djadi geureuhana. Nja eta toeloej ngowokeun pikeun andjeunna ^ PinShas.
tiloe
''

matak kami rek metakeun panangankami ka Mesir, sarta " wadya-balad kami, oemat
kami, oerang Israil, rek diboedalkeun ti tanah Mesir, make hoekoeman noe rarosa. 'Ari oerang Mesir bakal pada nganjahokeun, jen kami teh estoe Pangeran, dimana kami geus njodorkeun panangan kami ka loehoereun MSsir, sarta ngaloewarkeun oerang Israil ti tSngah maranehanana. 'Prak koe Moesa djeung Haroen dilampahkeun; sakoemaha timbalan Pangeran ka arandjeunna, nja kitoe
'^

pisan ngalampahkeunana. 'Ari Moesa oemoerna dalapan poeloeh taoen, djeung


''

Haroen oemoerna dalapan poeloeh

tiloe

74
taoen, keur Piraon. a p.
9
:

MOESA
19

8.

mangsa aroendjoekan ka
4
:

noemna
deui

le. 6 p.
:

is, 22

8:15,
rf

19, 32
:

7,

34
e

Roem

4, 5. c p.

12 11.
:

p.

10, 22

9:14.
8

Lai. 7:23, 30, 36.

Nimbalau deui Pangeran ka Moesa


djeung ka Haroen, kijeu timbalanana 'Lamoen Piraou mitjatoer kamaraneh,
kijeu

pokna:

moedjidjat; seg

Geura maraneh njijeun maneh ka Haroen koe-

10

neun

doe ngOLQong kijeu: Tjokot iteuk kakang, " toeloej aloengkeun ka pajoePiraon, sing djadi naga! 'Tidinja Moesa djeung Haroen ngadareuheusan ka Piraon prak ngalampahkeun
;

tjai tina bangawan. 'Nimbalan Pangeran ka Moesa: Maneh ka Haroen koedoe nitah kijeu Greura njokot iteuk kakang, seg koedoe njodorkeun leungeun kakang ka loehoereun tjai-tjai Mesir, ka loehoereun sagala waloenganana, ka loehoereun sagala bangawanna, djeung ka loehoereun sitoesitoena, singgetna ka loehoereun sakabeh pakoempoelan tjai bogana, sing dja:

20

kitoe, sakoemaha timbalan Pangeran. Pek Haroen ngaloengkeun iteukna ka


11

radi gStih; pibakaleun aja getih di sakoeriling tanah M6sir, nadjan dina wadah sipat kai sarta dina wadah sipat batoe. 'Prak Moesa djeung Haroen pada ngalampahkeun kitoe, sakoemaha tim-

12

13

pajoeneun Piraon sarta ka hareupeun mantri-mantrina seug djadi naga. 'Tidinja Piraon sabalikna njaoer * djalma palinter sarta taroekang njanipe; pek eta ge, pandita-pandita Mesir, pada migawe kitoe koe lantaran elmoena. Hidji-hidji pada ngaloengkeun iteukna, seug djaradi naga; demi iteuk-iteuk maranehanana dilgglSgan koe iteuk Haroen. Tatapi manah Piraon heuras, hanteu ngagoegoe ka Moesa djeung ka Hasakoemaha pangandika Pangeroen; ran teja. a p. 4 3. 6 1 Moesa 41 8. 2 Tim. 3 8.
;
' '

balan Pangeran. Pek Haroen ngadjoengdjoengkeun iteuk, seug neunggeul tjai anoe dina bangawan, di pajoeneun Piraon sarta di hareupeun mantri-mantrina. Toeloej sakabeh tjai anoe dina

bangawan
21

salin

roepa,

"

djadi

g6tih.

22

"^

Mat. 24

24. c p. 3

19.

14

15

Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa: Hate Piraon teuas, teu daekeun mere eta djalma-djalma boedal. 'Maneh isoekisoek koedoe leumpang ka Piraon masing njaho, eta bakal ka Joewar " kana tjai; koedoe koe maneh didagoan, pegat
;

23

24

di sisi bangawan; ari iteuk, anoe salin roepa djadi oraj teja, tjekgl koe leuSeg koedoe poepoelih ka 16 ngeun maneh. Koering dipiwarang ka diuja kijeu: audjeun koe Pangeran, Allah oerang Ibrani timbalanana Oemat kami here leumpang, sina ngabakti ka kami di t6gal ISga. Ari maneh teh sagnjana han17 teu ngagoegoe tgpi ka ajeuna. 'Kijeu timbalan Pangeran: Djalan kijeu maneh pitgrangeun, jen kami teh estoe Pangeran: masing njaho, ijeu iteuk, anoe ditjSk61 koe leungeun kami, dek diteunggeulkeun kana tjai anoe dina bangawan; 18 seug bakal salin roepa, djadi getih. 'Ari laoek, anoe dina bangawan, bakal paraeh, sarta bangawanna bakal baoe, wani oerang M6sir barosgn, eureun ngari'

25

anoe dina bangawan, paraeh, sarta bangawanna baoe, wani oerang M6sir geus teu kadaroegaeun nginoem tjai tina bangawan. Malah aja ggtih di saPrak pandita koeriling tanah M6sir. M6sir ge pada njijeun noe kitoe pgtana, koe lantaran elmoena. Noe matak manah Piraon beuki heuras, hanteu ngagoegoe ka Moesa djeung ka Haroen;'' sakoemaha pangandika Pangeran teja. 'Toeloej Piraon malik, moelih ka g6dongna; hal anoe kitoe ge koe andjeunna hanteu dipadoeli. 'Tidinja sakabeh oerang MSsir pada ngarali sakoeriling bangawan, njijar tjai inoemeun karana geus teu kadaroegaeun nginoem tjai bangawan. 'Pangkitoe teh djedjgg toedjoeh poe, ti sanggeus Pangeran neung'Ari laoek,
'

''

geul
c

bangawan teja.
p.
:

oiMoesa4i:i. 6p. 5:i,3.


11:5.
e

4:9.
29.

d i Moesa
p.

Djab.

78:

44;

105

19.

PASAL
-I

8.

rridinja Pangeran nimbalan

Maneh gem-a ngadatangan


:

ka Moesa deui ka
Kijeu tim'

Piraon, poepoelih ka dinja


:

"

balan Pangeran Oemat kami here leumSapang, sina ngabarakti ka kami. oepama maneh teu daek mere leumpang,

"^

''

masing njaho, koe kami dek digeboeg, ngajakeun bantjet, 'wani bangawan teh pinoeh koe
bantjet
;

sawSwgngkeran maneh

sarta bakal aroenggah, arasoep

MOESA
15

75

ka imah maneh, djeung ka kamar maneh hees, malah aroenggah ka gnggon maneh kitoe deui piarasoepeun ka imah mantri-mantri maneh, ka rahajat maneh, ka sagala pameuleuman maneh, djeung ka sagala * pangadonan maneh. 'Sarta eta bantjet piaroenggaheun ka diri maneh, ka rahajat maneh djeung ka sakabeh mantri maneh. 'Mmbalan deui Pangeran ka Moesa: Maneh ka Haroen koedoe nitah kijeu: Geura njodorkeun
;

dikoempoelkeun, ditoempoek-toempoek wani tanah teh datang ka baoe. 'Ana


Piraon geus waspadaeun, jen aja kasgnangan, seug neuaskeun manahna, hanteu ngagoegoe ka arandjeunna; * sakoemaha pangandika Pangeran teja.
a
p.

7:5; 9:14. 6

p.

3:19.

16

Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa Maneh ka Haroen koedoe nitah kijeu: Geura njodorkeun iteuk kakang, sag

leimgeun kakang, bari nj6k61 iteuk kakang, ka loehoereun sagala waloengan, ka loehoereun sagala bangawan, djeung ka loehoereun sagala sitoe, sina aroeng6 gah bantjet ka tanah M6sir. 'Pek Haroen njodorkeun pananganana ka loehoereun tjai-tjai Mgsir; tjat bantjet aroenggah, wani ngalipoetan satanah 7 MSsir. 'Prak " pandita-pandita ge pada njijeun noe kitoe pgtana, koe lantaran elmoena, ngajakeun aroenggah bantjet ka tanah M6sir. ap. 7:i6. 6p. i2:34.cp. 7:ii. Tidinja Piraon njaoer Moesa djeung 8 Haroen seug dilahiran kijeu Geura nengda ka Pangeran, eta bantjet moegimoegi disingkirkeun ti diri aing sai'ta ti rahajat aing geus kitoe djalma-djalma teh koe aing tangtoe diidinan leumpang, 9 sina ngoerban ka Pangeran. 'Pioendjoek Moesa ka Piraon: Soemangga, tangtoskeun bae, iraha simkoering koedoe mangnedakeun andjeun, ka mantri-mantri andjeun, sargng ka rahajat andjeun, soepaja bantjet teh dibasmi, leungit ti andjeun sareng ti sadajana gSdong andjeun, woengkoel kantoen di banga10 wan bae? 'Lahiranana: Isoekan. Pioendjoekna Sapilahir andjeun; " soepaja andjeun ngoeningakeun, jen taja deui sapgrtos Pangeran, Allah koering sadaja. 11 'Ari bantjet teh engke njalingkir ti andjeun sareng ti sadajana ggdong andjeun, kitoe deui ti mantri-mantri andjeun sa;
:

12

rawoeh kantoen

ti

rahajat andjeun, woengkoel

bangawan bae. 'Toeloej Moesa djeung Haroen ka loewar ti Piraon. Geus kitoe Moesa sasambat ka Pangedi

13

ran tina hal perkara bantjet, anoe didatangkeun ka Piraon teja. 'Ladj6ng

teunggeulkeun ka taneuh pelgdoeg noe di boemi; geus kitoe pidjadieun ramb6Prak 17 toek di sakoeriling tanah MSsir. pada ngalampahkeun kitoe. Pek Haroen bari njekSl njodorkeun pananganana, iteukna; djSdak neunggeul ka taneuh pSlgdoeg noe di boemi; seug aja rambgtoek, napoek ka manoesa djeung ka sasatoan. Sakabeh taneuh p616doeg noe di boemi djadi rambStoek, di sakoeriling 18 tanah Mesir.'Ari pandita-pandita ge pada njijeun kitoe koe lantaran elmoena, mambrih ngaloewarkeun rambStoek, " tapi hanteu barisaeun. Ari rambStoek teh napoek ka manoesa djeung ka sasatoan, 19 'Pok pandita aroendjoekan ka Piraon: Ijeu teh panangan Allah Tatapi manah Piraon teuas bae, hanteu ngagoegoe ka sakoemaha Moesa djeung ka Haroen pangandika Pangeran teja. op. 9: ii.6p.3:i9. Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa 20 Maneh isoek-isoek koedoe dangdan, toeloej marek ka hareupeun Piraon masing njaho, " eta bakal ka loewar kanatjai; seg koedoe poepoelih ka dinja: Kijeu timbalan Pangeran: Oemat kami here leumpang, sina ngabarakti ka kami. 21 'Karana oepama maneh keukeuh oemat kami teu dibere leumpang, masing njaho, kami rek ngadatangkeun seungseureudan ka maneh, ka mantri-mantri maneh, ka rahajat maneh, djeung ka imah-imah maneh, datang ka imah oerang M6sir pararinoeh koe eta seungseureudan, kitoe deui taneuh, anoe keur dignggonan Mangsa harita ka22 koe maranehanana. mi rek ngabinakeun tanah Gosen, enggon oemat kami goemelar, sangkan seungseureudan teh oelah aja di dinja * soepaja maneh nganjahokeun, jen ka'

''

'

Pangeran midamgl teroes sapihatoer Moesa; heug eta bantjet-bantjet, noe di


14

23

imah-imah, di boeroean-boeroean djeung di kgbon-kgbon teja, pararaeh. 'Toeloej

mi Pangeran aja di dj6ro ijeu tanah. 'Djadi kami teh'^ rek ngajakeun panghalangan di antara oemat kami djeung rahajat maneh. Isoekan ijeu tanda pi-

76
24

MOESA
2

9.

boektieunana.

'

LadjSug Pangeran nga-

25

kitoe. Seg datang seungseureudan, rosa katjida, asoep ka gedong Piraon, djeung ka boemi mantri-mantrina, sarta aja di sakoeriling tanah M6sir; tanah teh datang ka roeksak tina sabab eta seungseureudan. ap. 7: i5.6p. 9: 14. cp. ii 7. Geus kitoe Piraon njaoer Moesa djeung Haroen seug dilahiran kijeu Geura la:

damel

barakti ka kami. 'Karana oepama maneh keukeuh teu daek mere leumpang,

26 "

leumpang, ngoerban ka Allah maraneh dina tanah ijeu. 'Ari pioendjoek Moesa:

Moal pisaeeun milampah kitoe; karananoe koe koering sadaja koedoe dikoerbankeun ka Pangeran, Allah koering sadaja, * nja eta kagiroek oerang MSsir. Geura manah, soepantSn ngoerbankeun kagiroek oerang Mesir mah di hareupeunana, naha moal ngabgntoeran ka koering sadaja koe batoe? 'Pasedjaan teh leumpang ka tggal 16ga, " lalakon tiloe dintgn; seug ngoerban ka Pangeran, Allah koering sadaja, koemaha bae nja bade nimbalkeun ka koering sadaja. 'Lahiran Piraon Aingngidinan maraneh leumpang, soepaja ngoerban ka Pangeran, Allah maraneh, di
tSn
:

27

masih keneh bae djalma-djalma diparakoeng,'masing njaho, panangan Pangeran pikeunaeun ka ingon-ingon maneh anoe di tegal, nja eta ka koeda, ka kalde, ka onta, ka sapi djeung ka domba, dikeunaan pageboeg banggt katjida. 'Tatapi Pangeran bakal ngabinakeun di antara ingon-ingon oerang Israil djeung ingon-ingon oerang MSsir; saniskara ingon-ingon oerang Israil moal aja noe paeh hidji-hidji atjan. 'Djeung Pangeran nangtoskeun mangsana, timbalanana: Isoekan Pangeran bakal ngadamgl eta pgrkara dina tanah ijeu. 'Prak isoekna eta perkara koe Pangeran didamgl. Heug sakabeh ingon-ingon oerang MSsir paraeh; dgmi ingon-ingon oerang Israil
''
'^

<*

taja noe paeh hidji-hidji atjan. 'Toeloej Piraon ngoetoesan,doemadakan, ingon-ingon oerang Israil hidji ge taja

mah

28

noe paeh. Tatapi manah Piraon teuas bae, eta djalma-djalma hanteu diidinan leumpang. a p. s: i. 6 p. 8:22. c p. 8:9, 10.
d Djab. 78:50.
8

J I
'

29

ngan oelah djaraoeh teuing nja leumpang. Geura aing pangnedakeun! 'Ari pihatoer Moesa: Sal6r6sna, koering ajeuna rek ka loewar ti andjeun, sSdja ngngda ka Pangeran; geus kitoe seungseureudan teh tinangtos isoekan njingkir ti Piraon, ti mantri-mantrina sargng ti rahajatna; nanging Piraon oelah ngagglo deui, hanteu sijos ngidinan djalma-djalma tehleumpangngoertggal ISga;
"^

Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa djeung ka Haroen: Maraneh geura njaranggeum leboe pameuleuman seg koe Moesa koedoe diawoerkeun ka langit,
;

10

30

31

ban ka Pangeran. 'Toeloej Moesa ka loewar ti Piraon. Geus kitoe ngnSda ka Pangeran. 'Seug Pangeran midamgl tgroes sapihatoer Moesa; seungseureudan teh njingkir ti Piraon, ti mantrimantrina djeung ti rahajatna * teu kari
;

il

32

hidji-hidji

Piraon sakali ijeu ge neuaskeun manahna, hanteu koengsi djalma-djalma teh diidinan leumpang. a p. 7: 16. 6 1 Moesa 43: 32. c p.
atjan. 'Tatapi
d
:28. e p. 10:19. 12

PASAL
ri"^idinja

9.

Pangeran nimbalan ka Moesa J-Maneh geura ngadatangan deui ka Piraon, poepoelih ka dinja " Kijeu tim:

ka hareupeun Piraon. 'Geus kitoe pidjadieun pelgdoeg, ninggang ka sakoetanah MSsir, sarta pitSrapeun ka manoesa djeung ka sasatoan, ngadjadikeun bareuh, kasijatna kSmboeng-kSmboeng, di sakoeriling tanah Mesir. 'Top njarandak leboe jDameuleuman; toeloej ngadareuheus ka pajoeneun Piraon, pek eta l6boe koe Moesa diawoerkeun ka langit. Geus kitoe ngadjadi bareuh, kasijatna kemboeng-kSmboeng, di manoesa djeung di sasatoan. 'Datang ka pandita-pandita teja teu kadaroegaeun nangtoeng di hareupeun Moesa, tina sabab bareuhna; wantoe-wantoe aja bareuh di sagala pandita djeung di sakabeh oerang MSsir. Tatapi Pangeran ngaheuraskeun manah Piraon; teungagoegoe ka arandjeunna; * sakoemaha pangandika Pangeran ka Moesa teja.
riling
'

a 5 Moesa 28; 27. 6


13

p.

3: 19.

Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa:

balan Pangeran, Allah oerang Ibrani: Oemat kami bere leumpang, sina nga-

Maneh isoek-isoek koedoe dangdan, toeloej marSk ka hareupeun Piraon, poe-

2
IDoelih

MOESA

9.

77

14

dinja: Kijen timbalan Pangeran, Allah oerang Ibrani: Oemat kami here leumpang, sina ngabarakti ka kami. 'Karana sakali ijeu kami rek ngadatangkeiin sakabeh balahi kami ka ha-

ka

25

15

maneh, djeung ka mantri-mantri maneh, sarta ka rahajat maneh " soepaja maneh uganjahokeun, * jen taja noe nandingan ka kami di saboemi kabeh. 'Karana ajeuna ge kami geus njodorkeun panangan kami, kari pek neunggeul ka maneh djeung ka rahajat mate
;

20

16

17

neh, dikeunailn pageboeg, soepaja maneh disingkirkeun tina boemi. 'TapisaSnjana, " noe matak maneh koe kami digSlarkeun, nja sangkan kami nandakeun kawasa kami ka maneh, soepaja djgngngau kami dioewarkenn di sakoeriling boemi. 'Ari maneh masih keneh

seuneu patinggoerilap pabaoer djeung hoedjan boewah, rosa kabina-bina, sakoemaha noe tatjan kasorang di sakoeriling tanah M6sir, ti barang aja bangsa Mesir. 'Ari koe hoedjan boewah teh * kaggboeg saniskara noe di tggal, di sakoeriling tanah Mesir, boh manoesa, boh sasatoan; kitoe deui saniskara pgpglakan kebon kaggboeg koe hoedjan boewah, sarta sakabeh kakaian leuweung pararotong. 'Ngan di tanah Gosen, enggon oerang Israil teja, hanteu aja hoedjan boewah. a Djab. 105 32.
:

6 p. 10

5,

15

Djab. 78

47, 48

105

33.

27

Geus kitoe Piraon ngoetoesan, njaoer

Moesa djeung Haroen; seug dilahiran kijeu: Aing sakali ijeu dosa; Pangeran
28

teh leuwih bener, balik aing reudjeung rahajat aing mah daroraka. 'Geura pada

18

bae ngagoengkenn diri, ngahalangan oemat kami, hanteu dibere leumpang, 'masing njaho, isoekan,

wajah kiwari,

"*

kami
29

19

rek noeroenkeun hoedjan boewah, rosa katjida; noe saroepa kitoe tatjan kasorang di MSsir ti poean diadegkeunana, tepi ka ajeuna. 'Ari ajeuna, geura nitahan, geuwat asoepkeun ingon-ingon maneh, djeung sakoer bae bobogaan

ngngda " ka Pangeran, moegi dimeudjeuhan geledeg Allah djeung hoedjan boewah teh; geus kitoe maraneh koe aing tangtoe diidinan leumpang, moal
tonggoj
tjitjing

di

dijeu.

'Pioendjoek

Moesa ka andjeunna: Ari simkoering geus ka loewar ti dajeuh, sSdja * nadahkeun leungeun ka Pangeran; seug
geledeg teh bade eureun, sareng hoedjan boewah bade teu aja; soepaja andjeun ngoeningakeun, jen " boemi teh
30

maneh anoe

di tegal.

Sakabeh manoesa

20

21

djeung sasatoan, anoe piajaeun di tggal, hanteu diasoepkeun ka imah, dimana katinggang koe eta hoedjan boewah, tanwande paraeh. 'Saha-saha abdi Piraon anoe sijeun koe pangandika Pangeran, ngageuwat badega-badegana djeung ingon-ingonna disina moeroemoeroe ka imah. 'D6mi saha-saha noe hanteu padoeli ka pangandika Pangeran, badega-badegana djeung ingoningonna diingkeun bae di tegal. p. 7; 5.
b
J6r.

kagoengan Pangeran. 'D6mi moenggoeh


andjeun sar6ng mantri-mantri andjeun, simkoering geus terang, jen tatjan sakoe Pangeran Allah. - 'Ari haramaj djeung gandroeng kaggboeg, wantoening gandroeng geus ranggeujan, djeung haramaj keur kembangan. 'D6mi tarigoe djeung djagong mah hanteu kageboeg; karana kakara djaradi. - "Tidinja Moesa djol ti Piraon, ka loewar
'^

31

rijeun

32

33

10:6,
:

7.

Boem 9:17. d

Jos.

10:11;

Wah. 16
22

21.

23

ka Moesa Maneh geura njodorkeun leungeun ka langit, sing aja hoedjan boewah di sakoeriling tanah M6sir, ninggang ka manoesa, djeung ka sasatoan, sarta ka sakabeh pepelakan kebon di satanah Mesir. 'Prak Moesa njodorkeun iteukna ka langit seug Pangeran maparin geledeg
;

Tidinja Pangeran nimbalan

ti dajeuh. Geus kitoe nadahkeun pananganana ka Pangeran; seug geledeg djeung hoedjan boewah teh areureun, sarta hoedjan geus teu ngoetjoer ka
34

35

24

djeung hoedjan boewah, sarta seuneu patingsalambgr ka boemi g6r Pangeran noeroenkeun hoedjan boewah ka satanah MSsir. 'Aja hoedjan boewah, " sarta
;

boemi. 'Ana katingali koe Piraon, jen hoedjan, djeung hoedjan boewah, sarta geledeg teja geus eureun, toeloej andjeunna ngadosa deui sarta neuaskeun manahna; mantri-mantrina pon kitoe keneh. 'Djadi manah Piraon beuki teuas, hanteu ngidinan oerang Israil leum-

pang sakoemaha pangandika Pangeran koe lantaran Moesa teja. a p. s 28.


;
:

6 1 Eadja 8

22. c p. 19

5; Djab. 24

1.

p.

3:19.

78

MOESA

10.

PASAL

10.

ka Moesa: J-Maneh geura ngadatangan deui ka karana kami geus neuaskeun Piraon;
rridinja Pangeran nimbalan

hatena, kitoe deui hate mantri-mantrina, " soepaja kami mgtakeun ijeu tandatanda kami di tgugahna; 'djeung soepaja maneh * njaritakeun, sing kadarenge koe anak-intjoe maneh, sakoer

10

anoe koe kami dilampahkeun di MSsir, kitoe deui tanda-tanda kami, anoe koe kami diajakeun di maranehanana sangkan maraneh nganjahokeun, jen kami
;

Simkoering laleumpang teh sSdja ngabantoen kolot-boedak, ugabantoen anak awewe-lalaki laleumpang teh s6dja ngabantoen domba sareng sapi koering sadaja, karanten koering sadaja bade pesta ka Pangeran. 'Lahiran Piraon ka darinja: Pangeran moegi njarengan ka maraneh, sing sakoemaha maraneh koe aing dek diidinan leumpang djeung anak-anak maraneh. Mangka hade-hade, karana maraneh njangsa:
;

11

hai'eupan

pitjilakaeun

'Oelah

kitoe!

teh estoe Pangeran. Br al Moesa djeung Haroen ngadeuheusan ka Piraon; seg oendjoekan ka andjeunna: Kijeu timbalan Pangeran, Allah oerang Ibrani: Sabaraha pililaeunana deui maneh nja
'

rek gmboeng ngarendahkeun diri di pajoeneun kami ? Oemat kami geura here leumpang, sina ngabarakti ka kami. 4 'Karana oepama maneh keukeuh teu daek mere oemat kami leumpang, masing njaho, isoekan kami ngadatangkeun 5 simeut ka wew6ngkeran maneh. 'Nja eta bakal ngalipoetan saloewar boemi, datang ka taja noe bisa nendjo taneuh, djeung bakal ngahakanan sesa, sakoer anoe kari di maraneh, " anoe loepoet tina hoedjan boewah sarta bakal ngahakanan sakabeh tatangkalan, anoe dja6 di adjang maraneh tina lahan. 'Malah bakal ngeusian imah-imah maneh, djeung imah sakabeh mantri maneh, sarta imah sakabeh oerang M6sir, datang ka parinoeh. Anoe kitoe teu kapanggih koe bapa-aki maneh atawa koe karoehoen bapa-aki maneh, ti barang eta goemglar di boemi tepi ka mangsa ajeuna. Toeloej Moesa malik, ka loewar ti Piraon.
;

a
7

p.

3.

6 Djab. 78

36.

c p. 9

25, 32.

Geus kitoe mantri-mantri Piraon aroendjoekan ka andjeunna: Sabaraha pilamieunana deui eta teh nja minangka ridjet ka gamparan sarSng ka simkoering sadaja? Soemangga, eta djalmadjalma idinan leumpang, sina ngabarakti ka Pangeran, Allahna naha gamparan tatjan tingali, jen Mesir pigemspoereun? 'Tidinja Moesa djeung Haroen diala deui ka Piraon seg dilahiran kijeu: Djig bae, heg ngabarakti ka Pangeran, Allah maraneh! Saha teja noe 9 bakal laleumpang? 'Ari pioendjoek Moe; ;

djalma lalaki mah heg laleumpang ngabakti ka Pangeran, karana nja eta noe tadina koe maraneh dipambrih. Seug Moesa djeung Haroen didjongklokkeun ti pajoeneun Piraon. Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa 12 Maneh geura njodorkeun leungeun maneh ka loehoereun tanah M6sir, pSrkara simeut teja, sina ngabroel ka tanah MSsir, " sarta ngahakanan sakabeh p6pelakan taneuh, sakoer anoe dikarikeun koe hoedjan boewah teja. 'Prak Moesa 13 njodorkeun iteukna ka loehoereun tanah Mesir seug Pangeran ka tanah eta ngadatangkeun * angin ti wetan, sapoe harita djeung sapeuting djgpoet; ari isoekna angin ti wetan teh mawa eta u simeut. 'Ari simeut teh datangna ngabroel, moeoek ka satanah Mesir, eunteup di sakoeriling wewengkeran M6sir, rosa katjida; ka toekang hanteu aja noe kitoe, simeut noe tjara eta, sarta pandeurieunana moal aja noe kitoe. 15 'Estoe ngalipoetan saloewar boemi, datang ka boemi kareueukan, sarta ngahakanan sakabeh jjgpSlakan taneuh djeung sakabeh boewah tatangkalan, anoe dikarikeun koe hoedjan boewah teja; sakabeh sipat noe hedjo, dina tatangkalan djeung dina pgpglakan kgbon, taja pisan noe kari di sakoeriling tanah
;
''

Mesir.
16

oCjab. 78:46. h

p.

14:21. c Djab. 105:34.

17

18
19

Gantjang Piraon njaoer Moesa djeung seg ngalahir kijeu " Aing tarima dosa ka Pangeran, Allah maraneh, sarta ka diri maraneh. 'D6ini ajeuna, tjing hampoera dosa aing ngan sakali ijeu, sarta geura pada ngneda ka Pangeran, Allah maraneh, soejjaja ijeu maot bae moegi-moegi disingkirkeun ti aing. 'Bral Moesa ka loewar ti Piraon, toeloej nSnSda ka Pangeran. 'Seug koe

Haroen

MOESA

11.

79

20

ti koemawa eta simeut, dii-agragkeuu ka laoet AgSr; * taja noe kari simeut hidji-hidji atjan di saw8w6ngk6ran Mesir. 'Tatapi Pangeran ngaheuraskeun hate Piraon, teu ngidi-

Pangeran dibalikkeun, aja angin


lon, rongkali katjida,

deui ka Piraon djeung ka Mesir; sanggeusna kitoe eta teh pimereeun mara-

'^

nan oerang
ft

Israil
p.

leumpang.

p. 9

27.

p.

8:31. c

7:3.

21

Tidinja Pangeran nimbalan ka

Moesa
3

Maneh geura njodorkeun leungeun maneh ka laugit, sing aja 2:>oek ka tanah datang ka jsoekna beunang dirampa. 'Prak Moesa njodorkeun pananganana ka langit; " seug aja poek boeta-radjin di sakoeriling tanah M6sir, tiloe poe lilana. 'Hanteu aja noe bisa nendjo batoerna, djeung teu aja noe indit ti pSrnahna tiloe poe lilana; * dgmi ka sakabeh oerang Israil mah aja tjaang dina sakoer Snggonna tjitjing. 'Tidinja Piraon njaoer Moesa; seg ngalahir kijeu: Djig bae, heg ngabarakti ka Pangeran; ngan sapi-domba maraneh tinggalkeun; sabalikna anak-anak maraneh hade bawa leumpang. 'Pioendjoek Moesa: Malah andjeun ka leungeun koering sadaja koedoe maparin pikoerbaneun peuntjitan sar6ng pikoerbaneun doeroekan, hatoerkeuneun ka
MSsir,
22

23

neh leumpang ti dijeu; samangsa dibere leumpang, maraneh tangtoe " datang ka didjarongklokkeun ti dijeu, indit sirib. 'Maneh geura mareutah, sing kadenge koe djalma-djalma, ^ koedoe pada menta barang perak djeung barang Smas; lalaki menta ka batoerna pada lalaki, awewe ka batoerna pada awewe. 'Sarta Pangeran * ka eta djalmadjalma maparin koernija dina panon oerang Mesir; malah-malah Moesa teh koe pangrasa para mantri Piraon sarta koe pangrasa djalma loba djadi djalma agoeng liwat saking di tanah M6sir.
a
p.

12:33. 6 p. 3

22. c p.

12:36.

2i

Aja deui pioendjoek Moesa: Kijeu timbalan Pangeran: Wantji tSngah peuting kami dek ka loewar, ngidgran satanah Mesir. 'Didinja " sakabeh tjikal
di satanah Mesir bakal paraeh, ti tjikal Piraon, anoe pidijoekeun dina korsina, tepi ka tjikalna boedak awewe, anoe njanghareupan panggilingan, kitoe deui sakabeh tjikal sato tjotjooan. 'Sarta piajaeun sora djSdjeritan rosa pisan di sakoeriling tanah Mesir; noe saroepa kitoe tatjan kasorang, djeung saroepa kitoe moal pikasorangeun deui. 'Demi

25

27

28

Allah koering sadaja. 'Nadjan " ingon-ingon koering sadaja dek dibantoen leumpang; tjeker hidji ge moal aja noe tinggal; karantgn nja ti dinja koering sadaja bade njokot pikeun ngabakti ka Pangeran, Allah koering sadaja; da koering teh tatjan tarSrang anoe koedoe dibaktikeun ka Pangeran, memeh darongkap ka ditoe. 'Tatapi Pangeran ^ ngaheuraskeun manah Piraon, teu kSrsaeun ngidinan maraneh anana leumpang. Seug Piraon ngalahir ka Moesa: Geura los ti aing! koedoe ngadjaga diri, oelah manggihan-manggihan
'

ka sakabeh oerang
aja

Israil

mah

''

moal

andjing noe ngoesikkeun letahna, boh ka djalma, boh ka sato tjotjooan; soepaja maraneh pada nganjahokeun, jen Pangeran ngabinakeun di antara M6sir djeung Israil. 'Didinja ijeu sakabeh mantri-mantri andjeun bakal taroeroen ka koering, sareng njargmbah ka
koering, bari ngaromong kijeu Mangga geura ka loewar, sampejan djeung sakabeh djalma-djalma noe ngariring ka sampejan. Sanggeusna kitoe koering seug ka loewar. Toeloej Moesa ka loewar ti Piraon bari bendoe sanget pisan.
:

29

deui ka hareupeun aing; karana samangsa maneh manggihan deui ka hareupeun tangtoe dipaehan. 'Pioendjoek Moesa L6rSs pangandika andjeun simkoering moal mSndakan deui ka pajoeneun andjeun. aAj.5;14; J6s.45:7.6J6s.50:2.
aing,
:

a
9

p.

4:23; 12:29. h

Jos.
:

10:21.

10

cp. 12:32. d

V-

7:3.

PASAL

11.

Aja

timbalan Pangeran ka Moesa: Kami rek ngadatangkeun balahi hidji

Ari timbalan Pangeran ka Moesa Piraon moal ngagoegoe ka maraneh, soepaja moedjidjat kami masing loba di tanah Mesir. 'Ari Moesa djeung Haroen ngadam61 eta sakabeh moedjidjat di pajoeneun Piraon, " tatapi Pangeran ngaheuraskeun manah Piraon, hanteu ngidinan oerang Israil leumpang ti tanahna.

MOESA
''

12.

PASAL

12.

Mesir, ti manoesa tepi ka sato tjotjooan sarta kami rek ngrapkeun hoekoeman

djeimg ka Haroen di tanah Mgsir, Boelan ijeu ka matimbalanana raneh " sing djadi loeloegoe boelan nja ijeu ka maraneh anoe koedoe djadi mimitina boelan taoen. 'Maraneh koedoe
kijeu
'

Aja

deui timbalan Pangeran


:

ka Moesa
13

nja pok

marentah ka sapadjemoehan Israil, kijeu Tanggal sapoeloeh, boelan ijeu, maraneh hidji-hidji koedoe njarokot anak domba sasiki, noeroetkeun saeusiimah bapa-bapa, hidji imah hidji anak domba. 'Tatapi oepama saeutik eusiimahna, hanteu mandjing anak domba sasiki, nja eta njokotna koedoe reudjeung tatanggana, anoe deukeut ka
:

ka sakabeh aallahan Mesir; ijeu kami Pangeran. 'Geus kitoe ggtih teja ka maraneh djadi tanda dina sakoer imahimah, enggon maraneh aja; ana kami nendjo g6tih teja, seug kami bakal ngaliwat ka maraneh, djadi di maraneh moal aja balahi matak ngaroeksakkeun, dimana kami ngageboeg ka tanah M6sir.
'

o
e

p.

13

4.

i
:

3
;

c 4 2

Moesa
Bab.

Moesa 22 Moesa 16

20
6.

Petr.

19.
:

Moesa 16

3.

35:13. f p. 34:25. g 5 Moesa 16:3; J6s. 52:12; Ibr. 13:14. h 4 Moesa 33:4. j Ibr. 11:28.
14

imahna, make ngitoeng djiwa: hidjihidji djalma sakadar hakanna, koedoe


5

15

koe maraneh diitoeng ka anak dombana. "Anoe koedoe dipake koe maraneh anak domba * noe taja tjatjadna, lalaki, oemoer sataoen; nja njokot teh bangsa domba atawa bangsa 6mbe. Geus kitoe eta teh koe maraneh koedoe diraksa tSpi ka tanggal opat welas, boelan ijeu keneh; toeloej koe sadjemoehan pakoempoelan Israil koedoe dipareuntjit
'

Geus kitoe eta poe koe maraneh pake panginget-nginget koedoe dit6tepan, didjijeun pesta ka Pangeran, toeroen-toemoeroen djadi pikoekoeh langgeng, lampahkeuneun maraneh. 'Toedjoeh poe lilana maraneh koedoe ngahakan roti teu ragian; samalah dina poe noe mimiti " koedoe pada ngaleu;
;

16

10

11

12

antara sore djeung boerit. 'Tidinja koedoe njarokot getihna sawareh, bari seug diterapkeun kana doewa tihang panto sarta kana tarang panto, dina sakoer imah-imah, 6nggon maranehanana ngahakan eta. 'Ari laoekna koe maranehanana koedoe diganggang dina reuseuneu, dihakan peuting harita, djeung roti teu ragian; dihakanna koedoe make papaitan. 'Hanteu meunang dihakan atah, djeung teu meunang dikoeloeb koe tjai; sategesna koedoe diganggang koe seuneu, hoeloena, katoet soekoena, sarta katoet saeusi-beuteungna. 'Djeung ^ oelah aja noe dikarikeun t6pi ka isoek; demi anoe kari tepi ka isoek koe maraneh koedoe didoeroek koe seuneu. 'Ari ngahakanna koe maraneh koedoe kijeu: tjangkeng maraneh koedoe disaboek, soekoe maraneh koedoe ditaroempahan, sarta iteuk maraneh koedoe ditjgkSl koe leungeun; seg dihakan ^ kalawan roesoeh. Nja eta teh paska Pangeran. 'Ari dina peuting harita kami rek oedar-id6r di satanah M6sir, maehkeun sakabeh tjikal di satanah
'^

di

ngitkeuu sipat ragi ti sakoer imah maraneh karana saha-saha djalma ngahakan beunang ngahaseuman, ti poe noe mimiti tepi ka poe noe katoedjoeh, * nja eta djalma koedoe dibasmi, dileungitkeun ti Israil. Djeung deui dina poe noe mimiti maraneh koedoe ngadgg pakoempoelan soetji; kitoe keneh dina poe noe katoedjoeh koedoe ngadeg pa;
'

"^

''

17

''

koempoelan soetji; oelah ngalampahkeun pagawean naon-naou dina poe eta; ngan ari hakaneun oenggal-oenggal djalma, nja eta bae noe meunang disadijakeun koe mai-aneh. 'Sarta maraneh masiug pada ngestoekeun eta roti teu ragian; karana nja dina poe eta pisan kami ngaboedalkeun wadya-balad maraneh ti tanah Mesir; djeung masing pada ngestoekeun eta poe toeroen-toemoeroen, djadi pikoekoeh langgSng. 'Dina boelan noe mimiti, tanggal opat welas, wantji boerit, maraneh koedoe ngahakan roti teu ragian, t6pi ka tanggal doewa poeloeh hidji, wantji boerit. 'Toedjoeh poe lilana di sagala imah maraneh oelah aja ragi; karana saha-saha djalma ngahakan beunang ngahaseuman, nja eta djalma koedoe dibasmi,
"^^

18

19

dileungitkeun
bagija
20

ti

pakoempoelan

Israil,

semah, bagija noe asal boemi. 'Saroepaning anoe beimang ngahaseuman hanteu meunang koe maraneh di-

MOESA

12.

SI

hakan; koedoe pada ngaliakan roti ten ragian di sakabeh 6nggon maraueh tjitjing.
23
21
:

a
7,

1 8.

Kor.
rf

5:7,8. 6 Moesa 23

1
:

Moesa 17
5.

14. c 3

Moesa
31

Tidinja
lot

Moesa njaoer sakabeh kokoIsrail; seug didawoehan kijeu: Ma-

22

23

24

25

26

raueh geura top njarokot domba adjang maraneh, noeroetkeun baiigsa-bangsa maraueh, bari toeloej mareuntjit paska teja. 'Djeung koedoe njarokot hisop sabeuugkeut, antjlomkeun kana getih, uoe dina bokor seg eta getih uoe dma bokor teh sawarehua oelaskeuu kaua tarang pauto djeuug kaua doewa tihaugua. * Geus kitoe maraueh saoerang ge oelah aja uoe ka loewar ti lawang imahua, t6pi ka isoek. Karaua Paugerau bakal oedar-ider, kersa ugageboeg ka oeraug Mesir; tatapi ana niugal getih teja dina tarang panto sarta dina doewa tihangua mah, seug Pangeran taugtoe ugahwat kana lawaugua, sarta poerah ugaroeksak moal diidinan asoep ka imah maraueh ugageboeg. 'Maua sing pada ngestoekeuu eta perkara djadi pikoekoeh ka maraueh sarta ka anak-iutjoe maraueh, salalauggeugna. Geus kitoe, dimana maraueh geus asoep ka tauah, auoe koe Pangeran bakal dipapariukeuu ka maraueh, sakoemaha pangaudikana teja, seug maraueh koedoe ngestoekeuu paugabakti kitoe. Geus
;
'

32

djeung sakabeh mautrina, sarta sakabeh oeraug Mesir; * seug djadi tingdjalSrit rosa katjida di MSsir, karaua taja pisan imah auoe hanteu kapapatenan. 'Toeloej Piraon " njaoer Moesa djeuug Haroen ti peuting; seug ugalahir: Geura bral boedal ti tengah rahajat aing, nja diri maraueh, nja oerang Israil uoe loba. Geura laleumpaug, ugabakti ka Pangeran sakoemaha omongan maraueh. 'Nadjan domba maraueh, nadjau sapi maraueh, barawa bae,

33

sakoemaha omongan maraueh; heg laleumpaug, sarta aing koe maraueh bSrkahan ougkoh. 'Malah-malah oerang MSsir pada miroesa ka eta djalma-djalma, sina geuwat-geuwat; pada nitah ka loewar ti dj6ro tauah, karaua ngaromougua: Bisi paeh
''

34

koela sakabeh

'^

35

36

'

'Pek djalma-djalma ngadjoeugdjoeugkeuu adouanana memeh dihaseumau, pangadonanana dibaroentgl koe papakeauana, toeloej diparoeuggoe. Djeung deui oeraug Israil pada milampah " sakoemaha lahiran Moesa teja; nja eta pada menta ti oeraug M6sir barang perak djeuug baraug Smas, kitoe deui papakean. Sarta Pangeran ka eta djalma-djalma f maparin koeruija dina panon oerang Mesir, datang ka pada mere sapameutana; ^ djadi pada ngarampogan oeraug Mesir. a p. ii:5;
!
' '

'

Djab.

78:51;

105:36.

ftp.

11:6.

p.

10:28.

27

28

lamoeu anak maraueh ugaroluong ka maraueh Nahaon paugabakti bapa uoe kitoe teh? 'Koedoe didjawab kijeu: Eta teh koerban paska bade ka Pangeran, auoe ugaliwat ka sagala imah oeraug Israil di Mesir, basa andjeunna ugageboeg ka oeraug Mesir, ari imah oeraug mah pada diloepoetkeun. - Broek djalma-djalma teh pada saroedjoed. "Bral oeraug Israil maroelang, toekitoe,
''
:

d
37

p.

10:26. e p. 11:2. /"p. 11:3. g Djab. 105:37.

38

39

dilampahkeuu sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa djeung Haroen teja, nja kitoe ugalalampahkeuloej
;

nana.
c Ibr.

a
11
:

U^r. 9
(

19.
:

h Jes. 26

-.

20

J6r. 6

25.

28.

p.

13

8,

14; 5

Moesa

20.

29

30

Geus kitoe, " wantji tengah peuting, seug Pangeran maehkeuu sakabeh tjikal di tauah Mesir, ti tjikal Piraon, auoe pitjalikeuu dina korsina, tgpi ka tjikal sakitan, auoe di imah gorowong kitoe deui sakabeh tjikal sato tjotjooau. 'Neut Piraon ti peuting tanghi, nja andjeunna
;

40

41

Broel oerang Israil ngabroel ti nagara " Eaam^ses, toeloej daratang ka Soekot; kira-kira aja ^ geuSp k6ti uoe badarat, djalma lalaki, djaba ti baroedak. 'Aja deui djalma tjampoeran loba pisan uoe indit, ugiloe djeung maranehanana; sarta ingon-ingon, domba reudjeung sapi, mangiairang-pirang rejaua. 'Ari adonan, auoe dibawa ka loewar ti Mesir teja, seug koe maranehanana didjijeuu koeweh teu ragian karaua teu make dihaseumau, wantoe-wantoe didjarongklokkeun ti Mesir, hanteu meunang kendor, djeung teu kaoer njadijakeUU pibSkgleun. a p. l ll. 6 4 Moesa 1 46. Ari lawasna oerang Israil tjaritjing di MSsir, " opat ratoes taoen, poendjoel tiloe poeloeh taoen. 'Demi geus toetoep uoe opat ratoes tiloe poeloeh taoen teh, geus kitoe, dina poe eta pisan, sakabeh wadya-balad Pangeran boedal ti tanah
;
: :

82
42 Mgsii".

MOESA

13.

'Peuting eta noe koedoe diestoekeun ka Pangeran, doemeh ngaloewarkeun maranehanana ti tanah MSsir; nja peuting eta pisan noe koe sakabeh oerang Israil koedoe diestoekeun ka
a
1

4
5

Pangeran, toeroen-toemoeroen.
Moesa 15:13;
Gal. 3: 17.

43

Djeung deui timbalan Pangeran ka

Moesa djeung ka Haroen:


koekoeh paska
44
:

Ijeu teh pi-

sakabeh djalma bangsa


'

sedjen teu kongang ngahakan eta. Demi oenggal-oenggal boedak, teggs djalma beunang koe doewit, ana koe maneh geus disoenatan, didinja wadjib
eta. 'Djalma madjik djeung djalma boeboeroeh teu kongang ngahakan eta. 'Dihakanna teh koedoe saimahsaimahna; laoekna teu meunang koe

imahkoemawoela; karana maraneh koe Pangeran dika-loewarkeun ti dinja * nganggo panangan kawasa; noe matak teu meunang ngahakan beunang ngahaseuman. 'Poe ijeu maraneh ka loewar, " dina boelan Abib. Geus kitoe, dimana maraneh koe Pangeran geus diasoepkeun ka tanah oerang Kanaan, oerang Het, oerang Emor, oerang Hiwi djeung oerang Jeboes, anoe koe andjeunna didjangdjikeun ka karoehoen maneh, nganggo soempah, bakal dipaparinkeun ka maneh, nja tanah anoe
" ti
'

"*

45

ngahakan

46

maneh
47

dibidjilkeun

ti

imahna ka

loe-

48

war, " sarta toelangna sahidji ge hanteu meunang dipotongkeun. 'Sapakoempoelan Israil koedoe pada milampah kitoe. 'Djeung lamoen aja djalma ngoembara di maneh, hajang ngalampahkeun paska ka Pangeran, koedoe disoenatan heula sakoer noe bangsa lalaki di ma-

labar-leber tji-soesoe djeung madoe teja, didinja maneh koedoe ngalampahkeun pangabakti kitoe, dina boelan ijeu. 'Toedjoeh poe lilana koedoe ngahakan roti teu ragian; ari dina poe noe katoedjoeh ngadSg pesta bade ka Pangeran. 'Roti teu ragian anoe koedoe dihakan sadjSro
''

eta toedjoeh j^oe poma-poma di maneh oelali aja beunang ngahaseuman, sarta oelah aja ragi di maneh, di sawSwSngkeran maneh. 'Djeung maneh dina poe eta f koedoe mere njaho ka anak maneh, kijeu nja pok: Pangkitoe teh tina
;

nehanana; kakara meunang njampeurkeun, ngalampahkeun paska, sarta djadi

49

saroewa djeung noe asal boemi; d6mi sakoer noe koeloep mah teu kongang ngahakan eta. 'Auoe asal boemi reudjeung noe ngoembara di t6ngah maraneh,
*

toenggal sapapakon.
3

a 4 Moesa 9:12; Joh. 19:36. b 4 Moesa 15: 15.


50

Moesa 24:22;
10

sabab anoe didamel ka bapa koe Pangeran, basa bapa ka loewar ti MSsir teja. 'Geus kitoe eta teh koe maneh pake tanda dina leungeuu maneh, sarta pake pamepelingan di antara panon maneh, soepaja papakon Pangeran aja dina soengoet maneh; karana maneh koe Pangeran dika-loewarkeun ti MSsir teh

sr

51

Prak koe sakabeh oerang Israil dilami^ahkeun; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa djeung Haroen teja, nja kitoe ngalalampahkeunana. 'Geus kitoe, dina poe eta pisan Pangeran ngaboedalkeun oerang Israil ti tanah MSsir,

nganggo panangan kawasa. 'Mana maneh koedoe ngestoekeun eta pikoekoeh dina maugsana, saban-saban tSpoeng
taoen. a
e 4 p.
l
:

13.

6 p. 32

11. c p. 23

15.

(?

p. 3 5

8.

Moesa 9:5;

Jos. 5: 10.

p.

12: 26.

Moe-

sa 6:8; 11:18. 11

sabalad-baladna.

PASAL
2

13.

rridinja Pangeran ngandika ka Moesa, J-kijeu pangandikana 'Koedoe njoetji:

12

keun keur kami " sakabeh tjikal; anoe moeka sambarang pianakan di oerang Israil, boh manoesa, boh tjotjooan, nja eta anoe kami ap. 22:29;34:19;3 Moesa 27:26;
.

13

4
3

Moesa 3:13; Loek.

23.

Toeloej Moesa ngadawoeh ka djalmadjalma: Masing nginggtkeun poe ijeu, poe maraneh dika-loewarkeun ti MSsir,

Geus kitoe, dimana maneh koe Pangeran geus diasoepkeun ka tanah oerang Kanatln, sakoemaha soempahna ka maneh djeung ka karoehoen maneh teja, sarta geus dipaparinkeun ka maneh, 'toeloej maneh koedoe njanggakeun ka Pangeran sakoer-sakoer anoe moeka pianakan kitoe deui sakabeh tjikal, anak sato tjotjooan, anoe maneh sakoer anoe bangsa lalaki bade ka Pangeran. 'DSmi sakabeh " tjikal kalde mah koe maneh koedoe ditSboes koe domba sarta oepama teu ditSboes, koedoe koe maneh ditSkoek; dSmi sakabeh * tjikal ma; ;

MOESA U.
PASAL
2

83

14

13

16

noesa di lebah auak maneh lalaki koedoe koe maneh ditgboes. 'Geus kitoe bariugsoekpagi " anak maneh nanja ka maneh, kijeu pokna: Nahaon eta? koedoe didjawab kijeu Oerang koe Pangeran dika-loewavkeim ti M6sir, ti imah koemawoela, nganggo panangan kawasa. 'Ari keur mangsa Piraon neuaskeun maneh, ten ngidinan oerang leumpang, seug Pangeran maehkeim sakabeh tjikal di tanah Mesir, ti tjikal manoesa tSpi ka tjikal sato tjotjooan. Kitoe noe matak bapa ngoerbankeun ka Pangeran sakoer anoe moeka pianakan, anoe bangsa lalaki; demi sakabeh tjikal di 16bah anak bapa mah, koe bajja diteboes. 'Gens kitoe eta teh koe maneh pake tanda dina leungeun maneh, sarta pake b6b6r di antara panon maneh; karana oerang koe Pangeran dika-loewarkeun ti M6sir teh nganggo panangan kawasa. a p. 34: 20; 4 Moesa 18: 15.
:

14.

rridinja Pangeran ngandika ka Moesa,


-i kijeu pangandikana 'Maneh geura marentah ka oerang Israil, " koedoe baralik, seg masanggrahan di hareupeun
:

Pi-Hahirot, di antara Migdol djeung laoet, di hareupeun Baal-S6pon; di p61Sbah eta maraneh koedoe masanggrahan,
3

laoet. Ari Piraon bakal ngomong hal oerang Israil, jen: Eta djalma kapaider dina tanah, kakoeroeng koe tggal
sisi
'

'Djeung * kami rek ngaheuraskeun hate Pii-aon, sina ngoedag njoesoel ka maranehanana; sarta kami rek ngamoeljakeun andjeun ka Piraon djeung ka sabaladna kabeh; ari oerang MSsir bakal nganjarahokeun, jen kami teh estoe Pangeran. Prak oerang Israil pada milampah kitoe. 4 Moesa 33 7. 6 p. 7 3. Aja noe ngoeninga ka radja Mesir,
lega.
: :

h 4 17

Moesa

12, 13

18 16. c p. 12 26
:
:

Moesa

20.

18

19

Ari mangsa Piraon geus ngidinan eta djalma-djalma leumpang, ditoejoenna koe Allah lain djalan Pelisti, sanadjan eta deukeut; karana timbalan Allah: " Soepaja djalma-djalma oelah handjakal, koe lantaran manggih jierang, toeloej baralik deui ka MSsir. 'Enjana djalmadjalma koe Allah dibelotkeun, djalan tggal lega laoet Ager; ari arinditna oerang Israil ti tanah M6sir teh pada njoren pakarang. 'Djeung deui Moesa * njandak toelang Joesoep teja karana Joesoep < anget pisan njoempahanana ka anak-poetoe Israil, kijeu lahima: Allah tangtoe mgngke ngalajad ka maraneh; seug toelang kaoela koe maraneh koedoe dibawa indit ti dijeu. a i Kor. io:i3.
;

jen eta djalma-djalma kaboer. Toeloej Piraon djeung mantri-mantrina ganti manahna ka eta djalma-djalma pok njalaoer Naha oerang wSt milampah kitoe, " ngidinan Israil leumpang, ka loewar tina koemawoela ka oerang ? G-antjang Piraon miwarang masang karetana, sarta njandak balana. Noe ditjandak kareta beunang milih, genSp ratoes siki, djeung kareta Mesir noe salijan ti eta, kabeh ditoempakan koe satrija. 'Kara; :
' '

h Jos. 24:32. c 1

Moesa 50:25.
ti

na Pangeran ngaheuraskeun manah Piraon, radja M6sir; seug ngoedag njoesoel ka oerang Israil. DSmi oerang Israil pangboedal teh koe panangan loehoer. 'Pek oerang Mesir ngaroedag *njoesoel ka darinja, sakabeh koeda djeung kareta Piraon, djeung noe taroempakna, sarta sabaladna; teu iila kasoesoel, keur masanggrahan di sisi laoet, Igbah Pi-Hahirot, di hareupeun Baal-Sgpon teja. a p. 12:31.
6 p. 15:9.

20

Tidinja broel deui

Soekot, toeloej

21

22

Etam, di toengtoeng tggal 16ga. 'Ari Pangeran angkattiheulaeunana, ti beurang dina djero hidji tihang mega, baris noejoen maranehanana di djalan; demi ti peuting dina djgro hidji tihang seuneu, baris njaSngan ka maranehanana, sina ladjoe beurangpeuting. 'Ari ^ eta tihang mega noe ti bem-ang djeung tihang seuneu noe ti
di

masanggrahan

10

Israil

deukeut, oerang tjargngkat panonna doemadakan, oerang M6sir ngaboeroeboel njoesoel; seug sarijeuneun katjida. Toeloej oerang
;

Ana Piraon geus

11

peuting teja teu pisan njingkah ti hareupeun eta djalma-djalma. a 4 Moesa 33: 6.
b p. 14:19; 40:36; 4 Moesa 9: 15; N6h. 9:12; Djab. 78:14; 1 Kor. 10: 1.

" pada sasambat ka Pangeran. 'Pok marioendjoek ka Moesa: * Naha karah geus taja geusan koeboeran di Mesir, anoe matak koering sadaja koe andjeun ditjandak, soepaja paeh di tggal ISga? Naha andjeun midamgl kitoe ka koering sadaja, dika-loewarkeun ti Mg-

Israil

84
12 sir 1
'

MOESA

14.

Mapan

di

Mesir ge

''

koering gens
22

13

14

pada hatoeran ka andjeun, kijeu pihaAntep bae koering teh; kadjeun ngawoela ka oerang Mesir Karana mending keneh koering ngawoela ka oerang Mesir, ti batan paraeh di tggal ISga mah. 'D6mi lahiran Moesa ka djalma-djalma Montong sarijeunsijeun; masing pada teger, sarta sing pada awas ka pitoeloeng Pangeran, anoe koe andjeunna poe ijeu bakal didamel ka maraneh; karana oei'ang Mesir, noe koe maraneh katendjo poe ijeu, moal pikatendjoeun deui koe maraneh salalanggengna. 'Pangeran noe bakal mangmerangkeun maraneh, ari diri maraneh tjaritjing bae. jos. 24 7.
toer koering:
! :

augin gede ti wetan, sapeuting djepoet " djadi laoet teh disina saat, tjaina * dibeulah. Toeloej oerang Israil arasoep, "neroes laoet, njorang noe toehoer; ari
'

23

tjai teh ka maranehanana minangka tembok kentja-katoehoeeunana. 'Heug

oerang MSsir ngaroedag, pada arasoep, njoesoel ka maranehanana; sakabeh koeda Piraon, karetana djeung noe ta24

roempakna arasoep ka tengah laoet. Demi geus kitoe, waktoe I'onda soeboeh Pangeran ningali ka wadya-balad oerang Mesir, ti djero tihang seuneu
'

djeung mega
25

teja,

"*

sarta ngagoedjroed-

'^

keun wadya-balad oerang Mesir. 'Ari roda kareta-karetana koe andjeunna digoewar-giwarkeun, disoesahkeun ladjoena. Pok oerang M6sir ngaromong: Hajoe oerang kaboer, ngadjaoehan Israil; karana koe Pangeran dipangmerangkeun ka oerang Mesir. a Djab. 66 6 loe 9:

p.

16:2,3;
Moesa
1
:

Djab.

106

7.

p.

5:21;

6:8.

d
15

30.
:

Nimbalan Pangeran ka Moesa Naha maneh sasambat bae ka kami? Geura


marentah ka oerang Israil, sina pada kgbat. "Ari maneh, " geura ngadjoengdjoengkeun iteuk maneh, seg leungeun maneh sodorkeun ka loehoereun laoet; nja eta koe maneh beulah, sangkan
oerang Israil arasoep, ngroes laoet, njorang noe toehoer. 'Ari kami teh, masing njaho, * rek ngaheuraskeun hate oerang Mesir, sina arasoep, njoesoel ka maranehanana djeung kami rek ngamoeljakeun andjeun ka Piraon sarta ka sabaladna kabeh, ka karetana djeung ka noe taroempakna. 'Ari oerang Mesir " bakal pada nganjahokeun, jen kami teh estoe Pangeran, dimana kami ugamoeljakeun andjeun ka Piraon, ka karetana djeung ka noe taroempakna. Malaikat Allah, anoe 'Seug djengkar angkat ti heulaeun wadya-balad Israil, kitoe deui ngalih ka toekangeunana tihang mega teja indit ti hareupeunana, toeloej nangtoeng ti toekangeunana. "Ari datangna kana antara wadya-balad oerang Mesir djeung wadya-balad oerang Israil. Geus kitoe eta mega poek ongkoh, sarta njaangan kana peutiug ongkoh, anoe matak hanteu deukeut noe hidji ka noe hidji deui, sapeuting
;

Djab.

136:13.
:

Kor.

10:1;

Ibr.

11:29.

16

d Djab. 77
26

18, 19.

Ladjgng Pangeran nimbalan ka Moesa

Maneh geura njodorkeun deui leungeun maneh ka loehoereun laoet; tjai teh
ngelem ka oerang M6ka karetana djeung ka noe taroem'Pek Moesa njodorkeun pananganana ka loehoereun laoet. Heug wantji rek isoek laoet teh datang deui,
sina datang deui,
sir,

17

27

pakna.

sabijasana pasang. Bijoer oerang M6sir kalaboer, mapag kana laoet; djadi oe28

18

19

''

29

rang Mesir koe Pangeran diwgrggkeun laoet. 'Ana datang deui tjai teh, " roep ngalipoetan kana kareta djeung ka noe taroempakna, ka sabalad Piraon kabeh, sakoer noe arasoep ka laoet, njoesoel ka oerang Israil; taja noe kari hidji-hidji atjan. 'Sabalikna oerang Israil mah laleumpang di noe toehoer, neroes laoet ari tjai teh ka maraneha-

ka tengah

nana minangka tembok kentja-katoe30

20

31

djgpoet.
cl

a
23
:

J6s.

10

26.

p.

3.

p.

5.

p.

20.

21

Pek Moesa njodorkeun pananganana ka loehoereun laoet seug laoet teh koe
;

hoeeunana. 'Djadi Israil dina poe harita koe Pangeran disalametkeun ti leungeun oerang Mesir, sarta oerang Israil narendjo oerang M6sir jjaraeh di sisi laoet. 'Djeung oerang Israil narendjo panangan noe agoeng, anoe koe Pangeran didamel ka oerang M6sir; noe matak eta djalma-djalma sarijeuneun koe Pangeran, sarta pada pSrtjaja ka Pangeran djeung ka Moesa abdina.
a Djab. 78:53; 106:11.

Pangeran disina mijak, koe lantarau


j

MOESA

15.

85

PASAL
Maugsa
eta
"

15.

cljeuug oerang poepoedjian njargboetna kijeu pokna: Koering sSdja njanji ka Pangeran, karana leuwih poendjoel koeda djeung noe toempakna koe audjeunna digSbroeskeuu ka laoet. 'Kabedasan koeriug djeung djaboer * nja Pangeran, sarta andjeunna noe djadi kasalamStan koering. Nja eta teh Allah koering, koe koering dek dimoeljakeuu Allah bapa, koe koering dek diagoengkeun. 'Pangeran teh pradjoerit; Pangeran padjgngnganana. 'Kareta Piraon reudjeung baladna koe andjeunna dikoentjloengkeun ka laoet, sarta " satrija Piraon noe beunang milih pada titeuleum di laoet Ager. 'Sagara noe ngahpoetan ka dinja;
Israil uganjaujikeuii ijeu ari

Moesa

oemat anoe kenging andjeun neboes; koe andjeun dianteurkeun, kalawan kawasa andjeun, ka panglinggihan
ijeu
14

ka Paugeran;

15

andjeun noe soetji. Bangsa-bangsa ngadarenge bedja, ^ seug ngadaregdeg priboemi tanah Pglisti pada kataradjang goemgtgr. 'Didinja ggggdoeg Edom pada soemgblak; menak Moab pada kasadajana pritaradjang ngalalgper;
'

'^

'^

16

boemi Kanaan aladjoer. Pada katinggang ' baloewas sargng reuwas; koe kaagoengan asta andjeun eta pada kasima, sapertos batoe; dongkap ka oe'

mat andjeun, Pangeran! geus njorang;


17

mat kagoengan. 'Nja mengke diasoepkeuu,

dongkap ka parantos njorang ijeu oeeta koe andjeun


f sargng dipglak dina goenoeng milik andjeun; di gnggon, noe koe andjeun, Pangeran! didamgl panghnggihan andjeun; di kasoetjian, noen Goesti! anoe beunang ngadggkeun panangan andjeun. 'Pangeran noe djoemgngng Radja, langggng salalamina. a Jes. 63 1214. b Jos. 2 10; 1 Sam. 6 6.
: : :

'^

pada
o

tilglSp di
Djab.
:

noe
:

djgro, sapgrti batoe.


b

106:12; Wah. 15:3.


12
2.

Djab.

18:2;
:

18

118

14; J6s.
:

c p. 14

7.

Djab. 106

11

N6h. 9
6

11.

Panangan andjeun tengen, Pangeran! langkoeng aheng, bawaning kawasa; panangan andjeun tengen, Pangeran!
"

4 Moesa 22

3.

Jos. 2

24. e 5

Moesa

25;

11:25. f Djab. 80:9.


19

geus ngaroeksakkeun satroe.'Eta andjeun noempoerkeun noe ngamoesoeh ka andjeun, koe karosaan kaagoengan andjeun. Eta andjeun ngadatangkeun b6bendoe andjeun, lantaran maranehna

20

Karana koeda Piraon, bargng karetana sarta noe taroempakna, boes asoep ka laoet; ari tjai laoet koe Pangeran disina datang deui, seg ngalgm ka darinja; dgmi oerang Israil mah laleumpang di noe toehoer, ngroes laoet. Ti'

10

koe tijoeping pangamboeng andjeun ^ tjai moenggah njoesoen; noe babakoe ngotjor ngadingding sapgrtos toempoekan; tjai ngagoeroeh teh djadi kimpel di djero hate laoet. 'Tjarek moesoeh: Koe aing dek dioedag, tangtoe kasoesoel; dek ngabagi djarahan tangtoe poewas hate aing ka eta; dek njaboet pgdang aing, koe leungeun aing diboerak-barik andjeun teh nijoep koe angin andjeun, seg kalipoetan koe laoet; lep karalem
dilgboer, sapgrtos djarami. 'Ari
;
'

21

Mirjam, " noe djadi nabi istri, saderek Haroen teja, njandak tgrgbang, ditjgkgl koe pananganana, * seug sadajana istri ka laloewar, ngiring Mirjam pada nergbang sarta ngariggl. 'Pok Mirjam nempas ka noe tadi Geura njaranji ka Pangeran, karana leuwih poendjoel; koeda djeung noe toempakna koe andjeunna digebroeskeun ka laoet.
dinja
:

a Mika 6
22

4.

6 Hak. 11

34

Sam. 18

6.

sapgrtos timah, dina tjai pohara.


a Djab. 118:15,
11
16.

Geus kitoe Moesa nginditkeun Israil " ti laoet Aggr; bral madjoe, arasoep ka tggal Igga Soer. Ari loemakoena dina
eta tegal lega meunang tiloe poe, sarta teu maranggih tjai. 'Toeloej daratang ka Mara, tapi teu kadaroegaeun nginoem

b p. 14:22, 29. 23

12

Saha noe nandingan ka andjeun, Pangeran! di batara-bataral Saha noe nandingan ka andjeun, anoe langkoeng aheng koe kasoetjian, anoe pikasijeuneun dina pamoedji, sok ngadamgl moedjidjat? 'Andjeun njodorkeun panangan
tenggn, seug eta dilgglgg boemi. 'Andjeun " noejoen, kalawan kaasihan andjeun,

24

noe di Mara karana pait. Kitoe noe matak dingaranan Mara. Seug djalmatjai
;
'

25

13

djalma tinggglgndeng ka Moesa, ari pokua: Naon piinoemeun koering? 'Tidinja Moesa sasambat ka Pangeran seug koe Pangeran ditoedoehan hidji kai, nja eta
;

MOESA

16.

26

koe Moesa diantjlomkeuu kaua tjai toeloej tjai teh amis. Di dinja audjeunna nangtoskeun pikoekoeh reudjeung hoekoem ka oemat, sarta * di dinja koe andjeunua ditjoba. 'Ari lahirna Oepama maneh tgmen nja noeroet ka ijaugandika Pangeran, Allah maneh, sarta ngalampahkeun anoe beuer di pajoeneunana, bari ngaregSpkeun ka timbalanana, djeung ngestoekeun ka sakabeh pikoekoehna, " seug saroepaning paujakit, anoe koe kami dikeunakeun ka oerang MSsir teja, moal koe kami dikeunakeun ka maneh karana kami Pangerannoe nj ageurkeun ka maneh. a l Moesa 25 IS; l Sam.
;
: ;
:

ka sakabeh oerang Israil: Engke didinja maraneh bakal nganjahokeun, jen estoePangeran anoe ngaloewarkeun maraneh ti tanah M6sir. 'Sarta isoek, didinja maraneh bakal uendjo kamoeljaan Pangeran; tanda andjeunna ngadangoe gegglendgng maraneh ka Pangeran. Da ari kami doewaan mah nahaon, w6t maraneh gegelendeng ka kami? 'Ngalahir deui Moesa: Ana wantji sore Pangeran ka maraneh maparin laoek
hir
sore,

keur pihakaneun,

sarta

wantji

isoek

15 27

7.

6 p. 16

4. c p.

23

25
"

Moesa

15.

Geus kitoe daratang


di dinja aja

ka Elim; doewa welas soemoer

ari
tjai

toeloej
tjai.

djeung toedjoeh poeloeh tangkal korma masanggrahan di dinja, deukeut


a i Moesa 33:9.
9

maparin roti soepaja seubeuh, tanda Pangeran ngadangoe gSgel6ndeng maraneh, anoe koe maraneh dipake gSg6lendeng ka andjeunna. Da ari kami doewaan mah nahaon? Maraneh gegelendeng teh lain ka kami doewaan, istoening ka Pangeran. a N6h. 9: 15; Djab.
78:24; 105:40; Job. 6:31,
32.

PASAL
J"

16.
ti

rridinja ngabroel deui

Elim, toeloej
10

sapakoempoelan oerang Israil arasoep ka tegal lega Sin, anoe di antara Elim

djeung Sinai; diua tanggal lima welas, boelan noe kadoewa, ti sanggeus boedal
2 ti

Mesir. 'Toeloej sapakoempoelan oerang Israil * tinggelendSng deui ka Moesa djeung ka Haroen, di tSgal lega. 'Ari omongan oerang Israil ka arandjeunna " Eh, taloenganan koering bareto paraeh di tanah Mesir koe panangan Pangeran, mangsa koering sok ngarijoeng daloeng dieusi laoek, mangsa koering sok ngahakan roti datang ka seubeuh Karana noe matak koering sadaja koe arandjeun diboedalkeun ka ijeu tegal lega teh, dek maehkeun ijeu sakoempoelan kabeh koe
'^
!

11

12

Moesa ngadawoeh ka Haroen: marentah ka sapakoempoelan oerang Israil, kijeu Geura j^ada ngadeuheusan ka pajoeneun Pangeran; karana geus ngadangoe gggglSndeng maraneh. 'Demi geus kitoe, mangsa Haroen ngalahir ka sapakoempoelan oerang Israil, sarta pada njanghareup ka tegal ISga, doemadakan, " kamoeljaan Pangeran tembong dina mega teja. 'Ladjeng Pangeran ngandika ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Kami geus ngadangoe geTidinja

Geura

gelgndeng oerang Israil. Maneh geura mitjatoer ka darinja, kijeu nja pok: Antara sore djeung boerit maraneh bakal ngahakan laoek, sarta wantji isoek maraneh bakal dipiseubeuhan roti; djeung maraneh bakal nganjarahokeun, jen kami teh estoe Pangeran, Allah maraneh.
o
13
p.

24:17; 4 Moesa 12:5; 14:10.

langlajeUSeun.
106:13,
4
14.

a i Moesa 33:

11. 6 Djab.

Ari geus kitoe,


;

wantji sore,

"

seg

c p.

14:11. d 4 Moesa 11:4.

Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa Masing njaho, kami ka maraneh rek

moeroeboel poejoeh, ward uakleuk pasanggrahan sarta wantji isoek aja tji14

noeroenkeun " hoedjan roti ti sawarga. Geus kitoe djalma-djalma koedoe ka loewar maroeloeng, oenggal-oenggal poe pitjoekoepeun sapoe-sapoe; noe dipalar, koe kami rek ditjoba, eta teh bakal ngalakonan papakon kami, atawa hanteu. 'DSmi dina poe noe kaggngp, ana njadijakeun barawana, tangtoe doewa patikglaneun ti noe diparoeloeng sapoesapoe. 'Pok Moesa djeung Haroen ngala-

iboen ngoejoeh-ngajah sakoeriling pasanggrahan. 'Ana geus euweuh tji-iboen noe ngoejoeh-ngajah teh, doemadakan, di saloewar tggal lega aja noe Igmboet
pel

15

baroeleud, 16mboet kawas halimoen kimdina taneuh. 'Barang katarendjo koe oerang Israil, pok ngaromong batoer pada batoer Man hoe ? [Naon eta?] * Karana teu njarahoeun roejja kitoe. Ngalahir Moesa ka darinja: Nja eta
:

roti,

<

anoe koe Pangeran dipaparinkeun

2
16

MOESA

17.

87

ka maraneh keur pihakaneim teja. "Nja ijeu pgrkara, noe koe Pangeran ditimbalkeun: Geura jsada moeloeng, hidjidjalma sakadar hakanna, saoerang sagomer, noeroetkeiin rejana djiwa maraneh; hidji-hidji koedoe pada njokot noeroetkeun anoe di himahna.
hidji
a
i

29kaini'?
teja,

ngestoekeun timbalan djeung papakon 'Masing nganjarahokeun, sabab

Pangeran ka maraneh maparin sabat kitoe noe matak andjeunna dina poe noe kagSngp maparin roti doewa poeeun. Koedoe pada tjitjing, oenggal-

Moesa 11:31; Djab. 105:40. 6


Kor. 10:3.

Moesa 8:3.
30

c 1

17

18

kitoe; pek maroeloeng, aja noe loba, aja noe saeutik. 'Toeloej ditakSr koe gomer; "
Israil

Prak oerang

milampah

31

oenggal djalma di sapgrnah-sapSrnahna, oelah aja noe ka loewar ti gnggonna dina poe noe katoedjoeh. Toeloej djalma-djalma areureun dina poe noe katoedjoeh. 'Ari eta teh koe anak-poetoe Israil disgboetkeun Man " ari roepana
'

19

20

21

noe geus moeloeng loba, hanteu leuwih, anoe saeutik hanteu koerang; hidji-hidji djalma beunangna moeloeng sakadar hakanna. 'Ngalahir Moesa ka darinja: * Poma oelah aja noe njesakeun tepi ka isoek. 'Aja sababaraha djalma noe hanteu ngagoegoe ka Moesa, seg ngarikeun sawareh t6pi ka isoek. Toeloej bilatoengan, sarta baoe; noe matak Moesa bendoe ka eta djalma. 'Ari maroeloengnaoenggal-oenggal isoek, hidji-hidji djalma sakadar hakanna; demi geus panas mata-poe, seg adjoer.
ari
o
2 Kor. 8
:

tjara

katoentjar, bodas, sarta rasana sapgrti djawadah make dimadoean.


siki
a 4 Moesa 11: 7
9.

32

Tidinja Moesa ngalahij-: Ijeu sahidji perkara, noe ditimbalketm koe Pangeran: Eta Man sagomer pinoeh koedoe

ngampihkeun keur toeroenan-toeroenan


maraneh, soepaja narendjo roti, anoe koe kami dipaparin keur pihakaneun maraneh di tegal 16ga, sanggeus maraneh koe kami diboedalkeun ti tanah MSsir. 'Toeloej Moesa ngadawoeh ka Haroen: " Koedoe njokot gotji hidji, sarta eusian koe Man sagomer pinoeh, sok teundeun ka pajoeneun Pangeran, baris diampihkeun keur toeroenan-toeroenan maraneh. 'Sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa, nja kitoe koe Haroen diteundeunna ka hareupeun pSrtelaan, baris diampihkeun. 'Ari lilana oerang Israil dadaharan Man teja, meunang opat poeloeh taoen, tepi ka arasoepna ka tanah noe dieusian; * nja dadaharanana Man tgpi ka daratangna a ibr. 9 4. ka wates tanah Kanaan.
:

33

15. b Mat.

6:11, 25, 34.

Mat. 6

19, 20.

22

23

24

25

26

Greus kitoe, dina poe noe kagengp maroeloengna roti doewa patikelaneuu, saoerang doewa gomer. Seug sakabeh gggeden pakoempoelan ngadareuheusan, ngoeninga ka Moesa. 'Ari lahiranana ka darinja Moenggoeh hal eta, aja pangandika Pangeran kijeu " Isoekan poe eureun, sabat soetji, kagoengan Pangeran anoe koe maraneh dek dibeuleum pek beuleum, sarta noe dek dikoeloeb pek koeloeb saleuwihna koedoe nareun deunan keur maraneh, ampihkeun tgpi ka isoek. Toeloej pada neundeunan tepi ka isoek, sakoemaha dawoehan Moesa hanteu datang ka baoe, djeung hanteu bilatoengan. 'Ari dawoehan Moesa Nja eta koe maraneh hakan poe ijeu; karana poe sabat, kagoengan Pangeran; poe ijeu koe maraneh moal kapanggih di tggal. 'Koedoe dipoeloeng koe maraneh ggnep poe lilana; d6mi poe noe katoedjoeh mah sabat, didinja moal aja.
: :

34

35

b Jos. 5

12.

'

36

DSmi sagomer
loeh epa.

teja nja eta sapgrpoe-

PASAL

17.

rpidinja sapakoempoelan oerang Israil J- " ngabroel deui ti tegal lega Sin, noeloejkeun pangleumpanganana, noeroet-

keun timbalan Pangeran;

toeloej

ma-

a
27

Moesa 2:2,

3.

28

Geus kitoe dina poe noe katoedjoeh aja djalma sawareh ka loewar, sgdja moeloeng; tatapi hanteu manggih. 'Nimbalan Pangeran ka, Moesa: Sabaraha
pililaeunana

sanggrahan di Rapidim. Ari di dinja hanteu aja tjai piinoemeun djalma-djalma. 'Geus kitoe djalma-djalmamadoean ka Moesa, ari aromongna: Koedoe maparin tjai ka koering,
!

soepaja ngari:

noem Lahiran Moesa ka darinja * Naha maraneh madoean ka kami? Naha


3" ngadodja ka Pangeran? 'Ari djalma-

maraneh nja rek gmboeng

88

MOESA

18.

djalma teh pada halabhabeun di dinja, hajang nginoem tjai seg djalma-djalma tinggglgndeng ka Moesa, omongna Koe naon koering sadaja mana koe audjeun diinditkeun ti M6sir, dek maehkeun diri koering, sareng poen anak, sarawoeh ingou-ingou koering, koe lantaran hailabhabl 'Tidinja Moesa sasambat ka Pangeran, pioendjoekna Koemaha koering nja pipgtaeun ka eta djalma-djalma? Saeutik deui tinangtos pada ngaba5 ledogan ka koering koe batoe. 'Ari timbalan Pangeran ka Moesa Maneh geura bral ti heulaeun djalma-djalma, bari mawa kokolot Israil sawareh, sarta ari iteuk maneh, " anoe koe maneh diteunggeulkenn ka bangawan teja, koedoe koe maneh ditjgkel, heg maneh 6 leumpang. Masing njaho, kami rek ngadeg di dinja di hareupeun maneh, dina batoe karang, f di Horeb ^ toeloej maneh koedoe neunggeul ka eta batoe ka;
: :

is

14

nana, noe hidji sabeulah ti dijeu, noe hidji deui sabeulah ti ditoe, noe matak pananganana teteg tepi ka soeroep panon-poe. 'Ari Amalek djeung balana koe Josoea dielehkeun koe seuseukeut pgdang. 'Nimbalan Pangeran ka Moesa: Ijeu teh toeUskeun dina kitab, djadi ingetan, sarta teundeun kana tjeuli Josoea, jen kami mSngke ngaleungitkeun kaingetan ka Amalek ti kolong langit.
''

''

15

16

'Tidinja Moesa ngadamgl hidji altar, sarta dingaranan: Pangeran bandera kaoela. 'Djeung deui Moesa iigalahir:

Sabab leungeunna ngamoesoeh ka pangPangeran, piajaeun pSrang ti Pangeran ka Amalek, toeroen-toemoeroen. a l Moesa 14:7; 5 Moesa 25:17.
linggihan
b
5
p.

4:20.

p.
1

24:14.

d 4 Moesa 24:20;
1

'

Moesa 25:19;

Sam. 15:2, 3;

Bab. 4:43.

PASAL
Ari
Jitro, "

18.

rang, seg pibidjilemi tjai

ti

dinja, soe-

ngarinoem. Prak kasaksian koe para kokolot Israil. 'Seng eta Snggon koe Moesa diseboetkeun Masa djeung Meriba, tina hal padoe oerang Israil, djeung tina hal pada ngadodja ka Pangeran, pokna: Na 6nja, Pangeran aja di tSngah oerang, atawa hanteu?
paja

djalma-djalma

Moesa midamel

kitoe,

''

a i Moesa 33 12-14. 6 4 Moesa 20


:

3. c 1

Kor. 10:9.

d 4 Moesa 14:10. e p. 7:20; 14:16. /" p. 3:1. g 4 Moesa 20: 8; Djab. 78 15; 114: 8; 1 Kor. 10: 4. h 5 Moesa 6:16; Djab 95:8.
:

10

Djeboel " Amalek, mgrangan ka Israil di Kapidim. 'Ngadawoeh Moesa ka Josoea Maneh geura milih djalma keur oerang toeloej boedal, ngalawan perang ka Amalek. Isoekan kami rek nangtoeng di poentjak pasir, bari njekel * iteuking Allah. 'Prak Josoea milampah sakoe:

11

12

dinja; pek ngalawan pgrang ka Amalek. Ari Moesa, Haroen djeung Hoer naraek ka poentjak pasir. 'Gens kitoe, satijap-tijap Moesa ngadjoengdjoengkeun pananganana,, Israil noe meunang; d6mi satijap-tijap ngaroendajkeun pananganana, Amalek noe meunang. 'Ari panangan Moesa tja''

maha dawoehan Moesa ka

panghoeloe Midian, mertoewa Moesa teja, ugareungeu bedja hal saniskara, noe koe Allah didamgl ka Moesa djeung ka Israil oematna, perkara Pangeran ngaboedalkeun Israil ti Mesir. 'Tidinja Jitro, mgrtoewa Moesa, angkat, njandak Sepora, * geureuha Moesa, sanggeusna koe Moesa dipiwarang moelang kitoe deui poetra S6pora noe doewa teja, " ngaran noe hidji Gersou karana lahir Moesa Aing teh geus djadi djalma ngoembara di tanah bangsa sedjen. 'Ari ngaran noe hidji deui Elieser; karana [lahirna] Allah bapa aing anoe mitoeloeng ka aing, sarta geus ngaloepoetkeun aing ti pedang Piraon. 'Toeloej Jitro, mertoewa Moesa, sarta djeung poetra-garwana soemping ka Moesa, ka tggal I6ga, enggon andjeunna keur magoenoeng Allah. sanggrahan, lebah Seug ngadjoeroeng ngoeninga ka Moesa Kaoela, mitoha andjeun Jitro, datang
'

"^

'

iring

ka andjeun, mawa garwa andjeun, dikoe doewa poetrana. 'Gantjang Moesa ka loewar, mapagkeun mgrtoewana; dat njgmbah ka mertoewa, bari
seug njijoem tidinja silih-taroskeun salamgt hanteuna, bari toeloej tjaralik
;

kana himah.

'Ari

Moesa ka mgrtoewaua

rangkeul; toeloej diimngnjokotkeun batoe, diteundeun di handapeunana, gek

njarijoskeun saniskara, noe koe Pange-

koe andjeunna ditjalikan; sarta Haroen djeung Hoer naranggeuj kana pananga-

ran didamel ka Piraon djeung ka oerang Mgsir, hal pgrkara Israil; sakabeh kalan, anoe koe oerang Israil ka-

MOESA
20

19.

pauggili
9

cli

djalau, sarta dileupaskeuua-

ua koe Pangerau. 'Ari Jitro atoheun koe hal sakabeh kahadean, anoe koe Pangerau didamSl ka Israil, moenggah
dileupaskeim ti leungeun oeraug M6sir. 'Pok Jitro njaoer: Sagala poedji ka Pangeran, anoe geus ngaleupaskeun sadaja ti leungeun oerang M6sir sarta ti leungeun Piraon; anoe geus ngaleupaskeun ijeu djalma-djalma ti bawah leungeun oerang Mesir. 'Ajeuna kaoela tgrang, " jen Pangeran teja agoeng ti batan sakabeh batara-batara geus boekti pisan dina pgrkara eta teh f pada koemalantjang ka oerang Israil. 'Tidinja JitrO; mgrtoewa Moesa, njandak pikoerbaneun doeroekan djeung pikoerbaneun peuntjitan, dihatoerkeun ka Allah. Toe;

ka pajoeneun Allah, sarta ngadongkapkeun sadajana pgrkawis ka Allah. 'Djeung moedoe ngawoeroekkeun ka darinja sadajana pikoekoeh reudjeung papakon,
bari nganjahokeun ka darinja hal djalan anoe koedoe dilakonan koe maranehanana, sarta pagawean anoe koe-

10

21

11

12

22

doe dilampahkeun koe maranehanana. 'Djeung deui andjeun moedoe alak-ilik, ti Igbah djalma noe loba moedoe milih djalma sadjati, anoe sijeun koe Allah, djalma satoehoe, noe geuleuh kana kaoentoeugan nista; nja eta moedoe didjgngngkeun njangking ka darinja, djadi kapala njgkgl sareboe, kapala njgkel saratoes, kapala njgkgl lima poeloeh, djeung kapala njgkgl sapoeloeh. "Nja
eta sina

ngahoekoeman ka djalma-djal-

loej

Haroen

tjalik,

kitoe deui sakabeh

ma di sambarang waktoe. Ari geus kitoe,


sakoer pgrkawis ggde moedoe didatangkeun ka andjeun, dgmi sakoer pgrkawis leutik mah sina dihoekoeman koe eta. Kitoe andjeun moedoe ngentengkeun tanggoengan pribadi nja eta sina naranggoeng ngabantoe ka andjeun. 'Oepama andjeun ngalampahkeun pgrkawis kitoe, sarta aja timbalan Allah ka andjeun, tangtoe andjeun pikawa;

kokolot
a
p.

Israil,

dalahar reudjeung mgrdi

toewa Moesa
e p.

pajoeneun Allah.
c
p.

2:16. b p. 2:21. 15:11. f N6h. 9:10.

2:22.

p.

3:1.

13

isoekna Moesa tjalik, " ngahoekoeman eta djalma-djalma, sarta djalma-djalma teh ngadareuheusna ka 11 Moesa ti isoek tepi ka sore. 'Ana mgrtoewa Moesa geus ningali saniskara noe koe andjeunna dii^idamel ka eta djalmadjalma, pok misaoer: Naon eta perkawisua, noe koe andjeun dipidamgl ka djalma-djalma 1 Koe naon andjeun tjalik njalira, ari sakabeh djalma-djalma medekan ka andjeun ti isoek dongkap ka 15 sore? 'Walonan Moesa ka mertoewana: Sabab djalma-djalma teh daratangna 16 ka koering sgdja naros ka Allah. 'Manawi aja noe gadoeh pgrkawis, seg datang ka koering; toeloej koering ngahoekoeman pgrkawis djalma ka batoerna, sareng koe koering dibere njaho pikoe17 koeh Allah sarawoeh i^apakonna. Saoer mgrtoewa Moesa ka andjeunna: Moal sae eta pgrkawis, anoe dipidamgl koe 18 andjeun. 'Tangtoe mgngke ripoeh, nja dm andjeun, nja djalma-djalma noe sasarengan djeung andjeun; karana eta pgrkawis beurat teuing ka andjeun; moal kawawa andjeun teh midamgl kitoe 19 njalira. 'Ajeuna masing ngagoegoe ka omong ama; ama rek mamatahan ka andjeun, sarta moegi-moegi Allah njargngan ka andjeun. Ari andjeun tehmoedoe mangoeroeskeun eta djalma-djalma

Geus

kitoe,

23

waeun ngadgg; samalah eta sakabeh


djalma-djalma tangtoe pidatangeun ka gnggonna reudjeung kasalamgtan.
o Mat. 23:2.
24

25

20

'

Ari Moesa " ngagoegoe kana kasaoeran mgrtoewana, sarta ngalampahkeun sapapatahna. 'Tidinja Moesa ti sabangsa Israil milih djalma sadjati; pada didjadikeun loeloegoe, njangking djalma-djalma, djadi kapala njgkel sareboe, kapala njgkgl saratoes, kapala njgkgl lima poeloeh djeung kapala njekel sapoeloeh; 'sina pada ngahoekoeman ka djalma-djalma di sambarang waktoe; perkara noe bangga koedoe didatangkeun ka Moesa, dgmi sakoer perkara noe leutik koedoe dihoekoeman
a 5 Moesa 1:9; Jak. 3:17. koe eta. Geus kitoe koe Moesa mgrtoewana didjoeroeng angkat; toeloej moelih ka

27

tanahna.

PASAL
Dina

19.

boelan noe katiloe ti sanggeus oerang Israil boedal ti tanah Mgsir, dina poe eta arasoepna " ka tggal Igga

90
2

2
Sinai.

MOESA

19.

'Ana geus ngabroel deui ti Raarasoep ka tegal lega Siseug masanggrahan di tggal 16ga eta. Ari masanggrahanana Israil di dinja pabSneran goenoeng. 'Toeloej Moesa naek, * ngadeuheusan ka Allah. Geus kitoe Pangeran ngandika ka andjeunna tina goenoeng, sarta bSdas ari pangaudikana: Maneh koedoemopojankaanakintjoe Jakoeb, nja mere njaho ka oerang Israil, kijeu Maraneh " geus pada nendjo anoe koe kami didamel ka oerang M6sir ari diri maraneh koe kami ditjandak, ibarat dina djangdjang galoedra, didatangkeun ka kami. 'Ari ajeuna, oepama maraneh noeroet kana lahu'an kami djeuug saenjana, sarta ngestoekeun perdjangdjian kami, ^ seug maraneh djadi kagoengan kami, ingkar
pidini, toeloej

nai,

12

13

'

''

14

'^

ti bangsa noe loba; ^ karana saboemi kabeh nja anoe kami; 'toer maraneh ka kami pidjadieun karadjaan panghoeloe-panghoeloe; nja bangsa soetji. Tah, kitoe pitjatoer, anoe koe maneh koedoe ditjatoerkeun ka oerang Israil.
''

15

loengsoer ka hareupeun jjanon sakabeh djalma-djalma, ka goenoeng Sinai. 'Djeung deui djalma-djalma teh koe maneh koedoe diwatgsan sakoerihngna, bari marentah kijeu Mangka hade-hade maraneh, papatjoewan aroenggah ka goenoeng; nadjan njabak ka toengtoengna ge oelah saha-saha noe njabak ka goenoeng, tangtoe dipaehan. 'Ten meunang aja noe njabak ka dinja koe leungeun, karana tangtoe dibentoeran koe batoe atawa dipanah. Bagija sato, bagija djalma, moal dihiroepan. Dimana tandoek disada lambat, maranehanana koedoe aroenggah ka goenoeng. 'Toeloej Moesa loengsoer ti goenoeng ka eta djalma-djalma. Geus kitoe djalmadjalma teh koe andjeunna disoetjikeun, sarta pada njeuseuh jsapakeanana. 'Djeung Moesa ngadawoeh ka djalmadjalma: Maraneh masing pada sadija dina poe noe katiloe " poma oelah ngadeukeutan ka awewe. o p. 24 3.
:

6 4

Moesa 11

:18; Jos. 3:5. c 1

Sam. 21:4;

Kor. 7:5.

16

Geus

kitoe,

o i Moesa 33

15. b Lai. 7
e p.
:

38. c 5
:

Moesa 29

2.

wantji braj
sarta

dina poe noe katiloe, beurang, seug di loehoer


kilat,
"

d
gr

Moesa 32:11.
:

24

8.

f 5 Moesa 7:6.

goenoeng aja goeloedoeg, djeung

p. 9

29.

}i

Petr. 2

9.

mega hideung;

geus soemping deui, njaoer para kokolot djalma-djalma, bari toeloej dipojjojanan eta sadajana pangandika noe tadi, anoe koe Pangeran ditimbalkeun ka andjeunna. 'Ngawangsoel sakabeh djalma-djalma, sarta ragem, kijeu wangsoelanana: " Sadajana noe diandikakeun koe Pangeran, koering pada s6dja ngalampahkeun. Seug omongan djalma-djalma koe Moesa didongkapkeun ka Pangeran. 'Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa Masing njaho, kami rek njoempingan ka maneh dina djSro mega mgndoeng noe dipalar soe23aja djalma-djalma ngadarenge dimana kami ngalahir ka maneh, samalah ka maneh pada p6rtjaja salalanggengna. Sarta Moesa ngoeningakeun ka Pange:

Ana Moesa

17

18

19

sangkakala tarik matak ngagidii- sakabeh djalma noe dina pasanggrahan. 'Toeloej djalma-djalma teh koe Moesa diboedalkeun ti pasauggrahan, dideuheuskeun ka Allah * d6g narangtoeng dina handapeun goenoeng. 'Ari goenoeng Sinai kabehna aja haseup, tina sabab Pangeran loengsoer ka dinja di djero seuneu; " sarta haseupna ngeboel, saperti haseup pameuleuman, djeung sagoenoengna euudeur katjida. 'Geus kitoe sora sangkakala teh beuki lila beuki katjida tarikna. Pok Moesa oendjoekan, ari koe Allah diwalon
;

kitoe deui katjida; noe

sora

nganggo ggntra.
6 5

a
:

Kor. 15
;

52.
18.

Moesa

11. c

Hak. 5:5; Djab. 68


"

8, 9

n)r. 12

20

10

11

ran omongan djalma-djalma teja. 'Timbalan Pangeran ka Moesa Maneh geura moelang ka eta djalma-djalma; seg koe maneh koedoe j^ada disoetjikeun jjoe ijeu djeung isoekan, sarta sina njareuseuh papakeanana. 'Djeuug sina pada sadija dina poe noe katiloe; karana dina poe noe katiloe Pangeran bakal
:

geus loengsoer ka goenoeng Sinai, ka poentjak goenoeng, seug Moesa koe Pangeran disaoer ka poentjak goenoeng; tjat Moesa naek.
'Tidinja

Ana Pangeran

21

Pangeran nimbalan ka Moesa:


ngi-

''

Maneh geura toeroen heula, koedoe

22

nggtan ka djalma-djalma, sina oelah nobros ka Pangeran, hajang nendjo; tangtoe djalma-djalma loba noe roeboeh, 'Samalah panghoeloe-panghoeloe,

MOESA
noe sok pada marek ka Paugeran, eta ge koedoe njaroetjikeun maneh, soepaja oelah disamhgr koe Pangeran. 'DSmi pioendjoek Moesa ka Paugeran: Soemoehoen, djalma-djalma moal warSrateun aroenggah ka goenoeug Sinai karantgn andjeim geus mepelingan ka koering sadaja; aja timbalan kijeu: Goeuoeng teh koedoe diwatesan sarta disoetjikeun. 'Ari timbalan Pangeran ka Moesa Bral toeroen heula geus kitoe oenggah deui, sarta Haroen koedoe miloe djeung maneh; demi panghoeloepanghoeloe djeung djalma noe loba sina oelah nobros oenggah ka Pangeran, soepaja koe Pangeran oelah disamber. "Djoet Moesa loengsoer ka djalma-djalma, toeloej paparentah ka maranehanana. a Nsh. 9 13.
;
:

20.

91

23

10 'ari

doe baranggawe gengp poe lilana, ngalampahkeun sakabeh pagawean maneh poe noe katoedjoeh nja eta sabat Pangeran, Allah maneh; * didinja ma-

2i

11

neh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon; kitoe deui anak maneh lalaki, atawa anak maneh awewe, badega maneh lalaki, atawa badega maneh awewe, djeung deui sato-sato maneh, atawa semah, anoe dina lawang maneh. 'Karana " di djgro ggngp poe lilana Pangeran ngadamel langit djeung boemi, laoet djeung sakabeh eusi-eusina, toeloej liren dina poe noe katoedjoeh; kitoe noe matak poe sabat koe Pangeran dibgrkahan sarta disoetjikeun. a p. le 23, 29.
:

25

6 p. 23 12

12; 31

14. c 1

Moesa

2,

3.

PASAL

20.
"

rridinja Allah ngandikakeun

ijeu sa13

J-dajana pangandika, kijeu pangandi-

Koedoe " masing hormat ka bapa sarta ka indoeng, soepaja maneh dipandjangkeun nja oemoer dina tanah, anoe dipaparinkeun ka maneh koe Pangeran, Allah maneh. a Mat. 15:4; Ep. 6:2, 3. a Mat. 5 21. Maneh " oelah maehan.
:

kana
2

Moesa

6.

14

Maneh

"

oelah ngaranjed.

a Mat. 5:27;

Pangeran, Allah maneh, anoe ngaloewarkeun maneh ti tanah Mgsir, " ti imah koemawoela.
ijeu
a
p.

Kami

Ep. 5:3.
15 16

13:3; Djab. 81:11.


17

oelah boga aallahan di pajoeneun kami. a p. 23 13. Maneh " oelah ngagambarkeun atawa
"
:

Maneh

Ep. 4 28. Maneh " oelah maling. Maneh " oelah djadi saksi bohong ka batoer maneh. a 3 Moesa 19 11 Ep. 4 25. Maneh oelah bogoh ka imah batoer maneh; maneh oelah bogoh ka pamadjikan batoer maneh, atawa ka bade: : ; :

'^

ngaroepakeun naon bae noe aja di loehoer, di langit, atawa noe aja di haudap, di boemi, kitoe deui noe aja di tjai-tjai, anoe sahandapeun boemi. 'Poma-poma noe kitoe koe maneh oelah disgmbah sarta oelah dibakti; karana kami, Pangeran, Allah maneh, * nja Allah anoe goemati, anoe manggihkeun kasalahan bapa-bapa dina anak-anakna, kana toeroen an katiloe djeung kaopat,

18

sakoer noe geuleuh ka kami; 'sarta " midamel kaasihan ka reboe-reboe, sakoer noe njaah ka kami sarta nges-

19

toekeun timbalan kami.


Djab.

3 Moesa 26
p.

97:7; Koem 1:23. b


10.

34:14. c 5 Moesa
20

7:9,
7

gana noe lalaki, atawa ka badegana noe awewe, atawa ka sapina, atawa ka kaldena, atawa kana naon bae anoe batoer maneh. a Boem 7:7; 13 9. Ari eta sakabeh djalma-djalma pada waspadaeun " kana goeloedoeg, djeung kana kilat, kitoe deui kana sora sangkakala sarta kana haseup goenoeng; ana djalma-djalma geus waspadaeun, pada ngarSdjat, toeloej narangtoeng ti kadjaoehan. 'Sarta pada oendjoekanka Moesa: * Moegi andjeun bae ngalahir ka koering, eta koering pada sedja ngoepingkeun; ari Allah mah moegi oelah ngandika koe andjeun ka koering, bisi koering paeh! 'DSmi lahiran Moesa ka
:

8
9

Maneh oelah njeboet kana djSnengan Pangeran, Allah maneh, dipake ten poegoeh; karana Pangeran moal hanteu njiksa ka noe ngalalaworakeun kana djenenganana. a 3 Moesa 19 12; 24 le. Masing ingSt " ka poe sabat; eta koedoe disoetjikeun koe maneh. 'Koe: :

djalma-djalma Montong sarijeun-sijeun


:

karana pangsoempingna Allah, " kersa njoba ka maraneh, djeung soepaja di hareupeun maraneh aja sijeun koe andjeunna, sangkan maraneh oelah miga21

we

dosa.

'Ari
ti

toeng bae

djalma-djalma narangkadjaoehan; demi Moesa

92

MOESA

21.

mah ugadeuheusan ka noe


gnggon Allah
b 5

angkeub,
p.

linggih.
;

i9
:

le 19.

Moesa 18

1; Ibr. 12

19. c p.

16

4.

22

23

24

25

26

Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa: Maneli koedoe mitjatoer kijeu ka oerang Israil: Maraueh geus i^ada waspada, " jen kami ngalahir ka maraneh ti sawarga. 'Maraneh ka kami oelah ngareudjeungkeun naon-naon * oelah njarijeun aallahan sipat perak atawa aallahan sipat exnas. 'Koedoe njijeun pikeuu kami " hidji altar koe taneuh, sarta nja dina loehoer eta koedoe ngoerbankeuu koerban maneh doeroekan djeung koerban maneh panai'ima, domba maneh reudjeung sapi maneh; ^ dina oenggal-oenggal enggon, noe koe kami rek didjadikeun tempat njeboetkeun djgnSngan kami, nja di dinja kami rek njoempingan ka maneh sarta ngaberkahan ka maneh. Sarta oepama maneh pikeun kami njijeun altar koe batoe, oelah make batoe beunangnatah; karana oepama koe maneh dioengkoelan tatah mah, dinistakeun koe maneh. 'Djeung deui maneh oelah make tangga oenggah ka altar kami, soejDaja oelah
;
'

nehanana koe djoeraganana koedoe dideuheuskeun ka Allah, bari disandingkeun kana panto atawa ka tihangna; pek koe djoeraganana tjeulina koedoe ditiir, make paniir; geus kitoe koedoe langgeng ngawoelana ka djoeraganana.
a
7
5

Moesa 15 12;
:

J6r.

34

14. 6 5

Moesa 15

16.

Djeung lamoen aja djalma ngadjoewal anakna awewe, djadi eusi-imah, eta moal ka loewar tjara ka-loewarna badega lalaki.'Oepamadjoeraganana,noetadina nijat sadjodo djeung manehanana, boga rasa eta goreng, koedoe dibikeun diteboes; ngadjoewal eta ka djalma bangsa sedjen, djoeraganana teu kawasaeun, tambah tjidrana ka dinja. 'Djeung oepama didjodokeun ka anakna, koedoe milam-

10

11

pah ka dinja sakoemaha hoekoem anak awewe. 'Oepama anakna dipangnjokotkeun noe sedjen, awewe teja oelah dikoerangan sandang-panganna, kawadjiban noe laki-rabi. 'Sarta oepama teu ngalampahkeun ka dinja noe tiloe perkara teja, seg eta meunang ka loewar,
teu majar, hanteu

make

doewit.

12
13

tembong orat maneh


a
12
5
:

5.

Moesa 4 33. b p. 34 17. c e 5 Moesa 27 5; Jos. 8


: : :

di hareuj^eunana. p. 21:1. d 5 Moesa


:

31.

PASAL

21.
14

Sarta ijeu teh hoekoem-hoekoem, anoe koe maneh koedoe pipopojankeun ka maranehanana. Lamoen maneh meuli badega lalaki, " oerang Ibrani, koedoe ngawoela ka

Saha-saha noe neunggeul hidji djalma, " pasti koedoe dipaehan. "TatajDi anoe hanteu ngarah mah, sagnjana koe Allah diamprokkeun ka leungeunna, * eta kami keur maneh rek ngajakeun gnggon paranti noe kitoe moeroe ka dinja. Sabalikna, lamoen aja djalma noe lantjang ka batoer, pek dipaehan make akal, koedoe koe maneh ditjokot nadjan ti altar kami; pasti koedoe dipaehan. a 1 Moesa 9:6.64 Moesa 35 6 5 Moesa
seg paeh,
'

"-

19 15

4. c

Badja 2

29.

maneh gengp taoen


3

lilana; ari dina ta-

oen noe katoedjoeh pika-loewareun merdika, teu majar.

Djeung saha-saha noe neunggeul ka bapana atawa ka indoengna, pasti koedoe dipaehan. Ari " anoe maling djalma, didjoewal, atawa kapanggih di kawasana, pasti koedoe dipaehan. a 5 Moesa 24:7; 1 Tim. 1:10. Djeung saha-saha " noe njapa ka bapana atawa ka indoengna, pasti koedoe
dipaehan.
a
a

'Oepama asoepnangan
10

ka-loewarna ge mawa diri bae; oepama boga pamadjikan, seg pamadjikanana pika-loewareun djeung manehanana. 'Oepama koe djoeraganana dibere pipamadjikaneun, geus kitoe eta adjang manehanana ngadjoeroekeun
diri,

mawa

17

Moeea 20

Sil.

20

20

Mat. 15

4.

anak
eta
5

lalaki

atawa anak awewe, nja

18

awewe djeung anak-anakna kaboga

djoeraganana; djadi manehanana pikaloewareun ngan mawa diri bae. 'Tapi oepama eta badega ngomong sarta poegoeh: * Koering njaah ka djoeragan djeung ka anak-bodjo, koering teh hanteu nijat ka loewar merdika: 'seug ma-

19

Djeung lamoen aja djalma lalaki padjeung pada lalaki, pek noe hidji neunggeul ka batoerna, make batoe, atawa koe peureup, tapi hanteu paeh, ngan datang ka ngalondjor di gnggon: "oepama hoedang deui, sarta datang ka leuleumpangan di loewar koendang iteuk, anoe neunggeul teh hanteu manseja

MOESA
32

22.

93

20

21

ngan tjitjingna koedoe ditjgtjgp, sarta ugongkosan dioebaranana datang ka tjageurna. Djeung lamoen aja djalma neunggeul badegana lalaki atawa badegana awewe, make panggeboeg, seg paeh di handapeun leuugeunua, pasti koedoe dibales. 'Tatapi oepama djoengkergng sapoe doewa poe mail, moal dibal6s; karana eta
djing
disiksa,

33

teh doewitua.
22

Djeung lamoen aja djalma lalaki pgtjoh djeung pada lalaki, seg mergasa ka hidji awewe noe keur reuneuh, datang ka boeroesoet kakandoenganana,
tapi teu djadi koemaonam, eta teh pasti koedoe didgnda, sakoemaha noe ditgmpoehkeun ka dinja koe salakina awewe teja; ari majarna sing kahareu-

34

35

boga koedoe dipilampah noeroetkeun hoekoem tadi. Oepama eta sapi neunggar hidji badega lalaki atawa badega awewe, noe boga ka djoeraganana koedoe mere oewang perak tiloe poeloeh sekel, sarta sapina koedoe dibgntoeran koe batoe. o l Moesa 9 5. Djeung lamoen aja hidji djalma moekakeun hidji lombang, atawa lamoen aja djalma noe njijeun hidji lombang, sarta teu ditoetoep, seg hidji sapi atawa hidji kalde tigoebrag ka dinja: 'noe boga lombang koedoe ngaganti, hargana koedoe dipoelangkeun ka noe boga; ari noe paeh teja djadi bogana. Djeung lamoen sapi hidji djalma neung'
:

23

pan koe poerah moetoeskeun.'Sabalikna, oepama djadi koemaonam mah, seg maneh katempoehan; njawa bajar njawa,
bajar panon, hoentoe bajar lioentoe, leungeun bajar leungeun, soekoe bajar soekoe, 'toetoeng bajar toetoeng, raheut bajar raheut, bentjoet bajar bentjoet. a 3 Moesa 24:19, 20; 5 Moesa

sapi batoerna, seg paeh, toeloej eta sapi anoe hiroep koedoe didjoewal, ladangna diparokeun; kitoe deui noe

gar

36

2i

'panon

"

25

paeh teja koedoe diparokeun. 'Atawa moen katangen, jen eta sapi ti kamarimangkoekna sok neunggar, tapi koe noe boga teu didjaga, pasti koedoe diganti, sapi bajar sapi; ari noe paeh teja djadi bogana.

19:21; Mat. 5:38.


2e

PASAL
Lamoen
sapi
tjit,

22.

27

28

29

30

31

Djeung lamoen aja djalma neunggeul panon badega lalaki atawa panon badega awewe, noe matak roeksak, koedoe dileupaskeun merdika, ngaganti panonna. 'Ivitoe deui oepama njoplokkeun lioentoe badegana lalaki atawa hoentoe badegana awewe, koedoe dileupaskeun merdika, ngaganti hoentoena. Djeung lamoen aja hidji sapi, iieunggar hidji djalma lalaki atawa djalma awewe, seg paeh, " nja eta sapi pasti koedoe dibgntoeran koe batoe, sarta laoekna teu meunang dihakan; ari noe boga sapi hanteu mandjing disiksa. Ngan oepama eta sapi ti kamari-mangkoekna sok neunggar, sarta geus aja noe mere inget ka noe boga, tapi teu didjaga, toeloej maehkeun hidji djalma lalaki atawa djalma awewe, eta sapi koedoe dibgntoeran koe batoe, nialah noe boga ge koedoe dipaehan. Oepama ditangtoekeun manehanana koedoe ka loewar pangboes, sok koedoe mere panggantian njawana, sabaraha bae noe ditangtoekeun ka dinja. 'Atawa moen neunggar hidji anak lalaki, atawa neunggar hidji anak awewe, noe
' '

aja hidji djalma, maling hidji

atawa hidji domba, heug dipeunatawa didjoewal, koedoe diganti koe lima sapi, majar sapi hidji, djeung koe " opat domba, majar domba hidji.
a
2 2

Sam. 12

6.

Oepama

ngababah, djadi hoetang ggtih. 'Oepama geus bidjil panon-poe mah, noe neunggeul djadi hoetang getih. Pasti noe maling koedoe ngaganti; oepama teu boga, djinisna koedoe didjoewal baris ngaganti noe dipaling. Oepama noe beunang maling kapanggih di manehanana, sarta hiroep, boh sapi, boh kalde, boh domba, koedoe ngaganti doewa patikelaneun. Lamoen aja hidji djalma, satona disina njatoean dina lahan atawa di kgbon anggoer, ari satona diaboer, toeloej njatoean dina lahan noe sedjen, koedoe ngaganti koe lahanna noe pangaloesna atawa koe kgbonna anggoer noe
'

aja paling; kapanggih keur diteunggeul, seg paeh, teu

pangaloesna.
6

aja seuneu ka loewar, seg ka paggr tjoetjoek, kahoeroe toempoekan gandoem, atawa piboewa-

Lamoen

teurak

94

MOESA
20

22.

teun, atawa naon bae eusi lahan, anoe njijeun kahoeroean pasti koedoe ngaganti.
7

Saha-saha

"

noe ngoerban ka aalla-

han, lain ka Pangeran woengkoel, koe21

Lamoen

aja

hidji

djalma,

mihape

oewaug atawa parabot ka batoer, toeloej dipaling ti djgro imah eta djalma oepama kapanggih noe maling, koedoe ngaganti doewa patikelaneun; 'oepama
noe maling teu kapanggih, noe boga imah koedoe dideulieuskeun ka Allah, netelakeun teu njokot banda batoer. Hal saniskara lampah masijat, hal sapi, hal kalde, hal domba, hal papakean, hal saniskara noe leungit, noe dipadjarkeun jen nja ijeu noe leungit, perkara djalma doewanana koedoe didongkapkeun ka Allah; mana-mana noe koe Allah disalahkeun, koedoe ngaganti ka ba-

22
23

24

doe diharamkeun. a 5 Moesa i7: 25. Ari " semah koe maneh oelah dikanijaja sarta oelah diteungteuinganan karana maraneh ge bareto djadi semah di tanah Mesir. ap. 23: 9; 3 Moesa 19 34. Saha-saha randa atawa pahatoe " koe maneh oelah disoekgrkeun. 'Oepama maneh njoekerkeun ka dinja, koemaha bae, mati-mati eta teh sasambat ka kami, geus tangtoe panjambatna koe kami dikaboel. Sarta kami bakal bgndoe banget pisan, bari maraneh toeloej koe kami dipyaehkeun lantaran pedang; ari pamadjikan maraneh pidjadieun randa, djeung anak maraneh pi: '

10

toema doewa Lamoen aja

patikelaneun. hidji djalma, mihape ka

25

batoer kalde, atawa sapi, atawa domba,

11

atawa sato naon bae, toeloej paeh, atawa keuna tjatjad, atawa aja noe mawa, euweuh noe neuleu, 'koedoe ajasoempah ka Pangeran di antara noe doewaan, netelakeun teu njokot banda batoer, sarta koedoe ditarima koe noe boga;
hanteu koengsi ngaganti. 'Tatapi oepa-

djadieun pahatoe. njab. 68:6; jes. i:i7. Oejjama maneh " ngindjeumkeun doewit ka oemat kami noe kabalangsak, anoe aja di maneh, lampah maneh ka dinja oelah saperti toekang mihoetangkeun, oelah dimistikeun majar boengah.
a
3

Moesa 25:

Moesa

);

Djab. 15:5;

Mat. 5:42.
26

Oepama maneh
batoer,

"

njokot gade badjoe

12

13

ma dipaling ti manehanana, sarta terang, koedoe ngaganti ka noe boga. "Oepama disasaak, koedoe dianteurkeun, djadi saksi; * noe disasaak hanteu koedoe diganti.
a Ibr. 6:
16. b
1

27

Moesa

31: 39.

koedoe koe maneh dipoelangkeun ka dinja memeh soeroep panonpoe. 'Karana pakena ngan sakitoe bae, nja eta bae noe paranti noetoepan koelitna; make naon heesna? Geus kitoe, lamoenna sasambat ka kami, koe kami tangtoe dikaboel karana kami teh sipat
;

14

15

16

17

18

Djeung lamoen aja hidji djalma, ngindjeum ti batoerna, toeloej keuna tjatjad, atawa paeh, noe boga teu aja, pasti koedoe ngaganti. Oepama noe boga aja mah, hanteu koedoe diganti. Oepama beunang njewa, eta teh kaasoep sewaanana. Djeung " lamoen aja hidji djalma, ngaggndam ka hidji tjawene, anoe tatjan babakalan, seg ngedeng reudjeung, koedoe kontan mas-kawinna, soepaja djadi pamadjikanana. Oepama bapa tjawene teu daekeun mikeun eta ka dinja, koedoe ka loewar oewang, sabijasa masa s Moesa 22: 28, 29. kawin ka tjawene. Awewe " noe sihir koe maneh han' '

koemija.
28

5 Moesa 24:12,

13.

oelah ngagorengkeun ka Alsarta geggden, noe njekel bangsa maneh, koe maneh oelah disapa.
lah,
"

Maneh

a Lai. 23:5.
29

30

Bakti tina kadjembaran maneh gantji-anggoer koe maneh oelah dimengke-mengke. " Tjikal anak maneh lalaki koe maneh koedoe disanggakeun ka kami. 'Ka^sapi maneh djeung ka domba maneh koedoe milampah pon kitoe keneh; sina aja di indoengna toedjoeh poe lilana, dSmi di poe noe kadalapan koe maneh koedoe disanggakeun ka kami. a. v- 13 2, 12.

doem djeung

6 3 31

Moesa 22:27.
"

teu
19

meunang
5

dihiroepan. a
1

Moesa 20:27;

Ari maraneh teh

sing djadi djalma


''

Moesa 18:10;

Sam. 28:9.

Saha-saha noe ngSdSng djeung saa 3 Moe. to, pasti koedoe dipaehan.
sa 18:23; 20:15.

oelah soetji baris ka kami; mana ngahakan laoek noe di tggal, oeroet noe disasaak; aloengkeun bae ka andjing.
a
p.

19:6. 6 3 Moesa 22:

8.

MOESA

23.

95

PASAL
jl/Taneh

23.

ngalijarkeun bedja bo-L'-Lhong. Maneh oelah biloek ka djalma doraka, djadi saksi noe nganijaja. Maneh oelah noeroet djalma noe loba, migawe goreng; sarta oelah serong nja nembalan dina hal oeroesan, noeroet djalma noe loba, matak njerongkeun. Sarta maneh " oelah ngagoenggoeng ka noe malarat, dina oeroesanana.

oelah

13

djeung kalde maneh pada reureuh, kitoe deui soepaja anak eusi-imah maneh sarta djeung semah pada njSnghap. a p. 20:8. Ai-i saniskara noe koe kami ditimbalkeun ka maraneh, koe maraneh koedoe diestoekeun. " Djeung ngaran aallahan bangsa sedjen koe maraneh oelah diaringStkeun, oelah kadenge-denge atjan ti biwir maneh. a Jos. 23:7;
Djab. 16:4; Hos. 2: 16.

14
15

"

Tiloe kali di djgro sataoen

maneh

a
4

Moesa 19;

15.

Lamoen maneh

"

manggih

sapi

moe-

soeh maneh, atawa kaldena, keur sasab, geuwat koe maneh poelangkeun ka dinja.
a
5
5

koedoe milampah pesta ka kami. 'Nja eta maneh koedoe n6t6pkeun pesta roti teu ragian; toedjoeh poe lilana koedoe

ngahakan

roti

teu ragian, sakoemaha

Moesa 22:

1;

Loek. 6:27.

Lamoen maneh nendjo " kalde djalma


noe geuleuh ka maneh, ngoedoepoeng kaheumpikau koe momotna, pitjeuu nijat ngadjeunkeun; misti pisan ngabantoe ka dinja ngoedaran. a 5 Moesa 22:4. Maneh " oelah njerongkeun bSbgngran djalma miskin di maneh, dina oeroesanana.
(I

16

timbalan kami ka maneh teja; koedoe dina mangsana, * boelan Abib, karana nja boelan eta maneh ka loewar ti M6sir. Tatapi maraneh ngadeuheus teh ka pajoeneun kami, oelah lengoh. 'Kitoe
deui pesta diboewat, nja eta pesta tjikal pakaja maneh, noe beunang maneh njgbarkeun dina lahan. Sarta djeung pesta ngala boeboewahan, dina panoetoep taoen, samantas maneh tjatjap ngala hasil pakaja maneh tina kSbon. Tiloe kali di djSro sataoen sakoer djal'

Moesa 27:19.

Masing djaoeh tina lampah bohong; noe ten salah sarta bener koe maneh oelah dipaehan; karana kami moal ngab6n6rkeun ka noe doraka. Sarta maneh * oelah narima paroeroeba; karana paroeroeba sok ngalolongkeun ka noe bareunta, djeung sok meugkolkeun omongan djalma noe balengr.
"

ari

17

'

ma

lalaki di maneh koedoe pada ngadeuheus ka pajoeneun Goesti Pangeran.


5

Moesa

16;

18

Moesa 25:1. b 5 Moesa 16:19;


17:23.

Sam. 12:3;

Maneh oelah ngoerbankeun gStih koerban kami kalawan beunang ngasarta gadjih pesta kami oelah dipeutingkeun tepi ka isoek. " Loeloegoena tjikal taneuh maneh koe maneh koedoe didatangkeun ka gSdong Pangeran, Allah msyieh. Eta maneh oelah ngoeloeb anak 6mbe koe tji-soesoe indoengna. o p. 34:26.

Sil.

haseuman
19

Ari " semah koe maneh oelah diteungteuinganan; karana maraneh pada njaho dina pikir semah, da maraneh ge bareto
djadi

semah

di

tanah M6sir.
a p. 22:21.

10

11

Djeung deui " maneh koedoe njgbaran lahan maneh g6n6p taoen lilana, sarta ngoempoelkeun hasilna; 'dgmikatoedjoehna mah koe maneh koedoe diIgpaskeun ditoenda, soepaja noe mariskin bangsa maneh dadaharan; ari noe dikarikeun koe eta, pihakaneun sato tggal. Ka kSbon maneh anggoer djeung ka kSbon maneh djetoen koedoe milampah pon kitoe keneh.
a
3

20

Masing njaho, kami miwarangan " hidji


malaikat saheulaeun maneh, sina ngaraksa ka maneh di djalan, djeung ngadatangkeun maneh ka enggon anoe beunang njawiskeun kami. 'Mangka hade-hade, sing adjrih koe eta, koedoe ngagoegoe ka parentahna; poma oelah baha ka dinja, karana moal ngahampoera kana kamasijatan maraneh; karana djgnSngan kami aja dina batinna. 'Sabalikna, oepama maneh tSmgn ngagoegoe ka parentahna, sarta ngalampahkeun sakoer anoe koe kami diandikakeun, * tangtoe kami ngamoesoeh ka

21

Moesa 25:2.

22

12

Maneh koedoe ngalampahkeun pagawean maneh " g6n6p poe lilana, ari dina poe noe katoedjoeh mah maneh koedoe eureun; soepaja sapi maneh

96

MOESA

24.

23

noe ngamoesoeli ka maiieh, sarta BJoesoeker ka noe njoesoeker ka maueh. 'Karana eta malaikat kami pileumpangeun ti heulaeun maneh, sarta bakal ngadatangkeun maueh ka oerang Emor, oerang Het, oeraug Pares, oerang Kanaan, oerang Hiwi djeung ka oerang JSboes kabeh koe kami tangtoe dibasmi.
;

goeh lampah kitoe minangka maneh. p. li: 19. h 1 Moesa 12


18
:

ridjSt

ka
:

3.

f j

h 5
p.

3. c 3 Moesa d Mat. 4 10. e p. 15 26; 5 Moesa 7 15. Moesa 7:14. g p. 15:14; 5 Moesa 11:25. Moesa 7:20; Jos. 24:12. i 1 Moesa 15:18. 34 12; 5 Moesa 7:2; Jos. 9 15. h 4 Moesa
:

33:55; Hak. 2:3.

PASAL

24.

24

'Poma oelab njembah ka aallahanana,


sarta oelah dibarakti; " djeung maneh oelah migawe sakoemaha pagawean itoe sabalikna, aallahanaua koe maneh koedoe ditoempoer dataug ka bejakua, djeung tihangna brahala koedoe peup'euskeuu datang ka euweuhna. 'Koeka Pangeran, Aldoe pada ngabakti lah maraneh; " ari kitoe mah tangtoe ngabgrkahan kana roti djeung tjai maneh, sarta kami tangtoe ngadjaoehkeuu panjakit ti tengah maneh. 'Moal aja ^
;

25

<*

Tidinja Moesa ditimbalan: Koedoe oenggah ka Pangeran, maneh djeung Haroen, Nadab djeung Abihoe, sarta kokolot Israil " toedjoeh poeloeh djalma; seg koedoe saroedjoed ti kadjaoehan. Toeloej Moesa koedoe ngadeuheus ka Pangeran, sorangan bae; ari eta mah oelah ugadai'euheus, sarta djalma noe
'

26

loba oelah miloe oenggah. a 4 Moesa ii le. Geus kitoe Moesa soemping, seug njarijoskeun ka djalma-djalma eta sadajana pangandika Pangeran sarta djeung
:

noe oedoel atawa noe gaboeg

di

tanah
rek
4

maneh
27

ari

bilangan oemoer
disina
djedjgg.

maneh koe
'Kami

kami rek

28

29

30

31

ngu'imkeun s kareuwasan ti kami ti heulaeun maneh, ngagoedjroedkeun sakabeh bangsa noe rek didatangan koe maneh, sarta sakabeh moesoeh maneh koe kami rek disina noekang ka maneh. engang 'Malah kami rek ngirimkeun ti heulaeun maneh, sina ngadjongklokkeun eta oerang Hiwi, oerang Kanaan djeung oerang Het teja ti hareupeun maneh. 'Ari didjarongklokkeunana koe kami ti hareupeun maneh moal di djgro sataoen bae, soepaja tanah teh oelah soewoeng, sarta sato galak oelah ngalobailn, matak soesah ka maneh. 'Didjongklokkeunana koe kami ti hareupeun maneh teh ditoengtoet-toengtoet, tgpi ka maneh geus ngarekahan sarta geus ngamilik tanah. 'Djeung koe kami ditangtoekeun, piwateseun maneh ti lasarta oet AgSr tepi ka laoet Pelisti,
''

sakabeh hoekoem. Pok djalma-djalma ngawangsoel, bareng sasora, kijeu wangsoelanana: " Sadajana pangandika, noe diandikakeun koe Pangeran, koering

pada

sedja

ngalampahkeun.

'Tidinja

Moesa njeratkeun eta sadajana pangandika Pangeran. Ari isoek-isoek Moesa dangdan, prak ngadamel altar handapeun goenoeng, sarta doewa welas tihang, noeroetkeun noe doewa welas kaom Israil. 'Geus kitoe andjeunna miwarang djalma baroedjang oerang Israil, sina ngoerbankeun koerban doeroekan, djeung mareuntjit koerban panarima, sapi ngora lalaki, bade ka Pangeran. 'Tidinja Moesa njandak getihna saparo, diwadahan koe bokor ari getih noe saparo deui koe andjeunna dikepretkeun kana altar. 'Sanggeus kitoe njandak kitab perdjangdjian, seug diaos^ soepaja kadenge koe eta djalma-djalma. Pok eta ngaromong: Sadajana noe diandikakeun koe Pangeran, koering pada sedja ngalampahkeun, sargng s6dja ngagoegoe. 'Pek Moesa ^ njandak getih teja, seug dikepretkeun ka eta djalma-djalma, bari ngalahir: Tah, ijeu teh getih pgrdjangdjian, anoe kenging Pangeran ngadamgl ka maraneh, hal sakabeh pangandika noe tadi teja. a p. 19:8. b Ibr. 9:19, 20.
;
<=

'

ti

tggal

lega t6pi ka

bangawan

teja;
8

32

33

karana priboemi tanah eta koe kami rek diselehkeun ka leungeun maraneh, soepaja koe maneh didjongklokkeun ti oelah hareupeun diri maneh. 'Maneh njijeun pSrdjangdjian ka darinja, soemaw on ka aallahanana. 'Eta djalma hanteu meunang tjitjing di tanah ma'
'''

c Mat. 26 9

28.

neh, soepaja oelah djadi lantaran maneh teh migawe dosa ka kami lamoen maneh ngabakti ka aallahanana, geus poe;

Geus kitoe Moesa naek, diiring koe Haroen, Nadab djeung Abihoe, sarta koe toedjoeh poeloeh kokolot Israil.

2
10

MOESA

2.f

97

'Beh pada ningali Allah

Israil; " ari ti

haudapeun dampalna
11

lir

sipat oebiu ni-

ISm, sarta sap8rti roepa langit, herang ngalenggang. 'Tatapi andjeunna lianteu

njodorkeun pananganana ka oerang Israil noe kapilih teja, sagujaua pada dahar-leueut sanggeusna naringali ka Allah,
12

a J6h.

26

Wah. 4

3-

Moesa Maneh geura oenggah ka kami, ka loeTidinja Pangeran nimbalan ka

hoer goenoeng, seg koedoe aja

di dijeu

13

14

15

16

17

gngke maneh koe kami dipaparin pa^ pan batoe, sarta papakon djeung tim^ balan, beunang kami noeliskeun, soe paja diwoeroekkeun ka djalma-djalma, 'Prak Moesa dangdan, djeung Josoea gandekna; seug Moesa naek ka goenoeng Allah. 'Ari dawoehan Moesa ka para kokolot teja Dagoan bae di dijeu, tgpi ka kami djeung gandek daratang deui ka maraneh. Djeung deui, tah, Haroen djeung * Hoer araja di maraneh saha-saha noe boga pgrkara, koedoe ngadeuheus ka darinja. 'Toeloej Moesa naek ka goenoeng, seug goenoeng teh kalipoetan koe mega teja. 'Ari kamoeljaan Pangeran linggih di loehoer goenoeng Sinai, sarta kalipoetanana koe mega ggngp poe lilana demi dina poe noe katoedjoeh andjeunna njaoer Moesa tina djero eta mega. 'Ari kamoeljaan Pange:

epilang; 'minjak pikeun damar, wawangian pikeun minjak lisah sarta pikeun 7 seuseungitan noe aroem; 'intgn angkik djeung intgn sedjen tareteskeuneun, baepod djeung baris oto. 'Sarta eta 8 ris koedoe ujarijeun ^ kasoetjian pikeun kami, da kami teh rek linggih di tgngah Sakoemaha noe koe ka9 maranehanana. mi rek dipintonkeun ka maneh, nja eta tjonto balandongan sarta djeung tjonto sakabeh parabotna, koedoe didjijeun koe maraneh nja kitoe pisan.
'

a
10

p.

35

2, 22.

Wah. 21

3.

il

Djeung deui eta koedoe njarijeun hidji peti koe kai pilang; katiloe satgngah asta pandjangna, kadoewa sat6ngah asta roebakna, djeung kadoewa satengah asta loehoerna. 'Nja eta koe maneh koedoe disapoet 6mas pitoewin;
disapoetna ti dj6ro sarta ti loewar; djeung di loehoerna koedoe dielisan sakoeriliug. Sarta eta pSti koedoe pangnjitakkeun geulang emas opat siki, seg tgrapkeun kana opat soekoena, nja eta sing aja doewa geulang dina beulahna noe hidji, kitoe keneh doewa geulang dina beulahna noe hidji deui. 'Djeung koedoe njijeun rantjatan kai pilang, bari seg disapoet 6mas. 'Ari eta rantjatan asoepkeun kana geulang, noe dina doewa beulah p6ti teja, baris

12

emas

'

13 14

ran, noe di poentjak goenoeng, katen18

15

djona koe panon oerang Israil " kawas seuneu noe ngaleboer. Seug Moesa asoep ka djero mega, naek ka goenoeng. 'Ari ajana Moesa di goenoeng opat poeloeh poe opat poeloeh peuting lilana.
'

16

<*

17

a 4 Moesa 11
Ibr.

28. 6 p. 17

10. c 5 18.

Moesa 4: 24;

ngagotong p6ti koe eta. 'Ari rantjatanana koedoe tetgp dina geulang peti, hanteu meunang dilaan. 'Sarta maneh ka djero eta peti koedoe neundeun * pSrtelaan, anoe koe kami rek dipaparinkeun ka maneh. 'Djeung deui maneh koedoe njijeun " toeroeb pangrapih, 6mas
pitoewin; katiloe satengah asta pandjangna, djeung kadoewa sat6ngah asta roebakna. Sarta maneh koedoe njijeun doewa moemoekarabinan 6mas, didjijeunna masing kandgl, dina doewa toengtoeng toeroeb pangrapih teja. 'Nja njijeun moemoekarabinan hidji dina
'

12

29.

(Z

Moesa

9,

PASAL
2

25.
18

rridinja Pangeran ngandika


J-kijeu

ka Moesa,
19

'^

'Bedjakeun koe " eta koedoe pada njanggakeun hatoeran ka kami. Ti oenggal-oenggal djalma noe soeka hatena, maraneh koedoe njokot pihatoeraneun kami. 'Ari hatoei'an, anoe koe maraneh koedoe ditjokot ti oerang Israil, nja kijeu: 6mas, perak djeung tambaga barang biroe langit, woengoe djeung sakglat, boeh katji djeung boeloe embe; 'koelit domba beunang ngabeureum, koelit doejoeng djeung kai
:

pangandikana

maneh ka oerang

Israil,

toengtoeng

ti dijeu, ari

moemoekarabi-

nan

hidji deui dina

toengtoeng tiditoe;

20

'

djadi moemoekarabinan teh didjijeunna masing bidjil tina toeroeb pangrapih, dina doewa toengtoengna. 'Ari moemoekarabinan teh * djangdjangna koedoe meber ka loehoer, bari ngijoehan koe djangdjangna kana toeroeb pangrapih. Sarta beungeutna koedoe pahareup-

MOESA
I

26.

21

22

hareup ''toerbeungeutmoemoekarabinan koedoe taroengkoel kana toeroeb pangeta toeroeb pangrapih koe maneb koedoe diteundeun dina peti, ti loehoer sarta pSrtelaan, anoe koe kami rek dipaparinkeun ka maneb teja, koe maneb koedoe diteundeun ka djgro eta p6ti. 'Nja di dinja ^ kami rek n6pangan ka maneb, sarta ti loeboereun eta toeroeb pangrapib, tina antara doewa moemoekarabinan, anoe dina p6ti pertelaan teja, kami bakal ngandikakeuu sakoer anoe koe kami rek ditimbalkeun ka maneb, datangkeuneim ka oerang
;

bang sing aja

tiloe loeloemoeran,
tiloe

saroepa

kgmbang

kanari, pejDentol djeung


;

kSm-

rapih. 'Ari

bang-kembangna sarta

loeloemoeran, saroepa kembang kanari, pepentol djeung kgmbang-kembangna, dina tjabang noe bidji deui; kitoe bae dina
34

ggnSp tjabang, anoe ka loewar tina adjoeg. 'D6mi dina adjoegna mab sing
aja of)at loeloemoeran, saroepa boewab kanari, pepentol djeung kembang-k6m'Sarta sing aja pepentol bidji

35

bangna.
ti

bandapeun tjabang noe sapasang,

bidjil

dinja; djeung pepentol bidji bandadeui, bidjil

peun tjabang noe sapasang


ti

Israil.
6 p. 32

o i Moesa 10
:

33
;

Jos. 4

5; 2 Bab. 35

3.
2.

dinja; kitoe deui pepentol bidji ban-

15
9
:

34
e
:

28, 29
1

Ibr.

9:4. c 3 Moesa 16
:

Ibr.

5.

Badja

27.

Petr.
:

12.

g 4 Moesa
23

89; 1 Sam.

4:4; Djab. 80

2.

36

dapeun tjabang noe sapasang deui, bidjil ti dinja; kana genep tjabang, anoe ka loewar tina adjoegna.'Pgpeutolna djeung
tjabangna sing bidjil ti dinja. Kabebna koedoe sing kandel, sarta maneub, emas pitoewin. 'Djeung maneb koedoe njijeun palitana " toedjoeb siki ari eta palita koedoe diseungeutan, sina njaangan ka hareupna. 'Ari tjatjapitna sarta tjepoekna koedoe 6mas pitoewin. 'Didjijeunna adjoeg teb reudjeung sakabeb parabotna, koedoe make emas pitoewin satalenta. 'Mangka bade-bade, * koe maneb koedoe didjijeun toeroetkeun sakoemaba tjonto, anoe dipintonkeun ka maneb dina goenoeng. a Djak. 4:2.
;

Djeung deui maneb koedoe njijeun " bidji medja kai pilang; doewa asta pandjangna,
saasta roebakna,

djeung ka-

37

24

doewa satSngab asta loeboerna. 'Nja eta koe maneb koedoe disapoet Smas pitoewin, djeung koedoe diebsan emas
'Sarta koedoe ditambiran sakoeriUng satampab; ari eta tambir ge koedoe dielisan emas sakoeribng. 'Toer eta medja koedoe pangnjijeunkeun geulang emas opat siki, seg geulang teb terapkeun kana opat djoeroe, anoe dina opat soekoena. 'Ari eta geulang piajaeunana sing deukeut kana tambir, keur piimabeun rantjatan, baris ngagotong eta medja. 'Djeung koedoe njijeun rantjatan kai pilang, bari seg disapoet 6mas nja eta baris ngagotong medja. 'Sarta maneb koedoe njijeun piringna, pisinna, kgndina djeung ping-

38
39

25

sakoeribng.

26

40

27

b Lai. 7

44

Ibr.

5.

28

PASAL

26.

29

balandonganana koe maneb koedoe didjijeun make koelamboe sapoeloeb ggbar, boeb katji gintiran, roepa

Ari

"

ganna, noeparanti njitjikeun; didjijeun30

na koe maneb koedoe Smas pitoewin. 'Ari dina eta medja maneb koedoe neundeun * roti tingalieun, sing aja di pajoeneun kami salalawasna. o 4 Moesa 4: 7.
b 3

biroe langit, woengoe djeung sakelat, direka * moemoekarabinan; boewatan djalma radjin anoe koedoe didjijeun koe
''

Moesa 24

59.

31

bidji

d61

Djeung deui maneb koedoe njijeun adjoeg gmas pitoewin masing kandidjijeunna adjoeg teb; poeboena
;

82

33

djeung tjabangna, loeloemoeranana, pepgntolna djeung kembang-kembangna sing baridjil ti dinja. 'Ari tjabang anoe ggngp koedoe ka loewar ti gigirna tiloe tjabang adjoeg ti gigirna noe sabeulab, ari noe tiloe tjabang adjoeg deui ti gigima noe sabeulab deui. 'Dinahidji tja;

'Pandjangna bidji-bidji ggbar dalapan likoer asta ari roebakna bidjigSbar opat asta, eta sakabeb gSbar koedoe saoekoeran. 'Noe lima ggbar koedoe dikantetkeun djeung pada batoerna, ari noe lima gebar deui koedoe dikantetkeun deui djeung pada batoerna. Sarta maneb koedoe njijeun pangantet biroe langit dina sisi koelamboe noe bidji, ti toengtoeng, dina paranti ngantet; kitoe keneb koedoe njijeun dina sisi koelamboe noe bidji ti toengtoengna, dina paranti deui, ngantet. 'Nja eta koedoe njijeun lima
;

maneb.
bidji

'

MOESA

2t

99

pangantet dina koelamboe noe hidji, djeuug njijeun lima poeloeh siki pangantet dina toengtoeng koelamboe noe hidji deui, dina paranti ngantet; ari pangantet teh koedoe pahareup-hareup, batoer pada batoer.'Toer maneh koedoe njijeun tjantel 6mas, lima poeloeh siki; seg koelamboena koedoe dikantetkeun batoer pada batoer, koe lantaran eta tjantel, soepaja balandopoeloeh
siki

18

19

ngan teh
c p. 35 7
:

djadi hidji.
35.

p.

25

s.

6 p. 25

is.

20

Sarta maneh koedoe njijeun deui koelamboe koe boeloe Smbe, keur pihimaheun dina loehoer balandongan; nja njijeun koelamboe teh saw61as gebar. 'Pandjangna hidji-hidji ggbar tiloe poeloeh asta, ari roebakna hidji-hidji ge-

21

22

bar opat asta; eta sawglas ggbar koe9 doe saoekoeran. 'Seg koedoe ngantetkeun anoe lima gebar, sabatoer eta, kitoe keneh anoe geuep g6bar, sabatoer eta; ari ggbar noe kagenep tilepkeun 10 ti hareupna himah. 'Djeung koedoe njijeun pangantet lima poeloeh siki dina sisi koelamboe noe hidji, ti toengtoengna, dina paranti ngantet; kitoe keneh pangantet lima poeloeh siki dina sisi koelamboe noe hidji deui, dina paranti 'Toer koedoe njijeun tjantel 11 ngantet. tambaga, lima poeloeh siki seg tjantel teh asoepan koe pangantet teja, nja ngantetkeun himahna, soepaja djadi hi12 dji. 'Ari noe ngaroempaj, saleuwihna koelamboe himah, saparona noe sagebar, anoe leuwih teja, koedoe roendajkeun kana balandongan, sabeulah ti 13 toekang. 'Ari noe saasta ti dijeu djeung saasta ti ditoe, anoe leuwih dina pandjangna koelamboe himah teja, koedoe ngaroempaj ti gigir balandongan, ti dijeu djeung ti ditoe, baris noetoepan. 11 Sarta koedoe njijeun deui " hidji toetoep baris himah, koe koelit domba
;

23

24

djeung batoerna. Kitoe maneh nja koedoe njijeun ka sakabeh papan balandongan. 'Ari eta papan balandongan teh koe maneh koedoe dipStakeun kijeu: doewa poeloeh bebek di sabeulah ti kidoel. 'Sarta koedoe njijeun opat poeloeh soekoe perak keur ti handapeun eta doewa poeloeh papan, doewa soekoe handapeun papan sabebek, baris doewa poepoeroesna kitoe bae doewa soekoe handapeun papan sabebek, baris doewa poepoeroesna. 'Ari ti gigir balandongan noe hidji deui, sabeulah ti kaler, koedoe aja deui doewa poeloeh papan, 'sarta opat poeloeh soekoe perak, doewa soekoe ti handapeun papan sabebek; kitoe bae doewa soekoe handapeun papan sabebek. 'Demi keur sisi toekang; sabeulah balandongan noe ti koelon, maneh koedoe njijeun papan ggnSp bebek. 'Malah koedoe njijeun doewa papan baris doewa djoeroe balandongan ti toekang. 'Ari eta teh koedoe kgmbar
;

handapna; pon kitoe keneh koedoe kgmbar ka-tjongokeun, kana geulang noe kahidji nja kitoe pisan kana doewanana; ari piajaeunana dina doewa
ti
;

25

djoeroe. 'Djadi dalapan bebek, sarta ari soekoena perak g6np welas soekoe, doewa soekoe ti handapeun papan sabe-

26

27

28

29

beunang ngabeureum, kitoe deui


toetoep koe koelit doejoeng,
15

hidji

ti

saloe:

16

17

hoereun noe tadi. a p. 25 5. Djeung deui maneh koedoe njijeun papan kai pilang, baris balandongan; koedoe narangtoeng. 'Pandjangna hidjihidji papan sapoeloeh asta, ari roebakna hidji-hidji papan kadoewa satengah asta. 'Dina papan sabebek-sabebek koedoe aja poepoeroes doewa siki, direntetkeun

30

bek; kitoe bae doewa soekoe ti handapeun papan sabebek. Toer maneh koedoe njijeun toelak kai pilang lima siki baris papan gigir balandongan noe sabeulah, 'djeung lima toelak baris papan gigir balandongan noe sabeulah deui kitoe keneh lima toelak baris papan sisi balandongan ti toekang, sabeulah ti koelon. 'Ari toelak anoe pan6ngah koedoe aja dina tgngah papan, sarta koedoe kgbat ti toengtoeng ka toengtoeng deui. 'Ari eta sakabeh papan koe maneh koedoe disapoet 6mas; djeung koedoe njijeun geulangna, piimaheun toelak, koe 6mas, sarta toelakna koe maneh koedoe disapoet Smas. 'Heug maneh koedoe ngadSgkeun eta balandongan, " niroe atoeranana, noe dipintonkeun ka maneh dina goenoeng.
'

a
31

p.

25

40.

Djeung deui maneh koedoe njijeun " hidji reregan, roepa biroe langit, woengoe, sakglat djeung boeh katji gintiran; boewatan djalma radjin anoe koedoe

100
32

MOESA
G

27.
altar. 'Toer maneh koedoe njijeun rantjatan baris altar, rantjatan kai pilang, sarta koedoe disapoet tambaga. 'Ari rantjatanana koedoe diasoepkeun kana geulang; djadi rantjatan teh koedoe aja dina doewa beulah altar, satijaptijap digotong. 'Ari altar teh masing boengbas, papan anoe koe maneh koe-

didjijeun, direka

eta koe

hang kai
kaitna
33

moemoekarabinan. 'Nja tSrapkeun ka opat tiemas; ari kakoedoe emas, djeung koedoe

ngah

man eh

pilang, disapoet

make opat soekoe perak. 'Seug reregan teh koe maneh terapkeun handapeun
ka
tjantel teja. Djeung koedoe ngasoepkeun dinja, ka djeroeun reregan, eta p6ti
8

pSrtelaan teja. Djadi reregan teh koe-

34

doe misahkemi keur maraneh gnggon soetji djeung Snggon pangsoetji-soetjina. 'Sarta * toeroeb pangrapih teja koe maneh koedoe diteundeun dina pSti
di dj6ro Snggon pangsoetji'Demi medja teja koe maneh koedoe diteundeun di loewareun reregan, sarta adjoeg teja sing pabSneran medja, dina sabeulah balandongan ti kidoel ari medja teundeun dina sabeu-

pgrtelaan,
soetjina.

35

10

lah
36

ti kaler.

Ibr.

10:20. 6

p.

25:31.

11

Djeung deui maneh koedoe njijeun hidji tetebeng baris lawang him ah, roepa biroe langit, woengoe, sakelat djeung boeh katji gintiran, boewatan
Sai'ta baris eta tetebeng njijeun lima tihang kai djeung koedoe disapoet emas ari Ijilang, kakaitna koedoe emas, djeung koe maneh 233'iigQJitakkeun soekoe tambaga lima siki.

doe didjijeun; " sakoemaha noe dipintonkeun ka maneh dina goenoeng, nja kitoe i^isan koedoe didjijeun. p. 26:3o. Djeung deui maneh koedoe njijeun boeroean balandongan. Sabeulah ti kidoel boeroean teh koedoe make dingding boeh katji gintiran; saratoes asta pandjangna dina beulah sahidji. Sarta koedoe make tihang doewa poeloeh, djeung doewa poeloeh soekoena, tambaga; kakait tihangna sarta djeung palangna mah koedoe perak. 'Pon kitoe keneh sabeulah ti kaler, dina palajoena
'

37

ahli njongket.

'

sing aja dingding, saratoes asta pandjangna; ari tihangna doewa poeloeh, djeung doewa poeloeh soekoena, tambaga; kakait tihangna sarta djeung palang12

maneh koedoe

na mah koedoe

perak.' D6mipanggSrStna

PASAL
Djeung
dji

27.

deui

maneh koedoe

njijeun hi-

koe kai pilang; lima asta pandjangna djeung lima asta roebakna, djadi altar teh koedoe pasagi; ari loehoerna tiloe asta. "Sarta didjijeunna koe maneh sing make tatandoekan dina opat djoeroena; ari tatandoekanana koedoe bidjil ti dinja; toer altar teh koe maneh koedoe disapoet tambaga. 'Djeung maneh koedoe njijeun daloengna, baris
altar

mitjeun l6boena; kitoe deui sodokna, djeung pangepret, djeung garpoebna sarta wadahna k61Sr; sakabeh parabotna koe maneh koedoe didjijeun koe tambaga. 'Malr.h altar teh koe maneh koedoe dipangnjijeunkeun wide, gawe djeudjeutan, koe tambaga; djeung dina djeudjeutan teh koedoe njijeun geulang opat siki, dina opat toengtoengna. 'Nja eta wide koe maneh koedoe diajakeun

handapeun

palisir altar, ti

handap djadi
;

djeudjeutan teh koedoe n6pi kana t6-

boeroean, sabeulah ti koelon, dingdingna lima poeloeh asta; tihangna sapoeloeh 13 djeung soekoena sapoeloeh. "Kitoe keneh pangggretna boeroean sabeulah ti wetan, t6beh pangbidjilan panon-poe, 14 lima poeloeh asta. 'Dingdingna dina beulah noe hidji lima welas asta; tihangna tiloe djeung soekoena tiloe. 15 'Kitoe keneh dingding dina beulah noe hidji deui, lima welas asta; tihangna 16 tiloe djeung soekoena tiloe. 'Ari dina lawang boeroean koedoe aja " tetebeng, doewa poeloeh asta, roepa biroe langit, woengoe, sakelat djeung boeh katji gintiran, boewatan ahli njongket; tihangna 17 opat djeung soekoena opat. 'Sakabeh tihang boeroean sakoeriling koedoe make palang perak; kakaitna koedoe perak, 18 ari soekoena tambaga. 'Palajoena boeroean teh saratoes asta, djeung pangggrgtna lima poeloeh lima poeloeh; ari loehoerna dingding teh lima asta, boeh katji gintiran; demi soekoena tambaga. 19 'Sakabeh parabot balandongan, pakeeun kana saroepauing babakti, djeung sakabeh pantjoehna, sarta sakabeh pantjoeh boeroean, koedoe tambaga. ap. 26:3g. 20 Djeung maneh koedoe nitah ka oerang

2
Israil, "

MOESA
10

28.

101

21

sina ka maneh marawa minjak djetoen, anoe setra, beunang noetoe, baris damar teja, pikeim njeungeutan palita salalawasua. 'Di djSro himah tSpangan, di loewareun reregan, anoe hareupeun * pgrtelaAn teja, nja di dinja

11

koedoe dipgtakeunana koeHaroeudjeuiig koe anakna lalaki, [sina ngagSntjlang] ti boerit tgpi ka isoek, di pajoeneun Pangeran. Pikoekoeh langggng, toeroentoemoeroen, di Igbah oerang Israil.
'"

12

a 3 Moesa 24:

2.

b p. 25; 21. c p. 30:

7,

8.

PASAL

28.
13

Djeung deui Haroen, doeloer maneh, titah njampeurkeun ka maneh ti tengah oerang Israil, djeung anak-anakna
panghoeloe, ngabakti nja eta Havoen, Nadab ka kami; djeung Abihoe, Elasar djeung Itamar,
lalaki, soepajadjadi
"

14

ran anak Israil. 'Ngaranna noe ggngp dina intgn noe hidji, ari ngaranna noe ggngp deui dina intSn noe hidji deui, noeroetkeun didjoeroekeunana. 'Gawe toekang batoe, sabijasa njijeun tjap, nja kitoe eta doewa intSn koe maneh koedoe dioekiran sagala ngaran anak Isi'ail; didjijeunna ditjangkokan koe 6mas. 'Ari eta doewa intgn koe maneh tgrapkeun dina taktak epod, djadi int6n pamepelingan, keur pimangpaateun oerang Israil da Haroen koedoe nanggoeng ngaran-ngaranna di pajoeneun Pangeran, dina doewa taktakna, baris ngelingkeun. 'Sarta maneh koedoe njijeun tjangkok 6mas, 'djeung rante 6mas pi;

doewa siki didjijeunna koe maneh koedoe dioeraj, gawe rara; seg eta rante beunang ngarara teh koe maneh koedoe ditSrapkeun kana tjangkok teja.
toewin,
;

anak Haroen.
2

p.

6:22;

ibr. 5

4.

a
15

p.

35:35. 6

Moesa 35:22.

Sarta maneh koedoe njijeun papakean soetji pikeun Haroen, doeloer maneh, baris kamoeljaan djeung baris kaahengan. 'Djeung maneh koedoe mitjatoer ka sakoer djalma noe pint6r hatena, noe koe kami dieusian " koe roh kapintSran, sina njarijeun papakean Haroen, baris njoetjikeun ka dinja, soepaja djadi panghoeloe, ngabakti ka kami. 'Ari papakean, anoe koedoe didjijeun koe eta, nja ijeu: hidji oto, hidji epod, hidji badjoe, hidji djoebah soewat, hidji dastar djeung hidji saboek. Anoe matak koedoe njarijeun papakean soetji

16

17

18

Djeung deui maneh koedoe njijeun hidji oto pangadilan, boewatan djalma radjin, didjijeunna koe maneh sing saboewatan epod keneh; emas, biroe langit, woengoe, sakSlat djeung boeh katji gintiran anoe koedoe didjijeun. 'Koedoe pasagi, sarta ngarangkep; sadjengkal pandjangna djeung sadjengkal roebakna. Sarta koe maneh koedoe ditaretes koe inten tareteskeuneun, " opat djadjar inten; noe sadjadjar jakoet, ratna tjampaka djeung djamroet; nja eta djadjar noe mimiti. 'Ari djadjar noe
'

kadoewa mirah, nilem djeung


19

berlijan.

pikeun Haroen, doeloer maneh, djeung pikeun anakna lalaki, soepaja djadi panghoeloe, ngabakti ka kami. 'Ari noe koe eta koedoe dipake, nja eta 6mas, barang biroe langit, woengoe, sakelat djeung boeh katji. a p. 31: 3. Ari noe koedoe didjijeun epod teja, emas, barang biroe langit, woengoe, sakSlat djeung boeh katji gintiran, " boewatan djalma radjin. Koedoe diajaan doewa taktak bai'is ngantet dina doewa toengtoengna, soepaja dikantetkeun. Sarta ari beubeur, paranti nalikeun, anoe piajaeun dina epod, koedoe
' '

'Ari djadjar

noe katiloe

hijakin, bidoeri

20

21

22

23

sarta sing saboewatan eta ken eh emas, biroe langit, woengoe, sakglat djeung boeh katji gintiran. 'Sarta maneh koedoe njokot intgn angkik doewa siki koedoe dioekiran * sagala ngabidjil
ti

dinja,
;

24

25

djeung koetjoeboeng. 'Ari djadjar noe kaopat krisolit, angkik djeung jaspis. Ditareteskeunana koedoe ditjangkokan koe 6mas. 'Ari eta inten diatoerna koedoe noeroetkeun sagala ngaran anak Israil, doewa w61as, noeroetkeun ngaran-ngaranna, dioekirna sabijasa tjap; hidji-hidji noeroetkeun ngaranna, baris noe doewa w61as kaom. 'Djeung deui maneh dina oto koedoe njijeun rante dioeraj, gawe rara, 6mas pitoewin. 'Malah maneh dina oto koedoe njijeun all gmas doewa siki ari eta doewa ali koe maneh terapkeun kana doewa toengtoeng oto. 'Toeloej eta doewa rara gmas teja koe maneh terapkeun kana doewa ali, anoe dina toengtoeng oto. 'Ari doewa toengtoengna deui noe doewa rara
;

102

MOESA

29.

26

27

28

terapkeun kana doewa tjaugkok teja; seg eta tgrapkeuu kana taktak epod, sabeulah ti hareup. 'Sarta koedoe njijeun deui doewa ali emas, tgrapkeun kana doewa toeugtoeug etc, di sisina, anoe njaughareup kana epod, ti djgro. 'Djeung koedoe njijeun deui doewa ali Smas, tgrapkeun kana doewa taktak epod, ti handap, sabeulah ti hareup, deukeut parantina ngantet, ti loehoereun beubeur epod teja. Geus kitoe oto teh lantaran alina koedoe ditalikeun kana
'

teh koedoe dipake koe tarang Haroen; sarta Haroen koedoe mawa kadora''

kaan barang noe disoetjikeun, noe disaroetjikeun koe oerang Israil, dina sakabeh pangabakti, anoe disoetjikeun koe maranehanana. Ari djamang teh koedoe dipake koe tarang Haroen salalawasna, soepaja maranehanana pikamanaheun
di

pajoeneun Pangeran.
b Djak. 14: 20. c 3

a p. 29: Moesa 10: 17; 4 Moesa 18:

6.
1.

39

Sarta

maneh koedoe ninoen

pidjoe-

ali

29

epod, make tali biroe langit, soepaja aja di loehoereun beubeur epod, djeung soepaja oto teh oelah pisah tina epod. 'Djadi Haroen teh, satijap-tijap asoep

ka gnggon soetji, koedoe mawa ngaran anak Israil dina oto pangadilan, dina
30

hatena, baris ngelingkeun ka pajoeneun Pangeran, salalawasna. Sarta maneh kana oto pangadilan teh koedoe neundeun eta * Oerim djeung Toemim; satijap-tijap Haroen asoep ka pajoeneun Pangeran, eta teh koedoe araja dina hatena; sarta Haroen koedoe mawa hoekoem oerang Israil dina hatena, di pajoeneun Pangeran, salalawasna.
'

baheun boeh katji, djeung koedoe njijeun hidji dastar boeh katji, toer koedoe njijeun hidji saboek, boewatan ahli 40 njongket. 'Djeung anak Haroen lalaki koe maneh koedoe dipangnjijeunkeun deui djoebah, sarta koedoe dipangnjijeunkeun saboek, toer koedoe dipangnjijeunkeun kSrepoes, baris kamoeljaan 41 djeung baris kaahengan. 'Nja eta koe maneh seg pakekeun ka Haroen, doeloer maneh, djeung ka anak-anakna; toer koe maneh koedoe pada diminjakan, " djeung koedoe dikeupeulan, sarta koedoe pada disoetjikeun koe maneh, sina djaradi panghoeloe, ngabakti ka kami. 42 'Malah koe maneh koedoe pada dipangnjijeunkeun tjalana lawon bodas, baris noetoepan orat; pipgrnaheunana ti semet tjangkeng tepi ka pingping. 'Nja eta koedoe dipake koe Haroen djeung koe anakna, satijap-tijap arasoep ka himah tepangan, sarta satijap-tijap nja-

a Wah. 21
31

19, 20. b i

Moesa 27

21

Moesa 33

8.

32

Djeung deui maneh koedoe njijeun badjoena epod teja, woengkoel biroe langit. 'Di tengahna koedoe aja lijang pikeun sirah; ari eta lijang koedoe dipinggiran sakoeriling, gawe tinoen, saperti lijang badjoe kere, soepaja oelah soeh. 'Ari dina kelinna maneh koedoe njijeun dadalimaan, biroe langit, woengoe djeung sakelat, sakoeriling kglinna, sarta make g6nta emas dina sela-selana sakoeriling; 'genta emas djeung dadalimaan, genta gmas djeung dadalimaan; kitoe bae dina kelin badjoe sakoeriling. 'Ari eta teh koe Haroen koedoe dipake eukeur ngabakti, soepaja kadangoe sadana, mangsa Haroen asoep

43

lampeurkeun kana
di djero kasoetjian

33

altar, baris ngabakti soepaja oelah marakadorakaan, seug paeh. Pikoekoeh langgSng pikeun Haroen sarta pikeun toeroenanana pandeurieun Haroen.
;

wa

34

9; 3

Moesa

8: 33.

PASAL

29.

35

Ari

pSrkara, " noe koe maneh koedoe dilampahkeun ka darinja, baris di-

ka Snggon
ran,
36

ka pajoeneun Pangesarta mangsa ka loewar, " sangkan


soetji,
a 3 Moesa 16:2,
13.

oelah JSaeh. Djeung deui


hidji
"

saroetjikeun, soepaja djadi panghoeloe, ngabakti ka kami, nja kijeu: koedoe njokot hidji sapi lalaki sarta ngora, djeung domba lalaki doewa siki, anoe
2

maneh koedoe

njijeun

djamang 8mas pitoewin, sarta


*
'

koedoe dioekir sabijasa njijeun


37

kijeu
ngit,

maneh
38

tjap, nja Soetji bade Pangeran. Seg koe tSrapkeun, make tali biroe lasing aja dina dastarna, pip6rnati

taja tjatjadna; 'kitoe deui roti teu ragiau, djeung sorabi teu ragian, ditjampoer minjak, sarta opak teu ragian,

heunana

hareupna dastar. 'Ari eta

beunang ngoelasan koe minjak didjijeunna koe maneh koe tipoeng tarigoe ISmgs. 'Anoe tadi koe maneh seug wadahan koe hidji boboko, bari toeloej
;

MOESA
16

29.

103

koe maneh bawa ngadeuheus dina boboko, katoet eta sapi djeung doewa domba teja. 'Tidinja Haroen djeung anak-anakua lalaki koe maneh koedoe dideukeutkeun kana lawang himah t6pangan seug koe maneh * koedoe pada dimandian koe tjai. 'Toeloej koedoe njokot papakean teja, pek Haroen koe maneh papakeanan koe djoebah, koe badjoena epod, koe epod djeung koe oto, bari disaboekan koe beubeur epod teja. 'Tidinja dastar teja koe maneh tgrapkeun kana sirahna, sarta * makoeta soetji teja tSrapkeun kana dastarna. minjak lisah, 'Seug koedoe njokot koetjoerkeun kana sirahna; eta Haroen koe maneh koedoe diminjakan. 'Geus kitoe anak-anakna lalaki koe maneh deukeutkeun, pek koe maneh papakeanan koe djoebah teja. 'Sarta koe maneh koedoe pada disaboekan, Haroen djeung anakna lalaki, djeung koedoe dikgrgpoesan, soepaja pada njekel kadjadi pikoekoeh langpanghoeloean geng. Toer Haroen djeung anakna lalaki koe maneh koedoe pada dikeu;

17

18

leungeunna kana hoeloe eta domba. 'Pek domba teh koe maneh peuntjit. Toeloej koedoe njokot ggtihna, kepretkeun ka sakoeriling altar. 'Ari dombana koe maneh potong-potong, noeroetkeun potonganana; seug eusi-beuteungna djeung soekoena koe maneh koembah, geus kitoe teundeun ka potonganana sarta ka hoeloena. 'Pek sadomba kabeh koe maneh doeroek dina altar " koerban doeroekan eta teh, baris ka Pangeran, * aambeuan matak s6dgp; koerban seuneu baris ka Pangeran eta
;

teh.
19

a 3 Moesa

1.

Moesa

21.

''

20

peulan.
c p. 28
:

36.

a 3 Moesa 8. 6 p. 30:19; Ibr. 10:22. d p. 30 23 Djab. 133 2.


:

21

10

11

12

13

ii

ngora teja koe maneh koedoe dideukeutkeun ka hareupeun himah tepangan; prak Haroen djeung anakna lalaki " koedoe naroempangkeun leungeunna kana hoeloe eta sapi. 'Pek sapi teh koe maneh koedoe dipeuntjit di pajoeneun Pangeran, hareupeun lawang himah tgpangan. 'Toeloej koedoe njokot getih sapi teh sawareh, tgrapkeun koe tjoeroek maneh kana tatandoekan altar; ari getihna noe loba mah koe maneh tamplokkeun kana dasar altar. 'Tidinja maneh koedoe njokot sakabeh gadjih anoe ngalipoetan peudjit, djeung lamad anoe dina kalilipa, sarta noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjih anoe dina kaboeboewahan, seug koe maneh doeroek dina altar. 'Demi laoekna sapi, koelitna djeung taina, * koe maneh koedoe didoeroek koe seuneu di loewareun pasanggrahan; koerban dosa eta teh. 3Moesai:4; 8: 14.
Tidinja
sapi
b 3

22

Geus kitoe maneh koedoe njokot domlalaki noe hidji deui; prak Haroen djeung anakna lalaki koedoe naroempangkeun leungeunna kana hoeloe eta domba. 'Pek domba teh koe maneh peuntjit. Toeloej koedoe njokot ggtihna saeutik, tSrapkeun kana gagaber tjeuli Haroen djeung kana gagaber tjeuli anakanakna lalaki, ti katoehoe, kitoe deui ka indoeng leungeunna ti katoehoe sarta ka indoeng soekoena ti katoehoe; seug ggtihna noe loba koe maneh kepretkeun ka sakoeriling altar. 'Tidinja maneh koedoe njokot saeutik ggtih anoe dina altar, djeung saeutik minjak lisah; pek kepretkeun ka Haroen djeung ka papakeanana, kitoe keneh ka anak-anakna lalaki sarta ka papakean anakna; matak soetji diri Haroen djeung papakeanana, kitoe keneh anakna djeung papakean anakna. 'Toeloej maneh koedoe njokot gadjih eta domba, djeung boentoetna, sarta djeung gadjih anoe ngalipoetan peudjitna, kitoe deui lamad kalilipa, sarta noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjih anoe dina kaboeboewahan, reudjeung t6t6pak katoehoe wantoewantoe domba koerban keupeulan eta ba
;

23

24

Moesa

11, 12;

8: 17; Ibr. 13: 11.

25

15

Geus kitoe maneh koedoe njokot domba lalaki noe hidji prak Haroen djeung anakna lalaki koedoe naroempangkeun
;

'Tambahan roti sasiki, djeung sorabi minjakan sasiki, sarta opak sasiki tiboboko anoe teu ragian, anoe di pajoena neuii Pangeran teja. 'Toeloej eta sakabehna koe maneh koedoe diteundeun kana leungeun Haroen sarta kana leungeun anak-anakna lalaki; heug koe maneh asongkeun ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan. 'Geus kitoe koe maneh koedoe ditjokot deui
teh. roti
ti

altar,

leungeunna, bari seug doeroek dina dina loehoer koerban doeroekan

104
teja,

2
baris

MOESA
j

29.

aambeuan matak sSdSp ka

26

27

28

pajoeneun Pangeran; koerban seuneii baris ka Pangeran eta teh.'Tidinjamaneh koedoe njokot * dada domba koerban keupeulan, anoe Haroen teja, heug koe maneh asongkeun ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan; nja eta doeoeman maneh. 'Koedoe kitoe maneh nja njoetjikeun " eta dada koerban asongan sarta eta tStgpak koerban hatoeran, anoe diasongkeun sarta noe dihatoerkeun tina domba koerban keupeulan, ti anoe Haroen sarta ti anoe anakna. 'Nja eta pibogaeun Haroen djeung pibogaeun anakna, djadi pikoekoeh langgSng, ti oerang Israil wantoe-wantoe koerban hatoeran eta teh. Ari koerban hatoeran teja koedoe koe oerang Israil dihatoerkeun tina koerbanna panarima koerbanna hatoea s Moesa 7 3o ran baris ka Pangeran.
; ;
:

mgtakeun hidji sapi ugora lalaki pikoerbaneun dosa, baris ngarapihkeun. Djeung
altar, lantaran dipangnjijeunkeun karajiihan toer koedoe diminjakan, baris disoetjikeun. 'Toedjoeh poe lilana altar teh koe maneh koedoe dipangrapihkeun, bari disoetjikeun. Oeus kitoe altar teh pidjadieun soetji liwat leuwih; saha-saha djalma noe njabak kana altar, tangtoe soetji.
;

maneh koedoe mgrgsihan

37

a 3 Moesa 8
38

3335.

Sarta

maneh

dina altar teja koedoe


kijeu
:

mgtakeun noe
39

"

Anak domba,

40

27. 6 3

Moesa

29. c i

Moesa 18

18.

29

30

Ari papakean soetji anoe Haroen, pibogaeun anakna lalaki pandeurieunana, soepaja diniinjakan bari make eta, sarta dikeupeulan bari make eta. Sahasaha anakna, noe djadi panghoeloe, ngaganti manehanana, noe rek asoep ka himah tepangan, soepaja ngabakti di djero kasoetjian, koedoe " toedjoeh poe lilana nja make eta. a s Moesa 8 33.
'

oemoer sataoen, doewa siki sapoe, salalawasna. 'Anak domba noe hidji koe maneh* koedoe dipgtakeun wantji isoek; ari anak domba noe hidji deui koe maneh koedoe dipetakeun " antara sore djeung boerit. 'Tambahan sapgrpoeloeh epa tipoeng lemes, ditjampoer minjak beunang noetoe, saparapat hin, djeung koerban inoeman anggoer saparapat hin,

41

ka anak domba sahidji. 'Ari anak domba noe hidji deui koe maneh koedoe dip6takeun antara sore djeung boerit; dipetakeunana sakoemaha koerban kadaharan wantji isoek, sarta sakoemaha koerbanna inoeman, baris aambeuan matak sedSp koerban seuneu baris ka Pangeran. 'Nja eta teh koerban doe;

42

31

32

33

Demi domba koerban keupeulan teja koe maneh koedoe ditjokot, bari laoekna seg dikoeloeb dina enggon soetji.' Toeloej eta laoek domba reudjeung roti, anoe dina boboko teja, koedoe dihakan koe Haroen djeung koe anak-anakna lalaki, hareupeun lawang himah tepangan. 'Djadi koe maranehanana koedoe dihakan anoe dipake ngarapihkeun teja, baris maranehanana dikeupeulan sarta disoetjikeun; * teu meunang dihakan koe
deungeun-deungeun,
sabab eta
soetji.

roekan,

lampahkeuneun maraneh teu

petot-petot, toeroen-toemoei'oen, hareupeun lawang himah tepangan, di pajoeneun Pangeran; '^ ka dinja kami rek
43

34

Sarta oepama eta laoek koerban keupeulan atawa eta roti aja sesana tSpi ka isoek, seg sesa teh koe maneh koedoe didoeroek koe seuneu hanteu meunang dihakan, sabab eta soetji. a 3 Moeaa 24 9.
'

b Ibr. 13

10.

35

Ari
kitoe,

maneh ka Haroen djeung ka

anakna lalaki koedoe ngalampahkeun sakoemaha kami tadi miwarang ka maneh; " toedjoeh poe lilana eta koe maneh koedoe pada dikeupeulan.
36

nepangan ka maraneh, ngaudika ka madi dinja. 'Estoe kami rek ngpadi dinja ka oerang Israil, sarta bakal disoetjikeun koe lantaran kamoel44Jaan kami. 'Kami rek njoetjikeun eta himah tgpangan katoet altarna; kitoe deui kami rek njoetjikeun Haroen djeung ka anak-anakna lalaki; soepaja djadi panghoeloe, ngabakti ka kami. 45 'Ari kami " bakal linggih di tgngaheun oerang Israil, djeung kami bakal Al'Sarta eta bakal pada nganja46 lahna. hokeun, jen kami teh estoe Pangeran Allahna, noe ngaloewarkeun maranehanana ti djgro tanah Mesir, kSrsa kami linggih di tSngaheunana ijeu Pangeran Allahna. 4 Moesa 28 3.
raneh

ngan

2
p.
:

Bab.

13:11;
e

Esra

3:3.

p.

12:6.

d
5

25:22.

Moesa 26:11, 12;

Moesa

'Sarta

maneh saban-saban poe koedoe

3; 2 Kor. 6: 16.

MOESA

30.

105

PASAL

30.

Djenng deui maneh koedoe njijeuu hidji altar paragi ngoekoes seuseungitan kai pilaug noe koe maueh koedoe didjijeim.'Pandjangna saiista djeung roebakna saasta; koedoe pasagi; ari loehoerna doewa asta " sing make tatandoekan, bidjil tiua altar. 'Seg koe maneh koedoe disapoet 6mas pitoewin, ti loehoerna djeimg bilikna sakoeriling kitoe
; ;

13

14

keneh tatandoekanana * djeung koe maneh koedoe digUsan Smas sakoeriHng. Toer koe maneh koedoe dipangnjijeunkeun geulang Smas doewa siki, kem- ti handapeun ghsna; tSrapkeun
;
'

15

dina doewa beulahna, dina doewa gigima; nja eta keur piimaheun rantja5

16

digotong koe eta. 'Djemig njijeun rantjatan koe kai pilang, sarta koedoe disapoet 6mas. 'Ari
tan,

baris

maneh koedoe

eta altar koe maneh teundeun " di hareupeun reregan, anoe di 16bah pgti pertelaan, di hareupeun toeroeb pangrapih, anoe dina pgrtelaan, ^ gnggon kami rek ngpangan ka maneh teja. 'Gens kitoe Haroen dina loehoer eta ^ koedoe ngoekoes seuseungitan noe aroem; oenggaloenggal wantji isoek, f waktoe Haroen ngomean lampoe, koedoe ngoekoes. Sarta wantji Haroen njeungeutan palita, ^ antara sore djeung boerit, koedoe ngoekoes deui. Ari ngoekoes teh lampah'

doe pada njanggakeun ka Pangeran pipangboeseun njawana, mangsana dilosoepaja oelah keuna koe balahi, ris, mangsana diloris. 'Kijeu noe koedoe disanggakeun koe oenggal-oenggal djalma noe mandjing lorisan: satfingah sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian sasekel doewa poeloeh gera. * Noe satSngah sekel teh pihatoeraneun Pangeran. Saha-saha djalma noe mandjing lorisan, ti oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, koedoe njanggakeun eta pihatoeraneun Pangeran. 'Ari njanggakeunana pihatoeraneun Pangeran, keur pipangboeseun njawa maraneh teh, " anoe beunghar teu meunang ngaleuwihan, anoe malarat teu meunang ngoerangan ti satgngah sekel. 'Ari eta oewang pangboes ti oerang Israil koe maneh koedoe ditjokot, bari toeloej dibalandjakeun kana hal gawe himah tepangan. Geus kitoe eta teh bakal djadi pangelingan ka pajoeneun Pangeran, keur pimangpaateun oerang Israil, baris panSboes njawa maraneh. a 3 Moesa 27 25. j 2 Bab. 24 6.
;
' : :

c 5

Moesa 10

17.

17
18

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Maneh koedoe njijeun deui hidji paso tambaga, sarta koedoe soekoean tambaga, baris koekoembah; nja eta koe maneh teundeun di antara himah tgpangan reudjeung altar, sarta eusian koe tjai. 'Ari Haroen djeung anak-anakna lalaki koedoe pada ngoembah leungeunna djeung soekoena tina lantaran eta. 'Satijap-tijap rek asoep ka himah tepangan, eta koedoe ngoembah sorangan koe tjai, soepaja oelah paeh; kitoe keneh satijap-tijap rek njampeur-

19

keuneun maraneh ten pStot-pStot


pajoeneun
9

di
20

Pangeran,

toeroen-toemoe-

roen. 'Maraneh dina loehoer eta poma oelah meuleum * seuseungitan sedjen,

10

atawa koerban doeroekan, atawa koerban kadaharan; djeung oelah njitjikeun koerban inoeman dina eta. 'Sataoen sakali Haroen koedoe njijeun karapihan
'

dina tatandoekanana,

make

getih koer-

21

ban dosa paranti ngarapihkeun. Sataoen sakali altar teh koedoe dipangrapihkeun lampahkeuneun maraneh toeroen;

keun kana altar, baris ngabakti, baris ngadoeroek koerban seuneu pikeun ka Pangeran. 'Perloe eta ngaroembah leungeunna djeung soekoena, soepaja oelah paeh. Noe tadi teh pikoekoeh langggng ka maranehanana, ka Haroen djeung ka
anak-intjoena, toeroen-toemoeroen. Ngandika deui Pangeran ka Moesa,
kijeu

toemoeroen. Soetji liwat leuwih eta teh baris ka Pangeran. o p. 27 2. 6 p. 25 11.


-.

22 23

3
:

Moesa 4:18;
2
;

16:18.
/^

d
:

p.
pr

29:42. e Djab.
2

141

Wah.
:

8.
i

p.

27

21.
:

Bab. 13

11.

h
11

Moesa 10

1.

Moesa 16

18.

12

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, pangandikana 'Dimana maneh milang hoeloe oerang Israil, noeroetkeun lorisanana, seg hidji-hidji djalma koekijeu
:

21

pangandikana 'Maneh koedoe njokot wawangian anoe djadi loeloegoe, nja eta moer, anoe asal njaktjlakan koe maneh, lima ratoes sekel; kajoe manis wangi, satengah noe tadi, doewa ratoes lima poeloeh sekel; djaringao wangi, doewa ratoes lima poeloeh sekel, 'djeung
:

106

MOESA

31.

ki amis, lima ratoes sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian kitoe deui minjak dje;

beuan, nja eta koedoe dibasmi, dileungitkeun ti bangsana. a p. 25:21.

25

maneh djijeun minjak lisah soetji, wawangian baoeran, tjara boewatan toekang wawangian pitoen sahin. 'Nja eta koe
;

PASAL
"Vrgandika
2

31.

se

27

28

29

30

31

djadieun minjak lisah soetji. 'Seug koe lantaran eta maneh koedoe ngaminjakan himah tgpangan djeung p6ti pSrtelaftn; 'medja katoet sakabeh parabotna, adjoeg katoet sakabeh parabotna, sarta altar paragi ngoekoes kitoe deui altar koerban doeroekan katoet sakabeh parabotna, reudjeung paso katoet soekoena teja. 'Nja eta koe maneh koedoe disaroetjikenn, sina djaradi soetji liwat leuwih; " saha-saha djalma noe njabak ka darinja, tangtoe soetji. 'Malah Haroen djeung anakna lalaki ge koe maneh koedoe diminjakan, disoetjikeun, sina djadi panghoeloe, ngabakti ka kami. 'Sarta maneh ka oerang Israil koedoe mitjatoer kijeu: Eta teh pidjadieun minjak lisah soetji pikeun kami lampahkeuneun maraneh toeroen'

Pangeran ka Moesa, -L^ kijeu pangandikana 'Masing nganjahokeun, kami teh njaoer Bgsalel anak Oeri, anoe anak Hoer, kaom Joeda, dis6boet ngaranna. 'Sarta koe kami geus
deui
:

dipinoehan Roh Allah, dipaparin kapinteran, kabinangkitan djeung pangabisa, ngarti saroepaning pagawean. 'Baris mikiran karadjinan, * baris digawe koe Smas, koe perak djeung koe tambaga, 'sarta ngoekir intgn tareteskeuneun, djeung ngoekir kai; soepaja njijeun saroepaning pagawean. 'Djeung deui, masing njaho, eta koe kami dibatoeran Aholiab anak Ahisamak, kaom Dan; malah dina hate sakoer djalma noe pinter atina koe kami geus dipaparin kapinteran; mangke njarijeun saniskara noe koe kami ditimbalkeun ka maneh teja. 'Nja eta himah tepangan, djeung p6ti pertelaan, djeung toeroeb pangrapih, anoe ti loehoerna, sarta sakabeh parabot himah; 'djeung medja katoet parabotna, djeung adjoeg 6mas pitoewin, katoet sakabeh parabotna, djeung altar paragi ngoekoes,' djeung altar koerban doeroekan katoet sakabeh parabotna, sarta paso katoet soekoena; 'kitoe deui papakean songket, djeung papakean soetji, pikeun panghoeloe Haroen, djeung papakean anakna lalaki,
baris manghoeloean 'sarta minjak lisah, djeung seuseungitan noe aroem pikeun kasoetjian teja. Koedoe didjijeun koe eta sakoemaha noe koe kami geus
;

32

33

34

35

'Hanteu meunang ditjitjikeun ka sambarang awak manoesa, djeung teu meunang aja noe noeroetan, njijeun baoeran noe sapgrti kitoe soetji eta teh; koe maraneh koedoe diangken soetji. Saha-saha djalma njijeun baoeran tjara kitoe, djeung saha-saha noe nSrapkeun anoe kitoe ka noe sedjen, * nja eta koedoe dibasmi, dileungitkeun ti bangSana. a p. 29:37. b l Moesa 17: 14. Aja deui timbalan Pangeran ka Moesa Maneh koedoe njokot aroem-aroeman, nja eta menjan, onik, rasamala aroem djeung doepa toelen, sing saroewa rej ana. 'Nja eta koe maneh djijeun seutoemoeroen.
;

10

11

36

seungitan baoeran, tjara boewatan toewawangian, dioejahan, masing bgrSsih, nja soetji. 'Seug koe maneh koedoe dirijeus sawareh, sing Igmboet, bari toeloej sawarehna diteundeun di

ditimbalkeun ka maneh.
b 12
1

p. 35:

30; 36:

1.

kang

Badja 7:14.

Nimbalan deui Pangeran ka Moesa,


kijeu

timbalanana: Maneh koedoe mi-

hareupeun

37

himah tSpangan, Snggon kami rek ngpangan ka maneh teja koedoe koe maraneh diangkSn soetji liwat leuwih. 'Ari eta

pgrtelaan, di djero
;

13

tjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok: 'Misti pisan maraneh ngestoekeun sabat kami; karana nja eta noe djadi

seuseungitan, anoe rek didjijeun koe maneh, teu meunang aja noe noeroetan, njijeun baoeran kitoe keur diri mara38

14

koe maraneh diangkSn soetji baris ka Pangeran. 'Saha-saha djalma njijeun tjara kitoe, hajang ngamneh;

koedoe

tanda di antara kami djeung maraneh, toeroen-toemoeroen; soepaja kanjahoan, " jen kami Pangeran njoetjikeun ka maraneh. 'Mana koedoe pada ngestoekeun sabat teh; karana koe maraneh koedoe diangken soetji. Saha-saha noe ngarSmpak, pasti koedoe dipaehan karana oenggal-oenggal djalma noe nga''

MOESA
6

32.

107
:

lampahkeun pagaweau dina


eta djalma
15
'

sabat, nja

16

koedoe dibasmi, dileungitkeun ti tSngah bangsana. Gengp poe lilana koedoe ugalampahkeuu pagawean; ari poe noe katoedjoeh mah poe enreuu, ggde pisan, soetji, kagoeugan Pangeran. Saha-saha noe ngalampahkeun pagawean dina poe sabat, pasti koedoe dipaehan. 'Mana oerang Israil koedoe pada ngestoekeun sabat, koedoe netgpkeun
sabat teh toeroen-toemoeroen, djadi pSrdjangdjian langgeng. 'Nja eta noe djadi tanda di antara kami djeung oerang Israil salalangggngna karana di djero ggnep poe lilana Pangeran ngadamgl langit djeung boemi, ari dina poe noe katoedjoeh Pangeran liren, njgnangkeun andjeun. p. i9:6; s Moe''

keun, kijeu saoerna Isoekan bakal pesta bade ka Pangeran. 'Geus braj isoek pada dangdan, prak ngoerbankeun koerdjeung ngahatoei-keun ban doeroekan, koerban panarima; gek djalma-djalma
''
'"

teh darijoek njatoe-nginoem, geus kitoe ap. 24:i8. narangtoeng soekan-soekan.


b
Lai.

7:40.
e

c
1

p.

20:4.

Djab.

106:19,

20.

d Lai 7:41.
7

Kor. 10:7.

Tidinja Pangeran ngandika ka

Moesa

17

Maneh geura bral toeroen; karana oemat maneh, anoe koe maneh diindit8

ti tanah Mesir teh, 16 bar lampahna. 'Gantjang temSn eta teh njalingkir tina djalan, anoe koe kami ditimbalkeun ka maranehanana; nja njarijeun

keun

sasapian, beunang njitak, pikeun s6s6mbaheunana pek disarembah sarta


hidji
;

sa

20:8,

24;

JOh.

20; 12.

Moesa

15:32.

c JSh. 20: 12.

18

Ana

parantos Pangeran ngandika ka


9

dikoerbanan, bari ngaromong kijeu Eh Israil! nja ijeu batara maneh, anoe nginditkeun maneh ti tanah Mesir teh.
:

Moesa di goenoeng Sinai, andjeunuaka Moesa maparin " doewa papan pertelaan, papan batoe, ditoelisan koe panangan Allah. a p. 32:15, le; 5 Moesa 5:22;
2 Kor. 3:3.

'Nimbalan deui Pangeran ka Moesa:

Kami geus ningali eta bangsa, sat6menna " bangsa noe heuras beuheung
10

PASAL

eta teh. 'Ari ajeuna, kami teh ingkeun bae, soepaja kami sing banget nja bgndoe ka darinja; koe kami dek dileboer;
* toeloej maneh koe kami dek didamSl bangsa g6de. 'Pok Moesa'' noenoehoen ka pajoeneun Pangeran AUahna, kijeu panoehoenna Pinaoneun, Pangeran andjeun sakitoe sanget nja bSndoe ka oemat andjeun, anoe koe andjeun dikaloewarkeun ti tanah Mesir, nganggo kakoewatan noe agoeng sareng panangaii noe kawasa? 'Pinaoneun oerang PangMesir ngaromong, kijeu pokna diboedalkeunana koe andjeunna kSrsa njilakakeun, dipaehkeun di pigoenoengan, dikersakeun dieuweuhkeun tina tonggong boemi 1 Moegi geura sirna tina kasanggtan bgndoe andjeun, sarSng moegi geura handjakal aja manah njilakakeun ka oemat andjeun! 'Moegi masing emoet ka Ibrahim, ka Ishak sareng ka Israil, abdi-abdi andjeun! " Mapan andjeun dongkap ka soempah ka darinja, njebat salira andjeun; ari pangandika andjeun ka darinja kijeu: Kami rek ngadjengkarkeun toeroenan maraneh, tjara bentang di langit sarta sakabeh tanah ijeu, anoe koe kami'geus dilahirkeun, koe kami rek dipaparinkeun ka toeroenan maraneh, masingna
: !

32.
11

Ari

djalma-djalma geus pada t6rangeun, jen Moesa teh " lila loengsoerna ti goenoeng, toeloej djalma-djalma karoempoel ka Haroen, sarta aroendjoekan kijeu ka andjeunna: ^ Mangga, koering geura pangdamelkeun batara, baris angkat ti heulaeun koering; karana moenggoeh eta Moesa, djalma noe nginditkeun koering ti tanahMesir teja, doeka kataradjang naon. 'Saoer Haroen ka darinja Geura pada ngabStotan anting-anting emas, anoe dina tjeuli pamadjikan-pamadjikan sarta anak maraneh lalaki-awewe, toeloej bawa ka kami. 'Pek eta sakabeh djalma-djalma ngabStotan anting-anting emas, anoe dina tjeuli maranehanana, bari seug disanggakeun ka Haroen. 'Top koe Haroen ditjandak ti leungeunna, toeloej diroepakeun, nganggo peso pangot; ditjitak, " didamgl hidji sasapian. Pok ngaromong: Eh Israil! nja ijeu batara maneh, noe nginditkeun maneh ti tanah M6sir teh. 'Barang Haroen ningali
:

12

"*

13

kitoe,

toeloej

ngadamSl

hidji altar di

hareupeunana, sarta Haroen ngoewar-

108

2
f

MOESA
!6
j

32.

kamilik salalangggngna. 'Ladjgng Pangeran handjakaleun koe hal katjilakaan, anoe diandikakeun bakal dida-

m61 ka oematna
6 4
e 1
:

teja. a Lai. 7 Moesa 14 12. c 5 Moesa 9 25. d 4 Moesa 14 Moesa 22:16. / Djab. 106:23.
:

si.
13.

15

Moesa malik, seug loengsoer pauanganana njandak " ti goenoeng, noe doewa pajDan pgrtelaan teja; eta papan ditoelisan ti doewa beulahna, ti
Tidinja
dijeu

27

soeh ka darinja; 'toeloej Moesa ngadgg dina lawang pasanggrahan, bari ngalahir: Saha-saha djalma kagoengan Pangeran, hijap ka kami! Seug sakabeh oerang Lewi ngarijoeng ka Moesa. 'Lahiranana ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Oenggal-oenggal djalma geura njorenpgdangna; koedoe aloedar-idgr di pasanggrahan, oentang-anting ti lawang ka lawang deui; pek mareuntjit doeloer ka pada doeloer, batoer ka pada batoer, tatangga ka pada tatangga. 'Prak oerang Lewi padangalampahkeun salahiran Moesa; poe harita djalma-djalma teh kira-kira tiloe reboe anoe roeboeh. 'Djeung deui dawoehan Moesa: Maraneh poe ijeu sing pinoeh keupeulna bade ka Pangeran; sagnjana oenggal-oenggal djalma koedoe pek bae ka anakna lalaki djeung ka doeloerna lalaki, soepaja poe ijeu andjeun-

J I

16

djeung

eta papan

ditoe ditoelisanana. 'Ari dadamglan Allah; * toelisna


ti
|

17

18

19

20

toelis Allah, dioekir dina papan. " Josoea ngadenge sora eta djalma-djalma, keur soesoerakan; pok oendjoekan ka Moesa Noen, di pasanggrahan aja sorapSrang. 'Demi lahir Moesa: Lain sora njeloek oenggoel, lain sora njSloek eleh; kami mah ngadenge sora patembal-tembal. 'Gens kitoe, barang gens deukeut ka pasanggrahan, sarta ningali eta sasapian reudjeung noe ngaseug Moesa djadi bendoe, bloek riggl, ngabeubeutkeun noe doewa papan teja ti pananganana, dipeupeuskeun di handapeun goenoeng. 'Pek njandak eta sasapian, beunang dj aim a-dj alma njarijeun, seug didoeroek koe seuneu, toeloej digiling, datang ka boeboek, " bari sakahan diawoerkeun kana tjai, sina diario p. 3i is. noem koe oerang Israil.

ge

28

"Ngeng

29

''

30

na maparin bgrkah ka maraneh. Dgmi geus kitoe, isoekna Moesa ngalahir ka djalma-djalma teh: Maraneh

migawe dosa, nja dosa ggde pisan; dgmi ajeuna kami dek oenggah deui ka Pangeran, malah-mandar kami djadi
31

6 p. 24: 12. c p. 24: 13. d i sa 9:21; 2 Badja 23:12.

Moesa 12:3.

e 5

Moe-

21

Tidinja

Moesa ngalahir ka Haroen:


32

22

23

djalma-djalma milampah naon ka akang, anoe matak akang ka dinja ngadatangkeun dosa sakitoe gede? 'Pihatoer Haroen: Moegi djoeragan oelah sanggt nja bgndoe; andjeun langkoeng oeninga ka ijeu djalma-djalma, jen di noe goreng. 'Asalna pada ngomong ka akang kijeu Koering geura pangdamglkeun batara, baris angkat ti heulaeun koering; karana eta Moesa, djalma noe nginditkeun koering ti tanah M6sir teja, doeka kataradjang naon.

Naha

ijeu

lantaran njijeun karapihan tina sabab dosa maraneh. 'Bral Moesa ngadeuheus deui ka Pangeran. Pok oendjoekan kijeu: Noen, eta djalma-djalma milampah dosa, nja dosa gSde pisan; Igrgs njarijeun aallahan gmas pikeun sesgmbaheunana. 'Doepi ajeuna, moegi-moegi dosana dihampoera bae; saoepamihanteu mah, " soemangga diri koering pakitab, anoe kenging an'Ari timbalan Pangeran ka Moesa: ' Saha-saha noe boga dosa ka kami, nja eta noe koe kami dipareuman tina kitab kami. 'Dgmi ajeuna

reuman
33

tina

djeun njgrat.

34

maneh leumpang, anteurkeun eta djalmadjalma ka gnggon, noe koe kami dilahirkeun ka maneh teja. Masing njaho, Malaikat kami pileumpangeun ti heulaeun maneh parandene samangsa kami ngalajad, tangtoe kami njiksa ka da<
;

24

25

akang ngadjawab ka maranehanana: Saha-saha noe boga 6mas, koebargtot, toeloej bikeun ka kami. doe Heug koe akang dialoengkeun kana seuneu; ana ka loewar nja eta sasapian. Ari koe Moesa katingali eta djalmadjalma pada tjoetjoel; wantoe koe Haroen geus ditjoetjoelan, wani beunang ditjotjoh-tjotjoh koe noe dek ngamoe'Seg

rinja tina hal dosana.


6 Djab. 69
(Z
:

a
:

Koem

3.

29; Pil. 4:3; Wall. 3

5. c

J6h. 18:4.

p.

23

20.

35

Kitoe
njarijeun

Pangeran

ngadatangkeunana

balahi ka

eta djalma-djalma, sapedah sasapian, anoe didamgl koe

Haroen

teja.

MOESA
10

33.

109

PASAL
-i

33.

rridinja Pangeran ngandika ka

Moesa

Maneh geura leumpang, indit ti dijeu, nja maneh djeung djalma-djalma uoe koe maneh diinditkeun ti tanah MSsir; koedoe toeloej ka tanah, " noe koe kami
didjangdjikemi ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb, kalawan soempah, bari ngalahir kijeu teja: Eta koe kami rek dipaparinkeun ka toeroenan maneh. 'Ari kami rek miwarang * hidji malaikat saheulaenn maneh, sarta rek nga-

11

toeng dina lawang himah; ladjgng andjeunna sasaoeran reudjeung Moesa. 'Ari koe sakabeh djalma katendjo, tihang mega teh keur nangtoeng dina lawang himah, neut sakabeh djalma haroedang, br6k saroedjoed, hidji-hidji dina lawang himahna. 'Ari ngandikana Pangeran ka

Moesa

papajoen-pajoen,

sakoemaha
;

djalma sasaoeran ka batoerna geus kitoe Moesa moelih ka pasanggrahan; dgmi gandek Moesa, nja eta Josoea poetra Noen, djalma boedjang teja, hanteu ingkah ti djgro himah. a p. 27 21.
:

djongklokkeun oerang Kanaan, oerang Emor, oerang Het, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang JSboes, '[soepaja maraneh asoep] kana tanah, anoe labarleber tji-soesoe djeung madoe teja. Karana diri kami moal angkat deui di tgngah maneh karana maneh teh bangsa noe heuras beuheung; bisi maneh koe kami dil6boer di djalan. Barang djalma-djalma geus ugadenge eta pangandika noe sakitoe bangetna, seg pada prihatin, sarta taja pisan noe make
; ""
'

b 4

Moesa 12

8.

12

Tidinja Moesa oendjoekan ka Pangeran: Noen, ari timbalan andjeun tadi ka koering: Eta djalma-djalma koe maneh inditkeun nanging andjeun ka koering hanteu maparin njaho anoe koe andjeun dipiwarang njarengan ka koering; padahal andjeun tadina nimbalan kijeu: Kami leuwih oeninga dina nga;

ran maneh, samalah maneh anoe mang13

pgrhijasanana. 'Wantoe Pangeran geus nimbalan ka Moesa Maneh geura mitjatoer kijeu ka oerang Israil Maraneh teh bangsa noe heuras beuheung; oepama kami angkat di tfingah maneh sakeudeung ge, maneh tangtoe koe kami dieuweuhkeun. Mana ajeuna maneh geura laanan pgrhijasan ti awak maneh, mangke kami nangenan anoe koe kami rek dilampahkeun ka maneh. 'Heug oerang Israil pada ngadoedoetan perhijasanana, ti sgmgt goenoeng Horeb. a i Moesa 12 7;
:

gih sih-koernija dina sotja kami. 'Doepi ajeuna, madak jaktos mah koering mendak sih-koernija dina sotja andjeun, moegi-moegi koering dipaparin njaho kana djalan andjeun, sangkan koering nganjahokeun ka andjeun, soepaja tetela koering teh jaktos mendak sih-koernija

dina sotja andjeun; sareng moegi kamanah, jen ijeu bangsa teh oemat an14

15

'Ari timbalanana " Pameunteu kami bakal njarengan angkat, sarta maneh koe kami rek dipaparin reureuh. PioendjoeknakaPangeran:Madakpameun-

djeun.

'

50
7

24.

6 p. 32

34. c p. 32

9,

10

Moesa 4

24.

Tidinja

Moesa njandak himah, seug

16

dipasangkeun pikeun andjeunna di loewareun pasanggrahan, djaoeh ti pasanggrahan; sarta koe andjeunna diseboetkeun " Himah tgpangan. Geus kitoe, saha-saha djalma noe hajang marek ka Pangeran, bral ka loewar ka himah tgpangan, noe di loewareun pasanggrahan.
8

teu andjeun hanteu njarengan angkat mah, koering sadaja moegi oelah diinditkeunti dijeu. 'Karantentina lantaran naon pikatawiseun, jen diri koering sareng oemat andjeun mgndak sih-koernija dina sotja andjeun? lain lantaran andjeun angkat njarengan koering sadaja, * noe mawi koering sarSng oemat andjeun dioentjoelkeun ti sakabeh bangsa noe
di

17

'Geus kitoe, satijap-tijap Moesa ka loewar ka himah teja, neut sakabeh djalma haroedang, seg pada nangtoeng dina la-

wang sahimah-sahimahna,
9

sarta pada melong ka Moesa, dongkap ka geus ISb6t kana himah. 'Demi geus kitoe, satijap-tijap Moesa geus lebSt kana himah,

18

seug tihang

mega

teja toeroen,

nang-

satonggong boemi ? 'Ari timbalan Pangeran ka Moesa: Malah ijeu perkara oge, anoe ditjatoerkeun koe maneh, koe kami rek dilampahkeun karana maneh noe manggih sih-koernija dina sotja kami, sarta kami leuwih oeninga dina ngaran maneh. Djab. 44 4. 6 5 Moesa 4 68. Oendjoekan deui Moesa: Koering moegi-moegi nendjo kamoeljaan an;
: :

110
igdjeim!

MOESA

34.

20

21

22

23

'D6mi timbalanana: Kami rek ngaliwatkeun sakabeh kahadean kami ka hareui3eun maneh, sarta " rek njeboetkeun djenengau Pangeran di hareupeun maneh; * ari kami bakal mikoernija ka noe dipikoernija koe kami, sarta kami bakal miw6las ka noe dipiwglas koe kami. 'Timbalanana deui: Maneh hanteu kongang nendjo pameunkarana moal aja manoesa teu kami; nendjo ka kami, seug toeloej hiroep. 'Nimbalan deui Pangeran Masingnjaho, aja hidji gnggon di kami, di dinja maneh koedoe nangtoeng dina loehoer goenoeng karang. 'Geus kitoe, samangsa kamoeljaan kami ngaliwat, maneh koe di djero djoekami rek diteundeun rang goenoeng karang, sarta noengkoepkami ka maneh, tejH keun panangan ka kami geus ngaliwat. 'Ana kami geus ngalaan panangan kami, maneh pinendjoeun poengkoer kami; demi pameunteu kami mah hamo aja noe nendjo.
''

ran, Pangeran, Allah noe sipat w6las, nja sipat koernija, sipat sabar, toer gede kaasihan djeung kajaktian; 'noe ' nStgpkeun kaasihan ka djalma reboe-reboe, noe ngahampoera kadorakaan djeung kamasijatan sarta dosa; tatapi moal hanteu njiksa, sategesna manggihkeun kasalahan bapa-bapa dina anak-anakna djeung dina intjoe-intjoena, kana toeroenan katiloe djeung kaopat. a p. 33 19
''
''
:

Moesa 14:18. b N6h. 9:17; Djab. 103:8; Joel


c
p.
:

2:13.
e

20:6.
8.

d Djab. 130:4; Mika 7:18.

Djab. 99

8
9

'^

p.
1

34

5.

b
:

Eoem
11.

15.

Tim.

16.

10

Radja 19

PASAL
-I

Ngageuwat Moesa njoeoeh kana taneuh, soedjoed. 'Pok oendjoekan kijeu: Noen Goesti! madak jaktos koeriug mendak sih-koernija dina sotja Goesti, moegi-moegi Goesti kSrsa njarengan angkat di tengah koering sadaja. Lergs pisan, eta teh bangsa noe heuras beuheung, nanging moegi-moegi ngahampoera kana kalelepatan sareng kana dosa koering sadaja, toer koering sadaja moegi dianggo kagoengan. 'Ari timbalanana: Masing nganjahokeun, kami ngadamSl perdjangdjian; di hareupeun
sabangsa maneh kami sgdja ngadamel moedjidjat-moedjidjat, sakoemaha noe tatjan didjadikeun di saboemi kabeh sarta di sakabeh bangsa-bangsa ari ijeu sabangsa kabeh, anoe koe maneh diajaan di tengahna, " bakal nendjo dadamelan
;

34.

nnidinja Pangeran nimbalan

Maneh gem-a
tjara

njijeun

ka Moesa doewa papan

noe ti heula; geus kitoe kami dina eta papan rek noeliskeun sakoer pangandika, noe aja dina papan noe ti heula, " noe koe maneh dipeupeuskeun teja. 'Djeung koedoe sadija
batoe,
isoek-isoek. Ari isoek-isoek

maneh

koe-

11

doe oenggah ka goenoeng Sinai, margk ka kami di dinja dina poentjak goenoeng. 'Poma oelah aja noe ngiloe
* sarta oelah pisan aja djalma sagoenoeng kabeh malah 6mbe-domba reudjeung sapi oelah diangon ka p6ISbah eta goenoeng. 'Prak Moesa ngadamel doewa papan batoe, tjara noe

oenggah,

di

12

heula teja. Ari geus braj isoek Moesa dangdan, toeloej naek ka goenoeng Sinai, sakoemaha timbalan Pangeran ka andjeunna teja; ari eta doewa papan batoe ditjandak koe panangan ana.
ti

13

a
5

p. 32; 19. 6 p.

19: 12, 13.

14

Tidinja Pangeran loengsoer nitih mengadgg di dinja deukeut Moesa, bari nj6batkeun padjengngan Pangeran. 'Ladjeng Pangeran ngaliwat ka hareupeunana, bari njgbat kijeu: * Pangega, seug

15

Pangeran, karana noe koe kami bakal didamel ka maneh nja matak sijeun. 'Maneh koedoe ngestoekeun anoe koe kami rek dipiwarang ka maneh poe ajeuna. Masing njaho, kami rek ngadjongklokkeun ti hareupeun maneh eta oerang Emor, oerang Kanaan, oerang Het, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jeboes teja. 'Mangka hade-hade, * poma oelah njijeun perdjangdjian ka priboemi eta tanah, anoe koe maneh mgngke diasoepan; bisi eta priboemi minangka ridjet di t6ngah maneh. 'Sabalikna, " altar-altarna koe maraneh koedoe dibongkar, tihangna brahala koedoe peupeuskeun, djeung Aserana koe maraneh koedoe dibasmi. 'Karana maneh teu meunang njgmbah ka aallahan bangsa sedjen; karana Pangeran, noe djengnganana anoe Leuwih Goemati, " nja djadi Allah anoe leuwih goemati. 'Poma maneh oelah njijeun pSrdjangdjian ka
''

MOESA

34.

m
*

pi'iboemi tanah teh eta meureun djarinah, noeroet ka aallabanana, djeung ngoerban ka aallahanaua, f sarta aja noe ngondang ka maneh, seg maneh
;

seuman;

sarta koerban pesta paska


a
p.

oelah dipeutingkeun tSpi ka isoek.


23: 18. 6 p. 12:
10.

26

16

17

ngahakan koerbanna; 'djeung maneh njokot anakna ^ keur pipamadjikaneun anak maneh, seg eta anakna djarinah, noeroet ka aallabanana, ari anak maneb kabawa djinab, noeroet ka aallabanana. oelah njijeun aallaban sipat 'Maneb
''
'

27

tjitak. a Djab. 103 7. 6 p. 23 32. c 23 24. d 5 Moesa 7:5. p. 20 5. f 4 Moesa 25 1, 2. q 5 Moesa 7 3. A 3 Moesa 17; 7; 4 Moesa 14: 33.
:

V
18

p.

20

23.

Maneb koedoe n6t6pkeun


teu ragian
;

pesta roti toedjoeb poe lilana koedoe


"

28

ngahakan

roti teu ragian,

sakoemaba
''

timbalan kami ka maneh teja; koedoe dina mangsana, boelan Abib karana nja dina boelan Abib maneh ka loewar ti
;

M6sir.
19

p.

12

1520. 6

p.

23

15.

Loeloegoena tjikal taneuh maneh " koe maneh koedoe didatangkeun ka gSdong Pangeran, Allah maneh. * Maneb oelah ngoeloeb anak Smbe koe tji-soesoe indoengna. a S Moesa 26 2. 6 p. 23 19. Nimbalan deui Pangeran ka Moesa: Toeliskeun koe maneh sagala pangandika noe bijeu; karana kami ngadamgl p6rdjangdjian ka maneh djeung ka Israil teh noeroetkeunoeninapangandika noe bijeu. Ari ajana Moesa di dinja sasar6ngan Pangeran teh " opat poeloeb poe opat poeloeb peuting lilana; teu ngadahar roti teu ngaleueut tjai. Ari sadajana pangandika pSrdjangdjian, nja eta noe sapoeloeh timbalan teja, koe andjeunna diseratkeun dina doewa papan teja.
: ;

Sakoer-sakoer anoe
"

moeka pianakan,
29

p.

24: 18.

nja eta anoe kami; kitoe keneb sam-

20

barang ingon-ingon maneh, sakoer noe lalaki sarta tjikal, bob sapi, boh embedomba. 'Dgmi * tjikal kalde mah koe maneh koedoe diteboes koe domba; sarta oepama teu diteboes, koedoe koe maneb ditgkoek. Sakabeh tjikal di lebah anak maneh lalaki, koedoe koe maneh diteboes. " Sarta ngadeubeus teh ka pajoeneun kami oelah lengob. o p. 13 2.
:

Geus kitoe, mangsa Moesa loengsoer ti goenoeng Sinai, eta noe doewa papan pertelaan teh koe panangan Moesa ditjandak loengsoer ti goenoeng; ari Moesa teu oeningaeun, jen koelit pameunteuna montjorong, asal sasaoeran djeung andjeunna. 'Ana Haroen djeung sakabeh oerang Israil narendjo ka Moesa, doemadakan, koelit pameunteuna montjorong, noe matak sarijeuneun ngadeuheusan ka andjeunna. 'Toeloej koe Moesa disalaoer; seug pada malik, Haroen djeung sakabeh gegeden pakoempoelan, ngadareuheusan; tidinja Moesa ngalahir ka darinja. 'Sanggeusna kitoe sakabeh oerang Israil ngadareuheusan, seug koe andjeunna didawoehan sadajana noe koe Pangeran diandikakeun ka andjeunna di goenoeng Sinai teja. "Ari geus parantos Moesa ngalahir ka darinja, " seug pameunteuna nganggo ditjindoeng.

30

613;
21

13. c p.

23:15.

31

Koedoe baranggawe genep poe


ari dina
;

lilana,

22

poe noe katoedjoeh koedoe eureun masih keur oesoem njamboet atawa keur oesoem diboewat koedoe eureun. Djeung maneh koedoe milampah " pesta minggoe, nja eta pesta tjikal diboewat tarigoe, * kitoe keneb pesta ngala boeboewahan, dina tgpoeng taoen.
a 5 Moesa 16
:

32

33

9.

h p. 23

16.

23

Tiloe kali

"

di

djgro sataoen sakoer


34

djalma lalaki di maneb koedoe pada ngadeubeus ka pajoeneun Goesti Pa24

'D6mi satijap-tijap Moesa lebet ka pajoeneun Pangeran, s6dja oendjoekan ka


andjeunna, tjindoeng teh dilaan, dong-

ngeran, Allah

Israil.

'Dimanakami geus

ngadjongklokkeun bangsa-bangsa teja ti hareupeun maneh, sarta ngalggakeun wat6s maneh, moal aja djalma noe mikargp ka lahan maneb, keur mangsa maneb di djalan ngadeubeus ka pajoeneun Pangeran, Allah maneh, tiloe kali sataoen.
25

35

p.

23

17.

Maneh " oelah ngoerbankeun gStib koerban kami kalawan beunang ngaha-

kap ka ka loewar. Ana geus ka loewar, seug ngalabirkeun ka oerang Israil sakoer anoe geus ditimbalkeun ka andjeunna. 'Katendjo koe oerang Israil pameunteu Moesa, jen koelit pameunteu Moesa montjorong; toeloej koe Moesa tjindoeng teh diterapkeun deui ka pameunteuna, dongkap ka Igbet d6ui, sSdja oendjoekan ka andjeunna. a 2 Kor. 3 1, 13.

112

MOESA
18

35.

PASAL

35.

djeung soekoena, kitoe deui tetebeng

rridinja Moesa ngoempoelkeun sapaJ-koempoelan oerang Israil, seug dilahiran kijeu: Ijeu teh pangandika, noe koe Paiigeran dipiwarang dilampahkeun. 'Gengppoe lilana koedoe ngalampahkeun pagawean, " ari poe noe katoedjoeh koe maraneh koedoe diangken

19

lawang boeroean; 'pantjoeh balandongan djeung pantjoeh boeroean, sarta djeung tambangna; 'papakean songket,
paranti ngabakti di djero kasoetjian, pa-

pakean

soetji

pikeun panghoeloe Haroen,

kitoe deui papakean


20
21

anakna

lalaki, baris

poe eureun, gede pisan, kagoengan Pangeran. Oenggal-oenggal djalma noe ngalampahkeun pagawean dina poe sabat, koedoe dipaehan. Maraneh oelah miroen seuneu dina poe sabat dina sakabeh enggon maraneh tjitjing.
soetji,
'

''

a
4

p.

20; 8; 31:14. 6

p.

16:23.
22

Ngalahir deui Moesa ka sapakoempoelan oerang Israil, kijeu lahiranana: Ijeu teh pangandika, noe koe Pangeran 5 ditimbalkeun, kijeu pangandikana: 'Koedoe pada njokot ti anoe maraneh " pihatoeraneun Pangeran; saha-saha noe soeka hate koedoe njanggakeun eta pihatoeraneun Pangeran: 6mas, perak 6 djeung tambaga; 'barang biroe langit, woengoe, sakelat, boeh katji djeung boe7 loe 6mbe; 'koelit domba beunang ngabeureum, koeht doejoeng djeung kai spilang; 'minjak pikeun damar, wawangian pikeun minjak lisah sarta pikeun 9 seuseungitan noe aroem; 'inten angkik djeung inten sedjen tareteskeuneun, ba10 ris epod djeung baris oto. 'Djeung deui * saha-saha noe pinter hatena di maraneh, koedoe daratang, njarijeun eta saniskara noe koe Pangeran dipiwabalandongan, himahna 11 rang; 'nja eta djeung toetoepna, tjantelna, djeung papanna, toelakna, tihangna djeung soelakoena; 'p6ti djeung rantjatanana, toeroeb pangrapih djeung reregan tetebeng; 13 'medja djeung rantjatanana, katoet sakabeh parabotna, kitoe deui roti tingaiilieun; 'adjoeg paragi damar, katoet parabotna djeung palitana, kitoe deui mils njak pikeun damar; 'altar paragi ngoekoes, djeung rantjatanana, sarta minjak lisah, djeung seuseungitan noe aroem; kitoe deui tetebeng lawang, baris laaltar koerban doe16 wang balandongan roekan, djeung wide tambaga noe piterapeun ka dinja, rantjatanana djeung sakabeh parabotna; paso djeung soe'dingding boeroean, tihangna 17 koena;
"^

23

24

25

26

27

28

29

manghoeioean. p. 25: 2. 6 p. 28: 3. c p. 25: 9. Tidinja sapakoempoelan oerang Israil boebar ti pajoeneun Moesa. 'Geus kitoe moeroeboel, " saha-saha djalma noe kabawakeun koe hate soi'angan, djeung saha-saha noe soeka pikirna, pada njanggakeun pihatoeraneun Pangeran, baris pagawean himah tepangan, djeung baris sakabeh hal ngabakti, sarta baris papakean soetji. 'Anoe daratang awewelalaki, sakoer noe soeka hate; pada njanggakeun gesper, anting, ali djeung kongkorong, saroepaning parabot emas nja eta sakoer djalma noe nijat ngabaktikeun emas ka Pangeran. 'Djeung saha-saha djalma, noe aja di dirina barang biroe langit, woengoe, sakglat, boeh katji, boeloe embe, koelit domba beunang ngabeureum atawa koelit doejoeng, seg disanggakeun. 'Saha-saha noe nijatngahatoerkeunpihatoeraneun,perak atawa tambaga, pada njanggakeun eta pihatoeraneun Pangeran; djeung sahasaha noe aja di dirina kai pilang baris sakabeh pagawean ngabakti, seg disanggakeun. 'Ari sakoer awewe noe pintgr hatena, leungeunna pek ngareujeuk, toeloej njanggakeun beunangna ngeujeuk, biroe langit, woengoe, sakfilat djeung boeh katji. 'Sarta sakoer awewe noe kabawakeun koe hate sorangan, reudjeung palinter, pek ngareujeuk boeloe embe. 'Ari para gegSden pada njanggakeun intgn angkik djeung intgn sedjen tareteskeuneun, baris epod djeung baris oto 'kitoe deui wawangian djeung minjak, pikeun damar djeung pikeun minjak lisah, sarta baris seuseungitan noe aroem. 'Oerang Israil pada njanggakeun ka Pangeran pangabakti ba;

'

waning soeka; oenggal-oenggal lalaki djeung awewe, anoe soeka hatena njanggakeun baris sakabeh pagawean, anoe koe Pangeran dipiwarang didjijeun, koe
30

rail

lantaran Moesa. a 2 Kor. 9 7. Tidinja Moesa ngalahir ka oerang IsMasing pada nganjahokeun, Pange:

MOESA
6

36.

11

31

32

33

34

35

ran gens njaoer Bgsalel anak Oeri, anoe anak Hoer, kaom Joeda, disgbat ngaranna. 'Ari eta teh koe Pangeran geus dipinoehan Eoh Allah; dipaparin kapintSran, kabinangkitan djeung pangabisa, ngarti saroepaniug pagawean. 'Nja eta baris mikiran karadjinan, baris digawe koe gnias, koe perak djeung koe tambaga, 'sarta ngoekir intgn tareteskeuneun, djeung ngoekir kai, soepaja njijeun saroepaning pagawean karadjinan. 'Malah dina hatena dipaparin bisaeun ngawoeroek. Sarta dibatoeran Aholiab poetra Ahisamak, kaom Dan. 'Doewanana koe andjeunna geus dipinoehan koe kapinteran hate, baris njijeun saroepaning pagawean toekang-toekang djeung djalma radjin sarta ahli njongket, metakeun biroe langit, woengoe, sakelat djeung boeh katji, soemawon gawe toekang ninoen; mangke njarijeun saroepaning pagawean djeung mikiran
karadjinan.

kana padamglan, anoe koe Pangeran dipiwarang didjijeun. 'Toeloej Moesa ngadawoeh, seug ngalidgrkeun parentah di djgro pasanggrahan, kijeu parentahna: Awewe-lalaki montong njijeun deui bahan keur pihatoeraneun kasoetjian. Djadi djalma-djalma teh dieureunkeun njanggakeunana. 'Karanabahanna geus tjoekoep baris saniskara pagawean, anoe koedoe dilampahkeun, malah leuwih. Toeloej sakabeh djalma noe pintSr hatena di noe njarijeun pagawean teh, prak pada njijeun " eta balandongan, koelamboe sapoeloeh gSbar; noe didjijeun boeh katji gintiran, biroe langit, woengoe djeung sakglat, direka moemoekarabinan boewatan djalma radjin. 'Pandjangna hidji-hidji gebar dalapan
;

likoer asta, ari roebakna hidji-hidji ggbar opat asta; eta sakabeh gSbar teh
10

PASAL

36.
11

rpidinja Besalel arek prak digawe, ba-

J-reng Aholiab djeung sakabeh djalma

noe pinter hatena, noe koe Pangeran


geus dipaparin kapinteran djeung kabinangkitan, soepaja bisa njijeun saroe-

paning pagawean kasoetjian paranti ngabakti, noeroetkeun sapiwarangan Pa2

12

ngeran. 'Toeloej Moesa njaoer B&salel djeung Aholiab, djeung sakoer djalma noe pintgr hatena, noe koe Pangeran geus dipaparin kapinteran dina hatena; sakoer noe kabawakeun koe hate sorangan njabak pagawean, soepaja dilampahkeun. 'Top pada nampanan ti pajoeneun Moesa eta sakabeh hatoeran,

saoekoeran. 'Seng ngantetkeun gebar noe lima siki, noe saggbar ka noe sagebar deui; toeloej ngantetkeun ggbar noe lima siki deui, noe sagebar ka noe saggbar deui. 'Sarta njijeun pangantet biroe langit, dina sisi koelamboe noe hidji, ti toengtoeng, dina paranti ngantet kitoe keneh njijeunna dina sisi koelamboe noe hidji deui, ti toengtoengna, dina paranti ngantet. 'Nja eta njijeun lima poeloeh siki pangantet dina koelamboe noe hidji, djeung njijeun lima poeloeh siki pangantet dina toengtoeng koelamboe noe hidji deui, dina paranti ngantet ari pangantet teh pahareup-ha; ;

13

reup, noe hidji ka noe hidji deui. Toer njijeun tjantel gmas, lima poeloeh siki
'

seg koelamboena dikantetkeun, noe hidji ka noe hidji deui, koe lantaran eta
tjantel,

anoe beunang njanggakeun oerang Ispikeun pagawean kasoetjian paranti soepaja dilampahkeun. Ari oerang Israil masih keneh njaranggakeun ka andjeunna saban-saban isoek pangabakti bawaning soeka. 'Tidinja sakabeh djalma pinter, anoe njarijeun eta sakabeh pagawean kasoetjian, pada ngadeuheusan, hidji-hidji tipagaweanana, noe koe maranehanana eukeur didjijeun. 'Pok aroendjoekan ka Moesa, kijeu pioendjoekna Soemoehoen, djalma-djalma teh njanggakeunana loba teuing; geus langkoeng ti noe kgdah dianggo
rail

anoe matak balandongan teh


a
p. 26: i.

ngabakti,

14

15

iG

17

deui " koelamboe koe boeloe gmbe, keur pihimaheun dina loehoer balandongan; nja njijeunna koelamboe teh sawglas gebar. 'Pandjangna hidji-hidji ggbar tiloe poeloeh asta, ari roebakna hidji-hidji ggbar opat asta; eta sawglas ggbar teh saoekoeran. 'Seg ngantetkeun anoe lima ggbar, sabatoer eta, kitoe keneh anoe ggngp gebar, sabatoer eta. 'Djeung njijeun pangantet lima poeloeh siki, dina sisi koelamboe, ti toengtoengna, dina paranti ngantet;

djadi hidji. Sarta njijeun

114

MOESA
34

37.

18

kitoe keneh ujijeun pangantet lima poeloeh siki dina sisi koelamboe noe hidji deui, dina paranti ngantet. 'Toer
njijeun tjantel
siki, baris

tambaga, lima poeloeh ngantetkeun himahna, soepaja

toeng deui. 'Ari eta sakabeh papan disapoet emas d6mi geulangna, imah toelak, didjijeun koe 6mas, sarta toelakna disapoet 6mas. o p. 26 is.
;
:

35

19

djadi hidji. a p. 26: i. Sarta njijeun deui " hidji toetoep, baris him ah, koe koelit domba beunang ngabeureum; kitoe deui hidji toetoep

Djeung deui njijeun " hidji reregan, biroe langit, woengoe, sakglat djeung boeh katji gintiran; boewatan djalma radjin, direka moemoekarabinan.
roei^a

36

koe koeht doejoeng, ti saloehoereun noe tadi. o p. 26: i4. 20 Djeung deui njijeun " papan kai pilang, baris balandongan, narangtoeng. 21 'Pandjangna hidji-hidji papan sapoeloeh asta, ari roebakna hidji-hidji papan ka22 doewa satgngah asta. 'Dina papan sabebek-sabebek aja poepoeroes doewa siki, direntetkeun noe hidji ka noe hidji deui. Kitoe njijeunna ka sakabeh papan 'Ari eta papan balando23 balandongan. ngan teh dipetakeunana kijeu: doewa poeloeh bebek di sabeulah ti kidoel. 24 Sarta njijeun opat poeloeh soekoe perak keur ti handapeun eta doewa poeloeh papan, doewa soekoe handapeun papan sabebek, baris doewa poepoeroesna kitoe bae doewa soekoe handapeun papan sabebek, baris doewa poepoeroes25 na. 'Ari ti gigir balandongan noe hidji
'

37

38

'Sarta dipangnjijeunkeunopat tihaug kai pada disapoet emas, ari kakaitna 6mas; malah tihang teh dipangnjitakkeun opat soekoe perak. o p. 26 3i. Djeung deui njijeun " hidji tetebeng baris lawang himah, roepa biroe langit, woengoe, sakelat djeung boeh katji gintiran, boewatan ahli njongket. 'Sarta njijeun lima tihangna reudjeung kakaitna. Ari tjongo tihang reudjeung palangna pada disapoet 6mas. D6mi lima soepilang,
:

'

koena

mah tambaga.

p.

26

se.

PASAL
Djeung
;

37.
"

deui Bgsalel njijeun

pSti teja

koe kai pilang katiloe satgngah asta pandjangna, kadoewa satengah asta roebakna, djeung kadoewa satengah asta loehoerna. Seg disapoet emas pitoewin, ti djSro sarta ti loewar, djeung diSlisan
'

deui, sabeulah
26

ti

kaler, njijeun deui doe-

27

28

29

30

31

32

poeloeh papan, 'sarta opat jDoeloeh soekoe perak, doewa soekoe ti handapeun papan sabebek; kitoe bae doewa soekoe handapeun j^apan sabebek. 'Demi keur sisi toekang, sabeulah balandongan noe ti koelon, njijeunna papan ggnSp bebek. 'Malah njijeun doewa papan baris doewa djoeroe balandongan ti toekang. 'Ari eta teh kSrabar ti handai3na; pon kitoe keneh kSmbar ka-tjongokeun, kana geulang noe kahidji nja kitoe pisan didjijeanna doewanana; ari ajana dina doewa djoeroe.' Djadi dalapan bebek, sarta ari soekoena perak genep w6las soekoe, doewa-doewa soekoe ti handapeun papan sabebek. 'Toer njijeun toelak kai pilang; lima siki baris papan gigir balandongan noe sabeulah, 'djeung lima
;

wa

33

toelak baris papan gigir balandongan noe sabeulah deui; kitoe keneh lima toelak baris papan balandongan ti toekang, sabeulah ti koelon. 'Ari toelak anoe 23an6ngah didjijeunna kgbat dina tSngah papan^ ti toengtoeng ka toeng-

sakoeriling. "Sarta eta p6ti dipangnjitakkeun geulang emas, opat siki, diterapkeun kana opat soekoena, nja eta aja doewa geulang dina beulahna noe hidji, kitoe keneh doewa geulang dina i beulahna noe hidji deui. 'Djeung njijeun rantjatan kai pilang, bari seg di5 sapoet emas. 'Ari eta rantjatan diasoepkeun kana geulang, noe dina doewa beulah peti teja, baris ngagotong peti. 6 'Djeung deui njijeun * toeroeb pangrapih, emas pitoewin; katiloe sat6ngah asta pandjangna, djeung kadoewa saasta roebakna. 'Sarta njijeun 7 tgngah doewa moemoekarabinan Smas, kandSl pisan didjijeunna, dina doewa toeng8 toeng toeroeb pangrapih teja. 'Moemoekarabinan hidji dina toengtoeng ti dijeu, ari moemoekarabinan hidji deui dina toengtoeng ti ditoe; djadi moemoekarabinan teh didjijeunna bidjil tina toeroeb pangrapih, dina doewa toengtoeng9 na. 'Ari moemoekarabinan teh djangdjangna meber ka loehoer, bari ngijoehan koe djangdjangna kana toeroeb pangrapih. Sarta beungeutna pahareup3

emas

MOESA
24

38.

115

hareup, toer beungeut moemoekarabinan taroengkoel kana toeroeb pangrapih.


a
10
p.

'Didjijeunna adjoeg teh veudjeung saka-

beh parabotna, make 6mas pitoewin


talenta.
25

sa:

25:10. 6

p. 25: 17.

p.

25

31.

Djeung

deiii njijeun "

medja

teja

koe

11

12

13

14

15

16

17

kai pilang; doewa asta pandjaugna, saasta roebakna, djeung kadoewa sat6agah asta loehoerna. 'Seg disapoet 6mas pitoewiu, djeung dielisan 6mas sakoeriling. 'Sarta ditambiran sakoeriling satampah ax'i eta tambir ge diglisan 6mas sakoeriling. 'Toer eta medja dipangnjitakkeun geulang 6mas opat siki, seg geulang teh ditgrapkeun kana opat djoeroe, anoe dina opat soekoena. 'Ari eta geulang ajana deukeut kana tambir, imah rantjatan, baris ngagotong eta medja. 'Djeung njijeun rantjatan kai pilang, bari seg disapoet 6mas; nja eta baris ngagotong medja. 'Toer njijeun * paparabotan, anoe baris dina medja, nja eta piringna, pisinna, pingganna reudjeung kendi, anoe paranti njitjikeun; 6mas pitoewin. p. 25 23. 6 p. 25 29. Djeung deui njijeun " adjoeg teja, koe pitoewin kandel pisan didjijeunna 6mas adjoeg teh, poehoena djeung tjabangna; loeloemoeranana, pepentolna djeung
;
: :

Djeung deui njijeun altar paragi ngoekoes teja, koe kai pilang pandjangna sailsta djeung roebakna saasta, dja;

di

pasagi;

ari

loehoerna doewa asta;


bidjil

make tatandoekan,
26

tina
ti

altar.

'Seg

disapoet

emas pitoewin
;

loe-

hoerna djeung bilikna sakoeriling, kitoe keneh tatandoekanana djeung diglisan


27

emas sakoeriling. 'Toer dipangnjijeunkeun geulang emas doewa siki ti handapeun glisna, dina doewa beulahna, dina doewa gigirna, keur imah rantjatan, badigotong koe eta. 'Djeung njijeun rantjatan kai pilang, sarta disapoet 6mas.
a
p.

28 ris

30:1.

29

minjak lisah soetji, sarta seuseungitan noe aroem pitoewin, tjara boewatan toekang wawangian.

Djeung deui

"

njijeun

a 30

23.

PASAL
Djeung deui njijeun
"

38.

altar koerban doeroekan teja, koe kai pilang; lima asta pandjangna djeung lima asta roebakna,

kgmbang-kembangna
18

baridjil

ti

dinja.
ti

djadi pasagi; ari loehoerna tiloe asta. 'Sarta didjijeunna make tatandoekan di-

'Ari

tjabang anoe g6n6p ka loewar

na opat djoeroena;
bidjil
3

ari

tatandoekanana

19

gigirna; tiloe tjabang adjoeg ti gigirna noe sabeulah, ari noe tiloe tjabang adjoeg deui ti gigirna noe sabeulah deui. 'Dina hidji tjabang aja tiloe loeloemoeran, saroepa kembang kanari, pepentol djeung kembang-kembangna sarta tiloe loeloemoeran, saroepa kembang kanari,
;

20

21

pepentol djeung kembang-kembangna, dina tjabang hidji deui; kitoe bae dina gSngp tjabang, anoe ka loewar tina adjoeg.' Demi dina adjoegna mah aja opat loeloemoeran, saroepa kgmbang kanari, pSpSntol djeung kembang-kembangna. 'Sarta aja pepSntol hidji handapeun tjabang noe sapasang, bidjil ti dinja; djeung pgpentol hidji handapeun tjabang

seg altar teh disapoet tambaga. 'Djeung njijeun sakabeh parabot altar, nja eta daloengna, sodokna, pangepretna, garpoehna sarta wadahna keler; sakabeh parabotna didjijeunna koe tambaga. 'Malah altar teh dipangnjijeunkeun wide, gawe djeudjeutan, koe tambaga ajana handapeun palisir altar, ti handap, nepi ka tengahna. Sarta njitak geulang opat siki, diterapkeun kana
ti

dinja;

'

6 7

noe sapasang deui,

bidjil ti dinja; kitoe

opat toengtoengna wide tambaga teja, rantjatan. 'Toer njijeun rantjatan kai pilang, sarta disapoet tambaga. Seg rantjatan teh diasoepkeun kana geulang, noe dina doewa beulah altar teja, soepaja digotong koe eta. Ari altar teh boengbas, didjijeunna koe papan.

imah

'

deui pepentol hidji handapeun tjabang noe sapasang deui, bidjil ti dinja; kana genep tjabang, anoe ka loewar ti dinja. 22 'PSpgntolna djeung tjabangna bidjil ti dinja. Kabehna kandel pisan, sarta ma23neuh; emas pitoewin. 'Djeung njijeun
palitana toedjoeh siki, kitoe deui tjatjapitna djeung tjepoekna; gmas pitoewin.

a
8

p.

27

1.

Djeung deui njijeun " paso tambaga teja, reudjeung soekoena tambaga; noe didjijeun eunteung-eunteung awewenoe anoe sok ngagimboeng ngagimboeng, hareupeun lawang himah tgpangan.
''

a
9

p.

30

18. 6 1

Sam.

22.

Djeung deui njijeun boeroean

teja.

IK

MOESA

39.

Sabeulah ti kidoel dingding boeroean teh boeh katji gintiran, saratoes asta. doewa poeloeh djeung soe10 'Tihangna koena doewa poeloeh, tambaga; kakait tihang sarta djeung palangna mah pePoll kitoe keneh sabeulah ti kaler, 11 rak. saratoes asta tihaugna doewa poeloeh djeung soekoena doewa poeloeh, tambaga; kakait tihang sarta djeung palang12 na mah perak. 'Demi sabeulah ti koelon dingdingna lima poeloeh asta; tihangna sapoeloeh djeung soekoena sapoeloeh kakait tihang sarta djeung pais langna perak. 'Kitoe keneh sabeulah ti wetan, tebeh pangbidjilan pauon-poe, 14 lima poeloeh asta. 'Dingdingna dinabeulah noe hidji lima welas asta; tihangna 15 tiloe djeung soekoena tiloe. 'Kitoe keneh dina beulah noe hidji deui. Ti dijeueun djeung ti ditoeeun lawang boeroean teh dingdingna lima welas asta; tihangna 16 tiloe, soekoena tiloe. Sakabeh dingding boeroean sakoeriling boeh katji ginti17 ran. 'Ari soekoe tihang tambaga, kakait tihang reudjeung palangna mah perak, kitoe keneh sapoet tjongona perak; ari eta palang-palang sakabeh tihang boe18 roean teh perak. 'Djeung deui tetebeng lawang boeroean boewatan ahli njongket, roepa biroe langit, woengoe, sakelat djeung boeh katji gintiran; eta teh doewa poeloeh asta pandjangna, ari loehoerna, tgges roebakna, lima asta, tSroes 19 djeung dingding boeroean. 'Ari tihangna opat djeung soekoena opat, tambaga; kakaitna perak, kitoe keneh sapoet tjongona djeung palang-palangna perak. balandongan 20 'Demi sakabeh pantjoeh djeung boeroean sakoeriling tambaga. 21 Ijeu teh lorisan hal balandongan, nja eta balandongan pgrtelaftn, mangsana diloris noeroetkeun parentah Moesa, baris tjangkingan ahli Lewi, " koe lantaran 22 Itamar, poetra panghoeloe Haroen. 'Ari Bgsalel anak Oeri, anoe anak Hoer, kaom Joeda teja, geus tjatjap njijeun saniskara, noe koe Pangeran dipiwarang ka 23 Moesa; 'dibatoeran koe Aholiab anak Ahisamak, kaom Dan teja, noe djadi patoekangan, djalma radjin, toer bisa njongket, mfitakeun biroe langit, woe24 ngoe, sakglat djeung boeh katji. 'Sakabeh 6m as, anoe dipake kana pagawean, pikeun saniskara pagawean kasoetjian,
'

nja eta 6mas pangabakti teja, salapan likoer talenta, poendjoel toedjoeh ratoes tiloe poeloeh sekel, * noeroetkeun sekel
25

kasoetjian. 'Ari

"^

perak ahli pakoempoe-

26

lan anoe mandjing lorisan teja, saratoes talenta, poendjoel sareboe toedjoeh ratoes toedjoeh poeloeh lima sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian. 'Sahoeloesabeka, nja eta satengah sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian, ti oenggal-oenggal djalma

noe mandjing

lorisan, ti oe-

moer doewa poeloeh taoen ka loehoer


27

aja genep keti, poendjoel tiloe reboe lima ratoes lima poeloeh djiwa. Geus kitoe perak noe saratoes talenta ditjitak di'

djijeun soekoe kasoetjian djeung soekoe

28

'

29

30

ka saratoes soekoe make saratoes talenta, djadi satalenta sasoekoe. 'Ari noe sareboe toedjoeh ratoes toedjoeh poeloeh lima teja didjijeun kakait baris tihang-tihang, sarta dipake njapoetan tjongo-tjongona, djeung didjijeun palang-palangna. 'Djeung deui tambaga pangabakti teja toedjoeh poeloeh talenta, poendjoel doewa reboe opat ratoes sekel. 'Nja eta didjijeun soekoe lawang
reregan
;

himah tgpangan, djeung altar tambaga, katoet wide tambaga noe dina altar,
31

kitoe deui sarta sakabeh parabot altar soekoe boeroean sakoeriling, djeung soekoe lawang boeroean, sarta sakabeh
'

pantjoeh balandongan, djeung sakabeh pantjoeh boeroean sakoeriling. a i Moesa


4:28. 6 3 Moesa 27:25. c
p.

30:12,

13.

PASAL
Djeung

39.

deui barang biroe langit, woengoe djeung sakelat teja" dipake njijeun papakean songket, baris ngabakti di dj6ro kasoetjian, sarta njijeun papakean soetji pikeun Haroen; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. a p. 31 10. Nja eta njijeun " epod teja, Smas, biroO; langit, woengoe, sakglat djeung boeh katji gintiran. 'Ari emas geblegan diggpengkeun, digoentingan didjijeun kawat, toeloej ditjampoerkeun ka noe biroe langit, ka noe woengoe, ka noe sakglat sarta kana boeh katji teja, boewatan djalma radjin. 'Diajaan taktak pangantet; djadi dikantetkeun dina doewa
:

toengtoengna.'Sarta ari beubeur, paranti nalikeun, anoe aja dina epod, bidjil ti dinja, sakoemaha boewatan eta keneh,

MOESA

39.

117

gmas, biroe langit, woeugoe, sakglat djeung boeh katji gintiran; sakoemaha
6

pisah tina epod; sakoemaha timbalan


22

piwarangan Pangeran ka Moesa teja. 'Djeung deui mgtakeun * iutgu angkik,


ditjangkokan 6mas, dioekiran sabijasa noeroetkeun sagala ngaran poetra Israil. 'Seg pada ditgrapkeun dina taktak epod, djadi intgn pamepelingan, keur pimangpaateun oerang Israil; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa
njijeun tjap,
teja.
a
p.

23

a p. 28: is. Pangeran ka Moesa teja. Djeung deui njijeun " badjoena epod gawe tinoen, woengkoel biroe langit. 'Di tSngah eta badjoe aja lijang,

teja,

24

25

28:6. 6

p.

28

9.

Djeung deui njijeun " oto teja, boewatan djalma radjin, sakoemaha boewatan epod keneh, 6mas, biroe langit, woengoe, sakglat djeung boeh katji gintiran. 'JSTja
eta teh pasagi didjijeunna oto teh ngarangkgp; sadjgngkal pandjangna, sadjgngkal roebakua, ngarangkgp. 'Seug ditaretes koe opat djadjar intgn; noe sadjadjar jakoet, ratna tjampaka djeung djamroet; nja eta djadjar noe inimiti. 'Ari djadjar noe kadoewa mirah, nilSm djeung berlijan. 'Ari djadjar noe katiloe hijakin, bidoeri djeung koetjoeboeng. 'Ari djadjar noe kaopat krisolit, angkik djeung jaspis. Ditareteskeunana ditjangkokan Smas. 'Ari eta intgn noeroetkeun sagala ngaran poetra Israil, doewa wS;

26

sapgrti lijang badjoe kere, sarta hjaiig teh dipinggiran sakoeriling, soepaja oelah soeh. 'Ari dina kglin eta badjoe njijeunna dadalimaan, biroe langit, woengoe djeung sakglat, gintiran. 'Malah njijeun ggnta gmas pitoewin, seg ggnta teh ditgrapkeun kana sgla-sgla dadalimaan, dina kglin badjoe sakoeriling, dina sgla-sgla dadalimaan; 'ggnta djeung dadalimaan, ggnta djeung dadalimaan; kitoe bae dina kglin badjoe sakoeriling, baris ngabakti; sakoemaha timbalan
a p. 28: si. Pangeran ka Moesa teja. Eeudjeung njijeun " djoebah teja, boeh katji, gawe tinoen, pikeun Haroen djeung

10

27

28

11

12 13

29

pikeun poetrana pamgggt. 'Kitoe deui dastar teja, boeh katji, djeung kgrgpoes noe aloes teja, boeh katji, sarta djeung tjalana lawon bodas teja, boeh katji gintiran. 'Toer njijeun saboek teja, boeh
katji

gintiran,

biroe

langit,

woengoe

14

djeung sakglat, boewatan ahli njongket; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.
30

noeroetkeun ngaran-ngaranna, dioekirna sabijasa tjap; hidji-hidji noeroetkeun ngaranna, baris noe doewa welas 15 kaom. 'Djeung deui eta dina oto njijeun rante dioeraj, gawe rara, emas pitoewin. 16 "Malah njijeun tjangkok emas, doewa siki, sarta ali Smas, doewa siki ari eta doewa ali ditgrapkeun kana doewa 17 toengtoeng oto. 'Toeloej eta doewa rara 6mas teja ditSrapkeun kana doewa ali, 18 anoe dina toengtoeng oto. 'Ari doewa toengtoengna deui noe doewa rara ditSrapkeun kana doewa tjangkok teja, seg eta ditSrapkeun kana taktak epod, sa'Sarta njijeun deui 19 beulah ti hareup. doewa ali 6mas, diterapkeun kana doewa toengtoeng oto, di sisina, anoe njang20 hareup kana epod, ti djero. 'Djeung njijeun deui doewa ali 6mas, ditgrapkeun kana doewa taktak epod, ti handap, sabeulah ti hareup, deukeut parantina ngantet, ti loehoereun beubeur epod te21 ja. Geus kitoe oto teh lantaran alina ditalikeun kana ali epod, make tali biroe langit, soepaja aja di loehoereun beubeur epod, djeung soepaja oto teh oelah
las,
;
'

a
"

p.

28

39.

Djeung njijeun deui

eta djamang.

makoeta kasoetjian
win, sarta
bijasa
31

teja,

gmas

pitoe-

DE
ti

make ditoelisan, toelisna sanjijeun tjap, nja kijeu: Soetji baPangeran. 'Seg diterapan tali biroe
;

32

baris ditgrapkeun kana dastar, loehoer sakoemaha timbalan Pangea p. 28:36. ran ka Moesa teja. Geus tjatjap saliring pagawean balandongan, pagawean himah tgpangan teja. Ari didjijeunna koe oerang Israil tgroes
langit,

sapiwarangan Pangeran ka Moesa teja


33

34

35

36 37

nja kitoe pisan didjijeunna. 'Tidinja " balandongan teh disanggakeun ka Moesa, nja eta himahna djeung sakabeh parabotna, tjantelna, papanna, toelakna sarta tihangna katoet soekoena; 'toetoep koelit domba beunang ngabeureum, djeung toetoep koelit doejoeng, sarta reregan tetebeng pgti pertelaan djeung rantjatanana, katoet toeroeb pangramedja katoet sakabeh parabotna, pill reu djeung roti tingalieun; 'adjoeg pi;
'
'

toewin kalawan palitana, palita noe koedoe ditatakeun, katoet sakabeh para-

118
38

MOESA
10

40.

botna, kitoe deui minjak damar; 'altar gmas, djeung minjak lisah, sarta seuseungitan noe aroem; kitoe deui tetealtar tambaga, beng lawang himah kalawan wide tambaga noe dina altar, rantjatanana djeung sakabehparabotna; paso kalawan soekoena; 'dingding boe'

39

masingna djadi soetji. 'Toeloej koedoe ngaminjakan altar koerban doeroekan sarta djeung sakabeh parabotna; koedoe disoetjikeun altar teh, " masingna altar
teh djadi soetji liwatleuwih. 'Seug koedoe ngaminjakan paso sarta djeung soekoena; koedoe disoetjikeun. 'Geus kitoe

11

40

12

41

roean, tihangna djeung soekoena, kitoe deui tetebeng baris lawang boeroean, tambangna, djeung pantjoehna; sarta sakabeh bae parabot balandongan paranti ngabakti, pikeun himah tgpangan teja. 'Papakean songket, paranti ngabakti di djerokasoetjian, papakean soetji pikeun panghoeloe Haroen, kitoe deui papakean poetrana lalaki, baris mang-

maneh koedoe ngadeukeutkeun Haroen


himah tepangan,
13

djeung anak-anakna lalaki kana lawang bari seug dimandian

koe tjai. 'Toeloej Haroen koe maneh koedoe dipapakeanan koe papakean soeteja, bari seug Haroen diminjakan, disoetjikeun, sina djadi panghoeloe, ngabakti ka kami. 'Tidinja anakna lalaki
tji

14

42

43

hoeloean. 'Sakoemaha piwarangan Pangeran ka Moesa teja, nja kitoe pisan koe oerang Israil didjijeunna eta saliring pagawean. 'Toeloej koe Moesa eta sakabeh pagawean ditingalian, geuning didjijeunna sakoemaha timbalan Pangeran; nja kitoe pisan didjijeunna. Seug koe Moesa pada dibSrkahan. a p. 35: ii.

15

iG

PASAL
2

40.

koe maneh deukeutkeun, seug papakeanan koe djoebah teja; 'sarta koe maneh koedoe pada diminjakan, sakoemaha nja ngaminjakan ka bapana, sina djaradi panghoeloe, ngabakti ka kami. Djeung deui diminjakanana teh ka darinja minangka tanda kapanghoeloean langggng, toeroen-toemoeroen. 'Prak koe sakoemaha timMoesa dilampahkeun balan Pangeran ka andjeunna, nja kitoe p. 29 37. pisan ngalampahkeunana.
;
'^
:

rridinja Pangeran ngandika ka Moesa,


-L

b p. 39; 42.
17

kijeu

pangandikana

'

Dina boelan noe

mimiti, dina tanggal hidji, maneh koedoe ngadggkeun eta balandongan himah tepangan. 'Seug eta peti pgrtelaan koe

18

maneh koedoe diteundeun


4
'

di dinja^ sar-

ta p6ti teh pindingan koe reregan teja. Geus kitoe koedoe ngasoepkeun medjana, bari natakeun anoe baris di loehoerna. Toeloej koedoe ngasoepkeun adjoegna, bari seungeutan palitana. 'Tidinja altar emas paranti ngoekoes teja koe maneh koedoe diteundeun di hareupeun pSti pgrtelaan. Seug koedoe masangkeun tetebeng lawang balandongan. Geus kitoe altar koerban doeroe'

19

Geus kitoe, " dina boelan noe mimiti, dina taoen noe kadoewa, dina tanggal prak balandongan teh diadggkeun. 'Ari pStana Moesa ngadggkeun balandongan teh, nja eta neundeun soekoena, pek masangkeun papanna, djeung ngrapkeun toelakna, sarta ngadegkeun tihanghimah dina na. 'Toeloej meberkeun loehoer balandongan, sarta masangkeun toetoep himah ti loehoerna, sakoemaha
hidji,
^'

20

'

koe maneh koedoe diteundeun hareupeun lawang balandongan himah t6pangan. 'Tidinja pasona koe maneh koedoe diteundeun di antara himah tgpangan reudjeung altar, bari sakalian dieusian tjai. 'Toeloej koedoe mgtakeun boeroeanana sakoeriling, bari masangkeun tetebeng lawang boeroean. 'Geus kitoe maneh koedoe njokot minjak lisah teja, bari seug ngaminjakan balandongan djeung saeusi-eusina koedoe disoetjikeun sarta djeung sakabeh parabotna,

kan
di

teja

21

22

timbalan Pangeran ka Moesa teja. Geus pertelaan teja, diteunkitoe njandak deun di djero p6ti, bari masangkeun rantjatanana kana p6ti; pek toeroeb pangrapih teja ditoetoepkeun kana p6ti, ti loehoer. 'Toeloej eta pSti koe andjeunna diasoepkeun kana balandongan, bari masangkeun reregan tetebeng, mindingan p6ti pgrtelaan; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. 'Tidinja
'

<^

23

24

neundeun medja teja di djgro himah tgpangan, sisi balandongan ti kaler, di loewareun reregan. 'Prak natakeun roti di loehoerna, di pajoeneun Pangeran; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. 'Toeloej neundeun adjoegna di dj 6ro himah tgpangan, pabgneran medja,

MOESA
25 sisi

1.

119

26

balandongan ti kidoel, 'bari sakanjeungeutan palitana di pajoeneun Pangeran; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. 'Tidmja neundeun
lian

33

'Djeung deui andjeunna ngadggkeun sakoeriling balandongan djeung altarna, sarta masangkeun tetebeng lawang boeroean. Parantos Moesa

boeroeanana

altar
27

6mas

teja

di djgro

himah tSpa34

ngalampahkeun padamglan
a
p. 12: 2; 4

teja.

ngan, di hareupeun reregan. 'Prak dina loehoer eta ngoekoes koe seuseungitan noe aroem; sakoemaha timbalan Pa-

Moesa

7; 1. 6 p. 26: 1, 7. c p. 25: 16.

28
29

30

31

32

ngeran ka Moesa teja. Seng masangkeuntetebeng lawang balandongan.'Geus kitoe neundeun altar koerban doeroekan di hareupeun lawang balandongan himah tgpangan prak dina loehoer eta ngoerbankeun koerban doeroekan djeung koerban kadaharan; sakoemaha timbaIan Pangeran ka Moesa teja. 'Tidinja neundeun pasona di antara himah tSpangan reudjeung altar, bari sakalian dieusian tjai, pikeun ngoembah. 'Toeloej Moesa, djeung Haroen, sarta poetra Haroen noe lalaki, pada ngoembah pananganana djeung dampalna ti dinja. 'Satijap-tijap rek 16b6t ka himah tepangan, sarta satijap-tijap rek ngadeukeutan kana altar, ngaroembah heula sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.
'

35

36

37

38

Geus kitoe " mega teja ngalipoetan kana himah t8pangan, sarta kamoeljaan Pangeran ngeusian eta balandongan. 'Ari Moesa teu jasaeun lSb6t ka himah tgpangan, sabab mega teh nggnggon dina loehoer himah, sarta balandongan pinoeh koe kamoeljaan Pangeran. 'Ari satijap-tijap eta mega oenggah tina loehoer balandongan, * broel oerang Israil arindit; kitoe bae dina sapangleumpanganana. 'Sabalikna, oepama eta mega hanteu oenggah mah, hanteu arindit, t6pi kana mangsa oenggah. 'Karana mega Pangeran aja dina loehoer balandongan ti beurang, ari ti peuting aja seuneu di djerona, katendjo koe sakabeh anak-poetoe Israil; kitoe bae dina sapangleumpanganana. o 4 Moesa 9: is;
1

Badja 8:10; 36h. 43:5. b

p.

13:21.

KITAB KATILOE

TI MOESA,

NOE KASEBAT

KITAB TJANGKINGAN AHLI LEWI.


PASAL
rpidinja

1.

Moesa koe Pangeran disaoer; J- geus kitoe ngandika ka andjeunna ti djero himah tepangan, kijeu pangandikana
Israil,

mitjatoer ka oerang darinja: Saha-saha djalma di pglebah maraneh,


kijeu

Maneh koedoe
nja

ngomong ka

noe dek ngahatoerkeun koerban ka Pangeran, eta maraneh ngahatoerkeun koerban teh koedoe bangsa tjotjooan, bangsa sapi atawa gmbe-domba. Oepama koerbanna koerban doeroekan, bangsa sapi, koedoe ngahatoerkeun noe lalaki, noe taja tjatjadna; " diha-

toerkeunana koedoe ka hareupeun lawang himah tepangan, soepaja manehanana pikamanaheun di pajoeneun Pangeran. 'Prak koedoe noempangkeun leungeunna kana hoeloe eta koerban doeroekan; tangtoe kamanah, matak manehanana meunang karapihan. "Toeloej koe manehanana sapi ngora teh koedoe dipeuntjit di pajoeneun Pangeran; seg anak Haroen, panghoeloe-panghoeloe, * koedoe ngahatoerkeun ggtihna, dikepretkeun ggtihna ka sakoeriling
altar,

noe

di

hareupeun lawang himah

tepangan. 'Geus kitoe koerban doeroekan teh koe eta koedoe " disisit koelitna, djeung dipotong-potong, noeroet-

120
7

MOESA

2.

keun potonganana. 'Sarta anak panghoeloe Haroen koedoe ngajakeun seuneu dina altar, bari natakeun soeloeh dina seuneu. 'Pek anak Haroen, panghoeloe-panghoeloe, koedoe natakeun eta
potonganana, hoeloena djeung gadjihna, kana soeloeh, noe dina seuneu, anoe dina altar. 'Ari eusi-beuteungna djeung soekoena koedoe dikoembah heula koe tjai. Seug koe panghoeloe eta sakabehna koedoe didoeroek dina altar; koerban doeroekan, koerban seuneu, aambeuan matak sd6p baris ka Pangeran.
''

roekan eta teh, koerban seuneu, aambeuan matak s6dep baris ka Pangeran.
a
p.

5:7. 6

p.

6: 10.

PASAL
Djeung lamoen

2.

a 5 Moesa

12

13.

6
2

Moesa 12
;

27. c p. 7
;

8-

Moesa 8:21;
4
:

Moesa 29

18, 25

Ep. 5:2'

Pil.

18.

10

Sarta oepama koerbanna bangsa tjotjooan leutik, bangsa domba atawa empikoerbaneun doeroekan, koedoe be,

11

12

ngahatoerkeun noe lalaki, noe taja tjatjadna. 'Toeloej koe manehanana koedoe dipeuntjit gigireun altar, ti kaler, di pajoeneun Pangeran; seg anak Hapanghoeloe-panghoeloe, koedoe roen, ngepretkeun getihna ka sakoeriling altar. 'Geus kitoe koedoe dipotong-potong,
noeroetkeun potonganana, tambah hoeloena djeung gadjihna; pek koe panghoeloe koedoe ditatakeun kana soeloeh, noe dina seuneu, anoe dina altar. 'Ari eusi-beuteungna djeung soekoena koedoe dikoembah heula koe tjai. Seug koe panghoeloe eta sakabehna koedoe dihatoerkeun, didoeroek dina altar koerban doeroekan eta teh, koerban seuneu, aambeuan matak s6dep baris ka Pa;

aja djalma dek ngahatoerkeun " koerban kadaharan ka Pangeran, nja eta koerbanna pisarateunana tipoeng 16m6s, sarta koe manehanana koedoe dikoetjoeran minjak djeung ditoempangan doepa. 'Toeloej koedoe dibawa ka anak Haroen, nja ka panghoeloe-panghoe]oe. Geus kitoe panghoeloe koedoe njokoteta sakeupeul, tipoengna sawareh djeung minjakna sawareh, kalawan sakabeh doepana; pek koe panghoeloe eta j^angelinganana koedoe didoeroek dina altar * koerban seuneu, aambeuan matak sed6p baris ka Pangeran. 'Ari sakarina koerban kadaharan teh " pikeun Haroen djeung pi;

keun anak-anakna
leuwih,

lalaki; soetji liwat

bagian ti koerban seuneu kagoengan Pangeran. a i Moesa 15 4. t p. i 9.


:
:

c p. 6: 16; 10

12; 1 Kor. 9:13.

Djeung lamoen maneh dek ngahatoerkeun koerban kadaharan, sipat beubeuleuman, pisarateunana tipoeng 16m6s, sorabi teu ragian, ditjampoer minjak, atawa opak teu ragian, beunang ngoelasan koe minjak. 'Djeung oepama koerban maneh koerban kadaharan sipat gogorengan, pisarateunana tipoeng 16mSs teu ragian, ditjampoer minjak. 'Koedoe disgmplekan sarta dikoetjoeran minjak; koerban kadaharan eta teh. 'Djeung oepama koei'ban maneh koerban kadaharan sipat gogodogan, didjijeunna koedoe koe tipoeng lemSs make minjak. 'Seug koerban kadaharan, anoe beunang njijeun koe sai'at kitoe, koe maneh koedoe disanggakeun ka Pangeran, dibawa ka panghoeloe, toeloej koe panghoeloe koedoe dika-altarkeun. 'Geus kitoe panghoeloe koedoe njokot sawarehna eta koerban kadaharan, nja eta pangelinganana, pek didoeroek dina altar koerban seuneu, aambeuan matak s6dSp baris ka Pangeran. 'Ari sakarina koerban kadaharan teh pikeun Haroen djeung pikeun anak-anakna lalaki soetji liwat leuwih, bagian ti koerban seuneu kagoengan Pangeran. Sakabeh koerban kadaharan, anoe
; ;

13

14

ngeran. Sarta

oepama koerbanna ka Pange8

15

ran koerban doeroekan bangsa manoek, ngahatoerkeunana koerban teh koedoe " bangsa tikoekoer atawa anak djapati. Geus kitoe manoek teh koe panghoeloe koedoe dibawa kana altar, pek dipa'

rijeuskeun hoeloena, bari seug didoeroek dina altar; ari ggtihna koedoe dike16

17

tjlakkeun kana bilik altar. 'D6mi t6lihna reu djeung boeloena koedoe disingkirkeun, dipitjeun ka sabeulah altar ti wetan, ka * gnggon Igboe. 'Sarta manoek teh koedoe dis6wekkeun Igbah djangdjangna hanteu meunang disSmplakkeun. Pek koe panghoeloe manoek teh koedoe didoeroek dina altar, dina soeloeh, anoe dina seuneu koerban doe; ;

10

11

MOESA
koe maraneh dihatoerkeun ka Pangeran, didjijeunna teu meunang dihaseuman; karana sagala ragi djeung sagala madoe
teu
12

121

meunang didoeroek

didjijeun koer6

13

ban seuneu baris ka Pangeran. 'Maraneh ngahatoerkeun noe kitoe teh ka Pangeran, sing tjara " koerban loeloegoe hasil, ngan teu meunang didatangkeun kana altar, didjijeun aftmbeuan matak s6dSp. 'Djeung saban-saban koerban maneh kadaliaran, koe maneh koedoe dioejahan oelah tinggal make oejah p6rdjangdjian Allah maneh dina koerban maneh kadaharan * saban-saban koerban maneh dihatoerkeunana koe maneh
; ;

koedoe make oejah.


6 Mark. 9
:

a
6.

p.

23

17, 20.

49

Kol. 4

14

Djeung oepama maneh ka Pangeran dek ngahatoerkeun koerban kadaharan " tjikal beubeunangan, ngahatoerkeunana koerban kadaharan tjikal beubeunangan teh koedoe ranggeujan beunang
njangraj,

dina loehoer koerban doeroekan, noe dina soeloeh, anoe dina seuneu; koerban seuneu, aambeuan matak s6d6p a p. 7 11. baris ka Pangeran. Djeung oepama koerbanna bangsa gmbe-domba, pikoerbaneun panarima baris ka Pangeran, lalaki atawa awewe, koedoe ngahatoerkeun noe tajatjatjadna. 'Oepama koerbanna noe dihatoerkeun teh domba, koedoe koe manehanana dihatoerkeun ka pajoeneun Pangeran. 'Prak koedoe noempangkeun leungeunna kana hoeloe koerbanna, bari toeloej koe manehanana dipeuntjit di hareupeun himah tSpangan; seg anak Haroen koedoe ngepretkeun ggtihna ka sakoeriling altar. 'Tidinja koe manehanana sawarehna eta koerban panarima koedoe dihatoerkeun ka Pangeran, pikoerbaneun seuneu nja eta gadjihna, boentoetna sakabeh, noe koedoe dilaan
altar,
:

15

dibeunjeur, gandoem anjar. 'Koedoe koe maneh diajaan minjak sarta


;

10

16

ditoempangan doepa koerban kadaharan eta teh. 'Pek koe panghoeloe koedoe didoeroek pangelinganana, beunjeurna sawareh djeung minjakna sawareh, kalawan sakabeh doepana koerban seuneu baris ka Pangeran. a s Moesa 26 2.
;
;

11

PASAL

3.
12

Sarta oepama koerbanna " koerban panarima, oepama dek ngahatoerkeun bangsa sapi, boh lalaki, boh awewe, koedoe ka pajoeneun Pangeran ngahatoerkeun noe taja tjatjadna. 'Prak koedoe noempangkeun leungeunna kana hoeloe koerbanna, bari toeloej koe manehanana dipeuntjit di hareupeun lawang himah tgpangan seg anak Haroen, panghoeloe;

13

pSlgbah tjoengtjoeroengan, sarta gadjih anoe ngalipoetan peudjit, djeung sakabeh bae gadjih anoe dina peudjit, 'kitoe deui noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjih anoe dina kaboeboewahan, anoe aja dina bobokong, sarta djeung lamad anoe dina kalilipa; dilaanna sing sasSmgt kaboeboewahan. 'Pek koe panghoeloe koedoe didoeroek dina altar; kadaharan, nja koerban seuneu baris ka Pangeran. Djeung oepama koerbanna Smbe, koedoe koe manehanana dihatoerkeun ka pajoeneun Pangeran. 'Prak koedoe noempangkeun leungeunna kana hoeloena,
bari toeloej koe
di

manehanana

dipeuntjit
;

14

panghoeloe, koedoe ngepretkeun ggtihna


3

ka sakoeriling altar. 'Tidinja koe manehanana sawarehna eta koerban panarima koedoe dihatoerkeun ka Pangepikoerbaneun seuneu; nja eta gaanoe ngalipoetan peudjit, djeung sakabeh bae gadjih anoe dina peudjit, 'kitoe deui noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjih anoe dina kaboeboewahan, anoe aja dina bobokong, sarta djeung lamad anoe dina kalilipa; dilaanna sing sas6m6t kaboeboewahan. 'Pek koe anak Haroen koedoe didoeroek dina
ran,
djih

15

16

hareupeun himah tSpangan seg anak Haroen koedoe ngepretkeun ggtihna ka sakoeriling altar. 'Tidinja koe manehanana sawarehna koedoe dihatoerkeun, asoep koerbanna, pikoerbaneun seuneu baris ka Pangeran nja eta gadjih anoe ngalipoetan peudjit, djeung sakabeh bae gadjih anoe dina peudjit, 'kitoe deui noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjih anoe dina kaboeboewahan, anoe aja dina bobokong, sarta djeung lamad anoe dina kalilipa; dilaanna sing sasSmgt kaboeboewahan. 'Pek koe panghoeloe koedoe didoeroek dina altar; kadaharan, nja koerban seuneu, " aambeuan matak sSdSp. Sakabeh gadjih baris ka Pangeran.
;

122
17

MOESA
10

4.

Pikoekoeh langggng, lampahkeuneun maraneh toeroen-toemoeroen, dina sakabeh enggon maraneh tjitjing: " ari
teu

sakabeh gadjih djeung sakabeh ggtih meunang dihakan koe maraneh.


a
1

11

anna sing sasgmSt kaboeboewahan, 'sakoemaha ditjokotna gadjih sapi koerban teja. Pek koe panghoeloe koedoe didoeroek dina altar koerban doeroekan. 'Demi koelit eta sajDi, djeung
panarima
sakabeh laoekna, bargng hoeloena djeung soekoena, kitoe deui eusi-beuteungna katoet taina, 'tSgSs sapina sakoedjoer, " koedoe dika-loewarkeun ka loewareun pasanggrahan, ka hidji 6nggon noe b6rgsih, nja ka pamitjeunan leboe, bari toeloej didoeroek koe seuneu, dina soeloeh; didoeroekna koedoe dina pamitjeunan leboe. a p. 6:30. & p. 3:4.
c p.

Moesa 9:4;
15:20, 29.

Moesa 7:23, 26; 17:1014;

Lai.

PASAL

12

4.

deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok Lamoen aja djalma noe boga dosa, djalan kaloeloepoetan, njorang

Aja

'

larangan Pangeran, anoe lampahkeuneun, kari-kari dilampahkeun salah-sahidji: 'oepama panghoeloe anoe beunang ngaminjakan noe boga dosa, matak djadi kasalahan ka djalma noe loba, seug eta teh, tina sabab dosana noe dilam^Dahkeun teja, koedoe ngahatoerkeun hidji sapi ngora lalaki, noe taja tjatjadna, pikoerbaneun dosa baris ka Pangeran. 'Ari eta sapi koe manehanana koedoe dianteurkeun ka hareupeun lawang himah tSpangan, ka pajoeneun Pangeran. Prak koedoe noempangkeun leungeunna kana hoeloe
salah-sahidji
lain

16:27;

Ibr.

13:11.

13

14

15

eta sapi, bari toeloej sapi teh dipeun5 tjit

Djeung oepama sapadjemoehan Israil noe kaloeloepoetan, " sarta perkarana boeni ti panon pakoempoelan, nja ngalampahkeun salah-sahidji larangan Pangeran, anoe lain lampahkeuneun, matak djadi pada kasalahan; 'toeloej kanjahoan eta dosa, noe koe maranehanana dilampahkeun teja seug pakoempoelan teh koedoe ngahatoerkeun hidji sapi ngora lalaki, pikoer'baneun dosa; koedoe dianteurkeun ka hareupeun himah t6pangan. 'Prak kokolot pakoempoelan koedoe pada noempangkeun leungeunna kana hoeloe eta sapi, di pajoeneun Pa:

di pajoeneun Pangeran. 'Tidinja panghoeloe anoe beunang ngaminjakan koedoe njokot ggtih eta sapi sateh wareh, heg dibawa asoep ka himah tepangan. Geus kitoe eta panghoeloe koedoe ngantjglomkeun tjoeroekna kana eta gStih, bari seg ngepretkeun eta ge'

ngeran, bari toeloej sapi teh dipeuntjit


16

17

tih saeutik, meunang toedjoeh kali, ka pajoeneun Pangeran, di hareupeun reregan kasoetjian. 'Djeung panghoeloe koedoe ngrapkeun eta getih saeutik kana tatandoekan altar paragi ngoekoes aroem-aroeman di pajoeneun Pangeran, anoe di dj6ro himah tSpangan; d6mi ggtih sapi noe loba mah koedoe dibahekeun kana dasar altar koerban doeroekan, anoe di hareupeun himah tSpangan. 'Tidinja koedoe njokot sakabeh gadjih eta sapi koerban dosa, nja eta gadjih anoe ngalipoetan peudjit, djeung sakabeh bae gadjih anoe dina peudjit, 'kitoe deui * noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjih anoe dina kaboeboewahan, anoe aja dina bobokong, sarta djeung lamad anoe dina kalilipa; dila-

18

19

20

di pajoeneun Pangeran. 'Tidinja koe panghoeloe anoe beunang ngaminjakan gStih eta sapi sawareh koedoe dibawa asoep ka himah tgpangan. 'Geus kitoe eta panghoeloe koedoe ngantjglomkeun tjoeroekna kana eta getih, bari seg ngepretkeun, meunang toedjoeh kali, ka pajoeneun Pangeran, di hareupeun reregan. 'Djeung eta ggtih saeutik koedoe ditSrapkeun kana tatandoekan altar, anoe di pajoeneun Pangeran, anoe di djgro himah tgpangan demi getihna noe loba mah koedoe dibahekeun kana dasar altar koerban doeroekan, anoe di hareupeun himah tSpangan. 'Tidinja koedoe njokot sakabeh gadjihna, pek didoeroek dina altar.' Koedoe milampah ka eta
;

sapi sakoemaha milampahna ka sapi koerban dosa teja sing tjara kitoe milampahna ka dinja. Tah, kitoe maranehanana * koe panghoeloe koedoe di;

pangnjijeunkeun karapihan
21

tangtoe pa-

da meunang jDanghamiJoera. 'Tidinja sapina ' koedoe dika-loewarkeun ka loe-

MOESA
wareuu pasanggrahau, bari toeloej didoeroek, sakoemaha didoeroekna sapi noe tadi teja; koerbau dosa pakoempoelan eta teh.
15 22
:

5.

123

a 4 Moesa 15

24. 6

Moesa
32

28. c p. 6

30.

Saoepama aja gggSden noe boga dosa, ngalampahkeun salah-sahidji larangan


Pangeran Allahna, anoe lain lampahkeuneun, djalan kaloeloepoetan, matak djadi kasalahan, 'tapi aja noe mere njaho ka dinja dosana noe dilampahkeun teja:
seug koedoe ngahatoerkeun pikoerbaneunana, hidji 6mbe badot, anoe taja tjatjadna. 'Prak koedoe noempangkeun leimgeunna kana hoeloe eta badot, bari
dipeuntjit dina enggon paranti meuntjit pikoerbaneun doeroekan, di pajoeneun Pangeran; koerban dosa eta teh. 'Tidinja panghoeloe koedoe njokot gStih eta koerban dosa saeutik koe tjoeroekna, bari seug ditgrapkeun kana tatoeloej
33

23

34

24

25

35

ka Pangeran. Tab, kitoe eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan; tangtoe meunang panghampoera. a 4 Moesa 15 27. 6 p. 3 14. Djeung oepama koerbanna, noe koe eta dek disanggakeun keur pikoerbaneun dosa teh, anak domba, koedoe njanggakeun noe awewe, noe taja tjatjadna. 'Prak koedoe noempangkeun leungeunna kana hoeloe eta koerban dosa, bari toeloej dipeuntjit dina gnggon paragi meuntjit pikoerbaneun doeroekan, baris djadi koerban dosa. 'Tidinja panghoeloe koedoe njokot ggtih koerban dosa teh saeutik koe tjoeroekna, bari seug diterapkeun kana tatandoekan altar koerban doeroekan d6mi gStihna noe loba mah koedoe dibahekeun kana dasar altar. 'Ari sakabeh gadjihna koedoe dilaan,
s6d6p baris
:

sakoemaha dilaanna gadjih domba koerban panarima teja pek koe panghoeloe
;

tandoekan altar koerban doeroekan d6;

mi gStihna noe loba mail koedoe dibahekeun kana dasar altar koerban doe26

roekan. 'Ari sakabeh gadjihna koedoe didoeroek dina altar, satjara gadjih koerban panarima teja. Tab, kitoe eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan tina sabab dosana; tangtoe

koedoe didoeroek dina altar, dina loehoer koerban seuneu kagoengan Pangeran. Tab, kitoe eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan tina sabab dosana noe dilampahkeun teja; tangtoe meunang panghampoera.

PASAL
Djeung lamoen

5.

27

meunang panghampoera. Djeung oepama " djalma noe loba

sa-

oerang anoe boga dosa, djalan kaloeloepoetan, tina lantaran ngalampahkeun


salah-sahidji
lain
28

aja djalma noe boga dosa, ngadenge sora panjapa, poegoeh djadi saksi, boh waspada, boh njaho bae, oepama teu dioeningakeun, estoe nang-

larangan Pangeran, anoe

lampahkeuneun, matak djadi kasalahan, 'tapi aja noe mere njaho ka dinja dosana noe dilampahkeun teja:
seug koedoe ngahatoerkeun pikoerbaneunana, hidji Smbe awewe, noe taja tjatjadna, tina sabab dosana noe dilampahkeun teja. 'Prak koedoe noempangkeun leungeunna kana hoeloe eta koerban dosa^ bari toeloej koerban dosa teh dipeuntjit dina gnggon koerban doeroekan. 'Tidinja panghoeloe koedoe njokot ggtihna saeutik koe tjoeroekna, bari seug ditgrajDkeun kana tatandoekan altar koerban doeroekan; dgmi ggtihna noe loba mah koedoe dibahekeun kana dasar altar koerban doeroekan. 'Ari sakabeh gadjihna koedoe dilaan, * sakoemaha dilaanna gadjih koerban panarima teja; pek koe panghoeloe koedoe didoeroek dina altar; djadi aambeuan matak

goeng kadorakaanana. 'Atawa lamoen aja djalma " noe antgl kana naon-naon noe nadjis, boh ka * bangke barahala noe nadjis, boh ka bangke tjotjooan noe nadjis, boh ka bangke noe tingkarajap noe nadjis, sanadjan boeni ti manehanana, estoe kanadjisan sarta salah. 'Ata-

29

wa lamoen

aja

noe antgl kana kanadji-

san manoesa, kana naon bae kanadjisanana noe sok matak nadjis, sanadjan boeni ti manehanana, ana gens kanja4

30

31

hoan koe manehanana, estoe salah. 'Atawa lamoen aja djalma noe soempah, datang ka katalandjoeran koe biwirna, rek migawe goreng atawa rek migawe hade, naon bae pgrkarana manoesa katalandjoeran kalawan soempah, sanadjan boeni ti manehanana, ana geus kanjahoan koe manehanana, estoe salah koe salah-sahidji hal kitoe. 'Geus kitoe, lamoen aja noe salah koe salah-sahidji

124

MOESA

6.

pgrkara noe tadi, koedoe n; anoe matak manehanana boga dosa, "djeung koedoe njanggakeun ka Pangeran " pikoerbaneunana kasalahan, tina sabab dosana noe dilampahkeun teja,
tjotjooan leutik awewe, hidji anak

pikeun panghoeloe, satjara koerban kadaharan. a 2 Moesa le 36. j p. 2 1.


:
:

c p.

2:2,9; 4:35.

(J

p.

2:3.

dom-

ba atawa hidji 6mbe, pikoerbaneun dosa. Seg koe panghoeloe eta koedoe dipangnjijeunkeun karapihan tina sabab dosana.
a
7 2 Kor. 6
:

17.

b p. 11

24. c p. 7

17.

Djeung oepama ten katgpi koe leungeunna noe pimahieun ka anak domba sasiki, seg pikoerbaneunana kasalahan, anoe koe eta koedoe disanggakeun ka Pangeran tina sabab dosana, tikoekoer doewa atawa anak djapati doewa; noe hidji pikoerbaneun dosa, noe 8 hidji deui pikoerbaneun doeroekan. "Nja eta koe manehanana koedoe dibawa ka panghoeloe seug koedoe dihatoerkeun, ngaheulakeun anoe baris koerban dosa pek diparijeuskeun hoeloena saloehoereun beuheungna, tapi teu meunang di9 sSmplakkeun. 'Pek ggtih koerban dosa teh saeutik koedoe dikepretkeun kana bilik altar, dSmi ggtihna noe kari koedoe dikStjlakkeun kana dasar altar; 10 koerban dosa eta teh. 'Ari noe hidji deui koedoe didjijeun koerban doeroekan, * noeroetkeun hoekoemna. Tab, kitoe eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan tina sabab dosana noe dilampahkeun teja; tangtoe meunang panghampoera. a p. 12 8. j p. i u. 11 Djeung oepama teu katSpi koe leungeunna njanggakeun doewa tikoekoer atawa doewa anak djapati, seg pikoerbaneunana, noe koe manehanana koedoe disanggakeun sabab dosana, tipoeng ISmgs " sapgrpoeloeh epa, pikoerbaneun
;
: :

Aja deui pangandika Pangeran ka 15 Moesa, kijeu pangandikana Lamoen aja djalma noe migawe salah, boga dosa djalan kaloeloepoetan dina barang soetji kagoengan Pangeran, nja eta koedoe njanggakeun ka Pangeran pikoerbaneunana kasalahan, bangsa tjotjooan leutik, hidji domba lalaki noe taja tjatjadna, " sataksiran maneh, make sekel perak, * noeroetkeun sekel kasoe16 tjian, pikoerbaneun kasalahan. 'Ari eta noe matak dosa dina barang soetji teja koe manehanana koedoe diganti, djeung " koedoe ditambahan sapgrlimana, sok diselehkeun ka panghoeloe. Toeloej eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan, lantaranana domba koerban kasalahan teja; tangtoe meunang panghampoera. a p. 27:2, 12.
14
'

6 p. 27:25. c p. 22: 14.

17

oepama aja djalma noe boga ngalampahkeun salah-sahidji larangan Pangeran, anoe lain lampahkeuSarta
dosa,

18

neun, sanadjan teu njahoeun oge, salah bae, estoe nanggoeng kadorakaanana. 'Seug koedoe njanggakeun bangsa tjotjo-

oan leutik,

hidji

domba lalaki noe taja tjamaneh, pikoerbaneun

tjadna, sataksiran

19

kasalahan, dibawa ka panghoeloe. Toeloej eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan, tina sabab kaloeloepoetanana, noe koe manehanana dilampahkeun bari teu njahoeun teja; tangtoe meunang panghampoera. 'Koerban kasalahan eta teh, da poegoeh manehanana salah ka Pangeran.

dosa; teu meunang * diajaan minjak, sarta teu meunang ditoempangan doepa, 12 da koerban dosa eta teh. 'Toeloej koe manehanana koedoe dibawa ka panghoeloe. Geus kitoe panghoeloe koedoe njokoteta sakeupeul, nja eta imngelinganana, pek didoeroek dina altar, dina loehoer koerban seuneu kagoengan Palangeran; koerban dosa eta teh. 'Tab, kitoe eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan tina sabab dosana noe dilampahkeun, dina salahsahidji pgrkara noe tadi teja; tangtoe meunang panghampoera. ^ Ari sakarina
'^

PASAL
A ja deui pangandika
2

6.

Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Lamoen aja djalma noe boga dosa, migawe salah ka Pangeran, nganglSs ka sasama djalma pSrkara titipan, atawa jaSrkara teuteundeunan leungeun, atawa pgrkara karinah, atawa nganijaja ka sasama djalma 'atawa manggih anoe leungit, seg ngang16s, bari soempah, tapi bohong; naon bae noe dilampahkeun koe manoesa, salah-sahidji lampah kitoe, anoe matak dosa geus kitoe, lamoen boga dosa sarta salah, koedoe " moelangkeun beu'

MOESA
is

6.

m
'

nangna ngarinah, atawa beunangna ngaatawa titipan, anoe dititipkeun ka manehauana, atawa noe leungit, 5 beunangna manggih teja, 'atawa naon bae, anoe matak manehanana soempah, tapi bohong koedoe diganti sahargana, * sarta ditambahan sapgrlima, dibikeunna ka noe boga, samangsa njanggakeun 6 koerbanna kasalahan. 'Ari koerbanna kasalahan, anoe koe manehanana koedoe disanggakeun ka Pangeran, bangsa tjotjooan leutik, hidji domba lalaki noe taja tjatjadna, sataksiran maneh, pikoerbaneun kasalahan; koedoe dibawa ka 7 panghoeloe. 'Toeloej eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan di pajoeneun Pangeran; tangtoe meunang panghampoera, naon bae lampah kitoe noe koe manehanana dilampahkeun, anoe matak salah. a Jet. 33:14, 15.
nijaja,
;

16

17

18

ngeran, ka hareupeun altar. Geus kitoe koedoe njokot eta sakeupeul, tipoeng 16mes koerban kadaharan sawareh djeung minjakna sawareh, kalawan sakabeh doepa, noe dina loehoer koerban kadaharan, bari toeloej didoeroek dina altar; aambeuan matak s6d6p, * nja pangelinganana, baris ka Pangeran. 'Ari sakarina eta koerban keur hakaneun Haroen djeung anak-anakna lalaki; dihakanna di gnggon soetji, hanteu diragian nja dihakanna teh di boeroean himah tgpangan. 'Dibeuleumna " oelah make dihaseuman. Nja eta doeoemanana, koe kami dipaparinkeun ka darinja ti koerban seuneu anoe kami soetji liwat leuwih eta teh, satjara koerban dosa djeung tjara koerban kasalahan. 'Noe pingahakaneun eta, nja sakoer anak Haroen
;

b p. 22: 14.
8 9

10

ii

12

13

14

Aja deui pangaudika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe marentah ka Haroen djeung ka anak-anakna lalaki, kijeu nja pok: Ijeu teh papakon koerban doeroekan: ari koerban doeroekan teh koedoe aja dina paseuneuan dina loehoer altar sapeupeuting, tepi ka isoek; djadi seuneu altar teh koedoe sina maj6ng hoeroengna dina altar. Seug panghoeloe koedoe make badjoena lawon bodas, djeung ditjalana lawon bodas dina awakna, bari toeloej ngalaan leboe, oeroet koerban doeroekan, noe dileboer koe seuneu dina altar sok diteundeuu gigireun altar. 'Tidinja koedoe tjoetjoel papakeanana, bari seug make papakean sedjen geus kitoe " ngaloewarkeun eta Igboe ka loewareun pasanggrahan, ka gnggon noe b6r6sih. 'Ari seuneuna dina altar koedoe sina majeng hoeroengna, hanteu meunang pareum; sarta saban-saban wantji isoek panghoeloe koedoe ngahoeroengkeun deui soeloeh dina seuneu, bari natakeun koerban doeroekan dina loehoer eta, djeung koedoe dina loehoer eta ngadoeroek gadjih koerban panarima. Seuneu teh koedoe sina majeng hoeroengna dina altar ten p6tot-p6tot; hanteu meunang pareum. o p 4: 12. Sarta " ijeu teh i3apakon koerban kadaharan: ari eta teh koe anak Haroen koedoe dihatoerkeun ka pajoeneun Pa:
'

noe lalaki. Pikoekoeh langgeng ka maraneh toeroen-toemoeroen, bagian ti koerban seuneu kagoengan Pangeran. Saha-saha noe njabak ka noe kitoe,
eta pisoetjieun.
6 p. 2:2. 19
c.

4 Moesa 15:
2:11.

4.

p.

20

21

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Ijeu teh pikoerbaneun Haroen djeung anak-anakna lalaki, anoe koedoe dihatoerkeun ka Pangeran, mangsa poean diminjakanana saiDerpoeloeh epa tipoeng lemes, pikoerbaneun kadaharan, lampahkeuneun teu petot-petot noe saparo wantji isoek, noe saparo deui wantji sore. 'Didjijeunna dina panggorengan, make minjak; nja disanggakeunana beunang meuleum " dihatoerkeunana koerban kadaharan teh masing garing, sarta beunang njem:

plekan,
22

aambeuan matak sedep

baris

23

ka Pangeran. 'Ari panghoeloe anoe diminjakan, noe ngaganti Haroen ti anakna, koedoe milampah pon kitoe keneh pikoekoeh langggng; koedoe didoeroek baris ka Pangeran, datang ka beresihna. 'Sakabeh koerban kadaharan ti panghoeloe koedoe datang ka bejakna, hanteu

meunang dihakan.
:

p.

2:5,

e.

24 25

'

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer ka Haroen djeung ka anak-anakna lalaki, kijeu nja pok Ijeu teh papakon koerban dosa. " Dina enggon paragi meuntjit koerban doeroekan, nja di dinja ge koedoe dipeuntjit koer:

126

2 dosa, di pajoeneun

MOESA
9

7.

ban
26

Pangeran

soetji

liwat leuwih eta teh. 'Panghoeloe noe

27

mgtakeun koerban dosa teja * noe pingahakaneun eta di enggon soetji; diliakanna koedoe di boeroean himah tepangan. 'Saha-saha noe njabak ka laoekna, eta pisoetjieun; djeung oepama aja papakean kakepretan ggtihna, nja
eta noe kakepretan teh koe maneh koedoe diseuseuh di gnggon noe soetji. 'Djeung deui wadah sipat taneuh, anoe dipake ngoeloeb eta, koedoe dipeupeuskeun, sarta oepama dikoeloebna dina wadah sipat tambaga, koedoe dikosok djeung dikoembah koe tjai. Sakoer djalma lalaki di panghoeloe-panghoeloe noe pingahakaneun eta; soetji liwat leuwih eta teh. 'Ngan ari sakoer koernoe getihna diasoepkeun ban dosa, kana himah tepangan, baris njijeun karapihan di djgro kasoetjian, eta mah teu meunang dihakan; " koedoe didoe p. i: 3. 6. p. lo: \i, is; roek koe seuneu.
'

10

anoe dihatoerkeun teh, nja panghoeloe noe pibogaeun. 'Kitoe keneh sakabeh koerban kadaharan, sipat beubeuleuman, djeung sakabeh sipat gogodogan, sarta sipat gogorengan, pikeun panghoeloe anoe ngahatoerkeun inja; nja eta noe pibogaeun. 'Ari sakabeh koerban kadaharan, noe ditjampoer minjak sarta noe toehoer, nja sakabeh anak Haroen lalaki noe pibogaeun, rata
teja

28

saoerang-saoerang.
c p.

p.

3.

6 p. 3:4.

6:29. d p. 14:13.

11

29

12

"^

30

''

13

Sarta ijeu teh papakon koerban panarima, anoe dihatoerkeun ka Pangedihatoerkeunana asoep " koerban pamoedji teh dihatoerkeunana koedoe dibarengan sorabi teu ragian, ditjampoer minjak, djeung opak teu ragian, dioelasan minjak, sarta koeweh ditjampoer minjak^ tipoeng lemgs beunang meuleum. 'Djaba
ran. 'Oepama panioedji, seg

Hos. 4:8. c p. 7:6. dp. 4: 15.

p. 4: 12. Ibr. 13: 11.

PASAL
Sarta
'

14

7.

teh papakon koerban kasaliwat leuwih eta teh. " paragi meuntjit koerban doeroekan, nja di dmja ge koedoe dipeuntjit koerban kasalahan, sarta getihna koedoe dikepretkeun ka sakoeriling altar. 'Ari sakabeh gadjihna koedoe dihatoerkeun, nja eta boentoetna, sarta gadjih anoe ngalipoetan peudjitna, 'kitoe deui ^ noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjih anoe dina kaboeboewahan, anoe aja dina bobokong, sarta djeung lamad anoe dina kalilipa; dilaanna sing sasgmet kaboeboewahan. 'Toeloej eta sakabehna koe panghoeloe koedoe didoeroek dina altar; koerban seuneu baris ka Pangeran, nja koerban kasalahan eta teh. 'Sakoer djalma laijeu

lahan;

soetji

tina koeweh, pikoerbaneunana deui noe koedoe dihatoerkeun, roti make dihaseuman, ditambahkeun ka koerbanna panarima noe asoep pamoedji teja. 'Ari koeweh noe sasiki ti oenggal-oenggal koerban koedoe dihatoerkeun, djadi pihatoeraneun Pangeran; noe sadjaba ti

Dina enggon

15

16

17

18

laki di

panghoeloe-panghoeloe
;

"

noe

pi-

eta pikeun panghoeloe, anoe ngepretkeun getih koerban panarima; nja eta noe pibogaeun. 'Ari laoek koerban panarima noe asoep pamoedji teh, ^ koedoe dihakan dina poean dihatoerkeunana; oelah aja noe dikarikeun tepi ka isoek. 'Tatapi oepama koerbanna " koerban panadaran atawa pangabakti bawaning soeka, koedoe dihakan dina poean dihatoerkeunana koerbanna, sarta noe kari koedoe dihakan isoekna. 'Ari sesana laoek eta koerban dina poe noe katiloe koedoe didoeroek koe seuneu. 'Oepama laoek koerbanna panarima dihakan dina poe noe katiloe mah, hanteu kamanah, moal koengsi diitoengkeun ka noe ngahatoerkeun; lampah

ngahakaneun eta; dihakanna koedoe dina gnggon soetji soetji liwat leuwih eta nja Sakoemaha koerban dosa, teh. kitoe keneh koerban kasalahan, toenggal sapapakon; panghoeloe noe njijeun ka'

''

19

matak idjid. Saha-saha djalma noe ngahakan, nanggoeng kadorakaanana. 'Djeung deui laoek, anoe autel kana naon-naon noe nadjis, teu meunang dihakan; koedoe didoeroek koe seuneu.
kitoe

rapihan koe lantaran eta, nja eta noe pibogaeun. 'Djeung deui panghoeloe noe

Ari moenggoeh laoek teja,


20

saha-saha djalma noe bergsih, meunang ngahakan

ngahatoerkeun koerban doeroekan ti djalma, eta koelit koerban doeroekan

eta laoek. 'Tatapi saha-saha djalma, noe ngahakan laoek koerban panarima, noe

MOESA

8.

127

21

kagoengati Pangeran, eukeur dirina kauadjisan mah, nja eta djalma koedoe dibasmi, dileungitkeun ti bangsana. 'Sarta lamoen aja djalma antel kananaonnaon noe nadjis, kana kanadjisan ma''

34

ka sato noe nadjis, atanoe nadjis, seg ngahakan laoek koerban panarima, noe kagoengan Pangeran, nja eta djalma koedoe dibasmi, dileungitkeun ti bangnoesa,

atawa

"

wa ka

sipat nista

35

sana.
22 23

a p. 22:29. 6 p. 19:6. c p. 22: 18; 4 Moesa 15:3; 29:39. d 1 Moesa 17: 14. e p. 11:8,26,39.

24

25

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok: " Sagala gadjih sapi, domba djeung embe ten meunang dihakan koe maraneh. 'Ari gadjih noe paeh bangkar, djeung gadjih noe paeh disasaak, meunang dipake kana sagala pagawean, tapi teu pisan meunang dihakan koe maraneh. 'Karana saha-saha noe ngahakan gadjih sato, bangsa noe sok dihatoerkeun, didjijeun koerban seuneu baris ka Pangeran, nja eta djalma noe ngahakan teh koedoe dibasmi, dileungitkeun ti
:

36

panarima, sarta djeung gadjihna, nja eta noe pibogaeun t6t6pak ti katoehoe teja, djadi doeoemanana. 'Karana * ari dada koerban asongan djeung tgtgpak koerban hatoeran koe kami ditjandak ti oerang Israil, ti koerbanna panarima, sarta koe kami dipaparinkeun ka panghoeloe Haroen djeung ka anak-anakna lalaki, djadi pikoekoeh langggng, ti oerang Israil. 'Kitoe bgrkahna diminjakanana Hai'oen djeung diminjakanana anak-anakna lalaki, ti koerban seuneu kagoengan Pangeran, mangsa poean dipiwarang ngadareuheus, soepaja djadi panghoeloe, ngabakti ka Pangeran anoe koe Pangeran ditimbalkeun basa eta koe andjeunna diminjakan, koedoe dibikeun ka darinja koe oerang Israil. Pikoekoeh langgSng ka maraneh, toeroen-toemoe'

roen.
37

2 Moesa 29

24. J 2

Moesa 29

27.

38

Tah, kitoe papakon koerban doeroekan, koerban kadaharan, koerban dosa, koerban kasalahan, koerban keupeulan sarta koerban panarima, 'anoe koe Pa-

26

bangsana. 'Djeung deui * sagala gStih teu meunang dihakan koe maraneh di

ngeran ditimbalkeun ka Moesa, basa di goenoeng Sinai, basana miwarang oerang Israil ngahatoerkeun koerbankoerbanna ka Pangeran, di tggal lega
Sinai.

27

28
29

30

31

sakabeh enggon maraneh tjitjing, boh manoek, boh tjotjooan. 'Saha-saha djalma noe ngahakan getih, naon bae, nja eta djalma koedoe dibasmi, dileungitkeun ti bangsana. p. 3 i7. 6 p. 3 17 i7: 10. Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok: Saha-saha djalma noe ngahatoerkeun koerbanna panarima ka Pangeran, koedoe njanggakeun pikoerbaneunana ka Pangeran tina koerbanna panarima. 'Leungeunna sorangan noe koedoe njanggakeun pikoerbaneun seuneu kagoengan Pangeran noe koedoe disanggakeun teh, nja eta gadjih reudjeung dada, soepaja dadana " diasongkeun ka pajoeneuu Pangeran, djadi koerban asongan. 'Ari gadjihna koe panghoeloe koedoe didoeroek dina altar; d6mi dadana
:

PASAL
2

8.

Tlidinja Pangeran ngandika

ka Moesa,

'

" geura njokot Haroen djeung anak-anakna lalaki, kitoe deui eta papakean, djeung minjak lisah, djeung sapi ngora lalaki pikoerbaneun dosa, djeung domba la-

kijeu

pangandikana

'

Maneh

laki
3

dieusi
lian

noe doewa siki, sarta boboko noe anoe teu ragian teja, 'bari saka-

ngoempoelkeun sapadjemoehan ka hareupeun lawang himah tgpangan. 'Prak Moesa ngalampahkeun sakoemaha timbalan Pangeran ka andjeunna teja; teu lila padjemoehan teh geus koempoel ka hareupeun lawang himah tepangan. 'Pok Moesa ngalahir ka padjemoehan teh: Ijeu teh pgrkara, noe koe Pangeran dipiwarang dilampahkeun. a 2 Moesa 29. Tidinja Haroen djeung poetra-poetralalaki koe Moesa dideukeutkeun, seug na pada dimandian koe tjai. 'Pek Haroen dianggoan djoebah sarta dibeulitan saboek; " seug dianggoan badjoe epod

mah pikeun
32

anakna

Hai'oen djeung pikeun anak'Djeung deui tetepak ti katoehoe koe maraneh koedoe dibikeun,
lalaki.

pihatoeraneun
33

panghoeloe
'

ti

koerban

maraneh panarima. Saha-saha anak Haroen,

noe ngahatoerkeun gStih koerban

128

MOESA
20

8.

djeung ditgrapan epodna, bari dibeulitan beubeur epod, disaboekan koe eta. 'Toeloej ditgrapan oto, bari sakalian kana oto ngasoepkeun eta Oerim djeung Toemim teja. 'Tidinja mastakana diteundeunan dastar, sarta kana dastar, ngrapkeun eta djamang ti hareupna,

ka sakoeriling

altar.

'

Toeloej

domba

teh

21

emas,

nja eta makoeta soetji


o 2 Moesa 28
:

sakoe:

koe andjeunna dipotong-potong, noeroetkeun potonganana; ari hoeloena, djeung potonganana, sarta gadjihna, koe Moesa didoeroek. 'Dgmi eusi-beuteungna djeung soekoena dikoembah heula koe tjai; pek sadomba kabeh koe Moesa didoeroek dina altar; koerban doeroe-

maha timbalan Pangeran ka Moesa teja.


4.

6 2

Moesa 29

6.

10

G-eus kitoe

njak
11

lisah,

Moesa njandak " eta mibari toeloej ngaminjakan ba22

landongan djeung saeusi-eusina, disaroetjikeun. 'Seug dianggo ngepret


tar,

kan eta teh; aambeuan matak sgdep; koerban seuneu eta teh bade ka Pangeran; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. o 2 Moesa 29 18. Geus kitoe Moesa ngadeukeutkeun "
:

kana

al-

domba lalaki noe


ban keupeulan

hidji deui,
;

domba

koer-

12

13

kali, diminjakan djeung sakabeh parabotna, ngaminjakan eta paso djeung disaroetjikeun. 'Toeloej ngoeminjak lisah teh saeutik^ka mastaka Haroen, dilisahan Haroen teh, disoetjikeun. Tidinja poetra Haroen noe lalaki koe Moesa dideukeutkeun, seug pada dianggoan djoebah sarta dibeulitan saboek, bari dikergpoesan sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.

meunang toedjoeh

teh kitoe deui soekoena, tjoerkeun


altar

23

'

24

a 2 Moesa 30

25; Ibr. 9

21. 6 2

Moesa 29

7.

Greus kitoe

Moesa ngadeukeutkeun

eta sapi ngora pikoerbaneun dosa teja; prak Haroen djeung poetrana lalaki pa15

16

17

da noempangkeun pananganana kana hoeloe eta sapi pikoerbaneun dosa. 'Pek dipeuntjit. Seug Moesa njandak ggtihna, bari toeloej diterapkeun * kana tatandoekan altar sakoeriling, koe tjoeroekna, djadi mgrgsihan altar; arigetihnoe loba mah koe andjeunna dikoetjoerkeun kana dasar altar; djadi altar teh disoetjikeun, dipangdamglkeun karapihan. 'Tidinja njandak sakabeh gadjih, anoe dina peudjit, kitoe deui lamad kalilipa, sarta noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjihna, seug koe Moesa didoeroek dina altar. 'Dgmi sapina, nja eta koelitna, laoekna djeung taina, " koe andjeunna didoeroek koe seuneu diloewareun pasanggrahan sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.
;

25

26

27

28

a 2 Moesa 29
18

10.

p.

16

18. c 2

Moesa 29

14.

19

Geus kitoe Moesa ngadeukeutkeun eta lalaki pikoerbaneun doeroekan teja; prak Haroen djeung poetrana lalaki pada noempangkeun pananganana kana hoeloe eta domba. 'Pek dipeuntjit. Seug Moesa ngepretkeun ggtihna

teja jirak Haroen djeung poetrana lalaki pada noempangkeun pananganana kana hoeloe eta domba. 'Pek dipeuntjit. Toeloej Moesa njandak ggtihna saeutik, ditgrapkeun kana gagaber tjgpil Haroen ti katoehoe, kitoe deui ka indoeng pananganana ti katoehoe sarta ka indoeng dampalna ti katoehoe. 'Tidinja poetra Haroen lalaki koe Moesa dideukeutkeun, seug ngrapkeun eta ggtih saeutik kana gagaber tjgpilna ti katoehoe, kitoe deui ka indoeng pananganana ti katoehoe sarta ka indoeng dampalna ti katoehoe. Toeloej ggtihna noe loba koe Moesa dikepretkeun ka sakoeriling altar. 'Tidinja njandak gadjihna, djeung boentoetna, sakabeh gadjih anoe dina peudjit, kitoe deui lamad kalilipa, sarta noe doewa kaboeboewahan, katoet gadjihna, reudjeung tgtgpak katoehoe. 'Sarta tina boboko anoe ten ragian, noe di pajoeneun Pangeran teja, njandak koeweh teu ragian sasiki, djeung sorabi roti minjakan sasiki, sarta opak sasiki, seug koe andjeunna diteundeun dina loehoer eta gadjih sarta dina loehoer tgtgpak katoehoe teja. 'Soketa sakabehna koe andjeunna diselehkeun " ka panangan Haroen djeung ka panangan poetra-poetrana lalaki, heug diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan. 'Geus kitoe koe Moesa ditjandak deui ti pananganana, bari seug didoeroek dina altar, dina loehoer koerban doeroekan teja koerban keupeulan
''

domba

eta teh,
29

aambeuan matak sgdgp; koer-

ban seuneu eta teh bade ka Pangeran. 'Toeloej Moesa njandak dadana, heug diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan nja eta doeoeman
'^
;

3
;

MOESA.

129

Moesa ti domba koerban keupeulan sakoemaha timbalau Pangeran ka Moesa


teja.
c 2

2 Moesa 29:19. b 2 Moesa 29:2,

3.

Moesa 29

24.

Moesa 29

26.

ka oerang Israil, kijeu nja parentab: Geura njarokot bidji 6mbe badot, baris koerban dosa; hidji anak sapi djeung bidji anak domba, noe pada oemoer sataoeu, sarta taja tjatjadna, baris koer4

30

Tidinja

Moesa njandak saeutik minjak

lisah djeung saeutik getih anoe dina altar, pek dikepretkeun ka Haroeu djeung ka panganggona, kitoe keneh ka poetrapoetrana lalaki sarta ka panganggo poe-

ban doeroekan
bidji

'bidji sapi lalaki

djeung

trana;

djadi

disoetjikeiui

diri

Haroen

djeung panganggona, kitoe keneh poetrana djeung panganggo poetrana.


31

Geus kitoe Moesa ngadawoeh ka Ha-

roen djeung ka poetra-poetrana lalaki: Eta laoek geura koeloeb di hareupeun lawang himah tSpangan, seg koedoe dihakan koe maraneli di dinja, reudjeung roti anoe dina boboko koerban keupeulan; sakoemaha timbalan kami noe kijeu teja " Nja eta koedoe dibakan koe Haroen djeung koe anak-anakna lalaki. 32 'Ari sesa laoek djeung sesa roti koe maraneh koedoe didoeroek koe seuneu. 33 Djeung deui maraneb ten meunang bidjil ti lawang bimah tgpangan, toedjoeb poe lilana, tepi ka geus djSdjeg poena maraneb dikeupeulan; * karana toedjoeb poe lilana maraneb bakal dikeupeulan. 34 'Ari timbalan Pangeran, koedoe ngalampahkeun sakoemaba noe dilampabkeun dina poe ajeuna, baris njijeun karapiban Sarta maraneb koedoe 35 hal maraneb. tjitjing di bareupeun lawang himab tepangan beurang-peuting, toedjoeb poe lilana, * ngadjaga kana djagaan Pangeran, soepaja maraneb oelab paeb; karana nja kitoe timbalanana ka kaoela. 36 'Prak Haroen djeung poetra-poetrana ngalampabkeun eta sakatjeb pgrkara, noe ditimbalkeun koe Pangeran koe lantaran
:
' '

koerban panarima, pikeun koerbankeuneun ka pajoeneuu Pangeran kitoe deui pikoerbaneun kadabaran, ditjampoer minjak; karana poe ijeu Pangeran kgrsa nembongan ka maraneb. a v- 33. Seug pada njanggakeun anoe didaka hareupeun lawoebkeun koe Moesa
lalaki, baris
;

domba

wang himab tepangan, sarta sapadjgmoeban ngadareubeusan, pada djongbok


6

ka pajoeneun Pangeran. 'Pok Moesa ngalabir: Nja ijeu perkara, noe koe Pangeran dipiwarang dilampabkeun koe maraneh; mangke nembongan ka maraneb kamoeljaan Pangeran. 'Ngadawoeh Moesa ka Haroen Geura ngadeukeutan kana altar, pek petakeun koerban dosa ti adjengan djeung koerban doeroekan ti adjengan; " koedoe midam61 karapiban tina sabab adjengan djeung tina sabab djalma loba; sarta koedoe metakeun koerban djalma loba, midamel karapiban tina sabab eta; sakoemaha timbalan Pangeran. a p. i6:6;
:

Ibr. 7

27.

Ser Haroen ngadeukeutan kana altar pek meuntjit eta anak sapi pikoerbaneun dosa, noe keur pimangpaateun andjeunna. 'Ari poetra Haroen lalaki ngahatoerkeun ggtihna ka andjeunna; seug Haroen ngantjelomkeun tjoeroekna kana eta getih, bari toeloej ditgrapkeun

kana tatandoekan
loba
io

altar

dSmi gStib noe

mah

Moesa
c 1

teja. a Moesa 26
:

2
5.

Moesa 29:32. b

Moesa 29

35.

tar. 'Ari gadjib eta

dikoetjoerkeun kana dasar alkoerban dosa, djeung

PASAL

9.
11

Dgmi
2

geus kitoe, " dina poe noe kadalapan Moesa njaoer Haroen, djeung poetra-poetrana lalaki, sarta para kokolot Israil. Seug ngadawoeh ka Haroen Geura njandak keur diri adjgngan
' :

kaboeboewahan, sarta lamad tina kalilipa, koe andjeunna didoeroek dina altar; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. 'Demi laoekna djeung koelitna " koe andjeunna didoeroek koe seuneu di loewareun pasanggrahan.
a
p.

4:11.

12

hidji

anak sapi

lalaki,

baris koerban

djeung bidji domba lalaki, baris koerban doeroekan, noe pada taja tjatjadna; toeloej batoerkeun ka pajoeneun Pangeran. Sarta koedoe marentah
dosa,
'

13

Geus kitoe Haroen meuntjit eta pikoerbaneun doeroekan; ari poetra Haroen lalaki njanggakeun getihna ka andjeunna; pek koe Haroen dikepretkeun ka sakoeriling altar. 'Toeloej njanggakeun ka andjeunna eta koerban doe-

MOESA

10.

14

roekan, uoeroetkeim potonganana, sarta djeung hoeloena; seug koe andjeunna didoeroek diua altar. 'Ari eusi-beuteungna djeung soekoena " koe andjeunna dikoembah heula, toeloej didoeroek dina loehoer koerban doeroekan, dina altar.
a
p.

PASAL

10.

Hidji waktoe poetra Haroen, nja eta Nadab djeung Abihoe, pada njokot paroekoejan, hidji sewang, diseuneuan, sarta seuneu teh diteundeu-

8:21.

15

Greus

kitoe

Haroen ngadeukeutkeun
2

nan seuseungitan, toeloej ngahatoerkeuu ka pajoeneun Pangeran eta seuneu


sedjen, noe lain ditimbalkeun koe Pangeran ka darinja. 'Seug aja seuneu bidjil ti pajoeneun Pangeran, * ngalSboer ka eta doewaan; " hos paraeh di pajoeneun Pangeran. 'ISTgalahir Moesa ka Haroen Nja eta noe diandikakeun koe Pangeran, anoe kijeu pangandikana teja: Kami kgrsa disoetjikeun koe sakoer noe sok marSk ka kami, sarta kami kgrsa dimoeljakeun di hareupeun sakabeh djalma. " Dgmi Haroen repeh bae. 'Tidinja Moesa njaoer ^ Misael djeung Elsapan, doewanana poetra Oesiel, anoe paman Haroen, sarta dilahii-an kijeu: Maraneh geura njampeurkeun ijeu garotong doeloer maraneh ti hareupeun kasoetjian ka loewareun pasanggrahan 'Seug njalampeurkeun, ^ toeloej digarotong, masih ken eh marake djoebahna; dibawana ka loewareun joasanggrahan;
'^
:

16

17

18

19

20

21

koerban djalma loba; top njandak eta badot pikoerbaneun dosa, noe keur pimangpaateun djalma loba teja; pek dipeuntjit, dianggo koerban dosa, pgtana tjara noe tadi. 'Tidinja ngadeukeutkeun eta pikoerbaneun doeroekan; dipStakeunana noeroetkeun hoekoemna. 'Toeloej ngadeukeutkeun eta pikoerbaneun kadaharan; top njandak bahanna sakeupeul, seug didoeroek dina altar, " kadjaba ti koerban doeroekan wantji isoek. 'Tidinja meuntjit eta sapi djeung eta domba, pikoerbaneun panai'ima, noe keur pimangpaateun djalma loba teja; aripoetra Haroen lalaki njanggakeun gStihna ka andjeunna; seug koe Haroen dikepretkeun ka sakoei'iling altar. 'Djeung njanggakeun gadjih eta sapi sarta gadjih eta domba, boentoetna djeung noe ngalipoetan peudjit, kitoe deui kaboeboewahan sarta lamad kalilipa. Sok eta sagala gadjih diteundeun dina loeboer dada-dada; pek gadjih teh koe Haroen didoeroek dina altar. 'Ari * dada-dada reudjeung tgtSpak katoehoe koe Haroen diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan; sakoemaha da'

sakoemaha lahiran Moesa teja. 'Tidinja Moesa ngadawoeh ka Haroen, sarta ka poetra Haroen lalaki, Elasar djeung Itamar teja Adjgngan poma oelah moe''
:

roetjoel su-ah, sarta oelah njosoek panganggo adjengan, soepaja adjengan oelah paeh, sarta ijeu sapadjSmoehan oelah

woehan Moesa
6 p. 7:32.

teja.

a i Moesa 29:39.

22

23

Geus kitoe Haroen ngadjoengdjoengkeun pananganana ka djalma noe loba, " sarta ngabgrkahan ka darinja; toeloej loengsoer, mantas mgtakeun koerban dosa, koerban doeroekan djeung koerban panarima. Tidinja Moesa djeung Haroen 16bSt ka djSro himah tepangan; ana ka laloewar deui, seug pada ngabgrkahan ka djalma noe loba. Beh kamoeljaan Pangeran nembongan ka sakabeh
'

datang ka dibgndon; ari doeloer-doeloer adjgngan, sakabeh anak-intjoe Israil^ nja eta noe koedoe njeungtjeurikan ijeu kahoeroean, anoe koe Pangeran didamSl. 'Djeung deui adjgngau oelah kaloewar ti lawang himah tgpangan, soepaja oelah paeh; karana adjengan ditgrapan minjak lisah ti Pangeran. Seug pada ngalampahkeun sapilahir Moesa.
a
26
6
:

2
:

Moesa 30
61.
^r

9.

6 4 Moesa 16
:

35. c 4
:

Moesa 3:4;
f1 Moesa

Moesa 19
:

22. e Djab. 39
^j

10.

22.

Lai. 5

6,

10.

p.

21

10.

24

djalma-djalma; 'sarta * aja seuneu bidjil ti pajoeneun Pangeran, ngaleboer eta koerban doeroekan sarta sagala gadjih, anoe dina altar teja. Ana katendjo koe eta sakabeh djalma, ejar sargnggak, bari toeloej broek njaroeoeh. a 4 Moesa 6:22.
6
1

8
9

Geus kitoe Pangeran ngandika ka Haroen, kijeu pangandikana: 'Maneh djeung

anak maneh, satijap-tijap dek asoejj ka himah tepangan, papatjoewan nginoem anggoer atawa arak, soepaja maraneh oelah paeh pikoekoeh langggng ka mara;

Radja 18:38; 2 Bab. 7:1.

10

neh, toeroen-toemoeroen

'djeimg" soe-

MOESA
maraneh ngabinakeuu anoe soetji reudjeung uoe nista, kitoe deui anoe
paja
11

11.

131

nadjis

reudjeuiig

noe bgrgsih; 'sarta

soepaja maraueh ka anak-iutjoe Israil ngawoeroekkeun eta saniskara pikoekoeh, anoe koe Pangeran diandikakeun ka darinja koe lantaran Moesa. a j6h.44:23.
6 5

Moesa 17:11,12.

!o

12

13

14

15

Djeung deui Moesa ngalahir ka Haroen, savta ka Elasar djeung Itamar, poetra Haroeu anoe kari teja: Adjgngan koedoe njarandak koerban kadaharan, sesa koerban seuneu kagoengan Pangeran eta koedoe didahar koe aradjSngan di gigireun altar, hanteu make diragian karana soetji liwat leuwih eta teh. 'Poma koedoe didahar di 6nggon soetji, sabab pikoekoeh ka adjgngan sarta pikoekoeh ka poetra adjgngan lalaki, kabagian koerban seuneu kagoengan Pangeran; " karana nja kitoe timbalanana ka kaoela. 'Aridada koerban asongan djeung tetgpak koerban hatoeran koe adjgngan koedoe didalahar di gnggon bgrgsih, nja koe adjgngan sarta koe poetra adjgngan awewelalaki sasarengan karana pikoekoeh ka adjgngan sarta pikoekoeh ka poetra adjgngan lalaki, dipaparin bagian koerban panarima ti anak-intjoe Israil. 'Tgtgpak koerban hatoeran djeung dada koerban asongan koedoe disanggakeun bargng djeung gadjih koerban seuneu; koedoe diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan. Hal kitoe teh pikoekoeh langgeng ka adjgngan sarta ka poetra adjgngan lalaki sakoemaha tim;

roen ka Moesa: Noen, eta teh poe ijeu gnggeus ngahatoerkeun koerbauna dosa sai'awoeh koerbanna doeroekan ka pajoeneun Pangeran; sargng kaoela teh kataradjang anoe kitoe pgtana; saoepama poe ijeu kaoela ngda koerban dosa, koemaha pisaeeun pajoeneun Pangeran? "Ana Moesa geus ngadangoe noe kitoe, pangraosna hade. a p. e 25.
:

PASAL

11.

sa djeung ka kana ka darinja: 'Maraneh koedoe mi tjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok:
Ijeu

Aja deui pangandika Pangeran ka MoeHaroen, kijeu panganditeh sato, anoe meunang dihakan koe maraneh, bangsa sakabeh sasatoan noe di boemi. Sagala sato, anoe beulah tjekerna, sarta tjekernamidoewa, djeung ngagajem, nja eta noe meunang dihakan koe maraneh. 'Ngan ijeu noe teu meunang dihakan koe maraneh bangsa noe ngagajgm sarta bangsa noe beulah tjekerna teh: onta, sabab eta teh gnja ngagajgm, tapi teu beulah tjekerna; nadjis eta teh ka maraneh. 'Reudjeung marmot, sabab eta teh gnja ngagajgm,
'

tapi teu beulah tjekerna


6

nadjis eta teh

ka maraneh. 'Reudjeung

kglgntji,

sabab

balan Pangeran.
16

p.

2:3, lo; 6:i6.

eta teh gnja ngagajgm, tapi teu beulah tjekerna; nadjis eta teh ka maraneh. 'Kitoe deui bagong, sabab eta teh gnja beulah tjekerna, sarta tjekerna midoewa, tapi teu ngagajgm; nadjis eta teh ka maraneh. 'Dagingna teu meunang dihakan koe maraneh, sarta bangkena koe maraneh teu meunang ditjabak na;

Djeung deui Moesa ggmgt nejangan gmbe koerban dosa; sihoreng, geus didoeroek; noe matak Moesa bgudoe ka Elasar djeung ka Itamar, poetra Haroen 17 anoe kari teja; arilahiranana: 'Koenaon eta koerban dosa koe sarampejan teu didahar di gnggon soetji? Karana eta teh soetji liwat leuwih, sarta koe Pangeran dipaparinkeun ka sarampejan, soepaja naranggoeng kadorakaan pakoempoelan, sangkan pakoempoelan teh koe sarampejan dipangnjijeunkeun karapi18 han di pajoeneun Pangeran. 'Mapan ggtihna hanteu diasoepkeun ka djgro kasoetjian bgngrna koe sarampejan didahar di kasoetjian, " sakoemaha noe 19 dititah koe kaoela teja. 'Ari saoer Ha;

radjis eta teh


9

ka maraneh.

Moesa 14

4;

Lai. 10: 14; 1 Tim. 4:4.

tjai:

Ijeu teh anoe meunang dihakan koe maraneh, bangsa sakabeh anoe di djgro sagala noe tjetjepetan djeung sisi-

10

nang dihakan koe maraneh.

tan di djgro tjai, dina laoet-laoet sarta dina waloengan-waloengan, nja eta meu'Ari sakoer noe teu tjetjepetan teu sisitan dina laoetlaoet djeung dina waloengan-waloengan,

il

12

bangsa noe tinglalenghoj di djgro tjai, bangsa sakabeh noe njawaan hiroep, anoe di djgro tjai, nista eta teh ka maraneh. 'Estoe djaradi nista ka maraneh; dagingna teu meunang dihakan koe maraneh, djeung bangkena koedoe dipikanista koe maraneh. Sagala noe teu
'

132

MOESA

11.

13

14
15

tjetjepetan sisitan di djgro tjai, nista eta tela ka maraneh. 'Sarta ijeu noe koe maraneh koedoe dipikanista bangsa manoek; teu meunang dihakan koe maraneh; nista eta teh: galoedra, radja-wali djeung galoedra laoet; 'alap-alap djeung heulang, sapajaadana; 'sagala gagak, sapapadana;

33

16
17

18 19

20

21

22

23

24

25

'manoek naam, koetoek-koetoek, kaak djeung dadali, sapapadana; 'boeweuk, tjakakak djeung djoelang; 'sowang, kokondangan djeung heulang roejoek; 'bango, koentoel, sapapadana; kerak djeung kalong. 'Sagala noe ngarajap, bangsa noe hibgr, anoe soekoe opat, nista eta teh ka maraneh. Ngan ijeu noe koe maraneh meunang dihakan, bangsa sakabeh noe ngarajap, anoe bisa hibSr sarta soekoe opat teh, nja noe pingpingan di loehoer soekoena, baris ngatjlok di boemi. 'Bangsa eta, nja ijeu noe meunang dihakan koe maraneh " simeut, sapapadana; nja eta djongrang, sapajjadana, djeung hiris, sapapadana, sarta balado, sapapadana. Sakoer noe ngarajap, bangsa noe hibgr, anoe soekoe opat, djaba ti noe tadi, nista eta teh ka maraneh. 'Nja eta kabeh matak maraneh kanadjisan; * saha-saha noe antgl ka bangkena, kanadjisan tSpi ka boerit. 'Djeung sahasaha noe mawa bangkena, koedoe njeuseuh papakeanana, sarta kanadjisan tepi
' : '

34

35

gang koe noe kitoe sanggeus paeh, kanadjisan sagala parabot kai, atawa papakean, atawa koelit, atawa karoeng, sakabeh parabot noe dipake njijeun pagawean naon-naon, koedoe diaboeskeun kana tjai, sarta kanadjisan tepi ka boerit, kakara b6r6sih. 'Djeung sakabeh wadah sipat taneuh, noe katinggang koe noe kitoe ka djgrona, naon bae eusina, kanadjisan, sarta wadahna koedoe dipeupeuskeun. Sagala kahakanan, anoe baris dihakan, anoe kadatangan tjai eta, kanadjisan kitoe deui sagala inoeman, anoe baris diinoem, anoe dina wadah kitoe, kanadjisan. Sarta naon-naon iaoe katinggang koe bangkena, kanadjisan; pameuleuman djeung hawoe koedoe dipeupeuskeun naradjis eta teh, estoe dja;
'

'

36

37

38

ka maraneh. 'Ngan ari tjinjoesoe djeung soemoer, pakoempoelan tjai mah, bergsih bae. Ari saha-saha noe antSl ka bangkena, kanadjisan. 'Sarta lamoen bangkena ninggang kana bibit, naon bae, anoe baris disSbarkeun, bSrgsih bae. 'Tapi lamoen aja bibit diradi nadjis
tjaian, seg katinggang koe bangkena, nadjis eta teh ka maraneh. 'Sarta lamoen aja noe paeh bangsa sasatoan, anoe baris hakaneun maraneh, sahasaha noe antgl ka bangkena, kanadji-

39

40

ka
26

boerit.

Mat. 3

4.

p.

2.

27

28

Ari sakabeh sato, anoe beulah tjekerna, tapi tjekerna teu midoewa, sarta teu ngagajgm, naradjis eta teh ka maraneh; saha-saha noe ant61 ka noe kitoe, kanadjisan. 'Kitoe deui sagala noe leumpang koe koekoe, di sakabeh sato anoe soekoe opat, naradjis eta teh ka maraneh saha-saha noe antgl ka bangkena, kanadjisan t6pi ka boerit. 'Djeung
;

san tepi ka boerit. 'Djeung " saha-saha noe ngahakan bangkena, koedoe njeuseuh papakeanana, sarta kanadjisan tSpi ka boerit djeung noe mawa bangkena, koedoe njeuseuh papakeanana, sarta kanadjisan tSpi ka boerit. a p. i7:i5;
;

Moesa

14: 21.

41

42

29

30
31

82

noe mawa bangkena, koedoe njeuseuh papakeanana, sarta kanadjisan tgpi ka boerit; naradjis eta teh ka maraneh. Ari bangsa noe ngarajap, anoe tingkarajap di boemi, nja ijeu noe nadjis ka maraneh ganggarangan, djeung beurit, sarta boehaja, sapapadana; 'toke, bajawak, tjaktjak, kadal djeung londok. Nja eta noe naradjis ka maraneh di sakabeh noe ngarajap; saha-saha noe antgl ka noe kitoe sanggeus paeh, kanadjisan tSpi ka boerit. 'Sarta naon-naon noe kating:
'

Ari sakoer noe ngarajap, anoe tingkarajap di boemi, nista eta teh, teu meunang dihakan. 'Sakoer noe leumpang koe beuteung, djeung sakoer noe soekoe oj^at, atawa sakoer noe reja soekoena, sakabeh bae noe ngarajap, anoe tingkarajap di boemi, teu meunang diteh.

43

hakan koe maraneh; karana nista eta 'Poma oelah nganistakeun njawa maraneh koe lantaran sakoer noe ngarajap,

44

anoe tingkarajap, sarta oelah nganadjiskeun diri koe lantaran eta, noe matak maraneh kanadjisan koe lantaran eta. 'Karana kami teh Pangeran, Allah maraneh mana maraneh koedoe njoetjikeun diri, sangkan maraneh djadi soetji; karana kami teh soetji: mana
:

MOESA

12,

13.

133

maraneh papatjoevvan nganadjiskeun njawa maraneh koe lantaran sakoer noe


45

ngarajap, anoe koemglip di boemi. 'Karaua kami teh Pangeran, anoe nginditkeun maraneh ti tanah M6sir, kSrsa djadi Allah maraneh " mana maraneh koedoe soetji, karana kami teh soetji.
;

koe leungeunna noe pimahieun ka anak domba sasiki, heg koedoe njokot tikoekoer doewa atawa anak djapati doewa, noe hidji pikoerbaneun doeroekan, noe hidji deui pikoerbaneun dosa. Toeloej koe panghoeloe eta koedoe dipang'^

njijeunkeun karapihan; seug bSrSsih.


o
p.

a
46

p.

19:2; 20:7,

26.

15

19.

Moesa 17

10.

c Loek. 2

22.

47

Tah, kitoe papakon hal sasatoan, djeung manoek, djeung sakoer noenjawaan hiroep, anoe koemglip di djSro tjai, sarta sakoer noe njawaan, anoe tingkarajap di boemi; 'soepaja maraneh ngabinakeun anoe nadjis djeung noe b6-

dp.

5; 7;

14:21; Loek. 2:24.

PASAL

13.

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe2


:

sa djeung ka Haroen, kijeu pangandikana 'Lamoen aja djalma, dina koelit

ngabinakeun sato noe meunang dihakan djeung sato noe teu meunang dihakan.
rgsih, sarta

awakna

wa

aja bareuh, atawa radang, atatjolat, anoe siga pialamateun kasakit lepra dina koelit awakna, nja eta

PASAL

12.
3

Maneh koesa, kijeu pangandikana doe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok: Lamoen aja awewe noe nga'

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe:

djoeroe,
"

sarta

anakna

lalaki,

nja eta

toedjoeh poe lilana kanadjisanana noeroetkeun poe awewe kotor palangan. "Ari dina poe noe kadalapan * orok teh koedoe disoenatan nja daging kakoeloepanaua. 'Tidinja awewe teh tiloe poeloeh tiloe poe deui koedoe tjitjing dina getih pangabSrSsihanana teu meunang njabak naon-naon noe soetji, sarta teu meunang asoep ka kasoetjian, tgpi ka geus djgdjeg poena
;

awewe kanadjisan

koedoe didatangkeun ka panghoeloe salah-sahidji anakna, noe djadi panghoeloe. 'Toeloej panghoeloe koedoe ngilikan eta kasakit noe dina koelit awak. Oepama boeloe dina Snggon kasakit teh salin roepa, djadi bodas, sarta katendjona kasakit teh * djSro ti batan koelit awakna, kasakit lepra eta teh; ana geus katendjo koe panghoeloe, koedoe disgboetkeun kana-

Haroen atawa ka

djisan. 'Sarta

oepama

awakna bodas,
ti

tjolat dina koelit tapi katendjona teu djSro

batan

koelit,

lin roepa,

djeung boeloena teu sateu bodas, seug noe boga kasa-

kit teh
5

koe panghoeloe koedoe ditoe-

ngab6r6sihan. 'DSmi oepama anakna awewe, seg kanadjisan doewa minggoe, noeroetkeun kakotoranana. Tidinja awewe teh gSngp poeloeh g6n6p poe deui koedoe tjitjing dina ggtih pangabgresihanana. 'Sarta di mana geus djgdjgg poena ngabgresihan sabab anak lalaki atawa sabab anak awewe, seg awewe teh koedoe mawa hidji anak domba oemoer sataoen, pikoerbaneun doeroekan, djeung hidji anak djapati atawa hidji tikoekoer, pikoerbanemi dosa, ka hareupeun lawang himah tgpangan, ka panghoeloe. 'Pek eta koe panghoeloe
''

toep toedjoeh poe lilana. 'Toeloej koe panghoeloe koedoe diilikan deui dina poe noe katoedjoeh. Oepama kapanggih, kasakitna sapanendjo panglioeloe tStSp bae, teu njalijara kasakit teh dina koeht, seug koe panghoeloe koedoe dipindo ditoetoep deui toedjoeh poe. 'Geus kitoe koe panghoeloe koedoe diilikan deui dina poe noe katoedjoeh, kadoewa-kalina. Oepama kasakitna kapanggih ngaleutikan, teu koengsi njalijara kasakit teh dina koelit, seug eta djalma koe panghoeloe koedoe diseboetkeun bgresih; radang bae eta teh ngan eta koedoe njeuseuh papakeanana, djadi dirina bSrSsih.
;

koedoe dihatoerkeun ka pajoeneun Pangeran, dipangnjijeunkeun karapihan seug awewe teh bSrgsih tina ka-loewarna getih. Tah, kitoe papakon hal
8

noe ngadjoeroe anak lalaki atawa anak awewe. 'Djeung oepama teu kapanggih

'Sabalikna, oepama radangna njalijara mah sanggeusna nembongkeun maneh ka panghoeloe soepaja diseboet bSrgsih, seug koedoe nembongkeun maneh deui ka panghoeloe kadoewa-kalina. 'Ana diihkan koe panghoeloe, kapanggih radangna njalijara dina koelit,

dina koelit

134

MOE.SA

13.

seug koe panghoeloe koedoe diseboetkeun kanadjisan; lepra eta teh.


a 5 Moesa 24
9
:

23

8.

b p. 14

37.

10

aja djalma noe kasakit lenja eta koedoe didataugkeun ka panghoeloe. 'Ana diilikan koe panghoeloe, kapanggih aja bareuh bodas dina

Lamoen

doe disSboetkeun kanadjisan; kasakit eta teh. 'Sabalikna, oepama tjolat teh tStSp bae dina pgrnahua, hanteu njalijara mah, tjeda bisoel eta teh; seug

pra,

koe
24

panghoeloe

koedoe disSboetkeun

bSrSsih.

11

noe matak boeloena salin roepa, djadi bodas, sarta aja daging hiroep di noe bareuh teh: 'nja eta lepra heubeul dina koelit awakna, sarta koe panghoeloe koedoe disSboetkeun kanadjisan; montong ditoetoep, karana tetela
koelit,

25

koelitna aja noe toetoeng koe seuneu, geus kitoe tapak toetoeng teh djadi tjolat bodas sSmoe beureum, atawa bodas bae, 'koedoe diilikan koe panghoeloe; ana

Atawa lamoen awak dina

12

13

14

15

kanadjisan eta teh. Sarta oejiama lepra teh djadi dina koelit, wani noe boga kasakit kalipoetan lejjra saloewar koelit, ti s6m6t hoeloe tepi kana soekoena, sapanendjo panon panghoeloe; 'ana diilikan koe panghoeloe, kapanggih kalipoetan koe lepra saloewar awakna, seug noe boga kasakit teh koedoe dis6boetkeun beresih kabehna geus salin roepa, djadi bodas; bgresih eta teh. 'Sabalikna, samangsa katendjo aja daging hiroep mah, djadi kanadjisan. 'Ana koe panghoeloe geus katendjo daging hiroep teh, seug eta djalma koedoe diseboetkeun kanadjisan; nja eta daging hiroei^ teja noe
'

26

27

28

lenadjis; lepra eta teh. 'Atawa lamoen hade deui daging hiroep teh, sarta salin roepa, djadi bodas, koedoe datang Toeloej koe panghoeloe 17 ka panghoeloe. koedoe diilikan; ana kapanggih, kasakit teh salin roepa, djadi bodas, noe bo'

18 19

ga kasakit koe panghoeloe koedoe diseboetkeun bSrSsih; estoe beresih eta teh. Djeung lamoen awak dina koelitna
aja bisoel, toeloej tjageuv deui; 'geus kitoe dina oeroet bisoel djadi bareuh

29

kapanggih, boeloe dina tjolat teh salin roepa, djadi bodas, sarta katendjona djSro ti batan koelit: estoe lej^ra eta teh, djadina dina tapak toetoeng; seug eta djalma koe panghoeloe koedoe diseboetkeun kanadjisan kasakit lepra eta teh. 'Sabalikna, ana diilikan koe panghoeloe, kapanggih dina tjolat taja boeloean bodas, djeung teu handap ti batan koelit mah, malah ngaleutikan seug eta djalma koe panghoeloe koedoe ditoetoep toedjoeh poe lilana. 'Geus kitoe koe panghoeloe koedoe diilikan deui dina poe noe katoedjoeh. Oepama njalijara dina koelit, seug eta djalma koe panghoeloe koedoe disSboetkeun kanadjisan; kasakit lejira eta teh. Sabalikna, oepama tjolat teh tetSp bae dina pernahna, hanteu njalijara dina koelit mah, malah ngaleutikan: bareuh toetoeng eta teh; toeloej eta djalma koe panghoeloe koedoe disSboetkeun bSresih; karana tapak toetoeng eta teh. Djeung lamoen aja djalma lalaki ata;
:
'

30

wa awewe, boga kasakit dina hoeloe atawa dina djanggot, toeloej eta kasakit koedoe diilikan koe jjanghoeloe ana
'

20

21

22

bodas atawa tjolat bodas sSmoe beureum, nja eta koedoe diilikan koe panghoeloe. 'Ana diilikan koe panghoeloe, beh katendjona handap ti batan koelit, djeung boeloena salin roajja, djadi bodas, seug koe panghoeloe koedoe disSboetkeun kanadjisan; kasakit lepra eta teh, djadina dina oeroet bisoel. 'Sabalikna, ana diilikan koe panghoeloe, kapanggih taja boeloean bodas, djeung teu handap ti batan koelit mah, malah ugaleutikan seug eta djalma koe panghoeloe koedoe ditoetoep toedjoeh poe lilana. 'Sarta oepama njalijara dina koelit, seug eta djalma koe panghoeloe koe:

31

32

beh katendjona djSro ti batan koelit, boeoek atawa boeloe dina Snggonna koneng nja ipis seug eta djalma koe panghoeloe koedoe disSboetkeun kanadjisan boedoeg eta teh, nja lepra hoeloe atawa lepra djanggot eta teh. 'Sabalikna, lamoen koe panghoeloe diilikan eta kasakit boedoeg teh, beh katendjona teu djSro ti batan koelit, tapi boeoek atawa boeloe dina enggon teja hanteu hideung, toeloej noe boga kasakit boedoeg teh koe panghoeloe koedoe ditoetoep toedjoeh poe lilana. 'Geus kitoe koe panghoeloe eta kasakit koedoe diilikan deui dina poe noe katoedjoeh. Ana kapanggih, boedoeg teh teu njalijara,
sarta
: ;

MOESA

13.

135
kitoe,

sarta diua gnggonna taja boeoekan ata-

boga kasakit
disosoek,
"

papakeanana koedoe

33

3i

35

3G

boeloean koneug, djeung katendjona boedoeg teh teu djero ti batan koelit mail, 'seug eta djalma koedoe ditjoekoer, tapi boedoegna oelah ditjoekoer; geiis kitoe noe boedoeg teh koe paughoeloe koedoe dipiudo ditoetoep deui toedjoeh poe lilana. 'Toeloej boedoeg teh koe panghoeloe koedoe diilikan deui dina poe noe katoedjoeh. Ana kapanggih, boedoeg teh teu njalijara dina koelit, sarta katendjona teu djero ti batan koelit: seug eta djalma koe panghoeloe koedoe diseboetkeun bgresih, ngan eta koedoe njeuseuh papakeanana, djadi dirina b6r6sih. 'Tatapi oepama boedoeg teja njalijara dina koelit mah, sanggeusna eta djalma disSboet bergsih, 'toeloej diilikan koe panghoeloe, kapanggih boedoeg teh njalijara dina koelit, montong teuiug panghoeloe njijar boeoek atawa boeloe koneng; estoe kanadjisan
eta teh.
'Sabalikna,

wa

hoeloena poeroetjoel, djeung

46

diboengkSm biwirna ti loehoer; sarta koedoe ngaggro kijeu: Kanadjisan! kanadjisan! 'Sapandjang boga kasakit kibakal kanadjisan estoe kanadjisan * koedoe misah Snggonna, nja tjitjing di loewareun pasanggrahan.
toC;
;

eta teh;

a J6h. 24:17; Mik. 3


47

7.

6 4

Moesa

Eadja 15

5.

48

lamoen aja papakean noe kasakit lepra, papakean boeloe domba, atawa papakean lawon bodas, boh dina loesi, boh dina pakan, sipat lawon bodas atawa sipat boeloe domba, boh dina koelit atawa dina sagala boewatan koeDjeung
deui,
'

49 lit

50

37

oepama
51

sapanendjo panghoeloe boedoeg teja tStSp bae, sarta djadi boeoek atawa boeloe hideung dina enggonna mah, tjageur boedoegna; djalma teja beresih, sarta koe panghoeloe koedoe diseboetkeun bSresih.
38

laki
39

Djeung deui, lamoen aja djalma laatawa awewe, dina koelit awakna
52

40

41

42

43

aja tjolat, nja tjolat bodas, 'nja eta koedoe diilikan koe panghoeloe; ana kapanggih, tjolat dina koelit awakna bodas sarta leutik nja eta teh balas bae, anoe djadi dina koelit b6resih eta teh. 'Djeung lamoen aja djalma noe moerag boeoekna, goendoel eta teh djalma kitoe bgrgsih. 'Sarta oepama boeoekna moerag sabeulah ti hareup, boetak eta teh; djalma kitoe beresih. 'Tatapi lamoen dina goendoelna atawa dina boetakna aja kasakit bodas semoe beureum nja eta teh lepra, noe djadi dina goendoelna atawa dina boetakna. 'Toeloej
:

53

geus kitoe eta kasakit anoe dina papakean atawa dina koelit, boh dina loesi, boh dina pakan, atawa dina sagala barang koelit teh, semoe hedjo atawa semoe beureum: kasakit lepra eta teh koedoe ditembongkeun ka panghoeloe. "Toeloej kasakit teh koe panghoeloe koedoe diilikan, bari toeloej eta noe aja kasakit ditoetoep toedjoeh poe lilana. "Ana katendjo koe panghoeloe dina poe noe katoedjoeh, jen kasakit teh njalijara dina papakean, boh dina loesi, boh dina pakan, atawa dina koelit, naon bae boewatanana, noe didjijeun koe koelit: eta kasakitna lepra noe njatoean; nadjis noe kitoe teh. 'Seug koedoe didoeroek eta papakean, boh loesi, boh pakan, boeloe domba atawa lawon bodas, boh sagala barang koelit, anoe aja kasakit kitoe; karana lepra noe njatoean eta teh koedoe didoeroek koe seuneu. 'Tatapi ana diilikan koe panghoeloe, kapanggih kasa'

kit teh teu njalijara dina eta papakean,


54

dina

55

44

45

koe panghoeloe. Ana kasakit bareuh bodas semoe beureum dina goendoelna atawa dina boetakna, saperti roepa lepra dina koelit awak: 'djalma kitoe lepra; kanadjisan eta teh misti pisan koe panghoeloe diseboetkeun kanadjisan; kasakitna aja dina hoeloena. Ari djalma noe lepra, noe

koedoe

diilikan

kapanggih,

aja

boh dina loesi, boh dina pakan, boh sagala barang koelit teh seug panghoeloe koedoe nitah, eta noe aja kasakit sina diseuseuh; toeloej koedoe dipindo ditoetoep deui toedjoeh poe. 'Ana koe panghoeloe diilikan deui kasakit teh sanggeusna diseuseuh, kapanggih kasakit teh teu salin roepana, na'

djan kasakit teh teu njalijara oge, nadjis eta teh, koedoe koe maneh didoeroek koe seuneu estoe njosok eta teh, dina goendilna ti djgro atawa dina goendilna ti loewar. 'Tatapi ana diilikan koe panghoeloe, kapanggih kasakit teh ngaleutikan sanggeusna diseuseuh, seug
;

56

136

MOESA
9

14.

koedoe direujahkeun tina papakeanana, atawa tina koelitna, boh tina loesina,
57

58

boh tina pakanna. Tataj^i oepama tembong deui dina jjajjakean, boh dina loesi, boh dina pakan, boh dina sagala barang koelit mah lepra djadi eta teh noe aja kasakit kitoe koedoe didoeroek koe seuneu. 'Ari papakean, boh loesi, boh pakan, boh sagala barang koelit, anoe geus di'

kitoe, dina poe noe katoedjoeh eta koedoe njoekoer deui sakabeh boeloeboeoekna; hoeloena, djanggotna djeung
'Greus

10

59

seuseuh, seg leungit kasakitna, nja eta koedoe dipindo diseuseuh, kakara ber6sih. 'Tah, kitoe papakon hal kasakit lepra dina papakean boeloe domba atawa lawon bodas, boh dina loesi, boh dina pakan, atawa sagala barang koelit, baris disgboetkeun bgresih atawa diseboet-

11

keun

nadjis.

PASAL
:

14.
12

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu


pangandikana 'Ijeu teh papakon hal djalma noe lepra, dina poean dib6r6sihanana :" nja eta koedoe didatangkeun ka panghoeloe. 'Seug panghoeloe koedoe bidjil* ka loewareun pasanggrahan, sarta koe panghoeloe diilikan. Ana kapanggih, djalma noe lepra teh geus tjageur kasakitna lepra, 'toeloej panghoeloe koedoe nitah, eta noe baris dibSrgsihan koedoe dipangnjokotkeun doewa manoek noe hiroep nja bergsih, kitoe deui ki poetri, sakelat djeung hisop. 'Sarta panghoeloe koedoe nitah, eta manoek noe hidji dipeuntjit kana hidji wadah sipat taneuh, di loehoereun tjai hiroep. 'Pek panghoeloe koedoe njokot eta manoek anoe hiroep, kitoe deui ki poetri, sakelat djeung hisop teja, bari seug diantjlomkeun reudjeung eta manoek anoe hiroep ka ggtih manoek, noe dipeuntjit di loehoereun tjai hiroep teja. 'Geus kitoe djalma noe baris diberesihan tina lepra teh koedoe dikepretan toedjoeh kali, bari toeloej diseboetkeun bergsih; seug manoek noe hiroep teja" koedoe dileujDaskeun ka tggal. a Mat. 8:4;
Loek. 17
8
;

13

14

sakabeh bae boeloe-boeoekna koedoe ditjoekoer; djeung koedoe njeuseuh deui papakeanana sarta mandi koe tjai djadi bgrSsih. 'Ari dina poe noe kadalapan eta koedoe njokot doewa anak domba noe taja tjatjadna, djeung hidji domba awewe, oemoer sataoen, anoe taja tjatjadna, kitoe deui tiloe-p6rpoeloeh epa tipoeng lemSs baris koerban kadaharan, ditjampoer minjak, sarta minjak Saglog. a 4 Moesa 8 7. 6 4 Moesa 12 14. Tidinja eta djalma noe baris dibSrgsihan sarta djeung barang noe tadi teja koe panghoeloe noe rek ngabgresihan koedoe didjogokeun ka pajoeneun Pangeran, ka hareupeun lawang himah tepangan. 'Geus kitoe panghoeloe koedoe njokot eta anak domba noe hidji, bari seg dihatoerkeun, didjijeun koerban kasalahan, sarta djeung minjak noe saSlog teja; koedoe diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan. Pek anak domba teh koedoe dipeuntjit di gnggon parantimeuntjit koerban dosa djeung koerban doeroekan, nja di 6nggon soetji; karana tjara koerban dosa, " nja kitoe keneh koerban kasalahan, adjang panghoeloe; soetji liwat leuwih eta teh. 'Top panghoeloe koedoe njokot ggtih eta koerban kasalahan saeutik, bari seug koe panghoeloe ditSrapkeun * ka gagaber tjeuli djalma noe baris dihalisna,
;
: :
'

g I
"

15

16

14. 6 p.

13

46. c p. 16

10.

17

Tidinj a djalma noe baris dibSrgsihanteh

koedoe njeuseuh papakeanana, djeung njoekoer " sakabeh boeloe-boeoekna, bari toeloej mandi koe tjai, djadi b6resih kakara meunang asoep deui ka pasanggrahan, ngan koedoe tjitjing di loewareun himahna, toedjoeh poe lilana.
;
''

18

ti katoehoe, kitoe deui ka indoeng leungeunna ti katoehoe sarta ka indoeng soekoena ti katoehoe. 'Tidinja panghoeloe koedoe njokot minjak noe saelog teja saeutik, dikoetjoerkeun ka leuugeun panghoeloe ti kentja. 'Toeloej koe panghoeloe tjoeroek ti katoehoe koedoe diantjlomkeun kana minjak noe dina leungeunna ti kentja, bari seug ngepretkeun eta minjak saeutik koe tjoeroekna ka pajoeneun Pangeran, meunaug toedjoeh kali. 'Ari sesa minjak noe dina leungeunna, saeutik koe panghoeloe koedoe ditSrapkeun ka gagaber tjeuli djalma noe baris dib6r6sihan, ti katoehoe, kitoe deui ka indoeng leungeunna ti katoehoe, sarta ka indoeng soekoena ti katoehoe, di loehoereun gStih koerban kasalahan teja. 'Sasesaua

bgresihan,

MOESA

14.

137

19

20

minjak noe diua leungeuu jjanghoeloe koedoe ditSrapkeun kana hoeloe djalma noe baris dibSrSsihau kitoe eta koe panghoeloekoedoedipangnjijeuukeunkarapihan di pajoeueun Pangeran. 'Tidinja panghoeloe koedoe mgtakeun pikoerbaneun dosa teja, mangujijeunkeun karapihan ka noe baris dibSrSsihan tina kanadjisanana; sanggeus kitoe koedoe meuntjit pikoerbaneun doeroekan teja. 'Seug koerban doeroekan djenng koerban kadaharan teja koe panghoeloe koedoe dikoerbankeun dina altar; kitoe eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan djadi bgrgsih. a p. 7:7.
; ;

29

30

31

b 2
21

Moesa 29

20.

22

23

24

Tatapi oepama eta teh malarat, ten katSpi koe leungeunna, seg koedoe njokot anak domba sasiki pikoerbaneun kasalahan, asongkeuneun, baris dipangnjijeunkeun karapihan, djeung sap6rpoeloeh epa tipoeng lemes, ditjampoer minjak, pikoerbaneun kadaharan, sarta minjak saSlog; 'kitoe deui tikoekoer doewa atawa anak djapati doewa, mana bae noe katgpi koe leungeunna; anoe hidji pikoerbaneun dosa, noe hidji deui pikoerbaneun doeroekan. 'ISTja eta koe manehanana koedoe dibawaka panghoeloe, dina poe noe kadalapan, baris manehanana dib6resihan dibawana ka hareupeun lawang himah tepangan, ka pajoeneun Pangeran. 'Geus kitoe panghoeloe koedoe njokot eta anak domba pikoerbaneun kasalahan, sarta djeung
;

32

tjeuli djalma noe baris dibgrSsihan, ti katoehoe, kitoe deui ka indoeng leungeunna ti katoehoe, sarta ka indoeng soekoena ti katoehoe, di loehoereun gnggon getih koerban kasalahan teja. 'Sasesana minjak noe dina leungeun panghoeloe koedoe ditgrapkeun kana hoeloe djalma noe baris dibSrgsihan, pikeun dipangnjijeunkeun karapihan di pajoeneun Pangeran. 'Tidinja eta tikoekoer atawa eta anak djapati, mana bae noe katSpi koe leungeunna, koedoe dipStakeun salah-sahidji. 'Eta noe katgpi koe leungeunna teh, noe hidji pikoerbaneun dosa, noe hidji deui pikoerbaneun doeroekan, reudjeung koerban kadaharan kitoe eta noe baris dibgrSsihan teh koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan di pajoeneun Pangeran. 'Kitoe papakon hal djalma noe boga kasakit lepra, noe leungeunna teu nSpi ka noe bakoe kana dibS-

keun ka gagaber

rgsihanana.
33

p.

12

s.

34

35

36

Ngandika deui Pangeran ka Moesa djeung ka Haroen, kijeu pangandikana: 'Lamoen maraneh gens asoep katanah Kanaan, anoe koe kami rek dipaparinkeun ka maraneh, djadi milik, seug kami ngeunakeun kasakit lepra ka sahidji imah dina tanah milik maraneh: 'geus kitoe noe boga imah koedoe datang, ngoeninga ka panghoeloe, kijeu pipokeunana: Tajohna aja kasakit di imah. 'Tidinja panghoeloe koedoe nitah, eta imah
dikosongkeun samemeh panghoeloe datang ngilikan eta kasakit, soepaja sakabeh anoe di djgro eta imah oelah koengsi kanadjisan; sanggeusna kitoe panghoeloe koedoe datang ngilikan eta imah. 'Ana diilikan koe panghoeloe, kapanggih kasakit teh aja dina bilik tembok,
lalogakan,

25

minjak noe saelog teja koedoe diasongkeun koe panghoeloe ka pajoeneun Pangeran, djadi koerban asongan. 'Pek anak domba pikoerbaneun kasalahan teh koedoe dipeuntjit. Top panghoeloe koedoe njokot getih eta koerban kasalahan
;

37

saeutik,

gaber
han,
26

tjeuli

bari seug diterapkeun ka gadjalma noe baris dibergsi38

sgmoe hedjo atawa sgmoe

ti

katoehoe, kitoe deui ka indoeng

27

28

leungeunna ti katoehoe sarta ka indoeng soekoena ti katoehoe.' Tidinja minjak teja saeutik koe panghoeloe koedoe dikoetjoerkeun ka leungeun panghoeloe ti kentja; 'toeloej panghoeloe koe tjoeroek ti katoehoe koedoe ngepretkeun minjak noe dina leungeunna ti kentja saeutik ka pajoeneun Pangeran, meunang toedjoeh kali. 'Seug minjak noe dina leungeunna saeutik koe panghoeloe koedoe ditSrap-

39

40

41

beureum, sarta katendjona djargro ti batan tembokna, 'seug panghoeloe koedoe ka loewar ti eta imah ka hareupeun lawang imah, bari toeloej ditoetoep eta imah toedjoeh poe lilana. 'Geus kitoe koe panghoeloe koedoe dibalikan deui dina poe noe katoedjoeh, sarta diilikan; ana kapanggih, kasakit teh njalijara dina bilik tembok seug panghoeloe koedoe nitah ngalaftn bata noe aja kasakitan, sarta dipitjeun ka loewareun nagara, ka gnggon nadjis. 'Toeloej eta imah koedoe
'

138
disina

3
dikerik
ti

MOESA
55 ss
57

15.

djerona sakoeriling,

sarta pangSrikanana koedoe dibawa ka loewar nagara, dibahekeun ka enggon 42 nadjis. 'Tidinja koedoe njokot bata sedjen, diasoepkeun ka oeroet bata tadi, sarta koedoe njokot taneuh sedjen, di43 lampatkeun ka eta imah. 'Djeung oepama datang deui kasakit teh, djadi deui dina eta imali, sanggeusna dilaau batana, djeung sanggeusna imah dikerik, 44 sarta sanggeusna dilampat, 'koedoe didatangan deui koe panghoeloe sarta diilikan; ana kapanggih, kasakit teja njalijara dina eta imah, nja lepra noe njatoean noe dina imah teh " kanadji45 san eta teh. 'Seug eta imah koedoe dibongkar, batana, kaina djeung sakabeh lampatna imah, bari toeloej dikaloewarkeun ka loewar nagara, ka 6ng46 gon nadjis. 'Saha-saha noe asoep ka imah kitoe, sapandjangna ditoetoep, nja eta djalma kanadjisan tSpi ka boerit. 47 'Djeung saha-saha noe hees di djero imah kitoe, koedoe njeuseuh papakeanana; kitoe keneh anoe dadaharan di djgro imah kitoe, koedoe njeuseuh papakeana48 na. 'Sabalikna, oejDama eta imah diasoepan deui koe panghoeloe, sarta diilikan, kapanggih kasakit teja teu njalijara dina eta imah, sanggeusna imah teh dilampat: seug eta imah koe panghoeloe koedoe diseboetkeun beresih, sabab 49 geus tjageur kasakitna. 'Toeloej koedoe njokot doewa manoek, kitoe deui ki poetri, sakelat djeung hisop, baris mgresi50 han eta imah. "Pek manoek noe hidji koedoe dipeuntjit ka hidji wadah sipat 51 taneuh, di loehoereun tjai hiroep. 'Tidinja koedoe njokot eta ki poetri, hisop djeung sakglat, sarta djeung manoek noe hiroep teja, bari seug diantjlomkeun ka getih manoek noe dipeuntjit, sarta kana tjai hiroep teja; toeloej koedoe ngepretan eta imah, meunang toedjoeh kali. 52 'Kitoe panghoeloe koedoe meresihan eta imah, make ggtih manoek, tjai hiroep, manoek hiroep, ki poetri, hisop djeung 53 sakglat. 'Ari eta manoek noe hiroep seug koe panghoeloe koedoe dileupaskeun ka loewar nagara, ka tggal. Kitoe eta imah koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan djadi bgresih. p. ii, 24. 54 Tah, kitoe papakon hal p6rkara sakabeh kasakit lepra, djeung pgrkara boe; ;

doeg; 'p8rkara lepi'a papakean sarta lepra imah perkara bareuh, pSrkara radang, djeung perkara tjolat; 'soepaja bisa magahan pipgtaeunana nadjis djeung pipStaeunana bergsih. Kitoe papakon perkara lepra.
'

PASAL

15.

sa djeung ka Haroen, kijeu pangandikana: 'Maraneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja omong maraneh ka dinja: Lamoen aja djalma noe keur bSngang, " nja eta teh kanadjisan sabab bgngangna. 'Sarta kijeu kanadjisanana mangsa keur bengang: ari ngalej eta

Aja deui pangandika

Pangeran ka Moe-

bengangna, atawa mitjoengetabengangna, nja matak kanadjisan bae ka dinja. i Sagala enggon noe dikgdengan koe noe bgngang, kanadjisan djeung sagala barang noe didijoekan koe eta, kanadjisan. 5 Saha-saha noe antel ka enggonna, koedoe njeuseuh paj^akeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadjisan tepi 6 ka boerit. 'Djeung saha-saha noe dijoek dina barang anoe mantas didijoekan koe noe bengang, koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta 7 kanadjisan tepi ka boerit. 'Djeung sahasaha noe antel kana awak noe bengang, koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadji8 san tSpi ka boerit. 'Djeung lamoen noe bgngang njidoeh ka djalma noe beresih, nja eta koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai sarta 9 kanadjisan tepi ka boerit. 'Djeung sagala sela noe ditoempakan koe noe bengang, 10 kanadjisan. 'Djeung saha-saha noe antel kana naon-naon noe aja ti handapeun noe bengang, kanadjisan tepi ka boerit sarta noe mawa barang kitoe, koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadjisan tgpi ka 11 boerit. 'Djeung saha-saha noe ditjabak koe noe bengang, teu make sibanjo heula, nja eta koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta ka12 nadjisan tgpi ka boerit. 'Ari parabot sipat taneuh anoe ditjabak koe noe bSngang, * koedoe dipeupeuskeun, djeung sakabeh parabot sipat kai koedoe di13 koembah koe tjai. 'Sarta lamoen noe bSngang bgrSsih deui, tjageur bgngangna,
'

'

MOESA
toeloej koedoe milaug toedjoeli poe kana dibgrgsihanana, seug koedoe njeuseuh papakeanana djeimg koedoe mandi koe kakava b6r6sih. 'Ari dina tjai hiroep poe noe kadalapan eta kenr dirina koedoe njokot tikoekoer doewa atawa anak djapati doewa; toeloej koedoe datang ka pajoeneun Pangeran, ka hareupeun lawang himah tepangan,bari seug njanggakeun eta ka panghoeloe. 'Peketateh koe panghoeloe koedoe dipStakeun; anoe hidji pikoerbaneun dosa, noe liidji
;

16.
"

139

25

ngaggtih, sarta

Djeung lamoen aja awewe noe kevu* lila, di noe lain waktoe

14

26

15

deui pikoerbaneun doeroekan. Kitoe eta

27

koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan ka pajoeneun Pangeran, tina sabab bgngangna.
6 p. 6; 28; 11:33.

a i Moesa
"

2.

iG

Djeung lamoen aja djalma noe ka loewar tji-kama, nja eta koedoe mandi koe tjai, sakoedjoer awakna, sarta kanadjisan t6pi ka boerit. 'Ari sagala papakean djeung sagala koelit, anoe kakeunaan tji-kama, nja eta koedoe diseuseuh koe tjai, sarta kanadjisan tSpi ka boerit. 'Kitoe keneh awewe, anoe didjima koe lalaki; doewanana koedoe mandi koe tjai, sarta pada kanadjisan tepi ka boerit. a 5 Moesa 23 10. Djeung lamoen awewe keur palangan, ka loewar gStih saadat-bijasa awakna, toedjoeh poe lilana piajaeunana dina kakotoranana ari saha-saha noe antel ka dinja, kanadjisan tSpi ka boerit. 'Djeung sagala noe dik6d6ngan koe eta
:

28

17

29

kakotoran, atawa lamoen ngaggtihna ngaliwat tina bakoena kakotoran, nja eta kanadjisanana salilana ngaggtih, sakoemaha keur mangsa kakotoran bae; kanadjisan eta teh. 'Sagala 8nggon anoe dikgdSngan koe eta, salilana ngaggtih, pidjadieunana sakoemaha Snggon awewe noe keur kakotoran bae, djeung sagala barang anoe didijoekan koe eta, kanadjisan, sakoemaha kanadjisanana keur awewe kakotoran bae. 'Ari sahasaha noe ant61 ka barang eta, kanadjisan; noe kitoe koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadjisan tepi ka boerit. 'Djeung deui, samangsa awewe b6r6sih, saat ngaggtihna, seg koedoe milang baris dirina toedjoeli poe, sanggeus kitoe beresih. 'Ari dina poe noe kadalapan eta keur dirina koedoe njokot ti-

18

30

19

31

20

21

22

23

24

eukeur kakotoran, kanadjisan sarta sagala noe didijoekan koe eta, kanadjisan. 'Ari saha-saha noe antgl ka enggonna, koedoe njeuseuh pajiakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadjisan tepi ka boerit. "Djeung sahasaha noe antgl kana barang anoe didijoekan koe eta, naon bae, koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadjisan tgpi ka boerit. 'Djeung oepama aja naon-naon dina gnggonna, atawa dina barang anoe didijoekan koe eta, saha-saha noe antgl ka noe kitoe, kanadjisan tepi ka boerit. 'Sarta oepama aja lalaki ngSdgng djeung eta, " seg kakeunaan kakotoranana, nja eta kanadjisan toedjoeh poe lilana, sarta sagala Snggon noe dikSdgngan koe djalma kitoe, kanadjisan.
;

32

33

koekoer doewa atawa anak djapati doewa, seug koe manehanana koedoe dianteurkeun ka panghoeloe, ka hareupeun lawang himah tgpangan. "Pekkoe panghoeloe koedoe dipgtakeun, anoe hidji pikoerbaneun dosa, noe hidji deui pikoerbaneun doeroekan. Kitoe eta koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karapihan di pajoeneun Pangeran, tina sabab kanadjisanana ngagStih. a Mat. 9 20. Djadi oerang Isi'ail koe maraneh koedoe didjaoehkeun tina kanadjisanana, oelah koengsi paraeh maw a kanadjisanana, tina lantaran nganadjiskeun kana balandongan kami, anoe di tgngahna. Tab, kitoe papakon hal noe bengang djeung noe ka loewar tji-kama, anoe matak kanadjisan; 'kitoe deui hal noe palangan, noe keur kakotoran; djeung hal djalma noe ngalej, boh lalaki, boh awewe; sarta hal djalma noe ngSdgng djeung awewe noe keur kanadjisan.
:

PASAL
i ja deui

16.

pangandika Pangeran ka Moe-'^sa, sanggeus paeli poetra Haroen anoe doewa, noe paraeh basa ngadareuheusan ka pajoeneun Pangeran teja; 'kijeu timbalan Pangeran ka Moesa: Bedjakeun ka Haroen, doeloer maneh, jen teu meunang di sambarang waktoe asoep ka kasoetjian, noe ti sadjgroeun rere-

140
gan,

MOESA

16.

ka hareuiDeun toeroeb pangrapih, anoe dina p6ti teja, saugkan oelah paeh karana kami kgrsa nembongan di djSro mega, di loehoereun toeroeb pangrapih. 3 'Ijeu noe koedoe dibawa koe Haroen, ari rek asoep ka kasoetjian: nja koedoe mawa hidji sapi ngora lalaki pikoerbaneun dosa, djeimg hidji domba 4 lalaki pikoerbaneun doeroekan. 'Koedoe make djoebah soetji lawon bodas, * ditjalana lawon bodas dina awakna, disaboek lawon bodas sarta didastar lawon bodas; nja eta teh papakean soetji; djeung koedoe ngoembah heula 5 awakna koe tjai, seug make eta. 'Sarta Haroen ti padjgmoehan oerang Israil koedoe njokot doewa 6mbe badot pikoerbaneun dosa, djeung hidji domba 6 lalaki pikoerbaneun doeroekan. 'Toeloej Haroen koedoe ngahatoerkeun eta sapi ngora pikoerbaneun dosa, noe keur pimangpaateun dirina, " njijeun karapihan tina sabab dirina djeung tina sabab sa7 eusi-imahna. 'Geus kitoe koedoe njokot eta doewa badot, didjogokeun ka pajoeneun Pangeran, ka hareupeun lawang 8 himah tgpangan. Seug koe Haroen eta doewa badot koedoe dilotSrekeun glot noe hidji pikeun Pangeran, Slot noe hi9 dji deui adjang Asasel. 'Ari badot anoe katinggang lotere pikeun Pangeran, koe Haroen koedoe dihatoerkeun, didjijeun 10 koerban dosa. 'Demi badot anoe katinggang lotgre adjang Asasel mah, koedoe diteundeun hiroep-hiroep ka pajoeneun Pangeran, keur pilantaraneun njijeun karapihan, baris dileupaskeun adjang Asasel, ka tggal ISga. o p. lo 2.
'

14

laan,

seup seuseungitan teh ngalipoetan kana toeroeb pangrapih, anoe dina pgrtesangkan Haroen oelah paeh. 'Tidinja koedoe njokot ggtih eta sapi sawareh, bari seug ngepret koe tjoeroekna kana loehoer toeroeb pangrapih, sabeulah ti wetan; sarta ka hareupeun toeroeb pangrapih koedoe ngepretkeun ggtih saeutik koe tjoeroekna, toedjoeh
''

'^

kali, a 4 Moesa 16; 46; Wah. 8 5. 6 2 Moesa 30:36. c 2 Moesa 25 21. d Ibr. 9 25 10:4.
:
: :

15

16

Geus kitoe koedoe meuntjit eta badot pikoerbaneun dosa, noe kern* djalma loba, bari seug getihna dibawa ka dj6roeun reregan pek getihna koedoe dipgtakeun sakoemaha mgtakeunana gStih sapi teja, nja koedoe dikepretkeun kana toeroeb pangrapih sarta ka hareupeun toeroeb pangrapih. Djadi kasoetjian teh koe Haroen koedoe dipangnjijeunkeun karapihan, tina sabab kanadjisan oerang Israil, djeung tina sabab kamasijatanana, hal sakabeh dosa-dosana, sarta koedoe kitoe mgtakeunana ka himah tgpangan, noe ngSnggon di maranehanana, di tgngaheun ka;

17

nadjisanana.

'Djeung

oelah pisan aja

manoesa di djero himah tepangan, ti barang Haroen asoep baris njijeun karapihan di djgro kasoetjian, tepi ka bidjilna. Tah, kitoe Haroen koedoe njijeun
karapihan " tina sabab dirina, djeung tina sabab saeusi-imahna, sarta tina sabab sapakoempoelan Israil. 'Tidinja koedoe ka loewar kana altar, * anoe di pajoeneun Pangeran, bari seug dipangnjijeunkeun karapihan nja koedoe njokot gStih sapi teja saeutik, djeung ggtih badot teja saeutik, pek ditgrapkeun " kana tatandoekan altar sakoeriling. 'Djeung koedoe ngepretkeun ggtih teja saeutik kana loehoer altar, koe tjoeroekna, toedjoeh kali, dibgrgsihan, nja disoetjikeun tina kanadjisan oerang Is;

18

''

-.

h 2
11

Moesa 28

42. c p. 9

7.

(i

p.

14

7.

Seug Haroen koedoe ngahatoerkeun


eta sapi ngora pikoerbaneun dosa, noe keur dirina teja, njijeun karapihan tina
19

12

13

sabab dirina djeung tina sabab saeusiimahna; pek koe Haroen eta sapi pikoerbaneun dosa, noe keur dirina, koedoe dipeuntjit. 'Toeloej koedoe njokot hidji paroekoejan, " dieusian roehak roehaj tina loehoer altar, anoe di pajoeneun Pangeran, sarta doewa leungeunna koedoe ngeupeul seuseungitan noe aroem, * beunang ngalSmboetkeun, dibawa ka djSroeun reregan. 'Sok eta seuseungitan koedoe diteundeun kana seuneu, di pajoeneun Pangeran^ sina ha-

rail.
20

Uir. 9

7.

6 2

Moesa 30

1,

10. c p.

4:7,

18.

21

geus tjatjap njijeun karapihan hal kasoetjian, hal himah tgpangan djeung hal altar teh, toeloej Haroen koedoe ngadeukeutkeun eta badot anoe hiroep teja. 'Prak Haroen koedoe noempangkeun leungeunna doewanana kana hoeloe eta badot noe hiroep, sarta ditoengkoelan, bari ngakoekeun sakabeh kadooerang Israil, djeung sakabeh ka-

Ana

MOESA
masijatanana, lial sakabeh dosa-dosana; nja eta koe Haroen koedoe diteundeim kaua hoeloe eta badot, bari toeloej dileupaskeun ka tegal ISga, koe lantaran hidji djalma noe geus sadija. 'Eta badot sina nanggoeng sakabeh kadorakaan maranehanaua ka tanah noe rehe seg badot teh koedoe dileupaskeun di tSgal 16ga. Tidinja Haroen koedoe asoep deui ka himah t6pangan, tjoetjoel-tjoetjoel papakean lavvon bodas, anoe dipake basa asoep ka kasoetjian, koedoe ditinggalkeun di dinja. 'Seug koedoe ngoembah deui awakna koe tjai, dienggon soetji, pek make papakeanana sasari geus kitoe ka loewar, prak metakeun koerban doeroekan ti sorangan, djeung koerban doeroekan ti djalma loba teja, njijeun karapihan tina sabab dirina djeung tina sabab djalma loba. Sarta gadjih eta koerban dosa ge koe Haroen koedoe didoeroek dina altar. Ari djalma noe ngaleupaskeun badot anoe keur Asasel teja, koedoe njeuseuh
;
;
'

17.

141

33

22

23

sina djadi panghoeloe, ngaganti bapana, nja eta noe koedoe njijeun karapihan, make papakean lawon bodas, papakean soetji teja; 'pek njijeun karapihan hal kasoetjian, anoe soetji, djeung hal himah tSpangan, sarta njijeun karapihan hal altar; kitoe deui panghoeloe-panghoeloe sarta djeung djalma noe loba, sakoer ahli pakoempoelan, koedoe pada dipangnjijeunkeun karapihan. a p. 23:27;
4 Moesa 29
:

7.

p.

23

32.

34

Noe

2i

g8ng oen sakali koedoe dipangnjijeunkeun karapihan tina sakabeh dosa-dosana. Prak ngalampahkeun sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.
;

tadi teh djadi pikoekoeh langka maraneh oerang Israil " sata-

Moesa 30:10;

Ibr. 9: 7.

PASAL

17.

25

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe'Maneh


:

26

koesa, kijeu pangandikana doe mitjatoer ka Haroen djeung ka anakanakna lalaki, sarta ka sakabeh oerang
Israil, kijeu

papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai; kakara meunang asoep deuikapa27

nja

omong maneh ka darinja:

sanggrahan. Ari eta sapi ngora koerban dosa, djeung eta badot koerban dosa, noe gStihna dibawa asoep, dipake njijeun karapihan
" koedoe pada dika-loewarkeun ka loewareun pasanggrahan; pek koelitna, dagingna djeung taina koedoe didoeroek koe seuneu. 'Ari noe ngadoeroek koedoe njeuseuh papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai; kakara meunang asoep deui kapasang-

Ijeu teh pangandika, noe ditimbalkeun koe Pangeran, kijeu pangandikana: 'Sa-

di djSro kasoetjian teja,

ha-saha djalma anak-intjoe Israil, anoe meuntjit sapi, atawa domba, atawa Smbe, di djero pasanggrahan, atawa noe meuntjit di loewar pasanggrahan, 'hanteu disanggakeun ka lawang himah tepangan, teu dikoerbankeun ka Pangeran,

28

ka hareupeun balandongan Pangeran mah, nja eta djalma diitoeng hoetang gStih, " asoep ngoetjoerkeun gStih, noe matak eta djalma koedoe dibasmi, di5

gi'ahan.
29

a
"

p.

4: 12; 6: 30.

teh pikoekoeh langgeng ka maraneh dina boelan noe katoedjoeh, dina tanggal sapoeloeh, maraneh koedoe pada ngargndahkeun diri maraneh; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon, boh priboemi, boh
Ai'i

ijeu
:

leungitkeun ti tengah bangsana; 'soepaja oerang Israil pada njanggakeun

semah noe ngoembara


30

di

tengah ma-

31

raneh. 'Karana dina poe eta maraneh bakal dipangnjijeunkeun karapihan, sangkan maraneh dibgresihan; sakabeh dosa-dosa maraneh bakal b6r6sih di pajoeneun Pangeran. 'JSTja eta teh ka maraneh * poe eureun, ggde pisan, sarta

koerbanna peuntjitan, anoe koe maranehanana sok dipeuntjit di tSgal; koedoe disanggakeun ka Pangeran, ka lawang himah tgpangan, ka panghoeloe; pek dipeuntjit di dinja, didjijeun koerban panarima baris ka Pangeran. 'Toeloej koe panghoeloe gStihna koedoe dikepretkeun ka altar Pangeran, noe di hareupeun lawang himah tSpangan, sarta gadjihna koedoe didoeroek, pikeun aambeuan matak s6dep baris ka Pangeran.
'Djadi eta teh teu

meunang ngoerban^

32

koedoe pada ngarendahkeun diri maraneh pikoekoeh langggng. 'Ari panghoeloe, noe diminjakan sarta dikeupeulan,
;

keun deui koerbanna peuntjitan

ka

setan-setan, tggSs djarinah, noeroet ka dinja. Noe tadi teh djadi pikoekoeh lang-

142

MOESA
a
p.

18.

ggng ka maranehanana, toeroen-toemoerOen.


8
:

24

17. 6 5

Moesa 32

PASAL

IS.

17.

Sarta maneh koedoe mitjatoer deui ka darinja Saha-saha djalma, anak-intjoe Israil, atawa semah noe ngoembara di tgngali maranehanana, noe ngoer-

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe'Maneh koesa, kijeu pangandikana doe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: " Ijeu kami
:

bankeun koerban doeroekan atawa koerban peuntjitan, 'sarta hanteu dianteurkeun ka lawang himah tgpangan, ten disanggakeun ka Pangeran mah, nja eta djalma koedoe dibasmi, dileungitkeun
ti

Pangeran, Allah maraneh. 'Maraneh*

poma
sarta

oelah

migawe
oelah

saperti

pagawean
tjitjing;
di-

tanah Mesir, oeroet maraneh

poma

migawe

tjara paga-

wean tanah Kanaan, anoe koe kami


;

10

bangsana. Djeung saha-saha djalma, anak-intjoe


4

atawa semah noe ngoembara di tgngah maranehanana, " noe ngahakan getUi, naon bae: * eta kami bakal njanghareup pameunteu ka djalma noe ngaIsrail,

hakan getih
11

teh,
ti

sarta rek

dibasmi,
5

tengah bangsana. 'Karana njawana daging ajana dina getih, sarta gStih koe kami dipaparinkeun ka
dileimgitkeun

12

maraneh dina altar, baris matak ngarapihkeun njawa maraneh; karananja gStih noe matak ngarapihkeun, tina lantaran njawa. 'Kitoe noe matak kami nimbalan ka oerang Israil: Saha-saha djalma bangsa maraneh ten meunang ngahakan ggtih; kitoe keneh semah noe ngoembara di tengah maraneh, ten meu''

kersakeun maraneh diasoepkeun ka dinja djeung oelah ngalakonan pikoekoeh eta. 'Hoekoem kami noe koe maraneh koedoe dilampahkeun, djeung pikoekoeh kami noe koe maraneh koedoe diestoekeun; nja eta noe koedoe dilakonan teh: ijeu kami Pangeran, Allah maraneh. 'Mana koedoe ngestoekeun pikoekoeh kami reudjeung hoekoem kami;'' tijaptijap manoesa, noe ngalampahkeun eta teh, tangtoe hiroep koe eta: ijeu kami Pangeran. a 2 Moesa 20 2. 6 2 Moesa 23 24.
: :

c J6h. 20: 11; 6

Koem 10:5;

Gal. 3:12.

nang ngahakan
b p. 26
:

getih.
:

a
:

p. 3

17.

17; Djab. 34

17. c Ibr. 9

22.

13

Djeung saha-saha djalma oerang Isatawa semah noe ngoembara di tengah maranehanana, anoe meunangkeun sato atawa manoek noe w6nang dihakan, djalan moro, " nja eta koedoe ngoetjoerkeun ggtihna, sarta dirimboenan koe 14 taneuh. 'Karana moenggoeh njawa sakabeh daging teja, * ggtihna toenggal djeung njawana; " mana kami nimbalan ka oerang Israil: Getih daging, naon bae, ten meunang dihakan koe maraneh; karana njawa sakabeh daging, nja eta gStihna; saha-saha noe ngahakan 15 eta, koedoe dibasmi. 'Djeung saha-saha noe djalma, priboemi atawa semah, ngahakan anoe paeh bangkar atawa noe njeuseuh paeh disasaak, nja eta koedoe papakeanana djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadjisan tepi ka boerit; Sabalikna, oepama teu 16 kakara bgresih.
rail,
'^
'

Saha-saha djalma, " teu meunang njampeurkeun ka sanak-bar ajana, sedja moekakeun oratna: ijeu kami Pangeran. "Maneh oelah moekakeun * orat bapa maneh atawa orat indoeng maneh; indoeng maneh eta teh, teu meunang maneh moekakeun oratna. 'Maneh oelah moekakeun orat pamadjikan bapa maneh; sasat orat bapa maneh eta teh. 'Orat doeloer maneh awewe, anak sabapa atawa anak saindoeng, didjoeroekeun di imah atawa didjoeroekeun di
''

10

11

loewar, eta maneh oelah moekakeun oratna. 'Orat intjoe maneh awewe, eta maneh oelah moekakeun oratna karana eta teh sasat orat maneh sorangan. 'Orat
;

12

13

anak pamadjikan bapa maneh awewe, beunang ngajoegakeun bapa maneh, doemaneh eta teh, maneh oelah moekakeuu oratna. Maneh oelah moekakeun orat doeloer bapa maneh awewe baraja bapa maneh eta teh. 'Maneh oeloer
'

14

diseuseuh sartahanteu mandi, estoe nang-

15

goeng kadorakaanana.
6 5
3

Moesa 12 23. c Moesa 11:39, 40.


:

p. 3

17.

o s Moesa 12 24. 2 Moesa 22 31


:
:

moekakeun orat doeloer indoeng maneh awewe; karana baraja indoeng maneh eta teh. 'Maneh oelah moekakeun orat doeloer bapa maneh lalaki; oelah maneh njampeurkeun ka pamadjikanana; bibi maneh eta teh. 'Maneh oelah moekakeun orat minantoe; pamadjikan anak maneh eta teh teu meunang malah
'' ;

3
16

MOESA
29

19.

143

neh moekakeun oratna. 'Maneh oelah moekakeuu orat pamadjikan doeloei"


teh.

17

maneh; sasat orat doeloer maneh eta 'Maneh oelah moekakeun orat awewe sarta djeung orat anakna awewe;

30

bangsa, noe ti heulaeun maraneh. 'Karana saha-saha noe ngalampahkeun sagala kaidjidan kitoe, nja eta djalma noe ngalampahkeun teh koedoe dibasmi, dileungitkeun ti tgngah bangsana. "Mana

18

maneh oelah njokot intjoena awewe, sedja moekakeun oratna; baraja eta teh; lampah kitoe roetjah. Sarta maneh oe'

ditambahkeun ka lah njokot awewe, doeloerna, s6dja ditjandoeng, dek moekakeun oratna meungpeung eta hiroep keneh. a v- 20:1121. b 1 Moesa 19:31.
'

maraneh koedoe pada ngadjaga kana djagailn kami, oelah ngalampahkeun pikoekoeh noe aridjid, anoe sok dilampahkeun ti heulaeun maraneh, sarta maraneh poma oelah nganadjiskeun diri koe noe kitoe: ijeu kami Pangeran, Allah maraneh. a 2 Radja 17 S, 15. b Esra 9 11.
:
:

c 1
e 1

Moesa 35 Moesa 29

22;
:

Kor. 5

1.

(7

Moesa 38

16.

C p. 20

22.

27.

19

20

21

22

23

Djeung deui maneh " oelah njampeurkeun ka awewe, sedja moekakeun oratna, keur mangsana kakotoran kanadjioelah ngadjima ka san. 'Sarta maneh pamadjikan batoer, noe matak kauadji'Djeung deui < anak san reudjeung eta. maneh koe maneh oelah dibikeun njorang seuneu adjang si Molek, sarta maneh oelah ngahinakeun kana djgngngan Allah maneh ijeu kami Pangeran. 'Djeung deui maneh oelah ngadjima ka lalaki lampah kitoe idjid. Sarta maneh oelah ngadjima ka sasatoan, noe matak maneh kanadjisan koe eta kitoe keneh awewe, oelah ngahareupan ka sato, malar didjima; lampah kitoe r6g6d.
'' :

PASAL
2 -L^N

19.

lyrgandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu

pangandikana

'Maneh koedoe mitja:

toer ka padjSmoehan oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja " Maraneh sing pada soetji karana kami Pangeran,
;

Allah maraneh teh,


20:
3
7,

soetji.

p.

ii:44;

26; 1 Petr. 1: 16.

''

'

*"

Maraneh, hidji-hidji djalma, koedoe masing sijeun koe indoeng sarta koe bapa, djeung * koedoe pada ngtgpkeun sabat kami: ijeu kami Pangeran, Allah maraneh. a 2 Moesa 20 12. b 2 Moesa 31: 13;
:

Moesa 26

2.

Maraneh oelah njanghareupan ka


hala,
"

brasarta oelah njarijeun aallahan si: :

a d

p.

15

24; 20:18.

b 2 Sam. 11:4.
2

c 3

Moesa
6:10.

pat tjitak:
5

20:2;
1

Moesa 18:10;

Eadja 21:6; 23:10.


1

Moesa 19:5; Koem 1:27; Moesa 27


:

Kor.

e 5

21.

24

oelah nganadjiskeun koe sagala pgrkara noe tadi; " karana bangsa-bangsa, noe koe kami rek disingkirkeun ti hareupeun maraneh, sok pada nganadjiskeun diri koe sagala 25 perkara noe kitoe, datang ka * tanahua kanadjisan noe matak kami njiksakeun kadorakaanana ka dinja, sarta tanah teh 26 ngoetahkeun priboemina. Sabalikna maraneh koedoe pada ngestoekeun pikoekoeh kamireudjeunghoekoemkami, sarta oelah ngalampahkeunsagalakaidjidankitoe, boh priboemi, boh semah noe ngoem27 bara di tengah maraneh. 'Karana djalma eusi tanah, anoe ti heulaeun maraneh, sok pada ngalampahkeun kaidjidan 28 kitoe, wani tanah teh kanadjisan. 'Soepaja maraneh " oelah datang ka dioetahkeun koe tanah, ana koe maraneh dinadjiskeun; sakoemaha ngoetahkeunana eta
diri
'

Poma maraneh

'

10

ijeu kami Pangeran, Allah maraneh. a 1 Moesa 20 23; 3 Moesa 26 1. Djeung lamoen maraneh ka Pangeran ngoerbankeun koerban panarima, dikoerbankeunana teh sing malar maraneh pikamanaheun. 'Dihakanna koedoe dina poean maraneh ngoerban, sarta dina isoekna; ari sesana, noe n6pi kana poe noe katiloe, koedoe didoeroek koe seuneu.' Sabalikna, oepama dihakan dina poe noe katiloe mah, lampah kitoe rnatak idjid, teukamanah. 'Saha-saha djalma noe ngahakan, nanggoeng kadorakaanana, sabab nganistakeun barang soetji kagoengan Pangeran; ari djalma noe kitoe koedoe dibasmi, dileungitkeun ti p. 7 is. bangsana. Sarta " mangsa maraneh keur diboewat maraneh, djoeroe lapiboewateun lahan han maneh dipiboewatanana oelah dibejakkeun teuing, djeung heutjaknakemmaneh diboewat oelah rek dipoeloeng. 'Kitoe deui maneh oelah moepoerian kSbon anggoer maneh, sarta noe ragrag
:

144

MOESA

19.

boewah anggoer maneh oelah rek dikoedoe koe maneh diingkeun poeloeng
''

dirangket; moal diparaehan, sabab awewena ten merdika. 'Sarta eta djalma

adjang noe

kabalangsak sarta adjang

semah:
raneh.
11

ijeu
"

kami Pangeran, Allah maa


p. 23
:

22. 6 5

Moesa 24

19.

Maraneh
batoer.

bohong, sarta oelah


.

oelah maling, djeung oelah tjidra, batoer pada


a
2

Moesa 20:15, 16; Ep. 4:25.

12

Djeung maraneh oelah soempah njeboet djgnengan kami, kalawan tjidra, matak maneh nganistakeun kana djSnengan Allah maneh: ijeu kami Pangeran.
a
2

Moesa 20

7.

13

oelah nganijaja ka batoer, sarta oelah dikarinah. Boeroehan djalma noe koeli oelah dipeutingkeun di maneh
tgpi

Maneh

ka

isoek.

a 5 Moesa 24

14.

14

oelah njapa ka noe torek, djeung oelah neundeun tatadjongan ka hareupeun noe lolong, sarta maneh koedoe sijeun koe Allah maneh ijeu kami
:

Maneh

koedoe njanggakeun pikoerbaneunana kasalahan ka Pangeran, ka hareupeun lawang himah tgpangan; hidji domba lalaki pikoerbaneun kasalahan. 'Pek koe panghoeloe koedoe dipangnjijeunkeun karai^ihan, koe lantaran eta domba pikoerbaneun kasalahan, di pajoeneun Pangeran, tina sabab dosana noe dilampahkeun tangtoe meunang panghampoera perkara dosana noe dilampahkeun. a 2 Moesa 21 8. Sarta lamoen maraneh geus asoep ka eta tanah, geus kitoe mglak tatangkalan baris hakaneun, nja eta boewahna koe maraneh koedoe diangken tatjan disoenatan; tiloe taoen lilana koe maraneh koedoe diangkSn tatjan disoena;
:

tan;

Pangeran.
15

Maraneh oelah milampah bengkok dina ngahoekoeman " oelah ngadjoeng;

teu meunang dihakan. 'Ari dina taoen noe kaopat sakabeh boewahna pisoetjieun, baris moedji ka Pangeran. 'Demi dina taoen noe kalima mah boewahna pek koe maraneh hakan; dipa-

djoengkeun beungeut djalma noe maladjeung oelah moendjoelkeun beungeut djalma noe g6de nja ngahoekoeman teh ka batoer koedoe sing saberat,
;

larna soepaja

keur maraneh lah maraneh.

tambah beubeunanganana ijeu kami Pangeran, Al:

n6rna.
le

a 2 Moesa 23

6.

Maneh oelah lakoe ngoepat di bangsa maneh; maneh oelah aja pangarah ka
ggtih batoer: ijeu

Maraneh " oelah ngahakan naon-naon kalawan getihna. Maraneh oelah milampah tgnoeng, djeung oelah milampah petangan. 'Maraneh oelah ngoe''

17

Maneh
neh

**

kami Pangeran. oelah geuleuh ka doeloer ma-

18

di sadjero hate; * koedoe ngingetan ka batoer, oelah datang ka maneh nanggoeng dosa tina hal manehanana. 'Maneh " oelah maleskeun diri, djeung oelah ambek kadalon-dalon ka sasama nja koedoe njaah ka bangsa maneh; batoer saperti ka diri sorangan ijeu kami Pangeran. l Joh. 3:15. b Mat. 18:15;
''
:

roed sisihoeloe maraneh, malar boeleud; djeung oelah ngaroeksakkeun sisi djanggot maneh. 'Maraneh oelah noerihan awak maraneh sabab aja noe paeh, djeung oelah make toelisan disoengging di diri maraneh: ijeu kami Pangeran. a p. 3: 17.
''

b p. 21

5.

c 5

Moesa 14

1.

Maneh oelah nganistakeun anak maneh awewe, disina djinah " soepaja eusi tanah oelah djarinah, anoe matak tanah teh pinoeh koe karoetjahan.
;

Loek. 17

3.

Boem

12

19.

d Mat. 22 39; Roem


:

13:9;
19

Gal.

5:14; Jak. 2:8.

Moesa 23

17.

Maraneh koedoe pada ngestoekeun pikoekoeh kami. " Sato maneh oelah dieweankeun ka sedjen bangsa; lahan maneh oelah disSbaran doewa roepa, sarta awak maneh oelah make papakean doe-

Maraneh koedoe ngtSpkeun sabat kami, djeung koedoe sarijeun koe kasoetjian

wa
20

sipat tjatjampoeran. a

Moesa 22: 911.


"

Djeung lamoen aja ka hidji awewe anoe

lalaki,

ngadjima

kami: ijeu kami Pangeran. Maraneh oelah njanghareupan ka " noe njaroemah atawa ka noe ngoesoemah; oelah ditarejang, matak nganadjiskeun diri koe eta: ijeu kami Paa
p.

djadi eusi imah,

ngeran, Allah maraneh.

20:6, 27.

sarta geus dipatjang-patjangkeun ka lalaki sedjen, tapi tatjan diteboes, atawa tatjan dimerdikakeun nja eta koedoe
:

Tina sabab djalma hoewisan maneh koedoe hoedang, djeung koedoe ngahormatan ka pasSmon djalma kolot, sarta

MOESA

20.

145

33

31

koedoe sijenn koe Allah maneh: ijeu kami Pangerau. Sarta lamoen aja semah noe ngoembara di maneh, dina tanah maraneh, " eta koe maraneh oelah diteungteuinganan. 'Ari semah noe ngoembara di maraneh, koe maraneh koedoe diakoe sapgrti ka priboemi, batoer maraneh; nja koedoe njaah ka dmja, saperti ka dki sorangan; karana maraneh ge bareto djadi semah di tanah Mesir: ijeu kami Pangeran, Allah maraneh.
''

mah, matak djinah noeroet ka dinja, eta kami tangtoe njanghareup pameunteu ka djalma noe kitoe, seug koe kami dibasmi, dileungitkeun ti tgngah bangsana. 'Mana maraneh koedoe njaroetjikeun diri sorangan, masing pada soetji; karana kami Pangeran, Allah maraneh teh, soetji. 'Sarta koedoe pada ngestoekeun pikoekoeh kami, djeung dilalampahkeun ijeu kami Pangeran, anoe njoetjikeun ka maraneh. a p. is 21.
"^
:
:

6 p. 17
9

10. c p. 19

31.

Moesa 31

13.

a
35

Moesa 22

21. 6 5

Moesa 10

19.

3G

Maraneh oelah milampah bengkok dina ngahoekoeman, dina oekoeran, dina timbangan, atawa dina takgran. 'Koedoe baroga " taradjoe ben6r, batoe bSepa bSngr djeung 6hin benSr: ijeu kami Pangeran, Allah maraneh, anoe ngaloewarkeun maraneh ti tanah Mesir.
nSr,
o
5

djalma " noe njapa ka bapana atawa ka indoengna, pasti koedoe dipaehan. Eta teh njapa ka bapana atawa ka indoengna: dosana malik
aja

Lamoen

10

Moesa 25

13-

37

Masing " pada ngestoekeun sakabeh pikoekoeh kami djeung sakabeh hoekoem kami, sarta lalampahkeun koe maraneh ijeu kami Pangeran. p. 20 s:
:

PASAL
Ngandika
:

20.

deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer deui ka oerang Israil Saha-saha djalma, oerang Israil, atawa semah noe
:

ngoembara di Israil, anoe mikeun anakna ka si Molek teja, pasti koedoe dipaehan djalma eusi tanah koedoe ngabaledogan ka dinja koe batoe. 'Eta kami * bakal njanghareup pameunteu ka
;

djalma noe kitoe teh, sarta rek dibasmi, dileungitkeun ti tengah bangsana;

karana eta teh mikeun anakna ka si Molek, noe matak nganadjiskeun kasoetjian kami, sarta nganistakeun djenengan kami noe soetji. 'Djeung oepama djalma eusi tanah ngalalijeuskeun mataua ti djalma noe kitoe, mangsa eta mikeun anakna ka si Molek, hanten pek dipaehan: 'tangtoe kami njanghareup pameunteu ka djalma noe kitoe sarta ka sabangsana, bari dirina djeung sakoer noe djarinah noeroet ka manehanana, miloe djarinah noeroet ka
koe kami dibasmi, dileutengah bangsana. 'Kitoe keneh djalma, noe njanghareupan ka noe njaroemah atawa ka noe ngoesoesi

Molek

teh,

ngitkeun

ti

<"

ka dirina. o 2 Moesa 21:17. Djeung saha-saha djalma " noe ngaranjed ka pamadjikan hidji djalma, sapedah ngaranjed ka pamadjikan batoer, pasti koedoe dijjaehan, noe ngaranjed 11 djeung noe diranjedan. Sarta saha-saha * noe nggdeng djeung pamadjikan bapana, sasat moekakeun orat bapana; pasti koedoe dipaehan doewanana: do12 Sana malik ka daririna. Sarta saha-saha noe ngedeng djeung minantoena awewe, pasti koedoe dipaehan doewanana; pada migawe karegedan: dosana manoe 13 Hk ka daririna. 'Djeung saha-saha ngadjima ka lalaki, doewanana migawe kaidjidan pasti koedoe diparaehan 14 dosana malik ka daririna. 'Djeung sahasaha " noe miewe ka hidji awewe sarta djeung indoengna, roetjah lampah kitoe teh; f koedoe didoeroek koe seuneu, lalakina djeung awewena, da teu meunang aja lampah roetjah di tgngah 'Sarta saha-saha ^ noe nga15 maraneh. djima ka sasatoan, pasti koedoe dipaehan; satona ge koe maraneh koedoe 'Kitoe keneh awewe, noe 16 dipodaran. njampeurkeun ka sato, naon bae, malar didjima, nja eta awewe koe maneh koedoe dipodaran sarta djeung satona; pasti koedoe dipaehan: dosana 17 malik ka darinja. 'Sarta saha-saha noe anak sabanjokot doeloerna awewe, pa atawa anak saindoeng, seg ngarasa ngarasa orat maneoratna, djeung eta hanana, katjelaan eta teh; koedoe pada dibasmi di hareupeun djalma-djalma bangsa maranehanana eta moekakeun orat doeloerna awewe, estoe nanggoeng
'

'

''

"^

''

146
18
'

MOESA

21.

noe kadorakaanana. 'Sarta saha-saha ngedeng djeung awewe noe keur palangan, moekakeun oratna, ditarandjangan palawanganana, djeung eta awewe

moekakeun palawanganana getih, nja eta doewanana koedoe dibasmi, dileu19

ngitkeun
deui-^'

ti

tengah bangsana. 'Djeung


oelah

raneh koe kami dibinakeun ti bangsa noe loba, soepaja djadi kagoengan kami. 'Djeung lamoen aja djalma lalaki atawa awewe, f anoe kasaroemahan atawa koekoesoemahan, pasti koedoe dipaehan, dibaledogan koe batoe dosana malik ka daririna. p. is 28. b 2 Moesa 3 s.
:
:

loer loer
20

moekakeun orat doeindoeng maneh awewe, atawa doebapa maneh awewe; karana noe ki-

man eh

c p. 11
1

43.

(i

p. 19

2.

e 1

Kadja 8

53.

f p. 19 31
:

Sam. 28:7; Lai. 16:16.

toe narandjangan barajana; estoe pada nanggoeng kadorakaanana. 'Sarta saha-saha noe nggdeng djeung pamadjikan pamanna, sasat moekakeun orat
'"

PASAL

21.

Aja deui timbalan Pangeran ka Moesa, kijeu: Maneh koedoe mitjatoer ka


panghoeloe-panghoeloe, anak Haroen, kijeu nja omong maneh ka darinja:" Oelah aja noe nganadjiskeun diri dina bangsana, koe karana noe paeh. 'Ngan koe karana barajana noe pernah deukeut, nja koe karana indoengna, djeung koe karana bapana, sarta koe karana anakna lalaki, djeung koe karana anakna awewe, kitoe deui koe karana doeloerna lalaki^ 'djeung koe karana doeloerna awewe, anoe masih landjang, anoe deukeut keneh ka manehanana, tatjan lakian: panghoeloe meunang oge nganadjiskeun diri. 'Pedah djoeragan dina bangsana, noe matak teu meunang nganadjiskeun atawa nganistakeun diri. 'Teu meunang* ngagoendoelan sirahna, djeung teu meunang njoekoer sisi djanggotna, sarta teu pisan meunang noerihan awakna. 'Koedoe masing saroetji baris ka Allahna, sarta oelah nganistakeun kana djenengan Allahna; karana koerban seuneu kagoengan Pangeran, " kadaharan Allahna, nja panghoeloe noe ngahatoerkeun mana koedoe saroetji. 'Teu meunang mirabi ka dajang atawa ka noe hina, djeung teu meunang mirabi ka awewe anoe diserahkeun koe salakina; karana panghoeloe teh soetji baris ka Allahna. 'Noe matak eta koe maneh koedoe diangken'^ soetji; karana kadaharan Allah maneh, nja eta noe ngahatoerkeun; koedoe koe maneh diangkgn soetji * karana ijeu kami Pangeran, noe njoetjikeun ka maraneh teh, soetji. 'Sarta lamoen aja anak panghoeloe noe awewe, nganistakeun
; ;

21

pamanna pada nanggoeng dosana pasti paraeh ten boga anak. 'Djeung sahanoe njokot pamadjikan doeloersaha
; ;

'

na,

lampah kitoe teh kotor, sasat moekakeun orat doeloerna; moal baroga
anak.
c
p.

a S Moesa 22
18
:

22; Job. 8
18
:

5.

6 p. 18

8.

15.

rf

p.

18

22. e p.

17.

Moesa

38:24. g p. 18:23: 2 Moesa 22 19. Ap. 18:9, 11. i p. 18:19. j p. 18: 12,13. A: p. 18:14. ? p. 18:16-

Eta maraneh koedoe pada ngestoekeun sakabeh pikoekoeh kami djeung sakabeh hoekoem kami, sarta lalampahkeun, " soepaja maraneh oelah datang ka dioetahkeun koe tanah, anoe koe kami dikersakeun maraneh diasoep23 keun ka dinja, soepaja dienggonan. 'Poma oelah ngalakonan pikoekoeh bangsa, noe koe kami rek disingkirkeun ti hareupeun maraneh karana eta sok pada migawe sakabeh noe kitoe p6tana, noe matak kami teh bosen ka darinja. 24 'Sarta maraneh koe kami geus dilahiran kijeu: ^ Maraneh noe bakal kawarisan tanah eta bangsa; koe kami rek dipaparinkeun ka maraneh, soepaja kamiUk; nja tanah anoe kibar-leber tjisoesoe reudjeung madoe: ijeu kami Pangeran, Allah maraneh, anoe ngabina25 keun maraneh ti bangsa noe loba. 'Ari maraneh teh koedoe ngabinakeun sato anoe beresih djeung noe nadjis, kitoe deui manoek anoe beresih djeung noe nadjis, sarta oelah nganistakeun diri koe lantaran sato, atawa koe lantaran manoek, atawa koe sakabeh noe tingkarajap di boemi, sakoer bae anoe koe kami dibinakeun, didamSl nadjis 26 ka maraneh. 'Djadi maraneh teh'' masing pada soetji baris ka kami karana kami Pangeran teh soetji, " sarta ma22
;
''

milampah djinah, nja eta nganistakeun ka bapana koedoe didoeroek koe


diri,
;

seuneu.
28
:

a
rf

p.

22

4.
:

6 p.
;

19

27, 28. c 4
7
:

Moesa
;

2.

Moesa 28 36

Ibr.

26. e p. 20

8,

MOESA
10

22.

U1
ijeu

Djeung deui panghoeloe gSde, noe didj6ngngkeun ti lebali doeloer-doeloerna, noe dikoetjoeran sirahna koe rninjak lidikeupeulau, sina make pa^ teu meunang moeroetjoel sirahna, djeung teu meunang njosoek papakeanana. 'Sarta teu meunang ngadatangan majit djalma, salia bae; teu
sah,
"

karana
24

sai'ta

pakean
11

teja, eta

kami Pangeran, anoe njoetjikeun ka maranehanana. Prak koe Moesa dilahirkeun ka Haroen, djeung ka poetrana lalaki, sarta ka oerang Israil sakabeh.

PASAL
Ngandika
jeu pangandikana
:

22.

deui Pangeran ka Moesa, ki'

12

13

14

meunang nganadjiskeun diii, nadjankoe karana bapana atawa koe karana indoengna. 'Djeung'" teu meunang ka loewai" ti kasoetjian, sangkan oelah matak nganistakeun kana kasoetjian Allahna; karana dimakoetailn koe rninjak lisah ijeu kami Pangeran. Sarta ti Allahna mirabina koedoe ka hidji awewe noe parawan. Randa, atawa popotongan, atawa noe hina, atawa dajang ka noe
'

Maneh koedoe mi-

tjatoer deui ka Haroen djeung ka anakna lalaki, sina njggah ka barang soetji ti oerang Israil, anoe koe eta disaroe-

"^

'

15

meunang mirabi; ari mirabina ngan meunang ka parawan bangSana sorangan; 'soepaja oelah matak ngakitoe eta teu

nistakeun ka anak-intjoena dina bangsana karana ijeu kami Pangeran, anoe njoetjikeun ka manehanana. p. 8:33.
;

6 p. 10

6.

c p. 10

7.

(2

2 Kor.

11

2.

iG
17

kijeu

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer deui ka Haroen, kijeu nja pok: Saha-saha djalma, anak-intjoe maneh,
:

18

satoeroenan-toeroenanana, noe aja tjameunang ngadeuheusan, ngahatoerkeun kadaharan Allahna. 'Karana sakoer djalma noe aja tjatj adn a teu meunang ngadeuheusan saperti djalma noe
tjadna, teu
;

ka kami; oelah nganistakeun kana djgngngau kami noe soetji: ijeu kami Pangeran. Koedoe ngomong kijeu maneh ka darinja: Satoeroenan-toeroenan maraneh, sakoer djalma, anak-intjoe maraneh, anoe njampeurkeun ka barang soetji, noe koe oerang Israil disaroetjikeun ka Pangeran, sabot manehanana keur kanadjisan, nja eta djalma koedoe dibasmi, dileuugitkeun ti pajoeneun kami: ijeu kami Pangeran. 'Sahasaha djalma, anak-intjoe Haroen, noe boga kasakit lepra atawa " noe bSngang, teu meunang ngahakan barang soetji, tepi ka bSresih deui. Djeung saha-saha noe antel kana naon-naon noe kanadjisan koe majit, atawa djalma * noe ka loewar tji-kama, 'atawa djalma noe antel kana naon-naon " bangsa noe tingtjikeun
'

karajap, anoe

19

20

21

atawa noe ngempor, atawa noe soempoeng, atawa noe tjenggeh; 'atawa djalma noe boentoeng soekoe atawa noe boentoeng leungeun 'atawa noe bengkoeng, atawa noe pgndek, atawa noe tjeor panonna, atawa noe boedoeg, atawa noe rodek, atawa noe remek laranganana. 'Sakoer djalma, anak-intjoe panghoeloe Haroen, anoe aja tjatjadna,
lolong,
;

matak dirina kanadjisan, atawa ka manoesa, anoe matak dirina kanadjisan, naon bae kanadjisanana 'eta djalma noe antel ka noe kitoe teh bakal kanadjisan tepi ka boerit, sarta teu meunang ngahakan barang soetji; satSgesna koedoe mandi koe tjai, 'sarta
'^

beresih;
8

geus soeroep panon-poe, eta djadi kakara meunang deui ngahakan barang soetji, sabab nja eta redjeari

kina.

22

23

teumeunangmarek,ngahatoerkeunkoerban seuneu kagoengan Pangeran; aja tjatjadna, noe matak teu meunang margk, ngahatoerkeun kadaharan Allahna. 'Ari kadaharan Allahna, barang soetji, nadjan noe pangsoetji-soetjina oge, meunang koe eta dihakan; 'ngan teu meunang ngadatangan kana reregan, djeung teu meunang njampeurkeun kana altar, pedah aja tjatjadna; soepaja oelah matak nganistakeun kana kasoetjian kami;

'Noe paeh bangkar " sarta noe paeh disasaak teu meunang koe eta dihakan, da tangtoe kanadjisan koe noe kitoe: ijeu kami Pangeran. 'Djadi eta teh koedoe pada ngadjaga kana djagaan kami oelah datang ka nanggoeng dosa sarta oelah datang ka paeh lantaran kitoe, pedah dinistakeun f ijeu kami Pangeran, anoe njoetjikeun ka maranehanana. a p. 15 2. 6 p. 15 16. e p. 11 29.
; :
;

d
10

p.

11

24. e 2

Moesa 22

31.

p.

20

8.

Ari deungeun-deungeun, saha bae, teu

meunang ngahakan barang

soetji;

anoe

148

MOESA
I

22.

11 soetji.

12

di panghoeloe, sarta noe boeboeroeh, teu meimang ngahakan barang Tatapi lamoen aja djalma beunang panghoeloe meuli koe doewitna, nja eta meuuang noeroet ngahakan kitoe deui noe asal didjoeroekeun di imahna, nja eta pada meunang noeroet ngahakan r6dj6kina. 'Djeung lamoen panghoeloe boga anak awewe, noe lakian ka deungeun-deungeun, eta teu meunang

madjik

13

ngahakan hatoeran barang soetji. 'Tatapi lamoen panghoeloe boga anak, anoe randa, atawa popotongan, sarta teu bogaeun anak, toeloej balik deui ka imah
bapana, nja eta meunang noeroet nga-

14

hakan rgdjeki bapana, sapgrti keur basana boedak ari deungeun-deungeun mah, saha bae, teu meunang ngahakan eta. 'Sarta lamoen aja djalma ngahakan ba;

15

rang soetji, djalan kaloeloepoetan, nja eta barang soetji teh koedoe diganti, sarta ditambahan sapeiiimana, sok diselehkeun ka panghoeloe. 'Djadi maranehanana teu meunang nganistakeun kana barang soetji ti oerang Israil, anoe koe eta dihatoerkeun ka Pangeran;
'tangtoe

sapi atawa bangsa gmbe-domba, koedoe noe taja tjatjadna, soepaja pikamanaheun; teu meunang aja tjatjadna, 22 naon bae. 'Anoe lolong, atawa noe potong, atawa noe raheut, atawa noe borok, atawa noe boedoeg, atawa noe rodek ^ noe kitoe teu meunang koe maraneh dikoerbankeun ka Pangeran, djeung teu meunang koe maraneh dipake koerban seuneu dina altar, baris ka Pangeran. 23 'Ari sapi djeung domba, noe tjenggeh, atawa noe koerang anggahotana, meunang koe maraneh dipake pangabakti bawaning soeka demi kana koerban pa24 nadaran mah moal pikamanaheun. 'Ari noe kontolna didempet, dirgmekkeun, dikgnjang, atawa dikeureut, teu meunang koe maraneh dikoerbankeun ka Pangeran; malah maraneh teu meunang miga25 we kitoe di djero tanah maraneh.' Sarta ti leungeun djalma sedjen nagara maraneh teu meunang ngahatoerkeun kadaharan Allah maraneh, sakoer noe kitoe petana; karana noe kitoe teh aja karoeksakanana, aja tjatjadna, moal matak maraneh pikamanaheun. o p. 7 le.
:

*"

16

matak maranehanana ka

oe26
27

p.

3.
:

c
13,

Moesa 15:21;
21
:

17:1; Mai. 1:8.

nanggoengkeun kadorakaan, mawa kana salah, lantaran ngahakan barang soetji ti eta; karana ijeu kami Pangeran, anoe njoetjikeun ka maranerang
Israil

d Mai.

14. e p.

6.

hanana.
17
18

p. 5

16; 6

5; 4

Moesa

7.

19

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer ka Haroen, djeung ka anakna lalaki, sarta ka sakabeh oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja Sahasaha djalma, oerang Israil, atawa noe ngoembara di Israil, anoe ngahatoerkeun koerbanna, boh " koerbanna panadaran, naon bae, boh pangabaktina bawaning soeka, naon bae, anoe dihatoerkeun ka Pangeran baris koerban doeroekan: 'soepaja maraneh pikama: :

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Sapi, atawa domba, atawa gmbe, lamoen didjoeroekeun, " sina toedjoeh poe lilana aja di handapeun indoengna; ari ti semgt poe noe kadalapan ka-loehoerkeun pikamanaheun dipake koerban seuneu baris ka Pangeran.
'Djeung
deui
sapi

28

atawa domba teu


dipeuntjit diba-

meunang koe maraneh


29

30

''

31

20

21

naheun, [koedoe ngahatoerkeun] noe taja tjatjadna, sarta lalaki, bangsa sapi, bangsa domba, atawa bangsa 6mbe. Sakoer noe aja tjatjadna mah " teu meunang koe maraneh dikoerbankeun; karana moal matak maraneh pikamanaheun. 'Sarta lamoen aja djalma noe ngahatoerkeun koerban panarima ka Pangeran, baris ngkanan nadar atawa baris pangabakti bawaning soeka, bangsa
'

32

33

rgngkeun djeung anakna, dina poe sahidji. 'Djeung lamoen maraneh ka Pangeran ngoerbankeun * koerban pamoedji, dikoerbankeunana teh sing malar maraneh pikamanaheun. 'Koedoe dihakan dina poe harita; " oelah aja noe dikarikeun tgj^i ka isoek: ijeu kami Pangeran. 'Eta maraneh sing pada ngestoekeun timbalan kami, sarta lalamjaahkeun: ijeu kami Pangeran. 'Djeung maraneh poma oelah nganistakeun kana djgngngan kami noe soetji; satggesna kami kgrsa disoetjikeun di tSngah oerang Israil: ijeu kami Pangeran, anoe njoetjikeun ka maraneh; 'anoe ngaloewarkeun maraneh ti tanah MSsir, kSrsa
djadi Allah

maraneh
:

ijeu
:

kami Pangeran.
7
:

a 2 Moesa 22

30.

i p. 7

12. c p.

15,

MOESA

23.

149

PASAL

23.
13

ran Aja deui pangandika Panger; ka Moesa, kiieu pangandikana ']\ kijeu Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: AripestaPangeran, anoe koe maraneh koedoe dioewarkeun pakoempoelan soetji, nja ijeu pesta kami teh:
'

ki, noe taja tjatjadna, oemoer sataoen, pikoerbaneun doeroekan baris kaPangeran; 'djeung pikoerbaneunana kadaharan,

14

doewa-perpoeloeh epa tipoeng leraes, ditjampoer minjak, pikoerbaneun seuneu baris ka Pangeran, atlmbeuan matak sSdgp; kitoe deui pikoerbaneunana inoeman, anggoer saparapat hiu. 'Eta maraneh teu meunang ngahakan roti, ata-

GenSp poe lilana koedoe ngalampahkeun pagawean; " ari poe noe katoedjoeh nja eta poe eureun, ggde pisan,

wa beunang

njangraj,

atawa gandoem

pakoempoelan soetji; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naonuaon nja sabat eta teh, kagoengan Pangeran, di sakabeh enggon maraneh tji;

baseuh, tSpi ka poe harita, datang ka maraneh geus njanggakeun eta koerban Allah maraneh. Pikoekoeh langggng eta teh ka maraneh, toeroen-toemoeroen,
15

tjing.
i

a ijeu

Moesa 20

8.

Nja

pesta Pangeran, pakoempoe"

lan soetji,
5

anoe koe maraneh koedoe


:

dioewarkeiin diua mangsana

'dinaboe16

lan noe mimiti, dina tanggal opat w61as, antara sore djeung boerit, paska baris
6

sakabeh Snggon maraneh tjitjing. Geus kitoe maraneh ti sSm6t isoekna, sabada sabat, ti poean maraneh njanggakeun beungkeutan koerban asongan teja, " koedoe milang keur diri maraneh toedjoeh minggoe, masing djSdjgg, 'ngpi ka bada sabat noe katoedi

djoeh, isoekanana; djadi

maraneh koe-

ka Pangeran.

'Ari dina

tanggal lima
;

w61as, boelan eta keneh, ^ pesta roti ten ragian baris ka Pangeran toedjoeh poe
lilana
7

maraneh koedoe ngahakan


koedoe

roti

17

teu ragian. "Dina poe noe mimiti ma-

raneh
8

pakoempoelan soetji; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon. 'Djeung maraneh koedoe ngahatoerkeun koerban seuneu ka Pangeran, toedjoeh poe lilana. Ari dina poe noe katoedjoeh pakoempoelan soetji deui; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean
ngadeg
naon-naon.
b 2
,

18

Moesa 23

14; 5 Moesa

Moesa 12

15,

10

11

12

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: Dimana maraneh geus asoep ka tanah, anoe koe kami dipaparinkeun ka maraneh, geus kitoe koe maraneh diboewat piboewateunana, seg maraneh koedoe nganteurkeun loeloegoe piboewateun maraneh sabeungkeutan ka panghoeloe. 'Tidinja koe panghoeloe eta beungkeutan koedoe diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, soepaja matak maraneh pikamanaheun diasongkeunana koe panghoeloe sabada poe sabat, isoekna. Sarta mangsa poean ngasongkeun eta beungkeutan, maraneh koedoe njanggakeun anak domba sasi:

doe milang lima poeloeh poe; didinja maraneh ka Pangeran koedoe ngahatoerkeun koerban kadaharan noe anjar. 'Eta maraneh ti sagala gnggon maraneh tjitjing koedoe njanggakeun roti doewa siki, pikoerbaneun asongan, doewa-pgrpoeloeh epa tipoeng lemes, dibeuleumna make dihaseuman heula; * tjikal eta teh baris ka Pangeran. 'Djaba ti eta roti maraneh koedoe ngahatoerkeun anak domba toedjoeh siki, anoe taja tjatjadna, oemoer sataoen, djeung sapi ngora lalaki sasiki, sarta domba lalaki doewa siki, pikoerbaneun doeroekitoe deui kan baris ka Pangeran; pikoerbaneunana kadaharan djeung pikoerbaneunana inoeman djadi koerban
<^

seuneu,
19

aambeuan matak

sedep, baris

20

21

'

ka Pangeran. 'Djeung deui maraneh koedoe njanggakeun 6mbe badot sasiki pikoerbaneun dosa, djeung anak domba doewa siki, oemoer sataoen, pikoerbaneun panarima. 'Pek eta teh koe panghoeloe koedoe diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, kalawan roti tjikal teja, baris koerban asongan, reudjeung noe doewa anak domba teja; soetji eta teh, kagoengan Pangeran, adjang panghoeloe. 'Sarta maraneh dina poe harita koedoe ngoewarkeun, eta maraneh dikgrsakeun pakoempoelan soetji; didinja maraneh oelah ngalampahkeun paga''

150

MOESA

23.

wean naon-naon. Pikoekoeh lauggeng


eta teh ka maraneh, toeroen-toemoeroen, di sakabeh enggon maraneh tjitjing. 'Sarta " mangsa maraneh keur diboewat ijiboewateun lahan maraneh, djoeroe lahan maneh dipiboewatanana oelah dibejakkeun teiiing, djeung heutjakna keur maneh diboewat oelah rek dipoeloeng; ^ koedoe koe maneh diingkeun adjang noe kabalangsak sarta
33

eta poe eureun maraneh,

ti

boerit tepi
:

22

34

ka boei'it deui. a p. le. 6 p. i6 31. Ngandika deui Pangeran ka Moesa, Maneh koedoe mikijeu pangandikana tjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok: " Dina tanggal lima w61as, boelan noe
'

35

adjang djalma ngoembara: Pangeran, Allah maraneh. a


6 p. 2
e p.
:

ijeu
s

kami
:

36

Moesa le
:

9.

12. c 4
:

Moesa 15:412. d 4 Moesa 28


:

26.

19

9.

/ 5 Moesa 24

19.

23

24

kijeu

tjatoer

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, pangandikana Maneh koedoe mika oerang Israil, kijeu nja pok: " Dina boelan noe katoedjoeh, dina tanggal hidji, maraneh koedoe ngadeg
'

katoedjoeh keneh, pesta saoeng bebetek, lilana toedjoeh poe, baris ka Pangeran. 'Dina poe noe mimiti pakoempoelan soetji oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon. 'Toedjoeh poe lilana maraneh koedoe ngahatoerkeun koerban seuneu ka Pangeran; * dina poe noe kadalapan maraneh koedoe ngadeg deui pakoempoelan soetji, djeung koedoe pada ngahatoerkeun koerban seuneu ka Pangeran panoetoep pesta eta teh oelah ngalampahkerm pagawean naonnaon. a 2 Moesa 23:16; 4 Moesa 29 12 5 Moesa
; ; ;
: ;

poe em-eun, panginget-nginget, make sengek sangkakala, pakoempoelan soetji.


25

16 37

13. b Joh. 7

37.

'Didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon, djeung koedoe pada ngahatoerkeun koerban seuneu ka

Pangeran.
26 27

a i Moesa 29

1.

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Malah-malah" tanggal sapoeloeh, boelan noe katoedjoeh keneh, nja eta poe pangrapihan; didinja maraneh koedoe ngadgg pakoempoelan soetji, sarta koedoe pada ngargndahkeun diri maraneh; djeung koedoe jDada ngahatoerkeun koerban seuneu ka Pangeran. 'Dina poe harita maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon, wantoe-wantoe poe pangrapihan eta teh, paranti ngarapihkeun diri maraneh ka pajoeneun Pangeran, Allah maraneh. Karana oenggal-oenggal djalma noe teu ngargndahkeun diri dina poe harita, nja eta koedoe dibasmi, dileungitkeun ti bangsana. 'Sarta oenggal-oenggal djalma noe ngalampahkeun pagawean naon-naon dina poe harita, nja eta djalma koe kami rek dileungitkeun ti t6ngah bangsana. 'Maraneh oe'

Nja eta teh pesta Pangeran, anoe koe maraneh koedoe dioewarkeun pakoempoelan soetji, baris ngahatoerkeun koei*ban seuneu ka Pangeran, koerban doeroekan, koerban kadaharau, koerban peuntjitan djeung koerban inoeman, sabakoe-sabakoena dina oenggal-oenggal
poe. 'Kadjaba
ti sabat Pangeran, djeung kadjaba ti sagala hatoeran maraneh, djeung kadjaba ti sakabeh panadaran maraneh, sarta kadjaba ti sakabeh pangabakti maraneh bawaning soeka, noe koe maraneh disanggakeun ka Pa-

38

28

39

29

40

sc

31

32

lah ngalampahkeun pagawean naonnaon; pikoekoeh langggng eta teh ka maraneh, toeroen-toemoeroen, di sakabeh finggon maraneh tjitjing. 'Poe eureun * ggde pisari eta teh ka maraneh, djeung koedoe pada ngargndahkeun diri

41

42

maraneh dina tanggal salapan, wantji boerit, maraneh koedoe prak milampah
;

ngeran. Djadi dina tanggal lima welas, boelan noe katoedjoeh, sanggeus maraneh ngakoetan hasil taneuh, seg maraneh koedoe milampah eta pesta Pangeran. toedjoeh poe lilana; ari poe noe mimiti poe eureun; kitoe deui poe noe kadalapan poe eureun. 'Ari dina poe noe mimiti maraneh koedoe ngarala boeboewahan tangkal noe araloes, " palapah korma, dahan kai noe gomplok, djeung waroe lot; sarta koedoe pada boengah di pajoeneun Pangeran, Allah maraneh, toedjoeh poe lilana. 'Djeung koedoe pada milampah eta pesta baris ka Pangeran, toedjoeh poe dina sataoen. Pikoekoeh langgeng ka maraneh toeroen-toemoeroen; dipilampahna koe maraneh koedoe dina boelan noe katoedjoeh. 'Koedoe pada ngenggon dina saoeng, toedjoeh poe lilana; sakabeh noe asal boemi

MOESA
43

24, 25.

151

di Israil koedoe ngarenggon dina saoeng. Soepaja toeroenan-toeroenan maraneh pada nganjaliokeun, jen oerang Israil * koe kami disina ngarguggon dina saoeng-saoeng, sanggeusna koe kami dika-loewarkeun ti tanah M6sir ijeu kami Pangeran, Allah maraneh.
'

11

12

a Neb.
44

1416. 6 Hos. 12

10.

Prak Moesa ngadawoehkeun eta sagala pesta Pangeran ka oerang Israil.

13

14

PASAL
deui

24.

pangandika Pangeran ka Aja Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe nitah ka oerang Israil, " sina ka maneh marawa minjak djetoen, anoe setra, beunang noetoe, baris damar teja, pikeun njeungeutan palita salalawasna. 'Di loewareun reregan pgrtelaan, di djero himah tepangan, nja di dinja koedoe dipetakeunana koe Haroen, [sina ngagentjlang] ti boerit tepi ka isoek, di pajoeuenn Pangeran, salalawasna. Pikoekoeh langggng ka maraneh, toeroen-toemoe:

Israil. 'Pek eta djalma noe indoengna oerang Israil teh, ngagorengkeun kana Padj6n6ngan, sarta njapa. Toeloej disanggakeun ka Moesa. Ari ngaran indoengna Sglomit anak Dibri, kaom Dan. 'Seg eta djalma " diasoepkeun kana pandjara, ngantosankatSranganpgrkarana hal timbalan Pangeran. a 4 Moesa 15 34. Ngandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Eta noe njapa teh bawa bidjil ka loewareun pasanggrahan prak sakabeh noe ngadenge koedoe pada noempangkeun leungeunna ka hoeloena,

oerang

bai'i
15

toeloej

manehanana dibaledogan

roen. 'Eta

Haroen dina adjoeg emas

pi-

toewin teh koedoe natakeun palita-palitana di pajoeneun Pangeran, salalawasna. a 2 Moesa 27 20, 21. Djeung deui maneh koedoe njokot
:

tipoeng lemSs, djijeun koeweh doewa welas siki, dibeuleum sasiki-sasiki doewa-perpoeloeh epa. Seg koe maneh koedoe diambSngkeun " dina medja emas pitoewin teja, di pajoeneun Pangeran, didjijeun doewa djadjar, sadjadjarna gen6p-gen6p. Sarta hidji-hidji djadjar koe
;
' '

koe sapadjemoehan. 'Djeung maneh ka oerang Israil koedoe mitjatoer, kijeu nja pok: " Saha-saha djalma njapa ka AlSarta ^ 16 lahna, estoe nanggoeng dosana. noe ngagorengkeun kana djenengan Pangeran, pasti koedoe dipaehan, dibaledogan koe sapadjemoehan; boh noe ngoembara, boh noe asal boemi, tijaptijap ngagorengkeun kana PadjSnengan, lamoen 17 koedoe dipaehan. 'Djeung deui aja djalma maehan manoesa, saha bae, Sarta noe 18 pasti koedoe dipaehan deui. maehan sato tjotjooan, eta koedoe ngai9ganti: njawa bajar njawa. 'Djeung lamoen aja djalma njatjadan ka batoer: sakoemaha migawena, eta koedoe dipi'

''

'

20

gawe
tong,

21

maneh toempangan doepa


8

toelen,

geu-

22

san djadi pangelingan roti, nja koerban seuneu baris ka Pangeran. 'Dina oenggal-oenggal poe sabat roti teh koedoe ditatakeun di pajoeneun Pangeran, salalawasna, ti oerang Israil; perdjangdjian langggng. 'Nja eta pikeun Haroen djeung pikeun anakna lalaki dihakanna di enggon soetji; karana soetji liwat leu'^

nja kitoe deui: 'potong bajar popanon bajar panon, hoentoe bajar hoentoe; sakoemaha njatjadanana ka manoesa, eta koedoe ditjatjadan nja kitoe deui. 'Ari noe maehan tjotjooan, eta koedoe ngaganti dgmi noe maehan manoesa mah, koedoe dipaehan deui. 'Hoekoem di maraneh koedoe masing satoenggal, bagija noe ngoembara, bagija noe asal boemi; karana ijeu kami Pangeran, Allah maraneh. a 2 Moesa 22 28.
;

'^

6 Mat. 26

65, 66.

c 2

Moesa 21

12.

Moesa

12:49;

Moesa

wih eta teh, bagianana ti koerban seuneu kagoengan Pangeran; pikoekoeh


langgeng.
c Mat. 12
;

a
4.

Moesa 25

30. 6 p. 2

2,

9.

Toeloej koe Moesa dilahirkeun ka oerang Israil; prak djalma noe njapa teja dibawa bidjil ka loewareun pasanggrahan, bari seug dibaledogan koe batoe. Djadi oerang Israil ngalampahkeun sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa
teja.

10

Aja
Israil,

djalma, indoengna oerang ari bapana oerang Mesir; djolka


hidji

loewar ka tengah oerang Israil; heug eta djalma noe indoengna oerang Israil teh, paseja di pasanggrahan djeung hidji

PASAL

25.

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa di goenoeng Sinai, kijeu pangandi-

152
2

MOESA
14

25.

kaua: 'Maueh koedoe mitjatoer ka oeraug Israil, kijeu nja omong maneh ka dariuja: Dimana maraneh geus asoep ka tanah, anoe koe kami dipaparinkeun ka maraneh, toeloej tanah teh koedoe aja sabatna, sina eureun baris ka Pangeran. "Koedoe njgbaran lahan maneh " ggngp taoen lilana, djeung koedoe mangkasan kebon anggoer maneh ggnSp tadgmi oen lilana, sarta alaan hasilna taoen noe katoedjoeh mah sabat, gSde sina eureun baris ka pisan, kana tanah Pangeran lahan maneh oelah dis6baran, djeung kebon anggoer maneh oelah dipangkasan. 'Toerijang, oeroet maneh diboewat, koe maneh oelah dipiboewatan, djeung boewah anggoer maneh noe ditoenda teh, koe maneh oelah diala; nja masing djadi taoen sabat kana tanah teh. 'Ari noe djadi dina sabat tanah teh keur pihakaneun maraneh nja keur diri maneh, djeung keur badega maneh awewe-lalaki, djeung keur noe koeli di maneh, sarta keur djalma madjik, anoe ngoembara di maneh kitoe deui keur tjotjooan maneh, sarta keur sasatoan noe dina tanah maneh sakabeh hasilna keur pihakaneunana. a 2 Moesa 23 10. Djeung deui maneh koedoe milang keur diri maneh toedjoeh taoen sabat,
'

kaan, maraneh koedoe moelang ka samilik-milikna.


'Sarta

lamoen maraneh

15

16

ngadjoewal naon-naon ka batoer, atawa meuli ti leungeun batoer, poma oelah silih-kanijaja djeung doeloer. 'Maneh meuli ti batoer koedoe ngitoeng taoen ti sanggeus taoen kasoekaan batoer ngadjoewal ka maneh koedoe ngitoeng taoen piboewateun. 'Mingkin reja taoen, mingkin tambah pameulina; sabalikna mingkin saeutik taoen, mingkin koerang pameulina; wantoe-wantoe ngadjoewalna ka maneh nja rejana piboewateun.
;

17

'Djadi maraneh poma oelah silih-kanijaja djeung batoer, nja koedoe masing sijeun koe Allah maneh karana ijeu kami Pangeran, Allah maraneh. a p. 23 27.
'^

b 5 18

Moesa

15. c p.

19

14, 32.

19

'

20

10

11

12

13

toedjoeh kali toedjoeh taoen; djadi rejana toedjoeh taoen sabat teh koedoe opat poeloeh salapan taoen. 'Ari " dina boelan noe katoedjoeh, dina tanggal sapoeloeh, maneh koedoe ngidSrkeun sengek sangkakala nja ngidSrkeun sangkakala di sakoeriling tanah maraneh teh dina poe pangrapihan teja. 'Seug maraneh koedoe njoetjikeun eta taoen noe kalima-poeloeh teh, * djeung koedoe ngoewarkeun kamgrdikaiin dina tanah, keur sakabeh priboemina; sing djadi taoen kasoekaan eta teh ka maraneh; didinja maraneh koedoe moelang ka samilik-milikna, djeung maraneh koedoe balik ka saasal-asalna. 'Eta taoen noe kalima-poeloeh teh sing djadi taoen kasoekaan ka maraneh; oelah maraneh njSbar, djeung oelah diboewat toerijangna, sarta oelah ngarala boewah anggoer noe ditoenda; 'karana taoen kasoekaan eta teh; koedoe diangkgn soetji koe maraneh; basil tggal anoe djadi pihakaneun maraneh. 'Dina eta taoen kasoe;

21

22

Eta maraneh koedoe ngalampahkeun pikoekoeh kami, djeung koedoe pada ngestoekeun hoekoem kami, sarta lalampahkeun; ana kitoe mah maraneh bakal ngenggonan tanah sarta s6nang ati. 'Reudjeung tanah tangtoe ngabidjilkeun hasilna, sarta maraneh pingahakaneun datang ka seubeuh djadi dignggonanana koe maraneh sarta s6nang ati. 'Djeung lamoen maraneh ngomong: Naon pihakaneun oerang dina taoen noe katoedjoeh, da mapan oerang teu nj6bar djeung teu ngakoetan beubeunangan 'Eta kami " tangtoe miwarang b6i*kah kami ka maraneh dina taoen noe kaggngp, sina ngajakeun hasil tiloe taoeneun. 'Ari taoen noe kadalapan maraneh prak njebar deui dgmi noe dihakan koe maraneh, nja beubeunangan heubeul keneh bae, tgpi ka taoen noe kasalapan; datang ka asoep beubeunangan eta, maraneh
;

ngahakan beubeunangan heubeul.


a 5 Moesa 28
23
:

8.

24

25

Djeung deui tanah teh teu meunang didjoewal sa6nd6ngna; karana kami noe kagoengan tanah; " karana maraneh mah semah, nja djalma madjik di kami. 'Sarta di sakoeriling tanah milik maraneh, moen aja noe dek ngboes tanah, koedoe dibikeun. 'Lamoen doeloer maneh datang ka moskel, sarta ngadjoewal milikna, geus kitoe barajana noe pangdeukeutna koedoe datang sarta ngboes noe didjoewal koe doeloerna teja. 'Djeung lamoen aja djalma teu boga noe neboes, tapi pikatepieun koe leu-

26

MOESA
38

25.

153

27

ngeun soraugau, nja mauggili uoe pimahieun kana ditgboesna: "seug eta
koedoe ngitoeng taoen tina ngadjoewalna, bari saleuwihna dipoelangkeun ka djalma noe didjoewalau, sangkan manehanana moelang ka milikna. 'Sabalikna, oepama leungeunna teu manggih noe pimahieun baris moelangkeun eta ka dirina mah, seng noe didjoewal teh pitgtgpeun dina leungeuu noe meuli, t6pi ka taoen kasoekaan; dina taoen kasoekaan mah ka loewar, sangkan ma-

kahakanan oelah dibabatenkeun. 'Ijeu kami Pangeran, Allah maraneh, anoe ngaloewarkeun maraneh ti tanah MSsir, kSrsa maparin tanah Kanaan ka maraneh, kgrsa djadi Allah maraneh.
a 2 Moesa 22:25; 5 Moesa 23:19

28

39

40

nehanana moelang ka milikna.


a Djab. 39
29
:

13.

41

Djeung lamoen aja djalma ngadjoewal hidji imah pangtjitjingan di djSro nagara noe koetaan, nja eta meunang ditgboes tgpi ka toetoep taoen ugadjoewalna di djSro sakitoe lilana meunang
;

Djeung " lamoen doeloer maneh datang ka moskel di maneh, seug ngadjoewal diri ka maneh, teu meunang koe maneh disina koemawoela tjara koemawoela boedak beulian. 'Piajaeunana di maneh sing sapgrti noe boeboeroeh, tjara noe madjik; pingawoelaeunana ka maneh tgpi ka taoen kasoekaan. 'Didinja eta teh ka loewar ti maneh, nja dirina sarta djeung anak-anakna, sina balik ka asalna, djeung sina moelang ka milik
karoehoenna. Karana abdi kami eta teh, beunang kami ngaloewarkeun ti tanah MSsir; teu meunang didjoewal sapSrti ngadjoewal boedak. 'Ten meunang ma'

42

30

diteboes. 'Sabalikna, oepama teu ditgboes tSpi ka djgdjeg sataoen djepoet mah, heug eta imah, anoe di djero na-

43

pit6t6peun sagndSngna di noe meuli inja, toeroentoemoeroen dina taoen kasoekaan moal 31 ka loewar. 'DSmi imah desa-desa, noe teu koetaan sakoerilingna, koedoe diitoeng mandjing kana lahan tanah nja eta meunang ditgboes, sarta dina takasoekaan pika-loewareun. 'Ari 32 oen moenggoeh " nagara-nagara ahli Lewi, imahna di nagara milikna, eta ahli Lewi teh meunang neboes salalawasna. 33 'Sarta oepama aja ahli Lewi noe [teu] nSboes mah, nja eta imahna noe didjoewal di nagara milikna pika-loewareun dina taoen kasoekaan; karana ari imah di nagara ahli Lewi, nja eta pisan milikna di tengah oerang Israil. 34 'DSmi * lahan sampalan nagara-nagarana mah teu meunang didjoewal; karana mihk langgeng eta teh ka ahli Lewi. a 4 Moesa 35 2. 6 4 Moesa 35 3. 35 Djeung lamoen doeloer maneh datang ka moskel, taja tangan-jDangawasana di maneh, eta koe maneh hajeuteja,
; ;
:
;

gara noe koetaan

neh * moerba ka dinja, make kSsit; nja koedoe masing sijeun koe Allah maneh. 44 'Ari maneh hajang boga boedak lalaki atawa boedak awewe, koedoe noe kaasoep bangsa-bangsa noe di sakoeriling maraneh; eta maraneh meuli boedak lalaki atawa boedak awewe koedoe ti di45 nja. 'Samalah noe kaasoep djalma madjik, anoe ngaloembara di maraneh, eta ge koe maraneh meunang dibeuli pon kitoe keneh toeroenanana, noe aja di maraneh, beunangna ngajoegakeun di djSro tanah maraneh; geus kitoe eta 46 teh djadi milik maraneh. 'Sarta eta koe maraneh meunang diwariskeun ka anak maraneh pandeurieun maraneh, sina dja;

di

milik eta;

nja

meunang langgSng

dikoemawoelakeun koe maraneh; ari moenggoeh doeloer maraneh, sasama oerang Israil mah, teu meunang maraneh
silih-poerba djeung doeloer,
a
47
2

make
6
:

kSsit.
:

Moesa 21

Moesa 15

12. 6

Ep.

9; Kol. 4

1.

36

kan nadjan noe ngoembara atawa noe madjik sina hiroep di maneh. 'Oelah njokot " boengah ti dinja, soemawonna bati leuwih ti meudjeuhna nja koedoe masing sijeun koe Allah maneh, sarta
; ;

48

Djeung lamoen aja noe ngoembara atawa noe madjik di maneh, datang ka boga, djeung aja doeloer maneh di noe kitoe datang ka moskel, seg eta ngadjoewal diri ka noe ngoembara atawa ka noe madjik di maneh, atawa ka noe asal toeroenan djalma ngoembara teh: 'nja eta, sanggeusna ngadjoewal diri,

37

doeloer maneh teh sina hiroep di maneh. 'Maneh ngandjoekkeun doewit ka dinja oelah ngarah boengah, sarta mere

meunang
49

ditSboes; salah-sahidji doeloer-

na meunang nSboes inja, 'atawa ditSboes koe pamanna, atawa koe anak pa-

154

MOESA

26.

50

51

manna, atawa diteboes koe saha bae sanak-barajana, noe kaasoep bangsana; atawa katSpi koe leungeunna, meunang ngboes maneh. "Seg koedoe balitoeng djeung noe meuli, ti semet taoen ngadjoewal diri ka dinja t6pi ka taoen kasoekaan; ari ladangna noeroetkeun rejana taoen; ajana di noe boga sapSrti 23oe noe boeboeroeh. 'Oepama reja keneh taoenna, moelangkeunana tina pameulina keur pipanSboeseunana sing sakadar eta. 'Sabalikna, oejjama kari saeutik bae taoenna tSpi ka taoen kasoekaan mah, seg koedoe balitoeng sakadar taoenna koedoe moelangkeim keur pipanSboeseunana. 'Ari piajaeunana di noe boga, sapSrti noe boeboeroeh taoen; eta teu meunang moerba ka dinja, make kesit, di hareupeun maneh. 'Djeung oepama teu diteboes djalan kitoe mah, seg jjika-loewareun dina taoen kasoekaan, nja dirina sarta djeung anak-anakna. 'Karana oerang Israil djadi abdi kami; estoe abdi kami eta teh, beunang kami ngaloewarkeun ti tanah Mesir ijeu kami Pangeran, Allah maraneh.
;

was; toer sato galak koe kami bakal dieuweuhkeun tina tanah, sarta pedang moal pinjorangeun ka tanah maraneh. 'Eta maraneh bakal ngoedag moesoeh maraneh, sarta datang ka ngadjaropak di hareupeun maraneh koepgdang. 'Limaan ti maraneh ' pingoedageun saratoes,

djeung saratoes

ti

maraneh pingoe-

52

53

10

54

11

12

55

13

PASAL

26.

IVTaraneh " poma oelah njijeun braha-L'J-la, djeung oelah ngadSgkeun artja, atawa tihang; sarta di tanah maraneh oelah neundeun batoe beunang ngaroepakeun, baris sSsembaheun maraneh; karana nja ijeu kami Pangeran, Allah maraneh. 'Koedoe pada netepkeun * sabat kami, djeung koedoe sarijeun koe kasoetjian kami: ijeu kami Pangeran.
a
2

dageun salaksa, sarta moesoeh maraneh datang ka ngadjaropak di hareupeun maraneh koe pedang. 'Djeung kami bakal njanghareup ka maraneh, sarta maraneh didjadikeun baranahan, nja maraneh teh didjengkarkeun, toer kami bakal ngtSpkeun pgrdjangdjian kami ka maraneh. Sarta maraneh bakal ngahakan hasil heubeul, noe geus lawas malah noe heubeul koe maraneh dika-loewarkeun, sabab aja noe anjar. 'Djeung kami bakal neundeun f balandongan kami di tengah maraneh, sarta ati kami moal giroek ka maraneh. 'Malah kami bakal ngidgr di tengah maraneh, sarta kami bakal Allah maraneh, ari maraneh bakal oemat kami. 'Ijeu kami Pangeran, Allah maraneh, anoe ngaloewarkeun maraneh ti tanah Mesir, soepaja maraneh oelah toeloej ngawoela ka dinja. Ari ^ sambilan pasangan maraneh koe kami geus dipotongkeun, nja maraneh koe kami disina leumpang be'

ner.
d

Moesa 28
:

1.

6 5

Moesa 11
23
:

14. c p.

25

19.

Aj. 11

18, 19.
16.

e Jos.

10. /-Jeh.

37

26, 27;

2 Kor. 6

Jh. 34

27.

14

Sabalikna,

"

oepama maraneh teu noengalampah'

15

roet ka kami, djeung teu keuii eta sakabeh timbalan


pitjeun, sarta

djeung oedi-

Moesa 20

3, 4.

6 p. 19

30.

pama pikoekoeh kami koe maraneh

Oepama

"

maraneh ngalakonan
:
'

pi-

koekoeh kami, djeung ngestoekeun timbalan kami, sarta dilalampahkeun tangtoe kami * maparin hoedjan ka maraneh dina oesoemna, sarta lahan bakal ngabidjilkeun hasilna, djeung tatangkalan kSbon bakal ngabidjilkeun boe-

16

oepama ati maraneh giroek ka hoekoem kami, wani maraneh 6mboeng ngalampahkeun sakabeh timbaJan kami sarta ngarobahkeun perdjangdjian kami: 'dalah kami ge tangtoe midamgl kitoe ka maraneh nja eta kami ka ma;

oesoem ngirik di maraneh pingpieun kana oesoem anggoer, djeung oesoem anggoer pingpieun kana oesoem njSbar, " sarta maraneh pingahakaneun redjgki maraneh datang ka seubeuh, djeung nggnggonan tanah maraneh sarta sSnang ati. "Djeung kami bakal maparin kgrta dina tanah; ari maraneh keur hees, moal aja djalma noe matak reuwahna.
'Ari
''

17

raneh bakal ngeunakeun kareuwasan, ngabegangan djeung moerijang, datang ka adjoer panon, sarta datang ka Igboer hate djeung maraneh bakal njgbarkeun bibit maraneh tjoemah bae, da kapoeloekna koe moesoeh maraneh. 'Eta kami ^ bakal njanghareup j^ameunteu ka maraneh, seug maraneh teh eleh di hareupeun moesoeh maraneh, djeung maraneh bakal kapoerba koe noe gareuleuh
;

MOESA

26.

ka maraneli,

''

sarta
:

maraneh kalaboer,
:

nadjan taja noe ngoedag ka maraneh.


a 5 Moesa 28
18
15. 6 p. 17
10. c Sil.

28

1.

28

kitoe tatjan noeroet keneh bae ka kami, sarta lampah maraneh ka kami keukeuh bae ngalawan: 'tangtoe pilampa-

19

Djeung oei^ama maraneh datang ka kitoe tatjan noeroet ka kami, tangtoe koe kami ditambahan deui; uja maraneh koe kami dipepgrih toedjoeh patikglaneun dosa maraneh, 'malar mingggskeun kamagoengan kasantosaan maraneh " ari langit di maraneh koe ka;

29

20

bakal didjadikeun sapgrti beusi, djeung boemi di maraneh bakal didjadikeun tjara tambaga; 'noe matak kakoewatan maraneh bejak tjoemah-tjoemah, sarta lahan maraneh moal ngabidjilkeun hasilna, djeung tatangkalan kgbon moal ngabidjilkeun boewahna.
a 5 Moesa 28
:

mi

30

31

23.

heun kami ka maraneh make ngalawan banggt pisan, sarta kami bakal mgpSrih deui ka maraneh, nja ijeu kami, toedjoeh patikglaneun, tina hal dosa maraneh datang ka maraneh " ugahakan daging anak maraneh lalaki; kitoe deui daging anak maraneh awewe koe maraneh bakal dihakan. 'Djeung kami bakal noempoerkeun pamoedjaan maraneh, sarta ngabasmi * titiron mata-poe di maraneh; toer kami bakal ngaboegbroegkeun babatang maraneh kana babataug brahala maraneh, sarta ati kami bakal giroek ka maraneh. 'Ari nagara-nagara maraneh koe kami bakal
'

21

Djeung oepama lampah maraneh ka kami ngalawan, ten daraek noeroet ka kami, tangtoe maraneh koe kami di-

tambahan deui
22

balahi, toedjoeh patikelaneun, noeroetkeun dosa maraneh. 'Nja eta kami ka maraneh bakal ngadatangkeun " sato leuweung, ^ sina ngaboerakbarik anak maraneh, djeung sina ngabasmi tjotjooan maraneh, sarta maraneh didjijeun saeutik, datang ka djalan

32

33

maraneh saroewoeng.
6 2 Badja 2
:

a s Moesa 32

24.

didjadikeun tarikolot, djeung sagala kasoetjian maraneh koe kami bakal diroeksakkeun, sarta kami moal ngangseu deui aambeuan maraneh anoe matak sedep. 'Djadi kami teh bakal ngaroeksakkeun eta tanah, datang ka moesoeh maraneh, noe ngenggon dina tanah, pada bengong tina hal kitoe. 'Ari diri makoe kami bakal dipantjawoeraneh rakeun, diajakeun di sagala bangsa; malah kami bakal njaboet pedang ti toe<'

2i.

23

24

Djeung oepama maraneh koe lantaran kitoe hanteu beunang koe kami dipeperih, sarta lampah maraneh ka kami keukeuh bae ngalawan: 'tangtoe " i^ilampaheun kami ka maraneh pon kitoe keneh ngalawan, sarta kami bakal ngageboegan ka maraneh, nja ijeu kami,
toedjoeh patikglaneun, tina hal dosa maraneh. 'Eta kami ka maraneh bakal ngadatangkeun pedang, sina ngrapkeun pamales perdjangdjian djeung maraneh bakal ngoempoel ka nagara-nagara maraneh seug kami bakal ngadatangkeun
;

kangeun maraneh sarta tanah maraneh bakal soewoeng, djeung sagala nagara 53; maraneh bakal tarikolot. a 5 Moesa
;

Kadja

28
:

Njauj.

4: 10,

Bab.

34:7.

c 5

Moesa 4 27;

34

25

35

Didinja tanah teh pisoekaeun koe sabat-sabatna, sapandjangna soewoeng, ari maraneh aja dina tanah moesoehmoesoeh maraneh; didinja tanah teh eureun, sarta soeka koe sabat-sabatna. 'Bakal eureun sapandjangna soewoeng, doemeh hanteu eureun dina sabat-sabat

36

26

paggboeg ka tengah maraneh, bari maraneh diselehkeun ka leungeun moesoeh. 'Ana kami motongkeun * iteuk roti anoe maraneh, seug sapoeloeh awewe pimeuleumeun roti maraneh dina pameuleu-

man
nana

hidji

bae,

sarta diparoelangkeu37

maraneh make ditimbang; djeung dadaharan maraneh moal daroti


a
2

tang ka Seubeuh.
6 Djab. 105
:

Sam. 22

27.

16.

27

Djeung oepama maraneh koe lantaran

38

maraneh, keur mangsa dienggonan koe maraneh. 'Ari moenggoeh noe kari bangsa maraneh, eta koe kami bakal didatangan * seber hatena, dina tanah moesoeh-moesoehna, wani kaggbrig koe korosok kalakaj noe kabawa koe angin; bijoer laloempatan, tjara noe mangloempatkeun pedang; bloek raroeboeh, tapi taja noe ngoedag; 'patingdjaropak patoempang-tindih, kawas tina sabab pedang, tapi taja noe ngoedag; sarta maraneh moal bisa taggn di hareupeun moesoeh-moesoeh maraneh. 'Djeung ma-

156

MOESA

27.

39

raneh bakal tiwas di bangsa kapir, dihakan koe tanah moesoeh maraneh datang ka bejak. 'Ari noe kari bangsa maraneh bakal aladjoer dina sagala tanah moesoeh maraneh, tina lantaran kadorakaanana; ongkoh tina lantaran kadorakaan kolot-kolotna eta kabawa
aladjoer.
a
p.

PASAL

27.

25

4.

6 S

Moesa 28

65.

40

41

42

bakal ngakoekeun kadorakaanana djeung kadorakaan kolot-kolotna, djalan kasalahanana noe koe maranehanana dipigawe ka kami; malah-malah pedah lampahna ka kami ngalawan, 'ari lampah kami ka darinja kitoe deui ngalawan, sarta maranehanana koe kami didatangkeun ka tanah moesoeh-moesoehna. Ana seug hatena, * noe ten disoenatan teh, ngahandapkeun maneh, sarta bari maranehanana uarimakeun kadorakaanana, 'tangtoe " kami ngelingkeun pgrdjangdjian kami ka JaTidinja eta teh
"

koeb

kitoe deui jjgrdjangdjian

kami ka
;

43

Ishak sarta pgrdjangdjian kami ka Ibrahim koe kami tangtoe dielingkeun toer kami tangtoe ngelingkeun eta tanah. 'Djadi tanah teh bakal katinggal koe maranehanana, sarta soekaeun koe sabat-sabatna, samangsa soewoeng
;

ti

ma-

44

45

ranehanana tatapi maranehanana tangtoe narimakeun kadorakaanana, pedah koe sabab maritjeun hoekoem kami, djeung atina giroek ka pikoekoeh kami. 'Malah ijeu aja deui: samangsa maranehanana aja dina tanah moesoehmoesoehna, koe kami moal dipitjeun, sarta kami moal giroek ka darinja, datang ka dibejakkeun, datang ka ngarobahkeun j^Srdjangdjian kami ka darinja; karana ijeu kami Pangeran, Allah maranehanana. 'SatSggsna kami teh keur pimangpaateun eta tangtoe ngelingkeun pSrdjangdjian ka karoehoenna, noe koe kami dika-loewarkeun ti tanah Mgsir, kasaksian koe oerang kapir, kSrsa djadi Allah maranehanana: ijeu kami Pa'^

sa, kijeu pangandikana 'Manehkoedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: Lamoen aja djalma noe nekanan nadar, ari djalma noe baris ka Pangeran teh, 3 koedoe sataksiran maneh. 'Ari taksiran maneh di lalaki, noe ti s6m6t oemoer doewa poeloeh taoen tepi ka oemoer ggngp poeloeh taoen, nja eta taksiran maneh teh koedoe lima poeloeh sekel perak, noeroetkeun sekel kasoetjian. 4 'Sarta oepama awewe, geus kitoe taksiran maneh koedoe tiloe poeloeh se'Djeung oepama noe ti s6mSt oe5 kel. moer lima taoen tepi ka oemoer doewa jDoeloeh taoen, geus kitoe taksiran maneh di lalaki koedoe doewa poeloeh sekel, ari di awewe mah sapoeloeh sekel. 6 'Djeung oepama noe ti s6m6t oemoer saboelan t6pi ka oemoer lima taoen, geus kitoe taksiran maneh di lalaki koedoe lima sekel perak, ari di awewe mah taksu'an maneh koedoe tiloe se7 kel perak. 'Sarta oepama noe ti sSmSt oemoer genep poeloeh taoen ka loehoer, oepama lalaki, geus kitoe taksiran maneh koedoe lima wSlas sekel, ari di 8 awewe mah sapoeloeh sekel. 'Tatapi oepama moskel, teu bogaeun sataksiran maneh mah, heug eta koedoe didjogokeun ka hareupeun panghoeloe pek koe panghoeloe koedoe ditaksir; ari ditaksirna koe panghoeloe sing sakadar noe pikatgpieun koe leungeun noe nadar.
:

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe-

a 4 Moesa 30:3;
9

Moesa 23

21.

10

Sarta oepama sato, bangsa noe sok dihatoerkeun didjijeun koerban ka Pangeran teja: sakoer anoe disanggakeun ka Pangeran, bangsa eta, bakal soetji. 'Teu meunang digantian djeung teu meunang dihilian, anoe hade koe noe goreng, atawa noe goreng koe noe hade;
sarta oepama dihilian sato koe pada sato mah, geus kitoe eta djeung noe dipake ngahilian inja bakal pada soetji. 'Djeung oepama sato noe nadjis, naon bae, bangsa noe teu dihatoerkeun di-

ngeran.
6 2
5

Moesa

10:16; 30:6.
d
5

Moesa 4:30; 30:2; Dan. 9 5. c 2 Moesa 2:24;


:

Badja 13:23.
2,

Moesa 4:2731; Koem


11

11:1,
46

29.

Tab, kitoe pikoekoeh, djeung hoekoem, sarta papakon, anoe koe Pangeran dipaparin di antara saliraandjeunna djeung oerang Israil, di goenoeng Sinai, koe lantaran Moesa.

12

koerban ka Pangeran teja^ seug eta sato koedoe didjogokeun ka hareupeun panghoeloe. 'Pek koe panghoeloe
djijeun

koedoe

ditaksir,

nilik

hade-gorengna

MOESA

27.

157

13

sataksiran maneh, panghoeloe, nja kitoe pihargaeunana. 'Tapi oepama noe boga 6nja hajang nSboes, koedoe nambahan sapgrlimana kana taksiran maneh. Sarta lamoen aja djalma noe njoetjikeun imahna, sina soetji baris ka Pangeran, pek koe panghoeloe koedoe di-

25

eta lahan pimoelaugeun ka noe ngadjoewal, nja ka noe asal boga milik eta lahan. op. 25 lO 4 Moesa 36 i. Ari sagala taksiran maneh koedoe make sekel kasoetjian; " sasekel ditang: ;
:

toekeun doewa poeloeh gera.


a 2 Moesa 30
26
:

13.

15

hade-gorengna sakoemaha ditaksh-na koe panghoeloe, nja kitoe pitangtoeeunana. 'Djeung oepama noe njoetjikeun hajang nSboes imahna, koedoe nambahan saperlima kana oewang taksiran maneh; geus kitoe tetep botaksir, nilik
;

27

16

gana. Sarta oepama aja djalma njoetjikeun lahan milikna saloewoek ka Pangeran, geus kitoe ditaksirna koe maneh sing sakadar pibibiteunana noe bibit gan;

bangsa tjotjooan, anoe kagoengan Pangeran tina katjikalanana, eta teu meunang aja noe njoetjikeun inja; boh sapi, boh domba, kagoengan Pangeran. 'Tapi oepama bangsa tjotjooan noe nadjis mah, nja eta koedoe ditSboes sataksiran maneh, sarta ditambahan sapgrlimana; sabahkna, oepama teu ditgboes mah, koedoe didjoewal sataksiran maneh. a 2 Moesa 13:2.
"

Ngan

tjikal

''

b 2 Moesa 13 28

13.

17

droeng sahomer, pihargaeunana lima poeloeh sekel perak. 'Oepama njoetjikeun ana lahan teh ti s6met taoen kanja tgtep sataksiran maneh 'Tapi oepama njoetjikeunana lahan teh sanggeusna taoen kasoekaan mah, pek koe panghoeloe koedoe dipangitoengkeun pioewangeunana, noeroetkeun rejana taoen anoe masih kari tepi ka taoen kasoekaan; nja eta koedoe dipotong tina taksiran maneh. 'Djeung oepama noe njoetjikeun teh enja ha-

soekaan,

Balikanan sakoer noe hoekoem haram, anoe koe djalma diharamkeun baris ka Pangeran ti sabobogaanana, bangsa manoesa, tjotjooan, atawa lahan
milikna, eta teu meunang didjoewal, djeung teu meunang ditSboes; "sakoer noe hoekoem haram, nja eta soetji liwat leuwih baris ka Pangeran. Sakoer noe
'

18

tadi.

29

hoekoem haram, bangsa manoesa, noe diharamkeun, eta teu meunang diteboes;
^

19

jaasti
6 5

koedoe dipaehan.
Moesa 2:34; 13:15.
"

a i Moesa i8

14.

20

jang ngboes lahanna, koedoe nambahan saperlima kana oewang taksiran maneh, seg tgtep bogana. 'Sabalikna, oepama teu neboes lahanna, atawa oepama ngadjoewal lahanna ka djalma
boes.

30

31

21

mah, moal beunang deui ditS'Geus kitoe eta lahan, ana ka loewar dina taoen kasoekaan, pisoetjieun baris ka Pangeran, satjara lahan hoekoem haram; nja panghoeloe noe
sedjen

32

sagala perpoeloehan tanah, tina kahasilan lahan djeung tina boewah tatangkalan, kagoengan Pangeran; soetji eta teh baris ka Pangeran. 'Sarta oepama aja djalma hajang neboes perpoeloehna, koedoe nambahan sapSrlimana. 'Ari moenggoeh sagala perpoeloehan sapi djeung 6mbe-domba, sakoer

Djeung deui

22

23

24

pibogaeun milik. Djeung oepama aja noe njoetjikeun ka Pangeran lahan beunang meuli, anoe lain lahan milikna, 'jDok eta koe panghoeloe koedoe dipangitoengkeun hargana, noeroetkeun taksiran maneh, t6pi ka taoen kasoekaan; seg eta djalma koedoe njanggakeun sataksiran maneh, dina poe harita; soetji eta teh baris ka Pangeran. 'Dina " taoen kasoekaan

33

noe njorang handapeun iteuk, tijapkasapoeloehna pisoetjieun baris ka Pangeran. "Ten meunang nilik hade-gorengna, djeung teu meunang dihilian; sarta oepama dihilian mah, geus kitoe eta djeung noe dipake ngahilian inja bakal pada soetji; teu meunang ditgboes.
*

tijap

a 4 Moesa 18:21;
JSh. 20
:

Moesa 14:22.

b JSr.

33:13;

37.

34

Tah, kitoe timbalan, anoe koe Pangeran ditimbalkeim ka Moesa, datangkeuneun ka oerang Israil, di goenoeng Sinai.

158

MOESA

1.

KITAB KAOPAT

TI

MOESA,

NOE KASEBAT

KITAB HAL MILANG.


PASAL
1.

Tidinja Pangeran ngandika deui ka Moesa " di tegal 16ga Sinai, di djero himah t6i3angan, * dina tanggal hidji, boelan noe kadoewa, dina taoen noe kadoewa sanggeusna boedal ti tanah Mesir, kijeu pangandikana: 'Maneh koedoe milang " hoeloe sapadjemoelian oerang Israil, sabangsa-bangsana, saahli karoehoen-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, sakoer noe lalaki, saoerang-saoerangna, 'ti semet oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad di Israil; eta koe maraneh koedoe diloris sabalad-baladna, nja koe maneh djeung Haroeu. Sarta maraneh koe'

19

bangsa-bangsana, saahli karoehoen-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti semet oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, saoerang-saoerangna.'Sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja, nja
kitoe dilorisna di tSgal ISga Sinai. Ari anak-poetoe Roebin, tjikal Israil teja, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, saoerang-saoerangna, sakabeh noe lalaki, ti semSt oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Roebin opat laksa ggnSp reboe

20

21

22

e 7

8 9

10

11

12 13

14
is

16

noe ngareudjeungan, tina hidjisaoerang-saoeraug, noe djadi loeloegoe ahli karoehoenna. 'Nja ijeu ngaran djalma-djalma, noe koedoe ngaradgg djeung maraneh Ti Eoebin Elisoer anak Sedeoer. 'Ti Simon: Sgloemiel anak Soerisadai. Ti Joeda: Nahson anak Aminadab. 'Ti Isaskar: ISTgtanel anak Soear. 'Ti SSboeloen: Eliab anak Helon. 'Ti anak-intjoe Joesoep: tiEpraim: Elisama anak Amihoed; ti Menase: Gamaliel anak Pedasoer. 'Ti Binyamin: Abidan anak Gridoni. 'Ti Dan: Ahieser anak Amisadai. 'Ti Aser: Pagiel anak Okran. 'Ti Gad: Eljasap anak Dehoeel. 'Ti Naptali: Ahira anak Enan. 'Nja eta kabeh ahli padjgmoehan beunang njaoer, gegSden kaom-kaom karoehoenna; pada djadi loeloegoe bareboe-reboe oerang Israil. a 2 Moesa 19 1.
doe
aja.

hidji

kaom

23

'

24

25

26

27

6 2 17

Moesa 40

17. c

Moesa 30

12.

28

Tidinja Moesa djeung^aroen njandak eta sadajana djalma, noe ngaran-nga-

18

ranna disareboetkeun bijeu, 'bari toeloej ngoempoelkeun sapadjemoehan dina tanggal hidji, boelan noe kadoewa. Geus kitoe eta pada ngoendj oekkemi asalna, sa-

29

lima ratoes. Ari anak-poetoe Simon, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, lorisanana, noeroetkeun bilangan ngaran, saoerang-saoerangna, sakabeh noe lalaki, ti semet oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Simon lima laksa salapan reboe tiloe ratoes. Ari anak-poetoe Gad, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, noei'oetkeun bilangan ngaran, ti s6m6t oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Gad opat laksa lima reboe ggngp ratoes lima poeloeh. Ari anak-poetoe Joeda, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti s6m6t oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Joeda toedjoeh laksa opat reboe ggnep ratoes. Ari anak-poetoe Isaskar, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti s6met oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Isaskar lima laksa opat reboe opat ratoes.

4
30

MOESA

2.

159

Ari anak-poetoe SSboeloen, toetoerasabangsa-bangsaua, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti s6m6t oemoer doewa poeloeh taoen
iiaua,

46

saahli karoehoeu-karoehoenna, ti s6mgt oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad di Israil, 'nja eta djoemlah lorisan " gSnSp
rail,

ka loehoer, sakoernoe mandjing balad,


31

k6ti tiloe reboe lima ratoes


loeh.
47

hma
:

poe:

32

33

3i

'nja eta lorisan kaom S6boeloen lima laksa toedjoeh reboe opat ratoes. Ari anak-poetoe Joesoep, nja eta anakpoetoe Epraim, toetoeranana, sabangsabangsana, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti sem6t oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Epraim opat laksa lima ratoes. Ari anak-poetoe Menase, toetoeranasabangsa-bangsana, saahli-karoena, hoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti s6met oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad,
'

Moesa 12 37; 38

26.

48 49

Lewi mah, sakaom karoehoenna hanteu diloris djeung noe tadi. 'Karana aja pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Ngan ari kaom Lewi mah koe maneh oelah dilo-

DSmi

ahli

50

35

nja eta lorisan

kaom Menase tiloe laksa


ratoes.

doewa reboe doewa


3G

Ari anak-poetoe Binyamin, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti semgt oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad,
'nja eta lorisan kaom Binyamin tiloe laksa lima reboe opat ratoes. Ari anak-poetoe Dan, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti sgm6t oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Dan genejD laksa doewa reboe toedjoeh ratoes. Ari anak-poetoe Aser, toetoeranana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti semet oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Aser opat laksa sareboe

37

38

39

40

ris, sarta oelah dibilang hoeloena tjampoer djeung oerang Israil. 'SategSsna ahli Lewi koe maneh bakoekeun ngoeroes balandongan pertelaan, djeung sakabeh parabotna, sarta sakabeh barangna; nja eta noe poerah ngagotong balandongan djeung sakabeh parabotna, sarta noe poerah ngalalajanan ka dinja toer eta teh koedoe pada masanggrahan sa51 koeriling balandongan. Samangsa balandongan rek mangkat, koedoe koe ahli Lewi diroewag; djeung samangsa balandongan reureuh, koedoe koe ahli Lewi diadegkeun; * ari djalma sedjen, noe deu52 keut, koedoe dipaehan. 'Djeung deui masanggrahanana oerang Israil koedoe masing-masing pasanggrahanana, sarta pelebah oemboel-oemboelna sewang-se53 wang, sabalad-baladna. 'Tatapi ahli Lewi mah koedoe masanggrahan sakoeriling balandongan pertelaan, * soepaja oelah aja bebendoe ka padjemoehan oerang Israil sarta ahli Lewi koedoe pada ngadjaga kana djagaan balandopertelaan. 'Prak dilampahkeun 54 ngan koe oerang Israil sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa, nja kitoe ngalampahkeunana. a p. 3 is. 6 p. S lO. c p. 8 19.
;
'

'^

41

dv

3:7.

42

43

44

45

lima ratoes. Ari anak-poetoe Naptali, toetoeranasabangsa-bangsana, saahli-karoena, hoenna, noeroetkeun bilangan ngaran, ti semet oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, sakoer noe mandjing balad, 'nja eta lorisan kaom Naptali lima laksa tiloe reboe opat ratoes. Kitoe lorisanana, beunang ngaloris Moesa djeung Haroen, sarta para gegSden Israil, anoe doewa welas teja, noe pada njangking ahli karoehoenna sewangsewang. 'Ari djoemlah lorisan oerang Is-

PASAL

2.

[gandika deui Pangeran ka Moesa Nldjeung ka Haroen, kijeu pangandi2

kana
sing

'

Oerang

Israil

masanggrahanana

oemboel-oemboelna sewang-sewang, deukeut tjitjiren saahlinja masanggrahanana sing karoehoenna; pabeneran himah tepangan, sakoeriling. Ari noe koedoe masanggrahan ti wepglgbah
tan, tebeh pangbidjilan panon-poe, nja

eta oemboel-oemboel pasanggrahan Joeda, sabalad-baladna; ari pigggedeneun anak-intjoe Joeda teh, Nahson anak

160
4

MOESA
22

teja. 'Sarta baladna, nja eta lorisanana, toedjoeh laksa opat reboe gSngp ratoes. 'Axi noe koedoe masanggrahau gigireun eta, nja eta kaom Isaskar; ari pigegedeneun anak-intjoe Isaskar teh, Netanel anak Soear teja. 'Sarta baladna, nja eta lorisanana, lima laksa opat reboe opat ratoes. 'Kitoe deui ka-

Amiuadab

doewa reboe doewa ratoes. 'Kitoe deui kaomBinyamin; ari pigegedeneun anakintjoe Binyamin teh, Abidan anak Gidoni teja. 'Sarta baladna, nja eta lorisanana, tiloe laksa lima reboe opat ratoes.

23

24

'Djoemlah lorisan pasanggrahan Epraim, saketi dalapan reboe saratoes, sabalad-baladna. Nja eta noe koedoe
indit katiloe.

om
8

Seboeloen; ari pigegedeneun anak-

intjoe Seboeloen teh, Eliab


teja. 'Sarta

anak Helon

25

baladna, nja eta lorisanana, lima laksa toedjoeh reboe opat ratoes. 'Djoemlah lorisan pasanggrahan Joeda, saketi dalapan laksa genep reboe opat
ratoes, sabalad-baladna. koedoe indit ti heula.
4

26

"Nja
a
i

eta noe

27

Moesa 49:8;

Moesa 10

14.

10

Oemboel-oemboel pasanggrahan Roebin pipernaheunana ti kidoel, sabaladbaladna; ari pigegedeneun anak-intjoe Roebin teh, Elisoer anak Sedeoer teja. 'Sarta baladna, nja eta lorisanana, opat laksa genSp reboe lima ratoes. 'Ari noe koedoe masanggrahan gigireun eta, nja eta kaom Simon; ari pigegedeneun anak-intjoe Simon teh, Seloemiel anak Soerisadai teja. 'Sarta baladna, nja eta lorisanana, lima laksa salapan reboe tiloe ratoes. 'Kitoe deui kaom G-ad; ari pigggedeneun anak-intjoe Gad teh, Eljasap anak Rghoeel teja. 'Sarta baladna, nja eta lorisanana, opat laksa lima reboe ggnep ratoes lima poeloeh. 'Djoemlah lorisan pasanggrahan Roebin, saketi lima laksa sareboe opat ratoes lima poeloeh, sabalad-baladna. Nja eta noe koe28 29

Oemboel-oemboel pasanggrahan Dan pipernaheunana ti kaler, sabalad-baladna; ari pigegedeneun anak-intjoe Dan teh, Ahieser anak Amisadai teja. 'Sarta baladna, nja eta lorisanana, genSp laksa doewa reboe toedjoeh ratoes. 'Ari noe koedoe masanggrahan gigireun eta, nja eta kaom Aser; ari pigegedeneun anak-intjoe Aser teh, Pagiel anak Okran
'Sarta baladna, nja eta lorisanana, opat laksa sareboe lima ratoes. 'Kiteja.

11 12

30

toe deui kaom Naptali; ari pigggSdeneun anak-intjoe Naptali teh, Ahira anak Enan teja. Sarta baladna, nja eta lorisanana, lima laksa tiloe reboe opat
'

31

13

14

32

15

16

33

17

18

doe indit kadoewa. Tidinja himah tSpangan noe koedoe mangkat, djeung pasanggrahan ahli Lewi, ti tengah sagala pasanggrahan; sakoemaha masanggrahanana, nja kitoe piarinditeunana, hidji-hidji dina pernahna, noeroetkeun oemboel-oemboelna sorangan. Oemboel-oemboel pasanggrahan Eprasabalad-baladna, pipernaheunana im, ti koelon; ari pigeggdeneun anak-intjoe Epraim teh, Elisama anak Amihoed
teja.

34

pasanggrahan Dan, saketi lima laksa toedjoeh reboe gSnep ratoes. Nja eta noe koedoe indit ti pandeuri, noeroetkeun oemboeloemboelna sorangan. Kitoe lorisan oerang Israil, saahli karoehoen-karoehoenna " djoemlah lorisan sagala pasanggrahan, sabalad-baladna, genep keti tiloe reboe lima ratoes lima poeloeh. 'Ari ahli Lewi mah hanteu diloris tjampoer djeung oerang Israil, * sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. Prak dilampahkeun koe oerang Israil; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja, nja kitoe masanggrahanana, pelebah oemboel-oemboelna sewang-sewang, sarta nja kitoe masing-masing arinditna, sabangsakaroehoen-karoehoenratoes. 'Djoemlah lorisan
;
'

PASAL
Sarta
2

3.

ijeu

teh toetoeran Haroen djeung

19

20

'Sarta baladna, nja eta lorisanana, opat laksa lima ratoes. 'Noe di gi-

Moesa, " keur mangsa Pangeran ngandika ka Moesa di goenoeng Sinai. 'Ari ngaran poetra Haroen noe lalaki nja
ijeu * tjikalna Nadab aja deui Abihoe, Elasar djeung Itamar. 'Kitoe ngaran poetra Haroen, para panghoeloe, " anoe pada dilisahan, sarta dikareupeulan, soe:

21

gireun eta, nja eta kaom MSnase; ari pigSggdeneun anak-intjoe MSnase teh, Gamaliel anak Pgdasoer teja. 'Sarta baladna,

nja eta lorisanana^ tiloe laksa

4
i

MOESA

8.

161

paja djadi panghoeloe. Ari


'

Nadab djeung paraeh di pajoeneun Pangengahatoerkeuii seuneu sedjen ran, basa ka pajoeneun Pangeran di tggal 16ga Sinai teja; doewanana ten bogaeun anak; dgmi Elasar djeung Itamar pada djadi panghoeloe di pajoeneun Haroen ramana. p. i i. 6 2 Moesa e 22.
Abihoe
''
: :

diloris,

noeroetkeun lahiran Pangeran;

sakoemaha timbalanana ka andjeunna


teja.
17

Ijeu teh poetra Lewi, sangaran-nga-

18

ranna " Gerson, Kahat djeung M6rari. 'Ari ngaran poetra Gerson teja sabangsa:

19

c 2 5
(i

Moesa 28 -.il.dS Moesa 10

1,

2.

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana Eta kaom Lewi titah njampeurkeun, " djogokeun koe maneh ka hareupeun panghoeloe Haroen, sina ngalalajanan ka Haroen. 'Djeung sina pada ngadjaga kana djagaan Haroen sarta kana djagaan sapadjemoehan di hareupeun hiniah t6pabaris migawe sagala pagawean ngan, balandongan. Sarta sina pada ngadjaga kana sakabeh parabot himah tSpangan, kitoe deui kana djagaan oerang Israil,
'

20

21

22

''

'

23

bangsana, nja ijeu: Libni djeung Simi. 'Ari poetra Kahat teja sabangsa-bangsana: Amram djeung Jishar, Hebron djeung Oesiel. 'Ari poetra Merari teja sabangsa-bangsana Mahli djeung Moesi. Nja eta kabeh bangsa-bangsa ahli Leo 2 Moesa g 15. wi, saahli-karoehoenna. Ti Grerson teja asalna bangsa oerang oerang Simi. Nja eta Libni djeung bangsa kabeh bangsa oerang G-erson. 'Ari lorisanana, noeroetkeun bilangan sakabeh noe lalaki, ti semet oemoer saboelan ka loehoer, lorisanana toedjoeh reboe lima ratoes. 'Bangsa oerang Gerson teh
:
:

baris
9

migawe sagala pagawean balandongan. 'Djadi ahli Lewi teh koe maneh koedoe diselehkeun ka Haroen
djeung ka anakna lalaki, djadi paparin, estoe eta teh paparin ka dinja ti Igbah oerang Israil. 'Ari Haroen djeung

24

25

10

anakna

lalaki

koe maneh koedoe


"

di-

26

djSnSngkeun, sina ngarestoekeun kana ari djalma sedjen, kapanghoeloeanana noe njampeurkeun, koedoe dipaehan.
;

koedoe masanggrahan di toekangeun balandongan, ti koelon. 'Ari pigeggdeneun ahli karoehoen oerang Gerson teh, Eljasap anak Lael. 'Ari djagaan anakintjoe Gerson dina himah tSpangan, " nja eta balandongan djeung himahna, toetoepna, djeung tetebeng lawang himah tepangan; 'kitoe deui dingding boeroean, djeung tetebeng lawang boeroean, anoe dina balandongan djeung
''

dina altar sakoeriling,

''

sarta djeung

p.

8:10, 11
:

16:9;

Moesa 10:8. b

p.

18:21.

tambangna
a
2 c 2

baris sakabeh
;

pagawean
Moeaa 27
:

eta.
9, 16.

c p. 1

51.

Moesa 26

1,

7,

14, 36.

b 2

11

12

kijeu
ti

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, pangandikana 'Ari kami teh, masing njaho, kami gens njandak ahli Lewi
:

Moesa 35
ti

18.

27

13

tengah oerang Israil, " ngagantian sakabeh tjikal, anoe moeka pianakan di oerang Israil; djadi ahli Lewi teh kagoengan kami. 'Karana sakabeh tjikal kagoengan kami; * keur mangsa kami maehkeun sakabeh tjikal di tanah Mesir teja,

28

harita

kami njoetjikeun saka-

29

beh tjikal di lerail pikeun kami, boh manoesa, boh sato tjotjooan; eta kabeh anoe kami: ijeu kami Pangeran.
n
14
p.

30

16. 6 p. 18

15; 2

Moesa 13

2.

teja asalna bangsa oerang Amram, djeung bangsa oerang Jishar, djeung bangsa oerang Hebron, sarta bangsa oerang Oesiel. Nja eta kabeh bangsa oerang Kahat. Noeroetkeun bilangan sakabeh noe lalaki, ti s6m6t oemoer saboelan ka loehoer, aja dalapan reboe genep ratoes, poerah ngadjaga kana djagaan kasoetjian. 'Bangsa anakintjoe Kahat teh koedoe masanggrahan gigireun balandongan, ti kidoel. 'Ari pigegedeneun ahli karoehoen bangsa oerang Kahat teh, Elisapan anak

Ari

Kahat

'

di tggal lega Sinai, kijeu


15

16

Ngandika deui Pangeran ka Moesa pangandikana 'Maneh koedoe ngaloris anak-intjoe Lewi saahli-karoehoenna, sabangsa-bangsana; sakabeh noe lalaki, ti semet oemoer saboelan ka loehoer, koe maneh koedoe diloris. 'Prak koe Moesa pada

31

Oesiel.

32

'Ari djagaanana, " nja eta p6ti, djeung medja, djeung adjoeg, djeung altar-altar, sarta paparabotan kasoetjian, anoe paranti eta ngabakti, kitoe deui reregan, djeung sakabeh noe bakoe kana pagawean eta. 'Ari pigSgedeneun salen ahli Lewi teh * Elasar,

163

MOESA

4.

anak panghoeloe Haroen; koedoe njSk61 anoe poerah ngadjaga kana djagaan
kasoetjian.
33

doewa ratoes toedjoeh poeloeh


a
44
45
p.

tiloe.
18: 15.

a 2 sioeaa 25:10, 23, 31; 27: 1; 30:1. 6 p. 4:16.

26: 31;

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Tjokotkoe maneh


:

34

35

36

37

Ari ti MSrari teja asalna bangsa oerang Mahli djeung bangsa oerang Moesi. Nja eta kabeh bangsa oerang Merari. "Ari lorisanana, noeroetkeun bilangan sakabeh noe lalaki, ti semSt oemoer saboelan ka loehoer, genSp reboe doewa ratoes. 'Ari pigggedeneun ahli karoehoen bangsa oerang Mgrari teh, Soeriel anak Abihail. Nja eta koedoe masanggrahan gigireun balandongan, ti kaler. 'Ari tjetjekelan djagaan anak-iutjoe Merari, nja eta papan balandongan, djeung toelakna, djeung tihangna, djeung soekoena, sarta sakabeh parabotna, djeung sakabeh noe bakoe kana pagawean eta; 'kitoe deui * tihang boeroean sakoeriling, djeung soekoena, djeung pantjoehna, sarta tambangna. 2 Moesa 26 15. 26, 37. b 2 Moesa
:

tjikal

eta ahli Lewi, sina ngagantian sakabeh oerang Israil; sarta ari sasatoan ahli Lewi sina ngagantian sasatoan itoe; ari ahli Lewi teh sina djaradi kagoe-

46

ngan kami: ijeu kami Pangeran. 'Demi eta noe doewa ratoes toedjoeh poeloeh
tiloe,

saleuwihna

tjikal

oerang

Israil ti

47

mah, koedoe ditgboes. 'Nja eta maneh koedoe njokot limaahli

Lewi

teja

lima sekel sahoeloe-sahoeloe; njokot teh


"
48

make

sekel kasoetjian, sasekel


'

doewa

45

50

27 38

10,

17; 35: 18.


51

Ari noe koedoe masanggrahan di hareupeun balandongan, ti wetan, di hareu-

peunhimah tgpangan, tgbeh


lan panon-poe,
"^

pangbidji-

nja eta Moesa djeung Haroen, saanak-anakna, poerah ngadjaga kana djagaan kasoetjian, kana djagaan oerang Israil; ari djahna sedjen noe njampeurkeun, koedoe dipaehan.
a
39
p.

poeloeh gera. Seg eta doewit pangboes ti noe saleuwihna teja koe maneh bikeun ka Haroen djeung ka anakna lalaki. 'Prak Moesa njandak eta doewit paneboes ti noe saleuwihna teja, noe ten katgboes koe ahli Lewi. 'Ti tjikal oerang Israil njandakna eta doewit^ sareboe tiloe ratoes g6n6p poeloeh lima sekel, make sekel kasoetjian. 'Sok eta doewit pangboes koe Moesa dipaparinkeun ka Haroen djeung ka poetrana lalaki, noeroetkeun lahiran Pangeran; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.
Moesa 27
:

25.

PASAL
Ngandika
2

4.

19.

deui

Pangeran ka Moesa

Djoemlah lorisan ahli Lewi, beunang Moesa djeung Haroen, noeroetkeun timbalan Pangeran, sabangsa-bangsana, sakabeh noe lalaki, ti s6m6t oemoer saboelan ka loehoer, doewa laksa
ngaloris

doewa
40

reboe.

41

42

43

Aja deui timbalan Pangeran ka Moesa: Maneh geura ngaloris sakabeh tjikal lalaki oerang Israil, ti semet oemoer saboelan ka loehoer; koedoe dibilang ngaranna. 'Djeung" maneh koedoe njokot ahli Lewi pikeun kami (ijeu kami Pangeran), sina ngagantian sakabeh tjikal oerang Israil; sarta ari sasatoan ahli Lewi sina ngagantian sakabeh tjikal sasatoan oerang Israil. Prak Moesa ngaloris sakabeh tjikal oerang Israil, sakoemaha timbalan Pangeran ka andjeunna teja. 'Geus kitoe, djoemlah tjikal lalaki, noeroetkeun bilangan ngaran, ti sgm6t oemoer saboelan ka loehoer, eta
'

djeung ka Haroen, kijeu pangandikana: 'Maraneh koedoe milang hoeloe anak-intjoe " Kahat, ti tengah anakintjoe Lewi, sabangsa-bangsana, saahlikaroehoenna, 'ti s6m6t oemoer tiloe poeloeh taoen ka loehoer, tSpi ka oemoer lima poeloeh taoen, sakabeh noe mandjing balad, sina ngalampahkeun pagawean dina himah tepangan. p. 3 27.
:

Kijeu pagawean anak-intjoe Kahat dina himah tgpangan, enggon noe pangsoetji-soetjina:
'

samangsa pasanggrahan

seug Haroen djeung anakanakna lalaki koedoe asoep, noeroenkeun reregan tetebeng, bari toeloej di-

rek

indit,

7
!

lorisanana

doewa laksa doewa reboe

boengkoeskeun kana i^gti pgrtelaau. 'Tidinja pgti teh koedoe diboengkoes deui koe koelit doejoeng; geus kitoe ti loehoerna diroengkoepan koe kaen biroe langit woengkoel; pek ditgrapkeun deui rantjatanana. 'Ari dina medja roti tingalieun eta koedoe ngaroengkoepkeun

MOESA
pi19

4.

16^
oelah

kaen biroe

langit,

sok diteimdeiman

poma maraneh
mi, leungit
ti

matak
alili

eta dibas-

ringna, pisinna, pingganna djeung kgndi koerban inoeman; sai-ta roti noe teu pgtot-pStot teja ge koedoe aja di loehoerna. Toeloej koedoe ngaroengkoepkeun ka darinja kaen sakglat, seug diboengkoes koe koelit doejoeng pek ditgrapkeun deni rantjatanana. 'Djeung eta koedoe njokot deui kaen biroe la'

t6ngah

maraneh koedoe

kijeu nja

Lewi. 'Mana milampah ka

ngit,

10

11

12

13

14

pek diboengkoeskeun kana adjoeg damar, djeung ka palitana, ka tjatjapitna, ka tjepoekna, sarta ka sakabeh wadahna minjak, anoe dipake ngabakti diua adjoeg. 'Tidinja eta adjoeg djeung sakabeh parabotna koedoe diboengkoes koe koelit doejoeng, sok diteundeun dina gotongan. 'Ari dina altar 6mas eta koedoe ngaroengkoepkeun kaen biroe langit, toeloej diboengkoes koe koelit doejoeng; pek ditgrapkeun deui rantjatanana. 'Tidinja koedoe njokot sakabeh j^arabot paranti ngabakti, anoe koe eta dipake ngabakti di djero kasoetjian, pek diboelgn koe kaen biroe langit; toeloej diboengkoes koe koelit doejoeng, sok diteundeun dina gotongan. 'Djeung koedoe mitjeun Igboe altar, seg eta altar diroengkoepan kaen woengoe. 'Tidinja koedoe diteundeunan sakabeh parabotna, noe koe eta dipake ngabakti
dina altar, nja eta wadahna k616r, garpoehna, sodokna, sarta pangepretna, sakabeh bae parabot altar; geus kitoe koedoe diroengkoepan, diboengkoes koe koelit doejoeng; pek diterapkeun rantjatanana. 'Ari geus tjatjap Haroen djeung anakna moengkoesan kasoetjian sarta djeung sakabeh parabot kasoetjian, samangsa pasanggrahan rek indit, geus

20

" oelah datang ka paraeh, ana njalampeurkeun ka noe pangsoetji-soetjina: eta Haroen djeung anak-anakna lalaki noe koedoe arasoep, sarta ngatoer eta ka sagawe-sagawena djeung ka satanggoengan-satanggoenganana. 'D6mi eta mah oelah arasoep*

darinja, soepajana hiroep,

21

ngilikan kasoetjian salongok ge tangtoe paraeh. a 2 Sam. e 7. 6 1 Sam. 6 19. Ngandika deui Pangeran ka Moesa,
;
:
:

22

kijeu

pangandikana: 'Maneh koedoe

ki-

23

21

25

toe deui milang hoeloe anak-intjoe Gerson, saahli-karoehoenna, sabanga-bangSana, 'ti sSmet oemoer tiloe poeloeh taoen ka loehoer, tSpi ka oemoer lima l^oeloeh taoen; noe koe maneh koedoe diloris, sakabeh noe mandjing balad; sina njabak pagawean dina himah tSpangan.' Kijeu pagawean " bangsa-bangsa oerang Gerson, hal pagawean djeung hal tanggoengan: 'nja eta noe koedoe nga-

26

is

27

Kahat koedoe darangagotong tatapi oelah sina njabak kana kasoetjian, tangtoe paraeh. Eta kitoe tanggoengan anak-inkitoe tang,

anak-intjoe
baris

"

28

16

tjoe

Kahat dina himah tepangan.

'Ari

tjStjekelan * Elasar, anak panghoeloe Haroen, nja eta minjak damar, djeung seu-

17

18

seungitan noe aroem, djeung koerban kadaharan noe teu pStot-pgtot, sarta minjak lisah; nja njekel sabalandongan kabeh djeung saeusi-eusina, boh kasoetjian, boh paparabotanana. ap. 7:9. 6 p. 3: 32. Ngandika deui Pangeran ka Moesa djeung ka Haroen, kijeu pangandikana 'Kaom bangsa-bangsa oerang Kahat teh,

29

30

gotong koelamboe balandongan djeung himah tepangan, toetoepna djeung toetoep koelit doejoeng, anoe di loehoema, sarta tetebeng lawang himah tgpangan; 'kitoe deui dingdingboeroean, djeung tetebeng lawang panto boeroean, anoe dina balandongan djeung dina altar sakoeriling, sarta tambangna djeung sakabeh parabotna paranti ngabakti; sarta sakabeh noe koedoe dilampahkeun ka noe bijeu, koedoe dipigawe koe eta. 'Sakabeh pagawean anak-intjoe Gerson teh dilampahkeunana koedoe noeroetkeun parentah Haroen djeung parentah anakna lalaki, hal sakabeh tanggoenganana djeung hal sakabeh pagaweanana; sarta maraneh koedoe ngoeroeskeun ka darinja eta sakabeh tanggoenganana, asoep djagaan. 'Kitoe pagawean bangsabangsa anak-intjoe oerang Gerson dina himah tepangan; ari djagaanana * di bawah kawasa Itamar, anak panghoeloe Haroen. o p. 3 25. 6 p. 7 s. Anak-intjoe Merari, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, koedoe kitoe deui koe maneh diloris, 'ti sSmet oemoer tiloe poeloeh taoen ka loehoer, tepi ka oemoer lima poeloeh taoen noe koe maneh koedoe diloris, sakabeh noe mandjing balad sina njabak pagawean
: :

164

MOESA
balan Pangeran koe lantaran Moesa
46

'Sarta kijeu djagaan " hal sakabeh pagaweanana dina hiruah tepangau: papan balandongan, toelakna, tihangna, djeuug soekoena; 'kitoe deui tihang boeroean

himah tgpangan.
tanggoeugan

teja.

eta,

47

sakoeriling, soekoena, pantjoehna djeung

tambangna, katoet sakabeh parabotna, djeung katoet sakabeh parantina ngabakti; sarta maraneh koedoe ngoeroeskeun parabot djagaan tanggoengan eta,
diseboet ngaran. "Kitoe pagawean bangsa-bangsa anak-intjoe Merari, hal sakabeh pagaweanana diua himah tgpangan, di bawah kawasa Itamar, anak

48

make

Djoemlah lorisan, beunang ngaloris Moesa djeung Haroen, sarta para g6gSden Israil, nja eta ahli Lewi, sabangsabangsana, saahli-karoehoenna, 'ti sSmSt oemoer tiloe poeloeh taoen ka loehoer, t6pi ka oemoer lima poeloeh taoen, sakabeh noe mandjing digawe, pagawean babakti djeung pagawean tanggoengan dina himah tgpangan, 'nja eta lorisanana dalai^an i-eboe lima ratoes dalapan
poeloeh. 'Dilorisna noeroetkeun timbalan Pangeran, koe lantaran Moesa, di-

49

panghoeloe Haroen. p. 3 se 7 s. Toeloej Moesa djeung Haroen, sarta " para geggden padjemoehan teja prak ngaloris eta anak-poetoe oerang Kahat sabangsa-bangsana, saahU-karoehoenna, "ti s6met oemoer tiloe poeloeh taoen ka loehoer, tepi ka oemoer lima poeloeh taoen, sakabeh noe mandjing balad, sina kana pagawean dina himah tepangan. 'Ari lorisanana, sabangsa-bangsana, doewa reboe toedjoeh ratoes lima poeloeh. "Eta kitoe lorisan bangsa-bangsa oerang Kahat, sakabeh noe digawe dina himah tSpangan, beunang ngaloris Moesa djeung Haroen, noeroetkeun timbalan Pangeran koe lantaran Moesa teja. n p. 1 4. Ari lorisan anak-poetoe Gerson, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, ti sSmSt oemoer tiloe poeloeh taoen ka loehoer, tgpi ka oemoer lima poeloeh taoen, sakabeh noe mandjing balad, sina kana pagawean dina himah tSpangan, 'nja eta lorisanana, sabangsa-bangsana, saahli-karoehoenna, doewa reboe ggngp
:

tangtoekeun sagawe-sagawena djeung satanggoengan-satanggoenganana. Kitoe dilorisna, noe koe Pangeran ditimbal-

keun ka Moesa

teja.
5.

PASAL

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe marentah ka oerang Israil, sina
:

noendoeng ti pasanggrahan sakoer dj alma " noe kasakit lepra, djeung sakoer * noe bengang, kitoe deui sakoer " noe kanadjisan koe noe paeh. 'Bagijalalaki, bagija awewe, koe maraneh koedoe ditoendoeng, nja ditoendoengna ka loewareun pasanggrahan, sina oelah matak nganadjiskeun ka pasanggrahanana, gnggon kami linggih di tengah maranebanana. 'Prak oerang Israil pada ngalampahkeun kitoe; anoe tjara tadi ditaroendoeng ka loewareun pasanggrahan; sakoemaha pangandika Pangeran ka Moesa, nja kitoe oerang Israil ngalampahkeunana. 3 Moesa 13 46. 6 3 Moesa 15 2.
:

''

'

c p. 5 6

19:11. d

p.

35:34.

ratoes tiloe poeloeh. 'Eta kitoe lorisan bangsa-bangsa anak-poetoe Gerson, sakabeh noe digawe dina himah tepangan, beunang ngaloris Moesa djeung Haroen,

noeroetkeun timbalan Pangeran. Ari lorisan bangsa-bangsa anak-poetoe Merari, sabangsa-bangsana, saahlikaroehoenna, 'ti s6mSt oemoer tiloe poeloeh taoen ka loehoer, tejai ka oemoer lima poeloeh taoen, sakabeh noe mandjing balad, sina

kana pagawean dina


'nja

himah tgpangan,

eta lorisanana,
8

sabangsa-bangsana, tiloe reboe doewa bangsa-bangsa anak-poetoe M6rari, beunang ngaloris Moesa djeung Haroen, noeroetkeun timratoes. 'Eta kitoe lorisan

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu: Lamoen aja djalma, lalaki atawa awewe, " noe migawe naon-naon dosa manoesa, milampah salah ka Pangeran, noe matak eta djalma kasalahan 'nja eta koedoe ngakoekeun dosana noe dilampahkeun, djeung koedoe moelangkeun eta noe matak manehanana kasalahan, diganti sadjinisna, * sarta ditambahan sapSrlimana; dibikeunna ka djalma noe kasorang kasalahan. 'Sarta oepama eta djalma taja ahlina, geusan moelangkeun ka dinja anoe matak kasalahan teja, heug eta noe matak kasalahan, anoe koe:

MOESA
19

165

10

doe dipoelangkeun teh, pikeun Pangeran, adjang panghoeloe; " kadjaba ti domba lalaki sasiki pingarapihkeuneim, baris manehanana dipangnjijeunkeun karapihan. 'Djeung deui sagala hatoeran, sakabeh barang soetji ti oerang Israil, uoe koe eta dihatoerkeun ka panghoeioe, nja pibogaeun panghoeloe. 'Barang soetji ti oenggal-oeuggal djalma, nja panghoeloe noe pibogaeun; naon bae noe koe djalma dibikeun ka panghoeloe, nja eta pibogaeunana. a s Moesa e 2.
''
:

eta tjai pait, anoe mawapanjapa. 'Geus kitoe panghoeloe koedoe njoempahan

ka

dinja, kijeu

piomongeunana ka awe-

teh: Oepamataj a lalaki ngSdSngreudjeung maneh, sarta oepama maneh teu njimpang, matak kanadjisan, keur dipihoekoem koe salaki: eta maneh masing loepoet ti ijeu tjai pait, anoe mawa pa20

we

njapa! 'Sabalikna, lamoen 6nja

mah ma-

b 3
11

Moesa

16

5.

c 3

Moesa 6:6.

(Z

p.

18

8, 9.

21

12

13

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: Saha-saha djalma, lamoen pamadjikanana njimpang ti manehanana, milampah salah ka manehanana, 'aja hidji djalma ngSdgng reudjeung, ngadjima ka dinja, tatapi kaalingan ti mata salakina, estoe boeni; djadi
:

22

awewe teh
14

kanadjisan, tapi
"

euweuh sak-

sina, sarta hanteu katangkep. 'Ari eta djalma kadatangan soekma timboeroe, noe matak timboeroean ka pamadjika-

nana, sarta 6nja kanadjisan eta teh; atawa djalma teja kadatangan soekma tim-

23

15

16

17

18

matak timboeroean ka pamadjikanana, padahal teu kanadjisan: 'seug koe eta djalma pamadjikanana koedoe dianteurkeun ka panghoeloe, djeung koedoe njanggakeun koerbanna sakalian hal pamadjikanana, saperpoeloeh epa tipoeng gandroeng; * teu meunang dikoetjoeran minjak, djeung teu meunang ditoempangan doepa, karana koerban kadaharan timboeroe eta teh, nja koerban kadaharan pangelingan, baris ngelingkeun kadorakaan. 'Toeloej eta awewe koe panghoeloe koedoe dideukeutkeun, didjonghokkeun ka pajoeneun Pangeran. 'Sarta panghoeloe koedoe njokot " tjai soetji, dina hidji wadah sipat taneuh; djeung panghoeloe koedoe njokot saeutik taneuh lemboet tina dasar balandongan, diaboeskeun kana eta tjai. 'Seug koe panghoeloe eta awewe koedoe didjonghokkeun ka i^ajoeneun Pangeran, bari boeoek awewe teh dioedaran pek leungeunna koedoe diteundeunan eta koerban kadaharan pangelingan, nja koerban kadaharan timboeroe teja; sarta leungeun panghoeloe koedoe nj6k61
boeroe, noe
;

2i

25

neh njimpang, keur dipihoekoem koe salaki, sarta lamoen enja mah maneh kanadjisan, aja lalaki noe ngadjima ka maneh kadjaba ti salaki maneh: '(Heug panghoeloe koedoe njoempahan ka eta awewe, make soempah panjapa, kijeu piomongeun panghoeloe ka awewe teh:) Eta maneh koe Pangeran moegi sing didamgl toeladan noe njapa djeung noe soempah di tgngah bangsa maneh, lantaran Pangeran maparin poehoe pingping maneh oedoelan djeung beuteung maneh beukah. 'Ari ijeu tjai, noe mawa panjapa, sing asoep ka peudjit maneh, matak ngabeukahkeun beuteung djeung matak oedoelan poehoe pingping maneh! nembalan: Seg awewe teh koedoe Amin amin 'Pek eta panjapa koe panghoeloe koedoe ditoelis dina lambaran, bari seug disoesoetkeun kana tjai pait teja. 'Toeloej awewe teh koe panghoeloe koedoe diinoeman eta tjai pait anoe mawa panjapa, soepaja eta tjai anoe mawa panjapa teh sina asoep ka djSrona sarta ngajakeun pait. 'Geus kitoe koe panghoeloe eta koerban kadaharan timboeroe teja koedoe ditjokot ti leungeun awewe; pek koerban kadaharan teh ^ koedoe diasongkeun ka pajoeneun
'^
! !

26

Pangeran, bari toeloej dika-altarkeun. 'Top panghoeloe koedoe njokot koerban


f nja eta pangelinganana, bari seug didoeroek dina altar; sanggeus kitoe awewe teh koedoe diinoeman deui eta tjai, masing bejak. 'Ana reres diinoemanana tjai, geus kitoe, oepama Snja kanadjisan, sarta 6nja migawe salah ka salakina, seug tjai anoe mawa panjapa teja piasoepeun ka dj6rona, ngajakeun pait toeloej beukah beuteungua, djeung oedoelan poehoe pingpingna, noe matak awewe teh pidjadieun toeladan panjapa di tengah bangsana.' Sabalikna, oepama awewe teh hanteu kanadjisan, estoe bSresih mah,
;

kadaharan teja sakeupeul,

27

28

166

MOESA
10

29

jap-tijajD aja
;

30

tangtoe loepoet, malah dipaparin anak. 'Tah, kitoe papakon hal timboeroe. Satiawewe noe dipihoekoem koe salaki, toeloej njimpang, anoe matak kanadjisan atawa satijap-tijap aja lalaki, noe kadatangan soekma timboeroe,
'

11

31

anoe matak timboeroean ka i^amadjikanana, heug awewe teh koedoe didjonghokkeun ka pajoeneun Pangeran; toeloej panghoeloe koedoe ngalampahkeun ka dinja sapapakon anoe tadi teja. 'Ari lalaki teja loepoet tina kadorakaan demi awewe noe kitoe estoe nanggoeng kadorakaanana. a 3 Moesa 20 lO. 6 S Moesa 2 1.
;
; :

12

2
:

Moesa 30
2i.
/

18.

Moesa 27
9.

15.

e 2

Moesa

29

Moesa 2:2,

PASAL

6.

noe katoedjoeh. 'Ari dina poe noe kadalapan eta koedoe nganteurkeun f tikoekoer doewa atawa anak djapati doewa ka panghoeloe, ka hareupeun lawang himah tgpangan. 'Pek koe panghoeloe koedoe dipStakeun; anoe hidji pikoerbaneun dosa, noe hidji deui pikoerbaneun doeroekan, njijeun karapihan hal eta djalma, tina sabab kadosaan koe majit; djeung koedoe njoetjikeun hoeloena dina poe harita. 'Gens kitoe koedoe ngamoehoengkeun deui ka Pangeran eta poe kanasiranana, djeung koedoe njanggakeun hidji anak domba, oemoer sataoen, baris koerban kasalahan; ari poe noe ti heula teja batal, sabab kanasiranana kanadjisan.
a Hak. 13:5;
2:11, 12
;

Sam. 1:11;

Lai.

18:18. h Am.
1

deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu omong maneh ka darinja: Lamoen nja aja djalma, lalaki atawa awewe, ka loewar nadar aheng, " sedja djadi nasir,

Aja

Loek. 1:15. c Hak. 13:5;


:

Sam.

11.

d
13

Moesa 21

1. e

Moesa 21

2, 11.

^3 Moesa 15:14.

14

ngamoehoengkeun maneh ka Pangeran 'nja eta * koedoe njegah ka anggoer djeung ka arak; ten meunang nginoem tjoeka anggoer atawa tjoeka arak; sagala tjai boewah anggoer ten meunang diinoem, sarta boewah anggoer noe anjar atawa noe toehoer teu meunang dihakan. 'Sapandjang djadi nasir, saniskara noe asal ti tangkal anggoer, ti sikina tSpi ka tjangkangna, teu meunang koe eta dihakan. 'Sapandjang djadi nasir, hoeloena teu meunang kasorang peso tjoekoer; tepi ka djgdjeg poena, noe koe eta dimoehoengkeun ka Pangeran, eta teh pisoetjieun; boeoekna koedoe disina mandjangan.' Sapandjang eta nga''

Sarta ijeu teh papakon hal nasir: sadjedjeg poe kanasiranana, eta teh koedoe dianteurkeun ka hareupeun lawang himah tepangan, bari ngahatoerkeun pikoerbaneunana ka Pange-

mangsa

'

ran, hidji anak domba lalaki, oemoer sataoen, noe taja tjatjadna, baris koer-

15

ban doeroekan hidji anak domba awewe, oemoer sataoen, noe taja tjatjadna, baris koerban dosa, djeung hidji domba lalaki, noe taja tjatjadna, baris koerban panarima kitoe deui saboboko roti teu
;
'

sorabi tipoeng 16mes, ditjampoer minjak, djeung opak teu ragian, dioelasan minjak; " barSng koerbanna
ragian,
16

17

moehoengkeun maneh ka Pangeran, teu meunang ngadatangan majit djalma. 'Teu meunang nganadjiskeun diri koe karana baj^ana, atawa koe karana indoengna, atawa koe karana doeloerna
'^
<"

8 9

lalaki-awewe, ana paraeh; sabab hoeloena aja tjiri djadi nasir ka Allahna. 'Sapandjang djadi nasir, eta teh pisoetjieun baris ka Pangeran. 'Djeung lamoen kapapatenan,oedjoeg-oedjoeg,ngadak-ngadak, noe matak kanadjisan hoeloena noe aja tjiri nasir teja, koedoe ditjoekoer hoeloena dina poe ngabSrSsihan maneh, nja ditjoekoerna dina poe

18

kadaharan djeung koerbanna inoeman. 'Pek sakabehna koe panghoeloe koedoe dihatoerkeun ka pajoeneun Pangeran, sarta mgtakeun koerbanna dosa djeung koerbanna doeroekan. 'Tidinja koedoe metakeun eta domba lalaki, didjijeun koerban panarima baris ka Pangeran, kalawan boboko noe dieusi roti teu ragian teja; toeloej panghoeloe koedoe mStakeun koerbanna kadaharan djeung koerbanna inoeman. 'Geus kitoe nasir teh koedoe njoekoer hoeloena noe aja tjiri kanasiran, di hareupeun lawang hi''

mah

tgpangan; top boeoek,

tjiri

kana-

19

siran teh, koe eta koedoe ditjokot, diteundeun kana seuneu, noe di handapeun koerban panarima. 'Toeloej pang-

hoeloe koedoe njokot tgtepak domba lalaki teja sabeulah, beunang ngoeloeb,

MUESA
j

7.

167

20

djeung sorabi teu ragiau sasiki tina boteja, sarta opak teu ragian sasiki diteundeun kana leungeun nasir, sanggeus eta njoekoer tjiri kanasiranana. Seug eta koe panghoeloe koedoe diasongkeun ka pajoeneuu Pangeran, didjijeun koerban asongan; soetji eta teh, pikeuii panghoeloe, kalawan dada koerban asongan sarta djeung t6t6pak koerban hatoeran sanggeus kitoe nasir teh meunang nginoem anggoer. a s Moesa

boko

sok

'

''

pangan; koe maneh selehkeun ka ahli Lewi, hidji-hidji noeroetkeun pagaweanana. 'Seug koe Moesa eta padati djeung sapina ditampa, toeloej diselehkeun ka ahli Lewi. 'Doewa padati djeung opat sapi diselehkeun ka anak-poetoe Gerson, noeroetkeun pagaweanana; 'ari padati noe opat deui sarta sapi noe dalapan deui diselehkeun ka anak-poetoe Mgrari,
''

23
21

13. b Lai.

18

18; 21

24. c 2

Moesa 29

27.

Tah, kitoe papakon hal nasir, anoe nadar, djeung koerbanna ka Pangeran tina hal kanasiranana, djaba ti noe katgpi koe leungeunna; sakoemaha djangdjina eukeur nadar, koedoe kitoe nj a milampah, noeroetkeun papakon kanasiranana.

di bawah noeroetkeun pagaweanana, kawasa Itamar, poetra panghoeloe Haroen teja. 'Ari anak-poetoe Kahat mah hanteu diselehan; sabab njargkgl pagawean kasoetjian, pada ngagotong f dina
<"

taktak. o
4,

Moesa 40
p. 3
:

18.

6 3
:

Moesa

10.

c p. 1

16.

25, 31, 36; 4

15, 25, 31. e 2

Moesa

38: 21. /"p. 4: 15.


10

22

Aja deui pangandika Pangeran ka


Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh koedoe mitjatoer ka Haroen djeung ka anakna lalaki, kijeu nja pok: " Maraneh ngabgrkahan ka oerang Israil, koedoe kijeu nja ngomong kadarinja: 'Pangeran moegi ngabgrkahan ka maneh sarta ngaraksa ka maneh! 'Pangeran
:

23

11

24

25

26

27

moegi njaangkeuu pameunteuna ka maneh sarta maparin koernija ka maneh! 'Pangeran moegi ningali pameunteuna ka maneh sarta maparin kasenangan ka maneh! 'Djadi eta koedoe neundeun djenSngan kami ka oerang Israil tangtoe oerang Israil koe kami diberkahan.
;

12

13

Moesa

22, 23.

PASAL
Hens
kitoe,
"

7.
14
15

^rantos

mangsa poean Moesa pangadegkeun balandongan,

sarta * geus diminjakan djeung disoetjikeun, katoet sakabeh parabotna, kitoe deui altar djeung sakabeh parabotna, sarta geus pada diminjakan djeung disoetjikeun, 'toeloej para geggden Israil,
''

Djeung deui para geggden teh pada hatoeran baris njalamgtkeun altar, keur poean altar diminjakan; nja eta koerbanna koe para gegeden dihatoerkeun ka hareupeun altar. 'Nimbalan Pangeran ka Moesa Eta ggggden ngahatoerkeunana koerbanna baris njalametkeun altar teh koedoe saoerang sapoe saoerang sapoe. Greus kitoe, anoe ngahatoerkeun koerbanna dina poe noe mimiti, Nahson poetra Aminadab, kaom Joeda teja. 'Ari koerbanna: hidji tal6m perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng lemgs ditjampoer minjak, pikoei'baneun kadaharan; 'hidji pisin, sapoeloeh sekel emas, pino eh koe seuseungitan 'hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung
: ;

le 17

para loeloegoe ahli karoehoenna, nja eta para gegeden kaom, anoe ngaradgg njangking lorisan teja, pada ha3toeran; 'pada njanggakeun koerbanna ka pajoeneun Pangeran, padati ggrgbong ggnep siki djeung sapi doewa w61as siki; doewa-doewa gggSden padati hidji,

hidji anak domba oemoer sataoen, pikoerbaneun doeroekan; 'hidji 6mbe badot, pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima: doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Nahson poetra Aminadab teja.
a 3 Moesa 27
:

25.

18

Anoe hatoeran dina poe noe kadoewa,


teja.

19

sarta sapi hidji sewang; ari diha-

i
5

toerkeunana ka hareupeun balandongan. 'Mmbalan Pangeran ka Moesa, kijeu timbalanana: 'Tampanan tidarinj a, koedoe dipake kana pagawean himah tg-

Ngtanel poetra Soear, gggeden Isaskar 'Ari koerbanna noe dihatoerkeun hidji talgm perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng Igmes ditjampoer minjak, pi-

16S
20

tt

MOESA

7.

koerbaueun kadaharau

'liidji

pisin, sa-

poeloeh sekel emas, pinoeh koe seuseuugitau; 'hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung liidji anak domba oemoer sataoen, pikoerbaueun doeroehidji 6mbe badot^ pikoerbaneun 22 kan 'sarta pikoerbaueun panarima: 23 dosa; doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Ngtanel poetra Soear teja. 24 Dina poe noe katiloe gSgeden anakpoetoe Sgboeloen, Eliab poetra Helon hidji talem perak, 25 teja. 'Ari koerbanna beuratna saratoes tiloe poeloeh sehidji bokor perak, toedjoeh poekel; loeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng IgmSs ditjampoer niinjak, pikoerbaneun 26kadaharan; 'hidji pisin, sapoeloeh se27 kel 6mas, pinoeh koe seuseungitan "hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sa28 taoen, pikoerbaneun doeroekan; 'hidji 29 Smbe badot, pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Eliab poetra Helon teja. Dina poe noe kaopat gegeden anak30 poetoe Roebin, Elisoer poetra Sedeoer 31 teja. 'Ari koerbanna: hidji talem perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng 16m6s ditjampoer minjak, pikoerbaneun ka32daharan; 'hidji pisin, sapoeloeh sekel 33 6mas, pinoeh koe seuseungitan; 'hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung
21
;
'

34
35

3c

37

anak domba oemoer sataoen, joikoerbaueun doeroekan; 'hidji embe badot pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Ehsoer poetra S6deoer teja. Dina poe noe kalima gggeden anakpoetoe Simon, S61oemiel poetra Soerisadai teja. 'Ari koerbanna: hidji talSm pgrak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor jjerak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng
hidji
:

ISmes ditjampoer minjak, pikoerbaneun sskadaharan; 'hidji pisin, sapoeloeh se39 kel 6mas, pinoeh koe seuseungitan; 'hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sata40 oen, pikoerbaneun doeroekan; "hidji Sm41 be badot, pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban S61oemiel poetra Soerisadai teja. 42 Dina poe noe kagengp ggggden anakpoetoe Gad, Eljasap poetra D6hoe6l teja. 43 'Ari koerbanna hidji talem perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng ISmSs ditjampoer minjak, pikoerbaneun ka44daharan; 'hidji pisin, sapoeloeh sekel 45 6mas, pinoeh koe seuseungitan; 'hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sata'hidji 6m46 oen, pikoerbaneun doeroekan 47 be badot, pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Eljasap poetra D6hoeel teja. 48 Dina poe noe katoedjoeh ggggden anak-poetoe Epraim, Elisama poetra 49 Amihoed teja. 'Ari koerbanna: hidji talem perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng 16m6s ditjampoer minjak, pi50 koerbaueun kadaharau hidji pisin, sapoeloeh sekel emas, pinoeh koe seu51 seungitan; "hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sataoen, pikoerbaneun doeroe52 kan; 'hidji 6mbe badot, pikoerbaneun 53 dosa; "sarta pikoerbaneun panarima: doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Elisama poetra
: : ; :
"

Amihoed
54

teja.

55

Dina poe noe kadalapan gegSden anakpoetoe M6nase, Gamaliel poetra PSdasoer teja. "Ari koerbanna: hidji tal6m perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel ka;

MOESA

7.

169

56
57

58
59

60

61

62

soetjian doewanana pinoeh koe tipoeug ISmgs ditjampoer minjak, pikoerbaneun hidji pisin, sapoeloeh sekel 6mas, pinoeh koe senseungitan; 'hidji sapi Bgora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sataoen, pikoerbaneun doeroekan; 'hidji gmbe badot, pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Gamaliel poetra Pgdasoer teja. Dina poe noe kasalapan gSgeden anakpoetoe Binyamin, Abidan poetra Gidoni hidji tal6m peteja. 'Ari koerbanna rak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana j^inoeh koe tipoeng 16m6s ditjampoer minjak, pikoerbaneun kadaharan; 'hidji pisin, sapoeloeh sekel emas, pinoeh koe senseungitan;
;

kel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng 16m6s di-

kadaharan

'

tjampoer minjak, pikoerbaneun kada74haran; 'hidji pisin, sapoeloeh sekel pinoeh koe senseungitan; 'hidji 75 Smas, sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sa76 taoen, pikoerbaneun doeroekan; 'hidji
77

6mbe

badot, jjikoerbaneun dosa; 'sarta


:

63

'hidji sapi ngora lalaki, hidji lalaki djeung hidji anak domba

domba
oemoer

64 65

6mbe

sataoen, pikoerbaneun doeroekan; 'hidji badot, pikoerbaneun dosa; 'sarta

66

67

s8 69

70
71

pikoerbaneun panarima doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Abidan poetra Gidoni teja. Dina poe noe kasapoeloeh gSggden anak-poetoe Dan, Ahieser poetra Amisahidji talem dai teja. 'Ari koerbanna perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng lemgs ditjampoer minjak, pikoerbaneun hidji pisin, sapoeloeh sekadaharan kel Smas, pinoeh koe senseungitan; 'hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sataoen, pikoerbaneun doeroekan hidji gmbe badot, pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima, doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Ahieser poetra Amisadai
: :

pikoerbaneun panarima doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Pagiel poetra Okran teja. 78 Dina poe noe kadoewa-wSlas gSggden anak-poetoe Naptali, Ahira poetra Enan hidji talSm perak, 79 teja. 'Ari koerbanna beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; doewanana pinoeh koe tipoeng lSm6s ditjampoer minjak, pikoerbaneun kadasoharan; 'hidji pisin, sapoeloeh sekel 81 gmas, pinoeh koe seuseungitan 'hidji sapi ngora lalaki, hidji domba lalaki djeung hidji anak domba oemoer sataoen, 82 pikoerbaneun doeroekan; 'hidji 6mbe ba83 dot, pikoerbaneun dosa; 'sarta pikoerbaneun panarima: doewa sapi, lima domba lalaki, lima badot djeung lima anak domba oemoer sataoen. Kitoe koerban Ahira
:
;

84

poetra Enan teja. Djadi kijeu disalametkeunana altar teh keur poean diminjakanana, ti para ge-

ggden
85

Israil: doewa wfelas tal6m perak, doewa w61as bokor perak, doewa wSlas
'

pisin Smas. Sahidji-sahidji talem perak saratoes tiloe poeloeh sekel, djeung sahidji-sahidji

'

86

'

87

bokor toedjoeh poeloeh; djoemlah perak eta wawadahan doewa reboe opat ratoes sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian. 'Doewa welas pisin emas, parinoeh koe seuseungitan sahidji pisin sapoeloeh-sapoeloeh sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; djoemlah Smas eta pisin saratoes doewa poeloeh sekel. 'Djoemlah sapi koerban doeroekan doewa w61as sapi ngora; domba lalaki
;

doewa

welas, anak
;

domba oemoer

sa-

teja.
72

73

Dina poe noe kasawglas gSgSden anakpoetoe Aser, Pagiel poetra Okran teja. 'Ari koerbanna hidji talem perak, beuratna saratoes tiloe poeloeh sekel; hidji bokor perak, toedjoeh poeloeh se:

88

taoen doewa welas, sarta djeung koerbanna kadaharan kitoe deui 6mbe badot koerban dosa doewa w61as. 'Ari djoemlah sapi koerban panarima opat likoer sapi ngora, domba lalaki gSngp poeloeh, badot ggngp poeloeh, anak domba oe-

170

MOESA

8.

moer sataoeu genep

poeloeh. Kitoe di12

89

salamStkeunana altar, sanggeusna diminjakan. Djeung deui satijap-tijap Moesa lSb6t ka djgro himah tgpangan, oendjoekan ka andjeunna, sok ngareungeu gentra, ngandika ka Moesa ti loehoereun toeroeb pangrapih, anoe dina peti pSrtelaan, ti
antara doewa moemoekarabinan Kitoe ngandikana ka Moesa.
teja.

koerban asongan, ti oerang Ismasingna pada ngalampahkeun pagawean Pangeran. Geus kitoe ahli Lewi " koedoe pada noempangkeun leungeunna kana hoeloe doewa sapi ngora teja; pek noe hidji koedoe didjijeun koerban dosa, ari noe hidji deui didjijeun koerban doeroekan baris ka Pangeran, pikeun
didjijeun
rail,
'

13

njijeun karapihan hal ahli Lewi. "Toeloej ahli Lewi teh koe maneh koedoe di-

PASAL
sa, kijeu

8.

pangandikana 'Man eh koeka Haroen, kijeu nja omong maneh ka dinja: Satijap-tijap maneh njeungeutan palita, eta palita toedjoehauana sina ngagentjlang ka iia3 reupeun adjoeg. 'Prak Haroen ngalampahkeun kitoe; njeungeutanana palita teh nja ka hareupeun adjoeg sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. i 'Nja kijeu boewatan adjoeg teh: * emas, sarta kandSl tjat ka j^oehoena, tjat ka kgmbang-kgmbangna, karandel; sakoemaha roepa, noe koe Pangeran dipintonkeun ka Moesa teja, nja kitoe dipidamglna adjoeg teh. 2 Moesa 25:37.6 2 Moesa 25: 31. Aja deui pangandika Pangeran ka Moe5 6 sa, kijeu pangandikana: 'Tjokot koe maneh eta ahli Lewi ti tSngah oerang Israil; koe maneh koedoe " pada diberesihan. 7 'Kijeu pilampaheun maneh ka darinja, baris ngaberesihan koedoe dikepretan * tjai pamSrgsihan, seug saloewar badanna " koedoe disorang peso tjoekoer, djeung sina njareuseuh papakeanana,
:

Aja deui pangandika Pangeran ka Moedoe


mitjatoer

djaronghokkeun ka hareupeun Haroen djeung ka hareupeun anakna lalaki, sarta koe maneh koedoe diarasongkeun, didjijeun koerban asongan baris ka Pangeu ran. 'Djadi ahli Lewi teh f koe maneh koedoe pada dipisahkeun ti tgngah oerang Israil, soepaja ahli Lewi pada djadi 15 kagoengan kami. Sanggeusna kitoe ahli Lewi koedoe arasoep, digawe dina himah tepangan. Kitoe eta koe maneh koedoe diberesihan, sarta diasongkeun, le didjijeun koerban asongan. 'Karanapangabakti, ^ estoe eta teh pangabakti ka kami ti tengah oerang Israil; koe kami ditjandak keur diri kami, ngagantian sakoer anoe moeka pianakan, tjikal saka17 beh oerang Israil. Karana sakabeh tjikal di oerang Israil kami noe kagoengan, bangsa manoesa djeung bangsa sato tjotjooan; keur mangsa kami maehkeun sakabeh tjikal di tanah Mesir teja, eta noe koe kami disaroetjikeun keur diri 18 kami. 'Sarta kami njandak ahli Lewi, ngagantian sakabeh tjikal di oerang Is19 rail seug kami maparinkeun eta ahli Lewi, djadi paparin, ka Haroen djeung ka anakna lalaki, ti tgngah oerang Is'
'

''

'

'

sarta ngabergsihan dirina. 'Tidinja eta koedoe njarokot hidji sapi ngora lalaki,

10

11

djeung pikoerbaneunana kadaharan, tipoeng lemes ditjarapoer minjak djeung maneh koedoe njokot sapi ngora lalaki hidji deui pikoerbaneun dosa. 'Geus kitoe ahli Lewi teh koe maneh koedoe pada dideukeutkeun ka hareupeun himah t6pangan, djeung koedoe ngoempoelkeun sapadjSmoehan oerang Israil. Seug ahli Lewi teh koe maneh koedoe i3ada dideuheuskeun ka pajoeneun Pangeran; pek oerang Israil koedoe pada noemiDangkeun leungeunna ka ahli-ahli Lewi. 'Tidinja ahli Lewi teh koe Haroen koedoe diarasongkeun ka pajoeneun Pangeran,
;
'

baris ngalampahkeun pagawean oeIsrail dina himah tepangan, sarta baris njijeun karapihan hal oerang Israil, J soepaja oelah aja balahi ka oerang
rail,

rang

Israil,

ari
C 3

oerang
:

Israil
2
p.

njampeurkeun
:

kana

kasoetjian.
Moesa 14
10. fp.
1
:

a Mai. 3
8.
rf

3.
:

6 p.

19

9, 17.

Moesa 29
18
:

24. e 2
:

Moesa
p 3
:

29

45.

6.

7i

p. 3

13.

9.

J
20

p.

53.

21

''

Prak Moesa djeung Haroen, sarta sapadjSmoehan oerang Israil, ngalampahkeun kitoe ka ahli Lewi; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa hal ahli Lewi teja, nja kitoe pisan oerang Israil ngalampahkeunana ka darinja. 'Toeloej ahli Lewi pada mSresihan diri, djeung njareuseuh papakeanana; pek

MOESA

9.

171

22

koe Haroeu diasongkeun ka pajoeneun Pangeran, didamgl koerban asongan, sarta koe Haroen dipangrapihkeun, soepaja pada bSrSsih. 'Sanggeusna kitoe

23 24

25

26

Lewi arasoep, ngalampahkeun pagaweanana dina himah tgpangan, di pajoeneuu Haroen sarta di pajoeneun poetrana lalaki; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa hal ahli Lewi teja, nja kitoe ngalalampahkeunana ka darinja. Ngandika deui Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Ijeu teh papakon ahli Lewi ti s6m6t oemoer doewa poeloeh lima taoen ka loehoer, eta mandjing balad, njgkel pagawean himah tgpangan. 'Dgmi ti sSm6t oemoer lima poeloeh taoen eta ka loewar ti balad noe njgkSl pagawean, moal digawe deui. 'Ngan toetoeloeng ka doeloer-doeloerna dina himah tgpangan, " baris ngadjaga kana djagaan ten meunang nj6k61 pagawean
ahli
: :

haoneun simkoering bade didentjengkeun, hanteu miloe ngahatoerkeun koerban Pangeran dina mangsana, di tgngah oerang Israil? 'Ari walonan Moesa ka darinja Mangke heulaan, kami dek naroskeun timbalan Pangeran pgrkara ma:

raneh.
9

p.

19

11.

10

11

12

noe koe maneh koedoe dilampahkeun ka ahli Lewi dina djadeui. Kitoe

gaanana.

Moesa

35.

13

PASAL
A ja deui

9.

pangandika Pangeran ka Moe-'^sa, " di tggal Igga Sinai, dina taoen noe kadoewa sanggeusna boedal ti tanah MSsir, dina boelan noe mimiti; kijeu pangandikana: 'Djeung deui ^ oerang Israil koedoe pada milampah paska dina mangSana. 'Nja dipilampahna koe maraneh
dina tanggal opat welas, boelan ijeu, antara sore djeung boerit, dina mangsana; dipilampahna koe maraneh koedoe noeroetkeun sakabeh pikoekoehna djeung sakabeh hoekoemna.'Toeloej Moesa nga-

14

dawoeh ka oerang Israil, koedoe milampah paska. "Prak pada milampah paska dina boelan noe mimiti, dina tanggal
opat wSlas,
"

Ngandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Maneh koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja pok: Sahasaha djalma, di diri maraneh atawa di toeroenan-toeroenan maraneh, lamoen keur kanadjisan koe majit atawa dina pangnjabaan djaoeh, padahal koedoe milampah paska baris ka Pangeran. 'Nja dipilampahna dina boelan noe kadoewa, dina tanggal opat w61as, antara sore djeung boerit; " dihakanna koedoe make roti teu ragian reudjeung papaitan. 'Oelah aja ^ noe dikarikeun t6pi ka isoek, sarta toelangna sahidji ge hanteu meunang dipotongkeun dipilampahna koe noe kitoe koedoe noeroetkeun sakabeh pikoekoeh paska. Sabalikna, saha-saha djalma noe bgrSsih, sarta lain di pangnjabaan, seg ninggal nja eta djalma koemilampah paska, doe dibasmi, dileungitkeun ti bangsana, sabab hanteu ngahatoerkeun koerban Pangeran dina mangsana; djalma noe kitoe estoe nanggoeng dosana. Sarta lamoen aja semah, noe ngoembara di maraneh, ^ hajang milampah paska baris ka Pangeran, sakoemaha pikoekoeh paska djeung sakoemaha hoekoemna, nja kitoe eta koedoe milampah. Di maraneh teh, anoe ngoembara reudjeung noe asal boemi toenggal sapapakon. a 2 Moesa 12 8. 6 2 Moesa 12: 10, 46.
;
'

''

'

c 2

Moesa 12

15.

Moesa 12

48, 49.

15

antara sore djeung boerit,


;

sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja, nja kitoe oerang Israil ngalampahkeunana. a p. i i.
di tggal Igga Sinai
:

b 3
6

Moesa 23

5.

c 2

Moesa 12

6.

16

Aja djalma " noe kanadjisan koe majit manoesa, noe matak hanteu kongang milampah paska dina poe eta; toeloej ngadareuheusan ka pajoeneun Moesa sarta ka pajoeneun Haroen dina poe eta. 'Pok eta djalma aroendjoekan ka andjeunna kijeu: Noen, simkoering pada kanadjisan koe majit manoesa; pina-

17

18

Ari mangsa poean balandongan teh geus diadggkeun, " seug mega teja ngalipoetan balandongan, kana himah pSrtelaan; ari reup peuting dina loehoer balandongan teh aja saroepa seuneu, tgpi ka braj beurang. 'Kitoe bae salawasna; mega teh ngalipoetan ka dinja, sarta ti peuting aja saroepa seuneu. 'Ari satijap-tijap eta mega oenggah tina loehoer himah, ^ sanggeusna kitoe broel oerang Israil arindit; sarta di mana gnggon mega teh ngarandgg, nja di dinja oerang Israil masanggraban. 'Arinditna oerang Israil noeroet-

172

MUESA
8

10.

keun timbalan Paugeran, masanggrahanaua noeroetkeun timbalan Pangeran; salilana eta mega ngenggon dina loe19

20

21

hoer balandongan, oerang Israil t6tep masanggrahan. 'Sarta dimana eta mega i^andjang, lila nggnggomaa dina loehoer balandongan, eta oerang Israil ngadjaraga kana djagaan Pangeran, sarta ten kgbat leumpangna. 'Ari sakapeung mega teh teu sabaraha lilana dina loehoer balandongan dSmi masanggrahanana noeroetkeun timbalan Pangeran, arinditna noeroetkeun timbalan Pangeran. 'Ari sakapeung mega teh ngargrgb bae ti sore tgpi ka isoek ana wantji isoek mega teh oenggah, broel oerang Israil arindit boh ti beurang, boh ti peuting, ana mega teh
; ;
;

joep bae, oelah sesengekan. 'Ari noe koedoe nijoep tarompet, nja eta anak Haroen, noe djaradi panghoeloe; sarta eta pgrkara tarompet pikoekoeh langgeng ka maraneh, toeroen-toemoeroen. 'Djeung deui lamoen maraneh rek boedal perang
di djero tanah maraneh, ngalawan ka moesoeh anoe ngamoesoeh ka mara" koedoe s6s6ngekan, make eta tarompet, matak ngelingkeuu diri maraneh ka pajoeneun Pangeran, Allah maraneh; geus tangtoe maraneh disalamgt-

neh,

10

22

oenggah, broel arindit. 'Moendoewapoe, atawa saboelan, atawa lila, dimana pandjang mega teh nggnggonna dina loehoer balandongan, seug oerang Israil masanggrahan, sarta teu kgbat leumpangna; d6-

ti moesoeh maraneh. 'Kitoe deui dina mangsa maraneh kaboengahan, djeung dina mangsa pesta maraneh, sarta dina mangsa tanggal boelan maraneh, pek maraneh koedoe nijoep eta tarompet loehoereun koerban maraneh doeroekan sarta loehoereun koerban maraneh panarima, djadi matak ngelingkeun diri maraneh ka pajoeneun Allah maraneh: ijeu kami Pangeran, Allah maraneh.

keun
''

mi samangsa oenggah mega


23

teh, broel
11

p.

8:4. 6
:

p.

1: 16. c p. 31:6.

(i

2 Eadja 11: 14;

arindit.'Masanggrahanana'^ noeroetkeun timbalan Pangeran, arinditna noeroetkeun timbalan Pangeran pada ngadjaga
;

2 Bab. 7

6.

kana djagaan Pangeran, noeroetkeun timbalan Pangeran koe lantaran Moesa.


a 2 Moesa 40:34. b 2 Moesa 40:36, 37. cp. 10:35.
12

PASAL
sa, kijeu

10.
13

pangandikana: 'Manehkoedoe njijeun tarompet doewa siki, koe perak; " masing kandSl didjijeunna; njaeta koe maneh koedoe dipake baris ngoempoelkeun padjgmoehan, djeung baris nginditkeun sagala pasanggrahan. 'Ana ditijoeiD doewanana, nandakeun sapadjemoehan koedoe pada ngpoengan ka maneh ka hareupeun lawang himah tSpangan. 'Sarta oepama ditijoep noe hidji,

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe-

Geus kitoe, " dina taoen noe kadoewa, dina boelan noe kadoewa, dina tanggal doewa poeloeh, harita mega teja oenggah tina loehoer balandongan pSrtelaan. 'Broel oerang Israil ngabroel ti tggal lega Sinai, noeloejkeun pangleumpanganana; tidinja mega teh ugarandeg * di tSgal lega Paran. 'Broel ngabroel noe
ti heula, noeroetkeun timbalan Pangeran koe lantaran Moesa teja. "Ari noe indit pangheulana, " oemboel-oemboel pasanggrahan anak-poetoe Joeda, sabalad-baladna; ari noe njekgl baladna, nja Nahson poetra Aminadab teja. 'Ari noe njekgl balad kaom anak-poetoe Isaskar, nja Ngtanel poetra Soear teja. 'Ari noe njgkSl balad kaom anak-poetoe S6boeloen, nja Eliab poetra Helon teja. 'Tidinja balandongan diroe wag; broel ngabroel anak-poetoe Gerson djeung anakpoetoe Merari, ngagotong balandongan. oemboel-oemboel pasang'Bral indit grahan Roebin, sabalad-baladna; ari noe njgkgl baladna, nja Elisoer poetra S6deoer teja. 'Ari noe nj6k61 balad kaom anak-poetoe Simon, nja SSloemiel poetra Soerisadai teja. 'Ari noe nj6k61 balad kaom anak-poetoe Gad, nja Eljasap poetra Dghoeel teja. 'Broel ngabroel oerang Kahat, " ngagotong kasoetjian; ari itoe
'^

14

15

16

17

nandakeun sagala geggden,


bareboe-reboe oerang
Israil,
5

loeloegoe

noe koedoe pada nepoengan ka maneh. 'Ari maraneh nijoep sada s6sengekan, koedoe arindit sagala pasanggrahan, noe masanggrahan sabeulah ti wetan. 'Ari maraneh nijoep sada s6sSngekan ngadoewa-kalian, koedoe arindit sagala pasanggrahan noe masanggrahan sabeulah ti kidoel; narijoep sada s6s6ngekan nandakeun koedoe arindit. 'D6mi samangsa rek ngoempoelkeun pakoempoelan mah, koedoe ni-

18

19

20

21

MOESA

173
:

22

23

24

25

2G

27

28

ugadegkeun balandongan, ujawisan ijeu f oemboel-oemboel pasanggrahan anak-poetoe Epraim, sabalad-baladna; ari noe njekgl baladua, nja Elisama poetra Amihoed teja. 'Ari noe njgkgl balad kaora anak-poetoe Menase, nja Gamaliel poetra Pgdasoer teja. 'Ari noe njSkgl balad kaom anakpoetoe Binyamin, nja Abidan poetra Gidoni teja. 'Bral indit'' oemboel-oemboel pasanggrahan anak-poetoe Dan, sabalad-baladna, panoetoep sagala pasanggrahan ari noe njekel baladna, nja Ahieser poetra Amisadai teja. 'Ari noe njekel balad kaom anak-poetoe Aser, nja Pagiel poetra Okran teja. 'Ari noe njekel balad kaom anak-poetoe Naptali, nja Ahira j^oetra Enan teja. 'Kitoe inditna oerang Israil, sabalad-baladna;
darataug. Bral iudit
'

mangkat, pok Moesa ocndjoekan Noen Pangeran " moegi ngadgg, sareng moesoeh andjeun moegi sina pabal6ntjar, kalajan noe gareuleuh ka andjeun moegi sina kalaboer ti pajoeneun andjeun.
!

36

'Ari

satijap-tijap

peti teh eureun,

pok

oendjoekan kijeu: Noen Pangeran! * moegi linggih deui ka balaksa-laksa bareboe-reboe oerang Israil. a Djab. 68 2.
:

6 Djab. 132

8.

PASAL
Geus
Ana

11.

kitoe djalma-djalma teh tingaradoeh, goreng kana tjej^il Pangeran.

broel ngabroel.
c p.
2!)

2:3. (ip.

a 2 Moesa 19 1. 6 p. 13 3, 26. 2:10. cp. 4:15.f p. 2:18.g'p. 2:25.


: :

Pok Moesa

ngalahir

"

ka Hobab

poe-

tra Rehoeel, oerang Midian, anoe

m6r-

30

31

32

toewa Moesa teja: Kaoela sadaja rek kgbat ka enggon, noe koe Pangeran ditimbalkeun kijeu: Eta koe kami rek dipaparinkeun ka maraneh soemangga, njarengan ka kaoela sadaja, " tangtoe kaoela pada milampah kasaean ka andjeun; karana Pangeran ngadjangdjikeun kasaean ka Israil. 'Ari walonanana ka Moesa: Kaoela moal miloe; saleresna sedja moelang ka tanah kaoela sargng ka asal kaoela. 'Lahiran Moesa: Moegi kaoela sadaja oelah ditilar, rehing koe sabab andjeun oeninga dina pisaeeunana kaoela sadaja masangdjadi andjeun grahan di tegal ISga; teh ka kaoela sadaja minangka sotja. 'Gens kitoe, lamoen andjeun njarengan ka kaoela sadaja, sarta geus boekti eta kasaean, anoe koe Pangeran dikersakeun didamel ka kaoela sadaja teja, tangtoe kaoela pada milampah kasaean ka andjeun. a Hak. 1:16;4:11. 6 2Moesa2:lS.
;

geus kadangoe koe Pangeran, seug " sarta aja seuneu ti Pangeran, ngagoelak di maranehanana,ngatoengtoeng pasanggrahan. leboer dina 'Toeloej djalma-djalma teh sasambat ka Moesa; gantjang Moesa neneda ka Pangeran, seug seuneu teh pareum. 'JSToe matak eta enggon diseboetkeun * Taberah; sabab seuneu ti Pangeran ngagoelak di maranehanana. a Djab. 7s 21.
djadi bendoe,
;

h 5

Moesa

22.

Ari

"

djalma tjampoeran, anoe

di t6-

ngah Israil, pada datang hawa-napsoe; heug oerang Israil ^ge tjareurik deui, bari ngaromong: * Eh, saha ka oerang pimereeun njatoe laoek? 'Oerang teh ras inget ka laoek tjai, anoe bareto koe
oerang sok dihakan di Mesir, ten karana dibajar, djeung ka bonteng, ka samangka, ka bawaug koetjaj, ka bawang beureum sarta ka bawangbodas. 'Ari ajeuna mah ati oerang teh garing euweuh naon-naon di dijeu, ngan eta Man bae noe kadeuleu. 'Demi eta Man
''

'^

kawas siki katoentjar, sarta roeteja pana saperti roepa geutah bedolah.'Eta
^
''

Sam. 15:6. d

Aj.

29:15.

33

Broel ngabroel ti goenoeng Pangeran, lalakon tiloe poe ari peti perdjangdjian Pangeran mangkat ti heulaeunana, la;

djalma-djalma sok boedal paboejar, pada moeloengan pek direndos koe panggilingan, atawa ditoetoean dina loeloempang, toeloej diolah dina parijoek, didjijeun koeweh ari rasana saperti rasa sarining minjak. 'Ari keur waktoe toeroen tji-iboen ka pasanggrahan, ti peuting, eta Man bareng toeroenna.
; ;

Moesa 12
:

38

Djab. 106

14. 6 2

Moesa 16:3. Moesa


2
:

34

35

lakon tiloe poe, manglinglingkeun pigeusaneun reureuh. 'Ari mega Pangeran teja aja di loehoereunana ti beurang, satijap-tijap arindit ti pasanggrahan. Geus kitoe, satijap-tijap peti teja rek

c p. 21

5.

Moesa 16:14,

31. e 1

12.

10

Kadangoe koe Moesa, djalma-djalma teh tjareurik, sabangsa-bangsana, hidjihidji djalma dina lawang himahna. Seug Pangeran bgndoe, banget katjida, sarta

174
11

MOESA

11.

12

koe pangraos Moesa ge goreng. "Pok Moesa oendjoekan ka Pangeran: " Naha andjeun ka abdi andjeun midamgl sakitoe awon? sarSng koe naon noe mawi koering teu mgndak koernija dina sotja andjeun, w6t andjeun noempangkeun eta sadajana djalma ka diri koering, didamgl moewatan koering? 'Karah koering noe ngareuneuhkeun eta
sadajana djalma, atanapi didjoeroekeunana koe koering, noe mawi andjeun kenging nimbalan ka koering: Eta koe maneh ais, sapgrtos pangasoeh ngais orok, ka tanah anoe koe andjeun didjangdjikeun ka karoehoeima, nganggo soempah teja ? Ti mana koering nja
'

raneh ngahakan.

'Ari maraneh ngahakan laoek teja moal sapoe, moal doewa poe, moal lima poe, moal sapoeloeh poe, djeung moal doewa poeloehpoe; 'istoening saboelan lilana, wani bidjilti iroeng maraneh, sarta maraneh datang ka bos6n; sapedah maraneh mitjeun Pangeran, anoe di tSngah maraneh, sarta ma-

raneh pada tjeurik di pajoeneunana, bari ngaromong: Koe naon oerang, mana boedal ti MSsir ? o 2 Moesa 24 1. 62 Eadja
'^
:

9,

15. c 2

Moesa 19

10.

<?

p.

14

21

5.

13

pimeunangeun laoek, baris mere ka eta sadajana djalma? Karanten pada tjeurik ka koering, aromongna: Menta la14

15

oek, hajang dadaharan! 'Koering teh teu kijat, * sorangan ngais eta sadajana djalma; sabab abot teuing, teu kabantoen koe koering. Sareng oepami andjeun kSrsa midamSl kitoe ka koering teh, anggoer koering mangsakeun bae, oepami jaktos koering mSndak koernija dina sotja andjeun mah, soepaja koering oelah nendjo katjilakaan diri koering a 2 Moesa 5 22. 6 2 Moesa 18 18;
'

Pioendjoek Moesa: Ijeu bangsa, noe koe koering dignggonan di tgngahna, g6nSp kgti noebadarat; parandene andjeun nimbalan: Kami kSrsa maparin laoek ka darinja, sina pada dadaharan saboelan lilana. 'Naha eta teh koedoe dipangmeuntjitkeun gmbe-domba sarSng sapi, soepaja mahi ka darinja? Atanapi koedoe dipangoempoelkeun sadajana laoek laoet, soepaja mahi ka darinja? 'D6mi timbalan Pangeran ka Moesa " Karah
:

panangan Pangeran pondok? Ajeuna koe maneh bakal katendjo, pangandika kami boekti ka maneh atawa hanteu.
a
J6s.

50:2; 59:1.

Moesa

9.

16

17

18

timbalan Pangeran ka Moesa: Kami pangoempoelkeun " toedjoeh poeloeh djalma, ka^soep kokolot Israil, anoe kanjahoan koe maneh, jen estoe kokolot bangsa sarta pangoeroesua nja eta koe maneh koedoe dibawa ka himah tgpangan, sina pada djonghok di dinja bargng djeung maneh. 'Geus kitoe kami rek loengsoer, ngandika ka maneh di dinja; djeung kami rek njandak * tina Roh anoe di maneh, toeloej diteundeun ka eta, sina pada njoendang moewatan, ngabantoe ka maneh ngais eta djalma-djalma; moal dials deui koe maneh sorangan bae. 'Sarta maneh ka djalma loba koedoe marentah kijeu: " Maraneh geura njoetjikeun diri, koedoe
Ari
;

Bral Moesa ka loewar; toeloej ngalahirkeun ka djalma-djalma eta pangandika Pangeran noe bijeu, sarta ngoempoelkeun toedjoeh poeloeh djalma, kaasoep kokolot bangsa, bari seug didjogoi

keun di sakoeriling himah teja. 'Tidinja Pangeran loengsoer dina mega teja, seug ngandika ka Moesa; sarta andjeunna njandak tina Roh anoe di Moesa, diteundeun ka noe toedjoeh poeloeh djalma, noe djaradi kokolot teja. Geus kitoe, mangsa eta dilinggihan Roh, seug pada ngawedjang, tapi hanteu deui-deui. 'Aja doewa djalma noe ninggalkeun maneh dina pasanggrahan, ngaran noe hidji Eldad, ari ngaran noe hidji deui Medad; nja eta ge dilinggihan Roh, da kaasoep noe disoeratan, tapi hanteu bidjil kana himah; toeloej pada ngaw6djang dina pasanggrahan. 'Aja hidji djalma boedjang moeroe, ngoeninga ka Moesa, pioendjoekna " Noen, Eldad sargng Medad teja keur pada ngawgdjang dina pasanggrahan. 'Oendjoekan Josoea poetra Noen, gandek Moesa ti ngongora teja, kijeu pioendjoekna: Noen, djoeragan Moesa * moegi eta pada di:
!

isoekan; didinja maraneh tangtoe ngahakan laoek; karana maraneh tjeurik kana tjgpil Pangeran, bari ngarosadija

mong

Saha ka oerang pimereeun njatoe laoek? karana basa di MSsir oerang teh ngeunah noe matak Pangeran kgrsa maparin laoek ka maraneh, toeloej ma:
:

4
29

MOESA
Jo-

12,

13.

175

30

koe karana Pangerau maparinkeun Rohna ka sakabehna! 'Tidinja Moesa moelih ka pasanggrahan, diiring koe para kokolot
Israil.
:

hoelag. 'Dgmi lahirau Moesa ka Naha maneh goemati teli soea: kami"? Moegi-moegi dipargngkeun, kabeh oemat Pangeran djaradi nabi,
''

koe
sa6

ran loengsoer dina tihang mega teja, " dgg ugadgg hareupeun lawang himah, bari njaoer Haroen djeung Mirjam; sSr noe doewaftn madjoe. 'Ari timbalana-

a Mark.

38. b 1 Tes.

5:19.

c Gal. i

17, 18.
7

31

32

33

34

Djeboel aja augin bidjil ti Pangeran, " poejoeh ti laoet, diragragkeun ka pasanggrahan, lalakon sapoe ka dijeu, djeung lalakon sapoe ka ditoe, sakoeriling pasanggrahan, sarta kira-kira doewa asta di loehoereun taneuh. 'PakSpoek djalma-djalma darangdan, pek pada moeloengan poejoeh, sapoe eta djSpoet, djeung sapeuting djgpoet, sarta sapoe isoek djgpoet; anoe pangsaeutikna, moeloeugna sapoeloeh homer; toeloej didarajkeun keur diri maranehanana di sakoeriling pasanggrahan. 'Eta laoek * masih keneh ditjapek koe maranehanana, tatjan bejak dihakanna, ladjeng Pangeran djadi bendoe ka eta djalma-djalma, sarta Pangeran ngeunakeun balahi ka eta djalma-djalma, banget kabina-bina. 'Noe matak eta 6nggon diseboetkeun Kibrot-Taawa sabab nja di dinja diroewangna djalma-djalma, noe dataug napsoe teja. a 2 Moesa le 13

mawa

na Darengekeun koe maraneh ijeu pangandika kami: Oepama aja nabi di maraneh, ijeu kami Pangeran nganjahokeuu andjeun ka dinja koe lantaran * tetendjoan; kami ngandika ka dinja koe lantaran " impian. 'Lain kitoe abnja eta teh mitoehoe di kami Moesa ka saggdong kami kabeh. 'Ka eta mah kami ngandika biwir pada biwir, sarta
:

"^

''

omongan mel6ngm6ng, toer awaseun dina roepa PangeNaha maraneh hanteu sijeun ngaromong goreng ka abdi kami, ka Moesa ?
njata,
lain lantaran

ran.

a
13
9

p.
:

14

10.

Moesa 15
e 2

1
:

46
;

2.

c 5

Moesa
10.

1.

Ibr.

3:2.

Moesa 33

11

Moesa 34:

10

11

12

Djab. 78
35

26. b Djab. 78

30, 31.

Ti Kibrot-Taawa djalma-djalma arinditna ka Haserot; geus kitoe tjaritjing di Haserot.

13

PASAL
Il/Tangsa eta
-^'J-laoer

14

12.

Mirjam djeung Haroen njagoreng ka Moesa, tina hal perkara hidji istri, bangsa Koes, anoe geus ditikah koe Moesa karana Moesa geureuhaan ka oerang Koes. 'Ari salaoerna Karah Pangeran ngandika teh ngan woengkoel koe lantaran Moesa bae, lain koe lantaran kaoela doewaan ongkoh? Ari kasaoeranana kadangoe koe Pangeran. 'Demi Moesa teja djalma sareh katjida, ngoeugkoelan sakabeh manoesa noe dina tonggong boemi. Geus kitoe Pangeran oedjoeg-oedjoeg nimbalan ka Moesa, djeung ka Haroen, sarta ka Mirjam Maraneh tiloean geura ka loewar kana himah tepangan Bral tiloeanana ka loewar. 'LadjSng Pange; : : !

15

Sarta Pangeran ka eta doewaan ladjeng angkat. 'Ana mega geus njingkah ti loehoereun himah, doemadakan, Mirjam " keuna kasakit lepra, ngSplak saperti saldjoe. Barang Haroen ngareret ka Mirjam, doemadakan, eta teh kasakit lepra. 'Pok Haroen mihatoer ka Moesa Noen djoeragan moegi ka koering doewaan oelah netepkeun dosa, lampah koering paloeng sareng lampah koering dosa teja. 'Moegi eta teh oelah djadi sapertos noe paeh, noe ka loewar ti kandoengan indoengna geus boeroek satengah awakna Toeloej Moesa sasambat ka Pangeran, pioendjoekna: Noen Allah! moegi-moegi eta diDemi timbalan Pangeran tjageurkeun ka Moesa: Oepama bapana njidoeh ka beungeutna, naha eta teh lain njandang wirang * toedjoeh poe lilana? Sina ditoetoep toedjoeh poe lilana di loewareun pasanggrahan; kakara meunang diasoepkeun deui. 'Seng Mirjam teh ditoetoep di loewareun pasanggrahan, toedjoeh poe lilana, sarta djalma-djalma
djadi bendoe
; : !
!
'

'

16

hanteu indit tepi ka Mirjam diasoepkeun deui. 'Geus kitoe djalma-djalma broel ngabroel " ti Haserot toeloej masanggrahan di tggal lega Paran.
;

a
3

Moesa 4:6;
:

Moesa 24:9. 6
:

p.

5:2, 3;

Moesa 14

8.

c p. 11

35.

PASAL
Geus
kitoe
"

13.

Pangeran ngandika ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh


:

176

MOESA

13.

geura nitahan djalma, siua lolongok ta-

nah Kanatin, auoe koe kami rek dipaparinkeun ka oeraug Israil; nja nitahan tell tina oenggal-oenggal kaom karoehoenna saoerang-saoerang, kabeh sing noe djadi gegSden di maranehaa 5 Moesa 1 22. nana. Toeloej koe. Moesa dipiwarang ti tegal lega Paran, noeroetkeun timbalan Pangeran teja sakabeh eta djalma pai da djadi loeloegoe oerang Israil. 'Sarta nja ijeu ngaran-ngaranna ti kaom RoeSamoea poetra Sakoer ti kaom 5 bin, Sapat poetra Hori; 'ti kaom 6 Simon, 7 Joeda, Kaleb poetra Jepoene; 'ti kaom ti kaIgal poetra Joesoep 8 Isaskar, Epraim, Hosea poetra Noen; 'ti 9 om kaom Binyamin, Palti poetra Rapoe; 10 'ti kaom Seboeloen, Gadiel poetra Soil di; 'ti kaom Joesoep, nja eta ti kaom Gadi poetra Soesi; 'ti kaom 12 Mgnase, Amiel poetra Gemali; 'ti kaom 13 Dan, ti kaSetoer poetra Mikael 14 Aser, 15 om Naptali, Nahbi poetra Wapsi; 'ti 16 kaom Gad, Goeel poetra Maki. 'Kitoe ngaran djalma-djalma, noe koe Moesa dipiwarang sina lolongok eta tanah. Ari Hosea poetra Noen teja koe Moesa dilandi Josoea. Prak koe Moesa dipiwarang leum17 pang, sina lolongok tanah Kanaan; kijeu dawoehanana ka darinja: Geura arindit, ijeu asoepan tanah kidoel, " seg ka pigoenoengan. 'Koedoe 18 aroenggah pada ngilikan eta tanah, koemaha p6tana; kitoe deui djalma-djalma noe ngeusian eta tanah, bedas atawa heng19 ker, saeutik atawa loba. 'Djeung koe:

Hebron
23

24

djeung Talmai, pada anak Enak. Ari teja didjijeunna toedjoeh taoen samemeh " nagara Soan di M6sir. 'Ana daratang ka 16bak Eskol, seug ti dinja ngeureut hidji dahan anggoer, katoet boewahna saranggeuj toeloej digotong koe doewaan, make rantjatan; sarta marawa deui boewah dalima djeung boewah kondang. 'Eta Snggon pangdiseboetkeunana lebak Eskol, tina p6rkara noe saranggeuj, anoe beunang oerang Israil ngeureut ti dinja teja.
;

'

a
25

p.

34

8.

J Jos. 15

14. c Djab.

78: 12.

'

26

27

'

Ari geus meunang opat poeloeh poe, lolongok tanah; toeloej maroe'Bral laleumpang. Ana geus darongkap ka Moesa, djeung ka Haroen, sarta ka sapadjemoehan oerang Israil, ka tegal lega Paran, nja ka Kades, toeloej lapor ka arandjeunna djeung ka sapadjemoehan, bari mintonkeun ka sadajana eta boewah tanah teja. 'Pok pada tjatjarijos ka andjeunna, kijeu pihatoerna Simkoering parantos asoep kana tanah, anoe ka simkoering dipiwarang dilongok teja; saleresna, " eta teh labar-leber tji-soesoe sargng madoe, sareres lang.
:

28

rawoeh ijeu boewahna. 'Nanging djalmana, noe ngeusian eta tanah, bSdas,
sargng nagarana rareugreug nja galede langkoeng-langkoeng, malah-malah simkoering di dinja marireungeuh anak Enak teja. 'Oerang Amalek noe tjitjing di tanah kidoel; oerang Het, oerang JSboes sareng oerang Emor noe tjitjing doepi oerang Kanaan di pigoenoengan noe tjitjing di sisi laoet sareng mapaj sisi tji Jordan. 'Tidinja Kaleb ngarepehkeun djalma noe loba di pajoeneun Moesa, bari njaoer kijeu: Hajoe oerang indit, oerang beunangkeun karana geus tangtoe koe oerang kalindih. 'Tatapi djalma noe arindit djeung Kaleb mah ngaromoug kijeu Oerang teh moal kadoega indit ngaroeroeg ka eta djalmadjalma; karana bedas alah-batan oerang. 'Sarta noe bijeu teh ka oerang
; ; :

..

29

30

maha tanahna noe

dieusian koe eta,

20

aloes atawa goreng; djeung koemaha nagarana noe dieusian koe eta, make pasanggrahan atawa make koeta. Sarta koemaha taneuhna, lendo atawa angar, aja tatangkalan atawa hanteu. Masing gal6de hate, djeung koedoe mawa boeboewahan eta tanah. Ari mangsa eta ninggang oesoem tjikal boewah anggoer.
'

31

32

a
21

p.

14

40.

22

Bral arindit, toeloej pada lolongok eta tanah, ti sgmSt tegal lega Sin, t6pi ka nagara Rghob, " p6l6bah asoep ka tanah Hamat. 'Ari arinditna asoep ka tanah kidoel, toeloej datang ka nagara

pada ngaloewarkeun lapor palsoe tanah, beunangna lolongok teja; pokna: Ari eta tanah, anoe mantas diidgran koe kaoela dilongok teh, nja taIsrail

hal

Hebron;

''

di

dinja aja

Ahiman, Sesai

nah * noe ugahakanpriboemina; djeung sakabeh djalma, noe katendjo koe kaoela di djgro eta tanah, nja djalma dja-

4
S3

MOESA

14.

rangkoeng

'Malah kaoela di disababaraha jaksa, anak Enak, toeroenan bangsa jaksa ari diri kaoela koe tetendjoau sorangan djiga simeiit, nja kitoe keneh koe tetendjoan
i^isan.

nja narendjo

itoe.

a 2 Moesa 3

S,

17. b J6b.

36

13.

PASAL

14.

sapadjSmoehan raong pada dSdgngekan, " sarta djalma-djalma teh 2 tjarenrik sapeuting eta. 'Toeloej sakabeh oeraug Israil tinggel6nd6ng hal Moesa djeung hal Haroen, sarta sapadjemoehan ngaw6w61eli ka arandjeunna, kijeu: * Eh, mSnding oerang tadi paraeh di tanah Mesir, atawa mSnding paraeh di 3 ijeu tggal ISga Na koe naon oerang teh koe Pangerau dek didatangkeun ka tanah eta, malar oerang roeboeh koe p6dang? Ari anak-ewe oerang djadi rajahan Lain mending oerang teh baralik Pok ngaromong batoer pada 4 ka Mesir batoer: Hajoe, oerang njijeun hidji piloeloegoeeun, oerang baralik ka Mesir!

G6r

'

''

'

"?

''

a Djab 106 d N6h.


5
9
:

24. 6 2

Moesa 16

3.

c Lai.

39.

17.

Br6k Moesa djeung Haroen " njaroeoeh ka hareupeun sapakoempoelan dje-

moehan oerang Israil. 'Ari Josoea poetra Noen djeung Kaleb poetra Jepoene,

noe pada kaasoep djalma noe lolongok tanah teja, pada njosoek papakeanana, 'bari njalaoer ka sapadjemoehan oerang Israil, kijeu saoerna: Eta tanah, noe diideran dilongok koe kaoela teja, tanah 8 noe teu kira-kira aloesna. 'Oepama Pangeran misoeka ka oerang, tangtoe oerang koe andjeunna diasoepkeun ka eta tanah, sarta dipaparinkeun ka oerang * ari eta tanah labar-leber tji-soesoe reu9 djeung madoe. 'Ngan maraneh poma-poma oelah ngabahaan ka Pangeran, " sarta oelah sarijeun koe djalma-djalma eusi tanah eta; karana eta teh sasat hakaneun oerang. Hijeumna geus njingkirti loehoereun maranehanana, d6mi oerang mah disarengan Pangeran mana oelah 10 sarijeun 'Pok sapadjemoehan ngaromong, eta teh koedoe dibaledogan koe batoe. S6d6k kamoeljaan Pangeran ^lembongan dina himah tepangan ka sakabeh oerang
7
;
; !

Sabaraha pililaeunana eta djalma-djalma nja rek ngahihina ka kami djeung sabaraha pililaeunana eta teh teu-pSrtjajaeunana ka kami, nadjan sakitoe loba tanda, noe koe kami geus didamel di te12 ngahna? 'Koe kami dek diparaehkeun koe pagSboeg, nja dek disalingkirkeun * toeloej maneh koe kami rek didamel bangis sa, nja gede nja rosa ti batan eta. 'Ari pioendjoek Moesa ka Pangeran: " Tinangtos oerang Mesir ngaroeping warta karanten andjeun nginditkeun ijeu bangsa ti tgngah maranehanana, nganggo ka14 wasa andjeun; 'sareng tinangtos pada bebedja ka priboemi eta tanah ari eta geus ngaroeijing warta, jen andjeun, Pangeran, linggih di tengah ijeu bangsa; moenggah andjeun, Pangeran, kabireungeuh papajoen-pajoen, sareng mega antoer djeun ngadeg di loehoereunana, andjeun teh angkat ti heulaeunana, ti sijang dina tihang mega, ti w6ngi dina 15 tihang seuneu. Saoepami andjeun maehkeun ijeu bangsa, sapertos ka djalma saoerang mah, tinangtos sadajana bangsa, noe geus pada ngoeping warta perkawis andjeun, ngaromong, kijeu pokna: 16 'Tina sabab Pangeran teu bisaeun ngasoepkeuu eta bangsa ka djero tanah, noe koe andjeunna didjangdjikeuu ka darinja kalawan soempah teja, " noe matak seg koe andjeunna dipareuntjit di tegal 17 lega. 'Ari ajeuna, kawasa Goesti moegisakoemaha moegi masingna agoeng, 18 pangandika andjeun noe kijeu teja: 'Pangeran teh sipat sabar, toer ggde kaasihan, ngahampoera kasalahan djeung kamasijatan; tatapi moal hanteu njiksa, sategesna manggihkeun kasalahan bapa-bapa dina anak-anakna, kana toe19 roenan katiloe djeung kaopat. 'Moegimoegi ngahampoera kana kasalahan ijeu bangsa, noeroetkeun kaagoenganing ka'I

''

'

''

asihan andjeun, sargng sakoemaha andjeun parantos ngahampoera ka ijeu bangsa ti M6sir dongkap ka dijeu!
a Djab. 78:22, 32. 6 2 Moesa 32:10. c 5 Moesa 9 25. d 2 Moesa 13 21. e 2 Moesa 32 12.
:
; :

''

f 2 Moesa 34
20

6.

Israil. op. 16 4, 22. 6 p. 13 20 3. d 2 Moesa 17:4.


:

27. c 5

Moesa
5.

18;

21

e p.

12

11

Ladjgng Pangeran nimbalan ka Moesa:

22

Ari timbalan Pangeran: Koe kami dihampoera, teroes saomongan maneh. 'Parandene kitoe ge, demi hiroep kami! " saboemi kabeh mgngke pinoeh koe kamoeljaan kami. 'Karana eta sa-

17S

MOESA

14.

kabeh djalma, uoe geus nareudjo kamoeljaan kami, kitoe deiii tanda-tanda kami, anoe koe kami didamgl di MSsir
djeung di tegal ISga, sarta sok njobanjoba ka kami, * geus sapoeloeh kali ijeu, djeung hanteu noeroet kana timbalan kami, hamo pisan narendjo kaua tanah, noe koe kami didjangdjikeun ka karoehoen'

lilana,

njarandaug djinah maraneh, tepi

34

ka bejak majit maraneh di tggal ISga. Satimbang rejana poe maraneh lolongok eta tanah, opat poeloeh poe teja, sapoe sataoen sapoe sataoen, maraneh bakal nanggoeng kasalahan maraneh
'

23

35

24

na kalawan soempah teja; sakoer-sakoer noe ngahina ka kami, moal narendjo ka dinja. 'D6mi abdi kami Kaleb mah, sabab direudjeungan Roll sedjen, sarta mantek nja anoet ka kami, noe matak koe kami rek diasoepkeun kana
"^

"^

opat poeloeh taoen lilana, sarta bakal pada ngarasa koe kami disatroe. 'Ijeu kami Pangeran, noe ngandika kitoe teh mo gagal dilamjjahkeun ka ijeu sapadjgmoehan noe goreng, noe sailon ngamoesoeh ka kami; tangtoe datang ka bejak dina ijeu tggal Igga, pada paraeh di dijeu.
;

Moesa 1:35;
:

Ibr.

3:17. b

Moesa 6:7.

25

tanah, anoe tadi koe eta diasoepan; sarta bakal kawaris koe toeroenanana. 'Ari

c p. 26

65.

36

oerang Amalek djeung oerang Kanaan ngarenggon di 16bak. Isoekan maraneh koedoe malik, seg arindit, asoep deui ka tggal 16ga, djalan ka laoet Ager. a 36s. 6:3.
b
p.

Ari eta djalma, noe koe Moesa dipiwarang lolongok eta tanah, seg baralik

Moesa 14:11; 15
4

24

16:2, 20
:

27;

17:2;
95
:

37

32;
p.

Moesa 11

1,

4; 14

11. c Djab.

11.

d
26

13:30; 32: 12;

Jos.

14:8.
38

Ngandika deui Pangeran ka Moesa


djeung ka Haroen, kijeu pangandikana: 'Sabaraha pililaeunana koedoe disabaran ijeu padjemoehan noe goreng teh, noe sok tinggel6ndeng ka kami? GegSlendgng oerang Israil, anoe sok tingggISndgng ka kami, koe kami kadangoe. 'Koedoe mitjatoer kijeu ka darinja DSmi hiroep kami, lahiran Pangeran, sa6nja-6njana, kami rek ngadamel ka maraneh, sakoemaha omongan maraneh, noe koe kami kadangoe teja. 'Majit maraneh " bakal raroeboeh dina ijeu t6gal ISga, nja eta sakabeh lorisan maraneh,
:

27

matak sapadjgmoehan tinggglgndgng ka andjeunna, tina ngaloewarkeun lapor palsoe hal pSrkara tanah teja, 'nja eta sakoer djalma, " noe ngaloewarkeun lapor goreng hal tanah teh, toeloej paraeh di pajoeneun Pangeran, koe lantaran balahi. 'Demi Josoea poetra Noen djeung Kaleb poetra Jgpoene, noe pada kaasoep djalma noe laleumpang lolongok eta tanah teja, eta mah
sarta
dihariroepan. Tidinja koe
a p. 13
:

32.

39

ka noe
40

bijeu teja dilahirkeun

Moesa sadajana pangandika sakabeh

28

29

30

sarerejana, ti s6m6t oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, pedah maraneh tinggSlgndSng ka kami. 'Hamo maraneh piasoepeun ka eta tanah, * anoe djadi

41

42

sabab kami ngatjoengkeun panangan,


''

31

32

33

ngSnggonkeun maraneh di dinja teja kadjaba ti Kaleb anak Jepoene djeung Josoea anak Noen. D6mi anakanak maraneh, noe koe maraneh diomongkeun djadi rajahan teja mah, nja eta noe koe kami rek diasoepkeun, sarta nja eta noe bakal nganjahokeun ka eta tanah, noe dipitjeun koe maraneh. 'Ari moenggoeh diri maraneh mah, majit maraneh bakal raroeboeh di ijeu tggal I6ga. 'Sarta anak maraneh bakal diarangon di tggal 16ga_, opat poeloeh taoen
s6dja
;
'

43

oerang Israil. Seug djalma-djalma teh pada prihatin liwat saking. 'Geus braj isoek pada dangdan, sedja aroenggah ka poentjak goenoeng; pok pada mihatoer: Noen, ijeu simkoering sadaja, sargng sedja arindit ka enggon anoe koe Pangeran ditimbalkeun teja; karantgn simkoering pada tarima dosa. 'Dgmi lahiran Moesa: Naha mai'aneh bgt dek ngargmpak timbalan Pangeran? Lampah kitoe moal loeloes. 'Oelah waka arindit, karana Pangeran moal di tengah maraneh; oelah koengsi maraneh teh eleh di hareupeun moesoeh maraneh. 'Karana oerang Amalek djeung oerang Kanaan aja di dinja di hareupeun
mai'aneh,
sarta

maraneh tangtoe

roe-

44

boeh koe pgdang; karana sabab maraneh moendoer ti poengkoereun Pangeran, noe matak Pangeran moal njargngan ka maraneh. 'Kitoe ge * eta pada wawanianan oenggah ka poentjak goenoeng, tatapi pgti pgrdjangdjian Pangeran sarta Moesa mah hanteu angkat ti

4
45

MOESA
12

15.

179

tgngah pasaiiggrahan. 'Djoet toeroen oeraug Amalek djeuug oerang Kanaan, noe tjaritjing dina eta pigoenoengan; peketa oerang Israil dikaradek djeuug disoentroeng-soentroengkeun tSpi ka nagara "

tjooan leutik, bangsa domba atawa Smbe. 'Sabaraha bae rejana, noe koe maraneh disanggakeun, koedoe kitoe nja

milampah ka
13

hidji-hidjina,

sabaraha bae

Horma.

P-

is

is. 6

Moesa

43. c p. 21

3.

rejana. 'Sakoer djalma noe asal boemi koedoe milampah kitoe pgtana, ana nga-

PASAL
sa, kijeu

15.

14

Aja deui pangandika Pangerau ka Moepangandikana 'Manehkoe:

hatoerkeun koerban seuneu, aambeuan matak s8d6p baris ka Pangeran. Sarta " lamoen aja semah, noe ngoembara di
'

doe mitjatoer ka oerang


nja

Israil, kijeu

omong maneh ka

darinja:

Lamoen

maraneh geus asoep ka tanah pienggoneun maraneh tjitjing, noe koe kami rek dipaparinkeun ka maraneh, 'geus kitoe maraneh dek njanggakeun koerban seuneu ka Pangeran, koerban doeroekan atawa koerban peuntjitan, " baris ngkanan nadar, atawa bawaning soeka, atawa keur mangsa pesta maraneh, * sedja njijeun aambeuan anoe matak s6d6p baris ka Pangeran, bangsa sapi atawa 6mbe-domba: 'seug djalma, noe ngahatoerkeun koerbanna ka Pangeran,
''

maraneh, atawa saha bae noe di tSngah maraneh, toeroen-toemoeroen, hajang njanggakeun koerban seuneu, aambeuan matak sedep baris ka Pangeran, sakoemaha noe dipilampah koe maraneh, eta P6rkara 15 koedoe kitoe nja milampahna. pakoempoelan teja, f toenggal sapikoekoeh diri maraneh djeung semah noe ngoembara; pikoekoeh langgSng ka maraneh, toeroen-toemoeroen: sakoemaha diri maraneh, nja kitoe keneh semah 16 di pajoeneun Pangeran. 'Toenggal sapapakon sarta toenggal sahoekoem ^ diri maraneh djeung semah, noe ngoembara di maraneh. a a Moesa 7 le. 6 3 Moesa 1 9.
'

koerban koedoe ngahatoerkeun deui kadaharan, tipoeng lemes, sapgrpoeloeh epa, ditjampoer minjak saparapat hin; 5 'sarta anggoer pikoerbaneun inoeman, saparapat hin, koedoe koe maneh ditambahkeun kana koerban doeroekan atawa kana koerban peuntjitan, ka hidji-hidji 6 anak domba. 'Atawa, ari ka domba lalaki, koerban kadaharan noe koe maneh koedoe ditambahkeun teh, tipoeng lemes doewa-pgrpoeloeh epa, ditjampoer mi'djeung koedoe nga7 njak sapgrtiloe hin hatoerkeun anggoer pikoerbaneun inoe''
;

3
p.

Moesa
9:li.

14.

f
17 18

d p. 28 7. Moesa 24 22.
: :

Moesa 17

8.

kijeu

19

20

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, pangandikana: 'Maneh koedoe mika oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: Mangsa maraneh geus asoep ka tanah, noe koe kami dikSrsakeun maraneh rek diasoepkeun ka dinja, 'geus kitoe, samangsa maraneh ngahakan roti tanah eta, koedoe njanggakeun koerban hatoeran ka Pangeran. 'Loeloegoe adonan maraneh djijeun koeweh, pake koerban hatoeran; sakoemaha
tjatoer
hatoeran ti pangirikan, koedoe kitoe nja ngahatoerkeun eta. 'Maraneh* tina loeloegoe adonan maraneh koedoe njang-

man
8

sapgrtiloe hin; aambeuan matak sgdgp baris ka Pangeran. 'Djeung lamoen maneh dek njanggakeun sapi ngo-

21

10

pikoerbaneun doeroekan atawa pikoerbaneun peuntjitan, baris nekanan nadar, atawa pikoerbaneun panarima, baris ka Pangeran: 'seug koerban kadaharan, noe koedoe ditambahkeun ka sapi ngora teh, tipoeng lemes tiloe-pgrpoeloeh epa, ditjampoer minjak satengah hin; 'sarta anggoer pikoerbaneun inoeman, anoe koe maneh koedoe dihatoerkeun teh, satengah hin; koerban
ra,

gakeun koerban hatoeran ka Pangeran,


toeroen-toemoeroen.
5

a
:

Moesa 23: 19;


11
:

Moesa 26
"

2.

b N6h. 10

37;

Koem

16.

22

23

11

seuneu, aambeuan matak s6d6p baris ka Pangeran. 'Kitoe pilampaheun maneh ka oenggal sapi, djeung ka oenggal domba lalaki, sarta ka oenggal tjo-

24

lamoen maraneh kaloeloepoehanteu ngalampahkeun eta sakabeh timbalan, anoe koe Pangeran diandikakeun ka Moesa, 'sakoer noe koe Pangeran ditimbalkeun ka maraneh koe lantaran Moesa, ti watSs poean Pangeran nimbalan sarta ka-hareupna, toeroen-toemoeroen; 'geus kitoe, oepama aja noe kalampahkeun, boeni ti panon padjgmoehan, matak kaloeloepoetan, toeloej sapadjgmoehan koedoe njangSarta
tan,

180
hidji sapi

MOESA

16.

25

26

ngora lalaki, pikoergakeun baneun doeroekan, pikeun aambeuan matak sSd6p baris ka Pangeran, djeung koerbanna kadaharan sarta koerbanna inoeman, noeroetkeun hoekoem; tambah hidji badot pikoerbaneun dosa. 'Pek sapadjemoehan oerang Israil koe panghoeloe koedoe dipangnjijeuukeun karapihan tangtoe mennang panghampoera, wantoe-wantoe kaloeloepoetan eta teh, sarta eta geus njaranggakeun koerbanna, koerban seuneu baris ka Pangeran, djeung koerbanna dosa ka pajoeneun Pangeran, tina hal kaloeloepoetanana. 'Tangtoe dihampoera ka sapadjemoehan oerang Israil, sarta ka seraah noe ngoenibara di tSngah maranehanana; wantoewantoe sakabeh djalma, pangkitoe teh,
;

ka Moesa: Eta djalma pasti koedoe dipaehan; sapadjemoehan koedoe pada maledogan ka dinja koe batoe, di loewareun pasanggrahan.
'Seug eta djalma koe sapadjemoehan dibawa bidjil ka loewareun pasanggrahan, pek koe sadajana dibaledogan koe batoe, datang ka paehna; sakoemaha timbalan Pangeran ka

Moesa
6 3

teja. Moesa 24

a 2 Moesa 35:3; 3bh. 20:13.


:

12.

sa,

Aja deui timbalan Pangeran ka Moekijeu timbalanana: 'Maneh koedoe

mitjatoer ka oerang Israil, nja marentah ka darinja, sina pada make " rarawis dina toengtoeng badjoena, toeroentoemoeroen, djeung kana rarawis toeng-

toeng teja sina pada nerapkeun

tali bi-

27

28

a3Moesa4:i3. djalan kaloeloepoetan. Sarta " oepama aja djalma saoerang, migawe dosa, djalan kaloeloepoetan, nja eta koedoe ngahatoei-keun hidji Smbe oemoer sataoen, pikoerbaneun dosa. 'Pek panghoeloe koedoe njijeun karapihan hal eta djalma noe kaloeloepoetan, djalan dosa kaloeloepoetan; koedoe dipangnji-

roe langit. 'Ari pigaweeunana rarawis teh ka maraneh, nja eta maraneh koedoe ngilik ka dinja, sangkan ngingStkeun sakabeh timbalan Pangeran, sarta

dilalampahkeun djadi koe maraneh oelah sing-sing dilijeukan, nganteur hate


;

maraneh atawa nganteur mata maraneh, datang ka maraneh djinah, noeroet eta. 'Soej)aja maraneh nginggtkeun sakabeh timbalan kami, sarta dilalampahkeun, djeung soepaja maraneh masing soetji baris ka Allah maraneh. 'Ijeu

29

jeunkeun karapihan ka pajoeneun Pangeran; tangtoe meunang panghampoera. 'Anoe asal boemi di oerang Israil, sarta semah noe ngoembara di tengah maranehanana, toenggal sapapakon ka maraneh, ka noe migawe naon-naon djaIan
kaloeloepoetan.
'

J I

kami Pangeran, Allah maraneh, * anoe ngaloewarkeun maraneh ti tanah M6sir, kSrsa djadi Allah maraneh: ijeu kami
Pangeran, Allah maraneh.
22:12; Mat. 23
:

30

Sabalikna,

saha-

a 5 Moesa
:

31

saha djalma noe migawe naon-naon kalawan dihadja, bangsa noe asal boemi atawa semah, * nja eta ngagorengkeun ka Pangeran, noe matak djalma kitoe dileungitkeun ti t6koedoe dibasmi, ngah bangsana. 'Sabab eta teh ngajehkeun ka pangandika Pangeran, djeung ngaboeroengkeun ka timbalanana, noe matak djalma kitoe pasti koedoe dibasmi kasalahanana malik ka dinja.
'^

5.

6 2

Moesa 20

2.

PASAL
Hidji mangsa
wi,
"

16.

Korah poetra

Ishar,

a 3 Moesa 4
32

2.

t Jah. 20

27. c

Moesa 17

14.

Ari keur mangsa oerang Israil di te-

33

34

35

maranggih ma, " noe keur ngarorotek soeloeh dina poe sabat. 'Tidinja eta djalma koe noe maranggih inja keur ngarorotek soeloeh teh disanggakeun ka Moesa, djeung ka Haroen, sarta ka sapadjemoehan. 'Seug * diaboeskeun kana pandjara, sabab tatjan tetela noe koedoe dilampahkeun ka dinja. 'Ladjeng Pangeran nimbalan
gal 16ga, aja noe
hidji djal-

anoe poetra Kahat, anoe poetra Lemawa * Datan djeung Abiram, doewanana poetra Eliab, djeung On poetra Pelet, tiloeanana toeroenanRoebin; 'pada ' dek ngamoesoeh ka pajoeneun Moesa, dibatoeran djalma doewa ratoes lima poeloeh, oerang Israil, pada gSggden padjgmoehan, bakoe disaoer kana pakoempoelan, djalma kongas. 'Toeloej karoempoel, dek goreng ka Moesa djeung ka Haroen; pok ngaromong ka arandjeunna: Teungteuingeun teuing arandjeun teh, karana sapadjemoehan soetji sadajana, sarta Pangeran aja di tgngahna; naha arandjeun mana moendjoelkeun maneh, ngaloehoeran ka pakoemijoelan Pangeran? a 2 Moesa 6 18, 21. 6 p. 26 9. c Joed. 11,
:

i
i
5

MOESA
br6k

16.

ISl

Barang Moesa ngadangoe


njoeoeh.

kitoe,

"

'Toeloej ngalahir ka Korah ka sakabeh batoerna, kijeu lahirna: Isoek-isoek Pangeran tangtoema-

djeung

parin njaho, anoe mana kagoenganana, sarta mana noe soetji, noe dipiwarang

langkoeng; seug oendjoekan ka Pangeran " Moegi oelah niajoen ka koerKalde sasiki ge koering hanbanna teu njokot ti maranehanana, sar6ng hanteu awon ka eta hidji-hidji atjan.
: '' !

a
16

Moesa 4:5. b

Sam. 12

3.

ngadeuheus ka audjeunna; mana-mana noe bakal dipilih koe andjeunna, nja eta noe dipiwarang ngadeuheus. Maraneh geura milampah kijeu koedoe pada njokot paroekoejan, Korab djeung sakabeh
'

Tidinja

Moesa ngadawoeh ka Korah:

17

8 9

batoerna; 'nja eta seuueuan, sarta seuneu teh teundeunan seuseungitan di pajoeneun Pangeran, isoekan geus kitoe, mana-mana djalma noe bakal dipilih koe Pangeran, nja eta noe soetji. Teungteuingeun teuing maraneh, anak Lewi a p. U: 5. Ngalahir deui Moesa ka Korah: Eh anak Lewi! darengekeun: 'naha pagar
;

is

maraneh saeutik

teuing, jen

maraneh
19

10

11

koe Allah Israil dibedakeun djeung padjgmoehan Israil, dikgrsakeun ngadeuheusan ka andjeunna, " baris ngalampahkeun pagawean balandongan Pangeran, sarta nangtoeng di hareupeun padjSmoehan, baris ngalalajanan ka darinja? 'Eta maneh djeung sakabeh doeloer maneh, pada anak Lewi, koe andjeunna geus dikgrsakeun ngadeuheusan; naha maraneh mikargp kapanghoeloean ongkoh*? 'Koe sabab eta, maneh djeung sakabeh batoer maneh, pangsailon teh estoe goreng ka Pangeran ^ da ari Haroen mah nahaon, w6t maraneh gegglendeng ka inja? a p. 3:7;
;

20

21

22

8:19. 6
12

Moesa 16:7.
23

13

14

15

Geus kitoe Moesa miwarangan ngala Datan djeung Abiram, poetra Eliab teja. D6mi aromongna Koela mah moal nemonan! 'Karah saeutik teuing, jen andjeun nginditkeun koela sakabeh ti tanah noe labar-leber tji-soesoe djeung madoe, ngarah koela paraeh di tegal 16ga teh, w6t andjeun njijeun maneh kapala ongkoh, hajang ngapalaan ka koela sakabeh'? 'Malah koela sakabeh koe andjeun hanteu didatangkeun ka tanah noe labar-leber tji-soesoe djeung madoe, soemawonna dileler milik lahau djeung kgbon anggoer. Naha andjeun karah dek njokel panon ijeu sakabeh djalma? Koela mah moal n6monan! 'Toeloej Moesa panas langkoeng:

21

Maneh djeung sakabeh batoer maneh koedoe aja di pajoeneun Pangeran, diri maneh, djeung eta, sarta Haroen, isoekan. 'Djeung koedoe pada njokot paroekoejan hidji sewang, seg eusian koe seuseungitan, toeloej koedoe ngadareuheus ka pajoeneun Pangeran, hidji-hidji mawa paroekoejanana, doewa ratoes lima poeloeh paroekoejan; dalah diri maneh djeung Haroen ge sing pada mawa paroekoejanana. 'Prak pada njokot paroekoejan hidji sewang, seg diseuneuan, sarta seuneu teh diteundeunan seuseungitan; toeloej uarangtoeng di hareupeun lawang himah t6pangan, djeung Moesa sarta Haroen. 'Ari sapadjemoehan koe Korah dikoempoelkeun ka hareupeun lawang himah t8pangan, pada dek goreng ka arandjeunna. " Beh kamoeljaan Pangeran nembongan ka sapadjemoehan. 'Ladjeng Pangeran ngandika ka Moesa djeung ka Haroen, kijeu pangan dikana 'Maraneh geura misah ti tengah ijeu padjemoehan; seg koe kami eta teh dek dileboer dina sakitjeup mata. 'Br8k Moesa djeung Haroen njaroeoeh, bari aroendjoekan: Noen Allah! ^ noen Allah erohing sadajana daging saoerang noe gadoeh dosa; naha andjeun karah kersa ngabendoean ka sapadjSmoehan*? 'Ari pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Maneh geura mitjatoer ka padjemoehan, kijeu nja pok: Maraneh geura aringkah ti sakoeriling pangtjitjingan Korah, Datan djeung Abiram.
: ! :

a
25

p. 12

14

10. 6 p.

27

16

Ibr.

12

9.

26

Neut Moesa tanghi, toeloej angkat ka Datan djeung Abii-am, diiring koe para kokolot Israil. 'Pok ngalahir ka padjgmoehan, kijeu lahirna: Maraneh geura njalingkir ti himah ijeu djalma noe daroraka, sarta " poma oelah njarabak kana naon-naon bogana, * soepaja maraneh oelah katiwasan, kabawa koe sakabeh dosana! 'Seug araringkah ti pangtjitjingan Korah, Datan

27

182

MOE^A
39

16.

Abiram,

28

ti sakoeriliug. Ari Datan djeung Abiram teja ka loewar, pada ngadjantgng dina lawang himahna, katoet pamadjikanana, djeung anakna lalaki, sarta anakna noe laleutik. 'Ngalahir deui Moesa: Djalan kijeu maraneh piterangeun, jen kami teh dipiwarang koe Pangeran, ngalampahkeun sakabeh pa-

29

so

kitoe, lain ti ati kami: 'oepama eta paraeh sabijasa paeh manoe loba, sarta disiksa sakoemaha disiksana manoesa noe loba, nandakeun kami lain dipiwarang koe Pangeran. Sabalikna, oepama Pangeran ngadjadikeun noe ten oemoem, nja eta taneuh njalangapkeun soengoetna, seg njaploek eta djalma djeung saboga-bogana, djoet taroeroen hiroep-hiroep ka enggon noe paeh mah, tangtoe maraneh pada nganjahokeun, jen eta djalma ngagarorengkeun ka Pangeran.

gawean noe
noesa

'

a
31

J6s.

52

11

2 Kor. 6

17. b

Wah. 18

4.

32

barang Moesa parantos ngalahir sadajana pilahir noe bijeu, heug beulah taneuh, noe ti handapeun eta djalma. 'Boemi teh njalangapkeun soengoetna, " seg njaploek eta djalma katoet saeusi-imalma, djeung sakabeh manoesa noe biloek ka Korah, sarta djeung
Greus
kitoe,

33

34

saradja-kajana. 'Djoet eta teh hiroephiroep taroeroen, djeung saboga-bogana, ka enggon noe paeh, heg boemi teh ngalipoetan ka darinja pada tiwas, leungit ti tengah pakoempoelan. 'Ari sakabeh oerang Israil, anoe sakoeriling eta, laloempatan keur eta patingdare;

35

ngek; karana aromongna: Bisi oerang katjaploek boemi! 'Malah * ka loewar seuneu ti Pangeran, ngaleboer eta djalma noe doewa ratoes lima poeloeh, anoe keur ngahatoerkeun seuseungitan teja.
a
p.

saroetji; sina djadi tanda keur oerang Israil. "Pek panghoeloe Elasar njandak eta sagala paroekoejan tambaga, noe dibawa ngadeuheus koe djalma noe diharoeroe teja, toeloej dipa40 lekprek, baris njapoet altar; 'panginggtnginggt pikeun oerang Israil, soepaja djalma sedjen, anoe lain toeroenan Haroen, oelah aja noe ngadeuheus, meuleum seuseungitan ka pajoeneun Pangeran, sangkan oelah djadi sapSrti Korah, djeung sapgrti batoerna; " sakoemaha Pangeran geus ngandika ka dia p. 3 lo. nja koe lantaran Moesa. 41 Ari isoekna sapadjemoehan oerang Israil tinggglendeng ka Moesa djeung ka Haroen, aromongna: Andjeun geus ma42 raehkeun oemat Pangeran! 'Demi geus kitoe, barang padjSmoehan teh koempoel, dek goreng ka Moesa djeung ka Haroen, ana pada njanghareup ka himah tgpangan, doemadakan, himah teh dilipoetan koe mega teja, sarta kamoel43 jaan Pangeran nembongan. 'Seug Moesa djeung Haroen pada lebet ka ha44 reupeun himah tepangan. 'Ladjeng Pangeran ngandika ka Moesa, kijeu pa45 ngandikana 'Maraneh geura djoeng ti tengah padjemoehan, seg koe kami eta teh dek dileboer dina sakitjeup mata. 46 Brek andjeunna njaroeoeh. 'Pok Moesa ngadawoeh ka Haroen: Akang geura njandak paroekoejan, " eusian seuneu tina altar, sarta teundeunan seuseungitan, toeloej angkat ka padjemoehan, masing gantjang, pangnjijeunkeun karapihan karana ka loewar bSbgndoe ti pajoeneun Pangeran, balahina geus nga47 mimitian. 'Pek koe Haroen ditjandak,

matak

6 3

26:10; 5 Moesa 11:6; Djab. 106:17. Moesa 10:1, 2; Djab. 106:18.

sakoemaha lahiran Moesa toeloej moeroe ka tengah pakoempoelan; doema;

36 37

kijeu

38

Tidinja Pangeran ngandika ka Moesa, pangandikana 'Man eh geura nitah ka Elasar, anak panghoeloe Haroen, sina ngadjait eta paroekoejan ti 16bah kahoeroean, sarta seuneuna koedoe diawoer-awoerkeun ka mana-mSndi; karana eta saroetji; 'sakoer paroekoejan eta djalma noe pada migawe dosa,
:

48

dakan, balahina geus ngamimitian prak ka djalma-djalma; sok Haroen neundeun seuseungitan, eta djahna-djalma dipangnjijeunkeun karapihan. 'Deg Haroen ngadSg di antara noe paraeh djeung noe hariroep; seug eta balahina kapS-

49

matak

tjilaka

njawana; toeloej koedoe

50

dipalekprek,

didjijeun geblegan, sapoe-

teun altar; karana koe eta dibarawa ngadeuheus ka pajoeneun Pangeran, noe

anoe paeh djalan balahi teja salaksa opat reboe poendjoel toedjoeh ratoes djiwa, kadjaba ti noe paraeh tina hal pgrkara Korah teja. 'Toeloej Haroen moelih deui ka Moesa, kana lawang himah tgpangan da balahina geus kapegat. S Moesa 16:12.
gat. 'Ari
;

MOESA

17,

18.

183
:

PASAL
2

17.

nnidiuja Paugeran ngandika ka Moesa,


kijeu pangandikana: 'Maneh geura mika oerang Israil, sarta koedoe meuta iteuk ka darinja, " saahli-karoe-

tjatoer

13

hoen saiteuk-saiteuk, ti sakabeh geg6denna, noeroetkeun ahli karoehoenna,

Moesa, kijeu pioendjoekna Sajaktosna, koering gngke paraeh; tinangtos koering tariwas; koering sadaja tinangtos tariwas! 'Saha-saha noe deukeut, noe njampeurkeun ka balandongan Pangeran, paeh; naha koering teh pipaeheun, dongkap ka maot sadajana?

doewa welas iteuk; dina oenggal iteuk maneh koedoe noeliskeun ngaran noe boga. 'Ari ngaran Haroen koe maneh
toeliskeun dina iteuk Lewi; karana koedoe aja iteuk hidji keur oenggal-oenggal loeloegoe ahli karoehoenna. Sok koe maneh tareundeun di dj6ro himah tSpangan, ka hareupeun pertelaan, * eng'

PASAL

18.

Aja

deui pangandika Pangeran ka Ha:

roen

laki, sarta

Maneh, djeung anak maneh ladjeung saahli-karoehoen ma-

neh, " koedoe naranggoeng kadorakaan kasoetjian; djeung deui maneh, sarta djeung anak maneh lalaki, koedoe na2

(i

gon kami sok nepangan ka maraneh teja. 'Geus kitoe, saha-saha djalma noe koe kami dipilih, nja eta iteukna bakal kembangan. Eta kami rek ngeureunkeun ti pajoeneun kami gegelendeng oerang Israil, noe koe eta dipake gegel6nd6ng ka maraneh. a p. 21 is. 6 2 Moesa 30 6. Tidinja Moesa ngalahir kitoe ka oerang Israil seug sakabeh geg6denna pada njanggakeun iteuk ka andjeunna, keur
; :

oenggal-oenggal gegeden sahidji-sahidji iteuk, noeroetkeun ahli karoehoenna, doewa welas iteuk; ari iteuk Haroen ditjampoerkeun djeung iteuk eta. 'Toeloej koe Moesa eta sagala iteuk diteundeun ka pajoeneun Pangeran, di djero himah pertelaan. 'Demi geus kitoe, isoekna seug Moesa lebet ka djero himah pertelaan; doemadakan, kembangan iteuk Haroen, anoe keur anak-poetoe Lewi teja; aja kSmbangan, sarta pgntilan, malah geus aja noe asak boewahna kanari. 'Tidinja koe Moesa eta sakabeh iteuk ditjandak ka loewar ti pajoeneun Pangeran ka sakabeh oerang Israil; seg pada ngilikan, sarta njarokot saiteuk-saiteukna.

10

11

Geus kitoe Pangeran ngandika ka MoeIteuk Haroen koe maneh asoepkeun deui " ka hareujjeun pertelaan, ampihkeun geusan tanda adjang sakoer anak kabahaan, soepaja maneh njatjapkeun g6g61end6ng maranehanana ka kami, sangkan oelah jjaraeh. 'Prak koe Moesa dilampahkeun; * sakoemaha timbalan Pangeran ka andjeunna teja, nja kitoe pisan ngalampahkeunana. a 2 Moesa le 34
sa:
:

ranggoeng kadorakaan kapanghoeloean maraneh. Samalah doeloer-doeloer maneh, kaom Lewi, kaom karoehoen maneh, koe maneh koedoe dibawa ngadeuheus, sina ngabatoeran ka maneh, djeung sina ngalalajanan ka maneh; demi maneh sarta djeung anak maneh bae mah noe ka hareupeun himah pertelaan. 'Ari eta teh * koedoe pada ngadjaga kana djagaan maneh, sarta kana djagaan sahimah kabeh ' ngan ka parabot kasoetjian sarta kana altar mah eta teh teu meunang njampeurkeun, sangkan oelah paraeh, boh eta, boh maraneh. SatSgesna eta teh sina pada ngabatoeran ka maneh, sarta ngadjaraga kana djagaan himah tgpangan, ka sakabeh pagawean eta himah ari djalma sedjen mah teu meunang aja noe njamiaeurkeun ka maraneh. 'Demi maraneh mah koedoe pada ngadjaga kana djagaan kasoetjian sarta kana djagaan altar; soepaja oelah aja deui bgbendoe ka oerang Israil. 'Ari kami teja, masing njaho, " kami teh geus njandak doeloer-doeloer maraneh, nja eta ahli Lewi, ti tengah oerang Israil, dipaparinkeun ka maraneh pikeun pangabakti ka Pangeran, baris ngalakonan
'

'

**

pagawean himah teijangan. 'Ari maneh sarta djeung anak maneh mah koedoe pada ngadjaga kana kapanghoeloean maraneh, ka sakabeh perkara altar sarta ka noe sadjSroeun reregan, nja koedoe pada babakti; ari kapanghoeloean maraneh paparin kami, djadi tj6tj6k61an pasihan; ari djalma sedjen noe njampeurkeun, koedoe dipaehan. o p. 8: 1019;
2

Ibr. 9

4.

6 2

Moesa 40

16.

Moesa 28
3
:

38. 6 p. 3

7.

c p. 4

20.

p. 1

51.

12

Pok oerang

Israil

aroendjoekan ka

e p.

12, 45.

184
8

MOESA

18.

Ngandika deui Paugeran ka Haroen Ari kami teja, masing njaho, kami teh ka

maneh geus maparin djagaan koerban kami hatoeran; " sakoer barang soetji
oeraDg Israil koe kami dipaparinkeun ka maneh, beikah diminjakan kitoe deui ka anak maneh lalaki; djadi pikoekoeh
ti
;

18

langgeng. 'Ijeu noe pikeun maneh ti barang anoe soetji liwat leuwib, ti djero seuneu sakabeh koerban oerang Israil, nja eta sakabeh koerbanna kadaharan, djeung sakabeh koerbanna dosa, sarta sakabeh koerbanna kasalahan, anoe koe eta dipoelangkeun ka kami; soetji liwat leuwih eta teh pikeun maneh djeung pikeun anak maneh lalaki.
:

19

koedoe dikepretkeim kana altar, sarta gadjihna koe maneh koedoe didoeroek, didjijeun koerban seuneu, aambeuan matak s6dep baris ka Pangeran. 'Ari laoekna pibogaeun maneh, sakoemaha dada koerban asongan, djeung sakoemaha t6tepak katoehoe teja, nja maneh noe pibogaeun. Sakabeh koerban hatoeran barang noe saroetji, anoe koe oerang Israil dihatoerkeun ka Pangeran, koe kami dipaparinkeun ka maneh sarta ka anak maneh lalaki-awewe; djadi pikoekoeh
''
'

langgeng; perdjangdjian sipat oejah eta pajoeneun Pangeran, ka maneh sarta djeung ka toeroeteh, nja langgeng, di

nan maneh.
c 5
:

a
4.

p.

9.

J 3
;

10

11

12

13

14

15

16

17

'Dihakanna koe maneh koedoe di noe sakoer noe lalaki meunang ngahakan eta; koe maneh koedoe diangkgn soetji. 'Sarta ijeu deui pikeun maneh: koerban hatoeran ti pangabaktina, teges sakabeh koerban asongan ti oerang Israil eta ge * koe kami dipaparinkeun ka maneh djeung ka anak maneh lalaki-awewe djadi pikoekoeh langgeng saha-saha noe bgresih di imah maneh, meunang ngahakan eta. Sakabeh minjak noe panghadena, djeung sakabeh anggoer djeung gandoem noe panghadena, loeloegoe beubeunanganana, noe koe eta dihatoerkeun ka Pangeran, " koe kami dipaparinkeun ka maneh. 'Tjikal boewah saniskara noe dina tanahna, noe koe eta disaranggakeun ka Pangeran, nja maneh noe jDibogaeun; saha-saha noe berSsih di imah maneh, meunang ngahakan eta. Sakabeh noe hoekoem haram di Israil, nja maneh noe pibogaeun. Sakoer-sakoer " noe moeka pianakan, dina saniskara daging, noe koe eta dihatoerkeun ka Pangeran, bangsa manoesa djeung bangsa tjotjooan, nja maneh noe pibogaeun ngan ari tjikal manoesa mah koe maneh koedoe ditgboes, kitoe deui tjikal tjotjooan noe nadjis koe maneh koedoe ditgboes. 'Ari ditSboesna teh, koedoe ditgboes dimana geus oemoer saboelan, noeroetkeun taksiran maneh, oewang perak lima sekel, noeroetkeun sekel kasoetjian; f sasekel doewa poeloeh gera. 'Demi tjikal sapi, djeung tjikal domba, sarta tjikal 6mbe mah, teu meunang koe maneh ditSboes; ^ soetji eta teh; ggtihna koe maneh
pangsoetji-soetjina;
; ; ;
' '

Moesa 18;
12, 13
;

Moesa 27
:

28.

Moesa lO 14. e 2 Moesa


:

13

34
7
;

19, 20.

fp. 3

47.

g3 Moesa

27

20.

h
20

Moesa

31, 32.

Aja deui timbalan Pangeran ka Haroen: " Maneh teu meunang bogamilik dina tanah oerang Israil, djeung teu

meunang boga doeoeman


neh, sarta nja
21

di tgngah maranehanana; nja kami teh doeoeman ma-

kami teh milik maneh

di

22

tengah oerang Israil.'Djeung deui, masing njaho, anak-intjoeLewi teh koekami geus dipaparin * sakabeh perpoeloehan di Israil, minangka milik, bajaran pagaweanana noe koe eta dilakonan, pagawean himah tepangan. 'Ari oerang Israil noe loba ka-hareupna oelah njampeurkeun
dosa,

23

''

kana himah tgpangan, matak nanggoeng matak paeh. 'Nja eta ahli Lewi noe koedoe ngalakonan pagawean himah tepangan teh, sarta nja eta noe koedoe naranggoeng kadorakaanana; pikoekoeh langggng ka maraneh, toeroen-toemoeroen; sarta teu

'

24

meunang baroga milik tengah oerang Israil. 'Karana pSrpoeloehan oerang Israil, anoe koe eta dihatoerkeun ka Pangeran, didjijeun koerban hatoeran teja, koe kami dipaparinkeun ka ahli Lewi, minangka milik kitoe noe matak kami nimbalan ka darinja, teu meunang boga milik di tgngah oerang Israil. a 5 Moesa 10:9; 14:27; J6h.
di
;

44
25

23. 6 3

Moesa 27

30.

26

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana 'Sarta maneh ka ahli-ahli Lewi koedoe mitjatoer deui, kijeu nja omong maneh ka darinja: Lamoen maraneh ti oerang Israil geus narima eta pgrpoeloehan, noe koe
:

MOESA
da-

19.

185

kami dipapariukeuii ka niaraueh


rinja,

ti

asoep milik maraneh, seg maraneh koedoe ugahatoerkeun sawarehna,

eutik koe tjoeroekna, bari seug ngepret koe gStihna ka p616bah hareupeun

himah tepangan,
5

27

pihatoeraneun Pangerau, " sapSrpoeloeh tina pgrpoeloehan. 'Ari eta hatoeran maraneh bakal diitoengkeun ka maraneh,
sapgrti

kali.

' meunang toedjoeh 'Pek sapi teh koedoe didoeroek


''

gandoem

ti

pangirikan,

28

29

30

djeung sapSrti bakti tina kadj6mbaran pamSrgsan. 'Eta kitoe maraneh ge koedoe ngahatoerkeun koerban hatoeran ka Pangeran ti sakabeh pgrpoeloehan maraneh, anoe koe maraneh ditarima ti oerang Israil; nja koedoe mere sawarehna ka panghoeloe Haroen, djadi pihatoeraneun Pangeran. 'Eta maraneh ti saniskara pamere ka maraneh koedoe njaranggakeun sakabeh hatoeran ka Pangeran, ti sakoer noe panghadena, ti noe oetama disoetjikeun. 'Djeung maneh koedoe mitjatoer kijeu ka darinja

hareupeun panon Elasar; koelitna, dagingna, getihna katoet taina koedoe didoeroek. 'Seug panghoeloe koedoe njokot ki poetri, hisop djeung sakelat, bari toeloej dialoengkeun ka tgngah doedi
''

31

Samangsa maraneh ngahatoerkeun eta noe panghadena sawareh, tangtoe diitoengkeun ka ahli Lewi sapgrti beubeunangan pangirikan djeung sapgrti beubeunangan pamergsan. Sarta eta koe maraneh hakan di sambarang Snggon, nja diri maraneh djeung saeusi-imah maraneh; < karana eta teh boeroehan maraneh, bajaran pagawean maraneh
'

10

roekan sapi teja. 'Tidinja panghoeloe f koedoe njeuseuh papakeanana sarta mandi koe tjai; geus kitoe asoep deui ka pasanggrahan, tatajDi panghoeloe teh kanadjisan t6pi ka boerit. 'Kitoe deui noe ngadoeroek inja koedoe njeuseuh papakeanana koe tjai, djeung koedoe mandi koe tjai, sarta kanadjisan t6pi ka boerit. 'Ari 16boe sapi teja koedoe dikoempoelkeun koe hidji djalma noe bgrgsih, toeloej diteundeun ti loewareun pasanggrahan, dina enggon b6r6sih nja koedoe diampihkeun pikeuu padjemoehan oerang Israil, baris tjai pamSresihan koerban dosa eta teh. "Ari noe ngoempoelkeun ISboe eta sapi koedoe njeuseuh papakeanana, sarta kana;

'^

''

djisan tgpi

ka

boerit.

Noe

tadi teh pi-

koekoeh

32

dina himah tepangan. 'Sarta maraneh moal datang ka nanggoeng dosa hal pSrkara eta, lamoen maraneh ngaha-

langggng ka oerang Israil, djeung ka semah noe ngoembara di tSngahna. a S Moesa 22 20. 6 3 Moesa 16 27.
; :

c 3

Moesa i Moesa

6.

Moesa 29

14. e 3

Moesa 14
Ibr.

G.

16:28.
:

p.

31:23;

9:13.

toerkeun noe panghadena sawareh mah djadi barang soetji ti oerang Israil koe

h 3 Moesa 11
11

39.

maraneh oelah dinistakeun, soepaja maraneh oelah paeh.


b 2

a
10
:

mh.
Kor. 9

lo
:

38.

12

Moesa 22

29. c Mat.

10;

13.

PASAL

19.

A ja deui pangandika Pangeran ka Moe-'^sa djeung ka Haroen, kijeu pangan2

dikana: 'Ijeu teh pikoekoeh papakon, anoe koe Pangeran ditimbalkeun, kijeu timbalanana Maneh geura nitah ka oerang Israil, sina ka maneh nganteurkeun hidji sapi ngora beureum nja sampoerna, " noe taja tjatjadna, anoe tatjan ujandang pasangan. Seug koe maraneh koedoe diselehkeun ka panghoeloe Elasar. Tidinja sajii teh koe eta * koedoe dibawa bidjil ka loewareun pasanggrahan, bari toeloej dipeuntjit di hareupeun Elasar. Geus kitoe panghoeloe Elasar koedoe njokot getihna sa:
' '

13

Saha-saha djalma noe antel ka noe paeh, ka sakabeh majit manoesa, nja eta kanadjisan toedjoeh poe lilana. 'Djalma kitoe koedoe mergsihan diri, make tjai eta, dina poe noe katiloe djeung dina poe noe katoedjoeh; seg bgresih; oepama hanteu mergsihan diri dina poe noe katiloe djeung dina poe noe katoedjoeh mah, moal beresih. 'Saha-saha noe antel ka noe paeh, ka majit manoesa noe paeh^ sarta hanteu mSrgsihan diri mah, " nja eta nganadjiskeun

14

ka balandongan Pangeran; noe matak djalma kitoe koedoe dibasmi, dileungitkeun ti Israil; sabab hanteu kakepretan tjai pam6r6sihan, noe matak eta kanadjisan; kanadjisanana masih nap61 ka manehanana. a a Moesa 15 31. Kijeu papakonna lamoen aja manoesa^ paeh dina hidji himah: saha-saha noe ka himah eta, djeung saha-saha
:

186

MOESA
2

20.

15

16

17

18

noe aja di djSro himah eta, kanadjisan toedjoeh poe lilana.'Sarta " sagala wadah anoe moeka, noe teu make toetoep talian, eta teh kanadjisan. 'Djeung sahasaha noe di tegal ant61 ka noe paeh kasabSt pgdang, atawa ka noe paeh [djalan sedjen], atawa ka toelang manoesa, atawa ka astana, nja eta kanadjisan toedjoeh poe lilana. 'Ari noe kanadjisan kitoe, koedoedipangnjokotkeun saeutik 16boe koerban dosa noe didoeroek teja, seg leboe teh koedoe ditjitjian * tjai hiroep, dina hidji wadah. 'Djeung hidji djalma noe beresih koedoe njokot hisop, seg diantjlomkeim kana eta tjai, bari toeloej ngepret ka eta himah, djeung ka sakabeh parabotna, sarta ka sakabeh djalma noe araja

Mangsa
tjai.

eta padjgmoehan teu bogaeun Toeloej karoempoel, dek goreng

ka Moesa djeung ka Haroen. 'Pek djalma-djalma ^ madoean ka Moesa; pada ngomong, kijeu pokna Eh, mgnding oe:

rang paraeh, " basa doeloer oerang paNaha raeh di jaajoeneun Pangeran teja arandjeun mana ngasoepkeun pakoempoelan Pangeran ka ijeu tegal lega, mambrih paeh di dijeu, nja diri oerang djeung sasatoan oerang ? Sarta naha arandjeun teh mana nginditkeun koela sakabeh ti Mesir, didatangkeun ka ijeu
'

'

enggon noe sakitoe goreng'? Euweuh enggon s6baraneun, euweuh tangkal kondang, euweuh tangkal anggoer, euweuh tangkal dalima, sarta euweuh tjai- tjai atjan baris inoemeun. a p. le 3.
:

19

pon kitoe keneh ka noe anka toelang, atawa ka noe paeh kasabet, atawa ka noe paeh [djalan sedjen], atawa ka astana. 'Ari eta djalma noe bergsih koedoe ngepret ka djalma noe kanadjisan teja dina poe noe katiloe sarta dina poe noe katoedjoeh; djeung koedoe mSresihan ka dinja dina poe noe katoedjoeh; toeloej eta koedoe njeuseuh pajDakeanana sarta mandi koe
di dinja; tel

b 2 Moesa 17
6

2.

c p.

16

32, 49.

Bral Moesa djeung Haroen ti hareupeun pakoempoelan arangkat ka lawang himah tepangan. Brek njaroeoeh. " Seug

kamoeljaan Pangeran nembongan ka


7

arandjeunna. 'Ladjeng Pangeran ngandika ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Maneh geura njokot iteuk teja, seg koempoelkeun eta padjemoehan, nja maneh djeung Haroen, doeloer maneh; ^ toeloej maraneh koedoe ngomong ka batoe karang, sing kasaksian koe sakabehna, tangtoe ka loewar tjaina; djadi maneh koedoe ngabidjilkeun tjai keur maranehanana tina djero batoe karang, sarta koedoe mere nginoem ka padjgmoehan djeung ka sasatoanana. 'Top Moesa njandak eta iteuk tipajoeneun Pangeran,
teja.

20 tjai

likna,

21

22

seg bgresih wantji boerit. Sabadjalma noe kanadjisan, sarta hanteu mgrgsihan diri mah, nja eta djalma koedoe dibasmi, dileungitkeun ti tSngah pakoempoelan karana eta teh uganadjiskeun ka kasoetjian Pangeran, hanteu kakepretan tjai pamer6sihan; kanadjisan eta teh. 'Noe tadi teh pikoekoeh langgeng ka oerang Israil. Ari djalma noe ngej^retkeun eta tjai pamergsihan koedoe njeuseuh papakeanana; djeung noe antel ka eta tjai pameresihan kanadjisan t6pi ka boerit. 'Sarta
'

10

sakoemaha timbalanana ka andjeunna 'Tidinja Moesa djeung Haroen ngoempoelkeun eta pakoempoelan ka hareupeun batoe karang; seug dilahiran kijeu: Eh djalma " noe pada mantangoel! geura darengekeun koemaha kami teh koedoe ngabidjilkeun tjai keur maraneh ti djgro ijeu batoe karang? 'Toeloej Moesa ngadjoeugdjoengkeun pananganana, pek eta batoe karang diteunggeul koe tjor ka loewar iteukna doewa kali; tjai loba pisan, seug padjgmoehan ngarinoem, kitoe deui sasatoanana. 'DSmi Pangeran nimbalan ka Moesa djeung ka Haroen " Sapedah maraneh teu p6rtjaja kakami, teu njoetjikeun ka kami di hareupeun panon oerang Israil, noe matak maraneh moal ngasoepkeun etapakoem;

naon bae anoe kaantSlan koe djalma noe kanadjisan, nja eta kanadjisan; djeung saha-saha djalma noe antel, kanadjisan tgpi ka boerit. a S Moeaa 11
:

11

32, 33.

h 3 Moesa 14

5.

''

PASAL

20.
12

Ana

geus kitoe oerang Israil, sapadjg daratang ka tegal lega Sin, dina boelan noe mimiti; seug djalraadjalma teh tjaritjing * di Kades. Toeloej Mirjam poepoes di dinja, sarta dikoerSb-

moehanana,

keun

di dinja.

p.

33:36. b

Moesa

19.

MOESA

21.

187

13

poelau kana tauab, uoe kue kanii dipaparinkeun ka darinja. 'Nja eta teh f tji Mgriba; sapedah oerang Israil pada madoean ka Pangeran; sarta Pangeran njoetjikeun andjeun ka maranehanana.
a
p.

14

10.
:

6 2
;

Moesa 17
J6s.
:

6.

c 5

Moesa
27
:

7, 24.

d Djab. 105 41
sa 1
:

48

21. e p.

14; 5 Moe:

37; Djab. 106

32, 33.

Moesa 17

7.

14

Tidinja
jeu]:

Moesa

ti

15

16

17

djalma ka radja " Aja pihatoer raji andjeun Israil, kijeu: Andjeun langkoeng oeninga ^ di saniskantgn kaewSdan, anoe kap6ndak koe kaoela sadaja. 'Ari karoehoen kaoela sadaja pada mijang ka Mesir; tidinja kaoela ngarantjik di Mesir langkoenglangkoeng lamina; demi oerang Mesir garoreng ka kaoela sadaja sareng ka karoehoen kaoela. 'Gens kitoe kaoela pada sasambat ka Pangeran. Ladjeng Pangeran ngamakboel ka paneda kaoela, sareng miwarang bidji malaikat, seug kaoela pada dika-loewarkeun ti Mesir. Sal6r6sna, kaoela ajeuna araja di Kades, nagara toengtoeng wewengkeran andjeun. 'Moegi kaoela pada diidinan njorang tanab andjeun; moal njorang lahan atanapi kgbon anggoer, sareng moal nginoem tjai tina soemoer; anoe bade disaba koe kaoela djalan radja; moal njimpang ka katoehoe atanapi ka kentja, dongkap ka geus kasorang we''

Kades miwarangan Edom, [ngoeninga ki-

''

ran nimbalan ka Moesa djeung ka Haroeu, di goenoeng Hor, dina wat6s ta24 nab Edom, kijeu timbalanana: 'Haroen * gngke dirijoengkeun ka bangsana karana moal asoep ka tanah, anoe koe kami dipaparinkeun ka oerang Israil, tina hal pgrkara maraneh moengpang ka timbalan kami di tji M6riba teja. 25 'Tjokot koe maneh Haroen djeung Elasar anakna, barawa oenggah ka goe26 noeng Hor. 'Geus kitoe Haroen teh koe maneh tjoetjoelan papakeanana, bari toeloej pakekeun ka Elasar anakna; seug Haroen bakal dirijoengkeun, pipaeheun 'Prak Moesa ngalampahkeun 27 di dinja. sakoemaha timbalan Pangeran teja; tjat aroenggah ka goenoeng Hor, kasaksi28 an koe sapadjSmoehan. 'Tidinja Haroen teh koe Moesa ditjoetjoelan panganggona, bari sakalian dipakekeun ka Elasar poetrana. Seug Haroen poepoes di dina poentjak goenoeng. Geus dinja, kitoe Moesa loengsoer ti goenoeng, di29 iring koe Elasar. 'Ana sapadjgmoehan geus pada waspadaeim jen Haroen teh poepoes, toeloej pada njeungtjeurikan tiloe poeloeh poe lilana, saHaroen a p. 33:37. kabeh anak-poetoe Israil.
;
"

''

h 1

Moesa 25 Moesa 50

8.

c p. 33
;

38, 39; 5
:

Moesa 10

6.

Moesa 34

8.

PASAL

21.

18

wSngkSran andjeun. 'Ari djawab Edom ka Israil: Maneh moal dibere njorang ka tanah kami, bisi kami boedal mapag ka

Ana radja Arad,

"

oerang Kanaan, anoe

19

maneh koe pedang. "Pihatoer


Israil

deui oerang Kaoela madjoe teh s6dja noeroet djalan gede, sareng oepami kaoela nginoem tjai andjeun, diri ka-

ka

dinja:

tjalik di kidoel, geus meunang bedja jen Israil keur ngadatangan djalan Atarim, seug merangan ka Israil, sarta oerang Israil aja noe dibarojong. 'Tidi-

nja Israil ka loewar nadar ka Pangeran, kijeu nadarna: Madak-madak eta

oela sargng ingon-ingon, tinangtos dibajar sahargana " taja deui ngan hajang
20

njorang koe soekoe bae. 'DSmi djawabna: Moal bae dibere njorang. Malah

21

Edom teh boedal, mapag ka Israil, mawa bala loba naker, sarta make leungeun kawasa. 'Djadi Edom teh teu daekeun ngidinan
kSranana;
f

Israil

njorang w6w6ngIsrail
: ;

bangsa koe andjeun dipaparinkeun ka leungeun koering, tinangtos sadajana nagarana * koe koering diharamkeun. 'Ari eta nadar Israil koe Pangeran dimakboel, sarta oerang Kanaan teh diselehkeun; pek koe Israil diharamkeun djalmana sarta djeung nagara-nagarana, noe matak eta enggon dis6boetkeun "

toeloej
a
l

njimpang
:

ti

Horma.
c 4

a
1
:

p.

33

40. 6 3

Moesa 27

21, 28.

manehanana.

Moesa 25 so Se 8. 6 2 Moesa 18:8. c 2 Moesa 14:19; 23:20. d p. 21:22. 18. e 5 Moesa 2:5./" Hak. 11
:

Hak.

16, 17.

Broel ngabroel
lan ka laoet Ager,

ti
"

goenoeng Hor, djasSdjana ngoerilingan

22

23

Broel ngabroel ti Kades, toeloej oerang Israil, sapadjgmoehanana, daratang " ka goenoeng Hor. 'Geus kitoe Pange-

tanah Edom. Keur di djalan djalmadjalma kareuheul ati. 'Seug djalma-djalma ngaromong goreng ka Allah djeung

188

MOESA
17

21.

kijeu: Naha andjeun mana nginditkeun koela sakabehtiMSsir,mam-

ka Moesa,

'Mangsa eta
poedjian
rijal.

Israil

nganjanjikeun poe-

brih paeh di tegal lega? * karana euweuh roti sarta euweuh tjai, " djeung hate koela baros6n kana kahakauan noe sakitoe gambosna. 'Ladjeng Pangeran ka eta djalma-djalma ngadatangkeun oraj matih; nja eta* seug ngaregel ka djalma-djalma loba pisan djalma bangsa Israil noe datang ka paeh. 'Boeroeboel djalma-djalma ngadareuheus ka Moesa, sarta aroendjoekan: Simkoering pada tarima dosa, sabab simkoering teh ngaroraong awon ka Pangeran sa''
;

18

19

20

ijeu: Eh soemoer! geura boeGeura maroedji eta patembal-tembal! 'Soemoer beunang ngali para kapala, beunang noegar para menak bangsa, nganggo tjiri kadjengngan, nja ngaranggo limboehanana. - Ari ti tggal lega toeloej ka Matana 'ti Matana ka Nahaari ti Bamot liel ti Nahaliel ka Bamot ka lebak anoe di tegal Moab, " deukeut goenoeng Pisga, noe noenggipoentjak ring ka saloewar 6nggon rehe. a p. 23 14.
; ;
;
' :

Moesa 34

1.

21

rgng ka andjeun; moegi-moegi ngngda ka Pangeran, ijeu oraj koe Pangeran moegi disingkahkeun ti simkoering sadaja. Seug djalma-djalma teh koe Moesa dipangnedakeun. 'Nimbalan Pangeran ka Moesa: Maneh geura njijeun hidji oorajan, toeloej pandjer dina tihang; geus kitoe, saha-saha noe digegel, ana retnendjokadinja, tangtoehiroep. 'Prak Moesa ngadamSl f hidji oorajan tambaga, dipandjer dina tihang geus kitoe, satijap-tijap aja djalma noe digegel oraj, ana ret mgntjrong ka oorajan tambaga teja, seug hiroep. a v- 20 21. 6 p. 20 5. c p. 11 6. d 5 Moesa 8 15. el Kor. 10:9. f 2
;
: : : :

22

Tidinja Israil ngoetoesan ka Sihon, " radja oerang Emor, mopojan kijeu: 'Moegi kaoeladiidinan njorangtanah andjeun; * moal njimpang ka lahan atawa ka kebon anggoer, moal nginoem tjai tina soemoer; anoe rek disaba koe kaoela djalan
radja, dongkap ka geuskasorangw6w8ngkeran andjeun. 'Dgmi Sihon teh hanteu mikeun Israil njorang w6w6ngkeranana; anggoer Sihon ngoempoelkeun sabalana kabeh, heug boedal, mapag ka Israil ka tegal lega; ari geus datang ka
''

23

24

Jahas, der
''

mgrangan ka

Israil. 'Toeloej

Badj. 18:4; Job. 3: 14.

10
11

loej

Broel ngabroel oerang Israil, " toemasanggrahan di Obot. 'Broel nga-

25

broel deui ti Obot, toeloej masanggrahan di Ije-Abarim, di tggal 16ga, anoe hareupeun Moab, ti tgbeh pangbidjilan
12 13

26

panon-poe. 'Ti dinja ngabroel deui, toeloej masanggrahan * di lebak Sered. 'Ti dinja ngabroel deui, toeloej masanggra-

han

ti

peuntaseun
;

tji

Arnon, anoe
ti

di
27

tegal 16ga, sarta noe bidjil

w6w6ng-

14

15

kgran oerang Emor " karana tji Arnon teh wat6s Moab, ajana di antara Moab djeung oerang Emor. 'Kitoe noe matak dina kitab Pgranging Pangeran diseboetkeun kijeu Waheb di Soepa, djeung sagala waloengan Arnon, 'sarta kokotjoran eta sagala waloengan, anoe noendjang ka pSrnah Ar, sarta njanding ka
:

kasamboet koe Israil koe seuseukeut pSdang, sarta tanahna dibeunangkeun, ti sSm6t tji Arnon tepi " ka tji Jabok, ''bras ka oerang Amon; karana watSs oerang Anion weweg. 'Sarta Israil njokot sakabeh nagara di dinja, bari toeloej eta sakabeh nagara oerang Emor koe Israil dieusian, nja ngeusian Hesbon djeung sakabeh nagara noe di bawahna. 'Karana Hesbon teja dajeuh Sihon, radja oerang Emor; djeung eta bareto mgrangan ka radja Moab noe ka toekang, sarta sakoeriling tanahna ditjokot ti leungeunna, tgpi ka tji Arnon. 'Kitoe noe matak ahli siloka njarSboet kijeu: Geura
'J

28

29

w6w6ngk6ran Moab.
b 5 Moesa 2
16
:

a
:

p.

33

43.

13. c

Hak. 11

18.

Ari ti dinja toeloej ka Beer. Nja eta soemoer, anoe koe Pangeran ka Moesa ditimbalkeun kijeu Koempoelkeun djalma-djalma, koe kami rek dipaparin tjai.
:

30

moeroeboel ka Hesbon! Hajoe njijeun deui sarta ngadegkeun deui dajeuh Sihon! 'Karana aja seuneu bidjil ti Hesbon, aja hoeroeng ti kota Sihon, ngahakan Ar [dajeuh] Moab, noe baroga sagala pasir Arnon. 'Tjilaka maneh, Moab! Tiwas maneh, oemat Kamos Anakna lalaki pada didjijeun kakaboeran, ari anakna awewe pada dibojong keur Sihon, radja oerang Emor. 'D6mi koe oerang eta geus ditorogtog. Hesbon teja diggmpoer tSpi ka Dibon, sarta koe oerang diraroeksakkeun tepi ka Nopah, anoe n6pi
''
!

4
31

MOESA

22.

IfiO

32

ka Medgba. 'Djadi Israil ngenggon di tanah oerang Emor. 'Tidinja Moesa miwarangan anoe baris lolongok nagara Jaser. Geus kitoe meunaugkeun pilSmboeranana, savta oerang Emor noe di dinja
disaliugkirkeun.
6 p. 20
:

eta bangsa karana eta teh bSdas ti batan kaoela; malah-mandar kaoela teh
;

kawasa ngelehkeun

inja,

atawa
;

dising-

Moesa 2:26; Hak. 11


2
;

19-

17; 5

Moesa
2
:

27, 28. c 5

Moesa
22.
/"

30'
7

29
2
:

7.

d Am.

9.

e 1

Moesa 32
:

Moesa

37.

g Hak. 11:21. h Hak. 11

24

Eadj. 11:7"

kirkeun ti djgro tanah ijeu karana kaoela geus tgrang, saha-saha noe dib6rkahan koe sampejan, tangtoe meunang bgrkah, djeung saha-saha noe disapa koe sampejan, tangtoe keuna panjapa. 'Bral kokolot Moab djeung kokolot Midian
sarta marawa piboeroepada mijang, haneun noedjoem. Ana geus daratang ka Balhoem, seg moepoelihkeun ka dinja kasaoeran Balak teja. 'Ari saoerna ka oetoesau: Meuting bae di dijeu sapeuting ijeu; geus kitoe kaoela ka sarampejan rek malesan omong, sakoemaha noe koe Pangeran bakal diandikakeun ka kaoela. Seug kapala Moab pada ngarereb di Balhoem. a 2 Moesa 15:15. b p. 23:7;
'^

33

Toeloej pada malik, seug madjoe deui, djalan ka Basan. Tidinja " Og, radja Basan, boedal, mapag ka oerang Israil, ma-

wa
34

sabalana kabeh, dek merangan di

35

Pangeran ka Moesa: Maneh montong sijeun-sijeun koe eta; * karana koe kami rek diselehkeun ka leungenn maneh, katoet sakabeh rahajatna, sarta djeung tanahna; koe maneh eta koedoe dipigavve, sakoemaha maneh migawe ka Sihon, radja oerang Emor, anoe tjitjing di Hesbon teja. Tek koe
Edrei. 'Nimbalan

5 9

Moesa 23

4,

5.

c Jos. 24

-.9.

2 Petr. 2

15.

oerang

Israil

eta radja

djeung anak10

anakna sarta djeung sakabeh rahajatna disarabgt, datang ka djalmana taja noe dikarikeun, sarta ari tanahna dibeunangkeun.
a
5

Moesa 3:1; 29

7.

b Djab. 135

10, 11

136: 18

20.

11

Ladjgng Allah njoempingan ka Balhoem, sarta ngalahir kijeu: Saha eta djalma, noe araja di maneh ? 'Ari pioendjoek Balhoem ka Allah Noen soemoehoen, Balak anak Sipor, radja Moab, nitahan ka simkoering, [moepoelih kijeu] Mere njaho, aja hidji bangsa ka loewar
:
'

PASAL
Broel oerang
Israil

22.

ngabroel deui, toeloej masanggrahan di tanah lapang Moab, di peuntaseun tji Jordan, p616bah nagara Jgriho. Ari Balak poetra Sipor geus waspa-

12

daeun ka saniskara, noe koe Israil dilampahkeun ka oerangEmor teja. 'Seug


"

13

kabina-bina koe eta Moab tah mn koe oerang Israil. 'Toeloej misaoer ka para kokolot Midian Ajeuna koe eta pakoempoelan tangtoe diletakan saniskara, noe di sakoeriling oerang, saperti sapi ngaletak djoekoet tegal, datang ka bejakna. Dina mangsa eta Balak poetra Sipor teja radja Moab. 'Tidinja Balak ngoetoesan ka Balhoem
sijeuneun

Moab

bangsa,

doemeh

loba; sarta

Mgsir, sarta ngalipoetan saloewar tanah. Ajeuna, mangga geura tjalik, kaoela pangnjapakeun eta, malah-mandar kaoela teh kawasa mSrangan ka dinja, sarta datang ka disingkirkeun. 'Ari timbalan Allah ka Balhoem " Maneh oelah miloe djeung eta djalma; papatjoewan maneh oelah njapa ka eta bangsa; karana geus dibgrkahan. 'Neut Balhoem wantji isoek hoedang, toeloej misaoer ka kapala-kapala Balak: Geura maroeti
:

14

bae ka tanah sampejan; karana Pangeran ten kgrsaeun ngidinan kaoela miloe sargng sampejan. 'Pek para kapala Moab darangdan, toeloej maroelang ka Balak, sarta aroendjoekan kijeu: Noen soemoehoen, Balhoem teja teu daekeun miloe sareng simkoering.
lih
a
5

Moesa 23

5.

anak Beor, * ka nagara Petor, noe di sisi bangawan, tanah tedak bangsana; Balhoem dihatoeranan tjalik saoer Balak Mere njaho, aja hidji bangsa ka loewar tiMesir; doemadakan, ngalipoetan saloewar tanah, sarta eta teh keur nggnggon ti pabeneran kaoela. 'Ari ajeuna, mangga geura tjalik, * kaoela pangnjapakeun
;

15

Dgmi Balak ngoetoesan


loba sarta moelja

deui kapala,

16

17

ti batan noe tadi. 'Sadarongkapna ka Balhoem, pok mihatoer kijeu: Aja lahiran Balak poetra Sipor, kijeu: Moegi oelah beunang dipegatan tjalik ka kaoela. 'Karana sampejan koe kaoela tangtoe dihormat liwat saking, djeung sakoer noe koe sam-

190

MOESA

22.

18

19

20

21

pejan bakal disaoerkeun ka kaoela, tangtoe koe kaoela dilampahkeun. Mana moegi geura tjalik, kaoela pangnjapakeun eta bangsa. JSTgawangsoel Balhoem, kijeu wangsoelanana ka mantri Balak teh: " Sanadjan Balak ka kaoela maparin 6mas-perak pinoeh sagedongna oge, kaoela teh moal kadoega ngarempak timbalan Pangeran, Allah kaoela, milampah anoe leutik atawa noe gSde. 'Ari ajeuna, sarampejan oge mangga ngarergb bae di dijeu sapeuting ijeu * kaoela hajang nangen heula, noe koe Pangeran bakal diandikakeun deui ka kaoela. 'Ladjeng Allah njoempingan ka Balhoem ti peuting, sarta ngalahir ka dinja: Oepama eta djalma daratangna s6dja ngala ka maneh, heg maneh indit bae djeung eta; kitoe ge pangandika, noe koe kami bakal diandikakeun ka maneh, nja eta noe koe maneh koedoe dilampahkeun. 'Neut Balhoem wantji isoek hoedang, seg ngadangdanan kalde bikang toetoempakanana, bari toeloej leumpang djeung eta kapalakapala Moab. a p. 24:i3. b p. 23:i9.
'

pok ngomong ka Balhoem Naon dosa koering ka djoeragan, noe matak djoeragan meupeuhan ka koeeta kalde
;

29

ring geus

tiloe

kali ijeu
:

'Ari

djawab

Balhoem ka kalde Sabab sija ngadjengkelkeun ka aing; handjakal leungeun


30

aing ten njekel pedang, geus tangtoe ajeuna sija dipeuntjit koe aing. 'Omong kalde ka Balhoem Naha koering teh lain kalde djoeragan, toetoenggangan djoeragan ti barang kagoengan dongkap ka ajeuna*? Karah adat-bijasa koering milampah kitoe ka djoeragan 1 Ari djawab Balhoem: Hanteu. a 2 Petr. 2: is;
:

Joed. 11. b 2 Petr. 2


31

16.

Seug koe Pangeran panon Balhoem disina teges; beh nendjo eta Malaikat Pangeran, keur ngadeg di djalan, pananganana njekel pedangna beunang

32

matSk brek Balhoem teh soedjoed, sarta njoeoeh. 'Ngalahir Malaikat Pange;

ran ka Balhoem

Koe naon maneh noe matak meupeuhan kalde maneh, geus tiloe kali ijeu? Masing njaho, kami pang:

ka-loewar
ijeu
33

teh

sedja

megatan, sabab

djalan

22

D6mi Allah djadi bgndoe, doemeh Balhoem leumpang; sarta Malaikat Pangeran ngadeg
di djalan,

reupeun kami.

matak tidjongklok ka ha'Ari koe kalde kami ka-

megatan. Ari Baldiiring

23

24

hoem teh toenggang kaldena, koe doewa boedjangna. 'Beh kalde teh nendjo eta Malaikat Pangeran, keur ngadeg di djalan, sarta pananganana njekfel pedangna beunang matek; toeloej kalde teh njimpang ti djalan, asoep ka kgbon; pek kalde koe Balhoem dipeupeuhan, dibgngrkeun deui ka djalan. 'Tidinja Malaikat Pangeran ngadgg deui dina legok djalan, noe kahapit koe kebon anggoer; aja tembok sabeulah ti
djeung tembok sabeulah ti ditoe. 'Beh kalde teh nendjo deui eta MalaiPangeran; toeloej ngadempet makat neh kana paggr, sarta soekoe Balhoem kadSmpet kana pagSr; pek dipeupeuhan deui. 'Tidinja Malaikat Pangeran ladjgng deui, seug ngadeg dina enggon singget, taja djalan njimpang ka katoehoe atawa ka kentja. 'Beh kalde teh nendjo deui eta Malaikat Pangeran; broek d6pa handapeun Balhoem, noe matak Balhoem teh djadi amb6k; pek kalde teh diteunggeulan koe iteuk. 'Geus Pangeran moekakeun soengoet kitoe
dijeu
''

tendjo, sarta njingkir ti hareupeun kami, geus tiloe kali ijeu; oepama teu njingkir mah ti hareupeun kami, geus

tangtoe
34

peuntjit,

maneh ajeuna ge koe kami didemi eta mah dihiroepan. 'Oen;

35

25

djoekan Balhoem ka Malaikat Pangeran Simkoering tarima dosa karantgn simkoering teu terang, jen andjeun ngadeg, mSgat simkoering di djalan doepi ajeuna, manawi awon di pajoeneun andjeun, simkoering sedja moendoer. 'DSmi lahiran Malaikat Pangeran ka Balhoem: Djig bae djeung eta djalmadjalma; " tatapi ngan woengkoel pilahir, anoe koe kami bakal dilahirkeun ka maneh, nja eta noe koe maneh koedoe ditjatoerkeun. Bral Balhoem toeloej deui leumpangna djeung kapala;

2G

36

27

kajjala Balak. a p. 23 12. Barang Balak geus meunang bedja, jen Balhoem keur di djalan, toeloej ka loewar, mapagkeun Balhoem " ka nagara Moab, noe dina watgs tji Arnon, anoe dina toengtoeng wSwSngkeranana.
:

37

28

'Pok Balak misaoer ka Balhoem Naha kaoela lain tadi geus nitahan ngala sampejan? Koe naon noe matak teu ka dijeu?
:

MOESA

23.

191
;
:

38

Naba mavoekankeuu kaoela moal bisa ngabormat ka sampejansapautSsna? 'Pihatoer Balboem ka Balak Mapan sadkaoela ngadeubeusan ka andjeun; dSmi ajeuna, naba sadkaoela dikira pi:

wetan [saoerna] Geura ka dijeu, kaoela pangnjapakeun Jakoeb! geura ka dijeu, panglanatkeun Israil! 'Na * koe-

maba kaoela

39

io

41

bisaeun mitjatoer koewa-kijeu? Ai'i pangandika, noe koe AUab bakal diteundeun dina biwir sadkaoela, uja eta noe koe sadkaoela koedoe ditjatoerkeun. 'Tidinja Balboem ngiring ka Balak, toeloej darongkap ka nagara Kirjat-Hoesot. 'Pek Balak meuntjitau sapi djeung domba, seug moepoendoetau ka Balboem djeung ka para kapala noe reureudjeungan. 'Demi geus kitoe, isoekna Balboem koe Balak disampem*, ditjandak oenggab ka pasir Baal; ^ beh ti dinja Balboem nendjo toengtoengna eta bangsa. p. 21 15. 6 p. 23 13.
: :

pinjapaeun, anoe banteu disapa koe Allab l sarta koemaba kaoela ngalanat, anoe banteu dilanat koe Pangeran? 'Karana ti poentjak goenoeng karang eta teb katendjo koe kaoela, sarta ti loeboer pasir eta kadjeueung koe kaoela. Masing njabo, eta bangsa ping6ng*"

10

goneun njorangan bae, moal pikaitoengeun ka bangsa kapir. 'Saba noe pibikeusik Jakoeb, atawa saeun milang rejana saparapat Israil? Paeb kaoela masing saperti paeb noe balSnSr, " sarta panoengtoengan kaoela masing tjara panoengtoengan eta a p. 22 5. b Mik. e 5.
<*
!
:
:

c 5 11

Moesa 33

28.

Moesa 13

16. e p. 31
:

8.

PASAL

23.
:

Pok

Balboem mibatoer ka Balak Kaoela pangdamelkeun di dijeu toedjoeh


12

altar, sargng pangnjadijakeun di dijeu toedjoeh sapi ngora lalaki sar6ng toedjoeb domba lalaki. "Prak Balak ngalampabkeun sakoemaba pihatoer Balboem; toeloej Balak djeung Balboem ngoerbankeun bidji sapi djeung bidji domba dina oenggal-oenggal altar. Pok Balboem mibatoer ka Balak: Andjeun moedoe ngadegan bae ka koerban andjeun; ari kaoela mab arek ka ditoe,
'

13

malab-mandar Pangeran mendakan, nepangan ka kaoela; ari perkawis, noe koe Pangeran bakal dipintonkeun ka kaoela, koe kaoela engke dioeningakeun ka andjeun. Bral leumpang ka bidji pasir
boelistir.
4

14

Pok Balak misaoer ka Balboem Naba sampejan wet milampab kitoe ka kaoela 1 Sampejan pangdiala teb koe kaoela, soepaja njapa ka moesoeb kaoela; siboreng koe sampejan diberkaban badis. "Ngawangsoel Balboem, kijeu wangsoelna " Naba karab kaoela lain koedoe ngestikeun njatoerkeun anoe koe Pangeran diteundeun dina biwir kaoela? 'Saoer Balak ka Balboem: Tjing atoeh, sampejan miloe djeung kaoela ka 6nggon sedjen; ti dinja eta bangsa koe sampejan pikatendjoeun deui, * tatapi noe pikatendjoeun teb ngan toengtoengna bae, moal katendjo kabebna; seg kaoela pangnjapakeim ti dinja! "Heug dibawa ka tegal Sopim, nja " ka poentjak
:

15

Geus kitoe Allab mgndakan ka Balboem; seug Balboem oendjoekan: Simkoering metakeun toedjoeb altar, sargng

ngoerbankeun
5

domba

bidji sapi sareng bidji dina saban-saban altar. 'Ladjgng

16

Pangeran neundeun pangandika dina biwir Balboem, sarta ditimbalan kijeu: Maneb geura balik ka Balak; koedoe kitoe nja mitjatoer. 'Ana datang deui ka Balak, kasampak keur nangtoengan koerbanna, nja Balak djeung para kapala Moab. Seug Balboem nggdalkeun silokana, kijeu pokna: Kaoela koe Balak, radja Moab, " diala ti Sam, ti pigoenoengan

17

Pisga; prak njijeun toedjoeb altar, baseug ngoerbankeun bidji sapi ngora djeung bidji domba lalaki dina oenggal-oenggal altar. 'Pok Balboem mibatoer ka Balak Andjeun moedoe ngadgg bae di dijeu, ngabandingan koerban andjeun; ari kaoela mab sedja ngadeubeusan ka ditoe. a p. 22 38. b p. 22 :41. c p. 21 :20. Geus kitoe Pangeran mSndakan ka Balboeni; sarta neundeun pangandika dina biwirna, bari ditimbalan kijeu Maneb geura balik ka Balak koedoe kitoe nja mitjatoer. 'Ana datang deui ka Balak, kasampak keur nangtoengan koerbanna, dibai'engan para kapala Moab.
ri
:
:

18

Misaoer Balak ka Balboem: Koemaba pangandika Pangeran? Seug Balboem ngedalkeun deui silokana, kijeu pokna Geura tjgngkat, Ba:

192

MOESA

24.

19

20

21

22

23

lak! reungeukeun; regepkeun kaoela, eh poetra Sipor 'Allah teh " lain djalma, moal bohong; lain anak manoesa, moal keuna kadoehoeng. Karah andjeunna ngalahir, sarta moal didamel? atawa ngandika, sarta moal dijaktoskeun? 'Sal6rgsna, kaoela nampa ngan berkahaneun andjeunna noe ngaberkahan, sarta koe kaoela moal beunang ditoelak. 'Andjeunna * teu ngawaspaoskean kadorakaan di Jakoeb, teu ningalikeun kagorengan di Israil. Pangeran Allahna djeung sesenoe njarSngan ka eta, ngekan Radja njowara di eta. 'Koe Allah dika-loewarkeun ti Mesir; tanagana lir tanaga banteng. 'Saestoena taja tenoeng, anoe teurak ka Jakoeb; taja pisan noedjoem, anoe mental ka
!
"^

PASAL

24.

Ana
deui
2

Balhoem geus wasi^adaeun, jen

hade di pajoeneun Pangeran, ari ngaberkahan ka Israil, hanteu leumpang


"

sap6rti

tadi

doewa

kali mi lam-

pah tenoeng; seug bae njanghareupan ka tggal lega. 'Barang Balhoem tj6ngkat panonua, beh nendjo Israil, * keur ngenggon sakaom-sakaomna geus kitoe
;

Balhoem dilinggihan Roh


a
3
p.

Soetji.
15.

23

3,

6 p. 23

13.

Toeloej
na, kijeu

Balhoem nggdalkeun silokapokna Ijeu woeroek Balhoem


:
'

''

anak Beor, nja woeroek djalma noe beunta matana woeroek noe ngadenge timbalan Allah, anoe mS16ng tetendjoan ti noe Moerba-wisesa noe roeboeh sarta
; ;

Israil.

Dimana mangsana dilahirkeun ka Jakoeb, disaoerkeun ka Israil anoe di-

24

darnel koe Allah.' Masingnjaho, eta bangsa pihoedangeun < djeg singa bikang, pikoesijaleun lir singa djaloe. Moal nga-

ringkoek tej^i ka bejakna ngahakan beunang ngarontok, sarta ngenjot getih noe kasamboet. a ISam. 15:29; Eoem 11:29;
Jak. 1:17. b J6r. 50
:

Koe araloes himah mateges panonna neh, Jakoeb pangtjitjingan maneh, Israil! 'Tjara waloengan patingarembat, sapgrti patamanan dina sisi bangawan, lir tangkal garoe, beunang melak Pangeran, djeg ki poetri di sisi tjai. 'Tjai pingotjoreun tina timbaanana, djeung toeroenanana piajaeun dina tjai galede.
'

20. c Djab. 89
e p.

16.

Moesa

33: 17; Djab. 22:22.


25

24:9.
:

Pok Balak misaoer ka Balhoem Boh montong koe sampejan boh ngabgrkahan, montong koe sampenjapa,
:

jan dibSrkahan. 'Ngawangsoel Balhoem, kijeu wangsoelna ka Balak Mapan kaoela geus mihatoer ka andjeun, kijeu pihatoer kaoela Sadajana, noe koe Pangeran bakal diandikakeun, nja eta noe 27 koe kaoela koedoe dilampahkeun. 'Geus kitoe Balak misaoer ka Balhoem: Tjing atoeh, koe kaoela rek dibawa " ka 6nggon sedjen, malah-mandar pibSnereun di pajoeneun Allah, koe sampejan di28 pangnjapakeun ti dinja. 'Seg Balhoem koe Balak dibawa ka poentjak * Peor, anoe noenggiring ka saloewar enggon 29 rehe. 'Pok Balhoem mihatoer ka Balak Kaoela pangdamelkeun di dijeu toedjoeh altar, sar6ng pangnjadijakeun di dijeu toedjoeh sapi ngora lalaki sareng toe30 djoeh domba lalaki. 'Prak Balak ngalampahkeun sakoemaha pihatoer Balhoem; seug ngoerbaukeun hidji sapi djeung hidji domba dina oenggal-oeng26
:

Ari radjana bakal agoeng alah-batan " Agag, sarta karadjaanana tangtoepoendjoel. 'Koe Allah * dika-loewarkeun ti Mesir; tanagana lirtanagabanteng.Tangtoengahakanan bangsa-bangsa moesoehna datang ka bejakna, djeung toelangtoelangna diraremoekkeun seg djamparingna diparinggeskeun. 'Doeg'^ngaringkoek saperti singa djaloe, djeung tjara singa bikang; saha noe bisa nga;

hoedangkeun? Noe ngab6rkahan ka maneh, sing diberkahan; sarta noe njapa ka maneh, masing disarm! a i sam. 15 7, s.
''
:

b 27
10

p.
:

23:22.
29.

c 1

Moesa 49:9. d

Moesa 12:3;

Seug Balak ambSkeun ka Balhoem,


bari dipatjakoepkeun leungeunna; pok

Balak misaoer ka Balhoem Maneh pangdiala teh koe kami, soepaja njapa ka moesoeh kami sihoreng koe maneh diberkahan badis, " geus tiloe kali ijeu.
:

11

geura djor mantog ka 6nggon maneh! Tjarek kami tadi, * dek


'Ari ajeuna,

12

gal altar.
5

a
3
:

Eadja 20:23. J

p.

25:3;

Moesa

29.

ngahormatan ka maneh liwat saking; sihoreng maneh koe Pangeran dipggatan tina kahormatan. 'Ari djawab Balhoem ka Balak: Mapan bareto ge kaoela ngomong ka oetoesan andjeun, noe

4
''

MOESA

2!;

193
di-

18

koe andjeim dioetoes ka kaoela, kijeu oiuong kaoela: 'Sanadjan Balak ka kaoela maparin 6mas-perak pinoeh sagSdongua oge, kaoela teh moal kadoega ngargnipak timbalan Pangeran, milampah hade atawa goreug ti hate soraugan anoe bakal diandikakeim koe Pangeran, nja eta noe koe kaoela rek di;

ka Heber; demi eta ge datang ka


25

ggmpoer. Geus kitoe Balhoem dangdan, bral leumpang, moelang ka gnggonna. Balak pon kitoe keneh noeloejkeun djalanna.

PASAL
Ari
2

25.
;

Israil

14

tjatoerkeun.

'Ari ajeuna, ISres, kaoela

loej

keur nggnggon di Sitim toedjalma-djalma ngamimitian dji-

rek moelang ka bangsa kaoela. Soemangga, kaoela rek ngatoeranan pepeling ka andjeun, perkara noe koe eta bangsa bakal dilampahkeun ka rahajat andjeun dina djaman mangke.
a
15
p.

nah ka anak Moab awewe. 'Sarta djalma-djalma teh " koe eta diarondang kana koerban batara-batarana toeloej
;

23

7,

18

24:3. J

p.

22:17. c

p.

22

18.

16

deui silokana, kijeu pokna: Ijeu woeroek Balhoem anak Beor, nja woeroek djalma noe beunta matana; 'woeroek noe ngadenge timbalan Allah, anoe maripat ka

Heug Balhoem ngedalkeun

17

noe Langkoeng Agoeng, anoe mSleng tetendjoan ti noe Moerba-wisesa noe roeboeh sarta teges panouna: 'Koe ka;

18

oela eta pikateudjoeun, tapi lain ajeuna; koe kaoela eta pikadjeueungeun, tapi lain deukeut. " Mengke hidji bentang ngalanto ti Jakoeb, sarta * hidji t6teken pingadegeun ti Israil nja eta tangtoe ngargmoekkeun beulah-beulah Moab, sarta ngaroeksakkeun sakabeh anak karoesoehan. 'Ari Edom pidjadieun warisan, kitoe keueh Seir pidjadieun warisan, doewanana moesoehna; djadi Is;

djalma-djalma dadaharan, sarta njarembah ka batara-batarana. 'Ana Israil njarantel * ka Baal-Peor, seug Pangeran djadi bgndoe ka Israil. 'Mmbalan Pangeran ka Moesa: Tjokot koe maneh sakabeh loeloegoe bangsa, " garantoengkeun baris ka Pangeran, pSntrang ka panon-poe, soepaja Temper kabangetan bgndoe Pangeran ka Israil. 'Pok Moesa ngadawoeh ka poerah ngahoekoeman di Maraneh geura pada meuntjit Israil sadjalma-djalmana, sakoer noe njaran:

tel

ka Baal-Peor.
Hos.
2

p.

31:16. l Ojab. 106:28;


Jos.

9:10.
:

Moesa 21:22;

10:26;

Sam. 4

12.

Doemadakan, aja hidji djalma, oerang Israil, djeboel sarta mawa ka doeloerdoeloerna hidji awewe bangsa Midian, kasaksian koe Moesa, djeung kasaksian koe sapadjemoehan oerang Israil, sabot

19

rail

migawe kawasa.

'Ari ti

Jakoeb

<

himah tepangan. 'Barang

saoerang noe pimoerbaeun, sarta bakal ngaggmpoer anoe kari eusi nagara.
a Mat. 2:2; Loek. 49:10.
20
.

eta keur tjareurik di hareupeun lawang katingali koe " Piuehas, poetra Elasar, anoe poetra

78; Wah. 22

16.

61 Moesa
8

Mik. 5:1.

21

Ret nendjo ka bangsa Amalek, sarta ngedalkeun deui silokana, kijeu pokna: Amalek pangheulana bangsa kapir, " tapi panganggeusanana datang ka diggmpoer. 2 Moesa 17 14. Ret nendjo ka bangsa Kain, sarta ngedalkeun deui silokana, kijeu pokna:
:

panghoeloe Haroen, neut ngadeg ti t6ngah padjSmoehan, pek pananganana njandak toembak; 'bral angkat, noetoerkeun eta oerang Israil ka djSro pangkeng, getjos ditoembak doewanana, eta oerang Israil sarta si awewe teja, parat beuteungna; * seug kandSg balahi ti oerang Israil. 'Ari noe geus paraeh djalan balahi teja, doewa laksa
<"

opat reboe djalma.


106:30. b
10
11
p.

p.

3i:6; Djab.
1

22

23

24

Pangtjitjingan maneh santosa, sarta maneh njajang dina goenoeng karang. 'Kitoe ge Kain mengke diroeksakkeun, dimana maneh didjarah koe Asoer. Seug nggdalkeun deui silokana, kijeu pokna: Lah! saha noe pihiroepeun, ari Allah midamel kitoe? 'Djeboel kapal ti basisir Kitim, sarta bakal njaloekgrkeun ka Asoer, djeung bakal njaloekSrkeun

16:48. c 5 Moesa 4:3;

Kor. 10:

8.

Tidinja Pangeran ngandika ka Moesa, Pinehas, anak Elakijeu pangandikana


'

sar, anoe anak panghoeloe Haroen, njirnakeun bSndoe kami ka oerang Israil, koe lantaran eta goemati make goemati kami di tengah maranehanana noe matak kami hanteu koengsi mejakkeuu oerang Israil koe lantaran goe13

194
12

MOESA
8 9

26.

13

mati kami. 'Koe sabab eta, geura bedjakeun Masing njaho, " kami ka Pinghas maparin jjgrdjangdjian kami kasalamStan. 'Nja eta sarta djeung toeroenanana pandemieunana ^ pibogaeun perdjangdjian kapanghoeloean langgeng, tina sabab Pinehas goemati ka Allahna, sarta njijeun karapihan tina hal oerang
:

10

Israil.
li

a Djab. 106

31.

Sam.

30.

ratoes tiloe poeloeh. 'Ari poetra Paloe teja Eliab. 'Ari poetra EUab teja N6moeel, * Datan djeung Abiram. Nja eta Datan djeung Abii'am, anoe bakoe disaoer gempoengan, anoe pada masejaan ka Moesa djeung ka Haroen, kaasoep batoer Korah, basa eta masejaan ka Pangeran teja. Toeloej boemi njalangapkeun soengoetna, seg njaploek eta djalma, ba'

15

Ari ngaran oerang Israil noe dipaehan, anoe dipaehan barSng awewe bangsa Midian teja, Simri anak Saloe, gggeden ahli karoehoen di oerang Simon. "Sarta ngaran awewe noe dipaehan, bangsa Midian teja, Kosbi anak " Soer, anoe
djadi loeloegoe bangsa, njekSl ahli ka-

11

reng djeung Korah, waktoe paeh noe sakait, basa seuneu ngalgboer eta djalma noe doewa ratoes lima poeloeh teja; pada didjadikeun totonde. 'D6mi anak

Korah mah
a
12
1

'^

teu

kabawa paraeh.
p. 16: 1. c 5

Moesa 46:

9; 1

Bab. 6:1. 6

Moesa 24:

16.

roehoen
16 17

di

Midian.
'

p.

si

s.

18

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, Koedoe " ngamoekijeu pangandikana soeh ka oerang Midian, sarta sarabStan; 'karana eta teli pada ngamoesoeh ka maraneh, koe lantaran tipoe-dajana, noe koe eta dipake ngadaja ka mara:

13

14

Anak-poetoe Simon, sabanga-bangsana: ti Nemoeel, bangsa oerang Nemoeel; ti .Jamin, bangsa oerang Jamin; ti Jakin, bangsa oerang Jakin ti Serah, bangsa oerang Serah; ti Saoel, bangsa oerang Saoel. 'Nja eta bangsabangsa oerang Simon; doewa laksa
"
'

doewa reboe doewa


46: 10;
15
1

ratoes.

Moesa

neh, dina hal pgrkara Peor, sarta din a hal perkara Kosbi, anak geggden Midian, anoe djadi doeloerna, noe dipaehan keur poean balahi, tina hal perkara

Bab. 4

24.

Peor

teja.

2;

Wah. 18:6.

16

PASAL

26.

17

(!

sanggeusna balahi teja, Pangeran niml3alan ka Moesa djeung ka Elasar, poetra panghoeloe Haroen, kijeu timbalanana: 'Maraneh koedoe milang hoeloe sapadjgmoehan oerang Israil, ti semgt oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, saahli karoehoen-karoehoenna, sakoer noe mandjing balad di Israil. 'Toeloej Moesa djeung panghoeloe Elasar ngadawoeh ka darinja * di tanah lapang Moab, sisi tji Jordan, pelebah nagara JSriho, kijeu dawoehna [Koedoe milang noe] ti semSt oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer; sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa djeung ka oerang Israil, anoe ka loewar ti tanah M6sir teja. a p. i 2. 6 p. 22 i. Roebin, tjikal Israil. Anak-poetoe Roebin: ti Hanok, bangsa oerang Hanok; ti Paloe, bangsa oerang Paloe; 'ti Hesron, bangsa oerang Hesron; ti Karmi, bangsa oerang Karmi. 'Nja etabangsabangsa oerang Roebin; sarta ari lorisanana, opat laksa tiloe reboe toedjoeh

DSmi

18

" Anak-poetoe Gad, sabangsa-bangsana: ti Sepon, bangsa oerang Sgpon; ti Hagi, bangsa oerang Hagi; ti Soeni, ti Osni, bangsa bangsa oerang Soeni oerang Osni; ti Heri, bangsa oerang Her i; 'ti Arod, bangsa oerang Arod; ti Areli, bangsa oerang Areli. 'Nja eta bangsabaiigsa anak-poetoe Gad, noeroetkeun lorisanana, opat laksa lima ratoes.
'

Moesa 46
19

16;

20

" Poetra Joeda teja Er djeung Onan; d6mi Er djeung Onan geus paraeh di tanah Kanaan. 'Ari anak-23oetoe Joeda, sabangsa-bangsana ti Sela, bangsa oerang Sela; ti Peres, bangsa oerang Peres; ti Serah, bangsa oerang Serah.
:

21

'

22

anak-poetoe Peres teja: ti Hesron, bangsa oerang Hesron ti Hamoel, bangsa oerang Hamoel. 'Nja eta bangsabangsa Joeda, noeroetkeun lorisanana, toedjoeh laksa ggngp reboe lima ratoes.
'Ari
;

a
23

Moesa 46: 12;

Bab. 4:

1.

24

25

Anak-poetoe Isaskar, sabangsa-bangti Tola, bangsa oerang Tola; ti Poewa, bangsa oerang Poena; 'ti Jasoeb, bangsa oerang Jasoeb; ti SimNja eta ron, bangsa oerang Simron. bangsa-bangsa Isaskar, noeroetkeun lorisanana, gSngp laksa opat reboe tiloe
"

sana:

'

ratoes.

Moesa 46

13;

Bab. 7

1.

4
26

MOESA
44

26.
"

195

27

Anak-poetoe SSboeloen, sabangsabaugsana: ti Sered, bangsa oerang Sered; ti Elon, bangsa oerang Elon; ti Jahlel, bangsa oerang Jahlel. 'Nja eta bangsa-bangsa oerang SSboeloen, noeroetkeun lorisanana, genSp laksa lima
"

45

ratoeS.
28

Moesa 46

U.

46
47

"

Poetra Joesoep sabangsa-bangsana,

29

30

M6nase djeung Epraim. 'Anak-poetoe M6nase: ti Makir, bangsa oerang Makir; ari Makir poepoetra Gilad; ti Gilad, bangsa oerang Gilad. 'Ijeu anakpoetoe Gilad: ti leser, bangsa oerang leser; ti Helek, bangsa oerang Helek;
bangsa oerang Asriel; ti Sekem, bangsa oerang Sek em 'ti SSmida, bangsa oerang Sgmida ti Heper, bangsa oerang Heper. 'DSmi Sglaphad anak Heper ten bogaeun anak lalaki, * ngan anak awewe bae; ari ngaran anak S6laphad teja Mahla djeung Noa, Hogla, Milka djeung Tirsa. 'Nja eta bangsabangsa Mgnase ari lorisanana, lima laksa doewa reboe toedjoeh ratoes.
Asriel,
; ; ;

Anak-poetoe Aser, sabangsa-bangsati Jimna, bangsa oerang Jimna; bangsa oerang Jiswi; ti BSTi poetra ria, bangsa oerang Bgria. Beria teja:ti Heber, bangsa oerang Heber ti Malkiel, bangsa oerang Malkiel. 'Ari ngaran poetra Aser noe awewe, nja eta Sarah. 'Nja eta bangsa-bangsa anak-poetoe Aser, noeroetkeun lorisanana, lima laksa tiloe reboe opat ratoes.
na:
ti

Jiswi,

'

a
48

Moesa 46

17; 1 Bab. 7

30.

49

31 'ti 32

so

33

Naptali, sabangsa-bangsana: ti Jahsel, bangsa oerang Jahsel; ti Jeti Goeni, bangsa oerang Goeni ser, bangsa oerang Jeser ti Silem, bangsa oerang Silem. 'Nja eta bangsa-bangsa Naptali, sabangsa-bangsana ari lorisanana, opat laksa lima reboe opat ra" Anak-poetoe
'

toes.
51

Moesa 46:24;

Bab.

13.

34

lorisan anak-poetoe Israil, " genSp kgti sareboe toedjoeh ratoes tiloe a p. l 46. poeloeh.

Nja eta

52

a
35

Moesa 46

20

Bab. 7

14. 5 p. 27

36

2.

Ijeu anak-poetoe Epraim, sabangsabangsana: ti Soetelah, bangsa oerang Soetelah; ti Beker, bangsa oerang Beker; ti Tahan, bangsa oerang Tahan. 36 'Sarta ijeu anak-poetoe Soetelah: ti bangsa oerang Eran. 'Nja eta 37 Eran, bangsa-bangsa anak-poetoe Epraim, noeroetkeun lorisanana, tiloe laksa doewa reboe lima ratoes. Nja eta anak-poetoe Joesoep sabangsa-bangsana. a i Bab. 7 20. " Anak-poetoe Binyamin, sabangsa38 bangsana ti Bela, bangsa oerang Bela ti Asbel, bangsa oerang Asbel ti Ahi39 ram, bangsa oerang Ahiram; 'ti SSpoepam, bangsa oerang Sepoepam; ti 40 Hoepam, bangsa oerang Hoepam. 'Ari poetra Bela teja ArSd djeung Naaman [ti ArSd,] bangsa oerang Ar6d ti Naa41 man, bangsa oerang Naaman. 'Nja eta anak-poetoe Binyamin, sabangsa-bangsana ari lorisanana, opat laksa lima reboe g6n6l3 ratoes. a 1 Moesa 46 21 1 Bab. 7 6. " Ijeu anak-poetoe 42 Dan, sabangsabangsana: ti Soeham, bangsa oerang Soeham. Nja eta bangsa-bangsa Dan, 43 sabangsa-bangsana. 'Djoemlah bangsabangsa oerang Soeham, noeroetkeun lorisanana, ggngp laksa opat reboe opat
"
:

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, ki'Nja ka eta koedoe 53 jeu pangandikana didoeoemkeun tanah, sina djadi milikna, rejana ngaran. Ka " noe 54 noeroetkeun loba ggdean milikna, ka noe saeutik
:
'

55

56

leutikan milikna; hidji-hidji dibereanana milik sing sakadar lorisanana. 'Kitoe ge tanah teh didoeoemkeunana koedoe * koe lantaran lotfire; dimilikkeunana noeroetkeun ngaran kaom karoehoeuna. 'Didoeoemkeunana milikna sing tgroes djeung lotSre, ka noe loba djeung

ka noe
57

saeutik.

p.

33

54. b Jos.

14

2.

58

Sarta ijeu lorisan ahli Lewi, sabangsa-bangsana: ti Gerson, bangsa oerang Gerson ti Kahat, bangsa oerang Kahat; ti M6rari, bangsa oerang MSrari. 'Ijeu bangsa-bangsa Lewi: bangsa oerang Lib;

59

60

61

ratoes.

Moesa 46

23.

62

bangsa oerang Hebron, bangsa oerang Mahli, bangsa oerang Moesi, bangsa oerang Korah. Ari Kahat poepoetra Amram. 'Ari geureuha Amram * djSnSnganana Jokebed poetra Lewi, noe diowokeun pikeun Lewi di Mesir sarta nja eta pikeun Amram ngowokeun Haroen djeung Moesa, sarta Mirjam, saderekna noe istri. 'Ari noe diowokeun pikeun Haroen, nja eta Nadab djeung Abihoe, Elasar djeung Itamar. 'D6mi Nadab djeung Abihoe paraeh, basa ngahatoerkeun seuneu sedjen ka pajoeneun Pangeran teja. 'Ari lorisan ahli Lewi doeni,
;
'^

196

MOESA
8

27.

laksa tiloe reboe, sakoer noe lalaki, s6met oemoer saboelan ka loehoer; karana eta teh dilorisna hanteu tjampoer djeung oerang Israil, sabab teu dipaparin milik di tengah oerang Israil.
ti
'^

wa

a
1

Mo6s.a 46

11

Moesa
:

16
c

4
3

Moesa 3:17; Moesa 10


:

Bab. 6:1.
V-

6 2 Moesa 6
20.

19.

2.

d
63

1:*9; 18:

64

Kitoe beunang ngaloris Moesa djeung panghoeloe Elasar, anoe pada ngaloris oerang Israil di tanah lapang Moab, sisi tji Jordan, pelebah nagara Jeriho. 'Ari dina eta teh taja pisan djalma ti noe beunang ngaloris Moesa djeung panghoeloe Haroen, anoe pada ngaloris oerang
Israil " di tegal lega Sinai teja. Wantoewantoe timbalan Pangeran hal eta *
'

10

11

65

tangtoe paraeh di tegal 16ga. Boekti pisan, djalma eta taja noe kari hidji-hidji atjan, kadjaba ti Kaleb poetra Jepoene djeung Josoea poetra Noen teja.
o
p.

bapana; nja milik bapana koe maneh koedoe ditoeroenkeun ka eta. 'Sarta maneh ka oerang Israil koedoe mitjatoer, kijeu nja pok Lamoen aja djalma paeh, sarta hanteu boga anak lalaki, seg milikna koe maraneh koedoe ditoeroenkeun ka anakna awewe. 'Djeung oepama teu boga anak awewe, heug milikna koe maraneh koedoe dibikeun ka doeloerna lalaki. 'Djeung oepama teu boga doeloer lalaki, toeloej milikna koe maraneh koedoe dibikeun ka doeloer bapana lalaki. "Sarta oepama bapana teu boga doeloer lalaki, seug milikna koe maraneh koedoe dibikeun ka ahlina noe pangdeukeutna ka dinja, bangsa manehanana, sina kawaris koe eta. Nja eta teh sing djadi pikoekoeh hoekoem ka oerang Israil, sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.
:

a
12

p.

36

2.

1:

1,

2.

6 p. 14:23, 24.

PASAL

Gens kitoe Pangeran nimbalan ka Moesa " Maneh koedoe oenggah ka ijeu
:

27.

goenoeng Abarim,
tanah, noe koe
13

toeloej

tendjokeun

Tidinja ngadareuheusan " anak Selaphad awewe; ari Selaphad teja anak Heper, anoe anak Gilad, anoe anak Makir, anoe anak Menase, kaasoep bangsa Menase, poetra Joesoep teja; ijeu ngaran eta anakna awewe Mahla, No a, Hog] a, Milka djeung Tirsa. Toeloej pada marek ka pajoeneun Moesa, djeung ka pajoeneun panghoeloe Elasar, djeung ka pajoeneun para gggSden, sarta ka hareupeun sapadjgmoehan, di hareupeun lawang himah tSpangan; pok aroendjoekan kijeu: 'Poen bapa * maot di tegal 16ga. Ari bapa teja " hanteu asoep kodian anoe sailon awon ka Pangeran, pSrkawis kodian Korah teja; sajaktosna pangmaotna tina dosa pribadi; sargng hanteu gadoeh anak lalaki. 'Koe naon noe mawi ngaran poen bapa kgdah p6tjat ti tengah bangsana, sabab hanteu gadoeh anak lalaki? Moegi koering sadaja dipaparin gadoeh di tSngah saderek-saderek poen bapa. 'Seug koe Moesa eta pgrkarana dihatoerkeun ka pajoeneun Pangeran. p. 26:33; 36:2; Jos. 17:3.
:
'

oerang

Israil.

kami dipaparinkeun ka 'Dimana geus katendjo

14

koe maneh, seug maneh bakal dirijoengkeun ka bangsa maneh; * sakoemaha Haroen, doeloer maneh, dirijoengkeun, maneh nja kitoe keneh; 'sapedah maraneh * moengpang ka timbalan kami di tegal lega Sin, kabawa mantangoel koe padjemoehan, hanteu njaroetjikeun ka kami koe lantaran tjai, di hareupeun panon maranehanana teja. ('' Nja
eta teh
tji

M6riba, di Kades, tegal


a
5

16-

ga
15
16

Sin.)
c p. 20
:

12.

Moesa 32 48, 49. 6 5 Moesa 32 51.


;
:

p.

20

24, 28.

Oendjoekan Moesa ka Pangeran,


: !

ki-

17

'^

jeu pioendjoekna 'Noen Pangeran, " Allah grohing sadajana daging moegi ngadjgnengkeun hidji djalma, sina njangking padjgmoehan; 'anoe bade ka loewar ti heulaeunana, sarSng noe bade asoep ti heulaeunana * anoe bade ngaboedalkeun maranehanana, sareng noe bade ngasoepkeun maranehanana; < sangkan padjSmoehan Pangeran oelah sapgrtos domba, noe taja pangangonna.
;

6 p. 26
6
7

64. c p.

16

1,

29.

Moesa 24

12.

18

Nimbalan Pangeran ka Moesa, kijeu timbalanana Omongan anak SSlaphad


'

" koe maneh koedoe dibere boga, geusan milik di tengah doeloer

teja bSngr

19

'Ari timbalan Pangeran ka Moesa Maneh koedoe njokot Josoea anak Noen; nja eta djalma noe kaasoepan Roh seug koe maneh toempangan leungeun, sarta koe maneh djogokeun ka hareupeun
: ;
'

MOESA
7

28.

197
;

20

21

22

23

panghoeloe Elasar djeung ka hareupeun sapadjgmoehan, bari toeloej paparentah ka diuja di hareupeun pauou maranekoe maneh teundeuhanana. 'Sarta nan kamoeljaan maneh sawareh, soepaja sapadjgmoehan oerang Israil pada noeroet ka dinja. 'Ari Josoea teh koedoe madSp ka hareupeun panghoeloe Elasar, noe koedoe mangnaroskeun Josoea ka pajoeneun Pangeran, make noe paranti, nja Oerim teja; noeroetkeun pitoedoeh panghoeloe eta koedoe ka laloewar, sarta noeroetkeun pitoedoeh panghoeloe eta koedoe arasoep, nja Josoea, sarta sakabeh oerang Israil, tggSs sapadjSmoehan. 'Prak Moesa ngalampahkeun sakoemaha timbalan Pangeran ka andjeunna teja; eta Josoea koe andjeunna ditjandak, didjogokeun ka hareupeun panghoeloe Elasar djeung ka hareupeun sapadjemoehan. 'Toeloej f koe andjeunna ditoempangan panangan, sarta paparentah ka dinja, sakoemaha pangandika Pangeran koe lantaran Moesa
''
''

tak sSdSp koerban seuneu baris ka Pangeran. 'Ari koei'banna inoeman saparapat hin ka anak domba hidji-hidji; koedoe njitjikeun koerban inoeman anggoer baris ka Pangeran, di djgro kasoetjian. 'Ari anak domba noe hidji deui

koe maneh koedoe dipStakeun antara sore djeung boerit; dipStakeunana sakoemaha koerban kadaharan wantji isoek, sarta sakoemaha koerbanna inoeman; koerban seuneu, aambeuan matak sSdgp baris ka Pangeran.
a 3 Moesa 3
9
;

11

21:6. b 2 Moesa 29

38.

DSmi dina poe sabat mah doewadoewa anak domba oemoer sataoen, noe
taja tjatjadna, djeung doewa-pgrpoeloeh

epa tipoeng 16m6s pikoerbaneun kadaharan, ditjampoer minjak, sarta koer10

11

teja.

a
5
p.

p.

16

22. h 1
:

Sam. 8

20. c 1
:

Kadja 22
1

17.
:

d f

Moesa 34
8
:

9.

e 2

Moesa 28 30;
:

Sam. 28

6.

10; 5

Moesa 3i

9.

PASAL

28.

12

banna inoeman. Kitoe koerban doeroekan dina oenggal-oenggal poe sabat; kadjaba ti koerban doeroekan teu pStotpStot djeung koerbanna inoeman. Djeung deui " dina tanggal boelan maraneh, eta maraneh koedoe ngahatoerkeun koerban doeroekan baris ka Pangeran sapi ngora lalaki doewa siki, domba lalaki sasiki, djeung anak domba oemoer sataoen toedjoeh siki, noe taja tjatjadna; 'tambahan tiloe-p6rpoeloeh
'

sa, kijeu pangandikana: 'Maneh koedoe marentah ka oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: Koerban kami, kadaharan kami baris koerban kami seuneu, aambeuan anoe matak sgdgp ka kami, koe maraneh koedoe diestoekeun, dihatoerkeun ka ka3 mi dina mangsana. Sarta maneh koedoe mitjatoer kijeu ka darinja Nja ijeu koerban seuneu, noe koe maraneh koedoe dihatoerkeun ka Pangeran * anak domba oemoer sataoen, noe taja tjatjadna, sapoe doewa siki, jjikoerbaneun 4 doeroekan teu petot-petot. 'Anak domba noe hidji koe maneh koedoe dip6takeun wantji isoek, ari anak domba noe hidji deui koe maneh koedoe dipetakeun antara sore djeung boerit. 5 Tambahan sap6rpoeloeh epa tijDoeng ISm6s pikoerbaneun kadaharan, ditjampoer minjak beunang noetoe, saparahin. 'Nja eta koerban doeroekan 6 pat teu pgtot-petot, noe geus ditangtoekeun
'

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe-

13

epa tipoeng ISmSs pikoerbaneun kadaharan, ditjampoer minjak, ka sapi hidji-hidji; djeung doewa-pgrpoeloeh epa tipoeng 16mes pikoerbaneun kadaharan, ditjampoer minjak, ka domba lalaki noe sasiki sarta saperpoeloeh-sapgrpoeloeh epa tipoeng lemSs pikoerbaneun kadaharan, ditjampoer minjak, ka anak domba hidji-hidji koerban doeroekan, aambeuan matak sed6p, koerban seuneu ba'

14 ris

ka Pangeran. 'Ari koerbanna inoeman, satengah hin anggoer ka oenggal sapi, sapertiloe hin kana domba lalaki, djeung saparapat hin ka oenggal anak domba. Kitoe koerban doeroekan dina
oenggal-oenggal pananggalan, noeroet'

15

'

keun boelanna taoen. Sarta koedoe njanggakeun * embe badot sasiki, pikoerbaneun dosa baris ka Pangeran, djeung koerbanna inoeman kadjaba ti koerban doeroekan teu petot-p6tot.
;

a
16

Sam. 20

5; 2 Badja 4

23. 6 p. 29

5, 11,

16.

di

goenoeng

Sinai, baris

aambeuan ma-

17

dina boelan noe mimiti, dina tanggal opat wSlas, paska baris ka Pangeran. 'Ari dina tanggal

Djeung deui

198

MOESA
29

29.

18

lima welas, boelan eta keneh, pesta; toedjoeh poe lilana koedoe ngahakan roti teu ragian. 'Dina poe noe mimiti
* koedoe ngadeg pakoempoelan soetji; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon. 'Djeung maraneh

30

poeloeh epa ka domba lalaki noe sasiki, 'demi ka noe toedjoeh anak domba mah, saperpoeloeh-sapSrpoeloeh epa ka hidjihidji anak domba. 'Embe badot sasiki, baris njijeun karapihan hal maraneh.

19

31

20

21

22

23

24

25

koedoe ngahatoerkeun koerban seuneu, koerban doeroekan baris ka Pangeran: sapi ngora lalaki doewa siki, domba lalaki sasiki, djeung anak domba, oemoer sataoen, toedjoeh siki koedoe noe taja tjatjadna. 'Ari pikoerbaneunana kadaharan, noe koe maraneh koedoe disanggakeun: tipoeng lemgs ditjampoer minjak, tiloe-p6rpoeloeh epa ka oenggal sapi, djeung doewa-perpoeloeh epa kana domba lalaki; 'demi ka noe toedjoeh anak domba mah maraneh koedoe njanggakeun saperpoeloeh-sapSrpoeloeh epa ka hidji-hidji anak domba. 'Sarta badot sasiki pikoerbaneun dosa, baris njijeun karapihan hal maraneh. 'Nja eta sakabehna koe maraneh koedoe disanggakeun kadjaba ti koerban doeroekan isoek, noe djadi koerban doeroekan teu petot-petot. 'Kitoe noe koe maraneh koedoe disanggakeun oenggaloenggal poe, toedjoeh poe lilana, djadi kadaharan, koerban seuneu, aambeuan matak sedep baris ka Pangeran; disanggakeunana kadjaba ti koerban doeroekan ten petot-petot djeung koerbanna inoeman. 'Ari " dina poe noe katoedjoeh maraneh koedoe ngadBg deui pakoempoe;

maraneh koedoe disanggakeun kadjaba ti koerban doeroekan teu pStot-petot djeung koerbanna kadaharan; koedoe noe taja tjatjadna, sarta tambahan koerbanna inoeman.
'Nja eta sakabehna koe
o 3 Moesa 23:

15 22.

PASAL
Kitoe

29.

deui dina boelan noe katoedjoeh, dina tanggal hidji, maraneh koedoe ngadeg pakoempoelan soetji; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon; " nja poe paranti sSngek sangkakala eta teh ka maraneh. 'Sarta maraneh koedoe njanggakeun koerban doeroekan, pikeun aambeuan matak sSdgp baris ka Pangeran sapi ngora la:

laki sasiki,

domba

lalaki sasiki, djeung

anak domba oemoer sataoen toedjoeh siki, noe taja tjatjadna. 'Ari pikoerbaneunana kadaharan tipoeng 16ms ditjampoer minjak tiloe-pgrpoeloeh epa kana sapi, doewa-pSrisoeloeh epa kana domba lalaki, 'd6mi ka noe toedjoeh anak domba mah, * saperpoeloeh epa ka hidji-hidji anak domba. 'Sarta embe ba: <"

didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon.

lan soetji

dot sasiki pikoerbaneun dosa, baris njijeun karapihan hal maraneh. 'Kadjaba ti koerban doeroekan pananggalan, djeung koerbanna kadaharan, sarta ti koerban doeroekan teu pgtot-petot, djeung koerbanna kadaharan, sarta koerbanna
''

a 3 Moesa 23

5.

Moesa 12

16. c 2

Moesa

12: 16; 5 Moesa 16:8.


26

27

28

Djeung deui mangsa poean tjikal beubeunangan, tijap-tijap maraneh ka Pangeran ngahatoerkeun koerban kadaharan anjar, " dimana geus djSdjeg minggoe maraneh teja, eta maraneh koedoe ngadgg pakoempoelan soetji; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon. 'Djeung maraneh koedoe ngahatoerkeun koerban doeroekan, pikeun aambeuan matak s6d6p baris ka Pangeran sapi ngora lalaki doewa siki, domba lalaki sasiki, djeung anak domba oemoer sataoen toedjoeh siki. 'Ari pikoerbaneunana kadaharan: tipoeng le:

inoeman, noeroetkeun hoekoemna, pikeun aambeuan matak sSdgp, koerban seuneu, baris ka Pangeran. a 3 Moesa 23 24.
:

i p. 28
7

31. c p.

28

15, 22.

p.

28

11.

dina tanggal sapoeloeh, boeSarta lan noe katoedjoeh keneh, maraneh koedoe ngadSg deui pakoempoelan soetji,
"

djeung koedoe pada ngarendahkeun diri maraneh; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon. Sarta maraneh koedoe ngahatoerkeun koerban doeroekan ka Pangeran, aambeuan matak sed6p sapi ngora lalaki sasiki, domba lalaki sasiki, djeung anak domba oemoer sataoen toedjoeh siki; koedoe
'

ditjampoer minjak, tiloe-p6rpoeloeh epa ka hidji-hidji sapi, doewa-pSr-

m6s

noe taja tjatjadna. 'Ari pikoei'baneunana kadaharan tipoeng 16m6s ditjampoer minjak, tiloe-pSrpoeloeh epa kana
:

MOESA

29.

199

10

11

sapi, doewa-pSri^oeloeh epa ka domba uoe sasiki, 'dgmika noetoedjoeh anak domba mah, sap6rpoeloeh-sap6rpoeloeh epa ka hidji-hidji anak domba. 'Embe badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban dosa pingarapihkeuneun, sarta ti koerban doeroekan-teu p6tot-p6tot, djeung koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman.

lalaki

22

na, sing tgroes djeung

man kana sapi, kana domba lalaki djeung kana anak domba teh noeroetkeun rejahoekoem. 'Sarta

''

23

Moesa 16

Moesal6:

3, 9,

11.

12

Malah-malah " dina tanggal lima weboelan noe katoedjoeh keneh, maraneh koedoe ngadgg deuipakoempoelan soetji; didinja maraneh oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon, djeung koedoe milampah pesta ka Pangeran,
las,

24

badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu p6tot-petot, djeung koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman. D6mi dina poe noe kaopat sapi lalaki sapoeloeh siki, domba lalaki doewa siki, djeung anak domba oemoer sataoen opat wglas siki, noe taja tjatjadna. 'Koerbanna kadaharan djeung koerban:

na inoeman kana sapi, kana domba lalaki djeung kana anak domba teh noe25

13

toedjoeh poe lilana. Sarta maraneh koedoe ngahatoerkeun koerban doeroekan, koerban seuneu, aambeuan matak sSdSp
'

baris ka Pangeran sapi ngora lalaki tiloe w61as siki, domba lalaki doewa siki,
:

26

roetkeun rejana, sing teroes djeung hoekoem. 'Sarta embe badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu petot-petot, koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman. DSmi dina poe noe kalima sapi lalaki
:

djeung anak domba oemoer sataoen opat welas siki; koedoe noe taja tjatjadna.
li

27

pikoerbaneunana kadaharan tipoeng ISmSs ditjampoer minjak, tiloeperpoeloeh epa ka hidji-hidji sapi anoe tiloe w61as sapi teja; doewa-perpoeloeh epa ka hidji-hidji domba lalaki anoe doewa
'Ari
:

28

15

domba

lalaki teja, 'djeung sapSrpoeloeh-

sapSrpoeloeh
16

epa

ka

hidji-hidji

anak
29

domba anoe opat w61as anak domba teja. 'Sarta 6mbe badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu petot-pgtot, koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman.
a 3 Moesa 23
:

30

34.

salapan siki, domba lalaki doewa siki, djeung anak domba oemoer sataoen opat wSlas siki, noe taja tjatjadna. 'Ari koerbanna kadaharan djeung koerbanna inoeman kana sapi, kana domba lalaki djeung kana anak domba teh noeroetkeun rejana, sing tgroes djeung hoekoem. 'Sarta badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu petot-petot, djeung koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman. Demi dina poe noe kagenSp sapi lalaki dalapan siki, domba lalaki doewa siki, djeung anak domba oemoer sataoen opat welas siki, noe taja tjatjadna. 'Ari koerbanna kadaharan djeung koerbanna inoe:

17

18

19

20

21

Demi dina poe noe kadoewa: sapi ngora lalaki doewa wSlas siki, domba lalaki doewa siki, djeung anak domba oemoer sataoen opat welas siki, noe taja tjatjadna. 'Ari koerbanna kadaharan djeung koerbanna inoeman kana sapi, kana domba lalaki djeung kana anak domba teh noeroetkeun rejana, sing t6roes djeung hoekoem. 'Sarta embe badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu pStot-pgtot, djeung koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman. D6mi dina poe noe katiloe sapi lalaki sawglas siki, domba lalaki doewa siki, djeung anak domba oemoer sataoen opat w61as siki, noe taja tjatjadna. 'Ari koerbanna kadaharan djeung koerbanna inoe:

man kana

sapi,

kana domba

lalaki

djeung kana anak


sing
31

domba

32

keun rejana, koem. 'Sarta badot sasiki, pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu p6tot-]3gtot, koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman. D6mi dina poe noe katoedjoeh sapi
:

teh noeroettSroes djeung hoe-

lalaki toedjoeh siki,

wa
33

siki,

domba lalaki doedjeung anak domba oemoer

na.

34

siki, noe taja tjatjadkoerbanna kadaharan djeung koerbanna inoeman kana saj^i, kana domba lalaki djeung kana anak domba teh noeroetkeun rejana, sing t6roes djeung hoekoem. 'Sarta badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu pgtot-pgtot, koerbanna

sataoen opat wglas


'Ari

200

MOESA
5

30.

85

kadaharan, sarta koerbanna inoeman. " Dina poe noe kadalapan panoetoep
pesta ka maraneh; didinja maraneh oelah ngalampalikeun pagawean naonnaon. 'Djeung koedoe ngahatoerkeun koerban doeroekan, koerban seuneu, aambeuan matak sedSp baris ka Pangeran: sapi laJaki sasiki, domba lalaki

36

37

djeuug anak domba oemoer sataoen toedjoeh siki, noe taja tjatjadna. 'Koerbanna kadaharan djeung koerbansasiki,

na inoeman kana sapi, kana domba lalaki djeung kana anak domba teh noe38

panana teja, jDitgtepeun. Sabahkna, oepama koe bapana ditjaram keur poean meunang njaho mah, eta sagala nadarna, atawa tjadoena, anoe djadi pasanggoepanana teja, moal tgtep; sarta koe Pangeran tangtoe dihampoera, sabab ditjaram koe bapana. 'Djeung oepama eta awewe lakian, keur njandang nadarna atawa djangdji biwirna, aja pasanggoepanana tjadoe: 'ana salakina meunang njaho, d6mi keur poean meunang njaho seug repeh ka dinja, pit6'

roetkeun rejana, sing teroes djeung hoekoem. 'Sarta badot sasiki pikoerbaneun dosa. Kadjaba ti koerban doeroekan teu pStot-petot, djeung koerbanna kadaharan, sarta koerbanna inoeman.
a
3

Moesa 23

36.

39

Tah, kitoe noe koe maraneh koedoe disanggakeun ka Pangeran dina sagala pesta maraneh, " kadjaba ti sakoer panadaran maraneh djeung sakoer pangabakti maraneh bawaning soeka, sipat koerban doeroekan, sipat koerban kadaharan, sipat koerban inoeman djeung sipat koerban panarima. a 3 Moesa 7 le
:

10

tgpeun eta nadarna; djeung tjadoena, anoe djadi pasanggoepanana teja, pit6tgpeun. 'Tatapi oepama koe salakina ditjaram keur poean meunang njaho mah, diboeroengkeun eta nadar pasanggoepanana, atawa djangdji biwirna, anoe djadi pasanggoepanana teja; sarta koe Pangeran tangtoe dihampoera ka dinja. 'Ari moenggoeh nadar randa djeung popotongan, sakoer tjadoe, anoe djadi pasanggoepanana, pitgtepeun ka dinja. 'Sarta oepama aja noe nadar di djSro imah salakina, atawa aja pasanggoepa-

11

nana
ka

tjadoe,

lakina geus

make soempah: 'ana sameunang njaho, seug repeh

23:37, 38.
40

Prak Moesa ngadawoeh ka oerang teroes sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja.
Israil

12

PASAL

30.

Di loegoe
2

kjeung Moesa ngalahir ka para loe-

dinja, hanteu ditjaram, pitStepeun eta sagala nadarna; djeung sagala tjadoena, anoe djadi pasanggoepanana teja, pitStepeun. 'Sabalikna, oepama diboeroengkeun koe salakina keur poean meunang njaho mah, sakoer noe ka loewar ti biwirna, boh nadai-na, boh tjadoe pa-

kaom-kaom oerang

Israil, ki-

jeu lahirna: Ijeu aja deui jaerkara, noe

ditimbalkeun koe Pangeran: 'Lamoen aja djalma, " noe ka loewar nadar ka Pangeran, atawa ka loewar soempah, aja

13

pasanggoepanana tjadoe: nja eta teu meunang ngarobahkeun omonganana; sakoemaha noe geus ka loewar ti biwirna, * koedoe dilampahkeun. a 3 Moesa
27:2;
5

sanggoepanana, moal tetep; koe salakina diboeroengkeun, sarta koe Pangeran tangtoe dihampoera ka dinja. 'Sambarang nadar, djeung sambarang soempah perkara tjadoe, baris mgpgrih diri, salaki noe kongang netgpkeim inja, sarta
salaki

noe kongang ngaboeroengkeun

14 inja.

Moesa 23:2123.
i.

6 Djab. 66:13, 14;

Goer. 5:3,
3

Sarta lamoen aja awewe, noe ka loewar nadar ka Pangeran, atawa toeroen tjadoe, keur di imah bapana, eukeur mangsa ngora ana bapana geus meunang njaho kana nadarna atawa kana
'

15

16

tjadoena,

anoe djadi pasanggoepanana teja, seug bapana repeh ka dinja, pitStgpeun eta sagala nadarna; djeung sagala tjadoe, anoe djadi pasanggoe-

'Tatapi oepama salakina repeh bae ka dinja sapoe doewa poe mah, nandakeun netSpkeun sagala nadarna, atawa sagala tjadoe pasanggoepanana; pangnetSpkeunana teh, sabab repeh ka dinja keur poean meunang njaho. Sarta oepama koe salakina diboeroengkeun sanggeusna meunang njaho, salakina noe pinanggoengeun kadorakaanana.'Noe tadi teh pikoekoeh, anoe koe Pangeran ditim'

balkeun ka Moesa, antara salaki kapamadjikanana, antara bapa ka anakna awewe, keur mangsa ngora, di imah bapana.

MOESA

31.

201

PASAL
Geus

31.

kitoe Pangeran ngandika


:
'

ka Moe-

14

Maneh " geusa, kijeu pangandikana ra malgskeun oerang Israil ka oeraiig Midian; sanggeus kitoe * maneh bakal dirijoengkeuu ka bangsa maneh. 'Seug Moesa ngalahir ka djalma-djalma, kijeu lahirna: Maraneh koedoe sadija djalma Igbah maraneh baris pgrang, sina ti
ngaroeroeg ka oerang Midian, ngemiakeun balgsan Pangeran ka Midian. Sakaom sareboe sakaom sareboe, ti sakabeh kaom Israil, koedoe koe maraneh diinditkeun p6rang. 'Prak ti bareboereboe oerang Israil ditjorok sakaom
'

han pada ka loewar, mapag eta djalma-djalma ka loewareun pasanggrahan. 'Seug Moesa b6ndoe ka sakoer noe ngageugeuh balad, ka para kapala noe nj6kSl sareboe, djeung ka para kapala noe
njSkgl saratoes, noe paroelang ngaroeroeg pSrang. 'Ngalahir Moesa ka dari-

15

16

17

dija

sareboe, salaksa doewa reboe, pada sakana p6rang. Toeloej eta noe sa'

18

kaom

sareboe teh koe Moesa dipiwarang leumpang perang, nja maranehanana sarta djeung " Pinehas, poetra panghoeloe Elasar teja, kana p6rang,
sarta Pinfehas dibahanan
tji

19

djeung

"

parabot soetarompet panjgngekan teja.

mgrangan ka Midian, sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa f pada maehan sakoer noe teja, sarta
eta teh
lalaki.

Tek

10

11

12

'Malah radja-radja Midian ge pada dipaehan, djaba ti sakoer noe kasarabgt; nja eta^' Ewi, Rekem, Soer, Hoer djeung Reba, luna radja Midian. Tjatjakan Balhoem anak Beor teja dipaehan koe pedang. 'Ari awewe Midian djeung anak-anakna koe oerang Israil didjarah; sarta sakabeh sasatoanana, sakabeh ingon-ingonna, djeung sakabeh arta-bandana dirajah.'Ari sakabeh nagarana, Snggonna tjaritjing, djeung sakabeh kampoeng-kampoengna, diharoeroean koe seuneu. 'Geus kitoe sakabeh bojongan djeung sakabeh beubeunangan, bangsa manoesa djeung bangsa sasatoan, dibarawa; 's8djana eta djarahan, djeung eta beubeunangan, sarta djeung bojongan teja dek disanggakeun ka Moesa, djeung ka panghoeloe Elasar, sarta ka padjemoehan oerang Israil, kana pasanggrahan, J ka tanah lapang Moab, noe di sisi tji Jordan, pSlebah uagara Jeriho teja.
''

20

Naha sakabeh awewe koe maraneh dihiroepan? 'Mapan nja eta pisan anoe djadi matak oerang Israil migawe kasalahan ka Pangeran, lantaranana tarekah " Balhoem, hal pgrkara si Peor teja, tgmahna datang balahi ka padjgmoehan Pangeran. 'Mana ajeuna ^ geura paehan sakoer lalaki di 16bah baroedak, djeung koedoe maehan sakoer awewe anoe njaho di lalaki, geus njorang didjima. 'D6mi sakabeh baroedak awewe anoe tatjan njaho di lalaki mah, hiroepan keur maraneh. 'Djeung deui maraneh koedoe masanggrahan heula toedjoeh ti loewareun pasanggrahan, poe lilana; sakoer noe maehan djalma, djeung sakoer noe antgl ka noe paeh kasabgt, koedoe pada mSrgsihan diri dina poe noe katiloe sarta dina poe noe katoedjoeh, nja diri maraneh sarta djeung djarahan maraneh. Sarta saroenja:
''
'

paning papakean, djeung saroepaning parabot koelit, kitoe deui saroepaning boewatan boeloe Smbe djeung saroepaning parabot kai koedoe dibgresihan.
a
p.

25:1,
19:11.

2,

18;

Wah. 2:14.

b Hak. 21:11.

c p.

21

Tidinja panghoeloe Elasar ngalahir ka

22

'

23

24

a
1

p.

25

17.
:

6 p. 27
e p.

13. c p. 25
9.

7.

dp.
:

14

44;
Job.

noe laleumpang pgrang teja: anoe koe Pangeran ditimbalkeun ka Moesa 'Ari 6mas, djeung perak, djeung tambaga, djeung beusi, djeung radjasa, sarta timah, 'sakabeh bae barang anoe tahan aboes kana seuneu, koedoe koe maraneh disina njorang seuneu, soepajana bSrSsih malah-malah koedoe dibgresihan koe " tjai pamergsihan; demi sakabeh barang anoe lianteu tahan aboes kana seuneu mah, koedoe koe maraneh disina njorang tjai. 'Djeung maraneh dina poe noe katoedjoeh koedoe pada njeuseuh papakean maraneh, seg maraneh bSrgsih; kakara
pradjoerit,

Ijeu pikoekoeh toret,

Sam. 4
:

5.

10

/ 5 Moesa 20

13.

meunang arasoep
han.
25 26

deui

ka pasanggraa
p.

13
13

21.

/(

p.

31

16. i 5

Moesa 20

14.

p. 26: 3

19

9.

Tidinja Moesa, djeung panghoeloe Elasar, sarta sakabeh geggden padjSmoe-

Greus

kitoe

Moesa, kijeu

Pangeran nimbalan ka timbalanana: 'Maneh koe-

202

MOESA

32.

27

doe milang hoeloe beubeunangan djarahan, bangsa manoesa djeung bangsa sasatoan nja inaneli, djeung panghoeloe Elasar, sai-ta loeloegoe-loeloegoe ahli karoehoen padjgmoehau. Seug eta beu;
'

43 ti

44 45 46
47

28

beunangan parokeun ka noe njabak p6rang, anoe boedal ngaroeroeg teja, " sarta ka ahli padjgmoehannoeloba. 'Djeung maneh koedoe njokot tjoeke baris ka Pangeran, ti pradjoerit anoe boedal ngateja, ti lima ratoes njokot hidji, manoesa, sipat sapi, sipat kalde djeung sipat embe-domba. 'Ditjokotna koe maneh ti noe saparona teja; seug bikeun ka panghoeloe Elasar; pihatoeraneun Pangeran. 'Demi ti noe saparo deui, doeoeman oerang Israil noe loba, maneh koedoe njokot hidji ti lima poeloeh, sipat manoesa, sipat sapi, sipat kalde djeung sipat embe-domba, naon bae sasatoan; seug bikeun ka ahU-ahli Lewi, anoe poerah ngadjaga kana djagaan balandongan Pangeran. o Jos. 22:8;

[beubeunangan] pradjoerit teja. 'Ari eta noe saparo, doeoeman padjgmoehan nja ijeu: sipat domba, tiloe kSti tiloe laksa toedjoeh reboe lima ratoes. 'Ari sapina tiloe laksa genSp reboe. 'Ari kaldena tiloe laksa lima ratoes. 'Ari djiwa manoesa salaksa ggnSp reboe. 'Sarta noe ditjandak koe Moesa ti eta noe saparo, doeoeman oerang Israil noe loba teja, nja njandak hidji ti lima poeteja,
;

roeroeg
sipat

29

30

48

49

Sam. 30

24.

31

32

Prak Moesa djeung panghoeloe Elasar ngalampahkeun sakoemaha timbaIan Pangeran ka Moesa teja. 'Ari geus
beubeunangan, sakarina rajahan anoe beunang ngarajah bala noe perang teja, nja ijeu: domba, gengp keti toedjoeh laksa lima reboe; 'sapi, toedjoeh laksa doewa reboe; 'kalde, gSnSp laksa sareboe. 'Ari djiwa manoesa, bangsa awewe noe tatjan njaho di lalaki, djoemlah tiloe laksa doewa reboe djiwa. 'Demi geus kitoe, saparona, doeoeman anoe boedal i3erang teja, rejana
kitoe,

50

33

34
35

51

52

36

37

38

39

30

41

42

domba tiloe k6ti tiloe laksa toedjoeh reboe lima ratoes; 'sarta tjoekena bade ka Pangeran, tina domba, genep ratoes toedjoeh poeloeh lima. 'Ari sapina tiloe laksa gSngp reboe; sarta tjoekena bade ka Pangeran toedjoeh poeloeh doewa. 'Ari kaldena tiloe laksa lima ratoes sarta tjoekena bade ka Pangeran g6n6p poeloeh hidji. 'Ari djiwa manoesa salaksa gengp reboe sarta tjoekena bade ka Pangeran tiloe poeloeh doewa. 'Toeloej eta tjoeke pihatoeraneun Pangeran koe Moesa dipaparinkeun ka panghoeloe Elasai-, sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. - 'Kitoe keneh ti noe saparo deui, doeoeman oerang Israil noe loba, noe koe Moesa didoeoeman
;

53

54

manoesa djeung sipat sasatoan seug dipaparinkeun ka ahli Lewi, anoe poerah ngadjaga kana djagaan balandongan Pangeran, sakoemaha timbalan Pangeran ka Moesa teja. Toeloej ngadeuheusan ka Moesa sadajana noe ngageugeuh, noe njarangking balad bareboe-reboe, nja para kapala noe njekel sareboe, djeung para kapala noe njgkel saratoes teja, 'sarta aroendjoekan ka Moesa: Abdi gamparan mantas marilang hoeloe pradjoerit, anoe di bawah kawasa abdi; soemoehoen, ti lebah toewang koering taja noe kirang djalma hidji-hidji atjan. 'Noe mawi abdi sadaja ijeu ngahatoerkeun koerban ka Pangeran, barang anoe kapendak, parabot Smas, kilat bahoe sareng geulang, lelepen, tjgtjepan sargng kangkaloeng, soepaja matak ngadjadikeun karapihan hal diri abdi sadaja ka pajoeneun Pangeran. 'Top koe Moesa djeung panghoeloe Elasar eta emas ditampi ti para kapala, sakabeh parabot karadjinan. 'Ari djoemlah emas hatoeran, anoe disanggakeun ka Pangeran, salaksa ggnep reboe toedjoeh ratoes lima poeloeh sekel, ti para kapala noe njgkel sareboe djeung ti para kapala noe njekgl saratoes. 'Ari pradjoerit geus pada ngarajah keur sorangan-sorangan. 'Ana Moesa djeung panghoeloe Elasar enggeus nampi eta 6mas ti para kapala noe njekgl sareboe djeung noe njSkgl saratoes teja, toeloej diasoepkeun kana himah tSpangan, " djadi pangelingan keur pimangpaateun oerang Israil, ka pajoeneun Pangeran. a a Moesa 2 2, 9.
loeh, sipat
:

PASAL
Ari
"

32.

oerang Roebin djeung oerang Gad loba ingon-ingonna, rosa katjida; toeloej pada ngilikan tanah Jaser djeung tanah Grilad; doemadakan, gnggon eta

4
'

MOESA
is

32.

203

pignggoneun ingon-ingon. Geus kitoe oerang G-ad djeung oerang Roebin ngadareuheusan, seug aroendjoekan kaMoesa, djeung ka panghoeloe Elasar, sarta ka para gggSden padjemoehan, kijeu pioendjoekna 'Atarot, Dibon, Jaser, Nimra, Hesbon, Elale, S6bam, Ngbo sarSng Beon, 'tanah noe koe Pangeran dielehkeun ka hareupeun padjgmoehan Israil teja, estoe tanah ingon-ingon, sargng abdi gamparan garadoeh ingon-ingon. 'Oendjoekanana deui: Madak-madak ab:

ngeran ka Israil. 'Karana ari maraneh oendoer ti poengkoereun Pangeran, tangtoe koe andjeunna dililakeun deui tjitjingna di tggal ISga; djadi maraneh teh matak roeksak eta sakabeh djalmadjalma. a p. is 26. 6 p. 14 22. c 1 Moesa 50 24.
: : :

rf

p.

14

30.

16

17

gamparan, eta tanah moegi dipaparinkeun ka abdi-abdi gamparan, bade milik; abdiabdi moegi oelah dipiwarang meuntas
di

margndak

koernija dina sotja

Sor marargkna ka Moesa, sarta aroendjoekan kijeu Abdi soemgdja njarijeun karapjak domba di dijeu, adjang ingoningon abdi, kitoe deui nagara-nagara, pikeun poen anak-anak. Seug abdi teh pada soemgdja sadija goesak-gasik, leumpang ti heulaeun oerang Israil, dongkap koe abdi sadaja eta parantos didjadjapkeun ka gnggonna; doepi poen
:
'

Jordan. o 5 Moesa 3 19. lahiran Moesa ka oerang Gad djeung ka oerang Roebin: Karah doeloer-doeloer maraneh bakal laleumpang pSrang, ari diri maraneh mah dek tjaritjing di dijeu? 'Na koe naon hate oetji
:

anak-anak bade
18

tjaritjing di

nagara noe

D6mi

19

Israil koe maraneh dek didjglehkeun meuntas ka tanah, noe koe Pangeran dipaparinkeun ka dinja? 'Kitoe pisan lampah kolot-kolot maraneh, basa

rang

rareugreug, tina sabab priboemi ijeu tanah. 'Abdi teh moal maloendoer ka imah abdi sadaja, ari oerang Israil tatjan ngamilik samilik-samilikna. 'Karantgn abdi sadaja hanteu mandang kenging milik sargng eta ti peuntaseun tji Jordan ka-ditoekeun, manawi abdi sadaja kenging milik ijeu ti peuntaseun tji Jordan, tgbeh pangbidjilan panonpoe.

10

11

12

is

koe kami dititah ti Kades-Bamea, ngihkan eta tanah teja. 'Bral arindit, tepi ka Igbak Eskol, seg ngiUkan eta tanah, toeloej pada ngadjglehkeun hate oerang Israil, datang ka teu daekeun aboes ka tanah, noe koe Pangeran dipaparinkeun ka dinja. 'Toeloej Pangeran djadi bendoe dina poe harita, sarta Pangeran soempah, * kijeu timbalanana 'Eta djalma-djahna, noe arindit ti Mesir, anoe ti sSmSt oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer, hamo pinarendjoeun eta tanah, " anoe koe kami didjangdjikeun ka Ibrahim, kalshak djeung ka Jakoeb kalawan soempah teja; sabab hanteu mantek anoet ka kami 'kadjaba ^ ti Kaleb anak Jgpoene, oerang KSnas, djeung Josoea anak ISToen; sabab eta teh pada mantek anoet ka Pangeran. 'Djadi Pangeran teh bgndoe ka Israil, sarta disina aprak-aprakan di tS;

20

21

Ari lahiran Moesa ka darinja: Oekitoe pgtana, " oepama maraneh pada rek sadija ti pajoeneun Pangeran kana pgrang, 'sarta maraneh, sakoer noe sadija, bral meun-

pama maraneh milampah

22

23

24

gal ISga, opat poeloeh taoen lilana, da-

14

tang ka bejak sabangsa kabeh, noe midi pajoeneun Pangeran teja. 'Doemadakan, maraneh teh hoedang, ngaganti kolot-kolot maraneh, kadjadjadian djalma doraka teja, malar tambah deui kabanggtan bSndoe Pa-

gawe goreng

tji Jordan ti pajoeneun Pangeran, datang ka andjeunna parantos njingkahkeun moesoehna tipajoeneunana,' djeung eta tanah geus taloek ka pajoeneun Pangeran sanggeus kitoe maraneh pimoelangeun, sarta hanteu djadi salah ti Pangeran sarta ti Israil; djeung ijeu tanah pidjadieun milik maraneh di pajoeneun Pangeran. 'Sabalikna, oepama maraneh teu milampah kitoe, masing njaho, maraneh teh dosa ka Pangeran, sarta tangtoe ngarasa kana dosa maraneh, anoe pimanggihaneun ka maraneh. 'Prak maraneh njijeun nagara pikeun anak-anak maraneh, kitoe deui karapjak adjang domba-domba maraneh sarta noe tadi ka loewar ti biwir maraneh, koedoe lalampahkeun.

tas

a
25

Jos. 4: 12.

Pioendjoek oerang Gad djeung oerang Roebin ka Moesa, kijeu pioendjoekna Abdi gamparan sadaja soemgdja nga-

204

MOESA
40

33.

26

27

lampahkeun sakoemaha timbalan gamparan. 'Poen anak, poen bodjo, ingoningon abdi sar6ng sadajana sasatoan abdi pitetepeun di dijeu, di nagara-nagara Gilad; 'doei^i diri abdi sadaja mah, soegri anoe sadija ngaroeroeg, soemedja meuntas ti pajoeneuu Pangeran, bade pgrang, sakoemaha lahiran gamparan teja.

bari njingkirkeun oerang Emor anoe aja di dinja. 'Geus kitoe koe Moesa eta tanah Gilad dipaparinkeun ka Makir poetra Menase teja; toeloej ngenggon di

41

42

Menase keneh, bral leumpang, toeloej meunangkeun pidesaanana, sarta diseboetkeun HawotJair. 'Ari ISTobah bral leumpang, toeloej
dinja. 'Ari J air, poetra

meunangkeun nagara Kgnat djeung

pi-

28

29

Moesa ngadawoeh hal p6rkara maranelianana ka panghoeloe Elasar, djeung ka Josoea poetra Noen, sarta ka para loeloegoe ahli karoehoen kaomkaom oerang Israil; 'kijeu dawoehan Moesa ka eta: Oepama oerang Gad
Tidinja

lemboeranana, sarta diseboetkeun Nobah, noeroetkeun ngaran pribadi.


a 5Moesa3: 12; Jos. 13
:

8; 22

4.

Moesa 50;

23.

PASAL

33.

djeung oerang Roebin, sakoer anoe sadija

kana perang, mareuntas


:

tji

Jordan
2

reudjeuug maraneh ti pajoeneun Pangeran dimana tanah teh geus taloek ka maraneh, seg tanah Gilad bikeun 30 ka darinja geusan milikna. 'Sabalikna, oepama ten mareuntas reudjeung maraneh bari sadija mah, sina baroga milik di tengah maraneh, di tanah Ka31 naan. 'Ngawangsoel oerang Gad djeung oerang Roebin, kijeu wangsoelanana Sakoemaha noe koe Pangeran diandikakeun ka abdi gamparan, nja kitoe 32 abdi sadaja bade milampahkeun. 'Abdi sadaja sSdja joisan mareuntas, bari sadija, ti pajoeneun Pangeran, ka tanah Kanaan, sareng abdi teh pada hajang gadoeh milik ijeu ti peuntaseun tji Jordan. 33 Seug Moesa ka oerang Gad, ka oerang Roebin djeung ka satengah kaom Menase poetra Joesoep teja, " maparinkeun karadjaan Sihon, radja oerang Emor, djeung karadjaan Og, radja Basan teja, tanahna katoet nagarana noe di sawewgngkeranana, nagara tanah eta sakoe34 rihng. 'Prak oerang Gad ngadegkeun 35 Dibon, Atarot djeung Aroer; 'kitoe deui 36 Atrot-Sopan,Jaser djeung Jogbeha; 'sarta Bet-Nimra djeung Bet-Haran, nagara noe rareugreug; djeung ngadegkeun deui 37 karapjak domba. 'Ari oerang Roebin ngadegkeun Hesbon, Elale djeung Kir38 jataim ']Sr6bo, djeung Baal-Meon, (pada diganti ngaran) kitoe deui Sibma. Ari nagara-nagara, beunangna ngaradgg39 keun, pada dibere deui ngaran. 'Ari oerang ' Makir, anoe poetra M6nase, pada leumpang ka Gilad, seg dibeunangkeun.
;

Tjeu pangleumpangan oerang Israil, noe boedal ti tanah M6sir, sabalad-baladna, didjgdjgran koe Moesa djeung Haroen. 'Koe Moesa ditjatStan boedal-boedalna, noeroetkeun pangleumpanganana koe timbalan Pangeran sarta nja ijeu pangleumpanganana noeroetkeun boedal-boe;

dalna.
3

Broel ngabroel " ti Raamses, dina boelan noe mimiti, dina tanggal lima w6las, boelan noe mimiti; sabada paska, isoekna^ oerang Israil boedal * koe panangan loehoer, kasaksian koe sakabeh oerang Mesir. 'Ari oerang M6sir teh keur

pada ngoeboer anoe koe Pangeran dipaehkeun di maranehanana, sakabeh tjikal teja; " malah ka aallahanana ge Pangeran ngrapkeun hoekoeman.
o 2 Moesa 12:37.6 2 Moesa 14
5
;

8.

c 2

Moesa 12:12.
ti

Broel oerang Israil ngabroel


ses, toeloej

Raam-

masanggrahan

"

di

Soekot.

10

il

12

'Broel ngabroel ti Soekot, toeloej masanggi-ahan * di Etam, noe di toengtoeng tegal lega. 'Broel ngabroel ti Etam, " baralik ka Pi-Hahirot, anoe di hareupeun Baal-Sepon, toeloej masanggi'ahan di hareupeun Migdol. 'Broel ngabroel ti Pi-Hahirot, seg mareuntas, nSroes laoet, bras ka tegal ISga; tidinja ladjoe di tegal 16ga Etam, lalakon tiloe poe; toeloej masanggrahan di Mara. 'Broel ngabroel ti Mara, toeloej daratang f ka Elim ari di Elim aja doewa wglas soemoer tjai djeung toedjoeh poeloeh tangkal korma; toeloej masanggi-ahan di dinja. 'Broel ngabroel ti Ehm, toeloej masanggrahan di sisi laoet Ager. 'Broel ngabroel ti laoet Ager, toeloej masanggrahan '' di tegal 16ga Sin. 'Broel ngabroel ti tSgal 16ga Sin, toeloej masang'^
<"

4
'

MOESA
39

33.

205

13

14

15

grahan di Dopka. Broel ngabroel ti Dopka, toeloej masanggraban di Aloes. 'Broel ngabroel ti Aloes, toeloej masangdi Rapidim ari di dinja bangraban ten aja tjai piinoemeuu djalma-djalma. 'Broel ngabroel ti Rapidim, toeloej masanggraban di tggal Igga Sinai.
'' ;

40

dina tanggal bidji. 'Ari oemoer Haroen, keur mangsa poepoes dina goenoeng Hor teja, saratoes tiloe bkoer taoen. 'Tidinja radja Arad, oerang Kanaan, anoe tja'

lik

di

nang
d
g
41

kidoel, di tanab Kanaan, meubedja, oerang Israil keur ngadao p. lO ll ll 34. J p. ll Moesa 10:6. e 5 Moesa 10:7.
:
; : :

tangan.
5
p.

35. c p. is
/'5

l.

a 2 Mossa 12:37.6 2 Moesa 13

20. c 2

Moesa 14:2.

Moesa

2: 8.

2 2

Moesa 14

22. e 2
:

Moesa 15:
2

23.
:

^2 Moesa 15:27.
1.

iO:l. h

p.

20

22.

i p.

21

1.

g
iG

Moesa 16

1.

Moesa 17

Broel ngabroel

Broel ngabroel

ti

tSgal 16ga Sinai, toe"

42 loej

masanggraban
ti

17 is

Kibrot-Taawa. loej masanggraban 'Broel ngabroel ti Kibrot-Taawa, toedi


loej

ngabroel
43

masanggraban
''

di

Haserot. 'Broel
44

19

20
21

ngabroel ti Haserot, toeloej masangdi Ritma. 'Broel ngabroel ti graban Ritma, toeloej masanggraban di RimonPares. 'Broel ngabroel ti Rimon- Pares,
toeloej
di Libna. 'Broel Libna, toeloej masanggraban Broel ngabroel ti Risa, toeloej masanggraban di Kehelata. 'Broel ngabroel ti Kebelata, toeloej masanggraban di goenoeng Seper. 'Broel ngabroel ti

45 46

masanggraban
ti
'

ngabroel
22 23

47

di Risa.

48

24

25

goenoeng Seper, toeloej masanggraban di Harada. 'Broel ngabroel ti Harada, toeloej masanggraban di Makbelot.
Broel ngabroel ti Makbelot, toeloej masanggraban di Tabat. 'Broel ngabroel
'

49

26
27

graban di Poenon, toeloej masanggraban " di Obot. 'Broel ngabroel ti Obot, toeloej masanggraban * di Ije-Abarim, bilangan Moab. Broel ngabroel ti Ijim, toeloej masanggraban di Dibon-Gad. 'Broel ngabroel ti Dibon-Gad, toeloej masanggraban di Almon-Diblataim. 'Broel ngabroel ti Almon-Diblataim, toeloej masanggraban ' di pigoenoengan Abarim, di bareupeun Nebo. 'Broel ngabroel ti pigoenoengan di taAbarim, toeloej masanggraban nab lapang Moab, sisi tji Jordan, p6lebab nagara Jeriho. 'Ari masanggrabanana di sisi tji Jordan teb, ti s6mSt Bet-J6simot tepi ka Abel-Sitim, di tanab lapang Moab. a p. 21 10. b p. 21 11.
'

ti goenoeng Hor, toedi Salmona. Broel Salmona, toeloej masangPoenon. 'Broel ngabroel ti
'

''

''

28 29

30
31

32

Tabat, toeloej masanggraban di Terab. 'Broel ngabroel ti Terab, toeloej masanggraban di Mitka. Broel ngabroel ti Mitka, toeloej masanggraban di Hasmona. Broel ngabroel ti Hasmona, toeloej masanggraban di Moserot. 'Broel ngabroel ti Moserot, toeloej masanggraban di B6ne-Jaakan. 'Broel ngabroel
ti
' '

c 5

Moesa 32

49.

p.

22:1.

e p.

25

Jos. 2

1.

50

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, di tanab lapang Moab, sisi tji
Jordan, pelebab Jeribo teja, kijeu pangandikana: 'Maneb koedoe mitjatoer ka oerang Israil, kijeu nja omong maneb ka darinja: Lamoen maraneb geus mareuntas tji Jordan, asoep ka tanab Kanaan, "koedoe njalingkirkeun " sakabeb priboemi tanab eta ti bareupeun maraneb, djeung koedoe ngaggmpoer sakoer batoena beunang ngaroepakeun kitoe deui sakabeb artjana sipat tjitak koe maraneb koedoe digSmpoer, djeung sakabeb pamoedjaanana koe maraneb koedoe dieuweubkeun. 'Toeloej tanab teb koe maraneb koedoe dimilik sarta dignggonan karana eta tanab koe kami dipaparinkeun nja ka maraneb, soepaja dimilik. Demi dimilikna eta tanab koe maraneb, koedoe diloterekeun ka bangsa-bangsa maraneb; * ka noe loba ggdean milikna, ka noe saeutik leutikan milikna; mana bae noe koe lotSre ditoedjoel pibogaeun saoerang-saoerang,
;
'

51

''

33

34
35

36

37

38

B6ne-Jaakan, toeloej masanggraban ^ di Hor-Hagidgad. 'Broel ngabroel ti Hor-Hagidgad, toeloej masanggraban di Jotbata. 'Broel ngabroel ti Jotbata, toeloej masanggraban di Abrona. 'Broel ngabroel ti Abrona, toeloej masanggraban f di Esion-Geber. 'Broel ngabroel ti Esion-Cleber, toeloej masanggraban'' di tggal 16ga Sin, nja eta Kades. 'Broel ngabroel ti Kades, toeloej masanggraban di goenoeng Hor, di toengtoeng tanab Edom. 'Geus kitoe pangboeloe Haroen naek ka goenoeng Hor, noeroetkeun timbalan Pangeran, seug poepoes di dinja, mangsa taoen noe kaopatpoeloeh sanggeus oerang Israil boedal ti tanab M6sir, dina boelan noe kalima,
ti
''

52

53

54

206
;

MOESA

34,

55

nja eta pibogaeunana dimilikna teh koe maraneh sing noeroetkeun kaom karoehoen maraneh. 'Sabalikna, oepa-

12

56

priboemi teja koe maraneh hanteu disingkirkeun ti hareupeun maraneh, geus kitoe, anoe dikarikeun ti maranehanana, " tangtoe minangka tjoetjoek dina panon maraneh sarta minangka panjotjog dina gigir maraneh; tangtoe pada njoesoeker ka maraneh dina tanah, anoe koe maraneh diSnggonan. 'Ana kitoe mah, sakoemaha pikersaeun kami midamgl ka darinja teja, nja kitoe kami tangtoe midamgl ka

ma

notog ka sisi laoet Kineret, ti wetanna; 'seg moedoen deui watesna ka tji Jordan; ari kebatna ka laoet Oejah. Nja eta tanah anoe piadjangeun maraneh, sawates-watesna, sakoeriling-boengking.
a 2 Moesa 23
:

31

Jos. 15. & 1

Moesa 15

18.

13

Ngadawoeh Moesa ka oerang Israil, kijeu dawoehna Nja eta tanah, noe koe maraneh koedoe dimilik, make lot6re;
:

14

maraneh.
23:33;
5

o 5 Moesa 7:2, 3. 6 p. 26:54. c 2 Moesa Moesa 7:16; Jos. 23:13; Hak. 2:3.

ari timbalan Pangeran, koedoe dipaparinkeun ka noe salapan kaom sarta ka noe satengah kaom. Karana kaom anak-poetoe Roebin, saahli-karoehoenna, djeung kaom anak-poetoe Gad, saahlikaroehoenna, " geus narampa kitoe keneh noe satSngah kaom Menase, geus
'

PASAL

15

34.

nampa

Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Manehkoedoe marentah ka oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja Lamoen maraneh geus asoep ka tanah Kanaan, nja ijeu tanah, noe pininggangeun ka maraneh, djadi mihk, tanah Kanaan " saari sabeulah ti kidoel, wat6s-wat8sna anoe pikeun maraneh, ti sem6t tggal
:
'

milikna. Nja eta doewa kaom sarta satengah kaom geus pada nampa milikna peuntaseun tji Jordan, pelgbah Jgriho, sabeubah ti wetan, tebeh pang'

16ga Sin,
4

di

p616bah Edom; djadi

pi-

10

11

wateseun maraneh ti kidoel, ti toengtoeng laoet Oejah, tgbeh wetan. 'Seg wat6s maraneh sina mengkol ka kidoeleun Tandjakan Akrabim, tSroes ka Sin; ari kgbatna sing kidoeleun Kades-Barnea, bras ka Hasar-Adar, sarta t6roes ka Asmon. 'Ti Asmon watSsna sina mengkol ka * waloengan M6sir, sarta ari kebatna ka laoet. - 'Moenggoeh piwatgseunana ti koelon, nja laoet g6de anoe djadi watSs maraneh; nja eta piwatgseun maraneh ti koelon. - 'Sarta ijeu noe djadi piwatgseun maraneh ti kaler: ti sSmSt laoet ggde koe maraneh koedoe ditjirian tgpi ka goenoeng Hor; 'ti goenoeng Hor koe maraneh koedoe ditjirian tgpi ka pSlSbah asoep ka Hamat; seg wat6s teh sina kSbat ka S6dad; 'bras deui watSs teh ka Sipron, sarta ari kgbatna ka Hasar-Enan. Nja eta piwatgseun maraneh ti kaler. - 'Sarta maraneh koedoe njirian baris piwatSseun maraneh ti wetan, ti sSmgt HasarEnan ka SSpam 'ti S6pam watgsna sina moedoen ka Ribla, noe ti wetaneun Ain; seg moedoen deui wat6sna, sarta
;

bidjilan panon-poe. a p. 32 33. Aja deui pangandika Pangeran ka Moesa, kijeu pangandikana: 'Ijeu ngaran djalma, noe koedoe ngamilikkeun eta tanah ka maraneh: " panghoeloe 18 Elasar djeung Josoea anak Noen. 'Sarta ti oenggal-oenggal kaom maraneh koedoe njokot sageg6den-sag6ggden, baris 19 ngabantoe ngamilikkeun tanah. 'Nja ijeu ngaran eta djalma-djalma ti kaom 20 Joeda, Kaleb anak Jepoene ti kaom anak-intjoe Simon, Sgmoeel anak Ami21 hoed ti kaom Binyamin, Elidad anak 22Kislon; 'ti kaom anak-intjoe Dan, g623 ggden Boeki anak Jogli; 'ti anak-intjoe Joesoep: ti kaom anak-intjoe Mgari 24 nase, gSgSden Haniel anak Epod ti kaom anak-intjoe Epraim, gSggden 25 KSmoeel anak Siptan; 'ti kaom anakintjoe Sgboeloen, gggeden Elisapan anak
:

16
17

'

'

'

26Parnak; 'ti kaom anak-intjoe Isas27 kar, geggden Paltiel anak Asan; 'ti kaom anak-intjoe Aser, ggggden Ahisarta ti kaom anak28 hoed anak Sglomi intjoe Naptali, ggggden Pgdahel anak 'Nja eta noe koe Pangeran 29 Amihoed. ditimbalkeun koedoe ngabagi milik ka oerang Israil di tanah Kanaan.
'

a Jos. 14:1; 21

1.

PASAL
sa
di

35.

Aja deui pangandika Pangeran ka Moe" tggal lapang Moab, sisi tji
Jordan, pglgbah Jgriho teja, kijeu pa-

4
2
:

MOESA
13

35.
pi

207

ngandikana 'Maneh koedoe marentah ka oerang Israil, * sina pada mere nagara ka ahli Lewi, ti milik saboga-bogana, malah koedoe baris pi6nggoneuuana pada mere " sampalan ka ahli Lewi,
;

sakoeriling-sakoeri3 lingna. 'Ari nagara teja keur pignggoneunana; sarta sampalauana keur tjotjooanana, djeung keur radja-kajana, i sarta keur sakabeh sasatoanana. 'Ari sampalan nagara, noe koe maraneh koedoe dibere ka ahli Lewi teja, ti s6mgt koeta nagara ka-loewarkeun sing sare5 boe asta sakoeriling. 'Djeung maraneh
baris

eta nagara,

14

15

ka djonghok ka hareupeun padjemoehan, baris dihoekoeman. "Ari eta nagara, noe koe maraneh koedoe dibakoekeun teja, pidjadieun nagara panjalindoengan keur maraneh, rejana gSn623. 'Tiloe nagara * koe maraneh koedoe dibakoekeun ti peuntaseun tji Jordan, sarta tiloe nagara koe maraneh koedoe dibakoekeun di tanah Kanaan; nja pidjadieun nagara panjalindoengan. "Nja eta ggnSp nagara teja keur oerang
keur semah, sarta keur djalma noe madjik di tengah maraneh; pidjaIsrail,

dieun

panjalindoengan,

soepaja

saha-

koedoe ngoekoer

ti

loewareun nagara,

sabeulah ti wetan sabeulah ti kidoel sabeulah ti koelon djeung sabeulah ti


;

doewa reboe asta, doewa reboe asta, doewa reboe asta, kaler doewa reboe

saha noe maehan djalma teu dihadja, seg kaboer ka dinja. a jos. 20.
6 5

Moesa 4:41; 19:7.

16

asta; djadi nagarana sing tjlok di tSngah nja kitoe pisampalaneun nagaranagarana. 'Ari nagara, noe koe maraneh koedoe dibere ka ahli Lewi teja, nja eta g6ne]3 nagara panjalindoengan, noe koe maraneh koedoe dibakoekeun pigeusaneun kaboer ka dinja djalma noe maehan; djaba ti eta koe maraneh koedoe
'^

17

18

dibere deui opat poeloeh


7

doewa nagara.
''

Tatapi oepama diteunggeul koe parabot beusi, toeloej paeh, estoe djalma maehan eta teh " ari noe maehan pasti koedoe dipaehan deui. 'Sarta oepama dipSpgg koe batoe dina leungeun, anoe kira-kira matak paeh, toeloej paeh, estoe djalma maehan eta teh; ari noe maehan pasti koedoe dipaehan deui. 'Atawa lamoen diteunggeul koe parabot kai dina leungeun, anoe kira-kira matak paeh, toeloej paeh, estoe djalma
;

'Djoemlah nagara, noe koe maraneh koedoe dibere ka ahli Lewi teh, opat poeloeh dalapan nagara nja eta djeung sampalanana. 'Moenggoeh eta nagara, noe koe maraneh koedoe dibere ti bobogaan oerang Israil teja, f ti noe ioba koedoe njokotloba, ti noe saeutik njokot saeutik hidji-hidji kaom, pimereeunana ti nagarana ka ahli Lewi teja, sing sakadar milikna noe dimilik. p. 33 50.
; ;
:

19

koedoe dipaehan

eta teh; ari noe maehan pasti deui. 'Anoe pimalgseun gStih, nja eta noe koedoe mae-

maehan

han ka noe maehan


20

kitoe;

samangsa

kapanggih, koedoe dipaehan. 'Kitoe keneh * oepama ditondjok bawaning geuleuh, atawa dibaledog bawaning ngarah,

21

b Jos. 21 19
9
:

2.

c 3

Moesa 25
:

-.Si.

d
p.

Moesa 4:41.
:

2; Jos. 20. e Jos. 21

41.

26

54.

10

il

Ngandika deui Pangeran ka Moesa, pangandikana 'Maneh koedoe mika oerang Israil, kijeu nja omong maneh ka darinja: Lamoen maraneh geus meuntas tji Jordan, asoep ka tanah Kanaan, 'toeloej " koedoe ngaradggkeun nagara keur maraneh, baris djadi nagara panjalindoengan keur maraneh, soepaja noe maehan, anoe maehan djalma teu dihadja, seg kaboer ka
kijeu
:

atawa lamoen ditoeloej paeh peupeuh koe leungeun djalan ngamoesoeh, toeloej paeh: pasti noe meupeuh teh koedoe dipaehan deui estoe djalma maehan eta teh; anoe pimaleseun g6tih koedoe maehan ka noe maehan kitoe, samangsa kapanggih. 2 Moesa 21 12.
'

tjatoer

6 5

Moesa 19

11.

22

23

12

dinja. 'Ari eta

nagara sing djaradi pa24

njalindoengan keur maraneh, baris njingkiran noe pimal6seun pati, sangkan noe maehan oelah wara dipaehan deui, n6-

Sabalikna, " oepama nondjokna bawaning goegoep, lain djalan ngamoesoeh; atawa maledogna ka dinja koe parabot naon-naon, lain bawaning ngarah; 'atawa ninggangkeun ka dinja sipat batoe, anoe kira-kira matak paeh, bawaning teu katendjo, toeloej paeh, padahal lain ngamoesoeh ka dinja sarta lain mambrih tjilakana: 'toeloej ^ pa-

djSmoehan koedoe ngahoekoeman p6rkara djalma noe maehan sarta noe pi-

208

4
getih,

MOESA

36.

malSseun
25 ijeu;

noeroetkeun hoekoeiii

26

27

28

'ari eta uoe maehan teja koe padjgmoehan koedoe dileupaskeun ti leungeun noe pimaleseun getih, sarta koe padjgmoehan koedoe dipoelangkeun ka nagara panjalindoenganana, anoe tadi koe manehanana diboeroe " seug koedoe tjitjing di dinja tepi ka maot panganoe diminjakan minjak hoeloe gede, soetji. 'Tatapi oepama noe maehan teja ka loewar, njorang wates nagara panjalindoenganana, anoe koe manehanana diboeroe teja, 'seg kapanggih koe noe pimalgseun ggtih di loewar wates nagara panjalindoenganana, bari toeloej noe maehan teja dipaehan koe noe pimalesemi getih: eta teh moal djadi hoetang getih; 'karana koedoe tjitjing di nagara panjalindoenganana, tepi ka maot panghoeloe gede; demi sanggeusmaot panghoeloe gede mah, seg noe maehan teja meunang balik ka tanah bogana.
;

PASAL

36.

rridinja ngadareuheusan para loeloegoe J-ahli karoehoen bangsa anak-poetoe


Grilad,

anoe poetra
;

"

Makir, anoe poe-

tra Menase, kaasoep bangsa anak-poetoe Joesoep sarta aroendjoekan ka pa-

'^

Moesa
-.e.

19

4.

Moesa 19
:

12,

17,

18.

c Jos. 20

Moesa 21

10.

29

30

31

Ari noe tadi teh pikoekoeh hoekoem ka maraneh, toeroen-toemoeroen, di sakabeh enggon maraneh tjitjing. 'Sahasaha noe maehan djalma, nja eta noe maehan teja dipaehanana deui " koedoe noeroetkeun omongan saksi; ngan saksi hidji ten tjoekoep noeding ka djalma, anoe matak pipaeheun. 'Sarta maraneh oelah narima paneboes, baris neboes pati djalma noe maehan, anoe

joeneun Moesa, djeung ka pajoeneun para gegeden, loeloegoe ahli karoehoen di oerang Israil, 'kijeu pioendjoekna Djoeragan * ditimbalan koe Pangeran ngamilikkeun eta tanah ka oerang Israil nganggo lotere; " sareng djoeragan koe Pangeran ditimbalan maparin milik Selaphad, doeloer simkoering tesja, ka anak-anakna awewe. 'Geus kitoe, saoepami eta teh lakian ka salahsahidji anak-poetoe kaom oerang Israil noe sanes, tinangtos milikna dikirangkeun ti milik karoehoen simkoering, ditambahkeun ka milik kaom, anoe koe eta diasoepan ana kitoe mah Slot milik 4 simkoering dikirangan. 'Sareng dimana geus dongkap ka taoen kasoekaan oerang Israil, tinangtos milik awewe teja ditambahkeun ka milik kaom, anoe diasoepan koe eta; ana kitoe mah milik eta dikirangkeun tina milik kaom karoehoen simkoering. a p. 32 39.
2
;

''

6 p. 26
5

55. c p. 27

1.

Moesa 25

10.

Toeloej
Israil

Moesa ngadawoeh ka oerang

koe timbalan Pangeran, kijeu da-

woehna: Omongan kaom anak-poetoe


6

32

mandjing dihoekoem paeh karana pasti koedoe dipaehan. 'Djeung maraneh oelah narima paneboes, baris neboes anoe kaboer ka nagara panjalindoenganana,
;

33

soepaja balik, tjitjing deui dina tanah, ari tatjan maot panghoeloe g6de mah. "Djadi maraneh teh oelah nganadjiskeun kana tanah, anoe diajaan koe maraneh; karana getih, eta matak nganadjiskeun kana tanah; sarta tanah teu beunang dipangnjijeunkeun karapihan perkara getih, noe dikoetjoerkeun ka dinja, ngan woengkoel koe lantaran getih djalma

34

noe ngoetjoerkeun eta. 'Mana maraneh oelah nganadjiskeun tanah, noe dienggonan koe maraneh, anoe koe kami dilinggihan di t6ngahna; * karana ijeu kami Pangeran linggih di tengah oerang Israil. o 5 Moesa 17:6. 6 2 Moesa 29:45;
1

Radja G

13.

10

Joesoep teja bgner. 'Ijeu pSrkara, noe koe Pangeran ditimbalkeun hal anak S61aphad teja, kijeu timbalanana: Sina lakian ka saha bae noe rarasaanana pihadeeun; ngan lakianana koedoe ka bangsa kaom bapana; 'soepaja milik oerang Israil oelah i^indah, ti kaom ka kaom deui satSgesna oerang Israil koedoe pada ngarakStan ka milik kaom karoehoenna sewang-sewang. 'Ari tijaptijap anak awewe, noe kawaris milik dina salah-sahidji kaom oerang Israil, lakianana koedoe ka salah-sahidji djalma bangsa kaom bapana, soepaja oerang Israil tetep ngabogaan milik karoehoenna sewang-sewang, 'sarta oelah aja milik noe pindah ti kaom ka kaom deui; satSgesna kaom-kaom oerang Israil koedoe pada ngarakgtan ka milikna sorangan-sorangan. Sakoemaha timbalan Pangeran ka
;

MOESA
Moesa
11

1.

209

teja,

nja kitoe anak SSlaphad

teh ngalalampahkeunana. 'Ari Mahla, Tirsa, Hogla, Milka djeung Noa, anak
Sglapliad aweweteja, masing-masingpada lakian ka anak oewana; 'djadi lakianana ka noe bangsa anak-poetoe M6nase poetra Joesoep keneh, anoe ma-

12

tak milikna tetgp ka kaom bangsa bapana. Tab, kitoe timbalan djeung hoekoem, noe koe Pangeran ditimbalkeun ka oerang Israil, koe lantaran Moesa, " di tanab lapang Moab, sisi tji Jordan, p6a p. 33 50. 16bab nagara Jfiribo teja,
:

KITAB KALIMA TI MOESA,


NOE KASEBAT

TOEET PAMINDO.
PASAL
8

1.

Ijeu teb piwoeroek, anoe koe Moesa

diwoeroekkeun ka sabangsa Israil, di peuntaseun tji Jordan, di t6gal 16ga, nja di tSgal lapang, pabSnSran Soep, di antara Paran djeung Toi^el, Laban, Ha'lalampaban sa2 serot sarta Di-Sabab welas poe ti Horeb, djalan goenoeng 3 Seir, tgpi ka Kades-Barnea. Geus kitoe, dina taoen noe kaopat-poeloeh, dina boelan noe kasawelas, dina tanggal bidji, Moesa ngawoeroek ka oerang Israil, teroes sadajana noe koe Pangeran geus ditimbalkeun ka andjeunna, datangkeu4 neun ka oerang Israil; 'sanggeus Moesa ngelehkeun Sibon, * radja oerang Emor, anoe tjalik di Hesbon, kitoe deui Og, radja Basan, anoe tjalik di Astarot, di 5 Edrei. 'Di peuntaseun tji Jordan, di tanab Moab, Moesa ngamimitian netelakeun eta toret; kijeu piwoeroekna
;
'

nja eta tji Prat. 'Masingnganjabokeun, eta tanab koe kami geus diselebkeun ka bareupeun maraneb; geura arasoep, koedoe meunangkeun eta tanab, * noe koe Pangeran didjangdjikeun kalawan

soempab ka karoehoen maraneb, ka


Ibrabim, ka Isbak, djeung ka Jakoeb, rek dipaparinkeun ka eta djeung ka
j

toeroenanana
12:7; 2 Moesa
9

ti

pandeurieunana
12.

teja. 1 Moesa

10

Dina mangsa eta kami mitjatoer ka maraneb, kijeu tjatoer kami: " Teu kadoega kami teb sorangan ngais maraneb. 'Eta maraneb koe Pangeran, Allab maraneb, geus didjgngkarkeun, wani ajeuna maraneb geuning geus loba nakgr, * tjara bentang di langit. 'Pangeran, Allab karoeboen maraneb, moegi-moegi ngawoewoeban deui ka maraneb, sareboe patik61aueun ajeuna, sarta

11

a i Moesa 22
6

1.

6 4

Moesa 21

24, 33.

moegi-moegi ngaberkaban ka maraneb, sakoemaha pangandikana ka maraneb


12

Pangeran, Allab oerang, ngandika ka oerang di Horeb, kijeu pangandikana

teja!

Meudjeub maraneb
7

tjitjing teb " di ijeu goenoeng. "Djoeng arindit, koedoe laleumpang, ngadjoegdjoeg ka pigoenoengan oerang Emor, djeung ka sakabeb tatauggana, noe di tanab lapang, di pigoenoengan djeung di tanab bandap, kitoe deui noe di kidoel sarta di basisir laoet; tanab oerang Kanaan sarta djeung goenoeng Libanon, t6pi ka tjai gSde,

13

14

15

'Koemaha kami nja pinanggoengeun kasoesahan maraneb, kabeurat maraneb djeung papadoean maraneb ngan sorangan? 'Maraneb geura njerenkeun djalma palintfir, nja binangkit, nja bisa, ti sagala kaom maraneb koe kami dek didjijeun loeloegoe maraneb. 'Seg maraneb ngadjawab ka kami, kijeu djawab maraneb: Sae pisan eta pSrkara, noe koe andjeun disaoerkeun; mangga, sMja ngalampabkeun. 'Toeloejkaminjo;

210

MOESA
23

1.

1
kot loeloegoe kaom-kaom maraneh, djalma palintgr nja barisa, " pek koe kami didjijeun loeloegoe, njangking inaraneh kapala njekSl sareboe, kapala njSkgl saratoes, kapala njgkel lima poeloeh djeung kapala njSkel sapoeloeh; kitoe deui
le
'

24

''

pangoeroes, noei'oetkeun kaom maraneh. Sarta kami dina mangsa eta marentah ka sagala hakim maraneh, kijeu

25

17

pareutah kami Koedoe pada ngadengekeun perkara doeloer maraneh, " djeung koedoe pada ngahoekoeman, masing adil, pgrkara djalma djeung doeloerna atawa djeung semahna. 'Maraneh dina ngahoe:

kami, eta pgrkara hade; seg kami ti lebah maraneh njokot doewa w61as djalma, ti oenggal kaom saoerang. 'Nja eta toeloej aroenggah, ngadjoegdjoeg ka eta pigoenoengan. Heug daratang ka lebak Eskol, sarta dilongokan sakali. 'Tidinja njarokot boeboewahan eta tanah, dibawa toeroen ka oerang, sarta toeloej pada lapor ka oerang; aromongna: Ari eta tanah, noe koe Pangeran, Allah oerang, dikgrsakeun dipaparinkeun ka oerang, nja aloes
'Ari rarasaan

pisan.
26

a 4 Moesa 13 "

2.

Halta

koeman

poma

oelah pilih-kasih; boh


27

gah, anggoer seg

maraneh hanteu daek oengmaroengpang ka tim-

noe leutik, boh noe gede, koe maraneh koedoe didengekeun; papatjoewan oelah sijeun koe pasemon djalma; karana hoekoem teja Allah noe kagoengan d6mi perkara noe bangga, noe ten katjonggah koe maraneh, koedoe datangkeun ka kami, mangke didengekeun koe
;

balan Pangeran, Allah maraneh. 'Sarta maraneh tinggelendgng ^ dina himah-

himah maraneh; pada ngaromong kijeu: Noe matak Pangei'an ngaloewarkeun oerang ti tanah M6sir teh, bawaning geuleuheun ka oerang, kSrsana njelehkeun oerang ka leungeun oerang Emor,
28

18

kami. 'Sarta kami dina mangsa eta ma-

rentahkeun ka maraneh sakabeh perkara, noe koe maraneh koedoe dilampahkeun. a i Moesa 11 14. 6 1 Moesa 15 5.
:

c i

Moesa 11

16.

dp.

16

18. e 3

Moesa 19

15.

/p. 16:19;
19

Sil.

24:23.

20

21

22

Broel oerang arindit ti Horeb, seug njorang sategal kabeh, " noe 16ga nja matak sijeun, noe katendjo koe maraneh, djalan ka pigoenoengan oerang Emor, sakoemaha timbalan Pangeran, Allah oerang, ka oerang teja; toeloej oerang teh datang, * nepi ka KadesBarnea. Geus kitoe kami mitjatoer ka maraneh kijeu Maraneh ajeuna geus nargpi ka pigoenoengan oerang Emor, anoe koe Pangeran, Allah oerang, dikgrsakeun dipaparinkeun ka oerang. 'Masing nganjahokeun, Pangeran, Allah maneh, geus njelehkeun eta tanah ka hareupeun maneh; geura oenggah, beunangkeun, sakoemaha noe koe Pangeran, Allah karoehoen maneh, diandikakeun ka maneh teja; poma oelah sijeun, sarta oelah geder p. S is. 6 4 Moesa 20 1, 14. Tidinja maraneh sakabeh ngadareuheusan ka kami, sarta ngaromong kijeu " Saena miwarang djalma ti heula, sina manglinglingkeun eta tanah sarta toeloej lapor, hal pidj alaneun koering aroenggah ka dinja, djeung hal nagara-nagara, noe bakal didatangan koe koering.
'

29

30

31

32

33

malar oerang teh ditoempoer. Ka mana oerang nja pileumpangeuu Doeloer oerang ngaririsi ka hate oerang, pokna: Eta djalma-djalma nja ggde nja djangkoeng, ngoengkoelan ka oerang; nagaranagarana nja gede nja reugreug, tSpi ka langit; malah-malah kaoela di dinja narendjo anak Enak teja. Seug kami mitjatoer ka maraneh Poma oelah raParisi sarta oelah sarijeun koe eta ngeran, Allah maraneh, anoe angkat nja eta noe bakal ti heulaeun maraneh, mangmgrangkeun maraneh, tSroes saniskara noe koe andjeunna didamgl ka maraneh di Mesir, di hareupeun panon maraneh, kitoe deui di tegal 16ga mapan katangen koe maneh, eta diri maneh " dipangkoe koe Pangeran, Allah maneh, sakoemaha djalma mangkoe anakna, sapandjang djalan noe koe maraneh dilakonan^ tepi ka maraneh daratang ka gnggon ijeu. 'Nadjan mitjatoer kitoe ge, maraneh keukeuh bae teu pgrtjaja ka Pangeran, Allah maraneh, 'anoe angkat ti heulaeun maraneh di djalan, f manglinglingkeun pipgrnaheun maraneh masanggrahan, ti peuting di djgro seuneu, baris noedoehkeun djalan anoe koe maraneh koedoe dilakonan, sarta ti beurang di djgro mega.
'

'

'

''

''

'

i
2

Moesa

14.

b Djab.

106

25.
4.
/

c Jos. 2

10

14.

Moesa 14:

14. e 2

Moesa 19

Moesa 13:21.

5
34

MOESA

2.

211
"

35

Barang Pangeran ngadangoe eta sora pok-pokan maraneh, ladjgug bSndoe, sarta soempah, kijeu timbalanana: 'Eta djalma-djalma, bangsa noe goreug teh, " saoerang ge hamo neudjo kana tanah noe aloes, noe koe kami didjangdjikeun ka karoehoen maraneh kalawan
soempah, rek dipapai'inkeun teja; 'djaba ti Kaleb anak Jepoene; nja eta noe pinendjoeun malah kami ka eta djeung ka anak-intjoena mengke maparin tanah, anoe tadi ditintjak koe eta, sapedah mantek nja anoet ka Pangeran. 'Tjatjakan ka dhi kami ge Pangeran ngabgndon tina sabab maraneh; timbalanana: * Maneh oge moal asoep ka dinja. 'Josoea anak Noeu, anoe tStep di hareupeun maneh, nja eta noe piasoepeun ka dinja; < koewatan koe maneh; karana nja eta noe bakal ngamihkkeun inja ka Israil. 'Ari baroedak maraneh, noe koe maraneh diomongkeun djadi rajahan teja mah, kitoe deui anak-anak maraneh, noe ajeuna tatjan njahoeun hade-goreng, nja eta noe piarasoepeun ka dinja tanah teh koe kami bakal dipaparinkeun ka eta, tangtoe nja eta noe bakal meunangkeun inja. 'Dgmi maraneh mah geura pada malik,
;

45

sakoemaha lampah njiroean; eta maraneh disoentroeng-soentroengkeun di Seir, tepi ka Horma teja. 'Toeloej maraneh moelang, sarta pada tjeumaraneh,
rik di pajoeneun Pangeran, tatapi Pa-

36

46

ngeran teu ngamakboel ka pangda maraneh, teu ngadangoe-dangoe atjan ka maraneh. 'Tidinja maraneh tjaritjing di Kades, lila katjida, sapandjang maraneh
tjitjing di dinja.
14
:

a 4 Moesa 14
:

40. 6 4

Moesa

45. c Djab.

118

12.

PASAL
Geus

2.

37

38

kitoe oerang malik, broel arindit, asoep deui ka tegal lega, djalan ka laoet Ager, " sakoemaha pangandika Pangeran ka kami teja; * eta oerang ngoerilingan pigoenoengan Seir, lila ka2 3

tjida.

'Tidinja

Pangeran nimbalan ka
:

''

39

kami, kijeu timbalanana 'Meudjeuh maraneh ngoerilingan ijeu pigoenoengan teh; ajeuna geura pada ngadjoegdjoeg ngaler. Sarta maneh koedoe marentah ka djalma-djalma, kijeu nja pok Maraneh ajeuna pinjorangeun ka w6'

wengkerau
tjoe Esaoe,

40

seg arindit, asoep deui ka tSgal lega, djalan ka laoet Ager. a 4Moesai4:22, 23.
h 4

Moesa 20

12. c p. B

28

31

7.

d 4 Moesa 34:17.

41

Pok maraneh ngadjawab, kijeu djawab maraneh ka kami " Koering pada
:

tarima dosa ka Pangeran; koering dek


ring

pgrang, sakoemaha koeditimbalan koe Pangeran, Allah koering teja. Pek maraneh njoren, hidji-hidji pada make parabotna perang,
arindit, sgdja

42

pada tamaha, dek aroenggah ka pigoenoengan. 'Aja timbalan Pangeran ka


kami: Geura ngomong ka darinja
kijeu:

Maraneh oelah waka


lah
;

arindit, sarta oe-

43

44

waka pgrang karana kami moal di tgngah maraneh; oelah koengsi maratell eleh di hareupeun moesoeh maraneh. 'Heug kami mitjatoer kitoe ka maraneh, tatapi maraneh teu ngagoegoe, anggoer seg moengpang ka timbalan Pangeran, sai'ta koemalantjang; bral aroenggah ka pigoenoengan. 'Toeloej ^ boedal oerang Emor, noe tjaritjing dina eta pigoenoengan, mapag ka maraneh broel pada ngoebrak-ngabrik ka
neh
;

doeloer maraneh, anak-innoe ngarenggon di Seir; nja eta tangtoe sarijeuneun koe maraneh, mana maraneh sing ijatna ngadjaga diri 'Poma oelah roesoeh djeung eta; karana maraneh koe kami moal dipaparin tanahna, nadjan sadjeudjeuh oge; karana pigoenoengan Sen- koe kami dipaparinkeun ka Esaoe, djadi milikna. 'Kahakanan, anoe baris hakaneun maraneh, koedoe bareuli ti eta koe oewaug; kitoe deui tjai, anoe baris inoemeun maraneh, koedoe bareuli ti eta koe doewit. 'Karana Pangeran, Allah maneh, geus ngabgrkahan ka maneh dina sakabeh pagawean, noe ditjabak koe maneh; andjeunna noe langkoeng oeninga dina lalakon maneh di tggal noe sakitoe ISga teja; f ijeu opat poeloeh taoen teh Pangeran, Allah maneh, njarengan ka maneh, wani maneh taja kakoerang. 'Toeloej oerang madjoe ^ ti doeloer oerang, anak-poetoe Esaoe, noe ngargnggon di
''

''

''

Seir,

ti
''

djalan
ti

djeung mengkol, Moab.


d
2

tggal lapang, ti Elat Esion-Geber; seug oerang njorang djalan tSgal ISga
p. 1
:

40. 6 4
15.
;

Moesa 20

21. c p. 23
:

7.

Moesa 15
:

el

Moesa 36
:

8.

p. 8

4.

g 4 Moesa 20

21.

4 Moesa 33

35.

212
9

MOESA
1

2.

10

11

12

Tidinja Paugeran nimbalan ka kami: oelah ngamoesoeh ka Moab, sarta oelah dipgrangan, njijeuu roesoeh djeung eta; karana maneh koe kami moal dipaparin^ milik tanahna; karana" anakintjoe Eloet koe kami dipaparin * Ar, djadi milikna. '{" Oerang Emim noe tadina nggnggpn di dinja; bangsa gSde, satjara oenja loba, nja djangkoeng, rang Enak bae. "Eta ge kaitoeng jaksa^ satjara oerang Enak; d6mi koe oerang Moab disargboet Emim. 'Aja deui noe tadina nggnggon di Seir, " nja eta oerang Hor tatapi eta teh koe anak-poetoe Esaoe disingkirkeun ti hareupeunana, datang ka ditoempoer, bari toeloej nggnggon dina oeroet eta; sakoe-

eta
22

disingkirkeun,

bari toeloej nggng-

Maneh

23

'^

24

13

ll

15

maha noe koe Israil dilampahkeun ka tanah milikna, noe koe Pangeran dipaparinkeun ka dinja.) 'Ajeuna gem-a darangdan, koedoe mareuntas f tji Sered. Heug oerang meuntas tji Sered. 'Ari lilana oerang loemakoe ti Kades-Barnea tgpi ka meuntas tji Sered teja, tiloe poeloeh dalajjan taoen, datang ka bejak sabangsa pradjoerit kabeh, leungit ti tSngah pasanggrahan, ^ sakoemaha noe koe Pangeran dilahirkeun ka darinja, nganggo soempah teja. 'Samalah panangan Pangeran toemerap ka darinja, kgrsana dieuweuhkeun ti tengah pasanggrahan boekti, datang ka bejak
;

25

gon dina oeroetna; 'sakoemahanoe koe andjeunnadidamg.l ka anak-poetoe Esaoe, anoe ngargnggon di Seir, basa noempoerkeun oerang Hor teja ti hareupeunana, wani koe eta disingkirkeun, bari toeloej ngargnggon dina oeroetna, tgpi ka mangsa ajeuna. 'Djeung deui " oerang Kaptor, anoe boedal ti Kaptor, noempoerkeun oerang Awim, noe ngargnggon di Haserim, tgpi ka Gasa, bari toeloej ngargnggon dina oeroet eta.) 'Geura darangdan, arindit, koedoe mareuntas tji Arnon. Masing nganjahokeun, eta Sihon, radja Hesbon, oerang Emor, katoet tanahna, koe kami diselehkeun ka leungeun maneh. Geura prak beunangkeun perangan, njijeun roesoeh djeung eta! 'Dina poe ajeuna kami ka
;

sagala bangsa, di sakolong langit kabeh, rek ngamimitian ngeunakeun * reuwas koe maneh sarta sijeun koe maneh saha-saha noe ngadenge bedja maneh, bakal pada ngadegdeg djeung goemgter tina sabab maneh. a i Moesaio; i4;
;

J6r.

47:4. b 2 Moesa 15:1416.

26

Tidinja
"

kami

ti

tegal Igga

Kgdemot

27

Sakabeh.
21:15, 28. c
14
16
:

o
1

Moesa 19 3638.
: :

6 i

Moesa
Moesa

28

Moesa 14
:

5.

p.

9 :2. e 1
:

6.

f i Moesa 21

12.

i Moesa 14

29.

17

18
19

Geus kitoe, barang geus bejak eta sakabeh pradjoerit, paraeh, leungit ti tgngah bangsa, 'toeloej Pangeran ngandika ka kami, kijeu pangandikana 'Maneh ajeuna pinjorangeun wat6s Moab, nja eta Ar, "sarta pideukeuteun
anak-intjoe Amon; poma oelah dimoesoeh, sarta oelah roesoeh djeung eta; karana maneh koe kami moal dipaparin milik tanah anak-

29

ka pelgbah

20

21

intjoe Amou; karana koe^kami dipaparinkeun ka anak-intjoe Eloet, djadi milikna. '(Eta ge kaitoeng tanah jaksa; estoe jaksa noe tadina nggnggon di dinja, koe oerang Amon disargboet Samsoemim. 'Bangsa ggde, nja loba, nja djangkoeng, satjara oerang Enak bae. Dgmi koe Pangeran ditoempoer, dileungitkeun ti hareupeunana, wani koe

30

31

ngoetoesan ka Sihon, radja Hesbon, hatoer karahajoean; kijeu omongkami: 'Moegi kaoela diidinan njorang tanah andjeun; anoe rek disaba koe kaoela djalan ggde bae, moal njimpang ngentja-ngatoehoe. 'Katgdaan, anoe baris pitgdaeun kaoela, moegi dibantjang ka kaoela koe oewang; kitoe deui tjai, anoe baris piinoemeun kaoela, moegi dipaparinkeun ka kaoela koe doewit; kaoela ngan hajang njorang koe soekoe bae sakoemaha noe dilampahkeun ka kaoela koe anak-poetoe Esaoe, noe ngargnggon di Seir, sarta koe oerang Moab, noe ngargnggon di Ar teja; dongkap ka kaoela meuntas tji Jordan, asoep ka tanah, noe koe Pangeran, Allah kaoela, dipaparinkeun ka kaoela sakabeh. 'Dgmi Sihon, radja Hesbon, ten daekeun ngidinan oerang teh njorang tanahna; wantoe-wantoe Pangeran, Allah maneh, * neuaskeun soekmana sarta ngaheuraskeun hatena, panggrsana rek diselehkeun ka leungeun maneh, sakoemaha noe boekti ajeuna. Timbalan Pangeran ka kami " Masing nganjahokeun, kami ngamimitian njelehkeun ka hareupeun
'

'

MOESA
5

3.

213

maneh
32

eta Sihon sarta djeuug tanahna.


'

33

34

Geura prak beunangkeun, sing datang ka beunaug tanahna Toeloej Sihon boedal, mapag ka oerang, mawa sabalana kabeh, ka Jahas; dSr mSrangan. 'Seug koe Pangeran, Allah oerang, diselehkeun ka hareupeun oerang; pek Sihon, djeung anakna lalaki, bargng sabalana kabeh, koe oerang kasamboet. "Sarta oerang dina mangsa haritameuheg oenangkeun sakabeh nagarana rang ngaharamkeun sakabeh eusi na!

gob, karadjaan Og, di Basan. 'Nja eta sakabeh nagara rareugreug, pada make koeta loehoer, panto reudjeung toelak; kadjaba ti nagara ngaboeliklak, loba katjida. 'Kabeh ge koe oerang diharamkeun, sakoemaha noe koe oerang
"^

dilampahkeun ka Sihon, radja Hesbon; nja ngaharamkeun sakabeh eusi na-

"*

gara, lalaki, awewe djeung baroedak; taja pisan noe koe oerang dikarikeun.
35

36

37

'Ngan sasatoanana " koe oerang dirajah adjang oerang, sarta djeung djarahan sakoer nagara, noe koe oerang dibeunangkeun. 'Ti s6m6t nagara Aroer, noe di sisi tji Arnon, sarta ti nagara noe dina 16bak, tSpi ka tanah Gilad, taja pisan kota noe loehoer, f ten katgpi koe oerang; kabeh ge koe Pangeran, Allah oerang, diselehkeun ka hareupeun oerang. 'Ngan maneh teu ngadeukeutan ka tanah anak-poetoe Anion, sakoer noe di sisi^ tji Jabok, djeung ka sagala nagara pigoenoengan, sarta ka saniskara noe dilarang koe Pangeran, Allah oerang.
:

lalaki, awewe djeung baroedak. 'Dgmi sakabeh sasatoanana sarta djeung djarahan nagara-nagara teja mah, koe oerang dirajah adjang oerang. 'Kitoe oerang dina mangsa harita meunangkeun eta tanah, dirgboet ti leungeun eta doewa radja oerang Emor, anoe di peuntaseun tji Jordan, ti s6mgt tjiAr-

gara,

10

11

ep. 1:8. dp. 20: 32 32.

a i Moesa 21 21. b 2 Moeaa 7 3. 16. e p. 3:7. /p. 1 28. gr 1 Moesa


: :

12

PASAL

3.

rPoeloej oerang mengkol, seug madjoe J-deui, djalan ka Basan. " Tidinja Og, radja Basan, boedal, mapag ka oerang,

13

mawa
2

di

Edrei.
:

sabalana kabeh, dek mgrangan 'Aja timbalan Pangeran ka

kami Maneh montong sijeun-sijeun koe eta; karana koe kami rek diselehkeun ka leungeun maneh, katoet sakabeh rahajatna, sarta djeung tanahna koe maneh eta koedoe dipigawe, sakoemaha maneh migawe ka Sihon, radja oerang Emor, anoe tjitjing di Hesbon teja. 'Seug
;

14

koe Pangeran, Allah oerang, eta Og, radja Basan teja oge, diselehkeun ka leungeun oerang^ sarta djeung sakabeh rahajatna; prak koe oerang disarabet,
4

15

16

datang ka djalmana taja noe koe oerang dikarikeun. Sarta oerang dina mangsa harita meunangkeun sakabeh nagarana; taja pisan kota, boga eta, noe teu dibeunangkeun koe oerang; * ggngp poeloeh nagara, sabilangan Ar'

17

tSpi ka goenoeng Hermon '(koe oerang Sidon eta Hermon teh disSboet Sirjon, d6mi koe oerang Emor mah dis8boetna Senir) sakabeh nagara tanah rata, djeung satanah Gilad, sarta satanah Basan, tgpi ka Salka djeung Edrei, noe kaasoep nagara karadjaan Og, di Basan. '(Karana ngan Og, radja Basan, anoe masih kari ti sesa jaksa teja. Horeng, pasareanana pasarean beusi, ajana di Eaba, dajeuh oerang Amon; pandjangna salapan asta, ari roebakna opat asta, noeroetkeun asta djalma.) 'Nja eta tanah teja koe oerang dibeunangkeun dina mangsa harita. Noe ti sgmSt Aroer, anoe di sisi tji Amon, djeung satengah pigoenoengan Gilad, katoet nagara-nagarana, f koe kami dibere ka oerang Roebin djeung ka oerang Gad. 'Ari sesa tanah Gilad, djeung satanah Basan, karadjaan Og, koe kami dibere ka satgngah kaom Menase; sabilangan Argob, tSges satanah Basan. (Nja eta noe sok diseboet tanah jaksa teja. Jair anak Menase nampa sabilangan Argob, t6pi ka wates oerang G6soer djeung oerang Maaka; seug Basan teh koe eta dis6boetkeun Hawot-Jair, noeroetkeun ngaran pribadi, t6pi ka mangsa ajeuna.) 'Ari ka Makir kami mere tanah Gilad. 'Demi noe koe kami dibere ka oerang Roebin djeung ka oerang Gad, nja eta ti sgmgt Gilad t6pi ka tji Arnon, tSngahna lebak, anoe djadi watSsna, sarta tepi ka tji Jabok, watgs oerang Amon. 'Karampid tanah lapang djeung tji Jordan, anoe djadi watSsna, ti sgmgt Kineret tgpi ka laoet tanah lapang, nja

non

'^

'

''

'

s'

214

MOESA
27

4.

eta laoet Oejah, hilireun toetoegan Pisga, ti Wetan. a 4 Moeaa 21 33. 6 1 Eadja 4 13.
:
:

c p.

2:34.
33.
jr

rf

p.

4:48.
:

e 2

Sam. 12

26.

/'4Moesa

Meudjeuh oelah oendjoekan-oendjoekan deui ka kami hal pgrkara eta. Koedoe oenggah ka poentjak Pisga, bari
;
'

<'

32
18

4 Moesa 34

11.

19

20

21

Sarta kami dina mangsa harita marentah ka maraneh, kijeu parentah kami: Pangeran, Allah maraneh, maparin eta tanah ka maraneh, soepaja dibeunangkeun; eta maraneh, sakoer djalma pgrkosa, koedoe mareuntas sarta masing sadija ti heulaeun doeloer-doeloer maraneh, oerang Israil. 'Ngan ari anak-rabi maraneh sarta djeung ingoningon maraneh (da kami teh njaho, * ingon-ingon maraneh loba pisan) sina taretep di djgro nagara-nagara maraneh, anoe koe kami geus dibere ka maraneh datang ka Pangeran maparin reureuh ka doeloer-doeloer maraneh, sapSrti ka diri maraneh, sarta eta ge meunangkeun tanah, anoe koe Pangeran, Allah maraneh, dipaparinkeun ka darinja di peuntaseun tji Jordan; didinja maraneh pimoelangeun, masingmasing ka milikna, noe koe kami dibere ka maraneh. 'Sarta kami marentah " ka Josoea dina mangsa eta, kijeu parentah kami Panon maneh geus nendjo saniskara, noe koe Pangeran, Allah maraneh, didamel ka eta doewa
'

ler,

seug tjgngkat, ngalijeuk ngoelon, ngangidoel djeung ngetan, sarta panon

maneh masing awas; karana maneh mo28

29

meuntas ijeu tji Jordan. 'Djeung koedoe paparentah ka Josoea, sarta koewatkeun djeung pageuhkeun karana nja eta noe pimeuntaseun ti heulaeun eta djalma-djalma, sarta nja eta noe bakal ngamilikkeun ka maranehanana eta tanah, anoe pikatendjoeun koe maneh. 'Toeloej oerang tjitjing di ISbak, ^ p6ISbah Bet-Peor. a Djab. 86:8; 89:7. 6 p. 4:21.
al
'^
;

c i

Moesa 27

12.

(Z

p.

38; 31

7.

e p.

46.

PASAL
Ari

4.

ajeuna, Israil! dengekeun pikoekoeh djeung hoekoem, noe koe kami diwoeroekkeun ka maraneh, sangkan dilampahkeun soepaja maraneh hi;

roep, sarta arasoep, djeung ngamilik eta tanah, anoe koe Pangeran, Allah ka-

roehoen maraneh, dipaparinkeun ka ma2

radja teja;

22

nja kitoe pisan Pangeran engke ngadamgl ka sakabeh karadjaan, anoe bakal disorang koe maneh. 'Poma oelah dipikasijeun; karana Pangeran, Allah maraneh, nja eta noe mangmerangkeun maraneh. a i Moesa 32 20.
"*
:

b 4

Moesa 32

1.

c 4

Moesa 27

22.

p.

30.

23

24

Djeung deui kami noenoehoen ka Pangeran dina mangsa eta, kijeu panoehoen kami: 'Noen Goesti Pangeran! andjeun ngmbean mintonkeun ka abdi andjeun kaagoengan andjeun sareng panangan andjeun noe langkoeng kawasa; " karantgn saha teja batara, di langit atanapi di boemi, anoe bisa njijeun sapSrtos dadamglan andj eun sarSng sap6rtos kawasa andjeun? 'Moegi-moegi abdi diidinan meuntas! hajang pisan mireu-

25

ngeuh eta tanah noe


20

anoe di peuntaseun tji Jordan; eta pigoenoengan noe sae, sargng Libanon Tatapi Pangeran djadi doeka ka kami * koe karana maraneh, noe matak kami hanteu dimakboel ari timbalan Pangeran ka kami
sae,
'

'Poma maraneh " oelah nambahan kana piwoeroek, noe koe kami diparentahkeun ka maraneh, sarta oelah dikoeraugan; nja koedoe pada ngestoekeun timbalan Pangeran, Allah maraneh, anoe koe kami diparentahkeun ka maraneh. 'Panon maraneh narendjo, ^ anoe koe Pangeran didamgl tina sabab Baal-Peor teja; kapan oenggaloenggal djalma, noe noeroet ka BaalPeor teh, koe Pangeran, Allah maneh, ditoempoer, dileungitkeun ti tengah maneh. 'Balikanan maraneh, anoe pada ngaraketan ka Pangeran, Allah maraneh mah, mangsa ajeuna hariroep kabeh. 'Masing nganjahokeun, kami teh ngawoeroekkeun ka maraneh pikoekoeh djeung hoekoem, sakoemaha kami ditimbalan koe Pangeran, Allah kami, sangkan maraneh ngalampahkeun kitoe di djgro tanah, anoe koe maraneh rek diasoepan, baris dimilik. 'Koedoe pada diestoekeun sarta dilampahkeun koe maraneh karana eta teh ka maraneh tangtoe matak pinter sarta binangkit di hareupeun panon bangsa-bangsa, noe piraneh.
;

koeh

meunangeun bedja hal sakabeh teja; meureun ngaromong

pikoekijeu:

Ijeu bangsa, noe sakitoe gede teh, sa-

MOESA
16

4.

215

estoena bangsa pintgr sarta binangkit. 'Karana " mana bangsa noe ggde teh, noe sakitoe kaparfikna koe batara, sapgrti oeraug kaparSk koe Pangeran, Allah oerang, tijap-tijap oeraug sasambat
'Sarta
'^

ngeran ngandika ka maraneh di Horeb, ti djgro seuneu teja. 'Poma oelah ngaroeksak maneh, njijeun artja pikeun sSs6mbaheun maraneh, roepa bralaala,naon
titiron lalaki
sato,

nbae;
tiron
18

atawa awewe;

'ti-

ska andjeunna?

mana bangsa

gSde teh, anoe boga pikoekoeh djeung hoekoem noe sakitoe adil, saperti ijeu satoret kabeh, anoe koe kami dibikeun ka hareupeun maraneh mangsa ajeuna?
a
p.

bae, anoe di boemi; titiron bangsa djangdjangan, naon bae,

naon

12:32:
:

Sil.

30:6; Wah. 22:18.64 Moesa


:

25.

19

c p. 26 9

19.

d Djab. 147

19, 20.

Ngan maneh koedoe


sing

sing ijatna, sarta

poma

tgmen nja ngadjaga diri maneh; oelah mopohokeun kana pgi'kara noe katarendjo koe panon maneh, sarta
20

10

11

oelah sina njingkir ti hate maneh saoemoer-hiroep maneh; " malah koe maneh koedoe dinjahokeun ka anak-intjoe maneh; 'nja pgrkara basa poean maneh nangtoeng di pajoeneun Pangeran, Allah maneh, di Horeb teja. Harita Pangeran nimbalan ka kami Eta djalmadjalma koempoelkeun ka kami, rek disina ngadarenge pangandika kami, anoe koe eta koedoe diadjar, sangkan sarijeuneun koe kami sapandjang oemoerna hariroep di boemi, djeung koedoe koe eta dipapatahkeun ka anak-anakna. Toeloej maraneh pada marek, * narangtoeng di soekoe goenoeng. DSmi goenoeng teja ngagedoer koe seuneu, tgpi ka hate la:
'

21

22

12

13

ngit sarta poek mongkleng boeta-rata. 'Tidinja Pangeran ugandika ka maraneh ti djero seuneu teja. ' Grentra pangandika koe maraneh kadenge, tapi teu narendjo roepa; ngan ggntra bae. 'Seug
;

23

andjeunna ka maraneh maparin njaho


pSrdjaugdjianana, noe koe andjeunna ka maraneh dipiwarang dilampahkeun, nja eta noe sapoeloeh timbalan teja malah koe andjeunna diseratkeun dina doewa papan batoe. 'Djeung kami dina mangsa eta " ditimbalan koe Pangeran,
''
;

24

14

anoe hibSr di awang-awang; 'titiron bangsa noe ngarajap dina taneuh, naon bae; titiron laoek, naon bae, anoe di tjai-tjai, anoe sahandapeun boemi. 'Sarta maneh oelah tanggah ka langit, ngawaskeun panon-poe, boelan djeung bentang-bentang, sakoer balad langit, seug kagembang, pek ujembah ka darinja, sarta ngabakti ka noe koe Pangeran, Allah maneh, didoeoemkeuu ka sakabeh bangsa, noe di sakolong langit. 'Ari maraneh teh koe Pangeran ditjandak, dikaloewarkeun ti dj6ro " pangleboeran beusi, nja ti M6sir teja, * soepaja maraneh djadi oemat kagoengan andjeunna, sakoemaha noe boekti ajeuna. 'Djeung deui * Pangeran ngabgndon ka diri kami tina hal perkara maraneh, moenggah kami teh moal andjeunna soempah, meuntas tji Jordan, moal asoep ka tanah noe aloes, anoe koe Pangeran, Allah maneh, bakal dimilikkeun ka maneh. 'G-eus poegoeh kami engke maot di tanah ijeu, moal koengsi meuntas demi maraneh mah pimeuntji Jordan taseun, sarta meunangkeun eta tanah noe aloes. Eta maraneh masing ijatna, poma oelah mopohokeun ka perdjangdjian Pangeran, Allah maraneh, anoe koe andjeunna didamel ka maraneh, seug maraneh njijeun artja pikeun sesembaheun maraneh, roepa sakoer anoe dilarang ka maneh koe Pangeran, Allah maneh teja. "Karana ari Pangeran, Allah maneh teh, " nja seuneu noe ngaIgboer, f Allah noe langkoeng goemati. a 1 Badja 8:51; J6r. 11:4. 62 Moesa 19:5.
''
;
'

koedoe ka maraneh ngawoeroekkeun pikoekoeh djeung hoekoem, soepaja koe maraneh dilampahkeun dina tanah, anoe koe maraneh rek diasoepan djalan meuntas, baris dimilik. h 2 Moesa 19 17, 18.
:

c p. 3

f
25

26. d 4 Moesa 20 Moesa 20 5.


:
:

12. e p. 9

Ibr.

12 29.
:

tjoe,

c 2
:

a Moesa 20

p.
:

1, 22.

6:7; ii: 19. d 2 Moesa

34
15

28. e 2

Moesa 21

1.

diri

sing tSmgn ngadjaga maraneh; karana maraneh teu pisan-pisan nendjo roepa, basa poean Pa-

Mana maraneh

26

geus boga anak-ingeus lawas dina eta tanah, toeloej ngaroeksak maneh, njijeun artja, ngaroepakeun naon-naon, migawe noe goreng di pajoeneun Pangeran, Allah maneh, njijeun pibendoeeun andjeunna: 'kami ajeuna"menta saksi langit djeung boemi perkara maraneh, eta maraneh

Lamoen maneh

216

MOESA
'

4.

27

28

tangtoe diggmiDoer sai'ta tereh pisan, dileungitkeun tina tanah_, anoe koe maraneh rek diasoepan djalan meuntas tji Jordan, baris dimilik; moal dipandjangkeun nja oemoer dina eta tanah; geus poegoeh pisan ditoempoer. 'Djeung * maraneh koe Pangeran bakal dipabaISntjarkeun, diajakeun di sagala bangsa; " sarta maraneh pikarieun ngan saeutik di lebah bangsa kapir, enggon maraneh digiringkeun koe Pangeran. 'Di dinja maraneh bakal ngabakti ka aallahan, djidjijeunan leungenn manoesa, kai djeung batoe, anoe hanteu nendjo, ten ngadenge, ten njatoe sarta hanteu
'^

36
I

37

38

njahokeun, jen Pangeran teja Allah, taja deui djaba ti eta. 'Nja maneh noe koe andjeunna disina ngadenge ggntra andjeunna ti sawarga, kSrsana mgpgrih ka maneh; toer maneh disina nendjo seuneu andjeunna noe sakitoe g6de teja di boemi, sarta maneh ngadenge pangandikana ti djSro seuneu. 'Djeung tina sabab andjeunna miasih ka karoehoen maneh, sarta toeroenanana ti pandeurieunana dipilih, noe matak maneh seug dika-loewarkeun ti M6sir, nganggo kawasana noe agoeng, " sarta disargngan pameunteuna; 'kgrsana njingkah**

keun

ti

hareupeun maneh bangsa noe

29

ngambeu. 'Heug maraneh


;

ti

gnggon eta

30

31

bakal nejangan Pangeran, Allah maneh, sarta pikapanggiheun kitoe soteh lamoen njijar andjeunna tgroes djeung hate sarta tSroes djeung njawa maneh. 'Samangsa maneh keur kasoekgran, kataradjang sagala pSrkara noe tadi, dina djaman ahir, didinja maneh tangtoe balik deui ka Pangeran, Allah maneh, sarta noeroet ka timbalanana. 'Karana Pangeran, Allah maneh, nja Allah sipat w61as; maneh koe andjeunna moal diantgp, djeung moal diroeksak, sarta moal ngalalikeun pgrdjangdjian ka karoehoen maneh, noe koe andjeunna dipasihkeun ka dariuja, nganggo soempah
<'

39

40
I j

teja. op. 30:19; 31:28.

6 p. 28:36, 64. c p. 28

62.

galgde nja rarosa ti batan maneh; ari diri maneh diasoepkeun, dipaparin tanahna, djadi milik, sakoemaha noe boekti ajeuna. 'Mana maneh ajeuna masing nganjahokeun, sarta teundeun dina ati, jen Pangeran noe djoemgngng Allah di sawarga, di loehoer, kitoe deui di boemi, di handap hanteu aja deui. 'Djeung koedoe ngestoekeun pikoekoehna djeung timbalanana, noe koe kami diparentahkeun ka maneh mangsa ajeuna, soepaja maneh djamoega, kitoe deui anak maneh pandeurieun maneh, djeung f soepaja maneh dipandjangkeun nja oemoer dina tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, eusianeun salalawasna. o p. 32 7. 6 p. 7 19.
;
: :

d Djab. 115
32

4; 135

15. e

Roem

11

26.

2
p.

Moesa
5
:

5.

rf

p.

32

39. e 2

Moesa 33

14.

33

34

35

geura nanjakeun djaman ka toekang-toekang, anoe heulaeun maneh, ti watgs poean Allah ngadjadikeun manoesa di boemi, sarta ti sisi langit nSpi ka sisi langit deui, lamoen aja deui pSrkara noe sakitoe aheng, atawa kadenge tjara noe kitoe petana? 'Moen aja bangsa, ngadenge gentra Allah, ngandika ti dj8ro seuneu, sakoemaha noe kadenge koe maneh teja, parandeue hiroep 1 'Atawa lamoen Allah ngersakeun soemping, njandak hidji bangsa ti tgngaheun bangsa deui, * nganggo tjotjoba, nganggo tanda djeung moedjidjat, nganggo pgrang, nganggo panangan kawasa " sarta asta noe njodor, djeung nganggo panjingsijeunan banggt pisan, tjara sakabehna noe koe Pangeran, Allah maraneh, didamSl ka maraneh di Mgsir, di hareupeun panou maneh teja? 'Ka maneh eta ditendjokeun, soepaja nga"

Karana

f
1

33

6:2.

Mangsa

eta

Moesa

"

ngabakoekeun

ti-

loe nagara di peuntaseun tji Jordan, tgbeh pangbidjilan panon-poe; 'soepaja kaboer ka dinja djalma noe maehan, anoe maehan batoer teu kalawan njaho, sarta teu geuleuheun ka dinja ti ka-

43

mari-mangkoekna sina kaboer ka eta nagara salah-sahidji, sangkan hiroep; 'nja eta * Beser, di tggal Igga, dina tanah rata, pikeun oerang Roebin djeung Ramot, di Grilad, pikeun oerang Gad; sarta Golan, di Basan, pikeun oerang Mgnase.
; ;

o 4 Moesa 35

6,

14.

b Jos. 20

8.

44
45

Ijeu teh papakon, noe koe Moesa dipapatahkeun ka oerang Israil; 'nja eta
pgrtelailn,

djeung pikoekoeh, sarta hoe-

46

koem, noe koe Moesa dilahirkeun ka oerang Israil, mangsa geus boedal ti Mgsir; 'di peuntaseun tji Jordan, di Igbak,

MOESA

5.

217

pglSbah Bet-Peor, dina tanah Sihon, radja oerang Emor, anoe tjalik di Hesbon, " anoe kasamboet koe Moesa djeung oerang Israil, niangsa geus boedal ti MS47 sir;

10

'seug tauahna dibeunangkeun

ki-

toe

deui tanah Og, radja Basan teja; doewanana radja oerang Emor, anoe di
'

11

48

49

peuntaseun tji Jordan, tSbeh pangbidjilan panon-poe ti sSmSt Aroer, anoe di sisi tji Arnon, tgpi ka goenoeng Sion, ^ nja eta Hermon, "djeung sakoeriling tanah lapang, peuntaseun tji Jordan, tgbeh pangbidjilan, t6pi ka laoet tanah lapang, hilireun toetoegan Pisga teja. a p. i 4.
;
:

12

lahan bapa-bapa dina anak-anakua, nadjan kana toeroenan katiloe djeung kaopat, sakoer noe geuleuh ka kami; 'sarta midamSl kaasihan ka reboe-reboe, sakoer noe ujaah ka kami sarta ngestoekeun timbalan kami. Maneh oelah njgboet kana djgngngan Pangeran, Allah maneh, dipake teu poegoeh; karana Pangeran moal hanteu njiksa ka noe ngalalaworakeun kana djgngnganana. Masing ngestoekeun ka poe sabat;
eta koedoe disoetjikeun koe maneh, sa-

6 p. 3

8.

13

PASAL

5.
14

rridinja Moesa njaoer sabangsa Israil, J- bari toeloej dilahiran kijeu Eh Israil
:

koemaha noe ditimbalkeun ka maneh koe Pangeran, Allah maneh. 'Koedoe baranggawe gSnSp poe lilana, ngalampahkeun sakabeh pagawean maneh; 'ari poe noe katoedjoeh nja eta sabat Pangeran, Allah maneh; didinja maneh oelah ngalampahkeun pagawean naonnaon; kitoe deui anak maneh lalaki^

dengekeun pikoekoeh djeung hoekoem, noe koe kami ajeuna rek ditjatoerkeun, soepaja kadenge koe maraneh; sarta koe maraneh koedoe diadjar, djeung diestoekeun; nja koedoe dilalampahkeun. Pangeran, Allah oerang, " ngadamSl pgrdjangdjian ka oerang di Horeb teja. 'PangadamSl pgrdjangdjian kitoe Pangeran teh, lain ka karoehoen oerang, istoening ka oerang; nja ka diri oerang, anoe aja di dijeu mangsa ajeuna, sakoer anoe hiroep. Pangeran harita * ngandika ka maraneh di goenoeng, ti dj6ro seuneu, adoe-hareupan. 'Kami teh mangsa harita nangtoeng di antara Pangeran djeung maraneh, nganjahokeun pangandika Pangeran ka maraneh; karana maraneh pada sijeun tina sabab seuneu teja, sarta hanteu oenggah ka goenoeng. Ari pangandikana kijeu: a 2 Moesa 19 5.
'

15

"^

atawa anak maneh awewe, badega maneh lalaki, atawa badega maneh awewe, sapi maneh, kalde maneh, atawa naon bae sato maneh, djeung deui semah, anoe dina lawang maneh; " soepaja badega maneh lalaki djeung badega maneh awewe eureun, saperti diri maneh. 'Karana maneh koedoe * masing inget, jen maneh bareto koemawoela di tanah M6sir, sarta maneh koe Pangeran, Allah maneh, dika-loewarkeun ti dinja " nganggo panangan kawasa, sarta nganggo asta noe njodor; kitoe noe matak maneh ditimbalan koe Pangeran, Allah maneh, koedoe milampah poe sabat. a 2 Moesa 23 12. 6 p. 15:15;
:

''

16:12; 24:18.
16

b 2

Moesa 19:18, Moesa


20.

19. c 2

Moesa 19:16; 20:18.

d
6

Koedoe masing hormat ka bapa sarta ka indoeng, sakoemaha maneh ditimbalan koe Pangeran, Allah maneh, soepaja maneh dipandjangkeun nja oemoer, djeung soepaja maneh djamoega dina tanah, anoe dipaparinkeun ka maneh

Pangeran, Allah maneh, anoe ngaloewarkeun maneh ti tanah M6sir, ti imah koemawoela. Maneh oelah boga aallahan di pajoeneun kami.
ijeu

Kami

Maneh oelah ngagambarkeun atawa ngaroepakeun naon bae noe aja di loehoer, di langit, atawa noe aja di handap, di boemi, kitoe deui noe aja di tjaitjai, anoe sahandapeun boemi. 'Pomapoma noe kitoe koe maneh oelah disgmbah sarta oelah dibakti karana kami, Pangeran, Allah maneh, nja Allah anoe goemati, anoe manggihkeun kasa;

17 18 19

koe Pangeran, Allah maneh. Maneh oelah maehan.

20

Maneh oelah Maneh oelah Maneh oelah

ngaranjed. maling.
djadi saksi

bohong ka

21

batoer maneh. Maneh oelah bogoh ka pamadjikan batoer maneh maneh oelah mikahajang ka imah batoer maneh, ka lahanna,
;

atawa ka badegana noe lalaki, atawa ka

21S

MOESA

6.

22

badegaua noe awewe, ka sapina, atawa ka kaldena; atawa kana naon bae anoe batoer maneh. Eta sakabeh i^angandika noe bijeu koe Pangeran diandikakeun ka sapakoempoelan maraneh dina goenoeng, ti djero seuneu, ti noe mongkleng boeta-rata teja, nganggo gentra bgdas han;

31

na.

teu leuwih keun " diua


23

ti

sakitoe. Toeloej disfiratdijDapa:

doewa papan batoe,

rinkeun ka kami. 2 Moesa 31 is. Geus kitoe, barang maraneh ngadenge eta gSntra ti djero noe poek, sarta goenoeng teh ngagedoer koe seuneu, toeloej maraneh ngadareuheus ka kami, sakoer loeloegoe kaom-kaom maraneh, sarta djeung kokolot-kokolot maraneh; 24 'pok maraneh ngaromong: Sajaktosna, Pangeran, Allah koering, geus mintoukeun ka koering kamoeljaanana, sareng kaagoenganana, sarawoeh ggntrana koe koering kakoejsing ti dj6ro seuneu poe ijeu koering geus taregSs pisan, " Allah ngandika ka manoesa, parandene hiroep. 25 'Demi ajeuna, keur nahaon koering teh rek paraeh? karana koering engke leboer koe ijeu seuneu sakitoe gedena; * oepama koering toemoeloej bae ngoeping gentra Pangeran, Allah koering 26 mah, kantgnan koering paraeh. 'Karana saha teja saniskara daging, anoe ngoeping gSntra Allah noe djoemSneng, ngandika ti djero seuneu, saperti koe27 ring sadaja, parandene hiroep? 'Andjeun bae ngadeuheus, ngareungeukeun sadajana, noe koe Pangeran, Allah koering, bade ditimbalkeun; seug koe andjeun lahirkeun ka koering sadaja, saniskanten anoe koe Pangeran, Allah koering, diandikakeun ka andjeun; < eta koering pada sedja ngoepingkeun sarSng 28 dilampahkeunana. 'Ana Pangeran geus ngadangoe sora omongan maraneh, basa maraneh ngaromong kitoe ka kami, seug Pangeran nimbalan ka kami kijeu Kami geus ngadangoe sora omongan eta djalma-djalma, noe diaromongkeun ka maneh; hade eta sakabeh omo29 nganana noe bijeu. 'Kahajang kami ' eta teh baroga hate kitoe, sangkan sarijeuneun koe kami, djeung ngarestoekeun sakabeh timbalan kami saoemoer-oemoer, soepaja pada djamoega djeung 30 anak-intjoena, salalangggngna! 'Geura
;

32

33

leumpang, titah ka darinja kijeu: Maraneh geura moelang sahimah-sahimah'D6mi maneh mah seg ka dijeu deui, koedoe margk di kami; geus kitoe kami ka maneh bakal ngandikakeun sakabeh timbalan, pikoekoeh djeung hoekoem, noe koe maneh koedoe diwoeroekkeun ka darinja, soepaja koe eta dilalampahkeun dina tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka darinja, baris dimilik. 'Mana maraneh sing ijatna, koedoe pada ngalampahkeun sakoemaha noe ka maraneh ditimbalkeun koe Pangeran, Allah maraneh; poma oelah njingkir ka katoehoe atawa ka kentja. 'Koedoe pada ngalakonan sakabeh djalan, anoe ditimbalkeun ka maraneh koe Pangeran, Allah maraneh, 9 soepaja maraneh hiroep, sarta djamoega, djeung soepaja maraneh dipandjangkeun nja oemoer dina tanah, anoe koe maraneh bakal di''

milik.
p.

p.

4
7.

33. 6 2
p.

Moesa 20
e p.

19.

c 2

Moesa

19:8; 24:3,
.9

(Z

18:17.

29:4. /p. 28:14.

40.

PASAL
Nja
ijeu

6.

timbalan, pikoekoeh djeung hoekoem, anoe ditimbalkeun koe Pangeran, Allah maraneh, baris diwoe-

roekkeun ka maraneh, lamj)ahkeuneun dina tanah, anoe koe maraneh rek dia2

soepan djalan meuntas, baris dimilik; 'soepaja maneh sijeun koe Pangeran, Allah maneh, sarta ngestoekeun sakabeh pikoekoehna djeung timbalanana, noe koe kami diparentahkeun ka maneh, nja diri maneh sarta djeung anakintjoe

maneh, saoemoer hiroep maneh;

djeung soejDaja dipandjangkeun oemoer maneh. 'Mana maneh teh, Israil! dengekeun, sarta estoekeun koe maneh, nja koedoe dilampahkeuu; soepaja maneh djamoega, djeung soepaja maneh ngalobaan sing rosa pisan (sakoemaha noe didjangdjikeun ka maneh koe Pangeran, Allah karoehoen maneh) dina tanah anoe labar-leber tji-soesoe djeung

''

madoe
4

teja.

Eh

Israil!

geura dengekeun:
'

ari

Pa-

ngeran, Allah oerang teja, nja Pangekoedoe ran noenggal. Sarta maneh njaah ka Pangeran, Allah maneh, t6hate, tgroes reudjeung roes reudjeung njawa, sarta tSroes djeung kakoewatan
''

MOESA
G

7.

219

maneli. "Sarta ijeu pangandika, noe ajeu-

raneh, kitoe deui ka pertelailuana sarta


18

na koe kami diparentahkeun ka maneh, koedoe aja dina hate maneh. 'Djeung koedoe koe maneh dipapatahkeun ka anak-anak maneh, sarta ditjatoer-tjatoerkeun^ kern* maneh dijoek di djSro imah, keur maneh leumpang di djalan, keur maneh nggdSng, djeung keur maneh hoedang. 'Djeung deui * eta teh koe maneh pake tanda, talikeun dina leungeun maneh, sarta pake b6b6r di antara panon maneh. 'Toer koe maneh toehskeun dina tihang imah maneh, p. 4 35 sarta dina lawang maneh.
:

19

ka pikoekoehna, noe koe andjeunna ditimbalkeun ka maneh. Djeung koedoe milampah anoe bengr sarta noe hade di pajoeneun Pangeran; soepaja maneh djamoega, sarta datang ka asoep, djeung ngamilik eta tanah noe aloes, anoe koe Pangeran didjangdjikeun ka karoehoen maneh, nganggo soempah; 'kgrsana ngadjongklokkeun sakabeh moesoeh masakoemaha neh ti hareupeun maneh, a Mat. 4:7. pangandika Pangeran teja.
'

'^

6 p. 9:22. c 2

Moesa 23
"

27. 28.

20

Baringsoekpagi

anak maneh nanja

Mark.
22
10
:

12:29;

Kor. 8
:

4, 6.

6 p. 10

12

Mat.

37. c 2

Moesa 13

9,

16.

11

lamoen maneh koe Pangeran, Allah maneh, geus diasoepkeun kana tanah, noe koe andjeunna didjangdjikeuu kalawan soempah ka karoehoen maneh, ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb, panggrsana dipaparinkeun ka maneh, [seug maneh boga] nagara galgde nja araloes, anoe lain beunang njijeun maneh; 'djeung imah, parinoeh
Geus
kitoe,

ka maneh, kijeu jDokna: Nahaon eta pgrtelaan, djeung pikoekoeh, sarta hoekoem, anoe koe Pangeran, Allah oerang,
21

ditimbalkeun ka bapa?

'Koedoe nga-

22

ka anak maneh: Oerang teh tadina koemawoela ka Piraon di M6sir toeloej oerang koe Pangeran dika-loewarkeun ti Mesir^ ^ nganggo panangan kawasa sarta Pangeran mapa^
djawab
;

kijeu

'

12

13

14

15

koe saroepaning kahadean, anoe lain beunang ngeusian maneh; kitoe deui soemoer toegaran, anoe lain beunang noegar maneh, sarta kebon anggoer djeung kebon djetoen, anoe lain beunang njijeun maneh; " toer maneh dadaharan datang ka seubeuh: 'eta maneh sing ijatna, * poma oelah mopohokeun ka Pangeran, anoe ngaloewarkeun maneh ti tanah Mesir, ti imah koemawoela teja. 'Koedoe sijeun < koe Pangeran, Allah maneh, djeung ngabakti ka andjeunna; sarta maneh soempah koedoe njgboet padjSngngan andjeunna. 'Maraneh oelah noeroet ka batara-batara, noe dipiallah koe bangsa-bangsa, noe di sakoeriling maraneh. 'Karana Pangeran, Allah maneh, nja Allah anoe goemati di tengah maneh oelah datang ka Pangeran, Allah maneh, djadi b6ndoe ka maneh geus tangtoe maneh teh koe andjeunna ditoempoer, dileungitkeun tina tonggong boemi. a p. s lo.
'^
; ;
:

23

24

25

tanda djeung moedjidjat, rarosa nja baranggt, di M6sir, ka Piraon djeung ka saeusi-gedongna, di hareupeun panon oerang. Pangdika-loewarkeun oerang teh ti dinja, kersana oerang diasoepkeun, dipaparin ijeu tanah, noe koe andjeunna didjangdjikeun ka karoehoen oerang, nganggo soempah teja. Sarta oerang koe Pangeran dipiwarang ngalampahkeun ijeu sakabeh pikoekoeh, nja koedoe sijeun koe Pangeran, Allah oerang, soepaja oerang djamoega salalawasna; kersana ngahiroepan ka oerang, sakoemaha noe boekti ajeuna. 'Sarta matak lamoen djadi kabeneran ka oerang, oerang ngestoekeun ngalampahkeun eta sakabeh timbalan di pajoeneun Pangerin
'
'

''

ran, Allah oerang,

sakoemaha timbalaa
2

nana ka oerang.
14:8.
c p.

Moesa 13:14. l

Moesa

24:13; Mat. 19:17;

Eoem

10:5.

PASAL 7. Lamoen maneh koe Pangeran,

Allah

6 p. 8 16

14.

c p.

10:20; Mat. 4

10.

(Z

Moesa 20

5.

Maraneh

"

oelah dek njoba ka Pa-

17

ngeran, Allah maraneh, sakoemaha maraneh njoba ka andjeunna * di Masa teja. 'Koedoe sing temgn nja ngestoekeun ka timbalan Pangeran, Allah ma-

maneh, geus diasoepkeun kana tanah, anoe koe maneh rek diasoepan, baris dimilik, sarta andjeunna ngadjongklokkeun bangsa loba pisan ti hareupeun maneh, nja eta oerang Het, oerang Girgas, oerang Emor, oerang Kanaan, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jeboes teja, toedjoeh bangsa, noe

220
2

MOESA

7.

gal6de nja rarosa ti batan maneh; 'sarta eta teh koe Pangeran, Allah maneh, geus disarelehkeun ka hareupeun maneh, djeung diarelehkeun koe maneh: seug koe maneh koedoe pada diharamkeun; * poma oelah njijeun pgrdjangdjian ka dinja, djeung oelah dikaroenjaan; 'soemawouna moen babarajaan

tSpkeun kana timbalan, kana pikoekoeh, djeung kana hoekoem, anoe koe kami ajeuna diparentahkeun ka maneh, soepaja dilalampahkeun. a i Moesa i5 20, 21.
:

Moesa 34:12.
10
:

c 2

Moesa 34:16;
:

Esr.

9:2;
Moesa

mh.

30.

Badj. 11

2.

ep. 12

2, 3; 2

34:13.
h p. 10
12
:

Moesa
:

19:6.
2.
t

15; Mai. 1

g p. 14:2; 26:18. Moesa 20 5; 34 7.


:
:

anak maneh awewe oedjeung eta; lah dibikeun ka anak eta noe lalaki, sarta anak eta noe awewe oelah ditjokot keur pipamadjikaneun anak maneh tangtoe matak njinglalaki. 'Karana kir anak maneh ti toekangeun kami, datang ka ngabakti ka aallahan; tan"'
'^

wande Pangeran djadi bgndoe ka maraneh, sarta maneh koe andjeunna di5

13

toempoer tereh pisan. 'BSnSrna mah koedoe milampah kijeu ka darinja: " altar-altarna koe maraneh koedoe dibongkar, tihangna brahala koedoe peupeuskeun, Aserana koedoe parotongan, djeung artja-artjana koedoe doeroekan koe seuneu. 'Karana maneh teh f oemat soetji baris ka Pangeran, Allah maneh eta maneh dipilih koe Pangeran, Allah maneh, soepaja djadi oemat kagoengan andjeunna, dibedakeun djeung sakabeh bangsa noe di satonggong boemi. 'Anoe matak maraneh koe Pangeran dimanah, sarta noe matak maraneh koe andjeunna dipilih, lain sabab maraneh loba ti bangsa noe reja; karana maraneh pangsaeutikna ti sakabeh bangsa. 'Enjana mah * sabab Pangeran miasih ka maraneh, sarta nggrsakeun ngtSpkeun soempah, anoe koe andjeunna disoempahkeun ka karoehoen maraneh teja, kitoe noe matak maraneh koe Pangeran dikaloewarkeun, nganggo panangan kawasa dileupaskeun ti imah koemawoela, ti
'

14

15

16

10

11

leungeun Piraon, radja Mesir teja. 'Mana maneh masing nganjahokeun, jen Pangeran, Allah maneh teja, estoe Allah; nja Allah noe sajakti, noe nStgpkeun pSrdjangdjian reudjeung sih-koernija ka sakoer noe njaah ka andjeunna sarta ngtgpkeun timbalanana, ngpi ka sarta mal6s ka sasareboe toeroenan koer noe geuleuh ka andjeunna, ka beungeutna; geus tangtoe digSmpoer; moal ngalilakeun ka noe geuleuh ka andjeunna, geus tangtoe dibalSs ka beungeutna. 'Mana maneh koedoe n6'
'

17

18

19

Geus kitoe, tina sabab maraneh noeroet ka eta sagala hoekoem, djeung ditgtgpkeun sarta dilalampahkeun koe maraneh, noe matak Pangeran, Allah maneh, tangtoe ka maneh nStgpkeun pgrdjangdjian djeung sih-koernija, noe koe andjeunna didjangdjikeun ka karoehoen maneh, nganggo soempah teja 'geus tangtoe miasih ka maneh, sarta maneh dibgrkahan djeung didjSngkarkeun; tanwande ngabgrkahan ka boewah beuteung maneh djeung ka boewah lahan, ka gandoem maneh, ka anggoer djeung ka minjak maneh, ka anak sapi-moending djeung ka djadjadina 6mbe-domba maneh, dina tanah, noe koe andjeunna didjangdjikeun ka karoehoen maneh, nganggo soempah, kgrsana dipaparinkeun ka maneh teja. 'Nja maneh teh dibgrkahan leuwih ti bangsa noe loba; * moal aja noe gaboeg di maneh, lalaki-awewe kitoe keneh di sasatoan maneh. Sarta Pangeran tangtoe ngadjaoehkeun ti maneh sakabeh kasakit; " djeung sagala sasalad M6sir, noe baranggt, anoe kanjahoan koe maneh teja, moal aja noe dikeunakeun ka maneh, nja dipaparinkeun ka sakoer anoe geuleuh ka maneh. Sarta maneh tangtoe ngaleboer eta sakabeh bangsa, noe koe Pangeran, Allah maneh, bakal dipaparinkeun ka maneh teja. Panon maneh oelah hawatir ka darinja, sarta poma oelah ngabakti ka aallahanana; karana eta teh tangtoe minangka ridj6t ka maneh. 'Palangsijang maneh rek ngomong sadjSro hate: Eta bangsabangsa galSde ti batan aing pikoemahaeun aiug bisa njingkirkeuninja? 'Poma oelah sijeun-sijeun koe eta; masing ngingStkeun ka noe koe Pangeran, Allah maneh, didamel ka Piraon djeung ka sakabeh oerang Mgsir; 'nja kana " tjotjoba noe rarosa, noe katarendjo koe panon maneh, sarta kana tanda djeung
"
;
' '

''

moedjidjat, kana panangan

kawasa sarta

MOESA
!

8.

221

asta noe njodor, lautaran raaneh koe Paugeran, Allah maneh, dika-loewarkeuu teja; nja kitoe Pangeran, Allah

baris ngamilik eta tanah, noe koe Pa2

maueh, 6ugke ngadamgl ka eta sakabeh bangsa, noe koe maneh dipika'Malah eta teh koe Pangeran, 20 sijeun. Allah maneh, bakal didatangan f engang teja, nSpi ka gempoerua djalma noe kari, kitoe deui noe njoempoet, boeni 'Poma oelah dipikarisi koe 21 ti maneh. maneh; karana Pangeran, Allah maneh, linggih di tgngah maneh, Allah noe langkoeng agoeng, toer matak si22 jeun. 'Ari eta bangsa-bangsa didjongklokkeunana koe Pangeran, Allah mati hareupeun maneh teh, 9 ditoengneh, ten meunang koe matoet-toengtoet neh dibejakkeun tereh-tereh, soepaja sato galak oelah ngarejaan, njoesahkeun 23 ka maneh. 'Tangtoe koe Pangeran, Allah maneh, pada diselehkeun ka hareupeun maneh, sarta digoedjroedkeun, banggt pisan goedjroedna, datang ka toemradja-radjana ge koe 2i poerna. 'Malah andjeunna bakal diselehkeun ka leungeun maneh, seug ngaran-ngaranna koe maneh koedoe dileungitkeun ti kolong langit; djalma hidji ge moal aja noe bisa tagen di hareupeun maneh; tangtoe koe maneh datang ka ditoemkabeh. 'Artja-artja aallaha25 poerkeun nana koe maneh koedoe didoeroekan koe seuneu; oelah kabita koe emasperak, anoe aja dina eta, sarta oelah ditjokot keur maneh, soepaja maneh oelah karidjgt koe eta karana eta teh 2G kagiroek Pangeran, Allah maneh. 'Poma-poma maneh oelah ngasoepkeun ka imah maneh sipat noe matak giroek; tangtoe maneh mandjing hoekoem haram tjara eta; koedoe koe maneh dipikanista, sarta koedoe koe maneh dipikagiroek; karana haram eta teh.
; ''

'

a 2 Moesa 23
15
:

22.

6 2
:

Moesa 23

26. c 2
:

Moesa

26.

d
g

V-

11:16; 12

30. e p. 4
30.

34.

Moesa
10

ngeran didjangdjikeun ka karoehoen maraneh, nganggo soempah teja.' Djeung maneh koedoe nginggtkeun sadjalandjalan, oeroet maneh ditoejoen koe Pangeran, Allah maneh, " geus opat poeloeh taoen ijeu, di tegal 18ga; noe dikSrsakeun ngarendahkeun ka maneh; * ngSrsakeun njoba-njoba ka maneh, soepaja kanjahoan anoe dina hate maneh, daek ngestoekeun timbalanana; atawa hanteu. Seug maneh teh dirgndahkeun, nja maneh disina kalempohan, djeung dipaparin dadaharan Man, ' noe tadina ten kanjahoan koe maneh, sarta teu kanjahoan koe kolot-kolot maneh noe dikSrsakeun, maparin njaho ka maneh, ^ jen manoesa teh moal hiroep koe roti woeugkoel, istoening manoesa teh pihiroepeunana koe sakoer noe ka loewar ti lambe Allah. 'Papakean maneh " hanteu ngaboeroekau di awak maneh, djeung soekoe maneh hanteu bareuh opat poeloeh taoen ijeu. 'Mana maneh masing nganjahokeun dina hate maneh, jen Pangeran, Allah maneh, mSpSrih ka maneh, sakoemaha djalma mpgrih ka anakna. 'Djeung koedoe ngestoekeun timbalan Pangeran, Allah maneh nja koedoe ngalakonan djalan andjeunna, sarta koedoe sijeun koe andjeunna. 'Karana maneh 6ngke koe Pangeran, Allah maneh, diasoepkeun ka tanah noe aloes, tanah noe soegih waloengan tjai, tji-njoesoe djeung sitoe, baridjil di lebak sarta di goenoeng 'tanah enggon tarigoe djeung gandroeng, kitoe deui anggoer, kondang djeung dalima; tanah enggon tangkal minjak djeung madoe. 'Tanah eta maneh dadaharan roti teh moal djeung kawaloeratan; naon-naon oge maneh moal aja kakoerangan di dinja; ^ tanah eta batoena beusi, sarta goenoeng-goenoengna koe maneh beunang dialaan tam'

23:28.

Moesa 23:29,
j p.

Jos.

10:23;

baga.

'Ari

mengke maneh geus dada''

11:12; 12:7.

12:3.

PASAL

8.
11

Sakabeh timbalan, noe koe kami diparentahkeun ka maraneh mangsa ajeuna, koe maraneh estoekeun; nja koedoe dilalampahkeun, soepaja maraneh
hiroep, djeung ngalobaan, sarta arasoep,

haran sarta datang ka seubeuh, koedoe njoekoerkeun ka Pangeran, Allah maneh, tina hal tanah noe aloes, anoe geus dipaparinkeuu ka maneh. 'Eta maneh sing ijatna, poma oelah mopohokeun ka Pangeran, Allah maneh oelah teu ngestoekeun timbalanana, hoekoemna djeung pikoekoehna, noe koe
'' ;

222

MOESA

9.

12

kami diparentahkeun ka maneh ajeuna. Oelah dataug ka maneh dadaharan wa'

13

rn seubeuh, djeung ujijeun imah araloes sarta dieusian, 'djeung sapi-domba maneh ugalobaan, kitoe deui emas-perak maneh ngalobaan, sarta naon bae,

14

anoe maneh, ngalobaan,

'toeloej hate adigoeng, sarta maneh mopohokeun ka Paugeran, Allah maneh, anoe

maneh

'

sa galede nja rarosa ti batan maneh, * nagara galede nja rareugreug, tepi ka 2langit; 'hidji bangsa g6de nja djangkoeng, anak Enak, anoe kanjahoan koe maneh, sarta hal eta maneh ngadenge babasan kijeu teja: " Saha noe bisa taggn 3 di hareupeun anak Enak? 'Maua sing kanjahokeun koe maneh ajeuna, jen Pangeran, Allah maneh, nja eta noe ang-

15 ti

le

ngaloewarkeun maneh ti tanah Mesir, imah koemawoela 'anoe noejoen maneh J di tggal noe lega nja matak sijeun, gnggon oraj matih djeung langgir, Snggon kelang, anoe euweuh tjai; anoe ngabidjilkeun tjai pikeun maneh ti djero batoe karang teuas; 'anoe ka maneh di tggal lega maparin dadaharan Man, noe ten kanjahoan koe kolot-kolot maneh teja, ngersakeun ngarSndahkeun ka maneh, djeung ngersakeun njoba-njoba ka maneh, soepaja maparin kangeunahan ka maneh dina
;
'''

kat ti heulaeun maneh, seuneu noe ngaleboer andjeunna noe bakal noempoerkeun inja, sarta andjeunna noe bakal naloekkeun inja ka hareupeun maneh seug koe maneh koedoe disingkir''
;

keun, dileungitkeun sarta gantjang, sa4

koemaha pangandika Pangeran ka maneh teja. Samangsa eta teh koe Pange'

ran, Allah
ti

maneh, gens didjongklokkeun hareupeun maneh, poma-poma maneh

oelah

ngomong

sadjero

hate,

kijeu:

"

17

18

seug maneh ngomong sadjgro ahirna Kawasa aing djeung kahate maneh bedasan leungeun aing, anoe njijeun kamoektian aing sakitoe. 'Benerna mah
'

'

maneh koedoe ugingetkeun ka Pangemaneh; karana nja andjeunna noe maparin kawasa ka maneh njiran, Allah

jeun kamoektian, '" ngersakeun ngajakinkeun pgrdjangdjianana, noe koe andjeunna didjangdjikeun ka karoehoen

maneh, nganggo soempah


19

teja,

sakoe-

maha noe boekti ajeuna. 'Sabalikna, oepama maneh datang ka mopohokeun


ka Pangerau, Allah maneh, sarta los noeroet ka aallahan, bari dibakti sarta disSmbah: eta kami ngingetan ka maraneh ajeuna, ana kitoe mah maraneh
6

20

tangtoe pisan diggmpoer. Sapgrti bangsa-bangsa, noe koe Pangeran digempoer, dileungitkeun ti hareupeun maraneh, nja kitoe diri maraneh oge bakal digSmpoer, sabab hanteu noeroet ka timbalan a p. 29 5. Pangeran, Allah maraneh.
'
:

Aing pangdiasoepkeun koe Pangeran, datang ka ngamilik ijeu tanah teh, nja da koe koe karana kabgneran aing; karana kadorakaan eta sagala bangsa, noe matak koe Pangeran disalingkahkeun ti hareupeun maneh. 'Lain koe karana kabeneran maneh atawa koe karana kaestoean hate maneh, noe matak maneh asoep, ngamilik eta tanahna 6njana mah koe karana kadorakaan eta sagala bangsa, noe matak koe Pangeran, Allah maneh, disalingkahkeun ti hareupeun maneh, sarta ngersakeun ngajakinkeun pangandika, noe koe Pangeran didjangdjikeun kalawan soempah ka karoehoen maneh, ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb teja. 'Mana sing kanjahokeun koe maneh, Pangeran pangmaparin ka maneh eta tanah noe sakitoe aloesna baris dimihk teh, lain koe karana kabeneran maneh; karana maneh teh bangsa noe heuras beuheung.
'"
;

5'

p. 7

1.

6 p.

28. c 4

Moesa 13
:

32, 33.
2

dp.i:
:

24.

e p.

17.

/ 3 Moeaa 18

24.

Moesa 32

9.

6 p. 13:3. c 2 M:oesal6:15.
/p. 33
:

d Mat.
;

4.
i

e p.

29:5.
:

-p.

g Joel 2 19 4 Moesa 21
25.
;
:

26.
:

^i

p. 6

11, 12.
:

p. 17
?

20.
:

6. fc

Moesa 17

6.

p. 9

4.

PASAL

Masing inget, poma oelah rek poho, ka lampah maneh njijeun pibSndoeeun Pangeran, Allah maneh, di tegal lega teja ti poean maneh ka loewar ti tanah M6sir, tgpi ka daratang ka Snggon ijeu, maraneh teh mantangoel bae ka Pa;

9.
8

geura dengekeun: maneh ajeuna rek meuntas tji Jordan, soepaja asoep, baris meunangkeun " bang-

Eh

Israil!

ngeran. Ari di Horeb teja

"

maraneh

njijeun

pibgndoeeun Pangeran; seug Pangeran ngabSndon ka maraneh, moenggah aja

MOESA

9.

223

maraneh dek ditoempoer. 'Maugsa kami geus oenggah ka eta goenampa papaii batoe, papan pSrdjangdjian, auoe koe Paugeran didamgl ka maraneh, seug kami tjitjing dina goenoeng, * opat poeloeh poe opat
panggrsa
noeug, bavis

tina hal sakabeh dosa maraneh, anoe koe maraneh dipigawe, ngalampahkeun noe goreng di pajoeneun Patjai,
19

ngeran, njijeun pibendoeeun andjeunna. 'Karana kami teh sijeun koe b6ndoe djeung w6ra, noe koe Pangeran dianggo
'J

10

poeloeh peuting lilana, teu ngahakan roti, hauteu nginoem tjai. 'Sok kami teh koe Pangerau dipaparin eta doewa

papan batoe,
;

ditoelisan

koe panangan

20

11

Allah ari oengglna tSroes sadajana pangandika, noe koe Pangeran diandikakeun ka maraneh di goenoeng, ti dj6ro seuneu, keur poean koempoel teja. 'Geus kitoe, satoengtoeng anoe opat poeloeh poe opat poeloeh peuting teja, sok kami teh koe Pangeran dipaparin eta doewa

ngabSndoean ka maraneh, moenggah kgrsa noempoerkeun maraneh; sarta Pangeran ngamakboel ka kami sakali harita deui. 'Tjatjakan ka Haroen ge Pangeran ngabgndon kalangkoeng, moenggah kersa noempoerkeun; seug kami mangngdakeun Haroen ongkoh dina
''
'

21

mangsa

harita. 'Ari lantaran

maraneh

12

papan batoe, papan perdjangdjian; 'sarta kami koe Pangerau ditimbalan kijeu: Maneh geura dangdan, geuwat toeroen ti dijeu karana oemat maneh, noe koe maneh diboedalkeun ti Mesir teh, 16bar lampahna; gantjang tgmen eta teh njalingkir tina djalan, anoe koe kami ditimbalkeun ka maranehanana; nja
''
;

dosa, nja eta sasapian anoe beunang maraneh njijeun teja, J koe kami ditjokot, seug didoeroek koe seuneu, toeloej dir6mekkeun, digiling disina Igmboet, datang

ka adjoer

ngepi'oel, bari sakalian eta k6proelna koe kami dipitjeun kana tjai, anoe toeroen ti goenoeng. a 2 Moesa 32.
h
2
:

Moesa 24
7.

18. c 2

Moesa 31
f 1
2

18.
:

Moesa
g Ibr. Moesa

32 12

Ibr.
p.

12 10
:

18.
i

Moesa 34
:

28.

21.

10.

Moesa 32

21.

32
22

20.

njarijeun hidji artja sipat tjitak, pikeun


13

Ari

" di
"

Taberah, djeung

di

Masa,

14

is

s6s6mbaheunana. 'Nimbalandeui Pangeran ka kami, kijeu timbalanana: Kami geus ningali eta bangsa, satemgnna bangsa noe heuras beuheung eta teh. 'Kami teh ingkeun bae, seg koe kami dek ditoempoer, sarta ngaranna koe kami dileungitkeun ti kolong langit; toeloej maneh koe kami dek didamel bangsa rosa nja g6de ti batan eta. 'Tidinja

sarta di Kibrot-Taawa teja, maraneh njarijeun deui pibgndoeeun Pangeran.


4

Moesa 11:3.
"

h 2

Moesa 17

7.

c 4

Moesa 11

34.

23

kami teh malik, djoet toeroen

tina goe24

16

noeng; ari goenoeng teh " keur ngagSdoer koe seuneu; sarta noe doewa papan perdjangdjian teja koe kami disangga koe doewa leungeun kami. 'Ret

basa maraneh koe Pangeran dipiwarang leumpang ti Kades-Barnea, kijeu timbalanana: Cleura aroenggah, beunangkeun eta tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka maraneh teja, heug maraneh moengpang deui ka timbalan Pangeran, Allah maraneh, sarta teu pSrtjaja ka andjeunna, djeung teu noeroet ka timbalanana. 'Mantangoel bae * maraneh teh ka Pangeran, ti wates poean kami wawoeh ka maraneh. a 4 Moesa
Sarta
13:3; 14:1. h Lai. 7:51.

kami teh nendjo, doemadakan enja, maraneh migawe dosa ka Pangeran, Allah
maraneh, njarijeun hidji sasapian beunang njitak, keur sSsembaheun maraneh; gantjang temen maraneh njalingkir tina djalan, anoe koe Pangeran ditimbalkeun ka maraneh teja. 'Kek noe doewa papan teh koe kami ditjgkgl, pek dibeubeutkeun ti doewa leungeun kami, dipeupeuskeun di hareupeun panon maraneh. 'Tidinja kami teh^brgk njoeoeh ka pajoeneun Pangeran, tjara bareto, opat poeloeh poe opat poeloeh peuting deui, teu ngahakan roti, hanteu nginoem

25

26

17

18

27

kami teh brSk njoeoeh ka pajoeneun Pangeran, nja njoeoeh teh opat poeloeh poe opat poeloeh peuting lilana, sabab aja timbalan Pangeran kSrsa noempoerkeun ka maraneh. Sarta kami n6neda ka Pangeran, kijeu pangda kami Noen Goesti Pangeran moegimoegi oelah tjijos ngaroeksakkeun oemat andjeun, kagoengan andjeun, anoe kenging andjeun ngaleupaskeun koe kaagoengan andjeun, nja kenging andjeun ngaloewarkeun ti MSsir, nganggo panangan kawasa, 'Moegi masing emoet ka
Tidinja
'

224

MOESA

10.

28

29

abdi-abdi andjeun, ka Ibrahim, ka Ishak sargng ka Jakoeb teja! Moegi oelah ningali kana kaheurasan ijeu djalmadjalma, kana kadorakaanana, atanapi kana dosana sangkan djalma eusi tanah, oeroet koering sadaja koe andjeun dika-loewarkeun, oelah ngaromong kijeu * Tina sabab Pangeran ten bisaeun ngasoepkeun eta teh kana tanah, anoe geus didjangdjikeun ka darinja, djeung tina sabab geuleuheun ka darinja, noe matak dika-loewarkeun, seg diparaehkeun di tegal 16ga. 'Mapan eta teh oemat andjeun, kagoengan andjeun, anoe kenging andjeun ngaloewarkeun koe kawasa andjeun noe agoeng, sarSng koe asta andjeun noe njodor! a 2 Moesa 32 11.
'

ka Goedgod, sarta ti Goedgod ka Jotbata, tanah noe soegih waloengan tjai. 'Dina mangsa eta ''Pangeran misahkeun kaom Lewi, sina ngadinja arinditna
''

gotong peti perdjangdjian Pangeran, " sina margk ka pajoeueun Pangeran, baris ngabakti ka andjeunna, djeung sina ngabgrkahan mawa padjSnengan andjeunna, tepi ka mangsa ajeuna. 'Sabab kitoe Lewi teh hanteu boga doeoeman atawa milik reudjeung doeloer-doeloerna; nja Pangeran noe djadi milikna, sakoemaha pangandika Pangeran, Allah 4 Moesa 33 31. maneh, ka dinja teja.
'"
:

b 4 Moesa 20

28. c 4

Moesa 33

32, 33.

Moesa

3:6. e p. 18:7; 21:5. 10


[

Moesa 18:20.

Ari kami teja

"

margk teh dina goe-

b i Moesa 14

16.

noeng satjara mangsa bareto, opat poeloeh poe opat poeloeh peuting lilana, sarta Pangeran ngamakboel ka kami sakali harita deui; ten toeloes Pange11

PASAL
Dina mangsa
:

10.

eta Pangeran nimbalan ka kami " Maneh geura njijeun doebatoe, tjara noetiheula; seg wa papan maneh oenggah ka kami ka goenoeng; djeung koedoe njijeun * hidji peti koe 2 kai. 'Geus kitoe kami dina eta jiapan rek noeliskeun sakoer pangandika, noe aja dina papan noe ti heula, " noe koe maneh dipeupeuskeun teja; toeloej koe di djSro p6ti. 'Prak 3 maneh teundeun kami njijeun hidji peti koe kai pilang, sarta njijeun doewa papan batoe, tjara noe ti heula; toeloej kami oenggah deui ka goenoeng, bari eta doewa papan diandjeun4 bawa koe leungeun. 'Tidinja na njgratkeun dina eta papan sakoemaha toelisan noe ti heula, nja eta noe sapoeloeh timbalan, noe koe Pangeran ditimbalkeun ka maraneh ti goenoeng, ti djSro seuneu, keur poean koempoel teja; sok koe Pangeran dipaparin'Geus kitoe kami teh 5 keun ka kami. malik, djoet toeroen tina goenoeng; toeloej papan teja koe kami diteundeun di djgro pSti, anoe beunang kami nji''

ran kgrsana ngaroeksakkeun ka maneh. 'Geus kitoe Pangeran nimbalan ka kami: Geura indit, leumpang, koedoe madjoe ti heulaeun eta djalma-djalma, sina arasoep, ngamilik eta tanah, noe koe kami didjangdjikeun ka karoehoenna, kalawan soempah, rek dipaparinkeun

ka maranehanana
12

teja.

p.

is, 19, 25.

13

Ari ajeuna, Israil! " naon noe koe Pangeran, Allah maneh, dipoendoet ti maneh? * Taja deui kadjaba sijeun koe Pangeran, A Hah maneh, ngalakonan sakabeh djalanna, njaah ka andjeunna, sarta ngabakti ka Pangeran, Allah maneh, tgroes djeung hate sarta tgroes djeung njawa maneh 'ngestoekeun timbalan Pangeran, djeung pikoekoehna, noe koe kami diparentahkeun ka ma;

neh mangsa ajeuna, soepaja maneh


14
'^

dja-

15

jeun; seug tetep ajana di dinja, sakoe-

maha timbalan Pangeran ka kami


a
32
c

2
:

Moesa 34:1. 6
19.

2
:

Moesa 25:10.
28.

c 2

teja. Moesa

d 2 Moesa 34

Ari oerang Israil broel arindit " ti Berot Bene-Jaakan ka Mosera; * di dinja poepoes Haroen, sarta dikoergbkeunana di dinja; seug Elasar poetrana noe djadi panghoeloe, ngaganti ramana. 'Ti

16

17

moega.'SatSmenna, Pangeran, Allah madjeung neh, * noe kagoengan langit, langiting sakabeh langit; kitoe deui boemi djeung saeusi-eusina. 'Ngan karoehoen maneh bae noe dimanah koe Pangeran, pada dianggo kaasih sarta ari toeroenanana ti pandeurieunana, njadiri maraneh, koe andjeunna dipilih ti sakabehna bangsa, sakoemaha noe boekti koedoe njoeajeuna. 'Mana maraneh natan kakoeloepan hate maraneh, f sarta poma oelah ngaheuraskeun deui beuheung maraneh. 'Karana Pangeran, Allah maraneh, ^ nja Bataraning sakabeh
;
''

MOESA

11.

22f

18

batara, djeung Goestining sakabeh goesAllah noe langkoeng agoeug, noe ti, langkoeng kawasa, noe laugkoeng nja matak sijeun, noe teu pisan pilih-kasih, sarta taranarimaparoeroeba; 'auoe maparin kaadilan ka pahatoe djeung ka randa, sarta asih ka semah, di''
''

tggal lega, tgpi ka maraneh datang ka enggon ijeu; 'sarta noe koe andjeunna
" ka Datan djeung ka Abiram, anak Eliab, anoe anak Roebin, basa boemi ujalangapkeun soengoetua, seg

didamel

19

paparin sandang-pangan. 'Mana mara-

neh
20

koedoe njailh ka semah; karana

niai-aneh ge bareto djadi semah di tanah Mesir. 'Ivoedoe ^ sijeun koe Paugeran, Allah

maneh; koedoe ngabaktika

njaploek eta djalma katoet anak-ewena, djeung himah-himahna, sarta sakoer noe goem61ar, anoe noeroet ka dinja, di tSngah sakabeh oerang Israilteja: 'istoening panon maraneh noe narendjo eta sadajana dadamelan Pangeran noe araheng, anoe koe andjeunna didamgl te''

21

22

andjeunna, djeung ngarakgtan ka andjeunna, sarta maneh soempah koedoe njSboet padjgnengan andjeunna. 'Nja andjeunna poedjieun maneh, sarta nja andjeunna Allah maneh, anoe ngadam61 ka maneh eta sagala perkara noe araheng nja matak sijeun, anoe katarendjo koe panon maraneh teja. Karoehoen maneh, basa marijang ka M6rejana ngan toedjoeh poeloeh sir teja, djiwa demi ajeuna mah maneh teh koe Pangeran, Allah maneh, gens didjadikeuu loba naker, '" tjara bentaug di
'

ja.

'Mana maraneh koedoe masing pada ngestoekeun sakabeh timbalan, noe koe kami diparentahkeun ka maneh
ajeuna, soepaja maraneh taleger, djeung arasoep, sarta ngamilik eta tanah, noe koe maraneh rek diasoepan djalan meuntas, baris dimilik teja; 'djeung'" soepaja maraneh dipandjangkeun nja oemoer dina tanah, noe koe Pangeran didjang-

'

djikeun ka karoehoen maraneh, nganggo soempah teja, kersana dipaparinkeun ka darinja sarta ka toeroenanana, f nja

langit.
d
1

a Mik. 6:8.
Badj. 8
:

6' p.

6:5. c Djab. 24:1; 115:16.


:

27.
fe

e p. 30

JSr.

4:4. /"p. 9:6.

g
46

Tim. 6:15.

Lai.

10:34; Eoem2:ll. iDjab.


]c

146:9. j 2 Moesa 22:21.


:

p.

6:13.

11 Moesa

27.

p.

10.

PASAL

11.

Mana maneh koedoe njaah kaPangeran,


Allah maneh, djeung koedoe ngadjaga kana djagaanana, nja eta pikoekoehna, hoekoemna, djeung timbalanana, salalawasna. 'Sarta sing kanjahokeun koe maraneh ajeuna; karana [kami mitjatoer teh] lain ka anak maraneh, noe teu
;

njarahoeun djeung teu narendjoeun dina pameperih Pangeran, Allah maraneh, " kaagoenganana, pananganana noe kawasa, sarta asta noe njodor; 'kitoe deui tandana djeung dadamelanana, noe koe andjeunna didamel di djero M6sir, ka Piraon, radja Mesir, djeung ka satanahna kabeh sarta * noe koe andjeunna didamel ka balad Mesir, ka koedana djeung ka karetana, noe koe andjeunna dikSlem koe tjai laoet Ager, basana ngaroedag njoesoel ka maraneh; djadi koe Pangeran pada digempoer, tepi ka mangsa ajeuna; 'kitoe deui noe koe andjeunna didamel ka maraneh di
;
'

tanah noe labar-leber tji-soesoe djeung madoe. 'Karana ari tanah, noe koe maraneh rek diasoepan baris dimilik teh, lain saperti tanah Mesir, oeroet maraneh ka loewar, anoe koe maneh disebaran koe binih maneh, sarta ditjaian koe soekoe maneh, saperti kebon sajoei'an. 'Enjana mah tanah, noe koe maraneh rek diasoepan djalan meuntas, baris dimilik teh, tanah enggon goenoeng djeung lebak, njeuseupna tjai teh hoedjan ti langit; 'estoe tanah noe dititenan koe Pangeran, Allah maneh; sotja Pangeran, Allah maneh, teu petotpetot neuteupna ka dinja, ti mimitina taoen tepi ka panoengtoengan taoen.
o
(Z

p. p.

3: 24. 6 2
7
:

Moesa 14:25,
:

27. c 4

Moesa
:

16: 31.

19. p. 4

40.

/^

Moesa

17.

Demi geus kitoe, oepama maraneh temen nja noeroet ka timbalan kami, anoe koe kami ditimbalkeun ka maraneh ajeuna, datang ka njailh ka Pangeran, Allah maraneh, djeung datang ka ngabakti ka andjeunna teroes reudjeung hate sarta teroes djeung njawa maraneh 'tangtoe kami maparin hoedjan ka tanah maraneh dina oesoemna, " nja
:

hoedjan noe ti heula djeung hoedjan noe pandeuri, sangkan maneh ngoempoelkeun gandoem, anggoer djeung minjak

226
15
'

MOESA

12.

maueh. Sarta kami bakal maparin djoekoet di tegal maiieh, adjang sasatoan

le

17

maneh, djeung maneh dadaharan datang ka seubeuh. 'Eta maraneh sing arijatna, bate maraneb oelab kaggndam, matak maraneb njabngkir, ngabakti ka aallaban, sarta njarembah ka dinja; 'tangtoe Pangeran djadi ben doe ka maraneb, sarta meundeutkeun langit, oelab aja boedjan, djeung taneub oelab
sina ngabidjilkeim kabasilanana, sarta

pikatintjakeun koe maraneb, koe Pangeran, Allah maraneb, bakal dipaparin kareuwasan djeung kasijeunan koe

maraneh, ^ sakoemaha pangandikana ka maraneh teja. op. g:8. jp. 6:7. c p. 6:9.
d g
26
V-

7:1.

e Jos.
:

3; 14

9.

Moesa 23

31.

Moesa 23

27.

27

maraneh tangtoe tereb digerapoer, dileungitkeun tina tanab noe aloes, anoe koe Pangeran dipaparinkeun ka maraneb.
18 28

Masing nganjahokeun, " kami poe ijeu di hareupeun maraneh ngajakeun kaberkaban djeung panjapa. 'Nja eta kabgrkaban, ari maraneb noeroet ka timbalan Pangeran, Allah maraneb, anoe koe kami diparentahkeun ka maraneh
'Djeung deui panjapa, oepama maraneh hanteu noeroet ka timbalan Pangeran, Allah maraneh, sarta njalingkir tina djalan, anoe koe kami diparentahkeun ka maraneb ajeuna, nja noeroet ka aallaban, noe tadina teu kanjaboan koe maraneh. 'DSmi geus kitoe, lamoen maneh koe Pangeran, Allah maneh, geus diasoepkeun kana tanab, anoe koe maraneh rek diasoepan baris dimilik, toeloej koedoe ngoetjapkeun kaberkabanana dina goenoeng Gerisim, kitoe deui panjapana dina goenoeng Ebal. 'Pangajana di peuntaseun tji Jordan, ka koelon, djalan pangsoeroepan panonpoe, di tanab oerang Kanaan, noe ngSnggon di tanab lapang, pglSbab Gilgal, deukeut " ki pasang More teja. 'Karana maraneh gngke mareuntas tji Jordan, soepaja asoep, baris ngamilik eta tanab, anoe koe Pangeran, Allah maraneh, dipaparinkeun ka maraneb; tangtoe koe maraneb dimilik sarta dignggonan. 'Mana maraneh sing arijatna, koedoe ngalampabkeun eta sakabeh pikoekoeh djeung boekoem, anoe koe kami poe ijeu diajakeun di hareupeun maajeuna.
^'

a Joel 2:23; Jak. 5:7.

Mana

ijeu

pangwoeroek kami koe ma;

19

raneb teundeun dina bate djeung dina pikir maraneh " sarta eta teb koe maraneh pake tanda, talikeun dina leungeun maraneb, djeung pake bSbgr di antara panon maraneb. 'Djeung koedoe koe maraneb dipagabkeun ka anak''

29

anak

maraneli,

keur maneh dijoek

ditjatoer-tjatoerkeun di djero imah, keur

20

21

22

23

24

25

keur maneh ngedeng, djeung keur maneh boedang; ' koe maneh toeliskeun dina ti'toer bang i'mab maneh, sarta dina lawang maneh; 'soepaja poe maraneb djeung poe anak-intjoe maraneh dilobakeun dina tanab, noe koe Pangeran didjangdjikeun ka karoehoen maraneb, nganggo soempah, kersana dipaparinkeun ka dinja teja, sing salobana poe langit di loeboereun boemi. Karana oepama maraneh tgmen nja ngestoekeun eta sakoer timbalan, noe koe kami diparentahkeun ka maraneh, datang ka dilampahkeun, datang ka njaab ka Pangeran, Allah maraneh, ngalakonan sakabeh djalanna, djeung ngaraketan kaandjeunna 'tangtoe Pangeran njingkabkeun eta sakabeh bangsa ti hareupeun maraneh, sarta maraneh tangtoe meunangkeun bangsa noe galede nja rarosa ti batan maraneh. 'Sakoer enggon, anoe pikatintjakeun koe dampal soekoe maraneb, nja eta pibogaeun maraneb; ti sSm6t tggal Igga, djeung ti sem6t goenoeng Libanon, kitoe deui ti semet bangawan, nja eta tji Prat, tgpi ka laoet Koelon, f nja eta piwateseun maraneh. 'Djalma hidji ge moal aja noe taggn di hareupeun maraneb sakoeriling tanab, anoe
di djalan,
'

maneh leumpang

30

31

32

raneh.
c 1

p.

30:1, 15,19. 6
:

p.

27:12, 13; Jos. 8:33.

Moesa 12

6.

''

PASAL

12.

''

Ijeu teb pikoekoeb djeung boekoem, anoe koe maraneb koedoe diestoekeun, lampabkeuneun dina tanab, anoe koe Pangeran, Allah karoehoen maneh, di-

paparinkeun ka maneh, baris dimilik, saoemoer maraneb hiroep di boemi.


2

Maraneh " misti pisan ngaggmpoer sakabeh gnggon, anoe koe bangsa-bangsa, noe koe maraneb bakal dibeunangkeun teja, dipake ngabarakti ka aallabanana,

5
*

MOESA

12.

227

dina goeuoeug-goeuoeng laloehoer, djeung dina pasir-pasiv, savta di han'

maraneh peuntjitan, pgrpoeloehan maraneh, djeung hatoeran leungeun maraneh, sarta sakabeh panadaran maraneh beunang milih, anoe koe maraneh dinadarkeun ka Pangeran. 'Sarta maraneh

dapeun sakoer kakaian ugaroeiiggoenoek. 'Ari altar-altarna koe maraneh koedoe dibongkar, tihaugua brahala koedoe penpeuskeun, Aserana koedoe doeroekan koe seunen, djeung artja-artja aallahanana koedoe parotongan; nadjan ngaran-ngaranna koe maraneh koedoe dileungitkeun ti gnggon eta. 'Maraneh oelah milanipah^^kitoe ka Pangeka ran, Allah maraneh. 'Enjana mail gnggon, noe koe Pangeran, Allah maraneh, bakal dipilih ti sakabeh kaom maraneh, dikSrsakeun mSrgnahkeun padjgnSnganana di dinja, tgges ka panglinggihanana maraneh koedoe mar6k; nja ka dinja maneh koedoe ngadeuheusan 'sarta nja ka dinja maraneh koedoe nganteurkeun koerban maraneh doeroekan, koerban maraneh peuntjitan, p6rpoeloehan maraneh, hatoeran leungeun maraneh, panadaran maraneh, pangabakti maraneh bawaning soeka, sarta tjikal sapi 6mbe-domba maraneh; 'sarta nja di dinja maraneh koedoe dadaharan di pajoeneun Pangeran, Allah maraneh, bari sing baroengah koe sagala tjatjabakan leungeun maraneh; nja diri
''

12

masing boengah di pajoeneun Pangeran, Allah maraneh; nja diri maraneh, djeung

anak maraneh lalaki, sarta anak maraneh

awe we, kitoe deui badega maraneh lalaki djeung badega maraneh awewe, sarta djeung ahli Lewi, anoe dina lawang maraneh;

karana etatehteubogadoeoeman atawa milik reudjeung maraneh. p. 7:5.


''

b 1 Badj. 14

23

2 Radj.
1

16

4. c

Moesa 33

52.

Moesa 20:24;
3

Eadj. 8:29. e Hak. 17:6.


19.

f Jos. 22:4. g 18:20, 24.


13

Moesa 25:18,

h 4 Moesa

10

11

maraneh sarta djeung saeusi-imah maraneh, asal maneh diberkahan koe Pangeran, Allah maneh. 'Maraneh di dinja poma oelah milampah sakoemaha kalakoeau oerang di dijeu mangsa ajeuna, masing-masing, naon bae noe pibgngreun koe rarasaan sorangan. 'Karana ngpi ka ajeuna maraneh tatjan datang f kana reureuh djeung kana milik, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh. 'Tatapi maraneh gngke meuntas tji Jordan, bari toeloej nggnggon dina tanah, anoe koe Pangeran, Allah maraneh, bakal dimilikkeun ka maraneh; seug maraneh tangtoe dipaparin reureuh ti sakabeh moesoeh maraneh anoe ti sakoeriling, " djadi maraneh tjitjing teli senang ati. 'Geus kitoe enggon, anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maraneh, kersa ngalinggihkeun padjenenganana di dinja, nja ka dinja maraneh koedoe nganteurkeun sakoer anoe koe kami diparentahkeun ka maraneh, koerban maraneh djeung koerban doeroekan,
''

Eta maneh sing ijatna, poma oelah ngoerbankeun koerban maneh doeroekan dina sambarang ^enggon, anoe ka14 tendjo koe maneh. 'Enjana mah dina enggon, anoe koe Pangeran bakal dipilih dina salah-sahidji kaom maneh, nja di dinja maneh koedoe ngoerbankeun koerban maneh doeroekan, sarta nja di dinja maneh koedoe ngalampahkeun saniskara, noe koe kami diparentahkeun maneh meunang 'Tatapi 15 ka maneh. poentjat-peuntjitdjeung ngahakan laoek, sakahajang hate maneh, noeroetkeun bSrkah Pangeran, Allah maneh, noe dipaparinkeun ka maneh, di sakabeh lawang maneh dihakanna koe noe nadjis, koe noe beresih; * satjara mentjek 'Ngan ari geiG djeung satjara oentjal. tihna mah " poma oelah dihakan koe maraneh; nja koedoe koe maraneh dikoetjoerkeun ka boemi sapSrti tjai.
"*
;

a 3 Moesa 17:
17

2.

6 p. 14:5. c 3

Moesa

17; 17:10.

Hanteu meunang maneh dina lawang maneh ngahakan " perpoeloehan gandoem, atawa anggoer, atawa minjak maneh, ^ kitoe deui tjikal sapi embe-domba maneh, atawa panadaran maneh, naon
bae,

anoe beunang maneh nganadarkeun, atawa pangabakti maneh bawaning soeka, atawa hatoeran leungeun

18

koe maneh dimaneh. 'Mistina mah hakan di pajoeneun Pangeran, Allah maneh, dina enggon anoe koe Pangeran, Allah maneh, bakal dipihh; nja diri maneh, djeung anak maneh lalaki, sarta anak maneh awewe, kitoe deui badega maneh lalaki, djeung badega
""

228

MOESA

13.

19

sarfca djenng ahli Lewi, anoe dina lawang maneh; djeung makoedoe masing boengah di pajoeneh neim Pangeran, Allah maneh, koe sagala tjatjabakan leungeun maneh. 'Eta mapoma oelah ninggalneh sing ijatna, keun ahli Lewi, saoemoer maneh, dina tanah maneh. a p. i4 22. j p. 15 19. c p. 14 23.
''
: :
:

maneh awewe,

maneh djamoega,

kitoe keneh anak maneh pandeurieun maneh, salalanggengna, tina sabab maneh milampah anoe hade sarta noe bengr di pajoeneun Pa-

ngeran, Allah maneh.


c 3

Moesa 17

14.

a Moesa 27

p.
:

19

8.

6 p. i4:24.
1
:

9. e

Moesa

5, 11.

d
20

p.

14:27.
"

Lamoen Pangeran, Allah maneh, enggeus ngabasmi ti hareupeun maneh eta sagala bangsa, noe koe maneh rek dita

Lamoen Pangeran, Allah maneh,

21

22

23

ngalegakeun watgs maneh, sakoemaha pangandikana ka maneh, seg maneh ngomong: Hajang njatoe laoek, sabab hate maneh hajang ngahakan laoek: pek bae maneh ngahakan laoek sakahajang hate maneh. 'Lamoen enggon, anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh, k6rsa merenahkeun padjenenganana di dinja teja, * djaoeh ti maneh, prak maneh meuntjit bae sapi maneh djeung gmbe-domba maneh, anoe koe Pangeran dipaparinkeun ka maneh, sakoemaha parentah kami ka maneh teja; heg maneh dadaharan dina lawang maneh, sakahajang hate maneh. 'Estoe sakoemaha ngahakan mentjek atawa oentjal, nja kitoe dihakanna teh; noe nadjis, noe beresih, sarejana meunang ngahakan eta. 'Ngan maneh teh masing pengkoeh, oelah ngahakan getihna; " karana getih teja njawana, sarta maneh
ten meunang ngahakan njawana katoet laoekna. Poma koe maneh oelah dihakan nja koedoe koe maneh dikoetjoer'

datangan baris dibeunangkeun teja, sarmaneh geus prak meunangkeun inja, djeung ngenggon dina tanah oeroet eta: 'maneh teh masing ijatna, " oelah karidjet, noeroetan eta, sanggeusna eta ditoempoer, dileungitkeun ti hareupeun maneh sarta maneh oelah natanjakeun aallahanana, bari ngomong kijeu: Koemaha etabangsa-bangsa ngabaraktina ka
;

roetan.

batara-batarana ? koela teja sedja noe'Poma-poma maneh oelah rek milampah kitoe ka Pangeran, Allah maneh; * karana sagala kagiroek Pangeran, noe koe andjeunna dianggo kageuleuh, koe eta sok dilalampahkeun ka aallahanana; sangkilang anakna lalaki djeung anakna awewe koe eta sok didoeroek koe seuneu adjang aallahanana.
rt

p.

16; 18:9. b 3

Moesa 18

27.

24

sadajana pangandika, noe koe kami diparentahkeun ka maraneh, koe maraneh estoekeun, nja koedoe dilalampahkeun; oelah ditambahan, oelah dikoerangan. a p. 4 2.
Ari
"
:

25

26

27

28

tjai. 'Poma koe oelah dihakan; soepaja maneh djamoega, kitoe keneh anak maneh pandeurieun maneh, tina sabab maneh milampah anoe bener di pajoeneun Pangeran. "Ngan ari barang beunang maneh njoetjikeun, anoe piajaeun di maneh, sarta djeung panadaran maneh, koedoe koe maneh ditjokot, dibawa leumpang ka enggon, anoe bakal dipilih koe Pangeran; 'prak koerban maneh doeroekan, laoekna djeung getihna, koe maneh pgtakeun ka altar Pangeran, Allah maneh; sarta getih koerban maneh peuntjitan koedoe dibahekemi dina altar Pangeran, Allah maneh, ari laoekna koe maneh koedoe dihakan. 'Koedoe ngestoekeun sarta masing noeroet ka eta sakabeh pangandika, noe koe kami diparentahkeun ka maneh, soepaja

keun ka boemi saperti

PA SAL

13.

maneh

'

<*

''

tengah maneh aja nabi atangimpi, toeloej ka maneh mere tanda atawa moedjidjat, 'seug boekti eta tanda atawa eta moedjidjat, noe koe eta ditjatoerkeun ka maneh, bari kijeu omongna Hajoe, oerang anoet ka batara nagara sedjen, noe tadina ten kanjahoan koe maneh, oerang ngabakti ka dinja: 'poma maraneh " oelah ngagoegoe ka omongan nabi kitoe, atawa ka toekang ngimpi kitoe karana Pangeran, Allah maraneh, * njoba ka maraneh, kersa ngawaspaoskeun, maraneh njaah ka Pangeran, Allah maraneh, teroes reudjeung hate sarta tSroes djeung njawa maraneh, atawa hanteu. 'Koedoe aranoet ka Pangeran, Allah maraneh, djeung koedoe sarijeun koe andjeunna, bari ngestoekeun timbala-

Lamoen

di

wa toekang

MOESA

14.

229
:

nana, sarta noeroet ka pangandikana " djeung koedoe pada ngabakti ka andjeunna sarta ngarakStan ka andjeunna. 'Ari nabi noe kitoe, atawa toekang koedoe dipaehan, ngimpi noe kitoe,
'^

li

sabab magahan moengkir ka Pangeran, Allah maraneh, anoe ngaloewarkeun maraneh


ti

tanah M6sir, dileupaskeun


;

ti
15

boemi nagarana, aromongna Hajoe, oerang leumpang, oerang ngabakti ka batara bangsa sedjen, noe tadina teu kanjahoan koe maraneh: 'toeloej koe maneh koedoe didongdon, ditalengteng, dipariksa sing ggmSt pisan; ana seug kapanggih sagnjana, poegoeh pgrkarana, aja noe ngalampahkeun kagiroekan
kitoe di tgngah eta nagara koe

imah koemawoela teja karSpna maneh dek digembang tina djalan, anoe koe Pangeran, Allah maneh, ka maneh dipiwarang ngalakonan. " Djadi koe maneh
eta noe goreng teh singkirkeun ngah maneh. a J6r. 23 le. 6 p. s 2. c p.
: :

maneh pek priboemi maneh koedoe disabg'

tan koe seuseukeut pSdang; nagarana djeung saeusi-eusina, katoet sasatoana16


* koe maneh haramkeun, toempgs koe seuseukeut pSdang. 'Ari sakabeh djarahanana koe maneh koedoe dikoempoelkeun ka tSngah loeloeroengna seug eta nagara katoet sakabeh djarahanana koe maneh koedoe didoeroek koe seuneu, datang ka bgrgsihna, baris ka Pa-

ti tS10
:

na,

20.

d
6

V-

18

20. e 1 Kor. 5

13.

Lamoen

doeloer maneh, anak sain-

doeng, atawa anak

maneh

lalaki,

atawa

anak maneh awewe, atawa pamadjikan noe di pangkon maneh^ atawa sobat maneh noe sapgrti njawa sorangan,

noe boeni, kijeu pokna: Hajoe, oerang leumpang, oerang ngabakti ka batara bangsa sedjen, noe tadina ten kanjahoan koe ma7 neh atawa koe karoehoen maneh, 'kaasoep aallahan bangsa-bangsa, noe di sakoeriling maraneh, deukeut ka maneh atawa djaoeh ti maneh, ti toengtoeng boemi tepi ka toengtoeng boemi 8deui: 'poma koe maneh oelah diremdi

ngomongan ka maneh

17

ngeran, Allah maneh; geus kitoe eta teh sina djadi toempoekan langgSng; teu meunang diadggkeun deui. 'Sarta

barang noe hoekoem haram teja

"

oe-

poegan, sarta oelah digoegoe; " djemig deui panon maneh oelah hawatir ka dinja, oelah dipikaroenja, sarta oelah disoempoetkeun sategSsna koe maneh misti pisan dipaehan; * leungeun ma'

18

lah pisan aja noe napgl kana leungeun maneh; soepaja Pangeran lempgr tina kasangStan bendoena, sarta maparin kawelasan ka maneh, djeung mikoernija ka maneh, toer ngalobakeun ka maneh, sakoemaha noe koe andjeunna didjangdjikeun ka karoehoen maneh, nganggo soempah teja; 'lamoen maneh noeroet ka pangandika Pangeran, Allah maneh, ngestoekeun sakabeh timbalanana, noe

10

11

neh anoe koedoe pangheulana pek ka dinja maehan, toeloej leungeun djalma noe loba, ti pandeuri; 'nja koedoe dibgntoeran koe batoe, datang ka paehna; sabab eta pangarahna maneh teh dek digembang ti Pangeran, Allah maneh, anoe ngaloewarkeun maneh ti tanah Mgsir, ti imah koemawoela teja. 'Soepaja goernita " ka sabangsa Israil, sarta pada sarijeuneun, djeung oelah aja deui noe ngalampahkeun perkara goreng tjara kitoe di tengah maneh.
a
p.

koe kami diparentahkeun ka maneh ajeuna, ngalampahkeun anoe bgner di pajoeneun Pangeran, Allah maneh.
a
p.

17:2. 6 2 Moesa 22:20. c p. 7:25, 26.

PASAL
Maraneh
;

14.

7: 16; 19

13. 6 p. 17

7.

c p.

17:13; 19:20.

12

Lamoen maneh ngadenge


salah-sahidji

bedja

"

hal
3

13

nagara maneh, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh geusan tjitjing, tjgkna 'Aja djalma bangkawarah baridjil ti tengah maneh, sarta ngagembang batoer pri:

teh poetra Pangeran, Allah maraneh " poma oelah noerihan diri, djeung oelah digoendoelan di antara panon maraneh, koe karana noe paeh. 'Karana maneh teh * bangsa soetji baeta maris ka Pangeran, Allah maneh neh dipilih koe Pangeran, soepaja djadi oemat kagoengan andjeunna, dibedakeun djeung sakabeh bangsa noe di SatonggOng boemi. a 3 Moesa 21 5. 6 p. 7 6. Maneh oelah ngahakan sipat giroek, naon bae. 'Ijeu teh sato, anoe meu;
:

nang dihakan koe maraneh ba djeung Smbe; 'oentjal,


:

sapi,

dom-

mgntjgk, moending, Smbe leuweung, 16mboe, ban-

230
6

MOESA

15.

teug djeuug j^eutjaug. "leges sagala sato, anoe beulah tjekerna, sarta tjekerna midoewa, djeung ngagajgm dina sasatoan, nja eta uoe meunang dihakan koe
ijeii uoe ten meunang dihakan koe maraueh baugsa uoe ugagajgm sarta baugsa uoe beulah tjekerna midoewa teh onta, kelgntji djeung marmot sabab eta teh enja ngagajem, tapina ten beulah tjekerna; nadjis eta teh ka maraneli. 'Kitoe deui bagong; sabab eta teh 6nja beulah tjekerna, tapi teu ugagajgm; nadjis eta teh ka maraueh. Dagingna teu meunang dihakan koe maraueh, sarta baugkena koe maraueh teu meunang ditjabak. a 3 Moesa ii. Ijeu teh anoe meunang dihakan koe maraueh, baugsa sakabeh anoe di djero tjai: sagala noe tjetjepetan djeung sisitan, meunang dihakan koe maraueh. 'Ari sakoer noe teu tjetjepetan sisitan mah, teu meunang dihakan koe maraueh; nadjis eta teh ka maraneh. Sagala manoek beresih meunang dihakan koe maraneh. Sarta ijeu noe teu meunang dihakan koe maraneh baug-

maraneli. 'Ngan

djeung tjikal sapi 6mbe-domba maneh, koe maneh koedoe dihakan di pajoeneun Pangeran, Allah maneh, di enggon anoe koe andjeunna bakal dij^ilih, dikersakeun ngaliuggihkeun padjgng-

ngauaua
24

di dinja; soepaja maneh diadjar sijeun koe Pangeran, Allah maneh,


'

satoetoep oemoer. Sarta lamoen djalanna gandar ti maneh, lamoen maneh teu kadoega mawa eta, sabab gnggon anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh, dikersakeun merenahkeun padjenenganana di dinja, * djaoeh ti

25

26

10

11

12

'

13

14
15

16
17

18

19

20

sa manoek teh: galoedra, radja-wali djeung galoedra laoet; 'alap-alap, heulang djeung raugkong, sapapadana; 'sagala gagak, sapapadana; 'manoek naam, koetoek-koetoek, kaak djeuug dadali, sapapadana 'boeweuk, djoelang djeung sowang; kokondangan, heulang roejoek djeung tjakakak; 'bango djeung koentoel, sapapadana kerak djeung kalong. 'Djeung deui sagala noe ngarajap, bangsa noe hiber, nadjis eta teh ka maraneh, teu meunang dihakan. Sagala ma;
'

27

maneh, lamoen maneh dibgrkahan koe Pangeran, Allah maneh seug djadikeun oewang, pek oewangua boengkoes, bawa koe maneh, bral maneh leumpang ka enggon anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh. 'Toeloej oewangua beulikeun ka sakoer noe dipikahajang koe hate maneh, ka sapi, ka embedomba, ka anggoer, ka wedang, atawa kana naon bae noe dipenta ka maneh koe hate sorangan pek maneh dadaharan di dinja di pajoeneun Pangeran, Allah maneh, bari masing boengah nja diri maneh sarta djeung saeusiimah maneh. 'Ari ahli Lewi, anoe dina
'

lawang maneh,

<

poma koe maneh

oe-

lah ditinggalkeun; karana eta teh teu boga doeoeman atawa milik reudjeung

maraneh.
c p.

p.

12:17,

is. b p.

12:21.

12:19; 16:11,

14.

28

'

29

noek beresih maraneh.


21

mah meunang dihakan koe

Maraneh oelah ngahakan " noe paeh naon bae; bikeun ka noe ngoembara, anoe dina lawang maneh, sina ngahakan eta, atawa djoewal ka
bangkar,

baugsa sedjen

karana maneh teh baug-

sa soetji baris ka Pangeran, Allah maneh. * Eta maneh oelah ngoeloeb anak

Oenggal-oeuggal " toetoep tiloe taoen maneh koedoe ngaloevvarkeun sakabeh perpoeloehan beubeuuangau maneh dina taoen harita, sok teundeun dina lawang maneh. 'Ana dataug ahli Lewi, pedah eta teh teu boga doeoeman atawa milik reudjeung maneh, kitoe deui semah, djeung pahatoe, sarta randa, noe dina lawang maneh, sina pada dadaharan datang ka sareubeuheun soepaja maneh diberkahan koe Pangeran, Allah maneh, dina sagala pagawean leungeun maneh, anoe koe maneh dilampahkeun.
;

p.

26:

12.

embe koe
22

tji-soesoe
a
2

indoengna.
:

Moesa 22

31. 6 2

Moesa 23

19.

PASAL

15.

Maneh
bidjil

misti pisan mgrpoeloehan sabibit

kabeh beubeuuangau
23
'

maneh, anoe
2

Oenggal-oeuggal " toetoep toedjoeh taoen maneh koedoe njijeuu kalSpasau. 'Nja kijeu jj^rkara kalepasan teh:

tina lahan, sabau-saban taoeu. Geus kitoe " eta pgri^oeloehan gandoem, anggoer djeung minjak maneh, sarta

saha-saha noe boga pihoetangkeun, koedoe ngalgpaskeun pihoetangkeunana ka

MOESA

15.

231

batoer; teu meunang nagih ka batoerna djeung ka doeloerna; karana geus dioewarkeun kalgpasan koe karana Pangeran. 'Ari ka bangsa sedjen maneh meunang nagih; dSmi anoe maneh di doeloer maneh mah koedoe dilgpaskeun koe maneh. 'Halta di maneh moal aja noe miskin; (karana Paugeran tangtoe ngabSrkahan ka maneh dina tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, bakal dimilikkeun ka maneh, soepaja kawaris) 'kitoe soteh lamoen maneh tSmgn nja noeroet ka pangandika Pangeran, Allah maneh, diestoekeim, datang ka ngalampahkeun eta sakoer timbalan, noe koe

ja:

kami marentah ka maneh kijeu teLeungeun maneh koedoe masing moeka ka doeloer maneh, ka noe kabalangsak djeung ka noe miskin di mab
1
Sil.

neh, dina tanah maneh.


Joh.

3:17.
:

Mat.
:

a 3 Moesa 25 5:42; Loek. 6:34,


11
;

35.

35.

d
12

28

27.

Mat. 26

Joh. 12

8.

13

kami diparentahkeun ka maneh mangsa ajeuna. 'Karana Pangeran, Allah maneh, tangtoe ngabSrkahan ka maneh, sakoemaha pangandikana ka maneh teja

14

maneh ngindjeum-ngindjeumkemi ka bangsa loba, d6mi diri maneh mab moal ngindjeum; djeung deui maneh
*

seug

15

teh bakal marentah ka bangsa loba,

dgmi ka
7

diri
"

maneh mah moal


o
2

aja

noe
:

marentah.

Moesa 23

11. 6 p. 28

12.

Lamoen di maneh aja noe miskin, salah-sahidji doeloer maneh, dina salahsahidji lawang maneh, dina tanah maneh, anoe koe Pangeran, Allah maneh,
dipaparinkeun ka maneh, eta maneh oelah ngaheuraskeun hate, sarta leungeun maneh oelah ngeupeul ka doeloer maneh noe miskin teh; * 'bgnerna mah leungeun maneh koedoe masing
*

Lamoen doeloer maneh, sasama oerang Ibrani, lalaki atawa awewe, " ngadjoewal diri ka maneh, koedoe ngawoela ka maneh ggnSp taoen lilana, ari dina taoen noe katoedjoeh koe maneh koedoe dileuj^askeun, sina merdika ti maneh. 'Sarta samangsa koe maneh dileupaskeun, sina merdika ti maneh, dileupaskeunana teh poma oelah lengoh; 'koedoe koe maneh dimomotan masing rebo ti embe-domba maneh, ti pangirikan maneh djeung ti pamSrSsan maneh nja mere teh ka dinja sakadar berkah maneh ti Pangeran, Allah maneh. 'Ari maneh teh * koedoe masing inggt, jen maneh bareto koemawoela di tanah Mesir, sarta maneh koe Pangeran, Allah maneh, geus dileupaskeun; kitoe noe matak kami ajeuna ka maneh marentah perkara noe
;

16

tadi teja. 'Tatai3i''


nijat

lamoen eta teh ngo-

poma

17

teh hanteu ka loewar ti djoeragan; sabab njaaheun ka maneh djeung ka ahli maneh, sabab betaheun di maneh: 'pek

mong ka maneh: Koering

maneh njokot
;

paniir, seug tjeulina tiir

moeka ka
9

dinja,

<"

sarta

misti pisan
18

ngindjeumkeun ka dinja sakadar kakoeranganana, sakaboetoehna. 'Eta maneh sing ijatna, dina hate maneh poma
oelah aja

omong bangkawarah,

kijeu:

Geus deukeut ka taoen noe katoedjoeh, taoen kalgpasan teja; seug maneh ngadglekan ka doeloer maneh noe miskin
sarta teu mere ka dinja; toeloej eta teh sasambat ka Pangeran tina hal maneh, geus tangtoe matak dosa ka maneh. 'Misti pisan koe maneh dibere, sarta hate maneh oelah goreng samangsa maneh mere ka dinja; karana tina
teh,

kana panto geus kitoe koedoe langgeng ngawoelana ka maneh. Nadjan ka badega awewe ge maneh koedoe milampah kitoe. 'Koe maneh oelah dipake beurat, ngaleupaskeun eta sina mgrdika ti maneh; karana ngawoelana ka maneh ggngp taoen lilana teh sasat djalma boeboeroeh noe koelianana doewa tike]
ari kitoe

mah maneh
3

tangtoe dibgrkadipigawe.
6 p.

han koe Pangeran, Allah maneh, dina


saniskara noe koe
o
2

maneh

Moesa 21:2;

Moesa 25:40.

5:15.

c 2

Moesa 21

5.

10

19

il

sabab pgrkara kitoe Pangeran, Allah maneh, tangtoe ngabgrkahan ka maneh dina sagala pagawean maneh, djeung dina sagala tjatjabakan leungeun maneh. 'Karana noe miskin " moal datang ka euweuh ti tgngah tanah noe matak
'^
;

20

" Sakabeh tjikal, noe didjoeroekeun koe sapi maneh sarta koe embe-domba maneh, nja eta noe lalaki, koe maneh koedoe disoetjikeun baris ka Pangeran, Allah maneh; tjikal sapi maneh koe maneh teu meunang digawekeun, sarta tjikal domba maneh koe maneh teu meunang digoentingan. 'Koe maneh * koedoe dihakan oenggal-oenggal taoen,

MOESA

16.

21

di pajoeueun Pangerau, Allah maneh, di Snggon anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh; nja dm maneh sarta djeung saeusi-imah maneh. 'Ta-

lamoen aja tjatjadna, ngempor tapi atawa lolong, naon bae tjatjad anoe
"

22

matak goreng, ten meimang dikoerbankeuu ka Pangeran, Allah maneh; 'nja hakan koe maneh dma lawang maneh djalma noe nadjis, noe bergsih, bae, sarejana satjara mSntjek djeung satja'^
;

dipilih koe Pangeran, Allah maneh; ari isoekna maneh seg balik, moelang sahimah-sahimah. 'Genep poe lilana maneh koedoe ngahakan roti teu ragian; ari dina poe noe katoedjoeh panoetoep pesta baris ka Pangeran, Allah maneh; didinja maneh oelah ngalampahkeun pagawean. 3 Moesa 23 5.

anoe bakal

'J

2
:

Moesa 12
11.
e

30. c 2

Moesa 12
:

19.

(i

Moesa
:

12

Moesa
:

12

10.

Moesa 12

6.

g
9

Moesa 23

8.

23

ra oentjal. 'Ngan*" ari ggtihna mah poma oelah dihakan koe maneh, nja koe-

doe koe maneh dikoetjoerkeun ka boemi


saperti tjai.
c 3

a
:

i
p.

Moesa is
12
:

-.

2.

6 p. 14

23.

10

Moesa 22

20.

rf

15,

22.

p.

12

23.

PASAL
Masiug ngestoekemi

16.

boelau Abib;

" di-

dinja maneh koedoe milampah paska baris ka Pangeran, Allah maneh; karana

11

maneh dika-loewarkeun koe Pangeran,


2

Allah maneh, ti MSsir teh, nja dina boelan Abib, * ti peuting. 'Djeung koedoe meuntjit paska baris ka Pangeran, Allah maneh, embe-domba reudjeung sapi, di gnggon anoe bakal dipilih koe Pangeran, kersa ngalinggihkeun padjenenganana di dinja. 'Maneh dina mangsa paska teh oelah ngahakan beunang ngahaseuman; " toedjoeh poe lilana koedoe ngahakan roti ten ragian, roti kabalangsakan karana maneh ka loewar ti tanah Mesir teja kalawan roesoeh; nja eta soepaja maneh nginggtkenn poe;

Maneh koedoe milang keur diri maneh toedjoeh minggoe ti watSs mit6mbejan diboewat, nja ngamimitian milang toedjoeh minggoe teh. 'Didinja maneh koedoe milampah pesta minggoe baris ka Pangeran, Allah maneh * leungeun maneh koedoe njanggakeun pangabakti bawaning soeka, sakadar berkah, noe dipaparinkeun ka maneh koe Pangeran, Allah maneh. 'Sarta maneh ' masiiig boengah di pajoeneun Pangeran, Allah maneh; nja diri maneh, djeung anak maneh lalaki, sarta anak maneh awewe, badega maneh lalaki djeung badega maneh awewe, sarta djeung ahli Lewi, anoe dina lawang maneh; kitoe
; ;

deui semah, djeung pahatoe, sarta ran-

12

'^

an maneh ka loewar ti tanah Mesir, saoemoer-hiroep maneh. "Harita di saw6w6ngkeran maneh oelah katendjo ragi, toedjoeh poe lilana; sarta laoek, beunang maneh meuntjit wantji boerit, dina poe noe mimiti, " oelah aja noe dipeutingkeun tepi ka isoek. 'Hanteu meunang maneh meuntjit paska dina salah-sahidji lawang maneh, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh; 'gnjana mah di gnggon, anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh, k6rsa ngalinggihkeun padj6n6nganana di dinja, nja di dinja maneh koedoe meuntjit paska teh, ^ wantji boerit, keur mgngran soeroep panon-poe, ninggang waktoe maneh ka loewar ti MSsir teja. 'Pek koe maneh koedoe dipasak, bari toeloej dihakan, di Snggon

noe di tengah maneh, di enggon anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh, kSrsa ngalinggihkeun padjenenganana di dinja. "Ari maneh teh koedoe masing inggt, jen maneh bareto koemawoela di Mesir; mana koedoe ngestoekeun djeung ngalampahkeun pikoekoeh noe tadi teja. a 3 Moesa 23 15.
da,
''
:

6 p. 26

2.

c p. 12

12, 18.

<i

p.

15

15.

13

Maneh koedoe milampah pesta oeng bebetek, toedjoeh poe lilana,

sasa-

14

mantas maneh ngoempoelkeun ti pangirikan djeung ti pamer6san maneh. 'Sarta maneh masing boengah dina pesta maneh; nja diri maneh, djeung anak maneh lalaki, sarta anak maneh awewe, badega maneh lalaki, djeung badega maneh awewe, sarta djeung ahli Lewi;
kitoe deui semah, djeung pahatoe, sarta randa, anoe dina lawang maneh. 'Toedjoeh poe lilana maneh koedoe pesta baris ka Pangeran, Allah maneh, di

15

enggon anoe bakal dipilih koe Pangeran; karana Pangeran, Allah maneh, tangtoe ngabSrkahan ka maneh dina
saniskara patjarian

maneh djeung

dina

MOESA
3

17.

233

16

sauiskara pagawean leungeun maneh; toetoeg nja boengah. a 3 Moesa 23 34. " Tiloe kali di djgro sataoen sakoer

mana maneh masing

17

djalma lalaki di maneh koedoe pada ngadeuheus ka pajoeneun Pangeran, Allah maneh, di gnggon anoe bakal dipilih koe andjeunna nja eta dina pesta roti teu ragian, dina pesta minggoe, djeung dina pesta saoeng bSb6tek teja; tatapi maneh ngadeuheus teh ka pajoeneun Pangeran, oelah lengoh. 'Hidjihidji djalma leungeunna koedoe njanggakeun bakti, noeroetkeun bgrkah Pangeran, Allah maneh, anoe dipaparin;

18

19

keun ka maneh. a 2 Moesa 23 17. Maneh koedoe ngadjadikeun hakim djeung pangoeroes " dina sakabeh lawang maneh, anoe koe Pangeran, Allah maneh, bakal dipaparinkeun ka maneh di sakaom-kaom maneh sina pada ngahoekoeman ka djalma-djalma make hoekoem adil. 'Maneh oelah njerongkeun
:

Allah maneh, ugarSmpak pgrdjangdjianana; 'nja eta leumpang, ngabakti ka aallahan, sarta disargmbah, * atawa ka panon-poe, atawa ka boelan, atawa kana naon bae " balad langit, anoe lain diparentahkeun koe kami; 'geus kitoe aja noe bebedja ka maneh, sarta toeloej koe makoe maneh kadenge neh koedoe didongdon sing gSmgt pisan ana seug kapanggih sagnjana, poegoeh pgrkarana, aja noe ngalampahkeun kagiroekan kitoe di Israil: 'tidinja eta lalaki atawa eta awewe, noe migawe pgrkara kitoe gorengna teh, " koe maneh koedoe dika-loewarkeun ka lawang maneh, nja eta si lalaki atawa si awewe teja; pek koe maneh bgntoeran koe batoe, sing datang ka paehna. 'Anoe mandjing dipaehan, nja eta dipaehanana
"^
:

''

tina
;

tiloe
7

omongan saksi doewa atawa saksi teu meunang dipaehan tina omo-

ngan saksi
;

20

bgbgnSran, * oelah pilih-kasih, sarta oelah narima paroeroeba; karana paroeroeba sok ngalolongkeun panon djalma noe palinter, djeung sok mengkolkeun omongan djalma noe balgner. 'Kabgngran, nja kabeneran anoe koe ma'^

hidji. 'Leungeun saksi 9 noe koedoe pangheulana pek ka dinja maehan toeloej leungeun djalma noe loba, ti pandeuri. Djadi koe maneh eta noe goreng teh singkirkeun ti tengah maneh.
a
p.

13 13
:

6.

6 p. 4

19. c 2 Radj. 21
:

3, 5.
:

(Z

p.
p.

13 14.
:

e p.

9, 10.

f 4 Moesa 35 30

p. 19

15.

flf

13

9.

''

neh koedoe diobrek,

soejoaja

maneh

hi-

roep sarta ngamilik tanah, noe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka

maneh.
C 2

a 1 Moesa 34 20, Moesa 23 8. d 1 Tim.


: :

24. 6 3
6
:

Moesa 19

15.

11.

21

22

oelah njeblok " Asera, kai naon bae, pglebah altar Pangeran, Allah maneh, anoe koe maneh bakal didjijeun. 'Sarta maneh oelah ngadSgkeun * tihang brahala, da dianggo kageuleuh koe Pangeran, Allah maneh. p. 7:5.
h 3

Maneh

Moesa 26

1.

10

PASAL
jl/Taneh
-'-"J-oelah

17.

ka Pangeran, Allah maneh, " ngoerbankeun sapi atawa domba noe aja tjatjadna, naon baeperkara noe matak goreng; karana noe kitoe teh kagiroek Pangeran, Allah maneh.
o
2 3

11

Moesa 22

20.

Lamoen di tgngah maneh, dina salah-sahidji

lawang maneh, anoe dipaparinkeun ka maneh koe Pangeran, Allah maneh, " kapanggih djalma lalaki atawa awewe,

migawe goreng

di

pajoeneun Pangeran,

12

Lamoen aja pgrkara hese, maneh hanteu bisa moetoes, " perkara ka loewar ggtih, perkara padoe, atawa perkara mahala, oeroesan noe matak pargboet dina lawang maneh, toeloej maneh koedoe dangdan, indit ka gnggon noe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh; 'seug koedoe ngadatangan ka panghoeloe-panghoeloe, ahli Lewi, sarta ka hakim, anoe djgneng dina mangsa harita geus kitoe koe maneh tanjakeun, tangtoe ka maneh nganjahokeun kasaoeran hoekoem. 'Djeung 'maneh koedoe milampah noeroetkeun kasaoeran, noe koe eta dinjahokeun ka maneh ti gnggon noe koe Pangeran bakal dipilih; sarta koe maneh estoekeun, koedoe milampah sakoemaha noe koe eta diwoeroekkeun ka maneh. 'Eta maneh koedoe milampah noeroetkeun kasaoeran toret, noe koe eta diwoeroekkeun ka maneh, sarta noeroetkeun hoekoem, noe koe eta ditjatoerkeun ka maneh ^ poma maneh oelah njingkir tina kasaoeran, anoe koe eta dinjahokeun ka maneh, ka kentja atawa ka katoehoe. 'Saha-saha djalma
;

234

MOESA

18.

13

noe bSdggong lampahna, hanteu noeroet ka panghoeloe anoe ngadeg, poerah ngabakti di dinja ka Pangeran, Allah maneh, atawa ka hakim, nja eta djalma koedoe dipaehan. " Djadi koe maneh eta noe goreng teh singkirkeun ti Israil. 'Masing goemita ^ ka sabangsa kabeh, soe^Daja pada sarijeuneun, sarta oelah aja deui noe bedSgong. a i Bab. i9 lo.
:

PASAL

18.

Panghoeloe-panghoeloe, ahli Lewi, sakaom Lewi, " oelah boga doeoeman atawa milik reudjeung Israil; koerban seuneu baris ka Pangeran sarta djeung kagoenganana, nja eta pihakaneunana. 'Mana eta teh oelah boga milik di t6-

6 p. 5:32. c p. 13:

5.

d,

p.

13:11.

14

Lamoen maneh geus asoep ka tanah,


anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, sarta koe maneh geus dimilik reudjeung dienggonan, toeloej maneh ngomong: " Ainghajang njijeun radja, sina njangking ka aing, tjara sakabeh bangsa noe di sakoeriling aing: 'seug noe koe maneh didjijeun radja, njangking ka maneh teh, ^ koedoe noe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh; ti tgngah doeloer

ngah doeloer-doeloerna; * nja Pangeran noe djadi milikna, sakoemaha pangandikana ka dinja teja. 'Sarta nja ijeu pibabakoeeun panghoeloe-panghoeloe ti djalma-djalma, ti sakoer noe njanggakeun koerban, boh sapi, boh domba; nja eta ka panghoeloe koedoe mere tgtSpakna sabeulah, tjatjapekna doewanana, sarta djeung babatna. 'Loeloegoe gandoem, loeloegoe anggoer sarta loeloegoe minjak maneh, kitoe deui loekoe maloegoe boeloe domba maneh, neh koedoe dibere ka panghoeloe. 'Karana nja eta noe dipilih koe Pangeran, Allah maneh, ti sakabeh kaom maneh, sina ngadeg babakti, mawa padjgnengan Pangeran; nja eta pribadina djeung poetrana lalaki, sapapandjangna. p. lo 9.
''
:

15

maneh

nja pinjijeuneun radja, njang-

king ka maneh; hanteu meunang maneh ngangkat djalma bangsa sedjen, njangking ka maneh, anoe lain doeloer 16 maneh. 'Tatapi eta teh teu meunang ngalobakeun koeda, djeung teu meunang ngabalikkeun rahajat ka Mesir, mambrih ngalobakeun koeda; da Pangeran geus nimbalan ka maraneh, jen: Maraneh oelah pisan-pisan arek balik ka'Djeung deui eta teh 17 na djalan tadi. teu meunang ngalobakeun pamadjikan, soepaja hatena oelah datang ka njingkir; sarta teu meunang ngalobakeun 18 gmas-perak katjida teuing. "Demi geus kitoe, dimana eta teh tjalik dina korsi karadjaanana, seug koedoe noeroen ijeu Toret pikeun pribadina, dina kertas, ti noe di hareupeun panghoeloe-pang19 hoeloe, ahli Lewi. 'Ari eta teh koedoe aja di radja, sarta diadji saoemoer-hiroep, soejDaja diadjar sijeun koe Pangeran Allahna, ngestoekeun saoengelna ijeu papakon sarta ijeu pikoekoeh, da20 tang ka dilampahkeunana. 'Sangkan hatena oelah loehoer ti doeloer-doeloerna, sarta oelah datang ka njingkir ka kentja atawa ka tina timbalan, katoehoe, soepaja dipandjangkeun nja djoemgngng dina karadjaanana, nja pribadina sarta djeung poetra-poetrana, di t6ngah Israil. a l Sam. 8 5. 6 l Sam. 10 24.
'^
: :

h i Moesa 18
6

20. c 4

Moesa 18

12, 13.

Sarta lamoen aja ahli Lewi

"

leumti

pang

ti

salah-sahidji

lawang maneh,

sabangsa Israil, enggonna njemah, seg datang ka Snggon anoe bakal dipilih koe Pangeran, noeroetkeun sakahajang
7

hatena,

'toeloej

babakti,

mawa

j^adje-

nengan Pangeran Allahna, tjara doeloerdoeloerna noe loba, sasama ahli Lewi, * anoe ngaradeg di dinja di pajoeneun Pangeran: 'doeoeman piredjgkieunana koedoe walatra; kadjaba ti ladangpoesaka karoehoen.
o 4 Moesa 35
:

2.

6 p. 10

s.

Lamoen maneh geus asoep ka

tanah,

anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, poma maneh


oelah diadjar milampah " saperti kagiroekan bangsa-bangsa noe di dinja. 'Oelah kapanggih di maneh anoe njo-

10

11

12

rangkeun anakna lalaki atawa anakna awewe kana seuneu, ^ anoe milampah anoe metangankeun, anoe tSnoeng, atawa noe sihir; 'kitoe deui noe milampah noembal, anoe nanja ka Iglemboetan, anoe ngoesoemah, atawa noe ngoemahaan ka noe geus maot. "Karana saha-saha noe milampah anoe kitoe pgtana, kagiroek Pangeran; sarta tina sabab kagiroekan kitoe noe matak
noedjoem,
"^

MOESA

19.

235

13

14

is

16

17

18

19

koe Pangeran^ Allah maueh, disingkahkeun ti hareupeun maneh. 'Maneh sing sat6m6nna anoet ka Pangeran, Allah maneh. 'Karana eta bangsabangsa, noe koe maneh bakal dibeunangkemi teja, pada ngagoegoe ka toekang metangankeun djeung katoekang noedjoem; dSmi maneh teh hanteu diidinan koe Pangeran, Allah maeh, milampah kitoe. 'Pangeran, Allah maneh, mSngke ngajakeun pikeun maneh hidji nabi ti tgngah maneh, ti doeloerdoeloer maneh, nja tjara kami; " eta koe maraneh koedoe digoegoe. 'Tgroes sakoemaha noe koe maneh disoehoenkeun ti Pangeran, Allah maneh, di Horeb, kenr poean koempoel; pioendjoek maneh kijeu teja: f Kahajang koering, oelah toeloej koering ngoeping ggntra Pangeran, Allah koering, sarSng nendjo seuneu noe sakitoe ggdena, soepaja koering oelah paeh. 'Ari timbalan Pangeran ka kami: "Hade eta omonganana noe bijeu. 'Kami mgngke ngajakeun hidji nabi pikeun maranehanana ti tengah doeloer-doeloerna, nja tjara maneh, sarta kami bakal maparin pangandika kami dina biwirna; ^ seug eta bakal njatoerkeun ka maranehanana saniskara, noe koe kami ditimbalkeun ka dinja. 'Geus kitoe, saha-saha djalma, noe teu ngagoegoe ka pangandika kami, anoe koe eta ditjatoerkeun mawa djSnengan
eta
tel]
'' i'

PASAL

19.

T amoen
-Ligeus

Pangeran, Allah maneh, 6ng-

ngabasmi eta sagala bangsa, noe tanahna koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh; dimana koe maneh geus dibareuuangkeun, sarta maneh nggnggonan nagara djeung imah oeroet eta 'toeloej maneh koedoe ngabakoekeun " tiloe nagara keur maneh, di djgro tanah maneh, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh baris dimilik. 'Koedoe njadijakeun pidjalaneun maneh sarta bilangan tanah maneh, noe koe Pangeran, Allah maneh, dimilikkeun ka maneh, koe maneh koedoe dibagi tiloe, soepaja sakoer noe maehan djalma sina kaboer ka dinja. 'Sarta kijeu pSrkara djalma noe maehan, anoe pikaboereun ka dinja, sangkan hiroep teh saha-saha noe maehan batoer teu kalawan njaho, sarta teu geuleuheun ka dinja ti kamari-mangkoekna. 'Saoepama aja noe aboes ka leuweung kadoewa batoer, s6dja noewar kai, seug ngoelangkeun leungeunna njekSl balijoeng, arek pek ngadek
:

kai, bijer beusina

m616sat tina p6rdahna,

keuna ka batoerna, sarta toeloej paeh, nja eta sina kaboer ka salah-sahidji Beta nagara, sangkan hiroep; 'soepaja noe maehan teh, ana dioedag-oedag koe noe pimalgseun g6tih, pedah panas atina, oelah koengsi kasoesoel, sabab dja-

20

21

22

kami, tangtoe kami moendoet katSrangan ti noe kitoe. 'Tatapi saha-saha nabi, anoe koemalantjang njatoerkeun omongan mawa djgnengan kami, anoe lain dipiwarang koe kami diomongkeun, atawa noe mitjatoer mawa ngaran aallahan, > nja eta nabi anoe kitoe koedoe dipaehan. 'Sarta lamoen maneh ngomong sadjgro hate: Koemaha aing piterangeun omongan, anoe lain diandikakeun koe Pangeran? Satijap-tijap aja nabi, mitjatoer mawa djgnengan Pangeran, seug eta omonganana hanteu djadi sarta hanteu tinSkanan, noe kitoe teh omongan anoe lain diandikakeun koe Pangeran; ditjatoerkeunana koe eta nabi bawaning koemalantjang; maneh oelah sijeun-sijeun koe nabi anoe
'
'

kitoe.

op. 12 30, 31. 6 3 Moesa 19 26; 20 27. c 3 Moesa 19:31. d Job. 1:21, 46; Lai. 3:22; 7:37. e Mat. 17:5. / 2 Moesa 20 19. p p. 5 28. h Job. 12:49. i Jr. 14:15. ^ p. 13:5.
;

oeh djalanna, pek ditjokot patina; padahal eta teh teu mandjing dihoekoem paeh, karana teu geuleuheun ka dinja ti kamari-mangkoekna. 'Kitoe noe matak kami marentah ka maneh kijeu teja: Koedoe ngabakoekeun tiloe nagara keur maneh. 'Sarta dimana Pangeran, Allah maneh, * ngalSgakeun watSs maneh, sakoemaha soempahna ka karoehoen maneh, sarta maneh dipaparin salSgana tanah, anoe koe andjeunna didjangdjikeun ka karoehoen maneh, bakal dipaparinkeun teja; 'lamoen maneh ngestoekeun ijeu satimbalan kabeh, ngalampahkeun anoe koe kami diparentahkeun ka maneh ajeuna, nja njaah ka Pangeran, Allah maneh, sarta ngalakonan djalan-djalanna saoemoer-oemoer: toeloej eta tiloe nagara koe maneh koedoe ditambahan tiloe deui keur

236

MOESA

20.

'sangkan oelah koengsi dikoetjoerkeun gStili noe teu salah di djgro tanah maneh, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh,
djadi milik, anoe matak maneh katoempangan hoetang gStih. a 2 Moesa 21:13;
i
11

hoentoe, leungeun bajar leungeun, soekoe bajar soekoe. op. i7:6. 6 Mat. i8:i6;
Joh.

8:17;
:

Ibr.

10:28. c

p.
:

17

9.

p.

13:5.

e p. 17

13.

Moesa 21

23.

PASAL
Lamoen maneh

20.

Moesa 35

14; Jos. 20

7.

p.

12

20.

Sabalikna, " lamoen aja djalma noe geuleuh ka batoer, sarta ngarah ka dinja,

djeung ngamoesoeh ka dinja, pek

12

ditjokot patina, hos paeh, seug kaboer salah-sahidji nagara eta teja: 'geus kitoe kokolot nagarana koedoe nitahan, njokot eta teh ti dinja, bari toe-

boedal pgrang, ngaroeroeg ka moesoeh maneh, " seug maneh nendjo koeda djeung kareta, bala loba ti batan maneh, poma maneh oelah sijeun koe eta; karana

ka

maneh

di-

sargngan koe Pangeran, Allah maneh, noe nginditkeun maneh ti tanah Mesir.
a Djab. 20
2
:

13

malSseun

diselehkeun ka leungeun noe piggtih, sina dipaehan. Panon maneh * oelah hawatir ka dinja, sarta maneh ti Israil koedoe ngaleungitkeun gStih noe teu salah, soepaja maneh
loej
'

8.

Demi geus

kitoe,

samangsa maraneh

djamoega.
14

a i Moesa 35

20. 6 p.

13

8.

Maneh
toer,

"

oelah

ngowahan wat6s

ba-

15

noe didjijeun watgs koe djalma baheula dina milik maneh, anoe kamilik koe maneh dina tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh pikeun waris. a p. 27 17. " Saksi hidji teu tjoekoep ngadoedoeh ka djalma, hal kasalahan naonnaon atawa hal dosa naon-naon, dina sakabeh dosa, noe koe eta dipigawe;
:

geus deukeut kana p6rang, " sor panghoeloe koedoe njampeurkeun, bari toeloej misaoer ka bala, 'kijeu pisaoereunana ka darinja: Eh Israil! geura dengekeun maraneh ajeuna geus deukeut kana pgrang, ngaroeroeg ka moesoeh maraneh; poma maraneh oelah leutik hate, oelah sarijeun, oelah miris sarta oelah risi tina sabab moesoeh karana Pangeran, Allah maraneh, njarengan * kersa mangangkat djeung maraneh,
:
'

mSrangkeun maraneh ka moesoeh ma5

tina omongan saksi doewa atawa tina omongan saksi tiloe sagala p6rkara dja*

16

di

poegoehna. 'Lamoen aja hidji saksi


:

17

18

dek ngamoesoeh ka hidji djalma, needing moengkir 'toeloej eta doewa djalma anoe padoe koedoe pada margk ka pajoeneun Pangeran, nja ka hareuiieun panghoeloe-panghoeloe djeung hakim-hakim, anoe djarSneng dina mangsa harita. 'Geus kitoe koe eta hakim-hakim koedoe didongdon sing gemet pisan ana seug kaj^anggih saksi
kanijaja,
<^

raneh, kSrsa njalametkeun ka maraneh. 'Geus kitoe " pangoeroes koedoe pada misaoer ka bala, kijeu jjisaoereunana Saha djalma, noe njijeun imah anjar, sarta tatjan dieusian ? Nja eta geura leumpang, moelang ka imalina, bisi paeh dina perang, seug dieusian koe djalma
sedjen. 'Djeung saha djalma noe njisarta tatjan kajeun kebon anggoer, poeloek boewahna 1 Nja eta geura leumpang, moelang ka imahna, bisi paeh dina p6rang, seug boewahna kapoeloek koe djalma sedjen. 'Sarta saha djalma, * noe keur babakalan djeung sahidji awewe, sarta tatjan dikawin? Nja eta geui'a leumpang, moelang ka imahna, bisi paeh dina perang, seug dikawin koe djalma sedjen. 'Tidinja pangoeroes teh koedoe malisaoer deui ka bala, kijeu pisaoereunana ^Saha djalma noe sijeun sarta leutik hate? Nja eta geura leumpang, moelang ka imahna, bisi hate doeloer-doeloerna datang ka gimir, saperti hate manehanana. 'Demi geus kitoe, satoetoep pangoeroes misaoer ka bala teh, seug koedoe pada ngadjgnSng''
:

19

20

teja saksi palsoe, estoe palsoe panoedingna ka doeloerna, 'toeloej koe maraneh koedoe dipigawe sakoemaha pakarSpanana migawe ka doeloerna teja. Djadi koe maneh eta noe goreng teh singkirkeun ti tSngah maneh. 'Masing goernita " ka sakoer anoe kari, soepaja
'^

21

pada sarijeuneun, sarta oelah aja deui noe migawe pSrkara goreng tjara kitoe di tgngah maneh. 'Sarta panon maneh oelah hawatir: f njawa bajar njawa, panon bajar panon, hoentoe bajar

MOESA

21.

237
oelah
ditoewar.

keun pikapalaeun balad, baris ngaloeloegoean djalma-djalma. a 4 jioesa io:8, o;


31
:

maneh

Karana

ta-

G. 6 p. 3

22. c p. IG
:

18.

Moesa

19

23

25.
20

e p.

24

5.

/ Hak. 7

3.

10

Lamoen maneh njampeurkeun ka

hi-

dji uagara, sSdja m6rangan ka dinja, seug koe maneh koedoe diembaran heula pirahajoeeun. 'Geus kitoe, oepamanga11 djawabna ka maneh menta rahajoe, sarta maneh dibere lawang, toeloej sakabeh djalma, noe pikapanggiheun di djSro eta nagara, koedoe ka loewar oepSti ka maneh sarta ngawoela ka ma12 neh. 'Sababkna, oepama ten reknjijeun karahajoean mah djeung maneh, anggoer merangan ka maneh, toeloej koe 13 maneh eta nagara kgpoeng. 'Ana seug koe Pangeran, Allah maneh, diselehkeun ka leungeun maneh, " pek sakabeh lalakina koe maneh koedoe disa14 bgtau koe seuseukeut pC"'ang; 'tatapi ari awewe, djeung baroedak, djeung sasatoan, sarta naon bae anoe aja di djero eta nagara, sakabeh djaraheunana, koe maneh rajah adjang maneh; sarta hakan koe maneh eta djarahan ti moesoeh maneh, anoe koe Pangeran, Allah 15 maneh, diselehkeun ka maneh. "Kitoe pilampaheun maneh ka sakabeh nagara, noe djaraoeh katjida ti maneh, anoe ten kaasoep nagara bangsa-bangsa di iG dijeu. "Ari moenggoeh nagara bangsa-

tangkalan kgbon uaha karah nianoesa, wSt koedoe asoep dikgpoeng tina sabab maneh? 'Ngan ari tatangkalan, anoe koe maneh kanjahoan jen lain tangkal baris hakaneun mah, nja eta koe maneh meunang diroeksakkeun sarta ditoewar; djeung koedoe njijeun benteng, ngalingkoeng eta nagara noe merangan ka maneh, sing datang ka kalindihna.

PASAL 21. Lamoen dina tanah, anoe koe Pangeran,


Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh dimilik, kapanggih noe kasabgt, keur ngalondjor di tggal, sarta ten ka'seug kokolot 2 njahoan noe maehan inja maneh djeung hakim maneh koedoe ka laloewar, bari toeloej ngoekoer ka nagara-nagara, anoe sakoeriling noe kasabet 3 teja. 'Mana nagara noe pangdeukeutna ka noe kasabet teh, kokolot nagara eta koedoe njokot hidji anak sapi, anoe tatjan digawekeun, tatjan narik make pa4 sangan. 'Tidinja eta anak sapi koe kokolot nagara teh koedoe dibawa toeroen ka hidji waloengan noe majSng, anoe tara disamboet sarta tara dis6baran; pek anak sapi teh koe kokolot koedoe ditekoek di dinja dina waloe5 ngan.'Greus kitoe panghoeloe-panghoeloe, anak-poetoe Lewi, koedoe njalampeurkeun; karana nja eta noe dipilih koe Pangeran, Allah maneh, * dikersakeun ngabakti ka andjeunna, djeung dikersakeun ngabSrkahan mawa padjenengan Pangeran; " sarta tina omongan eta, sakabeh hal padoe djeung sakabeh hal 6 mahala pipoetoeseun. 'Toeloej sakabeh kokolot eta nagara, noe pangdeukeutna ka noe kasabet teja, koedoe padangoembah leungeunna di loehoereun eta anak sapi, noe ditSkoek dina waloengan teja, njalaoer, kijeu pisaoereunana 7 'sarta Lain leungeun kaoela noe ngoetjoerkeun eta getih, sarta koe panon kaoela teu 8 katendjo. 'Noen Pangeran! moegi-moegi aja hampoera ka oemat andjeun Israil, anoe kenging andjeun ngaleupaskeun, sareng moegi oelah ka loewar ggtih noe teu salah di tengah oemat andjeun IsAna kitoe mah pSrkara getih teja rail 9 tangtoe dihampoera ka darinja. 'Djadi maneh teh " koedoe ngaleungitkeun
baris
:

17

bangsa ijeu mah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, djadi milik * sakoer noe aja ambekan koe maneh oelah dihiroepan 'sateggsna koe maneh koedoe diharamkeun ditoempes nja eta oerang Het, oerang Emor, oerang Kanaan, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jeboes; " sakoemaha maneh ditimbalan koe Pangeran,
: ;

18

Allah
lah

maneh teja; 'soepaja eta teh oemagahan ka maraneh milampah sakoemaha kagiroekan maranehanana, noe koe maranehanana dipigawe ka aallahanana; matak maraneh dosa ka
Pangeran, Allah maraneh. ai Moesa 31
b Jos.
:

"^

7, 17.

10:40; 11:

11,

14.

c p.

1,

2.

19

Lamoen maneh ngepoeng ka hidji nagara lila katjida, pek dipSrangan, karSp maneh dek dilindih, poma maneh oelah ngaroeksakkeun tatangkalanana, dipangoelangkeun balijoeng; karana nja eta baris pihakaneun maneh, mana koe

238
getih noe ten salah
ti

MOESA
20

22.

tengah maneh; karana maneh koedoe migawe noe bSngr di pajoeneun Pangeran. a 3 Moesa u 5.
:

J
e

p.

10:8. c

p.
:

17:8,9. (ZDjab. 26
33.

6; Mat. 27:24.

4 Moesa 35

10

11

Lamoen maneli boedal perang, ngaroeroeg ka moesoeh maneh, seug eta teh koe Pangeran, Allah maneh, diselehkeun ka leungeun maneh, datang ka djalmana koe maneh dibojong, 'geuskitoe maneh di ISbah bojongan nendjo hidji awewe noe geulis roepana, toeloej
mikargp ka dinja, dek dikawin didjijeun pamadjikan 'seg koe maneh koedoe diasoepkeun ka djgro imah maneh,
:

21

ka lawang enggonna. 'Tidinja koedoe mihatoer kijeu ka kokolot nagarana: Ijeu poen anak basangkal nja mantangoel, hanteu noeroet ka parentah koering; boedak latjoer sarSng pamabokan. Geus kitoe eta teh koe sakabeh djalma eusi nagarana koedoe dibaledogan koe batoe, datang ka paehna. * Djadi koe maneh eta noe goreng teh singkirkeun ti tengah maneh; masing goernita ka sakabeh oerang Israil, soesarta
'

paja pada sarijeuneun.


6 p. 22

p.

22:15; 25:7.

13:11; 19:

19, 20.

12

13

sarta sina njoekoer sirahna djeung ngeureutan koekoena; 'djeung sina ngalaftn papakean bojongan ti awakna, bari toeloej tjitjing di imah maneh, njeungtjeurikan indoeng-bapana, lilana saboelan;

23

sanggeusna kitoe koe maneh pandjingan; ari maneh salakina, sarta eta djadi
14

pamadjikan maneh. 'Greus kitoe, oepama maneh datang ten soeka ka dinja, seg koe maneh here leumpang ka mana bae
pikarei^eunana ten pisan meunang didjoewal didoewitkeun, ten meunang didjijeun boedak, pedah koe maneh geus direndahkeun. a J&r. 7:29; Mik. i:i6. Lamoen aja hidji djalma, doewa pamadjikanana, noe hidji dipikanjaah, ari noe hidji deui dipikageuleuh, sarta boga
;

Sarta lamoen aja djalma " boga dosa mandjing dihoekoem paeh, pek dipaehan, bari toeloej koe maneh digantoeng dina kai: 'nja eta majitna * oelah dipeutingkeun dina kai misti pisan koe maneh dikoeboer dina poe harita keneh; * karana djalma noe digantoeng teh dikeunaan panjapa Allah; sarta maneh oelah nganadjiskeun tanah maneh, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparin;

keun ka maneh, djadi

milik.
22.
"

a Koem e

23.

b Job. 19:31. c Gal. 3:13.

PASAL

15

iG

anak lalaki ti noe diijikanjaah ongkoh, ti noe dipikageuleuh ongkoh ari anakna noe tjikal ti noe dipikageuleuh; 'geus kitoe, keur mangsa ngawariskeun babandaanana ka anak-anakna, " teu meunang anak pamadjikan noe dipikanjaah didjijeun tjikal, dileuwihkeun ti anak pamadjikan noe dipikageuleuh, anoe es;

17

toe tjikal teja. 'Enjana mah anoe estoe tjikal, anak ti noe dipikageuleuh teja,

koedoe diangkgn koe manehanana, dibere doewa bagian ti sabobogaanana karana nja eta ^ loeloegoe kabSdasanana, eta noe hoekoem katjikalan teh.
a
18
1

Bab. 5

1.

Moesa 49

3.

19

Lamoen aja djalma boga anak lalaki basangkal nja mantangoel, hanteu noeroet ka parentah bapana sarta ka parentah indoengna, dipepSrih, wSt teu noeroet bae ka darinja: 'toeloej koedoe
ditjgkSl

sapi doeloer maneh atawa dombana keur ngalantrah, poma maneh oelah ngalijeus ka noe kitoe; geuwat koe maneh poelangkeun ka doeloer maneh. 'Sarta oepama doeloer maneh hanteu deukeut ka maneh, atawa maneh teu wawoeh, koedoe koe maneh diaboeskeun ka djero imah maneh, sina aja di maneh tepi ka ditejang koe doeloer seug poelangkeun ka dinja. 'Pon kitoe keneh maneh nja koedoe milampah ka kaldena, djeung kitoe keneh maneh nja koedoe milampah ka papakeanana sarta kitoe keneh maneh nja koedoe milampah kana naon bae leuleungiteuu doeloer maneh, ai'i aja noe leungit bogana sarta kapanggih koe maneh; teu meunang maneh ngalijeus. "Ari maneh nendjo kalde doeloer maneh, atawa sapina^ laboeh di djalan, poma maneh oelah ngalijeus ka noe kitoe; misti pisan maneh ngabantoe ka doeloer ngahoedangkeun inja.

Ari maneh

nendjo

''

''

a 2 Moesa 23
5

4.

6 3 Moesa 6

3.

c 2

Moesa 23

5.

koe indoeng-bapana, di'bawa ka


"

make parabot lalaki, kitoe deui lalaki oelah make papakean awewe; karana saha-saha noe migawe
oelah
kitoe, kagiroek Pangeran, Allah

Awewe

loewar

ka kokolot-kokolot nagarana.

maneh.

MOESA
18

22.

239

Lamoen

maneh

pareng

di

djalan

mauggih sajang manoek, diua kai naon bae, atawa dina taneuh, aja anakan atagiidogan, sarta indoengna keur njileungleuman anakua atawa gndogna, " oelali ditjokot indoengna sarta djeung anakna. 'Indoengna koe maneh misti pisan dihibgrkeun, dSmi anakna mah tjokot keur maneh soepaja maneh djamoega, sarta maneh dipandjangkeuu nja oemoer. o s Moesa 22 28.
;
;

19

wa

20

21

Lamoen maueh

njijeun

imah

anjar,

nja eta hateupna koe maneh koedoe dilonengan, sangkan maneh ka imah maneh oelah ngadatangkeim hoetang getih, lamoen aja noe ragrag ti loehoerna. K6bon anggoer maneh " oelah dipglakan doewa roepa, soepaja oelah dipoepoel kadjembaran pepelakan, anoe beunang maneh melak, sarta djeung beubeunangan kebonna anggoer.
a 3 Moesa 19
10
:

kokolot nagara. 'Geus kitoe kokolot nagara koedoe nangkgp eta djalma, sarta dipijasat; 'djeung koedoe didSnda wang perak saratoes, seug dibikeun ka bapa eta landjang, sabab njSboetkeun anoe ngadjadikeun ngaran goreng ka hidji landjang Israil. Sarta t6t6p pamadjikanana " teu meunang ditalak satoetoep oemoer. 'Sabalikna, oepama eta omongan sajakti, Snja teu kapanggih kaparawanan landjang teh: 'heug eta landjang koedoe dika-loewarkeun ka hareupeun lawang imah bapana, bari toeloej dibgntoeran koe batoe koe djalma eusi nagarana, datang ka paehna sabab migawe * noe teu patoet di Israil, djinah di imah bapana. " Djadi koe maneh eta noe goreng teh singkirkeun ti tengah
; ;

maneh.
22

p.

24

l.

Moesa 34

7.

c p. 13

5.

Lamoen

aja djalma kapanggih ng6salaki,

dSng djeung awewe noe boga

19.

11

Maneh " oelah ngawoeloekoe koe sapi djeung koe kalde dihidjikeun. 2 Kor. e u. Maneh oelah make sipat tjatjampoeran, boeloe domba djeung boeh di:

nja eta koedoe dipaehan doewanana, teges djalma noe nggdgng djeung eta awewe, sarta djeung awewena. * Djadi koe maneh eta noe goreng teh sing-

kirkeun
23

ti Israil.

a S Moesa 20

10.

6 p. 13

5.

hidjikeun.
12

o 3 Moesa 19

19.

Maneh " koedoe njijeun omjok dina opat toengtoeng haroedoem maneh, anoe koe maneh dipake noetoepan diri.
a 4 Moesa 15
:

24

38.

13

Lamoen

aja djalma

boga pamadjikan,

seug dipandjingan, geus kitoe geuleu14

15

16

heun ka pamadjikan, 'sarta ditoeding kalakoean anoe matak dipiomong, nja njeboetkeun hal eta noe ngadjadikeun ugaran goreng, omongna kijeu: Eta awewe koe kaoela dikawin, ana koe kaoela dideukeutan, w6t teu kapanggih kaparawananana 'tidinja bapana eta landjang sarta djeung indoengna koedoe njokot kaparawanan eta landjang, dibawa ka loewar, ka kokolot-kokolot nagara, kana lawang. 'Seug bapa landjang teh koedoe mihatoer ka kokolotkokolot kijeu Koering ngawinkeun ijeu poen anak ka ki anoe; dgmi ajeuna
: :

25

2G

Lamoen aja landjang, parawan, keur babakalan djeung hidji lalaki, toeloej kapanggih koe hidji djalma lalaki di djgro nagara, seug nggdgng djeung eta landjang: 'nja eta doewanana koe maraneh koedoe dibawa ka loewar, ka lawang eta nagara, bari toeloej pada dibentoeran koe batoe, datang ka paraehna; landjang teja dipaehanana tina sabab teu sasambat di nagara ari lalaki teja tina sabab ngahinakeun pipamadjikaneun batoer. " Djadi koe maneh eta noe goreng teh singkirkeun ti tgngah maneh. 'Tatapi oepama di tggal aja djalma lalaki manggih hidji landjang noe keur babakalan, pek ditewak koe eta djalma, bari seug nggdgng djeung eta landjang, geus kitoe lalaki, anoe nggdgng djeung landjang teja, koedoe dipaehan, eta woengkoel; 'arilandjangna
;

mah

oelah dikijeu-kijeu

landjang teh
*

taja dosa

hoekoem paeh;

karana

sa-

17

dipikageuleuh, 'sal6r8sna ditoeding ka-

koemaha
27

lakoean anoe matak dipiomong, pokna Koe kaoela teu kapanggih kaparawanan poetra sampejan soemoehoen, ijeu kaparawanan poen anak. Sakalian koedoe
;

aja djalma ngarontok ka batoer, maehan, nja kitoe eta pgrkara. 'Wantoe-wantoe kapanggihna di tggal; ari landjang noe keur babakalan teja sasambat, taj^i taja noe noeloeng ka
dinja.
a
p.

ngamparkeun sampingna ka hareupeun

is

5.

6 p. 19:11.

240
28

MOESA
Lamoen
ijatna
10

aja hidji djalma lalaki, mauggih hidji landjang, parawan^ anoe hanteu

maneh teh, koedoe njggah sakabeh

babakalan, ditjekel, seug ngedengdjeung


29

eta landjang, sarta kapanggili: 'geus kitoe djalma noe ngedeng djeung lan-

djang teh koedoe mere wang perak " lima poeloeh ka bapa eta landjang, sarta koedoe djadi pamadjikanana, pe-

11

lampah goreng. 'Lamoen di maneh aja djalma noe teu bei'esih, " kadatangan naon-naon ti peuting, eta koedoe bidjil ka loewareun pasanggrahan, sarta oelah asoep deui ka djero pasanggrahan. 'Demi
geus kitoe, wantji rek boerit eta koedoe mandi koe tjai, sarta barang geus soeroep panon-poe meunang asoep deui ka djero pasanggrahan. 'Djeung koedoe aja tempat di maneh ti loewareun pasanggrahan, seug maneh bidjil ka dinja mitjeun. Sarta maneh koedoe mawa tjotjolek, djaba ti pakarang maneh geus
;

30

dah ngahinakeun ka dinja ten meunang ditalak satoetoep oemoer. a2Moesa22:i6. " Ten meunang djalma mirabi ka pamadjikan bapana, djeung teu meunang njingkabkeun samping bapana. n p. 27 20.
;
:

12

13

PASAL
"

23.

Saha-saha djalma noe roeksak larangan atawa noe kabiri, teu meunang asoep ka pakoempoelanPangeran.' Sahadjalma djadah teu meunang asoep ka pakoempoelan Pangeran nadjan toeroeuanana noe kasapoeloeh ge teu meunang asoep ka pakoempoelan Pangeran.
saha
''

14

a 3 Moesa 22:24; J6s. 56:35. b


3

Ibr.

12:8.

Saha-saha " oerang Amon atawa oerang Moab, teu meunang asoep ka pakoempoelan Pangeran; nadjan toeroenanana noe kasapoeloeh ge teu meunang asoep ka pakoempoelan Pangeran salalanggSngna; 'tina sabab eta teh ka maraneh hanteu mapag, teu nganteuran roti djeung tjai, keur maraneh di djalan ka loewar ti M6sir; * sarta doemeh

15

16

moeroehan tina hal maraneh eta Bal5

Beor, ti Petor, tanah Mesopotami teja, sina njapa ka maneh.' Tatapi Pangeran, Allah maneh, teu kersaeun ngamakboel ka Balhoem sategesna panjapana koe Pangeran, Allah maneh, diganti koe b6rkah, sabab Pangeran, Allah maneh, miasih ka maneh. 'Eta maneh oelah nejangan pisalameteuuana atawa pidjamoegaeunana, saoemoer ma-

hoem anak

17

18

samangsa maneh dijoek mitjeun, koedoe ngedoek koe etatjotjolek,toeloej malik, ngarimboenan noe ka loewar ti maneh. "Karana Pangeran, Allah maneh, ngider di tengah pasanggrahan maneh, kersa ngaleupaskeun ka maneh, djeung kersa njelehkeun moesoeh maneh ka hareupeun maneh kitoe noe matak pasanggrahan maneh koedoe soetji, oelah andjeunna di maneh datang ka ningali sipat nista, geus tangtoe moengkoer ka maneh. a 3 Moesa 15 16, 18. b 3 Moesa 26 12. Boedak noe minggat ka maneh ti djoeraganana, koe maneh oelah diselehkeun ka djoeraganana. 'Sinamatoeh di tengah maneh, di gnggon noe dipilih koe manehanana, dina salah-sahidji lawang maneh, di mana bae soekana; oelah dikanijaja koe maneh. Lebah anak Israil awewe " oelah aja dajang; kitoe deui lebah anak Israil lalaki oelah aja * noe lampah ngadoeboer. 'Oelah ngasoepkeun pamadjeg dajang atawa " ladang andjing ka gedong Pangeran, Allah maneh, baris panadaran naon bae; karana doewanana ge kagiroek Pangeran, Allah maneh.
kitoe,
''

a 3 Moesa 19
19

29. 6 1 Radj. 14

24. c 3

Moesa 18

22.

neh, salalanggengna.
6 4
7

a mh. 13

1.

Moesa 22:5.

oelah ujokot boengah ti doeloer maneh, boengah doewit, boengah

Maneh "

Edom koe maneh oelah dipi" karana nja eta doeloer maoerang Mesir koe maneh oelah dipikagiroek, karana maneh tadina njemah dina tanahna. Anak-anak noe didjoeroekeun ti dinja, nja eta toeroenanana noe katiloe, meunang asoep ka pakoempoelan Pangeran. a i Moesa 25 25, 20. Lamoen maneh boedal wadya-balad, ngaroeroeg ka moesoeh maneh, sing
Oerang
kagiroek,

kahakanan, atawa boengah naon bae


20

neh;

sipatna noe dipake boengah. 'Ti djalma bangsa sedjen * maneh meunang njokot boengah, demi ti doeloer mah oelah njokot boengah; soepaja maneh dibSrkahan koe Pangeran, Allah maneh, dina saniskara tjatjabakan leungeun maneh, dina tanah anoe koe maneh rek diasoepan, baris dimilik. a 2 Moesa 22 25 3 Moesa
:

25:36;

N6I1.

5:7,

11. b p.

15:3.

MOESA
21

24.

241

"

Lamoen maneh ka loewar nadar ka


6

sina

ngaboeboengah ka pamadjikanana
a
p.

22

23

Pangerau, Allah maneh, oelah dimSngkemgngke naoerna; karana tangtoe pisan koe Pangeran, Allah maueh, dipoendoet ti maneh, sarta matak dosa ka maneh. 'Tatapi lamoen maneh tinggal nadar mah, hanteu matak dosa ka maneh. 'Anoe gens ka loewar ti biwir maneh, koe maneh koedoe ditStepkeun sarta dilampahkeun sing sakoemaha nadar maneh tadi ka Pangeran, Allah maneh, pangabakti bawaning soeka, naon bae noe geus didjangdjikeun koe biwir ma;

noe dikawin.

20

7.

Panggilingan, nadjan batoena noe oge, oelah ditjokot gade; karana sasat njawa noe ditjokot gade.

noempak
7

Lamoen aja djalma " kapanggih ngiwat doeloer, kaasoep oerang Israil, didjijeun boedak, atawa didjoewal, eta noe ngiwat teh koedoe dipaehan. * Djadi koe maneh eta noe goreng teh singkirkeun ti tSngah maneh. a 2 Moesa 21 le.
:

h p. 8

13:5.

neh.
24

a 4 Moesa 30

2,

3.

Lamoen maneh asoep ka kebon anggoer batoer, meunang maneh ngahakan


boewahna, sakargp maneh, datang ka maneh seubeuh, tapi oelah ngaboeskeun ka wadah maneh. 'Lamoen maneh asoep ka pgpelakan tarigoe batoer, meunang maneh " mipit ranggeujan koe leungeun, tapi oelah maneh ngoelangkeun arit ka pSpSlakan batoer. o Mat. 12 1.
:

Masing hade-hade di kasakit lepra; koedoe sing t6men ngestoekeun djeung ngalampahkeun sakabeh noe diwoeroekkeun ka maraneh koe panghoeloe-panghoeloe, ahli Lewi; sakoemaha noe koe kami diparentahkeun ka eta teja, koedoe kitoe maraneh nja ngestoekeun, djeung dilampahkeunana. Sing inget ka noe koe Pangeran, Allah maueh, * didamel ka Mirjam, keur maraneh di djalan ka loewar ti Mesir teja. a 3 Moesa 13.
'

25

6 4

Moesa 12

10.

PASAL

24.

10

Lamoen

aja hidji djalma

boga pama11

Lamoen maneh ka batoer mere ngandjoek naon-naon, poma oelah asoep ka


imahna njokotgadena: koedoe ngadago
'

djikan dikawin, geus kitoe, oepama teu nimoe kasoekaan dina panonna, sabab manggih " sipat nista di pamadji-

loewar; ari djalma noe koe maneh dibere ngandjoek, koedoe ngabidjilkeun
di
12

kanana, seug koedoe dipangnoeliskeun * soerat panalak, diselehkeun ka leungeunna, bari toeloej didjoeroeng leumpang ti imahna. 'Ari geus ka loewar ti imahna, eta meunang leumpang sarta lakian ka noe sedjen. 'Ana salakina noe pandeuri geuleuheun ka dinja, djeung dipangnoeliskeun soerat panalak, sarta diselehkeun ka leungeunna, bari toeloej didjoe-

13

gadena ka maneh, ka loewar. 'Sarta oepama eta teh djalma balangsak, maneh oelah hees djeung gadena. 'Misti pisan " gadena koe maneh dipoelangkeun ka dinja wantji soeroep panon-poe, sina hees make pakena; tangtoe ngabSrkahan ka maneh, * sarta matak djadi kabgngran ka maneh ka pajoeneun Pangeran, Allah maneh. o 2 Moesa 22 26.
:

roeng leumpang ti imahna, atawa lamoen paeh salakina noe pandeuri, anoe boga pamadjikan ka dinja: 'eta salakina noe ti heula, noe njerahkeun inja teja, teu meunang ngaroedjoe boga deui pamadjikan ka dinja, sanggeusna dinadjiskeun karana lampah kitoe matak giroek ka pajoeneun Pangeran; sarta maneh oelah matak dosa kana tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun
;

6 p. 6

25.

14

15

ka maneh,
6 Mai. 2
5
:

djadi milik.
1416
;

a
;

p.
7, 8.

23

14.

Mat. 5

31, 32

19

Maneh oelah ngaSrol ka djalma boeboeroeh, noe balangsak nja miskin, boh doeloer maneh, boh semah maneh, anoe aja dina tanah maneh, dina lawang maneh. 'Koedoe dibere koelianana " dina poena, sarta oelah kas6d6k koe soeroepua panon-poe; karana balangsak eta teh, djeung pikirna ngarep-ngarSp ka dinja; oelah datang ka sasambat koe hal maneh ka Pangeran; tangtoe ma 3 Moesa 19 13. tak dosa ka maneh.
^'
:

Lamoen
"

aja hidji djalma anjar kawin,


16

6 Jak. 5

4.

eta

montong boedal pgrang, djeung


;

digawekeun naon-naon nj a koedoe mgrdika pikeun imahna, sataoen lilana,


oel ah

"Bapa teu meunang dipaehan tina sabab anak, kitoe deui anak teu meunang dipaehan tina sabab bapa; djalma teh

242

MOESA
a
2

25:

dipaebauana koe tina dosana sorangan.


Radj. 14:6; J6r.

31:30; J6h. 18:19.

17

Maueh" oelahnjerongkeun bebeneran


semah atawa pabatoe sarta papakeau randa koe maneb oelab ditjokot gade. "Djeung maneb teb masing inget, * jen
;

reureudjeungan, toeloej paeb saoerang, sarta teu boga anak, pamadjikan djalma noe paeb teja teu meunang lakian ka noe di loewar, ka djalma sedjeu nja doeloer salakina noe koedoe mandjingan
tjitjing
;

18

maneb bareto koemawoela cli Mesir, sarta maneb dileupaskeun ti dmja koe Pangeran, Allab maneb kitoe noe matak kami marentab ka maneb milam;

23ab pgrkara noe


p.

tadi.
:

a 2 Moesa 22:21,22;
7

27

19. 6 p.

16

12.

19

Lamoen maneb keur diboewat piboewateun maneb dina laban maneb, seug sabeungkeutan kapoboan koe maneb aja dina laban, poma oelab dibalikan ditjo

kot; nja eta keursemab, kern- pabatoe sarta kern- randa; soepaja maneb diberkaban koe Pangeran, Allab maneb, dina
20

pagawean leungeim maneb. 'Lamoen maneb keur ngadjoelan boewab djetoen maneb, poma oelab nitiksakabeb

21

daban noe gens di toekangeun maneb; nja eta keur semab, keurpabatoe sarta keur randa. 'Lamoen maneb keur ngala boewab anggoer maneb, * poma oelab moepoerian anoe geus di toekangeun maneb; nja eta keur semab,
nitik

22

keur pabatoe sarta keur randa. 'Djeung

maneb
bareto

teb masing inget, jen

maneb
10

koemawoela di tanab MSsir; matak kami marentab ka maneb milampab pgrkara noe tadi.
kitoe noe
a
3

Moesa 19

9.

6 3

Moesa 19

10.

dikawin, ngkanan ka dinja kawadjiban doeloer salaki. 'Geus kitoe tjikalna, noe koe eta bakal didjoeroekeun, pingadegeun dina oeroet ngaran doeloerna, teges noe paeb teja, soepaja ngaranna oelab datang ka leungit ti Israil. 'Tatapi oepama eta djalma banteu soeka ngawin pamadjikan doeloerna, seug pamadjikan doeloerna koedoe indit ka lawaug nagara, ka kokolot-kokolot, bari toeloej mibatoer kijeu * Doeloer salaki koering emboengeun ngadggkeun ngaran baris doeloerna di Israil, teu daekeun nSkanan ka koering kawadjiban doeloer salaki. 'Tidinja eta lalaki koedoe diala koe kokolot nagarana, bari seug disaoeran ana keukeubeuu, sarta ngomong kijeu: Koering banteu soeka mirabi ka dinja: 'toeloej pamadjikan doeloeraa koedoe njampeurkeun ka eta lalaki di bareupeun kokolot-kokolot, ' pek ngalaan sapatoe tina soekoe eta lalaki, bari njidoeb ka beungeutna; djeung koedoe ngomong, kijeu pokna Saba-saba djalma teu daek ngadggkeun imab doeloerna, koedoe dipigawe sapgrti lampab bijeu. 'Sarta ngaran eta teb koedoe diseboet kijeu di Israil: Abli noe dilaan sapatoe.

ka

dinja,

sarta

a Mat. 22

24. 6

Roet 4

5.

Eoet 4

7.

PASAL

25.

11

Lamoen aja djalma boga prakara djeung


batoer, toeloej ngadareubeusan ka boekoem, nja eta diboekoemanana ari noe bSngr koedoe dibSnSrkeun, noe salab disalabkeun. 'Geus kitoe, oepama noe salab mandjing boekoem dirangket, seug koe bakim koedoe disina nangkoeban,

aja djalma lalaki paseja batoer pada batoer, bol pamadjikan noe

Lamoen

12

bari toeloej dititab dirangket


3
'

di bareu13

peunana; dina rejana sing satimbang Dirangketna meunang kasalabanana. ngpi " ka opat poeloeb kali, oelab dileuwihan; bisina, ari dirangket leuwib ti sakitoe rejana mab, eta doeloer maneb datang ka djadi bina di bareupeun panon maneb. a 2 Kor. 11 24. Sapi keur ngirik gandoem oelab
:

14

15

ditjalongtjongan. a 1 Kor. 9:9; 1 Tim. 5:18. " Lamoen aja djalma pada doeloer,

16

saoerang njampeurkeun, dek ngaleupaskeun salakina ti leungeun djalma noe mgrgasa ka dinja, sor njodorkeun leungeunna, pek njekgl larangan noe mgrgasa nja eta awewe koe maneb koedoe dipotong leungeunna " panon maneb oelab bawatir. a p. 19 13. Maneb " dina kantong oelab boga batoe doewa, noe bidji ggde, noe hidji deui leutik. 'Maneb dina imab oelab boga takgran doewa, noe bidji ggde, noe bidji deui leutik. 'Koedoe boga batoe noe djgdjgg, nja sabgngrna; koedoe boga takgran noe djgdjgg, nja sabgngrna soepaja maneb dipandjangkeun nja oemoer dina tanab, anoe koe Pangeran, Allab maneb, dipaparinkeunkamaneb. 'Karana
'

MOESA

26.

243

saha-saha noe milampah kitoe, * sahasaha noe migawe noe teu bguer, kagiroek Pangeran, Allah maneh.
a
17
3

Moesa 19

35, 36. 6 Sil. 11

1.

18

Masing inggt ka maneh koe Amalek, djalan ka loewar ti pahna naradjang ka


teja,

noe dipigawe ka keur maraneh cli


Mgsir;
'nja

1am-

maneh

di djalan

19

seg ngaboerak-barik di maneh sakoer noe ngadjebol, anoe ti pandeuri, keur kabgugran maneh teh tjape nja Igsoe; sarta teu sijeuneun koe Allah. 'D6mi geus kitoe, dimana maneh koe Pangeran, Allah maneh, geus dipaparin reureuh ti sakabeh moesoeh maneh noe ti sakoeriling, dina tanah anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, djadi milik, pikeun waris^ toeloej maneh koedoe ngaleungitkeun ingStan ka Amalek ti kolong langit; papatjoewan maneh dek poho a 2 Moesa 17 s.
!
:

PASAL

10

26.

Djeung deui lamoen maneh geus asoep kana tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, djadi milik, sarta koe maneh geus dibeunangkeun djeung dienggonan: 'geus kitoe
maneh koedoe njokot sawareh
"

loeloe-

11

goe saroepaning hasil taneuh, anoe koe maneh diakoetan ti tanah maneh, noe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh koedoe diwadahan koe karandjang; bral maneh leumpang* ka gnggon, anoe bakal dipilih koe Pangeran, Allah maneh, kersa ngalinggihkeun padjgnSnganana di dinja. Toeloej maneh koedoe ngadeuheus ka panghoeloe, anoe djgngng dina mangsa harita, sarta koedoe mihatoer kijeu Koering ajeuna ngoeningakeun ka Pangeran, Allah andjeun, jen koering teh geus dongkap kana tanah, noe koe Pangeran didjangdjikeun ka karoehoen koering sadaja, nganggo soempah, kersana dipaparinkeun ka koering sadaja. 'Tidinja koe panghoeloe karandjang teh koedoe ditampa ti leungeun maneh, sarta diteundeun ka hareupeun altar Pangeran, Allah maneh. 'Djeung maneh koedoe oendjoekan ka pajoeneun Pangeran, Al;
'

ngoembara di dinja, djalma saeutik; geus kitoe di dinja andjeunna djadi bangsa g6de, nja rosa, nja loba. 'Ari oerang Mesir migawe goreng ka koering sadaja, pada nganijajaka koering, dongkap ka dimomotan pagawean bangga pisan. 'Tidinja koering pada sasamljat ka Pangeran, Allah karoehoen koering sadaja, sareng Pangeran ngamakboel ka sowara koering, bari ningali kana kabalangsakan koering, kaewSdan koering sarawoeh kas6sekan koering. 'Geus kitoe koering sadaja koe Pangeran dikaloewarkeun ti M6sir, nganggo panangan kawasa, sarSng nganggo asta noe njodor, kitoe deui nganggo panjingsijeunan banget, sareng nganggo tandatanda sarawoeh moedjidjat-moedjidjat. 'Ladjgng koei'ing sadaja didongkapkeun ka Snggon ijeu, sareng dipaparin ijeu tanah; f jaktos tanah anoe labar-leber tji-soesoe sareng madoe. 'Ari ajeuna, soemangga, koering njanggakeun ijeu loeloegoe hasil taneuh, anoe koe andjeun, Pangeran! dipasihkeun ka koering. Seg koe maneh koedoe diteundeun ka pajoeneun Pangeran, Allah maneh, bari toeloej soedjoed ka pajoeneun Pangeran, Allah maneh. 'Sarta maneh teh masing boengah tina sakabeh kahadean, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh djeung ka saeusi-imah maneh; nja diri maneh, djeung ahliLewi, sarta djeung semah noe di tSngah maneh.
'^
''
<'

a
28
pr

2
:

Moesa 23:
2.

19. 6 p. 12

5.
:

c 1
19.
/"

Moesa 12
2

1
:

Moesa
14.

23. e p. 7

Moesa

8.

p.

16: 11,

12

13

lah maneh, kijeu nja pioendjoek:


;

''

Ka14

roehoen koering oerang Sam noe aproekaproekan seug mijang ka M6sir, toeloej

Lamoen maneh tjatjap merpoeloehan sakabeh pgrpoeloehanbeubeunangan maneh " dina taoen noe katiloe, taoen perpoeloehan teja, seug maneh koedoe sidSkah ka ahli Lewi, ka semah, ka pahatoe djeung ka randa, sina dadaharan dina lawang maneh, datang ka sareubeuheun. 'Sarta maneh koedoe oendjoekan ka pajoeneun Pangeran, Allah maneh, kijeu: Koering ti imah parantos ngaloewarkeun barang soetji, malah koe koering parantos disidekahkeun ka ahli Lewi, ka semah, ka pahatoe sargng ka randa, tSroes satimbalan andjeun, noe koe andjeun ditimbalkeun ka koering teja; timbalan andjeun taja noe koe koering dirgmpak, sarSng hanteu hilap. 'Taja
''

244

MOESA
;

27.

15

16

noe koe koering ditgda eukeur koering kai^rihatinan taja noe koe koering dikaloewarkeun eukeur kanadjisan, sargng taja noe koe koering dibikeun jjikeun anoe maot koering teh noeroet ka pangandika Pangeran, Allah koering, sar6ng ngalampahkeun tgroes satimbalan andjeun ka koering teja. 'Moegi-moegi ningali ti panglinggihan andjeun noe soetji, ti sawarga, sargng moegi ngabgrkahan ka oemat andjeun Israil, sarawoeh kana tanah, noe koe andjeun dipasihkeun ka koering sadaja, sakoemaha noe koe andjeun didjangdjikeun ka karoehoen koering, nganggo soempah teja, nja tanah anoe labar-leber tjisoesoe sareng madoe. a p. u: 28. b p. i4:29. Poe ijeu Pangeran, Allah maneh, mi;

warang maneh ngalampahkeun sagala


pikoekoeh djeuug sagala hoekoem anoe tadi teja; mana koe maneh koedoe diestoekeun djeung dilampahkeun " teroes reudjeung hate sarta teroes djeung njawa 17 maneh. 'Maneh poe ijeu ka loewar djangdji ka Pangeran, eta andjeunna bakal Allah maneh, sarta maneh sedja ngalakonan djalan andjeunna, nja eta sSdja ngestoekeun pikoekoehna, timbalanana djeung hoekoemna, tSggs sedja noeroet Kitoe deui Pangeran 18 ka pangandikana. poe ijeu ka loewar djangdji ka maneh, eta maneh bakal oemat kagoengan andjeunna, * sakoemaha pangandikana ka maneh teja, sarta maneh koedoe nges19 toekeun sakabeh timbalanana; 'toeri3ikgrsaeun andjeunna maneh teh diloehoerkeun, poendjoel ti sakabeh bangsa beunang andjeunna ngadamSl, matak ngadjadikeun poedji, djeung mashoer, sarta hormat; djeung soepaja maneh djadi oemat soetji baris ka Pangeran, Allah maneh, sakoemaha pangandikana
'
''-

keur diri maneh batoe galSde, sarta dipoelasan apoe. 'Toeloej maneh * dina eta teh koedoe noeliskeun saoengglna ijeu toret, sanggeus maneh meuntas; soepaja maneh asoep kana tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, nja tanah noe labarleber tji-soesoe djeung madoe, sakoemaha noe koe Pangeran, Allah karoehoen maneh, diandikakeun ka maneh teja. 'Geus kitoe, sanggeusna maraneh meuntas tji Jordan, seug eta batoe, anoe koe kami diparentahkeun ka maraneh ajeuna, koe maraneh koedoe diaradggkeun dina goenoeng Ebal, sarta koedoe dipoelasan apoe. 'Djeung deui maneh di dinja koedoe njijeun hidji altar baris ka Pangeran, Allah maneh, " nja altar koe batoe; oelah dioengkoelan beusi. 'Batoe goeloentoengan noe koe maneh koedoe didjijeun altar Pangeran, Allah
''

'^

teh; sarta maneh dina loehoer eta koedoe ngoerhankeun koerban doeroekan baris ka Pangeran, Allah maneh.
7

maneh

'Djeung maneh koedoe ngoerhankeun koerban panarima sarta dadaharan di dinja, bari masing boengah di pajoeneun Pangeran, Allah maneh. 'Ari dina batoe teja maneh koedoe noeliskeun saoengSlna ijeu toret, sing tetela pisan.
a
Jos. 3. b Jos. 8
:

32. c 2

Moesa

8, 17.

p. 11

29.

e 2 9

Moesa 20

25.

Ngalahir deui Moesa, sarta djeung para panghoeloe, ahli Lewi, ka sabangsa
kijeu lahirna: Eh Israil! masing repeh, sarta dengekeun: " poe ijeu maneh teh djadi oemat Pangeran, Allah maneh. 'Mana maneh koedoe noeroet ka pangandika Pangeran, Allah maneh, sarta
Israil,

10

koedoe ngalampahkeun timbalanana djeung pikoekoehna, noe koe kami diparentahkeun ka maneh ajeuna.
o
11
p.

teja.

p.

5.

6 p. 7

14

2.

c p. 28

1.

26

18,

19.

PASAL

27.
12

nnidinja Moesa djeung para kokolot IsJ-rail ngadawoeh ka djalma-djalma, kijeu dawoehna Koedoe ngestoekeun ijeu satimbalan, noe koe kami diparentah:

Djeung Moesa ngadawoeh ka djalmadjalma dina poe harita, kijeu dawoehna 'Ijeu noe koedoe narangtoeng dina goenoeng Gerisim, baris ngabSrkahan ka djalma-djalma, sanggeusna maraneh meuntas tji Jordan Simon, Lewi, Joeda,
:

keun ka maraneh ajeuna. 'Ari mangsa poean maraneh pimeuntaseun tji Jordan, " asoep ka tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh, seug maneh koedoe ngadegkeun

13

Isaskar, Joesoep djeung Binyamin.' Sarta

noe koedoe narangtoeng di goenoeng Ebal, njgkel panjapa Roebin, Gad,


ijeu
:

14

Aser, Sgboeloen, Dan djeung Naptali. 'Toeloej ahli Lewi koedoe ngaromong

MOESA

28.

245

15

ka sakabeh oerang Israil, sing bgdas sowarana, kijeu pipokeunaua a p. ii 29. " Sing disapa djalma noe njijeim artja sipat oekir atawa artja sipat tjitak, kagiroek Pangeran, djidjijeunan leungeun toekang, sarta diteundeuu di noe boeni Seg sakabeh djalma koedoe pada ngadjawab, kijeu omongna: Amin.
:
:

djeung ngalampahkeun sakabeh timbalanana, noe koe kami diparentahkeun

2
'

a 2 Moesa 20
16
"

3,

4.

ka maneh ajeuna^ " tanwande maneh teh koe Pangeran, Allah maneh^ diloehoerkeun, poendjoel ti sakabeh bangsa noe di boemi; 'sarta tangtoe kadatangan ijeu sakabeh bgrkali, estoe pitoemerapeun ka maneh, lamoen maneh noeroet ka pangandika Pangeran, Allah

Sing

disapa noe ngahinakeun ka


3

maneh

p.

26 -.19; 3 Moesa 26

3.

bapana atawa ka indoengna! Seg sakabeh djalma koedoe ngomong: Amin.


a
17
2

Moesa 21

15, 17.

Sing disapa noe ngowahan watgs batoer Seg sakabeh djalma koedoe ngo"
!

mong
18

Amin.

op.

i9

u.

" Sing disapa noe njasabkeun anoe lolong di djalan! Seg sakabeh djalma

19

20

koedoe ngomong Amin. a s Moesa 19 14. " Sing disapa noe njerongkeun bSb6ngran semah, pahatoe atawa randa! Seg sakabeh djalma koedoe ngomong: Amin. a p. 24 17. " Sing disapa noe ngSdgng djeung pamadjikan bapana; sabab sasat njingkabkeun samping bapana Seg sakabeh djalma koedoe ngomong: Amin.
:
:
:

Dibgrkahan maneh di nagara, djeung dibgrkahan maneh di pasisian. Diberkahan " boewah beuteung maneh, boewah lahan maneh, djeung boewah tjotjooan maneh, anak sapi-moending maneh djeung djadjadina 6mbedomba maneh. o p. 7 is; 30 9. Dibgrkahan karandjang maneh djeung pangadonan maneh. Diberkahan maneh " dina maneh asoep, sarta diberkahan maneh dina maneh ka
:
:

loewar.
7

a Djab. 121:6.

Koe Pangeran tangtoe diparSngkeun,


maneh, noe ngamoesoeh ka di hareupeun maneh; piboedaleunana ka maneh make djalan hidji, ari pikaboereunana ti hareupeun
"

satroe

maneh,

areleh

a 3 Moesa 18
21

8.

maneh make
8

djalan

toedjoeh.
a 3 Moesa 26
:

Sing disapa noe ngSdgng djeung sato, naon bae Seg sakabeh djalma koedoe
"
!

7.

ngomong Amin.
:

a 3 Moesa is

23.

22

"

Sing disajDa noe ug8dgng djeung doe!

23

24

25

26

awewe, anak sabapa atawa anak Seg sakabeh djalma koedoe Amin. a 3 Moesa is 9, 11. " Sing disapa noe nggdeng djeung mitoha awewe Seg sakabeh djalma koedoe ngomong: Amin. a 3 Moesa isiis. " Sing disapa noe maehan batoer di noe boeni Seg sakabeh djalma koedoe ngomong: Amin. a 4 Moesa 35 20, 21. " Sing disapa noe narima pamere, baris maehan djalma, ggtih noe teu salah! Seg sakabeh djalma koedoe ngomong: Amin. o p. le 19. " Sing disapa noe teu nSt6]3keun oengglna ijeu toret, hanteu dilampahkeun Seg sakabeh djalma koedoe ngomong: Amin. a Gai. 3 10.
loer

saindoeng

ngomong

Pangeran tangtoe miwarang, maneh direudjeungan bgrkah dina leuit maneh, sarta dina sakoer tjatjabakan leungeun maneh tangtoe maneh dib6i'kahan dina tanah, anoe koe Pangeran, Allah maneh, dipaparinkeun ka maneh. Maneh koe Pangeran tangtoe ditgtepkeun oemat andjeunna noe soetji, "
;

10

11

PASAL
"l^gmi geus kitoe,
J-^nja noeroet

28.

oepama maneh tgmgn ka pangandika Pangeran, Allah maneh, dataug ka ngestoekeun

12

sakoemaha soempahna ka maneh teja, lamoen maneh ngestoekeun timbalan Pangeran, Allah maneh, sarta ngalakonan djalanna. 'Djeung sakabeh bangsa noe di boemi bakal pada waspadaeun, jen maneh teh katglah koe padjgnSngan Pangeran, sarta bakal sarijeuneun koe maneh. a 2 Moesa 19 5. Tangtoe Pangeran ka maneh ngadjSmbarkeun kahadean, dina boewah beuteung maneh, dina boewah tjotjooan maneh, djeung dina boewah lahan maneh, dina tanah anoe koe Pangeran didjangdjikeun ka karoehoen maneh, nganggo soempah, kgrsana dipaparinkeun ka maneh. Pangeran tangtoe moekakeuu keur
:

246

MOESA
leu-

28.

maneh radja-brana audjeimna noe


wih
aloes,

boeg

maparin hoedjau ka tanah maneh dina oesoemna, djeung ngabgrkahan sakabeh jDagawean leimgeuu maneh; * seug maneh ngindjeum-ugindjemnkeun ka bangsa loba, dSmi du-i maneh mah moal ngindjeum.
nja
eta langit,
"

" koe kasakit ngabegangan, koe moerijang, koe kasakit panas, koe kasakit bareuh djeung koe pedang; kitoe deui koe hama pei-ang sarta koe hama beureum sarta maneh koe eta tangtoe dioedag-oedag, nepi ka maneh leungit.
;

a 3 Moesa 26:16;
23

Badj. 8:37.

a
13

p.

11:14.

b p. 15:6.

14

Sarta maneh koe Pangeran tangtoe didjadikeun minangka hoeloe, moal minangka boentoet nja maneh teh piajaeun ti loehoer bae, moal tjlok ti handap, lamoen maneh noeroet ka timbalan Pangeran, Allah maneh, noe koe kami ka maneh ajeuna dititah diestoekeun djeung dilampahkeun, 'sarta maneh hanteu njingkir ti sakabeh pangandika, noe koe kami diparentahkeun ka maneh
;

Ari " langit maneh, anoe di loehoereun sirah maneh, pidjadieun ibarat tambaga; kitoe deui boemi, anoe sahan-

24

25

ka katoehoe atawa ka kentja, hanteu noeroet atawa ngabakti ka aalajeuna,


"
15

dapeun maneh, ibarat beusi. a 3 Moesa le 19. Pangeran tangtoe maparin, ari hoedjan ka tanah maneh pgledoeg djeung ISboe; nja eta pitoeroeneun ka maneh ti langit, nepi ka maneh leungit. Maneh koe Pangeran tangtoe diparengkeun " eleh di hareupeun moesoeh maneh piboedaleun maneh ka dinja make djalan hidji, ari pikaboereun maneh ti hareupeunana make djalan toe:

lahan. Sabalikna,

p.

32.

djoeh
26

sarta

maneh tangtoe dibingbang-

oepama maneh hanteu

noeroet ka pangandika Pangeran, Allah maneh mah, teu ngestoekeun ngalampahkeun sakabeh timbalanana djeung pikoekoehna, noe koe kami diparentahkeun ka maneh ajeuna, " tangtoe maneh kadatangan ijeu sakabeh panjapa, estoe pitoemSrapeun ka maneh:
a 3 Moesa 26
16
:

bingbangkeun koe sakabeh karadjaan noe di boemi. 'Ari majit maneh pidjadieun hakaneun sakabeh manoek awangawang djeung hakaneun sasatoan boemi, sarta moal aja noe ngagebrig.
a 3 Moesa 26
:

17.

27

14

Dan. 9:11; Mai. 2

2.

17

Disapa maneh di nagara, djeung disapa maneh di pasisian. Disapa karandjang maneh djeung pa-

Pangeran tangtoe ngageboeg ka maneh " koe bisoel M6sir, * koe boengkoel, koe boedoeg djeung koe radang, wani maneh moal beunang ditjageurkeun.
a
2

Moesa 9:9.

Sam.

9.

28

18

ngadonan maneh. Disapa boewah beuteung maneh djeung boewah lahan maneh, anak sapi-moending maneh sartadjadjadina embe-domba maneh.
Disapa maneh dina maneh asoep, sarta
disapa

29

Pangeran tangtoe ngageboeg ka maneh koe kasakit edan, koe lolong djeung koe bingoeng pipikiran datang ka maneh roempoe-rampa wantji tgngah poe, sakoemaha noe lolong roempoe-rampa di noe poek, sarta djalan maneh moal
'

19

20

maneh ka loewar. Pangeran ka maneh tangtoe ugeunadina


30

maneh

keun panjapa, karoesoehan djeung panglanat dina sakabeh tjatjabakan leungeun maneh, anoe koe maneh dilamijahkeun, nSi^i ka maneh toempoer, sarta n6pi ka maneh gempoer tereh pisan, tina sabab

diloeloeskeun, enjana mah maneh teh dikanijaja djeung dikarinah bae sapandjang oemoer, sarta moal aja noe noeloeng.

Maneh keur babakalan djeung


awewe,
seug

hidji

21

kagorengan pagawean maneh, pedah maneh ninggalkeun kami. Maneh koe Pangeran tangtoe disina karakgtan koe paggboeg, uSpi ka maneh koe andjeunna dibejakkeun tina tanah, anoe koe maneh rek diasoepan baris
dimilik.

didjinahan koe djalma sedjen; maneh njijeun imah, taj^i moal koengsi dieusian; maneh njijeun kgbon anggoer, " tapi moal kapoeloek boe-

wahna.
31

p.

20

e.

Sapi

maneh bakal

22

Maneh koe Pangeran tangtoe

dige-

reupeun panon koengsi ngahakan inja; kalde maneh bakal dirampas ti hareupeun maneh, sarta moal datang deui ka maneh; 6mbe-domba maneh bakal diselehkeun ka

dipeuntjit di hamaneh, tapi maneh moal

MOESA
43

28.

247

32

33

34

35

moesoeli maneh, sarta moal aja noe noeloeng ka maneh. Anak maneh lalaki djeung anak maneh awewe bakal diselehkeun ka bangsa sedjen, katendjo koe panon maneh sarta datang ka roeksakna balas kangSn ka darinja sa|3opoe, sarta moal aja pangawasa dina leungeun maneh. Boewah lahan maneh djeung sakabeh beunang katjapean maneh tangtoe dihakanau koe bangsa noe tadina koe maneh teu kanjahoan sarta maneh sapandjang oemoer ngan dikanijaja djeung diteungdatang ka maneh kaeteuinganan bae danan tina tetendjoan panon maneh, anoe katendjo koe maneh. Pangeran tangtoe ngageboeg ka maneh koe bisoel goreng, dina toeoer djeung dina bitis, wani maneh hanteu beunang ditjageurkeun; ti sergk dampal soekoe
;
'

44

45

46

maneh
36

ka emboeu-Smboenan. maneh, " sarta djeung radja maneh, noe koe maneh diadggkeunnjangking ka maneh, koe Pangeran tangtoe digiringkeun ka bangsa noe tadina teu kanjahoan koe maneh djeung koe karoehoen maneh; * heug di dinja maneh teh bakal ngabakti ka aallahan, kai
tgpi

47

Ari

diri

48

Ari semab, noe di tSngah maneh, bakal oenggah, ngoengkoelan ka maneh, beuki loehoer beuki loehoer dSmi maneh mah bakal toeroen, beuki handap beuki handap. 'Nja eta bakal ngindjeumkeun ka maneh, ari maneh mah moal ngindjeumkeun ka dinja nja eta bakal minangka hoeloe, d6mi maneh mah bakal minangka boentoet. Ari maneh teh bakal kadatangan sakabeh panjapa noe tadi, sarta dioedagoedag, estoe pitoemgrapeun ka maneh, nepi ka maneh toempoer, sabab maneh hanteu noeroet ka pangandika Pangeran, Allah maneh, teu ngestoekeun timbalanana djeung pikoekoehna, noe koe andjeunna ditimbalkeun ka maneh.'Sarta eta teh di diri maneh pidjadieun kana tanda djeung kana moedjidjat, kitoe keneh di toeroenan maneh, salalanggSngna. Sapedah maneh teu ngabakti ka Pangeran, Allah maneh, kalawan kaboeugahan sarta reudjeung soeka hate, sabab kalobaan saniskara, 'noe matak
; ;
'

maneh koedoe ngawoela ka moesoeh


maneh, anoe koe Pangeran bakal didatangkeun ka maneh, kalawan ponjo,
reudjeung hababhab, sarta boeroendoel, reudjeung kakoerangan saniskara; sarta andjeunna tangtoe ngrapkeun pasangan
beusi kana poendoek maneh, ngpi ka

37

djeung batoe. a v- i7:i4. 6 p. 4; 28. Sarta maneh pidjadieun matak melSi,

kitoe

deui

didjijeun misil sarta


49

38

dipake popojokan, di sakabeh bangsa, gnggon maneh digiringkeun koe Pangeran. Bibit loba noe koe maneh dibawa ka loewar kana lahan, tapi noe koe maneh bakal diakoetan ngan saeutik;

maneh koe andjeunna ditoempoerkeun.


'Pangeran bakal ngagoeroedoegkeun ka maneh " hidji bangsa ti noe djaoeh, ti toengtoeng boemi, * saperti galoedra hibSr, nja eta hidji bangsa noe koe maneh moal kaharti basana; 'bangsa oelat bSngis, noe moal tolih ka noe kolot,
sarta ka boedak moal aja karoenjana. Seg eta teh tangtoe ngahakan boewah tjotjooan maneh, djeung boewah lahan maneh, n6pi ka maneh toempoer; nja eta keur maneh moal ngarikeun gandoem, anggoer atawa minjak, anak sapi'^

50

karana dihakanan
a Mik.
39
6; 15;

koe simeut.
51

Hag. 1:6. 6 2 Moesa 10:4; Joel 1:4.

k6bon auggoer, sarta dipigawe, tapi moal koengsi nginoem anggoer, moal dipetik-petik atjan karana geus bejak dihakanan hileud.
njijeun

Maneh bakal

40

Maneh pibogaeun tangkal


saw6w8ngkeran maneh,

djetoen di

tapi moal diminjak-minjak atjan; karana djetoen ma41

42

neh moerag manten. Maneh pimeunangeun anak lalaki djeung anak awewe, tapi moal t6tep pibogaeun maneh karana bakal laleumpang, asoep ka pangdjarahan. Sakabeh tatangkalan maneh djeung boewah lahan maneh pikawariseun koe hama.
;

52

moending maneh atawadjadjadina Smbedomba maneh, nSpi ka maneh digSmpoer pisan. 'Sarta eta teh bakal njgsedSk ka maneh dina sakabeh lawang maneh, ngpi ka roegroeg koeta maneh, noe laloehoer nja reugreug, noe koe maneh diandglkeun, di sakoeriling tanah maneh estoe bakal njSs6d6k ka maneh di sakabeh lawang maneh, di sakoeriling tanah maneh, anoe koe Pangeran, Allah

248
53

MOESA
62

29.

maneh, diiDapariukeim ka maneh. 'Sarta bakal ngahakau boewah beumaneli teung sorangan, daging anak maneh lalaki-awewe, auoe koe Pangeran, Allah maneh, diiDapariukeun ka maneh; eu''

ka maneh, nepi ka maneh toempoer. 'Temahna maraneh teh, * ganti djadi


sapgrti

bentang

di langit,

mangpirang-

54

55

keur disesedek sarta eukeur diangseg, mangsa maneh diangseg koe moesoeh maneh. 'Saha-saha lalaki noe ten pajaan di maneh, sarta leuwih kamegahan, bakal goreng atina ka doeloerna djeung ka pamadjikan noe di pangkonna, sarta ka anakna noe tinggal kari: 'datang

pirang rejana, seug ngan kari djalma saeutik bae, sabab maneh hanteu noeroet ka pangandika Pangeran, Allah
63

ka ten mere ka eta

salah-sahidji tina

daging anakna, noe keur dihakan koe

manehanana, tina sagala naon-naon taja noe dikarikeun ka manehanana, eukeur


disSsgdek sarta eukeur diangseg, mangsa maneh diangseg koe moesoeh maneh dina sakabeh lawang maneh. Saha-saha awewe noe teu pajaan di maneh, sarta kamegahan, anoe teu mStjak nintjakkeun dampal soekoe-soekoe atjan kana taneuh, bawaning kamggahan sarta bawaning teu pajaan, bakal goreng atina ka salaki noe di pangkonna, kitoe deui
'

6i

maneh. deus kitoe, sakoemaha Pangeran tadina goemira koe hal maraneh, moenggah midamel kahadean ka maraneh, sarta maraneh didjengkarkeun teja, pon kitoe keneh Pangeran pigoemiraeun koe hal maraneh, moenggah maraneh diggmpoer, sarta moenggah maraneh ditoempoer tangtoe maraneh ditjaboetan tina tanah, anoe koe maraneh rek diasoepan baris dimilik. 'Sarta maneh koe Pangeran bakal dipabalSntjar'

'^

56

65

keun, diajakeun di sagala bangsa, ti toengtoeng boemi tgpi ka toengtoeng boemi deui; seg maneh teh di dinja bakal ngabakti ka aallahan, noe tadina teu kanjahoan koe maneh djeung koe karoehoen maneh, kai djeung batoe. 'Djeung deui maneh teh dina eta bangsa'^

57

ka anakna lalaki djeung ka anakna awewe; 'nja eta koe hal bali noe ka loewar ti antara soekoena, djeung koe hal anakna lalaki, beunangna ngadjoeroekeun; karana koe manehanana bakal dihakan ririkipan, bawaning kakoerangan saniskara, eukeur disesedSk sarta
eukeur diangseg, mangsa maneh diangseg koe moesoeh maneh dina sakabeh la-

bangsa moal nimoe kamarasan, sarta dampal soekoe maneh moal manggih reureuh; enjana mah di dinja Pangeran ka maneh bakal maparin hate djSdjSrih, djeung roeksak nja panon, sarta ripoeh
66

nja njawa.

gantoengeun

maneh
67

'Ari hiroep maneh pingati pab6n6ran maneh sarta pisijeuneun bae beurang-peuting,
;

wang maneh.
c JSr.

J6r. 5
:

15.

6 Hab.

8.

5:11. d 3 Moesa 26

29.

58

59

60

teu ngestoekeun nja ngalampahkeun saoenina ijeu toret, sakoer noe kaoengglkeun dina ijeu kitab, hanteu sijeun koe PadjSnengan noe langkoeng moelja nja pikasijeuneun, teggs Pangeran, Allah maneh teja 'geus tangtoe Pangeran ka maneh djeung ka toeroenan maneh maparin balahi noe matak helok, balahi noe banget-bangSt nja pit6t6peun, sarta panjakit noe garoreng nja pitStSpeun. 'Nja eta andjeunna "
:

Oepama maneh

68

djeung maneh datang ka samar pihiroepeun. ^ 'Braj isoek maneh pingomongeun: Eh, hajang boerit! reup boerit maneh pingomongeun Eh, hajang isoek! tina bawaning kasijeun hate maneh, noe koe maneh dipikasijeun, djeung tina bawaning tetendjoan panon maneh, noe koe maneh katendjo. Sarta maneh koe Pangeran tangtoe dipoelangkeun ka Mesir, toempak kapal, noeroet djalan noe
:
'

koe kami ditjatoerkeun ka maneh kijeu


teja
:

"

Maneh

oelah nendjo-nendjo deui


;

taugtoe malikkeun ka
sasalad MSsir, noe koe

maneh sakabeh maneh dipikasi-

kana djalan eta seug maraneh di dinja bakal nawarkeun diri ka moesoeh maneh, baris djadi boedak lalaki boedak awewe, tapi moal aja noe meuli.
rt

p. V-

15. 6

p.

10

22. c Sil.

26;

J6s. 1

24.

jeun
61

datang ka pada ngarakStan ka maneh. 'Malah saroepaning panjakit djeung saroepaning balahi, anoe hanteu kaoengglkeun dina ijeu kitab toret, eta ge koe Pangeran tangtoe dikeunakeuu
teja,

i- 27,

28. e p.

17

16.

PASAL

29.

Ijeu oengelna jjgi'djangdjian, anoe koe Pangeran ka Moesa dipiwarang didji-

MOESA
13

29.

249

jeun ka oerang Israil, di tanah Moab, djaba ti pgrdjangdjian, " beunang andjeunna ngadamgl ka maranehanana di

Horeb
2

teja.

p. s

2.

'Pangersaua, maneh teh poe ijeu ditetepkeun oemat andjeunna, sarta andjeunna kgrsa djadi Allah maneh, " sakoemaha pangandikana ka maneh, djeung sakoe-

Tidinja Moesa njaoer sabangsa Israil, bari toeloej dilahiran kijeu: " Maraneh

pada nendjo sakabeh, noe koe Pangeran didamgl di hareupeun panou maraneh, di tanah M6sir, ka Piraon, djeung ka sakabeh abdina, sarta ka satanahna kabeh: 'nja eta * tjotjoba noe rarosa, noe katarendjo koe panon mageus
neh, tanda-tanda djeung moedjidjatmoedjidjat, noe araheug teja. 'Tatapi

14

maha noe koe andjeunna didjangdjikeun kalawan soemjiah ka karoehoen maneh, ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb teja. Sarta kami njijeun ijeu
'

perdjangdjian sarta
15

ijeu

panjapa teh lain

ka maraneh woengkoel; 'istoening ka noe aja di dijeu reudjeung oerang, sakoer


noe djonghok poe ijeu di pajoeneun Pangeran, Allah oerang, sarta ka noe hanteu aja di dijeu reudjeung oerang
ajeuna.
2 Moesa 12 38. b Jos. 9:21,27. c
:

Pangeran ka maraneh hanteu maparin hate pikeunnganjahokeun, panon pikeuu


5

p.

28

9.

16

Karana maraneh pada njaho dina


petana oerang teh tjaritjing di tanah djeung dina p6tana oerang teh njorang dina tengah bangsa-bangsa, noe koe maraneh geus disorang. Sarta maraneh geus pada nendjo kanistaanana, djeung brahala-brahalana, kai djeung batoe, emas djeung perak, anoe di maranehanana. 'Oelah aja di maraneh lalaki, atawa awewe, atawa bangsa, atawa kaom, noe hatena ajeuna ngabalijeur ka Pangeran, Allah oerang, seug leumpang, ngabakti ka aallahan eta bangsa; oelah aja di maraneh " akar, boewahan hamperoe djeung als6m; 'demi geus kitoe, barang eta ngadenge oengelna panjapa teja, seg ngabgrkahan
Mesir,
'

ngadeuleu, djeung tjeuli pikeun ngadenge, uepi ka poe ajeuna. 'Sarta '^maraneh koe kami ditoengtoen opat poeloeh taoen ijeu, di tSgallSga; papakean

17

maraneh hanteu ngaboeroekan di awak maraneh, djeung taroempah maneh hanteu ngaboeroekan di soekoe maneh. Eta maraneh teu ugahakan roti, hanteu nginoem anggoer atawa arak, soepaja maraneh nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, Allah maraneh. 'Ana maraneh broel geus daratang ka Snggon ijeu,
'

18

''

Sihon, radja Hesbon, djeung Og, radja Basan teja, boedal mapag ka oerang, gSr mgrangan, seg kasarabSt koe oerang. 'Ari tanahna koe oerang ditjokot, " toeloej

19

dibikeun ka oerang Roebin, ka oerang Gad djeung ka satengah kaom Menase, djadi milikna. 'Mana maraneh koedoe jiada ngestoekeun saoengglna ijeu pSrdjangdjian, sarta dilampahkeun,
soepaja maraneh masing loeloes saniskara, noe koe maraneh bakal dilam-

maneh
|

sadjgro hatena, kijeu pokna Aing moal boeroeng salamet, nadjan aing loe:

makoe noeroetkeun kaheurasan hate


20

pahkeun.
10

a 2 Moesa 19:4. b
:

p.

7:19. c
;

p.

8:2,

4.

aing, soepaja ngaleungitkeun noe weureu djeung noe kasaatan. 'Hamo Pangeran kSrsaeun ngahampoera ka noe kitoe satgggsna mangsa eta bendoe Pangeran sarta djeung goematina tangtoe ngeboel

d 4 Moesa 21

23, 32. e 4

Moesa 32

33.

11

12

pada djonghok sakabeh di pajoeneun Pangeran, Allah maraneh, nja eta loeloegoe-loeloegoe maraneh, kaom-kaom maraneh, kokolot-kokolot maraneh djeung pangoeroes-pangoeroes maraneh, sakabeh oerang Israil; 'anakrabi maraneh, kitoe deui " semah maneh, anoe di djero pasanggrahan maneh, dalah * toekang soeloeh sarta toekang tjai di maneh; 'arek mandjing ka pgrdjangdjian Pangeran^ Allah maneh, sarta ka panjapana, noe koe Pangeran, Allah maneh, didamgl ka maneh poe ijeu.
ijeu

Maraneh poe

21

haseupna ka djalma noe kitoe, tanwande eta teh pikatindiheun sakabeh panjapa, noe kaoengelkeun dina ijeu kitab, djeung ngaranna koe Pangeran tangtoe dileungitkeun ti kolong langit. Sarta eta teh koe Pangeran tangtoe dipisahkeun ti
'

22

sagala kaom Israil, matak tjilaka, * tgroes sapanjapa perdjangdjian, noe kaoengglkeun dina ijeu kitab toret. 'Seg

bakal ngomong toeroenan djaman mangke, anak-intjoe maraneh, anoe pigoemelareun pandeurieun maraneh, kitoe deui djalma bangsa sedjen, noe pidatangeun ti tanah anoe djaoeh, ana

250

MOESA
"
|

30.

23

2i

25

26

narendjo balahi eta tanah sarta djeung panjakitna, noe koe Pangeran dikeunakeun ka dinja; 'ngan ajawalirang djeung oejah, kahoeroean satanahna; hanteu disebaran, djeung hanteu aja noe djadi, teu bidjil djoekoet-djoekoet atjan, * sakoemaha dibalikna Sadoemoe djeung Gomora, Adma djeung Seboim, noe koe Pangeran dibalik dina sadjero bendoena sarta dina sadjero werana teja; 'kijeu piomongeun sakabeh bangsa teh Naon sababna, noe matak Pangeran ka ijeu tanah ngadamgl kijeu pgtana? nahaon sewoting bSndoe noe sakijeu banggtna ? 'Tangtoe didjawab kijeu: Koe sabab djalmana naringgalkeun pgrdjangdjian Pangeran, Allah karoehoenna, noe koe Pangeran didamgl ka darinja basa dika-loewarkeun ti tanah M6sir 'heuglaleumpang, ngabarakti ka aallahan, sarta disarembah^ nja aallahan noe tadina teu kanjahoan koe maranehanana, sarta hanteu didoeoemkeunkamaranehanana;
"^
:

dibojongna maneh teja koe Pangeran, Allah maneh, dibalikkeun sarta maneh moenggah koe andjeunna diwelasan,
''

maneh dikoempoelkeun deui ti sakabeh bangsa, enggon maneh dipabalentjar4


;

keun koe Pangeran, Allah maneh. 'Masih maneh aja noe diboewang katoengtoeng
langit oge, tangtoe maneh koe Pangeran, Allah maneh, dikoempoelkeun ti dinja sarta ditjandak ti dinja. 'Toeloej
*"

'

27

'noe
ijeu

matak Pangeran

djadi

bendoe ka

28

tanah, moenggah ngadatangkeun ka dinja sakabeh panjapa, noe kaoengSlkeun dina ijeu kitab. 'Sarta djalmana koe Pangeran ditjaboetan ti tanahna, dina sadjero doeka, djeung dina sadjero w6ra, sarta dina sadjero bebendoe langkoeng-langkoeng toeloej pada dipitjeun ka tanah sedjen, sakoemaha noe boekti ajeuna. a Lai. S 23; Ibr. 12 15. 6 p. 28 15
;
:
:

c 1

Moesa 19

24, 25.

Radj.

9:8;

J6r.

22

8. 9^

29

Ari anoe gaib kagoengan Pangeran, Allah oerang demi anoe njata mah pikeim oerang djeung pikeun anak-intjoe oerang, salalanggSngna, sangkan oerang ngalampahkeun saoengelna ijeu toret.
;

maneh koe Pangeran, Allah maneh, didatangkeun deui kana tanah, noe kawaris koe karoehoen maneh; tangtoe kawaris koe maneh, sarta andjeunna tangtoe midamgl kahadean ka maneh, djeung maneh didjengkarkeun alah-batan karoehoen maneh. Sarta Pangeran, Allah maneh, f tangtoe njoenatan hate maneh djeung hate toeroenan maneh, sangkan njaah ka Pangeran, Allah maneh, teroes reudjeung hate sarta tSroes djeung njawa maneh, soepaja maneh hiroep. 'Geus kitoe sakabeh panjapa teja koe Pangeran bakal dikeunakeun ka moesoeh maneh sarta ka noe gareuleuh ka maneh, anoe pada nganijaja ka maneh. 'Ari maneh teh tobat, sarta noeroet ka pangandika Pangeran, djeung ngalampahkeun sakabeh timbalanana, noe koe kami diparentahkeun ka maneh ajeuna. 'Didinja maneh koe Pangeran, Allah maneh, ^ tangtoe didjSmbarkeun dina sakabeh pagawean leungeun maneh, dina boewah beuteung maneh, dina boewah tjotjooan maneh, djeung dina boewah lahan maneh, matak djamoega. Karana Pangeran harita tangtoe goe'

''

PASAL

"
30.
I

Demi geus kitoe, dimana boekti ka maneh sadajana pangandika noe tadi, " bgrkahna djeung panjapana, noe koe kami dipopojankeun ka maneh, toeloej koe maneh dipiingSt di sakabeh bangsa,
2

ran, Allah

gnggon maneh diboewang koe Pangemaneh, seug maneh * tobat ka Pangeran, Allah maneh, sarta noepangandikana, t6roes sakoemaha roet ka noe koe kami diparentahkeun ka maneh
'

mira deui koe hal maneh, matak djamoega, sakoemaha andjeunna tadina goemira koe hal karoehoen maneh; 'lamoen maneh noeroet ka pangandika Pangeran, Allah maneh, ngestoekeun timbalanana djeung pikoekoehna, noe kaoengglkeun dina ijeu kitab toret; lamoen maneh tobat ka Pangeran, Allah maneh, throes reudjeung hate sarta tSroes djeung njawa maneh. a p. 28. 6 p. 4 30.
:

C J6r. 29
i,

14.

J6r.

32

37. e

N6h.

8, 9
gr

J6r.

31:8.
11.

/J6r.

32:39; J6h. 11:19; Kol. 2:11.


28: 63.

p.

28:4,

A
| '

p.

ii

'

ajeuna, nja

maneh

anak maneh,
3

sarta djeung anaktSroes reudjeung hate sarta


12

tgroes djeung njawa maneh: 'geus tangtoe

Karana eta timbalan, noe koe kami diparentahkeun ka maneh ajeuna, " lain matak helok ka maneh, sarta hanteu djaoeh. 'Lain di sawarga ajana, noe

5
''

MOESA
]

31.

251

matak koedoe ngomong Saha noe bakal mangoenggahkenn oerang ka sawarga,


njokot eta keur oerang, bari seug dibedjakeun ka oerang, sangkan koe oerang

PASAL

31.

dilampahkenn? 'Sarta lain peuntaseun laoet ajana, noe matak koedoe ngomong Saha noe bakal mangnjebrangkeun oerang ka penntaseun laoet, njokot eta keur oerang, bari seug dibedjakeun ka oerang, sangkan koe oerang dilampahkeun? 'Karana pangandika teh deukeut pisan ka maneh, aja dina soengoet maneh, sarta dina hate maneh, soepaja dilampahkeun. a jss. 45:19; a-.w.
b

Koem

10:6.

Tah, kami poe ijeu di hareupeun maneh geus ngajakeun " hiroep sarta djeung djamoega, kitoe deui paeh sarta djeung tjilaka. 'Reh kami teh poe ijeu geus marentah ka maneh, koedoe njaah ka Pangeran, Allah maneh, ngalakonan djalan-djalan andjeunna, djeung ngestoekeun timbalanana, pikoekoehna sarta papakonna, sangkan maneh hiroep reudjeuug ngalobaan, sarta maneh dibgrkahan koe Pangeran, Allah maneh, dina tanah anoe koe maneh rek diasoepan baris dimilik. 'Sabalikna, oepama hate maneh ngabalijeur mah, nja maneh teh

IMdinja Moesa toeloej ngalahirkeun ijeu lahiran ka sabangsa Israil. Kijeu lahirna ka darinja Oemoer kami poe ijeu geus saratoes doewa poeloeh taoen kami geus ten kadoega kaloewar-asoep sarta Pangeran nimbalan ka kami kijeu: " Maneh moal meuntas ijeu tji Jordan. 'Pangeran, Allah maneh, nja eta noe pimeuntaseun ti heulaeun maneh; andjeunna noe bakal noempoerkeun eta bangsa-bangsa ti hareupeun maneh, tangtoe koe maneh dibeunangkeun. Josoea, * nja eta noe pimeuntaseun ti heulaeun maneh, sakoemaha i^angandika Pangeran teja. Sarta Pangeran tangtoe
'

'

midamel ka dai'inja, " sakoemaha midamglna ka Sihon djeung ka Og, radja oerang Emor, sarta ka tanah-tanahna, noe koe andjeunna ditoempoerkeun teja. 'Tangtoe eta teh koe Pangeran disarelehkeun ka hareupeun maraneh pek koe
;

hanteu noeroet, sarta maneh kagembang, pek njgmbah ka aallahan, sarta dibarakti: 'eta kami ajeuna mere njaho ka maraneh, ari kitoe mah maraneh taugtoe pisan diggmpoer hamo maneh dipandjangkeun nja oemoer dina tanah, anoe koe maneh rek diasoepan djalan meuntas tji Jordan, soepaja dimilik. 'Kami * ajeuna menta saksilangit djeung boemi pgrkara maraneh; kami ka maneh geus mopojankeun hiroep reudjeung paeh, bgrkah reudjeung panjapa mana maneh geura milih hiroep, soepajana hiroep, nja maneh sarta djeung toeroenan maneh. 'Koedoe njaah ka Pangeran, Allah maneh; koedoe noeroet ka pangandikana, sarta andjeunna koe maneh koedoe dirakStan; karana nja andjeunna
; :

teroes satimbalan, maneh parigawe noe koe kami diparentahkeim ka maraneh teja. 'Masing taleger, djeung masing galede hate Oelah sarijeun, sarta oelah rarisi tina sabab eta; karana Pangeran, Allah maneh, nja eta noe njarengan ka maneh; moal maneh koe andjeunna diantgp, sarta moal ditilar.
"*
!

a
i

p. 4

21. 6 p. 3

28.

ci Moesa

21

24, 35.

p. 7

2.

Djeung deui Moesa njaoer Josoea, sarta dilahiran kijeu, kasaksian koe sabangsa Israil: " Masing teger, djeung masing gede hate! karana nja maneh noe piasoepeun reudjeung ijeu djalma-djalma kana tanah, noe koe Pangeran didjangdjikeun ka karoehoenna kalawan soempah, kersana dipaparinkeun ka maranehanana teja; nja maneh noe bakal ngamilikkeun eta ka darinja. 'Ari Pangeran teja, nja eta noe piangkateun ti heulaeun maneh; andjeunna noe bakal moal maneh koe njarengan ka maneh andjeunna diantSp, sarta moal ditilar;
;
''

oelah sijeun, djeung oelah geder.


a
9
| ,

matak hiroep maneh

sarta matak maneh pandjang oemoer; soepaja maneh matoeh dina tanah, noe koe Pangeran didjangdjikeun kalawan soempah ka karoehoen maneh, ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb, kSrsana dipaparinkeun ka eta. a p. ll 26; Jer. 21 8. 6 p. 4 26.
: : :

Jos. 1

6.

b Jos.

5.

10
1

koe Moesa diseratkeun toeloej diselehkeun ka para panghoeloe, anak-poetoe Lewi, anoe poerah ngagotong p6ti pgrdjangdjian Pangeran, djeung ka sakabeh kokolot Israil. 'Sarta Moesa ngadawoeh ka darinja, kijeu dawoehna
Ari
ijeu toret

252

MOESA

31.

11

Oenggal-oenggal toetoep toedjoeh taoen, " dina mangsa taoen kalgpasan, dina pesta saoeng b6b6tek teja, 'ana geus

19

12

datang sabaugsa Israil, ngadareuheus ka pajoeneun Pangeran, Allah maneh, ka gnggon anoe koe andjeunna bakal dipilih, didinja sabangsa Israil koe maneh koedoe dipangadjikeun ijeu toret, sing kadenge koe sarereja. 'Koedoe
djalma-djalma, lalaki, awewe djeung baroedak, kitoe deui semah maneh, anoe dina lawang maneh, soepaja pada ngadenge, djeung soepaja pada diadjar, sarta sarijeuneun koe Pangeran, Allah maraneh, djeung ngarestoekeun saoengelna ijeu toret, sing datang ka dilampahkeun. Sarta * ari anakanakna, noe tatjan njarahoeun, sinapada ngadenge, djeung sina pada diadjar, soepaja sarijeuneun koe Pangeran, Allah
'

pameunteu kami, tina hal sakabeh kagorengan, beunang eta migawe, sabab njanghareup ka aallahan. 'Ari ajeuna, maraneh geura noeliskeun ijeu hidji jjoepoedjian, woeroekkeun ka oerang
"^

20

ngoempoelkeuu

teundeun dina biwirna, soepaja poepoedjian sina djadi saksi kami ka oerang Israil. 'Karana ari eta bangsa koe kami geus diasoepkeun kana tanah, noe koe kami didjangdjikeun kakaroeIsrail,

ijeu

hoenna kalawan soempah, noe labarleber tji-soesoe djeung madoe teja, sarta eta dadaharan datang ka seubeuh djeung datang ka lintoeh, toeloej eta bakal njanghareup ka aallahan, sarta dibarakti, djadi pada ngahihina ka kami,
21

is

mi.

maraneh, sapandjang oemoer maraneh


hiroep dina tanah, anoe koe maraneh rek diasoeijan djalan meuntas tji Jordan, soepaja dimilik. a p. i5:i; i6: i3. 6 p. 6:7. Tidinja Pangeran nimbalan ka Moesa Masing njaho, oemoer maneh geus deukeut ka maot maneh geura njgloekan Jo;

11

djeung ngarobahkeun pgrdjangdjian ka'Dgmi geus kitoe, dimana eta teh kataradjang koe katjilakaan djeung kasoesahan loba pisan, seug ijeu poepoedjian bakal ngawSweleh ka beungeutna, djadi saksi; karana moal kapohoan ti biwir toeroenanana. Karana kami teh leuwih oeninga dina rarasaanana, noe koe eta didjijeun dina mangsa ajeuna, samemeh koe kami diasoepkeun kana tanah, noe koe kami didjangdjikeun ka-

soea,

bawa marek ka himah tepangan;


;

lawan soempah
6 p. 32 22
:

teja.

Moesa 34

16.

15

16

kami rek paparentah ka dinja. Bral Moesa angkat, diiring koe Josoea pada marek ka himah tepangan. Geus kitoe Pangeran nembongan dina himah, dina tihang mega teja; ari tihang mega teh nangtoengdina lawang himah. 'Ladjgng Pangeran nimbalan ka Moesa: Masing
'

20. c p. 32.

23

njaho, mSngke, ari maneh sasarean reudjeung kolot-kolot maneh, seug ijeu bangsa bakal hoedang sarta " djinah, noeroet aallahan tanah, noe koe eta rek diasoepan ka djSrona, djeung bakal ninggalkeun kami, ngarobahkeun pgrdjangdjian
17

24

kami, noe koe kami didamgl ka darinja. 'Toeloej kami bakal djadi bSndoe ka dinja dina mangsa eta, sarta koe kami ditinggalkeun, djeung kami tangtoe *

25

meungpeunan pameunteu kami ka maranehanana; geus kitoe pidjadieun hakaneun, toer pikataradjangeun katjilakaan djeung kasoesahan loba pisan, datang ka ngaromong kijeu dina mangsa eta: Aing pangkataradjang katjilakaan sakijeu teh, lain sabab Allah aing hauteu aja di tgngah aing? 'Ari kami teh
dina mangsa eta tangtoe meungpeunan

26

27

ls

Prak eta poepoedjian koe Moesa disSratkeun dina poe harita keneh, bari toeloej diwoeroekkeun ka oerang Israil. Djeung deui Pangeran nimbalan ka Josoea poetra Noen, kijeu timbalanana Masing tegSr, sarta masing gede hate; karana maneh noe bakal ngasoepkeun oerang Israil kana tanah, noe koe kami didjangdjikeun ka darinja kalawan soempah teja, sarta kami teh tangtoe njarSngan ka maneh. Geus kitoe, saparantos Moesa njgratkeun saoengelna ijeu toret, didamel kitab, dongkap ka tjatjapna,' toeloej Moesa ngadawoeh ka ahli Lewi, anoe poerah ngagotong peti pgrdjangdjian Pangeran teja, kijeu dawoehna: 'Tampanan koe maraneh ijeu kitab toret, teundeun ti gigireun pgti pgrdjangdjian Pangeran, Allah maraneh, sina aja di dinja, " djadi saksi ka maneh. 'Karana kami teh njaho dina mantangoel maneh, djeung dina kaheurasan beuheung maneh. Geuning, keur kami masih hiroep keneh reudjeung maraneh ajeuna, * maraneh teh

MOESA

253

28

29

mantangoel ka Pangeran komo teuing sanggeuskamiinaot! 'Geurapadangoempoelkeim ka kami sakabeh kokolot kaom-kaom maraneh, sarta djeung sagala imngoeroes maraneh kami dek njatoerkeim ka darinja pangandika tadi, sing kadenge koe maranehanana, sarta kami dek menta saksi langit djeung boemi perkara maranehanana. 'Karana kami teh njaho, sahggeus kami maot, maraneh tangtoe Igbarlalampahan, njalingkir tina djalan, noe koe kami diparentahkeun ka maraneh sarta maraneh tangtoe kataradjang katjilakaftn di djaman mangke, sabab pada ngalampahkeun anoe goreng di pajoeneun Pangeran, nja njijeun pibgndoeeun andjeunna, koe lantaran pagawean leungeun maraneh.
;

'"

koeng Agoeng maparin milik ka bangsabangsa, " basa misah-misahkeun anak Adam teja, * ditangtoskeun wawatgsan bangsa-bangsa, noemoetkeun bilangan anak Israil.' Karana doeoeman Pangeran nja oematna; Jakoeb noe djadi bagian kagoenganana. 'KajjSndakna koe andjeunna dina tanah tggal 16ga, di noe soewoeng patingkarotjejak, gnggon rehe. Koe andjeunna dikoebeng, dititenan, diraksa sasat ka siki sotjana. 'Tjara galoedra ngageuingkeun eusi sajangna, ngalajang loehoereun anakna, meberkeun djangdjangna, ditjokot, " dibawa
dina djangdjang: 'nja kitoe ditoejoenna

a
30

Roem

19, 20. 6 p.

9:7,

24.

c p. 32

1.

Tidinja Moesa ngalahirkeun oengglna eta poepoedjian, t8pi ka tjatjapna, ka-

denge koe sapakoempoelan

Israil.

PASAL

koe Pangeran njalira noe dipiallah koe bangsa sedjen taja noe ngabantoe. 'Koe andjeunna disina noempakan goenoenggoenoeng di boemi, djeung ngahakan kahasilan lahan; koe andjeunna disina njeuseupan madoe tina tjadas, djeung minjak tina batoe karang teuas; 'mantega sapi djeung tji-soesoe domba, ba;

32.

rfing

gadjih

anak domba; kitoe deui

rggepkeun, kami dek miEh langit!kitoe deui boemi, sing ngatjatoer;


2

domba

lalaki tSdak Basan, sarta badot-

dengekeun omongan biwir kami Piwoeroek kami bakal njaktjlakan saperti hoedjan omongan kami bakal njoeroeloek tjara tji-iboen; lir hoedjan ngaririntjik ka dangdaoenan, sarta djeg hoedjan ngetjrek ka djoedjoekoetan. 'Karana kami dek njgboet padjengngan Pangeran halatoerkeun kaagoengan ka Allah oerang 'Andjeunna teh Batoe karang; sampoerna dadamglanana; karana sakabeh djalanna balSngr. Allah noe sajakti, sarta taja pisan awonna; langkoeng adil djeung langkoeng estoe andjeunna.'Lebar lampahna ka andjeunna; lain poetrana, bogaua patjatjadan; bangsa bengkok sarta " tibalik pikir.
'

badot, bareng gadjih tarigoe; djeung getih


a
1

kaboeboewahan boewah anggoer


:

koe maneh diinoem, anggoer beureum.


Moesa 11
"
:

8.

6 Lai. 17

26. c 2

Moesa 19

4.

JSsoeroen geus djadi lintoeh, pek njepak maneh teh lintoeh, nja montok, nja bajoehjoeh seug mitjeun Allah,
; ;

Ana

a Lai. 2
G

40.

Karah dek mal6s kitoe ka Pangeran,


eh djalma boeroeng, sarta bodo? Na andjeunna lain Rama maneh, noe kagoengan maneh? Lain andjeunna noe ngadamel ka maneh, sarta noe ngadjadikeun ka maneh? 'Masing ingSt ka djaman baheula; halartikeun taoen toeroenan-toeroenan Tanjakeun ka bapa maneh, tangtoe maneh dibere njaho; ka noe karolot di maneh, tangtoe jmda bebedja ka maneh. 'Mangsa noe Lang!

noe ngadamel manehna, sarta mitjoewa kana Karang kasalamfitanana. 'Pada mapanas ka andjeunna koe noe saredjen; njarijeun pibSndoeeun andjeunna koe sipat gariroek. 'Ngoerbanna * ka setan-setan, noe lain Allah; ka aallahan, noe tadina ten kanjahoan koe maranehna; noe alanjar, ti noe deukeut daratangna, noe ten dipikasijeun koe karoehoen maraneh. 'Batoe karang, noe jDoepoetra ka maneh teja, koe maneh dibadejoskeun djeung maneh teh mopohokeun ka Allah, noe mSdalkeun ka maneh. a J6s. 44 2. 6 3 Moesa 17 7. Ana katingali koe Pangeran, seug dipitjeun, bawaning bendoe ka poetrana lalaki-awewe. 'Ari timbalanana " Kami dek meungpeunan pameunteu kami ka dinja, ningalikeun pitoengtoengeunana; karana bangsa tibalik eta teh, anak noe taja kajaktianana. 'Pada mapanas ka kami koe noe lain Allah, pada
;
: :

254

MOESA

32.

moendoengkeun kami koe djidjijeunanana uoe sija-sija; * kami ge bakal mapauas ka darinja koe noe lain oemat; koe bangsa noe boeroeng kami bakal moendoengkemi maranehanana. 'Karana
aja seuneu hoeroeng dina sadjero b6ndoe kami, bakal moentab tepi ka enggon noe maot panghandapna nja eta bakal ngahakan boemi saeusi-eusina,
'^

geus deukeut kana poe pibalahieunana, tjawisanana tereh datangna. a Koem


12:19;
36
Ibr.

10:30.

Karana Pangeran bakal ngahoekoe-

man

oematna, djeung pihawatoseun koe

37

hal abdi-abdina, ana katingali jen leungit pangawasana, " sarta geus ten koering ten menak. Seng bakal nimbalan
'

'

wani kahoeroe bagal goenoeng-goenoeng. 'Kami dek noempoekkeun katjilakaan ka dinja; djamparing kami dek dibejakkeun ka dinja. 'Bakal aladjoer koe langlajeuseun, ISboer koe kasakit panas djeung koe sasalad noe banggt-banget kami dek ngadatangkeun ka dinja hoentoe sasatoan, bareng pem-ah noe tinglogodor dina ISmah. 'Di loewar pedang noe bakal ngaboerak-barik, kitoe keneh kareuwasan di djero pangkeng-pangkeng; boh boedjang, boh landjang, orok bareng djalma hoewisan. 'Timbalan kami Eta teh koe kami tangtoe dipaboerisatkeun ingetan ka darinja tangtoe koe kami dileungitkeun ti lebali djalma-djalma: 'lamoen kami hanteu rempan, satroe datang ka edir; oelah koengsi moesoehna salah tampa oelah datang ka ngaromong Leungeun oerang noe loehoer lain Pangeran noe ngadamel eta sakabeh. o p. 3i i7, is. b Eoem
:

38

aiillahanana, batoe karang noe diandglkeun koe eta, 'noe pada ngahakan gadjih koerbanna peuntjitan, ngadi

Na

mana

rinoem anggoer koerbanna inoeman? Sina haroedang naroeloeng ka maraneh, sing djaradi pangnjoempoetan keur ma39

raneh. 'Tarendjo ajeuna, * jen ijeu kami bae njalira; taja deui Allah sadjaba ti kami. Ijeu kami noe maehkeun sarta
'^

noe ngahiroepkeun

kami noe ngagg-

ringkeun, sarta kami keneh noe njageurkeun; djeung taja noe bisa ngaleupas40

keun

41

ti panangan kami. 'Karana kami ngatjoengkeun panangan kami ka sawarga, bari nimbalan Kami teh hiroep salalanggengna Dimana kami ngasah pedang kami noe goerilap, sarta panangan kami njekel hoekoem: tangtoe
:
'

''

42

kami moelangkeun balesan ka moesoeh kami, sarta naoer ka noe gareuleuh ka kami. 'Djamparing kami dek diweureukeun koe getih, sarta pedang kami bakal ngahakan daging; nja koe ggtih
noe kasabet sarta noe kadjarah, koe hoeloe kapala-kapala moesoeh.
a 45
1
:

10:19. c
!

J6r.

15: 14; 17:4. d 2 Moesa 32:11,12.

Karana eta teh bangsa taja panalar, sarta ten bogaeun pangarti. 'Kahajang teh pada palintSr, tangtoe saloertieun ka noe kijeu, pada ngarti dina pitoengtoengeunana. 'Mo loepoet " hidji pingoedageun sareboe, sarta doewaan ngabiratkeun salaksa, oepama ten diserahkeun koe Batoe-karangna, ten disarelehkeun koe Pangeran mah! "Karana batoe
karang itoe
lain

Kadja 14:10; 2 Radja 14:26. 6


5.

p.

4:35;

J69.

c 1

Sam.

6.

43

" Eh sakabeh oerang kapir geura pada soeka-soeka djeung oematna; karana andjeuuna bakal malesgetih abdi-abdina, sarta moelangkeun balesan ka moesoehmoesoehna, djeung bakal ngarapihkeun tanah audjeunna, oemat andjeunna.
!

saperti Batoe

karang
44

a Eoem 15

10.

oerang; dalah moesoeh oerang kitoe pimoetoeseunana. 'Karana tangkal anggoer itoe ti tangkal anggoer Sadoemoe, sarta ti lahan Gromora; boewahna boewah hampgroe, ranggeujanana parait. 'Anggoerna peurahing naga, djeung baroewang oraj matih. a s Moesa 26 s. Na eta teh lain disimpgn di kami, di radja-brana kami, makeditjap? 'Kami " noe kagoengan pamalSs, nja kami noe bakal naoer, keur waktoe soekoe maranehna daloegdag-daligdeug. Karana
:

Ana geus soemping Moesa, seug

nga-

45

lahirkeun saoengglna poepoedjian tadi, kadenge koe eta djahna-djalma, nja andjeunna djeung " Hosea poetra Noen teja. Saparantos Moesa ngalahirkeun sadajana lahiran teja ka sabangsa Israil,
'

46

'toeloej

ngadawoeh

kijeu

ka darinja:

Sing pada njatgt dina ati eta sakabeh piwoeroek, anoe poe ijeu koe kami dipake ngiugetan ka maraneh; nja eta koe

maraneh parentahkeun ka anak-intjoe


maraneh, sina ngestoekeun saoengglna

5
47 ijeu

MOESA
6

33.

toret, sarta

dilampahkeun. 'Karana

lain

omong kosong

estoena

mah

ka maraneh; piwoeroek maraneh taugtoe dipandjangkeiin nja oemoer dina tanah, anoe koe maraneh rek diasoepan djalan meuntas
tji

eta teh ka maraneh eta teh matak hiroeiD sarta koe lantaran eta

Roebin masing hiroep, oelah paeh, sarta djalmana masing reja! Ari moenggoeh Joeda kijeu lahirna:

Noen Pangeran! moegi-moegi ngamakboel ka paneda Joeda, sarSug moegi didongkapkeun deui ka bangsana pangasina mahi, sargng moegi aja pitoeloeng ka dinja tina pgrkawis
;
:

wasana moegi

Jordan, baris dhnilik.


h 3

4 Moesa i3;i6.

Moesa 18

5.

48

49

Tidinja Pangeran ngandika ka Moesa di poe harita keneh, kijeu pangandikana: 'Maneh " geura oenggah ka ijeu goenoeng Abarim (nja eta goenoeng N6bo, noe di tanah Moab, pabSneran JSriho

moesoehna Ari moenggoeh Lewi lahirna " Toemim andjeun sareng Oerim andjeun digadoehkeun ka djalma kaasih andjeun,
anoe koe andjeun ditjoba di Masa, noe koe andjeun dipabenan sisi tji Meriba. 'Noe ngomong hal indoeng-bapana:
''

50

teudjokeun tanah Kanaan, noe koe kami dipaparinkeun ka oeraug Israil, baris miUk. 'Seug maneh pipaeheun dina eta goenoeng, noe koe maneh
teja); toeloej

rek dioenggahan, sarta bakal dirijoeng-

keun ka bangsa maneh; * sakoemaha Haroen, doeloer maneh_, paeh di goenoeng Hor, sarta dirijoengkeun ka bang51

10

" sarSng doeloerna teu dihiding, sarawoeh teu njaho di anak sorangan. Karanten pada ngadjaga timbalan andjeun, sarSng ngaraksa perdjangdjian andjeun. 'Bakal pada

Koe kaoela

teu ditolih;

>

52

Sana; 'sapedah maraneh migawe kasalahan ka kami di tengah oerang Israil, di tji Meriba, di Kades, tggal lega Sin teja; sapedah maraneh hanteu njaroetjikeun ka kami di tgngah oerang Israil. 'Karana eta tanah koe maneh pikatendjoeun ti pab6n6ranana, tapi moal asoep ka dinja, kana tanah, noe koe kami
<"

'

11

ngawoeroekkeun hoekoem andjeun ka Jakoeb, ngawoeroekkeun papakon andjeun ka Israil; bakal njaranggakemi seuseungitan ka pajoeneun andjeun, sareng ^ koerban noe dongkap ka seep dina altar andjeun. 'Moegi-moegi, noen Pangeran ngaberkahan kana kakoewatanana, sareng pagawean leungeunna moegi koe andjeun dimanah; noe ngamoesoeh ka dinja moegi koe andjeun
!

dipaparinkeun ka oerang
a 4 Moesa 27
:

Israil.
c 4

12.

6 4

Moesa 20

28.

Moesa 27

14,

dipinggeskeun tjangkengna, kitoe deui noe gareuleuh ka dinja oelah sina

PASAL

33.
12

mgnjat deui!
c 2

a 2 Moesa 28:30. h Mat. 10:37.


:

Moesa 32

29.

d Djab. 51

21.

larta ijeu teh bSrkah, noe koe Moesa, ^piwarangan Allah, dibSrkahkeun ka

Moenggoeh Binyamin lahirna: Kameumeut Pangeran pimatoeheun di andjeunna sarta senang ati; andjeunna ngaoeban ka dinja sapopoe, sarta linggih di antara taktakna.

oerang
2 "

ti

Israil, memeh poepoes. Kijeu lahirna Pangeran soemping Sinai, sarta mSlgtek ka darinja ti
:

Seir; * ebrehna ti goenoeng Paran, ari djgngkarna ti para soetji balaksa-laksa; ti tengeneunana aja hoekoem sipat seuneu pikeun maranehna. 'Estoe asiheun ka bangsa-bangsa Sadajana para-soetjina aja di panangan andjeun, sarSng
!

13

Ari moenggoeh Joesoep lahirna Tanahna moegi-moegi dibgrkahan koe Pa:

ngeran tina kapoendjoelan


tji-iboen,

langit, tina

pada mando kana dampal andjeun; hidjihidji pinampaeun tipangandika andjeun. 'Toret didawoehkeun ka oerang koe Moesa, djadi warisan pakoempoelau Jakoeb. 'Andjeunna djadi Radja nj6p6ng
Jesoeroen, basa ngarijoeng para loeloegoe bangsa, sarejana kaom Israil.
"
''

a
19

1
:

Moesa
7. 8.

49. b Hab. 3:3.

c p.

32:15. d

Moesa

sarta tina sagara noe aja di 'tina kapoendjoelan hibar panon-poe, djeung tina kapoendjoelan b6r15 kah boelan; 'tina kaleuwihan goenoeng koena, djeung tina kapoendjoelan pasir islawas; 'kitoe deui tina kapoendjoelan boemi djeung eusina, sarta kasoekaan anoe linggih dina leuweung tjoetjoek teja eta sadajana moegi didongkapkeun ka sirah Joesoep, * ka 6mboen-6mboenan anoe misah ti doeloer-doeloerna 17 Sapina noe tjikal boga kamoeljaan, sarta

i4handap;

'

I
256
'^

MOESA
29

34.

tandoekna tandoek banteng pineunggareun bangsa-baugsa sarejana koe lantaran eta, nSpi ka toengtoeng boemi. Nja eta balaksa-laksa oerang Epraim, sarta nja eta bareboe-reboe oerang Me;

'Bagdja tgmSn maneh, Israil! * sahanoe nandinganka maneh? Estoe bangsa noe disalamStkeun koe Pangeran, * noe djadi kepenging pitoeloeng ka maneh, sarta

nase.
c 4

Moesa 3:2. b

Moesa 49

26.

Moesa 23

22.

18

Ari

moenggoeh SSboeloen
;

lahirna:

pgdanging kaagoeugan maneh. Moesoeh maneh tangtoe pada ngelehan diri ka maneh, sarta maneh mengke ngadjalanan goenoeng-goenoengna. 4 Moesa 23: 9;
J6r. 23
:

Masing boengah, Seboeloen! tina balangsijar maneh kitoe deui maneh, Isasigkar! tina himah maneh. 'Bakal pada ngadjak bangsa-bangsa ka goenoeng di dinja bakal pada ngoerbankeun koerbau kabSngrau karana bakal njareuseup kamoektian laoet-laoet, kitoe deui pepgndeman karoewang dina keusik.
;
;

6.

6 p. 4

7.

c 1

Moesa 15

1.

PASAL
rpidinja

34.

Moesa djengkar ti tanah lapang LMoab, " naek ka goenoeng Nebo, ka poentjak Pisga, noe pabengran Jgriho teja; toeloej koe Pangeran ditoedoehtoedoehkeuu ka sakoeriling tanah eta, nja eta tanah Gilad, tepi ka nagara Dan 'djeung satanah Naptali, sarta tanah Epraim djeung M6nase, djeung satanah Joeda, tepi ka laoet Koelon; 'kitoe deui tanah Kidoel, djeung tanah Lempar, nja eta nagara pakorlebak JSriho, Soar. Sarta maan, tepi ka nagara Pangeran nimbalan ka Moesa Nja eta tanah, noe koe kami didjangdjikeun kalawan soempah ka Ibrahim, ka Ishak djeung ka Jakoeb, bari nimbalan kijeu
''
'^
'

a Djab. 4:6; 51
20

21.

21

Ari moenggoeh Gad lahirna: Sagala poedji ka noe maparin kadjgmbaran ka Gad! Ngenggonna sapgrti singa, sarta njasaak leungeun, toer hoeloena ongkoh. 'Nja eta mgting keur dirina " loeloegoe beubei;nangan karana di dinja piloewoekeun noe njekgl hoekoem ditjadang;

ari djgboelna direudjeungan para loeloegoe bangsa, ngalampahkeun kaadilanPangeran, sarta hoekoem-hoekoemna

keun;

reudjeung
22

Israil.

a 4 Moesa 32.

Ari moenggoeh

Dan

lahirna:

Danteh

23

24

singa, noe norodjol ti Basan. Ari moenggoeh Naptali lahirna: Eh Naptali sing seubeuh ti kasoekaan, sarta sing pinoeh koe berkah Pangeran; sing kawaris koelon djeung kidoel! Ari moenggoeh Aser lahirna: Aser moegi-moegi diberkahan anak; sing dipikasoeka koe doeloer-doeloerna, sarta

anak

Koe kami rek dipaparinkeun ka toeroenan maneh. Tah, koe kami geus ditoedoehkeun ka maneh, katendjo koe panon maneh, tatapi maneh moal meuntas ka dinja. o p. 32 49. h Hak. 1 le.
teja:
'^
:
:

c 1 5

Moesa 19

22.

rf

Moesa 12

7.

25

soekoena sing nggbak minjak! 'Beusi " djeung tambaga pitoelakeun maneh, sarta kabSdasan maneh pinandingeun

26

27

kana oemoer maneh. p. 8 9. Eh Jesoeroen taj a noenandingan ka Allah, noe nitihan langit, kgrsa mitoeloeng ka maneh; sarta nitihan mega, nganggo kaagoenganana. 'Allah sipat kadim noe djadi pangtjitjingan maneh, sarta ti handap disangga panangan sipat langggng. Andjeunna noe bakal ngadjongklokkeun moesoeh ti hareupeun maneh,
:

Seug Moesa, abdi Pangeran, poepoes di dinja, di tanah Moab, noeroetkeun timbalan Pangeran. Sarta koe andjeunna dikoeboer dina hidji lebak, di tanah Moab, pelebah Bet-Peor teja; tapi taja pisan djalma noe njaho koeboeranana, tepi ka poe ajeuna. 'Ari Moesa teja, mangsa poepoes, * oemoerna saratoes doewa poeloeh taoen; tatjan lamoer sotjana, sarta tatjan soeda bajoena. Geus kitoe " oerang Israil pada njeungtjeurikan Moesa di tanah lapang Moab, tiloe poeloeh poe lilana; sarta datang ka tjatjap poena tjeurik kaprihatinan kati'

'^

'

lar

Moesa.
c 4

a Joed.
:

9.

J p. si

Moesa

7.

Moesa 20

29.

28

bari nimbalan: Sing toempoer! 'Ari Israil " pinggnggoneun sorangan sarta sSnang
ati; panon Jakoeb pimgntjrongeun ka tanah soegih gandoem djeung anggoer;

dalah

langitna

njaktjlakan

tji-iboen.

Ari Josoea poetra Noen teja pinoeh koe Roh kapintSran, " sabab koe Moesa bareto ditoempangan panangan; sarta oerang Israil pada noeroet ka Josoea, djeung pada milampah sakoemaha

JOSOEA
timbalan
10

1.

257

Pangeran

ka

Moesa

teja.
:

a 4 Moesa 27

18.

11

Hanteu djoemSnSng deui nabi di Israil anoe uandingan ka Moesa, noe sakitoe dipioeninga koe Pangeran, moenggah 'hal sakabeh tanda papajoen-pajoen djeung moedjidjat, noe koe Pangeran
;

12

ka andjeunna dipiwarang dilampahkeun di tanah M6sir, ka Piraon, djeung ka sakabeh rahajatna, sarta kasatanahna; 'kitoe deui hal sakabeh leungeunkawasa
djeung sakabeh panjingsijeunan banggt, anoe dipidamel koe Moesa di hareupeun panon sabangsa Israil teja.

KITAB JOSOEA.
PASAL
1.
8

maneh masing pintSr nja lalampahan, ka mana bae maneh nja leumpang. 'Eta
toret teh oelah pisah ti biwir nja koedoe koe maneh dipikirbeurang-peuting, soepaja maneh ngestoekeun ngalampahkeun tgroes sakoemaha noe kaoengelkeun dina eta kitab karana ari kitoe mah djalan maneh tangtoe loeloes, sarta ari kitoe mah maneh tangtoe pinter lalampahan. Lain kami noe nimbalan kitoe ka maneh? Masing teger djeung masing g6de hate oelah risi djeung oelah geder; karana maneh disarengan koe Pangeran, Allah maneh, ka mana bae maneh nja leumpang. a 5 Moesa 34 5. 6 5 Moesa 1 38. c 5 Moeea

geus kitoe, " sanggeus poepoes Moesa, abdi Pangeran, ladjeng Pangeran nimbalan ka Josoea poetra Noen, ^ gandek Moesa teja, kijeu timbalanana 'Moesa, abdi kami, geus maot; ari ajeuna maneh geura dangdan, koedoe meuntas eta tji Jordan, nja maneh djeung sakabeh ijeu djalma-djalma, asoep ka tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka darinja, ka oerang Israil. 'Sakoer enggon, anoe pikatintjakeun koe dampal soekoe maraneh, koe kami dipaparinkeun ka maraneh, sakoemaha pangandika kami ka Moesa teja. 'Ti semet tegal ISga djeung ti s6met eta goenoeng Libanon, tejDi ka tjai gSde, nja eta tji Prat teja, sakoeriling tanah oerang Het, sarta tepi ka laoet gSde, tebeh pangsoeroepan panonpoe, nja eta piwateseimmaraneh. Djalma hidji ge moal aja noe tagen di hareupeun maneh saoemoer hiroep maneh; sakoemaha kami tadi njarengan ka Moesa, ka maneh tangtoe njarengan deui maneh teh koe kami moal diantSp, sarta moal ditinggal. 'Masing teger ^ djeung masing gede hate; karana maneh noe bakal ngamilikkeuu ka ijeu dj alma-dj alma eta tanah, noe koe kami didjangdjikeun ka karoehoenna kalawan soemjjah, dek dipaparinkeun ka darinja teja. 'Ngan maneh teh masing teggr djeung masing gede hate pisan; koedoe ngestoekeun ngalampahkeun saoenina toret, noe diparentahkeun ka maneh koe Moesa, abdi kami; poma oelah njimpang ti dinja ka katoehoe atawa ka kentja, soepaja

Ari

kitab
pikir

maneh,

''

'

''

''

11:24. d

p.

21:44.

f
J

Moesa 31
:

!g

e 5

Moesa 31:6, 8;Ibr. 13:5.


3.

Moesa 5:32.h Djab. 1:2,

p. 6

27.

10

'

'^

11

<"

Tidinja Josoea marentah ka pangoeroes djalma-djalma, kijeu parentahna: 'Maraneh geura ngidgran di djgro pasanggrahan, paparentah ka djalmadjalma, kijeu nja pok: Geura pada njadijakeun pibekeleun maraneh; karana tiloe poe deui maraneh ba^kal meuntas eta tji Jordan, soepaja arasoep, meunangkeun tanah, noe koe Pangeran, Allah maraneh, dipaparinkeun ka maraneh
baris dimilik.

12

13

'

Sarta Josoea marentah ka oerang Roebin, ka oerang Gad djeung ka satengah kaom Menase, kijeu parentahna 'Masing aringet ka pangandika, noe ditimbalkeun ka maraneh koe Moesa, abdi Pangeran, anoe kijeu pangandikana " Pangeran, Allah maraneh, geus masihan reureuh ka maraneh, toer maraneh
:

25S
14
'

JOSOEA

2.

dipapariu tanah ijeu. Auak-rabi maraneh djeung iugon-iugou maraneh sina tjaritjiug dina tanah, noe koe Moesa dipaparinkeun ka maraneh, ijeu di peuntaseun demi diri maraneh mah koetji Jordan doe maremitas ti heulaeun doeloer-doeloer maraneh, bari njoren pakarang, nja sakoer noe gagah-perkosa, sarta koedoe
;

maneh, noe arasoep ka imah maneh; karana pangdatangna dek ngadongdon


i

15

16

17

18

pada ngabantoe ka darmja; 'datangka doeloer-doeloer maraneh koe Pangeran geus dipasiban reureuh, sapgrti ka diri maraneh, sarta eta ge geus pada ngamilik tanah, noe koe Pangeran, Allah maraneh, dipaparinkeuu ka eta; * didinja maraneh pimoelangeun ka tanah milik maraneh, bari toeloej pada ngamilik eta noe dipaparinkeuu ka maraneh koe Moesa, abdi Pangeran, ijeu di peuntaseun tji Jordan, tebeh pangbidjilan panonpoe. 'Pok pada ngawangsoel ka Josoea, Sadajana, noe kijeu wangsoelanana koe andjeun ditimbalkeun ka simkoering, soemedja ngalamiiahkeun; sargng ka mana bae simkoering koe andjeun dipiwarang, soemgdja leumpaug. 'Sakoemaha simkoering anoet ka Moesa, nja kitoe pisan ka andjeun soemgdja anoet deui. Anging moegi-moegi Pangeran, Allah andjeun, njarengan ka andjeun, sakoemaha njarenganana ka Moesa teja. 'Saha-saha djalma noe moengpang ka timbalan andjeun, sareng hanteu noeroet kana lahiran andjeun, dina saniskanten anoe koe andjeun bade ditimbalkeun, nja eta djalma kedah dipaehan. Anging moegi masing tgger sar6ng masing gede manah a i Moesa 32 20.
''
:

satanah ijeu. 'Gantjangna eta doewa djalma koe awewe teh ditjokot sarta disoempoetkeun bari seug ngadjawab: Leres, aja djalma darongkap ka koeriug, nanging koering teu terang ti mana djeboelna. 'DSmi geus kitoe, waktoe rek meundeutkeun panto nagri, barang reup sareupna, seug eta djalma baridjil, doeka ka mana losua djalma teh. Geura ngaroedag gesat-gesoet, njoesoel ka da;

rinja,

geus tangtoe kaoedag. 'Padahal

eta djalma koe awewe teh geus dibawa oenggah ka loehoer imah, sarta dirim-

boenan koe tangkal haramaj, beunang manehanana ugeutepkeun di loehoer


7

'Toeloej eta djalma ngaroedag, njoesoel ka darinja, djalan ka tji Jordan, ngadjoegdjoeg peuioeuntasan sarta ari noe ngaroedag njoesoel ka darinja geus ka loewar, pek panto nagara dipeun-

imah.

"^

deutkeun.
Jak. 2
8
:

a i Moesa 25
25.
c

1.

b Ibr.

11:31;

Hak. 3

28.

Demi samemeh eta doewa djalma harees, tjat awewe teh oenggah ka darinja ka loehoer imah, 'sarta ngomong ka
darinja kijeu: Koering hanteu samar, jen ijeu tanah koe Pangeran geus dipaparinkeuu ka oerang Israil, djeung oerang dijeu " geus pada katinggang baloewas koe oerang Israil; estoe sakabeh djalma eusi tanah * aladjoer bawaning sijeun koe oerang Israil. Karana koering geus pada ngadenge bedja, tjai laoet Ager koe Pangeran didamel saat ti heulaeun oerang Israil, basana boedal ti MSsir kitoe deui hal anoe koe oerang Israil dilampahkeun ka eta doewa radja
'

10

'^

<'

6 5

Moesa

20. c 2

Moesa 19:8. d
2.

Moesa 17

12.

'^

PASAL

rpidinja Josoea poetra


;

Noen
:

ti

Sitim
11

J miwarangan doewa djalma baris lolongok ririkipan lahirna Maraneh geura


leumpaug, ngilikan tanah sarta djeung nagara Jeriho. Bral leumpaug, toeloej daratang ka imah hidji dajang, * ngaran Rahab, seg mondok di dinja. 'Greus kitoe aja noe ngoeninga ka radja Jeriho, kijeu pioendjoekna: Hatoer oeniuga wengi ijeu aja djalma daratang ka dijeu, titahan oerang Israil, bade ngadongdon ijeu tanah. 'Toeloej radja Jgriho miwarangan ka Rahab, sarta marentah kijeu: Geura bidjilkeun eta djalma noe daratang ka

oerang Emor, noe di peuntaseun tji Jordan, ka Sihon djeung ka Og, anoe pada diharamkeun koe oerang Israil teja. 'Barangna kadenge, seug hate koering
sadaja galimir, sarta djalma hidji ge taja noe masih tgteg soekmana, bawaning sijeun koe oerang Israil; ^ karana Pangeran, Allah oerang Israil, tgges Allah di sawarga di loehoer, kitoe deui dina boemi di handap. 'Ari ajeuna moegi pada soempah ka koering njeboet Pangeran, sarehna koering milampah kaheraanan ka sampejan, eta sampejan sawangsoelna sanggoep milampah kahemanan ka ahli bapa koering sarta koering nSda tanda
;

12

'

JOSOEA
13

3.

259

nja eta sampejan saugnoe sajakti goep f ngahiroepan indoeug-bapa koe'

ring, doeloer

koering lalaki-awewe, kala-

23

wan saboga-bogaua, sartanjawa koering


sadaja engke koe sampejan diloepoetkeun
14

15

tiuamaot. 'Ngadjawabetadoewadjalma ka awewe teh Njawa kaoela pinalanganenn pati ka maraneh, oepama ijeu pevkara kaoela koe maraneh hanteu dibedjakeun geus kitoe, samangsa ijeu tanah koe Pangeran dipaparinkeun ka kaoela sakabeh, eta kaoela ka njai tangtoe milampah kahemauan djeung kajaktian. 'Tidinja eta djalma koe awewe teh pada dioeloer tinadjandela koe tambang; wantoe-wantoe imahna aja di koeta nagara, djadi awewe teh tjitjingna dina koeta.
: ;

24

balikna noe ngaroedag teja; ari noe ngaroedag teh geus nejangan sapandjang djalan, w6leh teu kapanggih. 'Tidinja eta doewa djalma baralik, toeroen ti pigoenoengan, seug meuntas, toeloej dongkap ka Josoea poetra Noen geus kitoe ngoeningakeun saniskara noe kapanggih. 'Ari pihatoerna ka Josoea: Sajaktosna, ijeu satanah kabeh koe Pangeran dipasihkeun ka leungeun Israil samalah sadajana priboemi ijeu tanah aladjoer
; ;

bawaning

sijeun

koe

Israil.

PASAL
braj

3.

iG

17

18

awewe teh ngomong ka darinja: Geura mangkat ka pigoenoengan, bisi sampejan kapanggih koe noe ngaroedag sarta moedoe njoempoet di dinjawates tiloe poe, dongkap ka moelangna noe ngaroedag teja; geus kitoe toeloejkeun djalan sampejan. 'Ngaromong eta djalma ka awewe teh: Kaoela pada piberesiheun tina soempah noe tadi, anoe koe njai dipake njoempahan kaoela teja. 'Ma'Sarta
sing

isoek " gautjang Josoea Barang dangdan, broel ngabroel * ti Sitim, toeloej daratang ka tji Jordan, nja an-

ngingetkeun,

ari

kaoela arasoep
4

kana tanah, ijeu tali kanteh beureum koedoe talikeun kana djandela, djalan kaoela koe njai dioeloer; djeung deui
indoeng-bapa njai, doeloer-doeloer sarta sakabeh bae ahli bapa njai, koedoe koempoelkeun ka njai, ka djero imah. 'Ari geus kitoe, saha-saha djalma ti panto

19

imah

njai bidjil

ka loewar, eta getihna


5

mahk ka dirina, demi kaoela mah beresih; sabalikna saha-saha noe di imah njai mah, oepama aja noe pek leungeunna
20

kaoela.

21

dinja, eta getihna sina tamplok ka Kitoe deui oepama ijeu perkara kaoela koe njai dibedjakeun, kaoela piberSsiheun tina soempah noe tadi, anoe koe njai dipake njoempahan kaoela teja. 'Ari djawabna Ler6s, kitoe pisan, sakasaoeran sarampejan. Toeloej didjoeroeng lakoe; bral laleumpang. Pek tali beureum teja koe awewe teh ditalikeun
'

ka

djeunna djeung sakabeh oerang Israil; sarta pada meuting di dinja samemeh meuntas. 'Demi geus toetoep tiloe poe, seug para pangoeroes ngidSran di djero pasanggrahan, 'bari paparentah ka djalma-djalma, kijeu parentahna Samangsa maraneh nendjo peti pSrdjangdjian Pangeran, Allah maraneh, sarta digotoug koe para panghoeloe, ahli-ahli Lewi, seg maraneh koedoe pada indit ti enggon maraneh, bari toeloej noetoerkeun eta. 'Tatapi sing aja anggangna antara maraneh djeung peti, kira doewa reboe asta dina oekoeranana; poma oelah deukeut kana peti ' soepaja maraneh pada terang dina djalan, anoe koedoe dilakonan koe maraneh; karana maraneh hanteu njorang djalan eta ti kamaiimangkoekna. 'Sarta Josoea marentah ka djahna-djalma teh: Maraneh geura njoetjikeun diri; karana isoekan Pangeran bakal ngadamel moedjidjat-moedjidjat di tengah maraneh. Djeung Josoea marentah ka para panghoeloe, kijeu parentahna: Geura gotong peti perdjangdjian, koedoe mareuntas ti heulaeun djahna-djalma. Prak p6ti pgrdjangdjian teh digotoug; toeloej arangkat ti heulaeun djalma-djalma. p. 6:12. 6 p. 2: i.
:

''

'

c 4
7

Moesa 10

33.

Moesa 19

10.

kana djandela.
15:15;5Moesa2:25.
e 5

a 2 inoesa 23
c 2

27. 6 2
(?

Moesa 14:
:

21.

Moesa 4 Moesa 21.

Moesa 4

39. /"p. 6

23, 25.

22

Bral eta djalma laleumpang, toeloej dataug ka pigoenoengan, seug tjaritjing


di

dinja

meunang

tiloe

poe,

tepi

ka

Ngandika Pangeran ka Josoea: Poe ijeu " kami rek ngamimitian ngagoengkeun ka maneh di hareupeun panon sabangsa Israil, soepaja pada tgrangeun, * jen kami teh njarengan ka maneh, sakoemaha kami tadi njargngan ka Moesa.

260
8

JOSOEA

4.

'Djeung maneh koedoe marentah ka panghoeloe-panghoeloe, noe ngagotong peti pgrdjangdjian, kijeu nja pok: Samangsa maraneh geus nepi kana sisi tjai tji Jordan, koedoe ugarandeg dina a p. 4 14. J p. l 5. tji Jordan. Tidinja Josoea marentah ka oerang
; :

PASAL

4.

Israil: Geura ka darijeu, darengekeun pangandika Pangeran, Allah maraneh.


10

11

12

13

14

15

'Ngalahir deui Josoea: Djalan kijeu maraneh pitgrangeun, jen Allah noe djoemeneng linggih di tengah maraneh, sarta estoe audjeunna pinjmgkahkeuneun ti hareupeun maraneh " eta oerang Kanaan, oerang Het, oerang Hiwi, oerang Pares, oerang Girgas, oerang Emor sarta oerang Jeboes teja. 'Tah, peti perdjangdjian Goesti saboemi kabeh meuntas tji Jordan ti heulaeun maraneh. "Ari ajeuna maraneh geura njokot doewa w6las djalma ti sagala kaomlsrail, tina hidjihidjikaom saoerang-saoerang.'Demigeus kitoe, samangsa dampal soekoe panghoeloe-panghoeloe, noe ngagotong peti Pangeran, Goesti saboemi kabeh, eureun dina tjai tji Jordan, seug tjai tji Jordan bakal diteukteuk, nja eta tjai anoe ngotjor sarta bakal ngabadendSn, sati girang perti hidji toempoekan. a s Moesa 7:i. Geus kitoe, mangsa djalma-djalma arindit ti himah-himahna, s6dja meuntas tji Jordan, seug para panghoeloe noe ngagotong pSti perdjangdjian teh arangkat ti heulaeun djalma-djalma. 'Sarta barang noe ngagotong peti teh geus darongkap ka tji Jordan, djeung soekoe para panghoeloe noe ngagotong pgti teh antjlom kana sisi tjai, (harita tji Jordan " leber
;

Dgmi geus kitoe, barang sabangsa kabeh geus bejak meuntas tji Jordan teh, ladjSng Pangeran nimbalan ka Josoea, kijeu timbalanana 'Maraneh geura njokot doewa welas djalma ti lebah djalma noe loba, tina hidji-hidji kaom saoerang-saoerang 'seg eta parentahan, kijeu nja pok: Maraneh ti dijeu, ti tengah-tengah tji Jordan, ti enggon soekoe panghoeloe narangtoeng sarta tStSp teh, koedoe moeloeng batoe doewa wSlas siki koe maraneh bawa meuntas, sarta teundeun dina pamondokan, enggon maraneh mondok peuting engke. 'Toeloej Josoea njaoer noe doewa welas djalma, noe koe andjeunna geus disadijakeun ti oerang Israil, tina hidji-hidji kaom saoerang-saoerang teja seug koe Josoea dij)arentah kijeu Maraneh geura meuntas ti heulaeun pgti Pangeran, Allah maraneh, ka tgngah-tgngah tji Jordan, seg djoengdjoengkeun batoe, toeloej poendak hidji sewang, noeroetkeun bilangan kaom oerang Israil, 'pigeusaneun djadi tanda di tengah maraneh. " Baringsoekpagl anak maraneh nanja, kijeu pokna: Naon maksoedna eta batoe teh ka bapa? 'Koedoe didjawab kijeu: Sapedah tjai tji Jordan * diteukteuk ti heulaeun peti perdjangdjian Pangeran; basa pgti teh meuntas tji Jordan, heug tjai tji Jordan diteukteuk; ari eta batoe djadi panginggt-nginggt pikeun oerang Israil salalangggngna. 'Prak oerang Is:

'

rail

pada milampah

kitoe,

sakoemaha

dina sawahanganana sapandjangoesoem


16

17

diboewat) 'seug tjai noe ngotjor ti gingabadSnden, beungkak saperti rang hidji toempoekan, djaoeh pisan, di Adam, nja eta nagara noe gigireun Sartan; sarta ari noe ngotjor ka laoet tanah Lapang, nja eta laoet Oejah teja, bejak kateukteuk. Kebat djalma-djalma pada meuntas, paben6ran Jgriho. 'Demi para panghoeloe, noe ngagotong pgti pSrdjangdjian Pangeran mah, ngaradgg di noe saat, di tgngah-tengah tji Jordan, sarta tgtSp; ari sabangsa Israil pada meuntas di noe saat, t6pi ka sabangsa kabeh geus bejak meuntas tji Jordan.
''

parentah Josoea; ^Dek maroeloeng batoe doewa wglas siki ti tgngah-tgngah tji Jordan, sakoemaha pangandika Pangeran ka Josoea teja, noeroetkeun bilangan kaom oerang Israil; seug dibawa
9

meuntas ka pamondokan, sarta diteundeundidinja. 'Djeung Josoea ngadggkeun


deui doewa welas batoe di tgngah-tgngah Jordan, dina pernah ngadgg soekoe para panghoeloe, noe ngagotong peti pgrdjangdjian teja; ajana di dinja tgpi ka mangsa ajeuna. 'Ari para panghoeloe noe ngagotong pgti teh ngaradgg di tgngah-tengah tji Jordan, tgpi ka tjatjapna sakabeh pgrkara, noe koe Pangeran ditimbalkeun ka Josoea, parentahkeuneun ka djalma-djalma teja, tgroes
tji

10

Bab. 12:15. h Djab. 114:3.

JOSOEA
sakoemalia noe koe Moesa didawoehkeun ka Josoea. Ari djalma-djalma mareuntasna gagantjangan. 'D6iui geus kitoe, barang sakabeh djalma geus bejak meuntasna, seug p6ti Paiigerau ge meuntas, sarta djeung para panghoeloe, di hareupenn djalma-djalma. 'Ari oerang Roebiu, oerang Gad djeung satengah kaomMSuase teja " mareuntasna ti heulaeuu oerang Israil, sarta njoren pakarang,
teja. 'Kira-kira

5.

261

11

24

12

Allah maraneh, didamgl ka laoet Aggr teja, noe koe andjeunna disina saat ti heulaeun oerang, soepaja tgi^i ka oerang geus mareuntas sakabeh bangsa noe di boemi pada nganjahokeun ka panangan Pangeran, jen eta teh langkoeng kawasa; sangkan maraneh sijeun koe Pangeran, Allah maraneh, sapapandjangna. a 2 Moesa 25 le.
''
'

maha noe koe Pangeran,

6 p. 5

9.

c p. 3

17.

d 2 Moesa 14 5.

21.

13

sakoemaha lahiran Moesa ka darinja opat laksa djalma, pada


sadija ngaroeroeg,

PASAL
"ngmi geus
-L'radja
kitoe,

mareuntas

ti

pajoe-

mangsa sakabeh radja-

neun Pangerau,
14
''

baris peraug, ngadjoegdjoeg tanah lapang Jerilio. 'Dina poe harita Pangeran ngagoeugkeun Josoea
di

hareupeun panon sabangsa


"

Israil,

oerang Emor, anoe di peuntaseun tji Jordan, sabeulah ti koelon, djeung sakabeh radja-radja oerang Kanaan, anoe di sisi laoet, ngadarenge
bedja, tjai tji Jordan koe Pangeran disina saat ti heulaeun oerang Israil, tepi ka oerang geus mareuntas, " toeloej pada gimir hatena, sarta taja pisan noe masih tgtSg soekmana, bawaning sijeun koe

sarta aladjriheun koe Josoea,

sakoe:

aladjriheunana koe Moesa, saoemoer hiroep andjeunna. o % Moesa is s, ii. 6. p. 3 13. c i Moesa 32 2032. dp. 3:7.
: :

maha

e 2

Moesa 14

31.

15 16

kijeu

Tidinja Pangeran nimbalan ka Josoea, timbalanana: 'Maneli geura ma-

oerang
2

Israil.

p. 2

11, 24.

17

18

19

rentah ka panghoeloe-panghoeloe, " noe ngagotong peti pertelaan teh, sina harandjat ti tji Jordan. 'Prak Josoea marentah ka para panghoeloe^ kijeu parentahna: Geura harandjat ti tji Jordan! 'D6mi geus kitoe, barang panghoeloepanghoeloe noe ngagotong ijeti perdjangdjian Pangeran teh geus harandjat ti tengah-t6ngah tji Jordan, ana dampal soekoe panghoeloe-panghoeloe tjat ka darat, seg tjai tji Jordan datang deui ka parantina, ngotjor tjara kamari-mangkoekna, dina sawahanganana. 'Ari mangsana djalma-djalma harandjat ti tji Jordan teh, dina tanggal sapoeloeh, boelan

Dina mangsa eta Pangeran nimbalan ka Josoea Maneh geura njijeun " peso:

20

21

22

23

noe kahidji; toeloej masanggrahan * di Gilgal; anoe ti wetaneun Jgriho. 'Ari eta batoe noe doewa welas siki, beunang njokot ti tji Jordan teja, koe Josoea diadegkeun di Gilgal; 'bari marentah ka oerang Israil, kijeu parentahna Baringsoekpagi anak maraneh nanja ka bapa-bapana, kijeu pokna: Naon maksoedna eta batoe tehl 'Seug anak maraneh koe maraneh koedoe dibere njaho, kijeu nja pok: Israil meuntas eta tji Jordan njorang noe saat. 'Karanatjai tji Jordan koe Pangeran, Allah maraneh, disina saat ti heulaeun maraneh, tepi ka maraneh geus pada meuntas, sakoe: '^

peso koe batoe seug oerang Israil koedoe soenatan deui ngadoewa-kalian. 'Prak Josoea ngadamSl peso koe batoe toeloej njoenatan oerang Israil diPasirKoeloep. 'Kijeu sababna noe matak koe Josoea disoenatan sakabeh djalma noe ka loewar ti Mgsir, sakoer noe lalaki, sakabeh pradjoerit, paraeh di tggal 16ga, keur di djalan, sanggeus boedal ti Mesir. 'Karana sakabeh djalma noe boedal teh geus pada disoenatan; tatapi sakabeh djalma noe didjoeroekeun di tegal ISga, keur di djalan, sanggeus boedal ti M6sir mah, tatjan disoenatan. 'Karana oerang Israil loemakoena di tggal lega teh * opat poeloeh taoen lilana, datang ka bejak sabangsa pradjoerit, anoe boedal ti M6sir, sapedah lianteu noeroet ka timbalan Pangeran
;

nja,

noe matak Pangeran soempah ka darihamo dipaparin nendjo kana tanah, noe koe Pangeran didjangdjikeun ka karoehoenna, nganggo soempah, kersana dipaparinkeun ka oerang, nja tanah noe labar-leber tji-soesoe djeung madoe teja. 'Ari anak-anakna koe andjeunna ditimboelkeun, ngaganti bapa-bapana; nja eta noe koe Josoea disoenatan karana pada koeloep, da tatjan disoenatan di djalan. 'Ari geus kitoe, barang geus
"^

"^

262

JOSOEA
4

6.

tjatjap njoeuatan sabangsa kabeh, toeloej

pada tjitjing di pernah-pgrnahna, dina pasanggrahan, tepi ka tjalageurna.


:

'Ngandika Pangeran ka Josoea Poe ijeu kami geus ngadjoengkglkeun ti maraneh kahinaan ti Mesir. Noe matak eta enggon disgboetkeun Gilgal, tSpi ka mangsa
ajeuna.
e 4

Moesa 14

Moesa 4 25. 6 23. rf 2 Moesa 3


2
:

4
:

Moesa 14

33.

8.

10

Mangsa oerang
grahan
paska,
"

Israil

di Gilgal, toeloej

keur masangpada milampah

dina tanggal opat w61as, wantji

11

boerit, di tSgal lapang Jeriho.

'Sabada

paska,

isoekna,
eta,

pada dadaharan gan''

poe lilana. 'Djeung toedjoeh panghoeloe koedoe leumjiang ti heulaeun jDeti, bari marawa toedjoeh tarompet tandoek domba. Ari dina poe noe katoedjoeh maraneh koedoe ngoerilingan nagara teh toedjoeh kali, sarta i^anghoeloe koedoe narijoep eta tarompet. 'Demi geus kitoe, samangsa lambat nijoepna tandoek domba teh, samangsa maraneh ngadenge sora tarompet, sakabeh djalma koedoe saroerak, masing bgdassoerakna; didinja koeta nagara bakal roegroeg sadasarna; seg djalma-djalma koedoe aroenggah, masing-masing asoep ka noe
dihareupan. Tidinja Josoea poetra Noen njaoer para panghoeloe, seug diparentah kijeu Sampejan geura ngagotong peti perdjangdjian, sarta toedjoeh panghoeloe koedoe marawa toedjoeh tarompet tandoek domba ti heulaeun peti Pangeran. Djeung deui Josoea marentah ka djalmadjalma: Geura arijang, koedoe ngoerilingan eta nagara; sarta sakoer noe sadija koedoe ijang ti heulaeun peti Pangeran. 'Ari geus kitoe, saparantos Josoesa marentah ka djalma-djalma teh, bral toedjoeh panghoeloe, marawa toedjoeh tarompet tandoek domba, arijang
:
'

doem tanah
12

roti ten ragian sarta


6

ranggeujan beunang njangraj, nja dina poe eta i^isan. 'Ari isoekna ' Man teja eureun, sanggeus pada dadaharan gandoem tanah eta; djadi oerang Israil hanteu dipaparin deui Man ari noe dihakan hasil tanah Kanaan beunang taoen
;

harita.
c 2

a 3 Moesa 23 Moesa 16 35.


:

5.

6 3

Moesa 23

6,

14.

13

14

Ari geus kitoe, keur Josoea di deukeut J6riho, hidji waktoe tjengkat sotjana sarta ningali, " beh aja hidji djalma ngadeg papajoen-pajoen, sarta pananganana njekel pSdangna beunang matek. Sor koe Josoea dideukeutau, bari dipariksa: Sampejan teh batoer kaoela atawa moesoeh ? 'Ari walonanana Lain satg:

15

gesna kami teh kapala balad Pangeran ajeuna kami geus datang. Broek Josoea njoeoeh kanataneuh, sarta soedjoed, bari oendjoekan ka eta: Naon pangandika Goesti ka abdi? 'Ari timbalan kapala balad Pangeran teh ka Josoea * Geura ngalaan taroemj^ah tina soekoe maneh karana ijeu enggon, anoe keur ditintjak koe maneh, nja soetji. Prak Josoea mi:

10

ti pajoeneun Pangeran, bari narijoep tarompet, sarta peti pSrdjangdjian Pangeran ugiringkeun. 'Ari sakoer noe sadija leumpang ti heulaeun panghoeloe noe narijoep tarompet, sarta balad panoetoep leumpangna ti pandeurieun peti madjoena bari narijoep tarompet. 'Sarta Josoea marentah ka djalma-djalma, kijeu parentahna Maraneh oelah soerak, djeung oelah kadenge sowara maraneh, sarta ti biwir maraneh oelah ka loewar
:

lampah

kitoe.

a 2 Moesa

23

23. 6 2

Moesa

5.

PASAL
/ A ri

6.
il

Jgriho teja geus dipeundeutan ditoelakan bawaning sijeun koe oerang Israil; taja noe ka loewar,
^-'^ sarta
2

taja noe asoep.) 'Nimbalan Pangeran ka Josoea: Masing nganjahokeun, eta JSriho koe kami geus diselehkeun ka leungeun maneh, katoet radjana djeung

omong sakStjap-kStjap atjan, tepi ka poean kami nitah ka maraneh: Geura saroerak! didinja maraneh koedoe saroerak. 'Seug peti Pangeran koe andjeunna disina ngoerilingan nagara, moetSr sakali; djog daratang deui ka pasanggrahan, sarta mareuting di pasanggrahan.

12

Barang braj isoek " gantjang Josoea dangdan djoeng panghoeloe ngagotong
;

sakoer noe garagah-pgrkosa. 'Maraneh, sakabeh pradjoerit, koedoe ngoerilingan eta nagara, nja moetSr nagara teh sakali; kitoe pilampaheun maneh gSngp

13

pSti

'Sarta toedjoeh pangmarawa toedjoeh tarompet tandoek domba ti heulaeun peti Pangeran, laleumpang teu eureun-eureun
hoeloe, noe

Pangeran.

JOSOEA
bari narijoep taromjiet; ari sakoer uoe sadija leuinpangna ti heulaeunana, djeung

7.

Maraneh geura asoepan imah dajang


teja,

sarta ka-loewarkeun

ti

dinja eta

balad panoetoep leumpangna


rieun p6ti Pangeran
;

ti

pandeu23

madjoena

rijoep

tarompet.

'Ari

bari nangoerilinganana

awewe djeung saboga-bogana, " sakoemaha soempah maraneh ka dinja teja.


'Boes eta doewa boedjang noe lolongok teh arasoep, seg Rahab dika-loewarkeun, kitoe deui indoeng-bapana, djeung doeloer-doeloerna, sarta saboga-bogana; toer sakabeh barajana dika-loewarkeun; sarta pada dipSrnahkeun di loewareun pasanggrahan Israil. 'Ari eta nagara dihoeroe koe seuneu, katoet sakabeh eusieusina; tata2Di 6mas-perak, kitoe deui barang tambaga djeung beusi mah, disanggakeun kana radja-brana ggdong

nagara dina poe noe kadoewa teh sakali, seg baralik deui ka pasanggrahan. Kitoe djeuug kitoe lampahna ggnfip poe
lilana.
15

p.

3:1; 7:16.

16

dina poe noe katoedjoeh haroedang barang balebat padjar; toeloej ngoerilingau nagara, tjara p6ta tadi, toedjoeh kali; ngan dina poe eta ngoerilinganana nagai-a teh toedjoeh kali. 'Ari geus kitoe, dina katoedjoeh
kitoe,

Demi geus

24
,

kalina, keur panghoeloe narijoep tarom-

25

17

18

seg Josoea marentah ka djalmadjalma Geura saroerak karana nagara teh koe Pangeran geus dipaparinkeun ka maraneh.'Tatapi nagara teh hoekoem haram, djeung saeusi-eusina, bade ka Pangeran; " ngan Rahab, dajang teja, noe pihiroepeun, nja dirina djeung sakoer uoe reureudjeungan djeung eta di djero imah, pedah njoempoetkeun oetoesail, anoe koe oerang dititah teja.'Djeung deui maraneh * koedoe sing hade-hade koe noe hoekoem haram teh; pomapet,
:

'

26

Pangeran. 'D6mi Rahab, dajang teja, djeung saeusi-imah bapana, sarta saboga-bogana, koe Josoea dihiroepan. Tidinja Rahab teh ^ matoeh di tSngah Israil, tepi ka mangsa ajeuna; tina sabab njoempoetkeun oetoesan, noe koe Josoea dipiwarang lolongok Jgriho teja. 'Dina mangsa eta Josoea ka loewar soepata, lahirna: Saha-saha djalma noe nga''

19

20

poma maraneh ngaharamkeun eta teh oelah njokot ti noe hoekoem haram; tangtoe maraneh djadi matak pasanggrahan Israil dikeunaan hoekoem haram, sarta koe maraneh diripoehkeun. 'Ari sakabeh 6mas-perak, kitoe deui barang tambaga djeung beusi, nja eta pisoetjieun bade ka Pangeran, asoep ka radja-brana Pangeran. "Ger djalma-djal''-

27

degkeun deui atawa njijeun deui ijeu nagara Jgriho, sing disapa ti pajoeneun Pangeran Njijeunna pademen sing poos koe tjikalna, sarta ngadegkeunana panto sing poos koe boengsoena! 'Tah_, kitoe Pangeran njarengan ka Josoea, sarta bedjana kaoetarakeun di sakoeriling eta
!

tanah.

p.

14.

b Mat.

5.

c 1 Radj.

16

34.

PASAL

7.

rTatapi oerang Israil njarijeun kasalahan -^ dinabarangnoe hoekoem haram kara;

ma

saroerak, bari tarompet ditarijoep.

21

Geus kitoe, barang djalma-djalma ngadenge sora tarompet, dSr djalma-djalma saroerak, bedas pisan soerakna ^ broeg koeta roegroeg sadasarna; seg djalmadjalma aroenggah ka nagara, masingmasing asoep ka noe dihareupan, sarta nagara teh dibeunangkeun. 'Ari saniskara noe aja di djero nagara, awewe;
''

na " Akan anak Karmi, anoe anak Sabdi, anoe anak Serah, kaom Joeda, * njokot noe matak Pati noe hoekoem haram ngeran djadi bendoe ka oerang Israil.
;

a
2

p.

22:20;

Bab. 2

7.

6 p. 6

18.

ti

Tidinja Josoea miwarangan djalma Jeriho ka nagara Ai, anoe deukeut

ka nagara Bet-Awen, wetaneun nagara


sarta diparentah, kijeu parentahna: Maraneh geura arindit, koedoe lolongok ijeu tanah. Bral eta djalma arindit, sarta lolongok Ai. 'Toeloej baralik ka Josoea, sarta oendjoekan kijeu: Montong teuing indit bala sadajana; sina arindit antawis doewa reboe djalma atanapi tiloe reboe djalma, pitjgkapeun ngelehkeun Ai; montong ujapekeun bala sadajana ka dinja; karantSn " djalmana

Bet-El;

kolot-boedak, kitoe deui sapi, domba djeung kalde, koe maranehanana diharamkeun, ditoempSs koe seuseukeut pedang. a p. 2 12; Ibr. 11 31 Jak. 2 25.
lalaki,
:
:

Moesa 13
10:4;

17.

Moesa 31
e 5

22,

23,

54.

d
22

2 Kor.

Ibr.

11:30.

Moesa 7:2.

Djeung deui Josoea marentah ka eta doewa djalma noe lolongok tanahteja:

264
i

JOSOEA
I

7.

saeutik. 'Seng tina bala kira-kira tiloe reboe djalma noe arinditka dinja; tatapi
ti hareupeun oerang "Malah ti maranehanana aja noe kasabgt koe oerang Ai, kira tiloe poeloeh ggngp djalma, sarta pada dioebrakabrik ti hareupeun panto uagara t6pi ka S6barim, djeung disabgtan diua poedoenan. Seug hate djalma-djalma adjoer,

hamo

bisa tagen di hareupeun


ari

moesoeh

eta teh kalaboer

Ai.

14

djadi
6

kawas

tjai.

p.

8:25.

Toeloej Josoea njosoek panganggona, broek njoeoeh kana taneuh di hareupeun pSti Pangeran, tgpi ka boerit, nja andjeunna djeung para kokolot Israil; sarta pada neundeun taneuh ngeboel dina sirahna. 'Pok Josoea oendjoekan Alah,
:

15

Groesti

ma mana

Pangeran naha ijeu djalma-djalkoe andjeun disina meuntas tji


!

Jordan, soepaja njelehkeun koering sadaja ka leungeun oerang Emor, sangkan koering sadaja digempoer 1 M6nding koering tadi pada wajahna tjitjing di peuntaseun tji Jordan! 'Eh Goesti! koering bade oendjoekan naon, saparantos

noe hoekoem haram teh koe maraneh tatjan disingkirkeun ti tgngah maraneh. 'Isoek-isoek maraneh koedoe ngadeuheus sakaom-sakaom; demi geus kitoe, mana-mana kaom noe ditoedjoel koe Pangeran, nja eta koedoe ngadeuheus sabangsa-sabangsa sarta manamana bangsa noe ditoedjoel koe Pangeran, nja eta koedoe ngadeuheus saeusiimahsaeusi-imah; sarta mana-mana eusiimah noe ditoedjoel koe Pangeran, nja eta koedoe ngadeuheus saoerang-saoerang. Demi geus kitoe, mana-mana noe ditoedjoel mandjing hoekoem haram teh, nja eta koedoe didoeroek koe seuneu, dirina djeung sabobogaanana sabab ngarempak pgrdjangdjian Pangeran, djeung sabab migawe noe ten patoet di Israil.
;
'

maneh,

a
16

p.

3:5.

braj isoek " gantjang Josoea dangdan, toeloej ngadeuheuskeun Israil,

Barang

17

10

11

12

13

moendoer, noekang ti hareupeun moesoehna? 'Tinangtos engke kadenge koe oerang Kanaan sareng koe sadajana pribcemi ijeu tanah, seug pingalingkoengeun ka koering sadaja, sargng ngaran koering sadaja dibasmi tina boemi. Ana kitoe mah andjeun midamel koemaha ka padjSngngau andjeun noe langkoeng agOeng ? o 4 Moesa 14 6. Ari timbalan Pangeran ka Josoea: Geura tjgngkat! naha maneh njoeoeh bae kitoe? "Israil boga dosa, nja ngargmpak pgrdjangdjian kami, noe koe kami ditimbalkeun ka darinja; nja njarokot tina barang noe hoekoem haram, nja maraling, nja barohong, malah ditjampoerkeun ka barangna sorangan. 'Mana oerang Israil hanteu barisaeun taggn di hareujjeun moesoehna; noekang maloendoer ti hareupeun moesoehna, sabab asoep hoekoem haram. Kami moal toeloej njargngan ka maraneh, oepama noe hoekoem haram teh hanteu dileungitkeun ti tengah maraneh mah. Geura hoedang, " koedoe ujoetjikeun eta djalmaIsrail
: '

18

sakaom-sakaomna seug kaom Joeda noe ditoedjoel. 'Tidinja ngadeuheuskeun bangsa-bangsa Joeda; seug bangsa oerang Serah noe ditoedjoel. Toeloej ngadeuheuskeun bangsa oerang Serah saoerang-saoerang; seug Sabdi noe ditoedjoel. 'Ana ngadeuheuskeun eta eusi;

19

20

imahna saoerang-saoerang, seug ditoedjoel Akan anak Karmi, anoe anak Sabdi, anoe anak Serah, kaom Joeda. 'E"galahir Josoea ka Akan teh: Eh agoes! * geura njanggakeun hormat ka Pangeran, Allah Israil, bari ngakoe di pajoeneun andjeunna; geura tjaritakeun ka kami, maneh milampah naon? poma oelah disalingkoehkeun ka kami. 'JSTgawangsoel Akan ka Josoea, kijeu wangsoelanana: Sajaktosna simkoering gadoeh dosa ka Pangeran, Allah Israil; kijeu noe dipilampah koe simkoering: 'ari dina barang djarahau simkoering teh nendjo hidji haroedoem boewatan Baboel, leuwih aloes, sareng doewa ratoes gebleg sekel perak, sarawoeh hidji poepoeton emas, bobotna lima poeloeh sekel; ladjeng simkoering kabongroj,23ek
ditjokot; soemoehoen, disoempoetkeun dina taneuh, di djero himah simkoering, perakna ti handap. 'Tidinja Josoea miwarangan; bral piwarangan laloemari

21

djalma, bari marentah kijeu: Maraneh geura njoetjikeun diri, koedoe sadija isoekan; karana kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Di tengah maneh,
Israil! aja

22

noe hoekoem haram

maneh

pat ka himahna; doemadakan Snja, disoempoetkeun dina himahna, sarta ari

JOSOEA
23

8.

265
'^

21

25

26

perakna ti handap. 'Toeloej ditjokot ti djero himah, dibawa ka Josoea djeung ka sakabeh oerang Israil seug disanggakeun ka pajoeneun Pangeran. 'Geus kitoe Josoea. bargng sabangsa Israil, njandak eta Akan anak Serah, sarta djeung eta perak, djenug haroedoem, djeung poepoeton emas teja, kitoe deui anakna awewe-lalaki, sapina, kaldena, dombana, himahna djeung sabobogaanana; toeloej diiringkeun ka lebak Akoi*. Sasoempingna Josoea ngalahir " Naha maneli bStngaripoehkeun kakami djeung ka sakabeh? Maneh bakal diripoehkeun deui koe Pangeran dina poe ijeu. Pek eta teh koe sabangsa Israil dibaledogan koe batoe; toeloej pada didoeroek koe seuneu, bari seug diboegbroegan koe batoe. 'Sarta di loehoerna pada njijeun toempoekan batoe gede pisan, tepi ka mangsa ajeuna. Ladjeng Pangeran lemper tina kasanggtan bSndoena. Tina hal kitoe noe matak eta gnggon diseboetkeun 16bak Akor, tepi ka mangsa ajeuna.
;
:
'

tjara bareto, seug kami djeung oerang, batoer bakal kalaboer ti hareupeunana. 'Tangtoe eta pada boedal, njoesoel ka oerang, " datang ka katarik sakabeh koe oerang, pisah ti nagara; karana bakal ngaromong: Toeh, kalaboer eta teh ti hareupeun oerang, tjara bareto. Seug kami djeung batoer pikalaboereun ti hareupeunana. 'Neut maraneh koedoe

haroedang

ti

6nggon ngabongohan, pek

meunangkeun eta nagara; tangtoe koe


8

''

Pangeran, Allah maraneh, diselehkeun ka leungeun maraneh. Demi geus kitoe, ana geus kalindih nagarana koe maraneh, seg nagara teh koe mai-aneh koedoe disoendoet koe seuneu. Koedoe pada ngalampahkeun f sapangandika Pangeran masing aringet, koe kami geus dii^arentahkeun ka maraneh. 'Seug koe Josoea diijangkeun; broel laleumpang
'

ka gnggon ngabongohan;

toeloej tjariti

tjing di antara Bet-El djeung Ai,

koe-

loneun Ai. Ari Josoea peuting eta koea v- 1 6; '<-^lemna di tgngah bala.
=

p.

dp.

3: 1;8:10. 6Djab. 51:6; Job. 9:24. c p. 6:18. 8: 29; 2 Sam. 18: 17.

6 p. 6

21. c 5

Moesa 20
:

14.

p.

4, 5.

Hak.

20
10

32.

Moesa 20

16.

PASAL
"

8.

Tidinja Pangeran nimbalan ka Josoea:


oelah sijeun-sijeun sarta oelah geder Geura mawa sabala perang kabeh, bral indit, ngaroeroeg ka Ai masing nganjahokeun, radja Ai koe kami geus diselehkeun ka leungeun maneh, katoet rahajatna, djeung nagarana, sarta tanahna. 'Ari eta Ai djeung radjana koe
! ;

Maneh

Barang braj isoek gantjang Josoea seug ngaloris bala; toeloej djgngkar, andjeunna djeung para kokolot
dangdan,
Israil,
ti

heulaeun bala, ngadjoegdjoeg

11

ka Ai. 'Djoeng sabala pgrang kabeh, anoe ngiring ka andjeunna, arindit, sarta madjoe; toeloej darongkap ka hareupeun nagara, sarta masanggrahan ti
kalereun Ai; aja 16bak di antara andjeunna djeung Ai. 'Pek Josoea njandak kira-kira lima reboe djalma, diteundeun di antara Bet-El djeung Ai, ti koeloneun nagara, baris ngabongohan keneh. 'Kitoe nareundeunna bala, nja eta sapasanggrahan anoe ti kalereun nagara, sarta noe baris ngabongohan ajana ti koeloneun nagara. Ari dina peuting eta Josoea angkat ka tengah-tSngah lebak. 'Demi geus kitoe, barang katendjo koe radja Ai, gSsat-gesoet pada dangdan isoekisoek, toeloej djalma eusi nagara boedal, mapag ka Israil, dek dipgrangan; nja eta radja djeung sabalana kabeh, kaparantina, nja ka hareupeun tanah lapang; teu njahoeun radja teh aja noe ngabongohan ka dinja ti toekangeun nagara. 'Seug Josoea djeung sakabeh oerang Israil poera-poera eleh di hareupeunana,

maneh koedoe dipigawe ^ sakoemaha maneh migawe ka Jeriho djeung ka


tatapi djaraheunana, radjana teja; djeung sasatoanana, koe maraneh rajah adjang maraneh. Koedoe neuudeun anoe baris ngabongohan ka nagara, ti toekangeunana. 'Pakepoek Josoea dangdan djeung sabala perang kabeh, bakal ngaroeroeg ka Ai. Sarta Josoea milih tiloe laksa djalma noe garagah-perkosa, seug diijangkeun ti peuting, bari diparentah, kijeu parentalma: Maraneh sing hadehade, koedoe ngabongohan ka nagara ti toekangeun nagara; oelah djaraoeh teuing ti nagara teh, djeung maraneh sakabeh koedoe sadija. 'Ari kami djeung sakabeh bala noe ngareudjeungan kami bakal njampeurkeun ka nagara; geus kitoe, samangsa eta teh boedal, mapag ka
''
'

12

13

14

15

266

JOSOEA

8.

16

17

18

19

20

21

22

23

boer kalaboer djalan ka tegal 16ga. 'Gantjang sakabeh djahna noe aja di nagara dikgrid, soepaja ngoedag, njoesoel ka oerang Israil; seug ngaroedag, njoesoel ka Josoea, datang ka pada katarik, i^isah ti nagara. 'Djadi tajapisan djalma noe kari di Ai sarta di Bet-El, anoe hanteu ka loewar njoesoel ka Israil ari nagara ditinggal molongo semproeng pada ngoedag, njoesoel ka Israil. a p. 3 i. Nimbalan Pangeran ka Josoea: Geura njodorkenn tohok, noe ditjekel koe leungeun maneh, ka Ai; karana koe kami rek diselehkeun ka leungeun maneh. Pek Josoea njodorkenn tohok, noe ditjekel koe pananganana, ka nagara. Ngageuwat noe keur ngabongohan teja haroedang ti enggonna, seg laloempatan keur andjeunna njodorkenn pananganana; boes arasoepka nagara, sarta dibeunangkeun, bari geugeuwatan nagara teh disoendoet koe senneu. 'Ana oerang Ai malik ka toekang, sarta narendjo, beh haseup nagara ngeboel ka langit; ari rek kaboer ka dijeu ka ditoe taja petana, karana djalma noe kaboer ka tegal 16ga teja ajenna ngahareupan ka noe ngaroedag. 'Barang katingali koe Josoea djeung koe sakabeh oerang Israil, jen nagara teh gens beunang koe noe ngabongohan teja, sarta haseup nagara ngeboel, toeloej pada malik, pek njabetan ka oerang Ai. 'Djgboel itoe ti nagara ka loewar mapag; djadi oerang Ai teh tjlok di tengah oerang Israil, aja noe ti dijeu aja noe ti ditoe; pek disarabetan, " datang ka taja noe dikarikeun noe ngSdjat atawa noe minggat. 'Ari radja Ai ditangkep hiroei3-hiroep, sarta dideuheuskeun ka
;
:
'

28

29

sasatoan djeung djaraheun eta nagara * koe Israil dirajah adjang dirina sorangan^ noeroetkeun pangandika Pangeran, noe ditimbalkeun ka Josoea teja. 'Ari Ai teh koe Josoea dihoeroe, sarta didamel toempoekan langgeng, nja eta karoeksakan, tepi ka mangsa ajeuna. 'Demi radja Ai koe andjeunna digantoeng dina kai tgpi ka wantji boerit; " ari waktoe soeroep panon-poe Josoea maparin parentah, seug majitna ditoeroenkeun tina kai, dipitjeun ka hareusarta di peun lawang panto nagara, loehoerna pada njijeun toempoekan batoe gede pisan, t6pi ka mangsa ajeuna.
''

a
p.

Moesa 17:11. 6
p.

p.

2.

c 5

Moesa 21:23;

10:27. d

7:26.

30

31

eta Josoea ngadamgl hidji altar di goenoeng Ebal, bade ka Pangengaboektikeun daran, Allah Israil woehan Moesa, abdi Pangeran, ka oerang

Mangsa

'

32

" sakoemaha noe kaoengSlkeun dina kitab toret Moesa, nja eta altar koe batoe goeloentoengan, noe teu kaoengkoelan beusi; seug dina loehoer eta pada ngoerbankeun ka Pangeran koerban doeroekan, djeung mareuntjit koerban panarima. 'Sarta andjeunna

Israil teja,

33

Josoea.
24

p. 6

21.

25

26

27

D6mi geus kitoe, barang oerang Israil geus anggeus meuntjit sakabeh oerang Ai, dina medan, di tegal 16ga, gnggon eta ngaroedag ka oerang Israil teja, sarta geus tingdjaloprak sakabeh koe seuseukeut pedang, wani b6r6sih, toeloej sakabeh oerang Israil baralik ka Ai, pek disabgtan koe seuseukeut pedang. 'Ari anoeroeboeh dinapoeharita, lalakiawewe, djoemlah salaksa doewa reboe, nja eta sakabeh oerang Ai. 'Sarta Josoea ten moendoerkeun pananganana " noe njodor njgkSl tohok, tgpi ka bejak ngaharamkeun sakabeh priboemi Ai.'Ngan ari

34

35

di dinja njSrat dina batoe-batoe, * noeroen toret Moesa, noe beunang Moesa njeratkeun di hareupeun oerang Israil teja. 'Ari sabangsa Israil, djeung para kokolotna, para pangoeroes sarta para hakimna narangtoeng kentja-katoehoeeun p6ti, pabgneran para panghoeloe, ahli-ahli Lewi, noe ngagotong pgti perdjangdjian Pangeran, boh semah, boh noe asal boemi noe saparo njanghareup ka goenoeng Ggrisim, noe saparo deui njanghareup ka goenoeng Ebal; " ngaboektikeun dawoehan Moesa, abdi Pangeran teja, koedoe ngabSrkahan ka bangsa Israil pangheula-heulana. 'Sanggeusna kitoe andjeunna ngaos saeusina toret, bgrkahna djeung panjapana, sadajana bae noe kaoengglkeun dina kitab toret. Saniskara noe didawoehkeun koe Moesa, taja sakgtjap-kStjap atjan anoe hanteu diaos koe Josoea di hareupeun sapakoempoelan Israil dalah aweweawewe, djeung baroedak, kitoe deui semah-semah noe loemakoe di tgngah
;
'

maranehanana, pada
20:25; 5 Moesa 27:4. 6 11:29; 27:12.

araja.
5

a 2 Moesa
c 5

Moesa 27:3.

Moesa

JOSOEA

9.

267

PASAL

9.

(^ens kitoe, mangsa bedjana kadenge T" koe sakabeh radja-radja, noe di peuntasenntji Jordan, di pigoenoengan, djeung di tanah liandap, sarta di sabasisir laoet g6de, tgpi ka pglebah goenoeng Libauon, * nja eta oerang Het, oerang Emor, oerang KanaSu, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jeboes teja, 'toeloej karoempoel sarerejana, sSdja merangan ka Josoea djeung ka Israil, sarta sanijat.
op.
5:1. 6
p. 3
:

12

13

10.

Tatapi ari priboemi Gibon ngadarenge bedja " hal anoe koe Josoea dipidamgl ka Jeriho djeung ka Ai teja, toeloej eta oge njijeun akal; aja noe laleunipang, poera-poera djadi oetoesan, sarta marawa endong baroeroek dina kaldekaldena, djeung karoeng anggoer baroetoet nja baredah sarta beunang ngaroet; 'ari soekoena make taroem]3ah baroeroek sarta beunang nambalan, djeung papakeanana baroetoet, sarta sakabeh
'

u
15

geura njokot pibekgleun baris di djalan, bral laleumpang, ngpangan eta djalma, sarta koedoe aroendjoekan kijeu: Simkoering sadaja abdi arandjeun; ari ajeuna moegi ngadamel pgrdjangdjian ka simkoering sadaja. 'Ijeu roti simkoering, basa ditjokot ti rorompok pikeun pib6kSleun simkoering, dinaiDoeanijangsedja ngadeuheusan ka arandjeun teh, soemoehoen panas keneh; doepi ajeuna, geuning geus toehoer, sareng boeloekan. 'Sarawoeh eta karoeng anggoer, basa dieusian koe simkoering, wareuteuh; tah geuning, geus baredah; kitoe deui ijeu papakean sareng taroempah simkoering geus baroetoet, tina kalangkoeng tebih djalanna. 'Top djalma pada njokot tina bekSlna, sarta teu naros heula ka lambe Pangeran. 'Prak bae Josoea ngadamSl karahajoean ka darinja, sarta dipaparin perdjangdjianbakaldihariroepan;malahmalah gegeden padjgmoehan pada soem'^

pah ka
10
:

darinja.
Moesa 23
:
:

p.

20, 24. 6 p. 5
:

lo;

43. c 2

32.

d i Moesa 21

24, 33.

roti

bekglna toehoernjaboeloekan. 'Bral laleumpang ka pasanggrahan * di Gilgal, ngadareuheusan ka Josoea; pok aroendjoekan ka andjeunna djeung ka oerang Israil kijeu: Noen, simkoering darongkap ti tanah noe djaoeh; ari ajeuna moegi ngadatngl perdjangdjian ka simkoering. 'Njalaoer oerang Israil ka oerang Hiwi teh: Palangsijang maneh tjitjing di t8ngah kami " moen kitoe mah,

e 4

Moesa 27

21.

16

koemaha kami teh njijeun perdjangdjian ska maneh? 'Pioendjoekna ka Josoea:


Noen, simkoering teh kabeh-kabeh abdi gamparan. Ari lahiran Josoea ka darinja:

Maraneh teh
9

saha,

sarta

ti

mana

nja

asal?

riksa, abdi

'Wangsoelanana: Soemoehoen pagamparandarongkaptinagara

10

il

noe djaoeh kalangkoeng-langkoeng, tina pSrkawis padjSnengan Pangeran, Allah gamparan; karanten simkoering ngaroeping wartana, sareng saniskantgn noe koe andjeunna didamel diMgsir; 'kitoe noe koe andjeunna deui saniskanten, didamel ka eta doewa radja oerang Emor, noe di peuntaseun tji Jordan, ka Sihon, radja Hesbon, sarSng ka Og, radja Basan, noe di Astarot teja. LadjSng para s6sepoeh simkoering, sareng sadajana priboemi tanah simkoering, pada misaoer ka simkoering, kijeu saoerna: Maraneh
'^
'

tiloe poe ti sanggeus ngadamel pSrdjangdjian ka darinja teh, toeloej oerang Israil ngadarenge bedja, jen eta teh tatanggana, sarta tjidi tengah oerang Israil. "Ana 17 tjingna geus madjoe oerang Israil, seug dina poe noe katiloe daratang ka nagara-nagarana; ari eta nagarana nja eta Gibon, Kapira, Berot djeung Kirjat-Jarim. 18 'Hanteu koengsi disabetan koe oerang Israil; tina sabab ggggden padjgmoehan geus pada soempah ka darinja njgboet Pangeran, Allah Israil. Toeloej sapadjgmoehan tinggel6ndeng ka para geggden. salaoer para gggeden ka sapadjS19 'Ari moehan teh Kami geus pada soempah ka darinja njeboet Pangeran, Allah Israil, noe matak ajeuna kami teu kadoega na20 radjang ka darinja. 'Kami dek metakeun
:

DSmi geus meunang

21

ka darinja, eta maranehanana dek dihariroepan, soepaja oelah aja bSbfindoe ka oerang, tina sabab soempah, noe koe kami dipake soempah ka darinja teja. 'Njalaoer deui para gegeden ka oerang Israil Sina hariroep bae tatapi sjna djaradi * toekang soeloeh djeung
kijeu
:

toekang
darinja.

tjai

pikeun sapadjSmoehan, saa


2

koemaha kasaoeran para gSggden ka


Sam. 21
:

1, 2.

6 5

Moesa 29

11.

268
22

JOSOEA
4

10.

Tidinja eta koe Josoea pada disaoer, sarta dilahiran, kijeu lahirna Koe naon
:

maraneh ngabobodo ka kami sakabeh, ngomong, jen: Simkoering teh djaoeh katjida ti arandjeun; padahal maraneh 23 tjitjing teh di tgngah kami ? 'Ari ajemia maraneh teh disapa, sarta 16bah maraneh hamo aja noe pikapgngggleun tina ngawoela, uja eta djadi toekang soeloeh djeung toekang tjai pikeun gedong Allah 24. kami. 'Ngawangsoel eta teh ka Josoea, kijeu wangsoelanana Salgrgsna, abdi gamparan dibedjaan sareng jaktos pisan, Pangeran, Allah gamparan, nimbalan ka Moesa abdina, kersa maparinkeun ka arandjeun ijeu satanah kabeh, sarSng kersa noempoerkeun sadajana priboemi tanah ijeu ti pajoeneun arandjeun noe
:

geura tjaralik ka kaoela sareng ngabantoe ka kaoela; oerang njabet ka Gibon, doemeh ngahadean ka Josoea djeung ka oerang Israil. 'Seug karoempoel eta lima radja oerang Emor, nja eta radja Jeroesalem, radja Hebron, radja Jarmoet, radja Lakis djeung radja
kijeu: 'Moegi

mawi simkoering langkoeng-langkoeng


nja sarijeun koe arandjeun, koe karna njawa simkoering; kitoe noe mawi simkoering milampah pgrkawis eta. 'Doepi ajeuna, kabeh-kabeh, simkoering teh araja di kawasa gamparan; soemaugga, midam el ka simkoering sadaja koemaha
7

25

20

27

pisaeeunana sar6ug koemaha pilSrfiseunana koe pangraos gamparan. Seg koe Josoea dipidamel kitoe, sarta diloepoetkeun ti leungeun oerang Israil, oelah datang ka dipaehan. Poe harita keneh eta teh koe Josoea pada dibakoekeun toekang soeloeh djeung toekang tjai pikeun padjemoehan, sarta pikeun altar Pangeran, tepi ka mangsa ajeuna, di enggon anoe bakal dipilih koe Pangeran.
'
'

10

Eglon teja; bral pada mangkat, sarta marawa sakabeh wadya-baladna toeloej pada masanggrahan deukeut Gibon, sarta merangan ka dinja. 'Geus kitoe oerang Gibon ngadjoeroengkeun ka Josoea, ka pasanggrahan di Gilgal, oendjoekan kijeu: Abdi gamparan moegi oelah ditjoelkeun koe panangan gamparan; moegi sing enggal linggih ka abdi sargng njalametkeun ka abdi, nja abdi teh moegi dipitoeloeng karantgn sadajana radja-radja oerang Emor, noe tjaralik di pigoenoengan, geus gSmpoengan, dek awon ka abdi. 'Bral Josoea angkat ti Gilgal, njandak sakabeh pradjoerit djeung sakabeh noe gagah-p6rkosa. 'Aja timbalan Pangeran ka Josoea: ' Maneh montong sijeun-sijeun koe eta; karana koe kami geus diselehkeun ka leungeun maneh; ^ hidji ge moal aja noe tagen di hareupeun maneh. 'Ari Josoea " ngadak-ngadak ngaboeroedoeg ka darinja; angkatna ti Gilgal ladjSng bae sapeupeuting. 'Sarta ^koe Pangeran digoedjroedkeun di hareupeun Israil; pek disabStan, rosa pisan panjabgtna
;

PASAL 10. Geus kitoe, mangsa Adoni-Sidik, " radja


JSroesalem, ngadenge bedja, jen Josoea meunangkeun Ai, sarta diharamkeun; * sakoemaha andjeunna ngadam61 ka Jgriho djeung ka radjana, nja kitoe keneh ngadamSlna ka Ai djeung ka radjana; djeung deui jen priboemi Gibon ngahadean ka oerang Israil, sarta
2

11

di Gibon, sarta dioedag-oedag djalan tandjakan Bet-Horon, djeiuig disabStan tSpi ka Aseka djeung tepi ka Makeda. 'Ari geus kitoe, mangsa keur kalaboer ti hareupeun Israil, sabot eta keur dina poedoenan Bet-Horon, goer Pangeran ti langit ngaragragkeun batoe gal6de ka darinja, tgpi ka Aseka hos paraeh loba noe paraeh koe batoe hoedjan-boewah, ti batan noe dipareuntjit koe oerang Israil koe pgdang. a l Moesa U. is. 6 p. 8:2.
; ;

p.

8:1; 11:0. d

Moesa 11:25.
27.

p.

11:7.

tgngahna: 'toeloej sarijeuneun kabina-bina. Sabab Gibon teh nagara gSde, sapgrti sahidji nagara karadjaan estoe g6de ti batan Ai, djeung sakabeh djalmana garagah. 'Tidinja Adoni-Sidik, radja JSroesalem, ngoetoe^an ka Hoham, radja Hebron, ka Piram, radja Jarmoet, ka Japia, radja Lakis, djeung ka D6bir, radja Eglon, mihatoer
tjaritjing di
;

f 2 Moesa 14; 24; 23:


12

13

Waktoe eta Josoea oendjoekan ka Pangeran. dina poean Pangeran njelehkeun eta oerang Emor ka hareupeun oerang Israil, ari pioendjoekna kasaksian koe oerang Israil: Eh panon-poe! geura tjitjing 16bah Gibon; sarta boelan geura ngarandgg ISbah 16bak Ajalon! 'D6g panon-poe teh tjitjing, sarta boelan

JOSOEA
ngarandgg. tej^i ka djalma-djalma geus inalSs ka moesoehna. Noe kitoe teh lain kaoengelkeun diua " Kitab djalma bSn6r ? Ari panon-poe ngaraudeg di tengah langit. lianteu gantjang soeroep, kira sapoe djepoet. 'Ka toekang ka hareup taja poe sapgrti eta, hal Pangeran * ngamakboel ka paneda djalma; karana Pangeran noe mangmgrangkeun Israil. Toeloej Josoea moelih ka pasanggrahan di Gilgal, diiring koe sakabeh oeraug
'

10.

2G9

teh: Poma oelah sarijeun djeung oelah galeder masing talggSr djeung masing gal6de hate; karana Pangeran tangtoe
;

14

26

ngadamel kijeu ka sakabeh moesoeh maraneh, anoe koe maraneh keur dipSrangan. Sanggeusna kitoe pek koe Jo'

15

27

''

Israil.
16

Sam.

18. 6 Jak. 5

16. c p.

6.

Ari eta lima radja teja kalaboer, seug njaroempoet dina hidji goeha, di Ma17 keda. 'Aja noe ngoeninga ka Josoea, pioendjoekna Noen, anoe lima radja teja kapendak, keur njaroempoet dina 18 goeha, di Makeda. "Pilahir Josoea: Geura ngadjoengkSlkeun batoe galgde kana lijaug goeha, djeung koedoe neundeim djalma di hareupna, baris ngadjaga ka da19 rinja.'Ari maraneh oelah ngarandeg; koedoe ngaroedag njoesoel ka moesoeh maraneh, boerak-barik noe pandeuri, oelah dibikeuu asoep ka nagara-nagai'ana karana koe Pangeran, Allah maraneh, geus pada diselehkeun ka leungeun maraneh. 20 Demi geus kitoe, mangsa Josoea djeung oerang Israil geus anggeus njabetan eta, rosa pisan panjabetna, datang kaberesihna, sarta ari anoe kari, sakoer anoe ngedjat, geus arasoep ka nagara noe 21 rareugreug, "toeloej sabala kabeh baralik ka pasanggrahan, ka Josoea, ka Makeda, sarta salamgt; " ka oerang Israil hidji ge taja noe ngoesikkeun
:

soea radja teh disabetan, dipaehan, bari toeloej digarautoeng dina lima kai; ari ngagantoengna dina kai teh tgpi ka boerit. D6mi geus kitoe, wantji soeroep panon-poe Josoea maparin parentah, seug pada ditoeroenkeun tina kai, bari toeloej diparitjeun kana dj6ro goeha, oeroetna njoempoet teja, sarta nareundeun batoe galede dina lijang goeha, tepi ka mangsa ajeuna pisan.
<'
'

a
28

Moesa 11:7. h Djab. 110

1.

c p. 8

29.

29

30

'

Dina poe eta keneh Josoea meunangkeun Makeda; pek disabetan koe seuseukeut pedang, katoet radjana nagarana diharamkeun katoet sakabeh njawa noe ngeusian; taja pisan noe dikarikeun; ari radja Makeda dipidamel sakoemaha midamelna ka radja Jeriho teja. Tidinja Josoea ladjeng deui ti Makeda, njandak sabangsa Israil; ari angkatna ka Libna, pek mgrangan ka Libna. 'Seug eta oge koe Pangeran diselehkeun ka leungeun Israil, katoet radjana pek disabetan koe seuseukeut pedang, katoet sakabeh njawa noe ngeusian; eusina taja pisan noe dikarikeun; ari radjana dipidamel sakoemaha midamelna ka ra;

dja JSriho teja.


31

22

23

24

letahna. 'Pok Josoea marentah: Greura boeka lijaug goeha, sarta bidjilkeun ka kami eta lima radja teja tina djgro goeha. 'Prak pada milampah kitoe; noe lima radja dibidjilkeun tina goeha, dideuheuskeun ka Josoea; nja eta radja Jgroesalem, radja Hebron, radja Jarmoet, radja Lakis djeung radja Egion teja. 'Geus kitoe, mangsa eta radja-radja dibidjilkeun, dideuheuskeuu ka Josoea,

32

Tidinja Josoea ladjgng deui ti Libna, njandak sabangsa Israil; ari angkatna ka Lakis; toeloej masanggrahan deukeut nagara eta, sarta diperangan. 'Seug Lakis ge koe Pangeran diselehkeun ka leungeun Israil; ari dibeunangkeunana dina poe noe kadoewa; pek disabetan koe seuseukeut pedang, katoet sakabeh njawa noe ngeusian, sakoemaha midamelna ka Libna teja.
eta djeboel Horam, radja Gesedja ngabantoe ka Lakis; pek koe Josoea eta radja disabetan sarta djeung balana, datang ka djalmana taja pisan noe dikarikeun. Tidinja Josoea ladjeng deui ti Lakis,
ser,

33

Mangsa

seug Josoea njaoer sakabeh oerang Issarta marentah ka para kapala anoe ngiring angkat Geura njalampeurkeun, soekoe maraneh tintjakkeun kana poendoek ijeu radja-radja.
rail,

l^radjoerit,

''

34

Seg pada njampeurkeun, pek soekoena


25

ditintjakkeun kana poendoek-poendoekna. 'Ngalahir Josoea ka kapala-kapala

35
!

njandak sabangsa Israil; ari angkatna ka Eglon; toeloej masanggrahan deukeut nagara eta, sarta diperangan. Seug dibeunangkeun dina poe eta keneh pek
'

270

JOSOEA

11.

36

disabetan koe seuseukeut pedang; ari sakabeli njawa noe ngeusian koe andjeunna diharamkeun diua poe eta keneh, sakoemaha midamelna ka Lakis teja. Tidinja Josoea djengkar deui ti Eglon,

njandak sabangsa
37

Israil;

ari

angkatna

ka Hebron, pek diperangan.

'Toeloej dibeunaugkeun, sarta disabetan koe seuseukeut pedang, katoet radjana, djeung sakabeh nagarana, sarta sakabeh njawa noe ngeusian taja pisan noe dikarikeun
;

ka oerang Kanaan noe di wetan djeung ka oerang Emor, oerang Het, oerang Pares, oerang Jeboes noe di pigoenoengan, djeung ka oerang Hiwi * noe di handapeun goenoeng Hermon, di tanah Mispa. 'Tidinja eta teh pada boedal, mawa sakabeh wadya-baladna, djalma mangpirang-pirang, " rejana tjai'a keusik di sisi laoet, sarta koeda
'

di koelon, kitoe deui

38

sakoemaha midam61na ka Egion teja; ari nagarana diharamkeun katoet sakabeh njawa noe ngeusian. Tidinja Josoea mahk, angkat ka Debir, njandak sabangsa Israil; pek dipgraugan. 'Toeloej dibeuuangkeun, katoet radjana djeung sakabeh nagarana; pek disabetan koe seuseukeut pedang, nja ngaharamkeun sakabeh njawa noe ngeusian; taja pisau noe dikarikeun; sakoemaha noe koe andjeunna dipidamel ka Hebi'on teja, nja kitoe pisan midamelna ka Debir djeung ka radjana, sarta sakoemaha midamelna ka Libna djeung ka radjana teja. Kitoe koe Josoea disabetanana " satanah eta kabeh; nja eta pigoenoengan, djeung tanah kidoel, djeung tanah handap, sarta lamping-lamping, katoet sakabeh radja-radjana; taja pisan noe dikarikeun; ari sakoer noe aja ambekanana diharamkeun, * sakoemaha timbalan PangeraU; Allah Israil teja. 'Koe Josoea disabetan kabeh, ti Kades-Barnea tepi ka Gasa, sarta ' satauah Closen tgpi ka Gibon. 'Ari eta sakabeh radja-radja djeung tanah-tanahna koe Josoea dibeunangkeun sapisan; ^ karana Pangeran, Allah Israil, mangmerangkeun Israil. 'Tidinja Josoea moelih ka pasanggrahan " di Gilgal, diiring koe sabangsa
Israil.

djeung kareta loba katjida. 'Ari eta sakabeh radja-radja mokprok; toeloej moeroeboe], seug masanggrahan sarerejana deukeut tjai Merom, sgdja mg-

39

rangan ka Israil. 'Nimbalan Pangeran ka Josoea: ^ Maneh montong sijeunsijeun koe eta; karana isoekan, wajah kiwari, kabeh ge koe kami tangtoe diselehkeun, kasarabet di hareupeun Israil ari koedana koe maneh koedoe dibadjegan, djeung karetana doeroekan koe seuneu. 'Bral Josoea angkat, njandak sakabeh pradjoerit, ngaroeroeg ka eta
''

di

sisi

tjai

Merom

teja, f

sarta kgn-

40

41

pek ditgmpoeh. 'Toeloej koe Pangeran pada diselehkeun ka leungeun Israil; seug disabgtan, djeung dioedag-oedag, tgpi ka Sidon ggde, sarta tgpi ka Misrgpot-Maim, djeung tgpi ka Igbak Mispe, tebeh wetan; pada disabetan, datang ka taja pisan noe dikarikeun. 'Koe Josoea dipidamel sakoemaha timbalan Pangeran ka andjeunna teja; koedana dibadjegan, djeung karetana didoeroekan koe seuneu. op. 12:3.
tjgng pisan;
b Hak. 3
e
:

3.

c Hak. 7
4. /" p.

12;
:

Wah. 20

8.

p. 10

8.

Sam.

10

9.

42

43

a p. 9 1. 6 5 Moeaa 20 16. Moesa 1:30; 3:22. e p. 9:6.


:

c p.

11

16.

Tidinja Josoea moelih diua mangsa eta, sarta meunangkeun Hasor, djeung radjana disabgt koe pedang; karana Hasor tadina djadi loeloegoe eta sakabeh karadjaan. 'Ari sakabeh njawa noe ngeusian disabetan koe seuseukeut pedang, " pada diharamkeun; sakoer noe
aja ambekanana taja noe kari, sarta Hasor dihoeroe koe seuneu. 'Djeung sakabeh nagara eta radja-radja, katoet sakabeh radjana, koe Josoea dibeuuangkeun pek disabgtan koe seuseukeut pgdang, pada diharamkeun kabeh, * sakoemaha dawoehan Moesa, abdi Pangeran teja. 'Ngan ari sakabeh nagara noepgrnahna dina loehoer pasii'-pasirna, hanteu dihoeroe koe oerang Israil, kadjaba ti Hasor eta woengkoel noe koe Josoea
; ;

PASAL

11.

geus kitoe, mangsa Jabin, radja Hasor, ngadenge bedja, toeloej ngoetoesan ka Jobab, radja Madon, djeung ka radja Simron, sarta ka radja Aksap; 'kitoe deui ka radja-radja noe di kaler, di pigoenoengan djeung di tegal lapang, kidoeleun " Kingrot, djeung di tanah handap, sarta di Naiwt-Dor, sisi laoet;

Ari

13

JOSOEA
li

12.

'Ari sakabeli djaraheun eta nagara-nagara, djeung sasatoanaua, " koe oerang Israil dirajah keur dirina so-

dihoeroe.

PASAL

12.

rangan

ngan

ari

sakabeh manoesa

mah

"Vrja ijeu radja-radja eta tanah, noe ka-l-^sarabet koe oerang Israil, sarta di-

disabgtan koe seuseukeut p6dang, datang ka ditoempoerkeuu kabeli; sakoer noe aja aiubgkanana taja noe dikarikeun.
15

milik tanah-tanahna, di peuntaseun tji Jordan, t6beh pangbidjilan panon-poe,


ti semSt tji Arnon tSpi ka goenoeng Hermon, sarta djeung satanah lapang,
"
2

'SakoemahatimbalanPangerankaMoesa abdina, nja kitoe dawoehan Moesa ka


Josoea, sarta nja kitoe noe koe Josoea dipidamel taja pisan perkara noe disingsalkeun ti sadajana, noe koe Pangeran
;

ditimbalkeun ka Moesa
6 5 iG

teja.

p.

lo

40.
3

Moesa 20

16. c p.

2.

17

Kitoe koe Josoea dibeunangkeunana satanah eta kabeh, njaetapigoenoengan, djeung satanah kidoel, sarta " satanah Gosen, kitoe deui tanah handap, djeung tanah lapang, djeung pigoenoengan Israil, sarta tanahna noe handap-handap, 'ti s6met * goenoeng goendoel, noe nandjak ka Seir, tepi ka Baal-Gad, noe di lebak Libanon, di handapeun goenoeng Hermon; malah sakabeh radja-radjana koe andjeunna dibeunangkeun, sarta pada
disabgtan,dipaehan. 'Lilakatjida ''Josoea meranganana ka eta sakabeh radja-radja. 'Taja nagara noe ngahadean ka oerang Israil, ^ kadjaba ti oerang Hiwi, piiboemi Gibon teja; noe reja mah dibeunangkeun djalan perang. 'Karana pangSrsa Pangeran ngaheuraskeun hatehatena, sina pada mapag perang ka Israil, " soepajapadadiharamkeun, oelah aja noe dikoernijaan, sategesna soepaja pada ditoempoer, sakoemaha timbalan

wetan; 'nja eta'' Sihon, radja oerang Emor, noe tjalik di Hesbon, sarta marentali ti semet Aroer, noe di sisi tji Arnon sarta di tengah 16bak, djeung ka satSngah Gilad, tepi ka tji Jabok, watgs oerang Arnon; 'djeung ka tanah lapang, tepi ka laoet Kinerot, ti wetan, sarta t6pi ka laoet tanah lapang, nja eta laoet Oejah, ti wetan, djalan ka Bet-Jesimot sarta ti kidoel semet hilireun toetoegan Pisga. 'Kitoe deui ' wewengkeran Og,
ti

radja Basan, kaasoep sesa jaksa, tjalikna di Astarot djeung di Edrei, 'sarta

18

marentah ka goenoeng Hermon, ka Salka, djeung ka satanah Basan, tepi ka wates oerang Gesoer djeung oerang Maaka, sarta ka satengah Gilad, wates Sihon, radja Hesbon teja. 'Moesa, abdi
Pangeran, sarta djeung oerang Israil, geus njabStan eta; sarta koe Moesa, abdi Pangeran, tanahna geus diwariskeun ka oerang Roebin, ka oerang Gad djeung ka satengah kaom Mgnase.
'^

19

20

a 4 Moesa 21

13.

6 4

Moesa 21

24. c 4

Moesa

21:33. d 4 Moesa 32:33.


7

Sarta
Israil, di

nja ijeu radja-radja eta tanah,

Pangeran ka Moesa
6 p. 10 26. c 5
:

teja.
d
p. 9
:

15. e 1

p.

lo

41.

Moesa

22.

Moesa 15:16.

21

Tidinja Josoea angkat dina


eta,

seug ngabasmi oerang

mangsa Enak teja,


8

leungit ti pigoenoengan, ti Hebron, ti Debir, ti Anab, sarta ti sapigoenoengan

noe disabetan koe Josoea djeung oerang peuntaseun tji Jordan, ti koelon, ti sSmgt Baal-Gad, noe di lebak Libanon, tepi ka * goenoeng goendoel, noe nandjak ka Seir teja; toeloej koe Josoea diwariskeun ka kaom-kaom Israil, noeroetkeun bagianana; 'anoe di pigoenoengan, di tanah handap, di tanah
lapang, dina lamping-lamping, di tegal ISga sarta di tanah kidoel nja eta oerang Het, oerang Emor, oerang Kanaan, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jgboes: 'radja Jgriho, hidji; radja Ai, anoe gigireun Bet-El, hidji; 'radja Jeroesalem, hidji; radja Hebron, hidji; 'radja Jarmoet, hidji; radja Lakis, hidji;
;

22

23

Joeda djeung ti sapigoenoengan Israil; koe Josoea diharamkeun katoet nagaranagarana. 'Di satanah oerang Israil taja noe kari oerang Enak teh ngan di nagara Gasa, di Gat sarta di Asdod karina. 'Tah, kitoe satanah kabeh koe Josoea dibeunangkeunana, teroes sakoemaha noe koe Pangeran diandikakeun ka Moesa teja toeloej koe Josoea dimilikkeun ka Israil, noeroetkeun bagianana, noeroetkeun kaom-kaomna. Geus kgrta tanah teh tina pgrang. a p. i4:i5.
; ;

10

11

12

13 14
15

'radja Eglon, hidji; radja Geser, "radja Debir, hidji; radja Geder, 'radja Horma, hidji; radja Arad, 'radja Libna, hidji; radja Adoelam,

hidji;
hidji;

hidji;
hidji;

272
16
17

JOSOEA

13.

18
19

20
21 22 23

"radja Makeda, hidji; radja Bet-El, hidji; 'radja Tapoeah, hidji; radja Heper, hidji; 'radja Apek, hidji; radja Lasaron, hidji; 'radja Madon, hidji; radja Hasor, hidji; 'radja Simron-Meron, hidji; radja Aksap, hidji; 'radja Taanak, hidji; radja M6gido, hidji; 'radja Kedes, hidji radja Joknam, deukeut goenoeng Karmel, hidji "radja
; ;

10

sarta nagara noe di tengah lebak, djeung satanah rata Medeba, tepi ka Dibon; 'djeung sakabeh nagara Sihon, radja

oerang Emor, anoe ngaradjaan bon teja, tepi ka wates oerang


11

di

Hesoe-

Amon

'djeung

Gilad, sarta

wewSngkgran

Dor, di tanah Dor, hidji


24

radja Gojim,

12

diGilgal, hidji; 'radja Tirsa, hidji. lah tiloe poeloeh hidji radja. o
6 p. 11:17.

Djoemp.

lo

4o.

rang Gesoer djeung oerang Maaka, kitoe deui sagoenoeng Hermon djeung satanah Basan, tepi ka Salka; 'sakaradjaan Og, di Basan, anoe ngaradjaan di Astarot djeung di Edrei (nja eta noe masih
sesa jaksa teja); eta kabeli kasarabet koe Moesa sarta disalingkirkeun. 'Tatapi oerang Israil ten njingkirkeuu oerang Gesoer djeung oerang Maaka; djadi Gesoer djeung Maaka teh tjitjing di tengah Israil, tepi ka mangsa

kari tina

PASAL
Ari

13.

13

Josoea " geus sepoeh, geus lila pisan oemoerna, hidji mangsa Pangeran ngandika ka andjeunna: Maneh geus kolot, geus lila nja oemoer, sarta tanah teh masOi loba naker noe kari 2 baris beunangkeuneun. 'Nja ijeu tanah anoe masih kari teh: sawewengkon oerang Pelisti djeung satanah Gesoer. 3 'Ti semet tji Sihor, noe di hareupeun MSsii-; tepi ka wates Ekron, di kaler, kaitoeng ka oerang Kanaan; nja eta noe lima gegedoeg oerang Pglisti: oerang Gasa, oerang Asdod, oerang Askelou, oerang Gat djeung oerang Ekron 'di kidoel; 4 kitoe deui oerang Awim, satanah oerang Kanaan, djeung Meara, bogana oerang Sidon, tepi ka Apek, oerang Emor; 'djeung 5 tepi ka wates deui tanah oerang Gebal, sarta sagoenoeng Libanon, tebeh pangbidjilan panon-poe, ti semet Baal-Gad, noe di handapeun goenoeng Hermon, tepi ka asoep sakabeh priboemi Hamat 6 ka tanah pigoenoengan, ti goenoeng Libanon tgpi ka Misrepot-Maim, sakabeh oerang Sidon; nja eta koe kami rek disalingkirkeun ti hareupeun oerang Israil koedoe lotgrekeun bae ka Israil, baris djadi milik, sakoemaha timbalan kami ka 7 maneh teja. 'Mana ajeuna geura bagikeun eta tanah, milikkeun ka noe salapan kaom djeung ka noe satengah kaom Mgnase. a p. ii:i8. Bargngan eta teh " oerang Roebin 8 djeung oerang Gad geus narampa milikna, noe dipaparinkeun ka darinja koe Moesa, di peuntaseun tji Jordan, ti wetan, sakoemaha noe dipaparinkeun ka darinja koe Moesa, abdi Pangeran teja 9 'ti s6m6t Aroer, noe di sisi tji Arnon,
'

14

ajeuna. 'Ngan kaom Lewi mah * hanteu dipaparin milik; koerban seuneu bade ka Pangeran, Allah Israil, nja eta noe djadi milikna, sakoemaha pangandikana ka darinja teja. a i Moeaa 32 33. 6 5 Moesa 18 1.
;
:

15

16

17

18 19

20

21

Ari maparinkeunana Moesa ka kaom anak-poetoe Roebin teh, noeroetkeun bangsa-bangsana. 'Ari wew8ngkgranana ti semet Aroer, noe di sisi tji Arnon, sarta nagara noe di tengah 16bak, djeung satanah rata anoe deukeut Medeba; 'Hesbon djeung sakabeh nagarana, noe di tanah rata; Dibon, Bamot-Baal djeung Bet-Baal-Maon; 'Jahas, Kgdemot djeung Mepaat; 'Kirjataim, Sibma, djeung SeretSahar, noe di goenoeng lebak; 'djeung Bet-Peor, sarta toetoegan Pisga, djeung Bet-J8simot. 'Kitoe deui sakabeh nagara tanah rata, djeung sakaradjaan Sihon, radja oerang Emor. noe ngaradjaan di Hesbon, anoe kasabet koe Moesa, " bareng para gegeden Midian, nja eta Ewi, Rekem, Soer, Hoer djeung Reba, bopati Sihon, noe tjaralik di tanah eta teja.
* Balhoem anak Beor, noedjoem teja, koe oerang Israil dipaehan koe pgdang, ditambahkeun ka noe kasarabgt koe maranehanana. 'Ari wates anak-poetoe Roebin, " nja eta tji Jordan sawates-watesna. Nja eta milik anak-

22

'Tjatjakan

23

poetoe Roebin. sabangsa-bangsana, nagara-nagara djeung pidesaanana.


o 4 Moesa 31:8. 6 4 Moesa 22
24
:

5.

c 4

Moesa 34

12.

25

Ari maparinkeunana Moesa ka kaom Gad, ka anak-poetoe Gad, noeroetkeun bangsa-bangsana. 'Ari w6w8ngk6ranana nja eta Jaser, djeung sakabeh nagara

JOSOEA
satSngah tanah oerang Amon, tSpi ka Aroer, noe di hai-eupeun Raba;
Grilad, sarta
20 'sai'ta ti Hesbon tgpi ka Ramot-Mispe djeung BStouim djeung ti Mahanaim tSpi ka wates D6bir 'kitoedeuidilgbak: BetHaram, Bet-Nimra, Soekot djeung Sapon,
;
;

14,

'm

27

ggsna pada mere nagara baris pignggoneunana, sarta djeung sampalanana, keur ingon-ingonna djeung keur bobogaanana. 'Sakoemaha timbalan Pangeran kaMoesa teja, nja kitoe oerang Israil ngalalampahkeunana, sarta pada ngabagikeun
tanah.
c p. 13
:

28

29

30

31

sesa karadjaan Sihon, radja Hesbon, tji Jordan sawatSs-watSsna, t6pi ka toengtoeng laoet Kineret, peuntaseun tji Jordan, ti wetan.'Nja eta milik anak-poetoe Gad, sabangsa-bangsana, nagara-nagara djeung pidesaanana. Djeung deui Moesa geus maparin ka satSngah kaom Menase, sarta nja eta bogana satgngah kaom anak-poetoe M6nase, noeroetkeun bangsa-bangsana. 'Ari wgw6ngkeranana ti semSt Mahanaim, satanah Basan, sakaradjaan Og, radja Basan teja, djeung " pidesaan Jair, noe sarta di Basan g6nep poeloeh nagara satengah Gilad, djeung Astarot sarta Edrei, nagara karadjaan Og, di Basan, nja eta djadi bogana anak-poetoe Makir, anoe poetra MSnase, tges satengah anak-poetoe Makir, sabangsa-bangsana.
'

a i Moeaa 34
14.

17.
:

b 4
3.

Moesa 26

55.

d 4 Moesa 35

2,

DjSboel oerang Joeda ngadareuheusan ka Josoea, di Gilgal; pok Kaleb poetra Jgpoene, oerang K6nas teja, mihatoer kijeu Andjeun leuwih oeninga ka " pangandika, noe diandikakeun koe Pangeran ka Moesa, piwarangan Allah, di Kades-Barnea, hal pSrkawis kaoela sareng hal p6rkawis andjeun teja. 'Kaoela oemoer opat poeloeh taoen, basa kaoela koe Moesa, abdi Pangeran, dipiwarang ti Kades-Barnea, lolongok tanah; ana geus wangsoel, kaoela oendjoekan ka andjeunna sakoemaha noe dina hate ka:

anoe reureukana hate djalma-djalma; doepi kaoela mah mananoet ka Pangeran, Allah katek nja
oela. 'Ari doeloer-doeloer,

djeungan

indit,
*

ngaririsi

a i Moesa 32
32

41.

33

Nja eta noe dimilikkeun koe Moesa di tSgal lapang Moab, di peuntaseun tji Jordan Jgriho, sabeulah ti wetan. 'Tatapi ka kaom Lewi mah Moesa teu maparin milik " Pangeran, Allah Israil, nja eta noe djadi milikna, sakoemaha pangandikana ka darinja teja.
;

10

a 4 Moesa 18 20;
:

Moesa 10

9.

PASAL
Sarta nja
ijeu

'LadjSng " Moesa soempah dina dintgn eta, kijeu lahirna: Saenja-enjana tanah, anoe tadi ditintjak koe soekoe maneh, pimilikeun maneh sarta pimilikeun anak-intjoe maneh salalanggengna, sabab maneh mantek nja anoet ka Pangeran, Allah kami. 'Ari ajeuna, geuning kaoela dihiroepan koe Pangeran, sakoemaha pangandikana teja, geus opat poeloeh lima taoen ijeu, ti wangkid Pangeoela.

14.

noe dimilik koe oerang Israil di tanah Kanaan, noe dimilikkeun ka darinja" koe panghoeloe Elasar, djeung Josoea poetra Noen, sarta para loeloegoe ahli karoehoen kaom-kaom oerang Israil, 'koe lantarau * lotSre, baris nangtoekeun samilik-milikna, sakoemaha timbalan Pangeran koe lantaran Moesa, hal noe salapan kaom sarta noe satgngah kaom teja. 'Karana noe doewa kaom sarta noe satgngah kaom deui koe Moesa geus dijoaparin milik di peuntaseun tji Jordan; tatapi ahli Lewi mah koe andjeunna hanteu dipaparin milik di tengah maranehanana. 'Karana anakpoetoe Joesoep teh doewa kaom, Mgnase djeung Epraim sarta teu marere doeoeman ka ahli Lewi dina tanah; satS''

11

ran ngandikakeun pangandika kitoe ka Moesa, sabot Israil loemampah di tggal lega teja; ari ajeuna, saleresna, kaoela teh dintSn ijeu oemoer dalapan poeloeh lima taoen. 'Kaoela dangSt ajeuna masih bSdas keneh, sakoemaha dina poean kaoela koe Moesa dij^iwarang teja; sapertos kakoewatan kaoela harita, nja kitoe pisan kakoewatan kaoela ajeuna,
tjat

12

kana pSrang, tjat kana ka loewar, kana asoep. 'Ari ajeuna, moegi lelerkeun ka kaoela ijeu.pigoenoengan, anoe diandikakeun koe Pangeran dina dinten eta karana andjeun ge ngadangoe dina
tjat
'^
;

'^

dintgn eta, jen di dinja aja " oerang Enak, sar6ng nagara noe gal6de nja rareugreug; malah-mandar Pangeran kersa njarengan ka kaoela, dongkap ka disalingkirkeun koe kaoela, sakoemaha

274
13

JOSOEA

15.

15

pangandika Pangeran teja. 'TidinjaKaleb poetra JSpoene teh koe Josoea dibgrkahan, f sarta dileler Hebron, djadi milikna. 'Kitoe noe matak Hebron djadi milik Kaleb poetra Jepoene, oerang Kenas teja, tepi ka mangsa ajeuna, sapedah mantek anoetna ka Pangeran, Allah Israil. 'Ari ngaran Hebron tadina s Kirjat-Arba nja eta Arba teh hidji djalma gSde, kaSsoep bangsa Enak. Geus kSrta tanah teh tina perang. a i Moesa i4:2i;
;
''

11

12

goenoeng Seir, tSroes ka gigireun goenoeng Jarim, ti kalerna (nja eta K6salon), sarta moedoen ka Bet-Semes, seg tgroes ka Timna; "bras watSs teh ka gigireun Ekron, ti kaler, seg watSs teh ladjoe ka Siki'on, teroes ka goenoeng Baala, sarta bras ka Jabnel ari kSbatna wates teh ka laoet. - 'Ari watesna ti koe;

lon nja eta laoet gede sawates-watgsna. Nja eta wat6s anak-poetoe Joeda sabangsa-bangsana, sakoeriling-boeng<^

Moesa 1:36. J 4 Moesa 14; 24. c 4 Moesa 32: 10. d 4 Moesa 27:17; 5 Moesa 31:2. e 4 Moesa 13:22, 33. /'p. 15:13. g 1 Moesa 23:2. hp. 11:23.
5

king.
13

a 4 Moesa 34:3. b d 4 Moesa 34: 6.

p.

18:19. c

p.

18:17.

PASAL
Ari
geus kitoe, 61ot

15.

kaom anak-poetoe
14

Joeda sabaiigsa-bangsana nepi ka wates Edom, nja eta " ka tggal ISga Sin, 2 tgbeh kidoel, toengtoeng ti kidoel. 'Ari watesna ti kidoel, ti semet toengtoeng laoet Oejah, tina * lengkong noe njang3 hareup ngidoel; 'djol ka kidoeleun tandjakan Akrabim, teroes ka Sin, seg nandjak ti kidoeleun Kades-Barnea, tSroes ka Hesron, nandjak deui ka Adar, toe4 loej mengkol ka Karka; 'tgroes deui ka Asmon, bras ka waloengan Mesir, sarta ari kgbatna wates teh ka laoet. Nja eta 5 jJiwatSseun maraneh ti kidoel. - Ari watesna ti wetan laoet Oejah, tepi ka moehara tji Jordan. - Ari watBsna sabeulah ti kaler ti s6m6t lengkong laoet, ti moe6 hara tji Jordan 'seg wates teh nandjak ka Bet-Hogla, t6roes ti kalereun BetAraba, nandjak deui wates teh ka batoe 7 Bohan anak Roebin; 'seg wates teh nandjak deui ka Debir, ti ISbak Akor, toeloej ngaler ngadjoegdjoeg ka Gilgal, noe pab6n6ran tandjakan Adoemim, anoe kidoeleun waloengan; seg wates teh t6roes ka tjai En-Semes, sarta ari kgbatna 8 ka En-Rogel; 'ti dinja wat6s teh nandjak ka lebak anak Hinom, ka gigireun oerang
;
''

is

16

Ari " Kaleb poetra JSpoene teja dipaparin doeoeman di tgngah oerang Joeda, noeroetkeun timbalan Pangeran ka Josoea; dipapariu nagara Arba, bapaEnak teja, nja eta Hebron. 'Sarta Kaleb * ti dinja njingkirkeun eta tiloe toeroenan Enak, nja eta Sesai, Ahiman djeung Talmai, 2iada anak Enak. 'Geus kitoe Kaleb mangkat ti dinja ka priboemi D8bir; ari ngaran Debir tadina Kirjat-Seper. 'Pok Kaleb misaoer: " Saha-saha noe ngelehkeun Kirjat-Seper, datang ka beunangna, nja eta koe kami dek dibere Aksa, anak kami, baris pipamadjika-

17

18

neunana.'Seg dibeunangkeun koe Otniel, poetra K6nas, anoe adi Kaleb; toeloej dileler Aksa poetrana, keur pipamadjikaneunana. 'DSmi geus kitoe, barang

Aksa datang, seg ngomongan ka Otniel, soepaja ka rama Aksa njoehoenkeun hidji lahan. Djoet Aksa teh toeroen
''

19

Dipariksa koe Kaleb: Aja nji ? 'Pihatoerna: Simkoering njoehoenkeun berkah wireh simkoering koe ama dipaparin tanah kidoel, moegi dipaparin deui tji-njoesoe. Seug dileler tjinjoesoe di girang djeung tji-njoesoe di
tina
kalde.

naon,

hilir.

a
1

p.

14

1315.
:

b H.ak.

1:10.

c Hak.

12.

d
20

Moesa 24

64.

10

JSboes, ti kidoel (nja eta Jeroesalem) seg wat6s teh nandjak deui ka poentjak goenoeng, noe di hareupeun ISbak Hinom, ti koelon, anoe djadi toengtoeng 16bak Rgpaim, ti kaler; 'ti poentjak eta goenoeng wat6s teh ladjoe ka tjinjoesoe Neptoah, bras ka nagara-nagara pigoenoengan Eisron ladjoe deui wat6s teh ka Baala (nja eta Kirjat-Jarim) 'ti Bailla wates teh mengkol ngoelon ka
;

21

Nja eta milik kaom anak-poetoe Joeda sabangsa-bangsana. Ari nagara-nagara di toengtoeng kaom anak-poetoe Joeda ka p616bah watSs

Edom,

di

kidoel,

nja
'

ijeu

Kab-

Jagoer; 'Kina, DiKedes, Hasor Telem djeung Jitnan; 'Sip, 24 djeung 25Balot; 'Hasor-Hadata djeung Kgriot26 Hesron, nja eta Hasor 'Amam, S6ma 'Hasar-Gada, Hesmon 27 djeung Molada; 'Hasar-Soeal, Berseba 28 djeung Bet-Pelet
22 sel, 23

Eder djeung

mona djeung Adada

JOSOEA
29

16,

17.

djeung Bisiotya;
'Siklag,
'

3oEsem;
31 32

'Baala, Ijim djeung 'Eltolad, KSsil djeung Horma;

Madmana djeung Sansana; Lgbaot, Silhim, Ain sarta Rimon. Djoemlah doewa poeloeh salapan nagara djeung pidesaanana. Ari di tanah handap teja: Estaol, 33 34 Sora djeung Asna; 'Sanoah, En-Granim, 35 Tapoeah djeung Euam; 'Jarmoet, Adoe36 lam, Soko djeung Aseka; 'Saaraim, Aditaim, Ggdera djeung G6derotaiin; opat w61as nagara djeung i^idesaanana. SSnan, Hadasa djeung Migdal-Gad; 37 i 'Dilan, Mispe djeung Joktel; 'Lakis, Bosdjeung Eglon; 'Kabon, Lahmas 40 kat 41 djeung Kitlis; 'Ggderot, Bet-Dagon, Naaina djeung Makeda; g6n6p wSlas nagara djeung pidesaanana. Libna, Eter djeung Asan; 'Jiptah, II Kghila, Aksib 44 Asna djeung NSsib djeung Maresa; salapan nagara djeung
;
'

oerang Joeda ten barisaeun njingkirkeun inja; djadi oerang Jgboes tell tjitjing reudjeung oerang Joeda di JSroesalem, tSpi ka maugsa

boemi Jgroesalem,

ajeuna.

PASAL

16.

46

Ekron djeung pilSmboeranana sarta pidesaanana. 'Ti Ekron ka laoet, sakabeh noe di sabeulah Asdod djeung pide7

anak-poetoe Joesoep djolna ti tji Jordan JSriho, 16bah tjai JSriho, ti wetan, nja eta t6gal 16ga, noe nandjak ti Jgriho, njorang pigoenoengan Bet-El; 'ti Bet-El wates teh bras ka Loes, teroes ka wat6s oerang Erek, di Atarot seg moedoen ngoelon ka wat6s oerang Japlet, tepi ka wates Bet-Horon hilir, sarta tepi ka Geser; ari kSbatna ka laoet. 'Djadi anak-poetoe Joesoep, " M6uase djeung Epraim, geus pada boga milik. 'Ari watSs anak-poetoe Epraim, sabangsa-bangsana, nja ijeu: ari wat6s milikua ti wetan Atarot-Adar, tepi ka Bet-Horon girang; 'bras wates teh ngoelon ka Mikmetat, ti kaler seg wat6s teh mengkol ngetan ka Taanat-Silo, sarta ngaliwat ka dinja ti wetan, ka Janoah

Ari

Slot

'

saanana. Asdod, pilgmboeranana djeung pidesaanana; Gasa, pilemboeranana djeung pidesaanana, tgpi ka waloengan M6sir sarta ka laoet gede sawates-watesna. 48 Ari di pigoenoengan teja: Samir, Ja49 tir djeung Soko "Dana djeung Kirjat'Anab, Estemo 50 Sana (nja eta DSbir); 51 djeung Anim; Gosen, Holon djeung Gilo saw61as nagara djeung pidesaanana. Arab, Doema djeung Esan; 'Janoem, Is 54 Bet-Tapoeah djeung Apeka; "Hoemta, Kirjat-Arba (nja eta Hebron), djeung Sior salapan nagara djeung pidesaanana. 55 Maon, Karmel, Sip djeung Joeta, 67 'Jisrel, Jokdam djeung Sanoah; 'Kain, Giba djeung Tirana; sapoeloeh nagara djeung pidesaanana. Halhoel, Bet-Soer djeung G6dor; 'Ma^ arat, Bet-Anot djeung Eltekon; gengp nagara djeung pidesaanana. 60 Kirjat-Baal (nja eta Kirjat-Jarim) djeung Raba; doewa nagara djeung pidesaanana. 61 Ari di tggal 16ga: Bet-Araba, Midin 62 djeung Sgkaka; 'Nibsan, djeung Nagara Oejah, sarta En-Gedi; g6n6p nagara djeung pidesaanana. 63 Ari moenggoeh oerang J6boes, pri47
;
'

'seg

moedoen

ti
;

Janoah ka Atarot,

10

djeung ka Naarat toeloej notog ka Jeriho, sarta bras ka tji Jordan. 'Ti Tapoeah wat6s teh ngoelon ka tji Kana, sarta ari kebatna ka laoet. Nja eta milik kaom anak-poetoe Epraim sabangsabangsaua. 'Sarta djeung nagara-nagara, noe diingkarkeun pikeun anak-poetoe Epraim * di sadjgro milik anak-poetoe MSnase, sakabeh nagara djeung pidesaanana. 'Ari eta teh hanteu njingkirkeun oerang Kanaan anoe tjitjing di Geser; djadi oerang Kanaan teh tjitjing di tengah Epraim, t6pi ka mangsa ajeuna; tatapi koemawoela, digawekeun.
a
1

Moes.^ 48

5.

6 p. 17

9.

PASAL

17.

arta nja ijeu 61ot kaom MSnase; karana eta teh tjikal Joesoep. Moenggoehing Makir, tjikal MSnase, bapa Gilad_, sapedah eta teh djadi pradjoerit, noe matak dipaparin tanah Gilad djeung Basan teja. 'JDjadi 61ot teh pikeun anakpoetoe MSnase noe salijan ti eta, sabangsa-bangsana, nja eta pikeun anakpoetoe Abieser, anak-poetoe Helek, anak-poetoe Asriel, anak-poetoe Sekem, anak-poetoe Heper djeung anak-poetoe

276

JOSOEA

18.

Semida. Nja eta kabeh poetra Mgnase, anoe jDoetra Joesoep, teges noe lalaki, sabangsa-bangsana. D6mi Selaphad anak Heper, anoe anak Gilad, anoe anak Makir, anoe poetra Menase, ten bogaeun
'

Kanaan disina koemawoela ari perkara njingkirkeun mah, hanteu disingkirkeun.


;

p.

16:9. 6 Hak.
1
:

27. c p. 15

63.

p.

16

10

Hak.
14

28.

Ari anak-poetoe Joesoep aroendjoe-

anak
4

lalaki,

nja ijeu ngaran anakna:

ngan anak awewe bae, sarta Mahla djeuug

Noa, Hogla, Milka djeung Tirsa. "Tidinja eta ngadareuheusan ka pajoeneun panghoeloe Elasar, djeung ka pajoeneun Josoea poetra Noen, sarta ka pajoeneun para gegSden pok aroendjoekan kijeu Aja timbalan Pangeran ka Moesa, koering sadaja kgdah dipaparin milik di tengah doeloer-doeloer koering. Seg pada dipaparin milik di tengah doeloer ramana, noeroetkeun timbalan Pangeran. 'Ari Menase teli katibanan sapoeloeh bagian, kadjaba ti tanah Gilad djeung Basan, noe di peuntaseun tji Jordan. 'Karana jDoetra Menase noe awewe baroga milik di tengah poetrana noe lalaki ari tanah Gilad teja geus kapiboga koe poetra Menase noe salijan ti eta.
;

kan ka Josoea, kijeu pioendjoekna Koe naon audjeun noe mawi ka simkoering maparin Slot sahidji sareng bagian sa:

15

''

16

a 4 Moesa 26
7

33.

6 4

Moesa 27

7.

17

10

11

ti semet Aser ka hareupeun S6kem; Mikmetat, anoe seg wates teh madjoe ngatoehoe, ka priboemi En-Tapoeah. 'Tanah Tapoeah bogana Menase tatapi nagara Tapoeah, noe dina wates Menase mah, bogana oerang Epraim. Toeloej wates teh moedoen ka tji Kana, ka kidoeleun eta tjai. Ari nagara-nagara noe di dinja kaasoep ka Epraim, ajana di tengah nagara Menase; djadi wat6s Menase teh ti kalereun eta tjai; ari kgbatna ka laoet; 'noe ti kidoel bogana Epraim, ari noe ti kaler mah bogana Menase, sarta laoet teh djadi wat6sna; ari ti kaler narotog ka Aser, sarta ti wetan ka Isaskar. 'Djeung deui di Isaskar djeung di Aser aja noe kaasoep ka Menase, nja eta * Bet-San djeung pilemboeranana, Jiblam

Ari wates Menase


di

bae pikeun milik ? Mapan simkoebangsa gede, poerwa simkoering diberkahan koe Pangeran dongkap ka danget ajeuna. 'Lahiran Josoea ka darinja: Lamoen enja maraneli bangsa gede, koedoe aroenggah ka leuweung, noewaran di dinja pikeun maraneh, dina tanah oerang Pares djeung oerang Rape, lamoen maraneh di pigoenoengan Epraim s6sek mah. 'Pioendjoek anak-poetoe Joesoep teh Eta pigoenoengan hanteu pitjekapeun pikeun simkoering; sarSng sadajana oerang Kanaan, noe tjitjing di tanah lebak teja, " pada gadoeh kareta beusi, boh anoe di Bet-San sarSng pilemboeranana, boh anoe di lebak Jisrel. 'Ngalahir Josoea ka anak-poetoe Joesoep, nja ka Epraim djeung ka Menase teh, kijeu lahirna: Maneh teh bangsa
hidji

ring

ggde, sarta rosa nja


18

kakoewatan maneh
;
;

moal boga

Slot sahidji bae; 'saSnjana

'

pigoenoengan pibogaeun maneh sapedah leuweung eta teh, geura pek toewaran, geus kitoe piadjangeun maneh djeung lamping-lampingna karana oerang Kanaan teh geus tangtoe kasingkirkeun koe maneh, nadjan bogaeun kareta beusi, nadjan bSdas oge eta teh.
;

a Hak.

19.

PASAL

18.

12

13

djeung pilemboeranana, priboemi Dor djeung pilemboeranana, priboemi En-Dor djeung pilemboeranana, priboemi Taanak djeung pilemboeranana, sarta priboemi Megido djeung pilemboeranana; tiloe tjoetak. 'Ari oerang M6nase " teu bisaeun njingkirkeun eusi eta nagaranagara, sarta oerang KanaSii daekeun tjitjing dina eta tanah. 'Geus kitoe, satijap-tijap oerang Israil bgdas, oerang
''

Tidinja sapadjSmoehan oerang Israil karoempoel ka nagara " Silo, sarta masangkeun himah tepangan teja di dinja; harita tanah teh geus taloek di hareupeunana. 'Tatapi oerang Israil tinggal keneh toedjoeh kaom, anoe tatjan dibagiananpimilikeunana. 'Noematak Josoea ngalahir ka oerang Israil Sabaraha pililaeunana deui maraneh nja rek kSndor madjoe meunangkeun tanah, noe geus dipaparinkeun ka maraneh koe Pangeran, Allah karoehoen maraneh? "Maraneh geura mere tiloe djalma tina hidji-hidji kaom; koe kami dek dititah, sink pada dangdan, sarta toeloej

JOSOEA
ngidgran tanah, bari ditoelis-toeliskeun sakadar pimilikeun kaom-kaom; seug daratang deui ka kami. 'Tanah teh koe eta koedoe dibagi toedjoeli bagian; ari Joeda mah pitStgpeun dina w6w6ngk6rauaua di kidoel, sarta anak-poetoe Joesoep pitStgpeun dina wewengkgranana di kaler. 'Djadi tanah teh koe maraneh koedoe ditoeHs-toehskeun, didjijeun toedjoeh bagian, toeloej bawa ka dijeu ka

19.

277

kami; mangke maraneh koe kami dipanglotgrekeun di dijeu di pajoeneun Pangerau, Allah maraneh. 'Karana ahli Lewi mah * ten meunang bagian di tengah maraneh; karana kapanghoeloean ti Pangeran, nja eta milikna; sarta ari Gad, djeung Roebin, sarta noe satgngah kaom Menase mah, geus narampa milikna di peuntaseun tji Jordan, ti wetan, " anoe dipaparinkeun ka darinja koe Moesa, abdi Pangeran. Hak. 2i:i9;
1

Sam. 1:3. 6

p.

13

33. c i

Moesa 32

33.

Prak eta djalma-djalma darangdan,


leumpang. Sarta Josoea marentah ka noe laleumpang baris noeliskeun tanah teh, kijeu parentahna Geura laleumpang, koedoe ngidSi-an tanah, sarta toelis-toeliskeun sakali, seug
bari
toeloej

ka sabeulah ti koelon, ngidoel, ti goenoeng noe di hareupeun Bet-Horon ka kidoel ari kgbatna ka Kirjat-Baal (nja eta Kirjat-Jarim), nagara oerang Joeda. 15 Nja eta sabeulah ti koelon. 'Ari sabeulah ti kidoel ti s6mSt toengtoeng Kirjat-Jarim; seug djolna wat6s teh ka koelon, sarta brasna ka tji-njoesoe Nep16 toah. Seg watSs teh moedoen ka toengtoeng goenoeng, anoe di hareupeun * Igbak anak Hinom, anoe di 16bak Repaim, ti kaler, sarta moedoen ka 16bak Hinom, ka gigireun oerang Jeboes, ti kidoelna, seg moedoen deui ka " EnnRogel; 'toeloej ladjoe ngaler, bras ka En-Semes, bras deui ka Gelilot, noepabgnSran tandjakan Adoemim, seg moebatoe Bohan anak Roebin; doen ka 18 'tSroes ka gigireun pglebah Araba, ti 19 kalerna, sarta moedoen ka Araba; 'teroes deui watgs teh ka gigireun BetHogla, ti kalerna, sarta ari kebatna wates teh ka " lengkong laoet Oejah, noe ngaler, ka moehara tji Jordan, ti kidoel. 20 Nja eta watesna ti kidoel. 'Ari sabeulah ti wetan tji Jordan noe djadi watgsna. Nja eta railik anak-poetoe Binyamin sabangsa-bangsana, watesna sakoeriling:
'

''

baralik deui ka
9

kami mangke maraneh


;

boengking.
d
21
p.

koe kami dipanglotSrekeun di dijeu, di pajoeneun Pangeran, di Silo. 'Bral eta dj alma laleumpang, ngalanglangan tanah,
ditoeliskeun dina kertas, noeroetkeun nagara-nagax'ana, didjijeun toedjoeh bagian toeloej ngadareuheusan deui ka Josoea, ka pasanggrahan di Silo. 'Pek
bari
;

15:6.

e p.

a p. 7 15:2.

2.

6 p. 15

8.

c p. 15

6.

Ari nagara-nagara

kaom anak-poetoe
ijeu:

Binyamin sabangsa-bangsana, nja


22

Jgriho, Bet-Hogla djeung Emek-Kesis;

10

'Bet-Araba, Semaraim djeung Bet-El; i 'Awim, Para djeung Opra; 'Kepar-Amoni, Opni djeung Geba; doewa w61as na25 26
27

koe Josoea sadajaua dipangloterekeun di Silo, di pajoeneun Pangeran; djadi Josoea di dinja ngabagikeun tanah ka oerang Israil, noeroetkeun bagianana. 11 Seug bidjil 61ot kaom anak-poetoe Binyamin sabangsa-bangsana ari djolna watgs glotna di antara anak-poetoe Joe12 da djeung anak-poetoe Joesoep. 'Ari watSsna sabeulah ti kaler ti s6m6t tji Jordan; seg watgs teh nandjak ka gigireun JSriho, ti kalema; toeloej nandjak ngoelon njorang pigoenoengan, ari kebatna 13 ka tggal lega " Bet-Awen. 'Ti dinja watSs teh tgroes ka Loes, ka gigireun Loes, seg watSs ti kidoelna (nja eta Bet-El) teh moedoen ka Atarot-Adar, Igbah goenoeng noe ti kidoeleun Bet-Horon hilir. u 'Ladjoe deui watgs teh, seg mengkol
; ;

gai'a

28

djeung pidesaanana; 'Gibon, Ramah djeung Berot; 'Mispe, Kepira djeung Mosa; 'Rekem, Irpel djeung Tarala; "Sela, Elep djeung Jeboesi (nja eta JSroesalem), Gibat djeung Kirjat; opat welas nagara djeung pidesaanana. Nja eta milik anak-poetoe Binyamin sabangsa-bangsana.

PASAL
rrioeloej bidjil elot

19.

2 3

i
5

noe kadoewa, keur -I Simon, pikeun kaom anak-poetoe Simon sabangsa-bangsana; ari milik eta ajana di t6ngah milik anak-poetoe Joeda. 'Ari noe djadi milikna, nja eta Berseba, djeung Seba, sarta Molada; 'HasarSoeal, Bala djeung Esem, Eltolad, B6toel djeung Horma; 'Siklag, Bet-Markabot
'

278
;

JOSOEA

19.

djeung Hasar-Soesa; 'Bet-Lebaot djeung Saroehen; tiloe welas nagara djeung pidesaanana 'Ain, Rimon, Eter djeung Asan; opat nagara djeung pidesaanana 'katoet sakabeh desa-desa, noe di sakoeriliug eta nagara-nagara, tepi ka
;

panon-poe, ka Bet-Dagon djeung notog ka Seboeloen djeung ka lebak Iptah-El, ti kalereun Bet-Emek djeung Nehiel; bras ka Kaboel, ti kentjaeunana, 'sarta ka Ebron, Rehob, Hamon djeung Kana, tgpi ka Sidon gede seg wat6s teh ma;
'

Baalat-Beer, nja eta Ramah kidoel. Nja eta milik kaom anak-i^oetoe Simon sabangsa-bangsana. 'Ari milik anak-poetoe Simon teh ti bagian anak-poetoe Joeda karana bagian anak-poetoe Joeda 16ga teuing; kitoe noe matak anak-poetoe Simon boga milik di tengah milik Joeda.

lik

ka Ramah, sarta tSpi ka nagara Tiroes, noe reugreug; seg wat6s teh malik ka Hosa; sarta ari kebatna ka laoet,

Seug bidjil elot noe katiloe, keur anak-poetoe Seboeloen sabangsa-bang-

ka Sarid seug watgsna nandjak ngoelon, nja eta ka Marala, sarta notog ka Dabeset, djeung notog ka waloengan, noe di hareupeun Joknam. 'Sarta ti Sarid malik ngetan, ka tebeli pangbidjilan panonpoe, tepi ka wates Kislot-Tabor djol ka DabSrat, seg nandjak ka Japia; 'ari ti dinja teroes ka wetan, tebeh pangbidjilan, ka Gat-Heper, ka Et-Kasin, sarta bras ka Rimon, anoe kebat ka Nea; 'seg wates teh mengkol ngoeriling eta, ngaler ka Hanaton, sarta ari kebatna ka Igbak Iptah-El; 'djeung deui Katat, Nahalal, Simron, Idala sarta Bet-Leliem; doewa w61as nagara djeung pidesaanana. 'JSTja eta milik anak-poetoe Seboeloen sabangsa-bangsana, nagara-nagara eta sarta djeung pidesaanana. Keur Isaskar bidjil elot noe kaopat, pikeun anak-poetoe Isaskar sabangsabangsana. 'Ari wates eta tepi ka Jisrel, Kesoelot djeung Soenem; 'Haparaim, Sion djeung Anaharat; 'Rabit, Kison djeung Ebes; 'Remet, En-Ganim, EnHada djeung Bet-Pases; 'ari wates teh notog ka Tabor, Sahasima djeung BetSemes; sarta kgbatna wates teh ka tji Jordan; gSnSp welas nagara djeung pidesaanana. 'Nja eta milik kaom anakpoetoe Isaskar sabangsa-bangsana, nagara-nagara sarta djeung pidesaanana. Toeloej bidjil elot noe kalima, keur kaom anak-poetoe Aser sabangsa-bangsana. 'Ari watgs eta Helkat, Hali, Beten djeung Aksap 'Alamelek, Amad djeung Misal; sarta notog ka goenoeng Karmel, ti koelonna, djeung ka Sihor-Libnat; 'sarta malik ka tebeh pangbidjilan
sana. Ari watSs milik eta tepi
;
;

ISbah bilangan Aksib; 'djeung deui Oema, Apek djeung Rehob; doewa likoer nagara djeung pidesaanana. 'Nja eta milik kaom anak-poetoe Aser sabangsa-bangsana, nagara-nagara eta sarta djeung pidesaanana. Keur anak-poetoe Naptali bidjil glot noe kagSnep, pikeun anak-poetoe Naptali sabangsa-bangsana. 'Ari wat6s eta ti s6mSt Helep, ti ki pasang " noe di Saananim, djeung Adami-Nekeb, sarta Jabnel, t6pi ka Lakoem sarta ari kebatna ka tji Jordan; "toeloej watgs teh malik ngoelon ka Asnot-Tabor, sarta ti dinja bras ka Hoekoek, djeung notog ka Seboeloen, ti kidoel, djeung ka Aser notogna ti koelon, kitoe deui ka Joeda di tji Jordan, tebeh pangbidjilan panon-poe. 'Ari nagara noe reugreug nja ijeu: Sidim, Ser djeung Hamat, Rakat djeung Kineret; 'Adama, Ramah djeung Hasor; 'Kedes, Edrei djeung En-Hasor; 'Iron djeung Migdal-El, Horem, Bet-Anat djeung BetSemes salapan w61as nagara djeung pidesaanana. 'Nja eta milik kaom anakpoetoe Naptali sabangsa-bangsana, nagara-nagara sarta djeung pidesaanana.
; ;

a Hak. 4: 11.

Pikeun kaom anak-poetoe Dan sabangsa-bangsana bidjil Slot noe katoedjoeh. 'Ari wates milik eta Sora, Estaol
:

djeung Ir-Semes;'Saalabin,Ajalon djeung 'Elon, Timnata djeung Ekron; 'Elteke, Gibeton djeung Baalat; 'Jehoed, Bene-Barak djeung Gat-Rimon; 'Me-Jarkon sarta Rakon, reu djeung w6wgngkgran di pglebah Jopa. 'Tatapi wat6s anak-poetoe Dan teh ngalegaan; " karana anak-poetoe Dan arindit mSrangan ka Lesem, dibeunangkeun, sarta disabgtan koe seuseukeut pedang, toeloej dimilik, sarta dieusian; seug Lesem teh disgboetkeun Dan, noeroetkeun djenSngan Dan, karoehoenna. 'Nja eta milik kaom anak-poetoe Dan sabangsa-bangItla;

JOSOEA
Sana, nagara-nagara eta sarta djeung pidesaanana. Hak. is. Aua gens anggeus ngamilikkeunaua tanah, noeroetkeun wat6s-watSsna, seug

20, 21.

279

nehanana kaboer. 'Toeloej njaroetjikeun


Kedes, bilangan Galilea, di pigoenoengan Nap tali djeung SSkem, di pigoenoengan Epraim, sarta Kirjat-Arba, nja eta Hebron, di pigoenoengan Joeda. 'Sarta noe ditangtoekeun di peuntaseun tji Jordan Jgriho, ti wetan, " nja eta Beser, di tegal lega, dina tanah rata, ti kaom Roebin djeung Ramot, bilangan Gilad, ti kaom Gad sarta Golan, bilangan Basan, ti kaom MSnase. 'Nja eta nagara noe dipastikeun keur sakabeh oerang Israil, sarta keur semah noe ngoembara di tgngahna, soepaja saha-saha noe maehan djalma teu dihadja, seg kaboer ka dinja, oelah wara dipaehan koe leuugeun noe pimaIgseun pati, ngpi ka djonghokna ka ha; ;

49

50

oerang Israil ka Josoea jDoetra Noen ngahatoerkeun pimilikeuu di tgugali maranehauaua. 'Noeroetkeun timbalan Pangeran eta teh ngahatoerkeun ka Josoea nagara noe dipoendoet, " nja eta Timnat-Serah, di pigoenoengan Epraim tidinja eta nagara koe andjeunna dipi;

damgl sarta
51

ditjalikan.

p.

24:30.

Nja eta milik-milik " beunang ngamilikkeun panghoeloe Elasar, djeung Josoea poetra Noen, sarta para loeloegoe ahli karoehoen kaom-kaom oerang Israil, koe lantaran lotgre, * di Silo, di pajoeneun Pangeran, hareupeuu lawang himah tgpangan. Geus anggeus ngabagikeunana tanah. a p. 14 1 17 4. 6 p. is 1.
.

reupeun padjSmoehan.
b i

a 4 Moesa 35
:

6.

Moesa 35

25.

c 5

Moesa 4

43.

PASAL

21.

PASAL
2

20.

"Tijeboel para loeloegoe ahli

karoehoen

rridinja Pangeran ngandika ka Josoea,

pangandikana 'Maneh koedoe ka oerang Israil, kijeu nja pok Maraneh geura nangtoekeun bakal nagara panjalindoengan, " anoe koe kami diandikakeun ka maraneh koe lantaran Moesa teja,'pigeusaneun kaboer ka dinja noe raaehan, anoe maehan djalma teu dihadja, teu kalawan njaho ari eta teh sing djaradi panjalindoengan keur maraneh, baris njingkiran noe pimal6seun pati. Satijap-tijap aja noe kaboer ka salah-sahidji eta nagara, nja eta koedoe nangtoeng dina lawang panto nagara, sarta moepoelihkeun pgrkarana ka hareupeun kokolot-kokolot nagara eta; seug koe eta koedoe dibawa asoep ka
J-kijeu
:

mitjatoer
:

-L'bangsa Lewi ngadareuheusan ka panghoeloe Elasar, djeung ka Josoea poetra Noen, sarta ka para loeloegoe ahli ka2
t

3
:

'

tjitjing

nagara, sarta dibere jsignggoneuu, siiia reureudjeungan. 'Sarta lamoen dioedag, disoesoel koe noe pimalgseun pati, eta noe maehan teh teu meunang diselehkeun ka leungeunna; karana maehan soteh ka batoer teu kalawan njaho, djeung teu geuleuheun ka dinja ti ka-

roehoen kaom-kaom oerang Israil 'pok malihatoer ka arandjeunna di Silo, di tanah Kanaan, kijeu pihatoerna: " Aja timbalan Pangeran koe lantaran Moesa, kaoela sadaja moedoe dibere nagara pikeun piguggoneun, sarawoeh sampalanana baris tjotjooan kaoela. 'Sok oerang Israil * pada mere ka ahli-ahli Lewi ti samilik-milikna, noeroetkeun timbalan Pangeran, ijeu nagara-nagara djeung Sampalanana. a 4 Moesa 35 2. 6 l Bab. 6 54. Seug bidjil elot keur bangsa-bangsa oerang Kahat; ari anak-poetoe panghoeloe Haroen,kaasoep ahli Lewi, nampa ti kaom Joeda, djeung ti kaom Simon, sarta ti kaom Binyamin, koe lantaran lotgre, tiloe welas nagara. Ari anak-poetoe Kahat anoe kari, nampa ti bangsa-bangsa kaom Epraim, djeung ti kaom Dan, sarta ti satengah kaom Menase, koe lantaran lotere, sa;
:
:

mari-mangkoekna. Seug koedoe tjitjing di nagara eta nepi ka djonghokna ka hareupeun padjgmoehan, baris dihoekoeman, ngpi ka maot panghoeloe gede, anoe djengng dina maugsa harita; didinja noe maehan teh meunang balik, moelang ka nagarana sorangan, djeung ka imahna, tSggs ka nagara oeroet ma'

nagara.
6

''

Ari anak-poetoe Gerson nampa ti bangsa-bangsa kaom Isaskar, djeung ti kaom Aser, djeung ti kaomNaptali, sarta ti satgngah kaom Menase noe di Basan teja, koe lantaran lotere, tiloe w61as
nagara. Ari anak-poetoe

7
i

Merari

sabangsa-

JOSOEA
bangsana uamiJa ti kaom Roebin, djeung ti kaom Dan, sarta ti kaom Seboeloen,

21.

25

doewa w61as nagara.


8

10

11

12

13

14

15

16

Nja eta nagara-nagara djeung sampalauana koe oerang Israil dibere ka ahlialili Lewi, koe lantaran lotgre, noeroetkeun timbalan Pangeran koe lantaran Moesa teja. 'Ari merena ti kaom anakpoetoe Joeda sarta ti kaom anak-poetoe Simon teh ijeu nagara-nagara, noe disarfiboet ngaranna; 'nja eta djadi bogana anak-poetoe Haroen, kaasoep bangsa oerang Kahat, noe kaasoep poetra Lewi; karana nja eta noe nampa elot anoe barangmimiti. "Ari noe dibere ka darinja, "nja eta nagara Arba, bapa Enak, tSgSs Hebron, di pigoenoengan Joeda, katoet sampalanana noe sakoerilingna. 'Tatapi ari lahan eta nagara sarta djeung pidesaanana mah dibere ka Kaleb poetra Jepoene, djadi milik Kaleb. p. is is. Ari noe dibere ka anak-poetoe panghoeloe Haroen, " nja eta Hebron djeung sampalanana, noe djadi nagara panjalindoengan baris noe maehan; kitoe deui Libna djeung sampalanana; 'Jatir djeung sampalanana, sarta EstSmoa djeung sampalanana; 'Holon djeung sampalanana, sarta Debir djeung sampalanana 'Ain djeung sampalanana, Joeta djeung sampalanana, sarta Bet-Semes djeung sampalanana; salapan nagara,
:

26

sarta Gat-Rimon djeung sampalanana; opat nagara. 'Ari ti noe satgngah kaom Menase: Taanak djeung sampalanana, sarta Gat-Rimon djeung sampalanana; doewa nagara. 'Djoemlah sapoeloeh nagara djeung sampalanana djadi bogana bangsa-bangsa anak-poetoe Kahat anoe
;

kari.
27

p.

20

7.

28

29

30

31

32

33

Ari anak-poetoe Gerson, kaasoep bangsa-bangsa ahli Lewi, ti satSngah kaom Mgnase nampa " Golan, bilangan Basan, djeung sampalanana, noe djadi nagara panjalindoengan baris noe maehan; kitoe deui Bestgra djeung sampalanana; doewa nagara. 'Ari ti kaom IsaskariKision djeung sampalanana, Dab6rat djeung sampalanana, 'Jarmoet djeung sampalanana, sarta En-Ganim djeung sampalanana; opat nagara. 'Ari ti kaom Aser Misal djeung sampalanana, Abdon djeung sampalanana, 'Helkat djeung sampalanana, sarta R6hob djeung sampalanana; opat nagara. 'Ari ti kaom Naptali * Kedes, bilangan Galilea, djeung sampalanana, noe djadi nagara panjalindoengan baris noe maehan; kitoe deui Hamot-Dor djeung sampalanana, sarta Kartan djeung sampalanana; tiloe nagara. 'Djoemlah nagara oerang Gerson sabangsa-bangsana, tiloe welas nagara djeung sampalanana.
:
:

a 34

p.

20

8.

6 p. 20

7.

17 ti

eta

doewa kaom

teja.

'Ari ti

kaom

18

Binyamin: Gibon djeung sampalanana, sarta Greba djeung sampalanana; 'Anatot


djeung sampalanana, sarta Almon djeung sampalanana; opat nagara. 'Djoemlah nagara anak-poetoe Haroen, para panghoeloe, tiloe welas nagara djeung sampalanana. a p. 20 7. Ari bangsa-bangsa anak-poetoe Kahat, ahli Lewi, nja eta noe kari ti anak-i3oetoe Kahat teja, nampana nagara elotna ti kaom Epraim. 'Ari noe koe eta dibere ka darinja, " nja eta S6kem djeung sampalanana, di pigoenoengan Epraim, noe djadi nagara panjalindoengan baris noe maehan; kitoe deui Geser djeung sampalanana; 'Kibsaim djeung sampalanana, sarta BetHoron djeung saiiipalanana; opat nagara. 'Ari ti kaom Dan Elt6ke djeung sampalanana, sarta Gibgton djeung sampalanana; 'Ajalon djeung sampalanana,
;

35

19

36

37

20

38

21

39

40

22

23

41

24

Ari bangsa-bangsa anak-poetoe M6rari, nja eta ahli Lewi anoe kari, ti kaom S6boeloen nampa Joknam djeung sampalanana, Karta djeung sampalanana, 'Dimna djeung sampalanana, sarta Nahalal djeung sampalanana; opat na" Beser gara. 'Ari ti kaom Roebin djeung sampalanana, sarta Jahsa djeung sampalanana; 'Kgdemot djeung sampalanana, sarta Mepaat djeung sampalanana; opat nagara. 'Ari ti kaom Gad: * Ramot, bilangan Gilad, djeung sampalanana, noe djadi nagara panjalindoengan baris noe maehan; kitoe deui Mahanaim djeung sampalanana; 'Hesbon djeung sampalanana, sarta Jaser djeung sampalanana; kabehna opat nagara. 'Djoemlah nagara-nagara anak-poetoe Merari sabangsa-bangsana, nja eta anoe kari tina bangsa-bangsa ahli Lewi, ari elot eta nja eta doewa welas nagara. a p. 20 8. 6 p. 20 8. " Djoemlah nagara-nagara ahli Lewi, di tSngah milik oerang Israil, opat poeloeh
:
: :

JOSOEA
42

22.

281

dalapau nagara djeungsampalanana.'Ari eta sakabeh nagara, hidji-hidji nagara

'Seug koe Josoea dibSrkaban sarta didjoeroeng leumpang bral maroelang sa;

43

44

pada aja sampalanana sakoerilingna uja kitoe eta nagara sakabeh. a i Moesa 35:7. Tab, kitoe Israil koe Pangeran dipaparin satanab kabeb, noe koe andjeunna didjangdjikeun, nganggo soempab, k6rsana dipaparinkeiin ka karoeboenna teja; koe oerang Israil geus kamilik sarta dignggonan. Malab koe Pangeran " dipa'

bimah-himahna.
3
:

Moesa 32:20;
:

5
p.

Moesa
13
:

18.

b p. 11

18. c p. 1

13; 21

44.

rf

8.

e 5 7

Moesa 6:5; 8:6; 10:12; 11:13.

Moesa geus dipaparin

Ari noe satSngah kaom MSnase koe di tanab Basan; dgmi noe satgngab deui koe Josoea di-

parin reureub

ti

sakoeriling, tSroes sa8

koemaha soempab andjeunna ka karoeboenna; * ari sakabeb moesoeh-moesoebna taja bidji-bidji atjan anoe taggn di bareupeunana sakabeb moesoebna koe Pangeran dipaparinkeun ka leungeunna. 'Sadajana paugandika kabagdjaan, noe diaudikakeun koe Pangeran ka anakpoetoe Israil teja, " bidji pangandika ge taja noe petjat sadajana tingkanan.
; ;

paparin reudjeung doeloer-doeloerna di peuutaseun tji Jordan, ti koelon. Djeung deui keur dipiwarang moelang koe Josoea ka bimah-himahna, eta koe andjeunna dibgrkahan, 'sarta dilabiran, kijeu labirna: Maraneb geura moelang

45

ka bimah-bimah maraneb, mawa kamoektian ggde, mawa iugon-ingon loba nakgr, sarta gmas-perak, tambaga djeung beusi, kitoe deui papakeanreja katjida; barang djaharan ti moesoeh maraneb " bagikeun djeung doeloer-doeloer maraneb.
9

22:4;
:

1.

Moesa

11 :25;

p.

5.

a 4 Moesa 31

27.

p.

23:14.

PASAL
Mangsa
bin,
2

22.

eta Josoea njaoer oerang Roeoerang Gad djeung satgngab


'

kaom Mgnase teja,

sarta dilabiran kijeu

Maraneb geus pada ngestoekeun sakabeh anoe ditimbalkeun ka maraneb koe


Moesa, abdi Pangeran, sarta geus pada noeroet ka omongan kami dina saniskara, noe koe kami diparentahkeun ka maraneb. Doeloer-doeloer maraneb koe
'

10

maraneb

lianteu ditinggalkeun * sakijeu lilana, tgpi ka poe ijeu, sarta maraneb


4

11

geus pada ngadjaga kana djagaan timbaIan Pangeran, Allah maraneb. 'Ari ajeuna Pangeran, Allah maraneb, ' geus maparin reureub ka doeloer-doeloer maraneb,

sakoemaha pangandikana ka darinja mana ajeuna baralik bae, moelang ka bimah-bimah maraneb, ka tanab milik maraneb, noe dipaparinkeun ka maraneb koe Moesa, abdi Pangeran, di peuutaseun tji Jordan. 'Ngan maraneb
teja;
'^

12

13

sing ijatna pisan, koedoe pada ngalampahkeun timbalan djeung papakon, noe ditimbalkeun ka maraneb koe Moesa, koedoe masing njaah abdi Pangeran ka Pangeran, Allah maraneb, djeung ngalakonan sakabeb djalanna, sarta
*"

14

ngestoekeun timbalanana; djeung koedoe ngaraketan ka andjeunna, sarta ngabakti ka andjeunna teroes reudjeung bate sarta teroes djeung njawa maraneb.

15

Bral oerang Roebin, oerang Gad djeung satgngah kaom Mgnase teh maroelang ti oerang Israil, ti Silo, noe di tanab Kanaan teja, ngadjoegdjoeg ka tanab Gilad, nja ka tanab milikna, noe kamilik koe maranehanana noeroetkeun timbalan Pangeran, koe lantaran Moesa teja. 'Barang daratang ka wewgngkon tji Jordan, anoe di tanah Kanaan, prak oerang Roebin, oerang Gad djeung satgngah kaom Mgnase teh njarijeun bidji altar di dinja, di sisi tji Jordan, altar noe ggde, soepaja katendjo. 'Tidinja oerang Israil ngadarenge bedja kijeu: Sagnjana, oerang Roebin, oerang Gad djeung satgngah kaom Mgnase teh njarijeun bidji altar pglgbah tanab Kanaan, di wgwgngkon tji Jordan, ti peuutaseun oerang Israil. 'Barang oerang Israil geus ngadarenge kitoe, seug sapadjSmoeban oerang Israil karoempoel ka Silo, sgdja indit ka darinja, ngaroeroeg. Sarta oerang Israil ngahiras ka tanah Gilad, ka oerang Roebin, ka oerang Gad, djeung ka satgngah kaom Mgnase, " nja eta Pinghas poetra panghoeloe Elasar teja,'sartadireudjeungansapoeloeh geggden, ti hidji-hidji ahli-karoehoen saggggden-saggggden, ti oenggal-oenggal kaom Israil; nja eta padadjadiloeloegoe ahli karoeboen-karoehoenna di bareboe-reboe oerang Israil. 'Ari geus darongkap ka oerang Roebin, ka oerang Gad djeung ka

282
satengah
tell,
16

JOSOEA
kaom Menase,
di

22.
" Ka-hareupna poetra-poetoe sarampejan bok bisi ngaromong ka anakintjoe kaoela, kijeu pokna: Maraneh dek nahaon ka Pangeran, Allah Israil? 'Da noe didamgl wates koe Pangeran antara kaoela djeung maraneh, oerang Roebin djeung oerangGrad! nja etatji Jordan; maraneh ten bogabagian ka Pangeran. Ana kitoe mah anak-intjoe kaoela koe poetrapoetoe sarampejan meureun pada dieureunkeun ibadah ka Pangeran. 'Noe matak kaoela ngaromong: Hajoe oerang popolah keur diri oerang, njijeun hidji altar, lain pikeun koerban doeroekan, lain pikeun koerban peuntjitan; 'sat6-

tanah Gilad

kaoela

17

pok njalaoer ka darinja, saoerna: 'Aja pitjatoer sapadjemoehan Pangeran, kijeu: Nahaon kasalahan, uoe koe maraneh dilampahkeun ka Allah Israil teh, wet oendoer ajeuna ti poengkoereun Pangeran, * djalan maraneh njijeun altar keur diri maraneh, sedja baraha ajeuna ka Pangeran? 'Koetan kadorakaan " Peor teja saeutik temng ka oerang? Eta oerang tgpi ka mangsa ajeuna tatjan
koengsi bergsih ti dinja, sanadjan datang balahi ka padjemoehan Pangeran; 'karikari maraneh ajeuna aloendoer ti poengkoereun Pangeran. D6mi geus kitoe, ajeuna maraneh baha ka Pangeran, tangtoe engke andjeunna ngabSndoean ka sapadjemoehan Israil. Geura, oepama tanah milik maraneh nadjis mah, ang'

25

26

18

27

19

20

goer mareuntas ka tanah kagoengan Pangeran, ^ noe kaenggonan balandongan Pangeran, seg baroga milik di tSngah kaoela sadaja; sarta poma oelah baha ka Pangeran, djeung oelah baha ka kaoela sadaja, djalan njijeun altar keur diri maraneh, djaba ti altar Pangeran, Allah oerang teja. 'Naha Akan anak Serah teja lain migawe kasalahan dina barang hoekoem haram, noe matak aja bebgndoe ka sapadjgmoehan Israil? sarta lain eta djalma sorangan bae noe paeh tina kadorakaanana. a 4 Moesa 25 7.
:

28

h 3

Moesa 17:8,
V-

9; 5

Moesa 12:

13. c 5

Moesa

4:3. d
21

18:1.

Ngawangsoel oerang Roebin, oerang Grad djeung satengah kaom Menase teh, kijeu wangsoelanana ka para loeloegoe
bareboe-reboe oerang Israil teh: 'Allah, Allah Pangeran, Allah, Allah Pangeran,
nja
eta noe
Israil nja eta

29

22

langkoeng oeninga, sarta noe koedoe nganjahokeun,

oepama tina baha, sarta oepama tina migawe kasalahan ka Pangeran mah, montong kaoela sadaja disalamStkeun
23

gesna minangka saksi eta teh di antara kaoela sadaja djeung sarampejan, sarta di antara toeroenan-toeroenan oerang pandeurieun oerang, nandakeun kaoela pada meunang milampah ngabakti ka Pangeran, di pajoeneunana, koe lantaran koerban kaoela doeroekan, koe lantaran koerban kaoela peuntjitan, djeung koe lantaran koerban kaoela panarima; oelah koengsi ka-hareupna poetra-poetoe sarampejan ngaromong ka anakintjoe kaoela Maraneh ten boga bagian ka Pangeran. 'Mana tjarek kaoela: Ana ngaromong kitoe eta teh ka-hareupna ka oerang djeung ka toeroenan oerang, dek didjawab kijeu Geura tarendjo eta titiron altar Pangeran, beunang njijeun karoehoen kaoela, lain pikeun koerban doeroekan, lain pikeun koerban peuntjitan, sateggsna minangka saksi di antara kaoela djeung maraneh. 'Palijas teuing ^ kaoela baraha ka Pangeran, atawa oendoer ajeuna ti poengkoereun Pangeran, njijeun deui altar pikeun koerban doeroekan, pikeun koerban kadaharan, atawa pikeun koerban peuntjitan, djaba ti altar Pangeran, Allah oerang, noe di hareupeun balandongan andjeun: :

na.
30

Moesa

20. b p. 24

16.

ijeu, 'ari njijeun altar teh keur diri kaoela, sSdja oendoer ti poengkoereun Pangeran mah; atawa oepama aja nijat ngoerbankeun koerban doeroekan

poe

24

atawa koerban kadaharan dina loehoer eta, atawa oepama aja nijat mgtakeun koerban panarima dina loehoer eta mah, soemangga Pangeran njiksa. 'Salergsna, kaoela pangmarilampah kitoe teh tina salempang, tina aja sababna; tjarek

31

Barang panghoeloe PinShas, djeung para gegeden padjemoehan, sarta para loeloegoe bareboe-reboe oerang Israil noe sasargngan, geus ngareungeu eta kasaoeran, noe disaoerkeun koe oerang Roebin, oerang Gad djeung oerang MSnase teja, pangrasana hade pisan. 'Ari saoer PinShas poetra panghoeloe Elasar ka oerang Roebin, ka oerang Gad djeung ka oerang Mgnase teh: Ajeuna

JOSOEA
kaoela pada tgrang, estoe Pangeran linggih di tgngah oerang, sarehna sampejan teu marilampah kasalahan kitoe ka Pangeran djadi oerang Israil koe sarampejan diloepoetkeun ti panangan Pangeran. Bral Pinghas poetra panghoeloe Elasar djeung para gSggden teja maroelih ti oerang Roebin djeung ti oerang Gad, ti tanah Gilad, ka tanah Kanaan, ka oerang Israil; seg lapor. 'Ari rarasaan oerang Israil eta pgrkara hade pisan; sarta oerang Israil maroedji ka Allah, djeung teu ngaromong deui dek indit ka darinja ngaroeroeg, baris ngaroeksak tanah, noe dignggouan koe oerang Roebin djeung koe oerang Gad teja.'Seug koe oerang Roebin djeung oerang Gad eta altar disgboetkeun Minangka saksi eta teh di antara oerang, jen Pangeran teja Allah.
; :

23.

ka katoehoe atawa ka kentja; 'poma


oelah tjampoer djeung eta bangsa-bangsa, noe masih kari di maraneh; djeung ngaran aallahanana koe maraneh oelah diaringStkeun, sarta oelah dipake soempah, soemawonna moen ngabakti atawa njembah ka darinja. 'Satgggsna koedoe pada ngaraketan ka Pangeran, Allah sakoemaha noe geus dilamaraneh, lampahkeun koe maraneh tSpi ka poe ajeuna. 'Karana Pangeran geus njingkahkeun ti hareupeun maraneh bangsa noe galSde nja rarosa; ari moenggoeh maraneh mah, djalma hidji ge tajanoe taggn di hareupeun maraneh tSpi ka poe ajeuna. 'Hidji djalma ti maraneh pingoedageun sareboe; karana Pangeran, Allah maraneh, nja eta noe mangmerangkeun maraneh, sakoemaha pangandikana ka maraneh teja. Mana maraneh sing tSmgn ngadjaga diri maraneh, koedoe ujaah ka Pangeran, Allah ma/"

32

'

33

''

'

si

10

''

PASAL

11

'

23.

geus kitoe, lawas ti lawas ti sanggeus Pangeran maparin reureuh ka Israil ti sakabeh moesoeh-moesoehna ti sakoeriling, sarta Josoea geus sgpoeh, lila pisan oemoerna, 'toeloej Josoea * njaoer sabangsa Israil, katoet para kokolotna, para loeloegoena, para hakimna sarta para pangoeroesna; seug pada dilahiran kijeu: Kami teh geus kolot, geus lila nja oemoer. 'Ari maraneh teh pada nendjo saniskara, noe koe Pangeran, Allah maraneh, didamfil ka eta sakabeh bangsa-bangsa di hareupeun maraneh teja; karana Pangeran, Allah maraneh, < nja eta noe mangmSrangkeun maraneh. 'Masing aringgt, ari bangsa-bangsa noe masih kari koe kami geus dilotgrekeun ka maraneh, pimili-

Dgmi

12

raneh. 'Sabalikna,

oepama maraneh

da-

13

keun kaom-kaom maraneh, ti s6met tji Jordan, bareng sakabeh bangsa noe beunang kami ngabasmi, nepi ka laoet gede, tebeh pangsoeroepau jDanon-poe. "Ari Pangeran, Allah maraneh, nja eta noe bakal ngadjongklokkeun inja ti hareupeun maraneh, bari disingkirkeun ti hareupeun maraneh; ari tanahna pikawariseun koe maraneh, sakoemaha noe koe Pangeran, Allah maraneh, diandikakeun ka maraneh teja. 'Mana maraneh sing pengkoeh pisan nja ngestoekeun djeung ngalampahkeun saniskara, noe kaoengelkeun dina kitab toret Moesa; " poma oelah njimpang ti dinja
''

14

15

tang ka oendoer mah, djeung ngarakgtan ka sesa eta bangsa-bangsa, anoe masih kari di maraneh teja, sarta babarajaan djeung eta, reudjeung tjampoer djeung eta, sarta eta tjampoer djeung maraneh: masing kanjahokeun koe maraneh, moen kitoe mah Pangeran, Allah maraneh, moal ladjeng njingkahkeun eta bangsa-bangsa ti hareupeun maraneh; malah eta teh tangtoe minangka djiret djeung minangka ridjgt ka maraneh, sarta minangka pangrangket keur gigir maraneh, djeung minangka panjotjog dina panon maraneh, '" tepi ka maraneh digSmpoer, dileungitkeun tina ijeu tanah noe aloes, anoe dipaparinkeun ka maraneh koe Pangeran, Allah maraneh. 'Djeung deui, merenjaho, " kami ajeuna rek mijang, njorang djalan saeusi boemi; sarta maraneh pada njaho tgroes reudjeung hate sarta tgroes djeung njawa maraneh, ari sadajana pangandika kabagdjaan, noe diandikakeun koe Pangeran, Allah maraneh, tina hal maraneh teja, " hidji pangandika ge taja noe petjat; sadajana tinekanan ka maraneh; taja pangandika noe petjat sahidji-hidji atjan. 'Ari geus kitoe, sakoemaha sadajana pangandika kabagdjaan, noe diandikakeun ka maraneh koe Pangeran, Allah maraneh teja, geus
''
'

'

JOSOEA
tingkauau ka maraneh teh, nja kitoe keneh Pangeran tangtoe ngaboektikeun ka mai'aneh sadajana pangandika katjilakaan, tS^Di ka maraneh ditoempoer,
dileungitkeun tina ijeu tanah noe aloes, noe dipapariukeun ka maraneh koe Pangeran, Allah maraneh. 'Lamoen marai

2i.

pakna, tSpi ka laoet Aggr.

16

Seug pada sasambat ka Pangeran; toeloej Pangeran ngajakeun jDoek di antara maraneh djeung oerang M6sir, sarta ngaroengkoepkeun laoet ka darinja, wani pada kalipoetan; koe panon maraneh katendjo noe didamSl koe kami di Mgsir.
'

''

neh ngargmpakpgrdjangdjian Pangeran, Allah maraneh, noe koe andjeunna ditimbalkeun ka maraneh teja, sarta los leumpang ngabarakti ka aallahan, djeung njargmbah ka dinja, tangtoe Pangeran djadi bendoe ka maraneh, sarta maraneh tangtoe tereh digSmpoer, dileungitkeun tina ijeu tanah noe aloes, noe koe andjeunna dipapariukeun ka maraneh.
a

Toeloej maraneh tjitjing di tggal 16ga lila maraneh koe kami didatangkeun ka tanah oerang Emor,
katjida. 'Geus kitoe
'

Sam. 10: 17. c p. 10:42. d 5 Moesa 6:19; p. 13:6. e 5 Moesa 5:32; 28 14. / 2 Moesa 23 13. g p. 24 31. A 5 Moesa 4:38. i 3 Moesa 26:8; 5 Moesa 32:30. ^ 5 Moesa
p.

21:44. b p. 24:1;
:

30.

A; 5 Moesa Moesa 11

3. ?

4
1

Moesa 33 55
:

Moesa 7:16.
:

17.

Badja 2

2.

o p. 21

45.

1"

PASAL

24.

rpidinja Josoea ngoempoelkeun sakabeh J-kaom Israil ka nagara S6kem, sarta " njaoer para kokolot Israil, para loeloegoena, para hakimna djeung para pa2

ii

ngoeroesna toeloej pada ngadeuheusan ka pajoeneun Allah. 'Pok Josoea ngalahir ka eta sakabeh djalma-djalma
;

Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil:

Karoehoen maraneh ti baheula ngargnggon di peuntaseun bangawan, * nja eta Terah, bapa Ibrahim djeung bapa Nahor; sarta sok pada ngabakti ka aallahan. 'Geus kitoe karoehoen maraneh Ibrahim koe kami ditjandak ti peuntaseun bangawan, djeung ditoejoen id6rideran di satanah Kanaan, djeung dilobakeun toeroenanana, ^ sarta dipaparin Ishak. 'Ari Ishak " koe kami dipaparin Jakoeb djeung Esaoe seug Esaoe f koe kami dipaparin pigoenoengan Seir keur pignggoneunana; ari Jakoeb djeung anak-anakna marijang ka Mesir. 'Tidinja kami miwarangan Moesa djeung Haroen; sarta kami ngadatangkeun balahi ka MSsir, sakoemaha noe koe kami didamSl di tengahna teja; sanggeus kitoe maraneh koe kami dika-loewarkeun.'Ari kolot-kolot maraneh koe kami geus dika-loewarkeun ti MSsir, toeloej maraneh datang ka laoet, sarta oerang M6sir ngaroedag, njoesoel ka kolot-kolot ma'^

12
i

13

14

15

raneh,

mawa

kareta sarta noe taroem-

noe uggnggon di peuntaseun tji Jordan; seug eta teh mgrangan ka maraneh, tatapi koe kami diselelikeun ka leungeun maraneh, sarta tanahna koe maraneh dibeunangkeun ari djalmana koe kami ditoempoer ti hareupeun maraneh. Toeloej dangdan J Balak anak Sipor, radja Moab teja, pek merangan ka Israil; sarta nitahan ngala Balhoem anak Beor, sina njapa ka maraneh. 'Tatapi kami teu kgrsa ngamakboel ka Balhoem; malah eta datang ka ngabgrkahan badis ka maraneh djadi maraneh koe kami diloepoetkeun ti leungeunna. Geus kitoe maraneh meuntas tji Jordan, sarta daratang ka Jgriho pek maraneh dipgrangan koe priboemi Jgriho, koe oerang Emor, oerang Pares, oerang Kanaan, oerang Het, oerang Girgas, oerang Hiwi djeung oerang Jgboes; tatapi koe kami pada diselehkeun ka leungeun maraneh. 'Maengang ti heulah kami ngirimkeun laeun maraneh, seg maranehanana koe eta didjongklokkeun ti hareupeun maraneh, nja eta noe doewa radja oerang Emor teja, lain koe pgdang maneh, lain koe gondewa maneh. 'Djadi kami teh "' ka maraneh maparin tanah, anoe lain beunang migawe maraneh, djeung naga]'a-nagara, anoe lain beunang njijeun maraneh, sarta koe maraneh dieusian; ari kebon anggoer djeung kebon djetoen, anoe lain beunang mglak maraneh, kapoeloek koe maraneh. 'Mana ajeuna maraneh koedoe pada sijeun koe Pangeran, sarta koedoe pada ngabakti ka andjeunna djeung satemgnna sarta djeung sajaktina; sarta singkirkeun aallahan, noe sok dibarakti koe karoehoen maraneh di peuntaseun bangawan djeung di Mgsir; koedoe pada ngabakti ka Pangeran. 'Tatapi oepama goreng mah koe pangrasa maraneh ngabakti ka Pangeran teh^ " geura milih ajeuna
;
'

'

^'

'

JOSOEA
koe mavaneh, anoe mana dek dibakti, boh aallahau anoe sok dibakti koe karoehoen maraueh, noe di peuntaseun bangavvan teja, boh aiillahan oerang Emor, noe tanahna dignggonan koe maraneh ari moeuggoeh diri kami djeung saeusi-imah kami mah s6dja ngabakti p. 23:2. 6 i Moesa 11:27. ka Pangeran.
;

24.

28i

23

ajeuna, " geura pada njingkirkeun aallahan, noe aja di tgngah maraneh, sarta koedoe mSroehkeun hate ma-

Ari

raneh ka Pangeran, Allah


a
24
1

Israil. Moesa 35:2; Hak. 10:16; 1 Sam. 7:3.

c 1

Moesa 11 31
:
:

25 h
it

25, 26.

2
:

15 7. d 1 Moesa 21 2. e 1 Moesa f 5 Moesa 2:5. g Djab. 105 26. 4 Moesa 22. Moesa 14. i 4 Moesa 21 21. Moesa 23:28. / Djab. 44:4. m 5 Moesa
; : : :
:

_;'

25

10, 11.

Radj. 18

21.

Ngawangsoel djalma-djahna teh, kijeu wangsoelanana: Palijas teuing koering dongkap ka ninggalkeun Pangeran, ngabakti ka aallahan. 'Karanten Pangeran, Allah koering sadaja, " nja eta noe nginditkeun koering sargng kolot-kolot koering
ti

Pihatoer djalma-djalma teh ka Josoea Koering sanggSm ngabakti ka Pangeran, Allah koering sadaja, sargng s6dja anoet ka timbalanana. Tab, kitoe Josoea dina poe eta ngadamSl pgrdjangdjian ka djalma-djalma, " sarta nangtoekeun pikoekoeh reudjeung

26

hoekoem ka

tanah M6sir,

ti

imah koemawoela,
27

sargng noe ngadamgl tanda-tanda * noe sakitoe aragoengna di hareupeun panon koering, sarawoeh ngaraksa ka koering di sakabeh djalan, anoe dilakonan koe koering, sargng di sakabeh bangsa, anoe disorang koe koering di tengahna. 'Sa-

malah Pangeran ngadjongklokkeun

ti
28
I

harenpeun koering eta sadajana bangsabangsa, nja eta oerang Emor, priboemi ijeu tanah teja. Koering oge sedja ngabakti ka Pangeran; karantSn nja an 2 Moesa i3:i4. djeunna Allah koering.
h 5

dinja di SSkem. 'Ari sagala pSrkara noe tadi teja koe Josoea diseratkeun dina kitab toret Allah; sarta andjeunna njandak hidji batoe gSde, diadSgkeun di dinja, di handapeun hidji kijara, anoe deukeut kasoetjian Pangeran. 'Pok Josoea ngalahir ka sakabeh djalma-djalma: Tah, ijeu batoe noe djadi saksi ka oerang; karana eta teh geus ngadenge sakabeh pangandika Pangeran, noe koe andjeunna diandikakeun ka oerang; sarta djadi saksi ka maraneh, soepaja maraneh oelah nganglSs ka Allah maraneh. 'Toeloej djalma-djalma teh koe Josoea didjoeroeng moelang ka

29

samilik-milikna. a 2 Moesa 15 25. Sanggeusna sagala p6rkara noe tadi


:

teja, toeloej

Josoea poetra Noen, abdi

Moesa

22.

Demi lahiran Josoeaka djalma-djalma teh: Maraneh moal bisa ngabakti ka


Pangeran karana andjeunna teh Allah noe langkoeng soetji, andjeunna teh Allah " noe langkoeng goemati, ^ moal ngahampoera kana kamasijatan djeung kana dosa-dosa maraneh. 'Lamoen ma;

30

31

raneh ninggalkeun Pangeran, ngabakti geus tangtoe andjeunna ka aallahan, moengkoer, djeung midamel katjilakaan ka maraneh, sarta maraneh dibejakkeun, sanggeusna andjeunna midamSl kabagdjaan ka maraneh. a 2 Moesa 20:5.
''

Pangeran, poepoes, oemoer saratoes sapoeloeh taoen. 'Tidinja dikoerebkeun dina wSw6ngk6ran milikna, " di Timnat-Serah, noe di pigoenoengan Epraim, kalereun goenoeng Gaas. 'Ari oerang Israil ^ ngabakti ka Pangeran sapandjang djoemenSng Josoea djeung sapandjang djoemeneng para kokolot, anoe lila oemoerna ti Josoea, sarta noe pada oeningaeun dina sakabeh dadamelan Pangeran, anoe koe andjeunna geus dida-

mel ka
32

Israil.
"

p.

19

50

HaU. 2

9.

6 Hak. 2

7.

b 2

Moesa 23:21.

c p.

23:15,

16.

Pihatoer djalma-djalma teh ka Josoea: Moal estoe koering teh sedja ngabakti ka Pangeran. Lahiran Josoea ka djalma-djalma
;

toelang Joesoep, noe koe oerang indit ti Mesir teja, koe oerang Israil dikoerebkeun di S6kem, dina tegal saloewoek, * anoe beunang ngagaleuh Jakoeb ti poetra-poetra Hemor, rama S6kem, harga saratoes wang perak teja; sarta djadi milik anak-poetoe Joesoep.

Ari

Israil

dibawa

teh:

Maraneh pada

djadi saksi

ka

diri
33

Moesa 50:25;

Moesa 13

19. 6 1

Moesa 33

19.

sorangan, jen maraneh geus milih Pangeran, sanggoep ngabakti ka andjeunna. Ari pihatoema: Soemoehoen, tarima
djadi saksi.

Tidinja

Elasar poetra

Haroen

teja

poepoes; toeloej dikoerebkeun di pasir PinShas poetrana, noe dileler ka Pinghas; ajana di pigoenoengan Epraim.

286

PARA HAKIM

1.

KITAB PARA HAKIM.


PASAL
A ri
1.

geus kitoe, sanggeus poepoes Josoea, oeraug Israil " naros ka Pangeran, kijeu pioendjoekna Anoe mana koering sadaja noe piinditeun ti heula ka oerang Kanaan, pikeun merangan 'Ari timbalan Pangeran * Joeda noe koedoe indit masing njaho, tanah teh koe kami geus diselehkeiin ka leungeunna.'Pok Joeda ngomoug ka Simon doeloerna Hajoe, indit djeung kaoela " ka 61ot kaoela, oerang perangan ka Kanaan; kaoela ge mengke leumpang djeung maneh ka 61ot maneh. Seug Simon teh miloe djeung Joeda. 'Bral Joeda indit; toeloej oerang Kanaan djeung oerang Pares koe Pangeran dipaparinkeun ka leungeunna pek disabetan di Besek, salaksa djalma. 'Ari di Besek oerang Joeda manggih Adoni-Besek; pek diperangan; seug oerang Kanaan djeung oerang Pares pada kasamboet. 'D6mi Adoni-Besek kaboer; seug dioedag, njoesoel ka dinja, sarta datang ka ditangkgp; toeloej dipotongan indoeng leungeun-soekoena. 'Pok ngomong AdoniBesek: Toedjoeh poeloeh radja noe dipotongan indoeng leungeun-soekoena aja di kolong medja aing, moeloengan
: '? : :

13

14

beunangna, nja eta koe kami dek dibere Aksa, anak kami, baris pipamadjikaneunana. 'Seg dibeunangkeun koe * Otniel, poetra K6nas, anoe saderek Kaleb sahandapeun; toeloej dileler Aksa poetrana, keur pipamadjikaneunana. DSmi geus ki'

15

barang Aksa datang, seg ngomongan kaOtniel, soejoaja karamaAksanjoehoenkeuu hidji lahan. Djoet Aksa teh toeroen tina kalde. Dipariksa koe Kaleb: Aja naon, nji? 'Pihatoerna: Simkoering njoetoe,

hoenkeun bgrkah wireh simkoering koe ama dipaparin tanah kidoel, moegi dipaparin deui tji-iijoesoe. Seug koe Kaleb
;

dileler tji-njoesoe di girang

djeung
p.

tji-

16

njoesoe di hilir. Ari anak-poetoe

jos.

i5:16. 6

3:9.

17

" dahoewan Moesa, bangsa Kain teja, arindit ti nagara pakormaan, barSng djeung oerang Joeda, ka tSgal 16ga Joeda, anoe di kidoeleun Arad; bral leumpang, toeloej nggnggon djeung eta djalma-djalma. "Bral Joeda leumpang djeung Simon doeloerna; pek njabetan oerang Kanaan anoe tjitjing di S6pat, sarta diharamkeun kabeh; ari ngaran eta nagara dilandi Horma.
''

18

hakaneun; sakoemaha pagawean aing, nja kitoe aing dibalgs koe Allah. Seug dibawa ka Jgroesalem, toeloej paeh di
dinja.
8

19

p.

20

is. b

Moesa 49

8.

c Jos.

15

1.

'Djeung deui JoedameunangkeunGasasawgwengkeranana^ djeung Askelon saw6w6ngk6ranana, sarta Ekron sawSwSngkgranana. 'Ari Joeda disarengan Pangeran; pek njingkirkeun eusi pigoenoengan; tapi teu bisaeun njingkirkeun

10

Toeloej oerang Joeda mgrangan ka Jgroesalem, sarta dibeunangkeun ari eusina disabStan koe seuseukeut pedang, sarta nagarana dihoeroe koe seuneu. 'Sanggeus kitoe oerang Joeda arijang deui, sedja mgrangan ka oerang Kanaan, noe tjitjing di pigoenoengan, djeung di tanah kidoel, sarta di tanah handap. 'Bral Joeda leumpang ka oerang Ka;

20

21

naan noe tjitjing di Hebron (ari ngaran Hebron tadina Kirjat-Arba) pek njabg;

priboemi ISbak, sabab eta teh boga" kareta 'Ari Hebron teh dihatoerkeun ka Kaleb, noeroet sakoemaha lahiran Moesa teja; seug Kaleb ti dinja njingkirkeun anak Enak noe tiloe teja. 'Ari oerang JSboes, priboemi Jgroesalem, teu disingkirkeun koe oerang Binyamin; " djadi oerang Jgboes teh tjitjing di Jgroesalem reudjeung oerang Binyamin, tgpi ka maugsa ajeuna. a i Moesa lo 29
beusi.
**
:

24

21. 6 5
;

Moesa 34
63.

3.

c Jos. 17

16.

Jos. 14

6.

11

12

tan Sesai, Ahiman djeung Talmai teja. "Bral leumpang deui ti dinja ka priboemi D6bir; ari ngaran DSbir tadina KirjatSeper. 'Pok Kaleb misaoer: " Saha-saha noe ngelehkeun Kirjat-Seper, datang ka

e Jos. 15

22

23

Ari anak-poetoe Joesoep nja kitoe deui arindit ka Bet-El, sarta disarSngan Pangeran. 'Seug anak-poetoe Joesoep nitahan noe lolongok Bet-El (" ari

PARA HAKIM
u
ngaran eta nagara tadina Loes). 'Beh noe kargmit narendjo, aja hidji djalma bidjil ti nagara; pok ngaromong ka eta: Tjik, kaoela toedoehkeun paranti asoep ka nagara; tangtoe kaoela milampah kahemanan ka maneh. 'Heug koe eta ditoedoehkeun paranti asoep ka nagara pek eusi nagara disabgtan koe seuseukeut pgdang, tatapi eta djalma djeung sakabeh barajana didjoeroengleumpang. 'Bral eta djalma leumpang ka tanah oerang Het, toeloej njijeun hidji nagara, sarta dingaranan Loes. Nja kitoe ngaranna t6pi ka mangsa ajeuna. jos. is is. Ah " Mgnase teu njingkirkeun Bet-San djemig pilgmboeranana, Taanak djeung pilgmboeranana, priboemi Dor djeung jjilgmboeranana, priboemi Jiblam djeung pilgmboeranana, sarta priboemi Mggido djeung pilgmboeranana ari oerang Kanaan daekeun tjitjing dina eta tanah.
:

2.

287

PASAL

2.

25

26

27

28

'Geus kitoe, satijap-tijap Israil bgdas,

oerang Kanaan disina koemawoela pSrkara njingkirkeun mah, hanteu


:

ari
di-

29

30

singkirkeun. a jos. 17 1113. Ari " Epraim teu njingkirkeun oerang Kanaan anoe tjitjing di Geser; djadi oerang Kanaan teh tjitjing di tengahna, di Geser. a Jos. le 10. Sgboeloen teu njingkirkeun priboemi
:

Tidinja Malaikat Pangeran soemping ti " Gilgal ka Bokim, sarta ngalahir kijeu: * Maraneh koe kami diinditkeun ti MSsir, djeung didatangkeun kana tanah, noe koe kami didjangdjikeun ka karoehoen maraneh, kalawan soempah ari lahir kami, * hamo kami ngarobahkeun perdjangdjian kami ka maraneh salalauggSngna 'sarta maraneh'' oelah njijeun pSrdjangdjian ka priboemi ijeu tanah; ari altar-altarna " koe maraneh koedoe dibongkar. Kari-kari maraneh hanteu noeroet ka parentah kami koe naon maraneh migawe kitoe? 'Djeung deui kami ngalahir: Moal toeloej kami ngadjongklokkeun inja ti hareupeun maraneh malah eta teh tangtoe minangka [panjotjog] dina gigir maraneh, sarta aallahanana tangtoe minangka ridjSt ka maraneh. 'Ari gens kitoe, barang Malaikat Pangeran ngalahirkeun eta sagala pilahir noe tadi ka sakabeh oerang Israil, ^ seug djalma-djalma tjareurik tingsalggroek. 'Noe matak eta 6nggon disgboetkeun Bokim sarta pada ngoerban di dinja ka Pangeran. a jos. 10 43.
;

''

b 2 Moesa 20:2. c 3 Moesa 26


e 5

9. rf 2
gf

Moesa 23
21
:

32.

Moesa 7:5.f

Jos. 23

13.

p.

2.

Kitron djeung priboemi Nahalol; ari oerang Kanaan teh tjitjing di tengahna,
tatapi djadi koemawoela.
31

Aserteunjingkirkeun priboemi Ako, pri-

32

boemi Sidon, Ahlab, Aksib, Helba, Apik djeung Rehob; 'djadi oerang Aser teh tjitjing di t6ngah oerang Kanaan, priboemi tanah; karana hanteu disingkirkeun.
Naptali teu njingkirkeun priboemi Bet-Semes djeung priboemi Bet-Anat; djadi tjitjingna di tengah oerang Kanaan, priboemi tanah. Tatapi priboemi Bet-Semes djeung Bet-Anat djadi koemawoela ka dinja. Ari oerang Dan " koe oerang Emor disSdgkkeun ka pigoenoengan, teu dibikeun toeroen ka lebak. 'Malah-malah oerang Emor daekeun tjitjing di goenoeng Heres, di Ajalon djeung di Saalbim; tatapi leungeun anak-poetoe Joesoep datang ka beurat, sarta oerang Emor djadi koemawoela. 'Ari wat6s oerang Emor ti semet tandjakan Akrabim, ti batoe tjadas ka tonggoh. a p. is 1.
:

Sanggeus djalma-djalma " koe Josoea didjoeroeng lakoe teja, toeloej oerang maroelang masing-masing ka milikna, sedja meunangkeun tanah. 'Ari djalma-djalma teh ngabarakti ka PaIsrail

33

ngeran * sapandjang djoemgneng Josoea djeung sapandjang djoemgngng para kokolot, anoe lila oemoerna ti Josoea, noe pada ningali sakabeh dadamelan Pangeran noe aragoeng, anoe koe audjeunna didamel ka Israil teja. 'Toeloej Josoea poetra Noen, abdi Pangeran, poepoes,

9 "

3i

oemoer saratoes sapoeloeh taoen tidinja dikoerebkeun dina w6w6ngkgran milikna, di Timnat-Heres, noe di pigoe'

noengan
10

35

36

Epraim, kalereun goenoeug Gaas. 'Kitoe keneh sabangsa djaman eta geus pada dirijoengkeun ka karoehoenna. Seug hoedang toeroenan etati pandeurieunana, noe teu pati njarahoeun ka Pangeran, kitoe keneh ka dadamSlan, noe koe andjeunna didamSl ka
'^

Israil teja.
[

a Jos. 24:28. 6 Jos. 24:31.


:

c Jos. 24

29.

Moesa 25

8.

288
11

PARA HAKIM
21

3.

12

Tidinja oerang Israil marigawe uoe goreng di pajoeueun Pangeran, sarta ngabarakti ka " Baal-Baal. 'Tjoel pada ninggalkeun Pangeran, Allah karoehoenna, noe ngaloewarkeun maranehanana ti tanah MSsir; bral laleumpang, noeroet ka aallahan, noe dipiallah koe bangsa-bangsa noe sakoerilingna, sarta

'noe
loej

matak kami sabalikna moal


ti

toe-

22
1

'

njarembahna ka dinja; djadi pada


13

nji-

23

14

15

jeun pibendoeeun Pangeran. 'Ari Pangeran * koe eta ditinggalkeun, seug ngabarakti ka Baal djeung ka " Astarta. 'Ladjeng Pangeran djadi bgndoe ka Israil, sarta diselehkeun ka leungeun rampog; pek koe eta dirampogan; djeung diserahkeun ka leungeun moesoehmoesoehna ti sakoeriling, sarta geus teu barisaeun taggn di hareupeun moesoehna. 'Ka mana bae boedalna, panangan Pangeran sok ngalawan ka darinja, matak tjilaka, " sakoemaha pangandika Pangeran, djeung sakoemaha soempah
''

hareujjeunana djalma hidji-hidji atjan, bangsa noe dikarikeun koe Josoea keur waktoe maot; 'noe dipalar, dek njoba-njoba Israil koe lantaran eta, daekeim ngestoekeun djalan Pangeran, sarta ngalakonan, sakoemaha ngestoekeunana karoehoenna, atawa hanteu. 'Seug eta bangsa-bangsa koe Pangeran diarantSp, hanteu tereh disingkahkeun, djeung hanteu dipaparinkeun ka panangan Josoea. op. 3 7 s 33.
njingkirkeun
; ;
:

i p. 10

6,

13. c p.

3
:

7;

Kadj. 11
:

5. rf 5

Moesa
10:16.

32: 30.

e 3

Moesa 26
p. 3
:

17; 5
;?

17:9,
./

12.

jr

9, 15.

Moesa 28 Moesa 34
:

25.

fS Moesa

16. i p.

Moesa 32:1. h

Jos. 23

16.

PASAL

3.

iG

17

ls

Pangeran ka darinja teja; estoe disoekgrkeun angot pisan. 'Tidinja Pangeran ngajakeun ^ hakim-hakim; seug ^ koe eta disalametkeun ti leungeun noe ngararampog ka maranehanana. 'Tatapika hakim-hakimna ge eta hanteu noeroet anggoer djarinah, noeroet ka aallahan, sarta disarembah; gantjang tem6n eta teh njalingkir tina djalan, noe dilakonan koe karoehoenna, djalan noeroet ka timbalan Pangeran teja; ari ijeu teu milampah kitoe. 'Sarta satijap-tijap Pangeran ngajakeun hakim keur maranehanana, geus kitoe Pangeran njargngan ka eta hakim, sarta njalamgtkeun maranehanana tina leungeun moesoeh-moesoehna, sapandjang djoemgnSng eta hahandjakaleun kim; karana Pangeran tina ggggroenganana, tina sabab noe njarSdekkeun djeung noe ngagSntjet ka
''
'

bangsa-bangsa, noe diarantSp koe Pangeran, " kSrsa njoba-njoba Israil koe lantaran eta, nja eta salobana noe teu pati njarahoeun dina sakabeh perang Kanaan teja; 'ngan soepaja toeroenan-toeroenan Israil pada njaho, sangkan pada diadjar perang^ soema-

Nja

ijeu

19

20

maranehanana.' D6mi geus kitoe, mangsa hakim teh geus poepoes, seug aloendoer, Igbar deui lampahna, J ngoengkoelan ka kolot-kolotna los leumpang, noeroet ka aallahan, dibarakti sarta disarSmbah hanteu mitjeun pagaweanana atawa lampahna noe heuras. 'Ladjgng Pangeran djadi bgndoe ka Israil; ari pangandikana Sapedah eta bangsa ngargmpak pgrdjangdjian kami, anoe koe kami ditimbalkeun ka kai'oehoenna, saita hanteu noeroet ka parentah kami,
; ;

wonnanoeteuujarahoeuntitadina: 'lima gSgedoeg oerang Pelisti, djeung sakabeh oerang Kanaan, oerang Sidon djeung oerang Hiwi, noe tjitjing di goenoeng Libanon, ti semSt goenoeng Baal-Hermon tepi ka pelebah * asoep ka Hamat. 'Nja eta noe djadi lantaran njoba-njoba Israil, soepaja kanjahoan daekeun noeroet hanteuna kana timbalan Pangeran, noe koe andjeunna ditimbalkeun ka karoehoenna, koe lantaran Moesa teja. 'Ari oerang Israil tjaritjingna " di tengah oerang Kanaan, oerang Het, oerang Emor, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang Jfiboes; 'ari anak eta noe awewe koe oerang Israil ditjokot keur pipamadjikaneunana, sarta anak sorangan noe awewe dibikeun ka anak eta noe lalaki toer ngabarakti ka aal''
;

lahanana.
c p. 7

o p. 2 22. 6 4 Moesa 13 22. 1:21, 29, 30. d 2 Moesa 34 16 5 Moesa 7 3.


:
; :

Ari oerang Israil marigawe noe goreng di pajoeneun Pangeran, djeung mo-

pohokeun ka Pangeran Allahna, sarta ngabarakti " ka Baal-Baal djeung ka


8

Astarta-Astarta. 'Tidinja Pangei'an* djadi

*'

bSndoe ka Israil, sarta dis6rahkeun ka leungeun Koesan-Risataim, radja Mesopotami seug oerang Israil j^ada ngawoela ka Koesan-Risataim teh meunang
;

PARA MA KIM
9

3.

289

dalapan taoen. 'Toeloej oerang Israil " sasambat ka Pangeran; geus kitoe Pangeran ngajakeun hidji poerah noeloeng pikeun oerang Israil, noe njalaOtniel darinja, nja eta poetra Kgnas, anoe saderek Kaleb sahandapeun teja. 'Ari eta teh " dilinggihan Roh Pangei-an seug ngahakiman ka Israil. Toeloej boedal p6rang; ari Koesan-Risataim, radja Mesopotami teh, koe Pangeran diselehkeun ka panangan Otniel, malah pananganana djadi kawasa ka Koesan-Risataim teh. 'Geus kitoe tanah teh f k6rta, opat poeloeh taoen lilana; toeloej Otniel poetra KSnas teja poepoes. a p. 2-. u, is. b p. 2;i4.
''
;

metkeun ka

21

10

22

23

11

24

p.

4:3;

6:6; 10:10. d
p.

V-

13. e p.

34.

f
12

3oa.

14:15;

5:31; 8:28.
"

is

14

marigawe deui noe goreng di pajoeneun Pangeran ladjeng Pangeran ngoewatkeun Eglon, radja Moab, naloekkeun Israil, tina sabab marigawe noe goreng di pajoeneun Pangeran. Seug eta ngoempoelkeun oerang Amon djeung Amalek ka dirina, bral mangkat, pek ngelehkeun Israil, djeung meunangkeun * nagara pakormaan teja. 'Tidinja oerang Israil pada ngawoela ka Eglon, radja Moab, meunang dalapan
Tidinja oerang Israil
;
'

noe keur andjeunna pribadi. Pok Ehoed mihatoer Simkoering ngemban pangandika Allah ka andjeun. Neut radja ngadgg ti pangtjalikan. 'Heug Ehoed njodorkeun pananganana ti kentja, pek njandakpgdang ti sabeulah katoehoe, bari ditgwSkkeun sakali ka beuteung radja; 'datang ka perah ge aboes, kabawa koe seuseukeut, sarta gadjihna njgpot seuseukeut karana eta pedang teu ditjaboettibeuteungna, sarta parat ka toekangna. 'Djol Ehoed ka loewar kana emper, sarta meundeutkeun panto loteng satoekangeunana, bari dikoentji sakali. 'Sanggeus Ehoed ka loewar, abdi-abdi radja daratang, sarta narendjo, doemadakan, panto loteng dikoentji; pok ngaromong: Tangtoe annoeroeban dampalna di djeunna keur
tjalik di loteug paniisan,
;

"^

25

kamar

26

27

15

16

17

18

19

20

w61as taoen. 'Toeloej oerang Israil sasambat ka Pangeran; geus kitoe Pangeran ngajakeun deui hidji poerah noeloeng pikeun maranehanana, nja eta Ehoed poetra Gera, kaom Binyamin, djalma ngedekeun. Hidji mangsa oerang Israil ngirimkeun paseba ka Eglon, radja Moab, koe lantaran Ehoed. 'Pek Ehoed ngadamgl hidji pedang pikeun pribadina, sarta seukeutkentja-katoehoe, pandjangnasaasta;seugdisorensabeulah ti katoehoe, sadjgroeun raksoekanana. 'Toeloej ngahatoerkeun eta paseba ka Eglon, radja Moab. Ari Eglon teh djalma lintoeh katjida. 'Ari geus kitoe, saparantos ngahatoerkeun paseba teh, seug djalma-djalma noe marawa paseba koe Ehoed didjadjapkeun. Tidinja andjeunna malik ti paartjaan noe di Gilgal, ngadeuheus deui, sarta oendjoekan kijeu: Noen radja! simkoering gadoeh pihatoereun rasijah. Ari saoerna: Tjitjing! Heg sakabeh noe keur mad6p baridjil ti pajoeneunaua. 'Sor Ehoed ngadeukeutan ka radja; kab6n6ran radja keur
'^
'

padangadagodago datang ka djengkelna; wet taja noe moekakeun panto loteng; toeloej njokot koentjina, bari diboekakeun; doemadakan, djoeraganana ngalondjor dina dasar, sarta maot. 'Ari Ehoed minggat sabot eta keur pada ngadaweung, sarta andjeunna ngaliwat paartjaan teja; k6bat minggatna ka Sira. 'Ari geus kitoe, sasoempingna " seug nijoep sangkakala di pigoenoengan Epraim; bral oerang
paniisan. 'Toeloej

28

29

andjeunna, taroeroen ti pigoenoengan; ari andjeunna ti heulaeunana. 'Pok Ehoed misaoer ka darinja: Geura naloetoerkeun kakami; karana moesoeh maraneh, oerang Moab, koe Pangeran geus diselehkeun ka leungeun maraneh. Bral arijang, naloetoerkeun Ehoed. Toeloej meunangkeun f sagala peupeuntasan tji Jordan ka Moab, sarta taja noe dibere meuntas. 'Pek pada njabetan oerang Moab dina mangsa
Israil arijang, ngiring

30

taja noe

salaksa djalma, kabeh kabeh djalma digdjaja; minggat hidji-hidji atjan. 'Djadi Moab teh ditoendoekkeun dina mangsa eta di handapeun leungeun Israil. Geus kitoe tanah teh kgrta, dalapan poeloeh
eta,

montok

kira-kira sarta

taoen
31

lilana.
1
:

a
20
:

p.

6 p.

16. c p.

16.

(i

4:1; 6:1; 10:6; 13:1. 4. e p. 6 34. 1 Sam. 24


:
:

/p. 7:24; 12:5.

Sanggeusna Ehoed aja " Samgar poetra Anat; nja eta njabgtan oerang Pghsti, genSp ratoes djalma, koe paneunggeul sapi. Djadi eta ge njalamgtkeun Israil.
a
p.

5:6.

290

PARA HAKIM
'

4.

PASAL

12

4.

Tidinja oeraug Israil " marigawe deui uoe goreng di pajoeneun Pangeran, sanggeus Ehoed poei3oes. 'Toeloej koe Pangeran disSrahkeun ka leungeun * Jabin, radja Kanaan, noe ngaradjaan di Hasor; ari kapala baladna Sisera, sarta nja eta tjalikna di Haroset oerang kapir. 'Geus kitoe oerang Israil sasambat ka Pangeran karana eta radja boga
;

13

14

salapan ratoes kareta beusi, sarta radja teh nganijaja ka oerang Israil sakamakama, doewa poeloeh taoen lilana.

i
p. 3
:

15

12. 6 Jos. 11

1.

Aja

hidji nabi istri,

dj6n6ngan Dgbora,

garwa Lapidot; nja eta noe ngahakiman ka Israil dina mangsa eta. 'Ari tjalikna di handapeun tangkal korma

16

Dgbora, di antara Ramah djeung Bet-El, di pigoenoengan Epraim; sarta oerang Israil " sok marek ka andjeunna, njijar 6 bgbgnSran. 'Toeloej Debora miwarangan ngala * Barak poetra Abinoam, ti KedesNaptali; seug dilahiran kijeu: Ijeu aja timbalan Pangeran, Allah Israil Maneh geura leumpang, oenggah ka goenoeng Tabor, djeung koedoe mawa salaksa djalma, oerang Naptali djeung oerang 7 Sgboeloen. 'Ari kami teh ka maneh, ka tji Kison, dek narik eta Sisera, kapala balad Jabin, bargng karetana djeung sapirang-pirang balana, bari seug dise8 lehkeun ka leungeun maneh. 'Ari pihatoer Barak ka DSbora Madak andjeun njargngan ka kaoela, soemangga kaoela leumpang sawangsoelna, madak teu disarengan koe andjeun mah, kaoela moal 9 leumpang. 'Saoer D6bora: Hade, kaoela tangtoe miloe; tatapi eta djalan, anoe bakal dilakonan koe samj)ejan, moal matak hormat ka diri sampejan; karana Pangeran Sngke njerahkeun Sisera ka leungeun awewe. Toeloej D6bora dangdan, bral angkat sareng Barak ka Ke10 des. 'Tidinja koe Barak kaom Seboeloen djeung Naptali disaoer sina koempoel ka Kedes. Bral Barak angkat, diiring salaksa djalma; sarta D6bora njarSngan 11 angkat. 'Ari Heber, bangsa Kain, geus misahkeun maneh ti bangsa Kain, " ti anak-poetoe Hobab, dahoewan Moesa teja, sarta geus masangkeun himahna s6m6t ki pasang noe di Saanaim, anoe
: :

deukeut Kedes. 'Tidinja aja noe ngoeninga ka Sis6ra, jen Barak poetra Abinoam geus oenggah ka goenoeng Tabor. 'Gantjang Sisera ngoempoelkeun sakabeh karetana, salapan ratoes kareta beusi, djeung sakabeh bala noe ngiring, ti Haroset oerang kapir ka tji Kison. 'Pok Debora misaoer ka Barak: Geura dangdan; karana nja dina poe ijeu Pangeran bakal njelehkeun SisSra ka panangan sampejan. Estoe Pangeran noe djengkar ti heulaeun sampejan. Djoet Barak loengsoer ti goenoeng Tabor, diiring salaksa djalma. 'Ladjeng Pangeran ^ ngagoedjroedkeun Sisera, djeung sakabeh kareta, sarta sawadya-baladna, koe seuseukeut pedang, di hareupeun Barak. Djoet Sisera toeroen ti karetana, boer kaboer badarat. 'Ari Barak teh ngoedagngoedag, njoesoel kareta djeung njoesoel wadya-balad, tepi ka Haroset oerang kapir teja ari sawadya-balad Sisera tinggolepak koe seuseukeut pedang; " teu
;

kari hidji-hidji atjan.


b Ibr. 11 17
:

32. c p. 1

16.

</

a 5 Moesa 17 Moesa 14 24. e p.


:

s, 9.
:

29.

18

himah Jael, pamadjikan Heber, bangsa Kain teja. Karana antara Jabin, radja Hasor, djeung anak-intjoe Heber, bangsa Kain teja, hade. 'Djol Jael bidjil, mapagkeun Sisera, bari mihatoer Mangga sindang, djoeragan! mangga sindang ka koering;
Sisera kaboer badarat ka
:

DSmi

19

20

oelah sijeun-sijeun. Seug sindang toeloej koe Jael disimboetan. 'Pok Sisera misaoer ka Jael: Tjing, kaoela here tjai saeutik inoemeun; karana kaoela keur halabhab. Gantjang Jael moekakeun hidji wadah dieusi tji-soesoe, sor dihatoeranan, bari seug disimboetan. 'Saoerna deui ka Jael: Njai moedoe toenggoe dina lawang himah geus kitoe, oepama aja noe datang sarta nanja ka njai, kijeu pokna: Aja

poma

ka Jael ka djero himah

djalma
21

di

dijeu?

moedoe ngadjawab:
pamadjikan He-

Teu

aja. 'Tidinja Jael,

22

ber teh, njokot hidji pantjoeh himah, djeung leungeunua nj6kel paloe, seug asoep ka Sis6ra lalaoenan; pek pantjoeh teh ditantjSbkeun dipaloe kana palipisanana, teroes kana taneuh. KabSngran SisSra keur tibra, djeung tjape toeloej paeh. 'Djgboel Barak, keur ngoedag
;

ka
I

SisSra; djol Jael bidjil mapagkeun, bari mihatoer ka Barak Mangga tjalik,
:

PARA HAKIM
koering ka andjeun rek uoedoehkeun djalma noe keur ditejangan koe andjeun.
j

5.

291

Seng Barak

tjalik

ka Jael

doemadakan,
|

12

23

SisSrakeurngalondjor, geus paeh, djeung pantjoehna nantjgb keneh dina palipisanana. 'Tab, kitoe Jabin, radja Kanaan, dina poe eta " koe Allah ditoendoek-

13

2i

keun

bareupeun oerang Israil. 'Sarta leungeun oerang Israil beuki lila beuki beurat nindihanana ka Jabin, radja Kanaan teh, tSpi ka Jabin, radja Kanaan, koe oerang Israil dibasmi. p. s 28.
di
:

Di dinja oemat Pangeran taroeroen ka panto-panto. a p. lo i. Geura njaring, geura njaring, Dgbora! geura njaring, geura njaring, ngoetjapkeun njanjian! Geura hoedang, Barak! bojongan geura bojong, eh poetra Abinoam! 'Harita toeroen saoerang noe kari ti noe pada moelja sargng ti djalma loba; Pangeran noe loeugsoer pikeun
Israil.
:

14

kaoela,

PASAL
Dina
2

ngalawan noe pada pgrkosa. 'Ti Epraim daratang noe akarna " di Amalek; toekangeun maneh, Binyamin! reudjeung bangsa-bangsa maneh ti Makir
;

5.

poe eta Dgbora " njanji djeung Barak poetra Abinoam, kijeu saoerna:
a 2 Moesa 15
;

15

1,

20.

Sabab aja djedjSr ngadjgdjgran

Israil,

sabab djalma-djalma saroekaeun pribadi, geura njaloekoerkeun ka Pangeran! 'Eh para radja! geura rareungeukeun; eh para pangkat! geura rarSgepkeun. Ijeu kaoela sedja njanji ka Pangeran; sSdja moedji ka Pangeran, Allah Israil. Noen Pangeran, " waktoe andjeun mijos ti Seir, basa andjeun ngadampal
tSgal Edom teja, boemi teh ojag, toer langit njaktjlakan, nja mega-mega njaktjlakan tjai. Groenoeng-goenoeng * aladjoer bawaning sijeun Pangeran; komo Sinai teja bawaning sijeun Pangeran,
ti
'

laloengsoer kadjgnSngan, djeung ti Seboeloen noe njarangking iteuk kasenapatian. Sarta para kapala Isaskar miloe djeung D6bora satjara Isaskar, nja kitoe pisan Barak; diinditkeun ka ISbak, ngiring audjeunna. Sisi waloenganwaloengan Roebin rarosa teuing nim' ;

16

bang-nimbang ati. 'JSTaha maneh dijoek bae di antara karapjak domba, ngadengekeun soeling baris * ingon-ingon ? Satoeroet waloengan-waloengan Roebin
rarosa teuing ngira-ngira ati. 'GiladtgtSp bae peuntaseun tji Jordan; sarta ari Dan teh, naha ngaroengroeng dina di bakapal-kapal? Aser tjitjing bae sisir laoet, sarta tStSp sisi palaboeanana. S6boeloen mah bangsa tega ka patina, wani paeh; kitoe deui Naptali, di gnggon laloehoer di tggal. a p. 12:15.
''-

17

18

'

Allah
6

Israil.

a S Moesa 33:2. 6 Djab. 68 9 97


:

5.

Keur djaman " Samgar poetra Anat teja, keur mangsa Jael djalan-djalan
saroewoeng; ari noe njaraba toeroet djaIan sisimpangan. Soewoeng bopati di Israil, estoe s6pi, dongkap ka ngadSg kaoela, Debora; dongkap ka kaoela ngadgg iboe di Israil. 'Ari eta mihh aallahan, * noe alanjar; seug aja pSrang dina panto nagara-nagara. Na kapanggih kgpeng atawa toembak sadjSro opat laksa di Israil ? a p. 3 31. 6 5 Moesa 32 17.
'

b 4 19

Moesa 32

1.

c 1

Moesa 49

13.

20

21

"^

22

c 1 9

Sam. 13

19, 22.

Hate kaoela kana kadjen6ngan di noe saroekaeun pribadi di djalmadjalma. Geura njaloekoerkeun ka Palongeran! 'Eh noe taroenggang kalde bodas, noe tjaralik dina pramedani, djeung noe laleumpang di djalan! geura 11 pada tjatjarita. Djaoeh ti sora barisan,
Israil,
''
'

23

Moeroeboel radja-radja, pada merangan; harita marerangan para radja Kanaan, " di Taanak, sisi tjai MSgido; teu mareunang kaoentoengan perak. 'Aja noe mgrangan ti langit, nja bentangbentang pada mSrangan ka Sisgra ti djalan-djalanna. 'Tji Kison noe malidkeun inja; * tji Kison teh tjai koena pisan. Eh njawa! masing koewat nja nintjak. 'Harita talapok koeda kotoplak, tina sabab tjongklang, diloempatkeun koe djalmana noe garagah. 'Geura sarapa Meros, soer timbalan Malaikat Pangeran; sing anggt nja njarapa priboemina, sabab teu daratang ngabantoe Pangeran, ngabantoe Pangeran mgrangan noe pada pgrkosa. a jos. 17 11.
:

6 24

p.

4:7,

13.

antara tampian-tampian, di dinjakoedoe pada mitjamtjamkeun kaadilan Pangeran, kaadilaning njepSngna kawasa di

Sing salamgt di pglebah sakabeh awewe eta Jael, bodjo Heber, bangsa Kain; sing salamgt eta di pglgbah sakabeh awewe

292
25

PARA HAKIM
5

26

noe dina himah! 'Mentana tjai, ana sok tji-soesoe; " dina toewoeng noe moelja ngahatoerkeunana mantega. 'Leungeunna * sor njekel pantjoeh, djeung leungeunna katoehoe njabak paloe toekang digawe; pek Sisera dipaloe, dipekprek
sirahna; 'Dina antara soekoena eta teh ngarampoejoek, roeboeh, ngadjoprak; dina antara soekoena eta teh ngarampoejoek, roeboeh; gnggonna ngarampoejoek, di dinja roeboehna, misan. ap. 4:i9, 6p. 4;2i. Aja noe mSlong tina djandela, bari ngadjSrit; nja iboe Sisera noe ngadjerit tina sarigsig: Koe naon karetana disglang datangna? Naha wet lila goeroedoeg karetana? 'Pok njai-njaina noe pahnter ngadif)antjoeh, ditiir palipisanana.

'Karanadaratangnamawaingon-ingonna
djeung himah-himahna, ngaleut saibarat simeut lobana ari djalmana djeung ontana taja bilanganana; pangdatangna
"^
;

kana tanah kargp ngararoeksak. 'Waloerat temgn Israil tina sabab Midian teh. " Toeloej oerang Israil sasambat ka Pangeran.
28
:

27

p.
:

12. 6 1
e p.

Sam. 13

6.

c 5

Moesa

33.

p. 7

12.

3:9.

28

Demi geus kitoe, mangsa oerang Issasambat ka Pangeran tina hal pgrkara Midian teja, 'ladjeng Pangeran miwarang hidji nabi ka oerang Israil; seug eta ngalahir ka darinja Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Maraneh koe
rail
:

29

30

wangsoel, dalah andjeunna ngabales saoerna pribadi: 'Tangtoe aja beubeunanganana, keur pada ngabagi djarahan;

kami diinditkeun ti M6sir, dika-loewarkeun ti imah koemawoela. 'Sarta maraneh koe kami dileupaskeun ti leungeun
oerang Mgsir, djeung
ti

leungeun saka;

31

pameggt hidji istri doewa istri sewang. Bade Sisera djarahan anggoan warna roepana, djarahan anggoan warna roepana beunang njongket; anggoan warna roepana beunang njongket loewar-djerona, baris poendoek djarahan. Tah, sadajana moesoeh andjeun, Pangeran! moedoe diggmpoer sakitoe. Sabalikna, noe pada njaah ka andjeunna, " sing djadi saperti sarangenge, ana bidjil
hidji

10

beh noe nganijaja ka maraneh eta teh koe kami didjongklokkeun ti hareupeun maraneh, sarta tanahna koe kami dipaparinkeun ka maraneh; 'djeung kami nimbalan ka maraneh: Ijeu kami Pangeran, Allah maraneh; poma oelah ibadah ka aallahan oerang Emor, noe tanahna dignggonan koe maraneh. Tatapi maraneh hanteu noeroet ka parentah kami.
a 2 Eadj. 17:35.

11

djeung kahibaranana. * Geus kitoe tanah teh kSrta, opat


poeloeh taoen lilana.
13:43. b
p. 3: 11.

a su. 4:i8; Mat.

PASAL
rridinja oerang Israil
J-

6.
12

"

marigawe deui

noe goreng di pajoeneun Pangeran; koe Pangeran diselehkeun ka leungeun Midian, toedjoeh taoen hlana. 'Sarta leungeun Midian djadi kawasa ka Israil. Tina sabab Midian teh * oerang Israil njarijeun keur dirina eta lijanglijang anoe dina goenoeng-goenoeng, sarta goeha-goeha djeung enggon noe
toeloej

Tidinja soemping Malaikat Pangeran, gek linggih handapeun kijara, noe aja di nagara O^jra, bogana Joas, bangsa Abieser kabgneran Gidion, poetra Joas, keur noetoe tarigoe dina bak pamSresan anggoer, dek disingkoerkeun tina sabab Midian. 'Toeloej Malaikat Pangeran teh nembongan ka Gidion, bari ngalahir ka dinja: Eh djalma gagah;

13

rareugreug. 'Ari gens kitoe, satijap-tijap Israil gens nj6bar, " raboel oerang Mitan,

" Pangeran noe njargngan ka maneh. 'Pioendjoek Gidion ka andjeunna: Noen Goesti! manawi jaktos Pangeran njarengan ka koering sadaja, koe naon koering pada mendakan sakoer noe kijeu pgtana ? SarSng di mana sadajana moedjidjatna, noe ditjarijoskeun ka koering sadaja koe sepoeh-sepoeh, saoerna: Estoe oerang koe Pangeran diinditkeun ti M6-

I^grkosa!

Amalek djeung oerang wepada ngaboeroedoegka Israil; 'sarta masanggrahan, migawe goreng ka Israil, toer ngaroeksakkeun kahasilan taneuh, tepi ka man eh datang ka nagara Gasa; djeung teu ngarikeun kahiroepan di Israil, boh domba, boh sapi, boh kalde.
dian, oerang

14

sir Mapan ajeuna koering sadaja geus ditilar koe Pangeran, sareng diselehkeun ka leungeun Midian. 'Ret Pangeran ningali ka Gidion, bari nimbalan Geura leumpang, make ijeu kakoewatan maneh koedoe njalamStkeun Israil ti leungeun Midian ijeu kami noe
'?

pada

''

PARA HAKIM
15

6.

293

miwarang maneh. 'Pioendjoekna deui: Noen Goesti! uganggo uaon koering njalamgtkeun Israil teh? Sal6r6sna, bangsa koering pangwaloeratna di kaom M6uase, sargng diri koering teh pangngorana di saeusi-imah poeu bapa. 'D6mi timbalan Pangeran ka Gidion: Sabab kami njarengan ka maneh, noe matak Midian teh koe maneh tangtoe dielehkeun,
'

25

le

26

17

sapgrti djahiia saoerang. Pioen'

18

djoekna deui Madak koering mgndak koernija dina sotja andjeun, moegi maparin tanda ka koering, jen estoe andjeun noe ngandika ka koering. 'Moegi " oelah ladjSng ti dijeu, dongkap ka koering wangsoel deui ka andjeun, ngabantoen hatoeran koering, sarSng disanggakeun ka pajoeneun andjeun. Tim''
:

27

19

balanana Kami dek tetgp, tgpi ka maneh datang deui. 'Bral Gidion moelang, pek njadijakeun hidji anak embe, djeung
:

roti teu ragian, tipoeug saepa;

laoekna

28

20

diwadahan koe hidji boboko, ari tjaina diwadahan koe parijoek geus kitoe dibawa ka andjeunna, ka handapeun kijara teja, bari dihatoerkeun sakali. 'Nimbalan Malaikat Allah ka Gidion: Tjokot koe maneh ijeu laoek djeung ijeu roti teu ragian teh, sok teundeun dina eta
;

Ari geus kitoe, dina peuting eta Pangeran nimbalan ka Gidion Tjokot koe maneh hidji sapi ngora lalaki, bogana bapa maneh, nja eta sapi noe kadoewa, noe oemoer toedjoeh taoen teja; sarta koedoe ngaroentoehkeun altar Baal, anoe bapa maneh, djeung " ari Aserana, noe noengkoelan eta, koedoe kadek. 'Toeloej koedoe njijeun hidji altar baris ka Pangeran, Allah maneh, dina poentjak ijeu 6nggon wSw6g, noeroetkeun atoeranana seug koedoe njokot sapi noe kadoewa teja, pek ngoerbankeun koerban doeroekan, make kai Asera, beunang maneh ngadek teja. 'Tidinja Gidion njandak badega, sapoeloeh djalma, prak milampah sakoemaha pangandika Pangeran ka andjeunna teja. Ari geus kitoe, sapedah sijeuneun koe ahli ramana djeung koe djalma nagara eta, ngalampahkeun kitoe ti beurang, noe matak dilampahkeun ti peuting. 'Ana djalma nagara eta isoek-isoek haroedang, doemadakan, altar Baal geus aja noe ngabongkar, djeung Aserana, noe noengkoelan eta, geus aja noe ngadek samalah sapi lalaki noe kadoewa teja geus dikoerbankeun
:

29

batoe tjadas,
21

sarta

tjaina

bahekeun.

Prak Gidion milampah kitoe. 'Toeloej Malaikat Pangeran njodorkeun toengtoeng t6tek6n, noe ditjekel koe pananganana, pek diantelkeun ka eta laoek djeung ka eta roti teu ragian, f seug
bidjil seuneu tina eta batoe karang, ngalgboer eta laoek djeung eta roti teu ragian; 18s Malaikat Pangeran ngaleungit ti hareupeunana. 'Ana Gidion geus t6rangeun, jen eta teh Malaikat Pangeran, pok Gidion oendjoekan: ^ Alah Goesti Pangeran, rehing koe sabab koering mireungeuh Malaikat Pangeran, sareng papajoen-pajoen! 'Ari timbalan Pangeran ka Gidion Maneh sing sSnang ati; oelah sijeun-sijeun maneh moal paeh. 'Toeloej Gidion di dinja ngadamgl hidji altar bade ka Pangeran, sarta disS''
:

30

31

22

23

dina altar beunang njijeun anjar. 'Seug pada ngomong djeung batoerna: Na saha noe migawe pgrkara kitoe? Toeloej natanjakeun sarta noengtik-noengtik. Aja noe ngaromong, Gidion poetra Joas noe migawe pgrkara kitoe. 'Tidinja djalma nagara eta ngaromong ka Joas: Eta poetra sampejan bidjilkeun, dek dipaehan; sabab ngabongkar altar Baal, djeung sabab Asera, noe noengkoelan eta, koe manehanana dikadek. D6mi saoer Joas ka sakoer noe aja di hareupeunana: Naha maraneh dek mangmadoeankeun Baal? atawa hajang noeloeng ka dinja? Sahasaha noe mangmadoeankeun eta, bakal dipaehan, isoek ijeu keneh. Oepama Snja eta teh Allah, sina padoe koe maneh,
'

32

24

pedah aja noe ngabongkar altarna. 'Mana Gidion dina poe harita koe ramana diseboet J6roeb-Baal; saoerna: Baal sina padoe ka dinja, pedah ngabongkar altarna.
a
p.

boetkeun Pangeran maparin kasenangan tgpi ka mangsa ajeuna aja keneh di Opra, nagara bangsa Abieser. o Loek. i 28.
:

3:7.

33

1 1

Sam. 12:11;

Ibr.
e p.
:

11:32. c 4 Moesa 14:15.


13
19.
:

d g

Moesa 18
13
:

3.

15.

f 3 Moesa 9

24.

34

p.

22.

h Dan. 10

Ari oerang Midian, oerang Amalek djeung oerang wetan teja karoempoel sarerejana; toeloej mareuntas, seug masanggrahan di 16bak Jisrel.' Tidinja " Roh Pangeran toemSrap ka Gidion; pek
''

294

PARA HAKIM

7.

nijoep sangkakala; teulilabangsa Abieser


S5

36

37

geuskoempoelngiringaudjeunna. 'Sarta Gridion ngoetoesan ngidSran sakaom Menase; seug eta oge koempoel ngiring andjeunna; kitoe deui ngoetoesan ngidgran kaom Aser, SSboeloen djeung Naptali bral pada arindit nSpangan Gidion. 'Djeung deui Gidion oendjoekanka Allah Madak jaktos andjeun kgrsa njalamgtkeun Israil koe lantaran koering, sakoemaha pangandika andjeun teja, 'ijeu noen, koering s6dja neundeun hidji koelit domba boeloean dina pangirikan; oepami aja tji-iboen dina koelit woengkoel, doepi di saloewar taneuh mah toeboer, koering teh tSrang, estoe andjeun kgrsa njalamgtkeun Israil koe lantaran koering, sakoemaha pangandika andjeun
;

laksa doewa reboe noe balik, kari salaksa djalma. a S Moesa 8 17. 6 5 Moesa 20 8. Nimbalan deui Pangeran ka Gidion: Djalma teh masih loba teuing; koe maneh bawa toeroen ka tjai; seug koe kami rek dipangnjobakeun di dinja; ari geus kitoe, mana-mana noe koe kami
:
:

38

teja.

'Nja kitoe djadina. Ari isoekna gantjang Gidion tanghi, pek koelit teh dipeureut, tji-iboen dipgreskeun tina koetjaina satoewoeng pinoeh. 'Toeloej Gidion oendjoekan deuika Allah: Moegi oelah djadi bendoe ka koering, rehing koering oendjoekan sakali deui bae; moegi koering diwidian njoba sakali deui bae koe koelit teh; ajeuna koelitna woengkoel moegi sina toehoer, doepi di saloewar taneuh mah moegi aja tji-iboen. 'Seug Allah midamgl kitoe dina peuting eta; ari koelit teja woengkoel toehoer,
"^

39 lit,

ditimbalkeun ka maneh: Ijeu noe pileumpangeun djeung maneh, nja eta koedoe leumpang djeung maneh; sarta sakoer noe koe kami ditimbalkeun ka maneh: Ijeu teh moal pileumpangeun djeung maneh, nja eta oelah leumpang. 'Prak djalma-djalma koe Gidion ditjandak toeroen ka tjai seug Pangeran nimbalan ka Gidion: Sakoer noe ngaletakan tjai saperti andjing ngaletakanana, koedoe pisahkeun woengkoelkeun; kitoe deui sakoer noe tapak-toeoer baris nginoem. 'Ari geus kitoe, rejana noe ngaletak, koe leungeun dika-soengoetkeun, tiloe ratoes djalma; dSmi djalma sadjaba ti eta kabeh tapak-toeoer baris
;

40

demi

di

saloewar taneuh
3: 10; 11:29. 6 p. 3
:

mah

aja

tji:

iboen. op.

27.

cl Moesa 18

30.

PASAL

7.

rpidinja " Jeroeb-Baal, nja eta Gidi-1 on, isoek-isoek dangdan, kitoe deui sakabeh djalma noe ngiring; toeloej

nginoem tjai. 'Nimbalan Pangeran ka Gidion Kami rek njalamStkeun ka maraneh " koe lantaran eta tiloe ratoes djalma noe ngaletakan, sarta Midian teh tangtoe koe kami diselebkeun ka leungeun maneh ari djalma noe loba mah sina maroelang saenggon-enggonna. Tidinja djalma pada njokot pibSkeleun, sarta dibawa; kitoe deui tarompet-tarompetna; ari oerang Israil noe loba pidjoeroeng moelang sahimah-himahna, demi djalma noe tiloe ratoes teja mah dipageuhan. Djeung deui pasanggrahan Midian aja di handapeun andjeunna,
:

'

dina lebak.
9

sam. 14

e.

masanggrahan

sisi soemoer Harod; ari pasanggrahan Midian aja di kalereun andjeunna, lebah pasir More, dina ISbak.

a
2

p.

32.

Geus kitoe Pangeran nimbalan ka Gidion: Djalma noe ngareudjeungan ka maneh loba teuing, kami moal njelehkeun Midian ka leungeun eta, soepaja Israil oelah ngagoengkeun maneh ngaleuwihan kami, ngomong kijeu " Aing disalamgtkeun soteh koe leungeun sorangan. 'Mana ajeuna geura ngoewai'keun, sing kadenge koe djalma-djalma, kijeu nja pok: Saha-saha noe sijeun atawa inggis, geura balik bae, oendoer ti pigoenoengan Gilad. Seug tina bala doewa
:

10

11

''

12

Ari geus kitoe, dina peuting eta Pangeran nimbalan ka Gidion: Maneh geura dangdan, toeroen ka pasanggrahan karana koe kami geus diselehkeun ka leungeun maneh. 'Tapi oepama maneh sijeun toeroen, geura maneh sorangan heula toeroen ka pasanggrahan, djeung si Poera, boedjang maneh; 'mangke maneh ngadenge omonganana; sanggeus kitoe leungeun maneh pikoewateun, sarta maneh wani toeroen ka pasanggrahan. Bral Gidion loengsoer djeung si Poera boedjangna, ka toengtoeng djalma noe njoren pakarang, anoe dina pasanggrahan. 'Ari " Midian, Amalek djeung sakabeh oerang wetan teh
;

TAKA HAKIM
tjara simeut rejana, sarta ari ontana taja bilanganana; estoe " sapgrti keusik di sisi laoet. lobana

S.

295

ngalajah di Igbak,

21

13

'Barang Gidion soemping, doemadakan,


aja hidji djalma njaritakeim impian ka batoerna, kijeu pokna Edas koela teh tadi boga impian; doemadakan, aja hidji
: !

22

14

gandroeng tigorolong ka pasanggrahan Midian, sarta noedjoe kana himah, neumbag; bloek roeboeh, tibalik pisan, wani himahna ngagoler. "Ngadjawab batoerna, pokna Eta teh moal naon deui ti pgdang Gidion poetra Joas, oerang Israil teja; nandakeun Allah ka leungeun eta geus njelehkeun Midian djeung sapasangi
roti
:

23

24

15

6 p. 6 5. el Sam. 13 5. Ari geus kitoe, barang Gidion geus


:
:

16

17

18

eta tjarita impian sarta djeung ditorahna, brgk soedjoed toeloej moelih ka pasanggrahan Israil, sarta marentah kijeu Geura darangdan; " karaua wadja-balad Midian koe Pangeran geus diselehkeun ka leungeun maraneh. 'Tidinja djalma noe tiloe ratoes teh koe andjeunna * dibagi tiloe goendoek; sok ka leungeun sakabehna andjeunna maparin tarompet djeung kendi kosong, sarta aja obor dina djero eta kendi. 'Seug andjeunna marentah ka eta djalmadjalma: Koedoe narendjo ka kami sarta toeroetkeun lampah kami. Masing njaho, dimana kami geus datang ka toengtoeng pasanggrahan, geus kitoe, sakoemaha lampah kami, koe maraneh toeroetkeun. 'Ari kami nijoep tarompet, diri kami djeung sakabeh noe ngareudjeungan, pek maraneh ge koedoe narijoep tarompet sakoeriling pasanggrahan, bari njargboet kijeu: Bade Pangeran sarta pikeun Gidion a J6s. 9 4.

ngareungeu

25

ran sarta pikeun Gidion! 'D6g narangtoeng di sapSrnah-pgrnahna, sakoeriling pasanggrahan. Boer sapasanggrahan loempat, sarta tingdjalSrit, bari kalaboer. 'Ari eta tonggoj narijoep noe tiloe ratoes tarompet, sarta koe Pangeran dipargngkeun di sapasanggrahan silihpgdang batoer pada batoer; seug pasanggrahan teh kaboer tSpi ka Bet-Sita, ka tgbeh Sgrera, tgpi ka watgs Abel-M6hola, deukeut Tabat. 'Gantjang oerang Israil dikoempoelkeun, ti Naptali, ti Aser djeung ti sakaom Mgnase, bari seug ngaroedag, njoesoel Midian. 'Sarta Gidion ngoetoesan ngidSran sapigoenoengan Epraim, bebedja kijeu: Geura taroeroen, pggatan Midian, * sarta koedoe dipiheulaan meunangkeun tjai, tepi ka BetBara, nja eta tji Jordan. Toeloej koempoel sakabeh oerang Epraim; prak meunangkeun tjai, tSpi ka Bet-Bara, nja eta tji Jordan. 'Sarta meunangkeun nja eta Oreb doewa kapala Midian, di djeung Saeb; ari Orel3 dipeuntjit batoe karang Oreb, sarta Saeb dipeuntjit di pamgresan Saeb; djeung ngaroedag-ngoedag ka Midian ari hoeloe Oreb djeung Saeb teja disanggakeun ka Gidion I^euntaseun tji Jordan. a 1 sam. 14 20.
<"

'^

6 p. 3

28. c Djab. 83

12.

J6s.

10

26.

''

PASAL

8.

6
19

p.

43. c p. 9

48.

Tidinja Gidion djeung saratoes djalma noe ngiring darongkap ka toengtoeng

20

pasanggrahan, keur mimiti kemitan noe pan6ngah, tjikeneh pisan eta teh ngagilirkeun noe kargmit. Prak narijoep tarompet, bari pada ngadoekeun kgndi, noe ditjgkgl koe leungeunna. 'Noe tiloe goendoek ragem narijoep tarompet, bari mareupeuskeun kgndi; top leungeunna ti kentja njekel obor, ari leungeun ti katoehoe nj6k61 tarompet baris ditijoep, barina ngagarSro Pgdang bade Pange:

oerang Epraim mihatoer ka Gidion: Naha andjeun midamgl perkawis kitoe ka koering, wgt koering teu disalaoer, basa andjeun angkat merangan Midian? Sarta pada masejaan ka andjeunna heuras pisan. 'Ari lahiranana ka darinja: Na kami teh ajeuna milampah naon, noe sapgrti lampah maraneh? Karah pamoepoeri Epraim lain ngoengkoelan ka pangala ^ Abieser ? 'Allah ka leungeun maraneh geus maparinkeun kapala Midian, Oreb djeung Saeb teja. Na kami teh bisa milampah naon, noe sapgrti lampah maraneh ? Ana geus ngalahir kitoe, seug pada euleus napsoena ka andjeunna. 'Tidinja Gidion soemping ka tji Jordan seug meuntas, nja andjeunna sarta djalma noe tiloe ratoes teja, tjarapeeun, tapi ngaroedag. 'Toeloej andjeunna ngalahir ka oerang Soekot: Tjing, here roti ka bala noe noetoerkeun kami; karana tjarapeeun, sarta kami

Pok

"

296

PAEA HAKIM
I

keur ngoedag, njoesoel " Sebah djeung Salmoena, radja Midian. 'Ngadjawab kapala-kapala Soekot: Karah leungeun Sebah djeung Salmoena tela ajeuna geus katjSkSl koe sampejan, uoe matak kaoela koedoe mere roti ka balad sampejan? 'Lahiran Gidion: Koe sabab eta, dimana Pangeran geus maparinkeun Sebab djeung Salmoena teh ka leungeun kami, awak maraneh koe kami dek diirik koe tjoetjoek tSgal lega sarta koe
poeloes. 'Bral ladjgug
ti dinja ka P6noeel; seug ngalahir ka oerang dinja tjara tadi. Ari oerang Pgnoeel ngadja"^

17

18

lantaran eta. 'Djeung deui papanggoengan di PSnoeel koe andjeunna dibongkar, sarta oerang nagara eta dipareuntjit. Tidinja Gidion ngalahir ka Sebah djeung ka Salmoena teh: Djalma koe'

maha noe
Tabor
19

dipeuntjit

teja?

koe maraneh di Wangsoelanana Sarimbag


:

20

wabna ka andjeunna sakoemaha djawab


9

oerang Soekot teja. 'Lahiranana ka oerang Penoeel pon kitoe keneh lahirna Lamoen kami balik sarta salamet, dek ngabongkar ijeu papanggoengan.
;

21

a d
10

p. 1

12

J69. 11

13.

6
1

p. 6

11. c Djab. 83

12.

Moesa 32:30, 31;

Kadj. 12:25.

11

12

Ari Sebah djeung Salmoena teja ajana di Karkor, sarta djeung balad-baladna, kira salaksa lima reboe djalma, sakarina ti sakabeh wadya-balad oerang wetan teja; karana geus roeboeh sakgti doewa laksa djalma noe njikSf) pSdang. 'Bral Gidion ladjgng deui, djalankanoe marake himah, wetaneun Nobah djeung Jogbeha; pek wadya-balad disabetan; wantoe wadya-balad teh keur tjampoleh. Ari Sebah djeung Salmoena kaboer, tapina dioedag, disoesoel; seug eta doewa radja Midian, Sebah djeug Salmoena
teja,

sargng andjeun; hidji-hidji roepana djiga poetra radja. "Lahiranana: Doeloerkami, anak saiboe eta teh; demi djoem6n6nging Pangeran! oepama eta teh koe maraneh dihiroepan mah, moal koengsi maraneh koe kami dipeuntjit. 'Seug marentah ka Jeter tjikalna: Geura dangdan; eta teh koe maneh peuntjit! Tatapi moerangkalih teh teu njaboet pSdangna; karana sijeuneun, wantoe-wantoe moerangkalih keneh. 'Mihatoer Sebah djeung Salmoena: Mangga, andjeun bae dangdan, seug kaoela taradjang; karana sakoemaha djalma, nja kitoe kabSdasanana. ISTeut ngadgg Gidion, pek Sebah djeung Salmoena dipeuntjit, bari toeloej njandak boeboelanan, noe dina beuheung onta-ontana.
Tidinja oerang Israil pada mihatoer ka Gidion: Mangga, ngareh kakoering
toe;
sadaja, nja andjeun, nja poetra, nja poekaranten nja andjeun noe njala-

22

23

mgtkeun koering sadaja ti leungeun Midian. 'Ngawalon Gidion ka darinja: Hamo kami ngareh ka maraneh, sarta hamo anak kami ngareh ka maraneh; " nja Pangeran noe pingareheun ka maraneh. 'Ngalahir deui Gidion ka darinja Tatapi kami aja oge pamenta ka maraneh tjing, ka kami pada mere antinganting, beunang ngadjarah. (Wantoe djalma teja pada make anting Smas, sabab oerang Ismail eta teh.) 'Wangsoelanana Mangga, s6dja pisan ngahatoerkeun. Toeloej eta teh ngamparkeun hidji haroedoem, seg pada ngaloengkeun ka dinja anting-anting beunangna ngadjarah. 'Ari beuratna eta anting 6mas, beunang andjeunna moendoet, sareboe toedjoeh ratoes [sekel] Smas; djaba tina boeboelanan, djeung koeraboe, sarta papakean woengoe, oeroet radja-radja Midian, djeung djaba tina kongkorong onta-ontana. Toeloej eta teh koe Gidion didamgl * eepodan, sarta diteundeun di nagarana, di Opra teja. Tidinja sabangsa Israil pada djinah noeroet ka eta
: :
'

dibeunangkeun

13

li

balad poetra Heres. ngora,

digoejoerkeun.

sarta sawadya'Tidinja Gidion


ti

24

Joas moelih peraug

tandjakan

'Geus kitoe nangkgp hidji djalma oerang Soekot, sarta dipariksa;


25

heug andjeunna koe eta dipangnoeliskeun kapala-kapala Soekot djeung kois

kolot-kokolotna, toedjoeh poeloeh toedjoeh djalma. 'Toeloej soemping ka oerang Soekot, sarta ngalahir Tah geu:

ning,

Sebah djeung Salmoena, noe asal

26

maraneh ngahinakeun ka kami teja, tjek maraneh: Karah leungeun Sebah djeung Salmoena teh ajeuna geus katjgkgl koe sampejan, noe matak kaoela koedoe mere roti ka djalma sampejan noe tjaiG

rapeeun? 'Seug ditangkSpan eta kokolot-kokolot nagara, sarta njandak tjoetjoek tSgal ISga djeung poeloes, pek oerang Soekot teh dipaparin ngarti koe

27

PARA HAKIM
28

9.

297

eepodan, sarta minangka ridjgt ka Gridion djeung ka saeusi-boemina. 'Tab, "^kitoe Midiau teb ditoendoekkeun di bareui^euu oerang Israil, sarta teu tjgngkattjgugkat deui sirabna. Geus kitoe tanah teb kSrta, opat poeloeb taoen lilana, sapandjang oemoer Gidion. a i sam. 12 12.
''
:

poeloeb wang perak ti imab"^ Baal-Berit; nja eta koe Abimelek dipake moeroeban " djalma teu poegoeh nja mokabaan seg pada noeroet ka manebanana.
;

'Toeloej

leumpang ka boemi ramana

di

b 2 29

Moesa 28:4.
"

c p. 4

23.

rf

p. 3

11.

30

31

Jeroeb-Baal poetra Joas angkat, toeloej tjabk di boemina.'Ari Gidion teb kagoeugan toedjoeb poeloeb poetra lalaki; kabeb ka loewar ti angkeng andjeunna; karana loba garwana. 'Djeung
Tidinja
aja bidji pargkanana di nagara S6kem nja eta oge ngadjoeroekeun pikeun an-

Opra, f pek meuntjit saderekna, poetra J6roeb-Baal, toedjoeb poeloeb djalma, dina loeboer batoe bidji ngan kari Jotam, poetra J6roeb-Baal noe boengsoe
;

karana njoempoet.
c 1

p.

8: 31. 6 p. 8:22, 23.

Moesa 29:14. d
2.

p. 8:33. e p.

11:3. f 2 Radj.

10:7; 11:1,
6

32

33

34

35

djeunna bidji poetra lalaki, seug koe andjeunna dingaranan Abimelek. 'Tidinja Gidion poetra Joas teb poepoes, sgpoeb pisan, sarta dikoer6bkeun dina pakoeboeran Joas ramana, * di Opra, nagara bangsa Abieser teja. p. 6 32. 6 p. e 11. DSmi geus kitoe, samantas poepoes Gidion, seug oerang Israil aloendoer, pada djinab deui, noeroet ka " BaalBaal; nja Baal-Berit noe koe maranebanana dipiallab. 'Djadi oerang Israil teu aringgt ka Pangeran Allabna, noe geus ngaleupaskeun maranebanana ti leungeun sakabeb moesoeb-moesoebna ti sakoeriling. Djeung teu ngalampab:
: '

keun kabemanan ka poetra-poetoe J6roeb-Baal, nja eta Gidion, noeroetkeun sakabeb kabadean, noe koe andjeunna dipidamgl ka Israil. a p. 2 11.
:

PASAL
Hidji mangsa

9.

" Abimelek poetra J6roeb-Baal teja bral indit ka nagara Sgkem, ka doeloer-doeloer indoengna; seug ngomong ka darinja sarta ka sabangsa abli bapa indoengna, kijeu pokna 'Moegi pada misaoer, sing kadenge koe sakabeb priboemi SSkem MSnding mana maraneb, * diareb koe toedjoeb poeloeb djalma, sakabeb poetra J6roeb-Baal, djeung diareb koe djalma saoerang Sargng moegi pada eling, jen kaoela teb " satoelang-sadaging djeung sarampejan. 'Prak doeloer indoengna mangngaro: '?

mongkeun Abimelek sakabeb omongan


noe

kadenge koe sakabeb priboemi Sgkem seug batena pareroeb noeroet ka Abimelek; karana ngaromongna: Doeloer oerang eta teb. Sor dibere toedjoeb
tadi,
;
'

Tidinja karoempoel sakabeb priboemi SSkem djeung saeusi-imab Milo; bral laleumpang, ngangkat Abimelek, didjijeun radja, di ki pasang tibang brabala 7 noe aja di S6kem. 'Aja noe ngoeninga ka Jotam; bral angkat, toeloej ngadSg di poentjak " goenoeng Gerisim, sarta ngagero, bgdas pisan sowarana, kijeu saoerna ka darinja: Eb priboemi S6kem! geura darengekeun ka kaoela, sarta Allah moegi ngadangoekeun ka mara8 neb. 'Hidji mangsa tatangkalan laleumpang, s6dja ngaminjakan anoe baris ngaradjaan ka maranebanana. Pok ngaromong ka tangkal djetoen: Moegi nga9 radjaan ka koela sakabeb. 'Ngadjawab tangkal djetoen teb: Naba koela rek ninggalkeun minjak koela, noe matak koela dipoesti-poesti koe Allah djeung koe manoesa, bari toeloej leumpang, kokolejangan di loeboereun tatangkalan? 10 'Pok tatangkalan ngaromong ka tangkal kondang: Tjik, maneb geura nga11 radjaan ka koela sakabeb. 'Ngadjawab tangkal kondang teb: Naba koela rek ninggalkeun kaamisan koela djeung boewab koela noe ngeunab, bari toeloej leumpang, kokolejangan diloehoereun ta12 tangkalan? 'Pok tatangkalan ngaromong ka tangkal anggoer: Tjik, maneb geura 13 ngaradjaan ka koela sakabeb. 'Ngadjawab tangkal anggoer teb: Naba koela rek ninggalkeun anggoer koela, * noe matak ngaboengabkeun ka Allab djeung ka manoesa, bari toeloej leumpang, kokolejangan di loeboereun tatangkalan? 14 'Seg sakabeb tatangkalan ngaromong ka ki tjoetjoek Hajoe, maneb bae nga15 radjaan ka koela sakabeb. 'Ngadjawab ki tjoetjoek teb ka tatangkalan: Oepa:

ma

sajaktina maraneb ngaminjakan ka koela, soepaja ngaradjaan ka maraneb,

298

PARA HAKIM
26

9.

hijap pada njalindoeng kahijeum koela; sabalikna, oepama hanteu mah, mangke bidjil seuneu ti ki tjoetjoek, ngalgboer
16

sakabeh ki poetri goenoeng Libanon. 'Ari ajeuna, oepama sajaktina sarta sa-

27

Hoi aja Gaal anak Ebed djeung doeloer-doeloerna, parindah ka Sekem sarta priboemi Sgkem ngarandel ka dinja. 'Geus kitoe baridjil ka tggal, maroepoe
;

17

tSmgnna lampah maraneh, ngangkat Abimelek didjijeuu radja teh, sarta oepama " hade lampah maraneh ka Jeroeb-Baal djeung ka poetra-poetoena, sarta oepama lampah maraneh ka andjeunna tinimbang ka padamelanana; '(karana kang rama mangmSrangkeun
maraneh, djeung mitjeun njawana, sarta ngaleupaskeun maraneh ti leungeun Midian; 'dSmi maraneh mah ajeuna ngamoesoeh ka poetra-poetoe kang rama, sarta poetrana, toedjoeh poeloeh djalma, koe maraneh dipareuntjit dina loehoer batoe hidji; ari Abimelek, anak eusiboemina, koe maraneh diangkat ngaradjaan priboemi Sekem, pedah eta teh doeloer maraneh) 'djadi oejaama sajaktina djeung satSmenna lampah maraneh poe ijeu ka J6roeb-Baal djeung ka poetra-poetoena teh, atoeh sing baroengah koe Abimelek, kitoe deui Abimelek sing boengah koe maraneh. 'Sabalikna, oepama hanteu mah, sing bidjil seuneu ti Abimelek, ngalgboer priboemi S6kem djeung saeusi-imah Milo; kitoe deui sing bidjil seuneu ti priboemi S6kem djeung ti saeusi-imah Milo, ngaleboer Abimelek Toeloej Jotam loempat kaboer, angkat'

28

ls

29

30

19

31

20

anggoerna; toeloej diirik, sarta njarijeun karamean, djeung arasoep ka imah aallahanana, sarta njaratoe-nginoem, bari njarapa ka Abimelek. 'Pok Gaal anak Ebed teja ngomong Na saha Abimelek, djeung nahaon S6kem teh, wSt koe oerang koedoe dikawoelaan? " Lain anak J6roeb-Baal, sarta papatilma lain SSboel? Geura pada ngawoela ka oerang * Hemor, bapa Sekem; keur nahaon oerang ngawoela kainja? 'Eh, kahajang teh ijeu djalma-djalma aja di kawasa kaoela! tangtoe kaoela njingkirkeun Abimelek. Sarta Gaal ngomong ka Abimelek: Geura lobakeun balad maneh, seg boedal p. e 15. 6 1 Moesa 34 2. Barang S6boel, kapala nagara, ngadenge eta omongan Gaal anak Ebed teh, seug djadi ambekeun. 'Toeloej ngadjoeroengan ka Abimelek, make akal, pihatoerua: Ngoeuingakeun Gaal anak Ebed sargng doeloer-doeloerna daratang ka S6kem sareng, salSrSsna, pada ngamoesoehkeun ijeu nagara ka andjeun.
:
:

32

33

21

na ka Beer; geus kitoe matoeh di dinja bawaning sijeun koe Abimelek doeloerna
a
22
Jos. 8
:

33. h Djab.

104

15. c p.

35,

23 Israil

Ari Abimelek ngapalaan ka oerang tiloe taoen lilana. 'Tidinja Allah ngadatangkeun soekma goreng di antara Abimelek djeung priboemi Sekem seug
;

'Ari ajeuna, mangga dangdan ti peuting, nja andjeun sargng djalma-djalma noe njargngan, seug moedoe ngabongohan di tggal. 'Ari geus kitoe, wantji isoek, barang bidjil panon-poe, masing gantjangtanghi, selSmpSk nagara; tinangtos eta sargng djalma-djalma noe ngareudjeungan boedal ka andjeun; seg koe andjeun pidamgl sakoemaha noe kapendak koe panangan andjeun.

34

24

25

priboemi Sekem milampah tjidra ka Abimelek; 'soepaja kapanggih panganijaja ka noe toedjoeh poeloeh poetra J6roeb-Baal teja; djeung soepaja gStihna toemgrap ka Abimelek doeloerna, noe meuntjit eta, kitoe deui ka priboemi SSkem, noe ngoewatkeun leungeunna baris meuntjit eta doeloer-doeloerna. "Toeloej priboemi Sgkem " neundeunan anoe baris ngabongohan ka dinja, dina poentjak goenoeng-goenoeng, sarta ngabegalan sakoer noe ngaliwat ka maranehanana di djalan. Seug aja noe bebedja ka Abimelek. jos. s 2.
:

35

36

Prak Abimelek djeung sakabeh djalma noe ngareudjeungan dangdan ti peuting, seug ngabongohan ka Sekem; aja opat goendoek. 'Djol Gaal anak Ebed ka loewar, naugtoeng dina lawang panto nagara; neut Abimelek djeung djalma noe ngareudjeungan teja hoedang ti gnggon ngabongohan. 'Barang Gaal neneta djalma-djalma, pok ngomong ka SSboel: Toeh, aja djalma toeroen
djo
ti

wab koe
noe
37

poentjak goenoeng-goenoeng. DidjaSSboel Kalangkang goenoeng katendjo koe maneh, dinjanaan


:

djalma. 'Ngomong deui Gaal, pokna: Toeh, aja djahna taroeroen ti poeseur boemi, djeung aja sagoendoek datang

PARA HAKIM
38 ti

10.

299

ki pasang

MonSnim. 'Didjawab koe


:

sakabeh oerang papanggoengan S6kem


oge paraeh, kira sareboe djalma, lalaki-

Sgboel:

Na di maua ajeuna biwir maneh,


'?

39

40

41

noe ngomong kijeu teja Saha Abimelek, wgt koe oerang koedoe dikawoelaan Lain eta djalma, noe ditjoemahkeun koe maneh teja? Ajeuna geura boedal, pgrangan. 'Seug Gaal boedal ti heulaeun priboemi S6kem pek mgrangan ka Abimelek. 'Ari koe Abimelek diboeboerak seug Gaal teh kaboer ti hareupeunana sarta loba pisan noe kasabet roeboeh, tSpi ka lawang panto. Dgmi Abimelek tjitjing di Aroema; sarta Gaal djeung doeloer-doeloerna koe SSboel didjongklokkeun, teu meunang tjitjing di 86kem.
;
'

awewe.
50

p.

17.

51

52

Tidinja Abimelek leumpang ka nagara Tebes; seug masanggrahan di Tebes, sarta dibeunangkeun. 'Ari di tgngah eta nagara aja hidji papanggoengan reugreug; seug sakabeh djalma, awewe-lalaki, pada kaboer, moeboes ka dinja, sakabeh priboemi nagara, sarta dipeundeutan satoekangeunana, bari toeloej aroenggah kana loehoer eta papanggoengan. 'Geus kitoe Abimelek datang kana papanggoengan, pek dipgrangan, sarta

njampeurkeun kana lawang papanggoe53

a J6h. 38
42

12.

ngan, dek dihoeroe koe seuneu. 'K61S-

43

Ari geus kitoe, isoekna djalma-djalma baridjil ka tggal seug aja noe bebedja ka Abimelek. 'Tidinja njokot bala, sarta dibagi tiloe goendoek, bari seug nga;

w6ng
54

hidji

awewe

"

ninggangkeun hidji

bongohan

di tggal. Toeloej nendjo,

44

45

eta djalma-djalma baridjil ti neut hoedang, naradjang ka dinja, sarta disabgtan. 'Seg Abimelek djeung goendoekan noe ngareudjeungan teh pada nj616mp6k, d6g narangtoeng dina lawang panto nagara; ari noe doewa goendoekan deui nj616mp6k ka sakabeh noe aja di tggal, sarta disabgtan. 'Pek Abimelek mgrangan ka nagara sapoe eta djgpoet, sarta nagara dibeunangkeun ari djalma-djalma noe di dj6ro nagara dipareuntjit, djeung nagarana diboerakbarik, ^ bari diawoeran oejah.
a
p. 7: J6; 1

beh nagara;

batoe panggilingan kana sirah Abimelek rgmoek tangkorekna. 'Ngageuwat Abimelek nj61oekan pandakawan noe mawa pakarangna, bari diparentah kijeu: * Geura tjaboet pSdang maneh, aing paehan, soepaja aing oelah disSboet di-

55

50

57

paehan koe awewe. Pek ditoebl6s koe pandakawanana, seugpaeh. "Barang katarendjo koe oerang Israil, jen Abimelek paeh, toeloej maroelang saSnggon-6nggonna. 'Tah, kitoe Allah ka Abimelek < malikkeun kagorengan, noe koe eta dipigawe ka ramana, djalan meuntjit doeloerna noe toedjoeh poeloeh teja. Kitoe deui sakabeh kagorengan oerang Sekem koe Allah dibalikkeun ka hoeloehoeloena; geus tinekanan ka darinja pa'

Sam. 11

11.

6 5 Moesa 29: 23.

njapa Jotam poetra JSroeb-Baal


h 2 Sam. 11
:

teja.
:

46

47

48

Barang sakabeh priboemi papanggoengan di SSkem ngadarenge bedja, seug moeboes ka koeta imah aallahan BSrit. 'Aja noe bebedja ka Abimelek, jen sakabeh priboemi papanggoengan Sekem karoempoel. 'Seug Abimelek oenggah ka goenoeng Salmon, nja dirina djeung sakabeh noe ngareudjeungan top Abimelek leungeunna njekgl kampak, pek noetoeh hidji dahan kai, didjoengdjoeng, seug dipanggoel, bari ngomong ka djalma-djalma noe ngareudjeungan Anoe katendjo koe maraneh dilampahkeun koe aing, geuwat lampahkeun sakoe;
:

21. 6 1

Sam. 31

4.

c p. 1

7.

PASAL
Ari

10.

noe ngadgg sanggeus Abimelek, baris njalamgtkeun Israil, nja eta Tola poetra Poea, anoe poetra Dodo, oerang Isaskar; ari tjalikna di nagara Samir, di pigoenoengan Epraim. 'Ngahakimanana ka Israil tiloe likoer taoen; toeloej poepoes, sarta dikoergbkeun di
Samir.

Sanggeusna eta ngadSg


Gilad
;

Jair,

oerang

49

maha

aing.

'Heg sakabeh djalma noe;

roetan, pada noetoeh hidji dahan, bral

laleumpang noetoerkeun Abimelek sok diteundeun dina eta koeta, dipake ngahoeroe koetana koe seuneu. Seug

nja eta ngahakimanana ka Israil doewa likoer taoen. 'Ari eta teh kagoengan tiloe poeloeh poetra lalaki, naroenggangan tiloe poeloeh kalde, sarta njarangking tiloe poeloeh nagara, noe disargboetkeun * Hawot-Jair, tgpi ka mangsa ajeuna, ajana di tanah Gilad.

300
5

PARA HAKIM
Jair poepoes, sarta dikoergbop. 5:io; i2:i4.
1

11.

'Toeloej

manah Pangeran w61as


Sahan
c 5
17

tina hal kasoeJSr.


:

keun
b 6

di Kamou. 4 Moesa 32:41;

Israil.

a
:

p. 1

3:9. 6

Bab. 2:22.

Moesa 32

38.

(Z

Moesa 35

2:13; 11:11. 24. e p. 2 18.


:

Tidinja oerang Israil

marigawe deui

noe goreng ngabarakti

di
*

pajoeneun Pangeran, sarta ka Baal-Baal djeung ka


<=

Astarta-Astarta, ka aallahan Sam, ka aallahan Sidon, ka aallahan Moab, ka aallahan oerang Amon sarta ka aallahan

18

Amon karoempoel sarmasanggrahan di Gilad; kitoe deui oerang Israil karoempoel sarta masanggrahan di Mispa. 'Pok djalma-djalma,
Tidinja oerang
ta

Pangeran mah ditinggalkeun, ten ngabarakti ka andjeunna.'Ladjgng Pangeran djadi bgndoe ka Israil, sarta disgrahkeun ka leungeun oerang Pelisti, djeung ka leungeun oerang Amon. Seug eta pada nganijaja djeung neungteuinganan ka oerang Isoerang
PSlisti;

ari

para kapala Gilad, njalaoer djeung kantjana: Saha djalma noe dek mitgmbSjan mgrangan ka oerang Amon? " nja eta pidjadieun loeloegoe, njangking sakabeh priboemi Gilad. o p. ii e, 8.
:

PASAL

11.

'

dina taoen eta dalapan welas taoen nganijajana ka sakabeh oerang noe di peuntaseun tji Jordan, di tanah oerang Emor, anoe aja di Grilad. 'Malah oerang Amon mareuntas tji Jordan, mgrangan ka Joeda ongkoh, kitoe deui ka Binyamin, sarta ka anak-poetoe Epraim estoe Israil disoekgrkeun angot
rail
;

lilana
Israil

hidji oerang Gilad, gagah-pgrkosa, djengngan Jeptah; ari eta teh anak dajang, sarta noe ngajoegakeun Jeptah nja eta Gilad. 'Ari pamadjikan Gilad ngadjoeroekeun anak lalaki pikeun Gilad, sarta reja; d6mi geus gal6de eta

Aja "

pisan.
11:5, 33.
10

p.

12.

p.

13.

Badj.

anak ti pamadjikan teh, toeloej ngadjarongklokkeun Jeptah; ngaromongna ka eta: Maneh moal boga waris di imah bapa oerang; karana maneh teh anak ti awe we sedjen. 'Toeloej Jeptah kaboer,
sijeun

doeloer-doeloerna,

seug matoeh

il

sasambat ka Pangeran, kijeu pioendjoekna Koering pada tarima dosa ka andjeun, tina sabab koering ninggalkeun Allah koering, sareng ngabarakti ka Baal-Baal. 'DSmi timbalan Pangeran ka oerang Israil:
Toeloej oerang Israil
"
:

tanah Tob; * sarta loba djalma teu poegoeh karoempoel ka Jeptah, djeung sok boedal ngareudjeungan. aibr. ii:32.
di
6 p. 4
5

9:4;

Sam. 22:2.

12

13

14

15

[kami] lain [njalametkeun mati oerang Mesir, ti oerang Emor, ti oerang Amon djeung ti oerang Pelisti? 'Kitoe keneh oerang Sidon, Amalek djeung Maon pada nganijaja ka maraneh; tatapi ari maraneh sasambat ka kami, seug koe kami disalamStkeun ti leungeunna. 'Parandene maraneh ninggalkeun kami sarta ngabarakti ka aallahan; * koe sabab eta, kami moal njalamgtkeun deui ka maraneh. Geura djig, sasambat ka aallahan beunang maraneh milih; " nja eta sina njalamgtkeun ka maraneh keur waktoe maraneh kasoekgran. 'Pioendjoek oerang Israil ka Pa-

Naha

raneh]

7
,

Ari geus kitoe, lila ti lila toeloej oerang Amon mSrangan ka Israil. 'Ari geus kitoe, mangsa oerang Amon keur mSrangan ka Israil, bral kokolot Gilad laleumpang, ngala Jeptah ti tanah Tob teja. 'Pok njalaoer ka Jeptah: Moegi geura soemping, sargng ngapalaan ka kaoela sadaja, soepaja oerang ngalawan pgrang ka oerang Amon. 'Ngawalon Jeptah ka kokolot Gilad teh: Kapan

'

16

ngeran Koering tarima dosa; soemangga, koering pidamgl koemaha pisaeeunana di pajoeneun andjeun; nanging moegimoegi koering dileupaskeun bae danggt ajeuna. 'Sarta pada njingkirkeun aallahan bangsa sedjen ti tfingahna, djeung ngabarakti deui ka Pangeran. " Toeloej
:

sampejan pada mikageuleuh ka kaoela, sarta ngadjongklokkeun kaoela ti imah bapa; na koe naon ajeuna daratang ka kaoela, sabot sampejan kasoesahan? 'Pihatoer kokolot Gilad ka Jeptah: Kijeu noe mawi kaoela ajeuna darongkap deui ka andjeun, nja eta soepaja angkat, kairing koe kaoela, sar6ng mgrangan ka oerang Amon; kalajan " andjeun bade ngaloeloegoean ka kaoela, njangking sadajana priboemi Gilad. 'Saoer Jejitah ka kokolot Gilad: Oepama kaoela koe sampejan dibawa moelang, baris mSrangan ka oerang Amon, sarta eta teh

<*

PARA HAKIM
koe Pangeran dipaparinkeun ka hareupeun kaoela, na estoe kaoela pidjadieun loeloegoe sampejan"? 'Wangsoelankokolot Gilad teh ka Jeptah: Pangeran moegimoegi ngadangoe di antara kaoela sargng andjeun; saestoena kaoela pada nga21

11.

301

10

22

11

lampahkeun

sapilahir andjeun. 'Toeloej


23

Jeptah angkat reudjeung kokolot Grilad; seg andjeunna koe djalma-djalma didjadikeun loeloegoe djeung kapala, njangking maranehanana sarta Jeptah njaoerkeun sakabeh kasaoeranana * di pajoeneun Pangeran, di Mispa. p. lo is.
;
:

24

6 p. 20:

1.

12

13

u
15

Tidinja Jeptah ngoetoesan ka radja oerang Anion, mopojan kijeu: Aja pSrkara naon sampejan teh ka kaoela, noe matak sampejan datang ka kaoela, mSrangan ka tanah kaoela? 'Ngadjawab radja oerang Anion teh ka oetoesan Jeptah: Tina sabab Israil, basa indit ti MSsir, njokot tanah kaoela, " ti tji Arnon tgpi ka tji Jabok, sarta t6pi ka tji Jordan; ari ajeuna eta teh poelangkeun djeung kasalametan! 'Ngoetoesan deui Jeptah ka radja oerang Amon,
'sarta

25

pek merangan ka Israil. 'Toeloej koe Pangeran, Allah Israil, eta Sihon djeung sabalana kabeh dipaparinkeun ka leungeun Israil, pek disabgtan; seug Israil ngabogaan satanah oerang Emor, priboemi tanah eta; 'nja ngabogaan saw6w6ngkgran oerang Emor, ti s6mSt tji Arnon tgpi ka tji Jabok, sarta ti tggal 16ga tSpi ka tji Jordan. 'Djadi ajeuna koe Pangeran, Allah Israil, eta oerang Emor geus disingkahkeun ti hareupeun Israil oematna; koetan koe sampejan dek dipiboga? 'Karah sampejan moal ngabogaan anoe koe f Kamos, batara sampejan, dibogakeun ka sampejan? Nja kitoe pisan sakoer noe disingkahkeun ti hareupeun kaoela sadaja koe Pangeran, Allah kaoela, dibogaan koe kaoela. Naha ajeuna sampejan teh boga angkeuh hade ti batan " Balak poetra Sipor, radja
'

26 Israil,

Karah eta teh madoean ka atawa merangan ka dinja? 'Sabot Israil ngeusian Hesbon djeung piIgmboeranana, Aroer djeung pilemboeranana, sarta sakabeh nagara noe di

Moab

teja?

sisi tji

mopojan ka
*

oeraii Jeptah:

Kijeu kasaIsrail hanteu pisan njodinja:

lilana,
27

Arnon, geus tiloe ratoes taoen na koe naon koe sampejan hanteu

kot tanah
16

Moab djeung tanah oerang


basa indit
ti

Amon

teh. 'Sat6gesiia

M6-

17

sir, Israil loemakoe di tSgal 16ga, tepi ka laoet Ag6r; toeloej datang ka Kades. 'Tidinja Israil " ngoetoesan ka radja Edom, mopojan kijeu: Moegi kaoela

mangsa eta? 'Djadi kaoela hanteu boga dosa ka sampejan; balikbalik sampejan migawe goreng ka kaMoegioela, merangan ka kaoela teh. moegi Pangeran, noe djadi Hakim, dina ngahoekoeman di antara oepoe ijeu rang Israil djeung oerang Amon!
dirgboet dina
''

18

diidinau njorang tanah andjeun; tatapi radja Edom ten ngagoegoe. Pon kitoe keneh nitahan ka radja Moab; tapi eta ge teu daekeun. Toeloej Israil tjitjing di Kades. 'Tidinja loemakoe deui di tengoerilingan tanah Edom gal lega,
'^

a 4 Moesa 21 24. 6 5 Moesa 2 9, 19. c 4 Moesa 21 4, 13. e 4 Moesa 20 14. d i Moesa 20 21 21 21. ^4 Moesa 21 29. jf 4 Moesa 22 2. ^i 1 Moesa 31 :53; 1 Sam. 24: 16.
: :
: :

28

DSmi

radja oerang

Amon teu ngagoe-

29

19

djeung tanah Moab; toeloej datang ka tanah Moab ti tSbeh pangbidjilan panon-poe; heug masanggrahan di peuntaseun tji Arnon; tapi hanteu asoep ka wgwengkgran Moab, karana tji Arnon teh watSs Moab. 'Tidinja Israil ^ ngoetoesan ka Sihon, radja oerang Emor, radja Hesbon teja, sarta Israil mopojan

30

31

20

Kaoela moegi diidinan njorang tanah andjeun, dongkap ka enggon kaoela. 'Tatapi Sihon teu mSrtjajaeun Israil njorang wSw6ngkSranana; anggoer Sihon ngoempoelkeun sabalana kabeh, heug masanggrahan di Jahas;
kijeu

ka

dinja:

goe kana kasaoeran Jeptah, noe didatangkeun ka dinja. 'Geus kitoe " Roh Pangeran linggih ka Jeptah; bral angkat njorang Gilad djeung M6nase, sarta njorang Mispe bilangan Gilad; ari ti Mispe bilangan Gilad ladjgngna ka oerang Amon. 'Sarta Jeptah ka loewar nadar ka Pangeran, pioendjoekna: Madak oerang Amon koe andjeun dipaparinkeun ka leungeun simkoering, ari geus kitoe, naon bae noe ka loewar, bidjil ti panto rorompok simkoering, manggihan simkoering, dimana simkoering wangsoel ti oerang Amon sargng kasalamgtan, nja eta teh bade ka Pangeran; sedja simkoering ngoerbankeun, didjijeun koerban doeroekan.
'

PAEA HAKIM
32

12.

33

"Toeloej Jeptahladjgngkaoerang Anion, sarta mgrangan ka diuja; seug koe Pangeran diselehkeun ka pananganana. 'Pek koe Jeptah disabetan ti Aroer tgpi ka maneh datang ka Minit, doewa poeloeh nagara, sarta tepi ka Abel-K6ra-

mim; panjabetna rosa


toe oerang
34

katjida.
a
p. e

Tab, ki:

Amon teh ditoendoekkeun di


Israil.
:

hareupeun oerang

34. 6 p. s

28.

mihatoer ka Jeptah Koe naon andjeun madjoe perang ka oerang Amon, ari kaoela teu disalaoer ngiring? Boemi andjeun dek dihoeroe saloehoereun andjeun koe seuneu.'jSTgawalon Jeptah ka darinja: Kaoela djeung bala keur padoe bangSt pisan djeung oerang Anion seg maraneh ditjSloekan, tapi teu njalam6tkeun kaoela ti leungeunna. 'Ana katendjo koe
:
;

Tidinja Jeptab soemping ka Mispa, ka boemina; doemadakan, " poetrana noe awewe ka loewar, mapagkeun an-

djeunna,

35

sarta ngariteh poetra noenggal, Jeptah ten kagoengan deui poetra lalaki atawa awewe. 'Ari geus kitoe, barang Jeptah ningali poetrana, " seug andjeunna njosoek panganggona, bari misaoer: Alah, anaking njai teh ngaheroekkeun teuing ka ama, sarta njai teh kaasoep anoe
*

make nerebang

gel; ari eta

kaoela, maraneh teu noeloeng, * seug njawa kaoela diteundeun dina dampal leungeun, heg madjoe ka oerang Amon, sarta koe Pangeran dipaparinkeun ka leungeun kaoela. Na keur naon maraneh poe ijeu moeroeboel, dek mgrangan ka
4

kaoela?

'Gantjang Jeptah ngoempoel-

36

37

karana ama nganalangsakeun ka ama geus ngangah biwir ka Pangeran, sarta teu kadoega oendoer. 'Wangsoelan poetrana: Noen ama! ari ama geus engah lambgj ka Pangeran mah, soemangga pidamel ka simkoering sakoemaha noe ka loewar ti lambSj ama, sarehing ama koe Pangeran geus dipaparin bal6san ti moesoeh ama, ti oerang Anion. Oendjoekanana deui ka ramana Moegi koering didamel perkawis ijeu koering tempoan doewa boelan, soemedja leumpang, ijang ka goenoeng-goenoeng, njeungtjeurikan kalandjangan koering, nja diri
;

''

keun sakabeh oerang Gilad; pek mgrangan ka Epraim. Ari oerang Gilad teh njabgtan ka Epraim, tina sabab ngaromongna: Maraneh, Gilad! kakaboeran ti Epraim; bgngrna aja di tgngah Epraim
5

djeung Mgnase.

'Djeung deui Gilad

'

meunangkeun sagala peupeuntasan

tji

'

Jordan ka Epraim; ari geus kitoe, satijap-tijap aja kakaboeran Epraim, ngomong: Kaoela menta meuntas, seg ditanja koe oerang Gilad Maneh teh oerang Epraim? Ana ngadjawab: Lain, 'toeloej ngaromong kijeu ka dinja: Geura njSboet sjibolet; ana pok teh sibolet; karana teu bisaeun ngoetjapkeun bgngr.
:

Kgk

ditjekel sarta dipeuntjit Igbah peu-

38

39

40

koering sareng batoer-batoer. Walonan ramana Bral bae. Seug koe Jeptah didjoeroeng lakoe doewa boelan; toeloej leumpang, nja pribadina djeimg rentjang-rentjangna, sarta njeungtjeurikan kalandjanganana di goenoeng-goenoeng. "Ari geus kitoe, sanggeus toetoep doewa boelan, seug moelang deui ka ramana; prak ramana ngalaksanakeun nadarna ka dinja sarta eta teh teu njaho di lalaki. Sanggeus kitoe djadi adat di Israil^ 'landjang-landjang Israil saban-saban taoen sok laleumpang, ngagoeng-ngagoeng ka poetra Jeptah, oerang Gilad, a 1 sam. i8:6. sataoen opat poe.
'

peuntasan tji Jordan. Dina niangsa eta oerang Epraim opat laksa doewa reboe noe roeboeh. a p. 8:1. 6 l Sam. 19 5; 28:21.
;

c p. 3
7

28.

Ari Jeptah ngahakimanana ka Israil gengp taoen toeloej Jeptah, oerang Gilad, poepoes, sarta dikoergbkeun dina hidji nagara tanah Gilad. Ari noe ngahakiman ka Israil sanggeusna Jeptah, nja eta Ebsan, ti BetLehem. 'Ai'i eta teh " kagoengan tiloe
;

10

poeloeh poetra lalaki sarta tiloe poeloeh poetra awewe didjoeroeng ka loewar, djeung tiloe poeloeh poetra awewe ti loewar diasoepkeun keur poetrana lalaki. Ari ngahakimanana ka Israil toedjoeh taoen. 'Toeloej Ebsan poepoes, sarta di-

b 2

Moeaa 15

20. c 1

Moeaa 37

34.

rf

Moesa 30

2.

PASAL
Ari

11

12.

oerang Epraim karoempoel, sarta mareuntas ka kaler; " toeloej pada

12

koergbkeun di Bet-Lehem. a p. 10 i. Ari noe ngahakiman ka Israil sanggeusna eta, nja eta Elon, oerang Sgboeloen. Ari eta ngahakimanana ka Israil sapoeloeh taoen. 'Toeloej Elon, oerang
:

PAEA HAKIM
SSboeloen, poepoes, sarta dikoerSbkeun di Ajalon, di tanah S6boeloen. Ari noe ngahakiman ka Israil sanggeusna eta, nja eta Abdon poetra Hilel, oerang Piraton. "Ari eta teh kagoengan opat poeloeh poetra lalaki djeung tiloe

13.

303

13

14

ka Pangeran, kijeu panSdana: Noen Groesti! eta piwarangan Allah, noe koe andjeun dipiwarang teja, moegi sina tjalik deui ka koering doewaan, sar6ng ngawoeroek ka koering koemaha nja pilampaheun koering ka eta boedak,
anoe bade didjoeroekeun.
b 4
1 9

15

poeloeh poetoe lalaki, " uaroenggangan toedjoeh poeloeh kalde. Ari ngahakimanana ka Israil dalapan taoen. 'Toeloej Abdon poetra Hilel, oerang Piraton, poepoes, sarta dikoerSbkeun di Piraton, di tanah Epraim, di goenoeng oerang

p.

6: 11.
:

Moesa

3.

c 3

Moesa

11.

Moesa

25;

Sam. 1:11.

Loek. 1:15.

Ari pangda
boel. Toeloej

Manoah koe Allah dimakMalaikat Allah tjalik deui

ka eta awewe; kabSngran awewe teh


10

Amalek.

p.

lo

i.

PASAL

13.

" marigawe deui J noe goreng di pajoenenn Pangeran; ladjgng koe Pangeran diselehkeun ka

'Pidinja oerang Israil

leungeun oerang Pelisti, opat poeloeh o p. a 12. taoen lilana. Aja hidji djalma, oerang Sora, kaasoep bangsa oerang Dan, ngaranna Manoah; ari pamadjikanana gaboeg, ten ngadjoeroe. "Hidji waktoe " Malaikat
:

11

12

Pangeran nembongan ka eta awewe, sarta ngalahir ka dinja kijeu: Masing


njaho, maneh gaboeg, ten ngadjoeroe; tapi bakal reuneuh, sarta ngadjoeroe
4 13

keur dijoek di kebon, ari Manoah salakina hanteu reudjeung. 'Ngageuwat awewe teh loempat, bebedja ka salakina; ari omongna ka dinja: Noen, koering ditembongan deui koe eta djalma, noe tjalik ka koering bareto teja. 'Neut Manoah indit, noetoerkeun pamadjikanana; sadongkapna ka eta djalma, pok hatoeran ka andjeunna: Na andjeun teja djalma, noe ngalahir ka poen bodjo? Walonanana: Enja kami. 'Oendjoekan deui Manoah: Ajeuna moegi tinekanan pilahir andjeun; koemaha pipStaeunana eta boedak sareng pilam-

'Mana ajeuna koedoe hidji anak tjStjegah, * oelah nginoem anggoer atavva arak, djeung " oelah ngahakan naon-naon noe nadjis. 'Karana, saenjana, maneh
lalaki.

14

bakal reuneuh, sarta ngadjoeroe hidji anak lalaki; ari eta teh sirahna teu

meunang didatangan peso

tjoekoer; ka''

rana boedak teh pidjadieun nasir Allah ti waktoe dikandoeng; " sarta nja eta bakal ngamimitian njalametkeun Israil ti leungeun oerang Pelisti. 'Tidinja eta
datang, sarta njarita ka salapokna Bijeu aja hidji piwarangan Allah tjalik ka koering, ari roepana saperti roepa Malaikat Allah, tjatjap koe matak sijeun koering teu naros ti mana soempingna, sar6ng teu maparin njaho djenenganana ka koering. 'Ari lahirna ka koering Masing njaho, maneh bakal reuneuh, sarta ngadjoeroe hidji anak lalaki mana ajeuna maneh oelah nginoem anggoer atawa arak, djeung oelah ngahakan naon-naon noe nadjis; karana boedak teh pidjadieun nasir Allah, ti waktoe dikandoeng tepi ka poeanana maot. 'Tidinja Manoah ngngda
kina, kijeu
: ;

15

awewe

16

17

18

19

paheunana? 'Walon Malaikat Pangeran ka Manoah: Sakoer noe koe kami dilahirkeun ka awewe teja, koedoe koe eta ditjegah. 'Sagala noe asal ti tangkal anggoer, teu meunang koe eta dihakan teu meunang nginoem anggoer atawa arak, sarta teu meunang ngahakan naonnaon noe nadjis. Sakabeh noe koe kami diparentahkeun ka awewe teja, koedoe koe eta diestoekeun. 'Oendjoekan deui Manoah ka Malaikat Pangeran Moegi kersa diandeg koe simkoering; sSdja njadijakeun hidji anak embe pihatoeraneun andjeun. 'Lahiran Malaikat Pangeran ka Manoah: Sanadjan kami koe maneh diandeg, moal ngadahar soegoeh maneh; sarta oepama maneh hajang metakeun koerban doeroekan, koedoe koerbankeun ka Pangeran. Wantoewantoe Manoah teu tSrangeun, jen eta teh Malaikat Pangeran. 'Oendjoekan deui Manoah ka Malaikat Pangeran: Saha djenengan andjeun? soepaja, dimana geus tinSkanan pilahir andjeun, simkoering pada ngahormat ka andjeun. 'Lahiran Malaikat Pangeran ka Manoah: Keur naon maneh nanjakeun ngaran kami? da eta teh'' adjaib. 'Top Manoah
:
''

304

PAEA HAKIM

14.

20

21

22

njokot hidji anak 6mbe sarta djeung koerban kadaharan; seg dikoerbankeun ka Pangeran dina loehoer batoe karang. Ari Malaikat teh lampahna adjaib, sarta Manoah djeung pamadjikanana m6Karana keur barang hoelong bae. roengna tina altar njeleboeng ka langit, Malaikat Pangeran moenggah di seug djgro hoeroenging altar. DSmi Manoah djeung pamadjikanana melongbae; toeloej br6k njaroeoeh kana taneuh. 'Ari Malaikat Pangeran teu nembongan deui ka Manoah atawa ka pamadjikanana. Didinja Manoah geus terangeun, jen eta teh Malaikat Pangeran. 'Pok Ma<*
'

son nejangan pisababeun


listi.

ti

oerang Pe-

Ari dina mangsa eta oerang Pglisti marentah ka Israil. a 1 Moesa 34; 4. 6p. i5:i8. Tidinja Simson mijang ka Timna, djeung iboe-ramana. Barang dongkap ka kgbon anggoer Timna, doemadakan, Simson kapapag koe hidji singa ngora ngagaoer. 'Kalergsan" Simson disoempingan Roh Pangeran; pek singa teh dibebekkeun, sapgrti ngabebekkeun anak Smbe, halta pananganana taja naon-naon; tapi lampahna noe bijeu teu dioeningakeun ka iboe-ramana. 'Ari geus soemping,
toeloej sasaoeran djeung eta landjang;

sarta eta teh benSr koe pangrasa Sim8

23

noah ngomong ka pamadjikanana: " Tangtoe oerang teh 6ngke paeh, sabab oerang narendjo Allah. 'Demi tjarek pamadjikanana: Manawi Pangeran aja panggrsa maehkeun ka oerang mah, koerban doeroekan djeung koerban kadaharan teh moal ditjandak ti leungeun oerang, sarta oerang moal dipaparin nendjo eta sakabehna,

son.

'

Geus rada

lila

antarana koe Simson

soemawonna oerang

dina waktoe ajeuna diwartaan noe kitoe p6tana. a l Moesa 18: 3; p. 6: 18. 6 1 Moesa
32
24
:

ditejang deui, dek ditikah; keur di djalan sindang, ningalian bangke singa teja; doemadakan, dina awak singa aja sajang njiroean, sarta madoean. 'Top ditjandak koe dampal pananganana, bari seug ladjgng, sarta ngadaharan bari angkat; ari geus dongkap deui ka iboeramana, seg njanggakeun madoe, kop didalahar; tapi teu ngoeningakeun ka iboe-rama eta madoe beunang njandak
ti

29. c 36a. 9

6.

(i

p. 6

21. e p. 6

22, 23.

awak

singa.

p.

13:25; i5:i4.

Tidinja
hidji

eta

awewe ngadjoeroekeun
sarta dingaranan
"

10

anak

lalaki,

25

Simson. * Ari eta boedak ngagedean, djeung diberkahan koe Pangeran. 'Sarta Roh Pangeran ngmbean njoeroeng Simson ka pasanggrahan Dan, di antara Sora djeung Estaol. a Ibr. ll 32. 6 Loek. 1 80.
: :

Ari ramana geus dongkap ka eta landjang, seug Simson di dinja ngadamgl hadjat; karana nja kitoe lampah djal-

11

ma

12

boedjang. 'Ari geus kitoe, barang narendjo Simson, toeloej njarokot tiloe poeloeh pirentjangeun, sina ngabatoeran ka Simson. 'Pok Simson misaoer ka eta:

PASAL

Kaoela aja
14.

I'aneh;

Hidji mangsa Simson mijang ka nagara Timna; seug di Timna ningali hidji 2 landjang, anak Pglisti. 'Toeloej moelih, sarta ngoeninga ka iboe-ramana, pihatoerna: Koering di Timna nendjo hidji landjang, anak Pglisti; " moegi eta ajeuna ditjandak keur pibodjoeun koe3 ring. 'Ari saoer iboe-ramana ka Simson: Naha taja pisan pipamadjikaneun di anak koelawarga agoes, atawa di sakabeh ahU indoeng-bapa, noe matak agoes leumpang, njokot pipamadjikaneun ka oerang Pelisti, * noe teu disoenaf? Wangsoelan Simson ka ramana: Nja eta bae tjandak keur koering; karana nja eta noe bengr dina panon koe4 ring. 'Ari iboe-ramana teu tgrangeun hal kitoe teh ti Pangeran; karana Sim-

hidji toetoeroetjingan ka maoepama koe maraneh dipoepoelihkeun ka kaoela di sadjgro " toedjoeh poe hadjat ijeu, sarta kapanggih, kaoela

13

poeloeh

14

sanggoep ka maraneh merebadjoelawon katji tiloe poeloeh siki, djeung tiloe siki badjoe pisalin. 'Sabalikna, oepama teu bisa moej^oelihkeun mah ka kaoela, seg maraneh ka kaoela koedoe mere badjoe lawon katji tiloe poeloeh siki, djeung tiloe poeloeh siki badjoe pisalin. Aridjawabna: Mangga, tjarijoskeun toetoeroetjingan sampejan, kaoela pada hajang ngadenge. 'Saoer Simson ka darinja: Ti noe ngahakan bidjil kahakanan, ti noe bSdas bidjil kaamisan. DSmi sadjgro tiloe poe teu barisaeun moepoelihkeun eta toetoeroetjingan.
a
1

Moesa 29

27.

15

Ari geus kitoe, dina poe noe katoedjoeh

PARA HAKIM
seug eta ngaromong ka garwa Sinison: Tjik, " tjaroge njai woedjoek, soepaja ka oerang moepoelihkeuu eta toetoeroetjingan; bisi njai djeung boemi rama njai koe kaoela dihoeroe koe seuneu. Naha kaoela diarondaiig teh, hajaug ngabogaiin banda kaoela? Lain kitoe? 'Toeloej garwa Simson uangis di pajoeneunana, bari misaoer: Akang geuleuh bae ka koering, moal enja asih; akang toetoeroetjingan ka anak bangsa koering, ari ka koering hanteu dipaparin njaho. DSmi saoer Simson: Sa6njana, koe akang ten dioeningakeun ka indoeng-bapa; pimanaeun dipoepoelilikeun ka njai? 'Seug eta teh nangis bae di pajoeneunana satoetoep toedjoeh poe hadjatna. Ari geus kitoe, dina poe noe katoedjoeh, seug dipoepoelihkeun bae ka garwana, tina * njesedSk teuing ka andjeunna. Gantjaug koe eta istri toetoeroetjingan teh dipoepoelihkeun ka anak bangsana teja. Tok oerang nagara eta malihatoer ka Simson dina poe noe katoedjoeh, samemeh panon-poe soeroep: Naon noe amis ti batan madoe? naon noe b6das ti batan singa? Demi saoerna ka darinja: Lamoen maraneh teu ngawoeloekoe koe sapi kaoela, toetoeroetjingan kaoela koe maraneh moal kapanggih. 'KalSresan Simson disoempingan Roh Pangerau; bral mijang ka nagara Askelon, pek njabgtan tiloe poeloeh djalma oerang dinja, sarta papakeanana ditjandak, sok ngaleler pisalin

15.

30r

16

misaoer ka darinja: Sakali ijeu aing teu salah ka oerang Pglisti, lamoen aing njijeun katjilakaftn ka dinja. 'Bral Simson angkat, meunangkeun tjareuh tiloe ratoes siki, sarta njandak obor; toeloej dikantet-kantetkeun boentoet pada boentoet, djeung diteundeunan hidji obor dina antara doewa boentoet, di tSngahtgngahna. 'Pek obor teh disaroendoetan, bari seug tjareuh dileupaskeuu ka piboewateun oerang Pglisti; toeloej kahoeroean,

boh toempoekan gandoem, boh

17

18

piboewateun, kitoe kenehkgbondjetoen. 'Pok oerang Pglisti ngaromong: * Saha noe migawe kitoe? Aja noe ngaromong Simson, minantoe oerang Timna, pedah koe eta ditjokot pamadjikanana, dibikeun ka batoerna. Moeroeboel oerang Pglisti, pek eta awewe djeung bapana " didoeroek koe seuneu. Misaoer Simson ka darinja: Ari maraneh migawe kitoe mah, saenjana aing dek males diri ka maraneh, kakara aing teh eureun. 'Pek disabetan, bitis katoet pingping; rosa pisan panjabgtna. Bral mijang, toeloej tjalik dina hidji beulah goenoeng tjadas
'

Etam.
9

p.

14

20. 6 p. 6

29. c p. 14

15.

Tidinja oerang Pelisti

arindit,

seug

10

19

masanggrahan di tanah .Joeda, wani majakpak di Lehi. 'Pok oerang Joeda ngaromong: Koe naon maraneh daratang ngaroeroeg ka kaoela? Djawabna: Kaoela noe matak daratang, dek ngabarogod Simson, s6dja migawe ka dinja sakoemaha pagaweanana ka kaoela teja.
'Broel tiloe reboe djalma, oerang Joeda, arijang kana beulah goenoeng tjadas

20

ka noe pada moepoelihkeun toetoeroetjingan teja. 'Ari Simson djadi bendoe, sarta moelih ka boemi ramana. 'Demi garwa Simson didjodokeun ka hidji rentjangna, noe ngabatoeran ka andjeunna
teja.
a
p.

11

Etam
son:

teja; toeloej malihatoer

ka Sim-

16

5.

6 p. 16

16, 17.

PASAL

15.

A ri geus rada lila antarana, dina oesoem -^diboewat tarigoe, seug Simson ngandjang ka garwana, njandak hidji anak Smbe; ari saoerna: Koering hajang asoejj ka bodjo, ka djero pangkeng. D6mi koe bapa awewe teu dibere asoep. 'Ari tjarek bapana: Panjana bapa, agoes teh geuleuh ka inja, noe matak koe bapa " geus dibikeun ka rentjang agoes. Ari adina lain geulis ti batan eta? Nja eta bae pikeun agoes, djadi gantina. 'Pok Simson

12

13

teu oeninga, " jen oerang Pglisti marentah ka oerang? Naha andjeun ka kaoela sadaja midamgl noe kitoe pStana? Walon Simson ka darinja: Sakoemaha pagaweanana ka kaoela, nja kitoe pagawean kaoela ka maranehanana. 'Pihatoerna deui: Kaoela noe matak daratang, sedja ngabarogod ka andjeun, dek diselehkeun ka leungeun oerang Pelisti. Ari saoer Simson: Koedoe saroempah ka kaoela, jen maraneh moal pinaradjangeun ka kaoela. Mihatoer deui eta teh ka Simson, kijeu pihatoerna: Hamo, ngan dek dibarogod bae, bari seug diselehkeun ka leungeunna; ari p8rkawis maehan tamah, moal 6nja
'

Naha andjeun

I
306

PARA HAKIM

16.

andjeun koekaoela dipaehan. PekSimson dibarogod koe doewa tambang weu14

teuh, bari toeloej diiringkeun ti goenoeng tjadas teja. 'Barang andjeunna dongkap ka Lehi, heg koe oerang Pglisti dipapagkeun koe soerak. KalerSsan *

katoet toelakna, djoeng dipoendak, bari seug dibawa oenggah ka poentjak goenoeng, noe di hai'eupeun nagara Hebron.
4

Ari geus kitoe, sanggeusna


toeloej
'

ti dinja,

15

Simson disoempingan Roh Pangeran; tambang noe dina pananganana kawas lambaran haramaj toetoeng koe seuneu; barogodna leboer ti pananganana. 'Beh Simson mSndak hidji
seg
djadi

tjatjapek kalde, baseiih keneh; gantjang

16

njodorkeun pananganana, pekditjandak, dianggo neunggeulan, meuuang sareboe djalma. 'Pok Simson misaoer: Koe hidji tjatjapek kalde satoempoek doewa toempoek, koe hidji tjatjapek kalde aingmae<"

17

18

19

'Ari geus kitoe, saparantos misaoer, tjoel tjatjapek teh dipitjeun ti pananganana; sarta eta enggon diseboetkeun Ramat-Lehi. 'Tidinja Simson halabhabeun anget pisan, sarta sasambat ka Pangeran, pioendjoekna: Andjeun geus maparin kasalametan sakitoe agoengna koe lantaran abdi andjeun doepi ajeuna koering bade paeh halabhab, sareng laboeh ka leungeun djalma ten disoenat. 'Tidinja Allah meulahkeun hidji tjangkroeng noe aja di Lehi, seg bidjil tjai ti dinja; ari geus ngaleueut, datang deui iugStanana, sarta hoerip. Kitoe noe matak eta Snggon dis6boetkeun En-Hakore; ajana di Lehi tepi ka mang'^

han sareboe djalma.

Simson bogoheun ka hidji awewe noe di lebak Sorek, ngaranna Dg5 lila. Seug gggedoeg oerang Pelisti daratang ka eta awewe, sarta ngaromong ka dinja: " Koedoe ngawoedjoek ka Simson, sarta tangenan dina naon kabgdasanana noe sakitoe gede teh, sarta naon pilantaraneunana kami teh ngalahkeun ka dinja djeung ngabarogod ka dinja, soepaja beunang disangsara; seg kami ka maueh tangtoe pada mere sareboe saratoes wang perak sewang. 6 'Tidinja D61ila ngomong ka Simson: Tjik, paparin njaho ka koering, dina, naon kabedasan andjeun noe sakitoe g6de teh, sareng naon pilantaraneuu andjeun dibarogod, soepaja beunang di7 sangsara? 'Diwalonkoe Simson: Oepama kaoela dibarogod koe toedjoeh lambar loeloeb hedjo, noe tatjan toehoer, tangtoe kaoela leuleus, djadi tjara djalma 8 noe sedjen bae. 'Toeloej geggdoeg PSlisti ka awewe teh marawa toedjoeh lambar loeloeb hedjo, noe tatjan toehoer; prak koe awewe teh dibarogodkeun ka 9 Simson. 'Ari noe ngabongohan darijoek di eta awewe, di djero pangkeng. Pok DSlila ngomong ka andjeunna: Eh Simson! diboeroedoeg oerang Pelisti. ''DjSmproeng loeloeb teh koe andjeunna dipe-

20

sa ajeuna. 'Ari Simson

ngahakimanana
:

ka
f

keur djaman oerang Pglisti, doewa poeloeh taoen lilana. a p. i4 i.


Israil
"

6 p.
e p.

14

6.

c p.
/^

31.

p.

14

Sam. 31

4.

13:1.

p.

16:31.

gatkeun, sakoemaha megatkeun tali indjoek, noe geus ngambeu seuneu; djadi teu koengsi kanjahoan kabedasanana.
a
p.

14:15. 6

p.

15

14.

PASAL

16.

10

Hidji mangsa Simson angkat ka nagara


2

Gasa; seug di dinja ningali hidji dajang, sarta tjalik ka eta. 'Aja noe bebedja ka oerang Grasa, pokna: Simson datang ka dijeu. Tidinja pada ngalingkoengan sarta ngabongohan ka andjeunna sapeuting djSpoet, dina lawang nagara, tatapi tjaritjing bae sapeupeuting,

Tidinja DSlila ngomong ka Simson: SalgrSsna, andjeun tadi goegoejon ka koering sarSng misaoer bohong ka koering; ari ajeuna, tjik, paparin njaho ka koering, naon pilantaraneuu andjeun

11

ngomongna: Keun

tgpi

ka braj

12

beurang, seg koe oerang dipaehan. 'Ari Simson ebog t6pi ka tgngah peuting; d6mi wantji tgngah peuting seug tanghi, k6k nj6k61 panto lawang nagara kalawan tihangna noe doewa, ditjaboet

dibarogod? 'Ari walonanana: Oepama kaoela dibarogod koe tambang wareuteuh, anoe tatjan dipake, tangtoe kaoela leuleus, djadi tjara djalma noe sedjen bae. 'Heug Delila njokot tambang wareuteuh, prak dibarogodkeun ka andjeunna; toeloej ngomong ka andjeunna: Eh Simson! diboeroedoeg oerang Pglisti. Ari noe ngabongohan darijoek di djero pangkeng. DjSmproeng tambang teh koe

PAR A HAKIM
andjeunna dipggatkeun
13

16.

307
;

ti

pananganana,
21

tjara kanteh. Tidinja DSlila

ugomong ka Simson: Dongkap ka ajeuna andjeim teh goegoejon bae ka koering, sargng misaoer bohong ka koering tjik atoeh, paparin njaho ka koei'ing, naon pilantaraneun andjeun dibarogod? Ari walonanana: Oepama toedjoeh oeutoen sirah kaoela koe njai dipakankeuu kana tinoenan. [Trak milampah kitoe,] sarta dipageu;

toekang, sarta gigibrig karana teu oeningaeun, * jen Pangeran geus njingkah ti andjeunna. 'KSk andjeunna koe oe-

rang

ditjokel PSlisti ditjarSkSl, sarta sotjana, bari toeloej diiringkeun ka Grasa, sarta dirante tambaga; geus kitoe ga''

wena
22

ngagiling di djSro pangberokan. 'DSmi ramboetna mandjangan deui sanggeusna ditjoekoer. o p. is 5. 6 1 sam. le i4
: :

Sil. 5

3,

4; 22

14. c 2 Radj.

25

7.1

14

23

han koe pautjoeh. Toeloej ngomong ka


andjeunna: Eh Simson! diboeroedoeg oerang Pglisti. Neut Simson tanghi tina sarena, sarta karaboet eta pantjoeh pakara katoet tinoenan. Tidinja D61ila ngomong ka andjeunna: 15 Na koemaha andjeun bisa misaoer, jen: Kaoela njaah ka maneli, da manah andjeun teu ngareudjeungan ka koering. Geus tiloe kali ijeu andjeun teh goegoejon ka koering, sareng koering teu dipapai'in njaho dina naon kabgdasan 16 andjeun noe gede teh. "Ari geus kitoe, tina nj6sed6k ka andjeunna koe omonganana, saban-saban poe, sarta bari dikeukeuhan, lila-lila keuheul manahna, 17 asa rek paeh. 'Toeloej bae nganjatakeun ka dinja saeusi manahna; ari saoerna ka dinja: " Sirah kaoela tatjan pisan didatangan peso tjoekoer; karana kaoela djadi nasir Allah ti waktoe dikandoeng koe iboe; oepama kaoela ditjoekoer, kabgdasan kaoela tangtoe leungit ti kaoela, seug kaoela leuleus, djadi tjara 18 djalma noe loba bae. 'Barang Delila geus tgrangeun, jen Simson ka manehanana nganjatakeun saeusi manahna, gantjang nitahan, ngala gegedoeg oerang Pglisti pihatoerna Mangga, geura tjaralik ajeuna, karana Simson geus nganjatakeun ka koering saeusi hatena. Djgboel ggggdoeg Pelisti daratang ka dinja, sarta wang perak teh dibawa. 19 'Tidinja Simson koe DSlila disina sare dina lahoenanana; seug njeloekan hidji djalma, pek koe eta ditjoekoeran noe toedjoeh oentoen sirahna; toeloej DSlila ngamimitian njangsarakeun ka andjeunna, ISs kabedasanana leungit ti an20 djeunna. 'Pok Delila ngomong: Eh Simson! diboeroedoeg oerang Pglisti. Neut Simson tanghi tina sarena, bari misaoer Aing dek ka loewar, tjara ka toekang;

24

Tidinja gegedoeg oerang PSlisti karoempoel, koekoerban rosa pisan ka " Dagon, aallahanana, sarta soekan-soekan. Ari aromongna: Si Simson, moesoeh oerang, koe batara oerang geus diselehkeun ka leungeun oerang. Sarta
'

25

26

27

barang djalma-djalma ngadeuleu ka Simson, seg maroedji ka aallahanana; karana aromongna: Moesoeh oerang, noe ngaroeksak tanah oerang, sarta njabStan batoer oerang loba nakSr teja, koe batara oerang geus diselehkeun ka leungeun oerang. 'Ari geus kitoe, keur pada saroeka hate, seg ngaromong: Geura ala si Simson, sina ngabodor pikeun oerang! G-antjaug Simson dialati pangberokan, seug ngabodor di hareupeunana, disina nangtoeng dina rowangan tihang. 'Tidinja Simson misaoer ka boedak noe ngahajeukau pananganana Aing lesotkeun, hajang ngarampaan tihangtihang, anoe ditoempakan ijeu gedong, hajang njarande ka dinja. 'Kabeneran eta gedong dedSt koe djalma, awewelalaki; samalah sakabeh gSgSdoeg oerang
:

Pelisti araja di dinja; sarta dina loehoer

28

29

30

gSdong kira-kira aja tiloe reboe djalma, awewe-lalaki, pada nongton eukeur Simson ngabodor. 'Toeloej Simson sasambat ka Pangeran, kijeu pioendjoekna: Noen, Goesti Pangeran! moegiemoetka koering; noen Allah! moegi ngabSdaskeun ka koering sakali ijeu bae, * soepaja koering mal6s diri ka oerang Pglisti koe pamalSs hidji tina doewa panon koering. 'Pek Simson nangkeup doewa tihang noe di tSngah, anoe ditoempakan sarta diteken koe eta gedong; noe hidji koe panangan katoehoe, noe hidji deui koe panangan kentja. 'Pok Simson misaoer: Kadjeun diri aing paeh djeung oerang Pelisti! Seug andjeunna toengkoel sakoewat-koewat^ broeg ggdong teh roeboeh, ninggang ka sakoer

PARA HAKIM
gggSdoeg djeung ka sakabeh djalma noe aja di djSro. Ari djalma noe paeh, beunang Simson maehan dina poepoesna, loba ti batan noe koe andjeunna dipaehau dina keur hiroepna. 'Toeloej saderekna daratang djeung sakabeh ahli ramana, seug andjeunna dibawa moelang, bari toeloej dikoergbkeun " di antara Sora djeung Estaol, dina pakoeAri Simson boei'an Manoah ramana. ngahakimanana ka Israil doewa poeloeh taoen lilana. a l Sam. S-.i.b Boem 12 19.
''
:

17,

18.

31

10

C p.

13:25. d

p.

15:20.

PASAL

17.

11

oerang pigoenoengan Epraim, ngaranna Mika. 'Hidji waktoe eta ngomong ka indoengna Aii noe sareboe saratoes wang jierak, noe ditjokot ti ema, anoe matak gma sasapa, samalah misaoer kadenge koe koering teja, soemoehoen, eta oewang aja di koering, nja koering anoe njokot inja. Ngadjawab indoengna: " Eh agoes! maneh moegi diberkahan koe Pangeran. 'Heg noe sareboe saratoes wang perak teh koe Mika dipoelangkeun deui ka indoengna. Ari tjarek indoengna: Oewang perak teh koe ema geus disoetjikeun pisan bade ka Pangeran ti leungeun ema, pikeun agoes, baris njijeun hidji artja sipat oekir djeung hidji artja sipat tjitak; mana ajeuna koe Sma dibikeun deui ka agoes. Mangsa oewang teh koe Mika dipoelangkeun deui ka indoengna, top indoengna njokot doewa ratoes perak, dibikeun ka kamasan seg koe eta didjijeun hidji artja sipat oekir djeung hidji artja sipat tjitak; nja eta toeloej aja di imah Mika. 'Ari eta djalma, nja eta Mika, boga hidji tadjoeg, sarta njijeun hidji epod djeung " tapekong, toer ngeupeulan anakna lalaki saoerang, djadi panghoeloena. 'Dina mangsa eta taja radja di Israil; djalma pada milampah masing-masing noe pibSnSreun koe rarasaan sorangan. a Koet 3 lo.

Aja

hidji djalma^

12

13

pigenaheun. Ari keur pangnjabaan, seug datang ka pigoenoengan Epraim, nepi ka imah Mika. 'Ditanja koe Mika: Sampejan datang ti mana? Djawabna: Kaoela ahli Lewi, asal ti Bet-Lehem bilangan Joeda, keur njaba, sedja ngoembara di mana bae pigenaheun. 'Omong Mika ka dinja: Di kaoela bae tjalik, hade djadi pibapaeun djeung pipanghoeloeeun kaoela; koe kaoela dek dibere sataoen sapoeloeh perak, djeung papakean sapangadgg, sarta kahakanan. Seug ahli Lewi teh ngiloe. 'Ari ahli Lewi teh ngargmpoegan tjitjing di eta djalma, sarta djalma ngora teh koe Mika diangkgn tjara anak sorangan. 'Toeloej ahli Lewi teh koe Mika dikeupeulan, sarta eta djalma ngora djadi panghoeloena, djeung aja di imah Mika. 'Tidinja Mika teh ngomong: Ajeuna aing njaho, jen Pangeran bakal maparin kahadean ka aing, sapedah aing boga ahli Lewi, djadi panghoeloe.
di

mana bae

di

PASAL Dina mangsa eta "


sarta dina

18.

taja radja di Israil;

Dan

mangsa eta kaom oerang nejangan pimilikeun keur dirina,


;

'

''

''

baris ngenggon karana nepi ka mangsa eta kaom Dan tatjan katibanan milik di tengah kaom Israil. 'Toeloej oerang Dan nitahan lima djalma, ti bangsana sorangan, ti satoengtoengna, djalma pSrkosa, " ti Sora djeung ti Estaol, baris lolongok tanah, sarta ngawaspadakeun; ari aromongna ka dinja: Geura leumpang,- koedoe ngawaspadakeun tanah. Tidinja eta teh daratang ka pigoenoengan Epraim, ngpi ka imah ''Mika teja; toeloej meuting di dinja. 'Barang deukeut ka imah Mika, seug eta teh tarSggseun kana sora * eta djalma ngora,

2
2

d
7

Moesa 28:6; p. 8:27. c Moesa 28 41. e p. 18:1; 21


:

1
:

Sam.
25.

19:13.

Aja hidji djalma ngora, asal ti BetLehem, bilangan Joeda, kaasoep bangsa
nja eta djadi ahli Lewi, sarta ngoembara di dinja. 'Toeloej eta djalma

njarimpaug ka ngaromong ka eta: Koe saha maneh dibawa ka dijeu? djeung naon pagawean maneh di dijeu? sarta maneh boga naon di dijeu? 'Ari djawabna ka darinja: Kijeu-kijeu lampah Mika ka kaoela; ari kaoela teh diboeahli
teja; toeloej

Lewi

dinja,

sarta

Joeda;

leumpang ti nagara asal, ti Bet-Lehcm bilangan Joeda teja, kargpna ngoembara

roehan koe eta, sarta djadi panghoeloena. 'Aromongna deui ka ahli Lewi teh: Tjik, f geura naros ka Allah, soepaja kaoela tgrang, ijeu djalan, noe keur dilakonan koe kaoela, piloeloeseun

PARA HAKIM
6

18.

309

'Ngadjawab panghoeloe teh ka darinja: Geura leumiDaug bae sarta kasSnangan ijeu djalan, noe keur dilakonan koe maraneh, kamanah koe Pangeran.
hanteuna.
;

16

a
(?

p. p.

17:6; 18:
17:7. f
p.

1.

6 p. 1:34. c p. 13:25.

dp. 17:1.

17

17:5.

Bral eta lima djalma laleumpang; toeloej daratang " ka iiagara Lais, sarta narendjo djalma-djalma noe di djgro eta nagara tjitjingna sarta sSnang ati, koemaha adat oerang Sidon, kSrta djeung sSnang ati; sarta dina tanah eta taja noe boga kawasa, anoe ngalarakeun kitoe-kijeu; malah eta teh djaraoeh ti oerang Sidon, sarta taja kijeu-kijeu djeung 8 djalma noe sedjen. 'Tidinja maroelang ka doeloer-doeloerua, noe di Sora djeung di Estaol teja seug ditanja koe doeloergdoeloerna: Koemaha bedja? 'Ari djawabna: Geura dangdan, hajoe oerang indit ngaroeroeg ka dinja; karana kaoela geus pada ngilikan eta tanah, sa7
;

is

19

gnjana,

moetoeh koe

aloes.

Naha ma-

nja eta ka imah Mika; seg nanjakeun ka dinja salamet hanteuna. 'Ari noe gSn6p ratoes djalma, noe njoren parabot pSrang, oerang Dan teja, pada ngarandSg hareupeun lawang panto. 'D6mi eta hma djalma, noe leumpang lolongok tanah teja, tjat arasoep ka dinja, pek njokot eta artja sipat oekir djeung eta epod, djeung eta tapekong, sarta eta artja sipat tjitak teja; ari panghoeloe teh nangtoeng hareupeun lawang panto, djeung djalma noe gSnSp ratoes, noe pada njoren parabot pSrang teja. 'Barang eta teh arasoep ka imah Mika, sarta njokot eta artja sipat oekir, djeung eta epod, djeung eta tapekong, sarta eta artja sipat tjitak teh, pok panghoeloe teh ngomong ka darinja: Maraneh migawe naon? 'Ari djawabna: Geura repeh, " soengoet maneh peungpeukan koe leungeun, sarta koedoe leumpang djeung pibapaeun djeung kaoela, baris djadi pipanghoeloeeun kaoela sakabeh. Men"^

raneh
10

tjaritjing bae? Poma oelah kaIgndor; geura leumpang, geura datang, geura meunangkeun eta tanah. 'Dimana

mana maneh teh, manghoeloean ka imah djalma saoerang djeung manghoeloean ka sakaom, ka sabangsa di Israil?
ding
20

maraneh leumpang, bakal daratang ka


hidji

bangsa noe senang

ati,

sarta tanah

teja ISga ngentja-ngatoehoe. Estoe

koe
21

11

12

Allah geus dipaparinkeun ka leungeun maraneh; enggon noe taja pisan kakoerang, naon bae barang noe aja di boemi. a jos. 19 47. Bi'oel ti dinja, ti bangsa oerang Dan, nja ti Sora djeung ti Estaol teja, gengp ratoes djalma noe arindit, pada njoren parabot pgrang. 'Toeloej leumpang, seg
:

'Seug panghoeloe teh soeka ati; top njokot eta epod, djeung eta tapekong, sarta eta artja teja, bari seug asoep ka t6ngah djalma loba. 'Tidinja pada malik, sarta kgbat leumpangna ari baroedak, djeung ingon-ingon, sarta djeung barangbarang diajakeun ti heulaeunana.
;

a
22

p.

13:25. 6 p. 17:3

5.

c Aj. 29

9.

p.

17:10.

masanggrahan di Kirjat-Jarim, di tanah Joeda, noe matak eta 6nggon disSboet " Pasanggrahan Dan, tepi ka mangsa ajeuna; ajana di toekangeun Kirjat13

23

Ari geus djaraoeh ti imah Mika, seg djalma-djalma, noe aja dina imah noe dareukeut ka imah Mika, dikoempoelkeun; bral njoesoelan ka oerang Dan. 'Toeloej ngagSroan ka oerang Dan; seug eta teh pada njorejang, bari ngaromong
ngalijoed? 'Ari djawabna:

Jarim. 'Ari

ti

dinja ladjoe deui, njorang

24

14

pigoenoengan Epraim, seug daratang ka imah Mika teja. 'Pok noe lima djalma, noe leumpang lolongok tanah Lais teja, ngaromong, kijeu pokna ka doeloerdoeloerna Koemaha, maraneh njaho, jen dina eta imah * aja hidji epod djeung tapekong, kitoe deui hidji artja sipat oekir djeung hidji artja sipat tjitak? Mana ajeuna sing pada tgrang dinapilampaheun maraneh. 'Toeloej eta teh njarimpang ka dinja, sarta daratang ka imah eta djalma ngora, ahli Lewi teja,
:

25

ka Mika: Dek naon maneh, datang sarta " Batara kaoela, beunang kaoela njijeun, koe maraneh ditjokot djeung panghoeloena, toeloej leumpang; djadi kaoela teh kari naon deui? sarta koemaha maraneh nanja ka kaoela: Dek naon maneh? 'Ngadjawab oerang Dan ka Mika: Sowara maneh oelah kadenge di kaoela,
bisi

aja

djalma panas hate naradjang

15

26

ka maneh, sarta njokot njawa maneh djeung njawa ahli-ahli maneh. 'Seg oerang Dan noeloejkeun djalanna; sarta barang geus katendjo koe Mika, itoe

310
bSdas
ti

PARA HAKIM
batan manehanana, toeloej bae
a
i

19.

malik, moelang ka imahua.


31:30; 2 Moesa 32:4.
27

Moesa

28

Ari koe eta djalma clibawa anoe beunjijeun, sarta djeung panghoeloena; toeloej daratang ka Lais, ka eta bangsa noe kgrta nja sgnang ati teja; pek disabetan koe seuseukeut pedang, sarta nagarana dihoeroe koe seuneu. 'Taja noe ngaleupaskeun inja, wautoe-wantoe nagara tab djaoeh ti Sidon,

dang, pek dangdan, sedja leumpang. Pok bapa awewe teb ngomong ka minantoena: * SggSrkeun bate maneb beula koe roti sapoeloekaneun, kakara laleum6

nang Mika

pang. 'Gek darijoek, sarta njaratoe-ngi-

noem padoedoewaan. Pok bapa awewe teb ngomong ka eta djalma: Daek teu
7

sarta

29

taja kijeu-kijeu djeung djalma noe sedjen; ari pSrnahna dina ISbak, anoe deukeut Bet-E6bob. Tidinja nagara teh koe oerang Dan diadSgkeun deui, bari toeloej dieusian. "Ari eta nagara " koe maranehanana dise-

maranebanaua

30

31

boetkeun Dan, noeroetkeun djenengan Dan, karoeboenna, noe diowokeun pikeun Israil; dSmi tadina ngaran eta nagara Lais. 'Djeung deui oerang Dan ngadegkeun eta artja, keur sSsSmbaheunana; sarta Jonatan poetra Gersom, anoe poetra Moesa, nja eta djeung anak-poetoena mangboeloean ka kaom oerang Dan, tepi kana mangsa eusi tanab dibojong. 'Djadi eta teb ngadegkeun artja Mika, beunang Mika njijeun teja, sarta disembab sapandjangna gedong AUab *
aja di Silo.
a Jos. 19:47. 6 Jos. 18:1;
1

10

Sam.

4.

PASAL

daek koedoe meuting deui, sarta masing soeka ati.'Dgmi eta djalma dangdan, s6dj leumpang, tapi dikeukeuban koe mitobana; toeloej meuting deui di dinja. 'Ari dina poe noe kalima braj isoek gantjang boedang, sgdja leumpang. Ngomong bapa awewe teb: Segerkeun bate maneb beula. Seug talangke tgpi ka lingsir poe, sarta dadaliaran padoedoewaan. 'Pek djalma teb dangdan, s6dja leumpang, nja dirina, djeung parekanana, sarta boedjaugna. Ngomong mitobana, bapa awewe teb: Tab, poe teb geus lingsir, dek boerit, geura meuting deui; geuning, poe teb geus toeroen, meuting deui di dijeu, sarta masing soeka ati; ari isoek-isoek bade gantjang baroedang, bral ka djalan maraneb, nja moelang ka bimab maneb. 'D6mi eta djalma teu daekeun meuting deui; seg dangdan, bari toeloej leumpang. Tidinja datang ka pglebab nagara Jgboes, nja eta Jeroesalem; ari kalde noe sapasang teja dibawa sarta dirarangkenan,djeungpargkananareudjeung.
op.
18
:

19.
11

1.

Moesa 18

5.

geus kitoe, dina mangsa eta, keur taja radja di Israil, aja bidji abli Lewi, ngoembara di tSngab pigoenoengan Ej^raim; toeloej boga bidji parekan^ asalna ti Bet-Lebem, bilangan Joeda.'Ti-

Ari

Barang nepi ka Jeboes, poe teh geus


toeroen nanakeran. Pok boedjang teb matoer ka djoeraganana: Sae sindang ka ijeu nagara " oerang JSboes, ngargrSb di dijeu. 'Didjawab koe djoeraganana: Moal njimpang ka nagara bangsa sedjen, anoe teu kaasoep oerang Israil; anggoer oerang madjoe ka Giba. 'Omongna deui ka boedjangna: Hajoe, oerang

12

dinja eta parekanana mangdjinabkeun, bari seug moelang ti manebanana ka

imab bapana, ka Bet-Lebem bilangan


3

13

Joeda; geus kitoe ajana di dinja lilana opat boelan. 'Toeloej salakina dangdan,
bral
atina,

leumpang njoesoel, s6dja ngoepaban dek dibawa balik; sarta mawa boe-

il

moeroe ka salab-sabidji enggon di ditoe oerang meuting di Giba atawa di Ramab. 'Heg madjoe, toeloej leumpangna;
sarta kaboeroe soeroep panon-poe deukeut nagara Giba, noe kabilang ka Binyamin. Toeloej njarimpang ka dinja, sSdja asoep, bajang meuting di Giba. Geus datang, gek dijoek di loeloeroeng nagara; karana djalma bidji ge taja noe mondokkeun maranebanaua ka imab, soepaja meuting. 'DjSboel aja bidji djalma kolot, poelang ti pagaweanana, ti kgbon, wantji boerit; ari eta djahna
'

djang saoerang djeung kalde sapasang. Sadatangna koeaweweteb dibawa asoep ka imab bapana. Barang manebanana katendjo koe bapa awewe, seug boengabeun papanggib. 'Tidinja manebanana koe mitobana, koe bapa awewe teja, diandeg; toeloej ngandjrek di dinja, tiloe poe lilana, njaratoe-nginoem djeung mareuting di dinja. 'Ari geus kitoe, dina poe noe kaopat, braj isoek gantjang baroe-

is

''

iG

PARA HAKIM
pigoenoengan Epraim, sarta ngoembara di Giba; dgmi djalma Snggon mall oerang Binyamin. 'Barang 17 ijeu tjengkat panonna, beh nendjo eta djalma noe njaba aja di loeloeroeng nagara; toeloej ditanja koe noe kolot teh: " Rek leumpang ka mana, sarta datang ti 18 mana? 'Ari djawabna: Koeriug ngaliwat ti Bet-Lehem bilangan Joeda, sedja ka tengah pigoenoengan Epraim koering asal ti dinja, sareng mantas leumpang ka BetLehem bilangan Joeda; ari ajeuna koering keur leumpang ka ggdong Paugeran sareng taja pisan noe mondokkeun koe19 ring ka imali. 'Parandene boh djarami, boh parab, aja pikeun kaldekoering; kitoe deui roti sareng anggoer aja keur diri koering, sargng keur toewang koering poen selir, sarawoeh keur poen boedjang noe ngareudjeungan abdi gamparan; sa 20 niskanten naon-naon taja kakirang. 'Ngo mong djalma kolot teh: Assalam alaekoem! sakabeh kakoerang sampejan saaja-aja ditanggoeng koe kaoela ngan 21 oelah meuting di loeloeroeng bae. 'Gantjangna dibawa kaimahna; seug kalde diparaban, djeung ngaroembah soekoe,
asalna
ti
;
j

20.

311

teja njSkel parekanana, sarta dibidjilkeun

ka maranehanana; seg padangadjima ka dihantgm bae sapeuting dj6poet t6pi ka barabaj beurang; ari wantji
dinja, sarta
26

balebat

padjar

awewe teh braj beurangna


|

dileupaskeun. 'Tidinja datang, bloek


djal-

nambroe hareupeun lawang imah


27
!

ma noe diandjrgkan koe doenoenganana; ngagoler tepi ka tjaang. 'Wantji


isoekdoenoengananahoedang,sartamoekakeun panto imah, bari seug ka loewar, sedja uoeloejkeun djalanna; doemadakan, eta awewe, parekanana, ngagoler hareupeun lawang imah, ari leungeunna noempang dina bangbaroeng. 'Pok ngomong ka dinja: Geura hoedang, oerang toeloej; tatapi teu nembalan. Seug dibawa dina kalde; pek eta djalma dangdan, bari toeloej moelang ka enggonna. 'Barang geus datang ka imahna, njokot peso, sarta njgkelan parekanana, pek dipotong-potong, noeroetkeun anggahotana, njijeun doewa w61as potong; toeloej dikirim-kirimkeun ka sawewengkeran Israil. 'Ari geus kitoe, saha-saha noe nendjo pok ngomong: Tatjan aja sarta tatjan kapanggih anoe kijeu petana, ti semSt poean oerang Israil indit ti tanah Mesir tgpi ka poe ajeuna; sadajana sing niten ka dinja; geura pada tarekah,
sarta mitjatoer!
a
i

'^

28
!

29

30
j

''

bari toeloej njaratoe-nginoem.


b
1

Moesa 19:2. Moesa 24


:

Moesa 16:8. d

a p. i si. Moesa 24:25.


:

e 1

32.

22

23

Sabot eta keur pada ngangeunahkeun doemadakan, " oerang nagara eta, djalma bangkawarah, ngalingkoengan eta imah, ngagedor-gedor panto, bari ngaromong ka noe boga imah, nja ka noe kolot teja, kijeu pokna: Djalma lalaki noe asoep ka imah maneh geura ka-loewarkeun, koe koela sakabeh dek didjima. 'Tidinja djalma noe boga imah teh ka loewar ka maranehanana, sarta ngomong ka maranehanana: Ih oelah,
atina,

Moesa 19

4.

PASAL
! i j

20.

rridinja sakabeh oerang Israil arindit,


J- seug sapadjemoehan koempoel kawas djalma saoerang, " ti semet Dan tepi ka Berseba, kitoe deui tanah Gilad, ngadareuheus ka Pangeran, * di Mispa. Sarta gegeden sabangsa kabeh, ti sadajana kaom Israil, pada djonghok dina koempoelan oemat Allah, aja opat k6ti djalma badarat anoe njikep pedang. 'Ari oerang Binyamin ngadarenge bedja, jen oerang Israil moeroeboel ka Mispa. Pok oerang Israil ngaromong: Geura tjaritakeun, koemaha pgtana kagoreugan kitoe teh? 'Ngadjawab eta ahli Lewi, salaki awewe noe dipaehan teja, kijeu pokna: Asalna " koering dongkap ka Giba, noe kabilang ka Binyamin, nja koering sargng poen parekan, sSdja meuting. 'Seugpriboemi Giba teh ngamoesoeh ka koering, sarSng ngalingkoengan eta imah ti peuting tina hal koering; angkeuhna diri koering dek
'

doeloer-doeloer

poma

oelah

migawe

ka-

24

25

gorengan kitoe; sapedah eta djalma asoep ka imah kaoela, noe matak oelah milampah ten patoet kitoe. 'Masingnjaho, anak kaoela, noe parawan, sarta djeung parekan eta djalma, koe kaoela dek dika-loewarkeun ka maraneh; seg eta koe maraneh heureujan, sarta pilampah sakoemaha pihadeeunana koe pangrasa maraneh; ari ka eta djalma mah oelah migawe lampah noe ten patoet kitoe. 'DSmi eta djalma-djalma teu daekeun ngawaro ka dinja. K6k djalma

312
dipeuntjit, ari
6

PARA HAKIM

20.

poen pai'gkan koe maranehanana diheureujan datang ka paehna. 'Tidinja poen pargkan koe koering ditjgkel,

10

sargug dipotong-potong, bari toeloej dikirim-kirimkeun ka sawSw6ngkSran milik Israil, reh etateh marigawe karoeuoe teu patoet di Israil. tjahan sargng 'Soemangga, sampejan sadaja, oerang Israil! paparin saoer sarSng pirgmpag di dijeu. 'Neut sakabeh djalma nangtoeng, kawas djalma saoerang, bari ngomong: Oerang teh hidji ge moal aja noe balik ka himahna, sarta oerang hidji ge moal aja noe moendoer ka imahna. 'Ari ajeuna oerang lampahkeun kijeu ka Giba teh: oerang roeroeg, make lotgre; 'nja oerang njokot sapoeloeh djalma ti saratoes, ti sakabeh kaom Israil, djeung sai'atoes ti sareboe, sarta sareboe ti salaksa, baris mawapibgkgleun keur djalma noe loba; soepaja, dimana gens daratang ka Giba bilaugan Binya'^

darangdan, broel arindit ka Bet-El; seug naros ka Allah, kijeu pioendjoek oerang Israil: " Anoe mana koering sadaja noe piinditeun ti heula, pikeun mgrangan ka oerang Binyamin? Ari timbalan Pa19 ngeran: Joeda noe koedoeti heula. 'Prak oerang Israil isoekna darangdan, toeloej 20 masanggrahan deukeut Giba. 'Tidinja oerang Israil boedal, s6dja mgrangan ka Binyamin; pek oerang Israil tata-baris, dek mgrangan ka darinja deukeut Giba. 21 'Broel oerang Binyamin boedal ti Giba, sarta ngararoeksak di Israil dina poe eta; doewa laksa doewa reboe djalma 22 noe tinggolepak dina taneuh. 'DSmieta bala, tegSs oerang Israil, ngoewatkeun maneh, sarta tata-perang deui dina Snggon oeroetna tata-baris poe kamari teja. arindit, * seug 23 'Djeung oerang Israil tjareurik di pajoeneun Pangeran tgpi ka boerit; sarta pada naros ka Pangeran, kijeu pioendjoekna: Koemaha koering teh, kedah madjeng deui mgrangan ka poen doeloer, oerang Binyamin 1 Ari timbalan Pangeran: Seg arindit, pSrangan. a p. 1 1. 6 p. 21 2. Toeloej oerang Israil pada ngadSsek ka oerang Binyamin dina po6 noe kadoewa. 'Broel Binyamin boedal, mapag ka maranehanana ti Giba dina poe noe kadoewa teja, pek ngararoeksak deui di oerang Israil; salaksa dalapan reboe djalma noe tinggolepak dina taneuh; eta sakabeh anoe njikep pedang. 'Tidinja sakabeh oerang Israil djeung sabala kabeh arindit, toeloej daratang ka Bet-El, sarta tjareurik, djeung marando di dinja di pajoeneun Pangeran, bari pada poewasa dina poe eta tepi ka boerit; toer pada ngoerbankeun " koer:
:

11

teh, pada milampah sakoemaha kalakoean teu patoet, noe koe eta dipigawe di Israil teja. 'Tidinja sakabeh oerang Israil karoempoel ka eta nagara, sarta samijoek, kawas djalma saoerang.
a d
1

min

24

Sam.
:

20.

p.

11

11.

p.

19

15.

Joa. 7

15.

25

12

13

u
15

16

Gens kitoe kaom-kaom Israil ngoetoesan ka sakaomBinyamin, mopojan kijeu: Eta kagor engan naon, noe kalampahkeun di maranehteja? 'Mana ajeuna geura selehkeun eta djalma noe balangkawarah, anoe di Giba teja, dek diparaehan, sarta dek ngaleungitkeun kagorengan ti Israil. Tatapi oerang Binyamin teu daekeun ngagoegoe ka omongan oerang Israil, doeloer-doeloerna. 'Anggoer oerang Binyamin ti sagala nagara karoempoel ka Giba, dek boedal, ngalawan ka oerang Israil. Seg dina poe eta oerang Binyamin ti sagala nagara diloris, aja doewa laksa ggngp reboe djalma noe njikgp pSdang, djaba ti priboemi Giba, noe diloris toedjoeh ratoes djalma beunang mgting. 'Dina lebah eta sakabeh djalma aja toedjoeh ratoes djalma beunang mating, * noengaredekeun; eta sakabeh bisa ngabandring koe batoe ka boeoek salam'

26

27

ban doeroekan djeung koerban panarima ka pajoeneun Pangeran. 'Sarta oerang Israil pada naros ka Pangeran; (wantoe-wantoe p6ti pgrdjangdjian Allah aja di dinja dina mangsa eta, 'djeung * Pinehas poetra Elasar, anoe poetra Haroen teja, noe jDoerah mar6k ka pajoeneunana dina mangsa eta) ari pioendjoekna: Koemaha koering teh piboedaleun deui bae bade merangan ka poen doeloer, oerang Binyamin, atanapi eureun Ari timbalan Pangeran Seg arindit; karana isoekan koe kami tangtoe diselehkeun kaleungeun maneh. 'Toeloej
'? :

28

bar, sarta tara salah.


17

p.

19:22. b

p. 3; 15.

18

Ari oerang Israil diloris, djaba ti Binyamin, aja opat k6ti djalma noe njikSp pgdang; eta sakabeh pradjoerit. 'Toeloej

29

PARA HAKIM
neundeunan " anoe baris ngabongohan ka Giba, ti sakoeriling.
Israil
a
30
3

21.

313

Moesa 1:3; 3:1. b

Jos. 22

13. c p. 9

25.
ti

31

Broel oerang Israil arindit, dek m6rangan ka oerang Binyamin dina poe noe katiloe, sarta tata-baris deukeut Giba, tjara ka toekaug-toekang. 'Geus kitoe oerang Binyamin boedal, mapag ka bala, sarta katarik, pisah tinagara; pek ngamimitian ngadek, tjara ka toe-

12

haseup. Ana Binyamin ngalijeuk ka toekang, doemadakan, njamboewang satoengkSb nagara, nggboel ka langit. 'Toeloej oerang Israil malik; seg oerang Binyamin soemgblak, bawaning nendjo dirina kataradjang katjilakaan. 'Toeloej

kang-toekang, dina doewa djalan ggde;

13

noe
32

ka Giba,

33

hidji deui kira tiloe poeloeh djalma bala Israil noe kasabSt. 'Ngaromong oerang Binyamin: Geus eleh eta teh di hareupeun oerang, tjara bareto. Tatapi tjarek oerang Israil: " Hajoe oerang kaboer, soepaja eta katarik, pisah ti nagara, ka djalan gede. 'Seng sakabeh hidji bras
di

ka Bet-El, noe

tggal;

14

45

oerang
oerang

Israil

haroedang

ti

Snggonna,

maloendoer ti hareupeun oerang Israil ka djalan tggal 16ga; tatapi pgrang teh montel ka dinja, sarta noe daratang nagara-nagara ngaroeksakkeun ka ti dinja di tgngahna. 'Dirijoeng Binyamin teh, dioedag-oedag, diidSk-id6k di pangreureuhan, t6pi ka pabgnSran Giba, ti tebeh pangbidjilan panon-poe. 'Ari anoe roeboeh oerang Binyamin teh salaksa dalapan reboe djalma; eta sakabeh djalma pgrkosa. 'Aja noe maloendoer, kalaboer ka tSgal lega, ka batoe tjadas Rimon; tatapi koe oerang Israil dipoepoerian di djalan ggde, meunang lima
reboe djalma; sarta dipontel pisan ti pandeuri tgpi ka Gidom, aja deui noe kasabSt doewa reboe djalma. 'Djadi sakabeh oerang Binyamin anoe roeboeh dina poe harita, doewa laksa lima reboe djalma noe njikgp pedang; eta sakabeh djalma pSrkosa. 'Ari noe maloendoer kaboer ka tegal 16ga, ka tjadas Rimon Toeloej tjateja, gSnSp ratoes djalma. ritjing di tjadas Rimon, meunang opat boelan. "Sarta oerang Israil malikanka oerang Binyamin, pek disabgtan koe seuseukeut pgdang, boh eusi nagara sarerejana, boh sasatoan, dalah saniskara noe kapanggih; kitoe deui sakabeh nagara noe kapanggih dihoeroe koe seuneu.
'>

sarta tata-baris di Baal-Tamar. Djeung


3i

35

noe keur ngabongohan teja rijab ti gnggonna, ti Maare-Giba. 'Aja salaksa djalma beunang mgting ti sabangsa Israil ngadatangan ka Giba, ti pabSnSranana, sarta pgrang teh djadi rosa; d6mi eta teh ten njaranaeun bakal kataradjang katjilakaan. 'Toeloej Binyamin teh koe Pangeran disina eleh di hareupeun Israil sarta oerang Israil ngaroeksakkeun di Binyamin dina poe harita doewa laksa lima reboe saratoes djalma; eta sakabeh anoe njikgp pgdang.
Israil
;

46

47

48

a
36

Jos.

8:5,

6.

37

38

Geus terangeun oerang Binyamin, jen dirina eleh; karana oerang Israil mere omber ka Binyamin, tina sabab ngarandel ka noe ngabongohan, noe diteundeun deukeut Giba teja. 'Ari noe keur ngabongohan teja moeroe, njel8mp6k ka Giba, sarta noe ngabongohan teh kentj6ng pisan; pek sanagara kabeh disabgtan koe seuseukeut pedang. 'Djeung deui oerang Israil geus masinian ka noe ngabongohan, " koedoe njijeun kgboel
haseup, sing gede,
nagara. 'Tidinja oerang Israil malik dina keur pSrang, sarta Binyamin ngamimitian ngadek, kira tiloe poeloeh djalma oerang Israil noe kasabet; noe matak ngaromong: Poegoeh geus eleh eta teh di hareupeun oerang, tjara keur pSrang bareto. 'Boel keboel teh ngamimitian njamboewang ti nagara, saibarat tihang
ti

a Jos. 8

8,

20,

21. J p. 21

13.

PASAL Ari
"

21.

hidji

Israil geus pada soempah Mispa, kijeu pokna Oerang teh ge moal aja noe mere anak ka oerang Binyamin, keur pipamadjikaneunana. 'Tidinja djalma-djalma daratang

oerang

di

njamboewang

39

ka Bet-El, sarta marando di dinja di pajoeneun Allah, tSpi ka boerit, * djeung pada tjeurik tingsalegroek, katjida pisan.
3

Israil!
rail,
4

'Pok aroendjoekan: Eh Pangeran, Allah naha aja pgrkawis kitoe di Ismoenggah danggt ajeuna sahidji
Israil kirang? 'Ari geus kitoe, isoekna djalma-djalma gantjang haroedang, toeloej njijeun hidji altar di dikoerban nja, bari seug ngoerbankeun
'^

kaom

40

314
5

PAEA HAKIM
:

21.

10

doeroekandjeungkoerbanpanarima.'Pok oerang Israil ngaromong Saba sakabeh kaom Israil anoe banteu datang kana koempoelan ka pajoeneun Pangeran? Karana aja soempabna banggt pisan hal noe banteu pidatangeun ka Mispa, ngadeubeus ka Pangeran; pokna: Pasti dipaeban. 'Sarta oerang Israil pada baudjakaleuu koe Biuyamin doeloerna; aromongua: Ajeunasabidji kaomgeusditilas ti Israil. 'Koemaba oerang nja pipetaeun ka eta, ka noe kari teja, bal i36rkara awewe? da oerang teb geus soempab njgboet Pangeran, bamo mere anak oerang ka dinja baris pipamadjikaneun. 'Aromongna deui Koemaba, sagalakaom Israil aja noe banteu datang ka Mispa, ngadeubeus ka Pangeran"? Doemadakan, ti Jabes bilangan Gilad taja noe datang ka pasanggrahan, kana koempoelan. 'Ari djalma-djalma diloris, siboreng priboemi Jabes bilangan Gilad taja bidji-bidji atjan di dinja. 'Toeloej padjemoeban teb ngoetoesan ka dinja salaksa doewa reboe djalma, kaasoep djalma perkosa, sarta diparentab, kijeu parentabna: Geuralaleumpang, seg priboemi Jabes bilangan Gilad teb koe maraneb sabStan koe seu:

16 Israil.

17

18

19

20

21

22

11

12

seukeut pedang, katoet awewe djeung baroedakna. 'Sarta koedoe milampab kiSakoer lalaki, kitoe deui jeu petana: sakoer awewe anoe njabo di lalaki, geus njorang didjima, koedoe baramkeun. 'Toeloej eta teb dina ISbab priboemi Jabes bilangan Gilad manggib opat ratoes landjang, parawan, anoe tatjan njabo di lalaki, tatjan njorang didjima; seug dibarawa ka pasanggraban
''

23

di Silo,
6 p. 2 13

anoe
:

di
:

tanab Kanaan.
:

20

23, 26. c p. 20

26.

ap. 20:i. d i Moesa 31:17.

Tidinja sapadjSmoeban mioetoes, sarta sasaoeran ka oerang Binyamin, " anoe


aja di tjadas Rimon teja, bari diembaran pirabajoeeun. 'Toeloej Binyamin balik, harita keneb; sok dileleran landjang anoe dibiroepan, sesa awewe Jabes bilangan Gilad teja, tatapi banteu mabi keur
24

'Sarta para kokolot padjemoeban misaoer kijeu Koemaba oerang nja pipgtaeun ka noe kari, hal pSrkara awewe, sapedab awewe kaom Binyamin ditoempoer? "Salaoerna deui: Milik Binyamin baris noe rabajoe, soepaja oelab aja kaom Israil anoe leungit. 'DSmi oerang mab teu kadoega mere anak oerang ka dinja baris pipamadjikaneun; karana oerang Israil saroempah kijeu teja: Sabasaba noe mere pipamadjikaneun ka Binyamin, keuna panjapa. 'Salaoerna deui: Kijeu bae: saban-saban taoen sokpesta di Silo bade ka Pangeran, kalereun BetEl, wetaneun djalan gSde, noe ti Bet-El bras ka SSkem, sarta kidoeleun L6bona. Toeloej marentab ka oerang Binyamin, kijeu parentabna: Maraneb geura leumpang, koedoe ngabongoban di kgbon anggoer, 'sarta koedoe narendjo, bari masing awas, dimana landjang-landjang Silo geus ka laloewar, ngariggl dina kalangan, geuwat maraneb baridjil ti kgbon anggoer, bari pada ngiwat bidji pipamadjikaneun ti sakabeh landjang Silo, seg laleumpang ka tanab Binyamin. 'Ari geus kitoe, lamoen bapana atawa doeloerna datang ka kaoela, merkarakeun, seg kaoela bakal ngomong kijeu ka darinja: Eta teb karoenjakeun bae ka kaoela; sabab kaoela njokot pipamadjikaneunana dina pgrang teb banteu mabi bidji sewang; gnjana mab lain maraneb anoe mere eta ka darinja, ari kitoe mab maraneh waktoe ajeuna kasalaban. 'Tidinja oerang Binyamin milampab kitoe; pek njarokot pipamadjikaneun, noeroetkeun bilangan maranebanana, ti sakoer noe ngarigSl, djalan ngarampas, bari toeloej leumpang, baralik samilik-milikna; ari nagara-nagara diadegkeun deui, sarta koe maranebanana dieusian. 'Toeloej oerang Israil
:
'

14

maroelang ti dinja dina mangsa eta, masing-masing ka kaomna djeung ka bangsana; pada boebar ti dinja ka sa25

maranebanana
15

kitoe.

p.

20

47.

Ari djalma-djalma teb bandjakaleun koe Binyamin, tina sabab Pangeran ngadamgl bidji kolowong dina kaom-kaom

milik-milikna. 'Dina mangsa eta" taja radja di Israil; djalma milampahna masing-masing noe pibSngreun koe rara-

saan sorangan.

op.

17

6.

ROET

1.

315

KITAB ROET.
PASAL
Ari
1.

6ma
"

geus kitoe, keur cljaman


hidji

para
pa13

laki.

hakim ngahakimau,

mangsa

Geus kitoe aja hidji djalma leumpang ti Bet-Lehem, bilangan Joeda, sgdja ngoembara di tanah Moab leumpaugua djeuug pamadjikanana sarta djeung anakna lalaki noe doewa. 'Ari ngaran eta djalma Elimelek, djeung ngaran pamadjikanana Naomi, sarta ngaran doewa anakna Mahlon djeung Kiljon, oerang Eprat, asal ti Bet-Lehem bilangan Joeda. Toeloej daratang ka tanah Moab,
tjgklik diua djSro tanah.
;

teh geus kolot, moal boga deui saLamoen 6ma ngomong, boga panghargpan, sanadjan 6ma peuting gngke boga salaki, sarta sanadjan ngadjoeroe

anak

mail,

lalaki, 'na maraneh, ana kitoe dek ngadagoan tepi ka galgdena? na maraneh, ana kitoe mah, dek mingit sorangan, moal boga salaki"? Oekdi kitoe,

anaking! sagnjana Sma teh leuwih soepanasah ti batan maraneh, karana


'^

14

sarta tjaritjingdi dinja.'Geus kitoe Elimelek, salaki Naomi, maot; katinggal Naomi djeung doewa anakna. 'Eta teh seug

15

pada boga pamadjikanka oerang Moab; ngaran noe hidji Oi-pa, ari ngaran noe hidji deui Roet; ari ngarenggonna di dinja watara sapoeloeh taoen. 'Toeloej
eta

16

doewa djalma, Mahlon djeung

Kil-

jon teja, paraeh deui; djadi eta awewe katinggal koe anak doewanana sarta
6

koe salakina. Hat. 2 le. Geus kitoe Naomi dangdan djeung minantoena, s6dja moelang ti tanah Moab; karana ngadenge bedja di tanah Moab, jen Pangerau " geus ngalajad ka oematna,
:

17

dipaparin deui redjgki. 'Bral indit ti enggonna tjitjing, sarta doewa minantoena

reudjeung; toeloej leumpang di djalan, se8

18

dja moelang ka tanah Joeda.' Pok Naomi

ngomong ka doewa minantoena: Geura


leumpang, moelang, masing-masing ka imah indoeng sorangan. Moegi-moegi Pangeran midamel kahemanan ka maraneh, sakoemaha noe koe maraneh geus dilampahkeun ka noe maraot sarta ka diri ema. 'Moegi maraneh koe Pangeran
dipaparin manggih * reureuh, hidji-hidji imah salaki. Toeloej koe Naomi pada ditjijoeman; sarta tjareurik segrak-segroek. 'Pok pada mihatoer ka Naomi: SalSrgsna, simkoering sedja ngiring ema
di

ngahalangan ka Sma. Sggrak-segroek pada tjeurik deui; seug Orpa njijoem, amit ka mitoha, d6mi Roet mah ngarakStan ka dinja. 'Ngomong Naomi: Tah, lantjeuk maneh geus moelang ka bangsana djeuug ka batarana; maneh oge geura moelang, noetoerkeun lantjeuk. 'Wangsoelan Roet: Oelah njesgg ka simkoering ninggalkeun ema, moendoer ti toekangeun ema salergsna, ka mana bae ema angkat, simkoering sedja ngiring; sargng di mana bae 6ma ngarereb, simkoering s6dja toeroet; bangsa ema nja bangsa simkoering, sareng Allah ema nja Allah simkoering; 'Di mana bae ema maot, simkoering toeroet paeh, sareng nja di dinja hajang dikoeboer. f Simkoering nSda koe Pangeran didamSl kijeu sarta diwoewoehan kijeu, ngan maot bae noe bakal misahkeun simkoering sareng 6ma! 'Ana Naomi geus terangeun, jen Roet teh koekoeh sedjana dek miloe, seg eureun Djab. 65:io; bae magahan ka dinja.

ngan Pangeran
'

bidjil,

'"

Loek.
19
19
:

1:68.
e 2

p.

3:1.
:

c
/

5
1

Moesa 25:5. d
:

Aj.

21.

Sam. 15

21.

Sam. 14

44.

20

10

11

12

moelang ka bangsa ema. 'Ari omong Naomi: Geura maroelang bae, anaking! keur naon dek miloe djeung ema? Na ema teh ngandoeng keneh anak, " baris pisalakieun maraneh? Geura maroelang bae, anaking! geura leumpang; karana
'

21

Toeloej ladjoe leumpangna padoedoewaan, tgpi ka daratang ka Bet-Lehem. Ari geus kitoe, barang daratang ka Bet-Lehem, seug gehger sanagara tina sabab eta, sarta pada ngomong: Koetan ijeu teh Naomi? 'Ngadjawab Naomi ka darinja: Kaoela oelah dis6boet Naomi, koedoe seboet Mara; karana noe Moerbawisesa njoekerkeun ka kaoela hwat saking. 'Kaoela barang leumpang teh pinoeh, ana dipoelangkeun deui koe Pangeran kosong. Naha kaoela koe maraneh disgboet Naomi? da Pangeran njalahkeun ka kaoela, sarta noe Moerba-

316
22

ROET
njilakakeun

2.

wisesa

ka kaoela. 'Tah, kitoe moelangna Naomi; sarta Roet, oerang Moab, minantoena, reudjeung; moelangna ti tanah Moab, ari daratangna ka Bet-Lehem mgngran oesoem ngamimitian diboewat gandroeng.

11

PASAL
Ari Naomi
2

2.
"

teh boga hidji

koelawarga

salakina, djalma soegih-moekti, bang-

sa Elimelek; ari djenSnganana Boas. 'Geus kitoe Roet, oerang Moab teja,

mihatoer ka Naomi: Simkoering nSda idin leumpang ka kgbon, * s6dja moeloengan heutjak toekangeun saha bae noe par6ng simkoering mSndak koernija dina panonna. Ari djawab Naomi: Djig bae, anaking! 'Bral leumpang, toeloej datang, prak moeloengan di kSbon, toekangeun noe dibaroewat. Kab6n6ran noe kapanggihna saloewoek kgbon kagoengan Boas, anoe bangsa Elimelek teja. 'Doemadakan, Boas teh soemping ti Bet-Lehem, sarta misaoer ka noe dibaroewat: Pangeran moegi njai'Sngan ka maraneh! Ari wangsoelanana: Moegi andjeun dib6rkahan koe Pangeran! 'Mariksa Boas ka boedjangna noe dioeroeskeun ka noe dibaroewat: Ti saha eta awe we ngora? 'Ngawangsoel boedjang noe dioeroeskeun ka noe dibaroewat teh, kijeu wangsoelanana: Soemoehoen, nja eta awewe oerang Moab, " anoe ngiring Naomi wangsoel ti tanah Moab teja. 'Ari tjatoerna: Koering moegi ditgrangan moeloeng, ngoempoelkeun di ISbah beungkeutan, toekangeun noe dibaroewat. Ladjgng asoep, sareng djongdjon bae ti wantji isoek dongkap ka ajeuna; anging bijeu eureun dina saoeng sakSdap. 'Tidinja Boas misaoer ka Roet: Tjing dengekeun, anaking! oelah dek leumpang moeloeng di kgbon noe sedjen, kitoe deui oelah dek toeloej ti dijeu; sing matoeh bae di dijeu, ngareudjeungan boedjang kaoela awewe. 'Panon maneh sing tStSp ka ijeu kgbon noe keur

teh njoeoeh kana taneuh, sarta soedjoed, bari oendjoekan ka andjeunna: Koe naon simkoering noe mawi mSndak koernija dina sotja andjeun, dongkap ka andjeun miroseja ka simkoering, da simkoering teh oerang nagara lijan? 'Ngawalon Boas, kijeu walouanana ka Roet: Geus dibedjakeun pisan ka kaoela saniskara ^ noe koe maneh dilampahkeun ka mitoha maneh, sanggeus maot salaki maneh, sarta maneh ninggalkeun indoeng-bapa maneh, djeung nagara asal, bari toeloej leumpang ka bangsa noe teu

kanjahoan koe maneh


12

ti

kamari-mang-

13

koekna. 'Pangeran moegi malSs kana kalakoean maneh, sarta sing pSpSk gandjaran maneh ti Pangeran, Allah Israil, anoe koe maneh dideuheusan, " hajang njalindoeng ka handapeun djangdjangna. 'Pioendjoek Roet: Moegi simkoering mendak koernija dina sotja salira djoeragan, wireh andjeun geus ngalilipoer ka simkoering, sargng wireh andjeun geus ngoepahan kana ati abdi gamparan, nadjan simkoering hanteu sami sar6ng salah-sawijos abdi gamparan.
a
p.

2.

6 3 Moesa 19
:

9.

c p.

19.

rf

p. 1

8,

16, 17. e Djab. 17

8.

14

Ari waktoe rek dadaharan. Boas misaoer ka Roet: Hijap ka dijeu, geura miloe ngahakan roti, sarta hoewapeun

maneh
lieg

tjotjolkeun

kana tjoeka. Gek

15

gigii-eun noe dibaroewat; disodoran beunang njangraj, kop dadaharan datang ka seubeuhna, sarta aja sesana. 'Ana indit, sedja moeloengan deui, seg Boas marentah ka boedjang-boedjangna, kijeu saoerna: Nadjan dina antara beungkeutan ge eta meu-

Roet teh dijoek

16

nang bae moeloengan, sarta koe maraneh oelah diwirangkeun. 'Malahkoedoe


dipangnjaboetkeun tina eundan, " sarta tinggalkeun bae, soepaja koe eta dipoeloeng, djeung oelah digeunggeureuhkeun. 'Ari moeloenganana dina eta k6-

17

bon tSpi ka boerit; tidinja beunangna moeloengan ditoetoe, aja kira-kira saepa
18

bae anoe diboewat;

dipiboewatan, sarta toetoer-toetoerkeun eta kaoela geus

gandroeng.
toeloej

'Seg

didjoengdjoeng,

bari

10

marentah ka boedjang-boedjang, oelah aja noe ngopenan ka maneh. Djeung lamoen maneh hajang nginoem, leumpang bae ka wadahna, seg nginoem anoe beunang nimba boedjang. 'Br6k Roet

19

moelang ka nagara. Geus kitoe koe mitohana katendjo beunangna moeloengan; sarta Roet ngaloewarkeun sesana seubeuh teja, bari disanggakeun. 'Ditanja koe mitohana: Di mana maneh poe ijeu nja moeloengan, sarta di mana

ROET
nja digawe? Moegi dibSrkahan anoe miroseja ka maueh! Toeloej Roet mopojankeuu ka initohana, digawena di Boas;

B.

317

soemping, ebog dina toengtoeng toempoekan gandroeng; s6r Roet teh njampeurkeun lalaoenan, pek njingkabkeun
8

20

21

pihatoerua: Simkoering poe ijeu digawe teh di hidji djalma, noe djenSngan Boas. 'Ari omougan Naomi ka minantoena: ^ Moegi eta teh dibgrkahan koe Pangeran, noe teu tinggal kaasihanana ka noe hariroep sarta < kanoemaraot! Ngomong deui Naomi ka Roet: Eta djalma baraja ka oerang, kaasoep poerah ngboes ka oerang. 'Pihatoer Roet, oerang Moab teh: Paingan, sabab nimbalan ka simkoering: Koedoe ngareudjeungan ka boedjang-boedjang kaoela, tgpi ka geus anggeus sakabeh piboe-

10

22

23

wateun anoe kaoela. 'Ari omongan Naomi ka Roet minantoena: Hade pisan, anaking, lamoen maneh ka loewar reudjeung boedjangna awewe; bisi maneh diharoe-haroe di kebon noe sedjen. 'Toeloej Roet teh ngareudjeungan ka boedjang Boas awewe, sarta moeloenganana tepi ka anggeusna diboewat gandroeng djeung diboewat tarigoe; sarta t6t6p di mitohana. a s Moesa 23:22. 6 p. 3: 10.
c p. 1
:

11

toendjangeunana, bari seg ngSdgng. 'Ari geus kitoe, wantji tgngah peuting eta djalma kaget, sarta malik; doemadakan, aja awewe ngedSng toendjangeunana. 'Misaoer Boas: Saha eta? Aripihatoerna: Noen, simkoering teh Roet, abdi gamparan; moegi meberkeun djangdjang andjeun ka loehoereun abdi gamjaaran; karantSn nja andjeun poerah nSboes. 'Saoer Boas: Eh anaking! * moegi maneh dibgrkahan koe Pangeran; ijeu kahemanan maneh noe pandeuri koe maneh dileuwihkeun " ka noe ti heula, tina sabab maneh teu noetoerkeun ka djalma ngarora, boh noe malarat, boh noe beunghar. 'Ari ajeuna, anaking! poma oelah sijeun-sijeun. Sakoer noe dipiomong koe maneh, tangtoe koe ka-

ka maneh; karana sanagara bangsa kaoela pada njaho, jen


oela dilampahkeun
12
'^ digdjaja. 'Ari ajeuna, enja bgn6r kaoela teh poerah ngboes; tatapi aja deui hidji poerah nSboes, anoe deukeut ti batan kaoela. 'Tjitjing bae peuting ijeu; ari geus kitoe, wantji isoek, oepama eta daekeun ngboes ka maneh, hade, sina neboes; sabalikna, oepama teu soekaeun mah ngboes ka maneh, tangtoe diteboes koe kaoela, demi djoemgnSnging Pangeran! doeg deui bae tepi

maneh teh awewe

8.

13

PASAL

3.

Tidinja Naomi mitohana ngomong ka Roet: Eh anaking! ema teh lain koedoe nejangan pigeusaneun maneh " reureuh, soepaja maneh djamoega"? 'Ari
ajeuna eta Boas, noe direudjeungan boedj angna awewe koe maneh tej a, * lain koelawargaoerang?Masing njaho, andjeunna ngersakeun napi gandroeng Sngkepeuting dina pangirikan.'Mana maneh geura mandi, sarta diminjak; rap make pamidangan maneh, bari seug ijang ka pangirikan; tapi oelah nembongkeun maneh ka eta djalma, tepi ka parantosna dahar-leneut. 'Ari geus kitoe, dimana geus ebog, tangenan koe maneh gnggon ebogna, toeloej njampeurkeun, singkabkeun toendjangeunana, bari seg nggdeng; tangtoe andjeunna ka maneh

ka
14

isoek.

op.2:20.6p.2:20.cp.2:ll.

(iSil.

31:10.

Toeloej ngedeng deui toendjangeunana

is

ka isoek; seug hoedang, memeh djalma teges ka batoer; karana saoer Boas Oelah kanjahoan aja awewe datang ka pangirikan. 'Saoerna deui: Sodorkeun karembong, noe dipake koe matgpi
:

neh, sarta tjekelan.


loej

Pek

ditjekglan; toe-

16

maparinnjahoanoekoedoedilampahkeim koe maneh. 'Ari wangsoelanana: Saniskara noe dipisaoer koe ema, simkoering sedja ngalampahkeun. a p. i:9. jp. 2:1, 20. Tidinja Roet ijang ka pangirikan, sarta milampah sakoemaha parentah mitohana teja. 'Ari Boas parantos daharleueut, sarta soeka manahna, toeloej

17

18

Boas naker gandroeng genep takSr, dibahankeun ka dinja; bral andjeunna angkat ka nagara. 'Barang Roet datang ka mitohana, seg eta nanja: Koemaha maneh teh, anaking? Toeloej Roet mopojankeun ka Naomi saniskara, noe koe eta djalma dilampahkeun ka dirina. 'Sarta pihatoerua: Ijeu gandroeng gSnep takgr koe andjeunna dipaparinkeun ka simkoering; karana lahirna ka simkoering: Oelah lengoh datang ka mitoha maneh. 'Ari tjarek Naomi: Tjitjing bae, anaking! tepi ka maneh geus njaho dina

318

ROET

4.

piragrageunana etapSrkara; karana eta djalma moal eui-eun, ari tatjan poetoes mah pgrkarana poe ijeu.

10 ti

PASAL

4.

leungeun Naomi. 'Samalah Roet, oerang Moab, pamadjikan Mahlon, koe kaoela dibeuli keur pipamadjikaneun kaoela, baris ngadegkeun ngaran noe maot teja dina milikna, soepaja ngaran noe

Ari Boas angkatna " ka

lawang nagara, Doemadakan, * eta poerali neboes, anoe koe Boas disaoerkeun teja, ngaliwat. Misaoer Boas: Sindang heula, ki Anoe! tjalik di dijeu. Seg njimpang, bari toeloej tjalik. 'Tidinja Boas ngala sapoeloeh djalma, noe kaasoep kokolot nagara; ari saoerna: Mangga, tjaralik di dijeu! Gek tjaralik. 'Toeloej misaoer ka poerali neboes teli: Naomi, anoe anjar poelang ti tanah Moab, ngadjoewal lahau saloewoek, bogana doeloer oerang, Elimelek teja. 'Ari pikir kaoela, dek dinjatakeuu, masing kareungeu koe sampejan, mihatoer kijeu: Eta teh galeuh, kasaksian koe ijeu noe darijoek, sarta kasaksian koe sesepoeh bangsa kaoela. " Oepama kersa
toeloej tjalik di dinja.

maot teh oelah sapat


11

ti

doeloer-doe-

12

loerna sarta ti lawang enggonna; kaoela ka sadaja menta saksi ajeuna. 'Ngadjawab sakabeh djalma noe aja dina lawang, kitoe deui kokolot-kokolot: Tarima djadi saksi. Moegi-moegi eta istri, anoe asoep ka boemi sampejan, koe Pangeran disamikeun sareng f Rahel sarawoeh sareng Lea, noe doewanana ngadegkeun boemi Israil; kalajan sampejan sing digdjaja nja lalampahan di Eprat, sarSng moegi sing mashoer nja djenengan di Bet-Lehem. 'Sarawoeh boemi sampejan moegi sing sapertos boemi f Peres, noe beunang Tamar ngowokeun pikeun Joeda teja, tiua toeroenan, anoe koe Pangeran bakal dipaparinkeun ka sampejan
ti

eta istri ngOra!


c 3

neboes,

mangga teboes; sabalikna, oepama moal ditSboes, popojankeun ka

f
13

Moesa 25 Moesa 35

25.
:

23, 24.

a l Moesa3i:20. 6 p. 3:12. d 5 Moesa 25 5 10. c p. 1 2, 5. g 1 Moesa 38 29.


:

kaoela, sangkan kaoela njaho; karana taja deui noe pineboeseun djaba ti sampejan, sarta satoekangeun sampejan teh kaoela. Ari djawabna: Kaoela sSdjaneboes. 'Saoer deui Boas: Samangsa sampejan ngagaleuli eta lahan ti leungeun Naomi, digaleuhna keneli ti Roet, oerang
piMoab, pamadjikan noe maot teja, keun ngadegkeun ngaran noe maot dina
'^

Tidinja Roet teh koe Boas ditjandak, sarta djadi garwana; geus kitoe dilebetan, sarta koe Pangeran dipaparin bobot; toeloej ngowo hidji poetra lalaki.

14

'Pok awewe-awewe ngaromong ka Naomi: Sagala poedji ka Pangeran, noe teu ngaboeroengkeun andjeun ajeuna aja hidji poerah neboes; sareng dj6ne-

15

milikna. 'Ngadjawab poerali neboes teh:

Teu kadoega kaoela mah nSboes


keur

inja

diri kaoela, soepaja kaoela oelah djadi ngaroeksak milik sorangan. Eta

tSboeseun kaoela koe sampejan bae t6boes keur diri sampejan; karana kaoela mah teu kadoega neboes. 'Aja adat oerang Israil ti baheula dina hal nSboes djeung dina hal toetoekeuran, baris moegoehkeun sakabeh perkara; nja eta djalma moeka sapatoena, seug dibikeun ka
batoer; ari lampah kitoe minangka p6rtelaan di Israil. 'Pok poerah nSboes teh ngomong ka Boas: Galeuh bae keur

nganana moegi sing mashoer di Israil! 'Ari eta teh tangtoe poerah njenangkeun manah andjeun, sar6ng pingamoemoeleeun kana kasepoehan andjeun; karana diowokeunana koe minantoe andjeun, anoe asiheun ka andjeun, anoe langkoeng ka andjeun alah batan toedjoeh
poetra lalaki.

iG

17

'Top moerangkalih teh koe Naomi ditjandak, sarta dilahoen; seug djadi pangasoehna. 'Ari * tatangga awewe njarSboetkeun pingaraneunana; aromongna: Naomi meunang poetoe lalaki; seg dingaranan Obed; nja eta teh rama Isai, anoe rama Dawoed.
a
1

Sam.

8.

6 Loek.

58.

18
19

Ijeu teh toetoeran Peres: "Peres poepoe-

sampejan; bari inoeka sapatoena sakali. 'Misaoer Boas kakokolot-kokolot djeung ka djalma sakabeh: Kaoela ka sadaja menta saksi ajeuna, jen kaoela teh meuli sakabeh banda Elimelek sarta sakabeh banda " Kiljon djeung Mahlon,

20

21

22

traHesron; 'Hesron poepoetra Ram, Ram poepoetra Aminadab 'Aminadab poepoetra Nahson, Nahson poepoetra Salmon; 'Salmon poepoetra Boas, Boas poepoetra Obed Obed poepoetra Isai, Isai poepoetra Dawoed. a l Moesa 46 12; Mat. 1 3.
;

'

SAMOEfiL

1.

319

KITAB KAHIDJI
PASAL
1.

TI

SAMOEEL

ningali dina kabalangsakan abdi andjeun, sargng emoet ka abdi, hanteu ngalalikeun

hidji djalma, oerang RamataimSopim, di pigoenoengan Epraim, ngaranna Elkana, anak Jgroham, anoe anak Elihoe, anoe anak Tohoe, anoe anak Soep; asalna oerang Epraim; 'sarta boga doewa pamadjikan; ngaran noe hidji Hanna, d6mi ngaran noe hidji deui P6nina. Ari PSnina boga anak, demi Hanna mah ten boga anak. 'Ari eta djalma " saban-saban taoen sok mangkat ti nagarana, baris sSmbahijang sarta baris ngoerban ka Pangeran sawadya-balad, * di Silo. Ari poetra Eli noe doewa, nja eta Hopni djemig Pin6has, djadi panghoeloe Pangeran di dinja. 'Sarta tijaptijap poe Elkana ngoerban, " sag ka P6nina, pamadjikanana, djeung ka sakabeh anak Penina, lalaki-awewe, sok mere doeoeman; 'd6mi ka Hanna mah merena doeoeman tikgl doewa; karana njaaheun ka Hanna; tatapi koe Pangeran geus ditoetoep pianakanana. 'Katoeroeg-toe-

Aja

ka abdi andjeun, sawangsoelna ka abdi andjeun maparin hidji toeroenan sargng


lalaki,

koe abdi eta bade disanggakeun

ka Pangeran
12

" saoemoer-hiroepna, * sar6ng sirahna moal didatangan peso tjoe-

13

mantgng nenedana ka pajoeneun Pangeran, noe matak Eli nitenan ka biwirna. 'Dgmi
koer. 'Ari geus kitoe, tina sabab

Hanna ngomongna

sadjgroning

hate,

14

15

ngan koenjam-koenjem biwirna, teu kadenge sowarana; noe matak koe Eli disangka mabok. "Pok Eli ngalahir ka Hanna: Sabaraha pililaeunana deui maneh nja rek mabok? geura singkirkeun anggoer maneh ti diri maneh. 'Ngawangsoel Hanna, kijeu wangsoelanana:
Sageuj, djoeragan! abdi teh awewe beurat hate; abdi hanteu nginoem anggoer atanapi arak; sajaktosna abdi teh " ngoe-

'^

16

maroena ka Hanna sok njijeun malar sina amb6k, tina sabab koe Pangeran ditoetoep pianakaroeg
njgri angen,
7

tjoetkeun hate abdi ka pajoeneun Pangeran. 'Abdi gamparan oelah dimanah djalma bangkawarah karantgn abdi ngomong teh dongkap ka ajeuna tina sanggt nja karoepSkan sargng njgri angen.
;

17

nana. Kitoe bae lamj^ahna oenggal-oenggal taoen; saban mangkat ka ggdong Pangeran ten loewang njijeunna nj6ri angen, noe matak Hanna tjeurik sarta ten barangdahar. 'Pok Elkana salakina
'

18

ngomong: Eh Hanna! naha mana tjeurik? djeung koe naon teu barangdahar? sarta koe naon maneh soesah hate? * Naha kaoela ka maneh lain leuwih ti batan sapoeloeh anak lalaki?
a 2 Moesa 23
:

'Ngawalon Eli, kijeu walonanana: Geura moelang bae sarta kas6nangan; ari Allah Israil taugtoe maparin paneda maneh, anoe koe maneh disoehoenkeun ka anMoegi abdi djeunna. 'Ari pioendjoekna gamparan mSndak koernija dina sotja Toeloej awewe teh leumpang gamparan! ka djalanna, sarta barangdahar; djeung pasSmonna geus teu tjara tadi. a 4 Moesa
:

''

24, 25. b 4
1

d
19

Moesa 6:5; Hak. 13:5. Moesa 30 27; Boat 2 13.


:
:

c Djab. 62

9.

17. b Jos. 18 18. e

1.
:

c 5

Moesa 12

7, 12.

Barang

braj isoek gantjang darang-

d
9

Moesa 20

Eoet 4

15.

Ari sanggeus dahar di Silo, sarta sanggeus nginoem, neut Hanna teh indit.

Kab6n6ran panghoeloe
10

Eli keur tjalik


20

dan, seug sSmbahijang ka pajoeneun Pangeran, bari toeloej maroelang; tidinja darongkap ka boemina di Eamah. Ari Elkana ngmahan ka Hanna pama-

11

dina koi'si, pipireun tihang kabah Pangeran. 'Ari Hanna teh nggneseun pisan pikirna; seg ngneda ka Pangeran, bari tjeurik kanjgnjgrian. 'Sarta Hanna ka loewar nadar, kijeu pioendjoekna: Eh Pangeran sawadya-balad! madak k6rsa

21

sarta Pangeran emoeteun geus kitoe, sanggeus tjamplgng mangsana Hanna teh reuneuh, toeloej ngadjoeroe hidji anak lalaki, sarta dingaranan Samoeel; sabab beunang njoehoenkeunti Pangeran, tjena. 'Tidinja

djikanana,

"

ka

dinja. 'Ari

f
320
1

SAMOEEL
"^

2.

22

23

24

eta djalma, nja eta Elkana, mangkat deui djeung saeusi-imahna, s6dja ngoerbankeun ka Pangeran koerban tijap-tijap taoen, sarta djeung panadaranana. 'D6mi Hanna mah ten ijang; karana pihatoerna ka salakina: Dimana boedak teh geus dibeuteungan njoesoe, koe koering dek disanggakeun, sina ugadeuheus ka pajoeneun Pangeran, sarta sina tgtSp di dinja salalamina.'Didjawab koe Elkana salakina: Pilampah sakoemaha pihadeeunana koe pangrasa maneh; tjitjing bae, tepi ka boedak geus dibeuteungan njoesoe; ngan moegi-moegi Pangeran ngajaktoskeun pangandikana! Toeloej awewe teh tjitjing bae, sarta njoesoean auakna, tepi ka dibeuteunganana. 'Barang geus dibeuteungan njoesoe, seg dibawa ijang, sarta mawa sapi ngora lalaki tiloe siki, ^ djeung tipoeng saepa, sarta anggoer sabotol; nja boedak teh dianteurkenn ka gedong Pangeran, ka Silo. Ari boedak teja leutik keneh. 'Pek mareuntjit eta sapi, djeung njaranggakeun eta boedak ka Eli, 'bari Hanna oendjoekan: Noen, djoeragan! d6mi hiroeping njawa andjeun, djoeragan! abdi teh awewe, anoe marek di dijeu pajoeneun andjeun, neneda ka Pangeran teja. 'Noe diteda koe abdi teh nja ijeu boedak, sargng koe Pangeran dipaparin panSda abdi, noe koe abdi disoehoenkeun ka andjeunna teja. 'Kitoe noe mawi eta koe abdi disaoskeun ka Pangeran, sapandjang oemoerna, sarehing beunang njoehoenkeun ti Pangeran. Toeloej pada sembahijang di dinja o i Moesa 3o 22. ka Pangeran.
:

sarta andjeunna noe nimbang-nimbang sagala kalakoean. 'Gondewa djalma p6rkosa parotong; ari djalma noe titadjongan mah disaboek koe kabSdasan. 'Anoe asal sareubeuh, " boeboeroeh malar rSdjSki dgmi noe langlajeuseun mah pada toemaninah; moenggah noe gaboeg ngadjoeroe toedjoeh, sarta noe reja anak
;

ajDSs. 'Pangeran ^noe maehkeun sarta ngahiroepkeun; noe noeroenkeun ka 6nggon noe maot, sarta ngoenggahkeun. Pangeran noe ngamiskinkeun sarta ngabeungharkeun noe ngahandapkeun, nja kitoe keneh ngaloehoerkeun. 'Andjeunna noe ngahoedangkeun anoe malarat tina taneuh, noe ngadjoengdjoengkeun anoe miskin tina djarian, didijoekkeun reudjeungpara menak, sarta dimilikan korsi kamoeljaan. Karana Pangeran noe kagoengan
'

mah dongkap ka

''

''

pademen boemi,
9
'

sarta dina loehoer eta

25
26

10

27

28

andjeunna ngadegkeun djagat. 'Soekoe djalma kaasihna koe Pangeran diraksa; dgmi noe daroraka mah mgngke disina repeh di noe poek karana djalma moal bedas koe kakoewatan. Sakoer noe madoean ka Pangeran mgngke dirgmoekkeun J bakal didatangan goeloedoeg ti langit. Pangeran mengke ngahoekoeman satoengtoeng boemi, djeung bakal maparin kabgdasan ka Radja andjeunna, sarta Lisahan andjeunna tangtoe disina tjgngkat tandoekna. a Loek. i 46. b Djab.
;
'

75:5, 6; 89:18,

25. c 5
:

Moesa 3

24; Djab. 86
:

8.

d
32
i

Sil.
:

16

2.

Djab 34
:

11; Loek. 1
:

53.

f6 Moesa
:

39.

g Djab. 75

8.

A Djab. 113

7,

8; Loek. 1

52.

Djab. 91:11, 12. j p. 7:10.

11

b i

Moesa 15:9,

10.

c p.

17:55.

PASAL
Hanna
:

" ka Ramah, ka boemina; d6mi boedak teja * ngawoela ka Pangeran, di pajoeneun pang-

Toeloej Elkana moelang

2.
12

teh ngngda, kijeu panSPok dana Hate koering soeka-soeka di djgro Pangeran, * tandoek koering tjgngkat di djero Pangeran, biwir koering ngangah tina hal moesoeh koering; sabab koering teh boengah koe pitoeloeng andjeun. 'Taja noe soetji sapSrtos Pangeran; estoe taja deui djabi ti andjeun " sarta taja batoe karang noe nandingan Allah oerang. Oelah sok loba omong angkoeh-angkoeh; oelah bidjilsoewaban ti soengoet niaraneh karana Pangeran teh Allah noe langkoeng oeninga,
;
'

is

14

hoeloe Eli. a p. i i. 6 p. 3 i. Ari poetra Eli teja djalma balangkawarah; teu nganjarahokeun ka Pangeran. 'Sarta adat eta panghoeloe ka djalma-djalma, satijap-tijap aja djalma ngoerbankeun koerban, datang boedak panghoeloe eukeur dikoeloeb laoekna, mawa " garpoeh toesoek tiloe; 'pek ditjotjogkeun ka djero gerengseng, atawa ka djero daloeng, atawa ka dj6ro kan: :

tjah,

atawa ka djgro

parijoek;

mana-

mana noe kadjait koe garpoeh, koe panghoeloe ditjokot keur dirina. Kitoe bae

lampahna ka sakabeh oerang

Israil,

noe

SAMOEEL

2.

321

15

daratang ka

'Malahmalali samemeh * didoeroek gadjihna, datang boedak panghoeloe, sarta ugodinja,


Silo.

ka

26

mong ka djalma noe keur ugoerban teh: Geura mere laoek, baris digoreug keur panghoeloe; karana moal narima
iG

ngagaroegoe kana lahiran ramana; sabab Pangeran ngSrsakeun maehkeun ka darinja. 'Ari boedak teja, Samoeel, * beuki ngaggdean, sarta dipikasoeka, bagija koe Pangeran, bagija koe djalma-djalma.
n
p. 4
;

15. 6 2

Moesa 38

8.

c Loek. 2

52.

laoek beunang ngoeloeb, koedoe noe atah bae. 'Ana eta djalma ngomong ka dinja: Gadjihna misti pisan didoeroek ajeuna, geus kitoe pek njoti

maueh

27

17

joeneun kami; * malah kami ka saeusiimah karoehoen maneh geus maparin sakabeh koerban seuneu ti oerang Israil. D6mi Samoeel teja ngawoela di pa18 joeneun Pangeran, boedak keneh, " make 29 'Naha maraneh njepak ka koerban kami peuntjitan djeung ka koerban kami ka19 epod lawon bodas disaboek. 'Djeung deui daharan, noe koe kami dipiwarang dilakoe iboena dipangnjijeunkeun hidji bakonan di panglinggihan? Sarta maneh djoe leutik, oenggal-oenggal taoen sok dikirim ka Samoeel, ana mangkat djeung ka anak hormat alah batan ka kami; kahajang maraneh ngalintoehan sorasalakina, sedja ngoerbankeun * koerban ngan koe loeloegoena sakabeh koerban 20 tijap-tijap taoen. Sarta Eli ngabfirkahan ka Elkana djeung ka pamadjikanana, 30 Israil, oemat kami. 'Pedah kitoe ^soer pangandika Pangeran, Allah Israil Enja kijeu lahii-na: Pangeran moegi maparin toeroenan ka maneh ti ijeu pamadjikan, kami teh tadina nimbalan, " saeusi-imah pigantieun bakti, " noe disaoskeun ka maneh djeung saeusi-imah karoehoen Pangeran teja. Toeloej maroelang ka maneh piloemampaheun di pajoeneun 21 gnggonna. "Boekti, Pangeran ngalajad kami salalawasna; d6mi ajeuna mah ka Hanna; toeloej reuneuh, sarta ngasoer pangandika Pangeran Palijas teuing djoeroe, meunang deui tiloe anak lalaki kami teh! karana noe hormat ka kami djeung doewa anak awewe. Ari boedak koe kami dihormat deui, dSmi noe ngajehteja, nja eta Samoeel, ngagSdean di pajoe31 keun mah ka kami ditjoemahkeun. 'Maneun Pangeran. p. 22 is. 6 p. 1 21. c p. 1 28. sing nganjahokeun, pidatangeun mangsa, ''didinja kami pimotongeun leungeun ma22 Ari Eli teja " geus sSpoeh katjida, sarta ngadangoe warta hal saniskara, noe dineh djeung leungeun saeusi-imah karoelampahkeun koe poetrana ka sakabeh hoen maneh, moal aja noe tepi ka kolot oerang Israil, sarta sok ngarSdeng djeung 32 saeusi-imah maneh. 'Sarta maneh pinendjoeun kasoesahan panglinggihan, dina awewe * noe sok ngagimboeng hareu23 peun lawang himah tSpangan. 'Toeloej saniskara noe matak ngeunah ka Israil, dilahiran kijeu: Naha oedjang marilamdjeung moal aja noe tepi ka kolot sapah perkara noe kitoe pgtana? Karana 33 eusi-imah maneh sapapandjangna. 'Ari ama ti eta sakabeh djalma ngadenge saha-saha djalma, ahli maneh, noe koe bedja lalampahan oedjang sok garoreng. kami hanteu dibasmi ti altar kami mah, 24 'Oelah kitoe, anaking! karana lain bedja tangtoe matak adjoerpanon maneh sarta matak ngSrikkeun hate maneh; djeung hade, noe kadenge koe ama; matak sakabeh djadjadina saeusi-imah maneh 25 oemat Pangeran ngarempak. 'Oepama djalma boga dosa ka pada djalma, koe 34 piparaeheun ngora-ngora.'Sarta kijeu piaAllah dihoekoeman komo oepama djallamateunana ka maneh, anoe bakal ngama boga dosa ka Pangeran, saha noe datangan ka anak maneh doewanana, mangngdakeun? Tatapi eta teh teu ka Hopni djeung Pinghas " doewanana
'

kot keur maneh sakoemaha kahajang hate maneh: seg ditembal: Moal, koedoe bikeun ajeuna; oepama hanteu mah, dek ditjokot sarta maksa. Djadi eta djalma ngarora teh g6de katjida dosana di pajoeneun Pangeran; karana djalma-djalma datang ka ngagorengkeun kana koerban Pangeran. a 2 lloesa 27:3. J 3 Moesa 3:911.
'

28

Aja hidji piwarangan Allah soemping ka Eli, sarta misaoer ka andjeunna: Aja timbalan Pangeran, kijeu: Kami teh tetela pisan ngebrehkeun diri kami ka saeusi-imah karoehoen maneh, basa ajana di M6sir, di wSwengkon Piraon. Sarta koe kami dipilih ti sakabeh kaom Israil, djadi panghoeloe kami, baris koekoerban dina altar kami, baris ngoekoes
'

seuseungitan, baris

make

"

ejjod di pa-

322
35

SAMOEEL
I

3.

36

pipaeheun dina sapoe. "Djeuug kami rek ngajakeuu pikeion kami liidji panghoeloe noe satoehoe; nja eta tangtoe ugalampahkeun sakoemaha noe dina manah kami djeung dina pangraos kami; sarta nja eta koe kami rek dipangdamSlkeun imah noe tetep; djeung bakal loemampah di hareupeun Lisahan kami sapapandjangna. 'Ari geus kitoe, saha-saha noe kari saeusi-imah maneh, pidatangeun sarta njSmbali ka dinja, malar doewit sakepeng djeung roti sasiki, bari ngomong: Koering moegi asoepkeun kana naon-naon gawe panghoeloe, soepaja koering aja tedaeun roti sahoewapeun.
a
2

ngandika, karanten abdi andjeun s6dja ngoepingkeun. Seug Samoeel indit, nged6ng deui di gnggonna. a p. 2;ii. 6p. 4:i5.
c
e

2
1

Moe.sa

27:21; 30:7,
:

8.

d i Moesa 7:89.

Moesa 22

1.

10

11
j

12

Moesa 28
1

6.

6 3

Moesa 7:3035.

c 2
p.

Moesa
4:11.
1

28:1, 43. d

Badj. 2:27; Djab. 37:17. e

PASAL

3.

13

boedak teja, nja eta Samoeel, ngawoela ka Pangeran, di pajoeneun Eli. Dina djaman eta pangandika Pangeran larang pisan; taja titingalian anoe lahir D6mi geus kitoe, dina mangsa eta, Eli keur ebog di pangkoelemanana; * ari sotjana geus rada lamoer, koerang

Ari

'

14

tgggs ningalina. 'Harita damar Allah tatjan pareum, djeung Samoeel keur sare di kabah Pangeran, noe kaenggonanpeti Allah teja. 'Tidinja'* Pangeran njaoer Samoeel; ari wangsoelna: " Noen, ijeu koering. Seug moeroe ka Eli, bari oendjoekan: Noen, ijeu koering; karantSn andjeun njaoer koering. D6mi lahirna: Kami teu njaoer; balik bae, geura
"^
'

Tidinja Pangeran soemping, sarta ngadgg, djeung njaoer tjara ka toekang-toekang: Samoeel! Samoeel! Ngawangsoel Samoeel: Mangga ngandika, karanten abdi andjeun sedja ngoepingkeun. 'Mmbalan Pangeran ka Samoeel: Masing nganjahokeun, " kami rek ngadamel hidji perkara di Israil, anoe matak sahasaha noe ngadenge, wani ngeng-ngengan tjeuli doewanana. 'Dina poe eta kami rek ngaboektikeun ka Eli saniskara, * noe koe kami geus diandikakeun pSrkara saeusi-imahna, ti mimitina tgpi ka anggeusna. 'Karana kami geus maparin njaho ka dinja, jen kami rek ngahoekoem ka saeusi-imahna salalanggengna, tina hal kadoraka^n, " noe kanjahoan koe manehanana; sabab anakna pada migawe noe mawa panjapa ka dirina, demi koe manehanana teuditjarek-tjarek atjan. 'Pedah kitoe kami teh geus soemhal saeusi-imah Eli, jen kadorapah kaan saeusi-imah Eli teh salalanggengna ge hamo diberesilikeun koe koerban peuntjitan atawa koe koerban kadaha'^

ran.
d
15
2

a 2 Kadj. 21 Moesa 20 5.
:

12.

6 p. 2

27.

c p. 2

22.

ngSdeng. Seug indit, ngedeng deui. 'Tidinja Pangeran njaoer deui Samoeel. Neut Samoeel hoedang, ngadeuheus ka Eli, bari oendjoekan Noen, ijeu koering; karant6n andjeun njaoer koering. Dgmi lahirna: Kami teu njaoer, anaking! balik bae, geura ngSdgng. 'Ari Samoeel tatjan nganjahokeun ka Pangeran, sarta pangandika Pangeran tatjan diebrehkeun ka dinja. 'Tidinja Pangeran njaoer deui
:

16

Ari Samoeel ngSdSng tgpi ka isoek; toeloej moekakeun panto gSdong Pangeran; sarta Samoeel sijeuneun ngoeningakeun eta teteudjoan ka Eli. 'Tidinja Eli njaoer Samoeel; ari lahirna: Samoeel, anaking! Wangsoelna: Noen,
ijeu

17

koering.

'Lahii-anana

deui:

Naon

Samoeel katiloe-kalina. Neut Samoeel


hoedang, ngadeuheus ka Eli, bari oendjoekan: Noen, ijeu koering; karant6n andjeun njaoer koering. Harita koe Eli kahartos, jen Pangeran anoe njaoer ka boedak. 'Ngalahir Eh ka Samoeel: Djig bae, geura ngedgng; ari geus kitoe, oepama njaoer deui ka enoeng, koedoe ngawangsoel: Noen Pangeran! mangga
18

19

pangandika, noe koe andjeunna diandikakeun ka enoeng? Poma oelah disalingkoehkeun ka kami. " Enoeng moegi koe Allah didamgl kijeu sarta diwoewoehan kijeu, oepama njalingkoehkeun ka kami sakStjap oge ti sadajana pangandika, noe koe andjeunna diandikakeun ka Snoeng! 'Seug Samoeel ngoeningakeun ka andjeunna eta sadajana pangandika; taja pisan noe disalingkoehkeun ka andjeunna. Ari lahir Eli: Andjeunna teh Pangeran; * moegi ngadamSl sakoemaha pihadeeunana di pajoeneun andjeunna. p. 14 44. j 2 sam. 15 26. Ari Samoeel teh " beuki
:

SAMOEEL
''

4.

82B

sarta Pangeran
20

njarSngan ka dinja,

21

djeung sadajana pangandikaua taja noe diragragkeun kana taneuh. 'Geus kanjahoan koe sabangsa Isi'ail, ti sSmSt Dau tgpi ka Berseba, jeu Samoeel sajaktina didjadikeun nabi Pangeran. 'Sarta Pangeran sok radjeun nembongan deui

karana kamari-mangkoekna taja noe kitoe pStana. 'Pitjilakaeun oerang teh! Saha noe pibisaeun ngaloepoetkeun oerang ti panangan eta Allah noe leuwih moelja? Nja eta teja Allah, noe ngagSboeg ka oerang MSsir koe saroepa'^

karana Pangeran ngebrehkeun andjeun ka Samoeel di Silo, koe lantaran pangaudika Pangeran. 2:26. a
di Silo;
i>.

ning balahi di tSgal lega teja. 'Eh, oerang PSlisti! sing pada talSgSr, djeung sing djaradi lalaki; oelah datang ka maraneh ngawoela ka oerang Ibrani,
*

Eadj. 8

5G.

mana sing djaradi

PASAL
Ari
pilahir
Israil.

4.

10

Samoeel datang ka sabangsa


11

ngawoelana ka maraneh; lalaki, sarta pSrangan mSrangan, seug Israil eleh, boer kalaboer, moeroe sahimah-himahna; ari kasabStna rosa kasapSrti eta

'Toeloej oerang PSlisti

PSlisti,

Tidinja Israil boedal, mapag oerang sgdja merangan; seg masang-

grahan lebah " Eben-Haeser; d6mi oerang PSlisti mail masanggrahanana di Apek. Toeloej oerang Pglisti tata-baris, mapag Israil; ger perang tjampoeh pisan; seug Israil eleh di hareupeun oerang Pglisti, sarta barisna di tggal kira opat reboe djalma noe kasabet. 'Barang djalma-djalma daratang deui ka pasanggrahan, pok kokolot Israil njalaoer: Koe naon oerang teh noe matak poe ijeu koe Pangeran disina eleh di hareupemi oerang Pglisti? ^ Hajoe, oerang ti Silo njokot ka oerang eta peti pSrdjangdjian Pangeran, sina datang ka tSngah oerang, sarta njalametkeun oerang ti leungeun moesoeb oerang! 'Toeloej djalma-djalma nitahan ka Silo, seug ti dinja digotong eta peti pSrdjangdjian Pangeran sawadya-balad, " anoe linggih dina moekarabin; sarta poetra Eli noe doewa, Hopni djeung Pinghas teja, aja di dinja reudjeung p6ti
'

tjida, aja tiloe laksa djalma badarat oerang Israil noe roeboeh. 'Malah pSti Allah kadjarah, f sarta poetra Eli noe doewa, Hopni djeung PinShas teja, pa-

raeh.
d
2

a p. Moesa

12.

6 p. 14
e

18. c 2

Sam.

2.

15:14.

Hak.

13:1;

15:11.

12

13

14

Aja hidji djalma, kaom Binyamin, los loempat tina baris, seg datang ka Silo dina poe harita keneh; " ari pakena beunang njosoek, djeung sirahna ditaneuhan. 'Barangna datang, kabSnSran * Eli keur tjalik dina korsi, sisi djalan, ngantos-ngantos; karana manahna inggiseun koe hal pSti Allah. Ana geus datang eta djalma, sarta bebedja di nagara, ejar sanagara tingdjalerit. 'Barang Eli ngadangoe eta sora tingdjalSrit, pok
mariksa: Naon eta sora goejoer teh? Seg djalma teja goera-giroe datang, toeloej ngoeninga ka Eli. 'Ari Eli teja geus salapan poeloeh dalapan taoen oemoerna, " sarta sotjana geus mata-simeuteun, geus teu jasaeun ningali. 'Pok djalma teh oendjoekan ka Eli: Noen, simkoering noe dongkap ti baris, sareng simkoering kaboer ti baris dintSn ijeu pisan. Ari lahirna: Naon bedja, agoes? 'Ngawangsoel noe bebedja teh, kijeu wangsoelna: Soemoehoen, Israil kaboer ti hareupeun oerang PSlisti, sarSng bala teh kawon rosa pisan, malah-malah poetra andjeun noe doewa, Hopni sarSng PinShas, paroepoes, sarawoeh pSti Allah kadjarah. 'Ari geus kitoe, barangna njSboetkeun pSti Allah, broeg Eli teh geubis

15

16

pgrdjangdjian Allah. 'Ari geus kitoe, barang pSti perdjangdjian Pangeran teh datang ka pasanggrahan, ger sakabeh oerang Israil saroerak, bedas pisan soerakna, wani boemi teh ngaggdgr. 'Barang oerang PSlisti ngadarenge eta sora soerak teh, pok ngaromong: Naon eta sora soerak sakitoe bedasna di pasanggrahan oerang Ibrani? Ana geus njarahoeun, jen peti Pangeran datang ka pasanggrahan, 'toeloej oerang PSlisti sarijeuneun; karana aromongna: Allah soemping ka pasanggrahan. Pok ngaromong deui: Pitjilakaeun oerang teh!

17

18

tina korsi tidjSngkang, di gigireun lawang, potong tSnggSkna, toeloej poepoes; wantoe andjeunna geus sSpoeh,

324
sarta beurat; ari
rail
6
19
p.
1
:

SAMOEEL
2.

5, 6.

ngahakimanana ka Iso
Jos. 7
:

opat poeloeh taoen.


9.

2 sam. 1

c p. 3

2.

D6mi minantoena,
nghas, keur bobot, rek

nja eta garwa Pi-

ngowo barangna
;

ngareungeu bedja

peti Allah kadjarah,

sarta mgrtoewana djeung tjarogena poepoes, seg paparoengkoetan, toeloej ngo20

pananganana beurat ka oerang, kitoe deui ka Dagon, batara oerang. Toeloej nitahan sarta ugoempoelkeun * sakabeh gggedoeg oerang PSlisti ka maranehanana; pok ngaromong: " Koemaha oerang nja pilampaheun ka pSti Allah Israil teh? Ari djawabna: Eta j^gti Allah Israil teh pindahkeun ka nagara Gat. Heug peti
'

21

wo; karana kaboeroe njeri ngadjoeroe. 'Ari keur waktoe rek poepoes, pok awewe noe uoengkoelan pada matoer ka andjeunna: " Montong sijeun-sijeun, da andjeun ngowokeun poetra pamegSt! Tatapi eta teh teu ngawalou, sarta hanten dipadoeli. 'Toeloej koe audjeimna eta orok dingaranan Ikabod, saoerna: Kamoeljaan kabojong ti Israil; tina sabab
peti

Allah Israil dipindahkeuu. 'Ari geus kitoe,

sanggeusna mindahkeun inja, toeloej panangan Pangeran ka nagara eta ngadatangkeun roesoeh-tagiwoer rosapisan;
''

10

Allah kadjarah, sarta tina sabab


'Ari sa-

22

mertoewana djeung tjarogena.


oerna:

Kamoeljailn kabojong ti Israil; karana p6ti Allah teh kadjarah.


Moesa 35
:

17.

11

PASAL

5.

Tidinja oerang Pglisti njokot eta pSti Allah, seug dibawa " ti Eben-Haeser ka nagara Asdod. 'Toeloej oerang Pelisti

njokot eta peti Allah, seug diasoep12

keun ka djero imah * Dagon, diteundeun deukeut Dagon. 'Ari isoekna oerang Asdod gantjang haroedang; doemadakan, Dagon teh geus roeboeh, beungeutna kana taneuh, ka hareupeun pSti Pangeran. Pek Dagon teh ditjokot, diteundeun deui ka enggonna. 'Ari isoekna
braj beurang gantjang haroedang; doe-

oerang nagara eta kolot-boedak digSboegan, seg djaradi boengkoel di maranehanana. 'Tidinja peti Allah teh dikirimkeun deui ka nagara Ekron. Ari geus kitoe, mangsa peti Allah datang ka Ekron, seug oerang Ekron patingdarengek, pokna: Peti Allah Israil teh koe eta dipindahkeuu ka oerang, pambrihna maehkeun ka oerang djeung ka bangsa oerang. 'Tidinja nitahan sarta ugoempoelkeun sakabeh geggdoeg oerang P6listi; pok ngaromong: Peti Allah Israil teh anteurkeun, sina moelang ka Snggonna, oelah koengsi maehkeun ka oerang djeung ka bangsa oerang. Karana di sanagara eta tagiwoer kapapatenan, da jDanangan Allah teh beurat katjida di dinja. 'Ari djalma noe teu paraeh mah digSboegan koe boengkoel; noe matak djedjeritan oerang nagara eta
ari

wani maratan
b Jos. 13
:

langit.
6
:

a
:

5
f?

p.

17. c p. 6

2.

Moesa 28 5 Moesa 7

27.

23.

PASAL
Ari
2

6.

madakan, Dagon teh geus roeboeh deui, beungeutna kana taneuh, ka hareupeun p6ti Pangeran, sarta ari hoeloe Dagon djeung leungeunna doewanana beunang nilas, noempang dina bangbaroeng; ngan awak Dagon anoe masih kari. 'Tina hal kitoe noe matak panghoeloe Dagon djeung sakoer anoe asoep ka imah Dagon tara nintjak ka bangbaroeng Dagon di Asdod, tgpi ka mangsa ajeuna. p. 4 1.
:

Pangeran ajana

di

tanah oe-

rang ^ra: Pglisti teh toedjoeh boelan lilana.


'Tidinja oerang Pelisti ngarala panghoe-

djeung noedjoem-noedjoem; pok ngaromong: " Koemaha oerang nja pilampaheun ka p6ti Pangeran teh? Geura pada mere njaho kakaoela, oerang nganteurkeun eta ka Snggonna make naon? 'Ari djawabna: Oepama dek nganteurkeun eta p6ti Allah Israil teh,
loe-panghoeloe
oelah sina balik lengoh; misti pisan ka andjeunna ngahatoerkeun koerban kasalahan; didinja raaraneh tangtoe tjalageur, sarta tangtoe kanjahoan koe ma-

b Hak.
G

16

23.

Dgmi panangan Pangeran beurat ka


oerang Asdod, sarta diroeksakkeun, diggboegan koe " boengkoel, nja di Asdod djeung saw6w6ngkSranana. 'Mangsa oerang Asdod narendjo hal noe kitoe petana, pok ngaromong: Eta p6ti Allah Israil teh oelah t6tgp di oerang; karana

raneh sababna noe matak pananganana


4

teu njingkah-njingkah ti maraneh. 'Seug ditanja deui: Naon koerban kasalahan,

noe koe oerang koedoe dihatoerkeun ka

SAMOEEL
13

7.

325

andjeunua teh? Ari djawabna: Lima boeboengkoelan emas djeung lima beubeuritan 6mas, noeroetkeun bilangan g6g6doeg oerang PSlisti; karana toenggal sabalahi ka maraneh sakabeh djeung ka i^ara g6g6doeg maraneh. 'Manakoedoe njarijeun titiron boengkoel maraneh djeung titiron beurit maraneh, noe ngararoeksak taneuh; * sarta koedoe njaranggakeun hormat ka Allah Israil, malah-mandar kSrsaeun ngentengkeun jDananganana ka maraneh, djeung ka batara maraneh, sarta ka tanah maraneh. Keur nahaon maraneh dek neuaskeun hate, " sapgrti oerang M6sir djeung Piraonteja, noe pada neuaskeun hatena? Naha, sanggeus andjeunna ngeunakeun wisesa ka darinja, lain koe eta didjoeroeng lakoe, seug laleumpang? 'Ari ajeuna, geura njokot sarta sadijakeun hidji padati weuteuh, djeung doewa sapi noe keur anakan, anoe tatjan ditgrapan pasangan; seg sapi teh pasangkeun kana eta padati, ari anakna bawa balik ti toekangeunana ka kandangna. 'Pek koedoe njokot pSti Pangeran, toempakkeun kana eta padati, djeung eta barang emas, noe dek dihatoerkeun ka andjeunna, baris koerban kasalahan teja, wadahan koe hidji sosokan ti gigireunana; seug anteurkeun, sina leumpang. 'Tidinja masing waspada, oepama djalan ka watgsna, mangkat ka Bet-Semes, nandakeun nja andjeunna noe ngadamel ka oerang katjilakaan noe sakijeu ggde teh; sabalikna, oepama hanteu mah, seug kanjahoan koe oerang, jen lain panangan andjeunna noe ngabalahikeun ka oerang, geus parengna bae oerang manggih kitoe. a p. b-.s.b jos. 7 lo.
'

14

"KabSnSran oerang Bet-Semes keur diboewat, miboewatan tarigoe di 16bak. Barang tjgngkat panonna, beli narendjo p6ti teja, sarta pada boengaheun njeueung eta. 'Ari padati teh andjog ka kgbon Josoea, oerang Bet-Semes, seg ngarandSg di dinja; sarta di dinja aja
batoe g6de. Pek kai padati teh dibeulahan, sarta sapina dikoerbankeun ka Pangeran, didjijeun koerban doeroekan. 'Ari ahli Lewi noeroenkeun pSti Pangeran, sarta djeung sosokan, noe dieusi barang 6mas teja; heug diteundeun kana eta batoe ggde; sarta oerang Bet-Semes ngoerbankeun koerban doeroekan, djeung mareuntjit koerban peuntjitan dina jjoe harita, bade ka Pangehidji

15

'^

16

''

17

'Mangsa noe lima gSgSdoeg oerang Pelisti geus narendjo kitoe, toeloej maroelang ka Ekron dina poe harita keneh. Nja ijeu boeboengkoelan Smas, noe koe oerang PSlisti dihatoerkeun ka Pangeran, baris koerban kasalahan teja:
ran.
ti

18

hidji, ti

Asdod hidji, ti Gasa hidji, ti Askelon Gat hidji, ti Ekron hidji; 'kitoe

19

c p. i:8. 10

Moesa 12

31. e 2

Sam.

3.

11

Prak eta djalma-djalma milampah kitoe, sarta njokot doewa sapi noe anakan, pek dipasangkeun kana padati ari anakna diringkeb dina kandang. 'Seg p6ti Pangeran ditoempakkeun kana padati, kitoe deui eta sosokan, noe dieusi beubeuritan emas djeung titiron boeng;

20

21

12

koel teja. 'Bral sapi teh tj6p6t-men6r di djalan, toeroet loeloeroeng ka Bet-Semes, njorang djalan gSde bae, leumpangna bari Smoh-emohan, sarta teu njimpang ka kentja atawa ka katoehoe. Ari ge-

deui eta beubeuritan Smas, noeroetkeun bilangan sakabeh nagara oerang PSlisti, noe ditjangking koe noe lima gegSdoeg teja, nja ti nagara noe reugreug sarta ti desa oerang pasisian; tSpi ka batoe gSde, noe diteundeunan pSti Pangeran, noe aja tSpi ka mangsa ajeuna di kSbon Josoea, oerang Bet-Semes teja. 'Ari oerang Bet-Semes teh aja noe digSboegan koe Pangeran, " pedah narSmpo kana pSti Pangeran; nja eta andjeunna ISbah djalma-djalma teh ngageboeg toedjoeh poeloeh djalma djeung lima laksadjalma, noe matak djalma-djalma teh pada aloekaloekan, pedah Pangeran ngagSboeg ka djalma-djalma, ngageboegna banget pisan. 'Ngaromong oerang Bet-Semes: * Saha noe bisa tahan di pajoeneun Pangeran, Allah noe langkoeng soetji teja? djeung ka saha piangkateunana ti oerang teh? "Toeloej ngoetoesan ka priboemi Kirjat-Jarim, ari pokna: Oerang PSlisti geus moelangkeun pSti Pangeran; geura
taroeroen, raneh.

bawa oenggah ka Snggon maa 4 Moesa 4


:

20. 6 Djab. 76

8.

PASAL

7.

ggdoeg oerang
ti

PSlisti

pandeuri, tepi

pada noetoerkeun ka wates Bet-Semes.

rridinja oerang Kirjat-Jarim teh da-I ratang. ^ seg pSti Pangeran dibawa

32&
,

SAMOEEL
Pangeran dina poe eta ngadatangkeun * goeloedoeg ka oerang Pglisti, ngagoeroehna rosa pisan, sarta digoedjroedkeun, toeloej eleh di hareupeun Israil. 'Broel oerang Israil boedal ti Mispa, ngoedag-ngoedag ka oerang PShsti, sarta disabgtan tgpi ka hilireun Bet-Kar. 'Tidinja Samoeel njandak hidji batoe, diteundeun di antara Mispa djeung Sen, sarta dingaranan Eben-Haeser, ari lahirna Tepi ka ajeuna Pangeran mitosloeng ka oerang. 'Tah, kitoe oerang PSlisti teh ditoendoekkeun, f ten datangdatang deui ka wewgugkeran Israil, sarta panangan Pangeran noelak ka oerang Pelisti sapandjang djoemSneng Samoeel. 'Djeung deui nagara-nagara, beunang oerang Pglisti njokot ti Israil, dibalikkeun deui ka Israil, ti sSmet Ekron t6pi ka Gat; ari sawewengkgranana koe Israil dileupaskeun ti leungeun oerang Pglisti. Harita antara Israil djeung oerang Emor teja hade. p. 12 23.
'^
''

diasoepkeun ka imah " Abinadab,

pasir, sarta njoetjikeun Elasar anakna^ sina ngadjaga kana peti Pangeran. 'Ari gens kitoe, ti wates poean p6ti

noe dina

teh nggnggon di Kivjat-Jarim

teja, lila

11

pisan heuleutna, meunang doewa poeloeh taoen; sarta sakabeh anak-poetoe


Israil
3

12

tingaradoeh poengkoereun Pange-

ran. 'Tidinja Samoeel ngalahir ka sakabeh anak-poetoe Israil, kijeu lahirna: Oepama maraneh tobat ka Pangeran throes reudjeung hate mah, * koedoe pada njingkirkeun aallahan bangsa sedjen ti tgngah Astarta-Astarta; maraneh, kitoe deui sarta bguerkeun hate maraneh ka Pangeran, bari ngabakti ka andjeunna woengkoel; tangtoe maraneh koe an'^

is

14

djeunna dileupaskeun ti leungeun oerang Pehsti. Prak oerang Israil njalingkirkeun Baal-Baal djeung Astarta-Astarta, sarta ngabarakti ka Pangeran woeng'

koel.
c 5

a 2 Sam. Hak. 2 13.


:

6:3.61

Moesa 35:2;

Jos. 24

23.

sr

Samoeel marentah: Koempoelkeun sabangsa Israil " ka Mispa; seug maraneh koe kami dek dipangnedakeun ka Pangeran. 'Gantjangna geus karcempoel ka Mispa toeloej pada njijoek tjai, bari seg dibahekeun ka pajoeneuu Pangeran, sarta pada poewasa
Tidinja
;

6 Djab. 99:6. c p.
f p.

2:10; 12:17.
p. 13
:

(?

Moesa 14
:

24.

1.

5. .9

Jos. 24

18.

15 16

dina poe eta, bari ngaromong didinja: Koering tarima dosa ka Pangeran. Sarta Samoeel ngahakiman ka oerang Israil di Mispa. a Hak. 20 i. 6 p. 12 10.
: :

17

Ari Samoeel " ngahakimanana ka Israil * saoemoer-hiroepna. 'Sarta andjeunna saban-saban taoen sok angkat, ngidSr Bet-El, Gilgal djeung Mispa, bari ngahakiman ka Israil dina eta sakabeh gnggon. 'Ari moelihna ka nagara " Kamah; karana nja di dinja boemina, sarta nja di dinja ngahakimanana ka Israil;

Mangsa oerang Pelisti ngadarenge

be-

malah andjeunna di dinja ugadamel hidji altar bade ka Pangeran. a Lai. 13 20.
:

dja, jen oerang Israil keur koempoel di Mispa, broel gggedoeg oerang Pelisti

b p. 12:23. c

p.

1:1, 19; 8:4.

pada ngaroeroeg ka
rang
8

Israil.

Baraug

oe-

PASAL
A ri geus kitoe,

8.

Israil

meunang bedja, seug

sarijeu-

mangsa Samoeel geus

neun koe oerang


Israil

PSlisti. 'Pok oerang aroendjoekan ka Samoeel: " Moegi


2

-'^sepoeh,
Israil.

oelah pStot mangnjambatkeun koering sadaja ka Pangeran, Allah koering, soepaja koering koe andjeunna disalamgt9

10

keun ti leungeun oerang Pglisti. 'Toeloej Samoeel njandak hidji anak domba njoesoe keneh, pek dikoerbankeun ka Pangeran, datang ka bgrgsihna, djadi koerban doeroekan; * djeung Samoeel mangnjambatkeun Israil ka Pangeran, sarta koe Pangeran dimakboel. 'D6mi sabot Samoeel keur ngoerbankeun eta koerban doeroekan, moeroeboel oerang Pglisti, dek mgrangan ka Israil; tatapi

seug poetrana lalaki koe didamel hakim, njangking djgngngan poetrana noe tjikal Joel, sarta djenSngan poetrana noe kadoewa Abia; pada djadi hakim di Berseba. 'Tatapi poetrana teu ngalakonan djalan andjeunna; sateg6sna serong, * pada ngoedag kaoentoengan, sok narima paroeroeba, djeung njerongkeun bSbeneran. a 5 Moesa I6 is. 6 5 Moesa 16 19. Tidinja sakabeh kokolot Israil karoemjioel, sarta ngadareuheusan ka Samoeel, " ka Ramah, bari mihatoer ka andjeunna kijeu: Sal6r6sna, andjeun geussgpoeh, sargng poetra andjeun teu ngalakonan

andjeunna

"

'Ari

'

SAMOEEL
*

9.

327

djalan

andjeun;

ajeuua

siiukoering

moegi pangdamglkeun radja, pikeun ngahoekoeman ka simkoering, sapgrtos sa6

17

dajana bangsa-bangsa. 'Demi pangraos Samoeel eta pgrkara goreng, wSt ngaromong kitoe, jen Simkoering papariu radja, pikeim ngahoekoemau ka simkoering; seug Samoeel ngngda ka Pangeran. 'Aritimbalan Pangeranka Samoeel: Toeroetkeun koe maneh omongan eta dj aim a-dj alma, sapamentana ka maneh; karana lain maneh noe dipitjeun koe eta teh, " satgggsna mitjeun kami, soepaja kami oelah ngaradjaan ka maranehanana. 'Sakoemaha pagaweanana, noe dipigawe koe eta ti sSmSt poean koe kami diinditkeun ti Mesir tSpi ka poe ajeuna, nja ninggalkeun kami sarta ngabakti ka aallahan, nja kitoe keneh lampahna ka maneh oge. 'Ari ajeuna toeroetkeun bae omonganana; ngan koe maneh koedoe diinggtan sing temgn-temgn, sarta koedoe dibere njaho pihoekoemeun radja, noe bakal ngaradjaan ka maranehanana. a p. 7 17. 6 Hos. is lO; Lai. 13 21.
:

soemawonna kalde maraneh, bakal ditjokot, seug dipake ka pagawean sorangan. 'Embe-domba maraneh bakal dipgrpoeloehan, sarta mamai-aneh, noe harade,

18

19

20

<*

21

22

c p. 10

19; 12

12.

Moesa 32

1.

10

11

12

13

14

15

16

Tidinja koe Samoeel eta sadajana pangandika Pangeran dilahirkeun ka djalma-djalma, noe pada menta radja ka andjeuuna teja. 'Ari lahirna Kijeu pihoekoemeun radja, noe bakal ngaradjaan ka maraneh anak maraneh lalaki bakal ditjokot, didjijeun toekangna toempak kareta djeung toekangna toempak koeda, sarta poerah loemj^at ti heulaeun karetana. 'Aja noe bakal didjijeun kapala sareboe pradjoerit, aja noe kapala lima poeloeh pradjoerit; aja noe bakal disina ngawoeloekoe lahanna atawa diboewat piboewateunana aja noe bakal disina njijeun parabotna pSrang djeung parabot karetana. 'Kitoe deui anak maraneh awewe bakal ditjokot, didjijeun toekang ngarijeus, atawa toekang olah, atawa toekang koeweh. 'Ari lahan maraneh, sarta kebon maraneh anggoer, djeung kSbon maraneh djetoen, noe araloes bakal ditjokot, seug dibikeun ka abdina. Sarta pSp61akan maraneh djeung kebon anggoer maraneh bakal diperpoeloehan, seug dibikeun ka ponggawana djeung ka abdina. "Djeung deui badega maraneh lalaki, djeung badega maraneh awewe, sarta djalma baroedjang di
: :

raneh bakal ngarabdi ka dinja. 'Ari dina mangsa eta maraneh bakal sasambat tina sabab radja maraneh, beunang maraneh milih keur diri maraneh, tatapi Pangeran dina mangsa eta moal ngamakboel ka maraneh. D6mi eta djalma-djalma teu daraekeun ngagoegoe ka pilahir Samoeel, sarta ngaromong kijeu Kadjeun teuing; oelah hanteu aja radja, njangking koering sadaja; 'soepaja koering ge djadi sapgrtos bangsa noe loba, sargng soepaja radja koering ngahoekoeman ka koering, toer piboedaleun ti heulaeun koering, sarawoeh ngoeroeskeun perang koering. 'Barang Samoeel geus ngadangoe eta sakabeh omongan djalmadjalma, seg koe andjeunna dioeudjoekkeun ka pajoeneun Pangeran. 'Ari timbalan Pangeran ka Samoeel ^ Toeroetkeun bae omonganana, sarta eta teh prak bae koe maneh pangnjijeunkeun radja. Tidinja Samoeel ngalahir ka oerang Israil Geura maroelang bae, masing-masing ka nagarana. a4M:oesa23:9. 6p. i2:i.
:

"-

PASAL

9.

Aja

hidji

djalma

kaom Binyamin,

nga-

ran Kis, poetra Abiel, anoe poetra S6ror, anoe poetra Bekorat, anoe jDoetra

'

Apiah, anoe poetra hidji oerang Binyamin; sarta soegih-moekti. 'Njaetaboga hidji poetra lalaki, ngaran Saoel, ngora sarta kasep; di lebah oerang Israil taja noe kasep ngoengkoelan eta; " ti serek taktakna ka-loehoerkeun eta teh djangkoeng ti djalma noe loba. 'Hidji mangsa kalde bikang bogana Kis, rama Saoel, laleungit. Toeloej Kis misaoer ka Saoel poetrana: Geura dangdan, seg leumpang, nejangan eta kalde, djeung koedoe mawa boedjang saoerang. 'Bral ngider pigoenoengan Epraim, djeung ngidgr tanah Salisa, tapi teu kapanggih; seug ngidgr tanah Saalim, tapi teu aja; los ngidgr tanah Binyamin, tapi teu kapanggih. 'Barang geus dongkap ka tanah Soep, pok Saoel misaoer ka boedjangna noe ngiring: Hajoe, oerang moelang bae;
*

bisi

rama ieh

tjoel

ka kalde, melang

328
6

SAMOEEL
16

ka oerang.
SalSrgsna,

'Ari
di

pihatoer boedjangna:
ijeu aja hidji pi-

nagara

kijeu

warangan Allah, nja djalma noe langkoeng diadjenan; saniskantgn pilahirna


tingkanan bae; ajeuna oerang mangga

ka dinja, malah-mandar maparin pitoedoeh ka oerang hal djalan, noe koe oerang koedpe dilakonan. 'Saoer Saoel ka boedjangna: Atoeh oerang leumpang tell mawa naon ka eta djalma? karana bgkSl oerang geus orot tina wadahna, djadi oerang teh hanteu boga geusan bakti, sanggakeuneun ka eta piwarangan Allah; aja naon di oerang? 'Ngawangsoel deui boedjang teh kaSaoel,
<^

17

Samoeel, sapoe memeh datang Saoel, pangandikana: 'Isoekan, wajah kiwari, kami ka maneh rek ngadatangkeun hidji djalma " ti tanah Binyamin; nja eta koe maneh koedoe dimiujakan, didjijeun ggggdoeg, njekel oemat kami Israil, sarta eta bakal njalamgtkeun oemat kami ti leungeun oerang Pglisti; * karana kami geus ningalian oemat kami, pedah sasambatna geus datang ka kami. Barang Samoeel ningali Saoel, seug Pangeran maparin pitoedoeh ka andjeunna: Toeh, djalma noe koe kami
'

18

10

wangsoelna: Sal6r6sna, dina leungenn koering aja doewit saparapat sekel perak; nja eta koe koering s6djadihatoerkeun ka eta piwarangan Allah, sangkan maparin pitoedoeh ka oerang hal pidjalaneun oerang. '(Baheula adat di Israil, tijap-tijap aja noe leumpang, hajang naros ka Allah, sok ngomong kijeu: Hajoe, oerang ngadeuheus ka djoeroe tingal; karana noe ajeuna disgboet nabi, baheula mah dibasakeun djoeroe tingal.) 'Ari saoer Saoel ka boedjangna: B6n6r omongan maneh; hajoe, oerang leumpang. Toeloej ngadjoegdjoeg ka nagara, noe ditjalikan koe piwarangan Allah
kijeu
teja.
a
p.

dilahirkeun ka maneh teja; nja eta noe pingareheun ka oemat kami. 'Tidinja Saoel njampeurkeun ka Samoeel, ka djSro lawang nagara, bari mihatoer: Moegi koering dipaparin njaho, di mana di
dijeu

19

boemi djoeroe tingal'? "Ngawalon Samoeel ka Saoel, kijeu walonna: Nja


kaoela djoeroe tingal teh; mangga geura oenggah ti heulaeun kaoela ka 6nggon

loehoer, karana poe ijeu koedoe dalahar djeung kaoela; ari isoek-isoek koe kaoela tangtoe didjoeroeng angkat djeung
;

20

10:23. 6

p.

10;

2.

c 1 Eadj.

14:3.

11

12

Barang keur narandjak ka eta nagara, manggih landjaiig-landjang ka loewar, sedja ngala tjai; segditanja: Koemaha, djoeroe tingal aja di dijeu? 'Ngadjawab
landjang teh, kijeu djawabna: Aja; toeh, hareupeun sampejan; sing gantjang ajeuna, karana jjoe ijeu soempingna ka nagara; sabab poe ijeu djalma-djalma sgdja

21

13

14

15

ngoerban di gnggon loehoer. 'Barang darongkap ka nagara, harita ge koe sampejan kapSndak, samemeh andjeunna angkat ka gnggon loehoer teja baris toewang; karana djalma-djalma moal dahar, ari andjeunna tatjan soemi3ing, sabab koe andjeunna koerban teh dibgrkahan, kakarek ondangan dalahar. Ari ajeuna geura kgbat; karana wajah kiwari andjeunna tangtoe kapSndak. 'Bral ladjoe nandjakna ka nagara. Barang dongkap ka djSro nagara, doemadakan, Samoeel ka loewar mapag, kgrsa angkat ka Snggon loehoer teja. Ari Pangeran geus ngebrehkeun ka

saniskara noe dina manah andjeun koe kaoela tangtoe dipoepoelihkeun ka andjeun.'Ari moenggoeh kalde bikang anoe andjeun, noe leungit geus tiloe poe ijeu teja, montong dipadoeli, karana geus kapanggih. Sarta keur saha sakabeh barang noe moelja-moelja di Israil? Lain pikeun andjeun sarta pikeun saeusiboemi rama andjeun? Ngawangsoel Saoel, kijeu wangsoelna: Naha koering teh lain oerang Binyamin, kaasoep kaom Israil noe pangleutikna? Sar6ng ari bangsa koering lain pangleutikna ti sadajana bangsa kaom Binyamin? Naha andjeun mana ngalahir ka koering sapgrtos lahiran tadi? a Lai. 13 21.
'

''

'^

b 2 22

Moesa

24, 25. c p. 15

17.

d Hak. 20

4G, 47.

Tidinja Saoel djeung boedjangna koe

Samoeel ditjandak,
bale,

dibawa asoep ka

23

sarta dipaparin gnggon siraheun sakabeh ondangan; ari eta teh rejana kira tiloe poeloeh djalma. Seug Samoeel marentah ka toekang olah: Asongkeun doeoeman, noe koe kami dititipkeun ka
'

24
j

maneh, anoe koe kami dititah ka maneh ampihan di maneh teja. 'Pek toekang olah teh ngangkat hidji pingping saboeleudna, sok diteundeun di hareupeun Saoel. Ngalahir Samoeel: Ijeu teh tadi

.1

SAMOEEL

10.

329

dikarikeun; teundeunhareupeunandjeun, sarta dahar; karana geus ditjadangkeun

teja; ari
''

dinja asoep

pikeun andjeun keur mangsa noe pasti, ari kaoela ngomong, jen ugondangan djalma-djalma. Toeloej Saoel dahar reudjeung Samoeel dina poe harita.
25

26

Tidiuja pada loengsoer ti gnggon loehoer teja, 16b6t ka nagara; seug Samoeel sasaoeran djeung Saoel dina loehoer imah. 'Ari isoek-isoek gantjang haroedang; geus kitoe, barang balebat padjar, seug Saoel koe Samoeel disaoer ka loehoer imah, sarta dilahiran kijeu: Geura dangdan, dek didjoeroeng angkat. Prak Saoel dangdan; toeloej doewanana, an-

6
j i

geus kitoe, barang andjeun di ka nagara, bakal pasangrog djeung nabi saggbroelan, keur taroeroen ti gnggon loehoer, sarta ti heulaeunana make tjglSmpoeng, t6r6bang, soeling djeung katjapi, f bari pada ngawSdjang. 'Seug andjeun bakal disoempingan Roh Pangeran, djeung bakal ngawgdjang reudjeung eta, sarta andjeun bakal disalin pikir, djadi sedjen djeung tadi. 'Ari geus kitoe, samangsa andjeun kadatangan sagala tanda noe tadi teja,

mana-mana noe pikapgndakeun koepanangan andjeun, nja eta lampahkeun;


8

27

djeunua djeung Samoeel, baridjil ka loewar. 'Ana geus loengsoer dongkap ka toengtoeng nagara, pok Samoeel ngalahir ka Saoel: Boedjang teh titah ladjoe ti heula, (toeloej ladjoe) dgmi andjeun mah ngai'andSg heula ajeuna, koe kaoela dek diwartaan pangandika Allah.

PASAL

10.

karana andjeun disarSngan koe Allah. Sarta koedoe angkat ka Gilgal ti heulaeun kaoela; masing eling, kaoela 6ngke ngadatangan ka andjeun, s6djangoerbankeun koerban doeroekan djeung ngahatoerkeun koerban panarima; koedoe ngantosan s toedjoeh poe, tSpi ka kaoela datang ka andjeun, sarta nganjahokeun ka andjeun anoe koe andjeun koedoe dilampahkeun. a Lai. i3 21. h jsr.
' :

Top

Samoeel njandak

hidji kelenting

10

16. c 1

Moesa 35
:

19.

dp.
:

13

3.

e p. 19

20.

dieusi minjak, seug dikoetjoerkeun kana sirah Saoel, bari njijoem ka Saoel, sarta ugalahir: Ijeu andjeun " koe Pangeran dilisahan, djadi gegedoeg, njang-

f i Moesa 11
9

25.

p.

13

8.

Demi geus kitoe, baraug Saoel malikkeun awak, sedja angkat ti Samoeel, seug koe Allah disalin, dipaparin hate
sedjen, sarta eta sakabeh tanda teja tingkanan dina poe eta keneh. 'Barang

king * kagoenganana. 'Ari andjeun geus angkat ti kaoela poe ijeu, bakal mSndak doewa djalma ISbah koeboeran Rahel, di tepoeng watgs Binyamin, di Selsah; nja eta ka andjeun bakal mopojan kijeu: Ari kalde bikang, anoe matak andjeun angkat s6dja nejangan teja, geus kapendak; sagnjana, perkara kalde teh koe rama andjeun geus diantgp, tapi melang ka andjeun, saoerna: Koemaha kaoela
''

10

11

nja pilampaheun koe karana anak kaoela? 'Ari geus ladjeng ti dinja ka itoe, sarta dongkap ka ki pasang Tabor, di dinja bakal papgndak djeung tiloe djalma, keur arijang ka Bet-El, sedja marek ka Allah; noe saoerang mawa anak

darongkap ka dinja, kana pasir teja, doemadakan, aja nabi saggbroelan, mapag ka andjeunna; seg Saoel " disoempingan Roh Allah, toeloej ngaw6djang di tengah eta djalma. 'Ari geus kitoe, sakoer noe wawoeh ka Saoel ti tadina, barang narendjo andjeunna teh, doemadakan, keur ngawedjang reudjeung nabinabi, pok eta djalma ngaromong djeung

12

noe saoerang mawa noe saoerang deui mawa anggoer sabotol. Toeloej eta ka andjeun bakal pada nanjakeun salamet hanteuna, bari ngahatoerkeun ka andjeun roti doewa siki; koe andjeun koedoe ditjandak ti leungeunna. Sanggeus kitoe andjeun pidongkapeun ka pasir Allah, ^ gnggon patrol oerang Pglisti

embe
roti

tiloe

s61e,

tiloe

siki,

ari

13

'

li

'

Naha ijeu poetra Kis teh kadatangan naon? ^ Naha Saoel oge asoep para nabi? 'Ngadjawab hidji djalma oerang dinja, pokna: Na saha karah rama eta djalma-djalma? Kitoe noe matak aja babasan: Naha Saoel oge asoep para nabi? 'Ari geus tjatjap ngawgdjang, toeloej soemping ka gnggon loehoer. 'Tidinja " paman Saoel mariksa ka Saoel djeung kaboedjangua: Mantas ti marana? Wangsoelna: Mantas nejangan kalde bikang teja; ari geus tgrang jen ten aja, toeloej koering ngadeuheus ka Sabatoerna:
moeel. 'Misaoer deui

15

paman

Saoel Tjik,
:

330

SAMOEEL

11.

le

poepoelihkeun ka paman, koemaha piSamoeel ka maraneh'? Wangsoelan Saoel ka pamanna: Maparin njaho kakoering, jen kalde teli geus kapeudak. D6mi pilahir hal karadjaan, noe dilahirkeun koe Samoeel teja, koe Saoel teu dipopojankeun ka pamanna. a i Moesa ii:25;
lahir
'

26

27

Hak.
c p.

15:14;
14: 50.

p.

16:13;

19:

23.

p.

19:24.

17

18

19

20

21

22

23

24

Tidinja koe Samoeel djalma-djalma " dipiwarang koempoel ka Mispa, margk ka Pangeran. 'Geus kitoe ngalahir ka oerang Israil: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Kami nginditkeun Israil ti MSsir, sarta kami ngaleupaskeun maraneh ti leungeun oerang Mesir, djeung ti leungeun sakabeh karadjaan, anoe nganijaja ka maraneh. 'D6mi maraneh mah * ajeuna geus mitjeun Allah maraneh, " anoe njalametkeun maraneh ti sakabeh katjilakaan djeung kasoekgran maraneh, da maraneh oendjoekan ka andjeunna kijeu teja: Moegi ngadamel radja, nj6kel koering sadaja. Ari ajeuna, geura pada marek ka pajoeneun Pangeran, noeroetkeun kaom maraneh sarta noeroetkeun reboean maraneh. Toeloej Samoeel ngadeuheuskeun sakabeh kaom Israil; seug kaom Binyamin noe ditoedjoel. 'Ana geus ngadeuheuskeun kaom Binyamin, sabangsa-bangsana, seug bangsa Matri noe ditoedjoel; pek ditoedjoel Saoel poetra Kis. Toeloej pada nejangan Saoel, tapi teu kapanggih. 'Tidinja pada naros deui ka Pangeran: Aja deui djalma datang ka dijeu? Ari timbalan Pangeran: Masing njaho, eta teh keur njoempoet dina barang-barang. 'Seg laloempatan, ngala Saoel ti dinja; toeloej ngadgg di tgngah djalma-djalma, sarta djangkoeng ti djalma noe loba, ^ ti s6rSk taktakna ka-loehoerkeun. Pok Samoeel ngalahir ka sakabeh djalmadjalma: Na katendjo koe maraneh f anoe dipilih koe Pangeran? saestoena, taja papadana di sakabeh djalma. BrSg sakabeh djalma pada soerak, aromongna: ^ Radja teh sing salamgt! a p. 7:5.
'

koe Samoeel eta sakabeh djalma didjoeroeng moelang, masing-masing ka imahMalah Saoel oge moelih ka boemina " di Griba; sarta djalma gagah aja noe ngariring, nja eta sakoer noe dioesap hatena koe Allah. 'Aja deui djalma bangkawarah ngaromong: * Koetan nja eta noebakal njalametkeun ka oerang? Ari eta j^ada njoemahkeun ka andjeunna, djeung hanteu njaranggakeun pangabakti ka andjeunna. D6mi andjeunna mah notorekkeun bae. a p. ii 4.
na.
'

"^

p.

11

12. c Sil.

19

11.

PASAL
Tijeboel
"

11.

Nahas, radja oerang Amon, -L'sarta masanggrahan deukeut nagara Jabes, bilangan Gilad. Toeloej sakabeh oerang Jabes mihatoer ka Nahas Moegi
:

'^

ngadamel perdjangdjiau ka koering, seg koering teh sSdja pada ngawoela ka andjeun. 'Didjawab koe Nahas, oerang Amon teh: Djalan kijeu aing daek njijeun pgrdjangdjian ka maraneh, saratna maraneh sakabeh * ditjokel panon ti katoehoe noe matak dek ditgrapan kitoe, sedja ngahinakeun ka sabangsa Israil. 'Pihatoer kokolot-kokolot Jabes: Koering tempoan toedjoeh poe, sSdja ngoetoesan ka sawSwgngkeran Israil; oepama taja noe noeloeng ka koering, tangtoe koering pada ka loewar ka andjeun. Tidinja oetoesanana daratang ka " Giba,
;
'

'

6 p. 8

7.

c p. 7
:

12.

d
1

Jog. 7
1
;

14, 16. e p. 25.

9:2.

f 5 Moesa 17
25

15.

Badj.

Djeung deui Samoeel ka djalma-djalma


ngalahirkeun hoekoem karadjaan, sarta diseratkeun didamgl kitab, sok diteundeun di pajoeneun Pangeran. Tidinja

nagara Saoel teja, sarta njaritakeun eta omongan, kadenge koe djalma-djalma; toeloej sakabeh djalma pada tjeurik tingsalSgroek. 'KabSneran Saoel soemping, ngagiringkeun sapi, moelih ti k6bon. Pok Saoel mariksa: Naon sababna djalma-djalma noe matak tjareurik? Seug pada njarijoskeun ka andjeunna eta omongan oerang Jabes teja. Barang geus ngadangoe omongan kitoe, seug Saoel disoempingan Roh Allah, sarta djadi bSndoe katjida. 'Toeloej njandak sapi sarakit, pek dipotong-potong, sarta dikirim-kirimkeun ka sawSw6ngk6ran Israil, koe lantaran eta oetoesan, bari kijeu lahirna: Saha-saha noe teu indit ngiring Saoel djeung ngiring Samoeel, nja eta sapina mSngke dipetakeun kijeu. Toeloej djalma-djalma pada kadatangan sijeun ti Pangeran; broel arindit kawas djalma saoerang. Geus kitoe koe Saoel
'

"^

'^

'^

'

SAMOEEL

12.

331

di Besek; aja tiloe k6ti oerang sarta tiloe laksa oerang Joeda. 'Sarta pada misaoer kaoetoesan noedaratang teja: Maraneh geura bebedja ka oerang Jabes bilangan Gilad teh kijeu Isoediloris
Israil,
:

ijeu.

kan, wantji panas panon-poe, maraneh pimeuuangeun pitoeloeug. Ari geus daratang oetoesan teh, toeloej bebedja ka
10

11

oerang Jabes; seug baroengaheun. 'Tidinja oerang Jabes ngaromong: Isoekan kaoela meureun pada ka loewar ka maraneh; seug kaoela pilampah koemaha pihadeeunana koe pangrasa maraneh. 'DSmi geus kitoe, isoek-isoek seug bala teh koe Saoel didamgl^ tiloe goendoek; toeloej ngadatangan ka tgngah pasanggrahan, waktoe kSmitan soeboeh, pek njabgtan oerang Anion tgpi ka panas poena; ari anoe tinggal seg paboerisat,

wani eta teh teu kari doewa-doewa atjan


12

anoe reureudjeungan. 'Pok djalma-djal-

13

maaroendjoekankaSamoeel: Sahateja noe ngomong: Koetan Saoel bakal ngaradjaan ka oerang"? Moegi selehkeun eta djalma-djalma, koe koering sadaja dek dipaehan. 'D6mi lahiran Saoel: Poe ijeu djalma hidji ge moal aja noe dipaehan, karana Pangeran poe ijeu maparin pitoeloeug ka Israil. a Hak. ii 4.
'' '
:

ari kami teh leuleumpangan di hareupeun maraneh ti boeboedak tgpi ka poe 'Tah, ijeu kami; geura noeding ka kami, kasaksian koe Pangeran, sarta kasaksian koe lisahan andjeunna: " Saha noe koe kami ditjokot sapina? djeung saha noe koe kami ditjokot kaldena? djeung saha noe koe kami dikanijaja? saha noe koe kami diteungteuinganan? sarta ti saha kami narima roeroeba, sangkan kami ngalijeuskeun panon ti manehanana? seg koe kami dek dipoelangkeun ka maraneh. 'Pok pada ngawangsoel: Andjeun teu nganijaja ka koering, sargng teu neungteuinganan ka koering, sarawoeh ti saha oge andjeun teu njandak naon-naon. Lahiranana deui ka darinja Pangeran noe djadi saksi ka maraneh, kitoe deui lisahan andjeunna djadi saksi poe ijeu, jen maraneh dina leungeim kami hanteu manggih naon-naon. Wangsoelanana: Ler6s, andjeunna djadi saksi.
'

a
6

p.

22. 6 p. 8

1.

c 4

Moesa 16

15.

b Jer. 39:7.
e p.

c p.

10:26. d Hak. 6:34; p. 10


:

10. 17.

15.
:

A
14

p.

10

27. i 2

f Hak. 20 1. g' Hak. Sam. 19 22.


:

16; p. 13

15

Tidinja Samoeel ngalahir ka djalmadjalma: Hajoe, oerang leumpang " ka Gilgal, oerang anjarkeun di dinja karadjaan. Broel djalma sakabeh laleumpang ka Gilgal; toeloej Saoel koe sadajana diangkat radja di dinja di pajoeneun Pangeran, di Gilgal, sarta pada
'

ngoerbankeun koerban panarima di dinja


pajoeneun Pangeran. Ari Saoel djeung sakabeh oerang Israil pada boengah di
di

Ngalahir deui Samoeel ka djalmadjalma: Nja Pangeran noe ngadamel Moesa djeung Haroen, sarta noe nginditkeun karoelioen maraneh ti tanah Mesir. 'Ari ajeuna, geura pada ngadjantgng, kami dek oeroes-oeroes djeung maraneh di pajoeneun Pangeran, tina hal sakabeh kabeneran Pangeran, anoe koe andjeunna didamgl ka maraneh sarta ka karoehoen maraneh. Sanggeusna Jakoeb soemping ka MSsir, toeloej karoehoen maraneh pada sasambat ka Pangeran; seug Pangeran " miwarangan Moesa djeung Haroen, sarta karoehoen maraneh koe eta diboedalkeun ti M6sir, bari toeloej dignggonkeun nja dina 6nggon ijeu. 'Tatapi eta teh pada mopoho'

dinja kaliwat-saking.

p.

lo

13

7.

PASAL
J- Israil
:

12.

rToeloej Samoeel ngalahir ka sabangsa

ka kami
2

Tah, kami geus noeroetkeun omongan maraneh, sapamenta maraneh teja; geus prak kami teh ujijeun
"

10

radja, ngaradjaan ka maraneh. 'Ari ajeuna, geuning radja teh angkat-angkatan di hareupeun maraneh. Balik-balik kami teh geus kolot, nja hoewisan; sarta anak

kami, geuning,

pada aja

di

maraneh;

keun ka Pangeran Allahna, noe matak maranehanana koe Pangeran disSrahkeun ka leungeun ^ Sis6ra, kapala balad di Hasor teja, djeung ka leungeun " oerang Pglisti, sarta ka leungeun radja Moab; pek eta pada merangan ka maranehanana. Toeloej maranehanana * sasambat ka Pangeran, ari pioendjoekna: Koering tarima dosa, tina sabab koering pada ninggalkeun Pangeran, sarta ngabarakti ka f Baal-Baal djeving ka Astarta-Astarta; ari ajeuna, koering moegi dileupaskeun ti leungeun moesoeh koering, tangtoe koering pada ngabakti ka
'^
'

SAMOEEL
j

13.

11

12

13

audjeun. 'Tidinja Pangeran miwarangan Bedan, sarta J6roeb-Baal, djeung Jeptah, kitoe deui-^' Samoeel; sarta ngaleupaskeun maraneh tina leungeun moesoeh maraneh di sakoeriling, noe matak maraneh ngSnggon sarta sSnang ati. "Ari mangsa maraneh tSrang, jen Nahas, radja oerang Amon, datang ngaroeroeg ka maraneh teh, seg maraneh ngomong ka kami ^ Oelah hanteu aj a radja, ngai-adjaan kakoering sadaja; halta Pangeran, Allah maraneh, anoe djadi Radja maraneh. Ari ajeuna, tah geuning radja beunang milih maraneh, beunang menta maraneh; ' tah, Pangeran geus maparin
'J
''
'
:

ka djalma-djalma: Oelah sarijeun; enja maraneh migawe kagorengan sakitoe loba teja mah, * ngan oelah njingkirnjingkir deui ti poengkoereun Pangeran; nja koedoe ngabarakti ka Pangeran tSroes reudjeung hate; 'sarta poma oelah

21

22
{

matak noeroet noe sijanoe teu ngamangpaatan sarta teu bisaeun ngaleupaskeun, da estoe eta teh sija-sija. 'Karana Pangeran mah moal nilarkeun oematna, tina sabab padjgngnganana noe langkoeng agoeng; doemeh Pangeran geus ngSrsakeun maraneh teh didamgl oemat salira andjeunna.
njalingkir;
sija,
'^

23

14

15

le

17

18

maraneh. 'Oepama maraneh sijeun koe Pangeran, djeung ngabakti ka andjeunna, sarta noeroet ka timbalanana, djeung hanteu moengpang ka pangandika Pangeran, geus tangtoe maraneh djadi anoet ka Pangeran, Allah maraneh, boh diri maraneh, boh radja noe ngaradjaan ka maraneh. 'Sabalikna, oepama maraneh hanteu noeroet ka timbalan Pangeran mah, sategSsna moengpang ka pangandika Pangeran, geus tangtoe panangan Pangeran toemgrap ka maraneh, saperti ka karoehoen maraneh. 'Mana ajeuna geura pada ngadjantgng, sarta tarendjokeun ijeu pSrkara aheng, noe koe Pangeran bakal didamgl di hareupeun panon maraneh. 'Naha ajeuna teh lain oesoem diboewat tarigoe? Kami dek sasambat ka PangeraU; '" soepaja maparin goeloedoeg djeung hoedjan sangkan kanjahoan sarta katendjo koe maraneh, jen ggde pisan kagorengan, noe dipigawe koe maraneh di pajoeneun Pangeran, hal menta radja keur maraneh teh. 'Seug Samoeel sasambat ka Pangeran; ladjgng Pangeran maparin goeloedoeg djeung hoedjan dina poe harita; noe matak eta sakabeh djalma sijeun katjida koe Pangeran djeung koe Samoeel. a Djab. 105 26. 6 Hak. 4 2.
radja, njangking
;
:
:

'Djeung deui moenggoeh di kami, palijas teuing kami migawe dosa ka Pangeran, tjoel mangngdakeun maraneh; sagnjana

kami ka maraneh dek ngawoeroekkeun


24

djalan noe hade, nja 16mp6ng. 'Ngan maraneh teh masing sarijeun koe Pangeran, djeung koedoe ngabarakti ka andjeunna djeung sajaktina, tgroes reudjeung hate; karana masing waspada kana perkara araheng, noe koe andi maraneh teja. 'Saoepama maraneh migawe goreng mah, geus tangtoe maraneh tiwas, boh diri maraneh, boh radja maraneh.

25

djeunua didamel
balikna,
''

p. 7

5.

6 p. 15:11. c 2 Badj. 17
:

15

Kor. 8

4.

Jos. 24

20.

PASAL
Geus
2

13.

sataoen Saoel djoemSngng radja,

Hak. 10:
p. 7
:

7.

d Hak.
p. 8
:

12.

eHak.

15.

fp. 7:3.
:

g Hak. 6:32. h Hak. 10:3;

i
19

10.

i-

5, 19. I

1 Bab. 7: 17. j Hak. 11. Hos. 13 11. ( p. 7 10.


:

Pok sakabeh djalma aroendjoekan ka Samoeel " Moegi-moegi mangngdakeun abdi gamparan ka Pangeran, Allah an:

20

djeun, soepaja abdi oelah paraeh; karant6n sadajana dosa abdi koe abdi diwoewoehan deui kaawonan, njoehoenkeun radja pikeun abdi. 'Ari lahiran Samoeel

sarta kadoewa taoenna andjeunna ngaradjaan ka Israil. 'Toeloej Saoel ti Igbah Israil milih tiloe reboe djalma pikeun andjeunna; noe doewa reboe reudjeung Saoel, di Mikmas djeung di pigoenoengan Bet-El; ari noe sareboe deui reudjeung Jonatan, di Griba, bilangan Binyamin; dgmi sasesana bala koe andjeunna geus didjoeroeng moelang sahimah-sahimahna. 'Tidinja Jonatan teh njabgtan patrol oerang Pelisti, " noe di Geba, sarta oerang Pelisti meunang bedja. Toeiiijoep sangkakala di sakoeloej Saoel riling tanah, lahirna: Oerang Ibrani sing Heug sabangsa Israil pada ngadenge ngadarenge bedja: Saoel geus njabStan patrol oerang Pelisti, malah Israil " datang ka dipikasengit koe oerang Pglisti. Gantjang djalma-djalma dipiwarang
''
'

koempoel ka
a
p.

Gilgal, ngiring Saoel.


:

10

5.

6 Hak. 3

27. c 1

Moesa 34

30.

SAMOEEL

14.

333

Ari oerang Pelisti kitoe deui karoempoel, sedja nigrangan ka Israil; aja tiloe laksa kareta, djeung ggngjj reboe toekang toempak koeda, sarta djalmadjalma tjara keusik di sisi laoet rejana; broel ngabroel, seug masanggra-

djalma noe tjotjog djeung manahna, sarta nja eta koe Pangeran dikSrsakeun djadi gSgSdoeg, njangking oematna; tiiia sabab andjeun teu ngestikeun anoe koe Pangeran ditimbalhidji
15

han di Mikmas, wetaneuu Bet-Awen. Barang oerang Israil waspadaeun, jen di'

rina keur soesah, (wantoe djalma-djalma kasgdekkeun) heug djalma-djalma njaroempoet ka dj6ro goeha-goeha, ka djgro leuweung-leuweung tjoetjoek, ka djSro goenoeng-goenoeng tjadas, ka djero koeta-koeta djemig ka djSro gorowong-gorowong. 'Aja deui oerang Ibrani noe
''

keun ka andjeun. a p. io:8. 5 Lai. 13:22. Tidinja Samoeel dangdan, bral angkat ti Gilgal kaGibabilanganBinyamin.DSmi Saoel seug ngaloris bala, noe kapendak
di andjeunna, " kira aja ggngp ratoes djalma.'Geus kitoe Saoel, djeung Jonatan poetrana, sarta bala noe kapSndak di andjeunna, pada mgrgnah di Geba bilangan

ic

17

mareuntas

tji

Gad djeung
keneh
8

Gilad.

di Gilgal, sarta

Jordan, asoep ka tanah Demi Saoel mah aja sakabeh bala noe
-.

Binyamin; d6mi oerang Pglisti mah keur masanggrahan di Mikmas. 'Bral ti pasanggrahan oerang Pelisti ka loewar
poerah ngaroeksak, * aja tiloe goendoek; noe sagoendoek ngadjoegdjoeg djalan ka Opra, ka tanah Soeal; 'noe sagoendoek ngadjoegdjoeg djalan ka Bet-Horon; ari noe sagoendoek deui ngadjoegdjoeg djalan wates noe noenggiring ka lebak SSboim, t6beh tSgal lega.
a
p.

ngiring pada ngagidir. a Jos. u 4. 6 Hak. c 2. Ari Saoel ngantosan " toedjoeh poe, tgpi kana mangsa noe geus ditangtoekeun koe Samoeel; tatapi Samoeel teu
:

18

soemping keneh ka

Gilgal,

noe matak
19

10

11

12

bala tell pabalSntjar, aloendoer ti Saoel. 'Seug Saoel marentah: Deukeutkeun ka kami eta koerban doeroekan djeung koerban panarima! Prak koerban doeroekan tell koe andjeunna dikoerbankeun. 'DSmi geus kitoe, saparantos andjeunna ngoerbankeun koerban doeroekan teh, djol Samoeel soemping. Gantjang Saoel djeugkar, mapagkeun Samoeel, kersa ngoendjoengau. 'Ngalahir Samoeel: Andjeun teh milampah naon ? Ari walon Saoel Sarehing kaoela terang, jen bala teh jDabalentjar, oendoer ti kaoela, sarta andjeun teu soemping keneh dina mangsa noe geus ditangtoekeun, djeung oerang Pglisti karoempoel di Mikmas, noe matak kaoela ngomong Ajeuna oerang Pelisti bakal daratang ka kami, ka Gilgal, sarta kami
:
'

14:2. 6

p.

11:11.

satanah Israil teu pisan manggih pandaj; karana tjarek oerang


Harita
"

di

20

Pelisti: Oerang Ibrani oelah sina njijeun pedang atawa toembak. Sarta sakabeh oerang Israil sok ijang ka oerang Pelisti, masing-masing ngasah landjamna,
'

patjoelna,
21

'tijap-tijap

kampakna djeung parangna, landjam, atawa patjoel, ata;

22

wa tjoengkir, atawa kampak rompang seuseukeutna kitoe deui baris ngomean panjotjog. 'Ari geus kitoe, basana perang, sakabeh bala, noe ngiring Saoel djeung Jonatan teja, taja pisan noe
kapanggih mawa pedang atawa toembak; ngan Saoel djeung Jonatan poetrana noe kapanggih kagoengan. "Djol patrol oerang PSlisti ka loewar * ka S6s61a Mikmas. a Hak. 5:8; 2 Radj. 24:14.
6 p. 14:4,5.

23

tatjan noenoehoen ka pajoeneun Pange-

ran; toeloej kaoela


13

maksa

nianeli,

pek

PASAL
Ari

14.

ngoerbankeun koerban doeroekan. 'Lahiran Samoeel ka Saoel: Eta lampah


andjeun teu oetania; teu ngestikeun timbalan Pangeran, Allah andjeun, anoe ditimbalkeun ka andjeun teja; karana tadina kfirsa Pangeran, ajeuna ngtgpkeun karadjaan andjeun, njangking Isajeuna mah rail salalawasna. 'Demi karadjaan andjeun moal t6t6p; * Pangeran geus nejangan pikeun andjeunna

14

geus kitoe, dina hidji poe Jonatan poetra Saoel misaoer ka gandek, toekang mawa pakarangna: Hajoe, oerang meuntas ka patrol oerang Pelisti, anoe peuntas ti ditoe. Tatapi teu ngoeninga ka ramana. 'Harita Saoel keur tjalik di toengtoeng nagara Giba, handapeun tangkal dalima noe aja di Migron; sarta ari bala noe reudjeung, kira gengp ratoes djalma; 'djeung aja

334

SAMOEEL
*

14.

Ahia poetra Ahitoeb, anoe saderek Ikabod, poetra Pinghas, anoe poetra Eli, noe djadi panghoeloe Pangeran di Silo, sarta nganggo epod. Ari bala teli teu njahoeuu, jen Jonatan angkat. 'Demi di antara ses61a, enggon Jonatan nejangan baris meuntas ka patrol oerang Pelisti teja, aja hidji karang tjoeri sabeulah ti dijeu, djeung hidji karang tjoeri sabeulah ti ditoe; noe hidji ngaran Boses, noe hidji deui ngaran Sene. 'Tjoeri noe hidji ngadingding ti kaler, pabengran Mikmas; ari noe hidji deui ngadingding ti kidoel, pabSneran Geba. 'Fok Jonatan misaoer ka gandek, toekang mawa pakarangna teja: Hajoe, oerang meuntas ka patrol eta djalma " noe teu disoenat; malah-mandar Pangeran kgrsa mangmidamglkeun oerang; karana Pangeran taja halangan, njalametkeun koe loba atawa koe saeutik. "Diwangsoel koe toekang mawa pakarang: Pidamel bae sadajana noe dina manah andjeun; sae ladjgng; soemangga, koering ngiringan sakoemaha manah andjeun. 'Saoer Jonatan: Masing njaho, oerang arek meuntas ka eta djalmadjalma, sarta nganjatakeun man eh ka
darinja. 'Oepama ka oerang ngaromong kijeu: Tjaritjing, tSpi ka aing datang

tan, sarta koe toekang mawa pakarang diparaehan ti poengkoereun. 'Ari eta panjabetna noe barangmimiti, noe kasabgt koe Jonatan djeung toekang ma-

15

wa pakarang teja, kira aja doewa poeloeh djalma; enggonna kira satengah dina baoe, lahan sarakiteun. Seug pasanggrahan, di tegal, djeung di sabala kabeh, pada ngagidir; nadjan patrol djeung poerah ngaroeksak teja ge pada ngagidir; sarta boemi ngagetgr; f wantoe Allah noe ngajakeun ngagidir teh.
'

'^

op.
31
16
:

13
4.

15. 6 p. 4
p.

21.

Hak. 14:3;
:

p.

17:26;
:

13:5.

e p.

13

17.

f 2 Moesa 23

27.

17

is

19

Ari djalma Saoel, noe karemitdiGibabilangan Binyamin, narendjo, doemadakan, djalma mangpirang-pirang teja ngoerangan, sarta leumpang pasalSbroengan. 'Pok Saoel marentah ka bala noe reudjeung: Geura loris sarta tangenan, saha batoer oerang noe leumpang. Prak diloris; doemadakan, Jonatan djeung toekang mawa pakarangna teu aja. 'Ngalahir Saoel ka Ahia: Peti Allah kadijeukeun! Wantoe-wantoe p6ti Allah dina mangsa eta aja di oerang Israil. Demi geus kitoe, sabot Saoel keur ngalahir ka panghoeloe, seg karoesoehan,
'

10

darinja. 'Sabalikna,

11

ka maraneh seg oerang ngarandgg dina pSrnah oerang, moal wara oenggah ka oepama ngaromong kijeu: Geura aroenggah ka aing: seg oerang aroenggah; karana nandakeun koe Pangeran eta teh geus diselehkeun ka leungeun oerang; nja kitoe pitandaeunana ka oerang. 'Tidinja eta doewaan nganjatakeun pribadina kana pa:

20

21

trol

oerang

Pelisti.

Pok oerang

Pelisti
22

ngaromong:
12

Saenjana,

oerang Ibrani

baridjil tina lijang-lijang,

gnggonna nja-

13

roempoet. 'Seg djalma noe matroljDada ngadjawab ka Jonatan djeung ka toekang mawa pakarang teh, kijeu pokna: Greura aroenggah ka aing, engke maraneh koe aing dibere ngarti! Misaoer Jonatan ka toekang mawa pakarang: Hajoe oenggah, toetoerkeun kami; karana koe Pangeran eta teh geus diselehkeun ka leungeun Israil. Tjat Jonatan oenggah ngarandang, sarta toekang mawa pakarangna uoetoerkeun; bloek eta raroeboeh di pajoeneun Jona'

23

noe di pasanggrahan oex'ang Pelisti teja, beuki rosa beuki rosa. Ngalahir deui Saoel ka panghoeloe: Panangan sampejan tarik deui. 'Gantjang Saoel koempoel djeung sakabeh bala noe reudjeung, bral pada moeroe pangpgraugan doemadakan, * eta teh keur silih-pedang djeung batoerna, tagiwoer rosa katjida. 'Sarta aja oerang Ibrani di oerang Pglisti, tjara ka toekang-toekang, noe arindit reudjeung eta dina pasanggrahan, ti sakoeriling; eta ge seug ngabantoe ka oerang Israil, anoe ngiring Saoel djeung Jonatan. "Kitoe deui sakabeh oerang noe njaroempoet di pigoenoeIsrail ngan Epraim, ana ngadarenge bedja, jen oerang Pglisti kalaboer, toeloej eta ge pada njoesoel ti pandeurieunana, miloe perang. 'Tah, kitoe Pangeran njalamgtkeun Israil dina poe eta. Ari pgrang teh datang ka ngaliwat Bet-Awen.
;
<"

a
24

p.

1.

6 Hak. 7

22. c p.

13

6.

dina poe harita datang ka pada njasaj, tatapi bala koe Saoel dipangsoempahkeun, lahirna: Saha-saha djalma noe dadaharan tatjan
Israil

D6mi oerang

SAMOEfCL

14.

83J
hidji

25

boerit sarta tatjan bejak kami malSs ka moesoeh kami, nja eta sing disapa. Noe matak sabala kabeh taja noe ngarasa kahakanan. Tidinja sakabeh djalma arasoep ka leuweung; kabgngran aja madoe
'

bade ka Pangeran; nja eta altar anoe barangmimiti koe audjeunna didamgl bade ka Pangeran.

damgl

altar

a
36

Moesa

17.

Geus kitoe Saoel marentah: Hajoe,


oerang
tgpi
indit

26

"

dina tonggong taneuh. 'Barang bala geus arasoep ka eta leuweung, doemadakan, aja madoe wani ugoetjoer; tapi taja

njoesoel

oerang Pglisti

meungpeung
ka

peuting, oerang rajahan braj beurang, sarta oerang oelah

27

28

noe ngadatangkeun leungeunna kana soengoet, karaua bala teh sijeuneun koe soempalma. 'DSmi Jonatan teu ngareungeu basa ram ana mangnjoempahkeun bala; toeloej njodorkeun toengtoeng iteuk, noe ditjekgl koe pananganana, diantjlomkeun kana para njiroean, seg pananganana dikana-soengoetkeun; braj sotjana t6g6s. 'Pok oendjoekan bala
saoerang, kijeu pioendjoekna: Rama andjeun tadi mangnjoempahkeun bala sangSt pisan, lahirna: Saha-saha djalma noe dadaharan poe ijeu, sing disapa; noe mawi bala teh tjapeeun. 'Ngawalon Jonatan: Ama teh ngaripoehkeun ka djalma-djalma; tjoba tarendjo, panon kami datang ka tgggs, pedah kami nga-

37

38

29

39

30

rasa ijeu

madoe

saeutik.

'Komo teuing
40

lamoen bala poe ijeu sakarSpna ngahakan djarahan ti moesoehna noe kapanggih; karana ajeuna teu pati rosa
31

disabgtna oerang PSlisti. 'Ari dina poe eta oerang Pglisti disabetanana ti Mikmas tSpi ka * Ajalon; tapi bala teh
tjai^eeun katjida. a
2

karikeun djalma hidji-hidji atjan. Ari wangsoelanana: Mangga, pidamgl sadajana noe pisaeeun koe pangraos andjeun. DSmi saoer panghoeloe: Saena oerang ka dijeu heula, ngadeuheusan ka Allah. 'Toeloej Saoel naros ka Allah: Sae koering ijang, njoesoel oerang Pelisti? Koemaha koe andjeun bade dipaparinkeun ka leungeun Israil? Tatapi Allah dina mangsa eta " hanteu ngawalon ka Saoel. 'Seug Saoel ngalahir: Eh sakabeh gegeden bala! ka darijeu; geura pada tangenan sarta taregeskeun, naon anoe matak dosa kitoe ajeuna. 'Karana, dSmi djoemenSnging Pangeran, noe geus njalametkeun Israil! sanadjan ajana di Jonatan, anak kami oge, geus pasti dipaehan. DSmi sabala kabeh taja noe ngawangsoel hidji-hidji atjan. "Ngalahir deui Saoel ka sakabeh oerang Israil: Maraneh geura araja sabeulah ti ditoe, ari kami djeung Jonatan anak

Moesa

8.

6 jos. 10

12.

kami mah piajaeun sabeulah ti dijeu. Pok djalma-djalma pada ngawangsoel ka Saoel: Soemangga, pidamel noe pi41

32

Tidinja bala teh noebroek kana djarahan; pek njarokot domba, sapi djeung anak sapi, bari dijDeuntjitan sakali dina taneuh; kop koe bala " dihakan kalawan
gStihna.
'Aja noe ngoeninga

33

ka

Saoel,

42

34

pioendjoekna: Hatoer oeninga, bala teh pada milampah dosa ka Pangeran, barangtgdana sareng getihna. Ari lahirna: Maraneh teh palatjidra; ajeuna ka kami geura goelingkeun hidji batoe gede.' Toeloej Saoel marentah: Maraneh geura pabalentjar dina bala, sarta parentah koe maraneh: Ka-dijeukeun ka kami oenggal-oenggal djalma sapina djeung oenggal-oenggal djalma dombana, pek
peuntjit di dijeu, toeloej hakan koe maraneh, sarta oelah migawe dosa ka Pangeran, dihakan djeung ggtihna. Toeloej

43

44

sakabeh djalma pada nganteurkeun

45

35

sapina, ditoengtoen ti peuting, pek dipeuntjit di dinja. 'Toeloej Saoel nga-

saeeun koe pangraos andjeun. "Toeloej Saoel oendjoekan ka Pangeran, Allah Israil: Moegi nawiskeun noe satemenna! Seug Jonatan djeung Saoel ^ noe ditoedjoel, ari bala mah ka loewar. 'Ngalahir Saoel: Geura lotgre deui, antara kami djeung Jonatan, anak kami. Seug Jonatan noe ditoedjoel. 'Ngalahir Saoel ka Jonatan < Geura poepoelih ka ama, gnoeng teh milampah naon? Toeloej koe Jonatan dioeningakeun ka andjeunna, kijeu pihatoerna: Simkoering salgresna ngarasa madoe saeutik, make toengtoeng iteuk noe ditjekgl koe leungeun; soemangga, simkoering kedah dipaehan. 'Lahiran Saoel: Ama ngda koe Allah didamgl kijeu sarta diwoewoehan kijeu, geus pasti, Jonatan, maneh dipaehan. 'Tatapi bala oendjoekan ka Saoel: Koetan Jonatan bade dipaehan, noe ngadamgl ijeu kasalametan sakitoe ggdena
:

'^

336

SAMOEEL
\

15.

46

di Israil? Palijas teuing! Dgmi djoemgngugiug Pangerau! * ramboet salambar ge tina mastakana hamo ragrag ka boemi; karana pangmidamelua kitoe teh danget ajeuna sarSng Allah. Kitoe Jonatan koe bala dileupaskeun, hanteu toeloes dipaehau. 'Tidinja Saoel moelih tina njoesoel oerang Pglisti; ari oerang Pglisti teh baralik ka enggonna.
p.
1

djeung awewe, boedak djeung orok, sapi djeung domba, onta djeung kalde.
a
4
p.

10

1.

6 2

Moesa 17:8;

Moesa 25

17.

Tidinja

Saoel ngoendang-ngoendang

ka
"
5

28

6.
:

6 p. 10
23. e 2

20. c Jos.

7:19.

rf

p.
:

3:17;
18.

bala, sarta toeloej diloris diTelaim; aja doewa k6ti djalma badarat, djeung salaksa oerang Joeda. 'Barang Saoel soemping ka dajeuh Amalek, seug di 16bak neundeun anoe baris ngabongohan. 'Sarta Saoel marentah ka * oerang

Badj. 2

Sam. 14:11; Loek. 21

Kain
ti

47

48

Ari Saoel geus nampa karadjaan, njangking Israil, toeloej merangan ka sakabeh moesoeh-moesoehna di sakoeriling; nja eta kaMoab, ka oerang Amoii, ka Edom, ka radja-radja Soba djeung ka oerang Pelisti; sarta ka mana bae ngadjoegdjoegna, sok njiksa. 'Ari lalampahanana gagah, sarta ngelehkeun oerang Amalek, djeung ngaleupaskeuu Israil tina leungeun noe sok ngaram-

Maraneh geura njalingkir, arindit tSngah oerang Amalek, bisi maraneh koe kami kababad djeung eta; "karana
:

maraneh milampah kahemanan ka sakabeh oerang Israil, basa eta arindit ti Mesir. Gantjang oerang Kain teh njingkir ti tengah Amalek. 'Pek Amalek koe Saoel disabetan, ti Hawila tSpi ka maneh datang ka Soer, noe di hareuj^eun
Mesir.
'Ari Agag, radja Amalek, koe andjeunna ditangkep hiroep-hiroep dSmi djalma noe loba mah diharamkeun, ditoempes koe seuseukeut pedang. 'Sarta Saoel djeung bala ^ mikaroenja ka Agag, kitoe deui ka domba djeung sapi noe pangaloesna, sarta noe meudjeuhna, toer ka anak domba, djeung ka saniskara bae noe aloes; teu daraekeun ngaharamkeun eta; demi sakabeh sipat noe matak tjoewa sarta noe roeksak mah, nja eta noe koe maranehanana diharam'^
;

pogan
40

inja.
9

50

51

52

Ari poetra Saoel noe pameggt Jonatan, djeung Malkisoea; sarta ari dj6nengan doewa poetrana noe istri, dj6nengan tjikalna Merab, dSmi djenengan rajina Mikal. 'Ari djenengan geureuha Saoel nja eta Ahinoam poetra Ahimaas. Sarta djenengan kapala baladna Abner poetra Ner, anoe paman Saoel teja. 'Karana Kis rama Saoel, djeung Ner, rama Abner, pada poetra Abiel. Sarta sapandjang oemoer Saoel," perang bae ka oerang Pglisti, rosa pisan; *manana sakabeh djalma prawira, djeung sakabeh djalma gagah, noe kapendak koe Saoel, koe andjeunna dikoempoelIswi

keun.
d
10 11
1

p.

11

8.

6 Hak. 4:11. c i Moesa 10

29.

Bab. 4:43.

e 5

Moesa 13:

15,

17.

keun ka

salirana.

p.

i7

28

i.

6 p. s

ii.

PASAL

15.

Hidji mangsa Samoeel ngalahir ka Saoel: Kaoela bareto dipiwarang koe Pangeran " ngalisahan ka andjeun, djadi radja, njangking oematna, nja njekel Israil; mana ajeuna reungeukeun oengel pangandika Pangeran. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Kami geus noe koe Amalek dilampahkeun niten ka Israil, nja lampahna megatan ka dinja di djalan, basana indit ti M6sir teja. 'Ajeuna geura leumpang, koedoe njabgtan Amalek, sarta haramkeun katoet sabobogaanana; sarta oelah dipikaroenja, nja koedoe maehan lalaki
''

12

Geus kitoe aja pangandika Pangeran ka Samoeel, kijeu pangandikana 'Kami teh " handjakal eta Saoel koe kami diangkat, didamel radja; karana * geus oendoer ti poengkoereun kami, sarta pangandika kami koe eta hanteu ditetgpkeun. Toeloej Samoeel panas manahna, sarta sasambat ka Pangeran sapeupeuting. 'Ari isoekna Samoeel gantjang
:

tanghi,
isoek.
''

kgrsa

mendakan Saoel wantji

Aja noe ngoeninga ka Samoeel,

kijeu pioendjoekiia: Saoel geus dongkap ka Karmel, sareng, salergsna, ngadggtjitjiren pikeun andjeunna tidinja mengkol, kebat angkatna, toeloej soemka Gilgal. 'Barang Samoeel dongping

keun

13

''

14

kap ka Saoel, seg Saoel ngalahir ka Andjeun moegi dibgrkaandjeunna: han koe Pangeran! kaoela parantos n6tSijkeun pangandika Pangeran. 'Dgmi lahiran Samoeel: Moen kitoe mah,
''

SAMOEfiL

15.

337

nataon eta sada domba, ngeug-ugengan


15

sapi,

16

dina tjeuli kaoela, kitoe deui eta sada noe kadenge koe kaoela? Walonan Saoel Beunang bala ugabantoen ti oerang Amalek, asal bala teh karoeiijaeun ka doniba sargng sapi noe pangsaena; noe dipambrih pikeun koerban ka Pangeran, Allab andjeun dgmi noe salijan ti eta mah geus dibaramkeun. "Labiran Samoeel ka Saoel Mangke beula, kaoela
'

25

26

dek mopojankeuu ka andjeun anoe koe Pangeran diandikakeun ka kaoela tadi peuting. Walonan Saoel: Soemangga,
labirkeun
d
17
p.
!

27

a
8.

Moesa 6:6.

i p. 12

20. c p. 25

2.

28

10;

Hak. 17:2.

Ngalabir Samoeel: Lain kijeu? nadjan andjeun leutik oge koe pangrasa
pribadi, andjeun teh djadi loeloegoe sa29

18

sarta andjeun dilisahan koe Pangeran, didamel radja, njangking Israil. 'Tidinja andjeun koe Pange-

gala

kaom

Israil,

ran dipiwarang angkat, aritimbalanana: Geura leumpang, koedoe ngaharamkeun eta djalma dosa, nja eta Amalek, sarta 19 pSrangan, datang ka bejakna. 'Na koe naon andjeun banteu noeroet ka timbalan Pangeran, sarta noebroek kana djaraban, djeung milampab anoe go20 reng di pajoeneun Pangeran? 'Ngawalon Saoel ka Samoeel: Kapan kaoela noeroet ka timbalan Pangeran, sarta geus ngalakonan djalan, noe koe Pangeran dipiwarangkeun ka kaoela; ari Agag, radja Amalek, koe kaoela dibantoen, dSmi oerang Amalek mab geus diba21 ramkeun. 'Ari bala teh njokot tina djaraban, domba sareng sapi, loeloegoe anoe boekoem baram, sedjana dikoerbankeun ka Pangeran, Allah andjeun, di Grilgal. 22 'Demi labiran Samoeel: * Karah Pangeran misoeka kana koerban doeroekan djeung koerban peuntjitan, saperti kana noeroet ka timbalan Pangeran ? Masiug njabo, noeroet bade ti batan koerban, djeung ngarggepkeun hade ti batan ga23 djib domba lalaki. Karana baba teh sasat dosa uoedjoem, djeung basangkal teh sasat mibrahala djeung mitapekong. Sapedah andjeun mitjeun pangandika Pangeran, " noe matak andjeun 24 koe Pangeran dipitjeun tina radja. 'Ari labiran Saoel ka Samoeel: ^ Kaoela tarima dosa, estoe ngarempak timbalan Pangeran sareng dawoehan andjeun, tina
'

30

31

sabab kaoela sijeun koe bala sareng ngagoegoe kana omonganana. 'DSmi ajeuna, moegi ngahampoera kana dosa kaoela, sarawoeb moegi moelih deui sarSng kaoela, soepaja kaoela sSmbabijang ka Pangeran. 'Ngawalon Samoeel ka Saoel: Kaoela moal balik djeung andjeun. Sapedah andjeun mitjeun pangandika Pangeran, noe matak andjeun kitoe deui dipitjeun koe Pangeran tina djadi radja, njSkgl Israil. 'Tidinja Samoeel malik, kSrsa angkat. K6k Saoel newak toengtoeng djoebahna, sarta datang ka soehna. 'Ngalahir Samoeel kaandjeunua: Poe ijeu karadjaan Israil koe Pangeran * geus disoehkeun ti andjeun, sarta dipaparinkeun ka hidji f kantja andjeun, anoe hade ti batan andjeun. 'Djeung deui Kadjajaftn Israil teh ^ moal bobong, sarta moal keuna kadoehoeng; karana andjeunna lain manoesa, noe sok keuna kadoehoeng. 'Ari labiran Saoel Kaoela tarima dosa; ajeuna moegi hormatau kaoela di bareupeun kokolot-kokolot rahajat kaoela sareng di bareupeun Israil nja moegi moelih deui sar6ng kaoela, soepaja kaoela sembahijang ka Pangeran, Allah andjeun. 'Toeloej Samoeel moelih deui ngiringkeun Saoel; seug Saoel sembahijang ka Pangeran. a p. 9 21
:
:

10

22. 6 Djab. 51
:

18, 19; Goer. 4

17; Hos. 6

6.

c p. 13

14; 16
17.

1.

p.

26
:

21. e 1 Radj.

11

11.

f
32

p.

28

4 Moesa 23

19.
:

33

Tidinja Samoeel marentah Eta Agag, radja Amalek, gem-a deukeutkeun ka kami. Seg Agag datang ka andjeunna, geraheun; ari tjarek Agag: Saestoena, kasoesahan paeh geus leungit! 'Demi labiran Samoeel: " Saperti koe pedang maneh reja awewe kalapoeran anak, pon kitoe keneh indoeng maneh engke

kalapoeran

anak di pelebah sakabeh awewe. Pek Agag teh koe Samoeel dia Hak.
1
:

tjatjag di pajoeneun Pangeran, di Grilgal.


7.

34

Tidinja Samoeel moelih


ari Saoel

"

ka Ramah,
*

moelih ka boemina,

di Giba,

35

nagara Saoel. 'Sarta Samoeel " teu tepang-tepang deui djeung Saoel tgpi ka poeanana poepoes. Karana Samoeel prihatin tina sabab Saoel^ sarta Pangeran handjakaleun eta Saoel koe andjeunna didamel radja, njangking Israil.

p.

17. 6 p.

11:4. c

p.

19

24; 28

12.

S38

SAMOEEL
ti

16.

PASAL

16.

Tidiuja Pangeran nimbalan ka Samoeel: Sabaraha pililaeunana deui maueh nja rek iDrihatin tina sabab Saoel, " anoe koe kami dipitjeun tina ngaradjaan ka Israil 1 Tandoek maneh geura eusiau koe minjak, toeloej leumpang, maneh koe kami dipiwarang ka Isai, oerang BetLehem; karaua eta anakna saoerang * koe kami dipilih pikeun kami, baris djadi radja. 'Mioendjoek Samoeel: Koemaha koering pilemiipangeun ? Ana Saoel ngadenge bedja, taugtoe koering dipaehan. Ari timbalan Pangeran Koedoe mawa
:

11

* toedjoeh poetrana disina ngaliwat pajoeneun Samoeel; d6mi lahir Samoeel ka Isai: Eta mah taja noe dipilih koe Pangeran. 'Ngalahir deui Samoeel ka Isai: Naha eta teh sakabeh baroedak? Wangsoelanana: Soemoehoen, kantoen deui " boengsoena; saleresna, eukeur ngangon domba. Lahiran Samoeel ka Isai: ^ Geura nitah ala; karana oerang moal waka ngarijoeng, ari eta tatjan datang

Isai

12

ka

dijeu.

bawa

asoep.

'Seug Isai nitahan, toeloej diAri eta teh beureum sS-

Mdji anak
3

sapi, sarta

ngomong

kijeu:

13

Pangdatang kaoela s6dja ngoerban ka Pangeran. 'Ari Isai teja " koe maneh ondang kana koerban; seug maneh koe kami bakal dibere njaho hal anoe koedoe dilampahkeun koe maneh; sarta mana-mana noe koe kami dilahirkeun ka maneh, nja eta koe maneh minjakan. 'Prak Samoeel ngalampahkeun
sapangandika Pangeran, sarta toeloej soemping ka Bet-Lehem. Ari kokolot eta nagara pada mapagkeun andjeunna, bari rareuwaseun, sarta mihatoer kijeu Andjeun soemping teh koemaha salamgf? 'Walonanana: Salamet; kaoela noe matak datang s6dja ngoerban ka Pangeran geura pada njoetjikeun diri, seug koedoe daratang kana koerban, ngarijoeng djeung kaoela. Sarta Samoeel njoetjikeun Isai djeung poetrana lalaki, bari diarondang kana koerban. a p. is 23.
:

moena, toer aloes panonna djeung hade roepana. Nimbalan Pangeran: Geura dangdan, eta minjakan; karana nja eta noe dipilih. 'Seug Samoeel njandak tandoek noe dieusi minjak teja, " j)rak eta teh dilisahan di tengah saderek-saderekna. Sarta Dawoed f disoempingan Roh Pangeran, ti jjoe harita ka-hareu^ma. Tidinja Samoeel dangdan, seug moelih ka Ramah. l Bab. 28:9; Djab. 7:10.
6 p.

17

12. c p. 17
10.

14.

d Djab. 78

71. e Djab.

89:21. fp. 10:


14

Ari

"

Roh Pangeran njingkah


hidji

ti

Saoel,
ti

15

16

''

Pangeran sok ngareureuwas ka andjeunna. 'Pok mantri Saoel aroendjoekan ka andjeunna Saleresna, aja hidji soekma goreng ti Allah, sok ngareureuwas ka andjeun. 'Moegi goesti kersa miwarang ka abdi-abdi andjeun anoe di pajoen, sina narejangan hidji djalma noe bisa ngasarta aja
:

soekma goreng

tjapi; doepi geus kitoe, satijap-tijap an-

6 p. 13
6

14. c p.

13.

Moesa 19

10.

17

tjapi,

Ari geus kitoe, barang eta daratang, Samoeel ningali Eliab; seg aja mauah: Tangtoe geus aja di pajoeneun Pange7 ran anoe bakal djadi lisahanana. 'DSmi timbalan Pangeran ka Samoeel: Oelah nilik kana patoetna djeung kana djangkoeng dgdggna; sabab eta mah koe kami dipitjeun; karana lain sakoemaha tendjo manoesa; da ari manoesa teh sok nendjo kana roepa lahir, " tatapi 8 Pangeran mah ningalina kana hate. 'Toeloej Isai njaoer Abinadab, disina ngaliwat ti pajoeneun Samoeel; arilahirna: Eta ge lain anoe beunang milih Pange9 ran. Tidinja Samma koe Isai disina ngaliwat; dgmi lahirna: Eta ge lain anoe 10 beunang milih Pangeran. 'Nja kitoe koe
'

djeun kadatangan soekma goreng ti Allah teh, seg eta leungeunna sina ngatinangtos andjeun waras. 'Prak Saoel miwarang ka abdi-abdina: Kami geura panglinglingkeun hidji djalma noe

18

pande ugatjapi, toeloej anteurkeun ka kami. 'Ngawangsoel gandek saoerang, kijeu wangsoelna: Hatoer oeninga, abdi mendakan hidji poetra Isai, oerang BetLehem, bisaeun ngatjapi, toer gagahperkosa^ estoe pradjoerit, samalah binangkit saoer, sarSng djalma kasep, kalajan disarengan Pangeran. Tidinja Saoel miwarangan ka Isai, ^ lahirna: Anak bapa, nja eta Dawoed, anoe toenggoe
'

19

20

domba, datangkeun ka kami. 'Gantjang


Isai

njokot hidji kalde, dimomotan roti djeung anggoer sakaroeng, sarta hidji anak embe, seug dikintoenkeun ka Saoel

21

koelantaran Dawoed poetrana. 'Toeloej

SAMOEfiL
10

17.

339

Dawoed datang ka
di

Saoel, sarta tStSp

sakabeh.
teh:

'Ngomong

deui oerang Pglisti

pajoeueunana;

ari Saoel asiheuii pisan

ka
22

dinja, sarta djadi

toekangna

mawa
11

pakaraug.

23

'Tidinja Saoel miwarangan deui ka Isai, lahirna: Dawoed teh sina tgtgp di hareupeun kami, karaua geus mauggih koeruija diiia panon kami. D6mi geus kitoe, satijap-tijap Saoel kadataugan
'

Aing poe ijeu geus ngahinakeun kana barisan Israil; geura ka aing bidjilkeun hidji djalma, oerang p6rang patoetoenggalan. 'Barang Saoel ngareungeu eta omongan oerang PSlisti sarta

kadenge
toeloej
katjida.
12

koe sakabeh oerang Israil, pada geder sarta sarijeuneun


a 5 Moesa 3
:

katjapi, ditabeuh

teja, pek Dawoed njokot koe leuugennna, seug Saoel teh hegar, sarta waras, djeung soekma gorengteja ujingkir ti andjeunna.

soekma ti Allah

11. 6 2

Sam. 21

19.

p.

18: 10; 19:9. 6 p. 8:11.

PASAL
Mangsa
ari

17.

13

eta oeraug Pglisti ngoempoelkeun wadya-baladna, sedja perang;


;

dikoempoelkeunaua ka nagara Soko, noe kabilang ka tanah Joeda seug masanggrahan di antara Soko djeung Ase2 ka, lebah Epes-Damim. 'Tidinja Saoel djeung oerang Israil kitoe deui karoempoel, sarta masanggrahan di 16bak Ela toeloej tata-perang, sedja ngalawan ka 3 oerang P61isti.'Ari oeraug Pelisti narangtoeng dina goenoeng sabeulah ti ditoe, dSmi oerang Israil narangtoengna dina goenoeng sabeulah ti dijeu; aja hidji 4 ISbak dina antarana. 'Djol hidji toekang prang-tanding bidjil ti pasanggrahan oerang Pglisti, ngaran Goljat, ti Gat; djangkoengna " gengp asta poendjoel sa5 djeungkal. 'Hoeloena dibalakoetak tambaga, djeung make badjoe k6re sisitan, ari beuratna badjoe k6re teh lima reboe 6 sekel tambaga. 'Ari soekoena diistiwel tambaga, djeung njorendang tohok tam7 baga dina antara taktakna. "Ari bahoe toembakna ^ kawas pihanean, djeung poetjoek toembakna genSp ratoes sekel beusi sarta toekang mawa kSpeng leum8 pang ti heulaeunana. 'Deg nangtoeng, sarta soesoembar kana barisan Israil, kijeu omongna ka darinja: Koe naou
;

14

15

16

17

Ari Dawoed teja poetra oerang E^Drat, noe di Bet-Lehem, bilangan Joeda, " ngaranna Isai; nja eta boga dalapan poetra lalaki, sarta keur mangsa Saoel eta djalma geus kolot, lila oemoerna di bangsa lalaki. 'Djeung deui tiloe poetra Isai noe panggedena geus laleumpang, ugiring Saoel kana pgrang; ari ngaran tiloe poetrana noe leumpang perang teja, * nja eta Eliab tjikalna, noe kadoewa Abinadab, sarta noe katiloe Samma. 'Ari Dawoed, nja eta boengsoena; demi eta tiloean, noe panggedena teja, geus leumpang ngiring Saoel. 'Djeung deui Dawoed geus moelang deui ti Saoel, baris ngangon domba ramana di Bet-Lehem. 'Ari oerang Pelisti teja isoek djeung sore madjoe sarta ngadjanteng, opat poeloeh poe lilana. p. le i. b p. le g, s, 9. Hidji waktoe Isai misaoer ka Dawoed poetrana: Ijeu koe agoes tjokot keur
: :

18

doeloer-doeloer agoes, " gandoem beunang njangraj saepa, djeung roti sapoeloeh siki; anteurkeun sing gantjang ka pasanggrahan, ka doeloer agoes. 'Djeung ijeu kidjoe sapoeloeh siki sanggakeun ka kapala sareboe pradjoerit, sarta koedoe ngaudjang ka doeloer agoes, salamet hanteuna; djeung koedoe mawa

19

tanda

20

ti dinja. "Harita Saoel, djeung eta djalma, sarta sakabeh oerang Israil araja di lebak Ela, kern- perang djeung oerang Pelisti. 'Barang braj isoek gantjang Dawoed dangdan, ari domba di-

lain

maraneh boedal tata-perang? Ijeu aing oerang Pelisti, sarta maraneh teh
lain abdi Saoel?

Geura milih hidji djalma batoer maraneh, sina datang ka aing! 'Oepama bisaeun perang djeung aing, sarta aing dipaehan, tangtoe batoer aing
sakabeh pada ngawoela ka maraneh; sabalikna, oepama aing anoe meunaug, sarta eta teh koe aing dipaehan, seg maraneh koedoe pada ngawoela ka aing

21

22

tinggalkeun di noe ngadjaga; pek didjoengdjoeng, bral leumpang, sakoemaha parentah Isai; geus kitoe datang ka * benteng kareta. Kabeneran balad teh boedal ka parantina baris, sarta saroerak ngadjak ^jgrang. Pek oerang Israil djeung oerang Pelisti pada tata-tata; baris adoe-hareupan djeung baris. "Sot koe Dawoed ditoenda barangna noe dibawa, dipihapekeun ka noe ngadjaga barang-barang, toeloej moeroe barisan;
'

340
ari geus datang, seg

SAMOEfiL
I

17.

23

nanja ka saderekna salamet hanteuna. 'Sabot Dawoed keur sasaoeran djeung eta, doemadakan, toekang prang-tanding teh datang, nja eta oerang Pglisti noe ngaran Goljat, ti Gat teja, djol ti barisan oerang Pelisti,
tjara omongan tadi teja, sarta kadenge koe Dawoed. 'Ari sakabeh oeraug Israil, barang narendjo eta djalma, laloempatan ti hareupeunaua, sarta sarijeuneun katjida. 'Pok oerang

33

pok ngomong

34

24

25

35

26

27

Israil ngaromong: Na maraneh geus nendjo eta djalma noe datang teh? Poegoeh pangdatangna ngaliinakeun ka Israil. Ari geus kitoe, saha-saha djalma noe maehau inja, koe radja bakal dibeungharkeun, liwat saking beungharna, " sarta dipaparin bidji poetrana noe istri, malah saeusi-imah bapana bakal didamgl merdika di Israil. Pok Dawoed nanja ka djalma noe narangtoeng deukeut, kijeu nanjana: Arek dikoemaha djalma noe maehan eta oerang Pelisti, sarta njingkirkenn ijeu kahinaan ti oerang Israil? karana saha eta Pelisti noe ten disoenat teb, bet abong ngahinakeun ka barisan Allah noe djoemgneng? 'Seng bala teh ngaromong ka
'

36

paran sanggem leumpang, pSrang sareng eta oerang Pglisti. 'Ngalahir Saoel ka Dawoed: Maueh moal kadoega leumpang ka eta oerang Pelisti, baris pSrang djeung eta; karana maneh boedjang keneh, ari eta mah pradjoerit ti boeboedakna. 'Pioendjoek Dawoed ka Saoel: Abdi gamparan hidji mangsa keur ngangon domba poen bapa; hoi hidji singa djeung hidji biroewang, njokot hidji anak domba tina angonan. 'Seug abdi ka loewar njoesoel, djedak diteunggeul, " sareng domba teh dileupaskeun ti soeiigoetna; ana dek ngarontok ka abdi, pek ditewak djanggotna, diteunggeul, sargng dipaehan sakali. 'Boh eta singa, boh eta biroewang, koe abdi gamparan dipaehan; sareng eta oerang Pelisti noe
teu disoenat teh pidjadieun sapertos eta
salah-sawijos, sarehing ngahinakeun kana barisan Allah noe djoemeneng. 'Oendjoekan deui Dawoed: Pangeran, noe ngaleupaskeun abdi tina leungeun singa sareng tina leungeun biroewang teja, nja eta tinangtos ngaleupaskeun abdi tina

37

''

leungeun eta oerang

Pelisti.

Ngalahir

Saoel ka Dawoed: Djig bae atoeh, sarta


38

28

tjara omongan tadi, pokna: Kijeu-kijeu noe rek didamel ka djalma noe maehan inja. 'Demi Eliab, saderek Dawoed noe pangkolotna, ngadenge eta

Dawoed

39

29

omongan Dawoed ka djalma-djalma; seg Eliab teh djadi ambekeun ka Dawoed, sarta ngomong: Dek naon sija datang ka dijeu? sarta di saha sija ninggalkeun domba noe saeutik teh di tegal ISga? Aing njaho di koemawani sija, sarta di kagorengan hate sija; poegoeh pangdatang sija teh mambrih nongton perang! 'Ari wangsoelan Dawoed: Koering ajeuna milampah naon? Na taja
sababna? 'Toeloej Dawoed malik ti eta, njanghareup ka noe sedjen, bari ngomong tjara omongan tadi, sarta koe bala dibales omong tjara omongan noe
ti

Pangeran moegi njarengan ka maneh. 'Tidinja Dawoed koe Saoel dipakeanan koe anggoan andjeunna, sarta sirahna dibalakoetakan tambaga, djeung dipakeanan badjoe kere. 'Toeloej Dawoed njoren pedangna ti loewar eun papakeanana, bari seug ngadjaran leumpang; karana hanteu bijasa. Pok Dawoed oendjoekan ka Saoel: Abdi hanteu kijat leumpang make noe kijeu, karantgn abdi teu bijasa; seug koe Dawoed ditjoetjoeIan.

40

'Tidinja njokot

iteukna, ditjSkgl

30

koe leungeun, seug milih batoe rejok lima siki keur dirina tina waloengan, diaboeskeun kana wadah toekaug ngangon bogana, nja eta kana kodja, sarta bandring; leungeunna ngadjingdjing bral madjoe ka eta oerang PSlisti.
<^

a Joh. 10
41

12.

Bab. 12

23. c

Hak. 20

16.

heula.
d
p.

a Roet
:

14. h p. 26

5.

c Jos. 15

16.

14

6.

31

32

eta omongan, noe diomongkeun koe Dawoed, seug aja noe ngoeningakeun eta ka pajoeneun Saoel; toeloej Dawoed diala. 'Oendjoekan Dawoed ka Saoel: Montong aja noe leutik hate koe noe batan kitoe abdi gam;

Ana geus kadarenge

42

43
|

Los oerang Pelisti teh leumpang, njampeurkeun ka Dawoed, sarta toekang mawa kepeng teja ti heulaeunana. 'Ana ngalijeuk oerang Pglisti teh sarta nendjo Dawoed, seg ditjoeraahkeun; wantoe-wantoe Dawoed teh boedjang keneh, " sarta beuremn sgmoena, toer kasep roepana. 'Pok oerang PSlisti teh

SAMOEEL

18.

341

45

46

47

ngomong ka Dawoed: Naha aing teh andjing, wSt maneh dataug ka aing mawa paneunggeul? Sarta oerang Pelisti teh njapa ka Dawoed, njgboet aallahanana. 'Ngomong deni eta oerang Pglisti ka Dawoed: Sor ka dijeu, " lieug daging maneh koe aing dek dibikeun ka manoek awang-awang djeung ka sasatoan galak. 'Ngadjawab Dawoed ka oerang Pglisti teh Maneh datang ka kamimawa pedang, toembak djeung tohok; sabalikna kami mah datang ka maneh mawa padjSnSngan Pangeran sawadya-balad, Allah barisan Israil, noe dihihina koe maneh teja. 'Poe ijeu maneh koe Pangeran tangtoe dis6rahkeun ka leungeun kami, sarta maneh koe kami dipaehan, djeung hoeloe maneh disingkirkeun ti diri maneh; ari bangke wadya-balad oerang Pglisti poe ijeu koe kami tangtoe dibikeun ka manoek awang-awang djeung ka sasatoan boemi sarta saboemi kabeh bakal pada nganjahokeun, jen bangsa Israil teh aja Allah; 'djeung ijeu sapakoempoelan kabeh bakal pada nganjahokeun, jen Pangeran njalamgtkeun teh lain koe pedang atawa koe toembak; karana Pangeran noe kagoengan p6rang, sarta maraneh koe andjeunna tangtoe dipaparinkeun ka leungeun kami sakabeh.
'' :

53

soerak, bari seug ngoedug-ngoedag ka oerang Pglisti, t6pi ka maneh datang ka Igbak sarta t6pi ka lawang nagara Ekron; ari oerang PSlisti noe kasabSt patingdjaropak di djalan ka Saaraim, tepi ka Gat sarta tgpi ka Ekron. 'Tidinja oerang Israil barahk deui tina ngoedagna njoesoel ka oerang Pglisti, sarta

54

"^

55

ngarajahan pasanggrahanana.'Ari hoeloe oerang Pglisti teja koe Dawoed ditjokot, dibawa ka Jgroesalem demi pakarangna mah diteundeun di djgro himahna. Ari keur waktoe Saoel ningali Dawoed ka loewar manggihan oerang Pelisti teja, pok mariksa ka Abner, kapala balad: Eta boedjang anak saha, Abner? Wangsoelan Abner: Noen radja, " demi
;

56
57

hiroeping njawa andjeun! abdi teh teu tgrang. 'Lahiran radja: Tanja koe maneh, boedjang teh anak saha? 'Ari waktoe Dawoed balik, samantas maehan

oerang
toeloej

Pglisti,

ditjandak koe Abner,

58

disanggakeun ka pajoeneun Saoel, sarta hoeloe oerang Pglisti teh koe Dawoed didjingdjing. 'Seug Dawoed koe Saoel dipariksa: Eh oedjang! maneh teh anak saha? Ari wangsoelan Dawoed: Noen soemoehoen, anak abdi gamparan
Isai,

oerang Bet-Lehem.

p. i

26.

a
48

p.

16

12. 6 p. 5

2. c 5

Moesa 28

26.

dDjab. 20

8.

PASAL
Ari

18.

49

D6mi gens kitoe, pek oerang Pglisti teh dangdan, bral leumpang njampeurkeun, moeroe ka Dawoed; ggsat-gesoet Dawoed teh loempat kana paranti baris, mapag eta oerang Pglisti. 'Heug Dawoed
leungeunna ngodok kana kodja teja, top njokot hidji batoe ti dinja, pek ngabandrlng, keuna oerang Pelisti teh kana tarangna, sarta batoe teh aml6s pisan kana tarangna, bloek tidjongklok, beungeutna kana taneuh. 'Djadi Dawoed teh ngelehkeun eta oerang Pelisti make bandring djeung make hidji batoe, seg keuna oerang Pglisti teh, sarta dipaehan sakali. Tatapi Dawoed hanteu mawa pgdang. 'Ngageuwat Dawoed moeroe, nintjak ka eta oerang Pglisti; pek njokot pgdangna, ditjaboet ti sarangkana, bari seug dipaehan, diteukteuk beuheungna koe eta pedang. Barang oerang Pelisti narendjo, jen paeh pamoekna, boer kalaboer. 'Gantjang oerang Israil djeung oerang Joeda darangdan, sarta pada

geus kitoe, sanggeus Dawoed tjatjap oendjoekan ka Saoel, seug manah Jonatan njantel ka manah Dawoed,
sarta Jonatan
2

"

miasih ka

Dawoed

sa-

pribadi. 'Dina poe haSaoel ditjandak, sarta hanteu diwidian moelang ka boemi raJonatan djeung Damana. 'Tidinja
pSrti
rita

ka njawa

Dawoed koe

''

woed ngadamel pgrdjangdjian, sabab miasihna ka Dawoed saperti ka njawa


i

50

51

Jonatan ngalaan haroedina salirana, seug dileler ka Dawoed; kitoe deui anggoanana, dongkap ka pedangna, djeung gondewana, sarta beulitanana. 'Djeung deui Dawoed angkat ka mana bae dipiwarangna koe Saoel, sarta " pinter lalampribadi. 'Sarta

doem noe

pahanana, noe matak andjeunna koe Saoel diangkat nj6k61 pradjoerit, sarta hade koe rarasaan sabala kabeh, kitoe deui koe rarasaan mantri-mantri Saoel.
a
6
p.

52

19

20

17. 6 p.

20

8,

16. c Jos.

7.

Ari geus kitoe, barang saroemping,

342

SAMOEEL
18
*

18.

waktoe Dawoed moelaug mantas maehan oerang Pelisti teja, " seg awewe-

awewe boedal
dja Saoel,
7
^

ti

sakoer nagara
terebaug,

Israil,

ngarawih sarta ngarigel, mapagkeun

ra-

make

make

ka-

19

ramean djeung make kiliningan. 'Ari eta awewe, eukem- soeka-soeka, ngarawih patempas-tem.pas, aromongna: Auoe beuuaug maehan Saoel mangreboereboe, anoe beunang maehan Dawoed
'^

'Ngawangsoel Dawoed ka Saoel: Saha simabdi, sareng nahaon hiroep simbangsa poen bapa di Israil, jen simabdi dikersakeun djadi mantoe radja? 'DSmi geus kitoe, dina mangsa Merab poetra Saoel teh bakal dipaparinkeun ka Dawoed, horeng dipaparinkeunana ka Adriel, oerang Mehola, keur
Pelisti.

abdi, kalajan

20

manglaksa-laksa.
katjida

'Toeloej Saoel panas


21

manahna; paugraosna eta omougan goreng pisan, ari lahirna: Merena ka Dawoed laksaan, dgmi ka aing mah dalah karadjaan ge merena reboean; geustangtoe mauehanana noe pibogaeun. Seug Saoel " ngadglekan bae ka Dawoed,
''
'

pipamadjikaneun. 'Ari Mikal, poetra Saoel, asiheun ka Dawoed. Toeloej aja noe ngoeningakeun eta ka Saoel, sarta pangraosna eta perkara pibenereun. 'Ai-i manah Saoel Ah, dek dibere bae ka inja,
''-

minangka

ti

poe harita ka-hareupna.


6 2

a Hau. ii

34.

djadi ridjet ka manehanana, sarta sina keuna koe leungeun oerang Pelisti. Mana Saoel ngalahir ka Dawoed Agoes ajeuna mah toeloes djadi minantoe kami, koe noe hidji deui. ap. i4:49.
b 2 Sara. 7
:

Moesa 15
e p.

20, 21. cp. 21 :11;

29:5. dp. 13:14;


22

18. c p.

14

49.

15:28.
10

16:21.

Tidinja

Saoel marentah ka mantri:

Ari geus kitoe, isoekna Saoel kadatangan " soekma goreng ti Allah teja; toeloej sasar sasaoeranana di djero gedong, sarta Dawoed leungeunna ngatjapi tjara sasari; ari panangan Saoel njekel toembak. 'Pek toembak teh koe
23

mantrina: Koedoe ngaromong ka Da-

woed ririkipan, kijeu nja pok SaSnjana, radja misoeka ka sampejan, sarta sakabeh mantrina pada njaah ka sampejan; mana ajeuna koedoe daek bae djadi mantoe radja. 'Toeloej mantri Saoel pada njatoerkeun omongan kitoe kana tjeuli Dawoed. D6mi walonan Dawoed Naha rarasaan sampejan perkara leutik, djadi minantoe radja ? Kapan kaoela teh miskin, sarta djalma leutik. 'Toeloej mantri teh pada ngoeninga ka Saoel, kijeu j^ioendjoekna: Noen, ari perkawis wangsoelau Dawoed, kijeu-kijeu kasaoeranana. 'Ari lahiran Saoel Maraneh koedoe ngaromong deui ka Dawoed kijeu: Radja teu misoeka " kana mas-kawin noe dipisoeka teh * kakoeloepan oerang Pelisti saratoes siki, soepaja males ka moesoeh
:
:

11

Saoel dilempagkeun

karana manahna:

Dek nantjebkeun Dawoed kana bilik. Tatapi Dawoed njingtjgt ti pajoeneu12

13

nana doewa kali. 'Sarta Saoel sijeuneun koe Dawoed; sabab Pangeran njarengan ka dinja, demi ti salira Saoel mah geus njingkah. 'Toeloej Dawoed koe Saoel
disingkirkeun
nja
ti

24

salira

andjeunna,

di25

14

15

k;

angkat kajjala sareboe pradjoerit; tidikaloewar-asoep ti heulaeun bala. 'Demi Dawoed teh dina sakabeh djalanna pinter nja lalampahan, sarta disarengan koe Pangeran. 'Baraug katingali koe Saoel, jen pintSr pisan lalampahanana, toeloej isineun koe Dawoed. 'Tatapi sabangsa Israil djeung Joeda l^ada njaaheun ka Dawoed; karana andjeunna kaloewar-asoep ti heulaeunana.
a
p.

26

maksoed Saoel, eta Dawoed kasamboet koe leungeun oerang Pelisti. 'Tidinja mantri pada mopojankeun eta lahiran ka Dawoed, sarta pangradja. Ari

sina

16

14.

17

Geus kitoe Saoel ngalahir ka Dawoed: Masing njaho, anak kami awewe noe panggSdena, "nja eta Merab, koe kami dek dibikeun ka agoes keur pipamadjikaneun; ngan agoes teh masing gagah pikeun kami, sarta lampahkeun pSranging Pangeran. Karana manah Saoel Montong dikeunaan koe leungeun aing, sing keuna koe leungeun oerang
:

27

Dawoed pibenereun eta perkara, djadi minantoe radja kitoe. Tatapi tatjan djSdjeg mangsana. 'Toeloej Dawoed dangdan, bral angkat, njaudak batoerrasa
batoerna, pek njabetan oerang Pglisti, ratoes djalma; ari kakoeloepanana koe Dawoed ditjandak, sarta disanggakeuu ka radja djedjgg pisan, soepaja djadi minantoe radja. Seug koe Saoel dipaparin Mikal poetrana keur pigarwaeunana. 'Djeung deui Saoel geus

doewa

28

SAMOEEL

19.

343

29

30

waspada sarta oeuiugaeuu pisaii, jen Paugeran njargugan ka Dawoed; sarta Mikal; poetra Saoel, asiheun ka Dawoed. 'Mana Saoel mingkin tambali sijeuneuuana koe Dawoed, sarta Saoel ngamoesoeh ka Dawoed sapapandjangna. 'Ana
boedal kapala-kapala oeraug Pelisti, geus kitoe saban-sabau boedal ge Dawoed teh pintSr ti batan abdi Saoel auoe loba, noe matak djSngnganana dipikatldjen liwat
Saking.
a
l

listi,

pek disabetan,
;

"

rosa pisan panja-

bgtna
9

malah kalaboer ti hareupeunana. * Saoel kadatangan deui soekma goreng ti Pangeran kabeneran
'Greus

kitoe

andjeunna keur
sarta

tjalik di dj6ro
ditjekfil

toembakna
;

gedongna, koe panangangatjapi.

nana
10

ari

Dawoed leungeunna

Moesa 34:12.

b p.

17:26.

PASAL

19.
11

rridinja Saoel ngalahir ka Jonatau poe-

J-trana djeung ka sakabeh mantrina, koedoe maehan ka Dawoed. Tatapi Jonatan jjoetra Saoel " misoeka ka Dawoed liwat saking. 'Toeloej Jonatan mopojan ka Dawoed, saoerna Saoel, rama akang, mandang maehan ka raji mana ajeuna sing prijatna wantji isoek, moedoe tjalik di noe boeni, masing njoempoet. 'Ari akang dek ka loewar, seug nangtoeng
:

12

13

gedengeun rama, di tegal enggon raji aja, sarta dek oendjoekan ka rama tina hal raji; djeung lamoen akang aja noe tSrang naon-naon, tangtoe mopojan ka 'Tidinja Jonatan oendjoekan ka raji. Saoel ramana pgrkara Dawoed, hal kahadean, kijeu pioendjoekna Moegi radja oelah midamel dosa ka abdi andjeim poen Dawoed * karanten eta ten gadoeh dosa ka andjeun, sarSng ari lalampahanana ka andjeun sae kalaugkoeng. 'Mapan koe Dawoed bareto njawana diteundeun dina dampal leungeunna, sareng maehan ka oerang Pelisti teja, sarawoeh Pangeran maparin pitoeloeng gede ka sabangsa Israil; koe andjeun katingali sarSng andjeun boengah; na koe uaon kgrsa midamel dosa ka getih noe ten salah, maehan ka Dawoed teu karana sabab ? "Ari eta pioendjoek Jonatan koe
:

14

15

Saoel datang deui pangarah, Dawoed koe toembak dek ditantjgbkeun kana bilik; ngan soepaja nggdjat tipajoeneun Saoel, tjos toembakna nantjeb kana bilik seug Dawoed kaboer, minggat dina peuting eta. 'Tidinja Saoel miwarangan ka boemi Dawoed, soepaja didjaga, sarta koedoe dii^aehan wantji isoek. Tatapi Mikal geureuhana njarijosan ka Dawoed, saoerna: Oepama akang wengi ijeu ten ngarahajoekeun njawa pribadi, kantenan isoekan dipaeban. Seug Dawoed koe Mikal dioeloer tina djandela; bral angkat ngalolos, ngarahajoekeun andjeun. 'Top Mikal njantapekong, diteundeun dina dak hidji pasarean, djeung hidji tilamboeloeembe diteundeun siraheunana, bari seug disimboetan. Tidinja Saoel miwarangan ngala Dawoed, tatapi saoer Mikal, Dawoed teu damang. Seug piwarangan teh koe Saoel dipiwarang deui, sina ngilikan
'Toeloej
;
<^
'

''

'

'

Dawoed, lahirna: Bawa bae ka kami


16

17

''

djeung kasoerna, soepaja dipaehan. 'Ana daratang piwarangan teh, sihorengnoe di pasarean teh tapekong, djeung siraheunana aja tilam boeloe embe. 'Ngalahir Saoel ka Mikal: Naha njai kitoe, ngabobodo ka ama, moesoeh ama dibikeun leumpang, bisa ngarahajoekeun maneh? Ari wangsoelan Mikal ka Saoel: Saoerna ka simkoering Kami here leumpang; keur naon maneh koe kami di''

5.

6 p. 18

10, 11. c Djab.

1.

d Hak. 17

5.

18

Saoel digoegoe
7
'

toeloej Saoel

soempah

Demi djoemengnging Pangeran! hamo dipaehan. Gantjang Dawoed koe Jonatan disaoer, seug koe Jonatan dipopojanan sakabeh pilahir noe tadi, sarta Dawoed koe Jonatan dideuheuskeun ka
Saoel,

19

aja

deui di pajoeneunana tjara


a
p. is
:

kamari-mangkoekna.
c Hak.
8

i.

6 p. 22

14.

12: 3;

p.

28:21.

20

Tidinja pgrang deui; seug Dawoed boedal, sarta merangan ka oerang P6-

Ari Dawoed teja ngalolos, ngarahajoekeun andjeun; toeloej dongkap ka nagara Ramah, ka Samoeel, sarta ngoeningakeun ka Samoeel saniskara noe koe Saoel dilampahkeun ka andjeunna teja. Tidinja angkat djeung Samoeel, seug pada tjalik di Najot. 'Aja noe ngoeninga ka Saoel, pioendjoekna: Hatoer oeninga, Dawoed aja di Najot deukeut Ramah. 'Gantjang Saoel miwarangan, ngala Dawoed; tatapi ari piwarangan teh nendjo " koempoelan uabi, keur pada

344

SAMOEfiL

20.
"^

21

22

23

24

ngawgdjang, sarta Samoeel kenr ngadSg, ngokolotan ka darinja, seug piwarangan Saoel pada kasoempingan Roh Allah, sarta eta ge pada ngaw6djang. 'Aja noe ngoeninga ka Saoel; toeloej miwarangan djalma sedjen, ari eta ge pada ngawedjang. Tidinja Saoel miwarangan deui katiloe kalina, ari eta ge pada ngawedjang. Bral Saoel angkat koe andjeun ka Ramah. Barang dongkap ka soemoer gede, noe di Sekoe, pok mariksa, kijeu lahirna: Di niana Samoeel djeung Dawoed? Aja noe ngawangsoel: Soemoehoen pariksa, di Najot deukeut Ramah. 'Bral Saoel ladjgng ka dinja, ka Najot deukeut Ramah. Toeloej * andjeunna ge kasoempingan Roh Allah, sarta ngawedjang bari kgbat angkatna, dongkap ka soemping ka ISTajot deukeut Ramah. 'Tidinja andjeunna ge njoetjoelan panganggona, sarta andjeimna ge ngawedjang di jDajoeneun Samoeel broek toeloej ngalondjor bari poeroetjoel, sapoe eta djeung sapeuting djepoet. Kitoe noe matak djalma ngaromong: " Naha Saoel ge asoep para nabi? a p. io:5, lo.
'

ka Jonatan: Saleresua^ isoekan

pananggalan, ari mistina abdi ngarijoeng dahar sarSng radja; nanging abdi moegi idinan leumpang, s6dja njoempoet di tSgal, dongkap ka poe noe katiloe, wantji boerit. 'Madak rama andjeun leungiteun abdi, andjeun moegi oendjoekan kijeu: Dawoed sanggt pisan panoenoehoen ka koering, hajangeun moro Bet-Lehem nagarana karanten di dinja ^ saban taoen sok ngoerban pikeun sabangsana kabeh. 'Madak seug ngalahir kijeu Hade, nandakeun abdi gamparan salamSt; sawangsoelna madak panas manahna mah, koe andjeun meureun kaoeninga, jen 16bah rama geus pasti k6rsa njilakakeun.
;
:

6 p. 10:10. c p. 10: 11.

PASAL
rridinja
-L

20.
10
" ti

Najot deukeut Ramah, toeloej dongkap ka pajoeneun Jonatan, sarta mihatoer kijeu: Abdi teh milampah naon? naon kadorakaan abdi? sargng naon dosa abdi ka pajoeneun rama andjeun, noe mawi mandang ka pati abdi? 'Diwalon koe Jonatan: Palijas teuing! hamo rajidipaehan. Masing njaho,ramasok tara midam61 pSrkara gede atawa perkara leutik, moen tatjan dinjatakeun ka akang; keur naon rama njid6mkeun eta perkara ka akang? Moal enja kitoe. 'Toeloej Dawoed soempah, bari mihatoer deui: Rama andjeun langkoeng oeninga, jen abdi mgndak koernija dina sotja andjeun, noe mawi aja manah kijeu: Oelah kanjahoan koe Jonatan, bisi nalangsa. Nanging jaktos pisan, * dSmi djoemSnSnging Pangeran sarSng demi hiroeping njawa andjeun! ngan salengkah bae antarana diri abdi kana maot. 'Saoer Jonatan ka Dawoed: Naon bae kahajaug manah raji; koe akang tangtoe dilampahkeun pikeun raji. 'Ari wangsoelan Dawoed
ngalolos deui

Dawoed

11

'Mana moegi midamel kahemanan ka abdi gamparan; karanten abdi gamparan "koe andjeun geus ditjandaklgbStkana perdjangdjian Pangeran sargng andjeun. Sawangsoelna, manawi abdi aja kaloeloepoetan mah, mangga abdi paehan koe andjeun; keur naon abdi koe andjeun bade dideuheuskeun ka rama andjeun? 'Walon Jonatan: Palijas teuing raji mah; saenjana, oepama akang gngke t6rang, jen lebali rama pasti kgrsa ngadatangkeun katjilakaan ka raji, moal teu dipopojankeun ka raji. 'Ari pihatoer Dawoed ka Jonatan: Saha noe bakal bebedja ka abdi, oepami rama andjeun bgngis ngawalonna ka andjeun? 'Saoer Jonatan ka Dawoed: Hajoe, oerang ka loewar ka tggal. Seg pada ka loewar ka tSgal padoedoewaan. p. i9:i8, 19. 6 p. 25:26.
c i

Moesa 10

10.

(i

p.

12. e p.

18

3.

12

13

Dawoed: DSmi Pangeran, Allah Israil! lamoen akang geus ngadongdon rama isoekan atawa pageto, wajah kiwari, sarta kapendak hade ka Dawoed, tapi akang lain harita nitahan ka raji, baris nganjatakeun eta ka I'aji, 'ngda " diri Jonatan koe Pangeran didamgl kijeu sarta diwoewoehan kijeu. Lamoen rama aja pangersa njilakakeun ka raji, koe akang tangtoe kitoe deui dinjatakeun ka raji, sarta raji koe akang didjoeroeng lakoe,
Tidinja Jonatan misaoer ka

soepaja angkat reudjeung salam6t; sarta

14

Pangeran moegi njarengan ka raji, * sakoemaha njargnganana ka rama akang. Sarta raji oelah woengkoel meungpeung akang hiroep keneh " uja midamgl kahemanan Pangeran ka diri akang, soe'

SAMOEEL

20.

345

15

paja akang oelah dipaehan; 'sat6g6sua ^ raji teh oelah niggatkeun kahemanan raji ti saeusi-imah akang salalawasna; nadjan keur mangsa Pangeran geus nga-

basmi moesoeh Dawoed, liidji-hidjina leungit ti tonggong boemi oge, oelah!


16

17

'Djadi Jonatan''ngadarael pSrdjaugdjian djeung saeusi-boemi Dawoed [saoerna]: Moegi koe Pangeran dipoeudoet ti leungeun moesoeh Dawoed! Sarta Jonatan njoempahan deui ka Dawoed, tina sabab asiheun ka dinja; /'karana miasOina ka Dawoed sakoemaha asihna ka njawa pri'

18

badi. 'Misaoer deui

19

20

21

22

23

Jonatan ka Dawoed: Isoekan pananggalan; tangtoe sadajana leungiteun raji, sabab pangtjalikan raji kosong. 'Ari dina poe noe katiloe koedoe geura angkat,ngadjoegdjoeg gnggon, oeroet raji njoempoet keiirpoean lampah bareto teja, sarta moedoe ngantos 16bah batoe Asel. 'Tidinja akang arek mgsatkeun tiloe djamparing ka gigireunana, kawas akang ngadjodjo kana t6tSnggr. 'Masing njaho, akang rek nitah ka boedak kijeu: Geura bral, tejang djamparing! Oepama akang ka boedak ngomong kijeu: Toeh, djamparing teh ti lebah maneh ka-dijeukeun, tjokot: moen kitoe geura soemping; karana tanda salamgt ka raji; dgmi djoemgnSnging Pangeran! taja sakara-kara. 'Sabalikna, oepama akang ka boedak teh ngomong kijeu: Toeh, djamparing teh ti 16bah maneh ka-ditoekeun moen kitoe mah geura angkat; karanatanda raji koe Pangeran dipiwarang mijang. 'Arimoenggoeh pSrkara noe dipisaoer koe oerang, koe akang djeung raji teja, masing eling, Pangeran aja di antara akang djeung raji salalanggengna. a p. u a. bp.w-.i.d sam.
:
:

tanggal doewa, gnggon Dawoed kosong deui, noe matak Saoel ngalahir ka Jonatan poetrana: Koe naon anak Isai teu datang ngarijoeng dahar^ boh kamari, 28 boh ajeuna? 'Ngawangsoel Jonatan ka Saoel: Dawoed teh sanggt pisan panoenoehoen ka simkoering, hajangeun ka 29 Bet-Lehem; 'ari pokna: Koering moegi tgrangan leumpang; karana bangsa koering arek ngoerban di nagara, sarta koering disaoer koe poen lantjeuk; ari ajeuna, oepama koering mgndak koernija dina sotja andjeun, moegi koering didjoeroeng lakoe, s6dja ngmonan poen doeloer; kitoe noe mawi teu dongkap 30 ka medja radja. 'Toeloej Saoel djadi bendoe ka Jonatan, sarta dilahiran kijeu: Eh anak aw ewe noe bengkok-baha! aing geus njaho teh teuing, jen eta anak Isai koe maneh dipilih baris pikaeraeun maneh sarta baris pikaeraeun wiwirang 31 indoeng maneh. 'Karana sapandjang eta anak Isai hiroep di boemi, maneh djeung karadjaan maneh moal ditgtgpkeun. Ari ajeuna, geura nitah ala, sina dibawa ka aing, karana pasti dipaehan eta teh. 32 'Ngawangsoel Jonatan ka Saoel ramana,

wangsoelanana * Koe naon noe mawi kgdah dipaehan? Eta teh milamkijeu
33
:

34

ngalgmpagpah keun toembak ka Jonatan, dek dipaehan; noe matak kaoeninga koe Jonatan, jen geus pasti 16bah ramana kgrsa maehan ka Dawoed. 'Neut Jonatan inditti medja, bari bendoe bangSt pisan, sarta hanteu dahar dina eta tanggal doewa, bawaning nalangsa koe Dawoed, sabab dihinakeun koe ramana. a 5 Moesa 23 10.
naon? 'Toeloej Saoel
*"
:

6 p. 19:4.

5.

c p.

18:11.

35

21

7.

p.

24

22. e p. 18

23

18.

p.

18

1.

24

Tidinja Dawoed njoempoet di tSgal. D6mi geus pananggalan, gek radja tjalik,

36

majoenan kadaharan, kersa toewang.


25

26

27

"Ari tjalikna radja dina pangtjalikanana, tjara ka toekang-toekang, dina pangtjalikan pipir bilik; ari Jonatan ngadeg, djeung Abner tjalik gedengeun Saoel, tatapi enggon Dawoed mah kosong. 'Ari poe eta Saoel teu ngalahir koewa-kijeu karana manahna Eta teh " tangtoe kadatangan naon-naon, noe matak teu bSrSsih; geus poegoeh teu bSrSsih. 'Ari geus kitoe, isoekna, sabada pananggalan, dina
:

37

38

Ari geus kitoe, wantji isoek, bral Jonatan ka loewar ka tegal, meneran waktoe noe ditangtoekeun ka Dawoed, sarta njandak hidji boedak leutik. Sasoempingna njaoer ka boedak teh: Geura loempat, tejang djamparing, noe koe kami dek dipgsatkeun. Bral boedak teh loempat; toeloej Jonatan mesatkeun djamparing hidji, diliwatkeun ka loehoereun boedak. 'Ana datang boedak teh ka enggon djamparing beunang Jonatan mgsatkeun, pok Jonatan ngaggro ti toekangeun boedak, saoerna: Djamparing teh lain ti lebah maneh ka-ditoekeun? 'Ngaggro deui Jonatan ti toe'

346
:

SAMOEEL

21.

39

40

41

42

43

kangeun boedak Seg-seg, sing gantjang, oelah ngarandeg! Top koe boedak Jonatan eta djamparing dipoeloeng, bari toeloej datang deui ka djoeraganana. "Dgrni boedak teja teu njahoeun koewakijeu; ngan Jonatan djeung Dawoed noe aroeningaeun eta pgrkara. Sok koe Jonatan pakarangna diselebkeun ka eta boedak pangiringna, bari misaoer kijeu ka dinja: Geura los, bawa ka dajeuh. 'Bral boedak teh leumpang. Geus kitoe Dawoed indit ti Igbah kidoel, brek njoeoeh kana taneah, sarta soedjoed " tiloe kali; toeloej silib-tjijoem djeung silihtangisan, datang ka Dawoed nangisna antep-ante^Jan. 'Pok Jonatan misaoer ka Dawoed: Greura angkat, sing salamet, sarehna oerang soempah padoedoewaan, njeboet padjenengan Pangeran, omong oerang kijeu teja: Pangeran moegi aja di antara akang djeung raji, sarta di antara toeroenan akang djeung toeroenan raji salalanggengna. 'Tidinja Dawoed dangdan, bral angkat; ari Jonatan mah moelih ka dajeuh. a i Moesa 33 3, 4.
' :

eta teh geus djalan djamak, da mapan poe ijeu njoetjikeun deui dina wadahna. 'Sok panghoeloe ka Dawoed maparin noe soetji, sapedah di dinja taja deui roti, kadjaba ti roti tingalieun, noe geus
''-

disingkahkeun
7

ti

pajoeneun Pangeran,

soepaja diganti koe roti panas dina poean ditjandakna. 'Kabgngran di dinja aja hidji mantri Saoel dina poe harita, kan-

PASAL

deg di pajoeneun Pangeran; f ngaranna Doeg, oerang Edom, kapala toekang ngangon Saoel. 'Mihatoer deui Dawoed ka Ahimelek: Koemaha andjeun di dijeu teu njimpen toembak atanapi pgdang? karana boh pedang kaoela, boh pakarang kaoela teu dibantoen, sarehna p6rkawis radja teh kentjeng. "Ari lahiran panghoeloe: ^ Pedang Groljat, oerang Pelisti, noe koe andjeun dipaehan di lebak Ela teja, kabeneran aja di dijeu, beunang moengkoes koe haroedoem, di toekangeun epod; oepama kersa njandak, soemangga tjandak, karana taja deui djaba ti eta. Wangsoelan Dawoed: Taja sasamana; soemangga paparinkeun bae ka kaoela. a p. 22 19. b S Moesa 24 9.
: :

21.
"
10

2
p.

Moesa 19
22:9.
gr

15.

Tes. 4

4.

Mat. 12

3.

Toeloej Dawoed dongkap ka nagara

p.

17:51.

Nob, ka panghoeloe Ahimelek. Ari Ahimelek mapagkeun Dawoed, bari kageteun, sarta ngalahir ka Dawoed Naha
:

lolos

andjeun njalira bae, hanteu ^^isan njandak rentjang? 'Ngawangsoel Dawoed ka panghoeloe Ahimelek: Kaoela ngemban timbalan radja, sareng ngalahirna ka kaoela: Oelah aja noe njahoeun naonnaon hal j^grkara noe matak maneh koe kami dipiwarang, sarta noe koe kami ditimbalkeun ka maneh; ari p6rkawis batoer-batoer, soemoehoen koe kaoela geus dititah ka Snggon anoe. DSmi ajeuna, andjeun teh njimpen naon? moegi kaoela paparin roti lima siki, atanapi naon bae noe kapendak. 'Ngawalon panghoeloe ka Dawoed, kijeu walonna: Kaoela teu ngampihan roti djamak, ngan roti soetji noe aja; kitoe soteh oepama batoei'-batoer geus njegah ka awewe. Ngawangsoel Dawoed ka panghoeloe, kijeu wangsoelna: Sajaktosna, awewe teh geus kahalangan ka kaoela sarSng ka batoer-batoer kamari sareng mangkoekna; barang kaoela indit, wadah batoei'-batoer teh soetji; malah
'

11

Tidinja Dawoed dangdan, seug ngadina poe harita bawaning sijeun Saoel; " toeloej dongkap ka Akis, radja Gat. 'Geus kitoe mantri Akis pada oendjoekau ka dinja: Naha eta teh lain Dawoed, radja tanah teja? Lain nja eta,

noe dikawihkeun patempas-tempas koe noe ngarigel teja, pokna: * Anoe beu-

12

13

nang maehan Saoel mangreboe-reboe, anoe beunang maehan Dawoed manglaksa-laksa? 'Ari koe Dawoed eta omongan ditjatet dina manahna, sarta sijeuneuu katjidakoe Akis, radja Gat. 'Toeloej ngowahan boedina di hareupeuuana, njgmoe-njemoe noe gelo ana ditjgkSl koe eta, sarta koewat-koet kana panto
lawang, bari tjidoehna disina ngadahka djanggotna. 'Pok Akis misaoer ka mantri-mantrina: Tab, koe maraneh katendjo, djalma teja gelo na koe naon eta koe maraneh dibawa kakami? 'Karah kami teh kakoerangan noe gelo, noe matak eta koe maraneh dibawa,
dir
;

14

''

''

'

15

sina

oemak-amoek

di

"^

Naha

eta rek asoep

hareupeun kami? ka imah kami?


p.

a Djab. 34:1; 5G:1. 6

18:7.

SAMOEEL

22.
''

347

PASAL

22.

Toeloej Dawoed angkat ti dinja, minggat ka " goeha Adoelam. Ana sadereksaderekna djeuug sakabeh ahli ramana ngadarenge bedja, boeroeboel i^ada mendakau andjeunna ka dinja. 'Djeuug sakoer djalma noe karoepSkan, sarta sakoer djalma noe boga hoetang, kitoe deui sakoer djalma noe ten ngeunah jDikir, pada koempoel ka Dawoed, * sarta andjeunna djadi kapalana; kira aja opat ratoes djalma noe ngareudjeungan.
a Djab. 57, 142. b Hak. 11
:

10

wangsoel Doeg, oerang Edom teja, noe keur doemeuheus reudjeung para mantri Saoel, kijeu pioendjoekna: Koe simabdi katendjo eta anak Isai datang kaNob, ka Ahimelek poetra Ahitoebteja. 'Seug koe Ahimelek eta dipangnaroskeun ka Pangeran, malah dibgkSlan sarSng dipaparin pSdang Goljat, oerang Pglisti
teja.

d
11

p.

a p. 14:2. 6 21:7; Djab. 52:2.

p.

18:10.

p.

18:3.

Tidinja radja

miwarangan njaoer eta

3.

Ari ti dinja Dawoed angkat ka Mispe, bilangan Moab; seug mihatoer ka radja Moab Moegi idinan poen indoeng-bapa datang, ngoembara di andjeun, dongkap
:

12

panghoeloe Ahimelek poetra Ahitoeb, djeung saeusi-boemi ramana, teg6s para panghoeloe noe aja di Nob; toeloej darongkap sadajana ka pajoeneun radja. 'Ngalahir Saoel: Eh anak Ahitoeb! geura dengekeun. Ari wangsoelanana: Noen
goesti!
ijeu abdi.

13

'Ngalahir deui Saoel

ka mangsa simkoering tgrang anoe koe Allah bade didamSl ka simkoering. 'Toeloej dideuheuskeun ka pajoeneun radja Moab, sarta pada tjalik di dinja
sapandjang Dawoed aja dina benteng. 'Tapi aja hidji nabi, " djengngan Gad, ngalahir ka Dawoed: Oelah djongdjon tjalik dina benteng; moedoe angkat, moelih deui ka tanah Joeda. Bral Dawoed angkat, seug moeboes ka leu-

weung
6

Heret.

a 2 sam. 24

u.

Tidinja Saoel meunang warta, jen Dawoed gens negrak djeung djalma noe

ngareudjeungan. Harita Saoel keur


lik

tja-

Giba, " handapeun hidji kai di * sarta pananganana njekel toembakna, djeung andjeunna dideudi

Ramah,
7

koe sakabeh mantrina. 'Pok Saoel ngalahir ka mantri-mantrina, noe keur pada marek ka andjeunna: Eh oerang Binyamin! geura darengekeun: koemaha eta auak Isai teja ka maraneh sakabeh kitoe keneh pimereeun lahan djeung kebon anggoer? koemaha maraneh sakabeh koe eta bakal didjijeun kapala sareboe atawa kapala saheusan
ratoes pradjoerit, 'noe matak maraneh sakabeh sakait goreng ka kami, sarta taja pisan noe nganjatakeun ka kami, " hal anak kami njijeun perdjangdjian djeung eta anak Isai, sarta maraneh

euweuh noe hawatir koe karana kami, atawa noe nganjatakeun ka kami, jen anak kami ngasoer-ngasoer ka eta abdi kami, sina ngadodoho ka kami, sakoe9

maha noe

geus boekti ajeuna? 'Nga-

ka Ahimelek: Koe naon maraneh sakait goreng ka kami, nja maneh djeung anak Isai teja, bSt koe maneh dibere roti djeung pgdang, malah dipangnanjakeun ka Allah, sina ngamoesoeh ngadodoho ka kami, sakoemaha noe geus boekti 14 ajeuna? 'Ngawangsoel Ahimelek ka radja, kijeu wangsoelna: Saha di sadajana abdi andjeun noe satoehoe sapSrtos Dawoed, malah-malah mantoe radja, sareng kalSbet paragSman andjeun, sara15 woeh kaadjenan di ggdong andjeun? 'Karah abdi tembe ajeuna mangnaroskeun Dawoed teh ka Allah? Sageuj teuing abdi teh! Radja moegi oelah neundeun perkawis ka abdina atanapi ka saeusiimah poen bapa karanten abdi gamparan teu pisan-pisan oeninga kana saniskantSn pgrkawis kitoe, noe leutik atanapi gede. 'Demi lahir radja: Maneh, 16 noe Ahimelek! pasti dipaehan, nja maneh 17 djeung saeusi-imah bapa maneh. 'Heug radja marentah ka tamtama, noe keur pada marek di pajoeneunana: Geura malik, paehan koe maraneh panghoeloepanghoeloe Pangeran, pedah eta ge sailon djeung Dawoed, djeung pedah njarahoeun jen manehanana ngalolos, padahal teu dinjatakeun ka kami. Tatapi abdi Saoel teu daraekeun njodorkeun leungeunna, naradjang ka para panghoeloe 18 Pangeran. 'Pok radja marentah ka Doeg Maneh geura malik, naradjang ka panghoeloe-panghoeloe. Heug Doeg, oerang Edom teja, malik, naradjang ka para panghoeloe; pek maehan dina poe ha;

348
rita

SAMOEEL
7

23.

19

20

dalapan poeloeh lima djalma, * noe make epod lawon bodas. 'Samalali^Nob, nagara para panghoeloe teja, disabgtan koe seuseukeut pgdang, lalaki djeung awewe, boedak djeung orok, datang ka moending, kalde djeung domba, sakabeh dipgdang. 'Aja hidji poetra Ahimelek poetra Ahitoeb teja minggat, djgngnga-

Tidinja aja noe ngoeninga ka Saoel, jen Dawoed asoep ka Kehila. Ngalahir Saoel: Koe Allah geus disgrahkeun ka leungeun aing; karana noetoep maneh,

aboes ka nagara noe


8

make panto djeung

toelak. 'Toeloej Saoel ngoendang-ngoendang ka sakabeh bala, kgrsa pgrang,

nana Abjatar, ngalolos njoesoel kaDa21

22

23

woed. 'Sarta Abjatar ngoeningakeun ka Dawoed, jen Saoel geus maehan para panghoeloe Pangeran. "Misaoer Dawoed ka Abjatar Kaoela njaho dina poe harita, ari Doeg, oerang Edom, aja di dinja, jen tangtoe pingoeningaeun ka Saoel. Nja kaoela noe djadi matak sakabeh djalma eusi-boemi rama andjeun dikitoekeun. 'TgtSp bae di kaoela, montong sijeun-sijeun; karana noe ngarah pati kaoela, nja ngarah pati andjeun ongkoh; tatapi di kaoela andjeun ka:

10

11

raksa.

p.

is

27. 6 p. 2

28, 31. c p. 21

1.

PASAL

23.
12

rridinja aja noe ngoeninga ka Dawoed, J-pioendjoekna: Hatoer oeninga, oerang PSlisti keur mSrangan ka nagara Kehila, sarSng ngarampogan leuit-leuit. 'Toeloej Dawoed naros ka Pangeran, kijeu oendjoekanana Sae koering leumpang njabgtan eta oerang Pglisti ? Ari timbalan
:

13

angkat ka KShila, nggpoeng ka Dawoed djeung ka djalma-djalmana. "Mangsa kaoeninga koe Dawoed, jen Saoel ngSrsakeun njilakakeun ka andjeunna, toeloej marentah ka panghoeloe Abjatar: Epod ka-dijeukeun Seg Dawoed oendjoekan: Noen Pangeran, Allah Israil! abdi kenging wartos sidik pisan, jen Saoel ngSrsakeun njoempingan ka KShila, sSdja ngaroeksak ijeu nagara tina sabab abdi. 'Koemaha, priboemi KShila bakal njelehkeun abdi ka pananganana? Jaktos Saoel pisoempingeun, sakoemaha noe kakoeping koe abdi? Noen Pangeran, Allah Israil moegi-moegi maparin njaho^ ka abdi. Ari timbalan Pangeran Enja pidatangeun. 'Oendjoekan deui Dawoed Koemaha, priboemi KShila teh bakal njelehkeun abdi sarSng poen batoer-batoer ka panangan Saoel ? Ari timbalan Pangeran: Tangtoe njelehkeun. 'Toeloej Dawoed dangdan djeung batoerkira genSp ratoes djalma, batoerna,
'

''

Pangeran ka Dawoed: Seg leumpang, sabgtan oerang Pglisti, sarta K6hila koe maneh salamgtkeun. 'Demi djalma Dawoed pada oendjoekan ka andjeunna: Noen, di dijeu, di tanah Joeda, koering geus pada sijeun; komo moen leumpang ka Kghila, ngaroeroeg kana barisan
oerang PSlisti! 'Toeloej Dawoed naros deui ka Pangeran, sarta koe Pangeran diwalon, kijeu timbalanana: Greuradangdan, indit ka Kehila; karana oerang Pglisti koe kami rek diselehkeun ka leungeun maneh. 'Bral Dawoed angkat ka Kghila, njandak djalma-djalmana, pek merangan ka oerang PSlisti; ari ingon-ingonna datang ka digiring, sarta djalmana disabgtan, " panjabgtna banggt pisan. Kitoe priboemi Kghila koe Dawoed disalamgtkeunana. 'Ari geus kitoe, ^ mangsa Abjatar poetra Ahimelek teja
ngalolos ka Dawoed, ka Kghila, angkatna bari njandak epod. o p. 19 s.
:

seug boedal ti KShila, leumpang sakaparan-paran. Mangsa geus dioeningakeun

ka Saoel, jen Dawoed minggat


hila,

ti

KS22:
2.

teu toeloes sSdjana boedal.


a i Moesa 27:21;
p.

30:7. 6

p.

14

Tidinja

Dawoed

tjalik " di tSgal ISga,


''

15

16

17

di Snggon rareugreug; nja tjalik di goeSip. Sarta noeng, noe di tSgal ISga andjeunna koe Saoel ditejangan sapapandjangna, tatapi koe Allah hanteu dipaparinkeun ka pananganana. 'Hidji mangsa Dawoed waspada, jen Saoel geus boedal, ngarah pati andjeunna; harita Dawoed aja di tSgal ISga Sip, dina leuweung. 'Toeloej Jonatan poetra Saoel dangdan, bral angkat ka Dawoed, ka leuweung; seug ngoewatkeun panangan Dawoed di djSro Allah. 'Ari saoerna ka Dawoed: Poma oelah sijeun-sijeun; karana raji moal kapSndak koe panangan Saoel, rama akang; sarta raji geus tangtoe djadi radja, njangking Israil, djeung akang pidjadieun noe kadoewa, sahandapeun raji; ari koe Saoel, rama akang,

SAMOEfiL

24.

349

18

'^

''

gens kaoeninga oge kitoe. 'Toeloej eta doewaan ngadamgl pgrdjangdjian di


28

pajoeneuu Pangeran; gens kitoe Dawoed djongdjon tjalikna di leuweung, d6mi Jonatan mah nioelih ka boemina.
a
p.

24

1, 2

Ibr. 11

38. b Djab. 63
V-

1.

c p. 15

28

mihatoer kijeu: Moegi sing enggal soemping; karana oerang Pglisti geus njglSmpek kana tanah. 'Toeloej Saoel malik tina ngoedag njoesoel Dawoed; bral angkat, mapag oerang Pglisti. Kitoe noe matak eta gnggon padanjarSboet Sela-hamahlSkot.
a
p.

20:30, 31; 24:21. d


19

20:

16.

26

Djab. 54

2.

6 p. 15

13. c Mik. 5

1.

20

Djgboel " aja oerang Sip, ngadareuheusan ka Saoel, ka Giba, sarta oendjoekan kijeu: Sajaktosna, Dawoed teh soesoeloempoetau di abdi, di gnggon rareugreug, di leuweung, dina pasir Hakila, noe kidoeleun enggon rehe teja. Maua ajeuna, noen radja! geura soemping, noemoetkenn sakahojong manah andjeun angkat; abdi saranggSm njanggakenn inja
'

PASAL
tjalik

24.
ti

Bral Dawoed angkat


di
2

dinja, toeloej

enggon rareugreug noe di En-Gedi. 'Demi geus kitoe, sanggeus Saoel moelih, mantas ngabSberik oerang Pglisti, aja noe ngoeninga ka andjeunna, kijeu pihatoerna: Hatoer oeninga Da-

woed teh

21

22

23

ka panangan radja. 'i^galahir Saoel: ^ Maraneli moegi diberkahan koe Pangeran, sapedah maraneli karoenja ka kami. 'Geura baralik, koedoe koe maraneli dipoegoehkeun deui, sarta tangenan djeung tegeskeun enggonna noe diantjikan, djeung salia noe nendjo manehanana di dinja; karana kami meunang bedja, loba pisan akalna. 'Mana tar6ggskeun djeung tangenan sakabeh pangnjoempoetan, noe koe manehanana sok dipake njoempoet toeloej maraneh koedoe ka kami deui, aja poegoehna; geus kitoe kami tangtoe miloe djeung ma;

aja di tegal lega En-Gedi. 'Gantjang Saoel njandak " tiloe reboe djal-

ma, beunang meting


bral

ti

sabangsa

Israil;

24

25

26

raneh, sarta oepama manehanana aja dina tanah eta, seg koe kami dek dioebek-oebek dina bareboe-reboe oerang Joeda. 'Toeloej eta djalma darangdan, bral maroelang ka Sip, miheulaan Saoel; harita Dawoed djeung djalma-djalmana aja di tSgal ISga Maon, di tegal lapang noe kidoeleun enggon rehe teja. 'Tidinja Saoel angkat, njandak djalma-djalmana, kersa nejangan. Tapi aja noe ngoeninga ka Dawoed; gantjang andjeunna loengsoer ti goenoeng tjadas, seug tjalik di tegal lega Maon. Ana Saoel geus meunang warta, toeloej ngoedag, njoesoel Dawoed ka tegal lega Maon. 'Ari Saoel
'^

angkat, sedja nejangan Dawoed djeung djalma-djalmana dina goenoeng karang * embe leuweung. 'Ana dongkap ka karapjak domba sisi djalan, di dinja niendak hidji goeha; seg koe Saoel diIgbStan, " kersa noeroeban dampalna. Kabengran Dawoed djeung djalma-djalmana keur darijoek dina eta goeha, di djerona pisan. 'Pok djalma Dawoed pada hatoeran ka andjeunna: Geuning, nja ijeu poena Pangeran nimbalan ka andjeun: ^ Tall, moesoeh andika koe kami diselehkeun ka leungeun andika; pek koe andika pilampah sakoemaha pihadeeunana koe pangrasa andika. Neut Dawoed indit, toeloej ngeureut toengtoeng haroedoem Saoel, sarta lalaoenan.
'

Demi sanggeusna

ti

dinja,

Dawoed

ra-

toeg manahna, tina sabab ngeureut toengtoeng anggoan Saoel. 'Sarta andjeunna njaoer ka djalma-djalmana: Palijas teuing kami teh koe Pangeran, f

27

angkatna pipir goenoeng sabeulah ti dijeu, demi Dawoed djeung djalma-djalmana laleumpangna pipir goenoeng sabeulah ti ditoe. Djeung deui Dawoed teh roesoeh, hajang geura njingkiran Saoel; karana Saoel djeung djalma-djalmana ngalingkoengan Dawoed djeung djalma-djalmana, sedjana dek ditarangkgp. 'Hoi aja hidji oetoesan ka Saoel,

dek migawe noe kitoe petana ka goesti kami, ka noe djadi lisahan Pangeran, datang ka kami njodorkeun leungeun ka andjeunna; karana andjeunna teh lisahan Pangeran. Sarta Dawoed ngahoelag ka djalma-djalmana koe kasaoeran kitoe, hanteu diidinan ngamoesoeh ka Saoel. Toeloej Saoel indit tina goeha, sedja ngaladjengkeun djalan. a p. 26 2. 6 Djab,
'

104

18. c

Hak. 3
;

24.
1
:

ci

p.

26

8.

e 2
:

Sam. 24:
15.

10.

^
9

p.

26

Sam.

14; Djab. 105

deui, djol

ngaggro

Sanggeusna kitoe, neut Dawoed indit ka loewar tina goeha, sarta di poengkoereun Saoel, saoerna;

350
Groesti

SAMOEEL
18

25.

10

sang radja! Ana Saoel ngareret ka toekang, gantjang Dawoed broek njoeoeh kana taneuh, sarta soedjoed. 'Pok Dawoed oendjoekan ka Saoel: Koe naon andjeun " ngagoegoe ka tjatoer manoesa, noe ngaromong: Sa6njana, djeun?

nangis.

'Labiranana deui ka Dawoed:

Maneb teb benSr alab batan kami; karana maneb ka kami geus milampab kabadean, sabalikna kami mab ka maneb
19

geus milampab kagorengan. 'Sarta maneb poe ijeu geus nandakeun, estoe ka

Dawoed mambrih

katjilaka^n an-

11

'Tab, dinten ijeu katingali koe sotja andjeun pisan, salira andjeun dinten ijeu koe Pangeran geus dipaparinkeun ka leungeun simkoering, di djero goeha; sareng aja noe ngomong, simkoering koedoe maeban ka andjeun, doepi simkoering teb bawatir ka andjeun; ari

20

Hamokaoelanjodorkeun leungeun kagoesti kaoela; karana


tjarek simkoering:
12

21

kami migawe kabadean; sapedab kami koe Pangeran geus diserabkeun ka leungeun maneb, demi kami koe maneb banteu dipaeban. 'Karana lamoen aja djalma manggib moesoebna, naba dek dibralkeun ka djalan bade? Mana Pangeran moegi-moegi ka maneb malgs koe kabadean, uaoer noe koe maneb dipigawe ka kami dina poe ijeu. 'DSmi ajeuna, saenjana, * kami teb njabo, jen
djadi radja, sarta karadjaan Israil pitetei^eun ditjekel koe maneb. 'Mana ajeuna geura soempab ka kami njeboet Pangeran, moal maneb ngabasmi toeroenan kami ti pandeurieun kami, sarta moal maneb noempoerkeun ngaran kami ti saeusi-boemi bapa kami. 'Prak Dawoed soempab ka Saoel; toeloej Saoel moelib ka boemina, demi Dawoed djeung djalma-djalmana aroenggah ka enggon reugreug. a p. 26: 17. 6 p. 26: 25.

andjeunna teb lisaban Pangeran. 'Tingab, ama! mangga ijeu tingali, toengtoeng baroedoem andjeun dina leungeun simkoering; karanten keur simkoering ngeureuttoengtoeng baroedoem andjeun, eta andjeun koe simkoering banteu dipaeban; mana masing oeninga sargng masing waspaos, * jeu leungeun simkoering taja kaawonan atanapi kamasijatan, sarSng simkoering banteu gadoeb dosa ka andjeun; balta andjeun teb ngaboeboedjgng pati simkoering, bojong kenging. 'Pangeran noe bade ngaboekoeman antara andjeun sareng simkoering, sargng Pangeran anoe bade mangmaleskeun simkoering ka andjeun; nanging leungeun simkoering mab moal
22

maneb tangtoe

23

PASAL
Mangsa

25.

13

14

ngamoesoeb ka andjeun. 'Sapertos

tja-

eta" Samoeel poepoes; raboel sabangsa Israil karoempoel, sarta pada aloek-aloekan katinggal andjeunna, bari seug dikoerebkeun di boemina, di Ramab teja. Ari Dawoed teb dangdan,
sarta toeloej

15

ic

rek babasan djalma babeula teja: Ti noe doraka bidjil kadorakaan; nanging leungeun simkoering moal ngamoesoeb ka andjeun. 'Naba radja Israil angkat teb njoesoel saba? saba teja noe koe an" djeun dioedag-oedag? Nja njoesoel teb koetoe andjing sasiki! andjing paeb, 'Nanging Pangeran noe djadi Hakim, sareng tinangtos ngaboekoeman antara andjeun sar6ng simkoering, sarawoeb ningalan, sareng mangmabenkeun pabgn simkoering, kalajan ngabgnSrkeun ka simkoering ti panangan andjeun.
''
''

angkat ka
a
p.

tggal ISga
Moesa 10
:

Paran.
2

28

3.

6 4

12.

a
e

p.

26:19. 6
:

p.

26:18. c 2 Sam. 9:8. d

p.

26 20.
:

Hak. 11

27.

nagara Maon, Karmel; ari eta djalma beungbar katjida, boga domba tiloe reboe djeung sareboe gmbe; ajeuna " keur ngagoentingan dombana di Karmel. 'Ngaran eta djalma Nabal, sarta ngaran pamadjikanana Abigail; ari eta istri bade pangartina djeung geulis roepana; dSmi salakina mabbgngis, djeung goreng kalakoeanana; sarta eta teb * bangsa Kaleb. 'Greus kitoe Dawoed di tggal lega ngareungeu warta, Nabal keur ngagoentingan dombana. 'Toeloej Da-

Aja

bidji

djalma

di

sarta

pagaweanana

di

17

Ari geus kitoe, barang

Dawoed geus

tjatjap hgoendjoekkeun ka Saoel sadajana kasaoeran noe tadi teja, seg Saoel ngalahir: Koetan eta sora maneb, anaking Dawoed? Toeloej Saoel soemSgroek

woed miwarangan sapoeloeb boedjang, sarta koe Dawoed boedjang teb pada diparentab kijeu: Maraneb geura bral
ka Karmel, koedoe ngadeubeusan ka Nabal,

tanjakeun salamgt banteuna,

mawa

SAMOEEL
15

25.

351

kami. 'Sarta Icoedoe miliatoer kijeu ka eta noe bagdja teh: Andjeun siug salamgt, sar6ng saeusi-boerai andjeun sing salamgt, kitoe deui sadajana kagoengan audjeun sing salamgt! 'Ari ajeuna, kaoela ngadenge bedja, jen di audjeun keur aja taroekang ngagoentingan. Ajeuna, toekang ugangou andjeun bareto araja di kaoela, deini koe kaoela djeung batoer-batoer hanteu dilara-lara, sarta eta hanteu kaleungitan naon-naon, sapandjang arajana di Karmel. 'Soemangga pariksa boedjang-boedjang andjeun, taugtoepadanjarijoskeun ka andjeun. Koe perkawis eta, ijeu boe-

ngaran

dSmi koe andjeunna disgntak. 'Padahal eta djalma sarae teu kintgn ka koering sadaja, hanteu pisan koering sadaja dinaonnaon, salamina koering sadaja loemakoe sargng maranehanana, basa di tggal. 'Jaktosna eta teh minangka koeta sakoeriling koering sadaja, boh ti peuting, boh ti beurang, salamina koering sadaja reureudjeungan sareng eta ngarangon domba. 'Ari ajeuna, masing oeninga sargng masing waspaos anoe bade dilampahkeun koe andjeun; karantgn geus tangtoe gngke datang katjilakaan ka djoeragan pameget sargng ka saeusiboemina; toer andjeunna djalma teu bageur, hanteu kenging dioendjoekanan. 'Gagantjangan Abigail njandak roti doewa ratoes siki, doewa karoeng koelit dieusi anggoer, lima domba beunang njadijakeun, lima takgr gandoem " beunang njangraj, saratoes * ranggeujan kismis djeung doewa ratoes goeroentoel
lara-lara, sargng teu kaleungitan

16

17

djang-boedjang

moegi

pada

mendak
18

koernija dina sotja audjeun; karanten

kaoela dongkap teh ninggang dintfin noe

10

Moegi maparin ka abdi-abdi andjeun sareng ka poetra audjeun, ka Dawoed, naon bae noe kapendak koe panangan andjeun. 'Barang etaboedjang Dawoed geus darataug, toeloej mihatoer ka Nabal sakoemaha kasaoeran tadi, mawa djenengan Dawoed; toeloej pada eureun. 'Ngadjawab Nabal ka abdi Dawoed teh, kijeu djawabna: Na saha eta Dawoed, djeung saha anak Isai teh?
sae.
'^

19

11 ti

Mangsa ajeuna loba katjida abdi-abdi noe ngalesotkeun maneh masing-masing djoeragan sorangan. 'Naha kami dek
njokot roti kami, djeung tjai kami, sarta peuntjitan kami, beunang kami meuntjit adjang taroekang ngagoentingan di kami, sok dibikeun ka djalma noe koe kami teu kanjahoan oesoel-asalna? "Toeloej boedjang Dawoed teh malikan djalanna, maroelang; sadaratangna ngoeninga ka andjeunna sakoemaha omongan tadi. 'Seug Dawoed marentah ka djalma-djalmana Geura pada njoren sapgdang-pedangna. Prak pada njoren sapgdang-pedangna; malah Dawoed pribadi ge njoengkSlangkeun pedangna;
:

20

boewah kondang, dimomotkeun kabeh kana kalde. 'Seug marentah ka boedjang-boedjangna: Maraneh geura toeloej ti heula; masing njaho, kami mah gngke pandeuri. Tapi andjeunna teu poepoelih ka Nabal salakina. 'Ari geus kitoe Abigail angkat toenggang kalde; dgmi keur moedoen dina enggon boeni di goenoeng, doemadakan, Dawoed djeung djalma-djalmana keur maroedoen ma'^

pag; prok Abigail toeloej


21

amprok djeung
Sagnjana,

eta. 'Ari pilahir

Dawoed tadi:

12

tjoemah bae kami bareto ngaraksa sakabeh bobogaan eta di tggal Igga teh, datang ka sabobogaanana naon oge taja noe leungit; ari kahadean koe eta ka
22

13

kami dipoelang kagorengan. 'Moegi sagala moesoeh Dawoed koe Allah didamgl kijeu sarta diwoewoehan kijeu, oepama
sabobogaan eta, bangsa lalaki, aja noe koe kami dikarikeun tgpi ka braj beurang!
'^

broel arindit ngiring Dawoed, kira aja opat ratoes djalma; " ari noe doewa ratoes deui mah tinggal, ugadjaga barang-barang. o 2 sam. 13 23. b jos. 15 13.
'^
: :

a
23

p. 17: 17. 6 p.

30

12. c 1

Moesa 32

16.

Badj. 14: 10.

Barang Abigail ningali Dawoed, gagantjangan loengsoer tina kalde, broek njoeoeh kana taneuh, ka pajoeneun Dawoed, sarta soedjoed. 'Brgk mendgk ka dampalna, bari hatoeran kijeu: Noeu djoeragan! kalglgpatan tejatgmpoehkeuu bae ka abdi; sargng moegi abdi gamparan diidinan oendjoekan ka pajoeneun djoeragan, sarawoeh moegi ngada-

c Hak. 9

33.

p.

23

13. e p.

30

24.

24

14

Ari boedjang Nabal saoerang ngoeninga ka Abigail, pamadjikan Nabal teja, kijeu pokna: Hatoer oeninga, tadi Dawoed ngoetoesan ti tegal lega, baris ngabgrkahan ka djoeragan pamgggt;

352

samoe:el
33

25.

25

2G

27

28

ngoekeun ijioendjoek abdi gamparan. 'Moegi djoeragan oelali madoeli ka eta djalma teu bageur, ka poen Nabalteja; karantgn sakoemaha ngaranua, nja kitoe watgkna; ngaranna teh Nabal, sar6ng boeroeng parangina; ari abdi gamparan teu mireungeuh rentjang djoeragan, anoe dipiwarang teja.'Mana ajeuna, djoeragan! " demi djoemeuenging Pangeran, sareng demi djoemenenging njawa djoeragan! estoe Pangeran noe m6gatan andjeun, oelah tjijos soemping ngoetjoerkeun ggtih, * sar6ng panangan andjeun njalametkeun salira andjeun. Doepi ajeuna, sadajana satroe andjeun, sargng sakoer noe mambrih katjilakaan djoeragan, moegi djadi sapSrtos Nabal! ijeu bgrkah, noe koe 'Doepi ajeuna, abdi gamparan disanggakeun ka djoeragan, moegi dipasihkeun ka rentjangrentjang, noe sami toemoet tapak djoeragan. Moegi ngahampoenten kana kamasijatan abdi gamparan karanten djoetinangtos koe Pangeran dipangragan damelkeun boemi tetep, tina sabab djoeragan ngalakonan ' peranging Pangeran, sareng di salira andjeun moal kapendak
*"
'

ka boedi njai, djeung sagala poedji ka diri njai, sapedah poe ijeu noelak ka kaoela, oelah waka datang ngoetjoerkeun getih, sarta leungeun kaoela njalametkeun diri kaoela.
oela; 'sarta sagala poedji

34

35

"Karana saenjana, demi djoemgngnging Pangeran, Allah Israil, anoe megatan kaoela, oelah koengsi migawe goreng ka njai! lamoen njai hanteu gagantjangan datang mapag kaoela mah, di Nabal teh sakoer noe bangsa lalaki hamo aja noe kari tepi ka braj beurang. 'Top koe Dawoed ti panangan Abigail ditampa noe disanggakeun ka andjeunna teja; sarta dilahiran kijeu:

30

Geura moelang ka imah njai sarta kasgnangan; masing njaho, kasaoeran njai noe tadi koe kaoela digoegoe, sarta diri njai koe kaoela ditarima. Tidinja Abigail dongkap deui ka Nabal; doemadakan, eta teh keur pesta
di boemina, saperti pesta radja; djeung hate Nabal soekaeun, sarta manehanana

'^

37

gede, tSpi

29

kaawonan sapandjang joeswa. 'Sar6ng sanadjan manoesa tjgngkat, ngoedag ka


andjeun sareng ngarah pati andjeun, tinangtos njawa djoeragan kabeungkeut dina beungkeutan sakoer noe hiroep sareng Pangeran, Allah andjeun; sawangsoelna njawa moesoeh-moesoeh andjeun mah koe Pangeran tinangtos pad a dibandringkeun ti djero tjokrahing bandring. 'Demi geus kitoe, dimana Pangeran geus ugadamel ka djoeragan noemoetkeun sadajana kasaean, noe koe andjeunna diandikakeun pSrkawis andjeun, sarSng andjeun geus didjSnengkeun gegSdoeg, njangking Israil, 'seug ijeu teh moal matak tidjalikeuh ka andjeun, atanapi matak titadjong manah djoeragan, nja eta andjeun ngoetjoerkeun ggtih teu karana sabab, atanapi djoeragan njalametkeun pribadi. Sareng dimana Pangeran geus ngadamel kasaean ka djoeragau; moegi emoet ka o p. 20 3. 6 Boem 12 19. abdi gamparan.
: :

katjida, noe matak koe Abigail hanteu pisan dipopojanan leutik atawa ka braj beurang. 'Demi geus kitoe, wantji isoek, barang anggoer geus ka loewar ti Nabal, toeloej koe pamadjikanana dipopojanan sagala pSrkara noe tadi teja. Seg paeh hatena di djgro awakna, sarta manehanana djadi ka-

mabok

38

was batoe. 'Ari geus kitoe, kira geus meunang sapoeloeh poe, seug Nabal teh
digeboeg koe Pangeran, toeloej misan. 'Mangsa Dawoed ngareungeu bedja,jen Nabal geus paeh, pok ngalahir: " Sagala poedji ka Pangeran, noe mangmabgnkeun padoe kaoela, hal kaoela dihinakeun koe Nabal teja, djeung abdina dihalangan, oelah koengsi migawe goreng;
sarta kagorengan
*

39

30

Nabal koe Pangeran

31

40

41

c 1

Moesa 33

11.

2 Sam. 7

11. e p. 18

17.

32

NgawalonDawoedka Abigail:
poedji

Sagala
42

ka Pangeran, Allah Israil, anoe miwarangan njai poe ijeu, mapag ka-

geus dibalikkeun ka dirina. Tidinja Dawoed miwarangan, sarta ngalahir hal Abigail, dek ditikah, didamel geureuha. Sadaratangna abdi Dawoed ka Abigail, ka Karmel teja, seug pada mihatoer ka andjeunna, kijeu pihatoerna: Simkoering pada dipiwarang ka andjeun koe Dawoed, kSrsana andjeun dek ditikah, didamgl geureuha. 'Neuttjeugkat Abigail, toeloej soedjoed, njoeoeh kana taneuh, bari njaoer: Soemangga, abdi andjeun djadi eusi-boemi, pikeun ngoembah soekoe abdi-abdi djoeragan. 'Gagantjangan
'

SAMOEEL
9

26.

S53
'Lahiran

Abigail dangdan, tjat toenggang kalde, sarta njandak lima landjaugna, uoe ngiring tapakna; bral angkat, uoetoerkeun oetoesan Dawoed; toeloej djadi geureuuikah Ahi43liana. 'Samalah Dawoed noam, ti Jisrel; nja eta doewauana djadi "Ari Mikal poetra Saoel, 44 geureuliaua. geureuha Dawoed teja, koe Saoel geus
'^

dipindo.

Dawoed ka

Abisai:

f Poma oelah diroeksak; karana saha noe bisa njodorkeun leungeunna kana hsahan Pangeran, toer teu meunang

10

dipaparinkeun ka

'^

Palti poetra Lais,


:

anoe asal
6 Djab. 7

ti
:

Gralim.
c
p.

17.

27

30

a Djab. 58:ii, 12. 5. d 2 Sam. 3:15.

PASAL
rridinja aja deui
"

26.

Sip, ngadaJ-reuheusan ka Saoel, ka Giba, sarta oendjoekan kijevi: Sajaktosna, Dawoed teh soesoeloempoetau di pasir Hakila, noe di hareupeun enggou reheteja. 'Gantjang Saoel dangdan, bral angkat ka tggal 16ga Sip, njandak * tiloe reboe djalma, beunang nigting ti Israil, kersa nejangan Dawoed di tegal lega Sip. 'Toeloej Saoel masanggrahan di pasir Hakila, noe di hareupeun enggon rehe, sisi djalan; ari Dawoed teh keur tjalik di tSgal lega, sarta geus waspadaeun, jen Saoel soemping njoesoel andjeunna ka

oerang

siksaan? 'Ngalahir deui Dawoed: D6mi djoemengnging Pangeran geus tangtoe mgngke diggboeg koe Pangeran atawa datang ka mangsana, seug poepoes; atawa angkat perang, toeloej tiwas. 11 Palijas teuing kami teh koe Pangeran, dek njodorkeun leungeun kana lisahan Pangeran! D6mi ajeuna, tjokot toembakna, noe di mastakaeunana, kitoe deui kgndi tjaina; geus kitoe hajoe oerang i2leumpang! 'Pek Dawoed njandak toembakna djeung kSndi tjaina ti mastakaeun Saoel, bari toeloej arangkat horeng teh euweuli noe nendjo, djeung euweuh noe njaho, sarta taja noe lilir hidji-hidji atjan; wantoe harees kabeh; sabab pada diragragan katibraan ti Pangeran.
!

'

p.

23

19.

6 p. 24
p.

3.

c p. 14

50.

rf

p.

17

20.

e p.

2i:5. f

24

7.

13

14

'Mana Dawoed miwarangan djalma noe lolongok; seug koe Dawoed kaoeninga, poegoeh pisan Saoel soemtggal lega.
ping. 'Pek
loej

Dawoed dangdan, bari toenjoempingan enggon Saoel masanggrahan, sarta Dawoed ningalian enggon Saoel koelSm djeung " Abner poetra Ner, kapala baladna ari Saoel koelemna di djgro benteng kareta, djeung bala masanggrahanana sakoerilingna. 'Pok Dawoed ngalahir ka Ahimelek, oerang Het,
;

15

''

16

Ari Dawoed angkatna ka peuntas, seug ngadeg di poentjak goenoeng, ti kadjaoehan, lega pisan antarana. 'Geus kitoe Dawoed ngageroan ka bala djeung ka Abner poetra Ner teja; lahirna Wah Abner naha moal ngadjawab ? Seg Abner ngadjawab, kijeu pokna Saha maneh, noe ngageroan ka radja? 'Lahiran Dawoed ka Abner: Naha maneh teh lain lalaki? djeung saha sasama maneh di Israil 1 Naha maneh teu ngaraksa ka djoeragan maneh, ka radja? karana tadi aja bala saoerang datang, dek ngaroeksak ka radja, djoeragan maneh. 'Moal
: ! :

sarta ka Abisai poetra Seroeja, saderek Joab, kijeu lahirna Tjik, saha noe wani miloe djeung kami ka Saoel, ka pasanggrahan? Ngawangsoel Abisai: Koering TsMja ngiring. 'Toeloej Dawoed djeung Abisai ngasoepan bala ti peuting; doemadakan, Saoel keur ebog koelem di djgro benteng kareta, djeung toembakna ditjgblokkeun dina taneuh, di mastaka:

17

eunana;
8

ari

Abner djeung bala harees


'Pok Abisai oendjoekan
18
""

sakoerilingna.
:

hade eta perkara, noe dilampahkeun koe maneh; demi djoemenenging Pangeran! maraneh teh pada mandjing dihoekoem pati, pedah teu ngadjaga ka djoeragan maraneh, kana lisahan Pangeran. Ari ajeuna, geura ilikan, di mana toembak radja, sarta kgndi tjaina, noe di mastakaeunana ? Demi Saoel hanteu pangling ka sowara Dawoed; seg ngalahir: " Koetan anaking Dawoed? eta sora maneh, Wangsoelan Dawoed: Leres goesti sang
radja!

Moesoeh andjeun poe ijeu ka Dawoed koe Allah geus diselehkeun ka panangan
andjeun; ari ajeuna, moen aja widi, koe koering dek ditoembak sapisan parat kana taneuh, sareng moal koengsi

Dawoed: Naha

sora djisimabdi. 'Mihatoer deui goesti mana ngoedag, njoesoel abdina? karanten abdi teh mi-

19

leungeun

lampah naon? sareng naon kaawonan abdi? 'Mana ajeuna goesti

\
354
1

SAMOEEL

27.

sang radja moegi ngadangoekeun ka pihatoer abdina. Madak Pangeran noe

20

ngangsonan andjeun ngamoesoeh ka abdi, hatoeranan ngangseu koerban kadaharan; sawangsoelna, * madak anak Adam mah, nja eta sing disapa ti pajoeneun Pangeran, " rehing ajeuna ngadjarongklokkeun diri abdi tina mandjing kagoeugan Pangeran pokna Geur a djor, njSmbah ka aallahan bangsa sedjen 'Doepi ajeuna, gStih abdi moegi oelah ragrag ka boemi, djaoeh ti pajoeneun pameunteu Pangeran; karanten radja nejangan koetoe anIsrail boedal teh djing sasiki, sapertos noe ngoedag-ngoedag hidji kasintoe di goenoeng-goenoeng.
;
:

deui aing di sawewengkSran Israil; ari kitoe mah aing pirahajoeeun ti pananganana. 'Prak Dawoed dangdan, nja andjeunnadjeung " noe genep ratoes djalma, noe ngareudjeungan teja; toeloej ngalih * ka Akis poetra Maok, radja Gat. 'Geus kitoe Dawoed tjalik di Akis, di Gat, nja

'*

andjeunna djeung djalma-djalmana, hidji-hidji djeung anak-rabiua, Dawoed djeung doewa garwana, " nja eta Ahinoam, oerang Jisrel, djeung Abigail, oeroet pamadjikan Nabal, oerang Karmel teja. 'Aja noe ngoeninga ka Saoel, jen Dawoed ngalolos ka Gat; noe matak hanteu toeloej nejangan Dawoed.
a
p.

23

13.

i p.

21

10. c p.

25

42, 43.

a
21

p.

24

17. 6 p.

24

10. c p. 21

1.

p.

24

15.

22

Ngalahir Saoel: " Kami teh tarima dosa; gem^a moelang bae, anaking Dawoed! karana ama ka maneh moal migawe deui goreng, tina sabab poe ajeuna pati ama koe pangrasa maneh dipikaadjen; saenjana, ama teh migawe noe teu poegoeh, sarta ama teh kasaroeng liwat saking. 'Ngawangsoel Dawoed, kijeu wangsoehia: Mangga, ijen toembak
radja; moegi miwarang gandek saoerang meuntas, njokot. 'SarSng Pangeran tinangtos males kana kabeneran sareng kana katoehoean hidji-hidji djalma; rehna andjeun danget ajeuna koe Pangeran dipaparinkeun ka leungeun abdi, doepi abdi hanteu daek njodorkeun leungeun kana lisahan Pangeran. 'Sarengna deui, sakoemaha danggt ajeuna pati andjeun koe pangrasa abdi dipiagoeng, moegi sawangsoelna pati diri abdi kitoe keneh kapiagoeng koe manah Pangeran, sareng abdi koe andjeunna dikaloewarkeun ti saniskantSn kasoekeran. 'Ngalahir Saoel ka Dawoed: Sing salamet maneh, anaking Dawoed! maneh tangtoe nja ngalaksanakeun, sarta maneh tangtoe nja moerba. Toeloej Dawoed ngaladjgngkeun djalanna; ari Saoel moehh ka gnggonna. a p. 15:24. h p. 24:21.
''

23

Tidinja Dawoed mihatoer ka Akis: abdi mendak koernija dina sotja andjeun, moegi abdi dipaparin pienggoneun dina salah-sahidji nagara piloewaran, baris abdi ngenggon di dinja; eukeur naou abdi gamparan rek tjitjing di djero dajeuh karadjaan, sasarengan sareng andjeun? 'Seug koe Akis poe harita keneh Dawoed dileler nagara Siklag; kitoe noe matak Siklag teh kagoengan para radja Joed a, tgpika mangsa ajeuna. 'Ari bilangan poe Dawoed tjalik di tanah Pelisti teh, sataoen opat boelan. Hidji mangsa Dawoed boedal djeung

Madak

24

djalma-djalmana; seug njelempek ka oerang Gesoer, ka oerang Geres djeung ka oerang Amalek; nja eta noe djadi in-iboemi ti baheulana, ari tanahna tSpi ka maneh asoep ka Soer, sarta tgpi ka tanah Mesir. 'Pek Dawoed njabetan saeusi tanah eta, taja j^isan noe dihiroe-

pan
sapi,

lalaki

atawa awewe;

ari

domba,

25

10

PASAL

11

27.

Tidinja Dawoed ngalahir sadjero manahna: Ajeuna aing awal-ahir tangtoe tiwas koe panangan Saoel; taja deui noe hade pikeun aing, ngan koedoe minggat ka tanah oerang Pglisti; tangtoe aing koe Saoel diantgp, moal nejangan

kalde djeung onta dibawa^ kitoe deui papakean; geus kitoe moelih, dongkap deui ka Akis. 'Ngalahir Akis: Maraneh mantas njelSmpek ka maua? Ari walon Dawoed: Soemoehoen, ka oerang Joeda, sabeulah ti kidoel, sarSng ka oerang Jerahmel, sabeulah ti kidoel, sarawoeh ka oerang Kain, sabeulah ti kidoel. 'Ari lalaki-awewe taja hidji-hidji atjan noe dihiroepan koe Dawoed baris ditjandak ka Gat; lahirna: Bisi ngabedjakeun hal oerang, ngomong: Kijeukijeu lampah Dawoed. Kitoe bae adatna

12

sapandjangna tjalik di tanah Pglisti. 'DSmi Akis teh pSrtjajaeun ka Dawoed,


sarta ngalahir:

Manehauana geus mi-

SAMOEEL

28.

355

anoe matak dipikasSngit koe bangsana, koe Israil; geus tangtoe ngabdi ka aing salalawasua. a p. i3:4.

PASAL
Ari

28.

geus kitoe, dina maugsa eta, " seug oeraug Pglisti ugoempoelkeun wadyabaladna, baris ngaroeroeg, sSdja m6rangau ka Israil. Pok Akis ngalahirka Dawoed: Awak meureun geus oeninga, jen piboedaleun djeung kaoela asoep wadya-balad, nja awak djeung djalmadjalma awak. 'Ari walouan Dawoed ka Akis; Ari kitoe mah andjeun meureun pioeningaeun anoe bakal dilampahkeun koe abdi gamparan. Lahir Akis ka Dawoed: Ari kitoe mah awak koe kaoela didjijeun toekang ngadjaga sirah kaoela sapapandjangna. a p. 29 1. Harita Samoeel" geus poepoes, sarta sabangsa Israil geus pada aloek-aloekan katinggal andjeunua, bari seug dikoerSbkeun di Ramah, nja eta di nagarana teja. Djeung deui Saoel * geus njingkirkeun toekang njaroemah djeung toekang
:

10

teh ka Saoel: Noen soemoehoen, andjeun meureun geus oeninga anoe didam61 koe Saoel, pStana andjeunna ngabasmi toekang njaroemah sarSng toekang ngoesoemah ti djgro satanah teja; naha pati koering koe andjeun dipasangan ridjgt, soepaja koering dipaehan? 'Toeloej Saoel soem^iah ka dinja njSboet Pangeran, lahirna: D6mi djoemg-

11

nSnging Pangeran! maneh moal meunang siksa^n tina lampah ijeu. 'Pihatoer awewe teh: Saha teja noe koe koering

12

13

koedoe dihandjatkeun pikeun andjeun? Ari lahiranana: Panghandjatkeun Samoeel. a S Moesa 20:27; Js. 8:19. Barang awewe teh nendjo Samoeel, seg ngadengek, tarik pisan sowarana; pok awewe teh oendjoekan ka Saoel, kijeu pioendjoekna: Naha andjeun ngabobodo ka koering? da andjeun teh Saoel. 'Lahiran radja ka dinja: Montong sijeunsijeun ari noe katendjokoe maneh, naon? Wangsoelan awewe teh ka Saoel: Noe
;

14

ngoesoemah ti dj6ro satanah. 'Demi geus koempoel oerang Pelisti, broel ngabroel, heg masanggrahan di Soenem. Gantjang Saoel ngoempoelkeun sabangsa Israil, heg masanggrahan di Grilboa.
'Barang Saoel ningali wadya-balad oerang Pglisti, seug sijeuneun, sarta manahna ngagidir kalangkoeng. Toeloej Saoel naros ka Pangeran, tatapi Pangeran ten ngawalon ka andjeunna, boh koe lantaran impian, boh koe lantaran " Oerim, boh koe lantaran nabi.
'

15

katendjo teh koe koering, aja batara handjat ti djero boemi. 'Lahiranana deui ka dinja: Koemaha roepana? Wangsoelanana: Ari noe handjat teh djalma spoeh, sareng nganggo liaroedoem. Geus kahartos koe Saoel, eta teh Samoeel; broek andjeunna njoeoeh kana taneuh, sarta soedjoed. 'Ngalabir Samoeel ka Saoel: Koe naon andjeun ngoesikkeun kaoela, wet kaoela dihandjatkeun? Ari walonan Saoel: Kaoela liwat saking nja soesah; karana oerang Pelisti mgrangan ka kaoela, sarta " Allah geus njingkah ti kaoela, djeung teu ngawalon deui
.

p.

25

1.

6
:

2
21.

Moesa 22:18;

Moesa 19:31.

ka kaoela, boh koe

lantai-an nabi,

boh

c 4
7

Moesa 27

Tidinja

Saoel marentah ka mantri-

mantrina:

Kami geura pangnejangan16

keun hidji awewe " toekang njaroemah; seg kami dek leumpang ka dinja, sSdja ngoemaha koe lantaran eta. Pihatoer
mantri-mantrina ISToen soemoehoen, di nagara En-Dor aja hidji awewe toekang Toeloej njaroemah. Saoel njamar,
:
'

koe lantaran impian; kitoe noe matak kaoela njambat ka andjeun, soejjaja kaoela dipaparin njaho anoe koe kaoela koedoe dilampahkeun. Lahiran Samoeel Na koe naon andjeun nanja ka kaoela, da Pangeran geus njingkah ti andjeun,
'

17

sarta geus djadi

moesoeh andjeun?

'Pa-

nganggo papakean sedjen, bral angkat, njandak doewa djalma, sarta darongkajma ka eta awewe ti peuting; seug marentah kijeu: Kaoela pangnoedjoemkeun koe lantaran njaroemah, sarta panghandjatkeun anoe koe kaoela dek disgboet ka maneh. "Ari pihatoer awewe

18

ngeran geus midamel pikeun andjeunna sakoemaha pangandikana koe lantaran kaoela teja; ari karadjaan teh koe Pangeran geus disoehkeun ti andjeun, sarta dipaparinkeun ka kantja andjeun, nja eta ka Dawoed. 'Sapedah * andjeun hanteu noeroet ka timbalan Pangeran, djeung teu ngalaksanakeun sewoting bgndoena ka Amalek teja, noe matak

356
andjeun poe
ijeu

SAMOEEL
3

29.

19

koe Pangeran didamSl kijeu pgtana. 'DjeuBg deui Israil oge gngke koe Pangeran dipaj^arinkeun ka leungeun oerang Pglisti, bargng djeung andjeun; sarta isoekan andjeun djeung anak andjeun lalaki piarajaeun di kaoela; nadjan wadya-balad Israil ge koe Pangeran engke dipaparinkeun ka leungeun oerang Pelisti. p. le u.
'^
:

b p. 15:18, 19. c p. 31:

6.

djeung Akis. 'Toeloej kapala oerang Pglisti ngaromong, pokna: Eta oerang Ibrani arek uaon? Ngawalon Akis ka kapala-kapala oerang Pelisti teh: Nja eta teh Dawoed, abdi Saoel, radja Israil teja; ajana di kaoela " sakijeu lilana, atawa sakijeu taoenna, sarta kaoela teu manggih kijeu-kijeu di manehanana, ti poeanana moengkir tepi ka poe ijeu. Demi kapala-kapala oerang
'

20

21

22

23

Bloek Saoel teh tibeubeut, ngalondjor dina taneuh sakoedjoerna, sarta sijeuneun liwat saking tina eta kasaoeran Samoeel; eukeur mah andjeunna taja tanaga, wantoe-wantoe sapoe-sapeuting hanteu daliar. 'Tidinja awewe teh njampeurkeun ka Saoel, sarta nendjo andjeunna soemSblak kalangkoeng; pok oendjoekan kijeu: Noen, abdi gamparan geus noeroet ka timbalan gamparan, ari " njawa abdi diteundeun dina dampal leungeun, sareng abdi ngestokeun pangandika gamparan, noe koe gamparan diandikakeun ka abdi teja. 'Mana ajeuna gamparan sawangsoelna moegi ngagoegoe ka pihatoer abdi gamparan, nja moegi kgrsa koe abdi dihatoeranan roti sapoeloekaneun, sareng moegi ditoewang, soepaja gamparan kijat dimana angkat ka djalan. 'Demi andjeunna teu kersaeun, lahirna: Kami moal dahar. Tatapi mantrina pada ngaririhan ka andjeunna, awewe teh pon nja kitoe toedigoegoe pihatoema, neut tanghi tina taneuh, bari seug tjalik dina randjang.'Ari awewe teh kabgneran di imah boga hidji anak sapi beuuang ngalebeng; ngageuwat dipeuntjit; sarta njokot tipoeng, diadoek, heg didjijeun roti teu ragian. 'Tidinja dihatoerkeun ka pajoeneun Saoel sarta ka hareupeun mantrina; toeloej dalahar. Geus kitoe darangdan, bral maroelih, peuting harita a p. i9 5. keneh.
;

Pelisti teh

arambekeun ka Akis, sarta

kapala-kapala oerang Pelisti ngaromong ka dinja: Eta djalma piwarang balik, sina moelang ka Snggonna, noe koe andjeun geus dibakoekeun ka dinja; oelah sina miloe djeung oerang kana perang, bisina keur perang manehanana djadi ngalawan ka oerang; karananaon jDisarateunana eta teh ngasihkeun maneb ka djoeraganana? lain koe sarat hoeloe ijeu djalma-djalma? 'Naha eta teh lain Dawoed, " noe dikawihkeun pa"^

loej

24

25

PASAL
Ari

29.
9

oerang Pglisti ngoempoelkeun sakabeh wadya-baladna ka " Apek, djeung Israil masanggrahanana deukeut tji-njoesoe noe di Jisrel. 'Broel loeg oerang Pglisti pada madjoe, ladna baratoes-ratoes djeung bareboereboe; ari Dawoed djeung djalma-djalmana madjoena di noe pandeuri, * reu-

10

tempas-tempas koe noe ngarigel teja, pokna: Anoe beunang maehan Saoel mangreboe-reboe, anoe beunang maehan Dawoed manglaksa-laksa? 'Tidinja Dawoed koe Akis disaoer, seg dilahiran kijeu: D6mi djoemenenging Pangeran! awak teh bener, sarta f kaloewar-asoep awak djeung kaoela dina wadya-balad teh pangrasa kaoela hade; karana kaoela di awak hanteu manggih kagorengan ti poean datang ka kaoela tgpi ka poe ijeu; ngan orokaja awak koe pangrasa para gegedoeg mah hanteu hade. 'Mana ajeuna geura balik, nja moelang bae reudjeung kasenangan, soepaja awak oelah milampah noe goreng koe pangrasa gegedoeg oerang Pelisti. 'Pihatoer Dawoed ka Akis: Tapi abdi teh milampah naon? sareng naon noe kapendak koe andjeun di abdi gamparan, ti wates poean abdi ngadeuheusan ka andjeun dongkap ka poe ijeu, anoe mawi abdi hanteu widi indit merangan ka moesoeh goesti sang radja? 'Ngawalon Akis, kijeu walonna ka Dawoed: Kaoela njaho pisan karana awak teh koe pangrasa kaoela hade ^ sapgrti malaikat Allah bae; ngan ari salaoer para kapala oerang Pelisti mah, jen: Eta teh oelah miloe djeung oerang kana perang. 'Mana ajeuna, ari geus braj isoek geura hoedang djeung abdi-abdi djoeragan
;

SAMOEEL

30.

357

11

awak, noe geus daratang djeimgawak; sarta ari geus haroedang isoek-isoek, braj, geura maroelang. Tidinja Dawoed isoek-isoek gantjang hoedang, nja andjeunna djeung djalmadjalmaua, s6dja angkat wantji isoek; toeloej moelih ka tanah oerang Pglisti. D6mi oerang Pglisti mah madjoe ka

dimana geus

'

10

djalma noe ngareudjeungan. Ana geus darongkap ka tji B6sor, aja noe taringgaleun ngarandgg. 'DSmi Dawoed ladjgng bae ngoedagna, nja andjeunna djeung djalma opat ratoes; ''ari djalma noe doewa ratoes deui mah ngarandgg, pedah maropo, ten kadaroegaeun meuntas
tji

B6S0r.
(i

p.

23

9.

6 2

Sam. 5:19. c

p.

27

2.

Jisrel.
e p.

a
18

p.
:

1.

6 p. 28 18
:

2.

c p. 27 2

7.
:

d
27.

p.

27

6.

p.

25: 13.

7.

p.

13.

gr

Sam. 19

11

Tidinja maranggih hidji oerang Mesir


di

PASAL
Ari

tggal;

toeloej

dibawa ka Dawoed,

30.
12

geus kitoe, barang Dawoed soemping ka Siklag djeung djalma-djalmana, dina poe noe katiloe, sihoreng " oerang Amalek geus nj616mpek ka
ari Siklag geus diboerak-barik, sarta dihoeroe koe seuneu. 'Dgmi awewe-awewe noe aja di djgro nagara geus pada didjarah, noe leutik sarta noe gede; hanteu aja noe dipaehan, ngan pada dibawa; toeloej laleumpang ka djalanna. 'Barang

sarta dibere roti, kop dihakan; reudjeung diinoeman tjai. 'Sok dibere deui sapo-

tanah kidoel sarta ka Siklag;

tong " goeroentoel boewah kondang djeung doewa ranggeujan kismis; ana geus dihakan, datang deui inggtanana; wantoe-wantoe eta teh sadjero tiloe poe tiloe peuting teu njatoe roti hanteu ngi13

noem

tjai. 'Toeloej Dawoed mariksa ka dinja: Maneh teh anoe saha? sarta ti mana nja asal ? Wangsoelanana Koering
:

soemping Dawoed djeung djalraa-djalmana ka nagara teh, doemadakan, geus


dihoeroe koe seuneu; ari pamadjikanana djeung anakna lalaki-awewe geus didjarah kabeh. 'Toeloej Dawoed djeung bala noe ngareudjeungan s6grak-segroek pada tjeurik, datang ka geus taja da-

14

jana pigeusaneun tjeurik. 'Ari noe doewa geureuha Dawoed, * nja eta Ahinoam, oerang Jisrel, djeung Abigail, oeroet pamadjikan Nabal, oerang Karmel teja, eta ge geus pada didjarah.' Sarta Dawoed soesaheun katjida; < karana tjarek bala dek mgntoeran ka andjeunna koe batoe, wantoe-wantoe sabala kabeh pada sedih pikirna, hidji-hidji koe tina anakna lalaki-awewe. Tatapi Dawoed ^ ngoewatkeun andjeun di djero Pangeran AUahna.
o
p.

15

teh boedak M6sir, abdi oerang Amalek, sargng koering ditinggalkeun koe djoeragan, sabab koering meunang paujakit, tiloe poe ka pengkgr. 'Koering sadaja mantas nj616mpek ka oerang Krete, sabeulah ti kidoel, sareng ka noe kabilang ka tanah Joeda, kitoe deui ka ^ tanah Kaleb, sabeulah ti kidoel; ari nagara Siklag koe koering sadaja dihoeroe koe seuneu. 'Dipariksa deui koe Dawoed: Daek maneh nganteurkeun kami ka eta

rampog? Wangsoelanana: Moedoe soempah ka koering njgbat Allah, jen andjeun moal niaehan ka koering, sareng moal diselehkeun ka leungeun djoeragan
<"

geus kitoe koering sanggoep ngadjadjapkeun andjeun ka eta rampog.


koering;
16

27

8.

6 p. 27

3.

c 4

Moesa 14

10.

d Djab. 56

4.

Toeloej Dawoed marentah ka panghoeloe Abjatar, poetra Ahimelek teja: " Epod teh ka-dijeukeun ka kaoela. Pek koe Abjatar epod teh dideukeutkeun

17

ka Dawoed.

9
.

Seug Dawoed naros ka Pangeran, kijeu pioendjoekna: * Sae simkoering ngoedag, njoesoel eta rampog? koemaha bade kasoesoel koe simkoering? Ari timbalanana ka Dawoed: Seg oedag; karana geus tangtoe kasoesoel, sarta geus tangtoe karSboet. 'Toeloej Dawoed angkat dj e ung noe genep ratoes
'

18

19

"Seg toeloej didjadjapkeun. Doemadakan, djalma teja keur ngabarak dina salegana tanah eta, njaratoe-nginoem sarta raramean, tina sakabeh djarahan gSde, beunangna njokot ti tanah Pglisti sarta ti tanah Joeda. 'Pek koe Dawoed disabgtan, ti djanari tSpi ka boerit isoekna; hidji ge taja noe minggat, kadjaba ti opat ratoes djalma boedjang, noe taroempak onta sarta kalaboer. 'Djeung koe Dawoed kareboet saniskara noe geus ditjokot koe oerang Amalek; malah doewa garwana ge koe Dawoed karSboet. 'Ari dina lebah eta taja pisan anoe koerang, boh noe leutik atawa

''

noe g8de, boh anak lalaki atawa anak

358

SAMOEEL
31

31.

20

awewe, bohbarang djarahan, atawa naon bae noe koe eta dibawa; kabeh oge koe Dawoed ditjandak moelili. 'Malah Dawoed njandak sakabeh domba djeung sapi, digariringkeun ti heulaeun ingoningon sedjen, bari ngaromong: Ijeu teh djarahan Dawoed. a p. 25 is. 6 p. 25 3.
:

ka noe di Kor-Asan, ka noe di Atak, 'ka noe di Hebron, sarta ka saniskara bae gnggon-enggon, oeroet Dawoed leuleumpangan djeung djalma-djalmana.

PASAL
Ari

31.

c 5

Moesa 23

15.

21

Tidinja

Dawoed dongkap ka djalma


2

noe doewa ratoes, noe maropo, ten kadaroegaeun ladjoe ngiring Dawoed, noe matak disina toenggoe di tji Besor teja;
bral
eta
arindit

mapagkeun Dawoed
3

22

djeung mapagkeun bala noe ngareudjeungan; seug koe Dawoed eta djalmadjalma dideukeutan, bari mariksakeun salamet hanteuna. 'Pok ngomong sakabeh djalma noe goreng nja bangkawarah di pelebah djalma-djalma noe nga-

Dawoed teja, kijeu aromongna: Sapedah eta teli ten mariloe djeung oerang, noe matak koe oerang moal dibagianan djarahan, beunang oerang ngareboet, kadjaba ti anak-rabina sorangan; sina pada nganteurkeun eta,
riring
23

oerang Pelisti teja prak mgrangan ka Israil; boer oerang Israil kalaboer ti hareupeun oerang Pelisti, sarta kasarabet, tingdjaropak di goenoeng Grilboa. 'Seug oerang Pelisti njaroesoel ka Saoel djeung ka poetra-poetrana; * toeloej Jonatan, Abinadab djeung Malkisoea, poetra Saoel, pada kasabgt koe oerang Pelisti. 'Ari perang teh beuki rosa keneh ka Saoel, sarta andjeunna kapanggih koe taroekang panah, djeung langkoeng-langkoeng sijeuneunana koe taroekang panah teh. 'Pok Saoel marentah ka toekang mawa pakarangna:

toeloej

Eh

maroelang. 'Ngalahir Dawoed: doeloer-doeloer! ari barang-barang,


5

Geura tjaboet pedang maneh, kami djalma teu toebles koe eta, bisi itoe disoenat teh daratang, noeblSs ka kami, sarta pada ngarogahala ka kami. Tatapi toekang mawa pakarangna teu daekeun; karana sijeuneun katjida. Pek Saoel njandak pedang koe andjeun, bari
"
'^

24

25

anoo koe Pangeran geus dipaparinkeun ka oerang, koe maraneh poma oelah dikitoekeun da Pangeran geus ngaraksa ka oerang, sarta eta rampog, noe ngadatangan ka oerang teja, koe Pangeran geus dipaparinkeun ka leungeun oerang. Saha noe dek noeroet ka maraneh dina ijeu perkara? " karana sakoemaha doeoeman anoe leumpang perang, nja kitoe keneh doeoeman anoe tinggal ngadjaga barang-barang; ngabagina koedoe walatra. Kitoe bijasana ti mangsa eta kahareupna; koe andjeunna didam61 pikoekoeh djeung hoekoem di Israil, tepi ka
;
' '

seug noebleskeun manten ka dinja. 'Ana katendjo koe toekang mawa pakarangna, jen Saoel geus poepoes, heg eta ge noeblgskeun maneh ka pgdangna, ngabelaan paeh ka andjeunna. 'Djadi Saoel, djeung poetrana lalaki noe tiloe, sarta toekangna mawa pakarang, kitoe deui sakabeh djalmana, ^ pada maot sarerejana dina poe harita. 'Barang oerang

anoe beh dijeueun eta 16bak, sarta noe beh ditoeeun tji Jordan, geus tar6geseun jen oerang Israil kalaboer, sarta jen Saoel djeung poetrana paroepoes, gantjang pada ninggalkeun nagara-naIsrail,

mangsa
26

ajeuna.

a i Moesa si

27.

gara,
a

27

28
29

30

Sasoempingna Dawoed ka Siklag, toeloej ngirimkeun bagian djarahan ka kokolot-kokolot Joeda, nja eta ka sahabatna, bari njaoer: Ijeu teh berkah pikeun sarampejan, bagian djarahan ti moesoeh Pangeran. 'Dikirimkeunanateh ka noe di Bet-El, ka noe di Ramot tanah kidoel, ka noe di Jatir, ka noe di Aroer, ka noe di Sipmot, ka noe di EstSmoa, ka noe di Rakal, ka noe di nagara-nagara oerang Jerahmel, ka noe di nagara-nagara oerang Kain, 'ka noe di Horma,
' '

oerang
e 1

sarta kalaboer; toeloej daratang Pelisti, ngareusian eta nagara.


28
:

p.

4.

6
:

p.
6,

14
13.

49. c

Hak. 9

54.

p.

14

6.

Bab. 11

listi

Ari geus kitoe, isoekna oerang Pedaratang, ngarangsadan noe kasarabet. Toeloej manggih Saoel djeung poetrana noe tiloe, ngadjaropak di goenoeng Gilboa. 'Pek neukteuk mastaka Saoel djeung ngarangsadan pakarangna,
bari toeloej dikirimkeun ka tanah oerang Pglisti, diidSr-idgrkeun, dipambrih

ngabedjakeuu

di

imah brahala-brahalaua

2
10

SAMOEEL

1.

359
saliva

11

12

sartaka djalma-djalma. "Ari pakaraugua diteuudeun di imah " Astarta, d6mi salirana ditangkodkeun kana koeta uagara Bet-San. 'Mangsa priboemi * Jabes bilangan Grilad ngadarenge bedja, hal anoe koe oerang Pglisti dilampahkeun ka Saoel teja, 'toeloej sakabeh djalma gagah darangdan, seug laleumpang sapeupeuting,

pek ujokot

Saoel djeung salira


;

13

poetra-poetrana tina koeta Bet-San ana geus daratang deui ka Jabes, toeloej pada didoeroek di dinja. 'Ari toelang-

toelangna ditjokot, bari seug dikoeboer

handapeun hidji kai di Jabes, sarta pada poewasa toedjoeh poe lilana. a Hak. 2 13.
:

6 p. 11;

1,

9; 2

Sam.

4.

KITAB KADOEWA
PASAL
1.

TI

SAMOEEL

geus kitoe, sanggeus Saoel poepoes^ ana Dawoed geus moelih, " mantas njabetan Amalek teja, sarta Dawoed tjalikna di Siklag geus meunaug doewa poe, 'geus kitoe, dina poe noe katiloe * djgboel hidji djalma ti pasanggrahan,

Ari

10

neh geura nangtoengan ka aing, sarta aing paehan koe maneh, karana aing kataradjang oerat maroengkoet; sabab njawa aing masih djSdjSg di aing. 'Seg koe simkoering ditangtoengan, bari
ladjeng dipaehan, sabab simkoering geus tSrang, andjeunna sanggeusna kawon moal pihiroepeun; tidinja simkoering njokot makoeta noe dina mastakana, sareng ^ kilat bahoe noe dina pa-

enggon Saoel; ari pakena beunang njosoek, djeung sirahna ditaneuhan; deti

kitoe, barang dongkap ka Dawoed, broek njoeoeh kana taneuh sarta soedjoed. 'Ngalahir Dawoed ka dinja: Maneh teh datang ti mana? Wangsoelanana: Noen, simkoering teh minggat ti pasanggrahan Israil. 'Lahiran Dawoed ka dinja: Koemahaperkarana? geura poepoelih ka kami! Ari pioendjoekna: Soemoehoen, bala teh kaboer ti pangpgrangan; kalajan bala teh loba pisan anoe roeboeh sareng maraot; malah-malah Saoel sargngJonatanpoetranaparoepoes. Mariksa deui Dawoed ka boedjang noe ngoeninga teh: Koemaha maneh noe matak njaho, jen Saoel djeung Jonatan poetrana poepoes? 'Pioendjoek boedjang noe ngoeninga teh: Simkoering pareng dongkap ka goenoeng " Gilboa; kaleresan Saoel keur naleukeuman toembakna, sareng doemadakan, kareta sarawoeh toekang toempak koeda keur njaroesoelan ka andjeunna. Ana ngareret ka poengkoer, ningali simkoering; seug simkoering disaoer. Diwangsoel koe simkoering: Noen, ijeu simkoering. Ladjgng ngalahir ka simkoering: Saha maneh teh? Diwangsoel koe simkoering: Noen, simkoering teh oerang Amalek. 'Lahiranana deui ka simkoering: Ma'

mi geus

11

12

nanganana, dibantoen ka dijeu, ka goesti. 'Toeloej Dawoed kek njekel panganggona, " bari disosoek; ari sakabeh djalma noe ngareudjeungan pada noeroetan. 'Sarta pada aloek-aloekan bari tjareurik, toer f pada poewasa tepi ka boerit, koe karana Saoel, djeung koe karana Jonatan poetrana, kitoe deui koe karana oemat Pangeran, sarta koe karana anakpoetoe Israil, doemeh raroeboeh koe pedang. 'Tidinja Dawoed ngalahir ka boedjang noe ngoeninga ka andjeunna teja: Maneh teh ti mana nja asal? Wangsoelanana: ISToen, simkoering teh anak djal-

ls
I

14

15

ngoembara, oerang Amalek. 'LahiDawoed ka dinja: Naha maneh hansijeun njodorkeun leungeun, ^ ngaroeksak lisahan Pangeran? 'Toeloej Dawoed njaoer boedjang saoerang, sarta
ran
teu
''

ma

16

dij^arentah kijeu: Greura iser, eta taradjang! Pek dikadek, bos paeh. 'Ari lahiran Dawoed ka dinja: Dosa maneh sing malik ka maneh; karana J
'

biwir maneh noe noedoeh ka maneh, tjarek maneh, jen: Koering noe maehan lisahan Pangeran. a i sam. so 17, 1%. h 1 sam. 4 12. c 1 Sam. 31 1, 2. di Moeaa 31 50. e 1 Moesa
: : : :

37 -.34; p. 3

31.

p.

4:12.

i 3

f 1 Sam. 31 13. g 1 Sam. 24 Moesa 20 9. J Aj.'l5:6.


: :

7.

360
17

SAMOEEL

2.

18

Sarta Dawoed ngadamgl ijeu njanjian nalangsa, koe karana Saoel djeung koe karana Jonatan poetrana, 'bari marentah, " koedoe dipapatahkeun ka anakpoetoe Joeda [njanjian] goudewa; sa6njana, kaoengSlkeuu dina * Kitab djalma

bSnSr
19

teja:
.

Moesa 31:19. J

Jos.

10:13.
4

di
20

Kamoeljaan maneh, Israil! kasabet gnggon maneh noe loehoer. Lab, djal-

ma

21

22

23

24

prawira raroeboeh! 'Oelah dipoepoeliikeun di Gat, " oelah dibedjakeun di loeloeroeng Askglon; soepaja anak Pelisti oelah baroengah, soepaja anak djalma * ten disoenat oelah soeka-soeka! 'Eh goenoeng-goenoeng di Gilboa! oelah aja tji-iboen djeung oelah aja hoedjan di maneh, soemawon lahan " koerban hatoeran; karana di dinja geus dipitjeun kgpeng djalma prawira, kepeng Saoel, kawas lain dilisahan. 'Ten mawa getih noe kasarabSt, ten mawa gadjih djalma prawira mah, gondewa Jonatan tara oendoer ka toekang, sarta pedang Saoel tara balik leugoh. 'Saoel djeung Jonatan, noe pada matak njaah sarta matak res8p keui'na hariroep, keurna paroepoes hanteu papisah. Tanggiuasna ngoengkoelan galoedra, bedasna ngoengkoelan singa. 'Eh anak Israil awewe! geura pada njeungtjeurikan Saoel, noe mapa-

* doewa gem-euhana, Ahioerang Jisrel, djeung Abigail, oeroet pamadjikan Nabal, oerang Karmel teja. 'Sarta ari djalmana, " noe ngareudjeungan teja, koe Dawoed diinditkeun hidji-hidji djeung saeusi-imahna; toeloej pada ngarenggon di nagara-nagara bilangan Hebron. Geus kitoe daratang oerang Joeda, seug Dawoed koe eta dilisahan di dinja, didjenengkeun radja, njangking anak-poetoe Joeda.

dinja, kitoe deui

noam,

'

Sam. 30

7, 8.

h 1

Sam. 30:5.

c 1

Sam. 23:13.

Tidinja aja noe ngoeninga ka Dawoed,

kijeupihatoerna:]Sroen,anoengoer6bkeun Saoel teja " oerang Jabes bilangan Gilad.


5

Dawoed mi warangan djalma ka oerang Jabes bilangan Gilad teh, sarta


'Toeloej

ngalahir kadarinjakijeu *Maraneh moegi dibgrkahan koe Pangeran^ sapedah milampah kahemanan kitoe ka goesti maraneh, ka Saoel, sarta andjeunna koe maraneh dikoerebkeun. 'Ari ajeuna, Pangeran moegi ka maraneh midamgl kaasihan djeung kajaktian, sarta kami ge
:

keanan ka maraneh koe sakelat, matak loetjoe; noe ngadangdanan ka maraneh koe pgrhijasan emas dina papakean!
25

ka maraneh njijeun kahadean kijeu, sapedah maraneh geus milampah perkara kitoe. 'D6mi ajeuna, leungeun maraneh sing teger, sarta sing pada gagah; karana goesti maraneh Saoel geus poepoes djeung deui kami teh koe anak-poetoe Joeda geus dilisahan, didjenSngkeun radja, njangking maranehanana.
a
1

Sam. 31

11. 6 1

Sam. 23

21.

'Lah, djalma i^rawira raroeboeh dinate-

26

ngah perang! Jonatan^kasabSt di gnggon maneh noe loehoer. 'Eh Jonatan, saderek! koela teh soesah hate koe karana
andjeun; langkoeng-langkoeng andjeun koe koela dipikaresep; kaasihan andjeun ka koela matak helok, ngoengkoelan kanjaahan awewe. 'Lah, djalma prawira raroeboeh, sarta laleungit parabot djoerit! a Mlk. 1:10. 6 l Sam. 17:26.
''

Ari " Abner poetra Ner, kapala balad Saoel teja, njaudak Isboset, poetra Saoel,

dibawa meuntas

10

27

c 4

Moesa 15

-.1%.

Sam. 18
2.

19

1.

PASAL

11

sanggeusna kitoe toeloej Dawoed " naros ka Pangeran, kijeu pioendjoekna: Sae simkoering indit ka salah-sahidji nagara Joeda? Ari timbalan Pangeran ka andjeunna: Seg bae indit. Oendjoekan deui Dawoed: Ka mana simkoering nja indit? Ari timbalanana: Ka Hebron. 'Bral Dawoed angkat ka

DSmi

* ka Mahanaim; 'seug didamel radja, njangking tanah Gilad, djeung oerang Asoer, kitoe deui njangking tanah Jisrel, tanah Epraim, tanah Binyamin sarta satanah Israil bae. 'Ari oemoer Isboset poetra Saoel, mangsa djadi radja njangking Israil teh, opat poeloeh taoen, sarta doewa taoen ngaradjaanana; ngan anak-poetoe Joeda noe anoet ka Dawoed. 'Ari lilana Dawoed djoemeneng radja di Hebron, njangking anak-poetoe Joeda teh, " toedjoeh taoen ggnep boelan. aisam. i4:5o.

b 12

Moesa 32

2.

c p.

5.

Hidji mangsa Abner poetra Ner djeung abdi-abdi Isboset poetra Saoel teja

13

boedal ti Mahanaim ka Gibon. 'Ari Joab poetra Sgroeja, djeung adbi-abdi

Dawoed,

kitoe

keneh

boedal,

prok

SAMOEEL

3.

361
saoerna:

14

empang di Gibon; toeloej mergnali, ijeu sisi empang ti dijeu, itoe Pok Abuer misisi empang ti ditoe.
paamprok
sisi
'

ggro ka Joab,

Naha pedang

saoer ka Joab: Mangga, baroedjang teh sina darangdan, toeloej diadoe di hareupeun oerang. Saoer Joab Rampes, sina
:

pingahakaneun saSnd6ng-6nd6ng? karah andjeun teu oeninga, jen dina pitSmaheunana matak panas ati? sarta sabaraha pililaeunana deui andjeun teu marentah ka bala sina moendoer, eureun
27

15

16

Pek darangdan, toeloej madjoe; ari rejana doewa wglas djalma Binyamin sarta keur Isboset poetra keur Saoel, djeung doewa w61as djalma ti abdi Dawoed. K6k eta teh pada silihtjgkgl sirah, sarta pada silih-pgdang ka
darangdan.
' '

njoesoel

28

17

18

19

20

21

gigir; seg tingdjaropak sarerejana, noe matak eta gnggon disgboet Helkat-Hasoerim, ajana di Gibon. 'GSr pgrang banget kabina-bina dina poe harita; demi Abner djeung oerang Israil eleh di hareupeun abdi Dawoed. 'Ari di dinja harita aja tiloe poetra Seroeja, nja eta Joab, Abisai djeung Asahel. Ari Asahel tangginas soekoena, " sapSrti mentjgk leuweung. Bral Asahel ngoedag, njoesoel ka Abner; sarta keur leumpang ten pisan njimpang ngatoehoe atawa ngentja, teu eureun njoesoel Abner. 'Toeloej Abner ngalijeuk ka toekang, sarta njaoer: Koetan maneh, Asahel 1 Djawabna: Enja kaoela. 'Saoer Abner ka dinja: Maneh geura njimpang ka
'

29

30

31

32

katoehoe atawa ka kentja, sarta tjekSl koe maneh boedjang saoerang, ari pakarangna tjokot keur maneh. Tatapi Asahel teu daekeun njingkir ti toeka22 ngeunana. Pok njaoer deui Abner ka Asahel: Maneh geura njingkir ti toekangeun kami; keur naon maneh koe kami dipaehan, roeboehkanataneuhl sarta koemaha kami pitjSngkateun beungeut 23 ka Joab, doeloer maneh? Tatapi Asahel Smboengeun bae njingkir; pek koe Abner ditoembak koe poehoe toembak ka beuteungna, wani bidjil toembakna ti bobokongna; bloek roeboeh di dinja, sarta paeh di enggon eta pisan. Ari geus kitoe, * sakoer-sakoer anoe datang ka gnggon Asahel roeboeh sarta paeh teja, 24 pada ngarandeg. 'D6mi Joab djeung Abisai ngaroedag, njoesoel Abner. Wantjisoeroeppanou-poe darongkap ka pasir Amma, anoe di hareupeun Giah, djalan 25 tSgal ISga Gibon. 'Tidinja oerang Binyamin karoempoel toekangeun Abner, djadi saaleutan; deg ngarandgg dina 26 poentjak hidji pasir. 'Pok Abner nga' '

doeloer-doeloerna 1 'Ari saoer Joab: DSmi djoemenfinging Allah! lamoen taja pisaoer andjeun teja mah, poegoeh wantji isoek ge bala teh geus indit, moal koengsi hidji-hidji njoesoel doeloerna. 'Pek Joab " nijoep sangkakala; heug sakabeh djalma ngarandeg, teu ngaroedag deui ka Israil, sarta teu noeloejkeun deui perangna. 'Bral Abner djeung djalma-djalmana pada mangkat, njorang * tanah lapang, sapeuting eta djgpoet; toeloej mareuntas tji Jordan, seug njorang satanah Bitron, tidinja daratang ka Mahanaim. 'Ari Joab kitoe keneh moelang, eureun njoesoel Abner; sarta ari geus ngoempoelkeun sabala kabeh, kapanggih abdi Dawoed noe koerang salapan welas djalma, djeung AsaD6mi koe abdi Dawoed oerang hel. Binyamin djeung djalma-djalma Abner tiloe ratoes gengp poeloeh djalma noe kasabet, paraeh. 'Ari Asahel dibawa, toeloej dikoeboer dina koeboeran ramana, di Bet-Lehem. Sarta Joab djeung djalma-djalmana ladjoe sapeupeuting, kaboeroe braj beurang di Hebron.
'

Bab. 12

8.

b p. 20

12. c p. 18

16.

p. 4: 7.

PASAL
Ari

3.

geus kitoe pgrang lila naker antara bangsa Saoel djeung bangsa Da

woed;
bedas,
lila
2

ari

Dawoed beuki

lila

beuki
p.

d6mi bangsa Saoel mah beuki


o
s
:

beuki hengker.

lo.

Djeung deui Dawoed kagoengan poetra pamegSt di Hebron; " ari tjikalna Amnon, ti Ahinoam, oerang Jisrel; 'noe

kadoewa

Kilab,

ti

Abigail, oeroet pa-

madjikan Nabal, oerang Karmel; noe katiloe Absalom, poetra Maaka, anoe
4

poetra * Talmai, radja Gesoer; 'noe kaopat * Adonia, poetra Hagit; noe kalima SSpatya poetra Abital; 'noe kaggnSp Jitram, ti Egla, garwa Dawoed. Nja eta sadajana diowokeun pikeun Da-

woed
6

di

Hebron.
1
:

Bab. 3

i.

6 p. i3

37.

C 1 Radj.

5.

Demi geus

kitoe,

keur mangsa pgrang

362

SAMOEEL
pri-

3.

antara bangsa Saoel djeung bangsa Da-

woed
7

teja, eta

Abner ngawasakeun

tgpi

badi dina bangsa Saoel. 'Ari Saoel tadina kagoengan hidji par6kan, ngaranna Eispa poetra Aja. Hidji waktoe Isboset ngalahir ka Abner: Na koe naon bapa mandjingan ka parSkan oeroet rama kaoela? 'Toeloej Abner ambgkeun katjida tina eta lahiran Isboset, sarta mihatoer: Na kaoela teh * hoeloe andjing sarta biloek ka Joeda? Mangsa ajeuna kaoela milampah kahemanan ka bangsa Saoel, rama andjeun, ka saderek-saderekna djeung ka sobat-sobatna, sarta andjeun teu disanggakeun ka panangan Dawoed; kari-kari andjeun ajeuna ngageunggeureuhkeun ka kaoela tina kaloeloepoetan djeung eta awewe. 'Moegi " diri Abner koe Allah didamgl kijeu sarta diwoewoehan kijeu, saSnjana, sa-

ka

leumpang bari tjeurik, noetoer keun Mikal ka Behoerim. Pok Abner marentah dinja: Geura los balik; toeloej bae
''

moelang.
c 1

a
:

Moesa 43
p. 16
:

3.

Sam. 18

25.

Sam. 25

44.

5.

17

18

19

10

koemaha Pangeran enggeus soempah ka Dawoed, poegoeh kaoela dek ngalampahkeun kitoe ka andjeunna, 'nja mindahkeun karadjaan teh ti bangsa Saoel, sarta ngadggkeun pangtjalikan Dawoed,
sina

Djeung deui Abner sasaoeran djeung para kokolot Israil, ari saoerna: Sampejan ti baretona " pada hajang diradjaan koe Dawoed ari ajeuna geura lakonan; karana Pangeran geus nimbalan ka Dawoed, kijeu timbalanana: Kami koe lantaran abdi kami Dawoed kersa njalamgtkeun oemat kami Israil ti leungeun oerang Pglisti, sarta ti leungeun sakabeh moesoeh-moesoehna. 'Sarta Abner misaoer deui kitoe ka hareupeun * oerang Binyamin; tidinja Abner mangkat deui, s6dja hatoeran ka pajoeneun Dawoed di Hebron, saniskara noe pihadeeun koe pangrasa Israil sarta koe pangrasa saanak-poetoe Binyamin.
'

20

'Toeloej Abner dongkap ka Dawoed, ka Hebron, sarta aja doewa poeloeh djalma noe ngiring. Tidinja Dawoed mestakeun ka Abner djeung ka djalma-djalma noe

njangking
tepi

Israil

djeung Joeda,

"^

21

11 ti

Dan

ka Berseba. 'Demi Isboset

saketjap oge teu bisaeun ngabalSsan saoer ka Abner, bawaning sijeuneun koe

Abner.
c
1

Sam. 20
:

p.

21

S.

61
:

Sam. 17
1.

43; p. 9:8.

13.

d Hak. 20

12

Toeloej

Abner ngadjoeroengkeun

djal-

13

ka Dawoed ngawakilan andjeunna, mihatoer kijeu: Saha noe gadoeh tanah teh? Pihatoerna deui: Mangga, andjeun ngadamel pgrdjangdjian ka kaoela, sarSng sajaktosna leungeun kaoela bakal njarengan ka andjeun, pikeun ngingSrkeun sabangsa Israil ka andjeun. 'Ari walonan Dawoed: Hade, kami daek njijeun perdjangdjian ka sampejan; ngan kami aja j^amenta sapSrkara ka sampejan, nja eta: " sampejan moal nendjo raraj kami, kadjaba lamoen sampejan ngadatangkeun heula Mikal poetra Saoel, samangsa sampejan datang sSdja
nendjo raraj kami. 'Djeung Dawoed miwarangan djalma ka Isboset poetra Saoel, saoerna: Paparin bodjo kaoela Mikal, * beunang kaoela mantjoeh koe kakoeloepan oerang P61isti saratoes siki teja. 'Toeloej Isboset miwarangan, seug Mikal teh cliala ti salakina, " ti Paltiel poetra Lais. 'Ari salakina miloe,

ma

ngareudjeungan. 'Geus kitoe Abner hatoeran ka Dawoed: Kaoela amit dangdan, sedja wangsoel, sarfingsSdjangoempoelkeun sabangsa Israil ka goesti sang radja, sina njijeun pgrdjangdjian ka andjeun, sareng soej^aja andjeun ngaradjaan ka sadaja noe djadi kahojong manah andjeun. Seug Abner koe Dawoed didjoeroeng lakoe, toeloej moelang
'''

22

23

sarta salamet. Kabeneran abdi-abdi Dawoed djeung Joab datang, poelang ngarampog, sarta marawa djarahan loba naker. Harita Abner geus teu aja di Dawoed di Hebron; karana geus didjoeroeng lakoe, djeung geus moelang sarta salamet. 'Barang Joab djeung sakabeh balad noe ngareudjeungan teh geus daratang, aja noe mopojan ka Joab, kijeu
'

14

24

15

25

16

pokna: Abner poetra Ner teja mantas ngadeuheusan ka radja koe radja geus didjoeroeng lakoe, djeung geus moelang sartasalamet.'Gantjang Joab ngadeuheusan ka radja, sarta oendjoekan kijeu Naha andjeun midamgl kitoe? Geuning, Abner dongkap ka andjeun naha mana koe andjeun didjoeroeng lakoe, seug moelang sarta rahajoe ? 'Andjeun langkoeng oeninga ka Abner poetra Ner teh; estoe pangdougkapna sSdja ngaggndam ka
;
:

SAMOEEL

4.

363
"

andjeun, liajangeun njaho dina ka-loewar andjeun sargng dina asoep andjeun, sa26

lamoen kami
poe ngasaan
36

memeh

soeroep panon-

rgng hajangeun njaho sadajana noe dipidamgl koe andjeun. Toeloej Joab ka loewar ti pajoeneun Dawoed, sarta nitahan djalma njoesoel Abner; seg koe eta tell Abner dibawa deui ti soemoer
'

37

27

Sira; tatapi Dawoed mah teu oeningaeun. 'Barang Abner geus dongkap deui

38

ka Hebron, koe Joab dibawa njingkoer ka tgngah lawang nagara, padjar dek sasaoeran djeung Abner di noedjgmpe; pek Abner di dinja koe Joab ditoebl6s naoer kana beuteung, toeloej maot,
''
''

39

28

gStih Asahel saderekna. 'Barang Dawoed

29

ngadangoe warta sanggeusna ti dinja, pok ngalahir: Kami djeung karadjaan kanii teu dosa pajoeneun Pangeran salalangggngna ka ggtih Abner poetra Ner. 'Sing malik ka diri Joab djeung ka
saeusi-imah bapana, sarta saeusi-imah Joab teh oelah aja noe pikapengggleun tina bengang, tina kasakit lepra, tina koendang iteuk, tina roeboeh koe pedang, atawa tina kakoerangan hakan. 'Eta kitoe Joab djeung Abisai saderekna maehan Abner, tina hal Abner maehan Asahel saderekna, di Gibon, basa pgrang
teja.
11
:

roti atawa naon-naon oge! 'Geus waspada sakabeh djalma, sarta pangrasana hade; naon bae dadamglan radja, koe pangrasa sakabeh djalma hade pisan. 'Sarta geus kaharti koe sakabeh djalma djeung koe sabangsa Israil dina poe eta, lain ti radja pgrkara maehan ka Abner poetra Nerteh. 'Tidinja radja ngalahir ka abdi-abdina: Lamoen maraneh teu njaho, noe ngadjoprak poe hidji kapala, toer djalma ggde ijeu teja di Israil. 'Ari kami teh ajeuna leuleus, halta geus dilisahan djadi radja; dSmi eta djalma-djalma, " anak Sgroeja teja mah, hareuras ti batan kami. f Pangeran noe pimalgseun ka noe migawe goreng, noeroetkeun sakoemaha kagorenganana. a p. i ii. i i sam. 30 4. c p. i 12.
''
:

Sam. 26
6.

15. e p. 2

18.

fl Sam. 25 23
:

Eadj.

2:5,

''

PASAL
Mangsa

4.

30

ngadangoe warta, jen Abner geus maot di Hebron, seug pananganana " ngeplek, djeung sakabeh oerang Israil pada nje[Isboset] poetra Saoel
2

blak.

'Ari

[Isboset]

poetra Saoel teh

a
37.

Sam. 18
^.

8, 16.

1
;

Eab. 12
23.

29. c 1 Eadj.
:

20

10. e p. 2

Moesa 21

19.

31

Tidinja Dawoed ngalahir ka Joab djeung ka sakabeh djalma noe ngareudjeungan: " Geura pada njosoek papakean maraneh, djeung koedoe pada disamping karoeng, bari seg pada aloekaloekan ti heulaeun Abner. Sarta radja 32 Dawoed ngiringkeun pasaran. 'Toeloej Abner dikoeboer di Hebron; * sarta radja segi-ak-sSgroek nangis bari ngadegan koeboeran Abner; kitoe deui djalma33 djalma tjareurik sakabeh. 'Malah radja ngadamel hidji njanjian nalangsa tina hal Abner, lahirna Na Abner teh maot 34 sapertipaeh djalma boeroeng? 'Leungeun sampejan hanteu dibarogod, djeung soekoe sampejan hanteu njandang rante; ngadjoprak sampejan kawas noe ngadjoprak di hareupeuu djalma goreng. Seug djalma-djalma mingkin rosa njeungtjeu'Tidinja datang sakabeh 35 rikan Abner. djalma, Dawoed dihatoeranan toewang, keur beurang keneh; tatapi Dawoed soempah, lahirna Moegi kami koe Allah didamSl kijeu sarta diwoewoehan kijeu,
: :

kagoengan doewa djalma, noe djadi kapala barisan; ngaran noe hidji Baftna, ari ngaran noe hidji deui Rekab; doewanana anak Rimon, oerang Berot, kaasoep anak-poetoe Binyamin; karana Berot ge kabilang ka Binyamin. 'Ari oerang Berot teh pada ngentjoel ka Gitaim, toeloej ngoembara di dinja tepi ka mangsa ajeuna. 'Djeung deui Jonatan poetra Saoel teja kagoengan hidji poetra lalaki, kemper soekoena; lima taoen oemoerna basa datang bedja ti Jisrel * hal Saoel djeung Jonatan teja; pek ditjokot koe gmbanna, dibawa kaboer; ari geus kitoe, keur roesoeh kaboer, seg moerangkalih teh ragrag, toeloej ngempor; ari djSnSnganana Mgpiboset. 'D6mi eta anak Rimon, oerang Berot, nja eta Rekab djeung Baana teja, hidji mangsa laleumpang, toeloej arasoep ka gedong Isboset, wantji panas poena, keur andjeunna koelem dina padjoewaran, waktoe tgngah poe. 'Boes arasoep, nSpi ka tengah gedong, poerapoera dek njokot tarigoe; djSblos Isboset ditoeblgs

kana lamboet; heug Rekab

364
7

SAMOEEL
3

5.

djeung Baana doeloerna maringgat. 'Ari eta teh arasoepna ka ggdong, waktoe andjeimna keur ebog dina pasarean, di djSro kamar koelem, pek ditoebles dipaehan, bari seg ditilas mastakana top
;

mastakana ditjokot, bral laleumpang djalan " tanah lapang, ladjoe sapeupeuting. 'Toeloej eta mastaka Isboset koe doewaan teh disanggakeun kaDawoed, di Hebron, bari aroendjoekan kijeu ka radja Noen, ijeu teh sirah Isboset anak Saoel, satroe andjeun, anoe ngarah pati
:

'Kitoe sadajana kokolot Israil ngadareuheusan ka radja, ka Hebron; sarta radja Dawoed ngadamSl perdjangdjian ka darinja di Hebron, di pajoeneun Pangeran; geus kitoe Dawoed f pada ngalisahan, didjengngkeun radja, njangking Israil. Ari joeswa Dawoed,
Israil.

10

11

12

andjeun djadi goesti sang radja dintgn koe Pangeran geus dipaparin baleti Saoel sareng ti toeroenanana. 'Ngawalon Dawoed ka Rekab djeung ka Baana doeloerna, anak Rimon, oerang Berot teja, kijeu lahirna ka darinja: Dgmi djoemenenging Pangeran, ^ noe geus ngaleupaskeun njawa kami ti sakabeh kasoesahan! 'basana aja noe bebedja ka kami, pokna: Sagnjana, Saoel maot, ari pangrasana mawa bedja ngeunah, nja eta koe kami ditangkep, sarta dipaehan di Siklag, asoep koe kami dibere boeroehan mawa bedja: 'komo teuing lamoen aja djalma doraka maehan djalma noe bener, di djero boemina, dina pasareanana; na ajeuna getihna koe kami f moal dipenta ti leungeun maraneh, sarta maraneh koe kami dieuweuhkeun tina boemi? 'Toeloej Da;

ijeu

djadi radja teh, tiloe poeloeh taoen; s opat poeloeh taoen ngaradjaanana. 'Di Hebron andjeunna ngaradjaan ka Joeda toedjoeh taoen gSngp boelan, ari di Jeroesalem andjeunna ngaradjaan ka sabangsa Israil djeung Joeda tiloe poeloeh tiloe taoen.
a
(Z

mangsa

sau

Bab. 11
:

1.

Moesa 29
13
:

14. e 1

Sam. 18
16
:

13, 16.
p. 2
:

p. 7
1

7.

el Sam.
:

14.

f\ Sam.

IS

4.

g
6

Eadj. 2

11.

Tidinja radja angkat ka Jeroesalem,

''-

woed

marentah ka baroedjang, pek


9

djalma teja koe eta diparaehan sarta dipotongan leungeun-soekoena, ari awakna digarantoeng sisi empang di Hebron.

njandak djalma-djalmana, ngaroeroeg ka oerang Jeboes, " priboemi tanah eta. DSmi eta teh ngaromong ka Dawoed, kijeu pokna: Andjeun moal asoep ka dijeu, anggoer dioendoerkeun koe noe m&'gm djeung koe noe ngempor; tggesna: Dawoed moal asoej^ ka dijeu. 'Parandene Dawoed meunangkeun benteng Sion; nja eta teh dajeuh Dawoed. 'Sarta Dawoed dina poe harita ngalahir kijeu * Saha-saha ngelehkeun oerang Jgboes, sing ngmpoeh kana pantjoeran, sarta ka noe ngemjjor djeung noe mSrem, noe djadi kageuleuh hate Dawoed. Kitoe noe matak sok aja noe njgboet: Noe mgrgm djeung noe ngempor moal asoep ka imah. "Tidinja Dawoed linggih
:

Demi mastaka Isboset


loej

ditjokot, bari toe10

dikoeboer
f p. 2
:

''

dina koeboeran Abner,


:

di

Hebron
29.
gt

teja. a J6s. is d 1 Sam. 26 24. e


:

v.

6
:

p. 1

15.

sam. si e. f 5 Moesa
:

19:13.

p.

1:15. h p. 3:32.

di djgro eta benteng, sarta dis6boetkeun dajeuh Dawoed. Djeung koe Dawoed dipidamel sakoerilingna, ti s6mSt Milo ka-djerokeun. 'Ari Dawoed teh " beuki lila beuki agoeng; karana Pangeran, Allah sawadya-balad, njargngan ka an-

PASAL

5.

11

Tidinja sakabeh kaom Israil ngadareuheusan ka Dawoed, ka Hebron; seug aroendjoekan, kijeu pioendjoekna SalerSsna, simkoering sadaja ^ satoelang2

sadaging

sargng

andjeun.

'Dalah
<'

ka

12

pgngkSr ge, basa Saoel ngaradjaan ka simkoering teja, nja andjeun noe sok ngaloewarkeun sargng ngal6b6tkeun Israil. Sarawoeh Pangeran nimbalan ka andjeun kijeu teja: Andika ^ noe pi-

ngangoneun oemat kami


andika
''

Israil,

sarta

13

noe pidjadieun gegedoeg, njekgl

Hiram, radja Tiroes, miwarangan djalma ka Dawoed, sarta ngintoenkeun kai poetri, djeung taroekang kai, sarta taroekang tembok; seg eta teh njarijeun hidji ggdong linggihaneun Dawoed. 'Sarta koe Dawoed geus kahartos, jen andjeunna koe Pangeran ditfitg^jkeuu djadi radja, njangking Israil, sarta jen karadjaanana koe Pangeran didjoengdjoengkeun, koe karana Israil oematna. a i Bab. 14 1. Djeung Dawoed " kagoengan deui pargkan sarta geureuha ka oerang Jgroe"
:

djeunna. Tidinja

Jos. 15

63.

6 1 Bab. 11

6.

c p.

1.

SAMOEEL

6.

36t

li

salem, satiggeus andjeunna soemping ti Hebron; djeung Dawoed kagoengan deui poetra pamgggt sarta poetra istri. 'Nja
ijeu djenSnganana noediowokeun pikeun Dawoeddi Jgroesalem: * Samoea, Sobab, Natan djeung Soeleman; 'Ibhar, Elisoea, Nepeg djeung Japia; 'Elisama, Eljada
2

PASAL
ri'^idinja

6.

ngoempoelkeun deui -Lsakabeh djalma beunang meting di

Dawoed

Israil,

aja tiloe laksa djalma. 'Toeloej

15

10

sarta Elipelet.
17

a 5 Uoesa 17:17. b

Bab. 3:5.

18

19

20

" Barang oerang Pglisti geus ngadarenge bedja, jen Dawoed dilisahan didjenengkeun radja, njangking Israil, toeloej sakabeli oerang PSlisti moeroeboel, dek manggihan Dawoed. Ari Dawoed geus meunang warta, toeloej loengsoer ka djero benteng. 'Ana geus daratang oerang Pelisti teh, wani majakpak di ISbak Reijaim. 'Tidinja Dawoed * naros ka Pangeran, kijeu pihatoerna: Sae simkoering indit, merangan ka oerang Pglisti? koemaha koe andjeun bade dipaparinkeun ka leungeun simkoering'? Ari timbalan Pangeran ka Dawoed: Seg bae indit; kai'ana oerang Pelisti teh tangtoe koe kami diselehkeun ka leungeun maneh. Gantjang Dawoed augkat ka Baal-Perasim, seg koe Dawoed disabetan di dinja. Pok Dawoed ngalahir: Moesoeh kami koe Pangeran dibedahkeun di hareupeun kami, saperti bedah
'

<'

21

kitoe noe matak eta enggon koe andjeunna dingaranan Baal-Perasim. 'Ari koe oerang Pelisti brahalana ditaringgalkeun di dinja, seug ditjokot koe Dawoed djeung koe djalma-djalmana.
tjai;
'^

dangdan, bral Dawoed angkat djeung sakabeh djalma noe ngiring, ti BaaleJoeda, kgrsana nginditkeun ti dinja pSti Allah teja, enggon njambat kana Padjenengan, nja eta padjSnengan Pangeran sawadya-balad, * noe linggih dina moekarabin, dina loehoer eta. 'Seug peti Allah teh ditoempangkeun kana padati weuteuh, dibawa ^ ti djSro imah Abinadab, noe dina pasir teja; sarta Oesa djeung Ahio, pada poetra Abinadab, noe nganteurkeun eta padati weuteuh. Dibawana ti djero imah Abinadab, noe dina pasir teh, katoet peti Allah teja, sarta Ahio leumpang ti heulaeun peti. 'Demi Dawoed baring sakabeh anak-poetoe Israil pada raramean pajoeneun Pangeran, make saroepaning tatabeuhan kai djamoedjoe, djeung make katjapi, tjelempoeng, t6rebang, keketjrek djeung tjetjempres. 'Barang darongkap ka pangirikan Nakon, ^ pek Oesa njodorkeun leungeun ka peti Allah teh, ditjekelan, sabab sapina laboeh. 'Seug Pangeran djadi beudoe ka Oesa, sarta koe Allah digeboeg di dinja tina eta kasalahan; bos paeh di dinja lebah peti Allah. 'Toeloej Dawoed ngangres, doemeh Oesa teh koe Pangeran di<^
'

22

23

24

Tidinja oerang Pelisti ngaboeroeboel deui, wani majakpak deui di lebak Repaim. 'Toeloej Dawoed naros ka Pangeran; ari timbalanana: Maneli oelah madjoe; nja koedoe dikoerilingan ka toekangeunaua, sing ngadatangan ka darinja ti pelebah tangkal baka. 'Ari geus kitoe, samangsa maneh ngadenge sora koekoeroesoekan dina poetjoekpoetjoek tangkal baka teh, didinja ma-

10

samber wani beulah; sarta eta gnggon koe andjeunna diseboetkeun: Peres-Oesa, t6pi ka mangsa ajeuna. 'Djeung Dawoed sijeuneun koe Pangeran dina poe eta; ari lahirna: Koemaha pgti Pangeran teh pidatangeunana ka kami? 'Sarta

11

25

neh sing gasik; karana didinja Pangeran boedal ti heulaeun maneh, kersa ngageboeg ka pasanggrahan oerang Pelisti. 'Prak Dawoed midamel kitoe, sakoemaha timbalan Pangeran ka andjeunna teja; pek oerang PSlisti disabetan ti sfimSt Geba tSpi ka maneh datang ka
Geser.

12

Dawoed geus teu kersaeun ngalihkeun peti Pangeran ka andjeunna, ka f dajeuh Dawoed; seug bae koe Dawoed ditoenda ka imah Obed-Edom, oerang Gat. 'Toeloej peti Pangeran teh ngenggon di imah Obed-Edom, oerang Gat teja, meunang tiloe boelan; sarta Pangeran ngaberkahan ka Obed-Edom djeung ka saeusi-imahna. 'Tidinja aja noe ngoeninga ka radja Dawoed, kijeu pioendjoekna: Noen, imah Obed-Edom teja sareng sagagadoehanana diberkahan koe Pangeran tina pgrkawis pgti Allah. Toeloej Dawoed angkat, seug p6ti Allah
!>

SAMOEfiL

7.

13

14

teh diinditkeun deui ti imah Obed-Edom ka dajeuh Dawoed, nganggo kaboengahart. 'Ari gens kitoe, satijap-tijap noe ugagotong j)8ti Pangeran teh geus meunang ggnep lengkah, pek Dawoed ngoerbankeun hidji sapi djeung hidji sato beunang ngalSbeng. 'Sarta Dawoed adjroegadjroegan sakoewat-koewat pajoeneun

23

diri teh handap; dgmi reudjeung eta eusi-imah, anoe disaoerkeun koe njai teja, nja djeung eta kaoela hajang dimoeljakeun teh. 'Ari Mikal poetra Saoel teja teu kagoengan poetra

boga rasa

tgpi
c

ka mangsana poepoes.
b 2
1

Moesa 25

22.

c 1

a i Bab. is Sam. 6:7. d 1 Sam. 7

5.
1.

Pangeran, djeung Dawoed nganggo epod


15

Bab. 13:9. fp. 5:9. 15:1; 16:1. i Jos. 22 6


:

gl
;

Bab. 13
Badj. 8
:

14.
55.

ft

Bab.
:

p. 5

2.

lawon bodas

dibeulitan. 'Kitoe

Dawoed

le

djeung saanak-poetoe Israil ngadjadjapkeunana peti Pangeran, make soesoerakeun djeung make sora sangkakala. 'Demi geus kitoe, barang peti Pangeran teh dongkap ka dajeuh Dawoed, eta Mikal poetra Saoel teja melong tina djandela, ningali radja Dawoed keur
djidjingklak sarta adjroeg-adjroegan pa-

PASAL
Ari
gih

7.

geus kitoe,
di

"

mangsa radja

ling-

17

18

19

20

21

22

joeneun Pangeran; seug Mikal teh tjoewa ka andjeunna di djero manahna. 'Toeloej peti Pangeran teh diasoepkeun, diteundeun ka pienggoneunana di t8ngah-teugah himah, beunangDawoed masangkeun pikeun eta. Pek Dawoed ngoerbankeun koerban doeroekan djeung koerban panarima ka pajoeneun Pangeran. Saparantos Dawoed ngoerbankeun koerban doeroekan djeung koerban panarima seug andjeunna ngabSrkahan ka teh, djalma-djalma, njebat padj6nengan Pangeran sawadya-balad. 'Sarta andjeunna ngabagi ka sakabeh djalma, ka oerang Israil mangpirang-pirang, lalaki djeung awewe, ka hidji-hidji djalma roti sasiki djeung laoek sakeureut, sarta kismis sagoeroentoel. Toeloej sakabeh djalma pada moelang saimah-saimahna. 'Geus kitoe Dawoed moelih, kersa ngaberkahan ka saeusi-boemina. Djol Mikal poetra Saoel teh ka loewar mapagkeun Dawoed, sarta mihatoer: Euleuh! radja Tsrail nioelja t&xi6n poe ijeu, da diwoewoeda poe ijeu di hareupeun panon eusi-imah abdi-abdina, sapgrti djalma ten poegoeh ditarandjang hanteu era. 'DSmi lahiran Dawoed ka Mikal: Da di pajoeneun Pangeran, anoe milih diri kaoela, dileuwihkeun ti rama njai sarta ti saeusi-boemina, dikersakeun kaoela teh djadi gegfidoeg, njangking oemat Pangeran, nja njangking Israil; mana kaoela sedja raramean di pajoeneun Pangeran. 'Sarta kaoela sedja ngahinakeun diri keneh alah batan tadi, djeung sSdja
''
'

ggdongna, sarta andjeunna koe Pangeran geus dipaparin reureuh ti sakabeh moesoehna noe di sakoeriling, 'pok radja ngalahir ka nabi Natan: Tingali atoeh, kaoela nggnggon dina gedong * kai poetri, dSmi pgti Allah mah ngenggonna " di djero koedjero

lamboe bae. 'Pihatoer Natan ka radja: Sadajana noe dina manah andjeun, soemangga prak bae pidamSl; karantSn Pangeran noe njarengan ka andjeun. 'DSmi geus kitoe, dina peuting harita seug aja pangandika Pangeran ka Nakijeu pangandikana: 'Greura bral, popojankeun ka abdi kami, ka Dawoed: Kijeu timbalan Pangeran: Naha maneh ka kami sgdja mangnjijeunkeun gedong baris kami linggih? 'Mapan kami hanteu linggih dina gSdong, ti poean oerang Israil koe kami diinditkeun ti MSsir tepi ka poe ajeuna; gnjana kami teh

tan,

'

''

ider-idSran
7

dina himah djeung dina


'

"

balandongan bae. Sapandjang kami id6rideran djeung sakabeh oerang Israil teh, naha kami aja pangandika sakStjap ka salah-sahidji kaom Israil, noe koe kami dipiwarang f ngangon oemat kami Israil teja, pangandika kijeu: Koe naon kami koe maraneh teu dipangnjijeunkeun ggdong kai poetri? 'Mana ajeuna maneh koedoe kijeu nja mopojan ka abdi kami Dawoed: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: ^ Maneh koe kami geus ditjokot ti pangangonan, ti toekangeun domba, soepaja djadi geggdoeg, njgkgl

''

oemat kami, nja njekel Israil; 'sarta kami geus njarengan ka maneh ka
''

nja leumpang, djeung sakabeh moesoeh maneh koe kami geus dibasmi ti hareupeun maneh; toer maneh koe kami geus dipangdamglkeun ' ngaran sohor, saperti ngaran djalma

mana bae maneh

SAMOEEL
20

7.

367

10

galSde di boemi. 'Djeung deui kami geus


Israil;

ujadangkeun 6nggon pikeun oemat kami seug eta teh koe kami dipelak,
>'

sina

matoeh dina p8rnahna, oelah koe21

m61ab-koemSlab deui, sarta oelah disoekgrkemi deui koe djalma goreng, tjara
11

baheula-biliari,

'djeuug

sapSrti

tina
22

maugsa kami nggrsakeun aja hakim, njekel oemat kami Israil teja. Ari maueh koe kami geus dipaparin reureuh ti sakabeh moesoeh maneh. Malah Pangeran maparin njaho ka maneh, jen maneh koe Pangeran rek dipangdamelkeun imah. 'DimanageusdjSdjgg oemoer geus sasarean maneh, sarta maneh reudjeung karoehoen luaneh, eta kami rek ngadegkeun toeroeuan maneh pandeurieun maneh, anoe pibidjileun ti awak maneh, sarta rek n6t6pkeun karadjaanana. 'Nja eta '" noe bakal njijeun gedong pikeun djenSngan kami, sarta korsi karadjaanana koe kami rek disina tetep salalanggengna. 'Kami " noe bakal piramaeunana, ari eta bakal poetra kami; " oepama milampah bengkok, koe kami rek dilara-lara koe panggeboeg djalma djeuug koe pameperih anak Adam. 'Tatapi kaasihan kami moal pegat ka manehanana, i' saperti dipegatkeunana koe kami ka Saoel, noe koe kami disingkirkeun ti hareupeun maneh teja. SatSggsna bangsa maneh djeung karadjaan maneh pitetepeuu salalanggSngna di hareupeun maneh; korsi maneh pipageuheun salalanggSngna. Toeloej Natan hatoeran kitoe ka Dawoed, noeroetkeun sadajana pangandika eta, sarta tSroes satitingalian noe tadi teja. a i Bab. n.
''

12

23

'

13

papakon ka manoesa, noen Goesti Pangeran! 'Sar6ng Dawoed bade oendjoekan naon deui ka andjeun? da andjeun langkoeng oeninga ka abdi gamparan, noen Goesti Pangeran Tina sabab pangandika andjeun, sargng noemoetkeun manah andjeun, noe mawi andjeun ngadamel eta saniskanten noe aragoeng, pikeun diwartakeun ka diri abdi. 'Koe pSrkawis eta andjeun teh agoeng, noen Pangeran Allah karanten taja noe nandingan ka andjeun, sareng taja deui Allah djawi ti andjeun, noemoetkeun saniskantgn noe koe abdi sadaja kakoeping. Sargng * bangsa mana di boemi anoe sapertos oemat andjeun, sapertos Israil, anoe koe Allah disoempingan, dileupaskeun didamel oemat andjeunna, sareng " kersa ngamashoerkeun padjgngnganana, sarawoeh kersa ngadamel pikeun maraneh eta pSrkawis noe aragoeng, toer matak sijeun, nja ka tanah
'

'

andjeun, di hareupeun oemat andjeun,

15

24

25

16

'

17

'

2G

6 p. 5

11. c p. 6

17.

Eadj. 8
:

16. e 2

Moesa
:

26
i

1.

f p. 5:2. g 1 Sam. 16 11. ;i p. 8 6, 14. Bab. 14 17. j 2 Moesa 15 17. 5 Moesa


:
:

ifc

31:16.
89 18
:

Radj. 8
:

20.

Kadj. 5

5.

n Djab.
:

27

27; Ibr. 1

5.

o Djab. 89

-.33.

pi

Sam. 15

23, 26.

19

Tidinja radja Dawoed 16bet, seug mando ka pajoeneun Pangeran, bari oendjoekan kijeu: Noen Goesti Pangeran! " saha simkoering, sareng nahaon bangsa simkoering, doemoegi simkoering koe andjeun didongkapkeun ka dijeu? 'Doepi perkawis kitoe koe andjeun dimanah saeutik keneh, noen Goesti Pangeran; da andjeun malah-malah milahii'keun perkawis bangsa abdi gamparan anoe tebih ka pajoenna, sargng nja eta teh

28

29

kenging andjeun ngaleupaskeun ti MSsir bade andjeun, [da ngadjongklokkeun] bangsa-bangsa kapir katoet aallahanana teja? 'Sargng andjeun geus njajagikeun oemat andjeun Israil, bade oemat andjeun salalanggengna; toer andjeun, Pangeran! geus djoemeneng Allahna. 'Ari ajeuna, noen Pangeran Allah! eta pangandika, noe koe andjeun diandikakeun perkawis diri abdi sareng perkawis bangsana teja, moegi-moegi dijakinkeun salalanggengna, sareng moegi ngadamel sakoemaha pangandika andjeun teja. 'Kalajan padjSnenganandjeun moegi diagoengkeun salalangggngna, sina pada njargboet: Pangeran sawadya-balad djoemSneng Allah Israil; sargng bangsa abdi gamparan Dawoed bade tetep di pajoeneun andjeun. 'Karanten andjeun, noen Pangeran sawadya-balad, Allah Israil! geus ngebrehkeun ka diri abdi, kijeu pangandika Maneh koe kami rek dipangdamelkeun imah; kitoe noe mawi abdi gamparan koemapoeroen neneda ka andjeun ijeu pangda. 'Ari ajeuna, noen Goesti Pangeran! andjeun teja Allah, sar6ng pangandika andjeun satoehoe, kalajan andjeun geus ngadjangdjikeun ka diri abdi eta kasaean noe bijeu. 'Mawi ajeuna moegi nggrsakeunngaberkahan ka bangsa diri abdi, soepaja tetgp salalanggengna
:

368
di

SAMOEEL

8,

9.

pajoeneun audjeun; karantgn andjeun,

noen Goesti Pangeran! anoe ngandika, sareng koe berkah andjeun bangsa diri abdi tinangtos kaberkahan salalang;

Sam. 18

18. 6 5

Moesa 4

7.

c J6s. 63:12.

keun kawiloedjengan ka andjeunna, koe doemeh andjeunna merangan ka HadadEser sarta datang ka dielehkeun karana Hadad-Eser teh sok merangan ka Toi. Djeung Joram teh mawa barang sipat
;

PASAL
geus kitoe,
"

8.
11

sanggeusnati dinjatoeAri loej Dawoed ngelehkeun oerang Pesarta pada ditoendoekkeun; ari listi, kadali indoeng nagara koe Dawoed direboet ti leungeun oerang Pelisti.
a
2
1

perak, barang sipat emas, sarta barang sipat tambaga. 'Eta oge koe radja Dawoed toeloej disoetjikeun bade ka Pangeran, ditambahkeun kana emas-perak

12

Bab. 18

1.

Djeung deui Dawoed " ngelehkeun oerang Moab, sarta eta dioekoer koe tali, petana disina ngaredeng dina taneuli; ari ngoekoerna teh, doewa oekoeran baris dipaehan, saoekoeran djedjeg baris dihiroepan. Djadi oerang Moab teh pada ngawoela ka Dawoed, njanggakeun pangabakti. a i sam. u 47. Kitoe deui Dawoed ngelehkeun HadadEser poetra Rehob, radja " Soba, eukeur di djalan, sedja ngadggkeun deui kawasana di tji Prat. 'Sarta balana aja noe dibeunangkeun koe Dawoed, sareboe toedjoeh ratoes toekang toempak koeda, djeung doewa laksa djalma badarat; * ari sakabeh koeda kareta koe Dawoed dibadjegan, ngannjesakeunbaris
:

noe enggeus disoetjikeun, beunang ti sakabeh bangsa noe geus ditaloekkeun 'nja eta ti Sam, ti Moab, " ti oerang Amon, ti oerang PSlisti sarta ti Amalek, kitoe deui djarahan ti Hadad-Eser poetra Rehob, radja Soba teja.
a
p.

11:1; 12:30.

13

Djeung deui Dawoed midamel anoe matak mashoer, eukeur moelih mantas ngelehkeun oerang Sam teja; " nja [ngelehkeun oerang Edom] di le])ak Oejah; salaksa dalapau reboe noe kasamboet. 'Toeloej andjeunna di tanah Edom neundeun patrol; di satanahEdom neundeunna patrol; djadi sabangsa Edom pada

14

15

SaratoeS kareta.
6 Jos. 11
5
:

Sam. 14:47; Cjab. 60:2.

16

ngawoela ka Dawoed. Sarta Dawoed koe Pangeran disalametkeun, ka mana bae angkatna. a 1 Bab. 18:12; Djab. 60:2. Djadi Dawoed teh ngaradjaan ka sabangsa Israil, sarta ngalampahkeun kaadilan djeung kabeneran ka sakabeh rahajatna. 'Ari Joab poetra SSroeja teja "
njangking balad, sarta Josapat poetra Ahiloed djadi papatih; 'ari Sadok poetra Ahitoeb djeung Ahimelek poetra Abjatar djaradi panghoeloe, sarta SSraja noe djadi mantri toelis. 'Djeung deui Benaja poetra Jojada njekgl djoeroe ketok djeung djoeroe loempat; sarta poetra Dawoed noe pameget pada djadi kapargk. p. 20:23; 1 Bab. i8:i5.

6.

Tidinja datang oerang Sam ti Damsik, sedja ngabantoe ka Hadad-Eser, radja Soba teja; pek oerang Sam teh koe Dawoed dielehkeun, doewa laksa doewa reboe djalma noe kasamboet. 'Toeloej Dawoed neundeun patrol di Sam, nja eta di Damsik; djadi oerang Sam teh

17

18

pada ngawoela ka Dawoed, njanggakeun pangabakti. " Sarta Dawoed koe Pangeran disalametkeun, ka mana bae ang'Djeung deui Dawoed njandak * 7 katna. kgpeng 6mas, oeroet abdi Hadad-Eser 8 teja, ditjandakna ka JSroesalem. "Sarta ti Betah djeung ti Berotai, nagara Hadad-Eser, radja Dawoed njandak tambaga loba katjida. p. 7:9. 6 1 Radj. io;i6. 9 Ari Toi, radja Hamat, meunang bedja jen sakabeh balad Hadad-Eser koe Dalowoed geus dielehkeun, 'toeloej Toingadjoeroengkeun Joram poetrana ka radja Dawoed, sina naros ka andjeunna salamet hanteuna, djeung sina njangga-

PASAL

9.
:

Hidji mangsa Dawoed ngalahir


Saoell
2

"

Koe-

maha aja keneh anoe kari bangsa moen aja kami sedja milampah
dinja,

kahemanan ka
tan.

koe karana Jona-

'Aja hidji djalma oeroet badega bangsa Saoel, ngaranna Siba; eta seug
diala,

dideuheuskeun ka Dawoed. Ngaka dinja: Maneh teh Siba? Wangsoelanana: Soemoehoen, abdigamparan. Lahiran radja Koemaha, geus teu pisan aja djalma bangsa Saoel? moen
lahir radja
'

aja

kami

sedja

milampah kahemanan

SAMOEEL

10.

Allah ka dinja. Ari wangsoelan Siba

PASAL

10.

ka
4

radja:

Soemoehoen,

aja keneh hi-

Ari
2

dji poetra Jonatan, kemper sampejanana. 'Lahiran radja ka Siba: Di mana eta teh? Wangsoelan Siba ka radja:

geus kitoe, " sanggeusna ti dinja toeloej radja oerang Amon maot, sarta Hanoen poetrana noe ngaganti Kami djadi radja. 'Ngalahir Dawoed:
''

SalerSsna,
5

aja

di

imah Makir anak

Amiel, di Lodgbar. 'Tidinja Dawoed miwarangan, seug eta teli diala ti imah Makir anak Amiel, ti Lodebar teja. 'Toeloej Mgpiboset, poetra Jonatan, anoe poetra Saoel teja, ngadeuheus ka Dawoed; brek njoeoeh bari soedjoed. Ngalahir Dawoed: Mepiboset! Wangsoelanana: Noen, abdi gamparan. 'Lahiran Dawoed ka dinja: Montongsijenn-sijeun; karana kami tangtoe milampah kahe-

manan ka maneh, koe karana .Jonatan, rama maneh; djeung kami ka maneh
dek moelangkeun sakabeh lahan oeroet Saoel, ejang maneh; sarta maneh salawasna bakal dahar djeung kami samedja reudjemig. 'Dat njSmbah Mepiboset,

bari

oendjoekan: Nahaon abdi

gamparan, doemoegi gamparan kersa majoen ka ' andjing paeh sapertos sim9

dek milampah kahemanan ka Hanoen poetra " Nahas, saperti ramana bareto milampah kahemanan ka kami. Seug Dawoed miwarangan, kersa ngalilipoer ka dinja koe lantaran abdi-abdina, tina katinggal koe ramana. Djol abdi Dawoed teh daratang ka tanah oerang 3 Amon. 'Pok kapala-kapala oerang Amon aroendjoekan ka Hanoen djoeraganana: Naha pangraos andjeun eta Dawoed, noe mawi ngoetoesan ka andjeun anoe baris ngalilipoer teh, dek ngahormat ka toewang rama? Leresna mah Dawoed teh noe mawi ngoetoesan eta abdina ka andjeun, pambrihna ngadongdon nagara, sedja lolongok, karepna nagara 4 dek dibalik. 'Toeloej eta abdi Dawoed koe Hanoen ditarangkgp, ^ pek ditjoekoeran godegna sabeulah, djeung papakeanana dikeureutan dina tengahna,
5

abdi'? 'Tidinja

radja njaoer Siba, oeroet

boedjang Saoel teja; seug dilahirankijeu: Saniskara banda oeroet Saoel djeung oeroet sakabeh ahlina, koe kami geus dibikeun ka anak djoeragan maneh. 10 'Koe maneh pangngoeroeskeun lahanna, nja koe maneh, sarta koe anak-anak djeung badega-badega maneh ari hasilna datangkeun, soepaja anak djoeragan maneh boga redjeki, baris dahareunana; djeung deui Mepiboset, anak djoeragan maneh, salawasna bakal dahar djeung kami samedja reudjeung. Ari Siba teja anakna lalaki lima welas djeung doewa 11 poeloeh badegana. 'Pioendjoek Siba teh ka radja: Sakoemaha timbalan goesti sang radja ka abdi, nja kitoe pisan abdi gamparan sedja ngalampahkeun. Sareng Mepiboset teja, ana dahar sareng abdi samedja reudjeung, disamikeun sareng 12 poetra radja. 'Ari Mepiboset teja boga anak leutik sarta lalaki, ngaranna Mika. Djeung sakoer noe tjitjing dina imah 13 Siba, badega Mgpiboset kabeh. 'Tidinja Mepiboset tjalik di JSroesalem; karana salawasna dahar djeung radja samedja reudjeung. Sarta eta teh ngempor soekoe doewanana. a i sam. 20 15. 6 p. 4 4.
;

serek biritna, bari seug dileupaskeun. 'Aja noe ugoeninga ka Dawoed; gantjang

Dawoed miwarangan anoe

baris

mapag

''

ka darinja; karana eta djalma pada wirangeun katjida. Ari timbalan radja: Tjaritjing bae di Jeriho, tepi ka mandjangan deui godeg maraneh, kakara maraneh moelang. 'Ana oerang Amon geus taregeseun, jen dirina " datang ka dipikasengit koe Dawoed, seg oerang Amon teh ngoetoesan, ngoelikeun ka oerang Sam ti Bet-Rehob djeung ka oerang Sam ti Soba, doewa laksa noe badarat, kitoe deui ka radja Maaka sareboe djalma, sarta ka oerang Tob salaksa doewa reboe djalma. 'Mangsa Dawoed geus ngadangoe warta, gantjang andjeunna miwarang Joab djeung sabalad kabeh,

C p. 3

IG

9.

rf

p.

19

28

2 Eadj.

25

29.

10

sakoer djalma prawira. 'Toeloej oerang Amon boedal, sarta natakeun baris di hareupeun lawang nagara; ari oerang Sam ti Soba djeung ti Rehob, kitoe deui oerang Tob djeung oerang Maaka teja misah, ajana di tggal. 'Barang katingali koe Joab, jen perang teh njanghareup ka andjeunna ti hareup sarta ti toekang, toeloej metingan ti sakabeh djalma kapilih ti oerang Israil, disanghareupkeun ka oerang Sam; 'ari

370

SAMOEEL

11.

sai
11

sesa bala diserenkeun ka leungeun Abisaderekna; seg ditatakenn, disang-

loej

Dawoed miwarang

Joab, sarta di-

12

13

14

hareupkeun ka oerang Amon. 'Saoer Joab Oepama oerang Sam bedas ti batan kakang, koedoe adi noeloeng ka kakang; sabalikna, oepama oerang Amon bedas ti batan adi, kakang meureun moeroe noeloeng ka adi. Sing teger, f sarta oerang sing galede hate tina sabab bangsa oerang djeung tina sabab nagaranagara Allah oerang; djeung Pangeran moegi ngadamel sakoemaha pihadeeunana di jjajoeneun andjemma. 'Toeloej Joab madjoe djeung bala noe ngareudjeungan, pek mSrangan ka oerang Sam boer eta teh kalaboer ti hareupeunana. 'Barang katendjo koe oerang Amon, j en oerang Sam teh kaboer, seg eta kitoe deui kalaboer ti hareupeun Abisai, boas arasoep ka djero nagara. Tidinja Joab moelang ti oerang Amon, sarta dongkap deui ka Jeroesalem. a i Bab. lo.
:
'

rail

bahanan abdi-abdina djeung sabala Iskabeh; tidinja eta ngaroeksakkeun oerang Amon, sarta nagara Raba di-

kepoeng. Demi Dawoed mah linggih di Jeroesalem. 'Ari geus kitoe, dina hidji wantji sore Dawoed tanghi ti pangkoelemanana, seug angkat-angkatan dina loehoer gedong radja; beh ti loehoer gedong andjeunna ningali hidji istri keur siram; sarta eta istri kaliwat geulis roepana. 'Toeloej Dawoed miwarang
''

sarta mariksakeun

eta
'^

istri.

Aja noe

p.

1.

1
4.

Sam.

11:1.

rf

Moesa 19:27.
6

e 1

Sam. 13:

Moesa 20:1.

15

Demi mangsa oerang Sam geus

tare7

16

geseun, jen dirina kadeseh di hareupeun Israil, toeloej karoempoel deui sarerejana. 'Sarta " Hadar-Eser ngoetoes, nga-

17

boedalkeun oerang Sam noe di peuntaseun bangawan; toeloej daratang ka Helam ari Sobak, kapala balad HadarEser, noe ti lieulaeunana. 'Aja noe ngoeninga ka Dawoed; seug Dawoed ngoempoelkeun sabala Israil kabeh, bral meun;

mihatoer: Saleresna eta teh Batseba poetra Eliam, bodjo Oeria, oerang Het. 'Tidinja Dawoed miwarangan djalma, eta istri diala; ari geus dongkap ka andjeunna, toeloej andjeunnaebog djeung eta istri; (demi eta teh mantas soesoetji tina kanadjisanana;) bral moelang ka boemina. 'Geus kitoe istri teh njiram; toeloej ngadjoeroengkeun sarta ngoeninga ka Dawoed, pioendjoekna: Koering teh njiram. 'Tidinja Dawoed miwarang ka Joab: Geura ka kami nitah Oeria, oerang Het. Seg Oeria koe Joab didjoeroengkeun ka Dawoed. "Sadongkapna Oeria ka andjeunna, seug koe Dawoed dipariksa Joab salamSt hanteuna, sarta bala salamet hanteuna, kitoe deui perang salamet hanteuna. Geus
''
'

kitoe

Dawoed marentah ka

Oeria:

Geura

18

tas tji Jordan, toeloej dongkap ka Ilelam. Gantjang oerang Sam teh tatabaris, njanghareup ka Dawoed; der merangan ka andjeunna. 'Toeloej oerang

teh kaboer ti hareupeun Israil, sarta bala Sam teh loba noe koe Danja eta toedjoeh ratoes kareta djeung opat laksa toekang toempak koeda; samalah Sobak, kapala balad teja, kasamboet, joaeh di dinja.

Sam

10

woed dipaehan,

toeroen ka imah maneh, sarta koembah soekoe. Toeloej Oeria bidjil ti gedong radja; bol panjoegoehan ti radja noetoerkeun ka manehanana ti pandeuri. 'Doeg Oeria ngedeng dina lawang gedong radja, reudjeung sakabeh abdi goestina, sarta hanteu toeroen ka imahna. 'Aja noe ngoeninga ka Dawoed, pioendjoekna: Noen, Oeria hanteu tjijos toeroen ka imahna. Ngalahir Dawoed

19

'Barang sakabeh radja, noe ngawoela ka Hadar-Eser, geus tarSgeseun, jen dirina kadeseh di hareupeun Israil, toeloej pada ngahadean ka Israil djeung ngawoela ka dinja. Sarta oerang Sam geus pada kapok noeloeng ka oerang Amon. a p. 8:3.

11

PASAL

11.

6mi geus kitoe, * mangsa ganti taoen, keur oesoem radja-radja boedal, toe-

ka Oeria: Maneh lain mantas ti djalan? na koe naon maneh hanteu toeroen ka imah? 'Wangsoelan Oeria ka Dawoed: Noen, f peti teja, rawoeh Israil sarSng Joeda, pada ngenggon dina pondok, kitoe deui djoeragan koering Joab sargng abdi-abdi goesti pada masanggrahan di tSgal; pikoemahaeuu simkoering leb6t ka imah, baris njatoe-nginoem, sarSng baris ngedeng djeung poen bodjo? D6mi djoemenSnging andjeun, sargng d6mi djoemenSnging njawa andjeun! hamo
''

SAMOEfiL

12.

371

12

13

u
15

iG

17

18

pisan simkoering milampah kitoe. 'Lahiran Dawoed ka Oeria: Tjitjing bae di dijeu sapoe ijeu deui; isoekan man eh koe kami didjoeroeng. Toeloej Oeria tjitjing di JSroesalem poe eta djeung isoekna. 'Tidinja Oeria koe Dawoed disaoer; seug dadaharan di pajoeneunana, sarta nginoem, djeung disina mabok; ari geus peuting seg bidjil, ngedgng ka pangheesanana bargng djeung abdi-abdi goestina, sarta hanteu toeroen ka imah^ ua. 'Ari geus kitoe, wantji isoek Dawoed njSratan ka Joab; seg seratna dikintoenkeun koe lantaran Oeria. 'Ari oengglna serat teh kijeu: Oeria teundeun di poetjoek, lebah perang rosa; toeloej oendoer ti toekangeunana, sina kasabet sarta paeh. 'Ari geus kitoe, sanggeus Joab uilik ka eta nagara, seg Oeria teh diteundeun dina enggon, noe koe Joab geus kaoeninga jen di diuja aja djalma gagah. 'Toeloej oerang nagara eta boedal, ger pgrang djeung Joab; sarta bala teh, nja eta abdi-abdi Dawoed, aja noe ngadjaloprak; malah Oeria, oerang Het teja oge, paeh. 'Tidinja Joab
''

25

26

toekang panah pada manah ka abdi gamparan tina loehoer koeta, dongkap ka abdi radja aja noe paraeh; samalah abdi gamparan Oeria, oerang Het teja oge, maot. 'Ngalahir Dawoed ka djoeroengan teh: Maneh koedoe mopojan ka Joab kijeu: Ari hal pSrkara teja sampejan oelah boga rasa teu ngeunah, karana pgdang teh J ngahakanna ka dijeu ka ditoe; sing rosa nja mSrangan ka nagara teh, datang ka ditoempoerkeuuana; koewatkeun Joab kitoe. - 'Ari
panaadjikan Oeria geus meunang bedja, jen Oeria salakina maot, toeloej aloekaloekan katinggal koe salakina. 'Geus liwat waktoena prihatin, toeloej Dawoed miwarang, eta istri ditjandak ka gedongna, sarta djadi geureuhana; tidinja ngowokeun pikeun andjeunna hidji poetra pameget. Tatapi eta pgrkara noe godilampahkeun koe Dawoed teja
''

27

reng di pajoeneun Pangeran.


1

Bab. 20.

Radj.

19

ngadjoeroengkeun, ngoeningakeun ka Dawoed sakabeh hal perkara perang; 'sarta marentah ka djoeroengan, kijeu parentahna: Lamoen maneh geus toetoeiD ngoendjoekkeun ka radja eta sakabeh hal pgrkara perang, 'geus kitoe,

20

oepama radja
lahir

djadi bendoe, sarta nga-

ka maneh: Na koe naon maraneh l^grang teh deukeut teuing ka nagara? karah maraneh teu ngarti, eta teh tang21

toe

manah

tina loehoer
'

koeta? 'saha

22

23

21

noe maehan Abimelek anak Jeroebeset teja? lain aja hidji awewe ninggangkeun ka dinja hidji batoe pauggilingan tina loehoer koeta, seg paeh di Tebes? naha maraneh mana deukeut teuing kana koeta? - toeloej maneh koedoe oendjoekau kijeu: Malah abdi gamparan Oeria, oerang Het teja oge, paeh. 'Bral djoeroengan teh leumpang; geus datang, seug ngoeningakeun ka Dawoed sakabeh anoe matak mauehanana dititah koe Joab. 'Pihatoer djoeroengan teh ka Dawoed: Sajaktosna, eta djalma baredas ngoengkoelan koering sadaja; seug boedal ka koering sadaja katggal; ladjSngna koe koering sadaja disedekkeun dongkap ka hareupeun lawang nagara. 'Ladjgng

372

SAMOEEL
15

12.

djoemenenging Pangeran! djalma noe migawe kitoe teh mandjing dihoekoem paeh; 'sarta eta anak domba * koe manehanana koedoe diganti opat patikglaneun, tina sabab migawe kitoe pStana, djeung sapedah teu karoenjaeun. ap.i-. 2.
b 2 Moesa 22
:

diowokeun pikeun andjeun teja, tanwande paeh. 'Toeloej Natan moelih ka


boemina.
c p. e p. 16 3
:

Sam. le
1

13; 23

14. b Djab. 51

6.

13:28; 18:14;
22.

Kadj. 2:24.
;

d
1

p.

1318.

p.

24

10

Djab. 51.

jr

Moesa 9:6;

Moesa 20:

10.

p.

11:27.

1.

10

11

12

13

14

Ari pihatoer Natan ka Dawoed: Djalteja nja andjeun! Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: " Maneh koe kami geus diminjakan, didamel radja, njgkel Isi^ail, sarta maneh koe kami geus dileupaskeun ti leungeun Saoel; 'djeung maneh koe kami geus dipaparin bangsa djoeragan maneh, kitoe deui pamadjikan djoeragan maneh kana lalioenan maneh, malah sabangsa Israil djeung Joeda koe kami geus dipaparinkeun ka maneh; sarta oepama saeutik teuing, tangtoe maneh koe kami diwoewoehan kijeu-kijeu. 'Na koe naon maneh njoemahkeun ka pangandika Pangeran, * migawe noe goreng di pajoeneunana? Ari Oeria, oerang Het teja, koe maneh dipaehan koe pedang, sarta pamadjikanana koe maneh ditjokot, didjijeun pamadjikan sorangan, demi djinisna koe maneh dipeuntjit koe lantaran pedang pedang oerang Amon. 'Mana ajeuna teh moal njingkir ti bangsa maneh salalawasna, tina sabab maneh njoemahkeun ka kami, sarta njokot pamadjikan Oeria, oerang Het teja, didjijeun pamadjikan sorangan.' Kijeu timbalan Pangeran: Masing nganjahokeun, kami ka maneh rek ngadatangkeun katjilakaan ti bangsa maneh sorangan, sarta pamadjikan maneh koe kami mSngke ditjokot di hareupeun panon maneh, seg dibikeun ka batoer maneh, toeloej eta bakal ngedeng djeung pamadjikan maneh di hareupeun ijeu panon-poe. 'Karana koe maneh dipigawena di noe boeni; demi kami mah rek midamel kitoe teh kasaksian koe sabangsa Israil sarta kasaksian koe panon-poe. 'Ngalahir Dawoed ka Natan f Kaoela tarima dosa ka Pangeran. Pihatoer Natan ka Dawoed: Sawangsoelna dosa andjeun koe Pangeran ^ andjeun moal geus dileungitkeun koengsi poepoes. 'JSTanging, sarehna andjeun djadi sabab moesoeh Pangeran pada ngagogoreng tina lantaran lampah kitoe, noe mawi eta poetra, noe anjar

ma

16

17

Tidinja eta orok, anoe diowokeun pikeun Dawoed koe oeroet pamadjikan Oeria teja, koe Pangeran digeboeg, sarta pajah pisan. 'Seug Dawoed noenoehoen ka Allah tina sabab eta orok sarawoeh Dawoed saoem, djeung lebet, sarta sapeupeuting " ebog dina taneuh. 'Neut arindit kokolot gedongna, pada mar6k ka andjeunna, sedjana andjeunna dek ditanghikeun tina taneuh; tatapi teu kersaeun, sarta * teu barangtoewang
;

18

19

''

20

djeung eta. 'Demi geus kitoe, dina poe noe katoedjoeh, seug orok teh paeh. Ari abdi Dawoed pada sijeuneun ngoeningakeun ka andjeunna jen orok teh geus paeh; karana aromongna Geuning, keur hiroep keneh orok teh oerang oendjoekan ka andjeunna, tapi teu ngagoegoe ka pihatoer oerang; koemaha oerang nja oendjoekan ka andjeunna: Orok teh geus poepoes ? bisi goreng tgmalma. 'Ana katingali koe Dawoed, jen abdi-abdina keur haharewosan, kahartos koe Dawoed jen orok teh geus paeh pok Dawoed ngalahir ka abdi-abdina: Koemaha orok teh paeh? Wangsoelanana Soemoehoen, poepoes. 'Neut Dawoed tanghi tina taneuh, toeloej siram, bari dilisah,
:

'^

<"

21

sarta njalin panganggona toeloej iSbgt ka gedong Pangeran, sarta sembahijang; geus kitoe lebet deui ka gedongna, sarta moendoet diambSngan kadaharan; seug toewang. 'Pok abdi-abdina aroendjoekan ka andjeunna jSToen, koemaha ijeu pSrkawis, anoe dipidamel koe andjeun ? keur hiroep keneh orok teh koe andjeun dibelaan saoem sarSng nangis; doepi saparantos orok teh poepoes, andjeun
;
:

22

tanghi sareng toewang. 'Ari lahiranana: Meungpeung orok teh hiroep keneh, kami poewasa djeung tjeurik; karana pikir

23

''

24

kami: Saha noe njaho, * malah-mandar Pangeran mikoernija ka aing, sarta orok teh dihiroepan. 'Ari ajeuna geus paeh, keur nahaon kami rek poewasa? naha koe kami beunang dibalikkeun deui ka dijeu? Kami mengke ijang ka dinja, d6mi eta mah moal balik deui ka kami. Toeloej
'

SAMOEEL

13.

373
:

25

ngalilipoer ka Batseba geureuhana, sarta dil6b6tan, ebog reudjeung; gens kitoe ngowokeun hidji poetra pamgggt, sarta koe Dawoed didjgngnganan Soeleman. Ari eta teh dipikaasih koe Paiigeran; "sarta Pangeran miwarang
''

Dawoed

nabi Natau,

ngemban timbalan,
a
p.
1

djSng2:14;

nganana
ngeran.
Jon. 3

dilaudi Jgdidya, koe


:

karana Pa:

9.

rf

13:31. 6 p. 3 Bab. 22 9; Mat.


:

35. c Joel
1
6.

Jonadab misaoer ka Amnon Eh poetra radja! koe naon andjeun langsip kitoe, saban isoek beuki tambah? na moal dijDopojankeun ka kaoela? Diwalon koe Amnon: Kaoela bogoh ka Tamar, raji Absalom, doeloer kaoela. 'Saoer Jonadab ka Amnon Cleura ebog dina pasarean andjeun, poera-poera teudamang; ari soemping toewang rama kgrsa ni:

26

27

Ari " Joab mgrangan ka Raba, dajeuh oerang Amon teja; toeloej dibeunangkeun eta nagara karadjaan. Seug Joab
'

ngalian andjeun, moedoe hatoeran kijeu ka andjeunna Moegi adi koering Tamar
:

28

29

30

si

ngadjoeroengkeun djalma ka Dawoed; ari pihatoerna: Simkoering parantos merangan ka Raba, malah parantos meunangkeun nagara noe di sisi tjai. 'Mana ajeuna soemangga koemijoelkeun sesa bala, ladjeng nagara teh lingkoeng koe andjeun sarSng beunangkeun; bisina, ari nagara teh dibeunangkeun koe simkoering, kaseboet ngaran simkoering. 'Gantjang Dawoed ngoempoelkenn sabala kabeh; bral angkat ka Raba, pek merangan ka dinja, sarta dibeunangkeun. 'Ari makoeta radjana koe Dawoed ditjandak tina sirahna, beuratna satalenta emas, sarta ditaretes inten moelja toeloej dianggo koe mastaka Dawoed. Sarta andjeunna ugabidjilkeun djarahan ti nagara, loba katjida. 'Ari djalma-djalma eusi nagara koe Dawoed dika-loewarkeun, seug disina njorangragadji, djeung garoe beusi, sarta kampak beusi; toer disina njorang pameuleuman. Kitoe bae lampahna ka sakabeh nagara oerang Anion. Toeloej Dawoed moelih ka Jgroesalem, diiring koe sabala kabeh.
;

dijeu, sina ngadaharan ka koering, sargng sina njadijakeun kat6daan hareupeun panon koering, soepaja koe koering katendjo, sargng koering ngda tina leungeunna. 'Doeg Amnon teh ebog, sarta poera-poera teu damang; tidinja radja soemping, kersa ningalian; pok Amnon hatoeran ka radja: Moegi adi koering Tamar piwarang ka dijeu, sina njijeun koeweh doewa tiloe siki hareupeun panon koering, koe koering rek ditgda tina leungeunna. 'Tidinja Dawoed miwarang ka Tamar, ka djero gedong, timbalanana Geura leumpang ka imali Amnon, doeloer njai, pangnjijeunkeun
:

piwarang ka

10

(i

p.

11:

1,

25.

PASAL
Ari

13.

geus kitoe, sanggeusna ti dinja, " Absalom poetra Dawoed teja kagoengan saderek istri, sarta geulis, djengnganana Tamar nja eta dipikabogoh koe Amnon, poetra Dawoed keneh. 'Sarta Amnon kaedanan, datang ka ten damang, koe karana Tamar saderekna; wantoening parawan; djeung pangrasa
;

11

kadaharan.'Bral Tamar angkat kaboemi Amnon saderekna, kasampak keur ebog. Greus kitoe Tamar njandak adonan, diadoek-adoek, pek ngadamgl koeweh di hareupeun sotjana, bari seug koeweh teh digoreng; 'top panggorengan didjait, bari dieurihkeun di hareupeun Amnon, tatapi teu daekeun dahar. Pok Amnon misaoer: Sakabeh djalma sina ka loewar ti akang. Heug sakabeh djalma pada ka loewar ti andjeunna. 'Toeloej Amnon misaoer ka Tamar: Kadaharan teh geura bawa asoep ka pangkeng, hajang dahar ti leungeun adi. Pek koe Tamar ditjandak eta koeweh beunangna ngadamgl teh, toeloej dibawa asoep ka Amnon saderekna, ka djero pangkeng. 'Ana geus dideukeutkeun ka andjeunna

sangkanna dahar, kek Tamar koe Amnon ditjekel, bari misaoer: Ka dijeu,
12

Amnon
3

jeu-kijeu

ngamoestahilkeun milampah kika dinja. 'Tatapi Amnon kagoengan hidji sobat, ngaranna Jonadab, poe* Sima, anoe saderek Dawoed tra sarta Jonadab teh djalma pinter katjida. 'Pok
;

13

ebog djeung akang. 'Demi saoerna ka Amnon: Oelah, akang! oelah maksa ka koering; karana lampah kitoe teu pantes di Israil " poma oelah milampah noe teu patoet kitoe. 'Ari moenggoehing koering, ka mana koering nja pimawaeun kawirangan koering 1 sareng akang teh tinangtos djadi sapgrtos noe
adi!
''

374

SAMOEEL
24

13.

14

15

16

boeroeug di Israil. Mana ajeuna anggoer hatoeran ka radja, moal koering dipogogkeun ka akang. 'Demi Amuon teu daekean ngagoegoe kana kasaoeran Tamar; djeung sapedah bedas ti Tamar, pek maksa ka andjeunna, ngedgng reudjeung. 'Geus kitoe Amnon geuleuheun ka Tamar, banget katjida geuleuhna; estoe geuleuhna ka dinja leuwih banget ti batan bogohna tadi. Pok Amnon njaoer ka Tamar: Geura hoedang, toeloej balik! 'Demi saoerna ka Amnon: Oelah kitoe; ijeu teh, ari noendoeng

25

26

17

18

19

matak djadi kagorengan babatan anoe bijeu koe akang dilampahkeun ka koering. Tatapi teu daekeun ngagoegoe ka Tamar. 'Toeloej Amnon njaoer hidji boedjang, nja eta pandakawanana, diparentah kijeu: Ijeu teh koe maneh toendoeng ti dijeu ka-loewarkeun, sarta pantona koentji toekangeunana. 'Ari Tamar teh nganggo raksoekan warna roepana; karana ari poetra radja noe j^arawan pada nganggo badjoe kitoe. Tidinja andjeunna koe pandakawan Amnon dibidjilkeun ka loewar, sarta dikoentji pantona satoekangeunana. 'Top Tamar njandak leboe, ' diteundeun dina sirahna, djeung njosoek raksoekan warna roepana noe dianggo
koering,

nget

ti

27

28

29

20

21

teja, f sarta pananganana nangkeup sirah; bral moelih bari djedjeritan. 'Toeloej dipariksa koe Absalom saderekna: Naha Amnon, doeloer raji, ngareudjeungan ka raji? Ari ajeuna, raji! geura repeh bae, da doeloer raji eta teh; ijeu perkara koe raji montong dipadoeli. Tidinja Tamar tjalik di boemi Absalom saderekna, sarta noenggelis bae. 'Mangsa radja Dawoed ngadangoe warta hal sakabeh pei'kara noe tadi, toeloej andjeun-

30

31

32

Absalom ngadeuheus ka radja, sarta oendjoekan kijeu: Noen, abdi gamparan keur aja taroekang ngagoentingan; moegi radja kersa linggih, kairing koe abdi gamparan, sareng njandak para mantri. 'Ngawalon radja ka Absalom: Ontong, anaking! ontong indit sakabeh, bisi matak njoesahkeun ka enoeng. Ari Absalom ngaririhan ka andjeunna, tapi keukeuh teu kersaeun linggih, ngan dibSrkahanbae. 'Pioendjoek Absalom: Manawi hanteu mah, moegi poen doeloer Amnon piwarang sareng djeung abdi. Ari lahiran radja: Keur naon eta miloe djeung enoeng? 'Demi Absalom ngaririhan ka andjeunna; toeloej Amnon dipiwarang miloe, djeung sakabeh bae poetra radja noe pameget. 'Tidinja Absalom marentah ka boedjang-boedjangna, kijeu parentahna: Sing harade-hade, samangsa Amnon keur soeka ati koe tji-anggoer, sarta kami nitah ka maraneh: Eta Amnon sabet: pek koe maraneh paehan. Oelah rek sarijeun; lain nja kami noe marentah ka maraneh? sing taleger, sarta sing garagah. 'Prak boedjang Absalom pada ngalampahkeun ka Amnon sakoemaha parentah Absalom teja. Neut sadajana poetra radja arindit.tjatpada noenggangan bigal-bigalna, bari seug kalaboer. 'Ari geus kitoe, sabot eta di djalan, wartana dongkap ka Dawoed; tjek bedja, Absalom njabetansadajana poetra radja, taja noe kari hidji-hidji atjan. 'Neut radja ngadeg, sarta * njosoek panganggona, " bloek nangkoeban kana taneuh; ari sakabeh mantrina pada marek, geus j)ada njosoek papakeanana. 'Pok Jonadab, poetra Sima, anoe saderek Da'Toeloej
'^

woed
na:

22

na bgndoe langkoeng-langkoeng. 'Ari Absalom hanteu pisan sasaoeran ka Amnon, boh goreng, boh hade; ^ karana Absalom geuleuheun ka Amnon, tina hal pSrkara Amnon maksa ka Tamar rajina.
a
p.

teja, oendjoekan, kijeu pioendjoekGoesti oelah aja manah sadajana nonoman para poetra radja dipaehan; leresna Amnon bae noe maot teh karanten dina pasedjaan Absalom ijeu teh geus ditangtoskeun ti poean Amnon
;

33

maksa ka Tamar

rajina

teja.

'Mana

2,
:

3.

6
(i

Sam. 16

9.

c 5
:

Moesa 27 22;
:

Hak.

19
2

23. 37.

3
1

Moesa

18
:

9,

11.

>

Aj. 2

12.

ajeuna koe goesti sang radja montong dipadoeli; montong aja manah para poetra radja
34

f
23

3vv.

Moesa 34

31.

maot sadajana;
teh.
-

leresna
'Ari

mah

Demi geus kitoe, kaheuleutan doewa taoen, hidji mangsa Absalom " aja taroekang ngagoentingan di Baal-Hasor, deukeut Epraim sarta Absalom ngondangan sakabeh poetra radja noe pamSget.
;
,

Amnon bae noe maot


teja ngalolos.

Absalom

Aja hidji boedjang kSmit; toeloej tjengkat panonna, sarta nendjo, beh djalma loba, keur moeroeboel ti sabeulah ti djalan toekangeunana,

2
35

SAMOEEL

14.

375

36

37

goenoeug. 'Pok Jonadab oendjoekan ka radja: Toeh, para jDoetraradja darongkap; sapioendjoek abdi gamparan, nja kitoe djadina. 'Ari gens kitoe, kakara Jonadab toetoep oendjoekanana, djgboel para poetra radja darongkap; s6graksSgroek pada nangis, dalah radja djeung para mantri ge naraugis, rosa katjida uarangisna. 'Demi Absalom ngalolos, angkatna ka " Talmai poetra Amihoer, radja G6soer. Sarta Dawoed prihatin katilar koe poetrana, lila pisan prihatinna.
a
1

dek ditoempoerkeun; djadi eta teh dek mareumkeun roehak koering anoe kangadoeh toen, teu mikeun poen salaki ngaran atanapi toeroenan dina tonggong boemi. 'Lahiran radja ka awewe teh: Geura moelang bae ka imah maneh; kami tangtoe mere parentah hal
"^

Moesa 31:19;

1
2.

Sam.
e p.

25:2. 3:3.

p.

3:31.

10

c p- 12: 16.

V-

13:

38

39

Djadi Absalom ngalolos, angkatna ka GSsoer, " sarta ajana di dinja meunang tiloe taoen. 'Tidinja radja Dawoed kangen pisau, liojongeun uepangan ka Absalom; karana geus lipoer katilar koe

11

Amnon, rehna maot.

p.

23.

PASAL
Mangsa
2

14.
" Joab poetra radja sonoeun
12

katangen koe

SSroeja, jen

manah

'toeloej Joab nitahan ka nagara Tekoa, ngala ti dinja hidji awepintSr; seug awewe teh diparentah kijeu: Maneh koedoe niroe-niroe noe prihatin, djeung koedoe make jjapakean noe prihatin, sarta oelah diminjak, sing saroepa awewe noe geus lila ugandoeng prihatin tina kapapatenan; 'toeloej koedoe marek ka radja, sarta oendjoekan ka andjeunna saperti omongan kijeu. Heug koe Joab biwir eta awewe diteundeunan anoe baris oendjoekkeuneun. 'Tidinja awewe Tgkoa teh oendjoekan ka radja, sarta brek njoeoeh kana taneuh, soedjoed; ari pioendjoekna: Noen, radja! neda j^itoe-

ka Absalom,

13

maneh. 'Pioeudjoek awewe T6koa teh ka radja: Noen goesti sang radja! kal6patanana ditanggoeng koe abdi sar6ng koe saeusi-imah poen bapa; doepi radja sargng panglinggihanana mah tea salah. 'Lahiran radja: Moen aja noe ngomong ka maneh, bawa ka kami, moal eta teh ngopenan deui ka maneh. 'Pioendjoekna deui: Radja moegi masing emoet ka Pangeran, Allah andjeun, soepaja noe males pati oelah ngaroeksak kabina-bina teuing, oelah tjijos noempoerkeun poen Demi djoemSanak. Ari lahiranana: nenging Pangeran boeoek anak maneh salambar ge hamo ragrag ka boemi. 'Mioendjoek deui awewe teh: Abdi gamparan neda idin oendjoekan saketjap ka goesti sang radja. Ari timbalanana: Tjik, omongkeun! 'Pioendjoek awewe
''
!

we noe

teh:

Naha gamparan ngamanah-manah

14

15

loeng. 'Lahiran radja ka dinja: Maneh aja naon"? Wangsoelanana Sajaktosna abdi randa, poen salaki maot. 'Ari abdi
:

gamparan gadoeh doewa anak lalaki; doepi hidji mangsa eta teh paseja di
tegal padoedoewaan, hanteu aja noe njapih; pek noe hidji neunggeul ka noe
7

16

deui, dongkap ka paehna. 'Geus kitoe, doemadakan, sabangsa kabeh ngamoesoeh ka abdi gamparan, aromongna: * Selehkeun eta noe neunggeul ka doeloerna; koe koela dek dipaehan, naoer pati doeloerna, noe koe manehanana dipaehan; eta ge ahli waris koe koela
hidji

perkawis noe sakitoe awon ka oemat Allah? karanten tina ngalahirkeun pilahir noe tadi, radja teh djadi sapertos anoe Igpat, sareliing noe diboewang teja koe radja hanteu dipiwarang moelang. 'Karantgn sadajana kedah maot, sareng djadi sapertos tjai, noe dikoetjoerkeun kana taneuh, hanteu kenging dikoempoelkeun deui; kalajan ^ Allah hanteu kersa njandak njawa, saleresna ngamanah-manah pidjalaneun, soepaja noe diboewang oelah djongdjon diboewangna ti andjeunna. 'Doepi ajeuna, poerwaabdi ngadeuheus ngoendjoekkeun ka radja, goesti abdi, eta pioendjoek noe bijeu teja, rehing abdi kasingsijeunan koe djalmi-djalmi; ari pikir abdi gamparan: Dek oendjoekan bae ka radja, malah-niandar radjamidamel sapioendjoek abdina. 'Karana radja tangtoe ngamakboel, ngaleupaskeun abdina ti leungeun djalma noe hajang noempoerkeun aing sarta djeung anak aing, f dileungitkeun tina

17

kagoengan Allah. 'Sareng pikir abdi gamparan: Moegi-moegi pilahir goesti


sang radja matak sSnang; karantgn s sajDgrtos malaikat Allah, nja kitoe goesti

376

SAMOEEL
27

If

18

sang radja, kersa ngadangoekeuu saeawon; sareng moegi-moegi Pangeran, Allah andjeun, njargngau ka salira andjeuu. 'Ngawalon radja, kijeu walonna ka awewe teh: Maneh oelah njalingkoehkeim ka kami hal perkara, noe koe kami dek dipariksakeun ka maneh. Pioendjoek

bangan ngan *

noeroetkeun batoe tim'Sarta Absalom kagoetiloe poetra lalaki, djeung hidji poetra awewe, djenenganana Tamar,
ratoes sekel,
"

radja.

nja eta djadi


28

istri geulis
a
2

roepana.
13. 6 p.

Moesa 30:

18:

18.

awewe

teh:

Noen

19

radja!
dja:

mangga, lahh-keun. 'Ngalahir

goesti sang ra-

29

Maneh dina sakabeh hal ijeu, koemaha dibargngan tarekah Joab? Ngawangsoel awewe teh, kijeu wangsoelanana: Noen goesti sang radja! demi
''

Absalom tjalik di Jeroesalem meunang doewa taoen, tapi teu ningali pameunteu radja. 'Geus kitoe Absalom miwarang ka Joab, sedjana dek didjoeToeloej

djoemengnging njawa andjeun, taja noe serong ka katoehoe atanapi ka kentja ti sadajana noe geus dilahirkeun koe goesti sang radja; ISres jDisan, abdi gamparan Joab nja eta noe marentah ka abdi, sareng nja eta noe neundeubisa
20

30

nan dina biwir abdi gamparan eta sadajana pioendjoek noe bijeu: 'pikeun ngobahkeun roepaning eta perkawis, noe mawi abdi gamjaaran Joab milampah
pinter,

31

21

22

23

perkawis kitoe; sareng goesti langkoeng sapertos kapinteran malaikat Allah, soepaja oeninga saniskanten noe di boemi. 'Tidinja radja nimbalan ka Joab: Masing njaho, eta perkara koe kami dilakonan; mana geura leumpang, boedak teja Absalom koe maneh ala deui. 'Brek Joab teh njoeoeh kana taneuh, soedjoed, sarta moedji soekoer ka radja; ari pihatoer Joab: Noen goesti sang radja! dinten ijeu abdi gamparan terang, jen abdi mendak koernija dina sotja gamparan, rehing radja ngadamgl sajDihatoer abdina. 'Tidinja Joab dang'

32

roengkeun ka radja; tapi Joab teu daekeun tjalik ka Absalom. Toeloej mindo deui miwarangan, tapi teu bae daekeun tjalik. 'Seg Absalom marentah ka abdiabdina: Masing njaraho, lahan Joab gigireun anoe kami, sarta bogaeun pglak gandroeng di dinja; geura djig, eta teh koe maraneh soendoet koe seuneu. Prak koe abdi Absalom pelak lahan teh disoendoet koe seuneu. 'Toeloej Joab dangdan, seg tjalik ka Absalom, ka boemina, sarta misaoer ka dinja: Koe naon noe matak pelak lahan kaoela koe abdi andjeun disoendoet koe seuneu? 'Walon Absalom ka Joab: SaSnjana, kaoela nitahan ka andjeun, mopojan: Moegi tjalik ka dijeu, dek didjoeroengkeim ka radja, mangngoendjoekkeun kijeu: Keur naon koering datang deui ti Gesoer? mgnding koering aja keneh di dinja; mana ajeuna koering moegi diidinan nendjo pameunteu radja; " sargng manawi koering aja kalglepatan, sae koe radja dipaehan.

33

'Toeloej

Joab ngadeuheus ka
disaoer,
toeloej

radja, sar-

ta ngoeninga ka andjeunna. Geus kitoe

Absalom

ngadeuheus

24

dan, bral mangkat ka Gesoer, toeloej Absalom dibawa moelang ka Jeroesalem. 'Ngalahir radja: Sina balik ka imahna, moal nendjo raraj kami. Toeloej Absalom moelih ka boemina, hanteu ningali pameunteu radja. o p. s i6.
:

ka radja, sarta soedjoed ka andjeunna, njoeoeh kana taneuh ka pajoeneun radja; seug Absalom koe radja ditjijoem.
a
1

Sam. 20

8.

PASAL
Ari
toeloej

15.

Moesa 19 1113.
:

Koet 4

10.

d
(/p.

Sam.

14:45. e J6h. 18:23.

/I
37.

Sam. 26:19.

19:27.

h
25

-p.

11

11. i p. 13

sabangsa Israil taja djalma noe kasep tjara Absalom, liwat saking nja dipoedji; ti semet dampal soekoena
di

D6mi

26

koetjiwana.

ka gmboen-emboenanana taja pisan 'Sarta lamoen diparas sirahna (ari diparasna teh saban-saban tSpoeng taoen; sabab ridoe, noe matak diparas) beurating ramboetna doewa
tepi

geus kitoe, sanggeusna ti dinja " Absalom njadijakeun pikeun pribadina hidji kareta djeung koedana, sarta lima poeloeh djalma noe loempat ti heulaeunana. 'Djeung deui Absalom isoek-isoek sok dangdan, toeloej ngadSg sisi djalan ka lawang kori. Ari geus kitoe, satijap-tijap aja djalma noe boga
oeroesan, s6dja ngadeuheus ka radja, ngda bSbSngran, seg koe Absalom disaoer, sarta dipariksa: Maneh ti mana nja nagara? Ana ngawangsoel: Noen,

2
3

SAMOEEL

15.

377

10

abdi gamparantikaomlsrailauoe: 'heug Absalom misaoer ka dinja: Masing njaho, pgrkara maueh hade uja bener; * tapi maueh ti radja moal manggili uoe ngoeroeskeun. 'Misaoer deui Absalom: Naha moeu kaoela didjijeuu hakim diiia tauah^ soepaja sakoer djalma uoe boga oeroesan atawa prakara pada dataug ka kaoela; koe kaoela tangtoe dibenSrkeuu! 'Sarta satijap-tijap aja noe njampem-keun, s6dja njembah ka andjeimna, geuwat andjeimna njodorkeun panangan, njamboet ka eta, bari seug ditjijoem. 'kitoe bae lampah Absalom ka sakabeh oerang Israil, noe daratang sSdja neda beb6n6i-an ka radja; djadi Absalom teh malinghate oeranglsrail. i Kadj. i 5. 6 p. 8 is. Ari geus kitoe, sanggeus meuuang opat poeloeh taoen, hidji waktoe Absalom oendjoekan ka radja: Abdi nSda idin leumpang, sedja nekanan nadar di Heliron, rehing abdi gadoeh nadar ka Pangeran. 'Karanten abdi gamparan, " basa tjitjing di Gesoer, tanah Sam teja, ka loewar nadar, omong abdi: Oepama aing koe Pangeran dibalikkeiin deui ka Jgroesalem, tangtoe aing ngabakti ka Pangeran. 'Ngalahir radja ka Absalom: Bral bae, sing salamet! Toeloej Absalom dangdan, bral mangkat ka Hebron. 'Djeung deui Absalom miwarangan anoe baris abewara di sakabeh kaom Israil, kijeu pokna: Samangsa maraneh ngadenge sada sangkakala, koedoe njareboet
: :

15

16

17

18

19

pirahajoeeun ti Absalom; ggsat-gesoet geura leumpang, bisi eta gantjang, sarta oerang kaboeroe, djeung ngeunakeun katjilakaan ka oerang, bari dajeuh teh disabgt koe seuseukeut pgdang! 'Ari pioeudjoek abdi-abdi radja ka radja: Naon bae panggrsakeun goesti sang radja, soemangga, abdi s6dja ngiringan. 'Tidinja radja djengkar, sarta saeusi-g6dongna pada ngiring; ngan radja nilarkeun * sapoeloeh parekan baris ngadjaga gSdong. 'Ari geus djeugkar radja djeung sakabeh djalma noe ngariring, toeloej pada ngarandSg di imah noe pangdjaoehna. 'Seug sakabeh abdina pada madjoe, ngaping radja; djeung ari sakabeh djoeroe ketok djeung sakabeh djoeroe loempat teja, kitoe deui sakabeh oerang Gat, genep ratoes djalma, noe daratang ti Gat ngiring andjeunna, pada madjoe ti pajoeneun radja. 'Pok radja ngalahir ka Itai, oerang Gat: Keur naon paman oge dek miloe leumpang? balik bae,
''

'^

sarta tjitjing
20

di

radja,

karana paman

teh bangsa sedjen, nja sasat bojongan; geura balik ka enggon paman. 'Kamari paman datang; koemaha ajeuna koe kami rek dibabawa ngalantjong? da kami leumpang teh sakaparan-paran bae; geura balik, sarta doeloer-doeloer

paman bawa
21

balik;

"

moegi paman

di-

11

Absalom djoemeneng radja di Hebron. 'Sarta aja doewa ratoes djalma, laleumpang ti Jeroesalem, ngiring Absalom, beunang ngondangan; ari laleumkijeu:

reudjeungan kaasihan djeung kajaktian! 'Ngawangsoel Itai ka radja, kijeu wangsoelanana: Demi djoemenenging Pangeran! demi djoemengnging goesti sang radja! f sajaktosna dina Snggon, noe dilinggihan koe goesti sang radja, tjat ka maot, tjat ka hiroep, nja di dinja
abdi gamparan jiiajasun teh. 'Lahiran Dawoed ka Itai: Seg bae, geura madjoe. Bral Itai, oerang Gat teh, madjoe djeung sakabeh djalmana, sarta sakabeh baroedak noe ngareudjeungan. 'Ari sakabeh
eusi tanah tjareurik, raong sowarana keur sakabeh djalma madjoe. Tidinja radja meuntas^ tji Kidron; kitoe keneh sakabeh djalma pada meuntas, noedjoe

pangiia djeung kalangsaranana hate, ten


12

22

njarahoeunkoewa-kijeuna. 'Samalah Absalom miwarang ka * Ahitopel, oerang


Gilo,

pangrgmpagan Dawoed,

diala ti
23

nagarana, ti Gilo, keur Absalom ngoerbankeun koerbanna. Ari sakaitna djadi pohara, da djalma-djalma beuki loba beuki loba noe noeroet ka Absalom.
a p. 13:37. 6 p. 16:23.
13

li

Hol aja noe ngoeninga ka Dawoed, pioendjoekna: Noen, hate oerang Israil noeroet ka Absalom. Toeloej Dawoed nimbalan ka sakabeh abdi-abdina noe
'

24

sasargngan djeung andjeunna di JSroesalera: " Geura darangdan, hajoe oerang ngalolos; karana oerang moal aja noe

25

djalan tegal lega. 'Sarta, doemadakan, Sadok oge datang, diiring sakabeh ahli Lewi, pada ngagotong petiperdjangdjian Allah; sok pSti Allah teh diteundeun, sarta Abjatar oenggah, tepi ka tjatjapna sakabeh djalma madjoe ti dajeuh. 'Pok radja nimbalan ka Sadok: Peti
''

'

378

SAMOEEL

16.

26

27

28

29

Allah teh poelangkeun deui ka dajeuh; oepama kaoela manggih koernija dina sotja Paugeran, tangtoe kaoela dipoelangkeun, sarta dipaparin njeueimg eta djeung gnggon andjeunna linggih. 'Sabalikua, oepama kijeu timbalanaua: Kami teu soeka ka maneh: maugga, kaoela teh asrah; moegi andjeunna ngadamgl ka kaoela sakoemaha isihadeeunana di pajoeneuu andjeumia. "Ngalahu- deui radja ka panghoeloe Sadok: Sampejanteh lain djoeroe tingall geura moelang ka dajeuh, sarta sing salamet; djeung doewa poetra sarampejan barawa, nja eta Ahimaas, poetra sampejan, djeung Jonatan, poetra Abjatar.'Singpadanjaho, kaoela dek anter di tanah lapang tggal 16ga, tepi ka datang bedja ti sarampejan, baris mere njaho ka kaoela. 'Toeloej koe Sadok djeung Abjatar eta peti Allah dibawa moelang ka Jeroesalem, seug tjaralik di dinja. Djab. 3 i.
:

panghoeloe
Abjatar;

Sadok djeung panghoeloe

ari geus kitoe, saniskara hal

36

37

noe koe sampejan kadenge ti djgro gedong radja, bedjakeun ka panghoeloe Sadok djeung ka panghoeloe Abjatar. 'Masing njaho, eta teh di dinja direudjeungan doewa anakna, nja eta Ahimaas, anak Sadok, djeung Jonatan, anak Abjatar; laporkeun ka kami koe lantaran eta saniskara hal noe kadenge koe sampejan tiloean. 'Toeloej Hoesai, sobat Dawoed teja, dongkap ka dajeuh; kitoe deui Absalom soemping ka JSroesalem.
a
p.

19

4.

6 p. is

12. c p. le

23

17 14.
:

PASAL Ari Dawoed

16.

p.

16

21.

c p.
1

18.
:

V-

18

2.
:

p.

6.

f Eoet 1:16. ^ 7. i 1 Sam. 30


:

Radj. 2

37; Job. 18

1. /(p.

8:17.

geus madjeng saeutik tina poentjak teh, hoi * Siba, boedjang Mgpiboset teja, mendakan ka andjeunna, mawa kalde sapasang beunang ngararangkenan, sarta dimoewatan " roti doewa ratoes siki, kismis saratoes ranggeujan, boewah saratoes siki, djeung anggoer sakaroeng. 'Ngalahir radja ka
Siba:

Dek naon maneh mawa

ijeu? Pi-

30

Tidinja
bari

Dawoed nandjak

dina tan-

djakan goenoeng Djetoen,

nandjakna

nangis, sarta mastakana " ditjindoeng, djeung angkatna teu taroempahtaroempah atjan; kitoe deui sakabeh djalma noe ngiring pada ditjindoeng sirahna, sarta narandjak, nandjakna bari
31

tjeurik.

Aja noe ngoeninga ka Dawoed,

Noen, * Ahitopel kalebet noe sakait sarSng Absalom. Seug


kijeu jiihatoerna:

32

Dawoed oendjoekan: Noen Pangeran! pirempoeg Ahitopel moegi digedjoelkeun. 'Ari gens kitoe, mangsa Dawoed dongkap ka poentjak, enggon semba'

33

hijang ka Allah, doemadakan, andjeunna kapapag koe Hoesai, oerang Erek; badjoena beunang njosoek, djeung sirahna ditaneuhan. 'Ngalahir Dawoed ka dinja: Oepama sampejan madjoe djeung kami,

hatoer Siba: Soemoehoen, ari kaldena keur titilianeun poetra-garwa radja, sareng rotina kalajan boewahna baris tSdaeun boedjang-boedjang, doepi anggoerna baris leueuteun anoe palaj di tSgal 16ga. 'Lahiran radja: Na di mana anak djoeragan maneh? Pihatoer Siba ka radja: Saleresna, keur tjalik di Jeroesalem; karanten saoerna: Poe ijeu karadjaan ejang kami koe bangsa Israil tangtoe dibalikkeun deui ka kami. 'Lahiran radja ka Siba: Masing njaho, ^ sabobogaanMSpiboset teh adjang maneh. Ari pihatoer Siba: Simkoering hatoer sembah; moegi-moegi simkoering m6ndak koernija dina sotja goesti sang radja.
'^

p.

15

30. 6 p. 9

2.

e 1 Sam. 25

18.

p. 9

6.

e p.

9:9; 19:29.

34

matak ridoe bae; 'sabalikna, oepama sampejan moelang ka dajeuh, sarta misaoer ka Absalom kijeu: Noen radja!
koering teh abdi andjeun; ti bareto koering ngabdi ka rama andjeun, d6mi ajeuna mah koering s6dja ngabdi ka andjeun: ari kitoe mah kami koe sampejan meureun dipangboeroengkeun pi6

35

rgmpoeg Ahitopel. 'Sarta


pejan

geus

aja

di dinja sampikantjaeun, nja eta

Barang radja Dawoed dongkap ka Bahoerim, hoi hidji djalma bidjil ti dinja, kaasoep bangsa ahli Saoel, ari ngaranna Simi anak Gera; geus bidjil, ladjoe bari " sasapa. 'Sarta mentoeran koe batoe ka Dawoed djeung ka sakabeh abdi radja Dawoed, sangkilang sakabeh bala djeung sakabeh djalma prawira ^ pada ngaping kentja-katoehoeeunana. 'Kijeu pok-pokan Simi eukeur njapa teh: Eh toekang ngoetjoerkeun gStih, djalma

SAMOEEL

17.

379

bangkawarah, geura djor, geura los! bangsa Saoel koe Pa'Sakabeh ggtih ngeran dibalikkeun kamaneh, anoedjadi
''

sarawoeh koe sadaja oerang Israil, nja eta noe pikagoenganeun diri simkoering,
19

radja ngagauti andjeumia; sarta karadjailn teh koe Pangeran dipaparinkeun

10

11

12

13

ka leungeun Absalom, anak maneh; tab, teb tjilaka, sabab maneh toekaug ngoetjoerkeun getih. 'Pok Abisai l)oetra Seroeja oexidjoekan ka radja: Kenr naon eta andjiug paeb dek njapa ka goesti sang radja? Abdi neda idin meuntas, dek nilas hoeloena. 'D6mi labiran radja: Eh anak Seroeja! ^aja perkara naou maraneb teb ka kami? Keun bae njapa oge, da manebanana ditimbalan koe Pangeran: Geura njapa ka Dawoed; na saba noe kadoegangomong: Koe naon maneb milampab kitoe? 'Ngalahir deui Dawoed ka Abisai djeungka sakabeb abdi-abdina Geuning anak kami, anoe bidjil ti awak kami, ngarab pati kami; geus komo teuing ajeuna eta oerang Binyamin! Ingkeun bae eta teb, kadjeun njapa oge, karana manebanana ditimbalan koe Pangeran. "Malab-mandar Pangeran kersa ningali di kabalangsakan kami, sarta Pangeran males ka kami koe kahadean, ngaganti panjapa eta poe ijeu. 'Djadi Dawoed ngaladjengkenn djalanna djeung djalma-

maneb

''

20

"

sargng nja di eta simkoering sSdja tji'Kadoewa pgrkawis: Ka saba simkoering nja ngawoela? lain ka pajoeneun poetrana? Sakoemaha simkoering tadina ngawoela ka pajoeneun rama andjeun, nja kitoe pisan sgdja simkoering ka pajoeneun salira andjeun. 'Tidinja Absalom misaoer ka Abitopel Tjik, kami
tjing.
'^
:

menta pir6mpoeg
21

sadaja,

koemaba

oe-

22

rang nja pilampaheun'? 'Ari pihatoer Abitopel ka Absalom: Saena andjeun ngalebetan ka parekan rama andjeun, noe ditilarkeun baris ngadjaga gedong teja; tangtoe kakoeping koe sabangsa Israil, jen andjeun milampab pikasSngiteun rama andjeun; geus kitoe sakoer noe anoet ka andjeun tangtoe pada koewat leungeunna. 'Toeloej Absalom
''

23

dipangmasangkeun bimah dina loehoer gedong; f seug Absalom mandjinganka parekan ramana, di hareupeun panon sabangsa Israil. 'Ari pirempoeg Abitopel anoe dioetjapkeun dina mangsa eta, geus kawas nanja ka pangandika Allah bae; nja kitoe sakabeb pirempoeg Abitopel, boh ka Dawoed, boh ka Absalom.
a
p. 15
p.
:

12, 37.
e p.

b p. 15

32, 37. c 1 Radj. 1


p.

25.

15:34.

15: 16. f

12:11.

djalmana, sarta Simi teb ladjoe dina pipir goenoeng ti pabeueran andjeunna, sasapabari leumijang, djeung mentoeran koe batoe ti pabgneranana, sarta m6Igdoegkeun taneub peledoeg. Tidinja radja dongkap djeung sakabeh djalmadjalma noe ngiring, pada tjarapeeun; seug njenangkeun andjeun di dinja.
'

PASAL

17.

2
:

Moesa 22:28. b
17
;

p.

15:18.

c 1
:

Sam. 24:7;

p. 1

8. (i p. 2

18. e 1

Sam. 24

15.

f p. 19

22.

15

D6mi Absalom djeung sakabeh djalmadjalma, oerang Israil, daratang ka Jeroesalem, sarta Abitopel ngareudjeungan. 'Ari geus kitoe, * barang Hoesai, oerang Erek, sobat Dawoed teja, dong
3

16

kap ka Absalom, pok Hoesai mihatoer


17

ka Absalom: " Kadja sing salamet! radja sing salamet! 'Misaoer Absalom ka Hoesai: Karab kijeu kabemanan sampejan ka sobat sampejan? Koe naon sampejan teu leumpang, miloe djeung sobat sampejan? 'Pihatoer Hoesai ka Absalom: Moal, noen; sajaktosna, noe dipilih koe Pangeran, sarSng koe ijeu djalmi-djalmi,

Tidinja Abitopel mihatoer ka Absalom: Manawi roedjoek, simkoering rek milih salaksa doewa reboe djalma, sedja dangdan, ladjeng ngoedag, njoesoel Dawoed engke peuting; 'koe simkoering dek didatangan meungpeung andjeunna tjape sareng ngeplek leungeun, nja dek dikagetkeun, tangtoe kaboer sabala kabeh noe ngareudjeungan seg radja koe simkoering dek disabet, woengkoel eta bae; 'sarta djalma noe loba koe simkoering dek dibalikkeun ka andjeun. Ari eta hidji djalma, noe diarah koe andjeun, sasat balik sarereja; sabangsa kabeh tangtoe salamet. 'Ari pihatoer noe bijeu teh pibenereun koe pangrasa Absalom djeung koe pangrasa parako;

18

kolot Israil. Geus kitoe Absalom njaoer: Geura tjeloekan deui " Hoesai, oerang Erek teja, oerang dengekeun omong eta deui. 'Ari Hoesai geus dongkap ka Absalom,

SAMOEEL

17.

seg Absalom misaoer ka diuja, saoerna:

ka Absalom djeung ka para kokolot


Israil,
16

kasaoeran AJiitopel; hade oerang lampahkeun kasaoeranana ? oehanteu, tjik sampejan misaoer! 7 'Ari pihatoer Hoesai ka Absalom teh: Noen, ari pirempag, noe dihatoerkeun koe Abitopel sakali ijeu mah, hanteu 8 sae. 'Mihatoer deui Hoesai teh Andjeun langkoeng oeuiuga ka rama andjeun sareng ka djalma-djalmana, estoe sadajana djalma prawira, sarSng pada panas hate, * sapertos biroewang di tegal, noe ditjokot anakna; malah rama andjeun pradjoerit, moal koelem sareng bala. 9 'SalerSsna, ajeuna eta teh keur njoempoet dina hidji djoerang atanapi dina hidji enggon sanes geus kitoe, manawi dina awitna aja noe roeboeh sawareh, saha-saha noe ngadenge tinangtos njeboet: Kalah bala noe noeroet ka Ab10 salom. 'Masih djalma gagah oge, noe hatena sapertos hate singa, geus kantgnan gimir bae karantgn sabangsa Israil terangeun, jen rama andjeun djalma prawira, sareng noe ngareudjeungan ka 11 andjeunna pada djalma gagah. 'Mana ari pirempoeg simkoering: saeua dikoempoelkeun ka andjeun sabangsa Israil, "
Kijeu-kijeu

oela.

sarta kijeu-kijeu pirgmpoeg ka'Mana ajeima sing gantjang miwa-

pama

17

rangan, sarta oeningakeun kaDawoed, nja saoer: * Wengi engke poma oelah koelem di tanah lapang tegal 16ga; sawangsoelna kgdah pisan meuntas, sangkan radja oelah dibasmi sareng sadajana djalma noe ngiring. 'Ari" Jonatan djeung Ahimaas teja sadija narangtoeng di soemoer Rogel; bral hidji boedjang
kijeu

awewe leumpang, mopojan ka


toeloej

darinja;

18

eta laleumpang ngoeninga ka Dawoed; wantoe eta teh hanteu meunang katendjo asoep ka dajeuh. 'Tapi

radja

aja hidji boedak lalaki nendjo eta doesarta ngoeninga ka Absalom. teh leumpangna gagantjangan, toeloej arasoep ka imah

waan,

D6mi noe doewaan

19

hidji djalma di Bahoerim; etatehboga soemoer di boeroeanana, djoet taroeroen ka dinja. 'Ari pamadjikanana top njokot hidji amparan, diamparkeun dina
lijang eta soemoer, bari seug didarajan beunjeur, noe matak teu pisan katara. 'Tidinja daratang abdi Absalom ka eta awewe, arasoep ka imahna, bari ngaromong Di mana Ahimaas djeung Jonatan? Didjawab koe awewe teh: Geus meuntas manten eta tjai leutik. Seg narejangan, w61eh teu kapanggih; toeloej bai'alik bae ka Jeroesalem. 'Ari geus kitoe, sanggeusna eta maroelang, tjat doewaan teh harandjat tina soemoer kebat leumpangna, toeloej ngoeninga ka radja Dawoed ari pihatoerna
: ;

20

ti

pertos keusik di
12

Berseba, rejana salaoet sareng salira andjeun kedah angkat djoerit. 'Ladjeng abdi sadaja bade ngadatangan ka dinja,
sisi
;

Dan dongkap ka

21

Snggon mana bae pikapgndakeunana


seg bae ditapoek, sapgrtos tji-iboen ragrag kana taneuh; ari dirina sarSng sada13

jana djalma noe ngareudjeungan hidji oge moal aja noe dikarikeun. 'SarSng

14

oepamina moeboes kana hidji nagri, ladjSng sabangsa Israil bade mawakeun tambang ka eta nagri, bari seug disered kana waloengan, dongkap ka di dinja geus teu kapSndak batoe lemboet-lemboet atjan. 'Pok njaoer Absalom djeung sakabeh oerang Israil Pirgmpoeg Hoesai, oerang Erek teh, leuwih hade ti batan pirgmpoeg Aliitopel teja. Wantoewantoe * Pangeran nggrsakeun ngaboeroengkeun pirempoeg Ahitopel anoe hade noe dipandang koe Pangeran ngadatangkeun katjilakaan ka Absalom.
:

ka Dawoed: Mangga geura darangdan, sing enggal meuntas tjai; karanten kijeukijeu
22

ijirempoeg Ahitopel hal andjeun

23

'Pakepoek Dawoed dangdan, djeung sakabeh djalma noe ngiring, toemareuntas tji Jordan; geus nSpi ka braj beurang hidji ge taja noe koerang, anoe tatjan meuntas tji Jordan. 'Mangsa Ahitopel tSrangeun, jen pirempoegna hanteu dilampahkeun, pek ngararangkenan kaldena, sarta dangdan, bral moelang ka nagarana, ka imahna
sadaja.
loej
''

a
15

p.

16

16.

b Hos. 13

8.

c p. 3

10.

dp.

15

31.

wewekas ka saeusi-imahna, bari ngagantoeng maneh, hos paeh, sarta dikoeboer dina pakoeboeran batoeloej

seug

'

ka panghoeloe Sadok djeung ka panghoeloe Abjatar: Kijeu-kijeu pirgmpoeg Ahitopel


"

Tidinja Hoesai mitjatoer

pana.
d
24
p.

op.
15
:

is

35.
:

6 p. 15
5.

28.

c p.

15

36.

12.

Mat. 27

Ari

Dawoed soemping " ka Mahanaim.

SAMOEfiL
5

18.

381

25

Tidinja Absalom meuntas tji Jordan, oja pribadina djeung sakabeh oerang Israil noe ngareudjeuDgan. Sarta Amasa koe Absalom diangkat njgkel balad, nga'

ratoes djeung bareboe-reboe. 'Djeung radja nimbalan ka Joab, ka Abisai djeung

26

27

28

29

Joab. Ari Amasa teja poetra djalma noe ngaran Jitra, oerang Israil, anoe mandjingan ka Abigal poetra Nahas, saderek Seroeja, noe djadiiboe Joab. 'Toeloej Israil djeung Absalom masanggrahan di tanah Gilad. a i Moesa 32 2. Ari geus kitoe, barang Dawoed soemping ka Mahanaim, seug Sobi poetra Nahas, " ti Raba, dajeuh oerang Amon, djeung * Makir poetra Amiel, ti LodSbar, sarta Barsilai, oerang Gilad, ti RogSlim, 'marawa kasoer, bokor djeung wawadahan boewatan pandjoeuan; tarigoe, gandroeng, tipoeng sarta gaudoem beunang njangraj katjang boentjis, katjang beureum djeung katjang beunang njangraj; 'kitoe deui madoe djeung mantega, toer domba djeung kidjoe sapi, dihatoerkeun ka Dawoed djeung ka djalmadjalma noe ngiring, baris dahareun; karana palikirna: Eta djalma-djalma kalempohan, djeung tjape, sarta halabganti
;

ka Itai, kijeu timbalanana Sing saneh ka eta boedak, ka Absalom! Kadenge koe sabala kabeh, radja maparin timbalan ka para kapala hal pSrkara Absalom. 'Ari bala teh boedal ka tggal, manggihan Israil; dgr perang di leu:

weung Epraim.
leh

'Toeloej bala Israil are-

di dinja di hareupeun abdi-abdi Dawoed, nja rosa katjida elehna di dinja dina poe harita, doewa laksa noe ka8

"^

''

samboet. 'Watntoe perang teh njalijara di dinja, di sakoeriling tanah eta, sarta bala teja loba noe dihakan koe eta leuweung ti batan " noe dihakan koe pedang dina poe harita. 'Pareng Absalom prok ka hareuiaeun abdi-abdi Dawoed. Ari Absalom toenggang bigal seg bigal teh datang ka liidji kijara g6de, boes ka handapeun dahan noe kekep; heug
;

sirah djadi
10

boemi;
kfibat.

Absalom njelap kana eta kijara, ngagawing di antara langit djeung ari bigalna noe ditoenggangan

liabeun di tegal lega.


c 1 Kadj.

p. 12

26. 6 p. 9

4.

2:l.d

Jos. 5: 11.

11

PASAL

18.

ri^idinja Dawoed ngaloris bala noe ngiA ring, sarta ngadjenengkeun anoe baris njangkiug ka darinja, kapala sareboe djeung kapala saratoes. 'G-eus kitoe bala tell koe Dawoed diinditkeun noe sapSrtiloe di bawah kawasa Joab; noe sapertiloe di bawah kawasa Abisai poetra Seroeja, saderek Joab ari noe sapertiloe deui di bawah kawasa " Itai, oerang Gat teja. Sarta radja ngalahir kabala: Kami oge tangtoe boedal djeung maraneh. 'Demi pihatoer bala: Andjeun mah montong angkat; karanten sanadjan koering sadaja kaboer, koe eta teh moal dipadoeli; sareng sanadjan koering paeh saparo, koe eta teh moal di23adoeli; jaktosna andjeun teh nandingan koering salaksa; mana ajeuna langkoeng sae andjeun ti djero nagri mitoeloeng ka koering. 'Lahiran radja ka darinja: Kami dek milampah sakoemaha pihadeeunana koe pangrasa maraneh. Tidinja
;

12

13

14

15

radja ngadSg di sisi lawang nagara, sarta sakabeh bala teh boedal, * baratoes-

16

'Aja hidji djalma nendjo, toeloej ngoeninga ka Joab, pihatoerna: Salekoering nendjo Absalom ngaganresna, toeng dina kijara. 'Saoer Joab ka djalma noe ngoeninga teh: Poegoeh-poegoeh koe maneh katendjo, na koe naon teu dipaehan di dinja, disina kanataneuh? koe kami maneh tangtoe digandjar sapoeloeh wang perak, djeung hidji saboek. 'Pihatoer djalma teh ka Joab: Ari koering teh, nadjan dina leungeun dongkap ka nimbang sareboe wang perak oge, moal njodorkeun leungeun ka poetra radja; karana koering sadaja pada ngoeping radja nimbalan ka andjeun, ka Abisai sareng ka Itai, kijeu teja: Saba oge, sing ngadjaga diri ka eta boedak, ka Absalom. 'Sawangsoelna, ari koering milampah tjidra ka patina, sagala perkawis moal aja noe kadingdingan ka radja, sareng koe andjeun tangtoe ditingalikeun ti kaanggangan. 'Ari saoer Joab Kami moal toenggoe kijeu di hareupeun maneh. Toeloej njandak djamparing tiloe siki, pek ditjotjogkeun kana manah Absalom, da masih hii-oep keneh di tengah kijara. 'Djeung aja sapoeloeh boedjang, taroekang mawa pakarang Joab, hoi ngarijoengan, pek njarabet ka Absalom, dipaehan. 'Toeloej Joab
:

"^

SAMOEEL
2G

19.

17

nijoep sangkalala, seug bala teli balik, eureun ngoedag njoesoel Israil; karana bala teh koe Joab dihoelag. Geus kitoe pada njokot Absalom, dipitjeun ka lombaug gede di djero leuweung, " bari seug diboegbroegan koe batoe, njijeun toempoekan gSde pisan; djeung sakabeh oerang Israil kalaboer, moeroe sahimah'

27

18

sahimahna. 'Ari Absalom teja, mangsana kern- biroep, geus njokot sarta ngadegkeun keur dirina hidji tetenger, noe di f lebak Radja; karana saoerna: Aing teu boga anak lalaki, pigeusaneun ngingetkeun ngaran aing; sag tgtenger teh koe Absalom ditelahan djSnengan pribadi, manana diseboet tjitjiren Absalom,
^i

28

tepi
6

ka mangsa ajeuna.
1

Sam. 29
7
;

2.

Moesa 32
:

42.
p.

a p. is d p. 2.:
:

lo.

deukeut. 'Beh noe kemit teh nendjo deui hidji djalma moeroe; seug noe kemit teh ngagero ka noe toenggoe lawang, pokna: Toeh, aja deui djalma moeroe, sarta sorangan. Lahiran radja: Eta ge tangtoe noe mawa bedja. 'Mioendjoek noe kemit: Pangmoeroe noe ti heula teja katendjona koe simkoering sapgrtos pangmoeroe Ahimaas poetra Sadok. Lahiran radja: Eta teh djalma hade, pangdatangna mawa bedja hade. 'Teu lila Ahimaas ngagero, sarta oendjoekan ka radja: Salamgt! Brek soedjoed ka radja, njoeoeh kana taneuh, bari oendjoekan deui: Sagala poedji ka Pangeran, Allah andjeun, noe geus njgrahkeun eta djalma-djalma noe pada ngamang-

28-

e Jos.

26.

Moesa 14

17.

14

27.

29

19

20

Tidinja " Ahimaas poetra Sadok teja mihatoer: Koering moen aja idin dek moeroe, sedja ngawartakeun ka radja, jen andjeuuna koe Pangeran geus dibenerkeun ti leungeun moesoehna.'Demi saoer Joab ka dinja: Lain hidep noe pimawaeun bedja poe ijeu; hidep teh dina poe sedjen bae mawa bedja; ari poe ijeu mah montong hidep noe mawa bedja, tina sabab poetra radja maot.

keun leungeunna ka goesti sang radja. "Ari lahiran radja: Koemaha boedak teja, Absalom, salamet"? Pihatoer Ahimaas: Simkoering nendjo karoesoehan gede, waktoe Joab miwarang abdi sang radja sar6ng abdi gamparan, nanging
simkoering teu terang pgtana. 'Lahiran radja: Ser pindah, nangtoeng di dijeu. Toeloej pindah, seg nangtoeng. 'Djog boedak Habesi teja datang; seug oendjoekan boedak Habesi teh: Goesti sang radja dihatoeranan warta, jen andjeun din ten ijeu koe Pangeran geus dibener-

30

31

21

22

23

'Heug Joab marentah ka boedak Hageura leumpang, oeningakeun ka radja sakoer noe geus katendjo koe silaing. Dat njembah boedak Habgsi teh ka Joab, sgmproeng moeroe. 'Pok deui Ahimaas poetra Sadok teh mihatoer ka Joab Matak naon, koering oge moegi idinan moeroe pandeurieun boedak HabSsi. Demi saoer Joab: Keur naon enoeng dek moeroe? da leumpang ge taja bedja noe pihasileun. 'Matak naon koering moeroe? Ari saoer Joab ka dinja: Seg bae moeroe. Semproeng Ahimaas moeroe, djalan tanah lempar, sarta boedak Habesi kapiheulaan.
besi: Silaing
:

32

keun ti leungeun sadajana noe ngamoesoeh ka andjeun. 'Ari lahiran radja ka boedak Habesi teh: Koemaha boedak
teja,

Absalom, salamet? Pihatoer boedak Habesi teh: Satroe goesti sang radja, sareng sakoer bae noe ngamoesoeh ka andjeun, moegi-moegi djaradi sap6rtos eta djalma anom! 'Njeblak radja teh, toeloej naek ka loteng lawang nagara, bari nangis; ari keur angkat lahirna kijeu: Eh anaking Absalom! 6h anaking, anaking Absalom! anggoerama paeh nalangan enoeng; eh Absalom,
anaking, anaking!
a
i

Badj. i:42.

a
24

p.

15

27, 36.

25

Ari Dawoed teh keur linggih di andoewa lawang nagara. Toeloej noe kSmit oenggah ka loehoer lawang, kana koeta; ana tjgngkat panonna, sarta nendjo, beh aja djalma moeroe, sarta sorangan. 'Gantjang noe kemit teh ngagero, ngoeningaka radja; lahiran radja: Oepama sorangan, tangtoe noe mawa bedja. Ari eta teja beuki deukeut beuki
tara

PASAL

19.

noe ngoeninga ka Joab: Noen, radja keur nangis, sareng p6rih manah tina sabab Absalom. 'Djadi oenggoelna dina poe harita mawa prihatin ka sabala kabeh; karana bala teh dina poe harita ngadenge bedja kijeu: Radja teh nalangsa tina sabab poetrana. 'Ari bala teh dina poe harita papalingan

Aja

SAMOEEL
"

19.

383

asoe^D ka nagara, saibarat bala noe wirang asal kaboer tina pSrang, lakoena sok papaliugan. 'Sarta radja " ditijoeng pameuuteuna, djeung radja dj6dj6ritan, Eh auaking bgdas pisau ggntrana: Absalom! eh Absalom, anaking, auaking! 'Toeloej Joab ngadeuheus ka radja, ka djero imah, sarta oeudjoekankijeu: Andjeun poe ijeu geus ngerakeun beungeut sakabeh abdi andjemi, noe geus pada ngarahajoekeun pati audjeun poe ijeu, kitoe keueh pati poetra audjeun pamgggt-istri, sarawoeh pati para garwa sargng pati para parekan audjeun; 'da audjeun asih ka noe geuleuh ka andjeun, sarSng geuleuh ka noe njaah ka andjeun. Karana andjeun poe ijeu geus nawiskeun, ari para kapala sareng abdi-abdi taja adjina di audjeun; karana simkoering poe ijeu geus terang, manawi Absalom hiroep, demi koering sada-ja mah poe ijeu paraeh, didinja bSner koe pangraos andjeun. 'Mana ajeuna, mangga geura dangdan, moedoe ka loewar, ngoepahan kana ati abdi-abdi andjeun; karana simkoering soempah demi Pangeran, manawi andjeun hanteu ka loewar mah, peuting engke saoerang ge moal aja noe meuting sargng audjeun; ari kitoe teh matak katjilakaan ka andjeun, ngoengkoelan sadajana katjilakaan anoe ugadatangau ka andjeun ti boeboergj dongkap ka ajeuna. 'Tidinja radja dangdan, dina lawang. Gantjaug gek linggih sabala kabeh dibedjaan, kijeu pokna: Geuning, radja keur linggih dina lawang; seug sabala kabeh ngadeuheusan ka pajoeneun radja. a p. i5:3o. 6 p. i8:33.
''
''

panghoeloe Sadok djeung ka panghoe-

Abjatar, lahirna: Geura pada misaoer ka kokolot-kokolot Joeda, kijeu nja pok: Koe naon maraneh rek pandeuri moelangkeun radja ka gSdongna?
loe

karana omongan sakabeh oerang


12

Isi'ail

13

geus datang ka radja, ka boemina. 'Maraneh teh doeloer kami, * satoelang-sadaging djeung kami; na koe naon maraneh rek pandeuri moelangkeun radja? 'Sarta ka " Amasa koedoe misaoer kijeu: Manehtehlainsatoelang-sadaging djeung Moegi kami koe Allah didakamil
'^

m61

kijeu sarta

diwoewoehan

kijeu, oe-

teu djadi kapala balad di hareupeun kami sapapandjangna, ngaganti Joab. 'Ari hate sakabeh oerang

pama maneh

Joeda koe andjeunna kaperoehkeun, " kawas djalma saoerang; toeloej ngadjoeroengkeun ka radja, [pihatoerna]: Moegi geura moelih sareng sadajana abdi
15

andjeun.

'Toeloej

radja moelih,

sarta

16

dongkap ka f tji Jordan. Ari oerang Joeda datang ka Gilgal, leumpang mapagkeun radja, sedja meuntaskeun radja ka tji Jordan. p. i5 35. 6 p. 5 1. c p. 17 25. d V S:35. e Hak. 20 1. f p. 17 22. Ari " Simi anak Gera, oerang Binyamin ti Bahoerim teja, indit gagantja:
: : :

17

ngan, toeloej datang bareng djeung oerang Joeda, mapagkeun radja Dawoed; 'direudjeungan sareboe djalma oerang Binj^amin, ^ kitoe deui Siba, boedjang bangsa Saoel teja, reudjeung anakna lalaki noe lima welas sarta noe doewa l^oeloeh badegana teja; beg pada neroes

18 tji

Jordan ka pajoeneun radja. 'Tidinja

c p.

18

i, 24.

eretan meuntas, baris meuntaskeun radja sapoetra-garwana, sarta ngalampah-

Demi Israil teja " geus kaboer, moeroe sahimah-sahimahna. 'Ari geus kitoe sakabeh djalma patjerewedan di sakabeh kaom Israil, pokna: * Nja radja
noe ngaloewarkeun oerang ti leungeun moesoeh-moesoeh oerang, sarta nja andjeunna noe ngaleupaskeun oerang ti leungeun oerang Pelisti; demi ajeuna andjeunna ngalolos ti djero tanah, tina hal Absalom. 'Ari Absalom, noe koe oerang diminjakan sina njangking oerang teja, paeh dina perang; demi ajeuna koe naon maraneh repeh bae, ten moelihkeun radja? Tidinja radja
a
p.

19

keun naon bae noe pihadeeun koe pangraos radja. Brek Simi anak Gera teh mendek ka pajoeneun radja, barang geus meuntas tji Jordan, 'sarta oendjoekan ka radja kijeu: Moegi goesti ka abdi oelah ngetangkeun kadorakaan, sarSng moegi oelah ngemoetkeun lakoe bengkok, noe koe abdi gamparan dilampahkeun basa poean goesti sang radja mijos
.Jeroesalem teja; moegi-moegi radja oelah njimpen manah. 'KarantSn abdi gamparan geus roemaos, jen abdi milampali dosa; tali geuning, abdi dintSn ijeu geus dongkap, pangheulana ti saanak-poetoe Joesoep, ijang mapagkeun
ti

10

20

i8:i7. b

p.

3:i8.

11

Dawoed miwarang ka

384
21

SAMOEEL
31

19.

goesti sang radja. 'Ngawangsoel Abisai

22

poetra Sgroeja teja, pihatoerna: Naha Simi teh, tina sabab kijeu, moal dipada mapan njapa kana lisahan ehan? Pangeran. 'D6mi labiran Dawoed: Eh anak Seroeja! aja perkara naon maraneh teh ka kami? koetan maraneh poe ijeu
'"

" Barsilai, oerang Grilad Rogelim; seug meuntastji Jordan reudjeung radja, sedja ngadjadjapkeun

Datang deui

teja, ti

32

"*

ka kami dek minangka


poe
ijeu

*"

setan? ^'karah
33

23

rek aja djalma noe dipaehan di Israil? naha kami lain njaho, jen kami poe ijeu djadi deui radja, njangking Israil? Seug radja ngalahir ka Simi teh: Maneh moal dipaehan. Malah radja soempah ka dinja. o p. le 5.
'

radja ka jDeuntaseun tji Jordan. 'Ari Barsilai teh geus kolot katjida, oemoer dalapan poeloeh taoen; sarta njekapan ka radja, basa linggih di Mahanaim teja; karana eta teh djalma beunghar katjida. 'Ngalahir radja ka Barsilai teh:

34

6 p.
e

2;
:

16
23.

1.

e 2

Moesa 22
:

28.
1

p.

16
:

10.

35

Mat. 16

/ 1 Sam. 11

13.

jr

Badj. 2

8.

24

Datang deui Mepiboset poetoe Saoel teja, mapagkeun radja; ari eta teh ten
ngaberesihan soekoena, djeung ten ngagoenting djanggotna, sarta teu njeuseuh

25

26

27

papakeanana ti poean radja angkat tepi ka poean soemping deui sarta kasalametan. 'Ari geus kitoe, barang datang ka Jeroesalem mapagkeun radja, seug radja ngalahir ka dinja: Eh Mepiboset! koe naon maneh hanteu miloe djeung kami? 'Ari pihatoerna: Noen goesti sang radja! abdi teh dibobodo koe poen badega; karanten pikir abdi gamparan: Ah, dek ngararangkenan kalde, dek ditoempakan, leumpang ka radja; wantoening abdi gamparan ngempor. 'Samalah * manehanana ngoepat abdi gamparan ka goesti sang radja; doepi goesti
sang radja teh " sapertos malaikat Allah; mangga pidamel sakoemaha pisaeeunana koe pangraos andjeun. 'Karanten saahli poen ejang taja deui anging djalma lebet dihoekoem paeh woengkoel di pajoeneun goesti sang radja; kilang koe gamparan dilekitoe diri abdi betkeun anoe sok dahar sareng gamparan samedja reudjeung. Djadi abdi teh gadoeh hak naon deui, noe mawi rek sasambat deui ka radja? 'Lahiran radja ka MSpiboset: Keur naon maneh ngomongkeun deui perkara maneh? parentah kami: " Maneh djeung Siba ^^arokeun lahan. Pihatoer Mepiboset teh ka radja: Ditjokot kabeh oge koe manehanana, mangga bae, sarehna goesti sang radja soemping deui ka gedongna sargng kasalamgtan. a p. 9 6. 6 p. i6 s.
'^
'
:

36

embah djeung kaoela meuntas, dek ditjoekoepan di kaoela di Jeroesalem. 'Demi pihatoer Barsilai ka radja: Sabaraha deui rejana taoen hiroep poen aki, noe mawi aki pingiringeun radja ka Jeroesalem? 'Ari oemoer poen aki danget ajeuna dalapan poeloeh taoen; koemaha aki rek ngabedakeun sae sareng awon? sareng koemaha abdi gamparan pingaraoseun anoe diteda sarawoeh noe diinoem? sareng koemaha aki pingoepingeun deui kana sowara ahli ujanji lalaki-awewe? eukeur naon abdi gamparan ngariiidoe deui ka goesti sang radja? 'Abdi gamparan s6dja meuntas tji Jordan bae, ngadjadjapkeun radja sakedap; sareng keur naon radja piTjik,

37

maleseun ka poen aki pamalSs kitoe? 'Abdi gamparan moegi diidinan moendoer, hajang maot di nagara sorangan, deukeut koeboeran indoeng-bapa. Nanging, saleresna,

Kimham moegi
38

toewang koering jDoen sina meuntas ngiring goesti sang radja; nja eta mangga pi-

28

damSl sakoemaha pisaeeunana koe pangraos andjeun. 'Ari lahiran radja: Hade, Kimham dek dibawa meuntas, sarta koe kaoela dek dipilampah sakoemaha
pihadeeunana koe paugrasa embah; sarta naon bae noe koe embah rek dipenta ka kaoela, koe kaoela tangtoe dilakonan. 'KSbat djalma sakabeh meuntas tji Jordan; ana radja geus meuntas, seug radja njijoem ka Barsilai, sarta dibgrkahan; toeloej moelang ka enggonna. p. 17 27. Ari radja meuntasna ka Grilgal, sarta Kimham teja ngiring meuntas; djeung sabala Joeda kabeh meuntaskeun radja, kitoe keneh saparo bala Israil. 'Boeroeboel sakabeh oerang Israil ngadareuheusan ka radja, sarta aroendjoekan ka radja: Koe naon andjeun dipaling koe doeloer-doeloer koering, oerang Joeda, bari seug meuntaskeun radja sapoetra-garwana ka tji Jordan, sarSng
:

39

29

40

41

30

C p.

14:17.

rf

p.

9: 10. e p. 16:4.

SAM0E:EL

20.

B85

42

43

Dawoed noe ngiring? 'Ngadjawab sakabeh oeraug Joeda ka Israil teh: Sabab radja ka kaoerang oela pernah baraja; naha maneh mana panas koe hal pgrkara kitoe? karah kaoela baranghakan kadaharan radja, atawa radja masihan ka kaoela? 'Nembalan oerang Israil ka oerang Joeda teh, kijeu pokna: Kaoela mah boga sapoeloeh bagian ka radja, kitoe keneh ka Dawoed kaoela ngaleuwihan ti maneh; ua koe naon maneh njoemahkeun ka kaoela? karah lain kaoela noe ti heula ngomong, dek moelangkeun radja kaoela? DSmi omongan oerang Joeda lieuras ti batan omongan oerang Israil.
sadajana djalma

sarta sakabeh djalma prawira, pada ngiring Abisai; boedalna ti J6roesalem, dek ngoedag njoesoel Seba anak Bikri teja. Barang eta teh nSpi ka batoe g6de noe di Gibon, seg Amasa amprok ka hareupeunana. Ari Joab make badjoe disaboekan, sarta ti loewarna njoengkglang pedang, dipageuhan dina tjangkengna, sarta disarangkaan; ana ma'

PASAL
Pareng

20.

djalma bangkawarah, ngaranna Seba anak Bikri, oerang Binyamin; eta seg nijoep sangdi diuja aja hidji

kakala, bari ngomong: " Oerang mah ten boga doeoeman ka Dawoed, sarta ten boga milik ka anak Isai teh; gem'a balik, Israil! sahimah-sahimahna. 'Broel

sakabeh oerang Israil indit ti poengkoereun Dawoed, pada noeroet ka Seba anak Bikri teja; tatapi oerang Joeda mah ngarakgtan ka radjana, ti tji Joi'dan tgpi ka JSroesalem. i Badj. 12 -.u. Ari Dawoed soemping ka gedongna, 3 ka JSroesalem. Tidinja radja njandak " eta sapoeloeh parekan, noe ditilarkeun baris ngadjaga gedong teja, dipgrnahkeun dina hidji imah noe didjaga, sarta ditjoekoepan, tatapi hanteu dilgbetan; pada dikerem tepi ka poeanana paeh, hiroepna rarandaan. a p. le 21. 4 Toeloej radja nimbalan ka Amasa: Kami pangngoempoelkeun oerang Joeda sadjero tiloe poe, seg maneh koedoe 5 djonghok di dijeu. 'Bral Amasa leumpang, ngoempoelkeun oerang Joeda; tatapi Amasa teh lila tina mangsana, noe c ditangtoskeun ka dinja teja. 'Seug Dawoed nimbalan ka Abisai: Ajeima eta Seba anak Bikri teh meureun njilakakeun ka oerang alah batan Absalom; maneh geura njokot abdi-abdi goesti maneh, seg oedag soesoel, bisi eta teh manggih nagara rareugreug, sarta ngara7 hajoekeun maneh tipanon oerang. 'Toeloej boedal djalma Joab, kitoe deui " djoeroe kgtok djeung djoeroe loempat,
:

pedangna morosod. 'Pok Joab misaoer ka Amasa: Adi koemaha, damang? sarta Joab leungeunna ti katoehoe newak djanggot Amasa, sigana dek njijoem. 10 'Ari Amasa teu ijatna kana pedang noe kern- ditjSkel koe Joab, * pek ditoeblgskeun ka beuteungna, datang ka peudjitna amboeradoel kana taneuh, hanteu koengsi dipindo; toeloej bae paeh. Heug Joab djeung Abisai saderekna kgbat ngoedag, njoesoel Seba anak Bikri teja. 11 'Aja hidji djalma, boedjang Joab, nangtoengan Amasa, sarta ngomong kijeu: Saha-saha noe soeka ka Joab, djeung saha-saha noe anoet ka Dawoed, geura Joab! 'Demi Amasa teh 12 noetoerkeun keur goegoelingan dina getih di tengah djalan gede. Ana katendjo koe eta djalma, " jen sakabeh bala ngarandSg, seg koe manehanana Amasa teh tina djalan gSde dipindahkeun ka kebon, bari diroengkoepan sakali koe simboet, sapedah nendjo sakoer noe datang ka 'Barang geus 13 ISbah dinja ngarandgg. dieuweuhkeun ti djalan gede, sakabeh toeloej noetoerkeun Joab, ngoedjalma dag njoesoel Seba anak Bikri teja. 14 'Ari Joab teh ngambah sakabeh kaom Israil, tepi ka Abel djeung ka BetMaaka, sarta satanah Berim; seug eta ge karoempoel, sarta daratang, noetoer15 keun Joab. 'DSmi geus darongkap, toe9

djoe,

loej

dikepoeng

di

Abel Bet-Maaka

teja,

sarta nagara teh dilingkoengan koe benteng, ngadingding deukeut koeta loewar;

iG

17

djeung sakabeh bala noe ngareudjeungan Joab ngaroeksakkeun koeta, soepajasina roeboeh. 'Aja hidji awewe pinter, ngaggro ti djSro nagara: Darengekeun! darengekeun! hatoerkeun ka Joab: Moegi geura ngadeukeutan ka dijeu, koering aja pihatoereun ka andjeun. 'Toeloej

Joab ngadeukeutan ka dinja. Pok awewe teh naros: Andjeun teh Joab? Walonanana: Enja kami. Seg mihatoer ka

SAMOEEL

21.

18

andjeimna: Moegi kersa ngadangoekeun pihatoer abdi gamparan. Ari saoerna: Heg kami ngadenge. 'Toeloej mihatoer, kijeu pihatoerna: Baheula mah sok nga-

19

20

romong, kijeu pokna: Koedoe nanjakeun heula ka Abel; dimana geus kitoe, poetoes. 'Koering teh kalebet noe soeka rapih sargng noe satoehoe di Israil; doepi audjeun nggrsakeun maelian hidji nagara, noe djadi iboe di Israil; koe naon andjeun k6rsa ngabasmi kagoengan Pangeran? 'Ngawalon Joab, kijeu wa-

lonanana: Palijas teuing, palijas teuing kami teh dek ngabasmi atawa dek nga21 roeksak! 'Lain kitoe perkarana; enjana mah aja hidji djalma ti pigoeuoengan Epraim, ugaran Seba anak Bikri, ngamangkeun leungeunna ka radja, ka Dawoed; eta bae selehkeun, tangtoe kami moelang ti ijeu nagara. Pioendjoek awewe teh ka Joab: Mangga, hoeloena engke dialoengkeun ka andjeun tina koeta. 22 'Tidinja awewe teh ngadatangan ka djalma noe loba djeung kapinteranana; pek Seba anak Bikri teh koe maranehanana ditilas hoeloena, bari seug dialoengkeun ka Joab. Toeloej Joab ^ nijoep sangkakala, geus kitoe boebar ti eta nagara, balik sahimah-himahna. Ari Joab moelih ka Jgroesalem, ka radja.
a
23
p. 8
:

18. 6 1 Badj.

5.

c p.

23.

tZ

p.

18

16.

24

25

26

sakabeh balad Israil, djeung Benaja poetra Jojada njangking djoeroe ketok djeung djoeroe loempat. 'Ari * Adoram njangking padjgg, djeung Josapat poetra Ahiloed djadi papatih. 'Ari Seja noe djadi mantri toelis, sarta Sadok djeung Abjatar djaradi panghoeloe. 'Samalah Ira, oerang Jair, djadi kaparSk Dawoed. o p. 8 i6.
Ari
"

Joab

teja njekel

b 1 Eadj. 4

6.

PASAL
A ri

21.

Dawoed hidji mangsa ^patjgklik, meunang tiloe taoen, hanteu loewang taoen; toeloej Dawoed noekeur djaman

noehoen ka pajoeneun Pangeran. Ari timbalan Pangeran: Pangkitoe teh tina sabab Saoel djeung tina sabab bangsana noe hoetang ggtih, pedah Saoel maehan oerang Gibon teja. 'Tidinja oerang Gibon teh koe radja disaoer, sarta dilahiran. (Ari oerang Gibon teja lain kaasoep bangsa Israil, gnjana mah kaasoep

oerang Emor, tatapi koe oerang baheula " dipangsoempahkeun; demi Saoel ngersakeun maehan ka dinja, tina goemati Saoel ka oerang Israil 3 djeung oerang Joeda.) 'Lahiran Dawoed ka oerang Gibon teh: Tjik, kami koemaha nja ijilampaheun ka maraneh? sarta naon pisarateunana kami njijeun karapihan, sangkan maraneh ngaber4 kahan kana kagoengan Pangeran? 'Pioendjoek oerang Gibon teh ka andjeunna Ari menggahing Saoel sareng bangsana teja, * simkoering teu wSnang nampa emas-perak, sar6ng teu wSuang maehan saha-saha oerang Israil. Lahiranana deui: Na koemaha pirempoeg maraneh, hal pilampaheun kami ka nia5 raneh teh? 'Pioendjoekna ka radja: Ari menggahing eta djalma noe mejakkeun simkoering, sareng aja angkanan noempoerkeun simkoering sadaja, oelah simkoering djoengkereng dina sawewengIsrail teja: 'eta, noen kakasih 6 keran Pangeran! simkoering moegi dipaparin toedjoeh djalma lalaki ti anak-poetoena, " bade digarantoeng pajoeneun Padi Giba, nagara Saoel. Ari ngeran, lahiran radja: Hade, koe kami dibere. radja welaseun ka Mepiboset, 7 'D6mi poetra Jonatan, anoe poetra Saoel teja, tina hal soempah ka Pangeran, anoe di antara andjeunna doewaan, nja eta di antara Dawoed djeung Jonatan poe8 tra Saoel. 'Tidinja radja njandak anak f Rispa poetra Aja, doewa sarta lalaki, noe koe eta didjoeroekeun pikeun Saoel; nja eta Armoni djeung Mejjiboset; kitoe deui anak Mikal poetra Saoel, lima sarta lalaki, noe koe eta didjoeroekeun pikeun Adriel poetra Barsilai, MShola; 'heug diselehkeun ka 9 oerang leungeun oerang Gibon; pek koe eta digarantoeng di goenoeng, di pajoeneun Pangeran; toedjoehanana paeh babargngan ari dipaehanana mgngran oesoem diboewat, ninggang mimitina, keur mi10 tSmbejan diboewat gandroeng. 'Tidinja Rispa poetra Aja teja njokot karoeng, diamparkeun pikeun dirina dina batoe karang; ti barang mitSmbgjan diboewat tgpi ka majit kahoedjanan ajana di dinja; sarta koe Rispa teu dibikeun ti beurang aja manoek awang-awang eunteup ka darinja, atawa ti peuting
sesa
Israil
:

'^

''

SAMOEEL

22.

387

11

aja sasatoan tSgal. 'Aja noe ngoeningakeun ka Dawoed eta lampah Rispa

12

13

14

poetra Aja, oeroet par6kan Saoel teja. 'Toeloej Dawoed angkat, sarta njandak toelang-toelaug Saoel djeuug toelangtoelang J onatan poetrana, ti priboemi Jabes bilangan Gilad, 9 beunang eta maling ti pasar Bet-San, euggonna digarantoeng koe oeraug Pglisti, basa poean oerang PSlisti ugelelikeun Saoel di Gilboa teja; seug eta toelang-toelang Saoel djeung toelang-toelaug Jonatan poetvana teh koe andjeunua ditjandak tidinja; djeung deui dikoempoelkeun toelang-toelang djalma noe digarantoeng teja. 'Tidinja eta toelang-toelang Saoel djeung Jonatan poetrana dikoeboer di tanali Binyamin, di nagara Sela, dina pakoeboerau Kis, rama Saoel teja; satimSanggeusbalan radja dilampahkeun. na kitoe paneda eusi tanah koe Allah
'

21

22

leungeunna djeung ramo soekoena genep-gen6p, opat likoer rejana; eta ge anak Rapa keneh. 'Nja eta " ngahinakeun ka Israil; pek dipaehan koe Jonatan, * poeti'a Sima, noe saderek Dawoed teja. 'Eta opatanana teh anak Rapa, di Gat; sarta pada roeboeh koe panangan Dawoed djeung koe leungeun
abdi-abdina.
o
1

sam. 17:

10. 6 p.

i3:3.

PASAL
nnidinja

22.

''

ditarima.
20;1G.
/"

a Jos. 9
1

19, 20. 6 4
<>

Moesa
1

35:31. c 4 Moesa 25:4. d


p.

Sam. 15:34.

Sam.

3:7. g

Sam. 31:12. h 4 Moesa

35:33;
15

p.

24:25.
4

16

Hidji mangsa oerang Pelisti merangan deui ka Israil. Bral Dawoed djengkar, diiring koe abdi-abdina, pek merangan ka oerang Pelisti, sarta Dawoed dongkap ka loengse. 'Ari Isbi-Benob, noe

Dawoed ngoendjoekkeun ka J-Pangeran " oengelna ijeu poepoedjian, keur mangsa andjeunna koe Pangeran geus dileupaskeun ti leungeun sakabeh moesoehna, sarta ti panangan Saoel. Pangeran teh nja 'Ari pioendjoekna batoe tjadas, nja benteng koering, sarta ngarahajoekeun ka koering. 'Allah noe teh batoe karang koering di andjeunna koering njalindoeng; kgpeng koering sarta tandoek kasalamgtan koering; koeta koering noe loehoer, sarta pamoeroean koering; Djoeroe-salamet koering, noe njalamgtkeun koering tina panganijaja. 'Koering s6dja sasambat ka Pangeran, anoe lajak dipoedji; tangtoe koering disalametkeun ti moesoeh-moe: ;

kaasoep anak Rapa,

"

toembakna

tiloe
6

17

ratoes sekel tambaga beuratna, sarta njoren pedang weuteuh, eta nijatna maehan Dawoed. 'Tatapi ^ Abisai poetra Seroeja noeloeng ka andjeunna, sarta njabet eta oerang Pelisti, bari dipaehan
sakali.

Harita djalma

Dawoed saroempokna Andjeun


:

pah ka andjeunna,

kijeu

a cjab. 18. soeh koering. Karana koering kalingkoeng koe omkatiwasan baking maot, waloenganing ngareureuwas ka koering. 'Eta koering karingkoes koe talining enggon noe paeh, kapapag koe ridjeting maot. Dina keur soeker koering njeloek ka Pangeran, nja koering sasambat ka Allah koering; seug andjeunna ti djSro kabahna ngamakboel sowara koering, panjambat koe'

oelah njargngan deui ka koering sadaja angkat perang, soepaja andjeun oelah

ring dongkap
8

ka

tjgpilna.

mareumkeun damar
6 p. 23: 18.

Israil.

aisam. i7:7.
9

18

19

20

Ari gens kitoe, sanggeusna ti dinja aja deui perang djeung oerang Pelisti, di Grob. Harita " Sibkai, oerang Hoesa, maehan Sap, noe kaasoep anak Rajja keneh. o i Bab. 20: 4; 27:11. Geus kitoe pSrang deui di Gob djeung oerang Pglisti. Pek " Elhanan poetra Jaare-Orgim, oerang Bet-Lehem, maehan Goljat, oerang Gat, noe bahoe toembakna kawas pihanean. o 1 Bab. 20 5. Gens kitoe perang deui di Gat. Aja hidji djalma djangkoeng, sarta ramo
:

DSr boemi teh gendjlong, nja ojag; dasarlangit aringgeung, njagarendjlong, sarehing andjeunna bgndoe. Ngeboel haseup ti pangamboengna, sarta seuneu
'

10

roeliak rati djgro roehaj ti eta. 'Seug andjeunna ngadengdekkeun langit, djoet loengsoer; sarta

bahamna ngahakan,

11

12

13

angkeub handapeun dampalna. Noe dititihan koe andjeunna nja moekarabin, ber hiber; sax'ta katembongna toenggang djangdjang angin. 'Ari poek koe andjeunna sakoebSngna didjadikeun saoeng, hoeroenan tjai, mendoenging langit. 'Tina sorot pajoeneunana raroehaj roehak seuneu.

388
14,

SAMOEEL
33

22.

15

16

Pangeran ti laugit ngajakeuu goeloedoeg, noe Laugkoeng Agoeng moenggah ngagentra. 'Andjeunna ngaleupaskeun djamparing, seug eta dipabalentjarkeun koe kilat pada digoedjroedkeun. 'Beh tembong dasaring laoet, sarta katara pademeu djagat, tina paujeuseul Pangerau, tina angining napas pangamboengna. Pangeran ti manggoeng miwarang, kSk koering ditjandak, dihandjatkeun dileupaskeun ti moesoeh ti tjai gede koering noe bedas, ti noe garenleuh ka koering; karana pada kawasa batan koering. 'Eta teh ngaronom ka koering keur poean koering balahi, tapi Pange'

Pangeran? djeung saha deui batoe kati Allah oerang? 'Allah teja benteng koering noe santosa sarta noe satemenna koe andjeunna ditoejoendina djalanna. 'Soekoe koering koe andjeunna disaroewakeun djeung mentjek, sarta koering koe andjeunna disina nangtoeng di enggon koering noe laloehoer. 'Ari leungeun koering koe andjeunna diwoeroek perang, moenggah leungeun koering bisa mentang gondewa tambaga. Malah andjeun ka koering maparin kepenging kasalametan andjeun, sargng koe kasabarau andjeun koering diagoengkeun. 'Koering ti handap koe andjeun didjgmbaran baris ngalengkah, sareng pigeulang soekoe koering hanteu

rang, djaba

34

35

17

18

36

19

37

ran djadi pangladjer koering. 'Sarta koering dibidjilkeun ka noe lega; eta koering koe andjeunna didjait, sabab soekaeun ka koering. Pangeran teh males ka koering noe21 roetkenn kabeneran koering; noeroetkeun kabgresihan leungeun koering moe22 langnaka koering.'Karana koering ngestikeun djalan Pangeran, sarta ten doraka Allah koering. 'Karana 23 moengkir ka sadajana hoekoemna aja di hareupeun koering, sarta ti pikoekoehna koering 24 ten njingkir-njingkir. 'Estoe koering teh satemenna ka andjeunna, sarta koering ngaraksa maneh ti pidorakaeun koering. 25 Mana Pangeran ka koering moelang noeroetkeun kabeneran koering, noeroetkeun kaberesihan koering di pajoe2G neun sotjana. 'Ka noe hemaii, andjeun nawiskeun manten heman; ka djalma satemenna, andjeun nawiskeun manten 27satSmgnna; 'ka noe beresih, andjeun nawiskeun mantgn bSrgsih demi ka noe bengkok mah, andjeun nawiskeun man'Ari oemat noe kabalang28 ten tibalik. sak koe andjeun disalametkeun doepi sotja andjeun neuteup ka noe loehoer, tinangtos dika-handapkeun. 29 Sajaktosna, Pangeran! andjeun teh damar koering; sareng Pangeran noe 30 ngrangkeun poek koering. 'Karanten sai-gng andjeun koering ngadoepak barikoering disargngan Allah koering, sa.n 31 ngaloentjatan pager tembok. 'Ari Allah teja sampoerna djalanna; pangandika Pangeran beunang ngabgsot andjeunna teh minangka kgpgng ka sakoer noe njalindoeng ka andjeunna. Karana saha deui Allah, djaba ti 32
20
;

tidjalikeuh.
38

Koering
seep,

ngoedag moesoeh-moesoeh

koering, sareng pada ditoempoer; geus


39

40

41

kakarek koering wangsoel. 'Koe koering dibejakkeun, sareng diparinggeskeun, moenggah ten menjat deui; pada ngadjopak ka handapeun soekoe koering. 'Karanten koering koe andjeun disaboekan kasantosaan baris p6rang; noe ngamoesoeh ka koering koe andjeun pada ditoendoekkeun ka handapeun koering. 'Ari satroe koering koe andjeun
disina

noekang ka koering, sangkan noe

42

43

44

45

40

gareuleuh ka koering koe koering dibasmi. 'Eta teh alak-ilik, tapi taja noe noeloeng; ret ka Pangeran, tapi hanteu diwalon. 'Pek koe koering diboeboekkeun sapertos peledoeging taneuh; koe koering pada dilejek, disingrajkeun, sapgrtos leutaking loeloeroeng. Malah koering koe andjeun dirahajoekeun ti sadajana padoe rahajat koering; toer koering koe andjeun diraksa, didjadikeun loeloegoe oerang kapir; bangsa noe tadina teu kaoeninga koe koering, seug ngawoelaka koering. 'Djalma nagara lijan taraloek ka koering poera-poera; tjeulina kakarek ngadenge bedja, seug bae naroeroet ka koering. 'Djalma nagara lijan lalempes, sarta goemeter bidjil ti koeta-koetana.

47

48

Pangeran teja djoemengng; sarta sagala poedji ka Batoe karang koering; djeung sing diagoengkeun Allah, karang kasalamgtan koering; 'nja eta Allah, noe mangmalSskeun koering, sarta noe
naloekkeun bangsa-bangsaka handapeun

2
49

SAMOEfiL
ti

23.

389

koeriiig; 'noe

ugaleupaskeun koering

djeung

Dawoed keur basa ngaharina-

satroe-satroe koering; toer koering koe

andjeun

diloehoerkeun ti sakoer noe ngamoesoeh ka koering; eta koering koe andjeun diloeijoetkeun ti djalma
50

10

keun ka oerang Pglisti, noe karoerapoel di dinja s6dja pSrang, sarta oerang Israil geus arijang. 'Eta teh dangdan,
pek njabStan ka oerang Pglisti, datang ka tjape leuugeunna, djeung leungeunna raket kana pgdang; djadi Pangeran nga-

51

noe nganijaja. Koe p6rkawis eta koering sedja hatoer noehoen ka andjeun, Pangerau! di sagala bangsa kapir; sarBng s6dja moedji ka padjeuengan andjeun, "noe maparin kasalamgtan g6de ka radjana, sareng midamel kaasihan kana lisahan andjeunna, nja ka Dawoed sargng ka toeroenanana, langgSng salalamina.

11

damel kasalamgtan ggdedina poe harita; ari bala teh baralik ngiring eta, ngan kari ngarajah bae. 'Sanggeus eta teh Samma poetra Age, oerang Harar. Hidji mangsa oerang Pglisti karoempoel baris ari di enggon eta aja saloewoekkSbon,

PASAL
Sarta nja
ijeu

23.

lahiran Dawoed anoe " Ijeu woeroek Danja woeroek djalma noe diadggkeun loehoer, lisahan Allah Jakoeb, toer matak resep dina djaboer

panganggeusan.
Isai,

woed anak

Israil:

'Roh Pangeran ngandika lantaran

kaoela, sarta lahiranana aja dina biwir kaoela. 'Timbalan Allah Israil, ka kaoela

ngandika Batoe karang Israil: Mengke aja noe njangking kawasa ka bangsa manoesa, noe adil; njangkingna kawasa kalawan sijeun koe Allah. 'Nja eta saibarat ngaggbraj beurang, bidjil sarangenge, isoek taja mega; tina sorot mantas hoedjan bidjil djoedjoekoetan tina boemi. 'Saestoena lain kitoe bangsa kaoela di Allah parandene andjeunna ka kaoela ngadamgl perdjangdjianlangggng, geus diatoer sadajana sarta ditetepkeuu. Estoe eta teli sakabeh kasalamgtan djeung sakabeh kasoekaan kaoela, sanadjan koe andjeunna tatjan didjadikeun.
;
'

'D6mi noe balangkawarah


ge bakal

mah kabeh

saibarat tjoetjoek noe geus dipitjeun; karana teu beunang ditjabak

koe leungeun; 'ari djalma noe dek ngaragap ka dinja, make beusi djeung bahoe toembak; sarta bakal didoeroek koe seuneu di Snggonna, datang ka bejakna.
a 4 Moesa 24
:

3.

Nja ijeu " ngaran djalma prawira kagoengan Dawoed Joseb-Basebet, oerang Tahkgmou, loeloegoe para satrija; nja eta Adino, oerang Esen, * noe ngalawan
:

djalma dalapan ratoes, kasabSt sapisan. Sanggeus eta teh Elasar poetra Dodo, l^oetra oerang Ahoah, kaasoep djalma prawira noe tiloe, noe reureudjeungan
'

pinoeh koe katjang beureum; toeloej bala teh kaboer ti hareupeun oerang 12 Pelisti. 'Demi eta teja taggn dina tengah eta saloewoek kebon, dirahajoekeun, sarta njabgtan ka oerang Pelisti; djadi Pangeran ngadamel kasalametan gede pi13 san.-'Ajadjalmatiloean, kaasoep noe tiloe poeloeh loeloegoe, bral arindit, toeloej daratang ka Dawoed, " ka goeha Adoe1am teja, keur oesoem diboewat; harita barisan oerang Pelisti keur masang14 gi'ahan di 16bak Repaim. 'Mangsa eta Dawoed aja di benteng, sarta harita aja patrol oerang Pelisti di Bet-Lehem. la15 'Toeloej Dawoed datang kahojong, hirna Saha ka kami pimereeun nginoem tjai ti soemoer Bet-Lehem, noe di la16 wang nagara'? 'Gantjang noe tiloe djalma prawira teja nobros pasanggrahan oerang Pelisti, pek nimba tjai ti soemoer Bet-Lehem, noe di lawang nagara; seug dibawa, toeloej disanggakeun ka Dawoed; tatapi Dawoed teu kersaeun ngaleueut tjai eta, tjoer bae koe andjeunna ditjitjikeun bade ka Pangeran, ngalahir: Palijas teuing koering 17 'bari teh, Pangeran! dek milampah kitoe. Naha koering dek nginoem getih ijeu djalmadjalma, noe laleumpangnaroehkeunnjawana? Mana teu kersaeun ngaleueut. Kitoe lampah eta tiloe djalma prawira 18 teja. - 'Aja deui Abisai, saderek Joab, poetra Seroeja teja; nja eta djadi loeloegoe noe tiloean; hidji waktoe eta teh molahkeun toembakna ka djalma tiloe ratoes, pada kasabet, sarta eta teh kongas 19 di noe tiloean. 'Di noe tiloean teja eta noe kaadjenan, malah djadi kapalana; ngan kana tiloean noe tadi mah teu 'Aja deui B6naja, poetra Jojada, 20 nepi. anoe poetra djalma gagah, asal ti
:

''

''

390

SAMOEEL

24.

nagaraKabsel, aliengkalakoeanana;hidji

waktoe eta teh maehan noe doewa [anak] Ariel, di Moab; djeung hidji waktoe eta tell toeroen, pek maehan hidji singa di tengah lombang, keur oesoem sal21

22

!3

maehan hidji oeraiig Mesir, djalma tanggihgoel; ari leungeun oerang Mesir teh njekSl toembak, tatapi Bgnaja njampeurkeun ka dinja ngan mawa iteuk; pek toembak direboet ti leungeun oerang Mesir teh, bari seug dipaehan koe toembakna sorangan. 'Kitoe lampah BSnaja poetra Jojada teh, sarta eta teh kongas di noe tiloe djalma prawira. 'Di noe tiloe poeloeh teja nja eta noe kaadjenan, ngan kana tiloean noe tadi mah teu nSpi. Ari Benaja teja koe Dawoed diangkat njekgl djagabajana. a l Bab. 11:10. b Hak. 3:31. cl Sam. 22:1.
djoe. 'Kitoe deui
<i

andjeunna: Maneh geura ngaronda sakabeh kaom Israil, ' ti semSt Dan tSpi ka Berseba; koedoe ngaloris djalmadjalma, sangkan kami njaho bilangan djalma-djalma. 'Ari pioendjoek Joab ka radja: Moegi-moegi koe Pangeran, Allah
andjeun, saaja-ajana djalma-djalma diwoewoehan saratoes patikelaneun, sareng sing katingal koe sotja goesti sang
radja; nanging koe naon noe mawi goesti sang radja ngersakeun pgrkawis kitoe? 'Demi pilahir radja njilepkeun ka Joab djeung ka para kapala balad. Toeloej Joab djeung para kapala balad teh ka loewar ti pajoeneun radja, rek ngaloris djalma-djalma bangsa Israil. 'Tidinja mareuntas tji Jordan, seg masanggrahan di Aroer, ti katoehoeeun

p.

18. e p. 8

18.

24

25 26

Asahel, saderek Joab teja, kaasoep noe tiloe poeloeh aja deui Elhanan poetra Dodo, ti Bet-Lehem; 'Samma, oerang
"
;

27

28 29

30

31

32
33

34

35 36

37

38 39

Harod; Elika, oerang Harod; 'Holes, oerang Pelet; Ira poetra Ikes, oerang Tekoa; 'Abieser, oerang Anatot; Meboenai, oerang Hoesa; 'Salmon, oerang Ahoah; Maharai, oerang N^topa; 'Heleb poetra Baana, oerang Netopa; Itai poetra Ribai, ti Giba, nagara oerang Binyamin; 'Bgnaja, oerang Piraton; Hidai ti waloengan Gaas; Abi-Albon, oerang Arba; Asmawet, oerang Barahoem; 'Eljahba, oerang Saalbon; poetra Jasen; Jonatan; 'Samma, oerang Harar; Ahiam poetra Sarar, oerang Harar; 'Elipelet poetra Ahasbai, anoe poetra oerang Maaka; Eliam i^oetra Ahitopel, oerang Gilon teja; 'Hesrai, oerang Karmel; Paarai, oerang Arab; "Jigal poetra Natan, ti Soba; Bani, oerang Gat; 'Selek, oerang Amon; Naharai, oerang Berot, toekang mawa pakarang Joab poetra Seroeja teja; 'Ira, oerang Jeter; Gareb, oerang Jeter; 'Oeria, * oerang Het; djoemlah tiloe poeloeh toedjoeh.
a
p.

nagara, noe di tSngah waloengan Gad, sarta nepi ka Jaser. Toeloej darongkap ka Gilad sarta ka tanah Tahtim-Hodsi; seug darongkap ka Dan-Jaan, sarta ka sakoeriling nagara Sidon. 'Tidinja darongkap ka Tiroes, nagara reugreug, sarta ka sakabeh nagara oerang Hiwi djeung oerang Kanaan; ari brasna ka tanah Joeda, sabeulah ti kidoel, nja eta ka Berseba. "Kitoe ngarondana sakoeriling tanah; ari geus meunang salapan boelan doewa poeloeh poe darongkap deui ka Jeroesalem. 'Tidinja Joab ka radja njanggakeun bilangan lorisan djal'

ma-djalma; ari Israil aja dalapan keti djalma pgrkosa noe njikgp pedang, sarta oerang Joeda aja lima keti djalma.
a
10
1

Bab. 21

1.

6 p. 21

1.

c p. J7

11.

ratoeg manahna sanggeusna milang djalma-djalma teh.


Toeloej
"

Dawoed

Pok Dawoed oendjoekan ka Pangeran:


Abdi teh langkoeng-langkoeng njadosa migawe kitoe; nanging ajeuna, noen Pangeran! moegi-moegi dileungitkeun eta kadorakaan abdi gamparan; karanten abdi teh langkoeng-langkoeng nja teu poegoeh lampah. 'Barang Dawoed tanghi wantji isoek, aja pangandika Pangeran ka nabi " Gad, djoeroe pS16ng Dawoed, kijeu pangandikana: 'Maneh geura leumpang, bedjakeun ka Dawoed: Kijeu timbalan Pangeran: Maneh koe kami ditawaran tiloe pSrkara; pilihkoe maneh salah-sahidji, koe kami rek didamgl ka maneh. 'Bral Gad teh ngadeuheus ka Dawoed, sarta ngoeninga
*

11

18. 6 p.

11

3.

PASAL
npidinja
"

12

24.

Pangeran djadi bendoe * deui J-ka Israil; seug ngangsonan Dawoed ka Israil, timbalanana: Hajoe, milang Israil djeung Joeda. '-Toeloej radja marentah ka Joab, kapala balad anoe di

13

RADJA
19

1.

391

ka andjeuuua,

kijeu pihatoerna:

Andjeun

14

15

iG

hajang didatangan jjatjgklik toedjoeh taoen di satanah andjeun? atawa hajang kaboer tiloe boelan koe moesoeh andjeun, tina koe eta dioedag? atawa hajang paggboeg tiloe poe di satanah andjeun? Ajeuna audjeun gem-a manah sai-gng masing sae-sae, koemaha kaoela nja pingawangsoeleun ka noe miwarang kaoela. 'Ari lahiran Dawoed ka Gad: Kaoela teh soesah katjida; mguding oerang laboeh ka pauangan Pangeran bae, karana gede pisan piwglasna; hajang oelah laboeh ka leungeun manoesa.'Seug Pangeran ka Israil maparin pag6boeg, ti isoek tepi ka waktoe noe tangtoe; ari djalma-djalma teh, ti sgmgt Dan tepi ka Berseba, toedjoeh laksa djalma noe paeh. 'Baraug nialaikat njodorkeun panangan ka Jeroesalem, dek diroeksak, seug Pangeran handjakaleun koe hal
'^

20

21

Pangeran dina pangirikan Arawna, oerang JSboes teja. 'Bral Dawoed djSngkar, noemoetkeun lahiran Gad, sakoemaha timbalan Pangeran teja.'Ari Arawna ngareret, beh nendjo radja djeung mantri-mantrina ngadeukeutan ka manehanana; djol Arawna bidjil, brSk soedjoed ka radja, njoeoeh kana taneuh. 'Oendjoekan Arawna teh: Koenaonnoe mawi goesti sang radja linggih ka abdina? Lahiran Dawoed: Hajang meuli

22

maneh ijeu pangirikan, keur pigngnjijeun hidji altar pikeun ka Pangeran, sangkan ijeu balahi moegi kandeg ka djalma-djalma. 'Pioendjoek
ti

goneun

Arawna ka Dawoed: Mangga,

goesti

17

katjilakaan teja, sarta Pangeran nimbalan ka malaikat noe ngaroeksak djalmadjalma teh: Meudjeuh; ajeuna tjitjingkeun leungeun maneh. Ari malaikat Pangeran teh ajana di lebah pangirikan Arawna, oerang Jgboes. 'Ana Dawoed ningali eta malaikat, noe ngageboeg djalma-djalma teja, pok Dawoed oen-

23

24

djoekan kaPangeran, kijeu pioendjoekna Sal6resna, abdi noe gadoeh dosa, sai'Sng abdi noe milampah bengkok teh; doepi
eta mah, domba-domba teja, migawe naon? panangan andjeun moegi sina toemerap ka diri abdi bae sareng ka saeusi-imah poen bapa. a i sam. 24:6.
6 p. 12 18
:

25

13.

Sam. 22

5.

J6r.

42

10.

keneh ngadeuheus ka Dawoed, sarta mihatoer ka andjeunna: Mangga geura angkat, moedoe ngadegkeun hidji altar bade ka
Toeloej
teja dina poe harita

Gad

sang radja! tjandak bae sar6ng koerbankeun anoe pisaeeun koe pangraos radja; tah tingali, ijeu sapi bade pikoerbaneun doeroekan, sareng ijeu seredan ngirik sarawoeh parabot sapi bade pisoeloeheunana. 'Eta sadajana, noen radja! koe Arawna disanggakeun ka radja. Oendjoekan deui Arawna teh ka radja: " Moegi-moegi andjeun kamanah koe Pangeran, Allah andjeun. 'D6mi lahiran radja ka Arawna teh: Ontong, saestoena koe kami dek dibeuli ti maneh sahargana; da kami teh ka Pangeran, Allah kami, moal pisan ngoerbankeun koerban doeroekan teu make dibajar. Seug koe Dawoed eta pangirikan katoet sapina digaleuh harga lima poeloeh sekel perak. 'Prak Dawoed ngadamel hidji altar di dinja bade ka Pangeran, sarta ngoerbankeun koerban doeroekan djeung koerban panarima. * Toeloej panSda eusi tanah koe Pangeran ditarima, sarta balahi teja

kandgg ka

Israil.

a 3 Moesa

4.

KITAB PAEA RADJA NOE KAHIDJL


PASAL
Ari
1.
2

radja Dawoed geu geus lila pisan joeswana sarta salirana ditoetoepan koe kampoeh-kampoeh, ta-

tapi teu matak haneut ka andjeunna. 'Toeloej mantri-mantrina aroendjoekan ka andjeunna: Saena goesti sang radja dipangnejangankeun hidji landjang, parawan, sina tStgp di pajoeneun radja,

RADJA

1.

sareng nganiemenan ka radja, toer siua sare dina pangkon andjeun, soepaja goesti sang radja djadi haneut. 'Seug pada nejangan hidji landjang geulis di

sawewengkgran Israil; toeloej manggih Abisag, oerang Soenem, sarta dideuheuskeun ka radja. 'Ari eta landjang

14

moetoehkoe geulis; toeloej ngamemenau ka radja, sarta ngalaladenan ka andjeunna; tatapi koe radja hanteu dite15

mahan.
5

a 2 Sam. 5:4.
"

gamparan, ngalahir kijeu Soeleman, anak maneh, mgngke djadi radja sanggeusna kami, sarta nja eta noe bakal dijoek dina korsi kami? na koe naon mana Adonia djadi radja? 'Masing oeninga, sabot andjeun keur oendjoekan keneh di dinja ka radja, kaoela ge tangtoe ngadeuheus ti poengkoereun andjeun, bari seug meiDekan kasaoeran andjeun.' Toeloej Batseba ngadeuheus ka radja, asoep ka kamar; ari
radja teh geus Abisag, oerang

Tidinja Adonia

poetra Hagit teja


:

sepoeh katjida, sarta

moendjoelkeun maneh, pokna Aing anoe bakal radja; sarta Adonia* njadijakeun pikeun pribadina hidji kareta djeung taroekang toempak koeda, sarta lima poeloeh djalma noe loempat ti heulaeunana. 'Ari eta teh saoemoerna koe ramana hanteu dipeperih, tara ngalahir: Koe naon maneh migawe kitoel Samalah
eta teh aloes katjida dSdggna; ari di-

Soenem

teja,

ngalala-

16

17

denan ka radja. 'Broek Batseba teh soedjoed ka radja. Ngalahir radja: Aja naon, njai? 'Pioendjoekna ka andjeunna: Noen goesti! andjeun bareto ka abdi gamparan soempah njebat Pangeran,
Allah
andjeun:
Saestoena,

Soeleman,

anak maneh, mengke djadi radja sanggeusna kami, sarta nja eta noe bakal di18 joek dina korsi kami. 'Doepi ajeuna, salSrSsna, Adonia noe djadi radja, nanging andjeun, goesti sang radja! teu oeninga. 19 'Ari eta teh geus meuntjitan sapi, sarong sato beunang ngal6b6ug, sarawoeh domba, pirang-pirang, sar6ng ngondangan sadajana poetra radja noe pameget, kitoe deui panghoeloe Abjatar, sareng Joab, kapala balad; doepi abdi andjeun 20 Soeleman teu diondang. 'Ari menggahing andjeun, noen goesti sang radja! jjanon sabangsa Israil malentjrong ka andjeun, pada hajang dipaparin njaho, saha teja noe bade tjalik dina panglinggihan goesti sang radja, sanggeusna an21 djeun. 'Aii teu kitoe mah, dimana goesti sang radja geus koelem sarSng karoehoen andjeun, tinangtos diri abdi sar6ng poen anak Soeleman diitoeng djalma 22 dosa. 'Doemadakan, sabot Batseba keur oendjoekan keneh ka radja, hoi nabi 23 Natan ngadeuheus. 'Aja noe ngoeninga ka radja, kijeu pioendjoekna: Noen, aja nabi Natan. Barang dongkap ka pajoeueun radja, seug soedjoed ka radja, 24 njoeoeh kana taneuh. 'Pok Natan mihatoer: Noen, goesti sang radja! karah andjeun nimbalan: Adonia noe bakal djadi radja sanggeusna kami, sarta nja eta noe bakal dijoek dina korsi kami? 25 'Karanten dinten ijeu eta teh mangkat, seug meuntjitan sapi, sargng sato beunang ngalebgng, sarawoeh domba,

owokeunana pandeurieun Absalom.' Toedjeung Joab poetra Seroeja, sarta djeung panghoeloe Abjatar; nja eta pada noeloeng ka dinja, noeroet Adonia. 'Tatapi ari panghoeloe Sadok, djeung Benaja poetra Jojada, sarta nabi Natan, kitoe deui Simi, djeung Rei, sarta para prawira kagoengan Dawoed teja, eta mah teu miloe ka Adonia. 'Tidinja Adonia meuntjitan domba, sapi djeung sato beunang ngalSbeng, deukeut batoe Sohelet, noe di lebah soemoer Rogel, sarta ngondangan sakabeh saderekna, para poetra radja noe pameget, kitoe deui sakabeh oerang Joeda, mantri-mantri radja; tatapi ari nabi Natan, djeung Bgnaja, kitoe deui para prawira, djeung Soeleman saderekna, eta mah
loej pasini
''
'

10

teu diondang.
c 2

Sam. 3

4.

6 2 Sam. 15

1.

Sam. 13:23.

11

12

Toeloej Natan misaoer ka Batseba, iboe Soeleman teja, kijeu saoerna: Naha andjeun teu ngareungeu warta, jen Adonia jjoetra Hagit teh djadi radja? ari Dawoed, goesti oerang, teu oeningaeun. 'Mana ajeuna, mangga, kaoela ka andjeun ngahatoeranan pirgmpoeg, soepaja andjeun ngarahajoekeun pati pribadi

13

djeung i^ati poetra andjeun Soeleman. 'Andjeun geura angkat, ngadeuheus ka radja Dawoed, koedoe oendjoekan ka andjeunna kijeu: Naha, goesti sang radja! andjeun teh lain soempah ka abdi

RADJA

1.

393
:

pirang-pii-ang,

malah ngondangau sada-

jana poetra radja noe pameget, sar6ng para kapala balad, sarawoeh panghoeloe Abjatar; sareng, salSrSsna, pada daharleueut di hareupeunana, bari njarSboet: " Sing salamgt radja Adouia! 'Ari meng26 gahing diri abdi gamparan, sareng panghoeloe Sadok, kitoe deui B6naja poetra Jojada, sarawoeh Soeleman, abdi gam27 paran teja mah, ten diarondang. 'Koemaha ti goesti sang radja pangajana pgrkawis kitoe teh, sareng andjeun ten maparin njaho ka diri abdi, saha teja noe bade tjaUk dina pangUnggihan goesti 28 sang radja, sanggeusua andjeun? 'Ngawalon radja Dawoed, kijeu lahirna: Geura tjgloekan Batseba. Gantjangna geus dongkap ka pajoenenn radja, sarta ma29 rgk di pajoeneun radja. Toeloej radja soempah, kijeu lahirna: * D6mi djoemenenging Pangeran, noe geus ngaleupaskeun njawa kami ti sakabeh kasoe30 sahan! 'sakoemaha kami ka njai soempah, njeboet Pangeran, Allah Israil, omong kami: Saestoena, Soeleman, anak njai, mengke djadi radja sanggeusna kami, sarta nja eta noe bakal dijoek dina korsi kami, ngaganti kami teja: geus tangtoe kami ngalampahkeun kitoe 31 poe ijeu. 'Broek Batseba njoeoeh kana taneuh, soedjoed ka radja, bari oendjoekan: " Moegi goesti sang radja Da32 woed salamet salalangggngna! 'Geus kitoe radja Dawoed nimbalan: Geuratjgloekan panghoeloe Sadok, djeung nabi Natan, sarta Benaja anak Jojada. Gantjangna geus darongkap ka pajoeneun
33

37

Amin; radja, kijeu pioendjoekna Pangeran, Allah goesti sang radja, moenimbalan kitoe! 'Sakoemaha Pangeran njarengan ka goesti sang radja, moegi nja kitoe deui njarSngan ka Soeleman, sar6ng pangiinggihanana moegi dipoendjoelkeun ti pangUnggihan goesti 38 sang radja Dawoed! 'Bral mijang panghoeloe Sadok, djeung nabi Natan, sarta Benaja poetra Jojada, kitoe deui " djoeroe ketok djeung djoeroe loempat teja, sarta nitihkeun Soeleman ka bigal radja Dawoed, bari seug didjadjapkeun ka 39 Gihon. 'Djeung panghoeloe Sadok tina hidji tandoek dieusi himah njandak minjak, prak Soeleman dilisahan; toeloej narijoep sangkakala, sarta sakabeh djalma pada njarSboet: Sing salamet 40 radja Soeleman! 'Broel sakabeh djalma arindit ngiring Soeleman, sarta djalmadjalma pada njoeling, djeung pada boengah, rosa kaboengahanana, wani boemi o i sam. teh eundeur tina sowarana.
ka
gi
<*
''

10:24. 6 2 Sam. 4
e 2

9.

Dan. 2
:

4.

2 Bab.

1:1.

Sam. 8:18. f

Sam. 16

1.

41

Ari Adonia djeung sakabeh ondangan anoe reureudjeungan teja pada nga-

radja. 'Ngalahir radja

ka darinja: Ma-

raneh geura njokot abdi-abdi goesti maraneh, seug bawa, djeung toempakkeun anak kami Soeleman kana bigal anoe kami, toeloej anteurkeun ka Gihon; 34 'koedoe diminjakan di dinja koe panghoeloe Sadok djeung nabi Natan, diangkat radja, njangking Israil; toeloej koedoe narijoep sangkakala, bari njareboet: Sing salamet radja Soeleman! 35 'Tidinja koe maraneh koedoe diiringkeun; ari geus dongkap, sina tjalik dina korsi kami; karana nja eta noe bakal djadi radja ngaganti kami, sarta nja eta noe koe kami ditangtoekeun djadi geggdoeg, njangking Israil djeung Joeda. 36 'Ngawangsoel Benaja poetra Jojada teh

denge; harita geus reres dalahar. Barang Joab ngareungeu sora sangkakala, pok njaoer: Na koe naon di dajeuh aja sora 42 roesoeh? 'Sabot Joab keur misaoer keneh, doemadakan, datang " Jonatan, poetra panghoeloe Abjatar. Misaoer Adonia: Ka dijeu asoep; karana sampejan djalma digdjaja, tangtoe mawa bedja 43 hade. 'Ngawangsoel Jonatan, kijeu wangsoelna ka Adonia: Sajaktosna, goesti oerang, radja Dawoed, ngadjengngkeuu 44 Soeleman, didamgl radja; 'sarSng koe radja dijjiwarang leumpang, direudjeungan panghoeloe Sadok, sarSng nabi Natan, sarawoeh Benaja poetra Jojada, kitoe deui djoeroe ketok sareng djoeroe loempat teja; pek koe eta ditoeng45 gangkeun ka bigal radja. 'Toeloej Soeleman koe panghoeloe Sadok sargng nabi Natan dilisahan di Gihon, diangkat radja; geus kitoe arindit ti dinja bari baroengaheun, moenggah dajeuh teh roesoeh; nja eta sora, noe koe aran46 djeun kareungeu. 'Malah-malah Soeleman keur tjalik dina korsi karadjaan, radja geus ngada47 'toer para mantri reuheusan, ngoendjoengan ka goesti

394

RADJA

2.

oerang, radjaDawoed,pihatoerna: Moegimoegi koe Allah andjeun padjgnSngan Soeleman disaekeun ti padjSngngan andjeun, sargng pangliuggihanana moegi di-

48

49

poendjoelkeun ti panglinggihan andjeun sartaradjatehsembahijangdinapangkoeleman. 'Samalah radja nimbalan kijeu: Sagala poedji ka Pangeran, Allah Israil, anoe poe ijeu geus maparin anoe dijoek dina korsi kami, sarta kateudjo koe panon kami. 'Toeloej sakabeh ondangan Adonia pada rareuwaseun; pek darangdan, bari toeloej laleumpang, masing-

50

51

52

53

masing djalanna. 'Ari Adonia sijeuneun koe Soeleman pek dangdan, sarta mangkat, bari toeloej * njekel tatandoekan altar. 'Aja noe ngoeninga ka Soeleman, pioendjoekna: Noen, Adonia sijeuneun radja Soeleman, sareng, saleresna, keur njekel tatandoekan altar, saoerna Moegi radja Soeleman poe ijeu soempah ka kaoela, jen moa,l maehan ka abdina koe pSdang. 'Ari lahiran Soeleman: Oepama nandakeun maneh djalma sadjati, " boeoekna salambar ge moal ragrag ka boemi; sabalikna, oepama kapanggih aja lampahna goreng mah, tangtoe dipaehan. 'Toeloej radja Soeleman miwarangan seug Adonia koe i3iwarangan teh
;
:

ditoeroenkeun tina altar; geus kitoe ngadeuheus, sarta njembah ka radja Soeleman. Timbalan Soeleman ka <iinja:

djeunna diandikakeun hal diri ama, kijeu pangandikana: " Oepama anak-intjoe maneh ngaraksa djalanna, loemakoe di pajoeneun kami djeung satoehoena, teroes reudjeung hate sarta teroes djeung njawa, eta maneh, soer pangandikana, moal pikapgnggSleun djalma dijoek dina korsi kai'adjaan Israil. 'Djeung deui maneh teh njaho f anoe dilampahkeun ka ama koe Joab anak Seroeja, noe koe eta dilampahkeun ka noe doewa kapala balad Israil, nja eta ka Abner anak Ner, djeung ka Amasa anak Jeter teja, noe pada dipaehan koe manehanana, djadi ngabidjilkeun ggtih pSrang dina mangsa kerta, sarta ngajakeungetihperangkana saboek noe dina tjangkengna, djeung kana sapatoe noe dina soekoena. 'Mana pilampah toeroetkeun kapint8ran maneh; ngan boeoekna noe hoewisan koe maneh oelah dibikeun toeroen kana koeboer djeung kasalamgtan. 'Ari ka anak-anak'' Barsilai, oerang Giladteja, koedoe milampah kahemanan, sing kaasoep anoe sok dahar djeung maneh samedja reudjeung; karana nja kitoe manggihanana ka ama, basa ama ngalolos tina sabab Absalom, doeloer maneh Sarta masing inggt, di maneh teja. aja Simi, anak Gera, oerang Binyamin ti Bahoerim teja; eta teh njapa ka ama, njogok pisan panjapana, basa poean ama
'

''

Geura moelang ka imah maneh.


a
2

Sam. 15;

27, 36. b 2

Moesa 27:2;

p.

2:28, 29.

PASAL

2.
9

joeswa Dawoed geus deukeut ka poepoes; tidinja andjeunna wewekas ka Soeleman poetrana, kijeu lahirna:

Ari
2

leumpang ka Mahanaim teja; tatapi eta teh datang mapagkeun ama ka tji Jordan, sarta ama soempah ka dinja njeboet Pangeran, omong ama: Maneh koe kami moal dipaehan koe pedang. 'DSmi ajeuna, koe maneh oelah diangkSn teu dosa, karana maneh teh djalma pinter; sarta maneh tangtoe njaho anoe koe

'Ajeuna ama rek mijang, " njorang djalan saeusi boemi; mana maneh koedoe masing tSgSr sarta sing djadi lalaki.

maneh koedoe dilampahkeun ka


10

dinja;

'Djeung * koedoe ngadjaga kana djagaan Pangeran, Allah maneh; sing ngalakonan djalan andjeunna, sing ngestoekeun pikoekoehna, timbalanaua, hoekoemna djeung pgrtelaanana, " sakoemaha noe kaoengelkeun dina toret Moesa; soepaja maneh masing pinter nja lalampahan, saniskara bae noe koe maneh dipigawe, sarta ka mana bae maneh ngadjoegdjoeg; 'sangkan Pangeran ngaboektikeun pangandikana, noe koe an"^

ngan boeoekna noe hoewisan sina toeroen kana koeboer kalawan getih. 'Tidinja Dawoed koelem reudjeung karoe'

11

hoenna, sarta dikoerebkeun di dajeuh Dawoed. "Ari lawasna Dawoed ngaraopat poeloeh taoen; djaSn ka Israil, di Hebron ngaradjaanana toedjoeh taoen, sarta di Jgroesalem ngaradjaanana tiloe poeloeh tiloe taoen. o jos. 23 14.
''

*'

Moesa 8:35. c 5 Moesa 17:18. d Jos. 1:7. Sam. 7:12; Djab. 132:12. f2 Sam. 3:27; 20 10. ^ 2 Sam. 17 27 19:31. h 2 Sam. 16:5; 19 23. i 2 Sam. 7 12. j 2 Sam. 5: 7, 9. k 2 Sam. 5:5; 1 Bab. 29:27.
b
3 2
:

RAD J A

2.

12

DSmi Soeleman

teja " tjalik dina pang-

13

linggihan Dawoed ramaua, sarta karadjaainana dipageubkeun katjida. 'Geus kitoe Adonia poetra Hagit teja datang ka Batseba, iboe Soelemau. Ditaros koe Batseba: Eueug tjalik teb koemaha, sa''

koe Allab didamSl kijeu sarta diwoewoeban kijeu, saestoena Adonia pango-

mongkeunana omougan
24

kitoe teb

ma-

lamSt'^ Wangsoelanaua: Berkab, salam6t. 'Mihatoer deui Adonia: Simkoering aja pihatoereuu ka Smbi. Walon Batis seba: Tjik, saoerkeun. 'Pibatoer Adonia: Embi langkoeng oeninga, karadjaan teb gadoeh simkoering, sareng sabangsa Israil pada njangbareup ka simkoering, kabajangna simkoering djadi radja; tapi karadjailn teb geus diinggrkeun, nja djadi kagoengan raji simkoering, wantoening ti Pangeran pangdjadi kagoe16 nganana teb. 'Ari ajeuna simkoering aja panoeboen saperkawis ka embi, moegi diri simkoering oelab ditampik. Walon 17 Batseba ka dinja: Tjik, saoerkeun. 'Ari pibatoerna: Moegi milabir ka radja Soeleman, karanten salira embi moal koe andjeunna ditampik, eta simkoering moegi dipaparin Abisag, oerang Soenem 18 teja, keur pibodjoeun. 'Walon Batseba: Hade, perkara eneng koe embi meureun 19 didongkapkeun ka radja. 'Toeloej Batseba tjalik ka radja Soeleman, sedja ngadongkapkeun ka andjeunna perkara Adonia teja. Neut radja teb ngadSg mapag, dat njembab ka iboe, bari seug tjalik deui di panglinggibanana, sarta miwarang neundeuu korsi pikeun iboe radja; gek Batseba tjalik di tengeneu20 nana. 'Pok njaoer Batseba: Iboe aja pamenta leuleutikan saperkara ka enoeng; moegi diri iboe oelab ditampik. Diwalon koe radja: Noen, iboe! mangga poendoet bae; karantgu salira iboe koe sim21 koering moal ditampik. 'Ari saoerna: Moegi Abisag, oerang Soenem teja, dipaparinkeun ka Adonia, lantjeuk enoeng, 22 keur pibodjoeunana. 'Xgawalon radja Soeleman, kijeu walonna kaiboena: Na koe naon iboe moendoet eta Abisag, oerang Soenem, pikeun Adonia? geura moendoet karadjaan bae sakali keur manebanana, da eta teb doeloer simkoering saloeboereun, nja keur manebanana, djeung keur pangboeloe Abja23 tar, sarta keur Joab anak Sgroeja. 'Seug radja Soeleman soempab njgbat Pange14
''

tak tiwas njawana. 'Ari ajeuna, d6mi djoemenenging Pangeran, anoe nStSpkeun simkoering, djeung ngadijoekkeun simkoering dina panglinggiban Dawoed,

rama simkoering,

sarta ngadamSl

imah

25

pikeun simkoering, " sakoemaba pangandikana teja! saestoena Adonia rek dipaeban poe ijeu keneb. 'Toeloej radja Soeleman miwarang koe lantaran Benaja poetra Jojada teja; nja eta naradjang ka Adonia, seug Adonia paeb.
a
p. 1
:

13, 17, 30. 6 p. 1


e 2

5.

c p.

3.

(i

Sam.

14:44.
26

Sam. 7:11,

12.

Djeung deui radja nimbalan ka pangboeloe Abjatar: Maneb geura moelang ka Anatot, ka kgbon maneb, karana maneb teb mandjing diboekoem pati; tatapi maneb koe kami moal dipaeban poe ijeu, " tina sabab maneb ngagotong
peti Groesti

Pangeran pajoeneun Dawoed,

27

tina sabab maneb sangsara dina sakabeb kasangsaraan rama kami. 'Djadi Abjatar teb koe Soeleman didjongklokkeun tina djeneng pangboeloe Pangeran; * soepaja kalaksanakeun pangandika Pangeran, noe diandikakeun tina bal bangsa Eli di

rama kami, djeung


bela

Silo
6
28

teja.
1

a
2
:

Sam. 22:20; 30

7; 2

Sam. 15:24.

Sam

31.

29

Ari bedjana datang ka Joab; " karana Joab teb bareto njimpang, noeroet Adotapi ten njimpang noeroet Absalom. Toeloej Joab kaboer ka bimab Pangeran, * sarta njekel tatandoekan altar. 'Aja noe ngoeninga ka radja Soeleman, jen Joab teb kaboer ka bimab Pangeran, sarta, sa6njana, keur ngabanding kana altar. Toeloej Soeleman miwarang Benaja poetra Jojada teja, timbalanana:
nia,

30

Maneb geura leumpang, eta taradjang. 'Ana geus datang Benaja ka bimab Pangeran, pok misaoer ka Joab: Kijeu timbalan radja Geura ka loewar. D6mi djawabna: Moal; karana bajang paeb di dijeu. Tidinja Benaja njanggakeun
"
:

31

lapor ka radja, pibatoerna: Kijeu omongan Joab, sareng kijeu djawabna ka abdi. 'Ari timbalan radja ka BSnaja
teb: Toeroetkeun saomongna, pek bae taradjang, sai'ta koeboer sakali; soepaja

ran,

kijeu

labirna:

'^

Simkoering neda

maneb

ti

kami djeung

ti

saeusi-boemi

396

RADJA

3.

rama kami njingkirkeun


32

eta g6tih, anoe dikoetjoerkeun koe Joab euweiih sababteja.

na

'Mangke Pangerau

"^

malikkeun

ggtih Joab ka dirina, pedah naradjang ka doewa djalma noe balSngr nja harade ti batan manehanaua, pada dipae-

43

han koe pedang,

33

ari Dawoed, rama kami, teu oeningaeun; nja eta ka Abner anak Ner, kapala baladlsrail, djeung ka Amasa anak Jeter, kapala balad Joeda teja. 'Djadi getih eta doewaan mangke malik ka Joab, sarta ka toeroenanana salalanggSngna; sabalikna ari Dawoed, djeung toeroenanana, djeung bangsana, sarta

ngingStan ka maneh, omong kami: Samangsa maneh ka loewar, sarta leumpang ka mana-mana, kaujahokeun koe maneh, saestoena maneh teh dipaehan? Ari djawab maneh ka kami: LerSs pangandika, noe koe abdi kakoeping. 'Na koe naon maneh teu netepkeun eta

44

soempah ka Pangeran teh, kitoe deui parentah, noe koe kami dijjarentahkeun ka maneh teja? 'Nimbalan deui radja ka Simi teh Maneh teh njaho * sakabeh kagorengan, anoe karasa koe hate
:

panglinggihanana
34

mah

pisalameteun
'

ti
45

Pangeran salalanggengna. Bral mangkat Bgnaja poetra Jojada teh, pek naradjang ka Joab, dijjaehan; toeloej dikoeboer di lemboerna, di tggal ISga. Tidinja Benaja poetra Jojada teh koe radja diangkat ngaganti Joab njangking balad, sarta " panghoeloe Sadok koe radja diangkat ngaganti Abjatar. a 2 sam. is 2;
' :

35

46

p.

7.

p.

50.

c 2

Moesa 21
44:15.

14.

Sam.

maneh, anoe koe maneh dilampahkeun ka Dawoed, rama kami teja; mangke koe Pangeran eta kagorengan maneh dibalikkeun ka diri maneh. 'Demi radja Soeleman mah bakal diberkahan, sarta panglinggihanDawoedpipageuheundipajoeneun Pangeran langggng salalawasna. 'Toeloej radja marentah ka Benaja poetra Jojada; bral Benaja teh ka loewar, sarta naradjang ka dinja, seug Simi teh paeh. DSmi karadjaan teja djadi pageuh di bawah kawasa Soeleman. a2Sam.i:i6.
6 2 Sam. 16
:

1:16.
36

el

Sam. 2:35;

Jfih.

5.

37

Geus kitoe radja miwarangan ngala Simi teja; toeloej ditimbalan kijeu: Maneh geura njijeun imah keur diri maneh di Jeroesalem; koedoe matoeh di dinja, sarta oelah ka mana-mana. 'Karanasamangsa maneh ka loewar, sarta meuntas tji Kidron, kanjahokeuu koe maneh,

PASAL

3.

npidinja Soeleman " babarajaan djeung -Lpiraon, radja Mesir; nja nikah ka poetra Piraon, bari toeloej ditjandak

maneh teh dipaehan; " getih maneh mangke malik ka diri maneh.
saestoena
38

'Wangsoelan Simi ka radja: Leres pangandika; sakoemaha lahiran goesti sang


nja kitoe abdi gamparan sedja milampah. Toeloej Simi teh matoeh di JSroesalem, lilakatjida. 'Demi geus meunang tiloe taoen, hidji waktoe doewa
radja,
3

39

ka dajeuh Dawoed, tepi ka andjeunna parantos ngadamel * gedong andjeunna, djeung gedong Pangeran, sarta koeta Jeroesalem sakoeriling. 'Ngan djalmadjalma ngoerbanna di enggon laloehoer bae, sabab tatjan njijeun gedong pikeun padjenengan Pangeran, tepi kana mangsa eta. 'Aj-i Soeleman teh asiheun ka Pangeran, djeung ngalakonan pikoe'^

40

41

42

badega Simi maringgat ka Akis poetra Maaka, radja Gat. Toeloej aja noe mopojan ka Simi, pokna Saenjana, badega sampejan teja araja di Gat. 'Pek Simi dangdan, djeung ngararangkenan kaldena, bral leumpang ka Gat, ka Akis, nejangau badegana. Toeloej Simimoelang deui, sarta badegana dibawa ti Gat. 'Aja noe ngoeninga ka Soeleman, jen Simi teja leumpang ti Jeroesalem ka Gat, sarta geus moelang. 'Tidinja radja mi:

koeh Dawoed ramana ngan ngoerbanna djeung ngoekoesna di enggon laloehoer


;

bae.
c 5

a 5 Moesa 7:3; 23:7. 6 Moesa 12 5, 13, 14.


:

p.

7:8; 9:24.

warangan ngala Simi; seug ditimbalan kijeu: Karah kami bareto lain njoempahan ka maneh njeboet Pangeran, bari

Hidji mangsa radja angkat ka Gibon, kgrsa ngoerban di dinja; " karana eta teh gnggon loehoer panggedena; sareboe koerban doeroekan noe koe Soeleman dikoerbankeun dina eta altar. 'Di Gibon teh Pangeran nembongan ka Soeleman, dina impian ti pouting; ari timbalan Allah: Geura menta, hajang dipaparin naon koe kami? 'Pioendjoek Soeleman Andjeun teh ka abdi andjeun Dawoed, poen bajDa, midamel kaasihan
'' :

RADJA
"

3.

397

rosa pisan, sapertos eta sawangsoelna

10

11

12

pajoeneun andjeun kalawan satoehoe, sargng kalawan kabfinSran, sarawoeh kalawan kaestoean bate ka andjeun; sarSng kaasihan noe sakitoe rosa teh koe andjeun ditetgpkeun moenggah dipaparin ka poen bapa, anak, dijoek dina korsina, koemaha noe boekti danggt ajeuua. 'Ari ajeuna, noen Pangeran, Allah abdi! abdi teh koe andjeun geus didamgl radjangaggntospoen bapa Dawoed nanging abdi teh boedak perkawis kaloeleutik, tatjan tgrang war-asoep. 'Sareng abdi teh aja di tengah oemat andjeun, anoe kenging andjeun niilih, bangsa gede, f noe teu kenging dibilang atanapi dietang tina kalobaanana. Koe perkawis eta, moegimoegi abdi dipaparin hate soerti, pikeun ngahakiman ka oemat andjeun, soepaja abdi bisa ngahartikeun sae sareng awon; karanten saha noe pibisaeun ngahakiman ka oemat andjeun^ noe sakitoe poharana? 'Ari eta pioendjoek hade di pajoeneun Groesti, jen Soeleman njoehoenkeun pgrkara kitoe. 'Nimbalan Allah ka andjeunna: Sapedah maneh menta perkara kitoe, lain menta keur diri maneh oemoer pandjang, lain menta kabeungharan, sarta lain menta pati moesoeh maneh, nja menta teh keur diri maneh pangarti, baris ngoeroeskeun prakara 'masing njaho, kami teh ngadamel

loemampah

di

roekan, bari mStakeun koerban panarima, djeung mestakeun ka sakabeh abdi-abdina. a l Bab. 17;39; 2 Bab. 1:3.
i p. 9
/"
:

2.

c p. 14

p. p.

20.

8. d ^ Jak. 1:5.
:

p. 1
7i

48. e 4
:

Moesa 27
j

17. 33.

Goer. 1

16.
:

Mat. G

J
iG

9:4. k

p.

11

42.

2 Bab. 1

4.

**

17

doewa awewe, dajang, ngadeuheusan ka radja; toeloej mar6k di pajoeneunana. Pok awewe noe hidji oendjoekan: Noen goesti! abdi sargng
Mangsa
eta aja
'

ijeu

batoer tjitjing saimah reudjeung. Geus kitoe abdingadjoeroe di manehna,

<"

18

'

''

19

20

21

22

sakoemaha omongan maneh; saenjana, kami teh ka maneh geus maparin hate pinter sarta ngarti; ^ ti heulaeun maneh taja noe nandingan, kitoe deui pandeurieun maneh moal aja noe nan13

23

14

15

anoe hanteu di'Samalah penta ge koe maneh, koe kami geus dipaparinkeun ka maneh, bagija kabeungharan, bagija kamoeljaftn; di 18bah radja-radja hidji ge moal aja noe mapakan ka maneh, sapandjang oemoer oepama maneh ngalamaneh. 'Sarta konan djalan kami, ngestoekeun pikoekoeh djeung timbalan kami, sakoemaha Dawoed, bapa maneh, ngalakonanana, tangtoe koe kami dipandjangkeun oemoer maneh ongkoh. 'Ana lilir Soeleman, sihoreng teh impian. Geus kitoe soemtoeloej ngadeg ping ka Jgroesalem di hareupeun pgti perdjangdjian Pangeran, sarta ngoerbankeun koerban doedingan.
'

24

''

25

*"

2G

'

imah. 'Doepi geus kitoe, dina poe noe katiloe ti sanggeus abdi ngadjoeroe, seug ijeu batoer ngadjoeroe deui. Ari abdi sareng eta patoetoenggalan, taja noe sanes reureudjeungan di djero imah, anging abdi padoedoewaan bae di djero imah. 'Tidinja anak ijeu batoer paeh ti peuting, tina sabab kaheumpikan koe manehna. 'Seug manehna hoedang tengah peuting, pek njokot anak abdi ti gigireun abdi, keur waktoe abdi gamparan sasarean, toeloej dikgdengkeun dina lahoenanana, doepi anakna sorangan, anoe paeh, dikedgngkeun dina lahoenan abdi. 'Ari abdi hoedang wantji isoek, sedja njoesoean poen anak, doemadakan, geus paeh seug koe abdi ditSgeskeun wantji isoek, horeng lain anak abdi, anoe beunang abdi ngadjoeroekeun. 'Ari tjarek awewe noe hidji deui Hanteu kitoe; saenjana noe hiroep teh anak kami, ari noe paeh mah anak maneh. Demi tjarek noe tadi: Hanteu; sagnjana noe paeh teh anak maneh, ari noe hiroep mah anak kami. Kitoe bae ngaromongna di pajoeneun radja. 'Tidinja radja nimbalan: Tjek eta: Ijeu anak kami, anoe hiroep, ari noe paeh mah anak maneh dgmi tjek itoe Hanteu kitoe saSnjana noe paeh teh anak maneh, ari noe hiroep mah anak kami. 'Nimbalan deui radja: Kami pangnjokotkeun pedang! Seug njanggakeun pgdang ka pajoeneun radja. Toeloej radja nimbalan Eta orok noe hiroep teh geura potong, beulah doewa; seg bikeun sabeulah ka saoerang, ari noe sabeulah deui ka saoerang deui. 'Pok awewe, indoeng orok noe hiroep teja, oendjoekan deui ka radja, " sabab ngentab kaw61asanana ka anakna, Noen, goesti! orok kijeu pioendjoekna noe hiroep teh paparinkeun ka eta bae,
di djero
;
: : ;
'

398
oelah
tjijos

RADJA

4.

mah:
27

dipaehan. Demi tjarek itoe Kami oelah boga, maneh oelah


'

boga

Ngawalon rapek bae potong timbalanana Oi'ok noe hiroep teh bikeun ka eta, oelah waka dipaehan;
!

dja, kijeii

28

nja eta indoengna. 'Ari eta poetoesan, beunang radja moetoes, goernita ka sabangsa Israil; toeloej pada sijeuneun koe radja; karana geus pada waspadaeun, jen radja diajaan kapinteran ti Allah di djgro batinna, baris ngoeroeskeun a J6s. 49 15. prakara.
:

Paroeah di Isaskar; "Simi poetra Ela di Binyamin; 'Geber poetra Oeri di tanah Gilad, tanah Sihon, radja oerang Emor, djeung tanah Og, radja Basan teja; hidji koemetir bae di tanah eta. 'Ari Joeda djeung Israil mangpirang-pirang, " rejana tjara keusik di sisi laoet; pada
j

njaratoe-nginoem sarta baroengah.


'

a 2 Sam.

16; 20

24. i p.

14. c p. 3

8.

PASAL
Ari

4.

radja Soeleman teh ngaradjaan ka sabangsa Israil. 'Sarta kajmla-kapala andjeunna nja ijeu " Asarja poetra Sadjadi kaparek; 'Elihorep dje.ung 3 dok Ahia, pada poetra Sisa, djaradi mantri toelis Josapat poetra Ahiloed djadi paari Benaja poetra Jojada njang4 patih king balad, sarta Sadok djeung Abjatar 5 djaradi panghoeloe; 'ari Asarja poetra Natan njangking para koemgtir, djeung Saboed poetra Natan djadi kaparek, toer 6 sobat radja; 'ari Ahisar njangking gedong, djeung ^ Adoniram poetra Abda 7 njangking padjeg. 'Djeung Soeleman kagoengan doewa wSlas koemetir, njangking sabangsa Israil, noe njgkapan ka radja djeung saeusi-gSdongna; hidji-hidji njekapanana saboelan di dj6ro sataoen. 8 'Sarta ijeu ngaranna: Poetra Hoer di pigoenoengan Epraim; 'poetra Deker di 9 Makas, di Saalbim, di Bet-Semes djeung Elon-Bet-Hanan 'poetra Hesed di 10 di Aroebot; eta teh njekgl Soko djeung 11 satanah Heper; poetra Abinadab njekSl satanah Dor eta teh garwaan ka Tapat^ 12 poetra Soeleman; 'Baana poetra Ahiloed njekSl Taanak, djeung Megido, sarta sakoeriling Bet-San, anoe deukeut Sartan, hilireiui Jisrel, ti wates Bet-San tSp>i ka Abel-M6hola, tepi ka beh di13 toeeun Jokmam; 'poetra Geber di Ramot bilangan Gilad eta teh njgkel pidesaan Jair poetra M6nase, di Gilad njgkel deui bilangan Argob, di Basan, genep poeloeh nagara galgde, pada make koeta djeung 'Ahinadab poetra Ido 14 toelak tambaga 'Ahimaas di Naptali eta 15 di Mahanaim ge nikah ka poetra Soeleman, nja eta Baana poetra Hoesai di 16 ka Basmat di Alot; 'Josapat poetra 17 Aser djeung
:
;
'

Ari Soeleman teh moerba ka sakabeh karadjaan " ti semet bangawan teja tepi ka tanah oerang Pelisti, sarta tepi ka wates Mesir; pada ngahatoerkeun pangabakti, djeung ngawoela ka Soeleman saoemoer-hiroepna. 'Djeung deui, ari kadaharan Soeleman dina sajioe-sapoSna tiloe poeloeh pikoel tipoeng lemes, djeung ggngp poeloeh pikoel tipoeng badag; 'sapoeloeh sapi beunang ngalintoehan, doewa poeloeh sapi angon, djeung saratoes domba; djaba tina oentjal, mgntjek, moending djeung manoek-manoek beunang ngalebSng. 'Wantoe-wantoe andjeunna moerba ka satanah beh dijeueun bangawan teja, ti s6met Tipsah tepi ka Gasa, ka sakabeh radja beh dijeueun bangawan sarta andjeunna teh * kSrta
;

ti

'

sakabeh beulah, ti sakoeriling. 'Ari Joeda djeung Israil ngenggonna senang " ati, hidji-hidji djalma handapeun tangkalna anggoer djeung handapeun tangkalna kondang, ti semet Dan tepi ka Berseba, saoemoer hiroep Soeleman.' Djeung Soeleman kagoengan opat laksa deui gedogan koeda baris karetana, djeung salaksa doewa reboe toekang toempak koeda. 'Demi koemetir teja njarekapan ka radja Soeleman djeung ka sakoer noe sok ngarijoeng medja radja Soeleman, saboelan-saboelanna, taja pisan kakoeranganana. 'Ari gandroeng djeung djarami baris koeda djeung baris paboeroe koe eta didatangkeun ka enggon ajana, hidji-hidji sabakoena-sabakoena.
''

a 5 Moesa 11

24. 6 5

Moesa 12

10. c 5

Moesa

8.

d
I

V-

10:26;

2 Bab.

9:25.

'

Ari Soeleman teh koe Allah dipaparin kapinteran djeung pangartosan, rosa katjida, sarta lega mamanahan, saperti keusik di basisir laoet. 'Kapintgran Soeleman rosa ti batan kapintSran sakabeh oerang wetan, sarta ti batan sakabeh ^ kapinteran Mgsir. "Estoe pintgr alah batan salobana djalma,

KADJA
karantgn andjeun langkoeng oeninga, di kaoela taja noe bisa noewar kai sapSrtos oerang Sidon. 'D6mi geus kitoe, barang Hiram ngareungeu eta pilahir Soeleman, seug boengaheun liwat saking, sarta ngalahir: " Sagala poedji poe

32

33

ngoengkoelan Etan, oerang Esrah, kitoe deui ka Heman, ka Kalkol, sarta ka Darda, pada poetra Makol; noe matak andjeunna kamashoerkeun ka sakabeh bangsa sakoeriling. 'Djeung Soeleman ngalahirkeun tiloe reboe siloka, sarta ari poepoedjianana sareboe lima.' Djeung jasaeun ngalahirkeun hal tatangkalan, ti ki poetri, noe di goenoeng Libanon, tSpi ka hisop, noe sok djadi dina tembok; kitoe deui jasaeun ngalahirkeun
hal sasatoan, hal manoek-manoek, hal bangsa noe tingkarajap, sarta hal laoeklaoek. 'Sok " aja noe daratang ti sakabeh bangsa, hajang ngadenge kana kapintSran Soeleman, ti sakabeh radja

34

noe

di boemi, noe gens pada ngadenge bedja hal kapintSranana. a p. s i2.


:

ka Pangeran, noe ka Dawoed geus maparin poetra pinter, njangking eta bangsa noe sakitoe g6de! 'Toeloej Hiram miwarangan ka Soeleman, mihatoer kijeu: Kaoela geus ngadenge anoe koe andjeun didongkapkeun ka kaoela teja; lebah kaoela sedja pisan ngalampahkeun sakahojong andjeun, pSrkawis kai poetri sargng kai djamoedjoe teja. 'Mangke koe abdi kaoela ditoeroenkeun ti goenoeng Libanon ka laoet; toeloej dek
ijeu

digetekkeun, diladjengkeun djalan laoet

b Lai. 7: 22.

c p.

10:

1,

6.

PASAL

5.

rPoeloej Hiram, radja Tiroes, miwara-^ ngan mantri-mantrina ka Soeleman, sabab geus ngareungeu warta, jen andjeunna dilisahan, djadi radja, ngaganti ramana; " karana Hiram teh asiheun ka Dawoed sapapandjangna. 'Tidinja ^ Soeleman miwarangan ka Hiram, mihatoer kijeu: 'Andjeun langkoeng oeninga, jen Dawoed, rama kaoela, teu kaoer ngadamel gedong bade padjenengan Pangeran Allahna, " balas dirijoeng-rijoeng koe perang, dongkap ka pada dipajDarinkeun koe Pangeran ka handapeun dampalna. 'DSmi ajeuna kaoela teh koe Pangeran, Allah kaoela, geus dipaparin reureuh ti sakoeriling, taja moesoeh, taja tjilaka kitoe-kijeu. 'Mana, saleresna, pasgdjaan kaoela, dek njijeun hidji gedong bade padjenengan Pangeran, Allah kaoela, ngaboektikeun pangandika Pangeran ka Dawoed, rama kaoela, kijeu Anak man eh, noe koe pangandikana: kami dikersakeun ngaganti ka maneh dijoek dina korsi maneh, nja eta noe bakal njijeun gedong teh pikeun dj6ngngan kami. 'Mana ajeuna, moegi miwarang mangnoewarankeun kaoela kai poetri ti goenoeng Libanon; ari abdiabdi kaoela bakal reureudjeungan sargng abdi-abdi andjeun, sareng koelian abdi-abdi andjeun tangtoe koe kaoela dihatoerkeun ka andjeun, sabaraha bae noe koe andjeun bakal dilahirkeun;
'^

10

ka enggon, anoe koe andjeun bade diwartakeun ka kaoela; sareng dek diboekaan di dinja, kantoen koe andjeun dikoendjalan. Tatapi andjeun sawangsoelna kedah ngalampahkeun kahajang kaoela, f nja maparin piredjekieun eusi imah kaoela. 'Geus kitoe Hiram ka Soeleman maparin kai poetri djeung
kai djamoedjoe, sakahojongna. 'Ari Soe-

11

leman sawangsoelna ka Hiram maparin doewa laksa pikoel tarigoe, keur dahareun eusi boemina, kitoe deui doewa
minjak toetoe; kitoe poeloeh pikoel paparin Soeleman ka Hiram sabanPangeran masaban taoen. 'Djeung parin kapinteran ka Soeleman, sakoemaha perdjangdjianana ka andjeunna teja; sarta hade antara Hiram djeung Soeleman, moenggah ngadamgl p8rdjangdjian padoedoewaan. a 2 sam. 5 11.
''
''
:

12

b
e

2
p. p.

Bab.
10
:

2
9.

3.

Bab. 22
12
:

8.

d
2

Sam.

13.

Lai.

20.

Moesa 27

20.

h
13

3:12; 4:29.

Tidinja radja

Soeleman nggrid

toe-

14

15

goeran ti sabangsa Israil; ari rejana toegoeran teh tiloe laksa djalma. "Toeloej diijaugkeun ka goenoeng Libanon, saboelan salaksa, silih-g6nti; saboelan arajana di Libanon, doewa boelan arajana di imahna; sarta " Adoniram teja noe njangking eta toegoeran. 'Djeung
deui Soeleman kagoengan toedjoeh laksa pananggoeng, djeung dalapan laksa toekang batoe di pigoenoengan; 'djaba ti kapala-kapala, noe koe Soeleman dimandorkeun ka eta pagawean, tiloe

16

400

RADJA
10

G.

17

reboe tiloe ratoes, poerah marentah ka djalma-djalma noe ngalampahkeun eta pagawean. 'Sarta radja miwarang, seug ngabalongkar batoe galede, batoe araloes,

poetri. 'Ari

sosompang teja didamglna saloewareun gedong, lima-lima asta loehoerna; sarta ditangkodkeun kana gedong koe lantaran kai poetri.
a
2 Bab.
3.

soepaja
'

eta

gedong pademenna
11

p. 5

17, 18.

18

batoe tatahan. Toeloej toekang-toekang Soeleman djeung toekang-toekang Hiram, bareng djeung oerang GrSbal, prak ngaroepakeun, njadijakeun kai djeung batoe, baris njijeun eta gedong. a p. 4:6.

12

pangandika Pangeran ka Soeleman, kijeu pangandikana: 'Moenggoeh ijeu gedong, anoe keur didjijeun koe maneh, " oepama maneh ngalakonan pikoekoeh kami, djeung ngaGreus

kitoe

aja

PASAL

lampahkeun hoekoem kami, sarta nges6.

Demi geus kitoe, " dina taoen opat ratoes dalapan poeloeh ti sanggeus oerang Israil boedal ti tanah Mesir, dina kaopat taoenna Soeleman ngaradjaan ka Israil, dina boelan Sip, nja eta boelan noe kadoewa, harita. andjeunnaprak ngadamel eta gedong, bade Pangeran teja. "Ari eta gedong, noe koe
Soeleman didamgl bade Pangeran teb, genep poeloeh asta palajoena, doewa poeloeh asta panggeretna, djeung tiloe

13

toekeun sakabeh timbalan kami, datang ka dilakonan koe maneh: tangtoe kami ka maneh ngaboektikeun pangandika kami, * noe koe kami diandikakeun ka Dawoed, bapa maneh teja. 'Djeung kami tangtoe linggih di tengah anakintjoe Israil, sarta oemat kami moal koe kami ditinggalkeun.
a
p. 2
:

'^

Israil
45.

4.

J p. 5

5.

c 2

Moesa 29

14

15

poeloeh asta loehoerna. 'Ari bale ti hareupeun kabah gedong, doewa poeloeh asta jjalajoena, ti hareupeun panggeret gedong, djeung sapoeloeh asta panggeretna, ti hareupeun ggdong. Sarta ggdong teh didjandelaan, make kisi-kisi noetoep. 'Djeung saloewar bilik gedong andjeunna ngadamel sosompang sakoeriling, dina bilik gedong sakoeriling, napel kana kabah djeung kana kabah toekang, sarta dipangkengan sakoeriling. 'Ari sosompang ti handap lima asta panggeretna, noe panengah gengp asta panggSretna, demi noe katiloe mah toedjoeh asta panggeretna; karana ggdong teh ti loewarna digandet-gandet sakoeriling, soepaja oelah moepoeroes dina bilik gedong. 'Djeung deui eta gedong, mangsana didjijeun, noe didjijeun teh batoe pasagi, * beunang njadijakeun; ari sada paloe, atawa balijoeng, atawa parabot beusi naon bae teu kadenge dina eta ggdong, mangsana didjijeun. 'La'

16

" Djadi Soeleman teh ngadamgl eta gedong, sarta datang ka parantosna. 'Toeloej dipidamgl bilik-bilik gedong ti djerona, digebjog kai poetri; ti sem6t dasar gedong tepi ka bilik lalangit, ti djgrona disapoet kai, sarta dasar gedong disapoet papan kai djamoedjoe. 'Sarta s6met doewa poeloeh asta ti bilik toekang gSdong, koe andjeunna digebjog kai poetri, ti dasarna tepi ka toengtoeng bihk; ari noe sadjeroeun eta koe andjeunna didamel kabah toekang, pi-

17

keun enggon pangsoetji-soetjina. 'Demi gSdong teja, nja eta kabah hareup, opat
poeloeh asta [palajoena]. 'Ari kai poetri di sadjgro gedong teja beunang ngoekir pentil-pSntil djeung kembang-kembang bareukah; woengkoel kai poetri bae; batoena teu pisan tembong. 'Ari kabah

18

19

20

toekang di djgro gedong teja disadijakeun ti djerona, * kersana nja di dinja neundeun peti perdjangdjian Pangeran teja. 'Moenggoeh djerona kabah toekang
teh,

wang pangkeng-pangkeng panengah teja


ajana ti katoehoeeun gedong; sarta djalan tangga moerilit aroenggahna ka
9

doewa poeloeh asta palajoena, doewa poeloeh asta panggeretna djeung doewa poeloeh asta loehoerna, sarta disapoet Smas doekgt; toer altar disa-

21

pangkeng-pangkeng panengah, djeung ti noe pangngah ka noe katiloe teja. 'Kitoe didamglna eta ggdong, sarta datang ka parantosna; toer gSdong teh dihateup koe balok djeung koe papan kai

22

poet kai poetri. 'Djadi ggdong teh koe Soeleman ti djerona disapoet emas doekgt; djeung ngSntSngkeun rante Smas ti hareupeun kabah toekang; toer gSdong disapoet Smas. 'Sagedong kabeh disapoet 6mas, datang ka tjatjap saggdong kabeh kitoe deui saaltar kabeh,
;

RADJA

7.

401

noe
23

cli

hareupeun kabah toekang,

disa-

poet 6maS.

Lai. 7:47. & 2 Moesa 40:21.

roean djSro, tiloe lapis batoe tatahan, djeung " balok kai poetri salapis.
o
I

24

Djeung deui Soelemau ngadamgl " doewa moemoekarabinan, kai djetoen, diajakeun di dj6ro kabah toekang, djangkoengna sapoeloeh asta. Lima asta djangdjaug moemoekarabinan noe sa'

p.

12.

37

Dina taoen noe kaopat neundeunna padgmen gSdong Pangeran, dina boelan
Sip; 'ari dina taoen noe kasawSlas, dina boelan Boel, nja eta boelan kadalapan, ggdong teh parantos, noeroetkeun sa-

38
1

beulah,

djeung

lima

asta djangdjang
;

moemoekarabinan noe sabeulah deui ti toengtoeng djangdjangna tSpi ka toeng25

26

27

toeng djangdjangna deui sapoeloeh asta. 'Ari moemoekarabinan noe hidji deui kitoe keueh sapoeloeh asta; doewa moemoekarabinan teh saoekoeran djeung sakaroepa. 'Djangkoengna moemoekarabinan noe hidji sapoeloeh asta, kitoe keneh moemoekarabinan noe hidji deui. Seug eta moemoekarabinan diteundeun di tgngah-tSngah gedong noe pangdjerona teja; * sarta djangdjang moemoekarabinan teh meber, ari djangdjang anoe hidji adSk kana bilik, kitoe keneh djangdjang moemoekarabinan noe hidji deui
'

kamistianana djeung noeroetkeun sakabeh atoeranana; djadi didamelna toedjoeh taoen lilana.

PASAL
Ari
2

7.

gedong andjeunna koe Soeleman didamel " tiloe wSlas taoen lilana, seug parantos sagedong kabeh. Nja eta andjeunna ngadamel gedong leuweung Libanon; saratoes asta palajoena, lima
'

28

adgk kana bilik hidji deui; demi djangdjangna noe ka tengah gedong paantgl djangdjang pada djangdjang. 'Sarta
eta

29

moemoekarabinan disapoet emas. 'Djeung sakabeh bilik gedong ti sakoeriling dioekir; dioeki]-na teh direka moekarabin, djeung tangkal korma, sarta kembang-kembang beukah, di dj6ro sar30 ta di loewar. 'Djeung dasar gedong disapoet emas, di djero sarta di loewar. 31 'Ari lawang kabah toekang dipantoan kai djetoen; erang-erang djeung tihangsaperlima [bilik]. 'Sarta 32 na mandjing ngadamel doewa beulah panto, kai djetoen, djeung dioekir; oekiranana teh moekarabin, djeung tangkal korma, sarta kgmbang-kembang beukah, toer disapoet emas sarta eta roepa moekarabin djeung tangkal korma teh dikgpoet 6mas. 33 'Pon kitoe keneh midamelna baris lawang kabah, tihangna kai djetoen, man34 djing saparapat [bilik]; 'djeung doewa beulah panto kai djamoedjoe; noe doewa papan panto sabeulah bisa nikSl, kitoe keneh noe doewa papan panto sabeu35 lah deui bisa nikel. 'Djeung dioekir moekarabin, djeung tangkal korma, sarta kgmbang-kembang beukah, toer disapoet 6mas, ditoeroetkeun kana gam;

poeloeh asta panggeretna, djeung tiloe poeloeh asta loehoerna; ngadegna dina opat djadjar tihang kai poetri, djeung make gagaloer kai poetri dina tihang3 tihangna. 'Ari pangkeng-pangkeng, noe dina loehoer eta tihang-tihang, rejana opat poeloeh lima, saoendak-saoendakna lima welas; sarta dihateup kai poetri. 4 'Djadi aja tiloe oendak, sarta djandela djandela, tiloe panta. 'Ari 5 pabgneran sakabeh lawang djeung tihang pasagi, teroes erang-erangna, sarta djandela paeunteung-eunteung djeung djandela, e tiloe panta. 'Djeung deui ngadamel hidji bale tihang-tihang; lima poeloeh asta palajoena, sarta tiloe poeloeh asta pangggretna; djeung aja hidji bale deui ti

hareupeun
djeung
7

eta, make deui tihang-tihang, make golodog ti hareupeunana.

'Sarta ngadamgl hidji bale panglinggihan,

keur

enggon andjeunna ngahoekoem,

nja eta bale panghoekoeman, sarta dipapan kai poetri, ti dasarna tgpi ka lalangitna. 'Sarawoeh gSdong paranti

barna.
36

Moesa 37:7. 6

p.

8:7.
10

Djeung deui Soeleman ngadamSl boe-

andjeunna linggih; misah boeroeanana, ajana toekangeun bale noe bijeu, sarta saroewa boewatanana djeung eta. Toer ngadamgl hidji ggdong pikeun * poetra Piraon, noe ditikah koe andjeunna teja, sakoemaha eta bale. 'Eta sakabehna teh bahanna " batoe araloes, beunang natah noeroetkeun oekoeran, beunang motong koe ragadji, ti djero sarta ti loewar, ti handap tgpi ka loehoer kitoe keneh di loewar tepi ka boeroean ggde. 'Tjatjakan pademenna batoe araloes.
;

''

402

EADJA
22

7.

11

12

batoe galgde; aja batoe noe saj^oeloeh asta, aja batoe noe dalapan asta. 'Ari noe dina loehoer eta batoe araloes bae, beunang natah noeroetkeun oekoeran, sarta djeung kai poetri. Sarta boeroean ggde teja sakoeriHng aja tiloe lapis batoe tatahan, djeung balok kai poetri salapis, tjara kana " boeroean gedong
'

kentja, bari dingaranan Boas. 'Ari dina hoeloe eta pilar-pilar aja saroepa bakoeng. Geus tjatjap pagawean pilar.
a
2 Bab. 2
:

13.

Moesa

22; 2

Moesa 31

3, 4.

c 2 Radj.

25:17;

J6r.

52:21.

23

Pangeran noe djSro


bale gedong.
d
13
2

teja, sarta
s 6
:

kana
c p. s
:

p. 9: lo. 6 p.

i.

n.
24

Bab. 4:9.

e p.

36.

p.

2.

Djeung radja Soeleman miwarangan


ngala " Hiram ti nagara Tiroes. 'Nja eta teh anak randa, noe kaasoep kaom Naptali, demi bapana oerang Tiroes, sarta djadi paledang; ari Hiram teja pinoeh koe kapinteran djeung pangartian sarta kanjaho, * bisaeun njijeun saroepaning boewatan koe tambaga.
Toeloej ngadeuheusan ka radja Soeleman, sarta njijeun sakabeh pagawean,

25

Djeung deui Hiram njijeun " hidji lalaoetan tjitak; sapoeloeh asta ti sisina tepi ka sisina deui, boeleud pisan, sarta lima asta loehoerna; dioekoerna tepoeng-gelang koe tali tiloe poeloeh asta. 'Ari ti handapeun sisina aja pentilpentil, sakoeriling-boengking, sapoeloeh di djero saasta, ngalingkoeng eta lalaoetan sakoeriling doewa djadjar p6ntilpentil teh ditjitakna bareng djeung eta. 'Ari lalaoetan teja noempang dina doewa welas sasapian: noe tiloe njanghareup ngaler, noe tiloe njanghareup ngoelon,
;

njanghareup ngidoel, ari noe deui njanghareup ngetan; djadi lalaoetan teh aja dina loehoer eta, sarta

noe

tiloe

tiloe

15

noe dikersakeun koe andjeunna. 'Pek Hiram teb njijeun " doewa pilar tambaga, dalapan welas asta loehoerua hidji
sarta hidji pilar dioekoerna tepoeng-gelang koe rara doewa welas asta. 'Djeung njijeun mamakoetaan doewa siki, baris diteuudeun dina hoeloe eta pilar tambaga, beunang njitak; lima
pilar,

26

sakabeh bobokongna ka djSro. "Ari kandelna lalaoetan teh satampah, sarta


sisina saroepa sisi loemoer, tjara

kem:

bang bakoeng
reboe bat.
27

ari

pieusieunana doewa

Bab. 4

6.

16

Djeung njijeun sapoeloeh tempat paso koe tambaga; hidji-hidji tempat opat
asta pandjangna, opat asta roebakna, djeung tiloe asta loehoerna. 'Kijeu boewatanana tgmpat paso teh: make kotakkotak, sarta eta kotak-kotak dipinggiran Slisan. 'Ari eta kotak-kotak, anoe

17

asta loelioerna mamakoetaan hidji, sarta lima asta loehoerna mamakoetaan hidji deui. 'Make anjaman saroepa djeudjeutan, sarta tali saroepa rante, kana mamakoetaan, noe dina hoeloe pilar-

28

29

18

toedjoeh siki kana mamakoetaan hidji, sarta toedjoeh siki kana mamakoetaan hidji deui. "Djeung njijeun dadalimaan, nja eta doewa djadjar sakoeriling dina anjaman noe hidji, noe
pilar
teja;

dipinggiran elisan teja, direka singa, sapi djeung moekarabin sarta dina Slisan teh, teges saloehoereun djeung sa;

30

19

baris noetoepan mamakoetaan, anoe dina hoeloe pilar teja; pon kitoe keneh njijeunna ka mamakoetaan noe hidji deui. 'Ari eta mamakoetaan, anoe dina

20

21

hoeloe pilar dina bale teja, saroepa bakoeng, opat asta. 'Sarta eta mamakoetaan dina doewa pilar teh loehoer deui ti pSlgbah beuteungna, noe djeroeun anjaman teja; djeung dadalimaan doewa ratoes siki didjadjar-djadjar sakoeriling dina mamakoetaan [noe hidji djeung] noe hidji deui. 'Toeloej ngadSgkeun eta pilar dina bale kabah; nja eta ngadSgkeun pilar katoehoe, bari clingaranan Jakin; sarta ngadSgkeun pilar

31

handapeun singana djeung sapinateja, make goegoebah ngaroempaj. 'Djeung eta hidji-hidji tempat paso make opat roda tambaga, sarta in djSnna tambaga; djeung opat soekoena minangka taktak; ari eta taktak beunang njitak ti handapeun tempat paso, hidji-hidji make goegoebah di gigirna. 'Ari beuheungna sadjeroeun mamakoetaan sarta ka loehoerna saasta; djeung beuheungna teh boeleud, saroepa soekoe, kadoewa satengah asta gedena; sarta dina beuheungna ge make oekiran; djeung ari kotak-kotakna teja pasagi, lain boeleud. 'Ari opat rodana teja ajana ti handapeun eta kotak-kotak, sarta leungeun roda pageuh dina tempat paso ari loehoerna hidji-hidji roda kadoewa satgngah
;

32

RADJA

8.

40;]

33

boewatan eta I'oda satjaasta. ra boewatan roda kareta; leungeuuua,


'Ari bolaiia, kabeli ditjitak.

34

35

36

djari-djarina djenng bolaSarta opat takajana dina opat djoeroe hidjitak teja hidji tSmpat paso taktakna teh baridjil tina tgmpat paso. 'Djeung dinaloehoer tSmpat paso aja noe boeleud pisan, loehoerna sateugab asta; sarta dina loehoer tgmpat paso teb make leungeun djeung kotak-kotak baridjil ti dinja. 'Djeung deui dina papan leungeunna sarta dina kotak-kotakna dioekirroepa moekarabin, singa djeung tangkal kor-

bgngkerna,

47

'

radja ditjitak di tanab lempar pelebab tji Jordan, dina taneub liket, antara Soekot djeung Sartan. 'Ari eta sakabeb parabot koe Soeleman teu ditimbang, tina loba kabina-bina, beuratna tambaga teu diparijos. parabot, nja eta

48

Djeung Soeleman ngadamgl sakabeb anoe baris gSdong Pangeran,


"

bidji altar

Smas, sarta

''

bidji

49

ma, noeroetkeun ngoblogna


sarta
37

bidji-bidji,

so

noe ditoempangan roti tingalieun, emas; 'sarta " adjoeg, lima ti katoeboe, djeung lima ti kentja, keur di bareupeun kabab toekang, Smas doekembang-kgmbangna, pakSt; sarta litana, djeung tjatjapitna, emas; 'kitoe
medja,
'^

38

39

40

sakoerilingna make goegoebab. 'Nja kitoe njijeunna eta sapoeloeb t6mpat paso kabeb satjitakan, saoekoeran djeung sakaroepa. 'Sarta njijeun deui " paso tambaga sapoeloeb siki bidji paso pieusieunana opat poeloeb bat; bidjibidji paso opat-opat asta gedena; paso bidji dina oenggal-oenggal tgmpat anoe sapoeloeb tempatteja. 'Toeloej eta ternpat paso diteundeunan, anoe lima di katoeboeeun gedong, ari noe lima deui di kentjaeun gedong; sarta lalaoetan teja diteundeun ti katoeboeeun ggdong, ngetan-ngidoel. a 2 Bab. i e. Djeung deui Hiram teb njijeun daloeng, sodok, sarta pangepret. Geus tjatjap Hiram teb njijeun sakabeb pagaweau,
;
;
.

deui bokor, peso, pangepret, pisin djeung tjepoek, Smas doekgt; samalab engsel
djero, ka noe pangdjeung kana panto ggdong kabab teja, 6mas. 'Geus samakta sakabeb dadamelan, noe didamSl koe radja Soeleman pikeun ggdong PangeTidinja Soeleman ngalebetkeun ran.

kana panto gedong


soetji-soetjina,

51

''-

barang

beunang njoetjikeun Dawoed

nja eta gmas-perak djeung paparabotan; disimpen dina goed^ radja-brana gedong Pangeran.
a 2 Moesa 30
:

1.

6 2

Moesa 25
e 2

23. c 2 8
:

Moesa 25
;

31.
:

Moesa 25

3138.

Sam.
8.

7,

11

2 Bab. 5

1.

PASAL

Mangsa eta para kokolot Israil, djeung


sakabeb loeloegoe kaom-kaom, para ggggden abb karoeboen oerang Israil, koe Soeleman dipiwarang koempoel ka salira radja Soeleman, ka Jgroesalem,

anoe koe manebanana didjijeun pikeun


41

42

radja Soeleman, baris gedong Pangeran 'nja eta noe doewa tibang, djeung bolaning mamakoetaan, anoe dina boeloe doewa tibang teja, katoet noe doewa anjaman, baris noetoepan eta doewa bolaning mamakoetaan, anoe dinahoesarta dadalimaan teja, loe tibang teja opat ratoes siki, baris ka noe doewa anjaman teja, doewa djadjar dadalimaan
'

43

kana bidji-bidji anjaman, anoe baris noetoepan eta doewa bolaning mamakoetaan, noe dina loeboer tibang teja; 'sarta noe sapoeloeb tSmpat paso, katoet sapoeloeb pasona, dina tempat paso
teja; 'sarta eta bidji lalaoetan, katoet

44

45

46

noe doewa wSlas sasapian, bandapeun lalaoetan teja; 'kitoe deui daloeng, djeung sodok, sarta pangepret teja. Ari eta sakabeb parabot, beunang Hiram njijeun pikeun radja Soeleman, keur gedong Pangeran teja, tambaga disangling. 'Koe

ngoenggabkeun peti pgrdjangdjian Pangeran teja * ti dajeub Dawoed, nja eta Sion. 'Toeloej sakabeb oerang Israil koempoel ka radja Soeleman " dinapesta, dnia boelan Etanim, nja eta boelan noe katoedjoeb. 'Barang geus darongkap sakabeb kokolot Israil teb, djoeng para pangboeloe ngagotong eta peti. Seug ngoenggabkeun eta peti Pangeran, sarta bimab tepangan teja, katoet djeung sakabeb parabot soetji, noe aja dina bimab eta kabeli koe para pangboeloe djeung abli-abli Lewi dioenggabkeun.
baris
'

"^

'Ari

moeban

radja Soeleman, djeung sapadjgIsrail, sakoer noe koempoel ka

andjeunna teja, arangkat reudjeung radja ti beulaeun pgti, pada ngoerbankeuu domba djeung sapi, noe teu beunang

404

RADJA
'

S.

diitoeng sarta teu beunang dibilang tina kalobaanana. Tidinja koe parapanghoeloe eta pgti pgrdjangdjian Pangeran diasoepkeun ka enggonna, nja kana kabahing ggdong, ka noe pangsoetji-soetjina, ka handapeun djangdjang moemoekarabinan teja. 'Karana eta moemoekarabinau mebar djangdjangna loehoereuu gnggon pgti, sarta moemoekarabinanteh Bgijoehan kana peti djeung kana rantja'

aja timbalan

kami,

kijeu:

Pangeran ka Dawoed, rama Sapedah maneh teh aja

pikir njijeun geclong pikeun djgngngan kami, nja hade pisan maneh teh aja
19

pikir kitoe; 'ngan maneh mah montong toeloes njijeun ggdong teh; sabalikna

''

20
I

tanana, ti loehoer. 'Ari eta rantjatanana parandjang, wani toengtoeng rantjatan teh katendjo ti euggon noe soetji, noe di bareupeun kabah toekang; demi ti loewar mah ten katendjo; sarta ajana di dinja tepi ka mangsa ajeuna. 'Eta
pgti taja eusian, ngan doewa papan batoe, f noe koe Moesa disimpen ka dinja di Horeb, basa Pangeran ngadamel

21

10

11

perdjangdjian ka oerang Israil, sanggeusna boedal ti tanah Mgsir teja. 'Ari gens kitoe, barang para pangboeloe teh baridjil ti gnggon soetji, hoi aja hidji mega ngeusian eta gedong Pangeran; datang ka para pangboeloe teu kaoer nangtoeng baris ngabakti, tina heurin
'

noe pika-loewareun ti anak maneh, tjangkeng maneh, nja eta noe pinjijeuggdong teh pikeun djgngngan kami. neun 'Tab, Pangeran gens ngajaktoskeun pangandikana, noe diandikakeun teja; da kami teh ngadgg, ngaganti Dawoed, rama kami, sarta kami teh tjalik dina korsi karadjaan Israil, sakoemaha pangandika Pangeran teja, malah kami teh gnggeus njijeun gedong teh pikeun padjgngngan Pangeran, Allah Israil. 'Toer kami teh di dinja geus njawiskeun pienggoneun pgti, anoe djadi wadah perdjangdjian Pangeran, beunang andjeunna ngadamgl ka karoehoen oerang, basa dika-loewarkeun ti tanah Mg'^

sir teja.
5

Moesa 4

1.

a 2 Moesa 20:21; 3 Moesa 16:2; 6 2 Sam. 7:6. c 2 Sam. 7 2.


;

'->

22

koe eta mega; wantoe gedong Pangeran teh pinoeh koe kamoeljaan Pangeran.
a
2

Bab. 5 Bab.

2.

6 2 Sam. 5
4.

7.

c 3

Moesa 23

34.
16.

23

Toeloej Soeleman ngadgg hareupeun altar Pangeran, kasaksian koe sapakoempoelan Israil, * bari nadahkeun pananganana ka langit; 'sarta oendjoe"

d
g
12

2
2

1:3,
:

e p. 6

27.
:

Moesa 25

Moesa 40

34; 2 Bab. 7

1.

Mangsa

eta Soeleman ngalahir:

"

Tim-

13

balan Pangeran kgrsa linggih di noe angkeub. 'Simkoering teh bade andjeun
njijeun ijeu

gedong pangtjalikan, gnggon


24

14

15

16

linggihaneun andjeun salalangggngna. 'Toeloej radja malik pameunteuna, sarta ngabgrkahan ka sapakoemjjoel an Israil; ari sapakoempoelan Israil teh nangtoeng. 'Seug radja ngalahir: Sagala poedji ka Pangeran, Allah Israil, noe ngandika koe lambena ka Dawoed, rama kami, sarta dilaksanakeun koe pananganana; * kijeu pangandikana: 'Tipoean

25

oemat kami Israil koe kami dika-loewarkeun ti M6sir teja, taja pisan nagara sakabeh kaom Israil noe koe kami dipilih

pikeun njijeun ggdong, baris

dje-

17

nengan kami linggih di dinja; ngan kami teh milih Dawoed, sina njangking oemat kami Israil. 'Ari gens kitoe Dawoed, rama kami, " bareto aja manah ngadanigl hidji gedong pikeun padjgngngan Pangeran, Allah Israil. 'Tatapi
2G

Noen Pangeran, Allah Israil! noe nandingan ka andjeun, estoe djoemgngng Allah di sawarga, di loehoer, kitoe deui di boemi, di handap; anoe netgpkeun pgrdjangdjian sargng kaasihan ka abdi-abdi andjeun, noe loemampah di pajoeneun andjeun tgroes sareng hate; 'anoe geus netepkeun ka abdi andjeun Dawoed, poen bapa, anoe koe andjeun diandikakeun ka bapa teja; ari lambe andjeun anoe ngandika, sargng koe panangan andjeun geus dilaksanakeun, sakoemaha noe boekti dintgn ijeu. 'Ari ajeuna, noen Pangeran, Allah Israil! moegi-moegi ngtepkeun ka abdi andjeun Dawoed^ poen bapa, anoe koe andjeun diandikakeun ka bapa, nja Maneh di pangandika noe kijeu teja: pajoeneun kami moal pikapgngggleun djalma dijoek dina korsi karadjaan Iskan
kijeu:

taja

''

rail;

kitoe

maneh ngaraksa

soteh oepama anak-intjoe djalanna, loemakoe di

18

pajoeneun kami, sakoemaha loemakoe maneh di pajoeneun kami. 'Ari ajeuna, noen Allah Israil! moegi dijaktoskeun

llADJA

8.

405

27

pangandika andjeun, noe koe audjeun diandikakeun ka abdi andjeun Dawoed, poen bapa teja. 'Nanging koemaha, Allah tell sajaktosnapiliuggiheundi boemi?
Sal6r6sna, langit, dalali langiting sadajana langit oge, dilinggihan koe andjeun teu asoep; geus soemawonna ijeu
''

36

28

beunang simkoering njijeun. 'Parandene kitoe, noen Pangeran, Allah simkoering! moegi-moegi majoenkaiaan6da abdi andjeun, sargng ka panoegSdoug,

29

30

hoenna; moegi ngamakboel ka panjambat sargng ka panSda, noe koe abdi andjeun bade diteda ka pajoeneun andjeun dintgn ijeu. 'Ari sotja andjeun moegi-moegi boeka ka ijeu ggdong sijang-w6ngi, nja ka Snggon, noe koe andjeun ditimbalkeun kijeu teja: Djenengan kamipilinggiheun di dinja; moegimoegi ngamakboel ka paneda, noe koe abdi andjeun bade diteda dina ijeu enggon. 'Sareng moegi-moegi ngamakboel
''

37

nSngan andjeun, bari tarobat mitjeun dosana, tina koe andjeun disoekerkeun 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, kalajan moegi ngahampoera kana dosa abdi-abdi andjeun sar6ng kana dosa oemat andjeun Israil, ana koe andjeun geus diwoeroek djalannoe sae, anoe koedoe dilakonan koe maranehanana; sarawoeh moegi maparin deui hoedjan ka tanah andjeun, anoe koe andjeun geus dipaparinkeun ka oemat andjeun, djadi niilik. 'Manawi dina tanah aja patjSklik, moen aja pa'J

moen aja hama perang, hama beureum, hama simeut, hama hileud; manawi disesedek koe moesoehna dina
ggboeg,
38

balahi, sareng

naon bae di nagara-nagarana naon bae panjakit: 'naon bae paneda, naon bae panoehoen, anoe datang ti sambarang manoesa, atanapi ti sadajana oemat andjeun Israil, anoe geus roemaos tjilaka hatena sorangantanah,
;

31

ka panoehoen abdi andjeun, kitoe deui ka panoehoen oemat andjeun Israil, satijap-tijap nSneda dina ijeu enggon; koe andjeun moegi dimakboel ti enggou andjeun linggih, nja ti sawarga; moegi dimakboel, sareng moegi ngahampoera. 'Manawi aja djahna gadoeh dosa ka batoer, ladjeng ditoempangan soempah,
arek disoempahan, tidinja datang, sarong soempah ka hareui^eun altar andjeun, dina ijeu gedong: 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, sareng didamel; nja moegi ngahoekoeman ka abdi-abdi andjeun, njalahkeun ka noe salah, djalanna sina malik ka dirina, sareng ngabenerkeun ka noe bengr, dipaparin noeroetkeun kabenSranana. 'Manawi oemat andjeun Israil eleh di hareupeun moesoeh, tina garadoeh dosa ka andjeun; ana ladjeng tarobat ka audjeun, ngarakoekeun j)adjenengan andjeun, bari ngneda sarawoeh noenoehoen ka andjeun dina ijeu ggdong 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, sarSng moegi ngahampoera kana dosa oemat andjeun Israil, sarawoeh moegi dipoelangkeun kana tanah, noe koe andjeun dipaparinkeun ka karoehoenna. 'Manawi f langit noetoep, hanteu aja hoedjan, sabab eta garadoeh dosa ka andjeun; ana ladjeng nenSda dina ijeu enggou, ngarakoekeun padje:

39

sorangan, bari ladjgng nadahkeun leungeunna ka ijeu gedong: 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, ti gnggon andjeun linggih, sarSng moegi ngahampoera, kalajan didamgl, bari maparin ka oenggal-oenggal djalma noe-

32

io

roetkeun sadajana djalan-djalanna, rehing andjeun langkoeng oeninga kana hatena; karanten andjeun bae njalira noe oeninga kana hate sadajana anak Adam; 'soepaja pada sijeun koe andjeun
satoetoep oenioer maranehanana hiroep dina tanah, anoe koe andjeun dipaparinkeun ka karoehoen simkoering sadaja. 'Kitoe deui moenggoehing djalma bangsa lijan, anoe teu kalebSt oemat andjeun Israil, madak datang ti nagara djaoeh, tina sabab padjenengan andjeun; ('karantgn bakal pada ngadenge warta hal padjgnengau andjeun noe agoeng, sareng hal panangan andjeun noe kawasa, sarawoeh hal asta andjeun noe njodor;) ana datang ka ijeu gedong, sareng ngneda: 'moegi-moegi andjeun ngamakboel ti sawarga, ti enggon andjeun linggih, sarSng moegi ngadamgl noeroetkeun saniskantSn anoe mawi eta djalma bangsa lijan teh sasambat ka andjeun; soepaja sadajana bangsa noe
'' '

il

33

42
j

'

3i

43

35

di boemi pada nganjahokeun ka padjSngugan andjeun, sangkan pada sijeun koe andjeun sapgrtos oemat andjeun

406
Israil,

EADJA
53

jen
44

sareng soepaja pada terangeuu, ggdong, beunang njijeun simkoering, estoe katglah koe padjenengan andjeun. Manawi oemat andjeun boeijeu
'

45

sSdja merangan ka moesoehna, djalan mana bae oemat teh dipiwarangna koe andjeun, ladjeng nengda ka Pangeran, njanghareup ka ijeu nagara, kenging andjeun milih, sar6ng ka ijeu ggdong, beunang simkoering njijeun bade padjen6ngan andjeun: 'seug andjeun
dal,
54

'Karanten eta teh kenging andjeun ngingkarkeun ti sadajanabangsa noe di boemi, bade kagoengan andjeun, sakoemaha noe koe andjeun diandikakeun koe lantaran Moesa, abdi andjeun, basa andjeun ngaloewarkeun karoehoen simkoering sadaja ti MSsir teja, noen Goesti
'

Pangeran
c p. 2
:

a 2 Bab. e

12. 6 2
:

Moesa
49. e 5

29.

4.

Moesa 10

14; Lai. 7

Moesa

12:11. f 5 Moesa 11:17. g 5 Moesa 28:22. h 4 Moesa 15:1416. i 5 Moesa 7:19. j Eoem
3
:

moegi-moegi ti sawarga ngamakboel ka panedana sar6ng ka panoehoenna, kala46 jan moegingoeroeskeunpSrkawisna. 'Manawi eta teh garadoeh dosa ka andjeun, (karanten taja manoesa, noe teu milampah dosa mah) ladjeng andjeun ngabSndon ka darinja, bari seug diselehkeun ka moesoeh, sar6ng didjarab koe eta ka tanah moesoeh, djaoeh atanapi 47 deukeut; 'ana ^ koe maranehanana dipiinggt dina tanah enggonna didjarah teh, seug tarobat, bari noenoehoen ka andjeun dina tanah djalma noe ngadjarah inja, pokna: Koering tarimadosa, milampah bengkok, migawe doraka; 48 ana tarobat ka andjeun teroes reudjeung
''
'

23.

fc

Moesa 30:1.22 Moesa 19

Moesa 20

24.

Ari geus kitoe, barang Soeleman parantos neneda ka Pangeran eta sapaneda djeung sapanoehoen noe bijeu, neut

andjeunna ngadeg ti hareupeun altar Pangeran, tina tapak-dekoe bari tadah 55 pananganana ka langit teja. 'Ana geus ngadeg, " toeloej ngaberkahan ka sapakoempoelan Israil, bgdas pisan gentrana; Sagala poedji ka Pangeran, 56 ari lahirna noe geus maparin reureuh ka Israil oematna, sakoemaha pangandikanateja. * Sadaja pangandikana hal kabagdjaan, noe diandikakeun koe andjeunna koe lantaran Moesa abdina teja, hidji 57 pangandika ge taja noe pgtjat. 'Moegihate, sargng tgroes reudjeung njawa, moegi Pangeran, Allah oerang, njarSdina tanah moesoehna, noe ngadjarah ngan ka oerang, sakoemaha njarengainja, bari nengda ka andjeun, njanghanana ka karoehoen oerang; moegi oereup ka tanahna, noe koe andjeun dirang teh oelah ditilar sarta oelah dianpaparinkeim ka karoehoenna, nja ka 58 tep; 'sangkan meroehkeun hate oerang nagara kenging andjeun mihh, sareng ka salira andjeunna, soepaja oerang ngaka ijeu gedoug, beunang simkoering lakonan sakabeh djalauna, sarta pada 49 njijeun bade padjenengan andjeun: 'seug ngestoekeun timbalanana, pikoekoehna andjeun moegi-moegi ti sawarga, ti engdjeung hoekoemna, noe koe andjeunna gon andjeun linggih, ngamakboel ka ditimbalkeun ka karoehoen oerang teja. panedana sarengkapanoehoenna,kalajan 59 'Sarta eta sagala pioendjoek kami noe 50 moegi ngoeroeskeun perkawisna, 'saratadi, eukeur kami noenoehoen ka pawoeh moegi ngahampoera ka oemat joeneun Pangeran teja, moegi-moegi paandjeun noe garadoeh dosa ka andjeun, rarek ka Pangeran, Allah oerang, beusareng kasadajanakamasijatanana, anoe rang-peuting, sangkan andjeunna ngoematak eta teh masijat ka andjeun; toer roeskeun perkara abdina, sarta perkara moegi dipaparin kawSlasan di hareupeun Israil oematna, satjoekoepna dina oengnoe ngadjarah inja, sina ngawelasan ka 60 gal-oenggal poe; 'soepaja sakabeh bang'Karanten nja oemat 51 maranehanana. sa noe di boemi 2Dada nganjahokeun, " andjeun, nja kagoengan andjeun eta teh, jen Pangeran teja Allah, euweuh deui. kenging andjeun ngaloewarkeun ti Me- ci Koe sabab eta, hate maraneh sing soesir, ti dj6ro pangl6boeran beusi teja. hoed ka Pangeran, Allah oerang, sangkan 52 'Mana sotja andjeun moegi-moegi neujjada ngalakonan pikoekoehna, djeung teup ka panoehoen abdi andjeun, sargng ngestoekeun timbalanana, saperti mangka panoehoen oemat andjeun Israil; Sa ajeuna. a 2 Sam. 6:18. 6 Jos. 21:45. c 5 Moesa 4:35, 39. nja moegi ngamakboel ka darinja dina saniskantgn sasambatna ka andjeun. 62 Tidinja radja reudjeung sabangsa
'

'

RADJA
'

9.

407

63

pada ugoerbankeun koerban peimtjitau kapajoeueunPangeran.'Aringoerbaukeunaua Soeleman koerban panarima, noe koe audjeunna dikoerbankeun ka Pangeran teh, sapi doewa laksa
Israil

maneh
di

oepama maneh loemampah pajoeneun kami, sakoemaha loemamteja,

doewa reboe s61e, djeimg domba saketi doewa laksa sSle. Tab, kitoeradjadjeung
64

65

66

sakabeh oerang Israil ujalametkeunana ggdong Pangeran. 'Dina poe harita radja njoetjikeun tengabna boeroean, noe di hareupeun ggdong Pangeran; karana nja di dinja andjeunna mgtakeunana koerban doeroekan, koerban kadaharan, djeung gadjih koerban panarima teh; tina sabab " altar tambaga, noe di pajoeneun Pangeran teja, leutik teuing, ten asoep eta koerban doeroekan, koerban kadaharan, djeung gadjih koerban panarima teh. 'Tab, kitoe Soeleman dina mangsa eta ngalampahkeunana pesta teh, sarta sabangsa Israil reudjeung; pakoempoelan gede pisan, ti pelgbah asoep ka Hamat tepi ka waloengan Mesir, di pajoeneun Pangeran, Allah oerang, toedjoeh poe djeung toedjoeh poe, nja eta oj^at welas poe lilana. 'Ari dina poe noe kadalapan djalma-djalma teh koe andjeunna didjoeroeng lakoe, sarta pada ngoendjoengan ka radja, bari toeloej maroelang sahimah-sahimahna, pada boengab sarta soeka ati, tina hal sakabeh kahadean, anoe koe Pangeran geus didamel ka Dawoed abdina, djeung ka Israil oematna.
a 2 Bab. 4
:

pah Dawoed, bapa maneh, djeung hate noe sabgngrna sarta djeung saestoena, datang ka ngalampahkeun sakoemaha noe koe kami geus ditimbalkeun ka maneh, nja maneh teh ngestoekeun pikoekoeli djeung hoekoem kami: 'eta kami tangtoe netgpkeun korsi karadjaan maneh,
njangking
Israil

salalangggngna, sakoe'^

maha kami ngandika ka Dawoed, bapa


I

6
I

maneh, pangandika noe kijeu teja: Moal maneh pikapengggleun djalma dijoek dina korsi karadjaan Israil. 'Sabalikna,
"

ari

maraneh aloendoer mah

ti

toekangeun kami, nja maraneh djeung anak-intjoe maraneh, teu ngestoekeun timbalan kami, pikoekoeh kami, noe koe kami dipaparinkeun di hareupeun maraneh, sarta los leumpang ngabarakti ka aallahan, djeung njarembah ka dinja: 'eta kami tangtoe ngabasmi Israil tina tanah, noe koe kami geus dipaparinkeun ka darinja; sarta eta ggdong, noe koe kami geus disoetjikeun pikeun djengngan kami, tangtoe koe kami disingkirkeun ti pajoeneun kami; f sarta Israil

popojokan

tangtoe didjijeun misil djeung dipake di sakabeh bangsa. Sarta


'

eta ggdong, nadjan sakoemaha poendjoelna ge, saha-saha noe ngaliwat ka dinja bakal mglgnggk sarta njektjrekan biwirna, bari ngaromong: ^ Naon sa-

1.

babna noe matak Pangeran ka ijeu tanah sarta ka ijeu ggdong ngadamel noe
9

PASAL

9.

Ari geus kitoe, " mangsa Soeleman parantos ngadamel gedong Pangeran, djeung ggdong radja, sarta saniskara bae kasoekaan Soeleman, noe dikersakeun didamel, 'ladjgng Pangeran nembongan ka Soeleman ngadoewa-kalian, * sakoemaha nembonganana ka andjeunna basa di Gibon teja. 'Ari timbalan Pangeran ka andjeunna: Kami geus ngamakboel ka pangda maneh djeung ka
panoehoen maneh, anoe koe maneh disoehoenkeun ka pajoeneun kamiteja; kami geus njoetjikeun eta ggdong, beunang maneh njijeun, " malar djengngan kami linggih di dinja salalanggengna, sarta sotja kami djeung manah kami

sakijeu pgtana? 'Tangtoe didjawab kijeu: Ivoe sabab djalmana naringgalkeun Pangeran AUahna, noe ugaloewarkeun karoehoenna ti tanah Mgsir, sarta moentangan ka aallahan, bari njarembah djeung ngabarakti ka dinja: kitoe noe

matak Pangeran ngadatangkeun ka maranehanana ijeu sakabehna katjilakaan.


a
2
V5

Bab.
8
:

7:11.
25.
e

p.

3:5.
:

Moesa 12:11.
Moesa 28
:

d
g
10

Jos.

23

16.

f 5

37.

Moesa 29:24;
"

J6r.

22:8.

11

geus meunang doewa poeloeh taoen, parantos Soeleman ngadamel eta doewa ggdong, nja eta gedong Pangeran djeung ggdong radja. 'Ari ^ Hiram, radja Tiroes teja, ka Soeleman geus

Dgmi

piajaeun di dinja sapapandjangna. 'Ari

njamboengan koe kai poetri, koe kai djamoedjoe djeung koe gmas, sakahojong Soeleman. Mangsa eta radja Soeleman

408

KADJA
24

10.

12

13

ka Hiram mapariu doewa poeloeh nagara di tanah Galilea. 'Toeloej Hiram angkat ti Tiroes, ningalian eta nagara, noe koe Soeleman dijDaparinkeun ka andjeunna; ari pangi-aos Hiram eta nagara teu oetama. 'Ngalahir Hiram: Ih raji! eta nagara nahaon, noe koe raji dipaparinkeun ka akang? Seug koe Hiram diseboetkeim tanah Kaboel, tepi
.

poerah marentah ka djalma-djalma, noe ngalampahkeun eta pagawean. 'DSmi^


poetra

Piraon teja angkat

ti

dajeuh

25

Dawoed, ngalih ka ggdougna, beunang Soeleman ngadamel pikeun andjeunna teja. Mangsa eta Soeleman ngadamel deui Milo. 'Djeung deui Soeleman sataoen tiloe kali ngoerbankeun koerban
doeroekan djeung koerban panarima, dina altar beunang andjeunna ngadamel pikeun Pangeran, bari ngoekoes dina altar noe di pajoeneun Pangeran teja. Djadi gedong teh geus samakta.
a
e
p. 3
:

14

ka mangsa ajeuna. 'Ari Hiram teja ka radja gens ngintoenkeun saratoes doe-

wa
15

poeloeh talenta emas.


i
p.

2 Bab. s

1.

1.

16

17

18

19

20

21

Sarta kijeu jaerkara toegoeran, noe dikerid koe radja Soeleman, baris njijeun gedong Pangeran, djeung gedong andjeunna, kitoe deui Milo, djeung koeta Jeroesalem, sarta nagara Hasor, Megido djeung Geser. "Hidji mangsa Piraon, radja MSsir, angkat sarta meunangkeun nagara Geser, seug dihoeroe koe seuneu, sarta oerang Kanaan, noe ngeusian eta nagara, dipaehan; toeloej eta nagara dileler " ka poetrana, noe djadi geureuha Soeleman teja, asoep j^amahanan. "Tidinja Soeleman ngadamel * eta nagara Geser, djeung Bet-Horon hilir; 'kitoe deui Baalat sarta Tamar, di tegal lega, tanah eta keneh; 'toer sakabeh nagara panggoedangan kagoengan Soeleman, sarta nagara-nagara pakaretaan, djeung nagara-nagara " enggon toekang toempak koeda, sarta naon bae kasoekaan Soeleman, noe dikersakeun didamel di Jeroesalem, djeung di goenoeng Libanon, sarta di sakoeriling tanah, noe kapoerba koe andjeunna. 'Moenggoehing sakabeh djalma noe teu kaasoep oerang Israil, nja eta sakarina oerang Emor, oerang Het, oerang Peres, oerang Hiwi djeung oerang Jgboes teja: anak-intjoena, noe
'^
'

1.

J 2 Bab. 8
Jos.

4.

c p. 10

26.

d Hak.

1.

Moesa 7:2;
:

15:10.

fi

Moesa 25:39.

g
26

2 Bab. 8

11.

Djeung deui radja Soeleman ngadamel kapal di Esion-Geber, anoe deukeut Elot, di sisi laoet Ager, di tanah Edom.
'Tidinja Hiram dina eta kapal ngijangkeun abdi-abdina, oerang kapal, noe njaho di laoet, direudjeungkeun ka abdiabdi Soeleman. 'Toeloej daratang " ka Opir, sarta ngarala emas ti dinja, opat ratoes doewa poeloeh talenta; geus ki-

27

28

toe didongkapkeun ka radja Soeleman.


a
1

Moesa 10

29.

PASAL

10.

istri tanah Seba ngareungeu warta perkara Soeleman, hal padjenengan Pangeran; * toeloej angkat, kersa ngadjadjal ka Soeleman, sedja njoewal. 'Tidinja soemping ka Jeroesalem, njandak balad rosa katjida, njandak pirangpirang onta, dimomotan wawangian, djeung 6mas loba naker, sarta int6n moelja-moelja. Barang geus dongkap ka Soeleman, toeloej misaoerkeun ka andjeunna sakoer noe aja dina manahna. 'Seug radja istri teh koe Soeleman di-

Ari " radja

kari di djgro tanah pandeurieun eta,

*"

22

noe baheula koe oerang Israil hanteu beunang diharamkeun teja, nja eta noe koe Soeleman dikerid, digawekeun toegoeran, tepi ka mangsa ajeuna. 'Dgmi oerang Israil mah f taja noe koe Soeleman digawekeun; satggesna eta teh djadi pradjoerit, djeung mantrina, djeung kapalana, djeung satrijana, djeung kapala karetana, sarta kapala toekangna

23

toempak koeda.

'Ijeu teh kapala-kapala,

noe dimandorkeun ka pagawean Soele-

man

teja,

lima ratoes lima poeloeh.

paparin njaho sakabeh soewalna; taja pisau perkara noe kaalingan ka radja, noe teu koengsi dinjatakeun ka radja istri teh. 'Barang radja istri SSba teh geus ningali sadajana kapintgran Soeleman, djeung gedong beunang andjeunna ngadamel, 'kitoe deui " kadaharan dina medjana, djeung mandona para mantrina, sarta nangtoengna djoeroeladenna djeung papakeanana, toer toekangna inoeman, sarta tandjakanana paranti andjeunna nandjak ka gedong Pangeran: seug radja istri teh datang

RADJA

10.

409

ka geus taja pangatjian. 'Toeloej misaoer ka radja: Jaktos pisan bedja, noe kadenge koe kaoela dina tanah kaoela, hal pgrkawis salira andjeun sarSng hal kapintgran andjeun. 'Ari eta bedja koe kaoela hanteu dipgrtjanten, dongkap ka kaoela tjoendoek sareng nendjo koe panon pribadi; salergsua, noe diwartakeun ka kaoela ten paro-paroua atjan; ari kapinteran sar6ng kasaean andjeun ugalangkoengan pisan tina tjarijos, noe kadenge koe kaoela teja. 'Bagdja temgn rahajat andjeun, bagdja temSn ijeu abdiabdi andjeun, anoe pada madep di pajoeneun andjeun teu pSgat-pegat, anoe pada ngoeping kana kapintSran andjeun. 'Sagala poedji * ka Pangeran, Allah andjeun, anoe misoeka ka andjeun, doemoegi ka ditjalikkeun dina korsi karadjaan Israil! Sabab Pangeran miasihka Israil salalanggengna, noemawi andjeun
didjadikeun radja, soepaja midamel kaadilan sareng kabeneran. Djeung radja istri teh ka radja ngahatoerkeun emas saratoes doewa poeloeh talenta, djeung wawangian loba teu kira-kira, sarta inten moelja-moelja; teu datang-datang deui wawangian sakitoe lobana, sapgrti noe koe radja istri Seba dihatoerkeun ka radja Soeleman teja. 'Djeung deui ^ kapal Hiram, noe moewat emas ti Opir teja, mawa deui ti Opir kai tjandana loba teu kira-kira, sarta inten moelja. 'Ari eta kai tjandana koe radja di'

toes
17

Soeleman ngadamel " kepgng doewa rasiki, 6mas beunang ngaggpengkeun gSngp-ggngp ratoes [sekel] 6mas noe dianggo kana hidji-hidji kgpSng. 'Kitoe deui tameng tiloe ratoes siki, 6mas beunang ngagepengkeun tiloe-tiloe mina 6mas dianggo kana hidji-hidji tameng; toeloej koe radja pada diteundeun di djgro * ggdong leuweung Libanon teja.
;

18

19

10

''

11

12

^'

dam61 titintjakan ka gedong Pangeran sarta ka gedong radja; toer didamSl


katjapi djeung tjelempoeng baris ahli njanji. Hanteu datang deui kai tjandana kitoe, sarta teu katendjo deui t6pi ka mangsa ajeuna. 'Demi radja Soeleman ka radja istri S6ba teja maparin sakahojongna, naon bae noe dipoendoet, kadjaba tina dipoelang sakawasana radja Soeleman. Toeloej moendoer, bral moelih ka tanahna, diiring koe abdia
(p. 5:7.

13

2 Bab. 9

1.

6 Mat. 12

42. c p. 4

22.
:

eDJab. 72:15. fp. 9:27,

28.

2 B.ib. 9

11.

14

15

beuratna emas, anoe asoep pikeun Soeleman di djero sataoen, genep ratoes genep poeloeh gSnep talenta emas, 'djaba ti toekang balantik, sarta
Ari
tina deui

dagang soedagar-soedagar, kitoe

16

ti sakabeh radja Arab, sarta ti para bopati tanah. 'Djeung deui radja

'ToerradjangadamgPhidjipanglinggihan gading, sarta gede, djeung disapoet 6mas pangaloesna. 'Panglmggihan teh gengp oempakna, sarta ti loehoerna panglinggihan teh boeleud ti toekangna; toer leungeunau kentja-katoehoeeun enggon linggih, sarta doewa sisinga^n naranggigireun eta leungeun. 'Djeung 20 toeng doewa welas sisingaan narangtoepg di dinja dina gSnSp oempakna, kentja-katoehoe. Di sakabeh karadjaan tajaboe21 watan kitoe. 'Malah sakabeh wawadahan radja Soeleman noe paranti ngaleueut, emas; kitoe deui sakabeh wawadahan gedong leuweung Libanon teja emas doeket; taja noe perak, da keur djanian Soeleman euweuh pisan panga22 djina. 'Karana radja kagoengan kapal Tarsis di laoet, barSng djeung kapal Hiram; sadjero tiloe taoen kapal Tarsis teh datangna sakali, moewat emasperak, gading, monjet djeung m6rak. agoeng pi23 'Djadi radja Soeleman teh san, ngoengkoelan sakabeh radja noe di boemi, dina kabeungharan sarta dina 24 kapinteran. 'Noe matak djalma saeusi boemi ngadareuheus ka pajoeneun Soeleman, pada hajangeun ngadenge kana kapinteranana, noe koe Allah geus diSarta 25 paparinkeun di djero manahna. pada njanggakeun, masing-masing pangabaktina, barang perak djeung barang gmas, papakean, pakarang, djeung wawangian, koeda djeung bigal. Kitoe bae Soele26 saban-saban taoen. Djeung deui man ngoempoelkeun kareta djeung'.toekang toempak koeda, datang ka kagoengan sareboe opat ratoes kareta, djeung salaksa doewa reboe toekang toempak koeda; nja eta teh koe andjeunna dipgrnahkeun di sakoer nagara pakaretaan sarta di salira radja di JSroesalem. 27 'Ari perak f koe radja didjadikeun loba di Jeroesalem sapSrti batoe, djeung kai poetri didjadikeun loba tjara kai Iowa
''
'

'

"

410
28

RADJA
9

11.

noe di tanah handap. 'Ari koeda kagoengan Soeleman kaloewaran ti M6sir; koe para soedagar radja dibeulina goendoekan, sagoendoek-sagoendoek sa'

Tidinja Pangeran ngabgndon ka Soe-

10

29

hargana. 'Djeung sok ngarala kareta, dibawa ka loewar ti Mesir, harga gSnep ratoes perak, ari koeda harga saratoes lima poeloeh djeung ngalantarankeun ongkoh ngabidjilkeun baris sakabeh radja oerang Het djeung baris radja-radja
;

11

Sam.

a 2 Sam. 8 7. 6 p. 7 2. c 2 Bab. 9 17. dp. 3: 12, 13. e p. 4:26; 2 Bab. 1:14. f%B&b. 1:15. 5 Moesa 17 16.
: : : :

PASAL
Ari

11.

radja Soeleman teh " asiheun ka pirang-pirang istri bangsa sedjen, direudjeungkeun * ka poetra Piraon teja, nja eta istri bangsa Moab, bangsa Amon,
2

12

bangsa Edom, bangsa Sidon djeung kaasoep bangsa, noe koe bangsa Het Pangeran ditimbalkeun ka oerang Israil, jen: " Maraneh poma oelah tjampoer ka eta, kitoe deui eta oelah tjampoer ka maraneh; karana tangtoe matak njimpang hate maraneh, noeroet ka aallahanana noe kitoe koe Soeleman dirakgtan 3 dipikaasih. 'Da andjeunna kagoengan toedjoeh ratoes geureuha toeroenan radja, djeung tiloe ratoes pargkan; ari eta istri-istrina matak njimpang maKarana keur mangsa Soeleman 4 nahna.
'

13

leman, doemeh njimpang manahna ti Pangeran, Allah Israil, noe nembongan ka andjeunna doewa kali teja, 'sarta geus maparin timbalan ka andjeunna hal perkara eta, * soepaja oelah leumpang noeroet aallahan; tatapi andjeunna teu ngestikeun eta timbalan Pangeran. 'Mana aja timbalan Pangeran ka Soeleman: Sapedah man eh teh kijeu nja lalampahan, sarta teu nStgpkeun perdjangdjian kami djeung pikoekoeh kami, anoe koe kami ditimbalkeun ka maneh teja: noe matak karadjaan teh koe kami mgngke " disoehkeun ti maneh, bari seug dipaparinkeun ka abdi maneh. 'Ngan keur djaman maneh kami moal midamel kitoe, tina sabab Dawoed, bapa maneh mengke koe kami disoehkeun ti leungeun anak maneh. 'Tatapi kami moal njoehkeun sakaradjaan kabeh; kaom sahidji koe kami rek dipaparinkeun ka anak maneh, tina sabab Dawoed, abdi kami, djeung tina sabab Jeroesalem, anoe beunang kami milih.
;

a
14

p. 3

2.

6 p. 9

6.

c 1

Sam. 15

28.

Tidinja Pangeran ngajakeun anoe ngamoesoeh ka Soeleman, nja eta Hadad, oerang Edom; eta teh kaasoep toeroe-

15

nan radja

di

Edom. 'Karana" keur mang-

'

geus sepoeh, seug eta istri-istrina matak njimpang manahna, noeroet ka aallahan, djadi teu soehoed manahna ka Pangeran Allahna, saperti manah Dawoed ramana. Seug Soeleman angkat, noeroet Astarta, aallahan oerang Sidon; kitoe deui noeroet Milkom, kanistaan oerang Amon. 'Djadi Soeleman teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, sarta hanteu mantek anoetna ka Pangeran, saperti Dawoed ramana.
'

sa Dawoed aja di Edom, basa Joab, kapala balad teja, mangkat, sedja ngaroewang noe kasarabet, pek Joab maehan
16

sakabeh noe lalaki di Edom (' wantoe Joab teh tjalikna di dinja genep boelan lilana djeung sabala Israil, tepi ka geus bejak ngabasmi sakabeh noe lalaki di
;

'^

17

Edom;) 'dSmi Hadad

teja ngalolos, sarta

'Mangsa eta Soeleman ngadamel enggon Kamos, kanistaan oeloehoer adjang rang Moab, dina goenoeng noe di hareupeun Jgroesalem; kitoe deui adjang Molek, kanistaan oerang Amon. 'Kitoe bae Soeleman midamglna pikeun sakabeh istrina noe bangsa sedjen teja, noe pada ngoekoes djeung ngoerban masingmasing ka aallahan sorangan.
''-

a 5 Moesa 17 17. h p. 3 1. c 2 Moesa 34 16 5 Moesa T.Z.d Hak. 2 13 2 Kadj. 23 13. e 4 Moesa 21:29; 2 Radj. 23:13.
:

direudjeungan sababaraha djalma, oerang Edom, kaasoep abdi ramana, sgdja ngadatangan ka Mesir; harita Hadad 18 teh masih boedak leutik. 'Bral arindit ti Midian, toeloej daratang ka Paran; heug ti Paran mawa sababaraha djalma, toeloej daratang ka Mesir, ka Piraon, radja Mesir. Seg Piraon ka Hadad maparin boemi, djeung didjangdjian rgdjgki, 19 malah dipaparin lahan. "Ari Hadad teh sakalintang manggih koernija dina sotja Piraon, moenggah dipaparin pibodjoeun, nja eta saderek garwana, saderek Tah20 penes prameswari. 'Toeloej eta saderek Tahpenes ngowokeun Ggnoebat, poetra

. I

Hadad

sarta lalaki; ari Genoebat teja

RAD J A

11.

411
;

koe TahpSnes dimemenau di dj6ro gSdong Piraon, djadi Ggnoebat teh aja di ggdoug Piraon, tjampoer djeung para
21

poetra Piraon. 'Hidji maugsa Hadad di M6sir ngadenge bedja, jen Dawoed geus koelgm reudjeung karoehoenna, sarta jen Joab, kapala balad teja, * geus maot; toeloej Hadad oendjoekau ka Piraon: Koeriug nioegi idinan leumpang, hajang

32

sapoeloeh soehan karana kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Masing njahO; kami rek njoehkeun karadjaan teh ti leungeun Soeleman, seug ka maneh rek maparin sapoeloeh kaom. 'Ari
ijeu

22

wangsoel ka tanah koering. Demi lahiran Piraon ka dinja: Tapi naon kakoerangan awak di kami, wet aja nijat moelang ka tanah awak? Wangsoelanana: Soemoehoen, tajapisan; kitoe ge koering moegi didjoeroeng bae.
'

33

a 2 Sam. 8
23

13, 14. 6 p. 2

34.

Djeung Allah ngajakeun deui noe ngamoesoeh ka Soeleman, nja eta Reson anak Eljada, noe bareto ngalolos ti "
Hadad-Eser, radja Soba, djoeraganana. 'Seug ngoempoelkeun djalma ka dirina, djadi kapala rampog, sanggeus Dawoed

noe sakaom deui mah t8tSp ka Soeleman, tina sabab abdi kami Dawoed teja, djeung tina sabab Jgroesalem, nagara beunang kami milili ti sakabeh kaom Israil. 'Pangkitoe teh pedah eta geus naringgalkeun kami, sarta njargmbahna ka Astarta, aallahan oerang Sidon, ka Kamos, aallahan oerang Moab, djeung ka Milkom, aallahan oerang Anion; sarta teu ngalakonan djalan kami, teu ngalampahkeun anoe b6n6r di pajoeneun kami, nja eta pikoekoeh kami djeung
'^

hoekoem kami,
34

24

maehan oerang

dinja teja; toeloej la-

25

leumpang ka Damsik, sarta maratoeh di dinja, bari pada marentah di Damsik. "Ari Rgson teja ngamoesoeh ka Israil, sapandjang djoemeneng Soeleman, baroeng djeung katjilakaan noe koe Hadad teja; sarta Reson teh ngewaeun ka Israil, djeung ngaradjaan ka tanah Sam.
a
2

35

saperti Dawoed bapana. 'Tatapi eta sakaradjaan kabeh koe kami moal ditjaboet ti leungeun Soeleman; enjana mah eta teh koe kami rek ditgtepkeun bae djadi geggden saoemoerhiroepna, tina sabab Dawoed, abdi kami, anoe beunang kami milih teja, noe geus ngtepkeun timbalan kami djeung pikoekoeh kami. 'Nja ditjaboetna karadjaan

36

Sam. 8:3; 10:18.

teh koe kami mengke ti leungeun anakna; seug kami ka maneh rek maparin sapoeloeh kaom. 'Ari noe sakaom deui mah rek dipaparinkeun ka anakna, " soepaja Dawoed, abdi kami, sapapan-

26

Aja deui " Jarobam poetra N6bat, oerang Epraim, ti Sereda, abdi Soeleman ari djenengan iboena Seroea, sarta randa; eta kitoe deui * ngamangkeun asalna noe 27 leungeuu ka radja. 'Kijeu matak ngamangkeun leungeun ka radja teh: Soeleman keur ngadamel Milo, mepet beulahna dajeuh Dawoed ra28 mana. "Ari Jarobam teja djalma gagahpgrkosa. Ana katingal koe Soeleman eta boedjang jen temen-wekel, toeloej didjgngngkeun ngoeroes sakabeh tang29 goengan anak-poetoe Joesoep. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta hidji waktoe Jarobam teh ka loewar ti Jeroesalem; prok di djalan patepang djeung nabi Ahia, oerang Silo, noe keur nganggo haroedoem weuteuh; doewaan teh paSeug Ahia 30 toetoenggalan bae di tegal. njgkel haroedoem weuteuh, noe keur dianggo teja, pek disoeh-soehkeun, 31 doewa wSlas soehan. 'Tidinja ngalahir ka Jarobam: Tampanan koe sampejan
;
'

djangna boga damar


di

di

pajoeneun kami

JSroesalem, nja eta nagai-a beunang kami milih pikeun kami, baris merS37

nahkeun djenengan kami di dinja. 'Ari maneh teh koe kami rek ditjandak,
sarta

maneh bakal ngaradjaan

noeroet-

keun sakahajang hate maneh, nja djadi


38

radja, njekfil Israil. 'Ari geus kitoe, oe-

pama maneh noeroet ka sakabeh noe


koe kami ditimbalkeun ka maneh, sarta ngalakonan djalan kami, djeung ngalampahkeun anoe b6ner di pajoeneun kami, nja ngestoekeun pikoekoeh kami djeung timbalan kami mah, sakoemaha lampah Dawoed, abdi kami teja: eta kami tangtoe njarengan ka maneh, f djeung maneh koe kami rek dipangdamelkeun imah noe tStep, sakoemaha noe koe kami didamel pikeun Dawoed teja, sarta maneh koe kami rek dipaparin Israil. 'Djeung kami rek ngargndahkeun toeroenan Dawoed tina sabab kitoe; ngan moal sapapandjangna. - Pedah
'

''

39

40

412

RADJA
8

12.

kitoe Soeleman ngarah maehan ka Jarobam; tatapi Jarobam teh dangdan, seug ngalolos ka M6sir, 'J ka Sisak, radja M6sir, sarta tetgp di M6sir, tepi ka poepoes Soe41

leman.
ti

'Ari tjarijos

Soeleman

salijan

42

djeung sakabeh lalampahanana, kitoe deui kapinteranana, saenjana kaoengelkeim diua kitab tjarijos Soeleman. 'Demi lawasna Soeleman ngaradjaan di J6roesalem ka sabangsa Israil teh, opat
eta,

43

i3oeloeh taoen. 'Toeloej


'

Soeleman koel6m

reudjeung karoehoenna, sarta dikoerSbkeun di dajeuh Dawoed ramana; ari Rghabam poetrana noe ngaganti djadi
radja.
</

10

a 2 Bab. 13 e. t 2 Sam. 18 28. cl Sam. 15 dHak. 10:6. cp. 15;4;Djab. 132:17./'2Sam. 7:


: :

27.
11.

p.

14: 25.

/(

2 Bab. 9: 29.

j"

p.

2; 10.

PASAL
"Oral
"

12.

R6habam teh angkat ka nagara AJSekem; karana sabangsa Israil geus datang ka Sekem, sgdjana andjeunna dek
2

noe ngareunah, tinangtos pada ngawoela ka andjeun sapapaosna. 'Demi andjeunna nilarkeun pir6mpoeg para sesepoeh, noe koe eta dihatoerkeun ka andjeunna teja, seug rgrempagan deui reudjeung para nonoman, noe ngaggdean bareng djeung andjeunna, noe sok maradep di pajoeneunana. 'Ari lahiranana ka eta: Tjik, koemaha pirempoeg maraneh, pihadeeunana oerang ngabalesan omong ka eta djalma-djalma, noe malihatoer ka kami, kijeu pokna: Entengan pasangan, noe koe rama andjeun dipoendakkeun ka koering"? 'Mioendjoek jjara nonoman, noe ngagedean bareng djeung andjeunna teh, pioendjoekna: Sae nimbalan kijeu ka eta djalma-djalma, noe malihatoer ka andjeun, pokna Rama andjeun ugabotkeun pasangan koering, doepi koe andjeun pasangan koering entengan; sae
:

didjengngkeun radja. 'Ari geus kitoe, barang Jarobam poetra Nebat teja geus ngareungeu warta, (wantoe andjeunna

11

ngalahir kijeu ka darinja Tjinggir kami gede alah batau tjangkeng rama kami. 'Ari ajeuna, rama kami ka maraneh
:

masih * aja keneh di Mesir, asal ngalolos, bawaning sijeun radja Soeleman teja,
3

sarta
toeloej

Jarobam

tjalik di MSsir; 'tatapi

moendakkeun pasangan beurat, dSmi kami dek nambahan deui kana pasangan maraneh; rama kami meperih ka maraneh koe pangrangket, demi kami mah dek meperih ka maraneh koe langgir.
a 2 Bab. 10.
12
b.

oerang

Israil nitahan,

andjeunna diala ;)

p.

11:40.

Jarobam djeung sapakoempoelan

Israil daratang, seg


4

malihatoer ka Rehabam, kijeu pihatoerna: 'Rama andjeun ngabeuratkeun pasangan koering mana andjeun ajeuna moegi entengan pagawean rama andjeun anoe bangga, sareng pasanganana noe abot, noe koe andjeunna dipoendakkeun ka koering moen kitoe mah koering pada sedja ngawoela ka andjeun. 'Ari walonan Rehabam ka darinja Geura baralik heula bae wat6s tiloe poe; geus kitoe koedoe ka darijeu deui ka kami. Seng djalma-djalma baralik.
;
;
:

13

14

Tidinja Jarobam djeung sakabeh djalma-djalma daratang deui ka Rehabam dina poe noe katiloe, noeroetkeun lahiran radja noe kijeu teja: Koedoe ka darijeu deui ka kami dina poe noe katiloe. Seug radja ngawalon ka eta djalma-djalma bengis pisan, sarta nilarkeun pirSmpoeg para sesepoeh, noe koe eta dihatoerkeun ka andjeunna teja; 'nja ngalahir teh ka maranehanana noeroetkeun pir6mpoeg
'

'Tidinja radja

Rghabam

teh rgrempagan

reudjeung para s6sSpoeh, anoe bakoe maradep di pajoeneun Soeleman ramana, mangsana keur djoemgneng; ari lahirna: Koemaha pirempoeg sarampejan, pihadeeunana ngabalesan omong ka eta djalma-djalma? 'Mioendjoek eta teh ka radja, kijeu pioendjoekna Madak andjeun danggt ajeuna ngajoenkeun ka eta djalmadjalma, sargng ngawoela ka maranehanana, sarawoeh ngaboelkeun kahajang:

15

16

na,

bari

ngalahir

ka darinja

pilahir

para nonoman teja, kijeu lahirna Rama kami ngabeuratkeun jiasangan maraneh, d6mi kami dek nambahan deui kana pasangan maraneh; rama kami mep8rih ka maraneh koe pangrangket, demi kami mah dek meperih ka maraneh koe langgir. 'Djadi radja teh ten ngagoegoe ka eta djalma-djalma; karana eta perkara pangtibalikna teh ti Pangeran, pangersana ngajakinkeun pangandikana, " noe koe Pangeran diandikakeun koe lantaran Ahia, oerang Silo, ka Jarobam poetra NSbat teja. 'Barang sabangsa Israil geus terangeun, jen radja teh ten ngagoegoe ka maranehanana, seg djalma-djalma
:

RADJA
27

13.

413

17

pada ngabalSsan saoerka radja, kijeu pokna * Nahaon doeoeman oerang ka Dawoed? satSggsna oerang teu boga milik ka auak Isai teh; geura balik, Israil! ajeuna ngoeroes sahimah-sahimahna bangsa soraugan bae, Dawoed Broel Israil moelang sahimah-sahimahna. 'Tatapi oerang Israil " noe maratoeh di nagaranagara Joeda mah, karadjaan koe R8:

bangsa Dawoed. '(3epama djalma-djalma teh arindit, milampah ngoerban di g6dong Pangeran di Jgroesalem, bisi hate djalma-djalma teh balik deui ka djoeraganana, ka RShabam, radja Joeda; tangtoe aing dipaehan, seg baralik deui ka Rghabam, radja Joeda. 'Toeloej radja badami, prak ngadamgl " doewa sasapian emas; geus kitoe ngalahir ka djahna-

28

18

habani. 'Tidinja radja

Rghabam miwa-

djalma

Meudjeuh maraneh
"*

indit

ka Je-

19

rang''Adoram,noenjangkingpadjggteja; pek sakabeh oerang Israil pada maledogan ka dinja koe batoe, toeloej paeh. Demi radja Rehabam mah ngagentak nitih kareta, kaboer ka Jeroesalem. 'Tah,
kitoe asalna Israil teh moengkir ka bangsa Dawoed, tepi ka mangsa ajeuna. 'Ari geus kitoe, barang sabangsa Israil ngadenge bedja, jen Jarobam teh soemping deui, toeloej ngoetoesan, andjeunna diala ka padjemoehan; seug didjenengkeun radja, njangking sabangsa Israil; taja noe noeroet ka bangsa Dawoed, kadjaba kaom Joeda bae. op. ii:3i.
''

roesalem; tah, Israil! ijeubataramaneh, noe nginditkeun maneh ti tanah M8sir


29

teja.

30

'Seg noe hidji koe andjeunna diteundeun di Bet-El, ari noe hidji deui diteundeun di Dan. 'D6mi eta pSrkara djadi matak dosa karana djalma-djal<"

ma laleumpang, njembahkasalah-sahidji,
31

20

tepi

32

Sam. 20:1.
Eadj. 17:21.

Bab.

11:13,

16.

V-

6-

e 2

21

Sasoempingna Rehabam ka Jeroesa gantjang ngoempoelkeun sakabeh anak-poetoe Joeda reudjeung kaom Binyamin, saketi dalapan laksa djalma beunang meting, toekang perang; kersa mgrangan ka bangsa Israil, sedjana malikkeun karadjaan teh ka salira Rehabam poetra Soeleman. 'Tatapi * aja pangandika Allah kaS6maja,piwarangan Allah, kijeu pangandikana 'Bedjakenn ka Rehabam anak Soeleman, radja Joeda, kitoe deui ka saanak-poetoe Joeda djeungBinyamin, sarta ka sesa djalma-djalma, kijeu nja pok: 'Kijeu timbalan Pangeran: Oelah waka arindit, djeung oelah m6rangan ka doeloer-doeloer maraneh, oerang Israil teja; geura baralik saimahsaimahna; karana pgrkara kitoe teh ti ka.mi. Seug jjada ngagoegoe ka pangandika Pangeran, sarta maroelang, noeroetkeun pangandika Pangeran.

lem,

33

22

23

ka Dan. 'Sarta andjeunna ngadamel imah enggon loehoer, ^djeung ngadamgl panghoeloe-panghoeloe ti sambarang djalma, noe lain anak-poetoe Lewi. 'Malah-malah Jarobam ngadamgl pesta dina boelan noe kadalapan, dina tanggal lima w61as, ^ noeroetan pesta noe di Joeda teja, sarta ngoerban dina altar. Kitoe lampahna di Bet-El, nja ngoerban ka sasapian, beunang andjeunna ngadamel teja; toer di Bet-El ngadegkeun panghoeloe-panghoeloe enggon loehoer, anoe beunang andjeunna ngadamel teja. 'Prak andjeunna ngoerban dina altar, beunang andjeunna ngadamel di Bet-El, dina tanggal lima welas, boelan noe kadalapan teja, nja eta dina boelan anoe beunang andjeunna njipta koe manah pribadi; sarta ngadamel pesta pikeun oerang Israil, djeung ngoerban dina altar, a Hak. 9 45. b Hak. S 17 bari ngOekoeS.
''
:

c 2 Radj.

17:16. d
2
:

Moesa 32

4. e p.

13

34

14 16.
:

24

p.

13:33;

Radj.
34.

17:32. g 4 Moesa 3:10.

h 3 Moesa 23

PASAL
Doemadakan,

13.

aja hidji piwarangan Allah soemping ti Joeda ka Bet-El, ngemban pangandika Pangeran; kal6resan Jarobam ngadggan altar teja,

a 2 Bab. 11:
2.5

1.

6 2 Bab. 11:2.

2c

nagara S6kem, di pigoenoengan Epraim, bari seug dieusian; toeloej angkat ti dinja, pek ngadamel * nagara Penoeel. 'Sarta
Tidinja

Jarobam ngadamel

Jarobam teh njaoer sadjero manahna: Ajeuna karadjaan teh bisi balik deui ka

eukeur ngoekoes. Seug piwarangan teh ngoewarkeun ka eta altar koe pangandika Pangeran, saoerna: Eh altar! altar! kijeu timbalan Pangeran Masing njaho, mgngke bangsa Dawoed pimeunangeun hidji anak lalaki, pingaraneunana Josia * nja eta di loehoer maneh tangtoe
'

414

RADJA

13.

panghoeloe-panghoeloe ngoerbankeun enggon loehoer, noe ngaroekoes di loehoer maneh; sarta di loehoer maneh mengke ngadoeroek toelang mauoesa. 'Malah piwarangan teh dina waktoe harita maparin tanda, saoerna: Nja ijeu pitandaeuuana, noe diandikakeun koe Pangeran: Masing njaho, altar teh engke beulah, sarta ISboe noe di loehoerna bakal mawoer. 'Ari geus kitoe, barang radja ngareungeu eta kasaoeran piwarangan Allah, noe dioewarkeun kana altar di Bet-El teja, heg Jarobam njodorkeun pananganana tina altar, bari marentah: Eta geura tangkep! Seug pananganana, noe disodorkeun ka piwarangan teh, djadi djeggr, ten kawawaeun moendoerkeun inja ka salirana. 'Ari
altar teja toeloej beulah, sarta ISboena mawoer tina altar; geus boekti tanda,

12

lampah, anoe poe eta koe piwarangan Allah dilampahkeun di Bet-El teja; kitoe deui kasaoeran, noe koe eta disaoerkeun ka radja teja, ditjarijoskeun ka ramana. 'Seug poetra teh dipariksa koe ramana:

Angkatna djalan mana? Kabeneran poetrana geus narendjo djalan, noe disorang koe piwarangan Allah, anoe soemping
13 ti

Joeda

teja.

'Toeloej

marentah ka

poetrana:

Ama geura pangrarangkenan-

keun kalde. Prak dipangrarangkenankeun kalde; tjat toenggang ka dinja.

15

16

noe dipaparinkeun koe eta piwarangan Allah tina pangandika Pangeran teja. 'Pok radja misaoer, kijeu saoerna ka piwarangan Allah teh: Tjik, moegi geura noenoehoen ka pajoeneun Pangeran, Allah adjgngan; nja kaoela moegi pangngdakeun, soepaja leungeun kaoela bisa moendoer deui ka diri kaoela! Prak piwarangan Allah teh noenoehoen ka pajoeneun Pangeran; sag panangan radja moendoer deui ka salirana, hade tjara tadi. 'Misaoer radja ka piwarangan Allah teh: Mangga, djeung kaoela tjalik ka boemi, senangkeun adjgngan heula, sarta kaoela ka adjengan sedja mere gandjaran. 'Demi pihatoer piwarangan Allah teh ka radja: Sanadjan andjeun ka kaoela kSrsa maparin sabeulah gSdong andjeun oge, kaoela moal datang ka andjeun, sarta moal baranghakan,
''

17

'Bral nabi teh angkat, njoesoel piwarangan Allah teja; teu lila kapSndak, keur tjalik handapeun hidji kijara. Pok ditaros: Nja adjengan piwarangan Allah, anoe soemping ti Joeda teja? Walonanana: Enja kaoela. 'Saoer nabi teh ka andjeunna: Mangga, sareng kaoela tjalik ka imah, dahar roti heula. 'Ari walonanana Kaoela teu kadoega balik djeung adjengan, atawa datang ka adjengan; sarta kaoela moal barangteda atawa nginoem tjai reudjeung adjgngan dina ijeu enggon; 'karana aja pangandika ka kaoela koe pangandika Pangeran: Maneh oelah baranghakan, oelah ngi:

noem tjai-tjai
18

atjan di dinja; sarta maneh

moelang oelah njorang djalan oeroet

maneh leumpang. 'Demi


ka andjeunna: Kaoela ge

saoer nabi teh nabi, sapgrtos

'^

19

20

moal nginoem
9

tjai-tjai

atjan dina ijeu


21

10

enggon; 'karana kijeu noe dipiwarang ka kaoela koe pangandika Pangeran, timbalanana: Maneh poma oelah baranghakan, oelah nginoem tjai-tjai atjan, sarta maneh moelang oelah njorang djalan oeroet maneh leumpang. 'Bral piwarangan teh angkat, njorang djalan sedjen; moelihna teu njorang djalan
oeroet soempingna ka Bet-El.
h 2 Radj. 23:16. c Hak. 19
:

adjgngan, sarta aja hidji malaikat ngalahir ka kaoela koe pangandika Pangeran, kijeu lahirna: Eta teh koe maneh bawa balik ka imah maneh, sina ngahakan roti sarta nginoem tjai. Tapi bohong ka andjeunna. 'Toeloej moelih deui djeung eta nabi, seug ngadahar roti di djero boemina, sarta ngaleueut tjai. 'Ari geus kitoe, sabot tjaralik eta teh ngarijoeng medja, seug aja pangandika Pangeran ka nabi noe mawa balik teja; 'toeloej ngoewarkeun ka piwarangan Allah, anoe soemping ti Joeda teja, saoerna: Kijeu timbalan Pangeran:

22

p.

12:33.

5.

,i

Moesa 22:18.

11

Aja

hidji nabi

noe kolot, tjalikna

di

Bet-El. Toeloej datang poetrana lalaki, sarta njarijoskeun ka andjeunna sakabeh

Sapedah maneh moengpang ka pangandika Pangeran, djeung teu ngestoekeun timbalan, noe ditimbalkeun ka maneh koe Pangeran, Allah maneh teja, sarta maneh teh balik deui, ngahakan roti djeung nginoem tjai dina enggon noe diandikakeun ka maneh kijeu teja: Maneh poma oelah baranghakan, oelah nginoem tjai-tjai atjan: noe matak majit
'

RAD J A

14.
di sagala nagara Samaria teja, tangtoe piboektieun. a oai. i i i
:

415
^

23

24

25

2B

27

28

29

30

maneh moal asoep ka pakoeboeran karoehoen maneh. 'Ari geus kitoe, sanggeusna dalahar roti djeung sanggeusna ngaleueut, seg andjeunua dipangrarangkenankeuu kalde, nja eta pikeun nabi noe dibawa balik teja. 'D6mi geus angkat, seug di djalau * kapapag koe hidji singa; pek andjeunna koe eta singa dipaehan; ari majitna dibeubeutkeim, ngadjolopong di djalan, sarta kaldena nangtoeng ngabanding, kitoe keneh singa teja nangtoeng ngabanding eta majit. 'Lar aja djalma ngaliwat, narendjo eta majit ngadjolopong di djalan, ari singa teja nangtoeng ngabanding eta majit. Toeloej daratang sarta bebedja di nagara, gnggon tjalik nabi noe kolot teja. Baraug nabi noe mawa balik ti djalan teja geus ngareungeu bedja, pok njaoer: Geus tangtoe eta teh piwarangan Allah, anoe moengpang ka pangandika Pangeran teja; noe matak eta teh koe Pangeran diselehkeun ka singa, seg koe singa teh dipotongkeun sarta dipaehkeun; geus boekti pangandika Pangeran, noe diandikakeun ka dinja teja. 'Toeloej marentah ka poetrana, kijeu parentahna: Ama geura pangrarangkenankeun kalde. Prak dirarangkenan. Bral angkat, toeloej kasampak majitna ngadjolopong di djalan, demi kalde djeung singa narangtoeng ngabanding eta majit; ari majit teja hanteu dihakan koe singa, djeung kaldena ten dipotongkeun. Seug majit piwarangan Allah teh koe nabi didjoengdjoengkeun, diteundeun dina kaldena, bari toeloej dibawa moelang; tidinja dongkap ka nagara nabi noe kolot teja, sSdja aloek-aloekan sarta dek dikoeboer. 'Sok majitna diteundeun " dina pakoeboeran sorangan, sarta pada aloek-aloekan katinggalandjeunna,[pokna]:Adoeh,
' ' '

geus
:

Job. 4
:

i.

6 p. 20

3G. c 2 Radj. 23

17.

2 Radj. 23

18.

33

34

Sanggeusna pgrkara noe tadi teja Jarobam teh hanteu balik ti djalanna noe goreng; " malah ngadamfil deui panghoeloe enggon loehoer ti sambarang djalma; saha bae noe soeka, * pek dikeupeulan, didjadikeun panghoeloe 6nggon loehoer. 'Ari eta pgrkara < matak dosa ka bangsa Jarobam, nja eta soepaja disingkirkeun djeung soepaja ditoempoerkeun tina tonggong boemi.
o
p.

12

31. h 2

Moesa 28

41. c p.

12

30.

PASAL
Dina mangsa
2

14.

eta parSng Abia, poetra

Jarobam noe lalaki, teu damang. 'Toeloej Jarobam misaoer ka garwana:


Njai teh geura dangdan, tapi koedoe njamoer, soepaja oelah katangen njai teh garwa Jarobam; seg koedoe leum-

pang ka Silo; masing njaho, di dinja tjalikna nabi Ahia, noe ngalahii'keun hal akang, bakal djadi radja, njangking ijeu bangsa teja.'Sarta koedoe mawa roti sapoeloeh siki, kitoe deui koeweh, djeung madoe sagotji, toeloej ngadeuheus ka andjeunna; tangtoe njai koe eta dipaparin njaho pitemaheunana ijeu boedak. 'Gantjang garwa Jarobam milampah kitoe; prak dangdan, bari toeloej angkat ka Silo, sarta dongkap ka boemi Ahia. Ari Ahia teja geus teu jasaeun ningali; karana * sotjana geus matasimeuteun, tina kasepoehanana. 'Demi Pangeran nimbalan ka Ahia: Masing njaho, pamadjikan Jarobam engke datang, karepna dek nanjakeun anakna ka maneh; karana eta teh ggring; kijeukijeu piomongeun maneh ka dinja; djeung deui eta teh, dimana datang, bakal poera-poera awewe sedjen. 'Aii geus
kitoe, mangsa Ahia ngadangoe keresek dampalna, keur barang lebet kana lawang, pok Ahia ngalahir: Eh bodjo Jarobam ka dijeu asoep keur naon andjeun poera-poera awewe sedjen karana kaoela dipiwarang ngadatangkeun ka andjeun bedja banggt. 'Djig moelang, bedjakeun ka Jarobam: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Sapedah maneh " koe kami geus didjoengdjoengkeim ti tgngah djalma-djalma, sarta didjadikeun
!

31

doeloer kaoela! 'Ari geus kitoe, sanggeusna dikoeboer, pok nabi teh misaoer ka poetra-poetrana, kijeu saoerna: Dimana ama geus maot, seg ama koe maraneh koeboer dina pakoeboeran eng-

32

gon ngoeboer piwarangan Allah teja; ari toelang ama teundeun gigireun toelang eta. 'Karana ari lahiran, noe koe eta dioewarkeun koe pangandika Pangeran, hal altar noe di Bet-El, djeung hal sakabeh imah gnggon loehoer noe

416
8

MDJA
17

14.

geggdoeg, njekel oemat kami Israil, 'bari karadjaau teh koe kami disoehkeun ti bangsa Dawoed, seug dipaparinkeun ka maneh; d6mi maneh teh lain sapei'ti abdi kami Dawoed, noe ngestikeun timbalan kami, sarta noe anoet ka kami teroes reudjeung bate, karepna taja deui ngan milampah anoe bener di j^ajoeneun kami bae; 'sabalikua maneh mah migawe
''

18

19

'Tidinja garwa Jarobam dangdan, seug moelih, toeloej dongkap ka nagara Tirsa; barang dongkap ka golodog gedong, seug moerangkalih teh maot. Toeloej moerangkalih teh dikoeboer koe sabangsa Israil, sarta pada aloek-aloekan katinggal eta boekti pangandika Pangeran, noe diandikakeun koe lantaran nabi Ahia, abdina. - 'Ari tjarita Jarobam salijan ti
'

10

ngaleuwihan ti sakabeh noe heulaeun maneh, datang ka maneh leumnjijeun aallahan keur sesembapang, heun maneh, nja artja sipat tjitak teja, sangkan ngabgndoekeun kami, sarta diri kami koe maneh f geus dipitjeun ka toekangeun tonggong maneh: 'koe sabab eta, masing njaho, kami mengke ngadatangkeun f katjilakaan ka bangsa Jarobam, sarta rek ngabasmi ahli Jaboh koering, boh robam noe lalaki,
goi'eng,
''

eta,

lampahna perang djeung lampahna

20

ngaradjaan, saenjana kaoengglkeun dina kitab babad para radja Israil. 'D6mi lawasna Jarobam ngaradjaan teh, doewa likoer taoen; toeloej sare reudjeung

karoehoenna; ari Nadab poetrana noe ngaganti djadi radja. a p. ii:3i. b i sam.
4:15.
c
:

p.

11:31,

37.
:

d
ff !c

V-

3:6.
:

p.

12:28.
:

f N6h. 9
/

26; J6h. 23

35.
:

p. 13

29. h p. 21
I

21.

p.

15 29. j 2 Kadj. 17
:

23.

Am. 5:27.

p.

12 30.
:

''

21

11

12

13

14

menak di Israil; djeung kami m6ngke njapoekeun bangsa Jarobam, satjara noe njapoekeun tai, datang ka beresihna. 'Saha-saha ahli Jarobam noe paeh di dj6ro nagara, bakal dihakan andjing; djeung saha-saha noe paeh di legal, bakal dihakan manoek awang-awang; estoe kitoe pangandika Pangeran. 'Mana andjeun geura dangdan, djig moelang; dimana soekoe andjeun geus datang ka nagara; boedak teh pipaeheun. 'Djeung sabangsa Israil bakal pada aloek-aloekan katinggal eta, sarta ngaloeboer eta; karana bangsa Jarobam teh ngan eta bae noe piasoepeun kana koeboer; sapedah di bangsa Jarobam teh ngan di djero eta bae kapendak noe hade di pajoeneun Pangeran, Allah Israil. 'Sarta Pangeran mengke pikeun andjeunna ngajakeun hidji radja njangking Israil, anoe bakal ngabasmi bangsa Jarobam
'

poetra Soeleman teja djoemeneng radja di Joeda. Oemoer Rehabam keur mangsa djadi radja teh opat poeloeh hidji taoen, sarta toedjoeh welas taoen ngaradjaanana di Jeroesalem, * nja eta nagara beunang milih
"

Demi

Rehabam

Pangeran ti sakabeh kaom Israil, dikersakeun merenahkeun padjenenganana di


22

23

24

15

dina mangsa eta; tapi koemaha? ajeuna ge eukeur.' Djeung deui Pangeran mengke ngageboeg ka Israil, sakoemaha bajongmalah bong loewak-lejok dina tjai;
^'

25

ari djenengan iboena Naama, oerang Amon. 'Ari Joeda migawe noe sarta goreng di pajoeneun Pangeran, pada mapanas ka andjeunna koe dosadosana, noe koe maranehanana dilampahkeun, ngaleuwihan ti sakabeh noe dipigawe koe karoehoenna teja. 'Karana eta kitoe keneh njarijeun keur dirina enggon laloehoer, djeung tihang, sarta Asera, dina sakabeh pasir loehoer djeung di handapeun sakabeh kakaian 'Katoeroeg-toeroeg ngaroenggoenoek. dina tanah aja toekang ngadoeboer; lakoe-lampah oerang Joeda teh noeroetkeun f sakabeh kagiroekan bangsabangsa, noe koe Pangeran disingkahkeun 'Ari ti hareupeun oerang Israil teja. geus kitoe, mangsa kalima taoenna Re-

dinja;

'^

''

<"-

Israil
ti

mgngke koe andjeunna

10

tanah noe aloes, djeunna dipaparinkeun ka karoehoenna, ' bari seug dipantjawoerakeun ka peuntaseun bangawan, sapedah njarijeun Asera-Aserana, ngabendoekeun Pangeran. 'Sarta andjeunna bakal njerahkeun Israil, koe karana dosa Jarobam, noe migawe dosa, sarta ngadosakeun Israil.
ijeu
'

ditjaboet noe koe an-

habam djoemeneng
20

radja, djeboel^' Si-

sak, radja Mesir, ngaroeroeg ka Jgroesalem; 'toeloej njokot radja-brana gS-

27

dong Pangeran, djeung doenya-brana gedong radja, saniskara bae ditjokot; malah njokot sakabeh kepeng 6mas, beunang ngadamSl Soeleman teja. 'Tidinja radja Rehabam ngadamel kepgngtambaga ngagantian eta^ sarta dititipkeun
''

RADJA
9

15

417

ka leungeun kapala-kapala tamtama, noe ngadjaga lawang ggdong radja.


28

29

30

'Ari geus kitoe, satijap-tijap radja ISbSt ka gSdong Pangeran, seg tamtama teh marawa eta; toeloej dipoelangkeun deui ka pondok tamtama. - 'Ari tjarijos Rgliabam salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, saSnjana kaoeBgglkemi dina kitab babad para radja Joeda. 'Djeung deui silih-pSrangan bae Rghabam djeung Jarobam satoetoep oe'

Mangsa kadoewa-poeloeh taoenna Jarobam teja djoemgngng radja Israil, harita Asa djadi radja njangking Joeda.
"Opat poeloeh hidji taoen ngaradjaanana di JSroesalem; sarta djSnSngan iboena

10

11

Maaka poetra Abisalom. 'D6mi Asateh


milampah noe b6nSr
ngeran, sapgrti
di pajoeneun PaDawoed ramana, 'moenggah andjeunna tina djgro tanah ngeuweuhkeun sakoer toekang ngadoeboer teja, sarta njingkirkeun sakabeh brahala, beunang ngadam61 s6poeh-s6poehna. Malah-malah * Maaka iboena koe andjeunna dirorod tina kaprameswarian, doemeh eta geus ngadamel hidji brahala matak idjid adjang " Asera; sarta eta brahalana noe matak idjid teh koe
'

12

31

moerna. 'Toeloej Rehabam koelem reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed. DSmi djSneugau iboena Naaraa, oerang Amon. Ari Abiam poetrana noe ngaganti djadi radja.
c

13

a2Bab. 12:
d
f
:

is.
:

6p. iiise.
p

Moesa 32
:

16.
:

5
5

23:17; Roem 1 2 Bab. 12 2. h

27.
p.

Moesa 12 2. Moesa 18:9. g


15
:

Moesa
11:40;

p.

14 tji

10

16. i p.

6.

PASAL
Mangsa "
2

15.
15

kadalapan-w61as taoenna Jateja

robam poetra Nebat


radja, harita

djoemSneng

Abiam djadi radja njangking Joeda. 'Tiloe taoen ngaradjaanana di J6roesalem; sarta djeneugan iboena Maaka poetra Abisalom. Demi Abiam teh ngalakonan sakabeh dosa ramana, noe dilampahkeun saheulaeun andjeunna, sarta manahna hanteu soehoed ka
'

bari seug didoeroek sisi gnggon laloehoer teja hanteu disalingkirkeun parandene manah Asa teh soehoed ka Pangekitoe ran satoetoep oemoerna. 'Sarta barang beunang njoetjikeun ramana djeung noe beunang njoetjikeun pribadina, koe an-

Asa dikadek,
Kidron.
'

Ngan

''-

16

djeunna dilebgtkeun kaggdong Pangeran, Smas-perak sarta paparabotan. 'Djeung deui silih-pgrangan bae Asa djeung Baasa, radja Israil, satoetoep oemoerna.

17

Pangeran AUahua, * saperti manah Dawoed ramana. Tapi tina sabab Dawoed, noe matak Pangeran Allahna ka andjeunua maparin < damar di Jeroesalem, nja ugadegkeun poetrana ti poengkoereunana, sarta netepkeun Jeroesalem: 'doemeh Dawoed milampah noe ben6r di pajoeneun Pangeran, sarta hanteu njingkah ti sakabeh noe ditimbalkeun ka andjeunna, saoemoer-hiroepna, kadjaba dina pgrkara Oeria, oerang Het teja. 'Djeung deui " silih-pSrangan bae Rghabam djeung Jarobam saoemoer-hi'

18

'^

19

roepna.
eta,

'Ari tjarijos

Abiam

salijan ti

djeung sakabeh lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. Demi Abiam djeung
8

20

Jarobam

silih-perangan bae. 'Toeloej

Abiam koel6m reudjeung karoehoenna,


sarta dikoergbkeun
''

ari
d

^ di dajeuh Dawoed; Asa poetrana noe ngaganti djadi a


2
2
:

I'adja.

Bab. 13. 6
27.
e
p.
:

p.
:

14

8.

c p.

11

36.
:

Sam.

11

14
1.

30.

2 Bab. 13

2.

21

-p.

2:W.

h 1 Bab. 14

mangsa " Baasa, radja Israil, angkat ngaroeroeg ka Joeda, sarta ngadamgl nagara Ramah, soepaja oelah aja noe bidjil ti Asa, radja Joeda, soemawonna asoep.'ToeloejAsanjandaksakabehemasperak, anoe kari dina radja-brana g6dong Pangeran sarta dina doenya-brana gedong radja, diselehkeun ka leungeun mantri-mantrina, bari seug koe radja Asa dipiwarang ka Benhadad, poetra Tabrimon, anoe poetra Hesion, radja Sam, anoe tjalik di Damsik; pihatoerna: 'Aja pgrdjangdjian antara kaoela sareng andjeun, antara rama kaoela sarSng rama andjeun; ijeu kaoela ka andjeun ngintoenkeun paseba, emas sareng perak; tjik, pgrdjangdjian andjeun ka Baasa, radja Israil, moegi badakeun, sina oendoer ti kaoela. 'Ari Benhadad ngagoegoe ka radja Asa; gantjangngijangkeun kapala-kapala wadya-baladna, ngapek roeroeg ka nagara-nagara Israil; ngelehkeun nagara Ijon, Dan, Abel-BetMaaka djeung satanah KinSrot, barfing satanah Naptali. 'Ari geus kitoe, mangsa Baasa meunang warta, teu toeloes
'Hidji
''

'J

''

418

RADJA
'

16.

ngadamgl Ramah, bari


22

toeloej tjalik

di

Tirsa. 'Gantjang radja

Asa ngoendang-

23

ngoendang ka sakabeh oerang Joeda, taja noe teu koedoe datang; prakpada ngakoetan batoe Eamah sarta djeung kaina, noe didamel koe Baasa; seg koe radja Asa dianggo ugadamgl nagara Geba-Binyamin djeung Mispa. - 'Ari sadajana tjarijos Asa salijan ti eta, djeung sakabeh pangawasana, kitoe deui sadajana lalampahanana, sarta nagara-nagara noe koe andjeunna didamel, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. Tatapi keur mangsa andjeunna kasawat dampal. sgpoeli, 'Toeloej Asa koelgm reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed ramana; ari Josapat poetrana noe ngaganti djadi
''
'''

sakabeh lalampahanana, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja 'Djeung deui Asa sarta Baasa, radja Israil, silih-perangau bae satoetoep oemoerna. a p. le 9. 6 p. 14 10, 14. Mangsa katiloe taoenna Asa teja djoemeneng radja Joeda, harita Baasa poetra Ahia djadi radja, njangking sabangsa Israil di Tirsa, [sarta ngaradjaanana] opat likoer taoen. 'Demi Baasa teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, sarta ngalakonan djalan Jarobam, kitoe deui dosana, noe djadi matak eta teh ngadosakeun Isi'ail teja.
Israil.
:

PASAL
Geus
teja,

16.

24

'

kitoe aja pangandika Pangeran ka Jehoe poetra Hanaui, hal Baasa


kijeu

pangandikana:

radja.
(i

ap.
p.

l*-.
:

24; 22: 47. 6 2 Bab. 15:

16.
:

cp. 14;23.

maneh koe kami geus

22

44. e 2 Bab.

16:1.^
p.
:

p. 14

26.
2

p.

20

1.

h k
25

2 p.

Radj.

15:29.
Z

14:17. j

Bab. 16:12.

14

31.

p.

22

2.

keun tina taneuh, gegedoeg, njekel oemat kami Israil, d6mi maneh teh ngalakonan djalan Jarobam,

'Sapedah " didjoengdjoengsarta didjadikeun

Demi Nadab poetra Jarobam


djadi radja ujangking Israil teh

teja

men6ran kadoewa taoenna Asa djoemgneng radja Joeda, sarta ngaradjaanana ka


.26

Israil teh

doewa taoen. 'Ari Nadab teh milampah noe goreng di pajoeneun Pa-

27

ngeran, sarta ngalakonan djalan ramana, kitoe deui dosana, noe djadi matak eta teh ngadosakeun Israil teja. 'Gens kitoe Baasa poetra Ahia, kaom Isaskar, " sakait ngamoesoeh ka andjeunna; pek

28

29

andjeunna koe Baasa dipaehan di Gibeton, noe kabilang ka oerang Pelisti; wantoe Nadab djeung sabala Israil keur ngepoeng GibSton. 'Ari dipaehanana teh koe Baasa mangsa katiloe taoenna Asa djoemgneng radja Joeda; toeloej Baasa djadi radja, ngaganti Nadab. 'Ari geus kitoe, barang Baasa geus djadi radja, ^ pek andjeunna maehan sabangsa Jarobam; sakoer ahli Jarobam noe aja ambekanana taja pisan noe dikarikeun, datang ka toempoerna. Geus boekti pa-

sarta ngadosakeun oemat kami Israil, sangkan ngabendoekeun kami koe dosadosana: 'noe matak kami, masingnjaho,* mengke njapoekeun Baasa sarta djeung ari bangsa maneh koe kami bangsana rek disaroewakeun djeung bangsa Jarobam anak Nebat teja. 'Saha-saha ahli Baasa noe paeh di djero nagara, bakal dihakan andjing; djeung saha-saha ahlina noe paeh di tegal, bakal dihakan manoek awang-awang. - 'Ari tjarita Baasa salijan ti eta, djeung lalampahanana, sarta pangawasana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Toeloej Baasa sare reudjeung karoe<=

"*

hoenna, sarta dikoeboer di Tirsa; ari Ela poetrana noe ngaganti djadi radja. 'Djeung deui, noe matak aja pangandika Pangeran ka Baasa djeung ka bangsana, koe lantaran f nabi Jehoe poetra Hanani teja, nja eta tina hal sakabeh kagorengan, noe koe eta dilampahkeun di pajoeneun Pangeran, sangkan nga"

30

31

ngandika Pangeran, noe diandikakeun koe lantaran abdina, nja eta Ahia, oerang Silo teja; 'tina hal dosa Jarobam, noe migawe dosa, sarta ngadosakeun Israil teja; nja sabab njijeunna pib6ndoeeun, noe djadi matak eta teh ngabSndoekeun Pangeran, Allah Israil. - 'Ari
tjarita

bendoekeun andjeunna koe djidjijeunan


leungeunna, djadi saroewa djeung bangsa Jarobam bae; kitoe deui " tina sa-

bab maehan
c p. 15
:

eta.
(

p.

14
:

7.

6 p. 14

10.
:

29.

p. 21

24.

ep. 15

33.

fl Bab. 19

2.

p.

15:29.

Nadab

salijan

ti

eta,

djeung

Mangsa kag6n6p-likoer taoenna Asa teja djoemSnSng radja Joeda, harita

RADJA
Ela poetra Bailsa djadi radja, njangking
Israil
9

IG.

419

doewa

Tirsa, [sarta ngaradjatlnana] taoeu. 'Aja hidji mantrina, [ngaran] Simri, kapala saparo kareta " seug sakait ngamoesoeh ka andjeunna. Hidji waktoe andjeunna aja di Tirsa, keur ngaleueut * wani mabok di djSro boemi
di
;

bam, kitoe deui dosana, noe koe eta dilampahkeun, matak ngadosakeun Is20

rail

21

10

11

Arsa, noe njangking gSdong di Tirsa. 'Hoi Simri asoep, njabgt ka Ela, dipaehan, mgngran taoen katoedjoeh-likoer Asa teja djoenieu6ng radja Joeda toeloej Simri djadi radja, ngaganti Ela. 'Ari geus kitoe, baraug Simri geus djoe;

22

- 'Ari tjarita Simri salijan ti djeung lampahna sakait teja, saenjana kaoengSlkeun dina kitab babad para radja Israil. a p. is 27. 6 2 Earij. 15 25. Mangsa eta bala Israil maro bala noe saparo noeroet Tibni poetra Ginat, karepna nja eta noe dek diangkat radja; ari noe saparo deui mah noeroet Omri. 'Demi bala noe noeroet Omri teh bgdas alah batan bala noe naroeroet Tibni poetra Ginat teja; toeloej Tibni teh

teja.

eta,

meneng
dina

radja, kakara andjeunna tjalik korsi karadjaan, pek andjeunna


;

23

maehan sabangsa Baasa kabeh sakoer


ahlina noe lalaki hidji ge taja noe dikarikeun, bagija koelawargana, bagija sobatna. 'Djadi sabangsa Baasa kabeh koe Simri ditoempoerkeun. Geus boekti

12

24

13

14

pangandika Pangeran, noe diandikakeun hal perkara Baasa, koe lantaran nabi Jehoe teja tina hal sakabeh dosa Baasa djeung dosa Ela poetrana, noe pada migawe dosa, sarta pada ngadosakeun Israil, sangkan ngabSndoekeun Pangeran, Allah Israil, koe djidjijeunanana noe sija-sija. 'Ari tjarita Ela salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad
'

25

''

paeh, ari Omri mah djadi radja. 'Mangsa katiloe-poeloeh hidji taoenna Asa teja djoemeneng radja Joeda, harita Omri djadi radja njangking Israil, [sarta ngaradjaanana] doewa welas taoen. Di Tirsa mah ngaradjaanana genep taoen. 'Toeloej andjeimna ngagaleuh goenoeng Samaria, ti ki Semer, harga doewa talenta perak; seg ngadamSl nagara dina eta goenoeng, sarta eta nagara, beunangna ngadamgl teja, koe andjeunna dingaranan Samaria, noeroetkeun ngaran Semer, anoe asal boga eta goenoeng. D6mi Omri teh migawe noe goreng di pajoe'

26

para radja
c 5

Israil. Moesa 32 21.


:

p.

is

27. 6 p. 20

le.

15

Mangsa katoedjoeh-likoer taoenna Asa


teja djoemeneng radja Joeda, seug Simri teja ngaradjaan toedjoeh poe di Tirsa.
keur masanggrahan ngepoeng nagara Gibgton, noe kabilang ka oerang Pglisti teja. 'Tidinja bala noe masanggrahan teh ngadenge bedja, pokna Simri teja sakait, samalah geus maehan radja. Seug koe sabala Israil poe harita keneh Omri, kapala balad, di pasanggrahan diangkat radja, njangking Israil. 'Bral Omri teh angkat ti Gibeton, diiring sabala Israil, toeloej ngepoeng nagara Tirsa. 'Ari geus kitoe, barang Simri waspadaeun, jen nagara geus dibeunangkeun, boes Simri teh asoep * ka karaton ggdong radja, bari sakalian ggdong radja teh di loehoerna dihoeroe koe seuneu toeloej paeh tina hal dosadosana, noe koe andjeunna dilampahkeun, migawe noe goreng di pajoeneun Pangeran, nja ngalakonan djalan Jaro27

Harita bala
16

28

migawena goreng sakabeh noe heulaeun andjeunna. "Sarta ngalakonan * sakabeh djalan Jarobam poetra N6bat teja, kitoe deui dosana, noe djadi matak eta teh ngadosakeun Israil, sangkan ngabendoekeun Pangeran, Allah Israil, koe djidjijeunanana noe sija-sija. - 'Ari tjarita Omri salijan ti eta, lalampahanana, djeung pangawasana noe koe andjeunna dii^etakeun, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Toeloej Omri sare reudjeung karoehoenna, sarta dikoeboer di Samaria; ari Ahab poetrana noe ngaganti djadi radja.
neun Pangeran " teh ngaleuwihan
;

ari
ti

a
29

p.

14

9.

6 p. 15

26, 34.

17

18

Ari Ahab poetra Omri djadi radja njangking Israil teh menSran katiloepoeloeh dalapan taoenna Asa teja djoemeneng radja Joeda sarta Ahab poetra
;

Omri ngaradjaanana ka
30

Israil di

Samaria

19

'

31

teh doewa hkoer taoen. 'Demi Ahab poetra Omri teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, ngaleuwihan ti sakabeh noe heulaeunana. 'Ari geus kitoe, kawas pSrkara leuleutikan bae andjeunna ngalakonan dosa-dosa Jaro-

420
"

UADJA

17.

32

33

34

katoeroegbam poetra Nebat teja, toeroeg geureuhaau ka Isebel poetra Etbaal, radja oerang Sidon; toeloej angkat, ngabakti ka * Baal; sarta njSmbah ka dinja. 'Djeimg andjeunna "ngadggkeun hidji altar keur Baal, di djero ggdong Baal, beunang andjeunna ngadamgl di Samaria. 'Malah Ahab ngadamel Asera; sarta Ahab nambahan deui lampahna, sangkan ngabendoekeim Pangeran, Allah Israil, ngaleuwihan ti sakabeh radja Israil, anoe heulaeun andjeunna. 'Keur djaman andjeunna Hiel, oerang Bet-El, ngadegkeun nagara Jgriho njijeunna padgmen poos koe Abiram, tjikalna, sarta ngadegkeunana panto poos koe Segoeb, boengsoena; ^ geus boekti pangandika Pangeran, noe diandikakeun koe lantaran Josoea poetra Noen teja.
"^
;

teja;

koedoe

tjitjing

di dinja;

masing

10

njaho, kami geus miwarang hidji randa di dinja njoekoepan ka maneh. 'Prak Elias dangdan, toeloej angkat ka Sarpat. Barang dongkap ka lawang eta nagara, doemadakan, di dinja aja hidji randa keur ngarorotek soeloeh; seug koe Elias disaoer, sarta dilahiran kijeu: Tjing, kami pangnjokotkeun tjai saeutik dina ijeu

11

wadah, hajang nginoem. 'Ana leumpang, dek njokot, seug disaoer deui, sarta dilahiran kijeu: Tjing, kami kirim roti sahoewapeun ongkoh. 'Ari pioendjoekna: * Demi djoemenenging Pangeran, Allah andjeun! koering teu pisan gadoeh beubeuleuman, ngan gadoeh tipoeng sakeupeul dina go tji, sarawoeh minjak saeutik

12

p.

21: 25. 6 Hak. 2: 11. c 2 Eadj. 3; 2; 10


14: 23; 18: 19. e Jos. 6: 26.

27.

dp.

dina botol; sareng, saleresna, koering keur ngarorotek soeloeh sarawoe; ari koering geus datang, dek disadijakeun keur diri koering kadoewa poen anak
lalaki,

PASAL

sedja

nareda,

ladjeng

paraeh.

17.

13

Hidji waktoe Elias, oerang Tisbe, kaasoep noe ngaloembara di tanah Gilad, ngaiahir ka Ahab: Demi djoemgn6nging Pangeran, Allah Israil, noe
diparSk koe kaoela di pajoeneunana! " aja tji-iboen atawa hoedjan mangtaoen-taoen, kadjaba moen aja omong kaoela. 'Ari geus kitoe aja pangandika

sijeun-sijeun;

'D6mi lahiran Ehas ka dinja: Montong geura asoep, lampahkeun saomong maneh ngan keur kami koedoe
;

moal

14

koeweh leutik sasiki tina eta, seug bawa ka loewar ka kami; sanggeus kitoe maneh njijeun deui keur diri maneh kadoewa anak. Karana kijeu
njijeun heula
'

Pangeran ka Elias, kijeu pangandikana 'Geura leumpang ti dijeu, ngadjoegdjoeg kawetan,koedoenjoempoetdiwaloengan Kgrit, noe di hareupeun tji Jordan teja. Geus kitoe maneh pinginoemeun ti eta waloengan; sarta kami geus miwarang gagak sina njaroekoepan ka maneh di dinja. 'Bral Elias angkat, sarta ngalampahkeun sapangandika Pangeran; da angkat sarta toeloej tjalik di waloengan Kerit, anoe di hareupeun tji Jordan. 'Heg koe gagak-gagak andjeunna dian'

15

timbalan Pangeran, Allah Israil: Tipoeng noe dina gotji moal njoedaan, sarta minjak noe dina botol moal ngoerangan, Pangeran maparin tgpi kana poean deui hoedjan ka boemi. 'Bral aw ewe teh moelang, sarta milampah salahiran Elias teja toeloej dahar, eta djeung an<'

16

djeunna, sarta saeusi-imahna, lila pisan. 'Ari tipoeng noe dina gotji teh hanteu njoedaan, sarta minjak noe dina botol teh hanteu ngoerangan boekti pangandika Pangeran, noe diandikakeun koe lantaran Elias teja. a Loek. 4:26. j p. i8:io.
;

c p.

18:1.

teuran roti djeung laoek, saban-saban isoek; kitoe keneh nganteuran roti djeung laoek saban-saban sore; sarta ngaleueatna ti eta waloengan. "Ari geus kitoe, meunang sababaraha lilana, seug waloengan teja saat, sabab hanteu pisan aja hoedjan kana tanah. a Jak. 5:i7. Ari geus kitoe aja deui pangandika Pangeran ka Elias, kijeu pangandikana: Geura dangdan, toeloej leumpang " ka nagara Sarpat, noe kabilang ka Sidon
'

17

Ari geus kitoe, sanggeusna sagala pgrkara noe tadi teja, paring awewe noe

boga imah teja anakna gSring, sarta kasakitna pajah pisan, datang ka geus
18

taja aiubekanana. ^' Pok awewe teh oendjoekan ka Elias: Eh, piwarangan Allah aja perkawis naon koering ka an-

19

djeun 1 koemaha andjeun soemping teh ka koering, bade ngemoetkeun kadorakaan koering, sargng bade maehkeun poen anak? 'Ari lahiranana ka dinja:
''

RADJA

18.

421
bral

20

21

Tjing, anak maneh selehkeun ka kami. Pek ditjandak tina lahoeDanana, dibawa naek ka loteng, gnggon andjeunna linggih, bari seug dikSdgngkeun diua pangkoelSman andjeunna. 'Toeloej andjeunna sasambat ka Pangeran, pioendjoekna Noen Pangeran, Allah koering! koetau ijeu randa oge, noe diandjrSkan koe koering, koe andjeun didatangan katjilakaan, dipaehkeun anakna'? "Tidinja Ellas nangkoebkeun andjeun dina eta boedak, tiloe kali, bari sasambat ka Pangeran,
''

didjadjah;

Ahab angkat
hidji;

pribadi,

njorang djalan noe

ari

Obadya

kitoe deui leumpang pribadi, njorang Loek. 4:25; djalan noe hidji deui.
Jak. 5:17, 18. 6 p. 16:31. c Ibr. 11:38.
7

kitoe, keur Obadya di djalan, doemadakan, kapapag koe Elias; ari Obadya teu panglingeun ka andjeunna; broek njoeoeh, bari oendjoekan: Koetan
ijeu

D6mi geus

''

pioendjoekna: Noen Pangeran, Allah koering moegi-moegi njawa ijeu boedak


!

22

23

24

balik deui ka djasadna. "Ari eta pangda Elias koe Pangeran dimakboel; * seug njawa eta boedak balik deui ka djasadna, toeloej hiroep deui. 'Geuskitoe boedak teli koe Elias ditjandak, dibawa loengsoer ti loteng imah, diselehkeun ka indoengna, bari Elias ngalahir Tah, 9 anak maneh hiroep. 'Pioendjoek awewe teh ka Elias: Ajeuna ijeu koering teh geus tSrang, jen andjeun estoe piwarangan Allah, sar6ng panganj'rika Pangeran dina lambe andjeun teh jaktos.
sina
/"
:

a
2
e

Sam.

16:10.

b
2

Loek.
Eadj.

5:8.

Hak.
Lai.

3:20;
20:10.

Radj.

4:10.

4:34;

Loek. 8:55. /'Loek. 7:15. g Job. 4:50.

PASAL

18.
ti

lawas aja deui pangandika Pangeran ka Elias, " dina taoen noe katiloe, kijeu pangandikana: Geura leumpang, koedoe nembongan ka Ahab eta kami rek maparin deui hoe2 djan ka boemi. 'Bral Elias angkat, sedja nembongan ka Ahab. Harita di Samaria 3 patjgklik bangSt pisan. 'Toeloej Ahab njaoer Obadya, noe njangking gedong. (Ari Obadya teja sakalintang nja ibadah * 4 ka Pangeran. 'Karana hidji mangsa Isebel teja ngabasmi para nabi Pangeran; seug Obadya njandak saratoes nabi, disoempoetkeun lima-lima poeloeh " dina goeha, sarta pada ditjekapan dahar-leu5 eut.) 'Pok Ahab marentah ka Obadya: Geura ngidgran tanah, nejang sakabeh tji-njoesoe djeung sakabeh waloengan; malah-mandar oerang manggili djoekoet, sarta oerang ngahiroepan koeda djeung bigal, oelah koengsi tjotjooan koe oerang Seug tanah teh koe 6 dibasmi sawareh. andjeunna didoewakeun, s6djana dek

Ari

geus kitoe, lawas

'

teh andjeun, goesti simabdi Elias? 'Lahiranana ka Obadya: Enja kami. Geura leumpang, poepoelih ka djoera9 gan sampejan, saSnjana aja Elias. 'DSmi pioendjoek Obadya: Naon dosa simabdi, noe mawi andjeun kgrsa njelehkeun abdi gamparan ka panangan Ahab, sina 10 maehan ka simabdi? 'Demi " djoemenenging Pangeran, Allah andjeun! taja pisan bangsa atanapi karadjaan, anoe koe djoeragan simabdi hanteu didatangan piwarangan, pikeun nejangan andjeun; sareng oepamina ngaromong, jen Teu aja, seg eta karadjaan atanapi eta bangsa koe andjeunna disoempahan, jen 11 saestoena andjeun teu kapSndak. 'Halta ajeuna andjeun nimbalan Geura leumpang, poepoelih ka djoeragan maneh, 12 sagnjana aja Elias. 'Doepi geus kitoe, ari simabdi geus leumpang ti andjeun, bok bisi andjeun * ditjandak koe Roh Pangeran, doeka ka mana ana simabdi dongkap, ngoeninga ka Ahab, kari-kari andjeun teu kapendak, tinangtos simabdi dipaehan; doepi abdi gamparan teja 13 ibadah ka Pangeran ti boeboedak. 'Naha goesti teu ditjarijosan anoe dilampahkeun koe simabdi, basa Isebel maehan para nabi Pangeran teja, perkawis para nabi Pangeran teh saratoes djalma koe simabdi disoempoetkeun lima-lima poeloeh dina goeha, sarawoeh koe simabdi 14 ditjSkapan dahar-leueut ? 'Halta ajeuna andjeun nimbalan: Geura leumpang, poepoelih ka djoeragan maneh, safinjana aja Elias; tinangtos simabdi dipaehan. 15 'Ari lahiran Elias D6mi djoemenenging Pangeran sawadya-balad, noe diparek koe kami di pajoeneuuana! estoe poe ijeu kami dek nembongan ka dinja.
8
: :

'^

p. 17: 12. 6 2 R.idj. 2: 16; J6h. 3; 14; Lai.

8:39.

c p.

17: 1; 2 Eadj. 3: 14.

16

'

Sgmproeng Obadya leumpang, nepangan Ahab; toeloej ngoeninga ka andjeuima. Bral Ahab angkat, ragndakan

422
17

RAD J A

18.

Elias. 'Ari

is

19

geus kitoe, barang Ahab nipok Ahab misaoer ka andjeunna: Koetan ijeu teh maneh, " toekang ngaripoebkeunlsrail? 'Walonanana Lain kaoela noe ngaripoehkeun Israil; noe ngaripoehkeun tamah nja andjeun djeung saeusi-boemi rama andjeun, djalan naringgalkeun timbalan Pangeran, sarta andjeun teh * noeroet ka BaalBaal. 'Demi ajeuna geura miwarang, koempoelkeun ka kaoela sabangsa Israil ka goenoeng Karmel, geus poegoeh nabi Baal noe opat ratoes lima poeloeh djalma, djeung nabi " Asera noe opat ratoes djalma, sakoer noe sok dadaharan djeung Isebel samedja reudjeung.
ngali Elias,
'Toeloej

20

Ahab miwarangan ka sakabeh Israil, bari sakalian ngoempoelkeun eta nabi-nabi ka goenoeng Karmel.
oerang
a Jos. 7
:

25. b p. 16

31, 32. c p.

16

33.

21

22

23

Tidinja Elias ngadeukeutan ka eta sakabeh djalnia-djalma, bari ngalahir: Sabaraha pililaeunana deui maraneh nja rek loewak-lejok " midoewa pikir? * Oepama Pangeran teja Allah, geura aranoet ka andjeunna; sabalikna, oepama Baal mah, geura naroeroet ka dinja! Demi eta djalma-djalma teu ngawangsoel ka andjeunna saketjap-ketjap atjan. 'Ngalahir deui Elias ka djalma-djalma teh: Ijeu kami sorangan noe kari nabi Pangeran; demi nabi Baal mah " opat ratoes lima poeloeh djalma. 'Tjing, ka kami djeung eta bare doewa sapi ngora lalaki; ari eta sina milih sapi sahidji keur dirina, seg dipotong-potong koe maranehanana, bari diteundeun dina soeloeh, tapi oelah diseuneuan; demi

diselehkeun ka maranehanana, sarta dipStakeun sakali; toeloej pada sasambat ka ngaran Baal, ti isoek t6pi ka tengah poe,aromongna: Noen,Baal! moegi geura ngawalon ka koering sadaja. Tapi hanteu datang sowara, djeung taja noe ngadjawab. Malah pada leumpang rer6ntjodau ngoerilingan altarna noe didjijeun. 27 "Ari geus kitoe, wantji tengah poe seug Elias goegoejon ka maranehanana; lahirna: Sing baredas nja sasambat; wantoe batara eta teh; meureun keur tapakoer, atawa keur ka tjai, atawa keur keur sasarean eta njaba; palangsijang 28 teh, mangke lilir.' Toeloej pada sasambat deui, bSdas pisan sowarana, sarta bari naroerihan maneh, sakoemaha adatna, koe peso djeung keris, wani awakna 29 ka loewar getih. 'Ari geus kitoe, barang geus liwat tengah poe, toeloej pada f tgpi ka wantji ngoerbankeun koerban kadaharan teja; tapi teu datang sowara, djeung taja djawabna, sarta taja tandana ngadenge. a Mat. e 24.
''
:

b Jos. ^l4

15. c p.

22
:

121
30

4.

Moesa 2S

6. d 35.

Bab. 21

26. e Djab.

31

Tidinja Elias ngalahir ka eta sakabeh djalma-djalma: Maraneh geura njalampeurkeun ka kami! Toeloej sakabeh djalma pada njalampeurkeun ka andjeunna. Seug andjeunna ngomean altar Pangeran anoe roentoeh. 'Pek Elias njandak batoe doewa wSlas siki, " noeroetkeun bilangan kaom poetra Jakoeb, noe didatangan pangandika Pangeran

noe kijeu
32

teja:

''

Pingaraneun maneh

kami mah dek metakeuu


24

sapi

noe

hidji

teh Israil. 'Ari eta batoe koe andjeunna dianggo ngadamel altar, mawa padjgnengan Pangeran; sarta altar teh di-

deui, diteundeun dina soeloeh, tapi moal diseuneuan. 'Seug maraneh geura pada sasambat ka ngaran aallahan maraneh, ari kami mah rek sasambat ka padjenengan Pangeran; dgmi geus kitoe, mana-mana Allah noe pingawaloneun koe seuneu, nja eta saestoena Allah. Ngawangsoel sakabeh djalma, kijeu
"*

33

34

kamaliran sakoeriling, gedena mandjing binih doewa takSr. 'Tidinja natakeun soeloeh, sarta sapina dipotong-potong, bari seug diteundeun dina soeloeh. 'Toenimbalan: Geura ngareusian opat timbaan koe tjai, sarta tjitjikeun kana koerban doeroekan djeung ka soeloehna. Geus kitoe nimbalan: Geura pindo! Seg dipindo. Timbalanana deui: Geura pintgloe! Seg dipinteloe. 'Ari tjaina wani ngotjor sakoeriling altarna; samalah kamalirna pinoeh koe tjai. 'Ari geus kitoe, mgneran wantji ngoerbankeun koerban kadaharan teja, sSr nabi Elias ngadeukeutan, sarta oendjoekan kijeu: Noen
loej

25

26

wangsoelanana: Saeetakasaoeran.'Mmbalan Elias ka nabi-nabi Baal teh Geura milih keur maraneh sapi sahidji, seg pgtakeun ti heula, karana maraneh teh loba; toeloej sasambat ka ngaran aallahan maraneh, tapi oelah diseuneuan. 'Pek eta njarokot sapi sahidji, noe
:

35

36

lUDJA

1!

423
;

37

38

39

40

Pangeran, Allah Ibrahim, Ishak sargng Israil! moegi-moegi dintgn ijeu masing boekti, jen audjeun teja Allah di Israil, sarSng simkoering teh abdi andjeun; kitoe deui jen simkoering ngalampahkeun ijeu sadajana pgrkawis teh tina nggmban pangandika andjeun. 'Moegi geura ngawalon, noen Pangeran! moegi geura ngawalon; soepaja ijeu djalmadjalma pada nganjahokeun, jen andjeun, Pangeran! estoe djoemSneng Allah, sarSng nja audjeun noe malikkeun hatehatena ka toekang.' Bloeg ^ ragrag seuneu ti Pangeran, ngahakan eta koerban doeroekan, djeung eta soeloeh, djeung eta batoe, sarta eta taneuh; malah tjai noe dina kamalir teja kaletak wani bejak. 'Barang eta sakabeh djalma nendjo kitoe, brek pada njoeoeh, bari njargboet kijeu: Nja Pangeran noe djoemeneng Allah! nja Pangeran noe djoemeneng Allah! 'Nimbalan Elias ka maranehanana: Geura tarangkep eta nabi-uabi Baal, hidji ge oelah aja noe minggat! Pek ditarangkep; seug koe Elias digitji Kison, bari ring, disina toeroen ka
'' ''

Elias toeloej dibeulitan augkengna, bral moeroe ti pajoeneun Ahab, sarta dongkap ka Jisrel. o p. i7:i. 6 jak. 5: is.
e p. 21
:

1.

Radj. 3

15.

PASAL
rpidinja
J-

19.

Ahab

njarijoskeun ka Isebel

sadajana noe dilampahkeun koe Elias, djeung saliring hal andjeunna meuntjit sakabeh nabi-nabi koepSdang teja. 'ToeIsebel ngoetoesan hidji djalma loej ka Elias, mojjojankeun kijeu: * Kami nSda koe batara-batara didamel kijeu
sarta

diwoewoehan

kijeu,

lamoen pati
di-

maneh isoekan wajah kiwari hanteu


3

toeloej dipareuntjit di dinja.


b
2
1

Moesa 24

4.

Moesa 32: 28;


30:6.
:

Eadj. 17

34. c 2

Moesa

3: 6; 5

Bab.

Moesa

9:24;

Hak.

6:21.

Hak. 4

7,

13.

41

42

43

Tidinja Elias ngalahirkaAhab:" Geura angkat, dahar-leueut; karana aja sora ngagoeroeh hoedjan. 'Bral Ahab angkat, sedja dahar-leueut. Ari Elias mah naek ka poentjak Karmel; brek tapak-toeoer dina taneuh, bari mastakana diSloekkeun kana antara dekoe. 'Seug nim-

saroewakeun djeung pati eta para nabi. 'Ana Elias geus terangeun, pek dangdan, toeloej angkat koe karana patina; tidinja dongkap ka Berseba, noe kabilang ka Joeda, sarta nilarkeun gandekna di dinja. 'Ari andjeunna mah ladjeng bae ka tggal lega lalampahan sapoe; geus dongkap, gek tjalik handapeun hidji tangkal harendong, sarta njoehoenkeun hal patina, moegi diadjalkeun; ari pioendjoekna: Geus meudjeuh ajeuna; " noen Pangeran! moegi tjandak pati simkoering; karanten simkoering hanteu leuwih ti karoehoen. 'Doeg ebog, toeloej koelSm handapeun hidji tangkal harendong. Doemadakan, aja hidji malaikat noel ka andjeunna, bari ngalahir ka andjeunna: Geura hoedang, dahar! 'Ana ngareret, beh ti mastakaeunana
''

balan

44

45

46

ka gandekna: Geura oenggah, koedoe ngilik ka tgbeh laoet. Toeloej oenggah sarta ngilik; ari pihatoerna: Soemoehoen, taja naon-naon. Timbalanana: Geura ka ditoe deui, sing meunang toedjoeh balikan. 'Ari geus kitoe, * dina katoedjoeh kalina pok oendjoekan: Noen soemoehoen, aja hidji mega leutik sagede leungeun djalma, oenggah ti laoet. Timbalanana: Geura djig, poepoelih ka Ahab: Geura pasang, geuwat moelih, soepaja oelah kapggat koe hoedjan. 'Ari geus kitoe, teu sabaraha lilana langit geus poek koe mega djeung augin; goer hoedjan gSde. D6mi Ahab toenggang kareta, moelih ka Jisrel. Seug ^ panangan Pangeran noempangan ka
'

aja koeweh sasiki dina piroenan, sarta aja hidji kendi dieusi tjai. Toeloej daharleueut, doeg ebog deui. 'Soempiug deui malaikat ti Pangeran teh kadoewa kalina, pek noel ka andjeunna, bari ngalahir:

10

Geura hoedang, dahar! karana djaoeh keneh pidjalaneun sampejan. 'Neut tanghi, toeloej dahar-leueut geus kitoe angkat koe matihing eta kadaharan lilana opat poeloeh poe opat poeloeh peuting, dongkap ka goenoeng Allah, f goenoeng Horeb teja. 'Toeloej 16bet di dinja kana hidji goeha; seug koelSm di dinja. Doemadakan, aja pangandika Pangeran ka andjeunna; ari pangandikana ka andjeunna: Lampah naon maneh aja di dijeu, Elias? 'Pioendjoekna: Noen, poerwana simkoering teh goemati langkoeng-laugkoeng perkawis Pangeran, Allah sawadya-balad karanten oerang
;
'"'

424
Israil

RADJA
19

20.

11

geus pada ninggalkeun perdjangdjian andjeun; ari altar-altar andjeun koe eta geus diraroentoehkeim, sareng para nabi andjeun koe eta geus dipangan kantoen simraehan koe p6dang koering pribadi, sareng pada ugarah pati simkoering, karepna dek ditjokot. 'Demi timbalanana: Geurabidjil, koedoe marSk dina goenoeng ka pajoeneun Pangeran. Geus kitoe, doemadakan, Pangeran ngaliwat; hoi aja angiu ggde nja rongkah, ngabeulahkeun goenoeug-goe;

''

soeugoet noe hanteu njijoem ka dinja. 'Geus kitoe Elias angkat ti dinja, m6ndakan Ehsa poetra Sapat; kabeneran eta teh keur ngawoeloekoe, aja doewa welas rakit ti heulaeunana, sarta andjeunna ajana di noe kadoewa-w61as; seug Elias madjgng ka andjeunna, baritoeloej nga-

''

roengkoepkeun
20

noeng sarta ngar6moekkeun tjadas-tjadas ti pajoeneun Pangeran tapi Pangeran teu aja dina eta angin. Sanggeusna ^ta angin aja lini; tapi Pangeran hanteu
;

haroedoemna ka andjeunna. 'Tjoel sapina koe Elisa ditinggalkeun, simproeng moeroe, njoesoel Elias, bari oendjoekan: " Simkoering moegi idinan njijoem indoeng-bapa heula, geus kitoe s6dja ngiring ka andjeun. Ai-i timbalanana ka Elisa: Djig baebalik; karana kami ka maneh milampah naon? 'Seug moelih heula ti poengkoereunana; pek njandak sapi sarakit, sarta dipeuntjit sakali, bari laoekna toeloej dikoeloeb, p saratna parabot sapi sok maparin ka djalma-djalma, pada dalahar. Tidinja dangdan, bral angkat ngiring Elias, sarta ngawoela ka andjeunna.
;

21

12

aja dina eta lini. 'Sanggeusna eta lini aja seuneu; tapi Pangeran hanteu aja dina eta seuneu. DSmi sanggeusna eta seuneu aja hiliwir ngadalingding leutik.
'Ari geus kitoe, barang kareungeu koe gantjang meungpeunau pameunteu koe haroedoemna; djol ka loewar, ngadeg dina lawang goeha. Doemadakan, aja ggntra ka andjeunna, kijeupaElias,
'

13

op.
12
11
:

18

22, 40.

6 p. 20
:

10. c Joen. 4

3.

d Lai.

7.

e 2

Moesa 34

28.
:

f 2 Moesa 3:1. g
i

Boem

2, 3.

h 2 Moesa 33

21.

ngandikana:
14

Lampah naon maneh


'

aja

15

16

17

18

Pioendjoekna Noen, poerwana simkoering teh goemati langkoeng-langkoeng pgrkawis Pangeran^ Allah sawadya-balad karantSn oerang Israil geus pada ninggalkeun pgrdjangdjian andjeun; ari altar-altar andjeun koe eta geus diraroentoehkeun, sargng para nabi andjeun koe eta geus diparaehan koe pedang; ngan kantoen simkoering pribadi, sar6ng pada ngarah pati simkoering, kargpna dek ditjokot. 'Ari timbalan Pangeran ka Elias: Geura leumpang, koedoe malikan djalan maneh, nja njorang tegal ]6ga ka Damsik; ari maneh geus datang, J koedoe ngaminjakan Hasael, diangkat radja, nj6k61 Sam 'djeung koedoe ngaminjakan Jehoe anak Nimsi, diangkat radja, njekel Israil; sarta Elisa anak Sapat, oerang AbelMghola, koe maneh koedoe diminjakan diangkat nabi, ngaganti maneh. 'Ari geus kitoe, saha-saha noe loepoet ti pgdang Hasael, bakal dipaehan koe Jehoe; "' djeung saha-saha noe loepoet ti pgdang Jehoe, bakal dipaehan koe Elisa. Sarta " kami di Israil ngarikeun toedjoeh reboe, sakabeh toeoer noe teu dargkoe njgmbah ka Baal, djeung sakoer
di
dijeu,

Elias?

8:13. h 2 Eadj. 9:2. 12 13:3, 7. 2 Bab. 22:7. n 9 61. p 2 Sam. 24 22.

Moesa 3 6. _/ 2 Radj. Radj. 8:29; 10:32;


:

Roem 11:4.

o Loek.

PASAL
rridinja
"

20.

Benhadad, radja Sam, ngoemJ-poelkeun sakabeh baladna; aja tiloe poeloeh doewa radja noe ngareudjeungan, sarta koeda djeung kareta; bral indit, toeloej nggpoeng * Samaria, sarta
dipgrangan. 'Toeloej Benhadad ngoetoesan djalma ka Ahab, radja Israil, ka djSro nagara, 'sarta mopojan ka andjeunna: Kijeu timbalan Benhadad: Emas-perak maneh, kami anoe boga; kitoe deui anak-ewe maneh noe pangaloesna, kami anoe boga. 'Ngawalon radja Israil, kijeu walonanana: LSrSs sapangandika andjeun, goesti sang radja! abdi kagoengan gamparan sarSng sadiri abdi. 'Tidinja daratang deui oetoesan teh, sarta mihatoer: Aja deui timbalan Benhadad, kijeu timbalanana: Poegoeh kami nitah ka maneh,

''

gagadoehan

'

'

mopojan
6

kijeu

Emas-perak maneh,

ki-

toe deui anak-ewe maneh, koedoe bikeun ka kami; 'malah-malah isoekan wajah kiwari kami dek nitahan ka maneh abdiabdi kami, sina ngarahrah imah maneh djeung imah rahajat maneh; geus kitoe

RADJA

20.

425

sakoer-sakoer noe djadi karSsgp mata maneb, koe eta bakal ditjarokot, sarta dibarawa. 'Tidinja radja Israil njaoer sakabeh kokolot tanab; seug dilabiran kijeu: " Masing njarabo sarta masing arawas, jen eta teb ngarabnjilakakeun; karana tadina nitab ka kami, menta poetra-garwa reudjeung 6mas-perak kami, sarta koe

16

17

kami banteu dipogogkeun

10

11

dinja. 'Ari pibatoer sakabeb kokolot djeuug sakabeb djalma-djalma ka andjeunna: Oelab digoegoe sareug oelab diroedjoekan. "Toeloej radja ngalahir ka oetoesan Benbadad teb: Hatoerkeun koe maraneb ka goesti sang radja: Sadajana noe mawi gamparan miwarang ka abdi gamparan dina awitna teja, soemangga s6dja ugalampabkeun; doepi perkawis ijeu mah abdi ten w6rat ngalampabkeun. Bral oetoesan laleumpang, sarta lapor kaBeubadad. 'Tidinja Benbadad nitaban deui ka Abab, sarta mopojan: ^ Kami ngda koe batara-batara didamel kijeu sarta diwoewoeban kijeu, moen taneub pgledoeg noe di Samaria pimabieun ditjanggeum koe sakabeb djalma-djabna noe ngiring kami. 'Ngawalon radja Is-

ka

18

19

20

sauggeusna ti dinja seug ngaloris bala noe loba, sakabeb oerang Israil, aja toedjoeb reboe. 'Seug boedal wantji tengab poe barita Benbadad keur inoeminoeman dina pondok-pondok, wani mabok, nja andjeunna djeung radja noe tiloe poeloeb doewa, noe ngabantoe ka andjeunna teja. 'Ari eta gandek-gandek para kapala tjoetak teb boedal ti beula. Tidinja Benbadad nitaban; ari noe dititab teb toeloej pada ngoeninga, pioendjoekna: Noen, aja djalma boedal ti Samaria. 'Ari parentahna: Bagija boedalna hajang salamgt, tarangkgp bawa bagija boedalna bajang biroep-biroep pgrang, tarangkgp bawa biroep-biroep! 'Ari eta teb geus boedal ti nagara, nja eta gandek-gandek para kapala tjoetak, sarta eta balad noe ti pandeuri teja, 'pekpada njabetan salawan-sala wanna; boer oerang Sam teb kalaboer, sarta dioedag-oedag koe Israil ari Benbadad, radja Sam teja, ngabgtjir toenggang koeda, djeung taroekang toempak koeda.
''
; ;

21

'Toeloej radja Israil boedal, sarta nja-

rail, kijeu

Noe kakara
12

walonanana: PoepoeUbkeun: njoren oelab moedji maneb

22

kawas noe tjoetjoel-tjoetjoel.' Ari geus kitoe, barang Benbadad ngadenge eta kasaoeran, eukeur andjeunna inoem-inoeman djeung para radja dina pondok-pondok, seg marentab ka abdi-abdina: Geura pada sasadijaan! Prak pada sasadijaan, dek mSrangan nagara.
o
5
:

betan koeda djeung kareta; ari njabetanana oerang Sam teb rosa pisan panjabgtna. 'Hoi nabi teja marSk deui ka radja Israil, sarta mibatoer ka andjeunna kijeu: Andjeun geura ngoewatkeun andjeun, sarta masing oeninga djeung masing waspada anoe bakal dilampabkeun koe andjeun; karana engke * ganti taoen radja Sam teb tangtoe indit deui ngaroeroeg ka andjeun. a Hak. 7 7.
:

6 p. 16

9.

c 2

Sam. 11

1.

p.
7.

15
(i

18; 2 Eadj. 6
19
:

24. 6 p. 16

24. c 2 Eadj.

23

p.

2.

13

14

DjSboel aja bidji nabi margk ka Abab, radja Israil, sarta mibatoer: Kijeu timbalan Pangeran: Na katendjo koe maneb eta noe mangpirang-pirang sakitoe rosana teb? masing njarabo, eta teb poe ijeu keneb koe kami rek diselebkeun ka leungeun maneb, soepaja maneb nganjabokeun, jen kami teb estoe Pangeran. 'Saoer Abab: Koe saba? Ari wangsoelanana: Kijeu timbalan Pangeran: Koe gandek-gandek sakoer kapala tjoe-

Tidinja para mantri radja Sam malibatoer ka andjeunna: Ari batara-batara itoe batara goenoeng; kitoe noe

mawi maranebanana bSdas


;

ti

batan

koering-koering tjoba lamoen mgrangan

24

25

15

Saoerna deui: Saba noe koedoe mitembejan pgrang? Wangsoelanana Andjeun. Toeloej Abab ngaloris eta gandek-gandek para kapala tjoetak, " aja doewa ratoes tiloe poeloeb doewa;
tak.
'

tanab lempar mab, bamo koering ten bargdas ti batan itoe. 'Mana saena andjeun midamel pSrkawis kijeu: Eta para radja singkabkeun ti saSnggon-Snggonna, sarSng kSdab ngadjgnSngkeun bopati-bopati, ngaganti eta 'sarawoeb andjeun kgdab mSpgk balad, sing sapgrtos balad andjeun anoe roeboeb teja, koeda sapgrtos koeda tadi, kareta sapgrtos kareta tadi; geura la-

ka maranebanana

di

djgng mSrangan ka maranebanana di tanab lempar, bamo koering-koering teu bedas ti batan itoe. Ari radja

426

RADJA
34

20.

26

pihatoerna; i^rak milampah kitoe. Demi geus kitoe, mangsagauti taoen, seug Benhadad ngaloris
'

ngagoegoe

ka

eta

27

oerang Sam; bral indit " ka nagara Apek, s6dja mgrangan Israil. 'Ari oerang
Israil kitoe deui diloris, sarta dibSkelan;

28

29

30

broel laleumpang, mapag oerang Sam; masanggrahan adoehareupau djeung eta, sapgrti 6mbe doewa goendoek leutik demi oerang Sam mail satanah eta djedjgl-pinoeh. 'Hoi piwarangan Allah teja margk, sarta mihatoer ka radja Israil, pihatoerna: Kijeu timbalan Pangeran: Sapedah oerang Sam ngaromong, Pangeran teh batara goenoeng, lain batara lebak noe matak eta djalma noe mangpirang-pirang sakitoe rosana teh koe kami rek diselehkeun ka leungeun maneh, soepaja maraneh nganjahokeun, jen kami teh estoe Pangeran. 'Ari masanggrahanana pahareuphareup teh meunang toedjoeh poe. Demi geus kitoe, dina poe noe katoedjoeh ggr tjampoeh perang seug oerang Sam teh saketi djalma badarat noe kasabet koe oerang Israil di djero sapoe. 'Ari noe kari seg kalaboer ka Apek, asoep ka nagara broeg koeta eta nagara roetoeloej oerang Israil
;
:

gang kareta. 'Mihatoer Benhadad ka andjeunna Sadajana nagara, beunang njokot bapa kaoela ti rama andjeun, kaoela sSdja njanggakeun deui; sareng soemangga ngadamgl jDasar bade salira andjeun di Damsik, sakoemaha bapa kaoela njijeun di Samaria teja. Ari kaoela, [saoer Ahab] dek ngaleupaskeun andjeun kalawan pSrdjangdjian tadi. Djadi andjeunna ngadamel pSrdjangdjian ka I3enhadad, bari seug dileu:

paskeun.
c 1

a 2 Kadj. 13:17. 6

p.

22:25.

Moesa 37:34.

35

36

37

boeh,

katindih

doewa laksa toedjoeh

38

31

32

reboe djalma noe kari. Demi Benhadad kaboer, sarta datang ka eta nagara, * asoep kamar bidjil kamar. 'Pok mantrimantrina aroendjoekan ka andjeunna: Salgresna, koering ngaroeping tjarijos, jen radja-radja anak-poetoe Israil estoe radja tgrSsna; saena koering " marake karoeng dina tjangkeng, bari beuheung njarandang tambang, ladjeng baridjil ngadeuheusan ka radja Israil; malahmandar salira andjeun dihiroepan. 'Pek tjangkengna disaramping karoeng, djeung beuheungna disandangan tambang; ana geus darongkap ka radja Israil, pok aroendjoekan: ISToen^, abdi gamparan Benliadad aja pihatoer kijeu: Moegi diri abdi dihiroepan! Ari saoer
radja: Koetan hiroep keneh? doeloer kami eta teh. 'Ari koe eta djalma-djalma

39

djalma kaasoep " moerid nabi-nabi, misaoer ka hidji batoerna koe pangandika Pangeran Kaoela geura tjabok Demi eta djalma teu daekeun njabok ka dinja. 'Saoer nabi teh ka eta: Sapedah maneh teu ngagoegoe ka pangandika Pangeran, masing njaho, ari maneh geus leumpang ti kaoela, tangtoe maneh ditjabok singa. Barang geus leumpang ti lebah eta, * seug eta djalma kapapag koe hidji singa pek manehanana koe eta singa dipaehan. 'Tidinja nabi teh mgndak hidji djalma sedjen; pok njaoer: Kaoela geura tjabok! Dek ditjabok koe eta djalma, ditjabokna wani raheut. Bral nabi teh leumpang, megat radja ka djalan, bari njamar, make beber dina panonna. 'Ari geus kitoe radja ngaliwat seg eta teh njambat ka radja, sarta mihatoer kijeu: Abdi gamparan ka loewar ka tSngah pgrang; doemadakan, aja noe njingkir saoerang, mawa hidji djalma ka abdi, bari ngomong: Ijeu djalma koe maneh djaga; " oei^ama datang ka leungit, njawa mahidji
: !

Aja

'

40

neh pigantieun njawa eta, atawa maneh koedoe majar perak satalenta. 'Doepi geus kitoe, sabot abdi gamparan kemoeroes-oeroes di dijeu di ditoe, eta teh wSt euweuh. jSTgalahir radja Israil ka dinja: Nja kitoe hoekoeman maneh; koe maneh sorangan geus dijooetoes. Ngageuwat nabi teh ngalaan bgbgr teja tina panonna; heug radja Israil teu panglingeun ka dinja, jen kaasoep para nabi. 'Toeloej mihatoer ka radja: Kijeu timbalan Pangeran Sapedah eta djalma,
'

41

33

ditanggoeh alamat hade ngageuwat disidikkeuu estoe-hanteuna ari pioendjoekna Soemoehoen, toewang saderek Benhadad. Saoer radja Geura djig, ala koe maraneh! Toeloej Benhadad bidjil margk ka andjeunna; sarta disina toeng;

42

noe koe kami dikgrsakeun diharamkeun teja, koe maneh dileupaskeun tina leungeun, " noe matak njawa maneh djadi gaganti njawa eta, sarta rahaj at
''
^^

RADJA

21.

427

13

maneh
Israil

gaganti rahajat eta. 'KSbat radja moelih ka gSdongna, ^ djoewSteun

sarta bfindoe; toeloej soemping

ka Sa22:34.

maria,
c 2

a
Badj.

Sam. 19:20;

2 Badj. 2:3. 6 p. 13:24.


e p.

10:24. d 3 Moesa 27:29.

1 Badj. 10:32.

p.

21:4.

PASAL
Ari

21.

gens kitoe, sanggeusna sagala p6rkara noe tadi teja, Nabot, oerang Jisrel, boga hidji kSbon auggoer di Jisrel, gigireun karaton Ahab, radja Samaria. 'Tidinja Ahab misaoerkaNabot, kijeu saoerna Tjik, eta kebon anggoer maneh bere ka kami koe kami dek didjijeun kebon sajoeran, sabab deukeut, gigireun gedong kami ari kami ka maneh dek mere hidji kgbon anggoernoe aloes ti batan eta, baris ngagantian eta; atawa lamoen hade koe pangrasa maneh, koe kami dek dibere oewang, sahargana. 'Wangsoelan Nabot ka Ahab: Palijas teuing koering teh koe Pangeran, dek njanggakeun ka andjeun poesaka ti karoehoen koering Toeloej Ahab lebgt ka gedongna,* djoewSteun sarta b6ndoe, tina hal omongan noe diomongkeun ka andjeunna koe Nabot, oerang Jisrel teja; karana omongna: Hamo koering njanggakeun ka andjeun poesaka ti karoehoen koering. Doeg Ahab ebog di pangkoelemanana, sarta malikkeun pameunteu, djeung teu kersaeun dahar. 'Tidinja Isebel garwana asoep ka andjeunna, sarta naros ka andjeunna: Na koe naon akang djoewgt manah kitoe, moenggah hanteu kgrsa dahar % Walonauana ka Isebel Asalna akang ngomong ka Nabot, oerang Jisrel, kijeu omong akang ka dinja Tjik, kgbon anggoer maneh bere ka kami sahargana atawa lamoen maneh soeka mah, dek dibere kebon anggoer sedjen, ngagantian eta. Demi djawabna Hamo koering njanggakeun ka andjeun kSbon anggoer koering. Saoer Isebel garwana ka andjeunna: Karah akang ajeuna mStakeun karadjaan Israil? gem-a tanghi, dahar, sareng sing soeka manah; engke koering ka akang njanggakeun eta k6bon anggoer Nabot, oerang Jisrel teh.
: ; ;
'

kolot sarta ka para menak, noe aja di nagara eta, tjaralik reudjeung Nabot. 'Ari oenina eta soerat teh kijeu: Maraneh geura pada ngoewarkeun poewasa seg si Nabot dijoekkeun ti girangeun 10 djalma noe reja; 'djeung dijoekkeun doewa djalma bangkawarah pahareuphareup djeung manehanana; geus kitoe eta sina naroeding ka manehanana, kijeu nja pok: Maneh ngagorengkeun ka Allah djeung ka radja. Toeloej koe maraneh eta Nabot bawa ka loewar, pek koe maraneh bentoeran koe batoe, sing 11 datang ka paehna. 'Prak djalma nagara eta, para kokolot djeung para menak, noe tjaralik di nagara Nabot teja, pada ngalampahkeun sapiwarangan Isebel, sakoemaha noe kaoengglkeun dina soerat-soerat, anoe dikirimkeun ka darinja 12 teja. 'Nja eta pada ngoewarkeun poewasa, sarta Nabot teja didijoekkeun ti djalma noe reja. 'Hoi eta 13 girangeun doewa djalma bangkawarah arasoep, gek darijoek pahareup-hareup djeung Nabot toeloej eta djalma bangkawarah naroeding ka Nabot, kasaksian koe djalma noe reja, pokua: Nabot ngagorengkeun ka Allah djeung ka radja. Seug Nabot teh koe sarereja dibawa bidjil ka loewareun nagara, pek pada ngabgntoeran inja koe batoe, datang 14 ka maotna. 'Toeloej ngadjoeroengkeun ka Isebel, hatoeran kijeu Nabot parantos 15 dibentoeran, sareng geus paeh. 'Ari geus kitoe, barang Isebel geus ngareungeu,
9
"^

''

'

jen Nabot teh geus dibSntoeran, sarta geus paeh, seg Isebel misaoer ka Ahab Geura dangdan, ngamilik kSbon anggoer anoe Nabot, oerang Jisrel, noe emboengeun njanggakeun eta ka akang

sahargana
16

teja;

karana Nabot hanteu

hiroep,

saleresna geus paeh. 'Ari geus

'

kitoe, barang Ahab geus ngareungeu, jen Nabot teh maot, toeloej Ahab dangdan, bral angkat ka kfibon anggoer

anoe Nabot, oerang


milik.
d
17
3

Jisrel teja,
:

dek

di:

a p. 18 Moesa 24

45. 6 p. 20

43. c 5

Moesa 17

6.

16.

'Toeloej Isebel ngadamel soerat-soerat, nganggo djenengan Ahab, sarta pada ditjap, nganggo tjap Ahab; seug eta soerat dikiiim-kmmkeun ka para ko-

18

Aja pangandika Pangeran ka Elias, oerang Tisbe teja, kijeu pangandikana: 'Geura dangdan, indit, koedoe manggihan Ahab, radja Israil, noe aja di Samaria; masing njaho, eta keur aja di kebon anggoer anoe Nabot; ari panginditna

RADJA

22.

19

20

ka dinja, karepna dek dipiboga. 'Sarta maneh koedoe mitjatoer ka dinja, kijeu nja pok: Kijeu timbalan Pangeran: Karah maneh teh maehan sarta miboga ongkoh? Djeung koedoe mitjatoer deui ka dinja, kijeu nja pok Kijeu timbalan Pangeran: Dina enggon andjing ngaletakan getih ISTabot teja, mgngke andjing kitoe deui ngaletakan getih diri maneh. [Barang tepang,] seug Ahab misaoer ka Elias: Eh moesoeh! koetan aing kapanggih koe maneh? Walonanana: Enja kapanggih, sapedah maneh geus * ngadjoewal diri, migawe noe go:
'

moal didatangkeun keur djaman manehanana; nja kami ngadatangkeun katjilakaan teh ka bangsana mSngke "* keur djaman anakna. a p. 22:38; 2 Radj.
9
:

2126. h
p.

2
e

Eadj.
p.

17

17.

Kadj.

7.

d
k

14:10.

15:29.
i

9:35.
1

p.

14:11.
:

p.

f p. 16:3. gi Radj. 16:31. j 2 Badj 5:7.


:

Moesa 37

34.

Bab. 12

7.

Badj.

9.

PASAL

22.

21

reng

di

pajoeneun Pangeran. 'Masing


3
'^

njaho, " kami mengke ngadatangkeun djeung kami katjilakaan ka maneh, rek njapoekeun maneh, sarta rek ngabasmi ahli Ahab noe lalaki, boh koe22

ring,

boh menak di Israil; "ari bangsa maneh koe kami rek disaroewakeun "
f

rridinja areureun tiloe taoen, hanteu -- aja perang antara oerang Sam djeung oerang Israil. 'Ari geus kitoe, " dina taoen noe katiloe, hidji waktoe Josapat, radja Joeda, tjalik ka radja Israil. 'Tidinja radja Israil misaoer kamantrimantrina: Koemaha maraneh njaho, jen nagara Ramot bilangan Gilad teja boga oerang? ari oerang teh wet tjitjing bae, ten didjabgl ti leungeun radja Sam. 'Seg andjeunna misaoer ka Josapat: Koemaha

djeung bangsa Jarobam anak Nebat, sarta djeung bangsa Baasa anak Ahia teja; tina sabab njijeun pibSndoeeun,

andjeun kersa njarengan kaoela

ka Ra-

mot bilangan Grilad, bade pSrang"? Ari walonan Josapat ka radja Israil: " M6nggahing diri kaoela sapSrtos andjeun, menggahing bala kaoela sapSrtos bala andjeun, mSnggahiug koeda kaoela sa5 pertos koeda andjeun. 'Misaoer deui Josapat ka radja Israil: Moegi dintgn ijeu naros heula pangandika Pangeran. 6 'Gantjang radja Israil ngoempoelkeun nabi-nabi, kira-kira aja opat ratoes djalma. Pok mariksa ka darinja: Koemaha kami pileumpangeun ngaroeroeg ka Ramot bilangan Gilad, baris pgrang, atawa diantgp bae? Ejar pada ngawangsoel: Mangga angkat; karanten koe Goesti tangtoe dipaparinkeun ka panangan ra7 dja.'Misaoer Josapat: ^ Naha di dijeutaja deui nabi Pangeran, geusan oerang naros 8 koe lantaran eta? 'Ngawalon radja Israil ka Josapat: Aja keneh saoerang, geusan naros ka Pangeran koe lantaran eta, nja eta Mika anak Jimla; tatapi kaoela geuleuh ka dinja, karana tara ngawSdjangkeun pibagdjaeun kaoela, ngan pitjilakaeun bae noe diwgdjangkeun teh. D6mi saoer Josapat: Radja oelah mi9 lahir kitoe! "Toeloej radja Israil njaoer hidji ponggawa, sarta diparentah kijeu: Maneh geuwat ngala Mika anak Jimla 'Ari radja Israil djeung Josapat, 10 teja! radja Joeda, ngaranggo kaparabonan, pada tjalik dina pangtjalikan pribadi,

23

noe djadi matak maneh ngabendoekeun kami, sarta maneh ngadosakeun Israil. 'Djeung aja deui pangandika Pangeran Isebel hal Isebel, kijeu pangaudikana bakal dihakan andjing pglebah koeta
'J
:

noepaeh 'Saha-saha ahli Ahab bakal dihakan andjing; djeung saha-saha ahlina noe paeh di tegal, bakal dihakan manoek awang25 awang. '(Wantoe taja deui sapgrti Ahab, noe geus ngadjoewal diri, migawe noe asal goreng di pajoeneun Pangeran, 26 kaggndam koe Isebel garwana. 'Lakoelampahna matak giroek katjida, noeroet brahala-brahala, sakoemaha kalakoean oerang Emor, noe koe Pangeran disingkahkeun ti hareupeun oerang Israil teja.) 27 'Ari geus kitoe, barang Ahab geus ngareungeu sadajana pangandika noe tadi, J toeloej njosoek panganggona, sarta nganggo karoeng, bari ansalirana djeunna poewasa; koel6mna ge nganggo 28 karoeng, sarta angkatna lalaoenan. 'Ari geus kitoe aja deui pangandika Pangeran ka Elias, oerang Tisbe teh, kijeu 29 pangaudikana: 'Na katendjo koe maneh,
24

Jisrel.

''

di djero nagara,

'

'''

jen

Ahab ngahandapkeun maneh


'

di pa-

sapedah eta ngahanjoeneun kami? dapkeun maneh di pajoeneun kami teh, noe matak katjilakaan teja koe kami

RADJA

22.

429

11

12

dina aloen-aloen lawang Samaria; sarta sakaheh nabi teja pada ngawSdjang di pajoeneunana. 'Avi Sidkia auak KSnaana njijeun tatandoekan bensi keur dirina, sarta ngomong: Kijeu timbalan Pangeran: Koe ijeu andjenn engke neunggar oerang Sam, dongkap ka seepua. 'Djeuug sakabeh nabi pada ngaw6djang kitoe
petana, aromongna: Mangga, angkat ka Ramot bilangan Gilad, tanwande loeloes karantgn koe Pangeran tinangtos dipa-

21

22

Ramotbilangan Gilad? Ari pioendjoek ijeu sae kijeu, d6mi pioendjoek itoe sae kitoe. hidji roh margk ka pajoeneun Pangeran, bari oendjoekan: Koering noe bade ngaggndam ka dinja. Demi timbalan Pangeran ka eta roh: Koemaha djalanna? 'Pioendjoekna: Koering sgdja
'Djol
<"

parinkeun ka panangan radja.


a d
13
2

23

Bab.

18.
:

Eiidj.

8:28.

c 2 Eadj. 3:7.

2 Badj. 3

11.

14

oetoesau uoe leumpang ujaoer mihatoer ka andjeunna, kijeu pokna: Noen, ari pihatoer para nabi toenggal sabiwir baepibagdjaeun radja; moegi pihatoer andjeun sing sapertos pihatoer eta sadajana, nja moegi mihatoer pibagdjaeun. 'LahiranMika: Demi
Ari

Mika

teja,

2i

25

15

djoemenguging Pangeran! saSnjana, noe koe Pangeran bakal ditimbalkemi ka kaoela, nja eta noe koe kaoela bakal ditjatoerkeun.' Barang geus dongkap ka radja, seug radja misaoer ka andjeunna: Eh Mika! koemaha kami pileumpangeun ka

26

27

Ramot

16

17

18

19

bilangan Gilad, atawa diantep bae? Ari walonanana ka radja: Mangga angkat, tanwande loeloes; karana koe Pangeran tangtoe dipaparinkeun ka panangan radja. 'Saoer deui radja ka andjeunna: Sabaraha kali kami koedoe njoempahan ka maueh, soepaja maneh ka kami oelah njatoerkeun ngan anoe sajaktina, mawa djeneugan Pangeran? 'Walonanana: Koe kaoela katendjo sabala Israil paboerisat di goenoeng-goenoeng, tjara domba noe taja pangangonna; seug Pangeran nimbalan: Eta teh teu boga djoeragan; sina baralik saimah-saimahna djeung kasalamStan. 'Misaoer radja Israil ka Josapat: Tab, tjek kaoela oge ka andjeun, eta teh moal ngawedjangkeun pibagdjaeun kaoela, ngan pitjilakaeun bae. 'Njaoer deui Mika: Koe sa-

28

ngadjadikeun maneh roh patjidraan dina biwir sakabeh nabi-nabina. Ari timbalan Pangeran: Koe maneh tangtoe kaggndam, sarta tangtoe mSntal; geura djig, pilampah kitoe. 'Mana ajeuna, masing oeninga, Pangeran geus maparin roh patjidraan dina biwir eta sakabeh nabi andjeun, sarta Pangeran geus ngandikakeunpitjilakaeun andjeun. 'Seg Sidkia anak Kgnaana teja njampeurkeun, pek njabok ka Mika, bari ngomong: Djalan mana Roh Pangei'an ngalih ti kami, ngalahir ka maneh? 'NgawalonMika: Masing njaho, mangke katendjo koe maneh dina poe eta, dimana maneh asoep kamar bidjil kamar, soempoet-salindoeng. 'Pok radja Israil marentah: Tjokot eta Mika, poelangkeun ka Amon, kapala nagara, sarta ka Joas, poetra radja, 'bari mopojan: Kijeu parentah radja: Ijeu teh asoepkeun ka pangberokan, sarta paraban roti karoepekan djeung tjai karoepSkan, tepi ka kami datang deui sarta kasalametan. 'Saoer Mika: Oepama andjeun moelih sarta kasalametan mah, tanda Pangeran teu ngandika koe lantaran kaoela. Saoerna deui: Eh djalma-djalma sakabeh! koedoe pada dengekeun.
bidjil,
"^
""

a i Moesa 27

17; Mat. 9
:

36.
:

b J63. 6

1.

<;

Aj.

l:6.d
29

J6s.

19

14. e p. 20

30.

30

31

Tidinja radjalsrail djeung Josapat, radja Joeda, angkat ka Ramot bilangan Gilad teja. 'Misaoer radja Israil ka Josapat: Kaoela dek ujamar heula, toeloej madjoe perang; ari andjeun mah nganggo kaparabonan bae. Prak radja Israil njamar, toeloej madjoe perang. 'Demi radja

bab eta geura reungeukeun pangandika Pangeran: Koe kaoela katendjo ^ Pangeran keur linggih dina panglinggihanana, sarta sadajana balad sawarga nangtoeng ngabanding andjeunna, kiwa-tengeueunana. 'Tidinja Pangeran nimbalan: Tjik, saha noe dek ngaggndam ka Ahab, soepaja sina indit sarta toeloej roeboeh di

Sam geus marentah ka para kapala karetana, rejana tiloe poeloeh doewa, kijeu parentahna: Maraneh montong merangan ka noe leutik atawa ka noe gede; nja merangan teh ka radja Israil bae. 'Ari geus kitoe, barang para kapala kareta narendjo Josapat, pokngaromong:
Itoe tangtoe radja Israil; seug njarimpang ka andjeunna, sSdja merangan.

32

20

430
33 ^

RADJA

22. taja

3i

35

36

37

38

Tatapi Josapat sasambat. 'Ari geus kibarang para kapala kareta teh geus waspada, jen andjeunna lain radja Israil, toeloej aloendoei', teu toeloes njoesoel andjeunna. 'Aja hidji djalma mentang gondewa sahinasna bae, heg dipesatkeun, keuna ka radja Israil, antara panoemboe djeung badjoe kere. Toeloej radja marentah ka toekang karetana: Geura balikkeun, kami ka-loewarkeun karana kami tatoe. ti wadya-balad, "Demi p6rang teh dina poe harita beuki rosa, noe niatak radja maksa andjeun ngadeg bae dina kareta pahareup-hareup djeung oerang Sam; geus boerit toeloej maot; ari getih raheut teja geus ngoetjoer kana bak kareta. 'Demi keur wantji soeroep panon-poe aja sowara dina wadya-balad, pokna: Geura baralik sanagara-sanagarana djeung satanahsatanahna! 'Tab, kitoe radja teh maot, sarta toeloej dibawa ka Samaria; seug radja dikoeboerdi Samaria. 'Anadikoembah karetana sisi empang Samaria, andjing-andjing pada ngaletakan getihna sarta dajang-dajang pada mandi; ''geus boekti pangandika Pangeran, noe diantoe,
''

pisan njingkahna

ti

dinja,

44

milampah noe bener di pajoeneun Pangeran. 'Ngan enggon laloehoer teja "
hanteu disalingkirkeun; djalma-djahna masih keneh ngaloerban djeung ngaroekoes dina enggon loehoer. 'Djeung deui ngadamel karahajoean Josapat teh djeung radja Israil. - 'Ari tjarijos Josapat salijan ti eta, djeung pangawasana noe koe andjeunna dipetakeun, sarta hal perangna, saenjana kaoengglkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Djeung deui " sesa toekang ngadoeboer teja, anoe kari ti djaman Asa ramana, koe andjeunna disingkirkeun tina djero ta'^

45

46

47

48 49

50

51

39

40

dikakeun teja. - 'Ari tjarita Ahab salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, kitoe deui hal ggdong gading beunang andjeunna ngadamel, sarta hal sakabeh nagara beunang andjeunna ngadamSl, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Djadi Ahab geus sare reudjeung karoehoenna; ari Abasia poetrana noe ngaganti djadi radja.
a
1

nah. 'Harita taja radja di Edom; aja hidji goeiaernoer noe ngaradjaan. "Djeung deui Josapat ngadamel f kapal Tarsis, baris lajar ka Opir, ngala emas; tapi hanteu koengsi leumpang, karana kapal teh baredjad ^ di Esion-Geber. 'Mangsa eta Abasia poetra Ahab teja mihatoer ka Josapat Lamoen rempag, abdi kaoela sina miloe djeung abdi andjeun taroempak kapal; tapi Josapat teu kersaeun. 'Toeloej Josapat koelem reusarta dikoergbdjeung karoehoenna, keun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed ramana ari Joram poetrana noe ngaganti djadi radja. o p. is 24; 2 Bab. 20 31.
:

''

i p. 15
/p.

11. c p. 15
p.

14.

rf

Bab. 20
p.

35. e p. 15

12.

10:22. g

9:26. h

15:24.

52

Sam. 28
:

8.

Bab.

18

31.

p.

20

42.

d
41

p. 21

19.

53

D6mi " Josapat poetra Asa

djadi radja

42

43

njangking Joeda teh meneran kaopat taoenna Ahab teja djoemSneng radja Oemoer Josapat keur mangsa Israil. djadi radja teh tiloe poeloeh lima taoen, sarta salawe taoen ngaradjaanana di Jgroesalem; ari djenengan iboena Asoeba poetra Silhi. 'D6mi Josapat teh ngalakonan * sakabeh djalan Asa ramana,
'

54

Abasia poetra Ahab djadi radja njangking Israil di Samaria teh menSran katoedjoeh-welas taoenna Josapat teja djoemeneng radja Joeda, sarta ngaradjaanana ka Israil teh doewa taoen. 'D6mi Abasia teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, ngalakonan " djalan ramana djeung djalan iboena, * sarta djalan Jarobam poetra Nebat, noe ngadosakeun Israil teja. 'Djeung andjeunna ngabakti ka Baal, sarta njSmbah ka dinja, nja njijeun pibSndoeeun Pangeran, Allah Israil, noeroetan sakabeh lalampahan ramana. a p. le 30 21 25.
: ; :

6 p. 15

34.

RADJA

1.

431

KITAB PARA RADJA NOE XADOEWA.


PASAL
2

1.

Sanggeus maot Ahab, " oerang Moab moengkir ka Israil. a p. s 5. Hidji waktoe Abasia ragrag tina anja:

indit ka Elias doemadakan, Elias tjalik " dina poentjak hidji pasir;
;

keur
seug
:

kapala teb ngomong ka andjeunna


10

Eh

djandela, noe dina lotengna, di Samaria; toeloej teu damang. Tidinja miwarangan djalma, sarta diparentah kijeu:

man

Maraneb geura leumpang, koedoe naros ka Baal-S6boeb, batara Ekron, " ijeu panjakit kami pitjageureun deui atawa
3

piwarangan Allah! labir radja: Geura toeroen. 'Ngawalon Elias, kijeu lahirna ka kapala njekel lima poeloeh teb: Moeu 6nja kami piwarangan Allah, * sing toeroen seuneu ti langit, ngaleboer ka maneh djeung ka batoer maneb noe lima
poeloeh! Djoet toeroen seuneu
ti langit,

moal. 'Demi Malaikat Pangeran ngalabir ka Elias, oerang Tisbe teja: Geura daugdan, indit, koedoe nepoengan oetoesan radja Samaria, sarta koedoe mitjatoer ka darinja kijeu: * Naha karah euweub Allah di Israil, noe matak maraneli leumpang, dek nanja ka Baal-Seboeb, aallaban Ekron'? 'Koe sabab eta, kijeu

11

sarta ngaleboer ka eta kapala djeung ka batoerna noe lima poeloeh. 'Toeloej radja miwarang deui ka Elias hidji ka-

12

timbalan Pangeran: Maneb moal toeroen deui ti pangheesan, noe geus dioenggahan koe maneb geus pasti pipaeheun. Bral Elias angkat. 'Geus kitoe oetoesan teb baralik deui ka radja seug koe
; ;

radja dipariksa: Naba maraneb mana baralik deui? 'Pioendjoekna ka radja:

13

djalma datang nepangan ka simkoering, sareng misaoer ka simkoering: Geura laleumpang, baralik deui ka radja noe miwarang maraneb, sarta koedoe mopojan ka andjeunna: Kijeu timbalan Pangeran: Naba karab euweub AUab di Israil, noe matak maneb nitab nanja ka Baal-Seboeb, aallaban Ekron ? Koe sabab eta, maneb moal toeroen deui tina pangbeesan, noe geus dioenggaban koe maneb; geus pasti pipaebeun. 'Mariksa deui radja ka darinja: Koemaha tata eta djalma, noe datang nSpoengan ka maraneb, sarta njatoerkeun omongan kitoe ka maraneb teli? 'Pioendjoekna ka radja: Soemoeboen, eta djalma ' anggoanana boeloe, sareng tjangkengna disaboek koelit. Saoer radja Geus tangtoe Elias, oerang Tisbe teja. ap. 8:8. 6J6s.8:19.

Aja

bidji

pala njekel lima poeloeh, sarta batoerna noe lima poeloeh. Pok eta teb ngomong ka andjeunna: Eh piwarangan Allah! kijeu timbalan radja: Geuwat geura toeroen. 'Ngawalon Elias, kijeu lahirna ka darinja Moen enja kami piwarangan Allah, sing toeroen seuneu ti langit, ngaleboer ka maneb djeung ka batoer maneb noe lima poeloeh! Djoet toeroen seuneu ti Allah, ti langit, sarta ngalgboer ka eta kapala djeung ka batoerna noe lima poeloeh. 'Toeloej radja miwarang deui hidji kapala njekel lima poeloeh, katiloena, sarta batoerna noe lima poeloeh. Bral indit eta kapala njekgl lima poeloeh katiloena teb ari geus datang, brek tapak-toeoer pajoeneun Elias, bari noenoehoen ka andjeunna, kijeu panoehoenna Noen, piwarangan Allah " moegi pati simkoering sargng pati ijeu abdiabdi gamparan noe lima poeloeh dipi: ; :

14

15

c Ibr. 9

11

37.

16

Toeloej radja miwarang ka Elias hidji kapala ujgkSl lima poeloeh, sarta batoerna noe lima poeloeh. Bral eta teb

kaadjen koe salira gamparan. 'LerSs, tadi toeroen seuneu ti langit, ngaleboer eta doewa kapala njgkel lima poeloeh noe ti heula, sareng djeung batoerna noe lima-lima poeloeh teja; doepi ajeuna pati simkoering moegi dii^ikaadjen koe salira gamparan! 'Ngalabir Malaikat Pangeran ka Elias: Geura toeroen, miloe djeung eta; moutong dipikasijeuu. Neut indit, toeloej loengsoer, miloe djeung Geus kitoe ngaeta, margk ka radja. lahir ka radja: Kijeu timbalan Pangeran: Sapedah maneb nitahan djalma, baris nanja ka Baal-Seboeb, aallahan
'

432

RADJA

2.

17

18

teja, naha karah taja Allah di baris nanja ka pangandikana ? koe sabab eta, maneh moal toeroen deui tina pangheesan, noe geus dioenggahan koe maneh; geus pasii pipaeheun. 'Tidinja radja teh maot; geus boekti pangandika Pangeran, noe dilahirkeun koe Elias teja. ^ Ari Joram noe djadi radja, ngaganti Abasia, meneran kadoewa taoenna Joram poetra Josapat teja djoemgngng radja Joeda; karana Abasia teu kagoengan poetra lalaki. - 'Ari tjarita Abasia salijan ti eta, sakoer lalampabanana, saSnjana kaoengglkeun dina kitab babad para radja Israil. o ibr. n 38. 6 Loek. 9 54.

Ekron
Israil,

ran, sareng d6mi djoemenenging njawa andjeun! hamo andjeun koe simkoering ditilar. Seug laladjeng bae padoedoewaan. 'Aja lima poeloeh djalma,

kaasoep moerid nabi-nabi, laleumpang, heug narangtoeng pabenerau, ti kadjaoehan; ari andjeunna doewaan ngaradeg sisi tji Jordan. 'Tidinja Elias njandak haroedoemna, digoeloeng, pek di-

peupeuhkeun kana tjai * toeloej tjai teh njingraj ka dijeu ka ditoe seug doewaan teh mareuntas di noe saat. 'Demi geus kitoe, barang geus mareuntas, pok Elias ngalahir ka Elisa Geura menta, hajang dikoemahakeun koe kami samemeh kami
; ; :

c 1

Sam. 26:21. d

p. 3

1.

ditjandak
10

ti

maneh? Ari pihatoer Elisa:

PASAL
Ari

2.

geus kitoe, mangsa Pangeran kSrsa njandak Elias ka sawarga, djalan angin riboet, bral Elias angkat ti Gilgal, diiring koe Elisa. 'Tidinja Elias ngalabir ka Elisa: Maneh tjitjing bae di dijeu; karana kami koe Pangeran dipiwarang ka Bet-El. Ari wangsoelan Elisa: " D6mi djoemenenging Pangeran, sargng demi djoemenenging njawa andjeun! hamo andjeun koe simkoering ditilar. Seug laladjeng bae ka Bet-El. 'Toeloej moerid nabi-nabi noe araja di Bet-El pada boedal ka Elisa, sarta nararos ka andjeunna Koemaha andjeun geus oeninga, jen djoeragan andjeun poe ijeu koe Pangeran bade ditjandak ti sir ah andjeun? Walonanana: Kaoela ge njaho, rarepeh bae. 'Tidinja Elias ngalahir deui ka andjeunna: Eh Elisa! maneh tjitjing bae di dijeu; karana kami koe Pangeran dipiwarang ka Jgriho. Ari wangsoelanana Demi djoemenenging Pangeran, sargng d6mi djoemenenging njawa andjeun! hamo andjeun koe simkoering ditilar. Geus kitoe saroemping ka Jeriho. 'Toeloej moerid nabi-nabi noe araja di Jeriho pada njampeurkeun ka Elisa, sarta nararos ka andjeunna Koemaha andjeun geus oeninga, jen djoeragan andjeun poe ijeu koe Pangeran bade ditjandak ti sirah andjeun? Walonanana: Kaoela ge njaho, rarepeh bae. 'Tidinja Elias ngalahir deui ka Elisa: Maneh tjitjing bae di dijeu; karana kami koe Pangeran dipiwarang ka tji Jordan. Ariwangsoelanana:D6midjoemenSnging
:
:

11

12

Moegi-moegi simkoering meunang roh andjeun doewa bagian. 'Lahiran Elias: Maneh menta noe hese; oepama kami koe maneh katendjo ditjandak ti maneh, tangtoe tinekanan ka maneh kitoe; oepama hanteu mah, moal tinekanan. 'Demi geus kitoe, sabot tonggoj arangkatna, bari sasaoeran, doemadakan, " aja kareta seuneu djeung koeda seuneu, misahkeun andjeunna doewaan; seg Elias moenggah ka sawarga, djalan angin riboet. 'Ari koe Elisa katingali, sarta njambat: Ama! ama! kareta Israil sareng baladna noe toempak koeda " L6s
"^

13

14

teu katingali deui. Kek Elisa njekgl papribadi, disosoek djadi doewa. 'Tidinja Elisa ngadjoengdjoengkeun haroedoem Elias, anoe ragrag ti andjeunna, bari seug moelih. Toeloej ngadeg di sisi tji Jordan. 'Gantjangna njandak haroe-

nganggo

15

Elias, anoe ragrag ti andjeunna pek dipeuj^euhkeun kana tjai, bari mana Pangeran, Allah Elias? Kakara andjeunna meupeuh kana tjai, beg tjai teh njingraj ka dijeu ka ditoe; toeloej Elisa meuntas. 'Barang andjeunna katendjo koe moerid nabi-nabi noe araja di Jgriho, pab6n6ran teja, pok ngateja,

doem

njaoer: Di

romong: Roh

16

Elias linggih di EUsa. Gantjangdaratang, mapagkeun andjeunna; seug pada soedjoed ka andjeunna, kana taneuh. 'Pok malihatoer ka andjeunna: Noen, di abdi gamparan aja lima poeloeh batoer, djalma digdjaja; sina laleumpang, nejangan djoei'agan andjeun; f palangsijang andjeunna di-

tjandak koe Roh Pangeran, diragragkeun

ka

sahidji

goenoeng atawa ka

sahidji

RADJA
'

3.

433
njingkir-

17

lebak. D6mi lahiranana: Oelah waka nitah. 'Tatapi eta pada ngeukeuhan ka

iboe-ramana; karana Joram


3

andjeunna datang ka djengkelua; ahirna ngalahir: Heg bae nitah. Seug eta nitahan lima poeloeh djalma, sarta narejaugan meunang tiloe poe, weleh teu 18 kapanggih. 'Toeloej baralik deui ka andjeunna, da andjeunna keur tjalik keneh di Jeriho; ari lahiranana ka dai'inja: Mapan tjarek kami oge ka maraneh: Oelah waka laleumpang. a 2 sam. 15 21.
:

keun ^ tihang Baill, beunang ngadamgl ramana. 'Parandene andjeunna ngarapStan " kana dosa Jarobam poetra N6bat, noe ngadosakeun Israil teja; hanteu njingkah ti dinja. p. i 17.
:

Radj. 16

32. c

Radj. 12

28.

6 Jos. 3

16, 17. c p. 6

17.

p.

IS

14. e 1

Moesa
6

5:24.
19

Radj. 18; 12.

Ari oerang nagara eta malihatoer ka

20

21

ngeunah tjitjing di nagara ijeu, sakoemaha katingali koe djoeragan; nanging tjaina aw on, sarSng ijeu tanah watekna matak oedoel. 'Lahiranana: Kami pangnjokotkeun hidji piring weuteuh, sarta eusian koe oejah. Seug disanggakeun ka andjeunna. Toeloej andjeunna ka loewar kana sirah eta tjai; heg oejah teh dipitjeun ka
Elisa:

Saleresna,

Ari Mesa, radja Moab, soegih ingoningon, " sarta kamistian njanggakeun ka radja Israil boeloe saketi anak domba djeung saketi domba lalaki. 'Demi geus kitoe, sanggeus maot Ahab, * seug radja Moab moengkir ka radja Israil. 'Mana radja Joram dina mangsa eta kgrsa boedal ti Samaria. Tidinja ngaloris sa-

22

dinja, bari ngalahir: Kijeu timbalan Pangeran: Kami geus ngahadekeun ijeu tjai; ka-hareupna moal matak deui paeh atawa matak oedoel. 'Seug tjai teh hade,t6pi ka mangsa ajeuna; geusboekti lahiran Elisa, noe dilahirkeun teja.
a
2

Moesa 15

25.

23

Geus kitoe Elisa ti dinja angkat " ka Bet-El. Demi keur andjeunna nandjak di djalan, aja baroedak leutik ka loewar ti eta nagara, pada ngahinakeun ka andjeunna; aromongna ka andjeunna:

10

Eh
24

goendoel! geura nandjak; eh goen-

11

doel! geura nandjak. 'Toeloej

andjeunna

ngareret ka toekang; ana ningali eta, seug disarapa, mawa padjenengan Pangeran. Djol * aja doewa biroewang bidjil ti leuweung, pek njasaak opat poeloeh doewa baroedak sabatoer eta.
25

bala Israil, "bari toeloej miwarangan ka Josapat, radja Joeda, pihatoerna: Radja Moab moengkir ka kaoela; koemaha andjeun kersa njarengan kaoela ka Moab, bade perang? Ari walonanana: Mangga sedja njarengan; menggahing diri kaoela sapertos andjeun, menggahing bala kaoela sapgrtos bala andjeun, menggahing koeda kaoela sapertos koeda andjeun. 'Seug naros: Oerang piangkateun teh djalan mana? Walonanana: Djalan tegal lega Edom. 'Bral angkat radja Israil djeung radja Joeda, sarta radja Edom. Barang geus kaidgr lalampahan toedjoeh poe, hanteu aja tjai pikeun wadya-balad sarta pikeun tjotjooan noe ngariring. 'Misaoer radja Israil: Alah! geus poegoeh ijeu tiloe radja koe Pangeran disaoer koempoel, dek disarelehkeun ka leungeun oerang Moab. 'Demi lahiran Josapat: Naha di dijeu taja nabi Pangeran, geusan oerang naros ka Pangeran koe lantaran
^

'^

''

Ngawangsoel mantri radja Israil saoerang, pioendjoekna: Soemoehoen, di dijeu aja Elisa poetra Sapat, noe tadina
etal

poerah njitjikeun
12

'Ari ti diuja Elisa

Karmel, sarta
maria,
a
1

ti

angkat " ka goenoeng dinja moelih ka Sa3

teja.

Radj.

12:29.6

Moesa 26

22. c p. 4 25.
:

PASAL
Ari
"

13

3.

Joram poetra Ahab

djadi radja

njangking Israil di Samaria teh meneran kadalapan-welas taoenna Josapat teja djoemeneng radja Joeda, sarta ngaradjaanana teh doewa welas taoen.'Demi Joram teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, ngan lain tjara

tjai ka panangan Elias 'Lahiran Josapat: Eta teh kaajaan pangandika Pangeran. Seug radja Israil, djeung Josapat, sarta radja Edom pada loengsoer ka Elisa. 'Ngalahir Elisa ka radja Israil: f Aja perkara naon kaoela ka andjeun? geura angkat ka nabi-nabi rama andjeun sarta ka nabi-nabi iboe

14

andjeun! Ngawalon radja Israil ka andjeunna: Oelah kitoe; geus poegoeh tiloe radja koe Pangeran disaoer koempoel, dek disarelehkeun ka leungeun oerang Moab. 'Lahir Elisa: " D6mi
ijeu

434

RADJA

4.

15

djoemgnengingPangeransawadya-balad, noe diparek koe kaoeladi pajoeneunana! sagnja-enjana, lamoen kaoela teu ngadjoengdjoeng ka Josapat, radja Joeda mah, andjeun teh koe kaoela moal ditolih, moal dilijeuk-lijeuk atjan. 'DSmi ajeuna, kaoela pangngalakeuu hidji toekang ngatjapi. Ari geus kitoe, waktoe toekang ngatjapi teh keur ngatjapi, seug panangan Pangeran noempangan
''

25

16

17

ka andjeunna. 'Pokngalahir: Kijeu timbalan Pangeran: Dina ijen lebak geura njijeun lombang masing reja. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Maraneh moal ngarasa angin, sarta moal narendjo hoedjan, padahal ijen lebak engke pinoeh koe tjai, sangkan pada ugarinoem, nja diri maraneh, djeung ingon-ingon ma.

26

27

18

19

raneh, sarta tjotjooan maraneh. 'Tapi eta teh koe pangraos Pangeran saeutik keneh; samalah oerang Moab koe andjeunna tangtoe diselehkeun ka leungeun maraneh. Sarta maraneh koedoe njabgtan sakabeh nagara noe reugreug,
'

kalaboer ti hareupeunana; toeloej arasoep ka tanahna, bari njabetan oerang Moab. 'Ari nagarana koe oerang Israil ditaloempoerkeun, djeung ka sakoer lahan noe hade pada maritjeunan batoe, datang ka parinoehna, sarta sagala soemoer tjai diaroeroegan, toer sakoer kakaian noe hade ditoewaran; ngan ngarikeun batoe nagara Kir-Hareset bae; heug eta teh dilingkoeng koe toekang ngabandring, sarta ditorogtog. 'Barang radja Moab geus waspada, jen pgrang teh koevvat, teu kaoentoep koe dirina, seg njokot toedjoeh ratoes djalma noe njikep pedang, dibawa, sedja nobros ka radja Edom, tapi teu barisaeun. "Toeloej radja njokot anakna noe tjikal, noe bakal ngaganti djadi radja, pek dikoerbankeun dina loehoer koeta, didjijeun koerban doeroekan; mana Israil
djadi ambgk rosa pisan; toeloej bae arindit ti dinja, maroelang ka tanahna.
a Mik. 6
:

7.

PASAL

4.

djeung sakabeh nagara noe oentjoel; ari sakoer kakaian noe hade koe maraneh koedoe ditoewaran, djeung saka-

beh soemoer

tjai

koe maraneh koedoe

dioeroegan, toer sagala lahan noe hade


20

koe maraneh koedoe digaksak koebatoe. wantji 'Demi geus kitoe, isoekna, ngoerbankeun koerban kadaharan, doemadakan, datang tjai djalan ti Edom, sarta satanah eta wani pinoeh koe tjai.
'

a
22

2
:

g
21

6 p. 1 1. c 1 Eadj. 22 4. dl Badj. 48. e 1 Kadj. 22 5, 7. f 2 Sam. 16 10. Kadj. 17:1. h 1 Eadj. 18 46. i 2 Moesa 29 39.

Sam.

2.

Barang sakabeh oerang Moab geus ngadenge bedja, jen eta radja-radja daratang sedja mgrangan ka maranehanana, ngageuwat karoempoel, ti s6met sakoer noe kakara bisa njoren ka-loehoerkeun; toeloej ngadjaraga
di

tepoeng
4

22

wates. 'Barang braj isoek gantjang haroedang; seug panon-poe bidjil, njorot
ari katendjona koe oepabeneran, tjai teh sgmoe 'Pok ngaromong: Itoe geuning ggtih; geus tangtoe radjaradja teh silih-pedang, silih-sab6t batoer pada batoer; ari ajeuna, hajoe, oerang Moab! oerang moro djarahan. 'Ana daratang ka pasanggrahan Israil, gantjang oerang Israil darangdan, pek njarabetan ka oerang Moab; boer oerang Moab
tjai teja;
ti

kana

rang Moab

23

beureum

tjai'a ggtih.

24

hidji awewe, kaftsoep pamadjikan moerid nabi-nabi, sasambat ka Elisa, kijeu sasambatna: Toewang koering, poen salaki, maot; ari andjeun teh langkoeng oeninga, jen toewang koering teja ibadah ka Pangeran doepi ajeuna datang toekang mihoetangkeun, sSdjana njokot anak koering noe doewa, " dek didjijeun boedak. 'Lahiran Elisa ka awewe teh: Hajang dikoemahakeun koe kami? tjik, poepoelih ka kami: aja naon dina imah maneh? Wangsoelanana Soemoehoen, abdi gamparan dina imah teu gadoeh naon-naon, djabi ti hidji gotji dieusi minjak. 'Lahiranana: Geura djig, koedoe ngindjeuman wawadahan ti loewar, ti sakabeh tatangga maneh, wadah noe karosong poma oelah saeutik nja ngindjeum.'Geus kitoe koedoe asoep, bari peundeutkeun panto satoekangeun maneh sarta satoekangeun anak maneh toeloej minjak teh tjitjikeun kana eta sakabeh wawadahan, ari noe pinoeh teundeun. "Bral awewe teh moelang ti andjeunna, toeloej meundeutkeun panto satoekangeun dirina sarta satoekangeun anakna; nja eta anak noe ngadeukeutkeun wawadahan ka manehna, sarta manehna noe njitjikeun. 'Ari geus kitoe, barang geus parinoeh wawadahan

Aja

2
teh,

RADJA

4.

435

pok awewe teb nitah ka auakna: Geura deukeutkeuu deui wadah ka Sma! Ari djawabna: Geus taja deui wadah. Harita ge minjakna ngarandgg. 'Tidinja

18

awewe

teh ngadeuheus, sarta ngoenmga ka piwarangan Allah; ari lahiranana: Geura djig, eta miujak djoewal, pake majar hoetang maneh; sesana keur pikipajaheuii diri maneh djeung anak-

19

anak maneh.
8

a 3 Moesa 25

39.

DSmi geus

kitoe, dina hidji

poe Elisa

20

ngaliwat nagara Soenem; ari di dinja aja hidji istri beunghar, seg ngandgg ka andjeunua, dihatoeranan toewang. Tina mangsa eta, tijap-tijap andjeunna ngaliwat, sok sindang ka dinja, toewang. 'Toeloej istri teh mihatoerkatjarogena: SalSrSsna, koering geus terang, jen eta noe sok radjeun ngaliwat ka oerang
teja estoe

21

22

poetra lalaki, ninggang mangsa eta, dina tepoeng waktoe noe koe Elisa dilabirkeun ka dinja teja. 'Ari eta moerangkalib ngaggdean. D6mi geus kitoe, dina hidji poe moerangkalib teh ka loewar ka ramana, ka noe keur dibaroewat. 'Toeloej ngomong ka ramana: Adoeb, sirab koering! sirab koering! Seug ramana marentah ka hidji boedjang: Eta koe maneh geura bawa ka iboena. 'Heg dibawa, disanggakeun ka iboena; tidinja dijoek dina lahoenan iboena tepi ka tSngab poe, toeloej paeh. 'Gantjang istri teh oenggab, sok moerangkalib teb dikedgngkeun dina pasarean piwarangan Allah, bari meundeutkeun satoekangeunana; toeloej ka loewar. 'Geus kitoe njaoer tjarogena,
hidji

piwarangan Allah, sarta

soetji.

mibatoer kijeu: Koering moegi geuwat kiriman boedjang saoerang sasarta

10

'Mangga, oerang njijeun loteng leutik bilikan, seg oerang neundeun di dinja pikeuu andjeunna hidji pasarean, hidji medja, hidji korsi sareng hidji adjoeg; ari geus kitoe, tijap-tijap andjeunna linggib ka oerang, sina sindang ka dinja. 11 'Demi geus kitoe, dina hidji poe andjeunna soemping deui ka dinja; seug sindang kana eta loteng, sarta koelem 12 di dinja. 'Toeloej andjeunna marentah ka Gehasi gandekna: Istri Soenem teh tjgloekan koe maneh. Seg ditjgloekan; gantjangna marek ka pajoeneunana. 13 'Ngalahir Elisa ka gandekna: Geura poepoelih ka eta kijeu: SaSnjana njai teh ngagetenan ka kami koe sagala kagetenan ijeu; tjik, hajang dikoemahakeun koe kami'? soegan hajang dipangmisaoerkeun ka radja, atawa ka kapala balad? DSmi wangsoelanana: Teu aja, simkoering tjitjing di tengab 14 bangsa simkoering. 'Lahiranana deui: Na koemaba kami nja pilampaheun ka dinja? Wangsoelan Gehasi: Sajaktosna teu gadoeheun poetra pamggSt, sareng 15 tjarogena geus sepoeh. 'Lahiranana: Tjeloekan koe maneh. Heg ditjeloekan; toeloej istri teb marek dina lawang.
16

rgng hidji kalde bikang, sedja moeroe23

moeroe ka piwarangan Allah, Sngke balik deui. 'Saoer tjarogena: Koe naon
njai

'Lahiran Elisa:

Mangsa

ijeu,

dina tS-

17

poeng waktoe kiwari, njai pingarangkoeleun anak lalaki. Ari wangsoelanana: Oelab, djoeragan, piwarangan Allah! oelab ngabohong ka abdi gamparan. "Tidinja
istri

teh njiram, toeloej

ngowo

rek leumpang ka andjeunna poe ijeu? da lain pananggalan, sarta lain poe sabat. Ari wangsoelanana: Neda 24 salamet. 'Prak istri teh ngararangkenan kalde, bari marentah ka boedjangna: Koe maneh giringkeun sarta masing tonggoj; oelah kami dieureunkeun nja toempak, kadjaba moen kami marentah 25 ka maneh. 'Bral angkat, toeloej dongkap ka goenoeng ka piwarangan Allah, Karmel. Ari geus kitoe, barang eta katingali koe piwarangan Allah ti pabSneran, pok ngalahir ka Gehasi gandekna: Itoe geuning istri Soenem teja! 26 'Ajeuna geura loempat papagkeun koe maneh, sarta tanjakeun: Njai teh salamet? tjaroge njai salamet? moerangkalib salamet? Ari wangsoelanana: Sa'Demi geus dongkap ka piwa27 lamet. pek rangan Allah, ka goenoeng, noebroek ka dampalna. Sor Gehasi njampeurkeun, istri teh dek disoentroengkeun. Ngalahir piwarangan Allah: Ingkeun bae; karana njawana keur ngengseun, sarta koe Pangeran ditoetoepan ka kami, hanteu dipaparin njabo ka 28 kami. 'Pok istri teh oendjoekan: Naha koering teb njoehoenkeun anak ka djoeragan? mapan pibatoer koering oge: 'Maren29 Oelah ngadjgblos ka koering. tah Ebsa ka Gehasi: " Geura disaboek
''-

"^

RADJA
di pajoeneunana. Pok Elisa nimbalan ka gandekna: Geura petakeun daloeng gede, koedoe ngolah boeboer adjang moerid nabi-nabi. 'Aja moerid saoerang ka loewar ka leuweung, ngalasan; toeloej manggih areuj leuweung, dipetik boewahna, bonteng leuweung, pinoeh kandoenganana; ari geus datang

tjangkeng inaneh, sartabawa iteuk kami koe leungeun maneh, toeloej leumpang; f tijap-tijap maneh aprok djeung djalma, oelah oeloek salamkadinja; sarta tijaptijap aja djalma oeloek salam ka maneh, oelah didjawab; seg iteuk kami teun30 deun dina beungeut eta boedak. 'Oendjoekan iboe moerangkalih teh: Demi djoemenengiug Pangerau, sareng dgmi djoemenenging njawa andjeun! hamo andjeun koe koering ditilar. Toeloej Elisa dangdan, bral angkat, noemoeteta istri. 'Ari Gehasi teja geus 31 keun toeloej ti heula; seug koe Gehasi tetgken teja diteundeun dina beungeut eta moetapi teu datang sowara, rangkalih, sarta taja tandana ngadenge. Tidinja Gehasi balik deui mapagkeun Elisa, sarta ngoeninga ka andjeunna, kijeu pioendjoekna: Soemoehoen, moerangkalih teja 32 hanteu dongkap ka njaring. 'Barang Elisa soemping ka boemi istri, kasondong moerangkalih teh jjaeh, geus dike33 dengkeun dina pasarean andjeunna. Toesarta meundeutkeun panto loej lebet, satoekangeun andjeunna kadoewa moerangkalih teja, bari seug nSneda ka Pa3i ngeran. bari ngebogkeun 'Tjat naek, andjeun ka eta moerangkalih baham andjeunna diantelkeun kana soengoet eta, sotja andjeunna kana panon eta, sarta panangan andjeunna kana leungeun eta; djadi nangkoebkeun andjeun ka dinja; heug awak moerangkalih teh djadi ha35 neut. 'Tidinja andjeunna loengsoer, sarta angkat di djgro boemi, ka ditoe sakali ka dijeu sakali; tjat naek, nangkoebkeun andjeun deui ka dinja. Geus kitoe moerangkalih teh beresin, meunang toedjoeh kali; braj moerangkalih teh beunta Toeloej Elisa njaoer Gehasi, 36 panonna. sarta diparentah kijeu: Tjgloekan koe
*' '*
'

mando

39

40

41

kana daloeng, wadah karana teu njarahoeun. 'Tidinja disisihkeun pikeun djalma-djalma, soepaja dadaharan. Demi geus kitoe, sabot keur ngahakan eta boeboer, seg pada ngadjerit, kijeu aromongna: Adoeh, piwarangan Allah! eusi daloeng teh matak paeh. Sarta teu kadaroegaeun deui ngahakan. 'Ari lahiran Elisa: Geuwat njarokot tipoeng! Toeloej koe andjeunna diaboeskeun kana daloeng, bari marentah: Geura njisih pikeun djalmadjalma, sina dadaharan. Geus kitoe eusi
deui,

disiksikan
teja;

moeboer

daloeng teh teu matak tjilaka.


42

p.

i.

'

-'^

43

44

Aja hidji djalma datang ti Baal-Salisa, njanggakeun tjikal roti ka piwarangan Allah, roti gandroeng doewa poeloeh siki, sarta gandoemanjardinaendongna. Pok Elisa marentah: " Bere ka djalmadjalma, sina dadaharan. 'Oendjoekan gandekna: * Naha simkoering koedoe njoegoehan djalma saratoes koe sakijeu? Ari lahiranana: Pek bae bere ka djalmadjalma, sina dadaharan; karana kijeu timbalan Pangeran: Bakal dadaharan, sarta njesa. 'Toeloej disoegoehkeun ka dj aim a-dj alma, " prak pada dadaharan, sarta njesa; geus boekti pangandika Pangeran.
a Mat. 14 15:37; Job. 6:12.
:

16. b Job. 6

9.

c Mat.

'

PASAL 5. Ari Naaman, kapala balad

radja Sam,

37

maneh eta istri Soenem teh. Heg ditjSloekan; gantjangna ngadeuheus ka andjeunna; ari lahiranana: Ijeu pangkoe anak njai! 'Boes istri teh asoep, sarta mSndgk kana dampalna, bari soedjoed kana taneuh; pek dipangkoe poetrana, bari toeloej ka loewar. o i Radj. n i9.
''^
.

djadi djalma gede di hareupeun djoeraganana, sarta didjoengdjoeng katjida; karana koe lantaran eta Pangeran geus

maparin oenggoel ka oerang Sam; toer eta djalma gagah-perkosa, " tapi keuna kasakit lepra. 'Hidji mangsa oerang

Sam
tik
3

aja barisan boedal; toeloej eta

ti

tanah
di

Moesa 18:10,
:

14.
:

c p.
.9

2:25.
:

d Mat. 28:9.
1
A: 1

e v-

9:1. f Loek. 10
Lai. 9 iO.j

4.
1

p. 2

2.

mat. 6:6;
38

Radj. 17 21.
:

Radj. 18 29. Radj. 17 23.


: :

Israil ngadjarah hidji boedak lenawewe; geus kitoe eta boedak aja hareupeun geureuha NaSman. 'Tidinja

Tidinja Elisa soemping deui " ka Gilgal. Kab6n6ran dina tanah eta patjgklik; sarta moerid nabi-nabi keurpada

moen djoeragan
noe

oendjoekan ka djoei-aganana istri: Naha aja di pajoeneun nabi * di Samaria! tinangtos

RADJA

5.

437

didamangkeun tiua kasawatna lepra tela.


4

Naaman ngadeuheus, sarta 'Toeloej ngoeninga ka djoeraganana, pioendjoekKijeu-kijeu omong boedak awewe, na: anoe asal ti tanah Israil teja. 'Misaoer radja Sam: Atoeh geura leumpaug ka dinja, kami dek ngirimkeun soerat ka
radja
Israil.

sarta mihatoer ka andjeunna, kijeu pihatoerna: Noen, ama! manawi eta nabi ka andjeun ngadawoeh pgrka-

keun,

14

Bral

Naaman

angkat, njan-

dak perak sapoeloeli talenta, djeuug ggngp reboe waug emas, sarta sapoeloeh
6

'Tidinja eta soerat didongkap" radja Israil; oenina kijeu: Ari ajeuna, samangsa ijeu soerat dongkap ka audjeun, hatoer oeninga, kaoela ka andjeun ugadjoeroeugkeun abdi kami
pisalin.

keun ka

15

wis noe roeg61, naha koe andjeun moal dilampahkeun? geus soemawonna ari nimbalan ka andjeun: Geura siram, mangke bgrSsih! 'Toeloej bae moedoen, pek neuleumkeun andjeun ka tji Jordan toedjoeh kali, noeroetkeun lahiran piwai-angan Allah teja; seug dagingna poelih deui, sapgrti daging boedak leutik, sarta djadi bgrgsih. 'Tidinja moelih deui ka piwarangan Allah, nja andjeunna djeung sabaladna; toeloej dongkap, sarta marSk ka pajoeneunana, bari mihatoer:
Sal6r6sna, abdi teh ajeuna geus terang, jen taja deui Allah di satoengkebing boemi, kadjaba di Israil; doepi ajeuna, moegi kgrsa nampi pangabaktos ti abdi

Naaman, soepajakoe andjeun didamangkeun tina kasakitna lepra. 'Ari geus kitoe, mangsa radja Israil geus ugaos
toeloej njosoek pangangeta soerat, gona, bari misaoer Naha kami teh karah Allah, * bisa maehkeun djeung ngahiroepkeun, noe matak eta teh nitahan djalma ka kami, soepaja koe kami ditjageurkeun tina kasakitna lepra? Tapi maraneh f masing njaraho sarta masing arawas, jen eta teh njijar jDisababeun ka
'^
:

16

gamparan. 'Ari walonanana: DSmi^ djoemgngnging Pangeran, anoe diparek koe kaoela di pajoeneunana! kaoela moal rek nampa. Ari Naaman teh ngeukeuhan ka andjeunna, soepaja ditampa, tapi
ten kgrsaeun. 'Mihatoer Naaman: Manawi teu kgrsa mah, moegi abdi gamparan dipasihan taneuh momotaneun doewa bigal; karant6n abdi gamparan kahareupna moal ngoerbankeun deui koerban doeroekan atanapi koerban peuntjitan ka aallahan, sal6rSsna sSdja ngoerban kaPangeran.'Menggahing ijeu sapgr''

17

kami. 'Ari geus kitoe, barang Elisa, piwarangan Allah teja, ngareungeu warta, jen radja Israil njosoek panganggona, toeloej ngadjoeroengkeun ka radja, mihatoer kijeu: Naha andjeun njosoek pa-

nganggo? sinadatang ka kaoela, mangke eta nganjahokeun, jen aja nabi di Israil. 'Tidinja Naaman soemping reudjeung koedana sarta reudjeung karetana, seug njangi'og hareupeun lawang boemi Elisa.
'Geus kitoe Elisa miwarang hidji djalandjeunna, mopojan kijeu: Geura angkat, moedoe siram toedjoeh kali dina tji Jordan, tangtoe daging andjeun pipoeliheun deui, sarta andjeun bergsih. 'D6mi Naaman teh djadi bendoe; toeloej angkat, bari njaoer: Ih, panjana kami, eta teh tangtoe ka loewar ka kami, toeloej pingadegeun, bari njeboet padjgnengan Pangeran Allahna; seug ngoengkoelkeun pananganana ka gnggonna, bari ditjageurkeun leprana. 'Naha ari tji Abana djeung tji Parpar, waloengan Damsik, lain aloes alah batan sakabeh tjai Israil? naha kami lain

18

10

ma ka

kawis Pangeran moegi ngahampoera ka abdi gamparan: satijap-tijap djoeragan abdi 16bet ka imah Rimon, kersa soedjoed di dinja, sar6ng andjeunna naleukeum kana leungeun abdi, seug abdi teh soedjoed dina imah Rimon, tijap'

tijap

abdi

soedjoed

kitoe

dina

imah

11

19

Rimon, moegi-moegi Pangeran ngahampoera ka abdi gamparan dina pSrkawis eta. 'Ari lahiran Elisa ka Naaman: Geura moelang bae sarta kas6nangan. Bral angkat ti andjeunna, meunang sadjongdjongan.
6 p. 2
:

a 3 Moesa 13; Loek. 4:27.


:

25. c p. 3

1.

d
:

Sam. 13

31. e 5

Moesa Moesa

32

39.

Kadj.

20
17.

7.

p.

14.

12

20:24.
20

i p.

7:2,

Pok

Gehasi,
teja,

gandek

Elisa,

piwara-

ngan Allah

ngomong

sadjSro atina:

Handjakal, djoeragan aing tadi ngahoelag ka eta Naaman, oei'ang Sam teh, w6t teu njandak ti leungeunna anoe disang-

mgnding mandi ka
13

eta, toeloej bSresih?

Bral Naaman malik sarta angkat bari b6ndoe. 'S6r abdi-abdina njalampeur-

gakeun. D6mi djoemgnenging Pangeran!

438

RADJA
3

6.

21

aing dek loempat njoesoel ka dinja, sarta dek menta naon-naon ka eta. 'Semproeng Gehasi ngoedag, njoesoel Naaman. Ana katingali koe Naaman, aja noe loempat njoesoel ka andjeunna, gantjang loengsoer tina kareta, mapag Geha22 si, bari mariksa: Koemaha, salamet? 'Ari wangsoelanana: BSrkah, salam6t; simkoering dipiwarang koe djoeragau oendjoekan kijeu Hatoer oeninga, tjikeneh pisan kaoela kadatangan doewa djalma ngora ti pigoenoengan Epraim, kaasoep moeridnabi-nabi; moegi koe andjeun eta dipaparin perak satalenta sargng doewa 23 pisalin. 'Saoer Naaman: Atoeli masing daek nampa doewa talenta. Sarta Naaman ngeukeuhan ka Gehasi, bari meungkeutan perak doewa talenta, diasoepkeun kana doewa kandjoet, sarta ditambah doewa pisalin; sok diselehkeun ka doewa boedjang andjeunna; lieug koe eta toeloej dibawa ti heulaeun Gehasi. 24 'Barang datang kana pentjoet, top koe Gehasi ditjokot tina leungeunna, sarta diampihkeun kadjSroboemi; ari eta doewa djalma dititah balik, toeloej laleum25 pang. 'Demi manehanana asoep, marek ka djoeraganana. Toeloej koe Elisa dipariksa: Mantas ti mana, Gehasi? Wangsoelanana: Noen, abdi gamparan ten ka 26 mana-mana. 'Lahiran Elisa ka dinja: Naha hate kami teu miloe, keur barang eta djalma malik, toeroen ti karetana, mapag ka maneh? karah ajeuna pioesoemeunana meunangkeun perak, djeung meunangkeun papakean, kitoe deui k6bon djetoen djeung kebon anggoer, domba djeung sapi, sarta boedjang lalaki:

lahiranana Seg bae laleumpang. Pok saoerang oendjoekan: Moegi kgrsa angkat sinarengan abdi-abdi gamparan. Ari lahiranana: Hade, kami dek miloe. 'Toe:
'

angkat njarengankamaranehanana. tji Jordan, pek pada motong kai. 'Aja hidji djalma noewar pibalokeun melesat beusina ragrag kana tjai; heg sasambat, kijeu sambatna: Alah, djoeragan! karana eta teh beunang ngindjeum. 'Dipariksa koe piwarangan Allah: Ka mana ragragna? Ana geus noedoehkeun Snggonna ka andjeunna, seug andjeunnangeureut hidji dahau, dialoengkeun ka lebah dinja; seg beusina ngamboel. 'Toeloej ngalahir: Geura koe maneh handjatkeun! Pek eta djalma njodorkeun leungeunna, diloej

Ari geus darongkap ka


;

tjokot.
8

a p. 4:38.

10

11

radja Sam keur meToeloej badami ka mantri-mantrina, kijeu saoerna: Kami sedja masanggrahan di gnggon anoe. 'Tidinja piwarangan Allah teh ngadjoeroengkeunkaradjalsrail, mihatoerkijeu: Mangka ijatna, oelah ngambah ka enggon eta; karana oerang Sam rek ngabarak di dinja. 'Gantjang radja Israil ngoetoes ka eta enggon, noe koe piwarangan Allah dilahirkeun ka andjeunna djeung dipepelingkeun ka andjeunna teja, sarta prijatna di dinja; lain sakali atawa doewa kali. 'Lila-lila radja Sam hatena djengkeleun tina hal pgrkara kitoe; toeloej njaoer mantri-mantrina, sarta pada dipariksa kijeu: Koemaha
Hidji

mangsa

"

rangan ka

Israil.

maraneh moal moepoelihkeun ka kami,


anoe mana
12

ti

lebah oerang noe ngilonan

27

awewe? 'Manana kasakit

lepra oeroet

ka radja

Israil?

'Ngawangsoel mantrina

Naaman

teja pinapgleun ka maneh djeung ka toeroenan maneh salalanggengna. Toeloej bidjil ti pajoeneun Elisa, " geus keuna kasakit lepra, ngeplak saa 4 Moesa 12:10;
2

perti Saldjoe.

Bab. 26:12.
13

PASAL

6.

Hidji waktoe moerid nabi-nabi aroendjoekan ka Elisa: Saleresna, " 6nggou simkoering tjaritjing di jjajoeneun
2

14

andjeun teh ses6k, teu asoep sadajana. 'Madak aja idin, simkoering dek laleumpang ka tji Jordan, ngala balok ti dinja hidji sewang, sedja njijeun gnggon di dinja baris simkoering tjaritjing. Ari

saoerang: Lain kitoe, goesti sang radja! sajaktosna Elisa, nja eta nabi noe di Israil, mopojankeun ka radja Israil sadajana kasaoeran, noe koe andjeun disaoerkeun di djgro kamar andjeun koelSm. 'Saoer radja: Geura laleumpang, tangenan ajana di mana; seg kami dek nitahan, diala. Geus kitoe aja noe ngoeninga ka radja, pioendjoekna: Soemoehoen, ajana di nagara Dotan. 'Toeloej radja nitahan ka dinja koeda, djeung kareta, sarta balad rosa pisan; ari da-

15

ratangna ti pouting, sarta ngalingkoeng eta nagara. 'Demi * gandek piwarangan Allah hoedang isoek-isoek, seug ka

RADJA
tjida; karana, saSnjana,

439

loewar;doemadakan,ajabaladngarijoeng
nagara, sarta koeda djeung kareta. Toeloej

gandekna oendjoekan kaandjeunna:


djoeragan!

Alah,
16

koemaha nja pilam26

paheun? 'Lahiranana: " Montong sijeunsijeim; karana noe njarSngan ka oerang loba ti batan noe ngareudjeungan ka
eta.

17

'Tidinja Elisa ngngda, kijeu pan627

dana: Noen, Pangeran! moegi beuntakeun panonna, siiia neudjo. Ladjgug koe Pangeran panon gandek teh dibeuntakeun, seg nendjo doemadakan, goenoeng koeda seuneu djeung teh pinoeh koe
;

'^

18

kareta seuneu sakoeriling Elisa. 'Geus kitoe balad teja toeroen moeroe andjeunna; toeloej Elisa neneda ka Pangeran, kijeu pangdana: Moegi eta djalmadjalma diggboeg, diboetakeun. Ladjeng

28

koe Pangeran
19

''

pada diggboeg, diboeta-

29

keun,t6roessapioendjoek Elisa.'PokElisa ngalahir ka eta djalma-djalma: Lain ijeu djalanna, sarta lain ijeu nagarana; geui-a pada noetoerkeun ka kaoela, dek dianteui-keun ka djalma noe ditejangan koe

30

20

21

22

maraneh. Toeloej koe andjeunna dianteurkeun ka Samaria. 'Ari geus kitoe, barang daratang ka Samaria, toeloej Elisa oendjoekan Noen, Pangeran! moegi beuntakeun panon ijeu djalma-djalma, sina narendjo. Seug koe Pangeran panonna dibareuntakeun, braj pada nendjo; sihoreng aja di tengah Samaria. 'Barang katingali koe radja Israil, poknaroska Elisa: Koemaha, ama! koedoe koe kaoela disabetani koedoe koe kaoela disabgtan? 'Walonanana: Montong disabetan; karah andjeun rek njabetan ka noe beunang andjeun ngadjarah lantaran pgdang andjeun atawa lantaran gondewa andjeun? ''anggoer soegoehan
:

31

kitoe, * di Samaria patjgklik rosa kanggpoengna eta nagara datang ka sahidji hoeloe kalde pajoe dalapan poeloeh perak, djeung saparapat kab tai djapati pajoe lima perak. 'Hidji waktoe radja Israil keur ngadjadjah dina loehoer koeta; toeloej aja hidji awewe sasambat ka andjeunna, kijeu sambatna: Noen, goesti sang radja! moegi noeloengan. 'Walonanana: Pangeran teu noeloeng ka maneh ti mana kami nja pinoeloengeun ka maneh ? soegan ti pangirikan, atawa ti pameresan anggoer? 'Ngalahir deui radja ka dinja: Maneh aja naon? Ari wangsoelanana: Noen, eta awewe ngomong ka koering: " Bikeun anak maneh, oerang hakan poe ijeu; ari isoekan oerang hakan anak dewek. 'Heug koering ngoeloeb anak koering, kop dihakan koe koering doewaan; demi isoekna koering ngomong ka dinja: Geura bikeun anak maneh, oerang hakan w6t anakna koe manehanana disoempoetkeun. D6mi geus kitoe, barang radja geus ngareungeu pioendjoek eta awewe, seug andjeunna njosoek panganggona, keur andjeunna ngadjadjah dina loehoer koeta; katendjo koe djalma-djalma, doemadakan, salirana nganggo karoeng ti djero. 'Pok radja ngalahir: f Kami nSda koe Allah didamel kijeu sarta diwoewoehan kijeu, oepama hoeloe Elisa anak Sapat poe
; :
'

''

'^

32

23

djeung tjai, sina njaratoe-nginoem, sarta toeloej maroelang ka djoeraganana. Toeloej radja teh hadjat ka darinja, rosa katjida hadjatna; prak njaratoe-nginoem, bari toeloej koe radja didjoeroeng lakoe; bral maroelang ka djoeraganana. Ti mangsa eta taja deui
roti
'

tetep dina awakna! 'Harita Elisa keur tjalik di djgro boemina, sarta para kokolot tjaralik di andjeunna. Toeloej radja ngoetoes hidji djalma ti pajoeneunana; tatapi samemeh oetoesan teh datang ka Elisa, andjeunna ngalahir ka para kokolot: ISTaha koe sarampejan katendjo, jen eta anak toekang maehan teh nitahan baris nilas sirah kaoela? sing hade-hade, ana datang oetoesan teh peundeutkeun panto, sarta tahan koe panto; naha keresek soekoe djoeraijeu

33

barisan
a
(Z

Sam
Kadj.
2
:

asoep ka tanah
20
:

Israil.
Bab.
25
:

ganana lain ti pandeurieunana'? 'Sabot EUsa keur ngalahir keneh ka darinja, beh oetoesan teh datang, moeroe andjeunna; ari saoer radja: Saenjana, katjilakaan sakijeu teh ti Pangeran pina;

1.

p.
:

20.

c
Sil.

32

7.

p.

11. 1

Moesa 19

11.

21.

24

Ari sanggeusna ti dinja, " hidji mangsa Benhadad, radja Sam, ngoempoelkeun
bral indit, toeloej sawadya-baladna ngepoeng nagara Samaria. 'Ari geus
;

oneun kami ngarSp-ngarep keneh ka Pangeran a 1 Radj. 20 1. b 1 Eadj. 18 2.


i
; :

c 3

Moesa 26 29
:

Moesa 28

53.

ti

p. 5

7. e 1

Kadj.

25

21:27. f

Kadj.

19:2.

440

RADJA

7.

PASAL

7.

Ngalahir Elisa: Geura darengekeim pangandika Pangeran: Kijeu timbalan Pangeran: Isoekan wajah kiwari " sataker tipoeng lemes harga sasekel, djeung doewa taker gandroeng harga sasekel, dina lawang Samaria. 'Ngadjawab sa* noe koe radja ditaleukeuman leungeunna, kijeu djawabna ka piwarangan Allah: Amboe-amboe, masih Pangeran ngadamel djandela di langit oge, karah bisa djadi eta perkara? Lahir Elisa: Masing njaho, bakal katendjo koe sampejan koe panon sorangan, tapi sampejan moal koengsi ngahakan eta.

trija,

10

a
3

p. 6

25. 6 p. 5

18.

Aja opat djalma noe boga kasakit di hareupeun lawang nagara; pok ngaromong batoer pada batoer Kenr nahaon oerang tjaritjing di dijeu tepi ka oerang paraeh? 'Ari dek ngaromong: Hajoe, oerang asoep ka nagara: da di nagara teh patjeklik, tangtoe oerang tereh paeh di dinja; ari dek tjaritjing di dijeu, tangtoe oerang kitoe keneh tereh paeh; mana ajeuna, hajoe^ oerang anggoer mitjeun maneh ka pasanggrahan oerang Sam; oepama oerang koe eta dihiroepan, nja oerang hiroep; oepama oerang koe eta dipaehan, nja oerang paeh. 'Toeloej darangdan sareupna, sedja asoep ka pasanggrahan oerang Sam. Ana daratang ka toengtoeng pasanggrahan oerang Sam, doemadakan, di dinja taja djalma hidji-hidji atjan. 'Ari noe matak kitoe, koe Goesti diparSngkeun wadya-balad Sam * ngadenge goeroedoeg kareta djeung goeroedoeg koeda, sora balad gede; heug ngaromong batoer pada batoer: Amboeamboe, radja Israil ngoelikeim ka radjaradja oerang Het djeung ka radja-radja oerang M6sir tina lial oerang, soepaja datang ngaroeroeg ka oerang. 'Pakepoek oerang Sam darangdan, seug kalaboer sareupna, sarta naringgalkeun himahna, koedana djeung kaldena, nja eta pasanggrahan sakoemaha ajana; boer kalaboer koe karana patina. 'Mangsa eta djalma noe lalepra teh geus daratang ka toengtoeng pasanggrahan, boes arasoep kana hidji himah, seg njaratoe-nginoem; sarta njarokotan ti dinja
lepra
:

11

12

Smas-perak djeung papakean, bral laleumpang, disaroempoetkeun; toeloej baralik deui, arasoejD ka himah sedjen, njarokotan deui ti dinja; bral laleumpang, disaroempoetkeun deui. 'Geus kitoe ngaromong batoer pada batoer: Oerang hanteu bener nja lampah; ])oe ijeu estoe poe bedja kaboengahan, karikari oerang rarepeh; ari oerang ngadago tef)i ka braj beurang mah, tangtoe oerang kapanggih koe siksaan; mana ajeuna, hajoe, oerang leumpang, ngoeninga ka gedong radja. 'Ari geus daratang, " toeloej ngagero ka noe toenggoe lawang nagara, sarta pada poepoelih ka dinja, kijeu pokna: Koela tadi daratang ka pasanggrahan oerang Sam; doemadakan, di dinja euweuh djalma hidji-hidji atjan, sarta taja pisan sora manoesa; aja soteh koeda ditjarangtjang, djeung kalde ditjarangtjang, sarta himah-himah, sakoemaha ajana tadi. 'Toeloej etanjSloekan batoer toenggoe lawang; seug eta pada ngoeninga ka gedong radja, ka djgro. 'Gantjang radja tanghi pouting keneh, sarta ngalahir ka mantri-mantrina Kami dek mere njaho ka maraneh, anoe koe oerang Sam dilampahkeun ka oerang: geus pada njahoeun, jen oerang keur langlajeuseun, noe matak boedal ti pasanggrahan, njoempoet di tegal,
:

'^

pikirna:
13

Lamoen

eta baridjil

ti

nagara,

dek ditarangkep hiroep-hiroep, bari oerang seug aboes ka nagara. 'Ngawangsoel mantrina saoerang, kijeu wangsoelna: Mangga njandak koeda lima siki tina sesa koeda noe kantoen di
saleresna, eta teh sapertos salobana oerang Israil anoe kantoen di djero nagri saleresna, eta teh sapSrtos salobana oerang Israil anoe geus sirna sae eta ijangkeun, tangenan. 'Tidinja njarokot doewa kareta sarta dikoedaan; seug koe radja dipiwarang njoesoel wadya-balad Sam; ari parentahna: Geura laleumpang, tangenan 'Bral laleumpang, njaroesoel oerang Sam, tepi ka tji Jordan; doemadakan, sapandjang djalan pinoeh koe papakean djeung paparabotan, noe geus dipitjeunan koe oerang Sam dina keur raroesoehna. Heg oetoesan teh baralik deui, sarta ngoeninga ka radja. 'Toeloej djalma-djalma rijab, sarta pada ngarajahan pasanggrahan
;

djero nagri

14

15

16

RADJA
teja,

441

17

oeraug Sam. Demi geus kitoe, satakSr tipoeng 16m6s harga sasekel, sarta doewa taker gaiidroeng harga sasekel geus boekti pangandika Pangeran teja. 'Ari satrija, noe koe radja ditaleukeuman leungemma teja, koe radja ditjangkingan ngadjaga lawang nagara; toeloej katintjakan koe djalma-djalma dina lawang, hos paeh, sakoemaha lahiran
;

kara Elisa ngahiroepkeun anoe paeh doemadakan, eta istri, noe poetrana dihiroepkeun teh, pok sasambat ka radja tina hal boemina djeung tina hal lahanna. Oendjoekan Gehasi: Noen, goesti sang radja! nja eta istrina, sareng nja eta poetrana noe dihiroepkeun koe Elisa teja. 'Seug radja mariksa ka eta istri;
njarita ka radja. Tidinja istri teh koe radja dibahanan hidji ponggawa,
toeloej
ari parentahna: Poelangkeun sabobogaanana, sarta djeung sakabeh hasil lahanna, ti poean eta ninggalkeun tanah

piwaraugan Allah, noe koe andjeimna dilahirkeun basa radja loengsoer ka


18

19

geus boekti sapilahir piwarangan Allah ka radja, anoe kijeu teja Doewa taker gandroeng harga sasekel, sarta sataker tipoeng lemSs harga sasekel, isoekan wajah kiwari, dina lawang Samaria. 'Ari satrija teja
teja. 'Djadi
:

andjemma

ngadjawab ka piwarangan Allah, kijeu djawabna Amboe-amboe, masih Pangeran ngadamgl djandela di langit ge, ka:

20

rah bisa djadi eta pgrkara? D6mi lahirna Masing njaho, bakal katendjo koe samjDejan koe panon sorangan, tapi sampejan moal koengsi ngahakan eta. Djadi geus boekti ka dinja kitoe; da katintjakan koe djalma-djalma dina lawang,
:
'

ka ajeuna. n p. 4 35. b 1 Moesa 41 30. mangsa Elisa soemjiing " ka Damsik; harita Benhadad, radja Sam, keur teu damang. Aja noe ngoeninga ka radja, kijeu pioendjoekna: Noen, piwarangan Allah teja soemping ka dijeu. 'Toeloej radja marentah ka Hasael: * Maneh geura leumpang, ngpangan piwarangan Allah, sarta koedoe mawa pangabakti; seg koedoe naros ka Patepi
: :

Hidji

toeloej paeh.
c 2

rt3Moesal3:46. 6p. 6:17;19:7.


:

Sam. 18

26.

(i

p. 6

25.

PASAL
Hidji waktoe
"

8.

ka istri, noe poetrana koe andjeunna dihiroepkeun teja, kijeu lahirna: Greuradangdan, toeloej leumpang, nja njai sarta
Elisa ngalahir

saeusi-imah njai; moedoe ngoembara

di
10

mana bae kasoeka njai ngoembara; karana Pangeran ngSrsakeun aja patjeklik, engke ge datang kana tanah_,
2

pililaeunana toedjoeh taoen. 'Prak istri teh dangdan, sarta ngalampahkeun salahiran piwarangan Allah; bral leumpang, nja dirina sarta saeusi-boemina; toeloej ngoembara di tanah oerang Pelisti, toedjoeh taoen lilana. 'D6mi geus kitoe, satoetoep eta toedjoeh taoen, seug istri teh moelang ti tanah oerang
f'

11

12

indit, s6dja sasambat njoehoenkeun boemina djeung lahanna. 'KalerSsan radja keurmisaoer ka Gehasi, gandek piwarangan Allah teja, saoerna: Tjik, tjaritakeun ka kami sakabeh noe araheng, noe geus didamel koe Elisa. 'DSmi geus kitoe, eukeur manehanana njaritakeun ka radja pgr-

Pglisti;

toeloej

ka

radja,

13

ngeran koe lantaran andjeunna^ kijeu nja pok: " Kaoela pimenjateun deui tina kasakit kaoela, atawa moal? 'Bral Hasael leumpang, nepangan Elisa, sarta mawa pangabakti, nja eta saroepaning barang Damsik noe araloes, momotan opat poeloeh onta; toeloej datang, sarta marek ka pajoeneunana, bari mihatoer kijeu: Simkoering dipiwarang ka andjeun koe toewang poetra Benhadad, radja Sam, sgdjana naros kijeu: Kaoela pimenjateun deui tina kasakit kaoela, atawa moal? 'Walonan Elisa ka Hasael: Geura moelang, popojankeun ka radja: Andjeun tangtoe mgnjat deui; padahal kaoela koe Pangeran geus di]3intonan, jen andjeunna tangtoe maot. Sarta Elisa naggnkeun pameunteuna, diteuteup datang ka eraeun, bari seug nangis piwarangan Allah teh. 'Pioendjoek Hasael: Koe naon djoeragan noe mawi nangis? Walonanana: Sabab kaoela njaho katjilakaan, noe koe sampejan mSngke dilampahkeun ka oerang Israil; 6nggonna noe rareugreug koe sampejan bakal dihoeroean koe seuneu, baroedjangna koe sampejan bakal dipeuntjitan koe pgdang, baroedakna koe sampejan * bakal diremoekkeun, sarta awewena noe rareuneuh koe sampejan f bakal dibgdelan. 'Pioendjoek Hasael:
'

"^

442

RADJA

9.

14

15

Tapi uahaon abdi gamparan, 9 noe sapertos andjing, jen bade milampah perkawis noe sakitoe gSdena? Ari lahiran Elisa: Kaoela koe Pangeran geus dipintonan, sampejan bakal djadi radja Sam. 'Toeloej Hasael moelang ti Elisa; ari geus dongkap ka djoeraganana, seug dipariksa: Koemaha kasaoeran Elisa ka raaneh? Wangsoelna: Lahiranana ka koering: Andjeun kantenan meujat deui. 'Ari geus kitoe, isoekna seug Hasael njokot hidji kampoeh, dilglejjkeun kana tjai, pek diroengkoeiDkeun kana raraj radja, toeloej maot; sarta Hasael noe ngaganti djadi radja. a i Badj. 19 15.
''
:

karoehoenna, sarta dikoergbkeun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed; ari Abasia poetrana noe ngaganti djadi radja.
a
11 25
p.
:

1:17;

2 Bab. 21.

b 1 Radj. 16 40. e 2 Bab.

33. c 1 Badj.
:

36.

Moesa 27

21

19.

Mangsa kadoewa-w61as taoenna Joram poetra Ahab teja djoemengng radja


harita Abasia poetra Joram, radja Joeda, djadi radja. Oemoer Abasia keur mangsa djadi radja teh doewa likoer taoen, sarta sataoen ngaradjaanana di Jgroesalem; ari djenengan iboena Atalja, poetra Omri, anoe radja Israil teja.'Demi Abasia teh ngalakonan djalan bangsa Ahab, sarta milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, satjara
Israil, "
'

26

27

1
:

Eadj.
7.

14

3.

c
:

p.
9.

1:2. d

V:

10

32

12:17;
15.

13

Djab. 137
:

p.

15

16.

Sam. 24:

h
16

Radj. 19

15.

28

Mangsa kalima taoenna " Joram poetra Ahab teja djoemeneng radja Israil,
eukeur Josapat djoemgneng radja Joeda, barita Joram, poetra Josapat, radja Joeda, djadi radja. Oemoer Joram keur mangsa djadi radja teh tiloe poeloeb doewa taoen, sarta dalapan taoen ngaradjaanana di Jeroesalem. 'Demi Joram teb ngalakonan djalan radja-radja Israil, * sakcemalia lalampaban bangsa Ahab bae wantoe geureuhaan ka poetra Ahab djadi andjeunna milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran. 'Tatapi Pangeran teu kgrsaeun ngaroeksakkeun Joeda, koe karana Dawoed abdina, sakoemaha timbalanana ka Dawoed, " kersa maparin damar ka andjeunna dina poetrapoetoena sapapandjangna. 'Keur djaman Joram oerang Edom moengkir ti bawah kawasa Joeda; malah aja noe koe oerang Edom didjenengkeun radja, njangking ka maranehanana. 'Tidinja Joram angkat ka Sair, njandak sakabeh kareta; geus kitoe andjeunna dangdan ti peuting, pek njabetan oerang Edom anoe sakoeriling andjeunna, sarta djeung kapala-kapala kareta; boer djalma-djalma kalaboer sahimah-sahimahna. 'Parandene oerang Edom moengkir bae ti bawah kawasa Joeda tSpi ka mangsa ajeuna. Tidinja Libna kitoe deui moeng'

29

17

18

bangsa Ahab; wantoe babarajaan djeung bangsa Ahab. 'Tidinja angkat reudjeung Joram poetra Ahab, mSrangan ka Hasael, radja Sam, * di Ramot bilangan Gilad teja. Toeloej Joram keuna raheut koe oerang Sam. 'Gantjang radja Joram moelih, " soepaja andjeunna dilandongan di Jisrel, tina raraheut, asal andjeunna dikadek koe oerang Sam di Ramah, keur merangan ka Hasael, radja Sam teja. Toeloej Abasia poetra Joram, radja Joeda teja, ngalajad ka Joram poetra Ahab, ka Jisrel, pedah eta teu damang.
a
2 Bab. 22. b 1 Badj. 22
:

4.

c p. 9

15.

19

PASAL
Mangsa

9.

20

'^

21

22

23 kir,

dina

mangsa

eta keneh.
eta,

'Ari tjarijos

eta nabi Elisa njaoer moerid nabi-nabi saoerang, sarta diparentah Geura disaboek tjangkeng maneh, sarta bawa ijeu ^ kel6nting dieusi minjak, toeloej leumpang ' ka Ramot bilangan Gilad. 'Ari geus datang ka dinja, maneh di dinja koedoe nendjoan Jehoe, poetra Josapat, anoe poetra Nimsi toeloej asoep, sina indit ti tengah kantjakantjana, sarta koe maneh bawa njingkoer ka kamar noe pangdjgrona. 'Seug kelenting minjak teh koe maneh tjSkSl, sarta koetjoerkeun ka sirahna, bari mopojan: Kijeu timbalan Pangeran: Maneh koe kami diminjakan, diangkat radja, njekel Israil. Toeloej boekakeun panto, bari seug ngabStjir; poma oelah lelSngen. 'Bral eta boedjang, nja eta
kijeu: "
;

"^

Joram

24

djeung sadajana lalampahanana, saSnjana kaoengSlkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Toeloej " Joram koel6m reudjeung
salijan
ti

gandek nabi, leumpang ka Ramot


5

bi-

langan Gilad. 'Barang datang, kab6n6ran para kapala balad keur tjalik ngarijoeng. Pok boedjang teh mihatoer:

RADJA

9.

443

Eh

kapala! kaoela aja pihatoereuu ka andjeun. Saoer Jehoe: Ka noe mana kaoela sakabeh? Wangsoelna: Nja ka andjeun, kapala! 'Neut Jehoe indit, sarta asoep ka djero imah; pek koe boedjang minjak teh dikoetjoerkeun ka sirahna, bari mihatoer: Kijeu timbalanPangeran, Allah Israil: Maneh koe kami dmiinjakan, diangkat i-adja, njekSl oemat Pangeran, nja njgkgl Israil. 'Sarta maneh koedoe niaehan bangsa Ahab, djoeragan maneh, soepaja kami males getih abdiabdi kami, nja eta nabi-nabi, kitoe deui getih sakabeh abdi Pangeran, noe dikoetjoerkeun koe Isebel. 'Karana sabangsa Ahab koedoe digempoer; sarta kami rek ngabasmi ahli Ahab noe lalaki,
*"

16

katgroesan koe manah sadaja, oelah aja noe minggat, bidjil ti nagara, leumpang bebedja di Jisrel. 'Tjat Jehoe toenggang
kareta, toeloej

angkatka

Jisrel;

karana

Joram ebog
17

18

9 f

10

boh koering, boh menak di Israil. 'Ari bangsa Ahab koe kami rek disaroewakeun djemig bangsa Jarobam anak Nebat, sarta djeung bangsa Baasa anak Ahia teja. 'Djeung deui Isebel bakal dihakan andjing dina bilangan Jisrel, sarta moal aja noe ngoeboer. Toeloej boedjang teh moekakeun panto, bari
"

Sarta Abasia, radja Joeda, geus soemping ngalajad ka Joram. 'Ari " noe kSmit keur nangtoeng dina papanggoengan di Jisrel beh nendjo Jehoe saaleutanana keur moeroeboel; pok oendjoekan: Koering nendjo aleutan. Marentah Joram: Geura njokot toekang toempak koeda saoerang, titah mapagkeun, djeung sina nanjakeun salamet hanteuna. 'Semproeng hidji toekang toempak koeda mapagkeun Jehoe; toeloej mihatoer: Kijeu timbalan radja: Koemaha, salamet? Ngawalon Jehoe: Dek naon maneh nanjakeun salamgt? geura malik, toetoerkeun kami! Segnoe kgmit teh ngoeninga, kijeu pioendjoekna: Soemoehoen, piwarangan teh geus dongdi dinja.
;

kap ka darinja, nanging hanteu wang19

soel.

hidji

'Gantjang radja ngijangkeun deui toekang toempak koeda; sadatang-

na ka

seug ngabetjir.
c p. 1

a
^r

v:

i-.

29. b 1

sam. 10
19
:

1.

29.
:

d I Badj. 19
10.
1

16.
:

el
22.

Eadj.

10.

f
11

Badj. 14

Badj. 21

ka loewar ka abdi- abdi djoeraganana. Aja noe nanjakaandjeunna: " Koemaha, salamet? dek naon si gelo teh datang ka sampejan? Walonanana ka darinja: Apan sampejan geus
Tidinja Jehoe

20

12

13

pada oeninga djalmana djeung basana. 'Demi salaoerna: Ah, malsoe; tjik, tjarijoskeun ka kaoela sadaja. Walonanana: Kijeu-kijeu kasaoeranana ka kaoela, saoerna: Kijeu timbalan Pangeran: Maneh koe kami diminjakan, diangkat radja, njekel Israil. Gesat-gesoet pada njokot badjoe sorangan, sok disasarapkeun ka andjeunna, kana oempakan boeligir;
'

21

22

14

sarta narijoep sangkakala, bari ngaromong: Jehoe djoemeneng radja! 'Djadi Jehoe, poetra Josapat, anoe poetraNimsi teh, sakait ngamoesoeh ka Joram. (Ari

23

15

Joram teja keur ngadjaga di Ramot bilangan Gilad, nja andjeunna djeung sabala Israil, tina sabab Hasael, radja Sam; 'tatapi radja Joram * geus moelih, soepaja
dilandongan di Jisrel, tina raraheut, asal andjeunna dikadek koe oerang Sam, keur mgrangan ka Hasael, radja Sam teja.) Pok Jehoe misaoer: Oepama

24

darinja, pok mihatoer: Kijeu timbalan radja: Koemaha, salamet? Ngawalon Jehoe: Dek naon maneh nanjakeun salamet? geura malik, toetoerkeun kami! 'Seg noe kemit teh ngoeninga, kijeu pioendjoekna: Soemoehoen, geus dongkap ka darinja, nanging hanteu wangsoel; sareng ari loempatna siga loempat Jehoe poetra Nimsi, karanten loempatna kawas noe gelo. 'Parentah Joram: Geura pasang! Prak dipasang karetana. Djol Joram, radja Israil, bidjil djeung Abasia, radja Joeda, pada toenggang kareta pribadi; ari baridjilna mapagkeun Jehoe; prok patepang ^ pelebah lahan Nabot, oerang Jisrel teja. 'Demi geus kitoe, barang Joram ningali Jehoe, pok mariksa: Eh Jehoe! koemaha, salamet? Walonanana: Koemaha rek salamet, salilana djinahna Isebel, indoeng maneh, djeung sihima sakitoe rarosa? 'Gantjang Joram malikkeun, seug kaboer, bari misaoer ka Ahasia: Hijanat eta teh. Abasia! 'DSmi Jehoe

25

ngageuwat njekgl gondewa, pek Joram dipanah, keuna antara walikatna; ari djamparingna bidjil tina manahna, sarta Joram ngarampoejoek dina karetana. 'Misaoer Jehoe ka Bidkar, nja eta hidji
satrija

andjeunna:

Djoengdjoengkeun,

Ui
sarta pitjeun eta

EADJA

10.

kana loewoekan lahan

Nabot, oerang Jisrel teja; karanaingetkeun, basa kaoela djeung sampejan taroempak koeda ngarendeng, ngiring Ahab bapana teja, harita eta teh koe
'"

37

26

Pangeranditoempangan momotan kijeu: 'SaSnja-Snjana, getih Nabot djeung ggtih anak-anakna koe kami kamari katingali, soer pangaudika Pangeran; sarta mengke kami males ka maneh nja dina ijea lahan pisan, soer pangandika Pangeran.
ajeuna djoengdjoengkeun, sarta pitjeun ka eta loewoekan, ngaboektikeun pangandika Pangeran. 'Barang katingali koe Abasia, radja Joeda, f seug kaboer, djalan ka gedong taman. DSmi Jehoe ngoedag njoesoel andjeunna, bari marentah: Eta oge koedoe panah dina kareta. [Heug keuna] dina tandjakan Goer, anoe di lebah Jiblam ari kaboerna ka Mggido, toeloej maot di dinja. Seug koe abdi-abdina dibawa ka Jeroesalem dina kareta, toeloej dikoergbkeun kana koeboeranana di dajeuh Dawoed, dirijoengkeun ka karoehoenna. 'Ari Abasia teja djadina radja njangking Joeda teh ^ mengran kasaw61as taoenna djoemSneng Joram poetra Ahab teja.
;
'

diandikakeun koe lantaran Elias, oerang Tisbe, abdina; kijeu pangandikana: Awak Isebel bakal dihakan andjing dina bilangan Jisrel, 'sarta majit Isebel bakal saibarat ggmoek dina tonggong taneuh, dina bilangan Jisrel; moal aja noe ngomong: Nja ijeu Isebel.
a
21
1
:

"^

Badj.
23.

16:18.

Badj.

16:31.

c 1 Badj.

Mana

27

toedjoeh poeloeh poetra lalaki, arajana di SamaToeloej Jehoe ngadamgl serat, sarta dikintoenkeun ka Samaria, ka para kapala Jisrel, nja eta ka para kokolot, djeung ka sakoer noe ngasoeh eta poetra-poetra Ahab; kijeu oehgglna: 'Ari ajeuna, samangsa ijeu soerat datang ka
ria.

PASAL 10. Ari Ahab kagoengan "

28

29

p.

21. 6 p. 8
1

29. c 2 Sara. 18

2i.

d g

Badj

21:1. e

Badj. 21:19. f 2 Bab. 22:9.

p. 8:25'

30

31

Tidinja Jehoe soemping ka Jisrel. Barang Isebel geus meunang bedja, ngageuwat panonna disipat djeung sirahna dijDapantSs; toeloej nSmpo tina djandela. 'Ana Jehoe geus asoep tina lawang, pok Isebel nanja: Eh" Simri, noe mae]

32

33

ban djoeraganana! koemaha, salamgt? 'Ret Jehoe tjgngkat kana djandela, bari njaoer: Saha noe miloe ka kami? saha? Aja doewa tiloe ponggawa nargmpo ka andjeunna. 'Saoer Jehoe: Eta geura
tinggangkeun! Pek ditinggangkeun; ari ggtihna njeret kana tembok djeung kana koeda; seug ditintjakan. 'Toeloej Jehoe asoep, sarta dahar-leueut geus kitoe marentah: Geura pada nejang eta awewe noe disapa teh, toeloej koeboer sa;
j '

34

maraneh, sarehna maraneh kaajaan koe anak-anak djoeragan maraneh, kitoe deui maraneh kaajaan kareta djeung koeda, toer aja di nagara reugreug, sarta soegih pakarang: 'noe matak maraneh geura alak-ilik, milih anak djoeragan maraneh noe panghadena nja pangoetamana, dijoekkeun dina korsi bapana, bari seg koe maraneh pangmgrangkeun bangsa djoeragan maraneh. 'D6mi eta pada sijeuneun kabina-bina, sarta ngaromong: Geuning, eta doewa radja hanteu tahandihareupeunana; koemaha oerang nja pitahaneun? 'Tidinja anoe njangking ggdong, sarta noe njangking nagara, kitoe deui para kokolot, sarta sakoer noe ngasoeh poetra teja, ngadjoeroengkeunka Jehoe, pihatoerna:Simkoering sadaja soemedja ngabdi ka andjeun, sargng soemedja ngalampahkeun saniskantgn noe koe andjeun bade diparentahkeun ka simkoei'ing; hanteu nijat simkoering teh ngadjadikeuu radja; soemangga, pidamel anoe pisaeeun koe pangraos andjeun. 'Tidinja Jehoe mindo
''

35

kali;

karana anak radja eta

teh. 'Seg

36

laleumpang, dek dikoeboer; b6t tajanoe kapanggih ngan tangkorekna, djeung doewa soekoena, sarta doewa dampal leungeunna. 'Tidinja baralik sarta ngoeninga ka Jehoe; ari saoerna: Nja eta pangandika Pangeran, noe koe andjeunna

7
;

njSratan ka darinja, kijeu oengglna: Oepama 6nja maraneh s6dja ngabdi ka kami, sarta s6dja noeroet ka parentah kami, koedoe njarokot hoeloe eta djalma, nja eta anak-anak djoeragan maraneh, seug koedoe ngadareuheus ka kami isoekan wajah kiwari, ka Jisrel. DSmi poetra radja noe toedjoeh poeloeh teh arajana di sakoer ggggden nagara eta, anoe ngaggdean inja. 'Ari geus kitoe,

lUDJA

10.

445
*

sadatangua eta soerat ka maranehanaseug njarokot eta poetra-poetra pek dipeuntjitaii, toedjoeh poeloeh djalma; ari sirah-sirahna diwadahan koe karaudjang, bari toeloej dikirimkeim ka Jehoe, ka Jisrel. 'Hoi aja hidji oetoesan, ngoeninga ka Jehoe, kijeu pioendjoekna: Noen, aja noe ngabantoen sirah poetra-poetra radja teja. Ari parentahna: Teundeun hareupeun lawangnagara, tSpi ka isoek; djijeun doewa toempoekan. 'Ari geus kitoe, isoekna andjeunna ka loewar, toeloej ngadeg, bari misaoer ka sakabeh djalma-djalma:
na, radja,
''

10

Maraneh teh adil; saenjana, kami teh sakait ngamoesoeh ka djoei'agan kami, sarta koe kami dipaehan; dSminoe njabet ijeu sakabeh teh saha? "Mana sing
kanjahokenn koe maraneh, jen sakoer paugandika Pangeran, anoe koe Pangeran diandikakeun hal bangsa Ahab teja, hidji ge taja noe petjat kana taneuh; satggesna Pangeran geus ngadamel sakoer noe koe andjeunna diandikakeun koe lantaran Elias abdina. 'Sarta koe Jehoe disabetan sakabeh ahli Ahab anoe kari di Jisrel, kitoe deui sakabeh gegedenna, sobat Ahab noe daralit djeung panghoeloe-panghoeloena, datang kataja pisan noe dikarikeun. Hak. s so.
'^
:

11

6 p. 9
12

21. c Hak.

5.

(Z

Radj. 8

56.

Ari kitoe mah, geura sodorkeun panangan sampejan Sor pananganana disodorkeun. Toeloej Jonadab koe Jehoe dioenggahkeun ka andjeunna, kana ka16 reta;'arisaoerna: Mangga, angkat djeung kaoela, tingalian goemati kaoela ka Pangeran. Heug ditoenggangkeun kana 17 kareta sareng andjeunna. 'Demi geus soemping ka Samaria, pek Jehoe njabgtan sakabeh ahli Ahab anoe kari di Samaria, datang ka toempoerna; " geus boekti paugandika Pangeran, noe koe andjeunna diandikakeun ka Elias teja. 18 'Tidiuja Jehoe ngoempoelkeun sakabeh djalma-djalma, sarta misaoer ka darinja kijeu: Ari Ahab teh ngabaktina ka Baal saeutik bae; Jehoe mah sSdja rosa nga19 bakti ka dinja. 'Mana ajeuna geura ngarala sakabeh nabi Baal, sakabeh abdi Baal djeung sakabeh panghoeloena, daratangkeun ka kami, oelah aja noe koerang; karana kami rek aja koerban gSde ka Baal saha-saha noe teu datang, moal dihiroepan. Tatapi Jehoe pangmilampah kitoe teh ngakalan; noe dipalar 20 dek ngagempoer abdi-abdi Baal. 'Marentah Jehoe: Geura soesoetji barisgSmpoengan pesta pikeun Baal! Heug pada 21 ngoewarkeun. Toeloej Jehoe ngoetoesan ngider satanah Israil; heug moeroeboel sakabeh abdi Baal, taja noe kari hidji!

'

13

Toeloej Jehoe dangdan, bral angkat ka Samaria. Ana dongkap ka imah pakoempoelan toekang ngangon, di djalan, 'prok Jehoe patepang djeung " saderek-

atjan anoe hanteu datang; seg arasoep ka gedong Baal, wani gedong Baal teh djedjel-pinoeh ti sisi ka sisi
hidji
'^

22

deui.

'Tidinja Jehoe

saderek Aliasia, radja Joeda; seg dipaSaba maraneh"? Ari walonanana: Kaoela sadaja doeloer Aliasia; eukeur njaba, s6dja ngatoerkeun salamet ka para poetra radja sarta ka para poetra prameswari. 'Marentah Jehoe: Eta tarangkgp hiroep-hiroep! Pek ditarangkgp
riksa:

njangking

goedang

papakean:

marentah ka noe Geura

23

hiroep-hiroep, bari toeloej dipeuntjitan

bidjilkeun papakean baris sakabeh abdi Baal. Prak ngabidjilkeun papakean adjang eta sakabeh. 'Toeloej Jehoe asoep ka ggdong Baal, njandak Jonadab poetra Rekab teja; seug marentah ka abdiabdi Baal: Geura pada dongdon, sarta tangenan, bisi di dijeu aja abdi Pange-

deukeut
teja;

soemoer imah pakoempoelan


24

rejana opat poeloeh doewa djalma; hidji ge taja noe dikarikeun.


a
2 Bab. 22
:

8.

15

prok Jehoe patepang djeung Jonadab poetra Rekab, noe mapagkeun andjeunna; seug oeloek salam ka Jonadab, bari mariksa ka dinja: Koemaha manah sampejan saestoe, saperti hate kaoela kana manah sampejan? Walon Jonadab: LgrSs, saestoe.
ti

Geus ladjeng

dinja,

25

ran tjampoer djeung maraneh; koedoe woengkoel abdi Baal bae. 'Tidinja arasoep, dek metakeun koerban peuntjitan djeung koerban doeroekan. D6mi Jehoe di loewar geus ngajakeun dalapan poeloeh djalma pikeun andjeunna, sarta diparentah kijeu: Eta djalma-djalma, noe koe kami diasoepkeun kaleungeun maraneh, moen aja noe minggat, ^ sahasaha noe ngalantarankeun, patina pigantieun pati eta. 'Ari geus kitoe, barang

446

RADJA

11.

geus tjatjap metakeun koerban doeroe-

pok Jehoe marentah ka para satrija Geura arasoep, sabetan koe maraneh; poma oelah aja noe ka loewar! f Pek disarabetan koe seuseukeut p6dang, sarta koe

kan

teh,

PASAL
Mangsa
2

11.

tamtama djeung ka para

"

Atalja, iboe Ahasia teja, geus


*

terangeun

jen poetrana poepoes,

toeloej dangdan, seg ngaggmpoer sakabeh toeroenan radja. 'Tatapi Joseba,

tamtama djeung
kali,

satrija dipitjeunan sa-

26

27

28

29

30

pada madjoe kana koeta gedong Baal. Sarta pada ngaloewarkeun sakoer tihang, noe aja di gedong Baal, bari didoeroekan sakali. 'Djeung pada ngabongkar tihang Baal, sarta gedong Baal diboerak-barik, bari seug didjijeun patjiringan tepi ka mangsa Tab, kitoe Jehoe noempoerajeuna. keunana Baal, dileungitkeun ti Israil. 'Ngan ^ moenggoeh dosa Jarobampoetra Nebat, noe ngadosakeun Israil teja mah, Jehoe hanteu njingkah noeroet eta, nja eta sasapian emas, noe di BetEl sarta di Dan teja. 'Tidinja Pangeran nimbalan ka Jehoe: Sapedah maneh geus njijeun kahadean, milampah noe bener di pajoeneun kami, nja migawe ka bangsa Ahab teroes sapimanaheun kami, noe matak anak maneh
bari
toeloej
'
'

poetra radja Joram noe istri, saderek Ahasia, njandak Joas, poetra Ahasia, dipaling ti tengah para poetra radja noe keur dipaehan, katoet pangasoehna, diasoepkeun ka kamar pasarean, diboenikeun tina sabab Malja; noe matak Joas hanteu dipaehan. 'Toeloej bae njoempoet djeung Joseba di gedong Pangeran, genep taoen lilana; ari Atalja noe ngaratoean tanah. a p. 8 se. 6 p. 9 27. Demi dina taoen noe katoedjoeh, Jojada miwarang ngala para kapala noe njekel saratoes, noe ngapalaan * djoeroe ketok djeung djoeroe loempat, seg pada ditjandak ka salira andjeunna, ka ge:
:

dong Pangeran; toeloej ngadamel pgrdjangdjian ka darinja, sarta disoempahan di djero gedong Pangeran, bari seug dipintouan poetra radja. Reudjeung pa'

''

31

opat toeroenan pidijoekeun dina korsi karadjaan Israil. 'Tatapi Jehoe teu ngestoekeun ngalakonan toret Pangeran, Allah Israil, teroes djeung manahna; hanteu njingkah tina hal dosa-dosa Ja-

da diparentah, kijeu parentahna: Ari pgrkara, noe koe saramjjejan koedoe dilamj)ahkeun, nja kijeu sampejan anoe
:

asoep engke poe sabat, noe sapertiloe koedoe ngadjaga kana djagaan gedong radja; 'noe sapertiloe di lawang Soer;
ari noe sapSrtiloe deui di lawang toekangeun tamtama; koedoe pada ngadjaga kitoe kana djagaan gedong, ngahalangan. 'Sarta ari doewa bagian sampejan deui, nja eta sakoer noe ka loewar 6ngke poe sabat, koedoe ngadjaga kana djagaan gedong Pangeran, ngaraksa radja. 'JSTja eta koedoe ngaroeboeng

robam, noe ngadosakeun


o
J6r.

Israil teja.
:

35
e

6.

6 Gal. 2

9. c 1 1

Radj. 21

21.

Eadj.

16:32.

IBadj. 20:39. f

Eadj. 18 :40. y p. 3:2,3.


7

h
32

p.

15:12.

Dina djaman eta Pangeran ngamimitian njetjelan Israil; dieleh-elehkeun koe Hasael teja dina sawSwengkSran

33 Israil,

'

ti

semet

tji

Jordan ka tebeh
*

pangbidjilan panon-poe,

nja eta sata-

radja

ti

sakoeriling,

bari

hidji-hidji

34

nah Grilad, tanah oerang Gad, oerang Roebin djeung oerang M6nase, ti sSmet Aroer, noe di sisi tji Arnon teja tSgSs tanah Gilad djeung tanah Basan. - Ari
;

35

36

Jehoe salijan ti eta, djeung sadajana lalampahanana, sarta sakabeh pangawasana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Toeloej Jehoe sare reudjeung karoehoenna, sarta dikoergbkeun di Samaria; " ari Joahas poetrana noe ngaganti djadi radja. 'D6mi lawasna Jehoe ngaradjaan ka Israil di Samaria teh dalapan likoer
tjarita

10

taoen.

p. S

12.

6 5 Moesa 3

12. c p. 13

1.

djalma pada njekgl pakarangna; ari saha-saha noe aboes kana antara djadjaran, koedoe dipaehan; sarta koedoe ngaping radja, samangsa medal djeung samangsa leb6t. 'Tidinja para kapala noe njgkel saratoes teh pada ngalampahkeun saparentah panglioeloe Jojada teja prak hidji-hidji pada njokot djalmana, noe asoep di poe sabat reudjeung noe ka loewar di poe sabat; toeloej daratang ka panghoeloe Jojada. 'Seg panghoeloe ka para kapala noe nj6k61 saratoes teh njelehkeun toembak djeung kepSng asal kagoengan Dawoed, noe
;

RADJA

12.

447

11

aja di gedong Pangeran. 'Toeloej tamtama teh narangtoeng, bari hidji-hidji djalma pada njekgl pakarangna, ti sabeulah ggdong ti katoehoe tgroes ka sabeulah gSdong ti kentja, kebat kana

20

12

djeung kebat kana gedoug, ngaraksa radja sakoeriling. 'Tidinja poetra radja teh koe panghoeloe ditjandak ka loewar, sarta mastakana dimakoetaan, bari diselehan PSrtelaan teja prak koe sadajana didj6n8ngkenn radja, sarta dialtar
''
;

21

djalma eusi tanah, seug radja teh diloeugsoerkeun ti gSdong Pangeran, didjadjapkeun ka gSdong radja, djalan lawang tamtama; gek radja teh linggih dina panglinggihan para radja. 'Ari sakabeh djalma eusi tanah pada boengaheun, sarta dajeuh teh kerta. DSmi Atalja teja dipaehanana koe pSdang di gedong radja. 'Oemoer Joas keur

mangsa

djadi radja teh toedjoeh taoen.


a
p.

23:3.

13

14

lisahan sakali seg pada emprak-emprakan, bari njareboet: Radja sing salamSt! 'Barang Atalja ngadenge sora tamtama djeung djalma loba, ngageuwat Atalja ngadatangan ka eta djalma-djalma, ka ggdong Pangeran. "Ana ngalijeuk, doemadakan, radja keur ngadeg di parantina ngadeg, koemaha adat-bijasa, sarta
;
''-

PASAL
Mangsa
"

12.

15

16

para kapala djeung noe narompet pada narangtoengan radja; ari sakabeli djalma eusi tanah pada boengah sarta narijoep tarompet. Seg Atalja f njosoek papakeanana, bari ngadengek Sakongkol! sakongkol! 'Marentah ijanghoeloe Jojada ka para kapala uoe njekel saratoes, noe njarangking balad teja, kijeu parentahna ka darinja: Eta geura kaloewarkeun kana antara djadjaran djeung saha-saha noe noetoerkeun eta, paehan koe pedang karana panghoeloe geus marentah, Atalja oelah dipaehan di gedong Pangeran. Seug pada merean omber ka dinja; toeloej Atalja asoep deui ka gedong radja, djalan paranti koeda asoep pek dipaehan di dinja. 2 Bab. 23 1.
: !
'

taoenna djoeJoas djadi radja, sarta opat poeloeh taoen ngaradjaanana di Jeroesalem; ari djenengan iboena Sibja, ti Berseba.'Demi Joas teh milampah noe bener di pajoeneun Pangeran, sapandjangna andjeunna diwoeroek koe panghoeloe Jojada. 'Ngan * enggon laloehoer teja hanteu disalingkirkeun; djalma-djalma masih keneh ngaloerban djeung ngaroekoes dina Sngkatoedjoeh

meneng Jehoe

teja, harita

gOn loehoer. a 2 Bab. 24. 6 1 Kadj. 3 2. Hidji mangsa Joas marentah ka para panghoeloe: " Sakabeh oewang noe disoetjikeun, anoe didatangkeun ka gedong Pangeran, oewang anoe lakoe, * oewang njawa sataksiran-sataksiranana, djeung sakabeh oewang anoe tjop dina hate djalma didatangkeun ka gedong Pangeran, 'nja eta koedoe ditarima koe
;

!^

b 2 Sam.

20:23;
:

Badj.
;

38. c 2
:

Sam. 8:7.
Bab. 23
:

d
17

Moesa 17

18. e p. 23

3.

^p. 5

7. jr 2

15.

18

Toeloej Jojada " ngadamgl perdjangdjian di antara Pangeran djeung radja sarta djeung djalma loba, soepaja eta djaradi oemat Pangeran, kitoe deui di antara radja djeung djalma-djalma. Ueus kitoe sakabeli djalma eusi tanah arasoep ka g6doug Baal, sarta diboerakbarik; ari altar-altarna djeung artjaartjana dihantem diraroeksakkeun, sarta Matan, panghoeloe Baal, dipaehan di hareupeun altar. Djeung deui panghoe'

panghoeloe-panghoeloe, hidji-hidji ti kawawoehanana, sarta koedoe dipake ngomean karoeksakan gedong, ka sakoer bae noe kapanggih roeksak di dinja. 'Demi geus kitoe, mangsa katiloe-likoer taoenna Joas teja djoemeneng radja, harita para panghoeloe tatjan ngomean karoeksakan ggdong. 'Toeloej radja Joas njaoer panghoeloe Jojada djeung panghoeloe noe reja, bari seug dilahiran
teu

Koe naon sarampejan noe matak ngomean karoeksakan gedong teja? ari ajeuna mah montong narima deui oewang ti kawawoehan sarampejan;
kijeu:

anggoer koe sarampejan selehkeun baris karoeksakan gedong. 'Karempagan koe para panghoeloe, jen moal narima deui

19

loe Jojada ngangkat anoe poerah njarangking gedong Pangeran. 'Tidinja andjeunna njandak para kapala noe njekgl saratoes, kitoe deui djoeroe k6tok djeung djoeroe loempat teja, sarta sakabeh

oewang ti djalma-djalma, sarta moal ngomean karoeksakan ggdong. 'Tidinja


panghoeloe Jojada njandak hidji p6ti, sarta dilijangan toeroebna; sok diteundeun gigireun altar, ti katoehoe, lebah

448

RADJA
19

13.

10

11

djalma asoep ka gedong Pangeran; ari panghoeloe " noe ngadjaraga baugbaroeng, ngasoepkeun ka dinja sakabeh oewang noe didatangkeun ka gedong Pangeran. 'Demi geus kitoe, satijap-tijap narendjo jen geus loba oewang dina peti, toeloej datang djoeroe-toelis radja djeung panghoeloe agoeng, seug oewang teh dibeungkeutan, sarta bari dibilang eta oewang, noe kapendak di gedong Pangeran. 'Ari eta oewang anoe beu-

toeloej Hasael indit


tjarijos

ti

Joas salijan

ti

Jgroesalem. - 'Ari eta, djeung sa-

20

21

kabeh lalamjDahanana, saSnjana kaoengglkeun dina kitab babad para radja Joeda. Geus kitoe mantri-mantrina ngamoesoeh, " sarta njijeun sakait; pek maehan Joas di gedong Milo, dinapoedoenan Sila. 'Ari noe maehan teh, nja eta Josakar anak Simat, djeung Josabad anak Somer, doewanana djadi mantri;
'

12

13

14

15

nang nimbang teh diselehkeun ka leungeun djalma noe njarijeun pagawean, noe geus pada dibakoekeun ka gedong Pangeran; toeloej koe eta dibalandjakeun ka toekang kai djeung ka toekang njarijeun, noe keur digarawe ka ggdong Pangeran; 'kitoe deui ka toekang tembok djeung ka toekang batoe; toer dibeulikeun kana kai djeung kana batoe tatahan, baris ngomean karoeksakan gedong Pangeran, sarta dipake kana naon bae piongkoseun ngomean gedong. 'Tatapi eta oewang, noe didatangkeun ka ggdong Pangeran teh, teu dipake njijeun bokor perak, peso, pangepret, tarompet, sambarang parabot 6mas atawa parabot perak, baris gedong Pangediselehkeun ka noe ran; 'enjana mah njarijeun pagawean, sarta dipake ngomean gedong Pangeran. 'Djeung deui
'^

toeloej Joas poepoes; tidinja dikoerebkeun ka karoehoenna '^ di dajeuh Da-

woed;
h
1

"

ari
Badj.

Amasia poetrana noe ngaa


p. p.

ganti djadi radja.


15:18;
:

8:i2;
:

Bab. 24:23.
14
:

16:8; 18
:

15. e p.

19.

2 Bab. 24

25. e p. 14

1.

PASAL
Mangsa

13.

taoenna Joas poetra Abasia teja djoemeneng radja Joeda, " harita Joahas poetra Jehoe djadi radja njangking Israil di Samaria, [sarta ngaradjaanana] toedjoeh welas taoen. 'Demi Joahas teh * milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, sarta noeroetkeun dosa-dosa Jarobam poetra Ngbat, anoe ngadosakeun Israil teja;
katiloe-likoer

16

teu balitoeng reudjeung djalma noe leungeunna diselehan oewang teh baris dibikeun ka noe njarijeun pagawean; karana pada satoehoe lampahna. 'Ari f oewang koerban kasalahan djeung oewang koerban dosa mah hanteu didatangkeun ka gedong Pangeran; nja eta keur para panghoeloe. a i Moesa so i3.
"
;

6 3

Moesa 27
:

2.

c p.

22:4. d

p.

22

5. e p.

22

7.

f 3 Moesa 5
17

15,

16; 7:7.
6

indit

Mangsa eta Hasael, radja Sam teja, merangan ka nagara Gat, sarta

18

dibeunangkeun. Toeloej Hasael njanghareup ka Jgroesalem, indit ngaroeroeg. 'Gantjang Joas, radja Joeda, * njandak sakabeh baraiig beunang njoetjikeun Josapat, djeung Joram, sarta Abasia, sepoeh-sgpoehna, radja-radja Joeda teja; kitoe deui barang beunang njoetjikeun andjeunna, sarta djeung sakabeh 6mas, noe kapgndak dina radja-brana gSdong Pangeran djeung gSdong radja; seug dikintoenkeun ka Hasael, radja Sam;

hanteu njingkir ti lampah kitoe. 'Toeloej Pangeran < djadi bendoe ka Israil, ka leungeun Hasael, sarta diselehkeun radja Sam teja, djeung ka leungeun Benhadad, poetra Hasael, sapapandjangna. Geus kitoe Joahas noenoehoen ka pajoeneun Pangeran, sarta koe Pangeran dimakboel; karana waspaoseun di karoepekan Israil, tina dikanijaja koe radja Sam. '(Tidinja Israil koe Pangeran dipaparin hidji poerah noeloeng, noe matak ka loewar ti bawah kawasa oerang Sam; seug oerang Israil tjaritjing deui dina himah-himahna, tjara ka toekangtoekang. 'Parandene kitoe teu njalingkir tina dosa-dosa bangsa Jarobam, noe ngadosakeun Israil koe lantaran eta; nja eta noe dilakonan sanadjan ^Asera teja masih ngadjoengkiring di Samaria.) Karana hanteu ngarikeun bala di Joahas teh, kadjaba ti lima jDoeloeh toekang toempak koeda, djeung sapoeloeh kareta, sarta salaksa djalma badarat; karana noe sadjaba ti eta mah geus digempoer koe radja Sam, ^ didjijeun sapgrti tai pangirikan. - 'Ari tjarita Joahas salijan ti eta, djeung sakabeh lalampa'^
'

''

'

RAD J A
19

14.

449

banana, sarta pangawasana, sagnjana kaoengglkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Toeloej Joahas teh sare rendjeung karoehoenna, sarta dikoeboer di Samaria ari Joas poetrana noe nga;

ganti djadi radja.


c

Djab. 18

p.

lo

35. 6 p. 3:3.

Hak. 2: 14.
1

rf
:

p.

8: 13; 10:32. e 2
:

Moesa 3:

7.

'Seug piwarangan Allah teh bendoe ka radja, sarta misaoer: BgnSrna andjeun meupeuh lima atawa ggnSp kali, tangtoe oerang Sam koe andjeun dielehkeun datang ka bejakna; ari ajeuna mah oerang Sam ngan bakal tiloe kali bae dielehkeunana koe andjeun. a v- 1. 12.
6
1

f
10

Radj. IG

33.

43.

Eadj. 20

26.

Mangsa katiloe-poeloeh toedjoeh

ta-

20

11

12

13

oenna Joas teja djoemeneng radja Joeda, harita Joas poetra Joahas djadi radja njangking Israil di Samaria, [sarta ngaradjaanana] gSnSp welas taoen. 'Demi Joas teh " milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran; ten njingkir ti sakabeh dosa Jarobam poetra N6bat, noe ngadosakeun Israil koe lantaran eta; nja eta noe dilakonan. -'Ari tjarita Joas * salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, sarta pangawasana dina keur perang djeung Amasia, radja Joeda teja, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. "Toeloej Joas teh sare reudjeimg karoehoenna, sarta
'^

21

Tidinja Elisa poepoes, sarta dikoerSbkeun. Ari taoen deui, aja barisan Moab ngadatangan kana tanah. 'Keur

mgneran aja noe dek ngaroewang hidji djalma, beh narendjo eta barisan; ngageuwat majit teh dipitjeun ka djgro koeboerau Elisa. Ana datang eta majit sarta antel ka toelang-toelang Elisa, seug hiroep deui, toeloej hoedang nangtoeng.
22 23

ka

Ari Hasael, radja Sam teja, nganijaja Israil satoetoep oemoer Joahas. 'Ta-

tapi aja sih-koernija Pangeran ka darinja, sarta diwelasan, bari majoeu deui ka darinja, " koe karana perdjangdjianana

Jarobam tjalik dina korsi karadjaanana; ari Joas teh dikoeboer di Samaria, direudjeungkeun ka para radja
Israil.

24

ka Ibrahim, Ishak djeung Jakoeb teja; sarta teu kersaeun ngaroeksakkeun ka maranehanana, djeung hanteu dipitjeun ti pajoeneunana * tepi ka ajeuna. 'Toeloej Hasael, radja

Sam teja,

maot, sarta
djadi

Badj. 15:34. h 2 Bab. 25

17. c p. 14: 16.

Benhadad poetrana noe ngaganti


25

14

15

16

17

D6mi Elisa teja ngangloeh tina kasawatna noe matak andjeunna poepoes. Bral Joas, radja Israil, ngalajad ka Elisa; sarta nangis ngalanggoekan ka pameunteuna, bari misaoer: Ama! ama! kareta Israil sargngbaladna noetoempak koeda! 'Saoer Elisa ka radja: Geura njandak gondewa djeung djamparing! Prak radja njandak gondewa djeung djamparing. 'Saoerna deui ka radja Israil: Panangan andjeun toempangkeun kana gondewa! Pek pananganana ditoempangkeun. Toeloej koe Elisa panangan andjeunna ditoempangkeun ka panangan radja. Seug Elisa misaoer: Boekakeun djandela ti wetan! Seg diboekakeun. Saoer Elisa:
'

radja. 'Tidinja
ti

koe Joas poetra Joahas leungeun Benhadad poetra Hasael teja direboet deui nagara-nagara, noe koe eta direboet ti panangan Joahas ramana, djalan pSrang; tiloe kali dielehkeunana koe Joas, djadi moelangkeun deui nagara-nagara Israil. a 2 Moesa 2 24. 6 p. 17: 20.
:

PASAL
ll/Tangsa
"
2

14.

-L'-Ljoahas teja

harita

djadi sa djadi radja teh salawe taoen, sarta salapan likoer taoen ngaradjaanana di

kadoewa taoenna Joas poetra djoemgneng radja Israil, Amasia poetra Joas, radja Joeda, radja. 'Oemoer Amasia keur mang-

18

Pesatkeun! Pekdipgsatkeun. Saoer Elisa: Djamparing kasalametan ti Pangeran, estoe djamparing kasalametan, mawa tjilaka ka oerang Sam; karana andjeun mengke ngelehkeun oerang Sam * di nagara Apek, datang ka bejakna. 'Misaoer deui Elisa: Geura njandak djamparing-djamparing! Pek ditjandak. Saoerna ka radja Israil Peupeuhan taneuh Prak dipeupenhan tiloe kah, toeloej liren.
:

Jgroesalem; ari djgnengan iboena Joadan, ti Jeroesalem. 'Demi Amasia teh milampah noe bener di pajoeneun Pangeran, ngan teu tjara Dawoed ramana; lampahna sakoemaha lampah Joas ramana. "Ngan " enggon laloehoer teja hanteu disalingkirkeun djalma-djalma masih keneh ngaloerban djeung ngaroekoes dina Snggon loehoer. 'Demi geus kitoe, barang karadjaan geus pageuh di bawah kawasa andjeunna, pek
'' ;

'^

450

RADJA
15

14.

audjeunna maelian mantri-mantrina noe


6

dak djalma tatandon;


deui ka Samaria.
lijan ti eta,
-

toeloej

nioelih

maehan

radja,

ramana

teja. 'Tatapi ari

'Ari tjarita

Joas sa-

anak djalma noe maehan tamah koe andjeunna hanteu dipaehan, noeroet anoe dioengelkeun dina kitab toret Moesa, noe ditimbalkeun koe Pangeran,
kijeu oengelna:
"

lalampahanana djeung pangawasana, kitoe deui hal perangna djeung Amasia, radja Joeda teja, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para
16

Bapa ten meunang

di-

paehan tina sabab anak, kitoe deui anak ten meunang dipaehan tina sabab bapa; sategesna djalma teh dipaehanana koe tina dosana sorangan. 'Andjeunna ngelehkeun oerang Edom f di ISbak Oejah, salaksa djalma noe kasamboet; sarta meunangkeun nagara Sela djalan perang, ari ngaranna dilandi Joktel, tSpi ka mangsa ajeuna. a 2 Bab. 25.
6 p.
e 5

17

radja Israil. 'Toeloej Joas sare reudjeung karoehoenna, sarta dikoeboer di Samaria, direudjeungkeun ka para radja Israil; ari Jarobam poetrana noe ngaganti djadi radja. a i Eadj. 14 26. Demi hiroep Amasia poetra Joas, radja Joeda, ti sanggeus maot Joas poetra Joahas, radja Israil teja, lima welas
:

18

16:2; 18:3.

c p.

12:3; 18:4. d
Sam. 8:13.

p.

12: 20.

19

Moesa 24

16.

eta Amasia miwarangan djalma ka Joas, poetra Joahas, anoe poetra Jehoe, radja Israil teja, mopojan kijeu: Hajoe, oerang patingal raraj! 'Tatapi Joas, radja Israil, miwarangan deui ka Amasia, radja Joeda, mopojan kijeu: Walang sangit noe di goenoeng Libanon ngoetoes ka ki poetri noe di goenoeng

Mangsa

20

21

10

Libanon, pokna: Anak maneh awewe bikeun ka anak koela keur pipamadjikaneunana; djSboel aja sato galak noe di Libanon ngaliwat^ seg walang sangit teh katintjak. 'Andjeun rosa j^isan nja ngelehkeun oerang Edom, noe matak manah andjeun agoel; raraoskeun kahor-

22

taoen deui. - 'Ari tjarijos Amasia salijan ti eta, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Geus kitoe * aja noe njijeun sakait di JSroesalem, ngamoesoeh ka andjeunna seug andjeunna kaboer ka nagara Lakis; tatapi noe sakarait teh nitahan njoesoel andjeunna ka Lakis, heg dipaehan di dinja. 'Toeloej " dibawa dina koeda, sarta dikoerebkeun di Jeroesalem, direudjeungkeun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed. 'Tidinja sabala Joeda pada njokot Asarja; ari eta teh oemoerna genSp wSlas taoen; toeloej didjenengkeun radja, ngaganti Amasia ramana. 'Andjeunna
;

'^

ngadamel " nagara Elat, sarta dibalikkeun deui ka Joeda, sanggeus radja Amasia koelem reudjeung karoehoenna.
a
2 Bab. 25:25. b p.

12 20. c p. 9:28. d p. 15
:

1.

matan, sarta sing tetgp tjalik di ggdong andjeun; keur naon dek ngagel6kkeun
diri

e 1 Badj.

9:26;

p.

16:6.

23

Mangsa kalima-welas taoenna Amasia


poeti'a Joas teja

kana katjilakaan, temahna roeboeh,

djoemeneng radja Joe-

11

12

sarta mawa Joeda? 'Tatapi Amasia teu ugagoegoe; bral Joas, radja Israil, mangkat; seug andjeunna djeung Amasia, radja Joeda, patingal pameunteu di Bet-Semes, noe di tanah Joeda. 'Toeloej Joeda eleh di

nja diri andjeun,

da, harita Jarobam poetra Joas, radja Israil, djadi radja di Samaria, [sarta ngaradjaanana] opat poeloeh hidji ta24

13

14

hareupeun Israil; boer kalaboer sahimah-sahimahna. Demi Amasia, radja Joeda, poetra Joas, anoe poetra Ahasia teja, ditangkep koe Joas, radja Israil, di Bet-Semes; toeloej Joas soeraping ka Jgroesalem, sarta ngabongkar koeta JSroesalem, ti lawang Epraim tepi ka lawang Djoeroe, opat ratoes asta ISgana. 'Malah njandak sakabeh 6mas-perak, djeung sakabeh paparabotan, noe kapgndak di gSdong Pangeran sarta dina doenya-brana ggdong radja; toer njan'

25

26

'Demi Jai'obam teh " milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran; teu njingkir ti sakabeh dosa Jarobam poetra N6bat, noe ngadosakeun Israil teja. 'Koe andjeunna wates Israil dibalikkeun deui saasalna tadi, ti pelebah asoep ka Hamat tSpi ka laoet tanah lapang; geus boekti pangandika Pangeran, Allah Israil, anoe koe andjeunna diandikakeun koe lantaran * uabi Joenoes poetra Amitai, abdina, noe asal ti nagara Gat-Heper. Karana Pangeran " langkoeng waspaos di kabalangsakan Israil, anoe banggt katjida, wani geus teu koering teu menak, sarta taja noe noeloeng ka Israil.
oen.
'

''

RADJA
j

II

451

27

28

29

'Djeung Pangeran tatjan aja pangandika ngSrsakeun ngaleungitkeun ugaran Israil ti kolong langit; " satggSsna Israil teh koe andjeuuna disalametkeuu koe lautaran Jarobam poetra Joas teja. - 'Ari tjarita Jarobam salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, kitoe deui pangawasana, lampahna pgrang, sarta 1ampahna moelangkeun ka Israil nagara Damsik djeung Hamat, [noe tadina kabilang] ka Joeda teja, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Tidinja Jarobam sare reudjeung karoehoenna, nja eta reudjeung para radja Israil;'' ari Djakaria poetrana noe ngaganti djadi radja.
c V-

10

sakoemaha lampah karoehoenna bae; teu njingkir ti dosa-dosa Jarobam poetra N6bat, noe ngadosakeun Israil teja. 'Tidinja Saloem poetra Jabes sakait ngamoesoeh ka andjeunna; pek njabgt ka andjeunna kasaksian koe djalma noe loba, dipaehan; toeloej Saloem djadi radja, ngaganti Djakaria. Pangeran,
'Ari tjarita Djakaria salijan ti eta, sagnjana kaoengglkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Nja eta pangandika Pangeran, noe koe andjeunna diandikakeun ka Jehoe teja, kijeu pangandikana " Anak maneh opat toeroenan pidijoekeun dina korsi karadjaan Israil; geus

11

12

p.

is

n. b
13
:

Joen.
5.

i.
8.

13:4. d 5 Moesa 32:36.

e p.

/ p. 15

13

PASAL
Mangsa
2

15.

katoedjoeh-likoer taoenna Jarobam teja djoemeneng radja Israil, harita Asarja poetra Amasia, radja Joeda, djadi radja. 'Oemoer Asarja keur mangsa djadi radja teh genep welas taoen, sarta lima poeloeh doewa taoeu ngaradjaanana di Jeroesalem; ari djenengan iboena Jekolja, ti Jgroesalem. 'D6mi Asarja teh * milampah noe bSngr
di

14

13

pah

pajoeneun Pangeran, sakoemaha 1amAmasia ramana. 'Ngan " gnggon

16

laloehoer teja hauteu disalingkirkeun; djalma-djalnia masih keneh ngaloerban djeung ngaroekoes dina enggon loehoer. "Tidinja radja teh koe Pangeran digeboeg, nja kataradjang kasakit lepra, tgpi ka poeanana poepoes; noe matak tjalikna misah gedong. Demi Jotam, poetra radja, noe njangking gedong,
'^

boekti kitoe. ap. 14:29. Jp. 14:24. cp. 10:30. Saloem poetra Jabes djadi radja mgneran katiloe-poeloeh salapan taoenna Oesia teja djoemeneng radja Joeda, sarta ngaradjaanana di Samaria teh saboelan lilana. 'Karana Menahem poetra Gradi mangkat " ti nagara Tirsa, sarta datang ka Samaria; pek njabet ka Saloem poetra Jabes, di Samaria, dipaehan; toeloej Menahem djadi radja, ngaganti Saloem. - 'Ai'i tjarita Saloem salijan ti eta, djeung lampahna sakait teja, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. 'Mangsa eta Mgnahem mangkat ti Tirsa, sarta njabgtan nagara Tipsah djeung saeusi-eusina, katoet wewengkeranana, tina sabab hanteu mere lawang; kitoe noe matak disabetan; * ari sakabeh awewena noe reuneuh dibedelan. a 1 Radj. 15 33.
:

6 p. 8: 12.

17

Mangsa katiloe-poeloeh salapan


oenna Asarja
teja

ta-

ngahakiman ka djalma-djalma
c

eusi ta-

djoemeneng radja Joeda, harita MSnahem poetra Gadi djadi


radja njangking Israil, [sarta ngaradjaanana] sapoeloeh taoen di Samaria. 'D6mi Menahem teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran; satoetoep oemoerna eta teh teu njingkir ti dosadosa Jarobam poetra Nebat, noe ngadosakeun Israil teja. 'Djeboel " Poel, radja Asoer, ngaroeroeg ka tanah Israil; seg Mgnahem ka Poel* ngahatoerkeun sai'eboe talenta perak, malar koe Poel ditangtajoengan, soepaja andjeunna ditetgpkeun njangking karadjaan. 'Ari kaloewarna eta oewang koe MSnahem dimistikeun ka Israil, ka sakoer noe soegih-moekti; koedoe pada ngahatoerkeun
''

nah.

- 'Ari tjarijos Asarja salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. "Toeloej Asarja koelem reudjeung karoehoenna, sarta dikoergbkeun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed; ari Jotam poetrana noe ngaganti djadi

18

19

radja.
c p. 8

a
14:4.
(?

p. 14:21; 2 Bab. Moesa 13:46.

26. 6 p.

14:3.

Mangsa katiloe-poeloeh dalapan taoenna Asarja teja djoemgneng radja


harita Djakaria poetra Jarodjadi radja, njangking Israil di Samaria, ggnep boelan. 'Demi Djakaria teh

Joeda,

"

bam
9 ^

''

milampah noe goreng

di

pajoeneun

452

RADJA

16.

ka radja Asoer lima poeloeh


21

sekel pe-

rak sewang. Toeloej radja Asoer moetjarita

saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil. op. i6:7;

hanana,
1

lang, teu lila di dinja dina tanah. - 'Ari Menahem salijan ti eta, djeung sa32

Bab. 5:26. h
p.

Kadj.
:

15:20. c
6.

p.

15:10,

25.

17

1.

e 2 Bab. 28

kabeh lalampahanana, sagnjana kaoengSlkeun dina kitab babad para radja


22 Israil.

Mangsa kadoewa taoenna Pekah poetra Remalja teja djoemSngng radja Israil, " harita Jotam poetra Oesia, radja Joeda, djadi radja. Oemoer Jotam keur mangsa djadi radja teh salawe taoen^ sarta gengp welas taoen ngaradjaanana di Jeroesalem; ari djn6ngan iboena JSroesa poetra Sadok. 'Demi Jotam teh * milampah noe bSner di pajoeneun Pangeran; lampahna sakoemaha lampah Oesia ramana. 'Ngan enggon laloehoer teja hanteu disalingkirkeun djalmadjalma masih keneh ngaloerban djeung ngaroekoes dina enggon loehoer. Andjeunna noe ngadamel lawang girang di
'

'Tidinja
;

Menahem
ari

sare reudjeung
33

karoehoenna
6 p. 16
:

Pgkahia poetrana noe

rf

ngaganti djadi radja.


7,
8.

Bab. 5:26.
23
:

c Hos.

7:11; 8:9.

p.

35.

23

Mangsa kalima-poeloeh taoenna Asarja


teja djoemeueng radja Joeda, harita PSkahia poetra Mgnahem djadi radja njangking Israil di Samaria, [sarta ngaradjaanana] doewa taoen. 'Demi Pekahia teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran; teu njingkir tina dosa-dosa Jarobam poetra Nebat, noe ngadosakeun Israil teja. 'Geus kitoe Pekah poetra ESmalja, satrija andjeunna, " sakait ngamoesoeh ka andjeunna pek maehan andjeunna di Samaria, * di djero karaton gedong radja, dibantoean koe Argob djeung Arje, sarta lima poeloeh djalma noe ngabatoeran, kaasoep oerang Clilad ana geus dipaehan, seg Pekah djadi radja, ngaganti Pekahia. 'Ari tjarita Pekahia salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Israil.
;

34

24

35

25

36

37

26

38

ggdong Pangeran. - 'Ari tjarijos Jotam salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Dina djaman eta Pangeran ngamimitian ngadatangkeun Resin, radja Sam, djeung Pekah poetra Rgmalja teja ka tanah Joeda. 'Toeloej Jotam koel6m reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed ramana; ari Ahas poetrana noe ngaganti djadi
''

a
27

p.

15

10. 6

Eadj. 16

18.

radja.

Bab. 27. 6

p.

14^3. c

p.

16:5.

Mangsa kalima-poeloeh doewa taoenna Asarja teja djoemenSng radja Joeda, harita Pekah poetra R6malja djadi radja

PASAL

16.

Mangsa katoedjoeh-welas taoenna djoe


2

28

29

njangking Israil di Samaria, [sarta ngaradjaanana] doewa poeloeh taoen. 'Demi Pekah teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran; teu njingkir tina dosa-dosa Jarobam poetra Ngbat, noe ngadosakeun Israil teja. 'Keur djaman Pekah, radja Israil, datang " Tiglat-Pileser,
*

mgneng Pekah poetra Remalja teja, harita Ahas poetra Jotam, radja Joeda,
'Oemoer Ahas keur mangsa

djadi radja. djadi radja

teh doewa poeloeh taoen, sarta gSnSp welas taoen ngaradjaanana di Jeroesalem. Demi Ahas teh * hanteu
3

radja Asoer, sarta

meunangkeun

30

nagara Ijon, Abel-Bet-Maiika, Janoah, Kedes djeung Hasor; kitoe deui tanah Gilad djeung tanah Galilea, satanah ]*^aptali; seug djalmana dibarojong ka tanah Asoer. 'Geus kitoe Hosea poetra Ela " njijeun sakait, ngamoesoeh ka Pekah poetra Remalja; pek njabet ka andjeunna, dipaehan; toeloej Hosea ''djadi radja, ngaganti andjeunna, meneran kadoewapoeloeh taoenna djoemgneng Jotam poe-

31

tra Oesia teja.


lijan
ti

'Ari tjarita

Pekah

"

sa!

eta,

djeung sakabeh lalampa-

milampah noe bener di pajoeneun Pangeran Allahna, saperti Dawoed ramana. 'SatggSsna andjeunna ngalakonan djalan radja-radja Israil; malah-malah andjeunna " njorangkeun poetrana noe pameget kana seuneu, noeroetkeun kagiroekan lampah bangsa-bangsa, noe koe Pangeran disingkahkeun ti hareupeun oerang Israil teja. 'Toer andjeunna ngoerban djeung ngoekoes dina enggon laloehoer, sarta dina pasir-pasir, djeung di handapeun sakabeh kakaian ngaroenggoenoek. 'Tidinja " Resin, radja Sam, barfeng Pekah poetra R6malja,radjalsrailteja,bralmangkatka
'^

RADJA

17.

453

10

11

12

13

Jgroesalem, dek mSrangan; seug Alias koe eta dikgpoeng, tatapi mSranganana mampoeh. 'Diua mangsa eta koe RSnagara Elat teja dibasin, radja Sam, likkeuu deui ka Sam, sarta oerang Jadidjarongklokkeun ti djSro Elat; hoedi toeloej oerang Sam darataug ka Elat, sarta ngargnggon di dinja tepi ka mangsa ajeuna. 'Geus kitoe Ahas ngoetoesan djalma ka Tiglat-Pileser, radja Asoer teja, hatoeran kijeu: Kaoela teh abdi andjeun sargng poetra andjeun; moegi geura angkat, njalametkeun kaoela ti leungeun radja Sam sareng ti leungeun radja Israil, noe pada ngamoesoeh ka njandak emasSarta Abas kaoela. perak, noe kapgndak di gedong Pangeran djemig dina doenya-brana ggdong radja, bari seug dikintoenkeun ka radja Asoer, asoep paseba. 'Ari radja Asoer ngagoegoe ka andjeunna; gantjang radja Asoer mangkat ka Damsik, sarta dibeunangkeun; ari djalmana dibarojong ka tanah Kir, sarta Resin teja dipaehan. 'Toeloej radja Ahas angkat, nepangan Tiglat-Pileser, radja Asoer teja, ka Damsik. Geus kitoe ningali hidji altar di Damsik; seug radja Ahas ka panghoeloe Oeria ngintoenkeun paroepaan eta altar sarta djeungtjontona, satjeples bangoenna. 'Prak panghoeloe Oeria ngadamel hidji altar; sakoemaha tjonto noe koe radja Ahas dikintoenkeun ti Damsik teja, nja kitoe midamSlna panghoeloe Oeria, njondongkeun radja Ahas soemping ti Damsik. 'Barang radja geus soemping ti Damsik, radja ningali eta altar; gantjang koe radja altar teh dibari seug ngoerban dina deukeutan, loehoer eta. 'Pek andjeunna ngadoeroek koerbanna doeroekan djeung koerbanna kadaharan, sarta njitjikeun koerbanna inoeman, bari ngepretkeun gStih koerteu
''

ti

radja, djeung

koerbanna kadaharan,

kitoe deui koerban doeroekan ti sakabeh djalma eusi tanah, djeung koerbanna kadaharan sarta koerbanna inoeman toer sakabeh ggtih koerban doeroekan^ djeung sakabeh ggtih koerban peuntjitan koedoe kepretkeuu nja ka dinja; ari moenggoeh altar tambaga teja mah baris kami
;

16

''

nimbang-nimbang. 'Prak panghoeloe Oeria milampah sakoemaha parentah radja

17

Ahas

'

''

18

'

19

20

'Djeung deui radja Ahas ngeukotak-kotak tgmpat paso teja, sarta pasona dilaanan ti loehoerna; djeung lalaoetan teja ditoeroenkeun tina sasapian tambaga, noe aja ti handapna, seg diteundeun dina dadampar batoe. 'Samalah pangaoeban sabat, noe geus didjijeun di djgro ggdong Pangeran, sarta djeung panglgbStan radja, di loewar, koe andjeunna diowahan di ggdong Pangeran, tina sabab radja Asoer. -'Ari tjarijos Ahas salijan ti eta, sakoer lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Toeloej Ahas koelgm reudjeung karoehoenna, sarta dikoergbkeun ka karoehoenna di dajeuh Dawoed; '" ari Hiskia poetrana noe ngateja.
^

reutan

ganti djadi radja.


c 3
p.

a 2 Bab.
5

28. b 1 Eadj.
p.
jr

u
:

-.

s.

Moesa 18:21;
17
:

Moesa 18; 10;


:

17:31.
15 29
:

d h

8. f p.
:

15 37; Jfe. 7
:

1.
:

f p. 14

22.

p.

p.

18

15.

Radj. 15
I

20.
:

Badj. 12

33.

Moesa 29:

38.

Radj. 7

23.

p.

18

1.

PASAL
Mangsa

17.

-''

14

banna panarima kana eta


altar

altar.

'Ari

tambaga, noe di pajoeneun Pangeran teja, dikeserkeun ti hareupeun ggdong, tina antara altar andjeunna djeung ggdong Pangeran, dipernahkeun
15

gigireun altar andjeunna, sabeulah ti kaler. 'Toeloej radja Ahas marentah ka

panghoeloe Oeria, kijeu parentahna: Dina eta altar ggde koedoe ngadoeroek koerbau doeroekan isoek djeung koerban kadaharan sore, sarta koerban doeroekan
^'

kadoewa-wglas taoenna Ahas teja djoemgngng radja Joeda, " harita Hosea poetra Ela djadi radja di Samaria, njangking Israil, [sarta ngaradjaanana] 2 salapan taoen. 'Dgmi Hosea teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, ngan hanteu tjara radja-radja Israil 3 anoe saheulaeun andjeunna. 'Andjeunna diroeroeg koe Salmaneser, radja Asoer; toeloej Hosea ngabdi ka dinja, sarta dimistikeun njanggakeun pangabakti. 4 'Geus kitoe koe radja Asoer kapanggih, Hosea aja lampah sakait asalna Hosea ngoetoesan djalma ka So, * radja Mgsir, djeung teu ngahatoerkeun pangabakti ka radja Asoer, sabijasana oenggal-oenggal taoen; noe matak andjeunna koe radja Asoer ditoetoep, djeung dibarogod djgro pangberokan. 'Tidinja radja 5 di Asoer indit ngroes satanah kabeh; " kgbat
;

454

RADJA

17.

inditna ka Samaria, bari seug dikepoeng


6

tiloe

taoen lilana. 'Mangsa kasalapan taoeuua djoemeneng Hosea, harita Samaria teh beunang koe radja Asoer; ^ toeloej Israil dibojong ka tanah Asoer, dibere 6nggon di tanah Halah, djeung di sisi tji Habor, sisi waloengan Grosan, sarta di nagara-nagara tanah Madajin. 'Ari anoe matak kitoe, sabab oerang Israil marigawe dosa ka Pangeran Allahna, noe nginditkeun maranehanana ti tanah M6sir, ti handapeun kawasa Piraon, radja Mesir teja; sarta aribadah ka aallahan. Djeung ^ pada ngalakonan pikoekoeh bangsa-bangsa, noe koe Pangeran disingkahkeun ti hareupeun oerang Israil teja; kitoe keneh pikoekoeh
'

nana, beunang andjeunna ngadamSl ka karoehoenna, sarta pertelaanana, beu-

nang andjeunna mertelakeun ka


nja; J

dari-

16

17

radja-radja Israil, beunang eta njarijeun. 'Sarta oerang Israil ngaheng-ngaheng kana p6rkara noe ten b6ner, ngalawan ka Pangeran Allahna, djeung njarijeun enggon loehoer keur dirina di sakabeh

18

seg jjada noeroet noe sija-sija, ^ noe matak djaradi sija-sija, sarta noeroetan bangsa-bangsa noe sakoerilingna, noe koe Pangeran geus ditimbalkeun ka maranehanana, jen oelah migawe sapgrti eta. 'Djeung pada ninggalkeun sadajana timbalan Pangeran Allahna, sarta njarijeun artja sipat tjitak keur sesembaheunana, '" nja eta doewa sasapian teja; samalah njarijeun Asera, djeung " njarembah ka sakoer balad langit, sarta ngabarakti ka Baal. 'Toer sok njorangkeun anakna lalaki-awewe kana seuneu, sarta pada milampah noedjoem djeung tSnoeng; i estoe geus pada ngadjoewal diri, karep migawe noe goreng di pajoeneun Pangeran, soepaja ngabendoekeun andjeunna. 'Noe matak Pangeran ngabgndon ka Israil langkoeng^

-p

10

nagara-nagarana, dina panggoeng pangdjagaan, komo di nagara reugreug. 'Malah f ngaradegkeun keur dirina tihangtihang djeung Asera-Asera, dina oenggal pasir loehoer, djeung di handapeun sa-

19

langkoeng, sarta disalingkirkeun ti pajoeneunana; taja noe kari, ngan kaom Joeda woengkoel. 'Nadjan Joeda oge teu ngestoekeun timbalan Pangeran Allahna; satSggsna ngalakonan pikoe-

il

12

koer kakaian ngaroenggoenoek 'sarta pada ngoekoes di dinja dina sakabeh enggon loehoer, satjara bangsa-bangsa noe koe Pangeran diboewang ti hareupeun maranehanana teja; djeung njarijeun perkara garoreng, matak ngabendoekeun Pangeran. 'Toer^' padangabakti ka brahala-brahala, noe koe Pangeran ditimbalkeun ka maranehanana kijeu
;

20

koeh
loej

Israil,

beunang

efca

njarijeun. 'Toe''

21

teja
is

Maraneh poma oelah migawe per22

14

15

kara kitoe. 'Ari Pangeran teh ngelingan ka Israil djeung ka Joeda, koe lantaran sakabeh nabi andjeunna, sakoer djoeroe p61Sng; kijeu timbalanana: Geura tarobat, koedoe pada mitjeun djalan maraneh noe goreng, sarta arestoekeun timbalan kami, pikoekoeh kami, noeroetkeun saeusina toret, noe koe kami ditimbalkeun ka karoehoen maraneh, sarta koe kami didatangkeun ka diri maraneh koe lantaran abdi-abdi kami, sakoer nabi-nabi. 'D6mi eta ten ngagaroegoe, anggoer padaugaheuraskeunbeuheungna, sapgrti beuheung karoehoenna^ noe teu pgrtjajaeun ka Pangeran Allahna teja. 'Tjoel pada mitjeun pikoekoeh andjeunna, djeung pgrdjangdjia'' '

23

sakabeh toeroenan Israil koe Pangeran ditjoelkeun, sarta disangsara, djeung disarelehkeun ka leungeun rampog, datang ka dipitjeun sakali ti pajoeandjeunna njoehneunana. 'Karana keun Israil ti bangsa Dawoed; heug Jarobam poetra Nebat teja koe eta didjadikeun radja; ari koe Jarobam teh Israil seg dioendoerkeun ti poengkoereun Pangeran, sarta didarosakeun, dosana ggde katjida. 'Toeloej oerang Israil pada ngalakonan sakabeh dosa Jarobam, noe dipigawe koe eta; teu njalingkir ti dinja, 'datang ka Israil koe Pangeran disingkahkeun ti pajoeneunana, sakoemaha pangandikana koe lantaran sakabeh abdi-abdiua, nja para nabi teja. Toeloej Israil dibojong ti tanahna sorangan ka tanah Asoer, t6pi ka mangsa ajeuna.
*'

'

30. 6 Hos. 7:11. c p. 18 9. d p. 15 29. p. 15 3 Moesa 18:3. f 1 Eadj. 14 23. g 1 Moesa 20:3, 4; 23:13. h J6r. 18:11; 25:5; 35:15. ( 2 Moesa 32 :9. j I Sam. 12 21. h Koem 1 21. 3 Moesa 18 24. m 1 Eadj. 12 28. n 5 Moesa I 6. q \ Radj. 21 20. 4 19. p. 16:3. p p. 21 r Hak. 2 14. si Eadj. 12 19. f 1 Eadj. 14 15 Hos. 1:6; Mik. 1:6.

24

Tidinja radja Asoer ngadatangkeun

RADJA
ti

18.

455

djalrua

ti

Baboel,

ti

Koet,

ti

Awa,

34

Hamat djeung ti Sgparwaim, dibere 6nggou di nagara-nagara Samaria, ngaganti oerang Israil; toeloej eta ugabogaan Samaria, sarta ngareusian nagai'a-naga25 rana. 'Ari geus kitoe, kern- anjaran eta djalma ngarSnggon di dinja, teu aribadah ka Pangeran; auoe matak eta teh koe Pangeran didatangan singa, sarta maranehanana reja noe koe singa di26 paraehan. 'Toeloej aroendjoekan ka radja Asoer, kijeu pioendjoekua: Noen, ari bangsa-bangsa, noe koe andjeun dibojong sar6ng dijjernahkeun di nagaranagara Samaria teja, hanteu targrangeun dina tata Batara eta tanah; noe mawi maranehanana koe eta Batara didatangan singa; sareng, saleresna, maranehanana koe singa teh diparaehan, sarehna teu tarSrangeun dina tata Batara 27 eta tanah. 'Seug radja Asoer marentah, kijeu parentahna: Geura alanteurkeun ka dinja hidji panghoeloe, kaasoep panghoeloe noe koe maraneh dibojong ti dinja teja; sina laleumpang sarta maratoeh di dinja, djeung sina magahkeun ka maranehanana tata Batara tanah eta. 28 'Toeloej datang hidji panghoeloe, kaasoep panghoeloe noe koe oerang Asoer dibojong ti Samaria teja; seug matoeh di Bet-El, sarta magahkeun ka maranehanana hal petana ibadah ka Pange29 ran. 'Parandene eta bangsa masing-masing njarijeun aallahanana, sok ditareundeun dina imah enggon laloehoer, beunang njarijeun oerang Samaria teja, hidji-hidji bangsa di nagara-nagarana, 30 noe koe maranehanana dieusian. 'Ari oerang Baboel njarijeun Soekot-Benot; oerang Koet njarijeun Nergal; oerang 31 Hamat njarijeun Asima; 'oerang Awa njarijeun Mbhas djeung Tartak; sarta ari oerang Separwain " sok ngadoeroek anakna koe seuneu, adjang Adram-Melek djeung Anam-Melek, aallahan Separ32 waim. 'Djadi eta teh aribadah ka Pangeran, sarta njarijeun keur daririna paughoeloe-panghoeloe enggon laloehoer * ti lebah diri maranehanana, noe pada mangngoerbankeun maranehanana di imah 33 gnggon laloehoer teja. 'Ongkoh eta teh aribadah ka Pangeran, ongkoh ngabarakti ka aallahanana, noeroetkeun tata bangsa-bangsa anoe asal maranehanana

dibojong. 'Tgpi ka mangsa ajeuna eta teh marilampah sakoemaha tata-tata baheula; teu aribadah ka Pangeran, sarta teu noeroetkeun pikoekoehna, hoekoemna, papakon djeung timbalan, noe koe

35

Pangeran ditimbalkeun ka anak-poetoe Jakoeb, " noe koe andjeunna dipaparin ngaran Israil teja. 'Padahal Pangeran geus ngadamgl pSrdjangdjian ka maranehanana, sarta ditimbalan, kijeu tim-

Maraneh poma oelah ibadah ka aallahan, oelah disarembah, oelah


balanana:
36
''

dibarakti, sarta oelah dikoerbanan; 'es-

toena

mah

Pangeran, noe nginditkeun

maraneh ti tanah M6sir, nganggo kawasa gede sarta nganggo asta noe njodor teja, nja ka eta maraneh koedoe ibadah, nja eta noe koe maraneh koedoe disSmbah, sarta nja eta noe koe ma37

38

se

io

41

raneh koedoe dikoerbanan teh; 'djeung ari pikoekoeh, djeung hoekoem, djeung papakon, sarta timbalan, noe koe andjeunna dis6ratkeun keur maraneh teja, nja eta noe koe maraneh koedoe diestoekeun dilampahkeun sapapandjangna; djeung oelah aribadah ka aallahan. 'Sarta ari perdjangdjian, beunang kami ngadamel ka maraneh teja, koe maraneh oelah dipopohokeun, djeung oelah aribadah ka aallahan; 'estoena mah Pangeran, Allah maraneh, nja ka eta maraneh koedoe ibadah teh; moen kitoe mah maraneh koe andjeunna tangtoe diloepoetkeun ti leungeun sakabeh moesoeh maraneh. 'Demi eta teh teu ngagaroegoe; enjana mah milampahna sakoemaha tata-tata baheula bae. 'Djadi eta bangsa-bangsa aribadah ka Pangeran, sarta ngabarakti ka artja-artjana ongkoh; malah anak-intjoena ge pada milampah sakoemaha kalakoean karoehoenna, tepi ka mangsa ajeuna.
a
p.

16:3.
6
:

Eadj. 12:31.

c 1 Eadj.

18:31.

d Hak.

10.

PASAL
Ari
2

18.

geus kitoe, mangsa katiloe taoenna Hosea poetra Ela teja djoemSngng radja Israil, " harita Hiskia poetra Ahas, radja Joeda, djadi radja. 'Oemoer Hiskia keur mangsa djadi radja teh salawe taoen, sarta salapan likoer taoen ngaradjaanana di Jeroesalem; ari djSnfingan iboena Abi poetra Djakaria.'DSmi Hiskia

456
teh

RADJA

18.

milampah noe bener di pajoeneun Pangeran, * sakoemaha lampah Dawoed ramana. 'Andjeunna njingkirkeun ' enggon laloehoer, djeung meupeuskeuB tihang-tihang, sarta ngabasmi Asera; malah andjeunna ngarSmekkeun oorajan tambaga, beunang ngadamgl Moesa teja; karana tepi ka djamanharita oerang Israil sok ngaroekoes ka dinja; demi koe andjeunna disebatkeun NShoestan. 'Andjeunna teh ngandel ka
''

14

Hiskia djoemeneng radja, bral Sanherib, radja Asoer, indit ngaroeroeg ka sakabeh nagara Joeda noe rareugreug, sarta dibareunangkeun. 'Tidinja Hiskia, radja Joeda, ngoetoesan ka radja Asoer, ka

Pangeran, Allah Israil, ^ moenggah pandeurieun andjeunna taja sasamana dina lebah sakabeh radja Joeda; kitoe keneh noe saheulaeunana. 'Karana andjeunna ngarakgtan ka Pangeran; ten pisan njingkah ti poengkoereun Pangeran, satSgesna ngestokeun timbalanana, noe koe Pangeran ditimbalkeun ka Moesa teja. 'Noe matak Pangeran njargngan ka andjeunna; ka mana bae angkatna, nja pintSr lalampahanana sarta andjeunna baha ka radja Asoei", hauteu ngawoela ka dinja. 'Andjeunna f ngelehkeun oerang Pelisti tepi ka uagara Gasa, katoet wewgngkeranana; geus poegoeh panggoeng pangdjagaan, nagara reugreug oge
;

15

16

17

nagara Lakis, mihatoer kijeu: Kaoela tarima dosa; moegi geura moelih ti kaoela; naon bae noe ka kaoela koe andjeun bade ditangtoskeun, kaoela sSdja njoehoen. Seng radja Asoer ka Hiskia, radja Joeda, ngamistikeun tiloe ratoes talenta perak djeung tiloe poeloeh talenta 6mas. Sor * Hiskia ngahatoerkeun sakabeh perak, noe kapendak di gSdong Pangeran sarta dina doenya-brana gedong radja. 'Dina mangsa harita panto kabah Pangeran koe Hiskia dikeureutan Smasna; kitoe keneh tihang-tihang anoe beunang Hiskia, radja Joeda, njapoetan; seug emasna dihatoerkeun ka radja Asoer. 'Parandene kitoe radja Asoer nitahan < Tartan djeung Rabsaris sarta Rabsake ti nagara Lakis ka radja Hiskia, ka Jeroesalem, dibahanan balad
'

rosa pisan; bral arindit, toeloej daratang ka Jeroesalem. Demi geus arindit sarta geus daratang teh, heug ngaran-

eleh.
c
p.

op. 16:20;
17
:

2 Bab. 29.
:

b
9.

Badj. 11:6.
e p.

9,

10.

d i Moesa 21

23

25.

f
9

J6s.

14:29.

18

Ari geus kitoe, mangsa kaopat taoenna Hiskia djoemeneng radja, ninggang katoedjoeh taoenna Hosea poetra Ela

djoemgnSng radja

Israil,

harita

"

Sal-

19

dSg di soesoekan empang girang, noe di sisi djalan gSde, 16bah tggal minatoe. 'Toeloej ngaggroan ka radja. Djol bidjil ka darinja Eljakim poetra Hilkia, noe njangking gSdong, djeung Sebna, mantri toelis, sarta Joah poetra Asap, noe djadi papatih. Pok Rabsake ngomong ka da'

10

maneser, radja Asoer teja, indit ngaroeroeg ka Samaria, sarta nagara teh dikepoeng. D6mi geus meunang tiloe taoen, toeloej beunang; mangsa kagenSp ta'

Geura poepoelih ka Hiskia: Kijeu timbalan radja agoeng, radja Asoer: Nahaon pangandSl, anoe matak kita
rinja:
20

11

12

oenna djoemenSng Hiskia, m6n6ran kasalapan taoenna Hosea djoemgneng radja Israil, * harita Samaria beunang. 'Toeloej Israil koe radja Asoer dibojong ka tanah Asoer, sarta dipgrnahkeun di tanah Halah, djeung di sisi tji Habor, sisi waloengan Gosan, sarta di nagara-nagara tanah Madajin; 'tina sabab eta teh ten ngagaroegoe kana timbalan Pangeran AUahna, sabalikna pada ngaremi3ak p6rdjangdjianana, nja eta saniskara noe didawoehkeun koe Moesa, abdi Pangeran teja; keukeuh teu ngagaroegoe, sarta hanteu dilampahkeun.
a
p.

21

22

17:3. 6

p.

17:5,

6.

13

Ari

"

mangsa kaopat-w61as taoenna

ngandel teh? 'Tjarek kita, tapi omong biwir bae: Aja tarekah djeung pangawasa baris kana pgrang. Ajeuna ka saha kita nja ngandgl, noe matak kita baha ka kami? 'Ajeuna, sagnjana, kita ngand6l teh kana iteuk hoe noe geus pit6s, nja ka Mesir teja; tijap-tijap aja noe n6k6n ka inja, tangtoe tjos ka leungeunna, datang ka paratna; nja kitoe Piraon, radja MSsir, ka sakabeh noe ngarandel ka dinja. 'Tatapi lamoen maraneh ngomong ka kami: Kaoela ngarand61 tell ka Pangeran, Allah kaoela naha eta teh lain eta noe pamoedjaanana djeung altar-altarna disingkirkeun koe Hiskia teja, bari marentah ka oerang Joeda djeung ka oerang Jeroesalem,
'^
:

2
jen:
23

RADJA
32

19.

457

Maraneh ujembah
ijeu

hareupeun

hidji

koedoe di altar bae di JSteli

roesalem? 'Ari ajeuua, geura tataroehan djeung goesti kami radja Asoer: kami ka kita dek mere doewa reboe koeda,
kita bisa ugadjogokeun ti diri kita toekaug toempak koeda baris noem-

kondang sorangan, sarta pada ugiuoem tjai soemoer sorangan; 'tgpi ka kami soemping, ngala maraneh ka hidji tanah noe saperti tanah maraneh, nja tanah
soegih gandoem djeung anggoer, tanah soegih roti djeung kgbon anggoer, tanah soegih minjak djetoen djeung madoe; mangke maraneh hiroep, sarta moal dipaeban; djeung oelah ngagaroegoe ka Hiskia, karana ngaggndam ka maraneh, pokna: Pangeran tangtoe ngaloepoetkeun oerang. 'Karah batara-batara bangsa-bangsa geus aja noe ugaloepoetkeun tanahna ti panangan radja Asoer? 'Di mana batara Hamat djeung batara Arpad? di mana batara Separwaim, batara Hena djeung batara Iwa? karah batara bareto ugaloepoetkeun Samaria ti leungeun kami? 'Tjik, di lebah sakabeh

oepama

2i

25

pakan inja. 'Na koemahakitapibisaeun ngoendoerkeun bopati sahidji oge, kaasoep abdi goesti kami noe pangleutikna? tapi kita ugandgl ka Mesir, tiua kareta djeung tina taroekaug toempak koeda. 'Ajeuna kami pangaroeroeg ka ijeu enggon s6dja diroeksak teh, naha karah teu kalawan Pangeran? aja timbalan Pangeran ka kami: Geura indit ngaroeroeg ka tanah eta, sarta roeksakkeun koe maneli. a 2 Bab. 32; jes. 36.
6 p. 12
:

33

34

18. c J6s. 20

1.

J61i-

29

6.

35

26

27

Misaoer Eljakim poetra Hilkia, djeung Sebna, sarta Joah ka Rabsake teh: Moegi ka abdi gamparan ngalahir koe basa Sam bae, karana abdi pada ngahartos; montong ngalahir ka abdi koe basa Jahoedi, kakoeping koe djalmadjalma noe araja dina loehoer koeta. 'Ngadjawab Rabsake ka darinja: Ari kami teh, noe matak dipiwarang koe

36

37

kami ngomongkeun sagala omongan noe tadi teja, naha karah ka djoeragan maneh sarta ka diri maneh bae? lain ka eta djalma-djalma noe
goesti

batara tanah-tanah teja, noe mana noe geus ugaloepoetkeun tanahna ti leungeun kami, wet njangka Pangeran tangtoe ugaloepoetkeun Jgroesalem ti leungeun kami? 'Demi eta djalma-djalma rarepeh bae, teu ngadjawab ka Rabsake sakgtjap-ketjap atjan; karana radja geus maparin timbalan, kijeu timbalanana: Maraneh oelah ngadjawab kadinja.'Toeloej soemping deui Eljakim poetra Hilkia, noe njangking gedong, djeung Sebna, mantri toelis, sarta Joah poetra Asap,

darijoek dina loehoer koeta, noe bakal

njatoe tai sorangau, nginoem tji-kiih


28

sorangan,bar6ng djeung maraneh? 'Neut Rabsake nangtoeng, sarta ngaggro, bgdas pisan sowarana, make basa Jahoedi, ngomong, kijeu pokna: Geura darenge-

noe djadi papatih, pada marek ka Hiskia, panganggona beunang njosoek; seug ngoendjoekkeun ka andjeunna omongan Rabsake teja. a i Badj. 4 25.
:

PA SAL

19.

29

30

keun lahiran radja agoeng, radja Asoer! 'Kijeu timbalan radja: Maraneh oelah kagelo koe Hiskia; karana moal bisaeun ugaloepoetkeun maraneh ti panangan radja. 'Djeung maraneh oelah kabawa-

bawa koe Hiskia ngandelkeun Pangeran, ngomong kijeu: Oerang tangtoe koe
Pangeran diloepoetkeun, sarta ijeu nagara moal koengsi diselehkeun ka leungeun radja Asoer. 'Poma oelah ngagaroegoe ka Hiskia; karaua kijeu timbalan radja Asoer: Geura njarijeun
karahajoean djeung kami, bari baridjil ka kami; tangtoe maraneh pada ngahakan " hasil tangkal anggoer sorangan, djeung pada ngahakan hasil tangkal
3

31

geus kitoe, barang kadangoe koe radja Hiskia, pek andjeunna " njosoek panganggona; toeloej noetoepan salirana koe karoeng, bari seug lebet ka gedong Pangeran. 'Sarta Eljakim, noe njangking gSdong, djeung Sebna, mantri toelis teja, barSng kokolot-kokolot para panghoeloe, koe andjeunna dipiwarang * ka nabi Jgsaja poetra Amos, geus pada noetoepan diri koe karoeng. 'Toeloej eta teh malihatoer ka Jesaja: Kijeu lahiran Hiskia: Poe ijeu nja poe kasoekeran, sarSng kalaraan, sarawoeh kawirangan; karana baroedak geus rek babar, tapi taja tanaga geusan ngadjoeroekeun. 'Bok manawa Pangeran, Allah andjeun, ngadangoekeun sakabeh omongan Rabsake,

Ari

458

RADJA
15

19.

5 6

noe dititah koe radja Asoer djoeraganaua ngahinakeun ka Allah noe djoemeneng; manawa kersa ngalara-lara tina sabab omonganana noe gens kadangoe koe Pangeran, Allah andjeuu teja. Koe perkawis eta, moegi-moegi andjeun ngahatoerkeun paneda tina sabab sesa, anoe masih aja. 'Demi geus darongkap eta mantri radja Hiskia ka Jesaja teh, 'toeloej Jgsaja ngalahir ka darinja: Koedoe kijeu nja hatoeran ka djoeragan sampejan: Kijeu timbalan Pangeran: Maneh montong sijeun-sijeun koe omongan noe geus kadenge koe maneh, noe koe baroedak radja Asoer dipake ugagorengkeun ka kami teja. 'Masing njaho, radja teja koe kami rek dipandjingan hidji soekma, engke " pingadengeeun tagiwoer, bari toeloej balik deui ka tanahna; sarta di djero tanahna koe kami rek disina roeboeh koe pedang. a p. e so.
:

16

17

18

6 J6s.
8

1.

c p. 7:6.

Tidinja Rabsake balik, njampak radja Asoer keur merangan ka nagara Libna; karana geus meunang bedja, jen andjeunna pindah " ti nagara Lakis teja.

19

10

11

'Geus kitoe radja meunang bedja hal Tirhaka, radja Koes; ajanoe ngoeninga: Saleresna, Tii'haka teja boedal, sedja merangan ka andjeun. Toeloej radja ngoetoesan deui djalma ka Hiskia, sarta diparentah kijeu: 'Maraneh geura mopojan ka Hiskia, radja Joeda, kijeu nja pok: * Poma kita oelah kagelo koe batara kita, noe koe kita diandglkeun, pagar jen: Jeroesalem moal koengsi diselehkeun ka leungeun radja Asoer. 'Kapan kita geus ngadenge bedja pSrkara noe koe para radja Asoer didamgl ka

dibeberkeun ka pajoeneun Pangeran. 'Sarta Hiskia neneda ka pajoeneun Pangeran, kijeu pangdana: Noen Pangeran, Allah Israil, " noe linggih dina moekarabin! nja andjeun teja Allah, andjeun njalira, njepeng sadajana karadjaan noe di boemi; andjeun teja noe ngadamel langit sareng boemi. 'Eh Pangeran! moegitjondongkeuntjepil andjeun, sareng dangoekeun; 6h Pangeran! moegi bareuntakeun sotja andjeun, sareng tingalikeun; sareng moegi dangoekeun omongan Sanherib, noe ngadatangkeun eta, baris ngahinakeun ka Allah noe djoemeneng. Jaktos pisan, noen Pangeran! perkawis radja-radja Asoer ngaroeksakkeun eta bangsa-bangsa sinarengan tanah-tanahna; 'sarawoeh aallahanana diaraloengkeun kana seuneu; karanten lain Allah eta teh, saleresna * djidjijeunan leungeun manoesa bae, kai sareng batoe; mana koe eta digempoer. 'Ari ajeuna, noen Pangeran, Allah koering sadaja! moegi-moegi koering pada disalametkeun ti leungeunna, " soepaja sadajana karadjaan noe di boemi pada nganjahokeun, jen andjeun teja Pangeran Allah, andjeun njalira.
'

a Djab.
1

80:2.
8:43.

Djab.

115:4.

Jos.

4:24;

Kadj.

20

21

Tidinja Jesaja poetra Amos teja ngadjoeroeugkeun ka Hiskia, pihatoerna: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Ari perkara noe koe maneh diteda ka kami hal Sanherib, radja Asoer teja, " koe kami geus dimakboel. 'Nja ijeu pangandika, noe koe Pangeran diandikakeun hal eta: Ari parawan, anak Sion,

njoemahkeun ka maneh, mojok ka ma22

12

13

sakabeh tanah teja, datang ka ditaroempSs; ari kita mah naha piloepoeteun? 'Karah batara-batara bangsabangsa ngaloepoetkeun anoe du-aroeksakkeun koe karoehoen kami, tjara Gosan, djeung Haran, djeung Resep, sarta oerang Eden, noe aja di TSlasar teja? 'Di mana radja Hamat, djeung radja Arpad, sarta radja nagara Sgparwaim, Hena djeung Iwa teja? o p. i8:i4.
"^

23

6 p. 18

30. c p.

18

33, 34.

Hiskia geus nampa soeratna ti leungeun oetoesan, seug diaos; geus kitoe andjeunna moenggah ka gSdong Pangeran, bari toeloej soerat teh koe Hiskia

Ana

neh; anak Jeroesalem noetoerkeun ka maneh * bari gogodSg. Saha noe dihinakeun djeung digorengkeun koe maneh? sarta saha noe koe omong maneh dioenghak, bari panon maneh tanggah ka manggoeng? " Nja Kasoetji Israil. 'Maneh geus ngahinakeun ka Goesti koe lantaran titahan maneh; ari tjarek maneh: Ijeu aing geus oenggah ka loehoer goenoeng-goenoeng, ka tSngah goenoeng Libanon, mawa kareta-kareta aing; sarta koe aing dek dikadek kaina poetri noe laloehoer, kaina djamoedjoe
'

''

noe aroentjoel, sarta dek ngadatangan ka pamondokanana noe pangpoentjakna,

2
21

RADJA

20.

459

25

ka leuweung pakgbouanana. 'Aing teh ngali djenng nginoem tjai sedjen, sarta aing koe dampal soekoe aiug dek njaatkeun sakabeh baugawan MSsir. 'Na maueh teu ugadenge kami ngadamSl
kitoe kitoe
ti

anggalna, sarta ngadjadikeun

36

ti djaman baheuki? ajeuua koe kami eta didatangkeun, jen maneh koedoe ngaggmpoer nagara noe rareugreug,

37

didjijeun hoenjoedan-hoenjoedan. 'Kitoe

27

noe matak priboemina teu narangan, pada galeder, sarta baringoengeun; djaradina sasat djoekoet t6gal, sarta daoen hedjo, " sasat djoekoet noe dina hateup, djeung gandoem perang memeh ggde. 'Ari kami teh leuwih oeuinga dina dijoek maueh, sarta dina kaloewar-asoep maneh, kitoe deui dina pangamoek maneh ka kami. 'SajDedah maneh ngamoek ka kami, djeung sabab rahoel maneh geus nepi kana tjgpil kami, noe matak iroeng maneh koe kami bakal ditgrapan kaloehan ti kami, djeung biwir maneh bakal ditSrapan kadah ti kami, sarta maneh koe kami rek dibalikkeun, njorang djalan oeroet maneh datang. - 'Sarta nja ijeu pialamateunana ka andjeun: noe

keiieh bidjil Malaikat Pangeran, pek njabetan dina pasanggrahan oerang Asoer; sakgti dalapan laksa lima reboe noe kasabSt; ana haroedang isoekisoek, doemadakan, eta kabeh geus djaradi majit. Djoeng Sanherib, radja Asoer, leumpang, moelang; toeloej tjalik * di nagara Ninewe. 'Ari geus kitoe, eukeur radja sembahijang di ggdong Nisrok aaliahanana, pek Adram-Melek djeung Sareser, poetrana, maehan ka andjeunna koe pSdang; toeloej maringgat ka tanah Ararat; ari Esar-Hadon poetrana noe a jes. 37:36. ngaganti djadi radja.
'

'^

b Joen. 1:2. c 2

Bab. 32:21.

PASAL

20.

28

Dina mangsa eta " Hiskia pareng teu damang, meh poepoes. Toeloej nabi Jesaja poetra Amos teja ngadeuheus ka
andjeunna, sarta mihatoer ka andjeunna Kijeu timbalan Pangeran: G-eura ^ wew6kas ka saeusi-imah maneh; karana maneh engke paeh, moal lila nja hiroep. Tidinja radja ngagilir pameunteuna kana bilik, bari seug neneda ka Pangeran,
kijeu

29

dihakan taoen

ijeu

toerijang;

noe

di-

hakan taoen kadoewa koerindang; demi dina taoen katiloe mah pek njalSbar,
djeung dibaroewat, kitoe deui mar61ak anggoer sarta diharakan boewahna. Djeung anoerahajoe anak-j)oetoe Joeda, sakoer noe kari, f bakal akaran deui ka handap, sarta boewahan ka loehoer. 'Karana ti Jgroesalem pibidjileun sesa, sarta ti goenoeng Sion pibidjileun noe rahajoe; kagoematian Pangeran sa'

30

31

32

33

34

wadya-balad noe bade ngadamel kitoe. 'Koe sabab eta, timbalan Pangeran hal radja Asoer teh kijeu: Moal piasoepeun ka ijeu nagara, djeung moal mesatkeun djamparing ka djSro nagara, sarta moal pimawaeun kepeng ka hareupeunana, djeung^ moal dilingkoengan koe benteng. 'Engke pibalikeun, nj or an g djalan oeroetna datang; moal koengsi asoep ka ijeu nagara; kitoe lahiran Pangeran. 'Karana kami tangtoe ngaraksa ijeu nagara, rek disalamgtkeun, koe karana kami, djeung koe karana Dawoed, abdi

panedana: 'Noen Pangeran! moegi emoet, " jen simkoering loemakoe teh di pajoeneun andjeun kalawan satoehoe sarSng kalawan soehoed hate, sargug noe dipilampah koe simkoering anoe sae di pajoeneun andjeun. Sarta Hiskia nangis rosa katjida. 'D6mi geus kitoe, memeh Jesaja ka loewar ti boeroeau pangngah, aja pangandika Pangeran ka Geura andjeunna, kijeu pangandikana balik, bedjakeun koe maneh ka Hiskia, geggdoeg oemat kami: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Dawoed, bapa maneh ''PanSda maneh koe kami dimakboel, tji'

panon maueh koe kami ditiugali; masing ujaho, maneh koe kami rek ditjageurkeun; dina poe noe katiloe maneh pioenggaheun deui ka gSdong Pangeran; 'sarta oemoer maneh koe kami rek ditambahan lima welas taoen malah maneh reudjeung ijeu nagara koe kami rek
;

"

diloejDoetkeun ti leungeun radja Asoer; toer kami rek ngaraksa ijeu nagara koe

kami
d
35

teja.
p.

p.

20

5.

6 aj. w-.i. c J6s. 5:24.


:

18

17. e Djab.

129
"

6.

J6s. 27

6. ^r p.

20

6.

Ari geus kitoe,

dina peuting eta

karana kami, djeung koe karana Dawoed, abdi kami teja. 'Djeung deui saoer JSsaja: G-eura ujokot boewah kondang sagoeroeutoel. Seg ditjokot, sarta ditaplokkeun ka noe bareuh; toeloej

460
8

RADJA

21.

andjeunna hoerip. 'Ngalahir Hiskia ka J6saja:

Naon

pialarnateunana, jen kaoela

10

koe Pangeran bakal ditjageurkeuu, sarta kaoela pioenggaheun deui ka gedong Pangeran dina poe noe katiloe ? Walonan Jesaja Nja ijeu pialarnateunana ka andjeun ti Pangeran, nandakeun Pangeran tangtoe ngadamgl pangandika noe diandikakeim teja: koemaha kgrsa, kalangkang teh madjoe sapoeloeh goerat atawa moendoer sapoeloeh goerat? 'Ari lahiran Hiskia Gampang kalangkang teh
'

19

20

il

ngeser sapoeloeh goerat; ontong, anggoer kalangkang teh sina moendoer sapoeloeh goerat ka toekang. 'Toeloej nabi J6saja sasambat ka Pangeran; seugkoe Pangeran kalangkang teh dipoendoerkeun sapoeloeh goerat ka toekang, dina goerat noe koe eta gens ditoeroenan, dina istiwa Ahas. o 2 Bab. 32:24; js. 38.
6 2 Sam. 17:23. c p. 18:3. rfp. 19
:

21

anoe pibidjileun ti diri maneh, noe koe maneh bakal dijoegakeun, noe sawareh mengke ditjokot, didjijeun ponggawa di djgro karaton radja Baboel. 'Ari lahiran Hiskia ka Jesaja: Sae pangandika Pangeran, noe geus dilahirkeun koe adjgngan. Lahirna deui: SalSrSsna moegi-moegi aja kasgnangan djeung kajaktian saoemoer kaoela! -'Ari tjarijos Hiskia salijan ti eta, djeung sakabeh pangawasana, kitoe deui lampahna ngadamel empang djeung soesoekan, sarta ngasoepkeunana tjai ka djSro dajeuh teja, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Toeloej Hiskia koelgm reudjeung karoehoenna; ariMSnase poetrana noe ngaganti djadi radja.
lalaki,
a 2 Bab. 32:31;
J6s. 39. b. p. 24: 13, 14.

PASAL
Oemoer
"

21.

20. e p. 19

3i.

12

"

Dina mangsa eta Berodak-Baladan,

radja teh

Mgnase keur mangsa djadi doewa wglas taoen, sarta

13

poetra Baladan, radja Baboel, ngirimkeun soerat djeung kikintoen ka Hiskia karana ngadenge bedja, jen Hiskia mantas ten damang. 'Ari Hiskia ngagoegoe ka eta oetoesan, sarta nembongkeun ka darinja sagoedang arta-bandana, 6masperak, wawangian djeung minjak aloes; kitoe deui sagoedangna pakarang, djeung saniskarabae noe kapanggih dina doenyabrana andjeunna; taja naon-naon dina gedongna sarta dina sawewengkonna noe koe Hiskia teu ditembongkeun ka darinja. 'Geus kitoe nabi Jesaja ngadeuheus ka radja Hiskia, sarta naros ka andjeunna Koemaha omongan eta dja:

lima poeloeh lima taoen ngaradjaanana di Jeroesalem; ari djenengan iboena Hepsiba. 'Demi MSnase teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, * noeroetkeun lampah kagiroekan bangsabangsa, noe koe Pangeran disingkahkeun ti hareupeun oerang Israil teja. 'Da andjeunna ngadjSlegkeun deui enggon laloehoer, " noe digempoer koe Hiskia ramana teja; djeung ngadegkeun altaraltar adjang IBaal, sarta ngadamel Asera,
'^

sakoemaha noe
Israil

didjijeun
"

koe Ahab,

radja
4

teja;

malah andjeunna
langit, sarta

njembah ka sakoer balad

lalema,
15 ti

sarta

ti

mana daratangna ka
:

andjeun ? Ngawalon Hiskia Daratangna tanah noe djaoeh, ti Baboel. 'Naros deui JSsaja: Narendjo naon di gedong andjeun? Walonan Hiskia: Narendjo saniskara noe di gSdong kaoela; taja naon-naon dina doenya-brana kaoela, noe koe kaoela hanteu ditembongkeun

dibarakti. 'Toer f andjeunna ngadamgl altar-altar di djero ggdong Pangeran, noe koe Pangeran ditimbalkeun kijeu
teja: " Di Jeroesalem kami rek m6rSnahkeun djengngan kami. Sarta ngadamel altar-altar adjang sakoer balad langit dina doewa boeroean gSdong Pateja
'

''

ngeran. 'Eatoeroeg-toeroeg

16

17

18

ka darinja. 'Saoer Jgsaja ka Hiskia: Andjeun geura reungeukeun pangandika Pangeran: 'Masing njaho, pidatangeun mangsa, didinja saniskara noe di imah maneh, sarta sakoer anoe beunangngg16p karoehoen maneh, t6pi ka mangsa ajeuna, * bakal diakoetan ka Baboel; moal aja noe dikarikeun kitoe timbaIan Pangeran. 'Djeung deui anak maneh
;

andjeunna njorangkeun poetrana noe pameget kana seuneu, J sarta milampah petangan djeung tenoeng, kitoe deui ngadamgl toekang njaroemah djeung toekang ngoesoemah; loba katjida milampahna noe goreng di pajoeneun Pangeran, matak ngabgndoekeun. 'Djeung aja hidji artja Asera, beunangna ngadamgl, koe andjeunna diteundeun di djero gSdong, anoe koe Pangeran ditimbalkeun ka
'

RADJA
17

22.

461

Dawoed djeung ka Soeleman poetrana


teja: Di dj6ro ijeu gedong sarta JSroesalem, beunang kami milih ti sakabeh kaom Israil, kami rek mSrgnahkemi djgnengan kami salalauggengsoekoe Israil koe kami na; 'sarta moal dileumpang-leumpangkeun deui tina tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka karoehoenna; ^ kitoe soteh oepama
kijeu
di
^'

pajoeneun Pangeran. -'Ari tjarijos Menase salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, kitoe deui dosana, noe koe andjeunna dilampahkeun teja, sagnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Toeloej

13

Mgnase koel6m reu-

djeung karoehoenna, sarta dikoergbkeun dina taman gedongna, dina taman Oesa ari Amon poetrana noe ngaganti djadi
radja.
d
h
I

10

11

ngarestoekeun milampah sakoemaha noe koe kami geus ditimbalkeun ka maranehanana, sarta noeroetkeun sakabeh papakon, noe diparentahkeun ka marauehanana koe abdi kami Moesa teja. Tatapi teu naroeroet sarta maranehanana disasabkeun koe Menase, datang ka pada migawe noe goreng alah batan noe dipigawe koe bangsa-bangsa, noe ditoempoerkeun koe Pangeran ti hareupeiin oerang Israil teja. 'Tidinj a Pangeran ngandika '" koe lantaran abdi-abdina, nja eta para nabi, kijeu pangandikana: 'Sapedah Menase, radja Joeda, migawe
'

a
I

Bab. 33. h
;

1
:

Kadj. 14
/'p.
:

24. c p.
1

18
7

4. 3.

Eadj. 16 33. e p. 17 16.


:

23 12. g
:

Eadj. 9
:

2 Bab. 4
1 1

9. i p.

16

3.

y
:

p.

17
:

17.

A;

Sam.

10.
:

Eadj.

8
3
:

25.

m
p
p.

JSr.

15
4.

4.

Bab. 33

9.

Sam.

11.

24

19

Oemoer Amon keur mangsa djadi radja teh doewa likoer taoen, sarta doewa
taoen ngaradjaanana di Jeroesalem ari djenSngan iboena Mesoelemet poetra HaDemi Amon teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran,
;
'

20

roes, ti Jotba.

21

sakoemaha lampah Menase ramana teja. 'Karana andjeunna ngalakonan sakabeh


djalan noe dilakonau koe ramana, djeung ngabakti ka brahala-brahala noe dibakti koe ramana; nja eta noe koe andjeunna disembah; 'ari Pangeran, Allah karoehoenna mah, koe andjeunna ditinggal, hanteu ngalakonan djalan Pangeran. 'Tidinja mantri-mantri Amon * sakarait ngamoesoeh ka andjeunna; pek radja teh koe eta dipaehan di djero ggdongna. 'Demi djalma-djalma eusi tanah maehan eta sakabeh manti'i noe sakait ngamoesoeh ka radja Amon; sarta Josia, poetra radja, koe djalma-djalma eusi tanah didjengngkeun radja, ngaganti andjeunna. 'Ari tjarijos Amon salijan ti eta, sakoer lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Toeloej andjeunna dikoerebkeun kana koeboeranana, dina taman Oesa teja ari Josia poetrana noe ngaganti djadi radja.
;

12

13

14

kagiroekan, " nja migawe noe goreng alah batan sakabeh noe dipigawe koe oerang Emor, anoe heulaeun manehanana, katoeroeg-toeroeg oerang Joeda koe manehanana didosakeun koe brahala-brahalana 'koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil Masing njaho, kami rek ngadatangkeun katjilakaan ka Jgroesalem djeung ka Joeda, " anoe matak saha-saha noe ngadenge ngeng-ngengan disada tjeuli doewanana. Sarta kami ka Jeroesalem rek masangkeun kgntja Samaria djeung sipat-gantoeng imah Ahab; ari Jeroesalem koe kami rek diseka, tjara noe njeka piring geus diseka, seg ditangkoebkeun. Sarta ari sesa kagoengan kami koe kami rek ditilar; malah rek diselehkeun ka leungeun moesoeh-moesoehna, nja pidjadieun rajaheun djeung rampogeun saeta

sagala

22

23

24

'

25

'

26

2 Bab.

33:21. 6

p.

12:20.

15

kabeh moesoeh-moesoehna sapedah pada migawe noe goreng di pajoeneun


'

PASAL

22.

16

kami, djeung njarijeun pibendoeeun kati wates poean karoehoenna boedal ti Mesir teja tepi ka mangsa ajeuna. 'Djeung deui Menase teh-?^ loba katjida nja ngoetjoerkeun getih noe teu salah, wani pinoeh sanagara Jeroesalem ti sisi ka sisi deui; kadjaba ti dosa-dosana, noe
mi,
djadi

djadi radja teh dalapan taoen, sarta tiloe poeloeh hidji taoen ngaradjaanana di JSroesalem; ari djenengan iboena Jedida poetra Adaja, oerang Boskat. 'D6mi Josia teh*

Oemoer " Josia keur mangsa

milampah noe bSngr

di

pajoeneun Pa-

ngeran, sarta ngalakonan sakabeh djalan Dawoed ramana; " taja pisan njingkahna

Joeda

teja, tina

matak andjeunna ngadosakeun migawe noe goreng di

ka katoehoe atawa ka kentja.

2 Bab. 34.

462
3

RADJA
[

23.

DSmi geus kitoe, welas taoenna Josia djoemeneng radja, hidji waktoe radja miwarang Sapan, poetra Asalja, anoe poetra Mesoelam, mautri toelis, ka gedong Pangeran, la'Geura indit ka Hilkia, pang4 hirna: hoeloe gSde, sina ngabereskeun oewang, noe geus didatangkeun ka ggdong Pangeran, " beunang ngoempoelkeun ti djalmadjalma koe poerah ngadjaga bangba* koedoe diselehkeun ka 5 roeng; 'djeung leungeun djalma noe njarijeun pagawean, noe geus pada dibakoekeun ka gedong Pangeran; sina koe eta dibalandjakeun ka noe njarijeun pagawean, anoe di gedong Pangeran, baris ngomean karoek6 sakan gedong; 'njaetakatoekangkai, ka toekang njarijeun, djeung ka toekang tembok; sarta dipake meuli kai djeung batoe tatahan, pikeun ngomean gedong. " hanteu balitoeng reudjeung 7 'Tatapi maranehanana perkara oewang noe diselebkeun ka leungeunna; karana pada p. 12-. 9. b 12:11. satoehoe lampahna.
c p.

mangsa kadalapan-

ngagedoer, panas ka oerang, tina sabab karoehoen oerang ten naroeroet kana lahiran ijeu kitab, ten milampah sakoemaha noe dioengelkeun baris lampahkeuneun oerang. a 5 Moesa 31 26. b Esr. 9:3;
:

J6r. 36

24.

14
]

Bral panghoeloe Hilkia, Ahikam, Akbor, Sapan djeung Asaja tjaralik ka Hoelda, " nabi istri, garwa Saloem, poetra Tikwa, anoe poetra Harhas, toekang

12: 15.

Toeloej Hilkia, panglioeloe agoeng, ngalahir ka Sapan, mantri toelis teh: Kaoeia manggih " kitab toret di gSdong Pangeran. Seug kitab teh koe Hilkia diselehkeun ka Sapan toeloej koe Sapan diadji. Tidinja Sapan, mantri toelis teh, ngadeuheusan ka radja, sarta lapor ka radja, pioendjoekna: Noen, ariperkawis
;
'

ngadjaga papakean; ari eta istri tjalikna di Jgroesalem, dina bagian kadoewa; toe15 loej pada sasaoeran ka eta istri. 'Misaoer istri teh ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil Bedjakeun koe maraneh ka eta djalma, noe ngadjoeroeng16 keun mai'aneh ka kami Kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho, kami rek ngadatangkeun katjilakaan ka ijeu Snggon sarta ka priboemina, nja eta sakabeh lahiran kitab, noe diadji koe radja Joeda 'tina sabab geus naringgalkeun 17 teja; ka kami, sarta ngaroekoes ka aallahan, mambrih ngabendoekeun kami koe sakabeh djidjijeunan leungeunna; noe matak bendoe kami djadi ngaggdoer, panas 18 ka ijeu enggon, sarta moal pareum. Demi ka radja Joeda, noe ngadjoeroengkeun mai'aneh nanja ka Pangeran, koedoe kijeu nja mopojan ka dinja Kijeu tim:
'

'

balan Pangei-an, Allah Israil Moenggoeh


:

19

eta lahiran noe kadenge koe maneh teja, 'sapedah hate maneh djadi leuleus, sarta

oewang, anoe kapendak di gedong teja, koe abdi-abdi gamparan parantos dioedoelkeun, bari ladjeng diselehkeun ka

maneh ngahandapkeun diri di pajoeneun Pangeran, sanggeus maneh ngadenge noe


koe kami diandikakeun hal
ijeu

gnggon

10

11

12

13

leungeun djalma noe njarijeun padamelan, anoe dibakoekeun ka gedong Pangeran teja. 'Djeung deui Sapan, mantri toelis teh, ngoeninga ka radja, pioendjoekna: Abdi koe panghoeloe Hilkia diselehan hidji kitab. Toeloej koe Sapan diadji di pajoeneun radja. 'Ari geus kitoe, mangsa radja geus ngadangoe lahiran kitab toret, * seug andjeunna njosoek panganggona. Tidinja radja nimbalan ka panghoeloe Hilkia, ka Ahikam poetra Sapan, ka Akbor poetra Mikaja, ka Sapan, mantri toelis, djeung ka Asaja, mantri radja, Geura laleumpang, kijeu timbalanana pangnaroskeun diri kami, djeung oemat, sarta sabangsa Joeda ka Pangeran, hal lahiran ijeu kitab noe kapanggih; karana rosa pisan bSndoening Pangeran, estoe
'
'

20

djeung hal priboemina, jen mengke soewoeng sarta keuna panjapa teja, djeung maneh njosoek jjapakean maneh, bari tjeurik di pajoeneun kami: noe matak kami sabalikna ngamakboel, soer pangandika Pangeran. 'Koe sabab eta, masing njaho, maneh teh koe kami rek
''

dirijoengkeun ka karoehoen maneh, bakal dirijoengkeun kana koeboeran maneh djeung kasenangan, sarta panon maneh

moal nendjo sakoer katjilakailn, noe koe kami bakal didatangkeun ka ijeu gnggon. Toeloej eta teh pada lapor ka
radja.
a Uak. i-.i.b Hak. 2
:

10.

PASAL

23.

Tidinja " radja miwarangan, seug karoempoel ka andjeunna sakabeh

2
2

RADJA

23.

463

kokolotJoedadjeuugJeroesalem.'Toeloej
radja
ari

moenggah ka ggdoug Pangeran; sakabeh oeraug Joeda, djeung sakabeh priboemi Jevoesalem pada ngii'ing kitoe deui para paughoeloe, para nabi, sarta djalma noe loba, uoe leutik reudjeung noe ggde; geus kitoe ugaos saoengSling kitab pSrdjangdjiau, *noe kapendak di ggdong Pangeran teja, malar koe sarereja. 'Ari radja keur 3 kadenge ngadgg " di parantina ngadgg, sarta ngadamgl perdjangdjian ka pajoeneun Pangeran, sedja anoet ka Pangeran, sarta sedja ngestikeun timbalanana, pertelaauana djeung pikoekoehna, teroes reudjeung manah sarta teroes reudjeung njawa sSdja netSpkeun lahiran eta perdjangdjian, noe kaoengelkeun dina kitab teja. Sarta salobana djalma-djalma pada 4 mandjing kana eta pSrdjangdjian. 'Geus kitoe radja nimbalan ka Hilkia, panghoeloe agoeng teja, djeung ka panghoeloepanghoeloe panta kadoewa, sarta ka poerah ngadjaga bangbaroeng, koedoe ngaloewarkeun ti kabah Pangeran'' sakabeh paparabotan beunang njijeun adjang Baal, djeung adjang Asera, sarta adjang sakoer balad langit; ''seugkoeandjeunna didaroeroek di loewareun JSroesalem, di tegalan tji Kidron, ari leboena diakoetan 5 ka Bet-El. 'Djeung andjeunna motjot kijai-kijai, beunang ngadjSnengkeun radja-radja Joeda, poerah ngoekoesdi enggon laloehoer, di nagara-nagara Joeda sarta di sakoeriling Jgroesalem; kitoe deui sakoer poerah ngoekoes ka Baal, ka panon-poe, ka boelan, ka bentang ranggeujan, djeung ka uaon bae balad langit. 6 'Ari Asera teja koe andjeunna dibidjilkeun ti gedong Pangeran ka loewareun Jeroesalem, ka tji Kidron; toeloej didoeroek di sisi tji Kidron, sarta diboeboekkeun, seg boeboekna dipitjeun ka pakoe7 boeran djalma koeritjakan. 'Sarta andjeunna ngabongkar sakoer imah toekang ngadoeboer, noe njanding gedong Pangeran; di dinja awewe-awewe sok tatadjoegan adjang Asera. Ti8 ninoen dinja andjeunna miwarang datang sakabeh panghoeloe ti sagala nagara Joeda, djeung andjeunna njamahan enggon laloehoer, oeroet eta panghoeloe ngaroekoes, ti semet Geba tepi ka Berseba; sarta ngaboerak-barik gnggon laloehoer
''
;

10

11

12

13

'

14

15

''

noe dina lawang, nja eta noe di hareupeun lawang Josoea, kapala nagara, djeung noe sabeulah ti kentja, deukeut lawang nagara. 'Tatapi eta panghoeloe Snggon laloehoer teh teu ngaloerban dina altar Pangeran di Jgroesalem, ngan kongang oge dalahar roti teu ragian reudjeung doeloer-doeloerna. Djeung deui andjeunna njamahan Topet, noe di Igbak anak Hinom, soepaja oelah aja deui djalma noe njorangkeun anakna lalaki atawa anakna awewe kana seuneu adjang si Molek. Sarta ngeureunkeun koeda, noe koe radja-radja Joeda geus dibarakoekeun adjang panon-poe, ajana di paranti asoep ka gedong Pangeran, pSlebah pondok JSFatan-Melek ponggawa, anoe dina Parwarim; sarta ari kareta panon-poe koe andjeunna didaroeroek koe seuneu. 'Malah altar-altar noe dina loehoer loteng Ahas, beunang ngadamgl radja-radja Joeda, '" sarta djeung altaraltar beunang ngadamel Menase dina doewa boeroean gedong Pangeran, koe radja Josia dibongkar dileboer, dieuweuhkeun ti dinja, boeboekna dipitjeunan ka tji Kidron. 'Kitoe deui enggon laloehoer noe di hareupeun Jeroesalem, katoehoeeun goenoeng Paugroeksakan, " beunang ngadamel Soeleman, radja Israil, adjang Astarta, kanistaan oerang Sidon, adjang Kamos, kanistaan oerang Moab, sarta adjang Milkom, kagiroekan oerang Amon teja, koe radja pada ditjamahan. 'Ari " tihang-tihang koe andjeunna dipeupeuskeun, djeung Asera-Asera koe andjeunna dibasmi, bari oeroetna diareusian koe toelang-taleng manoesa. 'Nja kitoe deui J' altar noe di Bet-El, sarta enggon loehoer beunang ngadamgl Jarobam poetra Nebat, noe ngadosakeun Israil teja, nja eta altar djeung enggonna loehoer teh koe andjeunna
'

^'

'

'

16

''

'

kitoe deui diboerak-barik seg eta enggon loehoer teh koe andjeunna didoeroek diboeboekkeun, sarta Aserana didoeroek. 'Ana Josia malik, beh ningali astana-astana, noe aja di dinja dina goe;

noeng gantjang andjeunna miwarangan


;

ngala toelang-taleng tina eta astana; seg didoeroek dina eta altar, ditjamahan; ^ geus boekti pangandika Pangeran, noe

dioewarkeun koe piwarangan Allah, anoe ngoewarkeun sagala perkara noe tadi

464
17 teja.

RADJA

23.

18

19

20

'Pok radja mariksa: Itoe tetenger naon,uoekatendjokoekami1Ngawarangsoel oerang nagara eta ka andjeunna: koeboeran piwarangan Soemoehoeu, Allah, anoe soemping ti Joeda teja, ngoewarkeun sadajana perkawis, sargng noe koe andjeun didamel ka ijeu altar di Bet-El. 'Lahiran radja: Ingkeun eta tell, oelah aja noe ganggoe katoelangna! Heug pada ngarahajoekeun toelangua, reudjeung ' toelang nabi anoe asal ti Samaria teja. 'Djeung deui sakabeh imah enggon laloehoer, noe di sagala nagara Samaria, beunang ngadamgl radja-radja Israil, matak ngabendoekeun [Pangeran] teja, koe Josia disingkirkeun, sarta didamel sakoemaha padamglan, noe koe andjeunna didamel di Bet-El teja. 'Ari sakabeh panghoeloe Snggon laloehoer, noe di darinja, koe andjeunna
'"

noe nandingan, anoe tobat ka Pangeran


sakitoe t6roes djeung manahna, sakitoe teroes djeung njawana, sarta sakitoe teroes djeung kakoewatanana, noeroetkeun saeusina toret Moesa; kitoe keneh pandeurieun andjeunna taja noe nandi26

ngan. 'Parandene kitoe, Pangeran hanteu lemper tina kasangetan bendoena noe

27

kalangkoeng rosa; estoesewotpisanbgndoena ka Joeda, koe tina sakabeh lampah pibSndoeeun, anoe djadi matak M6nase ngabendoekeun Pangeran teja. 'Sarta Pangeran nimbalan: Nadjan Joeda oge koe kami rek disingkirkeun ti pajoeneun kami, sakoemaha kami bareto
''

dipareuntjit dina loehoer eta altar-altar, djeung " ngadoeroek toelang-taleng manoesa di loehoerna. Toeloej radja moelih deni ka Jeroesalem. a 2 Bab. 34 29.
-.

28

29

p.
1

22

8.

e p. 11

14.

i
:

p. 11

17. e p. 21

5, 7.

Badj. 15:13. g Hos. 10:5; S6p. 1:4. h2 Moef sa 32 20. i 1 Kadj. 14 24. j Lai. 19 24. k J6r.
: :

7:31.

Jos. 15:8.

m
:

p. 21:5.

Eadj. 11:5,

7.

o 1 Badj. 14:23. p 1 Eadj. 13 2. 1 Badj. 13 30.


:

12:32.
Badj.
:

q
13
:

Eadj.
31.

si

11,

Eadj. 13

31.

Badj. 13

2.

30

21

Tidinja radja nimbalan ka sakabeh djalma-djalma, kijeu timbalanana: Maran eh koedoe ngalampahkeun paska ka

22

23

Pangeran, Allah maraneh, noeroetkeun noe kaoengelkeun dina kitab perdjangdjian teja. 'Wantoe hanteu ngalampahkeun paska kitoe ti djaman para hakim, noe ngahakiman ka Israil teja, sarta sapandjang djoemeneng para radja Israil djeung para radja Joeda; 'demimangsa kadalapan-w61as taoenna djoemeneng
radja Josia, harita pada ngalampahkeun paska kitoe ka Pangeran, di Jeroesalem.
a 2 Bab.
35.

njingkirkeun Israil; djeung kami rek mitjeun ijeu nagara noe beunang kami milih, nja eta Jeroesalem, kitoe deui gedong, noe koe kami tadina ditimbalkeun, jen djenengan kami pilinggiheun di dinja. - 'Ari tjarijos Josia salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. Keur djaman andjeunna djeboel Piraon-Neko, radja M6sir, sedja ngaroeroeg ka radja Asoer, katjiPrat; bral radja Josia angkat mapag ka dinja; toeloej dipaehan koe radja Mgsir, di nagara Megido, barang tSpoeng djeung andjeunna. 'Gantjang Josia koe abdiabdina dibawa ti MSgido dina kareta, geus poepoes, sarta didongkapkeun ka Jeroesalem, bari toeloej dikoergbkeun kana koeboeranana. Greus kitoe djalmadjalma eusi tanah njokot Joahas, poetra Josia, seug diminjakan didjSngngkeun radja, ngaganti ramana. o p. 21 e.
**
'

*"

''

p.

18

5.

c p.

17

18.

rf

p.

21

7.

e p. 9

28.

f
31

2 Bab, 36.

Oemoer Joahas keur mangsa

32

24

25

Djeung deui Josia ngaleungitkeun " sakoer toekang njaroemah sarta toekang ngoesoemah, kitoe deui sagala tavekoY\g, djeung brahala, sarta sakabeh kanistaan, noe katembong di tanah Joeda djeung di Jgroesalem, pangersana ngtgpkeun lahiran toret, noe kaoengelkeun dina kitab, anoe kapSndak koe panghoeloe Hilkia di ggdong Pangeran teja. Saheulaeun andjeunna * taja radja
'

33

34

dja teh boelan ngaradjaanana di JSroesalem; ari djenengan iboena Hamoetal poetra Jgrmia, oerang Libna. 'Demi Joahas teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, sakoemaha lampah karoehoenna. 'Toeloej Joahas koe PiraonNeko teja dibarogod di Ribla, di tanah Hamat, soepaja oelah djadi radja di Jeroesalem; sarta tanah Joeda didSnda saratoes talenta perak djeung satalenta emas. 'Tidinja Eljakim, jjoetra Josia keneh, koe Piraon-N6ko diangkat raJosia ramana, sarta dja, ngaganti
''

djadi ratiloe likoer taoen, sarta tiloe

RADJA

24.

4G5
tji

35

djgngnganana diganti Jojakim demi Joahas mah dibawa, toeloej soeniping ka MSsir, sarta poepoes di dinja. 'Ari eta perak djeung Smas koe Jojakim dihatoerkeim ka Piraon; tatapi soepaja kijateun ngahatoerkeun eta oewaiig saparentah Piraon teja, " tanah teli koe aiidjeunua ditaksir-taksir; seng moendoet eta perak djeung eta emas ti djalma-djalma eusi
;

ti

semet waloengan M6sir tSpi ka


a
:

Prat.
23
8

Bab.
:

36:6.

p.

20:17; 21:10;
;

27. c p. 21

16.

J6r.

37:5, 7

4G

2.

Oemoer Jojakin keur mangsa djadi radja teh dalapan welas taoen, sarta tiloe boelan ngaradjaanana di JSroesalem; ari djenengan iboena NShoesta poetra Elnatan, oerang Jeroesalem. "06mi Jojakin teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, sakoemaha 1ampah ramana. 'Dina mangsa eta mantrimantri NSboekadnesar, radja Baboel teja, ngaroeroeg ka Jeroesalem, sarta nagara teh datang ka dikepoeng. 'Tidinja Ne boekadnesar, radja Baboel, soemping ka nagara, keur dikepoeng koe mantrimantrina. Geus kitoe Jojakin, radja Joeda, ka loewar ka radja Baboel, nja andjeunna djeung iboena, diiring koe mantri-mantrina, kapala-kapalana djeung ponggawa-ponggawana; seug andjeunna ditangkep koe radja Baboel, ninggang
''
'

tanah, hidji-hidji sataksirau-sataksiranana, baris dihatoerkeun ka Piraon-Neko


teja.
c

10

a
p.

p.

21; 20;

21:!).

19.

p.

21:17.

15:20.

3G

Oemoer Jojakim

kern'

mangsa

djadi

11

37

radja teh salawe taoen, sarta sawelas taoeii ngaradjaiinaua di Jeroesalem; ari djenengau iboena Seboeda poetra Pedaja, ti Roema. 'Demi Jojakim teh mi-

12

lampah uoe goreug di pajoenemi Pangeran, sakoemaha lampah karoehoenna.

PASAL 24. Keur djaman Jojakim

"

djeboel NS-

boekadnesar, radja Baboel; seug Jojakim ngawoela ka eta tiloe taoen lilana; toeloej moengkir, baha ka Neboekadnesar. 'Tidinja Pangeran ka Jojakim ngadatangkeun barisan oerang Kasdim, barisan oerang Sam, barisan oerang Moab, djeung barisan oerang Amon; pangdidatangkeunana koe Pangeran ka tanah Joeda teh^ sina nga-

13

gempoer ka dinja, * ngaboektikeun pangandika Pangeran, noe koe Pangeran diandikakeuu koe lantaran abdi-abdina, para nabi teja. 'Estoe Joeda pangkadatangan kitoe teh tina timbalan Pangeran, kersana rek disingkahkeun ti pajoeneunana, tina sabab dosa-dosa Me-

nase, sakabehlalampahanana; 'kitoe deui tina sabab " getih noe teu salah, beu-

nang M6nase ngoetjoerkeun, wani sanagara Jeroesalem pinoeh koe getih noe teu salah teja; noe matak Pangeran teu kersaeun ngahampoera. - 'Ari tjarijos Jojakim salijan ti eta, djeung sakabeh lalampahanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Joeda. 'Toeloej Jojakim koelem reudjeung karoehoenna; ari Jojakin poetrana noe ngaganti djadi radja. 'Demi radja Mesir teja
'Heu boedal-boedal deui ti tanahna; karana radja Baboel geus meunangkeun sakabeh noe di bawah radja M6sii-,

kadalapan taoenna Neboekadnesar djoeradja. 'Toeloej N6boekadnesar ngabidjilkeun ti dinja " sakabeh radjabrana gedong Pangeran reudjeung doenya-brana gedong radja, sarta ngeureutan sakabeh parabot emas, beunang ngadamgl Soeleman, radja Israil, di djero kabah Pangeran teja; geus boekti paPangeran. 'Tidinja sakabeh 14 ngandika oerang Jeroesalem dibojong, katoet sakabeh kapala djeung sakabeh noe gagahdalah perkosa, aja salaksa bojongan; sakabeh toekang kai djeung pandaj taja noe dikarikeun kadjaba djalma eusita15 nah noe mariskin. 'Ari Jojakin teh dibojong ka Baboel, f katoet iboe radja, garwa-garwa radja, djeung ponggawaponggawana; sarta noe pada kawasadina tanah teh dikerid, dibojong ti Jeroesa16 lem ka Baboel. 'Kitoe deui sakabeh djalma gagah, toedjoeh reboe, sarta toekang kai djeung pandaj sareboe, sadajana djalma perkosa, toekang perang, koe radja Baboel dibojong, didatangkeun ka 17 Baboel. 'Ari " Matanya, mamang Jojakin, koe radja Baboel didjenSngkeun radja, ngaganti Jojakin, sarta dilandi

meneng

'^

''

Sidkia.
d g
18
p.

a p. 23:32. 6 Dan. 1 1. c 1 Batlj. 14:26. 20:17. e 1 Sam. 13:19. f Jer. 22:26; 24:1.
:

J6r.

37

1.

Oemoer Sidkia keur mangsa djadi radja teh salikoer taoen, sarta sawelas

466

RAD.TA
;

25.

19

taoeii ngaradjaiinana di Jeroesalem ari djenengan iboena " Hamoetal jaoetra Jermia, oerang Libna teja. 'Demi Sidkia

10

20

milampah noe goreug di pajoenenn Pangeran, sakoemaha lampah Jojakim teja. 'Karana pangdatang kitoe ka Jeroesalem djeung ka Joeda teh, * nja tina bendoening Pangei'an, nepi ka pada dipitjeun ti pajoeneunana. Ari Sidkia
tell

11

teh baha ka radja Baboel.


b p. 23
:

p.

23

31.

27.

12

PASAL

25.
13

T\emi geus kitoe, mangsa kasalapan -L'taoenna Sidkia teja djoemeneng radja, dina boelan noe kasapoeloeh, dina tanggal sapoeloeh, " soemping deui Neboekadnesar, radja Baboel, sarta njandak sabaladna, ngaroeroeg ka Jeroesalem; seug masanggrahan, ngalingkoeng nagara, sarta ngadamel benteng sakoeriling
2

noe di Jeroesalem, nja eta sakoer imah noe gSde-gede, dihoeroean koe seuneu. 'Ari koeta Jeroesalem sakoeriling dibongkar koe sabalad oerang Kasdim, noe ditjekel koe kapala toekang peuntjit teja. 'Djeung deui sesa bala, * noe kari di djero nagara, bargng noe pada ngalejos, noe geus njerahkeun maneh ka radja Baboel, sarta djeung sesa djalma loba, dibojong koe Neboesaradan, kapala toekang peuntjit. 'Tatapi eusi tanah noe miskin mah koe kapala toekang peuntjit ditinggalkeun sawareh baris ngebon anggoer djeung milampah tani. 'Ari " noe doewa pilar tambaga, noe di gedong Pangeran, sarta tgmpat paso, kitoe deui lalaoetan tambaga, noe di gedong Pangeran teja, koe oerang Kasdim diparotongan; seg tambagana diakoetan ka Baboel. 'Malah daloeng-daloeng, sodok,

sodok, peso-jDeso djeung pisin-pisin, sa-

nagara.

nagara teh dikepoengna t6pi kana kasawelas taoenna Sidkia djoe'Ari

kabeh bae parabot tambaga, noe dipake


ngabakti teja, dibarawa. 'Kitoe deui paroekoejan-paroekoejan djeung pangepret-pangepret naon bae sipat emas, djeung naon bae sipat perak, koe kapala 16 toekang peuntjit teh dibawa. 'Moenggoehing eta doewa pilar, hidji lalaoetan djeung tempat-tempat paso, beunang ngadamel Soelemau pikeun gedong Pangeran teja, tambagana eta sakabeh 17 paparabotan taja timbanganana. 'Loehoerna pilar noe hidji dalapan welas asta, sarta mamakoetaan noe dina loehoer eta tambaga; ari loehoerna mamakoetaan teh tiloe asta; djeung aja anjaman sarta dadalimaan dina mamakoetaan teh sakoeriling, kabeh tambaga; nja kitoe keneh pilar noe hidji sarta anjamanana. 'Djeung deui 18 deui kapala toekang peuntjit teh njokot Seraja, loeloegoe panghoeloe, djeung S8panya, panghoeloe kadoewa, sarta noe 19 tiloepoerahngadjagabangbaroeng; 'toer eta teh ti nagara njokot hidji ponggawa, noeditjangkingan jjradjoerit, djeung lima djalma ti noe bakoe margk di pajoeneun radja, noe kapanggih di djero nagara, kitoe deui djoeroe-toelis kapala balad, noe ngasoepkeun djalma eusi tanah kana balad, sarta ggnep poeloeh djalma kaasoep eusi tanah, noe kapanggih di na20 gara. 'Nja eta sadajana dibawa koe Neboesaradan, kapala toekang peuntjit,
15
;

meneng
^

radja.

'Dina tanggal salapan,

noe kaopat,] banget nja patjgklik di djero nagara, wani djalma eusi tanah taja pisan hakaneun. 'Toeloej nagara teh bedah, sarta sakabeh
[boelan
pradjoerit ngalolos
ti

jieuting,

djalan

lawang dina sela-sela doewa koeta, noe pab6n6ran taman radja; ari oerang Kasdim teh aja di sakoeriling nagara; kSbat radja angkatna ngadjoegdjoeg tegal la5

"^

'"

Tatapi balad oerang Kasdini ngaroedag njoesoel ka radja; heug radja kasoesoel di tanah lapang Jeriho; sarta sabaladna kabeh paboerisatti andjeunna. 'Pek radja ditangkep, bari seug dideuheuskeun ka radja Baboel, ka nagara
pang.
'

Ribla; toeloej andjeunna dihoekoeman. 'Ari poetra Sidkia noe pameget dipa' seg sotja Sidkia dilolongkeun, djeung salirana dirante tambaga, bari andjeunna toeloej dibawa ka Baboel. a 2 Bab. 36: 17; jsr. 39:1.
reuntjit di pajoeneun sotjana;
b J6r. 52
:

6.

Hak. IG

21.

D6mi dina boelan noe kalima, dina


tanggal toedjoeh,njaetakasalapan-welas

taoenna Neboekadnesar, radja Baboel teja djoemengng radja, harita NSboesaradan, " kapala toekang peuntjit, mantri radja Baboel, datang ka Jeroesalem. 'Toeloej ngahoeroean ggdong Pangeran djeung ggdong radja; sarta sakabeh imah
|

BABAD

1.

467

digiring
21

ka radja Baboel,

ka Ribla.

22

'Pek koe radja Baboel disabStan, dijjaraehan di Ribla, di tauah Hamat. Tab, kitoe f Joeda teb dibojongna ti djSro tanahna.'Dgmi moenggoeb djalmadjalma noe kari di tanah Joeda, noe dikarikeun koe N6boekaduesar, radja ari noe didjSnSngkeuu koe Baboel, radja Baboel njangking eta, nja eta GSdalja, poetra Ahikam, auoe poetra
''

anoe poetra Elisama, katlsoep toeroenan radja, sarta mawa djalma sapoeloeh, pek njarabSt ka G6dalja, sarta dongkap ka poepoes; kitoe deui njabgtan oerang Jalioedi djeung oerang Kasdim, anoe reureudjeungan djeung Gedalja di Mispa. 'Toeloej sakabeh djalma, gede-leutik, bareng kapala-kapala balad, pada dangdan, bral laleumpang ka Mesir; karana sarijeuneun koe oerang Kasdim.
a
J6r. 40
:

SapaU.
Jur.

27:19.

Moesa 37:36. b p. 24:14. c 1 Badj. 7; d 1 Eadj. 7:47. e 1 Radj. 7:15.


J6r.

7,

9.

6 J6r. 41

1.

27

/p.

18:11. g

40:5.

23

24

25

" Maugsa sakabeh kapala balad-balad djeung djalma-djalmana ngadareuge bedja, jen radja Baboel ugadjeuengkeun Gedalja teja, toeloej pada ngadeubeusan ka Gedalja, ka nagara Mispa, nja eta Ismail poetra Netanya, Johanan poetra Kareab, SSraja poetra Tanboemet, oeraug Netopa, djeung Jaasanya poetra oerang Maaka; nja pribadina sartadjeung djalma-djalmana. 'Ari Gedalja seg soempah ka eta kapala djeung ka djalmadjalmana, sarta misaoer kadarinja kijeu: Montong sarijeun koe mantri-mantri oerang Kasdim; tjaritjing bae dina ijeu tanah, bari pada ngawoela ka radja Baboel, tangtoe maraneh djamoega. 'Demi geus kitoe, ^ dina boelan noe katoedjoehdatang eta Ismail, poetra Netanya,

Ari geus kitoe, " mangsa katiloe23oeloeh toedjoeh taoenna dibojongna Jojakin, radja Joeda teja, dina boelan

28

29

30

noe kacloewa-welas, dina tanggal doewa poeloeh toedjoeh, harita Ewil-Merodak, radja Baboel, dina taoen djadina radja, njengkatkeun mastaka Jojakin, radja Joeda, dika-loewarkeun ti pangberokan 'sarta saneh pisan misaoerna ka andipaparin pangtjalidjeunna, djeung kanana loehoer ti pangtjalikan radja noe loba, noe araja di andjeunna, di Baboel; 'malali disalin panganggona ti pangberokan, " sarta teu loewang Jojakin dahar di pajoeneunana saoemoer-hiroepna. 'Ari moenggoehing kipajahna, teu loewang andjeunna dipaparin kipajah ti radja, satjekapna dina oenggal-oenggal aJsr. 52:31. poe, saoemoer-hiroepna.
^'

b Est. 3:1. c 2 Sam. 9

7.

KITAB BABAD NOE KAHIDJL


PASAL
2

1.

10

teja

Enos; Kenan, Mahalalel, ^Jared; 'Hanok, Metoesalah, Lamek; 3^J 4 'Enoh, Sem, Ham djeung Japet. a i Moesa 5. Poetra Japet teja Gomer, Magog, 5 Madai, Jawan, Toebal, Mesek djeung 6 Tiras. 'Ari poetra Gomer teja Askenas, 7 Ripat djeung Togarma. 'Ari poetra Jawan teja Elisa djeung Tarsisa, oerang Kitim djeung oerang Dodan. a 1 Moesa 10. 8 Poetra Ham teja Koes djeung Mis9 raim, Poet djeung Kanaan. 'Ari poetra Koes teja Seba, Hawila, Sabta, Raama
"

Ad dam,

Set,

'

11

12

13

14 15

16

djeung Sabteka; sarta poetra Raama Seba djeung Dedan. 'Djeung deui Koes teja poepoetra Namroed; nja eta noe ngamimitian ngadjadi kawasa di boemi. 'Ari Misraim teja poepoetra oerang Loed, oerang Anam, oerang Lahab djeung oerang Naptoah; 'kitoe deui oerang Patros, djeung oerang Kasloah, (ti dinja ka loewar oerang Pglisti) sarta oerang Kaptor. 'Ari Kanaan teja poepoetra Sidon tjikalna, reudjeung Het; 'kitoe deui oerang Jeboes, oerang Emor djeung oerang Girgas; "oerang Hiwi, oerang Arka djeung oerang Sin; 'oerang

468

BABAD
|

Arwad, Hamat.
17

oerang

Semar,

sarta

oeraug

Poetra

Sem

teja

Elam, Asoer, Arpakj |

18

Mesek.

sad, Loed, Aram, Oes, Hoel, deter djeung 'Ari Arpaksad teja poeijoetra

19

20

Selah, Selah poepoetra Eber. 'Ari Eber teja meunang doewa poetra lalaki ngaran noe hidji Peleg, sabab keur djaman eta djalma eusi boemi papisah; ari ngaran adina Joktan. 'Ari Joktan teja poepoetra Almodad, Selep, Hasarmawet
;

21

22 23

25
Ij

28

djeung Jarah; 'Hadoram, Oesal djeung Dikla; 'Ebal, Abimael djeung Seba; "Opir, Hawila djeuug Jobab. Nja eta kabeh poetra Joktan. " Sem, Arpaksad, Selah "Eber, Peleg, Kehoe; 'Seroeg, Nahor, Terah 'Abram, nja eta Ibrahim. 'Poetra Ibrahim teja * Ishak djeung Ismail. i Moesa ii:io.
; ;

Moesa 16:15; 21:3.

29

"

Nja

ijeu

toetoeranana tjikal Ismail,


:
j !

30
31

32

33

34

nja eta NSbajot; aja deui Kedar, Adbel djeung Mibsam; 'Misma djeung Doema, Masa, Hadad djeung Tema Jetoer, Napis djeung Kedma. Nja eta sakabeh poetra Ismail. 'Ari poetra Ketoera, parekan Ibrahim teja: * nja eta ngowokeun Simran, Joksan, Medan, Midian, Jisbak djeung Soeah. Ari poetra Joksan teja S6ba djeung Dedan. 'Ari poetra Midian teja Epa, Eper, Hanok, Abida djeung Eldaa. Nja eta sakabeh poetra Kgtoera. a l Moesa 25:13. 6 1 Moesa 25:1. " Ari Ibrahim poepoetra Ishak. Poetra Ishak teja Esaoe djeung Israil.
'

tanah Edom, samemeh aja radja ngaradjaan ka oerang Israil, nja ijeu: Bela poetra Beor; ari ngaran nagarana Din44 haba. 'Ana Bela geus maot, seug Jobab poetra Serah, ti Bosra, noe ngaganti 45 djadi radja. 'Ana Jobab geus maot, seug Hoesam, ti tanah oerang Teman, noe 46 ngaganti djadi radja. 'Ana Hoesam geus maot, seug Hadad poetra Bedad noe ngaganti djadi radja nja eta noe ngelehkeun oerang Midian di tanah Moab. 47 Ari ngaran nagarana Awit. 'Ana Hadad geus maot, seug Samla ti Masreka noe 48 ngaganti djadi radja. 'Ana Samla geus maot, seug Saoel ti Rehobot, sisi ba49 ngawan, noe ngaganti djadi radja. 'Ana Saoel geus maot, seug Baal-Hanan poetra Akbor noe ngaganti djadi radja. 50 'Ana Baal-Hanan geus maot, seug Hadad noe ngaganti djadi radja; ari ngaran nagarana Pahi, sarta djenengangarwana Mehetabel poetra Hatred, anoe poetra 51 Mesahab. 'Geus kitoe Hadad teja maot. Ari noe djadi gegedoeg Edom, nja ijeu geggdoeg Timna, gegedoeg Alja, gege52 doeg Jetet; "gegedoeg Aholibama, ge53 gedoeg Ela, gegSdoeg Pinon; "gggSdoeg KSnas, gegedoeg Teman, gegedoeg Mib54sar; 'gegedoeg Magdiel, gegedoeg Iram. Nja eta kabeh gegedoeg Edom.
;

Moesa 36:10. b
2.
:

Moesa 36:31.

PASAL

a
35

Moesa 25: 26; 32:28.

36

Poetra Esaoe teja Elipas, Rehoeel, JShoes, Jalam djeung Korah. 'Poetra Elipas teja Teman djeung Omar, S6pi

" poetra Israil Roebin, Simon, Ijeu teh Lewi djeung Joeda, Isaskar djeung Seboeloen; 'Dan, Joesoep djeung Binyamin, Naptali, Gad djeung Aser.

a 2 Moesa
3

1.

37 38

djeung Gatam, Kenas, Timna djeung Amalek. 'Poetra Rehoeel teja Nahat,

39

Samma djeung Misa. 'Ari poetra Seir teja Lotan, Sobal, Sibon, Ana, Dison, Eser djeung Disan. 'Ari poetra Lotan teja Hori djeung Homam, sarta saderek
Serah,

40

41

Lotan noe awewe Timna. Poetra Sobal teja Aljan, Manahat, Ebal, Sepi djeung Onam; sarta poetra Sibon teja Aja djeung Ana. 'Poetra Ana teja Dison;
'

42

43

sarta poetra Dison teja Ilamran, Esban, Jitran djeung Keran. 'Poetra Eser teja Bilhan, Saawan djeung Jakan. Poetra Disan teja Oes djeung Aran. - 'Sarta * ari radja-radja, noe ngaradjailn di

8 9

Poetra Joeda teja Er, Onan djeung Sela; tiloeanana diowokeun pikeun Joeda ti poetra Soea, oerang Kanaan teja. Demi Er, tjikal Joeda teja, goreng di pajoeneun Pangeran, anoe matak eta koe Pangeran dipaehkeun. 'Ari * Tamar, minantoe Joeda, ngowokeun pikeun andjeunna Peres djeung Serah. Djoemlah poetra Joeda lima. 'Poetra " Peres teja Hesron djeung Hamoel. 'Ari poetra Serah teja Simri, Etan, Heman, Kalkol djeung Dara djoemlah lima. - 'Ari poetra Karmi: Akar, noe ngaripoehkeun Israil, asal njijeun kasalahan dina barang hoekoem haram teja. 'Ari poetra Etan teja Asarja. 'Ari poetra Hesron, noe
"
;

<*

BABAD
ijeu:
32

2.

469

diowokeuu pikeuu andjeimna, nja


10

Jgrahmel,

''

Earn djeung K61oebai.

'Ari

Ram
11

teja poepoetra Aniinadab,

Amina33

12

dab poepoetra f Nahson, geggden oerang Joeda; Nahson poepoetra Salma, Salma poepoetra Boas; 'Boas poepoetra Obed,
'

34

13

14

15 16

Isai; 'Isai poepoetra ^ djeung Abinadab uoe kadoewa, sarta Sima noe katiloe; 'JSFetanel noe kao^Dat, Eadai noe kalima; 'Osem noe kagSnep, Dawoed noe katoedjoeh. 'Ari saderekna noe awewe SSroeja djeung Abigail. Ari poetra S6roeja teja Abisai, Joab djeung Asahel,

Obed poepoetra
tjikalna,

Eliab

35

30
37

''

17

tiloe. 'Ari

Abigail teja

ngowokeun Ama38
39

18

19

20

demi rama Amasa nja eta Jeter, oerang Ismail. - 'Ari Kaleb poetra Hesron poepoetra ti Asoeba garwana, sarta ti Jgriot nja ijeu poetrana Jeser, Sobab djeung Ardon. 'Ana Asoeba geus maot, seug Kaleb nikah Eprat, nja eta pikeun andjeunna ngowokeun Hoer. 'Ari-'Hoer
sa;
*
;
:

40

poetra Sesan teja Ahlai. 'Ari poetra Jada, saderek Samai, nja eta Jeter djeung Jonatan. D6mi Jeter teja maot teu poetraan. 'Ari poetra Jonatan teja Pelet djeung Sasa. Nja eta kabeh poetra Jgrahmel. 'D6mi Sesan teja teu aja poetra lalaki, ngan poetra awewe bae. Djeung Sesan boga hidji abdi, oerang Mesir, ngaranna Jarha. 'Toeloej koe Sesan hidji poetrana awewe dibikeun ka Jarha abdina, keur pipamadjikaneunana; nja eta seug pikeun Jarha ngadjoeroekeun Atai. 'Ari Atai poepoetra Natan, Natan poepoetra Sabad Sabad poepoetra Eplal, Eplal poe^joetra Obed 'Obed poepoetra Jehoe, Jehoe poepoetra Asarja; 'Asarja poepoetra Heles, Heles poepoetra Elasa; 'Elasa poepoetra Sismai, Sismai poepoetra Saloem;
;
'

41

42

'Saloem j^oepoetra Jekamja, Jgkamja poepoetra Elisama. - 'Ari poetra Kaleb, adi JSrahmel teja, tjikalna Mesa, nja
eta djadi bapa Sip;
kitoe

teja poepoetra Oeri, Oeri poepoeti'a Be21

deui

anak

Sanggeusna kitoe Hesron mandjingan ka hidji poetra Makir, anoe riima Gilad; nja eta ditikahna keur oemoer andjeunna genep poeloeh taoen; seug pikeun andjeunna ngowokeun SSgoeb.
salel.
'

43

44

45

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Jair; nja Segoeb teja poepoetra seug boga tiloe likoer nagara di tanah Gilad. 'Tatapi oerang Ggsoer djeung oerang Sam njokot eta pidesaan Jair ti darinja^ kitoe deui K6nat djeung pil6mboeranana, sawidak nagara. Nja eta kabeh poetra Makir, anoe rama Gilad teja. 'Djeung deui sanggeusna Hesron maot di Kaleb-Eprata, toeloej Abia, garwa Hesron, ngowokeun pikeun andjeunna Ashoer, rama Tekoa. - 'Ari poetra Jgrahmel, tjikal Hesron teja, tjikalna Eam aja deui Boena, Oren, Osem djeung Ahia. 'Sarta Jerahmel aja deui garwana, djengngan Atara nja eta teh iboe Onam. 'Ari poetra Eam, anoe tjikal Jgrahmel teja, Maas, Jamin djeung Eker. 'Ari poetra Onam teja Samai djeung Jada; sarta poetra Samai teja Nadab djeung Abisoer. 'Ari djgnengan garwa Abisoer, nja eta Abihail; seug eta ngowokeun poetra pikeun Abisoer, nja eta Ahban djeung Molid. 'Ari poetra Nadab teja Seled djeung Apaim; demi Seled teja maot teu poetraan. 'Ari poetra Apaim teja Jishi poetra Jishi teja Sesan
'Ari
'''

46

eta

47

48

49

50

51

52

53

54

55

Maresa, bapa Hebron. 'Ari poetra Hebron teja Korah, Tapoeah, Eekem djeung Sema. 'Ari Sema poepoetra Eaham, bapa Jorkam, djeung Eekem poepoetra Samai. 'Ari poetra Samai nja eta Maon, sarta Maon djadi bapa Bet-Soer. 'Djeung deui Epa, parekan Kaleb, ngadjoeroekeun Haran, Mosa djeung Gases sarta Haran teja poepoetra Gases. 'Ari poetra Jehdai nja eta Eegem, Jotam, Gesan, Pelet, Epa djeung Saap. 'Maaka, pargkan Kaleb keneh, ngadjoeroekeun Seber djeung Tirhana; 'malah ngadjoeroekeun Saap, bapa Madmana, sarta S6wa, bapa Makbena, djeung bapa Giba. D6mi poetra Kaleb noe awewe Aksa. - 'Ijeu teh poetra Kaleb poetra Hoer, anoe tjikal Eprata, Sobal, bapa Kii-jat-Jarim; "'Salma, bapa Bet-Lehem Harep, bapa BetGader. 'Ari Sobal, bapa Kirjat-Jarim teja, poetraan, nja eta Haroe, satengah oerang Mgnoehot. 'Ari bangsa-bangsa Kirjat-Jarim teja, nja eta oerang Jeter, oerang Poeti, oerang Soema djeung oerang Misra; nja ti eta ka loewar oerang Sora djeung oerang Estaol. "Poetra Salma teja Bet-Lehem, djeung oerang Ngtopa, Atrot-Bet-Joab, djeung sat6ngah oerang Manahat, oerang Sora teja. 'Kitoe deui bangsa-bangsa ahli kitab, noe tjaritjing di nagara Jabes, nja eta
;

470

BABAD
22

3,

4.

oerang Tira, oerang Sima, djeuug oerang Soeka; nja eta teh oerang Kain, auoe asal ti Hamat, bapa anak-poetoe Eekab.
a
46
/

tra Obadya, poetra SSkanya. 'Ari poetra Sekanya teja Semaja, sarta poetra Semaja teja Hatoes, Jigal, Bariah, Narja

1
:

12.

Moesa 46 d Jos.
:

12. 6 1

1,

25.

4 Moesa 1:7; 2:
2

3. ^r 1

Sam. 17
:

25.

29, 30. c 1 Moesa e Koet 4:19; Mat. 1 3. Sam. 16: G. h 2 Sam. 2 18. Moesa 31 2. ^ Hab. 10 3.

Moesa 38

23

24

Jos. 15

16.

PASAL

djeung Sapat, genep. 'Ari poetra Narja teja Eljoenai, Hiskia djeung Asrikam, tiloe. 'Ari poetra Eljoenai teja Hodawia, Eljasib, Pelaja, Akoeb, Johanan, Dglaja a 2 sam. 3:2. djeung Anani, toedjoeh.
b
1

3.

Radj. 2

11. c 2

Sam.

14.

Esr. 5

2.

Sarta ijeu teh poetra Dawoed, anoe diowokeun pikeim andjeunna di Hebron tjikalna Amnon, ti Ahinoam, oerang Jisrel; noe kadoewa Daniel, ti Abigail, oerang Karmel; 'noe katiloe Absalom, poetra Maaka, anoe poetra Talmai,
:

PASAL

4.

Poetra Joeda teja " Peres, Hesron, Karmi, Hoer djeung Sobal. - Ari Raja
poetra Sobal poepoetra Jahat, sarta Jahat poepoetra Ahoemai djeung Lahad. Nja eta teh bangsa-bangsa oerang Sora. Sarta nja ijeu [poetra] bapa Etam Jisrel, Jisma djeung Jidbas; aringaran saderekna awewe Haslelponi; 'aja deui Penoeel, bapa Gedor, djeung Eser, bapa Hoesa. Nja eta teh poetra * Hoer, anoe tjikalEprata, bapa Bet-Lehem teja. -'Ari
'

radja Gesoer; noe kaopat Adonia, poetra Hagit; 'noe kalima Sepatya, ti Abital; noe kagenep Jitram, ti Egla, garwana. Geneimnana diowokeun pikeun andjeunna di Hebron; * ari di dinja andjeunna ngaradjaan toedjoeh taoen gengp boelan lilana, sarta tiloe poeloeh tiloe taoen ngaradjaanana di Jeroesalem. Sarta nja
'

'^

'

ijeu

6
7

noe diowokeun pikeun andjeunna di Jgroesalem Sima, Sobab, Natan djeung Soeleman opatanana ti Batsoea poetra Amiel. 'Aja deui Jibhar, Elisama djeung
:

bapa I'ekoa teja, doewa garwana, Hela djeung Naara. 'Ari Naara ngowokeun pikeun andjeunna Ahoesam, Hepev, Temui djeung Ahastari. Nja eta teh poetra Naara. Demi poetra Hela teja
'^Ashoer,
'

Elipelet; 'Nogah,

8 9

Nepeg djeung Japia; 'Elisama, Eljada djeung Elipelet, salapan. 'Sadajana poetra Dawoed; kadjaba poetra ti parekan; sarta Tamar sadepoetra Soeleman teja eta Abia, poetra eta Asa, poetra eta Josapat poetra eta Joram, poetra eta Ahasia, poetra eta Joas; 'poetra eta Amasia, poetra eta Asarja, poetra eta Jotam; 'poetra eta Ahas, poetra eta Hiskia, poetra eta Menase; 'poetra eta Amon, poetra eta Josia. 'Ari poetra Josia teja, tjikalna Johanan; noe kadoewa Jojakim, noe katiloe Sidkia, noe kaopat Saloem. 'Ari poetra Jojakim teja: poetra eta Jekonya, poetra eta Sidkia. 'Ari poetra Jekonya sakitan teja: poetra eta Saltiel; 'aja deui Malkirani, Pgdaja djeung Senasar, Jekamja, Hosama djeung Ngdabja. 'Ari poetra PSdaja teja Sgroebabel djeung Simi sarta poetra SSroebabel teja M6soelam djeung Hananya; ari Sglomit saderekna noe istri; 'aja deui Hasoeba, Ohel, Berekja, Hasadya djeung Joesab-Hesed; lima. 'Ari poetra Hananya teja Pelatya djeung Jgsiija poetra RSpaja, poetra Arnan, jDoe-

10

rekna

istri. - 'Ari

Eehabam; poetra

11

'

10

12 13

14 15

16

17 18

11

12

19

''

13

20
21

14

15

Seret, Jesohar djeung Etnan. - 'Ari Kos poepoetra Anoeb djeung Sobeba, sarta djeung bangsa-bangsa Aharhel poetra Haroem. 'Ari Jabes kaadjenan ti batan saderek-saderekna; sarta koe iboena dingarnnan Jabes, saoerna: Sabab koe kaoela didjoeroekeunana djeung kanjerina. Djeung deui Jabes sasambat ka Allah Israil, pioendjoekna Moegi-moegi andjeun saestoena nja ngabgrkahan ka simkoering, sargng ngadjembarkeun watgs simkoering, kalajan panangan andjeun njarengan ka simkoering, sarawoeh koe andjeun dipargngkeun, perkawis katjilakaan oelah matak nj6ri ka simkoering! Seug koe Allah dilaksanakeun sapanoehoenna. - 'Ari KSloeb, saderek Soeha, poejjoetra MShir; nja eta djadi bapa Eston. 'Ari Eston poepoetra Bet-Rapa, Paseah djeung TShina, bapa nagara Nahas. Nja eta teh oerang Reka. Otniel djeung 'Ari poetra Kenas teja SSraja, sarta poetra Otniel teja Hatat. 'Ari Monotai poepoetra Opra sarta S6bapa lebak toeraja poepoeti'a Joab, kaug-toekang; wantoe eta teh djaradi toekang-toekang. - 'Ari poetra Kaleb,
'

''

''

BABAD
35

5.

471

iG
17

18

19

20

21

22

23

anoe poetra Jgpoeneteja: Iroe,Eladjeung sarta poetra Ela, djenng K6nas. djeung Sipa, Tirja djeung Asarel. - 'Ari poetra Esra: Jeter, Mered, Eper djeung Jalon; sarta nja eta ngowokeun Mirjam, Samai djeung Jisbah, bapa Estgmoa. 'D6mi garwana noe bangsa Jahoedi ngowokeun Jered, bapa Gredor, Heber, bapa Soko djeung Jekoetiel, bapa Sanoah. Nja eta teh poetra Bitya, anoe poetra Piraon, beunang nikah Mered. - 'Ari poetra ti garwa Hodia, noe saderek Naham, nja eta bapa K6hila, oerang Garmi, djeung Estemoa, oerang Maftka. - 'Ari poetra Simon: Amnon, Eina, Ben-Hanan djeung Tilon. - Ari poetra Jishi Sohet djeung Ben-Sohet. 'Poetra f Sela, anoe poetra Joeda teja, Er, bapa Leka, djeung Lada, bapa Maresa; sarta bangsa-bangsa pabrik boeh, imah Asbea; 'kitoe deui Jokim, djeung oerang Koseba, sarta Joas, djeung Sarap, anoe pada marentah ka Moab, sarta Jasoebi-Lehem. Noe bijeu teh tjatjatetan kolot. 'Nja eta teja djaradi pandjoenan, sarta tjaritjingna dina pakebonan djeung dina gnggon beunang mager; tjaritjingna di dinja reudjeung radja, ngalakonan

Naam

'Ari poetra Jghalelel: Sip

36

37

38

39

40

djeung Josa poetra Amasia; 'djeung Joel, djeung Jehoe, poetra Josibja, anoe poetra SSraja, anoe poetra Asiel; 'djeung Eljoenai, djeung Jaakoba, djeung J6sohaja, djeung Asaja, djeung Adiel, djeung JSsimiel, djeung B6naja; sarta Sisa, poetra Sipi, anoe poetra Alon, anoe poetra Jgdaja, anoe poetra Simri, anoe poetra SSmaja: 'eta teh, noe diasoepkeun ngaranna, pada djadi gggeden dina bangsabangsana; sarta ahli karoehoenna pada njalijara, waiii loba. 'Broel laleumpang, ngadjoegdjoeg paranti asoep ka Gedor, ngpi ka 16bak, sabeulah ti wetan, nejangan pangangonan adjang gmbe-dombana. 'Toeloej manggih pangangonan moeloes nja aloes, sarta tanah eta lega ngentja-ngatoehoe, toer kerta nja genah
'

41

karana noe tjaritjing di dinja tadina, nja eta bangsa Ham. 'Djeboel eta noe katoeliskeun ngaran-ngaranna teja daratang keur djaman Hiskia, radja Joeda, pek njabetan himah-himahna, katoet
oerang Maoen, noe kapanggih
di dinja,

gawe
d
2i 25

radja.
Jos. 15
:

p.

4.
:

6 p. 2
35.

19. c p. 2

24.

42

17. e N6h. 11

\x

3.

26

27

28

29 30
31

Poetra Simon teja N6moeel, Jamin, Jarib, Serah djeung Saoel; 'poetra eta Saloem, poetra eta Mibsam, poetra eta Misma. 'Ari poetra Misma teja: poetra eta Hamoeel, poetra eta Sakoer, poetra eta Simi. 'Ari Simi teja genep welas poeti-ana lalaki djeung genSp poetrana awewe, tatapi saderek-saderekna ten pati reja poetrana, djeung sakabeh bangsabangsana hanteu ngarejaau sapSrti anakpoetoe Joeda. 'Ari ngenggonna di Berseba, di Molada djeung di Hasar-Soeal 'di I3ilha, di Esem djeung di Tolad; 'di Betoeel, di Horma djeung di Siklag; 'di Bet-Markabot, di Hasar-Soesim, di Bet-Biri djeung di Saaraim. Nja eta teh nagara-nagaraua tepi ka mangsa Da"

43

nja pada * diharamkeun tgpi ka mangsa ajeuna, bari toeloej ugarenggon dina oeroet-oeroetna; sabab aja pangangonan di dinja adjang Smbe-dombana. 'Djeung deui eta sawareh, nja eta sawareh oerang Simon, laleumpang ka pigoenoengan Seir, aja lima ratoes djalma; ari noe ngaloeloegoean, nja eta Pelatya, Narja, Repaja djeung Oesiel, pada poeti'a Jishi. 'Pek njab6tan sesa oerang Amalek, kakaboeran, bari toeloej ngar6nggon di dinja tepi ka mangsa ajeuna.
a
1

Moesa 46
5.

10.

h Jos. 6

17.

PASAL

32

woed ngaradjaan. Sarta ari desa-desana: Etam djeung Ain, Rimon^ Token djeung
'

33

31

Asan, lima nagara. Djeung deui sakabeh desa-desana, noe sakoeriling eta nagaranagara teja, nepi ka Baal. Nja eta pangtjitjinganana, sarta baroga sadjarah koe maneh. 'Ari M6sobab, djeung Jamlek,
'

5 6

Ijeu teh poetra Roebin, tjikal Israil: (karana nja eta tjikalna; " tatapi sabab nganistakeunpangkoelgmanramanateja, noe matak katjikalanana dipaparinkeun ka poetra Joesoep, anoe poetra Israil; sarta sadjarah teh ten noeroetkeun katjikalan. 'Karana Joeda noe djadi kawasa, ngoengkoelan saderek-saderekna, sarta gegSdoeg asalna ti dinja, tatapi katjikalan mah bogana Joesoep) 'poetra Roebin, tjikal Israil teja: * Hanok, Paloe, Hesron djeung Karmi. 'Poetra Joel: poetra eta SSmaja, poetra eta Gog, poetra eta Simi; 'poetra etaMika, poetra
eta Raja, poetra eta Baal; 'poetra eta

472

BABAD

6.

10

Bera, noe dibojong koe Tiglat-Pilneser, radja Asoer; nja eta teli gegeden oerang Roebin. 'Ari saderek-saderekna, noeroetkeun bangsa-bangsaiia, dina sadjarah, noeroetkeun toetoeranana: noe djadi loeloegoe, nja eta JShiel; aja deui Djakaria, 'djeung Bela, poetra Asas, anoe poetra Sema, anoe poetra Joel; nja eta teh tjitjingna di Aroer, sarta semgt ISrgbo djeung Baal-Meon; ari ka-wetanna tjitjingna sem6t asoep ka tegal lega, nja eta ti s6met tji Prat teja; " karana ingoningonna laloba di tanah Gilad. "Dgmi keur djaman Saoel eta teh njarijeun pS'

21

22

keun ka leungeunna, katoet sakoer noe ngabantoe; karana keur dina pgrang pada sasambat ka Allah, sarta ditarima panedana, sabab ngarandgl ka andjeunna. 'Heug ingon-ingonna didjarah; ontana lima laksa, domba doewa keti lima laksa, djeung kalde doewa reboe; ari manoesa saketi djiwa. 'Karana loba nakSr noe kasabet jjatiugdjaropak, wantoe eta
perang teh
ti

nan dina oeroet-oeroetna,


23

Allah. Toeloej ngenggotepi ka di-

bojong. Ari anak-poetoe noe satgngah

kaom

rang ka oerang Hagar, sarta oerang Hagar datang ka raroeboeh koe leungeunna; toeloej ngenggonan himah-himah oeroet eta, dina salggana tanah

Mgnase teja ngargnggonna di tanah eta, ti Basan tepi ka Baal-Hermon, djeung Senir, sarta goenoeng Hermon; mangpi24

Wetaneun
6
:

Gilad.
Moesa 32
:

a
1,

l
4.

Moesa 49

4.

6 2

Moesa

13. c 4

11

12

Ari poetra Gad ngarenggonna pahareup-hareup djeung oerang Eoebin, tanah Basan, semet Salka. 'Joel noe djadi loeloegoena, sarta Sapam noe kadoewana; aja deui Janai djeung Sapat, 13 di Basan. 'Ari saderek-saderekna, noeroetkeun ahli karoehoenna, nja eta Mikael, Mesoelam, Seba, Jorai, Jakan, Siha toedjoeh. 'Nja eta teh 14 djeung Eber, poetra Abihail, anoe poetra Hoeri, anoe poetra Jaroah, anoe poetra Gilad, anoe poetra Mikael, anoe poetra JSsisai, anoe 15 poetra Jahdo, anoe poetra Boes. 'Ahi, poetra Abdiel, anoe poetra Goeni, noe 16 djadi loeloegoe ahli karoehoenna. 'Ari ngarenggonna di Gilad, di Basan, djeung di pilemboeranana, kitoe deui di sakabeh sampalan Saron, satoengtoeng-toeng17 toengna. 'Eta kabeh diatoer sadjarahna keur djaman Jotam, radja Joeda, sarta keur djaman Jarobam, radja Israil.
"

di

25

26

rang-pirang lobana. Sarta ijeu teh loeloegoe ahli karoehoenna: Eper, Jishi, Eliel, Asriel, Jgrmia, Hodawia djeung Jahdiel, djalma garagah-pgrkosa, nja djalma kongas, pada djadi loeloegoe ahli a 5 Moesa 3 is. karoehoenna. Demi eta djalma pada migawe kasalahan ka Allah karoehoenna, sarta " djarinah, noeroet ka aitUahan bangsabangsa tanah eta, noe koe Allah geus ditoempoerkeun ti hareupeunana. 'Tidi* nja Allah Israil ngageuingkeun soekma Poel, radja Asoer, kitoe deui soekma Tiglat-Pilneser, radja Asoer keneh, seug koe eta dibarojong, nja oerang Roebin, djeung oerang Gad, sarta noe satengah
' :

kaom Menase
o

teja, dibarawana ka tanah Halah, ka Habor, ka Hara djeung ka tji Gosan, t6pi ka mangsa ajeuna.
2

Moesa 34:16. b

2 Badj.

15:29; 17:6.

PASAL
Poetra

6.

a
18

Jos.

12:6; 13:24.

19

20

Anak-poetoe Roebin, djeung oerang Gad, sarta satengah kaom M6nase, noe kaasoep djalma perkosa, djalma noe mawa k6p6ng djeung pSdang, sarta bisa mentang gondewa, djeung toetoerkana pgrang, aja opat laksa opat reboe, poendjoel toedjoeh ratoes g6n6p poeloeh djalma, noe mandjing balad. 'Toeloej njarijeun pSrang ka oerang Hagar, kitoe deui ka Jgtoer, Napis djeung Nodab. 'Aja pitoeloeng ka darinja ngaroeroeg ka eta, wani oerang Hagar teh diseleh-

4
5

6
7

10

Lewi teja " Gerson, Kahat djeung Merari. 'Ari poetra Kahat teja Amram, Jishar, Hebron djeung Oesiel. 'Ari poetra Amram teja Haroen, Moesa djeung Mirjam. Ari poetra Haroen teja Nadab djeung Abihoe, Elasar djeung Itamar. "Elasar poepoetra Pinghas, Pin6has poepoetra Abisoea; 'Abisoea poepoetra Boeki, Boeki poepoetra Oesi; 'Oesi poepoetra Sfirahja, Sgrahja poepoetra Mgrajot; 'MSrajot poepoetra Amarja, Amarja poepoetra Ahitoeb; 'Ahitoeb poepoetra * Sadok, Sadok poepoetra Ahimails; 'Ahimaas poepoetra Asarja, Asarja poepoetra Johanan; Johanan poepoetra Asarja (nja eta noe manghoeloean dina
'

BABAD
35

6.

473

gSdong, anoe beunaug ngadamgl Soeleman, di Jgroesalem teja); 'Asarja poepoetra Amarja, Amarja poepoetra Ahi12 toeb; 'Ahitoeb poepoetra Sadok, Sadok Saloem; 'Saloem poepoetra 13 poepoetra 11 ITilkia, Hilkia poepoetra Asarja; 'Asarja poepoetra SBraja, SSraja iJoejaoetra Joissadak; 'ari Josadak kabawa, mangsa Joeda djeimg Jeroesalem koe Pangeran dibojong koe lantaran N6boekaduesar
11

36

37

Eliel, Eliel poetra Toah; 'Toah poetra Soep, Soep poetra Elkana, Elkana poetra Mahat, Mahat poetra Amasai; 'Amasai poetra Elkana, Elkana poetra Joel, Joel poetra Asarja, Asarja poetra Sgpanya; 'Sgpanya poetra Tahat,

Jeroham poetra

Tahat poetra
38

Asir, Asir poetra Ebjasap,

teja.
b 2

a 1 Moesa 46 Sam. 8:17; 15:27.

11

Moesa

15.

10
17

Poetra Lewi teja Gersom, Kahat djeung Merari. 'Sarta ngaran poetra Gersom nja ijeu: " Libni djeung Simi.
'Ari poetra Kahat teja Amram, Jishar, Hebron djeung Oesiel. 'Poetra Merari teja Mahli djeung Moesi. Nja eta teh

18 19

20

21

22

23

24
25

2(i

27 28

29

30

bangsa-bangsa ahli Lewi, noeroetkeun karoehoen-karoehoenna. -'Moenggoehing Gersom teja, poetra eta Libni, poetra poetra eta eta Jahat, poetra eta Sima Joah, poetra eta Ido, poetra eta Serah, poetra eta Jatrai. - 'Poetra Kahat teja, poetra eta Aminadab, poetra eta Korah, poetra eta Asir; 'poetra eta Elkana, poetra eta Ebjasap, poetra eta Asir; 'poetra eta Tahat, poetra eta Oeriel, poetra eta Oesia, poetra eta Saoel. 'Ari poetra Elkana teja Amasai djeung Ahimot. 'Moenggoehing Elkana, ari poetra Elkana poetra eta Sopai, poetra eta Nahat; 'poetra eta Eliab, poetra eta Jeroham, poetra eta Elkana. 'Ari poetra Samoeel teja, * tjikalna Wasni, djeung aja deui Abia. - 'Poetra Merari teja Mahli; poetra eta Libni, poetra eta Simi, poetra eta Oesa; 'poetra eta Sima, poetra eta Hagia, poetra "eta Asaja. a2Moesa6:i6.
'

c 1

Sam.

2.

31

Sarta nja ijeu noe koe Dawoed diadegkeun njangking hal njanji di gedong

32

Pangeran, " sanggeusna p6ti teja meunang reureuh. 'Ari eta teh pada ngawoela di hareupeun balandongan himah tepangan, gawena njanji, tgpi ka Soeleman ngadamel gedong Pangeran di Jeroesalem; sarta pada ngadeg, njekel pagaweanana, noeroetkeun atoeranana.
'Nja ijeu noe ngaradgg, sarta djeung poetra-poetrana: ti anak-poetoe oerang Kahat teja Heman, ahli njanji, poetra Joel; ari Joel poetra Samoeel, Samoeel poetra Elkana, Elkana poetra Jgroham,
'

33

34

Ebjasap poetra Korah; 'Korah poetra Jishar, Jishar poetra Kahat, Kahat poe39 tra Lewi, Lewi poetra Israil. - 'Ari Asap saderekna ngadgg ti katoehoeeunana; nja eta Asap poetra Berekja, Berekja Sima poetra Mikael, Mi40 poetra Sima kael poetra Baaseja, Baaseja poetra 41 Malkia; 'Malkia poetra Etni, Etni poe'Adaja 42 tra Serah, Serah poetra Adaja poetra Etan, Etan poetra Sima, Sima 'Simi poetra Jahat, Jahat 43 poetra Simi poetra Gersom, Gersom poetra Lewi. kentjaeunana ngadeg anakti 44 'Demi poetoe Merari, saderekna keneh, nja eta Etan poetra Kisi; ari Kisi poetra Abdi poetra Maloek; 'Maloek 45 Abdi, poetra Hasabja, Hasabja poetra Amasia, Hilkia poetra 46 Amasia poetra Hilkia Amsi, Amsi poetra Bani, Bani poetra 'Samer poetra Mahli, Mahli 47 Samer; poetra Moesi, Moesi poetra M6rari, sam. 6: 17. Merari poetra Lewi. 48 Ari saderek-saderekna, pada ahli Lewi, dibakoekeun ka sakabeh pagawean baSarta " Ha49 landongan ggdong Allah. roen djeung anak-poetoena pada ngadoeroek dina altar koerban doeroekan djeung dina altar paragi ngoekoes pada bakoe ka saniskara gawe enggon noe pangsoetji-soetjina, sarta poerah mangrapihkeuu Israil, sakoemaha noe didawoehkeun koe Moesa, abdi Allah teja. 50 'Sarta ijeu teh poetra Haroen: poetra eta Elasar, poetra eta Pinghas, poetra 51 eta Abisoea; 'poetra eta Boeki, poetra 52 eta Oesi, poetra eta S6rahja; 'poetra eta MSrajot, poetra eta Amarja, poetra 53 eta Ahitoeb, 'poetra eta Sadok, poetra eta Ahimaas. 2 Moesa 27 1 30 1, 7; 3 Moesa 16. 54 Sarta nja ijeu gnggonna tjaritjing, sakampoeng-kampoengna, dina wewSngkeranana, bogana anak-poetoe Haroen, kaasoep laangsa oerang Kahat; karana nja eta noe nampa 61ot [anoe barang55 mimiti]. 'Ari noe dibere ka darinja, nja eta nagara Hebron, di tanah Joeda, katoet sampalanana noe sakoerilingna.
'

'

'

474
56

BABAD
74

7.

57

58

59

60

61

62

63

61

65

66

67

68

69

70

71

72

73

'Tatapi ai'i lahan eta nagara sarta djeung pidesaanana mah dibere ka Kaleb poeJgpoene. 'Djadi ka anak-poetoe Haroen dibere eta nagara panjalindoengan, nja eta Hebron kitoe deui Libna djeung sampalanana, Jatir sarta Est6moa djeung sampalanana; 'Hilen djeung sampalanana, Debir djeung sampalanana 'Asan djeung sampalanana, sarta BetSemes djeung sampalanana. - 'Ari ti kaom Binyamin Geba djeung sampalanana, Alemet djeung sampalanana, sarta Anatot djeung sampalanana. Djoemlah nagara-nagarana tiloe welas nagara, pikeun bangsa-bangsana. - 'Ari anak-poetoe Kahat " anoe kari, nampa ti bangsa kaom [Epraim, djeung ti kaom Dan, sarta] ti satengah kaom Menase, koe lantaran lotere, sapoeloeh nagara. - 'Ari anak-poetoe Grersom sabangsa-bangsana nampa ti kaom Isaskar, djeung ti kaom Aser, djeung di kaom Naptali, sarta ti kaom Menase, noe di Basan, tiloe welas nagara. - 'Ari anak-poetoe Merari sabangsa-bangsana nampa ti kaomRoebin, djeung ti kaom Gad, sarta ti kaom Seboeloen, koe lantaran lotere, doewa welas nagara. 'Koe oerang Israil eta nagara-nagara djeung sampalanana dibere ka ahli-ahli Lewi. 'Ari merena koe lantaran lotSre ti kaom anak-poetoe Joeda, ti kaom anak-poetoe Simon, sarta ti kaom oerang Binyamin, eta nagara-nagara, noe disargboet ngaranna. - 'Ari sawareh bangsa anak-poetoe Kahat nampana nagara wewengkeranana ti kaom Epraim. 'Ari noe koe eta dibere ka darinja, nja eta nagara panjalindoengan, tggSs S6kem, djeung sampalanana, kitoe deui di pigoenoengan Epraim Geser djeung sampalanana; 'Jokmam djeung sampalanana, sarta Bet-Horon djeung sampalanana; 'Ajalon djeung sampalanana, sarta Gat-Rimon djeung sampalanana. 'Ari ti satengah kaom Mgnase Aner djeung sampalanana, sarta Bilam djeung sampalanana. 'Nja eta pikeun bangsa anak-poetoe Kahat anoe kari. - 'Ari anak-poetoe Gersom ti bangsa noe satSngah kaom MSnase nampa Golan, bilangan Basan, djeung sampalanana, sarta Astarot djeung sampalanana. 'Ari ti kaom Isaskar: Kedes djeung sampalanana, DabSrat djeung sampalanana, 'Ratra
; :

75

76

77

78

mot djeung sampalanana, sarta Anem djeung sampalanana. 'Ari ti kaom Aser: Masai djeung sampalanana, Abdon djeung sampalanana, 'Hoekok djeung sampalanana, sarta Rehob djeung sampalanana. 'Ari ti kaom Naptali: Kedes, bilangan Galilea, djeung sampalanana, Hamon djeung sampalanana, sarta Kirjataim djeung sampalanana. - 'Ari anak-poetoe MSrari, [nja eta ahli Lewi] anoe kari, ti kaom Sgboeloen nampa Rimono djeung sampalanana, sarta Tabor djeung sampalanana. 'Djeung deui di peuntaseun tji Jordan Jeriho, wetaneun tji Jordan,
nampana ti kaom Roebin
ISga, djeung
:

Beser, di tegal

79

80

81

sampalanana, Jahsa djeung sampalanana, 'Kedemot djeung sampalanana, sarta Mepaat djeung sampalanana. 'Ari ti kaom Gad: Ramot, bilangan Gilad, djeung sampalanana, Mahanaim djeung sampalanana, 'Hesbon djeung sampalanana, sarta Jaser djeung sampalanana.
a
Jos.

21:5. 6 Jos. 21:20.

PASAL

7.

Ari moenggoeh
2

''

poetra Isaskar teja: Tola djeung Poea, Jasoeb djeung Simron, opat. 'Ari poetra Tola teja Oesi, Repaja, JBriel, Jahmai, Jibsam djeung Semoeel; pada djadi loeloegoe ahli karoehoenna, nja eta Tola pada gagahperkosa dina toetoeranaua keur djaman Dawoed bilanganana doewa laksa doewa reboe g6nep ratoes. 'Ari poetra Oesi teja Jisrahja; sarta poetra Jisrahja teja Mikael, Obadya, Joel djeung Jisia, lima, loeloegoe kabeh. 'Sarta di ISbah eta, dina toetoeranaua, noeroetkeun ahli karoehoenna, aja barisaJti balad pgrang, tiloe laksa genSp reboe djalma karana reja jiisan anak-rabina. 'Djeung deui doeloer-doeloerna, dina sakabeh bangsa Isaskar teh, pada gagah-pSrkosa, aja dalapan laksa toedjoeh reboe, djoemlah a i Moosa 46: 13. anoe asoep sadjarah.
; ; ;

6 7

"

[Poetra]

Binyamin

teja Bela,

Beker

djeung Jgdiael, tiloe. 'Ari poetra Bela teja Esbon, Oesi, Oesiel, Jgrimot djeung Iri, lima pada loeloegoe ahli karoehoen, garagah-pSrkosa sarta noe asoep sadjarahna doewa laksa doewa reboe, poendjoel tiloe poeloeh opat. 'Ari poetra Beker teja SSmira, Joas,Elieser, Eljoenai, Omri, Jeremot, Abia, Anatot djeung
; ;

BABAD
25

475

Alemet; eta kabeh poetra Beker. 'Ari noe asoeji sadjarahna, noeroetkeun toetoeranana, loeloegoe ahli karoehoeuua, djalma garagah-pSrkosa, ajadoewalaksa

26

doewa

ratoes. 'Ari poetra Jgdiael teja Bilhan; sarta poetra Bilhan teja Joes,

27

Binyamin, Ehoed, Kgnailua, Djetan, Tardjeung Ahisahar. 'Eta kabeh poetra Jediael, noeroetkeun loeloegoe [ahli] karoehoen, djalma garagah-pSrkosa aja salaksa toedjoeh reboe doewa ratoes uoe mandjiug balad, baris pgrang. 'Aja deui Soepim djeung Hoepim, poetra Ir; Hoesim, poetra Aher. i Moesa 46:21. " Poetra Naptali teja Jahsiel, Goeni, Jeser djeung Saloem, pada poetra Bilha.
sis
;

28

29

a
"

Moesa 46

24.

Poetra M6nase teja Asriel, noe m6dal [ti garwa Gilad]; parSkauana, noe oerang Sam, ngadjoeroekeun Makir, rama Gilad. 'Ari Makir geureuhaan ka saderek Hoepim djeung Soepim, ngaran Maaka, sarta ngaran noe kadoewa Selaphad; * demi Selaphad teja poetraan

noe girang, sarta djeung Oesen-Seera. 'Aja deui poetra Epraim, nja eta Repah djeung Resep poetra Resep teja Telah, poetra eta Ladan, poetra eta Tahan poetra eta Amihoed, poetra eta Elisama; 'poetra eta Noen, poetra eta * Josoea. 'Ari milik eta sarta djeung enggonna tjaritjing, nja eta Bet-El djeung pil6mboeranana, sarta ka-wetanna Naaran, ari ka-koelonna Geser djeung pilgmboeranana kitoe deui S6kem djeung pilemboeranana, tepi ka Gasa djeung pilemboeranana. 'Sarta di pelebah anak-poetoe Menase teh aja Bet-San djeung pilemboeranana, Taanak djeung pilemboeranana, Megido djeung pilemboeranana, sarta Dor djeung pilemboeranana. Nja di dinja tjitjingna anak-poetoe Joesoep, anoe poetra Is;
'

rail teja.
30

a 4 Moesa 26:35. b 4 Moesa 11:28.

31

awewe.

'Ari

Maaka, garwa Makir


hidji
;

teja,

32

ngowokeun

poetra lalaki,

sarta
33

dingaranau Peres d6mi ngaran adina Seres; sarta poetra Seres teja Oelam djeung Rekem. 'Ari poetra Oelam teja Bedau. Nja eta teh pada poetra Gilad, anoe poetra Makir, anoe poetra Menase. 'Demi Hamoleket, saderekna awewe, ngowokeun Ishod, Abieser djeung Mahla. 'Sarta poetra Semida, nja eta Alijan^ Sekem, Likhi djeung Aniam.
<^

34

Poetra Aser teja Jimna, Jiswa, Jiswi djeung BSria, sarta Serah saderekna awew'e. 'Ari poetra BSria teja Heber djeung Malkiel nja eta teh bapa Birsait. 'Ari Heber teja poepoetra Japlet, Somer djeung Hotam, sarta Soea saderekna awewe. 'Ari poetra Japlet teja Pasak, Bimhal djeung Aswat; nja eta teh poetra Japlet. 'Ari poetra Semer teja Ahi, Rohga, Jghoeba djeung Aram.
"
;

35
36

37 38

a 4 Moesa 26
"

29. 6 4

Moesa 26

33. c 1

Sam. 12

11.

Ari poetra Epraim teja Soetelah; poetra eta Bered, poetra eta Tahat, poetra eta Elada, jDoetra eta Tahat; 'poetra eta Sabad, poetra eta Soetelah; aja deui Eser djeung Elad, tatapi eta pada dipaehan koe oerang Gat, anoe asal didjoeroekeun di tanah eta, sabab doewaan teh daratang sedja njokot ingon-ingonna. 'Toeloej Epraim ramana prihatin, lila katjida, sarta saderekna pada ngalajad, sedja ngalilipoer ka andjeunna. 'Tidinja andjeunna mandjingan ka garwana, seg njiram, toeloej ngowokeun hidji poetra lalaki, sarta koe andjeunna dingaranan Beria, sabab boemina katjilakaan. 'Djeung deuipoetrana noe awewe Seera; nja eta noe ngadamel nagara Bet-Horon, anoe hilir sarta

39 40

'Ari poetra Helem saderekna, nja eta Sopah, Jimna, Seles djeung Amal. 'Poetra Sopah teja Soeah, Harneper, Soeal, Beri djeung Jimra; 'Beser, Hod, Sama, Silsa, Jitran djeung Bera. 'Ari poetra Jeter nja eta Jepoene, Pispa djeung Ara. 'Sarta poetra Oela nja eta Arab, Haniel djeung Risya. 'Nja eta kabeh poetra Aser, pada djadi loeloegoe ahli karoehoen, djalma paloek, nja garagahperkosa, pada djadi loeloegoe para geggden. Ari noe asoep sadjarahna, mandjing balad dina perang, bilanganana doewa laksa genSp reboe djalma.
a
1

Moesa 46:

17.

PASAL
Ari Binyamin "
kalna,
2 3

8.

teja poepoetra Bela tjiAsbel noe kadoewa, djeung

Ahrah noe katiloe; 'Noha noe kaopat, djeung Rapa noe kalima. 'Ari poetra Bela
Gera djeung Abihoed; 'Abisoea, Nailman djeung Ahoah; 'Gera, Sepoepan djeung Hoeram. 'Sarta ijeu teh
teja Adar,

4
5 6

476

BABAD
37

9.
;

poetra Ehoed; ijeu noe djaradi loeloegoe ahli karoelioen priboemi Geba, sarta di7 barojong ka Manahat; 'nja eta Naaman, Ahia djeung Gera; nja etanoengabojong inja; sarta poepoetra Oesa djeung Ahi8 hoed. - 'Ari Saharaim poepoetra di tanah Moab, sanggeus ngaleupaskeun eta; Hoesim djeung Baara noe djadi garwana. 9 Sarta poepoetra ti Hodes garwana, nja eta Jobab, Sibja, Mesa djeung Malkam; 10 'Joes, Sokja djeung Mirma. Nja etateh poetrana, pada loeloegoe ahli karoehoen. n 'Sarta ti Hoesim andjeunna poepoetra 12 Abitoeb djeung Elpaal. 'Ari poetra Elpaal teja Eber, Mishani djeung Semer; nja eta noe ngadamgl nagara Ono djeung 13 Lod, sarta djeung pilemboeranana; 'aja deui Bgria djeung Sema; nja eta noe djaradi loeloegoe ahli karoehoen priboemi Ajalon; nja eta noe ngabii-atkeun 'aja deui Ahio, Sasak 14 priboemi Gat; 15 djeung JSremot; 'Sgbadya, Arad djeung 16 Eder; 'Mikael, Jispa djeung Joha, pada 17 poetra B6ria; 'aja deui SSbadya, M6soeJismerai, Jislia 18 lam, Hiski djeung Heber 19 djeung Jobab, pada poetra Elpaal; 'aja 20 deui Jakim, Sikri djeung Sabdi; 'Elienai, 21 Siltai djeung Eliel; 'Adaja, Beraja djeung 22 Simrat, pada poetra Simi; 'aja deui Jis23 pan, Eber djeung Eliel; 'Abdon, Sikri 24 djeung Hanan; 'Hananya, Elam djeung Jipdeja djeung PSnoeel, pada 25 Antotia; 26 poetra Sasak; 'aja deui Samserai, Seharja 27 djeung Atalja; 'Jaaresia, Eha djeung Sik28 ri, pada poetra Jeroham. 'Nja eta teh pada loeloegoe ahli karoehoen, noeroetkeun toetoeranana pada djadi loeloegoe nja eta noe ngarSnggon di Jgroesalem. 29 'Djeung deui di Gibon tjalikna bapa Gi30 bon; ari djgnSngan garwana Maaka. 'Ari poetrana noe tjikal Abdon; aja deui Soer, 31 Kis, Baal djeung Nadab; 'G6dor, Ahio 32 djeung Seker. 'Ari Miklot poepoetra Sima. Eta oge tjaralik di Jgroesalem, djeung saderek-saderekna, pahareup-ha* 33 reup djeung saderek-saderekna. - 'Ai-i Ner poepoetra Kis, Kis poepoetra Saoel, Saoel poepoetra Jonatan, Malkisoea, Abi34 nadab djeung Esbaal. 'Ari poetra Jonatan teja " M6rib-Baal, sarta Merib-Baal 35 poepoetra Mika. 'Ari poetra Mika teja 36 Piton, Melek, Tarea djeung Ahas. 'Ari Ahas poepoetra Joada, Joada poepoetra Alemet, Asmawet djeung Simri, Simri
'

38

39

40

poepoetra Moesa Moesa poepoetra Bina. Ari poetra eta Eapa, poetra eta Elasa, poetra eta Asel. 'Ari Asel teja genep poetrana, sarta nja ijeu ngaranna Asrikam, Bokroe, Ismail, Sarja, Obadya djeung Hanan; eta kabeh poetra Asel. - 'Ari poetra Esek saderekna: Oelam tjikalna, Joes noe kadoewa, sarta Elipelet noe katiloe. 'Ari poetra Oelam teja djalma garagah'

pgrkosa, toer bisa mentang gondewa, sarta loba anak-poetoena, aja saratoes lima poeloeh. Eta kabeh kaasoep anakpoetoe Binyamin. p. 7 e. 6 p. 9 39 1 sam.
: :

9:1; 14:49,

51. c 2

Sam. 4:4; 9:12.


9.

PASAL
Ari
sabangsa
Israil

geus ijada diatoer

sadjarahna; sarta, saSnjana, padaka-

2
|

'

'

oengelkeun dina kitab para radja Israil. Djeung deui oerang Joeda dibarojong ka Baboel, koe tina kasalahanana. 'Ari priboemi anoe barangmimiti, anoe di samilik-samilikna, di sanagara-sanagarana, nja eta Israil, para panghoeloe, ahli-ahh Lewi, sarta djeung * NStinim. 'Ari noe matoeh di Jgroesalem, " sawareh anak-poetoe Joeda djeung sawareh anak-poetoe Binyamin, kitoe deui sawareh anak-poetoe Epraim djeung Menase. 'Aja Oetai poetra Amihoed, Amihoed poetra Omri, Omri poetra Imri, Imri poetra Bani, kaasoep poetra Peres, anoe poetra Joeda teja. 'Ari ti oerang Sela teja Asaja, noe djadi tjikal, djeung poetrapoetrana. 'Sarta ti anak-poetoe Serah teja Jghoeel djeung saderek-saderekna, gSngp ratoes salapan poeloeh. Sarta ^ti anak-poetoe Binyamin teja Saloe poetra MSsoelam, anoe poetra Hodawia, anoe poetra Hasenoea; 'djeung Jibneja poetra Jgroham, djeung Ela poetra Oesi, anoe poetra Mikri, sarta MSsoelam poetra Sgpatya, anoe poetra Rghoeel, anoe poetra Jibnia; 'sarta djeung saderek-saderekna, noeroetkeun toetoeranana, salapan ratoes poendjoel lima poeloeh genSp djalma. Eta sakabeh djalma pada djadi loeloegoe ahli karoehoen, njekel ahli sakaroehoen-sakaroehoenna. a 2 liadj. 24 14
'^
' :

25:11.
e

Esr.

2:43.

c N6I1.

11:4.

p.

2:5.

Nch.

11:79.

10
11

Ari ti para panghoeloe teja Jedaja, Jojarib sarta Jakin; 'djeung AsarjajDoetra Hilkia, anoe poetra Mesoelam, anoe

BABAD

9.

477

poetra Sadok, anoe poetra Mgrajot, auoe poetra Ahitoeb, gegSdoeg gedong Allah. 'Aja deui Adaja poetra Jgroham, anoe poetra Pashoer, anoe poetra Malkia; djeung Maasai poetra Adiel, anoe poetra Jahsera, anoe poetra Mesoelam, anoe poetra Mesilemit, anoe poetra Imer; 'djeung saderek-saderekna,noepadadjadi loeloegoe alili karoehoenna aja sareboe toedjoeh ratoes genep poeloeh, garagahperkosa kana gawe ngabakti di gedong Allah. - 'Ari ti ahli Lewi teja Semaja poetra Hasoeb, anoe poetra Asrikam, anoe poetra Hasabja, kaasoep anak-poetoe Merari; 'djeung Bakbakar, Heres sarta Gralal; djeungMatanja, poetra Mika,anoe poetra Sikri, anoe poetra Asap; 'djeung Obadja, poetra Semaja, anoe poetra Gralal, anoe poetra JSdoetoen, sarta Berekja, poetra Asa, anoe poetra Elkana, anoe tjalik dhia desa oerang Netopa. 'Sarta ari poerah toenggoe lawang teja Saloem, Akoeb, Talmon djeung Ahiman, sarta saderek-saderekna; Saloem noe djadi loeloegoe; 'malah nepi ka ajeuna ajana di lawang radja, ti wetan; nja eta noe pada djadi toenggoe lawang pasanggrahan anak-poetoe Lewi. 'Ari Saloem poetra Kore, anoe poetra Ebjasap, anoe poetra Korah, djeung saderek-saderekna, ahli sakaroehoen, nja eta oerang Korah, pada njgkel gawe ngabakti, " nja djadi
;

2c

saban pee noe katoedjoeh, ti waktoe ka waktoena deui, bareng djeung eta; 'karaua aja opat kokolot poerah toenggoe lawang, sadajana ahli Lewi, sarta aja babakoena; toer njarekSl pondokpondok, djeung njargkgl radja-brana

27

gedong Allah. 'Ari mondokna sakoeriling gedong Allah, wantoe eta noe kawadjiban ngadjaga, toer eta noe poei'ah

moekakeun
28

dina

saban-saban

isoek.

'Sarta eta sawareh noe njangking parabot

ngabakti
29

karana diasoepkeunana make

dibilaug, dibidjilkeunana

make

dibilang.

30

sawareh ditangtoekeun nj6k61 paparabotan, djeung njekelsakabeh parabot kasoetjian, kitoe deui njekfil tipoeng lemes, djeung anggoer, djeung minjak, djeung doepa, sarta wawangian. 'Djeung sawareh anak-poetoe panghoeloe djadi
'Sarta eta
''

31

32

33

34

poerah ngadjaga bangbaroeng himah; ari karoehoenna tadina njarekel pasanggrahan Pangeran, pada ngadjaga paranti asoep. "Djeung * Pinehas poetra Elasar noe tadina djadi gegeden, njangking eta, sarta disarengan koe Pangeran. 'Djakaria poetra Meselemja noe djadi poerah toenggoe lawang himah tepangan. 'Djoemlah djalma paloek, noe poerah toenggoebangbaroengteja,doewa ratoes, poendjoel doewa wSlas. Eta teh geus padadiatoersadjarahnadinasadesa-sadesana eta teh pada diadegkeun koe Dawoed djeung Samoeel, " djoeroe tingal teja, dina babakoena. 'Djadi eta djeung anak-poetoena njarekel lawang-lawang gedong Pangeran, nja eta gedong himah, noeroetkeun djagaftn. 'Ari poerah toenggoe lawang teh ajana dina opat madhab, ti wetan, ti koelon, ti kaler sarta ti kidoel. 'Ari saderek-saderekna, noe dina kamistian datang dina desa-desana,
;

toekang njijeun wawangian. 'Ari Matitya, kaasoep ahli Lewi, noe djadi tjikal Saloem, oerang Korah, babakoena njekel gawe gogorengan. Sawareh saderekna, kaasoep anak-poetoe Kahat, njekel roti tata-tata teja, f koedoe disadijakeun dina saban poe sabat. 'Sarta eta noe djaradi ahli njanji, loeloegoe ahli karoehoen di oerang Lewi teja, pernahna dina pondok-pondok; sarta taj a deui damelna, karana kamistianana beurangpouting milampah gawe. 'Eta teh pada djadi loeloegoe ahU karoehoen oerang Lewi, noeroetkeun toetoeranana; pada djadi
'

loeloegoe; nja eta teh tjaralikna di Jeroesalem. a 2 Badj. 12 9. J 4 Moesa 25 11.


: :

c 1

Sam.

9.
:

d
8.

Bab. 23

4. e 2

Moesa 30

34.

f 3 Moesa 24
35

" Djeung deui di Gibon tjalikna bapa Gibon, nja eta JShiel; demi djSnengan

3G

37
38

garwana Maaka. 'Ari poetrana noe tjikal Abdon; aja deui Soer,, Kis, Baal, Ner djeung Nadab; 'G6dor, Aliio, Djakaria
djeung Miklot.'Ari Miklot teja poepoetra Simam. Eta oge tjaralik di JSroesalem, djeung saderek-saderekna, pahareup-hareup djeung saderek-saderekna. 'Ari Ner * poepoetra Kis, Kis poepoetra Saoel, Saoel poepoetra Jonatan, Malkisoea, Abinadab djeung Esbaal. 'Ari poetra Jonatan teja M6rib-Baal, sarta MeribBaal poepoetra Mika. 'Ari poetra Mika teja Piton, Melek djeung Tahrea. 'Ari Ahas poepoetra Jara, Jara poepoetra Alemet, Asmawet djeung Simri, Simri

39

40

41

42

''

478
43

BABAD
11

10,

11.

44

poepoetra Mosa; 'Mosa poepoetra Bina. Ari poeti'a eta Eepaja, poetra eta Elasa, poetra eta Asel. 'Ari Asel teja ggnep poetraua, sarta nja ijeu ngaranna: Asrikam, Bokroe, Ismail, Sarja, Obadya djeung Hanan. JSFja eta teh poetra Asel.
a
p. 8
:

12

29. 6 p. 8

33.

PASAL

10.

oerang Pelisti teja prak merangan ka Israil; boer oerang Israil kaboer ti hareupeun oerang Pelisti, sarta kasarabet, tiugdjaropak di goenoeng 2 Gilboa. 'Seug oerang Pelisti njaroesoel ka Saoel djeung ka poetra-poetrana, sarta dipontel pisan; toeloej Jonatan, Abinadab djeung Malkisoea, poetra Saoel, pada kasabet koe oerang Pelisti. beuki rosa keneh ka 3 'Ari perang teh Saoel, sarta andjeunna kapanggih koe taroekang panah, djeung sijeuneun pisan 4 koe taroekang panah teh. 'Pok Saoel marentah ka toekang mawa pakarangna: Geura tjaboet pedang maneh, kami toebles koe eta, bisi itoe djalma teu disoenat teh daratang, sarta pada ngarogahala ka kami. Tatapi toekang mawa pakarangna teu daekeun; karana sijeuneun katjida. Pek Saoel njandak pedang koe andjeun, bari seug uoebleskeun man5 ten ka dinja. 'Ana katendjo koe toekang mawa pakarangna, jen Saoel geus poepoes, heg eta ge noebleskeun maneh ka 6 pedangna, hos paeh. 'Djadi Saoel poepoes, djeung poetrana lalaki noe tiloe; sarta saeusi-boemina pada maot sare7 rejana. 'Barang sakabeh oerang Israil, anoe di lebak, geus taregeseun, jen eta kalaboer, sarta jen Saoel djeung poetrana paroepoes, gantjang pada ninggalkeun nagara-nagarana, sarta kalaboer; toeloej daratang oerang Pelisti, ngareusian

Ari

"

13

14

tangkorekna ditangkodkeun " di imah Dagon. 'Mangsa sakabeh oerang Jahes bilangan Gilad ngadarenge bedja, hal saniskara noe koe oerang Pelisti dilampahkeun ka Saoel teja, 'toeloej sakabeh djalma gagah darangdan_, pek njokot salira Saoel djeung salira poetra-poetrana, dibarawa ka Jabes; toeloej toelang-toelangna dikoeboer handapeun hidji kijara di Jabes, sarta pada poewasa toedjoeh poe lilana. 'Kitoe Saoel poepoes * tina kasalahanana, sapedah milampah kasalahan ka Pangeran, hal pangandika Pangeran, noe koe andjeunna ban teu diestokeun kitoe deui tina mariksa ka noe njaroemah, koe andjeunna dikoemahaan demi ka Pangei'au mah teu naros; kitoe noe matak andjeunna koe Pangeran dipaehkeuu, sarta karadjaanana diingerkeun ka Dawoed poetra
''

'

Isai.

Sam.

2.

6 1

Sam. 15

11, 26. c 1

Sam. 28

7.

PASAL
rridinja
-I

11.

" karoempoel sabangsa Israil, ngadareuheusan ka Dawoed, ka Hebron; seug oendjoekan kijeu: Saleresna, simkoering sadaja satoelang-sadagiug sarSng andjeun. 'Dalah ka pengkSr ge, basa Saoel djoemeneng radja teja, nja andjeun noe sok ngaloewarkeun sareng ngalebetkeuu Israil. Sarawoeh Pangeran, Allah andjeun, nimbalan ka andjeun kijeu teja: Andika noe pingangoneun oemat kami Israil, sarta andika noe pidjadieun gegedoeg, njekgl oemat kami

a i sam. si. eta nagara. Ari geus kitoe, isoekna oerang Pelisti daratang, ngaraugsadan noe kasarabet. Toeloej manggih Saoel djeung poetrapoetrana, ngadjaropak di goenoeng Gilboa. 'Pek andjeunna dirangsadan; sarta

10

njarokot mastakana djeung pakarangna, bari toeloej dikirimkeun ka tanah oerang Pglisti, diider-iderkeun, dipambrih ngabedjakeun ka brahala-brahalana sarta ka djalma-djalma. "Ari pakarangna diteundeun di imah ailllahanana, sarta

'Kitoe sadajana kokolot Israil pada marek ka radja, ka Hebron; sarta Dawoed ngadamel perdjangdjian ka darinja di Hebron, di pajoeneun Pangeran; geus kitoe Dawoed pada ngalisahan, didjSnengkeun radja, njangking Israil_, * noeroetkeun pangandika Pangeran koe lantaran Samoeel teja. a 2 sam. 5. b 1 sam. le. Tidinja Dawoed angkat, njandak sabala Israil; angkatna ka Jeroesalem, nja eta Jeboes; noe nggnggon di dinja oerang Jeboes, priboemi tanah eta. 'Pok priboemi Jeboes teh ngaromong ka Dawoed: Andjeun moal asoep ka dijeu. Parandene Dawoed meunangkeun benteng
Israil.

Sion, nja eta teh dajeuh Dawoed. 'Sarta ngalahir: Saha-saha noe ngelehkeun oerang JSboes pangheulana, nja

Dawoed

eta pidjadieun loeloegoe sarta kapala.

BABAD

II.

479

Ileug Joab poetra Seroeja noe oenggah pangheulana, noe matak djadi loeloegoe.
'Tidinja Dawoed linggih di djgro etabenteng; kitoe noe matak pada njgboet dajeuh Dawoed. 'Djeung nagara teh koe Dawoed dipidamSl ti sakoeriling, ti semet Milo datang ka tSpoeng-gelang; djeung sesana eta nagara dibangoen deui koe Joab. 'Ari Dawoed teh beuki lila beuki agoeng; karana Pangeran sawadya-balad njarengan ka andjeunna. Sarta " ijeu teh loeloegoe djalma prawira kagoengan Dawoed, noe pada koekoeh-pengkoeh nja ngiring andjeunna dina karadjaanana, barSng sabala Israil,

kami teh koe Allah kami, dek milampah kitoe! Naha kami dek nginoem getih ijeudjalma-djalma, noe pada naroehkeun njawana? estoe pangnjokotna teh pada naroehkeun njawana. Mana teu kersaeun ngaleueut tjai eta. Kitoe lampah eta
20

tiloe

djalma prawira teja. - 'Aja deui Abisai, saderek Joab; nja eta djadi loeloegoe noe tiloean; hidji waktoe eta

21

moenggah ka andjeunna pada ngadjadikeun i'adja, noeroetkeun pangandika Pangeran hal Israil teja. 'Nja ijeu bilangan djalma prawira kagoengan Dawoed: Jasobam poetra Hakmoni, loeloegoe noe
tiloe poeloeh; eta teh hidji

22

waktoe mo23

lahkeun toembakna ka djalma tiloe rakasabet sapisan. Sanggeus eta teh Elasar poetra Dodo, oerangAhoah; nja eta kaasoep djalma prawira noe tiloe. 'Eta teh reureudjeungan djeung Dawoed * di Pas-Damim, keur basa oerang Pelisti karoempoel di dinja sedja perang. Aja saloewoek kebon, pinoeh koe gandroeng; toeloej bala kalaboer ti hareupeun oerang Pelisti. 'Demi eta teja pada tagen dina tengah eta saloewoek kebon, dirahajoekeun, sarta njarabgtan ka oerang Pelisti; djadi Pangeran ngadamel kasalametan gede pisan. - 'Djeung aja djalma tiloean, kaasoep noe tiloe poeloeh loeloegoe teja, bral arindit ka batoe karang, mendakan Dawoed ka goeha Adoelam teja; harita wadya-balad oerang Pglisti keur masanggrahan di 16bak Repaim. 'Mangsa eta Dawoed aja di benteng, sarta harita aja patrol oerang Pelisti di Bet-Lehem. 'Toeloej Dawoed datang kahojong, lahirna: Saha ka kami pimereeun nginoem tjai ti soemoer BetLehem, noe di lawang nagara? 'Grantjang noe tiloean teja nobros pasanggrahan oerang Pelisti. pek nimba tjai ti soemoer Bet-Lehem, anoe di lawang nagara; seug dibawa, toeloej disanggatoes,
'

teh molahkeun toembakna ka djalma tiloe ratoes, pada kasabgt, sarta eta teh kongas di noe tiloean. 'Di noe tiloean teja eta noe kaadjenan ti batan noe doewa deui, malah djadi kapalana; ngan kana tiloean noe tadi mah teu nepi. - 'Benaja, poetra Jojada, anoe poetra djalma gagah, asal ti nagara Kabsel, aheng kalakoeanana; hidji waktoe eta teh maehan noe doewa [anak] Ariel, di Moab; djeung hidji waktoe eta teh toeroen, pek maehan hidji singa di tengah lombang, keur oesoem saldjoe. "Kitoe deui maehan hidji oerang MSsir, djalma djangkoeng, lima asta djangkoengna; ari leungeun oerang Mesir teh njekel toembak kawas pihanean, ta''

tapi Benaja njampeurkeun ka dinja ngan mawa iteuk; pek toembak direboet ti
24

25

leungeun oerang Mesir teh, bari seug dipaehan koe toembakna sorangan. Kitoe lampah Benaja poetra Jojada teh, sarta eta teh kongas di noe tiloe djalma prawira. 'Di noe tiloe poeloeh teja estoe nja eta noe kaadjenan, ngan kana tiloean noe tadi mah teu nepi. Ari Bgnaja teja koe Dawoed diangkat njangking djagabajana. a 2 sam. 23 s.
'

17;

1.

c 2

Sam. 21:19.

26

27 28

Ari noe gagah-perkosa deui, nja eta Asahel, saderek Joab teja; Elhanan poetra Dodo, ti Bet-Lehem; 'Samot, oerang Haror; Heles, oerang Pelon; 'Ira poetra
Ikes, oerang T6koa; Abieser, oerang Anatot; 'Sibekai, oerang Hoesa; Ilai, oerang Ahoah; 'Maharai, oerang Ngtopa; Heled poetra Bailna, oerang Ngtopa; 'Itai poetra Ribai, ti Giba, nagara oerang Binyamin; Benaja, oerang Piraton; 'Hoerai,tiwaloenganGraas; Abiel, oerang Arba; 'Asmawet, oerang Baharoem; Eljahba, oerang Saalbon; 'poetra Hasem, oerang Gison; Jonatan poetra Sage, oerang Harar; 'Ahiam poetra Sakar, oerang Harar; Elipal poetra Oer;

29

30

31

32 33 34

keun ka Dawoed; tatapi Dawoed ten kersaeun ngaleueut tjai eta, tjoer bae koe andjeunna ditjitjikeun bade ka Pangeran;
'bari

35

ngalahir:

Palijas teuing

480
30
37

BABAD
10
11

12.

38 39

40
41

42

43 44

45

46

'Heper oerang Mekera; Ahia, oerang Pelon; 'Hesro, oerang Karmel; ISTaarai poetra Esbai; 'Joel, saderek Natan; Mibbar poetra Hagri; 'Selek, oerang Amon; Nahrai, oerang Berot, toekang mawa pakarang Joab poetra Seroeja teja; 'Ira, oerang Jeter; G-areb, oerang Jeter; 'Oeria, oerang Het; Sabad poetra Ablai; 'Adina poetra Sisa, oerang Roebin, loeloegoe oerang Roebin, sarta tiloe poeloeb batoerna; 'Hanan poetra Maaka, djeung Josapat, oerang Meten; 'Oesia, oerang Astgra; Sama djeung Jebiel, pada poetra Hotam, oerang Aroer; 'Jediael poetra Simri, djeung Joba saderekna, oerang Tis; 'EUel, oerang Mabawim; Jgribai djeung Josawia, pada poetra Elnaam; j'itma, oerang Moab; Eliel, Obed djeung 2 sam. 23 24. Jaasiel, oerang Mesobaja.
:

12
13

14

noe katiloe; 'Mismana noekaopat; Jermia noe kalima; 'Atai noe kagenep; Eliel noe katoedjoeh; 'Jobanan noe kadalapan; Elsabadnoekasalapau; 'Jermia noe kasapoeloeb; Makbanai noe kasawelas. 'Nja eta teh kaasoep oerang Gad, sarta pada djadi loeloegoe balad; sahidji noe leutik ngalawan saratoes, noe gede

15

mab ngalawan

sareboe. 'Eta teh hidji

waktoe mareuntas tji Jordan dina boelan noe kahidji, * keur tjaina leber dina sawahanganana, bari seg djalma eusi lebak dibariratkeun ka wetan sarta ka
koelon.
16

Sam. 22

4.

b Jos. 3

15.

Sarta daratang deui noe kaasoep oerang Binyamin djeung Joeda, kana benteng,

17

ka Dawoed. 'Toeloej Dawoed ka

PASAL
ul ^ka

12.
"

<arta ijeu noe daratang ka Dawoed Siklag, keur andjeunna masib noe-

toep pribadi tina sabab Saoel poetra Kis teja; ari eta teh padakaasoep djalma 2 prawira, noe ngabantoe perang. 'Pada njikSp gondewa, toer barisaeun ngaloengkeun batoe koe katoeboe boh koe kentja, djeung mesatkeun djamparing tina gondewa; kaasoep koelawarga Sa3 oel, pada kaoni Binyamin. 'Loeloegoena Ahieser; aja deui Joas, pada poetra Semaa, oerang Giba; sarta Jesiel djeung Pelet, pada poetra Asmawet; djeung Bgraka, sarta Jehoe, oerang Anatot; 4 'djeung Jismaja, oerang Gibon, djalma prawira di noe tiloe poeloeb, sarta njangking noe tiloe poeloeb; djeung Jermia, Jahasiel, Johanan, sarta Josabad, oerang 'Eloesai, Jerimot, Balja, Se5 GSdera; marja, djeung Sepatya, oerang Haroep; 6 'Elkana, Jisia, Asarel, Joeser djeung Jasarta 7 sobam, anoe pada oerang Korab Joela djeung S6badya, pada poetra Jea 1 sam. 27 e. roham, ti Gedor. Aja deui noe misabkeun maneh ti 8 mgndakan Dawoed kana oerang Gad, benteng di tggal ISga, djalma garagahpgrkosa, estoe pradjoerit, toetoer kana pgrang, mgtakeun kSpeng djeung toembak ari beungeutna djeg beungeut singa, djeung sapgrti mentjek di goenoeng'Eser noe djadi 9 goenoeng k6ntj6ngna. loeloegoe; Obadya noe kadoewa; Eliab
'

loewar, ngahareupan ka maranehanana; pok ngalahir, kijeu lahirna ka darinja: Oepama maraneh datang teh ka kami nijat bade, sedja ngabantoe ka kami, lebab kami teh ka maraneh tangtoe hate satoenggal; sabalikna, oepama nijat ngadaja, njerenkeun kami ka moesoeh kami, " nadjan ta,ja panganijaja dina

18

leungeun kami mah, moegi ditingal koe Allah karoehoen oerang, sarta disiksa! 'Tidinja * Rob toemerap ka Amasai, noe djadi loeloegoe noe tiloe poeloeb; [pok oendjoekan]: Eh Dawoed! koering sadaja kagoengan andjeun; sareng sedja ngiring ka andjeun, eh poetra Isai! sing salamSt, sing salamet andjeun teh, sareng sing salamet anoe ngabantoe ka andjeun! karanten noe mitoeloeng ka andjeun nja Allah andjeun. Toeloej koe

Dawoed

eta pada ditarima, sarta didjaa aj.


le
:

dikeun loeloegoe barisan.


b Hak. 6
19
:

17.

34.

Ari ti Menase aja noe ngalolos ka Dawoed, basa andjeunna soempingreudjeung oerang Pelisti, ngaroeroeg ka
Saoel, sedja perang teja, tapi teu koengsi ngabantoe ka darinja, "karana andjeunna koe gegedoeg oerang Pelisti dititah moe-

20

omongna: Meureun eta teh ngalolos ka Saoel djoeraganana, matak tiwas sirah oerang. 'Ari keur di djalan ka Siklag, heug ngalolos ka andjeunna ti Menase teja: Adlang, djalan tina pirempoeg,

21

nah, Josabad, Jediael, Mikael, Josabad, Elihoe djeung Siletai, pada djadi loeloegoe djalma bareboe-reboe di Menase. 'Sarta eta teh pada ngabantoe ka

BABAD
38

13.

481

22

Dawoed ugaroeroeg ka rampog teja; wantoe sakabeh garagah-p6rkosa, sarta pada djadi kapala dina balad. 'Karana mangsa eta oeuggal-oenggal poe aja uoe daratang ka Dawoed, sedja ngabantoe ka andjeunua; moenggah wadya-balad gede, sasat wadya-balad Allah, i sam. 29 4.
:

baris,

Eta kabeh pradjoerit bisa mereskeuu daratangna ka Hebron kalawan

39

hate soehoed, sSdjana Dawoed didjadikeun radja, njangking sabangsa Israil. Malah oerang Israil noe salijan ti eta ge kabeh sahate, sgdjana Dawoed didjadikeun radja. 'Ari pangajana di dinja,

23

Sarta

ijeu

teh bilanganana loeloegoe,


40

kana ptirang, " noe daratang ka Dawoed ka Hebron, sedja nginggrkeiin karadjaiin Saoel ka audjeuuna teja,
uoe
sadija
24

25

26

27

28

29

30

31

32

noeroetkeuu tinibalan Pangeran. 'Oerang Joeda, noe marawa kep6ng djeung toembak, geuep reboe dalapan ratoes noe sadija kana perang. 'Ti oerang Simon, noe garagah-perkosa, toetoer kana p6rang, toedjoeh reboe saratoes. 'Ti oerang Lewi opat reboe genep ratoes. 'Djeung Jojada djadi gegedoeg bangsa Haroen; batoerna tiloe reboe toedjoeh ratoes. Sarta * Sadok, djalma ngora, nja gagah-perkosa, reudjeung ahli ramana, doewa likoer kaj^ala. 'Ari ti oerang Binyamin, koelawarga Saoel, tiloe reboe; karana tepi ka dinja anoe loba mah kaom eta masih tetep ngesto ka bangsa Saoel. 'Ari ti oerang Epraim doewa laksa dalapan ratoes, garagahperkosa, nja djalma salohor di anakpoetoe karoehoenna. 'Ari ti noe satengah kaom Menase salaksa dalapan reboe, noe disareboet ngaran-ngaranna, baris leumpang, pikeun Dawoed didjadikeun radja. 'Ari ti oerang Isaskar datang noe teraug nganjarahokeun dina mangsamangsa, nganjahokemi anoe pilampa'

Dawoed, meunang tiloe poe, pada dahar-leueut, wantoe disadijaan koe doeloer-doeloerna. Samalah anoe rada deukeut ka darinja, semSt Isaskar, Seboeloen djeung Naptali, pada ngauteuran kadaharan, dimoewatkeun kana kalde, kana onta, kana bigal djeung kana sapi, nja kadaharan sipat tipoeng, goeroendi
'

toel boewah kondang djeung ranggeujan kismis, tji-anggoer djeung minjak, kitoe deui sapi djeung domba, loba katjida,

wantoe-wantoe keur kaboengahan


Israil.

di

PASAL

13.

Tidinja " Dawoed rerempagan djeung para kapala noe njSk61 sareboe sarta noe njekel saratoes, nja eta djeung sakoer gegedoeg. 'Sarta Dawoed ngalahir ka sapakoempoelan Israil Oepama maraneh rempoeg, sarta idin ti Pangeran, Allah oerang, hajoe, oerang nitahanka mana-mSndi, ka doeloer-doeloer oerang, anoe tinggal di sakabeh tanali Israil, sarta djeung ka para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi, di nagara-nagarana * noe sampalanan, sina karoempoel ka oerang.
:

'Geus kitoe oerang, hajoe, mindahkeun

heun
33

Israil;

doewa ratoes loeloegoena,


4

sarta sakabeh batoer-batoerua noevoetkeun parentahna. 'Ti Seboeloen, anoe mandjing balad, bisa tata-baris, make

34

35

3G 37

saroepaning parabot perang, lima laksa djalma; bisa beberes sarta ten midoewa pikii'. "Ai-i ti Naptali sareboe kapala, sarta batoerna tiloe laksa toedjoeh reboe, pada make kepeng djeung toembak. 'Ari ti oerang Dan, anoe bisa tata-baris, doewa laksa dalapan reboe genep ratoes. 'Ari ti Aser, anoe mandjing balad, bisa tata-baris, opat laksa. 'Djeung deui ti jDeuntaseun tji Jordan, ti oerang Roebin, oerang Gad, sarta ti noe satgngah kaom Menase teja, saketi doewa laksa djalma, make saroepaning parabot balad pgrang.

ka oei'ang eta pSti Allah oerang teja; karana keur djaraan Saoel koe oerang ten ditejang-tejang. 'Ari wangsoelan sapakoempoelan kabeh, sedja pisan milampah kitoe; karana pibSn6reun eta pgrkara koe rarasaan sakabeh djalma. Seug Dawoed ngoempoelkeun sabangsa Israil, ti semgt tji Sihor, tanah Mesir, tSpi ka datang ka Hamat; sSdja
'

''

ngala peti Allah teja


G

ti

Kirjat-Jarim.

'Bral

Dawoed angkat djeung sakabeh

Israil ka Baala, nja eta ka Kirjat-Jarim, bilangan Joeda, kgrsana nginditkeun ti dinja eta peti Allah, teges Pangeran, uoe linggih dina moekarabiu, gnggon njambat kana Padjengngan. 'Seug peti Allah teh ditoempangkeun kana padati weuteuh, dibawa ti djero imah Abinadab teja;

oerang

482

BAB AD

14,

If

sarta Oesa djeung Alaio noe nganteurkeun eta padati. 'Demi Dawoed bareng sakabeh oerang Israil pada raramean pajoeneun Allah sakoewat-koewat, sarta

10

make poepoedjian, djemig make katjapi, tjelgmpoeng, terebang, tjetjempres sarta tarompet. Barang darongkap ka pangirikan Kidon, pek Oesa njodorkeun leungeun, dek njekelan eta peti; karana sapina laboeh. 'Seug Pangeran djadi
'

10

11

12

13

14

bendoe ka Oesa, sarta digeboeg, sapedah njodorkeun leungeunna kana pSti; hos paeh di dinja pajoeneun Allah. 'Toeloej Dawoed ngangres, doemeh Oesa teh koe Pangeran disamber wani beulah; sarta eta enggon koe andjeunna diseboetkeun Peres-Oesa, tepi ka mangsa ajeuna. 'Djeung Dawoed sijeuneun koe Allah dina poe eta; ari lahirna: Koemaha kami nja pingadatangkeuneunana Sarta teu eta peti Allah teh ka kami toeloes Dawoed ngalihkeun peti teh ka andjeunna, ka dajeuh Dawoed; seug bae koe andjeunna ditoenda ka imah Obed-Edom, oerang Gat. 'Toeloej pgti Allah teh nggnggon di imah Obed-Edom, di djero imahna, meunang tiloe boelan sarta Pangeran ngaberkahan ka imah Obed-Edom djeung ka sakabeh boboga'

11

'?

12

djengngkeun radja, njangking sabangsa toeloej sakabeh oerang Pelisti moeroeboel, dek manggihan Dawoed. Ari Dawoed geus meunang warta, toeloej boedal ka hareupeunana. 'Ana geus daratang oerang Pelisti teh, wani majakpak di lebak Kepaim. 'Tidinja Dawoed naros ka Allah, kijeu pihatoerna: Sae simkoering indit, merangan ka oerang Pelisti? sareng bade koe andjeun dipaparinkeun ka leungeun simkoering? Ari timbalan Pangeran ka andjeunna: Seg bae indit; koe kami tangtoe diselehkeun ka leungeun maneh. 'Ana geus daratang ka Baal-Perasim, pek koe Dawoed disabetan di dinja. Pok Dawoed ngalahir: Moesoeh kami koe Allah dibedahkeun lantaran leungeun kami, sapSrti bgdah tjai; kitoe noe matak eta 6nggon koe sadaja dingaranan BaalPerasim. 'Ari koe oerang Pelisti aallahanana ditaringgalkeun di dinja seug Dawoed maparin parentah, * toeloej eta pada didoeroek koe seuneu.
Israil,
;

a 2 Sam. 5:
13 14

17. b 5

Moesa

7: 25.

Tidinja oerang Pelisti daratang deui,

wani majakpak deui

anana.

a 2 Sam.

e.

6 4

Moesa 35:2,3.

c Jos.

13:3.

PASAL
rpidinja

14.
15

Hiram, radja Tiroes, miwa-

J-rangan djalma ka Dawoed, sarta ngintoenkeun kai poetri, djeung taroekang tembok, sarta taroekang kai, baris njijeun hidji gedong linggihaneun andjeun2 na. 'Sarta koe Dawoed gens kahartos, jen andjeunna koe Pangeran ditetepkeun djadi radja, njangking Israil; da karadjaanana koe Pangeran didjoengdjoengkeun poendjoel pisan, koe karana Israil oematna. a 2 sam. 5: 11. 3 Djeung Dawoed kagoengan deui geureuha di Jgroesalem, sarta Dawoed poe4 poetra deui istri-pam6g6t. 'Nja ijeu " djgngngan poetra, beunang andjeunna di Jgroesalem: Samoea, Sobab, Natan 5 djeung Soeleman; 'Ibhar, Elisoea djeung eElipelet; 'Noga, Nepeg djeimg Japia;
7

16

17

lebak eta. 'Toeloej Dawoed naros deui ka Allah; ari timbalan Allah ka andjeunna: Maneh oelah madjoe toekangeunana nja koedoe dikoerilingan ti anggangna, sing ngadatangan ka darinja ti pelebah tangkai baka teja. 'Ari geus kitoe, samangsa maneh ngadenge sora koekoeroesoekan dina poetjoek-poetjoek tangkal baka teh, didinja maneh geura madjoe perang; karana didinja Allah boedal ti heulaeun maneh, kersa ngaggboeg ka pasanggrahan oerang Pglisti. 'Prak Dawoed midamel sakoemaha timbalan Allah ka andjeunna teja; pek wadya-balad oerang Pglisti disabetan ti semet Clibon tepi ka Oeser. Sarta djenengan Dawoed kamashoerkeun " ka sakabeh tanah, djeung koe Pangeran dipaparin sakabeh
di
;
'

bangsa pada sarijeuneun koe Dawoed.


a 2 Sam.
7
:

9.

PASAL
rpidinja
-I

15.

Dawoed

pikeun

'Elisama, Beljada sarta Elipelet.


a 2 Sam. 5:14. "

Dawoed,
ngada2

" ngadamgl gedong andjeunna di djero dajeuh sarta njawisan liignggoneun

Barang oerang

Pelisti geus

reuge bedja, jen

Dawoed

dilisahan di-

peti Allah teja, bari masangkeun himah pikeun eta. 'Mangsa eta Dawoed ngalahir: Taja noe meunang ngagotong p6ti

BABAD
17

15.

^83

Allah teja, kadjaba ti alili Lewi; karana nja eta noe geus dipilih koe Paugeran, dikgrsakeun ngagotong eta pSti Allah, djeung ngabakti ka andjeunna salalangggiigna. Sarta Dawoed * ngoempoelkenu sabaugsa Israil ka Jgroesalem, kgi'sana ngiaditkeun eta peti Pangeran ka pienggoneunana, beuuang andjeunna njawiskeun pikeun eta teja. 'Toer Dawoed ngoempoelkeun anak-poetoe Haroen djeung ahli-ahllLewi: 'ti anak-poetoe Kahat teja, Oeriel kapalana, djeung sa'

sarta dibarSngan njowara tarik, matak djadi kaboengahan. 'Prak ahli Lewi teh ngadSgkeun ^ Hemau poetra Joel sarta
;

18

ISbah saderekna ngadggkeun Asap poetra Berekja; djeung ti ISbah anakpoetoe Merari, saderekna keneh, ngadSgkeun Etan poetra Koesaja; 'direudjeuti

ngan koe saderek-sadereknapantakadoewa, nja etaDjakaria, Ben, Jaasiel, Semiramot, Jehiel, Oeni, Eliab, BSnaja, Maaseja, Matitya,Elipelehoe,Mikneja,Obed-Edom djeung Jiel, noe djaradi toenggoe lawang. 'Demi eta ahli njanji, Heman, Asap djeung

derek-saderekna,
e

saratoes

doewa poeAsaja

19

loeh. 'Ti anak-poetoe Merari teja,

Etan
20

teja,

pada make tjetjempres tamsina

kapalana, djeung saderek-saderekna, doewa ratoes doewa poeloeh. 'Ti anak-poetoe Gersoni teja, Joel kaj^alana, djeung saderek-saderekna, saratoes tiloe poeloeh. 'Ti anak-poetoe Elisapan teja, S6maja kapalana, djeung saderek-saderekna, doewa

baga,
karia,

soepaja
Asiel,

haroes;

'ari

Dja-

Semiramot, Jehiel, Oeni,


'

21

Eliab, Maaseja djeung BSnaja teja pada make tjglempoeng, sora leutik sarta
;

ari Matitya, Elipelehoe, Mikneja,

Obed-

Edom,

10

11

anak-poetoe Hebron teja, Eliel kapalana, djeung saderek-saderekTi anak-poetoe na, dalapan poeloeh. Oesiel teja, Aminadab kapalana, djeung saderek-saderekna, saratoes doewa welas. 'Toeloej Dawoed njaoer < Sadok djeung Abjatar, noe djareneng panghoeloe, kitoe deui ahli Lewi, nja eta Oeriel, Asaja djeung Joel, Semaj a djeung
ratoes.
'Ti
'

make
22

Jiel djeung Asasia teja pada katjapi, sora gede, baris ngoko-

lotan.
ahli

23 24

'Djeung deui Kenanya, kapala Lewi, njekel lial ujanji; nja eta noe mapatahan hal njanji, sabab ngarti. 'Sarta Berekja djeung Elkana djaradi

12 Eliel,

sarta Aminadab teja, 'seug pada dilahiran kijeu: Sampejan pada djadi loeloegoe ahli karoehoen oerang Lewi; geura pada njoetjikenn diri, nja sampejan djeung doeloer-doeloer sampejan, baris nginditkeun peti Pangeran, Allah Israil teja, ka noe beunang kami nja"^

toenggoe lawang kana peti. 'Demi S8banya, Josapat, NStanel, Amasai, Djakaria, Benaja djeung Elieser, noe djaradi panghoeloe, pada nijoep tarompet ti heulaeun pgti Allah; sarta Obed-Edom djeung Jehia djaradi toenggoe lawang
''

kana
c

pSti.
2 2

f
25

39, 44.

Ari
iring

a 2 Sam. 5:11; 7:2. b p. 13:5. Sam. 15:29. d Jos. 3:5. e p. 13:10, 11. Moesa 25:14; 4 Moesa 4 15 7 9. gt p. 6 33, h 2 Sam. 6: 10. geus kitoe Dawoed angkat, di:

13

wiskeun pikeun koe sampejan,

14

15

'Karana tadinalain noe matak Pangeran, Allah oerang, njamber ka diri oerang teja; sapedah oerang ngadeuheusan teh ka andjeunna teu noeroetkeun hoekoemna. 'Prak para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi pada njoetjikenn diri, baris nginditkeun peti Pangeran, Allah Israil teja. 'Toeloej anak-poetoe ahli Lewi teh pada ngagotong eta peti Allah
eta.
''

koe para kokolot Israil sarta koe para kapala noe njekel sareboe, kersa nginditkeun deui eta peti perdjangdjian

26

27

dina
ic

rantjatanana, f sakoemaha dawoehan Moesa, noeroetkeun pangandika Pangeran. 'Djeung Da-

taktakna,

make

Pangeran ti imah Obed-Edom teja, nganggo kaboengahan. 'Ari geus kitoe, sarehing aja pitoeloeng Allah ka ahli Lewi, noe ngagotong peti perdjangdjian Pangeran tela, noe matak eta seg ngoerbankeun toedjoeh sapi ngora lalaki djeung toedjoeh domba. 'Ari Dawoed teh nganggo haroedoem boeh katji; kitoe keneh sakabeh ahli Lewi, noe ngagotong eta pgti, djeung sakoer ahli njanji, sarta Kenanya, kapala njanji, noe
njekel

woed marentah ka para kapala

ahli
28

Lewi, koedoe ngadggkeun saderek-saderekna, noe djaradi ahli njanji, make tatabeuhan, tjel6mpoeng, katjapi djeung tjetjempres, ditabeuhna masing haroes,

nganggo

toer Dawoed bodas. 'Sarta sabangsa Israil ngadjadjapkeun eta pgti pgrdjangdjian Pangeran, make soesoerakan, make sora sangkakala, make
ahli

njanji

teja;

epod

lawon

484

BABAD
11

16.

29

tarompet djeung make tjetjempres, ditabeuhna masing haroes; make tjSlSmpoeng reudjeung katjapi. 'Demi geus kitoe, baraug pSti perdjangdjian Pangeran teh dougkap ka dajeuh Dawoed, eta Mikal poetra Saoel teja melong tina djandela, ningali radja Dawoed keur adjroegadjroegan djeung raramean seug Mikal teh tjoewa ka andjeunna di djero ma;

12

13

jangan Pangeran masing boengah. 'Koedoepadananjakeun Pangeran djeung kabgdasanana, koedoe narejanganpameunteuna teu petot-petot. 'Koedoe ngaringgtkeun moedjidjatna, anoe kenging andjeunna ngadamel, tandana reudjeung hoekoeman lambena eh toeroenan Israil, abdina! eh anak-poetoe Jakoeb, ka'

pilihna!

a cjab. los.

nahua.

sam. e

12.

H
15

Andjeunna, Pangeran, nja Allah oerang; hoekoemanana aja di sakoeriling boemi. 'Koedoe salalanggengna ngaringetkeun perdjangdjianana, nja pangandika noe ditimbalkeun pikeun sareboe toeroenan; 'anoe kenging andjeunna ngadamel ka Ibrahim, reudjeung soempahna ka Ishak teja. 'Sarta ditangtoskeun ka Jakoeb, baris pikoekoeh; nja djadi perdjangdjian langgeng ka Israil. 'Lahirna: Kami ka maneh rek maparin tanah Kanaan, djadi bagian milik maraneh. Harita maraneh teu sabaraha rejana; saeutik keneh, toer ngoembara di dinja; 'sarta ider-ideran ti bangsa ka bangsa deui, djeung ti karadjaan ka bangsa sedjen. 'Taja pisan djalma noe koe andjeunna diidinan nganijaja ka darinja; malah reja radja noe disiksa koe karna maranehanana '[Timbalanana:] Anoe beunang kami ngaminjakan oelah dikijeu-kijeu, sarta ka nabi-nabi kami oelah marigawe goreng! Eh saboemi kabeh geura njaranji ka Pangeran; baredjakeun kasalametanana tijap-tijap poe! 'Geura pada nj ari takeun kamoeljaanana ka sagala oerang kapir, moedjidjat-moedjidjatna ka sakabehna a cjab. oe. bangsa. Karana Pangeran langkoeng agoeng, andjeunna sarta poedjieunliwat saking; noe matak sijeun loehoereun sakabeh
; !

PASAL
rpoeloej
-i
"

16.

p6ti Allah teh diasoepkeiin,


di

diteundeun

tengah-tengah himah,
10

beunang Dawoed masangkeun pikeun eta; bari seug pada ngahatoerkeun koerban doeroekan djeung koerban panarima ka pajoeneun Allah. Saparantos Dawoed ngoerbankeun eta koerban doeroekan djeung koerban panarima teh, seug andjeunna ngaberkahan ka djalma-djalma,
'

17

18

njebat padjgnengan Pangeran. 'Sarta anrail, lalaki

djeunna ngabagi ka sakabeh oerang Isdjeung awewe, kahidji-hidji djalma roti sasiki djeung laoek sakeusarta kismis sagoeroentoel.
a
2

19

20

reut,
4

Sam. 6:17.

21

Djeung " Dawoed ngabakoekeun ahli Lewi sawareh, ngabakti di hareupeun pgti Pangeran, sarta pikeun ngamoeljakeun, pikeun nganoehoenkeun, djeung pikeun moedji ka Pangeran, Allah Israil. 'Asap noe djadi loeloegoe, ari noe ka-

22

doewana Djakaria; aja deui Jiel, Semiramot, Jghiel, Matitya, Eliab, Benaja,ObedEdom djeung Jiel, parabotna tjelempoeng djeung katjapi; ari Asap make tjetjempres, ditabeuhna masing haroes; 'sarta Benaja djeung Jehasiel, noe djaradi panghoeloe, make tarompet teu pgtot-petot di hareupeun peti perdjangdjian Allah.
a
p.

23

24

25

23

27, 30.

10

Dina poe eta, harita Dawoed awitna nangtoskeun nganoehoenkeun ka Pangeran, koe lantaran Asap djeung sadereksaderekna " Geura halatoer noehoen ka Pangeran; geura njarSboetkeun padjenenganana, oetarakeun dadamelanana ka saGeura njaranji ka angala bangsa djeunna, geura maroedji ka andjeunna, tjaritakeun sakabeh moedjidjatna! 'Koedoe maroedji maneh tina hal padjgngnganana noe soetji hate djalma noe ne'

26

noe

dipiallah.

'Karana sakabeh noe

di-

piallah koe bangsa-bangsa teh aallahan


27

bae; demi Pangeran noe ngadamgl langit. 'Kaagoengan djeung kamoeljaan aja di pajoeneunana; kabedasan djeung kasoedi enggonna linggih. Halatoerkeun ka Pangeran, eh sagala bangsa-bangsa! halatoerkeun ka Pangeran kahormatan djeung kabedasan. 'Halatoerkeun ka Pangeran kahormatan padjgngnganana geura njaranggakeun bakti, bari pada ngadeuheus ka pajoe-

kaan aja

28

kaom

29

BABAD

17.

485

30

geura njarSmbah ka Pangeran make pamidangan soetji! 'Eh saboemi kabeh! sing goemgtgr di pajoeneunana. Malah djagat teh pipageuheun,
neiinana;

42

moal
31

ojag-ojag.

32

33

Langit teh masing boengah, sarta boemi teh masing gSrah; djeung koedoe pada bebedja ka oerang kapir kijeu Pangeran djoemgngng Radja. 'Laoet teh sing ngagoeroeh djemig saeusi-eusina tggal sing soeka-soeka djeung sakoer noe naroempang. 'Harita kakaian leuweung teh bakal sSsSnggakanpajoeneunPangeran; karana soemping, bade ngahoekoe:

ran-ngaranna, baris nganoehoenkeun ka Pangeran, sabab langgSng kaasihanana. 'Djadi eta teh direudjeungan Heman djeung Jgdoetoen, make tarompet djeung tjetjempres, ditabeuhna masing haroes, sarta tatabeuhan Allah; d6mi poetra JSdoetoen mah bakoe kana lawang.
'Toeloej sakabeh djalma pada moelang saimah-saimahna; * ari Dawoed kitoe deui moelih, kgrsa ngabSrkahan ka sa-

43

eusi-boemina.

p.

22. 29. b 2 sam. g:19, 20.

PASAL

17.

man
31 "

boemi.

35

Geura halatoer noehoen ka Pangeran; sabab moerah, sabab laugggng kaasihanana. 'Djeung koedoe aroendjoekan: Noen, Allahing kasalamgtan koering sadaja! moegi-moegi njalametkeun ka koering; sareng moegi koering dikoempoelkeun, uja moegi pada dileupaskeun ti 16bah oerang kapir, soepaja koering pada hatoer noehoen ka padjenengan andjeun noe soetji, soepaja koering pada ajeuhajeuhau koe poedjian andjeun.
a Djab. 106
:

1,

47, 48.

36

37

" Sagala poedji ka Pangeran, Allah kalanggengan dongkap ka kalanggengan deui! Pok djalma sakabeh jjada njgboet: Amin! sarta maroedji ka Pangeran. a Djab. 41 14. Ari koe Dawoed eta Asap djeung sade-

Israil, ti

geus kitoe, " mangsa Dawoed linggih di djgro gedongna, pok Dawoed ngalahir ka nabi Natan: Tah, kaoela tjalik dina ggdong kai poetri, dSmi pSti pSrdjangdjian Pangeran mah handapeun koelamboe bae. 'Pihatoer Natan ka Dawoed: Sadajana noe dina manah andjeun, soemangga pidamgl; karantSn Allah noe njargngan ka andjeun. D6mi geus kitoe, dina peuting harita seug aja pangaudika Allah ka Natan, kijeu pangandikana: 'Geura bral, popojankeun ka Dawoed, abdi kami: Kijeu timbalan Pangeran: Montong maneh ka kami mangnjijeunkeun ggdong baris linggih. 'Mapan kami hanteu linggih dinagedong ti poean kami nginditkeun Israil teja tSpi ka poe ajeuna; ari tata kami teh

Ari

'

38

30

40

rek-saderekna ditinggalkeun di dinja, di hareupeun peti perdjangdjian Pangeran, baris ngabakti di hareupeun eta peti salalawasna, sabakoe-bakoena dinaoenggal-oenggal poe; 'kitoe deui Obed-Edom djeung saderek-saderekna, genSp poeloeh dalapan djalma; ari Obed-Edom poetra Jedoetoen, reudjeung Hosa, pada djadi toenggoe lawang; 'sarta panghoeloe Sadok, djeung saderek-saderekna, nja eta para panghoeloe, ditinggalkeun di hareupeun balando)igan Pangeran, " di enggon loehoer, anoe di Gibon, 'baris

ngoerbankeun ka Pangeran koerban doeroekan dina altar koerban doeroekan, teu


petot-pgtot isoek djeung sore, noeroetkeun saniskara noe kaoengglkeun dina toret Pangeran, anoe ditimbalkeun ka
41

himah ka himah deui, sarta ti balandongan [ka balandongan deui]. 'Sapandjang kami idSr-id6ran djeung sabangsa Israil teh, naha kami aja pangandika sakgtjap ka salah-sahidji hakim Israil, noe koe kami dipiwarang ngangon oemat kami teja, pangandika kijeu: Koe naon kami koe maraneh teu dipangnjijeunkeun gSdong kai poetri? 'Mana ajeuna maneh koedoe kijeu nja mopojan ka abdi kami Dawoed: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Maneh koe kami geus ditjokot ti pangangonan, ti toekangeun domba, soepaja djadi gegSdoeg, njgkSl oemat kami Israil; 'sarta kami geus njarengan ka maneh ka mana bae maneh nja leumpang, djeung sakabeh moesoeh maneh koe kami geus dibasmi ti hareupeun maneh toer maneh koe kami geus dipangdamglkeun ngaran, saperti ngaran
ti
;

Israil teja; "sarta

direudjeungan Heman djeung Jedoetoen, sarta noe beunang milih salijan ti eta, noe disargboet nga-

djalma galede di boemi. 'Djeung deui kami geus njadangkeun enggon pikeun oemat kami Israil, seug eta teh koe

486

BABAD

IS.

kami
na,
10

matoeh dina pernahoelah koemglab-koemelab deui, sarta


dipelak, sina
21

oelah diheureujan deui koe djalma goreng, tjara baheula-bihari, 'djeung saperti tina djaman kami ngersakeun aja hakim, njek61 oemat kami Israil teja.

11

12

13

14

Toer sakabeh moesoeh maueh koe kami geus ditoendoekkeim. Malah kami ka maneh maparin njaho, eta maneb koe Pangeran rek dipangdamelkeun imah. 'Mengke, dimana geus djedjeg oemoer maneh, sarta maneh geus ijang ka karoehoen maneh, eta kami rek ngadegkeun toeroenan maneh pandeurieun maneh, anoe kaiisoep anak maneh, sarta rek ngtgpkeun karadjaanana. 'Nja eta* noe bakal njijeun gedong pikeun kami, sarta korsina koe kami rek disina tetep salalanggengna. 'Kami noe bakal piramaeunana, ari eta bakal poetra kami; sarta kaasihan kami koe kami moal dipegatkeun ka manehanana, saperti dipegatkeunana koe kami ka noe djeneng saheulaeun maneh teja. 'Satggesna eta teh koe kami rek ditetepkeun di gedong kami djeung dina karadjaan ka-

22

sargug taja deui Allah djawi ti andjeun, noemoetkeun saniskanten noe koe abdi sadaja kakoeping. Sargng bangsa mana di boemi anoe sapertos oemat andjeun Israil, anoe koe Allah disoempingan, dileupaskeun didamel oemat andjeunna, sareng kersa ngamashoerkeun padjenengan andjeun margi perkawis noe aragoeng, toer mataksijeun; njangadjongklokkeun bangsa-bangsa kapir ti hareupeun oemat andjeun, kenging andjeun ngaleupaskeun ti Mesir teja? 'Sargng oemat andjeun Israil koe andjeun dik6r'

2:3

24

mi salalanggengna,
15

sarta korsina pipa25

geuheun salalanggengna. 'Toeloej Natan hatoeran kitoe ka Dawoed, noeroetkeun sadajana pangandika eta, sarta teroes satitingalian noe tadi teja. a 2 sam. 76 p.

22:10; 28:6.
26

16

Tidinja radja Dawoed lebet, seug mando ka pajoeneun Pangeran, barioendjoekan kijeu: Noen Pangeran Allah!

17

18

19

20

saha simkoering, sareng nahaon bangsa simkoering, doemoegi simkoering koe andjeun didongkapkeun ka dijeu? 'Doepi pgrkawis kitoe koe andjeun dimanah saeutik keneh, noen Allah! da andjeun ngalahirkeun perkawis bangsa abdi gamparan anoe tebih ka pajoenna^ sareng ningali ka abdi satata ka manoesa noe loehoer, noen Pangeran Allah! 'Bade oendjoekan naon deui Dawoed teh ka andjeun, perkawis hormat teja ka abdi gamparan? da andjeun langkoeng oeninga ka abdi gamparan. 'JSToen Pangeran! tina sabab abdi gamparan, sar6ng noemoetkeun manah andjeun, noe mawi andjeun ngadamSl eta saniskantSn noe aragoeng, pikeun ngawartakeun eta saniskanten noe aragoeng teh. 'Noen Pangeran! taja noe nandingan ka andjeun,

27

sakeun bade oemat kagoengan salalanggengna; toer andjeun, Pangeran! geus djoemeneng Allahna. 'Ari ajeuna, noen Pangeran! eta pangandika, noe koe andjeun diandikakeun perkawis diri abdi sareng perkawis bangsana teja, moegimoegi sina jaktos salalanggengna, sareng moegi ngadamel sakoemaha pangandika andjeun teja. "Moegi-moegi sina jaktos, kalajan padjenengan andjeun moegi diagoengkeun salalanggengna, sina pada njareboet: Pangeran sawadya-balad, Allah Israil, estoe djoemeneng Allah Israil; sareng bangsa Dawoed, abdi gamparan, bade tetgp di pajoeneun andjeun. 'Karanten andjeun, noen Allah simkoering! geus ngebrehkeun ka diri abdi, kersa mangdamelkeun imah; kitoe noe mawi abdi gamparan koemapoeroen n6neda ka pajoeneun andjeun. 'Ari ajeuna, noen Pangeran! andjeun teja Allah, sareng andjeun geus ngadjangdjikeun perkawis diri abdi eta kasaean noe bijeu. 'Djadi ajeuna andjeun geus ngersakeun ngaberkahan ka bangsa diri abdi, soepaja tetep salalanggengna di pajoeneun andjeun karanten andjeun, noen Pangeran! anoe ngaberkahan, tinangtos kabgrka;

han salalanggengna.

sam.

is.

PASAL
Ari
geus kitoe,
"

18.
ti

sanggeusna

dinja

toeloej

Dawoed ngelehkeun oerang

pada ditoendoekkeun; ari nagara Gat djeung pilemboeranana koe andjeunna direboet ti leungeun oerang
Pelisti, sarta
I

PSlisti.
2
[

Sam.

8.

Djeung deui Dawoed ngelehkeun oerang Moab; djadi oerang Moab teh pada ngawoela ka Dawoed, njanggakeun pangabakti.

BABAD

19.

4S7

Kitoe deui

Dawoed ngelehkeun Hadar-

Eser, radja Soba, ka tgbeh Hamat, eukeur di djalan, s6dja ngadggkeun kavvasaua di tji Prat. 'Sarta balana aja noe dibeunaugkeun koe Dawoed, sareboe kareta, djeung toedjoeh reboe toekang toempak koeda, sarta doewa laksa djalma badarat; ari sakabeli koeda kareta koe Dawoed dibadjegan, ngan njesakeun baris saratoes kareta. Tidinja datang oerang Sam ti Damsik, s6dja ngabantoe ka Hadar-Eser, radja

Dawoed koe Pangeran disalamgtkeun ka mana bae angkatna. a 2 sam. s 13. u Djadi Dawoed teh ngaradjaan ka sa:

15

iG

17

Soba teja; pek oerang Sam teh koe dielehkeun, doewa laksa doewa reboe djalma noe kasamboet. 'Toeloej Dawoed neundeun patrol di Sam, nja eta di Damsik; djadi oerang Sam teh

Dawoed

bangsa Israil, sarta ngalampahkeun kaadilan djeung kabSngran ka sakabeh rahajatna. 'Ari Joab poetra SSroeja teja njangking balad, sarta Josapat poetra Ahiloed djadi papatih. 'Ari Sadok poetra Ahitoeb, djeung Abimelek poetra Abjatar, noe djaradi panghoeloe, sarta Sawsa noe djadi mantri toelis. 'Djeung deui Benaja poetra Jojada njSkgl djoeroe kgtok djeung djoeroe loempat; sarta poetra Dawoed noe pamSgSt pada djadi loeloegoe gedengeun radja.

PASAL Ari

19.

pada ngawoela ka Dawoed, njanggakeun pangabakti. Sarta Dawoed koe Pangeran disalametkeun, ka mana bae angkatna. 'Djeung deui Dawoed njandak kepeng 6mas, oeroet abdi Hadar-Eser teja, clitjandakna ka Jeroesalem. Sarta ti Tibhat djeung ti Koen, nagara HadarEser, Dawoed njandak tambaga loba katjida; nja eta noe koe Soeleman didamel " lalaoetan tambaga, djeung pilar noe doewa, sarta paparabotan tambaga
'

teja.
9

Eadj. 7

15, 23, 27.

10

Ari To-oe, radja Hamat, meunang bedja jen sakabeh balad Hadar-Eser, radja Soba, koe Dawoed geus dielehkeun, 'toeloej ngadjoeroengkeun Hadoram poetrana ka radja Dawoed, sina naros ka

geus kitoe, " sanggeusna ti dinja toeloej Nahas, radja oerang Amon, maot, sarta poetrana noe ngaganti djadi radja. 'Ngalahir Dawoed: Kamidekmilampah kahemanan ka Hanoen poetra Nahas, sabab ramana bareto milampah kahemanan ka kami. Seug Dawoed miwarangan djalma, kersa ngalilipoer ka dinja tina katinggal koe ramana. Djol abdi Dawoed teh daratang ka tanah oerang Amon, ka Hanoen, pikeun ngalilipoer ka dinja. 'Pok kapala-kapala oerang Amon aroendjoekan ka Hanoen: Naha pangraos andjeun eta Dawoed, noe mawi ngoetoesan ka andjeun anoe baris
ngalilipoer teh, dek

ngahormat ka

toe-

wang rama? Lgrgsna mah pangdaratang


eta abdina ka andjeun, pambrihna ngadongdon, karepna [nagara dek] dibalik, estoe sgdja lolongok tanah. 'Toeloej eta abdi Dawoed koe Hanoen ditarangkep, pek ditjoekoeran, djeung papakeanana dikeui'eutan dina tengahna, s6rgk birit, bari seug dileupaskeun. 'Bral maroelang. Aja noe ugoeninga ka Dawoed hal eta djalma; gantjang Dawoed miwarangan anoe baris mapag ka darinja; karana eta djalma pada wirangeun katjida. Ari timbalan radja: Tjaritjing bae di Jgriho, tSpi ka mandjangan deui godeg maraneh,

11

12

13

andjeunna salamet hanteuna, djeung sina njanggakeun kawiloedjengan ka andjeunna, koe doemeh andjeunna mgrangan ka Hadar-Eser sarta datang ka dielehkeun; karana Hadar-Eser teh sok mSrangan ka To-oe; sarta dibahanan saroepaning barang sipat 6mas, djeung sipat perak, sarta sipat tambaga. 'Eta oge koe radja Dawoed toeloej disoetjikeun bade ka Pangeran, ditambahkeun kana emas-perak, beunang andjeunna njandak ti sakabeh bangsa teja, nja eta ti Edom, ti Moab, ti oerang Amon, ti oerang Pelisti, sarta ti Amalek. Djeung deui Abisai poetra S6roeja teja ngelehkeun oerang Edom di ISbak Oejah; salaksa dalapan reboe noe kasamboet. 'Toeloej andjeunna di tanah Edom neundeun patrol; djadi sabangsa Edom teh pada ngawoela ka Dawoed. Sarta

kakara maraneh moelang. 'Ana oerang

Amon

geus tarSgeseun, jen dirina datang ka dipikasengit koe Dawoed, seg Hanoen djeung oerang Amon ngirimkeun perak sareboe talenta, ngoelikeun ka kareta djeung ka toekang toempak koeda ti tanah Mesopotami, djeung ti

488
7

BABAD
18

20.

Sam-Maaka, sarta ti Soba. 'Anoe beunaDg ngoelikeun teh tiloe laksa doewa
reboe kareta, sarta djenng radja Maaka kalawan rahajatna; gantjangna daratang, seg masanggraban di hareupeun Bagara Medgba; heug oerang Amon karoempoel, bidjil ti nagara-nagarana, toeloej daratang, sSdja perang. 'Mangsa Dawoed gens ngadangoe warta, gantjang andjeunna miwarang Joab djeung sabalad kabeb, sakoer djalma prawira. "Toeloej oerang Amon boedal, natakeun baris di hareupenn lawang nagara; ari radja-radja noe daratang teja, misah ajana di tegal. 'Barang katingali koe Joab, jen perang teh njanghareup ka andjeunna ti bareup sarta ti toekang, toeloej metingan ti sakabeb djalma kapilih ti Israil, disanghareupkeun ka oerang Sam; 'ari sesa bala diserenkeun ka lemigeun Abisai saderekna; seg eta pada tata, njanghareup ka oerang Amon. 'Saoer Joab: Oepama oerang Sam bedas ti batan kakang, koedoe adi noeloeng ka kakang; sabahkna, oepama oerang Amon bedas ti batan adi, kakang meureun noeloeng ka adi. 'Singteger, sarta oerang sing galfide hate tina sabab bangsa oerang djeung tina sabab nagara-nagara Allah oerang; djeung Pangeran moegi

19

'Toeloej oerang Sam teh ti hareupeun Israil, sarta bala Sara teh loba noe koe Dawoed diimehan, nja eta toedjoeh reboe kareta djeung opat laksa djalma badarat; samalah Sopak, kapala balad teja, dipaeban. 'Barang sakoer noe ngawoela ka Hadar-Eser geus targgeseun, jen dirina

andjeunna.

kaboer

kadeseh di hareupeun Israil, toeloej pada ngahadean ka Dawoed, djeung ngawoela ka andjeunna. Sarta oerang Sam teu daekeun noeloeng deui ka oerang Amon.

10

PASAL

20.

DSmi
loej

"

geus kitoe, mangsa ganti taoen,

11

12

13

14

15

ngadamel sakoemaha pihadeeunana di pajoeneun andjeunna. 'Toeloej Joab djeung bala noe ngareudjeungan madjoe ka hareupeun oerang Sam, pek merangan; boer eta teh kalaboer ti hareupeunana. 'Barang katendjo koe oerang Amon, jen oerang Sam teh kaboer, seg eta kitoe deui kalaboer ti hareupeun Abisai saderekna, boes arasoep ka djSro
nagara. Tidinja Joab dongkap deui ka Jeroesalem. a 2 sam. 10. Demi mangsa oerang Sam geus taregeseun, jen dirina kadeseh di hareupeun Israil, toeloej ngoetoesan djalma, nga-

16

boedalkeun oerang Sam noe

17

di peuntaseun bangawan; sarta Sopak, kapala balad Hadar-Eser, noe ti heulaeunana. 'Aja noe ngoeninga ka Dawoed; seug Dawoed ngoempoelkeun sabala Israil kabeh, bral meuntas tji Jordan, toeloej

dongkap ka
keun
baris,
teja,

darinja, sarta

ngadeg baris
nata-

adoe-hareupan. Ari

Dawoed geus

Sam

disanghareupkeun ka oerang d6r eta teh mgrangan ka

keur oesoem radja-radja boedal, toeJoab ngiringkeun wadya-balad, djeung ngaroeksakkeun tanah oerang Amon; tidinja dongkap, seug nggpoeng nagara Raba. Demi Dawoed mah linggih di Jeroesalem. Geus kitoe * Joab ngelehkeun Raba, sarta ditoempoerkeun. 'Ari makoeta radjana koe Dawoed ditjandak tina sirahna, kapendak beuratna satalenta emas, sarta ditaretes koe inten moelja; toeloej dianggo koe mastaka Dawoed. Sarta andjeunna ngabidjilkeun djarahan ti nagara loba katjida. 'Ari djalma-djalma eusi nagara koe Dawoed dika-loewarkeun, seug dipotong, njorang ragadji, djeung garoe beusi, sarta kampak. Kitoe bae lampah Dawoed ka sakabeb nagara oerang Amon. Toeloej Dawoed moelih ka Jeroesalem, diiring koe sabala kabeh. a 2 Sam. 11 1. 62 Sam. 12 26. Ari geus kitoe, " sanggeusna ti dinja ngadeg deui perang djeung oerang Pelisti, di Geser. Harita Sibkai, oerang Hoesa,maehan Sipai,kaasoep anak Rapa, sarta pada ditoendoekkeun. a 2 sam. 21 is. Geus kitoe pgrang deui djeung oerang Pelisti. Pek Elhanan poetra Jair maehan Lahmi, doeloer Goljat, oerang Gat, noe bahoe toembakna kawas pihanean. Geus kitoe perang deui di Gat. Aja hidji djalma djangkoeng, sarta ramona gengp-genSp, opat likoer rejana eta ge anak Rapa keneh. Nja eta ngahinakeun ka Israil; pek dipaehan koe Jonatan poetra Sima, noe saderek Dawoed teja. 'Eta teh pada anak Rapa, di Gat sarta pada roeboeh koe jDanangan Dawoed djeung koe leunareun abdi-abdina.
:

'

BABAD

21.

489

PASAL
npidinja
"

21.

ngarah ka Israil; * seug ngangsonan Dawoed milang Israil. Toeloej Dawoed marentah ka Joab djenng ka para kapala bala: Maraneh geura laleumpang, koedoe milang Israil, ti semgt Berseba tgpi ka Dan, sarta laporkeun ka kami, sangkan kami njalio bilanganana. 'Ari pioendjoek Joab: Moegi-moegi koe Pangeran saajana oematna
Setan
indit,

13

14

diwoewoehau saratoes patikglanenn; nanging, goesti sang radja! eta sadajana lain abdi salira goesti? koe naon noe niawi goesti aja pamoendoet kitoe koe naon bade djadi matak kalepatan Israil? 'Demi pilahir radja njilSpkeun ka Joab. Toeloej Joab ka loewar, bral ngideran sabangsa Israil; geus kitoe dongkap deui ka Jgroesalem. 'Tidinja Joab ka Dawoed njanggakenn bilangan lorisan djalma-djalma; ari sabangsa Israil aja sajoeta saketi djalma noe njikep pedang, sarta oerang Joeda aja opat keti toedjoeh laksa djalma noe njikSp pedang. 'Demi Lewi djemig Binyamin mah koe Joab ten diloris, ten tjampoer djenng eta karana Joab giroekeun ka eta tim'?

15

malaikat Pangeran ngaroeksak-roeksakkeun di saw6wSngk6ran Israil 1 Ari ajeuna masing sae-sae, koemaha kaoelanja pingawangsoeleuu ka noe miwarang kaoela. 'Ari lahiran Dawoed ka Gad: Kaoela teh soesah katjida; mgnding kaoela laboeh ka panangan Pangeran bae, karana leuwih ggde piwglasna; hajang oelah laboeh ka leungeun manoesa. "Seug Pangeran ka Israil maparin pagSboeg ari ti oerang Israil teh toedjoeh laksa djalma noe roeboeh. 'Geus kitoe Allah miwarang hidji malaikat ka JSroesalem, sina ngaroeksak ka dinja; d6mi keur ngaroeksak teh ditingal koe Pangeran, seug handjakaleun koe hal ka;

tjilakaan teja, sarta Pangeran nimbalan ka malaikat noe ngaroeksak teh: Meudjeuh; ajeuna tjitjingkeun leungeun

16

balan radja. a 2 sam. 24. Ari hal perkara noe tadi goreng di 7 pajoeneun Pangeran; noe matak Pa8 ngeran ngaggboeg ka Israil. Pok Dawoed oendjoekan ka Allah Abdi teh langkoeng-langkoeng nja dosa, sarehna migawe perkawis kitoe nanging ajeuna moegi-moegi dileungitkeun eta kadorakaan abdi gamparan karanten abdi teh langkoeng-langkoeng nja ten poegoeh 9 lampah. 'Ladjeng Pangeran ngandika ka Gad, djoeroe peleng Dawoed, kijeu 10 pangandikana 'Maneh geura leumpang, bedjakeun ka Dawoed, kijeu nja pok: Kijeu timbalan Pangeran: Maneh koe kami ditawaran tiloe perkara pilih koe maneh salah-sahidji, koe kami rek di11 damel ka maneh. 'Bral Gad teh ngadeuheus ka Dawoed, sarta mihatoer ka andjeunna: Kijeu timbalan Pangeran: 12 Maneh geura njokot mana karSp: 'hajang tiloe taoen patjeklik, atawa katiwasan tiloe boelan koe moesoeh maneh, tina kasoesoel koe pedang moesoeh, atawa tiloe poe pedang Pangeran, nja eta paggboeg dina satanah, sarta
'

17

maneh. Ari eta malaikat Pangeran keur ngadeg di lebah pangirikan Oman, oerang Jeboes. "Ana Dawoed tjengkat sotjana, beh ningali eta malaikat Pangeran, keur ngadeg dina antara boemi djenng langit, sarta pananganana " njek61 pgdangna beunang matek, geus disodorkeun ka loehoereun JSroesalem; broek Dawoed djeung para kokolot njaroeoeh, pada nganggo karoeng. 'Pok Dawoed oendjoekan ka Allah: Naha lain abdi noe marentah milang djalmadjalma teh? Estoe abdi teja noe gadoeh dosa, sareng noe milampah kaawonan teh doepi eta mah, domba-domba teja, migawe naon? Noen Pangeran, Allah abdi! i^anangan andjeun moegi sina toemerap ka diri abdi bae sareng ka saeusi-imah poen bapa; doepi oemat andjeun mah moegi oelah keuna balahi.
;

a i Moesa 22 23.
:

18

Tidinja malaikat Pangeran nimbalan

ka Gad
jen

teja, koedoe mopojanka Dawoed, Dawoed koedoe angkat, ngadegkeun

hidji altar

bade ka Pangeran dina pa-

ngirikan
19

Oman, oerang Jeboes

teja.

'Bral Dawoed djSngkar, noemoetkeun lahiran Gad, anoe koe andjeunna dilateja.

20

21

hirkeun mawa padjengngan Pangeran 'Ana malik Oman teh, beh nendjo eta malaikat; seug opat anakna lalaki, noe reureudjeungan, njaroempoet; kabeneran Oman teh keur ngirik tarigoe. 'Toeloej Dawoed soemping ka Oman; Oman ngalijeuk, sarta nendjo ret

490

BABAD
2

22.

Dawoed
22

djol

Oman teli

bidjil ti ijangiri-

kan, br6k soedjoed ka Dawoed, njoeoeh kana taneuh. 'Ngalahir Dawoed ka Ornan: Tjing, kami bere ijeu enggon pangirikan, keur pipernaheun kami njijeun hidji altar pikeun ka Pangeran; bere teh ka kami sing saimngadjina, sangkan ijeu balahi moegi kandeg ka djalma3

23

Oman ka Dawoed: Mangga, goesti sang radja! tjandak bae sareng pidamel sakoemaha pisaeeunana koe pangraos andjeun; tab tingali, koering njanggakeun ijeu sapi bade pikoerbaneun doeroekan, sareng ijeu seredan
djalma. 'Pioendjoek
ngirik bade pisoeloebeunana, kitoe deui ijeu tarigoe bade pikoerbaneun kada-

2i

25

26

haran; sadajana koe koering disanggakeun. 'Demi labiran radja Dawoed ka Oman teh Ontong, saestoena koe kami dek dibeuli sing sapangadjina karana kami teh moal njanggakeun ka Pangeran anoe maneh, sarta moal pisan ngoerbankeun koerban doeroekan teu make dibajar. 'Seug Dawoed ka Oman maparin sekel emas beurat genep ratoes, majar eta enggon. 'Prak Dawoed ngadamel hidji altar di dinja bade ka Pangeran, sarta ngoerbankeun koerban doeroekan djeung koerban panarima,
:

Geus kitoe Dawoed marentah " ngoempoelkeun djalma ngoembara^ noe aja di tanah Israil; seug andjeunna ngadggkeun toekang batoe, baris njijeun batoe tatahan, pikeun ngadamel gedong Allah. "Sarta Dawoed njawiskeun beusi loba katjida, baris pakoe keur panto lawanglawang djeung baris pangantet; sarta tambaga loba katjida, taja timbanganana; 'kitoe deui kai poetri^ * taja itoenganana; wantoe-wantoe oerang Sidon djeung oerang Tiroes nganteurkeun kai poetri ka Dawoed loba katjida. 'Karana manah Dawoed " Soeleman, anak aing, boedak keneh, tatjan ajatanagana; demi eta gedong, anoe rek didjijeun pikeun Pangeran teja, koedoe sing leuwih aheng, soepaja mashoer ka sakabeh tanah, sarta soepaja matak hormat; mana kami dek njawiskeun pikeun Soeleman. Prak Dawoed njawiskeun loba katjida samemeh
:

poepoes. a2Bab. 2:17, 18. 6 1 Badj. 10:27. c p. 29:1. Tidinja Dawoed njaoer Soeleman poetrana, sarta dipiwarang ngadamel hidji gedong pikeun Pangeran, Allah Israil.

27

28

sasambat ka Pangeran; ari koe Pangeran andjeunna diwalon " koe seuneu ti langit dina altar koerban doeroekan. 'Toeloej Pangeran nimbalan ka eta malaikat heug pedangna dipoelangkeun ka sarangkana. a i Kadj. u:2i. Dina mangsa eta, sanggeus Dawoed waspaoseun jen dikaboel koe Pangebari
;

timbalan Dawoed ka Soeleman " Tadina ama aja pasedjaan gedong pikeun padjenengan Pangeran, Allah ama. "Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka ama, kijeu pangandikana Maneh ngoetjoerkeun ge'Ari

poetrana:

njijeun hidji

2!)

ran dina pangirikan Oman, oerang J6boes teja, seug andjeunna ngoerban di dinja. "Karana balandongan Pangeran,

loba nakSr, sarta ngalampahkeun pSrang galede; maneh oelah waka njijeun gedong pikeun djenengan kami, * karana maneh loba pisan nja ngoetjoerkeun getili di boemi di pajoeneun kami. "Masing njaho, maneh mgngke meunang hidji anak lalaki; nja eta teh pidjadieun djalma reureuh, koe kami rek dipaparin reureuh ti sakabeh moesoehna
tih

30

beunang ngadamel Moesa di tegal lega, sarta djeung altar koerban doeroekan " mangsa eta ajana di enggon loehoer noe di Gibon. 'TaiM Dawoed teu jasaeun angkat nejang eta, baris noenoehoen ka Allah karana andjeunna kageteun tina sabab pSdang malaikat Pangeran teja. a p. i6:39.
teja,
;

10

PASAL
rroeloej
-i

22.
"

11

Dawoed nimbalan:

Ijeu teh

pipSrnaheun ggdong Pangeran Allah, sarta nja ijeu pipernaheun altar koerban doeroekan Israil. 2 Bab. 3: 1.

sakoeriling; karana pingaraneunana " Soeleman, sarta kami rek maparin kasalametan djeung kerta ka Israil dina djaman eta. 'Nja eta noe bakal njijeun gedong pikeun djenengan kami; toer eta teh bakal poetra kami, sarta kami noe bakal piramaeunana; djeung korsi karadjaanana koe kami rek ditStSpkeun, sina njangking Israil salalanggSngna. 'Ajeuna, enoeng! nioegimoegi Pangeran njargngan ka maneh, djeung maneh moegi masing loeloes, sarta toeloes njijeun ggdong Pangeran, Alti
'^

lah maneh,

sakoemaha pangandikana hal

BABAD

23.

491

12

maneh

teja.

'Ngan Pangeran ka maneh


3

13

14

moegi-moegi maparin kapintgran djeung kabinaugkitan, sarta dikgrsakenn njangking Israil, djeung soepaja maneh ngestikeun toret Pangeran, Allah maneh. Didinja maneh taugtoe loeloes, oepama ngestikeun ngalampahkeun pikoekoeh djeung hoekoem, anoe koe Pangeran ditimbalkeun ka Moesa teja, lampahkeuneun Israil. Sing tSger, djeung sing ggde hate; poma oelah sijeun, sarta oelah geder. 'Djeung deui, masing njaho, ama teh di dj6ro kabalangsakan ama ^ geus njawiskeim keur gedong Pangeran emas saketi talenta djeung perak sajoeta talenta; ari moenggoeh tambaga djeung beusi mah tajatimbanganana, estoe loba
'

ngoempoelkeun sakabeh kapala Israil, kitoe deui para panghoeloe djeung ahliahli

Lewi.
*

'Tidinja

ahli

Lewi teh
tiloe

di-

'"

poeloeh taoen ka loehoer; ari bilanganana, saoerang-saoerangna, sakoer noe lalaki, tiloe laksa dalapan reboe. 'Ari eta teh, noe doewa laksa opat i-eboe baris njabak gawe gedong Pangeran; noe g6nep reboe djadi pangoeroes djeung hakim; 'noe opat reboe djadi toenggoe lawang, sarta noe opat reboe deui djadi toekang moedji ka Pangeran, make tatabeuhan beunang
bilang,
ti

s6m6t oemoer

kami
G

njijeun

woed].

baris moedji, [lahir Da'Toeloej koe Dawoed "^ dibagi,

15

katjida; kitoe deui ama njawiskeun kai djeung batoe; sarta koe maneh koedoe ditambahan deui. 'Djeung deui di maneh teh loba pisan anoe poerah digawe, toe-

is

kang batoe djeung toekang kai, sarta sakoer noe pinter dina saroepaning pagawean. 'Moenggoeh eta emas, djeung perak, djeung tambaga, sarta beusi teja,
taja itoenganana. Gleura dangdan, prak digawe, sarta moegi-moegi Pangeran ujarengan ka maneh. 'Djeung Dawoed ka sakabeh kapala Israil, marentah koedoe ngabantoe ka Soeleman poetrana, [lahirna]: 'Maraneh lain disargngan koe Pangeran, Allah maraneh 1 sarta maraneh lain dipaparin reureuh ti sakoeriling? saestoena priboemi ijeu tanah koe andjeunna geus diselehkeun ka leungeun kami sarta tanah teh geus taloek di pajoeneun Pangeran sarta di hareupeun oematna. 'Ajeuna hate maraneh djeung njawa maraneh perloekeun nejangan Pangeran, Allah maraneh sarta geura darangdan, prak njarijeun eta ka'J
;

10

11

17

12

bagianana noeroetkeun poetra Lewi, nja eta Gerson, Kahat djeung Merari teja. 'Moenggoehing oerang Gerson teja Ladan djeung Simi. 'Poetra Ladan teja Jehiel noe djadi loeloegoe; aja deui Setam djeung Joel, tiloe. 'Poetra Simi teja Sglomit, Hasiel djeung Haran, tiloe. Eta teh pada djadi loeloegoe ahli karoehoen bangsa Ladan. 'Ari poetra Simi teja Jahat, Sina, Jghoes djeung Beria; nja eta teh poetra Simi, opat. 'Ari Jahat noe djadi loeloegoe, sarta Sisa noe kadoewa; demi Jehoes djeung Beria mah ten pati reja poetrana, noe matak eta diitoeng ahli karoehoeu sahidji bae. -'Poe''

''

18

tra
13

Kahat

teja

''

Amram,
''

Jishar,

Hebron

19

14

soetjian Pangeran Allah, sangkan peti perdjangdjian Pangeran, djeung paparabotan soetji kagoengan Allah, diasoepkeun ka eta gedong, noe didjijeun pikeun padjenengan Pangeran. a p. i7:i.
6
p.

15
16

17

28:3.
:

c
2,

2
3.

Sam.

12:24.
29
:

d
p.

p.

18:12, 13.
:

e 1 Badj. 2

p.

2.

jr

28

1.

PASAL
Ari Dawoed
2

18

djeung Oesiel, opat. 'Poetra Amram teja Haroen djeung Moesa. Ari Haroen teja dipisahkeun, soepaja disoetjikeun, djadi soetji liwat leuwih, nja andjeunna djeung j)oetra-poetoena, salalanggengna, sina ngoekoes di pajoeneun Pangeran, sina djeung sina ngabakti ka andjeunna, ngaberkahan mawa padjenengan andjeunna, salalanggengna. 'Ari moenggoehing Moesa, piwarangan Allah teja, poetrana kaseboet kaom Lewi bae. 'Poetra Moesa teja-'' Gersom djeung Elieser. 'Poetra Gersom teja Seboeel noe djadi loeloegoe. 'Ari poetra Elieser teja Eehabja noe djadi loeloegoe. Ari Elieser teja teu bogaeun deui poetra lalaki, tatapi ari poetra RShabja mah moetoeh koe loba. 'Poetra Jishar teja Selomit noe djadi
'

23.
19
*

"

geus sgpoeh sarta


;

geus
20

wareg nja oemoer

toeloej

Soeleman

poetrana koe andjeunna didamel radja njangking Israil. "Sarta andjeunna

loeloegoe. 'Poetra Hebron teja Jeria noe djadi loeloegoe, Amarja noe kadoewa, Jahasiel noe katiloe, djeung Jgkamam noe kaopat. 'Poetra Oesiel teja Mika noe djadi loeloegoe, sarta Jisia
''

492
21

BABAD
i

24.

22

23

24

25

26

27

23

29

30

Poetra Mgrari teja Malili djeung Moesi. Poetra Mahli teja Elasar djeung Kis. 'Ari Elasar teja maot teu bogaeun poetra lalaki, ngan poetra awewe bae; toeloej eta ditarikah koe poetrapoetra Kis, doeloer-misanna. 'Poetra Moesi teja '" Mahli, Eder djeung Jeremot, tiloe. - 'Nja eta teja poetra Lewi, noeroetkeun ahli karoehoenna, nja eta loeloegoe ahli karoehoen, noeroetkeun lorisauana, dina bilangan ugaran saoerangsaoerangna, sakoer noe milampah gawe ngabakti di ggdong Pangeran, ti semet oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer. 'Karana timbalan Dawoed: Pangeran, Allah Israil, " geus maparin reureuh ka oematna, sarta andjeunna linggih di Jeroesalem salalanggengna. 'Mana.ahli Lewi teh geus teu koedoe-koedoe ngagotong eta balandongan djeung sakabeh parabotna paranti ngabakti teja.'Karana tina lahiran Dawoed noe panganggeusan eta ahli Lewi teh dibilang, ti semet oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer. 'Karana ari tjatjabakanana toetoeloeng ka poetra-poetoe Haroen, baris ngabakti di gedong Pangeran; nja ujangking boeroean-boeroean, djeung njangking pondok-pondok, sarta njangking hal ngaberesihan sakoer barang soetji, nja eta pagawean ngabakti di gedong Allah; 'djeung ngoeroes roti tata-tata, djeung tipoeng lemes baris koerban kadaharan, boh opak teu ragian, boh gogorengan, atawa beubeuleuman, sarta njekel sakoer takeran djeung oekoeran. 'Sarta
'

noe kadoewa.

'

PASAL
jeu

24.
teja, ki-

Moenggoehing poetra Haroen


j [

31

32

koedoe nangtoeng tijap-tijap isoek, pikeun nganoehoenkeun djeung pikeun moedji ka Pangeran; sore pon kitoe keneh. 'Djeung baris ngoerbankeun ka Pangeran sakabeh koerban doeroekan, dina poe sabat, dina pananggalan, sarta dina pesta, rejana noeroetkeun sahoekoem-hoekoemna, teu p6tot-petot, ka pajoeneun Pangeran. 'Toer koedoe ngadjaga kana djagaan himah tepangan, djeung kana djagaan kasoetjian, sarta kana djagaan poetra-poetoe Haroen, saderekna, baris ngabakti di gedong Pangeran.
c i
.9

a
p.

Badj.

1.

b
:

Moesa 25
:

8.

Moesa 4:3. d
6
;

2426.
i

e p. 6

17. ^p. 26
:

21.

p.
:

2.

h
A;

Ibi-.

5:4.
24
:

5
?

Moesa 10
p. 6
:

S.

Moosa
:

22,
V-

23.

p.

23.

19.

p. 24

30.

22

18.

bagianana: * poetra Haroen teja Nadab djeung Abihoe, Elasar djeung Itamar. 'Ari Nadab djeung Abihoe teja ' paraeh di pajoeneun ramana, teu barogaeun anak; demi Elasar djeung Itamar pada djadi panghoeloe. 'Toeloej koe Dawoed, djeung Sadok ti ISbah anakpoetoe Elasar, sarta Ahimelek ti lebah anak-poetoe Itamar, dibagi, ditangtoekeun tjetjekelanana dina pagaweanana. Seug kapgndak, anak-poetoe Elasar loba loeloegoe djalma lalaki ti batan anakpoetoe Itamar; ari dibagina kijeu anakpoetoe Elasar genep w61as loeloegoe ahli karoehoen; demi anak-poetoe Itamar mah, noeroetkeun ahli karoehoenna, aja dalapan. 'Ari dibagina koe lotere, ijeu reudjeung itoe; karana ari kapala kasoetjian djeung kapala Allah teh ti anak-poetoe Elasar ongkoh, ti anakpoetoe Itamar ongkoh. 'Djeung SSmaja poetra Ngtanel, noe djadi djoeroe-toelis, kaasoep ahli Lewi, nja eta noe noeliskeun inja di pajoeneun radja, djeung para kapala, djeung panghoeloe Sadok, djeung Ahimelek poetra Abjatar, sarta di hareupeun para loeloegoe ahli karoehoen panghoeloe djeung oerang Lewi; njokot hidji ahli karoehoen pikeun Elasar, djeung njokot hidji pikeun Itamar. Seug bidjil elot noe mimiti, keur Jojarib noe kadoewa keur Jgdaja; 'noe katiloe keur Harim; noe kaopat keur Sorim; 'noe kalima keur Malkia; noe kaggnep keur Miamin; 'noe katoedjoeh keur Hakos; noe kadalapan keur Abia; "noe kasalapan keur Jesoea; noe kasapoeloeh keur Sekanya; 'noe kasawelas keur Eljasib; noe kadoewa-welas keur Jakim; 'noe katiloe-welas keur Hoepa; noe kaopat-wSlas keur Jesebab; 'noe kalimawelas keur Bilga; noe kagen6p-w61as keur Imer; 'noe katoedjoeh-wSlas keur Hesir; noe kadalapan- welas keur Hapises; 'noe kasalapan-welas keur Petahja; noe kadoewa-poeloeh keur J6heskel; 'noe kasalikoer keur .J akin; noe kadoewa-likoer keur Gamoel; 'noe katiloe-likoer keur Delaja; noe kaopatlikoer keur Maasia. 'Kijeu eta tj6tj6kelanana dina pagaweanana teh, koedoe
'

'

BABAD

493
Hanani, Eliata, Gidalti djeung RomantiEser, Josbekasa, Maloti, Hotir sarta Mahasiot. 'Eta kabeh poetra Heman, djoeroe pglSng radja dina pangandika Allah, baris njgngkatkeun tandoek; karana Heman teh koe Allah geus dipaparin opat welas poetra lalaki djeung tiloe poetra

asoep ka ggdong Pangeran, noeroetkeun atooranana koe lantaran Haroen karoehoeuua, sakoemaha noe koe Pangeran, Allah Israil, ditimbalkeuh ka andjeunna.
op.
20

23

6.

6 p. 6:3. c 3

Moesa 10

2.

21

22

23

24 25

26 27

28
20

30

31

Ari moenggoehing anak-iooetoe Lewi noe salijan ti eta, ti poetra Amram teja Soebael ti poetra Soebael teja Jehdeja. 'Moenggoeh Rehabja teja, ti poetra Kehabja teh Jisia noe djadi loeloegoe. 'Ti oerang Jishar teja Selomot; ti poetra S6lomot teja Jahat. 'Ari poetra [Hebron] teja Jeria [loeloegoena]; Amarja noe kadoewa, Jahasiel noe katiloe, Jekamam noe kaopat. 'Poetra Oesiel teja Mika; ti poetra Mika teja Samir. 'Saderek Mika teja Jisia; ti poetra Jisia teja Djakaria. 'Poetra Merari teja Mahli djeung Moesi poetra Jaasiateja B6no. Poetra M6rari, ti Jaasia teja Beno, Soliam, Sakoer djeung Ibri. 'Ti Mahli teja Elasar; nja eta ten bogaeuu poetra lalaki. 'Moenggoeh Kis teja, poetra Kis teh Jerahmel. 'Ari poetra Moesi teja Mahli, Eder djeung JSrimot. Nja eta teja poetra ahli Lewi, noeroetkeun ahli karoehoenna. 'Eta oge asoep lotere, satjara saderekna, nja anakpoetoe Haroen teja, di pajoeneun radja Dawoed, djeung Sadok, djeung Ahimelek, sarta di hareupeun para loeloegoe ahli karoehoen panghoeloe djeung oerang
;
'

awewe. 'Eta kabeh di bawah kawasa ramana milampah njanji di gSdong Pa-

make tjetjempres, tjelgmpoeng djeung katjapi, baris ngabakti di gSdong Allah ari Asap, Jedoetoen djeung Hengeran,
;

man

teja di

bawah kawasa

radja. 'Ari

10

11

12

13

14

Lewi; ahli karoehoen noe djadi loeloegoe satjara adina.

15

PASAL
Djeung

16

25.
17

deui Dawoed sarta para kapala balad ngingkarkeuu poetra Asap, He-

man

bakti, sina
tjapi,

djeung Jedoetoen baris kanangapada ngawedjang, make katjelgmpoeng djeung tjetjempres; ari bilangan djalma noe milampah eta gawena ngabakti teh, kijeu: 'ti poetra Asap teja Sakoer, Joesoep, Netanya djeung Asarela, pada poetra Asap, di bawah kawasa Asap, noe ngawedjang di bawah kawasa radja. "Moenggoeh Jedoetoen teja, poetra Jedoetoen teh Gedalja, SSri, JSsaja, Hasabja djeung Matitya, gSnep; pada di bawah kawasa JSdoetoen ramana, anoe ngawedjang make katjapi, nganoehoenkeun djeung moedji ka Pangeran. 'Moenggoehing Heman teja, poetra Heman teh Boekia, Matanya, Oesiel, Seboeel djeung Jerimot, Hananya,

18

19

20

21

22 23

24

25

26

bilangan eta bareng saderek-saderekna, sakoer noe geus dipagahan njanji ka Pangeran, djoemlah anoe ngarti teh doewa ratoes dalapan poeloeh dalapan. Toeloej lotere perkara djagaan, walatra, bagija noe leutik, bagija noe gede, goeroe sarta djeung moerid. Seug bidjil elot noe mimiti, keur Asap, nja eta keur Joesoep; noe kadoewa keur Gedalja, nja eta djeung saderekna sarta djeung poetrana, doewa welas; 'noe katiloe keur Sakoer, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kaopat keur Jisri, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kalima keur Netanya, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kagenep keur Boekia, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe katoedjoeh keur Jesarela, poetrana djeung saderekna, doewa welas noe kadalapan keur Jesaja, poetrana djeung saderekna, doewa wSlas; 'noe kasalapan keur Matanya, poetrana djeung saderekna, doewa welas 'noe kasapoeloeh keur Simi, poetrana djeung saderekna, doewa wSlas; noe kasawelas keur Asarel, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kadoewa-welas keur Hasabja, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe katiloe-welas keur Soebael, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kaopat-welas keur Matitya, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kalima-welas keur Jeremot, poetrana djeung saderekna, doewa w61as; 'noe kagSnep-welas keur Hananya, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe katoedjoeh-welas keur Josbekasa, poetrana djeung saderekna, doewa w61as; 'noe kadalapan-welas keur Hanani, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kasalapan-welas keur Maloti,
' '

'

'

494

BABAD
14

26.
'Ari Slot

27

28

29

30

31

poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kadoewa-poeloeh keur Eliata, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kasalikoer keur Hotir, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kadoewa-likoer keur Gidalti, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe katiloe-likoer keur Mahasiot, poetrana djeung saderekna, doewa welas; 'noe kaopat-likoer keur Romanti-Eser, poetrana djeung saderekna, doewa welas.

wetan keuna ka Selemja. Seug

Djakaria poetrana, noe djadi pananjaan leuwih pinter, dipangloterekeun; ana


15

16

17

ka kaler. 'Ari Obed-Edom ka kidoel; sarta djagaan poetra-poetrana goedang kahasilan. 'Ari Soepim djeung Hosa ka koelon, dina lawang Saleket, pelebah djalan gede noe nandjak, djagaan hidji parerendeng djeung djagaan hidji deui. 'Ti wetan aja ggngp ahli
bidjil elotna

PASAL
ti

26.

18

Moenggoehing bagian poerah toenggoe


oerang Korali tejaMeselawang: lemja poetra Kore, kaasoep poetra Asap. 'Ari Meselemja teh reja poetrana: Djakaria noe djadi tjikal, Jediael noe kadoewa, Sebadya noe katiloe, Jatniel noe kaopat, 'Elam noe kalima, Johanan noe kagenep, Eljoenai noe katoedjoeh. 'Kitoe deui Obed-Edom reja poetrana: Semaja noe djadi tjikal, Josabad noe kadoewa, Joah noe katiloe, Sakar noe kaopat, Ngtanel noe kalima, 'Amiel noe kagenep, Isaskar noe katoedjoeh, Pehoeltai noe kadalapan; " wantoe eta teh diberkahan koe Allah. 'Kitoe deui Semaja, poetrana teja, reja poetrana, pada kawasa ka eusi boemi ramana, wantoe eta teh garagah-perkosa. 'Poetra Semaja teja Otni, Rgpael, Obed, Elsabad, saderek-saderekna, djalma p6rkosa, Elihoe djeung Semakja. 'Eta kabeh kaasoep poetra Obed-Edom; nja eta djeung poetra-poetrana sarta sadereksaderekna, djalma perkosa nja koewat kana pagawean aja sawidak doewa ahli Obed-Edom. 'Moenggoehing MSselemja teja reja poetra djeung saderek, djalma perkosa, dalapan welas. 'Ari Hosa, noe kaasoep anak-poetoe Merari, reja deui poetrana; Simri noe djadi loeloegoe, (estoena eta teh lain tjikal, tapi koe ramana geus didjadikeun loeloegoe;) 'Hilkia noe kadoewa, Tebalja noe katiloe, Djakaria noe kaopat; djoemlah poetra djeung saderek Hosa teh tiloe wglas. "Ari eta sagala bagian poerah toenggoe lawang, nja eta para loeloegoe djalma
;

19

Lewi; ti kaler sapoe opat; ti kidoel sapoe opat, sarta di goedang kahasilan teja doewa djeung doewa. 'DinaParbar, ti koelon, aja opat, pelebah djalan gede, sarta dina Parbar teja doewa. 'Eta kitoe bagian poerah toenggoe lawang teja, ti anak-poetoe oerang Koi'ah sarta ti anak-poetoe oerang Merari. a p. i3 u.
:

20

21

22

Djeung deui moenggoeh ahli Lewi Ahia njangking radja-brana gedong Allah djeung radja-brana barang beunang njoetjikeun. 'Anak-poetoe Ladan, anak-poetoe oerang Gerson ti Ladan; noe djadi loeloegoe ahli karoehoen bangsa Ladan, oerang Gerson teh, nja Jehieli. 'Poetra Jehieli teja, nja eta Setam
teja,

23

24

djeung Joel saderekna, njangking radjabrana ggdong Pangeran. 'Moenggoeh oerang Amram, oerang Jishar, oerang Hebron djeung oerang Oesiel, 'eta Seboeel poetra Gersom, anoe poetra Moesa teja, noe djadi gegedoeg, njangking radjabrana. 'Ari saderekna, ti Elieser teja: poetra eta Rehabja, poetra eta Jesaja, poetra eta Joram, poetra eta Sikri, poetra eta Selomit. 'Nja eta Selomit djeung

25

2G

10

27

il

28

12

lalaki,

pada boga djagaan, satjara sade-

is

rekna, koedoe ngawoela di ggdong Pangeran. 'Toeloej lotSre, bagija noeleutik, bagija noe g6de, noeroetkeun ahli karoe-

29

hoenna, baris kana hidji-hidji lawnng.

saderek-saderekna njarangking sakabeh radja-brana barang beunang njoetjikeun, anoe geus disoetjikeun koe radja Dawoed, djeung koe para loeloegoe ahli karoehoen, koe para kapala noe njekgl sareboe djeung noe njekSl saratoes, sarta koe para kapala balad. 'Pangnjaroetjikeunana teh tina djalan pSrang, nja eta tina djarahan, soepaja njantosakeun gedong Pangeran. 'Kitoe keneh saniskara noe beunang njoetjikeun Samoeel, * djoeroe tingal teja, djeung noe ti Saoel poetra Kis, ti Abner poetra Ner, sarta ti Joab poetra Sgroeja teja; naon bae noe geus disoetjikeun, ditjangkingna koe Selomit djeung saderek-saderekna. 'Moenggoehing oerang Jishar teja, KSnanya djeung poetra-poeti-ana njarekgl

BABAD
7

27.

49^

pagawean loewar-loewar dilsrail, njadja30

31

32

pangoeroes djeung hakim. 'Moenggoehing oerang Hebron teja, Hasabja djeuug saderek-saderekna, djalma pgrkosa, sareboe toedjoeh ratoes, pada njangking tjetjekelan di Israil peuntaseuu tji Jordan, ka koelon, sakabeh hal gawe Pangeran djeung hal ngawoela ka radja. 'Di oerang Hebron teja JSria noe djadi loeloegoe, nja eta di oerang Hebron, uoeroetkeuu toetoeranana, noeroetkeun ahh karoehoen. Dina taoen noe kaopat-poeloeh Dawoed djoemeneng radja, di maranehanana ditejangan sarta kapeudak djahna gagah-perkosa di Jaser, tanah Gilad. Sarta saderek-saderekna pada djalma perkosa, doewa reboe toedjoeh ratoes, pada djadi loeloegoe ahli karoehoen; seug koe radja Dawoed eta teh pada didjenSngkeun njangking oerang Roebin, oerang Gad, djeung noe satengah kaom Menase teja, hal sakabeh pSrkara Allah djeung perkara radja.
di
'

10

poetrana. 'Noe kaopat, keur baris boelan kaopat, nja eta Asahel, raji Joab teja, sarta S6badya poetrana sanggeusna eta; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Noe kalima, keur baris boelan kalima, kapalana Samhoet, oerang Jisra; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Noe kagengp, keur baris boelan kaggngp, nja eta Ira poetra Ikes, oerang Tekoa; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Noe katoedjoeh, keur baris boelan katoeHeles, oerang Pelon, djoeh, nja eta
'^
''

/"

''

11

12

13

a 2 Sam. 8:11.

6 1 Sam. 9:9.

PASAL

27.
14

Djeung deui bilangan oerang Israil, para loeloegoe ahli karoehoen, djeung para kapala noe njekel sareboe sarta noe njgkel saratoes, kitoe deui pangoeroesna, sakoer noe ngawoelaan ka radja, noeroetkeun sakabeh kamistian bagianbagiau, noe asoep sarta noe ka loewar saban-saban boelan, teroes sakabeh boelan taoen, eta hidji-hidji bagian teh doewa laksa opat reboe djalma. 'Anoe njangking bagian kahidji, keur baris boelan kahidji, nja eta " Jasobam poetra Sabdiel ari noe asoejj bagianana doewa laksa opat reboe. 'Eta teh kaasoep anakpoetoe Peres, sarta djadi loeloegoe sakabeh kapala balad keur baris boelan
;

15

kaasoep anak-poetoe Epraim; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Noe kadalapan, keur baris boelan kadalapan, nja eta Sibkai, oerang Hoesa, bangsa Serah; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Noe kasalapan, keur baris boelan kasalapan, nja eta Abieser, oerang Anatot, kaom Binyamin; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Noe kasapoeloeh, keur baris boelan kasapoeloeh, nja eta J Maharai, oerang NStopa, bangsa Serah ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. Noe kasawelas, keur baris boelan kasawelas, nja eta Benaja, oerang Piraton, kaasoep anak-poetoe Epraim; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Noe kadoewa-welas, keur baris boelan kadoewa-w61as, nja eta Heldai, oerang NStopa, bangsa Otniel; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe.
''

'

'

''

'

a
<>

p. p.

11:11. b
11
:

p.

11:12.
:

e p.
gr

11
11

22.
:

d h
Z

p. p.

11 : 26.

27.
28.

/"p. 11
.;

28. 30.

p.

27.

20
:

i.

i p.
ifi

11

p. 11

p.

11

31.

p.

11

30.

Sarta
Israil:

ijeu noe njarangking kaom-kaom oerang Roebin ggggdoegna Elieser

17

kahidji. 'Anoe

njangking bagian boelan kadoewa, nja eta Dodai, oerang Ahoah, sarta bagian eta digegSdoegan koe Miklot; ari noe asoep bagianana doewa
''

18

poetra Sikri; oerang Simon gegedoegna Sepatya poetra Maaka; 'oerang Lewi gegedoegna Hasabja poetra KSmoeel; oerang Haroen gegSdoegna Sadok; 'oerang

19

laksa opat reboe. 'Kapala balad katiloe, keur baris boelan katiloe, nja eta'^ Benaja poetra Jojada, kapargk teja, noe djadi loeloegoe; ari noe asoep bagianana doewa laksa opat reboe. 'Nja eta Bgnaja teja prawira, kaasoep noe tiloe poeloeh, nmlah njangking eta noe tiloe poeloeh, sarta bagianana di bawah Amisabad

20

21

Joeda gegedoegna Elihoe, kaasoep saderek Dawoed; oerang Isaskar geggdoegna Omri poetra Mikael; 'oerang Seboeloen gSgedoegna Jismaja poetra Obadya; oerang Naptali gegedoegna Jerimot poetra Asriel; 'anak-poetoe Epraim geggdoegna Hosea poetra Asasia; noe satengah kaom Menase gegedoegna Joel poetra PSdaja; 'noe satengah kaom Menase deui, di Gilad, gegedoegna Ido poetra Djakaria; oerang Binyamin gegedoegna Jaftsiel

496
22

BABAD

28.

23

poetra Abner; 'oerang Dan gSgedoegna Asarel poetra Jeroham. Nja eta teja para kapala kaom Israil. Tatapi Dawoed hanteu ngitoeng " anoe oemoer doewa poeloeh taoen ka handap, sabab aja timbalan Pangerau, kersa ngadjeng'

eta para kapala kaom, djeung para kapala bagian, anoe ngawoelaan ka radja, sarta para kapala noe njekSl sareboe, djeung para kapala noe njekel saratoes, kitoe deui para kapala sakabeh radja-

24

bentang di langit. "Joab poetra Seroeja teja * ngamimitian milang, tapi hanteu dianggeuskeun, kasedek aja bgbendoe ka Israil tina lampah kitoe; noe matak bilanganana ten diasoepkeun kana itoengan babad radja

karkeun

Israil, tjara

DaWOed.
23

a i Moesa 1:3. 6

p.

21.

kaja djeung ingon-ingon kagoengan radja sarta noe poetra-poetrana, bareng para ponggawa djeung para prawira, sarta sakabeh djalma noe gagah-perkosa. 'Neut radja Dawoed ngadeg, sarta ngalahir kijeu Eh doeloer-doeloer sarta rahajat kami! geura darengekeun kami: tadina kami " aja pasedjaan njijeun
:

26

27

28

29

30

31

Ari noe njangking doenya-brana ranja eta Asmawet poetra Adiel, sarta noe njangking doenya-brana di pasisian, di nagara-nagara, di desa-desa djeung di panggoeng-panggoeng, nja eta Jonatan poetra Oesia. 'Ari noe njangking noe migawe lahan, sakoer uoe tatani, nja eta Esri poetra Keloeb. 'Ari noe njangking kebon anggoer, nja eta Simi, oerang Ramah; sarta noe njangking kahasilan anggoer dina goedang anggoer, nja eta Sabdi, oerang Sepem. 'Ari noe njangking kebon djetoen djeung kebon Iowa, noe di tanah handap, nja eta Baal-Hanan, oerang Gader; sarta noe njangking goedang minjak, nja eta Joas. 'Ari noe njangking sapi, noe diarangon di Saron, nja eta Sitrai, oerang Saron; sarta noe njangking sapi noe di 16bakI6bak, nja eta Sapat poetra Adlai. 'Ari noe njangking onta-onta, nja eta Obil, oerang Ismail sarta noe njangking kalde-kalde bikang, nja eta Jehdeja, oerang Meronot. 'Ari noe njangking Smbe-domba, nja eta Jasis, oerang Hagar. Eta kabeh djadi kapala radja-kaja kagoedja,
;

32

ngan radja Dawoed. Djeung deui " Jonatan, pangampih Dawoed, djadi pangrempagan nja eta
;

33

84

teh djalma binangkit, toer ahli kitab; sarta Jehiel poetra Hakmoni aja di poetra-poetra radja. 'Djeung ^'Ahitopel djadi pangrSmpagan radja keneh, sarta Hoeoerang Erek, djadi sobat radja. sai, "Dgmi sanggeusna Ahitopel, aja Jojada poetra Benaja djeung Abjatar; ari kapala balad radja ''nja eta Joab.
a 2 Sam. 21: 21. b 2 Sam. 15: 12, 37.
c 2 S.im. 8: IG.

hidji gSdong pangreureuhan pikeun peti perdjangdjian Pangeran sarta pikeun djodjodog dampal Allah oerang; malah kami geus tjatjawis, arek prak njijeun. 'Tatajsi Allah nimbalan ka kami: Maneh oelah waka njijeun ggdong pikeun djenengan kami, karana maneh teh pradjoerit, sarta maneh sok ngoetjoerkeun getih. 'Ari Pangeran, Allah Israil, geus milih diri kami ti saeusi-imah bapa kami, dikSrsakeun djadi radja, njangking Israil salalangggngna karana * Joeda noe koe andjeunna dipilih djadi gegedoeg; sarta dina bangsa Joeda teh nja bangsa bapa kami noe dipilih djeung dina anak bapa kami " nja kami noe dimanah, didjadikeun radja, njangking sabangsa Israil. 'Demi ti sakabeh anak kami, (da kami teh koe Pangeran dipaparin loba anak) nja Soeleman, anak kami, noe koe andjeunna dipilih, dikersakeun dijoek dina korsi karadjaan Pangeran njgpeng Israil. 'Sarta timbalanana ka kami Soeleman, anak maneh, nja eta noe bakal njijeun gedong kami djeung boeroean-boeroean kami; karana nja eta noe koe kami dipilih bakal poetra kami, sarta kami noe bakal piramaeunana. 'Djeung kami rek netepkeun karadjaanana salalangggngna; kitoe soteh ari
;
;

'^

PASAL
rridinja
-^

28.

Dawoed ngoempoelkeun ka J6Israil,

roesalem sakabeh kapala

nja

ngalampahkeun timbalan djeung hoekoem kami, saperti poe ijeu. 'D6mi ajeuna, di hareupeun sabangsa Israil, pakoempoelan Pangeran, sarta di pajoeneun Allah oerang: koedoe pada ngestoekeun sarta tejangan sakabeh timbalan Pangeran, Allah maraneh; soepaja koe maraneh kamilik ijeu tanah noe aloes, sarta koe maraneh diwariskeun ka anak-iutjoe maraneh pandeurieun maraneh, salalangggngna. 'Ari
pengkoeh

BABAD

29.

497

maueh, Soeleiuan, anakiug! sing iiganjahokeun ka Allah bapa maneh, sarta koedoe ngabakti ka andjeunna djeung
soehoed nja hate sarta djeuug soeka karana Pangeran ngawasnja pikir; paoskeun ka sagala hate, sarta ngahartos ka sakabeh rarasaan pamikir; oepama maneh nejangan andjeunna, tangtoe andjeunna koe maneh kapanggih; sabalikua, oepama maneh ninggalkeun mah ka andjeunna, tangtoe maneh koe andjeunna dipitjeun salalawasna. 'Mangka hade-hade ajeuna karana maneh noe koe Pangeran dipilih, dikSrsakeun njijeun gedong baris kasoetjian; sing teggr; prak digawe. a p. 22:7. 6 p. 5:2.
''

18

gan; kitoe keneh keur pinggan perak, noeroetkeun pibeurateunana hidji-hidji pinggan djeung keur altar paragi ngoekoes, Smas beunang ngabesot, noeroetkeun pibeurateunana; sarta gmas
'

t'

19

titihan, nja eta moemoekarabinan, noe koedoe pada meber [dj angdjangna] djeung ngijoehan pSti pgrdjangdjian Pangeran. 'Eta kabeh, [lahir Dawoed,] datangna ka kami ti panangan

kana tjonto

Pangei'an,
20

beunang

noelis, baris nete-

10

Sam.

16:12.

p.

17: 11. e

Badj. 8: 39.

f
11

2 Bab. 15:2.

12

13

Seug Dawoed ka Soeleman poetrana maparin tjonto bale, djeung gSdonggedongna, djeung goedang-goedangna, djeung loteng-lotengna, djeung kamarkamarna di djero, sarta gedong toeroeb pangrapih; 'kitoe deui tjonto saniskara noe aja dina manah andjeunna koe Roh, nja eta tjonto boeroean-boeroean gedong Pangeran, djeung sakabeh pondok sakoeriling, baris radja-brana gedong Allah, djeung baris radja-brana barang beunang njoetjikeun, 'kitoe deui baris bagian-bagian para panghoeloe djeung
ahli-ahli Lewi, sarta baris sagala gawe ngabakti di ggdong Pangeran, djeung

lakeun sakabeh pagawean ijeu tjonto. 'Djeung Dawoed nimbalan deui ka Soeleman poetrana: " Sing tgger, djeung sing gede hate; prak digawe; poma oelah sijeun, sarta oelah geder; karana Pangei-an Allah, nja eta Allah kami, tangtoe njarengan ka maneh; * moal maneh teh koe andjeunna diantep, sarta

moal ditinggal, tepi ka tjatjapna sakabeh pagawean baris ngabakti di gSdong


21

Pangeran. 'Tah geuning, sadija bagianbagian para panghoeloe djeung ahli Lewi, baris sakabeh hal ngabakti di ggdong Allah sarta maneh di sambarang gawe tangtoe direudjeungau sababaraha djalma noe soeka pribadi, toer palintSr, baris sakabeh hal ngabakti; malah eta para kapala djeung sakabeh djalmadjalma pada noenggoe sakabeh paren;

tal!

maneh.

p. 22: 13. b 5

Moesa 31:6.

PASAL
'pidinja radja
"

29.

baris sakabeh parabot ngabakti di gS14

dong Pangeran. 'Moenggoehing Smas, noeroetkeun pibeurateunana 6mas baris sakabeh parabot saroepaning lial ngabakti; moenggoehing sakabeh parabot perak, noeroetkeun pibeurateunana, baris sakabeh parabot saroepaning hal
ngabakti; 'nja eta pibeurateunana adjoeg emas djeung palita-palitanaSmas, noeroetkeun pibeurateunana hidji-hidji adjoeg djeung palitana kitoe deui keur adjoeg perak, noeroetkeun pibeurateunana adjoeg djeung palitana, koemaha
;

15

bae
16

17

pigaweeunana hidji-hidji adjoeg. 'Sarta djeung emas, noeroetkeun pibeurateunana, baris medja roti tata-tata, keur hidji-hidji medja sarta perak keur medja-medja perak. 'Kitoe deui keur garpoeh, bokor djeung kendi, emas pitoewin; sarta keur pinggan emas, noeroetkeun pibeurateunana hidji-hidji ping;

Dawoed nimbalan ka sa-Lpakoempoelan: Soeleman, anak kami, noe koe Allah dipilih ngan sorangan, * boedak keneh, tatjan aja tanagana; demi pagawean teja gede; karana eta karaton lain adjang manoesa, istoening bade Pangeran Allah. 'Ari kami teh " sakoewat-koewat geus tjatjawis eukeur gedong Allah kami, emas keur barang gmas, perak keur barang perak, tambaga keur barang tambaga, beusi keur barang beusi, sarta kai keur barang inten angkik djeung inten tarekai; teskeuneun, inten taboerkeuneun djeung warna-warna roepana, sarta saroenoe paning intgn moelja, samalah batoe
"^

marmgr loba

katjida. 'Djeung deui, tina

kami soeka ka gedong Allah kami, reh kami aja arta-banda sorangan emasperak, koe kami dibere keur ggdong Allah kami, ditambahkeun ka sakabeh

498

BABAD
13

29.

anoe beunang kami njawiskeun keur gedong kasoetjian teja; 'aja tiloe reboe taleuta 6mas, estoe 6mas ti Opir, djeung toedjoeh reboe talenta perak beunang ngabesot, keur baris ngepoetan bilik gedong-gedong, 'sangkan emas, anoe koedoe emas, sarta sangkan perak, anoe koedoe perak, djeung baris sambarang gawe, djijeuneun toekang-toekang teja. Tjing, saha noe soeka sorangan pinoeh keupeul poe ijeu, bade ka Pangeran? 'Seug para kapala ahli karoehoen, djeung para kapala kaom Israil, kitoe deui para kapala noe njek61 sareboe djeung noe njkel saratoes, sarta para kapala gawe radja, pada saroekaeun pribadi; 'toeloej pada ngahatoerkeun keur hal ngabakti di gedong Allah, emas lima reboe talenta, djeung salaksa gebleg wang 8mas; perak salaksa talenta; tambaga salaksa dalapan reboe talenta, sarta beusi saketi talenta. "Djeung saha-saha noe ngampihan inten, disanggakeun ka radja-brana gedong Pangeran, di bawah kawasa Jehiel, oerang Gerson teja. 'Ari djalma noe loba baroengaheun tina hal eta pada soeka pribadi, wantoe-wantoe pada soeka pribadi njanggakeun ka Pangeran djeung soehoedna hate; malah radja Dawoed ge boengah, langkoenglangkoeng boengahna. o p. 28:5. 6 p. 22:5.
"^

saniskanten. 'Mana ajeuna, noen Allah koering! ijeu koering pada nganoehoenkeun ka andjeun, sareng maroedji ka

padjenengan
14

andjeun

noe laugkoeng

15

16

aheng. 'Karanten saha diri koering, sarSng saha rahajat koering, jen koering pada gadoeh kakoewatan kana soeka sorangan, sapSrtos kijeu? estoe saniskantSn datangna ti andjeun, sarSng koering njaranggakeun teh ka andjeun ti panangan salira andjeun. Karanten koering teh " pada semah di pajoeneun andjeun, kalajan djalma madjik, sapSrtos sadajana karoehoen koering; oemoer koering sadaja di boemi teh sapSrtos kalangkang, sareng taja pangharSpan. 'Noen Pangeran, Allah koering sadaja! eta saniskanten noe mangpirang-pirang teh, anoe kenging njawiskeun koering
'

sadaja, pikeun mangnjijeunkeun andjeun

'^

gedong bade padjenengan andjeun noe soetji teja, estoe datangna ti panangan andjeun, sareng kagoengan andjeun sa17

p.
2

f
10

22:14. d 2 Moesa 35:27. Moesa 35:27.

e 1

Kadj. 9: 28.

11

Tidinja Dawoed moedji soekoer ka Pangeran, di hareupeun panon sapakoempoelan; ari pioendjoek Dawoed: Sagala poedji ka andjeuu, Pangeran, Allah Israil, noe djadi karoehoen koering sadaja ti kalanggengan dongkap ka kalanggengan deui. 'Andjeun, noen Pangeran! " noe kagoengan sagala kaagoengan, sareng kawasa, sarSng kaahengan, sareng kadjajaan, sarawoeh kamoeljaan; karant6n sadajana noe di langit sarSng noe di boemi, [kagoengan andjeun]; * nja an!

18

niskantSn. 'Kalajan koering tehtSrang, noen Allah koering! " jen andjeun teh ngararaoskeun kana hate, sareng kaestoean koe andjeun kamanah. Ari koering teja soeka sorangan njanggakeun eta saniskantSn sarSng kaestoean hate koering; sareng ajeuna oemat andjeun, anoe kapendak di dijeu, koe koering katendjo sareng kaboengahan, pada njanggakeun ka andjeun tina soekana sorangan. 'Noen Pangeran, Allah Ibrahim,
'^

19

12

djeun, noen Pangeran! noe kagoengan karadjaan, sargng noe pinoendjoel, djoengdjoenan sadajana. 'Ari kabeungharan sargng kamoeljaan datangna ti pajoeneun andjeun, kalajan andjeun noe moerba ka saniskanten; sarawoeh dina panangan andjeun kakoewatan sarSng kawasa toer panangan andjeun noe jasa ngaggdekeun sargng ngabedaskeun ka
;

Ishak sareng Israil, noe djadi karoehoen koering sadaja! moegi-moegi ijeu ditetSpkeun salalanggengna dina rarasaan pamikir hate oemat andjeun, sareng hatena moegi pada dibSnSrkeun ka salira andjeun. 'Sarawoeh Soeleman, anak koering, moegi-moegi dipaparin hate soehoed, soepaja ngestikeun timbalan andjeun, pertelaan andjeun sarSng pikoekoeh andjeun, kalajan soepaja ngalampahkeun eta saniskantSn, sarSng njijeun eta karaton, anoe koe koering ditjawis-

keun
20

teja. aWahj. 4:11;5:13. 6 Mat. 6:13.


1

c 3

Moesa

35:23. (ZAj. 14:2. ep. 28:9. f

Kadj. 18:36.

Nimbalan deui Dawoed ka sapakoempoelan teh: Maraneh geura pada njoekoerkeun ka Pangeran, Allah maraneh! Prak sapakoempoelan teh pada njoekoerkeun ka Pangeran, Allah karoehoenna; toeloej broek pada soedjoed ka

BAB AD

1.

21

Pangeran sarta ka radja. 'Djeung pada ugoevbankeuu ka Pangeran koerban peuntjitan, sarta ngoerbankeun koerban doeroekan ka Pangeran dina isoekna, sabada poe eta, sareboe sapi ngora
lalaki,

peun panon sabangsa

Israil,

djeung dipa-

parin tjahja karadjaan, sakoemaha noe tatjan aja di sakabeh radja, noe saheulaeun andjeunna njangking bangsa Israil.
a
26
27
3

Moesa 23:13. b

Kadj.

1.

sareboe

domba

lalaki,

sareboe

22

anak domba, " reudjeung koerbanna inoeman, sarta koerban peuntjitan loba nakgr, koe karana sabangsa Israil. 'Sarta dalahar-leueut di pajoeneun Pangeran dina poe harita, bari rosa pisan nja kaboengahan. Seug Soeleman, poetra

28

Dawoed, * kadoewa kalina didjgnengkeun radja, bari dilisahan bade ka Pa23

24

25

ngeran, djadi gSggdoeg kitoe deui ngalisahan Sadok, djadi panghoeloe. 'Tidinja Soeleraan teh tjalik dina korsi Pangeran, djoemgneng radja, ngaganti Dawoed ramana, sarta nja loeloes; djeung sabangsa Israil pada noeroet ka andjeunna. 'Ai-i sakabeh para kapala, sarta para prawira, kitoe deui sadajana poetra radja Dawoed, pada ngoendjoengan, tarima di liandapeun radja Soeleman. 'Sarta Soeleman teh koe Pangeran laugkoenglangkoeng nja diagoengkeun di hareu;

29

Tah, kitoe Dawoed poetra Isai ngaradjaanana ka sabangsa Israil. 'Ari lawasna Dawoed ngaradjaan teh ka Israil " opat poeloeh taoen; di Hebron ngaradjaanana toedjoeh taoen, sarta di JSroesalem ngaradjaanana tiloe poeloeh Toeloej Dawoed poepoes, tiloe taoen. sgpoeh pisan, warSg nja oemoer, kadjeung kamoeljaan; sarta beungharan Soeleman poetrana djoemgngng radja, ngaganti andjeunna. - "Ai-i tjarijos radja
'

Dawoed,
tjarijos

30

ti mimitina tSpi ka panganggeusanana, saenjana kaoengelkeun dina Samoeel, djoeroe tingal teja, djeung dina tjarijos nabi Natan, sarta dina tjarijos * Gad, djoeroe pelgng teja; 'reudjeung sakabeh hal karadjaanana

sarta pangawasana, toer mangsa-mangsa noe njorang ka andjeunna, djeung ka Israil, sarta ka sakabeh karadjaan tanah-

tanah.

Eadj. 2

ll. b p. 21

9.

KITAB BABAD NOE KADOEWA.


PASAL
Ari
1.
5

Soeleman poetra Dawoed " dikoewatkeun dina karadjaanana, sarta disarengan koe Pangeran Allahna, bari diagoengkeun langkoeng-langkoeng. 'Tidinja Soeleman maparin timbalan ka sabangsa Israil, ka para kapala noe njgkgl sareboe sarta noe njgkSl saratoes, ka para hakim, djeung ka sakabeh gSgSden di sabangsa Israil, para loeloegoe ahli karoehoen teja. 'Bral Soeleman angkat, diiring koe sapakoempoelan, ka gnggon loehoer noe di Gibon teja; * karana nja di dinja ajana himah tepangan kagoengan Allah, beunang ngadamgl
:

beunang Dawoed njawiskeun pikeun eta, wantoe koe andjeunna geus dipaugmasangkeun himah di Jgroesalem. "Ngan"^ ari altar tambaga, noe beunang njijeun Bgsalel, poetra Oeri, anoe poetra Hoer teja, aja keneh di dinja, di hareupeun balandongan Pangeran; nja eta noe dipgndakan koe Soeleman djeung koe pakoempoelan. 'Toeloej Soeleman ngoerban di dinja, di pajoeneun Pangeran, dina altar tambaga, noe dina himah tgpangan teja; sareboe koerban doeroekan noe koe andjeunna dikoerbankeun dina
'' ''

eta altar.
c 2
7

a
(i

l 2

Eadj. 2

46.

6
e

Bab. 16
1

39.

Sam. 6:17.

Moesa 38:1.

Kadj. 3:4.

Moesa, abdi Pangeran, di tegal lega teja. 'Tatapi ari pgti Allah mah koe Dawoed geus diinditkeun ti Kirjat-Jarim, ka noe

Dina peuting harita Allah nembongan ka Soeleman; ari timbalanana ka andjeunna: Geuramenta, hajang dipaparin naon koe kamil 'Pioendjoek Soeleman

500

BABAD

2.

ka Allah: Andjeun teh ka poen bapa Dawoed midamel kaasihan rosa pisan,
9

sarSng abdi koe andjeun didjadikeun radja ngagentos poen bapa. 'Ajeuna, noeu Pangeran Allah! " moegi dijaktoskeun

poeloeh; djeung ngalantarankeun ongkoh ngabidjilkeun baris sakabeh radja oerang Het djeung radja-radja Sam.
a
1

Badj.

4:26; 10

26.

10

pangandika andjeun ka poen bapa Dawoed teja; karanten abdi koe andjeun geus didjadikeun radja, njangking oemat, ' lobana sapertos keusik di boemi. 'Ajeuna abdi teh moegi dipaparin kapinteran sareng kanjaho, soepaja abdi bisa " kaloewar-asoep ti heulaeun eta oemat; karanten saha noe pibisaeun ngahakimau ka oemat andjeun, noe sakitoe rosana? 'Ari timbalan Allah ka Soeleman: Sapedah maneh kitoe dina hate
lain menta kabeungharan, kamoektian, atawa kamoeljaan, atawa pati djalma noe geuleuh ka maneh, kitoe

PASAL

2.

11

maneh, sarta

deui lain menta oemoer pandjang, nja menta teh keur diri maneh kapinterau

Soeleman teh nggrsakeun ngadamel hidji gedong pikeun padjgngngan Pangeran, djeung hidji gedong karadjaanana. Sarta Soeleman ngetaug " toedjoeh laksa djalma pananggoeng, djeung dalapan laksa djalma toekang batoe di pigoenoengan, sarta ngamandoran ka dinja tiloe reboe genep ratoes. 'Djeung deui Soeleman miwarangan ka Hoeram, radja Tiroes, mihatoer kijeu: Sakoemaha andjeun bareto midamel ka Dawoed, rama kaoela, nja dikintoenan kai poetri pikeun ngadamel gedong linggihaneun andjeunna teja, [moegi ka ka-

Ari

"^

''

'

''

12

13

djeung kanjaho, soepaja bisa ngahakikami, doemeh maneh koe kami geus didjadikeun radja njekel eta: "noe matak kapinteran djeung kanjaho teja geus dipaparinkeun ka maneh; malah kami ka maneh rek maparin deui kabeungharan, kamoektian djeung kamoeljaan; di lebahradja-radja noe ti heulaeun maneh hanteu aja noe kitoe, sarta ti pandeurieuu maneh moal aja noe kitoe. 'Toeloej Soeleman angkat ti euggon loehoer noe di Gibon, ti hareupeun himah tgpangan teja, moelih ka Jeroesalem; geus kitoe ngaradjaan ka Israil.

man ka oemat

oela nja kitoe deui].' Salergsna, pasedjaan kaoela, dek njijeun hidji gedong bade padjenengan Pangeran, Allah kaoela, dek disoetjikeun ka andjeunna, pikeun ngoe-

a
14

Radj. 8

2G. i 1

Moesa 13

16.

ci Moesa 27

17.

Djeung deui " Soeleman ngoempoelkeun kareta djeung toekang toempak koeda, datang ka kagoengan sareboe
opat ratoes kareta, djeung salaksa doewa reboe toekang toempak koeda; ari eta teh koe andjeunna dipernahkeun di sakoer nagara pakaretaan, sarta di salira radja di JSroesalem. 'Ari emas-perak koe radja didjadikeun loba di Jeroesalem saperti batoe, djeung kai poetri didjadikeun loba tjara kai Iowa noe di tanah handap. 'Ari koeda kagoengan

15

16

17

Soeleman kaloewaran ti Mesir; koe para soedagar radja dibeuliua goendoekan, sagoendoek-sagoendoek sahargana. "Djeung sok ngarala kareta, dibawaka loewar ti Mesir, harga gengp ratoes sekel, ari koeda harga saratoes lima

koes ka pajoeneunana seuseungitan noe aroem, sareng pikeun roti tata-tata teu sarawoeh pikeun koerban doeroekan isoek reudjeung sore, toer dina saban poe sabat, dina saban pananggalan, sar6ng dina sakoer pesta Pangeran, Allah kaoela. Nja eta teh geus diwadjibkeun ka Israil salalanggengna. 'Ari eta gedong, anoe rek didjijeun koe kaoela teja, bakal gede; karanten Allah kaoela sadaja teh agoeng ti batan sakabeh batara. 'Nanging saha noe aja kakoewatan njijeun gedong bade andjeunna? ^ Saestoena langit, dalah langiting sadajana langit oge, dihnggihan koe andjeunna teu asoep; na saha kaoela, dek njijeun gedong pikeun andjeunna? kadjaba moen pikeun ngoekoes bae ka pajoeneunana. 'Mana ajeuna kaoela moegi kintoenan hidji djalma pintgr, pikeun digawe koe Smas, koe perak, koe tambaga, koe beusi, koe woengoe, koe gintjoe sarawoeh koe biroe langit, sareng noe bisa njijeun oekiran, soepaja ngareudjeungan ka djalma palintgr, anoe aja di kaoela, di Joeda sar6ng di JSroesalem, kenging njawiskeun Dawoed, rama kaoela. 'Sareng kaoela moegi kintoenan kai poetri, kai djamoedjoe sareng kai tjandana ti goenoeng Libanon; karantSn
petot-petot,
''

BABAD

501

10

kaoela tgraug pisau, abdi andjeuu barisaeim noewar kai di Libanon; sal6r6sna, abdi-abdi kaoela bakal reureudjeungan sareng abdi-abdi andjeun. 'Sareng sina njawiskeim keur kaoela kai masing loba; karantgn eta gedong, anoe rek didjijeun koe kaoela teja, bakal ggde nja aheng. 'Savgng, sawaiigsoelna, kaoela ka abdiabdi andjeun noe marotong, noe naroe-

koe Dawoed ramana; kapSndak aja sakSti lima laksa tiloe reboe g6u6p ratoes.
18

'Seug eta teh noe toedjoeh laksa koe

andjeunna didamfel pananggoeng, sarta noe'dalapan laksa didamel toekang batoe di pigoenoengan ari noe tiloe reboe g6nSp ratoes deui mah didamgl mandor, poerah ngagawekeun eta djalma-djalma.
;

Eadj. 9:20; 1 Bab. 22:2.

war

kai,

sSdja

mere tarigoe beunang


pikoel,

PASAL
dina goenoeng

3.

noetoe,

doewa laksa doewa laksa pikoel,

gandroeng

11

doewa laksa bat, sargng minjak doewa laksa bat. 'Tidinja Hoeram, radja Tiroes, ngatji-anggoer

Prak Soeleman ngamimitian ngadamel


eta gSdong Pangeran di Jeroesalem,
" Moria, noe geus ditoedoehkeun ka Dawoed ramana, * dina 6nggon noe disadijakeun koe Dawoed, nja

walon koe sSrat, sarta dikintoenkeun Sabab ka Soeleman, [oengglna kijeu] Pangeran miasih ka oematna, noe mawi
:

'J

teja.

andjeun
12

didjadikeun radja,

njangking
''

Sagala eta. 'Misaoer deui Hoeram teh: poedji ka Pangeran, Allah Israil, noe ngadamel langit sareng boemi, noe ka radja Dawoed geus maparin poetra pin-

13

14

awas kasoertian sarSng pangartosan, noe bakal ngadamel gSdong bade Pangeran, sarawoeh gedong karadjaanana. 'Ari ajeuna, kaoela njanggakeun hidji djalma nja eta bapa pinter, awas pangartian, Hoeram, 'anak awewe, noe kaasoep anak-poetoe Dan, demi bapana oerang Tiroes; bisaeun digawe koe emas sareng koe perak, koe tambaga, koe beusi, koe batoe sargng koe kai, koe woengoe, koe biroe langit, koe boeh katji sareng koe
ter,
'

Oman, oerang Jeboes ngamimitianana ngadamel teh dina boelan noe kadoewa, tanggal doewa, dina kaopat taoenna andjeunna djoemeneng radja. 'Sarta kijeu pademenna, noe koe Soeleman didamel, baris ngadegkeun eta ggdong Allah: palajoena, make asta oekoeran baheula, genep poeloeh asta, sarta pangggretna doewa poedina pangirikan
'Ari
"

loeh asta. 'Ari bale,


ti

ti

hareup, palajoena

hareupeun panggeret gedong, doewa

poeloeh asta, sarta loehoerna saratoes doewa poeloeh; koe andjeunna tidjerona
5

gintjoe; toer bisaeun njijeun saroepaning

oekiran, kalajan mikir saroepaning karadjinan, anoe bade dipiwarang kadinja, sinarengan djalma palinter kagoengan

disapoet emas doeket. 'Ari gedong noe gede teh disapoet kai djamoedjoe, toeloej disapoet deui Smas aloes, sarta djreka tangkal korma djeung rarantean. Djeung deui ggdong teh ditarapang inten moelja, soepaja aheng; ari emasna emas Parwaim. 'Djadi eta gedong, balokna, bangbaroengna, bilikna djeung pantona koe andjeunna pada disapoet emas, toer bi'

15

16

andjeun,sarawoeh djalma palinterkagoengangoestikaoelaDawoed,ramaandjeun. 'Ari ajeuna, perkawis tarigoe sareng gandroeng, minjak sareng anggoer^ anoe dilahirkeun koe goesti teja, moegi kintoenkeun ka abdi-abdi andjeun; 'sargng kaoela sedja noewar kai ti goenoeng
Libanon, sakakirang andjeun, seug digetekkeun, didongkapkeun ka andjeun djalan laoet, ka Jopa; kantoen koe andjeun dikoendjalan ka Jeroesalem. p. e 7, lo.
:

likna dioekiran roepa moekarabin.


a
8
1

Moesa 22

2.

6 1 Bab. 21

18. c 1 Eadj.

6.

10

Eadja 7:1.

Kadja 5

15.

d\
7j

Eadj. 5
1

2.
7.

Sarta andjeunna ngadamel gSdong noe pangsoetji-soetjina, palajoena noeroetkeun panggeret gSdong, doewa poeloeh asta, kitoe deui panggeretna doewa poeloeh asta; sarta disapoet emas aloes, nganggo genSp ratoes talenta Smas. 'Ari beuratna pakoe-pakoe Smas lima poeloeh sekel. Nadjan loteng-lotengna disapoet Smas. 'Sarta andjeunna ngadamSl doewa moemoekarabinan, diajakeun di
djSro gedong noe pangsoetji-soetjina, saroepa wongwongan, djeung pada disapoet Smas. 'Ari moenggoeh djangdjang

e2Moesal8:
i 1

11. /"p.

6:18. g^p. 9:8.

Eadj. 5

Eadj. 7

14.

17

rail,

Tidinja Soeleman ngetang sakabeh djalma ngoembara, noe aja di tanah Issanggeusna dietang bilanganana
"

11

moemoekarabinan

teh,

wa

poeloeh

asta;

djangdjang

pandjangna doenoe

502

BABAD

i.

sabeulah lima asta, ad6k kana bilik gedong, djeung lima asta djaugdjang noe sabeulah deui, antel kana djangdjang
12

sakabeh bobokongna ka dj6ro. 'Ari kandelna lalaoetan teh satampah, sarta


sisina saroepa sisi loemoer, tjara

kem:

moemoekarabinan noe hidji deui. 'Kitoe keneh djangdjang moemoekarabinan noe hidji deui lima asta, adek kana bilik
gedong, djeung lima asta djangdjang

bang bakoeng;
Sarta

ari

pieusieunana mana
i

djing tiloe reboe bat.

Radj. 7

23.

13

14

15

noe sabeulah deui, rakgt kana djangdjang moemoekarabinan noe hidji deui. 'Djangdjang moemoekarabinan teh meberna doewa poeloeh asta; sarta moemoekarabinan teh narangtoeng, soekoean; ari rarajna njanghareup ka ggdong. 'Sarta andjeunna ngadamgl " hidji reregan, roejDa biroe langit, woengoe, gintjoe djeung boeh katji, sarta direka roepa moekarabin. o 2 Moesa 26 31. Djeung deui " andjeunna ngadamgl doewa pilar, baris ti hareupeun gedong,
:

ngadamSl paso sapoeloeh siki; toeloej diteundeunan, anoe lima ti katoehoe, ari noe lima deui ti kentja, baris wadah ngoembah; sakoer sipat koerban doeroekan dikojijak-kopjak dina eta; demi lalaoetan teja mah keur para panghoeloe ngoembah dina eta. a 1 Radj. 7 38. Sarta " ngadamgl adjoeg emas, sapoeloeh siki, noeroetkeun hoekoemna; sok diteundeunan di djero kabah, noe lima ti katoehoe, ari noe lima deui ti kentja.
:

a
8

Radj. 7

49.

tiloe
16

poeloeh lima astaloehoerna; sarta

mamakoetaan, anoe dina hoeloena, lima asta. 'Djeung ngadamgl rante * di kabah toekang, sarta nerapkeun [deui noe kitoe] dina hoeloe pilar; toer ngadamel dadalimaan saratoes
siki, diterapkeun dina eta rante. 'Toeloej pilar teh diaradeg-

17

Sarta " ngadamel medja, sapoeloeh siki; sok diteundeunan di djgro kabah, noe lima ti katoehoe, ari noe lima deui ti kentja. Toer ngadamgl pangepret, saratoes siki. o 1 Radj. 7:48. Sarta " ngadamel boeroean para panghoeloe djeung * palataran ggde, kitoe deui panto-panto palataran; ari eta panto-pantona disapoet tambaga.
a
1

keun

ti hareupeun kabah, noe hidji ti katoehoe, noe hidji deui ti kentja; noe katoehoe dingaranan Jakin, ari noe kentja dingaranan Boas. a 1 Kadj. 7: is.
b
1

Radj. 6

36. b 2 Radj. 21

5.

10

11

Radj. 6

16.

PASAL L
Djeung
altar

lalaoetan teja diteundeun sabeulah ti katoehoe, ngetan-ngidoel. Djeung deui Hoeram teja " njijeun daloeng, sodok, sarta pangepret. Geus tjatjap Hoeram teh njijeun pagawean,

Dgmi

anoe koe manehanana didjijeun pikeun


"

deui Soeleman ngadamel

hidji
12

tambaga, doewa poeloeh asta pandjangna, doewa poeloeh asta roebakna, djeung sapoeloeh asta loehoerna.
a
2
1

Eadj. 8: 64.

Sarta " ngadamel hidji lalaoetan tjitak, sapoeloeh asta ti sisina tepi ka sisina deui, boeleud pisan, sarta lima asta loehoerna; dioekoerna tepoeng-gelang koe tali tiloe poeloeh asta. 'Ari handapeunana make sasapian, noe ngalingkoeng eta sakoeriling-boengking, sapoeloeh di djgro saasta, ngalingkoeng eta lalaoetan sakoeriling; ari sasaj^ian teh aja doewa djadjar; ditjitakna bargng djeung eta. 'Lalaoetan teja noempang dina doewa w61as sasapian: noe tiloe njanghareup ngaler, noe tiloe njanghareup ngoelon, noe tiloe njanghareup ngidoel, ari noe tiloe deui njanghareup ngetan; djadi lalaoetan teh aja dina loehoer eta, sarta

radja Soeleman, baris dina ggdong Allah 'nja eta noe doewa pilar, djeung bola, sarta mamakoetaan, anoe dina hoeloe doewa pilar teja, katoet noe doewa anjaman, baris noetoepan eta doewa bolaning mamakoetaan, anoe dina hoeloe pilar teja; 'sarta * dadalimaan teja, opat ratoes siki, baris ka noe doewa anjaman teja, doewa djadjar dadalimaan

13

14

15

16

kana hidji-hidji anjaman, anoe baris noetoepan eta doewa bolaning mamakoetaan, noe dina loehoer pilar teja. 'Sarta njijeun " tgmpat paso, djeung njijeun pasona, dina tgmpat paso teja; 'sarta eta hidji lalaoetan, katoet noe doewa welas sasapian handapeuuana. 'Kitoe deui daloeng, sodok, sarta garpoeh,
djeung sakabeh bae paparabotan didjijeun koe bapa Hoeram pikeun radja Soeleman, keur ggdong Pangeran, tambaga disangling. 'Koe radja ditjitak

17

2
<*

BABAD
7

5,

6.

503

18

di tanah lempar pelgbah tji Jordan, dina tanenh likSt, antara Soekot djeung Sgredata. 'Ari eta sakabeh parabot, beunang ngadamSl Soeleman teja, loba katjida; wantoe-wantoe beuratna tambaga

dibilang tina kalobaanana. 'Tidinja koe para panghoeloe eta pSti pgrdjangdjiau

lianteu diparijos.
c 1 Badj. 7:27.
(Z

a
1

i Badj. 7

4o. 6 1 Badj. 7

20.

Badj. 7:46.

19

20

Djeung " Soeleman ngadamgl sakabeh parabot, anoe baris ggdong Allah, nja eta hidji altar Smas, sarta medja, ditoempangan roti tingalieun; uoe 'djeung adjoeg katoet palita-palitana,
baris ngagentjlang hareupeun kabah toekang, noeroetkeun hoekoemna, 6mas doekgt; 'sarta kgmbang-kgmbangna, palitana, djeung tjatjapitna, emas; eta kabeh emas pitoewin; 'kitoe deui peso, jjangej^ret, pisin djeung tjepoek, emas doekSt. Ari moenggoeh lawang gedong,

Pangeran diasoepkeun ka gnggonna, nja kana kabahing gSdong, ka noe pangsoetji-soetjina, ka handapeuudjangdjang moemoekarabinan teja. 'Ari eta moemoekarabinan meber djangdjangna loehoereun Snggon pSti, sarta moemoekarabinan teh ngijoehan kana pSti djeung kana rantjatanana, ti loehoer. 'Ari eta rantjatanana parandjang, wani toengtoeng rantjatan teh katendjo dina pSti, ti hareupeun kabah toekang; demi ti loewar mah teu katendjo; sarta ajana

21

10

22

mangsa ajeuna. 'Eta ngan eta doewa papan, noe disimpen koe Moesa di Horeb, Pangeran ngadamgl ijSrdjangdjian basa
di

peti

dinja tepi ka taja eusian,

pantona noe

ka noe pangsoetjisoetjina, kitoe keneh panto gedong kabah teja, pada emas. a i Badj. i 48.
di djero,
.

11

PASAL
Geus samakta "

5.
12

sakabeh dadamelan, noe didamel koe Soeleman pikeun gedong Pangeran. Tidinja Soeleman ngalgbetkeun barang beunang njoetjikeun Dawoed ramana, nja eta emas-perak djeung sakabeh parabot; disimpSn dina goedang radja-brana gedong Allah.
a
2
1

ka oerang Israil, sanggeusna boedal ti MSsir teja. 'Ari geus kitoe, barang para panghoeloe baridjil ti gnggon soetji, (wantoe-wantoe sakabeh panghoeloe anoe djonghok " geus pada njoetjikeun dina bagian; maneh, hanteu ngoeroes 'kitoe deui ahli-ahli Lewi, noe djaradi ' nja eta Asap, ahli njanji, sagala-galana^ Heman, Jedoetoen, djeung poetra-poetrana sarta saderek-saderekna, papake'*

Badj. 7:51.

Mangsa eta

"

para kokolot

Israil,

13

djeung sakabeh loeloegoe kaom-kaom, para gegSden ahli karoehoen oerang Israil, koe Soeleman dipiwarang koempoel ka Jeroesalem, baris ngoenggahkeun peti pgrdjangdjiau Pangeran teja, dajeuh Dawoed, nja eta Sion. 'Toe3 ti loej sakabeh oerang Israil karoempoel ka radja dina pesta, nja eta dina boe4 Ian noe katoedjoeh. 'Barang geus darongkap sakabeh kokolot Israil teh, * djoeng ahli-ahli Lewi ngagotong etapgti. ngoenggahkeun eta peti, sarta 5 'Seug djeung himah tepangan teja, katoet sakabeh parabot soetji, noe aja dina himah; eta kabeh koe para panghoeloe 6 ahli-ahli Lewi dioenggahkeun. 'Ari radja Soeleman djeung sapadjemoehan Israil, sakoer noe koempoel ka andjeunna teja, arangkat ti heulaeun peti, pada ngoerbankeun domba djeung sapi, noe
teu beunang diitoeng sarta teu beunang

14

anana boeh katji, narabeuh tjetjempres, tjglgmpoeng djeung katjapi, pada nangtoeng wetaneun altar, direudjeungan koe panghoeloe saratoes doewa poeloeh, narijoep tarompet ;) 'ari geus kitoe, keur barang noe narompet sarta noe njaranji kawas saoerang, kadengena toenggal sasora, ragSm moedji djeung nganoehoenkeun ka Pangeran; sarta barang eta narikkeun sowarana, ditarimbang koe tarompet, koe tjetjempres djeung koe tatabeuhan, moedji ka Pangeran, f sabab moerah, sabab langgeng kaasihanana, heg gedong teh dieusian mega, tgges ggdong Pangeran, 'datang ka para panghoeloe teu kaoer nangtoeng baris ngabakti, tina heurin koe eta mega; wantoe gedong Allah teh pinoeh koe a i Badj. s. kamoeljaan Pangeran.
b
e

5
1

Moesa 31:9,

25.

p.

29:15. d

Bab. 24.

Bab. 25:1. f Djab. 106:1.

PASAL
Mangsa
2

6.

Soeleman ngalahir balan Pangeran kgrsa linggih


eta
"

angkeub.

'Ari

simkoering

Timnoe teh bade


:

di

504

BABAD

6.

andjeun njijeuu ijeu gedongpangtjalikan, nja Snggon linggihaneun andjeun salaToeloej radja malik pa3 langggngna. meunteuna, sarta ngabgrkahan ka sapakoempoelan Israil ari sapakoempoelan 4 Israil teh nangtoeng. 'Seug radja ngalahir Sagala poedji ka Pangeran, Allah Israil, noe ngandika koe lambena ka Dawoed, rama kami, sarta dilaksanakeun koe pananganana; kijeu pangandikana: 5 'Ti poean oemat kami koe kami dikaloewark'eun ti tanali Mesir teja, taja pisan nagara sakabeh kaom Israil noe koe kami dipilih pikeun njijeun ggdong, baris djenengan kami linggih di dinja; sarta taja djalma noe koe kami dipilih sina djadi gSgedoeg, njangking oemat 6 kami Israil. 'Ngan Jeroesalem noe koe kami dipilih, soepaja djenSngan kami linggih di dinja, sarta Dawoed noe koe kami dipilih, sina njangking oemat ka7 mi Israil. "Ari geus kitoe Dawoed, rama kami, bareto aja manah ngadamel hidji gedong pikeun padjengngan PaAllah Israil. 'Tatapi aja tim8 ngeran, balan Pangeran ka Dawoed, rama kami, kijeu Sapedah man eh teh aja pikir njijeun gedong pikeun djenengan kami, nja hade pisan maneh teh aja pikir ki9 toe; 'ngan maneh mah montong toeloes njijeun gedong teh sabalikna anak maneh, noe pika-loewareun ti tjangkeng maneh, nja eta noe pinjijeuneun gSdong 10 teh pikeun djgngngan kami. 'Tah, Pangeran geus ngajaktoskeun pangandikana, noe diandikakeun teja; da kami teh ngadeg, ngaganti Dawoed, rama kami, sarta kami teh tjalik dina korsi karadjaan Israil, sakoemaha pangandika Pangeran teja; malah kami teh Snggeus njijeun ggdong teh pikeun padjenengan 11 Pangeran, Allah Israil. 'Toer kami teh di dinja geus neundeun eta p8ti, anoe djadi wadah pSrdjangdjian Pangeran, beunang andjeunna ngadamgl ka oerang
'

dina loehoer eta; brgk tapak-dekoe, kasaksian koe sapakoempoelan Israil, bari

nadahkeun
14

pananganana

ka

langit;)

'sarta oendjoekan kijeu: Noen Pangeran, Allah Israil! taja noe nandingan ka

15

16

andjeun, estoe djoemeneng Allah di sadi boemi; noe ngtepkeun pSrdjangdjian sargng kaasihan ka abdiabdi andjeun, noe loemampah di pajoeneun andjeun teroes sar6nghate; 'anoe geus netgpkeun ka abdi andjeun Dawoed, poen bapa, anoe koe andjeun diandikakeun ka bapa teja; ari lambe andjeun anoe ngandika, sareng koe panangan andjeun geus dilaksanakeun, sakoemaha noe boekti dintgn ijeu. 'Ari ajeuna, noen Pangeran, Allah Israil! moegi-moegi n6tgpkeun ka abdi andjeun Dawoed, poen bapa, anoe koe andjeun diandikakeun ka bapa, nja pangandika noe kijeu teja:

warga sareng

Maneh

17

di pajoeneun kami moal pikapenggeleun djalma dijoek dina korsi karadjaan Israil; kitoe soteh oepama anak-intjoe maneh ngaraksa djalanna, ngalakonan papakon kami, sakoemaha loemakoe maneh di pajoeneun kami. 'Ari ajeuna, noen Pangeran, Allah Israil!

18

moegi dijaktoskeun jiangandika andjeun, noe koe andjeun diandikakeun ka abdi andjeun, Dawoed teja. 'Nanging koemaha, Allah teh sajaktosna pilinggiheun di manoesa, di boemi? Saler6sna, langit,
dalah langiting sadajana langit oge, dilinggihan koe andjeun teu asoep; geus soemawonna ijeu ggdong, beunang simkoering njijeun. 'Parandene kitoe, noen Pangeran, Allah simkoering! moegimoegi majoeu ka paneda abdi andjeun, sargng kapanoehoenna; moegi ngamakboel ka panjambat sareng ka paneda, noe koe abdi andjeun bade diteda ka pajoeneun andjeun. 'Ari sotja andjeun moegi-

19

20

Israil teja.
12

Badj. 8:12.

Toeloej andjeunna ngadgghareupeun altar Pangeran, kasaksian koe sapakoempoelan Israil, bari nadahkeun pa"

21

is

nanganana; '(wantoe-wantoe Soeleman geus ngadamel hidji dadampar tambaga, diteundeun di tgngah * palataran, lima
asta pandjangna, lima asta roebakna, djeung tiloe asta loehoerna; seug ngadgg

moegi neuteup ka ijeu gedong sijang-wengi,njakaenggon,noe koe andjeun ditimbalkeun, jen padj6n6ngan andjeun bade dipgrnahkeun di dinja; moegi-moegi ngamakboel ka pangda, noe koe abdi andjeun bade ditgda dina ijeu Snggon. 'SarSng moegi-moegi ngamakboel ka panoehoen abdi andjeun, kitoe deui ka panoehoen oemat andjeun Israil, satijap-tijap nengda dina ijeu gnggon; koe andjeun moegi dimakboel ti gnggon andjeun linggih, nja ti sawarga; moegi dimakboel, sargng

BABAD

6.

bOl

moegingahampoera. 'Manawiajadjalma gadoeh closa ka batoer, ladjgng ditoempangan soempah, arek disoempahan, tidinja datang, sargng soempah ka hareupeun altar andjeun, dina ijeu ggdong: 23 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, sar6ng didamel; nja moegi ngahoekoemau ka abdi-abdi andjeun, ngabalgs ka noe salah, djalanna sina malik ka dirina, sargng ngabenerkeun ka noe bener, dipaparin noeroetkeun kaSareng manawi oemat an24 bgn6ranana. djeun Israil el eh di hareupeun moesoeh, tina garadoeh dosa ka andjeun ana ladjgng tarobat, ngarakoekeun padjgnengan andjeun, bari ngneda sarawoeh noenoehoen ka pajoeneun andjeun dina 25 ijeu ggdong: 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, sareng moegi ngahampoera kana dosa oemat andjeun Israil, sarawoeh moegi dipoelangkeun kana tanah, noe koe andjeun geus dipaparinkeun ka maranehanana sareng ka 26 karoehoenna. 'Manawi langit noetoep, hanteu aja hoedjan, sabab eta garadoeh dosa ka andjeun; ana ladjeng nSneda dina ijeu gnggon, ngarakoekeun padjenengan andjeun, bari tarobat mitjeun dosana, tina koe andjeun disoekerkeun: 27 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, kalajan moegi ngahampoera kana dosa abdi-abdi andjeun sareng kana dosa oemat andjeun Israil, ana koe andjeun geus diwoeroek djalan noe sae, anoe koedoe dilakonan koe maranehanana; sarawoeh moegi maparin deui hoedjan ka tanah andjeun, noe koe andjeun geus dipaparinkeun ka oemat an28 djeun, djadi milik. 'Manawi dina tanah
22
'

maparin ka oenggal-oenggal djalma noeroetkeun sadajana djalan-djalanna, rehing andjeun langkoeng oeninga kana hatena; karantgn andjeun njalira bae noe oeninga kana hate anak Adam; 31 'soepaja pada sijeun koe andjeun, ngalakonan djalan andjeun satoetoep oemoer maranehanana hiroep dina tanah, anoe koe andjeun dipaparinkeun ka karoesimkoering sadaja. 'Kitoe deui 32 hoen moenggoehing djalma bangsa lijan, anoe ten kalgbet oemat andjeun Israil, madak datang ti nagara djaoeh, tina sabab padjenengan andjeun noe agoeng, sar6ng sabab panangan andjeun noe kawasa, sarawoeh sabab asta andjeun noe njodor ana datang ka ijeu ggdong, sareng 33 ngneda: 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, ti Snggon andjeun linggih, sargng moegi ngadamgl noeroetkeun saniskantSn anoe mawi eta djalma bangsa lijan teh sasambat ka andjeun; soepaja sadajana bangsa noe di boemi pada nganjahokeun ka padjgnengan andjeun, sareng sangkan pada sijeun koe andjeun sapSrtos oemat andjeun Israil, sareng soepaja pada terangeun, jen ijeu gedong, beunang njijeun simkoering, estoe katglah koe padjSnengan andjeun. 34 'Manawi oemat andjeun boedal, s6dja mgrangan ka moesoehna, djalan mana bae oemat teh dipiwarangna koe andjeun, ladjeng neneda ka andjeun, njanghareup ka ijeu nagara, kenging andjeun milih, sareng ka ijeu gedong, beunang simkoering njijeun bade padjSnengan an'seug andjeun moegi-moegi ti 35 djeun: sawarga ngamakboel ka panedana saI'eng ka panoehoenna, kalajan moegi Manawi eta 36 ngoeroeskeun perkawisna. teh garadoeh dosa ka andjeun, (karanten taja manoesa, noe ten milampah dosa mah) ladjeng andjeun ngabgndon ka darinja, bari seug diselehkeun ka moesoeh, sareng didjarah koe eta ka tanah noe 37 djaoeh atanapi deukeut; 'ana koe maranehanana dipiiuget dina tanah enggonna didjarah teh, seug tarobat, bai"i noenoehoen ka andjeun dina tanah pangdjarahanana, pokna: Koering tarima dosa, milampah bengkok, migawe doraka 38 ana tarobat ka andjeun teroes reudjeung hate, sareng tSroes reudjeung njawa, dina tanah pangdjarahanana, gnggonna
;
' '

aja patjgklik, moen aja pageboeg, moen aja hama perang atanapi hamabeureum, hama simeut atanapi hama hileud; ma-

29

nawi disgsedek koe moesoehna dina tanah, di nagara-nagarana, naon bae balahi sargng naon bae panjakit: 'naon bae pan6da, naon bae panoehoen, anoe datang ti sambarang manoesa, atanapi ti sadajana oemat andjeun Israil, anoe geus roemaos tjilakana sareng kasangsaraanana sorangan-sorangan, bari ladjSng nadahkeun leungeunna ka ijeu gedong: 'seug andjeun moegi-moegi ngamakboel ti sawarga, ti enggon andjeun linggih, sarSng moegi ngahampoera, bari

30

506

BABAD

7.

didjarah teh, bari ueueda, njaDghareup

ka taualina, noe koe andjeun dipaparinkeun ka karoehoenna, nja ka nagara kenging andjeun milih, sargng ka ijeu gedong, beunang simkoering njijeun bade
39

40

41

42

padjgnSngan andjeun: 'seug andjeun moegi-moegi ti sawarga, ti Snggon andjeun linggih, ngamakboel ka panedana sargng ka panoehoenna, kalajan moegi perkawisna, ngoeroeskeun sarawoeh moegi ngahampoera ka oemat andjeun noe garadoeb dosa ka andjeun. 'Ajeuna, noen Allah simkoering! sotja andjeun moegi-moegi boeka, sareng tjepil andjeun moegi-moegi ngadangoekeun ka paneda dina ijeu enggon. 'Doepi ajeuna, noen Pangeran Allah! " moegi ngadgg; soemangga lebet kana reureuh andjeun, nja salira andjeun sinarengan petining kabedasan andjeun. Panghoeloe-panghoeloe andjeun, noen Pangeran Allah! moegi pada dipakeanan kasalametan; sareng kaasih-kaasih andjeun moegi sina pada boengah koe kangeunahan. 'Noen Pangeran Allah! moegi lisahan andjeun koe andjeun oelah ditampik; moegi emoet kana ^ kanoegrahan Dawoed, abdi
andjeun.
d
J6s.

narangtoengna noeroetkeun djagaanana, djeung ahli-ahli Lewi narabeuh tatabeuhan Pangeran, beunang ngadamel radja Dawoed baris nganoehoenkeun ka Pangeran, sabab langggng kaasihanana, ana Dawoed moedji koe lantaran maranehanana sarta para panghoeloe narompet pabeneran eta, djeung sabangsa Israil narangtoeng. 'Harita Soeleman njoetjikeun tgngahna boeroean, noe di hareupeun gedong Pangeran; karana nja di dinja andjeunua mStakeunana koerban doeroekan djeung gadjih koerban jDanarima teh; tina sabab altar tambaga, ' beunang ngadamSl Soeleman teja, hanteu asoep eta koerban doeroekan, koerban kadaharan, djeung sagala gadjih teh. 'Tah, kitoe Soeleman dina
;

mangsa
Israil

eta

ngalampahkeunana pesta
poe
lilana, sarta

teh, toedjoeh

sabangsa

10

,a l EadJ. S:
:

22. 6 p. 4: 9. c Djab. 132: 8.

55

3.

PASAL

7.

Barang Soeleman parantos

neneda,

"

djoet toeroen seuneu ti langit, ngaleboer eta koerban doeroekan djeung koerban peuntjitan teja; * sarta kamoeljaan Pangeran ngeusian eta gedong, 'datang

pakoempoelan g6de katjida, ti sSmet Hamat tepi ka waloengan M6sir. 'Ari dina poe noe kadalapan pada milampah panoetoep pesta; karana toedjoeh poe lilana njalametkeunana altar, djeung toedjoeh poe lilana milampahna pesta. 'Ari dina tanggal tiloe likoer, boelan noe katoedjoeh, djalma-djalma teh koe andjeunna didjoeroeng moelang sahimah-sahimahna, pada boengah sarta soeka ati, tina hal kahadean, anoe koe Pangeran gens didamel ka Dawoed, djeung ka Soeleman, sarta ka Israil oematna. a 3 Moesa 9:24.
reudjeung;
6
1

Eadj. 8: 10. c p. 5:13. d

Kadj. 8:62. e p. 4:1.

ka para panghoeloe ten kaoer asoep ka gedong Pangeran; wantoe gedong Pa3

11

ngeran teh pinoeh koe kamoeljaan Pangeran. Sarta koe sakabeh oerang Israil katendjo seuneu teh toeroen, djeung kamoeljaan Pangeran linggih dina g6dong; broek pada njoeoeh kanataneuh, dina oebin, sarta pada soedjoed, bari nganoehoenkeun ka Pangeran, < sabab moerah, sabab langgSng kaasihanana. "Tidinja radja djeung sakabeh djalmadjalma ^ pada ngoerbankeun koerban peuntjitan ka pajoeneun Pangeran. 'Ari radja Soeleman ngoerbankeunana koer'

gens parantos Soeleman ngadamel gedong Pangeran djeung ggdong radja; ari saniskara noe datang dina manah Soeleman, dikersakeun didamel Djadi
"

12

13

di djgro ggdong Pangeran sarta di djSro gSdong andjeunna, loeloes kabeh. 'Ladjeng Pangeran nembongan deui ka Soeleman ti peuting; ari timbalanana ka andjeunna: Kami geus ngamakboel ka paneda maneh, sarta eta enggon koe kami geus dipilih pikeun kami, baris gedong pangoerbanan. 'Oepama kami

ban peuntjitan teh, sapi doewa laksa doewa reboe sgle, djeung domba sak6ti doewa laksa s61e. Tah, kitoe radja djeung
6

14

sakabeh djalma-djalma njalametkeunana ggdong Pangeran. 'Ari para panghoeloe

noetoep langit, taja hoedjan, sarta oepama kami miwarang simeut ngahakanan hasil taneuh, atawa lamoen kami ngadatangkeun paggboeg ka oemat kami, 'seg oemat kami, * noe katelah koe djgngngan kami, ngahandapkeun maneh, sarta n6n6da, djeung noenoehoen ka

BABAD
2

8.

507

15

16

pajoeneun kami, bari tarobat mitjeun djalanna noe garoreng, tangtoe koe kami ti sawarga dimakboel, sarta dihampoera dosa-dosaua, bari tanahnaditjageurkeun deui. 'Ajeuna sotja kami tangtoe neuteup, djeung tjSpil kami tangtoe ngadangoekeun ka pangda eta 6nggon. 'Karana ajeuna eta gedong koe kami geus
''-

na. 'Geus kitoe nagara-nagara,

gSdong Pangeran djeung gSdong andjeunnoe koe

Hoeram dipaparinkeun ka Soeleman,


koe Soeleman didamgl, djeung nggnggonkeun oerang Israil di dinja.
a
3
1

Kadj. 9

10.

dipilih

sarta disoetjikeuu, soepaja dj6;

ngngan kami linggih di dinja salalangggngua sarta sotja kami djeung manah kami piajaeun di dinja sapapandjangna.
17

Tidinja Soeleman angkat ka HamatSoba, pek koe andjeunna dielehkeun. 'Toeloej ngadamgl nagara Tadmor, di tSgal 16ga, djeung sakabeh nagara pang-

'Ari

pah

maneli teja, oepama manehloemamdi pajoeneun kami, sakoemaha


6

18

loemampah Dawoed, bapa maneh, datang ka ngalampahkeun sakoemaha noe koe kami ditimbalkeuu ka maneh, nja maneh teh ngestoekeunpikoekoeh djeung hoekoem kami eta kami tangtoe ne'

tgpkeun

karadjaan maneh, sakoemaha djangdji kami ka Dawoed, bapa maneh, pangandika noe kijeu teja Maneh moal pikapenggeleun djalma marentah
koi'si
:

19

ka

Israil.

'Sabalikna,

oepama maraneh

20

21

aloendoer mah, nja ninggalkeun j^ikoekoeh kami djeung timbalan kami, noe koe kami dipaparinkeun di hareui^eun maraneh, sarta los leumpang ngabarakti ka aallahan, djeung njarembah ka dinja: 'tangtoe koe kami ditjaboetan ti tanah kami, noe koe kami geus dipaparinkeun ka darinja; sarta eta gedong, noe koe kami geus disoetjikeun pikeun djenengan kami, tangtoe koe kami dipitjeun ti pajoeneun kami, sarta koe kami didjadikeun misil djeung popojokan di sakabeh bangsa. 'Sarta eta gedong, noe sakitoe poendjoelna, saha-saha noe ngaliwat ka dinja bakal melengek, bari

goedangan, noe koe andjeunna didamel di Hamat. 'Malah ngadamSl Bet-Horon girang djeung Bet-Horon hilir, nagara w6weg, koetaan, pantoan djeung toelakan; 'kitoe deui Baalat, djeung sakabeh nagara panggoedangan kagoengan Soeleman, sarta sakabeh nagara pakaretaan, djeung nagara-nagara enggon toekang toempak koeda, sarta naon bae kasoekaan Soeleman, noe dikersakeun didamgl di Jgroesalem, djeung di goenoeng Libanon, sarta di sakoeriling tanah, noe kapoerba koe andjeunna. Moenggoehing sakabeh djalma noe teu kaasoep oerang Israil, nja eta sakarina oerang Het, oerang Emor, oerang Pares, oerang Hiwi djeung oerang JSboes teja, 'anak-intjoena, noe kari dina tanah pandeurieun eta, noe teu kabejakkeun koe oerang Israil, nja eta noe koe Soeleman
'

dikgrid, didjadikeun toegoeran, tepi


9

ka

mangsa

ajeuna. 'D6mi oerang Israil

mah

taja noe

koe Soeleman digawekeun ka

pagawean andjeunna; sategSsna eta teh


djadi pradjoerit, djeung kapala satrija andjeunna, djeung kapala karetana, sarta toekangna toempak koeda. 'Sarta ijeu teh kapala-kapala, noe dimandorkeun koe radja Soeleman teja, doewa ratoes lima poeloeh, poerah marentah ka eta
istri teja "

10

ngomong: Na koe naon Pangeran ka


22

tanah sarta ka ijeu ggdong ngadakijeu petana? Tangtoe didjawab kijeu: Koe sabab djalmana naringgalkeun Pangeran, Allah karoehoenna, noe ngaloewarkeun maranehanana ti tanah
ijeu

u djalma-djalma. 'DSmipoetraPiraonnoe
koe Soeleman
ti

m61

dajeuh Da-

woed dialihkeun ka ggdong, beunang


Soeleman ngadamfil pikeun andjeunna; karana lahirna: Garwa kami moal tjagSdong Dawoed, radja Israil; karana gnggon eta soetji, asal bareto diasoepan p6ti Pangeran. a i Radj. 9 24. Ti mangsa eta Soeleman sok ngoerbankeun ka Pangeran koerban doeroekan, dina altar Pangeran, beunang andjeunna ngadamgl di hareupeun bale 'Nja eta sabakoe-bakoena dina teja. poe dikoerbankeun, oenggal-oenggal
lik di
:

Mesir, sarta moentangan ka aallahan, bari njarembah djeung ngabarakti ka dinja: kitoe noe matak ngadatangkeun

ka maranehanana
lakaan.
a
l

ijeu

sakabehna
Moesa28:10.
8.

katji6:40.

12

Badj. 9:1. 6 S

c p.

PASAL

D emi

"

geus

meunang doewa poeloeh

13

taoen, parantos Soeleman ngadamel

508
"

BABAD
3

9.

14

noeroetkeun dawoehan Moesa; kitoe deui dina poe sabat, djeung dina pananggalan, sarta dina pesta, sataoen tiloe kali; nja eta dina pesta roti ten ragian, djeung dina pesta minggoe, sarta dina pesta saoeng bgbetek teja. 'Djeung deui

ka radja

ngadegkeun bagian para * noeroetkeun atoeran Dawoed ramana, sina njangking pagaweaandjeunna
panghoeloe,

15

16

nana; kitoe deui ahli-ahli Lewi, sina njangking djagaanana, kana moedji, djeung kanangalalajananhareupeun para panghoeloe, sabakoe-bakoena dina oenggal-oenggal poe, sarta poerah toenggoe lawang njarSkgl bagianana dina sabansaban lawang; karana nja kitoe timbalan Dawoed, piwarangan Allah teja. 'Sarta taja noe njingkir tina timbalan radja, hal para panghoeloe djeung ahliahli Lewi, pSrkara sakoer kamistian, atawa pSrkara radja-brana. 'Geus sadija sakabeh dadamSlan Soeleman, tgpi kana poean neundeun padSmen gedong Pangeran, sarta t6pi ka parantosna. Djadi gedong Pangeran geus samakta.
a
6
2
1

istri teh. "Barang radja istri S6ba teh geus ningali kapintgran Soeleman, djeung ggdong beunang andjeunna ngadamgl, 'kitoe deui kadaharan dina medjana, djeung mandona para mantrina, sarta nangtoengna djoeroe-ladenna djeung papakeanana, toer toekangna inoeman djeung papakeanana, sarta tandjakanana paranti andjeunna nandjak ka ggdong Pangeran: seug radja istri teh datang ka geus tajapangatjian. 'Toeloej misaoerka radja: Jaktos pisan bedja, noe kadenge koe kaoela dina tanah kaoela, hal pgrkawis salira andjeun sargng hal kapinteran andjeun. 'Ari eta bedja koe kaoela hanteu dipertjantgn, dongkap ka kaoela tjoendoek, sar6ng nendjo koe panon pribadi; saleresna, noe diwartakeun ka kaoela hal kadjembaraning kapinteran andjeun teh teu paro-parona atjan; andjeun teh ngalangkoengan pisan tina tjarijos, noe kadenge koe kaoela

Moesa 23:14, 17; 4 Moesa 28:2,


Bab. 24.

9,

11.

17

18

Soeleman angkat ka Esion-Geber djeung ka Elot, di sisi laoet, di tanah Edom. 'Tidinja Hoeram koe lantaran abdi-abdina ka andjeunna ngintoenkeun pikapaleun, sarta djeung abdiabdi, noe njaraho dina laoet; toeloej laleumpang reudjeung abdi-abdi Soeleman ka Opir, sarta ngarala 6mas ti di"

Mangsa

eta

nja,

opat ratoes lima poeloeh talenta; geus kitoe didongkapkeun ka radja Soeleman. a 1 Eadj. 9:26.

PASAL

9.

'Bagdja temen rahajat andjeun, sareng bagdja temen ijeu abdi-abdi andjeun, anoe pada mad6p di pajoeneun andjeun teu pegat-p6gat, sareng pada ngoeping kana kapinteran andjeun. 'Sagala poedji ka Pangeran, Allah andjeun, anoe misoeka ka andjeun, doemoegi ka ditjalikkeun dina korsina, djoemeneng radja koe karana Pangeran, Allah andjeun! Sabab Allah andjeun miasih ka Israil, sareng kersa netepkeun eta salalanggengna, noe mawi andjeun didjadikeun radja, njangking ka darinja, soepaja midamel kaadilan sareng kabSngran. 'Djeung radja istri teh ka radja ngahatoerkeun emas saratoes doewa poeloeh talenta, djeung wawangian loba teu kirakira, sarta inten moelja-moelja teu ajateja.
;

Ari radja istri tanah Seba ngareungeu warta hal Soeleman; toeloej angkat, kgrsa ngadjadjal ka Soeleman, s6dja njoewal. Tidinja soemping ka Jeroesalem, njandak balad rosa katjida, sarta njandak pirang-pirang onta, dimomotan wawangian, djeung 6mas loba pisan, sarta intSn moelja-moelja. Baraug geus dongkap ka Soeleman, toeloej misaoerkeun ka andjeunna sakoer noe aja dina manahna. Seug radja istri teh koe Soeleman dipaparin njaho sakabeh soewalna; taja pisan pSrkara noe kaalingan ka Soeleman, noe teu koengsi dinjatakeun
'

10

11

12

deui saperti wawangian eta, noe koe radja istri Seba dihatoerkeun ka radja Soeleman teja. 'Djeung deui abdiabdi Hoeram reudjeung abdi-abdi Soeleman, noe marawa emas ti Opir teja, mawa deui kai tjandana sarta inten moelja. 'Ari eta kai tjandana koe radja didamgl * titintjakan ka ggdong Pangeran sarta ka ggdong radja; toer didamel katjapi djeung tjelgmpoeng baris ahli njanji. Ti tatadi hanteu katendjo noe saroepa kitoe di tanah Joeda. 'D6mi radja Soeleman ka radja istri S6ba teja maparin sakahojongna, naon bae noe dipoendoet.
aja

BAB AD
25

10.

509

kadjaba

ti

pamoelang hatoeranana ka ra-

dja teja. Toeloej moendoer, bral moelih ka tanahna, diiring koe abdi-abdina.
a
13
1

Eadj. 10. b

Eadj. 10:5, 12.

14

15

Ari beuratna Smas, anoe asoep pikeuu Soeleman di djero sataoen, g6n6p ratoes genSp poeloeh ggnep talenta emas, 'djaba noe diasoepkeuu ti toekang balantik djeimg ti toekang dagang; samalah sakabeh radja Arab djeuiig para bopati tanah pada njanggakeun emasperak ka Soeleman. 'Djeung deui radja
"

26

27

16

17

Soeleman ngadamel kepeng doewa ratoes siki, emas beunang ngagepengkeun gSnep-genep ratoes [sekel] emas beunang ngagepengkeun noe dianggo kana hidjihidji kgpeng. 'Kitoe deui tameng tiloe ratoes siki, emas beunang ngagepengkeun; tiloe-tiloe ratoes [sekel] gmas noe dianggo kana hidji-hidji tameng; toeloej koe radja pada diteundeun di djero gedong leuweung Libanon.'Toer radja ngadamel hidji panglinggihan gading, sarta
;

28

djeung wawangian, koeda djeung bigal. Kitoe bae saban-saban taoen. 'Djeung opat reboe deui Soeleman kagoengan ggdogan koeda, sarta pirang-pirang kareta, djeung salaksa doewa reboe toekang toempak koeda; ari eta teh koe andjeunna dipgrnahkeun di sakoer nagara pakaretaau sarta di salira radja di Jgroesalem.' Ari Soeleman teh moerba ka sakabeh radja-radja ti semgt bangawan teja tepi ka tanah oerang P61isti, sarta tepi ka wates Mesir. 'Ari perak f koe radja didjadikeun loba di JSroesalem saperti batoe, djeung kai poetri didjadikeun loba tjara kai Iowa noe di tanah handap. Sarta ti Mesir sok ngaloewarkeun koeda pikeun Soeleman; kitoe keneh ti sakabeh tanah-tanah. "^
''
'

29

18

djeung disapoet emas pitoewin. 'Panglinggihan teh genep oempakna, djeung make hidji djodjodog emas, sarta parageuh kana panglinggihan; toer leungeunankentja-katoehoeeunenggonlinggede,
gih, sarta doewa sisingaan narangtoeng gigireun eta leungeun.'Djeung doewa welas sisingaan narangtoeng di dinja dina genep oempakna, kentja-katoehoe. Di sakabeh karadjaan taja boewatan kitoe. 'Malah sakabeh wawadahan radja Soeleman noe paranti ngaleueut, emas; kitoe deui sakabeh wawadahan gedong leuweung Libanon teja emas doeket; perak mah euweuh pisan pangadjina

30

31

19

tjarijos Soeleman salijan ti eta, mimitina tepi ka panganggeusanana, saenjana kaoengelkeun dina tjarijos nabi Natan, djeung dina piw6djang Ahia, oerang Silo, sarta dina titingalian Ido, djoeroe peleng, hal Jarobam poetra N6bat teja. 'Demi ngaradjaanana Soeleman di Jeroesalem ka sabangsa Israil teh opat poeloeh taoen. 'Toeloej Soeleman koelem reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun di dajeuhDawoedramana; ari KShabam poetrana noe ngaganti djadi

'Ari

^'

ti

radja.
(Z

Eadj. lO
:

14. b p. 20

36. c p. 8
1

18.

p. 1

14. e 1 Eadj. 4

21.

^p.

15.

Eadj. 11 41.
:

20

PASAL
Bral

10.

21

keur djaman Soeleman. 'Karana kapal radja sok lajar ^ ka Tarsis, bareng djeung
"

abdi-abdi

Hoeram

teja; sadjero tiloe

22

23

24

taoen kapal Tarsis teh daratangna sakali, moewat 6mas, perak, gading, monjet djeung merak.'Djadi radja Soeleman teh agoeng pisan, ngoengkoelan sakabeh radja noe di boemi, dina kabeungharan sarta dina kapinteran. 'Noe matak sakabeh radja noe di boemi ngadareuheus ka pajoeneun Soeleman, pada hajangeuu ngadenge kana kapinteranana, noe koe Allah gens dipaparinkeun di djero manahna.'Sarta pada njanggakeun, masingmasing pangabaktina, barang perak djeung barang emas, papakean, pakarang

" Rghabam teh angkat ka nagara Sgkem; karana sabangsa Israil gens daratang ka Sekem, sedjana andjeunna dek didjenengkeun radja. 'Ari gens kitoe, barang Jarobam poetra Nebat teja geus ngareungeu warta, (* wantoe andjeunna aja di Mesir, asal ngalolos bawaning sijeun radja Soeleman) heug Jarobam

teh moelih ti Mesir. 'Tidinja oerang Israil nitahan, andjeunna diala; toeloej Jarobam djeung sabangsa Israil datang, seg malihatoer ka Rehabam, kijeu pihatoerna: 'Ramaandjeunngabeuratkeun pasangan koering; mana ajeuna moegi

entengan pagawean rama andjeun noe bangga, sareng pasanganana noe abot, noe koe andjeunna dipoendakkeun ka koering; moen kitoe mah koering pada sedja ngawoela ka andjeun. 'Ari walonan Rehabam ka dariuja: Geus tiloe poe

510

BAB AD
15

11.

koedoe ka darijeu deui ka kami. Seug


6

djalma-djalma

baralik.

'Tidinja

radja

Rghabam rerempagan reudjeung para


sesgpoeh, anoe bakoe maradep di pajoeneun Soeleman ramana, mangsana keur djoemgnSng; arilahirna: Koemaha pirempoeg sarampejan, pihadeeunana ngabalesan omong ka eta djalma-djalma? 'Mioeudjoek eta teh ka radja, kijeu pioendjoekna: Madak andjeun sae ka eta djalma-djalma, sareng t6resna ka marauehanana, bari ngalahir ka darinja pilahir noe ngareunah, tinangtos pada ngawoela ka andjeun sapapaosna. 'Dgmi andjeunna nilarkeun pirSmpoeg para sesepoeh, noe koe eta dihatoerkemi ka andjeunna teja, seug rerempagan deui reudjeung para nonoman, noe ngagedean barSng djeung andjeunna, noe sok maradep di pajoeneunana. 'Ari lahiranana ka eta: Tjik, koemaha pirempoeg maraneh, pihadeeunana oeraug ngabalesan omong ka eta djalma-djalma, noe malihatoer ka kami, kijeu pokna: Entengan pasangan, noe koe rama andjeun dipoendakkeun ka koering? 'Mioendjoek para nonoman, noe ngagedean barSng djeung andjeunna teh, pioendjoekna: Sae nimbalan kijeu ka djalma-djalma, noe malihatoer ka andjeun, pokna: Rama andjeun ngabotkeun pasangan koering, doepi koe andjeun pasangan koering entengan; sae ngalahir kijeu ka darinja: Tjinggir kami gede alah batan tjangkeng rama kami. 'Aii ajeuna, rama kami ka maraneh moendakkeun pasangan beurat, demi kami dek nambahan deui kana pasangan maraneh rama kami mgpgrih ka maraneh koe pangrangket, dgmi kami mah [dek mepSrih ka maraneh] koe
;

16

17

mah [maraneh dek dipeperih] koe langgir. Djadi radja teh ten ngagoegoe ka eta djalma-djalma; karana eta perkara pangtibalikna teh ti Allah, pangersa Pangeran ngajakinkeun pangandikana, noe koe andjeunna diandikakeun koe lantaran Ahia, oerangSilo, ka Jarobam poetra Nebat. Barang sabangsa Israil geus tfirangeun, jen radja teh teu ngagoegoe ka maranehanana, seg djalma-djalma pada ngabalesan saoer ka radja, kijeu pokna: Nahaon doeoeman oerang ka Dawoed? satSgesna oerang teu boga milik ka anak Isai teh geura balik, Israil sahimah-sahimahna; ajeuna ngoeroes bangsa sorangan bae, Dawoed! Broel sabangsa Israil moelang sahimah-sahimahna. 'Tatapi oerang Israil noe maratoeh di nagara-nagara Joeda mah, karadjaan koe Rehabam.
rangket, d8mi koe kami
' '

18

'Tidinja radja

Rehabam miwarang Ha-

10

19

doram, noe njangking padjeg teja; pek oerang Israil pada maledogan ka dinja koe batoe, toeloej paeh. D6mi radja Rehabam mah ngagentak nitih kareta, kaboer ka Jeroesalem. 'Tah, kitoe asalna Israil teh moengkir ka bangsa Dawoed, tepi ka mangsa ajeuna.

PASAL
Sasoempingna

11.

Rehabam ka

Jeroesa-

11

lem, gantjang ngoempoelkeun anakpoetoe Joeda reudjeung Binyamin, sakSti dalapan laksa djalma beunang mSting, toekang perang, kersa mSrangan ka Israil, sedjana malikkeun karadjaan teh
2

ka

salira

dika Pangeran ka
3

Rehabam. 'Tatapi ajapangan^ Semaja, piwarangan


'

Allah, kijeu pangandikana

langgir.
12

l Kadj.

12. b

Radj. 11:40.

Tidinja

Jarobam djeung sakabeh

djal4

Bedjakeun ka Rehabam anak Soeleman, radja Joeda, sarta ka sakabeh oerang Israil di Joeda djeung di Binyamin, kijeu nja
:

13

ma-djalma datang deui ka Rehabam dina poe noe katiloe, noeroetkeun lahiran radja noe kijeu teja: Koedoe ka darijeu deui ka kami dina poe noe katiloe. Seug koe radja diwalon bengis pisan, sarta radja RShabam nilarkeun pirempoeg para s6'

pok:

'Kijeu timbalan Pangeran: Oelah


arindit,

waka

djeung oelah merangan ka


; ;

14

sgpoeh teja; 'nja ngalahir teh kamaranehanana noeroetkeun pirgmpoeg para

maraneh geura baralik saimah-saimahna karana perkara kitoe teh " ti kami. Seug pada ngagoegoe ka pangandika Pangeran, sarta maroelang^ teu toeloes ngaroeroeg ka Jarobam.
doeloer-doeloer
a
5
1

Kadj.

12

21. 6 p.

12

5.

c p. 10

15.

nonoman

teja, kijeu lahirna:

Rama kami

ngabeuratkeun pasangan maraneh, d6mi koe kami dek ditambahan deui; rama kami mgpSrih ka maraneh koe pang-

Tidinja RShabam teh linggih di Jeroesalem, sarta ngadamSl nagara-nagara baris 6nggon wSwSg di tanah Joeda.

'Noe

didamgl teh

Bet-Lehem,

Etam

2
7 I

BABAD
22

12.

511

10

11

djeung Tekoa; 'Bet-Soer, Soko djeuug Adoelam; 'Gat, Maresa djeung Sip; 'Adoraim, Lakis djeung Aseka; 'Sora, Ajalon sarta Hebron; arajana di Joeda djeung di Binyamin, kabeli nagaraweweg. 'Sanialah eta sagala enggon weweg teh koe andjeunna disantosakeun, sarta pada diajaan ggggdoeg, kitoe deui pib6keleun

23

12

13

li

15

16

17

18

19

20

21

kahakanan, minjak djeuug anggoer toer eta hidji-hidji sakabeh nagara diajaan kgpgng djeung toembak, sarta disantosakeun rosa katjida. Ari noe anoet ka andjeunna nja eta Joeda djeung Binyamin. Geus kitoe panghoeloe-panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi, noe di satanah Israil, pada ngadeuheusan ka andjeunna Karana ti sakabeh wSwengkeranana. eta ahli Lewi pada ninggalkeun " sampalanana djeung bobogaanana, seg moeroeboel ka tanah Joeda djeung ka Jeroesalem, tina sabab maranehanana koe Jarobam djeung koe anak-intjoena dika-loewarkeun tina kapanghoeloean ka Pangeran; 'malah Jarobam teh geus ngadggkeun pikeun dirina " panghoeloepanghoeloe baris ka pamoedjaan, djeung baris ka setan-setan, sarta baris ka sasapian, beunang andjeunna ngadamel. Sarta sanggeusna eta, di sakabeh kaom Israil, saha-saha djalma noe merloekeun hate sorangan nejangan Pangeran, Allah Israil, moeroeboel ka Jeroesalem, ngoerban ka Pangeran, Allah karoehoenna. 'Matak njantosakeun karadjaan Joeda, sarta matak ngoewatkeun ka Rehabam poetra Soeleman, tiloe taoen lilana; karana ngalakonanana djalan Dawoed djeung Soeleman teh ngan tiloe taoen lilana. 'Ari Rehabam teh geureuhaan ka Mahalat, poetra Jerimot, anoe poetra Dawoed, djeung ti Abihail, poetra Eliab, anoe poetra Isai. Eta teh pikeun RShabam ngowokeun poetra pameget, nja eta Jehoes, Sgmarja djeung Saham. 'Sanggeusna eta seug andjeunna nikah Maaka poetra Absalom; eta teh pikeun andjeunna ngowokeun Abia, Atai, Sisa djeung Selomit. "Sarta eta Maaka poetra Absalom teh koe Rghabam diasih leuwih ti batan garwa noe loba djeung sakabeh par6kanana; wantoe dalapan w61as garwana, djeung geuSp poeloeh parekanana, sarta kagoenganana poetra dalapan likoer poetra pamgggt djeung
' '

genep poeloeh poetra istri. 'Ari Abia poetra Maaka teja koe Rghabam diadegkeun loeloegoe, djadi gSggdoeg di saderek-saderekna; karana kersana dek didamel radja. 'Sarta andjeunna binangkit pisan lampahna^ da sakabeh poetrana noe pameget dibalaboerkeun ka sakabeh tanah Joeda djeung Binyamin, diajakeun di sakabeh nagara wwgg; toer pada dipaparin kadaharan loba i^isan, djeung dipanglamarkeun pigarwaeun pirang-pirang.
(i

a 4 Moesa 35
p.

2.

J p. 13

9.

Eadj. 12

31.

15

9.

e p.

12

16.

PASAL

12.

geus kitoe, mangsa karadjaan RShabam geus ditetSpkeun, sarta andjeunna geus santosa, toeloej ninggalkeun toret Pangeran, sarta sabangsa Israil noeroet. 'Ari geus kitoe, * mangsa

Ari

kalima taoenna Rehabam djoemenSng


radja, djgboel Sisak, radja Mesir, nga3

''

'

'^

roeroeg ka Jeroesalem, tina sabab pada migawe kasalahan ka Pangeran; 'sarta mawa sareboe doewa ratoes kareta djeung genep laksa toekang toempak koeda; ari bala noe daratang ugiring Sisak ti Mesir, nja eta oerang Loeb, oerang Soeki djeung oerang Koes, taja bilanganana. 'Toeloej Sisak meunangkeun " eta sagala nagara weweg, noe kabilang ka Joeda teja, sarta madjoe ngpi ka Jgroesalem. 'Hol'^nabi SSmaja
teja

ngadeuheusan ka RShabam sarta ka

'

para kapala Joeda, noe karoempoel ka Jeroesalem bawaning sijeun Sisak; ari pihatoerna ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran: Maraneh geus ninggalkeun kami mana kami pon kitoe keneh geus ninggalkeun maraneh, diserahkeun ka leungeun Sisak. "Toeloej para kapala Israil sarta djeung radja pada ngahandapkeun andjeun; ari salaoerna: Pangeran langkoeng adil. 'Ana katingal koe Pangeran, jen eta pada ngahandapkeun andjeun, aja deui pangandika Pangeran ka Semaja, kijeu pangandikana Eta
;
;

teh ngahandapkeun maneh; moal toeloes koe kami diroeksak, sategSsnakoe kami rek dipaparin karahajoean saeutik, sarta moal waka bendoe kami dikoetjoerkeun ka Jeroesalem koe lantaran Sisak. "Kitoe ge bakal pada ngawoela ka dinja, soepaja pada ngarasakeun dina ngawoela

512

BABAD

13.

ka kami sarta dina ngawoela kana katanah-tanali. 'Djeboel Sisak, radja Mesir, ngaroeroeg ka Jeroesalem; toeloej njokot radja-brana gedong Pangeran, djeung doenya-brana gSdong radja, saniskara bae ditjokot; malah njoradjaan

10

11

12

kot kepeng 6mas, beunang ngadamSl Soeleman teja. 'Tidinja radja Rehabam ngadam61 kepeng tambaga ngagantian eta, sarta dititipkeun ka leungeun kapala-kapala tamtama, noe ngadjaga lawang gedong radja. Ari gens kitoe, satijap-tijap radja lebet ka gedong Pangeran, daratang tamtama teh marawa eta; toeloej dipoelangkeun deui ka pondok tamtama. 'Sarta mangsa radja ngahandapkeun andjeun, seug bendoe Pangeran moendoer ti andjeunna, hanteu diroeksak datang ka bejakna djeung deui di Joeda aja keneh lampah kahadean.
'

perang, opat keti djalma beunang meting; seug Jarobam tata-perang, sSdja ngalawan, bawana dalapan k6ti djalma beunang meting, pada gagah-perkosa. 'Neut Abia ngadeg di loehoer goenoeng Semaraim, noe di pigoenoengan Epraim, sarta ngalahir: Eh Jarobam djeung sakabeh oerang Israil! geura darengekeun kami naha maraneh teu koedoe nganjahokeun, jen Pangeran, Allah Israil, maparinkeun karadjaan teh ka Dawoed, sina njangking Israil salalanggengna, nja eta ka andjeunna djeung ka poetra-poetoena, * asoep perdjangdjian sipat oejah? 'Padahal Jarobam anak Nebat, abdi Soeleman poetra Dawoed teja, " dangdan,
'

Eadj.

14:22.

Kadj. 14:25. c p. 11:5.

d
13

p.

11:2.

14

15

16

Kitoe radja Rehabam njantosakeunana andjeun di Jeroesalem, sarta djoemengngna radja. Karana oemoer Rehabam keur mangsa djadi radja teh opat poeloeh hidji taoen, sarta toedjoeh w6las taoen ngaradjaanana di J6roesalem, " nja eta nagara beunang mihh Pangeran ti sakabeh kaom Israil, dikersakeun merenahkeun padjenenganana di dinja; ari djengngan iboena Naama, oerang Amon. 'Sarta andjeunna milampah noe goreng, sabab teu netepkeun manahna nejangan Pangeran. - 'Ari tjarijos Rehabam ti mimitina tepi ka panganggeusanana, saenjana kaoengelkeun dina tjarijos nabi S6maja sarta ^ Ido, djoeroe pgleng teja, dina sadjarah. Djeung deui silih-perangan bae Rehabam djeung Jarobam satoetoep oemoerna. 'Toeloej Rehabam koelem reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun di dajeuh Dawoed; " ari Abia poetrana noe ngaganti djadi
radja.
a
p.

'sarta aja noe karoempoel ka dinja, djalma teu poegoeh balangkawarah, pada koemawani ngamoesoeh ka Rehabam poetra Soeleman, keur Rehabam ngora keneh, toer leuleus keneh manahna, tatjan koewat ngalawan ka maranehanana. 'Ari ajeuna karep maraneh ngoewatkeun sorangan ngamoesoeh ka karadjaan Pangeran, noe ditjekel koe toeroenan Dawoed; sarta

seg baha ka goestina;

nja

10

maraneh loba mangpirang-pirang, djeung marawa sasapian emas, beunang njijeun Jarobam keur piallaheun maraneh. Naha maraneh lain ngaboewang para panghoeloe Pangeran, toeroenan Haroen, kitoe deui ahli-ahli Lewi, bari njarijeun panghoeloe-panghoeloe keur diri maraneh, tjara bangsa-bangsa tanah saredjen? f sing saha-saha noe datang, ngeupeul hidji sapi ngora lalaki djeung toedjoeh domba lalaki, nja eta seug djadi panghoeloe anoe lain Allah. 'Ari lebah kami sakabeh mah, Pangeran teja Allah kami; djeung kami mah teu naringgalkeun andjeunna, sarta panghoeloe-panghoeloe, toeroenan Haroen, ngabarakti
"*
'

'^

6: 20. 6 p. 9: 29. c p. 11:22.

11

PASAL

ka Pangeran kitoe deui ahli-ahli Lewi pada njekel gawe; 'nja eta ngadoeroek bade ka Pangeran koerban doeroekan,
;

'J

13.

Mangsa " kadalapan-welas taoenna Jarobam teja djoemSn6ng radja, harita Abia djadi radja njangking Joeda. 'Tiloe
taoen ngaradjatlnana di -Jeroesalem sarta djSnengan iboena Mikaja poetra Oeriel, ti Giba. D6mi Abia djeung Jarobam silih-pgrangan bae. 'Nja Abia noe mitSmbgjan pSrang, njandak balad wani
;

12

oenggal-oenggal isoek djeung oenggaloenggal sore, kitoe deui seuseungitan noe aroem; sarta natakeun roti dina medja setra, djeung ngome adjoeg Smas djeung palita-palitana, ngagentjlang oenggal-oenggal peuting; karana kami pada ngadjaga kana djagailn Pangeran, Allah kami; dSmi maraneh mah geus ninggalkeun andjeunna. 'Mana, masing

BAB AD

14.

513
"

Allah uoe njarSngan ka kami sakabeh, ti poetjoek, kitoe deui pangmarawa taromhoeloe-panghoeloena, pet panjeiigekan, baris njengekan mSraugan ka maraneh. Eh oerang Israil! i3apatjoewandekmgrangankaPangeran, Allah karoehoen maraneh; karana maraneh ha13 moloeloes.'D6miJarobamngoerilingkeun anoe baris ngabongohan, sina ngadatangau ka oerang Joeda ti toekangeunana; djadi aj a noe ti hareujDeun oerang Joeda, sarta noe baris ngabongohan aja'Ana njorejang 14 na ti toekangeunana. oerang Joeda teh, doemadakan, dipSrangan ti hareup sarta ti toekang. Heg pada sasambat ka Pangeran, sarta panghoeloe-paughoeloe narijoep tarompet. 15 'Raong oerang Joeda teh pada saroerak; d6mi geus kitoe, barang Joeda teh soerak, seug Jarobam djeung sabala Israil koe Allah disina eleh di hareupeun Abia 16 djeung oerang Joeda. 'Bijoer oerang Israil kalaboer ti hareupeun Joeda, sarta koe Allah diselehkeun ka leungeunna. 17 'Pek koe Abia djeung balana disabetan, rosa pisan panjabetna, wani oerang Israil anoe roeboeh kasabet teh lima keti 18 djalma beunang meting. 'Djadi oerang Israil teh dihandapkeun dina mangsa eta; demi oerang Joeda mah ngadjadi kawasa, tina sabab maranehanana pada naleukeum ka Pangeran, Allah karoe19 hoenna. 'Sarta Abia ngoedag njoesoel Jarobam, djeung meunangkeun reja nagara boga Jarobam, nja eta Betel djeung pilemboeranana, Jesana djeung pilemboeranana, sarta Epron djeung pilem20 boeranana. Datang ka Jarobam geus teu bogaeun kakoewatan keur djaman Abia; estoe diggboeg koe Pangeran; toeloej 21 paeh. 'Demi Abia ngoewatkeun andjeun, sarta kagoengan opat wSlas garwa, djeung kagoenganana poetra doewa likoer poetra pamegSt djeung ggnep welas 22 poetra istri. - 'Ari tjarijos Abia salijan ti eta, djeung lalampahanana, sarta kasaoeranana, kaoengglkeun dina katgrangen nabi Ido. a l Eadj. is. & 4 Moesa 18: 19.
njaho,
''

Dawoed;
ganti
2

ari

djadi

Asa poetrana noe ngaradja. Keur djaman eta


''

'

tanah teh kerta sapoeloeh taoen lilana. 'Demi Asa teh milampah noe hade sarta noe bgngr di pajoeneun Pangeran Allahna, 'moenggah andjeunna njingkirkeun altar-altar djalma bangsa sedjen, kitoe deui sakoer enggon loehoer; ari tihangna brahala koe andjeunna dipeupeuskeun, djeung Aserana dipotongan; 'toer andjeunna nimbalan ka oerang Joeda, koedoe nejangan Pangeran, Allah karoehoenna, sarta koedoe ngalampahkeun papakou djeung timbalan. 'Samalah andjeunna ti sakabeh nagara Joeda njingkirkeun sakoer enggon loehoer djeung titiron mata-poe. Sarta karadjaan teh kerta di pajoeneun andjeunna. 'Djeung deui Asa ngadamel nagaranagara wewSg di tanah Joeda; karana tanah teh kgrta, sarta taja pisan p6rang ka andjeunna sadjSro eta taoen-taoen teja, wantoe andjeunna koe Pangeran dipaparin reureuh. 'Ari timbalan Asa ka oerang Joeda: Hajoe, oerang njijeun eta nagara-nagara, sarta oerang koerilingan koe koeta djeung panggoeng, make panto djeung toelak, meungpeung tanah teh aja keneh di hareupeun oerang; karana oerang teh nejangan Pangeran^ Allah oerang; oerang nejangan andjeunna, sarta oerang geus dipaparin reureuh ti sa'^

"^

Prak toeloej njarijeun, sarta diloeloeskeun. 'Djeung deui Asa teh kagoengan balad; oerang Joeda aja tiloe
koeriling.
kgti,

mawa

sarta oerang

kepeng djeung toembak, Binyamin aja doewa k8ti

'

10

11

1 1

Badj.

11:26. d

Badj. 12:28.
g-

e p.

11:14.
9.

Eadj. 11:31; 13:33.


8
:

p.

2:4. A 4 Moesa 10:

i Jos.

2.

PASAL

14.

rPoeloej Abia koelem reudjeung karoe-L hoenna, sarta dikoergbkeun di dajeuh

dalapan laksa, mawa tameng djeung mentang gondewa. Eta kabeh garagahpSrkosa. 'Tidinja boedal Serah, ^ oerang Koes, ngaroeroeg ka Asa, mawa balad sajoeta djalma, djeung tiloe ratoes kareta; geus datang ka Maresa. 'Gantjang Asa boedal mapag, toeloej pada tataperang di ISbak Sepata, deukeut Maresa. 'Ari Asa teh sasambat ka Pangeran Allahna, pioendjoekna: f Noen Pangeran! taja deui djawi ti andjeun, noe ijasa mitoeloeng ka antara noe kawasa sarSng noe taja tanaga; moegi-moegi mitoeloeng ka koering sadaja, noen Pangeran, Allah koering! karanten koering pada naleukeum ka andjeun, sar6ng pangdongkap koering sadaja ngalawan ka eta noe

514

BABAD
!

15.

12

sakitoe pirang-pirang teh nja mawa padjeuengau andjeun. Noen Pangerau andjeun teja Allah koeriug sadaja; manoesa teh oelah ngaloehoeran ka andjeun. Toeloej oerang Koes teh koe Pangeran
'

13

dielehkeun di pajoeneun Asa djeung di hareupeun Joeda; bijoer oerang Koes teh kalaboer; 'sarta dioedag-oedag koe Asa djeung koe bala noe ngiring, tepi ka Gerar. Ari oerang Koes teh loba pisan noe roeboeh, wani teu bisaeun menjat deui; karana geus dipinggeskeun di pa-

lah diririweuh koe saroepaning kasoesahan. 'Mana maraneh masing taleger, djeung oelah ngareplek leungeun maraneh " karana pagawean maraneh tangtoe meunang gandjaran. 'Barang Asa geus ngadangoe eta lahiran sarta djeung
;

piwedjang nabi Oded


^^

teja,

seug ngoe-

watkeun andjeun, sarta ngeuweuhkeun


kanistaan ti djero sakoeriling tanah Joeda djeung Binj^amin, kitoe deui ti djero sakoer nagara, beunang andjeunna meunangkeun ti pigoenoengau Epraim teja; samalah nganjarkeun altar Pangeran, noe di hareupeun bale Pangeran teja. 'Tidinjangoempoelkeun sakabeh oerang Joeda djeung Binyamin, bareng noe ngaloembara di maranehanana ti Epraim, ti Menase, sarta ti Simon; wantoe loba katjida oerang Israil noe ngalolos ka andjeunna, ana geus taregeseun jen Pangeran Allahna njarSngan ka andjeunna. 'Heug karoempoel ka Jeroesalem, dina boelan noe katiloe, meneran kalima-wSlas taoenna
sagala
'J
''

14

15

joeneun Pangeran sarta di hareupean wadya-baladna djeung marawa djarahan loba katjida. 'Samalah njabetan sakabeh nagara sakoeriling Gerar; wantoe-wantoe eta pada kadatangan sijeun ti Pangeran; sarta ngarajahan eta sakabeh nagara, karana loba pisan rajaheunana di eta nagara-nagara. 'Nadjan himah-himah ingon-ingon ge disabStan, sarta ngadjarah domba loba naker, kitoe deui onta seg maroelang ka Jeroe;

'J

10

Salem.
26
14
;

a l Eadj. 15:8. b Hak. 3


30.
6.
(Z

11. c 3
:

Moesa
1

p.

11

5.

e p.
:

12

16

8.

Kadj.

11

Moesa 35

5.

PASAL
riloeloej
2

15.
12

Asa djoemeneng radja. 'Toeloej ngaloerban ka Pangeran dina poe harita tina djarahan, noe dibarawa moelang teja,
sapi toedjoeh ratoes djeung domba toedjoeh reboe. 'Toer pada mandjing perdjangdjian, dek nejangan Pangeran, Allah karoehoenna, teroes reudjeung hate sarta teroes reudjeung njawa; 'ari sahasaha noe teu nejangan Pangeran, Allah Israil mah, tangtoe dipaehan, boh noe
'

Asarja poetra Oded dilinggihan J-Roh Allah. 'Seug ka loewar, mapagkeun Asa; pok mihatoer ka andjeunna kijeu: Eh Asa, djeung sakabeh oerang Joeda sarta oerang Binyamin! geura

13

pada reungeukeun kaoela: " Pangeran ujarengan ka maraneh, sapedah maraneh anoet ka andjeunna; * sarta oepama maraneh nejangan andjeunna, tangtoe andjeunna koe maraneh kapanggih; sa-

boh noe gede, lalaki atawa awewe. u 'Reudjeung pada soempah ka Pangeran,
leutik,

oepama maraneh ninggalkeun tangtoe maraneh koe andjeunna kitoedeui ditinggalkeun. 'Ari Israil teh " sababaraha lilana teu Allah noe sajakti, djeung teu panghoeloe noe
balikua,

15

mah ka andjeunna,

ngawoei-oek,

satijap-tijap eta teh

sarta teu toret; 'tatapi dina djero kasoekg-

''

ranana tobat ka Pangeran, Allah Israil, sarta nejangan andjeunna, sok kapanggih koe maranehanana. 'Dina mangsamangsa eta, boh noe ka loewar, boh noe asoep taja kasenangan; estoe karoesoehan noe barangSt ninggang ka sakabeh priboemi tanah-tanah. Sarta silihdoepak bangsa ka bangsa deui, djeung nagara ka nagara deui; karana koe Al'

16

17

bedas pisan sowarana, sarta soesoerakan, bari nijoep tarompet djeung sangkakala. 'Ari sakabeh oerang Joeda baroengaheun koe hal soempah teja; karana saroempahna teh teroes reudjeung hate, sarta pangnejanganana andjeunna teroes djeung soekana, noe matak andjeunna kapanggih koe maranehanana.-'' Djeung deui maranehanana koe Pangeran dipaparin reureuh ti sakoeriling. 'Malah-malahMaaka,iboe radja Asa, koe andjeunna dirorod tina kaprameswarian, doemeh eta geus ngadamgl hidji brahala matak idjid adjang Asera; sarta eta brahalana noe matak idjid teh koe Asa dikadek, sarta dibebek, bari seug didoeroek sisi tji Kidron. 'Ngan ' gnggon laloehoer teja hanteu disalingkirkeun ti Israil;
^^

BAB AD

16,

17.

515

18

19

parandeue kitoe manah Asa teh satoetoep joeswana. 'Sarta barang beunaug njoetjikeuu ramana djeung uoe beunang njoetjikeun pribadina, koe andjeunua dilebgtkeim ka gedong Allah, 6mas-perak sarta paparabotan. 'Djeung deui hauten aja pSrang tgpi kana katiloe-poeloeh lima taoenna Asa teh djoe-

mgnSng
c

radja.
3
:

p.

is
:

lO. b l 29.
:

Bab. 28
Kor. 15
:

9.

Ho9.

i.
:

d ^
:

Moesa 4
:

el
16.
/

58.
:

fl Radj. 15
Jp. 14
:

12.

p. 8

12. 7ip. 11
1

Moesa 17
:

2.

10

5, 6

20 30.

Radj. 15

13.

H Radj. 15

14.

PASAL
Maugsa
"

16.

gSnSp taoenna Asa teja djoemengng radja, harita Baasa, radja Israil, augkat ngaroeroeg ka Joeda, sarta ngadamel nagara Ramah, soepaja oelah aja noe bidjil
katiloe-poeloeh
ti
2

sargng toekang toempak koeda loba teu kira-kira? parandene kitoe, sabab andjeun naleukeum ka Pangeran, noe matak eta koe Pangeran seug dipaparinkeun ka panangan andjeun. 'Karana Pangeran teh sotjana ngalingling sakoeriling boemi, kSrsa nawiskeun kabgdasanana ka sakoer noe soehoed hatena ka andjeunna. Teu oetama lampah andjeun kitoe teh; karana ti ajeuna andjeun bakal diperaugan bae. 'Toeloej Asa panas manahna ka djoeroe tingal teh, sarta diasoepkeun kapangberokan; karana andjeunna gSreggteun ka dinja tina hal kitoe. Sarta rahajat sawareh koe Asa diteungteuinganan dina mangsa
<'

eta,
d
11
Aj.

a p. 19 2. 6 34:21; Djab. 33:


;

JSr.
18.

17

5. c p.

14

9,

12.

'Toeloej
ti

Asa, radja Joeda, soemawonna asoep. Asa ngabidjilkeun emas-perak radja-brana gSdong Pangeran sarta

12

gedong radja, dikintoenkean ka Benhadad, radja Sam, anoe tjalikdi Damsik; 3 pihatoerna: 'Aja perdjangdjiau antara kaoela sareng andjeun, antara rama kaoela sargng rama andjeun; ijeu kaoela ka andjeun ngintoenkeun emas-perak; tjik, pSi'djangdjian andjeun ka Baasa, radja Israil, moegi badakeun, sina oen4 doer ti kaoela. 'Ari Benhadad ngagoegoe ka radja Asa; gantjang ngijangkeun kapala-kapala wadya-baladna, ngaroeroeg ka nagara-nagara Israil; pek eta ngarelehkeun nagara Ijon, Dan djeung AbelMaim, kitoe deui sakabeh nagara pang5 goedangan di tanah Naptali. 'Ari geas kitoe, mangsa Baasa meunang warta, teu toeloes ngadamelna Ramah, dieu6 reunkeun eta pagaweanana. 'Gantjang radja Asa njandak sakabeh oerang Joeda, prak pada ngakoetan batoe Ramah sarta djeung kaina, noe didamel koe Baasa; koe Asa dianggo ngadamel nagara Geba djeung Mispa. a i Radj. 15 17. 7 Dina mangsa eta djgboel " Hanani, djoeroe tingal, ngadeuheusan ka Asa, radja Joeda, sarta mihatoer ka andjeunna kijeu: * Tina sabab andjeun naleukeum ka radja Sam, teu naleukeum ka Pangeran, Allah andjeun, noe matak balad radja Sam loepoet ti panangan andjeun. " 8 Naha oerang Koes sar6ng oerang Loeb teja karah lain balad gede, boga kareta
ti
: '

13

14

Djeung deui, saenjana, " tjarijos Asa, ti mimitina tepi ka panganggeusanana, sadajana kaoengelkeun dina kitab para radja Joeda djeung Israil. 'D6mi mangsa katiloe-poeloeh salapan taoenna andjeunna djoemgneng radja, seug Asa teh kasawat dampal, datang ka wales pisan kasawatna; tatapi keur ngangloeh oge andjeunna teu neda toeloeng ka Pangeran, ngan didoekoenkeun bae.' Toeloej Asa koelem reudjeung karoehoenna; ari poepoesna meneran kaopat-poeloeh hidji taoenna andjeunna djoemgnSng radja. 'Tidinja dikoerebkeun dinakoeboeran andjeunna, beunang andjeunna ngadamel keur pribadina di dajeuh Dawoed; ari diebogkeuuana dina kasoer beunang njesSg koe wawangian, sarta roepa-roepa, dibaoerkeun saadat gawe toekang wawangian; ^ djeung andjeunna dipang-

meuleumkeun
tjida

[seuseungitan], rosa kaa. i

meuleumna.

Radj. 15

23. 6 p. 21

19.

PASAL
Ari
2

17.

"

Josapat poetra Asa noe ngaganti

djadi radja, sarta eta

ngoewatkeun

andjeun ngalawan Israil. 'Djeung m6rSnahkeun barisan di sakabeh nagara Joeda noe rareugreug, sarta neundeunan patrol di satauah Joeda djeung * di nagara-nagara Epraim, anoe dibeunangkeun koe Asa ramana teja. 'Ari Pangeran njarengan ka Josapat, tina sabab ngalakonan djalan Dawoed ramana, djalan noe barangmimiti, djeung teu nejangan Baal-Baal; 'satggesna andjeunna
''

516

BABAD
17

18.

nejangan Allah ramana, sarta ngalakonan timbalanana, teu noeroetkeuu kalakoean Israil. 'Mana Pangeran netepkeuii karadjaan ditjep6ug koe andjeimna, sarta sabangsa Joeda pada ngahatoerkeun pangabakti ka Josapat; ari kabeuugharanana djeung kamoeljaanana rosa pisan. 'Sarta manahna ngagedean dina djalan Pangeran, moenggah sakoer euggon loehoer djeung Asera oge koe andjeunna disingkirkeun ti djero tanab Joeda. 'Ari mangsa katiloe taoenna andjeunna djoemeneng radja, seg
'^

IS

19

garagah-pSrkosa. 'Demi ti Binyaaja Eljada, djalma gagah-pSrkosa; batoerna doewa keti, pakarangna goudewa djeung tameng. "Sahandapeun eta, Josabad; ari batoerna sakSti dalapan laksa, sadija kana perang. Nja eta noe pada ngawoelaan ka radja, sadjaba ti noe koe radja dipSrnahkeun di sakoer nagara reugreug, di satanah Joeda teja.

ma
ari

min

''

'

Eadj.

15:24.
e 5

p.

15:8. c
/"

Kadj. 18:18.
:

d
h

p. p.

18

1.

Moesa 33:10.

p.

14

14.

gf

p. 8

4.

14

8.

10

11

12

13

14

15

le

miwarangan kapala-kapalana, nja eta Ben-Hail, Obadya, Djakaria, Netanel djeung Mikaja, sina ngawoeroek di nagara-nagara Joeda; 'dibareugan ahli Lewi, nja eta Semaja, Netanya, Sebadya, Asahel, Semiramot, Jonatan, Adonia, Tobia djeung Tob-Adonia, noe pada djadi ahli Lewi sarta dibarengan deui Elisama djeung Joram, noe pada djadi panghoeloe. 'Toeloej eta pada ngawoeroek di tanah Joeda, sarta mamawa kitab toret Pangeran; pada ngideran sakabeh nagara Joeda, " bari ngawoeroek ka djalma-djalma. "Djeung deui sakabeh karadjaan tanah-tanah anoe sakoeriling Joeda, f pada kadatangan sijeun ti Pangeran, noe matak taja noe merangan ka Josapat. 'Sarta oerang PSlisti sawareh njaranggakeun pangabakti ka Josapat, djeung wang perak oepgti; kitoe deui oerang Arab njaranggakeun 6inbedomba ka andjeunna, toedjoeh reboe toedjoeh ratoes domba lalaki, djeung toedjoeh reboe toedjoeh ratoes badot. 'Djadi Josapat teh mingkin agoeng, moenggah poendjoel pisan; sarta reja ngadamelna benteng djeung n nagara panggoedangan di tanah Joeda. 'Toer loba pisan dadamelanana di nagara-nagara Joeda, djeung kagoengan loba pradjoerit garagah-pSrkosa di Jeroesalem. Sarta kijeu lorisanana, noeroetkeun ahli karoehoen-karoehoenna: ti Joeda, noe djaradi kapala njekgl sareboe: Adna noe djadi kapala; ari batoerna tiloe kgti, djalma garagah-pgrkosa. 'Sahandapeun eta, Johanan noe djadi kapala; ari batoerna doewa kgti dalapan laksa. 'Sahandapeun eta, Amasia poetra Sikri, noe
;
'

PASAL
,

18.

Ari
2 *

kabeungharan djeung kamoeljaan Josapat rosa pisan; sarta andjeunna


"

babarajaan djeung Ahab


taoen,

teja.
"

'Geus

meunaug sababaraha
toe

hidji

wak-

andjeunna tjalik ka Ahab, ka nagara Samaria. Toeloej andjeunna djeung djalma-djalma noe ngiring koe Ahab dipangmeuntjitkeun domba djeung sapi loba katjida, sarta andjeunna koe Ahab diomongan miloe angkat ngaroeroeg ka Ramot bilangan Gilad. 'Ari saoer Ahab, radja Israil, ka Josapat, radja Joeda: Koemaha andjeun kersa njarengan kaoela ka Ramot bilangan Gilad? Ari walonanana ka Ahab: Mgnggahing diri kaoela sapertos andjeun, mSnggahing bala kaoela sapertos bala andjeun; mangga, sedja njarengan kana pgrang. 'Misaoer deui Josapat ka radja Israil: Moegi dinten ijeu naros heula pangandika Pangeran. 'Gantjang radja Israil

ngoempoelkeun nabi-nabi, opat ratoes djalma; pok mariksa ka darinja: Koemaha kami pileumpangeun ka Ramot bilangan Gilad, baris perang, atawa diantgp bae? Ejar pada ngawangsoel: Mangga angkat; karantgn koe Allah tangtoe dipaparinkeun ka panangan raG

ngawoela ka Pangeran bawaning soeka


pribadi; ari batoerna

doewa

kgti, djal-

dja. "Misaoer Josapat Naha di dijeu taja deui nabi Pangeran, geusan oerang naros koe lantaran eta ? 'Ngawalon radja Israil ka Josapat: Aja keneh saoerang, geusan naros ka Pangeran koe lantaran eta, nja eta Mika anak Jimla; tatapi kaoela geuleuh ka dinja, karana tara ngawSdjangkeuu pibagdjaeun kaoela, istoeningsapandjangnanganpitjilakaeun bae noe diwedjangkeun teh. DSmi saoer Josapat: Radja oelah milahir kitoe! 'Toeloej radja Israil njaoer hidji pong:

BABAD
teja!
10

18.

517

gawa,
9

sarta diparentah kijeu:

Maneh

linggihanana, sarta sadajana balad sa-

geuwat ngala Mika anak Jimla


'Ari radja Israil

djeung Josapat^ radja

10

11

Joeda, keur tjaralikhidji-hidjidinapangtjalikan pribadi, pada nganggo kaparabonan; ari tjaralikna dina aloen-aloen lawang panto Samaria; sarta sakabeh nabi teja pada ngawgdjang di pajoeneunana. 'Ari Sidkia anak Kgnaaua njijeun tatandoekan beusi keur dirina, sarta ngomong: Kijeu timbalan Pangeran: Koe ijeu andjeun Sngke neunggar oerang Sam, dongkap kaseepna. 'Djeung sakabeh nabi pada ngawedang kitoe pgtana, aromongna Mangga, angkat ka Ramot bilangan karantgn koe Grilad, tanwande loeloes Pangeran tinangtos dipaparinkeun ka panangan radja. a p. i7:5. b i Badj. 3:i;
:
;

20
i

warga pada nangtoeng kiwa-tgnggneunana. 'Tidinja Pangeran nimbalan: Tjik, saha noe dek ngagendam ka Ahab, radja Israil, soepaja sina indit sai'ta toeloej roeboeh di Ramot bilangan Gilad? Ari pioendjoek ijeu sae kijeu, demi pioendjoek itoe sae kitoe. 'Djol hidji roh margk ka pajoeneun Pangeran, bari oendjoekan:
Koering noe bade ngagendam ka dinja. Dgmi timbalan Pangeran ka eta roh: Koemaha djalanna? 'Pioendjoekna: Koering sgdja bidjil, ngadjadikeun maneh roh patjidraan dina biwir sakabeh nabinabina. Ari timbalan Pangeran: Koe maneh tangtoe kaggndam, sarta tangtoe maneh mgntal; geura djig, pilampah kitoe. 'Mana ajeuna, masing oeninga, Pangeran geus maparin roh patjidraan
dina biwir eta nabi-nabi andjeun, sarta

21

22

2 Kadj. 8:18, 26. c 1 Eadj. 22:2.

12

13

14

Ari oetoesan noe leumpang njaoer teja, mihatoer ka andjeunna, kijeu pokna: Noen, ari pihatoer para nabi toenggal sabiwir baepibagdjaeun radja; moegi pihatoer andjeun sing sapertos pihatoer eta sadajana, nja moegi mihatoer pibagdjaeun. 'Lahiran Mika: Demi djoemgnenging Pangeran! sagnjana, noe bakal ditimbalkeun koe Allah kaoela, nja eta noe koe kaoela bakal ditjatoerkeun. Barang geus dongkap ka radja, seug radja misaoer ka andjeunna: Eh Mika! koemaha kami pileumpangeun ka

Mika

23

Pangeran geus ngandikakeun pitjilakaeun andjeun. 'Seg Sidkia anak Kgnaana teja njampeurkeun, pek njabok ka Mika, bari ngomong: Djalan mana Roh Pangeran
ngalih
ti

2i

kami, ngalahirka maneh'? 'Nga-

25

'

26

Ramot bilangan

Grilad,

baris

perang,

15

16

atawa diantgp bae? Ari walonanana: Mangga arangkat, tanwande loeloes; karana tangtoe dipaparinkeun ka panangan arandjeun. 'Saoer deui radja ka andjeunna: Sabaraha kali kami koedoe njoempahan ka maneh, soepaja maneh ka kami oelah njatoerkeun ngan anoe sajaktina, mawa djgnengan Pangeran? 'Walonanana: Koe kaoela katendjo sabala Israil paboerisat di goenoeng-goenoeng, tjara domba noe taja pangangonna; seug Pangeran nimbalan: Eta teh teu boga djoeragan; sina baralik saimah-saimahna djeung kasalamgtan. 'Misaoer radja Israil ka .Josapat: Tah, tjek kaoela oge ka andjeun, eta teh moal

27

walon Mika: Masing njaho, mangke katendjo koe maneh dina poe eta, dimaua maneh asoep kamar bidjil kamar, soempoet-salindoeng. 'Pok radja Israil marentah Tjarokot eta Mika, poelangkeun ka Amon, kapala nagara, sarta ka Joas, poetra radja, 'bari mopojan: Kijeu parental! radja: " Ijeu teh asoepkeun ka pangberokan, sarta paraban roti karoepgkan djeung tjai karoepgkan, tgpi ka kami moelang sarta kasalametan. Saoer Mika: Oepama andjeun moelang sarta kasalamgtan mah, tanda Pangeran teu ngandika koe lantaran kaoela. Saoerna deui Eh djalma-djalma sakabeh koedoe a p. i6:io. pada dengekeun.
:
'

28

29

Tidinja radja Israil djeung Josapat, radja Joeda, angkat ka Ramot bilangan Gilad teja. "Misaoer radja Israil ka Josapat: Kaoela dek njamar heula, toeloej

17

30

madjoe pgrang; ari andjeun mah nganggo kaparabonan bae. " Prak radja Israil njamar, toeloej maradjoe pgrang. 'Dgmi radja Sam geus marentah ka para
kapala
karetana,
kijeu

18

ngawSdjangkeun pibagdjaeun kaoela, ngan pitjilakaeun bae. 'Njaoer deui Mika: Koe sabab eta geura rareungeukeun pangandika Pangeran: koe kaoela katendjo Pangeran keur linggih dina pang-

parentahna:

31

Maraneh montong mgrangan ka noe leutik atawa ka noe ggde, nja mgrangan teh ka radja Israil bae. 'Ari geus kitoe, barang para kapala kareta narendjo Jo-

518

BAB AD

!
19, 20.

32

33

pok ngaromong: Itoe geuning radja Israil! seug pada ngoeriling, moeroe ka andjeunna, sedja merangan. Tatapi Josapat sasambat; seug andjeunna koe Pangeran ditoeloeng, sarta eta teh koe Allah diparengkeun aloendoer ti andjeunna. 'Ari gens kitoe, barang para kapala kareta teh gens waspada, jeu lain radja Israil, toeloej aloendoer, teu toeloes njoesoel andjeunna. 'Aja hidji
djalma mentang gondewa sahinasna bae, heg dipesatkeun, keuna ka radja Israil, antara panoemboe djeung badjoe kere. Toeloej radja marentah ka toekang kareta: * Geura balikkeun, kami ka-loewarkeun ti wadya-balad, karana kami tatoe. D6mi perang teh dina poe harita beuki rosa, noe matak radja Israil maksa andjeun ngadeg bae dina kareta pahareup-hareup djeung oerang Sam, tepi ka boerit; ari wantji soeroep panon-poe toeloej maot. o p. 35 22. 6 p. 35 23.
' :

raneh teh * masing sijeun koe Pangeran; koedoe pada ijatua sarta lalampahkeun karana moenggoehing di Pangeran, Allah oerang mah, taja pisan awonna, " toer hanteu pisan pilih-kasih, sarta tara narima paroeroeba. 'Djeung deui di Jeroesalem Josapat ngadegkeun sawareh ahli Lewi djeung panghoeloe, kitoe deui sawareh loeloegoe ahli karoehoen Israil,
baris metakeun hoekoem Pangeran sarta baris ngoeroeskeun pSrkara. Tidinja maroelih ka JSroesalem. Sarta eta teh koe andjeunna pada dipiwarang, kijeu lahirna: Maraneh koedoe milampah kitoe kalawan sijeun koe Pangeran, kalawan
'

34

10

satoehoe sarta djeung soehoed nja hate. 'Sarta satijap-tijap ka maraneh datang

perkara

ti

doeloer-doeloer maraneh, noe


"^

tjaritjing di nagara-nagarana,

pgrkara

PASAL

19.

Ti6mi Josapat, radja Joeda, moelih ka -L'gedongna, ka Jeroesalem, sarta ka2

salametan. 'Toeloej Jehoe poetra Hanani, noe djadi djoeroe pgleng, bidjil mapagkeun; seg mihatoer ka radja Josapat:
*

11

Naha andjeun ngabantoe ka noe

doraka, miasih ka noe geuleuh ka Pangeran? tina sabab kitoe andjeun teh dibgndon ti pajoeneun Pangeran. 'Naaja oge lampah kasaeau kapenda andjeun geus njingkirkeun Asera-Asera tina djero tanah, sareng andjeun netSpkeun manah andjeun nejangan Allah. o p. le 7.

nging

"

dak

di andjeun,

ka loewar getih, oeroesan papakon, atawa timbalan, atawa pikoekoeh, atawa hoekoem, seg koe maraneh koedoe diwarah, oelah sina milampah salah ka Pangeran, noe matak aja bebSndoe ka diri maraneh sarta ka doeloer-doeloer maraneh. Koedoe pada milampah kitoe, soepaja maraneh oelah kasalahau. 'Djeung deui, masing njaho, Amarja, loeloegoe panghoeloe teja, noe dikawasakeun ka maraneh dina sakabeh pSrkara Pangeran; djeung Sebadya poetra Ismail, gggedoeg anak-poetoe Joeda teja, dina sakabeh perkara radja; sarta ahli- ahli Lewi djaradi pangoeroes di hareupeun maraneh. Masing taleger, sarta lalampahkeun; tangtoe Pangeran njargngan ka noe
hade.
d
5

a p. 17 7. 6 Moesa 17 8.
: :

Moesa 18

21. c 5

Moesa 10

17.

i p. 18:3; 20:35. c p. 4

12:12; 17:3,

6.

Tidinja Josapat linggih di JSroesalem; sarta andjeunna " djengkar deui, ngadjadjah rahajat, ti sem6t Berseba tepi

PASAL
roeboel oerang

20.

Ari geus kitoe, sanggeusnati dinjamoe-

Moab djeung oerang

ka pigoenoengan Epraim pada dibalikkeun ka Pangeran, Allah karoehoenkaroehoenna. 'Djeung ngadegkeun hakim-hakim dina djero tanah, di sakabeh nagara Joeda noe rareugreug, dina oenggal-oenggal nagara; 'sarta marentah ka eta hakim-hakim kijeu: Masing hade-hade ka pilampaheun maraneh; karana maraneh pangahakiman teh lain ti manoesa, sat6g6sna ti Pangeran, sarta andjeunna noengkoelan ka maraneh dina pgrkara ngahakiman. 'Mana ajeuna ma;

Amon, sarta direudjeunganoerangMaoen


2

sawareh, ngaroeroeg ka Josapat, dek dipSrangan. Ajauoe daratang, ngoeningaka Josapat, kijeu pioendjoekna: Aja djalma mangpirang-pirang lobana, ngaroeroeg ka andjeun, datangna ti peuntaseun laoet, ti Sam; sareng, salerSsna, geus aja di Haseson-Tamar (nja eta En-Gedi). 'Toeloej Josapat sijeuneun, tapi menSrkeun jDameunteuna, nSda toeloeng ka Pangeran; " sarta ngoewarkeun poewasa ka sabangsa Joeda. 'Tidinja oerang Joeda
'

BABAD

20.

519

kai'oempoel, n6da toeloeng ka Pangeran; nja eta ti sakabeh uagara Joeda aja uoe daratang, u6da toeloeng ka Paugeran. 'Toeloej Josapat ngadgg dina pa-

u anak-rabina

koempoelan oerang Joeda djeung oerang Jgroesalem, di ggdoug Pangeran, hareupeun boeroeau anjar; 'seug oendjoekan kijeu: Noeu Pangeran, Allah karoehoeu
koering sadaja! lain andjeun teja Allah noe liuggih di sawarga? sargng lain andjeun noe njepeng kawasa ka sakabeh karadjaan bangsa-bangsa? Jaktos ^ panangan andjeun noe njSpgng kakoewatan sargng kawasa; taja pisan noe bisa ngalawan ka andjeun. 'Noen, Allah koering sadaja! lain andjeun noe njingkahkeun priboemi tanah ijeu ti hareupeun oemat andjeun Israil, bari tanahna dipaparinkeun ka toeroenan Ibrahim, " sahabat andjeun teja, pikeun salalangggngna? 'Ladjeng ijeu tanah koe eta diareusian,

15

Pangeran, tjatjakan baroedakna sarta oge. 'Gens kitoe Jghasiel, poetra Djakaria, anoe poetra BSnaja, anoe poetra JShiel, anoe poetra Matanya, ahli Lewi, kaiisoep anak-poetoe Asap, f dilinggihan Roh Pangeran di tSngah pakoempoelan. Seug misaoer kijeu: Eh sakabeh oerang Joeda, djeung sadajana priboemi Jgroesalem, sarta
'

le

17

10

11

12

sargng tanah pikeun andjeun, bade padjenSngau kijeu teja: andjeun, bari oendjoekan 'Manawi koering kadatangan katjilakaan, pedang, hoekoeman, paggboeg atanapi patjeklik, sedja koering marek ka hareupeun ijeu gedong, nja ka pajoeneun andjeun, (karanten j)adjenengan andjeun linggih dina ijeu gedong,) sareng sedja sasambat ka andjeun tina djero kasoekeran koering, tinangtos koe andjeun dimakboel sareng disalametkeun. Ari ajeuna, salergsna, oerang Anion, oerang Moab, sargng oerang pigoenoengan Seir, * noe koe andjeun ka Israil hanteu diwidian didatangan, basa daratang ti tanah Mesu- teja, noe mawi seug njarimpang ti maranehanana, sareng hanteu ditoempoer; 'kari-kari wet kitoe maralgsna ka koering sadaja, dongkap ka moeroeboel, karepna dek ngadjongklokkeun koering sadaja ti djero kagoengan andjeun, noe koe andjeun dimilikkeun ka koering sadaja. 'Noen Allah koering! koemaha andjeun moal ngahoekoeman ka darinja? karanten koering sadaja mah
'^
'

njarijeun hidji kasoetjian dina ijeu

radja Josapat! geurapadarargggpkeun: kijeu timbalan Pangeran ka sadaja: Maraneh oelah sarijeun, sarta oelah galeder tina sabab noe mangpirang-pirang sakitoe lobana teh karana lain perang maraneh, istoening perang Allah. 'Isoekan arijang ngaroeroeg ka darinja; masing njaho, eta teh keur aroenggah dina tandjakan Sis, sarta pikapanggiheun koe maraneh dina toengtoeng lebak, hareupeun tegal lega Jeroeel. 'Maraneh moal koengsi i^erang hal ijeu mah; koedoe narangtoeng ngadjaranteng bae, bari narendjokeun pitoeloeng Pangeran ka maraneh. Eh Joeda djeung Jeroesalem! oelah sarijeun, sarta oelah galeder; isoekan koedoe boedal mapag ka darinja, karana maraneh disarengan Pangeran.
; '>

18

'Broek Josapat njoeoeh kana taneuh;


kitoe deui sakabeh oerang Joeda sarta

19

priboemi J6roesalem jjada njaroeoeh ka pajoeneun Pangeran, saroedjoed kaPangeran. 'Neut ahli-ahli Lewi, noe kaasoep anak-poetoe Kahat sarta noe kaasoep anak-poetoe Korah, narangtoeng, pada moedji ka Pangeran, Allah Israil, sowarana kaliwat bedas. a i Kadj. 21 9.
:

b
e

Bab.

29
2

12.
9,

Jak. 2

23.

d
:

1
1.

Badj. 8

33.

Moesa

19, 29.

p.

15

Moesa

14: 13; i Moesa 14:9.


20

taja

kakoewatan ngalawan noe mang-

21

13

pirang-pirang sakitoe lobana teh, noe moeroeboel ngaroeroeg ka koering sadaja, sareng koering sadaja bingoeng pilampaheun nanging mata koering sadaja neuteup ka andjeun. - 'Ari sakabeh
;

Demi gens braj isoek gantjang haroedang, toeloej boedal ka tggal lega Tekoa. Barang rek boedal, Josapat ngadeg heula, sarta ngalahir kijeu: Eh oerang Joeda djeung priboemi Jeroesalem! geura darengekeun kami: " masing pgrtjaja ka Pangeran, Allah maraneh, tangtoe maraneh ditetejakeun masing pgrtjaja ka nabi-nabina, tangtoe maraneh piloeloeseun! 'Saparantos rgrempagan reudjeung djalma-djalma, seug andjeun;

na ngadggkeun anoe baris njaranji ka


Pangeran, sarta maroedji, make pamidangan soetji; seug boedal ti heulaeun sakoer noe sadija, bari njargboet kijeu: Geura halatoer noehoen ka Pangeran,
''

oerang Joeda djaronghok

di

pajoeneun

520
22

BABAD
33

21.

sabab langgSng kaasihanana. 'Demikeur waktoe eta ngamimitian njanji djeung moedji, koe Pangeran dipargngkeun aja noe ngabongohau ka oerang Amon, oerang Moab djeung oerang pigoenoengan Seir, noe keur moeroeboel ka Joeda teja, 23 noe matak pada balahi. Karana oerang Amon djeung oerang Moab darangdan, ngamoek ka priboemipigoenoenganSeir, ditoempSs, ditoempoerkeuu pisan; sarta barang geus mejakkeun priboemi Seir teh, " heg silih-toeloengan batoer pada 24 batoer kanakaroeksakan. 'Barang Joeda datang ka palalangon tggal Igga, ret pada ngalijeuk ka noe mangpirang-pirang teja; doemadakan, eta teh geus djaradi babatang, pagoletak dina taneuh, 25 taja noe rahajoe. 'Ana Josapat soerqping djeung balana, sedja ngarajah djaraheunana, seg maranggih di gnggonna loba nakgr radja-kaja, djeung babatang, sarta barang noe moelja-moelja; pek njarokotan keur daririna, wani teu kabawa; ari ngarajahanana djaraheun teh meu26 nang tiloe poe, tina kalobaanana. 'DSmi dina poe noe kaopat karoempoel ka lebak BSraka; karana di dinja pada njoekoerkeun ka Pangeran; kitoe noe matak eta gnggon dingaranan lebak Bgraka,
'

34

njingkahna ti dinja, estoe milampah noe bgngr di pajoeneun Pangeran. 'Ngan gnggon laloehoer teja hanteu disalingkii*keun; karana djalma-djalma masih keneh tatjan netgpkeun hatena ka Allah karoehoenna. -'Ari tjarijos Josapat salijan ti eta, ti mimitina tepi ka panganggeusanana, saSnjana kaoengglkeun dina tjarijos * Jehoe poetra Hanani, noe diasoepkeun kana kitab para radja Israil
o
1

Badj. 22

42. 6

p.

35

Sanggeusna

ti

dinja, toeloej Josapat.

36

radja Joeda, sosobatan djeung Abasia, radja Israil; ari eta Abasia doraka lalam pahanana. 'Pangsosobatanana teh djeung
eta kersa ngadamel kapal, " baris lajar Tarsis; prak pada ngadamSl kapal di Esion-Geber. 'Toeloej Elieser poetra

ka
37

Dodawa, ti Maresa, ngawedjang ngaw6weleh ka Josapat, kijeu piwedjangna: Sabab andjeun sosobatan djeung Ahasia, noe matak eta padamelan andjeun koe Pangeran diroeksakkeun. Tidinja kapal teh baredjad, teu bisa lajar ka Tarsis.
a
p.

9:21.

PASAL

21.

rPoeloej Josapat " koelSm reudjeung kaJ- roehoenna, sarta dikoerfibkeun ka ka2

27

28

ka mangsa ajeuna. 'Tidinja sakabeh oerang Joeda djeung Jgroesalem pada balik; ari Josapat angkat pangheulana; maroelangna ka JSroesalem kalawan kaboengahan, wantoe pada diboengahkeun koe Pangeran tina hal moesoeh-moesoehna. 'Toeloej darongkap ka Jeroesalem, make tjelempoeng, katgpi
tjapi djeung tarompet,

moro kagSdong

29

30

Pangeran. 'Ari sakabeh karadjaan tanahtanah ^ pada kadatangan sijeun ti Pangeran, mangsa ngadarenge bedja, jen Pangeran geus mgrangan ka moesoeh Israil. 'Toeloej kSrta deui karadjaan Josapat karana andjeunna koe AUahna dipaparin reureuh ti sakoeriling.
''

J6s. 7

9.

p.

3. c

Hak.

22.

p.

17

10.

e p.

14:6.

31

32

Ari Josapat ngaradjaan ka Joeda. Oemoer Josapat keur mangsa djadi radja teh tiloe poeloeh lima taoen, sarta salawe taoen ngaradjaanana di JSroesalem; ari djSnSngan iboena Asoeba poetra Silhi. 'DSmi Josapat teh ngala"

konan djalan Asa ramana;

taja pisan

roehoenna di dajeuh Dawoed; ari Joram poetrana noe ngaganti djadi radja. 'Demi Joram teh reja saderekna pameggt, pada poetra Josapat, nja eta Asarja, Jehiel, Djakaria, Asarja, Mikael djeung Sgpatya; eta sadajana poetra Josapat, radja Israil. 'Ari * eta koe ramana pada 3 dipaparin pasihan galede, Smas-perak, sarta bai'ang noe moelja-moelja, reudjeung nagara noe wargwgg di tanah Joeda; demi karadjaan mah dipaparin4 keun ka Joram, sabab eta tjikalna. 'Ari Joram geus ngadSg, njangking karadjaan ramana, sarta geus ngoewatkeun andjeun, seg andjeunna niaehau eta sakabeh saderekna koe pgdang, kitoe keneh " 5 kapala Israil sawareh. 'Oemoer Joram keur mangsa djadi radja teh tiloe jjoeloeh doewa taoen, sarta dalapan taoen nga6 radjaanana di Jeroesalem. 'Demi Joram teh ngalakonan djalan radja-radja Israil, sakoemaha lalampahan bangsa Ahab bae wantoe geureuhaan ka poetra Ahab; djadi andjeunna milampah noe goreng 'Tatapi Pange7 di pajoeneun Pangeran. ran teu kgrsaeun ngaroeksakkeun bang;

2 sa

BABAD

2S

521

Dawoed, koe karaua pSrdjangdjiari, beunang andjeunna ngadamgl ka Dawoed, sarta sakoemahatimbalanana,k6rsa maparin damar ka Dawoed djeung ka jDoetra-poetoena sapapandjangna. 'Keur djaman Joram oerang Edom moengkir ti bawah kawasa Joeda; malah ajanoe koe oerang Edom didjengngkeun radja, njaugking ka maranehanaua. 'Tidinja'' Joram augkat, njandakkapala-kapalana, sarta sakabeh kareta; geus kitoe andjeumia dangdan ti peuting, pek njabgtan oerang Edom, anoe sakoeriling andjeunna, sarta djeung kapala-kapala kareta. 'Parandene oerang Edom moengkir bae ti bawah kawasa Joeda tgpi ka mangsaajeuna.TidinjaLibnakitoedeui moengdina mangsa eta keneh, ti bawah kawasa andjeunna, tina sabab andjeunna
kir,
11 18

19
1

ten pisan ngari poetra pamgggt, kadjaba ti Joahas, poetra pangboerSjna. 'Sanggeusna sagala pgrkara noe tadi, seug andjeunna koe Pangeran diggboeg, keuna panjakit dina peudjit, noe teu beunang ditjageurkeun. 'Ari geus kitoe,
'

lila

ti

lila,

sanggeus meunang doewa

taoen, baridjil peudjitna bawaning panjakitna; toeloej maot tina kabanggtan kasawatna; sarta andjeunna koe rahajatna hanteu dipangmeuleumkeun [seuseungitan], lain J tjara ka karoehoenna,
20

10

noe pada dipangmeuleumkeun. 'Oemoer Joram keur mangsa djadi radja teh tiloe jooeloeh doewa taoen, sarta dalapan taoen ngaradjaanana di JSroesalem; ari mijangna taja noe mikanggn; toeloej dikoerebkeun di dajeuh Dawoed, tapi lain dina makam para radja.
*'

12

ninggalkeun Pangeran, Allah karoehoenna.'Samalah andjeunna ngadamgl 6nggon laloehoer di goenoeng-goenoeng tanah Joeda, djeung priboemi Jgroesalem koe andjeunna disina djinah, sarta oerang Joeda koe andjeunna digembang. 'Geus kitoe datang serat ka andjeunna ti nabi Elias, oengelna: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Dawoed, rama andjeun: Tina sabab maneh hanteu ngalakonan f djalan
''

a f
i

Kadj. 22:51; 2 Badj. 8:16. 6 Eadj. 8


:
:

Moesa 25
:

6.

c 2 p. p.

17. d 2 Eadj. 8 21. e 1 Bab. 5 25. 14:2; 17:3. g 1 Badj. 2: 32. h 1 Bab. 5:26.

22

1.

p.

16: 14; J6r. 34

5.

p.

24

25.

PASAL
Tidinja
"

22.

13

Josapat, bapa maneh, sarta djalan Asa, radja Joeda teja; 'nja noe dilakonan teh koe maneh djalan radja-radja Israil, sarta oerang Joeda djeung priboemi JSroesalem koe maneh disina djinah, noeroe-

koe priboemi JSroesalem eta poetrana noe pangboer6jna teja, didjenengkeun radja, ngaganti andjeunna; karana sakabeh lantjeuk-lantjeukna geus * diparaehan koe rampog, noengadatangankapasanggrahanbargng oerang Arab teja; kitoe noe matak Abasia poetra Joram, radja Joeda teja, djadi radja. 'Oemoer Abasia keur mangsa djadi
Abasia,
radja teh opat poeloeh doewa taoen, sarta sataoen ngaradjaanana di Jeroesalem; ari djenengan iboena Atalja poetra Omri. 'Abasia " kitoe keneh ngalakonan djalan bangsa Ahab, wantoewantoe iboena noe mapatahan ka dinja migawe kadorakaan. 'Djadi Abasia teh

14

15

16

17

bangsa Ahab, samalah maneh maehan doeloer-doeloer maneh, toenggal saeusi-imah bapa nianeh^ c noe harade ti batan maneh teja: 'noe matak Pangeran, saenjana, mgngke ngadatangkeun balahi gede ka rahajat maneh, ka anak maneh, ka pamadjikan maneh, sarta ka sakabeh radja-kaja maneh. 'Sarta maneh mgngke kataradjang panjakit banggt pisan, nja panjakit dina peudjit, datang ka baridjil peudjit maneh tina sabab panjakit, sababaraha lilana. - 'Tidinja Pangeran'' ngageuingkeun soekma oerang Pelisti djeung oerang Arab, noe gigireun oerang Koes, sina ngaroeroeg ka Joram. 'Broel eta teh arindit ka tanah Joeda, seg dibSdahkeun, bari toeloej ngadjarah sakabeh radja-kaja, noe kapanggih di ggdong radja, kitoe deui poetra-garwana, moenggah andjeunna
tan
djinahna

milampah noe goreng

di

pajoeneun Pa-

ngeran, satjara bangsa Ahab; wantoewantoe nja eta noe pada mapatahan ka andjeunna sanggeus maot ramana, matak ngaroeksakkeun ka andjeunna. 'Samalah andjeunna, tina noeroet papatah eta, seug angkat reudjeung Joram poetra Ahab, radja Israil, mSrangan ka Hasael, radja Sam, di Ramotbilangan Gilad teja. Toeloej Joram keuna raheut koe oerang Sam. 'Gantjang Joram moelih, soepaja andjeunna dilandongan di Jisrel, tina sabab raraheut, asal andjeunna di"^

kadek

di

Ramah, keur mSrangan ka

522

BABAD
3

28.

Hasael, radja Sam teja. Toeloej Asaria poetra Joram, radja Joeda teja, ngalajad ka Joram poetra Ahab, ka Jisrel, pedah eta teu damang. 'Ari pangtjalikna Abasia ka Joram teb ti Allab, kSrsana rek ditiwaskeun; karana sanggeusna tjalik,

para loeloegoe abli karoeboen Israil; seg daratang ka Jgroesalem. 'Tidinja sapakoempoelan teb njijeun perdjangdjian di gedong Allab reudjeung radja; sarta koe Jojada pada dilabiran kijeu: Saenjana, poetra radja teb engke djoe-

andjeunna

"

bidjil

djeung Joram,
4

meneng

mapagkeun Jehoe poetra Nimsi, anoe


8

geus dibsaban koe Pangeran baris ngabasmi bangsa Abab. 'Ari geus kitoe, mangsa Jeboe keur ngrapkeun boekoeman ka bangsa Abab teb, seug mendak para kapala Joeda djeung para poetra saderek-saderek Abasia, noe pada ngawoelaan ka Abasia; pek diparaeban. 'Tidinja ^nejangan Abasia, sarta datang ka beunangna, da andjeunna keur njoempoet di Samaria; toeloej disanggakeun ka Jeboe, sarta dipaeban, bari seug dikoeboer; karana aromongna: Eta teb intjoe Josapat, anoe nejangan Pangeran tgroes reudjeung manab. Ari bangsa Abasia taja noe boga kakoewatan kana
karadjaan.
d
2 Radj.

a
9
:

Radj. 8:24. 6 p. 21:26. c p. 21:6.


:

14. e 2 Radj. 9

21.

2 Radj. 9

27.

10

"

Mangsa Atalja, iboe Abasia teja, geus

11

12

terangeun jen poetrana poepoes, toeloej dangdan, seg ngagempoer sakabeb toeroenan radja, bangsa Joeda. 'Tatapi Josabat, poetra radja noe istri, njandak Joas, poetra Abasia, dipaling ti tengab para poetra radja noe keur dipaeban, diteundeun djeung pangasoebna dina kamar pasarean. Djadi eta teb diboenikeun koe Josabat, poetra radja Joram, garwa pangboeloe Jojada; wantoe Josabat teb saderek Abasia; pangdiboenikeunana teb tina sabab Atalja; noe matak Joas banteu dipaeban. 'Toeloej bae njoempoet djeung arandjeunna di gedong Allab, ggngp taoen lilana; ari Atalja noe ngaratoean tanab. a 2 Radj. 11 1.
:

10

radja, * sakoemaba panganclika Pangeran bal poetra-poetoe Dawoedteja. 'Ari pgrkara, noe koe sarampejan koedoe dilampabkeun, nja kijeu: sampejan anoe asoep engke poe sabat, pangboeloe-pangboeloe djeung abli-abli Lewi, noe sapgrtiloe koedoe kana toenggoe lawang dina sakoer bangbaroeng; 'noe sapgrtiloe koedoe aja di gedong radja; ari noe sapertiloe deui di lawang Padgmen demi djalma noe loba mab koedoe araja di boeroean gedong Pangeran. 'Tapi oelab aja noe asoep ka gedong Pangeran, kadjaba ti pangboeloe-panghoeloe, sarta abli-abli Lewi, anoe bakoe ngabarakti; nja eta noe meunang asoep, karana saroetji; d6mi djalma noe loba mab sina pada ngadjaga kana djagaan Pangeran. 'Djeung deui abli Lewi koedoe ngaroeboeng radja ti sakoeriling, bari bidjibidji djalma pada njekel pakarangna; ari saba-saba noe aboes ka ggdong, koedoe dipaeban; sarta koedoe ngaping radja, samangsa lebet djeung samangsa mSdal. 'Tidinja abli-abli Lewi djeung sakabeb oerang Joeda pada ngalampabkeun saparentab pangboeloe Jojada teja; prak bidji-bidji pada njokot djalmana, noe asoep di poe sabat reudjeung noe ka loewar di poe sabat; wantoe pangboeloe Jojada banteu ngaboebarkeun bagian-bagian. 'Seg pangboeloe Jojada ka para kapala noe njekel saratoes teb njelebkeun toembak, tameng djeung kSp6ng, asal kagoengan radja Dawoed, noe aja di gedong Allab. 'Toeloej eta sakabeb
''

^ "

PASAL

23.

dina taoen noe katoedjoeb Jo'jada ngoewatkeun andjeun; seugngala para kapala noe njekel saratoes, nja eta Asarja poetra Jgrobam, Ismail poetra Jobanan, Asarja poetra Obed, Maaseja poetra Adaja, djeung Elisapat poetra Sikri pada ditjandak asoep p6r-

6mi

"

11

djangdjian. 'Toeloej eta aloedar-idSr di

tanab Joeda, ngoempoelkeun abli Lewi ti sakabeb nagara Joeda; kitoe keneb

djalma teb disina nangtoeng, bari bidjidjalma pada njekel pakarangna, sabeulab gedong ti katoeboe teroes ka sabeulab gedong ti kentja, kgbat kana altar djeung k6bat kana ggdong, ngaraksa radja sakoeriling. 'Tidinja poetra radja teb koe pangboeloe ditjandak ka loewar, sartamastakanadimakoetaan, bari diseleban Pertelaan teja; prak koe sadajana didjengngkeun radja, sarta dibsaban sakali koe Jojada sapoetra-poetrana; seg pada njareboet: Radja sing
bidji
ti

BABAD

24.

523
;

12

13

salamgt! 'Barang Atalja ngadenge sora djalma-djalma noe ngalijoed sarta maroedji ka radja, ngageuwat Atalja ngadataugan ka eta djalma-djalma, ka g6dong Pangeran. 'Ana ngalijenk, doemadakan, radja keur ngadeg di parantiua ngadgg, dina paranti asoep, sarta para kapala djeuug noe narompet pada nang-

djalma eusi tanah seug radja teh diloengsoerkeun ti ggdong Pangeran, didjadjap-

keun ka gedong

wang girang;
21

radja, djalan tina latoeloej radja teh dilinggih-

keun kana korsi karadjaan. 'Ari sakabeh djalma eusi tanah baroengaheun, sarta
dajeuh teh kerta. DSmi Atalja teja
di:

paehanana koe pgdang.


6Esr. 3:10.

Badj. 2

3.

14

toeugan radja; ari sakabeh djalma eusi tanah pada boengah sarta narijoep tarompet, djeung ahli njanji narabeuh tatabeuhan, narimbang anoe kern- moedji. Seg Atalja njosoek papakeanana, bari ngomong: Sakongkol! sakongkol! 'Gantjang koe panghoeloe Jojada para kapala noe njSkel saratoes, noe njarangkiug
balad teja, rentahna ka darinja: Eta geura ka-loewarkeun kana antara djadjaran; djeung saha-saha noe noetoerkeun eta, paeban koe pedang karana pangboeloe geus marentab kijeu: Eta tela koe maraneb oelah dipaehan di gedong Pangeran. 'Seng pada merean omber ka dinja; toeloej Atalja asoep deui ka gedong radja, djalan paranti asoep lawang koeda pek dipaebidjil,
!

PASAL
Oemoer

24.

diparentah

kijeu pa-

Joas keur mangsa djadi radja teh toedjoeh taoen, sarta opat poeloeh taoen ngaradjaanana di JSroesalem; ari djSnengan iboena Sibja, ti Berseba. 'Demi Joas teh milampah noe bener di pajoeneun Pangeran, satoetoep oemoer panghoeloe Jojada. 'Djeung koe Jojada dipangnjandakkeun doewa pigarwaeun; sarta Joas poetraan pamegetistri.

2 Badj. 12.

15

han
16

di dinja.
c 1 Bab. 9
:

a 2 Sadj. 11

4.

6 p. 21

7.

25.

17

Tidinja Jojada ngadamel pSrdjangdjian di antara andjeunna djeung djalma sarta djeung radja, soepaja eta djaradi oemat Pangeran. Geus kitoe sa-

loba

sanggeusna ti dinja, Joas teh aja manah nganjarkeun gedong Pangeran. 'Toeloej ngoempoelkeun para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi, bari seug diparentah kijeu: Geura arindit, ngider nagara-nagara Joeda; koedoe ngaroempoelkeun oewang ti sakabeh oerang Israil, baris ngomean gedong Allah maraneb saban-saban taoen sarta maraneh sing gantjang milampah etaperkara. Tatapi koe ahli-ahli Lewi hanteu diganAi'i
;

'

kabeh djalma teh arasoep ka gSdong


Baal, sarta diboerak-barik; ari altaraltarna djeung artja-artjana diraroeksakkeun, sarta Matan, panghoeloe Baal,
18

tjangkeun. 'Toeloej radja njaoer Jojada, loeloegoena, bari seug dilahiran kijeu:

Koe naon andjeun hanteu moendoet ka


ahli-ahli Lewi, sina ngadatangkeun ti Joeda djeung ti Jeroesalem " eta tjoeke, noe koe Moesa, abdi Pangeran, dimistikeun ka pakoempoelan Israil, pikeun himah tepangan teja? 'Karana Atalja, noe doraka, djeung anak-anakna, geus ngararoeksak ggdong Allah; malah-malah sakabeh barang beunang njoetjikeun, noe di gedong Pangeran^ koe eta geus dipake ka Baal-Baal. 'Tidinja radja

dipaehan di hareupeun altar. 'Djeung deui Jojada ngangkat anoe poerah njarangkiug ggdong Pangeran, di bawah kawasa para panghoeloe ahli Lewi, noe dibagi koe Dawoed baris njangking gedong Pangeran, pikeun ngoerbankeun koerban doeroekan Pangeran, " sakoemaha noe kaoengelkeun dina toret Moesa,

19

20

kalawan kaboengahan sarta kalawan poepoedjian, ^ noeroetkeun atoeran Dawoed. 'Sarta andjeunna ngadegkeun poerah toenggoe lawang dina sagala lawang ggdong Pangeran, sangkan oelah aja noe asoep anoe nadjis, pSrkara naon bae. 'Tidinja andjeunna njandak para kapala noe njgkel saratoes, kitoe deui para meuak, djeung sakoer noe njangking kawasa ka djalma-djalma, sarta sakabeh

miwarang
9

10

njijeun hidji p6ti, sok diteundeun dina lawang ggdong Pangeran, di loewar. 'Toeloej ngoewar-ngoewarkeun di Joeda djeung di Jeroesalem, koedoe njanggakeun ka Pangeran eta tjoeke, noe koe Moesa, abdi Allah, dimistikeun ka Israil di tegal ISga teja. 'Ari sadajana kapala-kapala djeung sakabeh djalmadjalma * pada baroengaheun; seg pada njanggakeun, sarta ngarasoepkeun kana

524
11

2
tepi

BABAD

24.

peti,

ka anggeusna. "Dgmi geus samangsa-mangsa eta peti koe lantaran ahli-ahli Lewi dibawa kahidji djalma noe koe radja dibakoekeun, nja
kitoe,

pada nginggtan ka

eta satijap-tijap narendjo jen geus loba

oewangna, toeloej datang

djoei'oe-toelis

darinja, tatapi ten diwaro. 'Tidinja " Roh Allah toemerap ka Djakaria, poetra panghoeloe Jojada; neut ngadgg rada loehoer ti djalma loba, sarta ngalahir ka darinja: Kijeu pangandika Allah: Naha maraneh ngarempak

12

radja sarta hidji djalma noe dibakoekeun koe loeioegoe panghoeloe, seug peti teh dioedoelkeun; djoeng digotong, dipoelangkeun deui ka 6nggonna. Kitoe bae lampahna oenggal-oenggal poe, djadi ngoempoelkeun oewang loba pisan. 'Tidinja oewang teh koe radja djeung Jojada diselehkeun ka djalma noe njijeun

pagawean ngabakti
ran;

13

di gedong Pangenja eta seug ngoelikeun ka toekang batoe djeung ka toekang kai, baris nganjarkeun ggdong Pangeran; kitoe deui ka pandaj djeung ka paledang, baris ngomean gedong Pangeran. 'Prak noe njarijeun pagawean teh digarawe, sarta pagawean teh beuki madjoe koe lantaran eta; ari ggdong Allah teh koe eta

timbalan Pangeran? manana maraneh hamo loeloes. Tina sabab maraneh geus ninggalkeun Pangeran, noe matak andjeunna pon kitoe keneh geus ninggalkeun maraneh. 'Demi eta teh sakarait dek goreng ka Djakaria; pek Djakaria teh koe timbalan radja dibaledogan koe batoe di boeroean gedong Pangeran.' Djadi radja Joas ten ngelingkeun kahemanan, noe koe " Jojada, rama Djakaria, dipidamSl ka andjeunna teja; sabalikna maehan poetrana. D6mi eta teh, barang rek poepoes, misaoer kijeu: Pangeran langkoeng waspaos, tangtoe dipoendoet.
'^

a
c

Hak. 6

Moesa 25:8. 6 2 Radj. 17:13; 34. d Mat. 23 35. p. 23 1.


: : :

p.

33:10.
\

14

didjSlegkeun deui sakamistianana, sarta dikoewatkeun. 'Demi geus anggeus, seug sesa oewang koe eta disanggakeun ka pajoeneun radja djeung Jojada; toeloej dianggo ngadamgl paparabotan pikeun gSdong Pangeran, parabot baris ngabakti djeung baris ngoerban, kitoe deui pisin-pisin, sarta parabot emas-perak. Djeung deui ten petot-petot ngoerbankeun koerban doeroekan di gedong Pa-

ngeran, satoetoep oemoer Jojada.


a 2 Moesa 30
15
:

11. 6 1

Bab. 29

9.

Demi Jojada " geus sgpoeh

sarta geus

warSg nja oemoer; tidinja poepoes; waktoe poepoes oemoerna saratoes tiloe
poeloeh taoen. 'Toeloej dikoerebkeun di dajeuh Dawoed, direudjeungkeun ka para radja, tina sabab midam61 kahadean ka Israil, kitoe keneh ka Allah sarta 'Demi sanggeus poepoes 17 ka gSdongna. Jojada, hoi para kapala Joeda ngadareuheus, sarta saroedjoed ka radja; seug 18 radja ngagoegoe ka eta. "Toeloej pada ninggalkeun ggdong Pangeran, Allah karoehoenna^ sarta ngabarakti ka AseraAsera djeung ka brahala-brahala, noe matak aja b6b6ndoe ka Joeda djeung ka JSroesalem, tina kasalahanana kitoe. 19 'Parandene * Pangeran miwarangan nabi-nabi ka maranehanana, soepaja koe eta dibaralikkeun ka Pangeran; seug eta
16

Ari geus kitoe, " dina tepoeng taoen broel balad Sam ngaroeroeg ka Joas; teu lila daratang ka tanah Joeda sarta ka J8roesalem; pek eta ngaroeksak sakabeh kapala l3angsa, dieuweuhkeun tina bangsa, djeung sakabeh djarahanana dikirimkeun ka radja Damsik. 'Sangkilang balad Sam noe datang saeutik bae djalmana, Pangeran ka leungeunna njelehkeun balad gede katjida, tina sabab geus naringgalkeun Pangeran, Allah karoehoenna; pek eta teh nerapkeun hoekoeman ka Joas. Sarta sanggeus eta maroelang ti andjeunna, (estoe ditinggalkeunana keur kasawat banget pisan,) * heg mantri-mantrina sakait ngamoesoeh ka andjeunna, tina getih poetra panghoeloe Jojada teja; pek maehan Joas dina pasareanana toeloej poepoes; tidinja dikoerebkeun di dajeuh Dawoed, " tapi lain dikoerebkeun dina makam para radja. 'Ari noe sakait goreng ka andjeunna teh, nja eta Sabad, anak Simat, awewe bangsa Amon, djeung Josa'

bad, anak Simrit, awewe bangsa Moab. hal poetra-poetra Joas, djeung 'Ari ggdena oepSti, noe dimistikeun ka Joas, sarta hal ngadegkeun deui gedong Allah teja, sagnjana kaoengSlkeun dina katerangan kitab para radja. ^ Ari Amasia poetrana noe ngaganti djadi radja.
a
2

Radj. 12

17.

6 2 Radj. 12

20.

c p. 28

27.

2 Radj.

12:21.

BABAD

25.

525

PASAL
Oemoer
likoer
"

25.

Amasia keur mangsa

djadi
11

radja teh salawe taoen, sarta salapan taoen ngaradjailnana di J6roesalem; ari djgnengan iboeua Joadan, ti Jgroesalem. 'Demi Amasia teli milam-

pah noe b6n6r di pajoeneuu Pangeran, tatapi hanteu kalawan manah soehoed. 'D6mi geus kitoe, barang karadjaan geus pageuh ditjangking koe andjeunna, pek andjeunua maehan mantri-mautrina noe

12

maehan
ari

radja,

ramana

teja.

'Tatapi

13

lang saSnggon-Snggonna; seg eta teh djadi arambgkeun katjida ka Joeda, sarta baralik ka Snggonua bari sewot napsoena. 'D6mi Amasia teja ngoewatkeun andjeun, sarta ngijangkeun balana; pek anari angkatna ka ISbak Oejah; djeunna ngelehkeun oerang Seir, salaksa djalma noe kasamboet. 'Aja deui salaksa noe koe oerang Joeda didjarah hiroephiroep, digiringkeun ka poentjak goenoeng tjadas, pek ditinggang-tinggangkeun ti poentjak eta goenoeng tjadas, kabeh ge datang ka amboeradoel. DSmi
'^
'

anakna mah koe andjeunna hanteu dipaehan; sategSsna noeroet anoe dioe-

ngglkeuu dina toret, dina kitab Moesa, noe ditimbalkeun koe Pangeran, kijeu oengelna: Bapa teu meunang dipaehan tina sabab anak, kitoe deui anak teu meunang dipaehan tina sabab bapa; sateggsna djahna teh dipaehanana koe tina dosana sorangan. 'Djeung deui Amasia ngoempoelkeun oerang Joeda; seug pada diatoer noeroetkeun ahh karoehoen-karoehoen, ditjangkingkeun ka kapala noe njekel sareboe sarta kakapalanoenjgkel saratoes; nja eta sabangsa Joeda djeung Binyamin; sarta sadajana diloris, * ti s6m6t oemoer doewa poeloeh taoen ka loehoer; kapendak aja tiloe keti djalma beunang meting, mandjing balad, njekSl toembak djeung kepeng. 'Malah ngoelikeun ka oerang Israil saketi djalma noe

djalma barisan, noe koe Amasia dipiwarang balik, soepaja oelah miloe djeung andjeunna kana pgrang teja, toeloej pada njelempek ka nagara-nagara Joeda, ti sSmet Samaria tSpi ka Bet-Horon, sarta maehan tiloe reboe djalma oei'ang dinja, bari mawa djarahan loba katjida.
o
14
2

Badj. 14. b i Moesa

3.

c p. 20

G. (i

2 Badj. 14

7.

15

16

gagah-perkosa, koehanana saratoes talenta perak. 'Hoi hidji piwarangan Allah ngadeuheus ka andjeunna, mihatoer kijeu: Noen radja! balad Israil teja oelah ditjandak angkat; karana Pangeran teu njargngan ka Israil, nja eta ka sadaja Epraim. 'Nanging madak 8 anak-poetoe andjeun kersa angkat, mangga angkat, sarta sing tSger dina perang; tangtoe andjeun koe Allah dibantingkeun di hareupeun moesoeh; " karana Allah langkoeng kawasa mitoeloeng sareng nga9 bantingkeun. 'Lahiran Amasia ka piwarangan Allah teh: 'J'api koemaha oerang nja pilampaheun ka oewang saratoes talenta, noe koe kami dibere ka barisan Israil teja? Walon piwarangan Allah: Pangeran ijasaeun maparin ka andjeun 10 loba ti sakitoe. 'Tidinja Amasia misahkeun eta barisan, anoe datang ka andjeunna ti Epraim teja, dipiwarang moe7

sanggeus Amasia moelih, mantas ngelehkeun oerang Edom teja, seug andjeunna njandak aallahan oerang Seir, diaradegkeun, dipiallah koe andjeunna, nja njembah ka hareupeun eta, sarta ngoekoes ka eta. 'Mana Pangeran djadi bendoe ka Amasia, sarta miwarang hidji nabi ka andjeunna, noe mihatoer ka andjeunna kijeu: Naha andjeun nejangan aallahan eta bangsa, noe teu bisaeun ngaloepoetkeun oematna ti panangan andjeun teja? 'DSmi geus kitoe, eukeur nabi mihatoer ka radja, njendal radja ngalahir ka andjeunua: Karah maneh teh didjenengkeun poerah mapatahan ka radja? eureun bae maneh teh; pinaoneun maneh dipaehan? Seg nabi teh liren; arisaoerna: Kaoela geus terang, jen Allah mastenkeun ngaroeksakkeun ka andjeun, tina sabab andjeun

D6mi geus

kitoe,

milampah kitoe, sarta teu ngagoegoe ka papatah kaoela.


17

18

Tidinja Amasia, radja Joeda, rgrempa" toeloej miwarangan ka Joas, poetra Joahas, anoe poetra Jehoe, radja Israil teja, mopojan kijeu: Hajoe, oerang patingal raraj! 'Tatapi Joas, radja Israil, miwarangan deui ka Amasia, radja Joeda, mopojan kijeu: Walang sangit noe di goenoeng Libauon ngoetoes ka ki poetri noe di goenoeng Libanon, pokna:

gan

Anak maneh awewe bikeun ka anak


}

koela keur pipamadjikaneunana; djgboel


|

526

BABAD
2

26.

19

aja sato galak noe di Libanon ngaliwat, segwalang sangittehkatintjak.'Aripikir

andjeun, abong keua andjeun geus Hgelehkeun oerang Edom, noe matak manah andjeun agoel, hajang tambah dihormat; ajeuna anggoer tetSp tjalik di gedong andjeun; keur naon dek ngagefekkeun diri kana katjilakaan, temahna
20

roeboeh, nja diri andjeun, sarta mawa Joeda"? 'Tatapi Amasia teu ngagoegoe; karana hal kitoe teh ti Allah, kersana rek diselehkeun ka leungeun [Israil], tina sabab maranehanana nejangan aal''

21

lahan oerang

Edom

teja.

'Bral Joas,

radja Israil, mangkat; seug andjeunna djeung Amasia, radja Joeda, patingal
22

23

24

di Bet-Semes, noe di tanah Joeda. 'Toeloej Joeda eleh di hareupeun Israil; boer kalaboer sahimah-sahimahna. 'Demi Amasia, radja Joeda, poetra Joas, anoe poetra " Joahas teja, ditangkep koe Joas, radja Israil, di Bet-Semes, sarta dibawa ka Jeroesalem; toeloej Joas ngabongkar koeta Jeroesalem, ti lawang Epraim tepi ka lawang Djoeroe, opat ratoes asta legana. 'Malah [njandak] sakabehgmas-perak, djeung sakabeh paparabotan, noe kapendak di gedong Allah, ^ diObed-Edom, sarta dina doenyabrana gedong radja toer njandak djalma tandon; toeloej moelih deui ka Samaria.

pameunteu

Eadj.
:

14:8.

6
(Z

1
1

Badj.

12:15;

p.

22:7.
9

c p. 21

17; 22:1.

Bab. 26:15.

25

hiroep Amasia poetra Joas, radja Joeda, ti sanggeus poepoes Joas poetra Joahas, radja Israil teja, lima

Demi

"

26

27

welas taoen deui. -'Axi tjarijos Amasia salijan ti eta, ti mimitina tSpi ka panganggeusanana, sa6njana kaoengelkeun dina kitab para radja Joeda djeung Israil. 'Djeung deui tina mangsa Amasia njingkir ti poengkoereun Pangeran teja, aja noe njijeun sakait di Jeroesalem, ngamoesoeh ka andjeunna; seug andjeunna kaboer kanagaraLakis; tatapi noe sakarait teh nitahan njoesoel andjeunna ka Lakis, heg dipaehan di dinja.

10

welas taoen; toeloej didjengngkeun radja, ngaganti Amasia ramana.'Andjeuima ngadamel nagara Elot, sarta dibalikkeun deui ka Joeda, sanggeus radja Amasia koelem reudjeung karoehoenna. 'Oemoer Oesia * keur mangsa djadi radja teh genep w61as taoen, sarta lima poeloeh doewa taoen ngaradjaanana di Jeroesalem; ari djenSngan iboena Jekolja, ti Jeroesalem. 'Demi Oesia teh milampah noe bener di pajoeneun Pangeran, sakoemaha lampah Amasia ramana. 'Djeung mantep nja nejangan Allah, sapandjang oemoer Djakaria, noe leuwih ngarti dina titingalian ti Allah; sarta sapandjang andjeunna nejangan Pangeran, andjeunna koe Allah diloeloeskeun. 'Hidji mangsa andjeunna boedal, merangan ka oerang Pelisti seug andjeunna ngabongkar koeta nagara Gat, kitoe deui koeta nagara Jabne, sarta koeta nagara Asdod; djeung ngadamgl nagaranagara di [wewSngkeran] Asdod sarta di satanah oerang Pelisti. 'Djadi andjeunna koe Allah ditoeloeng ngaroeroeg ka oerang Pelisti; kitoe deui ka oerang Arab, noe tjaritjing di GoerBaal, sarta ka oerang Maoen. 'Ari oerang Amon njanggakeun pangabakti ka Oesia; sarta djenenganana kaoewar-aerkeun tepi ka pelebah asoep ka Mesir; wantoe-wantoe andjeunna djadi kawasa liwat saking. 'Djeung deui Oesia ngadamel papanggoengan di Jeroesalem, dina lawang Djoeroe, dina lawang Lebak, sarta dina pengkolan; toer dikoewat-koewatkeun. 'Djeung * ngadamgl
''

deui papanggoengan-papanggoengan di
tegal lega, sarta ngadamel soemoer reja pisan, karana pirang-pirang ingon-ingonna, ajana di tanah handap sarta di tanah rata; toer loba kagoenganana ahli tani djeung toekang ngebon anggoer di goe11

28

dibawa dina koeda, sarta dikoergbkeun ka karoehoenna * di dajeuh


'Toeloej

Joeda.

a 2 Eadj. 14:17. b 2 Kadj. 14:20.

PASAL
Tidinja
Oesia;
"

12

26.

ari

sabala Joeda pada njokot eta teh oemoerna

13

noeng-goenoeng, soemawon dina Karmel; wantoe resepeun kana tani. 'Djeung deui Oesia kagoengan balad toekang pgrang, boedalna ngaroeroeg ngabaris; ari rejana noeroetkeun lorisanana, beunang Jghiel djoeroe-toelis djeung Maaseja pangoeroes, di bawah kawasa Hananya, noe kaasoep kapala radja. 'Rejana bilangan loeloegoe ahli karoehoen, nja eta sakoer noe garagah-perkosa, doewa reboe genep ratoes. 'Nja eta noe njgkgl

BABAD

27.

527

kawasa ka wadya-balad,

tiloe keti toe-

ran.
22

D6mi Jotam poetrana noe njang-

14

djoeh reboe lima ratoes toekang pSrang, pada koewat gagah, baris ngabantoe ka radja merangan moesoeh. 'Sarta Oesia
ujadijakeun adjang eta, nja eta adjang sabalad kabeh, kSp6ng, toembak, balakoetak, badjoe kere, gondewa djeung batoe bandring. Samalah di Jgroesalem andjeunna ngadamgl karadjiuan, beu'

23

15

naiig mikiran djalma radjin, geusan diteundeun dina papanggoengan sarta dina djoevoe teja, baris mesatkeun djamparing djeung batoe galede. Ari djenSngan an-

king gSdong radja, ngahakiraan ka djalma-djalma eusi tanah. -'Ari tjarijos Oesia sahjan ti eta, ti mimitina tSpi ka jjanganggeusanana, kas6ratkeun koe nabi Jgsaja poetra Amos. 'Toeloej Oesia koeISm reudjeung karoehoenna, sarta dikoergbkeun ka karoehoenna dina lahan makam para radja; karana pada njSboet: Andjeunna kasakit lepra; ari Jotam poetrana noe ngaganti djadi radja.
a
p.

25

19

32

25. 6 4

Moesa 18

7. c

2 Badj. 15:5.

djeunna kaoetarakeun ka noe djaoehdjaoeh; karana ditoeloengna matak helok, dongkap ka andjeunna kawasa pisan.
a 2 Eadj.
li:21.
6
2

PASAL

27.

Kadj. 15:1. c p. 25:2.

d
16

p.

27:4.

17

18

Demi keur kawasa, manahna " djadi angkoeh, matak lbar, sax'ta andjeunna milampah kasalahan ka Pangeran Allahna; da lebet kana kabah Pangeran, kgrsa ngoekoes dina altar paragi ngoekoes. 'Gantjang panghoeloe Asarja leb6t njoesoel andjeunna, dibarengan para panghoeloe Pangeran, dalapan poeloeh djalma gagah. 'Toeloej pada megat radja Oesia, bari malihatoer ka andjeunna: Eh Oesia! teu pernah andjeun teh ngoekoes ka Pangeran * noe pernah tamah ngan panghoeloe, toeroenan Haroen, anoe gens disaroetjikeun, dibakoekeun kana ngoekoes. Mangga, geura ka loewar ti kasoetjian; karana andjeun mi;

19

lampah salah, sarta moal matak meunang hormat ti Pangeran Allah. "Toeloej Oesia bendoe; ari pananganana keur
njandak paroekoejan, kersa ngoekoes. D6mi keur andjeunna b6ndoe ka para
panghoeloe, sag dina taarna ngadjadi kasakit lepra di hareupeun para panghoeloe, di djero gedong Pangeran, girangeun altar paragi ngoekoes teja. 'Barang Asarja, loeloegoe panghoeloe teja, sarta djeung panghoeloe noe loba ngareret ka andjeunna, doemadakan, andjeunna keuna kasakit lepra dina taarna ngageuwat pada ngabidjilkeun andjeunna ti dinja; malah andjeunna ge ngaggntak ka loewar, rehna diggboeg koe Pangeran. 'Ari < radja Oesia kagoenganana kasakit lepra teh tepi ka poeanana poepoes; noe matak tjalikna misah ggdong, sarehna
;

0~ emoer "Jotam keur mangsa djadi radja teh salawe fcaoen, sarta genep wSlas taoen ngaradjaanana di JSroesalem; ari djenengan iboena Jeroesa poetra Sadok. 'DSmi Jotam teh milampah noe ben6r di pajoeneun Pangeran; lampahna sakoemaha lampah Oesia ramana^ * ngan hanteu lebet ka kabah Pangeran; ari djalma noe loba mah masih keneh lebar lampahna. 'Andjeunna noe ngadamgl lawang girang di gedong Pangeran, sarta dina koeta Opel reja pisan damSlna. Toer ngadamel nagara-nagara di pigoenoengan Joeda, " sarta dina leuweungleuweung andjeunna ngadamgl benteugbenteng djeung papanggoengan-papanggoengan. 'Djeung deui andjeunna merangan ka radja oerang Amon, sarta ngelehkeun ka darinja. Ari oerang Amon teh dina taoen harita ka andjeunna ngahatoerkeun saratoes talenta perak, salaksa pikoel tarigoe djeung salaksa pikoel gaudroeng. Nja kitoe oerang Amon njanggakeunana deui ka andjeunna dina taoen noe kadoewa sarta noe katiloe. Ari Jotam teh djadi kawasa, sabab andjeunna ngabenerkeun djalan-djalanna kapajoe'

'^

'

20

21

neun Pangeran AUahna. - 'Ari tjarijos Jotam salijan ti eta, djeung sakabeh pgrangna sarta sakabeh djalanna, saenjana kaoengglkeun dina kitab para radja Israil djeung Joeda. 'Oemoerna keur mangsa djadi radja teh salawe taoen, sarta genep welas taoen ngaradjaanana di Jeroesalem. 'Toeloej Jotam koel6m reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun di dajeuh Dawoed; ari Ahas poetrana noe
ngaganti djadi radja.
6 p. 26:16. c p. 26:10.

2 Badj. i5:32.

lepra;

wantoe

ditilas ti

ggdong Pange-

p. 26:8.

BABAD

28.

PASAL
"

28.

didjijeun boedak lalaki djeung boedak awewe, baris ngawoela ka ma-

keun,

<*

Oemoer Ahas keur mangsa djadi radja teb doewa poeloeh taoen, sarta genep welas taoen ngaradjaauaua di Jeroesalem. Demi Ahas teh hanteu milampah noe benSr di pajoeneun Pangeran, sapgrti Dawoed ramana. 'Sategesna andjeunna ngalakonan djalan-djalan para radja
Israil;

11

samalah ngadamgl artja-artja sipat tjitak, * ngaroepakeun Baal-Baal. 'Sarta andjeunna sok ngoekoes " di ISbak anak Hinom, djeung ngahoeroe poetrana koe seuneu, noeroetkeun kagiroekan lampah bangsa-bangsa, noe koe Pangeran disingkahkeun ti hareupeun oerang Israil teja. 'Toer andjeunna ngoerban djeung ngoekoes dina enggon laloehoer, sarta dina pasir-pasir, djeung di handapeun sakabeh kakaianngaroenggoenoek. 'Mana andjeunna koe Pangeran Allahna diselehkeun ka leungeun radja Sam; nja eta seug ngelehkeun ka andjeunna, djeung ngabojong ti tanah andjeunna bojongan loba pisan, dibarawa ka Damsik. Djeung andjeunna diselehkeun ka leungeun radja Israil ongkoh; nja eta kitoe deui ngelehkeun ka andjeunna, rosa katjida elehna. 'Da ari Pekah poetra Rgmalja teja maehan saketi doewa laksa oerang Joeda di djgro sapoe, kabeh oge djalma gagah; tina sabab geus naringgalkeun Pangeran, Allah karoehoenna. 'Djeung Sikri, djalma perkosa, oerang Epraim, maehan Maaseja, poetra radja, kitoe deui Asrikam, gegedoeg ggdong,
sarta djeung Elkana, papatih radja. 'Sarta oerang Israil ngabojong doeloerna sawareh, doewa keti djalma, awewe, anak lalaki djeung anak awewe, kitoe deui djarahan loba nakgr, beunangua ngarajah ti maranehanana heug djara;

12

raneh. Naha maraneh teh, lain kasalahan woengkoel noe aja di diri maraneh ka Pangeran, Allah maraneh? 'Mana ajeuna geura darengekeun kami: eta bojongan, beunang maraneh ngabojong ti doeloer maraneh, geura paroelangkeun karana Pangeran keur banget nja bSndoe ka maraneh. 'Aja deui djalma noe
;

13

14

15

kaasoep loeloegoe anak-poetoe Epraim, nja eta Asarja poetra Johanan, Berekja poetra Mesilemot, Hiskia poetra Saloem, djeung Amasa poetra Hadlai neut arindit, ngalawan ka noe paroelang ugaroeroeg. 'Pok pada misaoer ka darinja: Eta bojongan koe maraneh oelah diasoepkeun ka dijeu; taugtoe matak oerang kasalahan ka Pangeran; pikarepeun maraneh dek nambahan kana dosa oerang djeung kana kasalahan oerang poegoeh geus gede kasalahan oerang teh, " sarta geus aja bendoe banggt pisan ka Israil. 'Toeloej eta bojongan djeung rajahan teh koe djalma noe sadija teja ditinggalkeun di hareupeun para kapala sarta di hareupeun sapakoempoelan. 'Neut eta djalma noe disareboet ngaranna teja arindit, sarta njarokot eta bojongan; ari sakabeh noe ditarandjang pada dipakeanan tina djarahan, nja dipakeanan, djeung disapatoean, kitoe deui pada dibere dadaharan, djeung dibere nginoem, sarta diminjakan toeloej ditaroempakkeun dina kalde, nja eta sakoer noe lesoe, seg dialanteurkeun ka Jeriho, f nagara pakormaan teja, ka pglebah doeloer-doe; ; ;

loerna;

tidinja

eta teh mai'oelang ka


g.

Samaria.
d
16
3

a i Kadj. le. 6 p. 17 :3. c p. 33: Moesa 25:42. e p. 24:18. f Hak. 1:16.

han teh dibawa ka Samaria. 'Demi

di

17

nana Oded

dinja aja hidji nabi Pangeran, djenSngabral ka loewar, mapagkeun


;

10

balad, anoe datang ka Samaria. Pok njaoer ka darinja: Masing nganjahokeun, tina sabab Pangeran, Allah karoehoen maraneh, keur bgndoe ka Joeda, noe matak eta koe andjeunna diselehkeun ka leungeun maraneh seg koe maraneh diparaehan di dj6ro ambek, noe nSpi ka langit. 'Ari ajeuna pikir maraneh, oerang Joeda djeung Jgroesalem dek ditaloek;

Dina mangsa eta radja Ahas ngoetoesan ka radja-radja Asoer, soepaja noeloeng ka andjeunna. 'Karana oerang Edom kitoe keneh geus daratang sarta ngelehkeun Joeda, djeung marawa boisjongan. 'Kitoe deui oerang PSlisti * geus njelgmpek ka nagara-nagara tanah handap djeung tanah kidoel, anoe Joeda, sarta geus meunangkeun nagara BetSemes, Ajalon djeung Gfiderot, kitoe deui Soko djeung pilemboeranana, Timna djeung pilSmboeranana, sarta Gimso djeung pilgmboeranana; seg ngarSnggon 19 di dinja. 'Karana Pangeran ngahandap-

BABAD

20.

,29

20

keun Joeda tina pSrkara Alias, radja Israil; sabab eta teh ngoembar napsoe di Joeda, sarta hab6n bae migawe kasalahau ka Pangeran. 'Toeloej TilgatPilneser, radja Asoer, datang ka andjeunua, tatapi njoesoekr ka andjeunna, hanteu pisan ngabedasan. 'Poegoeh

radja, dina boelan kahidji,


4

andjeunna
bari

moekakeun panto ggdong Pangeran,


diomean
'

21

22

23

Ahas geus oejoep-ajap ka gedong Pangeran, ka ggdong radja sarta ka boemi para kapala, seug dihatoerkeun ka radja Asoer, tapi ten djadi toeloengan ka andjeunna. 'D6mi keur mangsa disoesoekgr, eta teh radja Ahas nambahan deiii milampah kasalahan ka Pangeran, 'da ngoerban ka aallahan oerang Damsik, noe geus pada ugelehkeun ka andjeunna
<"

sakali. Sarta ngasoe^jkeun para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi; dikoempoelkeun ka aloen-aloen wetan, Eh bari seug pada dilahiran kijeu ahli-ahli Lewi! geura darengekeun kami " ajeuna maraneh geura pada njoetjikeun diri; seug koedoe njaroetjikeun ggdong Pangeran, Allah karoehoen maraneh, sarta ka-loewarkeun kokotoran ti kasoetjian. 'Karana kolot-kolot oerang njarijeun kasalahan, sarta mari'

lampah noe goreng

di

pajoeneun Pange-

ran, Allah oerang; da pada ninggalkeun andjeunna, sarta malikkeun beungeutna


7

ari

saoerna

Estoe batara-batara para


darinja;

radja

Sam pada noeloengan ka

noe matak kami dek ngoerban ka eta, soepaja naroeloengan ka kami. Karikari nja eta noe matak andjeunna tibaii24 ting, kitoe deui sabangsa Israil. 'Tidinja Ahas ngoempoelkeun parabot ggdong Allah, djeung ngeureutan parabot gedong Allah, sarta meundeutkeun panto ggdong Pangeran; toer ngadamgl altar keur andjeunna dina sakoer pepengko25 Ian di Jgroesalem. 'Malah dina oenggaloenggal nagara tanah Joeda andjeunna ngadamgl gnggon loehoer, baris ngoekoes ka aallahan bangsa sedjen; djadi andjeunna teh ngabgndoekeun ka Pa26 ngeran, Allah karoehoenna. - 'Ari tjarijos Ahas salijan ti eta, djeung sakabeh djalan-djalanna, ti mimitina tgpi ka panganggeusanana, saenjana kaoengglkeun dina kitab para radja Joeda djeung 27 Israil. 'Toeloej Ahas koelgm reudjeung karoehoenna, sarta dikoergbkeun di datapi lain diasoepjeuh, di Jgroesalem keun ka makam para radja Israil; ari Hiskia poetrana noe ngaganti djadi radja.
"^
'"

balandongan Pangeran, pada naroekang. 'Malah eta meundeutkeun panto bale, bari damar diparareuman; djeung ten ngaroekoes seuseungitan, sarta ten ngoerbankeun koerban doeroekan dina kasoetjian pikeun Allah Israil. 'Manana Joeda djeung Jgroesalem dibgndon koe Pangeran, didjadikeun matak ngagidir,
ti

matak melgngek sarta matak njektjrekan biwir, sakoemaha noe katendjo


'^

koe panon maraneh. 'Karana, sagnj ana, kolot-kolot oerang geus raroeboeh koe pgdang, sarta ari anak oerang lalakiawewe, kitoe deui pamadjikan oerang,
<"

10

geus dibarojong tina hal kitoe. 'Ajeuna pikir kami, /'sgdja njijeun pgrdjangdjian ka Pangeran, Allah Israil, soepaja bgnti

11

''

doena noe banget teja moegi moendoer oerang. 'Eh anaking! ajeuna oelah takarana nja maraneh noe dipilih ledor; koe Pangeran baris marek ka pajoeneunana, baris ngabakti ka andjeunna, djeung soepaja maraneh ngawoelaan ka andjeunna, sarta djadi poerah ngoekoes.
^'

a d

2
1

Eadj. Eadj.

18:1.

b
e

p. p.

28:24.

c 1 Bab.
p.

15:12.

9:8.

28:6,8,17. f
8.

15:12;

2 Radj. 16: 7. 6 2 Eadj.


p.

18:8. c

5
:

Moesa 12
26.

30.

23: 16. g 5 Moesa 10:


12

29

3. e 1

Eadj. 15 30
:

2 Kadj. 23

f^. 24 25.
:

PASAL
Oemoer
"

29.

Hiskia keur mangsa djadi radja teh salawe taoen, sarta salapan likoer taoen ngaradjaanana di Jgroesalem; ari djgngngan iboena Abia poetra Djakaria. 'Dgmi Hiskia teh milampah noe bgngr di pajoeneun Pangeran, sakoemaha lampah Dawoed ramana. 'Dina taoen noe mimiti andjeunna djoemgngng

Lewi darangdan, nja eta Mahat poetra Amasai djeung Joel poetra Asarja, doewanana kaasoep anakpoetoe Kahat teja; ari ti anak-poetoe
Prak
ahli

13

Mgrari Asarja poetoe djeung poetoe

14

teja Kis poetra Abdi djeung poetra Jehalelel; ari ti anakGerson teja Joah poetra Sima Eden poetra Joah; 'ari ti anakElisapan teja Simri djeung Jghiel; ari ti anak-poetoe Asap teja Djakaria djeung Matanya; 'ari ti anak-poetoe

530

BABAD

29.

15

iG

17

teja Jehiel djeung Simi; sarta anak-poetoe Jedoetoen teja Semaja djeung Oesiel. "Tidinja eta ngaroempoelkeun doeloer-doeloerna, seug pada njoetjikeun maneh; toeloej arasoep, noeroetkeun timbalan radja, teroes djeung pangandika Pangeran, sedja ngaloeresihan gedong Pangerau. Sarta panghoeloe arasoep ka gedong Pangeran, ka djerona, sedja beberesih. Pek sakoer kanadjisan, noe kapanggih di kabali Pangeran, dika-loewarkeun ka boeroean gedong Pangeran, sarta ditampanan koe ahli Lewi, " dibawa ka loewar, ka tji Kidron. 'Ari ngamimitianana njoetjikeunteh dina tanggal hidji, boelan kahidji, sarta dina tanggal dalapan arasoepna ka bale Pangeran; seg njoetjikeun gedong Pangeran dalapan poe lilana anggeusna dina tanggal genep welas, boelan kahidji keti
'

Heman

24

25

pikoerbaneun dosa teja ka pajoeneun radja sarta ka hareupeun pakoempoelan; prak pada noempaugkeun panangan ka darinja. 'Pek koe para panghoeloe dipareuntjit ari getihna dipake koerban dosa dina altar, njijeun karapihan tina sabab sabangsa Israil karana parentah radja eta koerban doeroekan djeung koerban dosa teh koedoe dipetakeun keur pimaugpaateun sabangsa Israil. 'Sarta andjeunna ugadegkeun ahli-ahli Lewi di gedong Pangeran, make tjetjempres, tjelempoeng djeung katjapi, < noeroetkeun dawoehan Dawoed, djeung da;

26

woehan Gat, djoeroe peleng radja, sarta dawoehan nabi Natan teja; karana eta dawoehan asalna ti Pangeran, dilantarankeun koe nabi-nabina. Seg ahli Lewi teh narangtoeng, ^ make tatabeuhan Dawoed, sarta para panghoeloe make
'

'

18

neh. 'Tidinja ngadareuheusan ka radja Hiskia, arasoep ka djero, sarta aroendjoekan kijeu: Abdi sadaja parantos

27

19

ngaberesihan saggdong Pangeran kabeh, kitoe deui altar koerban doeroekan katoet saniskanten parabotna, sareng medja roti tata-tata katoet saniskanten parabotna. 'Kalajan saniskanten parabot, anoe disingkahkeun koe radja Ahas mangsana ngaradjaan, keurna milampah kasala-

28

'Toeloej Hiskia marentah ngoerbankeun eta koerban doeroekan dina altar. Demi keur waktoe ngamimitian ngoerban, prak njanjian Pangeran ragem ngamimitian, kitoe deui tarompet, dibarengan tatabeuhan Dawoed, radja Israil teja. 'Broek sapakoempoelan

tarompet.

saroedjoed,

sarta

ahli

njanji njaranji,

han

moehoen, arajana
Pangeran.
20

teja, koe abdi sadaja disajagikeun deui sareng disaroetjikeun sakali; soedi hareupeun altar
a 2'Eadj. 23
:

12

p.

15

IG, 17.

21

Tidinja radja Hiskia isoek-isoek dangdan, seug ngoempoelkeun para kapala nagara, bari toeloej moenggah ka gSdong Pangeran. 'G-eus kitoe njaranggasapi ngora lalaki toedjoeh siki, domba lalaki toedjoeh siki, anak domba toedjoeh siki, " djeung embe badot toedjoeh siki pikoerbaneun dosa tina hal karadjaan, djeung tina hal kasoetjian, sarta tina hal bangsa Joeda. Pok Hiskia marentah ka anak-poetoe Haroen, teges para panghoeloe, koedoe ngoerbankeun eta dina altar Pangeran. 'Pek mareuntjit eta sapi, sarta getihna ditampanan koe panghoeloe, * bari seug dikepretkeun kana altar; toeloej mareuntjit eta domba lalaki, seug ggtihna dikepretkeun kana altar; toeloej mareuntjit eta anak domba, seug ggtihna dikepretkeun kana altar.' Tidinja ngadeukeutkeun eta badot

keun

22

djeung tarompet ditarijoep; sadajana tepi 29 ka anggeus ngoerban. 'Demi geus tarapti ngoerban, broek radja djeung sakabeh noe djonghok sinarengan andjeun30 na teja ^^ada saroedjoed. 'Djeung deui radja Hiskia djeung para kapala marentah ka ahli-ahli Lewi, koedoe maroedji ka Pangeran, make kasaoeran Dawoed, djeung kasaoeran Asap, djoeroe peleng teja. Prak maroedji, matak djadi kaboengahan; broek saroedjoed deui. 31 'Pok Hiskia ngalahir, kijeu lahirna: Ajeuna maraneh f geus parinoeh keupeul pikeun ka Pangeran; geura njalampeurkeun, sanggakeun koerban peuntjitan djeung koerban pamoedji ka gedong Pangeran! Prak pakoempoelan teh njaranggakeun koerban peuntjitan djeung koerban liamoedji; sarta sahasaha noe soeka hate, njanggakeun 32 koerban doeroekan. 'Ari rejana koerban doeroekan, noe disanggakeun koe pakoempoelan teja, sapi toedjoeh poeloeh,
'J

23

33

domba lalaki saratoes, anak domba doewa ratoes nja eta kabeh koerban doeroekan bade ka Pangeran. 'Aja deui
;

BABAD

30.
Israil!

531

34

sapi

barangbeunangnjoetjikeun,ggnepvatoes djeung tiloe reboe domba. 'Ngan saeutik teuing, teu kapanghoeloena daroegaeun njisitan eta sakabeh koerban doeroekan; anoe matak dibantoean koe
''

doeloer-doeloerna, nja eta ahli Lewi, tepi

ka auggeus pagawean, sarta

tepi

ka

35

3G

sadajaua panghoeloe geus njoetjikeun maneh; wantoe ahli-ahli Lewi leuwih estoe nja hate dina njoetjikeun diri ti batan para panglioeloe. 'Samalah koerban doeroekan teh loba katjida, reudjeung gadjih koerban panarima, sarta reukoerban inoeman baris kana djeung hidji-hidji koerban doeroekan. Tab, kitoe hal ngabakti di gedong Pangeran teh diadegkeun deui. Sarta Hiskia boengaheun, kitoe deui salobana eta djahnadjalma, tina hal perkara noe koe Allah geus disadijakeun pikeun oemat wantoewantoe pangdjadina eta perkara kSn'
'''
'

geura baralik ka Pangeran, Allah Ibrahim, Ishak djeung Israil teja, tangtoe andjeunna moelih deui ka maraneh noe rahajoe, anoe raasih kari, loepoet ti leuugeun radja-radja Asoer. 'Sarta maraneh poma oelah djadi sapgrti kolotkolot maraneh, djeung saperti doeloerdoeloer maraneh, noe njarijeun kasalahan ka Pangeran, Allah karoehoenna, f anoe matak eta koe andjeunna diserahkeun kana karoeksakan, sakoemaha noe katendjo koe maraneh. 'Ajeuna maraneh poma oelah ngaheuraskeun beuheung, saperti kolot-kolot maraneh teja; nja koedoe pada njanggakeun diri ka Pangeran, sarta koedoe daratang ka kasoe''

tjianana, anoe beunang andjeunna njoetjikeun pikeun salalanggengna, djeung

tjgng pisan.
8
:

Moesa 4
:

13.

6 3
:

Moesa 4:18;
5.

15. c 1

Bab. 25

6.

(Z

Bab. 23

e Esr. 3
p.

10.

f
i

Moesa 28:41. g 3 Moesa 7:12. h Moesa 3:3.^' 4 Moesa 28 7.


:

30:3.

PASAL
fTMdinja Hiskia

30.

koedoe pada ngawoela ka Pangeran, Allah maraneh; tangtoe bendoena noe banggt teja moendoer ti diri maraneh. 'Karana lamoen maraneh balik deui ka Pangeran, eta doeloer-doeloer maraneh djeung auak-anak maraneh teja mangke manggih kawelasan di hareupeun noe ngabojong inja, tangtoe baralik deui ka tanah ijeu; karana Pangeran, Allah maraneh, sipat koernija, nja sipat welas; moal kersaeun ngabalijeur ka maraneh, oepama maraneh balik deui ka andjeunna mah. 'Ari eta pasoeratan teh laleumpangna mapaj nagara-nagara, ngider satanahEpraim djeung Menase, sarta tepi ka tanah Seboeloen; tatapi pada njeungseurikeun ka darinja sarta pada mojok ka darinja. 'Ngan aja oge djalma sawareh-wareheun, kaom Aser, kaom Menase djeung kaom Seboeloen, noe ngahandapkeun maneh, sarta daratang ka Jeroesalem. 'Geus poegoeh di Joeda aja berkah ti Allah, dipaparin hate satoenggal, soeka ngalampahkeun timbalan ti radja djeung ti para kapala, teroes djeung

miwarangan ka sabangsa J- Israil djeung Joeda, samalah njeratan ka kaom Epraim djeung Menase, sina datang ka gedong Pangeran, ka Jeroesalem, " baris milampah paska ka Pangeran, Allah Israil. 'Karana radja, djeung para kapalana, sarta sapakoempoelan
di

10

milampah paska
3

doewa. 'Karana

Jeroesalem, geus rerempagan, bakal * dina boelan noe kaari rek milampah dina sapedah waktoe eta teu kaboeroe, panghoeloe tatjan tjoekoop noe njoetjikeun maneh, sarta djalma-djalma tatjan karoempoel ka Jeroesalem. 'Ari eta perkara bener koe pangraos radja sarta koe pangrasa sapakoempoelan kabeh. 'Toeloej nangtoekeun ijeu perkara, dek ngidgrkeun parentah di satanah Israil,
'^

11

12

13

pangandika Pangeran. 'Tidinja ka .Jeroesalem karoempoel djalma jDirang-j^irang,


roti teu ragian boelan noe kadoewa; pakoempoelan gede katjida. 'Geus kitoe darangdan, seg njalingkirkeun altar-altar noe aja di Jeroesalem; djeung sakabeh paragi ngoekoes disalingkirkeun, dipitjeunankatjiKidron. 'Toeloej mareuntj it paska dina tanggal opat welas, boelan noe kadoewa. Ari para panghoeloe djeung

Berseba tepi ka Dan, sina pada datang milampah paska ka Pangeran, Allah Israil, di Jeroesalem; karana geus lila teu marilampahkeun paska saoengeling kitab. 'Bral * pasoeratan laleumpang, pada mawa seratti pan angan radja djeung kapala-kapalana, ngideran satanah Israil djeung Joeda, noeroetkeun timbalan radja; aromongna: Eh oerang
'^

ti

sedja

milampah pesta

teja,
14

dina

''

15

532
ahli-ahli

BAB AD
25

31.

16

Lewi warirangeun, sarta njaroetjikeun maneh; seg njaranggakeun koerban doeroekan ka gedong Pangeran. 'Tidinja narangtoeng di parautina nangtoeng, sakoemaha atoeranana, noeroetkeun toret Moesa, piwarangan Allah teja; prak paughoeloe pada ngepretkeun
ti leungeun ahli-ahli Lewi. 'Karana dina pakoempoelan teh loba pisan noe tatjan njoetjikeun maneh; kitoe noe matak sakoer noe ten beresih dipangmeuntjitkeun paska koe ahli-ahli Lewi, sangkan disoetjikeun kaPangeran. 'Karana pirang-pirang djalma, nja eta loba oerang Epraim, oerang Meuase, oerang Isaskar djeung oerang Seboeloen, noe tatjan ngaberesihan maneh; enja pada ngahakan paska, tapi ten tgroes djeung oengelan kitab. Demi koe Hiskia eta teh dipangnedakeun, lahirna: Pangeran

sarta loba pisan panghoeloe noe njoetjikeun maneh. 'Ari sapakoempoelan oerang Joeda, sarta para panghoeloe,

17

getih

2G

bareng ahli-ahli Lewi, pada baroengaheun; kitoe deui sapakoempoelan noe daratang ti Israil, ^ sarta semah-semah, noe daratang ti tanah Israil djeung noe tjaritjing di Joeda. Mana kaboengahan rosa katjida di Jeroesalem; karana ti djaman Soeleman poetra Dawoed, radja
'

27

18

Israil teja, taja saperti kitoe di Jeroesalem. "Tidinja para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi neut narangtoeng, " ngaberkahan ka djalma loba; ari sowarana

tji,

dimakboel, djeung panedana dongkap ka panglinggihan andjeunna noe leuwih soenja eta ka sawarga. p. 35 7.
;

Moesa

23

PASAL

31.

noe
19

langkoeng

moerah moegi-moegi

20

21

22

ngahampoera 'ka sakoer-sakoer noe menerkeun liatena, sedja nejangan Allah, teges Pangeran, Allah karoehoenna, nadjan ten teroes djeung kabresihaning kasoetjian oge! 'Sarta Pangeran ngamakboel ka Hiskia, djeung njageurkeun eta djalma-djalma. 'Brak oerang Israil noe djaronghok di Jeroesalem pada milampah pesta roti teu ragian, toedjoeh 23oe lilana, djeung kaboengahan noe rosa katjida. Ari ahli-ahli Lewi djeung para panghoeloe maroedji ka Pangeran saban-saban poe; moedjina ka Pangeran make tatabeuhan haroes. Sarta Hiskia' ngoepahan kana ati sakabeh ahli Lewi, anoe hade pangartina [kana ngabakti] ka Pangeran. Tah, kitoe ngaharakanna koerban pesta, toedjoeh poe lilana, bari ngoerbankeun koerban panarima sarta ngarakoekeun ka Pangeran, Allah karoehoenna. o p. 35 i. 6 4 Moesa
*
'

9:614. c p. 29:34. d 1 Radj. 4:25. e Est. 3:13. /p. 29:8. g 2 Radj. 17:14. /) p. 28:24; 29:16.
i

Djab. 41

5.

p.

32

6.

23

24

Tidinja sapakoempoelan rerempoegan, sSdjanjamboeng pesta toedjoeh ^Joe deui; prak pesta deui toedjoeh poe sarta kaboengahan. 'Karana Hiskia, radja Joeda,
"

ngahadjatkeun ka pakoempoelan

sa-

reboe sapi ngora lalaki djeung toedjoeh reboe domba; kitoe deui para kapala ujidgkahkeun ka pakoempoelan sareboe sapi ngora lalaki djeung salaksa domba;

geus tjatjap eta sakabehna, broel sakabeh oerang Israil noe djonghok boedal ka nagara-nagara Joeda, seg mareupeuskeun tihang-tihang, djeung marotongan Asera-Asera, sarta ngaboerak-barik enggon laloehoer reudjeung altar-altar, dieuweuhkeun ti satanah Joeda, Binyamin, Epraim djeung Menase, ka bejakna. Tidinja sakabeh datang oerang Israil baralik ka samilik-milikna, ka sanagara-nagarana sorangan. Sarta Hiskia ngadegkeun deui bagian-bagian panghoeloe djeung ahli Lewi, noeroetkeun bagianana, hidji-hidji djalma sagawe-sagawena, noe bakoe ka panghoeloe sarta ka ahli Lewi, kana koerban doeroekan, kana koerban panarima, kana ngawoela, kana nganoehoenkeun djeung kana moedji sadjeroeun lawang-lawang pasanggrahan Pangeran. Sarta nangtoskeun doeoeman radja ti kagoenganana keur baris koerban doeroekan, nja eta baris koerban doeroekan isoek djeung sore, sarta baris koerban doeroekan dina poe sabat, dinapananggalan djeung dina pesta-pesta, sakoemaha noe kaoengelkeun dina toret Pangeran. 'Djeung deui marentah ka djalma-djalma noe maratoeh di Jgroesalem, " koedoe mere doeoeman panghoeloe djeung ahli Lewi, soepaja eta pada pengkoeh kana toret Pangeran. 'Barang geus lijar eta lahiran, heug oerang Israil rosa pisan nja marawa tjikal gandoem, anggoer, minjak djeung

Demi

'^

'

''

"^

'

"^

BABAD
iG

32.

533

madoe, sarta
6 ti

djeung iTAda, saiiiskara, loba nak6r. Sarta ari oerang Israil djeung oerang Joeda, noe maratoeh di nagara-nagara Joeda, eta kitoe deui pada njanggakeun pSrpoeloeban ti sapi djeung domba, kitoe deui p6rpoeloeban ti barang beunang njoetjikeun, noe geus disoetjikeun ka Pangeran Allabna; 7 sarta ditoempoek-toempoekkeun. 'Dina boelan noe katiloe ngamimitianana njijeun dadasar toempoekan, ari dina boelan noe katoedjoeh mab toempoekanana 8 aranggeus. "Tidinja soemping Hiskia, diiring para kapala, pada ningalian eta toempoekan; seug pada moedji soekoer ka Pangeran djeung ka Israil oematna. 9 'Toeloej Hiskia ka para panghoeloedjeung abli-abli Lewi marijoskeun bal eta toem10 23oekan. 'Ngawalon ka andjeunna ^ Asarja, loeloegoe pangboeloe, bangsa Sadok teja, kijeu walonanana: Soemoeboen, ti barang nSmbean njanggakeun ^ batoeran ka ggdong Pangeran, abdi pada nSda dougkap ka seubeubna, sareng noe kantoen moetoeb koe loba, karantSn Pangeran geus ngabgrkaban ka oematna; doepi noe kantoen teja sakijeu lobana. 11 'Tidinja Hiskia marentab njadijakeun pondok-pondok di ggdong Pangeran. Prak 12 disadijakeun. Seug eta batoeran, djeung perpoeloeban, sarta barang beunang njoetjikeun teja diasoepkeun kalawan satoeboe. Ari noe djadi ggggdoeg njangking eta, nja eta Konanya, abli Lewi; sarta 13 Simi adina djadi kadoewana. 'Ari Jehiel, Asasia, Nabat, Asabel, Jerimot, Josabad, Eliel, Jismakja, Mabat djeung Benaja pada djadi toekang ngaloris, di bawab kawasa Konanya djeung Simi adina, koe pangersa radja Hiskia djeung Asarja, gegedoeg ggdong Allab teja. u 'Djeung deui Kore poetra Jimna, abli Lewi, noe djadi toenggoe lawang wetan, njangking pangabakti ka Allab noe asal tina soeka, poerab ngabidjilkeun batoeran kagoengan Pangeran sarta barang 15 noe pangsoetji-soetjina. 'Ari noe di bawab kawasa eta, nja eta Eden, Minyamin, Jesoea, S6maja, Amarja djeung SSkanya, J di nagara-nagara pangboeloe,, kalawan satoeboe, poerab ngabidjilkeun ka doesabagian-sabagianana, loer-doeloerna bob ka noe eede, bob ka noe leutik;
' '

sakabeh bae basil lab an; njanggakeun pSrpoeloeban


ti

ka noe asoep sadjarab, bangsa lalaki, ti sem6t oemoer tiloe taoen ka loeboer, nja eta sakoer noe kaasoep ka ggdong Pangeran, sabakoe-sabakoena dina oenggal-oenggal poe, tina pada nj6'djaba
k61 gawe sadjagaan-sadjagaanana, noeroetkeun bagian-bagianana; 'sarta ka pangboeloe-pangboeloe anoe asoep sadjarab, noeroetkeun abli karoeboenna, kitoe deui ka abli Lewi ti semet oemoer doewa poeloeb taoen ka loeboer, sadjagaan-sadjagaanana, dina bagian-bagianana; 'sarta ka noe asoep sadjarab dina sakabeb baroedakna, pamadjikanana, anakna lalaki djeung anakna awewe, di sapakoempoelan; karana kalawan satoeboena eta teb pada njoetjikeun maneb ambeb soetji. 'Sarta pikeun anakpoetoe Haroen, para pangboeloe, noe aja dina bilangan sampalan nagarana, dina oenggal-oenggal nagara, aja deui djalma, noe disareboet ngaran-ngaranna, poerab ngabidjilkeun doeoeman ka sakabeb lalaki dina para pangboeloe, djeung ka sakabeb anoe asoep sadjarab dina abli Lewi. 'Tab, kitoe noe didamel koe Hiskia di satanab Joeda; sarta andjeunna milampab kabadean, kaestoean djeung kajaktian di pajoeneun Pangeran Allabna. 'Sarta dina sakoer padamelan, noe koe andjeunna dimimitian, perkara ngabakti di ggdong Allab, atawa p6rkara papakon, atawa jDerkara timbalan, noe dipalar nejangan Allabna; sarta didamglna teroes djeung manabna, mana andjeunna loeloeS. a 5 Moesa 7 5 2 Radj. 18:4.
'''
: ;

17

18

19

20

21

''

6
e

Bab. 23. c

1
:

Bab. 9:18,

19.
:

4
p.
1

Moesa 18
35
:

11.

/p.
2

26
:

17.

d 4 Moesa 28:29. g 4 Moesa 5 9.


:

9.

is Moesa

21

22.

Jos. 21

2.

Bab. 23:24, 27.

PASAL

32.

Sanggeusna eta sagala pgrkara djeung katemenan kitoe teja, " datang Sanradja Asoer, ngasoepan tanah Joeda; seg masanggrahan, ngaroeroeg ka sakoer nagara noe rareugreug, kargpna dek dibedabkeun pikeun andjeunna. 'Mangsa Hiskia waspaoseun, jen Sanberib datang sarta mikarep merangan ka Jgroesalem, 'toeloej Hiskia rerempagan djeung para kapalana sarta djeung para prawirana, kersa ngoeroegan sakoer tji-njoesoe noe di loewareun dajeub; ari eta pada ngiringan andjeunna.
berib,

'

534
i

BABAD

32.

"Gantjang ngoempoelkeun djalma loba


pisan, pek pada ngoeroegan sakabeh tji-njoesoe, sarta djeung waloengan noe

ngotjor ka tengah tanah; aromongna: Keur naon radja-radja Asoer, ana datang, manggih tjai lobal 'Djadi Hiskia teh ngoewatkeun andjeun, sarta ngomean sajaandjang koeta * sakoer noe roeksak, bari diloehoeran, dipapakkeun djeung panggoengna, sarta ti loewarna ngadamel deui koeta, djeung ngoewatkeun > Milo, noe di dajeuh Dawoed teja; toer ngadamel pakarang djeung kepeng loba katjida. 'Djeung deui andjeunna ngadjgnSngkeuQ kapala-kapala perang, njangking bala, sarta dikoempoelkeun ka salira andjeunna, ka aloen-aloen lawang dajeuh, bari ladjgng ngoepahan kana atina, kijeu lahirna: 'Masing taleger djeung masing galede hate; poma oelah sarijeun sarta oelah galeder koe eta radja Asoer, sarta koe bala mangpirang-pirang lobana, noe ngareudjeu''

13

14

15

Maraneh njembah teh koedoe hareupeun ijeu hidji altar bae, sarta ngoekoes teh koedoe dina loehoer eta? 'Koetan maraneh teu njaho noe koe kami djeung koe karoehoen kami didamel ka sakabeh bangsa tanah-tanah? Naha batara sakoer bangsa tanah-tanah teja barisaeun ngaloepoetkeun tanahna ti leungeun kami? 'Tjik, di lebah sakabeh batara bangsa-bangsa, noe ditaroempes koe karoehoen kami teja, noe mana noe bisaeun ngaloepoetkeun oematna ti leungeun kami, wet njangka Allah maraneh pibisaeun ngaloepoetkeun ma1'aneh ti leungeun kami? 'Ari ajeuna, maraneh oelah kagelo koe Hiskia, djeung
salem, jen:
di

maraneh oelah kagendam


petana,
sarta

'

ngan ka eta; karana noe njarengan ka oerang loba ti batan noe ngareudjeungan ka eta. 'Anoe ngareudjeungan ka eta, f nja leungeun sipat daging; dSmi noe njargngan ka oerang mah, nja Pange""

16

17

djalan kitoe oelah pertjaja ka dinja; karana sakabeh batara sarejana bangsa djeung karadjaan, hidji ge taja noe bisaeun ngaloepoetkeun oematna ti leungeun kami djeung ti leungeun karoehoen kami; geus poegoeh Allah maraneh moal bisaeun ngaloepoetkeun maraneh ti leungeun kami. 'Sarta reja deui omongan mantri-mantrina, ngagorengkeun ka Pangeran Allah djeung ka Hiskia abdina. 'Samalah radja teh^'nji-

poma

ran, Allah oerang; kersana mitoeloeng

ka oerang, djeung kgrsa mangmerangkeun perang oerang. Ari bala teh pada nSkgn ka pilahir Hiskia, radja Joeda.
a
(i

2
p.

Badj.

18:13. b
:

p.

25:23.
;

c 1
:

Bab. 11:8.

30

22. e 2 Badj. 6

16

1 Joh. i

i.

f J6r. 17:5,7.

10

Sanggeusna ti dinja " Sanherib, radja Asoer teja, nitahan mantri-mantrina ka Jeroesalem, (harita andjeunna aja di Lakis, sarta direudjeungan koe sakabeh noe di bawah parentahna) ka Hiskia, radja Joeda, djeung ka sakabeh oerang Joeda, noe aja di JSroesalem; ari omongna: 'Kijeu timbalan Sanherib, radja Asoer: Naon noe koe maraneh diandelkeun, wet tjaritjing di dj6ro benteng, di Jeroesalem? 'Naha Hiskia teh lain

11

ngagendam ka maraneh, karepna maraneh dek diserahkeun, soepaja paeh koe langlajeuseun djeung koe halabhab, bari ngomong kijeu: Pangeran, Allah oerang, tangtoe ngaloepoetkeun oerang ti leungeun radja Asoer? 'Naha eta teh Hiskia lain njingkirkeun jjamoedjaanana djeung altar-altarna, bari marentah ka oerang Joeda djeung ka oerang Jeroe-

12

jeun soerat, baris ngahinakeun ka Pangeran, Allah Israil, sarta baris ngagorengkeun ka andjeunna, omongna: Saperti batara-batara sakoer bangsa tanah-tanah, noe teu ngaloepoetkeun oematna ti leungeun aing, nja kitoe keneh Allah Hiskia moal ngaloepoetkeun oe18 matna ti leungeun aing. Sarta pada ngagero, bedas pisan sowarana, makebasa Jahoedi, ka djalma eusi Jgroesalem, noe araja di loehoer koeta, karepna njingsijeunan djeung ngaririsi ka darinja, soe19 paja nagara tereh beunang. 'Ari ngomongkeunana Allah Jeroesalem teh, kawas ngomongkeun aallahan bangsa noe loba di boemi, noe djadi djidjijeunan 20 leungeun manoesa. 'Demi radja Hiskia djeung nabi JSsaja poetra Amos teja pada neneda tina hal kitoe, sarta sa21 sambat ka sawarga. 'Tidinja Pangeran miwarang hidji malaikat; nja etaseug ngabasmi sakabeh djalma noe gagahpgrkosa, katoet gegedoeg djeung kapala wadya-balad radja Asoer. Djoeng radja teh moelang ka tanahna, bari era pasemonna. Geus kitoe asoep ka ggdong aal'

<"

**

'"

BABAP

33.

535

22

23

lahauana seg radja teh ditilas di dinja koe p6dang, koe iioe gens ka loewar ti awakna sorangan. 'Djadi Hiskia djeung priboemi Jeroesalem disakxmetkeun koe Pangeran ti leungeuu Saiilierib, radja Asoer teja, sarta ti leuugeun sakabeh; estoe diriksa ti sakoeriling. 'Djeung loba pisan noe njarauggakeun pangabakti ka Pangeran, ka Jgroesalem, kitoe deiii barang noe moelja-moelja ka Hiskia, radja Joeda noe matak andjeunna djadi poendjoel di hareupeun panon sakabeh bangsa-bangsa, ti sanggeusna hal tadi teja.
;
;

32

33

dina tanah teja, andjeunna ditilar koe Allah, kSrsana njoba ka andjeunna, soepaja kaoeninga sadajana noe dina manahna. - 'Ari tjarijos Hiskia salijan ti eta, djeung kahadeanana, saenjana kaoengglkeun ^ dina titingaliau nabi Jgsaja poetra Amos, dina kitab para radja Joeda djeung Israil. 'Toeloej Hiskia koelem reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun dina tandjakan makam toeroenan Dawoed; sarta sakabeh oerang Joeda djeung priboemi Jeroesalem rosa ngahormatanana ka andjeunna sanggeusna poepoes. Ari
''

2 Radj. 2

18

17. 6 2 Badj. 19

14. c 2 Badj. 19

18.

Menasepoetrananoengagantidjadiradja.
a
2 Badj. 20: 1. 6 2 Radj. 20: 12. c 2 Badj. 20: 19.

d
24

Radj. 19:1, 15. e 2 Badj. 19:35.

25

2G

Dina mangsa eta " Hiskia parSng ten damang, dongkap ka meh poepoes seug nengda ka Pangeran. Tidinja Pangeran ngandika ka andjeunna, bari dipaparin tanda. Tatapi Hiskia hanteu males noeroetkeun kasaeau, noe didamel ka andjeunna teja; * karana manahna djadi angkoeh, noe matak salira andjeunna, oerang Joeda djeung oerang Jeroesalem pada dibendoe. 'Demi Hiskia " ngahandapkeun andjeun tina sabab angkoeh manahna, nja andjeunna djeung priboemi
;
'

d g
:

2 Radj. 20
J6s. 36.

13. e 1 Radj.

33.

2 Badj. 20

8.

2 Badj.

20: 21.

PASAL
dja teh

33.

djadi rasarta lima poeloeh lima taoen ngaradjaanana di Jeroesalem. DSmi MSnase teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran, noe-

Oemoer " MSnase keur mangsa


doewa welas taoen,
'

Jeroesalem;
27

manana

teu kataradjang
''

bebgndoe Pangeran keur djaman Hiskia. 'Djeung deui Hiskia teh kabeungharanana djeung kamoeljaanana rosa katjida; sarta andjeunna ngadamgl goedang-goedang doenya-brana pikeun salira

28

29

30

andjeunna, baris emas-perak, baris intgn moelja-moelja, baris wawangian, baris kgpgng, sarta baris saroepaning barang noe aheng-aheng. "Djeung ngadamel goedang-goedang baris hasil gandoem, anggoer djeung minjak; kitoe deui kandang-kandang baris saroepaning tjotjooan, djeung karapjak-karapjak baris iugon-ingon. 'Toer ngadamSl nagara-nagara pikeun andjeunna, sarta kagoengan ingon-ingon domba djeung sapi, loba naker; karana andjeunna koe Allah dipaparin radja-kaja reja teu kira-kira. 'Sarta eta teh Hiskia ngoeroegan sirah tji Gihon ti girang; ari tjaina dibS*"

ngrkeun ka
31

hilir

ka dajeuh Dawoed,

sa-

beulah ti koelon. Sarta Hiskia teh loeloes dina sakabeh dadamSlanana. 'Parandene kitoe, mangsa aja oetoesan ti kaj^alakapala Baboel, noe dititahka andjeunna, baris naroskeun ^ hal tanda, noe tadi aja

roetkeun kagiroekan lampah bangsabangsa, noe koe Pangeran disingkahkeun ti hareupeun oerang Israil teja. 'Da andjeunna ngadjelSgkeun deui enggon laloehoer, noe diboerak-barik koe Hiskia ramana teja; djeung ngadegkeun altaraltar adjang Baal-Baal, sarta ngadamel Asera-Asera, malah njembah ka sakoer balad langit, sarta dibarakti. Toer andjeunna ngadamel altar-altar di djero gSdong Pangeran, noe koe Pangeran ditimbalkeun kijeu teja: Di Jeroesalem pilinggiheun djengngan kami salalanggengna. 'Sarta ngadamgl altar-altar adjang sakoer balad langit teja dina doewa boeroean gedong Pangeran. 'Katoeroeg-toeroeg andjeunna njorangkeunpoetrana kana seuneu, * di lebak anak Hinom, ' sarta milampah petangan, tenoeng djeung sihir, kitoe deui ngadamel toekang njaroemah djeung toekang ngoesoemah; loba katjida milampahna noe goreng di pajoeneun Pangeran, matak ngabgndoekeun Pangeran. 'Djeung aja hidji artja brahala, beunangna ngadamgl, koe andjeunna diteundeundidjgrogSdong Allah, anoe koe Allah ditimbalkeun ka Dawoed djeung ka Soeleman poetrana, kijeu teja Di djero ijeu gSdong sarta di Jeroesalem, beunang kami milih ti sakabeh kaom Israil, kami rek merenahkeun
'

536
8

BABAD

34.

10

11

djenengan kami salalanggengua. 'Sarta soekoe Israil koe kami moal diingkahingkahkeun deui tina tanah, noe koe kami dipastikeun ka karoehoen maraneh kitoe soteh oepama ngarestoekeun miilampah sakabehua noe koe kami ditimbalkeun ka maranehauana, nja eta sakabeh papakon, djeung pikoekoeh, sarta hoekoem, koe lantaran Moesa teja. 'Tatapi oerang ,Joeda djeung priboemi Jgroesalem koe M6nase disasabkeun, datang ka pada migawe noe goreng alah batan noe dipigawe koe bangsa-bangsa, noe ditoempoerkeun koe Pangeran ti hareupeun oerang Israil teja. Sarta Pangeran ^ ngandika ka Menase djeung ka rahajatna, tapi teu ngaregepkeun. 'Mana
;
'

18

randene djalma-djalma masih keneh ngaloerban di enggon laloehoer, tatapi ka Pangeran Allahna. - 'Ari tjarijos Menase salijan ti eta, djeung panedana ka Allahna, sarta kasaoeran djoeroe pel6ng,

19

20

Pangeran ngadatangkeun ka darinja kapala-kapala balad radja Asoer; toeloej Menase koe eta ditangkep, make oeneuk^ " sarta dirante tambaga, bari seug diiringkeun ka Baboel. 'D6mi keur mangsa kasoekSran, andjeunna noenoehoen ka
21

noe pada misaoer ka andjeunna mawa padjengngan Pangeran, Allah Israil, saenjana ajana dina tjarijos para radja Israil. 'Ari panedana, sarta hal ditarimana, kitoe deui sakabeh dosana djeung kasalahanana, sarta pernah-pernahna andjeunna ngadamSl enggon loehoer, djeung ngadegkeun Asera-Asera sarta artja-artja, samemeh ngahandapkeun andjeun teja, saenjana kaoengelkeun dina tjarijos para djoeroe pSleng. 'Toeloej Menase koelem reudjeung karoehoenna, sarta dikoerebkeun di ggdongna ari Amon poetrana noe ngaganti djadi radja. Oemoer " Amon keur mangsa djadi
;

radja teh

doewa

likoer taoen, sarta doe-

12

wa
22

13

pajoeneun Pangeran AUahna, bari langkoeng-langkoeng njangahandapkeun andjeun ka jjajoeneun Allah karoehoenna. 'Ana neneda ka Pangeran, seug panedana koe Pangeran ditarima, sarta, panoehoenna dimakboel; toeloej koe Pangeran dipoelangkeun deui ka Jeroesalem, ka karadjaanana. Kakarek Menase terangeun, jen Pangeran noe djoemgneng
Allah.
d
V-

23

taoen ngaradjaanana di Jgroesalem. 'Demi Amon teh milamj^ah noe goreng di pajoeneun Pangeran, sakoemaha lampah Menase ramana teja; sarta Amon ngoerban ka sakabeh artja, beunang ngadamel Menase ramana teja, djeung ngabaktina nja ka dinja. 'Djeung deui Amon teh hanteu ngahandapkeun andjeun ka pajoeneun Pangeran lain tjara Menase ramana, noe ngahandapkeun an;

Badj. 21. h p. 28:3. c 5

Moesa 18:10.

24

24: 19; 36: 15. e p. 36:6.

li

Sanggeusna ti dinja andjeunna ngadamel deui koeta ti loewareun dajeuh Dawoed, koeloneun Gihon, di lebak, nepika pglebah asoep ka lawang Laoek, sarta
ngoerilingan Opel; ari eta koeta didamelna loehoer katjida. Djeung deui andjeunna merenahkeun kajDala balad di sakabeh nagara rareugreug, noe di tanah Joeda. 'Sarta andjeunna njingkirkeun aallahan kitoe deui eta brahala ti djero
;

25

djeun; gnjana mah eta Amon ngarejakeun kasalahan. Tidinja mantri-mantri Amon sakarait ngamoesoeh ka andjeunna; pek andjeunna koe eta dipaehan di djero gedongna. 'DSmi djalma-djalma eusi tanah maehan eta sakabeh mantri noe sakait ngamoesoeh ka radja Amon; sarta Josia, poetra radja, koe djalma'

djalma eusi tanah didjgnengkeun radja, ngaganti andjeunna. a 2 Badj. 21:19.

15

PASAL

34.

Oemoer " Josia keur mangsa djadi radja


2

16

17

ggdong Pangeran, sarta djeung sakabeh altar-altar, beunang andjeunna ngadamel di goenoeng ggdong Pangeran djeung di Jgroesalem seg dipitjeunan ka loewareun nagara. 'Ari altar Pangeran koe andjeunna didjelegkeun deui, bari toeloej ngoerbankeun dina loehoer eta koerban panarima djeung koerban pamoedji, sarta marentah ka oerang Joeda, koedoe ngabakti ka Pangeran, Allah Israil. 'Pa;

teh dalapan taoen, sarta tiloe poeloeh taoen ngaradjaanana di Jgroesalem. 'D6mi Josia teh milampah noe benSrdi pajoeneun Pangeran, sarta ngalakonan djalan-djalan Dawoed ramana; taja pisan
hidji

njingkahna ka katoehoe atawa ka kentja. 'Ari dina mangsa kadalapan taoeuna andjeunna djoemSnSng radja, keur andjeunna moerangkalih keneh, andjeunna ngamimitian nejangan Allah Dawoed rama-

BABAD

34.

537

kadoewa-w61as taoenna andjeunna ngamimitian ngab6r6sihan Joeda djeung Jeroesalem, ngaleungitkeun * gnggou laloehoer, Asera-Asera,
na, sarta dina

artja sipat oekir djeung artja sipat


i

tji-

tak.

'Sarta di pajoeneun andjeunna dibongkar sakoer altar Baill-Baal djeung " titiron mata-poe, noe di loelioereun
;

eta,

dipotongan toer Asera-Asera, artja sipat oekir djeung artja sipat tjitak teh
;

dipeupeuskeun, sarta diboeboekkeun, bari seug diawoerkeun ka astana-astana djalma noe geus ngaloerban ka eta. 'Ari ^toelang-toelengpanghoeloe-panghoeloena koe andjeunna didoeroek dina altaraltarna; kitoe ngabergsihanana Joeda djeung Jeroesalem. 'Malah di nagaranagara tanah M6nase, tanah Epraim djeung tanah Simon, t6pi ka tanah Naptali, di sakoer gnggon noe tarikolot sakoeriling, 'andjeunna ngabongkar altaraltar; sarta ari Asera-Asera djeung artjaartja koe andjeunna diremgkkeim, diboe-

boekkeun; toer sakabeh titiron matapoe koe andjeunna dipotongan di satanah Israil. Toeloej radja moelih deui ka
J6roesalem.
c p. 14:5.
8

a 2 Eadj.

22. b p.

33:17,

19, 22.

2 Eadj. 23: 20.

" kadalapan-w61as taandjeunna djoem6neng radja, sanggeus andjeunna ngabergsiban tanah djeung ggdong teja, hidji waktoe andjeunna miwarangan Sapan poetra Asalja, Maaseja, kapala nagara, djeung Joah poetra Joahas, anoe djadi papatih, dipiwarang ngomean gedong Pangeran, Al9 lah andjeunna. 'Ari geus darongkap ka Hilkia, panghoeloe agoeng, seug njarelehkeun oewang, noe geus didatangkeun ka gedong Allah, beunang ngoempoelkeuu ahli-ahli Lewi, poerah ngadjaga bangbaroeng, ti leungeun oerang M6nase djeung oerang Epraim, sarta ti sarejana oerang Israil salijan ti eta, kitoe deui ti sakabeh oerang Joeda djeung Binya10 min, sarta ti priboemi Jgroesalem; 'diselehkeunana ka leungeun djalma noe njijeun pagawean, noe geus pada dibakoekeun ka gedong Pangeran; ari koe eta djalma noe njarijeun pagawean, noe digarawe di gedong Pangeran, oewang teh dibalandjakeun kana ngaha11 dean djeung ngomean gedong; 'nja eta dibalandjakeun ka toekang kai sarta ka

D6mi mangsa

oenna

toekang njarijeun, baris meuli batoe tatahan, djeung kai pikeun panggSrgt sarta pikeun pamikoel adjang ggdong-ggdong, noe geus diraroeksakkeun koe radja12 radja Joeda. 'Ari eta djalma-djalmapada satoehoe njijeunna pagawean teh; sarta noe dibakoekeun njangking ka darinja, nja eta Jahat djeung Obadya, doewanana ahli Lewi, kaasoep anak-poetoe M6rari; ari Djakaria djeung MSsoelam, doewanana kaasoep anak-poetoe oerang Kahat, djadi poerah ngokolotan. Aja deui ahli Lewi, sakoer noe bisa nabeuh 13 tatabeuhan. Toer njangking sagala pananggoeng, djeung ngokolotan ka sakoer noe njijeun pagawean keur baris saroepaning hal ngabakti. Djeung deui ahli Lewi teh aja noe djadi ahli kitab, aja noe djadi pangoeroes, aja deui noe djadi jjoerah toenggoe lawang. a 2 Eadj. 22:3. 14 DSmi keur ngaloewarkeun oewang, anoe didatangkeun ka gMong Pangeran teja, " panghoeloe Hilkia mgndak kitab toret Pangeran, noe dilantarankeun koe 15 Moesa teja. 'Pok Hilkia ngalahir ka Sapan, mantri toelis teja Kaoela manggih kitab toret di djSro ggdong Pangeran. Seug kitab teh koe Hilkia diselehkeun 16 ka Sapan. 'Toeloej koe Sapan eta kitab dibawa, dek disanggakeun ka radja. Geus kitoe Sapan teh lapor ka radja, pioendjoekna: Noen, saniskanten noe dioeroeskeun ka abdi-abdi gamparan teja, 17 soemoehoen, keur dilalampahkeun. 'Ari oewang, noe kapendak di ggdong Pangeran, parantos dioedoelkeun, bari ladj&ig diselehkeun ka leungeun djalma noe dibakoekeun, sargng ka leungeun djalma 18 noe njarijeun padamSlan teja. 'Djeung deui Sapan, mantri toelis teh, ngoeninga ka radja, pioendjoekna Abdi koe panghoeloe Hilkia diselehan hidji kitab. Toeloej koe Sapan diadji di pajoeneun radja. 19 'Ari geus kitoe, mangsa radja geus ngadangoe lahiran toret, seug andjeunna 20 njosoekpanganggona. 'Tidinja radja nimbalan ka Hilkia, ka Ahikam poetra Sapan, ka Abdon i^oetra Mika, ka Sapan, mantri toelis, djeung ka Asaja, mantri 21 radja, kijeu timbalanana: 'Geura laleumpang, pangnaroskeun diri kami sarta sakarina oerang Israil djeung Joeda ka Pangeran, hal lahiran ijeu kitab noe :ih; karana rosa pisan bSndoe'

538

BABAD

35.

22

uir)g Paugeran, noe dikoetjoerkeun ka oerang, tina sabab karoehoen oerang teu naroeroet ka pangandika Pangeran, teu milampah sakoemaha noe dioengelkeun a i Eadj. 22:8. diua ijeu kitab. Bral Hilkia sarta piwarangan radja deui tjaralik ka Hoelda, nabi istri, garwa Saloem, poetra Tokhat, anoe poetra Basra,

Jeroesalem; kitoe deui koe para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi, sarta koe djalma noe loba, noe gede reudjeung noe leutik; geus kitoe ngaos saoengeling kitab perdjangdjiaU; noe kapendak di ge-

dong Pangeran
31

teja,

sarereja. 'Ari radja

malar kadenge koe keur ngadgg di pa-

toekang ngadjaga papakean


;

ari eta

23

24

tjalikna di Jeroesalem, dina bagian kadoewa toeloej pada sasaoeran ka eta istri salahiran tadi teja. 'Misaoer istri teh ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil Bedjakeun koe maraueh ka eta djalma, noe ngadjoeroengkeun maraneli kakami: 'Kijeu timbalan Pangeran 'Masing njaho, kami rek ngaistri
:
:

32

25

26

datangkeun katjilakaan ka ijeu enggon sarta ka priboemina, " nja eta sakabeh panjapa, noe kaoengelkeun dina kitab, anoe diadji di hareupeun radja Joeda teja. 'Tina sabab geus naringgalkeun ka kami, sarta ngaroekoes ka aallahan, mambrih ngabSndoekeun kami koe sakabeh djidjijeunan leungeunna; noematak bendoe kami dikoetjoerkeun ka ijeu enggon, sarta moal pareum. 'Demi ka radja Joeda, noe ngadjoeroeugkeun maraneh nanja ka Pangeran, koedoe kijeu nja mopojan ka dinja: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Moenggoeh eta lahiran, noe kadenge koe maneh teja,
'sapedah hate

33

rantina ngadgg, sarta ngadamSl perdjangdjian ka pajoeneun Pangeran, sSdja anoet ka Pangeran, sarta sedja ngestikeun timbalanana, pertelaanana djeung pikoekoehna, teroes i-eudjeung manah sarta teroes reudjeung njawa; s6dja ngalampahkeun lahiran perdjangdjian, noe kaoengelkeun dina kitab teja. 'Sarta salobana djalma noe kapanggih di JSroesalem djeung di Binyamin, koe andjeunna disina mandjing. Prak priboemi Jeroesalem pada ngalampahkeun tgroes sapgrdjangdjian Allah, nja eta Allah karoehoenna. Geus kitoe Josia ti sakabeh tanah-tanah bogana oerang Israil njingkirkeun saniskara kagiroekan, sarta salobana djalma noe kapanggih di Israil koe andjeunna disina ngabakti, tegSs ngabakti ka Pangeran, Allah maranehanana. Sapandjang joeswa andjeunna eta teh teu njalingkir ti poengkoereun Pangeran, Allah karoehoenna. 2 Eadj. 23.
'

PASAL
1"iidinja
"

35.

27

maneh

djadi leuleus, sarta


;

maneh ngahandapkeun diri di pajoeneun Allah, sanggeus maneh ngadenge lahiijeu enggon djeuug hal priboemina, seug maneh ngahandapkeun diri di pajoeneun kami, djeung njosoek papakean maneh, bari tjeurik di pajoeneun kami noe matak kami sabalikna ngamakboel, soer pangandika Pangeran. 'Masing njaho, maneh teh koe kami rek

milampah paska ka Pangeran di Jeroesalem prak pada mareuntjit paska dina tanggal opat weJosia kersa
;

2
j

las,

ranana hal

28

29

dirijoengkeun ka karoehoen maneh; bakal dirijoengkeun ka pakoeboeran maneh djeung kasenangan, sarta panon maneh moal nendjo sakoer katjilakaan, noe koe kami bakal didatangkeun ka ijeu enggon, sarta ka priboemina. Toeloej eta teh pada lapor ka radja. a 3 Moesa 26: U; 5Moesa28: 15. Tidinja radja miwarangan, sarta

boelan kahidji. 'Djeung andjeunna'' ugadegkeun para panghoeloe, njangking sadjagaan-sadjagaanana, sarta pada dikoewatkeun kana ngabakti di ggdong Pangeran. 'Toeloej andjeunna marentah ka ahli-ahli Lewi, noe magahan ka sabangsa Israil, noe saroetji bade ka Pangeran teja: Eta peti soetji teundeun koe maraneh di djero gedong, beunang ngadamel Soeleman poetra Dawoed, radja Israil teja; " taktak maraneh geus taja babawaan; ajeuna koedoe ngawoelaan ka Pangeran, Allah maraneh, sarta

30

ngoempoelkeun sakabeh kokolot Joeda djeung Jgroesalem. 'Toeloej radja moenggah ka gSdong Pangeran, diiring koe sakabeh oerang Joeda djeung priboemi

ka oematna Israil; 'djeung koedoe pada njadijakeun diri, noei'oetkeun ahli karoehoen maraneh, sabagian-sabagian maraneh, tgroessatoelisanDawoed, radja Israil, sarta toelisan Soeleman poetrana. Seug koedoe narangtoeng di kasoetjian, noeroetkeun goendoekan ahli karoehoen
'

BABAD

35.
nji,

539

(loeloer-doeloer maraneli, djalnia iioe loba, [ka liidji-liidji goendoekan] sing aja hidji bagian ahli karoehoen oerang

Lewi. Toeloej koedoe mareuntjit paska, bari njaroetjikeun maneli, sarta sadijakeun keur doeloer-doeloer maraneh, soepaja ngalampahkenn tSroes sapaugandika Pangeran koe lantaran Moesa teja. nga'Sarta Josia ka djalma-djalma liadjatkeun anak domba djeung anak embe, sakabehna baris paska, pikeun sadajana uoe djoughok; ari rejanatiloe laksa, tambah sapi tiloe reboe; nja eta ti kagoengan radja. 'Kitoe deui kapala'

''

16

17

kapalaua njidgkahkeun ka djalma-djalma, ka para panglioeloe sarta ka aliliahli Lewi, bawauing soeka. Ari Hilkia, Djakaria djeung J6hiel, noe djaradi ggggdoeg gedong Allah, ngaleler ka para panghoeloe, baris paska, doewa reboe genep ratoes [embe-domba], tambah sapi tiloe ratoes. Sarta ari * Konanya, Semaja djeung Ngtanel, saderek-saderekna, kitoe deui Hasabja, Jghiel djeung Josabad, para kapala ahli Lewi, njidekahkeun ka ahli Lewi baris paska lima reboe [Smbe-domba], tambah sapi lima ratoes. 'Kitoe tjatjawisna baris ngabakti, sarta panghoeloe narangtoeng di parantina nangtoeng, kitoe deui ahli-ahli Lewi, uoeroetkeun bagianana, tgroes satimbaIan radja. 'Prak f mareuntjit paska, sarta panghoeloe pada ngepretkeun [getih] ti leungeunna, djeung ahli-ahli Lewi noe njisitan. 'Djeung pada ngingkarkeuu " koerban doeroekan, dek disaranggakeun uoeroetkeun goendoekan ahli karoehoen djalma-djalma, soepaja dihatoerkeun ka Pangeran t6roes sakoemaha noe kaoengglkeun dina kitab Moesa. Ari sapi teja pon kitoe keneh. 'Tidinja paska diganggang dina seuneu, uoeroetkeun hoe'

18

nja eta anak-poetoe Asap, pada aja parantina nangtoeng, uoeroetkeun dawoehan Dawoed, Asap, Heman djeung JSdoetoen, djoeroe pS16ng radja teja; kitoe deui poerah toenggoe lawang aja di oenggal-oenggal lawang; eta sadajana ten noenda pagaweanana, karana dipangnjadijakeun koe doeloer-doeloerna, pada ahli Lewi. 'Tah, kitoe mfitakeunana sakabeh hal ngabakti ka Pangeran dina poe eta, baris milampah paska djeung ngoerbankeuu koerban doeroekan dina altar Pangeran, uoeroetkeun timbalan radja Josia. 'Brak oerang Israil, sakoer noe djoughok, pada milampah paska dina waktoe harita, sarta djeung pesta roti teu ragian, toedjoeh poe lilana. 'Estoe' hanteu ngalampahkenn paska tjara kitoe di Israil ti djaman nabi Samoeel; ari sadajana radja Israil taja noe ngalamdi

pahkenn paska saperti noe dilampahkeun koe Josia, koe para panghoeloe, koe ahliahli Lewi, koe sakabeh oerang Joeda
djeung oerang Israil anoe djoughok, sar19

ta koe priboemi Jeroesalera teja. 'Mangsa kadalapan-welas taoenna Josia djoemengng radja, harita eta paska dilampah-

10

keunana.
c 1 Bab. 23

a 2 Badj. 23
:

21

p.
:

30

1.

h p. 8

14.

25, 26.
;

d
34.

p.

30
3

24. e p.

31

12, 13.

V.

30:16, 17
9.

29

Moesa 3:9.

hi Moesa

12:8,
20

i 2

Kadj. 23:22; p. 30:18, 26.

11

12

21

Sanggeusna sakabeh perkara noe tadi, hal Josia njadijakeun deui gedong teja, " djgboel N6ko, radja Mesir, sedja merangan ka nagara KarkSmis, di sisi tji Prat; bral Josia boedal, mapag ka dinja. 'Toeloej radja Mesir nitahan djalma ka
andjeunna, mopojan kijeu: Eh radja Joeda! aja perkara naon andjeun teh ka kaoela? pangaroeroeg teh kaoela ajeuna lain ka andjeun, satSrangna ka bangsa uoe keur diperangan koe kaoela; sarta timbalan Allah, kaoela koedoe kSntjSng. Poma-poma Allah, noe njarengan ka kaoela, koe andjeun antep, bisi ngaroeksakkeun ka andjeun. 'Tatapi Josia teu kSrsaeun malikkeun pameunteu ti dinja, anggoer ^ seg njamar, sedja merangan ka dinja, teu ngagoegoe kana kasaoeran Neko, anoe ti lambe Allah toeloej soemping, sSdja perang di lebak MSgido. 'Tidinja " radja Josia dipanah koe toekang panah, sarta, keuna. Pok radja marentah ka abdi-abdina: Kami koe ma;

13

''

koemna;

ari

koerban

saroetji

mah

di-

14

15

koeloeb dina daloeng, dina parijoek sarta dina katel; seug diboeroekeun ka djalma loba. 'Sanggeusna kitoe pek njadijakeun keur daririna sarta keur para karana panghoeloe-pangpanghoeloe hoeloe, nja eta toeroenan Haroeu, ngoerkoerban doeroekan sarta bankeunana djeung gadjih teh tgpi ka pouting; noe matak ahli Lewi njadijakeun keur daririna sarta keur para panghoeloe, toeroenan Haroen. 'Djeung deui ahli-ahli nja;

22

23

540

BABAD

36.
salijan ti eta, djeung kagiroekanana noe koe andjeunna dilampahkeuu, sarta kagorengan noe kapanggih di andjeunna, saenjana kaoengelkeun dina kitab para

24

raneh piudalikeun; karana kamibangSt nja tatoe. 'Gantjang radja koe abdi-abdina dialihkeun tiuakareta, dititihkeun''

kana kareta kadoewa kagoenganana, seug didjadjai^keun ka Jgroesalem. Toeloej poepoes, djeung dikoerebkeun ka

radja Israil djeung Joeda. Ari Jojakin

poetrana noe ngaganti djadi radja.


a 2 Eadj. 24:
9
1.

25

makam karoehoenna; sarta sakabeh oerang Joeda djeung JSroesalem i^ada prihatin katinggal Josia. 'Ari Jermia ngadamgl hidji njanjian nalangsa hal Josia; djeung sakabeh ahli njanji lalaki-awewe, " tijap-tijap njijeun njanjian nalangsa, sok ngaroetjapkeun Josia, tSpi ka mangsa ajeuna; malah didjijeun pikoekoeh di Israil; sarta, saenjana, pada kaoengelkeun dina kitab njanjian nalangsa.
tjarijos Josia salijan ti eta,
-

6 p. 33: 11. c Esr. 1:7; Dan. 1:2.

"

Oemoer Jojakin keur mangsa

djadi

radja teh dalapan [welas] taoen, sarta tiloe boelan sapoeloeh poe ngaradjaanana di JSroesalem. D6mi Jojakin teh

milampah noe goreng


10

di

pajoeneun Pa-

2G

'Ari

27

djeung kahadeanana, noeroetkeun noe kaoengelkeun dina toret Moesa, 'sarta lakoelampahna, ti mimitina tepi ka panganggeusanana, saenjana kaoengelkeun dina kitab para radja Israil djeung Joeda.
o 2 Badj. 23
:

ngeran. 'Ari keur mangsa " ganti taoen radja Neboekadnesar miwarangan, seug Jojakin dibawa ka Baboel, bareng djeung paparabotan gedong Pangeran noe ahengaheng; toeloej Sidkia, saderek Jojakin, koe radja Baboel didjgnengkeun radja, njangking Joeda djeung Jeroesalem.
a
2 Eadj. 24:8. h 2

Sam. 11:1.

11

29.

6 p. 18
e

29.

c 1 Badj. 22

34.

12

djadi radja teh salikoer taoen, sarta sawfilas taoen ngaradjaanana di Jgroesalem. 'D6-

Oemoer Sidkia keur mangsa

Moesa 41:43.

Djak. 12:11.

PASAL

36.
13

(^eus kitoe " djalma-djalma eusitanah ^njokot Joahas, poetra Josia, seug didjenengkeuu radja, ngaganti ramana, di Jeroesalem. Oemoer Joahas keur mang'

sa djadi radja teh tiloe likoer taoen, sarta tiloe boelan ngaradjaaiiana di Jeroesalem. 'Toeloej andjeunna dirorod koe radja M6sir di Jeroesalem, sarta tanah teh didenda saratoes talentaperak djeung satalenta emas. Tidinja Eljakim, saderek Joahas, koe radja M6sir diangkat radja, njangking Joeda djeung Jeroesalem, sarta djenenganana diganti
'

14

mi Sidkia teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran Allahna; teu ngahandapkeun andjeun di pajoeneun nabi Jermia, lalambe Pangeran. 'Samalah andjeunna baha ka radja Neboekadnesar, noe geus njoempahan ka andjeunna njeboet Allah; sarta andjeunna ngaheuraskeun beuheungna djeung neuaskeun manahna, sangeuk tobat ka Pangeran, Allah Israil. 'Kitoe keneh sakabeh kapala panghoeloe, geus poegoeh djalma noe loba, haben pada migawe kasalahan, noeroetkeun saniskara kagiroekan bangsa kapir; * djeung pada nganadjiskeun gedong Pangeran di Jeroesalem,
beuuang Pangeran njoetjikeun
teja. 'Ari

15

Jojakim; d6mi Joahas saderekna mah koe ISrgko dibawa, didatangkeun ka


MSsir.
5

2 Radj. 23

30.

Oemoer Jojakim keur mangsa

djadi
16

radja teh salawe taoen, sarta sawelas taoen ngaradjaanana di Jgroesalem. Demi Jojakim teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran Allahna. 'Andjeunna diroeroeg koe NSboekadnesar, radja

Baboel.sartakoeNgboekadnesar^dirante tambaga, dek diiringkeun ka Baboel. 'Djeung deui " parabot ggdong Pangeran sawareh koe Ngboekadnesar dibawa ka Baboel, diteundeunna di gSdong aallabananadi Baboel. -'Ari tjarijos Jojakim

17

Pangeran, Allah karoehoenna, < sok ngadatangkeun ka darinja piwarangan andjeunna, ti saban isoek-isoek miwarangna, bawaning wSlaseun ka oematna sarta ka Snggon andjeunna linggih. 'Demi eta pada mojok ka piwarangan Allah, djeung njoemahkeuu ka pangandikana, sarta ngalelewaan ka nabi-nabina, noe matak bendoening Pangeran ngarosailn ka oemoenggah datang ka teu beumatna, nang ditambaan. 'Tidinja Pangeran nga'^

datangkeun ka maranehanana " radja oerang Kasdim; nja eta seg meuntjitan baroedjangna koe pgdang di djero g6dong kasoetjian maranehanana; f sarta

ESRA
ten wglaseim ka boedjang Jjeung ka
landjang,
18

],

541
''

soeniawonna ka noe kolot

tepi ka djedjgg teh ngarasa sabat, a p. 28 3. toedjoeh poeloeh taoen.


:

19

20

djeung noe bodas ramboet; kabeh oge diselehkeun ka leungeunna. 'Djeung saniskara parabot gedong Allah, gedeleutik, kitoe deui radja-brana gSdong Pangeran, sarta doenya-brana radja djeung para kapalana, kabeh oge dibawa ka Baboel. Ari ggdong Allah dihoeroean, koeta Jgroesalem dibongkar, sakabeh ggdong noe di JSroesalem dihoeroean koe seuneu, djeung sakabeh barangna noe moelja-moelja diraroeksakkeun.'Dgmi sasesana noe paeh koe pedang dibojong ka Baboel; geus kitoe pada ngawoela ka andjeunna djeung ka poetrapoetoena, tepi ka karadjaan Persi nga'

b J6r.
e 2

7:30. c p. 24:19.
:
:

d
:

J6i-.
gr

Kadj. 25. f 5 Moesa 28 h J6r. 25 12 29 10.


;

50.

7:20; 30:12. Moesa 26:34.

22

23

21

reh; 'soepajakalaksanakeunpangandika
''

Pangeran koe lantaran lambej Jermia, t6pi ka tanali teh soekaeun koe sabatsabatna; sapandjangna soewoeng tanah

Ari dina taoen noe kahidji Kores djoemSnSng radja Persi, soepaja boekti pangandika Pangeran ti lambgj Jermia teja, Pangeran * ngageuingkeun roh Kores, radja Persi, noe matak ngidgrkeun parentah di sakaradjaanana kabeh, sarta nganggo soerat ongkoh, saoerna: 'Kijeu parentah Kores, radja Persi: Sakabeh karadjaan di boemi geus dipaparinkeuu ka kami koe Pangeran, Allah sawarga; sarta kami koe andjeunna dikersakeun njijeun hidji gedong pikeun andjeunna di Jeroesalem, di tanah Joeda. Sahasaha lebah maraneh kaasoep sakabeh oematna, widi moelang, sarta moegi disarengan koe Pangeran AUahna.
"

a Esr. 1:1.6

p.

21

16.

KITAB ESEA.
PASAL
Ari "
meneng radja
1.
5

dina taoen noe kahidji Kores djoePersi, soepaja boekti

pangandika Pangeran ti lambej Jermia teja, Pangeran ngageuingkeun roh Kores, radja Persi, noe matak ngiderkeun parentah di sakaradjaanana kabeh, sarta 2 nganggo soerat ongkoh, saoerna: 'Kijeu parentah Kores, radja Persi: Sakabeh karadjaan di boemi geus dipaparinkeuu ka kami koe Pangeran, Allah sawarga; sarta kami koe andjeunna dikersakeun njijeun hidji gedong pikeun andjeunna 3 di Jeroesalem, di tanah Joeda. 'Sahasaha lebah maraneh kaasoep sakabeh oematna, widi moelang ka Jeroesalem, di tanah Joeda, sarta moegi disargngan koe AUahna; seg geura njijeun pigedongeun Pangeran, Allah Israil; nja eta 4 Allah anoe linggih di Jeroesalem. 'Ari saha-saha noe kari, di sakoer enggonna ngoembara, koedoe koe priboemi Snggonna dibarahanan emas-perak, barang-

barang djeung sasatoan; sadjaba ti pangabakti bawaning soeka, pikeun gedong Allah, anoe linggih di Jeroesalem. 'Tidinja darangdan para loeloegoe ahli karoehoen kaom Joeda djeung Binyamin, kitoe deui para panghoeloe djeung ahliahli Lewi, nja eta sakoer noe koe Allah digeuingkeun soekmana, sedja moelang, arek njijeun gedong Pangeran, anoe linggih di Jeroesalem. 'Ari sakabeh noe sakoeriling eta * pada ngoewatkeun leungeun-leungeunna koe bangsa 6masperak, koe barang-barang, koe sasatoan, djeung koe sipat noe moelja-moelja, kadjaba ti saroepaning pangabakti bawaning soeka. 'Djeung deui radja Kores ngabidjilkeun paparabotan gedong Pangeran, noe bareto koe Neboekadnesar dika-loewarkeun ti Jgroesalem, sarta diteundeun di gedong aallahanana teja; 'nja eta koe Kores, radja Persi teh, dibidjilkeun koe lantaran Mitredat, mantri

didoenya-brana, sarta dibilang, selehkeun ka Sesbasar, gSggden Joeda.


''

542
9
:
'

ESRA
i

2.

10

Ari bilanganana kijeu bokor emas tiloe poeloeh, bokor perak sareboe, peso salapan likoer; 'pinggau emas tiloe poeloeh, pinggan perak, noe kasar, opat ratoes sapoeloeh; parabot salijan ti eta
sareboe. 'Djoemlah parabot emas-perak teh lima reboe opat ratoes. Kabeh di-

Berot, toedjoeh ratoes opat poeloeh tiloe.


26 27 28 29 30

'Anak-poetoe

Ramah

djeung Geba genep

11

tjandakkoeSesbasar,eukeurngiiiditkeim djalma dibojong teja ti Baboel ka Je02 Bab. 36: 22. b N6h. 2; 18. roesalem.
c 2 Bab. 36; 7, 18.

31

32

p.

5:14.

33

PASAL
Sarta
"

2.

34

oerang kabopaten, noe arindit ti pangdjarahaii djalma dibojong, noe bareto koe Neboekadnesar, radja Baboel, dibojong ka Baboel teja, ari ajeuna maroelang ka Jeroesalem djeung ka Joeda, moeroe sanagara-sa2 nagarana; 'daratangna ngiring Seroebabel, Jesoea, Nehemja, Seraja, Relaja, Mordekai, Bilsan, Mispar, Bigwai, Rehoem djeung Baana. Ari bilangan djal3 ma-djalma, bangsa Israil, kijeu: "anakpoetoe Paros doewa reboe saratoes toe4 djoeh poeloeh doewa. 'Anak-poetoe Sepatyatiloeratoestoedjoehpoeloeh doewa. 5 'Anak-poetoe Arab toedjoeh ratoes toe6 djoeh poeloeh lima. 'Anak-poetoe Pahat-Moab, kaasoep anak-poetoe Jesoea djeung Joab, doewa reboe dalapan ratoes 7 doewa welas. 'Anak-poetoe Elam sareboe 8 doewa ratoes lima poeloeh opat. 'Anakpoetoe Satoe salapan ratoes opat poe9 loeh lima. 'Anak-poetoe Sakai toedjoeh 10 ratoes sawidak. 'Anak-poetoe Bani genep 11 ratoes opat poeloeh doewa. 'Anak-poetoe 12 Bebai ggnep ratoes tiloe likoer. 'Anakpoetoe Asgad sareboe doewa ratoes doe13 wa likoer. 'Anak-poetoe Adonikamggnep 14 ratoes ggnep poeloeh genep. 'Anak-poetoe Bigwai doewa reboe lima poeloeh 15 genep. 'Anak-poetoe Adin opat ratoes 16 lima poeloeh opat. 'Anak-poetoe Ater^ bangsa Hiskia, salapan poeloeh dalapan. 17 'Anak-poetoe Besai tiloe ratoes tiloe li18 koer. 'Anak-poetoe Jora saratoes doewa 19 wSlas. 'Anak-poetoe Hasoem doewa ra20 toes tiloe hkoer. 'Anak-poetoe Gibar sa21 lapan poeloeh lima. 'Anak-poetoe Betnja
ijeu
22 23

ratoes salikoer. 'Oerang Mikmas saratoes doewa likoer. 'Oerang Bet-El djeung Ai doewa ratoes tiloe likoer. 'Anak-poetoe N6bo lima poeloeh doewa. 'Anakpoetoe Magbis saratoes lima poeloeh g6nep. 'Anak-poetoe Elam noe hidji deui sareboe doewa ratoes lima poeloeh opat. 'Anak-poetoe Harim tiloe ratoes doewa poeloeh. 'Anak-poetoe Led, Hadid djeung Ono, toedjoeh ratoes salawe. 'Anak-poetoe Jeriho tiloe ratoes opat poeloeh lima.

35

'Anak-poetoe Seuaa tiloe reboe gengp


ratoes tiloe poeloeh.
a mh. 7:6.

36

Lehem

saratoes

tiloe

likoer.
'

'Oerang

24

Ngtopa lima poeloeh gSnep. Oerang Anatot saratoes dalapan likoer. 'Anakpoetoe Asmawet opat poeloeh doewa. 'Anak-poetoe Kirjat-Arim,K6pira djeung

25

Panghoeloe: anak-poetoe Jedaja, bangsa Jesoea, salapan ratoes toedjoeh poeAnak-poetoe Imer sareboe 37 loeh tiloe. 38 lima poeloeh doewa. 'Anak-poetoe Pashoer sareboe doewa ratoes opat poeloeh 'Anak-poetoe Harim sareboe 39 toedjoeh. toedjoeh welas. Ahli Lewi anak-poetoe Jesoea djeung 40 Kadmiel, kaasoep anak-poetoe Hodawia, 41 toedjoeh poeloeh opat. 'Ahli njanji: anakpoetoe Asap saratoes dalapan likoer. 42 'Anak-poetoe poerah toenggoe lawang: anak-poetoe Saloem, anak-poetoe Ater, anak-poetoe'Talmon, anak-poetoe Akoeb, anak-poetoe Hatita, anak-poetoe Sobai; djoemlah saratoes tiloe poeloeh salapan. " Netinim: anak-poetoe Siha, anak43 poetoe Hasoepa, anak-poetoe Tabaot; 44 'anak-poetoe Keros, anak-poetoe Siaha, anak-poetoe Leba45 anak-poetoe Padon na, anak-poetoe Hagaba, anak-poetoe 46 Akoeb; 'anak-poetoe Hagab, anak-poe47 toe Samlai, anak-poetoe Hanan; 'anakpoetoe Gidel, anak-poetoe Gahar, anak48 poetoe Raja; 'anak-poetoe RSsin, anakpoetoe ISTekoda, anak-poetoe Gasam; 49 'anak-poetoe Oeaa, anak-poetoe Paseah, anak-poetoe Asna, 50 anak-poetoe Besai anak-poetoe Mehoenim, anak-poetoe N6'anak-poetoe Bakboek, anak51 poesim; poetoe Hakoei^a, anak-poetoe Harhoer; 52 'anak-poetoe Basloet, anak-poetoe Me53 hida, anak-poetoe Harsa; 'anak-poetoe Barkos, anak-poetoe Sis6ra, anak-poetoe 54Tamah; 'anak-poetoe Nesiah, anak-poe55 toe Hatipa. 'Anak-poetoe abdi-abdi Soeleman: anak-poetoe Sotai, anak-poetoe anak-poetoe Peroeda; 'anak56 Soperet, poetoe Jaala, anak-poetoe Darken, anak'

'

'

ESRA
57

3.

543

58

59

Go

Gi

G2

G3

poetoe Gidel; 'anak-poetoe Sepatya, auak-poetoe Hatil, auak-poetoe PokeretHasebaim, anak-poetoe Ami. 'Djoemlah Netinim djeimg anak-poetoe abdi-abdi Soeleman teh tiloe ratoes salapan poeloeh doewa. a l Bab. 9:2. Sarta " ijeu noe arindit ti Tel-Melah, Tel-Harsa, Kgroeb, Adan djeung Imer, tapi ten barisaeun netelakeun ahli kavoehoeuna djeung toeroenanaua, jen estoe dirina oerang Israil: 'anak-poetoe Delaja, anak-poetoe Tobia, auak-poetoe Nekoda; geuBp ratoes lima poeloeh doewa. 'Sarta uoe kaasoep auak-poetoe pangiioeloe, nja eta anak-poetoe Habaja, anak-jjoetoe Hakos, anak-poetoe Barsilai, uoe boga pamadjikan ka hidji anak Barsilai, * oerang Gilad, sarta katelah koe ngarau eta. 'Ari eta noe tadi pada nejangan soerat sadjarahna, tapi ten kapanggih, noe matak diitoeng reged, ka loewar ti kapanghoeloean. 'Ari saoer bopati ka darinja, jen oelah dalahar " noe pangsoetji-soetjina, tSpi ka aja deui panghoeloe ngadeg, njekel Oerini djeung
"^

PASAL

3.

Barang " nepi ka boelannoekatoedjoeh,


ari oerang Israil geus matoeh di nagara-nagarana, seug djalma-djalma teh karoempoel ka Jeroesalem, kawas djalma saoerang. 'Tidinja Jesoea poetra Josadak, reudjeung saderek-saderekna, nja para panghoeloe, sarta Seroebabel poetra Saltiel, reudjeung saderek-saderekna, pada dangdan, seg ngadjelSgkeun deui altar Allah Israil, sedja ngoerbankeun koerban doeroekan di loehoerna, " sakoemaha noe kaoengglkeun dina toret Moesa, piwarangan Allah teja. 'Prak pada ngadegkeun eta altar dina oeroetna, tina tatapi kalawan baloewas hate sabab sakoer bangsa eta tanah-tanah; toeloej pada ngoerbankeun koerban doeroekan dina eta altar bade ka Pangeran, nja eta koerban doeroekan isoek reudjeung sore. 'Sarta pada ngalakonan " pesta saoeng bebetek, noeroetkeun noe kaoengelkeun teja; djeung [ngoerbankeun] koerban doeroekan oenggal-oenggal poe teroes sabilanganana, noeroetkeun hoekoemna, sabakoe-bakoena dina oenggal-oenggal poe. 'Sanggeusna kitoe [ngoerbankeun] koerban doeroekan ^noe teu pgtot-petot, kitoe deui koerban pananggalan, djeung koerban sadajana pes'-

'^

Toemim
c 3

teja. a Neh. ViSl. b Moesa 2 3, 10 4 Moesa 18 9. <?


:

2 2

Sam. 19:31.

Moesa 28

30. 5

64

Sapakoempoelanana
'

djoemlah

opat

G5

GG

G7

Gs

laksa doewa reboe tiloe ratoes genSp poeloeh, djaba ti badega-badegana awevve-lalaki, aja toedjoeh reboe tiloe ratoes tiloe poeloeh toedjoeh; sarta di maranehauana aja ahli njanji awewe-lalaki, doewa ratoes. 'Ari koedana toedjoeh ratoes tiloe poeloeh genSp bigalna doewa ontana opat ratoes opat poeloeh lima ratoes tiloe poeloeh lima; kaldena genep reboe toedjoeh ratoes doewa poeloeh. Ari sawareh loeloegoe ahli karoehoen,
;
'

G9

70

barang saroempiug ka gedong Pangeran di Jeroesalem, ugabarakti ka gedong Allah bawaniug soeka pribadi, baris ngadegkeun deui eta gedong dina oeroetna. 'Ngahatoerkeunana sakadar kakoewatanaua baris piartaeun pagawean, wang emas genep laksa sareboe gebleg, sarta wang perak lima reboe mina, tambah djoebah panghoeloe saratoes siki. 'Tidinja panghoeloe, ahli Lewi djeung djalma noe reja, kitoe deui ahli njanji, poerah toenggoe lawang djeung Netinim teja, pada matoeh di nagara-nagarana sakabeh oerang Israil maratoeh di naga;

ta Pangeran, noe disaroetjikeun, sarta koerban sadajana noe ngabakti ka Pangeran ^ bawaniug soeka. 'Ti s6met tanggal hidji, boelan noe katoedjoeh, ngamimitianana ngoerbankeun koerban doeroekan ka Pangeran; harita tatjan njijeun pipademeneun kabah Pangeran. Sarta pada ngaleler oewang ka toekang batoe djeung ka toekang kai, kitoe deui kahakanan, inoeman sarta minjak ka oerang Sidon djeung ka oerang Tiroes, baris ngadatangkeun kai poetri ti goenoeng Libanon kalaoet Jopa, sakoemaha noe koe Kores, radja Persi teja, diidin'

''

'

keun ka
c 3

darinja.
6
:

Nsh. 8:i. 6 Hak. 20 :i.


p. 4
:

Moesa

9.

4. e 3

Moesa 23 34 4 Moe: ;

sa

sa 12:6.

29:12. f 1 Bab. 16:40; 2 Bab. 2:4.flr 3 Moe^ 1 Radj. 5:9, 11. i 2 Bab. 2:16.

ra-nagarana.

Ari dina taoen noe kadoewa ti sanggeus daratang ka gedong Allah, ka Jeroesalem, dina boelan noe kadoewa, seug SSroebabel poetra Saltiel, djeung Jesoea poetra Josadak, sarta sesa saderek-

544

ESRA

4.

saderekua, para panghoeloe djeung ahliahli Lewi, bareng sakabeh noe geus moelang ti pangdjarahan ka Jeroesalem, pa-

prak ngaradggkeun sem6t oemoer doewa ka loehoer, sina ngokolotan hal pagawean gedong Pangeran. 'Toeloej ngadegJesoeasapoetranadjeung sasaderekna, sarta Kadmiel sapoetrana, aiiak-poetoe Joeda, pada satoenggal, ngokolotan ka noe njarijeim pagawean gSdong Allah; kitoe deui anak-poetoe Henadad sapoetrana djeung sasaderekna, da
;

ngamimitiau

ahli-ahli Lewi poeloeli taoen

ti

'

10

'Mangsataroekangnjijeun masang pipademeneun kabah Pangeran, seug para panghoeloe disina ngaradeg, sarta pada nganggo, bari njarSkel tarompet; djeung ahli Lewi, anak-poetoe Asap, pada make tjetjempres, baris moedji ka Pangeran, * noeroetkeun atoeran
ahli-ahli Lewi.

11

Dawoed, radja
pas-tenipas
"

Israil teja.

'Prakpatem6

nja moedji djeung nganoe-

hoenkeun ka Pangeran, sabab moerah, sabab langgeng nja kaasihanana ka Israil. Djeung djalma noe reja saroerak,
bedas pisan soerakna, eukeur eta moedji ka Pangeran sapedah geus t6rap pipademeneun gedong Pangeran. 'Ari panghoeloe djeung ahli Lewi sarta loeloegoe ahli karoehoen, noe karolot, anoe taregeseun ka gedong noe ti heula teja, barang geus terap pipadgmeneun ggdong ijeu di hareupeun panonna, reja noe tjareurik, bSdas pisan sowarana, tatapi reja deui noe soerak bawaning koe kaboengahan, wani narikkeun sowara djadi djalma-djalma teu bisaeun ngabinakeun sora soerak kaboengahan djeung sora tjeurik djalma-djalma; wantoe djalmadjalma saroerakna rosa katjida, * wani sowarana kadenge ti kadjaoehan.
'^
'

Allah sarampejan, saperti sarampejan keneh; " malah kaoela ngaloerban ka andjeunna ti wates djaman Esar-Hadon, radja Asoer, noe nginditkeun kaoela sadaja ka dijeu. 'Diwalou koe Seroebabel, Jesoea djeung para loeloegoe ahli karoehoen oerang Israil salijan ti eta: Montong teuing maraneh ngabantoe ka kaoela njijeun gedong pikeun Allah kaoela; gnjana mah kaoela sabatoer-batoer bae noe pinjijeuneun gedong teh pikeun PangeraU; Allah Israil, ^ sakoemaha noe koe radja Kores, radja Persi, ditimbalkeun ka kaoela sadaja.'Ari geus kitoe eta djalma-djalma eusi tanah sok ngeplekngeplekkeun leungeun bangsa Joeda, sarta " sok diririsi eukeur njijeun. 'Malah-malah pada moeroehan ka para pangrempagan, tina hal bangsa Joeda, soepaja diboeroengkeun karepna; kitoe lakoeua sapandjang djoemeneng Kores, radja Persi, tepi ka Darioes, radja Persi, djoemeneng radja. 'Sarta keur mangsa Ahasweros djoemeneng radja, keur anjar keneh ngaradjaanana, eta djalma njarijeun hidji soerat pakglakan, ngistorikeun priboemi Joeda djeung JSroesalem.
a 2 Radj. 17:24,33; 19:37. b
p. 1:3. cNfih. 6:9.

12

Djeung deui " keur djaman Artahsasta pek Bislam, Mitredat, Tabel djeung batoerna salijan ti eta, njoeratan ka Artahsasta, radja Persi; ari toelisanana soerat

teh ditoelis aksara Sam, sarta disalin basa Sam. 'Rehoem, noe njekel parentah, djeung Simsai, mantri toelis, njarijeuu
soerat, ngistorikeun Jeroesalem, dikirimkeun ka radja Artahsasta, kijeu oenina: 'Saparantos kitoe, Rghoem, anoe njekel parentah, sareng Simsai, mantri s6rat, kalajan rentjangna salijan ti eta, oerang Dina, oerang Aparsatka, oerang Tarpela, oerang Aparsa, oerang Arkoe, oerang Baboel, oerang Soesan, oerang Deha sareng oerang Elam, sarawoeh bangsa-bangsa salijan ti eta, anoe kenging ngalihkeun Asnapar, noe agoeng nja moelja teja, dipgrnahkeun di nagara Samaria sarfing dina tanah salijan ti eta di peuntaseun bangawan, sarta satoetoeloejna. 'Kijeu oenina soerat, noe koe eta dikirimkeun ka andjeunna, ka
hidji
'

13

a 2 Bab. 31

17. 6 2

Bab. 23: 18

29

27. c 2 Bab. 5: 13.

d Hag. 2:3.

e N(5h.

12:43.
10

PASAL
Mangsa moesoeh

4.

Joeda djeung Binyamin ngadarenge bedja, jen oerang pangbojongan teh keur njijeun kabah bade Pangeran, Allah Israil, 'toeloej ngadareuheusan ka Seroebabel djeung ka para loeloegoe ahli karoehoen, sarta 23ada mihatoer ka arandjeunna kijeu: Kaoela ka sarampejan hajang ngabantoean njijeun, da kaoela ge narejangan

il

radja
12

Artahsasta:

S6rat

ti

abdi-abdi

gamparan, djalma peuntaseun bangawan, sarta satoetoeloejna. 'Hatoer oeninga ka

ESRA
sang radja, jen oerang Jahoedi, anoe pada mijang ti salira gamparan teja, geus darongkap ka abdi, ka Jgroesalem pada ngadggkeun deui eta nagara uoe bahailn njadjahil teja; keur marantoskeun koetakoetana sarSng keur ngomean padSmen13 na. 'Ajeuna hatoer oeninga ka sang radja, saoepanten eta nagai'a tjijos diadegkeunana, sareng koetana dongkap ka parantosna, eta teh moal daekeunnjanggakeun * oepeti, beja atanapi tjoeke; pitgmaheunana para radja kenging roegi. 14 'Ajeuna, sarehing abdi pada nSda oejahing karaton, sareng teu warerat nendjo kawirangan sang radja, poerwa abdi ngadjoeroengkeun sareng ngoeninga ka 15 sang radja; 'soepaja miwarang nitik-nitik dina serat pangeling-ngeling karoehoen gamparan; tinangtos koe gamparan kapendak dina eta serat pangelingngeling, sarSng bade oeninga, jen eta nagara estoe nagara bahaau, sok matak roegi ka radja-radja sareng kana kabopaten, sarawoeh di djerona sok ngajangajakeun karoesoehan, ti alam baheula pisan; poerwa eta nagara diroeksak. 16 Noe mawi abdi pada ngoeninga ka sang radja, saoepanten tjijos eta nagara diadegkeunana, sareng koeta-koetana dongkap ka parantosna, pimargieun gamparan moal pikagoenganeun doeoeman 17 peuntaseun bangawan. - 'Tidinja radja ngintoenkeun walonan ka Rehoeb, noe njgkel parentah, djeung ka Simsai, mantri toelis, sarta ka batoerna salijan ti eta, noe tjaritjing di Samaria, sarta dina tanah salijan ti eta di peuntaseun bangawan: Salamet, sarta satoetoeloejna.
;
'

54i aja parentah


ti

22

poma maraneh

kami. 'Masing aringet, oelah taledor nja nga-

23

lampahkeun hal kitoe; pinahaoneun karoeksakan dek nambahan deui, matak roegi para radja? Geus kitoe, samantas
'

2i

oenina eta soerat ti radja Artahsasta diwatja di hareupeun RShoem, djeung Simsai, mantri toelis, sarta di hareupeun batoer-batoerna teja, bral eta teh arindit ka Jeroesalem sarta gagantjangan, moeroe oerang Jahoedi; pek dieureunkeun kalawan paksa djeung kawasa. 'Tidinja pagawean gSdong Allah, anoe linggih di Jeroesalem teh, eureun; ari eureunna
nepi kana kadoewa taoenna Darioes, radja Persi, djoemenSng radja.
'

p.

7:1; N6h.

1.

6 p. 7

24. c 1 Eadj. 4

24.

PASAL
Ari

5.

nabi Hagai djeung nabi Djakaria poetra Ido pada ngawSdjang ka oerang Jahoedi, noe aja di Joeda djeung di Jeroesalem; ngawedjangna teh ka darinja mawa padjenengan Allah Israil. 'Tidinja* Seroebabel poetra Saltiel djeung Jesoea poetra Josadak teja darangdan,

prak mitembejan ngadamel gedong Allah, anoe linggih di Jeroesalem; sarta disarengan koe para nabi Allah, noengadeudeul ka arandjeunna. Dina mangsa eta soemping ka arandjeunna Tatnai, bopati tanah peuntaseun bangawan, djeung
'

Setar-Bosnai, sarta rentjang-rentjangna;

18

19

noe koe maraneh dikirimteja, geus diwatja tetela pisan di hareupeun kami. 'Tidinja kami mere parentah, seug naritik-nitik; enja kapanggih, jen eta nagara ti alam baheula pisan sok moendjoelkeun maneh, goreng ka para radja, sarta di djgrona enja sok ngaja-ngajakeun baha djeung "Djeung deui tadina aja 20 karoesoehan. radja karawasa, ngareh ka Jeroesalem, sarta pada moerba'^ ka sakoeriling tanah peuntaseun bangawan, djeung dihatoe21 ranan oepeti, beja djeung tjoeke. 'Ajeuna maraneh geura mere jDarentah ngeureunkeun eta djalma-djalma, soepaja eta nagara oelah waka diadegkeunana, tepi ka
'Ari soerat,

pok pada mariksaka arandjeunna kijeu: Saha noe marentah ka sarampejan njijeun ijeu gedong djeung nganggeuskeun ijeu koetal "Tidinja kaoela pada mopojankeun ka eta pgtana noe matak kitoe, sarta ngaran-ngaran djalma, noe keur
njarijeun eta adegan. "Tatapi sotja Allah

keun ka kami

arandjeunna neuteup ka para sesgpoeh oerang Jahoedi, noe matak teu koengsi koe eta dieureunkeun, ngan perkarana didongkapkeun ka Darioes, sarta toeloej G dibalesan soerat hal eta. 'Kijeu oenina soerat, noe koe Tatnai, bopati tanah peuntaseun bangawan, djeung Setar-Bosnai, sarta rentjang-rentjangna, " oerang Aparsaka^ noe aja di peuntaseun bangawan teja, dikirimkeun ka radja Darioes. noe koe eta dikirimkeun 7 'Panjarijosan ka andjeunna, sarta kijeu noe ditoelis
sadjeroning soerat: Kahondjoek ing ngatoerkeun sadaja Darioes; radja

546
8

ESRA
|

6.

kawiloedjengauI'jSTgoenmgakeunkasang radja, abdi-abdi mantas ngadjadjah ka tanah Joeda, ka gedong Allah noe langkoeng agoeng teja; doepi eta ggdong keur didjijeun, noe dipake batoe galede, sareng bilik-bilikua digebjogau; toer eta pagawean ggtol pisan dipigawena, sareng loeloes djadina koe leungeun maraneha'Tidinja abdi pada mariksa ka 9 nana. kokolot-kokolot eta, kijeu tjatoer abdi ka maranehanana Saha noe marentah ka sarampejan njijeun ijeu gedong, djeung ijeu koeta? 'Samalah 10 nganggeuskeun ngaran-ngaranna koe abdi ditanjakeun ka darinja, sedja dioeningakeun ka gamparan, dek noeliskeun ngaran sakoer djal11 ma, noe djadi loeloegoena. 'Segetanjaritakeun petana noe mawi kitoe; pada ngadjawab, kijeu pokna: Kaoela teh abdi Allah, noe kagoengan langit reudjeung boemi, sarta kaoela keur njijeun ijeu gedong, noe asal diadegkeun sababaraha taoen ka toekang, nja hidji radja Israil noe agoeng anoe ngadamel inja, sarta 12 dongkap ka anggeusna. 'Demi tina sabab karoehoen kaoela njarijeun pibendoeeun Allah sawarga, noe matak eta seug koe andjeunna " pada diselehkeun ka panangan N6boekadnesar, radja Baboel, bangsa Kasdim teja; toeloej ijeu gSdong koe eta diroeksakkeun^ sarta 13 djalma-djalma dibarojong ka Baboel. 'Tatapi f dina taoen noe kahidji Kores teja
:

aja

manah sang

nitik-nitik di

radja, moegi miwarang gedong doenj^a-brana ka-

goengan sang radja di dinja, di Baboel, jaktos hanteuna radja Kores maparin timbalan ngadegkeun eta gedong Allah di Jeroesalem sareng panggrsakeun sang radja hal ijeu pgrkawis moegi didongkapkeun ka abdi sadaja, noen.
;

a Hag.

1:1;

Djak.

1:1.

p.

3:2.
1
:

c p. 4
(?

9.

Eadj. 6:1.

e2

Eadj. 24, 25. f p.

1.

p. 1

7, 8.

PASAL
I

6.

rridinja radja Darioes maparin timbaJ-lan; seug naritik-nitik di djSro gedong


2

soerat, enggon ngampihan doenya-brana Baboel. Geus kitoe di nagara Ahmeta, di djgro karaton noe di tanah Madajin, kapanggih hidji goeloeugan, sarta aja toelisan di djerona keur pangingetnginget, nja kijeu: 'Dina taoen noe kadi
'

'^

14

15

djoemengng radja Baboel, seug radja Kores maparin timbalan ijeu gedong Allah koedoe diadegkeun deui. Samalah ^ paparabotan gedong Allah, anoe sipat emas djeung sipat perak, noe koe Neboekadnesar dika-loewarkeun tina kabah di JSroesalem, bari seug diasoejikeun ka gedong di Baboel, nja eta koe radja Kores dibidjilkeun ti gedong di Baboel, sarta diselehkeun ka hidji djalma djenengan Sesbasar, noe koe andjeunna didjenengkeun bopati, 'bari ngalahir ka eta kijeu:
'

le

Tjokot ijeu paparabotan, geura leumpang, anteurkeun eta teh koe maneh kana kabah di Jeroesalem, sarta gedong Allah koedoe diadegkeun deui dina oeroetna. 'Tidinja eta Sesbasar soemping,
seg ngadamel pipademeneun ggdong Allah, anoe linggih di Jeroesalem; ti

Kores djoemeneng radja, " eta radja Kores maparin timbalan kijeu: Moenggoeh gedong Allah di Jeroesalem teja, eta ggdong koedoe diadegkeun deui, keur pienggoneun ngoerbankeun koerban, sarta pademenna koedoe sing koewat; * piloehoereunana eta gedong sawidak asta, kitoe deui pipanggereteunana sa'make tiloe lapis batoe widak asta; galgde, djeung salapis kai weuteuh; ari pibalandjaeunana mangke dika-loewarkeun ti gedong radja. 'Djeung deui paparabotan gedong Allah, noe sipat emas sarta sipat perak, noe dika-loewai'keun koe Neboekadnesar tina kabah di Jeroesalem, bari seug ditjandak ka Baboel teja, koedoe dipoelangkeun, didatangkeun deui kana kabah di JSroesalem, ka saoeroet-oeroetna, nja koedoe diteundeunan deui di gedong Allah. 'Ajeuna maneh, " Tatnai, bopati peuntaseun bangawan, Setar-Bosnai, djeung batoer-batoer maraueh, sakoer oerang Aparsaka noe di peuntaseun bangawan sing djaraoeh ti dinja. Ingkeun eta pagawean gedong Allah teh; bopati oerang Jahoedi sarta djeung kokolot-kokolot oerang Jahoedi sina pada ngadegkeun eta gedong Allah
hidji
!
'

mangsa

17

harita didjijeunna tepi ka ajeuna, tapi tatjan samakta. 'Mana ajeuna, madak

dina oeroetna. Sarta kami mere parentah hal noe koe maraneh koedoe dilampahkeun ka kokolot-kokolot oerang Jahoedi teh, sangkanna njarijeun eta ggdong Allah; nja eta koedoe sing gantjang ka eta djalma-djalma merean pibalan'

ESRA
djaeunana, njokot tina kagoengan radja, teges tina oepgti tanah peuntaseun bangawan, soei^aja oelah kandeg. 'Sarta naon bae noe koe eta koedoe dipake, kaja anak sapi, domba lalaki djeung anak domba, pikoerbaueun doeroekan pikeim ka Allah sawarga, tarigoe, oejah, anggoer djeung minjak, sakoemaha omong panghoeloe-panghoeloe noe aja di Jgroesalem, koedoe diberean ka da-

7.

547

18

10

saban-sabau poe, oelah loepoet; sangkan eta teh ka Allah sawarga ngahatoerkeun koerbau matak sedSp, sari-inja
'

djeung anak domba opat ratoes sarta 6mbe badot pikoerbaneun dosa tina sabab sabangsa Israil, doewa wSlas sSle, noeroetkeun rejana kaom Israil. 'Sarta ngaradggkeun panghoeloepanghoeloe sagoendoekan-sagoendoekanana^ kitoe deui ahli-ahli Lewi sabagiansabagianana, baris hal ngabakti ka Allah, anoe linggih di Jeroesalem; sakoemaha noe kaoengglkeun dina kitab Moesa. o p. 5 l, 2. J Est. 3 7. c 2 Bab. 7 9.
sgle,

sgle,

''

''

(i

p.

35. e 4

Moesa 3:6; 8:24.

''

19

11

ta mangnedakeun radja sapoetra-poetrana, soepaja pada salamet. 'Djeung deui kami mereparentah, saha-sahadj al<"

20

12

ngarobahkeun ijeu timbalan, nja eta koedoe dipangbetotkeun kai ti imahna_, pek ditandjeurkeun, bari seg manehanana dipakoe dina eta, f sarta imahna koedoe didjijeun djarijan tina hal kitoe. 'Ari Allah, noe ngaliuggihkeun padjenSnganana di dinja, moegi ngaroeboehkeun sakabeh radja reudjeung bangsa, noe njodorkeun leungeun, karep ngarobahkeun, dekngaroeksakkeun eta gedong
''

ma

21

Allah di Jeroesalem. Ijeu kami Darioes noe mere parentah; koedoe sing gantjang dilampahkeun. a p. i i. 6 i Badj.
:

22

6:2. e

p.

5:3,

6. 1

Moesa 29
:

18. f 1

Tim. 2:1,2.

f Dan. 2:5. g
13

Eadj. 9

3.

14

Tidinja Tatnai, bopati peimtaseun bangawan, Setar-Bosnai, sarta rentjangrentjangna teja, reh geus ajapiwarangan ti radja Darioes teh, prak pada milampah kitoe, sarta gantjang. 'Toeloej para

Djeung deui oerang pangbojongan teh " milampah paska dina tanggal opat welas, boelan noe kahidji. 'Karana panghoeloe djeung ahli Lewi geus pada ngaberSsihan diri, kawas djalma saoerang; geus bergsih sadajana; pek mareuntjit paska pikeun sakabeh oerang pangbojongan, djeung pikeun doeloerdoeloerna, jiara panghoeloe, sarta pikeun daririna. 'Brak oerang Israil, noe geus maroelang ti pangbojongan teh, pada dadaharan, bareng sakoer noe geus misahkeun nianeh, ingkar tina kanadjisan bangsa-bangsa eusi tanah, tjampoer ka oerang Israil, sedja nejangan Pangeran, Allah Israil. 'Djeung pada milampah pesta roti ten ragian toedjoeh poe lilana, kalawan kaboengahan; wantoe-wantoe maranehanana dibaroengahkeun koe Pangeran, sarta manah radja Asoer koe Pangeran diingerkeun ka maranehanana, kersana ngoewatkeun leungeun maranehanana dina pagawean ggdong Allah, nja eta Allah Israil.
''
''

kokolot oerang Jahoedi ngadamgl, sarta loeloes pisan, tina lantaran piw6djang nabi Hagai djeung Djakariapoetra Ido teja; nja pada ngadamel sarta da-

a 2 Moesa 12. b 2 Bab. 30 N6h. 10 28.


:

3, 15. c

Moesa

14;

PASAL
^" keur mangsa
djoemeneng
anoe
2 3

7.

^anggeusna sagala pSrkara noe tadi teja,


Artahsasta, radja Persi, radja, Esra, poetra Seraja, poetra Asarja, anoe poetra Hilkia,

tang kaanggeusna,noeroetkeun timbalan Allah Israil, sarta noeroetkeun dawoehan Kores, Darioes djeung Artahsasta,
15

iG

radja Persi. 'Ari nganggeuskeunana gedong teh ninggang di tanggal tiloe, * boelan Adar; uja eta kagenep taoenna radja Darioes djoemeneng radja. 'Geus kitoe oerang Israil, para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi, sarta oerang pang-

ja,
4 5

17

pada njalametkeun eta gedong Allah kalawan kasoekaan. 'Sarta ngoerbankeun baris njalamgtkeun eta gedong Allah, sapi sarasalijan
ti

bojongan

eta,

"

toes

sele,

domba

lalaki

doewa ratoes

'anoe poetra Saloem, anoe poetra Sadok, anoe poetra Ahitoeb, 'anoe poetra Amaranoe poetra Asarja, anoe poetra M6rajot, 'anoe poetra Serahja, anoe poetra Oesi, anoe poetra Boeki, 'anoe poetra Abisoea, anoe poetra Pinehas, anoe poetra Elasar, anoe poetra Haroen, loeloegoe panghoeloe teja, 'nja eta Esra angkat ti Baboel; sarta eta teh djadi ahli kitab, mahir dina toret Moesa, noe dipaparinkeun koe Pangeran, Allah

548
Israil

ESRA
teja;
17

7.

10

djeung Esra teh koe radja dileler sapanoehoenna, * koe berkah Pangeran Allahna ka andjeunna. 'Sarta aja deui noe arindit, sawareh oerang Israil, djeung sawareh para panghoeloe, ahli Lewi, ahli njanji, poerah toenggoe lawaug djeung ' Netiuim; ariuditna ka Jeroesalem dina katoedjoeh taoenna Artahsasta teja djoemeneng radja. 'Ari dongkapna Esra ka Jeroesalem dina boelan noe kalima, nja eta katoedjoeh taoenna radja Artahsasta djoemeneng. 'Karana dina tanggal hidji, boelan noe mimiti, eta teh bral angkat ti Baboel, sarta dina tanggal hidji, boelan noe kalima, dongka]3na ka Jeroesalem, koe berkah Allahna noe leuwih moerah ka andjeunna. 'Karana Esra teh geus nStepkeun manahna^ sedja nejangan toret Pangeran, sarta dek dilampahkeun djeung sedja ngawoeroekkeun ka Israil pikoekoeh reudjeung hoekoem.
**

'Tina sabab kitoe, eta oewang koe

gantjang beulikeun ka sapi, ka


lalaki,

maneh domba

18

ka anak domba, sarta ka pikoerbaneunana kadaharan djeung pikoerbaneunana inoeman; toeloej koerbankeun sakali dina altar gedong Allah maraneh, anoe aja di Jeroesalem. 'Sarta naon bae noe koe maneh djeung doeloer-doeloer

maneh

dikira pihadeeun di-

19

20

21

p.
p.

4:7;
8:18.

14.

N6h.

2:8.

p.

43.

d
11

lampahkeun koe sesa eta Smas-perak, heg lampahkeun, noeroetkeun pangersa Allah maraneh.' Djeung ari paparabotan, noe diselehkeun ka maneh baris hal ngabakti di gedong Allah maneh, ^ datangkeun koe maneh sing pepek ka pajoeneun Allah Jeroesalem. 'Sarta naon deui noe koedoe dipake ka gedong Allah maneh, anoe rasa maneh perloe dibere, seg here, njokot ti gedong doenya-brana radja. 'Djeung deui ijeu kami radja Artahsasta mere parentah ka sakabeh mantri doenya-brana, noe aja di peuntaseun bangawan, naon bae noe bakal dipenta ka maraneh koe panghoeloe
^

12

13

14

15

16

Sarta kijeu oengelna serat, noe dibahankeun koe radja Artahsasta " ka panghoeloe Esra, noe djadi ahli kitab, ngarti kasaoeran timbalan Pangeran djeung pikoekoehna ka Israil: 'S6rat kami Artahsasta, * radjaning sakabeh radja, dateng panghoeloe Esra, ahli kitab, ngarti toret Allah sawarga sarta antek, djeung satoetoeloejna. 'Ijeukami mere parentah, saha-saha noe soeka di karadjaan kami, kaasoep bangsa Israil, djeung panghoeloe-panghoeloena sarta ahli-ahli Lewi, hajang leumpang ka Jeroesalem reudjeung maneh, diwidian leumpang. 'Sapedah maneh ti pajoeneun radja sarta ti " noe toedjoeh pangrempaganana dipiwarang ngadongdon hal Joeda djeung Jgroesalem, perkara toret Allah maneh, noe ditjekel koe maneh; 'sarta soepaja maneh nganteurkeun Smas-perak, noe koe radja djeung pangrgmpaganana bawaning soeka pribadi dibaktikeun ka Allah Israil, anoe panglinggihanana aja di Jeroesalem; 'kitoe deui sakabeh emas-perak, noe koe maneh bakal kapanggih di satanah Baboel, reudjeung pangabakti, noe koe djalmadjalma djeung panghoeloe-panghoeloe bawaning soeka sorangan dibaktikeun ka gSdong Allahna, noe aja di Jgroesalem.

22

Esra, ahli kitab, anoe ngarti toret Allah sawarga, koedoe sing gantjang dilampahkeun; 'perak wates saratoes talenta, tarigoe wates saratoes pikoel, anggoer wates saratoes bat, sarta minjakwatSs

23

24

saratoes bat; ari oejah mah ten asoep 'Saniskara noe djadi timbalan Allah sawarga, koedoe dilampahkeun sing gemet pikeun gedong Allah sawarga; karana pinahaoneun rek aja bebendoe kana karadjaan radja sarta ka poetra-poetrana? 'Djeung deui kami mere njaho ka maraneh, moenggoeh sakoer panghoeloe djeung ahli Lewi, ahli njanji, poerah toenggoe lawang, Netinim djeung noe ngawoela dina eta gedong Allah, ten meunang diwadjiban f oepeti, beja
toelis.

25

atawa tjoeke. 'Ari maneh teh, Esra! koedoe ngadjenengkeun hakim djeung
djaksa, noeroetkeun kapinteran Allah maneh, anoe aja didiri maneh; nja eta sina pada ngahoekoeman ka sakabeh djalma-djalma noe di peuntaseun bangawan, ka sakabeh noe njaraho toret Allah maneh; sarta sakoer noe tatjan njaho, koedoe koe maraneh dibere njaho. 'Saha-saha djalma ten ngalampahkeun toret Allah maneh atawa papakon radja, koedoe gantjang ditgrapan hoekoeman, boh dipaehan, boh diboewang,

26

ESRA
boh dii-ampas berok. o N6h.
d
27
p.

8.

549
''

babandaan,
12
:

atawa
:

dij

13

26. 6
8,
9.

ja. 26
/ p. 4
:

7.

c Est. 1

14.

26. e p. 6

13.

Sagala poedji ka Pangeran, Allah karoehoen oeraug, anoe masihkeun uoe


kitoe dina manah radja, moenggah kSrsa ngaloes-ugaloes ka ggdong Pangeran di JSroesalem, 'sarta ka dii-i kaoela" mgroehkeun kahemanan di pajoeneun radja djeung pangrempaganana, kitoe deui di pajoeneun sadajana kapala radja noe kawasa-kawasa. Noe matak kaoela ngoe-

14

anak-poetoe Adonikamteja anoe palandeuri; sarta nj a ijeu ngar anna: SSmaja; ari noe miloe djeung eta gSngp poeloeh djalma lalaki. 'Ti''' anak-poetoe Bigwai teja Oetai djeung Saboed; ari noe miloe djeung eta toedjoeh poeloeh djalma lalaki.
lalaki. 'Ti

Elipelet, J6hiel djeung

28

a p. 7 1, 7. 6 p. 2 fp. 2:4. 51 p. 2:G. k p. 2:14.


:

3. c p. 2
7i

6.
i

p. 2

15. e p. 2
^'

7.

p. 2: 11.

p. 2: 12.

p. 2: 13.

15

watkeun maneh koe berkah Pangeran, Allah kaoela, ka diri kaoela; seug kaoela ngoempoelkeun loeloegoe-loeloegoe
bangsa
kaoela.
Israil,

soepaja

arindit

djeung
a
p. 9
:

Toeloej eta teh koe kaoela dikoempoelkeun ka waloengan, noe ngotjor ka Ahawa seg kaoela pada masanggrahan di dinja meunang tiloe poe. Ana kaoela neggskeun ka djalma noe loba djeung ka panghoeloe-panghoeloe, wetteupisan
;

9.

16

PASAL
-1-^

8.

IVfja ijeu loeloegoe ahli karoehoen

djeung
17

sadjarah-sadjarahna, " noe arindit djeung kaoela ti Baboel, keur mangsa radja Ai'tahsasta djoemeneng radja: 'ti

anak-poetoe Pinghas teja Gersom; ti anak-poetoe Itamar teja Daniel; ti anakpoetoe Dawoed teja Hatoes; 'ti anakpoetoe SSkanya; * ti anak-poetoe Paros teja Djakaria; ari noe niiloe djeung eta, asoep sadjarah, saratoes lima poeloeh djalma lalaki. "Ti " anak-poetoe Pahat-

di dinja. 'Gens kitoe kaoela ngahiras Elieser, Ariel, Semaja, Elnatan, Jarib, Elnatan, Natan, Djakaria djeung Mesoelam, noe pada djadi loeloegoe; kitoe deui Jojarib djeung Eluatan, noe djaradi goeroe; 'pada dititah koe kaoela ka Ido, loeloegoe di enggon [ngaran] Kasipia sarta biwirna koe kaoela diteundeunan omongan, poepoelihkeuneun ka Ido, ka saderek-saderek eta djeung ka Netinim, uoe araja dina eta
;

manggih anak Lewi

18

10

11

Moab teja Eljoenai anak Serahja; ari noe miloe djeung eta doewa ratoes djalma lalaki. 'Ti anak-poetoe Sekanya teja anak Jehasiel; ari noe miloe djeung eta anaktiloe ratoes djalma lalaki. 'Ti poetoe Adin teja Ebed anak Jonatan; ari noe miloe djeung eta lima poeloeh anak-poetoe Elam djalma lalaki. 'Ti teja Jesaja anak Atalja; ari noe miloe poeloeh djalma ladjeung eta toedjoeh laki. 'Ti f anak-poetoe Sepatya teja Sebadj'a anak Mikael; ari noe miloe djeung eta dalapan poeloeh djalma lalaki. 'Ti " anak-poetoe Joab teja Obadya anak Jehiel; ari noe miloe djeung eta doewa ratoes dalapan welas djalma lalaki. 'Ti anak-poetoe Selomit teja anak Josipja; ari noe miloe djeung eta saratoes gengp poeloeh djalma lalaki. 'Ti'' anak-poetoe Bebai teja Djakaria anak Bebai ari noe miloe djeung eta dalapan likoer djalma
''
''

gnggon Kasipia, sina ngadatangkeun ka kaoela djalma-djalma baris ngawoela di gSdong Allah oerang. 'Toeloej ngadatangkeun ka kaoela, " koe bgrkah Allah oerang noe leuwih moerah ka diri kaoela, hidji djalma pintgr, kaasoep anakpoetoe Mahli, anoe poetra Lewi, anoe poetra Israil; djeung Serebja, saanakanakna djeung sadoeloer-doeloerna, dalapan welas; 'kitoe deui Hasabja, noe direudjeungan koe Jesaja, noe kaasoep anak-poetoe Merari, doeloer-doeloerna djeung anak-anak eta, doewa poeloeh sarta noe kaasoep * N6tinim, anoe koe Dawoed djeung para kapala dibakoekeun koemawoela ka ahli Lewi teja, aja doewa ratoes doewa poeloeh Netinim; eta kabeh disareboet ngaran-ngaranna.
'

19

20

a
21

p.

7: 9. 6 p.

2:43.

Geus kitoe eukeur

di dinja, di sisi tji

Ahawa

12

lalaki. 'Ti

hanan anak Hakatan;

anak-poetoe Asgad teja Joari noe miloe djeung eta saratoes sapoeloeh djalma
''

22

teja, kaoela ngoewarkeun poewasa, soepaja pada ngarendahkeuu diri di pajoeneun Allah oerang, sangkan ka andjeunna n6da djalan ISmpeng pikeun diri kaoela sakabeh, djeung pikeun baroedak, sarta pikeun sakabeh radja-kaja. 'Ivarana kaoela era njoehoenkeun balad
"

550

ESRA
32

9.

23

djeung toekang toempak koeda ka radja, baris noeloeng kaoela sakabeh di djalan tina hal moesoeh; pedah kaoela geus pada oendjoekan ka radja, kijeu nja pioendjoek: Panangan Allah simkoering Dgaoeban ka sadajana noe nejangau andjeunna, matak djamoega; demi kabedasanana sargng bendoena toemerap ka sakabeh noe ninggalkeun andjeunna. 'Heug kaoela pada poewasa, sartanSda ka Allah oerang hal anoe kitoe ari paneda kaoela sakabeh koe andjeunna di;

33

'

34

24

25

tarima. a 2 Bab. 20:3; JCt. 36:9. Tidinja kaoela misahkeun doewa w61as kapalapanghoeloe, nja eta Serebja djeung Hasabja, sarta direudjeungan sapoeloeh djalma ti 16bah saderekna.'Toeloej etateh

35

26

27

28

29

30

koe kaoela dipangnimbangkeun 6masperak djeung paj)arabotan, pihatoeraneun ggdong Allah oerang, noe dihatoerkeun koe radja, koe para pangrempaganana, koe para kapalana sarta koe sakabeh oerang Israil noe djaronghok. 'Ari noe koe kaoela ditimbang diselehkeun ka leungeun eta teh, nja eta perak genep ratoeslimapoeloehtalenta, djeung parabot perak saratoes talenta; ari emas, saratoes talenta; 'sarta pinggan emas doewa poeloeh siki, pihargaeunana sareboe wang 6mas djeung parabot tambaga gilap nja aloes, doewa siki, moelja sapSrti Smas. 'Pok kaoela mitjatoerka darinja: Sampejan teh saroetji bade ka Pangeran, sarta ijeu paparabotan saroekitoe keneh ijeu emas-perak, pangatji bakti bawaning soeka, bade ka Pangeran, Allah karoehoen saratnpejan. 'Masing pada prijatna, koedoe ngadjaga eta, tgpi ka ditimbang koe sarampejan hareupeun jiara kapala panghoeloe djeung ahli Lewi, sarta hareupeun para kapala ahli karoehoen Israil di Jei'oesalem, dina pondok-pondok gSdong Pangeran. 'Pek eta emas-perak djeung pajaarabotan anoe beunang nimbang teh ditampa koe para panghoeloe sarta koe ahli-ahli Lewi, arek didatangkeun ka JSroesalem, ka ggdong Allah oerang. a p. 7 15.
; ;
^'
:

36

ngeun moesoeh djeung ti noe masang baja di djalan. 'Ari geus datang ka J6roesalem, kaoela pada eureun di dinja " meunang tiloe poe. 'Demi dina poe noe kaopat seg nimbang emas-perak djeung paparabotan teja di gedong Allah oerang, diselehkeun ka panangan panghoeloe Meremot poetra Oeria, noe direntjangan koe Elasar poetra Pinghas, sarta pada direudjeungan koe Josabad poetra Jesoea djeung Noadya poetra Binoei, doewanana ahli Lewi. 'Dina rejana, dina beuratna aja kabeh; waktoe harita keneh ditoeliskeun sabeurat-sabeuratna. Anoe geus maroelang ti pangdjarahan, sakoer oerang pangbojongan, toeloej pada ngahatoerkeun koerban doeroekan ka Allah Israil, sapi ngora lalaki doewa welas siki * tina sabab sabangsa Israil, domba lalaki salapan jDoeloeh genep, anak domba toedjoeh poeloeh toedjoeh, 6mbe badot pikoerbaneun dosa doewa welas siki, kabeh ge koerban doeroekan bade ka Pangeran. 'Djeung deui " sagala papakon radja teja disanggakeun ka sadaja goepernoer radja djeung ka sadaja bopati tanah peuntaseun ba'

ngawan

toeloej eta pada njamboengan ka djalma-djalma sarta ka gedong Allah.


;

a N6h. 2:11. i

p. 6: 17. c p.

7:11.

PASAL
Barang

9.

geus tjatjap noe tadi teja, djSboel para kapala njalampeurkeun ka kaoela^ sarta sasaoeran kijeu: Oerang
Israil noe loba, dalah para panghoeloe sargng ahli-ahli Lewi, " hanteu misah reudjeung bangsa-bangsa sagala tanah; sok noeroetan kagiroekan lampah eta bangsa, nja eta oerang Kanaan, oerang Het, oerang Pares, oerang Jgboes, oerang Amon, oerang Moab, oerang M6sir djeung oerang Emor. 'Karana * sok aja noe njokot anak eta keur pipamadjikaneun sorangan atawa keur pipamadjikaneun anak; djadi binih soetji tcli patjainpoer djeung eta bangsa-bangsa sagala tanah; ari panangan para kapala reudjeung pangkat-pangkat noe ti heula dina ijeu kasalahan. 'Barang kaoela geus ngadenge pgrkara kitoe, < seg kaoela njosoek djoebah djeung haroedoem kaoela, sarta ngadoedoetan boeoek djeung djanggot kaoela, bari dijoek ngahgroek. 'Toeloej

b N6h. 10:37.

31

Djoeng kaoela arindit

ti tji

Ahawa

dina tanggal doewa wSlas, boelan noe mimiti, s6dja leumpang ka Jgroesalem; sarta panangan Allah oerang ngaoeban ka kaoela sakabeh, diloepoetkeun ti leu1

ESRA
karoempoel ka kaoela sakoer noe adjrih koe pangandika Allah Israil, tina sabab eta kasalahan djalma dibojong ari ka''
;

10.

551

10

11

bae ngahgroek ^ tSpi ka waktoe koerban sore. 'Demi keur waktoe koerban sore kaoela tjgngkat tina kasoekgran kaoela, bari make djoebah djeung haroedoem beunang njosoek teja; toeloej kaoela bi'Sk tapak-toeoer, f bari nadalikenn leungeuu ka Pangeran, Allah kaoela. 'Pok kaoela oendjoekan kijeu: Noen, Allah koering! koeringteh era sar6ng wirang nj6ugkatkeun beungeut ka andjeun, Allah koering; ^ karantgn kadorakaan koering sadaja rarosa, ngaliwatan sirah, sargng kasalahan koering sadaja gSde, dongkap ka langit. 'Ti djaman karoehoen pisan koering teh pada njandang kasalahan gede dongkap ka dinten ijeu sar6ng tina kadorakaan koering sadaja noe mawi diri koeringkoering, radja-radja sarawoeh panghoeloe-panghoeloe koering, pada diselehkeun ka leungeun radja-radja sagala tanah, njorang pedang, njorangdidjarah, njorang dirajahan, sareng njorang kaeraan beungeut, sakoemaha noe boekti dangSt ajeuna. 'Ari ajeuna sakedap aja sih-koemija ti Pangeran, Allah koering sadaja, kersa ngantoenkeun ka koering anoe rahajoe, toer kgrsa maparin ka hidji pakoe dina engkoering sadaja gonna noe soetji, pamandang Allah koering njaangkeun mata koei'ing sadaja, sareng kersa masihan hoerip meueusan ka koering sadaja dina kakoemawoelaan pada koering. Karanten koering teh koemawoela; nanging keur dina kakoemawoelaan, koering teh hanteu ditilar koe Allah koering, salSrgsna mSroehkeun kahemanan ka koering sadaja di pajoeneun para radja Persi, kSrsa masihan hoerip ka koering sadaja, pikeun ngadjelSgkeun gSdong Allah koering, sargng pikeun ngomean karoeksakanana, sarawoeh kgrsa maparin hidji pag6r tembok ka koering sadaja di Joeda sargng di JSroesalem. 'Doepi ajeuna, noen Allah koemaha koering nja aroenkoering! djoekan saparantos kitoe? karantSn koering geus pada ninggalkeun timbalan andjeun, 'noe koe andjeun ditimbalkeun koe lantaran abdi-abdi andjeun, para Ari tanah, nabi; nja ngandika kijeu:
oela
teja

dijoek

12

13

14

noe koe maraneh rek diasoepan soepaja dimilik teja, nja tanah kotor, koe kokotoran sagala bangsa tanah-tanah, koe sagala kagiroekanana, wani tanah teh koe eta geus pinoeh koe kanadjisanana ti sisi tSpi ka sisi deui. 'Mana ajeuna '" anak maraneh awewe oelah dibikeun ka anak eta noe lalaki, sarta anak eta noe awewe oelah ditjokot keur pipamadjikaneun anak maraneh lalaki, djeung oelah nejangan pisalameteunana atawa pidjamoegaeunana, salalangggngna; soepaja maraneh koewat, sarta pada ngahakan kangeunahan eta tanah, djeung ditoeroenkeun ka anak-intjoe maraneh salalangggngna. 'Doepi sanggeusna saniskantgn noe ngadatangan ka koering sadaja tina sabab pagawean koering noe goreng-goreng, sargng tina sabab kasalahan koering noe g6de-gede, sarehing andjeun, noen Allah koering! geus ngahalangan, mawi dentjeng pisan ti kadorakaan koering sadaja, sargng ka koering sadaja geus maparin karahajoean sakijeu: 'na koering sadaja dek ngaboeroengkeun deui kana timbalan andjeun, dongkap ka babarajaan reudjeung eta bangsa, noe pada migawe kagiroekan kitoe? tinangtos andjeun ngabSndon ka koering sadaja dongkap ka dibejakkeun pisan, hamo aja noe kantoen, soema-

''

15

wonna noe

'

'

-''

rahajoe. 'Noen Pangeran, Allah Israil! " andjeun teh kalangkoeng adil; karanten koering sadaja geus dikantoenkeun, nja pada rahajoe, sakoemaha noe boekti danggt ajeuna. Soemoehoen, koering sadaja njandang kasalahan di pajoeneun andjeun; estoe hanteu aja noe bisa tagSn di pajoeneun a s Moesa 20 26. andjeun tina hal kitoe.
:

b
e

Moesa 7:3.
9
: :

Radj. 22:11.
:

Dan.
16.

21. 23.

h
44

J6s. 22
:

f 2 Moesa 9 36. J i N6h. 9


:

29. 7

p.

8
:

Moesa 18

24,

25.

d J63. 66:5. g Djab. 38 5. 28. k 1 Moesa 5 Moesa 7 3.


: :

n N6h.

33.

PASAL
Sabot Esra keur

10.

ngnfida sarta ngakoe,

'"'

bari nangis djeung njoeoeh ka hareupeun ggdong Allah; seug oerang Israil ngagimboeng ka andjeunna, koempoelan

gede katjida, aja lalaki, awewe djeung baroedak karana djalma-djalma tjareu;

rik,

'

rosa pisan tjeurikna. 'PokSgkanya poetra Jghiel, noe kaasoep anak-poetoe

552

ESRA

10.

mihatoer, kijeu pihatoerna ka Esra: Koering sadaja kal61epatan ka Allah oerang, " ngenggonkeun awewe

Elam,

bangsa

lijan, kaasoep bangsa-bangsa eusi tanah; Banging ajeuna aja keneh pangharfipan pikeun Israil hal ijeu pSrkawis. 'Mana ajeuna oerang ngadamel pgrdjangdjian ka Allah oerang, ngaloewarkeim sadajana awewe kitoe katoet beuuangna ngadjoeroekeun, noeroetkeun pang6rsa Groesti sargng papatah noe aladjrih koe timbalan Allah oerang, soepaja ngalam-

13

14

wangsoel sapakoempoelan kabeh, kijeu wangsoelanana, bari bgdas sowarana: L6r6s sapilahir andjeun ka koering; s6dja pisan ngalampahkeun. 'Nanging djalma teh loba, sargng ajeuna keur oesoem ngidjih, mawi teu kaoer nangtoeng di loewar; samalah ijeu padamelan moal parantos sadinten doewa dinten, karantgn koering teh reja katjida noe kamasijatan dina ijeu perkawis. 'Moegi kapala-kapala koering sadaja bae sina

pahkeun noeroetkeun toret. 'Manggaandjeunngad6g;karanaandjeunnoep6rnah


ngoeroeskeun eta perkawis, sai'gng koering sadaja sSdjangiring; moegisingteggr, sargng koe andjeun pidamgl. 'NeutEsra teh ngadgg, sarta njoempahan ka para

kapala panghoeloe djeung ahli Lewi, sarta ka sakabeh oerang Israil, dipoendoet sanggoepna milampah noeroetkeun omongan bijeu. Prak pada soempah. 'Tidinja Esra teh indit ti hareupeun g6-

dong Allah, sarta lebgt ka pondok Johanan poetra Eljasib; ari gens lebet ka dinja, * andjeunna ten ngadahar roti, teu ngaleueut tjai, bawaning prihatin tina
halkasalahandjalmadibojongteja. 'Geus kitoe ngalidgrkeun parentah di Joeda djeung di Jeroesalem, ka sakabeh oerang pangbojongan, koedoe karoempoel ka 8 Jeroesalem. 'Ari saha-saha noe teu datang sadjgro tiloe poe, noeroetkeun jiarentah para kapala djeung para kokolot, " saradja-kajana bakal diharamkeun, sarta djinisna bakal diingkarkeun ti padjalma dibojong. 'Tidinja 9 koempoelan sakabeh oerang Joeda djeung Binyamin karoempoel ka Jeroesalem sadjgro tiloe poe; harita boelan noe kasalapan, tanggal doewa poeloeh; ari eta sakabeh djalma darijoek di aloen-aloen ggdong Allah, bari tingkalgper koe hal pSrkara 10 eta sarta tina sabab ngidjih. 'Neut panghoeloe Esra ngadgg, bari seug ngalahir ka eta djalma-djalma: Maraneh migawe salah, ngSnggonkeun awewe bangsa sedjen, noe matak nambahan kana ka11 salahan Israil. 'Mana ajeuna'' geurapada ngakoe ka Pangeran, Allah karoehoen maraneh, djeung lampahkeun pang6rsakeunana; sarta koedoe pada misahkeun maneh ti sagala bangsa eusi tanah 12 djeung ti awewe bangsa sedjen. 'Nga7
'^

ngaradeg ngawakilan sapakoempoelan; geus kitoe, saha-saha di nagara-nagara koering, anoe geus ngenggonkeun awewe bangsa lijan, sina ngadeuheus masingmasing dina mangsa noe bade ditangtoskeun, disarengan para s6s6poeh hidjihidji nagara sarawoeh hakim-hakimna, doemoegi ka dioendoerkeun ti diri koering kasaugetan bgndoe Allah koering, 15 dongkap ka beresna ijeu perkawis. 'ISTgan Jonatan poetra Asahel djeung JahsSja poetra Tikwa noe ngaradeg ngoeroeskeun hal eta; sarta Mgsoelam djeung Sabtai, ahli Lewi, noe ngabantoean. 16 'Prak oerang pangbojongan teh pada milampah kitoe. Ari noe dibakoekeun deui, nja panghoeloe Esra djeung djalmadjalma noe djadi loeloegoe ahli karoehoen, noeroetkeun ahli karoehoen-karoehoenna; kabeh ge ditoedjoel ngaranngaranna; toeloej tjaralik dina tanggal hidji, boelan noe kasapoeloeh, baris ma17 riksa eta perkara. 'Ari njatjapkeunana ngoeroeskeun sakabeh djalma noe ngenggonkeun awewe bangsa sedjen teh, nja dina tanggal hidji, boelan noe mimiti.
a
p.

9:2. 6 2

Moesa
28:13.

Moesa 27:

d
18

p.

9:13,

14. e Sil.

19

20
21

22

Ari noe kapSndak di 16bah " anakpoetoe panghoeloe, noe nggnggonkeuu awewe bangsa sedjen, di lebah poetra Jesoea, anoe poetra Josadak, djeung saderek-saderekna teja, Maaseja, Elieser, Jarib djeung Gedalja. 'Sor * eta pada njodorkeun leungeun, sanggoep ngaloewarkeun awewe-awewena; djeung sapedah kasalahan, [seg ngoerbankeun] hidji domba lalaki tina sabab kasalaanak-poetoe hanana. 'Ari di 16bah Imer teja Hanani djeung Sebadya. 'Ari di 16bah anak-poetoe Harim teja Maaseja, Elia, SSmaja, J6hiel djeung Oesia. 'Ari di 16bah anak-poetoe Pashoer teja
''

'^

NEHEMJA
23

1.

553

24

Eljoeuai, Maaseja, Ismail, Nfitanel, Josabad djeung Elasa. 'Ari di Igbali ahli Lewi aja Josabad, Simi, Kelaja (nja eta Kglita), PStahja, Joeda djeung Elieser. 'Ah di lebah ahli njanji aja Eljasib;
ari di Igbah poerah toenggoe lawang Telem djeung Oeri. "Ari di Igbah oerang Israil noe loba: di 16bah anak-poetoe Paros teja Ramja, Jisia, Malkia, Miamin, Elasar, Malkia djeung Benaja. 'Ari di Igbali anak-poetoe Elam teja Matanya, Djakaria, JShiel, Abdi, Jgremot djeung Elia. 'Ari di lebah anakpoetoe Satoe aja Eljoenai, Eljasib, Matanya, Jeremot, Sabad djeung Asisa. 'Ari di Igbah anak-poetoe Bebai teja Johanan, Hananya, Sabai djeung Altai. 'Ari di Igbah anak-poetoe Bani teja M6soe1am, Maloek djeung Adaja, Jasoeb, Saal djeung Jgramot. 'Ari di lebah anakpoetoe Pahat-Moab teja Adna djeung Kglal, Bgnaja, Maaseja, Matanya, Ba-

31

32
33

25

aja Saloem,

34

35
^f

26

38 39 40
41
II

27

28

29

44

Binoei djeung M8nase. 'Ari di lebah anak-poetoe Harim teja Elieser, Jisia, Malkia, Semaja djeung Simon; 'Binyamin, Maloek djeung Semarja. 'Di ISbah anak-poetoe Hasoem teja Matnai, Matata, Sabad, Ehpelet, Jeremai, Mgnase djeung Simi. 'Di 16bah anak-poetoe Bani teja aja deui Maadai, Amram djeung Oeel; 'Benaja, Bedya djeung KSloehi; 'Wanya, Mgremot djeung Eljasib; 'Matanya, Matnai djeung Jaasai; 'Bani, Binoei djeung Simi; 'Selemja, Natan djeung Adaja; 'Maknadbai, Sasai djeung Sarai; 'Asarel, Selemja djeung SSmarja; 'Saloem, Amarja djeung Joesoep. 'Di 16bah anak-poetoe Nebo teja Jehiel, Matitya, Sabad, Sebina, Jadai, Joel djeung Bgnaja. 'Eta sakabeh geus pada njokot
salel,

awewe bangsa
a
5
:

sedjen; sarta eta


14.
2.

awewe
Moesa

30

noe sawareh geus ngadjoeroekeun anak.


3

Moesa 21
;

2 Badj.

10

15. c 3

15

6.

tZ

p.

KITAB NEHEMJA.
PASAL
Ijeu
"

1.
5

tjarijos Nehemja poetra Hakalja. Ari geus kitoe, dina boelau * Kislew, taoen noe kadoewa-poeloeh, eukeur kaoela aja di nagara Soesan, dina karaton, 'djeboel aja hidji doeloer kaoela, nja eta Hanani, djeung sababaraha batoer ti tanah Joeda. Toeloej kaoela ka eta nanjakeun hal oerang Jahoedi anoe rahajoe, anoe kari ti pangdjarahan; kitoe deui hal Jeroesalem. 'Ari salaoerna ka kaoela: Moenggoehing djalma noe kari, anoe kari ti pangdjarahan, noe di ditoe di dj6ro kabopaten, pada njandang katjilakaan gede sarta njandang kahinaan; ari koeta Jgroesalem geus boekrak-bakrek, sarta lawang-lawangna geus dihoeroean koe seuneu. 'Ari geus kitoe, barang kaoela geus ngadenge omongan noe tadi, gek kaoela dijoek bari tjeurik, sarta prihatin sababaraha
"'

'^

poe lilana; toer kaoela poewasa djeung neneda ka pajoeneun Allah sawarga. Noen Pa'Ari paneda kaoela kijeu: ngeran, Allah sawarga, Allah noe langkoeng agoeng sareng matak sijeun, noe netepkeun perdjangdjian sarawoeh kaasihan ka sakoer noe njaah ka andjeunna sareng netepkeun timbalanana 'moegi-moegi f tjepil andjeun ngarggfipkeun, sareng sotja andjeun boeka, sangkan ngadangoekeun ka pan6da diri abdi, anoe koe abdi danget ajeuna ditfida ka pajoeneun andjeun, sijang-w6ngi, tina hal oerang Israil, abdi-abdi andjeun; bari abdi ngakoekeun dosa-dosa oerang Israil, wireh abdi teh pada gadoeh dosa ka andjeun; dalah diri abdi sareng saeusiimah poen bapa pada gadoeh dosa. 'Abdi teh pada lebar pisan nja lampah ka andjeun, hanteu narStepkeun timbalan, pikoekoeh sareng hoekoem, noe koe andjeun ditimbalkeun ka Moesa, abdi
<"

554
8

NEHEMJA

2.

andjeun. 'Moegi-moegingemoetkeunpangandika, noe koe andjeun ditimbalkeun ka Moesa, abdi andjeun, nja pangandika noe kijeu teja: ^ Lamoen maraneh migawe salah, maraneh koe kami bakal dipabalentjarkeun, diajakeun di sagala bangsa.'Tatapi samangsa maraneh tobat ka kami, djeung ngestoekeun timbalan kami, sarta dilampahkeun, masih maraneh aja noe diboewang ka toengtoeng langit oge, tangtoe koe kami dikoempoelkeun ti dinja, bari toeloej didatangkeun deui ka enggon, noe koe kami dipihh baris ngalinggihkeun djenengan

radja, sareng

madak

diri

abdi

kamanah

salii-a gamparan, moegi abdi dipiwarang ka tanah Joeda, ka nagara pa-

koe

koeboeran karoehoen abdi, soepaja koe abdi dijjidamel. 'Lahiran radja ka kaoela (ari radj a istri keur tj alik gedengeunana) Sabaraha pililaeunana pangleumpangan maneh, sarta iraha maneh nja pidatangeun deui? Djadi karempagan koe sa-

miwarang kaoela; sarta kaoela ka andjeunna njanggakeun " pililaeunana. 'Oendjoekan deui kaoela ka
lira radja

radja:

Madak sapoek sang

radja,

moegi

10

kami

'Mapan eta teh abdiabdi andjeun, oemat andjeun, anoe kedi dinja.
''

nging andjeun ngaleupaskeun koe ka11

wasa andjeun noe agoeng, sareng koe panangan andjeun noe bedas. 'Noen
Goesti! moegi-moegi tjepil andjeun ngarggepkeun ka paneda diri abdi, sareng ka paneda abdi-abdi andjeun, noe soekana sijeun koe padjenengan andjeun; kalajan diri abdi moegi diloeloeskeun danget ajeuna, sareng dipaparin kawSlasan di pajoeneun eta hidji djalma. Ari kaoela teh djadi toekang inoeman
radja.
d g
Esr.
5

abdi dibahanan serat bade ka para bopati peuntaseun bangawan, soepaja abdi koe eta didjalankeun, doemoegi ka abdi dongkap ka tanah Joeda; 'kitoe deui hidji sSrat bade ka Asap, toekang

a Esr.

2.

6 Djak. 1:1. c Est. 1


e

2.

9:3; Dan.

3.

Dan. 9:4.
5

f1 Bab.

40.

Moesa 4:27; 28:64; 30:1. h

Moesa 9:29.

PASAL
T^gmi geus
-L'kadoewa-poeloeh

2.
10

kitoe, dina boelan Nisan,

taoenna " Artahsasta teja djoemSneng radja, hidji waktoe di pajoeneunana sadija anggoer; pek auggoer teh koe kaoela didjoengdjoengkeun, disanggakeun ka radja. Ari kaoela teh salawasna tatjan mSsoem di pajoeneunana. 'Pok radja mariksa ka kaoela: Koe naon maneh noe matak mSsoem, da maneh teu ggring? Ijeu teh geus moal lijan ti nalangsa hate. Seg
kaoela sijeun katjida pisan. 'Tidinja kaoela oendjoekan ka radja kijeu: * Moegi sang radja salamStsalalanggSngna! Koeraaha beungeut abdi hanteu rek mS-

ngadjaga taman kagoengan radja, soepaja ka abdi merean kai, keur baris ngahateupan lawang-lawang benteng noe kalebet kana gedong, sareng keur baris koeta nagara, sarawoeh keur baris rorompok, noe koe abdi bade dieusian. Seug koe radja dipaparinkeun ka kaoela, koe berkah Allah kaoela, " noe leuwih moerah ka diri kaoela. Geus kitoe kaoela datang ka bopati-bopati peuntaseun bangawan, sarta njelehkeun ka darinja eta sgrat ti radja teja. Djeung radja geus miwarangan sababaraha kapala balad djeung toekang toempak koeda, direudjeungkeun ka kaoela. 'BarangSanbalat, oerang Horon, djeung Tobia, oerang Amon, noe djadi mantri, ngadenge bedja, seg pada goreng atina, banggt pisan gorengna, sapedah aja hidji manoesa datang, s6dja nejangan pidjamoegaeun oerang Israil. Esr. i:\. h Dan. 2 4.
"^
' :

c p. 5

14; 13

6.

V-

7:2.

e Esr.

9.

11 12

soem? da nagara gnggon pakoeboeran karoehoen abdi tarikolot, sareng lawanglawangna geus 16boer koe seuneu. 'Lahiran radja ka kaoela: Tjik, naon pamen ta maneh? Seg kaoela n6n6da ka
Allah sawarga. 'Tidinja kaoela oendjoekan ka radja kijeu: Madak sapoek sang

13

Ari kaoela geus datang ka Jeroesalem, " sarta geus tiloe poe aja di dinja, 'toeloej kaoela dangdan ti peuting, sarta mawa djalma saeutik; djeung kaoela teu mere njaho ka djalma hidji-hidji atjan hal anoe koe Allah kaoela dipaparinkeun dina hate kaoela, noe rek dipilampah ka JSroesalem; sarta teu mawa sato kadjaba sato noe ditoemi3akan koe kaoela. 'Tidinja kaoela bidjil ti peuting djalan lawang Lebak, ngadjoegdjoeg ka pel6bah soemoer ISTaga djeung ka lawang Djarijan, bari ngilikan koeta Jgroesalem, " noe boekrak-bakrek,
''

NEHEMJA
14

3.

555

15

16

sarta lawang-lawangna geus Igboer koe seuneu. 'Seg kaoela ladjoe ka lawang Soemoer djeung ka empang Eadja, tai3i taja pigensaueun ladjoe sato iioe ditoempakan koe kaoela. 'Tidinja kaoela nandjak ti peuting, toeroet waloengan, bari Bgilikan koeta; geus kitoe kaoela balik, asoep djalan lawang Lebak toeloej moelang. 'Ari pangkat-paugkat ten avoeningaeun ka mana kaoela nja leumpang, sarta naou noe koe kaoela dipilampah sabab oerang Jahoedi, para panghoeloe, para menak, pangkat-pangkat, sarta noe
;

nana teh semSt papanggoengan Mea, sgm6t papanggoengan Hananel. 'Ari eta
ditema njarijeun koe oerang J6riho;dinjijeun koe Sakoer, nja eta poetra Imri. 'Ari noe njijeun lawang Laoek, nja poetra-poetra S6naa pada ngahateup inja, sarta nSrapkeun pantona, koentjina djeung toelakna. 'Ari eta ditema ngomean koe Meremot, poetra Oeria, anoe poetra Hakos. Ditema deui ngomean koe Mesoelam, poetra Berekja,anoe

tema deui
3

noe milampah pagawean, tatjan aja noe dibere njaho koe kaoela
salijan ti eta,
17

tgpi ka tjatoer

mangsa eta. 'Tidinja kaoela mika darinja kijeu: Sampejan geus

18

19

pada tSrang dina katjilakaan noe kasorang koe oerang, perkara Jeroesalem djadi tarikolot, sarta lawang-lawangna geus dihoeroean koe seuneu; hajoe, oerang ngadegkeun deui koeta JSroesalem, oelali toeloej oerang nj and angkahinaan! 'Sarta kaoela ngabedjakeun ka dariuja hal berkah Allah kaoela noe leuwih moerah ka diri kaoela kitoe keneh sadajana pilahir radja, noe koe andjeunna dilahirkeun ka kaoela teja. Seg pada ngadjawab Hajoe, oerang dangdan, oerang ngadegkeun Tab, kitoe ngaroewatkeunana leungeunna kana kahadean.'BarangSanbalat, oerang Horon, djeung Tobia, oerang Anion, noe djadi mantri teja, kitoe deui Gesem, oerang Arab, ngadenge bedja, toeloej pada mojok sarta pada njgla
;
: !

10

20

ka kaoela sakabeli; ari aromongna Naon perkara, noe dipigawe koe maraneh'? naha maraneh dek baha ka radja? 'Didjawab koe kaoela, kijeu omong kaoela ka darinja Allah sawarga, nja eta tangtoe maparin kaloeloesan ka kaoela sakabeh mana kaoela sakabeh, noe djaradi abdina, s6dja dangdan, dek ngadggkeun sabalikna Igbah maraneh mah ten boga bagian, atawa hak, atawa pangi:

11

ijeu

poetra Mesesabel. Ditema deui ngomean koe Sadok poetra Baana. Ditema deui ngomean koe oerang T6koa; tapi djalma noe moelja-moelja di ISbah eta teu ngasrahkeun poendoekna kana jJadamSlan Goestina. 'Ari noe ngomean lawang Lawas, nja Jojada poetra Paseah djeung Mesoelam poetra Bgsodya; pada ngaliateu]) inja, sarta nerapkeun pantona, koentjina djeung toelakna. 'Ari eta ditema ngomean koe MSlatya, oerang Gibon, djeung Jadon, oerang Meronot, oerang Gibon djeung oerang Mispa, semet panglinggihan bopati tanah peuntaseun bangawan. 'Ditema deui ngomean koe Oesiel poetra Harhaja, toekang kamasan. Ditema deui ngomean koe Hananya, poetra toekang wawangian. Sot JSroesalem diingkeun nepi kana koeta kandel. 'Ditema deui ngomean koe Rgpaja poetra Hoer, kapala saparo wSwSngkon JSroesalem. 'Ditema deui ngomean koe J6daja poetra Haroemap, pabgneran boemina. Ditema deui ngomean koe Hatoes poetra Hasabnia. 'Aja deui sabagian diomean koe Malkia poetra Harim djeung Hasoeb poetra Pahat-Moab, katoet djeung pa'

12

panggoengan
deui
hes,

Pameuleuman.

'Ditema

ngomean koe Saloem poetra Halokapala wewengkon JSroesalem noe

13

nggt-nginget di Jgroesalem.
6 p. 7
:

a Esr.

32.

5.

c p.

3.

PASAL
rridinja
Eljasib,

14

3.

panghoeloe

J- dangdan djeung para panghoeloe, prak ngadamgl lawang

agoeng, saderek-saderekna,

saparo deui, nja eta djeung poetra-poetrana noe istri. 'Ari noe ngomean lawang L6bak, nja Hanoen djeung priboemi Sanoah; pada ngadggkeun inja, sarta ngrapkeun pantona, koentjina djeung toelakna; toer ngomean koeta sareboe asta, semgt lawang Djarijan. 'Ari noe ngomean lawang Djarijan, nja Malkia poetra Rekab, kapala wgwengkon Bet-Hakerem; nja eta ngadggkeun inja, sarta nerapkeun pantona, koentjina djeung toelakna. 'Ari noe ngomean lawang Soemoer, nja Saloen poetra Kolhose, kapala

Domba; pada
sarta

njoetjikeun inja sakali,

15

nerapkeun pantona; njoetjikeu-

556

NEHEMJA

4.

nja eta ngadegkeim inja, djeung dihateup sakali, sarta ngrapkeun pantona, koentjina djeung toelakna; toer ngomean koeta di empang Siloah, pSlebah tamanradja, semet tangga,
16

wewgngkon Mispa;

30

17

toengtoeroenan tidajeuhDawoed.'Sanggeus eta noe ngomean Nehemja poetra Asboek, kapala saparo wSwengkon BetSoer, s6m6t pab6n6ran makam Dawoed^ djeung semet empang beunang ngadamgl, sarta s6mSt imah prawira. 'Sanggeusna eta noe ngomean ahli-ahli Lewi, Eghoem poetra Bani. 'Ari eta ditema ngomean koe Hasabja, kapala saparo
Kghila, njoeloeran wSw6ngkonna. 'Sanggeus eta noe ngomean sa-

pabeugran boemina. Sanggeus eta noe ngomean SSmaja poetra S6kanya, poerah toenggoe lawang Wetan. Sanggeus eta Hananya poetra Selemja djeung Hanoen poetra Salap noe kagenep, ngomean deui sabagian. Sanggeus eta noe
Inier,
'

ngomean Mesoelam poetra


31

Berekja, pa-

32

bgngran pondokna. 'Sanggeus eta noe ngomean Malkia, poetra hidji toekang kamasan, s6met imah Ngtinim djeung imah toekang balantik, pabSneran lawang Mipkad, sarta s6m6t loteng djoeroe. 'DSmi noe ngomean di antara loteng
djoeroe ka lawang

Domba

teja nja toe:

wewgngkon

kang kamasan djeung toekang balantik.


a JSr. 32
2.

18

b Esr. 7

7.

19

derek-saderekna, Bawai poetra Henadad, kapala w6w6ngkon Ivehila noe saparo deiii. 'Ditema koe Eser poetra Jesoea, kapala Mispa, ngomean deui sabagian,

PASAL

4.

20

pabSngran tandjakan goedangpakarang, dina pengkolan. 'Sanggeus eta Baroek


poetra Sabai ngomean deui sabagian,
sarta kSntjgng,
ti

mSt lawang pakoewon


21

wat6s pengkolan s6Eljasib, panghoe-

loe agoeng. 'Sanggeus eta Meremot, poetra Oeria, anoe poetra Hakos, ngomean deui sabagian, ti watSs lawang pakoe-

22

won Eljasib tepi ka toengtoeng pakoewon Eljasib. 'Sanggeus eta noe ngomean
para panghoeloe, oerang tanah lempar. 'Sanggeus eta noe ngomean Binyamin djeung Hasoeb, masing-masing pabeneran boemina. Sanggeus eta noe ngomean Asarja poetra Maaseja, anoe poetra Ananya, gigireun boemina.'Sanggeus eta Binoei poetra Henadad ngomean deui sabagian, ti watgs boemi Asarja semgt pengkolan, sarta s6met djoeroe. 'Palal poetra Oesai ngomean pabeneran pengkolan djeung papanggoengan, noenondjol ti ggdong radja noe girang, " anoe pglSbah boeroeanpandjara. Sanggeus eta noe ngomean Pgdaja poetra Paros. '(Ari * Ngtinim teja ngarenggonna di Opel, semet pabenSran lawang Tjai, ka tgbeh wetan, sarta sSmSt papanggoengan noe nondjol teja.) 'Sanggeus eta oerang T6koa ngomean deui sabagian, pab6n6ran papanggoengan gSde, noe nondjol teja, sSmgt koeta Opel. 'Noe ngomean girangeun lawang Koeda, nja para panghoeloe, masing-masing pabSneran boemina. 'Sanggeus eta noe ngomean Sadok poetra

23

24

25

26

27

28

29

geus kitoe, " barang Sanbalat ngadenge bedja, jen kaoela pada ngadegkeun koeta, toeloej panas atina, djeung ambekeun katjida, sarta mojok ka oe2 rang Jahoedi. 'Pok ngomong hareupeun doeloer-doeloerna sarta hareupeun balad Samaria, kijeu pokna: Njarijeun naon si Jahoedi noe arapSs teh? naha rek diaringkeun bae? karah bakal ngaloerban? naha dek dianggeuskeun sapoe? koetan dek ngahiroepkeun batoe tinadoeroekan, 3 pedah bejak kahoeroel 'Kabeneran Tobia, oerang Amon teja, keur ngabanding ka Sanbalat; pok nembalan: Masihtoeloes oge ngadegkeunana, oepama aja hidji tjareuh mantjal, tangtoe matak Eh 4 beulah eta koetana sipat batoe teh Allah koering sadaja! moegi-moegi ngadangoekeun karanten koering teh pada dipikatjoewa; sareng ngahinakeunana moegi-moegi dibalikkenn ka dirina; toer moegi pada diselehkeun, sina djadi raja5 heun dina tanah pangdjarahan. 'Moegi oelah dilipoetan kadorakaanana, sarSng dosa-dosana moegi oelah dileungitkeun ti pajoeneun andjeun; karantgn padanjijeun pibendoeeun andjeun di hareupeun c noe keur ngaradggkeun. 'D6mi kaoela teja tonggoj bae ngaradegkeun koeta; djeung sakoeta kabeh datang ka rekep sSmgt tengah loehoerna; karana djalma p. 2 19. djalma soekaeun kana gawe. 7 Ari geus kitoe, barang Sanbalat, djeung Tobia, sarta oerang Arab, oerang Amon djeung oerang Asdod, ngadenge beclja, jen koeta Jeroesalem beuki madjoe, jen

Ari

'

NEHEMJA
8

5.

557

beulah-beulahua dimimitian dilipoetan, seg pada pauas ati liwat saking. 'Toeloej sakarait kabeh sap6k6t, dek ugadatangan, merangan ka J8roesalem, sarta

18

'Sarta noe njarijeun hidji-hidji pada njo-

ren pedangua dina tjangkeng eukeur digawe. Djeung aja hidji poerah nijoep
19

10

dek njijeun kabingoengan ka dinja. 'Tatapi kaoela pada neueda ka Allah kaoela, sarta iigadegkeun anoe ugadjaga megat eta beurang-peuting, tina sabab maranehanaua. 'Tidinja ngomong oerang Joeda: Tanaga djalma pananggoeng geus toena, sarta loba teuing pipitjeunan; djadi kaoela geus ten kadaroega ngadegkeun koeta teli. 'Sarta omong noe
20

tarompet ngabanding ka kaoela. 'Sarta kaoela ngomong ka menak-menak, ka pangkat-pangkat, djeung ka djalma-djalsalijan ti eta: Ijeu pagawean teh lega, sarta oerang pabarendina koeta, padjaoeh djeung batoerbatoer; 'mana-mana enggon mai'aneh ngadenge sora tarompet, nja ka dinja koedoe karoemj^oel ka kaoela; Allah oerang tangtoe mangmgrangkeun diri oerang. 'Tab, kitoe kaoela djeung batoer-batoer nja marilampahkeun pagawean teh; ari noe saparona njarekSl toembak, ti balebat padjar tSpi ka bidjil bentang-bentang. 'Djeung deui dina waktoe harita kaoela marentah ka djalmadjalma: Hidji-hidji djalma djeung boedakna koedoe mareuting di djero Jeroesalem, soepaja eta ka oerang ngadjaga ti peuting, ari ti beurang mah baranggawe. 'DSmi diri kaoela, doeloer-doeloer, baroedak djeung djalma noe ngadjaga, noe djadi pangiring kaoela, eta kaoela sakabeh taja noe tjoetjoel-

ma

pohara nja
tjaj

''

11

12

13

pada ugamoesoeh ka kaoela sakabeh: Oelah kanjaboan koe eta, sarta oelah katendjo, tepi ka oerang datang ka tSngahna; pek oerang paraehan, djeung pagaweanaua oerang eureunkeun. 'Ari geus kitoe, ana daratang oerang Jalioedi, noe ngarenggonna di maranehanana, seg ngaromong ka kaoela sakabeh, sapoeloeh kali, ti sambarang enggon Perloe maraneh baralik ka dewek. 'Mana kaoela ngadegkeun di noe handap-handap, di enggon sadjeroeun koeta, di noe hegarhegar; nja ngadegkeun djalma-djalma sabangsa-sabangsana, pada make pedangna, toembakna djeung gondewana.
:

21

22

23

'^

tjoetjoel
tjai

14

'Seg kaoela nendjo, bari toeloej tjengkat, sarta marentah ka menak-menak, ka pangkat-pangkat, djeung ka djalma-djalma salijan ti eta: " Poma oelah sarijeun koe eta djalma-djalma; sing pada ngingStkeun ka Goesti noe langkoengagoeng

ge
ft

mawa
:

papakean hidji-hidji djalma ka pakarangna. a 5 Moesa 20 3.


;
:

p. 5

16. c 5

Moesa

30.

(i

p.

10.

PASAL
Ari

5.

15

njapikasi)euneunteja,djeungkoedoei)ada mangmerangkeun doeloer-doeloer maraneh, anak maraneh awewe-lalaki, pamadjikan maraneh djeung imah maraneh. 'Ari geus kitoe, barang raoesoeh-moesoeh kaoela ngadarenge, jen geus kabedjakeun ka kaoela, sarta pakarepanana koe Allah geus digagalkeun, toeloej kaoela sakabeh baralik deui kana koeta, masiug-masing ka pagaweanana. 'Ari geus kitoe, ti poean harita * baroedak kaoela saparona milampah pagawean, ari noe saparo deui mah njarekel toembak, kepeng, gondewa djeung badjoe

2
j |

3
i

geus kitoe, hidji waktoe djalmadjalma djeung pamadjikan-pamadjikanana sasambat, rosa pisan, ngadoedoeh doeloer-doeloerna, sasama Jahoedi. 'Aja noe ngaromong kijeu Anak koering awewe-lalaki reja pisan; mana koering hajang meunang gandoem, pikeun tedaeun, soepaja koering hariroep. 'Aja deui noe ngaromong: Koering geus ngagadekeun lahan, kebon anggoer sareng imah koering; mana koering hajang meu:

16

nang
4

'Aja deui noe

gandoem, tamba langlajeuseun. ngaromong Koering geus


:

kere;
17

sarta para kapala aja di toekaj

ngeun sabangsa Joeda kabeh. 'Anoe njarijeun koeta, noe ngakoetan babawaan djeung noe ngamomotkeun, leungeunna noe sabeulah milampah pagawean, ari noe sabeulah deui mah nj6k61 pakarang.

namboet doewit pikeun oepeti radja, nandonkeun lahan koering sareng kebon anggoer. 'Demi ajeuna, daging koering sapgrtos daging doeloer, anak koering sapSrtos anak eta; nanging, saleresna, anak koering awewe-lalaki koe
koering disina koemawoela, didjadikeun boedak estoe anak koering awewe geus aja noe dikoemawoelakeun sareng
;

558

NEHEMJA
14

6.

10

11

leungeuu koering geus taja pangawasa; karana lahan koering sareng kebon anggoer geus ka deungeun-deungeun. 'Barang kaoela geus ngadeuge sasambatna sarta omongan noe kitoe, seg kaoela panas liwat sakiug. 'Tidinja kaoela gilig sadjgro hate kaoela; seug kaoela madoean ka menak-menak sarta ka pangkat-pangkat ari omong kaoela ka darinja: " Sampejan sok mihoetangkeuu doeloer pada doeloer, ngarali boengah. Geus kitoe kaoela njijeun pakoempoelau ggde, ngalawan eta. 'Pok kaoela mitjatoer ka darinja: Kaoela djeung batoerbatoer geus nareboes doeloer-doeloer oerang, sasama Jahoedi, noe didjoewiil ka oerang kaj^ir, sakadar kakoewatan kaoela sadaja; sabalikna sarampejan mah karah dek ngadjoewal doeloer-doeloer sampejan, toer didjoewalna teh nja ka diri oerang? Ari eta teh rarepeh, liauteu manggih pidjawabeun. 'Mitjatoer deui kaoela Hanteu hade eta perkara, noe dilampahkeun koe sarampejan teh benerna mah sampejan loemamjjah teh kalawan sijeun koe Allah oerang, tina ngahinakeunana oerang kapir^ moesoeh oerang. 'Dalah diri kaoela, doeloer-doeloer djeung baroedak kaoela geus pada mihoetangkeuu oewang djeung gandoem ka darinja. Geura oerang kadjeunkeun bae eta pihoetangkeun teh Atoeh geura poelangkeun ka darinja, poe ijeu keneh,
;
: !
'

lampah

sapSrti

omongan

tadi.

'Djeung
''

deui ti poean kaoela dikersakeun djadi bopatina, njekel tanah Joeda, nja ti

15

kadoewa-poeloeh taoenna tgpi ka katiloe-poeloeh doewa taoenna Artahsasta teja djoemeneng radja, lilana doewa welas taoen, kaoela sadoeloer-doeloer teu ngadahar kadaharan bopati. 'Ai-i bopati-bopati noe ka toekang-toekang, anoe saheulaeun kaoela, pada ugabeuratkeun ka djalma-djalma, moendoetan kadaharan djeung anggoer ka darinja, djaba oewang perak opat poeloeh sekel samalah boedak-boedakna pada marentahan ka djalma-djalma; demi kaoela

12

13

lahanna, kebonna anggoer, kebonna djetoen djeung imahna, kitoe deui perratoesan oewang, gandoem, anggoer djeung minjak, beunang sarampejan mihoetangkeun ka darinja. 'Ngadjawab sadajana: Tangtoe dipoelangkeun, sareng moal menta deui ka darinja; sakoemaha pilahir andjeun, nja kitoe koering s6dja milampah. Toeloej kaoela njeloekan para panghoeloe * seg sadajana disina saroempah, jen estoe bakal milampah sapgrti omongan tadi. 'Samalah kaoela
;

mah teu milampah kitoe, bawaning siiGJeun noe Allah. 'Djeung deui dina pagawean koeta teja kaoela miloe ngomean, sarta kaoela sadoeloer-doeloer teu mareuli lahan; djeung sakabeh boedak kaoela ngoempoel di dinja dina 17 pagawean. 'Malah-malah oerang Jahoedi djeung pangkat-pangkat saratoes lima poeloeh djalma noe sok ngarijoengmedja kaoela, kadjaba noe daratang ka kaoela ti lebah bangsa-bangsa noe sakoeriling 18 oerang. 'Ari * noe disadijakeun oenggaloenggal poe, hidji sapi djeung genep domba paloek; kitoe deui disadijakeun manoek-manoek pikeun kaoela, sarta heuleut sapoeloeh poe saroepaning anggoer, loba pisan; kilang kitoe kaoela teu menta kadaharan bopati, sabab djal19 ma-djalma tehbareurat koegawe.'Noen, Allah koering f moegi-moegi emoet ka koering, matak djadi kangeunahan nja emoet kana saniskanten noe koe koering dilampahkeun ka djalma-djalma teja.
"^
!

Moesa 22:25;
:

Moesa

15: 7, 8. b Esr. 10:5.


:

C p. 2

1.

(i

p. 4

16. e 1 Radj. i

22. /'p. 13

14, 22.

PASAL
Ari

6.

geus kitoe, " barang geus kabedjakeun ka Sanbalat, Tobia djeung (iesem, oerang Arab teja, sarta ka moesoeh
ti eta,

ngirabkeun kandoengan kaoela, bari ngomong: Moegi-moegi oenggal-oenggal djalm a, noe ten netSpkeun omongan tadi, koe Allah dikirabkeun tjara kijeu ti imahna djeung ti patjarianana; moegi dikirabkeun tjara kijeu, masing kosong! Ngadjawab sapakoempoelan kabeh Amin djeung pada moedji ka Pangeran. Prak djalma-djalma pada mi:

kaoela salijan

jen kaoela anggeus

ngadegkeun koeta, sarta beulahna hidji ge geus taja noe kari, (halta tgpi ka waktoe eta panto-panto koe kaoela ta2

tjan ditgraiikeun dina lawang-lawangna,) 'tidinja Sanbalat djeung Gesem teh nitahan ka kaoela, mopojan kijeu: Mangga

oerang patepang djeung kaoela di padesaiin, di lebak Ono. Tatapi pakarepanana

NEHEMJA
dek njilakakeun ka kaoela. 'Toeloej kaoela kitoe deui uitahau djalma ka darinja, moijojan kijeu: Kaoela keur njijeun pagawean gede, noe matak teu bisa uSnionan keur iiaon pagawean rek eureuu, ari koe kaoela ditoenda, bari seg nei monau ka sarampejau? 'Heug eta nitahaii deui ka kaoela, petana satadi, datang ka opat kali; ari koe kaoela dibalgsan 5 omong nja tjara tadi. 'Tidinja Sanbalat nitahan ijandakawanana ka kaoela, p8taua satadi keneb, kalima kalina, sarta pandakawan teh leungeuuua mawa soe6 rat moeka. Oenina eta soerat kijeu Di sagala bangsa kaoetarakeun, sarta G-asmoe noe bebedja, * andjeun djeung oerang Jahoedi aja pakarepan rek baha; kitoe noe matak andjeun ngadamSlkoeta teh sarta andjeun noe pidjadieun radja7 na, tjek eta bedja. 'Malah andjeun padjar ngadegkeun nabi-nabi, baris ngoewarkeun hal andjeun di JSroesalem, kijeu pokna: Aja radja djoemeneng di Joeda. Demi ajeuna geus tangtoe kawartakeun ka radja saoenina eta bedja; mana ajeuna, mangga, oerang rerempagan djeung ka8 oela. 'Seug kaoela nitahan ka dinja, mopojan kijeu: Taja pisan boektina eta perkara, noe dipisaoer koe sampejan; geus poegoeh ti manah sampejan bae, 9 beunang njipta. 'Karana eta sakabeh djalma karepna njingsijeunan ka kaoela sadaja; ari pikirna: Tangtoe ngareplek leungeunna kana pagawean teh, moal toeloes dipigawena. Doepi ajeuna, moegi koevvatkeun leungeun koeriug
3
;
'

7.

)59

13

sarta diboeroehan koe TobiadjeungSanbalat. 'Anoe matak manehanana diboeroehan, noe dipalar kaoela sijeun, sarta
*

milampah kitoe, djeung migawe dosa; djadi maranehanana aja pigeusaneun


14

ngangaranan, noe dipambrihhajangngahinakeun ka kaoela. 'Noen, Allah koering! moegi-moegi emoet ka Tobia sargng ka Sanbalat, noemoetkeun eta pagaweanana; kitoe keneh ka Noadya, nabi awewe, sareng ka nabi-nabi salijan ti eta, noe sok pada njingsijeunan ka koering teja.
4 Moesa is
:

7.

6 Esr. 4

5.

15

iG

Ari koeta teh datang ka samakta dina tanggal salawe, boelan Eloel, di djero lima poeloeh doewapoe. 'Demi geus kitoe, barang sakabeh moesoeh kaoela geus nga-

17

18

19

darenge bedja, heug sakabeh bangsa noe sakoeriling kaoela pada sarijeuneun, sarta rarasaanana dirina toeroen katjida karana pada ngahartieun, jen ti Allah kaoela pangdatang ka anggeus eta pagawean. 'Djeung deui dina mangsa eta menak-menak Joeda reja pisan njijeun soerat, didatangkeun ka Tobia, sarta ti Tobia daratang soerat ka maranehanana. 'Karana loba pisan oerang Joeda noe geus bidjil soempah ka Tobia wantoe Tobia teh pernah minantoe ka Sgkanya anak Arab sarta Johanan, anak Tobia, boga pamadjikan ka anak Mesoelam, anoe anak Berekja. 'Malah-malah sok aja noe njaritakeun kahadean Tobia di hareupeun kaoela, sarta omongan kaoela dibawa ka loewar ka inja. Djeung Tobia sok ngirim soerat, karSpna njing; ; ;

a
10

V-

i:

1,

3, 7.

6 p. 2

19.

sijeunan kaoela.

ka boemi Sgmaja, poetra Dglaja, anoe poetra MSheHidji

waktoe kaoela

tjalik

PASAL

7.

tabel ari eta teh geus noetoep maneh seg eta ngomong kijeu Mangga, oerang patepang ka gedong Allah, lebet ka djero kabah, oerang peundeutkeun panto ka;
:

11

12

bah; karana moesoeh eugke daratang, sedja maehan ka andjeun; tangtoe ti peuting pidatangeunana, sedja maehan ka andjeun. 'D6mi djawab kaoela: Naha djalma pantar kaoela pingalejoseun? djeung saha, pantar kaoela, asoep ka kabah, toeloej hiroep 1 kaoela mah moal asoep. 'Ana ditegeskeun koe kaoela, geuning manehanana lain dipiwarang koe Allah; saenjana pangomongkeunana eta piwgdjang teh nijat goreng ka kaoela,

geus kitoe, barang geus anggeus njijeun koeta teh, " seg kaoela n6rapkeun panto-pantona, sarta poerah toenggoe lawang, ahli njanji djeung ahli Lewi, pada dibakoekeun toenggoe. 'Djeung kaoela marentah * ka Hanani, doeloer kaoela, sarta ka Hananya, kapala benteng, koedoe njarangking JSroesalem; karana Hananya teh djalma satoehoe, toer sijeun koe Allah, ngoengkoelan noe reja. 'Ari parentah kaoela ka doewailn teh: Lawang J6roesalem oelah diboeka ari tatjan panas panonpoe; sarta keur eta araja keneh, koedoe dipeundeutkeun pantona, bari toelakan

Ari

"-

560
sakali; seg koecloe

NEHEMJA
29

7.

ngajakeun noe ngadjaga, nja priboemi Jeroesalem, masingmasing dina djagaanana, nja eta hidjihidji djalma pabgneran imahna. 'Ari nagaratehlegangentja-ngatoehoedjeung ggde, demi djalmana noe ngeusian ngan
saeutik, sarta tatjan loba njijeun imah.
''

30

31

32
33

koe Allah kaoela di'Tidinja kaoela paparin dina hate ngoem^^oelkeun menak-menak, pangkat-pangkat, djeung djalma noe loba, dek diatoer sadjarahna. Toeloej manggih soerat sadjarah djalma noe arindit barangmimiti; sadjerona 6 manggih toelisan " kijeu: 'Nja ijeu oerang kabopaten, noe arindit ti pangdjarahan djalma dibojong, noe bareto dibojong koe Ngboekadnesar, radja Baboel teja, ari ajeuna maroelang ka Jeroesalem djeung ka Joeda, moeroe sa7 nagara-sanagarana; daratangna ngiring SSroebabel, Jesoea, Nehemja, Asarja, Raamja, Nahamani, Mordekai, Bilsan, Misperet, Bigwai, Nehoem djeung Baana. Ari bilangan djalma-djalma, bangsa Iskijeu: 'anak-poetoe Paros doewa 8 rail, reboe saratoes toedjoeh poeloeh doewa. 9 'Anak-poetoe Sepatya tiloe ratoes toe10 djoeh poeloeh doewa. "Anak-poetoe Arab 11 genep ratoes lima poeloeh doewa. 'Anakpoetoe Pahat-Moab, kaasoep anak-poetoe Jesoea djeung Joab, doewa reboe da12 lapan ratoes dalapanwelas. 'Anak-poetoe Elam sareboe doewa ratoes lima poe13 loeh opat. 'Anak-poetoe Satoe dalapan 14 ratoes opat poeloeh lima. 'Anak-poetoe 15 Sakai toedjoeh ratoes sawidak. 'Anakpoetoe Binoei genep ratoes opat poeloeh 16 dalapan. 'Anak-poetoe Bebai ggnep ra17 toes dalapan likoer. 'Anak-poetoe Asgad doewa reboe tiloe ratoes doewa likoer. Adonikam gengp ratoes 18 'Anak-poetoe poeloeh toedjoeh. 'Anak-poetoe 19 ggnep Bigwai doewa reboe genSp poeloeh toe20 djoeh. 'Anak-poetoe Adin genep ratoes 21 lima i^oeloeh lima. 'Anak-poetoe Ater, bangsa Hiskia, salapan poeloeh dalapan. 22 'Anak-poetoe Hasoem tiloe ratoes da23 lapan likoer. 'Anak-poetoe Besai tiloe 24 ratoes opat likoer. 'Anak-poetoe Harip 25 saratoes doewa wSlas. 'Anak-poetoe Gi26 bon salapan poeloeh lima. Oerang BetLehem djeung Netopa saratoes dalapan 27 poeloeh dalapan. 'Oerang Anatot sara28 toes dalapan likoer. 'Oerang Bet- Asmawet
5
' '

34

35

36

37 38

opat poeloeh doewa. 'Oerang KirjatJarim, Kepira djeuug Berot, toedjoeh ratoes opat poeloeh tiloe. 'Oerang Ramah djeung Geba genep ratoes salikoer. 'Oerang Mikmas saratoes doewa likoer. Oerang Bet-El djeung Ai saratoes tiloe likoer. 'Oerang Nebo noe hidji deui lima poeloeh doewa. 'Anak-poetoe Elam noe hidji deui, sareboe doewa ratoes lima poeloeh opat. 'Anak-poetoe Harim tiloe ratoes doewa poeloeh. 'Anak-poetoe Jeriho tiloe ratoes opat poeloeh hma. 'Anak-poetoe Lod, Hadid djeung Ono, toedjoeh ratoes salikoer. 'Anak-poetoe Senaa tiloe reboe salapan ratoes tiloe
'

poeloeh.
e Ear.

a
2
:

p. e
1.

i.

6 p.

2.

c p.

2:8. a

p. 2 -.12.

39

Panghoeloe: anak-poetoe Jedaja, bangsa Jesoea, salapan ratoes toedjoeh 40 poeloeh tiloe. 'Anak-poetoe Imer sareboe 41 lima poeloeh doewa. 'Anak-poetoe Pashoer sareboe doewa ratoes opat poeloeh 42 toedjoeh. 'Anak-poetoe Harim sareboe toedjoeh welas. a Esr. 2 36. "AhliLewi: anak-poetoe Jesoea djeung 43 Kadmiel, kaasoep anak-jjoetoe Hodawa, 44 toedjoeh poeloeh opat.'Ahlinjanji: anakpoetoe Asap saratoes opat poeloeh da45 lapan. 'Poerah toenggoe lawang: anakpoetoe Saloem, anak-poetoe Ater, anakpoetoe Talmon, anak-poetoe Akoeb, anak-poetoe Hatita, anak-poetoe Sobai, saratoes tiloe poeloeh dalapan. a Esr. 2 40. " jSTetinim: 46 anak-jooetoe Siha, anakpoetoe Hasoepa, anak-poetoe Tabaot; 47 'anak-poetoe Keros, anak-jjoetoe Sia, 48 anak-poetoe Padon; 'anak-poetoe Lebana, anak-poetoe Hagaba, anak-poetoe 49 Salmai; 'anak-poetoe Hanan, anak-poeanak-poetoe Oahar; 'anak50 toe Gidel, poetoe Raja, anak-poetoe Resin, anakNekoda; 'anak-poetoe Gasara, 51 poetoe anak-poetoe Oesa, anak-poetoe Paseah; 52 'anak-poetoe Besai, anak-poetoe Mghoe53 nim, anak-poetoe Nepoesim; 'anak-poetoe Bakboek, anak-poetoe Hakoepa, 54 anak-poetoe Harhoer; 'anak-poetoe Baslit, anak-poetoe Mehida, anak-poetoe 55 Harsa; 'anak-poetoe Barkos, anak-poe56 toe Sisera, anak-poetoe Tamah; 'anakpoetoe Nesiah, anak-poetoe Hatipa. 57 'Anak-poetoe abdi-abdi Soeleman: anakpoetoe Sotai, anak-poetoe Soperet, anak58 poetoe P8rida; 'anak-poetoe Jaala,anak"
: :

KEHEMJA
59

i61

poetoe Darken, anak-poetoe Gidel 'anakpoetoe Sgpatya, anak-poetoe Hatil, anakpoetoe Pokeret-Hasgbaim, anak-poetoe 60 Amon. 'Djoemlah Netinim djeung anakpoetoe abdi Soeleman teh tiloe ratoes salapan poeloeh doewa. a Esr. 2 43. Sarta " ijeu noe arindit ti Tel-Melah, 61 Tel-Harsa, K6roeb, Adon djeung Imer, tapi ten barisaeun netelakeuu ahli karoehoeuna djeung toeroenanana, jen estoe 62 dirina oerang Israil anak-poetoe Delaja, anak-poetoe Tobia, anak-poetoe Nekoda, 63 ggngp ratoes opat poeloeh doewa. Sarta noe kaasoep panghoeloe, nja eta anakpoetoe Habaja, anak-poetoe Hakos, anakpoetoe Barsilai, noe boga pamadjikan ka hidji anak Barsilai, oerang Gilad, sarta 64 katelah koe ngaran eta. 'Ari eta noe tadi pada nejangan soerat sadjarahna, tapi teu kapanggih, noe matak diitoeng reggd, 65 ka loewar ti kapanghoeloean. 'Ari saoer bopati ka darinja, jen oelah dalahar noe pangsoetji-soetjina, tepi ka aja deui panghoeloe ngadgg, njgkel Oerim djeung Toe;
:

noe reja sarta NStinim teja, nja eta sakabeh oerang Israil, pada matoeh di nagara-nagarana. a Esr. 2 68. b p. 8 10.
:

PASAL
"Darang
2

8.

"

ngpi ka boelan noe katoe-

di

'

'

oerang Israil geus matoeh nagara-nagarana, 'seug sakabeh djalma karoempoel, kawas djalma saoerang, ka aloen-aloen noe di hareupeun lawang Tjai. Toeloej pada mihatoer * ka Esra, noe djadi ahli kitab, moegi njandak kitab toret Moesa, noe koe Fangeran ditiinbalkeun ka Israil teja. 'Grantjang koe panghoeloe Esra toret teh " ditjandak ka hareupeun pakoempoelan awewe-lalaki aja kabeh, djeung sakoer noe geus bisa ngadenge sarta ngahartikeun harita tanggal hidji, boelan noe katoedjoeh. 'Tidinja kitab teh koe andjeunna diaos, bari majoenan aloen-aloen, noe di hareu-L'djoeh, ari
;
;

mim
66

teja.

Esr. 2

-.

59.

" Sapakoempoelanana djoemlah opat laksa doewa reboe tiloe ratoes ggnep 67 poeloeh, "djaba ti badega-badegana awewe-lalaki, aja toedjoeh reboe tiloe ratoes tiloe poeloeh toedjoeh; sarta di maranehanana aja ahli njanji awewe-lalaki, 68 doewa ratoes opat poeloeh lima. 'Ari koedana toedjoeh ratoes tiloe poeloeh gengp bigalna doewa ratoes opat poeloeh lima 69 'ontana opat ratoes tiloe poeloeh lima; kaldena genep reboe toedjoeh ratoes doewa poeloeh. o Esr. 2 64. " Ari sawareh loeloegoe ahli karoe70 hoen ngahatoerkeun kanapagawean. Ari * bopati ngahatoerkeun baris piartaeun, wang 6mas sareboe gebleg, pangepret lima poeloeh siki djeung djoebah pang71 hoeloe lima ratoes tiloe poeloeh siki. 'Ari sawareh loeloegoe ahli karoehoen ngahatoerkeun baris piartaeun pagawean, wang emas doewa laksa gebleg, sarta wang perak doewa reboe doewa ratoes 72 mina. 'Ari noe dihatoerkeun koe djalma:

peun lawang Tjai teja; ngaosna ti braj beurang tepi ka tengah poe, hareupeun sadajana djalma lalaki-awewe, sarta sakoer noe geus bisa ngaharti teja ari eta sakabeh djalma pada ngoepingkeun kana kitab toret. Demi Esra, ahli kitab teh, ngadeg dina pamimbaran kai, beunang djalma ngadadak njijeun pikeun hal eta; sarta aja noe nangtoeng gedengeunana Matitya, Sema, Anaja, Oeria, Hilkia djeung Maaseja di katoehoeeu;
'

nana, ari Pedaja, Misael, Malkia, Hasoeni; Hasbadana, Djakaria djeung M6soelam mah di kentjaeunana. 'Seug Esra moekakeun kitab, katendjo koe sakabeh djalma, wantoe andjeunna loehoer ti sa-

kabeh djalma sarta barang moekakeun, neut sakabeh djalma narangtoeng. 'Tidinja Esra njoekoerkeun ka Pangeran, Allah noe langkoeng agoeng; pek sakabeh djalma pada ngawangsoel: Amin! amin bari pada ngadjoengdjoengkeun leungeun; broek pada soedjoed ka Pangeran, njaroeoeh kana taneuh. 'Ari Je;

"^

djalma

salijan ti eta,

wang Smas doewa


9

73

laksa gebleg, sarta wang perak doewa reboe mina, tambah djoebah panghoeloe genep poeloeh toedjoeh. 'Tidinja panghoeloe, ahli Lewi, poerah toenggoe lawang djeung ahli njanji, kitoe deuidjahna

soea, Bani, Serebja, Jamin, Akoeb,Sabtai, Hodia, Maaseja, Kelita, Asarja, Josabad, Hanan, Pglaja djeung ahli-ahli Lewi pada nSrangkeun toret ka djalma-djalma sarta djalma-djalma pada tetep dina pernahna. 'Ari ngaradjina kitab toret ti Allah teh tetela pisan, bari nangtoekeun tgges-tSgSsna, anoe matak pada ngaharti

10

anoe

diadji.

'Sarta N6hemja, noe djadi

562

NEHEMJA

9.

bopati, djeung paughoeloe Esi'a, noe djadi ahli kitab, kitoe deui alili-ahli Lewi, anoe pada mere harti ka djalma-djalma teja,

sarta ngarenggon dina eta saoeng; kati djaman Josoea poetra Noen teja ka poe harita, oerang Israil teu marilampah kitoe petana. Sarta aja kaboengahan rosa katjida. Djeung Esra * ngaos kitab toret ti Allah saban-saban poe, ti poe noe mimiti tepi ka poe panganggeusan. Ari milampalna pesta teh toedjoeh poe lilana sarta dina poe noe kadalapan panoetoep pesta, noeroetkeun hoe-

rana

tSpi

misaoer ka sakabeh djalma teh kijeu: f Poe ijeu soetji bade ka Pangeran, Allah

19

'

maraneh;

poma

oelah prihatin sarta

oelah tjareurik. Wantoe-wantoe sakabeh djalma tjareurik, eukem* ugadarenge la11

12

13

hiran toret. Saoerua deui ka darinja Geura maroelang, ngaharakan noe pe16m-pelem sarta ngarinoem noe amisamis, djeung kirimkeun doeoemau ka djalma noe teu sadija; karana poe ijeu soetji bade ka Goesti oerang; mana oelah nalangsa karana kasoekaan ka Pangeran, nja eta djadi katggeran maraneh. Sarta ahli Lewi pada ngarepehkeun ka sakabeh djalma, salaoerna: Tjaritjing! karana poe ijeu soetji; mana oelah nalangsa. 'Bral sakabeh djalma maroelang, sedja njatoe-nginoem, o djeung sedja ngirimkeun doeoeman, sarta sedja ngalampahkeun kaboengahan rosa pisan, tina sabab geus pada ngaharti dina kasaoeran,
'

"^

koemna.
c 3

a 3 Moesa 23 Moesa 23 36.


:

Moesa 31

11-

PASAL

9.

'

dina tanggal opat likoer, " boelan eta keneh, karoempoel deui oerang Israil, bari pada poewasa, * sarta marake karoeng, djeung sirahna ditaneuhan. 'Sarta toeroenan Israil pada misahkeun maneh ti sakabeh djalma bangsa sedjen; toeloej narangtoeng, bari ngakoekeun dosa-dosana djeung kadorakaan karoe-

Ari

noe dinjahokeun ka maranehanana


: :

teja.
:

a Esr. 3 1. 6 Esr. 7 6, 11. c 5 Moesa 31 10. 1 Bab. 16: 36; p. 5: 13. e Djab. 134; 2. ^3 Moesa 23:24. g Est. 9: 19, 22.

d
14

Ari dina poe noe kadoewa seug para loeloegoe ahli karoehoen sabangsa kabeh, para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi, karoempoel deui ka Esra, ahli kitab

15

16

17

pada hajang ngahartikeun kana lahiran toret. 'Toeloej manggih oengelan dina toret, " jen Pangeran nimbalkeun koe lautaran Moesa, oerang Israil koedoe pada ngeuggon dina saoeng keur mangsa pesta, dina boelan noe katoedjoeh. 'Sarta koedoe ngembarkeun djeung ngiderkeun parentah di sakabeh nagara-nagarana, sarta di Jeroesalem, kijeu jjokna Geura baridjil ka goenoeng, koedoe ngarala dahan djetoen, dahandjetoeuleuweung, dahan koepa, palapah korma djeung dahan kai noe gomplok,barisnjijeun saoeng, sakoemaha noe kaoengelkeun.'Tidinja djalma-djalma ka laloewar, pek ngarala, bari seug didjijeun saoeng keur diri maranehanana, masing-masing; aja noe di loehoer imah, aja noe diboeroean sorangan, aja noe di boeroean ggdong Allah, aja
teh,
:

18

noe di aloen-aloen lawang Tjai, aja deui noe di aloen-aloen lawang Epraim. 'Sapakoempoelandjalmanoegeus maroelang ti pangdjarahan pada njijeun saoeng,

hoenna. 'Demi geus narangtoeng dina pernahna, toeloej ngaradji kitab toret ti Pangeran AUahna, saparapat poe lilana; saparapat poe deui ngarakoekeuu dosa djeung sembahijang ka Pangeran Allahna. 'Ari Jesoea djeung Bani, Kadmiel, Sebanya, Boeni, Serebja, Bani sarta Kenani tjat pada mantjat kana oempakan ahli Lewi, bari toeloej sasambat ka Pangeran Allahna, bedas pisan sowarana. 'Tidinja ahli Lewi, nja eta Jesoea djeung Kadmiel, Bani, Hasabnia, Serebja, Hodia, Sebanya djeung Petahjanjalaoer: Geura narangtoeng, njaloekoerkeun ka Pangeran, Allah maraneh, ti kalanggengan tepi ka kalanggengan deui Sagala poedji ka padjenengan andjeun noe langkoeng moelja, noe poendjoel ngoengkoeIan sagala poedji sareng pangalem. 'Nja andjeun teh Pangeran ujalira; "nja andjeun noe ngadamel langit sargng langiting sadajana langit, kalawan saniskant6n baladna; kitoe deui boemi sareng saniskantSn noe noempakan, laoet-laoet sareng saeusi-eusina, toer andjeun noe maparin hiroep ka sadajana; sareng balad langit pada njgmbah ka andjeun. 'Nja andjeun teh Pangeran Allah, * anoe mihh Abram, sareng koe andjeun dikaloewarkeun ti Oer, tanah Kasdim, sarawoeh djenenganana koe andjeun dilandi Ibi-ahim. 'Ari mauahna koe andjeun kapSndak satoehoe di pajoeneun andjeun,
!

"^

NEHEMJA
sargug andjeun ugadam61 pei-djaugdjian ka dinja, kgrsa maparin tanali oerang Kanaan, oerang Het, oerang Emor, oe''

9.

iC3

rang Pares, oerang JSboes sareng oerang Grirgas, nja kgrsa dipaparinkeun ka toeroenanana; sareng andjeun geus ngajakinkeun paugandika andjeun, kai-antSn teh langkoeng adil. 'Kalajan 9 andjeun andjeun uingalan kabalangsakan karoehoen koering di Mgsir, sar6ng ngamak10 boel sasambatna di sisi laoet Ager; 'sarawoeh andjeun " maparin tanda sareng moedjidjat ka Piraon, ka sadajana mantri-mantrina sareng ka sadajana djalma eusi tanahna; karanten andjeun langkoeng oeninga, jen eta teh pada koemalantjang ka karoehoen; djadi andjeun ngamashoerkeun padjenengan andjeun, sakoemaha noe boekti danget ajeuna. laoet teh koe andjeun dibeulah ti 11 'Ari heulaeunana, seug mareuntas, njorang tengah laoet, di noe toehoer, demi noe ngaroedag ka maranehanana mah koe andjeun dibalangkeun ka noe djalero, 12 sapertos batoe ka tjai gede. 'Ladjeng-^' koe andjeun pada ditoejoen, sijang dina djero tihang mega, wengi dina djero tihang seuneu, baris njaangan ka maranehanana dina djalan anoe dilakonan. 13 'Tidinja^' andjeun loengsoer kagoenoeng Sinai, seug ngandika ka maranehanana ti sawarga, dipaparin hoekoem noe saestoe, sareng papakon noe satoehoe, pikoe14 koeh sareng timbalan noe sarae; 'toer dipaj)arin njaho sabat andjeun noe soetji, sarawoeh timbalan, pikoekoeh sareng papakon koe andjeun ditimbalkeun ka maranehanana koe lantaran Moesa, abdi 15 andjeun. 'Malah koe andjeun dipaparin roti ti sawarga, tamba langlajeuseun, sareng dipangbidjilkeun tjai tina batoe tjadas, tamba halabhab; '" kalajan koe andjeun dipiwarang asoep, ngamilik tanah, anoe djadi sabab andjeun ngatjoengkeun panangan andjeun, dikersakeun 16 dipaparinkeun ka maranehanana. 'Nanging eta sareng sadajana karoehoen koering koemalantjang, " pada ngaheuraskeun beuheung, hanteu uoeroet ka 17 timbalan andjeun; 'ten daraekeun ngadenge, sareng teu ngaringetkeun moedjidjat-moedjidjat andjeun, noe koe andjeun geus didamel di maranehanana; anggoer pada ngaheuraskeuu beuheung, " sareng
''
'

18

19

20

karepua bakana koemawoelana, tina mantangoelna. Nanging andjeun teh Allah soegih hampoera, sipat koernija, nja sipat w6las, sipat sabar, toer gSde kaasihan, noe mawi eta hanteu ditilar. 'Tjatjakan i basa njijeun sasapian sipat tjitak oge keur s6sembaheunana, bari ngaromong: Nja ijeu batara maneh, noe nginditkeun maneh ti Mesir teh, djadi lampahna ngagorengkeun rosa pisan: 'parandene eta koe andjeun, tina langkoeng-langkoeng nja kaw61asan andjeun, hanteu bae ditilar di tegal lega; tihang mega teh hanteu njingkah ti loehoereunana ti beurang, noejoen bae ka maranehanana di djalan; kitoe deui tihang seuneu teh ti peuting, njaangan bae ka maranehanana dina djalan anoe dilakonan. Samalah andjeun maparin Roh
njijeun hidji piloeloegoeeun,
lik deui
-''
'

''

andjeun noe langkoeng sae, pikeun nga-: woeroek ka maranehanana, sareng Man andjeun hanteu dipegatan ti soengoetna, sarawoeh dipaparin tjai keur tambana
21

22

23

'

24

halabhab. 'Opat jjoeloeh taoen lamina' koe andjeun pada ditjekapan di tegal lega, taja kakiranganana; jsapakeanana hanteu koengsi boeroek, sareng soekoena hanteu koengsi bareuh. 'Ladjgng ' koe andjeun dipaparin reja pisan karadjaan sareng bangsa, noe koe andjeun dipaboerantakkeun ka mana-mgndi seug karoehoen ngamilik tanah Sihon, nja eta tanah radja Hesbon, kitoe deui tanah Og, radja Basan. 'Ari anakna koe andjeun didjengkarkeun, " sapertos bentang di langit, pada didatangkeun kana tanah, noe koe andjeun diandikakeun ka karoehoenna, jen bade asoep, soepaja ngamilik. 'Seug anakna arasoep, sareng ngamilik eta tanah ari priboemi eta tanah, oerang Kanaan, koe andjeun ditoendoekkeun ka hareupeunana, pada dipaparinkeun ka leungeunna, nja eta radja-radjana sarawoeh bangsa-bangsa eta tanah,
; ;

25

sangkan milampah ka darinja sakoemaha kasoekaanana. 'Ladjeng pada meunangkeun nagara rareugreug sareng taneuh lendo, toer ngamilik imah, parinoeh koe saroepaning kasaean, soemoer toegaran, kebon anggoer sareng kebon djetoen, kitoe deui tangkal baris hakaneun roeparoepa; seug pada nareda dongkap ka sareubeuheun, sarSng djaradi lintoeh,
''

564

NEHEMJA

9.

kalajan soeka-soeka, tina sababkamoera26

27

han andjeun noe langkoeng-langkoeng gMena. 'Nanging eta teh mantangoel, pada baha ka andjeun, sareng toret andjeun pada mitjeun ka toekangeun tonggongna, malah maraehan ka nabi-nabi andjeun, anoe sami mepelingan ka darinja, s6djana maranehanana dek dibalikkeun ka andjeun; djadi lampahna ngagorengkeun rosa pisan. 'Poerwa koe andjeun disarelehkeun ka leungeun djalma noe njoesoeker ka maraneha"'
-^

33

moegi oelah dimanah sapira saniskantgn kasoesahan, anoe geus naradjang ka koering sadaja, ka radja-radja koering, ka kapala-kapala, ka panghoeloe-panghoeloe, ka nabi-nabi, ka karoehoen-karoehoen, sareng ka sadaja bae oemat andjeun, ** ti djaman radja-radja Asoer dongkap ka dinten ijeu. 'Nanging " andjeun teh adil hal saniskanten noe geus ngadatangan ka koering; karantgn andjeun midamgl noe satoehoe, doepi koering sadaja mah milampah noe doraka.
'Ari radja-radja koering, kapala-kapala,

2s

29

30

nana; seug koe eta disoesoeker. D6mi keur mangsa njandang kasoekeran, sasambat ka andjeun, koe andjeun dimakboel ti sawarga; sareng tina langkoeng-langkoeng nja kawelasan andjeun, koe andjeun dipaparin poerah noeloeng, noe pada njalametkeun maranehanana ti leungeun noe njoesoekSr. 'Doepi tijap-tijap geus s6nang, seug marigawe deui noe awon di pajoeneun andjeun tjoel koe andjeun ditilarkeun dina leungeun moesoeh-moesoehna, sina pada moerba ka maranehanana. Nanging ari tarobat, sareng sasambat ka andjeun, koe andjeun dimakboel ti sawarga, sargng dileupaskeun koe tina kawelasan andjeun, sababaraha kali; 'kalajan koe andjeun dipepelingan, noe dipandang dibaralikkeun ka toret andjeun doepi eta teh pada koemalantjang, hanteu noeroet kana timbalan andjeun, salgresna pada ngadosa ka hoekoem andjeun, (- toerta tijap-tijap mauoesa, noe ngalampahkeun eta teh, tangtoe hiroep koe eta,) sareng pada njanggakeun poendoek basangkal, bari ngaheuraskeun beuheung, keukeuh hanteu noeroet. 'Doepi koe andjeun disabaran bae sababaraha taoen lamina, "" sarSng mepelingan deui ka maranehanana koe Roh andjeun, koe lantaran nabi-nabi andjeun, nanging hanteu dikaroepingkeun mana koe andjeun disarelehkeun ka leungeun sakoer bangsa ta'J

31

tijap-tijap

panghoeloe-panghoeloe sarawoeh karoehoen-karoehoen koering, hanteu ngalampahkeun toret andjeun, sargng hanteu ngaregepkeun kana timbalan ankitoe deui kana pertelaan, noe koe andjeun dipertelakeun ka maranehanana. 'Karanten eta teh dina ngaradjaanana, sareng dina ngarasa kasaean andjeun noe sakitoe gedena, noe koe andjeun dipasihkeun ka darinja, kalajan dina tanah noe lega nja lendo, noe koe andjeun dipaparinkeun ka hareupeunana, hanteu ngabarakti ka andjeun, sareng hanteu tobat, mitjeun kalakoeanana noe awon-awon. 'Saleresna, ^^ koering teh ajeuna pada koemawoela; sargng ari tanah, noe koe andjeun dipasihkeun ka karoehoen koering, soepaja nargda boewahna sargng kangeunahanana, salgrgsna, koering teh pada
djeun,

35

36

37

koemawoela dina eta tanah. 'Sargng


ngabidjilkeunana hasilna nja pikeun radja-radja, noe koe andjeun dikawasakeun ka koering sadaja tina sabab dosadosa koering; estoe pada kawasa ka awak koering, kitoe deui ka sasatoan koering, sakoemaha kasoekaanana bae djadi koering teh pada njandang kasoekgran banggt pisan. 'Dgmi dina saniskantgn hal kitoe, koering sadaja njijeun pgrdjangdjian koekoeh, sareng disgratkeun; ari kapala-kapala koering, ahliahli Lewi sargng panghoeloe-panghoeloe bade pada nggtjap inja. a p. 8:i. 6Est. 4;i.
Moesa 1:1; Djab. 146 6. d 1 Eadj. 8 27. e 1 Moesa 11:31; 17:5. fl Moesa 15: 18; 22:16. ^r 2 Moesa 7: 3; 18:11. 15 lO.J 2 Moesa 13 21. j 2 Moesa 14: 21 4 Moesa 2 Moesa 19 18 20: 1. / 2 Moesa 16 4 17 6. 13 2 14 30. 2 Moesa 33 3, 5. o 4 Moesa 14 4. ju 2 Moesa 34:6. g 2 Moesa 32 4. 4 Moesa 11: 17, 25. s 5 Moesa 8:2-4; 29:5. t 4 Moesa 21:21, 33. u 1 Moesa 22:17. V 5 Moesa 6: 10; 8: 7. o 1 Badj. 14: 9; 18: 4. xHak. 2: 14. y Hak. 2: 16; 3: 9, 15. z 3 Moesa 18: 5. ao 2 Bab. 24:19. 66 2 Badj. 15:29; 17:6. cc Esr. 9:15. dd Esr. 9 9.
c 1
:
:

38

31

nah-tanah. 'Tanapi tina langkoeng-lang-

koeng nja kawSlasan andjeun, noe mawi koe andjeun hanteu diseepkeun, sareng hanteu ditilar; karanten andjeun teh
32

h 2 Sam. 7:23.

Allah sipat koernija, nja sipat w61as. 'Ari ajeuna, noen Allah koering sadaja, Allah noe langkoeng agoeng, noe langkoeng kawasa, sargng matak sijeun, noe n6tSpkeun pgrdjangdjian sarawoeh kaasihan

NEHEMJA
PASAL
Ari
10.
ijeu:
"

10.

565

noe ng6tjap nja

NShemja
33

bopati, poetra Hakalja, djeung Sidgkia; 'Sgraja, Asarja, Jgrmia; 'Pashoer, 4 Amai'ja, Malkia; 'Hatoes, SSbanya, Mialoek; 'Harim, MSremot, Obadya; 'Daniel, l 7 Gington, Baroek; 'MSsoelam, Abia, Mia8 man; 'Maasia, Bilgai, djeung S6maja; 9 eta sakabeh tab panghoeloe. Ari ahli Lewi nja ijeu: Jesoea poetra Asanya, Binoei, kaasoep anak-poetoe Henadad, 10 djeung Kadmiel; 'sarta saderekna: S6banya, Hodia, Kglita, Pglaja, Hanan; 12 'Mika, RShob, Hasabja; "Sakoer, Serebja, 13 SSbanya; 'Hodia, Bani djeung BSninoe. 14 'Loeloegoe bangsa nja ijeu: Paros, PaElam, Satoe, Bani; 'Boeni, is hat-Moab, 'Adonia, Bigwai, Adin 16 Asgad, Bebai 31 'Ater, Hiskia, Asoer; 'Hodia, Hasoem, Harip, Anatot, Nebai Magpias, 11 Besai Hesir; 'Mgsesabel, Sadok, 21 M6soelam, Jadoea; 'Pglatya, Hanan, Anaja; 'Hosea, II Halobes, Pilba, So24 Hananya, Hasoeb il bek; 'Rghoem, Hasabna, Maaseja; 'sarta Hanan, Anan; 'Maloek, Harim 27 Ahia, 28 djeung Baana. 'Ari djalma-djalma salijan ti eta, pangboeloe-panghoeloe, abli-abli Lewi, poerah toenggoe lawang, abli njanji, NStinim, djeung sakoer bae noe geus misahkeun maneh ti sagala bangsa tanah-tanah kana toret Allah, pamadjikanana, anakna awewe-lalaki, sakoer noe boga kanjaho, noe boga pangarti, 29 'jDada moentang ka doeloer-doeloerna, nja ka sadaja gggedenna, * pada mandjing kana panjapa djeung kana soempah, sanggoep ngalakonan toret Allah, noe dipaparinkeun koe lantaran Moesa, abdi Allah teja, sarta sanggoep ngestoekeun djeung ngalampahkeun sakabeh timbalan Pangeran, Groesti oerang, kitoe deui hoekoemna djeung pikoekoehna; 30 'sarta " ari anak oerang awewe moal dibikeun ka bangsa eusi tanah, kitoe deui anak itoe awewe moal ditjokot keur pipamadjikaneun anak oerang la; ;
'

deui kaoela pada nangtoekeun parentah lampahkeuneun sorangan, ''nja mgrgloekeun maneh majar sataoen sapSrtiloe sekel, keur hal babakti di ggdong Allah

34

oerang baris ? roti tata-tata, sarta baris koerban kadaharan teu p6tot-p6tot baris koerban doeroekan teu p6tot-p6tot, djeung noe dina poe sabat sarta dina pananggalan; kitoe deui baris koerban pesta, baris barang noe disoetjikeun, sarta baris koerban dosa, pikeun njijeun karapihan tina sabab Israil; tjindSkna baris saniskara gawe di gSdong Allah oerang. 'Djeung deui kaoela pada lotgi'e, nja eta para panghoeloe, ahli-ahli Lewi djeung djalma noe loba, dina hal p6rkara pangabakti soeloeh, dek didatang'

''

'

keun ka gSdong Allah oerang, noeroetkeun ahli karoehoen oerang, dina mangsa noe ditangtoekeun, saban-saban taoen, baris doeroekeun dina altar Pangeran, Allah oerang, sakoemaha noe kaoengSl'

35

'

keun dina toret. Sarta s6dja njanggakeun ka gSdong Pangeran-'' tjikal taneuh
'

oerang,
36

djeung tjikal sakabeh boeboe^'

wahan saroepaning tatangkalan, sabansaban taoen; 'kitoe deui tjikal anak oerang lalaki sarta tjikal tjotjooan oerang, sakoemaha noe kaoengSlkeun dina toret; nja eta tjikal sapi-domba oerang arek didatangkeun ka ggdong Allah oerang, ka para panghoeloe, noe ngabarakti di gedong Allah oerang;
'sarta ari loeloegoe adonan oerang, koerban hatoeran ti oerang, kitoe deui boewah saroepaning tatangkalan, '" anggoer djeung minjak, koe
'

37

djeung

38

31

laki; 'sarta

mawa dagangan dina poe sabat,


moal

lamoen bangsa eusi tanah barangbarang atawa kahiroepan naon-naon,


"*

32

dibeuli ti maranehanana dina sabat atawa dina poe soetji; * samalah dek ngalSpaskeun taoenkatoedjoeh, sarta djeung pihoetangkeun naon bae. 'Djeung

39

oerang dek didatangkeun ka para panghoeloe, ka pondok-pondok ggdong Allah oerang; " sarta pSrpoeloehan tanah oerang dek dibikeun ka ahli-ahli Lewi; karana eta teh ahli Lewi noe koedoe narima pgrpoeloehan di sakabeh nagara oerang milampah tani. 'Djeung deui panghoeloe, poetra Haroen, saoerang koedoe miloe djeung ahli-ahli Lewi, samangsa ahli Lewi narima pSrpoeloehan " sarta ahli Lewi teh koedoe njaranggakeun sapgrpoeloeh tina pSrpoeloehan ka gSdong Allah oerang, ka pondokpondok, nja ka goedang radja-brana. 'Karana oerang Israil djeung oerang Lewi koedoe pada ngadatangkeun koerban hatoeran bangsa gandoem^ anggoer

566

NEHEMJA

11.

djeung minjak kana eta pondok-pondok; di dinja ajana paparabotan kasoetjian, kitoe deui panghoeloe noe ngabarakti, sarta poerah toenggoe lawang djeung ahli njanji. J' Sarta kaoela sadaja moal ninggalkeun ggdong Allah oerang.
a p. b p. 5 Moesa 1 3. d p. 13 15. e 2 sa 15:2. / 2 Moesa 30 13. g 2 Bab. 2 4. ; p. 13 31. i 3 Moesa 6: 12. j 2 Moesa 23: 19.^-2 Moesa 13: 12, 13. I 3 Moesa23: 17. m5Moe8al8:4. 4Moesal8:21.
1:1;
8:10.
9
:

12

poetra Hilkia, anoe poetra Mesoe1am, anoe poetra Sadok, anoe poetra Merajot, anoe poetra Ahitoeb, gSgSdoeg gedong Allah; 'djeung saderek-saderekna,
raja,

38.

Moesa 34 16 Moesa 23 11 5 Moec 2


: : ;
:

Moesa 18:

26.

pp.

13: 10, 11.

13

PASAL Ari
ti

noe pada milampah pagawean di gSdong, dalapan ratoes doewa likoer. Aja deui Adaja, poetra JSroham, anoe poetra Pelalja, anoe poetra Amsi, anoe poetra Djakaria, anoe poetra Pashoer, anoe djeung saderek-sadepoetra Malkia rekna, noe pada djadi loeloegoe ahli
'

11.

di

kapala-kapala bangsa pada matoeh Jgroesalem; dSmi djalma salijan eta mah pada lotere, ti sapoeloeh
hidji,

14

dek ngasoepkeuu

sina
;

matoeh

di

Jeroesalem, " nagara soetji ari noe salapan bagian deui mah tetejj di nagaranagarana. Sarta djalma noe loba ngaberkahan ka sakabeh djalma noe soeka sorangan dek matoeh di Jeroesalem. 'Nja ijeu loeloegoe kabopaten, noe maratoeh di Jeroesalem tatapi di nagara'

15

16

nagara J oeda mah hidji-hidji djalma pada


di samilik-samilikna, di sanagara-sanagarana, nja eta oerang Israil noe loba, para panghoeloe, ahli-ahli Lewi, * Netinim djeung anak-poetoe 4 abdi-abdi Soeleman teja. 'Ari noe matoeh di Jeroesalem sawareh anak-poetoe Joeda, sawareh anak-poetoe Binyamin. Ti anak-poetoe Joeda teja Ataja, poetra Oesia, anoe poetra Djakaria, anoe poetra Amarja, anoe poetra Sepatya, anoe poetra Mahalalel, noe kaasoep poePeres teja; 'kitoe deui Maaseja, 5 tra poetra Baroek, anoe poetra Kolhose^ anoe poetra Hasaja, anoe poetra Adaja, anoe poetra Jojarib, anoe poetra Dja6 karia, anoe poetra oerang Sela. 'Djoemlah anak-poetoe Peres, noe maratoeh di Jgroesalem, opat ratoes genep poe7 loeh dalapan djalma perkosa. 'Sarta nja ijeu anak-jjoetoe Binyamin Saloe, poetra Mgsoelam, anoe poetra Joed, anoe poetra Pgdaja, anoe poetra Kolaja, anoe poetra Maaseja, aiioe poetra Itiel, anoe 8 poetra JSsaja. 'Ari sanggeus eta Gabai, Salai, salapan ratoes dalapan likoer. 9 'Ari Joel poetra Sikri noe djadi pangoeroes njangkiiig eta, sarta Joeda poetjitjing
"^
:

17

18

19

20

21

karoehoen, doewa ratoes opat poeloeh doewa. Aja deui Amasai, poetra Asarel, anoe poetra Ahsai, anoe poetra Mesilemot, anoe j^oetra Imer; 'djeung saderek-saderekna, djalma garagah-perkosa, saratoes dalapan likoer. Ari noe djadi pangoeroes njangking eta, nja Sabdiel poetra Hagedolim. 'Ari ti ahli Lewi teja Semaja, poetra Hasoeb, anoe poetra Asrikam, anoe poetra Hasabja, anoe poetra Boeni. 'Aja deui Sabtai djeung Josabad, noe njarangking pagawean loewar di gedong Allah, kaasoep loeloegoe ahli Lewi. 'Aja deui Matanya, poetra Mika, anoe poetra Sabdi, anoe poetra Asap, noe djadi loeloegoe, poerah ngamimitian ngatoerkeun uoehoen dinanen6da; djeung Bakboekja, noe djadi kadoewana di 16bah saderek-saderekna sarta Abda, poetra Samoea, anoe poetra Gralal, anoe poetra JSdoetoen. 'Djoemlah ahli Lewi noe di nagara soetji teh doewa ratoes dalapan poeloeh opat. Sarta ari poerah toenggoe lawang teja Akoeb djeung Talmon, sarta saderek-saderekna, noe pada ngadjaga lawang-lawang, saratoes toedjoeh poeloeh doewa. 'Ari oerang Israil salijan ti eta, para panghoeloe djeung ahli-ahli Lewi, arajana di sakabeh nagara Joeda, di samilik-samilikna. 'Ta;
'

tapi ari
di
22

Netinim teja mah ngargnggonna

Opel; sarta noe njangking Netinim teh nja eta Siha djeung Gispa. 'Ari noe
djadi pangoeroes ahli

Lewi noe

di Je-

23

tra
10
11

Hasgnoea

noe

djadi

kadoewana
24

njangking nagara. 'Ti para panghoeloe teja Jedaja poetra Jojarib, Jakin; 'Se-

roesalem, nja eta Oesi, poetra Bani, anoe poetra Hasabja, anoe poetra Matanya, anoe poetra Mika, kaasoep anak-poetoe Asap, noe djaradi ahli njanji teja, njSkel pagawean gedong Allah. 'Karana aja timbalan radja hal maranehanana, nja aja katangtoean hal ahli-ahli njanji, sabakoena dina oenggal-oenggal poe. 'Sarta Pgtahja poetra Mesesabel, kaasoep

NEHEMJA
anak-poetoe Serali, auoe poetra Joeda teja, ngawakilan radja dina sagala perkara djalma-djalma. 'Ari moenggoeh desa-desa djeung j^asisianana, aja auak-poetoe Joeda tjaritjing di KirjatArba djeung pilgmboerauana, aja noe di Dibou djeung pilemboeranana, aja noe di Jekabsel djeung pikampoenganana; 'aja noe di Jesoea, aja noe di Molada, aja noe di Bet-Pelet; 'aja noe di Hasar-Soeal, aja noe di Berseba djeung pilSraboeranana 'aja noe di Siklag, aja noe di MSkona sarta di pilemboeranana; 'aja noe di En-Rimon, aja noe di Sora, aja noe di Jarmoet, 'Sanoah, Adoelam
;

12.

567

13

25

u
15

16

17

26
27

18 19

20

28

21

29

22

30

31

djeung pikampoenganana, Lakis djeung pasisianana, sarta Aseka djeung pilemboeranana. Djadi nggnggonna ti semet Berseba tepi ka lebak Hinom. 'Demi anak-poetoe Binyamin ngenggonna ti

23

Hananya; 'Esra diganti koe Mgsoelam; Amarja diganti koe Johanan; 'Mgloeki diganti koe Jonatan; Sebanya diganti koe Joesoep; 'Harim diganti koe Adna; Merajot diganti koeHelkai; 'Ido diganti koe Djakaria; GinSton diganti koe Mgsoelam; 'Abia diganti koe Sikri; Minyamin, Moadya diganti koe Piltai; 'Bilga diganti koe Samoea; Sgmaja diganti koe Jonatan; 'Jojarib diganti koe Matnai; Jgdaja diganti koe Oesi; 'Salai diganti koe Kalai; Amok diganti koe Eber; 'Hilkia diganti koe Hasabja; J6daja diganti koe Netanel. 'Ahli Lewi keur mangsa Eljasib, Jojada, Johanan djeung Jadoea teja, ditaroeliskeun para loeloegoe ahli karoehoen; kitoe keneh para panghoeloe keur mangsa * Darioes, oerang Persi, djoemeneng radja. 'Anakdiganti koe

semgt
32
33
II

Greba, di

Mikmas,

di Aja, sarta

Gritaim, 'Hadid,

36

Bet-El djeung pilemboeranana; 'di Anatot, Nob, Ananya, 'Hasor, Ramah, Seboim, Nebalat, 'Lod djeung Ono, lebak toekang-toekang.' Sarta moenggoeh ahli Lewi, sawareh badi

24

gianana

di

Joeda kaasoep ka Binyamin.


a
J6s.

48

2.

b p. 10

28. c p. 7

57.

PASAL
Sarta nja
ijeu

12.

25

2 3
I

panghoeloe djeung ahli Lewi, noe arindit " ngiring Seroebabel poetra Saltiel djeung Jesoea teja: Seraja, Jermia, Esra; 'Amarja, Maloek, Hatoes; 'Sekanya, Rehoem, Meremot; 'Ido, Gingtoi, Abia; 'Miamin, Maadya,
Bilga; 'Semaja, Jojarib, Jgdaja; 'Saloe, Amok, Hilkia djeung Jedaja. Eta kabeh

26

poetoe Lewi, para loeloegoe ahli karoehoen, ditaroeliskeun dina kitab babad, tgpi kana mangsa < Johanan poetra Eljasib teja. 'Ari loeloegoe ahli Lewi, nja eta Hasabja, Serebja djeung Jesoea poetraKadmiel sarta saderek-saderekna pahareup-hareup djeung eta,baris moedji noedjeung baris nganoehoenkeun, roetkeun timbalan Dawoed, piwarangan Allah teja, djagaan adoe-hareupan djeung djagaan deui. 'Matanya djeung Bakboekja, Obadya, Mesoelam, Talmon djeung Akoeb djaradi toenggoe lawang, ngadjaga djagaan goedang kahasilan dina lawang-lawaug. 'Nja eta teh arajana keur mangsa Jojakim, poetra Jesoea, anoe poetra Josadak, sarta keur mangsa bopati Nehemja djeung ^ panghoeloe Esra, ahli kitab teja. a Esr. 2:2. j Esr. 4:5.
;

'^

10

II

12

djadi loeloegoe para panghoeloe djeung saderek-saderekna, keur mangsa Jesoea teja. 'Sarta ari ahli Lewi teja Jesoea, Binoei, Kadmiel, Serebja, Joeda djeung Matanya; nja eta Matanya djeung saderek-saderekna njangking hal nganoehoenkeun. 'Ari Bakboekja djeung Oeni, doewanana saderek eta, pahareup-hareup djeung eta nja djagaan. 'Ari Jesoea poepoetra Jojakim, Jojakim poepoetra Eljasib, Eljasib poepoetra Jojada, 'Jojada Ijoepoetra Jonatan, Jonatan poepoetra Jadoea. 'Demi keur mangsa Jojakim
teja, panghoeloe-panghoeloe noe djaradi loeloegoe ahli karoehoen teh, nja ijeu: Sgraja diganti koe Meraja; J6rmia

c Esr. 10

6.

Bab. 8

14. e Esr. 7

11.

27

Ari mangsa dek njalametkeun koeta JSroesalem, seug narejang ahli-ahli

Lewi ka sakabeh enggon-enggonna, diarala ka Jeroesalem, hajang njalamStkeun sarta kaboengahan, nja kalawan nganoehoenkeun, djeung kalawan njanji,

make
28

tjetjempres, tjglempoeng djeung

katjapi. "Toeloej anak-poetoe ahli-ahli njanji karoempoel, daratangna ti tanah

29

30

lempar sakoeriling Jeroesalem, sarta ti pidesaan oerang Netopa; 'kitoe deui ti Bet-Gilgal, sarta ti bilangan Geba djeung Asmawet; karana ahli njanji teh geus dirina sanjarijeun desa-desa keur para Toeloej koeriling JSroesalem.
'

568
pauglioeloe djeung ahli-ahli

NEHEMJA
Lewi * pada
|

13.

boengah; wantoe koe Allah pada dipaparin kaboengahan rosa pisan ari awewe djeung baroedak kitoe deui piada boe;

31

ngabergsihan maneh; tidinja ngabSresihan djalma loba, kitoe deui lawang-lawang sarta djeung koetana. 'Tidinja koe kaoela para kapala Joeda disina oenggah. kana loehoer koeta, sarta kaoela nga-

ngah;

wani kaboengahan Jeroesalem


ti
:

kadenge
44

kadjaoehan.
20. c 2

a d Esr.
3
:

p.

73.

b Esr. 6

Bab. 29

26.

13.

32 33

34
35

dggkeun doewa goendoekau galede, baris nganoehoenkeun, sarta leumpang ngaleut; [noe hidji] broel ngatoehoe dina loehoer koeta, ngadjoegdjoeg lawang Djarian; 'diiringkeun koe Hosaja djeung saparo kapala Joeda, 'sarta Asarja, Esra djeung Mesoelam, 'Joeda djeung Binyamin, sarta S6maja djeung JSrmia; 'kitoe deui sawareh anak-poetoe panghoeloe,

marawa tarompet:

36

Djakaria, poetra Jonatan, anoe poetra SSmaja, anoe poetra Matanya, anoe poetra Mikaja, anoe poetraSakoer, anoe poetra Asap; 'reudjeung saderekna, Semaja djeung Asarel, Milalai, Gilalai, Maai, Netanel, Joedadjeung

45

Dina mangsa eta aja djalma noe diarangkat ngoeroes " kana pondok-pondok radja-brana, kana koerban hatoeran, kana loeloegoe beubeunangan, sarta kana pgrpoeloehan, soepaja dina eta ngoempoelkeun, noeroetkeun lahan nagara-nagara, doeoeman noe ditangtoekeun koe toret, pikeun para panghoeloe sarta pikeun ahli-ahli Lewi karana Joeda teh boengah koe hal panghoeloe sarta koe hal ahli Lewi noe ngaradgg. 'Ari eta teh pada ngadjaga kana djagaan Allahna, djeung kana djagaan bgbSrSsih. Pon kitoe keneh ahli njanji djeung poerah toenggoe lawang, noeroetkeun
;

marawa tatabeuhan Dawoed, piwarangan Allah teja; ari Esra, ahli 37 kitab teja, angkat ti heulaeunana. 'Ari gens nepi ka 16bah lawang Soemoer, bras ka hareupeunana, aroenggah dina tangga dajeuh Dawoed_, njoraug tandjakan koeta, gii'angeun gedong Dawoed, bras nepi ka lawang Tjai, tebehwetan. 38 'DSmi goendoekan noe hidji deui baris nganoehoenkeun, leumpangna nepoengan noe tadi, diiringkeun koe kaoela djeung djalma noe saparo deui, dina loehoer koeta, njorang papanggoengan Pameuleuman, sarta nepi kana koeta 39 kand61; 'toeloej njorang lawang Epraim, njorang deui lawang Lawas, njorang deui lawang Laoek, papanggoengan Hananel, djeung papanggoengan Mea, sarta nepi ka lawang Domba; sag pada nga40 randgg dina lawang Pandjara. 'Tidinja eta doewa goendoekan noe nganoehoenkeun teh narangtoeng di gedong Allah,
Hanani,
<"

timbalan Dawoed djeung timbalan Soe46

leman poetrana. 'Karana* dina djaman

Dawoed djeung

47

Asap, ti baheula, aja loeloegoe ahli njanji, sarta njanjian baris moedji djeung nganoehoenkeun ka Allah. 'Sarta sabangsa Israil keur mangsa Seroebabel, djeung keur mangsa NShemja,

pada mere doeoeman ahli njanji djeung doeoeman poerah toenggoe lawang, sabakoena dina oenggal-oenggal poe; pada
njoetjikeun baris ahli Lewi, ari ahli Lewi kitoe keneh njaroetjikeun baris

anak-poetoe Haroen.
h
1

p.

lo

37.

Bab. 25.

PASAL 13. Dina mangsa eta diadji

41

42

djeung diri kaoela, sarta kaoela direudjeungan koe saparo pangkat-pangkat. 'Ari panghoeloe Eljakim, Maaseja, Minyamin, Mikaja, Eljoenai, Djakaria djeung Hananya pada make tarompet; 'kitoe deui Maaseja, S6maja, Elasar, Oesi, Johanan, Malkia, Elam djeung Eser. Ari
ahli njanji pada njanji sarta tarik sowarana, djeung Jisrahja noe djadi pangoeroes. 'Sarta ngaloerban dina poe eta, rosa pisan ngoerbanna, bari pada

43

kitab Moesa, didengekeun koe djalma-djalma; seug manggih oengglan eta kitab, " jen oerang Amon djeung oerang Moab teu meunang asoep ka pakoempoelan Allah, salalangggngna; 'tina sabab eta teh ka oerang Israil hanteu mapag, teu nganteuran roti djeung tjai; samalah moeroehan Balhoem tina hal Israil, sina njapa ka dinja; tatapi panjapana koe Allah oerang diganti koe berkah. Demi geus kitoe, barang geus ngadarenge papakon eta, seug pada misahkeun ti Israil sakabeh djalma tjampoeran. a 5 Moesa 23 3, 4, 5. Ari mangsa ka toekang panghoeloe Elja^ib, noe dibakoekeun kana pondok ggdong Allah oerang, " sarta baraja ka
' :

NEHEMJA
5

i;

569

Tobia teja, geus njadijakeiin hidji pondok ggde keur Tobia; * ari di dinja tadiua bakoe diteundeunan koerban kadaharan, doepa djeung paparabotaii, kitoe deui pgrpoeloelian gandoem, anggoer djeung miujak, noe dimistikeun pikenn ahli Lewi, ahli njauji djeung poerah toenggoe lawang kitoe deui koerban hatoeran pikeun para paughoeloe. Demi keur sakabeh hal kitoe kaoela teu aja di Jgroesalem; karana " mangsa katiloe-poeloeh doewa taoenna Ai'tahsasta teja djoemSnng radja Baboel, kaoela ngadeuheus deui ka radja, tatapi geus rada lila antarana kaoela n6da amit deui ka radja. 'Ana kaoela geus datang deui ka JSroesalem, toeloej kaoela waspada dina kagorengau, noe koe Eljasib dilampahkeun koe karana Tobia, datang ka dipangnjadijakeun hidji pondok di boeroean gedong Allah. 'Seug hate kaoela teu ngeunah katjida; pek sakabeh parabot imah Tobia koe kaoela tina djero pondok dialoengkeun ka loewar. 'Toeloej kaoela marentah pondok-pondok dib6r6sihan; geus kitoe kaoela ka dinja moelangkeun ^ parabot ggdong Allah, koerban kadaharan reudjeung doepa. p. e is. 6 p. 12 44.
'

ggdong Allah koering sar6ng ka djagaanana.


C 4

p.

12

47. 6 p. 10

39.

Moesa 18

21.

p.

19.

15

'

le

17

Dina mangsa eta kaoela di tanah Joeda nendjo djalma keur ngirik bak pam6r6san anggoer dina poe sabat, sarta noe ngakoetan gandoem, dimomotkeun dina kalde, kitoe deui noe ngakoetan tji-anggoer, boewah anggoer, boewah kondang djeung sagala bae babawaan; dibawana ka Jgroesalem dina poe sabat; toeloej koe kaoela pada diinggtan keur mangSana ngadjaroewal kahiroepan. Sarta aja oerang Tiroes tjaritjing di dj6ro nagara, sok ngakoetan laoek sarta roepa-roepa dagangan, didjaroewal ka oerang Joeda djeung di Jeroesalem dina poe sabat. "Tidinja kaoela madoean kamenak-menak Joeda, kijeu omong kaoela ka darinja: Naha sarampejan milampah pgrkara sakitoe gorengna, b6t ngarempak poe
'

18

19

c p. 5: 14.

(Z

p.

10:39.

10

11

Djeung deui kaoela meunang njaho, " jen doeoeman ahli Lewi hanteu dibikeun ka dinja, noe matak ahli Lewi sarta ahli njanji, anoe ngalakonan gawe, geus pada ngalejos, masing-masing ka lahanna. 'Toeloej kaoela madoean ka pangkatpangkat, kijeu omong kaoela: * Naha ggdong Allah mana ditinggalkeun? Tidinja koe kaoela pada dikoempoelkeun, bari seug diaradegkeun deui dina babakoena. Geus kitoe sakabeh oerang Joeda " pada ngadatangkeun pgrpoeloehan gandoem, anggoer djeung minjak kana goedang radja-brana. 'Sarta kaoela njijeun toekang radja-brana, njangking radja-brana, nja Selemja panghoeloe, djeung Sadok ahli kitab, sarta Pedaja ahli Lewi; dibatoeran Hanan, poetra Sakoer, anoe poetra Matanya; karana nja eta noe diarangken satoehoe; ari kawadjibanana ngabagi-bagi ka doeloer-doeloerna. 'Noen, Allah koering! moegi-moegi emoet ka koering tina hal kitoe; sar6ng moegi oelah ngaleungitkeun kahemanan koering, noe koe koering dilampahkeun ka
'

sabat? "Lain kitoe lalampahan karoehoen sarampejan, anoe matak Allah oerang ngadatangkeun ijeu sakabeh katjilakaan ka diri oerang sarta ka ijeu nagara? Estoe sarampejan teh nambahan bSb6udoe ka Israil, djalan ngargmpak sabat. 'Ari geus kitoe, tijap-tijap mal6m sabat, barang reup dina lawang-lawang J6roesalem, seg kaoela nitah panto-panto dipeundeutkeun, sarta parentah kaoela,

20

oelah diboekakeun memeh bada sabat. Malah " baroedak kaoela sawareh dipSrnahkeun dina lawang-lawang, oelah aja babawaan asoep dina poe sabat. 'Tidinja

21

12

13

22

14

"^

23

toekang balantik djeung toekang ngadj oewalroepa-roepa dagangan m areuting loewareun Jeroesalem, sakali doewa kali. 'Toeloej koe kaoela pada diingetan, kijeu omong kaoela ka darinja: Naha maraneh meuting hareupeun koeta? Oepama meuting deui, maraneh dek ditangkep. Ti harita teu datang-datang deui dina sabat. 'Sarta kaoela marentah ka ahU Lewi, koedoe pada ngabSresihan diri, bari toeloej daratang ngadjaga lawang-lawang, soepaja poe sabat disoetjikeun. Tina eta ge, noen Allah koering! * moegi-moegi emoet ka koering, sarSng moegi aja piwSlas ka koering, noemoetkeun. kaggdean kaasihan andjeun. a p. 4 23. j p. 5 19. Djeung deui dina mangsa eta kaoela manggih oerang Jahoedi reja pisan, " noe ngSnggonkeun awewe bangsa Asdod,
:
-.

570
24

ESTER

1.

25

bangsa Amon djeimg bangsa Moab. 'Ari anak-anakna ngomong saparo basa Asdod, teu barisaeun ngomong basa Jahoedi, enjana noeroetkeun basa oenggaloenggal bangsa. 'Toeloej eta djalma koe kaoela dipadoean, djeung disarapa, sarta sawareh eta djalma koe kaoela diteunggeulan, djemig didoedoetan boeoekna; malah koe kaoela padadisoempahannjeboet Allah, [omong kaoela]: Papatjoewan maraneh mere anak maraneb awewe ka anak itoe lalaki, atawa njokot

28

noe sakitoe gedena, nja njijeun kasalahan ka Allah oerang, djalan ngenggonkeun awewe bangsa sedjen? 'Sarta aja hidji poetra Jojada, anoe poetra panghoeloe agoeng Eljasib, pernah minantoe ka ^ Sanbalat, oerang Horon teja; toeloej koe kaoela ditoendoeng ti dii'i kaoela.'Noen, Allah koering! /'moegi-moegi emoet ka darinja, tina sabab ngarggedkeun kapanghoeloean, nja ngarSgedkeun pSrdjangdjian kapanghoeloean sareng pSrdjangdjian ahli Lewi. 'Tab, ^ kitoe eta diberesihanana koe kaoela, dilenngitkeun sakoer bangsa sedjen, sarta kaoela ngatoer deui djagaan panghoeloe

29

30

26

anak itoe awewe keurpipamadjikanenn anak maraneh lalaki, soemawonna keur diri maraneh. 'Lain djalan kitoe, noe matak Soeleman, radja Israil, milampah dosa? Ari bangsa noe loba * taja radja noe majDakan ka andjeunna, sarta dipikaasih koe Allahna, toer koe Allah di''

31

rail;

djadikeun radja, njangking sabangsa Isparandene andjeunna ge milampah


*

djeung ahli Lewi, sagaweua-sagawena; kitoe deui hal pangabakti soeloeh, baris dina mangsa noe ditangtoekeuu, sarta djeung hal tjikal beubeunangan teja. Noen, Allah koering moegi-moegi emoet ka koering, matak djadi kangeunahan.
'

''

''

27

dosa, kabawa koe awewe bangsa sedjen. 'Koemaha kami nja rek ngagoegoe ka maraneh, milampah sakabeh kagorengan

a Esr. 9 2 p. 10 30.
:

61
19.

Eadj. 3

13. c 2
:

Sam. 12

24.

d h

1 p.

Radj. 11:3. e p. 2: 19. f

p. 6

14.

^r

Esr. 10:16.

10

34.

p.

KITAB ESTEE.
PASAL L
geus kitoe, keur mangsa " Ahasweros, (nja eta Ahasweros teh ngaradjaan ti semet tanah Hindoo tepi ka tanah Koes, saratoes toedjoeh likoer tjoetak;) 'dina mangsa eta, keur radja Ahasweros linggih dina korsi karadjaanana, * di karaton Soesan, 'dina katiloe
6

Ari

roean taman padaleman radja. 'Aja loeloehoer lawon bodas djeung biroe langit, koe tali boeh katji djeung woengoe ditalikeun ka
ali-ali

perak, dina tihang

marmgr; randjangna emas djeung perak,


ajana dina oebin batoe hedjo, batoe bodas, batoe koneng djeung batoe beureum. 'Ari njoegoehanaua nginoem dina wawadahan emas, toer wadah teh bedabeda roepana, sarta anggoer karadjaan teh loba pisan, sakadar kasoegihan radja. D6mi nginoem na noeroetkeun hoekoem taja noe maksa; karana kitoe parentah radja ka sakoer ngabeui ggdongna, sina milampah sakoemaha kasoekaan hidjihidji djalma. 'Kitoe keneh Wasti, radja istri, mestakeun ka para istri di gSdong a Esr. 4 e. karadjaan radja Ahasweros.
' :

taoenna andjeunna djoemeneng radja, harita andjeunna mestakeun ka sadaja kapalana djeung mantrina; ari balad Persi djeung Madajin, para menak sarta para kapala tjoetak, aja di pajoeneunana; 'bari andjeunna nembongkeun kasoegihan kamoeljaaning karadjaanana, sarta djeung kaleuwihan kaahenganing kaagoenganana, lila pisan, saratoes dalapan poeloeh poe. 'D6mi geus djedjgg poe eta, radja mestakeun ka sakabeh djalma noe aja di karaton Soesan, ka noe gede ka noe leutik, toedjoeh poe lilana, di boe-

mh.

1.

10

Dina poe noe katoedjoeh, keur radja soeka manah koe tji-anggoer, seug

ESTER
nimbalan kaMghoeman, Bista, Harbona, Bigta djeimg Abagta, Setar djeung Karkas, nja eta mantri djgro noe toedjoeh, poei'ah ngalaladenan di pajoeneun radja 11 Ahasweros, 'koedoe ngala Wasti, radja istri, dideuheuskeun ka pajoeneun radja, nganggo makoeta karadjaau; kSrsana nembongkeun kageulisanana ka djalmadjahna djeung ka kapala-kapala wanDSmi ra12 toe langkoeng aloes roepana. dja istri Wasti ten kersaeun ngadeuheusan, ten anoet ka timbalan radja, noedilantarankeun koe mantri djero teja. Toeloej radja bendoe langkoeng-langkoeng, moenggah ngentab wgrana di 13 djgro manahna. 'Tidinja radja mariksa ka boedjangga-boedjangga, noe nganjarahokeun dina mangsa-mangsa karana nja kitoe panganggo radja raoenggoeh ka sakoer noe nganjahokeun adat djeung ari noe pangparekna ka an14 hoekoem djeunna nja Karsena, Setar, Admata, Tarsis, Meres, Marsena djeung Memoekan, toedjoehanana kapala oerang Persi djeung oerang Madajin, pada bakoe marek di pajoeneun radja, sarta tjara15 lik panggirangna dina karadjaan. ['LaNoeroetkeun hoekoem, radja hirna] istri Wasti teh koedoe dikoemahakeun, pedah ten ngalampahkeun timbalan radja Ahasweros, noe dilantarankeun koe 16 mantri djero teja? 'Mihatoer Memoekan ka pajoeneun I'adja sarta ka para kapala: Lain ka salira radja bae radja istri Wasti milampahna bengkok teh; salSresna kitoe keneh ka sadaja kapalakapala sareng ka sadaja djalma-djalma, noe di saniskanten tjoetak kagoengan 17 radja Ahasweros. 'Karanten eta lampah radja istri tinangtos kaoewar-aerkeun ka sadaja awewe-awewe; geus kantenan pada datang rasa njoemahkeun ka salakina, dimana aja noe ngaromong Eadja Ahasweros miwarang ngadeuheuskeun Wasti, radja istri, ka pajoeneunana, tapi 18 ten ngadeuheusan. Dalah danget ajeuna keneh, sakoer kapala istri bangsa Persi sarSng Madajin, noe geus ngaroeping wartos eta lampah radja istri, tinangtos ngaromong kitoe ka sadaja kapala radja; temahna nja teu woedoe ngajakeun sareng poendoeng. 'Madak sa19 tjoewa poek sang radja, moegi-moegi ka loewar timbalan ti salira radja, sargng
;
'

2.

571

20

piwarang disSratkeun, dil6betkeun kana parentah Persi sarSng Madajin, " soepaja oelah dirgmpak, jen Wasti teh oelah lebgt deui ka pajoeneun radja Ahasweros; sareng karadjaanana moegi koe radja dipasihkeun ka kantjana, noe oetama ti batan eta. 'Sar6ng samangsa eta timbalan radja, anoe bade didamSl, diembarkeun di sakaradjaanana, (wantoe
karadjaan teh agoeng,) ladjeng sadajana awewe, gede-leutik, tinangtos pada

21

hormat ka
;

salakina. 'Ari eta pihatoer

22

'

pangraos radja sarta para kapala teh bener toeloej radja midamgl sapihatoer Mgmoekan. 'Prak ngintoenkeun sgrat * ka sakabeh tjoetak kagoengan radja, ka hidji-hidji tjoetak noeroetkeun aksarana, sarta ka hidji-hidji bangsa noeroetkeun basana, soepaja oenggal-oenggal djalma lalaki kawasa di saimahimahna, sarta njatoerkeun eta noeroeto p. s s. 6 p. 3 12. keun basa bangsana.
; :

PASAL

2.

Sanggeusna sagala pgrkara noe tadi teja,


barang geus lempgr bendoe radja Ahasweros, ras radja emoeteun ka Wasti,"
djeung ka lampahna, sarta ka noe ditangtoskeun hal Wasti teja. 'Pok rentjang-rentjang radja, noe ngalaladenan ka andjeunna, aroendjoekan Saena sang radja dipangnejangankeun landjang, pa3 rawan, noe gareuhs roepina.'Nja eta sang radja moegi ngadjenengkeun toekang ngaloris di sadajana tjoetak karadjaanana, sina pada ngoempoelkeun sakoer landjang, parawan, anoe geulis roepina, ka karaton Soesan, ka gedong istri, diselehkeun ka panangan Hegai, mantri radja, toekang ngadjaga para istri, sai r6ng sina pada dileler perhijasanana.'Geus kitoe mana-mana landjang, anoe sae koe pangraos radja, djgnengkeun radja, ngagentosan Wasti. Ari eta pihatoer pangraos radja teh bgner; prak mida p- 1 12, 19. mgl kitoe. 5 Aja hidji oerang Jahoedi di karaton Soesan, djgngnganana Mordgkai, poetra Jair, anoe poetra Simi, anoe poetra Kis, 6 oerangBinyamin.'Ari eta dj alma dibojong ti Jgroesalem; kaasoep bojongan " noe dibojong reu djeung Jekonya, radja Joeda, noe dibojong koe Ngboekadnesar, radja 7 Baboelteja. 'SartangamemenanHadasa,
2
:
:

'

572

ESTER

3.

nja eta Ester, poetra mamang MordSkai wantoe Ester teh teu rama teu iboe. Ari eta landjang aloes dgdSg geulis roepa, sarta sanggeus maot iboe-ramana, dikoekoet koe Mordekai, diangken poetra. 'Ari geus kitoe, mangsa geus kaoetara pangandika radja djeung parentahna, sarta mangsa landjang reja pisan dikoempoelkeun ka karaton Soesan, diselehkeun ka panangan Hegai teja, seug Ester oge diala ka gedong radja, diselehkeun ka panangan Hegai, toekang ngadjaga para istri. 'Ari eta landjang koe pangraos Hegai oetama pisan, sarta landjang teh mgndak tjitgrgs di pajoe-

noe dipisaoer koe Hegai, mantri radja, toekang ngadjaga istri teja. Ari Ester
ti
16

17

mSndak koernija dina panon sakoer djalma noe nendjo. 'Toeloej Ester teh diala ka radja Ahasweros, ka ggdong karadjaan, dina boelan noe kasapoeloeh, nja eta boelan Tebet, * dina katoedjoeh taoenna andjeunna djoemgneng radja. Geus kitoe radja asiheun ka Ester, leuwih ti batan ka istri noe loba, sarta mgndak koernija djeung tjitgres di pajoeneunana, leuwih ti batan parawan noe loba; moenggah mastakana koe rateh
'

18

neunana; djeung Hegai ngageuwat ka


Ester ngaleler perhijasanana, sarta doeoemanana, kitoe deui dileler toedjoeh

10

landjang beunang mgting, ti ggdong radja; toer andjeunna dialihkeun katoet landjang-landjangna ka 6nggon pangaloesna di ggdong istri. 'D6mi Ester teu mopojankeun bangsana djeung asalna;

dja diterapan makoeta karadjaan, nja didjadikeun radja, ngaganti Wasti. Tidinja " radja mestakeun rosa pisan ka sakabeh kapalana djeung mantrina, nja eta pesta Ester; sarta andjeunna ka tjoetak-tjoetak midamel kasenangan, djeung maparin pasihan-pasihan sakaa 2 Kadj. 24:14. dar kasoegihan radja.
'

6 p. 1:3. c p. 1:3.
19

karana andjeunna dij^arentah koe Mor11

dgkai, jen oelah dipopojankeun. 'Sarta

20

12

13

14

15

saban-saban poe Mordgkai teu loewang angkat-angkatan di hareupeun boeroean gSdong istri, hojougeun oeninga Ester salamSt hanteuna, sarta Ester bakal dikoemahakeun. 'Demi geus ngpi kana giliran hidji-hidji landjang ngadeuheusan ka radja Ahasweros, satoetoepna dipilampah koemaha adatka istri, doewa w61as boelan lilana, (karana kakara djSdjgg poe dihijasanana, ggnep boelan koe minjak moer, gSnSp boelan deui koe wawangian sarta koe pSrhijasan istri,) 'seug kijeu pgtana landjang teh nja ngadeuheusan ka radja: naon bae noe koe landjang teh dipenta, dileler ka dinja, soepaja koe landjang dibawa ngadeuheus ti gSdong istri ka gedong radja. 'Asoepna wantji boerit, isoekna moelang deui ka gSdong istri, tapi ka noe hidji deui, diselehkeun ka panangan Saasgas, mantri radja, toekang ngadjaga pargkan. Teu mar6k-mar6k deui ka radja, kadjaba moen radja misoeka ka dinja, sarta disaoer, disSboet ngaranna. 'Mangsa geus n6pi kana giliran Ester, poetra Abihail, anoe mamang MordSkai, noe dikoekoet koe Mordgkai, diangkSn poetra teja, bade ngadeuheus ka radja, hanteu moendoet naon-naon, kadjaba

Ari mangsa ngoempoelkeun parawan ngadoewa-kalian, eta Mordgkai keur tjalik dina lawang radja. 'D6mi Ester teu ngoeningakeun asalna djeung bang-

21

22

23

sakoemaha parentah Mordekai ka andjeunna teja; karana Ester ngalampahkeun 23iwoeroek MordSkai, satjara keur dimemenan di andjeunna bae. 'Dina mangsa eta, keur MordSkai tjalik dina lawang radja, harita Bigtan djeung Teres, doewanana mantri radja, kaasoep toekang ngadjaga bangbaroeng, djadi arambSkeun, sarta narejangan djalan, hajang maehan ka radja Ahasweros. 'Ari eta pSrkara kaoeninga koe MordSkai, sarta koe andjeunna dipopojankeun ka Ester, radja istri; seug koe Ester dioendjoekkeun ka radja, njebat djSnSngan Mordekai. 'Ana dipariksa eta pSrkara, kapanggih saenjana; toeloej doewanana digantoeng dina kai, " sarta ditoeliskeun dina kitab babad di pajoesana,

neun

radja.

p.

g:i,

2.

PASAL

3.

Sanggeusna sagala pSrkara noe tadi teja, radja Ahasweros ngagoengkeun Hainan anak HamSdata, bangsa Agag;
didjoengdjoengkeun " sarta dipaparin pangtjalikan loehoer ti pangtjalikan sakabeh kapala, noe araja di andjeunna. 'Ari sakabeh abdi radja, noe dina lawang

ESTER
radja,

4.

573
radja,

pada mgndSk sarta njarembah ka Hamau; karana uja kitoe timbalan radja hal Haman. Uemi Mordekai mah hanteu mendgk sarta liauteu njgmbah. 'Pok abdi-abdi radja, noe dina lawang radja, ngaromong ka Mordgkai: Koe naon sampejan mana ngargmpak timbalan radja? 'Kitoe bae ugaromongna ka andjeuuna sabau-saban poe, tapi teu diwaro. Lila-lila pada ugoeuinga ka Hamau, hajangeiiu tgrang, kasaoeran Mordekai tetgp hanteuna karana geus mapai'in njaho ka dariuja, jen audjeunna oerang Jahoedi. 'Ana katendjo koe Haman, gnja Mordgkai teu mSndgk hanteu njSmbah ka manehna, seg Haman teh pinoeh koe ambSk. 'Tatapi rarasaan Haman tjoemah dek maehan ka Mordgkai woengkoel karana abdi-abdi teja geus mopojaukeun ka Haman bangsa
;

djoeroe-toelis

dina boelan noe


;

dina tanggal tiloe wglas pek sakoemaha parentah Haman, nja njoeratan ka para goepgrnoer radja,
mimiti,
ditoelis

13

Mordekai; maua Haman nejangan djalan, hajang noempoerkeun sakabeh oerang Jahoedi, noe di sakaradjaan Ahasweros, nja eta bangsa Mordgkai. 'Dina boelan noe mimiti, nja etaboelanNisan,*mangsa kadoewa-wglas taoenna Ahasweros teja djoemgneng radja, pek ngaloengkeun " Poer, tSggsna lotSre, di hareupeun Haman, mapaj-mapaj poe sarta mapaj-mapaj boelan ana ninggang ka boelan noe kadoewa-wglas, nja eta boelan Adar.
;

15

djeuug ka para bopati noe njarangking ka kapala oenggaloenggal bangsa; * ka hidji-hidji tjoetak noeroetkeun aksarana, sarta ka hidjihidji bangsa noeroetkeun basana; njoeratanana mawa padjgngngan radja Ahasweros, ' sarta soeratna ditjap koe tjingtjin radja. 'Ari eta soerat-soerat dikirimkeun koe lantaran pasoeratan ka saniskara tjoetak kagoenganradja, sina pada noempoerkeun, meuntjit djeung ngagSmpoer sakabeh oerang Jahoedi, noe ngora djeung noe kolot, boedak leutik djeung awe we, dina poe hidji, nja dina tanggal tiloe wglas, boelan noe kadoewa-wglas, nja eta boelan Adar; sarta djaraheunana koedoe dirajah. 'Oenina eta soerat, koedoe dibere parentah dina oenggaloenggal tjoetak, masing njata ka sakabeh bangsa, ana ngpi ka poe eta koedoe pada sadija. 'Sgmproeng pasoeratan teh boedal, geus diangkgrkeun koe timbalan radja; sarta eta parentah dipaparinkeun di karaton Soesan. Ari radja reudjeung Haman tjaralik ngaleueut, tatapi nagara Soesan mah goejoer.
tjoetak-tjoetak, sarta
"^

p. 8

2.

6 p.

22. c 1 Radj. 21

8. tZ

2 Bab. 30

6.

n 2 Eadj. 25:28. 6
8

p.

2:16. c

p.

9:24, 26.

oendjoekan ka radja bangsa paboerantak nja pabargntjaj, tjampoer sareng bangsa noe loba di saniskanten tjoetak karadjaan gamparan; ari hoekoemna geseh ti hoekoem bangsa noe loba, sareng teu ngalampahkeun hoekoem radja; mgnggahing sang radja moal sae diantgp. 9 'Madak sapoek sang radja, moegi maparin sgrat, jen eta teh kgdah diggmpoer geus kitoe simabdi sauggem nimbang perak salaksa talenta, diselehkeun ka leungeun djalmanoenjarepgngdamel, baris dilgbgtkeun ka doenya-brana sang " tjing10 radja. 'Gantjang radja ngalaan tjinna ti ramo andjeunna, dipaparinkeun anak Hamgdata, bangsa Agag, ka Haman 11 moesoeh oerang Jahoedi. 'Ngalahir radja ka Haman: Eta perak dibikeunka maneh, kitoe keneh eta bangsa, soepaja dipigawe sakoemaha pihadeeunana 12 koe pangrasa maneh. 'Gantjang disalaoer
Tidinja

Haman
:

PASAL

4.

Ahasweros

Aja

liidji

geus kaoeninga sakabeh lampah noe tadi teja, seug " njosoek panganggona, rap Mordgkai nganggo karoeng djeung leboe, toeloej ka loewar, njorang tgngah nagara, bari

Barang koe Mordgkai

djgrat-djgrit, rosa pisan ngadjgritna sarta mglas-mfehs. 'Djol dongkap ka hareupeun lawang radja; karana taja noe

meunang asoep kana lawang radja, ari make karoeng mah.' Djeung deui dioenggal-oenggal tjoetak, ka mana bae datangna eta timbalan radja djeung parentahna teja,lebah oerang Jahoedi pada prihatin katjida pisan, bari pada poewasa, reja pisan sarta tjeurik midangdam nggdgngna ge dina karoeng djeung Igboe. 'Djeboel landjang-landjang Ester djeung mantri-mantrina, pada ngoeninga ka andjeunna. Heug radja istri teh ngarendjag liwat saking; gantjang ngintoenkeun panganggo, soepaja dianggokeun
;

574

ESTER
16

5.

ka Mordekai, djeung soepaja dilaan eta karoengna; tatapi koe Mordekai hanteu ditampa. 'Tidinja Ester njaoer Hatak, mantri radja saoerang, noe koe radja dibakoekeun toeuggoe pajoeneunana seug dipiwarang ka Mordekai, hojongeun oeninga eta teh naon, djeung koemaha sababna ? Bral Hatak teh ka loewar ka Mordgkai, ka aloen-aloen uagara, noe di hareupeuu lawang radja. 'Toeloej koe Mordekai dipoepoelihan saniskara noe kapendak koe andjeunna, sarta djeung lobana * oewang, anoe tjarek Haman dek ditimbang, diasoepkeun ka doenyabrana radja tina sabab oerang Jahoedi, soepaja meunang digempoer. "Djeung diselehan salinan soerat parentah, noe dipaparinkeun di Soesan, sangkan oerang Jahoedi ditoempoerkeun teja, soepaja ditingahkeun ka Ester sarta diterangkeun ka andjeunna; malah di'

'Mangga geura moelih, koempoelkeun sakabeh oerang Jahoedi anoe aja di Soesan, seug moedoe pada poewasa tina
hal koering, oelah dalahar-leueut sadjero tiloe poe, beurang-peuting koering oge sedja poewasa kitoe reudjeung landjanglandjang koering; nja djalan kitoe koering sedja ngadeuheus ka radja, nadjan teu idin hoekoem; sareng oepama koering dongkap ka tiwas mah, ^iklas tiwas oge. 'Bral Mordekai moelih, sarta ngalam^jahkeun sakoemaha noe koe Ester
;

17

didawoehkeun ka andjeunna
a
2
V-

teja.
;

Eadj. 19:1; Esr. 9:3.

b.
:

p.
7.

3
1

9.

c p. 3:15.

5:2; 8:4. el Moesa 45

Moesa 43:14.

''

PASAL

5.

10

11

titah ngomat-ngomatan ka Ester, sina ngadeuheusan ka radja, soepaja noenoehoen ka radja, sarta nedakeun bangsana ka paj oeneun radja. Ari geus dongkap deui Hatak teh, toeloej ngoeningakeun ka Ester etakasaoeran Mordekai. 'Ngalahir Ester ka Hatak, sarta dipiwarang ngoeninga ka Mordekai, kijeu: 'Sakabeh
'

abdi radja djeung djalnia eusi tjoetaktjoetak kagoengan radja padanjaho,jen saha-saha djalma, lalaki atawa awe we, noe ngadeuheus ka radja ka boeroean

12

is

14

15

hanteu kalawan disaoer, hoekoemkadjaba ladipaehan; moen radja njodorkeun teteken emas ka dinja, soepaja hiroep. Ari lebah koering teu disaoer ngadeuheus ka radja, geus tiloe poeloeh poe ijeu. 'Toeloej eta kasaoeran Ester dioeningakeun ka Mordekai. 'Ari saoer Mordekai, koedoe ngawangsoel ka Ester kijeu Oelah aja sangka sadjeroning manah, njai pirahajoeeun da di gedong radja, ingkar ti oerang Jahoedi noe loba. 'Karana oepamanjai repeh bae dina mangsa ajeuna, geus tangtoe aja kadjembaran djeung kaleupasan ka oerang Jahoedi ti enggon sedjen, tatapi diri njai djeung saahli karoehoen njai mah tanwande digempoer. Djeung saha noe njaho, *"ujaipangdatang kana karadjaan teh, palangsijang nja koe karana mangsa kijeu. 'Ari lahir Ester, koedoe ngawangsoel ka Mordekai kijeu:
djSro,

na

sahidji, nja

'^

geus kitoe, dina poe noe katiloe Ester nganggo karadjaan, seug toeloej ngadeg di boeroean gedong radja, " boeroean djero teja, j^abeneran gedong radja. Kaleresan radja keur linggih dina korsi karadjaan, di gedong karadjaau, pabeneran lawang gedong. 'Ari geus kitoe, barang radja ningali Ester, radja istri, keur ngadeg di boeroean, seug Ester mgndak koernija dina sotja radja, sarta radja gantjang * ka Ester njodorkeun teteken emas, noe ditjepeng koe pananganana. Ser Ester ngadeukeutan, ngaragap tjongo teteken. 'Ngalahir radja ka Ester: Eh Ester^ radja istri! aja naon? sarta naon nja kahojong? ' tangtoe dibere, masih sabeulah karadjaan oge. 'Ari wangsoelan Ester Noen, madak sapoek sang radja, moegimoegi sang radja dintSn ijeu linggih sareng poen Haman kana toewang, anoe kenging simkoering njawiskeun bade sang radja. 'JSTgalahir radja: Sing gantjang njalaoer Haman, sina ngalakonan lahiran Ester. Tidinja radja soemping reudjeung Haman kana toewang beu-

Demi

nang njawiskeun Ester. 'Toeloej radja ngalahir ka Ester, dina keur toewang anggoer: Tjik, naon pamoendoet njai? tangtoe dibere; sarta naon nja kahojong? tangtoe dilaksanakeun, masih sabeulah karadjaan oge. 'Ngawangsoel Ester, kijeu wangsoelanana Noen, menggahing pangda sarSng panoehoen simkoering, 'madak simkoering mendak
'^
:

koernija

madak sapoek sang radja,

dina sotja sang radja, sareng kersa maparin

ESTER
panSda simkoering, sareng kgrsa ngalaksanakeun panoehoen simkoering, moegimoegi sang radja linggih deui sarSug Hainan kana toewang, anoe bade ditjawiskeun koe simkoering pihatoeraneun sang radja sareng Haman; gens kitoe isoekan simkoering sedja milampah sapangandika sang radja. a p. 4:ii.
6 p. 4
9
:

6.

maehan ka
riksa radja:

radja Alias weros teja. 'Ma-

Naon kahormatan atawa

11. c

Mark.

23.

dp. 7:2.

Tidinja Haman ka loewar dina poe eta, boengah sarta soeka ati; tatapi ana Hainan nendjo Mordekai dina lawang radja,

10

11

12

13

14

ten hoedang, ten oesik-oesik atjan tina sabab manehna, seg Haman teh pinoeh koe ambek ka Mordekai. 'Tatapi Haman nahankeun maneh bae, sarta kebat moekT,ug ka iinahna; seg nitah ngala kahadeanana djeung Seres pamadjikanana. 'Toeloej Haman ka eta njaritakeun kamoeljaaning kabeungliaranana, djeung karejaan anakna, kitoe deui saniskara hal manehna diagoengkeun koe radja, datang ka didjoengdjoeng ngoengkoelan para kajDala djeung para mautri radja. 'Djeung deui omong Haman: Toeroegtoeroeg koe radja istri Ester taja noe ditjaudak sarSng radja kana toewang kenging andjeunna njawiskeun, kadjaba ti diri kaoela; malah kaoela diondang deui ka andjeunna isoekan sargng radja. 'Tatapi eta sakabehna ten hasil ka kaoela, salilana eta Jahoedi, si Mordekai teja, masih keueh katendjo koe kaoela dijoek dina lawang radja. 'Ngadjawab Seres pamadjikanana ka dinja, djeung sakabeh kahadeanana: Saena miwarang njijeun panggantoengan, piloehoereunana lima poeloeh asta; sareng isoek kedah hatoeran ka radja, eta si Mordekai sina digantoeng ka inja; geus kitoe andjeun tjalik sinarengan radja kana toewang, bari boengah. Ari eta perkara koe pangrasa Haman pibenereun; prak nitah njijeun panggantoengan. a p. 3 2.
"
:

kaagoengan, noe geus digandjarkeun ka Mordekai tina hal kitoe tehl Ngawangsoel gandek-gandek radja, noe ngalaladenan ka andjeunna: Soemoehoen, teu digandjar naon-naon. 'Mariksa deui radja: Aja saha di boeroean? KabSnSran Haman geus datang ka boeroean g6dong radja, ka boeroean loewar, sedja oendjoekan ka radja, soepaja Mordekai digantoeng dina panggantoengan, beunang Haman njadijakeun keur Mordekai teja. 'Ngawangsoel gandek-gandek radja ka andjeunna: Soemoehoen, poen Haman noe aja di boeroean. Lahiran radja: Sina ka dijeu. Geus dongkap Hainan teh, seug koe radja dipariksa Tjik, djalma noe koe radja dikersakeun dihormat, koedoe dikoemahakeun Ari tjarek Haman sadjero hate: Na saha noe koe radja dikersakeun dihormat, leuwih ti batan aing'? 'Ngawangsoel Haman teh ka radja: Soemoehoen, djalma noe koe radja dikersakeun dihormat, kedah dianteuran panganggo karadjaan noe bijasa dianggo koe radja, kitoe deui koeda noe bakoe dititihan koe radja, noe hoeloena diterapan makoeta karadjaan; 'ari eta panganggo sargngeta koeda kedah diselehkeun ka leungeun kapala radja saoerang, noe kal6b6t para menak, sina makeanan eta djalma noe koe radja dikersakeun dihormat, toeloej ditoenggangkeun kana eta koeda, diarak
'

'

10

PASAL
Dina
2

11

6.

peuting eta radja teu jasaeun koelem. Tidinja miwarang ngala kitab pangelingan, nja eta babad; seug diwatja

toeroet loeloeroeng nagara, * bari tjetjSloek ti heulaeunana: Nja kijeu didamelna djalma, noe koe radja dikersakeun dihormat. 'Ngalahir radja ka Hainan: Greuwat njokot eta papakean djeung eta koeda, sakoemaha omongan maneh, seg koedoe milampah kitoe ka Mordekai, oerang Jahoedi, noe sok dijoek dina lawang radja teja; sakabeh omongan maneh noe tadi saketjap oge oelah aja noe petjat. 'Prak Haman njokot eta panganggo djeung eta koecla, seg makeanan Mordekai; toeloej ditoenggangkeun, diarak toeroet loeloeroeng nagara, bari
ti heulaeunana Nja kijeu didamSIna djalma, noe koe radja dikersakeun dihormat! 'Tidinja Mordekai moelih deui kana lawang radja; demi Hainan mah goera-giroe ka imahna, prihatin sarta

tjetjeloek

pajoeneun radja. 'Pareng mendak toelisan, " jen Mordekai ngoeningakeun hal Bigtana djeung Teres, doewa mantri radja, kaasoep toekang ngadjaga bangbaroeng, noe pada nejangan djalan, dek
di

12

'^

13

sirahna ditjindoeng. 'Sadatangna Haman

bu
^

ESTER

7,

8.

ka Seres pamadjikanaua djeung ka sakabeh kahadeanana, njaritakeun saniskara noe kasorang koe manehna. Ngadjawab sobatna noe palintSr djeung Seres pamadjikanana Oepama Mordekai, noe hareupeunana andjeun ngamimitian roeboeh teh, kaasoep toeroenan Jahoedi mah, moal mampoeh andjeun teh ka dinja, geus kantenan roeboeh hareupeunana. Sabot keur omong-omongan keneh djeung Haman, djeboel mantri radja, goesak-gasik " ugala Haman kana toewaug beunang njawiskeun Ester teja.
:
'

9
\

daeun, jen geus pasti manehna ditgrapan katjilakaan ti radja. "Ana soemping deui radja teh ti taman padaleman ka gedong toewang anggoer teja, bet Haman geus njoeoeh kana randjang, noe keur dilinggihan koe Ester. Pok radja ngalahir: Karah eta teh dek maksa ongkoh ka radja istri di aing, di djero gedong? Ka loewar timbalan ti lambe radja, seg beungeut Haman koe abdi-abdi ditjinHarbona, saoedoengan. 'Oendjoekan
''

rang mantri noe

di

pajoeneun radja:

p.
I

Moesa 41
p. 5
:

43.

Sam. 15

30.

dp.

8.

PASAL

7.

Ongkoh kaleresan * panggantoengan beunang Haman njijeun pikeun Mordekai, noe misaoer anoe matak sae ka sang radja teja, geus nangtoeng deukeut imah Haman, loehoerna lima poeloeh asta.
10

rridinja radja soemping reudjeung HaJ- man, " bade toewang sareng Ester, radja istri. 'Toeloej radja ngalahir deui ka
'

Ester dina poe noe kadoewa, keur toewang anggoer: * Eh Ester, radja istri! naon pamoendoet njai? tangtoe dibere; sarta naon nja kahojong? tangtoe dilaksanakeun, masih sabeulah karadjaan oge. 'Ngawangsoel Ester, radja istri, kijeu
:

Lahiran radja: Gantoeng bae ka inja! 'Prak Haman teh digantoeng dina panggantoengan, beunang manehna njadijakeun pikeun Mordekai teja. Ari b6ndoe
radja toeloej lemper.
c p.

p.

s.

6 p. 5

3, e.

3:9.

(Z

p.

1:10.

e p.

5:14.

PASAL
Dina

8.

wangsoelanana Noen, sang radja! madak simkoering mendak koernija dina sotja sang radja, sareng madak sapoek sang radja, simkoering moegi-moegi dipaparin pati simkoering, tina paueda simkoering, kitoe deui bangsa simkoe4 ring, tina panoehoen simkoering. "Karanten simkoering " geus pada didjoewal, nja diri simkoering sareng bangsa simkoering, bade ditoempoerkeun, dipeuntjit sargng digempoer. Saoepanten simkoering didjaroewal bade didjadikeun boedak sareng eusi-imah mah, simkoering wajahna repeh bae, sangkilang satroe teh moal bisaeun ngagentosan 5 karoegian sang radja. "Ngalahir radja Ahasweros, kijeu lahirna ka Ester, radja istri teh: Na saha teja eta teh, sarta di mana eta teh, noe boga pikir migawe 6 kitoe? 'Wangsoelan Ester: Soemoehoen, ari satroe sargng moesoehtamah, njaijeu Haman noe djoelig teh! Seblak Haman teh reuwas di pajoeneun radja sarta ra1 dja istri. 'Neut radja teh ngadeg tina toe-

poe harita keneh imah Haman, moesoeh oerang Jahoedi, koe radja Ahasweros dipaparinkeun ka Ester, radja istri sarta Mordekai doemeuheus ka pajoeneun radja, karana Ester geus ngoeningakeun " pernah Mordekai ka andjeunna. 'Toeloej * radja ngalaan tjingtjinna, noe geus ditjandak deui ti Haman, seug diimparinkeun ka Mordekai. Sarta Mordekai koe Ester didamel kokolot
;

imah Haman.
3

p. 2

7,

15. 6 p. 3

10.

Tidinja Ester oendjoekan deui ka pajoeneun radja, sarta mendgk ka pajoeneun dampalna, bari nangis, djeung noe-

noehoen ka audjeunua, moegi-moegi ngaboeroengkeun kagorengan Haman, bangsa Agag, sarta djeung maksoedna, noe koe eta dimaksoed, njilakakeun ka 'Sor radja " ka 4 oerang Jahoedi teja. Ester njodorkeun tetekSn 6mas; neut Ester teh indit, toeloej ngadSg di pasjoeneun radja. 'Ari pioendjoekna: Madak sapoek sang radja, sareng madak
simkoering mendak koernija dina sotja sang radja, kalajan perkawisna ler6s di pajoeneun sang radja, sargng simkoering kamanah koe salira radja, moegi

wang anggoer, bari bendoe, seug leb6t ka taman padalgman; ari Haman mah
sgdja njoehoenkeun patina ka Ester, radja istri; karana geus waspatjitjing,

miwarang
rat-soerat

njeratan, ngabadakeun soehal maksoed Haman anak

ESTER
Hamgdata, bangsa Agag, noe koe eta ditoelis, soepaja diggmpoer oeraug Jahoedi, noe di sadajana tjoetak kagoengau radja teja. 'KarantSn koemaha simkoering nja pikawgrateun ningal katjilakaan, noe pinaradjangeun ka bangsa
simkoering? sarSng koemaha simkoering nja pikawerateun ningal digempoerna
7

577
wSlas,

kadang-wargi

simkoering?

'Ngawalon

radja Ahasweros ka Ester, radja istri, djeung ka Mordekai, oerang Jahoedi: Sat6mgnna, imah Haman koe kami geus dibere ka Ester, sarta djinisna geus digantoeng dina panggantoengan, sapedah njodorkeuu leungeunna ka oerang Jalioedi. 'Ajeuna maraneh geura njoeratan ka oerang Jahoedi, sakoemaha pihade-

10

eunana koe pangrasa maraneh, * mawa padjenengan radja, sarta tjap koe tjingtjin radja; karana tijap-tijap soerat, noe ditoelis mawa padjgnengan radja sarta ditjap koetjingtjin radja mah, hanteubeunang dibadakeun. 'Gantjang " disalaoer djoeroe-toelis radja, dina waktoe eta keneh, ninggang boelan noe katiloe, nja eta boelan Siwan, dina tanggal tiloelikoerna; pek ditoelis sakoemaha parentah Mordekai, uja njoeratan ka oerang Jahoedi, sarta ka para goepernoer, ka para bopati, djeung ka para kapala tjoetak, ti sem6t tanah Hindoe tepi ka tanah Koes, saratoes toedjoeh likoer tjoetak; ka hidji-hidji tjoetak noeroetkeun aksarana, sarta ka hidji-hidjibangsa noeroetkeun basana; kitoe keneh ka oerang Jahoedi noeroetkeun aksarana djeung noeroetkeun basana. "Ari njoeratanana teh mawa padjenengan radja Ahasweros, sarta soeratna ditjap koe
'^

boelan noe kadoewa-wSlas, tela gSsna boelan Adar. 'Oenina eta soerat, koedoe dibere parentah dina oenggaloenggal tjoetak, masing njata ka sakabeh bangsa, ana n6pi ka poe eta oerang Jahoedi koedoe pada sadija, soepaja 14 maralgs ka moesoeh-moesoehna. 'SSmproeng pasoeratan teh boedal, taroempak koeda paboeroe kagoengan radja teja, sarta gagantjangan, da geus diangkerkeun koe timbalan radja; sarta eta parentah dipaparinkeun di karaton Soesan. 15 'Djol Mordekai ka loewar ti pajoeneun radja, nganggo panganggo karadjaan, roepa biroe langit djeung bodas, toer nganggo makoeta emas gede pisan, sarta haroedoem boeh katji djeung woengoe; f ari nagara Soesan teh soesoerakan 16 sarta boengah. 'Di 16bah oerang Jahoedi tjaang, djeung aja karamean, kaatohan, 17 sarta kahormatan. 'Kitoe deui di oenggal-oenggal tjoetak sarta di oenggaloenggal nagara, ka mana bae datangna eta timbalan radja djeung parentahna teja, lebah oerang Jahoedi aja karamean djeung kaatohan, haradjat djeung poe soeka-soeka; sarta djalma eusi tanah loba noe asoep Jahoedi, karana pada kadatangan sijeun koe oerang Jahoedi.
a
p.

5:2.
:

p. p. 3

3:12.
:

p.

3:12. d

p.

1:1.

e p. 3

12.

15.

PASAL

9.

Demi

tjingtjin radja; toeloej eta soerat-soerat

dikirimkeun

koe lantaran pasoeratan


2

toempak koeda, nja taroempak koeda paboeroe kagoengan radja, anak ti pa11

mibitan.

'Sadjerona eta soerat oerang Jahoedi di oenggal-oenggal nagara koe radja diidinan koempoel ngadjaga patina, sarta noempoerkeun, meuntjit djeung ngagempoer sakabeh kawasa djalmadjalma, kitoe deui eusi tjoetak, noe ngamoesoeh ka maranehanana, katoet boedak leutik djeung awewe, sarta djara-

dina boelan noe kadoewa-wSlas, nja eta boelan Adar, dina tanggal tiloe-welasna, ana geus nepi ka mangsana timbalan radja djeung parentahna teja arek prak dilampahkeun, " mangsa poean moesoeh oerang Jahoedi halarSp moerba ka darinja, horeng teh dibalikkeun, da oerang Jahoedi noe datang ka moerba ka noe gareuleuh ka maranehanana. 'Ari oerang Jahoedi teh karoempoel di sanagara-sanagarana, di sakabeh tjoetak kagoengan radja Ahasweros, sedja maehan ka sakoer noe ngarah pitjilakaeunana, sarta djalma hidji ge taja noe tagSn di hareupeunana, wantoe-wantoe sakabeh bangsa geus

12

heunana meunang dirajah, 'dina poe hidji di sakabeh tjoetak kagoengan radja
Ahasweros,
''

nja eta dina tanggal tiloe

pada kadatangan sijeun koe maranehanana. 'Ari sakabeh kapala tjoetaktjoetak, djeung para goepernoer^ para bopati, sarta sakoer noe njgkSl gawe pada ngadjoengdjoeng oerang radja,

578
;

ESTER
]

Jahoedi karana pada kadatangau sijeun koe Mordekai. 'Karana Mord6kai teja agoeng pisan di gedong radja, sarta wartana kaoewar-aerkeun di sakabeh tjoetak-tjoetak; karana eta djalma, nja eta Mordekai, beuki agoeng beuki agoeng. 'Pek oerang Jahoedi pada njabetau sakabeh moesoeh-moesoehna; disabetna koe pedang, nja dipeuntjit sarta digempoer; estoe milamjaahna ka noe gareuleuh ka maranehanana noeroetkeun kasoekaanana bae. 'Ari di karaton Soesan noe dipeuntjit koe oerang Jahoedi sarta diggmpoer teh lima ratoes djalma. 'Djeung deui Parsandata, Dalpon, AsAdalja, Aridata, 'Parmasta, Arisai, Aridai djeung Wajesata;
'Porata,
pata,

17

soeh-moesoehna ari noe gareuleuh ka maranehanana, aja toedjoeh laksa lima reboe noe dipaehan; tatapi hanteu pek leungeunna kana djaraheun. 'Pangkitoe
;

teh

dina tanggal tiloe welas,

boelan

18
;

Adar; demi dina tanggal opat-welasna reureuh, malah didjijeun poe hadjat sarta kaboengahan. 'Ari oerang Jahoedi noe aja di Soesan mah karoempoel dina tanggal tiloe-welasna sarta dina tanggal opat-welasna; ana

mah

19
I

10

sapoeloehanana anak Haman, anoe anak Hamedata, moesoeh oerang Jahoedi teja, pada dipaehan koe oerang Jahoedi; tatapi hanteu pek leungeunna kana dja'

reureuh dina tanggal lima-welasna, malah didjijeun poe hadjat sarta kaboengahan. 'Kitoe noe matak oerang Jahoedi pasisian, noe tjaritjing di nagaranagara ngaboeliklak, dina tanggal opat welas, boelan Adar, njijeunna kaboengahan reudjeung hadjat, sarta poe soeka, djeung silih-kirim doeoeman
toer pada batoer. Tidinja MordSkai noeliskeun perkara noe tadi sarta ngintoen sgratserat ka sakabeh oerang Jahoedi, noe aja di sakabeh tjoetak kagoengan radja Ahasweros, ka noe deukeut sarta ka noe djaoeh; 'kersa ngamistikeun ka darinja, netepkeun tanggal opat welas, boelan Adar, kitoe deui tanggal limawelasna, dina saban-saban taoen; 'rehna dina poe eta oerang Jahoedi mareu;

20

raheun.
11

p.

i3.

12

Dina poe harita bilanganana noe beunang maehan di karaton Soesan teh disanggakeun ka pajoeneun radja. "Ngalahir radja ka Ester, radja istri Di ka:

21

13

14

raton Soesan, noe koe oerang Jahoedi dipeuntjit sarta digempoer teh, lima ratoes djalma, sarta djeung noe sapoeloeh anak Haman noe lalaki tada teuing marilampahna dina tjoetak-tjoetak radja salijan ti ijeu! " Naon ajeuna pamoendoet njai? tangtoe dibere; sarta naon deui nja kahojong? tangtoe dilaksanakeun. 'Ari pioendjoek Ester Madak sapoek sang radja, moegi-moegi oerang Jahoedi noe aja di Soesan diidinan milampah isoekan deui sapertos parentah dintgn ijeu, sargng noe sapoeloeh anak Haman teja moegi piwarang digantoeng dina panggantoengan. 'Seug radja mi; :

22

nang reureuh

ti

moesoeh-moesoehna,

sarta dina boelan eta hal maranehanana dibalikkeun; asal kasoesahan meunang kaboengahan, asal prihatin meunang poe

23

soeka-soeka mana koedoe didjijeun poe hadjat, sarta kaboengahan, djeung silihkirim doeoeman batoer pada batoer, bari sid6kah ka noe mariskin. 'Ari oerang
;

Jahoedi sanggoep netepkeun noe koe maranehanana geus dimimitian, sarta

15

warang ngalampahkeun kitoe. * Toeloej dipaparinkeun parentah di Soesan sarta noe sapoeloeh anak Haman teja digarantoeng.'Tidinja oerang Jahoedi noe aja di Soesan karoemjooel deui dina tanggal opat wSlas, boelan Adar; seug di Soe;

san maehan deui tiloe ratoes djalma; tatapi hanteu pek leungeunna kana
"=

16

djaraheun. a p. 5:3, 6; 7:2. 6 p. 3:15. c p. 8:11. Ari oerang Jahoedi sadjaba ti eta, noe aja dina tjoetak-tjoetak kagoengan radja, kitoe keneh karoempoel, ngadjaga patina, sarta meunang reureuh ti moe-

noe koe Mordgkai diparentahkeun ka 24 maranehanana koe sSrat teja. 'Karana Haman anak Hamedata, bangsa Agag, moesoeh sakabeh oerang Jahoedi teja, aja maksoed njilakakeun ka oerang Jahoedi, dek digSmpoer; sarta ngaloengkeun Poer, tegesna lotere, dek dieu25 weuhkeun, sarta dek diggmpoer. 'Tatapi sanggeus Ester ngadeuheusan ka pajoeneun radja, seug radja miwarang lantaran serat, eta maksoedna noe goreng, noe koe manehna dimaksoed, njilakakeun ka oerang Jahoedi teh, koedoe sing malik ka dirina sorangan toeloej manehna
;

ESTER
26

10.

AJOEB
ran

1.

579.

sarta djeung anak-auakna lalaki digarantoeng dina i3auggantoengan. 'Kitoe noe matak eta poe pada njarSboet Poerim, noeroetkeuu ngaran Poer teja. Pedah kitoe, tina sabab sadajana kasaoeran eta s6rat, djeung tina sabab noe katendjo koe maranehanana hal kitoe petana, sarta tina sabab noe kasorang maranehanana teja, 'noe matak 27 koe oeraug Jahoedi pada nangtoekeun, sarta sanggoep, nenggSl ka dirina, sarta ka toeroenanana, kitoe deui ka sakabeh noe mangke njampoeran ka maranehanana, sarta moal ngarempak, nja s6dja nStepkeun eta doewa poe, sakoemaha oengelna dina sSrat, djeung noeroetkeun mangsana noe pasti, dina saban-saban 28 taoen; 'sarta eta poe tangtoe diingetinget djeung ditetepkeun tgroes ka sakabeh toeroenan-toeroenan, di saban-saban bangsa, di oenggal-oenggal tjoetak, sarta di saban-saban nagara; ari eta poe Poerim moal euweuh ti tengah oerang Jahoedi, saestoena bakal diinggtinggt teu pegat-pegat di satoeroen-toeroenanana. 3 ?. o 29 Tidinja Ester, radja istri, poetra Abihail, djeung Mordekai, oerang Jahoedi
i>.
:

karadjailn
31

Ahasweros; eusina kasaoe-

sarta sajaktina; 'kSrsa ngamistikeun deui eta poe

matak njgnangkeun

32

Poerim, dina mangsana noe pasti, sakoemaha noe dimistikeun tadi ka darinja koe Mordekai, oerang Jahoedi teja, sarta koe Ester, radja istri; djeung sakoemaha noe koe maranehanana geus ditangtoekeun, ngnggel ka dirina sarta ka toeroenanana, * hal poewasa djeung djedjSritanana teja. 'Ari timbalan Ester ngamistikeun eta perkara Poerim sarta
;

ditoeliskeun,

didjijeun
(I

kitab.
p.
1
:

1.

6 p. 4

3,

16.

PASAL
Geus

10.

kitoe koe radja Ahasweros tanah sakoeriling sarta djeung poelo-poelo laoet dikeunaan padjSg. 'Ari sadajana dadamglan poerbana sarta kawasana, kitoe deui tjarijos " kaagoengan Mordekai, asal andjeunna koe i-adja dia-

goengkeun
3

teja, njSratan, sarta

mapakoean
ijeu

pisan,

kersa ngamistikeun
30

s6rat

Poerim

noe kadoewa. 'Sarta Mordekai ngintoen serat-serat ka sakabeh oerang Jahoedi, " ka noe saratoes toedjoeh likoer tjoetak

teja, saSnjana kaoengelkeun dina kitab babad para radja Madajin djeung Persi. Karana MordSkai, oerang Jahoedi teh, djadi noe kadoewa, sahandapeun radja Ahasweros, sarta agoeng pisan di 16bah oerang Jahoedi, toer dipikasoeka koe saderek-saderekna noe loba, da nejangan pidjamoegaeun bangsana, sarta misaoer noe matak njenangkeun ka sadaja toeroenanana. a p. 8 15.
'

KITAB AJOEB.
PASAL
pirang;
1.

pisan,

Aja

hidji

djalma

di

tanah Oes,

"

djenS-

djadi eta djalma teh agoeng ngoengkoelan oerang wetan anoe loba. 'Ari poetra Ajoeb noe pameget

nganana Ajoeb. Nja eta djalma satgmgnna djeung saestoena, sarta ibadah ka Allah, djeung njingkah tina kagorengan. 'Sarta kagoengan poetra, toedjoeh poetra pamgget djeung tiloe poetra istri. 'Ari ingon-ingonna, toedjoeh reboe domba, tiloe reboe onta, lima ratoes pasang sapi djeung lima ratoes kalde bikang;

sarta ari koering-koeringna mangpirang-

sok arangkat, balaketjrakan di boemina sewang-sewang, di sapoe-sapoena sarta sok miwarangan ngondang saderekna istri noe tiloe, toeloej dalahar-leueut reudjeuug saderekna pameggt. 'D6mi geus kitoe, tijap-tijap geus kaider poena balaketjrakan, seug Ajoeb miwarang ngala, toeloej poetra * pada disoetjikeun sarta barang braj isoek gantjang Ajoeb
;

580

AJOEB

2.

dangdan, prak ngoerbankeun koerban doeroekan sabilangan poetra; karana Ajoeb Palangsijang anak aing marigawe dosa; tjoel ka Allah sadjero atina. Kitoe bae lampah Ajoeb sapapansaoer
:

17

djangna.
6

J&h.

U-.U;

Jak. 5

ll. 6 Joa.

13.

djang-boedjang, dileboer sadajana; doepi diri koering rahajoe, ngan koering sobae, soepaja ngoeninga ka andjeun. Sabot eta keur mihatoer keneh, hoi aja deui, sarta oendjoekan kijeu: Aja

rangan

Demi geus
boel
"

kitoe,

hidji

poe boeroe-

para poetra Allah, pada mar6k ka pajoeneun Pangeran seug Setan oge datang tjampoer ka eta. 'Ladjeng Pangeran ka Setan marijos Maneh mantas ti mana? Ngawangsoel Setan teh ka Pa;
:

oerang Kasdim, make " tiloe goendoek, pek pada njelSmpgk ka onta-onta, seug dibawa sadajana ari boedjang-boedjang disarabet koe seuseukeut p6dang doepi diri koering rahajoe, ngan koering sorangan bae, soepaja ngoeninga ka an;

ngeran, kijeu wangsoelna Mantas loentang-lantoeng, * oedar-id6r di boemi.


:

djeun.
18

a Hat. 9

43.

10

Timbalan Pangeran ka Setan Naha maneh ten ngawaskeun abdi kami Ajoeb? karana taja bandinganana di boemi; djalma sat6m6nna djeung saestoena, ibadah ka Allah, djeung njingkir tina kagorengan. 'JSTgawangsoel Setan teh ka Pangeran, kijeu wangsoelna Karah taja sababna Ajoeb teh ibadah ka Allah? 'Naha eta teh lain koe andjeun dikikis,
: :

Sabot eta keur mihatoer keneh, hoi aja deui, sarta oendjoekan kijeu Poetra andjeun pameget-istri keur dalahar sa:

19

11

12

deui saeusi-imahna sareng sagagadoehanana, ti sakoeriling ? Pagawean leungeunna koe andjeun diberkahan, sargng ingon-ingonna ngarekahan di boemi.'Nanging sawangsoelna, mangga, andjeun njodorkeun panangan, keunakeun ka sagagadoehanana, mo gagal tjoel ka andjeun, di pajoeneun andjeun jjisan. 'Ari timbalan Pangeran ka Setan: Masing njaho, sabobogaanana diselehkeun ka leungeun maneh; ngan maneh oelah njodorkeun leungeunka dirina. BralSetan teh ka loewar ti pajoeneun Pangeran.
kitoe
a
p.

20

21

22

reng ngaleueut anggoer di boemi lantjeukna noe djadi tjikal: 'doemadakan, aja angin gSde, datangna ti beh ditoeeun tegal 16ga, dSk naradjang kana opat djoeroe imah, toeloej roeboeh, moerangkahh teh katarindih, ladjeng poepoes sadajana; doepi diri koering rahajoe, ngan koering sorangan bae, soepaja ngoeninga ka andjeun. Neut Ajoeb ngadeg, njosoek djoebahna, sarta diparas sirahna; toeloej njoeoeh kana taneuh, bari s6mbahijang. 'Ari pioendjoekna: * Koering ka loewar kandoengan indoeng satarandjang, ti sareng piwangsoeleun ka adjal satarandjang. Pangeran noe maparin, Pangeran noe njandak; sagala poedji ka padjengngan Pangeran! 'Dina kasorang eta sadajana Ajoeb ten milampah dosa, sarta teu ngaborongkeun ka Allah. Esr. 9 3.
"^
:

38

7.

6 1 Petr. 5

8.

b Goer. 5:14;

Tim. 6

7.

c p. 2:10.

13

14

15

Ari geus kitoe, hidji poe poetra Ajoeb pamggSt-istri keur dalahar sarta ngaleueut anggoer di boemi lantjeukna noe djadi tjikal. 'Hoi aja noe mawa bedja ka Ajoeb, oendjoekan kijeu: Sapi keur pada narik woeloekoe, sareng kalde bikang keur njaratoean kentja-katoehoeeunana; 'djgboel aja oerang Seba nSmpoeh, seug dibawa sadajana; ari boe-

PASAL
Ari

2.

16

djang-boedjang disarabfit koe seuseukeut doeiji diri koering rahajoe, ngan koering sorangan bae, soepajangoeninga ka andjeun. Sabot eta keur mihatoer keneh, hoi aja deui, sarta oendjoekan kijeu: Aja seuneu ti Allah, ragrag ti langit, pek ngahoeroe ka domba sar6ng ka boe-

pgdang

geus kitoe, " hidji poe boeroeboel deui para poetra Allah, pada marSk ka pajoeneun Pangeran seug Setan oge datang tjampoer ka eta, marSk ka pajoeneun Pangeran. 'Ladjeng Pangeran ka Setan marijos: Maneh mantas ti mana? Ngawangsoel Setan teh ka Pangeran, kijeu wangsoelna: Mantas loentang-lantoeng, oedar-ider di boemi. Timbalan Pangeran ka Setan Naha maneh teu ngawaskeun abdi kami Ajoeb? karana taja bandinganana di boemi; djalma satemSnna djeung saestoena, ibadah ka Allah, djeung njingkir tina kagorengan; sarta masih pSngkoeh kana katgmgnanana, sanadjan
;
'

AJOEB
kami koe maneh kaangsonan ngamoe4

3.

581

soeh ka dinja, diroeksak ^ ten kax'ana sabab. 'Ngawangsoel Setan teh ka Pangerau, kijeu waugsoelna: Koelit ganti koelit; sal6rSsna, 16bah djalma sagaga-

PASAL
2

3.

Canggeusing kitoe Ajoeb gngah 1am^bgjna, sarta njapa poena. 'Pok Ajoeb
misaoer, kijeu saoerna a jct. 20 u. Sing leungit poe kaoela didjoeroekeun, kitoe deui peuting noe bebedja: Aja noe njiram, ngandoeng boedak lalaki. 'Nja eta poe teja sing djadi poek; oelah dipariksakeun koe Allah ti loehoer, djeung oelah kagSbjar koe beurang. 'Sing didjabgl koe poek djeung koe kalangkang maot; sing dignggonan mgndoeng di loehoerna; sing direureuwas koe samagaha poe Nja eta peuting teja sing dibeunangkeun koe poek mongkleng; oelah atoheun kaitoeng kana poening taoen; oelah kaasoep kana bi:

doehanana ge dibikeun ngagauti njawana.'Nanging sawangsoelna, " mangga, audjeun njodorkeun panangan, keunakeun ka toelangna sargng kadagingna: mo gagal tjoel ka andjeun, di pajoeueun andjeun pisan. 'Ari timbalan Pangeran ka Setan: Masing njaho, djinisna diselelikeun ka leungeun maneh; ngan nja-

wana mah
7

oelah dikijeu-kijeu.
a
p.

1:6. 6

p.

9:17. c p. 1:11.
ti

'

10

pajoeneun Pangeran pek ngaggboeg ka Ajoeb koe " bisoel goreng, ti s6met dampal sampejanana nSpi ka Smboen-emboenanana. 'Toeloej Ajoeb njandak hidji talawengkar, dianggo ngaoet-ngaoetan salirana, bari ngagoepek dina 16boe. 'Pok geureuha Ajoeb inihatoer ka andjeunua: Naha andjeun masih pengkoeh kana katSmenan andjeun? geura tjoel bae ka Allah, seug poepoes! 'Demi walonanana ka dinja: Omongan maneh tjara omongan awewe noe boeroeng. Kapan kabagdjaan koe oerang sok ditampa
;

Bral Setan teh ka loewar

10

ti

Allah;

naha

ari

katjilakaan oelah
I

ditampa'? * Dina kasorang eta sadajana Ajoeb ten milampah dosa koe lambgjna.
a
11
5

11

Moesa 28:35.

6 p.

22.

12

Ari sobat Ajoeb noe tiloe geus pada ngareungeu warta hal sakabeh katjilakaan, noe ngadatangan ka andjeunna teja, toeloej arangkat ti saenggon-Snggouna; nja eta Elipas, oerang Teman, djeung Bildad, oerang Soeah; sarta Sopar, oerang Naama sarta rgmiDag djadi
;

13

14
.

15

hidji,

sgdja ngalajad,

nandakeun hawatir
16

12

ka andjeunna, djeung sedja ngalilipoer ka andjeunna. 'Ana tjargngkat sotjana ti kaftnggangan, pada panglingeun ka andjeunna segrak-segroek pada nangis,
;
j '

17

13

bari njosoek sadjoebah-sadjoebahna, sarta pada ngawoerkeun taneuh ngSboel ka sirahna, ka langit. 'Gek tjara"
*

18
I

dina taneuh, bareng djeung Ajoeb, lilana toedjoeh poe toedjoeh peuting,
lik

19

sarta

taja

sakgtjap-ketjai?
6 Wahj. 18:19.

noe misaoer ka andjeunna atjan, sabab naringali


a
p. i
:

langan boelan SatSggsna peuting teja masing gaboeg; oelah aja sowara s6nggak dina eta peuting Koedoe disapa koe taroekang njapa poe, noe barisa ngageuingkeun naga! "Bentangna djanari sing pararoek peuting teja ngargpngargp tjaang, oelah sina datang, oelah koengsi nendjo " biwir-mata padjar: 'sabab teu meundeutkeun panto kandoengan indoeng kaoela; teu ngaboenikeun kasoesahan, oelah koengsi katendjo koe kaoela. a p. 41 9. Boro kaoela teu paeh barang brol ti pianakan, hanteu hos barang bidjil ti kandoengan! 'Koe naon kaoela njampak * sadija toeoer? naha njampak soesoe, baris kaoela njeuseup? 'Ana kitoe mah kaoela ajeuna ngedgng djeung kagSnahan; kaoela hees, tangtoena kaoela reureuh, bareng radja-radja djeung pananjaan boemi, noe njarijeun tarikolot keur dirina atawa bargng kapala-kapala noe saroegih emas, noe ngareusian imahna koe perak. 'Atawa kaoela teu koengsi aja, lir anak oedoel noe boeni tjara kakandoengan noe teu pisan nendjo tjaang. 'Di dinja noe doraka areureun njijeun riwoed, sarta di dinja rareureuh noe tjarape kakoewatan; 'sakitan sar6nang sarerejana, teu ngadarenge sora " djalma noe ngagawekeun; 'noe leutik noe ggde di dinja saroewa, sarta badega oetjoel ti djoeraganana. op. io:i8.
'

'

'

'

Moesa 50:53.

c 2

Moesa 5:13.

jen kanjSrina baugSt katjida.

20.
|

20

Naha andjeunna maparin

tjaang ka

noe kasoesahan, maparin hiroep ka noe

582
21

AJOEB

4,

5.

njgri

22

23

24

angen? 'Noe ngarej^-ngargp kana maot, tajji hanteu datang; noe njoso ngalian eta, alah batan noe ngalian pSpendgman; 'noe baroengah wani berag, noe aratoh lamoen manggih koeboer? 'Nja ka djalma, noe kasamaran djalan, noe koe Allah didingdingan sakoerilingna? 'Kama kaoela ten kaoer dahar balas roemahoeh, djeung gggei'oengan
kaoela ngoetjoer saperti tjai. 'Tijap-tijap kaoela sijeuu naon-naon, heg eta nga-

14

15

16

25

17

26

datangan ka kaoela; sarta noe dipikainggis koe kaoela, sok keuna ka kaoela. 'Kaoela euweuh kasenangan, euweuh kaggnahan, euweuh kareureuhan, da teu euih-euih datang riwoed!

18

toedjalma-djahna karagragan katibraan, 'seg kaoela kataradjang sijeun djeung ngalepgr, matak ngagetkeun sadajana toelang kaoela.'Lar hidjisoekmalagadar ka hareupeun kaoela; boeloe awak kaoela datang ka moeriding. 'D6g ngarandgg, tapi kaoela teu sidik roepana; aja djasad di hareupeun mata kaoela; rep djgmpe, seg kaoela ngadenge sowara kijeu: 'Moal aja manoesa bgnSr " leuwih ti Allah; moal aja djalma b6resih di pajoeneun noe ngadamgl inja. 'SatemSnna,* abdi-abdinakoeandjeunna hanteu dipertjaja, nja malaikatna koe andjeunna pada ditoedoeh katjglaSn;
'geus

19

komo noe ngenggonan imah


liket,

ta-

PASAL

4.
20

10

11

IVTgawalon " Elipas, oerang Teman teja_, -l-^kijeu walonna: op. 2:ii. Oepama aja noe njoba mitjatoer ka sampejan, koemaha sampejan teh moal soengkan? Kitoe ge, ninggalkeun kasaoeran, saha noe kadoega? 'SatSmSnna, tadina reja jjisan noe koe sampejan diwoeroek, " sarta leungeun ngareplek koe sampejan sok ditegerkeun; 'kasaoeran sampejan ngahoedangkeun noe laboeh, djeung toeoer ngoedoeproek koe sampejan dikoewatkeun. 'Ana ajeuna gens datang ka sampejan, wet sampejan soengkan; ana keuna ka sampejan, wet sampejan soemeblak. 'Lain ibadah sampejan noe koe samjaejan dipake isangandel? sarta lain katSmenan lampah sampejan noe djadi pangharepan sampejan? 'Masing eling, saha noe tiwas teu boga dosa? djeung di mana aja noe bSner ditoempSs? 'Sapamanggih kaoela, * sahasaha noe njamboet kadorakaan, djeung njSbarkeun kasoesahan, tangtoe miboewatan sipat kitoe. 'Ti " ambekan Allah eta tariwas; ti napas pangamboengna pada datang ka bejak. 'Ngahaoengna singa, djeung sora singa ggde, sarta hoentoe singa ngora datang ka paringggs. 'Singa djaloe tiwas sababtajasasaakeun, djeung anak singa bikang pabargntjaj.
a
c
Jbs. J6s.

21

noe diadegkeun dina lemah, sarta keuna remoek kawas ggget. 'Ti isoek tepi ka sore eta teh datang ka aladjoer; laleungit saend6ng-endeng bari taja noe madoeli. 'Sagnjana, tambang himahna ge ditjaboet djeung maranehna; hos paraeh teu kalawan kapintgran.
a
p.

neuh

25:4; 32:2. b
5.

p.

15: 15.

PASAL

rieura njambat; na piajaeun noe nga-

^djawab ka sampejan? djeung ka noe mana para soetji sampejan nja rek ma2

dgp? 'Karananoepaloengdimangsakeun koe djengkel, sarta noe bodo dipaehkeun koe keuheul. 'Kaoela manggih djalma paloeng akaran; seg Igmboerna pada-harita koe kaoela disapa. 'Anakna djaraoeh ti kasalamgtan; pada dirgmpak dina lawang, sarta taja noe ngaleupaskeun. 'Ari piboewateunana bejak dihakanan koe noe langlajeuseun, nadjan noe sadjeroeun pager tjoetjoek ditjokot, djeung arta-bandana bejak dilggoek koe noe halabhab. 'Karana lain tina Igmah
bidjilna katjilakaan, sarta lain tina ta-

neuh djadina kasoesahan; 'enjana mah manoesa didjoeroekeunana kana kasoesahan, tjara pepetelan seuneu babakoe mglgsat ka loehoer. a cjab. 37 35. Tjoba, lamoen kaoela mah, anggoer
:

35:3.
11
:

Sil.

22:8; Hos.

10:13.

4.

12

13

Djeung deui kaoela ririkipan didatangan woeroek, sarta tjeuli kaoela nandean pangharewosan eta. 'Keurlobapikir,

10

lantaran tetendjoan

ti

peuting,

wak-

nejangan Allah; tangtoe kaoela njanggakeun perkara kaoela ka Allah, 'noe " sok ngadamgl padamglan araheng, noe teu beunang dikira-kira; perkara noe matak helok, wani taja bilanganana; 'noe maparin hoedjan ka tonggong boemi, djeung ngadatangkeun tjai ka

AJOEB
I

6.

583

touggongtSgal-t6gal;'moenggalik6rsaeun
*

mgrSnahkeun noe harandap

di

gnggon

loehoer, djeung ngadjoengdjoengkeun noe prihatiu kana kasalamgtan. 'An-

sadaja; nja kitoe pgrkarana; reungeukeun, sarta sing kanjahokeun koe sampejan keur pimangpaateun pribadi.

djeunua sok ngagagalkeun maksoed djalnoe djoelig, datang ka leungeunna ten bisa migawe noe poegoeh. 'Andjeunna ngaringkoes djalma pintgr koe kadjoeliganana sorangan, sarta tarekah djalma tibalik kaboedjgng. 'Ti beurang eta teh amprok djeung poek; wantji tgngah poe talag-tolog tjara ti peuting. 'Balik-balik andjeunna njalaiugtkeun noe waloerat ti pedang noe bidjil ti soengoet eta, sarta ti leungeun noe kawasa. Seg noe malarat ngabogaan panghargpan, dimana kagorengan geus dibSkgman

PASAL

6.

ma

'^

on Ajoeb, kijeu walonna: Lah, moegi kasgdihan kaoela ditimbang, sarta balahi kaoela ditoempangkeundinataradjoesakalian! 'Karana ajeuna geus beurat batan keusik laoet-laoet, kitoe noe matak kaoela tadi kalgpasan omong.'Karana"djamparingnoeMoerbawisesa narantjgb di kaoela, sarta peu-

'

'^

SOengOetna.
c 1 Kor.

p.

lO. 6 Djab.

113

7.

3:19. d Djab. 107:42.


"

Sateingnna,

bagdja pisan djalma noe


7

dilara-lara koe Allah; mana sampejan oelah nampik kana pamepSrih anoe Moei'ba-wisesa. 'Karana * andjeunna maparin njgri, sarta koe andjeunna diboelenan; andjeunna maparin raheut, sarta koe pananganana ditjageurkeun deui. 'Dina genep kasoekeran sampejan koe andjeunna tangtoe dileupaskeun; nadjan dina toedjoeh sampejan moal kataradjang tjilaka.'Dina patjeklik sampejan tangtoe diloepoetkeun tina maot; sarta dina peraug sampejan tangtoe diloepoetkeun tina kawasa pSdang. 'Tijaptijap aja pangrangket letah, sampejan tangtoe disimpen; sarta moal sijeun koe karoeksakan lamoenna datang. "Karoek-

10

11

sakan djeung oesoem ngoejang koe sampejan meureun dipake imoet; sarta moal sijeun koe barahala boemi. 'Karana " sampejan boga pgrdjangdjian reudjeung batoe lahan; sarta sato galak tangtoe pada roentoet ka sampejan. "Toer koe sampejan tangtoe katangen, jen himah sampejan salamet; sarta ana sampejan ngaloris lemboer sampejan, geuning taja noe koerang. 'Malah koe sampejan tangtoe katangen, jen toeroenan sampejan teh loba; estoe seuweu-poetoe sampejan sapgrti djoekoet di boemi. 'Sampejan l^iasoepeun kana koeboer keur rosa nja oemoer, tjara beungkeutan gandoem diakoetan dina oesoemna. a sii. 3 ii ibr. 12 5.
:

12

13

rahna diseuseup koe soekma kaoela; kareuwasan ti Allah tata-baris ambroeg ka kaoela. 'Karah kalde leuweung ngahowang ana noengkoelan djoekoet? atawa sapi emoh-6mohan ana noengkoelan parab? 'Karah noe hambar beunang dihakan ten kalawan oejah? atawa aja rasana dina bobodas gndog? 'Ati kaoela gmboengeun njabak; eta teh ka kaoela ibarat kahakanan matak sgbel. a Djab. 38 3. Eh, moegi kapargng panoehoen kaoela laksana, sarta pangharepan kaoela koe Allah dipaparinkeun! 'Nja moegi Allah ngersakeun ngaremoekkeun kaoela; moegi ngalesotkeun pananganana, pek kaoela dipegatkeun! 'Seug aja oge noe matak lipoer ka kaoela, matak kaoela soeka-soeka sadjero sangsara noe taja wglasna; karana kaoela teu nganglgs ka timbalan noe Langkoeng Soetji. 'Nahaon kakoewatan kaoela, matak kaoela rek ngarep-ngarep? djeung nahaon pitoengtoengeun kaoela, matak kaoela rek wajahna? 'Karah kakoewatan kaoela kakoewatan batoe? atawa awak kaoela tambaga'? 'Mapan di kaoela taja pisan panoeloeng ka diri kaoela, sarta bajoe
:

geus sirna
14

ti

kaoela.

Anoe 16soe bengrna manggih kahemanan ti sobatna, masih geus ninggalkeun ibadah ka noe Moerba-wisesa oge. 'Doeloer kaoela pada tjidra sajagrti waloengan tjara wahangau waloengan noe limpas; 'anoe kiroeh bawaning tjai batoe, djeung saldjoe njoempoetkeun maneh ka dinja. 'Keur mangsa kapanasan eta teh peuraj; keur oesoem halodo Igs
;

15

16

17

18

leungit tienggonna. 'Djalannangalotjor


toeloej

6 5
'

Moesa 32:39. c Hos. 2:17.

19

Tah, noe tadi teh dongdonan kaoela

poengkal-pengkol; bras ka noe soewoeng, datang ka euweuh. Oerang Tema keur njaraba pada melong, kapilah Sgba
'

581
20

AJOEB

7,

8.

21

22

23

ngalarSp-ngarep ka dinja.'Pada meunang era tina sabab ngandel; ana nargpi ka dinja seg mareunang wirang. 'Karana ajeuna sarampejan geus teu koema-koemaha; padanendjo kareuwasan, seg sampejan sarijeun. 'Karah kaoela ajaomong Geura mere ka kaoela? atawa: Koedoe njidekahkeun kakaoelakamoektian sampejan sawareh? 'atawa: Ka-loewarkeun kaoela ti leungeiin moesoeh, sarta leupaskeun kaoela ti leuugeun noe lalim?

teu aja.

'Sapgrtos

mega teh

seep, les

10

11

moesna, nja kitoe noe toeroen kaenggon noe niaot moal handjat deui. 'Hamo balik deui ka imahua, ^ sareng oeroetna moal njaho deui ka dinja. 'Mana koering sawangsoelna moal mengkek biwir koering; sedja oendjoekan sadjero kasoekeran soekma koering; sedja gggeroengan sadjero karipoehan njawa koering.
a Jak. 4
:

14. b Djab.

103

16.

12

24

Geura ngawoeroek ka kaoela, engke


kaoela repeh; tetelakeun ka kaoela: nahaon kaloeloepoetan kaoela? 'Koe ngareunah kasaoerau djalma bSner! d6mi papatah saramjaejan mah mapatalikeun naon'? 'Naha sarampejan ngamaksoed njawad omongan? Mapan noe bingoeng pok-pokanana kana angin. 'Estoe sarampejan rek ngaloterekeun pahatoe, sarta rek ngadagangkeun sobat sampejan. 'Demi ajeuna, mangga, geura njalanghareup ka kaoela; karana di hareupeun sarampejan hamo kaoela teh bohong. 'Geura baralik atoeh, oelah aja lampah goreng; geura baralik deui, perkarakaoela teh bener. 'Naha aja kagorengan dina Istah kaoela'? " atawa lalangit kaoela teu bisaeunngasaanbalahi? a p. 12:11.
13

Naha koering teh laoet, atanapi barahala, noe mawi koering koe andjeun dilingkoengan noe ngadjaga? 'Ari koering ngomong: Pangheesan aing soegan matak lipoer ka aing enggon aing soegan ngentengan gegeroengan aing: 'seug andjeun ngareureuwas ka koering koe impian, sareng ngaririsi ka koering koe tetendjoan; 'moenggah njawa koering hajang ditjekek, milih maot batan raga koering. 'Koering teh geus bos6n, teu hajang langgeng nja hiroep. Ingkeun bae koering teh, karanten oemoer koering
;

25

14

26

27

15

16

28

17 sija-sija!

'Nahaon

"

manoesa

teh,

mana

29

18

30

19

PASAL 7. Naha manoesa di boemi teh lain lampah


2

20

perang? sarta poena lain saperti poe djalma boeboeroeh? 'Tjara noe koeli njoso hajang kana ijoeh, djeung saperti noe boeboeroeh ngarep-ngarep kana koelianana: 'nja kitoe kaoela teh dimilikan boelan gaplah, djeung pouting kasoesahan noe dipastikeun ka kaoela. 'Tijaptijap kaoela doeg ngedSng, sok ngomong Iraha aing hoedang deui? dSmi peuting teh koe lambat; sarta kaoela wani seubeuh koe balik-mepeh tepi ka soeboeh. 'Pake awak kaoela bilatoeng djeung bebelokan napok; koelit kaoela parejot, seug boetjat deui. Oemoer kaoela " kentjSng alah batan taropong, sarta bejak tanpa panghargpan. a p. 9 25. Moegi emoet, jen hiroep koering teh sasat angin! Mata koering moal nendjo-nendjo deui kangeunahan. 'Koering gngke koe panon noe nendjo ka koering moal kadjeueung deui; sotja andjeun gngke ngareret ka koering, tapi koering
'

21

koe andjeun dipiagoeng, sareng mana andjeun titen manah ka dinja, 'toer koe andjeun dilajad saban-saban isoek, sareng sakedap-kgdap ditjoba? 'Sabaraha pilamieunana deui * andjeun nja teu kersa ngalijeus ka koering, teu ngantgp ka koering sapaneureuj tjidoeh-tjidoeh atjan? 'Ari 6nja mah koering dosa, " njijeun naon koering teh ka andjeun, eh Toekaug ngadjaga manoesa? Koe naon koering koe andjeun didamel tataradjangan, dongkaj) ka koering matak ridoe ka diri koering? 'Sareng naha andjeun teu ngahampoera kamasijatan koering, sareng teu ngaleuugitkeun kadorakaan koering? Karanten ajeuna koering rek ngedeng dina taneuh; sareng andjeun nejangan koering, taj^i koering geus teu
aja.
a Djab.
8
:

5.

p.

14

6.

c p.

35

6.

PASAL

8.

^ kijeu
2

"Vfgawalon

" Bildad, oerang Soeah teja, walonna p. 2 ii. Sabaraha pililaeunana deui sampejan
:

rek ngedalkeun noe kitoe, sarta kasaoeran lambgj sampejan sasat angin rongkah ? Karah Allah teh ngowahan hoekoem, atawa noe Moerba-wisesangonja
'

wahan

kaadilan? 'Manawi*poetra sampejan darosa ka andjeunna, noe mavi

AJOEB
koe andjeunna pada dis6ralikeun ka pangawasa kamasijatanana.'Manawi'^sampejan nejaugan Allah, sarta noenoehoen ka noe Moerba-wisesa; 'manawi sampejan setra nja saestoe, geus tangtoe ajeuna andjeunna goegah koe hal sampejan, bari Igmboering kab6n6ran sam7

9.
"

585

tapi koemaha sipat ma6nja kitoe; noesa bisa bSngr di pajoeneun Allah?
3

pejan dihadekeun deui. 'Ari mimitina sampejan teh leutik; d6mi panoengtoengan sampejan mah ngagedean liwat
Saking.
p. 34
"
:

10. 6 p. 1

is, 19. c p. 22

23.

10

11

geura naros ka bangsa bahenla, nja bSngrkeun manah kana dongdonan karoehoenna; karana oerang mah ti kamari, ten boga kanjaho; wantoewantoe oemoer oerang di boemi * sasat kalangkang. 'Nja eta tangtoe ngawoeroek ka sampejan, pada milahir ka sampejan, ngaloewarkeun kasaoeran kijeu 'Naha wawalinian ti djero manahna: daekeun djadi di noe lain ledok? naha

Karana

'

10

12

lawan

13

14

15

16

17

18

19

djoedjoeloek daekeun ngagSdean ten katjai? 'Tjatjakan ngora keneh, ten diala oge, seg garing memeh djoekoet noe loba. 'Nja kitoe djalan sakabeh djalma noe mopohokeun ka Allah pangharepan djalma moenapek tereh leungit. 'Nja eta teh pangandelna tangtoe joeunggas kasantosaanana sasat imah lantjah. 'Pek njarande ka imahna, tapina hanteu tahan; kek moentang ka dinja, tapina hanteu teteg. 'Nja eta teh toewakan memeh bidjil panon-poe, sarta siroengna njalijara di salSga kebonna. 'Akarna mareulit kana toempoekan batoe; enggon batoe noe koe eta kadeuleu. 'Samangsa eta teh koe andjeunna dibasmi ti gnggonna, " heug oeroetna nganglSs ka dinja, [pokna] Dewek teu wawoeh ka maneh! 'Tah, kitoe kasoekaan djalanna, djeung tina 16mah seg djaradi noe
;
:

'Oepama kSrsaeun padoe ka dinja, sareboe p6rkara moal bisaeun ngadjawab sahidji ka andjeunna. Pintgr manahna, djeung rosakabSdasanana; sahanoeneuaskeun maneh ngalawan andjeunna, sarta salamSt? 'Andjeunna mindahkeun goenoeng-goenoeng, tapi koe eta teu karasaeun, jen dibalikkeun koe andjeunna sadjgro bendoena. 'Andjeunna ngobahkeun boemi ti gnggonna, sarta tihangtihangna ngadaregdeg. 'Andjeunna mondah ka sarangenge, seg hanteu bidjil; sai'ta ngetjapan bentang-bentang. 'Andjeunna * masangkeun langit njalira, sarta ngadjalanan ombak laoet. 'Andjeunna noe ngadamgl " bentang Biroewang, Orion, bentang Toedjoehan djeung kamar-kamar Kidoel. 'Andjeunna noe sok ngadamgl ^ padamSlan araheng, wani teu beunang dikira-kira; nja perkara
'

noe matak helok, wani taja bilanga11

nana. 'Saenjana, andjeunna ngagendeng kaoela, demi koe kaoela hanteu katendjo; atawa andjeunna ngalalar, d6mi koe kaoela hanteu katangen. 'Sagnjana, " moen andjeunna njebrot, saha noe pinoelakeun ka andjeunna? saha noe wani oendjoekan: Andjeun teh mio p. i4 4 cjab. 143 2. damgl naon ?
:

12

b J6s. 40 13

22. c p. 38

31, 32.

p. 5

9. e p.

11

10.

14

15

16

Sedjen.
20

a 5 Moesa 32

7.

i p. 14

2.

10.

21

22

Saenjana, Allah moal mitjeun noe satemenna, sarta moal njgpeng leungeun 'Sabot baham sampejan koe andjeunna dipinoehkeun koe seuseurian, kitoe deui lambej sampejan koe soesoerakan, 'noe gareuleuh ka sampejan dipakeanan koe kaeraan, djeung himah djalma noe doraka ISs euweuh.
bangsat.

17

18

19

PASAL
Ngawalon

9.
20

Ajoeb, kijeu walonna: Sajaktina, kaoela teh njaho jen

Allah teu sirna bSndoena; pangbantoe " Eahab taroendoek ka andjeunna. 'Pimanaeun kaoela ngawangsoel ka andjeunna, milih omongan baris oendjoekan ka andjeunna? 'Sanadjan kaoela bener oge, moal bisa ngawangsoel ka andjeunna; sgdja noenoehoen bae ka noe ngahoekoeman ka kaoela. 'Oepama kaoela sasambat, sarta koe andjeunna diwalon: hamo kaoela pSrtjaja, jen panjambat kaoela koe andjeunna didangoekeun. 'Karana kaoela koe andjeunna dirgmoekkeun lantaran angin riboet, djeung mapariu raheut loba pisan ka kaoela, ^ taja sababna. 'Hanteu ngidinan kaoela bisa ngambSkan estoena mah kaoela koe andjeunna dipiseubeuhan papaitan. 'Oepama hal kakoewatan, sagnjana, andjeunna noe kawasa; sarta oepama hal bSbgngran, saha noe pinjaoereun kaoela? 'Masih kaoela b6ner, koe biwir sorangan ge disalahkeun;
;

586

AJOEB

10.

21

22

23

24

nadjau kaoela satSmgnna, tangtoe dibengkokkeun bae. 'Kaoela sat6m6nna; teu owSl ka njawa sorangan; kaoela geus bos6n ka hiroep kaoela. 'Satoenggal bae mana tjarek kaoela noe satgmenna, noe doraka, koe andjeunna dibejakkeun. 'Oepamapangi-angket ngadadak maehkeun, koe andjeunna dipojok tjotjoba ka noe teu boga dosa. 'Boemi teh disgrahkeun ka leungeun djalma doraka ari beungeut noe njargkSl hoekoem di boemi koe andjeunna dipeungpeunan. OeiDama lain kitoe pgtana, na saha deui? a cjab. si-.i-, 89:ii.
''

djoekan ka Allah

Koering moegi oelah disalahkeun; moegi maparin njaho ka koering, naon noe mawi andjeun mabgn ka koering? 'Naha matak soeka ka an:

6 p. 2:3. c Goer. 9:2,

3.

Ari oemoer kaoela kgntjgng batan loempat; los ngabStjir, teu 26 koengsi nendjo kangeunahan. 'Ladjoena lir parahoe paboeroe, djeg galoedra 27 njamber hakaneun. 'Tijap-tijap koering ngomong: Ah, geggroengan aing dek dibSbgrahkeun bae, dek ninggalkeun 'heug 28 oelat ajeuna, ngabejarkeun boedi koering teh sijeun deui koe sakakanjgri koering; geus tSrang koebeh ring teh, * jen koering koe andjeun 29 moal dimanah teu dosa. 'Koedoe bae koering teh doraka; pinaoneun koering njoesahkeun maneh tjoemah-tjoemah? 30 'Oepami koering ''niandi koe tji-saldjoe, sareng ngabergsihan leungeun koe tji3isapoe: 'tinangtos koering koe andjeun seug diantjglomkeun kana kalomberan, dongkap ka papakean koering gariroek
25

toekang

10

11

12

djeun, lamoen andjeun nganijaja, lamoen mitjeun dadamSlan i3anangan andjeun, bari njaaugan ka tarekah djalma doraka? 'Naha sotja andjeun sipat daging, oetawi andjeun ningali sakoemaha tendjona manoesa? 'Naha joeswa andjeun sakoemaha oemoer manoesa, oetawi taoen andjeun sakoemaha oemoer djalma, 'noe mawi andjeun ngoelik kadorakaan koering, sarSng noengtik dosa koering? 'Padahal andjeun langkoeng oeninga, jen koering teu doraka; sarSng taja noe bisa ngaleupaskeun ti panangan andjeun. 'Panangan andjeun * noe ngadjadikeun sareng ngadamel diri koering sakoedjoer; kari-kari koering koe andjeuu diroeksak. 'Moegi emoet, " jen koering koe andjeun didamSl sapertos taneuh liket; kari-kari koering koe andjeun dek dipoelangkeun kana 16mah. 'Naha andjeun lain nitiskeun koering sapSrtos tji-soesoe, sareng disina kimpel sapgrtos kidjoe? 'Koering koe andjeun didangdanan koelit sarSng daging, sarawoeh koering koe andjeun ditgpa nganggo toelang sareng oerat. Koering koe andjeun dikersakeun hiroep sarSng
'

dipaparin kaasihan,
a
13
p. 7
:

kalajan pangrigSl119
:

keun andjeun ngaraksa soekma koering.


11. b Djab. 73.
c 1

Moesa

19.

32

koering. 'Karana andjeunna lain teu beudjalma, lain pantar kaoela; nang diwangsoel koe kaoela, dibawa

ka

<*

14

33

34

35

reureudjeungan ujijar bebgnSran. 'Teu aja noe ijimoetoeseun antara kaoela djeung andjeunna, noe noempangkeun Koe anleungeunna ka doewaan. djeunna moegi dilaan panggeboegna ti kaoela, " sarta kaoela oelah diririsi deui koe kabaloewasan ti andjeunna: 'seug kaoela sSdja oendjoekan, sarta moal sijeun koe andjeunna; karana kaoela
'

15

16

lain kitoe, rasa kaoela.


b p. 10:14. c J6r. 2:22.

p.

7:6, 7; 17

11.

d Goer. 6:10.
10.

e p. 13:21.

PASAL

17

Njawa kaoela ngewa ka hiroep kaoela, " mana kaoela dek ngoembar gSgSroengan kaoela, dek mihatoer sadjgro karipoehan njawa kaoela. 'S6dja oen-

18

andjeun di djgro manah njimpen noe kijeu geus tgrang koering oepateh, jen kijeu pikgrsaeun andjeun mi koering dosa, koering koe andjeun dek didjaga, sareng koering moal teu disiksa koe andjeun tina kadorakaan koering. Oepami koering doraka pitjilakaeun koering! sareng masih koering bgner oge, moal meunang tjgngkat nja sirah anggoer koedoe seubeuh koe kahinaan sar6ng nendjo kabalangsakan diri. 'Ana nangreu, " andjeun kSrsa moro-moro ka koering sapSrtos singa, sarSng andjeun nandakeun deui andjeun aheng ka koering. 'Andjeun ngadatangkeun saksi andjeun ganti-ganti, ngadoedoeh ka koering, sarSng ngalobakeun bSndoe andjeun ka koering; balad bagilir-gilir noe mSrangan ka koering. 'Na koe naon koering * koe andjeun
Kari-kari
;
'

'

AJOEB
dika-loewarkeun
ti

11,

12.

587

inanakan? MSnding

14

19

20

21

22

teu koengsi aja panon nendjo kakoeriug. 'Djadikoeringtehsasat hanteu aja ti kaudoengan seg dianteurkeun ka koeboeran. 'Lain saeutik oemoer koering ? " moegi liren, koering kadjeunkeun, sangkau koering njSnangkeun diri saeutik, 'memeh koering mijang, hanteu balik deui, nja asoep ka tanah poek, Snggon kalaugkang maot; 'tanah boetarata, mongkleng maloeloe; gnggon kalaugkang maot sar6ng taja pisan entepna; ari tjaangna ge poek mongkleng maloeloe. o Njanj. S lO. 6 p. S 3, ll. c p. 7 19 9 34.

paeh koering
;

tela,

na; 'oepama kadorakaan, noe dina panangan sampejan, koe sampejan didjaoehkeun, sarta kagorengan hanteu didi djero himah sampejan: 'geus tangtoe didinja sampejan * meunang tjgngkat tanpa tjatjad sarta sam-

patoehkeun
15

16

17

18

PASAL
Ngawalon
kijeu
2

11.

19

"

Sopar, oerang

Naama teja,
o
p.

walonna:

2:ii.

20

sakitoe lobana lain didjawab? sarta djalma g6de Naha soewa3 omong naha pibgnereun ? ban sampejan bakal ngarepehkeun djalma-djalma? sarta sampejan mojok teh 4 moal aja noe ngawirangkeun ? 'Karana saoer sampejan Elmoe kaoela noe setra, sarta kaoela b6r6sih di pajoeneun an'Tapi sabalikna " moegi-moegi 5 djeun. Allah kSrsa ngandika, sarta ngengahlambena ka sampejan; 'bari ka 6 keun sampejan nganjatakeun rasijahing kapinteran, sabab rangkgp kamatihanana Mana kanjahokeun koe sampejan, jen kadorakaan sampejan aja oge noe koe Allah dilahkeun. o p. 38; i. Naha sampejan " bisa manggih dasar 7 Allah atawa bisa mendak noe Moerba8 wisesa t6pi ka antekna? 'Estoe loehoer tjara langit; koemaha sampejan nja pilampaheun? djero ti batan enggon noe 9 paeh; sampejan bisa njaho naon? 'Oekoeranana pandjang ti batan boemi, 16ga 10 ti batan laoet. 'Oepama * andjeunna ngalalar, seug noetoep, sarta ngadegkeun gempoengan: na saha noe bisa noelak 11 ka andjeunna? 'Karana andjeunna langkoeng oeninga di djalma gapong; djeung langkoeng tingali di kadorakaan, teu 12 koedoe-koedoe ditggeskeun heula. Seg djalma malaugmang-moeloengmoeug ge meunang pikir, sarta anak kalde leuweung didjoeroekeun deui djadi manoesa.

Naha kasaoeran

koedoe

'

pejan djadi pageuh, djeung moal sijeun. 'Karana sampejan tangtoe paler kana kasoesahan; kapiingetna koe sampejan " sapgrti tjai noe geus toeloej. 'Sarta hiroep sampejan bakal tgrang ti batan tgngah poe; tgdoeh oge tjara isoek. 'Djeung sampejan tangtoe kendgl, tina sabab aja pangharepan; ana geus ngalingling, seug sampejan sare senang ati. sarta moal aja 'Sampejan teh ebog, noe matak reuwas djeung loba noe bakal noenoehoen ka diri sampejan. 'Demi panon djalma doraka mah bakal raroeksak, djeung euweuh pigeusaneunana moeroe, " sarta panghargpanana taja op. 8:5. deui ngan poepoet njawa.
"^
;

6 p. 10

15. c Djab.

37

6.

Moesa 26

7. e p. 8

13.

PASAL

12.

)n Ajoeb; kijeu walonna: Sajaktina, bangsa djalma ngan sarampejan, sarta kapinteran tangtoe paeh
3

'?

reudjeung sarampejan 'Kaoela ge " boga pikir, nandingan sarampejan; moal katjek kaoela koe sarampejan; djeung saha 4 noe teu njaho noe kitoe petana? 'Seungseurikeuneun sobatna nja kaoela, noe sok sasambat ka Allah sarta dikaboel; seungseurikeuneun ijeu noe b6n6r nja 5sat6menna! 'Dina pikiran djalma noe genah aja tjoewa ka noe balahi; geus tjawisan pikeun sakoer noe tidjalikeuh
!

soekoe. Himah toekangngaroeksakpada kSrta, * djeung noe ngahanakeun ka


'

Allah pada santosa sakoer noe sok mamawa aallahanana koe leungeunna.
;

a
7

p.

13:2. b

p.

21:7; Djab. 73

12.

Tapi sabalikna geura nanja ka sasatoan, tangtoe magahan ka sampejan;


kitoe deui

ka manoek awang-awang,

'

a
13 "

p.

15:8. 6

p. 9

12; 12: 14.

Oepama sampejan m6n6rkeun manah,


sarta

nadahkeun panangan kaandjeun-

tangtoe mere njaho ka sampejan. 'Atawa geura nakon ka boemi, tangtoe magahan ka sampejan; sarta laoek laoet 9 tangtoe pada njarita ka sampejan. 'Saha noe teu terang lantaran eta sakabeh, jen sadajana didamSlna koe panangan loPangeran'? 'Nja panangan andjeunna " noe njgpgng njawa sakoer noe hiroep,
8

588

AJOEB
*

13.

soemawonna roh sakabeh daging djalma.


11

12

ngararasakeun kasaoeran, tjara lalangit ngasaan kahakanan? 'Ivai3mt6ran ajana di noe geus bodas nja ramboet; jDangartian ajana di noe geus pandjang nja oemoer.
tjeuli

'Naha

lain

soeka ngrangkeun perkara kaoela ka Allah. 'Tapi sabalikna sampejan teh pada toekang ngarang bohong;
ba-wisesa,
"

doekoen noe taja pedahna sampejan


"^

a i Moesa 16:22. 6
13

p.

6:30; 34:3.

andjeunna ajana kapinteran djeung kawasa; andjeunna noe kagoe14 ngan tarekah djeung pangartosan. 'Satgmgnna, andjeunna ngaroentoehkeun, sarta moal aja noe bisa ngadjSlegkeun deui " andjeunna noetoep djalma, sarta 15 moal aja noe bisa ngaboekakeun. 'Satgmgnna, andjeunna mgndet tjai, seg saat; koe andjeunna dileupaskeun deui, 16 seg boemi koe eta dibalikkeun. 'Di andjeunna ajana kabgdasan djeung kamatihan; andjeunna noe kagoengan noe 17 sasab sarta noe njasabkeun. 'Pananjaan * koe andjeunna digiringkeun, didjarah; djeung hakim koe andjeunna digelokeun. 18 'Tali ti radja-radja koe andjeunna diboeka, sarta tjangkengna koe andjeunna 19 dibandaan koe saboek. 'Panghoeloe koe andjeunna digiringkeun, didjarah; djeung noe pada kawasa koe andjeunna disina 20 reuntas. 'Andjeunna njingkahkeun basa ti noe djadi kapgrtjajaan, sarta pangrasa noe karolot koe andjeunna ditjan21 dak. 'Andjeunna " namplokkeun katjoewaan ka menak-menak, sarta beubeur djalma pgrkosa koe andjeunna dioeda22 ran. 'Andjeunna ngebrehkeun noe gaibgaib ti noe poek, sarta kalangkang maot 23 dika-loewarkeun ka noe tjaang.' Andjeunna ngaggdekeun bangsa-bangsa, seg digalSmpoer andjeunna ngadjSmbarkeun bangsa-bangsa, heug disina dibo24 jong. 'Andjeunna njingkahkeun pikir loeloegoe djalma eusi tanah, sarta disina sarasab di noe soewoeng, taja djalan. 25 'Pada talag-tolog di noe poek, anoe
di
;

Nja

sakabeh. 'Kahajang teh sampejan pada repeh bae, tanda enja boga kapinteran. 'Geura darengekeun katSrangan kaoela, sarta rargggpkeun padoe biwir kaoela!
'

Naha sarampejan dek mangmisaoerkeun

10
11

12

Allah hal kagorengau, mangmisaoerkeun andjeunna lampah tjidra? 'Naha sarampejan dek pilih-kasih ngabedasan andjeunna, atawa dek mangmadoeankeun Allah? 'Koemaha, pihadeeun lamoen sampejan koe andjeunna dipariksa? Naha sampejan bisa ngagglo ka andjeunna, sapgrti noe ngagelo ka pada manoesa? 'Tangtoe sampejan disiksa koe andjeunna, ari pilih-kasih ririkipan mah. 'Moal loepoet sampejan pada kasima koe kaloehoeranana, sarta katinggang reuwas ti andjeunna. Pangeling-ngeling sarampejan siloka ISboe, benteng sarampejan benteng taneuh likSt. a p. 12:3. 6 p. 23:3.
'

c p. 16:2.

Sil.

17: 28.

13

14

15

16

"^

Sing pada repeh ka kaoela, seg kaoela dek mihatoer, kadjeun teuing noe pinjorangeun ka kaoela. 'Keur nahaon daging kaoela koe kaoela dek digegel koe hoentoe, " sarta njawa kaoela diteundeun dina dampal leungeun? 'Satemgnna, masih kaoela koe andjeunna ditigas ge, kaoela dek ngarep-ngarep bae ka andjeunna; parandene kaoela sgdja ngrangkeun djalan kaoela ka pajoeneunana. 'Malah eta tangtoe matak salamgt ka kaoela karana djalma moe;

napek
17

mah moal ngadeuheus ka


'

pajoe-

18

euweuh
tjara noe
1

tjaang,

sarta

p.

disina
d

sarasab

19

mabok.

ii:io. b jas. 44:25;


Lai. 17:26.

Kor. 1:20. c Djab. 107:40.

PASAL

20

13.

Tah, eta sakabeh geus katendjo koe mata kaoela, geus kadenge koe tjeuli
2

21

'Sakanjaho sakanjaho kaoela keneh moal katjek kaoela koe sarampejan. 'SaSnjana * kaoela hajang oendjoekan ka noe Moerkaoela,

sarta kaharti.
"

rampejan

22

Sing tgggs nja ngadarengekeun omongan kaoela, tjatoer kaoela sina asoep kana tjeuli sarampejan Sagnjana, * prakara kaoela koe kaoela geus diatoer kaoela teh njaho, jen kaoela bakal dibengrkeun. 'Saba teja noe pikoewateun padoe djeung kaoela? Estoe didinja kaoela sgdja repeh, bari toeloej paeh. 'Ngan ijeu doewa pgrkawis moegi koe andjeun oelah didamgl ka koering; moen kitoe mah koering moal njoempoet ti pajoeneun andjeun: 'panangan andjeun djaoehkeun ti koering, " sargng koering moegi oelah diririsi deui koe kabaloewasan ti andjeun. 'Seug andjeun soemangga njaoer, koering sSdja
' !

neunana.

<*

AJOEB
ngawangsoel atanapi koering bade oeudjoekau, koe andjeun moegi diwalon.
;

14,

15

589

aHak.
23

12:

3.

p.

31

35. c p. 9

34; 33:7.

rf

p.

14:15.

Sabaraha koering gadoeh kadorakaan


sar6ug dosa? kamasijatan koering sargng dosa koering moegi raaparin njaho ka koering. 'Koe naon andjeun meungpeunan pameunteu, " sar6ng koering koe andjeun dimanah moesoeh andjeun'? 'Naha andjeun kSrsa ngabibira ka kalakaj kabawa koe angin, sargng kSrsa ngagebrig ka djarami garing? 'Karant6n andjeun njeratkeun papaitan tSrapkeuneun ka koering, sareng andjeun * ka koering ngamilikkeun kadorakaan koesoekoe koering ring keur ngora. 'Ari andjeun koe andjeun dibelok, sareng ngadjaga sadajana djalan koering; dampal soekoe koering koe andjeun digarisan sakoeriling; 'nadjan diri teh djeg noe bobo ngaboeroekan, lir pake diha'^
'''

13

keneh djalma ngalondjor, sareng hanteu hoedang deui; " dongkap ka tajalangit moal lilir, sargng moal digeuingkeun tina heesna. a 2 Petr. 3 12. Eh, moegi-moegi koering koe andjeun disimpgn di gnggon noe maot, diboeni:

24

keun dongkap ka bendoe andjeun sima;


nja moegi ka koering nangtoskeun piwateseun, seug emoet deui ka koering! 'Dimana djalma geus paeh, " koemaha pihiroepeundeui'? tinangtos koering ngargp-ngargp * sapandjang koering perang, dongkap ka mangsa koering salin roepa; 'doemoegi ka andjeun njaoer, sargng koe koering diwangsoel; nja dongkap ka andjeun kanggn ka dadamglan panangan andjeun. 'Doepi ajeuna " andjeun ngetang lengkah koering; teu ngaraksa tina hal dosa koering. 'Kamasijatan koering diboengkoes ditjap; sargng kadorakaan koering koe andjeun disoesoensoesoen. p. 34:21. o p. 19:25. 6 p. 7:i. Nanging sawangsoelna goenoeng roegroeg dongkap ka adjoer, sargng karang pindah ti gnggonna; 'batoe kewoeng koe tjai, lemahing boemi palidkoetjaah; pon kitoe keneh panghargpan manoesa koe andjeun dileungitkeun. 'Koe andjeun ditotogkeun sagndgng-gndgngna, los mijang diganti sgmoena, seug koe andjeun dibralkeun. 'Anakna djadi moelja, koe manehna teu kanjahoan; atanapi djadi hina, koe manehna hanteu katangen. 'Ari dagingna sakoedjoer ngan njgri bae noe aja, sargng njawana sakoedjoer ngan prihatin bae noe aja.
<

25

14

26

15

27

16

17

28

kan toko.
6 Djab. 25:
7.

a
c p. 33
:

p.

16:9; 19: ll; 33:10.


rf

11.

p.

14

16.

18

PASAL

14.
19

Manoesa beunang ugadjoeroekeun awewe pondok oemoer pinoeh riwoed.


2

'Tjara *
'

ISs

kembang djadina, toeloej moerag moesna tjara kalangkang, hanteu

20

andjeun beunta nja sotja ka noe batan kijeu, kalajan koering ditjandak ka hoekoem sargng andjeun. Saha noe bisa ngabidjilkeun noe beresih ti noe nadjis? hidji ge hanteu! 'Sarehna geus pasti pioemoereunana, bilangan boelanna geus ditangtoskeun koe andjeun, sareng andjeun geus ngadamgl piwatSseunana, noe koe
tStep. 'Toeroeg-toeroeg
'

21

"^

22

eta teu
"

meunang

diliwat:

'noe

mawi

PASAL
'

15.

andjeun moegi ngalijeus ka dinja, sina eureun, soepaja soekaeun ka poena, f sapertos djalma boeboeroeh! a ujab. 39:6, 1.
b Djab.

m
2

[gawalon
kijeu

Elipas, oerang

Teman teja,
:

walonna a 4 Karah noe pintgr sok ngadjawab

1.

90:6;
:

J6s.
7

40
:

6. c p. 8
;

Djab. 102 12.


:

d
7

V- 15

!*

e p.

19

10

20.

p.

1.

10

11

12

Karanten hal pSrkawis kai aja oge pangharepan; oepami ditoewar, sok djadi deui, teu eureun siroengan. 'Sanadjan akarna dongkap ka kolot dina taneuh, sareng toenggoelna paeh dina 16mah: 'tina baoe tjai sok siroengan deui, sareng bidjildahan sapgrtos petetan.'Doepi djalma mah maot, sareng ngadjolor; ari manoesa paeh, ka manalosna? 'Tjai sitoe sok orot, sareng waloengan sok saat, dongkap ka toehoer: 'nja kitoe

kanjaho angin, djeung ngeusian beu3 teungna koe angin ti wetan, 'nSrangkeun pgrkarana koe tjatoer noe teu mangpaat, koe omongan noe taja ha4silna? 'Estoe sampejan * ngabadakeun ibadah, djeung ngaleungitkeun tapakoer 5 ka pajoeneun Allah. 'Karana kadorakaan sampejan anoe ngadjar ka soengoet sampejan, sarta sampejan milih basa 6 djalma djaroelig. "Soengoet sampejan noe njalahkeun ka sampejan, lain kaoela; nja lambgj sampejan pisan noe noedoeh ka sampejan. p. i6:3. 6 p. 9:22.

590
7

AJOEB
26

16.

10

11

12

Karah sampejan diowokeun teh manoesa pangmimitina, sarta digglarkeun teh samemeheun pasir-pasir? 'Karah sampejan ngareungeukeun " dina karageman Allah, djeung njokot kapintSran pikeun diri sampejan? 'Nahaon kanjaho samnoe ten kanjahoan koe kaoela pejan, sadaja? nahaon pangartian sampejan, noe ten aja di kaoela sadaja? 'Dilebah kaoela sadaja " aja oge noe geus hoewisan, aja oge noe geus bodas nja ramboet, noe rosa oemoerna, ngoengkoelan rama sampejan. 'Naha panglilipoer ti Allah koe sampejan disapirakeun, kitoe deui omongan saneh, noe ditjatoerkeun ka sampejan teja? 'Karah sampejan kabawakeun koe manah pribadi? Sarta
''

27

leungeunna ka Allah, wawanianan ka noe Moerba-wisesa 'nja ngadoepak ka andjeunna make dangah beuheung, nembongkeun kandgling tonggong kepengna 'sabab noetoepan beungeutna koe ga;

28

29

djihna, sarta njijeun montok tjangkengna; 'djeung ngSnggonan nagara-nagara noe tadina ditoempgs, imah lain eusianeun, noe dipastikeun djadi toempoekan batoe noe matak eta teh moal beung'

30

31

sarta kamoektianana moal tStep, djeung ka.hasilanana moal toengkoel kana taneuh. 'Moal bisaeun njingkiran noe poek; siroengna i^iperangeun koe seuneu, djeung dirina pinjingkireun " koe napas baham andjeunna. 'Oelah ngandSl eta teh ka noe gaplah, ngabobodo
har,

13

15

16

koe naon sotja sampejan boeboentjelikan, 'wet sampejan napsoe ka Allah, djeung ngaloewarkeun kasaoeran kitoe ti lambej sampejan? 'Nahaon manoesa, dek boga angkoh setra ? nahaon noe beunang ngadjoeroekeun aw ewe, dek boga angkoh b6n6r'? 'Satemenna, " para-soetjina koe andjeunna hanteu dipSrtjaja; dalah sawarga ditingal koe andjeunna hanteu setra. 'Komo bangsa sipat giroek nja sipat geuleuh; teges djalma f noe nginoem kagorengan saperti tjai!
a
rf

maneh;
32

karana pibajaraneunana noe


;

"^

33

34

35

deui. 'Tatjan ninggang kana poena, * geus tinekanan barangbangna moal hoerip deui. Bakal ngaragragkeun boewahna noe ngora tjara tangkal anggoer, djeung moeragkeun koedoena tjara tangkal djetoen. 'Karana djemoehan djalma moenapek teh gaboeg, sarta seuneu ngalSboer himah paroeroeba. 'Ngandoengna kasoesahan, " ngadjoeroekeunana katjilakaan estoe beuteungna njadijakeun palatjidra. o p. 4 9. 6 p. 22 le.

gajDlah

'

p. p.

11:7; Roem 11
4
:

34.

6 p. 13
:

2.

c p. 12
7.

12.

c p.

4:8;

Djab. 7

15.

17. e p. 4

18; 25

5.

/^

p.

34:

17

18

19

20

21

Kaoela s6dja mitoewah ka sampejan ari noe kapgleng koe kaoela, nja eta koe kaoela dek ditjaritakeun 'tSggs noe geus dinjatakeun koe djalma palinter, sarta hanteu disalingkoehkeun, asalna ti karoehoenkaroehoenna, 'noe dipaparin tanah, sabatoer eta bae, sarta bangsa sedjen taja noe njorang ka tengah-tSngahna 'sapandjang oemoer noe doraka, eta teh njandang sangsara, estoe sarejana taoen noe ditjadangkeun baris noe lalim. 'Sora kareuwasan ngoeng-ngeng dina tjeulina eukeur salamgt, eta teh kadatangan noe

PASAL
2

16.

mangga reungeukeun kaoela;


;

"VTgawalon Ajoeb, kijeu walonna: Kaoela geus mindgng ngadenge noe kitoe; " sampejan sakabeh djadi panglipoer matak bingoeng. 'Koemaha* omongan angin teh geus toetoep? atawa naon noe njolokan ka sampejan, noe matak ngadjawab-djawab deui? 'Kaoela ge bisa mitjatoer tjara sarampejan, moen njawa sarampejan ganti njawa kaoela; bisa oge ngantetkeun omongan ngelingan ka sarampejan, bari gogodgg koe hal sarampejan. 'Anggoer kaoela ngoe-

22

23

24

Taja taksiranana pika-loewareun deui ti noe poek; estoe didagokeun kana i^gdang. 'Eta teh ngoejang, njijar r6dj6ki ka mana-m6ndi geus njahoeun jen di gigireunana sadija poe noe poek. 'Kasoekgran djeung karoepSkan
ngaroeksak.
'

watkeun ka sarampejan koe soengoet, sarta koe gmboet-emboetan biwir kaoela


tangtoe
6

diririh-ririh.

p.

13

4.

b p. 15

2.

25

ngareureuwas ka dinja; pek ngalindih ka dinja, tjara radja nSmpoeh sarta sadija. 'Sabab eta teh ngamangkeun

Tijap-tijap kaoela ngomong, kanjgri kaoela teu kapegat; tijap-tijap koe kaoela ditinggal, naon noe leungit ti kaoela? 'Estoe ajeuna andjeunna moesingkeun ka kaoela; sadjSmoehan koering koe andjeun diroeksakkeun. SarSng koering koe andjeun ditjgrSk, minangka
'

AJOEB
toer kakoeroean koering ugadoedoeli ka koering, nja noediug kana beungeut koering. 'Bgndoena njasaak, " estoe andjeunna mikagiroek ka kaoela; waosna kekSrotan tina hal kaoela; satroe kaoela teh seukeut moerglSngna ka kaoela. 'Pada njaploek soengoetna ka kaoela; pada njabok ka kaoela, malar ngahinakeuu pada sapSket ngaronom ka kaoela. 'Allah geus njgrahkeun kaoela ka djalma goreng, nja disoentroengkeun ka leuugeun djalma doraka. a p. io:i6, i7. Kaoela keur senang, koe andjeunna
djadi
saksi;
;

17,

18.

591

10

11

dina pamapanasanana. 'Moegi maparin pSrtanggoengan, " nja moegi kSrsa djadi panangggl koering di salira andjeun! Saha deui noe pinSpakeun kana leuKarantgn hatena koe ngeun koering andjeun dihalangan tina pangarti; koe sabab kitoe eta teh koe andjeun moal diloehoerkeun. 'Saha-saha noe ngSlakkeun sobat malar bagian, * nja eta panon anak-anakna mangke raroeksak.
'

'?

a Djab. 119: 122. b 5 Moesa 28:65.


6

12

diremSkkeun beuheung kaoela ditjekSl, pek kaoela diremoekkeun seug kaoela diadegkeun deui, " dianggo boelan-boe; ;

13

Ian baris andjeunna. 'Kaoela karijoeng

14

15

16

koe toekang-panahna kaboeboewahan kaoela koe andjeunna diboetjatkeun, teu nganggo welas; hamperoe kaoela dibahekeun kana taneuli. 'Kaoela koe andjeunna dibedah-bedahkeun taja eureunna andjeunna ngadoepak ka kaoela sakoemaha djalma prawira. 'Koelit kaoela * koe kaoela dikaroengan dikaroet, sarta tandoek kaoela koe kaoela ditoengkoelkeun kana lemah. 'Beungeut
; ;

D6mi kaoela koe andjeunna " didjadikeun misil bangsa-bangsa, dikersakeun djadi tjidoehaneun kana beungeut. 'Noe matak panon kaoela soerem tina kasSdihan, djeung anggahota kaoela kawas kalangkang sakabeh. 'Djalma noe saestoe bakal pada melgngek tina hal kitoe, sarta djalma teu boga dosa bakal ngoenek-ngoenek tina hal djalma moenapek. 'Parandene anoe bSner tangtoe pageuh njgkgl djalanna anoe bergsih nja leungeun tangtoe tambah-tambah koewat.
;

a
10

p.

30:

9.

11

17

kaoela beureum balas tjeurik, djeung biwir mata kaoela katinggang kalangkang maot. 'Padahal taja panganijaja dina leungeun kaoela, sarta paneda ka''-

12

13

oela Setra.
c
1

a Njanj. 3:12. b

Eadj. 21:27.

Bab. 12:17.
14

18

kaoela,
19

oelah ngalipoetan gStih sasambat kaoela oelah manggih pienggoneun! 'Dalah ajeuna ge, satemenna, noe linggih di sawarga djadi saksi ka kaoela; estoe noe linggih di
sarta

Eh boemi!

15

20

manggoeng ngabelaan ka

kaoela. Sobat kaoela marojok ka kaoela; demi kaoela mah tanggah ka Allah bari ngoe'

16

Tapi sawangsoelna sarampejan sakabeh mah, ka darijeu deui bae; halta sarampejan moal aja noe koe kaoela kapanggih pintgr. 'Oemoer kaoela " geus ladjoe; pasgdjaan kaoela parggat, nja kabogaan ati kaoela. 'Peuting koe eta didjijeun beurang, tjaang dipadjarkeun deukeut kana poek. 'Ari kaoela ngarep-ngarSp ka enggon noe maot, piimaheun kaoela ari kaoela ngabSbenahan pienggoneun ari kaoela ka roekaoela di noe poek wangan njeboet bapa, ka bilatoeng njSboet ema djeung doeloer: 'na di mana ajana pangharSpan kaoela? djeung pangharSpan kaoela saha noe bakal njeueung inja? 'Engke eta teh toeroen kana toelak Snggon noe maot, sakalian djeung djasad reureuh kana lemah. a p 9:25.
'

21

tjoer tji-panon; 'soepaja


hidji

moegimoetoes

22

djalma padoe reudjeung Allah, kitoe deui hidji anak Adam padoe djeung sobatna. 'Karana moal sabaraha rejana taoen deui " kaoela njorang djalan, noe koe kaoela moal dibalikan deui. a p. lo: 21.

PASAL
Ngawalon
"

18.

PASAL

17.

kaoela roeksak, oemoer kaoela pareum, kaoela tjawisan astana. 'Saenja-enjana kaoela direudjeungan noe marojok, sarta panon kaoela tjitjingna

Eoh

Bildad, oerang Soeah teja, kijeu walonna: ap. 8:i. Sabaraha pililaeunana deui sarampejan nja rek naheunan omongan? Sing baroga pangarti, sanggeus kitoe oerang sasaoeran. 'Koe naon kaoela sadaja diangkSn tjara sato, diangkgn naradjis
jan,

koe pangrasa sarampejan? 'Eh sampenoe njasaak diri koe ambSkna! koemaha boemi teh koedoe ditinggalkeun

502

AJOEB
4

19.

koe karana sampejan, atawa batoe karang koedoe pindah ti enggonna? Geus tangtoe " tjahja djalma doraka mSngke pareum, sarta seuneuna saenjaj oge moal roeliaj. 'Tjahja mengke poek di himahna, sarta damarna loehoereun manehna pipareumeun. 'Ngalengkahna noe sakitoe koewat mengke s6sek, sarta djinisna bakal tibeubeut koe polah sorangan. 'Karana manehna * tangtoe diaboeskeun kana rawe koe soekoena sorangan; los leumpang, keuna kana
pitapak. 'Keuneungna katewak djiret, dirina katj6kel eurad. 'Djangetna boeni dina taneuh, tataheunanana naheun di bakal ngareudjalan. 'Panjingsijeunan
''

10

12

reuwas ka manehna ti sakoeriling, djeung ngaboeboerak ka manehna noeroetkeun tapakna. 'Seug kakoewatauana keuna
langlajeuseim, sarta balahi tjawisan di gigireunana. 'Anggahota awakna bakal dihakanan, nja anggahotana bakal dihakanan tjikal maot. 'Dirina bakal di-

10

13

teu baroga kaera ngahangoe-hangoe ka kaoela. 'Malah-malah ah enja mah kaoela kaloeloepoetan, nja eta kaloeloepoetan kaoela tjitjingna di diri kaoela. 'Koetan Suja dek ugagoengkeun maneh, ngamoesoeh ka kaoela, sarta dek ngaboektikeun kaoela milampah kahinaan? Mana ajeuna kanjahokeun koe sarampejan, jen kaoela koe Allah dibengkokkeun kaoela dilingkoeng koe djaringna. 'Satemenna, " kaoela alok-alok aja panganijaja, tapi kaoela teu dikaboel; kaoela ngadjerit, tapi taja kaadilan. 'Djalan kaoela * koe audjeunna dipenggSl, djadi kaoela teu bisa ladjoe; sorangeun kaoela koe andjeunna diajaan poek. 'Kaoela koe andjeunna dirangsadan kamoeljaan, sarta makoeta koe andjeunna dilaan ti sirah kaoela. 'Kaoela koe andjeunna dibongkar ti sakoerihng, sarta kaoela rek mijang pangharepan kaoela
; ;

14

11

kai. 'Ari

15

16

17

18

19

20

21

bedol ti himahna noe koe manehna diandelkeun, bari dipajang dilengkahkeun ka radja panjingsijeunan. 'Himahna bakal dienggonan koe noe lain ahlina; ^ lemboema bakal diawoeran walirang. 'Akarna di handap pigararingeun, djeung dahanna di loehoer pipoegoereun. 'IngStan ka manehna * tangtoe leungit ti boemi, wani taja noe njeboet-nj6boet atjan di salegana tegal. 'Bakal diwerSgkeun ti noe tjaang ka noe poek, estoe ditoendoeng ti doenya. 'Moal boga anak, soemawonna intjoe di bangsana, sarta moal aja noe kari di oeroetna tjitjing. "Tina hal poeanana djalma noe pandeuri bakal pada melenggk, sarta djalma noe ti heula pada kataradjang bgngong. 'Estoe kitoe pitgmaheunana pangtjitjingan djalma goreng; nja kitoe pitgmaheunana gnggon a p. 2i:i7. noe teu njaho ka Allah.
b Djab. 9:16. c p. 15:21.

12

koe andjeunna disina roengkad sapSrti bendoena koe andjeunna disina panas ka kaoela; " estoe kaoela koe andjeunna dimanah sajjgrti satroena. Barisan andjeunna moeroeboel sadajana, sarta pada njijeun djalan ka kaoela, seg
'

'^

masanggrahan sakoeriling himah kaoela.


rt

p.

30

20. b Njanj. 3

9.

c p. 13

24.

rf

p.

30

12.

13

14

15

16

17

Jfs.

34:9.

e 5

Moesa

18

32:26; Djab. 9:7.

PASAL
2

19

19.

"VTgawalon Ajoeb, kijeu walouna: Sabaraha pililaeunana deui sarampejan nja rek nganalangsakeun ati kaoela, djeung ngaremoekkeun kaoela koe kasaoeran 1 Geus sapoeloeh kali ijeu sa-

20

'

Doeloer-doeloer kaoela koe andjeunna didjaraoehkeun ti kaoela, " sarta kawawoehan kaoela pada mideungeun pisan ka kaoela. 'Baraja kaoela geus pada tjoel, sarta sobat kaoela noe daralit pada mopohokeun ka kaoela. Koe noe ngaroengroeng di imah kaoela, sarta koe badega kaoela awewe, kaoela diangkSn djalma sedjen estoe kaoela koe rarasaan eta oerang nagara lijan. 'Kaoela njgloekan badega kaoela lalaki, teu nembalan, nadjan kaoela noenoehoen ka dinja koe oetjap. 'Ambekan kaoela ka pamadjikan kaoela sedjen, kitoe deui baoe kaoela ka noe asal sabeuteung djeung kaoela. 'Tjatjakan baroedak pada idjid ka kaoela; ana kaoela neut indit, seg ngaromong goreng ka kaoela. 'Sakabeh batoer goegoengman kaoela pada giroek ka kaoela, estoe sakoer noe dipikanjaah koe kaoela pada noekang ka kaoela. 'Toelang kaoela * rakgt kana koelit djeung kana daging, sarta kaoela noe rahajoe teh ngan koelit hoentoe.
'

rampejan nja ngahinakeun ka kaoela,

a Djab. 69:9. b Djab. 102:6.

AJOEB
21

20.

593

22

23

Moegi aja w6las, moegi aja wglas sarampejan ka kaoela, eh sobat kaoela! karana panaugan Pangeran ngabalahikeun ka kaoela. 'Naha sampejan pada ngoebrak-ngabrik ka kaoela sapgrti Allah, sarta tatjan sareubeuh ti daging kaoela? "Eh, kahajang teh omongan kaoela aja noe uoeliskeun! kahajang teh
ditjatgt, didjijeun kitab; 'ditatah dina batoe kavang, make tatah beusi djeung tunah, sina tetgp salalawasna! 'Ari kaoela teh njaho pisan, Poerah ngadjait kaoela djoemeiiSng, sarta audjeunna noe panganggeusan ngadeg dina lemah. 'Djeung sanggeus ijeu teh koelit kaoela bejak du-oeksak, seug kaoela ka loewar 'anoe ti badan pinjeueungeun Allah; mengke koe kaoela kadjeueung pimangpaateun kaoela, nja tangtoe katendjo koe mata kaoela, sarta lain deungeundeungeun " kaboeboewahan kaoela kangen pisan di djgro diri kaoela.
;

10

11

21

12

tadina neuleu ka manehna, moal pineuleueun deui; oeroetna ge hamo pinjeueungeun deui ka manehna. 'Anakna bakal mambrih dipikasoeka koe noe malarat, djeung leungeun manehna koedoe moelangkeun kamoektianana. 'Toelang-toelangna parinoeh koe tanaga kangoraan, tapi bakal tinglalondjor djeung manehna dina ISmah. 'Sanadjan kagorengan teh dina soengoetna amis rasana,

25

diheumheum koe manehna di handapeun


13

14

2G

27

15

wani teu daekeun ninggalkeun, anggoer dikSmol di tengah kahakananana di lalangitna: 'tangtoe djero peudjitna datang ka salin, nja djadi hamperoe oraj matih di djero beuteungna.' Manehna ngaleglgg arta-banda,
letahna, 'dipikanjaah
tapi koedoe dioetahkeun deui; koe Allah tangtoe dibidjilkeun ti djero beu-

16

17

teungna. 'Manehna njeuseup baroewang oraj matih; heug koe letah oraj manehna dipaehkeun. 'Hamo manehna pi-

a Djab. 84:3; 119


28

81.

Lamoen sarampejan ngaromong: Hajoe,

18

29

oerang njSsgdek ka manehna! sarta maroekan akarna perkara ajana di kaoela: 'masing pada sijeun tina sabab pedang; karana piajaeun bgbgndoe kana kadorakaan noe mandjing dihoekoem

19

pedang, soepaja sampejan pada njaho, jen aja kaadilan.

20

PASAL
Ngawalon
kijeu
2

20.

nendjoeun di tjai-tjai, bangawan waloengan madoe djeung mantega. 'Beunangna hese-tjape koe manehna koedoe dibikeun deui, moal kapoeioek; kasoekaanana teu nimbangan arta-banda beunangua. 'Karana lampahna neungteuinganan, ngadjeunkeun noe malarat, ngarampas imah, tapi moal koengsi diadSgkeun. 'Sabab taja kamarasan di djero beuteungna, noe matak moal rahajoe, komo mawa naon-naon noe koe

"

Sopar, oerang

Naama teja,
a
p.

21

manehna

walonna:

ii:i.
22

Pedah kitoe pikiran kaoela ngawangsoel ka kaoela, djeung tina sabab eta
kaoela teh riboet dina ati. 'Da kaoela ngadenge papatah, noe matak wirang ka kaoela; tatapi 6roh ngadjawab ka kaoela ti pangarti kaoela. Naha sampejan ten njaho noe kijeu, adat ti babaheula, ti wates manoesa diajakeun di boemi, 'jen " sSnggakna djalma doraka teh pondok, sarta kaboengahan djalma moenapek teh ngan sakeudeung? 'Sanadjan kaagoenganana naek ka langit, djeung sirahna njoendoel

inoal awet. 'Keur


liboek, seg

dipikaresep. 'RSwogna teu pisan ngagehkeun, noe matak djamoegana meudjeuhna loebak-

23

24

25

26

ka mega ge, 'tangtoe leungit saendeng-endeng tjara taina; noe tadina narendjo, seg nanja: Di mana eta ajeuna? 'Bakal moesna tjara impian, sarta moal kapanggih deui; nja bakal lapoer saperti 'Pauon noe tetendjoan ti peuting.

27

manehna keuna soekSr; leungeun sakoer noe kasoesahan ngadatangan ka manehna.' Soepaja sinapinoeh beuteungna, Allah bakal ngadatangkeun ka manehna bendoena noe leuwih banggt; nja bakal dihoedjanan noe kitoe baris hakaneunana. 'Ana mangloempatkeun pakarang beusi, seug manehna ditiir koe panah tambaga. 'Ana ditjaboet, sarta ka loewar ti awakna, nja paksi gilap teh bidjil ti hamperoena, heug dirina kataradjang baloewas. Sakabeh poek disimpen baris noe beunang manehna ngampihkeun; djinisna bakal diIgboer koe seuneu lain beunang miroen sakoer noe kari di djgro himahna tangtoe kahakan. 'Langit * noe bakal ngebrehkeun kadorakaanana, sarta boemi teh
'

594
28

AJOEB

21, 22.

29

bakal ngamoesoeh ka manehna. 'Sapangeusi imahna bakal dibojong, palid kabeh dina poean bSndoena. 'Tab, " kitoe doeoeman ti Allah ka manoesa noe doraka; kitoe milikna noe didjangdjikeun ka dinja ti Allah, a Djab. 37 35, 36.
:

18

sarta didoeoeman kanjSri dina sadjero bgndoena, 'kitoe deui etatehdjaradi tjara tjatjagan djarami katebak angin, djeung saperti hoeoet kasSbrot

19

h Djab. 50

4, 6.

c p. 18

21

27

13.

PASAL
Ngawalon

21.

20

Ajoeb, kijeu walonna: Sing tgges nja ngadarengekeun omongan kaoela; " nja eta minangka panglilipoer ti sarampejan. 'Sing pada sabar ka kaoela, seug kaoela rek mitjatoer; sanggeus kaoela mitjatoer, beg sampejan mojok. 'Ari kaoela gggeroengan teh naba ka manoesa? djeung koemaha pikir kaoela noe matak teu rek keuheull 'Geura pada njanghareup ka kaoela, tangtoe pada melgngek, * bari naroengkoepkeun leungeun kana soengoet. 'Tijap-tijap kaoela ras inget, seg kaoela nj6blak, djeung awak kaoela
: :

21

22

topan? '[Tjek sampejan:] Allah njimpSu katjilakaan keur anak-anakna. Anggoer Allah males ka djinisna, sina ngarasa. 'Panonna sorangan sina nendjo katiwasanana, djeung sina nginoem bebSndoe noe Moerba-wisesa. 'Karana naon kamelangna ka ahlina noe pandeurieun manehna, dimana geus ditigas bilangan boelanna sorangan p. 22 is. b p. is 5. Naha aja noe ka Allah bisa magahkeun kanjaho? Mapan andjeunna noe
'?
.

23

ngahoekoeman anoe
dji

laloehoer. 'JSToehi-

24

25

26

kataradjang ngagidir. a p. le 2. b p. 29 9. Koe naon " djalma doraka noe matak 7 hiroep, sai'ta daratang ka kolot, malah 8 sok saroegih-moekti? Toeroenanana sok tStgp di hareupeunana bareng djeung maranehna, nja anak-intjoena sok tgtep 9 di hareupeun panonna. Imahna sok salamet, djaoeh tina sijeun, sarta * panggeboeg Allah teu dikeunakeun ka da10 rinja. Sapina lalaki ana ewean sok tara moebadir; sapina bikang dergs ngadjoe11 roena, sarta sok tara gagal. Baroedakna dikgntjarkeun tjara ingon-ingon, sarta 12 anak-anakna adjroeg-adjroegan. 'Sok ngarawih make tgrSbang djeung katjapi, sarta baroengah ngadenge sora 13 soeling. 'Hiroepna djeung kangeunahan satoetoep oemoerna, sarta dina sakitjeup-mata taroeroenna ka enggon noe 14 maot. 'Padahal " eta teh ngaromong
'

paeh keur djagdjag-waringkas, tjatjap koe kagenahan sarta kasSnangan; 'wadahna parinoeh koetji-soesoe, djeung soemsoem babaloengna seggr. 'Noe hidji deui paeh mawa karipoehan njawa, teu manggih kangeunahan. Seug pada ugalondjor dina lemah sarta satoenggal,
'

doewanana ditapoek
a
27

*
J6s.

bilatoeng.
40
:

13. i p. 17

14.

28

'

29

'

SatemSnna, kaoela ngarti dina maksoed sarampejan, sarta dina pakarepan sarampejan nganijaja ka kaoela. 'Karana tjarek sarampejan: Di mana gedong gSggden? djeung di mana himah jjangtjitjingan djalma doraka? 'Naha sarampejan tatjan nanja ka djalma noe sok njaba? Nja eta loewangna koe sarampejan

30

moal beunang dilainkeun:


;

'jen

'

31

32

15

ka Allah: Geura njiugkir ti koela; karana koela teu soedi njaho ka djalan andjeun. 'Naon noe Moerba-wisesa teh, mana koe koela koedoe dibakti? sarta naon pigaweeunana, lamoen koela nSdan6da ka andjeunna? a Djab. 73 3; jer. 12: 1.
''
:

33

34

6 p. 9

34. c p. 22

17.

Moesa 5:2; Mai.

U.

iG

17

SatSmgnna, kabagdjaanana lain koe kawasana sorangan. Tarekah djalma doraka sing djaoeh ti kaoela! 'Koetan radjeun * damar djalma doraka teh pareum, djeung dirina kadatangan balahi.

keur poean aja balahi " djalma noe goreng sok dihalangan keur poean aja bgbendoe eta teh sok disingsalkeun. 'Saba noe wani ngahatoeranan ka pajoeneunana tina hal djalanna? Ari andjeunna midamel naon-naon, saha noe pimaleseun ka andjeunna? 'Parandene eta teh dianteur kana koeboeran, sarta toeloej ngadjaga dina hoenjoeranana. 'Goeroentoel lebak harampang nindihanana ka manehna; djeung sakoer manoesa ngaleut noeroetkeun ka manehna, sarta noe ti heulaeunana taja bilanganana. 'Naha sarampejan ngalilipoer teh ka kaoela * sakitoe sija-sijana? Estoe pangdjawab sarampejan teh ngan djahil bae noe aja. su. le 4 2 Petr. 2:9. 6 p. le 2.
:

PASAL
Ngawalon
kijeu
"

22.

Elipas, oerang

Teman

p.

teja,
15 :i.

walonna:

AJOEB
2

23.

5d5
Ari
l

matak mangpaat ka Naha_^ djalma Allah? Enjana mah djalma pint6r matak maugpaiit ka dirina. 'Naha matak liasil ka noe Moerba-wisesa, lamoen sampejan bSngr? atawa matak oentoeng,
*

ditoempSs. SeuneU. a
21

sesana

dilgboer
:

koe
:

Moesa 7:

21. b p. 21

14. c p. 21

16.

d Djab. 52:

8; 107:42.

lamoen sampejan njampoernakeun


4

dja22

Ian sampejan'? 'Naha sabab ibadah sampejan, noe matak sampejan koe andjeun-

na dilara-lara, noe matak sampejan koe andjeunna ditjandak kahoekoem? 'Naha kagorengan sampejan lain banget pisan Estoe kadorakaan sampejan taja toengtoengna. 'Karana sampejan * ti doeloer
'?

23

24

10

11

sok njokot gade taja sabab, djeung sok ngarangsadan papakean noe boeroendoel. 'Noe 16soe koe sampejan ten dibere nginoem tjai, sarta noe langlajeusenn koe sampejan dipogogan kahakanan. 'Tatapi ari djalma noe kawasa mah ngabogaan boemi; sarta koe djalma noe kaadjenan eta dieusian. 'Randa-randa " koe sampejan dititah balik lengoh, djeung leungeun pahatoe-pahatoe diremoekkeuu. 'Kitoe noe matak sampejan sadipasangan djiret, sarta koeriling sam^jejan dh'uisi koe kareuwasan dadakan, 'atawa koe poek, " wani sampejan teu bisa nendjo, sarta tjai nggm''

25

G-eura ngahadean ka andjeunna, mangke sampejan salamgt; lantaran kitoe sampejan tangtoe kadatangan kabagdjaan. 'Tampanan papakon ti lambe andj eunna, sarta timbalanana teundeun dina ati sampejan. 'Oepama " sampejan tobat ka noe Moerba-wisesa, tangtoe sammoedoe ngapejan diadegkeun deui; djaoehkeun kagorengan ti himah sampejan. 'Sipat emas geui'a pitjeun kana lemah " emas Opir pitjeun kana keusik geus kitoe noe Moerbawaloengan
''

'

2G

27

28

29

plang ngalipoetan sampejan.


b 2
e p.

p.

35

7.

Moesa 22:26,
18:5,
6,

27. c p. 31:16.

v-

18:811.
30
?

18.

12

Naha Allah

lain loehoer tjara langit

Geura tendjokeun poetjoeking bentang, 13 aja sakitoe poendjoelna! 'Demi saoer sampejan Allah oeninga naon? naha andjeunna jasaeim ngahoekoeman neroes u noe angkeub? 'Andjeunna kadingdingan koe mega, moal ningali; nja angkatangkatan dina loehoer kalang langit. 15 'Naha sampejan dek ngestikeun djalan baheula, " noe dilakonan koe djalma 16 doraka? 'Anoe pada dibewat memeh mangsana, sarta pademenna disina ngo17 tjor saperti bangawan 'anoengaromong ka Allah: * Geura njingkir ti koela! sarta: Noe Moerba-wisesa bisa mida? Padahal andjeun18 mel naon ka oerang na pisan noe geus miuoehkeun imahna koe kangeunahan. " Mana tarekah djal19 ma doraka sing djaoeh ti kaoela! 'Koe bari djalma noe balSner katarendjo, baroengaheun sarta noe teu boga dosa [pokna] Sa6nja-enja20 mojok ka dinja na, noe ngamoesoeh ka oerang geus
:

wisesa minangka emas sampejan, sarta minangka perak moeroeb-mantjoer ka sampejan. 'Karana didinja sampejan teh tangtoe soeka-soeka tina hal noe Moerba-wisesa, bari njengkatkeun raraj ka Allah. 'Ana sampejan seug nenSda ka andjeunna, tangtoe koe andjeunna dimakboel sarta sampejan bakal n6kanan nadar sampejan. 'Ana sampejan nangtoekeun naon-naon, tangtoe tinekanan ka sampejan, sarta djalan sampejan tangtoe katodjo koe tjahja. 'Arina moedoen, seug koe sampejan dititah nandjak; " sarta noe ngahandapkeun diri tangtoe koe andjeunna disalametkeun. 'Anoe boga dosa tangtoe koe andjeunna diloepoetkeun f nja diloepoetkeunana tina lantaran kaberesihau leungeun sam'^
;
;

pejan.
d
p.

a
11
:

p.

5.

6 p. 11
;

14. c
-p.

1
:

Kadj. 9
7, 8.

28.

15. e

Loek. 18

14.

42

PASAL
Ngawalon

23.

Ajoeb, kijeu walonna: Ajeuna ge gegeroengan kaoela makanjenjgrian balahi kaoela banget sih alah batan roemahoeh kaoela. 'Eh, " moegi-moegi kaoela njaho djalan baris kaoela mendakan ka andjeunna hajang
;
!

'

'^

'

ngadeuheus ka panglinggihanana pisan. 'Sedja ugatoer * prakara kaoela di pajoeneun andjeunna; biwir kaoela tangtoe piuoeh koe katerangan. 'Hajang njaho pilahireunana ngawalon ka kaoela, hajang nangen anoe koe andjeunna ditimbaikeun ka kaoela. 'Naha andjeunna bakal madoean ka kaoela uganggo kawasa gede Sageuj tangtoe aja timbangan ka kaoela. 'Didinja noe saestoe sSdja
'? ;

oeroes-oeroes djeung andjeunna; tangtoe

AJOEB
kaoela rahajoe saendgng-endeng
8

24.

ti

noe

ngahoekoeman ka kaoela. 'Lah, kaoela leumpang ka wetan, andjeunna teu aja; bral ka koelon, andjeunna teu katangen; 'los ka kaler, keur andjeunna didamSl,
koe kaoela teu kadeuleu; andjeunna njingkoer ka Mdoel, koe kaoela teu katendjo.
a
p.

13:3.

6 p. 13:18.

10

11

12

13

14

Karana andjeunna " langkoeng oeninga dina djalan bijasa kaoela; moen kaoela koe andjeunna ditjoba, tangtoe kaoela ka loewai- tjara emas. 'Soekoe kaoela pgngkoeli noeroetkeun dampal andjeunna djalan andjeunna koe kaoela diestoekeun, sarta kaoela teu soempangsimpang. 'Timbalan lambena koe kaoela hanteu dioendoeran; piwarangan bahamna koe kaoela ditoelatenan alah batan kaperloean kaoela. 'Demi andjeunna teh angger bae; na saha noe bisa ngagilirkeun andjeunna? * Sarta noe djadi pangersa manahna tangtoe koe andjeunna didamel. Geus poegoeh andjeunna nga;
'

teu bogaeun pake, sarta teu bogaeun simboet dina oesoem tiris. 'Tina ngetjrek goeuoeng-goenoeng eta teh kolomod, djeung tina teu boga iJanjalindoengan, * noe matak moentang ka batoe 9 karang. 'Aja noe ngabetot pahatoe tina soesoe, sarta njokot gade toetoep noe lobalangsak; 'wani leumpang satarandjeung, teu boga pake; sarta keur ka8

11

lempohan ngakoetan beungkeutan. 'Di antara pager-pagerna eta ngarampa


minjak; sarta ngaridgk-ngidSk pameresan anggoer bari halabhab. 'Di djero nagara hoemaroeroeng noe keur salakarat, sarta njawa djalma noe kasarabet sasambat; demi koe Allah kalakoean sakitoe teu moepakat teh hanteu di-

12

13

14

15

16

17

laksanakeun papasten kaoela; sarta di andjeunna reja pisan noe kitoe. 'Tina eta kaoela teh soemeblak di pajoeneunana; ana dipikir-pikir, kaoela teh sijeun koe andjeunna. 'Estoe Allah njeberkeun kana hate kaoela, noe Moerba-wisesa njgblakkeun ka kaoela. 'Karana kaoela roeksak teh lain tina sabab poek, atawa sabab be.ungeut kaoela kalipoetan koe mongkleng. ap.31:4;Djab. l:6.6p.9:12.

15

ic

17

PASAL

kaasoep noe ngabahaan kana tjaang teu nganjarahokeun kana djalan tjaang, djeung teu tetep dina parantina njorang. 'Barang braj beurang toekang maehan hoedang, pek meuntjit noe balangsak sarta noe miskin; djeung ti peuting lakoena sabijasa noe maling. 'Ari mata djalma ranjedan ngestoekeun sareupna; pokna: Aing oelah aja panon noe neuleu; malah beungeutna dipeungpeunan. 'Wantji poek ngabobok imah; demi ti beurang sok noetoep maneh, teu njaraho di tjaang. 'Karana sakoer noe kitoe kalangkang maot minangka isoekna; wantoe terangeun kalangkang maot dipikasijeun.
;
''
<"

ropeja. Itoe

Moesa 27:

17. 6 p. 30: 6.

24.
18

a Djab. 10:8,

9.

b J6s. 29:15. c Joh. 3:20.

Koe
2

naon noe Moerba-wisesa teu mastikeun tempo, sarta noe njaho ka

andjeunna teu narendjo poena? 'Aja " noe ngowahan watSs; aja noe ngarampas ingon-ingon, bari seug diarangon. 'Aja noe ngagiringkeun kalde bogana pahatoe; aja noe njokot gade sapi bogana rand a. 'Aja noe ngadjorogkeun noe mariskin ti djalan; eusi tanah noe balangsak soempoet-salindoeng sarejana. 'SatSmSnna, ibarat kalde leuweung di tggal 16ga, nja kitoe eta teh boedal milampah galena, gem6t nejanganana hakaneun tanah lapang noe ngajakeun redjeki keur dirina djeung keur baroedakna. 'Dina lahan padadiboewat piparabeunana, djeung kgbon anggoer djalma doraka koe eta diimeutan kalamberona. 'Mareutingna satarandjang,
;

19

20

21

22

Eta teh kentjeng dina koelit tjai lahan loewoekanana di boemi keuna panjapa; moal ngadjoegdjoeg deui djaIan kgbon anggoer. Halodo sarta panas mejakkeun tji-saldjoe kitoe keneh 6nggon noe maot ka noe baroga dosa. 'Pianakan poho ka dinja, bilatoeng r6sgpeun ka dinja; taja deui noe ingSt ka dinja; djadi kagorengan teh dipotongkeun saperti kai. 'Nja eta tehngahakanan awewe noe gaboeg, noe teu boga anak, sarta teu migawe kahadean ka randa. Tapi noe pgrkosa koe andjeunna sok dipandjangkeun oemoer koe kawasana; sok mgnjat deui, nadjan taja panjana
'

23

24

pihiroepeun. 'Dipaparin kasantosaan, sarta dideudeul, djeung sotjana neuteup ka djalanna. 'Sok naraek loehoer;

AJOEB
sakeudeung bae, 16s areuweuh; broekpada ngoedoeproek, raroembak tjaranoeloba, nggloek sapgrti tjongoranggeujan.'Oepama lain kitoe pStana, na saha rek ngabohongkeun ka kaoela, sarta ngahantenkeun kana omongan kaoela 1

25, 26, 27.

597

ran kawasana andjeunna ngaroesoeh-

25

13

keun laoet, sarta koe pangartosanana Kahab. andjeunna geus mingggskeun 'Koe napas andjeunna langit teh leng''

oraj tangginas teja geus ditoelang; bl6s koe panangan andjeunna.


''

PASAL
Ngawalou
kijeu
2

Djab.

139;

8,

11;

Sil.

15:14.

p.

38:6.

25.
14

c Nah. 1:5.

dp. 9:13.

e p.

3:8.

"

Bildad, oerang Soeah teja,


a
p.

walonna:

is:

i.

Kakawasaan djeung kasijeunan kagoengan audjeunna; andjeunna ngadamSl kerta di manggoeng, Suggonna ling-

barisanana aja bilanganana'? djeung saha noe ten diloehoeran koe tjahja andjeunna? 'Na koemaha sipat manoesa ^ bisa ben6r di pajoeneun Allah djeung koemaha noe beunang ngadjoeroekeun awewe bisa setra? 'Satemgnna, tjatjakan boelan teu tSrang, sarta bentang-bentang ditingal koe andjeunna hanteu setra. Ton pilalagi magih. 'JSTaha

'? ''

Tah, noe tadi teh toengtoeng djalandjalanna bae, " sarta kapan ngan pangharewosan saeutik p6i-kara andjeunna noe kadenge koe oerang komo goeloedoeging kawasana, saha noe pingahara p. 4:12; 1 Kor. 13:9. tieun?
;

PASAL
rilidinja

27.

Ajoeb ladjSng deui nggdalkeun

-*^silokana, kijeu saoerna:


2

DSmi djoemgngnging Allah, " noe njingkahkeun kaadilan ti kaoela! dgmi noe Moerba-wisesa, noe njoekerkeun
njawa kaoela! '(wantoe ambSkan kaoela masih djgdjeg di kaoela, sarta napas ti Allah masih aja dina iroeng kaoela;)
'moal Snja biwir kaoela njatoerkeun kagorengan, atawa letah kaoela ngoetjapkeun tjidra. Palijas teuing kaoela rek ngabenSran ka sarampejan; tepi kaoela moal njingkirka paeh oge keun katemenan kaoela ti diri kaoela. 'Djadi kaoela teh pageuh njSkgl kana kabgngran kaoela, moal koe kaoela dilesotkeun; hate kaoela moal njatjarekkeun ka diri kaoela sapandjang oemoer. 'Moesoeh kaoela sing tjara djalma doraka; noe ngalawan ka kaoela sing sapgrti djalma goreng! 'Karana nahaon panghargpan djalma moenapek, lamoen lamoen koe Allah diditilas oemoer, bakal tjaboet njawana? 'Naha Allah ngamakboel ka sasambatna, lamoenna kadatangan kasoekgran 1 Atawa eta teh bakal soeka-soeka tina hal noe Moerbawisesa, sarta njgboet Allah di sambarang
'

noesa, noe saibarat bilatoeng, nja anak Adam, noe sasat tjatjing! Mat. 5: 45.
b p. 4:17; 9:2. c p. 15:15. 4

PASAL

26.

l^gawalon Ajoeb, kijeu walonna: 2 Amboe, aja sakitoe sampejan ngabelaan ka noe taja tanaga, noeloeng ka leungeun djalma noe taja kakoewa3 tan 'Aja sakitoe sampejan ngabongbolongan ka noe taja kapint6ran, djeung nganjahokeun noe poegoeh, sakitoe re4 jana! 'Ka saha sampejan nja nganjatakeun kasaoeran? djeung ilham saha noe ka loewar ti sampejan teh? 5 Ari noe geus ninggal pada goemStgr di handapeun tjai djeung saeusi-eusina. 6 'Enggon noe maot " ngaboeliklak di pa!

''

''

<*

10

11

12

joeneun andjeunna, sarta djoerang teh taja toeroeb. 'Andjeunna masangkeun kaler loehoereun noe soewoeng, * djeung boemi teh digantoeng teu kana naonnaon. 'Tjai koe andjeunna diwadahan koe mega-megana, sarta mega teh teu bedah ti handapna. 'Hareupna panglinggihan koe andjeunna dipindingan, nja koe audjeunna diamparan megana. 'Andjeunna ngadamgl wat6s t6poenggelang dina koelit tjai, s6met toengtoeng tjaang reudjeung poek. 'Tihang langit " aringgeung, djeung harookeun tiua i^anjeuseul andjeunna. 'Koe lanta-

10

'

Waktoe?
Loek. 12:20.
11

p.
rf

34:5. 6

p.

17:9.

Djab. 26:9;

p. 35: 13.

12

Kaoela sgdja ngawoeroekkeun ka sarampejan pgrkara panangan Allah hal noe Moerba-wisesa moal aja noe koe kaoela disalingkoehkeun. 'Mapan " koe sampejan sadaja ge geus kapglgng naha sarampejan mana ka loewar noe sakitoe
;
;

13 sija-sija?

'Nja ijeu
ti

doeoeman manoesa
sarta milik

doraka

Allah,

djalma

598
lalim,

AJOEB
''

28, 29.

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

noe katampa ti noe Moerba-winja sesa: 'oepama ngarejaan anakna, eta baris p6dang; djeung anak-intjoena moal sareubeuh baranghakan. "Sesa ahlina diraroewang koe maot, sarta randa-randana moal tjareurik. "Oepama noempoekkeun perak tjara keiisik rejana, djeung njadijakeun papakean sapSrti taneuh liket lobaua koe manehna disadijakeun, " tapi dipakena koe noe bgner; sarta perakna djadi doeoeman noe ten boga dosa. 'Njijeunna imahna sapgrti gSggt, djeung tjara pondok beunang noe ngadjaga. 'Doeg^nggdeng beunghar, tapi moal deui-deui; ana beunta panonna, manehna geus euweub. 'Manebna bakal kaboeroe koe panjingsijeunan tjara koe tjai ti peuting manebna disSbrot koe angin topan. 'Bakal dibawa koe angin ti wetan, seug toeloej estoe bakal dikeboetkeun ti enggonna. 'Bakal koe Allab ditoeroegtoeg, sarta moal dipikaw61as; boetjarbetjir sijeun panangan andjeunna. 'Djalma pada emprak-emprakan koe hal manebna, sarta padanjotjoh-njotjobbarang manebna bidjil ti 6nggonna. p. is-.n.
"^
'

11

baloengbang dina djSro goenoeng karang; beh panonna nendjo saroepaning noe moelja.'Tjai-tjai koe eta dipgndetan, oelah sina mils; seg noe boeni dibidjilkeun ka noe tjaang. a p. 41 25.
:

12

Sabalikna kapintSran, panggiheunana, sarta di

ti

mana pikamana enggon

13

14

pangartian'l 'Taja manoesa noe ujaho pihargaeunana, sarta teu katimoe " dina tanah djalma hariroep. 'Tjarek sagara: Eta di aing teu aja; kitoe deui tjarek
laoet:

15

nang ditoekeuran
16

Di aing teh euweuh. 'Moal beu* koe 6m as doekgt,

17

18

19

20

21

djeung taja noe bisa nimbang perak pipameulieunana. 'Moal kabobot koe emas Opir, koe angkik moelja atawa nilem. 'Moal katanding koe emas atawa gedah, djeung moal beunang dioeroep koe parabot 6mas pangaloesna. 'Mardjan djeung karistal hanteu kaingetkeun; estoe boga kapinteran leuwih ti boga inten mirah. Moal katanding koe ratna tjampaka Koes, moal kabobot koe emas pitoewin. 'Nja eta kapinteran teja ti mana datangna, sarta di mana fenggon pangartian? 'Saestoena kaalingan ti panon sakoer noe hiroep, sarta boeni ti
'

p.

20

29. c 5

MoGsa 28 41 Djab. 37
: ;

25.

(i

Djab.
18.

22

manoek awang-awang.

'Tjarek

"

djoe-

78:64.

e Sil.

28:8; Goer. 2:26. f Djab. 49:

PASAL
;

rang djeung maot: Aing ngadenge soteh koe tjeuli ngan bedjana bae. a Djab. 27: 13.
b
Sil.

28.
23

3: 14; 8: 11. c p. 26:6.

Cagnjana perak teh aja tempatna ka ^loewar sarta 6mas, anoe dibSsot, aja
2

"

Allah noe langkoeng ngartos dja-

enggonna. 'Beusi diala ti djero lemah, sarta batoe dilSboer didjijeun tambaga. 'Poek teh disina aja toengtoengna, sarta batoe enggon boeta-radjin djeung kalangkang maot didongdon datang ka tjatjapna. Sok aja noe ngabgdah njijeun tjoblong, djaoeh ti Snggon djalma tjitjing, kapohoan koe noe njorang, ngagawing djaoeh ti i^ada manoesa, galoewang'

24

25

26

sarta andjeunna noe langkoeng oeninga enggonna. 'Wantoe andjeunna ningalina tepi ka satoengtoeng boemi, langkoeng waspaos ka sakolong langit kabeh. 'Mangsa andjeunna nangtoskeun beuratna angin, sarta nimbang tjai nganggooekoeran; 'basa andjeunna ngadamel pikoekoeh baris hoedjan, kitoe
lanna,

27

10

"Tina boemi bidjil sipat kahakanan; sarta di djSrona diboelak-balik, kawas koe seuneu. 'Batoena enggon nil6m, djeung sok aja keusikan emas. 'Djalanna teu kaujahoan koe manoek bangsa njambSr, nadjan koe mata heulang ge hanteu kadeuleu. 'Hanteu didjalanan koe " sato bSdSgong, dalah koe singa hanteu disorang. Leungeunna dikeunakeun ka batoe noe teuasteuas, goenoeng-goenoeng diboelak-babagalna. 'Sok ngabgdah njijeun lik
galejong.
'

28

deui djalan baris kilating geledeg: 'harita eta teh koe andjeunna ditingalan, sarta ditjarijoskeun; dipStakeun, malahmalah diparijos. 'Ari ka manoesa an-

djeunna nimbalan: SatSmSnna, sijeun koe Goesti, nja eta kapintSran, djeung njingkir tina kagorengan, nja eta pa''

ngartian.
b Djab.

a
111:10;
Sil.

Sil.

2:6; Jak.

5.

1:7.

PASAL

29.

rridinja " Ajoeb ladjgng deui n gedalkeun J- silokana, kijeu saoerna a p. 27 1. Eh, kahajang teh kaoela masih sapgrti
:

AJOEB
ka toekaug, tjara keur mangsa Allah ngaraksa ka kaoela! 'basa " dasirah kaoela; kaoela ujorang noe poek, diaping tjahja andjeimna; 'sakoemaha p6ta kaoela keur tgngah-toewoeh uja oemoer; basa Allah teh * dalit, ngaoeban himah kaoela;
boelaii
23

30.

599

marua njailngan ka

-.

24

kaoela, taja noe njoendoel, sarta omongan kaoela ninggang ka dinja. 'Estoe pada ngadago-dago ka kaoela, sapgrti kana hoedjan; jjada tjalangap sapSrti noe ngargp " hoedjan pandeuri. 'Koe kaoela diimoetan ana koerang p6rtjajana; sarta ten barisaeun moeragkeun
tjahja raraj kaoela. 'Ana kaoela soeka ngaudjang ka eta, sok dijoek panggirangna, nja tjalik sapSrti radja di tgngah barisan, sakoemaha noe ngoepahan noe pararihatin. a 5 Moesa ii i4.
:

'mangsa noe Moerba-wisesa masih njargngau ka kaoela, sarta kaoela dirijoeng koebaroedak; basa tintjak kaoela mandi mantega, sarta goenoeng karang ngotjorkeun soesoekan minjak keur kaoela! 'Tijap-tijap kaoela ka loewar " ka lawang, indit ka nagara, ngadSgkeun pangdijoekan kaoela di aloen-aloen: "baroedak noe narendjo kaoela seg pada njoempoet, sarta noe karolot neut pada nangtoeng; 'para kapala ngarandeg sasaoeran, bari naroengkoepkeun leungeun ka soengoetna. Sowara para gegedoeg djSp njempe, djeung letahna rapSt kana
'

25

PASAL
Ari
ajeuna

30.

''

'

lalangit.
c p.

a Djab. is
(i

29. h Djab. 25

14.

5:4; 31:21.

p.

39:37.

noe ngadenge seg nj6boet kaoela bagdja; djeung panon noe nendjo seg moedji ka kaoela. 'Sabab kaoela " ngaleupaskeun noe balangsak, noe ugadjerit; kitoe deui ka pahatoe, anoe taja noe noeloeng. 'Berkah ti noe tiwas datang ka kaoela, sarta hate randa koe kaoela disina sgnggak. 'Kaoela makeanan maneh koe kabeneran, djeung eta makeanan ka kaoela; kaadilan koe kaoela dipake saperti djoebah djeung sorban. Kaoela ka noe merem minangka panon, ka noe ngempor minangka soekoe. 'Kaoela ka noe mariskin * ngadjadi bapa, sarta padoe noe lain kawawoehan kaoela koe kaoela dipariksa. 'Toer kaoela ' sok motongkeun sihoeng djalma goreng, sarta beunangna ngarontok koe
tjeuli
'

Karana

mah kaoela diseungseurikoe noe ngalora ti batan kaoela nja oemoer; kilang bapa-bapana, direudjeungkeun djeung andjing ingoningon kaoela ge, tjoewa. 'Malahkakoewatan leungeun diri maranehna ge naon pedahna ka kaoela'? Estoe djalma noe leungit kabgdasan. 'Pada kgri bawaning boetoeh djeung bawaning ngongkrong; pada njegetan taneuh keeng, noe titakeun
tadina goendil nja boerindil. 'Sok maretik daoen pangset di lebah roengkoen; sarta akar harendong kahakananana. 'Geus pada disingkirkeun ti tengah-tengah djalma; dialok-alokkeun koema bijasa ka noe maling. 'Dina djoengkrang matak aringgis ngarSnggonna; dina lijang Igmah djeung goenoeng karang. 'Di antara roengkoen-roengkoen pada hoemaroeroeng; di handapeun tangkal tjoetjoekan pada roewang-rijoeng. 'Anak djalma boeroeng, nja anak djalma noe teu poegoeh ngaranna, geus digitikan dika-loewarkeun tina tanah. p. 19 is. Ari ajeuna " kaoela koe eta dipake kakawihan, sarta dipake s6nen kalemekan. 'Pada giroek ka kaoela, nganggangan ka kaoela, djeung teu ngahiding * njidoeh ka beungeut kaoela. Sabab tambaug himah kaoela koe andjeunna diboeka, sarta kaoela dihandapkeun; mana eta maritjeun kadali di hareupeun
: '

10

kaoela dirgboet
a Djab. 72
:

ti
:

hoentoena.
4.

12

82

3,

6 p. 31

18.

c Djab. 58

7.

11

Ari pikir kaoela harita: Aing mangke paeh dina sajang aing; poe aing tangtoe loba saperti keusik; 'akar aing moeka kana tjai, sarta tji-iboen sapeupeuting aja dina dahan aing; 'kamoeljaan aing weuteuh di aing, sarta gondewa aing nganjar-nganjarkeun maneh dina leu-

'^

12

kaoela. 'Ti katoehoe haroedang toeroenan djoeroedjana; soekoe kaoela dita-

13

ngeun aing. 'Djalma teja ngadarengekeun ka kaoela, sarta pada ngadagodago; pada tjitjing ngarSggpkeun pirempoeg kaoela. 'Sanggeus mitjatoer

14

djongan, djeung pada njijeun djalanna ka kaoela noe matak balahi. 'Pada ngabongkar sorangeun kaoela, gawena njilakakeun kaoela, teu koedoe aja noe ngabantoe ka dinja. Daratangna kawas
''
'

tina beulah noe 16ga, tingdjaroengkgl

600
15

AJOEB

31.

handapeun karoeksakan. 'Kaoeladisanghareupan koe panjingsijeunan kamoeljaan kaoela diberik tjara koe angin, djeung kasalametan kaoela ladjoe saperti mega. p. 17:6; Njanj. 3:14.
;

PASAL

31.

b J6s. 50:
16

6.

c p. i: 21.

p.

19: 12.

Ari ajeuna

"

njawa kaoela namplok;

keun maneh tina hal kaoela da kaoela kataradjang poe kabalangsakau. 'Tipeuting toelaug-toelang kaoela asa dikarohokan, tjoplok ti awak, sarta noe nje18 getan kaoela teu eureun-eureun. 'Tina rosa kawasana papakean kaoela sedjen ti sasari, asa sargrgg tjara beuheung 19 koetang. 'Andjeunna neundeutkeun kaoela kana leutak, anoe matak kaoela 20 geus saroepa taneuh djeung leboe. 'Koering ngadjerit ka andjeun, * doepi koe andjeun hanteu diwalon; koering teh marek, doepi andjeun ngabaeudan ka 21 koering. 'Andjeun teh owah, moenggah sasangkleng ka koering; estoe andjeun nandasa ka koering, nganggo kabedasan 22 panangan andjeun. 'Koering koe andjeun didjoengdjoengkeun, ditoempakkeun kana angin; uja koering teh koe andjeun dileboerkeun koe angin riboet. 23 'Salgresna koering geus tgrang, andjeun kgrsa moelangkeun koering ka adjal, nja ka imah pakoempoelan sakoer
17
<^

TZaoela geus njijeun pSrdjangdjian ka J^panon kaoela; na koemaha kaoela rek ngabileng ka tjawene 'Da nahaon pidoeoemaneun ti Allah, ti loehoer, nja pimilikeun ti noe Moerbawisesa, ti manggoeng? 'JSTaha djalma goreng lain pikeunaeun katjilakaan, sarta noe njijeun kadorakaan lain pikeunaeun noe mahiwal? 'Naha* andjeunna
?

lain

ningali

djalan kaoela,
p.

sarta lain

ngetang sakabeh lengkah kaoela?


a Mat. 5:28. b
5

23:10; 34:21; Djab. 139:3.

Oepama kaoela ngalakonan noe teu baatawa soekoe kaoela ngobrek kalampah tjidra; '(kaoela hajang koe andjeunna ditimbang dina taradjoe bener tangtoe Allah waspaos kana kat6m6nan kasil,
;

oepama tintjak kaoela serong tina djalan, atawa hate kaoela noetoerkeun ka panon kaoela, atawa aja tjerong "
oela;)
'

napgl dina leungeun kaoela: 'daek kaoela njebar, kapoeloekna koe noe sedjen,

atawa pgpglakan kaoela diraboetan.


a
9 5

Moesa 13:17.

10

'^

noe hiroep.
c p.

a Djab. 42:5. 6
5.

p. 19: 7;

31:35.

16:9. d Goer. 12:

24

25

26

27

28

29

30

si

Orokaja ari djalma roegroeg, lain njodorkeun leungeun? atawa, ana balahi, lain ngadjerit koe hal kitoe? 'Naha kaoela lain sok tjeurik koe karana noe kasoesahan? Njawa kaoela lain sok nggngs koe karana noe miskin ? 'SaSnjana, noe diar6p-arep koe kaoela kabagdjaan, ana hoi teh katjilakaan; noe ditoenggoe-toenggoe koe kaoela tjaang, ana hoi teh poek mongkleng. 'Eusi beuteung kaoela ngagolak, hanteu tjitjingtjitjing kaoela kabgredeg poe kabalangsakan. 'Kaoela leumpang Igntrgng, lain sabab kapanasan; neut kaoela nangtoeng dina koempoelan, bari ngadjgrit. 'Kaoela * djadi doeloer ka adjag, djeung batoer ka manoek naam. 'Koelit kaoela hideung, tjojolok ti awak, sarta toelang kaoela panas tina sabab toehoer. 'Kitoe noe matak katjapi kaoela kahndih koe prihatin, djeung soeling kaoela kalindih koe sora tieurik. a Boem
;
'^

11

12

kapintjoet koe kaoela ngintip-ngintip pipir lawang batoer: 'pa sing djadi toekang madjikan kaoela ngagiling deungeun-deungeun, djeung sing disinekglan toeoer lalaki sedjen. 'Karana lampah kitoe teh roetjah, sarta nja eta kadorakaan * mandjing disiksa koe hakim. 'Karana nja eta teh seuneu noe ngahakan tgpi kana djoerang geus tangtoe sakabeh kahasilan kaoela koe eta datang ka diraboetan. a jss. 47 2.
;
:

Oepama hate kaoela awewe sedjen, atawa

b 3

Moesa 20:10.

13

Oepama kaoela njoemahkeun j)rakara


badega kaoela lalaki atawa awewe,
la-

14

moen eta aja oeroesan ka kaoela: 'na koemaha pilampaheun kaoela dimana
Allah ngadgg? sarta dimana andjeunna marijos, koemaha kaoela nja pingawangsoeleun? 'Naha noe ngadamel diri kaoela, lain

15

noe ngadamel eta ongkoh

di

djgro kandoengan? " lain hidji bae noe njadijakeun kaoela djeung eta di djgro
16

17
I

12:15. b Djab. 102:7; Mik.

8.

c Njanj. 4:8.

pianakan? a mi. '2:10. " Oepama kaoela mogogkeun kahajang noe malarat, atawa panon randa koe kaoela disina roeksak; 'kitoe deui oepama hoewapeun kaoela didahar

AJOEB
sosoranganan bae, pahatoe teu dibagi (estoena mah ti kaoela baranghakan boedak keueh eta ngaggdeanana di ka* tjara di bapa; sarta ti wat6s kanoela doengan iboe, kaoela ngadjeudjeuhkeun ka randa ;) oepama kaoela nendjo aja noe tiwas, teu boga pake, atawa aja noe miskin teu boga simboet; 'oepama " tjangkengna teu ugabgrkahan ka kaatawa dirina teu haneut ti koelit oela, domba kaoela; 'oepama kaoela ugoelangkeun leungeuu ka pahatoe, sabab kaoela " diua lawang nendjo noe ngataktak kaoela sing bantoe ka kaoela ragrag ti walikatna, djeung leungeun kaoela sing sgmplak ti peupeuteujanana! 'Karana kaoela sijeun tjilaka ti Allah, sarta tina kaloehoeran andjeunna kaoela teu kadoega kitoe-kijeu.
'

32.

601

35

tina lawang;

18

19

'

3G

20

37

'^

- '6h, kahajang teh aja noe ngadangoekeun ka kaoela! (Tab, ijeu tawis kaoela; noe Moerba-wisesa moegi ngawalon ka kaoela.) Sarta hajang boga pakSlakaU; beunang njgrat Law an kaoela; 'sa6njana koe kaoela dek dipapanggoel dina taktak; dek dibeulitkeun ka sirah kaoela tjara makoeta. 'Rejana lengkah kaoela dek dioendjoekkeun ka andjeunna; dek ngadeuheusan ka an-

21

djeunna SapSrti gSggdoeg.


Hos. 6:7.
38

a X Moesa 3

12;

22

'

39

23

noeding ka kaoela, atawa tapakna singkal ejar tjareurik; 'oepama kaoela ngahakan kahasilanana teu ka loewar bajaran, atawa noe boga koe kaoela disina moe-

Oepama lahan kaoela sasambat,

40

p.

22

7, 9.

6 p. 29

16. c p. 29

13.

Sil.

27

26.

e p.

29:7.

poetkeun njawa: 'sing bidjil walangsangit ngaganti tarigoe, djeung djoekoet baoe ngaganti gandroeng! Tamat kasaoeran Ajoeb.

2i

25

Oepama Smas koe kaoela " dijiake pangandel, atawa kaoela ngomong ka 6mas aloes, jen: Maneh kasantosaan oepama kaoela boeugah sabab aing
'

PASAL
rridinja
2

32.

26

27

28

gSde kamoektian kaoela, djeung sabab rosa beubeunangan leungeun kaoela; 'oepama * kaoela nendjo srangenge, sakitoe tjaangna, atawa boelan aloes leumpangna, seg hate kaoela kaggndam ririkipan, dat kaoela njembah, leungeun dikana-biwirkeun eta ge kadorakaan noe mandjing disiksa koe hakim kanandakeun kaoela nganglgs ka rana Allah noe linggih di noe loehoer.
'

eta tiloe djalma areureun ngaJ-walon ka Ajoeb, sabab Ajoeb bener koe pangraos pribadi. 'Toeloej Elihoe poetra Barakel, oerang Boes, bangsa Ram, djadi bgndoe; nja djadi bendoe
"
* sabab Ajoeb ngabSnSrkeun andjeun leuwih ti Allah. 'Ari ka noe tiloe sobatna teja Elihoe djadi bSndoe deui, sabab teu margndak piwaloneun, padahal pada njalahkeun ka Ajoeb. 'Demi Elihoe ngantosan sasaoeran ka Ajoeb, sabab eta pada sgpoeh nja oemoer ti batan pribadina. 'Barang Elihoe geus waspadaeun, jen taja piwaloneun dina lambej eta tiloe djalma, seug djadi bendoe. a p. 2: 11. i p. 4: 17; 35:2. Toeloej Elihoe poetra Barakel, oerang Boes teja, ngawalon, kijeu walonna: Kaoela ngora nja oemoer, ari sarampejan mah pada sgpoeh; kitoe noe matak kaoela maras-miris, sijeun ngahatoerkeun kanjaho kaoela ka sampejan sa-

ka Ajoeb,
3

'

a Djab. 52
29

9.

6 5

Moesa 4:19.

30

31

32

Oepama kaoela " boengah koe balahi djalma noe geuleuh ka kaoela, atawa kaoela atoh lamoen eta kapanggih koe katjilakaan; '(satgggsna kaoela hanteu mikeun soengoet kaoela milampah dosa, menta patina koe panjapa;) 'oepama djalma eusi himah kaoela teu ngaromong, jen: Saha atoeh noe teu seubeuh koe laoekna! 'Semah tara men ting * di loewar; panto kaoela disina molongo baris noe njaba. a sii. 24:17. b Hat. i9:i5;
Ibr.

daja. 'Ari pikir kaoela:

"

Oemoer

sina

13:2.

33

Oepama kaoela ngalipoetan kamasijatan kaoela tjara Adam, djalan njoempoetkeun kadorakaan kaoela dina anggn, 'sabab inggis koe djalma loba, sijeun dipikatjoewa koe bangsa-bangsa, noe
9

misaoer, nja karejaan taoen sina nganjahokeun kapintgran. 'Padahal * roh noe di djgro manoesa, nja " ambgkan ti noe Moerba-wisesa, nja eta noe mere pangartian ka manoesa teh. Lain noe
'

"^

34

matak kaoela

tjitjing,

teu bidjil-bidjil

10

pandjang oemoer bae noe palintSr, sarta lain noe karolot bae noe ngaharti hoekoem. 'Noe matak kaoela mihatoer:

602

AJOEB

33.

Soemangga, reungeukeun kaoela! da kaoela ge sedja ngahatoerkeun kanjaho


kaoela.
11

a p. 12

12. b p.

20

3. c p.

33

4.

d Djab. 119:100.

12

13

14

Satemgnna, kaoela noenggoe-noenggoe kana lahiran sarampejan; kaoela ngadengekeun, ngantian pangartian ti saramjjejan, ngantian koe sarampejan kadongdon pisaoereun. 'Ana kaoela negeskeun ka sarampejan, doemadakan, Igbah sarampejan taja noe bisa ngelingan ka Ajoeb, noe bisa ngawalonan lahiranana. Oelah sarampejan misaoer kijeu: Kaoela maranggih kapintSran; Allah bae noe jasaeun ngelehkeun ka Ajoeb, djalma mah moal aja noe bisa. "Ari Ajoeb pangnatakeunana lahiran teh lain ka kaoela; sarta koe kaoela diwangsoelan teh moal noeroetkeun ka'

pama sampejan ijasa, moegi ngabalesan saoerka kaoela; mangga, tata-tata ngalawan ka kaoela, sing sadija! 'Satgmgnna, kaoela sapertos sampejan keneh, * damglan Allah; kaoela ge beunang andjeunna ngadjadikeun asal taneuh lik6t. 'Saleresna, sampejan moal diririsi koe kabaloewasan ti kaoela; sarta kaoela moal djadi titindih ngabeuratan ka sampejan. a Djab. 33 6.
'^
:

b p. 10:9. c p. 9
8

32

13

21.

10

Jaktos, " sampejan milahir kakoeping koe kaoela, kijeu oengel kasaoeran noe koe kaoela kadenge: 'Kaoela teh setra, teu boga kamasijatan; kaoela beresih, taja kadorakaan kaoela. 'Satemenna, andjeunna ngersakeun njatroe ka kaoela; * estoe kaoela koe andjeunna di-

dm

11

manah moesoeh. 'Soekoe kaoela

15
16

17

18

19

20

21

22

saoeran sarampejan. Eta teh galeder, teu ngawangsoel deui geus saroewoeng koe pisaoereun. "Koe naon kaoela rek noenggoe-noenggoe, sabab eta teu malisaoer, sabab pada ngadaweung, teu ngawangsoel deui? 'Kaoela ge sedja ngawangsoel bagian kaoela; nja kaoela ge sedja ngahatoerkeun kanjaho kaoela. 'Karana kaoela pinoeh koe piomongeun; estoe kaoela disedgkkeun koe roh dina batin kaoela. 'SalSrSsna, batin kaoela " saperti anggoer noe tatjan diboeka; rek bedah, tjara karoeng koelit noe weuteuh. 'Kaoela sedja ngomong, soepaja hegar nja pikir kaoela; sedja ngangahkeun biwir, dek ngawangsoel. 'Kaoela * moal pilihkasih, sarta moal ngolo-ngolo ka pada manoesa. 'Saestoena kaoela teu bisa ngolo-ngolo; tangtoe kaoela tereh ditjandak koe noe ngadamSl kaoela.
a Mat. 9:17. b
p.

" koe andjeunna dibelok; sadajana djalan kaoela koe andjeunna didjaga. p. io:7;

16: 17; 23:10, 11. b


12

p.

13:24; 19:11.

c p. 13:27.

Salgresna, hal eta mah sampejan hanteu bener, wangsoelan kaoela; karana Allah teh agoeng, leuwih ti manoesa.

13

14

'Naha sampejan madoean ka Allah, tina teu maparin katerangan naon-naon dadamSlanana? 'Kapan mah Allah sok
ngandika sakali, atawa doewa kali, tapi koe djalma hanteu ditolih. 'Dina impian, dina tetendjoan ti peuting, waktoe djalma-djalma karagragan katibraan, wantji keur sasarean dina pangheesan: 'didinja " andjeunna sok moekakeun tjeuli djalma-djalma, sarta pameperih adjangna koe andjeunna ditjap, 'baris njingkirkeun manoesa ti kalakoean goreng, djeung baris noetoei^an kaangkoehan ka djalma; 'kersa ngahalangan njawana, diloepoetkeun tina roewangan
kitoe deui hiroepna,
*

15

16

17

18

13:8, 10.

oelah koengsi kap.

PASAL

SOrang pSdang.
33.
!

p.

36:10. b

19:29; 36:12.

19

Nanging sawangsoelna, eh Ajoeb mangga, reungeukeun omongan kaoela, re2

Djeung deui djalma sok dilara-lara koe kanj6ri dina pangheesanana, " sarta
sangsara toelang-toelangna taja eureunna; 'dongkap * hiroepna mikaidjid kana kahakanan, sarta njawana mikaidjid kana kabeukina; 'moenggah bejak dagingna, wani teukatendjo; djeungtoelang-toelangna, noe tadina teu katendjo, tarem-

ggpkeun sapihatoer kaoela. 'SalgrSsna, kaoela geus ngangahkeun soengoet kaoela; letah kaoela mitjatoer dina lalakaoela. Omongan kaoela tgroes djeung hate noe saestoe, sarta biwir kaoela bakal nggdalkeun kanjahona sagSblasna. 'Roh Allah " noe ngadamel kaoela; nja ambgkan ti noe Moerbawisesa noe ngahiroepkeun kaoela. 'Oe-

20

21

ngit

'

22

njawana ngadeukeutan kana roewangan, nja hiroej^na njampeurkeun ka poerah maehkeun. p. 30 17. i Djab. 107 is.
bong.' Kitoe
: :

23

Oepama seug

"

aja

malaikat,

hidji

AJOEB
lawang, kaJisoep noe bareboe-reboe, noengkoelan ka dinja, bari maparin njaho ka manoesa teh hal kawadjibanana 'tangtoe manoesa teh koe andjeunna dikoernijaan, bari nimbalan: Eta teh loepoetkeun tina toeroen kana roewangan, da kami mauggih pangboes. 'Tangtoe awakna moeloes deui, ngoengkoelan mangsa boedak, nja poelih deui ka mangSana ngoi'a. 'Ana neda-neda ka Allah, tangtoe koe andjeunna dimanah, dongkap ka nendjo pameunteuna kalawan soeka, sarta manoesa teh koe andjeunna dipaparin deui kabeneranana. "Toeloej njanji hareupeun pada manoesa, kijeu pokna: Kaoela tadi boga dosa, anoe Igmpgng koe kaoela dibengkokkeun, tatapi kaoela ten dibalSs samistina.'Njawa kaoela koe andjeunna diloepoetkeun tina njorang roewangan, sarta hiroep kaoela ngarasa tjaang. a 1 Moesa 23 20. 6 1 Tim. 2 5.
*
''
: :

34.

603

24

pang babatoeran djeung noe njarijeun kagorengan, nja loemampah babargngan djeung djalma doraka? 'Karana saoerna: f Taja mangpaatna di djalma soeka reureudjeungan djeung Allah.
6 p. 12
:

ap.
:

33-. 1.
1
:

11. c p.

27

33

9.

p.

15 16. e Djab.

1.

f
10

p.

9:22; 10:15.

25

Koe sabab
pikir!

eta,

eh djalma noe baroga

26

11

27

12

13

rareungeukeun kaoela; " palijas teuing Allah teh midamgl kadorakaan, noe Moerba-wisesa midamgl kagorengan. 'Estoena mah * manoesa koe andjeunna dibalgs tgroes sapagaweanana, nja djalma teh disina manggih sakoemaha lalampahanana. Sajakti-jaktina Allah teh tara midamgl doraka, noe Moerba-wisesa teh tara ngabengkokkeun hoekoem. 'Saha noe ngadjgnengkeun an'

28

14

c 1

Tim. 2

6.

29
.

Tah, sadajana noe tadi koe Allah sok didamgl ka djalma, doewa kali tiloe

15

30 kali,

ngoendoerkeun njawana tina roewangan, soepaja katjaangan koe


'baris
"

" djeung saha noe ngadjadikeun saalam-doenya kabeh? ngamanahan sasa'Oepama andjeunna rohna djeung ambgliraeunana bae, kanana ditjandak deui ka andjeunna, 'geus tangtoe sakabeh mahloek paeh sarejana, sarta manoesa tangtoe moe-

djeunna, njangking boemil

"^

*"

lang deui kana taneuh.


p.

i
:

Moesa i8:25;
13.
c p.

31

32

tjaang kahiroepan. a Djab. 56 i4; 103 4. Mangga, Ajoeb! rggepkeun; moegi reungeukeun kaoela; masing repeh, kaoela sedja mihatoer deui. 'Oepama aja lahirkeuneun, mangga ngabalesan saoer ka kaoela; moegi lahii-keun; karana kaoela soeka pisan sampejan dibenerkeun.
:

8:3; Boem

14.

h Djab. 62

38

4;

Djab.
16

119:90. d Djab. 104:29.

e 1

Moesa 3:19.

17

33

'Oepami hanteu mah, moegi sampejan ngareungeukeun bae ka kaoela; masing repeh, kaoela ka sampejan sedja ngahatoeranan kapintgran.

18

19

PASAL
Ngawalon
Eh,
"

34.

deui Elihoe, kijeu walonna:


20

djalma palinter! rareungeueh, noe baroga 3 kanjaho! rargggpkeun kaoela. 'Karana tjeuli ngararasakeun kasaoeran, tjara 4 lalangit ngasaan kahakanan. 'Geuraoerang milih keur diri oerang anoe teroes djeung hoekoem; oerang sing nganjahokeun di lebah oerang mana noe hade. 5 "Karana saoer Ajoeb, jen: Kaoela teh bSn6r; tapi Allah njingkahkeun kaadilan 6 ti kaoela. 'Nadjan kaoela tSroes djeung hoekoem, koedoe bae kaoela bohong; raheut kaoela pajah, euweuh kamasiTJatan. 'Saha djalma tjara Ajoeb, ngi8 noem pamojok sapgrti tjai, 'sarta " leum-

keun omongan kaoela;


''

21

''

22

23

'^

24

Djeung oepama boga pangarti, ijeu koe sampejan reungeukeun|; mangga, reggpkeun oengel pihatoer kaoela. 'Ari noe geuleuh ka hoekoem, pimanaeun dek njangking kawasa? atawa noe Bgngr langkoeng-langkoeng, naha koe sampejan dek disalahkeun? 'Naha pantgs njgboet ka radja Djalma bangkawarah? ka menak-menak njgboet: Djalma doraka? 'Komo ka andjeunna, " noe teu pilihkasih ka kapala-kapala, sarta teu ngakoe ka noe soegih leuwih ti noe malarat; karana sadajana ge dadamglan panangan andjeunna. Sakgdep-metra eta maraot, sarta tgngah peuting; rahajatna diggdagkeun, seg toeloej areuweuh, djeung noe kawasa disingkirkeun ^ teu kalawan leungeun. 'Karana " sotjana neuteup ka djalan oenggal-oenggal djalma, djeung sakabeh lengkahna koe andjeunna katingali. 'Taja noe poek, sarta taja kalangkang maot, ^ pigeusaneun njoempoet noe njarijeun kagorengan. 'Karana andjeunna teu kgdah ngawaskeun deui ka djalma, teu koedoe ngadeuheus ka Allah soepaja dihoekoem. 'Andjeunna minggeskeun noe kawasa,
:
'

604

AJOEB

85, 36.

teu nganggo diparijos heula, sarta nga)

lahir
4

Naon mangpaatna ka

diri

sam-

dggkenn anoe sedjen, ugaganti ka dinja. 'Djadi andjeunna langkoeng waspaos ka panggawe-patiggawena sarta koe an;

pejan? naon hasilna ka kaoela ti batan dosa kaoela? 'Kaoela sedja ngabal6san saoer ka sampejan, sarta ka sobat-sobat

>

'

djeunna dibalik ti peuting, djeung diremoekkeun. 'Koe andjeunna dirangket dina paranti djalma doraka, dina panglaladjoan. 'Noe matek kitoe, sabab njalingkir ti poengkoereun andjeunna, djeung teu ngahartikeun ka sadaja djaIan andjeunna; "wani ngadatangkeun ka andjeunna sasambatna noemalarat; ^ seug sasambatna djalma balangsak teh koe andjeunna dimakboel. 'Ari andjeunna ngaggnalikeun, ^ na saha noe bisa njalahkeun? ari andjeimna meungpeunan pameunteu, na saha noe bisa nendjo ka andjeunna? Boh ka hidji bangsa, boh ka hidji manoesa, saroewa bae. 'Soepaja manoesa moenapek oelah ngaradjaan, oelah djadi ridjgt ka rahajat. a s Moesa
10 16
:

Geura tauggah ka awaskeun megamega: aja sakitoe laloehoerna ti sampejan! 'Oepama sampejan migawe dosa, " njijeun naon sampejan ka andjeunna?
sampejan sakalian.
'

langit, sarta tingalian

sarti ari loba

kamasijatan sampejan, mi-

lampah naon sampejan ka andjeunna? 'Oepama sampejan bener, ^ mere naon sampejan ka andjeunna? atawa naon noe koe andjeunna katampati panangan sampejan? 'Lampah sampejan doraka keunana ka pada djalma; kitoe deui kabgngran sampejan hasilna ka anak Adam. o p. 32 2 34 5. 6 p. 34 9. c p. 7 20.
: ; : : :

d
9

p.

22:2; 41

2.

17. 17.

h Dan.

34. c p. 31

Sil.
:

5
Z'

21

J6r.
:

10

d Djab. 139

11, 12. e Djab. 9

13.

J6s. 50

9.

Karana naha pantSs oendjoekan ka


Allah:

Tina karejaan panganijaja djalma sok djgdjeritan, pada sasambat tina leungeun noe aragoeng; 'sarta hanteu njeboet: Di mana Allah, noe ngadamel diri kaoela, " noe sok maparin poepoedjian
peuting, 'noe masihan pangarti ka oerang, leuwih ti batan ka sasatoan

Koering njandang siksaan, teu gadoeh kasalahan; 'naon-naon noe teu katendjo koe koering, koe andjeun toedoehkeun ka koering; oepama enja koe-

11 ti

ring njijeun kagorengan, moal dipilampah deui? 'Naha pamalgsna koedoe teroes djeung kahajang sampejan, noe matak koe sampejan ditampik? djadi

12

di boemi; noe masihan kapinteran ka oerang, leuwih ti batan ka manoek-manoek awang-awang? "Didinja eta teh sasambat, * tapi koe andjeunna hanteu

13

maneh noe koedoe milih, lain kami. Manana anoe djadi kanjaho sampejan,
saoerkeun!

14

'Djalma noe baroga pikir

meureun ngaromong ka kaoela, kitoe


deui oenggal djahna pinter, noe ngadengekeun kaoela, 'jen: Ajoeb ngalahir teja teu kalawan kanjaho, estoe kasaoeranana teu kalawan kapinteran. 'Kahajang teh, Ajoeb moegi ditjoba dongkap ka antekna, sabab ngawalonna sapgrti djalma teu poegoeh. 'Karana dosana diwoewoehan deui koe kamasijatan, 1ampahna di ISbah oerang emprak-emprakan, sarta reja pisan kasaoeranana ngarasoela ka Allah. a p. 38 2.
:

15

16

dikaboel, tina sabab kamagoengan djalgaroreng. 'Estoe noe gapong koe Allah hanteu dimakboel, koe noe Moerba-wisesa teu direret-reret atjan. 'Greus poegoeh ari sampejan ngalahir, " teu mireungeuh ka andjeunna; prakawisna geus aja di pajoeneunana, sarta sampejan ngantos-ngantos bae ka andjeunna. 'Demi ajeuna, sabab andjeunna hanteu njiksa sadjSro bgndoena, sarta andjeunna hanteu ngoeningakeun teuing dina koemawani, 'noe matak Ajoeb ngSngahkeun lambSjna sija-sija; ngalobakeunana kasaoeran teu kalawan kanjaho.

ma

"*

a Djab. 42

9.

6 p. 27

9. c p.

23

8, 9. (i

Goer. 8

11.

PASAL
2

86.

PASAL

35.

IVrgawalon deui Elihoe, kijeu walonna: Naha ijeu teh koe sampejan dimanah tSroes djeung hoekoem, lahiran sampejan, jen " Kaoela teh bSngr leuwih ti Allah teja; 'noe matak sampejan nga-

rroeloej deui Elihoe, kijeu saoerna: JSing sabar ka kaoela sakSdap, kaoela s6dja mihatoer deui ka sam^DOJan; karana aja deui pisaoereun pgrkawis Allah. 'Kaoela sedja njokot kanjaho kaoela ti noe djaoeh, djeung sSdja njang-

gakeun

kabengran ka noe ugadamgl

AJOEB
kaoela. 'Karana sajaktina omongan oela hanteu boliong; sampejan disargngan koe uoe sat6mSnua nja kanjaho.
"

37.

6or
dipilih ti

ka22

koe sampejan geus


balangsakau.
SalgrSsna,

batan ka-

o Djab. 18:20. 6 Djab. 23:5.

SalSrSsna, Allah langkoeng kawasa, tapi hanteu njoemahkeun; langkoeng


23

kawasa nja kakoewatan manah. 'Moal


ngahh-oepan noe doraka; sarta maparin kaadilan ka noe balangsak. Moal * malengos sotjana ka noe bener; sat6g8sna direudjeuugkeun ka radja-radja dina pangtjalikan, didijoekkeun saendSng-gndgng, estoe djadi loehoer. 'Djeung oepama eta teh njandang rante, kabarogod koe talining kabalangsakau, 'seug andjeunna ngaujatakeun ka darinja pagaweanana djeung kamasijatanana, tina ngagoengkeun sorangan; 'sarta " diboekakeun tjeulina pikeun pameperih^ bari dipiwarang tobat, mitjeun lampah doraka. Oepama ngagoegoe, sarta toeloej ngawoela, tangtoe bejak poena di djero kabagdjaan, nja bejak taoenna di djgro kangeunahan. 'Sabalikna, oepama hanteu ngagoegoe niah, ^tangtoe kasorang pedang, sarta paraeh " teu kalawan kanjaho.' Ari noe moenapek hate ngandoeng ambek; teu sasambat lamoen koe andjeunna dibarogod. 'Njawaoa nepi ka di ngora-ngora, hiroepna paeh adjal reu djeung djalma latjoer. 'Noe balangsak koe andjeunna didjait koe kabalangsakanana; tjeuhna diboekakeun lantaran kasoesahan. a p. lo 3. 6 Djab. 34 le.
'

Allah nawiskeun andjeun poendjoel koe lantaran kawasana saha djadi goeroe sapSrti andjeunna? noe 'Saha noe ka andjeunna " mastikeun djalanna? atawa saha noe rek oendjoe;

''

24

kan ka andjeunna: Andjeun midamgl awon? 'Masing eling, sampejan moedoe ngagoengkeun kana padam61anana, noe
sok diparoedji koe djalma-djalma. 'Sakoer manoesa marelgng ka dinja; djalma pada nendjokeun ti kadjaoehan.
a
p.

25

'^

34:10,

13.

2G

27

Saleresna, " Allah teh langkoeng agoeng, sarta koe oerang teu kanjahoan; rejaning taoenna hanteu kadongdon. Karana andjeunna naekkeun kStes-kStes tjai; pras-pris hoedjan tina halimoenna;
'

'

28 29

'dikoetjoerkeun koe mega, moeroeboet ka manoesa djeung soegihna. 'Dalah saha noe ngarti dina meberna mega,

30

31

''

32

djeung * dina roekat-rekotna saoeng andjeunna? a Djab. 145:3. b Djab. 18:12. Salgresna, andjeunna meberkeun tjasakoebgng andjeunna, djeung daangna sar laoet dianggo noetoepan. 'Karana koe lantaran eta andjeunna ngahoekoeman ka bangsa-bangsa, sarta maparin tgdaeun loejoeh-lajah. 'Panangan doewanana koe andjeunna ditoetoepan koe sorot, sarta dipiwarangna keuna ka noe
ditoedjoe. 'Groegoerna

33

Djab.
:

113:7,8. d Djab. 107:10.


18.
jr

p.

33:16.

djeunna,

ngawartakeun andalah ingon-ingon ngabedja-

/p. 33

p.

21.

p.

22

16.

keun pisoempingeunana.

Malah sampejan oge koe andjeunna bade ditoejoen tina koeroeng kasoekeran, " ka tgmpat noe lega, noe taja karoepekan; * sarta noe diambengkeun di medja sampejan tangtoe pinoeh koe minjak. 'Tatapi sampejan teh pinoeh koe prakara doraka; prakara sarta djeung hoekoeman pada ngahajeukan ka sampejan. 'Wireh aja bendoe, poma sampejan oelah kagendam koe kadjembaran; sarta sampejan oelah kabawa njimpang koe kagedean paneboes. 'Karah djedjgritan sampejan bisa metakeun sampejan ka loewar ti kasoekeran, atawa koe hal sampejan mejakkeun tanaga? 'Oelah hajang teuing kana peuting,dimanabangsabangsa iDiinditeun ti enggon-enggonna. 'Mangka ijatna, poma oelah njanghareup kana kadorakaan; karana nja eta noe

PASAL
Estoe
2

37.

tina hal kitoe hate kaoela nga-

gidir, djeung ngarandjoeg ti enggonna. 'Geura darengekeun dina ngagoeroeh gentrana, nja dina ngagSrem, noe ka loewar ti bahamna! 'Koe andjeunna dileupaskeun ka sakolong laugit, * djeung sorotna nepi ka sisi boemi. 'Sapandeurieun eta goer sora ngagaoer; andjeunna ngagoeloedoegkeun ggntra kaagoenganana, djeung teu ngahoelag sorot satijaptijap kadenge gentrana. 'Allah ngagoeloedoegkeun ggntrana j^anteg matak helok; * andjeunna sok ngadamel padamSlan araheng, noe koe oerang hanteu kaharti.
a Djab. 29:3. b Mat. 24:27. c
p.

5:9.

Karana andjeunna miwarang ka " saldjoe: Geura toeroen ka boemi! kitoe

606

AJOEB
ngidjih,

keneh ka hoedjan
7

njakahoedjan

ningal
d
p.

ka
p.

sakoer
11:
7.

noe boga augkoh


Moesa 38:8.

ngidjih andjeunua noe leuwih rosa. 'Leu-

pintgr. a

b Djab. 104:2. c 2

ngeun sakoer manoesa koe andjeunna


8

36:5, 22.

dadamSlan andjeunna pada ngarti. 'Didinja


ditjajjan,
*
"

soepaja sakabeh djalma

PASAL

38.

sasatoan maroeboes ka panjoempoetan, sarta ngargnggon di panjalindoe9 nganana. "Bol ti kamarna datang angin topan, sarta angin ti kaler mawa tiris. dipaparin tjai batoe, 10 'Ti ambekan Allah 11 sarta tjai lega datang ka roepSk. 'Dalah mega koe andjeunna dibeungbeuratan pihoedjaneun, sarta mSndoenging sorot,na koe andjeunna dipabal6ntjarkeun. 12 Seg eta koekoerilingan oentang-anting, noeroetkeun panggrsa andjeunna; nja milampah sakoer noe koe andjeunna
<*
'

rridinja Pangeran " ngawalon ka Ajoeb J-ti djgro angin riboet, kijeu walonna:
a
2
p.

31

35.

Saha eta " noe moekkeun papasten koe omongan noe teu kalawan kanjaho?
^ geura disaboek sakarana kami arek nanja ka maneh, seg maneh ka kami mere njaho!

'Tjangkeng

maneh
;

bijasa lalaki

a
4

p.

42

3.

b p.

40:2; 42

4.

13

dipiwarangkeun ka dinja di sadjagatboemi; 'boh ^ kana panggSboeg, f boh ka tanah andjeunna, boh kana kaasihan, koemaha bae dikersakeunana.
a Djab.
147:16.
b p.

34:19.

Djab.

104:22.

d
14

Djab. 147:17, 18. e p. 21:9. /'Djab. 65:10.


!

Eh Ajoeb
heula, sarta

noe tadi regepkeun

liren

Di mana maneh, " keur mangsa kami ngadSgkeun boemi? Tjik bedjakeun, ari maneh boga pangarti. 'Saha noe nangtoekeun oekoeranana, lamoen maneh njaho? atawa saha noe masangkeun kgntja ka dinja? 'Dasarna * kana naon ditjeblokkeunana? atawa saha noe neundeun batoena djoeroe, 'dibarSngan bentang isoek ragem nja sSnggak, djeung " sakabeh poetra Allah saroerak?
a
Sil.

manahan moedjidjat

Allah.
8

29

30:4. b

p.

26

7.

c p.

6.

'Naha sampejan oeninga noe koe Allah dimistikeun ka eta sadajana, djeung pStana andjeunna ngaboerinjajkeun soro16 ting mSndoengna? 'Naha sampejan oeninga dina nimbangan mega, moedjidjat andjeunna noe sampoerna panganbisanal 'Oeninga petana panganggo sampejan djadi panas, lamoen di boemi keur mgntrang-mgntring angin ti ki18 doel? 'Naha sampejan ngabantoe ka andjeunna ^ raasangkeun langit, noe paeunteung tjitak ? 'Mangga, 19 geuh saperti paparin njaho ka kaoela sadaja petana kaoela pioendjoekaneun ka andjeunna; da kaoela sadaja niah teu bisa atoer-atoer 20 tina sabab poek. Naha andjeunna bakal
15
''
'

10

11

noe ngabgndoengan laoet koe panto, basana goeroedag ti pianakan, 'mangsa mega koe kami didjadikeun pakeria, djeung angkeub didjadikeun bSdongna; 'sarta * koe kami dipangneukteukkeun watesna ti kami, malah kami ngadjadikeun toelakua djeung pantona, bari nimbalan: 'Maneh ngpi semet drjeu,

Saha

"

'

oelah ladjoe! sarta pel6bah dijeu sing dipegatan ombak maneh noe kama"

gOengan?
12

lMoesal:6. iSil.8:29. cDjab. 104:9.


ti

13

ditjarijosan,

jen kaoela sedja oendjoe-

14

21

22

23

24

kan? Atawa aja djalma hajang dibasmi? 'Ari ajeuna hanteu katendjo tjahja, noe montjorong di langit; tatapi ari angin njorang, seg bengras. 'Ti kaler datang 6mas mantjoer; d6mi sakoebSng Allah mah kamoeljaan matak sijeun. 'Noe Moerba-wisesa koeoerang moal katimoe leuwih agoengkawasana;demihoekoem djeung salobana kaadilan taja pisan noe koe andjeunna dimentjogkeun. 'Kitoe noe matak djalma sarijeun koe andjeunna; sarta andjeunna teu ningal''

15

barang hiroep marenkoe maneh dibere njaho enggonna, 'sina njekglan sagala toengtoeng boemi, sarta ngirabkeun ti dinja sakoer djalma doraka? 'Didinja boemi teli salin roepa, sapSrti taneuh likSt ditjap; sarta tingargntjlok tjara gntjit; 'bari noe daroraka dip6gatan tjaangna, * sarta leungeun loehoer
tah
"

Naha maneh
ka

isoek, sarta padjar

dipotongkeun.
10

Moesa 1:5. & Djab. 10:15.

17

18

ngadatangan ka sirah laoet? atawa maneh leuleumpangan dina dasar sagara? 'Naha lawang maot dinjatakeun ka maneh? atawa maneh nendjo lawang kalangkang maot? 'Naha maneh ngarti dina ISgana boemi? Geura bedjakeun, ari maneh njaho eta sakabehna
teh

Naha maneh

AJOEB
19

39.

607

20

21

22

djalauna ka Snggon tjailug? kitoe deui poek, di maua pernahna? 'Soegan maneh bisa ngauteurkeun eta ka wSwengkgranana ? sarta soegan maueh ngarti dina paranti leumpang ka imahna? 'Koe maneh meureun kanjahoan; karana harita maneh gens didjoeroekeim, sarta rejanapoe maneh katjida! Naha maneh ngadatangan kana goedaug saldjoe? sarta maneh nendjo goe-

Di

mana

PASAL

39.

IVTaha maneh rek moro hakaneun singa ^^ bikang? atawa rek njoekoepan kana ponjona singa ngora, lamoen eta keur ngadepong dina panjaHndoengan, keur ngadSpa di noe bala, ngadodoho? 'Saha noe njawiskeun piparabeun gagak, " lamoen anakna ngadjgrit ka Allah, bari ngaroejang, ten boga hakaneun?
'

23

21

dang hoedjan boewah, 'noe koe kami disimpen baris waktoe kasoekSran, baris poe djoerit sarta pSrang? 'Di mana djalanna ka 16bah tjatlng paboejar, sarta
16bah angin
ti

a Djab. 147
4

9.

wetan pabalentjar ka
a
1

boemi?
Wahj. 16: 21.
25

Moesa

9; 18; Jos.

10: 11;

Saha noe

njijeun kokotjoran baris

tji-

26

27

hoedjan, kitoe deui djalan baris kilating geledeg, 'sina ngotjor ka tanah anoe hanteu djahnaan, ka tegal lega noe taja manoesaan, 'soepaja miseubeuhan " ka noe goendil nja boerindil, djeung soepaja ngalantarankeun bidjil djoekoet

ngora ?
28

p.

30

3.

Naha hoedjan teh boga bapa? atawa


saha noe ngajoegakeun reumis iboen? 'Ti kandoengan saha bidjilna tjai batoe? djeung haUmoen kimpel di awang-awang, saha noe ngagelarkeun 'Tjai njoempoet, djadi tjara batoe, djeung koelit sagara djadi djSggr.
?

29

30

Naha maneh njaho waktoe 6mbe tjadas anakan? atawa bisa nitenan oentjal 5 ngadjoeroe? 'Naha maneh bisa ngitoeng boelanna tepi ka djedjegna? atawa ma6 neh njaho waktoena ngadjoeroe? 'Eta teh maroengkoet, anakna diborosot7 keun, nja mitjeun kanjerina. 'Anakna sok maroeloes, ngagedeanana diaboer; ngalalejos, teu baralik deui ka indoengna. 8 Saha noe ngaleupaskeun kalde leuweung, dimSrdikakeun? atawa ringkoes 9 kalde linghas, saha noe ngalaan ? Tggal lapang noe koe kami dibakoekeun imahna, nja tanah pangset pangtjitjinganana. 10 'Eta teh njeungseurikeun karoesoehan nagara; teu ngadengeeun ngahajoh-ha11 johna noe ngagawekeun. Lakoena ngalingling di goenoeng-goenoeng, djadi pangangonanana; saroepaniug noe haredjo koe eta disaksrak.
' '

31

32

wa

33

34

35

36

37

38

jSfaha maneh bisa meungkeutkeun kongkoroug " bentang Toedjoehan, atangoedar banda Orion % Naha maneh bisa ngabidjilkeun bentang ranggeujan dina waktoena? atawa bisa noengtoen Biroewang bareag anakna? 'ISTaha maneh njaho * pikoekoeh langit 1 atawa maneh noe nangtoekeun pangawasa eta ka boemi? O p. 9:9. J jer. 31:35. Naha maneh bisa narikkeun sowara maneh t6pi ka mega, soepaja tjai ng6mplang sina ngahpoetan ka maneh? 'Naha maneh bisa ngaleupaskeun kilat, datang ka bral, sarta ngomong ka maneh: Noen, ijeu koering? "Saha " noe neundeun ka^jinteran di djSro batin? atawa saha noe mere pangarti kana pikiran? 'Saha noe ngitoeng mega kalawan kapinteran ? atawa kendi langit, saha noe ngoetjoerkeun, 'dimana keusik pahd dja'

12

13

Naha " banteng daekeun ngawoela ka maneh ? atawa daekeun meuting pipir pangokopan maneh? 'Naha maneh bisa
njangtjangkeun banteng dina tapak singkal koe tambangna? atawa daekeun narik garoe di lebak-lebak, noetoerkeuu ka maneh? 'Naha maneh daek ngandgl ka dinja, pedah rosa tanagana? atawa daek mihapekeun ka dinja beunang katjapean maneh? 'Naha maneh daek m6r''

15

tjaja

ka

dinja, jen kahasilan

bawa
16

balik, diakoetan
a Djab. 22
:

ka

leuit
:

maneh dimaneh?
b p. 31
:

22; J6s. 3i

7.

38.

17

Djangdjang manoek naam kikiplik bawaning soeka; tapi naha eta djangdjang djeung boeloe bageur? 'Da endogna ditinggalkeun dina taneuh, sarta disina haneut dina keusik; 'djeung jjohoeun, jen eta bakal kadjgdjek koe soekoe, sarta kaidek koe sato galak. 'BSngis eta teh ka anakna, kawas lain anoena; ana tjoemah hese-tjapena, teu dipake

18

19

ngabata, djeung goeroentoel taneuh lalengket? a p. 32:8.


di
]

AJOEB
20

40.

21

22

23

24

25

2G

27

28

29

30

melang. 'Karana koe Allah disina kalis kapintSran, djeuug hanteu didoeoeman paugarti. Samangsa-mangsa ngadjoengdjoeugkeimmauehkaloehoer,etanjeungseurikeun ka koeda djeung ka noe toempakna. Naha maneh noe mere pangawasa ka koeda, sarta noe niakeanan beuheungna koe soesoeri ngerab? 'Naha koe maneh eta teh disina adjret-adjretan tjara simeut? Agemna sesegorna matak baloewas. Sok kekedoek di medan, bari atoheun koe kakoewatanana; sSmproeng manggihan noe njikgp pakai'ang. 'Eta teh njeungseurikeun kana kasijeun, djeung hanteu geder; sarta hanteu moendoer tina sabab pedang. "Dina loehoer koeda tinggalSndjreng wadah djamparing, toembak djeung tohok noe haroeroeng. 'Keui- roesoeh sarta napsoe eta teh ngoejoep boemi djeung teu daekeun tjitjing lamoen njowara tarompet. 'Satijap-tijap tarompet disada, seg ngahijgm sarta ti kadjaoehan koe koeda kaambeu perang, sosorowokanana kapala-kapala sarta djeung soerak. Naha ti pangartian maneh noe matak " dadali ngapoeng, meberkeun djangdjangna, hibSr ka kidoel? 'Naha koe parentah maneh noe matak galoedra nioeloek, sarta njajangna * di noe loehoer' '

PASAL
rpidinja

40.

Pangeran ngawalon deui ka

" ti djgro angin riboet, kijeu -*- Ajoeb walonna: a p. 38;i. Tjangkeng maneh geura disaboek

lalaki; kami arek nanja deui ka maneh, seg maneh ka kami mere njaho! 'Naha maneh * karah dek nga-

sabijasa

robahkeun hoekoem kami"? dek njalahkeun ka kami, soepaja diri maneh b6nSr? 'Atawa maneh boga leungeun sapgrti
'^

Allah?
5

'^

sarta

maneh

bisa ngagoeloe-

doegkeun sowara tjara andjeunna? 'Ari kitoe mah geura ngadangdanan sorangankoekaagoengan djeung kaloehoeran, bari makeanan maneh koe kaahengan
djeung kamoeljaiin; 'bojorkeun kaleberan ambSk maneh; pentjrong sakoer noe adigoeng, sarta koe maneh ka-handapkeun; 'pentjrong sakoer noe adigoeng, sarta koe maneh toendoekkeun ari noe daroraka koe maneh remoekkeun dina enggonna; saroempoetkeun dina lemah bargng sapisan; beungeatna rimboenan di noe boeni 'Ana kitoe mah kami oge rek moedji ka maneh, " sapedah leungeun maneh sorangan njalamgtkeun ka
;
' !

maneh.
d
10
p.

a
37
:

p.

38

3.
:

Eoem

4. c J6s.

51

9.

5.

e Djab. 98

1.

31

loehoer? 'Tjitjingna di goenoeng tjadas,

Masing inget ka badak tjai, anoe beunang kami ngadamel tjara ka maneh;
njatoena djoekoet, saperti sapi. 'Masing njaho, kakoewatanana aja dina tjangkengna, djeung kabSdasanana aja dina oerat beuteungna. 'Ana tjentang boentoetna, tjara kaipoetri; oerat pingpingna pabeulit. 'Toelangna djeg pantjoeran tambaga, baloengna lir gada beusi. 'Nja eta teh loeloegoe djalan Allah koe noe ngadamel dipaparinan pedang. 'Karana goenoeng-goenoeug ngabaridjilkeun piparabeunana; ari sakabeh sato galak aroelin di dinja. 'DSroemna handajDeun tangkal bidara, di noe boeni, gnggon bajongbong sarta rawa. 'Tangkal bidara ngijoehan ka dinja koehijeumua; waroe lot noe ugalingkoengan ka dinja. 'Ari bangawan keur goentoer, sihoreng eta teu gimireun; nja kgndSl bae, masih tji Jordan leb tgpi ka soengoetna. 'Aja noe bisa meunangkeun inja adoe-hareupan koe ridjgt, sarta nendok iroengna? Naha maneh bisa mgtjatkeun boehaja
;

32

nja ngenggonna dina pontjot tjadas sarta neukteuk. "Ti dinja alak-ilik baris ha-

11

33

kaneun panonna awaseun ka noe djaoeh. 'Ari anakna sok njeuseup getih; sarta
;

12

di

mana bae
c p. 9
:

aja djalma kasabet,


a 3 Moesa 11:16. b
:

"

nja
13

di dinja ajana.
26
;

Jer.

49:16.

Mat. 24

28.

14

34

Ngawalon deui Pangeran ka Ajoeb,


walonna: Naha noe njgla teh dek madoean ka noe Moerba-wisesa? Noe njawad ka Allah teh geura ngadjawab! Ngawangsoel Ajoeb ka Pangeran, kijeu wangsoelna: Sajaktosna, simkoering teh hina teuing; koemaha simkoering nja pingawangsoeleun ka andjeun? " simkoering noengkoepkeun leungeun ka soengoet simkoering. 'Greus sakali simkoering oendjoekan, nanging moal ngawangsoel deui; atanapi doewa kali, nanging moal deui-deui.
kijeu
a
p. 21
:

15

33

iG

36

17

37

18

38

19

5; Djab. 39

10.

20

AJOEB
koe oeseup? atawa narik letabna ka 21 liandap koe tali? 'JSTaha maneli bisa ngeroiig iroengua koe wawalinian, atawa 22 uiir tjatjapekna koe kakait? 'Naha bakal panoenoehoen ka maneb make loba omong? atawa bakal mitjatoer ka maneb ? Naba bakal njijeun per23 kalawan sareb djangdjian reudjeuug maneb, seug koe maneb dibawa, soepaja ngawoela sala24 wasna? 'Naba koe maneb rek dipake tjotjooan sapgrti manoek? atawa koe maneb rek ditjangtjang kern- baroedak 25 maneb awewe? 'Naba rek didagangkeun koe noe papatoengan, dibagi-bagikeun 'Naba koelitna 26 ka toekang balantik? koe maneb rek ditapoek koe garanggang, 27 atawa boeloena koe koeli laoek? "Pek leungeun maneb ka dinja; masing ingSt SatSmgn28 kana perang, bamo deui-deui na, pangbarepanana pigagaleun barang nendjo ge ka dinja tigedeboeg.
' '

41, 42.
14

15

iG

17

nana. 'Bar6ndjoel dagingna noe ngagapoej rarapfet, parageub dina awakna, banteu goejan-gajoen.'Hatena teuas tjara batoe, nja teuas saperti batoe panggilingan noe ti bandap. 'Ana djoeng, djalma panggagabna ge risieun; tina kasima datang ka boentoe-lakoe. 'Oepama ditaradjangan koe pedang, banteu teurak; toembak, bandring djeung badjoe kere
taja gawena. 'Beusi koe eta diaugken sapoe, tambaga diangkgn kai bobo. 'Koe anak gondewa moal beunang dibirat-

18

19

20

21

22

keun; batoe bandring ka eta salin roepa, djadi kawas djarami. 'Gggendir koe eta diangkgn djarami, sarta njeungseurikeun kana salebSrna tobok. 'Ti bandapna kawas talawengkar lentjop; ana ngagoeloesoer dina leutak djeg tapak seredan ngirik. 'Leuwi koe eta disina ngagolak
tjara daloeng; laoet didjijeun saperti pa-

23

PASAL
Taj

41.
"

24

wani ngageuingkeun eta; ua saba karab noe bisa tagen di pajoeneun kami? 'Saba mere ka kami, noe geus mibenlaan anoe matak koe kami koedoe dibalSs? < Naon-naon noe aja di sakolong langit
a noe sakitoe tamaba,
''

25

nabeurau wawangian. 'Aloeran toekangeunana didjijeun tjaang, wani sagara disangka boeoek bodas. 'Taja pisan tatandinganana diboemi; didamelna banteu keuna koe geder. Sakabeb noe loeboer * koe eta dipentjrong; estoe djadi
'

radja, nj6k61 sakoer

'

abli bSdSgong.
p.

3:9. i

40:6,

7.

c p. 28:

kabeb, nja anoe kami.


& p. 35 3
:

a
:

p.

3:8.
:

PASAL

42.

Roem

11

35. c 5

Moesa 10 14 ;Djab. 50

12.

Kami moal njidemkeun anggabotana,


kitoe deui perkara pangawasana sarta djeung sggoet bangoenna. "Saba noe bisa
2

jawangsoel Ajoeb ka Pangeran, kijeu

njingkabkeun pakena ti loewar? Saba noe bisa ngasoepan hoentoena noe rangkep? Saba noe bisa ngaboekakeun panto beungeutna? Sakoeriling boentoena aja kabaloewasan. 'Kepengna noe pobara dipake kamagoengan; rekep tjara tjap noe rapgt. 'Noe bidji ad6k ka noebidji
'

ten, sareng sakersa

Noen, ajeuna simkoering geus terang, andjeun teb langkoeng ijasa saniskanandjeun teu beunang
''

Saba dibalangan. '[Labir andjeun:] eta noe mindingan papasten teu kala-

wan kanjabol

deui,
8

wani angin ten bisaeun asoep kana

10

11

12

13

antarana. 'Pada rakSt djeung batoerna; padengket-dengket, teu daekeun papisab. 'Ana beresin bidjil sorot; djeung panonna " lir biwir-mata padjar. 'Ti soengoetna ka loewar siga obor boeroeng, djeg pepetelan seuneu patingpalesat. 'Ti lijang iroengna bidjil baseup, saperti parijoek ngagolak, soeloebna wawalinian. 'Napasna njeungeut roebak, djeung boeroeng ka loewar ti soengoetna. 'Beubeungna kaenggonan kabSdasan, djeung simana pgpentjaan ti beulaeu-

simkoering tadi njatoerkeun anoe teu kabartos koe simkoering, * perkawis noe matak belok, anoe teu kadjoedi koe simkoering. [LaManeb geura ngadenge, bir andjeun:] kami rek ngandika; maneb koe kami rek dipariksa, seg maneb ka kami mere njabo. Soemoeboen, simkoering tadina ngoeping ka andjeun wates tjeuli doepi ajeuna mab andjeun katingal koe mata simkoering. 'Koe pgrkawis eta simkoering mitjeun omong tadi, sarawoeb kadoeboeng, make taneub sareng 16boe.
Leres,
'

'^

'

a Djab. 135:5; 131:1. d


7
p.

J6r.

32:17. 6

p.

38

2.

c Djab.

40:2.

Ari geus kitoe, saparantos Pangeran ka Ajoeb ngandikakeun sadajana

610
jjangandika noe
tacli teja,

AJOEB

42.

DJABOER

1.

ladjeng Pange-

ran uimbalan ka " Elipas, oerang Teman teja: Kami banggt nja bendoe ka maneh djeung kana doewa sobat maneh; karana maraneh tadi ngomongkeun kami hanteu benSr tjara abdi kami Ajoeb. 'Mana ajeuna maraneh geura njokot * sapi ugora lalaki toedjoeh siki, djeung domba lalaki toedjoeh siki, seg laleumpang ka abdi kami Ajoeb; toeloej maraneh koedoe pada ngoerbankeun koerban doeroekan tina sabab diri maraneh; sarta Ajoeb, abdi kami, " sina mang-

12

nedakeun maraneh; karana ngan paneda eta noe koe kami rek ditarima, soepaja kami oelah midamel ka maraneh noeroetkeun kaboeroengan maraneh; karana maraneh tadi ngomongkeun kami hanteu b6n6r tjara abdi kami Ajoeb. 'Bral Elipas, oerang Teman, djeung Bildad, oerang Soeah, sarta Sopar, oerang

djeung sakabeh saderekna istri, kitoe deui sakabeh kawawoehanana ti bareto, jDada ngalajad ka andjeunna, sarta " ngadalahar roti djeung andjeunna di djero boemina, bari pada nandakeun hawatir ka andjeunna, sarta ngalilipoer ka andjeunna, tina hal sakabeh katjilakaan, anoe koe Pangeran didatangkeun ka andjeunna teja; toer pada njanggakeun wang perak ka andjeunna sagebleg sewang, kitoe deui anting emas hidji sewang. a Loek. u i. Ari Pangeran ngaberkahan panoengtoengan Ajoeb " leuwih ti batan mimi:

13

14

10

Nailma teja, laleumpang, prak pada ngalampahkeun sakoemaha noe koe Pangeran diandikakeun ka darinja teja. Ari paneda Ajoeb koe Pangeran ditarima. 'Djeung deui dibojougna Ajoeb teja koe Pangeran dibalikkeun, keur mangsa Ajoeb mangnedakeun sobat-sobatna; malah sadajana noe asal kagoengan Ajoeb koe Pangeran diwoewoehan, dongkap ka doewa tikSl. p. 4 i.
**
"^
:

is

dongkap ka kagoengan salaksa reboe domba, ggnep reboe onta, sareboe pasang sapi djeung sareboe kalde bikang. 'Sarta * kagoengan deui toedjoeh poetra pamgget djeung tiloe poetra istri. 'Ari poetra istri noe mimiti koe andjeunna didjenenganan Jemima; noe kadoewa didjenenganan Kesia; ari noe katiloe didjenenganan KerenHapoek. 'Di sakoeriling tanah teu kapanggih awewe noe geulis saperti poetra Ajoeb; sarta koe ramana pada dipaparin milik di tengah saderekna pameget.
tina;
ojiat
(I

p.

3.

6 p.

2.

16

i Moesa
:

23

1.

Moesa 20

7.

Moesa

17

30
11

3.

e p.

8:7.

Sanggeusna noe tadi teja Ajoeb hiroep deui saratoes opat poeloeh taoen, sarta ningali poetra-poetoena, opat toeroenan. 'Tidinja Ajoeb poepoes, " sfipoeh, toer Wareg nja Oemoer. a l Moesa 25:8; 35:29.

Tidinja sakabeh saderekua pamegSt,

KITAB DJABOER
naon bae noe dipilampah, tangtoe
loe:

DJABOER

1.

"Dagdja tgmen djalma, noe teu loemaJ-'koe toeroet ijirSmpoeg noe daroraka, djeung * teu nangtoeng dina djalan noe marigawe dosa, sarta " teu dijoek dina pangdijoekan noe marojok; 'saSnjana kasoekana kana toret Pangeran, bari
'^
''

loeS. a Sil. dDjab. 112:


4

1
1.

10, 15. b Sil. 4

15. c Djab. 26
1
:

4.

e5Moesa6

7; Jos.

8. /"Jfir.

17:8.

mikiran toretna beurang-peuting. 'Ari noe kitoe teh f ibarat tangkal dipSlak sisi waloengan tjai, noe boewahan dina oesoemna, sarta daoenna tara aloem;

Ari djalma noe daroraka lain kitoe; gnjana mah " sapgrti hoe-oet noe kabawa koe angin. 'Sabab kitoe noe daroraka moal bisa tagen mangsa ngadgg hoekoeman, sarta noe marigawe dosa moal tag6n dina padjSmoehan noe balener. 'Karana Pangeran * langkoeng oeninga dina djalan djalma balgnfir; dSmi djalan djalma daroraka mah tangtoe leungit.
a
Aj.

21:18; Djab. 35

5.

b Aj. 23

10.

DJABOER

2,

3,

4.

611
"

DJABOER

Doepi andjeun, Pangeran!


koering, nja

kepeng

2.
5

kahormatan koering, sareng

oerang kapir mana njarewot, djeung baugsa-bangsa mikiran noe tjoemah bae? 'Radja-radja di boemi pada daugdan, sarta paugkat-pangkat I'grgmpoegan djeung batoer-batoer, dek ngalawan ka Pangeran djeung ka * Lisahan andjeunna. '[Pokna:] Hajoe, oerang pegatkeuu barogod ti andjeunna, oerang pitjeun tambangna ti oerang!

Koe

uaon

noe njgngkatkeun sirah koering. 'Koering sasambat ka Pangeran tarik pisan, sarta koering koe andjeunna dikaboel goenoeng andjeunna noe soetji. Selah
t:'

a Djab. 7: 11
G

" Koering tadi ngSdgng, sarta sasarean; toeloej koering njaring, sabab Pangeran noe njoendang ka koering. 'Moal sijeun koering * koe bala balaksa-laksa,

o Lai. 4
4

25. 6 1

Sam. 2

10.

linggih di sawarga " bakal goemoedjSng; koe G-oesti eta teh bakal dipojok. 'Didinja andjeunna bakal ngandika ka maranehanana sadjero bgndoena, bari pada disgblakkeun sadjero wgrana Sa'

Anoe

teggsna kami geus ngadjenSngkeun Radja kami ngangking * kami noe SOetji. a Ojab. 37
7

Sion,
:

goenoeug
9.

13

59

J CjUb. 48

3.

Kami dek

njaritakeun pikoekoeh: aja

noe araja di sakoeriling, dek merangan ka koering. a Djab. 4:9. l Djab. 27 3. Noen Pangeran! moegi geura ngadgg; noen Allah koering! moegi njalametkeun ka koering; karantSn andjeun geus ngageboegan sadajana moesoeh koering kana tjatjapekna; " hoentoe noe daroraka koe andjeun geus dipotongkeun. 'Pangeran ^ noe kagoengan kasalametan ' moegi ka oemat andjeun maparin b6r:

timbalan Pangeran ka kami kijeu: " Maneh teh poetra kami; nja poe ijeu maneh koe kami dijoegakeun. 'Geura menta ka kami, * tangtoe maneh koe kami dipaparin oerang kapir, djadi milik maneh; kitoe deui satoengtoeng boemi, djadi bobogaan maneh. 'Koe maneh " bakal dirarSmoekkeun, make iteuk beusi nja dipareupeuskeun, tjara wadah beunang pandjoenan. a Lai. i3:33; ibr. i:5;
5;
5.

kah! Selah.
c Djab. 115
:

a Djab. 58:7. h Djab. 74:


15.

12.

DJABOER
Pikeun kokolot
han kawat. Dawoed.
2

4.

ujanji;

make

tatabeu-

Ijeu

djaboer

damglan

6 Djab.

22:28; 72:8.

Wahj. 2:27; 12:5.

Noen, Allahing kabgneran koering! tijap-tijap koering sasambat, moegi koe andjeun dikaboel. Tijap-tijap koering keur soesah, andjeun sok maparin ka-

10

Mana

ajeuna, eh radja-radja! masing

il

palintSr; eh hakim-hakim di boemi! masing daek diwarah. "Koedoe pada nga-

12

bakti ka Pangeran reudjeung sijeun; sarta koedoe pada gSrah kalawan ngaISpgr. 'Geura pada njijoem ka Poetra,

djgmbaran ka koering. Moegi aja sihkoernija ka koering, sareng paneda koering moegi dimakboel! Eh anak djalma! sabarahapililaeunana deui kahormatan kaoela nja rek didjijeun

kawirangan? Sabaraha

pililaeu-

datang ka ngabendon, tanwande mai'aneh laleungit nja djalan; karana tangtoe tereh djadi bendoena. Bagdja tSmgn sakoer noe njalindoeng ka anoelali

djeunna!

o Djab. 34:9;

JBs.

30:18.

DJABOER

nana deui nja rek soeka kana lampah teu poegoeh, nja rek nejangan bohong? Selah. 'Mana kanjahokeun koe maraneh, jen aja noe koe Pangeran dioentjoelkeun, dianggo kaasih! Pangeran tangtoe ngamakboel, ari kaoela sasambat ka andjeunna.

3.
5

Ijeu djaboer damelan Dawoed, " mangsa andjeunna keur ngalolos tina sabab Alsalom poetrana. o 2 sam. 15. ISToen Pangeran! " koe loba noe njoesoeker ka koering; pirang-pirang noe ngamoesoeh ka koering. Reja noe nga'

Moen maraneh " ambek, oelah koengsi matak dosa; geura pada gendoe-rasa sadjSro hate maraneh di saenggon-enggon maraneh, bari tjaritjing! Selah. 'Koedoe pada ngoerbankeun ^ koerban
kabeneran, sarta sing ngarandSl ka Pangeran. a Ep. 4 26. 6 5 Moeaa 33 19 Djab. 51 21. Reja noe ngaromong: Saha ka oerang rek nembongkeun kabagdjaan? Moegi
:

romongkeun njawa koering, jen: Hamo eta teh meunang pitoeloeng ti Allah.
Selah.
a Djab. 25
:

19.

612

DJABOER

5,

6,

7.

koering sadaja dioengkoelan " koe tjahja pameunteu andjeun, Pangeran! 'Audjeim maparin kaboengahan di djero hate koering, langkoeng ti batau itoe keur oesoem panen gandoemna sarSng anggoerna.
o 4 Moesa 6
:

soelna

"

sadajana noe njahndoeng ka

sina baroengah; moegi sina sareuggak salalanggengna, sabab diaoeban koe andjeun ari sakoer noe njaah ka padjenengan andjeun moegi

andjeun

mah moegi

26.

13

sina soeka-soeka di djero andjeun. 'Ka-

Koering bade ngedeng sareng sasarean sakali kalawan salamet; * karant6n andjeun, Pangeran maparin koering bisa ngenggon sorangan sareng senang
!

ranten andjeun, Pangeran! ngaberkahan ka noe bener; koe andjeun diliugkoengan koe kaasihan, sapertos koe kgpeng.
o Djab. 40:17.

ati.

a Djab. 3:6. 6 3 Moesa 26:5,

6.

DJABOER
Pikeun kokolot

6.

DJABOER

njanji;

make

tatabeu-

5.

Pikeun kokolot njanji; ditarimbang koe


2

soeling. Ijeii djaboerdamelanDawoed. jSToen Pangeran! moegi ngadangoekeun pioendjoek koering; tapakoer koering moegi kamanah. 'Moegi ngaregepkeun kana sora djedjeritan koering, noen Radja koering sareng Allah koering-! karanten koering sedja neueda ka andjeun. 'IS^oen Pangeran! isoek-isoek andjeun tinangtos ngamakboel paneda

han kawat, " sora gede. Ijeu djaboer damglan Dawoed. a Djab. 12: i. Noen Pangeran! " moegi oelah njiksa koering sadjero andjeun bendoe; saka reng moegi oelah meperih ka koering
sadjero andjeun wera. 'Moegi aja sihkoernija ka koering, Pangeran! karanten koering teh apes; moegi koering ditja-

koering; isoek-isoek koering sedja hatoeran ka andjeun, bari ngantos-ngantos.


a Djab. 84:4.
5

geurkeun, Pangeran! * karanten raga koering soemeblak. 'Malah njawa koering soemeblak kalangkoeng-langkoeng. Ari andjeun teh, Pangeran! < sabaraha pilamieunana deui ? a Djab. 38 2.
:

6 Djab. 51: 10. c Djab. 13:2.


5

Karanten andjeun teh " lain Allah uoe soeka kana kadorakaan anoe awon moal ngaroengroeug di andjeun. "Noe garelo hanteu tahan di pajoeneun sotja andjeun sakoer noe njijeun kagoi'engan koe andjeun dipikageuleuh. 'Noe ngaromoug bohong koe andjeun digempoer toekang ngoetjoerkeun getih sareng toekang tjidra koe Pangeran dipikagiroek.
;
;

a Djab. 34:17.
8

Doepi koering teja, tina kagedean silikoernija andjeun koering bade lebet ka gedoug andjeun, sedja semhahijang
njanghareup ka kabah andjeun noe soetji, kalawan sijeun koe andjeun. 'Noen Pangeran! moegi koering ditoejoen diua kabeneran andjeun, tina sabab noe ngararah ka koering; moegi ngaratakeun djalan andjeun ti heulaeun koering. 'Karantgn dina soengoet itoe taja noe sabenerna; batinna pinoehhawa-napsoe; " tikorona astana gorowong; letahna
^'

10

10

11

Moegi geura linggih deui, Pangeran! moegi ngadjait njawa koering; moegi njalametkeun koering koe karna kaasiban andjeun! "Karanten " di enggon noe maot taja noe njebat ka andjeun; saha noe bisa nganoehoenkeun ka andjeun di enggon noe paeh? 'Koering lesoe balas roehah-rahoeh saban wengi kasoer koering koe koering dongkap ka ngambang; nja pangheesan koering doemoegi ka djibroeg koe tji-panon koering. "Mata koering roeksak balas kasedihan nja lamoer, bawaning sakoer noe njoesoeker ka koering. a Djab. 115 17. Geura njalingkir ti kaoela, eh sakoer noe njijeun kadorakaan! karana Pangeran geus ngamakboel ka sowara kaoela tjeurik. 'Pangeran " geus ngamakboel ka panoehoen kaoela; paneda kaoela koe Pangeran ditarima. 'Sakabeh moesoeh kaoela 6ngke arera sarta soeme;
:

blak liwat saking; bakal aloendoer, arera

dijDake ngolo-ngolo. aBoem


11

3: 13. 6 Djab. 58: 22.

ngadak-ngadak.

a Djab. 34:5,
7.

18.

Allah! moegi eta sina njarandang lara; sina pada tigedgboeg tina pakarepauaua moegi padi diboewang
;

Noen

DJABOER

12

mawa kalobaan kamasijatanana, sabab pada mantangoel ka andjeun. 'Sawang-

Ijeu poepoedjian damelan Dawoed, anoe koe Dawoed dinjanjikeun ka Pangeran tina hal omongau Koes anak Jemini.

DJABOER
2

8,

9.

Noeu Pangevan, Allah koering ka audjeuu koering ujalindoeng; moeginjala!

17

mgtkeunkoeringtisadajauanoeugoedagngoedag ka koering, nja moegi koering


3

dileupaskeun! 'Oelali koengsi eta teh nja-

saak diri koering sapSrtos singa; disewek-sewek, reh taja noe ngaleupaskenn. ISToen Pangeran, Allah koering oepami jaktos koering milampah kitoe, oepami leungeun koering aja koetjiwana, 'oepami koering njijeun kaawonan ka noe sae sargng koering, (saleresna koering teh ngadjait anoe njoesoeker ka koering taja sababna): 'mangga, moesoeh sina ngoedag njawa koering, dongkap ka kasoesoelna, bari seug ngidSk-ngidgk pati koering kana taneuh, sareng nggng!

18

seug tigoebrag kana piloewang beunangna njijeun. 'Kasoesahanana pimalikeun ka hoeloena sorangan, sarta panganijajana pininggangeun ka emboengmboenan dirina. nj. i5:35; jos. 59:4. Kaoela sedja hatoer noehoen ka Pangeran noeroetkeun kaadilanana, sarta sedja moedji ka padjengngan Pangeran, noe langkoeng agoeng.
roan;

DJABOER
" Gritit.

8.

Pikeun kokolot njanji; ditarimbang koe


Ijeu djaboer

damelan Dawoed.
a Djab. 84:1.

Noen Pangeran, Goesti koering sadaja


aheng temen padjSnSngan andjeun di sakoeriling boemi. Andjeun geus ngajakeun kaagoengan andjeun dina langit. Ti biwir baroedak leutik sareng orok andjeun geus ngadggkeun kabedasan, tina sabab noe njatroean ka andjeun, pikeun ngeureunkeun moesoeh sareng noe ngarah males. a Mat. 21 le. Tijap-tijap koering ngawaskeun langit
'

gonkeun " pangatjian koering dina lemah! Selah. a l Moesa 49:6; Djab. 16; 9. Noen Pangeran moegi geura ngadeg, nganggo bendoe andjeun; moegi tjengkat, ngalawan kasewotan anoe njoesoekgr ka koering moegi goegah, noeloeng ka koering; andjeun pisan noe ngersakeun aja hoekoem. 'Ari padjemoehan bangsa-bangsa sina ngarijoeng ka andjeun; seug andjeun, soemangga, moelih deui loehoereun eta ka manggoeng. 'Pangeran mengke ngahoekoeman ka bangsa-bangsa. Moegi-moegi, noen Pangeran! maparin kaadilan ka koering^ noemoetkeun kabgngran koering, sareng noemoetkeun katemenan, anoe aja di
! ;

andjeun, dadamelan panangan andjeun,


5

koering.
10

11

Kagorengan djalma daroraka moegi sina parantos, sareng moegi ngadegkeun anoe bSngr! * Karanten nja andjeun noe ngararaoskeun kana hate sareng kana kaboeboewahan, noen Allah noe langkoeng adil! 'Kepeug koering'' ditjepeng koe Allah, noe njalametkeun anoe
"

boelan sareng bentang-bentang, kenging andjeun ngadjadikeun: 'nahaon " manoesa, mana diemoet-emoet koe andjeun, sareng anak Adam_, mana koe andjeun dilajad? 'Didamelna koe andjeun katjek saeutik ti malaikat, doepi dimakoetaan koe kahormatan sareng kamoeljaan. 'Koe andjeun ditjangkinganan sadaja dadamelan panangan andjeun; * saniskanteu koe andjeun ditaloekkeun di handapeun soekoena: 'embe-domba sareng sapi-moending, sadajana; kitoe deui sasatoangalak; manoek-manoek awangawang sareng laoek-laoek sagara, naon bae noe njorang djalan-djalan laoet.
'

o
10

Aj. 7

17

Djab. 144

Ibr. 2

6.

Kor. 15:27.

saestoe nja hate.


6 1 Bab.

a Djab. io4:35.
11:20. c Djab. 3:4.

Noen Pangeran, Goesti koering sadaja


aheng temen padjenSngan andjeun
sakoeriling boemi.
di

29:17;

JCr.

12

13

14

15

16

Allah teh Hakim noe langkoeng adil, nja Allah noe bgndoe dina saban-saban jjoe. 'Oeisama aja noe teu tobat, andjeunna ngasah pedangna; gondewana dipentang, diketjeng; 'njanodjokeun ka dinja parabot noe matak paeh, djamparingna disina hoeroeng. Saenjana, " eta teh keur ngandoeng kadorakaan, ngareuneuhkeun kasoesahan, mengke ngadjoeroekeun bohong. 'Eta teh njijeun lombang, sarta didje-

DJABOER
-t

9.

"pikeun kokolot njanji; lagoe Moet-la2

ben. Ijeu djaboer damelan Dawoed. Koering sedja nganoehoenkeun ka Pangeran tgroes sareng hate; sgdjanjarijoskeun sadaja moedjidjat andjeun. 'Koering sSdja boengah sareng soeka-soeka didjero andjeun; sSdja moedji ka padjenengan andjeun, noen noe Langkoeng Agoeng!

614
4

DJABOER
Sabab moesoeh koering oendoer ka
19

10.

patingdjaropak sareng laleupajoeneun andjeun. 'Karanten andjeun parantos ngoeroeskeun prakawis sargng padoe koering; andjeun parantos linggih dina pangtjalikan, " noen Hakim noe langkoeng adil a cjab. 7 12. Oerang kapir koe andjeun geus diseudoraka koe andjeun geus diseul; noe gempoer, ngaranna koe andjeun dileungitkeun langgeng salalamina. 'Moesoeh teja geus toempgs, karoeksakan saendeng-endSng sargng nagara-nagara teja koe andjeun geus diraboetan; ingetan
toekang,
ngit
ti
:

naraka, nja sakabeh oerang kapir noe paroho ka Allah. 'Karana noe waloerat moal dilalikeun saendeng-endeng, pang-

harepan noe balangsak hamo leungit


salalawasna.
20

21

Noen Pangeran! " moegi geura ngadeg; manoesa oelah sina bedas. Oerang kapir moegi dihoekoeman di pajoeneun andjeun! 'Noen Pangeran! moegi eta disina sijeun. Oerang kapir moegi sina pada nganjahokeun, jen dirina manoesa.
Selah.
a Djab.
7
:

7.

DJABOER
ti
2

10.

ka maranehna geus leungit. Demi Pangeran mah linggili salalanggengna; andjeunna geus ngadegkeun pangtjalikanana, kersa ngahoekoeman.
'Tangtoe
"

Eh Pangeran! naha mana andjeun ngadeg kadjaoehan, sareng ngalijeus


keur mangsa aja kasoekgran? 'Djalma doraka tina kamagoengan ngoebrak-ngabrik ka noe balangsak; moegi padakatangkep koe akal beunangna mikiran! Karana noe doraka sok moedji maneh koe hal hawa-napsoena; sarta noe p6retjit teh tjoel, ngagorengkeun ka Pangeran. 'Tjek noe doraka, bari moentjoegoeg nja iroeng: Andjeunna moal njiksa;
"

andjeunna mengke ngahoe3

koeman

djagat kalawan adilna, nja ngaa Cjab. 96


:

beneran ka bangsa-bangsa djeung saestoe-estoena.


10
13
;

98

9.

11

" Tapi Pangeran pidjadieun koeta loehoer pikeun anoe laip, koeta loehoer eukeur mangsa aja kasoekeran. 'Ari sa-

sagala pikiranana:

Euweuh
di

Allah.

12

13

koer noe nganjahokeun ka padjenengan andjeun bade ngarandel ka andjeun, sabab andjeun, Pangeran! tara nilarkeun anoe uejangan andjeun. a cjab. 37 39 46 2. Geura maroedji ka Pangeran, " anoe linggih di Sion; * baredjakeun di bangsabangsa sagala dadamelanana. Sabab " noe moendoet hoetang getih emoeteun ka darinja, hamo lalikapanjambat noe
:

a Djab. 14:1.
5

Djalanna

sok

awet

sambarang

mangsa

hoer, djaoeh

hoekoeman andjeun sok loeti tendjo manehna; sakoer noe ngamoesoeh ka manehna * pada di;

"

gebOS.
6

Aj.

22

12-14.

6 Djab. 12

6.

'

balangsak.
c 5

o Djab. 76
:

3.

6 Djab. 57

10.

Moeaa 32

43.

Aing hamo tidjalikeuh; toeroen-toemoeroen aing teh moal tjilaka. Soengoetna " pinoeh koe sasapa, palatjidra djeung karinah; handapeun letahna aja kasoesahan

Omongna

sadjero
'

hate:

14

15

Moegi aja sih-koernija ka koering, Pangeran! Moegi ningalikeun kabalangsakan koering ti noe gareuleuh ka koering Nja andjeun noe ngahandjatkeun dii'i koering " tina lawang maot; 'soepaja
koering njarijoskeun sadajana poedjian andjeun; dina lawang * anak Sion koering sgdja gerah tina kasalametan andjeun.
o
Aj.

38:17.

6 2 Radj. 19:21.

16

17

Oerang kapir pada kaj^atSr kana piloewang beunangua njijeun; soekoena karingkoes koe I'awe beunangna njoempoetkeun. 'Pangeran geus nawiskeun andjeun, geus midamgl kaadilan; noe doraka karidjgt koe panggawe leungeunna sorangan. (Tatabeuhan kawat.) Selah.
"

10

11

12

a Djab. 7:16;
18

Sil.

26:27.
13

Djalma doraka mSngke aloendoer ka

djeung kadorakaan. a Roem 3 14. Lakoena dijoek dina paranti ngintip lemboer-lemboer; pek di noe boeni maehan noe teu salah; panonna moergleng ka noe laip. Ngintipna di noe boeni sapSrti singa di enggonna; ngintipna hajang ngabewat noe balangsak; pek noe balangsak dibewat, digoegoesoer bari njandangrawena. Lakoena ngadempes, depang-dgpong, seg noe lalaip beunang koe koekoena. 'Omongna sadjero hate " Allah geus lali; meungpeunan pameunteuna; moalningali saendeng-endeng. a Djab. 73 ii; 94 7. Noen Pangeran! moegi geura ngadeg; noen Allah! moegi gem-a ngadjoengdjoengkeun panangan andjeun; moegi oelah lali ka noe pada balangsak. 'Koe
:

di

DJABOER
naon noe doraka ngagorengkeun ka Allah, ngomong sadjgro hate, jen: Andjeun moal njiksa? u Audjeuu langkoeng waspaos; karanten kaewgdan sargng njSri anggn koe
andjeun ditingalan, diteundeun dina pa-

11,

12,

13.

615

DJABOER
Pikeun kokolot
2

12.

njanji; " sora gSde. Ijeu djaboer dam61an Dawoed. a Djab. e i.


:

Noen Pangeran! moegi maparin


toeloeng;

pi-

15

16

nangan andjeun; arinoelaipraasrahkeun dm ka andjeun; " sarSng pahatoe nja andjeun noe mitoeloeng. a Djab. es e. Moegi " motongkeun leungeun djalma doraka, sareng moegi njiksa kana kadorakaan djalma goreng, dongkap ka teu kapendak koe andjeun. 'Pangeran * djoemeneng Radja langgeng salalawasna; " oerang kapir geus dileungitkeun ti tanah andjeunna. a i sam. 2: si;
:

karantSn noe njaahan geus s6pi; karanten noe satoehoe geus soewoeng ti ISbah anak Adam. 'Pada ngomong bohong, hidji-hidji djalma djeung batoerna; mitjatoerna biwir loeraas-lamis,

make midoewa

pikir.

Pangeran moegi ngabasmi sakabeh


biwir loemas-lamis, sagala letah noe mitjatoer soewaban; 'anoe ngaromong
kijeu: Kami dek nandakeun kawasa koe letah kami; biwir kami anoe kami sorangan; saha djoeragan kami? Tina karoeksakan noe pada balangsak, tina haharegoengan noe pada waloerat, noe matak ajeuna kami rek ngadeg, soer pangandika Pangeran; kami rek njalamgtkeun noe koe eta digebos. "Pangandika Pangeran " nja pangandika beresih, sapSrti perak beunang ngaleboer di djero pangleboeran dina taneuh, beunang ngabesot toedjoeh kali.
a Djab. 19:9;
Sil.

5
'

Aj. 38

15.

b Djab. 146

10.

c Djab. 9

6.

17

18

Noen Pangeran! kahajang noe pada balangsak koe andjeun geus dimakboel; hatena koe andjeun dipageuhkeun; tjgpil andjeun ngaregejikeun, 'kersa " maparin kaadilan ka pahatoe sareng ka noe laip, soepaja manoesa noe asal tina boemi
oelah toeloej

matak

risi.

a 5 Moesa lo

i8.

DJABOER

11.
8

30:5.

Pikeunkokolotnjanji.DamSlanDawoed. Kaoela njalindoeng ka Pangeran. Bo-bo naha maraneh ngaromong ka njawa kaoela: Geura kalaboer ka pigoenoengan maraneh, saperti manoek? Karana, saenjana, noe daroraka pada mentang gondewa; djamparingna geus ditjawiskeun dina laras, " karepna dek dipesatkeun ti noe peek ka noe saestoe nja hate. 'Lamoen tihang nagara diraroentoehkeun, djalma bgner koemaha nja
'

Andjeun, Pangeran! tinangtos ngaraksa ka darinja; kantenan koe andjeun didjaga, diloepoetkeun ti ijeu bangsa ajeuna, salalanggengna. 'Noe daroraka
tijap

leuleumpangan koekoerilingan, satijapkalakoean hina keur oentjoel di I6bah anak Adam.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

13.

njanji. Ijeu

djaboer da-

pilami^aheun?
4
"

a Djab. 64:5.

Pangeran linggih di djero kabahna noe soetji; Pangeran teja pangtjalikanana di sawarga; sotjana meleng, paningalna ngararaoskeun sagala anak Adam. 'Pangeran ngararaoskeun djalma noe bener; demi djalma noe doraka sarta noe soeka nganijaja mah ^ koe man ah Pangeran dipikageuleuh. 'Tangtoe noe daroraka koe andjeunna dihoedjanan djiret; " seuneu, djeung walirang,

melan Dawoed. Sabaraha pilamieunana deuj, Pangeran? " naha kSrsa lali ka koering sagndeng-Sndeng? Sabaraha pilamieunana deui andjeun nja meungpeunan pameunteu ka koering? 'Sabaraha pilamieunana deui koering nja kgdah tarekah-tarekah
pikir, bari ew6d sadjero hate beurang? Sabaraha pilamieunana deui moesoeh koering nja ngaloehoeran ka koering? a Djab. 42 10. Moegi-moegi ngareret; moegi koering dikaboel, noen Pangeran, Allah koering! Moegi njaangkeun mata koering, oelah koengsi koering teh hees maot; 'oelah koengsi moesoeh koering ngomong: Aing geus ngelehkeun inja; " oelah koengsi satroe koering gargrah, ana koering ti-

sadjgro

ti

sarta
<*
:

maneun
7

angin nereptep pidoeoeloemoerna. a Hab. 2 20.


:

b Djab. 5

5.

c 1

Moesa 19

24.

d Djab. 75

9.

Karana Pangeran teh langkoeng adil; soekana kana kaadilan; noe saestoe "
bakal pada nendjo ka pameunteuna.

djalikeuh!

a Djab. 25:2.

616
6

DJABOER U,

15,

16,

17.

Doeiji koering teja ngandel kana kaasilian andjeun; hate koering bade ggrah tina pitoeloeng andjeun; koering sedja njanji ka Pangeran, reh ka koering geus

boengah; djeungteu narima pamere sangkan goreng ka noe teu salah. Saha-saha noe kitoe lampahna, moal tidjalikeuh
salalangggngna.
2 Moesa 22
:

midamel kasaean.

25.

DJABOER
-L

DJABOER
14.

16.

Tjeu

pikeunkokolotnjanji.DamelanDawoed.

pangehng-ngeling, damglan Daa Djab. 56


:

Anoe boeroeng ngomong sadjSro hate: Euweuh Allah. Eta teh pada 16bar lampahna, pada matak gu-oek pagaweanana; taja pisan noe migawe hade.
"

1.

" Moegi ngaraksa ka koering, noen Alkh! karantSn koering njalindoeng ka andjeun. 'Koering oendjoekan ka Pa-

a Djab. 10:4; 53
2

2.

Pangeran ti sawarga ngawaskeun ka anak Adam, ningalikeun aja-hanteuna noe pinter, noe nejangan Allah.
a Djab. 33
:

13.

ngeran: Goesti koering nja andjeun; * koering taja kasoekaan lijan ti andjeun. 'Ari moenggoeh para soetji noe di boemi, nja eta noe maroelja, sadajana kar6sepan koering ka eta. Djab. 25 20.
:

Sakabehna enggeus njingkir;

sare4

h Djab. 73

25.

jana geus djadi sipat geuleuh; hanteu aja noe migawe hade, teu hidji-hidji
atjan.
4

a Boem 3

12.

Naha sakabeh noe

njijeun

kadorakaan
5

teh euweuh kanjaho? " Pada ngahakanan oematkami, kawas ngahakan roti, djeung teu njambat ka Pangeran. Djab. 79 7. Di dinja eta teh pada kataradjang sijeun banget katjida; kar ana Allah nja:

Saha-saha noe miallah ka noe sedjen, "tangtoe banget kasangsaraanana; koering teu werat njitjikeun koerbanna inoeman sipat g6tih, * sareng teu werat njeboetkeun ngaranna koe biwir. 'Nja Pangeran noe djadi doeoeman banda koering sarSng doeoeman loemoer koering; toer andjeun noe netepkeun bagian
"^

koering. a Jes.
G
_

42

S.

6 2

Moesa 23

13. c Djab. 73

2G.

rSngan ka bangsa noe bener. Keun, maraneh ngerakeun kana tarekah noe balangsak, da Pangeran panjalindoenganana. Eh, moegi-moegi kasalamgtan Israil geura datang ti Sion! Lamoen dibo-

di
7

Oekoeran ninggangna pikeun koering noe ngareunah; saestoena koering

jongna oemat koe Pangeran dibalikkeun, tangtoe Jakoeb pigeraheun, Israil piboengaheun. a aj. 42 10.
:

DJABOER

teh meunang milik aloes. 'Koering njoekoerkeun ka Pangeran, noe maparin pitoedoeh ka koering; dalah ti peuting koering dipapatahan koe kaboeboewahan koering. 'Pangeran salalawasna * koe koering ditjipta aja di hareupeun koering; estoe aja di katoehoeeun koering, moal koering tidjalikeuh.
a Djab.
7
:

15.
9

10. b Lai. 2

25.

Tjeu djaboer damelan Dawoed. -L Noen Pangeran! saha noe pingaroengroengeun di himah andjeun? Saha noe pinggnggoneun dina goenoeng andjeun noe SOetji? a Djab. 5:5; 24:3. Noe loemakoena satemgnna, djeung milampah kabgnSran, sarta " ngomong noe sajakti teroes reudjeung hate;
o Djak.
8
:

10

11

16, 17.

JSToe

letahna teu ngoepat, teu migawe

goreng ka batoer, djeung teu ngadatangkeun wiwirang ka sanak; Djalma sipat idjid koe pangrasa eta dipikatjoewa, dgmi noe ibadah ka Pangeran mah koe eta diadjenan; ana

Sabab kitoe hate koering boengah, sareng pangatjian koering gerah; malah-malah daging koering pingenggoneun sargng kasgnanganana. 'Karanten njawa koering * koe andjeun moal didjomplang di enggon noe paeh; andjeun teh moal tega kaasih andjeun kasorang boeroek-oetjoetan.'Audjeun ka koering bade maparin njaho kana djalan kahiroepan; di pajoeneun andjeun pinoeh koe kaboengahan; panangan andjeun tSngen njSpgng kangeunahan saendeng-endSng.
a Djab. 7
:

6.

6 Lai. 13

35.

DJABOER

17.

soempah matak roegi dirina, teu dioWahan; a 2 Radj. 3: 14. " Teu ngindjeumkeun oewang njokot

Tjeu pangda Dawoed. JNoen Pangeran! moegi ngamakboel kana kabSueran, regSpkeun ka panjeloek koering; moegi dangoekeun paneda koe-

DJABOER
2

18.

617

ring, ti biwir noe taja palsoeua! 'Ti pajoeneiin andjeun moegi ka loewar bSbgngran koering; sotja andjeun moegi

ngawaspaoskeun kaestoean! Andjeun " geus ngararaoskeun kana hate koering; koe andjeun dilajad ti peuting; koering koe andjeun ditjoba, taja noe koe andjeun kap6ndak; koering nijat pisan, oelah koering ngargmpak koe biwir. 'MSnggahing lakoe-lampah manoesa, toemoet pangandika lambe andjeun, koering ngaraksa maneh p6rkawis djalan euwah-euwah. 'ISTintjak koering
tetSg dina djalan andjeun, soekoe koering hanteu tidjalikeuh. a Djab. 7 lo. Koering sasambat ka andjeun, noen Allah! karanten andjeun kSrsa ngaboelkeun ka koering. " Moegi njondongkeun tjgpil andjeun ka koering; pioendjoek
:

nendjo ka pameunteu andjeun kalawan kabSngran; koering piseubeuheun koe roepa andjeun, dimana koering geus hoedang. a aj. 19 26; Djab. 11 7. 6 4 Moesa 12 8.
''
: : ;

DJABOER
Pikeun kokolot

18.

njanji.

Damglan abdi

Pangeran Dawoed, anoe ngoendjoekkeuu ka Pangeran oengglna ijeu poepoedjian, keur mangsa andjeunna koe Pangeran geus dileupaskeun ti leungeun sakabeh moesoehna, sarta ti panangan
2

Saoel. 'Ari pioendjoekna: a 2 sam. 22. Koering njaiih pisan ka andjeun, Pa-

koering moegi dangoekeun! Moegi ngahengkeun kaasihan andjeun, noen noe njalamgtkeun sadajana noe njalindoeng ka panangan andjeun tgnggn, ti sakoer
'

noe ngamoesoeh! a Djab. 88:3. Moegi ngaraksa ka koering " sapertos ka siki sotja; moegi koering boenikeuu * dina aoeb djangdjang andjeun, 'tina sabab noe daroraka, noe ngaroeksak ka koering, nja ngamoesoeh ka koering teroes sarSng lelemboetan, bari ngalingkoengan ka koering. a 5 Moesa 32:io;
Djak. 2
:

Pangeran ngeran, kabMasan koering teh nja batoe tjadas, nja benteng koering, sarta noe ngarahajoekeun ka koering; Allah koering, batoe karang koering; di andjeunna koering njalindoeng; kepeng koering sarta tandoek kasalametan koering, koeta koering noe loehoer. "Koering s6dja sasambat ka Pangeran, anoe lajak dipoedji; tangtoe koering disalametkeun ti moesoeh-moesoeh koe'

ring.
5

8.

6 Djab. 36

8.

10

11

" noetoepan maneh koe gasoengoetna ngaromong kamagoengan. 'Ka mana bae koering nintjak, ajeuna eta ngarijoeng ka koering; pa-

Eta teh

Koering tadina kabeulit koe talining maot, sarta waloenganing katiwasan ngareureuwas ka koering. Eta koering karingkoes koe talining enggon noe paeh, kapapag koe ridjeting maot. 'Dina keur soeker koering njeloek ka Pangeran, nja koering ngadjerit ka Allah koering; seug andjeunna ti djero kabahna
'

djihna;

12

nonna ditoedjoekeun, karepna niuggangkeun koering kana taneuh. 'Oepamina * sapertos singa, hajang njoso kana
njasaak; sareng sapgrtos singa ngora, keur ngadgpong dina panjoempoetanana. a Aj. 15:27; Djab. 73:7. b Djab. 10:9.

ngamakboel kana sowara koering, panjambat koering ka pajoeneunana dongkap ka tjgpilna. Der boemi teh gendjlong, nja ojag;
sarta dasar goenoeng-goenoeng aringgeung, nja garendjlong, sarehing andjeunna bendoe. 'Ngeboel haseup tipangamboengna, sarta seuneu ti djero bahamna ngahakan, roehak raroehaj ti
eta.

13

Noen Pangeran! moegi geurangadSg; moegi etakoe andjeun dipiheulaan; moegi disina ngoedoeproek! Moegi ngaleupaskeun njawa koering ti noe doraka, koe u pgdang andjeun; 'ti eta djalalema, koe panangan andjeun, Pangeran! ti djalalema noe djadi ahli doenya, bagianana dina hiroep ijeu, sareng beuteungna koe andjeun dieusian koe arta-banda andjeun; pada seubeuheun koe anak, sargng naringgalkeun sesa makena ka ba15

10

'Seug andjeunna" ngadengdekkeun


:

langit,

11

djoet loengsoer; sarta angkeub handapeun dampalna. a Djab. 144 5. Noe dititihan koe andjeunna " nja

12

13

roedakna. 'Doepi koering teja

"

mangke

moekarabin, bSr hib6r; andjeunna ngalejong toenggang djangdjang angin. 'Poek koe andjeunna didjadikeun dingdingna, aja sakoebeng andjeunna minangka * saoengna, mgdeming tjai, mendoenging langit. 'Tina sorot pajoeneunana djol megana maradjoe, aja hoedjan boewah sarta roehak seuneu. a Djab. 99 1. 6 aj. 36 29.
:
:

618
li

DJABOER

18.

15

16

Doer Pangeran dina langit ngajakeun goeloedoeg, noe Langkoeng Agoeng moenggah ngagentra; aja hoedjan boewall sarta roehak seuneu. 'Andjeunna iigaleupaskeun djamparingna, seug eta dipabalentjarkeun; nja kilat pirang-pirang, seug pada digoedjroedkeun. 'Beh tembong dasaring tjai-tjai, sarta katara pademen djagat, tina panjeuseul andjeun, Pangeran! " tina angining napas pangamboeng andjeun. a aj. 4:9. Pangeran " ti manggoeng miwarang, kek koering ditjandak, dihandjatkeun ti tjai ggde; 'dileupaskeun ti moesoeh koering noe bedas, nja ti noe gareuleuh ka koering; karana pada kawasa batan koering. 'Eta teh ngaronom ka koering keur poean koering balahi; tapi Pangeran djadi pangladjer koering. 'Sarta koering dibidjilkeun ka noe lega; eta koering koe andjeunna didjait, sabab soekaeun ka koering. a cjab. 57:4. Pangeran teh malgs ka koering noeroetkeun kabeneran koering; noeroetkeun kab6resihan leungeun koering moelangna ka koering. 'Karana koering ngestikeun djalan Pangeran, sarta ten doraka moengkir ka Allah koering. 'Karana sadajana hoekoemna aja di hareupeun koering, sarta pikoekoehna koe koering hanteu disingkirkeun ti diri koering. 'Estoe koering teh satemenna di pajoeneun andjeunna, sarta koering ngaraksa

Pangeran beuuang ngabesot; andjeunna teh minangka kepeng ka sakoer noe njalindoeng ka andjeunna. a Djab. eo 14.
:

32

Karana " saha deui

Allah, djaba

ti

Pa-

33

34

17

35

18

19

36

20

37

21

ngeran? djeung saha deui batoe karang, djaba ti Allah oerang? 'Koering koe Allah disaboekan kasantosaan, sarta andjeunna maparin djalan koering satemSnna. Soekoe koering koe andjeunna disaroewakeun djeung mentjek, sarta koering koe andjeunna disina nangtoeng di Snggon koering noe laloehoer. 'Ari * leungeun koering koe andjeunna diwoeroek perang, moenggah leungeun koering bisa mentang gondewa tambaga. a 1 Sam. 2 2. 6 Djab. 144 1. Malah andjeun ka koering maparin kepenging kasalametan andjeun, sareng panangan andjeun tengen nanggeuj ka koering; sarawoeh koe kasabaran andjeun koering diagoengkeun. Koering ti handap koe andjeun didjembaran baris ngalengkah, sareng pigeulang soekoe koering hanteu tidjalikeuh.
'

'

38

Koering

ngoedag moesoeh-moesoeh

22

23

39

koering, sareng dongkap ka kasoesoelna; geus seep, kakarek koering wangsoel. 'Koe koering diparinggeskeun, moenggah teu barisaeun mgnjat deui;

pada ngadjopak ka handajjeun soekoe


40

24

koering. 'Karanten koering koe andjeun disaboekan kasantosaan baris perang;

25

maneh ti j^idorakaeun koering. a aj. 22 30. Mana Pangeran ka koering moelang


:

41

26

27

28

29

30

31

noeroetkeun kabeneran koering, noeroetkeun kaberesihan leungeun koering di pajoeneun sotjana. 'Ka noe heman, andjeun nawiskeun manten heman; ka djalma satemSnna, andjeun nawiskeun manten satemSnna ka noe bgresih, andjeun nawiskeun mantSn beresih; dSmi ka noe bengkok mah, andjeun nawiskeun manten tibalik. 'Karanten oemat noe balangsak koe andjeun disalametkeun doepi " panon loehoer mah koe andjeun dika-handapkeun. a r>j,ib. 101 5. Sajaktosna, andjeun njaangkeun damar koering; Pangeran, Allah koering, noe nerangkeun poek koering. 'Karantgn " sarSng andjeun koering ngadoepak barisan koering disargngan Allah koering, ngaloentjatan pagSr tembok. 'Ari Allah teja sampoema djalanna; pangandika
'

42

43

noe ngamoesoeh ka koering koe andjeun pada ditoendoekkeun ka handapeun koering. 'Ari satroe koering koe andjeun disina noekang ka koering, sangkan noe gareuleuh ka koering koe koering dibasmi. 'Eta teh pada ngadjerit, tapi taja noe noeloeng; ngadjerit ka Pangeran, tapi hanteu diwalon. Pek koe koering diboeboekkeun sapertos pgledoeg katgbak
'

angin
44

dikirabkeun

"

sapertos leutaking
a
jes.

loeloeroeng.
ti

lo

e.

45

46

Koering koe andjeun dirahajoekeun sadajana padoe rahajat; toer didjadikeun loeloegoe oerang kapir; bangsa noe tadina teu kaoeninga koe koering, seug ngawoela ka koering. 'Tjeulina kakarek ngadenge bedja, seug bae naroeroet ka koering; djalma nagara lijan taraloek ka koering poera-poera. 'Djalma nagara lijan lalempes, sarta goemgter
bidjil ti

koeta-koetana.
teja
"

47

Pangeran

djoemSnSng; sarta

DJABOER
sagala poedji ka Batoe karangkoering; djenng sing diagoengkeun Allah kasalamgtan koering; 'nja eta Allah, iioe mangmalgskeun koering, sarta noe nga12

19, 20.

61!

48

13

49

bawahkeun bangsa-bangsa ka handapeim koering; 'noe ngarahajoekeun koering ti satroe-satroe koering; malahmalah koering koe andjeun diloehoerkeun ti sakoer noe ngamoesoeh ka koering; eta koering koe andjeun diloepoetkeun ti djalma noe nganijaja.
a 5 Moesa 32: 40.

14

15

50

51

koering s6dja hatoer noehoen ka andjeun di sagala bangsa kapir, Pangeran! sargng s6dja moedji ka padjenengan andjeun, 'noe maparin kasalametan gSde ka radjana, sareng midamel kaixsihan kana lisahan andjeunna, * nja ka Dawoed sareng ka toeroenanana, langg6ng salalamina.
eta
"

Koe pgrkawis

rang sarta aramis ti batan madoe djeung atjining madoe. 'Malah abdi gamparan koe eta dipepelingan; ngestokeunana mawa gandjaran gSde. 'Kana pasal kaISlgpatan, saha noe bisa nangenan? Moegi koering dibergsihan, dileungitSar6ng keun kalelgpatan noe boeni deui abdi gamparan moegi dihalangan tina kaangkoehan, oelah sina moerba ka koering. Didinja koering pisampoernaeun, beresih masijat gede. Moegi omongan biwir koering sar6ng pikiranhate koering sing pikamanaheun ka pajoeneun andjeun, noen Pangeran, Batoe karaug koering sareng Poerah ngadjait
;
'

'

koering!

a Djab. 119

72, 103, 127.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

20.

njanji.

Ijeu

djaboer

a Djab. 57:10. b 2 Sam. 7:12; njab. 89:5.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

19.

njanji.

Ijeu

djaboer

damSlan Dawoed.
Langit njaritakeun kamoeljaan Allah, djeung pipinding teh ngoewarkeun dadamelan pananganana. 'Beurang nema beurang ngaboelakkeun omong, djeung peuting nema pouting ngabedjakeun kanjaho. 'Lain omong lain tjatoer, noe teu kadenge sorana.
"
4

damelan Dawoed. Moegi andjeun dikaboel koe Pangeran dina poe kasoesahan; moegi andjeun koe " padjenSngan * Allah Jakoeb diteundeun di noe loehoer! 'Moegi ngadatangkeun pitoeloeng ka andjeun ti djero kasoetjian, sareng moegi nanggeuj ka andjeun ti Sion! 'Moegi Pangeran emoet ka saniskanten koerban
andjeun kadaharan, sargng sadajana koerban andjeun doeroekan moegi kaSelah. 'Moegi Pangeran ka andjeun maparin salebeting manah andjeun; sargng sapangersa andjeun moegi dilaksanakeun! 'Koering sSdjasarenggak tina kasalamgtan andjeun, sareng s6dja ngelebetkeun oemboel-oemboel njeboet padjenengan Allah koering. Moegi Pangeran ngalaksauakeun sapaneda an-

manah!

Oekoeranana

bidjil

ka sakoeriling
6

boemi, sarta kasaoeranana nepi ka sisi djagat. Di dinja andjeunna masangkeun himah pikeun panon-poe. 'Ari eta teh ibarat panganten keur bidjil ti pangkengna; atoheun sapei'ti djalma prawira, goera-giroe njorang djalanna. Bidjilna ti sisi langit, sarta ngiderna nepi ka sisina deui djeung taja pisan noe boeni ti panasna. a Koem io:i8. 'Toret Pangeran sampoerna, matak njenangkeun pikir; pertelaan Pangeran
'

djeun!
7

Sil.

18:10. h Djab. 46:8.

10

" matak minterkeun noe bodo 'papakon Pangeran saestoe, matak ngaboengahkeun ati; timbalan Pangeran setra, * matak njaangkeun panon; 'ibadah ka Pangeran bgresih, sarta tetSp

sajakti,

Ajeuna koering geus terang, jen Pangeran bade njalamgtkeun lisahan andjeunna; kantenan lisahan teh koe andjeunna dikaboel ti sawargana noe soetji pitoeloeng pananganana tinangtos kalawan kawasa. Itoe ngandelkeun kareta, itoe ngandelkeun koeda; d6mi oerang mah njgboetkeun padjgnengan Pangeran,
'

salalawasna;
h Djab. 13:4.

hoekoem Pangeran

satoe10

Allah oerang. 'Ari itoe patingkoedoeproek, patingdjaropak; dSmi oerang mah tjarengkat sarta talgger nangtoeng.
a
5

hoe, aradil sarerejana.


11

o cjab. ii9:i3o.

Moesa 20

1.

Noen Pangeran! moegi njalamgtkeun


radja.

Eta sadajana
nadjan
ti

"

moelja

ti

batan 6mas,
pirang-pi-

Tangtoe oerang dikaboel kala-

mas pangaloesna

mangsa oerang sasambat.

620

DJABOER

21, 22.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

21.

njanji.

Ijeu

djaboer
3

damSlan Dawoed. Noen Pangeran! radja bdengaheun koe kabgdasan andjeun, sar6ng Jangkoeng-langkoeng nja gSraheunana tina ijitoeloeng andjeun. 'Koe andjeun geus dipaparin kahojong manahna; sargng pangda lambgjna koe andjeun hanteu dipogogkeun. Selah. Karantgn andjeun ka radja njondongan njandak berkah kabagdjaan sirahna koe andjeun dimakoetaan 6mas pangaloesna. 'Radja ka andjeun njoehoenkeun hiroep, koe andjeun dipaparin; pandjang joeswa, langgeng salalamina.
;

naha mana koering ditilarkeun koe andjeun? naha mana djaoeh tina noeloeng ka koering, tina omong gegeroengan koering'? 'Noen, Allah koering! ti beurang koering sasambat, nanging koe andjeun hanteu dikaboel kitoe keneh ti peuting, nanging koering teu mgndak reureuh.
;

a Mat. 27:46.
4
5

Rosa pisan kahormatan radja tina pitoeloeng andjeun; koe andjeun dipasihan kaagoengan sareng kamoeljaan. 'Karantgn radja koe andjeun didjadikeun matak b6rkah salamina; koe andjeun disoekakeun koe kaboengahan ti jjajoeneun andjeun. KarantSn radja teh ngandel ka Pangeran, sargng koe kaasihan noe Langkoeng Agoeng andjeunna moal tidjalikeuh. Panangan andjeun tinangtos m6ndakan sadajana moesoeh andjeun; panangan andjeun tSngen kantenan ngpangan sakoer noe gareuleuh ka andjeun. Koe andjeun moesoeh teh bade di'

Doepi andjeun teh soetji, linggih di tengah poepoedjian Israil. 'Karoehoen koering sadaja ngarandglna ka andjeun; pada ngarandSl, sareng koe andjeun dilaleupaskeun. 'Pada sasambat ka andjeun, sargng koe andjeun dilaloepoetkeun " pada ngarandgl ka andjeun, sareng teu mai'eunang era. a Djab. 25:3. Doepi koering mah ibarat tjatjing, lain djalma; dihihina koe manoesa, dipikatjoewa koe djalma-djalma. Sakabeh noe narendjo ka koering, pada mojok ka koering; pada ngadjebian ka koering, " pada gogodSg, [bari ngaromong] 'Sanggakeun diri ka Pangeran; * koe Pangeran koedoedileupaskeun; koedoe di'

loepoetkeun, lamoen

mauehna dimanah

mah.
10

a Djab. 109:25; Mat. 27:39. b Mat. 27:43.

il

10

11

12

13

14

djadikeun sapgrtos pameuleuman seuneu, samangsa andjeun doeka koe Pangeran tangtoe pada dilSgleg sadjSroning bendoena, nja bakal pada dihakanan seuneu. 'Boewahna koe andjeun bade dileungitkeun ti boemi^ nja toeroenanana dileungitkeun ti ISbah anak Adam. Karanten eta teh pada mambrih kaawonan ka andjeun; pada mikiran kadjoeligan, nanging moal kadoegaeun kitoe-kijeu. 'Karantgn koe andjeun bade disina noekang moendoer; andjeun bade ngetjeng ka beungeutna nganggo gondewa andjeun. Djab. 7:i3. Moegi ngaloehoerkeun andjeun, Pangeran! koe kabSdasan andjeun; seug koering sedja njaranji sareng maroedji ka kawasa andjeun.
;

12

Mapan " nja andjeun noe ngaloewarkeun koering ti djero kandoengan koering koe andjeun disina ngandel ti barang disoesoean koe indoeng. 'Koering disanggakeun ka andjeun ti watSs aja dina pianakan; ti waktoe koering dikandoeng koe indoeng, andjeun teh Allah koering. 'Moegi oelah djaoeh ti koering; karanten deukeut kasoekeran; karantSn taja noe noeloeng. Djab. 71 e.
;
:

13

14

15

16

Koering dirijoeng koe sapi lalaki reja pisan; nja dilingkoeng koe sapi Basan, noe pada pgrkosa. 'Padanjalangapkeun soengoetna ka koering, sapgrtos singa njasaak bari ngagaoer. Koering dibahekeun sapertos tjai, sargng sadajana toelang koering asa patoeraj; hate koering djadi sapertos malam, nja leeh di djero beuteung koering. 'Tanaga koering garing sapertos talawengkar; " letah koering rapSt kana
sarSng koering koe andjeun dikgdgngkeun dina Igmahing maot.
lalangit,
a
Aj. 29
:

10.

DJABOER
Eh

22.

17

T)ikeun kokolot njanji; lagoe Oentjaling ^ padjar. Ijeu djaboer damelan Dawoed.
2

KarantSn koering dirijoeng koe andjing; nja koering diroeboeng koe djgmoehan
bangsat;
"

"

Ailah koering! Allah koering!

18

ring koe

eta

leungeun sargng soekoe koeditiir. 'Sadajana toelang

DJABOER
koering koe koering beunang dibilang;
19

23, 24.

621

eta teja p-dda laladjo, nareudjokeun koering. 'Pada ugabagikeuu papakeau koering sareng batoer-batoerna, sarSng
''
''

32

ditjaritakeun ka bangsa noe pika-hareupeun. 'Nja eta noe pidaratangeun sarta

djoebah koering koe dadoe.


20

pada ngalotSrekeuu
a Loek. 23:33; Job. 20:25.

ngaroewarkeun kabengran andjeunna ka djalma-djalma noe didjoeroekeun mangke, sabab koe andjeunna didamgl * dongkap ka tjatjapna. a Djab. 72: 11. h Job. 19 30.
:

6 Loek. 23:35. c Mat. 27:35.

Doepi andjeun

teja,

Pangeran! moegi

DJABOER
al

23.

21

oelah djaoeh; eh, noe djadi kakoewatan koering! moegi sing enggal mitoeloeng ka koering. 'Njawa koering moegi leupaskeun tina pgdang, Iglemboetan koering leupaskeun ti pangawasa audjing.

Ijeu djaboer damglan Dawoed.


2

Pangeran pangangon koering; mokoering * kakoeraugan. 'Koering didSpakeun dina pangangonan soegih djoekoet, diinoemkeun ka tjai kareureuhan.
a
1

22

23

2t

25

2G

27

'Moegi koering salametkeun ti soengoet singa; nja moegi koering dikaboel, disalamgtkeun ti tandoek banteng. Koering s6dja njarijoskeun padjenengan andjeun " ka poen doeloer-doeloer; di tengah-tengah pakoempoelan koering sedja moedji ka andjeun. 'Eh, sakoei- noe ibadah ka Pangeran! geura maroedji ka andjeunna; eh, sakabeh toeroenan Jakoeb! koedoe njaranggakeun hormat ka andjeunna; djeung koedoe sing sarijeun koe andjeunna, eh Karana ansakabeh toeroenan Israil djeunna hanteu mikatjoewa djeung hanteu mikangewa kana kasangsaraan anoe sangsara, sarta hanteu meungpeunan pameunteuna ka eta; " estoena mah dimakboel keur waktoena ngadjerit ka andjeunna. a Bn. 2 ll, 12. 6 Ojab. 26 12. c Ibr. 5 7. Ti andjeun datangna pamoedji koering dina pakoempoelan gede; nadar koering dek ditekanan kasaksian koe sakoer noe ibadah ka andjeunna. 'Sakoer noe balangsak bakal dadaharan dongkap ka sareubeuhna; sakoer noe narejangan Pangeran bakal pada njanji ka andjeunna; hate maraneh mengke hiroep
''
'

Moesa 48:15; Djab. 80:2. b Djab. 34:11.

niiskeun pikir koering, sarta koering ditoejoen dina djalan kabSneran, " tina sabab padjenengan andjeunna. 'Sanadjan koering njorang * lebak kalangkang maot oge, koering

Andjeunna

teu sijeun tjilaka karanten andjeun noe njarengan ka koering; tetgken andjeun sargng limboehan andjeun, nja eta noe ngalipoeran ka koering. aDjab.25:ii;3i:4.
;

6 Aj. 10:21.
5

Andjeun natakeun medja di hareupeun koering, kasaksian koe moesoeh koering; sirah koering koe andjeun disina lokot koe minjak loemoer koering leber. 'Saestoena kabagdjaan sargng kaasihan noe bade noetoerkeun ka koe;

koering; sareng koering pimatoeheun di gedong Pangeran sapapandjangna.


ring saoemoer-hiroep

DJABOER

24.

Ijeu djaboer damelan Dawoed.


" Boemi katoet eusina nja kagoengan Pangeran, djagat katoet noe ngSnggonan inja. 'Karana andjeunna noe ngadina laoet-laoet, sarta degkeun eta
''

dipageuhkeun
ngan.
3

dina

waloengan-waloe:

salalawasna.
28

Moesa 9:29; Djab. 50

12. b Djab.

136

6.

29

30

31

Sagala toengtoeng boemi mengke sarta tarobat ka Pangeran; sadajana bangsa kapir mengke saroedjoed ka pajoeneun andjeun. 'Karana Pangeran noe kagoengan karadjaan; sarta nja andjeunna noe moerba ka oerang kapir. 'Sakabeh dj alma lalintoeh noe di boemi bakal dadaharan sarta saroedjoed; sakoer noe toeroen kana lemah bakal darekoe ka pajoeneun andjeunna, teges noe teu bisa ngahu-oepan njawana. 'Toeroenan bakal j)ada ngabakti ka andjeunna; hal Goesti bakal
"

aringgt,

Saha noe kongang oenggah ka goenoeng Pangeran? djeung saha noe kongang naugtoeng di enggonna noe
"

SOetji?
4

a Djab. 15:1.

Noe beresih nja leungeun sarta setra nja hate; noe teu noedjoekeun pikir ka noe teu hasil, djeung teu soempah bohong. 'Eta noe pinampaeun berkah ti Pangeran, djeung kabgneran ti Allahing kasalametanana. 'Nja eta teh bangsa noe uanjakeun andjeumia, " noe nejangan pameunteu andjeun, jaktosna
Jakoeb. Selah.
a Djab. 27
:

8.

622
7

DJABOER
Eh lawang! geura pada djoengdjoeng10

25, 26.

keun hoeloe maraneh; eh panto langgSng! geura pada djoengdjoeugkeun sorangan, soepaja Radja kamoeljaan teh
lebet!
8

Sadajana djalan Pangeran njakaasihan sarta kajaktian, ka sakoer noenetepkeun


pSrdjangdjianana djeung pertelaanana. " Koe karana padjenengan andjeun,

11

saha Radja kamoeljaan teh? - Pangeran, noe langkoeng bedas, noelangkoeng kawasa Pangeran, noe langkoeng
;

Na

Pangeran! moegi ngahampoera kana kadorakaan koering; karantgn eta teh gede
Pisan.
12

a Djab. 23

3.

kawasa dina perang. Eh lawang! geura pada djoengdjoeugkeun hoeloe maraneh; eh panto langgeng! geura pada djoengdjoeugkeun sorangan, soepaja Radja kamoeljaan teh
lebet!

13

14

10

saha teja Radja kamoeljaan teh? Pangeran sawadya-balad, nja eta Radja kamoeljaan teh. Selah.

Na

Saha djalma sijeun koe Pangeran? tangtoe koe andjeunna diwoeroek djalan noe koedoe dipilih. Njawana pingenggoneun dina kabagdjaan, djeung toeroenanana bakal kawarisan boemi. Djab. 37 9. DaHt djeung Pangeran dipasihkeun ka sakoer noe sijeun koe andjeunna, sarta perdjangdjianana dinjahokeun ka dinja.
:

a
15

Aj. 29

4.

DJABOER
Damelan Dawoed.
2

25.

" Koering ngadjoengdjoengkeun pika andjeun, Pangeran! a Djab. 86:4. Noen, Allah koering ka andjeun koering teh ngandel; moegi koering oelah meunang era; moesoeh koering oelah dongkap ka soeka-soeka tina sabab

kir

16

Panon koering ngabandeng bae ka Pangeran; karana andjeunna tangtoe ngaloewarkeun soekoe koering " tina rawe. a Djab. 31 5. Moegi majoen ka koering, sareng moegi aja sih-koernijaka koering; karanten
:

17

koering.
3

LSresna " sakoer noe ngarep-ngargp ka andjeun moal meunang era; ari noe meunang era tamah, sakoer noe pala-

18

karana sabab. J6s. 49 23. Moegi koering " dipaparin njaho kana djalan andjeun, Pangeran! koering woeroek anoe kersa andjeun dilakonan.
tjidra ten
:

19

a Djab. 27;
5

11.

koering teh noenggelis nja balangsak. Kasoesahan hate koering gede pisan; moegi koering ka-loewarkeun tina karoepekan koering! Moegi ningalan kabalangsakan koering sareng kaewedan koering; sareng moegi ngahampoera kana sadajana dosa koering! Moegi ningalan moesoeh koering; karanten reja pisan, sareng mikageuleuhna ka koering kageuleuhan teungteuingeun.

Moegi koering didjalankeun dina kajaktosan andjeun, sar6ng moegi koering diwoeroek; karanten andjeun teh Allahing kasalametan koering; nja ka andjeun koering ngarep-ngarSp sapopoena. Moegi emoet kana kawelasan andjeun, Pangeran! sareng kana kaasihan andjeun; karanten eta teh ti kalanggengan. Moegi oelah emoet kana dosa-dosa " mangsa koering ngora, sareng kana kamasijatan koering nja emoet teh ka koering moegi noemoetkeun kaasihan andjeun, tina sabab kamoerahan andjeun,
;

20

Moegi ngaraksa ka njawa koering, sareng koering leupaskeun; moegi koering oelah meunang era; karanten koering njalindoeng ka andjeun.
"

21

Katemenan sareng kaestoean moegi


:

sina ngadjaragaka koering; karantgnkoering ngarSp-ngarep ka andjeun. aj. i i.


22

Noen Allah moegi ngaleupaskeun


!

Is-

rail ti

saniskanten kasoesahanana.

DJABOER
TiamSlan Dawoed.
-L'

26.

Noen Pangeran!

moegi maparin

kaadilan ka koering; karanten koering

Pangeran! a aj. i3:2c. Pangeran nja moerah nja saestoe; " sabab kitoe kersaeun ngawoeroekkeun djalan ka djalma boga dosa. a Djab. 32 s. Anoe sareh koe andjeunna didjalankeun dina hoekoem; estoe noe sareh koe andjeunna diwoeroek djalanna.
:

loemampah teh kalawan katemenan koe2

ring; sareng koering ngandgl teh ka Pangeran hanteu loewak-lejok. 'Mangga, Pangeran moegi ngararaoskeun sareng ngadjadjal ka koering; mangga, njoba kana kaboeboewahan sareng kana hate
! ''

koering! 'Karantgn kaasihan andjeun aja

DJABOER
di

27, 28.

623

hareupeuu mata koering,


teli
:

ring loemampah andjeun. a Djab. 7


4

" sarSng koedina kajaktosan


:

9.

6 Djab. 7

10. c 3

Job.

3.

10

11

Koering " hanteu dijoek reudjeuiig djalma noe teu poegoeh, sareug hanteu miloe rendjeung djalma noe poera-poera. 'Koering teli geuleuh ka pakoempoelan bangsat, sareng hanteu dijoek reudjeung noe daroraka. a Djab. i i. Koering " ngoembah leungeun, tanda beresih; sareng hajang ngoeriling altar andjeun, Paugeran! 'Baris hatoer noehoen make sowara tarik, sareng baris njarijoskeun sadajana moedjidjat andjeun. 'Noeu Pangeran! * koering teh soeka pisan ka pauglinggihan g6dong andjeun, ka enggon balandonganing kamoeljaan andjeun. a5Moesa21:G. J Djab. 27:4. Moegi oelah njandak njawa koering disarengkeun sareng djalma dosa; moegi oelah njandak pati koering disarengkeun sareng djalma hoetang getih; 'noe leungeunna ngareupeul karoetjahan, sareng leuugeunna katoehoe pinoeh koe paroeroeba. 'Ari koering teja loemampah ka:

disimpgn di djgro pondokna keur mangsa aja katjilakaan, " diboenikeun di noe boeui sadjero himahna^ dioenggahkeun kana loehoer batoe karang. 'Ajeuna ge sirah koering * tangtoe diloehoerkeun ti moesoeh-moesoeh koering anoe sakoeriling; sarta koering s6dja ngahatoerkeun koerban kasoekaan dina liimah andjeunna; koering sedja njanji, njasgdjamoedji ka Pangeran. a Djab. 31 21. b Djab. is 49. Noen Pangeran! moegi ngadangoekeun sowara koering, ari koering sasam: :

10

12

lawan katemeuan koering; moegi ngaleupaskeun koering, sar6ng moegi aja sih-koernija ka koering! Soekoe koering nangtoeng di enggon I'ata; koering sedja njoekoerkeun ka Pangeran " di djgro pakoempoelan.
a Djab. 22
:

11

23.

12

DJABOER
Damelan Dawoed.

27.

Pangeran " nja tjahja koering, nja kasalametan koermg; rek sijeunkoe saha koering? Pangeran nja kakoewatau hiroep koering; rek gimir koe saha koering? 'Basa bangsat-bangsatnjalampeurkeun ka koering, dek ngabakan daging koering, nja eta sakoer noe njoesoeker djeung ngamoesoeh ka koering, seg pada
titadjong,

13

14

bat; moegi aja sih-koernija ka koering, nja koering teh moegi dikaboel! '[Timbalan andjeun:] Koedoe pada nejangan pameunteu kami. Hatoer hate koering ka andjeun: Noen, mangga, sedja pisan nejangan pameunteu andjeun, Pangeran! 'Moegi oelah meungpeunan pameunteu andjeun ka koering; abdi gamparan moegi oelah disoentroengkeun sadjero bendoe; nja andjeun noe djadi panoeloeng koering; moegi koering oelah diantep, sareng oelah ditilar, noen Allahing kasalamgtan koering! 'Karanten koering ditinggalkeun koe indoeng-bapa, nanging Pangeran kersa ngangken ka koering. Noen Pangeran! moegi ka koering ngawoeroekkeun djalan andjeun; nja koering teh moegi ditoejoen dina djalan noe lempeng, tina sabab noe ngararah ka koering. 'Moegi koering oelah diselehkeun ka pikarepeun satroe koering; karanten aja saksi palsoe ngamoesoeh ka koering, kitoe deui noe nijoepkeun panganijaja. a Djab. 86 11. Lamoen koering teu pertjaja jen bakal nendjo kabagdjaan ti Pangeran dina " tanah djalma hariroep mah, [koering teh bingoeng]. 'Koedoe ngarep-ngarep ka Pangeran; * sing teggr, djeung sing gede hate; poma koedoe ngarSp-ngargp
:

bloek tidjarongklok. 'Masih koering kakepoeng koe wadya-balad, ^ hate koering moal sijeun; masih aja perang njorang ka koering, parandene koe Mik. 7 s. 6 Djab. 3 7. ring senang ati. Hidji perkara noe koe koering disoehoenkeun ka Pangeran, eta pisan noe koe koering dipikarep, nja hajang matoeh di gedong Pangeran saoemoer-hiroep, baris mgleng kana kasaean Pangeran, djeung baris ngadongdon di djero
: :

ka Pangeran!

aj. 28

13. h Djab. 31

25.

DJABOER
Damelan Dawoed.

28.

kabahna. 'Karana koering koe audjeunna

Noen Pangeran! koering sasambat ka andjeun; noen Batoe karang koering! moegi oelah notorekkeun ka koering; oelah koengsi, rehing andjeun ngantSp ka koering, seg koering teh sami " sareng noe taroeroen kana gorowong. 'Moegi ngamakboel ka sowara panoenoehoen koering, tijap-tijap koering

624
ngadjerit ka audjeun,
3

DJABOER
tijap-tijap

29, 30.

koering

Bgadjoeugdjoeugkeun leuugeun ka lebet andjeuu noe soetji. 'Moegi koering oelah ditarik sareng noe daroraka, atanapi sareng noe njarijeun kagorengan, 'noe ngaromong hade ka batoer, doepi hatena ngarali njilakakeun. 'Moegi maparin ka noe kitoe noemoetkeun lalampahasareng noemoetkeun kaawonan kalakoeanana; nja moegi maparin ka noe kitoe noemoetkeun pagawean leunana,

anak banteng. Gentra Pangeran nekerkeun seuneu patingboerinjaj.


'

a Djab. 114:4. b 5 Moesa 3:9.


8

10

Ggntra Pangeran ngageterkeun tegal lega; Pangeran ngageterkeun tegal 16ga Kades. 'Gentra Pangeran matak oentjal ngadjoeroe, sarta ngaboeroendoelkeun leuweung-leuweung; ari di djero kabahna sad aj ana hatoer hormat. Pangeran linggih, ngajakeun tjaah gede teja; estoe Pangeran linggih, " djoe-

ngeuuna moegi moelangkeun bal6sanana ka darinja! 'Sabab teu ngahartikeun kana dadamelan Pangeran, sarta kana padamglan pananganana, noe matak eta
;

11

meneng radja salalanggSngna. 'Pangeran tangtoe masihan kabedasan ka oematna; Pangeran tangtoe ngaberkahan ka oematna, maparin kasenangan.
a Djab. 10
:

16.

teh tangtoe koe andjeunna diroentoeha Djab. ss s. keun, moal diaradggkeun.


:

DJABOER

30.

6 Djab. 55
6

22.

Sagala poedji ka Pangeran, sabab geus ngamakboel ka sowara panoenoehoen koering. 'Pangeran " nja kabedasan koering, nja kepeng koering; hate koering ngandel ka andjeunna, sarta koering geus ditoeloeng; mana hate koering soeka-soeka, sarta koering s6dja

nganoehoenkeun ka andjeunna koe njanjian koering. 'Pangeran teh kabedasan oematna, * sarta nja andjeunna bentenging kasalametan hsahan andjeunna. 'Moegi njalametkeun oemat andjeun, sareng berkahan kagoengan andjeuu; moegi pada diangon sareng dipangkoe
salalanggengna!
Djab. is
:

2, 3.

6 Djab. is

-.

51.

DJABOER

29.

Ijeu djaboer damelan Dawoed. Haiatoerkeun ka Pangeran, eh para haiatoerkeun ka Pangepoetra Allah! ran kahormatan djeung kabedasan! 'Haiatoerkeun ka Pangeran kahormatan padjenenganana; koedoe saroedjoed ka Pangeran " make pamidangan soetji.
''

o
3

Aj. 2

1.

6 Djab. 96

7, 8. c

Djab. 110

3.

Gentra Pangeran ngagoeroeh loehoereun tjai; Allah noe langkoeng moelja ngaloe'warkeun goeloedoeg; Pangeran linggih loehoereun tjai gede. 'G6ntra Pangeran koe pohara, gentra Pangeran koe agem. Gentra Pangeran motongkeun kai poetri; nja Pangeran motongkeun kai poetri Libanon. 'Koe andjemma " disina adjroeg-adjroegan tjara anak sapi; kitoe keneh Libanon djeung * Sirjon, sapgrti

Ijeu djaboer damelan Dawoed; njanjian njalametkeun gedong. Koering sedja ngaloehoerkeun ka an2 djeun, Pangeran! sabab koering koe andjeun didjait, sareng andjeun teu ngaboengahkeun moesoeh koering tina saNoen Pangeran, Allah koering. 3 bab koering! nja ka andjeun koering ngasareng koering koe andjeun djerit, 4 ditjageurkeun. 'Noen Pangeran! njawa koering koe audjeun dihandjatkeun deui ti enggon noe maot; koering koe andjeun dihiroepan tina " rek toeroen a Djab. 2s i. kana gorowong. Geura maroedji ka Pangeran, eh sa5 kaasihna koedoe halatoer noehoen koer Karana 6 ka padjenenganana noe soetji. bendoena sakeudeung, soekana saoemoer; reup peuting ngarereb tjeurik, braj beurang aja sesenggakan. Tadina pikir koering sadjero koering 7 genah: Aing moal tidjalikeuh salalang8 gengna. 'Noen Pangeran! andjeun tina kasoekaan andjeun ngadggkeun goenoeng koering sareng reugreug; d6mi basa andjeun meungpeunan pameunteu andjeun, koering teh soemgblak. 9 Ka andjeun, Pangeran! koering sasambat; nja koering noenoehoen ka Pa'Nahaon oentoengna ti getih 10 ngeran: koering, ti koering " toeroen kana roewangan? * Karah lemah pimoedjieun ka andjeun? na bakal ngoewarkeun kajakto'Noen Pangeran! moegi 11 san andjeun? ngamakboel, sarSng moegi aja sih-koernija ka koering; noen Pangeran! moegi kSrsa mitoeloeng ka koering.
'
:

'

Aj. 33

24. b Djab.

6:6; 88:

12.

DJABOER
12

31.

625

13

Aloek-aloekan koering koe andjeun geus digSntos koe engklak-eugklakan; karoeng koering koe andjeuu diboeka, bari koering disaboekan koe kaboeugaban; 'soepaja " pangatjian koering nioedji ka andjeun, sargng ten eureuneureun. Noen Pangeran, Allah koering! salalanggSngna koering sSdja nganoehoenkeun ka andjeun. a rjab. le 9.
:

12

dorakaan koering, sarSng toelang koering raroeksak. "Tina sadajana moesoeh koering noe matak koering djadi kawirangan; geus poegoeh ka tatangga,

ka kawawoehan oge matak koer noe nendjo ka koering


13

sijeun; sadi

loewar

ngarSdjat

DJABOER
Pikeun kokolot
2

14

ti koering. 'Pada hilap ka koering, leungit tina ingetan, saibarat noe maot; koering geus djadi sapgrtos parabot boeroek. 'Sajaktosna koering

31.

ngoeping omong goreng djalma loba,


panjingsijeunan
ti

njanji. Ijeu djaboer da-

sakoeriling; bari r6-

mglan Dawoed.
" Ka andjeun, Pangeran! koering njalindoeng; moegi koering oelah meunang era salalanggengna; moegi koering leupaskeun koe kaadilan andjeun! 'Moegi njondongkeun tjepil andjeun ka koering; moegi koering enggal dika-loewarkeun * moegi andjeun minangka batoe karang w6weg pikeun koering, minangka imah reugreug baris njalamfitkeun ka koering. 'Karanten batoe tjadas koering sargng benteng koering nja andjeun; mana moegi noejoen sareng ngadjeudjeuhkeun koering koe karna padjgngngan andjeun. 'Moegi koering bidjilkeun * tina rawe, beunang djalma njoempoetkeun baris koering; karantSn nja andjeun benteng koering. Dj.ib. 71 1, 2.
:

rgmpoegan djeung batoer-batoer halpgrkawis koering, pangarahna njokot pati


koering.
15

16

Doepi koering teja ngandSl ka andjeun, Pangeran! Pihatoer koering: Andjeun teh Allah koering. 'Sadajana mangsa koering aja di panangan andjeun; moegi koering ka-loewarkeun
ti

17

18

19

b Djab. 18
6

3.

c Djab. 25

15.

" Koering nitipkeun soekma koering ka panangan andjeun; nja andjeun noe ngaleupaskeun koering, noen Pangeran,

leungeun moesoeh koering sar6ng ti noe ngaroedag ka koering! 'Moegi* njaangkeun pameunteu andjeun ka abdi ganaparan; koering salametkeun koe kaasihan andjeun! 'Noen Pangeran! moegi koering oelah meunang era; karantSn koering sasambat ka andjeun. Anoe kSdah meunang era tamah, sakoer noe daroraka; moegi sina rarepeh, toeroen ka enggon noe maot. 'Moegi dibisoekeun sakoer biwir bohong, noe njaloentang nja ngaromongkeun djalma bengr, make kamagoengan sareng tjoewa. a Djab. i4o 7.
:

6 Djab.

80

4.

Allahing kajaktosan! 'Koering migeuleuh ka sakoer noe ngestoekeun brahala teu hasil; ari koering mah ngandSl ka Pangeran. 'Koering sedja gerah sar6ng boengah sabab kaasihan andjeun; rehing andjeun geus ningalan kana kabalangsakan koering; andjeun geus ngoeningakeun ka njawa koering keur kasoekgran; 'sareng koering * koe andjeun hanteu dis6rahkeun ka leungeun moesoeh, saleresna soekoe koering disina

20

21

22

" Koe agoeng kasaean andjeun, noe koe andjeun disimpen pikeun sakoernoe sijeun koe andjeun, anoe koe andjeun didamel pikeun sakoer noe njalindoeng ka andjeun, kasaksian koe sadajana anak Adam! 'Koe andjeun * pada diboenikeun di noe boeni pajoeneun andjeun, diraksa tina sakaitna djalma; koe andjeun pada disimpSn dina pondok, diraksa tina tjerewedna letah. Sagala poedji ka Pangeran; karanten kaasihanana ka koering
'

nangtoeng
10

"
:

di
12.

noe

16ga.
:

Loek. 23:4g.
23

6 Djab. 27

c Djab. 18

20.

il

Moegi aja sih-koernija ka koering, Pangeran! karanten koering keur soek6r; mata koering, njawa koering sareng badan roeksak balas nj6ri angen.' KarantSn hiroep koering bejak di djero kaewSdan, nja taoen koering bejak di dj6ro roehahrahoeh; tanaga koering Igsoe tina ka-

didjadikeun matak helok, di djero nagara noe weweg. 'Tadina " koering kapongpongan ngomong: Koering geus dipegatkeun ti pajoeneun sotja andjeun; padahal koe andjeun dimakboel sowara panoenoehoen koering basa koering ngadjSrit ka andjeun. a Djab. so s. 6 Djab. 27 5.
: :

c Djab. 116

11.

24

Masing njaraah ka Pangeran, eh sa-

626

D.JABOER

32, 33.

25

daja kaasihna! Pangerau ugaraksa ka sakoer uoe pgrtjaja, sarta ngabales liwat leuwih ka sakoer noe lampahua kamagoengan. 'Sing " pada t6ger djeung sing galede hate, eh sakabeh uoe ngarepngarSp ka Pangeran! a Djab. %i:u.

DJABOER

33.

DJABOER

32.

Ijeu pangwoeroek Dawoed. " Bagdja tem6n djalma, noe dihampoera kamasijatanana, noe dilipoetan dosana! 'Bagdja temen manoesa, noe * teu dietangkeun kadorakaanana koe Pangeran, sarta noe dina soekmana eukoering ngaboeroekan, balas gegeroengan koering sapopoe. 'Karantgn sijang-wengi panangan andjeun abot ka koering; toe-

djalma balener! geura sarSnggak di djSro Pangeran. " Lampah moedji nja oetama di noe saestoe. 'Geura halatoer noehoen ka Pangeran make katjapi; geura maroedji ka andjeunna * make tjelempoeng kawat sapoeloeh. Greura njaranjikeun ka andjeunna " hidji poepoedjian anjar; sing ngeunah nja narabeuh make soesoerakan! a Djab. 147 :i.

Eh

'

b Djab. 92

1.

Djab. 96

1.

Weuh palsoeua. a Koem 4:7. J 2 Sam. Mangsa koering repeh, toelang

19:19

Karana pangandika Pangeran saestoe, djeung sadajana dadamelanana satoehoe. 'Andjeunna misoeka kana kabeneran djeung kana kaadilan; " boemi teh pinoeh koe kaasihan Pangeran.
a Djab. 119
"
:

64.

wak badan koering " kaganti koe toehoer katiga. Selah. 'Dosa koering koe koei'ing dioendjoekkeun ka andjeun, sareng kadorakaan koering koe koering hanteu dilipoetan. Omong koering: Sedja ngakoekeun kamasijatan koering ka Pangeran. * Ladjeng koe andjeun dihampoera kadorakaan dosa koering. Selah.
a Djab. 102
:

Koe pangandika Pangeran didamelna langit-langit, sarta koe Rolling bahamna


didamel sabalad-baladna. 'Tjailaoet koe andjeunna dikoempoelkeun sapSrti toempoekan; sagara koe andjeunna digoedangan. i Moesa i. Saboemi kabeh koedoe sarijeun koe Pangeran; sadaja priboemi djagat koedoe aladjrih koe andjeunna. 'Karana andjeunna nimbalan, " seug djadi; andjeunna miwarang, seug aja. a Djab. i48 a. Pangeran " ngaboeroengkeun tarekah oerang kapir, ngagagalkeun pakarepan bangsa-bangsa. 'Papasten Pangeran * t6tep salalanggSngna, panggrsakeun manahna toeroen-toemoeroen. a aj. 5 12.
:

5,

12.

Sil.

28

13.

Koe perkawis

kitoe, oenggal-oenggal

kaasih kedah neneda ka andjeun meungpeung andjeun pikapendakeun; sajaktosna, keur tjaah tjai gede, ka eta mah moal dongkap. 'Andjeun noe djadi panjoempoetan koering; andjeun kersa ugaraksa ka koering, noelak kasoekeran; koering koe andjeun dirijoeng koe sSnggaking karahajoean. Selah. Kami rek mapatahan ka maneh, sarta

h "

Sil.

19: 21; J6s. 14:27.

10

ka maneh ngawoeroekkeun djalan noe koe maneh koedoe dilakonan kami rek mere pitoedoeh, panon kami 2Jimentjrongeun ka maneh. 'Papatjoewan maneh oelah dek saperti koeda, tjai'a bigal, noe teu boga pangarti, * anoe ditjandSt soengoetna koe tambang djeung kadali, rehna teu njampeurkeun ka maneh. 'Noe doraka loba kasangsaraanana; dSmi sahasaha noe ngandel ka Pangeran mah, pikarijoengeun koe kaasihan. a Djab. 25 12.
;
:

Bagdja tgmen bangsa noe Allahna Pangeran nja oemat beunang andjeunna milih, djadi kagoenganana. 'Pangeran ngawaspaoskeun ti sawarga, ningalan sakabeh anak Adam. a Djab. 144 15. Ti enggonna linggih andjeunna teh neuteup ka sakabeh djalma eusi boemi. 'Nja andjeunna noe ngadjadikeun hatena sarereja, sarta negeskeun sakabeh pagaweanana. Taja radja disalametkeun sabab loba balad; prawira teu dirahajoekeun pedah rosa tanaga. 'Koeda gaplah kana oenggoel, djeung teu ngaleupaskeun koe gede
;
:

b Sil. 26:

.3;

Jak. 3:

3.

11

Sing pada boengah di dj6ro Pangeran, sarta sing garSrah, eh djalma bal6u6r! djeung koedoe pada sarSnggak, eh sakabeh noe saestoe nja hate!

perkosana. Saenjana,

" sotja Pangeran ningalikeun ka noe sarijeun koe andjeunna, ka sakoer noe ngargp-ngarep kana ka-

asihanana;

'kgrsa

ngaleupaskeun nja-

DJABOER
waua
tina maot, * djeung dihariroepan keur mangsa patjSklik. a cjab. 34 le.
:

34, 35.
12

627

b Djab. 37 20

19.

Njawa koering sadaja ngantos-ngantos ka Pangeran; nja andjeunna noe djadi pauoeloeng djeung kgpeng koering sadaja. 'Karana hate koering sadaja piboengaheun di djSro andjeunna, sabab

13

21

14

Tjing, baroedak! darengekeun kaoela; koe kaoela dek dipagahan sijeun koe Pangeran. " Saha djalma hajang hiroep, soeka pandjang oemoer, mambrih nendjo ka 1 Petr. 3 10. bagdjaan? Koedoe ngaraksa letah maneh tina
:

22

koering pada ngandSl ka padjenenganana noe langkoeng soetji. 'Moegi kaasihan andjeun, Pangeran! ngoengkoelan ka koering sadaja, sakoemaha koering nja ngalarep-ngai'ep ka andjeun.

ngomong goreng; kitoe deui neh tina ngomong tjidra.


15

biwir ma-

ta

Koedoe njingkir tina kagorengan, sarmilampah kahadean; "koedoe njijar


a
Ibr.

karoentoetan, sarta ngobrek-ngobrek.


12
:

14.

16

DJABOER
DamSlan Dawoed,
"

34.
17

Sotja Pangeran ningalikeun ka noe balgnSr, sarta tjgpilna ngadangoekeun Djab. 33 is. ngadjeritna.
"
:

sanggeus Dawoed ngowahan boedina di hareupeun Abimelek, sarta koe Abimelek didjongklokkeun, toeloej angkat. a i sam. 21 12. Kaoela sedja njoekoerkeun ka Pangeran salalawasna; pamoedji ka andjeunna piajaeun dina biwir kaoela teu petot:

Pameunteu Pangeran bgndoe ka sakoer noe migawe goreng, moenggah ingStan ka dinja dibasmi, dileungitkeun
ti

boemi.

18

petot.
3

19

Njawa kaoela rek moedji maneh tina hal Pangeran, soepaja noe sareh pada ngadenge sarta baroengaheun.
Tjing, barantoe ka kaoela ngagoengkeun Pangeran; hajoe, oerang loehoerkeun padjenenganana djeung kaoela. Kaoela tadi nejangan Pangeran, sarta kaoela dikaboel, bari dika-loewarkeun ti sakabeh kasijeun kaoela. Eta teh malentjrong ka andjeunna, seg pada gebjar; sarta beungeutna moal datang ka era. " Ijeu noe balangsak sasambat, sarta koe Pangeran dimakboel, bari disalam8tkeun ti sakabeh kasoesahanana.
a Djab. 91
:

D6mi itoe mah sasambat, sarta koe Pangeran dimakboel, bari dika-loewarkeun ti sakabeh kasoesahanana. " Pangeran teh deukeut ka noe peupeus hatena, sarta njalametkeun ka noe a Djab. 51 19. remoek soekmana.
:

20

Noe bgnSr sok

loba katjilakaan, ta-

21

22

23

tapi koe Pangeran dika-loewarkeun ti eta sakabehna. " Andjeunna ngaraksa sakabeh toelangna; toelangna sahidji ge moal dia Job. 19 36. potongkeun. Kagorengan matak maehkeun ka noe doraka; sarta noe migeuleuh ka noe bener, tangtoe njandang lara. Pangeran ngaleupaskeun njawa abdiabdina, sarta sakoer noe njalindoeng ka andjeunna moal njandang lara.
:

15.

DJABOER
Damglan Dawoed.

35.

10

11

Malaikat Pangeran masanggrahan sakoeriling noe sarijeun koe andjeunna, sarta koe eta pada didjait. Sing pada ngarasa djeung sing arawas, jen Pangeran teh moerah; " bagdja tgmen djalma noe njalindoeng ka andjeunna! a Djab. 2:12. Sing sarijeun koe Pangeran, eh parasoetjina! karana noe sarijeun koe andjeunna euweuh kakoerang. Singa ngora sok ngalangkroek djeung langlajeuseun; d6mi noe narejangan Pangeran mah hanteu kakoerangan naonaAj. 4:n. naon noe hade.

Noen Pangeran! " moegi madoean ka noe madoean ka koering; moegi mgrangan ka noe merangan ka koering. 'Mangga, njandak tameng sareng kepeng; moegi geura ngadeg, mitoeloeng ka koering! 'Mangga geura njaboettoembak, bari megat djalan, ngahalangan noe ngaroedag ka koering; moegi nimbalan ka njawa koering: Ijeu kami kaa 1 sam. 24 le. salamgtan maneh. " Sakoer noe ngarah pati koering moegi sina mareunang era sareng lara sakoer
:

noe mikiran pitjilakaeun koering sina

628

DJABOER

36.

aloendoer ka toekang sareng meunang wirang. 'Moegi sina djaradi * sapertos hoeoet kat6bak angin; nja moegi didjongklokkeun koe Malaikat Pangeran. 'Djalanna sina poek nja leueur, sar6ng sina diaroedag koe Malaikat Pangeran.
a,

pakoempoelan ggde, nja sSdja moedji ka andjeun di tengah oemat loba.


a Djab. 22: 26; 40:
19
10.

Moesoeh koering djalan palsoe moegi oelah sina baroengah koe hal koering; " noe migeuleuh ka koering taja sabab
oelah sina koetjap-kitjeup. 'Karana ngaromongna lain mawa salamgt; sajaktosna malikiran tijDoe-daja, ngagorengan ka djalma anteng eusi tanah. 'Sargng pada njalangapkeun soengoetna tina hal koering, aromongna: * Poewas, poewas, koe i^anon oerang kadeuleu!
a Djab. 69:5. h Djab. 70
:

Djab. 40:15. b Djab. 1:4; 83:14.

20

Karana eta teh baris koering njoempoetkeun rawena piloewang tajasabab; pada miloewang ka njawa koering taja
sabab. 'Moegi sina kadatangan karoeksakan ten kanjahoan; " sareng sina beunang koe rawena sorangan, noe koe

21

manebna disoempoetkeun; laboehna ka


9

4.

10

dinja sina roeksak. Djab. 9:i6. Ana kitoe mah njawa koering pigSraheun di djSro Pangeran, nja piatoheun tina sabab pitoeloengna. Sadajana toe'

22

Noen Pangeran! koe andjeun


ngali;

kati-

23

lang koering bade aroendjoekan:

Noen
di24

Pangeran!
djeun?

"

saha noe nandingan ka an-

Noe balangsak koe andjeun

leupaskeun ti noe bgdas ti batan manehna; nja ngalenpaskeun noe balangsak sareng waloerat ti noe ngarampasan inja.
a Djab. 89:7.
11

moegi oelah ngantgp;noenGroesti! moegi oelah djaoeh ti koering. 'Mangga geura tanghi sareng ngadeg, bade maparin kaadilan ka koering; noen Allah koering sareng Goesti koering! moegi ngoeroeskeun padoe koering. 'Moegi ngabgngran ka koering noemoetkeun kaadilan andjeun, noen Pangeran, Allah koering! sangkan eta oelah baroengaheun koe hal koering.
Oelah sina ngaromong sadjero hatena: Poewas, boekti kahajang oerang. Oelah sina ngaromong: Koe oerang eta teh
geus dileglgg. 'Moegi sina mareunang era sareng wirang sarejana noe baroengah koe hal katjilakaan koering; " moegi sina njarandang kaeraan sareng kawirangan sakoer noe ngagSdekeun maneh

12

13

dimoesoeh koe saksi noe nganijaja; noe hanteu kanjahoan koe koering koe eta ditanjakeun ka koering. 'Hade koe eta dibales goreng ka koering; njawa koering tinggal njorangan. 'Ari moenggoeh koering mah, basa eta ggring, pake koering karoeng; koering mijasat diri koe poewasa, sarSng pangda koering malik ka dada
koering.

Koering

25

26

27

14

Ari lampah koering kawas eta teh


sobat, kawas pernah doeloer ka koering; nja koering teh mSsoem toemoeng-

15

16

koel, kawas noe prihatin katinggal indoeng. 'Doepi mangsa koering tidikgs, eta teh baroengaheun sarSng loewadlijoed; djalma hina ngalijoed ka koering, noe koe koering ten kanjahoan; pada ngargrgdjet ka koering teu eureunem'eun; 'ibarat djalma moenapek nja toekang mojok keur tjoetjoerak, nja kitoe eta teh kSrat-kgrot hoentoena ka koering.

28

ngagorengan ka koering. a Djab. 132: is. Moegi sakoer noe soeka kana kaben6ran koering sina sarenggak sar6ng baroengah; sareng sina njarSboet teu petot-petot: Sing diagoengkeun Pangeran, noe misoeka kana kasalametan abdina Ana kitoe mah letah koering bade ngoetjapkeun kabeneran andjeun, sargng ngoetjapkeun poedjian andjeun sapopoe.
'

a Djab. 40:

17.

DJABOER

36.

T)ikeunkokolotnjanji damglanDawoed, -Tabdi Pangeran.


2

Woeroekhalkamasijatandjalmadoraka
di sadjero

17

Noen

Groesti!

sabaraha pilamieunana
3

hate koering kijeu:

"

Di hareu-

18

deui koe andjeun ditanggap bae? Moegi ngoendoerkeun njawa koering ti karoeksakan eta djalma, nja ISlemboetan koering oendoerkeun ti singa! 'Koering " s6dja nganoehoenkeun ka andjeun dina

pean panonna taja pisan sijeun koe Allah. 'Karana eta sok ngolo-ngolo maneh dina angkeuhna sorangan, jen moal kapendak kadorakaftnana sarta moal
dipikageuleuh.

noem

is.

DJABOER
i

37.

629
sapSrti tjaang, kitoe deui hak tjara tengah poe. a Djab. 55:23. Koedoe asrah ka Pangeran, bari

Ari omougau biwirna doraka djeung palsoe lampah pintSr lampah hade koe eta ditinggal. 'Noe koe eta dipikiran " dina pangheesauana nja kadorakaan; ajana dina djalan noe teu hade; kagoreugan koe eta teu dipikaidjid. a Mik. 2: i.
;

maneh maneh
7

"

ngautos-ngantos ka andjeunna; maneh oelah panas ati tina sabab djalma noe loeloes djalanna, tina sabab djalma noe

Noeu Pangerau!

"

kaasihan andjeun
8

migawe

kadjoeligan.

aojab. 62:6;

jos.

30:i5.

10

dongkap ka langit; kajaktosan andjeun doemoegi ka mega. 'Kaadilan andjeun sapgrtos goeuoeng-goenoeng Allah; hoekoeman andjeun lir sagara djgro; manoesa sarSng sasatoan koe andjeun dipitoeloeng, Pangeran! ocjab. 57:ii. Amboe, koe moelja kaasihan andjeun, noen Allah! noe mawi anak Adam njalindoeng " kana aoeb djangdjang andjeun. 'Pada sareubeuheun pisan ^ koe gadjihgadjih ggdong andjeun; sargng koe andjeun pada diinoeman tina waloengan kasoekaan kagoengan andjeun. Karanten nja di andjeun ajana soemoer ka'

10

11

Koedoe njggah napsoe djeung ninggalkeun ambgk; maneh oelah panas ati; ngan noeugtoen kana lampah goreng. 'Karana bangsat tangtoe dibarasmi; demi sakoer noe ngarSp-ngarep ka Pangeran mah, " nja eta noe bakal kawarisan boemi. sii. 2 21. Sarta sakeudeung deui " djalma doraka teh euweuh; ana koe maneh ditegeskeun ka gnggonna, sihoreng geus teu aja. 'Demi * anoe sareh mah bakal kawarisan boemi, sarta bakal saroekaboengah pedah rosa nja kasenangan.
:

a
12

Aj.

20:9. b Mat. 5:

5.

hiroepau " dina tjaang andjeun koering l^ada nendjo tjaang. oKoet2:i2.
;

Noe doraka ngarah ka noe


"

bener,

b Djab. 65:5. c 2 Kor. 4:6.


11

13

12

13

Moegi sing djongdjon kaasihan andjeun ka sakoer noe nganjahokeun ka andjeun; kitoe deui kaadilan andjeun ka sakoer noe saestoe hatena. 'Moegi koering oelah kasorang soekoe djalma kamagoengau, sareng koering oelah disina oeprak-aproek koe leungeun djalma doraka. 'Di dinja noe njarijeun kadorakaan geus pada laboeh; pada tidjongklok, sarta moal barisaeun hoedang deui.

sarta krat-k6rot hoentoena ka dinja. 'Koe Goesti * eta teh digoemoedjgngkeun; karana langkoeng waspaos jen gngke datang poeanana. a Djab. 35: i6;
Lai. 7
:

54. 6 Djab. 2

4.

14

Noe doraka ngabatSk pedangna djeung


mgntang gondewana, kargpna ngaroeboehkeun noe balangsak nja waloerat, " pambrihna meuntjit noe saestoe djalanna. 'PSdangna bakal noeblgs ka hatena sorangan, djeung gondewana bakal
dipotongkeun.
a Djab. 44:23.
"

15

DJABOER

16

Mending noe saeutik bogana djalma


''

37.
17

^
2

Fiamelan Dawoed.

reja pisan. 'Karana

oelah panas ati tina sabab bangsat-bangsat; oelah sirik ka noe


"

Maneh

bener djeung kasoegihan djalma doraka leungeun djalma doraka bakal dipotongkeun; tatapi Pangeran ngadeudeul ka noe balSner.
a
Sil.

marigawe kagorengan. 'Karana

sapgrti djoekoet, eta teh gantjang diarit sarta tjara daoen hedjo, eta teh tereh araloem.
;

15:16. b Djab. 10: 15.

18

Pangeran langkoeng oeninga dina oemoer djalma noe satgmenna, sarta milikna pitgtepeun salalanggengna. 'Moal meunang era dina mangsa aja katjilakaan, " sarta dina oesoem patjgklik tangtoe piseubeuheun. a Djab. 33 19. Sabalikna noe doraka bakal laleungit ari moesoeh Pangeran pidjadieun sapSrti pgrhijasan sampalan; pibejakeun satjara haseup bejakna. Noe doraka ngindjeum, sarta teu majar deui; dgmi noe bgner mah karoenjaan sarta berehan. 'Karana djalma
:

a SU. 23:17; 24:19.


3

19

Koedoe ngandgl ka Pangeran, djeung milampah kahadean; koedoe ngenggonan boemi, bari ngingoe kajaktian.
'Djeung masing soeka-boengah koe hal Pangeran; ana kitoe mah maneh koe andjeunna tangtoe dipaparin sakahajang hate maneh. " Djalan maneh sanggakeun ka Pangeran; sarta sing ngandglka andjeunna; tangtoe andjeunna noe i^ingoeroeseun; 'sarta bakal ngabidjilkeun kabgneran
20

21
i

'

22
j

noe dibSrkahan koe andjeunna

"

bakal

630

DJABOER
40
j i

38.

kawarisan boemi; d6mi djalma noe keuna panjapa andjeunna mah tangtoe dibasmi.
23

a Mat. 25

34.

2i

25

26

27

28

Lengkah djalma dipageuhkeun koe moenggoehing Pangeran, sarta djalan noe kitoe dianggo kasoeka. 'Lamoenlaboeh, moal koengsi tigedeboeg; karana koe Pangeran dihajeukan leungeunna. Kaoela ti ngongora datang ka geus kolot tatjan nendjo " djalma noe bener ditilarkeun, atawa toeroenanaua djadjaloek hakaneun. Sapopoe eta teh karoenjaan sarta mere ngindjeum; djeung toeroenanana matak bgrkah. a Loek. 22 35. " Koedoe njingkir tina kagorengan sarta milampah kahadean, tangtoe maneh matoeb salalanggengna. 'Karana Pangeran * misoeka kana kaadilan, sarta
' :

kasoekeran. 'Nja Pangeran noe mitoeloeng sarta ngaleupaskeun ka darinja; pada dileupaskeun ti noe daroraka; geus tangtoe pada disalamgtkeun, sabab njalindoeng ka andjeunna. a Djab. 46 2.
:

DJABOER
ngelingkeun.
2

38.

Ijeu djaboer damelan Dawoed, pikeun

Noen Pangeran " moegi oelah njiksa ka koering sadjero andjeun bendoe; sareng moegi oelah meperih ka koering
!

sadjero andjeun w6ra. 'Karanten * djamparing andjeun aml6s ka koering, sa-

reng panangan andjeun ngaheumpikan

ka koering.
4

a rjab. 6:2. 6 aj. 6:4.

moal nilarkeun kaasihna. Pada diraksa salalangggngna demi toeroenan djalma


;

29

doraka mah bakal dibasmi. 'Noe balengr bakal kawarisan boemi, sarta ngenggo-

nan mja salalawasna.


30

a cjab. 34

15. 6 Djab.

33

5.

Taja pisan waloejana dina daging koering tina sabab bebendoe andjeun; taja pisan kasenangan dina toelang-toelang koering tina sabab dosa koering. 'Karanten kadorakaan koering " lapoet tina sirah koering; sapertos tanggoengan noe beurat, eta teh beurat teuing ka koering.
a Esr. 9
;

31

Biwir djalma bener ngoetjapkeun kapinteran, sarta letahna ngomongkeun noe teroes djeung hoekoem. 'Toret Allahna " aja di djero hatena; nintjakna
jes. 51 7. moal tidjalikeuh. " Noe doraka ngintip ka noe bener, noe dipalar maehan ka dinja. 'Pangeran moal njerahkeun inja ka leungeunna, sarta moal disalahkeun dina mangsa dihoekoeman. a Djab. 10 8. Koedoe ngarep-ngarep ka Pangeran, sarta ngestoekeun djalanna, tangtoe maneh koe andjeunna dika-loehoerkeun, soepaja ngamilik boemi; dimana noe daroraka dibasmi, koe maneh pikaten: :

6.

Bohak koering baoe bijoek sargng boeroek tina sabab kapaloengan koering. 'Koering teh bengkoeng, nja toengkoel langkoeng-langkoeng sapopoe koering
;

32
33

teh leumpang prihatin.


8

Karanten tjangkeng koering pinoeh koe babareuhan; sareng taja pisan waloejana dina daging koering. 'Koering laleuleus, asa raremoek langkoeng-langkoeng; koering teh babaoeng tina haharegoengan hate koering. Noen Goesti! sadajana kahajang koering ngagelar di pajoeneun andjeun, sargng roemahoeh koering hanteu kaalingan ka andjeun. Hate koering ratoeg kgketegna; tanaga koering geus ninggalkeun ka koering; sar6ng tjahja mata koering, eta ge geus teu aja di koering. " Kanjaah koering sareng sobat koering narangtoeng anggang ti balahi koering; baraja koering pada nangtoeng ti kadjaoehan. 'Ari noe ngarah pati koering pada masang ridjet naheunan koering; sai'Sng noe mamlirih katjilakaan
'

34

10

djoeun.
3.5

11

36

Kaoela nendjo hidji djalma doraka sarta lalim, ngarangkadak sapSrti kai noe asal boemi, moeloes pisan. 'Toeloej aja noe ngaliwat, " doemadakan eta geus teu aja; ana koe kaoela ditejangan, w6leh teu kapanggih.
a
aj.

'

12

3.

37

38

39

Koedoe ngawaskeun noe satgmenna, djeung n6g6skeun noe saestoe; karana djalma kitoe pitoengtoengeunana salam6t. 'Ari noe migawe masijat mah tangtoe ditoempoer sarerejana; djalma doraka pitoengtoengeunana dibasmi, D6mi noe bal6n6r meunang mgtan ti Pangeran; " nja andjeunna noe minangka bentengna dina waktoe aja

13

koering pada mitjamtjamkeun pibalabieun, sapopoe eta daja Isae.


14

ngan ngarang

aj.

tipoe-

19:14; Djab. 88:9.

Doepi koering teja sapSrtos noe torek, koering teu ngoejDingkeun; sareng koering sapgrtos noe bisoe, anoe teu

DJABOER
15

39, 40.

631

i(i

17

iigangahkeunbiwirna. 'Estoe koeringteh djadi sapgrtos djalma noe ten ugadenge, sargng dina biwirna taja pidjawabeun. KarantSn koering ngarep-ngarSp ka andjeuu, Pangeran! tinangtos andjeun ngaboelkeun, uoen Goesti, Allah koering! 'Karauten pioendjoek koering: " Eta teh moegi oelah sina baroengah koe hal koering; manawi soekoe koering tidjalikeuh, tinangtos eta pada ngagg-

oenggal manoesa, sat6tSg-t6t6gna oge, ngan sija-sija bae. Selah. 'Estoe djalma

loemakoe teh satjara wawajangan; estoe karoesoehanana sija-sija bae; 1ampahna noempoekkeun, sargng teu njahoeun noe pimoeloengeun inja. Djab. 90 12.
<'

"^

6 Djab. 144
8

4.

c Aj. 14

1,

2.

(i

Loek. 12

20.

dekeun maneh ngagorengan ka koering.


a Djab. 35
18
;

19, 24.

KarantSn koering babakoe tidikesan; kasangsaraan koering ugagelar di hakoering ten pStot-pgtot. 'Kakoering ngoendjoekkeun kadorakaan koering; koering teh soesah tina dosa-dosa koering. Djab. 32 5. Doepi satroe koering mah hariroep nja baredas; noe migeuleuh ka koering djalan palsoe nja loba pisan. 'SarSng " noe ka koering males hade koe goreng pada ngamoesoeh ka koering, tina sabab koering ngobrek kana kahadean.
reujjeun

10

19

rantgn

"

11

20

12

21

Doepi ajeuna, naon noe koe koering diantos-antos, noen Goesti? Pangargpngargp koering teh nja ka andjeun. 'Moegi-moegi ngaleupaskeun koering ti sadajana kamasijatan koering; moegi koering oelah didjadikeun hinakeuneun djalma boeroeng. 'Koering teh ngabisoe, moalngangahkeun biwir; karantSn nja andjeun noe ngadamgl kitoe. 'Balahi andjeun moegi ditjandak ti koering; " tina diperangan koe panangan andjeun noe mawi koering dongkap ka roeksak. 'Tijap-tijap andjeun mepgrih ka djalma lantaran siksaan tina hal kadorakaan, kaaloesanana koe andjeun disina 16boer, sapertos koe toko. Estoe oenggal-oenggal

manoesa
13

sija-sija

bae. Selah.

a Djab. 32

4.

a Djab. 35:12; 109:5.


22

Moegi oelah nilarkeun ka koering, Pangeran! Noen, Allah koering! moegi


oelah djaoeh ti koering. 'Moegi " sing enggal mitoeloeng ka koering, noen Goesti, kasalamgtan koering a Djab. 40 u.
!
:

23

DJABOER
Pikeun kokolot
toen. Ijeu djaboer
2

14

39.

njanji,

pikeun
a
1

"

JSdoe:

Noen Pangeran! " moegi ngamakboel ka paneda koering; moegi ngadangoekeun kadjedj&'itan koering; moegi oelah ngantSp ka tji-panon koering; ^karantSn koering teh semah di andjeun, nja djalma madjik, sapertos sadajana karoehoen koering. 'Moegi-moegi " ngalijeus ka koering, sangkan koering njenangkeun diri, memeh koering mijang, sareng hanteu
aja.
a Djab. 5
c Aj.
:

damglan Dawoed.
Bab. 25
1.

2,

3.

6 1 Bab. 29

15;

Petr. 2

11.

10

20.

Tadina pikir kaoela: Aing dek ngaraksa djalan diri, oelah koengsi migawe dosa koeletah; aing dek ngaraksa biwir sorangan, diwengkoe, sapandjang noe doraka teh masih aja di hareupeun aing. 'Kaoela ngabisoe, asrah, tjitjing, njggah kasoekaan; tatapi kasangsaraan kaoela beuki ripoeli. 'Ati kaoela djadi panas di djero awak; aja seuneu ng6ntab-ngSntab dina pipikiran kaoela; pok kaoela oendjoekan koe letah: Noen Pangeran! " moegi koering paparin njahojDitoengtoengeun koering, sargug perkawis oekoeran oemoer koering, soepaja koering t6rang, sakitoe tereh koering roeksak.'Salergsna, oemoer koering koe andjeun ditangtoskeun satampaheun bae; hiroep koering sasat euweuh di pajoeneun andjeun; estoe oenggal''

D.JABOER
Pikeun kokolot
2

40.

njanji. Ijeu djaboer da-

mglan Dawoed.
Koering ngarSp-ngarSp ka Pangeran njoso pisan; sarta andjeunna tjondong

ka koering, ngadangoekeun djSdjeritan koering. 'Ari koering teh koe andjeunna dihandjatkeun ti djero lombang pangroeksakan, " ti djgro leutak ledok, bari soekoe koering disina nangtoeng dina batoe tjadas, tintjak koering disina pageuh. 'Sarta andjeunna dina soengoet
koering maparin * poepoedjian anjar, hidji njanjian pikeun ka Allah oerang. Loba pisan noe bakal narendjo, sarta sarijeun, djeung ngarandgl ka Pangeran.
a Djab. 69
:

3.

6 Djab. 33

3.

Bagdja tgmSn djalma noe ngandglna

632

DJABOER
djeuug lianteu ujangha16

41.

ka Pangeran, reup ka noe aradigoeng atawa ka noe njimpang kana bohong.'Noen Pangeran,
Allah koering! pirang-pirang moedjidjat

pitjilakaeun koering. 'Moegi sina melengek tina bawaning kaeraanana sakoer noe ngai'omong hal koering: Poewas!

andjeun sarSng pangersakeuu andjeun, noe koe andjeun didamgl ka koering sadaja; taja pisan bandingan andjeun; ari koe koering rek diseboetkeun sargng
7

17

ditjatoerkeun, loba teuing, taja bilanganana. Koerban peuntjitan sareng koerban kadaharan mah koe andjeun teu dianggo kasoeka; koering koe andjeun ditotos-

is

keun tjeuli; " koerban doeroekan sar6ng koerban dosa koe andjeun hanteu dipoendoet.'Tidinja koering oendjoekan: Noen, ijeu koering dongkap; * dina kitab goeloengan hal koering geus dis6ratkeun 'kasoeka koering ngalampahkeun panggrsa andjeun, noen Allah! " sareng toret andjeun aja di djero hate koering.
a Djab. 51
:

poewas! a Djab. 70:2. 6 Djab. 35:4, 26. Moegi sadajana noe nejangan andjeun sina aratoh sar6ng baroengah di djSro andjeun; " sakoer noe soeka kana kasalamgtan andjeun moegi sina njargboet teu pgtot-petot: Sing diagoengkeun Pangeran! 'Ari koering teja nja balangsak nja waloerat, nanging Goesti ngamanah ka koering. Nja andjeun noe mitoeloeng sareng ngaleupaskeun ka koering; noen, Allah koering! moegi oelah ngalamikeun.
a Djab. 35
:

27.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

41.

njanji. Ijeu djaboer da-

18. 6 Job. 5

39. c Djab.

37:31;

J6s. 51

7.

10

11

Koering ngawartakeun kabeneran andjeun " dina pakoempoelan g6de; saleresna, biwir koering koe koering teu ditoelak; noen Pangeran! andjeun langkoeng oeninga. 'Kabeneran andjeun koe koering teu dirimboenan di djero hate koering; katoehoean andjeun sareng kasalamgtan andjeun koe koering dioewarkeun; kaasihan andjeun sareng kajaktosan andjeun koe koering teu disalingkoehkeun dina pakoempoelan gede.
a Djab. 35
:

mglan Dawoed. Bagdja temSn djalma, noe oetama lampahna ka noe malarat; samangsa aja katjilakaan, tangtoe dirahajoekeun koe Pangeran. 'Koe Pangeran noe kitoe
tangtoe diraksa djeung dihiroepan; tanwande dibagdjakeun di boemi; " toer koe andjeun moal diselehkeun ka pikarepeun moesoehna. 'Koe Pangeran tangtoe ditanggeuj dina pangheesanana mangsa gering; tijap-tijap boga panjakit sagnggonna kabeh koe andjeun disalin.
a Djab. 27: 12.

18.

12

13

Ari andjeun, Pangeran! moegi oelah noelak kaw61asan andjeun ka koering; " kaasihan andjeun sar6ng kajaktosan andjeun moegi sina ngadjaraga ka koering teu petot-p6tot. 'Karantgn koering karijoeng koe katjilakaan, moenggah taja bilanganana; koering tehkaboeroe koe kadorakaan koering, sargng koering teu bisa nendjo; * ari lobana ngoengkoelan boeoek koering, sareng hate koering geus ninggalkeun ka koering.
a Djab. 57
:

Pioendjoek koering: Noen Pangeran! moegi aja sih-koernija ka koering; moegimoegi njageurkeun njawa koering; karantgn koering gadoeh dosa ka andjeun. 'Moesoeh koering ngaromong awon hal koering; [pokna]: Iraha eta pipaeheun sarta leungit ngaranna? Sargng satijaptijap datang ngalajad, sok ngomong bohong hatena ngoempoel-ngoempoelkeun kagorengan baris dirina; djol ka
'

loewar, tjatjarita.
8

Sadajana noe geuleuh ka koering haharewosan sarSng batoer-batoer ngagorengan koering pada mikiran anoe ba;

4.

6 Djab. 69

5.

ris

pitjilakaeun koering; [pokna]: 'Aja

14

Noen Pangeran! moegi

aja panggrsa
10

15

ngaleupaskeun ka koering; " noen Pangeran! moegi sing enggal mitoeloeng ka koering. 'Moegi * sina mareuuang era sargng wirang sarejana noe ngarah pati koering, pambrihna ditiwaskeun moegi sina aloendoer ka toekang sarSng mareuuang lara sakoer noe soeka kana
;

11

pSrkara matak tiwas ditamplokkeun ka manehna; sarta ajeuna manehna keur ngalondjor teh moalhoedang deui.'Sanadjan djalma noe roentoet sargng koering, anoe koe koering diandSl, " noe sok dadaharan roti koering, ajeuna geus ngagagkeun soekoe ka koering. a Job. i3:i8. Doepi andjeun, Pangeran! moegi aja

DJABOER
sih-koernija ka koering, sarSng moegi koering dihoedangkeun deui; seug koering s6dja mal6s ka darinja. 'Djalan kitoe koering teh pitgrangeun, jen koering koe andjeun dianggo kasoeka, jen

42, 43, 44.

633

Allah, batoe tjadas koering:

Naha ma-

12

11

13

moesoeh koering moal koengsi soerak tina hal koering. 'Ari mgnggahing koering teja koe andjeun dit6t6pkeun dina katgmgnan koering, sareng koering koe andjeun dikSrsakeun marek di pajoe12

lali ka koering? " koe naon koering kSdah leumpang mSsoem, tina panganijaja moesoeh? 'Koering dihihina koe noe njoesoekgr ka koering, asa ditiiran nja toelang, reh ngaromongna

na

14

neun andjeun salalangggngna. Sagala poedji ka Pangeran, Allah Israil, ti kalanggengan dongkap ka kalangggngan deui! Amin, amin.

ka koering sapopoe: Di mana ajeuna Allah maneh? 'Eh njawa! naha wet ngahgloek, sarta koe naon goelinggasahan di sadjgro kaoela? Sing ngargpngargp ka Allah; karana kaoela tangtoe moedji deui ka andjeunna, noe djadi kasalamgtan beungeut kaoela sarta Allah kaoela.
a Djab. 35
:

14.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

42.

DJABOER
pangwoe-

43.

njanji. Ijeu

roek poetra-poetoe Korah. a 2 Bab. 20:19. Sapertos oentjal njoso hajang kana
tjai, nja kitoe njawa koering njoso hajang ka andjeun, noen Al-

waloengan
3

'Njawa koering " halabhabeun ka Allah, nja ka Allah noe hiroep. Iraha koering piasoepeun, ngadeuheus ka pajoeneuu Allah? 'Tji-mata koering * noe djadi kahakanan koering beurang-peuting, reh sapopoe aja noe ngomong ka koering: Di mana ajeuna Allah malah!
'^

Allah! " moegi maparin kaadilan ka koering, sarSng * moegi moetoes padoe koering ka bangsa noe ten karoenjaan; moegi ngaleupaskeun koering ti djalma noe palatjidra sargng awon. 'Karant6n andjeun noe djadi AUahingkabedasan koering; naha mana koering dipitjeun koe andjeun? " koe naon koering kedah leumpang mesoem, tina panganijaja moe-

Noen

soeh? 'Moegi-moegi ngintoenkeun tjahja andjeun sargng kajaktosan andjeun; nja eta sina noejoen ka koering, didongkap-

neh? 'Eta koering sok ngingetkeun, bari ngoetjoetkeun njawa di sadjgro koering, jen koering tadina sok miloe sargng noe ngaleut, leumpang ka g6dong Allah, kalawan sowara sgnggak

sargng pamoedji, mangpirang-pirangnoe milampah pesta. 'Eh njawa! naha wet ngaheloek, sarta goelinggasahan di sadjSro kaoelal Sing ngargp-ngarep ka Allah; karana kaoela tangtoe moedji deui ka andjeunna tina pitoeloeng pa-

meunteuna.
c Djab. 79 7
:

o Cjab. 63
10.

2.

6 Djab. 80

ka goenoeng andjeun noe soetji, sarSng ka balandongan andjeun; 'soepaja koering ngadatangan ka altar Allah, ngadeuheus ka Allah kaboengahaning kagerahan koering, sargng moedji ka andjeun, make katjapi, noen Allah, Allah koering! 'Eh njawa! " naha w6t ngahSloek, sarta koe naon goelinggasahan di sadjero kaoela? Sing ngarep-ngarep ka Allah; karana kaoela tangtoe moedji deui ka andjeunna, noe djadi kasalametan beungeut kaoela sarta Allah kaoela. a Djab. 26 1. keun
"^
;

6.

Aj. 30

16.

b Djab. 119 154. e Djab. 42 12.


:
:

c Djab. 42

10.

d Djab. 15

1.

Noen, Allah koering! njawa koering ngahgloek di sadjSro koering; sabab kitoe koering inget ka andjeun di tanah tji Jordan sargng Hermon, di goenoeng leutik. 'Djoengkrang njgloekan ka djoengki'ang deui, keur ngagoeroeh
tjoeroeg andjeun; sadajana lambak sargng ombak andjeun geus njarorang ka koering. 'Pangeran tangtoe miwarang kaasihanana ti beurang, sarta ti peuting njanjian andjeunna piajaeun di koering, nja paneda ka AUahing hiroep koering. 'Koering rek oendjoekan ka

DJABOER
Pikeun kokolot
2

44.

njanji. Ijeu

pangwoe-

10

roek poetra-poetoe Korah. Noen Allah! koering ngaroeping koe tjeuli, karoehoen koering pada njarijos ka koering: andjeun ngadamgl hidji padamglan di djaman karoehoen, di djaman baheula. 'Panangan andjeun " geus njingkahkeun oerang kapir, doepi karoehoen mah koe andjeun dipSlak; andjeun geus njilakakeun bangsa reja pisan, doepi karoehoen mah didjengkar-

634
4

DJABOER
18

45.

keun. 'Karanten pangmeunangkeunana tauah tell lain koe pgdangna, sareng lain leungeunna sorangan noe njalamet-

keun ka dirina; pangdisalamgtkeunana teh koe panangan andjeun tgngen, koe asta andjeun, sar6ng koe tjahja pameunteu andjeun, sarehna karoehoen koe andjeun dianggo kasoeka.
a Djab. 78:55; 80:9.
5

19

20

Andjeun pisan Eadja koering, noen Moegi * ka Jakoeb miwarang kasalametan 'Sargng andjeun koering bade naleunggar ka noe njoesoekfer ka koering; koe padjgnengan andjeun koering bade ngaridek ka noe ngamoesoeh ka koering. 'Karanten koering moal ngandel ka gondewa koering; sareng lain pgdang koering anoe bakal njalametkeun ka koering. Jaktosna mah nja andjeun noe njalametkeun koering sadaja ti noe ujoesoeker ka koering; sareng noe gareuleuh ka koering koe andjeun disina meunang era. Koering pada
"

21

Allah!

22

23

'

24

25

'

moedji maneh tina hal Allah sapopoena; sareng sedja halatoer noehoen ka padjenSngan andjeun salalanggSngna. Selah.
a Djab. 74
10
:

26

12. b Djab.

24

6.

11

12

13

Orokaja ajeuna koering koe andjeun saxeng pada diwirangkeun, " da hanteu njarSngan boedal sareng wadya-balad koering. 'Koering koe andjeun disina aloendoer ka toekang tina sabab satroe; sareng noe gareuleuh ka koering dongkap ka ngarajahan sakarSp-karep. 'Koering koe andjeun disarelehkeun saroepa domba hakaneun; sareng * koering koe andjeun dipantjawoerakeun, diajakeun di sagala bangsa kapir. 'Andjeun geus ngadjoewal oemat andjeun teu kalawan artos, hanteu dimahalkeun
dipitjeun

27

Koering sadaja geus kadatangan saniskantSn eta; parandene koering teii harilap ka andjeun, sarSng hanteu tjidra ka perdjangdjian andjeun. 'Hate koering teu aloendoer ka toekang, sareng tintjak koering hanteu njimpang ti djaIan andjeun; 'padahal koering sadaja koe andjeun geus diremoekkeun di 6nggon adjag, sareng dilipoetan koe kalangkang naaot. Saoepami koering harilap ka padjenengan Allah koering, sareng nadahkeun leungeun ka aallahan bangsa sedjen mah, 'naha hal kitoe koe Allah moal kadongdon"? Mapan andjeunna noe oeninga di sagala rasijah hate. Sajaktosna " tina sabab andjeun koering sapopoe pada dipaehan; koering teh diitoengkeun saroepa domba peuntjiteun. 'Noen Goesti! * moegi geura tanghi; naha andjeun mana koelem? Mangga geura goegah mitjeun teh moegi oelah sagndengna! 'Naha andjeun mana meungpeunan pameunteu, ngalalikeun kabalangsakan sareng dikanijajana koering sadaja? 'Karanten njawa koering sadaja toengkoel kana lemah, " badan koering narapel kana taneuh. 'Moegi geura ngadeg, mitoeloeng ka koering sadaja; moegi-moegi koering pada dileupaskeun, koe karna kaasihan andjeun a Boem 8 36. 6 Djab. 35 23 59 5.
'

Djab. 119

25.

DJABOER
Pikeun kokolot njanji;
Ijeu
2

45.

lagoe Bakoeng.

pangwoeroek poetra-poetoe Ko-

pangadjina.
14

a Djab. eo

12.

6 5

Moesa 28

64.

15

16

17

Koering sadaja koe andjeun geus didjadikeun hinakeuneun tatangga-tatangga koering, pojokeun sargngtjotjohtjotjoheun sakoer noe sakoeriling koering. 'Koering koe andjeun * geus didjadikeun misil di oerang kapir, sareng matak gegebeg di bangsa-bangsa. 'Kawirangan koering sapopoe ngagglar di hareupeun koering, sarSng koering kalipoetan koe kaeraan beungeut koering, 'tina sowara noe ngahihina sareng noe ngagogoreng, tina sabab moesoeh sargng noe ngararah malSs. a Djab. si: 12; 79:4.
"
6
1

a Djab 69:i. rah; njanjian kaasihan. Hate koering leber piomongeun matak soeka; pikir koering, noe dek dikarang pgrkawis Radja; letah koering ibarat kalam ahli serat noe mahir. 'Andjeun teh mantjoer ngoengkoelan anak Adam; lambe andjeun dikoetjoeran sih-koernija; sabab kitoe andjeun teh dibSrkahan koe Allah salalanggengna.

Eh

j)rawira!

mangga njoengkglang-

keun pgdang andjeun dina gedeng, nganggo kaagoengan sargng kamoeljaan andjeun. 'Mangga nitih, nganggo kamoeljaan andjeun; moegi sing loeloes;
hal pSrkawis kajaktosan sareng kaadilan sareh; tinangtos andjeun koe panangan andjeun tSngen diwoeroekan
tina

Radj. 9

7.

pgrkawis

matak

sijeun.

'Djamparing

DJABOER
andjeun sareukeut bangsa-bangsa bade raroeboeh dihandapeun andjeun; keuna kana bate moesoeb-moesoeh Radja. " Pangliuggiban andjeun, noen Allah! t-gtgp langgeng salalamina; t6t6k6n karadjaiin andjeun nja t6t6ken ISmpeng. 'Andjeun misoeka kana kabgngran, migeuleuh kana kadorakaan; sabab kitoe noe mawi andjeun, noen Allah! koe Allah andjeun geus dilisahan koe lisah kaatohan, dilangkoengkeun tina ren;

46, 47.

635

djadi panoeloeng dina mangsa aja kasoekSran. 'Sabab kitoe oerang teh moal
sijeun,

masih boemi datang ka barobah, nadjan goenoeng-goenoeng pindah ka tSngah laoet. 'Kadjeun tjaina ngagoeroeh, ngaboedah, sarta goenoeng-goe-

noeng ngadai-egdeg tina kamagoenganana. Selah.


5

a Djab. 37 39.
;

tjang andjeun.
9

ibr. i

s.

10

Sadajana panganggo andjeun seungit gmoer, garoe sargng kajoe manis; ti djgro padalSman gading andjeun teh diboengahkeun koe tatabeuhan kawat. 'Dina istri andjeun noe moelja reja poetra radja-radja; prameswari ngadeg tS-

nggneun andjeun, nganggo 6mas

Opir.
ti-

Eh

poetri!

reungeukeun, sareng

ngali, bari tjoudongkeuntjepil andjeun:

koe andjeun lalikeun bangsa andjeun,


12

kitoe deui ka saeusi-boemi rama andjeun. 'Tinangtos Radja mikarSsSp kana

13

kageulisan andjeun; karana Radja teh Goesti andjeun, mana moedoe njgmbah ka andjeunna. 'Ari poetri Tiroes bakal njanggakeun pangabakti; " sakoer noe baleunghar di bangsa-bangsa bakal pada noenoehoen ka pajoeneun andjeun.
a Djab. 72
:

10.

14

is

16

17

18

Poetra radja noe istri teh woengkoel kamoeljaan di djero; panganggona singsarwa songket emas. 'Didjadjapkeun ka Radja nganggo soesoelaman; parawan, rentjangna noe ngariring, pada dideuheuskeun ka andjeun. 'Didjadjapkeunana make sagala kaboengahan djeung kagSrahan pada asoep ka padaleman Radja. Karoehoen andjeun bade digentoskoe poetra-poetra andjeun, noe koe andjeun bade didjadikeun kapala, njangking saboemi kabeh. 'Koering sSdja ngingetkeun padjSnengan andjeun tSroes ka sadaja toeroenan-toeroenan; sabab kitoe bangsa-bangsa bade maroedji ka andjeun langgeng salalamina.
;

Aja hidji waloengan, kokotjoranana ngabaroengahkeun " ka dajeuh Allah, kasoetjianing balandongan noe Langkoeng Agoeng. 'Allah linggih di tgngah eta dajeuh, moal datang ka ojag; koe Allah tangtoe ditoeloeng barang braj beurang. 7 'Bangsa-bangsa pada ngagoeroeh, karadjaan-karadjaan arojag; andjeunna nga8 ggntra, seg boemi tehlgboer. 'Pangeran sawadya-balad noenjarengan ka oerang; Allah Jakoeb minangka koeta oerang 2." a Djab. 48: noe loehoer. Selah. Hijap ka darijeu! tarendjokeun dada9 mglan Pangeran, noe ngajakeun karoeknoe ngeureunkeun pe10 sakan di boemi rang nepi ka toengtoeng boemi; noe motongkeun gondewa djeung minggeskeun toembak; kareta didaroei'oek koe 'Ingkeun koe maraneh, sarta 11 seuneu. kanjarahokeun jen ijeu kami Allah; kami kgrsa diagoengkeun di sagala bangsa, 12 kami kgrsa diagoengkeun di boemi. 'Pangeran sawadya-balad noe njargngan ka oerang; Allah Jakoeb minangka koeta oerang noe loehoer. Selah.
'

DJABOER
Pikeun kokolot
2

47.

njanji.

Ijeu

djaboer

DJABOER
Pikeun kokolot

damglan poetra-poetoe Korah. Eh sakabeh bangsa! " geura emprakemprakan; geura soesoerakan ka Allah djeung sora ajeuh-ajeuhan! 'Karana Pangeran langkoeng loehoer, toer matak sijeun; nja Radja agoeng, njgpgng saboemi kabeh. 'Bangsa-bangsa koe andjeunna dibawahkeun ka oerang, sarta kaom-kaom disina di handapeun soekoe oerang. 'Andjeunna noe mangmilihkeun milik oerang, nja eta kaagoengan Jakoeb, noe koe andjeunna dipikaasih.
Selah.
a 2 Kadj. 11:12.

46.

sora leutik. Ijeu poepoedjian damSlan poea i Bab. 15 20. tra-poetoe Korah. Allah nja panjahndoengan nja kabgoerang; " geus kapanggih pisan
njanji;
"
:

make

Allah moenggah, dihormatan soesoerakan; Pangeran moenggah, dihormatan sora sangkakala. Geura maroedji ka Allah; geura maroedji! Geura maroedji ka Radja oerang; geura maroedji!
"
'

636
8

DJABOER

48, 49.

'Karana Allah noe djoemeueug Radja saboemi kabeh geura maroedji koe gpangwoeroek! 'Aliah noe ngaradjaan ka oerang kapir; * Allah teh linggih dina panglinggihanana noe soetji. aOjab. es: i9.
;

langggng salalawasna andjeunna kersa noejoen ka oerang dongkap ka maot.


;

DJABOER
Pikeun kokolot
2

49.

njanji.

Ijeu

djaboer

b Djab. 103:19.
10

Para menak bangsa-bangsa karoemasoep oemat Allah Ibrahim; karana sagala kepeng noe di boemi kagoengan Allah; andjeunna kalangkoeng
poel,

damSlan poetra-poetoe Korah. Geui'a darengekeun ijeu, eh sakabeh bangsa rargggpkeun, eh sakoer priboemi doenya, 'boh tjatjah boh menak, noe beunghar djeung noe miskin sare!

poendjoel.

DJABOER

48.

pen poepoedjian djaboer damglan poeIj tra-poetoe Korah. Pangeran langkoeng agoeng, sarta poedjieun liwat saking, di dajeuh Allah oerang, * di goenoeng andjeunna noe soetji. 'Goenoeng Sion, anoe sabeulah ti kaler, " nagara Radja noe langkoeng agoeng, aloes pisan oendak-oendakna, karesSpan saboemi kabeh.
a Djab. 46:5. b Djab. 2:6. c Mat. 5:35.

4Jana! 'Biwir kaoela bakal njatoerkeun kapinteran, djeung hate kaoela bakal mikiran pangartian. 'Kaoela sedjanjondongkeun tjeuli kaoela " kana misil, sedja nganjatakeun soewal kaoela make
katjapi.
a Djab. 78:2.

Keur naon kaoela rek sijeun dina mangsa aja katjilakaan, moen kaoela
karijoeng koe kagorengan, dipontel? 'Sakoer noe ngarand61 kana kamoektianana, sarta maroedji maneh sabab rosa kabeungharanana, 'hidji ge ten pisan bisaeun ngaleupaskeun doeloer; moal bisaeun ka Allah njanggakeun

5 6

Allah di djero gedong-ggdongna na" koeta noe loehoer. 'Karana, sagnjana, radja-radja teh mok])Yok, pada madjoe babarSngan. 'Barang ret narendjo, harita ge barengongeun pada soemeblak, maringpijoet. 'Pada kataradjang ngaleper di dinja; njeri tjara noe keur ngadjoeroe. 'Koe lantaran * angin ti wetan andjeun ngabSdjadkeun kapal Tarsis. Sakoemaha noe koe oerang kadenge teja, nja kitoe noe koe oerang katarendjo di dajeuh Pangeran sawadyabalad, di dajeuh Allah oerang; Allah kSrsa netgpkeun inja salalanggengna.

wiskeun andjeun

pipaneboeseunana,

njawana mahal
10

'(da pipaneboeseun teuing, mana koedoe

11

'

12

13

Selah.
10

a Djab. 46;

8.

b Aj. 27:21.

11

12

13

koering ngaringetkeun kaasihan andjeun di dj6ro kabah andjeun. 'Sapertos padjSnSngan andjeun, noen Allah! nja kitoe pisan poedjian andjeun kongas ka toengtoeng boemi; panangan andjeun tengSn pinoeh koe kaadilan. 'Goenoeng Sion koedoe boengah, anak-anak Joeda koedoe gargrah, tina sabab hoekoeman andjeun. Geura pada ngoerilingan Sion, poeter koe maraneh, sarta barilang papanggoe-

Noen

Allah!

diingkeun bae salalangggngna;) 'malar sina djongdjon hiroep saSndSngna, oelah koengsi ngarasa roewangan. 'Mapan boekti, " noe palinter ge datang ka paraeh, noe gedjoel noe bodo sarejana datang ka leungit, sarta ninggalkeun kamoektianana ka noe sedjen. 'Panjangkana, imahna pitetepeun salalanggSngna, pangtjitjinganana bakal toeroen-toemoeroen; sok nelahkeun ngaran sorangan ka tanah-tanah. 'Kari-kari manoesa, kienjana lang moelja, moal pitetepeun; saroewa djeung sasatoan, noe datang
''

ka
14

leungit.

a Goer. 2:16,

18. b Goer.

3:19.

15

14

nganana; 'hate maraneh sing tSgSs ka koetana, djeung koedoe alak-ilik ka


gSdong-ggdongna, soepaja maraneh tjatjarita ka toeroenan djaman mengke. 'Karana ijeu Allah teh nja Allah oerang

16

Tah, kitoe djalan sakoer noe ngandel sorangan, djeung sakoer noe noetoerkeun ka darinja, bari raresepeun ka biwirna. Selah. 'Ibarat domba, pada digiringkeun ka enggon noe paeh, seg diarangon koe maot; ari djalma noe saestoe bakal pada moerba ka darinja sarta roepana datang ari geus isoek ka bejak di enggon noe paeh, taja p6rnah-pSrnahna atjan. 'Tatapi njawa kaoela mah " koe Allah tangtoe dileupaskeun ti pangawasa Snggon noe paeh; * karana kaoela koe andjeunna tangtoe
;

15

ditjandak. Selah.

a hos. i3:i4. 6 Djab. 73:24.

DJABOER
17

50, 51,

637

Maneh
djadi

oelah sijenn, lamoen aja djalraa beuughar, lamoen kamoeljaan

18

imaliua uambahan; 'karaua" samangsa paeb, naon-uaon oge moal aja noe koe

manehua dibawa
19

kamoeljaanana moal

toeroeu noetoerkeun manehna.'Sanadjan

djalma ngaberkahan njawana eukeiirna


20

21

hiroep, sarta maueh dipoedji, doemeh ngoetamakeim diri maaeh: 'geus tangtoe pidatangeun ka bangsa karoehoenna; moal narendjo deui tjaang sagndSngna. 'Manoesa, kilang moelja, ana teu boga pangarti mah, djadi saroewa djeung sasatoan, noe datang ka leungit.
a
1

dahar laoek sapi, atawa ngaleueut ggtih uembe? 'Koedoe * ka Allah ngahatoerkeun pamoedji soekoer, sarta ngkanan nadar maneh ka noe Langkoeng Agoeng. 15 "Djeung koedoe sasambat ka kami mangsa kasoesahan; koe kami tangtoe didjait, sarta maneh bakal ngahormatan ka kami. a 2 Moesa 19:5; Djab. 24:1.
''

''

Ibr.

13:15,
:

16.

Aj.

22:27; Djab.

70:12.

d Djab. 91
10

15.

kijeu:

Ari ka noe doraka Allah nimbalan Naha maneh sok njaritakeun pi-

Tim. 0:7.

17

DJABOER

50.
a
i

koekoeh kami, djeung sok ngoetjajDngoetjapkeun pSrdjangdjian kami koe biwir maneh? 'Da maneh teh" geuleuh kana pamepgrih, sarta pangandika kami koe maneh dipitjeun ka toekangeun maSatijap-tijap maneh nendjo paling, maneh sok soeka miloe djeung eta; sarta maneh sadoeoeman djeung noe ngaranjed. 'Soengoet maneh koe maneh di-

Ijeu djaboer damelan " Asap.

Bab. i6:5.

18

neh.

'

Allah, Allah Pangeran ngandika, sarta njaoer eusi boemi " ti sSmgt pangbidjilau panon-poe tepi ka pang2 soeroepanana. 'Ti Sion, * noe tjatjap koe aloes, Allah teh ebreh djeung tjah'Allah oerang " pisoempingeun, 3Jana. sarta moal ngantep; ti pajoeneunana aja seuneu ngal6boer, sarta sakoebgng andjeunna aja angin riboetkatjidapisan.
a Djab. 113;
4
3.

19

aboerkeun
letah
20

kana

kagorengan,

djeung

palatjidra.

21

maneh njangreud-njangreudkeun 'Maneh dijoek ngomongkeun doeloer; noe saindoeng djeung maneh koe maneh dioepat goreng. 'Tah, kitoe
''

b Njanj. 2:15. c Djab. 96:13.

Andjeunna njaoer langit di loehoer, kitoe deui boemi, kersa ngahoekoeman oematna. 'Greura koempoelkeun ka kami kaasih kami, " noe njarijeun p6rdjangdjian djeung kami make koerban! 'Ari langit ngoewarkeun kaadilan andjeunna; karana Allah pisan noe djadi Hakim. Selah. a 2 Moesa 24 s.
:

22

23

Eh oemat kami! geura dengekeun;


kami dek ngandika; eh Israil! kami dek ngingetan ka maneh ijeu kami Allah, nja Allah maneh. 'Kami njiksateh ka maneh lain tina hal koerban maneh
;

kalakoean maneh, sarta koe kami diantep; panjana maneh, kami djadi saroewa djeung maneh; eta kami rek njiksa ka maneh, sarta kalakoean teh koe kami rek diatoer-atoer di hareupeun panon maneh. a SII. 3 ll 12 1. 6 J6s. 42 14. Geura pada hartikeun noe tadi, eh sakoer noe mopohokeun ka Allah oelah koengsi kami njasaak, taja noe ngaleupaskeun. Saha-saha noe ngahatoerkeun pamoedji soekoer, nja eta noe ngahormatan ka kami; djeung saha-saha noe ngestoekeun djalan, koe kami rek disina nendjo kana kasalametan Allah.
:

'

10

11

12

ari koerban maneh doeroekan aja di pajoeneun kami teu petot-petot. 'Montong teuing kami teh njandak sapi lalaki ti imah maneh, atawa badot ti kandang maneh. 'Karana nja kami noe kagoengan sakabeh barahala leuweung, djeung sasatoan dina bareboe-reboe goenoeng. 'Kami oeninga sakoer manoek goenoeng-goenoeng, sarta noe koemelip di tegal aja di pajoeneun kami. 'Oepama

DJABOER
Pikeun kokolot

51.

njanji. Ijeu djaboer da-

mglan Dawoed; 'samantas Dawoed disoempingan nabi Natan, " sanggeusna ngalSbetan ka Batseba teja. 2 sam. 12.
3

13

kami palaj dahar, moal poepoelih ka maneh; karana " djagat katoet eusina nja kagoengan kami. 'Karah kami teh

Moegi aja sih-koernija ka koering, noen Allah! noemoetkeun kaasihan andjeun; moegi leungitkeun kamasijatan koering, noemoetkeun kagSdean kawelasan andjeun! 'Moegi koering haben dikosok, dileungitkeun kadorakaan koering; nja moegi koering dibSrSsihan, dieuweuhkeun dosa koering.

638
5

DJABOER
Karanten koering geus roemasa kama-

52, 53.

dosa koering ngagelar di hareuijeun koering ten petotpetot. 'Ka andjeun, ka andjeun pisan koering nja dosa, sareng geus migawe noe awon di pajoeneun sotja andjeun; soepaja andjeun dilergskeun dina sapangandika andjeun, sareng setra dina a Boem 3 i. andjeun ngahoekoeman. Salergsna, " koering didjoeroekeun teh mawa kadorakaiin, sar6ng koering direuneuhkeun koe indoeng teh mawa dosa. SalSrgsna, andjeun misoeka kana kajaktosan sadjero batin; mana koering moegi dipaparin njaho kapinteran di
sijatau koering, sareng
: '

eta soekma noe peupeus; hate noepeupeus nja remoek, noen Allah! koe andjeun moal dipikatjoewa. o2Sam. ii:i7.
h Djab. 40
10
:

7.

c Djab.

34

19

J6s.

57

15.

11

Moegi midamel kasaean ka Sion, noemoetkeun kailsihan andjeun; moegi ngadegkeun koeta Jeroesalem. 'Didinja andjeun tinangtos misoeka kana koerban kabeneran, koerban doeroekan sareng koerban noe dongkajD ka seep didinja tinangtos pada ugoerbankeun sapi ngora
**
;

lalaki dina altar andjeun.

a 5 Moesa 33

10.

DJABOER
Pikeun kokolot

52.

njanji. Ijeu

pangwoe-

a Job. 3:6. noe boeni! Moegi meresihan ka koering nganggo hisop, tinangtos koering berfisih; moegi
* koering dikosok, tinangtos koering bodas batan saldjoe. 'Moegi koering disina ngoeping kailtohan sareng kaboengahan; soepaja " toelang-toelang noe koe andjeun diremoekkeun teh djadi gerah. 'Moegi meungpeunan pameunteu andjeuu kana dosa-dosa koering, sareng moegi leungitkeun sadajana kadorakaan

10

11

koering.
h J6s. 1 12
:

Moesa 14
:

6; 4

Moesa 19

6,

18.

18. e Djab. 38

4.

13

Moegi di djero koering djadikeun hate noen Allah! sareng moegi nganjarkeun roh pageuh sadjero awak koering. 'Moegi koering oelah dipitjeun ti pajoeneun andjeun, sareng Roh andjeun noe soetji moegi oelah ditjandak ti
beresih,

koering.
14

Moegi ka koering balikkeun deui kaatohaning kasalamgtan andjeun, sarSng roh noe soeka pribadi moegi ngadeudeul 15 ka koering. 'Ari kitoe mah koering ka noe migawe masijat sedja mapatahkeun djalan andjeun, soepaja noe migawe dosa tarobat ka andjeun. Moegi koering leupaskeun " ti hoe16 tang gStih, noen Allah, Allahing kasalametan koering! ari kitoe mah letah koering bade s6senggakan tina kab617 ngran andjeun. 'Noen Groesti! boekakeun biwir koering; ari kitoe mah soengoet koering bade ngoewarkeun poedjian an18 djeun. 'Karanten * andjeun ten misoeka kana koerban; ari soeka mah tinangtos koering njanggakeun; koerban doeroe19 kan koe andjeun teu dimanah. 'Ari koerban noe kamanah koe Allah mah, nja
''

roek Dawoed; 'sanggeus datang "Doeg, oerang Edom teja, sarta ngoeninga ka Saoel, kijeu pioendjoekna: Dawoed teh datang ka boemi Ahimelek. oisam. 22:9. 3 Naha maneh moedji sorangan tina hal katjilakaan, eh djalma pSrkosa? Ka4 asihan Allah tetgp sapopoe. 'Letah maneh mikiran pibalahieun, saperti peso tjoekoer beunang ngasah, eh toekang 5 gawe tjidra! 'Maneh soeka kana kagorengan manan kana kahadean; soeka bohong manan ngomong noe sabenSrna. 6 Selah. 'Maneh soeka ka sakabeh omong matak bahla, eh si letah tjidra! 7 Maneh sabalikna koe Allah mSngke diroeboehkeun saSndeng-endgng, ditjgr6k, dibedol ti djSro himah; estoe maneh bakal diraboet ti " tanah djalma 8 hariroep. Selah. 'Mengke katarendjo * koe djalma noe balener, bari sarijeuneun, sarta njeungseurikeun ka maueh9 na [pokna :] Toeh geuning djalma, noe teu mibenteng ka Allah teh; ''aringandglna kana kabeungharanana noe gSde, sarta rosa pisan hawa-napsoena.
'

a
10

Aj. 28

13. b Aj.

22

19. c Djab.

49

7.

11

Ari koering mah " ibarat tangkal djetoen noe moeloes di djgro gedong Allah koering teh ngandSl kana kaasihan Allah, langgSng salalawasua. 'Koering sedja nganoehoenkeun ka andjeun salalanggSngna, sabab nja andjeun noe ngadamgl kitoe; sar6ng sgdja ngantosngantos ka padjengngan andjeun, karant6n langkoeng moerah, kasaksian koe kaasih andjeun sadaja. a Djab. 92 13.
;
:

DJABOER
Pikeun
lis.

53.

kololot njanji; lagoe mSlas-m6Ijeu pangwoeroek Dawoed.

DJABOER
2

54,

639

sadjgro hate: Euweuh Allah! Eta teh pada lebar lainpahna, pada matak giroek kagorenganana; taja pisan noe migawe hade.
"

Anoe boeroeng ngomong

nganoehoenkeun
9

ka padjgnSngan anrehing langkoeng djeun, Pangeran! moerah. 'Karana koering koe andjeunna
''

O Djab.
3

14.

Adam,
4

pinter,

ti sawarga ngawaskeun ka anak ningalikeun aja-hanteuna noe noe nejangan Allah. Sakabehna gnggeus oendoer; sarejana gens djadi sipat geuleuh; hanteu aja noe migawe hade, ten hidji-hidji atjan. Naha noe njarijeun kadorakaan teh

Allah

geus dileupaskeun ti sadajana kasoesahan, sareng " panon koering poewas nendjo ka moesoeh-moesoeh koering.
a 3 Moesa 7:16;
c Djab. 59
:

22:21,

23.

Djab.

52:11.

11.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

55.
;

njanji

make

tatabeu-

euweuh kanjaho"? Pada ngahakanan oemat kami, kawas ngahakan roti, djeung teu sasambat ka Allah.
G

sijeun

Di dinja eta teh pada kataradjang banget katjida, keur teu aja pi4

han kawat. Ijeu pangwoeroek Dawoed. Allah! moegi ngadangoekeun pangda koering, sargng moegi oelah ngalijeus ka panoehoen koering. Moegi ngaregepkeun ka koering, sar8ng koering

Noen

'

kasijeuneun; karana toelaug-toelangdjalma noe ngalingkoeng ka maneh koe Allah dipaboerantakkeun koe maneh eta teh dierakeun, sabab dipitjeunan koe Allah.
;

Eh, moegi-moegi kasalametan Israil

geura datang ti Sion! Lamoendibojongna oemat koe Allah dibalikkeun, tangtoe Jakoeb pigeraheun, Israil piboe-

Koering ngolejang-ngoelangkoeb pikir dina gegeroeugan koering, sareng hoemandeuar, 'tina sowaramoesoeh, tina sabab panganijaja noe doraka; karanten pada ngadjoengkel-djoengkelkeun kagorengan ka koering, sarSng pada nandasa ka koering bawaning ambSk. 'Hate koering adoeg-ladjer sadjero
dikaboel!

awak
6

koering,

sareng koering kating-

ngaheun.

gang kabaloewasan maot. 'Koering kadatangan sijeun sareng palaoer; estoe


koering kalipoetan koe^ngagidir. Mana pikir koering: Eh, hajangboga djangdjang, tjara djapati! sSdja hibSr,
tjitjing di

DJABOER
Pikeun kokolot

54.

njanji;

make

tatabeu8

han kawat. Ijeu pangwoeroek Da2woed; "sanggeusna " aja oerang Sip,
jaktosna
di abdi.
3
!

sarta ai'oendjoekan ka Saoel kijeu: SaDawoed teh soesoeloempoetan


a
l

mana-mana. 'Sagnjana, sedja njingkir djaoeh, ngenggon di tegal lega. Selah. 'Tangtoe koering goesak-gasik
ngarahajoekeun diri, ngadjaoehan angin rongkah, angin riboet. Moegi eta dilegleg, Goesti! letahna moegi dibengkahkeun karanten koering nendjo panganijaja sarSng paseja di nagara. Sijang-wengi eta teh pada ngoerilingan nagara dina loehoer koetana; sarawoeh di nagara aja katjilakaan sareng kasoesahan. 'Balahi noe aja didjSro nagara; karinah sar6ng tipoe-daja teu oendoer-oendoer ti loeloeroengna. Karanten lain moesoeh, noe ngahi;
'

Sam. 23

19

26

1.

Noeu Allah moegi njalametkeun ka koering koe padjenSngan andjeun, sareug " moegi maparin kaadilan ka koe4 ring koe kawasa andjeun. 'Noen Allah! moegi ngadangoekeun paneda koering; moegi regepkeun pioendjoek biwir koe5 ring. 'Karanten aja djalma nagara sedjen ngamoesoeh ka koering, sarSng djalma lalim ngararah pati koering; * teu njariptakeun Allah di hareupeunana. Selah. a Djab. 26 l. 6 Cjab. 86 14. Saleresna, Allah noe mitoeloeng ka G koering; nja Groesti pisan noe ngadeuka njawa koering. 'Geus tangtoe 7 deul andjeunna malikkeun katjilakaan teh ka noe ngararah ka koering; moegi pada dibasmi koe kajaktosan an8 djeun! 'Koering sedja ngoerban ka andjeun " bawaning soeka sorangan
:
:

10

11

12

13

liina

ring wajahna
ring,

ka koering teh ari kitoe mah koelain noe geuleuh ka koenoe ngaggdekeun diri goreng ka
; ;

koering
14

teh;
ti

ari

kitoe

mah

koering
ta-

njoempoet

manehna. "Noe goreng

mah
15
'

nja maneh, djalma sapantar kami, andelan kami, nja sobat kami dalit Oerang tadina sok raraggman padoedoewaan sarta ugeunah; sok babargngan
"

640
*

DJABOER

56, 57.

iG

djeung leumpang ka ggdong Allah a Djab. U lO. b Cjab. 42 5. noe ngaleut. Moegi eta teh pada kas61empSk koe maot, " sina taroeroen hiroep-hiroep ka Snggon noe paeh; karanten reja pisan kagorengan di enggonna tjitjing, dina
.

17

18

'Ari koering teja sSdja sasambat ka Allah; sarta Pangeran tangtoe njalametkeun ka koering. a 4 Moesa le 33. " Sore, isoek djeung tengah poe koe-

dirina.

19

ring sedja gegeroengan sarta hoemandeuar; geus tangtoe andjeun ngamakboel sowara koering. 'Andjeunna ngati noe mSrangan ka koering, dipaparin kasenangan * wantoe noe ngamoesoeh ka koering pirang-pirang. 'Allah tangtoe ngamakboel, sarta njoekerkeun ka eta; andjeunna noe linggih ti kadim. Selah. Reh eta

leupaskeun njawa koering

20

10

teu garanti pikir, djeung teu sarijeuneun


21

aDan. 6:11. 6 Djab. 3 2. koe Allah. Eta teh njodorkeun leungeunna ka noe roentoet djeung manehna, djadi
:

11

12

22

ngarempak pSrdjangdjianana. 'Biwirna


leutjir tjara mantega, tapi hatena pSrang " omonganana lemgs batan minjak, padahal pedang beunang matSk.
;

13

a Djab. 57
23

5.

24

" Kasoesahan maneh sanggakeun ka Pangeran, tangtoe andjeunna njoekoepan ka maneh. SalalanggSngna andjeunna moal ngidinan djalma noe benSr datang ka tidjalikeuh. 'Doepi itoe mah, noen Allah koe andjeun bade ditoeroenkeun kana lombang karoeksakan; djalma noe ngoetjoerkeun ggtih sarta noe palatjidra moal nepi ka tengah pioemoereunana. Doepi koering teja sedja ngan!

14

'Koe Allah koering s6dja moedji pangandikana koering ngandel ka Allah, moal sijeun-sijeun daging mah bisa migawe naon ka koering ? a Djab. 124 3. Sapopoe omongan koering koe eta dibengkok-bengkokkeun; sadajana pikiranana hal koering teh goreng. Eta teh gogonjokan, pada ngadodoho, ngadjaraga keuneung koering, sarehna ngalarSp-ngargp ka pati koering. 'Naha eta pirahajoeeun sakitoe kadorakaanana? Noen Allah! moegi-moegi ngaroeboehkeun bangsa-bangsa sadjSro bendoe! Aproek-aproekan koering koe andjeun dietang; tji-panon koering moegi wadahan koe botol aadjeun; lain aja dina kitab andjeun? 'Mangke moesoeh koering aloendoer ka toekang, samangsa koering sasambat; ijeu noe kanjahoan koe koering, jen Allah njargngan ka koering. 'Koe Allah koering sedja moedji pangandika; koe Pangeran koering sedja moedji pangandika. 'Koering ngandel ka Allah, moal sijeun-sijeun; " manoesa mah bisa migawe naon ka koering? aDjab.iis-.e. Noen Allah! " nadar ka andjeun koe koering disoehoen; koering ka andjeun sSdja njanggakeun koerban pamoedji. 'Karantgn njawa koering koe andjeun diloepoetkeun tina maot; lain ngaloepoetkeun soekoe koering tina laboeh?
; ;
:
'

neun Allah

soepaja koering loemampah di pajoe* dina tjaang kahiroepan.


a Djab. 50
:

14. 6 Aj. 33

30.

DJABOER
Pikeun kokolot njanji;
roeksak.
ti

57.

Ijeu
"

d61

ka andjeun.

Djab. 37

5.

mSlan Dawoed;
teja.
2

lagoe Oelah ngapangeling-ngeling dabasa Dawoed ngalolos


a
1

DJABOER
Pikeun kokolot

pajoeneun Saoel, moeboes ka goeha


Sam. 22:1; 24
:

56.

4.

njanji; lagoe Djapati

bisoe di noe djaraoeh. Ijeu pangehngngeling, damglan Dawoed; " basa Dawoed ditangkgp koe oerang Pglisti di
2

a 1 sam. 21 11. nagara Gat. Moegi aja sih-koernija ka koering, noen Allah! karantgn djalma hajang ngalSglgg ka koering sapopoe noe m6rangan nj6s6d6k ka koering. 'Noe ngararah ka koering sapopoe hajang ngalggleg wantoe loba pisan noe mgrangan ka
:

Moegi aja sih-koernija ka koering, noen Allah! moegi aja sih-koernija ka koering; karantSn " njawa koering njalindoeng ka andjeun; jaktos koering njalindoeng kana aoeb djangdjang andjeun, * dongkap ka balahi geus ladjoe.
a Djab. 61
:

j
I
\

5.

6 JSs. 26

20.
j

Koering sasambat ka Allah noe langkoeng agoeng; ka Allah, noe ngadjeudjeuhkeun diri koering. 'Andjeunna bakal

I
"

koering sargng aradigoeng. Samangsa koering sijeun, sSdja ngandSl ka andjeun.


'

miwarang ti sawarga, sarta njalamStkeun ka koering, moen noe hajang


ngalSglgg ka koering ngahihina. Selah.

DJABOER
kaasihanana Allah bakal mi-warang nDjab. 40:ii. djeung kajaktianana. Njawa koering " aja di tSngah singa koering ngSdeug di tSugah hebosan seunoe hoeuneu, di tSngah anak Adam toena toembak djeuug djamparing, sarta letahua p6dang seukeut. Moegi ngaloe"
''
'

58, 59.
"

641

hoerkeuu andjeun ti batau laugit, noen Allah! kamoeljaan andjeun moegi njata di saboemi kabeh. a Djab. 7 s.
''
:

moegi motongkeun Noen Allah! di djero soengoetna sihoeng eta singa ngalora moegi dipoenglakkeun, sPangeran! 'Moegi dirina sina aladjoer, sapSrtos tjai noe palid; ana mgntang djamparingna, moegi sina parSpgd man9 ten. 'Moegi dirina sina sapSrtos limoessakeureut, leboer bari leumpang; * sareng sapertos anak oedoel, noe ten pisan
hoentoena
;

10

b Djab. 55
7

22; 59

8. c

Djab. 108

C.

Eta

tell

baris tapak koering toengkoelkeim eta


;

geus njarawiskeun rawe njawa koering digeus njarijeun pi;

nendjo panon-poe! 'Samemeh daloeng maraneh ngarasa soeloeh tjoetjoek, boh baseuh, boh seuneuan, tangtoe koe andjeuuna dikgboetkeun manten koe angin
riboet.
a Djab. 3:8. 6
Aj.

3:16.

loewang di hareupeun koering, dirina pada tigoebroes ka djerona. Selah.


a Djab.
8
7

11

Djalma noe benSr piboengaheun,

la-

moen nendjo
12

balSsan

"

soekoena bakal
'

:16; 31:5.

mandi ggtih djalma doraka. Sarta manoesa bakal njeboet kijeu: Poegoeh, anoe bgner meunang gandjaran poegoeh, aja Allah noe ngahoekoeman di boemi.
;

Hate koering pageuh, noen Allah!


koering pageuh; koering s6dja njanji sareng moedji. 'Eh " pangatjian! geura njaring eh, * tjelgmpoeng djeung katjapi! geura njaring; koering sSdja

hate

a Djab. 68:24.

ngageuingkeun padjar.
b Djab. 108
:

a Djab. le

DJABOER
Pikeun kokolot

59.

-.

9.

3.

10

11

12

koering sedja hatoer noehoen ka andjeun di sagala bangsa; moedji ka andjeun di sagala kaom. sedja 'Karanteu ^ kaasihan andjeun agoeng dongkap ka langit, sargng kajaktosan andjeun doemoegi ka mega. Moegi ngaloehoerkeun andjeun ti batan langit, noen Allah kamoeljaan andjeun moegi njata di saboemi kabeh. a Djab. i8:5o.
Groesti!
"
'

Noen

njanji; " lagoe Oelah ngaroeksak. Ijeu pangeling-ngeling damelan Dawoed; basa Saoel miwarangan, sarta ngadjaraga boemi Dawoed, ka Djab. 57: i. repna dek dipaehan.
''

b 1 2

Sam

19: 11.

6 Djab. 36

6.

DJABOER
Pikeun kokolot
ngaroeksak.
2

58.
" lagoe Oelah pangeling-ngeling

njanji;

Ijeu

damelan Dawoed.

a Djab. 57

1.

Eh, " para allah! karah sajakti maraneh ngomong noe sabSnerna'? Eh, anak Adam! karah maraneh ngahoekoeman saestoena? 'Sategesna maraneh di 3 teh djero hate njarijeun kagorengan; maraneh dina tanah narimbang panganijaja leungeun maraneh. a Djab. 82 1. Djalma daroraka watek njingkir ti sg4 pianakan, sarasab ti waktoe dikanm6t 5 doeng, toekang ngomong bohong. 'Peurahan, " saroepa peurah oraj ibarat oraj wglang notorekkeun, ujotjokantjeulina, 6 malarteu ngadenge sowara toekang ngadjampean, sowara malim, noe bisa noem:

Noen, Allah koering! moegi ngaloepoetkeun koering ti satroe koering; moegi koering dirahajoekeun ti sakoer Moegi ngamoesoeh ka koering 3 noe ngaloepoetkeun koering ti noe njarijeun moegi koering disakagorengan, sareng lametkeun ti toekang ngoetjoerkeun 'Karanten, salgresna, pada ma4 ggtih! sang baja ka njawa koering; noe baredas ngagoronjok nijat goreng ka koering; taja kamasijatan koering sareng 5 taja dosa koering, noen Pangeran! 'Pada maroeroe, sasadijaan, nanging koering taja kalelgpatan. Moegi geura goegah, mSndakan ka koering sargng ningalan! 6 'Mangga andjeun, Pangeran, Allah sawadya-balad, Allah Israil! moegi geura ngadgg, njiksa ka sadajana oerang kapir; moegi oelah ngoernijaan ka sakoer noe tjidra doraka! Selah. 7 Reup peuting eta teh daratang deui, ngahgrengan sapertos andjing, bari koe'

'

koerilingan di nagara.

'Saleresna, eta

balau.

a Djab. 140

4.

pada ngaboewih soengoetna; " biwirna aja pgdangan; karana * saha, [pokna,]

642
3 ?
'

DJABOER
Doepi andjeun, Pange4
"

60, 61.

10

bade ngagoemoedjengkeun ka dinja; sadajana oerang kapir koe andjeun bade dipojok. 'Menggahing kabedasanana, koering sedja ngantos-ngantos ka andjeun karantgn nja Allah noe djadi koeta koering noe loehoer.
ran!
;

a Djab. 57:
11

5.

b Djab. 64:

6.

c Djab. 37: 13.

djeun tadi dipitjeun, dibedahkeun; andjeun teh ngabendon; moegi koering sadaja dipoelihkeun deui! 'Tanah teh koe andjeun disina ojag, disina ngarewag; moegi ngahadekeun karoeksakanana, karanten dongkap ka gojang. 'Oemat andjeun koe andjeun disina ngarasa noe bangga pisan; koering sadaja

12

13

14

15

Allah koering bakal njondongan ka koering njandak kaasihanana " koering koe Allah bakal dipaparinpoewasnendjo ka noe njoesoeker ka koering. 'Moegi eta oelah diparaehkeun, bisi bangsa koeI'ing harilap; moegi disina aprak-aprakan koe kawasa andjeun, bari seug diraroeboehkeun, noen Goesti, kej^eng koering sadaja! 'Tina dosa soengoetna, tina omongan biwirna, moegi sina pada karingkoes koe kamagoenganana; kitoe deui tina panjapa sareng tina bohong, noe koe eta dipiomong. 'Moegi dibejakkeun sadjero bendoe; moegi dibejakkeun, dongkap ka euweuhna; sareng sina nganjarahokeun, jen Allah noe moerba di .Jakoeb, malah dongkap ka toengtoeng boemi. Selah. a Djab. 54:9. Sareng reup peuting eta teh sina daratang deui, ngaherengan sapertos andjing, bari koekoerilingan di nagara.
;

koe andjeun diinoeman anggoer pagijoe'Demi andjeun ka noe aribadah ka andjeun geus maparinkeun hidji bandera, baris ngahoedangkeun diri, tina sabab kajaktosan. Selah. 'Soepaja kaasih andjeun " pada didjait, moegi maparin kasalametan koe panangan andjeun tengen, sareng moegi koering sangan.
daja dikaboell
a Djab. io8:7.

10

Allah geus ngandika dina kasoetjianana; koering sedja soeka-soeka; koering sedja ngabagikeun nagara Sekem, sareng ngoekoer Jebak Soekot. 'Koering noe gadoeh tanah Grilad, sareng koering noe gadoeh tanah Menase; ari Epraim poerah ngaraksa sirah koering, sareng Joeda " limboehan koering. Moab minangka pangobokan koering; ka loehoer Edom koering sedja ngaloengkeun sapatoe koering eh, tanah Pelisti geura soesoerakan tina hal kami.
'

16

17

'Maranehanaua sina aprak-ajH-akan, njijar hakaneun; ana teu sareubeuheun, sina mareuting. 'Doepi koering teja sedja nganjanjikeun kabedasan andjeun; sareng braj beurang koering sedja s6senggakan tina hal kaasihan andjeun; karanten andj eun minangka koetanoe loehoer pikeun koering, sareng pamoeroean
keur mangsa koering kasoesahan. 'Noen, koering! ka andjeun koering moedji; karanten nja Allah noe djadi koeta koering noe loehoer, Allah koering noe langkoeng asih. a Djab. 30: e.

a
11

Moesa 49:

10.

12

13

18

14

DJABOER
Pikeun kokolot njanji
2
;

Saha noe pingasoepkeuneun koering ka nagara noe weweg ? saha noe pinganteurkeuneun koering ka Edom ? 'Ari andjeun teh, noen Allah! lain mitjeun koering sadaja? " sarawoeh andjeun hanteu njarengan boedal, noen Allah! sareng wadya-balad koering. 'Moegi maparin pitoeloeng ka koering sadaja, dileupaskeun ti noe njoesoeker; da ari toeloengan manoesa mah taja damglna. Reudjeung Allah bakal oerang marilampah kagagahan; karana sakoer noe njoesoeker ka oerang mengke koe an'

60.

djeunna diidek-idek.

aDjab. 44:io.

lagoe Bakoeng pgrtelaan. Ijeu pangeling-ngeling da'

DJABOER

61.

mSlan Dawoed, baris miwoeroek basa * Dawoed merangan ka oerang Sam tanah Mesopotami djeung ka oerang Sam tanah Soba, sarta Joab keur moe;

Pikeun kokolot njanji; make tatabeuhan kawat. Damelan Dawoed. Noen Allah! moegi ngadangoekeun
panjeloek koering; moegi regepkeun paneda koering. Ti toengtoeng boemi koering sasambat ka andjeun keur hate koering kalelgban moegi koering ditoejoen " ka batoe karaug noe loehoer ti
'

lih,

di

djeung ngelehkeun oerang Edom 16bak Oejah, salaksa doewa reboe noe
a Djab. 80:1. J
2

kasamboet.
3

Sam. 8:3,

13.

Noen

Allah! koering sadaja koe an-

DJABOER
4

62, 03.
^

643

batan koering. 'KarantSn nja andjeun noe djadi panjaliudoengau koering, panggoeug reugreug tina sabab moesoeh. ^Koering bade ugaroengroeng di hiraah andjeun salalanggengna; ' bade njalindoeng dina djangdjang andjeun, di noe
''

koedoe pada ngoetjoetkeun djangna; hate maraneh ka pajoeneun andjeunna; Allah noe djadi panjalindoengan oerang.
Selah.
10

Dj.ab.

3:4. 6

Sam. 1:15.

boeni. Selab.
c Djab. 36: 8.

a Cjab. 27:5. b Djab. 15:1.


11
!

Karanteu andjeun, noen Allah parantos ngamakboel nadar koering; andjeun ka koering parantos mapariu warisan noe ibadah ka padjgnSngan andjeun. kgrsa mandjangkeun oemoer 7 'Andjeun radja; taoenna moenggah toeroen-toesmoeroen; 'bade tjalik salalangggngna di pajoeneun Allah. Moegi ngabakoekeun " kaasihan sargng kajaktosan, sina ka radja. 'Ari kitoe mah 9 ngadjaraga koering bade moedji ka padjenengan andjeun salalamina, * bari nekanan nadar koering sabau-saban dintgn.
a Djab. 57:4. b
Aj.

Estoe tjatjah teh sija-sija, sarta menak teh bohong; dina taradjoe tangtoe pada moemboel; sarejana pada hampang alah batan kasija-sijaan. 'Poma oelah ngarandel ka panganijaja, djeung oelah ngadjadi sija-sija djalan ngarampas; " lamoen kamoektian ngagSdean,

poma
12

13

a i Tim. 6: 17. oelah djadi ati. Allah geus ngandika sakali, doewa eta teh kadengena koe kaoela, jen kali kawasa teh kagoengan Allah. 'Kitoe deui andjeun, Goesti! noe kagoengan kaasihan; karanten andjeun malgs ka hidji-hidji djalma noemoetkeun koe'

maha pagaweanana

bae.
63.

Koem

e.

DJABOER

22:27.

Ijeu djaboer damelan Dawoed,


ajana di tegal lega Joeda.

"

basa

DJABOER
;

62.
2

a ISam. 22:5; 24:1.

Pikeun kokolot njanji atoeran " JSdoetoen. Ijeu djaboer


2

damSlan Dawoed.
a Djab. 39:1.

Estoe njawa kaoela asrah ka Alkasalametau kaoela datangna ti lah andjeunna. Estoe andjeunna noe djadi batoe karang kaoela djeung kasalametau kaoela, koeta kaoela noe loehoer; kaoela moal tidjalikeuh banget.
;
'

Allah! andjeun teh Allah koering; isoek-isoek koering nejangan andjeun; " njawa koering halabhabeun ka andjeun, awak koering nineungeun ka andjeun, dina tanah keeng nja hanaang, anoe taja tjai. 'Kitoe koering teh tadina di djero kasoetjian sok meleng ka an-

Noen

djeun,
4

a Djab. 37:
4

7.

Sabaraha pililaeunana deui maraneh nja dek nggrepoek ka djalma sahidji, maehan ka dinja maraneh sakabeh, ibarat bilik dojong, pager noe rek eunjeuh 'Estoe pikarepeunana dek ngaragragkeun eta tina kaloehoeranana kasaroekaanana kana bohong; " pada ngaberkahan koe biwirna, demi sadjero atina
"?

hajang waspada kana kawasa sareng kana kamoeljaan andjeun. "Karanten kaasihan andjeun sae alah batan hiroep; biwir koering bade ngagoenga Djab. 143 e. ngagoeng ka andjeun. Kitoe koering sedja njoekoerkeun ka andjeun satoetoep hiroep koering; sgdja ngadjoengdjoengkeun leungeun koering mawa padjenSngan andjeun. 'Njawa koe:

ring

mah pada njapa. Selah. Eh njawa! sing estoe


;

a Djab. 28:3.
7

asrah ka Allah karana pangharepan kaoela datangna ti andjeunna. 'Estoe andjeunna noe djadi batoe karang kaoela djeung kasalametau kaoela, koeta kaoela noe loehoer; kaoela moal tidjalikeuh.

9
1

Di Allah ajana kasalametan kaoela djeung kahoi'matan kaoela; batoe-karanging benteng kaoela djeung panjalindoengan kaoela nja Allah. 'Eh oemat! sing ngarandel ka andjeunna sapapau-

piseubeuheun, sapgrtos koe gadjih sareng minjak; sarawoeh soengoet koering pimoedjieun koe biwir senggak; 'satijap-tijap koering eling ka andjeun di enggon koering, bari mikiran andjeun satoetoep waktoe ronda. 'Karanten nja andjeun noe djadi pauoeloeng koering, * sarSng dina aoeb djangdjang andjeun koering bade sesenggakan. "Njawa koering montel ngiring ka andjeun; panangan andjeun tgngSn ngahajeukan ka

koering.
10

a Djab. G5:5. b Djab. 61:5.

Doepi itoe noe ngararah pati koering, karepna ngaroeksak mah, " piarasoepeun

644
11

DJABOER

64, 65, 66.


'

ka noe imugdjerona di boemi. 'Bakal diwareregkeun ka pangawasa pedang,


nja

12

pidjadieun

doeoeman

adjag.

'Sa-

nadar. 'Andjeun ngamakboel paneda; saniskanten daging niengke dai'ongkap ka andjeun. 'Koering pada kalindih koe

teh piboeugahenn saha-saha noe soempali njgboet andjeunna bakal moedji maneh karaua soengoet noe ngaromong bohong bakal ditoetoep. a Bjab. 55: le.
diri radja

wangsoelna

di djgro Allah;

DJABOER
Pikenn kokolot
2

64.

njanji. Ijeu

djaboer da6

melau Dawoed. Noen Allah! moegi-moegi ngadangoekeun sowara koering dina gegeroengan koering moegi ngaraksa hiroep koering tina panjingsijeunan moesoeh! 'Moegi " ngaboenikeun koering ti karageman
;

lampah kadorakaan; nanging kamasijatan koering nja andjeun noe ngaleungitkeun. 'Bagdja temen noe koe andjeun dipihh sareng dikersakeun marek, soepaja ngenggon di boeroean andjeun! Koering pisareubeuheun koe kangeunahan gedong andjeun, kasoetjian kabah andjeun. a Djab. 62 2. 6 Djab. 50 14. c Djab. 36 9. Andjeun ka koering sadaja pingawaloneun pgrkawis matak sijeun, nganggo
''
:
:

kaadilan, noen AUahing kasalametan koering, noe djadi pangandel satoengtoeng boemi sareng laoet pangdjaraoehna! 'noe mageuhkeun goenoeng-goe-

bangsat-bangsat, ti kagoejoerau djalma noe njarijeun kagorengan, noe geus njareukeutan letahna * sapertos pedang, sareng pada mentang djamparingna, omongan pait; 'dipSsatkeun " ti noe boeni ka noe satemenna; ngadak-ngadak dipesatkeunana ka dinja, sarSng
'

noeng koe kabgdasanana, nganggo


8

di-

beulitan kawasa; 'noe mondah tagiwoer laoet, tagiwoer ombakna_, sareng ka-

roesoehan
13riboemi

bangsa-bangsa. 'Moenggah sadajaua toengtoeng sarijeu-

neun koe tanda-tanda andjeun; pangbidjilan isoek sareng sore koe andjeun
10

taja kasijeunna.
b Djab. 59:8. c Bjab. 11:
6

a Djab. 27:5; 31:21.


2.

Pada ngoewatkeun dirina dina perkawis awon; pasinina dek masang ridjetnjoempoet-ujoempoet; " aromongna: Saha noe pinendjoeun eta? 'Padangoelik

nang ngoelik;
8

kadjoeligan; geus tarapti akal beuari ati djalma sarta pikir

11

nja djero. a Djab. 94:7. DSmi Allah bakal mesatkeun djamparing ka darinja ngadak-ngadak pidatangeun balahina. 'Seg eta teh bakal pada dibantingkeun letahna sorangan bakal ngamoesoeh ka darinja; ari sa;
;

disina sargnggak. Andjeun " geus ngalajad kana tanah, sareng ditjaian, disoegihkeun langkoenglangkoeng; ^ waloengan Allah pinoeh koe tjai. Andjeun njadijakeun piredjSkieunana, ari taueuh koe andjeun geus ditjawiskeun kitoe. 'Tapakna singkal koe andjeun disina rembes, disina njerep kana lolongkrangna, disina beje lantaran hoedjan ngetjrek; ari djadjadina koe andjeun dibgrkahan. Roet i 6.
:

b Djab. 46 12

5.

10

11

koer noe nendjo ka maranehna " bakal pada gogodeg. Sarta sakabeh manoesa bakal sarijeuneun; djeung bakal pada ngoewarkeun dadamglan Allah, bari ngahartikeunpadamSlan andjeunna. 'Djalma noe bener bakal boengah di djSro Pangeran, sarta njalindoeng ka andjeunna; djeung sakoer noe saestoe hatena bakal pada moedji maneh. a Djab. 22:8.
'

13
I

14

Taoen kamoerahan andjeun koe andjeun geus dimakoetaan, sareng aloeran andjeun njoeroeloek minjak. "Njoeroeloekna ka pangangonan tegal lega, sareng pasir-pasir disaboekan kagerahan. 'Sampalan pada kadangdanau ingoningon, sareng 16bak-lSbak pada kalampoedan gandoem. Sadajana soesoerakan,
malah
njaranji.

DJABOER
Pikeun kokolot njanji.
djaboer.
2

66.

DJABOER

Ijeu poepoedjian

65.

"pikeun kokolot njanji. Ijeu djaboer -'^ poepoedjian damglan Dawoed. Ka andjeun, noen Allah! disanggakeun pamoedji di Sion " sareng asrahna; sarawoeh ka andjeun * pada nSkanan

Eh saboemi kabeh! geura soesoerakan ka Allah. 'Geura njaranjikeun kamoeljaan padj6n8nganana; geura njaranggakeun kahormatan baris pamoedji ka andjeunna. 'Koedoe ka Allah pada
"

DJABOER
oendjoekan kijen Amboe, dadamglan andjeun koe matak sijeun! Tina kailgoengan kawasa audjeuu noe mawi sadajana moesoeh andjeun pitaloekeun ka andjeun poera-poera. Saboemi kabeh bade njarembah ka andjeun, sargng maroedji ka andjeun; bade pada moedji ka padjgnengan andjeun. Selah.
:
'

67, 68.
IS

645
kaoela.
'

19

Saoepama kaoela dina hate mandSng kana kagorengan, Goesti moal ngamakboel. 'Padahal Allah ngaletah

20

makboel, dirggSpkeun sora panSda kaoela. 'Sagala poedji ka Allah, noe teu njingkahkeun pangda kaoela, sarta kaasihanana teu ditjandak ti kaoela!

a Djab. 98
5

i.

DJABOER
Pikeun
2

67.

Hijap ka darijeu, tarendjokeun dadamglan Allah! Panteg matak sijeun pauganggona njepeng anak Adam. 'Laoet koe andjeunna disalin didamel daratan; pada meuntas bangawan, njarorangna badarat; di dinja kaoela pada boengah koe andjeunna. 'Andjeunna noe
"
''

kololot njanji; make tatabeuhan kawat. Ijeu djaboer poepoedjian. Allah moegi aja sih-koernija ka koering sadaja sarSng ngabgrkahan ka koering sadaja; " moegi njaangkeun pameunteuna ka koering sadaja! Selah.
a 4 Moesa
6
:

24, 25.

moerba salalanggengua koe kawasana;


sotjana ningalikeun bangsa kapir. Noe basangkal oelah ngagSdekeun maneh.
'

Selah. a
8

Djab. 46
11
:

9.

6 2 Moesa 14

21

Jos. 3

17.

c Ujab.

4.
!

10

11

12

13

14

15

geura njaloekoerkeun ka Allah kaoela; sing tarik sowara nja moedji ka andjeunna, 'noe ngahiroepan njawa kaoela^ sarta teu ngidinan soekoe kaoela tidjalikeuh. 'Karanten koering sadaja koe andjeun ditjoba, noen Allah! Koering koe andjeun pada dileboei', sapertos ngaleboer perak koering koe andjeun pada dilgbgtkeun kana djaring; andjeun ka bobokong koering sadaja nerapkeun beungbeurat; 'sirah koering koe andjeun dikersakeun ditoempakan djalma; koering njarorang seuneu sareng njarorang tjai nanging koering sadaja koe andjeun dika-loewarkeun kana kadjgmbaran. Koering sedja asoep ka ggdong andjeun, ngabantoen koerban doeroekan; " sSdja nekanan ka andjeun sadajana nadar koering, 'noe dioetjapkeun koe biwir koering, didjangdjikeun koe soengoet koering, basa koering keur soesah. 'Koering ka andjeun sedja ngahatoerkeun koerban doeroekan domba lalintoeh, * sinarengan seuseungitan domba lalaki; s6dja njanggakeun sapi sargng
'

Eh bangsa-bangsa

Soepaja djalan andjeun kanjahoan di boemi, sar6ng kasalamgtan andjeun kanjahoan koe sadajana oerang kapir. Bangsa-bangsa mgngke maroedji ka andjeun, noen Allah bangsa-bangsa sadajana mengke maroedji ka andjeun.
!

Kaom-kaom mSngke baroengah sarong sargnggak karanten andjeun " ka bangsa-bangsa bade ngahoekoeman sarSng saestoe-estoena, kalaj an kaom-kaom noe di boemi koe andjeun bade dita;

roejoen. Selah.
6

a Djab. 96

is.

Bangsa-bangsa mengke maroedji ka


andjeun, noen Allah bangsa-bangsa sadajana mengke maroedji ka andjeun. Boemi ngabidjilkeun hasil-hasilna Allah, Allah koering sadaja, tangtoe ngaberkahan ka koering sadaja! Allah tangtoe ngaberkahan ka koering sadaja; sarta sagala toengtoeng boemi mengke sarijeun koe andjeunna.
!

DJABOER
Pikeun kokolot njanji.
"

68.

iG

17

badot. Selah. a Djab. 116 -.IS.hS Moesa 1 13. Hijap ka darijeu, darengekeun, eh sakoer noe ibadah ka Allah! kaoela dek njaritakeun anoe koe andjeunna didamel ka njawa kaoela. 'Kaoela sasambat ka andjeunna koe biwir, sarta pangagoeng-ngagoeng geus aja di handapeun
:

Ijeu djaboer poepoedjian damglan Dawoed. ngadeg, moesoehna Allah moegi moegi dipabalgntjarkeun, sarSng noe gareuleuh ka andjeunna moegi sina kalaboer ti pajoeneunana! 'Moegi koe andjeun dikSboetkeun^ sapertos haseup dikgboetkeun [koe angin] * sapgrtos malam leeh hareupeun seuneu, moegi nja kitoe noe daroraka sina laleungit ti pajoeneun Allah a i Moesa lO 35. 6 Djab. 97 5. Doepi noe bal6ngr mah moegi sina baroengah; sina saroeka-soeka di pajoeneun Allah nja moegi sina aratoh koe kaboengahan. 'Geura njaranji ka Allah,
;
!
: :

DJABOER
geura
"

68.

maroedji ka j)adj6nenganana koedoe njarijeun djalan pikenu noe

njorang tegal lajDang; ari padjenenganana Pangeran; djeung koedoe pada soeka-soeka pajoeneunana!
nitih
a
6

J6s.

40

3.

"
7

Allah, di panglinggihanana noe soetji, djadi rama pahatoe-pahatoe sarta ha-

kim

randa-randa.

'Noe

noenggelis

nggnggonna koe Allah dipaparin ahli; < sakitan dika-loewarkeun kana karahajoean demi noe basangkal mah maratoeh di enggon kelang. a Djab. lo u.
;
:

b Djab. 113
8

9.

c Ujab.

146

7.

10

11

Allah! waktoe andjeiin djengkar ti heulaeun oemat andjeun, basa andjeun ngadampal di enggon rehe (Selah) 'harita boemi teh ojag, malah langit njaktjlakan bawaning sarijeun Allah; " komo Sinai teja ojag bawaning sijeun Allah, Allah Israil. a2Moesai9:i6, is. Noen Allah! andjeun moeroeboetkeun hoedjan soegih pisan ka kagoengan andjeun; sareng satijap-tijap lesoe, koe andjeun dikoewatkeun deui. 'Tjotjooan andjeun ngarenggon di dinja; andjeun nga;

Noen

Sagala poedji ka Goesti poe andjeunna mangnjoendangkeun babawaan oerang; nja eta Allah teja kasalametan oerang. Selah. 'Nja eta Allah teja ka oerang teh Allah noe njalametkeun dongkap ka toetoegna; sarta Pangeran Goesti noe kagoengan djalan ka loewar tina maot. Tangtoe Allah " mengke ngargmoekkeun hoeloe moesoeh-moesoehna, tangkoerak boeoekan djalma noe loemakoe di djero kasalahanana.' Timbalan Goesti: Kami dek moelangkeun ti Basan, kami dek moelangkeun ti djero-djerona laoet. 'Soepaja * soekoe maneh nggtjgber dina gfitih, djeung letah andjing maneh meunang bagian moesoeh-moesoeh.
a Djab. 110
:

6.

b Djab. 58

11.

12

13

14

15

bajoean ka noe balangsak koe kamoerahan andjeun, noen Allah! Groesti maparin timbalan ari noe ngawartakeun bedja ngeunah tehbalad gede pisan. 'Radja wadya-balad ngabetjirpatingalatjir; sarta noe mangkoek di imah ngabagi djarahan. Satijap-tijap maraneh ngarenggon " di antara karajjjak domba, djangdjang djapati teh sapoet perak, djeung boeloena sapoet gmashedjo.' Basa noe Langkoeng Kawasangaboerisatkeun radja-i'adja dina tanah, djadina satjara toeroen saldjoe ka goenoeng Salmon.
;
'

Allah! sadajana geus narendjo helaran andjeun, helaran Allah koering, Radja koering, nganggo kasoetjian. 'Ti hareula ahli njanji katema koe toekang ngatjapi; di tengah landjang-landjang noe nerebang. Geura njaloekoerkeunka Allah dina pakoempoelan geura njaloekoerkeun ka Goesti, eh sakoer noe asal soemoer Israil! 'Di dinja aja Binyamin boengsoena, noe marentah ka maranehna; para kapala Joeda saaleutansaaleutanana; para kapala Seboeloen, para kapala Naptali. Allah maneh miwarang maneh sing
;
'

Noen

Moesa 49
16

14;

17

18

Goenoeng Basan goenoeng Allah; goenoeng Basan teh goenoeng noe reja poentjakna. 'Eh, goenoeng-goenoeng noe reja poentjakna! naha mana ngadarelekan ka goenoeng " noe koe Allah dikersakeun dilinggihan'? Malah koe Pangeran bakal dilinggihan saendgng-endeng. Ka'

19

reta Allah balaksa-laksa baketi-keti; Goesti diaping koe eta; kawas Sinai teja dina kasoetjian. 'Andjeun " geus moenggah ka manggoeng, njandak bo''

boga kakoewatan moegi ngoewatkeun, noen Allah! noe koe andjeun geus didamel ka koering sadaja. 'Tina sabab kabah andjeun di Jeroesalem, " radjaradja bade ngahatoerkeun paseba ka andjeun. 'Moegi njeuseul ka barahala * noe dina bajongbong; kana djgmoehan " sapi lalaki sinarengan anak sapi bangsabangsa, soepaja pada sSrah-bongkokan, njanggakeuu perak poepoeton. Andjeunna geus ngaboerantakkeun bangsa-bangsa, noe raresgpeun perang. 'Mengke pidaratangeun bopati-bopati ti M6sir; oerang Koes bakal moeroekeun leungeunna njSmbah ka Allah, a Djab. 72 lo.
;

<*

b Aj. 40
1

16. c Djab. 22

13.

J6s. 19

21.
!

jongan; andjeun

nampa pangabakti nia:

noesa, samalah noe basangkal oge, soepaja linggih Pangeran Allah, a Djab. 78 68.
2 Radj.

6:17. c Djab. 47

Ep. 4

8.

Eh, sakoer karadjaan di boemi geura njaranji ka Allah; geura pada moedji ka Goesti (Selah) ka noe nitih dina " langiting sadajana langit, noe tikadim; geuning, andjeunna sok ngaggntra, gSntranaleuwihbedas.'Geuranjaranggakeun
'

DJABOER
kabSdasau ka Allah! Kailgoengauana aja di loehoereuu Israil, djeuug kabgdasanana aja diua mega. a i Radj. s 27.
*
:

69.

647

12

6 Ujab. 29

1.

13

36

Noen Allah! andjeun laugkoeug nja matak sijeun ti djSro kasoetjiau andjeun.
Allah
Israil,

nja eta noe maparin ka-

14

bgdasan djeung kakoewatan ka oemat. Sagala poedji ka Allah

DJABOER

69.

Pikeun kokolot njanji; " lagoeBakoeng. Damelan Dawoed. a Djab. 45


:

Ari noe koe koering didjijeun pake koering " karoeng; seug djadi matak koering teh koe eta didjijeun misil. 'Sakoer noe darijoek dina lawang pada ngawangkongkeun koering sarSng koering dipake kakawihan koe noe bareuki nginoem arak. 'Ari koering teja, pan6da koering ka andjeun, Pangeran! dina mangsa kasoekaan andjeun; noen Allah! tina kaggdean kaasihan andjeun, moegi koering dikaboel, noemoetkeun kajaktosaning kasalamgtan andjeun.
;
''

1.

a Djab. 35
15

13. 6 Jb.s.

49

8.

Moegi njalametkeun ka koering, noen Allah karantgn tjai asoep, dongkap ka


!

njawa. 'Koering " tipStgk dina pateran djero, taja geusau nangtoeng; koering titeuleum dina tjai djero, kalipoetan

16

10

11

koe ombak. a Djab. 40 3; 144; 7. Koering tjape balas sasambat tikoro koering toehoereun, panon koering roeksak, bawaning koering ngantos-ngantos ka Allah koering. 'Noe migeuleuh ka koering " taja sabab teh reja ti batan boeoek koering; noe dek ngabasmi ka koering, noe ngamoesoeh ka koering djalan palsoe teh, loba jjisan anoe ten dirampas koe koering koedoe bae koe koering digentosan. Djab. 35 19. Noen Allah! andjeun noe langkoeng oeninga dina kapaloengan koering; sargng kalelepatan koering hauteu kadingdingan ka andjeun. 'Moegi-moegi noe ngalarep-ngarep ka andjeun oelah mareunang era tina sabab koering, noen Cloesti, Pangeran sawadya-balad! Moegimoegi noe narejangan andjeun oelah mareunang wirang tina sabab koering, noen Allah Israil! 'Karanten nja koe hal andjeun koering pangnjandang kahinaan teh, moenggah beungeut koering kalipoetan koe wiwirang. " Koering dipideungeun koe doeloerdoeloer koering, nja diangkSn oerang nagara lijan koe noe saindoeng sareng koering. 'Karant6n * bawaning goemati ka gedong andjeun noe mawi koering dongkap ka leboer; sarSng ngaharinakeunana djalma noe ngahinakeun ka andjeun teh geus naringgang ka koering. 'Ari koering tjeurik, bari njawa koering poewasa; seug djadi matak ngahinakeun ka koering. a aj. 19 13 Djab. 38 12.
:

17

Moegi ngaloewarkeun koering tina leutak, oelah tjijos koering tilelep; moegi koering dileupaskeun ti noe gareuleuh ka koering, sareng tina tjai djero! 'Moegi oelah tjijos koering kalipoetan koe ombak, sareng moegi oelah koengsi koering dileglfig koe noe djgro; kalajan soemoer moegi oelah sina noetoep lijangna di loehoereun koering! Noen Pangeran moegi koering dika!

18

boel; karantgn kaasihan andjeun sipat moerah moegi majoen ka koering, noemoetkeun kagedean kawelasan andjeun. 'SarSng moegi oelah meungpeunan pa;

19

meunteu andjeun ka abdi gamparan, karanten koering keur soesah; moegi koering enggal dikaboel. Moegi ngadeukeutan ka njawa koering, sargngna didjait; moegi leupaskeun koering tina sabab moesoeh koering!
'

20

21

22

Andjeun noe langkoeng oeninga dina kahinaan koering, kalajan dina kaeraan koering, sareng dina kawirangan koering; sadajana noe njoesoeker ka koering ngagelar di pajoeneun andjeun. 'Kahinaan teh matak peupeus hate koering, sareng koering teh ripoeh koering ngargp-ngargp noe watir, nanging teu aja; nja ngarep-ngarep noe ngalilipoer, nanging teu kapSndak. 'Ari eta teh ka koering " pada mere hamperoe, baris hakaneun koering sargng keur koering halahhab pada nginoeman ka koering
; ;

tjoeka.
23

o Mat. 27:34,

48.

Medjana

di

hareupeunana sing nga-

24

25

b Job. 2:17;

Eoem 15:3.

djadi djiret; sareng sing ngadjadi ridjet keur maranehanana salamgt! 'Panonna sing ngadjadi poek, sangkan teu ngadeuleu sareng tjangkengna sing loempoeh salalamina! 'Moegi ngoetjoerkeun bgbgndoe andjeun ka darinja; nja moegi
;

648
ditaradjangan andjeun!
"

DJABOER
'

70, 71.

koe
sing

kasangetan
djadi

wera
9.

baralik tina bawaning kaeraanana, sa-

Koem ii:

soewoeng, oelah aja noe ngeusian himah-liimahna. "Karantgn pada nganijaja ka noe koe andjeun digeboeg; sareng pada mariomong kasangsai'aan djalma noe koe andjeun disarabgt. "Moegi kadorakaanana ditambah deui kadorakaan, sarSng oelah sina arasoep kana kabeneran andjeun.
a
"
Lai. 1
;

LSmboerna

20.

Moegi eta pada dipareuman tina kitab kahiroepan, sarSng moegi oelah diseratkeun sarSng djalma noe balener.
'Ari koering teja nja balangsak nja sangsara; moegi koering koe pitoeloeng andjeun, noen Allah! diteundeun di noe loehoer. 'Koering sedja moedji ka padjengngan Allah make njanjian, sarta

koer noe sok ngaromong: Poewas! a Ujab. 40:14. poewas! Moegi sadajana noe nejangan andjeun sina aratoh sareng baroengah di djero andjeun; sareng sakoer noe soeka kana kasalametan andjeun moegi sina njareboet teu petot-petot Sing diagoengkeun Allah! 'Ari koering teja nja balangsak nja waloerat; noen Allah! moegi sing enggal njoempingan ka koering. Nja andjeun noe mitoeloeng sareng ngaleupaskeun ka koering; noen Pangeran! moegi oelah ngalamikeun.
:

DJABOER

71.
!

njaPangeran Ka andjeun,moegi koeringkoeringmeuoelah lindoeng;


"
2

naug era salalanggengna! 'Moegi koering

sedja

ngagoengkeun ka andjeunna make


soekoer.
a 2 Moesa 32:32.

13

Nja eta pikamanaheun koe Pangeran alah batan saj^i lalaki, alah batan sapi ngora tandoekan, beulah tjekerna. 'Ana katarendjo koe noe balangsak,
tangtoe baroengaheun; eh, sakoer noe nejangan Allah! hate maraneh mangke

i4

hiroep.

Karana Pangeran ngamakboel ka noe pada waloerat, sarta hanteu mikatjoewa ka sakitan andjeunna.
'

ka-loewarkeun sareng leupaskeun koe kaadilan andjeun moegi njondongkeun tjepil andjeun ka koering, sargng Moegi andjeun koering salametkeun minangka batoe karang pangtjitjingan pikeun koering, pikeun moeboes salalamina; andjeun ngersakeun njalametkeun ka koering; * karanten batoe tjadas koering sareng benteng koering nja an;
'

djeun.
4

a Djab. 31:

2, 3. 6

Djab. 18:3.

o Djab. 50:9,
!5

13.

Langit djeung boemi koedoe maroedji ka andjeunna, kitoe deui laoet djeung
sakoer noe koemelip di djerona. 'Karana Allah tangtoe njalametkeun ka Sion, djeung ngadegkeun nagara-nagara Joeda; sarta bakal maratoeh di dinja, reudjeung kawarisan eta. 'Ari toeroenan abdi-abdina noe bakal pada ngamilik eta; sarta sakoer noe njaah ka padjenengan andjeunna noe bakal ngareusian eta.

36

S7

Noen, Allah koering! moegi ngaleupaskeun koering ti leungeun djalma doraka, ti leungeun noe migawe goreng sareng neungteuinganan. 'Karanten nja andjeun noe djadi pangharepan koering, noen Goesti Pangeran! andjeun noe djadi pangandel koering ti boeboedak. 'Nja andjeun noe koe koering ditgken ti waktoe dikandoeng; andjeun noe ngaloewarkeun koering ti beuteung indoeng koering; pamoedji koering disanggakeun ka andjeun salalamina.
a Djab. 22: 10,
11.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

70.

Damelan Dawoed, baris ngelingkeun. moegi sing enggal ngaNoen Allah leupaskeun ka koering; noen Pangeran! moegi geura mitoeloeng ka koering. 'Moegi sina mareunang era sareng wirang sakoer noe ngarah pati koering; moegi sina aloendoer ka toekang sargng mareunang lara sakoer noe soeka kana pitjilakaeun koering. Moegi sina
njanji.
"
!
'

10

Koering ka noe loba sapgrtos moedjidjat; doepi andjeun noe djadi panjalindoengan koering noe reugreug. 'Soengoet koering bade pinoeh koe pamoedji andjeun, sapopoe pinoeh koe pangaheng-ugaheng andjeun. 'Moegi koering koe andjeun oelah dijjitjeun keur mangsa kolot; moegi koering oelah ditilar keur njoedaan kakoewatan koering! " KarantSn moesoeh koering pada ngaromongkeun koering; kalajan sakoer noe ngarah pati koering pada rerSmpoegan

DJABOER
ii

72.

649

12

sargng batoer-batoer; 'aromongna: Allah geus niuggalkeun manehanana; geura alabrik, sarta tarangkSp manehanaua, karana euweuh noe ugaleupaskeun. 'Noeu Allah! moegi oelah djaoeh ti koering; * uoen, Allah koering! moegi sing enggal mitoeloeng ka koering.
a Djab. 38:13. h Pjab. 70:2.

24

noe koe andjeun geus dileupaskeun. Sargng deui letah koering sapopoe bade ngoetjapkeuu kab6n6ran andjeun; sarehna geus mareunang era, sarehna geus mareunang wirang, sakoer noe mambrih
'

katjilakailn koering.

DJABOER

72.

13

11

15

Sakoer noe ngamoesoeh ka jjati koering moegi sina mareunang era sareng dibejakkenn sakoer noe mambrih katjilakaan koering moegi sina njarandang kahinaan sareng kawirangan! 'Doepi koering teja sgdja ngargp-ngarep ten pStot-pgtot, sargng s6dja nambah-nambali kana sadajana pamoedji andjeun. 'Biwir koering bade njarijoskeun kabgngran andjeun, njarijoskeun kasalametan andjeun sapopoe; " karanten koering
;

Pikeun Soeleman. Noen Allah! moegi maparin hoekoem andjeun ka radja, sarSng kaadi2

Soepaja Ian andjeun ka poefcra radja radja teh ngabeneran ka oemat andjeun sareng adilna, kitoe deui ka abdi andjeun noe balangsak teroes sarSng hoekoemna. Goenoeng-goenoeng " piboewaheunana kasenangan j^ikeun oemat; kitoe deui pasir-pasir, tina kaadilan.
'

'

16

teu terang dina bilanganana. a Djab. 40 6. Koering sedja leumpang, ngawartakeun tandaning kawasa Goesti Pangeran; sedja njgboetkeun kabeneran an:

teh bakal ngahoekoeman ka oemat noe balangsak, njalamfitkeun ka djalma waloerat, sarSng ngaremoekkeun 'Radja

17

kab6neran andjeun woengkoel. 'Noen Allah! andjeim ngawoeroek ka koering ti boeboedak, sargng dongkap ka ajeuna " koering ngoewarkeun moedjeun,

noe nganijaja. a Djab. 85; 12. " Sadajana bakal sarijeun koe andjeun salawas aja panon-poe sargngna katodjo koe boelan, toeroen-toemoeroen. 'Radja teh bakal * ibarat hoedjan toeroen ka
aritan, lir ngidjih njaian boemi. 'Sapandjang djoemenSngna djalma noebg-

18

djidjat-moedjidjat andjeun. 'Kalijan-malih geus kolot nja hoewisan, noen Allah! moegi koering koe andjeun oelah ditilarkeun; soepaja koering ngoewarkeun

panangan andjeun ka toeroenan, ngoewarkeun kawasa andjeun ka sadaja noe


19

n6r pidjadieun; kitoe deui saroepaning kas6nangan, dongkap ka taja boelan. Sarawoeh liakal moerba ti laoet dongkap ka laoet deui, sareng ti sgmgt bangawan dongkap ka toengtoeng boemi.
'

'^

20

21

pidatangeun. a njab. 9: 2. Ari kabeneran andjeun, noen Allah! dongkap ka manggoeng; andjeun sok ngadamgl padamelan araheng; " noen Allah saha noe nandingan ka andjeun? 'Andjeun, noe njorangkeun ka koering kasoekeran sakitoe rejana sareng bangetna, tinangtos ngahoeripan deui ka koering, bari koering dihandjatkeun deui tina djoengkrang boemi. 'Kaloehoeran koering koe andjeun tinangtos diwoewoehan, bari ngalilipoer deui ka koering.
!

a Djab. 89:37. h 2 Sam. 23:4. 2 Moesa 23:31.


9

c 1

Moesa 15:18;

10

Djalma tanah kareeng bakal dargkoe ka hareupeun eta, sarSng moesoehna bakal pada ngaletakan taneuh. 'Radja
sareng radja poelo-poelo bakal njaranggakeun pangabakti; radja S6ba sargng Saba bakal pada ngahatoerkeun oepeti. 'Toer sadajana radja-radja bakal njarembah ka eta, * sarSng sadajana bangsa-bangsa bakal pada ngawoela ka eta. a Mik. 7: 17. 6 Djab. 86:9. " KarantSn radja teh bakal ngaleupaskeun ka noe waloerat, noe ngadjerit; kitoe deui ka noe balangsak, anoe taja noe noeloeng. 'Bakal ngawSlasan ka noe miskin sarSng ka noe waloerat; kalajan njawa djalma waloerat koe eta bakal disalamStkeun. 'Bakal ngadjait njawa-njawana ti noe ngarinah sarSng ti noe nganijaja; toer gStihna koe pangTarsis

11

12

a Djab. 86
22

8.

23

Sawangsoelna koering teh sedja nganoehoenkeun ka andjeun, make tjglSmpoeng; nja uganoehoenkeun kajaktosan andjeun, noen Allah koering! Koering s6dja moedji ka andjeun, make katjapi, noen Kasoetji Israil! Biwir koering bakal senggak satijap-tijap koering moedji ka andjeun kitoe keneh njawa koering,
'

13

14

rasa radja teh dipikaadjen. a

Djab. 35

10.

650
15

DJABOER
13

73.

16

17

Sargng bakal djoemgneng; toer dihatoeranan 6mas S6ba; sarawoeh bakal dipangngdakeuu teu p6tot-p6tot; sapopoe bakal pada ngaberkahan ka eta. 'Bakal soegih gandoem dina tanah, nadjan di poentjak goenoeng-goenoeng; boewahna bakal sejah sapertos goenoengLibanon; sareng noe di djSvo nagara pihardjaeun, " ibarat djoedjoekoetan di boemi. 'Dje-

14

gareuah, djeung pada ngagedekeun kamoektian. 'Poegoeh aing tjoemah ngabgrgsihan hate, ^ sarta ngoembah leungeun, tanda teu salah; 'da aing teh sapopoe aja balahi, sarta saban-saban a jss. 29:15. isoek aing teh dilara-lara.
h Djab. 26
:

6.

15

Saoepami koering aja omong: Aing


oge rek mitjatoer tjara eta: ari kitoe mah, salergsna, koering teh tjidra ka bangsa poetra-poetra andjeun. 'Ana seug koe koering dipikir-pikir, hajang nganjahokeun hal kitoe, matak ewed kana rarasaan koering; 'dongkap ka koering asoep ka kasoetjiau Allah, " neggskeun pitoengtoengeunana. a Djab. 37 37, 38. Kantenan eta teh koe andjeun diteundeun di noe laleueur, disina raroeboeh dongkap ka gSmpoerna. 'Amboe, aja sakitoe karoeksakanana dina sakitjeup-mata! Pada toempoer-loedes tina lantaran panjingsijeunan. 'Sapertos " impenan sabada njaring; nja kitoe andjeun,
:

nSngan radja teh pitgtgpeun salalanggengna; salawas aja panon-poe djSne16

nganana pidjongdjoneun; * sadajana djalma bakal kabSrkahankoe eta; sadajana


bangsabakalujarSboetandjeunnabagdja.
a
18
Aj. 5
:

17

25. b 1

Moesa 22

18.

19

Sagala poedji ka Pangeran Allah, nja Allah Israil, " anoe woengkoel ngadamel moedjidjat; 'sareng sagala poedji ka padjenenganana noe langkoeng moelja, salalanggengna; ari saboemi kabehmoegi pinoeh koe kamoeljaanana! Amin, amin.
o Djab. 136
:

18

19

4.

20

20

Tamat pangda Dawoed poetra

Isai.

DJABOER

Goesti!
73.
:

samangsa tanghi, tinangtos njoe


aj. 20:8.

mahkeun kana kanjataanana.


21

" Ijeu djaboer damSlan Asap. a Djab. 50 i. Poegoeh Allah teh sae ka Israil, ka noe bgresih nja hate. 'Ari koering teja, " soekoe koering meh-meh morosod, tintjak koering bis-bis tisoledat.

Karanten koering tadi geregeteun nja hate, sargng asa dirorodjok nja kaboeboewahan. 'Harita koering teh bodo,
taja kanjaho; koering teh harita ibarat sato di pajoeneun andjeun.

22

a Djab. 94
3

18.

23

tadi " dSngki ka noe nendjo kasSnangan uoe daroraka. 'Karana sok tara keuna sangsara tepi ka paehna, sarta kakoewatanana moeloes bae. 'Sok tara boga kasoesah anoe galib di djalma, sarta sok tara keuna balahi anoe oemoem di manoesa.

Karana koering
*

garelo,

24

Doepi koering piajaeun di pajoeneun andjeun salalamina; " andjeun noe ngahajeukan leuugeun koering katoehoe. 'Andjeun bade noejoen ka koering sakoemaha pangersa andjeun; sarSng saparantos kitoe * koering koe andjeun bade ditjandak kana kamoeljaan.
a Djab. 37
:

24. h Djab.

49

16.

a Djab. 37:1. h
6

Aj.

21:7.

25

Sabab kitoe noe matak kamagoengan minangka kongkorongna, djeung panganijaja noe noetoepan awakna ibarat pamidangan. 'Panonna boentjglik karoewaug koe gadjih, sarta tjStaan hatena kaliwat-leuwih. 'Lampahnanjatjampah, sarta mariomong panganijaja bawaning djoelig; ngaromongna ti manggoeng. 'Pada neundeun biwirna di langit, djeung
letahna ider-ideran
di

26

Koering gadoeh saha deui di sawargal sareng salijan ti andjeun taja deui kasoekaan koering di boemi. 'Masih daging sareng hate koering bejak oge, Allah noe djadi batoe karang hate koering " sareng doeoeman koering salaa Djab. i6:5. langgengna! KarantSn, salSrgsna, noe djaraoeh ti andjeun mSngke laleungit; andjeun tinangtos ngabasmi " sakoer uoe djinah moengkir ka andjeun. 'Doepi mSnggah koering mah, koering ngeunah deukeut Allah; nja Goesti Pangeran uoe koe koering didjijeun panjalindoengan koering, * soepaja koering njarijoskeun saa uos. 9 1. dajana dadamglan andjeun.
:

27

boemi.

aj.

is

27.

28

10

11

12

Sabab kitoe noe matak oematna malik ka dinja, sarta dipangnjitjikeun tjai wani pinoeh. 'Ari ngaromongna: Koemaha Allah rek oeninga? naha aja kanjaho di noe Leuwih Agoeug? 'Geuning,
eta

teh daroraka, padahal salawasna

b Djab. 9:2; 71:17.

DJABOER
DJABOER
74.
iG

74, 75.
'

651

Ijeu^ pangwoeroek Asap. Eh Allah! " naha andjenn mana mitjeun saendSugna? naha bgndoe andjeun ngSboel haseupna ka domba angonan andjeun? 'Moegi emoet ka padjSmoehan
andjeun, kenging andjeun ngagaleuh ti babaheula, kenging andjeun ngadjait soepaja djadi kaom kagoengan andjeun; kitoe deui ka goenoeng Sion, noe koe andjeun dilinggihan. 'Moegi geura ngadjoengdjoengkeun dampal andjeun, ngaboedjeng kana karoeksakan noe saendSngna; moesoeh geus migawe saroepaning kagorengan dina kasoetjian.
a Djab. 44*24.

18

djeun noe ngabgdah tji-njoesoe sarSng waloengan teja; nja andjeun noe njaatkeun bangawan noe majgng teja. 'Andjeun noe kagoengan beurang, kitoe keneh peuting kagoengan andjeun; nja andjeun noe ngadjadikeun damar sargng panon-poe teja. 'Nja andjeun noe ngadggkeun sadajana wawat6san boemi; oesoem panas sargng oesoem tiris nja andjeun noe ngadamgl. a Ujab. 44 5.
''
:

b 2 Moesa 14:21. c 2 d Djab. 104 19.


:

Moesa 17 :C;

Jos.

3:15.

18

19

Moegi emoet, jen moesoeh teh ngahihina ka Pangeran, sareng bangsa noe boeroeng pada ngagogoreng ka padjenSngan andjeun. 'Moegi-moegi njawa tikoekoer andjeun oelah diselehkeun ka
sato galak; moegi-moegi tjotjooan andjeun noe balangsak oelah dilalikeun safindeng-endSng! 'Moegi-moegi ningali kana pgrdjangdjian; karantgn enggon paroek dina tanah parinoeh koe pangtjitjingan panganijaja. Moegi-moegi anoe laip oelah sina ba-

Satroe andjeun tingharaoeng di tg-

ngah pakoemiDoelan andjeun; tanda-tandana sorangan koe eta geus didjijeun tanda. 'Roepana kawas aja noe ngoelangkeun karapak kana kakaian kekep. 'Ari ajeuna " barangna sipat oekiran sarejana koe eta geus dikaradekan, make
balijoeng sargng bedog. 'Kasoetjian andjeun * koe eta geus dihoeroe koe seu-

20

21

22

neu; panglinggihan padjen6ngan andjeun geus dinistakeun kana taneuh. 'Ngaromongna di sadjero hate: Oerang dek ngaboerak-barik sarejana; heg didoeroekan sadajana enggon pakoempoelan kagoengan Allah dina tanah. a i Kadj. e 29.
:

23

wirang; moegi-moegi noe balangsak sargng waloerat sina maroedji ka padjgnSngan andjeun. 'Noen Allah! moegi geura ngadeg; moegi moetoes pabSn andjeun; moegi emoet andjeun sapopoe dihihina koe noe boeroeng. 'Moegi oelah ngalalikeun kana sosorowokan satroe andjeun; tagiwoer sakoer noe ngamoesoeh ka andjeun oenggah bae ten pgtotlik

6 2 Eadj. 25 9

9.

pgtot.

Tanda-tanda koering sadaja koe koering

DJABOER
Pikeun kokolot

75.

10

11

12

13

14

ten katarendjo; taja deui nabi; sareng di koering sadaja taja pisan noe tgrang dina pilamieunana. Sabaraha pilamieunana deui, noen Allah! satroe teh nja bakal ngahihina? Karah moesoeh bakal saendengna nja ngagogoreng ka padjgnengan andjeun? 'Naha andjeun mana moendoerkeun panangan andjeun, panangan andjeun tgngSn? Moegi dikaloewarkeun ti djero harigoe andjeun, sarSng bejakkeun! Parandene " Allah teh Radja koering ti babaheula; sok ngadam61kasalam6tan di tengah boemi. 'Nja andjeun ^ noe njingi'ajkeun laoet teja koe kabSdasan andjeun, bari ngaremoekkeun hoeloe naga teja dina tjai. 'Nja andjeun noe ngalgboerkeun hoeloe boehaja teja, bari
'

njanji; " lagoe Oelah ngaroeksak. Ijeu djaboer poepoedjian damglan Asap. a Djab. 57 1. Koering halatoer noehoen ka andjeun, noen Allah! Koering halatoer noehoen, sabab padjenengan andjeun deukeut; sadajana njarijoskeun moedjidjat-moedjidjat andjeun. Karana kami dek njekSl mangsa noe
:

pasti;
4

kami dek ngahoekoeman reudjeung saestoena. 'Ana boemi geus ISboer djeung saeusi-eusina, kami dek

mageuhkeun tihang-tihangna. Selah. Kami magahan ka noe garelo: Poma oelah garelo! kitoe deui ka noe daroraka: " Poma oelah ngaloehoerkeuu tandoek! 'Poma oelah ngaloehoerkeuu tandoek maraneh ka manggoeng; oelah sok ngaromong make heuras beuheung.
a Djab. 89
:

15

djinisna dipaparinkeun ka bangsa eusi tanah keeng baris hakaneun. 'Nja an-

18.

652
7

DJABOER
Karana ngaloelioerkeun teh
lain ti
ti

76, 77.

13

dipikasijeun.

wetaU; lain
8

koelon, lain titSgallega;

'Roh para gegedoeg koe andjeunna dikeureutan; estoe andjeunna


'^

'gnjana

mah

kim;
9

ijeu

Allah noe djoemeneng Hakoe andjeunna dihandapkeun;

pikasijeuneun radja-radja di boemi.


a 2 Moesa 14
:

17. b Djab.

56

13. c

Wahj. 14

1720.

itoe diloehoerkenn.
"

Karana panangan Pangeran njgpeng loemoer, sarta anggoerna ngaboedah; eta teh pinoeh koe babaoeran, sarta ensina koe andjeunna ditjitjikeun; geus
2

DJABOER
Pikeun kokolot

77.

njanji; " atoeran JSdoetoen. Ijeu djaboer damglan Asap.


a Djab. 62
:

1.

10

11

poegoeh koedoe diinoem koe sakabeh djalma doraka di boemi, sarta tampgranana dioejoep. Djab. 60:5; JJs. si: it, 22. Ari koering teja sedja ngoewarkeun salalanggengna, sedja moedji ka " Allah Jakoeb. 'Sareng sakoer tandoek djalma daroraka koe koering dek dipotongkeun; doepi tandoek djalma bSngr mah bakal
diloehoerkenn.
a Djab. le-s.

DJABOER
Pikeun kokolot

Koering rek oendjoekan ka Allah, sSdja sasambat; koering rek oendjoekan ka Allah, sarta tangtoe ngadangoekeun ka koering. 'Dina mangsa koering keur soesah, koering nejangan Goesti; leungeun koering tadah bae sapeupeuting, ten i^ggat-pegat njawa koering ten daekeun dililipoer. "Ana koering ras inget ka Allah, seg koering teh hoemandeuar; ana koering tapakoer, seg soekma koe;

76.

ring kalgleban. Selah.

njanji;

make

tatabeu-

han kawat. Ijeu djaboer poepoedjian damelan Asap. Allah kanjahoan di Joeda; padjgnenganana agoeng di Israil. 'Ari pondokna
ajana " di Salem, ^ nja panglinggihanana ajana di Sion. 'Nja di dinja andjeunna geus minggeskeun djamparing gondewa, kgpSng, djeung pedang, sarta perang.
Selah.
a
1

"
6

Panon koering koe andjeun ditoelak, disina ngadjaga; koering teh goeling''

gasahan sareng ten kijat ngomong. 'Koemikiran djaman koena-koena, ring taoen alam baheula. 'Koering ti peuting ras inget ka lampah koering ngatjapi; koering tapakoer di sadjero hate koesareng pikir koering nitik-nitik. "Karah Goesti " kersa mitjeun salalangggngna, sarta moal pisan ngamanah deui? 'Karah kaasihanana leungit saendgngnal naha perdjangdjianana pegat toeroen-toemoeroen? 'Karah Allah teh lali maparin koernija? atawa kawelasanana koe andjeunna ditoetoep dina sadjSro bgndoe? Selah. a Djab. 102 8.
ring,
:

Moesa 14:18. 6 Djab. 132:13.


9

Andjeun nja mantjoer nja moelja ngalangkoengan goenoeng-goenoeng rampeg. 'Anoe gal6de hate geus pada dirajahan, talibra sasareanana; sareng sadajana djalma gagah teh taja noe manggih leungeunna. 'Tina panjeuseul andjeun, noen Allah Jakoeb! noe mawi pada djempling, boh kareta boh koeda. Menggah andjeun teja, andjeun langkoeng nja matak sijeun; sargng saha noe bisa taggn di pajoeneun andjeun, ti barang ngmbe andjeun b6ndoe'? 'Andjeun

10

6 Djab. 143
11

5.

c Djab. 79
:

5.

12

Seg omong koering Geus diri taoen pasihan panangan noe Langkoeng Agoeng. 'Koering sedja njeboet dadamglan Pangeran; saestoena sedja
kijeu sangsara
;

ngingStkeun moedjidjat andjeun


13

ti

baba-

10

sawarga ngembarkeun hoekoeman; boemi teh sijeuneun, rSp djgmpe, 'barang Allah ngadeg kersa ngahoekoeman, kersa njalametkeun sadajana noe bati

heula. 'SarSng sedja mikiran saniskantSn tanda kawasa andjeun, nja sedja na-

14

pakoeran

11

12

langsak di boemi. Selah. Saestoena amb6king manoesa " matak andjeun dipoedji; sesa bgbgndoe koe andjeun disoengkelangkeun. 'Koedoe pada nadar, * sarta targkanan ka Pangeran, Allah maraneh. Sadajana noe aja di sakoebeng andjeunna koedoe pada ngahatoerkeun paseba ka noe wadjib

15

dadamelan andjeun. 'Noen Allah! djalan andjeun dina kasoetjian; saha batara noe agoeng sapertos Allah? 'Nja andjeun teja Allah, " noe sok ngadamgl moedjidjat; andjeun geus nganja-

16

bangsa. 'Andjeun

hokeun kabedasan andjeun ka bangsa* noe ngadjait oemat andjeun koe panangan andjeun^ nja eta anak-intjoe Jakoeb sareng Joesoep. Selah.
a Djab. 98
:

1.

b 2

Moesa

6.

DJABOER
17 " Tjai harita nendjo ka andjenn, noen Allah! tjai harita nendjo ka andjenn, saving goemeter; estoe sagara ngadeg-

78.

653

11

18

deg. 'Mega-mega ngaloetjoerkeun tjai; langit ngaloewarkeun sowara; malah

1!)

20

djamparing andjenn tiugsalijgr. 'Groeloedoeg andjenn ngagoeroeh sinarSngan angin poejoeh; kilat teh njaraangan ka djagat; boemi teh ngadegdeg sareng ojag. 'Djalan andjenn neroes laoet, nja angkat andjenn neroes tjai gSde, sargng lapak dampal andjenn ten katawis.
'

12

13

14

a Djab. 114:3.

21

Oemat andjenn koe andjenn ditoejoen sapertos ingon-ingon, koe lantaran Moesa sareng Haroen. a Djab. 78:52;
"
J6s. 63
:

15

13.

ngarestokenn perdjangdjian Allah, sarta aremboengenn ngalakonan toretna. 'Djeung pada mopohokenn kana dadamelan andjeunna, kitoe deui ka moedjidjatna, noe koe andjeunna gens ditembongkeun ka maranehna. a 5 Moesa 21 is. Di hareupeun karoehoenna andjeunna ngadamel moedjidjat, di tanah MSsir, wewSngkerau " Soan. 'Laoet * koe andjeunna dibeulah, sarta karoehoenna pada disina meuntas, bari tjaina disina ngadingding saperti toempoekan. 'Djeung koe andjeunna pada ditoejoen, < ti beurang dina djero hidji mega, sarta sapeupeuting dina djSro tjahjaning seuneu. 'Aja ^ batoe karang di tegal ISga koe andjeunna dibeulahan; pada dipaparin
:

DJABOER
"

ic

78.

inoemenn loba pisan, kawas sagara; 'da andjeunna " ngaloewarkeun soesoekan
ti

Ijeu pangwoeroek Asap.


Eh, bangsa kaoela! dengekeun piwoeroek kaoela; tjondongkenn tjeuli maraneh ka papatah biwir kaoela. 'Kaoela * sedja moeka biwir koe misil, sedja ngaloewarkenn soewal ti djaman bahenla. 'Noe gens kadarenge koe oerang, sarta kanjarahoan, djeung gens ditjaritakeun ka oerang koe karoehoen, "koe oerang moal rek disalingkoehkeun ka anak-poetoena; nja rek njaritakenn ka toeroenan djaman mengke hal poedjian Pangeran, djenng hal kawasana, sarta hal moedjidjat-moedjidjatna, noe koe andjeunna didamel. a Djab. 5o 7 si 9:

djero batoe tjadas, nja noei'oenkeun


a 4 Moesa 13
: :

tjai saperti waloengan. b 2 Moesa 15:8. c 2 Moesa 13


e

22.
:

21.

Moesa 17

6.

Djab. 105

41.

17

18

19

20

6 Djab.
5

49:5; Mat. 13:35.


"

andjennna gens ngadegkeun pertelaan di Jakoeb, nja ngajakeun toret di Israil, ditimbalkenn ka karoehoen oerang, njahokennenn ka anak-intjoena; 'soepaja kanjahoan koe bangsa noe pika-hareupeun, nja koe anak-anak, noe
didjoeroekeun; ari eta gens haroedang, koedoe njarita deui ka anakauakna. 'Sangkan pangharepanana ka Allah, sarta oelah pararoho kana dadamelan Allah; sabalikna koedoe pada netepkeun timbalanana. o 5 Moesa 4 9 e 7. Djeung oelah djaradi saperti karoehoenna, " bangsa noe basangkal nja mantangoel, bangsa noe ten ngtepkeun hatena, djeung hanteu satoehoe soekmana ka Allah. 'Anak-intjoe Epraim, noe njikgp gondewa, toekang panah, pada malik dina mangsa p6rang. 'Hanteu
:

Karana

marigawe dosa ka andjeunna, wani pada mantangoel ka noe Langkoeug Agoeng di tanah keeng. 'Sarta pada ngadodja ka Allah sadjSro hatena, menta kahakanan baris napsoena. Malah ngaromoug ngagorengan Allah, kijen omongna: Koemaha Allah teh pibisaeun natakenn medja di tegal ISga? 'Kapan bareto andjeunna meupeuh batoe karang, seug ngagoelak tjai, sarta aja waloengan tjaraah. Koemaha pibisaeun maparin deui roti ? na pibisaeun njawiskeun laoek pikenn oematna? a 2 Moesa i6:3;
eta teh toeloej deui
'

D6mi

4 21

Moesa 11:4; 21

5.

mengke

22

23

24

25

10

26

Sabab kitoe, " ana gens kadangoe koe Pangeran, seug djadi doeka; sarta di Jakoeb aja seuneu ngagedoer, toeroegtoeroeg aja bebgndoe ka Israil doemeh ten pSrtjajaeun ka Allah, djeung ten ngarandgl ka pitoeloengna. Parandene andjeunna nimbalan ka mega-mega di loehoer, sarta moekakeun panto langit bari seug * ka maranehna noeroenkenn hoedjan Man teja baris hakanenn, nja dipaparin gandoem ti sawarga. 'Djadi djalma ngahakan roti kadaharan noe pada kawasa; andjeunna ka darinja ngintoenkeun r6djeki datang ka Seubeuhna. 4 Moesa 11 1. 6 2 Moesa 16 4. " Andjeunna nginditkeun angin ti
'

'

'

654

DJABOER
di
!

78.

27

awang-awang, kitoe deui ngagiringkeun augin ti kidoel koe kawasana 'bari seug ka maranehna noeroenkeun hoedjan laoek, lobana tjara peledoeg;

wetan

43
j

28

29

iijamanoekdjangdjangan, rejana saperti keusiklaoet; 'diragragkeundisadjeroeun pasanggrahanana, sakoeriling gnggonna tjaritjing. 'Kop pada dadaharan, sarta

44
1 j

koe andjeunna dileupaskeun ti noe njoesoekSr; 'hal andjeunna ngajakeuntandatandana di Mesir, djeung moedjidjatmoedjidjatna di wewengkeran Soan teja. 'Mapan " bangawanna koe andjeunna disalin didamgl gStili, kitoe keneh sakoer soesoekanana, taja noe beunang
diinoem.
a 2 Moesa 7
:

17.

datang ka sareubeuheun katjida; djadi sakahajang napsoena koe andjeunna didatangkeun ka darinja. a 2 jioesa i6:i3;
4 Moesa 11
30
;

45

31.

kahakanan
31

ti hawa-napsoena, masih aja keneh di djero soengoetna, 'toeloej aja bgbendoe Allah ka darinja, sarta maehkeun batoerna noe lalintoeh sawareh, bari djalma ba-

"

Tatjan alingkar
teja

46

47

32

roedjaug di Israil diraroeboehkeun. 'Nadjau sakabeb hal kitoe teja pada mideui dosa, ^ sarta hanteu pertjajaeun ka moedjidjat-moedjidjat andjeunna. 'Mana poena disina bejak di djero kasija-sijaan, nja taoenna disina bejak a i Moesa ii 33. di djero kareuwasan.

48

gawe

Andjeunna ka oerang Mesir ngadatangkeun seungseureudan, pek oerang MSsir koe eta dihakanan; kitoe deui bantjet, noe ngaroeksakkeun ka oering Mesii". 'Ari * pepglakanana koe andjeunna dipaparinkeun ka hileud, sarta beunang katjapeanana dipaparinkeun ka simeut. Tangkalna anggoer koe andjeunna dipaehkeun * koe hoedjan boewah, tangkalna Iowa dipaehkeun koe hoedjan batoe. 'Ari sasatoanana koe andjeunna disgrahkeun ka hoedjan boewah, djeung ingon-ingonna disgrahkeun kana gelap.
"
'

33

a 2 Moesa 8:2,
49

21. 6 2

Moesa

10:

4. c 2

Moesa

9: 22.

Andjeunna ka oerang Mesir ngadatangkeun doekana noe leuwih banggt,


bgbendoe, djeung wera, sarta kasoekeran; hoel-hol malaikat marawa katjilakaan. 'Andjeunna ngadamel pidjalaneun bendoena njawa maranehanana hantea dihalangan tina maot sateggsna hiroepna diserahkeun ka pageboeg. 'Djeung deui andjeunna maehkeun sakabeh tjikal
;
;

b i

Moesa 14:

11.

34

andjeunna maehkeun ka darinja, toeloej naranjakeun andjeunna, djeung baralik, bari gemet nareja"

Satijap-tijap

50

35

ngan Allah;

'sarta ngaringetkeun, jen


51

36

37

Allah noe djadi batoe-karangna, djeung Allah noe langkoeng agoeng noe djadi Poerah ngadjait ka maranehna. Tapi pada ngalelgmoe ka andjeunna koe biwirna, sarta pada ngabohong ka andjeunna koe letahna. 'Sabab hatena teu pageuh anoet ka andjeunna, sarta ten satoehoe ka perdjangdjianana.
a
J6s.

di Mesir, loeloegoe

kabedasan maraneha:

nana
52

di sagala himah Ham. 2 Moesa 12 29. Demi oematna koe andjeunna diindit-

53

26

16.

38

Demi andjeunna mah langkoeng wesok ngahampoera kana kadorakaan, djeung hanteu diroeksakkeun estoena mah mindgng pisan andjeunna ngoendoerkeun doekana, djeung teu koengsi ngageuingkeun sabendoena kabeh. Sabab emoeteun, " jen maranehna bangsa, daging, ibarat angin leumpang sarta
las,
;
'

54

tjara domba^ sarta digu-ingkeun di tegal lega saperti ingon-ingon. 'Nja ditoejoeuna pada senang ati^ taja anoe matak sijeun " ari moesoehna mah pada kalipoetan koe laoet. 'Ladjeng didara-

keun

55

39

tangkeun ka wewengkeran andjeunna noe soetji, nja ka ijeu goenoeng, anoe kenging koe panaugan andjeunna. 'Sarta andjeunna njingkahkeun bangsa kapir ti hareupeunaua, bari jDada diloterekeun koe tali baris milik, sarta kaom Israil disina ngarenggon dina himah-himaheta.
''

40

41

42

moal balik deui. 'Aja sakitoe mindeng mantangoelna ka andjeunna di tegal 16ga, nggrikkeunana ka andjeunna di gnggon rehe a njab. 103 14. Karana deudeuieun nja pada ngadodja ka Allah, sarta pada ngadjaheutan ka Kasoetji Israil. 'Hanteu ngaringgtkeun ka pananganana, basa maranehna
:

a 2 Moesa 14:13,
56

28. b Djab.

44:3.

57

Tatapi pada ngadodja djeung mantangoel deui ka Allah noe langkoeng agoeng, sarta pertelaan andjeunna koe maranehna hanteu diestoekeun. 'Enjana mah pada oendoer, sarta palatjidra, samalik, sapSrti

58
i

koemaha karoehoeu-karoehoenna pada gondewa malsoe. 'Sarta


;

DJABOER
Tijarijeun

79.

655

59

j^ibendoeeun andjeunna koe gnggonna noe laloehoer, " djeung pada mapanas ka andjeunna koe artja-artjana. 'Ana gens kadangoe koe Allah, seugdjadi
:

ka sasatoan boemi. 'G6tihna koe eta


geus dikoetjoerkeun sapertos tjai, sakoeriling JSroesalem; sargng taja noe ngaroewang inja. 'Koering sadaja'"geus djaradi hinakeuneun tatangga-tatangga koering, pojokeun sarSng tjotjoh-tjotjo-

GO

Gi

62

G3

Gi

doeka, moenggali idjid laugkoeng-langkoeng ka Israil teh. a s Jtoesa 32 le, 21. Tidinja andjeunna nilarkeun balandongan di Silo, nja nilarkeun himah kenging andjeunna masangkeun di manoesa. 'Ari " kabedasan andjeunna koe andjeunna diselehkeun, datang ka kadjarah nja kailhengan andjeunna diselehkenn ka leungeun satroe. 'Djeung oematna koe andjeunna diserahkeun ka pgdang, sarta andjeunna djadi doeka ka kagoenganana. 'Baroedjangna pada dihakan seuneu, djeung landjang-landjangnateu dipangngawihkeun.'Panghoeloena tinggolepak koe pedang, * sarta randarandana hanteu tjareurik. 1 sam. 4 11.
;
:

heun sakoernoe sakoeriling koering.


a Djab. 74:3. 6
5
1

Sam. 17:44.

c Bjab.

80:7.

Noen Pangeran! sabaraha pilamieunana deui? " karah andjeun kersa ngabSndon saendeng-endeng Naha kagoematian andjeun bade ngagedoer sap6r*?

tos seuneu? 'Moegi ngoetjoerkeun bendoe andjeun * ka oerang kapir, noe ten

b Aj. 27

15.

65

Gens kitoe Goesti tanghi, kawas noe hoedang sare, saperti djalma prawira noe sesenggakan tina dahar anggoer.
'Pek " satroena disabetan ti toekang, dipaparin kahinailn langgSng.' Djeung deui andjeunna mitjeun himah Joesoep, ten milih kaom Epraim; "noe dipilih teh kaom Joeda, * nja goenoeng Sion, noe koe andjeunna dii^ikaasih. a 1 sam. 5:6.
b Dj.ab. 76:3.
9

nganjarahokeun ka andjeun, sareng ka karadjaan-karadjaan, noe ten sasambat ka padjenengan andjeun. 'Sabab geus pada ngahakanan Jakoeb dongkap ka seepna, sarSng pangtjitjinganana koe eta geus didjijeun soewoeng. 'Moegi oelah ngemoetkeun ka koering kadorakaan ka pengker-pengker moegi kawelasan andjeun enggal njondongan ka koering; karanten koering teh raripoeh
;

GG
07

G8

GO

70

Tidinja andjeunna ngadamel kasoetjiauana sapSrti noe loehoer; tjaraboemi kenging andjeunna ngadegkeun sina tetep langgeng. 'Sarta andjeunna milih Dawoed abdina, " ditjandak ti pakan-

10

71

72

dangan domba; "didatangkeun ti toekangeun domba njaroesoean, dikersakeun ngangon Jakoeb oematna, ngangon Israil kagoenganana. Prak diangon reudjeung manah noe satemenna, sarta ditoejoen koe kabangkitan pananganana.
'

11

Sam. 16:

11.

12

DJABOER

79.

Ijeu djaboer damelan Asap. Noen Allah! " oerang kapir geus ngarasoepan kagoengan andjeun; pada nganadjiskeun kabah andjeun noe soetji; Jeroesalem koe eta geus didjijeun toempoekan batoe. 'Majit abdi-abdi andjeun * koe eta geus dibikeunan ka manoek avvang-awang baris hakaneun; daging para kaasih andjeun geus dibikeunan

langkoeng-langkoeng. a Bjab. 85 6. 6 j6r. lo 25. Moegi-moegi mitoeloeng ka koering sadaja, noen Allahing kasalametan koering, tina hal pgrkawis kahormatan padjgnengan andjeun; nja moegi-moegi ngaleupaskeun ka koering sadaja sareng ngahampoera kana dosa-dosa koering sadaja, tina sabab padjgnengan andjeun. 'Pinaoneun oerang kapir ngaromong: Di mana ajeuna Allahna? Moegi-moegi pamales getih abdi-abdi andjeun, noe dikoetjoerkeun teja, sing katangen koe oerang kapir, kasaksian koe koering sadaja! "Moegi-moegi * haharegoengan sakitan sing dongkap ka pajoeneun andjeun; moegi-moegi eta noe geus tangtos dipaehan teh dikantoenkeun, noemoetkeun kaagoengan panangan andjeun! 'Sareng moegi males ka tatangga-tatangga koering sadaja toedjoeh patikelaneun kana lahoenanana, naoer ngahinakeunana, noe koe eta dipake ngahinakeun ka andjeun, Goesti acjab. 115 2.
: :

b Djab. 102:21.
13

Ari koering sadaja mah, " noe djadi oemat andjeun, domba angonan andjeun, sedja halatoer noehoen ka andjeun salalangggngna, sareng s6dja njarijoskeun poedjian andjeun toeroen-toemoeroen.
a Djab. 100:3.

656

DJABOER DJABOER
SO.
;

80, 81,
lak, nja ka poetra kenging andjeun ngoewatkeun bade salira andjeun.
17

Pikeun kokolot njanji

lagoe Bakoeug pertelaan. Ijeu djaboer damelau Asap.

a Djab. 60:1.

Noen, Pangangon Israil noe ngagiringkeun " Joesoep sapertos domba teja^ moegi dangoekeun; noen andjeun, * noe liuggih dina moekarabin! moegi ngebrehkeun andjeun.' Moegi ngageuingkeun 3 kawasa andjeuu, angkat ti heulaeun Epraim, Binyamin sareng Menase mangga geura njalametkeun ka koeiing sa4daja! 'Noen Allah! moegi koering sadaja poelangkeun; " sareng moegi njaangkeuu pameunteu andjeun, tinangtos
2
! ;

18

tina panjeuseul

Eta teh geus didoeroek koe seuneu, dibabad; geus darongkap ka gempoerna baham andjeun. 'Asta

19

20
|

koering sadaja salamet.


6 2 Kadj. 19:15. c Djab. 67:2. 5

a Djab. si

e.
j

Noen Pangeran, Allah sawadya-balad


sabaraha pilamieunana deui andjeun nja kersa bendoe, noelak paneda oemat andjeun? 'Koe andjeun dipaparin dadaharan " roti tji-panon, sareng dipaparin nginoem tji-mata, wadahna takeran gede. 'Koering sadaja * koe andjeun didjadikeun pasejaaneun tatangga-tatangga koering, sareng moesoeh koering marojok ka koering sadaja. 'Noen, Allah sawadya-balad moegi koering sadaja poelangkeun; sareng moegi njaangkeun pameunteu andjeun, tinangtos koering o Djab. 102: lo. sadaja salamet.
!

andjeun moegi sina ngoengkoelan ka djalma panangan andjeun tengeu, nja ka anak manoesa kenging andjeun ngoewatkeun bade salira andjeun. 'Ari kitoe mah koering teh moal aloendoer deui ti andjeun. Moegi-moegi ngahiroepkeun ka koering sadaja; ari kitoe mah koering sedja njargboet padjengngan andjeun. 'Noen Pangeran, Allah sawadyabalad! moegi koering sadaja poelangkeun moegi njaangkeun pameunteu andjeun, tinangtos koering sadaja salamet!
;

DJABOER
2

81.

Pikeun kokolot njanji; ditarimbang koe " Gitit. Damglan Asap. Djab. s
:

i.

b Djab. 79:4; 89:42. 9

10

Andjeun baheula ti Mesir ngalihkeun tangkal anggoer; bangsa kapukoe andjeun disingkahkeun, ladjeng koe andjeun eta dipelak. 'Koe andjeun ditidinja pangdamelkeun pitempateun
hidji "
;

Geura sarenggak ka Allah, kabedasan oerang; geura saroerak ka Allah Ja3koeb! 'Geura pada njanjikeun djaboer, bari narabeuh terebang, katjapi noe 4 matak resep, bareng tjelempoeng. 'Koedoe narijoep sangkakala dina pananggalan, sarta dina boelan poernama, keur 5 mangsa pesta oerang. 'Karanahal kitoe teh pikoekoeh pikeun Israil, nja hoeKoe andjeunna G koem ti Allah Jakoeb. didjadikeun pertelaan * di Joesoep, wakandjeunna djengkar ngambah tanah toe Mesir teja; di dinja kaoela ngadenge basa, noe teu kaharti koe kaoela:
'

a 4 Moesa 10:10. b Djab. 80:2.


7

"

Poendakna koe kami geus dilaanan

11

akaran, sareng minoehan tanah. 'Goenoeng-goenoeng dongkap ka kalipoetan koe hijeumna, sareng dahan-dahanna lir
ki poetri

tina tanggoengan; leungeunna dilesotkeun tina karandjang. 'Keui* mangsa

kasoekeran,

maneh sasambat,

toeloej

12

13

14

1.5

iG

*damelan Allah. 'Dahan-dahanna mandjangan dongkap ka laoet, kitoe deui siroeng-siroengna dongkap ka bangawan. a JSs. 5:1; JSr. 2:21. 6 Djab. 104:16. Naha koe andjeun dibongkar pagSrna, " noe mawi diparolan koe sakoer noe ngaliwat di djalan? Tangkalna disoengkoer bagong leuweung, sargng dipapal sato tggal. 'Noen, Allah sawadya-balad! moegi geura moelih deui; moegi ningali ti sawarga, sarfing ngawaspaoskeun; kalajan moegi geura ngalajad ka tangkal anggoer teh! 'Sareng moegi ngaraksa ka noe kenging panangan andjeun mS'

10

11

koe kami didjait; kami ka maneh ngawalon ti noe boeni, enggon goeloedoeg kami njoba ka maneh * di sisi tji MSriba teja. Selah. 'Eh oemat kami! " geura dengekeun, kami dek ngingetan ka maneh; eh Israil! kahajang teh maneh ngagoegoe ka kami. 'Poma-poma di maneh oelah aja aallahan, sarta oelah njarembah ka aallahan bangsa sedjen. 'Ijeu kami Pangeran noe djadi Allah maneh, ^ noe nginditkeun maneh ti tanah Mesir teja; " tjalangajikeun soengoet maneh, koe kami rek dipinoehan. a 2 Moesa 11, 14.
1
:

2
2

Moesa 17:7; 4 Moesa 20:13. Moesa 20:2. e Djab. 119:131.

Djab. 50:7.

DJABOER
12

82, 83, 84.

657

D6mi oemat kami teu ngagoegoe ka parental! kami, sarta Israil teu soekaenn ka kami. 'Mana koe kami geus diantSpau kana kaheurasan hatena, sina laleumpang, noeroetkeuu pakarepanana soraugan. 'Kahajang teh oemat kami ngagoegoe ka kami, sarta Israil loe4

13

14

15

makoe diua

16

17

djalan kami. 'Geus tangtoe tereh pisan moesoeh-moesoehna koe kami dihandapkeun, sarta panangan kami dibalikkeun, dikeunakeun ka noe njoesoeker ka maranehna. 'Anoe gareuleuli ka Pangeran tangtoe poera-poera taloek ka andjeunna demi djaman maranehna mah pitetepeun salalanggengna. 'Djeung deui maranehna * koe andjeunna tangtoe dipaparin dadaharan atjining tarigoe sarta maneh koe kami dipiseubeuhan koe madoe ti batoe karang.
; ;

andjeun njarijeun roesoeh, sargngnoe gareuleuh ka andjeun pada tjSngkat sirahna. 'Pada ngadjoeligan ka oemat andjeun ririkipan, sar6ng babadamian ngagorengan ka djalma " noe disarimpSn koe andjeun. 'Aromongna Hajoe, oerang basmi eta, oelah tgtSp djadi bangsa, soepaja ka ngaran Israil oelah aja deui noe inget. a njab. 27 5. Saestoena eta teh geus babadamian toenggal sahate, sareng njarijeun perdjangdjian ngamoesoeh ka andjeun: 'nja eta himah Edom sar6ng oerang Ismail Moab sareng oerang Hagar; 'Gebal, sa:
:

rSng Amon, sarawoeh Amalek; PSlisti sinarSngan priboemi Tiroes; 'malah Asoer ge ngiloe ka darinja, djadi ngabantoe ka anak-intjoe Eloet. Selah.

10

a Djab. 6G:3. 6 5 Moesa 32:13, 14.

DJABOER

82.

il

Ijeu djaboer damelan Asap. Allah keur ngadeg di padjSmoehan Allah, keur ngahoekoeman di tengah " para allah Djab. SS l job. lO 34, 35. Sabaraha pililaeunana deui maraneh 2 rek bengkok nja ngahoekoeman, sarta pilih-kasih ngabSdasan ka djalma daro3 raka? Selah. 'Koedoe pada mere kaadilan ka noe malarat sarta ka pahatoe koedoe pada ngabgnerkeun ka noe bai langsak djeung ka noe miskin. 'Koedoe pada ngaleupaskeun ka noe laip sarta ka noe waloerat, dika-loewarkeun ti leungeun djalma daroraka! 5 Teu barogaeun kanjaho djeung teu barogaeun pangarti; loemampahna di noe poek sakabeh padgmen boemi aro6 jag. 'Kami tadina ngandika: Maraneh teh para allah, djeung maraneh sakabeh 'padahal 7 poetra noe Leuwih Agoeng: maraneh pipaeheun sabijasa manoesa, bakal raroeboeh saperti kapaladjeung kapala noe loba. 8 Noen Allah moegi geura ngadgg, ngahoekoeman boemi; karantSnnjaandjeun noe kagoengan sadajana bangsa.
:
:

Moegi ngadamSl ka darinja " sapertos ka Midian, sapgrtos ka Sisgra, sapgrtos ka Jabin, sisi tji Kison; 'noe pada ditoempoer * di En-Dor, djaradi gg-

12

moek taneuh
;

13

teja. 'Menak-menakna moegi disamikeun sargng " Oreb kalajan Saeb sadaja bopatina moegi disamikeun sargng Sebali kalajan Salmoena teja; 'noe ngaromong kijeu: Oerang beunangkeuu adjang oez'ang eta tanah pangling-

gihan Allah teh!


b Jos.

a Hak. 7: 15; 4: 17:11; Hak. 5:19. c Hak. 7 25; 8


:

13, 15.
:

21.

14

15

16

17

Noen, Allah koering! moegi eta pada didjadikeun sapgrtos pglgdoeg moentir, sapgrtos djarami katgbak angin. 'Sapgrtos seuneu ngahoeroe leuweung, sargng sapgrtos hoeroeng njoendoetan 'moegi nja kitoe goenoeng-goenoeng koe andjeun eta teh dibgbgrik koe angin riboet andjeun, sargng disgblakkeun koe angin topan andjeun. 'Moegi beungeutna sina pinoeh koe kahiuaan, soepaja pada nejangan padjengngan andjeun,
:

18

19

DJABOER

83.

Pangeran Moegi sina mareunang era sargng pada soemgblak salalamina; nja moegi sina mareunang wirang sargng dongkap ka laleungit; 'soepaja pada nganjahokeun, jen andjeun njalira, noe padjgnengan Pangeran, djoemgngng noe Langkoeng Agoeng, njgpeng saboemi kabeh.

Ijeu poepoedjian djaboer damglan Asap. ISToen Allah! moegi oelah ngadaweung; moegi oelah ngantep, sareng moegi oelah loenggoeh, noen Allah! 'Karantgn, salergsna, moesoeh-moesoeh

DJABOER
;

84.

Pikeun kokolot njanji ditarimbang koe


"

Gitit. Ijeu

djaboer damglan
a Djab. si
:

poetra:

poetoe Korah.

l.

b Djab. 42

1.

658
2

DJABOER
Koe matak
resep Snggon andjeun ling5

85, 86.

uoenPangeransawadya-balad! 'Njawa koering " hajang sareng kangSn pisan ka boeroean Pangeran; hate koering sareng daging koering tjStjeloek ka Allahnoe djoemeneng. 'Tjatjakanpiitmgndak piimaheun, sareng kapinis meudak pisajangeun keur dirina, geusan neundeun anakna; nja eta altar-altar andjeun, noen Pangeran sawadya-balad, Radja koering sareng Allah koering! "Bagdja temen ^ noe maratoeh di gSdong andjeun; pada djongdjon nja maa Djab. 42:3; roedji ka andjeun. Selah.
gih,
63
:

Moegi moelih deui ka koering sadaja, noen AUahing kasalametan koering! sareng moegi badakeun bSndoe andjeun ka koering sadaja. 'Karah " andjeun kersa langgeng nja ngabgndon ka koering sadaja? naha doeka andjeun bade
disina

djongdjon

toeroen-toemoeroen*?

'Naha andjeun moal ngahiroepkeun deui ka koering sadaja, sangkan oemat andjeun baroengah di djSro andjeun? 'Moegi-moegi, noen Pangeran! ka koering sadaja nawiskeun kaasihan andjeun, sareng moegi koering pada dipaparin ka Djab. 79:5. salametan andjeun! Koering sedja ngoepingkeun anoe bakal diandikakeun koe Allah Pangeran; karana geus tangtoe ngandika noe baris njenangkeun ka oematna djeung ka ka-

2.

b Djab. 65

5.

Nja bagdja temen manoesa, noe ka-

bedasananadidjero andjeun; sadjero hate noe kitoe aja djalan ngaremplong. 'Ana njorang lebak Tjeurik, koe eta didjadikeun tji-njoesoe; malah koe hoedjau 8 dilipoetan sagala kaberkahan. 'Laleumpangna beuki koewat beuki koewat; hidji-hidjina tangtoe ngadeuheus ka Al9 lah di Sion. 'Noen Pangeran, Allah sawadya-balad moegi ngamakboel ka paneda koering moegi-moegi dangoekeun, noen " Allah Jakoeb Selah. a Djab. si 2. 10 Noen Allah, kgpeng koering sadaja! moegi ningali sareng waspaos " ka pau meunteu lisahan andjemi.'Kai'anten mending sapoe di boeroean andjeun sareng sareboe [di gnggon sanes] koering anggoer aja di bangbaroeng gedong Allah koering, batan ngenggon di djero himah 12 djalma doraka. 'Karant6n Pangeran Allah nja panon-poe * nja kepSng; Pangeran maparin koernija sareng kahormatan; moal mogogkeun kasaean ka sakoer 13 noe loemampah dina katemSnan. 'Noen Pangeran sawadya-balad! nja bagdja temSn manoesa, noe ngandel ka an7
! ;
! :

10

11

asihna; ngan soepaja oelah baralik deui kana kagedjoelan. 'Poegoeh kasalametanana deukeut ka noe sarijeun koe andjeunna, soepaja tanah oerang kaenggonan kamoeljaan. 'Kahemanan djeung kajaktian bakal patSpoeng; kabeneran djeung kasenangan bakal silih-tjijoem.

12

13

14

'Kajaktian bakal ngadjaditiboemi,sarta kabgneran bakal melong ti sawarga. 'Malah Pangeran bakal maparin kahadean, " djeung tanah oerang bakal nga* bidjilkeun hasil-hasilna. 'Kabengran bakal leumpang ti pajoeneunana, sarta niten ka djalan tapakdampal andjeunna.
a Djab. 67
:

J
I

7.

6 Djab. 89

15.

DJABOER

86.

djeun!

a Djab. 132:10. 6 Djab. 89:19.

DJABOER
Pikeun kokolot
2

85.
3

njanji. Ijeu djaboer da-

melan poetra-poetoe Korah.


Andjeun, Pangeran! tadina misoeka ka tanah andjeun " dibojongna Jakoeb koe andjeun dibalikkeun. 'Kadorakaan oemat andjeun koe andjeun dihampoera; sadajana dosa-dosana koe andjeun dilipoetan. Selah. 'Sadaja bendoe andjeun koe andjeun dileungitkeun; sareng andjeun ngoendoer-ngoendoerkeun mantSn a Djab. u 7. ti kasangStan w6ra andjeun.
;
:

Ijeu pangda Dawoed. Noen Pangeran! moegi njondongkeun tjgpil andjeun, sargng koering dikaboel; karantSn koering nja balangsak nja waloerat. 'Moegi ngaraksa ka njawa koering, karanten koering katlsih andjeun; noen andjeun, Allah koering! moegi njalametkeun abdi gamparan, noe ngandel ka andjeun. 'Moegi aja sih-koernija ka koering, noen Goesti! karantSn koering sasambat ka andjeun sapopoe. 'Moegi ngaboengahkeun njawa abdi gamparan karanten ka andjeun, noen Cloesti koering ngadjoengdjoengkeun pikir. 'Karantgn andjeun, noen Goesti! sipat moerah, sarSng soeka ngahampoera, toer ggde kaasihan ka sadaja noe sasambat
;

a Djab. 25 1. ka andjeun. Noen Pangeran moegi ngadangoekeun


:

DJABOER
7

87,
2

10

panSda koering, sarSng panoenoehoen koering. 'Dina mangsa koering kasoesahan, " koering sasambat ka andjeun; karauteu andjeun kSrsa ngaboelkeun ka koering. 'Di batarabatara * taja pisan noe nandingan ka andjeun, Goesti! sargng dadamglan andjeun taja babandinganana. 'Sadajana bangsa damglan andjeun mengke ngadareuheusan sareng saroedjoed ka pajoeneun andjeun, noen Goesti! barinjaranggakeun hormat ka padjenengan andjeun. 'Karanten andjeun teh langkoeng agoeng, sareng sok ngadamel moedjidjat; nja andjeun njalira noe djoemgn6ng Allah teh. a Djab. so is.
''
:

goenoeng saroetji. 'Pangeran miasihka lawang-lawang Sion, dileuwihkeun ti pangtjitjingan Jakoeb noe loba. 'Reja pisan pSrkara moelja noe geus diandikakeun hal maneh, eh dajeuh Allah!
Selah.

6 2
11

Moesa 15:11.

Djab. 72:10.
7

Noen Paugeran! " moegi ka koering ngawoeroekkeun djalan andjeun; koesedja loemampah dina kajaktosan andjeun; hate koering hidjikeun kana koe padjenengan andjeun. 'Koering sedja hatoer noehoen ka andjeun, noen Goesti, Allah koering! teroes sareng hate; sarSng sedja ngahormatan ka padjenengan andjeun salalanggengna. 'KarantSn kaasihan andjeun gede pisan ka koering, moenggah njawa koering koe andjeun dileupaskeun " ti enggon

ring

Kami bakal njgboetkeun " Rahab djeung Baboel kaasoep noe nganjahokeun ka kami. SaSnjana, PSlisti, djeung Tiroes, bargiig Koes, eta geus didjoeroekeun di dinja. 'Sarta Sion mengke ditjatoerkeun kijeu: Ijeu djeung itoegeus didjoeroekeun di djSro eta. Toer dajeuh teh tangtoe dipageuhkeuu koe andjeunna, noe langkoeng agoeng. 'Pangeran bakal ngetang kijeu dina njeratkeun bangsa-bangsa: Ijeu teh geus didjoeroekeun di dinja. Selah. 'Ari noe njaranji, kitoe keueh noe ngarigel [pingaromongeun kijeu]: Sakabeh soemoer koering
aja di

maneh.

a Djab. 89

u.

12

sijeun

DJABOER
nji; "

88.

Ijeu poepoedjian djaboer damelan poeti"a-poetoe Korah; pikeun kokolot njalagoe melas-melis, sora kasoekeran.
a Djab. 53
2
:

Ijeu

pangwoeroek * Heman, oerang Esi'ah.


1.

13

Badj. 4:31.

Noen Pangeran, Allah kasalametan


koering! beurang-peuting koering sasambat ka pajoeneun andjeun. 'Moegi paneda koering dongkap ka pajoeneun andjeun; tjepil andjeun tjondongkeun ka panjgloek koering. 'Karanten njawa koering geus seubeuh koe katjilakaan, sareng hiroep koering geus dongkap ka

noe maot panghandapna.


b Djab. 26
:

oDjab. 25:4;27:ii.
:

3.

c 5

Moesa 32

22.

14

Noen Allah! djahna arangkoeh ngamoesoeh ka koering, kalajan djemoehan


djalma lalim ngararah pati koering; sareng teu njariptakeun andjeun di hareupeunaua.'Doepi andjeun, Goesti! djoemgnSng Allah " noe sipat wSlas, nja sipat koernija, sipat sabar, toer gede kaasihan sar6ng kajaktosan. 'Moegi majoen ka koering, sareng aja sih-koernija ka koering; abdi gamparan moegi paparin kakoewatan andjeun, sarSng salametkeun diri koering, * anak abdi andjeun awe we. 'Moegi ka koering midamel tanda pikasaeaneun; soepaja katendjo koe noe gareuleuh ka koering sarSng pada eraeun, tina sabab andjeun, Pangeran! geus mitoeloeng sarSngngalilipoer
4

15

16

17

enggon noe paeh. a Djab. 17 6. Koering geus kabilang " ka noe taroeroen kana gorowong; koering geus djadi saj^ertos djalma noe taja kakoewatan. 'Koering misah tjampoer sareng noe paraeh, sapgrtos noe kasarabet, noe ngalalondjor dina koeboer, noe koe andjeun teu diemoetkeun deui; sareng eta teh geus pada ditilaskeun ti panangan
:

andjeun.
7

a Djab. 30

4.

ka

diri koering.

2 Moesa 34

e.

b Djab. 116:16.

DJABOER

87.

Koering koe andjeun geus diteundeun dina gorowong panghandapna, di noe paroek, di noe djarero.' Koering kaheumpikan bgndoe andjeun, " sareng sadajana lambak andjeun koe andjeun ditinggangkeun ka koering. Selah.
a Djab. 42
:

Ijeu djaboer poepoedjian damelan poetra-poetoe Korah. DiadSgkeunana koe andjeunna nja dina

8.

Sobat koering noe daralit koe andjeun geus didjaoehkeun ti koering,


"

660

DJABOER
G

89.

10

11

12

13

sarSng koering koe andjeun didjadikeun pikagiroekeuu eta; koering ditoetoep, sareng teu bisa ka loewar. 'Panou koering * roeksak tina kabalangsakan noen Pangeran koering sasambat ka andjeun sapopoe; koering namprakkeun leungeun ka andjeun. a Djab. 38: 12. h Djab. 31:10. " Naha andjeun bade ngadamel moedjidjat ka noe maraot ? atauapi noe geus paraeh bakal haroedang, maroedji ka andjeun"? Selah. 'JSTaha kaasihan andjeun bakal ditjaritakeun di djero koeboer, sareng katoehoean andjeun ditjaritakeun gnggon boeroek-oetjoetan? 'Naha di moedjidjat andjeun bakal dioetarakeun di noe poek? atanapi kabgneran andjeun dioetarakeun dina tanah poho?
;
!

"

Ari moedjidjat andjeun, Pangeran! diparoedji koe langit-langit; kitoe ke-

neh kajaktosan andjeun dina koempoe7

Ian para soetji. 'Karanten ^ saha di langit noe mapakan ka Pangeran? saha

10

noe njaroewaan ka Pangeran di lebah para poetra Allah? o Djab. 19 2. 6 Djab. 86 s. Allah sakalintang dipikaadjrih dina karageman para soetji; estoe matak sijeun, ngalangkoengan sakoer noe ngaroeboeng ka andjeunna. 'Noen Pangeran, Allah sawadya-balad! " saha noe kawasa, nandingan ka andjeun, Pangeran? sareng andjeun karoeboeng koe kajaktosan andjeun. a Djab. 77 14. " Andjeun noe moerba kaua kama:
:

goeugan
11

laoet;

satijap-tijap

ombakna

a Djab. 6; 6; 30:10.
14

Doepi koering

teja,

Pangeran koering
!

15

ngadjerit ka andjeun; sarSng " saban isoek paneda koering^ dihatoerkeun ka pajoeneun andjeun. 'Eh Pangeran! naha andjeun mana mitjeun njawa koe-

ngagSdeaU; koe andjeun dieureunkeun. 'Andjeun geus ngaremoekkeun ^ Rahab, sapSrtos noe kasabet; moesoeh andjeun koe andjeun geus dipaboerisatkeun koe panangan andjeun noe langkoeng bedas.
a Djab. 65
:

8.

b Djab. 87

4.

16

17

18

19

sareng meungpeunan pameunteu andjeun ka koering ? Djab. 5 4. Koering teh balangsak, sareng asa hos bae ti boeboedak koering njandang kabaloewasan ti andjeun, moenggah koering soempeg. 'Koering kasorang bebendoe andjeun; kareuwasan ti andjeun ngararoeksak ka koering. 'Sapopoe koering karijoeng koe eta sapSrtos koe tjai; pada ngalingkoengan ka koering sarerejana. 'Kanjaah sargng batoer koe andjeun didjaoehkeun ti koering; ari sobat koering dalit nja poek. a aj. 6: 4.
ring,
:

12

"

Andjeun noe kagoengan

langit, ki-

13

toe keneh boemi kagoengan andjeun; djagat sareng saeusi-eusina nja andjeun noe ngadegkeun inja. 'Kaler saravvoeli kidoel nja andjeun noe ngadjadikeun inja; goenoeng Tabor sargng Hermon sargnggak tina hal padjenSngan andjeun.
a Djab. 24
:

1.

14

15

Andjeun noe kagoengan asta kawasa; panangan andjeun langkoeng bedas, panangan andjeun tengen langkoeng loehoer. 'Kaadilan " sar6ng hoekoem noe
djadi
*

DJABOER
Ijeu pangwoeroek
2

89.
a
Eadja 4:31.
16

"

Etan, oerang Esrah.


1

ti

padgmeu panglinggihan andjeun; kaasihan sar8ng kajaktosan leumpang pajoeneun andjeun. a Djab. 97:2.
h Djab. 85
:

14.

Koering sgdja nganjanjikeun kaasihan Pangeran salalanggengna; sedja ngoewarkeun kajaktosan andjeun koe biwir, toeroen-toemoeroen. 'Karanten omong koering: Kaasihan teh bakal diadSgkeun salalanggSngna; kajaktosan andjeun koe andjeun dipageuhkeun " di sawarga.
a Djab. 119
:

17

Bagdja tgmgn oemat, noe nganjahokeuu " dina sada tarompet; noen Pangeran! eta teh pada loemampah * dina tjahja pameunteu andjeun. 'Padaggrah sapopoe tina hal padjengngan andjeun, sargng pada diloehoerkeun koe kaadilan
andjeun.
a
4 Moe,sa

23

21. b Djab. 4

7.

89.

18

Kami geus ngadamgl pSrdjangdjian ka kakasih kami; nja kami teh soempah ka Dawoed, abdi kami: 'Toeroenan maneh koe kami rek ditgtepkeun salalanggSngna, sarta rek ngadegkeun korsi
maneh toeroen-toemoeroen.
Selah.

19

Karantgn kaahenganing kabgdasanana nja andjeun; sargng koe kasoekaan andjeun noe mawi " tandoek koering sadaja diloehoerkeun. 'Karantgn kepgng koering kagoengan Pangeran; kitoe deui radja koering kagoengan Kasoetji
Israil.
o Djab. 75
:

5, 6

92

11.

20

"

Mangsa eta andjeun dina

titingalian

DJABOER
ngandika ka kakasih andjeun, kijeu pangandika andjeun: Kami geus masihan pitoeloeng ka hidji prawira; aja hidji djalma kapilih koe kami diloehoerkeun ti Igbah oemat. 'Kami * geus mgndak Dawoed, abdi kami; koe kami dilisahan koe minjak kami noe soetji. a i sam.
13:li;
22
2

89.

661

ditStfij^keun salalangg6ngna, tjara boelan; sarta saksi di langit uja satoehoe.

Selah.
39

Sam. 15:29.

21

Sam.

4.

Sam. 16:1,

13.

Eta teh pitgtgjieuu direudjeungan koe panangan kami toer koe asta kami eta 23 bakal dikoewatkeun. 'Moesoeh moal njgdgkkeun ka dinja, sarta moal disoekgrkeun koe djalma goreng. 24 Satgggsna satroena koe kami rek dirgmSkkeun di hareupeunana, sarta noe gareuleuh ka eta koe kami rek digg25 boegan. 'Ari katoehoean kami sarta kaasihan kami bakal ngareudjeungan ka eta, sarta tandoekna bakal diloe26 hoerkeun koe padjSngngan kami.'Djeung deui leungeunna koe kami rek disina njekel laoet; sarta leungeunna katoehoe rek disina nj6k61 bangawan-bangawan. " Eta teh bakal njeboet ka kami: 27 Andjeun teh Rama koering, Allah koering, sarta karang kasalamgtan koering. 28 'Malah koe kami rek didjadikeun tjikal, pangpoendjoelna di lebah radja-radja di
;

Kari-kari koe andjeun geus disingkahkeun, dipitjeun andjeun djadi doeka 40 kana lisahan andjeun. 'Pgrdjangdjian ka abdi gamparan teja koe andjeun geus dikepeskeun; makoetana koe andjeun geus dinistakeun kana taneuh. 41 PagSrna koe andjeun geus dibongkar sadaja; enggonna rareugreug koe an42 djeun geus didamgl karoeksakan. 'Sakoer " noe ngaliwat di djalan ngarampogan inja; geus djadi hinakeuneun tatangga-tatanggana. Djab. 80:i3. 43 Andjeun geus ngaloehoerkeun leungeun satroena; andjeun geus ngaboe44 ngahkeun sadaja moesoehna. Malah seuseukeut pedangna koe andjeun geus disina oendoer, djadi mantenna koe andjeun hanteu ditagenkeun dina pgrang. 45 Tjahajana koe andjeun geus dileungitkeun, sargng pangtjalikanana koe andjeun geus ditinggangkeun kana taneuh. 46 'Mangsa kaanomanana koe andjeun geus dirijoetkeun malah mantenna koe andjeun geus dilipoetan " koe kaeraan.
;
'

Selah.
47

a Djab. 132

18.

boemi.
29

Sam.

14.

Noen Pangeran! sabaraha

pilamieu-

rek ngtSpkeun kaasihan kami ka eta salalanggSngna, sarta perdjangdjian kami pipageuheun ka eta. 'Toeroenanana koe kami rek diajakeun sa48

Kami

30

lalawasna, djeung korsina

"

sakoemaha
:

oemoer
31

langit.

o 5 Moesa 11

21.

nana deui? karah andjeun kersa boeni sagndSng-endeng ? naha w6ra andjeun bade ngagedoer sapSrtos seuneu ? Moegi emoet, koering sakitoe pondok nja oemoer; " sadajana anak Adam didjadikeunana koe andjeun kana kasija-sijaan
'

Oepama
toret kami,

anak-intjoena ninggalkeun sarta hanteu ngalakonan

49

sakitoe! 'Saha djalma noe pihiroepeun,

32

hoekoem kami; 'oepama nganistakeun


pikoekoeh kami, djeung teu ngestoekeun timbalan kami mah: " Heug kamasijatanana koe kami rek disiksa koe paggboeg, kitoe deui kadorakaanana koe balahi-balahi. 'Tatapi kaasihan kami koe kami moal diboeroengkeun ka Dawoed, sarta kami hamo tjidra dina katoehoean kami. 'Kami moal nganistakeun pgrdjangdjian kami, sarta anoe geus ka loewar ti lambej kami moal koe kami dirobah. 2 sam. 7: 14. " Sakali kami teh soempah, njSboet kasoetjian kami: Hamo kami bohong ka Dawoed. 'Toeroenanana piajaeun salalanggSngna, djeung korsiua sapgrti panon-poe di pajoeneun kami. 'Bakal

sareng teu koengsi ngarasa maot, * noe bakal ngarahajoekeun njawana ti pangawasa gnggon noe paeh? Selah.
a Djab. 39:5. 6 Djab. 49:9.
50

33

34

51

35

52

36

37

53

38

Di mana kaasihan andjeun noe ka pengkSr-pgngkgr, noen Goesti! noe koe andjeun didjangdjikeun ka Dawoed, nganggo soempah, njebat kajaktosan andjeun teja? 'Moegi emoet, Goesti! kana kahinaan abdi-abdi andjeun Koering dina lahoenan mangkoe kahinaan sadajana bangsa galgde; 'noe koe moesoeh-moesoeh andjeun dipake ngahinakeun, noen Pangeran! noe koe eta dipake ngahinakeun kana tapak dampal lisahan andjeun. Sagala poedji ka Pangeran^ salalangggngna! Amin, amin.
!

DJABOER DJABOER
Ijeu paneda
"

90, 91.

90.
16

Moesa, piwarangan Allah.


a 5 Moesa 33:
!

1.

Noen Goesti andjeun " noe djadi pangtjitjingan koering sadaja, teroes ka saban-sabau toeroenan. Ti memeh goenoeng-goenoeng digglarkeun, sareng andjeun medalkeun alam-doenya, sajaktosna ti kalanggengan dongkap ka kalangggngan deui andjeun teh djoemgngng Allah. 'Manoesa koe andjeun * disina
'

17

djeun direndahkeun, noemoetkeun taoen koering pada roemaos katjilakaan.'Moegi padamelan andjeun dinjatakeuu ka abdiabdi andjeun, kitoe deui kamoeljaan andjeun di anak-intjoena. 'Sarawoeh kasaean Goesti, Allah koering sadaja, moegi ngoengkoelan ka koering sadaja; sareng moegi netepkeun ka koering sadaja pagawean leungeun koering; tjing atoeh, pagawean leungeun koering sadaja moegi ditStSpkeun! acjab. 143:8.

moelang
4

deui, dongkap ka Igboerna ari timbalan andjeun: Eh, anak Adam! geura maroelang.'Karanten menggahing pangraos andjeun mah, " sareboe taoen sami sargng dinten kamari, ana geus liwat, kalajan sapertos sawaktoe ronda wSngi.
;

DJABOER

91.

Saha-saha " noe dijoek di panjoempoetan noe Langkoeng Agoeng, pingenggoneun dina aoeb noe Langkoeng Kawasa.
a Djab. 17
2
:

36

8.

a
5

Moesa 33

27. 6

Moesa

19. c 2 Petr..3

8.

dipalidkeun; arajana kawas sasarean; wantji isoek eta teh sapertos djoekoet noe djadi. 'Wantji isoek kgmbangan sareng djadi; ka-sorenakeun diarit, ladjeng garing. 'Karantgn koering sadaja seep koe bSndoe andjeun, sargng koe w6ra andjeun

Koe andjeun ibaratpada

10

11

12

13

koering pada soemgblak. 'Kadorakaan koering sadaja koe andjeun diajakeun di pajoeneun andjeun dosa koering noe katoetoepan koe andjeun diajakeun dina tjaang pameunteu andjeun. Karanten sadajana poe koering ladjoena keur dina bebSndoe andjeun; taoen koering seepna ibarat sarenghap. 'Menggah poening taoen koering, aja toedjoeh poeloeh taoen, sareng oepami koewat mah dalapan poeloeh taoen; ari noe dipake agoel mah kasoesahan sareng kaprihatinan " karantSn kentjeng pisan moeroena, moenggah koering asa haliber. 'Saha noe nganjahokeun dina karosaan doeka andjeun, sarSng dina bebSndoe andjeun, tSroes samistina sijeun koe andjeun? 'Moegi koering * diwoeroek milang poe koering kitoe, soepaja ngabantoen hate pintgr a aj. 9 25. b Djab. 39 5. Noen Pangeran! moegi geura ISmper bgndoe; sabaraha pilamieunana deui?
;
;

Kaoela sSdja oendjoekan ka Pangeran: "Andjeun teh nja panjalindoengan nja benteng koering, Allah koering, noe koe koering diaudel! a Djab. i8:3. Saestoena maneh koe andjeunna tangtoe diloepoetkeun " ti djiret toekang taheun, ti pageboeg noe mawa balahi. 'Andjeunna * bakal ngaoeban ka maneh koe djangdjangna; estoe di djero djangdjangna maneh pinjalindoengeun kajaktosanana ibarat kgpSng djeung tameng. 'Maneh moal sijeun-sijeun koe kareuwasan ti peuting; koe djamparing, noe njijSng ti beurang; 'koe pageboeg, noe ngidgr di noe poek; koe sasalad, noe ngaroeksak tengah poe. 'Gigireun maneh roeboeh sareboe, djeung katoehoeeun maneh roeboeh salaksa: ka maneh mah moal nepi. 'Tijap dilijeukkoe mata maneh; sarta koe maneh pikatendjoeun djalma daroraka meunang balesan.
;

a Djab. 124
9

7.

6 Djab. 57

2.

Saestoena andjeun, Pangeran! panjalindoengan koering.

Noe Langkoeng Agoeng koe maneh


10

geus didjijeun pangtjitjingan maneh. 'Moal maneh kataradjang katjilakaan, sarta balahi moal njampeurkeun ka himah

11

Moegi aja hawatos koe hal abdi-abdi


14

12

15

andjeun. "Moegi koering " wantji isoek pada dipiseubeuhan koe kaasihan andjeun, sangkan koering sarenggak sareng baroengah sapandjang oemoer koering. 'Moegi ngaboengahkeun ka koering sadaja noemoetkeun poe koering koe an-

13

maneh. 'Karana Pangeran " bade nimbalan ka para malaikatna tina pSrkara maneh, soepaja jsada ngaraksa ka maneh dina sakabeh djalan maneh. 'Bakal njarangga ka maneh, sangkan soekoe maneh oelah koengsi tigasroek kana batoe. 'Maneh ^ bakal nintjakan singa djeung oraj; singa ngora djeung naga koe maneh bakal diidek-idek. a Djab. 34 5
:

Mat. 4:6. 6 Aj. 5:22, 23; Loek. 10:19.

DJABOER
14

92, 93, 94.


14

15

Sapedah eta teh ajjet ka kanii, noe matak koe kami rek dirahajoekeun; koe kami rek diteuudeun di noe loehoer, sapedah nganjaliokeun ka padjguSngan kami. 'Aua sasambat ka kami, tangtoe koe kami dikaboel; mangsa keur kasoesalian, koe kami rek disai'gngan; koe

15

16

16

kami tangtoe didjait, sarta dimoeljakeun. 'Eta teh koe kami rek dipiseubeuhan
pandjaug oemoer, sarta rek disina nendjo kana kasalamgtan kami.

Saha-saha noe geus dipglak di dj6ro gSdong Pangeran, bakal pada moeloes di boeroean Allah oerang. 'Mangsa geus kolot oge, " masih keneh baroewahan; pada soegih toewakna djeung haredjo daoenna; 'baris ngoewarkeun ^ jen Pangeran tell langkoeng estoe. Andjeunna noe djadi batoe karang koering, sarta taja pisan awonna. a Djab. i 3. 6 5 Moesa 32 i.
:
;

DJABOER
Pangeran

93.

DJABOER
2

92.

djoemSnSng

radja,

sarta

Tjeudjaboer poepoedjian baris poe Sabat. " Sae pisan nganoehoenkeun ka Pa^ ngeran, sar6ng moedji ka padjgnengan andjeun, uoen anoe Langkoeng Agoeng!

ugoewarkeun kaiisihan andjeun saban isoek, kitoedeui katoehoean


'Sae pisan

nganggo kaagoengan; Pangeran geus nganggo-nganggo, " sarta dibeulitan kabedasan; * malah djagat teh pipageuheun, moal ojag-ojag. 'Panglinggihan andjeun pageuh ti tatadina; andjeun teh djoemgn&ig ti kalanggengan. Djab. 65:7.
b Djab. 96
;

10.

andjeun saban-saban peuting; 'ditarimbang * koe parabotkawat sapoeloeh sargng koe tjelSmpoeng; ditarimbang koe
anggitandinakatjapi. aDjab. i47; i.sDjab. 33 2. KarantSn andjeun, Pangeran! geus ngaboengahkeun ka koering koe dadamelan andjeun; koering s6dja sSnggak tina perkawis padamglan panangan andjeun. 'Amboe, " koe aragoeng padamglan andjeun, Pangeran! mamanahan andjeun djarSro kalangkoeng-langkoeng. 'Djalma bodo mah teu njahoeun, sar6ng noe gSdjoel mah teu ngartieun eta.
:

Bangawan pada ngabedaskeun, noen Pangeran! bangawan pada ngabedaskeun ngagoeroehna bangawan pada ngabgdaskeun geledoegna. 'Manan ngagoeroehna tjai gede, lambak laoet noe araheng mah, langkoeng aheng Pangeran, noe linggih di manggoeng. Pgrtelaan andjeun satoehoe kalangkoeng-langkoeng; kasoetjian noe djadi pamant6s gSdong andjeun, Pangeran!
;

sapapaosna.

DJABOER

94.

a Djab. 104:24; 139:


8

17.

10

Ari djalma daroraka maroeloes saperti djoekoet, djeung sakabeh noe njarijeun kagorengan djaradi, " nja eta soepajana ditoempoer salalawasna. 'Doepi andjeun mah, Pangeran! loehoer salalanggengna. 'Karanten, saleresna, moesoeh andjeun, Pangeran! karantSn, salergsna, moesoeh andjeun bade digSmpoer; sadajana noe njarijeun kagorengan

noe kagoengan pamales! noen Pangeran, noen Allah noe kagoengan pamales! * moegi ngebrehkeun andjeun. 'Noen " Hakim saboemi! moegi geura tjengkat moegi moelangkeun balesan ka noe aradigoeng! 'Sabaraha pilamieunana deui noe daroraka, noen Pangeran! sabaraha pilamieunana deui noe daroraka nja rek soeka-soeka?

Noen

Allah,

"

mengke
11

pabarentjaj.

a 5 Moesa 32

35. b Djab. 80

2.

c 1

Moesa 18

25.

a Djab. 37

2.

Sawangsoelna koering mah koe andjeun bade diloehoerkeun nja tandoek,


sapgrtos banteng; * koering geus dikoetjoeran minjak anjar. 'Ari " panon koering pisoekaeun ngawaskeun noe ngintip ka koering; sarta tjeuli koering pipoewaseun ngadengekeun bangsat-bangsat, noe ngamoesoeh ka koering. 'Djalma noe bengr bakal raoeloes ^ tjara tangkal korma; bakal ngagSdean sapgrti ki poetri di

12

13

Eta teh pada ngaboewih, ngarom ongna soewaban; sadajana noe njijeun kadorakaan pada ngagoengkeun maneh. 'Eta teh pada ngargmpak ka oemat andjeun, Pangeran! estoe kagoengan andjeun koe eta pada disoesoek6r. 'Randa " sarSng semah koe eta dipareuntjit, sarawoeh pahatoe koe eta diiiaraehan. 'Ari aromongna: * Pangeran teu ningali; sarta Allah Jakoeb moal nggeskeun. a jeh. 22 7.
:

goenoeng Libanon.
:

6 Djab. 10: 11, 13.

a Djab. 89

is.

6 Djab. 23

5.

c Djab. 112

8.

d Djab. 52

10.

"Eh

maraneh, noe bodo

di

djalma-

664

DJABOER
2

95, 96.

djalma! sing pada ngaharti; sarta maraneh, noe ggdjoel! iraha nja rek djadi
9

pintgr

10

11

noe niglak tjeuli, naha ? 'Ari karah ten ngadangoe? atawa noe ngadamgl panon, naha karah ten ningali? 'Ari noe m6p6rih ka bangsa-bangsa, naha karah moalnjiksa? Kapan nja andjeunna pisan noe ngawoeroekkeun kanjaho ka manoesa. 'Pangeran " langkoeng oeninga dina pikiran manoesa, jen eta teh sija*

kasalamStan oerang! 'Oerang ngadeuheus ka pajoeneunana, ngatoei'keun pamoedji soekoer oerang soesoerakan ka andjeunna koe djaboer-djaboer
;

a Djab. 18
3

3.

Pangeran teh Allah noe agoeng, sarta Radja noe agoeng loehoereun sakabeh noe dipiallah. 'Panangan andjeunna noe njepeng Snggon pang"

Karana

Sija. 12

Sil.

5.

6 2 Moesa 4

11. c

Kor. 3

20.

13

14

15

Bagdja tSmen djalma noe dipepSrih koe andjeun, Pangeran bari koe audjeun diwoeroek toret andjeun, 'kgrsa ngagenahkeun ka eta keur mangsa aja katjilakaan, doemoegi ka noe doraka dipangdamSlkeun roewangan. 'Karaut6n * Pangeran moal ngantepan oematna, sarSng kagoenganana hamo koe andjeunna ditilar. 'KarantSn hoekoem pibalikeun deui kana kaadilan, sareng sadajana noe saestoe nja hate bakal pada
"
!

ngiring eta.
16

AJ. 5

17. b

Boem

11

2.

Saha noe manglawankeun koering ka bangsat-bangsat ? Saha noe mangnahankeun koering ka noe njarijeun kadora-

17

18

kaan? 'Madak Pangeran lain djadi panoeloeng koering mah, gampil pisan njawa koering ngenggon " di noe dj6mpe. Satijap-tijap koering ngomong Soekoe
' :

10

19

koering rek tidjalikeuh, seug koering teh ditanggeuj koe kaasihan andjeun, Pangeran Samangsa koering keur loba pipikiran sadjgro hate, seug panglilipoer andjeun ngoepahan ka njawa koe'

11

djarerona di boemi, sarta poentjak goenoeng-goenoeng kagoengan andjeunna. 'Malah laoet kagoengan andjeunna, sarta andjeunna noe ngadamel inja kitoe deui daratan, panangan andjeunna noe ngadjadikeun. 'Geura oerang njarembah sarta saroedjoed; oerang tapak-toeoer ka pajoeneun Pangeran noe ngadamgl Karana * andjeunna Allah diri oerang oerang, sarta oerang noe djadi oemat angonan andjeunna, nja domba pananganana. a Djab. 97 9. 6 Djab. 100 3. " Poe ijeu, lamoen maraneh ngadenge ggntrana, 'poma oelah dek nareuaskeun hate maraneh, * saperti di MSriba, tjara keur poean di Masa, di t6gal ISga teja. 'Di dinja karoehoen-karoehoen maraneh ngadodja ka kami pada njoba ka kami, " malah narendjo kana padamglan kami. 'Opat poeloeh taoen ^ lilana kami teh keuheul koe eta bangsa, sarta kami ngalahir Eta teh bangsa noe sasab hatena, sarta teu nganjarahokeun kana djalan kami. 'Noe matak kami geus soempah Eta teh dina sadjero kami bgndoe: hamo pisan arasoep kana reureuh kami
;
'

"^

ring.
20

o Djab. 115

17.

o
c

Ibr.

21

22

23

Karah aja peketna sareng andjeun eta kor si kabalahian teh, noe sok ngajakeun kasoesahan mawa-mawa pikoekoeh teja*? 'Eta teh ngarodjong ka njawa djalma noe b6ngr, sareng njalahkeun gStih noe taja dosana. 'Nanging Pangeran minangka koeta noe loehoer pikeun koering; nja Allah koering minangka karang panjalindoengan pikeun koering. 'Sargng Pangeran mgngke ka eta malikkeun kadorakaanana, bari pada dibasmi sakali di djSro kagorenganana ti;

2
:

14

34. e 4

3:7. 6 2 Moesa 17:2, 7; 4 Moesa 14:22. Moesa 34:10; 5 Moesa 11:7. d 4 Moesa Moesa 14 23.
:

DJABOER
Geura
"

96.

nangtos pada dibasmi koe Pangeran, Allah koering sadaja.

DJABOER

njaranjikeun ka Pangeran hidji poepoedjian anjar; geura njaranji ka Pangeran, eh saboemi kabeh Geura njaranji ka Pangeran, njaloekoerkeun ka padjenenganana, baredjakeun kasalametanana tijap-tijap poe! 'Geura pada njaritakeun kamoeljaanana ka sagala oerang kapir, moedjidjat-moedjidjatna ka sakabehna bangsa. a i Bab. le 23. Karana " Pangeran langkoeng agoeng, sarta poedjieun liwat saking andjeunna noe matak sijeun loehoereun sakabeh
'

95.

noe

Mangga

oerang sSsSnggakan ka Pa"

ngeran, soesoerakan kana

Karang

'Karana sakabeh noe dipiallah koe bangsa-bangsa teh aallahan bae; d6mi Pangeran noe ngadamgl
dipiallah.

DJABOER
c

97, 98.

665

langit.

'Kaagoengan djeung kamoeljaan

aja di pajoeneunana; kabgdasan djeung kaahengan aja di djSro kasoetjianana.


a Djab. 95
7
:

3.

10

Halatoerkeun ka Pangeran, eh sagala kaom bangsa-bangsa halatoerkeun ka Pangeran kahormatan djeung kabgdasan. 'Halatoerkeun " ka Pangeran kahormatan padjgnSnganana geura njaranggakeun bakti, bari pada ngadeuheus ka boeroean-boeroeanana Geura njargmbah ka Pangeran make pamidangan sing goemgsoetji. Eh saboemi kabeh t6r di pajoeneunana. a Djab. 29 2. Geura pada poepoelih ka oerang ka" Pangeran noe djoem6n6ng Radja pir:
! ;
'

10

11

12

malah

djagat teh pipageuheun, moal ojag-ojag; andjeunna bade ngahoekoe-

" geus ngadenge sarta boengaheun, djeung anak-anak Joeda pada gSraheun, tina sabab hoekoeman andjeun, Pangeran. 'KarantSn andjeun, Pangeran! djoemSngng noe Langkoeng Agoeng, nj8p6ng saboemi kabeh; * langkoeng-langkoeng andjeun nja poendjoel loehoereun sakabeh noe dipiallah. a Djab. 48: 12.6 Pjab. 95: 3. Eh, sakoer noe njaah ka Pangeran! " koedoe pada geuleuh kana kagorengan. Andjeunna ngaraksa ka njawa kaasihna, pada diloepoetkeun ti leungeun djalma daroraka. 'Djalma noe b6n6r * geus dipangngawoerkeun tjaang, djeung noe saestoe hatena geus dipangngawoerkeun kaboengahan. 'Eh, djalma bal6n6r " sing pada boengah di djSro Pangeran, djeung koedoe halatoer noehoen ka padj6n6!

11

12

bangsa-bangsa djeung saestoeestoena. 'Langit teh masing boengah, sarta boemi teh masing ggrah; laoet teh sing ngagoeroeh djeung saeusi-eusitSgal sing soeka-soeka djeung sana koer noe naroempang; harita sakabeh
'

man ka

nganana noe
6 Djab.

soetji. 27:1; 112:4.

a Am.
c Djab. 33:1.

5: 14, 15.

DJABOER

98.

13

kakaian leuweung bakal sgsSnggakan, 'pajoeneun Pangeran, ^ karana soemping karana soemping bade ngahoekoeman boemi bade ngahoekoeman djagat
;
;

hidji

kalawan kaadilan, nja ngahoekoeman ka bangsa-bangsa kalawan kajaktosanana.


a Djab. 93
:

97:1. 6 Djab. 9:9; 98

9.

DJABOER

97.
;

Pangeran " noe djoemeneng radja boemi teh masing gerah salobana poelo;

Geura njaranjikeun ka Pangeran poepoedjiau anjar; karana andjeunna geus ngadamgl moedjidjat; pananganana noe tgngen djeung astana noe soetji geus ngadjajakeun ka andjeunna. 'Pangeran geus nganjahokeun kasalamStanana geus ngebrehkeun kaadilanana ka hareupeun panon oerang kapir. 'Andjeunna geus emoet ka kaasihanana djeung ka kajaktosanana ka anak-poetoe Israil. * Sakabeh toengtoeng boemi narendjo kasalam6tan Allah oerang.
;

masing baroengah! 'Sakoebeng andjeunna aja mega djeung angkeub; * kaadilan djeung hoekoem noe djadi Seuneu padgmen panglinggihanana. leumpang " ti pajoeneunana, sarta njoendoetan ka satroe-satroena sakoeriling.
poelo
'

a Djab. 96:
4

1.

h J6s. 52: 10.

a Djab. 93
4

99

1.

6 Djab. 89

15. c Djab. 50

3.

Kilatna njaraangan ka djagat; koe boemi teh katendjo, sarta goemgter. Goenoeng-goenoeng laleeh di pajoeneun Pangeran " saperti malam, di pajoeneun Goesti saboemi kabeh. 'Ari * langit ngoewarkeun kaadilan andjeunna, djeung sakabeh bangsa pada nendjo kamoeljaanana. a Djab. 68:3. h Djab. 19:2; 50:6. Koedoe pada era sakabeh noe ngawoela ka artja, noe maroedji maneh koe brahala. Eh, sakabeh noe dipiallah geura njargmbah ka andjeunna. 'Sion
'

Eh, saboemi kabeh geura soesoerakan ka Pangeran; sing pada barerag, bari s6senggakan, djeung maroedji! Geura maroedji ka Pangeran makekatjapi; make katjapi djeung sora njanji; 'make tarompet djeung sora sangkakala. Geura pada soesoerakan ka pajoeneun Radja,
"
!
'

Djab. loo: i. nja eta Pangeran! " Laoet teh sing ngagoeroeh djeung saeusi-eusina djagat katoet noe ngSnggonan inja. 'Waloengan sing pada emprak-emprakan goenoeng-goenoeng sing
; ;

pada sSsenggakan ragem^ 'pajoeneun Pangeran * karana soemping bade ngahoekoeman boemi bade ngahoekoeman djagat kalawan kaadilan, nja ngahoekoeman ka bangsa-bangsa djeung saes; ;

toe-estoena.

a Djab. 96:

ll.

6 Djab. 96:13.

DJABOER DJABOER
99.
;

99, 100,

101, 102.

Pangeran " noe djoemgnSng radja bang* audjeunna boemi teh ojag. 'Pangeran langkoeng agoeng di Sion; sarta andjeunna teh loehoer, ngoengkoelan sakabeh bangsa. 'Moegi sinamaroedji ka padjenengan andjeun noe agoeng sarSng matak sijeun Andjeunna langkoeng SOetji. a Djab. 93: l. 6 Djab. 80: 2.

sa-bangsa ngadaregdeg;
''

djeunna bari hatoer noehoen, djeung ka boeroean-boeroeanana bari moedji; geura halatoer noehoen ka andjeunna, bari njaloekoerkeun ka padjenenganana!
5

linggih dina moekarabin;

Karana Pangeran sipat moerah kaasihanana salalanggengna, djeung kajak'

tosanana toeroen-toemoeroen.

DJABOER

101.

Djab 48:

2.

Kalajan pangawasa radja, noe soekaeun kana hoekoem, koe andjeun geus dipageuhkeun sareng saestoe-estoena andjeun metakeun hoekoem sareng kaadilan di Jakoeb. 'Geura ngaragoengkeun ka Pangeran^ Allah oerang, bari saroedjoed " hareupeun djodjodog dampalna. Andjeunna langkoeng soetji.
a Djab. 132:7.

Ijeu djaboer damglan Dawoed. Koering s6dja nganjanjikeun kaasihan sareng kaadilan; sSdja moedji ka andjeun, Pangeran! Koering s6dja njaregepkeun kana djalan katemSnan; iraha atoeh andjeun soemping ka koering? Koering di djgro

Moesa djeung Haroen kalgbet panghoeloe andjeunna, djeung Samoeel kaISbet noe sasambat ka jDadjenenganana pada sasambat ka Pangeran, sarta koe andjeunna dikaboel. 'Andjeunna sok ngandika ka eta " ti djero tihang mega; pada ngestokeun pertelaanana, kitoe deui pikoekoeh, noe koe andjeunna dii^aparinkeun ka darinja. 'Noen Pangeran, Allah koering sadaja! eta teh koe andjeun pada dikaboel; andjeun ka eta nawiskeuu manten Allah sipat hampoera, nanging males oge ka pagaweanana. 'Geura ngaragoengkeun ka Pangeran, Allah oerang, bari saroedjoed
njanghareup ka goenoeng andjeunna noe soetji. Karana Pangeran, Allah oerang, langkoeng soetji. a 5 Moesa 3i;i5.
*

imah koering sedja loemampah kalawan hate noe satemenna. Panon koering koe koering moal ditendjokeun ka lampah bangkawarah; koering geuleuh ka lakoe soemingkir; moal aja noe najsel ka koering. Hate bengkok bakal djaoeh ti koering; kana lampah awon koering ten
rek njaho.

Noe mitgnah ka batoer di noe boeni, koe koering dek dibasmi " ka noe loehoer panon sar6ng ka noe goemgde hate, koering teh moal paja. a sn. 21:4. Panon koering bakal nendjoan noe satoehoe di djero tanah, bade tjitjing sinarengan koering; saha-saha noe loemakoe dina djalan katemenan, nja eta noe bakal ngawoelaan ka koering. Noe milampah tjidra moal tjitjing di djSro imah koering anoe ngomong bohong moal tetep di hareupeun panon
;
;

koering.
8

6 Djab. 3

5.

Saban-saban isoek koering rek ngabasmi sakabeh noe daroraka di djgro


tanah; sedja ngeuweuhkeun ti djero " dajeuh Pangeran sakabeh noe njarijeun

DJABOER
J-

100.

Tjeu djaboer baris pamoedji soekoer. " Eh, saboemi kabeh! geura soesoerakan ka Pangeran. 'Koedoe pada ngabakti ka Pangeran djeung boengahna; koedoe pada ngadeuheus ka pajoeneunana bari sesgnggakan. 'Kanjahokeun koe maraneh, jen Pangeran teh Allah; * andjeunna noe ngadamSl oerang, sarta oerang kagoengan andjeunna, oematna djeung domba angonanana. a Djab. 66: i.
b Djab. 95:
6,
7.

kaawonan.

a Djab. is:

2.

DJABOER

102.

Tjeu iDan6da djalma balangsak, eukeur kalgleban, " sarta ngoetjoetkeun geggroenganana ka pajoeneun Pangeran.
a Djab. 142:
'

3.

j '

Geura arasoep ka lawang-lawang an|

Noen Pangeran! moegi ngadangoekeun panSda koering, sareng djedjeritan koering moegi dongkap ka andjeun. 'Moegi oelah meungpeunan pameunteuka koering keur mangsakoeringkasoesahan;

DJABOER
andjeuu ka moegi njondongkeun koering; keur poean koering sasarabat, moegi enggal dikaboel! Karanten oemoer koering " seep sapgrtos haseup, sareng toelang-toelang koering * panas sap8rtos hawoe. 'Hate koering garing sapertos djoekoet noe kapantjgran, moenggah koering liilap barangtgda. 'Bawaning haroes roehahrahoeh koering, " toelang koering dongtjgpil
21

103.

667

22

23

Pangeran ti sawarga geus ngawaspaoskeun ka boemi, 'ngadangoekeun * haharggoengan sakitan, sargng ngalesotkeun noe geus tangtoe dipaehan; 'soepajaeta di Sion njaritakeun padjgngngan Pangeran, nja njaritakeun poedjian andjeunna di .Jgroesalem, 'dimana bangsa-bangsa karoempoel sarerejana, sarta djeung karadjaan-karadjaan, ngabakti ka Pangeran.
a Djab. 22:32. 6 Djab. 79:11.

kap ka rakgt kana daging.


6 Aj. 30; 30. c Aj. 19: 20.
7

a rjab. 37:

20.

24

Koering oepami

"

kokondangan

di

25

tggal ISga; koering djadi sapgrtos boeweuk di tarikolot. 'Koering njaringbae, sargng djadi sapgrtos manoek noe njo-

Andjeunna di djalan geus ngareunteutkeun kakoewatan koering " oemoer koering koe andjeunna dirijoetkeun. 'Pioendjoek koering: Noen, Allah koering! moegi koering oelah ditjandak dina tgngah oemoer koering; taoen andjeun
;

10

11

12

rangan di soehoenan. Moesoeh koering sapopoe pada ngahihina ka koering sakoer noe njewotan ka koering saroempahna sok njgboet koering. a a Moesa ii is. " Karantgn koering ngda leboe sapgrtos roti, sargng inoemeun koering koe koering dibaoeran tji-panon koering, 'tina sabab wera andjeun sareng bebgndoe andjeun; * karanten koering koe andjeun didjoengdjoengkeun, seug ditinggangkeun. 'Oemoer koering sapgrtos kalangkang mandjangan; sargng koering
'

26

27

toeroen-toemoeroen. 'Andjeun baheula ngadggkeun boemi, sargng langit-langit dadamelan panangan andjeun. 'Nja eta teh mgngke laleungit, doepi andjeun mah tgtep ngadgg ari eta sadajana bade
''

28

29

"^

teh garing sapgrtos djoekoet.


a Djab. 80:6.
b Aj. 30:22. c Djab.

ngaboeroekan sapgrtos sipat njamoe; koe andjeun bade disalinan sapgrtos papakean, seug pada salin roepa. Nanging andjeun mah angggr koe, sargng taoen andjeun hanteu keuna koe seep. 'Anakintjoe abdi-abdi andjeun bade maratoeh, sargng toeroenanana bade tgtgp di pajoeneun andjeun. a Djab. 89 4c. 6 ibr. i lo.
'

109:23.

Doepi andjeun mah, PangeranI ling13 gih salalanggengna sareng panginggtnginggt ka andjeun teh toeroen-toemoeu roen. 'Andjeun engke ngadgg, ngawglasan deui ka Sion karanten geus meudjeuhna dikoernijaan, salgrgsna geus 15 dongkap ka mangsa noe pasti. 'Karantgn abdi-abdi andjeun pada misoeka ka batoena, estoe pada mikaroenja ka boeboekna. " Didinja oerang kapir tangtoe sariiG jeun koe padjgngngan Pangeran, sargng sadajana radja di boemi pisarijeuneun 17 koe kamoeljaan andjeun; 'sarehna Sion koe Pangeran geus didjglggkeun deui, sargng andjeunna nembongan nganggo 18 kamoeljaanana, 'majoen ka pangda noe boeroendoel, sareng hanteu mikatjoewa ka pangdana. a Djab. 72 u. " 19 Nja eta bakal ditoeliskeun pikeun toeroenan djaman mgngke; sarta bangsa noe bakal didjadikeun pimaroedjieun 20 ka Pangeran; 'doemeh andjeunna geus ningali ti manggoengna noe soetji;
;
;
:

DJABOER
Damelan Dawoed. Eh njawa! geura

103.

njoekoerkeun ka Pangeran; djeung sakabeh noe di djgro kaoela geura njoekoerkeun ka padjengnganana noe soetji! 'Eh njawa! geura njoekoerkeun ka Pangeran, sarta oelah poho ka sakabeh pasihan andjeunna; 'noe ngahampoera sakabeh kadorakaan maneh; " noe njageurkeun sakabeh panjakit

maneh; 'noe ngadjait hiroep maneh ti djero karoeksakan; noe ngamakoetaan ka maneh koe kaasihan djeung kawglasan noe miseubeuhan * soengoet maneh koe kahadean kangoraan maneh
;
'

anjar deui sapgrti galoedra.


6 Djab. 81
6
:

a Djab. 6:3.

11.

Pangeran midamgl kaadilan djeung hoekoem ka sakabeh noe dikanijaja. 'Andjeunna " ka Moesa maparin njaho
djalan-djalanna; anak-poetoe Israil dipapariu njaho dadamglanana. 'Pangeran ^ nja sipat wglas, nja sipat koenija; sipat sabar, toer ggde kaasihan. 'Moal

DJABOER
10

104.

moal bgndoe salalanggengna. 'Teu midamgl ka oerang sabeuratna dosa oerang, djeung teu ngabales ka oerang satimbang kadorakaan oerang. a 2 Moesa 33 13.
"

mabgn sagndSng-SndSngna,

sarta

masangkeun langit sapgrti loeloehoer. 'Andjeunna ngadSgkeun lotengna " dina angtjai; mega didjadikeun titihanana;
'^

b 2
11

Moesa 34:6.

c J6s.

57:16;

J6r.

3:12.

katna toenggang djangdjang angin. 'Malaikatna * koe andjeunna didamgl anginangin, kawoelana didamgl seuneu hoeroeng.
d
a Djab. 103
: :

12

13

14

15

16

17

loehoerna langit ti boemi, nja kitoe rosana kaasihanana ka sakoer noe sijeun koe andjeunna. 'Sakoemaha djaoehna wetan ti koelon, nja kitoe ngadjaoehkeunana kamasijatan oerang ti diri oerang. 'Sakoemaha bapa miwglas ka anak-anakna, nja kitoe Pangeran miwSlasna ka sakoer noe sijeun koe andjeunna. 'Karana andjeunna langkoeng oeninga di bakating diri oerang; emoeteun jen oerang teh sipat taneuh. Ari " oemoer manoesa sapSrti djoekoet; tjara kSmbang di tegal, nja kitoe kSmbanganana.'Ana kasorang koe angin, ISs euweuh; * sarta oeroetna geus teu njahoeun ka dinja. "Demi kaasihan Pangeran ti kalanggengan n6pi ka kalang-

Estoena

mah sakoemaha

1.

J J6s. 40
1
:

22. c Djab.

148

4.

Djab. 18

11. e Ibr.

7.

"

Boemi koe andjeunna diadggkeun

dina padgmenna; moal ojag langgeng salalawasna. 'Awitna * koe andjeun dilipoetan koe sagara, sapertos koe simtjai.

boet; goenoeng-goenoeng kakeueum koe 'Tina panjeuseul andjeun " tjai teh oendoer; tina sora goeloedoeg andjeun eta mingpijoet. 'Tjat goenoeng-goenoeng aroenggah, djoet Igbak-lebak taroeroen; oendoerna teh ka gnggon, noe koe an"^

djeun geus ditangtoskeun pikeun eta. 'Andjeun ngadamgl wates, teu meunang koe eta disorang; teu meunang ngalipoetan deui ka boemi. a aj. 38:4;
Djab. 24
:

2.

6 Aj. 38

8, 9. c 1

Moesa l:9.d

Aj. 38

11.

10

18

ggngandeuitoemerapkasakoer noe sijeun koe andjeunna; kitoe deui kaadilanana ka anak-intjoena; 'nja^ka sakoer noe netgpkeun perdjangdjian andjeunna, sarta ngingStkeun ka papakon andjeunna, bari dilalampahkeun. a aj. 14 2. b aj. 7 10.
: :

Andjeunna ngaleumpangkeun tji-njoesoe toeroet wahangan-wahangan; ngalotjorna dina antara goenoeng-goenoeng; 'pada mere nginoem ka sakabeh sato galak; koe kalde leuweung dipake njirnakeun halabhabna. 'Sisi-sisina digng-

11

12

gonan manoek awang-awang; pada


13

di-

e 5

Moesa

9.

sada
ti

ti

antara dahan-dahan. 'Andjeunna

19

20

Pangeran " ngadegkeun panglinggihanana di sawarga, sarta karadjaanana moerba ka sakabeh. 'Geura njaloekoerkeun ka Pangeran, eh para malaikatna eh para prawira jjerkosa, noe ngalalampahkeun pangandikana, ngestokeun saoenggling timbalanana! 'Geura njaloekoerkeun ka Pangeran, * eh sadaja baladbaladna! eh para kawoelana, noe ngalalampahkeun panggrsana! 'Geura nja-

14

ka goenoeng-goenoeng; boemi teh seubeuheun tina hasil dadamelan andjeun. 'Djoekoet " koe andjeunna disina djadi pikeun
djero loteng-lotengna njaian

21

15

22

sasatoan, kitoe deui pepSlakan keur pigaweeun manoesa, nja ngabidjilkeun kahakanan ti boemi; 'kitoe deui anggoer^ * noe ngaboeboengah kana hate djalma; djeung minjak, baris ngaleutjirkeun beungeutna; sarta roti, noe njggSr-

loekoerkeun ka Pangeran, " eh sakabeh dadamglanana, di sambarang 6nggon wSwgngkeranana! Eh njawa! geura njoekoerkeun ka Pangeran. a Djab. 9 s.
:

16

17

b Djab. 148

2.

c Djab.

145

10.

DJABOER

18

104.

Eh
2

njawa! geura njoekoerkeun ka Pangeran. Noen Pangeran, Allah koering! andjeun teh kalangkoeng agoeng; anggoan andjeun kaagoengan sarSng kamoeljaan. "Andjeunna diharoedoem tjaang, sapgrti koe djoebah; * andjeunna
"

keun kana hate manoesa. 'Kakaian Pangeran pada seubeuheun, geus poegoeh ki poetri di goenoeng Libanon, anoe kenging andjeunna mSlak. 'Di dinja manoek-manoek njarajang; ari imah bango ki djamoedjoe. 'Goenoeng laloehoer pikeun gmbe tjadas; goenoeng karang Djab. djadi panjalindoengan marmot.
'^

"*

147
19

8.

b Goer. 10

19. c Djab.

80

11.

Aj. 39

4.

Andjeunna " ngadamgl boelan baris nangtoekeun mangsa-mangsa; panonpoe ngartieun soeroepna. 'Ari andjeun nggrsakeun poek, seug djadi peuting;

20

DJABOER
koemglSndang sakabeh sato leuweuug. Siuga ngalora hoewang-haoeng hajang njasaak, nja nSda hakaneuuaua
didinja
'

105.

baugsa! 'Geura njaranji ka andjeunna, geura maroedji ka andjeunna, tjarita-

keun sakabeh raoedjidjatna! 'Koedoe

ti

Allah. 'Ari bidjil panon-poe maloendoer, gek dargpa di panjalindoenganana. 'Djol mauoesa ka loewar ka pagaweanaua, ngalampahkeun satjabak-tjabak-

na uepi ka

boerit.

Moesa

u.
5

Amboe, koe pirang-piraug dadamSlan


Pangerau! Saniskant6n dida-

andjeim,

m61na koe andjeun kalawan kapintSran; boemi teh piuoeh koe kagoengan andjeun. 'Itoe laoet, noe gede nja 16ga
ugentja-ugatoehoe, di dinja tinglalenghoj, sareug taja bilanganana, barahala laleutik bareng barahala galede.'Di dinja kapal-kapal laleumpang; * kitoe deui laoek lodan, noe koe andjeun didjadikeun soepaja oelin di dinja. 'Sadajana pada ngantosau ka andjeun, soepaja koe andjeun dipaparin hakaneunana dina

maroedji maneh tina hal padjenSnganana noe soetji; hate djalma noe nejangan Pangeran masing boengah. 'Koedoe pada nanjakeun Pangeran djeung koedoe narejangan pakabedasanana, meunteuna teu p6tot-p6tot.' Koedoe ngaringgtkeun moedjidjatna, anoe kenging andjeunna ngadamel, tandana reudjeung hoekoeman lambena; 'eh, toeroenan Ibrahim, abdina! eh, anak-poetoe Jakoeb,
""

kapilihna!
c Djab. 27 7
:

a
8.

Bab. 16:8. b Djab. 34:3.

Andjeunna, Pangeran, nja Allah oerang;

hoekoemanana
'

aja di sakoeriling

boemi.

waktoena. "Ari koe andjeun dipaparin, seug maroeloengan; ari andjeun moekakeun panangan, heg sareubeuheun koe meungpeunan kasaean. 'Ari andjeun pameunteu, seug pada soemgblak; ari andjeun njandak ambekanana, hos paraeh, sareng baralik deui ka taneuh asalna. 'Ari andjeun miwarang Roh andjeun, prak eta didjaradikeun; sareng andjeun nganjarkeun roepaning boemi.
'^
''

10

11

Salalangggngna andjeunna ngemoetkeun perdjangdjianana, nja pangandika noe ditimbalkeun pikeun sareboe toeroenan; 'anoe kenging andjeunna ngadamel ka Ibrahim, reudjeung soempahna ka Ishak teja. 'Sarta ditangtoskeun ka Jakoeb, baris pikoekoeh; nja djadipgrdjangdjian langgeng kalsrail. 'Lahirna: " Kami ka maneh rek maparin tanah Kanaan, djadi bagian milik maraneh.
a
1

Moesa 15

18.

12

13

a Djab. 92:6; 111:2. b


115
:

Moesa 1:21.
34
:

c Djab.

15.

d Djab. 30

8.

e Aj.

14, 15.

14

Kamoeljaan Pangeran moegi tgtSp


salalanggengna; moegi Pangeran boe!

ngah tina dadamelanana. 'Tijap-tijap andjeunna ngareret ka boemi, seg eta ngSper; tijap-tijap andjeunna ngaragap ka
goenoeng-goenoeng, seug eta ngeboel haseup. 'Koering" sedja njanji ka Pangeran satoetoep hiroep koering; sedja moedji ka Allah koering sapandjang koering aja. 'Moegi-moegi tapakoer koering koe andjeunna kamanah! Koering sSdja boengah di dj6ro Pangeran. 'Moegi djalma dosa pada bejak leungit ti boemi, sarta djalma daroraka datang ka euweuh! Eh njawa! geura njoekoerkeun ka Pa''

15

Harita maranehanana teu sabaraha rejana; saeutik keneh, " toer ngoembara di dinja; 'sarta ider-idSran ti bangsa ka bangsa deui, djeung ti karadjaan ka bangsa sedjen. 'Taja pisan manoesa * noe koe andjeunna diidinan nganijaja ka darinja; malah reja radja noe disiksa koe karna maranehanana; '[Timbalanana:] Anoe beunang kami ngaminjakan oelah dikijeu-kijeu, sarta ka nabinabi kami oelah marigawe goreng!
a
Ibr.

11

9.

6 1

Moesa 12

17; 20

3.

16

17

18

Tidinja Pangeran ngersakeun " dina tanah aja patjgklik; andjeunna motongkeun sakabeh * iteuk roti. 'Aja hidji djalma koe andjeunna dileumpangkeun nja Joesoep didjoewal, ti heulaeunana; djadi boedak. 'Dampalna didgdStkeun
"^

19

ngeran. Haleloej a!

a Djab. 146

2.

6 Djab. 7

10.

DJABOER

20

105.

Geura " halatoer noehoen ka Pangeran;


geura njarfiboetkeun padjSnSnganana, oetarakeun dadam61anana ka sagala
21

kanapangb61okan,salirananjorangbeusi; 'nCpi ka mangsa boekti kasaoeranana, sarta andjeunna gens katjoba koe pangandika Pangeran. 'Radja'' miwarang, seug Joesoep dilaanan; koenoekawasa ka bangsa-bangsa eta Joesoep dilesotkeun. 'Didjengngkeun djoengdjoenan, ^

njangkingsag6dongna;njadikawasakeun

670

DJABOER

106.

ka sakabehkagoenganana; 'soepajangabauda ka kapala-kapalana sasoeka ijribadi, sarta maparin harti ka kokolotkokolotna. 'Tidinja Israil soemping ka MSsir; sarta Jakoeb ngoembara ^ditanah Ham. "Djeung koe Pangeran ^ oematua disina baranahan rosa pisan, didjadikeun loba
a
45
1
:

andjeunna ngadatangkeun poejoeh, sarta


41

maranehna disareubeuhan koe sawarga. 'Andjeunna moekakeun


karang, seug ngagoelak
tjor di
a
2

roti ti
''

batoe

wani ngotanah keeng saperti waloengan.


tjai,
:

Moesa 12:35. 6 Djab. 78


16.

14. c Djab. 78

24, 27.

d Djab. 78:
42

ti
54.

satroe-satroena.
6 3
:

Moesa 41
5.
:

Moesa 26
12.

26. c 1
:

Moesa
f Djab.
43

(Z

Moesa 41
2

14. e 1
:

Moesa 41

40.

106

22.

Moesa

7,

hate oerang Mesir koe PaBgeran diganti, sina geuleiiheun ka oematna, sina ugadaja ka abdi-abdi andjeunna. 'Ladjgng Pangeran * miwarang Moesa abdina, djeung Haroen noe geus dipilih seug di makoe andjeunna. 'Nja eta ranehanana pada ngadamel tanda-tanda andjeunna, sarta moedjidjat-moedjidjat di tanah Ham. 'Andjeunna ngadatangkeun poek, seug didamel poek; sarta ten maroengpang ka pangandika andjeunna. 'Tjai-tjai oerang Mesir * koe andjeunna disalin didamel getih, djeung andjeunna maehkeun laoek-laoekna.'Tanahna pinoeh koe bantjet, tjatjakan di djSro kamar radja-radjana. 'Andjeunna nimbalan, f seg datang seungseureudan djeung aja rambgtoek di sawewengkgranana. 'Andjeunna maparin hoedjanna hoedjan boewah, djeung aja seuneu haroeroeng di satanahna. 'Sarta andjeunna ngageboeg tangkalna anggoer djeung tangkalna kondang; toer motongkeun kakaian di sawSwengkeranana. 'Andjeunna, nimbalan, seg datang simeut djeung lege, sarta taja bilanganaua; 'nja eta ngahakanan sakabeh djoedjoekoetan di satanahna, malah hasil lahanna bejak dihakanan. 'Djeung deui andjeunna maehkeun sakabeh tjikal di satanahna, loeloegoe kabedasanana sakabeh.
Ari
"
''

44

45

Karana andjeunna emoeteun ka pangaudikana noe soetji, djeung ka Ibrahim abdina. 'Kitoe andjeunna ngaloewarkeun oematna djeung kaatohan; noe kenging andjeunna milih dika-loewarkeun djeung sesenggakan. 'Sarta andjeunna " ka maranehna maparinkeun tanah- tanah oerang kapir; djadi pada ngabogaan beunang kasoesahan bangsabangsa. 'Noe dipandang soepaja pada ngestoekeun pikoekoeh andjeunna, sarta naretgpkeun papakonna. Haleloeja!
a Jos. 24
:

''

13.

DJABOER

106.

Haleloeja! " Geura halatoer noehoen ka Pangeran; sabab moerah, sabab langggug kaasihanana. Saha noe bisa njatoerkeun tandaning kawasa Pangeran, djeung ngembarkeun sakabeh poe'

djiananal
3

Bab. i6

34.

'>

Bagdja temen djalma, noe ngestoekeun hoekoem, noe ngalampahkeun kabeneran sapaimndjangna! 'NoenPangeran! moegi emoet ka koering dina kasoekaan ka oemat andjeun; moegi ngalajad ka koering njandak kasalametan andjeun; 'soepaja koering ngaraos kangeunahan djalma kapilih andjeun; soepaja koering boengah koe kaboenga-

han oemat andjeun; soepaja koering moedji maneh sinargngan " kagoengan
andjeun.
6

''

a Djab. 74

2.

a 2 Moesa
78
:

10.

6 2
:

Moesa 3:10; 4

14. c Djab.

43.

d
21.

Moesa 10

21. e Djab. 78 -.ii-fi

Moesa

8:16,

Djab. 78:46.

h Djab. 78:51.

'

Tidinja oematna koe andjeunna dika-loewarkeun, " sarta marawa emasperak; djeung sakaom-kaomna taja noe titadjong. 'Oerang Mesir baroengaheun waktoe eta boedal; karana geus pada katinggang sijeun koe maranehna. 'Andjeunna meberkeun * hidji mega baris pipinding; kitoe deui seuneu baris njaangkeun peuting. 'Pada nSnSda, seug
*"

" Koering garadoeh dosa, nja sapertos karoehoen koering; koering pada milampah bengkok, migawe doraka. 'Karoehoen koering di Mesir hanteu njareggpkeuu ka moedjidjat andjeun, teu ngaringetkean kana kagedean kaasihan andjeun; * salgresna pada mantangoel di sisi laoet, di laoet AgSr. 'Parandene kitoe koe andjeunna disalamgtkeun koe karna padjguenganana; kSrsana nganjahokeun kawasana.'Seug andjeunna njeuseul ka laoet Ager, disina saat; " bari toeloej maranehna koe andjeunna di-

toejoen njorang sagara, kawas njorang

DJABOER
10

106.

671

11

12

pada disalamgtkeun koe audjeunua ti leungeuu djalma noe geuleuh^ didjait ti leungeun moesoeh. 'Ari pada dilipoetan koe satroe-satroena * hidji ge taja noe kari. Toeloej tjai pada pSrtjaja ka pangandika andjeunna, sai'ta pada uganjanjikeun poedjianana.
tSgal. 'Nja
''
'

28

29

30
31

Djeung deui " maranehna njarantel ka Baal-Peor, sarta pada ngahakan koerban ka noe paraeh; 'djadi pada njijeun pibSndoeeun koe lakoe-lampahna, noe matak aja balahi njamber ka maranehna. 'Neut ngadgg Pinghas, nSrapkeun hoe-

koem

a Dan.

d
13

Moesa 14 11. c 2 Moesa Moesa 14:28. e 2 Moesa 14:31; 15:1.


9
:

5.

6 2

21.

14

Grantjaug pisan maranehna paroho ka teu ngadaragoan panggrsana. 'Enjana " pada datang hawanapsoe di tegal ISga, sarta pada nga-

seug balahi teja kandSg. 'Ari eta lampah dietangkeun djadi kabSngran Pinghas, toeroen-toemoeroen, sala;

padamSlanana

a 4 Moesa 25
32

3.

15

iG

17

18

dodja ka Allah di enggon rehe. Ladjeng * koe andjeunna dipaparin sapamentana; tapi dirina didatangan kasakit ngabegangan. a i Moesa 11:4. 6 Djab. 78 30, 31. Djeung deui " maranehna ngadargngkian ka Moesa di pasanggrahan kitoe keneh ka Haroen, noe djadi kasoetji Pangeran. 'Toeloej boemi tjalangap, * seg njaploek Datan, djeung ngalipoetan Abiram sakodianana. 'Malah aja seuneu ngagedoer dina kodian eta; sakoer djalma doraka teja kahoeroe koehoeroengna.
'

33

Djeung deui " maranehna njarijeun pibeudoeeun di sisi tji Mgriba, noe matak Moesa tjilaka tina sabab maranehanana. Wantoe pada mantangoel ka Roh andjeunna, * noe matak Moesa katalandjoeran koe lambejna. a i Moesa 20 12.
' :

b 4 Moesa 20: 10. 34

Djeung deui

"

teu naloempoerkeun
'

35

36

37

a 4 Moesa 16
19

2.

6 4

Moesa 16

31.

Djeung deui
hidji

maranehna

njarijeun

38

20

21

22

bah kamoeljaanana koe maranehna diganti koe roepa sapi noe njatoe djoekoet. 'Geus pada poho ka Allah, Djoeroe-salametna, noe ngadamel padamelan araheng di MSsir; 'nja eta moedjidjat-moe'

sasai^ian di Horeb, bari njarSmka eta artja sipat tjitak teh. Djadi

39

23

djidjat * di tanah Ham, sarta perkaraperkara noe matak sijeun di sisi laoet Aggr teja. 'Mana andjeunna nimbalan, " kersa noempoerkeun maranehanana. Kasgdek Moesa, kakasih andjeunna, d6g ngadeg di noe beulah ka pajoeneunana, mSgatan bendoena, djadi teu toeloes maranehna diroeksakkeun. a 2 Moesa 32.
'^

40

41

42

bangsa-bangsa, noe koe Pangeran ditimbalkeun ka maranehna; anggoer ^ seug patjampoer djeung oerang kapir, sarta pada diadjar pagaweanana. 'Pek pada ngabakti ka brahala-brahalana, sarta eta minangka ridjgt ka maranehna. 'Malah-malah ngaloerbankeun anakna lalaki-awewe " ka setan-setan 'djadi ngaloetjoerkeun getih noe taja salahna, nja eta ggtih anakna lalaki-awewe, noe koe maranehna dikoerbankeun ka brahala mana tanah teh kanadjisan Kanaan koe hoetang ggtih. 'Djeung pada nganadjiskeun maneh koe pagaweanana, sarta " djarinah koe lakoe-lampahna. 'Noe matak Pangeran djadi bgndoe ka oematna, sarta dongkap ka giroek ka kagoenganana. 'Ladjgng diselehkeun f ka leungeun oerang kapir seg pada kapoerba koe noe gareuleuh ka maranehna. Sarta pada disesedgk koe moesoeh-moesoehna, djeung ditoendoekkeun di handapeun leungeun eta. Hak. i 28.
;

**

'

Djab.

105

27. c 2

Moesa 32

10.

J6h. 13

5.

Hak.
:

3:5,
e 2

6.

5
:

Moesa 32:17. d 4 Moesa


16.

24

25

26

27

Djeung deui " maranehna pada nampik tanah aloes; teu pgrtjajaeun ka pangandika andjeunna. 'Sarta tinggeIgndeng di djero himah-himahna teu naroeroet ka timbalan Pangeran. 'Noe matak maranehna * koe andjeunna dipangugatjoengkeun pananganana, k6rsana dek disina raroeboeh di tggal ISga 'djeung toeroenanana dek disina raroesarta dek diboeh di oerang kapir,
; '^

35 43

33.

Moesa 34

f Hak. 2

14.

44

45

pantjawoerakeun, diajakeun
tanah.
4 Moesa
14. b 4

di

sagala
:

Moesa 14

28. c Djab. 44

12.

Pirang-pirang kali maranehna koe andjeunna dileupaskeun tatapi maranehna sok mantangoel deui bae, mawamawa kargp sorangan, sarta datang ka baroentakna koe kadorakaanana. 'Parandene kitoe andjeunna ningali dina kasoesahanana, satijap-tijap ngadangoe panjambatna; 'sarta andjeunna emoeteun ka perdjangdjianana keurpimangpaateun maranehna, bari hawatoseun noemoetkeun kaggdean kaasihanana.
;

672
46

DJABOER
16

107.

47

48

'Toer dipaparin kawSlasan di pajoeneim sadajana noe ngadjarah inja. Djab. los s. " Noen Pangeran, Allah koering sadaja moegi-moegi njalametkeun ka koering; sargng moegi koering dikoempoelkeun ti lebah oerang kapir, soepaja koering pada hatoer noehoen ka padjenBngan andjeun noe soetji, soepaja koering pada ajeuh-ajeuhan koe poedjian andjeun. o i Bab. le 35. Sagala poedji ka Pangeran, Allah Israil, ti kalanggengan dongkap ka kalangggngan deui Djeung sakabeh djalma koedoe pada njSboet: Amin, Haleloeja!
:

ka anak Adam 'sabab andjeunna " geus ngabedjadkeun panto tambaga, sarta
;

17

18

19

toelak laeusi geus dipotongan. a jes. 45 2. Aja djalma paloeng kasangsara tina djalan kamasijatanana djeung tina kadorakaanana. 'Njawana " giroekeun ka saroepaning kahakanan, sarta dirina geus nepi ka * lawang maot. 'Tatapi ari sasambat ka Pangeran keur kasoekeran,
:

20

21

DJABOER

107.
22

Geura halatoer noehoen ka Pangeran;


2

10

11

sabab moerah, sabab langgeng kaasihanana. 'Koedoe ngaromong kitoe anoe kenging Pangeran ngadjait, sakoer noe koe andjeunna didjait ti leungeun satroe, "bari dikoempoelkeun ti sagala tanah, ti wetan djeung ti koelon, ti kaler sarta a Djab. loe 1. ti tebeh laoet. Aja noe sarasab di tggal 16ga, di djalan Snggon rehe teu manggih nagara geusan tjitjing. 'Pada langlajeuseun, toer halabhabeun soekmana kalgleban dina dirina. 'Tatapi ari sasambat ka Pangeran keur kasoekgran, pada dika-loewarkeun tina karoepekanana dibgnerkeun ka djalan 16mpeng, soepaja datang ka nagara geusan tjitjing. 'JSToe kitoe koedoe nganoehoenkeun ka Pangeran tina kaasihanana, djeung tina moedjidjatmoedjidjatna ka anak Adam; 'sabab andjeunna geus miseubeuhan ka djalma noe hanaang, sarta djalma noe langlajeuseun geus ditjoekoepankoekahadean. Aja noe darijoek di noe poek sarta dina kalangkang maot, kabarogod koe kabalangsakan djeung beusi; 'sabab mantangoel ka timbalan Allah, sai'ta
:

pada disalametkeun tina karoepekanana. 'Andjeunna miwai*ang pangandikana, seug eta ditjalageurkeun, pada diloepoetkeun ti saroewangan-saroewanganana. 'Noe kitoe koedoe nganoehoenkeun ka Pangeran tina kaasihanana, djeung tina moedjidjat-moedjidjatna ka anak Adam. 'Sarta koedoe pada ngoerbankeun " koerban pamoedji, bari njaritakeun dadamelan andjeunna, dibargngan sgsgnggakan. a aj. 33 20. 6 Djab. 9 14.
: :

c 3

Moesa

12.

23

Aja noe toeroen ka


kapal,

laoet,

taroempak

24

25

26

27

'

28

29

30

milampah gawe di tjai ggde. 'Eta teh narendjo dadamglan Pangeran, sarta moedjidjat-moedjidjatna di noe djgro. 'Karana andjeunna nimbalan, sarta ngahoedangkeun angin riboet; seug eta ngaggdekeun ombak-ombakna.'Tjat aroenggah ka langit, djoet taroeroen kalegok; pikirna lalgboer bawaning palaoer. 'Pada kalawang-koleweng daloegdag-daligdeug saperti noe mabok, djeung sakabeh kaf)interanana leungit. 'Tatapi ari sasambat ka Pangeran keur kasoekgran, pada dika-loewarkeun tina karoepgkanana. "Riboet teja dirandegkeun, kaganti koe hiliwir, sarta ombakna rarepeh. 'Toeloej pada boengah, doemeh eta djargmpe; sarta maranehna koe andjeunna ditgpikeun ka palaboewan noe disgdja. 'Noe kitoe koedoe nganoehoenkeun ka Pangeran tina kaasihanana, sarta tina moedjidjat-moedjidjatna ka anak Adam; 'djeung koedoe pada ngagoengkeun ka andjeunna dina pakoempoelan oemat, sarta maroedji ka andjeunna di pangtjalikan pai-a sgsgpoeh.

31

12

13

14

15

mitjeunpanggrsanoeLangkoengAgoeng; mana hatena koe andjeunna dihandapkeun lantaran kasoesahan pada laboeh, sarta taja noe noeloeng. 'Tatapi ari sasambat ka Pangeran keur kasoekgran, pada disalametkeun tina karoepgkanana dika-loewarkeun ti noe poek sarta tina kalangkang maot, bari barogodna dipggatkeun. "Noe kitoe koedoe nganoehoenkeun ka Pangeran tina kaasihana'

32

33

'

34

35

na, djeung tina moedjidjat-moedjidjatna

Aja bangawan koe andjeunna didjadikeun tggal Igga, djeung aja sii-ah tjai didamgl gnggon kglang. 'Aja tanah lendo didjadikeun tanah pangset, tina kagorengan priboemina. 'Aja tggal lega " koe andjeunna didjadikeun gnggon soegih tjai, sarta aja tanah keeng didamgl sirah

DJABOER
36 tjai.

108,

109.

673

'LadjSng andjeunna

di

diuja ngSug10

37

38

gonkeun uoe pada langlajeuseun; prak eta ngadSgkeun nagara geusan tjitjing; 'djeung pada njgbaran lahan, bari njarijeun k6bou anggoer, sarta ngabarogaan hasil beubeunangan. 'Ari eta teh koe andjeuuua pada dibgrkaliau, mana ngalobaan rosa pisan, sarta dipaparin tjotjooan lain saeutik-eutik. a jss. u is. Tidinja eta djalma ngoerangan, sarta tax'oeroen, tina asal paneungdatang ka teuinganan, katjilakailn djeung kasoesahan. 'Andjeunna " namplokkeun katjoe-.

gadoeh tanah MSnase; ari Epraim poerah ngaraksa sirah koering Joeda limboehan koering. 'Moab minangka pangobokan koering; ka loehoer Edom koering sSdja ngaloengkeun sapatoe koering; koe hal Pglisti koering s6dja
;

soerak.
11

39

12

40

waan ka menak-menak,
41

42

sarta disina sarasab di noe soewoeng, taja djalan. 'Balik-balik noe waloerat koe andjeunna dihandjatkeun tina kabalangsakan, sarta bangsa-bangsana didjadikeun sapgrti ingou-ingon. 'Koe djalma noe saestoe * katarendjo, bari baroengaheun; demi sagala kagorengan mah ngabgkeman soengoetna. a aj. 12 21, 24. 6 aj. 22 19.
"^
: :

13

Saha noe pingasoepkeuneun koering ka nagara noe wSweg? saha noe pinganteurkeuneun koering ka Edom? 'Ari andjeun teh, noen Allah! lain mitjeun koering sadaja? sarawoeh andjeun hanteu njarSngan boedal, noen Allah! sarSng wadya-balad koering. 'Moegi maparin pitoeloeng ka koering sadaja, dileupaskeun ti noe njoesoeker; da ari toeloengan manoesa mah taja damSlna.
'Reudjeung Allah bakal oerang marilampah kagagahan; karana sakoer noe njoesoekgr ka oerang m6ngke koe andjeunna
diidek-idek.

14

c Aj. 5: 16.

DJABOER
Pikeun kokolot

109.

43

Saha noe pinter? nja eta koedoe ngestoekeun noe tadi, djeung koedoe ngahartikeun kaasihan Pangeran.

njanji.

Ijeu

djaboer

DJABOER

108.

Tjeu poepoedjian djaboer damelan Da2

Noen Allah! " hate koering pageuh; koering sedja njanji sareng moedji, teroes sareng pangatjian koering. 'Eh, tjelempoeng djeung katjapi! geura njaring; koering sedja ngageuingkeun padjar.
a Djab. 57
:

8.

Noen Pangeran! koering sedja hatoer noehoen ka andjeun di sagala bangsa; sareng sSdja moedji ka andjeun di sagala kaom. 'Karanten kaasihan andjeun agoeng, ngoengkoelan langit; sareng kajaktosan andjeun dongkap ka mega. 'Moegi ngaloehoerkeun andjeun ti batan langit, noen Allah! sareng kamoeljaan andjeun moegi njata di saboemi kabeh. " Soepaja kaasih andjeun pada didjait, moegi maparin kasalametan koe panangan andjeun tengen, sareng moegi koering sadaja dikaboel!
o Djab. go:7.

damglan Dawoed. Noen Allah, noe dipoedji koe koering! " moegi oelah ngautep. 'Karanten soengoet djalma doraka sareng soengoet djalma tjidra pada ngangah ka koering; ngaromongna ka koering letah bohong. 'Koering koe eta dilingkoengan omongan ati noe geuleuh; ^ estoe pada mgrangan ka koering ten karana sabab. 'Kanjaahan koering koe eta dibalgs ngamoesoeh; doepi koering mah nenSda Jaktos pamolahna ka koering, bae. " hade dibales goreng, sareng kanjaahan
koering dibales kageuleuhan.
b Djab. 69
:

Djab. 35 22.
:

5.

c Djab. 35

12.

10

Allah geus ngandika dina kasoetjianana; koering sedja soeka-soeka; koering sedja ngabagikeun nagara Sekem, sareng ngoekoer Ifebak Soekot. 'Koering noe gadoeh tanah Gilad; koering noe

Moegi koe andjeun eta teh dioeroeskeun ka noe doraka, sai'Sng Setan sina nangtoeng ti katoehoeeunana. Samangsa dihoekoeman, manehna sina ka loewar salah; " sareng panedana sinangadjadi dosa. 'Poena sina pondok; * kapangkatanana sina ditjekel koe noe sanes. 'Anakna sina djaradi pahatoe, sar6ng pamadjikanana sina djadi randa. 'Toer anakna sina pada ngalantoer bari bermaen, njijar redjeki djaoeh ti tari'

kolotna.
11

a Sn. 28

9.

b Lai. 1

20.

Sabobogaanana sina dipoepoel koe noe mihoetangkeun, sareng beunangna hese-tjape sina dirampog koe deungeun-

674
12

DJABOER
'Oelah
aja

110, 111.

deungeun.

noe

heman ka
13

dinja, sareng oelah aja

djongdjou noe
29

pada ngamoesoeh, soepaja mareunang


era;

tinangtos abdi gamparan joiboe-

karoenja

anak-pahatoena. 'Anakintjoena sina dibasmi; ngaran-ngaranna sina dileungitkeun dina toeroenan dja-

ka

14

man mengke. 'Kadorakaan karoehoenna


30

ngaheun. 'Sakoer noe ngamoesoeh ka koering " moegi sina njarandang kawirangan^ sargng sina noetoepan diri koe kaeraanana sapertos koe haroedoem.
a Djab. 35:
36.

moegi diemoetkeun koe Pangeran; sareng dosa indoengna moegi oelah di15 lenngitkeun. 'Nja sina ngagelar di pajoeneun Pangeran ten petot-pgtot; " sareng inggtan ka maranehna sina dieuweuhkemi ti boemi. a aj. is 17 cjab. si-.n. 16 Sapedah eta ten pisan inget ngalampahkeun kahemanan, gnjana mah nganijaja ka djalma balangsak, nja waloerat, nja ngen6s hate; noe dipambrih 17 maehan. 'Ari eta teh njaaheun kana panjapa, mana ngadatangan ka manehna; djeung ten soedieun kana kabSrkahan, mana ngadjaoehan ka manehna. 18 'Ari eta teh makeanan maneh koe panjapa, sapgrti koe pakena; sarta panjapa teh njerep ka batinna saperti tjai, djeung saperti minjak ka toelang-toe19 langna. 'Mana sing djadi ka manehna saperti badjoe^ noe noetoepan dirina, djeung saperti saboek, noe koe maneh20 na dipake ten petot-p6tot. 'Nja kitoe bajaran ti Pangeran ka noe ngamoesoeh ka koering, djeung ka noe ngaromong goreng hal njawa koering. 21 Doepi andjeun, noen Pangeran Goesti! moegi nangtajoengan ka koering tina sabab padjenengan andjeun; " sarehing kaasihan andjeun sipat moerah, moegi 22 koering leupaskeun Karanten koering nja balangsak nja waloerat sareng hate koering asa ditoebles di djero diri koe23 ring. 'Sapgrtos kalangkang keur mandjangan, kitoe koering nja wangsoel; koering teh kaggbrig sapgrtos simeut. 24 'Toeoer koering njorotjodbalaspoewasa, sargng badan koering koeroe, taja lin25 toehna. 'Estoe koering geus djadi hinakeuneun eta tijap-tijap narendjo ka koering, * SeUggOgOdgg. oDjab. B9: 17.6 Djab. 22:8. 26 Moegi-moegi mitoeloeng ka koering, noen Pangeran, Allah koering! Moegi koering salamgtkeun noemoetkeun ka27 asihan andjeun. Soepaja eta pada nganjahokeun, jen ijeu teh jDanangan andjeun; jen nja andjeun, Pangeran! noe 28 midamSl kijeu. 'Kadjeun eta teh njarapa, soepaja andjeun ngabgrkahan; kadjeun
:

31

Koering sedja hatoer noehoen ka Pangeran koe biwir antgp-antgpan, djeung sgdja moedji ka andjeunna di tengali djalma loba. 'Sabab andjeunna ngadeg ti katoehoeeun noe waloerat, disalametkeun ti sakoer noe ngahoekoeman njawana.

DJABOER

110.

Ijeu djaboer damglan Dawoed. Lahiran Pangeran ka Cloesti koering: Geura tjalik di katoehoeeun kami, datang ka moesoeh-moesoeh maneh koe kami didjijeun djodjodog pikeun soekoe maneh. 'Pangeran bade ngahontalkeun tetgken kawasa andjeun ti Sion, [bari ngalahir] Maneh sing moerba di tengah
:

moesoeh maneh!
3

a Mat. 22:44;

ibr.

i:i3.

Oemat andjeun bade soeka sorangan dina mangsa andjeun nggrid balad, " sargng marake pamidangan soetji; ti
pianakan padjar pimgdaleun ka andjeun tji-iboen nonoman andjeun. 'Pangeran geus soempah, sareng moal pikadoehoengeun: * Maneh teh Panghoeloe salalangggngna, sakoemaha panata Melkisidik.
a Djab. 96:
9.

Moesa 14:18;

Ibr. 5:6.

'

tgnggneun andjeun bade ngaremoekkeun radja-radja samangsa andjeunna bgndoe. 'Andjeunna " bade ngahoekoemankabangsa-bangsa,moenggah pinoeh koemajit; bade ngaremoekkeun hoeloe dina tanah loba. 'Andjeunna di djalan bade ngaleueut tina waloengan; sabab kitoe andjeunna badenjgngkatkeun mastaka. watj. i9:ii.
Goesti
di

DJABOER

111.

'

Haleloeja! Kaoela sedja nganoehoenkeun ka Pangeran tgroes reudjeung hate, dina karaggman djalma saestoe sarta dina padjgmoehan. Padamglan Pangeran nja aragoeng; sarta didongdon-dongdon koe sadaja noe soeka ka darinja. Agoeng djeung moelja dadamglanana sarta kabgngranana tgtgp salalawasna.

Andjeunna ngadamgl panginggt-ngi-

DJABOER
nggt ka moedjidjat-moedjidjatna; Pangeran sipat koernija, nja sipat wSlas.
5

112,
10

113, 114.

675

Noe doraka bakal


anggn
;

nendjo, bari njgri bakal kgkgrotan hoentoena, bari


"

" Andjeunna maparin rgdjgki ka sakoer noe sijeun koe andjeunna; salalanggengna andjeunna ugemoetkeun pSr-

seg adjoer.

Kahajang djalma daroraka

aj. 8: 13.

geus tangtoe leungit.

djangdjiauana.
6

a Djab. 34: lo; io5:8.

DJABOER

113.

Andjeunna ka oematna geus nganjahokeuu kamatihan padamglanana pada


;

TTaleloeja! " Geura mai'oedji, eh abdi-Q-abdi Pangeran! geura maroedji ka


2

dipaparin milik oerang kapir.


7

Padamglan pananganana sajakti sarta adil; sakabeh papakonna pada satoehoe; Pada koekoeh langg6ng salalawasna;
didamSlna sajakti djeung saestoe. Andjeunna ka oematna geus ngadatangkeuu kaleupasan perdjangdjianana padjengdikgrsakeun salalanggengna
; ;

nganana
10

soetji sarta

matak

sijeun.

Mimitina kapintfiran nja eta sijeun koe Pangeran; saha-saha noe ngalampahkeun, nja eta hade pangarti; poe"

padjgnengan Pangeran! 'Padjgngngan Pangeran koedoe pada njoekoerkeun ti ajeuna sarta datang ka salalangggngna. 'Ti sgmgt * pangbidjilan panon-poe tgpi ka pangsoeroepanana koedoe dipoedji padjgnengan Pangeran. nOJab.lSl: 1.6Djab.50:l. Pangeran teh loehoer, ngoengkoelan sakabeh bangsa; kamoeljaanana ngoengkoelan langit-langit. Saha " noe nandingan ka Pangeran, Allah oerang? Linggihna di noe loehoer, "ningalna * ka noe handap, di langit sarta di boemi.
'

djina tetep salalawasna.

a aj. 28: 28;

sii.

i: 7. 7

a Djab. 35
"

10.

b Djab. 138

6.

DJABOER

112.

ngahoedangkeun anoe malarat tina taneuh, noe nganoe


rian,

Andjeunna

Haleloeja! " Bagdja pisan djalma noe sijeun koe Pangeran, noe soeka temen ka timbalanana. a Djab. 128: i. " Anak-intjoena bakal kawasa di boemi; toeroeuan djalma saestoe tangtoe
dibgrkahan.
a sn. 20
:

7.

djoengdjoengkeun anoe miskin tina djadidijoekkeun reudjeung para menak, reudjeung para menak oematna. 'Awewe noe gaboeg koe andjeunna disina enggon-gnggon, didjadikeun indoeng boengah, loba anak. Haleloeja! a i sam. 2:8.
'

Di djgro imahna aja arta-banda djeung

kabeungharan
i

sarta kabgneranana tgtgp salalawasna. " Pikeun djalma noe saestoe bidjil tjahja di noe poek; andjeunna sipat koernija, djeung sipat welas, sarta sipat
;

DJABOER
Basa
2

114.

ka loewar ti Mgsir, anakpoetoe Jakoeb ka loewar ti bangsa noe sedjen basana, 'harita Joeda djadi
Israil

adil.
5

a Djab. 97:11.
3 i

Djamoega pisan djalma noe karoenjaan sarta ngindjeumkeun nja eta ba;

kal
6

njoekoepan pgrkarana dina hoekoeman. Karana moal didj alikeuh salalangggngna; djalma noe bengr didjijeun inggtan
salalangggngna.

kasoetjian andjeunna, Israil djadi wgwgngkgranana. " Laoet teh nendjo, seug oendoer;tji Jordan balik ka toekang. 'Goenoeng-goenoeng adjroeg-adjroegan tjara domba
lalaki, pasir-pasir

adjroeg-adjroegan sa-

Moal sijeuneun koe bedja goreng; hatena pageuh, bawaning ngandgl ka Pangeran. Hatena koekoeh-pengkoeh, moal sijeun-sijeun; " tangtoe eta datang ka poewas nendjo ka satroe-satroena.
a Djab. 118:7.
Eta ngawoerkeun, barangbere ka noe mariskin; kabeneranana tetgp salalawasna * tandoekna bakal tjgngkat kala;

anak domba. a2Moesal4: le; Jos. 3:13. Naha, laoet! mana maneh oendoer? Naha, tji Jordan! mana maneh balik ka toekang? 'Naha, goenoeng-goenoeng! mana maraneh adjroeg-adjroegan tjai'a domba lalaki? Naha, pasir-pasir! mana maraneh adjroeg-adjroegan saperti anak
pgrti

domba?
7

Eh boemi! sing goemgtgr di pajoeneun Goesti, di pajoeneun " Allah Jakoeb! 'Batoe karang teja ^'koe andjeunna disalin, didamgl enggon soegih tjai ba;

toe teuas teja didamgl tji-njoesoe!


a Djab. 84:9. b Djab. 78: 15,

wan kahormatan.

a 2 xor. 9:9. 6 Djab. 89: is.

676

DJABOER

115, 116.

DJABOER

116.

DJABOER

115.
!

Koering njaah ka Pangeran, sabab


2

an-

Lain ka koering sadaja, Pangeran lain ka koering sadaja, nja ka padjenengan andjeun moegi maparin kahormatan, koe hal p6rkawis kaasihan andjeun, koe hal
2

5 6

perkawis kajaktosan andjeun. 'Pinaoneun " oerang kapir ngaromong Di mana ajeuna Allahna ? a Djab. 79 10. Ari " Allah oerang linggih di sawarga; naon bae pangersana, koe andjeunna didarnel. 'Brahala-brahala maranelianana mah * perak djeung emas, djidjijeunan leungeun manoesa. 'Aja soengoetan, teu lemek; aja panonan, teu neuleu; 'aja tjeulian, teu ngadenge; aja iroengan, teu ngambeu; 'aja leungeunan, teu njabak; aja soekoean, teu leumpang; djeung tikorona teu njowara. 'Noe njarijeun
:
:

djeunna ngadangoekeun paneda koering djeung panoehoen koering. 'Sabab andjeunna njondongkeun tjepilna ka koering; mana koering sedja sasambat ka andjeunna satoetoep oemoer. 'Tadina" koering kabeulit koe talining maot, sarta ngarasa kanjerian enggon noe paeh; koering manggih kasoesahan djeung kasoekeran. 'Seug koering sasambat ka padjenengan Pangeran: Adoeh, Pangeran! njawa koering moegi-moegi dileupaskeun. a Djab. 18:6.

eta pidjaradieun saperti eta; kitoe deui

sakoer noe ngandel ka eta.


6 Djab. 135
9
:

Pangeran nja sipat koernija nja sipat estoe Allah oerang sipat wSlas. 'Pangeran ngaraksa noe lalangsar hate; tadina koering ripoeh, tapi koe andjeunna disalametkeun. 'Eh njawa! geura balik ka reureuh maneh; karana Pangeran geus midamel kahadean ka ma"

adil;

Djab. 135:6.

neli.

15.

10

11

12

13

14

15

16

17

18

"Eh Israil! man eh sing ngandel ka Pangeran; nja andjeunna noe djadi panoeloengna djeung kgpengna. 'Eh, anakpoetoe Haroen! maraneh sing ngarandel ka Pangeran; nja andjeunna noe djadi panoeloengna djeung kepengna. 'Eh, sakoer noe sijeun koe Pangeran! maraneh sing ngarandel ka Pangeran; nja andjeunna noe djadi panoeloengna djeung kepengna. a Djab. i3i 3. Pangeran emoeteun ka oerang; gens tangtoe ngaberkahan; tangtoe ngaberkahan ka anak-poetoe Israil; tangtoe ngaberkahan ka anak-poetoe Haroen; 'tangtoe ngabgrkahan ka sakoer noe sijeun koe Pangeran, ka noe leutik, ka noe gede. 'Pangeran tangtoe ngawoewoehan ka maraneh, nja ka diri maraneh sarta ka anak-intjoe maraneh. Maraneh moegi diberkahan koe Pangeran, noe ngadamel langit djeung boemi. 'Moenggoehing langit teja, langit teh bade Pangeran; demi boemi rnah koe andjeunna dipaparinkeun ka anak Adam. "Anoe maot " teu maroedji ka Pangeran; nja eta sakabeh noe geus toeroen ka 6nggon * noe djempe. 'D6mi oerang mah s6dja njaloekoerkeun ka Pangeran ti ajeuna datang ka salalanggengna. Haleloeja! a Djab. 6:6.
:

'Karanten * andjeun geus ngaleupaskeun njawa koering tina maot, panon koering tina tji-mata, sareng soekoe
koering tina laboeh. 'Koering bakal loemampah di pajoeneun Pangeran " dina Djab. se 15. tanah djalma hariroep.
:

6 Djab. 56 10

14. c Djab. 27

13.

11

12

13

14

Koering pertjaja, koe sabab kitoe koering ngomong; koering mantas kabalangsak katjida. 'Tadina * koering kapongpongan mitjatoer: * Sakabeh djalma bohong. 'Koemaha koering nja pimaleseun ka Pangeran tina saniskara kasaeanana ka koering? 'Koering sedja ngadjoengdjoengkeun loemoer kasalametan, bari nj6boet padjenengan Panekanan nadar koering ngeran. 'Sedja ka Pangeran, kasaksian koe sakabeh Oematna. a 2 Kor. 4 13. b Djab. 31 23.
"
"^
: :

Koem

3:

i.

d Djab. 22

26.

15

"

Maotna kaasih Pangeran koe manah

16

17

andjeunna dipikaadjen. 'Noen Pangeran! jaktos koering teh abdi andjeun; koering teh abdi andjeun, * anak abdi andjeun awewe; barogod koering koe andjeun geus dilesotkeun. 'Koering ka

is

koerban andjeun sedja ngoerbankeun pamoedji, bari njgboet padjgngngan Pangeran. 'S6dja ngkanan nadar koering ka Pangeran, kasaksian koe sakabeh
''

19

oematna; 'di boeroeanggdong Pangeran, di tgugah-tengah maneh, JSroesalem!


Haleloeja! a
c Djab.

Djab. 72

U;

97

10. 6

Djab. 86

16.

b Djab. 94:17.

107:22.

DJABOER
DJABOER
T^h,
"

117,
iG

118,

119.

677

117.
17

sakabeh oeraugkapir! geurama-L^roedji kaPangerau; eh, sakabeh bangsa! geura pada ngagoeng-ngagoeng ka andjeuuna.'Karana kaasihanana rosa pisan ka oeraug; sarta* kajaktosau Pangeran
salalanggengna. Haleloejal
ft

'Panangan Pangeran tSngSn leuwih loehoer; panangan Pangeran t6ng6n midam61 kawasa. Kaoela moal paeh geus
'

18

tangtoe kaoela hiroep, sarta njaritakeun dadamglan Pangeran. 'Kaoela tadina koe Pangeran dipgpgrih banggt pisan, tapi ten diselehkeun kana maot.
a
2

aBoemi5:ii.
19

Moesa 15:6; Djab. 89:

14.

Djab. 100

5.

Pangmoekakeun kaoela lawang kabgngran! s6dja asoep ka dinja, hatoer noehoen ka Pangeran. 'Ijeu teh lawang Pangeran; djalma noe balgngr piarasoepeun ka dinja. 'Koering sedja hatoer noehoen ka andjeun, " sarehing koering koe andjeun dikaboel, sargng andjeun geus djadi kasalamgtan koering. 'Batoe ^ noe geus dipitjeun koe toekang njarijeun imah teh, nja eta j)isan noe geus

DJABOER
Geura
2 3

118.

20

halatoer noehoen ka Pangeran; sabab moerah, sabab langggng ka"

21

asihanana.'Israi] geura njgboet, jen lang-

gSng kaasihanana. 'Anak-poetoe Haroen geura ujargboet, jen langgeng kaasihanana. 'Sakoer noe sijeun koe Pangeran geura njargboet, jen langgeng kaasihanana. a Djab. 106 1. Kaoela tadina sasambat ka Pangeran ti djSro kasoekgran kaoela; sarta kaoela dikaboel koe Pangeran, diteundeun di noe lega. 'Pangeran " noe njarSngan ka kaoela; moal sijeun-sijeun kaoela teh:
:

22

23

didjadikeun pamageuh djoeroe. 'Koe Pangeran eta dipgtakeun kitoe teh, sarta matak helok ka tetendjoan kaoela sadaja.
a Djab. 119:71. b 4:10; Ep. 2:20;
1

J6s.

28:16; Mat. 21:42; Lai.

Petr. 2:6.

24

manoesa mah bisa migawe naon ka


7

kaoela? 'Nja Pangeran pisan noe mitoeloeug ka kaoela; mana kaoela * tangtoe poewas nendjo ka noe gareuleuh ka kaoela. 'Mending njalindoeng ka Pangeran djeung ngandSl ka manoesa. 'M6nding njalindoeng ka Pangeran djeung ngandel ka menak-menak.
''

25

26

'^

a Djab. 56:5, 12
54
10
:

Koem 8:31;
:

Ibr.

13:6. 6 Djab.
:

27

9.

c Djab, 108

13

J6r. 17:5.

d Djab. 146

3.

11

12

Sakabeh oerang kapir ngarijoeng ka kaoela; tapi koe kaoela dek ditjatjar mawa padj6n6ngan Pangeran.' Pada ngarijoeng ka kaoela, estoe kaoela dilingkoeng; tapi koe kaoela dek ditjatjar mawa padjgnengan Pangeran. 'Pada ngarijoeng ka kaoela " sapSrti njii'oean; pada datang ka pareum saperti seuneu soeloeh tjoetjoek; koe kaoela dek ditjatjar mawa padjgnengan Pangeran.
a 5 Moesa
1
:

Nja ijeu teh poe noe kenging ngadamgl Pangeran; hajoe, oerang poe ijeu pada ggrah sarta boengah! 'Noen Pangeran! moegi ajeuna maparin kasalamgtan; noen Pangeran! moegi ajeuna maparin kaloeloesan. Sing salamgt anoe soemping koe padjgngngan Pangeran! Koering pada hatoer salamgt ka andjeun sargng sadaja ti djgro ggdong Pangeran. 'Pangeran noe djoemgngng Allah, " sarta geus maparin tjaang ka oerang. Geura tjarangtjang pikoerbaneun pesta koe tambang, nepi ka * tatandoekan altar!
'

a
28

Aj. 33

30. 6 1 Kadj. 1

50.

29

Andjeun teh Allah koering, sargng koering sgdja hatoer noehoen ka andjeun; noen, Allah koering! koering sgdja ngagoengkeun ka andjeun. 'Geura halatoer noehoen ka Pangeran; sabab moerah, sabab langggng kaasihanana.

44.

DJABOER

119.

13

Maneh ka kaoela ngadoepak banget pisan, mambrih kaoela tidjoempalik;


tapi Pangeran noe mitoeloeng ka ka'Kabedasan kaoela djeung djaboer nja Pangeran; estoe andjeunna noe djadi kasalamgtan kaoela. 'Aja sora s6s6nggakan djeung kasalametan di djero himah-himah djalma balSner: " panaoela.
2

14

15

"Dagdja tgmgn djalma noe satgmgnna -L^lampahna, " noe ngalakonan toret Pangeran! 'Bagdja tgmgn djalma noe ngtgpkeun pgrtelaan andjeunna, * noe nejangan andjeunna tgroes reudjeung hate; 'malah ten njarijeun kagorengan;
satgggsna loemampah dina djalan andjeunna. 'Andjeun geus nimbalkeun papakon andjeun, soepaja diestoekeun sa-

ngan Pangeran tengen midamgl kawasa.

678
5

DJABOER
26

119.

reng ggtolna. 'Eh, moega-moega djalan koering dibenerkeun, baris ngestoekeun pikoekoeh andjeun! Didinj a koering teh moal meunang era, ari koering mentjrong ka sadaja timbalan andjeun. 'Koering sedja nganoehoenkeun ka andjeun sareng hate saestoe, ari koering geus diadjar hoekoem andjeun noe langkoeng adil. 'Pikoekoeh andjeun koering sgdja ngestoekeun; moegi oelah nilarkeun koering antep-antepan a Djab. i:i.
'

pangandika andjeun! 'Djalan koering koe


koering geus dioendjoekkeun, sargng koering koe andjeun geus dikaboel; moegi koering diwoeroek pikoekoeh andjeun! 'Koering paparin ngaharti kana djalan papakon andjeun; tinangtos adjaib-adjaib andjeun koe koering ditapakoeran. 'Njawa koering asa adjoer bawaning tina kanalangsaan; moegi koering

27

28

29

b 5 Moesa i
9

29.

hoedangkeun noemoetkeun pangandika andjeun! 'Djalan kapalsoean moegi djaoehkeun ti koering; sareng koering moegi
dikoernijaan toret andjeun! 'Djalan kajaktosan noe koe koering dipilih; hoekoem andjeun noe koe koering ditjipta. 'Koering ngaraketan ka pgrtelaan andjeun; noen Pangeran! moegi koering oelah dierakeun. 'Koering sSdja ngalampahkeun djalan timbalan andjeun, manawi andjeun ngalggakeun hate koering.
a Djab. 44
;

beresih lakoena?
10

Naon pilantaraneunana djalmangora Ana ngaraksa eta noe-

30

11

12

13

14

15

16

17

18

roetkeun pangandika andjeun. 'Koering nejangan andjeun teroes sareng hate; moegi koering oelah sabab ti timbalan andjeun! 'Lahiran andjeun koe koering disimpgn di djero hate, soepaja koering oelah milampah dosa ka andjeun. 'Sagala poedj.i ka andjeun, Pangeran! Moegi koering diwoeroek pikoekoeh andjeun. 'Koering koe biwir njarijoskeun sadaja hoekoeming lambe andjeun. 'Dina djalan pertelaan andjeun koering teh atoh alah batan gadoeh saniskanten arta-banda. 'Koering sedja napakoeran papakon andjeun, sareng sSdja mentjrong ka djalan andjeun.' Pikoekoeh andjeun koe koering bade dipake karSsSpan; pangandika andjeun koe koering moal dipoi^ohokeun. Moegi midamel kasaean ka abdi gamparan; sangkan koering hiroep sareng ngestoekeun pangandika andjeun. 'Moegi moekakeun panon koering, soepaja koering awas ka noe adjaib-adjaib dina
toret andjeun! 'Koering teh
"

31

32

26.

33

Noen Pangeran! moegi ka koering


ngawoeroekkeun djalan j^ikoekoeh andjeun; tinangtos koering netgpkeun eta dongkap ka toetoegna. 'Moegi koering
paparin pangarti, tinangtos koering netepkeun toret andjeun; jaktos, s6dja ngestoekeun eta teroes sar6ng hate. 'Moegi koering didjalankeun dina djalan timbalan andjeun; karanten nja eta noe dipikasoeka koe koering. 'Hate koering moegi pgroehkeun kana pSrtelaan andjeun, sareng oelah kana kaperetjitan. 'Panon koering moegi balijeurkeun, oelah sina nendjo lakoe gapong; moegi koering hiroepkeun dina djalan andjeun! 'Moegi ka abdi gamparan jaktoskeun lahiran andjeun, noe noengtoen kana sijeun koe andjeun. 'Moegi djaoehkeun

34

35

36

37

19

semah

di

38

20

21

22

23

24

boemi; timbalan andjeun moegi oelah diboenikeun ti koering! 'Njawa koering asa remoek, bawaning hajang ka hoekoem andjeun sapapandjangna. 'Andjeun njeuseul noe arangkoeh; noe sarasab ti timbalan andjeun disarapa. 'Moegi ti koering ngadjoengkatkeun kahinaan sarSng katjelaan; karanten koering n6t6pkeun pSrtelaan andjeun. 'Sanadjanpara kapala tjaralik, sasaoeran ngamoesoeh ka koering ge, pikoekoeh andjeun koe abdi gamparan ditapakoeran bae. 'Malah pgrtelaan andjeun koe koering dipake karesSpan, sargng djadi panarosan koering.
a Djab. 39
:

39

pikahinaaneun koering, noe dipikarisi koe koering; karantgn hoekoem andjeun


40

41

42

43

13.

25

Njawa koering napgl kana ISmah; moegi koering hiroepkeun noemoetkeun


"

sarae pisan. Sajaktosna, koering teh hajang pisan ka papakon andjeun; moegi koering hiroepkeunkoekaadilan andjeun! Sareng moegi koering didatangan kaasihan andjeun, Pangeran; nja didatangan kasalametan andjeun noemoetkeun lahiran andjeun! 'Soepaja koering aja pingawangsoeleun ka noe ngahinakeun ka koering; karanten koering ngandSl ka pangandika andjeun. Sargng pangandika kajaktosan moegi oelah ditjandak " ti soengoet koering antep-antepan; karantgn koering ngargp-ngarep ka hoe'

'

DJABOER
44

119.

679

45

andjeun. 'Tinangtos koering ngestoekeun toret andjeun ten petot-pgtot, langg6ng salalamina. 'Sareng koering
di noe 16ga; karantgn koering nejangan papakon andjeun. 'Kalajan koering s6dja mopojankeun p6rtelaan andjeun kapajoeneunradja-radja, sargng nioal era. Sarawoeh koering bade r6s6p koe timbalan andjeun, noe dipikanjaah koe koering. 'Toer koering sedja ngadjoengdjoengkeun leungeun koering ka timbalan andjeun, noe dipikanjaah koe koering; sarSng sedja najjakoeran ji>s. 59:21, pikoekoeh andjeun.

koem

64

noe ngestoekeun papakon andjeun. 'Noen Pangeran! ^ boemi teh pinoeh koe kaasihan andjeun; pikoekoeh andjeun moegi

piloemampaheun

woeroekkeun ka koering!
b Djab. 33
:

Djab. 42:

9.

4G

5.

65

47

'

66

Andjeun geus midamSl kasaean ka abdi gamparan, noen Pangeran! noemoetkeun pangandika andjeun. 'Moegi

48

49

Moegi ngemoetkeun pangandika ka


abdi gamparan, reh koering koe andjeun dipaparin pangharepan. 'Nja eta pisan noe matak lipoer ka koering dina sadjgro kabalaugsakan koering; karanten lahiran andjeun noe ngahiroepkeun ka koering. 'Noe arangkoeh pada mojok ka koering antSp-antepan nanging koering teu njimpang ti toret andjeun. "Koering eling " ka hoekoeman andjeun ti babaheula, Pangeran noe mawi koering teh lipoer. 'Koering kataradjang panas ati tina sabab djalma doraka, noe naringgalkeun toret andjeun. 'Pikoekoeh andjeun koe koering dipake poepoedjian dina imah pangoembaraan koering. 'Ti peuting koering eling ka padjgnengan andjeun, Pangeran! sargng koering ngestoekeun toret andjeun. 'Pangkitoe koering teh, sabab koering nStepkeun papakon andjeun. a Djab. n- 12. Pangeran doeoeman koering; pioendjoek koering s6dja ngestoekeun pangandika andjeun. 'Koering noenoehoen ka pajoeneun andjeun teroes sareng hate: Moegi aja sih-koernija ka koering noemoetkeun lahiran andjeun! "Koering geus mikiran djalan diri sorangan, sareng soekoe koering koe koering geus dibalikkeun deui ka pertelaan andjeun. 'Koering gesat-ggsoet, sareng teu pisan talangke nja ngestoekeun timbalan andjeun. 'Koering kaoered koe djangSt djalma daroraka, nanging koering teu hilap-hilap ka toret andjeun. 'Tgngah peuting " koering sok hoedang, nganoehoenkeun ka andjeun tina hal pSrkawis
;
!

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

koering diwoeroek pamilih sareng kanjaho noe sarae; karanten koering pSr67 tjaja ka timbalan andjeun. 'Memeh koering dirgndahkeun, koering teh sasab; doepi ajeuna mah koering ngestoekeun 68 lahiran andjeun.'Andjeun langkoeng sae, sareng midamel kasaean; moegi koering pikoekoeh andjeun! 'Noe 69 diwoeroek arangkoeh pada ngarang bohong ngamoesoeh ka koering; nanging koering netepkeun papakon andjeun teroes saHatena kandel sapertos ga70 reng hate. djih; doepi koering mah, toret andjeun 71 karesepan koering. 'Oentoeng pisan koering teh, diri koering geus direndahkeun, soepaja koering diadjar pikoekoeh andjeun. 'Toret lambe andjeun " koe 72 koering diangken sae alah batan emasperak bareboe-reboe. o Djab. 19 11. " Panangan andjeun noe ngadamel sa73 ngadjadikeun ka koering; moegi rgng koering paparin pangarti, soepaja koe74 ring diadjar timbalan andjeun! 'Noe sarijeun koe andjeun pinarendjoeun ka koering bari baroengaheun, sabab koering ngarep-ngargp ka pangandika an75 djeun. 'Koering geus terang, Pangeran! jen hoekoeman andjeun langkoeng adil, sargng andjeun pangarendahkeun ka koering teh bawaning andjeun satoehoe. 76 'Moegi-moegi kaasihan andjeun djadikeun panglihpoer ka koering, noemoetkeun lahiran andjeun ka abdi gamparan! 77 'Moegi koering didatangan kawSlasan andjeun, sangkan koering hiroep; karanten toret andjeun kar6s6pan koering.
'

60

78

61

79

62

80

hoekoem andjeun noe langkoeng


63

adil.

'Noe arangkoeh moegi sina mareunang era; sabab ngabengkokkeun koering make bohong; doepi koering mah napakoeran jjapakon andjeun. 'Noe sarijeun koe andjeun moegi sina pada malik ka koering, sarSng noe nganjarahokeun ka p6rtelaan andjeun. 'Hate koering moegi satemgnna ka pikoekoeh
andjeun, soepaja koering oelah
era.

Aj. 10 :8;

sarijeun

'Koering ngabatoeran ka sadajana noe koe andjeun, sareng ka sakoer

meunang

Djab. 139:14.

680

DJABOER
Njawa koeriug kangSn

119.

pisan kana kasalamStan andjeun; pangandika andjeun noe koe koering diar6p-arep. 'Panon koering kanggn pisan kanalahiran andjeun; pioendjoek koering: Iraha andjeun nja bade ngalilipoer ka koering"? 'Karantgn koering geus djadi sapertos karoeng koelit keuna koe haseup; nanging koering teu hilap-hilap ka pikoekoeh andjeun. 'Sabaraha pioemoereun abdi gamparan? Iraha andjeun nja bade nerapkeun hoekoeman ka noe nganijaja ka koering? 'Koe noe arangkoeh " koering dipangujijeunkeun piloewang; eta teh lampahna teu noeroetkeun toret andjeun. 'Sadajana timbalan andjeun sajaktosna. Ari eta teh nganijajana ka koering marake bohong; moegi andjeun mitoeloeng ka koering! 'Bis-bis koering koe eta dieuweuhkeun ti boemi; nangiug koering teu ninggalkeun papakon andjeun. 'Moegi koering hiroepkeun noemoetkeun kaasihan andjeun; tinangtos koering ngestoekeun pgrtelaan lambe andjeun. a Djab. 57 7. " Pangandika andjeun, Pangeran! pageuh salalangggngna di sawarga. 'Kajaktosan andjeun toeroen-toemoeroen. * Andjeun ngadSgkeun boemi, sargng tetep. 'Mangsa ajeuna pada t6t6p keneh, noeroetkeun hoekoem andjeun; karanten saniskantgn oge abdi-abdi andjeun. 'Madak toret andjeun lain djadi kargsgpan koering mah, tinangtos koering geus tiwas dina kabalangsakan koering. Salalangggngna ge koering moal hilap ka papakon andjeun; karanten koering koe andjeun geus dihiroepkeun lantaran eta. 'Koering teh kagoengan andjeun; moegi njalamgtkeun ka koering; karantgn koering nejangan papakon andjeun.
: '

ajana di koering salalangggngna. 'Koering teh binangkit ti batan sadajana goeroe koering, sabab koering napakoeran pertelaan andjeun. 'Koering teh ngarti ti batan djalma karolot; sabab koering ngtepkeun papakon andjeun. 'Soekoe koering koe koering ditoelak ti sakoer djalan awon, soepaja koering ngestoekeun pangandika andjeun. 'Koering teu njimpang ti hoekoem andjeun; karanten nja andjeun pisan noe ngawoeroek ka koering. 'Koe amis lahiran andjeun * ka lalangit koering; alah batan madoe kana soengoet koering. 'Tina lantaran papakon andjeun, koering meunang pangarti; koe pgrkawis eta koering geuleuh ka sakoer djalan
palsoe.
a 5 Moesa i
:

6.

b Djab. 19

11.

Pangandika andjeun djadi damar hareupeun soekoe koering, sargng djadi


tjahja

dina djalan koering. 'Koering geus soempah, sareng s6dja ngajakinkeun: sanggem ngestoekeun hoekoem andjeun noe langkoeng adil. 'Koering geus dirgndahkeun anget pisan; noen Pangeran! moegi koering hiroepkeun noemoetkeun pangandika andjeun. Pangabakti biwir koering noe asal tina soeka moegi kamanah koe andjeun, Pangeran! sargng moegi koering diwoeroek hoekoem andjeun. 'Njawa koering " aja dina dampal leungeun koering teu petot-pgtot; nanging koering teu hilaphilap ka toret andjeun. 'Noe daroraka * masang rawe naheunan koering; nanging koering hanteu sasab ti papakon andjeun. 'Pertelaan andjeun koe koering dimilik salalanggengna; karantgn nja eta noe djadi kaatohan hate koering. 'Koering geus meroehkeun hate
'

'Noe daroraka " pada noenggoe-noenggoe ka koering, kargpna niwaskeun ka


koering; ari koering teh s6dja ngahartikeun pSrtelaan andjeun. 'PamSndak koering, sadajana kasampoernaan aja toengtoengna; doepi timbalan andjeun mah ISga langkoeng-langkoeng.
a Djab. 89
:

3.

b Djab. 89

12. c

Djab. 37

32.

Koering moetoeh koe njaah ka toret andjeun; sapopoe ngan eta bae noe koe koering ditapakoeran. 'Timbalan andjeun " matak mintSrkeun ka koering ti batan moesoeh koering;

koering, sedja ngalampahkeun pikoekoeh andjeun salalanggengna, dongkap ka toetoegna. aj. 13 14. b Djab. 140 e. Noe midoewa pikir koe koering dipikageuleuh; ari toret andjeun koe koering dipikanjaah. 'Andjeun " noe djadi panjoempoetan koering sargng kSpgng koering; pangandika andjeun noe koe koering diar6p-ar6p. 'Geura * njalingkir ti kaoela, eh sakoer noe migawe goreng! karana kaoela s6dja n6tgpkeun timbalan Allah kaoela. 'Moegi koering deudeul noemoetkeun lahiran
: :

andjeun, soepaja koering hiroep sargng


;

DJABOER
117

119.

681

118

119

120

moegi koering oelah meunang era pSrkawis panghai-gpan koering. 'Moegi koering tanggeuj, soepaja koering salamgt; tinaugtos koering nilik ka pikoekoeh andjeun ten p6tot-p6tot. 'Andjeun njapirakeun ka sadaja noe sarasab ti pikoekoeh andjeun; karantgn tjidrana palsoe. 'Sadajana noe doraka di boemi koe andjeun dileungitkeun sapertos boedah; koe perkawis eta koering njaah ka pfertelaan andjeun. 'Awak koering moeriding bawaning reuwas koe andjeun; sargng koering sijeun koe

135

136

ring leupaskeun tipanganijajamanoesa; tinangtos koering ngestoekeun papakon andjeun. 'Moegi njaangkeun " pameunteu andjeun ka abdi gamparan; sargng moegi koering diwoeroek pikoekoeh andjeun. 'Panon koering ngoetjoer soesoekan tjai, sabab eta teu ngarestoekeun toret andjeun. a Djab. 19 s.
:

b Aj. 29 137

23. c Djab. 4

7.

138

hoekoeman andjeun.
b Djab. 6
:

a Djab. 32

7.

139

9.

121

Koering ngalampahkeun hoekoem sargng kabengran; moegi koering oelah disgrahkeun ka noe nganijaja ka koe122 ring! 'Moegi kSrsa nanggSl abdi gamparan, matak djadi kangeunahan; noe arangkoeh oelah sina nganijaja ka koe123 ring. 'Panon koering kangen pisan kana kasalametan andjeun, sarSng kana la124 hiran andjeun noe langkoeng adil. 'Moegi ka abdi gamparan midamel noemoetkeun kaasihan andjeun, sarSng pikoekoeh andjeun moegi woeroekkeun ka 125 koering! 'Koering teja abdi andjeun; moegi koering paparin pangarti, soepaja nganjahokeun ka p6rtelaan andjeun. 126 Greus ninggang mangsana Pangeran midamel; karanten eta geus pada nga127 robahkeun toret andjeun. 'Koe pSrkawis eta koering njaiih ka timbalan andjeun alah batan ka 6mas, nadjan ka 128 6mas pangaloesna. 'Koe pgrkawis eta, sadajana papakon saniskanten hal koe koering diangkSn saestoe; doepi sakoer djalan palsoe mah koe koering dipika'

140

Pangeran! andjeun teh langkoeng adil, sarSng hoekoeman andjeun saestoe. 'Andjeun geus nimbalkeun p6rtelaan andjeun sarSng adilna, kalajan satoehoena langkoeng-langkoeng. 'Koering dongkap ka roeksak " bawaning goemati koering, sabab satroe koering geus pada mopohokeun pangandika andjeun. 'Lahiran andjeun * beunang ngabSsot kalangkoeng-langkoeng, sarSng abdi gamparan njaah pisan ka dinja.
ISToen

141

142

143

144

'Koering teh leutik sarSng dipikatjoewa; nanging koering teu hilap-hilap ka papakon andjeun. 'Kaadilan andjeun ISrSs salalanggSngna, sarSng toret andjeun sajaktos. 'Koering kataradjang kasoekSran sarSng karoepSkan; nanging timbalan andjeun djadi karSsSpan koering. 'PSrtelaan andjeun ISrSs salalanggSngna; moegi koering paparin pangarti, soepaja koering hiroep.
a Djab. 69:
10. b Djab. 12
;

7; 18: 31.

145

146

147

geuleuh.
129

148

130

131

132

Pgrtelaan andjeun matak helok; koe l^grkawis eta koe njawa koering pada ditgtgjskeun. 'Diboekakeunana pangandika andjeun " ngajakeun tjaang, matak noe barodo meunang harti. 'Koering * tjalangap bari ngarenghap, bawaning hajang ka timbalan andjeun. 'Moegi majoen ka koering, sargng moegi aja
sih-koernija adat-bijasa

149

150

ka koering, noemoetkeun ka noe njaraah ka padjS-

151

Koering sasambat tSroes sareng hate noen Pangeran! moegi koering dikaboel koering sSdja nStSpkeun pikoekoeh andjeun. 'Koering sasambat ka andjeun; moegi koering salamStkeun; tinangtos koering ngestoekeun pSrtelaan andjeun. 'Koering " sok miheulaan soeboeh, seug koering ngadjSrit pangandika andjeun noe koe koering diarSp-arep. 'Panon koering sok miheulaan waktoe ronda, baris koering napakoeran lahiran andjeun. 'Moegi ngamakboel ka panSda koering noemoetkeun kaasihanandjeun; noen Pangeran moegi koering hiroepkeun noemoetkeun hoekoem andjeun. 'Noe ngalobrek-ngobrek karoetjahan pada deukeut pada ngadjaoehan toret andjeun. 'Noen Pangeran! andjeun teh deukeut sarSng sadajana timbalan an; ;
! ;

133

134

ngngan andjeun. 'Moegi mageuhkeun napak koering dina lahiran andjeun; sarSng oelah aja kadorakaan, naon bae, noe moerba ka koering. 'Moegi koe-

152

djeun sajaktos. 'Geus ti baheula koering teh terang tina pSrtelaan andjeun, jen koe andjeun eta ditangtoskeun salalanggSngna. a Djab. 57:9; 130 6.
:

682
153

DJABOEE
Moegi ningalan kabalangsakan koe-

120, 121.

154

155

156

157

158

159

160

sareng koering leupaskeun; karanten koering teu hilap ka toret andjeun. 'Moegi " moetoes padoe koering, sareng koering didjait; moegi koering hiroepkeun noemoetkeun lahiran andjeun. 'Ivasalametan djaoeh ti noe daroraka; karanten teu narejangan pikoekoeh andjeun. 'JSFoen Pangeran kawelasan andjeun gede pisan moegi koering hiroepkeun noemoetkeun hoekoem andjeun. 'Loba pisan noe nganijaja sareng njoesoeker ka koering; nanging koering teu njimpang-njimpang ti pertelaan andjeun. 'Ari koering nendjo noe milampah tjidra, koering teh ngewa, reh eta teu ngarestoekeun lahiran andjeun. 'Moegi waspaos, jen koering teh njaah ka papakon andjeun; noen Pangeran! moegi koering hiroepkeun noemoetkeun kaasihan andjeun. 'Sadjoemlahna pangandika andjeun sajaktos, sareng saban-saban hoekoem andjeun noe adil tetep salalangggngna.
ring,
!

171

172

173

174

175

176

pajoeneun andjeun; moegi koering leupaskeun noemoetkeun lahiran andjeun. 'Biwir koering " bade ngaboelakkeun pamoedji, sabab koering koe andjeun diwoeroek pikoekoeh andjeun. 'Letah koering bade ngawihkeun lahiran andjeun; karanten sadajana timbalan andjeun adil pisan. 'Panangan andjeun moegi mitoeloeng ka koering; karanten papakon andjeun noe koe koering dipilih. 'Noen Pangeran! koering hajang pisan kana kasalametan andjeun sar6ng toret andjeun noe djadi karesepan koering. 'Njawa koering moegi sina hiroep, tinangtos koering moedji ka andjeun; sareng hoekoem andjeun moegi mitoeloeng ka koering. 'Koering teh * sasab sapertos domba noe leungit moegi nejangan abdi gamparan; karanten koering teu hilap-hilap ka timbalan andjeun.
a Djab. 145:
7.

6 jcs. 53:6.

DJABOER

120.

a Djab. 43:
161

1;

74: 22.

162

163

164

165

166

167

168

kapala nganijaja ka koering taja sabab nanging hate koering adjrih koe pangandika andjeun. 'Koering atoh koe bal pgrkawis lahiran andjeun, sapSrtos noe manggih djarahan gede. 'Koering geuleuh ka lampah palsoe, estoe koe koering dipikagiroek doepi toret andjeun mah koe koering dipikanjaah. 'Toedjoeh kali sadinten koering moedji ka andjeun, tina hal joerkawis hoekoem andjeun noe langkoeng adil. 'Saha-saha noe njaah ka toret andjeun, gede kasenangan; sareng " taja pisan tatadjongan di noe kitoe mah. 'Noen Pangeran! koering ngantosan kana kasalametan andjeun sareng timbalan andjeun koe koering dilampahkeun. 'Njawa koering ngestcekeun pertelaan andjeun, sargng koe koering dipikanjaah anggt pisan. Koering ngestoekeun papakon andjeun sareng pgrtelaan andjeun karantSn sadajana djalan koering aja di pajoeneun andjeun.
;

Para

Ijeu poepoedjian moenggah. " Koering sasambat ka Pangeran dina kasoekgran koering, sarta koering koe andjeunna dikaboel. "Noen Pangeran! moegi ngaleupaskeun njawa koering ti
biwir palsoe, ti letah tjidra. a Djab. 50:15. Maneh bakal dipaparin naon, sarta maneh bakal diwoewoehan naon, eh letah tjidra? 'Djamparing sareukeut ti

noe Langkoeng Kawasa, bareng roehak


harendong.
5

Tjilaka teuing koering teh

ngoem-

Mesek, tjitjing di himah Kedar! 'Njawa koering lila naker tjitjingna di noe geuleuh kana karoentoetan. Koering soeka kana karoentoetan; demi satijap-tijap koering ugomong, pek eta
bara
"

di

'

teh pada p6rang.

Moesa 10

25

is.

DJABOER

121.

'

Ijeu poepoedjian moenggah. Kaoela njgngkatkeun panon " ka ti mana pidatagoenoeng-goenoeng


;

a
169

Joh. 2

10.
3

170

Noen Pangeran! panjeloek koering moegi tjoendoek ka pajoeneun andjeun; moegi koering paparin pangarti noemoetkeun pangandika andjeun. 'Panoehoen koering moegi dongkap ka

ngeun pitoeloeng kaoela? 'Pitoeloeng kaoela datangna ti Pangeran, noe ngadam61 langit djeung boemi. a Djab. 125 2. " Soekoe maneh koe andjeunna moal diidinan tidjalikeuh noe ngaraksa ka maneh tara ISlSjgpan. 'Sagnjana, noe
:

ngaraksa

Israil

mah tara 1616j6pan,

soe12.

mawonna

koelSm.

a Djab. 66:9; 9i:ii,

DJABOER
5

122,

123, 124, 125.

Nja Pangeran noe ngaraksa ka ma" iija Pangeran noe ngahijeuman ka maneh ti katoehoeeun maneh. 'Ti beurang maneh * moal katodjo koe jmneh;
non-poe, kitoe deui ti peuting koe boelan.
o
J63.

koering, dongkap ka maparin sih-koera Djab. i2i:i. nija ka koering sadaja.


b Djab. 141
3
:

8.

25

i,

5.

b Wahj. 7

16.

Pangeran tangtoe ngaraksa ka maneh, ngadjaoehkeun sakoer katjilakailn geus tangtoe ngaraksa ka njawa maneh. 'Pangeran " tangtoe ngaraksa ka-loewar maneh djeung asoejj maneh, ti ajeuna sarta datang ka salalanggSngna.
;

Moegi aja sih-koernija ka koering, uoen Pangeran! moegi aja sih-koernija ka koering sadaja; karantgn koering geus sareubeuh teuing koe panj61aan. 'Njawa koering sadaja geus seubeuh teuing koe pamojok djalma reueus, sarSng koe panjSlaan djalma adigoeng.

DJABOER
Dawoed.

124.

Moesa 28

6.

Ijeu poepoedjian moenggah. Damglan


teu ngabSdasan ka noeroet ngomong; 'oepama Pangeran teu ngabedasan ka oerang basa manoesa ngamoesoeh ka oerang mah geus tangtoe " oerang koe eta dileglSg hiroep-hiroep,

DJABOER

122.

Oepama Pangeran
tjik,

Ijeu poepoedjian moenggah. Damglan Dawoed. Kaoela teh boengah, lamoen aja noe ngaromong ka kaoela: Hajoe, oerang leumpang ka gedong Pangeran! 'Soe-

oerang mah;

Israil

'

koe kaoela keur narangtoeng " dina lawang maneh, Jeroesalem 'Ari Jeroesalem diadggkeunana saroepa nagara noe imahna dikantet-kantetkeun sare!

mangsa
4

keur

djadi

arambekeun

ka

oerang. 'Geus tangtoe oerang kalipoetan koe tjai; nja njawa oerang kasorang koe waloengan. 'Geus tangtoe njawa

jana.
i

o Djab. 87

2.

oerang kasorang koe


lantjang.
6

tjai

noe koema12.

Nja ka dinjakaom-kaom sok maroenggah, teges kaom kagoengan Pangeran, moeroe pSrtelaan Israil, baris halatoer noehoen ka padj6nengan Pangeran. 5 'Wantoe di dinja dipgrnahkeunana korsi pangadilan, nja eta pangtjaUkan bangsa Dawoed. 6 Koedoe pada mangnedakeun Jgroesalem, masingna salamgt! Sing garenah 'Sing aja kasala7 noe njaraah ka maneh mStan sadjgro koeta maneh, djeung kas6" di djgro ggdong-gedong maneh! nangan 8 'Koe karna doeloer kaoela djeung batoer kaoela noe matak kaoela s6dja mitjatoer: Sing aja kasalamgtan sadjSro 9 maneh! 'Koe karna gedong Pangeran, Allah oerang, noe matak kaoela s6dja nejangan pidjamoegaeun maneh.
!

a Djab. 35: 25; sn. i;

Sagala poedji ka Pangeran, noe teu ngidinan oerang teh djadi hakaneun hoentoe eta! 'Njawa oerang teh leupas
saperti manoek ti djiret toekang taheun; djirgtna rampoeng, seug oerang
"

a sn. e 5. teh leupas. Pitoeloeng oerang ajana dina pa:

djenSngan Pangeran, noe ngadamgl laa Djab. 121:2. ngit djeung boemi.

DJABOER

125.

a Djab. 48

4.

DJABOER
Koering
2

123.
3

Ijeu poepoedjian moenggah. "Noe ngarandel ka Pangeran saibarat goenoeng Sion, noe teu keuna ojag, satSgesna pageuh salalanggSngna. 'Sapgrti Jgroesalem karijoeng koe goenoeng-goenoeng, * nja kitoe Pangeran ngoebeng ka oematna, ti ajeuna sarta a sa. 29 25. datang ka salalanggengna.
:

6 Djab. 34:

8.

Ijeu poepoedjian moenggah.


"

Karana teteken kadorakaan teh moal


tStgp dina bagian djalma balgngr; soepaja noe balSngr oelah datang ka njo-

njgngkatkeun panon ka

andjeun, noe linggih di sawarga. 'Sajaktosna, sap6rtos panon badega lalaki ka leungeun djoeragan lalaki, sarSng sapgrtos panon badega awewe ka leungeun djoeragan awewe, * nja kitoe panon koering sadaja ka Pangeran, Allah

dorkeun leungeunna kana kagorengan. Noen Pangeran! moegi midamgl kasaean ka sakoer noe harade sarSng ka noe pada saestoe sadjgro hatena. 'D6mi sakoer noe njimpang; noeroet djalanna

6S4

DJABOER

126, 127, 128, 129, 130.


2

noe poengkal-pengkol mah, mgngke koe Pangerau pada digiring reudjeuug noe njarijeuu kadorakaan. " Sing aja kasalamStan ka Israil! a Djab. i28:6.

lakonan djalan andjeunna. 'Karana beunang migawe leungeun sorangan tangtoe koe maneh kapoeloek; tangtoe bagdja maneh teh, sarta maneh pidjamoegaeun.
O Djab. 112:1.

DJABOER

126.

Ijeu poepoedjian moenggah. Mangsa bobojongan ti Sion koe Pangeran dipoelangkeun, oerang teh asa ngimpi. "Harita " soengoet oerang pi-

Pamadjikan maneh bakal djadi sapgrti tangkal anggoer baranahan, di tgngahtgngah imah maneh;
"

ari

anak-anak

noeh koe seuseurian, kitoe deui letab oerang koe s6s6nggakan. Harita di lebah oerang kapir pada njeboet kijeu: Pangeran geus ngadamel padamSlan aheng ka eta teh Pangeran geus ngadamgl padamglan aheng ka oerang; mana oerang teh pada boengah. a aj. 8:2i. Noen Pangeran batoer koering dibomoegi-moegi dibalikkeun, sapSrtos jong waloengau-waloengan di kidoel. 'Sahasaha noe njebar bari ragragan tji-panon, mgngke diboewat bari sesgnggakan. 'Leumpangna poelang-anting bari tjeurik, mamawa binih sebarkeuneun; mgngke balik asoep bari s6senggakan, ngakoet beungkeutanana.
'

djaradi tjara p8tetan djetoen sakoeriling medja maneh. 'Sa6njana, djalma noe sijeun koe Pangeran tangtoe kitoe dibgrkahanana. a Djab. 144:12.
"

maneh bakal

Pangeran tangtoe ngabSrkahan ka


ti

maneh
6

Sion, sarta

maneh

pinendjo-

eun kawiloedjengan Jgroesalem saoemoer-hiroep maneh. 'Toer maneh pinendjoeun intjoe maneh. * Sing aja kasalamgtan ka Israil a Djab. 134 3. b Djab. 125 5.
!
:
:

DJABOER
kaoela

129.

Ijeu poepoedjian moenggah. RemSn pisan djalma njaloesoekSr ka ti mangsa kaoela ngora; tjik, Israil noeroet ngomong; 'rSmgn pisan djalma njaloesoeker ka kaoela ti mangsa kaoela ngora kitoe ge teu koengsi nga;

DJABOER

lindih
127.
3

Ijeu poepoedjian moenggah. Damglan Soeleman.

Oepama Pangeran teu ngadamgl imah mah, noe njarijeun eta gaplah baranggawena. Oepama Pangeran teu ngaraksa nagara mah, noe ngadjaga gaplah tjaringtjing.
2

ka kaoela. Toekang ngawoeloekoe pada ngawoeloekoe dina tonggong kaoela; tapakna singkal didjijeun pandjang. Pangeran langkoeng adil tambang djalma daroraka koe andjeunna geus dipSgat"
'

ngSlatkeun

Gaplah maraneh hoedang isoek-isoek, eureun, ngahakan rgdjgki beunang hese-tjape; gnjana teh kijeu: " koe andjeunna dipaparinkeun ka ka-

6 7

keun. a J6s. 51 23. " Sing mareunang era sarta aloendoer toekang, sakoer noe geuleuh ka Sion. ka 'Sing djaradi saperti djoekoet dina hateup, noe perang memeh ggde; 'noe teu matak pinoeh leungeun noe diboewat,
:

soemawonna kana lahoenan anoe njijeun


8

meumeutna dina
3

sadjSro sasarean.
a
Sil.

beungkeutan

'

sarta noe ngaliwat teu


:

10:22.

Saestoena, anak djadi warisan ti Pangeran; boewah beuteungtehgandjaran.


'Sapgrti djamparing noe ditj6k81 koe leungeun prawira, nja kitoe anak-anak lalaki beunang keur ngora. Bagdja t6m6n djalma noe wadahna djamparing pinoeh koe noe kitoe; moal mareunang era, lamoen sasaoeran reudjeung moesoeh dina lawang.

ngaromong kijeu Moegi aja bgrkah Pangeran ka maraneh; kaoela ngabSrkahan ka maraneh njSboet padj6n6ngan
Pangeran.
a ojab. 40:i5.

DJABOER

130.

DJABOER

128.
3

Ijeu poepoedjian moenggah. " Ti noe djarSro koering sasambat ka andjeun, Pangeran! 'Noen Goesti! * moegi ngadangoekeun sowara koering; tjgpil andjeun moegi ngargggpkeun sowara panoenoehoen koering!
a Djab. 40
"
:

Ijeu poepoedjian moenggah. " Bagdja tSmgn oenggal-oenggal djakna noe sijeun koe Pangeran, noenga-

3.

b Djab. 5

2.

Oepami andjeun, Pangeran! kgrsa nitenan kana kadorakaan: noen Goesti!

DJABOER
i

131, 132, 133.

685

saha noe bisa tagen? 'Nanging * di andjeuu aja imnghampoera, soepaja ana aj. 9 s. 6 j^. 55 7. djeun dipikasijeun. Koering " ngantos-ngantos ka Pangerau; njawa koering ngantos-ngantos, sar6ng koering ngarep-ngarep ka pangandikana. 'Njawa koering ngantos-ngantos ka Goesti, alah batan noe karemit noenggoe-noenggoe beurang, aiah batan noe karSmit noenggoe-noenggoe beurang.
: :

dakna koe koering dina bilangan Jatir. 'Hajoe, oerang ngadeuheus ka panglinggihan andjeunna, oerang soedjoed " hareupeun djodjodog dampalna! 'Noen Pangeran * moegi ngadgg soemangga lebSt kana reureuh andjeun, nja salira andjeun siuarSngan pgtining kabgdasanandjeun. 'Panghoeloe-panghoeloe andjeun moegi pada dipakeanan kabSngran, sareng kaasih-kaasih andjeun moegi sina pada sgsSnggakan! 'Pameunteu lisahan andjeun " moegi koe andjeun oelah ditampik, koe karana Dawoed, abdi an! ;

a Djab. 27;
7

14.

10

masing ngarep-ngargp ka Pangeran; karana Pangeran noe kagoengan kaftsihan, sarta andjeunna soegih djalan ngaleupaskeun.' Djeung andjeunna " tangtoe ngaleupaskeun Israil ti saa jes. 45 17. kabeh kadorakaanana.
Israil
:

djeun!
11

a Djab. 99

5. 6

2 Bab.

6:41. e Djab. 84:10.

Pangeran soempah ka Dawoed

sa-

DJABOER
Dawoed.

131.
12

Ijeu poepoedjian moenggah. Damelan

jaktosna, sarta moal moendoer deui: Kami dina korsi maneh tangtoe ngadijoekkeun anoe asal boewah beuteung maneh. 'Oepama ^ anak maneh ngarestoekeun perdjangdjian kami djeung pertelaan kami, anoe koe kami rek di-

Noen Pangeran! hate koering teu angkoeh, panoa koering teu loehoer, kalajan koering teu loemampah di noe aheng-aheng atanapi di noe adjaibadjaib, anoe lain pilampaheun koering.
o Aj. 42
2
;

13

3.

Sawangsoelna njawa koering koe koering gens disina tengtrem sareng disina tjitjing, sapertos boedak noe geus dibeuteungan njoesoe ajana di indoengna; njawa koering ajana di koering sapertos boedak noe geus dibeuteungan njoesoe. " Israil masing ngarep-ngarep ka Pangeran, ti ajeuna sarta datang ka salalangggngna. a Djab. us 9 130 7.
:

14

15

16

DJABOER

132.

17

V
2

peu poepoedjian moenggah.


18

woeroekkeun ka darinja, tangtoe anakintjoe eta ge salalawasna pidarijoekeun dina korsi maneh. "Karana Pangeran geus milih Sion, dikersakeun djadi panglinggihan andjeunna. a Djab. 89:4. 6 1 Radj. 2:4. " Ijeu teh pangreureuhan kami salalawasna; di dijeu kami pilinggiheun; karana nja ijeu noe koe kami dikgrsakeun. 'Ari kahiroepanana koe kami rek diberkahan rosa pisan; sarta djalmana noe mariskin koe kami rek diseubeuhan koe kahakanan.' Djeung deui panghoeloepanghoeloena koe kami rek dipakeanan kasalametan, sarta djalmana noe kaasih bakal pada sesenggakan rame pisan. 'Di dinja kami rek ngabidjilkeun * hidji tandoek pikeun Dawoed; sarta lisahan

Noen Pangeran! moegi emoet ka Dawoed, perkawis sadajana riwoedna; 'jen soempah ka Pangeran, sareng ka loewar nadar " ka Allah Jakoeb noe
langkoeng kawasa, nja kijeu teja: 'Hamo koering asoep * ka himah rorompok koering; hamo koering naek karandjang pangheesan koering; 'hamo koering mikeun panon koering sasarean, atanajDi biwir mata koering lelejepan: 'dongkap ka koering < geus mendak piSnggoneun Pangeran, pipanglinggihaneun Allah Jakoeb noe langkoeng kawasa. a 1 Moesa 49 24.
:

kami koe kami dipangmgtakeun hidji damar. Moesoeh-moesoehna koe kami rek dipakeanan kaeraan sarta makoeta Dawoed bakal mantjoer dina sirahna.
'

""

a Djab.

68:17.
:

Djab.

89:25;

Loek.

1:69.

c Djab. 35

26.

DJABOER
Dawoed.

133.

Ijeu poepoedjian moenggah. Damelan


Saenjana, koe aloes sarta koe matak lamoen doeloer reureudjeungan, malah satoenggal! 'Ibarat tjara " minjak aloes teja dina mastaka, noe toeroen kana djanggot, nja djanggot Haroen; noe toeroen kana kelin pangangrgsep,

b 2 Sam. 7:2. c Lai.


6

4G.

Sajaktosna, koering ngaroeping tjarijos pgrkawis eta di Eprata, kapSn-

686
3

DJABOER
"Ibarat tjara tji-iboeu

134, 135,
11

136.

goenoeng Hermon, noe toeroen ka pigoenoengan Sion. Karana nja di dinja Pangeran ngersakeun maparin berkah, teggs higona.

12

radja noe karawasa, 'teggs * Sihon, radja oerang Emor, djeung Og, radja Basan, kitoe deui sakabeh radja Kauaan teja; 'bari ladjeng " tanahna dimilikkeun, nja

roep Salalangggngna.

Moesa 29:7; 30:23.


13

dimilikkeun ka Israil oematna.


a Djab. 78:55. h 4 Moesa 21:21,
33. c Jos. 12.

DJABOER

134.

Ijeu poepoedjian moenggah. Mangga, njaloekoerkeun ka Pangeran, eh sadaja abdi Pangeran, " noe marargk di gSdong Pangeran sabansaban peuting! 'Djaroengdjoengkeun *

14

Noen Pangeran! " padjenSngan andjeun teh langgeng; noen Pangeran! panginget-nginget ka andjeun teh toeroen-toemoeroen. 'Karana Pangeran * bakal ngahoekoeman oematna, djeung
pihawatoseun koe hal abdi-abdina.
a Djab. 102
:

panangan sampejan ka kasoetjian, bari njaloekoerkeun ka Pangeran!


a
3
1

13. 6 5

Moesa 32

36.

15

Bab. 9:27. h Djab. 141

2.

Pangeran ti Sion, nja eta koe noe ngadamel langit djeung boemi! a Djab. 115 15.
"
:

Man eh moegi diberkahan koe

16
17

18

DJABOER

135.

Haleloeja! Geura maroedji ka padjenengan Pangeran; geura maroedji, eh " abdi-abdi Pangeran, 'noe marargk di gedong Pangeran, * di boeroean-boeroean gedong Allah oerang! 'Oeura maroedji ka Pangeran; sabab Pangeran langkoeng moerah; geura njaranji ka padjenenganana, sabab matak resep. 'Karana " Jakoeb koe Pangeran dipilih bade salira audjeunna, Israil dipilih djadi kagoenganana. a ojab. 134 1.
:

Brahala-brahala oerang kapir mah perak djeung emas, djidjijeunan leungeun manoesa. 'Aja soengoetan, teu lemek; aja panonan, teu neuleu; 'aja tjeulian, teu ngadenge; malah taja pisan ambekan dina soengoetna. 'Noe njarijeun eta pidjaradieun saperti eta, kitoe deui sakoer noe ngandel ka eta.
"

a Djab. 115
19

4.

20

21

Eh, anak-poetoe Israil! geura njaloekoerkeun ka Pangeran; eh, anak-poetoe Haroen! geura njaloekoerkeun ka Pangeran; 'eh, anak-poetoe Lewi! geura njaloekoerkeun ka Pangeran; eh, sakoer noe sijeun koe Pangeran! geura njaloekoerkeun ka Pangeran. 'Sagala poedji ka Pangeran ti Sion, nja eta ka noe
linggih di Jeroesalem. Haleloeja!

h 2 Bab. 4
5

9.

c 5

Moesa

6.

DJABOER
Geura
"

136.

Karana kaoela tSrang

pisan, jen Pa-

ngeran langkoeng agoeng; estoe Goesti oerang teh ngoengkoelan sakabeh batara. 'Naon bae pangSrsa Pangeran, " koe andjeunna didamel, di sawarga djeung di boemi, di laoet djeung di sakabeh sagara. 'Nja andjeunna * noe ngoenggahkeun tgdoeh ti toengtoeng boemi; nja andjeunna noe ngadamel kilat bargng hoedjan; nja andjeunna noe ngabidjilkeun angin " ti goedang
andjeunna.
a Djab. 115
:

halatoer noehoen ka Pangeran; sabab moerah, sabab langgSng kaasihanana. a Djab. ii8 i. Geura halatoer noehoen ka * Bataraning sakabeh batara; sabab langgeng kaasihanana. a 5 Moesa lo: 17. Geura halatoer noehoen ka Goestining sakabeh goesti; sabab langggng kaasihanana.
:

3.

l JSr. 10

13. c Aj.

38

22. 5

Nja andjeunna noe maehkeun tjikaltjikal oerang M6sir, ti manoesa tepi ka sato tjotjooan teja. 'Andjeunna * noe ngadatangkeun tanda-tanda djeung moedjidjat-moedjidjat ka tgngah-tSngah maneh, M6sir! dikeunakeun ka Piraon djeung ka sakabeh abdi-abdina.
"

Ka noe woengkoel " ngadamSl moegalSde; sabab langgeng kaasihanana. a Djab. 72 18. Ka noe ngadamel langit kalawan pangartosanana; sabab langggng kaasihanana. b J6r. 10 12. Ka noe " meberkeun boemi dina tjaitjai; sabab langggng kaasihanana.
djidjat
:
:

a
7

jab.

24:2.

Ka noe ngadamel
teja;

" damar noe galSde sabab langgSng kaasihanana.

a Djab. 78:51. b Djab. 78:43.


10

a
8

Moesa

14, 16.

"

Nja andjeunna noe ngelehkeun bangsa:rta

Nja eta panon-poe, eukeur marentah


ti

sa loba pisan,

maehkeun

radja-

beurang; sabab langgSng kaasihanana.

DJABOER
9

137,

138.

687

10

11

Boelan djeiing bentang-bentang, eukeur mararentah tipeuting; sabab langgSng kaasihanana. Ka noe " ngagSboeg oerang MSsir dina tjikal-tjikalna teja; sabab langggng a2Moesal2:29. kaasihauana. Bari Israil dika-loewarkeun ti teugah maranelianana sabab langggng kaasihanana.
;

tanah eta, kaoela pada ngagantoengkeun katjapi-katjapi kaoela. 'Karanadi dinja djalma noe ngabojong kaoela pada nitah ka kaoela ngoengelkeun poepoedjian, sarta noe njangsarakeun ka kaoela pada nitah boengah; [pokna]: De-

wek pangnjaranjikeun
4

12

"

Nganggo panangan kawasa

sarta
5
34.

asta noe njodor; asihanana.


13

sabab langggng kaa s Moesa 4


:

Ka noe " motong laoet Ager, didoewakeun; sabab langgeng kaasihanana.


a 2 Moesa 14
:

16.

14

15

iG

Bari ladjeng Israil disina meuntas, nSroes tengahna; sabab langgeng kaasihanana. Ari " Piraon sabaladna mah koe andjeunna diwSregkeun ka laoet Ager; sabab langggng kaasihanana. a 2 Moesa u 27. Ka noe " noejoen oematna di tggal ISga teja; sabab langggng kaasihanana.
:

salah-sahidji poepoedjian Sion! Koemaha kaoela nja rek nganjaranjikeun poepoedjian Pangeran di tanah bangsa sedjenl 'Oepama kaoela datang ka poho ka maneh, Jgroesalem! leungeun kaoela katoehoe sing poho ka dirina! 'Letah kaoela sing rapet kana lalangit, oepama kaoela datang ka teu inget ka maneh, oepama kaoela datang ka teu ngadjoengdjoengkeun Jeroesalem ti batan kaboengahan kaoela noe pangoentjoelna!

Noen Pangeran! moegi ngemoetkeun lampah oerang Edom keur poean JSroesalem; noe ngaromong kijeu teja:
"

o
17

Moesa

2.

ngelehkeun radja-radja noe galede teja; sabab langgeng kaasiha"

Ka noe

18

19

20

21

22

23

24

nana. a Djab. 135 10. Sarta maehkeun radja-radja noe maroelja; sabab langgeng kaasihanana. T6g6s Sihon, radja oerang Emor; sabab langggng kaasihanana. Kitoe deui Og, radja Basan; sabab langgeng kaasihanana. Bari ladjeng tanahna dimilikkeun; sabab langgeng kaasihanana. Nja dimilikkeun ka Israil " abdina; sabab langggng kaasihanana. a jss. 41 8. Andjeunna emoeteun ka oerang, keur mangsa oei'ang handap teja; sabab langgSng kaasihanana. Sarta oerang direboet ti satroe-satroe oerang; sabab langgeng kaasihanana.
: :

Tarandjangan, tarandjangan, sing tei^i ka pademenna pisan! 'Eh, anak Baboel, noe mengke diroeksakkeun! sing bagdja djalma, * noe ka maneh pinaoereun pagawean maneh, noe koe maneh dipigawe ka kaoela sadaja teja! 'Sing bagdja djalma, " noe pingarontokeun baroedak maneh noe laleutik, bari diremoekkeun sakali ka batoe tjadas! aJeh. 25: i3;0b. ii.
b JSr. 50
:

15, 29. c J6s. 13

16.

DJABOER
Tiamelan Dawoed.
-L'

188.

25

26

Andjeunna noe " maparin redjeki ka saniskara daging; sabab langgeng kaasihauana. a Hjab. 145 15. Geura halatoer noehoen ka " Allah sawarga; sabab langgeng kaasihanana.
:

a Esr. 1:2; N6h.

4.

DJABOER

Koering sedja hatoer noehoen ka andjeun teroes sareng hate; sedja moedji ka andjeun kasaksian koe "para allah. 'Koering * sedja sembahijang njanghareup ka kabah andjeun noe soetji, sareng sedja hatoer noehoen ka padjenSngan andjeun tina hal kaasihan andjeun sareng tina hal kajaktosan andjeun; karanten andjeun geus ngagoengkeun lahiran andjeun alah batan sadajana djenengan andjeun. 'Keur mangsa koering sasambat, koei'ing koe andjeun dikaboel; koering dipaparin gSde hate, njawa koering diasoepan kakoewatan.
a Djab. 82
;

137.
4

1.

6 Djab. 5

8.

Sisi bangawan-bangawan Baboel, nja di dinja kaoela darijoek, malah kaoela tjareurik, satijap-tijap ras aringet ka Sion. 'Dina waroe lot, noe araja di dj6ro

Sadajana radja di boemi mengke halatoer noehoen ka andjeun, Pangeran! dimana geus ngaroeping lahiran lambe andjeun. 'Sareng bade pada nganjanji

DJABOER
keun djalan Pangeran; karautgn kamoeljaan Pangeran langkoeng agoeng. "Karanten * Pangeran langkoeng loehoer, kitoe ge ningali ka noe handap, sargng noe angkoeh kaoeninga ti kadjaOehan.
7

139, 140.

tjaang sapgrtos beurang; poek sargng tjaang sami bae. a aj. 26:6; Am. 9:2.
bidjil
b Aj. 34:22.
13

Djab. 72:11. b Djab. 113:5,

6.

koering njorang di tSngahtengah kasoekeran, koering koe andjeun dihiroepkeun andjeun sok njodorkeun panangan andjeun, megatan ambekmoesoeh-moesoeh koering, sar6ng panangan andjeun tengen njalametkeun ka koering. 'Pangeran tangtoe ngadjeudjeuhkeun diri koering; noen Pangeran! kaasihan andjeun teh langggug; dadamSlan panangan andjeun moegi oelah ditilarkeun! Djab. 57:3.
Tijap-tijai3
;

14

Karanten nja andjeun " noe kagoengan kaboeboewahan koering; da koering teh koe andjeun ditgpa di djgro kandoengan poen indoeng. 'Koering hatoer noehoen ka andjeun, reh sabab
koering didamgl teh matak sijeun, nja matak helok; adjaib pisan dadamelan andjeun, sareng koe diri koering langkoeng-langkoeng nja ditarimakeun.'Toelang koering hanteu kadingdingan ka andjeun, eukeur koering didamgl di noe boeni, disongket di noe pangdjerona di boemi. 'Sotja andjeun ningali ka koering keur koering tatjan mangroepa; sargng sadajana geus kaoengelkeun dina kitab andjeun, noe diroepakeun dina sabansaban poe, keur hidji ge tatjan aja. 'Mana rasa koering, * koe moelja mamanahan andjeun, noen Allah! Amboe, aja sakitoe rarosadjoemlah-djoemlahna! 'Ana koe koering rek dibilang, geuning loba ti batan keusik. Barang koering lilir, koering teh masih aja di andjeun.
a Djab. 7:10. b Djab. 92
:

15

16

DJABOER
Pikeun kokolot
waspaos

139. Ijeu

njanji.

djaboer
17

damelan Dawoed.

Noen Pangeran! andjeun langkoeng


2

langkoeng oeninga ka koering. 'Andjeun oeninga dijoek koering sareng hoedang koering; andjeun ngartos pikiran koering tikadjaoehan. 'Leumpang koering sareng ngedeng koering koe andjeun ditingker; sareng " sadajana djalan koering andjeun teh ijasa. 'Karanten tatjan aja omongan dina letah koering, sajaktosna andjeun, Pangeran! geus oeninga sadajana. 'Koering ti toekang ti hareup koe andjeun dikepoeng, sargng andjeun noempangkeun panangan ka koering. 'Kaoeningaan kitoe matak helok, teu kadjoedi koe koering; estoe loehoer, koering teu werat nepi.
sarfing
a
Aj. 31
:

18

6.

19

Allah! moegi-moegi djalma doraka koe andjeun ditigas. Ari maraneh,

Noen

20

njalingkir

eh toekang ngoetjoerkeun getih! geura ti kaoela. 'Karanten ngarodjoelig,

mongkeunana andjeun sgdjana


21

4.

Ka mana koering nja pileumpangeun njingkiran Roh andjeun? sareng ka mana koering nja piminggateun ngoeudoeran pameunteu andjeun? 'Oepami " koering
ngapoeng ka langit, andjeun aja didinja; sargng oepami koering mgrenah di 6nggon noe maot, sajaktosna andjeun teh aja. 'Oepami koering ngapakkeun djangdjang padjar, seug tjitjing di toengtoeng laoet: 'di dinja ge panangan andjeun tinangtos noejoen ka koering, sareng koering ditjepeng koe panangan andjeun tgngSn. 'Ari koering ngomong: Poegoeh poek bakal ngarimboenan ka aing, sarta tjaang sakoeriling aing pidjadieun peuting: 'tjatjakan poek * teu matak kaalingan ka andjeun; istoening peuting

22

23

24

10

sareng satroe-satroe andjeun ngarakoekeunana tjidra. 'Koemaha koering * teu rek mikageuleuh ka noe mikageuleuh ka andjeun, Pangeran? sargng koemaha koering teu rek mikangewa ka noe ngamaroesoeh ka andjeun ? 'Dipikageuleuhna koe koering geuleuh bebejakan; pada diangkgn moesoeh koe koering. 'Moegi ngawasj)aoskeuu ka koering, noen Allah sareng moegi ngoeningakeun ka hate koering; " moegi ngararaoskeun ka koering, sargng moegi ngoeningakeun ka pipikiran koering; 'kalajan moegi ningali, bok manawa di koering aja djalan awon, sargng moegi koering ditoejoen dina djalan noe langggng! a Djab. 5:7.
b Djab. 119:158. c Djab. 26:2.

11

DJABOER
Pikeun kokolot
2

140.

njanji.

Ijeu

djaboer

12

damglan Dawoed. Noen Pangeran! " moegi ngaleupaskeun koering ti manoesa noe goreng;

DJABOER
3

141,

U2.
"

moegi koering loepoetkeuu ti djalma noe uganijaja, 'noe malikiran kagorengan sadjgro hate; saban-saban poe eta teh sok gogonjokan pSraug. 'Pada njeukeutan letahna sapgrtos oraj; * sadjSroeun biwirna aja peurah oraj matih.
Selah.
a Djab. 43
:

moegi kahatoerkeun

sapertos seuseu-

ngitan ka pajoeneun andjeun; kitoe deui didjoengdjoengkeunana leungeun koering sapgrtos koerban sore.
30
3
:

Moesa

7,

Wahj. 5

8.

Noen Pangeran! moegi neundeun noe


kgmit di hareuj^eun soengoet koering; moegi ngadjaga panto biwir koering. 'Hate koering " moegi oelah dipgroehkeun kana lampah awon, matak koering ngalakoekeun kalakoeannaon-naon sipat kadorakaan sinargngan djalma noe njarijeun kagorengan; kalajan koering moegi oelah dongkap ka ngda kahakananana noe ngareunah! a Djab. 119 36. " Moen aja djalma bengr ngagitik ka
:

1.

6 Djab. 58

Eoem

13.

Moegi koering diraksa, noen Pangeran! ti leungeun djalma doraka; moegi koering loepoetkeun ti djalma noe nganijaja, noe pada ngamaksoed njoentroengkeun soekoe koering. "Noe aradigoeng njaroempoetkeun djirgt naheunan koering, kitoe deui djanggt; " pada masang rawe di sisi djalan; pada m6takeun ridjet naheunan koering. Selah.
a Djab. 142:4.

Koering " oendjoekan ka Pangeran: Andjeun teh Allah koering; noen Pangeran! moegi ngadangoekeun sowara panoenoehoen koering. 'Noen Pangeran! noen Goesti, kabgdasaning kasalametan
koering! andjeun nijoengan sirah koering keur poean djoerit. 'Noen Pangeran! kahajang djalma doraka moegi oelah

kahemanan sargng moen ngawarah ka koering, sasat minjak dina sirah; moal ditampik koe sirah koering
koering, estoe
;

dipaparinkeun; pakarepanana moegi oelah didolos; * tinangtos pada ngaloe-

hoerkeun maneh. Selah.


b 5 Moesa 32
10
:

Djab. 31

15.

27.

karantgn koering teu weleh nja ngngda ngalawan kagorengan itoe. 'Hakim-hakim maranehanana pada diragragkeun tina gawir goenoeng tjadas; sargng maranehanana pada ngagoegoe kana omongan koering karantgn ngareunah. Sapertos taneuh anoe beunang ngawaladjar sareng beunang ngabgdah, nja kitoe toelang-toelang koering sadaja diawoerkeunana pglgbah lijang gnggon noe maot.
'

11

12

Hoeloe djalma noe ngoerilingan ka koering moegi sina kalipoetan koe kasoesahan biwirna! 'Moegi sina ditamplokan roehak roehaj moegi sina digSbroeskeun kana seuneu, kana leuwileuwi, oelah sina marenjat deui. 'Toekang ngoepat hamo tetgp di boemi; djalma noe nganijaja bakal dibgberik koe katjilakaan, dongkap ka kaboeroena.
;

a
8

Sil.

27:6.

10

a Djab. 11:6.
13

14

Koering teh " geus tgrang, jen Pangeran tinangtos ngoeroeskeun padoe djalma balangsak, prakawis djalma waloerat. Geus kantenan djalma noe baIgngr halatoer noehoen ka padjgngngan andjeun; djalma noe saestoe pimaratoeheun di pajoeneun andjeun. a Djab. 9: 19.
'

Karantgn panon koering ngabandgng ka andjeun, noen Pangeran noen Goesti koering njalindoeng ka andjeun; njawa koering moegi oelah dika-loewarkeun! 'Moegi koering diraksa ti pangawasa djirgt, beunang itoe naheunkeun baris koering, sargng ti ridjgt sakoer noe njarijeun kagorengan. 'Djalma daroraka moegi sina tigoebrag kana tataheunanana sorangan, bari koering mah sakalian dongkap ka leupas. a Djab. 25 15.
!
;

DJABOER

142.

IjeupangwoeroekDawoed; pangda,keur mangsa Dawoed " aja di djgro goeha


teja.
2

Sam. 22

1.

DJABOER

141.
3

Ijeu djaboer damglan Dawoed. Noen Pangeran! koering sasambat ka andjeun; moegi sing enggal njoempingan ka koering; moegi ngadangoekeun sowara koering, tijap-tijap koering sasambat ka andjeun! 'Paneda koering

Koering sasambat ka Pangeran tarik pisan; koering noenoehoen ka Pangeran tarik pisan. 'Koering " ngoetjoetkeun gggeroengan koering ka pajoeneun andjeunna; kasoekgran koering koe koering dioendjoekkeun ka pajoeneun andjeunna. Satijap-tijap soekma koering keur kaIglgban di diri koering, andjeun lang'

DJABOER
koeng oeninga
*

143, 144.

Dina teh njaroempoetkeun djir6t, naheunan koering. 'Mangga ngareret ka katoehoe, geuning koering taja pisan kawawoehan; koering teu gadoehpamoeroean; euweuh noe miroseja ka njawa koering.
a Djab. 102
:

dina lalakon koering. djalan soraugean koering eta


8

1.

b Djab. 119

110.

Koering sasambat ka andjeim, Pangeran! pioendjoek koering: Nja andjeun noe djadi panjalindoengan koering, " doeoeman koering dina tanah djalma hariroep. 'Moegi-moegi ngarggepkeun ka panjeloek koering; karantgn koering
langkoeng-langkoeug nja laip. Moegi leupaskeun koering ti noe ngaroedagngoedag ka koering karantgn pada kawasa batan koering. Moegi * ngaloewarkeun njawa koering ti djero pandjara, soepaja koering hatoer noeboen ka padjengngan audjeun. Djalma balener tinangtos ngaroeboeng ka koering, dimana andjeun geus midamgl kasaean ka koe;
'

teu andjeun ka koering, " tinangtos koering teb sami sargng noe taroeroen kana gorowong. 'Moegi koering dikersakeun * wantji isoek ngoeping kaasiban andjeun; karanten ka andjeun koering teb ngandgl. Moegi koering dipaparin njabo kana djalan, noe koe koering kgdab dilakonan; karantgn koering ngadjoengdjoengkeun pikir ka andjeun.
<"

a Djab. 28
9

1.

6 Djab. 90

14. c Djab. 86

11.

Noen Pangeran! moegi ngaloepoetring;

10

keun koering ti moesoeb-moesoeb koeka andjeun koering ngijoeban. 'Moegi koering diwoeroek ngalampabkeun noe pikamanabeun koe andjeun,
karantgn nja andjeun Allab koering;

11

12

ring.

a Djab. 16

5; 116

9.

b Djab. 143

11-

DJABOER

143.

moegi koering koe Rob andjeun " noe langkoeng sae ditoejoen dina tanab rata! 'Koe karna padjgngngan andjeun, Pangeran! moegi koering hiroepkeun; njawa koering ka-loewarkeun tina kasoekeran, noemoetkeun kaadilan andjeun! 'Sargng moegi ngabasmi moesoeb-moesoeb koering, noemoetkeun kaasiban andjeun; sadajana noe sok njoesoekgr ka njawa koering moegi pada diggmpoer; * karantgn koering teh abdi andjeun. a N6h. 9 20. 6 Djab. 116 16.
: :

Ijeu djaboer damSlan Dawoed. Noen Pangeran! moegi ngadangoekemi paneda koering; reggpkeun panoehoen koering; moegi koering dikaboel, noemoetkemi kajaktosan andjeun, noe2

DJABOER
Damelan Dawoed.

144.

moetkeun kaadilan andjeun! 'SarSng abdi gamparan " moegi oelah ditjandak ka hoekoem; karanten sadajana noe
hiroep bidji ge taja noe ben6r di pajoeneun andjeun. 'KarantSn moesoehngoedag njawa koering; pati koering koe eta diid6k-id6k kana taneub; * koering koe eta geus dienggonkeun di noe paroek, sapertos noe paraeh babeula.
a
Aj. 2

Sagala poedji ka Pangeran, batoe karang koering, " noe ngawoeroek leungeun koering kana djoerit, ramo koering kana pgrang; 'noe * langkoeng asib ka koering, djeung benteng koering; koeta koering noe loeboer, sarta noe ngarabajoekeun ka koering; kgpgng koe-

9:2; 14;3,

!.

6 Djab. 88:6.

noe disalindoengan koe koenoe naloekkeun rabajat koering ka bandapeun koering. a Djab. i8 35.
ring, sarta

ring;

" soekma koering kalelSban di koering; bate koering melengek di djgro koering. 'Ras ^ koering inget ka djaman koena-koena; koering mikiran saniskantgn tanda kawasa andjeun; nja napakoeran dadamelan panangan andjeun. 'Koering " nadabkeun leungeun ka andjeun; njawa koering di pajoeneun andjeun sapgrtos tanabhanaang. Selab.

Mana

b Djab. 18
3

3,

48.

diri

Noen Pangeran! " nahaon manoesa, mana koe andjeun dipioeninga? nahaon anak Adam, mana koe andjeun dietang?
"

''

a Djab. 142
7

4.

6 Djab. 77:

6. c 1

Badj. 8 22. d Djab. 63:2.


:

Moegi koering enggal dikaboel, noen Pangeran! soekma koering kanggn pisan; moegi oelab meungpeunan pameun-

'Manoesa teb * sapgrtos noe sija-sija; oemoerna lir kalangkang noe Igs euweuh. a Djab. 8:5; 31 8. b Jak. 4 14. c Aj. 14 2. Noen Pangeran " moegi ngadengdekkeun langit andjeun, sargng loengsoer; moegi ngaragap ka goenoeng-goenoeng, sina pada nggboel baseup. 'Moegi ajakilattingboerinjaj, sangkan maranebanana dipabalgntjarkeun pgsatkeun djampa: : :

''

DJABOER
7

145.

691

ring andjeun, sangkan pada digoedjroedkeun. 'Moegi ujodorkeun panangan andjeun ' ti manggoeng, koering leupaskeun; nja moegi koering dika-loewarkeun ti tjai gSde, ti leungeun djalma nagara lijan, 'noe soengoetna ngomong

Toeroenan ganti toeroenan bade ngagoeng-ngagoeng ka dadamglan andjeun, bari pada ngoewarkeun tandaning ka-

wasa andjeun. Kaahengan kamoeljaaning kaagoengan andjeun sargng dadamglan andjeun


noe adjaib-adjaib koering sgdja napakoeran. Ari karosaaning dadamglan andjeun noe pada matak sijeun bade koe djalmadjalma diaromongkeun_, sargng kaagoengan andjeun koering sgdja njarijoskeun. Panginggt-nginggt kana kaggdean kasaean andjeun bade koe djalma-djalma " diboelakkeun, sargng kabSngran andjeun koe sadaja bade dipake sgsgnggakan. a Djab. 119 171. " Pangeran nja sipat koernija nja sipat wglas; sipat sabar, toer ggde kaasihan,
:

gapong, sarSng leungeunna katoehoe leungeun palsoe. Djab. is lO; 104 32.
: :

b Djab. 18 9

15.

Djab. 18

17.

10

11

koering sSdja nganjanjikeun ka andjeun hidji poepoedjian anjar; s6dja moedji ka andjeun * make tjglSmpoeng kawat sapoeloeh. 'Noen andjeun, noe maparin oenggoel ka radjaradja, noe ngaleupaskeun Dawoed abdina ti pedanging katjilakaan! 'moegimoegi ngaleupaskeun ka koering; nja koering teh ka-loewarkeun ti leungeun djalma nagara lijan, noe soengoetna ngomong gapong, sareng leungeunna katoehoe leungeun palsoe teja.

Noen

Allah!

a
9

Moesa 34

6.

a Djab. 33
12

3.

b Djab. 92

4.

13

Anak koering lalaki moegi pada ngaggdean keur mangsana ugora, sapertos petetan anak koering awewe moegi sapgrtos tihang djoeroe beunang ngaloes-ngaloes, saadat padaleman. Goedang koering moegi parinoeh, ngaloewarkeun barang warna-warna; gmbedomba koering moegi ngarekahan ba;
'

10

11

Pangeran teh raoerah ka sadajana; sargng kawglasanana toemgrap ka saniskantgn dadamglanana. Sadaja dadamglan andjeun bade pada nganoehoenkeun ka andjeun, Pangeran sargng kaasih-kaasih andjeun bade pada njoekoerkeun ka andjeun. Bade pada ngomongkeun kamoeljaaning karadjaan andjeun, bari ujalatoerkeun tandaning kawasa andjeun;

14

15

reboe-reboe balaksa-laksa di pasisian koering; 'sapi-moending koering * moegi darerSs ngandoeng; oelah aja noe ngadedel, oelah aja noe ngabedah, sarSng oelah aja noe dSdgngekan di loeloeroeng koering. 'Bagdja temen bangsa, noe kitoe pgtana; " bagdja temen bangsa, noe AUahna Pangeran. Djab. 128 3.
:

12

Mambrih

nganjahokeun

ka

anak

Adam
13

14

6 5

Moesa 28

4.

Djab. 33

12; 146

5.

DJABOER

145.
15

Ijeu pamoedji Dawoed.

Noen Allah koering! " noen Radja! koering sSdja ngaloehoerkeun ka andjeun, sargng sedja njoekoerkeun ka padjengngan andjeun langggng salalamina. o Djab. 146 10. Saban-saban dinten koering sedja njoekoerkeun ka andjeun, sarSng sedja moedji ka padjengngan andjeun langggng
:

tandaning kawasa andjeunna, sargng kamoeljaan kaahenganing karadjaan andjeunna. Karadjaan andjeun nja karadjaan noe salalangggngna, sargng kawasa andjeun tetgp di sadaja toeroenan-toeroenan. Pangeran ngadeudeul ka sadaja noe laboeh, " sargng njgngkatkeun ka sadaja noe toengkoel. Djab. ue s. " Panon sadajana ngantosan ka andjeun; sareng koe andjeun pada dipaparin hakaneunana dina waktoena.
:

a Djab. 104
iG

27.

Andjeun moekakeun panangan, sargng miseubeuhan ka sakoer noe hiroep,


"

ti

kaSOekaan.

Moesa 33

23.

17

Pangeran teh
damglanana.

adil dina saniskantgn

djalanna, sargng asih dina sadajana da18

salalamina.
3

"

Pangeran teh agoeng sargng poe;

djieun langkoeng-langkoeng ari kaagoenganana teu beunang dikii-a-kira.


a Djab. 147
;

" Pangeran teh deukeut ka sakabeh noe sasambat ka andjeunna, tgggs ka sakabeh noe sasambat ka andjeunna

5.

djeung sagnja-gnjana.

Djab. 34:19.

692
19
"

DJABOER
Kasoekaan uoe aribadah ka andjeun-

146, 147.
3

deui.

'Andjeunna njageurkeun
'^

<"

anoe

20

na koe andjeunna didamgl; ari ngadjeritna koe andjeunna dimakboel sarta pada disalamgtkeun. o sii. lo 24. Pangeran ngaraksa ka sadaja noe njaah ka andjeunna dSmi sakabeh noe darorakamahkoeandjeunnaditoempoer.
:

Ijeupeus hateua, sarta raheutna diboenoe ngetang rejana ISnan. 'Andjeunna beutang-bentang sakabehna koe andjeunna pada disaoer ngaranna. 'Langkoeng agoeng Goesti oerang, sarta gede kawasana; pangartosanana taja wiwi;

21

Biwir koering bakal njatoerkeun poedjian Pangeran, sargng saniskara daging bakal njoekoerkeun ka padjgnengan an-

langanana. 'Noe balangsak koe Pangeran dipageuhan; ari djalma daroraka


<"

mah koe andjeunna dika-handapkeun


tSpi
7

djeunna noe langkoeug


salalawasna.

soetji,

langgSng

kana taneuh
:

pisan.
J6s. 40
:

a Djab. 92:2.
26. e Djab.

b Djab. 33

1.

J5s.

&l:l.d

146

8, 9.

DJABOER

146.
8

Haleloeja! Eh njawa! geura moedji ka Pangeran. 'Kaoela " s6dja moedji ka Pangeran satoetoep hiroep kaoela; sSdja njanji ka Allah kaoela sapandjang
kaoela
3

aja.

a ojab. 104

33.

" Poma oelah ngarandel ka menakmenak, ka anak Adam, noe teu bisaeun noeloeng. 'Ana ka loewar soekmana, * dirina moelang deui ka taneuh asalna; poe harita keneh laleungit sagala pika-

10

11

repeunana.
5

a Djab. ii8:8,

9.

b ojab. 104:29.

Bagdja t6men djalma noe panoeloengna " Allah Jakoeb, noe i^anghargpanana ka Pangeran AUahna anoe * ngadamel langit djeung boemi, laoet djeung saeusi-eusina anoe tet6p satoehoe salalanggSngna 'anoe midamel kaadilan ka noe dikanijaja anoe maparin kahakanan ka noe langlajeuseuu. Pangeran
'

Geura ngarawih ka Pangeran make pamoedji soekoer geura njaranji ka Allah oerang make katjapi! 'Nja andjeunna noe noetoepan langit koe mega; " noe njawiskeun pihoedjaneun pikeun boemi; noe ngabidjilkeun djoekoet di goenoenggoenoeng; 'noe ka sasatoan maparin hakaneunana; kitoe keneh ka * anak gagak, noe sasambat. 'Andjeunna teu mikaresep ka pangawasa koeda, teu mikasoeka ka bitis djalma; 'noe dipikasoeka teh koe Pangeran, nja sakoer noe sijeun koe andjeunna, noe ngalarep-ngarep kana kaftsihanana. a Djab. io4:i3, 14.
;

b Aj. 39:3. 12

13

"^

14

ngalesotkeun sakitan; 'Pangeran ngabeuntakeun panon noe lolong Pangeran njSngkatkeun noe toengkoel; Pangeran miasili ka noe b6ner; 'Pangeran " ngaraksa ka semah; pahatoe djeung randa koe andjeunna dipageuhan dSmi djalan djalma daroraka mah koe andjeunna dipengkolkeun. a Djab. 46 s.
;

''

15

16

Neh.

6.
:

Djab.

103

6.

d Djab. 145

14.

17

e 2

Moesa 22

21.

10

Pangeran noe djoemSneng Radja salalanggengna; Allah maneh, eh Sion!

18

toeroen-toemoeroen. Haleloeja
a 2 Moesa 15
:

Jeroesalem! sing ngagoeng-ngagoeng ka Pangeran eh Sion sing moe" ka Allah maneh. 'Karana toelak dji lawang maneh koe andjeunna geus dipageuhkeun; anak maneh koe andjeunna diberkahan di djero maneh. 'Saw6wengkgran maneh koe andjeunna diajaan kgrta; * sarta maneh koe andjeunna diseubeuhan koe atjining tarigoe. 'Andjeunna miwarangan timbalanana ka boemi " pangandikana moeroe kSntjgng pisan. 'Andjeunna maj^arin saldjoe saroepa boeloe domba; andjeunna ngawoerkeun halimoen kimpelsapertileboe. 'Andjeunna ngaragragkeuu tjai batoe andjeunna kawas sesemplekan saha noe bisa taggn di hareupeun tiris ti andjeunna? 'Andjeunna mi warang pangandikana, seug eta teh disina lal6boer; anginua
;
!

Eh

18.

DJABOER

147.
;

19

rieura maroedji ka Pangeran " karana ^hade pisan njanji ka Allah oerang, sabab matak r6s6p; * lampah moedji nja oetama. Jgroesalem koe Pangeran didjglggkeun deui oerang Israil noe diboewang koe andjeunna dikoempoelkeun
'

20

disina ngahijoes, heg tjai ngalotjor deui. 'Andjeunna ka Jakoeb maparin njaho pangandikana; Israil dipaparin njaho pikoekoehna djeung hoekoemna. "Ka andjeunna teu bangsa kapir hidji ge midamgl kitoe, sarta hoekoem andjeunna koe eta teu kanjarahoan. Haleloeja!
''

a
1

Djab.
5

146:10. b Djab.

81:17. c Djab. 33:9.

Moesa 4:7;

Lai. 14: 16.

DJABOER DJABOER
Haleloeja!
"

148,
2

U9,

150.

693

148.

Geura maroedji ka Pangeran, eh ahli sawarga! geura maroedji ka andjeunna di gnggon laloelioer! Geura maroedji ka andjeunna, * eh sadaja malaikatna! Geura maroedji ka
'

pakoempoelan para kaasih. 'Israil masing boengah tina hal * noe ngadamgl inja; anak Sion masing gargrah tina hal Radjana. 'Koedoe maroedji ka padjgngnganana make engklak-engklakan koedoe njaranji ka andjeunna make terSbang djeung katjapi. Karana Pangeran ngamanah ka oematna noe balangsak koe andjeunna dialoes-aloes koe kasalamgtan. 'Para kaasih masing saroeka-soeka tina hal kamoeljaan; masing pada sSsgnggakan di sa6nggon-6nggonna.
'

andjeunna, eh sadaja balad-baladna! 'Geura maroedji ka andjeunna, ehpanonpoe djeung boelan! Geura maroedji ka andjeunna, eh sadaja bentang-bentang tingkarStii3 'Geura maroedji ka andjeunna, " eh langiting sakabeh langit, kitoe deui maneh, eh tjai noe di loehoereun koedoe moedji ka langit Sadajana padjSnengan Pangeran; karana andjeunna nimbalan, seug eta didjaradikeun. 'Sarta koe andjeunna pada ditStSpkeun sina langgSng salalawasna " andjeunna maparin pikoekoeh, noe moal koe eta dirgmpak. aDjab. 69;35;Loek2:li. ftDjab. 103:21.
!
'

a Djab. 96;
6

1.

b Djab. 100:3.

''

C 1 Kadj. 8 7

27.

d Djab. 33

9. e

Aj.

38

33 ; Djab. 119 91.


:

Geura maroedji ka Pangeran, eh ahli boemi! eh barahala laoet djeung saka8 beh sagara! 'Eh seuneu djeung hoed j an boewah, saldjoe djeung haseup eh angin riboet, noe ngalampahkeun pangandigkana! 'Eh goenoeng-goenoeng djeung sakabeh pasir, tangkal boeboewahan 10 djeung sakabeh ki poetri! 'Eh sato galak djeung sakabeh sato tjotjooan, bangsa noe tingkarajap sarta manoek djang11 djangan 'Eh para radja di boemi djeung sakabeh bangsa-bangsa eh para kapala 12 djeung sakabeh hakim di boemi! 'Eh
! ! !

Soengoetna pipinoeheun koe " pangagoeng-ngagoeng ka Allah, sarta * leungeunna pinjgkSleun pSdang seukeut ngeunakeun 'baris kentja-katoehoe balgsan ka oerang kapir, ngeunakeun siksaan ka bangsa-bangsa; 'baris ngabanda ka radja-radjana make rante, kitoe deui ka menak-menakna make baris ngeunakeun ka bSlSnggoe beusi noe geus ditoedarinja hoekoeman liskeun. Nja kitoe pikamoeljaaneun sa'^

'

'^

daja kaasih andjeunna. Haleloeja!


a Djab. 66:17.6
2

Kor. 10

Ep. 6

17. c 2 TeB. 1:8.

Moesa 32:41.

DJABOER

150.

boedjang-boedjang, kitoe deui landjanglandjang, kolot-kolot reudjeung boedakisboedak! 'Sadajana koedoe moedji ka padjgnengan Pangeran; " karana padjSnSngan andjeunna woengkoel noe loehoer; kaagoengan andjeunna njata li di boemi sarta di langit. 'Djeung andjeunna * geus ngaloehoerkeun tandoek oematna, pikeun poedjieun sadajana kaasih andjeunna, nja eta pikeun anakpoetoe Israil, bangsa kaparSk andjeunna. Haleloeja a jes. n-.i.b Djab. 89 is.
:

Haleloeja! Geura maroedji ka Allah di djSro kasoetjianana geura maroedji ka andjeunna * dina pipindingna noe reUgreUg! a Djab. 148:1. 6 l Moesa 1:6. " Geura maroedji ka andjeunna tina hal tandaning kawasana; geura maroedji ka andjeunna noeroetkeun karosaan kaagoenganana! a Djab. us: ii. " Geura maroedji ka andjeunna make sengek sangkakala; geura maroedji ka andjeunna make tjglSmpoeng djeung
;

katjapi!
4

a Djab. 98:5.

"

Geura maroedji ka andjeunna make

DJABOER
Haleloeja! Pangeran
"

terebang djeung engklak-engklakan; geura maroedji ka andjeunna make tatabeuhan kawat djeung soeling! Djab. ug 3. " Geura maroedji ka andjeunna make tjetjempres haroes; geura maroedji ka andjeunna make tjetjempres ngSntjreng!
:

149.
6

Bab. 15:16.

Geura njaranjikeun ka
njanjian anjar; nja

hidji

Sagala noe boga ambgkan koedoe moedji ka Pangeran. Haleloeja!


" a Wahj. 5: 13.

nganjanjikeuu poedjian andjeunna dina

694

SILOKA

1.

KITAB SILOKA SOELEMAN.


PASAL
Tjeu
.

1. 19

nana ka getih dirina, ngadodohona ka njawa sorangan. 'Tah, f kitoe djalan


sakoer noe ngarah kaoentoengan nista; tangtoe mawa njawa noe boga. a p. 4 1
:

" siloka Soeleman poetra Dawoed, radja Israil; 'baris nganjahokeun kapinteran djeung pameperih; baris nga3 hartikeun pamagahan binaugkit; 'baris nampa pameperih matak soerti, kitoe deui kabengrau, kaadilan djeung kaesi toean; 'baris * mere akal ka noe barodo, mere kanjaho djeung ingetan ka 5 baroedak.'Saha-saha noe pinter, tangtoe ngadenge, matak tambah nja elmoe; sarta noe harti pimeunangeuu pitoetoer, 6 'baris ngabartikeun siloka djeung sindir, piwoeroek djalma palintgr sarta djeung SOewal-SOewalna. a l Kadj. 4 32. & Ojab. 19 8. " Sijeun koe Pangeran, nja eta mi7 mitina kanjaho; djalma paloeng pada njoemahkeun kana kapintran djeung kana pameperih. a p. 9 10. " Eh anaking! dengekeun pamgperih 8 bapa, djeung oelah ninggalkeun papakon 9 indoeng maneh; 'karana * minangka siggr matak loetjoe eta teh ka sirah maneh, sarta minangka kongkorong ka 10 beuheung maneh. 'Eh anaking! oepama djalma dosa ngawoedjoek ka maneh, 11 i^oma oelah diroedjoekan. 'Oepama ngaromong: Hajoe, miloe djeung koela; oerang ngabongohan gStih, oerang ngadodoho noe ten salah, teu karana sabab; 12 'oerang ngal6gl6g eta hiroep-hiroep,tjara koe enggon noe maot; nja diteureuj boeleud, " sapgrti noe taroeroen kana go'oerang pimanggiheun saroe13 rowong; paning barang moelja; oerang ngeusian oerang koe djarahau; 'maneh 14 imah
:

6:20.

b
:

p.

4:9.

c 3
:

Djab.
15.

28:1.
p.

d
27.

p.

4:27.

e J6s. 59

7;

Boem

15

20

Kapintgran sok njgloek di loeloeroeng, di pasar-pasar; 'ngaggro " di 21 njowara pepengkolan enggon raroesoeh; dilgbah lawang panto-panto, di djgro nagara, eta teh sok njaoerkeun pamagahanana, 22 nja kijeu: 'Eh noe barodo! sabarahapililaeunana deui maraneh nja rek njaraah kana kabodoan? djeung maraneh, taroekang mojok! nja rek rargsgp kana kapojokan? sarta maraneh, djalma gedjoel! nja rek gareuleuh kana kanjaho? 23 'Cleura pada malik ka pangwarah kami satemenna, kami dek ngaboelakkeun pangadjaran kami ka maraneh; dek nganjahokeun piwoeroek kami ka maraneh. 24 'Sapedah ^ kami ngageroan, tapi maraneh emboeng; kami ngagoepajan, tapi 25 taja noe ngaregepkeun 'djeung maraneh nampik ka sakabeh i^apatah kami, sarta 26 teu soedi ka jjangwarah kami: 'noe matak kami sabalikna < bakal seuri, sa;

27

mangsa maraneh balahi; nja kami teh bakal mojok, samangsa datang kareuwasan maraneh; 'samangsa datang kareuwasan maraneh sapgrti angin riboet, djeung balahi maraneh djeboel tjara angin topan; samangsa maraneh kataradjang kasoekgran djeung karoepgkan. bakal sasambat ka 'Didinja eta teh kami, tapi koe kami moal dikaboel; bakal ggmgt narejangan kami, tapi kami moal kapanggih. 'Tina sabab eta teh gareuleuheun kana kanjaho, djeung teu marilih sijeun koe Pangeran; 'ten saroedieun ka papatah kami, bari maritjeun sakabeh pangwarah kami: 'noe matak koe eta pikapoeloekeun hasil djalanna, sarta pisareubeuheun koe pamolahna sorangan. 'Karana pamoengkir noe barodo matak maehkeun ka darinja, sarta kaggnahan noe gargdjoel matak ngaggmpoer ka darinja; 'dgmi noe
''
'

28

meureun ngaloengkeun dadoe tjampoer


15

29

16

djeung koela sakabeh; oerang sarereja bakal sakantong reudjeung: 'eh anaking! oelah bral leumpang di djalan djeung noe kitoe; koedoe tjandgt soekoe maneh ti noe disorang koe eta. 'Karana " soekoena moeroe-moeroe kana kagorengan, sarta k6ntj6ng kana ngoetjoerkeun ggtih.
"^

30

31

32

17

18

'Karana tjoemah ratjik diamparkeun di hareupeun panon sakoer noe boga djangdjang. 'Saenjana, eta teh ngabongoha-

33

SILOKA
ngadenge kakamimahpimatoeheun sarta santosa, djeung bakal sSnang ati, teu
Sijeun tjilaka.
c

2,

695

sarta pan.
20

moal ngpi kana djalan kahiroea


p.

10:23.

fc

p.

5:3; 6:24.

c p. 7:27.

op. 8:1.6Jte. 65:2, 12; jer. 7:13. Moesa 28:63; p. 3:34. d Aj. 27:9; 35:12;
;

Noe matak maneh koedoe loemakoe


dina djalan djalma harade, djeung ngestoekeun djalan djalma balgngr. 'Karana " noe saestoe pimaratoeheun dina tanah, sarta noe satgmgnna pikararieun dina eta; 'dgmi * noe daroraka mah tangtoe pada dibasmi tina tanah, sarta noe milampah tjidra tangtoe pada ditjaboetan
tina eta.
a Cjab. 37:29. b
aj.

J6r. 11: 11. e J6s. 3

10, 11.

21

PASAL
anaking!

2.
22

oepama maneli nai'ima Eh pamagahau kami, sarta parentah kami


2

koe maueh diampihan di diri maneh, 'datang ka tjeuli koe maneh disina ngarSgSpkeun kana kapmtgran, hate koe maneh dipgroehkeun kana pangartian; 'geus poegoeh, oeimma maneh sasambat kana kabinangkitan, djeung noenoehoen kana pangartian; 'oepama maneh " nejangan eta saperti nejangan perak, sarta dioehk-oelik tjara ngoelikp6p6ndgman: 'didinja maneh teh pingahartieun kana sijemi koe Pangeran, sarta pimanggiheun kanjaho ka Allah. 'Karana Pangeran noe maparin kapinteran; nja ti baham andjeunna datangna kanjaho djeung pangartian. 'Andjeunna njadangkeun kapinteran noe sadjatina pikeun sakoer noe saestoe; andjeunna minangka kepeng ka sakoer noe loemakoe sat6m6nna; "kgrsa ngadjaga djalan noe teroes djeung hoekoem, nja ngaraksa djalan kaasihna. 'Didinja maneh teh pingahartieun " kana kabgngran, kana kaadilan djeung kana kaestoean, saliring lakoe-lampah noe
''

18:17;

p.

10:30.

PASAL
;

3.

Eh anaking! papakon kami oelah dipopohokeun nja hate maneh koedoe


2

hade.
10

p.

S-.lO.b Jak.

5.

c p.

1:3.
8

Lamoen

kajaintSran

asoep ka hate

11

12

13

14

15

16

maneh, djeung kanjaho koe njawa maneh dipake kargsgp, 'geus tangtoe maneh diraksa koe ingStan, didjaga koe pangartian; 'soepaja maneh diloepoetkeun ti djalan goreng, ti djalma noe miomong teu moepakat; 'ti noe naringgalkeun djalan saestoe, mambrih leumpang dina djalan poek; 'noe migawe kagorengan " djeung baroengahna, sarta garerah koe lampah teu moepakat nja goreng; 'noe djalanna barengkok, sarta sarerong dina lakoe-lampahna. 'Soepaja maneh diloepoetkeun ti awewe sedjen, bangsa lijan, noeomongananaloemas-lamis; 'noe geus ninggalkeun panoetanana ti ngongora,
^

ngtgpkeun parentah kami. 'Karana " eta teh ka maneh tangtoe nambahan pandjang oemoer, taoen hiroep, kitoe deui kasgnangan. 'Kahemanan djeung kajaktian poma oelah ninggalkeun ka maneh * kongkorongkeun dina beuheung maneh, toeliskeun dina papan hate maneh: 'tangtoe maneh pimanggiheun koernija djeung pangartian noe hade, di pajoeneun Allah sarta di hareupeun manoesa. 'Koedoe ngandgl ka Pangeran tgroes reudjeung hate, sarta oelah naleukeum ka pangarti sorangan. 'Maneh di sakabeh djalan maneh sing nganjahokeun ka andjeunna; tangtoe andjeunna ngalgmpgngkeun djalan maneh. 'Poma " oelah boga angkeuh pintgr; koedoe sijeun koe Pangeran sarta njingkir tina kagorengan. 'Matak boedjal maneh pitjageureun, djeung matak toelang maneh pisalgggreun. 'Koedoe ngahormatan ka Pangeran f koe babandaan maneh, sarta koe loeloegoe sakabeh beubeuna; '^

"*

10

ngan maneh: 'tangtoe


parinoeh
boentjir,

leuit

maneh

djeung pamgrgsan
a5Moesa8:i;
28:36; J6r. 9:23. f 2 Moesa 23: 19;
p.

maneh

laleber tji-anggoer.
16.

30:20. b p. 6:21; 7:3. c d 1 Bab. 28:9. e Eoem 12: Mai. 3: 10. 5f Joel 2:24.
11

"

Eh anaking! pamgpgrih Pangeran

12

17

18

sarta lahna:

19

mopohokeun pgrdjangdjian Alimahna tjondong ka 'karana maot, djeung lakoe-lampahna noengtoen ka noe paraeh. 'Saha-saha djalma asoep ka dinja hamo balik deui,
'"

13

14

oelah ditampik, djeung oelah soengkan koe andjeunna dipilara; 'karana * tijaptijap noe dipikaasih koe Pangeran, sok dipilara; nja koemaha bapa ka anak noe dipikasoeka. 'Bagdjatgmgnmanoesa noe manggih kapintgran nja manoesa noe ngabogaan pangartian Karana dagang eta hade alah batan dagang perak; estoe batina ngoengkoelan emas
;
!
'

<^

SILOKA L
15

16

17

18

19

20

panghadena. 'Leuwih moelja eta teh ti batan intgn mirah; djeung sakabehnoe dipake kasoeka koe maneh taja pisan noe nandingan eta. 'Pandjang oemoer ^ ditjangking koe leimgeimna ti katoeboe leungeuuna ti kentja ujangking kasoegiban djeung kabormatan. 'Djalanna djalan kangeimaban estoe sakabeb djalanna djalan kas6nangan. 'Tangkal * kahiroepan eta teb ka sakoer noe moentang ka eta; djeung saba-saba noe nj6k61 ka eta bagdja temen. 'Pangeran ngadggkeun boemi f koe lantaran kapintgran, djeung ngadjadikeun langit koe lantaran pangartosan. 'Koe lantaran kaoeningaan andjeunna sagara ngaboerijal,
; ;

doraka; demi pangtjitjingan djalma ben6r mah koe andjeunna diberkaban. 'Gens poegoeb toekang mojok koe andjeunna bakal dipojok deui; demi ka noe sareb mab andjeunna maparin sibkoernija. 'Noe palinter pingamilikeun
'^

kabormatan; demi noe garSdjoel mab ngagembol kabinaan. i petr. 4: lo. b Djab.
37:1;
p.

24:19.
e p.

Djab.

25:14.

dp.

11:24;

12:7; 21:12.

1:26; Jak. 4:6.


4.

PASAL
"

darengekeun pam6p6rib Eb anaking! raregepkeun, soepaja ngabapa; sarta

sarta
a

mega-mega njoeroeloek
Aj. 5: 17; Ibr. 12: 5. b
p.

tji-iboen.

Wahj. 3:19. cAj. 28: 15.


2
:

njahokeun pangartian. 'Kai^ana kami ka maraneb mere elmoe bade; papakon kami koe maraneb poma oelab ditinggalkeun. 'Karana kami anak kameumeut

d
21

18, 35. e 1
!

Moesa

9.

f Djab. 33:6.

rama kami,
djadi

tatjan aja tanaga, sarta


"^

22

23

eta teb oelab sina aringkab ti bareujieun panon maneb koedoe ngaraksa kapintSran noe sadjatina, kitoe deui inggtan; 'tangtoe matak biroep njawa maneb, sarta " matak loetjoe beubeung maneb. 'Didinja maneb ngalakonan djalan maneb kalawan senang
;

Eb anaking

ati,
24

djeung soekoe
'^

djong. 'Tijap-tijap

maneb moal titamaneb keur ngedeng,

25

26

moal kadatangan reuwas; sateg6sna maneb ngedeng tangtoe ngeunab sasarean. 'Montong sijeun koe kareuwasan ngadak-ngadak, atawa koe karoeksakan noe daroraka, lamoenna datang. 'Karana Pangeran noe djadi pangbargpan maneb,
sarta andjeunna tangtoe ngaraksa soekoe maneb, oelab keuna ringkoes.
o
p. 1
:

9.

6 Djab. 91:11,12.

c3 Moesa 26:6; Djab. 3:6.

anak noenggal di pajoeneun iboe kami. 'Harita kami teb koe rama diwoeroek, kijeu labima ka kami: Hate maneb sing nj6k61 piwoeroek kami; parentab kami estoekeun, tangtoe maneb biroep. 'Koedoe meuli kapintSran, koedoe meuli pangartian; poma oelab pobo, djeung oelab njimpang ti pamagaban biwir kami. 'Oelab ninggalkeun eta, tangtoena ngaraksa ka maneb koedoe masing njaab ka eta, tangtoena ngadjaga ka maneh. 'KapintSran noe djadi loeloegoe mana koedoe meuli kapintSran, djeung sabobogaan maneb beulikeun ka pangartian. Koedoe koe maneh dipoesti-poesti, tangtoena ngadjoengdjoengkeun ka maneh; tangtoena ngahormatan ka maneh, lamoen koe
''
; ;
'

''

27

Oelab mogogkeun kabadean ka noe wadjib; kitoe soteb lamoen leungeun


"

maneh
ka
sirah

digoegoeloeng.

'Tangtoe eta

28

29

30

maneb kawasa ngalampabkeun. 'Oelab maneb ngomong ka batoer Geura balik, mSngke ka dijeu deui; atawa: Isoekan koela rek mere; padabal maneb boga. 'Oelab maneb ngarang pitjilakaeun batoer karana eta teb tjitjingna di maneb sSnang ati. 'Oelab maneb paseja djeung
:

tjoe, nja
28:9.

maneh mere sigSr matak loemaneb koe eta diselehan maa


p.
l
:

koeta moelja.

8.

Bab. 29:
1
:

l. c l

Bab.

dp. 23:23.

e p.

3:16. f p.

9.

31

32

33

pada manoesa ten karana sabab, ari eta teu migawe goreng ka maneh mab. 'Oelab maneb * sirik ka djalma nganijaja, sarta sakabeb djalanna oelab aja noe koe maneb dipibh. 'Karana noe serong kagiroek Pangeran dgmi ka noe saestoe mab andjeunna teh dalit. 'Panjapa Pangeran aja di imah djalma
; '^

<*

Eb anaking! dengekeun, sarta tampanan pamagahan kami tangtoe maneb direjaan taoen biroep. "Kami ka maneh ngawoeroekkeun djalan kapintSran; maneb koe kami dek didjalankeun dina kalakoean noe saestoe. 'Maneh keur leumpang_, " moal sSsSk nja lengkah; sarta ari maneb loempat, moal laboeb. 'Sing pageuh njSkel pamSperib, oelab dilesotkeun; koedoe ngadjaga ka eta, karana eta matak biroep ka maneb. 'Poma * oelah asoep ka djalan djalma
;

SILOKA
daroraka, djeuiig oelah loemakoe dina djalan djalma garoreng. 'Koedoe nampik eta, oelah koe maneh disorang; nja
7

5,

6.

697

15

iG

koedoe njimpang ti eta, bari toeloej. 'Karana eta teh tara harees, ari tatjan

migawe goreug; gagal he6sna,


17

ari ta-

tjan niwaskeun; 'karana


roti

kahakananana
10

18

19

kadorakaan, djeung inoemanana anggoer panganijaja. 'Ari djalan djalma balgngr " sapSrti tjahja ngaggbjar, beuki lila beuki tjaang, tSpi ka tSngari pisan. 'D6mi djalan djalma daroraka mah sapgrti poek mongkleng; ten njarahoeun di noe pimatakeun maranehanana la'^

Mana ajeuna, anaking! darengekeun kami, djeung oelah njalingkir ti pamagahan biwir kami. 'Djalan maneh masing djaoeh ti noe kitoe, sarta oelah deukeut ka lawang imahna; 'soepaja sipat kaadjenan maneh koe maneh oelah dibikeun ka deungeun-deungeun, djeung taoen maneh oelah dibikeun ka noe sasangklgng; 'soepaja noe sedjen oelah sareubeuh koe kakoewatan maneh, sarta beunang maneh hese-tjape oelah
imah noe lijan 'tSmahna maneh haharggoengan, " samangsa awak maneh djeung daging maneh geus datang ka bejak; 'bari maneh ngomong: Lah, naha aing teh geuleuh kana pamgpgrih, djeung hate aing tjoewa kana pangwarah; 'sarta aing teu ngadenge kapapatah goeroe aing, djeung aing teu njondongkeun tjeuli ka noe magahan ka aing! 'Aing teh bis-bis tjilaka badis di tgngah pakoempoelan djeung padjgmoehan.
aja di
;

11

boeh.
c Hak. 5
:

Aj.

18
:

7.

b Djab.

1:1;
:

p. 1

15.

12

31; Aj. 22
!

28.

Job. 2

11.

20

Eh anaking rgggpkeun piwoeroek kami; tjeuli maneh tjondongkeun ka pamagahan kami. 'Oelah sina aringkah ti hareupeun panon maneh; nja koedoe koe maneh diraksa di sadjgro hate. 'Karana eta teh matak hiroep ka sakoer noe manggih inja, sarta matak tjageur ka badanna sakoedjoer. 'Koedoe ngadjaga hate maneh ti batan sakabeh noe
diraksa; karana nja ti dinja sirahing Singkirkeun ti maneh sagala hiroep. kabengkokan soengoet, djeung djaoeh'

13

21

22

14

o Loek. 15
15

16.

23

16

24

Koedoe nginoem tjai ti gorowong maneh sorangan, nja tjai ngotjor ti_ djgro soemoer diri maneh. 'Naha tji-njoesoe maneh koedoe ngaloemprah ka loeloeroeng, soesoekan tjai koedoe ngijihngajah ka pasar-pasar? 'Eta teh sing keur diri maneh woengkoel, sarta oelah keur noe sedjen miloe djeung maneh. 'Tji-boelakan maneh sing kabgrkahan; sarta sing boengah koe pamadjikan maneh ti ngongora; 'lir oentjal matak
njaah,

25

maneh sagala kabingkgngan biwir. 'Panon maneh masing tSroes nendjona biwir mata maneh b6nSrkeun ka
keun
ti
;

17

26

noe

di

hareupeun maneh. 'Timbang

"

18

27

pilakoeeun soekoe maneh, djeung sakabeh djalan maneh masing pageuh. 'Oelah njimpang * ngatoehoe atawa ngentja; soekoe maneh sina njingkiran kagorengan. a p. 14:8. J 5 Moesa 5:32; Djab. 119: 101.

19

gmbe

tjadas

matak

loetjoe; sing

20

PASAL

5.
21

Eh
2

rgggpkeun kapintgran kami tjeuli maneh tjondongkeun ka pangartian kami; 'soepaja maneh ngaraksa inggtan, sarta biwir maneh ngadjaga kanjaho. 'Karana biwir * awewe sedjen njaktjSlakan atjining madoe, djeung lalangitna " leutjir alah batan mianaking!
;

"

22

23

njak; 'dSmi ahirna mah pait saperti alsem, djeung seukeut tjara pgdang anoe seu-

seubeuh maneh koe soesoena sapapandjangna; sing kairid koe kanjaahanana salalawasna. 'Djeung keur naon maneh, anaking rek kairid koe awewe sedjen, sarta ngarangkoel pangkon noe lijan*? 'Karana * djalan djalma aja di pajoeneun sotja Pangeran, sarta koe andjeunna ditimbang-timbang salakoe-lampahna. 'Djalma doraka " tangtoe karingkoes koe kasalahanana, sarta ditjekel koe talining dosana. "Manehna pipaeheun sabab koerang pamgpgrih, sarta pikairideun koe kaggdean kapaloenganana.
!

a Goer.

9.

6 Aj.

14:16; 34
6.

21. c Djab. 7

17.

keut kentja-katoehoe. Soekoena moedoen ka maot; lengkahna ngoengkoeg ka Snggon noe paeh. Sangeukeun nimbang djalan kahiroepan; lakoena ngalantoer, teu njahoeun noe didjoegdjoeg.
'

<*

PASAL

'

Eh anaking! goeng batoer,

oepama maneh nanggeus nepakkeun leu-

p.

22

17. 6 p. 2

16

24. c Djab. 55

22.

(i

p. 2

18.

ngeun maneh pikeun noe sedjen, 'nja maneh teh karidjgt koe omong biwir

698

SILOKA
21

7.

maneh, karingkoes koe tjatoer soengoet maneh: 'moedoe kijeu nja pilainpaheun
atoeh, anaking
:

seg leupaskeun

diri,

da

22

indoeng maneh. 'Tjangtjangkeun dina hate maneh salalawasna; * kongkorongkeun dina beuheung maneh. 'Samangsa

maneh teh geus asoep ka leungeim batoer; geura leumpang, rendahkeun diri, bari ngagoegoedjgg ka batoer maneh
4

'Panon maneh * oelah dibikeun sasarean, djeung biwir mata maneh oelah sina lelejgpan. 'Gem-a ngaleuj^askeun diri, tjara mentjek ngaleupaskeun maneh ti leungema [noe moro], djeung sateja.

maneh keur leumpang, tangtoe maneh koe eta ditoejoen; samangsa maneh keur sasarean, tangtoe maneh koe eta diraksa; sarta ari maneh geushoedang, tangtoe eta
23

24

mitoetoer ka maneh. 'Karana parentah teh " damar, djeung papakon teh tjahja, sarta pangwarahna i^amgpgrih teh djaIan kahiroepan; 'matak ngaraksa ka

pgrti
6

manoek

ti

leungeun toekang
:

ta:

maneh
25

'^

ti

awewe

goreng,

ti

loemas-la-

heun. a p. 11 15; 20 16. h Djab. 132 4. Eh, noe nggdoel geura leumpang ka " sireum, ilikan lakoe-lampahna, sarta masing pinter. 'Ari eta teh teu bogaeun kapala, pangoeroes atawa pamarentah; 'kitoe ge njawiskeun pir6dj6kieunana dina oesoem halodo, ngoempoelkeun pihakaneunana dina oesoem diboewat. 'Sabaraha pililaeunana deui maneh, noe nggdoel; nja rek nggdgng bae ? ii-aha maneh nja pihoedangeun tina hees ma:

misna letah si bangsa lijan. 'Poma maneh sadjgro hate oelah kapintjoet koe
kageulisanana; sarta

maneh

oelah beu<"

26

27

28

10

11

neh ? Meueus-meueus * hees, meueusmeueus IglSjSpan, meueus-meueus sidakgp bari ngSdeng: heg datang kamiskinan maneh tjara begal, djeung pangaboetoeh maneh sapertidjalmanoenjikep
' '

29

30

pakarang.
12

p.

so

25. b p. 24

33.

31

Manoesa noe bangkawarah, djalma noe doraka, loemakoena " bengkok bi32

iswir; 'matana * dipake koetjap-kitjeup, soekoena dipake ngomong, ramona di14 pake tandjak-toendjoek. 'Noedi sadjSro hatena kabehua teu moepakat; manehna sapapandjangna ngarang kagorengan, 15 djeung sok njijeun pipasejaeun. 'Pedah kitoe kSntjeng pisan pidatangeun balahina; tangtoe ngadak-ngadak manehna diroeksakkeun, sarta moal beunang ditjageurkeun. o p. 4 24. j p. 10 10. 16 Ijeu gSngp pSrkara noe djadi kageuleuh Pangeran, malah toedjoeh noe djadi 17 kagiroek manahna: 'nja eta " panon loehoer, letah palsoe, djeung leungeun 18 noe ngoetjoerkeun gStih teu salah; 'hate noe ngarang pakargpan doraka; * soekoe noe gagantjangan moeroe kana ka19 gorengan; 'saksi palsoe, noe ngaloewarkeun bohong, sarta djalma noe njijeun pipasejaeun doeloer pad a doeloer.
: :

33

nang koe biwir matana. 'Karana tina lantaran awewe noe djadi dajang, djalma sok datang ka boetoeh redjgki; sarta awewe ranjedau moro-moro pati moelja. Koemaha djalma noe njokot seuneu dina kandoenganana, naha papakeanana moal kahoeroe? 'Atawa koemaha djalma bisa leumpang dina roehak roehaj, naha soekoena hanteu toetoengi 'Nja kitoe pisan djalma noe mandjingan pamadjikan batoer; saha-saha noe njabak ka eta, moal teu disiksa. 'Paling moal dikadjeunkeun, ana maling soepaja tjoekoep dirina, lamoen keur kalempohan. 'Ana kapanggih, koedoe ngaganti toedjoeh patikglaneun; sababandaan pangeusi imahna koe eta koedoe dibikeun. 'Saha-saha noe ngaranjed ka awewe, koerang pikir; djalma noe migawe kitoe ngaroeksakkeun dirina. 'Tangtoe manggih balahi djeung kahinaan, sarta wiwirangna moal di'

34

35

leungitkeun. 'Karana f timboeroe salakina tangtoe sewot, sarta moal make karoenja keur poean mal6s. 'Moal daekeun narima paneboes, naon oge; sarta

moal ngaroedjoekan, sanadjan maneh ngagSdekeun pamere. o p. 1 8. 6 p. s 3


: :

5.

Djab. 119
:

105.

rf

p.

5. e p. 5

10.

f 4 Moesa 5

14.

PASAL
ampihan

7.

estoekeun pamagahan kaEh anaking!parentah kami koe maneh mi, sarta


2

di diri maneh. 'Koedoe ngaraksa parentah kami, tangtoe maneh hu-oep; kitoe deui ka papakon kami,

sapSrti

ka

siki

mata maneh.

'Tjang-

p.

21

4;

13. 6 p.

Eh anaking

"

sing ngadjaga parentah

bapa, djeung oelah ninggalkeun papakon

tjangkeun * dina ramo maneh; toeliskeun dina papan hate maneh. 'Kapint6ran koe maneh basakeun doeloer,

SILOKA
sarta pangartian sgboet koelawarga; "soepaja maneli koe eta diraksa " ti
24

699

awewe sedjen, ti noe lijan, noe omonganana loemas-lamis. a Djab. 17 8. 6 2 Moesa


:

25

Mana ajeuna, anaking! darengekeun kami, djeung rarfiggpkeun pamagahan biwir kami. 'Hate maneh poma oelah
njimpang ka djalan awewe kitoe; poma
sasab njorang djalan-djalanna. 'Karana reja pisan noe kasabgt ngadjaloprak koe noe kitoe; estoe beunangna maehan loba katjida. 'Imahna " djalan ka gnggon noe paeh, nja moedoen ka pangkeng-pangkeng maot. a p. 2 is 9 is. oelah
:

13:9;
6

Moesa

8.

c p. 6

2i.

Karana kami keur mSlong tina djandela imah kami, nja tina sarigsig kami. 'Seng kami nendjo di noe barodo, katangen koe kami di lalaki ngarora aja
boedjaug koerang pikir. "Lar ngaliwat di loeloeroeng, p616bah pepengkolanana, ngalengkahua djalan ka imah eta awewe; 'wantji sareupna, ninggang poena geus boerit, m6u6ran geus jieuting pisan sarta poek mongkleng. 'Horeng aja hidji awewe njampeurkeun ka dinja, dangdanan dajang, sarta tjaringtjing hatena. 'Eta teh * ngoelajaban
''

26

27

8 liidji

PASAL

8.

10

11

djeung basangkal; soekoena hanteu


12

tji4

" KapintSran lain sok ngaggro, sarta Pangartian lain sok njowara? 'Di poentjak * 6nggon laloehoer sisi djalan, dina oenggal-oenggal tSpoeng djalan eta teh ngadSg.'Di gigireun pantopanto, di katja-katja nagara, ISbah paranti asoep ka lawang-lawang, eta teh

Naha

tjing di djSro imahna. 'Los ka loeloeroeng, los ka pasar-pasar, sarta ngado-

13

doho di pglebah sakoer pepengkolan. 'KSk boedjang teja koe eta ditjekgl, pek ditjijoem, sarta ngomong ka dinja bari
njijeun
kern-

njeloek: 'Eh, sakoer lalaki! kami ngagero ka maraneh; sarta kami njowara ka sakabeh anak Adam. 'Eh, noe barodo! koedoe pada boga akal; djeung maraneh, noe gargdjoel! koedoe pada

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

beungeutna: 'Koering koerban panarima; dinten ijeu koering ngkanan nadar. 'Kitoe noe mawi koering ka loewar, sedja mapagkeun ka andjeun, s6dja gemSt nejangan salira andjeun; tab, andjeun geus kapendak. 'Eandjang koering koe koering geus diamparan pramedani, alketip kanteh MSsir. 'Enggon koering koe koering geus dikepretan emoer, garoe sarSng kajoe manis. 'Mangga, oerang sing warSg sosonoan sargng koering dongkap ka isoek; oerang soeka-soeka djalan bobogohan; 'karana salaki pareng teu aja di imah, keur njaba, djalan djaoeh pisan; 'mawa radjoet dieusi oewang; pimoelangeunana ka imah dina tanggal boelan poernama. - 'Boedjang teja kasimpangkeun koe kalobaan elmoe eta awewe, kagembang koe loemas-lamis biwirna. 'Pada-harita keneh manehna leumpang noetoerkeun eta awewe, tjara sapi asoep ka pameuntjitan, djeung saperti noe paloeng keuna pitapak baris i3amSperih; 'datang ka kawajana diboetjatkeun koe djamparing; nja sapSrti mauoek roeroesoehan kana djirgt, tapi teu njahoeun jen eta teh matak tjilaka njawana. a Hak. 5 28. J p. 5 S. c p. 9 13.
kandSl
''

aja

tgrang pikir. Geura darengekeun, sabab kami rek njaoerkeun pgrkara noe poen'

10

11

*"

djoel-poendjoel; sarta kami pangangah biwir teh rek ngaloewarkeun noe saestoe-estoena. 'Karana lalangit kami bakal ngoetjapkeun kajaktian; da kadorakaan kagiroek biwir kami. Sakabeh pamagahan biwir kami sabgner-benSrna; taja pisan noe tibalik atawa bengkok. 'Sadajana tgroes moenggoeh ka noe boga pangarti, sarta saestoe moenggoeh ka noe geus manggih kanjaho. Geura tamoelah bogoh panan pamfipSrih kami, kana perak; sarta tampanan kanjaho, manan hajang kana 6mas kapilih! 'Karana kapintgran aloes ti batan int6n mirah; djeung sakabeh noe sok dipake kasoeka taja pisan noe nandingan eta.
'

'

<=

a
12

p. 1

20. 6 p. 9

3.

c p. 3

14; 16

16.

kami Kapinteran saimah reudjeung akal, sarta kami manggih kaIjeu

13

14

Moesa

11. e Djab.

81

4.

15

njaho djeung sagala ingetan. 'Sijeun koe Pangeran, " nja eta migeuleuh kana kagorengan; ati adigoeng, djeung kamagoengan, kitoe deui djalan kagorengan, sarta biwir teu moepakat, koe kami dipikageuleuh. 'Kami noe boga tarekah djeung kapintSran noe sadjatina; nja kami noe djadi pangartian; nja kami noe boga kawasa. 'Koe lantaran

700

SILOKA
t

kami radja-radja ngaradjaan, djeung pangkat-pangkat njarangking kaadilan;


16

poma

'koe lantaran kami kapala-kajsala ngapalaan, kitoe deui menak-menak, sakabeh bae hakim-hakim noe aja di boemi.

oelah ditampik. 'Bagdja t6m6n manoesa, noe ngadengekeun kami, sarta ngadjaga hareupeun panto kami sabansaban poe, noenggoe-noenggoe dina tihang lawang kami. Karana " saha-saha
'

17

18

19

'Kami njaah ka noe njaah ka kami; sarta noe g6m6t nejangan kami, tangtoe kami kapanggih. 'Kasoegihan djeung kahormatan aja di kami; barang noe awet, kitoe deui kabenSran. 'Boewah kami aloes ti batan 6mas, nadjan ti 6mas pangaloesna; sarta hasil kami
''

manggih kami manggih


i

hiroep, sarta

dianggo kasoeka koe Pangeran. 'Sabalikna, saha-saha noe ngadosa ka kami mah, nganijaja ka dirina; sakabeh noe geuleuh ka kami njaraah ka maot,
a
p.

3: 13.

PASAL

9.

20

21

ngoengkoelan perak kapilih. Kami leumpang dina djalan kabgnSran, di tSngahtengah djalan noe tSroes djeung hoekoem; 'soepaja kami " ka sakoer noe njaah ka kami ngamilikkeun anoe sadjatina, djeung soepaja goedangna radjabrana koe kami dipinoehan. p. le e.
'

KapintSran geus ngadSgkeun ggdongna^


:

sarta geus natahan tihangna noe toedjoeh, 'geus meuntjitan j^supeuntjita-

nana, geus ngabaoeran anggoerna, malah geus natakeun medjana; 'geus miwarangan landjang-landjangna, sarta

ngondangan
:

"

ti

pentjloet

gnggon

la-

6 p. 3

16. c p. 21

20.

22

23

24

" Pangeran noe kagoengan kami dina mimiti djalanna, heulaeun sakabeh dadamSlanana, ti tatadina. 'Ti kalanggengan pisan kami teh dilisahan, ti mimitina, ti memeli aja boemi. 'Keur

loehoer di nagara; [saoema]: 'Saha-saha djalma noe bodo, geura njimpang ka dijeu Ari ka noe koerang pikir saoerna
!

25

26

tatjan aja sagara, kami teh geus digelarkeun; keur tatjan aja tji-njoesoe bareurat koe tjai. 'Samemeh goenoenggoenoeng ditjareblokkeun, heulaeun pasir-pasir kami teh geus digglarkeun, 'sabot andjeunna tatjan ngadamel lahan

'Hijap ka darijeu, geura padangahakan kahakanan kami, sarta ngarinoem anggoer beunang kami ngabaoeran Koedoe pada ninggalkeun kabodoan, tangtoe maraneh hiroep sarta koedoe pada loe'

mampah

dina djalan pangartian. 'Saha-

saha noe mgperih ka toekang mojok, beubeunanganana kahinaan; sarta noe ngawarah ka djalma doraka, matak tja1

27

28

29

djeung tegal, atawa mimitina lemahing djagat. 'Keur andjeunna ngadjadikeun langit, kami teh aja di dinja; * keur andjeunna ngadegkeun kalang di sakoeriling sagara; 'keur andjeunna " mageuhkeun mega-mega di loehoer; keur soemoer sagara rosangaboelakna; 'keur laoet koe andjeunna ditangtoskeun watgsna, soepaja tjaina oelah ngarempak timbalanana; keur andjeunna nga'^

ngawarah ^ ka toekang mojok, bisi geuleuheun ka maneh koedoe ngawarah ka djalma pint6r, tangtoe njaaheun ka maneh. 'Koedoe njamtangtoe beuki boeng ka noe pinter, pintSr; koedoe mere njaho ka noe bgnSr, tangtoe tambah elmoena. 'Mimitina katjad dirina. 'Oelah
<"

30

dggkeun padgmen boemi harita kami ngabanding ka andjeunna, djadi patoekangan, djeung kami dianggo karesgpan
'

''

31

saban-saban poe, sarta soeka-soeka di pajoeneun andjeunna sapapandjangna; 'nja soeka-soeka teh di sadjagat-boemi andjeunna, sarta karSsSpan kami ka bangsa manoesa. a aj. 28:25. 6 aj. 26:10.
c 1

pintgran nja eta sijeun koePangei'an; sarta njaho ka noe Langkoeng Soetji nja eta pangartian. 'Karana " koe lantaran kami poe maneh tangtoe direjaan, sarta maneh tangtoe ditambahan taoen hii'oep. 'Oepama maneh pinter, nja maneh pinter teh f keur dii'i maneh; sarta oepama maneh djadi toekang mojok, nja maneh woengkoel noe pinanggoengeun. o p. 8 2. 6 p. is 12 19 25. c Mat. 25 29.
*
:

Aj.

28:28;

p.

7.

e p. 3

2,

16.

Aj. 22:2.

Moesa

11.

Aj. 38

6, 10. e

Job.

17.

32

33

Mana ajeuna, anaking! darengekeun kami; karana bagdja tSmSn djalma, noe ngarestoekeun djalan kami. 'Darengekeun pamgpgrih, sarta masing palintgr;

Ari kabodoan ibarat " awewe gSdjoel nja ngoelajaban, sarta teu njahoeun naon-naon. 'Eta teh dijoek di hareuioemi lawang imaima, dina korsi, di Snggon laloehoer di nagara, 'bari ngondangan

SILOKA
noe ngaliwat di djalan, nja ka sakoer noe lampahna; [pokna]: 'Saha-saha djalma noe bodo, geura njimpang ka dijeul Sarfca ka noe koerang pikir omongbeunang maling sok amis, na: 'Tjai djeung roti boeni-boeni sok ngeunah. 'Ari noe bodo teu njahoeun, jen < djalma noe di dinja teh paraeli; ondanganana asoep ka djoerang enggon noe maot.
saesfcoe
''

10.

701

13

16

Dina biwir noe boga pangarti kapanggih kapintgran " ari noe koerang pikir
;

mah tonggongna koedoe


pangggboeg.
14

didatangan
a
p.

26:3.

17

Noe

palintgr

ngampihan kanjaho;

18

15

p. 7: 11. 6 p.

20: 17. c p. 7: 27.

dgmi biwir noe paloeng mah deukeut kana karoeksakan. " Banda noe beunghar minangka nagarana noe reugreug sabalikna karoeksakan noe malarat mah nja eta kamis;

PASAL

kinanana.
10.
16

p.

i8:ii.

Panggawe djalma bgner noengtoen


kana hiroep; sabalikna kahasilan noe doraka mah noengtoen kana dosa. " Noe ngestoekeun pamgpgrih aja dina djalan kahiroepan sabalikna noe ninggalkeun pangwarah mah njasabkeun maneh. a p. is: is.
;

Ijeu siloka Soeleman. Anak pintSr ngaboengahkeun bapa; sabalikna anak gedjoel mah nganalangsakeun indoengna. a p. i5 20. " Radja-brana kadorakaan taja mangpaatna; sabalikna kabgngran mah ngaloejjoetkemi tina maot. a p. 11 4. Djalma bengr koe Pangeran tara disina langlajeuseun; ari hawa-napsoe djalma daroraka mah koe andjeunna
: :

17

18

biwir bohong
19

disoentroengkeun.
4 "

Noe noetoepan kageuleuhan, nja eta sarta noe ngaloewarkeun oepat-soemoewat, nja eta gedjoel. Noe loba omong tara tinggal masijat; sabalikna noe mengkgk biwlrna
;

Noe digawe kgndor leungeun tangtoe


20

mah

binangkit.

a Goer.

i,

2.

miskin; sabalikna leungeun noe garetol

mah ngabeungharkeun.
5

p.

12

24.

Letah noe bgnSr ibarat perak kapilih; ari hate noe daroraka mah teu sapira adjina.

Ari noe ngoempoelkeun dina oesoem halodo anak binangkit; sabalikna noe djempling dina oesoem diboewat mah

21

reja; sabalikna
22

anak matak era. KabSrkahan toemSrap ka sirah noe bener; sabalikna soengoet noe daroraka

mah
7

kalipoetan panganijaja. " Inggtan ka noe bener matak moedji soekoer; sabalikna ngaran noe daroraka mah tereh boeroek.
a Aj. 18: 17; Djab. 112:6.

23

Biwir noe bgngr njoekoepan djalma noe paloeng mah paraeh bawaning koerang pikir. Bgrkah Pangeran, nja eta noe ngabeungharkeun; sarta koe andjeunna teu ditjampoeran kasoesah. Migawe karoetjahan koe noe ggdjoel dipake kaoelinan; pon kitoe keneh kapintgran koe djalma noe boga pangarti.
a
p.

15:21.

pinter hate soeka narima timbalan ari noe paloeng biwir mah tangtoe tigSdBboeg.
;

Noe

24

"

Noe loemakoe kalawan satemgnna


25

loemakoena sgnang ati; sabalikna noe ngabengkokkeun djalanna mah tangtoe


katai'a.
10

p.

28

is.

11

Noe koetjap-kitjeup panon njijeun kasoesah sarta noe paloeng biwir tangtoe tiggdgboeg. " Soengoet noe bSner ibarat soemoer kahiroepan sabalikna soengoet noe daroraka mah tangtoe kalipoetan panga; ;

26

Kasijeun djalma doraka, nja eta pisau noe bakal ngadatangan ka dinja; sarta kahajang djalma balgngr tangtoe dipaparinkeun. " Lamoen angin topan njorang, Igs noe doraka euweuh; sabalikna noe bgngr mah ibarat padgmen langggng. a p. 14 32. Sapgrti tjoeka kana hoentoe, djeung sapgrti haseup kana panon, nja kitoe pisan noe nggdoel ka noe nitahna.
:

27

" Sijeun koe Pangeran matak nambahan oemoer; sabalikna taoen noe da-

roraka
28

mah
;

dirijoetkeun.

p. 4: 10.

nijaja.
12

p.

13

14.

sabalikna " kanjaahan niskara kamasijatan.

Kageuleuhan ngahoedangkeun paseja; mah noetoepan saa


i

Panghargpan noe balgngr djadi kaboengahan sabalikna panghargpan noe


"

daroraka

mah

tangtoe leungit.
a Pjab. 112:10;
p.

Kor. is

7; i

Petr. 4

8.

11:7.

702
29

SILOKA

11.

30

Djalan Pangeran minangka benteng ka noe satgmenna; tatapi pangroeksakan ka noe njarijeun kadorakaan. " Noe bgnSr moal tidjalikeuh salalangggngna; demi noe daroraka mah * hamo matoeh di boemi. ap. 24:i6.
6 p. 2: 22.

keun
[4

rasijah;

demi noe satoehoe soekp.

mana mah noetoepan pgrkara. a " Lamoen taja pangrigglkeun

20

19.

pintgr,

rahajat tangtoe roeboeh; sabalikna lamoen loba pangrgmpagan mah, matak


15

31

Biwir noe bener ngabidjilkeun kapintSran; ari letah teu moepakat tangtoe dibasmi. Biwir noe bgn6r njahoeun noe matak soeka sabalikua soengoet noe daroraka mah kanjabona ngan noe teu moepakat.
;

32

16

kasalametan. a p. 15:22. " Saha-saha nanggoeng noe sedjen, tangtoe meunang katjilakaan; sabalikna noe migeuleuh kana hal aangggl mah, tangtoe senang ati. p. 6:i. Awewe matak loetjoe njgkgl kahormatan ari djalma lalim njgkgl kabeungharan.
;

PASAL

17

11.

Djalma heman milampah kahadean ka dirina; sabalikna noe bSngis mah


ngaripoehkeun awak sorangan. Noe doraka meunang koelian palsoe; sabalikna noe njebarkeun kabgngran mah pimeunangeun boeroehan sajakti. Saha-saha noe mantgp kana kabgngran^ asoep kana hiroep; sabalikna noe ngobrek kana kagorengan mah, moeroe kana paehna. " Kagiroek Pangeran noe tibalik hate ari kasoekana mah ka djalma noe sa-

rTaradjoe " palsoe kagiroek Pangeran; J-d6mi batoe noe djedjSg mah kasoea p. 16:11; 20:10. kana. " Datang angkoeh, datang wiwirang; sabalikna noe rarendah mah direudjeua p. leiis. ngan kapintgran. Noe saestoe ditoengtoen koe katgmgnanana; sabalikna toekang tjidra mah diroeksak koe kadjahilanana. " Banda taja mangpaatna keur poean bebendoe; sabalikna kab6n6ran mah ngaa p. lo 2. loepoetkeun tina maot. " Kabeneran djalma noe satemenna sabalikna ngalempSngkeun djalanna noe doraka mah tangtoe laboeh koe a p. 28: is. kadorakaan sorangan. " Noe saestoe bakal diloepoetkeun koe kabSneranana sabalikna toekang tjidra mah tangtoe karingkoes koe napa p. s: 22. soena sorangan. " Ana paeh manoesa doraka, leungit
:

18

19

20

tgmgnna djalanna.
21

p.

12:22.

22

23

Sagnja-gnjana, noe goreng moal teu disiksa; dgmi toeroenan noe balgngr mah pirahajoeeun. p. 16: 5. Awewe noe geulis, tapi njingkir tina kajjrajogaan, nja eta saperti anting gmas dina tjoengoer bagong. Kahajang djalma balengr ngan kana kahadean bae; sabalikna arep-argpeu

nana noe daroraka mah bgbgndoe.


24

"

pangharepan; estoe pangharepan noe p. io:28. garoreng bakal leungit. Noe bgner didjait ti djSro kasoekeran " sabalikna noe doraka mah aboes
;

tambah
ti

Aja noe ngawoei'keun, padahal beuki sabalikna aja noe tjgtjgl liwat misti, tapi ngan matak kakoerangan
;

bae.
25

p.

28:27.

ngaganti eta.
9
;

p.

21

is.

Djalma balabah tangtoe djadi lintoeh djeung saha-saha noe njaian, tang
;

10

Djalma moenapek ngaroeksakkeun batoer koe biwir dSmi noe balSnSr didjait koe lantaran kanjaho. Mangsa noe balgner djamoega, soekasoeka sanagara; sabalikna mangsa noe
daroraka tiwas, tingsarSnggak. " Koe bgrkah djalma saestoe nagara datang ka poendjoel; sabalikna koe biwir noe daroraka mah nagara datang

toe ditjaian deui.


26

p.

i9:i7;

Kor. 9:6.

27

11

ka roentoeh.
12

p.

28:12.

28

Noe tjoewa ka batoer koerang


ari
"

pikir;

13

djalma noe boga pangarti sok repeh. Noe loemampahna oepatan moeka-

Saha-saha noe nggmbrekkeun gandoem, disapa koe djalma-djalma; sabalikna berkah toemgrap ka sirah noe ngadjoewal. Saha-saha noe ggmgt nejangan kahadean, njijar kasoekaan; sabalikna noe ngoepaja kagorengan mah, tangtoe kadatangan eta. o p. 8 35. Saha-saha noe ngandgl kana kabeungharanana^ nja eta tangtoe roeboeh " sabalikna noe balgngr mah tantoe pada aDjab. 92:13. moeloes sajigrti daoen.
:

SILOKA
29 " Saha-salia noe ngaripoehkeun anakrabina, bakal ngamilik angin sarta noe paloeng bakal ugawoela ka noe pintSr
;

12,

13.
"

703

14

Oenggal-oenggal djalma piseubeu-

hatena.
30

p.

is: 27.

31

Boewah djalnia bSn6r ibarat tangkal kahiroepau; djeung saha-saha noe pint6r, meunangkeun njawa. Sagnjana, noe bengr meunang balSsan di boemi; " pon pilalagi noe doraka sarta noe njijeun dosa. a 1 Petr. 4: is.

15

16

heun koe kahadean tina boewah biwirna sarta pagawean leungeun manoesa pimalikeun deui ka dirina. p. 13 2. Djalan noe paloeng koe rarasaan manehna sorangan ISmpSng d6mi noe pint6r mah ngagoegoe ka papatah. " Poendoeng noe paloeng harita ge katara; sabalikna noe boga akal mah
;
:

PASAL

12.

17

soeka kana pamgperih, soeka kana kanjaho; sabalikna noe geuleuh kana pangwarah mah, estoe bodo.

Noe

noetoepan wiwirang. a Goer. 7 9. " Noe ngaloewarkeun anoe sajakti nganjatakeun noe sabn8rna sabalikna saksi palsoe mah nganjatakeun tjidra.
:

o
18

p.

14

5.

Djalma noe hade koe Pangeran dianggo kasoeka; sabalikna djalma noe djoelig mah koe andjeunna dihoekoem. Manoesa moal pageuh koe kadorakaan; sabalikna " akar djalma balenSr mah moal ojag. a p. 10:25. " Awewe digdjaja minangka makoeta salakina; sabalikna awewe noe matak era mah, kawas aja kasakit boeroek dina
toelang salakina.
a
p.

Sok aja noe katalandjoeran omong, kawas njolokan koe pgdang; dgmi letah noe palintgr mah njageurkeun.
"

a Ujab. 59:8;
19

p.

18:21.

20

31

10.

Pamikir djalma balener teroes reudjeung hoekoem ari pirgmpoeg noe daroraka mah tjidra. Omongan noe daroraka ngadodoho getih; demi biwir noe saestoe mah ngaloepoetkeun eta. a p. 1 11. Noe daroraka dibalik, ISs areuweuh sabalikna imah noe balener mah ditStSpkeun. a p. i4:ii, 32. Sing-sing djalma dipoedji noeroetkeun kapinteranana demi noe bengkok hate
;
:

21

22

Biwir sajakti bakal dit6t6pkeun salalawasna sabalikna letah bohong mah sakitjeup mata bae ajana. Noe ngarang pitjilakaeun, hatena dignggonan tipoe-daja sabalikna noe mapatahan pisalamgteun mah boga kaboengahan. Noe bener moal keuna katiwasan, naon bae sabalikna noe daroraka mah tangtoe parinoeh koe katjilakaan. Kagiroek Pangeran biwir bohong; ari kasoekana mah ka sakoer noe milam;
; ;

pah
23

sajakti.

"

Manoesa noe boga akal noetoepan


;

kanjaho

mah ngoewarkeun
24 "

sabalikna hate noe garSdjoel kapaloengan.


a
p.

13:16; 29:

11.

Leungeun noe garetol tangtoe moer-

mah matak
9

tjoewa.
diri
25

ba; sabalikna noe kendor


disina
"

mah

bakal
:

"

Mending noe ngangkeuhkeun

leutik, sarta

boga badega, ti batan noe ngadjenan maneh, tapi koerang rgdjSki.


a
p.

13:7.
26

10

Noe bener ngarasanan njawa satona sabalikna kawSlasan noe daroraka mah
d6d6gl6r.
" Saha-saha noe migawe lahanna, piseubeuheun kahakanan; sabalikna noe noeroetkeun djalma lantja-lintji mah, koerang pikir. a p. 28 19. Noe doraka kabita koe djaring djalma garoreng; sabalikna akar djalma balS:

koemawoela. a p. lo 4. Salempang dina hate djalma matak noengkoelkeun eta; ari koe omongan hade hate diboengahkeun. p. 15 13. Noe bener noengtoen sobatna; dSmi djalan noe daroraka njasabkeun ka
:

dirina.
27

11

" Noe kSndor moal koengsi ngagoreng boroanana; ari banda manoesa noe pangmoeljana nja kagStolan.

a
28

p.

13

4.

12

Dina djalan kabSnSran ajana hiroep;


dina paranti eta njorang taja maot.

n6r
13

mah

ngabidjilkeun.

Kamasijatan biwir sok matak ngadiri noe goreng; sabalikna noe bSner mah tangtoe ka loewar ti djero
"

PASAL
nak
-bapa
"
;

13.

ridjgt

pintSr ngagoegoe

ka pamgpgrih

kasoekSran.

o p. is

7.

sabalikna toekang mojok ditjarekan ten ngawaro. a p. 10:8;

mah
15:5.

704
2

SILOKA

14.

Oenggal-oenggal djalma pingahaka-

17

neun kahadean tina boewah biwima; dgmi njawa toekang tjidra mah pingao p. 12 u. hakaneun panganijaja. " Noe ngadjaga soengoetna ngaraksa njawana; ari noe sok njaploek biwirna mah, tangtoe keuna karoeksakan.
:

Ari titahan doraka tangtoe tigoebrag kana katjilakaan; " sabalikna oetoesan noe satoehoe mah matak njageurkeun.
op.
25: 13.

18

Kamiskinan djeung kahinaan bagian djalma noe nampik pamgpgrih; sabalikna noe ngestoekeun pangwarah mah
tangtoe meunang hormat. Kahajang noe geus djadi, nja ngeunah kana pikir; ari kagiroek noe garedjoel mah, nja eta njingkir tina kagorengan. Saha-saha leumpang djeung noe palintSr, tangtoe djadi pinter; sabalikna noe babatoeran djeung noe gargdjoel mah, tangtoe djadi goreng. Noe njarijeun dosa dioebrak-abrik koe katjilakaan; sabalikna noe bal6nSrmah tangtoe dibalgs koe kangeunahan. " Saha-saha noe hade ngawai'iskeun ka intjoena; sabalikna arta-banda noe migawe dosa mah ditjadangkeun pikeun

O
4
"

p.

21:23.
19

tapi teu ngabogaan; sabalikna njawa noe o p. 12 27. getol mah pilintoeheun.
:

Njawa noe nggdoel mikahajang,

"

Noe bSnSr mikageuleuh ka omo;

ngan bohong sabalikna noe doraka mah njijeun noe matak dipikasengit sarta noe matak wirang dirina. a cjab. 107 :i. " KabgnSran ngadjaga ka noe satemenna djalanna; sabalikna kadorakaan

20

21

mah matak
7

reuntas anoe njijeun dosa.


op.
10: 30.
22

Sok aja noe njgmoekeun maneh beunghar, padahal teu boga naon-naon sok aja noe njgmoekeun maneh miskin,
"

10

a p. 12 7. padahal loba bandana. Kabeungharan djalma sok djadi pangboes patina; demi noe miskin mah ditjarekan oge teu ngawaro. " Tjahja noe balgner herang pisan; sabalikna damar noe daroraka mah tangtoe dipareuman. a aj. is g p. 24 20. " Angkoeh ngan matak ngajakeun paseja bae; dSmi noe beunang dipapatahan mah boga kapintgran. a p. 28 25.
:
:

23

noe bSnSr. a Goer. 2 26. " Ngabedalma djalma mariskin ngajakeun loba rSdjeki; sabalikna sok aja noe tiwas tina teu tSroes djeung hoe:

koem.
24

o Djab. 132

15.

25

11

"

Banda
;

asal

ti

lampah

sija-sija pi-

soedaeun sabalikna noe ngoempoelkeun satjomot-satjomot mah ngalobaan.


a
12
p. 10:2.

Saha-saha noe teu make panggSboegna, mikageuleuh ka anakna; sabalikna noe njaah ka anakna mah, gStol mepSrihna ka auak teh. a p. 3 12; 23: is. " Noe bengr dadaharan datang ka seubeuh awakna; sabalikna beuteung noe daroraka mah kakoerangan.
"
:

o Djab. 34:11.

PASAL

14.

13

14

15

Pangargp-ngargp noe dimgugke-mgngke matak nj6ri hate; sabalikna kahajang noe tinSkanan mah " ibarat tanga p. 3: is. kal kahiroepan. Saha-saha noe njoemahkeun ka pangandika, ngaroeksak maneh sabalikna noe sijeun koe timbalan mah, nja eta tangtoe dibal6s. " Papakon djalma pintgr ibarat soemoer kahiroepan; matak njingkir tina op. io:ii; i4:27, ridjeting maot. Hade pangarti matak meunang koernija; dSmi djalan taroekang tjidra mah
;

Oenggal-oenggal awewe pintgr ngadSgkeun imahna; sabalikna noe paloeng

mah ngaroentoehkeun imahna koe


2

leu-

ngeun sorangan. Saha-saha noe loemakoe kalawan saestoena, sijeun koe Pangeran; " sabalikna noe serong djalanna mah, njoemahkeun ka andjeunna. o p. 21 s. Dina soengoet noe paloeng aja panggitik kamagoengan; sabalikna noe palintgr mah diraksa koe biwirna. Tijap-tijap taja sapi, pangokopan b6rgsih; demi tina lantaran kakoewatan
:

resag.
IB

sapi loba pisan beubeunangan.


5

Saha-saha noe boga akal digawe sok kalawan kanjaho; " sabalikna noe gSdjoel mah ngadadarkeun kapaloengan.
a
p.

"

ari

Saksi noe satoehoe moal bohong; noe ngaloewarkeun bohong, nja eta
o
p.

saksi palsoe.
G

12

17.

15

2.

Toekang mojok njijar kapintSran,

tapi

SILOKA
ten aja; sabalikna uoe boga pangarti mall ujijar kanjaho babari.
7

15.

705

23

Sagala panggawe aja kaoentoenganana; dgmi

10

11

Geura ingkah ti hareupeun uoe g6karana maneh moal nangen biwir boga kanjaho. " KapintSran noe boga akal ngahartikeun djalauua; sabalikna kapaloengan noe gedjoel mah tjidra. a p. 4 2527. Noe paraloeng mokahaan kana kasalahan; ari moenggoeh noe saestoe mah pada dianggo kasoeka. Hate bae noe nganjahokenn duia prihatin dh-iua; sarta dina kaboengahanana ge noe sedjeu ten bisa tjampoer. " Imah noe daroraka tangtoe ditoempoer; demi himah djalma saestoe mah
djoel;
:

24

25

2G

omong biwir mah ngan matak kakoerangan bae. Makoeta noe palintSr nja kabeungharanana; ari kapaloengan noe gargdjoel mah nja kapaloengan bae. Saksi noe sajaktingaleupaskeunpati; sabalikna noe ngaloewarkeun bohong mah lampah tjidra. Sijeun koe Pangeran mawa kasantosaan reugreug; estoe andjeunna djadi
panjalindoengan poetra-poetrana. Sijeun koe Pangeran " ibarat soemoer kahiroepan, matak njingkir tina ridjg p. 10 11 13 14. ting maot.
: ;
:

27

28

tangtoe moeloes.
12

p.

12

7.

13

14

" Aja djalau noe koe djalma disangka lempeng, tapi toengtoengua mah noengtoen ka maot. a p. ig 15. Tjatjakan keur seuri hate sok njeri; ari toengtoengna kaboengahan kitoe kanalangsaan. " Saha-saha noe moengkir hate piseubeuheun koe djalanua; kitoe keneh djalma noe hade piseubeuheun tina hal
:

Loba rahajat matak ngamoeljakeun ka radja; sabalikna ari kakoerangan koering mah matak ngaroeksakkeun ka
ratoe.
" Anoe sabar gSde pangartian; sabalikna noe babarian napsoe mah ngaloe-

29

hoerkeun kapaloengan.
Goer. 10
30
:

ap. i6:32;

4.

Hate tjageur matak hiroep kana badan; sabalikna ati dengki mah matak
boeroek toelang-toelang. " Noe nganijaja ka noe malarat ngahinakeun ka noe ngadamel eta; sabalikna noe mikaroenja ka noe miskin mah ngahormat ka andjeunna.
o
p.

dirina.
15

p.

12

u.

31

iG

17

Noe bodo jjertjaja sagala omongan; sabalikna noe boga akal mah negeskeun tintjakeunana. Noe pinter sijeuneun sarta njingkir tina kagorengan; sabalikna noe gedjoel mah ugadjoedjoer napsoe sarta lalawora. Noe babarian napsoe sok migawe kapaloengan; sarta djalma noe djoelig tangtoe dipikageuleuh. Noe barodo ngamilik kapaloengan;
sabalikna noe baroga akal mah ngamakoetaan maneh koe kanjaho.

17:5; 19;

17.

32

"

Noe doraka bakal diboewang koe


sabalikna

kagorenganana; mah samangsa paeh boga panjalindoengan.


33

noe bgngr
a
p.

10

25.

18

KapintSran reureuh dina hate noe boga pangarti; sabalikna noe aja dina batin djalma garedjoel mah tereh kanjahoan.

19

Noe garoreng koedoe pada mendek


ka hareupeun noe harade; kitoe deui noe daroraka di hareupeun lawang djal-

34

KabgnSran noe ngaloehoerkeun bangsa; sabalikna dosa mah matak djadi katjelaan ka djalma-djalma. Abdi noe binangkit koe radja dipikasoeka; sabalikna noe matak era mah tangtoe dibgndon.

ma
20

bengr.

35

dipikageuleuh, nadjan koe sobatna; sabalikna uoe mikanjaah ka noe beunghar mah loba naker.
a
p.

"

Noe miskin sok

PASAL
Pangdjawab
"

15.

19:4,

7.

leuleus njirnakeun panas

21

22

Noe mikatjoewa ka batoer migawe dosa; sabalikna noe mikaroenja ka noe balangsak mah^ eta teh bagdja. Anoe ngarang kagorengan lain sarasab? sabalikna noe ngarang kahadean mah direudjeungau kahemanan djeung
kajaktian,
a
p.

ati; sabalikna omongan njogok mah matak ngahoedaugkeun napsoe.


a
2
p.

25:15.

Letah noe palintgr ngoetamakeun kana kanjaho; sabalikna soengoet noe garedjoel mah ngaboelakkeun kapaloe"

3.

ngan.

p.

12: 23; 13:16.

706
3

8IL0KA

15.

" Sotja Pangeran neuteup ka sambarang enggon, ningalikeun anoe goreng a aj. 34:21; cjab. 33-. 13. anoe hade. Katjageuran letah " ibarat tangkal kahiroepan; sabalikna kadjaliilan letah mah matak djaheut kana soekma. a
p.

19

20

jakeun paseja sabalikna noe sabar mah ngertakeun padoe. a p. 29:22. Djalan noe ngedoel ibarat pager tjoetjoek; sabalikna djalan djalma saestoe mah ngemplong. " Anak pintgr ngaboengahkeuu bapa
;

18.

sabalikna manoesa gSdjoel

mah

njoepikir

Anoe paloeng tjoewa ka pamgpSrih


bapana;
sabalikna

mahkeun indoengna.
21

a p. io:i; i7:2i.

noe

ngestoekeun

Kapaloengan koe noe koerang

pangwarah mah nandakeun boga akal. " Dina imah djalma bener aja kamoektian gede; sabalikna kahasilan
djalma doraka

mah mawa

karipoehan.

22

njaho;
8

Biwir noe palinter ngawoerkeun kademi hate noe garedjoel mah


23

dipake kaboengahan; sabalikna djalma noe boga pangarti mah loemampahna a p. 10 23. lempeng. " Boeroeng pikarepeun, aii teu make rarageman; sabalikna lamoen lobapangrgmpagan mah, tangtoe tinekanan.
:

p.

11:14.

lain kitoe.

Djalma sok meunang kaboengahan


tina pangdjawab biwirna " ari omongan noe ninggang dina piwaktoeeunana, a p. 25: 11. tjatjap koe matak soeka. Djalan kahiroepan bras ka loehoer noe binangkit, soepaja njingkir baris
;

Koerban djalma daroraka kagiroek Pangeran; sabalikna paneda djalma sa-

mah kasoekana. a cjab. 34 le p. 21 27. Djalan djalma doraka kagiroek Pangeran; sabalikna noe ngobrek kana kabeneran mah koe andjeunna dipikaestoe
: ;
:

24

ti
25

naraka
"

di

handap.
;

asih.
10

Imah noe aradigoeng koe Pangeran

PamSperih noe matak tjilaka pikeunaeun ka noe ninggalkeun djalan; sahasaha noe geuleuh kana pangwarah, tangtoe
" sarta djeung djoerang ngagelar di pajoeneim Pangeran; geus soemawonna hate anak Adam. a
Aj. 26
:

tangtoe diraboet sataUkna wates randa mah koe andjeunna tangtoe ditetepkeun.
a
26 "
p.

12:

7.

11

mengke paeh. Enggon noe maot

Pikiran goreng kagiroek Pangeran; sabalikna omongan noe matak rgsep


bareresih.
a
p.

mah
27

21

24.

6.

12

13

Toekang mojok tara njaaheun ka noe ngawarah ka manehua moal leumpang ka noe palinter. a p. 9 s. " Hate boengah ngabejarkeun boedi;
"
;
:

Saha-saha noe ngarah kaoentoengan nista, ngaripoehkeun anak-rabina; sabalikna noe mikageulenh ka pamere
"

mah
28

pihiroepeun.

p.

19.

14

15

16

sabalikna tina kasoesahan hate mah soekma ngeneseun. p. 17 22. Hate noe boga pangarti nejangan kanjaho; sabalikna soengoet noe garedjoel mah ngangonan maneh dina kapaloengan. Sakabeh poena noe balangsak saroesah; sabalikna soeka hate mah ibarat panghadjatan noe teu pgtot-petot. Mending saeutik kalawan sijeun koe Pangeran, ti batan radja-brana g6de, tapi dibarSngan karoesoehan.
:

29

Hate djalma bener mikir-mikir pingadjawabeun; sabalikna soengoet noe daroraka mail ngaboelakkeun kagorengan. " Djaoeh pisan Pangeran ti noe daroraka; sabalikna paneda djalma balen8r mah koe andjeunna dimakboel.
a Job.
9
:

31.

30

ati;

Tjahja jDanon matak ngaboengahkeun " ari bedja hade matak ngalin:

31

32

a Djab. 37:16;
17

p.

16:8.

"

Mgnding kahakanan

lalab-lalaban,
33

toehkeun toelang. o p. 25 25. Tjeuli noe ngagoegoe ka pangwarah kahiroepan bakal nggnggon di tengah noe palinter. Noe nampik pameperih, sasat mitjeun njawa sorangan; sabalikna noe ngagoegoe ka pangwarah mah meunang
pikir.
"

18

soepaja kalawan kanjaahan, ti batan sapi beunang ngalgbSng, tapi dibargngan kageuleuhan. op. i7:i. " Djalma panasan ati sok ngaja-nga-

p.

10:17.

Sijeun koe Pangeran, nja eta pamepgrihing kajiintSran; sarta kargnda-

han heulaeun kahormatan.

ap. i:7;i8;i2.

SILOKA

16,

17.

707

PASAL
Manoesa
ngeran.
2

16.

18

Kamagoengan heulaeun karoeksa-

"

pangdjawab letah datangua


a
"

sok p6ta-p6ta hate; tapi ti Pap.

kan, sarta pikir angkoeh heulaeun laboeh. a p. 11:2; 17: 19.


19

lo

21.

Sakabeh djalan djalma koe pangrasana sorangan bSresih tapi Pangerau a p. 21:2. noe uimbaug sagala roh. " Pagawean maneh sanggakeun ka Pa;

20

ngeran; ari kitoe mah sagala pikarepeun inaueh taugtoe didjadikeun. p. 3 5, 6. Sadaja dadamglan Pangeran aja sabakoe-sabakoena tjatjakan djalma doraka ge baris poe katjilakaan. " Kagiroek Pangeran sakoer noe angkoeh hatena; saenja-6njana, eta teh moal teu disiksa. a p. 6;i6, n-, 11:21. Kahemanan djeung katgmSnan sok djadi lantaran ngaleungitkeim kasala;

21

22

23

sarta sijeun koe Pangeran matak njingkir tina kagorengan. Moen djalan djalma dianggo kasoeka
lian;

24

koe Pangeran, nadjan moesoeh-moesoehna ge koe andjeunna tangtoe dirapihkeun djeung manehna. Mgnding saeutik kalawan kabeneran, ti batan loba kahasilan teu tgroes djeung hoekoem. p. i5:i6. " Hate manoesa mikiran djalanna; tapi Pangeran menerkeun lengkahna.
a
Jer.

25

MSnding handap pikir reudjeung noe balangsak, ti batan ngabagi djarahan reudjeung noe adigoeng. Saha-saha noe njaregepkeun ka pangandika, tangtoe manggih kahadean; djeung saha-saha noe ngandgl ka Paa p. 3:5; 13:13. ngeran, eta teh bagdja. Saha-saha noe pintgr hate dis6boet boga pangarti; sarta amis biwir matak nambahan elmoe. " Pangartian minangka soemoer kahiroepan ka noe boga; sabalikna pamepSrih noe paraloeng mah nja kapa p. lo ii. loengan. " Hate djalma pinter ngabinangkitkeun soengoetna, sarta namljahan elmoe a p. io:32; i5:7. dina biwirna. Pamagahan noe matak resep " ibarat atjining madoe, amis kana njawa, toer matak tjageur kana toelang. Djab, 19 11. " Aja djalan noe koe djalma disangka ISmpgng, tapi toengtoengna mah noenga p. ii 12. toen ka maot.
:

26

10: 23.

27

Ponjona toekang koeli ngabantoe ka manehna digawe; karana soengoetna ngagentak-gentak ka manehna. Djalma bangkawarah noegaran katjilakaan; sarta dina biwirna ibarat seu-

10

11

Pitoewah ajadina lambe radja; bahamna moal njalahan dina ngahoekoeman. " Timbangan djeung taradjoe noe sabenerna kagoengan Pangeran; sakabeh batoe kantong nja dadamelan andjeunna.
a 5 Moesa 25: 13;
p.

28

11:

1.

29

12

13

li

Kagiroek radja-radja milampah kadorakaan; karana panglinggihan dipageuhkeunana koe kabeneran. Kasoeka radja-radja nja biwir noe sabgnerna saha-saha ngomong noe saestoena, tangtoe dipikaasih. " Bgndoe radja sasat piwarangan baris njokot pati; tapi koe djalma noe pintgr bendoe teh disu-nakeun. n p. i9:i2.
;

neu ngagoedag. Djalma teu moepakat sok njijeun pipasejaeun; " sarta noe istorian sok ngaa p. 17 9. bgngkahkeun sobat ande. Djalma nganijaja sok ngawoedjoek ka batoer, sarta dibawa leumpang ka djalan noe teu hade.
:

30

" Noe meureumkeun panonna, mikiran noe teu moepakat; noe ngabalemkeun biwirna, ngalampahkeun kagorengan.

a
31

p.

6:12,

13.

Boeoek bodas djadi makoeta aheng pisan; kapanggihna dina djalan kabS"

n6ran.
32

p.

20

29.

15

16

17

Tjahja pameunteu radja matak hiroep djeung kasoekana lir mega hoedjan pandeuri. o aj. 29 23. " Meunang kapinteran koe aloes ti batan gmas; sarta meunang pangartian oentjoel ti batan perak. a p. 8: 10. Djalan djalma saestoe nja eta njingkirtina kagorengan; saha-saha noe ngadjaga djalanna ngaraksa njawana.
:

33

Mending sabarti batan perkosa; sarta mending kawasa ka diri sorangan ti batan meunangkeun nagara. Ari dadoe dialoengkeuu kana lahoenan; demi sapoetoesanaua mah ti Pangeran.

PASAL
llTending
^^-rengan
"

17.

sahoewapeun toehoer dibakaggnahan, ti batan saimah

708

SILOKA
17

1!

pinoeh koe beunang meuntjit kalawan


a
2
p.

Ari sobat njaaheun sapapandjangna^


sarta doeloer didjoeroekeunana keur baris

15: 17.

Badega noe binangkit pimoerbaeun ka poetra noe matak era, sarta pikabagianeun warisan tjampoer djeung doeloer-doeloer.

dina kasoekeran.

18

PanglSboeran baris perak, djeung parapen pikeun emas; " demi noe njobanjoba kana hate mah nja Pangeran.
a Djab. 66
:

19

Manoesa koerang pikir noe nSpakkeun leungeun, noe daek djadi panangg61, nanggoeng batoer. a p. o i 22 26. Saha-saha noe soeka paseja, soeka masijat; " djeung saha-saha noe ngaloehoerkeun lawangna mambrih karoeksakan.
"
:

10.

a
20

p.

16: 18.

Djalma goreng ngaregepkeun ka biwir doraka; sarta noe bohongan ngadengekeun ka letah matak tjilaka. " Noe mojok ka noe miskin ngahinakeun ka noe ngadamgl eta; sarta noe boengah koe hal balahi moal ten diSiksa.
a
p.

Saha-saha noe bengkok hate moal manggih djamoega; djeung saha-saha noe tibalik letah, tangtoe tigoebrag kana
katjilakaan.

21

Saha-saha ngajoegakeun noe ggdjoel,

14:31; 24:17.
22

karolot, nja eta intjoe; sarta perhijasan anak-anak, nja eta

Makoeta djalma

sepoeh-sgpoehna.
7

Noe boeroeng ten patoet boga biwir leuwih; komo teuing menak boga biwir
bohong.

23

matak nalangsa dirina; bapa noe boeroeng moal piboengaheun. " Hate boengah ibarat tamba matak tjageur; sabahkna soekma ngenes mah matak ngagaringkeun baloeng. a p. 15 13. Noe doraka njokot paroeroeba tina
:

Pamere koe pangrasa noe nampa ibarat inten matak loetjoe; ka mana bae
noedjoena, sok loeloes. " Noe noetoepan kamasijatan mambrih kanjaahan; sabalikna noe ngagoegat-goegat perkara mah sok ngabengkahkeun sobat ande. p. io:i2; i6:28. Panjarek leuwih njerep ka noe boga pangarti, ti batan noe gSdjoel diteunggeulan saratoes kali.

24

kandoengan, baris njerongkeun djalan hoekoem. Di hareupeun djalma noe boga pangarti aja kapinteran; sabalikna panon noe gedjoel mah aja di toengtoeng boemi. " Anak gSdjoel matak njeri anggn ka bapana, sarta matak prihatin ka noe

25

ngadjoeroekeun
26

inja.

p.

19

13.

10

Ngadgnda ge ka noe bengr hanteu hade; kitoe keneh neunggeul ka menak-

27

menak tina kaestoeanana. " Noe mengkek piomongeun boga kanjaho; sarta noe tiis soekma estoe djalma noe boga pangartian. a Jak. 1 19. Tjatjakan noe paloeng ge, " ana repeh diangken pintgr; saha-saha noe meungpeukan biwirna, diangkfin boga pangarti.
:

11

12

13

Djalma goreng ngannejanganpimanmana ka eta teb tangtoe didatangkeun piwarangan noe dedegler. Anggoer djalma paamprok djeung biroewang noe ditjokot anakna, ti batan paamprok djeung noe gedjoel sadjSro kapaloenganana. " Saha-saha djalma malSs hade koe
tangoeleun;
goreng, katjilakaan moal njingkir-njing-

28

Aj.

13:5.

PASAL

18.

14

imahna. a Eoem 12;17; l Petr. 3:9. Mimitina paseja saibarat noe ngaboborkeun tjai; koe sabab eta, memeh gSr tjerewed, ingkeun bae padoe teh.
kir
ti
"

Saha-saha noe misahkeun maneh, mambrih noeroetkeun kahajang sorangan, sarta ngaroempak sagala kapinteran noe
sadjatina.
2

a
1.5

p.

20

3.

"

raka,

Saha-saha ngabengrkeun noe doatawa njalahkeun noe b8n6r, doea 5 Moesa 25:1;
p.

wanana ge kagiroek Pangeran.


24
:

Noe gedjoel teu soekaeun kana pangartian; kasoekana ngan moeka-moekakeun hate sorangan. Tijap-tijap datang noe doraka, datang deui katjglaan; sarta kahinaan dibargngan kawirangan.

24.

16

Keur nahaon leungeun djalma ggdjoel


balandja baris meuli kapintgran, ongkoh teu boga pikir?
rek

mawa

Omongan ti biwir djalma ibarat tjai soemoer kapinteran ibarat waloengan ngaboelak. p. 20 5.
"

djero-djSro;

SILOKA
5

19.

709

"

Hanteu hade njengkatkeun beungeut

'

21
'

Maot djeung hiroep


;

aja di

kawasa
:

djalma doraka, njerongkeun djalma beiiSr dina ngahoekoeman.


a
c 3 Moes;i

19:15;

p.

24:23.

22

Biwir noe ggdjoel sok pipiloeeun kana padoe; djeung soeugoetna sok ngagSro,

letah saha-saha noe njaah ka eta, tanga jau. 3 612. toe ngahakan boewahna. Saha-saha noe manggih pipamadjikaneun, manggih kahadean, sarta tanda

dianggo kasoeka koe Pangeran.


a
p.

menta
7

"

dirina diperekpek. Soengoet noe gedjoel

19

14.

matak nga-

23

Noe miskin ngomongna noenoehoen,


ari

roeksakkeun ka manehna, sarta nja-

noe beunghar

mah ngadjawabna

wana sok karidjgt koe biwirna sorangan.


a
8
p.

bgngis.
24

10:li; 13:3.

" Omongan noe istorian ibarat kahakanan ngareunah, sarta noe kitoe sok aboes kana beuteung, ka djgrona pisan.

Djalma noe reja sobatna sok njilakakeun sorangan " tapi sok aja sobat noe ngarakStan ti batan doeloer.
;

p.

17:17; 27:

10.

a
9

p.

26 :22.
11

PASAL
Tending
'^

19.

pagaweanana
ngaroeksak.
10

Sanadjan noe mglentjing oge dina djadi doeloer ka toekang

noe miskin, anoe loemam-

-L'Apah djeung satemenna, ti batan anoe bengkok biwir, katoeroeg-toeroeg gedjoel.


2

" Padjenengan Pangeran ibarat panggoeng reugreug; saha-saha noe bgner moeroe ka eta, sarta dirahajoekeun.

p.

28

6.

Eta ge hanteu hade, boga nijat teu kalawan kanjaho; sarta noe roesoeh
teuing nja soekoe,

a Djab. 18:3; 61
11

i.

migawe

dosa.

"

Banda noe beunghar minangka na-

Kapaloengan manoesa mengkolkeun

12

13

14

15

garana noe reugreug; sarta ibarat koeta noe loehoer dina tjetaanana. (?p. io:i5. " Heulaeun karoeksakan hate djalma sok angkoeh; sarta karSndahan heulaeun kahormatan. a p. is 33 le is. Saha-saha noe malesan omong memeh eta teh lampah paloeng, sarta ngadenge, noe kitoe meunang wirang. " Soekma djalma nahankeun panjakitna; tapi soekma noe ngSnSs mah, saha noe pinjgngkatkeuneun'? ap. i5:i3. Hate noe boga pangarti meunang kanjaho sarta tjeuli noe palinter nejangan
:

djalanna; kari-kari hatena sok gerSgea Jak. i:i3 15. teun ka Pangeran. " Banda nambahan sobat loba pisan malarat mah sok datang sabalikna noe a p. 14 20. ka pisah djevmg sobatna. Saksi palsoe moal teu disiksa sarta
:

'^

noe ngaloewarkeun bohong, moal rahajoe.


6

Moesa 19

18, 19.

Loba pisan noe noenoehoen ka pajoeneun menak djeung sakabeh ge hajang njobat ka djalma berehan.
"
;

a
7

p.

29:26.

kanjaho.
16 " Pamere manoesa matak ngomberan ka manehna, sarta matak ngadeuheuskeun manehna ka pajoeneun noe gede-

dipikageuleuh koe sakabeh doeloerna; pon pilalagi sobatna


"

Noe miskin

gede.
17

a
ti

p.

17:8; 21:14.

Noe

heula dina padoena sok sSmoe


9

ngadjaoehan ti manehna; ari manehna ngoedag djangdji, bet euweuh. a p. i4: 20. Saha-saha noe nejangan pikiran, njaah' ka njawana; saha-saha noe ngaraksa pangartian, tangtoe manggih kahadean.
"

18

19

bSner; seug datang lawanna, sarta mariksa ka manehna. Dadoe sok ngeureunkeun padoe, sarta sok njapih anoe pada bSdas. Doeloer noe didjijeun teu ngeunah sok

noe
10

Saksi palsoe moal teu disiksa sarta ngaloewarkeun bohong, tangtoe


;

tiwas.

p.

19

5.

Noe gedjoel teu patoet kamegahan; komo teuing abdi marentah ka kaa
p.

toekoeh

ti

batan nagara noe reugreug;


11

pala-kapala.

30

22

Goer. 10

7.

sarta hal pasendatan sok saperti toelak karaton.


20
Oenggal-oenggal djalma beuteungna piseubeuheun tina boewah soengoetna; nja djalma teh piseubeuheun tina hasil

KapintSran manoesa matak njabar-

12

keun atina; sarta nehna ari diliwat kamasijatan. B6ndoe radja ibarat ngahaoengna singa ngora; sabalikna kasoekana mah
lir

matak moeljaka ma-

biwirna.

p.

12

14

13

2.

tji-iboen dina djoekoet.

np. le

u;

20

2.

710
13

SILOKA
29
[

20.
" Geus sadija hoekoeman pikeun taroekang mojok, kitoe deui pangrangket pikeun tonggong noe garedjoel. a p. 26 3.
:

14

15

16

" Anak gSdjoel matak balahi ka bapana, sarta tjerewedna aw ewe ibarat botjor teu eureun-eureun. a p. lo i 27 is. Imab djeung babandaan djadi warisan " demi pamadjikan noe binangti kolot kit mah pasihan ti Pangeran. a p. 31 10. " Ngedoel matak karagragan kapidelan sarta djalma noe kendor temahna langlajeuseun. a p. 21 25. Saha-saha noe ngaraksa timbalan, " ngaraksa njawana; saha-saha noe padoelian ka djalanna, pasti pipaeheun.
:

PASAL
'

20.

a Loek. 11
17

28.

"

Saha-saha noe mikaroenja ka noe

malarat, ngindjeumkeun ka Pangeran; sarta kahadeanana koe andjeunna tangtoe dibaleS ka dinja. a p. 22 9 Goer, n 1.
: ; :

Tji-anggoer djadi toekang mojok^ sarta arak djadi toekang roesoeh; ari sahasaha noe kasaroeng di djero eta teh, hanteu pint6r. " Kabaloewasan ti radja ibarat ngahaoengna singa ngora; saha-saha noe njijeun pibendoeeunana, migawe dosa noe matak tiwas dirina. a p. 19 12. " Matak hormat ka djalma njggah padoe; demi saha-saha noe paloeng mah sok rSsep papadoean. a p. 17 14. Noe ngedoel teu njamboet pedah oe: :

18

" Anak maneh pepSrih, tina sabab aja panghargpan; ngan maneh oelah ngadjoengdjoengkeun dhi maehan ka

soem tu-is; mangke djadjaloek dina oesoem diboewat, tapi teu beubeunangan.
5

dinja.
19

p.

22

15.

20

21

Saha-saha noe ggde ambek, tangtoe njandang siksaan karana sanadjan koe maneh diloepoetkeun oge, ka-hareupna koedoe deui-deui bae. Koedoe ngagoegoe ka papatah, djeung tarima pameperih, soepaja maneh djadi pintSr dina panoengtoengan maneh. " Di djero hate djalma reja pisan pikarSpeun; demi panggrsa Pangeran mah, nja eta noe pitStepeun. a cjab. 33 10.
;
:

22

Noe

djadi

sep, nja eta

matak manoesa dipikargkahemananana; sarta m6nti

ding noe miskin


23

batan djalma bo10

Pikarepeun dina hate djalma ibarat kitoe ge koe djalma noe boga pangarti kasijoek bae. a p. is 4. Salobana manoesa hidji-hidji pada ngoewarkeun kahemanan sorangan; " d6mi djalma noe satoehoe, saha noe pimanggiheun? a aj. 14 4. Noe bener loemampah dina katgmeuanana; " anak-intjoena pandeurieunana tangtoe pada bagdja. cjab. 112 2. Radja, noe linggih dina korsi panga" ngaboerisatkeun koe sotjana dilan, sakoer anoe goreng. a p. 20 26. " Saha noe bisa njgboet kijeu: Aing geus njetrakeun hate, aing bergsih, eu"

tjai djSro-djSro;

Weuh
Pangeran noengtoen kana matak ngenggon seubeuh, moal kadatangan tjilaka. a Djab. 34: 10. Noe nggdoel njotjolkeun leungeuuna kana piring dipoendoerkeun kana soengoetna ge hanteu. " Koedoe meupeuh ka toekang mojok, matak noe bodo meunang akal djeung koedoe ngawarah ka noe boga pangarti,
Sijeun koe hiroep sarta

; ;
;

dosa?
roepa,

a aj. 4;17; Goer. 7:20.

"

Batoe doewa roepa, atawa takeran

doewa
11

doewanana ge kagiroek
:

24

Pangeran. a s Moesa 25 13. Sanadjan boedak nandakeun koe kalakoeanana, lampahna b6r6sih djeung
saestoe atawa hanteu.
" Tjeuli noe ngadenge, djeung panon noe ngadeuleu, doewanana ge damSlan Pangeran. a 2 Moesa 4:11; Djab. 94 9. " Oelah resejaan hees, bisi maneh miskin; nja panon maneh masing beunta, tangtoe maneh seubeuh hakan. a p. 19 15. Goreng! goreng! tjarek noe meuli; dSmi geus toeloej mah, seg moedji maneh. Aja Smas sarta loba pisan intSn mirah; " dSmi barang noe estoe moelja mah, nja eta biwir noe boga kanjaho.
:
:

25

12

26

tangtoe ngahartikeun kanjaho. o p. 21 11. Saha-saha noe ngaroeksak bapa, ata:

13

wa noendoeng
matak
27

indoeng, estoe anak noe era sarta matak wirang.


!

14

Eh anaking geura eureun ngagoegoe


ka pamgpgrih noe

mawa

sasab tina pa-

15

28

magahan kanjaho. Saksi bangkawarah mokahaan ka hoekoem; sarta soengoet noe daroraka "
ngalSglSg kagorengan.
a
aj. 15
:

o
16

p.

8: 11.

le.

"

Lamoen

aja noe

nanggoeng noe

se-

SILOKA
djen, tjokot pakena; sarta djinisna jeun gade tina sabab noe lijan.
a
17
p.

21.

711

dji-

ka mana bae noe koe Pangeran dikSrSakeun.


2

a Djab. 33

15.

17: 18; 27: 13.

Roti djalan palsoe rasa djalma ngeunah; demi ahirna mah soengoetna pi"

13

19

a p. 9 17. noeh koe keusik. " Pikargpeun poegoehna koe lantai-an babadamian; milampah p6rang koedoe ap. is: 22;24:6. sing asak rergmpoegan. " Noe loemampahna oepatan moekakeun rasijah; mana oelah rek iiatjampoer djeung noe sok njaploek biwir.
:

" Sakabeh djalan djalma koe pangrasana sorangan ISmpSng; tapi Pangea p. le 2. ran noe nimbang sagala hate. " Ngalami^ahkeun kabSnSran djeung kapilih koe Pangeran alah kaadilan a 1 sam. 15 22. batan koerban. " Loehoer panon, djeung goemgde hate, estoe damar djalma daroraka do: :

sa bae.
5

a Bjab. 101

5.

a
20

p.

11

13,

"

Saha-saha noe njapa ka bapana ata-

nja eta damarna tangtoe dipareuman, diganti koe poek boeta-

wa ka indoengna,
"

Pamikir djalma getol noengtoen woengkoel kana leuwihan; sabalikna saha-saha noe roesoeh teuiug mah, moeroe woengkoel kana kakoerangan.
"

a
6

p.

10:4; 20:21.

rata.
21

a 2 Moesa 21

17; p. 30

17.

Warisan noe digoeroenggoesoeh keur


:

Ngoempoelkeun radja-brana koe

lan-

22

barangmimiti, nja eta panoengtoenga p. 28 20. nana moal dibSrkahan. " Oelah ngomong Aing dek males kagorengan koedoe ngarep-ngarep ka Pangeran, tangtoe njalamStkeun ka ma:

taran letah palsoe, ibarat halimoen noe kakeboetkeuu koe angin; [noe milam7

neh.
23

op. 17:13: 24:29; Roem 12:17.

Batoe doewa roepa kagiroek Pangea


p.

ran; sarta taradjoe palsoe hanteuhade.


20
;

10.

24

maha manoesa
25

Lengkali djalma ti Pangeran; koepibisaeun tgrang dina a p. is 9. djalanna?


"
:

pah kitoe] njijar pati. a p. lo 2; 1 Tim. e 9. Pangaroeksak noe daroraka sok mawa-mawa dirina; sabab arSmboengeun ngalampahkeun hoekoem. Djalan djalma dosa oewak-iw6k; ari moenggoeh noe beresih mah, lakoe-lampahna lempeng. " Mending dijoek di toengtoeng soehoenan, ti batan babarSngan djeung pamadjikan tjerewedan saimah reudjeung.
: :

ridjgt ka manoesa goegoep njeboet: Ijeu teh soetji; ari geus


"

Minangka

a
10

p.

21: 19; 25: 24.

prak nadar, kakara nimbang-nimbang.


a Goer. 5
26
:

na kagorengan
11

4.

kabatoerna ge ten manggih koernija dina panon manehna.


;

Njawa djalma doraka mikahajang

Eadja noe pinter " ngaboerisatkenn noe daroraka, sarta disina digelengan
roda.

p.

disiksa, noe bodo djadi pinter; sarta lamoen noe pin"

Lamoen toekang mojok

20:

s.

tgr
12

27

"

Soekma manoesa minangka damar


Pangeran, nitik-nitik sagala kamar
a
i

ti

di djSro batin.
28

Kor. 2:ii.

dipapatahan, tangtoe nampanan p. i9 25. kanjaho. Noe b8ner ngawaskeun ka imah noe doraka, eukeur noe daroraka digSbroes:

Kahemanan djeung kajaktian

ngadja13

29

ga ka radja; sarta panglinggihanana ditanggeuj koe kahemanan. Perhijasan djalma baroedjang, nja eta kakoewatanana; sarta kamoeljaan djalma karolot, " nja eta boeoek bodas.
a
p.

keun kana katjilakaan. Saha-saha noe njotjokan tjeulina, 6mboeng ngadenge ngadjeritna noe malarat,
"

tapi
14

16: 31.

30

Ngarangket wani bohak matak ngaberSsihkeun kagorengan; estoe ngagSboeg matak ngabSrSsihkeun kamar-ka15

nja eta sabalikna mengke sasambat, moal dikaboel. Pamere di noe boeni ngalemperkeun doeka; sarta paroeroeba dina kandoengan ngaledjarkeun ambek rosa. a v- i^ s. Ngalampahkeun hoekoem djadi kaboedjalma noe bener, tatapi karoekngahan
:

mar

di djero batin.
I
t

PASAL

16

21.

ate " radja aja di panangan Pangeran sapSrti waloengan tjai; dib6n6rkeun

sakan ka sakoer noe njijeun kadorakaan. Manoesa noe sasab ti djalan kapinteran, pireureuheun di pakoempoelan noe paraeh. " Saha-saha noe rSsepan kana ka-

712

SILOKA
2

22.
Noe beungbar djeung noe miskin paamprok; kabeh ge damglan Pangeran.

boengahan, pidjadieun djalma boetoeh; djeung saha-saha noe reseiDan ka tjianggoer djeung minjak, moal djadi beunghar. n p. 23 20. "Noe doraka pipanSboeseun noe b6nSr; sarta toekang tjidra pigagantieun djalma saestoe. op. ii:8. Mending tjitjing dina tanah soewoeng, ti batan babarengan djeung pamadjikan tjerewedan sarta poendoengan.
:

a
3

p.

29: 13.

akal sok tgggs ka pibajaeun, seug njoempoet; sabalikna noe barodo mah madjoe bae, toeloej njan"

Noe boga

p.

21

9.

Di djSro pangtjitjingan noe pintSr aja radja-brana matak rgs6p, sarta minjak; sabalikna manoesa noe gedjoel mab nga16gl6g sipat kitoe.

Saba-saha noe ngobrek kana kabgngran djeung kana kahemanan, tangtoe manggib hiroep, kabgneran djeung kabormatan. Noe pinter ngoenggaban nagara djalma perkosa, sarta ngaroeboebkeun benteng noe koe eta diandelkeun. a p. 24: 5. Noe ngaraksa biwirna djeung letabna, ngaraksa njawana, diloepoetkeun tina kasoekgran. n p. is 3. Saha-saba noe angkoeh tjirigib, ngaranna toekang mojok; tingkah-polabna kalawan kaleberan angkoeh. " Napsoe djalma nggdoel tangtoe maebkeun ka dinja; karana leungeunna emboeng digawe. p. 13 4. Sapopoe eta teh boga hawa-napsoe; " sabalikna noe bSnSr mab barangbere, sarta teu ngoretkeun. a Djab. 37:26. Koerban noe daroraka matak giroek; geus poegoeb lamoen disangga,

dang lara. p. 27:12. Karendahan djeung sijeun koe Pangeran, gandjaranana kabeungharan, kahormatan, sarta hiroep. Dina djalan djalma bengkok reja boerang, reja djirgt; saha-saha noe ngaraksa njawana, ngadjaoehan ti eta. Koedoe magahan ka boedak noeroetkeun djalanna; dimana geus kolot oge moal njingkir ti dinja. Noe beungbar moerba ka noe mariskin; sarta noe ngindjeum djadi kawoela djalma noe ngindjeumkeun. " Saha-saha noe njebarkeun kagorengau, mgngke miboewatan katjilakaan; sarta pangggboegnapsoena mgngke roekSak.
a
Aj. 4: 8; Gal. 6:
7.

10

11

12

" Saha-saha noe balabah, nja eta tangtoe dibgrkahan; karana njidgkahkeun ti rgdjgkina ka noe malarat. ap. ii:25. Toekang mojok djongklokkeun, tangtoe paseja kaloewar; djgp padoe djeung ngahihina eureun. Saha-saha noe soeka bgrgsih hate, noe biwirna matak loetjoe, radja noe djadi sobatna. Sotja Pangeran ngadjaga kanjaho; ari

omongan toekang
disina reuntas.
13

tjidra

koe andjeunna

keun kalawan nijat goreng. a p. 15 :8. " Saksi noe ngabobong tangtoe tiwas; sabalikna djalma noe tgmen ngadenge

Tjarek noe nggdoel: Aja singa di loewar; koela sijeun dipodaran di tgngab
"

loeloeroeng!
14

p.

26: is.

mab

bakal mitjatoer saendengna.


a
p.

19

5.

Koe djalma doraka beungeutna didjijeun kandel; ari moenggoeh noe saestoe mab, nja eta mageuhkeun djalanna.
tian, sarta taja

Soengoet awewe sedjen ibarat piloewang djSro; saha-saha noe dibgndon koe Pangeran, tigoebrag ka dinja.
"

a 15^

p.

2S: 27.

Taj a kapintgran, djeung taja pangartarekah baris ngalawan


16

ka Pangeran. " Koeda disadijakeun baris poean pgrang; dgmi noe kagoengan oenggoel mah,
nja Pangeran.

])jab.

33

17.

Kapaloengan katjangtjang dina hate boedak; tapi koe pangggboeging pamgpgrih didjaoehkeun ti dinja. p. 23 is. Saha-saha noe nganijaja ka noe malarat, hajang ngalobakeun bandana, kitoe deui noe mere ka noe beungbar, ngan matak kakoerangan bae.
:

PASAL

22.

17

"

Tjeuli

maneh tjondongkeun,

sarta

TZasgboetkeun " hade, oentjoel ti batan -"-kabeungharan ggde; sarta koernija leuwih ti batan gmas-perak. a Goer. 7=1.

18

dengekeun piwoeroek djalma palinter; djeung hate maneh sing titen ka kanjaho kami. 'Karana matak rgsgp.

SILOKA
lamoen koe maneh diampihkeun di djSro batin; tangtoe pada tStgp sarejana dina biwir maneh. 'Noe matak kami mere njaho ka maneh ajeuna, nja ka dh-i maneh pisan, noe dipalar soepaja maneh ngaudSl ka Pangeran.'SaSnjana, noe koe kami ditoeliskeim pikeun maneh teh pamoestoengan piwoeroek, eusina papatah djeimg kanjaho; 'noe dipalar nganjahokeun ka maneh katangtoeanana

28.

713
oelah

Maneh

ngahakan kahakanan

19

djalma noe sirik-pidik, djeung oelah rSsep ka panjoegoehanana. 'Karana sakoemaha pikirna sadjSro atina, nja kitoe

20

watekna. Omongna ka maneh: Mangga dahar-leueut! tapi hatena mah teu ngareudjeungan ka maneh. 'Hoewap maneh noe gens dihakan, meureun koe maneh
dioet'ahkeun deui; sarta

21

omongan maneh

noe soemejah moebadir.


" Maneh oelah mitjatoer malar kadenge koe noe gedjoel; karana tangtoe njoemahkeun kana kapintgran omongan a p. 9:8. maneh. Maneh oelah ngowahan watSs baheula, djeung oelah ngasoepan lahan pahatoe. 'Karana Poerah ngadjait eta langkoeng kawasa; * andjeunna tangtoe mangngoeroeskeun prakarana ka maneh.

pamagahan

sajakti, soepaja

maneh
:

bisa

22

23

ngabalgsau omongan sajakti ka noenitah diri maneh. a p. 2 2 4 20. " Maneh oelah ngarinah ka noe malarat, sabab eta teh malarat; djeung oelah ngargmpak noe balangsak * dina lawang; 'karana Pangeran tangtoe " mangngoeroeskeun prakarana, sarta noe ngarinah ka eta, tangtoe koe andjeunna dirampas njawana. p. 14:31.
;
:

p.

22: 28. J

p.

22: 23.

b 5

Moesa 16: 18;

Aj.

5:4. c

p.

23: 11.

24

25

Maneh oelah babatoeran djeung ahli sarta oelah reureudjeungan djeung djalma panasan ati; 'bisi maneh noeroetan lampahna, sarta ngadatangambek,

keun
26
"

ridjet

ka njawa maneh.

Hate maneh datangkeun kana pam6pgrih; kitoe deui tjeuli maneh kana pamagahan kanjaho. " Oelah tinggal mepSrih ka boedak; lamoen koe maneh diteunggeulan koe pangggboeg, moal pipaeheun. 'Ana * koe

27

28

oelah kabilang ka noe nangbatoer atawa ka noe nanggoeng hoetang. "Oepama maneh teu boga keur majar, pinaoneun ditjokot pangheesan maneh noe dikedengan? op- ii:i5;i7:i8. " Maneh oelah ngowahan watgs bagel

Maneh

maneh diteunggeulan koe pangggboeg, tangtoe njawana koe maneh diloepoetkeun


"

ti

Eh

naraka. anaking!

p.

29: 15, 17. b p. 22:15.

oepama hate maneh

heula,
29

beunang njijeun karoehoen maneh.


a 5 Moesa 27:17;
p.

23:10.

Tijap-tijap maneh nendjo djalma noe mahir dina pagaweanana, tangtoe piajaeun di pajoeneun radja-radja; moal piajaeun di hareupeun djalma hina.

boengah hate kami, nja diri kami pisan; 'sarta kaboeboewahan kami tangtoe soeka-soeka, lamoen biwir maneh ngomong noe saestoe. np. 27:11. " Hate maneh oelah sirik ka noe marigawe dosa; sategesna maneh koedoe aja di dj6ro sijeun koe Pangeran sapinter, tangtoe

popoe;

'karana saenjana

aja aherat,

PASAL

23.

sarta pangharepan ka dipggatkeun.


''

maneh moal datang


rtp.3:31;2t: 1.6p.24:14.

T amoen maneh keur ngarijoeng dahar -L^djeung noe kawasa, koedoe teggs pi2

Eh

anaking!

maneh koedoe ngadeka noe

san ka noe di hareupeun maneh. 'Djeung koedoe ugantSlkeun peso kana beuheung maneh, oepama maneh djadi toekang rgwog. 'Oelah resep ka panjoegoehanana; karana kahakanan sipat bohong eta teh. " Oelah njoesahkeun maneh hajang beunghar; tjoelkeun pangartian maneh. 'Naha maneh dek ngahibSrkeun panon maneh ka sipat kitoe? da tereh moesna; karana eta teh tangtoe njijeun djangdjang keur dirina, sapSrti galoedra noe hibgr ka langit. p. 27:24.

nge, sarta masing pintgr; djeung hate maneh sing kebat di djalan. 'Maneh

poma-poma oelah kabilang

beuki nginoem anggoer, atawa ka noe beuki njatoe laoek; 'karana saha-saha noe beuki nginoem atawa beuki njatoe, tangtoe djadi miskin; " sarta beuki bees matak papakean roewang-rawing.
o
i

p.

10,

11.

Boem

13

13. c p.

20

13.

" Masing noeroet ka bapa, noe ngajoegakeun ka maneh; djeung oelah njoemahkeun ka indoeng maneh, ana geus

kolot.

p.

8.

714
23
"

SILOKA
Koedoe meuli kajaktian,
5

24.
" Djalma noe pinter, djadi bgdas; sarta djalma noe boga kanjaho, gSde tanaga. Karana maneh * ngalampahkeun pgrang maneh koedoe sing asak rerempoegan;
'

sarta oelah didjoewal deui; nja meuli kapinteran, pamgpgrih, djeung pangartian. np. 4:7.
"

24

Bapana noe bengr tangtoe ggraheun


;

25

26

27

28

liwat-saking djeung saha-saha noe ngajoegakeun anak pinter, tangtoe boengaheun koe eta. Indoeng-bapa maneh sina boengah; anoe ngadjoeroekeun ka maneh sina ggrah. a p. 27:ii. Eh anaking! hate maneh bikeun ka kami, djeung panon maneh masing soeka ka djalan kami. 'Karana" dajangibarat piloewang djero; djeung awewe bangsa lijan ibarat soemoer singget. 'Malah'

29

30

31

* sok ngadodoho tjara nambah-nambahan anoe manoesa. a p. 22 14. j p. 7 12. Saha teja noe sok alah-alahan? saha teja noe sok adoeh-adoehan? saha teja noe sok paseja? saha teja noe sok gegeroengan? saha teja noe sok tjatjad teu karana sabab? saha teja noe sok beureum nja panon? 'Nja sakoer " noe 1ambat-lamboet ngabanding anggoer, djeung sakoer noe koempoel ngarasa-rasa inoeman baoeran. 'Oelah nendjoan anggoer

malah eta teh


begal,

10

sarta

tjidra di

11

12
'

sarta loba pangrempagan matak kasalamgtan. o p. 21 22 Goer. 9 16. 6 p. 11 14 20 18. " Moenggoeh noe gedjoel kapinteran loehoer teuing; eta di djero lawang sok tara ngangahkeun soeugoetna. a p. 14 e. Saha-saha noe mikir hajang migawe kagorengan, tangtoe ka eta pada njarSboet toekang djoelig. Pikiran noe paloeng nja dosa; sarta kagiroek manoesa nja toekang mojok. Ari maneh leutik ati keur poean kasoekeran, soeker kakoewatan maneh. " Reboot koe maneh djalma noe digoesoer rek dipaehan ari saha-saha noe daloegdag-daligdeug ka pameuntjitan, koe maneh poma-poma halangan. "Lamoen maneh ngomong: Saenjana, koela teh teu njaho eta; naha* noe nimbang sagala hate teu waspaoseun'? sarta noe ngadjaga njawa maneh teu oeningaeun? " geus tangtoe andjeunna pimaleseun ka manoesa, noeroetkeun koemaha paga: ;
:

32

33

34

tina beureum roepana, tina nembongkeun tjahajana dina loemoer, atawa tina ngotjorna sakitoe teroes. 'Ahirna ngegel saperti oraj, nja njantok tjara oraj santja. 'Ret panon maneh nendjo ka aweweawewe sedjen, djeung hate maneh ngomong teu moepakat. "Sarta maneh pidjadieun sapgrti noe hees di tengah laoet, djeung tjara noe hees dina tjongo tihang kapal.
'

weanana
13

bae.
a
Aj.

29

12. 6 p.

21

2.

Eoem

6.

14

35

[Piomongeun maneh]

Aja noe
15

meupeuh ka aing, tapi aing teu njeri; aja noe merekpek ka aing, tapi koe aing
teu karasa; dimana aing geus hoedang, seg dek ditejang deui. a jss. 5 11, 12.
:

16

PASAL

24.

Maneh
2

oelah sirik ka djalma noe garoreng, sarta oelah resep reureudjeu"

anaking! " koedoe ngahakan madoe, sabab hade; sarta atjining madoe amis dina lalangit maneh. Nja kitoe maneh koedoe diadjar kapintgran pikeun njawa maneh; ana geus kapanggih koe maneh, sarta ^ geus nepi ka aherat, seug paugharepan maneh moal datang ka dipggatkeun. a p. 23 le. 6 p. 23 is. Maneh oelah ngintip-ngintip, eh djalma doraka! ka pangtjitjingan djalma noe bengr; djeung oelah ngaroeksakkeun gnggonna. 'Karana " noe bener, nadjan laboeh toedjoeh kali, hoedang deui hoedang deui sabalikna noe daroraka mah tangtoe pada tisoesoet kana katjilakaan.
' :

Eh

o
17
"

Aj. 5: 19; Djab.

37:24.

ngan djeung

eta.

'Karana hatena ngan

mikir-mikir njijeun karoeksakan, djeung biwirna ngan ngomong-ngomongkeun njijeun kasoesahan. a p. 23:17. Imah diadggkeun koe lantaran kapintSran, djeung dipageuhkeun koe lantaran pangai'tian. Sarta koe lantaran kanjaho kamar-kamarna diareusian koe saroepaning barang noe moelja djeung matak
'

Maneh oelah boengah, samangsa moemaneh laboeh; sarta samangsa eta tisoesoet, poma hate maneh oelah gSrah;
soeh
'soepaja oelah katiugali koe Pangeran; estoe goreng di pajoeneunana, sarta matak andjeunna ngoendoerkeun bgndoena
ti

18

eta.
"

Aj.

31:29;

p.

17:5.

19

20

oelah panas ati tina sabab bangsat-bangsat; oelah sirik ka noe daroraka; 'karana noe goreng teu men-

Maneh

SILOKA
nang aherat; damar noe daroraka tangtoe dipareuman. o Djab. 37 i. 6 Aj. is 5;
''
:

25.

715
;

pgrkara sabalikna kamoeljaan radja-radja


3

mah ngadongdon
langit,

pgrkara.
a
5

p.

13

9.

Moesa 29

29.

21

22

aiiaking! " koedoe sijeun koe Pangeran sarta koe radja; poma oelah tjampoer djeung noe gindi pikir; 'kara-

Eh

Loehoerna
mi,

djeung djgrona boeradja-radja teu

kitoe deui

manah

na balahina ngadak-ngadak pidatangeunana; sarta ijitjilakaeun eta noe doewa, saha noe njaho? a 1 Petr. 2:17.
23

beunang didongdon. Koedoe ngeuweuhkeun tai tina perak, seug ka loewar pibarangeun baris kamasan. 'Koedoe ngeuweuhkeun noe doraka
ti

pajoeneun radja, seug panglinggihadi

Ijeu aja deui siloka djalma palinter. " Pilih-kasih dina ngahoekoeman han-

nana dipageuhkeun koe kabeneran. Oelah sok moendjoelkeun maneh


;

21

teu hade. 'Saha-saha noe ngomong ka noe doraka: Maneh teh bener; nja eta bakal disapa koe bangsa-bangsa, dipi-

25

26

27

kangewa koe kaom-kaom sabalikna, sakoer noe njiksa mah ka dinja, * pingeunaheun; geus tangtoe pada didatangan bgrkah kahadean. a 5 Moesa 1 17. 6 p. 28:23. Ngadjawab koe omongan bener, ibarat njijoem kana biwir. Oeroeskeun heula pagawean maneh di
'

loewar, sarta sadijakeun dina lahan pi-

28

29

keun maneh kakara maneh njijeun unah keur maneh. Maneh oelah djadi saksi noedoeh ka batoer ten karana sabab; naha maneh dek madaja koe biwir maneh? " Oelah ngomong: Sakoemaha si Anoe migawe ka aing, nja kitoe aing dek migawe deui ka dinja; ka hidji-hidji djalma
;

10

pajoeneun radja, djeung oelah mantjat ka paranti noe gSde-gede 'karana mSnding maneh dilahiran: " SSr oenggah ka dijeu, ti batan maneh dihandapkeun di pajoeneun menak, noe katendjo koe panon maneh. a Loek. 14 8. Maneh oelah sok gantjang ka loewar mgrkarakeun; bisi maneh dina ahirna migawe koewa-kijeu, lamoen maneh geus diwirangkeun koe lawan maneh. " Oeroeskeun prakara maneh reu djeung lawan maneh, * tapi oelah moekakeun rasijah noe sedjen; 'bisi noe ngadenge njgla ka maneh; tangtoe maneh dipi:

omong
11 "

teu eureim-eureun.
a Mat. 18:15. 6
p.

20

19.

ditjatoerkeun ninggang pipernaheunana, ibarat djgdjeroekan emas diwadahan koe talem perak.
O
p.

Omongan noe

aing dek ngabalgs noeroetkeun

koemaha
;

15

23.

pagaweanana
30

bae.

op.

20

22

Mat. 5

25.

12

31

Kami ngaliwat ka lahan hidji djalma ngedoel, sarta ka kgbon anggoer hidji manoesa noe koerang pikir. 'Doemadakan, kabehua ngan walang sangit bae
noe ngadjadi, saloewarna kalipoetan koe tjoetjoek-tjoetjoekan, sarta paggrna batoe geus roentoeh. 'Ana kadjeueung koe kami, seug ditjatSt koe ati barang koe kami katendjo, seug kami ngalap papatahna. 'Meueus-meueus " hees, iBeueus;

Saha-saha noe ngawarah sarta pinter, ninggang tjeuli noe ngadenge, nja eta ibarat anting gmas djeung kangkaloeng

emas
13 "

aloes.

Oetoesan noe satoehoe diangken koe noe miwarang saperti tiis saldjoe keur mangsa diboewat; karana njenangkeun

32

manah djoeraganana.
14

p.

is

17.

Djalma noe moedji maneh tina pamere palsoe, ibarat tedoeh djeung angin,
tapi teu djadi hoedjan.
"

33

34

meueus-meueus sidak6p bari ngedeng heg datang kamislelSjepan,


'

meueus

15

Kapala sok kawoedjoek koe kasare-

kinan maneh tjara begal, djeung pangaboetoeh maneh saperti djalma noe njikep pakarang. a p. e lo, 11.
;

han, sarta letah leuleus sok baloeng. a


16

motongkeun
p.

15:1; 16:14.

Tijap-tijap

PASAL

25.
17

Tjeu aja deui siloka Soeleman, beunang njoetat abdi-abdi Hiskia, radja Joeda
teja.
2

18
"

Kamoeljaan Allah teh

ngaboenikeun

hakan, tapi seubeuh teuing, tangtoe dioetahkeun deui. Soekoe maneh sina tjarang ka imah sobat bisi sobat datang ka seubeuheun koe maneh, sarta geuleuheun ka maneh. Saha-saha djalma, noe djadi saksi palsoe, noeding ka batoer, " nja eta ibarat
;

maneh manggih madoe,kop sing meudjeuhna; bisi maneh

716

SILOKA

26.

19

gada, djeung p6dang, sarta djamparing Seukeut. a Djab. 52 4 64 4. Ngandel ka toekang tjidra dina mangsa kasoekSran, ibarat hoentoe potong
:

teuk soekoe sorangan, sarta noe ngi-

noem
7

panganijaja.

Lepet soekoe noe ngempor; nja kitoe


siloka dina biwir noe gargdjoel.

djeung soekoe loempoeh. Saha-saha noe nganjanjikeun njanjian keur soesah hate, nja eta ibarat noe ngalaan papakean keur mangsa tiris; tjoeka ninggang sgndawa. " Oepama noe geuleuh ka maneh keur 21 kalempohan, koedoe bere kahakanan, sina dadaharan sarta oeijama keur halabhabeun, koedoe bere tjai, sina ngi22noem; 'karana maneh ari kitoe mah ibarat noempoekkeun roehakroehaj dina sirahna; sarta tangtoe dibal6s ka maneh koe Pangeran. a Roem 12 20.
20
;
:

Tjara noe nalikeun batoe dina bandring,

nja

kitoe noe

mere hormat ka

noe ggdjoel.
9

10

11

23

24

Angin ti kaler mawa hoedjan; nja kitoe letah boeni mawa beungeut tjameroet. " Mending dijoek di toengtoeng soehoenan, ti batan babarSngan djeung pamadjikan tjerewedan saimah reudjeung.
a
p.

12

Sapgrti iteuk kalijage, noe dioengkoelkeun koe leungeun noe mabok, nja kitoe siloka dina biwir noe garedjoel. Tjara toekang panah noe ngaraheutan saniskara, nja kitoe noe ngoelikeun noe ggdjoel sarta noe ngoelikeun saha bae noe ngaliwat. " Sapgrti andjing malikan oetahna, nja kitoe noe ggdjoel sok mindoan kapaloenganana. a 2 Petr. 2 22. " Tijap-tijap maneh nendjo djalma boga angkeuh pinter, aja oge arep-arepeun kana i^ihadeeun noe ggdjoel ti batan eta.
:

a
13

p.

29: 20.

21 :9, 19.

Tjarek noe ngSdoel: Aja noe ngagaoer di djalan, aja singa di tgngah
"

25

26

ti nagara djaoeh, ibarat ka njawa tjape. Djahna bener, noe datang ka gingsir tina sabab noe doraka, ibarat tji-njoesoe kiroeh djeung soemoer IgtjSk.

Bedja hade

tjai tiis

14

loeloeroeng! a p. 22 13. Sapgrti panto gal ar-gilir dina engselna, nja kitoe noe nggdoel dina pangheesa:

nana.
15

27

"

Ngahakan madoe loba


;

teuing, han-

teu hade
28

tapi ngadongdon kamoeljaan sipat kitoe, matak hormat. p. 24 13.


:

16

Saha-saha djalma, noe teu bisa njandet soekmana, ibarat nagara boengangang, teu koetaan. ap. 16:32; 29: 11.
"

Noe nggdoel njotjolkeun leungeunna ari rek dipoendoerkeun ka soengoetna tjapeeun. a p. 19 24. Noe nggdoel sok boga angkeuh dirina pintgr alah batan toedjoeh djalma noe
kana piring
;
:

"

bisa
17

ngadjawab

lantip.

PASAL
GapSrti

26.
18

^djeung

saldjoe keur oesoem halodo, tjara hoedjan keur oesoem di-

boewat, nja kitoe noe ggdjoel teu pernah meunang hormat. Saperti piit poer lapoer, djeung tjara kapinis b6r hibgr, nja kitoe panjapa noe teu karana sabab moal tinekanan. " PStjoet baris koeda, kadali baris
kalde, * ari panggSboeg baris tonggong noe garedjoel. a Djab. 32 9. 6 p. 10 13 19 29. " Maneh ngadjawab ka noe ggdjoel, oelah noeroetkeun kapaloenganana; bisi maneh oge djadi saroewa djeung eta.
: : ;
:

19

Djalma ngaliwat, anoe ngambgk tina hal padoe anoe lain oeroesan sorangan, ibarat noe njgkgl tjeuli andjing. Sapgrti noe gelo, noe mgsatkeun seuneu, atawa djamparing, atawa noe matak paeh, 'nja kitoe djalma noe ngadaja ka batoer, bari ngomong: Koela teh sagnjana panganggoeran bae.
"

20

Lamoen euweuh
;

pareum
21

soeloeh, seuneu sarta lamoen taja noe istori,


a
p.

djgmpe paseja.

22

10.

Sapgrti argng geusan roehak roehaj, djeung soeloeh geusan seuneu, nja kitoe djalma noe rgsgpan paseja geusan njoen-

doet pipadoeeun.
22

a
5

Petr. 3

9.

"

Omongan noe

istorian ibarat kaha-

Ngadjawab ka noe gSdjoel koedoe


noeroetkeun kapaloenganana; bisi eta boga angkeuh pintSr. Saha-saha noe ngirimkeun bedja koe lantaran noe ggdjoel, ibarat noe neuk-

kanan ngareunah, sarta noe kitoe sok aboes kana beuteung, ka djgrona pisan.
a
23
p.

18

8.

Biwir sono, tapi hate goreng, ibarat wadah sipat taneuh kasapoet tai perak.

SILOKA
24
"

27.

717
pintgr;
"

Noe geuleuh sok njamoer koe


tapi

bi-

11

Eh anaking! masing
boengahkeun
ati

sarta

wirna,
25

sadjgro
'

batinna

mah

eta

naheunkeuu tipoe. Satijap-tijap saueh ngomongua, poma oelali pertjaja ka manehna karana hatena ngaudoeng * toedjoeh perkara noe matak giroek.
;

bisa ngabalesan
12

omong ka noe

kami, sangkan kami ngahi:

a
26

p.

10;

18. 6 p.

6: 16.

Kageuleulian sok ditoetoepan koe lam-

27

pah ngabobodo; tapi kagorenganana tangtoe kaboeka dina koempoelan. " Saha-saha noe njijeun piloewang, tangtoe tigoebrag ka djerona; djeung saha-saha noe ngadjoengkglkeun batoe, uja ka dinja pimalikeunana.
a Djab.
7
:

13

nakeun ka kami. p. 15 20. " Noe boga akal sok tggSs ka pibajaeun, seug njoempoet; sabalikna noe barodo mah madjoe bae, toeloej njandang lara. a p. 22 3. " Lamoen aja noe nanggoeng noe sedjen, tjokot pakena; sarta djinisna djijeun gade tina sabab noe lijan.
:

14

16; Goer. 10:

8.

28

Letah palsoe geuleuheun ka beunangna niwaskeun; djeung biwir leutjir njijeun tidjongklok.
15

Saha-saha noe ngatoerkeun b6rkah ka sobat make sowara bgdas, wantji isoek-isoek, hoedang braj beurang, nja eta diitoengkeun ka manehna asoep
panjapa. " Botjor teu eureun-eureun keur poean ngetjrek hoedjan, sarta pamadjikan tje-

PASAL
/

27.
16

Aelah

"

^karana nianeh
2

sok moedji maueh koepoe isoek; teu njaho noe koe poe
a jak. 4:i3,
14.

rewedan, saroewa bae.

'

Saha-saha noe

bakal didjoeroekeun.
"

mggatan angin, djeung ibarat newak minjak koe leumegatan


ngeun. Beusi
eta,

ibarat

Oetamana maneh

dipoedji koe noe


17

p. 19

13.

sedjen, oelah sok koe soengoet sorangan oetamana koe bangsa lijan, oelah sok koe biwir sorangan. a 2 Kor. 10 is. Batoe nja beurat, djeung keusik nja
:

18

10

ampeg; tatapi poendoeng noe paloeng mah beurat ti batan eta doewa perkara. Panas ati sok sasangkleng, djeung ambek sok goentoer; tapi saha noe bisa tagen di hareupeun dengki? Mending njawad di noe negla, ti batan njaah di noe boeni. Bohak ti noe njaah datangna tina satoehoe ari tjijoem noe geuleuh mah moerah. Djalma noe seubeuh ngidek-ngidek atjining madoe; sabalikna moenggoeh djalma noe kalempohan mah sakoer noe pait ge amis. Saperti manoek noe ngalantrah ti sajangna^ nja kitoe djalma noe ngalantrah ti enggonna. Minjak djeung seuseungitan matak ngaboengahkeun hate nja kitoe keneh kaamisan sobat oerang tina rempoeging ati. Sobat maneh, nja sobat bapa maneh,
;
;

19

20

diasah koe beusi; nja kitoe djalma ngasah beungeut batoer. " Saha-saha noe ngadjaga tangkal kondang, ngahakan boewahna djeung sahasaha noe ngesto ka djoeraganana, pimeunangeun hormat. 1 Radj. 4 25. Saperti dina tjai beungeut pahareuphareup djeung beungeut, nja kitoe hate manpesa djeung pada manoesa. " Enggon noe maot sarta djeung djoerang tara seubeuheun; nja kitoe keneh panon manoesa tara seubeuheun.
;
:

a
21

p.

30

16.

22

Pangleboeran baris perak, djeung parapen pikeun emas demi djalma mah [ditjobana] koe biwir noe moedji ka manehna. a p. 17 3. Masih noe paloeng koe maneh ditoe"
;
:

toe di

djgro

lisoeng,

make

haloe, da-

tang ka tjampoer djeung beunjeurna oge, kapaloenganana moal njingkir ti


23

24

oelah ditinggalkeun sarta maneh oelah ngadatangan ka imah doeloer


"
;

poma

manehna. Maneh sing sareggp nja nganjahokeun ka roepa embe-domba maneh hate maneh sing teggs ka ingon-ingon. Karana kamoektian moal salalanggengna tjatjakan makoeta karah toeroen-toemoe;
'

25

maneh keur poean maneh

balahi.
ti a
p.

Menbatan
18:24.
26

ding tatangga noe deukeut, doeloer noe djaoeh.

roen? 'Djoekoet toehoer bejak, beh tembong djoekoet ngora; heug pada ngala piparabeuu ka pigoenoengan. 'Anak domba pipakeeun maneh, djeung badot baris

718
27

SILOKA

28.

pameuli lahan; 'sartapiajaeun tji-soesoe embe tjoekoep keur hakaueun maneh, nja keur hakaneun saeusi-imah maneh; kitoe deui kahiroepan baris landjanglandjang maneh.

PASAL

" sabahkna noe ngakoekeun kamasijatanana bari ditinggalkeuu mah, tangtoe diwglasan. a 1 Joh. 1 s, 9. u Bagdja temen manoesa, noe sijeun teu petot-petot; " sabahkna noe neuaskeun hatena mah, tangtoe tigoebrag kana
;
:

nana, moal loeloes

28.
15

katjilakaan.

p.

29

1.

doraka " kalaboer, nadjan taja noe ngoedag; sabahkna noe balengr mah kendgl tjara singa ngora. a s sioesa 26 i7, se. Tina kamasijatan eusi tanah noe matak kapalana loba; sabahkna lamoen manoesa aja pangarti, aja kanjaho mah, pangkat teh sok hla. Djalma asal miskin, noe nganijaja ka noe malarat, ibarat hoedjan riboet, noe

Noe

Djalma doraka, noe njangking kawasa ka bangsa malarat, ibarat singa ngahaoeng djeung biroewang kalantang-koelinting.

iG

GrSgedoeg noe koerang pangartian, sok rosa nganijajana; sabahkna noe geuleuh kana kaoentoengan nista mah, tangtoe
lila

djoemenengna.

17

mejakkeun piredjekieun.
4

Saha-saha noe ninggalkeun toret, manoe doraka; sabahkna noe ngestoekeun toret mah pada merangan ka
roedji
darinja.

18

Manoesa noe kabeuratan koe ggtih djalma, kaboer nepi kana gorowong; montong dipegatan. Saha-saha noe loemakoena satSmenna, tangtoe disalametkeun " sabahkna noe bengkok, midoewa djalan mah, tangtoe
;

Djalma garoreng ten ngaharti hoekoem; " sabahkna noe narejangan Pangeran mah pada ngaharti saniskara.
a
1

19

laboeh dina salah-sahidji. a p. 10 9; ii:5t " Saha-saha noe migawe lahanna, pi:

Kor. 2

15.

Mending noe miskin, noe loemampah djeung satemenna, ti batan anoe bengkok
"

20

djalanna, sanadjan beunghar. o p. 19 " Saha-saha noe netepkeun toret, djadi anak binangkit; sabahkna noe babatoeran djeung panglatjoeran mah, ngawirangkeun ka bapana. a p. 29 3. Saha-saha noe ngalobakeun bandana " lantaran boengah atawa lantaran bati leuwih ti meudjeuhna, * nja eta ngoempoelkeunana teh pikeun djalma noe mikaroenja ka noe malarat.
:

1.

seubeuheun kahakanan; sabahkna noe noeroetkeun djalma lantja-lintji mah, piseubeulieun kamiskinan. a p. 12 11. Djalma satoehoe rosa kabgrkahan; " sabahkna noe roesoeh, hajang tereh beunghar mah, moal teu disiksa.
:

a
21
"

p.

20:21; 23:

4.

Pilih-kasih hanteu hade; tatapi djal-

ma
22

roti

a 3 Moesa 25
9

36. b Goer. 2

26.

Saha-saha noe ngalijeuskeun tjeulina, teu ngadenge toret, " sanadjan panSdana a p. 15 s. ge dianggo kagiroek.
:

23

sok migawe kamasijatan koe karana sahoewapeun. p. 24 23. Djalma noe sirik-pidik sok ngagoeroenggoesoeh kana banda, djeung teu nganjahokeun jen mengke kadatangan kakoerangan. Saha-saha noe njawad ka sahidji ma:

noesa, ahir-ahir pimanggiheun koernija,

leuwih
24

ti

batan djalma noe letahna

10

Saha-saha noe njasabkeun djalma saestoe, asoep ka djalan goreng, "nja eta bakal tigoebrag sorangan ka djero piloewangna; sabahkna djalma satSmSnna mah bakal pada kawarisan kahadean.
(l

ngolo-ngolo.
"

Saha-saha noe ngarampas anoe ba-

pana atawa indoengna, bari ngomong, jen: Lain masijat: nja eta teh batoer ka
25

p.

26

27.

11

Djalma beunghar sok boga angkeuh


pintgr; demi koe djalma malarat, anoe boga pangarti, eta teh kadongdon.

toekang ngaroeksak. a p. 19 26. " Saha-saha noe goemede hate sok ngaja-ngajakeun paseja; sabahkna noe ngandel ka Pangeran mah, tangtoe di:

sina lintoeh.
26

p.

13

10

15

is

29

22.

12

Samangsa noe balener soeka-soeka, djadi kaahengan gSde pisan; sabahkna lamoen noe daroraka ngadeg mah, manoesa pada njoempoet. a p. 29 2.
"
:

Saha-saha noe ngandel ka hate sorangan, nja eta teh gSdjoel; sabahkna noe loemampahna kalawan kapintSran mah, nja eta tangtoe dirahajoekeun.
"

13

Saha-saha noe noetoepan kamasijata-

SILOKA
27
" Salia-salia noe mere ka noe miskin, moal dataug ka kakoeraugan; sabalikna noe ngalijeuskeun jDanouna mah, pisoegiheim paujapa. o p. i9-. i7; 22:9. " Samangsa noe daroraka ngadSg, manoesa pada njoempoet; sabalikna lamoen eta datang ka g6mpoer mah, noe balSnSr

29, 30.
14

719

" Radja noe ngahoekoeman ka noe malarat kalawan sajaktina, nja eta panglinggihanana pipageuheun salalawasna.

,
,

p.

20:28.

28

15

Pangggboeg djeung pangwarah mere sabalikna boedak noe dioembar mah matak era indoengna.

kapinteran;

ngalobaan.

p.

10;

1;

22:15.

p.

28

12.

16

Samangsa noe doraka ngalobaan, tangtoe ngalobaan kamasijatan; tapi noe balSnSr bakal narendjo roeboehna.
"

PASAL
Tvjalma
"

29.

noe geus remen diwarah, tapi -L'ngaheuraskeun beuheung, tangtoe ngadak-ngadak diroeksakkeun, sarta moal beunang ditjageurkeun. a p. 28 14. " Samangsa noe balener ngalobaan, djalma-djalma baroengaheun sabalikna lamoen noe doraka njangking kawasa mah, djalma-djalma tingroemahoeh.
:

a Djab. 37:36.
17

"

Anak maneh

pgperih, tangtoe djadi

njenangkeun ka maneh, sarta matak ngangeunahkeun kana ati maneh.


a
18
p.

19

18.

Lamoen

taja wahjoe, djalma-djalma


;

a
3

p.

11

10; 28: 12, 28.

19

" Djalma noe ujaah kana kapinterau, ngaboengahkeun bapana; * sabalikna saha-saha noe babatoeran djeung dajang mah, ngalSboer banda. p. io:i; i5:2o. 6 Loek. 15
:

20

13.

Radja netepkeun nagara lantaran kaadilan; sabalikna djalma noe resep

nam-

pa hatoeran mah, noempoerkeun nagara. Djalma noe ngolo-ngolo ka batoer,

21

sakarep-karep sabalikna saha-saha noe ngestoekeun toret mah, eta teh bagdja. Badega teu beunang dipepgrih koe omongan bae; karana sanadjan ngaharti oge, hanteu dilajanan. Tijap-tijap maneh nendjo djalma noe roesoeh teuing ngomong, " aja oge arepargpeun kana pihadeeun noe gedjoel ti batan eta. a p. 26 12. Lamoen badega dimemenan teuing ti leuleutikna, ahir-ahir eta teh madjar
:

masang rawe naheunan tapakna. Djalma goreng " tangtoe karidjgt koe kamasijatanana; sabalikna noe bgner
ibarat

maneh
22

anak.

Djalma barangasan sok ngaja-ngajakeun paseja; sarta ahli panas ati loba
"

mah senggak
7

sarta boengah.

nja
23
"

a Djab. 9

17.

"

Noe bener nganjahokeun prakara


;
:

migawe masijat. a p. 15 is. Kamagoengan manoesa matak nga:

noe malarat sabalikna noe doraka mah ten ngahartikeun kanjaho. a aj. 28 le. Taroekang mojok njoendoet sanagara; sabalikna noe palinter mah njirnakeun ambSk. Djalma pintSr, noe boga prakara djeung djalma paloeng, boh sewot, boh seuri,

handapkeun ka manehna; sabalikna noe handap pikir mah pimeunangeun kahOl'matan.


24

p.

11:2; Mat. 23:12;

Petr.5:5.

10

moal aja rem-euhna. Toekang ngoetjoerkeun ggtih pada migeuleuh ka noe satemSnna; sabalikna noe saestoe mah pada nejangan [noe baris pisalameteun] ujawa eta.
"

25

26

11

Noe paloeng ngoedoelkeun

Saha-saha noe ngadoeoem reudjeung paling, geuleuheun ka njawana sorangan; " panjapa koe manehna kadenge, kitoe ge teu dioendjoekkeun. a s Moesa 5: i. Sijeun koe manoesa minangka ridjSt; sabalikna saha-saha noe ngandel ka Pangeran mah, tangtoe dirahajoekeun. " Loba pisan noe ngadareuheus ka pajoeneun noe njangking kawasa; tapi hak hidji-hidji djalma datangna ti Pangeran.
a
p.

saeusi
27

19

6.

pikirna;

sabahkna noepinter mah moendoerkeun pikirna, disina eureun.


a
p.

Djalma noe migawe kagorengan djadi


kagiroek noe balSnSr; sabalikna kagiroek noe doraka mah nja sakoer noe
saestoe djalanna.

14:33.

12

13

Tijap-tijap noe njangking kawasa ngarSgepkeun ka omongan bohong, sakabeh wilajatna djadi djalma doraka. " Noe miskin djeung toekang ngarinah paamprok; Pangeran noe njaangkeun panon doewanana. a aj. 31 15; p. 22:2.
:

PASAL

30.

Ijeu kasaoeran Agoer poetra Jake; moewatan; woeroek eta djalma ka Itiel, nja ka Itiel djeung Oekal.

720
2

SILOKA
16

30.

SaSnjaua kaoela teh bodo alah batan djalma noe loba, moenggah kaoela teu boga pangartianmanoesa; 'sarta kaoela teu goegoeroe kapinteran, djeung teu boga kanjaho ka " uoeLangkoengSoetji.
o
p. 9: 10.

Mahi. 'Nja eta


*

" enggon noe paeh, djeung pianakan noe dipgpet; boemi, noe tara seubeuh tjai, sarta seuneu, noe tara ngo-

17

Saha teja noe moenggah ka sawarga sarta loengsoer? " Saha teja noe ngeupeul angin diua panangan? Saha teja noe moentel tjai koe anggoan'? Saha teja noe nangtoskeun sagala toengtoeng
boemi? * Saha djgnenganana, djeung saha djSnSngan Poetrana, lamoen maneh njaho? aJ6s.40:12. JHak. 13:18. cCjab. 2:7. " Oenggal-oenggal pangandika Allah beunang ngabesot; andjeunna teh minangka kepeng ka sakoer noe njalindoeng ka andjeunna. 'Poma maneh ^ oelah nambahan kana lahiranana, soepaja andjeunna oelah njiksa ka maneh; tangtoe maneh katara bohong.
a Djab. 18:31. b 5 Moesa 4:2; Wahj. 22:19.
''

18

mong: Mahi. ap. 27:20. 61 Moesa 16:2; 20: 18. Ari panon noe mojok ka bapa, djeung njoemahkeun noeroet ka indoeng, nja eta benerna dipatjokan gagak waloengan, sarta dihakan anak galoedra. Ijeu tiloe perkara noe matak helok ka kaoela; malah opat noe koe kaoela
teu kaharti:
di

19

'nja

awang-awang, djalan

eta djalan galoedra oraj dina batoe

20

21

22

10

11 12

13

14

Doewa perkawis noe koe koering disoehoenkeun ka andjeun; moegi oelah teu dipaparinkeun ka koering samemeh koering maot: 'nja eta moegi djaoehkeun ti koering lampah gapong sargng omong bohong; moegi koering oelah dipaparin kamiskinan atanapi kabeungharan, " 16resna mah moegi koering ditjekapan redjgki anoe perloe ka koering. Bisi koering, ari seubeuh, toeloej ngangles, bari ngomong: Saha Pangeran? Atanapi bisi koering, ari miskin, toeloej maling, bari ngoenghak ka padj6nengan Allah koering. nMat. 6:ii. Maneh oelah mitenahkeun badega ka djoeraganana, bisi njapa ka maneh; tangtoe maneh njandang lara. Aja bangsa " njapa ka bapana, djeung ka indoengna teu ngaberkahan. 'Aja bangsa * beresih koe rarasaan sorangan, padahal kokotoranana tatjan dikoembah. 'Aja bangsa " panonna moetoeh koe loehoer, sarta biwir-matana koe poendjoel. 'Aja bangsa hoentoena ibarat pedang, djeung sihoengna ibarat
'

23

24

25

26

27

28

29 30

31

''

32

peso; pangarahna

ngahakanan noepada
:

balangsak di boemi sarta noe pada waloerat di ISbah manoesa. p. 20 20.


6 p. 20
:

33

9.

c p. 21

4.

p.

12

18.

15

Ari lentah doewa anakna, sadana Bere Ijeu tiloe perkara noe tara seubeuh; malah opat noe tara ngomong:
here!

karang, djalan kapal di tgngah laoet, djeung djalan lalaki di parawan. 'Pon kitoe keneh djalan awewe noe ngaranjed: eta teh njatoe, sarta njoesoetan soengoetna, bari ngomong: Koela teu migawe kagorengan. Tina sabab tiloe perkara noe matak boemi soemgblak; malah tina sabab opat, reh teu bisaeun tahan: 'nja eta tina sabab " abdi, lamoen djadi radja; djeung tina sabab noe boeroeng, lamoen seubeuheun kahakanan; 'tina sabab awewe kageuleuh, lamoen lakian; djeung tina sabab eusi-imah, lamoen ngalindih djoeragan istri. a p. i9:io. Ijeu opat perkara kaasoep noe laISmboet di boemi, padahal palinter, pada binangkit. 'Ari sireum bangsa teu bSdas, " parandene njawiskeun piredjekieunana dina oesoem halodo. 'Marmot bangsa hengker, * parandene njarijeun imahna di djSro tjadas. 'Simeut teu bogaeun radja, parandene ana ngabroel baris sakabehna. 'Tjaktjak moentang koe ramona, parandene sok aja di padalgman radja. p. e e 8. 6 Djab. 104 18. Ijeu tiloe perkara noe aloes laoer; malah opat noe aloes lejar: 'nja eta singa djaloe, noe pangkawasana di sasatoan, djeung tara oendoer, koe uaon oge; 'andjing angin, noe Igmboet tjangkeng; sarta djeung badot; kitoe deui radja noe teu beunang dilawan. Oepama maneh aja lampah boeroeng, geus moendjoelkeun diri sorangan, atawa maneh geus aja pikir goreng: " leungeun toengkoepkeun kana soengoet! 'Karana ngareunteutkeun tji-soesoe ngabidjilkeun mantega; ngareunteutkeun iroeng ngabidjilkeun gStih, sarta ngareunteutkeun napsoe ngabidjilkeun pa: :

seja.

Aj. 39

37.

SILOKA

31.

GOEROE

1.

721

PASAL

31.
;

" moeTjeu kasaoeran radja Lgmoeel watan, anoe koe iboena diwoeroekkeun ka audjeunna. a p. 30:i. 2 Koemaha, anaking? Koemaha, anak beuteung iboe? Koemaha, anak nadar siboe? 'Maneh " poma oelah mikemi kakoewatan maneh ka awewe, atawa djalan maneh ka naon-naon anoe sok ngaroeksak ka radja-radja. a 5 Moesa it n. Hanteu pantes moenggoeh di radjai radja, eh Lemoeel! hanteu pantes moenggoeh di radja-radja nginoem anggoer; atawa moenggoeh di pangkat-pangkat 5 rgsep kana arak.- 'Bisina, ari nginoem, toeloej poho kana pikoekoeh, sarta ngarobah prakara sakoer djalma balangsak. 6 'Arak here ka noe tiwas, kitoe deui angNja eta sina 7 goer ka noe njeri angSn. nginoem, djeung poho kana kalaipanana,
:
'

dadaharan ka saeusi-imahna, bari mere hantja ka landjang-landjangna. 'Ari aja kargp kana hidji lahan, ten lila geus beunang; hasil leungeunna dipake njijeun kebon anggoer. 'Tjangkengna disaboek koe kabBdasan, djeung leungeunna dikoewatkeun. 'Karasa koe dirina, jen oentoeng dagangna; ti pouting damarna tara pareum. 'Leungeunna disok61

dorkeun kana kintjir, pek ramona njgpanggoeng. 'Ramona diasongkeun

ka noe balangsak, sarta leungeunna disodorkeun ka noe miskin. 'Poetra djeung tjaroge koe eta teu dipake karisi hal perkara saldjoe; karana saeusi-imahna pakena doewa rangkep. 'Sok njijeun pramedani keur dirina; papakeanana boeh katji djeung woengoe. 'Tjarogena * kaadjenan dina lawang, ana keur tjalik
:

sarta sina oelah inget deui

kana kasoe,

sahanana.
8

ngarijoeng reudjeung kokolot-kokolot nagara. 'Istri kitoe njijeun baskat lawon katji, sarta didjoewal; djeung ka loewar saboek ka toekang balantik. 'Ka-

Moedoe ngangahkeun biwir maneh, mangngoeroeskeun noe pireu, mangngoeroeskeun prakara sakoer anak katinggal. 'Moedoe ngangahkeun biwir maneh, sing bSner nja ngahoekoeman; " moedoe mere kaadilan ka noe balangsak sarta ka noe
miskin.
a
aj. 29
:

'

12.
I

10

11

12

" Istri digdjaja, saha noe pimanggiheun? Karana pangadjina djaoeh pisan ngoengkoelan inten mirah. "Manah tjarogena ngandel ka eta, sarta tjarogena moal koerang oentoeng. 'Istri kitoe ka tjaroge milampah hade, hanteu pisan

13

14

15

goreng, saoemoer-hiroepna. 'Los nejangan boeloe domba djeung haramaj, prak leungeunna digawe kalawan soeka. 'Istri kitoe ibarat kapal soedagar, sok ngadatangkeun redjekina ti noe djaoeh. 'Ari hoedangna peuting-peuting, seug mere

bedasan djeung kamoeljaau papakeanana; sarta mangsa pika-hareupeun koe eta dipake imoet. 'Tijap-tijap ngangah biwirna ngabidjilkeun kapintSran, sarta dina letahna aja papakon kahemanan. 'Saregep ngadjagana ka sagala lalampahan di djero imahna, djeung teu daekeun dahar redjeki kakedoelan. 'Neut poetrana haroedang, bari maroedji ka iboe kitoe deui tjai'Ogena, bari ngalSm ka eta kijeu: 'Reja oge awewe, noe pada digdjaja lampahna; demi njai mah ngoengkoelan sadajana. 'Ari kaloetjoean teh tjidra, djeung kageulisan teh sijademi awewe noe sijeun koe Pangesija ran mah, nja eta noe koedoe dipoedji. 'Berean ka dinja hasil leungeunna sarta pagaweanana sina maroedji ka dinja dina lawang-lawang. a Roet 3:ii; p. 12:4.
;
; ;

b Aj. 29

7.

KITAB GOEROE.
PASAL
1. "

Sija-sijaning

sagala

kasija-sijaS,n,

[jeu piwoeroek goeroe, anoe poetra Da-

tjarek goeroe;
sija-sijaan,

sija-sijaning sagala
sija-sija.

ka-

woed, djoemeuSng radja

di Jgroesalem.

kabeh oge

'Nahaon

722
*

GOEROE
I

2.

kaoentoengan manoesa ti sakabeh paga-

weanana, noe koe dirina dipigawe di handapeuu pauon-poe'? 'Mijang toeroenau, datang toeroenan; " demi boemi mah tetep salalanggengna. 'Bol panon-poe sarta bidjil, boes panon-poe soeroep, goesak-gasik ka enggon parantina bidjil. 'Angin leumpang ka kidoel, seg ngoeriling ka kaler; leumpangna karalangkoeriling oeroetna ngoeriling koe angin dibalikan deui. Sakabeh waloengan ngotjorna ka laoet, kitoe ge laoet hanteu datang ka pinoeh; ka enggon oeroet waloengan ngalotjor, nja ka dinja ba''
;
'

17

18

hate aing loba naker nja nendjo kapintSran djeung kanjaho. 'Sarta aing geus mereloekeun hate sorangan, nganjahokeun kapinteran, kitoe deui nganjahokeun kageloan djeung kagedjoelan; geus terang pisan aing teh, jen eta ge lakoe ngoentit angin. 'Karana loba kapinteran, loba njeri angen; sarta noe nambahan kanjaho, nambahan kasangsaraan.
'^

p. 8

9.

6 p. 7

13. c 1 Eadj. 3

12.

p. 2

12

25.

PASAL

2.

ralikna deui poelang-anting.


Koem 8:20.
d Djab. 19
8
:

p.

12 :8;

b
6,
7.

p.

2; 22;

3:9.

Djab.

104:5.
2

10

11

Eta sakabeh perkara moetoeh koe taja pisan djalma noe bisa njatoerkeun " panon ten seubeuh ngadeuleu,tjeuli ten weleh ngadenge.'Anoegeus aja tadina, * nja eta noe piajaeun deui; sarta noe geus dilampahkeun tadina, nja eta noe bakal dilampahkeun deui djadi taja pisan noe anjar di handapeun panon-poe. 'Naha aja pgrkara, noe beunang disSboet: Tah, eta mah anjar? Poegoeh ti tatadina geus aja, dina alamalam saheulaeun oerang. 'Taja inggtan ka noe baheula-baheula nja kitoe keneh moenggoeh anoe mengke; noe piarajaeun di hareup, moal aja ingetan ka darinja di sakoer noe piarajaeun pandeuri.
tjarape
;
;

sadjgro hate: Tjing, ajeuna dek njoba ka maneh koe lantaran kaboengahan mana geura ngarasa kasoekaan; tapi geuning, eta ge sija-sija. 'Hal seuri kami teh ngomong: Eta teh gelo kitoe deui hal boengah Eta nahaon gawena ? Kami ngoelik sadjero hate, sedja ngamoemoele daging sorangan koe anggoer, (halta kami koe hate ditoengtoen kalawan kapinteran,) sarta sedja njekel kagedjoelan, datang ka kami piterangeun, mana noe pihadeeun ka anak Adam, geusan dilampahkeun di kolong langit, sabilangan oemoer hiroepna. 'Prak kami njijeun pagawean araheng pikeun kami nja kami ngadegkeun gedong-gedong pikeun ka; ;
'

Kami ngomong

"

a
12
13

Sil.

27:20. 6

p.

15.

Ijeu kami goeroe djoemSngng radja di Jeroesaleni, njangking Israil. 'Sarta

14

kami mereloekeun hate sorangan, ngadongdon djeung ngoelik koe lantaran kapinteran kana hal saniskara noe dilampahkeun di handapeun panon-poe. Nja eta pagawean noe soesah pisan koe Allah geus dipaparinkeun ka anak Adam, sina ngariwoedkeun maneh lantaran eta. 'Seug kami ngawaspadakeun saniskara
"

mi, sarta njijeun kebon-kebon anggoer pikeun kami; 'toer kami njijeun kebonkebon sedjen pikeun kami, sarta djeung taman-taman, bari pada dipelakan tangkal saroepaning boeboewahan. 'Kami njijeun deui empang-empang tjai pikeun kami, baris njaian ti darinja leuweung kakaian noe djaradi. 'Kami meuliboedak awewe-lalaki reja pisan, sarta loba boga " boedak didjoeroekeun di imah kami malah kami boga ingon-ingon sapi djeung domba loba katjida, ngoengkoelan sadajana noe saheulaeun kami aja di Je*

15

16

lalampahan, noe dilalampahkeun di handapeun panon-poe; geuning, kabeh ge sija-sija; estoe lakoe ngoentit angin. 'Anoe bingkSug * taja noe bisa ngalSmpengkeun, sarta noe koerang taja noe bisa milang. 'Pok kami ngomong sadjero hate, kijeu omong kami " Tah, aing geus ngoempoelkeun kapinteran g6de pisan, ngoengkoelan sadajana noe saheulaeun aing aja di J6roesalem; estoe
:

10

'Toer kami ngoempoelkeun 6mas-perak pikeun kami, kitoe deui arta-banda ti radja-radja djeung ti sagala tjoetak kami njijeun pikeun kami ahli njanji awewe-lalaki, sarta saroepaning kasoekaan anak Adam; djeung f aja istri pirang-pirang. "Djadi kami teh agoeng pisan, sarta beuki tambah-tambah, ngoengkoelan sadajana noe saheulaeun kami aja di Jeroesalem; malah kami dibanding koe kapinteran kami. 'Sarta naon bae noe dipenta koe panon

roesalem.
'^
^

'J

GOEROE
noe koe kami dipogogkeun ka dinja; kami teu megatau hate kami kana kaboengahan naou bae; 8njana mah hate kami boengah tina sakabeh pagawean kami; sarta nja eta noe djadi doeoeman kami ti sakabeh pagawean kami. 'Tidinja kami ngilikan sakabeh djidjijeunan, beunang njijeun leungeun kami, kitoe deui pagawean, beunang kami migawe djeung soesahna geuning, kabeh ge sija-sija estoe lakoe
karni, taja pisau
'' ;

3.

723

kami migawe di handapeun panon-poe, bari nandakeun kapintSran kami. Eta


ge
20

sija-sija.
rZ

p. i
:

17. 6 p. l

9.

c p. 8

i.

p.

19. e Djab. 39

7.

11

21

Tidinja kami malik, tinggal bingoeng hate kami hal sakabeh pagawean, beunang kami migawe di handapeun panonpoe. 'Karana sok aja manoesa, noe pa-

ugoentit angin, sarta taja pisan kaoentoengan di handapeun panon-poe.


a
1 1
1

gaweanana kalawan kapinteran, kalawan kanjaho, sarta kalawan karadjinan; seg koedoe njelehkeun pagawean teh ka hidji manoesa noe teu migawe ka dinja, djadi doeoeman manehanana. Nja
eta ge
22

Badj. 7

1.
:

i Mak. 8:11.
:

Moesa 14:14.

sija-sija

estoe katjilakaan gSde.

d g
12

Kadj. 10

22. e 1 Kadj. 10
p.

15.

fl

Eadj. 11

1.

Radj. 10:23. h

1:14.

" Toeloej kami malik, ngawaskeun kapinteran; kitoe deui kageloan djeung kaggdjoelan karana manoesa noe pi;

23

13

14

datangeun pandeurieun radja, bisa milampah naon? * ngan anoe geus dilampahkeun ti tatadina. 'Geus kitoe koe kami katendjo, jen kapinteran leuwih ti batan kagedjoelan, sakoemaha leuwihna tjaang ti batan poek. 'Saha-saha noe pinter, " sirahna panonan sabalikna noe gedjoel mah loemakoena di noe poek.
;

'Karana " nahaon pihasileun manoesa tina sakabeh pagaweanana, djeung tina karepotan hatena, noe koe manehna dipake njoesahkeun diri di handapeun panon-poe % Karana satoetoep oemoerna kasangsaraan bae, djeung pagaweanana ngan matak njeri angen; dalah ti peuting hatena teu reureuh. Nja eta ge
'

sija-sija.
24

p.

9.

Tatapi kami terang deui,

jen boeboe25

han
15

kapanggih koe sakabehna. kami ngomong sadjero hate: Sakoemaha boeboehan noe gedjoel, nja kitoe keneh noe pikapanggiheun koe aing; djadi nahaon gawena aing teh
sahidji

'Seg

20

pinter
16

sakitoe

leuwih?

Mana

tjatoer

kami sadjero hate, jen eta ge sija-sija. 'Karana ka noe pinter ge djalma euweuh
ingetan
gedjoel;

langggng, saroewa tjara noe wantoe di djaman pika-hareupeun saniskara geus lila kapohoan; ongkoh noe pinter ge paeh, saroewa 17 tjara noe gedjoel. 'Mana kami datang ka geuleuh kana hiroep; sabab lalampahan, noe dilampahkeun di handapeun panon-poe, rasa kami goreng; karana kabeh ge sija-sija; estoe lakoe ngoentit 18 angin. 'Malah kami datang ka geuleuh ka sakabeh pagawean, noe koe kami dipigawe di handapeun panon-poe teja; doemeh koe kami koedoe ditinggalkeun ka manoesa noe piajaeun pan19 deurieun kami. 'Karana saha noe njaho, eta teh pipintgreun atawa pigedjoeleun? Parandene kitoe eta teh pimoerbaeun ka sakabeh pagawean kami, beunang

Taja deui noe hade di manoesa lijan njatoe-nginoem, bari njawana disina ngarasa kasoekaan dina pagawean manehanana. Malah hal eta kami teh terang, jen nja eta noe datang ti panangan Allah. Karana saha noe bisa dahar, djeung saha noe bisa soeka-soeka, leuwih ti kami? 'Karana manoesa noe kamanah di pajoeneun andjeunna, dipaparin kapinteran, kanjaho djeung kaboengahan; sabalikna djalma dosa mah dipaparin pagawean, * sina ngoempoelkeun djeung noempoekkeun, kersana dipaparinkeun ka noe kamanah di pajoeneun Allah. Eta ge sija-sija; estoe lakoe ngoentit angin. a p. 3:12, 22; 5; 17;
"
ti
'

8: 15. b Aj.

27:17;

Sil.

13:22.

PASAL

3.

Saniskara aja mangsana, djeung sagala perkara noe di kolong langit aja wak2 toena.'Aja waktoe didjoeroekeun, djeung aja waktoe maot; aja waktoe mSlak, djeung aja waktoe ngaraboet anoe dipe3 lak; 'aja waktoe ngamangsakeun, djeung aja waktoe njageurkeun; aja waktoe ngaroewag, djeung aja waktoe ngadgg4keun; 'aja waktoe tjeurik, djeung aja waktoe seuri; aja waktoe aloek-aloekan, djeung aja waktoe adjroeg-adjroegan 5 'aja waktoe mitjeun batoe, djeung aja

F24
;

GOEROE
19

4.

waktoe ngoempoelkeun batoe aja waktoe ngarangkoel, djeimg aja waktoe 6 djaoeh ti ngarangkoel; 'aja waktoe nejangan, djeung aja waktoe ngaleungitkeun; aja waktoe ngampihkeun, djeung 'aja waktoe 7 aja waktoe ngaloengkeun njosoek, djeung aja waktoe ngapoetan; aja waktoe repeh, djeung aja waktoe sngomong; "aja waktoe njaah, djeung aja waktoe geuleuh aja waktoe perang, djeung aja waktoe kerta. " Nahaon kaoentoengan djalma noe 9 niilampah ti noe dipigawe koe dirina? 10 'Kami geus nendjo pagawean, noe koe Allah dipaparinkeun ka anak Adam, sina ngariwoedkeun maneli lantaran 11 eta. 'Sagala koe andjeunna geus didamel aloes keur waktoena samalah sipat langgeng koe andjeunna geus dipaparinkeun di djero hate manoesa; ngan orokaja manoesa mah * teu timoeeun padamelan noe koe Allah didamel^ ti mimitina t6pi ka panoengtoenganana. 12 'Kami teh njaho, jen taja deui noe hade di manoesa kadjaba ti boengah, djeung milampah kahadean sapandjang hiroep13 na. 'Djeung deui, oenggal-oenggal ma; ; ;

20

21

koe maneh mah. 'Karana boeboehan anak Adam satjara boeboehan sasatoan; estoe boeboehan sahidji toemerap ka sarereja; saperti paeh ijeu, nja kitoe keneh paeh itoe; poegoeh kabeh saambekan; sarta manoesa taja kaleuwihan ti batan sasatoan; karana kabeh ge sija-sija. 'Kabeh ge ijang ka enggon sahidji ^ kabeh ge asal tina taneuh, sarta kabeh ge moelang deui kana taneuh. 'Saha noe njahO; ambekan anak Adam oenggah ka loehoer, ari ambekan sasatoan mah toeroen ka handap, ka boemi?
;

22

'Djadi kami teh geus terang, " jen taja deui noe hade ti batan manoesa boengah dina pagaweanana karana nja eta doe;

oemanana. Karana saha noe rek ngabalikkeun manoesa, soepaja tSrangeim di noe piajaeun sapandeurieunana ?
a Djab.
(i

58

2,

3.

p.

12

14.

c
14.

Djab.

49

21.

p.

12:7.

e p.

5:17; 6:12; 7:
4.

PASAL

15

noesa, " ari njatoe-nginoem, sarta ngarasa kasoekaan dina sakabeh pagaweanana, nja eta teh pasihan ti Allah. 'Kami teh njaho, jen sagala noe didamel koe Allah, nja eta pitetepeun salalanggengna taja noe bisa nambahan, taja noe bisa ngoerangan sarta Allah pangmidamel kitoe soepaja pada sijeun aja tadina, koe andjeunna. 'Anoe ajeuna ge aja; kitoe deui noe piajaeun, tadina ge geus aja; sarta Allah sok nejangan anoe geus toeloej.
; ;

rpidinja " kami malik, sarta ngawaskeun -L sakabeh panganijaja, noe sok dilampahkeun di handapeun panon-poe; beh, aja tji-panon sakoer noe dikanijaja, sarta taja noe ngalilipoer ka darinja; ari moenggoeh sakoer noe nganijaja ka da2

rinja pada sakawenang-wenang, demi ka itoe mah taja noe ngalilipoer. 'Mana kami * moedji noe paraeh, noe geus

'^

a
16

p.

1:3;

22. b p.

8:17. c

p.

24.

(i

p. 1

9.

17

Djeung deui kami nendjo di handapeun panon-poe, " enggon panghoekoeman, di dinja aja kadorakaan; sarta enggon pangadilan, di dinja aja kadorakaan. 'Seg kami ngomong sadjero

maot, ti batan noe hariroep, anoe masih goemelar keneh ajeuna. Tatapi ari noe djamoega ti batan etanoedoewa, nja eta anoe tepi ka ajeuna tatjan aja, noe teu nendjo lalampahan goreng, anoe sok dilampahkeun di handapeun panonpoe. 'Djeung deui kami ngawaskeun sakoer pagawean djeung sagala djidjijeunan karadjinan saenjana eta teh sok matak dengki batoer pada batoer. Nja
lila
'

''

5
6

Noe bener sarta noe doraka ^ mengke koe Allah dihoekoeman karana
hate:
aja
18
;

eta ge sija-sija; estoe lakoe ngoentit angin. 'Noe ggdjoel ^ sidakep, bari ngahakan daging sorangan. 'M6nding sakeupeul bari tjitjing, ti batan doewa keupeul bari digawe sarta ngoentit angin.
a
ci

p.
Sil.

2:20.

j4J.

3:11;

10:18.

p.

1:14.

piwaktoeeun

di dinja baris sagala


7

5:11; 6:10.

perkara sarta baris sakoer pagawean. 'Ngomong deui kami sadjero hate: Pangkitoe teh tina sabab anak Adam; koe Allah dikgrsakeun pada ditjoba djeung sina pada terang, " jen maranehanana sasat sasatoan bae, moenggoeh dirina
;

Tidinja kami malik deui, sarta nendjo hidji kasija-sijaan di handapeun panon-poe. "Aja djalma saoerang; taja batoerna, nadjan anak atawa doeloer teu

bogaeun; kitoe ge sakabeh pagaweanana


[

taja toengtoengna, malah-malahpanonna

GOEROE
tea seubeuheun kabeungharan. [Taja pikir:] " Keur salia aing digawe, sarta njawa aing disina kakoerangan kasoekaJin? Eta ge sija-sija; estoe eta teh i3agawean goreng. 'M6nding doewaan ti batan saoerang sapedah pada boga boeroehan aloes tina pagaweanana. Karana oepama laboeh, noe saoerang ngahoedangkeun batoerna. Sabalikna pitjilakaean noe sorangan mah ana laboeh; karana taja batoer baris ngahoedangkeim inja. 'Djenng deui oepama aja doewaan ngargdeng, tangtoe pada haneut; sabalikna noe sorangan mahkoemaha nja jsihaueuteun? 'Djeung oepama aja hidji djalma ngelehkeun noe sorangan, lamoen doewaan tangtoe tahan di hareupeunana sarta rara tiloe lambar moal gantjang pggat. a p. 2 21. " Mgnding hidji djalma ngora miskin
;
'

5.

725

ka Allah, oelah dimengke-mSngke naoerna; karana andjeunna teu soekaeun ka noe garedjoel; naon bae nadar maneh koedoe naoer. M6nding maneh * hanteu
'

nadar,
5

ti

batan nadar hanteu naoer.


dja-

'Maneh oelah mikeun biwir maneh


di

10

lantaran daging maneh dosa; sarta poma oelah njgboet di pajoeneun malaikat, jen: Koering pgrkara eta kaloeloepoetan; pinaoneun Allah djadi bendoe koe hal sowara maneh, sarta ngaroek6

11

12

sakkeun pagawean leungeun maneh? 'Karana reja impian pgrbawana kana kasija-sijaan; kitoe keneh omongan loba; bSnirna mah maneh sijeun koe Allah.
a
5

Moesa 23:21. b

Sil.

20:25.

13

14

15

sarta pinter, ti batan hidji radja kolot sarta gedjoel, noe geus teu beunang diingStan. 'Karana eta teh ka loewar ti pangberokan, soepaja djadi radja; sagnjana dina karadjaanana pisan eta teh didjoeroekeun miskin. 'Kami nendjo

dina tjoetak nendjo noe miskin dikanijaja, sarta hoekoem djeung kaadilan dikarinah, poma maneh oelah heran koe hal pgrkara kitoe; karana aja noe loehoer ngadjaga ka noe loehoer, sarta noe Pangloehoerna ngadjaga ka eta sadajana. 'Djeung deui kaoentoengan tina taneuh pikeun sakabehna; tjatjakan radja dikawoelaan koe
lahan.
" Saha-saha noe njaah ka doewit, moal seubeuh koe doewit; djeung saha-saha noe njaah ka kasoegihan, moal seubeuh koe kahasilan. Eta ge sija-sija. 'Lamoen ngalobaan barang, ngalobaan deui noe ngahakanna; djeung naon pigaweeunana ka noe boga, djaba ti katendjo koe panonnal 'Saha-saha noe baranggawe, sasarean ngeunah, bagija saeutik bagija loba hakanna; sabalikna noe beunghar mah teu kaoer sasarean tina kaseubeubanana. 'Aja hidji katjilakaan banget, koe kami katendjo di handapemi panonpoe, nja eta kabeungharan diraksa koe noe boga baris pitjilakaeun dirina. "Ari kabeungharan kitoe sok leungit koe pgrkara noe matak tjilaka; sarta moen boga anak, taja naon-naon dina leungeunna.

Oepama maneh

16

sakabeh noe goemelar, noe laloemampah di handapemi panon-poe, pada ngiring eta djalma ngora^ noe kadoewa, noe pingadggeun ngagantian radja teja. 'Taja toengtoengna sakabeh rahajat, tegSs sakoer noe koe eta dikapalaan; kitoe ge noe pandeuri moal baroengaheun koe eta. ^ Sagnjana eta ge sija-sija, estoe
lakoe ngoentit angin.
a su. 28
:

10

11

6.

i p. 1

17.

17

Koedoe ngaraksa soekoe maneh, satijap-tijap maneh leumpang ka gSdong


Allah; ari ngadeuheusan "nijatngadenge,
12

leuwih hade ti batan njanggakeun * koerban noe garedjoel; karana teu njarahoeun, jen milampah goreng.
a
1

13

Sam. 15
5.

22. b Sil. 21

27.

PASAL

oelah sok goegoep koe biwir niaueh, sarta hate maneh oelah sok gantjang ngaloewarkeun omong ka pajoeneun Allah; karana Allah linggih di sawarga, ari maneh mah aja di boemi; sabab kitoe omongan maneh sing saeutik. 'Karana impian datangna tina loba pagawean; kitoe deui ^ sowara noe g6djoel tina loba omongan. a jak.i:i9. 6p.io:i4.
"
"

Maneh

u'Sakoemaha
doeng,
*

15

djolna ti kandoengan inpimoelangeunana satarandjang; piijangeunanasakoemahadatangna, sarta teu barangbawa naon-naon basil pagaweanana, baris dibawa ijang koe leungeunna. Sarta ijeu deui katjilakaan
'

Satijap-tijap

maneh ka loewar nadar

iG

banget: satjara datangna, nja kitoe pisan piijangeunana. Djadi nahaon kaoentoengan ka dinja, jen digawe baris angin? 'Malah-malah eta teh saoemoerna

726

GOEROE
di

6,

7.

17

18

19

noe poek, bari loba njSri angen; toer sok boga panjakit sarta sok poendoeng. a Loek. 12 15. 6 AJ. 1 2I; 27 19. Sagnjana, kami teh geus terang, " anoe hade sarta aloes, nja eta djalma njatoenginoem djeung ngarasa kasoekaan dina sakabeh pagaweanana, noe koe dirina dipigawe di handapeun i^anon-poe, sabilangan oemoer hiroepna, noe koe Allah dipaparinkeun ka manehna; karana nja eta doeoemanana. 'Djeung deui oenggal-oenggal manoesa, noe koe Allah dipaparin kabeungharan djeung kamoektian, bari dikongangkeun ngahakan eta, djeung njokot * doeoemanana, sarta boengah dina pagaweanana: " nja eta teh pasihan ti Allah. 'Karana noe kitoeteu katjida nginggtkeun oemoer-hiroepna, sabab koe Allah dikaboel, dipaparin kaboengahan hate. p. 2:24; 3:22.

dadaharau

leuwihan noe pint6r ti batan noe gedjoel? nahaon kaleuwihan noe balangsak, noe paham loemakoe di hareupeun noe hariroep? 'Mgnding tetendjoan pan on ti batan leuleumpangan angen. Eta ge
lakoe ngoentit angin. ti tatadina ge geus ngaranna, sarta pada njaho kaseboet jen manehna manoesa, djeung " teu bisaeun padoe ka noe langkoeng kawasa ti batan manehna. 'SaSnjana loba katjida pgrkara noe nambahan kasijasijaan; tapi nahaon" oentoengna ka manoesa? 'Karana saha noe njaho anoe pihadeeun ka manoesa keur mangsa hiroep, * sapandjang bilangan oemoer hiroepna noe sija-sija, noe koe manoesa dilampahkeun " saperti kalangkang? Karana saha noe bisa nganjatakeun ka manoesa noe pidjadieun sapandeurieunana di handapeun panon-poe?
sija-sija;

estoe

10

'Nahaon bae djadina,

11

12

<*

b SU. 30

8.

c p.

24.

Aj. 9

3.

6 p. 5

17. c Aj. 14

2.

(Z

p. 8

7.

PASAL

6.

PASAL
Kaseboetkeun

7.

Aja
2

deui hidji katjilakaan,


di

kami katendjo

noe koe handapeun panon2

poe, sarta sok radjeun di manoesa: 'nja eta aja djalma, noe koe Allah dipaparin kabeungharan, kamoektian djeung kahormatan, datang ka njawana taja pisan

kakoerang, naon bae noe dipikahajang koe dirina tapi koe Allah teu dikongangkeun ngahakan eta, nja dihakanna koe deungeun-deungeun. Eta teh sija-sija, sarta nja eta panjakit rosa pisan. 'Oepama aja hidji djalma boga saratoes anak, sarta hiroep pirang-pirang taoen, datang ka rosa bilangan poe taoenna, tapi dirina teu koengsi seubeuh koe kasoekaan, samalah manehna teu meunang adat koeboer: tjarek kami, mending anak oedoel ti batan itoe mah. 'Karana " anak oedoel datangna di djgro kasija-sijaan, djeung ijangna di djero poek, toer ngaranna kalipoetan koe poek; 'malah teu pisan nendjo panonpoe, teu njaho-njaho atjan; eta reureuh batan itoe. 'Sarta masih hiroepna sareboe taoen doewa kali oge, tapi manehna teu koengsi ngarasa kasoekaan mah:
;

" hade aloes ti batan minjak aloes; sarta mending poe djalma maot ti batan poe didjoeroekeun. 'MSnding ngalajad ka imah noe kaprihatinan, ti batan ngalajad ka imah noe hadjat; karana itoe panoengtoengan sakabeh manoesa, sarta koe noe hiroep diteundeun dina ati. 'Mgnding nalangsa ti batan seuri; karana oelat m6soem matak ngahadekeun ati. 'Hate djalma palintgr soeka aja di djgro imah noe kaprihatinan; sabalikna hate djalma garSdjoel mah soeka aja di djero imah noe hadjat. 'Mgnding * ngadenge njarekanana noe pinter, ti batan djalma ngadenge njanjina noe garedjoel. 'Karana sakoemaha boborobotan tjoetjoek-tjoetjoek " handapeun daloeng, nja kitoe seuseurianana noe gSdjoel; nja eta ge

7 sija-sija.

'Saenjana, panganijaja sok matak ngagelokeun ka noe pinter; djeung pamere sok matak ngaroeksak kana
<*

pikir.
c Djab. 58 8
:

a
10.

Sil.

22

1.

b
:

Sil.

13

18; 15

31.

Moesa 16

19.

naha
hidji?
7

lain ijang
a

kabeh

ka gnggon
:

sa;

A.).

3: 16; Djab. 58

9.

p.

20.

Sakabeh pagawean manoesa pikeun soengoetna; kitoe ge anggn hanteu datang ka tjoekoep. 'Karana nahaon ka-

MSnding panganggeusan lampah ti batan mimitina; " mgnding sabar pikir ti batan angkoeh pikir. 'Oelah ^ sok ngageuwat poendoeng sadjgro pikir maneh; karana poendoeng ngSnggon dina dada
noe gargdjoel.
'

10

Maneh

oelah sok ngo-

mong: Naha mana djaman ka toekang

GOEROE
hade ti batan djaman ajeuua? karana maneh nauja hal kitoe teli lain tina kapinteran. Kai3int6raii hade, saroewa djeuug warisau; malahan oentoeng eta ka sakoer noe narendjo panon-poe. "Karana kapinteran " minaugka hijeum, kitoe keneh oewang minangka hijeum; tatapi ari kaleuwihan kanjaho mah, nja eta kapint6ran matak hiroep ka noe
'

8.

727

25

11

12

26

13

14

bogana. 'Koedoe ngawaskeun dadamglan Allah; karana saha noe bisa ngaIgmpengkeun anoe koe andjeunna gens dibingkgngkeun ? 'Masing soeka dina mangsa kabagdjaan; ari dina mangsa katjilakaan koedoe inget: eta gekenging Allah ngadamel, satjara itoe bae; noe dipandang " soepaja manoesa oelah njahoenn naon-naon anoe pidjadieun sapandeurieunana. asu le 32. ssa. 12 16; jak. 1 19.
'^
: : ;

27

28

c Sn. 2

10, 11.

Aj. 2

10.

e p.

22.

saha noe pimanggiheun? 'Tidinja kami malik, " sarta mgreloekeun hate nganjahokeun, djeung ngoelik, sarta njijar kapintSran djeung pangartian; toer hajang nganjahokeun jen kadorakatln asoep kaggdjoelan, sarta kaggdjoelan asoep kageloan. 'Heug kami teh manggih noe pait ti batan maot, ''nja eta aw ewe, noe hatena minangka djaring djeung heurap, sarta leungeunna minangka barogod. Saha-saha djalma " noe kamanah di pajoeneun Allah, tangtoe rahajoe ti eta; sabalikna djalma dosa mah tangtoe karingkoes koe eta. 'Tab, kitoe noe koe kami kapanggih, tjarek goeroe, ditoengtoet hidji-hidji perkara, hajang manggih pangartian; 'anoe keur ditejangan keneh koe njawa kami, tapi teu kapanggih; nja eta di sareboe kami manggih oge lalaki saoerang; ari aw ewe

15

Ijeu sakabeh koe

kami katendjo keur


"
29

mah kami

teu manggih hidji-hidji atjan


:

sija-sija: sok aja djalma bener, anoe tiwas di djero kabeneranana; kitoe deui sok aja djalma doraka, noe pandjang oemoer di djero 'Maneh oelah bener 16 kagorenganana. teuing, djeung oelah njijeun maneh pinter leuwih; pinaoneun maneh dek nga17 roeksak diri? 'Maneh oelah doraka teuing; djeung oelah djadi gedjoel; pinaoneun maneh dek paeh, tatjan ninggang 18 piwaktoeeun maneh? 'Hadena eta koe maneh ditjekel, ari itoe ge koe leungeun maneh oelah dilesotkeun; karana sahasaha noe sijeun koe Allah, tangtoe loe19 poet ti eta sakabeh. 'Kapinteran * matak bedas ka noe pinter, wani ngoengkoelan sapoeloeh djalma kawasa, noe 20 aja di dj6ro nagara. 'Saenjana " taja pisan manoesa noe ben6r di boemi, noe milampah kahadean, sarta teu milam21 pah dosa. 'Djeung deui kana sing-sing omongan, noe koe djalma diaromong-

oemoer kami noe

ngan ijeu bae noe koe kami kapanggih manoesa didamSlna koe Allah teh bener pisan; demi manoesa mah pada nejangan akal reja
di eta sakabeh. 'Tab,

katjida.

p.

17. 6 Sn. 7: 5. c p. 2

26.

PASAL
Saha
"

8.

djeung

pgrkara"?

noe nandingan djalma pinter"? saha noe njaho katerangan Kapintgran manoesa njaang:

keun beungeutna, moenggah tjamgroet


2

a p. 2 14. boedina disalin. " [Papatah] kami Koedoe ngestoekeun timbalan radja, ggdena tina sabab soera:

22

keun, poma maneh oelah djadi ati; soepaja maneh oelah ngadenge badega maneh njapa ka maneh; 'mapan hate maneh ge geus roemasa sababaraha kali, jen diri maneh ge njapa ka noe sedjen.
a p. 8
:

U.

6 Sil. 21

22

24

p. 9

16. c 1 Badj. 8

46.

23

Nja eta sakabeh koe kami geus ditjoba koe lantaran kapinteran. Ari pikir kami: Aing hajang djadi pinter! Tatapi
kapinteran djaoeh bae ti kami. 'Enggonna djaoeh teuing, sarta leuwih djgro;

24

pah ka Allah. 'Maneh oelah ngageuwat moendoer ti pajoeneunana; djeung oelah keukeuh kana pgrkara goreng; karana naon bae panggrsa radja, koe andjeunna 4 didamgl. 'Wantoe lahiran radja kawasa; djeung saha noe wani oendjoekan ka andjeunna: Andjeun teh midamgl naon? noe ngestoekeun timbalan, 5 'Saha-saha * moal njorang pgrkara goreng; sarta hate djalma pinter njaho waktoe djeung 6 hoekoem; 'karana " sagala pgrkara aja waktoe djeung hoekoem; sabab banggt pisan nja katjilakaan noe toemgrap ka teu pisan njahoeun 7 manoesa; 'wantoe noe pidjadieun; karana saha noe bisa dinja pgtana noe pinganjatakeun ka 'Taja manoesa noe kawasa 8 djadieun? kana roh, datang ka bisa noelak kana roh; * malah taja noe kawasa kana
<*

728

CtOEROE
goehing sakabeh dadamSlan Allah teh, manoesa teu bisaeun timoe eta dadamelan, noe didamel di handapeun panonpoe. Sakoemaha manoesa digawe oge nejangan eta, hamo pikatimoeeun; tjatjakan djalma pinter oge, oepama boga pikir sedja nganjahokeun, moal bisaeun
timoe.
a
p.
1
:

poe maot; djeung taja pisan noeleupas dina p6rang eta; sarta kadorakaan moal bisaeun ngarahajoekeun ka noe bogaua.
O SU. 24
e Aj.
:

21.

fi

p. 3

17. c p. 3

1.

p. 6

12

10 li.
:

14:5; Djab. 39:6.

10

11

12

13

" Ijeu sakabeh koe kami katendjo, basa kami mereloekeun hate ka sakabeh lalampahan, rioe dilampahkeun di handapeun panon-poe: sok aja mangsa manoesa teh moerba ka sasama manoesa, matak tjilaka eta. 'Parandene kitoe koe kami katendjo, noe daroraka ge meunang adat koeboer, toeloej arasoep; sabalikna aja noe bener lampahna, los arijang djaoeh ti enggon soetji, sarta eusi nagara pada poho ka dinja. Eta ge sija-sija. 'Sapedah * hanteu kSntjeng ditSrapkeun hoekoeman ka lampah goreng, noe matak hate anak Adam datang ka " pinoeh dina dirina, wani marigawe goreng. 'Sanadjan djalma dosa migawe goreng saratoes kah, sarta pandjang oemoer oge, parandene kitoe kami teh njaho, anoe pidjamoegaeun ngan anoe ibadah ka Allah, anoe sarijeun koe pameunteu andjeunna. Sabalikna noe doraka mah hamo djamoega, sarta hamo pandjang oemoer; enjana mah eta teh saibarat kalangkang, sapedah teu sijeun koe pameunteu Allah.
'^
'

17.

PASAL

9.

a
14

p. 1

13. 6 Aj. 35

15.

c p. 9

3.

(Z

Djab. 37

37.

Aja deui hidji kasija-sijaan, noe sok kalampahkeun di boemi; " nja eta aja
djalma balengr, noe katerapan sakoemaha noe diterapkeun ka pagawean djalma daroraka; sabalikna aja djalma doraka, noe katerapan sakoemaha noe ditgrapkeun ka pagawean djalma balenSr. Tjarek kami, jen eta ge sija-sija. 'Mana kami moedji * kana kaboengahan, sapedah taja deui noe hade ka manoesa di handapeun. panon-poe, kadjaba ti njatoe-nginoem, sarta boengah; karana nja eta bae noe raket ka ma-

Gagnjana, ijeu sakabeh koe kami geus ^diteundeun dina ati, hajang tetela kana ijeu sakabeh, jen noe balener, sarta noe palinter, djeung panggawe-panggawena, aja di panangan Allah. Bagija kanjaahan, bagija kageuleuhan, taja manoesa noe njaho; kabeh ge aja di hareupeunana. 2 'Sagala perkara koemaha tjara noe loba bae; " boeboehan sahidji toemerap ka noe bener djeung ka noe doraka; ka noe hade, ka noe bSresih djeung ka noe nadjis; ka noe ngoerban djeung ka noe hanteu ngoerban; sakoemaha noe hade, nja kitoe keneh noe dosa; sakoemaha noe sok soempah, nja kitoe 3 keneh noe sijeun soempah. 'Ijeu noe goreng di saniskara noe kalampahkeun di handapeun panon-poe, jen boeboehan sahidji toemerap ka sarereja; djeung deui hate anak Adam * pinoeh koe kagorengan, sarta di djSro hate maranehanana aja kageloan sapandjang hiroepna; sanggeus kitoe los ka noe pa4 raeh. 'Karana saha noe diingkarl Ari sakabeh noe hariroep pada boga panghargpan; karana andjing noe hiroep 5 hade ti batan singa noe paeh. 'Karana noe hariroep pada njaho, jen dirina -piparaeheun; sabalikna noe geus paraeh

15

mah

teu njarahoeun kitoe-kijeu, sarta

moal meunang deui boeroehan; sanadjan kana ingetan ka maranehanana


6

nehna dina pagaweanana saoemoer-hiroepna, noe koe Allah dipaparinkeun ka manehna di handapeun panon-poe.
a
16
p.

ge parohoeun. 'Bagija kanjaahanana, bagija kageuleuhanana, bagija kadSngkianana geus moesna tanpa-lSbih djeung salalangggngna ge eta teh moal kadoe;

oeman
keun
7

deui naon-naon noe kalampah-

7: 15; 9: 2. 6 p.

2: 24; 9:7.

di

handapeun panoa-poe.
a
Aj.

17

" Basa kami mgrgloekeun hate nganjahokeun kapinteran, djeung ngawaskeun pagawean, noe dilampahkeun di boemi, moenggah datang ka panonna beurang-peuting sok teu ngarasa sasarean: 'harita kami teh tgrang, moeng-

9:22;

p.

2: 14; 3: 19. 6 p. 8

11.

maneh hakan kalawan kaboengahan, djeung tji-anggoer maneh


Tjoba,
"

roti

inoem kalawan soeka


8

ati;

karana Albarodas

lah ti tatadi misoeka ka neh. 'Papakean maneh

pagawean masing

GOEROE
9

10.

729

sapapandjangua, djeung sirah maneh oelah koerang miujak.'Sing ugarasa hiroep babargngan djeung pamadjikan, noe dipikanjaah koe maneh, saoemoer hiroep maneh ^ noe sija-sija, noe dipaparinkeun ka maneh di handapeun panon-poe, sapandjang oemoer maneh noe sija-sija;

18

didengekeun djeung reureuhna, leuwih hade ti batan hahaokan noe njgkSl kawasa di noe gargdjoel. 'MSnding kapintSran ti batan parabot djoerit ari djalma dosa sahidji sok ngaroeksak kahadean
;

loba pisan.

p.

19.

10

karana nja eta doeoeman maneh sapandjang hiroep, djeung sapandjang pagaweau maneh, noe koe maneh dipigawe di handapeun panon-poe. 'Mana-mana ^ noe kapanggih koe leungeun maneh baris lampahkeuneun maneh, nja eta koe maneh lampahkeun sakoewat-koewat karana taja panggawe, atawa pangartian,
^

PASAL

10.

Hidji laleur paeh matak baoe, matak beukah kana minjak toekang wawangian nja kitoe kagSdjoelan saeutik sok ngabajahkeun ka kapinteran djeung
;

atawa kanjaho, atawa kapintSran di gnggon noe maot, anoe keur diboeroe koe maneh. a p. 5 19 ll 9. 6 p. 7 15.
:

kamoeljaan. 'Hate djalma pintSr ajana ti katoehoeeunana; ari hate djalma gSdjoel mah ti kentjaeunana. 'Tjatjakan di djalan oge, lamoen noe gSdjoel keur njaba, pikirna koerang, sarta manehna ngomong ka oenggal-oenggal djalma, jen
dirina gSdjoel. 'Oepama manah noe njangking kawasa djadi bSndoe ka maneh, pom a oelah ninggalkeun Snggon maneh; karana kasabaran ngareureuhkeun dosa galSde. Aja deui hidji katjilakaan, noe koe kami katendjo di handapeun panon-poe, sakoemaha kaloeloepoetan, noe sok ka loewar ti pajoeneun noe kawasa: 'nja eta aja noe gSdjoel, diangkat ka noe loehoer katjida, sarta aja noe baleunghar darijoek di handap. 'Kami nendjo

c p. 5

17.

Sam. 10

7.

11

Tidinja
di

kami malik, sarta nendjo handapeun panon-poe, * jen loempat


"

teh lain adjang noe tangginas, djeung pgrang teh lain adjang noe perkosa, kitoe deui redjeki lain adjang noe pinter, kitoe deui kabeungharan lain adjang noe boga pangarti, kitoe deui koernija lain adjang noe boga kanjaho estoena
;

mah sakabehna kasorang waktoe


12

reu7

djeung parSng. 'Karana manoesa ongkoh teu njahoeun piwaktoeeun sorangan;


sapgrti laoek, anoe beunang koe djaring noe matak tjilaka, djeung saperti manoek, anoe beunang koe djiret, nja kitoe anak Adam pada karidjSt koe waktoe katjilakaan, ana ninggang ka darinja ngadak-ngadak. o p. 2 12. 6 J6r. 10 23
: :

Eoem 9:16.
13

14

15

16

Djeung deui kami nendjo ijeu kapintSran di handapeun panon-poe, sarta rasa kami gede: 'aja hidji nagara leutik, sarta djalma eusina ngan saeutik. Djgboel hidji radja gede, ngaroeroeg ka dinja seug nagara teh dikSpoeng, sarta radja teh njijeun benteng gal6de sakoerilingna. 'Ari di djero eta nagara aja hidji djalma miskin sarta pintgr; nja eta seug ngarahajoekeun nagara teja koe kapinteranana tapi taja pisan manoesa noe inget ka eta djalma miskin teh. 'Pok kami teh ngomong: " Mending kal^intgran ti batan kapSrkosaan; parandene kapinteran noe miskin teja ditjoemahkeun, sarta omonganana teu digoe; ;

10

abdi-abdi taroempak koeda, sarta kapala-kapala baladarat, sabijasa abdi. Saha-saha " noe njijeun piloewang, tangtoe tigoebrag ka djerona; djeung saha-saha noe nobros pager, tangtoe digegel oraj. 'Saha-saha noe ngabongkar batoe, pinjSrieunkoeeta; saha-saha noe meulah kai, piraheuteun koe eta. Oepama mintoel beusina, sarta seuseukeutna teu
'
'

noe make koedoe ngabSdaskeun kakoewatan ari gawena kapintSran ngadiasah,


;

lelSmpSng.
11

a so. 26

27.

12

13

Oepama oraj ngegel memeh didjampean, toekang djampe taja gawena. 'Kasaoeran ti biwir djalma pintSr matak loetjoe; sabalikna noe gSdjoel mah diISglSg koe soengoet sorangan. 'Ari mimitina omongan soengoetna kagSdjoelan, sarta panganggeusan soengoetna
kageloan noe matak tjilaka. 'Ari noe gSdjoel " sok loba omong; * dSmi manoesa teu njahoeun noe pidjadieun; sarta noe pidjadieun sapandeurieunana, saha noe bisa nganjatakeun ka manoesa?

14

17

goe.

'Kasaoeran djalma palinter, ana

730
15

GOEROE

11,

12.

16

"Pagawean noe garedjoel matak njapekeun ka dinja, doemeh teu njahoeun djalan ka dajeuh. o p. s 2. 6 p. s 7. " Tjilaka temSn man eh, tanah ari ra:
:

matak soeka kana panon nendjo matapoe. 'Koe sabab eta, nadjan manoesa
hiroep pirang-pirang taoen, koedoe sing boengah koe eta sadajana ngan koedoe sing inggt " kana mangsa pipoekeun, karana tangtoe lila. Sagala noe datang, sija;

17

maneh boedak, sarta kapala-kapala maneh dalaharisoek-isoek.'Bagdjatemen maneh, tanah! ari radja maneh toeroenan menak, sarta kapala-kapala maneh daladja

18

19

har dina waktoena, malar koewat, lain malar inoem-inoeman. 'Tina lantaran ngedoel roegroeg pamikoel; djeungtina lantaran nganggoerkeun leungeun imah datang ka botjor. 'Hadjat didjijeunna mambrih soesoekaan, sarta * anggoer matak ngaboengahkeun hiroep ari koe doewit sakabeh dikaboel.
;

sija.'Eh noeboedjang! masing boengah dina mangsa maneh ngora, nja hate maneh masing soeka dina mangsa maneh boe-

10

djang; sarta loemampah teh toeroetkeun djalan hate maneh djeung toeroetkeun tendjo panon maneh ngan kanjahokeun koe maneh, ''jen maneh koe Allah mgngke didatangkeun ka hoekoem tina hal eta sakabeh perkara. Mana singkirkeun kasgdihan ti hate maneh, sarta djaoehkeun
;
'

a
20

J6s.

3: 4; 5: 11. h Djab. 104:15.

oelah njapa ka radja, maneh oge; kitoe deui oelah njapa ka noe beunghar, nadjan di djero pangkeng pangheesan maneh oge; karana sowarana tangtoe di-

Poma maneh

kagorengan ti awak maneh; karana mangsa ngora djeung mangsa padjar teh
sija-sija.

nadjan

di djgro ]3ikir

p. 12

i.

6 p. 12

14.

PASAL

12.

bawa koe manoek awang-awang, omonganana tangtoe dibedjakeun koe noe


baroga djangdjang.
a 2 Moesa 22
:

28.

Sarta maneh dina mangsa boedjang masing inget ka noe ngadjadikeun ka maneh, meungpeung tatjan datang kana mangsa kasoesahan, nja tatjan nepi kana
2

PASAL
Eoti maneh
ahir
2

11.

kijeu

ka-tjaikeun; "karana awal-

koe maneh tangtoe kapanggih


3

deui. 'Koedoe mere bagian ka toedjoeh, oetamana ka dalapan; * karana maneh

taoen, noe koe maneh bakal diseboetkeun Aing teu soeka ka eta meungpeung tatjan poek sarangenge djeung tjahja, kitoe deui boelan djeung bentang-bentang, sarta mega daratang deui sanggeusna hoedjan; "dina mangsa noe
'

teu njaho katjilakaan, noe pidatangeun ka boemi. "Tijap-tijap mega geus parinoeh koe pihoedjaneun, seg dikoetjoerkeun ka boemi; djeung lamoen aja kai roentoeh, ka kidoel atawa ka kaler, dina enggon roentoehna eta kai, nja di dinja ngadjolopongna. sa. 19 17. h Djab. 41 2. " Saha-saha noe ngawaskeun angin, moal njebar; djeung saha-saha noe negSskeun mega, moal diboewat. 'Sakoemaha maneh ^ teu njaho dina djalan angin, atawa " dina pgtana toelang-toelang di djgro kandoengan noe reuneuh, ^ nja kitoe pisan maneh teu njaho dina
:
:

taroenggoe imah ngadaregdeg, djeung djalma perkosapadangoedoeproek, sarta toekang ngagiling ngalanggoer, sabab kari saeutik, djeung noe narendjo tina djandela geus saroerem, 'sarta panto
loeloeroeng meundeut dimana sora panggilingan geus ISmboet, djeung djinisna hoedang barang retjet manoek, sarta sakabeh ahli njanji geus leuleuj 'samalah djinisna aringgiseun koe noe loehoer-loehoer, djeung reja karisi di djalan; toer samodja keur kembangan, djeung simeut matak njoesahkeun, sarta panghoedang rasa loepoet wantoe-wantoe manoesa mijang " ka piimaheunana noe langgeng, sarta poerah aloek-aloekan idSr-idgran di loeloeroeng; 'meungpeung tali perak tatjan dilaftn, djeung palita 6m as tatjan dil6boerkeun, djeung timbaan tatjan dipeupeuskeun di sisi tjinjoesoe, sarta roda tatjan dileboerkeun di sisi soemoer; 'didinja * taneuh teh balik deui ka boemi, saasal tadina, sarta
sisi
;

dadamelan Allah, noe ngadamel saniskara. 'Koedoe njgbarkeun binih maneh


wantji isoek, sarta ka-sorenakeun poma oelah ngeureunkeun leungeun; karana maneh teu njaho mana noe piloeloeseun,
ijeu
6

boh
c

itoe,

atawa doewanana saroewa


a
d!

pialoeseunana.
Djab. 139
:

p.

le.

6 joh, 3

s.

15.

p.

11.

Djeung deui tjaang teh ngeunah, sarta

MAKOETA POEPOEDJIAN
Sroh
8 9

1.

731

tell

moelang ka Allah noe ma:

parin. a Aj. 30; 23. b 1 Moesa 2:7; 3 19. " Sija-sijaning sagala kasija-sijaan, tja-

12

noe pada dipaparinkeun koe pangaugon sahidji. 'Ari noe saleuwihna ti eta mah, anaking maneh sing bennang diinggtan.
!

rek goeroe; kabeh oge sija-sija. 'Djeung deui, sarelina goeroe teb djalma pintgr,

noe
roe
10

matak
tell

kanjalio
*

ugawoeroekkeun oiigkoli ka djalma-djalma; samalali goe-

13

11

iiimbang-nimbaug, djeung ngirangira, nganggit siloka reja pisan. 'Ari goeroe teh nejangan, hajang nianggib kasaoeran matak soeka; sarta noe ditoeliskeun nja noe saestoena, piwoeroek noe sajakti. 'Kasaoeran djalma palint6r oepama panjotjog nja pakoe njgblok ibaratna piwoeroek toekang parijoengan^
;

Njijeun kitab loba geus taja bejakna; sarta rosa matja matak njapekeun badan. 'Panoengtoengan piwoeroek, sadajana noe geus kadenge, nja eta: koedoe sijeun koe Allah, djeung ngestoekeun timbalanana; karana nja etanoepSrloe
'^

di

oenggal-oenggal manoesa. 'Karana saban-saban lampah mSngke koe Allah didatangkeun ka hoekoem, katoet sagala noe boeni, boh hade, boh goreng.
a
28
p.
:

"^

2.

Kadj. i
2
:

32. c 5

Moesa 10

12; Aj.

28.

d Boem

16.

MAKOETA POEPOEDJIAN,
DAMELAN SOELEMAN.
PASAL
7

1.

Ijeu Makoeta poepoedjian, damelan Speleman. Eh, moegi andjeunna ngamboeng ka koering koe amboeng lambena! Karantgn geugeut andjeun " sae ti batan anggoer. 'Lisah andjeun raraos wangina; padjenengan andjeun lir minjak dikoetjoerkeun; koe pgrkawis kitoe noe mawi landjang pada asih ka andjeun. 'Moegi koering tarik! soemedja koering maroeroe ngiring andjeun. Koering koe radja ditjandak leb6t ka kamarna; koering soemedja gargrah sareng baroengah koe pSrkawis andjeun, soemedja maroedji geugeut andjeun alah batan anggoer; prajoga pisan eta pada asih ka andjeun.
a p. 4: 10.

Eh, " kaasih njawa koering! moegi maparin njaho ka koering, di mana andjeun nja ngangon? di mana andjeun nja ngaoebkeun ingon-ingon wantji t6ngah poe? Karanten pinaoneun koering djadi
sapgrtos noelantrak-lintrik,mapaj ingon-

ingon rentjang andjeun? a p. 3:1. Oepama andjeun teu oeninga, eh " noe panggeulisna di pglebah istri-istri! sae andjeun ka loewar, toetoerkeun tapak domba, bari seg ngangon Smbe andjeun di pSlebah pamondokan taroekang ngangon. a p. 5 9. Eh, kameumeut kami! njai koe kami dioepamakeun ka koeda kami dina ka:

10

11

reta Piraon. 'Pipi njai matak resep make gandik; kitoe keneh tengggk njai make kangkaloeng. 'Mengke njai dipangnji-

jeunkeun gandik emas, ditarapang koe


perak.
12 "
13

Eh, istri-istri Jeroesalem! kaoela enja hideung, tapi matak resep, saperti himah Kedar,tjara koelamboe Soeleman.'Oelah malentjrong ka kaoela, reh kaoela rada hideung, sabab kaoela kapanasan matapoe. Anak indoeng kaoela lalaki arambgkeun ka kaoela, seg kaoela koe eta didjijeun toenggoe pakebonan anggoer; " ari kebon anggoer diri kaoela koe kaoela teu ditoenggoean. p. s 12.
:

Sabot radja keur ngarijoeng medja, minjak nardoes koering njamboewang

14

seungitna. 'Kageugeut koering ka diri koering sapgrtos boengkoesan gmoer, noe aja dina harigoe koering. 'Kageugeut koering ka diri koering sapSrtos ranggeujan * kembang patjar, di djero

pakgbonan anggoer

di

En-Gedi.
3.
fi

a Mark. 14:

6 p. 4:13.

732
15

MAKOETA POEPOEDJIAN
*

2,

3.

Eh, kameumeut kami! " saSnjana, njai teh geulis; saSnjana, njai teh geulis;
*

13

sotja njai
Ell,

lir djai3ati.

p.

7.

6 p. 4

i.

sora tikoekoer kadenge deui di oerang; 'tangkal kondang keur ngasakkeun boewahna, djeung tangkal anggoer

16

kageugeut koering! salSrSsna, an-

keur karSmbangan, pada njamboewang


seungit.
14

17

djeun teh kase^j; estoe matak resgp; malah randjang oerang bangsa hedjo. 'Noe minangka hateup imah oerang ki poetri; ari noe minangka bilik oerang
ki djamoedjoe.

Geura

indit, njai,

kameumeut

PASAL
Koering kembang
2

2.

goelo ti Saron, k6mbang bakoeng ti lebak! SapSrti hidji kembang bakoeng di t6ngah-tSngah tangkal tjoetjoek, nja kitoe pisan kameumeut kami di tengah-t6-

kami, doenoengan kami! hijap, njai! ka " djapati kami, noe aja dina djoerang goenoeug tjadas, di panjoempoetau gawir! kami hajang ditembongan roepa njai, hajang ngadenge sowara njai; karana sowara njai koe ngeunah, djeung roepa njai koe matak r6sSp.
dijeu. 'Eh,
'^

15

ngah
3

istri.
16

SapSrtos hidji tangkal djSroek di kakaian leuweung, nja kitoe pisan kageugeut koering di tSngah-tengah pameggt. Koering resep pisan dijoek dina ijoehna, sarSng boewahna amis ka lalangit koering. 'Ari koering teh koe andjeunna ditjandak lebgt ka ggdong anggoer, sareng oemboel-oemboelna di loehoereun koering nja kaasihan. Tjing, kaoela koe sadaja * deudeul koe kismis; kaoela koe sadaja segeran koe djeroek! karana kaoela " kagegeringan bawaning njaah. 'Pananganana ti kiwa njangkeh
'

17

'Kami doewaan koe maraneh pangmeunangkeun tjareuh, nja tjareuh lalemboet, noe ngararoeksak k6bon anggoer! karana kgbon anggoer kami keur kembangan. 'Kageugeut koering anoe koering, sarta koering kagoengan andjeunna, " noe ngangon di pSlgbah bakoeng. 'Ari f dongkap ka tiis poena, sareng kalangkang moesna, moegi geura moelih! Eh, kageugeut koering! moegi andjeun djadi sapgrtos mSntjSk atanapi anak oentjal di pigoenoengan Beter! ap. 5:2. jjer. 8:7.
c p.

5:2;

JSr.

48:28.

(i

p. 8

13. e p. 6

2.fp. 4:6.

PASAL
Tiina pasarean kaoela,
*

3.

'^

sirah kaoela, sarta pananganana ti tSngen ngarangkoel ka kaoela. 'Eh, istriistri Jeroesalem! " kaoela njoempahan ka sadaja, njgboet mentjgk atawa njS-

boet oentjal t6gal, poma oelah ngageuingkeun, poma oelah ngahoedangkeun kanjaahan, ari tatjan soekaeun sora-

ngan mah.
c p. 8

V-

Est. 7
e p.

8.

6 1

Moesa 27

37.

5:8. d

8:3.

3:5.
4

" Ngeng aja gentra kageugeut kaoela! Toeh geuning, andjeunna soemping,

adjroet-adjroetan di goenoeng-goenoeng, antjoel-antjoelan di pasir-pasir. 'Kageu-

kaoela oepama mSntjSk, atawa anak oentjal. Toeh geuning, andjeunna ngadgg loewareun bilik kaoela, keur

geut

ti peuting, kaoela -L'nejangan radja,"kaasih njawa kaoela; koe kaoela ditejangan, tapi teu kapendak. '[Pikir kaoela:] Ah, dek hoedang, dek oedar-idgr di djero nagara, di loeloeroeng-loeloeroeng djeung di pasarpasar, nejangan kaasih njawa aing! Prak koe kaoela ditejangan, tapi teu kap6ndak. Gok " kaoela kapanggih koe ronda, noe keur aloedar-id6r di djero nagara. [Ditanja koe kaoela:] Naha maraneh teu manggih kaasih njawa kaoela? 'Kakara saeutik kaoela madjoe ti eta ronda, prok kaasih njawa kaoela koe kaoela kapgndak. KSk koe kaoela ditjgkSl, sarta hanteu dilesotkeun deui, tepi ka dibawa asoep koe kaoela ka boemi iboe kaoela, ka djSro
'

ngmpo
10 kisi-kisi.

tina

djandela, ngglepan tina 'Pok kageugeut kaoela ngala-

ka

kamar noe ngandoeng kaoela. 'Eh, istriistri JSroesalem! kaoela njoempahan sadaja, njgboet mgntjek atawa njS**

hir, kijeu
dit, njai,
11

lahirna ka kaoela: Geura in-

kameumeut kami, doenoengan

kami!

12

hijap, njai! ka dijeu. 'Karana oesoem tiris geuning geus liwat, oesoem hoedjan geus ladjoe, geus toeloej; 'kSkgmbangan katendjo deui di boemi; geus nepi ka raangsa disarada manoek, sarta

boet oentjal tSgal, poma oelah ngageuingkeun, poma oelah ngahoedangkeun kanjaahan, ari tatjan soekaeun sorangan
6

mah. a p. 1 7. 6 p. 5 6. c p. 5 " Saha eta noe djSboel


: :

7.

p.

4.

ti

pSlSdoeg haseup, koesan Smoer djeung doepa, saroepaning


sapSrti

tSgal lega, make dikoe-

MAKOETA POEPOEDJIAN
7

4,

5.

733

seuseungitan ti toekang dagaugTToeh geuning, djolian titihau Soeleman, diobeng koe ggnep poeloeh prawira, kaasoep prawira Israil; 'sadajana njikep pedang, geus pada dipitoetoeran kana pgraug; hidji-hidji djalma jsSdaugna di

10

11

10

pada ngadjaga * kareuwasan ti peuting. 'Itadja Soelemau geus ngadamgl bade salira andjeunna hidji djampana kai Libanon; 'tihangna noe didamgl perak, dadasarna 6mas, babantalna soetra woengoe; ari di djerona djampana diliijasan koe kanjaahan istri-istri JSroegigirna,
istri-istri Sion! geura boedal, tarendjokeun radja Soelemau, nganggo makoeta, uoe koe iboeua diauggokeun ka andjeunua keur poeau reudenganana, uja keur poean kaboengahan manah Soeleman. a p. s s. 6 Djab. 91 5.

kangkaloeng sahidji dina tenggek njai. 'Geugeut njai sakitoe aloesna, eh raji panganten! geugeut njai " leuwih sae ti batan anggoer, kitoe deui seungit minjak njai ti batan sakabeh wawangian! 'Lambgj njai njaktjlakan atjining madoe, eh panganten! haudapeun ilat
njai aja

madoe djeung
panganggo

tji-soesoe, sarta
lir
*

seungit
12

njai

seungit

Libanon. 'Raji akang panganten ibarat

13

11

salem. 'Eh,

kgbon beunang ngoentji, ibarat tji-boelakan beunang ngoentji, tji-njoesoe beunang ngetjap.'Siroeng njai ibarat taman, eusina dalima, noe boewahna leuwih
poendjoel, kitoe deui
"^

kgmbang

patjar

14

PASAL
I^h.,

4.
"

15

sagujana, njai -^teh geulis; saenjana, njai teh geulis; * sadjgroeun tjinsotja njai lir djapati doeng njai; " ramboet njai ibarat goen-

kameumeut akang!

bareng akar wangi; 'akar wangi reudjeung koneng, djaringao djeung kajoe manis, bareng saroepaning tangkal doepa, emoer djeung garoe, bareng sakabeh loeloegoe wawangian. 'Njai ibarat tjinjoesoe kebon, soemoer tjai hiroep, noe ngotjor ti Libanon! a p. 1:2, 3.
b Hos. 14:
7.

c p. 1

12, 14.

16

doekan embe, noe ngalajah di lamping goenoeng Grilad. 'Waos njai saroepa goendoekan domba noe digoentingan, harandjat ti pamandian; sadajana kembaran, sarta taja noe teu boga anak. 'Lambej njai ibarat rara sakelat, sarta

Eh, angin ti kaler! geura hoedang; eh, angin ti kidoel! geura datang; pek
nijoep ka kebon kaoela, wawangianana sina mSlenghir. Eh, kageugeut kaoela

moegi soemping ka kSbonna, sarta ngadahar boewahna " noe leuwih poendjoel!
a
p.

7:13.

matak resep; pipi sasaoer-saoer njai njai ibarat dalima sapasi sadjeroeun tjindoeng njai. 'Tenggek njai " saroepa
''

PASAL

5.

panggoeng Dawoed, beunangna ngadamel baris nawingkeun pakaraug; sareboe kepSng noe narawing dina eta, kabeh
5

A kang datang ka kebon akang, eh ^raji panganten! akang moepoe emoer akang reudjeung wawangian akang;

akang ngadahar para njiroean reudjeung

madoe akang; akang nginoem anggoer


reudjeung tji-soesoe akang. - Eh, batoerbatoer! geura dalahar; geura padangaleueut, sarta sing warareg, eh sadaja kageugeut! Kaoela keur sasarean, tapi hate kaoela njaring. Ngeng aja gSntra kageugeut kaoela, bari ngetrok-nggtrok Eh, raji akang, kameumeut akang, * djapati akang, moestika akang! tjik, akang

ge jDarabot para prawira.


njai ibarat

'

Doewa f inang

anak mentjek kembar, noe

keur njaratoean di pelgbah bakoeng.


6

'Ari ^ dongkap ka tiis poena, sarta kalangkang moesna,^ akang hajang nandjak ka goenoeng Emoer djeung ka pasir Doepa. 'Eh, kameumeut akang! njai teh

geulis sakoedjoer; estoe njai taja pisan

koetjiwana.
d
8
p. 2
:

a
p p.

p. 1

15.

& p. e
:

7.

c p. e
:

4.

14.

7: 4.

p.

3. jr p.

17.

Mangga njargngan djeung akang ti Libanon, eh panganten! Mangga njarSngan djeung akang ti Libanon! Mangga loengsoer ti poentjak Amana, tipoentjak Senir
djeung Hermon, ti pangtjitjingan singa, ti pigoenoengan mejong! 'Njai ngala hate akang, eh raji akang, panganten njai ngala hate akang koe sotja njai sahidji, koe
!

pangboekakeun; karana sirah akang pinoeh koe tji-iboen, ramboet akang pinoeh koe reumis peuting. - 'Koering parantos tjoetjoel badjoe; koemaha nja rek make deui? koering parantos ngoembah soekoe; koemaha nja rek dikotoran deui? 'Sor kageugeut kaoela ngasong-

keun pananganana tina djandela, sarta angSn kaoela koemereteg tina hal

734
5

MAKOETA POEPOEDJIAN

6.

andjeunna. 'Neufc kaoela hoedang,riQangmoekakeun kageugeut kaoela; sarta leungeun kaoela njaktjlakan emoer, djeung ramo kaoela njaktjlakan emoer adjoer, keur njekel gagang toelak. 'Ana kaoela geus mangmoekakeun kageugeut kaoela, sihoreng kageugeut kaoela geus moendoer manteu, geus ladjeng. Njawa kaoela asa ka loewar, basa andjeunna ngalahir ka kaoela. " Bral kaoela nejangau andjeunna, tapi ten kapendak; koe kaoela digeroan, tapi ten ngawalon ka kaoela. Gok ^ kaoela kapanggih koe ronda, noe keur aloedar-ider di djero nagara; pek nareunggeulan ka kaoela, wani kaoela barohak koe eta; toekang ngaronda koeta pada ngareboet koekoe'

PASAL

6.

angkatna kageugeut andjeun, Ka mana panggeulisna di pelSbah eh noe


istri?

istri-

ngadjoegdjoegna kageugeut andjeun? Kaoela pada sedja nejangan mantenna, ngabantoe ka andjeun. Kageugeut kaoela loengsoer ka kSbonna, ka petakan wawangian, kSrsa ngangon di pakebonan, djeung kgrsa ngala kembang bakoeng. Koering kagoengan kageugeut koering, sarta kageugeut koering anoe koering, noe ngangon di pelebah bakoeng.
'

Ka mana

o
4
!

p. 2: 16;

7: 10.

doeng

ti

sirah

kaoela.

'Eh,

istri-istri
5

Jgroesalem! kaoela njoempahan ka sadaja, oepama kageugeut kaoela koe njarai kapendak, geuna-geuna pangngoendjoekkeun ka andjeunna, " jen kaoela kageggringan bawaning njaah.
a
p.

2:8.
2
:

p.

6:9. c

p.

3:1,

2.

V-

3:3-

e p.

5.

Nahaon leuwihna kageugeut andjeun


ti

kageugeut noe reja, eh " noe panggeulisna di pelebah istri-istri? Nahaon leuwihna kageugeut andjeun ti kageugeut noe reja, noe matak andjeun sakitoe nja njoempahan ka kaoela sadaja?
a
p.

1:8.

10
11

12

13

Kageugeut kaoela ngeplak semoe beureum, ngabajahkeun laksa-laksa. 'Mastakana ibarat emas pangaloesna; ramboetna galing moentang, hideung sapgrti gagak. 'Sotjana lir djapati di sisi waloengan tjai, beunang ngamandian koe tji-soesoe, areunteup di sisi noe leber. 'Pipina saroepa petakan wawangian, hoehoenjoeran seuseungitan lambena kawas kembang bakoeng, njaktjlakan emoer adjoer. Pauanganana lir ali-ali 6mas, ditaretes koe inten krisolit; salirana ibarat boewatan gading, ditaboer koe inten nil6m. 'Bitisna tjara tihang marmer, diadSgkeun dina soekoe
'

10

Eh, kameumeut akang "njaitehgeusaroepa nagara Tirsa; matak resep tjara nagara Jeroesalem; matak baloewas saperti wadya-balad. Gilerkeun sotja njai ti hareupeun akang; karana eta teh matak gimir ka akang. * Ramboet njai ibarat goendoekan embe, noe ngalajah di lamping Gilad. 'Waos njai saroepa goendoekan domba, noe harandjat ti pamandian; sadajana kembaran, sarta taja noe teu boga anak. 'Pipinjai ^ ibarat dalima sapasi sadjeroeun tjindoeng njai. 'Aja gSnep poeloeh radja istri djeung dalapan poeloeh parekan, sarta landjang tanpa wilangan. 'Hidji bae noe djadi " djapati akang, moestika akang; hidji bae noe djadi poetra iboena, kaasih noe ngowokeun eta. Ana katendjo koe istri-istri, seg pada moedji ka dinja; ana katingal koe radja istri djeung koe parekan, seg pada ngalem ka dinja. 'Saba eta teh, noe sorotna saperti padjar, geulis tjara boelan, herang lir sarangenge, matak baloewas sapSrti
lis
'

"^

wadya-balad ?
(i

a
5
:

p. 4

7.

6 p. 4

i.

c p. 4

2.

p.

3.

e p.

2.

11

14

Koering bareto sok toeroen ka kSbon moentjang, ngilikan noe anjar djadi di ISbak, nendjoan tangkal anggoer geus renoeng hanteuna, djeung tangkal dalima geus kembangan hanteuna. "Taja panjana koering teh, ati koering noenggangkeun koering ka kareta menak bangsa koering. n p. 7:12. Geura moelih, geura moelih, Soelamit! geura moelih, geura moelih kaoela hajang mareleng ka andjeun. - Dek marelgng naou ka Soelamit? - ISToen, saroepa noe ngaribing di Mahanaim.
!

15

12

emas pangaloesna roepa andjeunna


;

sa-

16

pSrti tjara

goenoeng Libanon, nja oentjoel ki poetri. 'Lalangitna moetoeh

13

koe amis; sarta mantSnna sakoedjoer


tjatjap nja

matak

rSsep. Tah, kitoe ka-

geugeut kaoela; tah, kitoe kameumeut kaoela, eh istri-istri Jeroesalem! a p. i is.


:

MAKOETA POEPOEDJIAN
PASAL
7.

7,

735

TZoe araloes sampejan njai nganggo saJ^patoe, ell poetra menak! Boeleudna tetepokan njaisaroepakangkaloeng gawe leungeun noe radjin. 'Oedel njai ibarat loemoer djgbleh, noe tara koerang anggoer; lamboet njai saperti toempoekan tarigoe, dikoebeng koe kembang bakoeng. 'Doewa " iuang njai ibarat anak mSntjek kenabar. 'Tenggek njai * saroepa
panggoeng gading; sotja njai lir empang di Hesbon, sisi lawang Bat-Rabim; paugamboeng njai saperti panggoeng di Libanon, noe melong ka tgbeh Damsik. 'Mastaka njai diua salira ibarat goenoeng Karmel, djeung ramboet njai saroepa woengoe; radja kabanda koe sanggoel. 'Amboe-amboe, kaasih! njai teli sakitoe
geulis, sakitoe

koering kapSudak di loewar, koe koering ditjijoeman kitoe ge moal aja noe njSla ka koering. 'Andjeun koe koering tinangtos ditoetoejoen, dibantoen Igbet
;

ka rorompok poen iboe; kantenan

andjeun ngawoeroek ka koering, kalajan andjeun koe koering dihatoeranan ngaleueut anggoer baoeran, sareng tjai dalima beunang koering. 'Pananganana * ti kiwa pinjangkeheun sirah kaoela, sarta pananganana ti tengen pingarangkoeleun ka kaoela. 'Eh, istri-istri Jeroesalem! kaoela njoempahan ka sadaja, papatjoewan rek ngageuingkeun, papatjoewan rek ngahoedangkeun kanjaahan, ari tatjan soekaeun sorangan mah.
'^

a
.5

p. 3

4.

6 p. 2

6.

c p.

5.

matak resep dina kasoe-

kaan! 'Ijeu dedeg njai oepama tangkal korma, djeung inang njai minangka ranggeujan boewah anggoer. 'Pikir akang: Ah, dek naek ka tangkal korma, dek njekglan palapahna. Ari inang njai sing minangka ranggeujan tangkal anggoer, djeung seungit pangamboeng njai sing
saperti sereng djeroek; 'kitoe deui lalangit njai sing tjara anggoer pangsaena, - anoengotjorkakageugeutkoering, ' teroes pisan, sareng matak tjapetang

Saha eta istri noe djgboel ti tegal ISga, neuteuh di kageugeutna? - Di handapeun eta tangkal djgroek, akang bareto ngageuingkeun ka njai; nja di dinja iboe njai bareto njandang njeri tina hal njai; nja di dinja njandangna njeri anoe
"

ngowokeun njai. p. 3 e. Koering damSl sapSrtos tjap dina manah andjeun, sapertos tjap dina panangan andjeun! Karantgn kaasihan teh rosa sapSrtos maot; kasareggpan teh angot sapertos enggon noe paeli moentabna lir moentab seuneu, nja hoeroeng
:

kana lambej noe karoelem.


a
10
p.

4:5. 6

p.

4:4. c

Sil.

2.3:31.

11

12

13

Koering kagoengan kageugeut koering, sareng mikangSnna ka diri koering. "Mangga, kageugeut koering! oerang ka loewar ka pasisian, koelem di desa-desa; 'oerang djengkar isoek-isoek ka kebon anggoer, * ningalian tangkal anggoer geus rSnoeng hanteuna, koedoena geus beukah hanteuna, kitoe deui tangkal dalima geus karembangau hanteuna. Di diuja koering sedja nawiskeun geugeut koering ka andjeun. 'Boewah asihan pada njamboewang seungit, sareng dina
"
'^

gede ten bisaeun mareumkeun kaasihan, sareng sagala bangawan teu bisaeun malidkeun. Saoepami aja djalma dek mikeun sababandaan pangeusi imahna, meuli kaasihan, noe kitoe koe djalma tinangtos dipikatjoewa anget pisan.
ti

Pangeran.

'Tjai

hidji doeloer awewe keneh, tatjan njeungseung soesoena. Koemaha oerang nja pilampaheun ka eta doeloer oerang, samangsa

Oerang boga

leutik

aja noe ngalamar? Oepama eta teh koeta, koering sadaja di loehoerna sedja ngadegkeun hidji ben-

panto-panto koering aja saroepaning boewah poendjoel, noe alanjar sarawoeh noe hareubeul, kenging koering njimpSn bade andjeun, noen kageugeut koering!
op. 2: 16;
6
:

''

10

3.

6 p. 6

11. c 1

Moeaa 30

14.

(i

p. 4

17.

PASAL
ph, kahajang

8.
11

teh andjeun ka koering -C-^pernah saderek, sasami ujes6p inang iboe koering! Tijap-tijap andjeun koe

teng koe perak; sawangsoelna, oepama panto mah, koe koering sadaja dek dikoebeng sakoerilingna koe papan ki poetri. Koering teja koeta, sareng soesoe koering sapertos panggoeng. Mangsa eta koering teh di pajoeneun andjeunna djadi sapertos noe mendak salamet. 'Soeleman kagoengan hidji kebon anggoer di Baal-Hamon; ari eta kebon anggoer koe andjeunna diselehkeun ka

736

JESAJA

1.

toekang toenggoe; hidji-hidji djalmadimistikeun njanggakeun sareboe wang perak sewang, pamajar boewahna. 'K6bon anggoer anoe koering " ditoenggoe koe diri koering; ari oewang uoe sareboe teja disanggakeun ka andjeun, Soeleman! nanging noe taroenggoe boewahna moegi paparin oewang doewa ratoes.

Eh njai, noe tjaUk di pakebonan! rentjang-rentjang pada ngarggepkeuu gentra njai; " tjik, akang hajangngadenge!
o
!

p. 2

14.

Eh, kageugeut koering mangga boeroe-boeroe; " sareng moegi andjeun djadi saperfcos mgntjek atauapi anak oentjal
di

pigoenoengan wawangian

p. 2

17.

KITAB NABI JESAJA.


PASAL
1.
9

goer, saperti hidji pondok di teng, saroepa hidji nagara

kgbon bonnoe dikg-

Ijeu titingalian Jesaja poetra Amos, noe koe Jesaja katingali hal Joeda djeung Jeroesalem, keur mangsa Oesia, Jotam,

poeng. 'Oepama f Pangeran sawadyabalad ka oerang hanteu ngarikeun sesa saeutik mah, oerang teh tangtoe geus
djadi sapgrti Sadoemoe, satjara
teja.
28:22;
19
:

Ahas djeung
2

"Eh
!

langit! geura

Hiskia, radja-radja Joeda. dengekeun; eh boe;

Gomora
Bab.
Kadj.
e 2

a
21.

Moesa 32
2:30.
:

1.

b Djab. 71

22. c 2

mi geura regepkeun karana Pangeran ngandika: Kami geus ngamoemoele


3

J6r.

Moesa 28:51.
9
:

J6r. 23

14;

Eoem
!

29.

anak, sarta digedekeun, tatapi eta teh pada moengkir ka kami. 'Ari sapi njahoeun ka noe bogana, kitoe deui kalde ka pangokopan djoeraganana; dSmi Israil mah teu njahoeun, oemat kami ten ngahartieun. 'Pibalaieun eta bangsa dosa, oemat beurat koe kadorakaan, binih bangsat, anak ngaroeksak teh! Geus pada ninggalkeun Pangeran, ngagogoreng ka * Kasoetji Israil, aloendoer ka toekang. 'Keur nahaonmaranehditeunggeul deui? " tangtoe beuki tambah bae njingkir teh. Oenggal sirah aja kasakit, sarta oenggal hate gering. 'Ti serek dampal soekoe tepi kana sirah taja pisan waloejana dina badan; nganajabohak, djeung raheut, sarta tapak dikadek baloboran; hanteu dioeroetan, djeung hanteu diboelenan, soemawonna dioebaran koe minjak. Tanah maraneh soenagara maraneh geus dihawoeng; roeroe koe seuneu lahan maraneh dihakanan koe djalma nagara sedjen di
'

10

11

geura darengekeun pangandika Pangeran eh, bangsa Gomora geura raregepkeun toret Allah oerang. 'Ari timbalan Pangeran " Naon gawena ka kami salobana koerban maraneh? Kami geus seubeuh * koerban doeroekan domba lalaki djeung gadjih sato beunang ngalebeng sarta ari ggtih sapi ngora, anak domba djeung badot
;
!
: ;

Eh, kapala Sadoemoe

12

13

koe kami teu dipikasoeka. Satijap-tijap maraneh datang ngadeuheus ka pajoeneun kami, na saha noe moendoet kitoe ka maraneh, nintjak boeroean kami? 'Montong teuing maraneh mawa deui pangabakti gaplah; seuseungitan teh koe kami diangkSn kagiroekan; ari moenggoeh pananggalan djeung sabat, hal ngadggkeun pakoemj)oelan, teu paja kami teh maraneh migawe doraka ong'

''

14

"^

hareupeun diri maraneh ari soewoengna teja kawas dibalik koe djalma nagara sedjen teh. 'Ari " anak Sion kari sorangan, tjara hidji saoeng di kSbon ang;

15

gempoengan pesta ongkoh. 'Pananggalan maraneh djeung pesta-pesta maraneh djadi kageuleuh manah kami eta teh matak ridoe ka kami geus bosSn kami teh mawa. 'Sarta lamoen maraneh
koh,
;

kami ngalijeusnadahkeun leungeun, keun sotja ti maraneh nadjan maraneh panSneda ge, koe kami teu ngalobakeun
''
;

JESAJA
dimakboel leungeun maraneh parinoeh koe ggtih. Geura maraudi, " bSrSsihan diri; kagorengan pagawean maraneh singkirkeuu ti hareupeun sotja kami; koedoe areureun migawe goreng; 'nja dialadjar migawe hade; koedoe njijar kaadilan, ngawarah ka noe neungteuinganan, mere kaadilan ka pahatoe, djeung ngoeroeskeun prakara randa. "Ari kitoe mah gem-a ka darijeu, oerang oeroes-oeroes djeung kami, timbalan Pangeran. ''Masih dosa maraneh saroepa sakglat, tangtoe djadi bodas saperti saldjoe masih beureum tjara gintjoe^ tangtoe djadi sapSrti boeloe domba. 'Oepama maraneh daek sarta noeroet, " tangtoe
;
'

2.

787

baralik
28

mengke dileupaskeun koe ka-

16

beneran. 'Dgmi noe maloengkir sarta djalma dosa mah mgngke pada roeksak sarerejana; sakoer noe ninggalkeun Pa-

17

29

18

30

31

19

ngeran mgngke pada bejak. 'Karana piareraeun tina sabab kijara, noe dipikargsgp koe maraneh; sarta maraneh piwarirangeun tina sabab kgbon, noe dipilih koe maraneh. 'Karana maraneh pidjadieun sapgrti kijara noe aloem daoenna, djeung tjara kgbon anoe taja tjai. 'Ari noe santosa pidjadieun saibarat indjoek, djeung djidjijeunauana pidjadieun saibarat silalatoe; seg doewanana ngaggdoer babargngan, sarta moal aja noe mareumkeun. a J6h. le. b Jsh. 22 is.
'J
''
:

20

maraneh ngahakan kangeunahan ijeu tanah 'sabaUkna, oepama emboeng sarta moengpang mah, tangtoe maraneh dihakan pedang; karana lambe Pange;

Hos.
:

15.

/p. 60

14, 17.

d g

Moesa 32

41.
p.

JSr.

7.

2 Radj.

W:i. h
2.

65

3.

PASAL
Jgroesalem.
2

ran noe ngandika kitoe.


6 3 i 5 21
:

o
11. c 3

jsr. e

20.

Moesa

1
:

10; 3
(i

15; 17

Moesa 23:3;

Ijeu teh pangandika, noe katingali koe Jgsaja poetra Amos, hal Joeda djeung
Ari geus kitoe, " dina ahir djaman goenoeng ggdong Pangeran bakal dipageuhkeun dina poentjak goenoeng-goe-

Moesa 28
14, 15.

11.

p.
:

59
9.

13.
p. 3

e JSr.
:

4:14; Am.

f Djab. 51

gf

10.

22

23

24

Lah, nagara noe asal satoehoe geus " dajang! Tadina pinoeh koe kaadilan, dignggonan kabenSrau demi ajeuna mah dignggonan toekang maehan! 'Perak maneh * geus djadi tai, tji-anggoer maneh geus dibaoeran tjai. Kapalakapala maneh " pada basangkal, sarta babatoeran djeung taroekang maling; kabeh soeka ka paroeroeba, djeung mikahajang kana hatoeran; pahatoe koe eta teu dibere kaadilan, sarta prakara randa hanteu datang ka darinja. Sabab
djadi
;
' '

kitoe aja lahiran Groesti, Pangeran sa-

25

26

27

wadya-balad, Allah Israil noe langkoeng kawasa ^ Ah, kami rek ngoepahan pribadi pgrkara noe ngamoesoeh ka kami, sarta rek nerapkeun balgsan ka satroesatroe kami. Nja eta kami rek malikkeun panangan kami, dikeunakeun ka maneh sarta tai perak maneh koe kami rek dileboerkeun, sina bgresih pisan; ari sakabeh radjasa maneh koe kami rek disingkirkeun. Samalah kami ka maneh rek maparin deui hakim tjara keur djaman baheula, kitoe deui pananjaan pikeun maneh sapgrti dina mimitina teja; sanggeusna kitoe maneh bakal disgboet nagara kabgngran, nagara satoehoe. Sion mgngke dileupaskeun koe kaadilan, djeung djalmana noe
:
'

noeng, sarta pipoendjoeleun ti sakoer sakabeh oerang kapir bakal ngaleut ka dinja. Sarta * bangsa reja pisan noe bakal laleumpang, bari ngaromong: Hajoe, oerang indit ka goenoeng Pangeran, ka ggdong " Allah Jakoeb; soepaja oerang koe andjeunna diwoeroek perkara djalan-djalan andjeunna, sarta oerang loemampah dina loeloeroeng andjeunna. Karana <^nja ti Sion pibidjileun toret, djeung pangandika Pangeran pibidjileun ti Jgroesalem. 'Harita * andjeunna bade ngahoekoeman di antara oerang kapir, djeung ngabgngran ka bangsa reja pisan. f Seug koe maranehanana pgdangna didjijeun patjoel, djeung toembakna didjijeun arit.
pasir-pasir; djeung
'

"

Bangsa moal ngoengkoelkeun deui pgdang ka pada bangsa, djeung moal dialadjar deui perang.
c Djab. 46:8.

a Mik. 4:1. 6 Jer. 3:17. Djab. 110:2. e Djab. 96:10, 13.

'

f Joel 3
5
6

10.

Eh, anak-poetoe Jakoeb! hajoe " oerang

loemampah dina tjaang Pangeran. 'Karana oemat andjeun, anak-poetoe Jakoe andjeun geus ditilar, tina sabab parinoeh koe lampah oerang wetan, sargng djaradi toekang metangankeun sapertos oerang PeHsti, kalajan
koeb,

''

'

738

JESAJA

3.

10

sok sapSket sareng anak bangsa lijan. 'Ari tanahna piuoeh koe emas-perak, sareng doenya-branana taja hinggana; sarawoeh tauahua pinoeh koe koeda, sareng karetana taja hinggana. 'Malahmalah tanahna pinoeh koe brahala; pada njembah ka djidjijeunan leungeunna, ka beunang migawe ramona. Pek manoesa soedjoed, estoe djalma tehmendek; mana koe andjeun moal dihampoera. 'Geura moeboes ka goenoeng karang; geura
'

22

njingkiran pikasijeuneun ti Pangeran, sarta njingkiran kamoeljaan kaagoenganana, samangsa andjeunna ngadeg ngarisikeun eusi djagat. Mana maraneh
'

geura tjoel ka manoesa, noe ambekanana


di djero iroengna;

karana nahaon adjina

eta teh?

aPjak. 11:2. SDjab. 48:8. cLoek.23:30.

PASAL

3.

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

njoempoet ka djero taneuli, njingkiran pikasijeuneun ti Pangeran, sarta njingkiran kamoeljaan kaagoenganana! 'Ari * panon manoesa noe angkoeh bakal dika-handapkeun, sarta sakoer djalma noe goemede bakal ditoengkoelkeun; djadi ngan Pangeran njalira bae noe loehoer dina poean harita. a Mik. 4 5. 6 p. s i5. Karana poean Pangeran sawadya-balad teh bakal ngadatangkeun hoekoeman ka sakoer noe adigoeng sarta noe goemede, djeung ka sakoer noe poendjoel, masingna djadi handap; 'kitoe deui ka sakabeh ki poetri di goenoeng Libanon, noe laloehoer nja paroendjoel, sarta ka sakabeh ki pasang di tanah Basan; 'djeung ka sakabeh goenoeng noe laloehoer, sarta ka sakabeh j^asir noe paroendjoel; 'djeung ka oenggal panggoeng noe djangkoeng, sarta ka oenggal koeta noe reugi'eug; 'djeung ka sakabeh * kapal Tarsis, sarta ka saniskara barangnoe moelja-moelja. 'Ari manoesa noe angkoeh teh bakal ditoengkoelkeun, sarta sakoer djalma noe goemede teh bakal dika-handapkeun; djadi ngan Pangeran njalii'a bae noe loehoer dina poean harita. 'Malah-malah brahala teja bakal boengbang laleungit. 'Didinja "djalma bakal maroeboes kana goeha-goeha goenoeng karang, djeung kana lijang-lijang taneuh, njingkiran pikasijeuneun ti Pangeran, sarta njingkiran kamoeljaan kaagoenganana, samangsa andjeunna ngadeg ngarisikeun eusi djagat. 'Dina poean harita koe manoesa eta brahalana sipat perak sarta brahalana sipat 6mas, beunangna njijeun pikeun sgsSmbaheunana teja, pek dipitjeunan adjang beurit tjantoeng sarta adjang lalaj; 'bari seg moeboes kana djoerang-djoerang goenoeng karang sarta kana beulah-beulah goenoeng tjadas,
: :

I^arana, masingnjaho, Goesti, Pangeran *-sawadya-balad, bade njingkahkeun ti Jgroesalem sarta ti Joeda iteuk djeung paneuteuh, nja sagala iteuk roti bargng sagala iteuk tjai; 'pi'awira bareng 23radjoerit, hakim reudjeung nabi, kitoe deui noedjoem bareng kokolot; 'kapala" noe njekel lima poeloeh bareng djalma noe kaadjenan, kitoe deui pananjaan, reudjeung toekang-toekang noe pinter, sarta noe bisa mapatkeun djampe. Toer koe kami dikersakeun maranehanana * dikapalaan koe djalma baroedjang; malah baroedak noe bakal marentah ka maranehanana. 'Djeung djalma-djalma bakal silih-sedekkeun, hidji-hidji djeung batoerna; ari boedak bakal karoemawani ka kolot, kitoe keueh noe hina ka noe moelja. 'Lamoen aja djalma njekel ka doeloerna, bangsa bapana, [bari ngomong kijeu]: Maneh boga pake; tjik, maueh djadi kapala koela sakabeh, sarta ijeu karoeksakan teh sing aja di bawah
'

kawasa maneh; 'seg doeloer teja dina mangsa eta bakal ngadjawab kijeu: Koela mah teu bisa ngadoekoenan malah di imah koela euweuh pihakaneun, euweuh pipakeeuu; montong teuing koela
;

10

11

teh koe maneh didjijeun kapala djalmadjalma. 'Karana JSroesalem geus roeksak, djeung Joeda geus roeboeh; tina sabab omongna djeung kalakoeanana ngalawan ka Pangeran, matak ngeuheulkeun kana sotja kamoeljaan andjeunna. 'Ari parangi beungeutna noedoeh ka dirina, sarta pada ngabedjakeun dosana sorangan, tjara oerang Sadoemoe, hanteu pisan dipindingan. Pibalaieun njawana! karana pada migawe noe matak tjilaka dirina. 'Koedoe njar6boet djalma noe bgner, tangtoe meunang djamoega; karana koe eta pikajjoeloekeun hasil lalamijahanana. 'Pibalaieun noe dorak a! da pitjilakaeun; karana j^agawean leu''

ngeunna mSngke dipanggihkeun ka ma-

JESAJA
12

4,

739

nehanana. 'Oemat kami disedekkeun koe l)aroedak, sarta awewe uoe mararentah ka diuja. Eh oemating! noe naroengtoen ka maneh teh pada njasabkeun, sarta djalan sorangeun maneh koe eta teh
dilSgleg. a
2 Riidj. 1
;

ngaromong kijeu: Koering san^goep neda hakan sorangan, djeung make pake sorangan; ngan soepaja katglah bae koe ngaran sampejan; " moegi leungitkeun
2

9.

ftGoer. 10

IG. c 1

Moesa 13

13.

13

Pangeraii

ngadjautSng,

kSrsa moe-

toes padoe; nja ngadgg, kersa ngahoeli

koeman bangsa-bangsa. 'Koe Pangeran


kokolot-kokolot oematna sarta djeuug kapala-kapalana bade ditjandak ka hoe3

15

koem. Nja maraneh noe ugahakan " kebou anggoer datang ka bejakna; rampasan ti noe balangsak aja di imah maraneh. 'Naha maraneh mana ngarSmjDak

kahinaan koering. a i Moesa 30 23. Dina mangsa harita " Siroenging Pangeran tangtoe matak ngaloeskeun djeung matak ngamoeljakeun; estoe Boewahing boemi teh matak ngagoengkeun djeung matak ngahengkeun ka sakoer noe rahajoe oerang Israil. 'Ari geus kitoe, saha-saha noe kari di Sion, djeung saha-saha noe tinggal di J6roe:

oemat kami, djeung ngagiling beu4


:

iigeut

16

noe balalangsak? kitoe lahiran Pangeran sawadya-balad. a p. s 5. Djeung deui timbalan Pangeran: Sapedah anak Sion awewe arangkoeh, djeung laleumpangna bari ngeuleugeugkeun beuheung sarta goelar-giler panon, ana leumpang lakoena reureundeukan,
Goesti,

17

bari ngentjreng-nggntjrengkeun soekoena: 'noe matak emboen-emboenan anak

Sion
18

awewe

teh

mgngke koe Goesti

19

20

21

disina rodek, sarta koe Pangeran mengke diboeka wiwirangna. 'Dina mangsa eta Goesti bade njingkahkeun pgrhijasan geulang soekoe, djeung sasarangengean, sarta boeboelanan; 'koeraboe, djeung rante leungeun, sarta tijoeng; 'mamakoetaan, djeung rante soekoe, djeung gesper, djeung tjoepoe seuseungitan, sarta djimat; 'ali, djeung anting iroeng;

bakal diseboet soetji, nja eta oenggal-oenggal djalma noe geus ditoeliskeun baris pimeunangeun hiroep di Jeroesalem; 'dimana Goesti geus ngoembah kokotoran anak Sion awewe, sarta hoetang JSroesalem ngoetjoerkeun ggtih koe andjeunna geus dileungitkeun ti tengahna, koe lantaran Rob pangahoekoeman, sarta koe lantaran Roh pangadoeroekan. 'Djeung deui di loehoereun saliring enggon di goenoeng Sion, sarta di loehoereun pakoempoelanana, Pangeran bade ngadjadikeun hidji mega baris ti beurang, sarta djeung haseup, kitoe deui sorot seuneu hoeroeng baris ti peuting; karana di loehoereun sakoer noe moelja piajaeun aoeb. 'Djeung * piajaeun saoeng baris ngijoehan ti beurang, njingkiran panas, sarta baris panjalindoengan djeung baris panjoempoetan, njingkiran tjaah djeung njingkiran hoedjan. a p. 11 1 53 2; J6r. 23 5;
salem,
: ;
: :

'papakean midang, djeung tjala, djeung 23 karembong, sarta radjoet; 'eunteung, djeung baskat lawon katji, djeung tjin24 doeng, sarta koekoedoeng.'Ari geus kitoe wawangian diganti koe baoe bijoek; b6nten diganti koe eurad; boeoek digeloeng diganti koe goendoel; kawaj gobrah diganti koe karoeng njgkek; ari kageuli25 san diganti koe toetoeng.' Djalma maneh lalaki bakal tinggolepak koe pedaug, djeung prawira-prawira maneh bakal 26 tinggolepak sadjeroning perang. 'Sarta ari lawang-lawang Sion bakal tinggargroeng djeung tingharoeroeng; toer djinisna pidijoekeun dina taneuh bari to22

Djak. 6

12. b p. 25

4.

PASAL

5.

Kaoela s6dja nganjanjikeun bade kameumeut kaoela hidji njanjian perkara kameumeut kaoela, hal kebon anggoerna. Kameumeut kaoela kagoengan hidji kebon anggoer dina pasir gemoek pisan. 'Ari eta teh koe andjeunna dipatjoelan, djeung dikoempoelkeun batoena, " bari ladjeng dipglakan anggoer hade; sarta di tgngah-tgngahna ngadamgl hidji papanggoengan, samalah di djgro kgbon andjeunna noegar ngadamgl bak pamgrgsan anggoer; ari pangargpngargpna soepaja boewahan aloes, karikari
3

lengas.

PASAL 4. Dina mangsa harita toedjoeh awewe


bakal njargkgl ka lalaki sahidji, bari

boewahanana goreng.

jsr. 2

21.

ajeuna, eh priboemi Jgroesalem geura pada djeung oei'ang Joeda!

Ari

740

JESAJA

5.

ngahoekoeman antara kami djeuug kebonanggoer kami.'Naonlampahkeuueun deui ka kebon anggoer kami, anoe tatjan koe kami dilampahkeun ka dinja? Koe naon pangargp-ngarep kami soepaja boewahan aloes, kari-kari boewahanaua goreng'? 'Ari ajeuna, geura kami ka maraneh I'ek maparin njaho, anoe koe kami rek didamel ka kebon anggoer kami teh; " rek njingkirkeun pagerna, soepaja dihakanan; nja rek ngaroeksak tembokna, sinadjadi tintjakeun. 'Estoe kebon teh koe kami rek disina bala; moal dipangkas djeung moal dikored; ari noe taakal djadi di dinja nja walang saugit djeung tjoetjoek-tjoetjoe-

15

soehna djeung tagiwoerna, katoet noe soeka-soeka dina djero eta. 'Mangsaeta * manoesa bakal ditoengkoelkeun, estoe djalma teh bakal dihandapkeun; ari panon djalma noe arangkoeh bakal dika-

16

17

handapkeun. 'Demi Pangeran sawadyabalad mah harita katawis loehoer, lantaran kaadilan; estoe Allah noe langkoeng soetji bakal disoetjikeun lantaran kabeneran. "Mangsa eta " anak domba bakal njaratoean kawas dina sampalanana, sarta tarikolot oeroet djalma lalintoeh teja bakal dihakanan koe djalma ngoembara. sii. 23 29, 30. 6 p. 2 17.
: :

c p. 14

30.

18

kan; samalah kami rek miwaraug mega, oelah sina noeroenkeun boedjan ka dinja. 'Karana ari kebon anggoer Pangeran sawadya-balad teh nja anak-poetoe Israil; sarta oerang Joeda noe djadi pelaking kalangSnanana. Ari noe diareparep koe andjeunna kaadilan, hoi'eng teh kadjahilan; noe diarep-arep kabeneran, horeng teh kal6ngeran. Djab. so is. Pibalaieun djalma^ " noe nambahkeun
:

19

Pibalaieun djalma noe narik kadorakaan make tali kagaplahan; noe narik dosa, kawas koe tambang roda! 'Noe sok ngaromong: Sinangagantjangkeuu,
sina ngagentakkeun padamglanana, soe-

paja koe oerang katendjo; sina tereh datang, djeung sina geura boekti pangSrsakeun * Kasoetji Israil teh, soepaja koe oerang katangen!
a
20
J6r. 17: 15. 6 p. 1
:

4.

imah ka imah deui, noe ugawoewoehkeun lahan ka lahan deui, datang ka bejak enggon, sarta woengkoel maraneh
bae noe djadi priboemi dina tanahteh! Pangeran sawadya-balad [ngandika,] kadenge koe kaoela: Mo gagal imah loba pisan meugke soewoeng; noe galede nja araloes teh mgngke taja noe ngeusian. 10 "Karana harita kebon anggoer sapoeloeh rakiteun beubeunanganana ngan sahidji bat, sarta binih sahomer beubeunanganana ngan saepa. a Mik. 2 2. Pibalaieun " djalma noe haroedang n isoek-isoek, ngoebrak-ngabrik arak; noe lambat-lamboet nepi ka peuting, wani 12 panas koe tji-anggoer! 'Make katjapi djeung tjelempoeng, tgrebang djeung soeling, soemawouna anggoer, prak inoeminoeman; sarta teu taroliheun kana kakawasaan Pangeran, djeung teu padoe13 lieun ka dadamglan pananganana.'Sabab
9
:

Pibalaieun djalma noe njargboet goreng ka noe hade, ari noe hade dis6boet goreng; tjaang didjijeun poek, ari 13oek didjijeun tjaang; amis didjijeun pait,
ari pait didjijeun amis!

21

pinter,
22

Pibalaieun djalma noe baroga angkeuh sarta noe baroga rasa aja pa-

ngarti!

23

Pibalaieun djalma noe perkosa dina nginoem anggoer, sarta noe djadi djalma gagah dina ngabaoeran arak; 'noe " ngabenerkeun djalma doraka tina tampa roeroeba, sarta kabeneran djalma balenSr didjaoehkeun
ti

eta!

a 5 Moesa 25:1; J6h. 13:19.


24

Koe sabab

eta, " sapgrti

djarami

di-

hakan koe letahing seuneu, sarta

djoe-

il

kitoe oemat kami mengke dibojong, tina teu bogaeun kanjaho; ari menakna bakal pada langlajeuseun, djeung tjatjahna bakal pada halabhab. Sabab kitoe gnggon noe maot njalangapkeun maneh, sarta ngangah soengoetna, taja wat6s-wang6nna; djoet toeroen kamoeljailnana, roe'

25

koet garing Igboer koe hoeroeng, nja kitoe akar itoe mengke boeroek, djeung kgmbangna ngeboel tjara pelgdoeg; sapedah pada mitjeun toret Pangeran sawadya-balad, sarta ngagogoreng kana timbalan Kasoetji Israil. 'Tina sabab kitoe noe matak Pangeran djadi bgndoe ka oematna, sarta andjeunna gens njodorkeun pananganana ka dinja, bari seug digeboegan, wani goenoeng-goenoeng aringgeung, * sarta majit-majitna gens djadi saperti roentah di tengah

JESAJA
loeloeroeng.
"

6,

7.

741

Nadjan sakabeh hal kitoe

teja bgndoena tatjan sirua; gnjana mah pananganana masih njodor keneh.
a JoJl 2
26
:

5.

6 p. 10

6;

J6r. 14

16. c p. 9

11.

noe hidji b6r hibgr ka kaoela, leungeunna mawa hidji roehak roehaj, beunangna njokot tina loehoer altar koe tjatjapit. 'Pek diantglkeun ka soengoet
<^

27

28

29

30

Sarta andjeimna bade uandjeurkeun liidji bandeva pikeun bangsa-bangsa noe djaraoeh, " ditoektroek ti toengtoeug boerui ka dinja. Masing njaho, gantjang, kSntjeng pisan pidatangeunana.'Moal aja uoe tjape, djeung moal aja noe titadjong sabatoer eta; euweuh noe toendoeh, soemawonna hees; djeung moal aja noe oedar saboek ti tjangkengna, sarta moal aja noe pegat tali taroempahna. 'Nja eta teh djamparingna sareiikeut, djeung gondewana beunang mSntang sakabeh; ari talapok koedana diitoeng sap6rti batoe karang, djeung rodana djiga angin Sorana bakal ngagaoer tjara topan. singa bikang, djeung ngagaoerna saperti singa ngarora estoe bakal garam-ggrem djeung ngarontok hakaneun, bari dibawa sakali, sarta moal aja noe ngaleupaskeun. 'Nja eta teh bakal ngagereman ka dinja dina mangsa harita saperti ngagerem laoet. * Ana toengkoel ka boemi, doemadakan nja poek nja soeker, dalah tjaang datang ka poek koe angkeubna. p. 7 is. 6 p. s 22.
'

kaoela, bari njaoer

Tah,

ijeu

geus antgl

ka biwir nianeh; noe matak njingkir kadorakaan maneh, sarta dosa maneh
8

10

11

PASAL
Mangsa
taoen
"

geus dileungitkeun. 'Tidinja kaoela ngadenge gentra Goesti, nimbalan kijeu: Saha noe rek dipiwarang koe kami, djeung saha noe pileumpangeun djadi oetoesan kami sadaja? Pok kaoela oendjoekan: Noen, ijeu simkoering; soemangga, simkoering piwarang. 'Ari timbalanana: Maneh geura leumpang, bedjakeun ka ijeu bangsa Maraneh bakal ngadenge koe tjeuli, tatapi moal ngaharti; sarta bakal molotot koe panon, ijeu bangsa tatapi moal nendjo. 'Hate sina mintoel, ari tjeulina sina hese ngadengena, sarta panonna peureumkeun; soepaja oelah nendjo koe panon, djeung oelah ngadenge koe tjeuli, djeung oelah ngaharti koe hate, djeung oelah tobat, sarta oelah ditjageurkeun. 'Pioendjoek kaoela Sabaraha pilamieunana, Goesti? Ari timbalanana: Tepi ka mangsa nagara-nagara galempoer, euweuh noe ngeusian, sarta imah-imah taja manoesaan, djeung tanah teh digempoer, da:
''

6.
12

poepoes radja Oesia, hidji waktoe kaoela nendjo Goesti, keur linggih dina panglinggihan loehoer
nja poendjoel, sarta kabah teh wani pinoeh koe kglin-kelin panganggona. Di loehoereun andjeunna narangtoeng para sarapin; hidji-hidji pada boga * genep djangdjang: noe doewa dipake noetoepan raraj, noe doewa dipake noetoepan soekoe, ari noe doewa deui dipake hiber. 'Sarta ngagSro noe hidji ka noe hidji
'

13

tang ka soewoengna. 'Ari eta manoesana koe Pangeran mengke dikanoedjaoehkeun, sarta bakal tiiseun kabinabina disadjSro tanah teh. Djeung lamoen tinggal djalma saperpoeloehna dina tanah, eta pon kitoe keneh djadi hakaneun tapi saperti kijara djeung sap6rti ki pasang, ana ditoewar kari toenggoelna, nja kitoe pisan binih soetji mi'

nangka toenggoelna.

a 2 Bab. 26 23. b Wahj. i:8. c Wahj. 1 17. d Dan. 10 16. e Mat. 13:14; Joh. 12:40; Lai. 28:26.
:

kijeu pokna: Soetji, soetji, soetji Pangeran sawadya-balad! sadjagat teh pinoeh koe kamoeljaanana! 'Ari pademen sakoer bangbaroeng datang ka garSdag tina sowara noe ngagero, sarta ggdong teh djadi pinoeh koe haseup. 'Pok kaoela ngomong: " Alah aing teh,

deui,

PASAL
Ari

7.

geus kitoe, keur mangsa Ahas, poetra Jotam, anoe poetra Oesia, radja bral R6sin, radja Sam, Joeda teja, bareng Pekah poetra RSmalja, radja Israil teja, mangkat ka Jgroesalem, dek
'^

m6rangan ka
2

dinja; tatapi

mSranganana

tangtoe katitiwasan
nadjis
biwir,

sabab aing djalma sarta tjitjing di tgngah bangsa noe nadjis biwir karana panon aing geus nendjo Radja, tSges Pangeran sawadya-balad. 'Ari para sarapin teja
! ;

ka dinja teu mampoeh. 'Aja noe ngoeninga ka * gedong Dawoed, pioendjoekna: Oerang Sam keur mgrenah di Epraim, GSdag manah Ahas, kitoe keneh hate rahajatna, sakoemaha kakaian leuweung

742
3

JESAJA

8.

kagedag koe angin. 'Tidinja Pangeran nimbalan ka Jesaja Maneli geura bidjil, panggihan Ahas, nja maneh djeuug SarJasoeb, anak maneh, " ka toengtoeng soesoekan empang girang, ka djalan gede, lebah tegal minatoe teja; 'koedoe mopojan ka dinja kijeu: Mangka hadehade, sing genah pikir; poma oelah si:

17

anoe doewa radjana matak andjeun bingoeng teja, geus ditinggal manten. 'Pangeran bade ngadatangkeun poe ka andjeun, djeung ka rahajat andjeun, sarta ka poetra-poetoe ram a andjeun, sakoemaha noe tatjan kasorang ^ ti poean Epraim njingkir ti Joeda teja; nja eta
radja Asoer. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta Pangeran bade " noektroek laleur,

18

jeun, sarta hate maneh oelah leutik tina eta doewa koeutoeng tihoel ngSboel,

noe
19

di

toengtoeng waloengan-waloengan
'

sabab kabangetan ambSk KSsin djeung oeraug Sam, sarta anak Remalja teja. 'Sapedah oerang Sam, Epraun djeung anak Eemalja aja pakargpan dek goreng ka maneh, aromongna: 'Hajoe, oerang ngaroeroeg ka Joeda, oerang bingoengkeun, sarta oerang bSdabkeun keur oerang, seg anak Tabal teja oerang djenengkeun radja, njekel eta tanah: 'noe matak aja timbalan Goesti Pangeran nja kijeu ^ Eta teh moal toeloes, sarta moal djadi. 'Karana ari loeloegoe tanah Sam, nja Damsik; djeung loeloegoe Damsik, nja Resin; sarta genep poeloeh lima taoen deui Epraim bakal dipeunggaskeun nja kabangsaanana. 'Demi ajeuna loeloegoe tanah Epraim nja Samaria^ djeung loeloegoe Samaria nja anak Re:

Asoer.

M6sir, kitoe deui njiroeau noe di tanah Seg ngabroel, toeloej saloba-lobana napoek di lebak-lebak noe barala,

djeung
20

tjadas, sarta di

tjoek, djeung di

21

22

djoerang goenoeng-goenoeng sakabeh doengoes tjoesakabeh sampalan. 'Dina mangsa eta Goesti bade njoekoer sirah djeung boeloe soekoe; malah djanggotna dikoeroed, koe lantaran hidji peso tjoekoer ^ beunang njewa, noe aja di peuntaseun bangawan, nja eta koe lantaran radja Asoer. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta, tijap-tijap aja djalma ngingoe sapi ngora sasiki djeung domba doewa siki; 'geus kitoe, bawaning tina loba tji-soesoena, eta djalma datang ka ngahakan mantega. Karana sakoer noe kari di
di

ten pertjaja, saestoena maraneh moal ditStepkeun.


malja.
''

Oepama maraneh
:

23

a 2 Badj. 16

5.

6 2 Badj. 7

11. c 2 Badj, 18

17.

d
10 11

V-

8:9.

e 2

Bab. 20:20.

Tidinja Pangeran ngandika deui ka

12

13

14

15

16

Ahas, kijeu pangandikana: 'Geura menta tanda keur diri maneh ka Pangeran, Allah maneh nja menta teh di handap, atawa di loehoer ti manggoeng. 'Ngawalon Ahas: Kaoela moal njoehoenkeun, sarta moal njoba ka Pangeran. 'Ari lahiran Jesaja Eh poetra-poetoe Dawoed geura darengekeun: koetan koe maraneh dikira perkara leuleutikan, maraneh moesingkeun ka djalma-djalma, wet moesingkeun ka Allah kaoela ongkoh? 'Sabab kitoe, Goesti koe andjeun f)imaparineun tanda ka maraneh: Masing njaho, " landjang teh bakal njiram, sarta ngadjoeroekeun hidji anak lalaki; eta bakal dingaranan * Imanoeel. 'Pidahareunana mantega djeung madoe, arigeus tSrangeun mitjeun kagorengan, sarta milih kahadean. 'Karana samemeh eta boedak terangeun mitjeun kagorengan,
;
:
<-'

21

25

sadjero tanah pingahakaneun mantega djeung madoe. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta, oenggal-oenggal enggon, anoe asal aja tangkal anggoer sareboe harga sareboe wang perak, nja siki, eta teh baris walang sangit djeung baris tjoetjoek-tjoetjoekan. Saha-saha noe njorang ka dinja, koedoe mawa djamparing djeung panah; sabab satanah kabeh bakal pinoeh koe walang sangit djeung tjoetjoek-tjoetjoekan. 'Malah sakabeh goenoeng, noe ajeima sok dikoredan koe parang, moal aja noe njorang ka dinja, sijeun walang sangit djeung tjoetjoek-tjoetjoekan; sategesna eta teh baris ngadjarahkeun sapi, sarta baris idekeun domba. a Mik. 5:2; Mat. i 23.
'J
' :

6 p. 8

8, 10. c p.

4.

Badj. 12

19. e p. 5

26.

f 2 Bab. 28:20. g Mak. 8: 11.

PASAL

8.

Nimbalan deui Pangeran ka kaoela: Maneh geura njokot hidji papan roebak, seg koedoe uoelis dina eta koe peso pangot manoesa, kijeu: Kentjeng ngadjarahna, gantjang ngarajahna. 'Djeung kami kersa njaksikeun ka djalma noe satoehoe, nja eta ka " panghoeloe Oeria

sarta

milih

kahadean

teh,

eta tanah,

JESAJA
sarta
3

9.

743

ka Djakavia poetra Jeberekja. 'Djeung deui kaoela ngadeukeutan ka nabi istri seiig eta njiram, toeloej ngadjoeroe hidji anak lalaki. Ari timbalan Pangerau ka kaoela: Koedoe dingaranan Maher-Salal Has-Bas. 'Karana* samemeh eta boedak pibisaeun njgboet bapa djeung 6ma, " kamoektian Damsik djeung djarahan ti Samaria diakoetan ka hareupeun radja Asoer. a i Badj. le lo.
;
:

1.5

nangkabatoe tatadjongan sarta minangka batoe karang noe matak tideuha baris noe doewa bangsa Israil; toer minangka djirgt djeung minangka ridjSt baris priboemi Jgroesalem. 'Loba pisan dina Igbah eta noe bakal titadjong, bloek raroeboeh, toeloej raroeksak atawa kareuna ridjet, datang ka karingkoesna.
;

a Djab. 2. h 1 Petr. 3 14, 15. c 2 34 Koem 9:33; 1 Petr. 2:7,


: :

p.
8.

28

26; Loek.

16

6 p. 7

16. c 2 Eadj.

15

29

16

9.

5
6

Ladjeng Pangeran ngandika deui ka Sapedah kaoela, kijeu pangandikana ijeu bangsa njoemahkeun ka tjai Siloah, anoe leuleuj ngotjorna, sarta aja kaatohan di Resin djeung di anak Eemalja teja, 'noe matak Goesti, satemenna, m6ngke ka maranehanana ngadatangkeun eta tjai bangawan noe rosa nja g8de, tgges radja Asoer bar6ng sakabeh kamoeljaanana; nja eta pidatangeun ka sakabeh waloenganana, djeung njorang ka sakabeh wahanganana; 'sarta bakal kebat ka Joeda, nja tjaah nja palid, < pinepieun kaua beuheung; djeung eta tell bakal meberkeun djangdjangna, wani pinoeh salegana tanah andjeun, ^ Ima'

17

18

''

PSrtelaan moegi dibeungkeut, toret moegi ditjap sadjBroning moerid-moerid simkoering! 'Ari kaoela teja ngar8p-ngarep ka Pangeran, " anoe meungpeunan pameunteuna ka anak-poetoe Jakoeb; djeung sedja ngantos-ngantos ka andjeunna. 'Tah, * ijeu kaoela djeung baroedak paparin Pangeran ka diri kaoela, " minangka tauda djeung minangka moedjidjat di Israil, ti Pangeran sawadya-balad, anoe linggih di goenoeng Sion. 'Djeung lamoen aja noe ngomong ka maraneh kijeu: Koedoe naranja ka toe"^

19

20

noeel
9

a N6h. 3

is. & JSr.

47
!

2.

c p. 30

28.

p. 7

14.

Eh bangsa-bangsa pek bae

"

ngara-

10

11

12

13

14

moek, mgngke maraneh diparinggeskeun; djeung sakabeh noe djaraoeh di boemi, geura rareggpkeun pek bae maraneh njoren, mengke maraneh diparinggeskeun; pek bae maraneh njoren, mengke maraneh diparinggeskeun! 'Heg maraneh babadamian njijeun tarekah, tanwande diboeroengkeun; pek bae ngabaridjilkeun omongan, moal pitoeloeseun; karana Allah noe njarengan kaoela sakabeh. 'Karana kijeu timbalan Pangeran ka kaoela, nganggo panangan kawasa, bari mepelingan ka kaoela, oelah ngalakonan djalan ijeu bangsa; ari timbalanana: 'Maraneh oelah rek njareboetkeun sakait ka sakoer noe koe ijeu bangsa sok disgboetkeun sakait; * djeung oelah rek sarijeun noe dipikasijeun koe eta, sarta oelah rek risi. 'Pangeran sawadya-balad, nja eta noe koedoe disoetjikeun koe maraneh; nja andjeunna noe koedoe dipikasijeun koe maraneh, sarta nja andjeunna noe koedoe dipikarisi koe maraneh. 'Moen kitoe mah andjeunna
:

kang njaroemah djeung katoekangngoesoemah, noe ngaharewos djeung ngaggr6ndeng: naha oeniat lain koedoe naros ka Allahna? karah noe hariroep koedoe dij)angnanjakeun ka noeparaeh"? 'Koedoe anoet kana toret djeung kana pertelaan! Oepama ngaromongna ten noeroetkeun lahiran eta mah, sagnjana moal bogaeun
padjar.

21

'Keur kitoe eta bakal aprakaprakan, nja soesah nja langlajeuseun. Ari geus kitoe, keur njandang langlajeubari seun, eta teh bakal ngagerSget, njapa ka radjana djeung ka Allahna. Ret
''

22

tanggah ka loehoer; 'seug toengkoelka


boemi, doemadakan nja soek6r nja poek, aja mongkleng matak roep6k; estoe dirina diboewang ka enggon boeta-radjin.

23

'Demi tanah noe karoepekan teja moal poek mongkleng. Keur mangsa noe mimiti andjeunna ngadatangkeun kahinaan ka tanah Seboeloen djeung ka tanah Naptali; ari ahirna mah andjeunna ngadatangkeun kamoeljaan ka djalan mapaj laoet, peuntaseun tji Jordan, G-alilea oerang kapir. p. i is. & ibr. 2 13.
t6t6p
''
:

c p.

7:3; 8:3; 20

3.

Moesa 19

31. e

Wahj.

16:9, 11. f Mat. 1:

15.'

PASAL

9.

minangka kasoetjian;

"

sabalikna mi-

bangsa noe loemakoe di noe poek, geus nendjo tjahaja hibar; sarta sakoer noe tjaritjing dina tanah kalang-

Ari

"

744

JESAJA

10.
* Nadjan sakabeh hal kitoe tejabendoenatatjansirna; enjana

kang maot, eta katodjo koe tjahaja. 'Bangsa teh * koe aiidjeun geus didjgngkarkeun, dipaparin kaboengahan rosa pisan; pada boengali di pajoeneun andjeun, sapertos kaboengahan keurmaDgsa diboewat, sakoemaha kaggrahan keur waktoe ngabagi djarahan. 'Karanten " ari pasangan momotanana, sar6ng iteuking poendakna, panggeboeg djalma noe ngagawekeun inja, koe andjeun geus dipeunggaskenn, sapgrtos keur djaman Midian teja. 'Karana sakoer dangdanan djalma noe dangdan dina eukeur goejoer,
"^

keun soengoet.

mah pananganana masih


bae.
12

njodor keneh
p.

a
" ijeu

p.

7:1. 6

5:25; 10:4.

13

14

sartadjeungpapakeanbeunangngoei^jakngoepjak dina getih; eta teh mengke


5

15

didoeroek, djadi hakaneun seuneu. 'Ka-

rana keur ijimangpaateun oerang

geus

16

moerangkaUh, nja oerang teh dipaparin hidji poetra pamegSt; f ari taktakna manggoel kapoerbaan, sarta andjeunna didjgnenganan Adjaib, Patarosan, Allah noe langkoeng kabidji
s'

diowokeun

bangsa hanteu tobat ka noe ngagSboeg ka marauehanana, djeung ten nejangan Pangeran sawadya-balad. 'Mana Israil koe Pangeran bakal diteukteukan * hoeloe djeung boentoet, palapah djeung wawalinian, dina poe sahidji. 'Ari kokolot djeung djalma noe kaadjenan, nja eta noe djadi hoeloe; sarta ari nabi noe palsoe ngawoeroekna, nja eta noe djadi boentoet. 'Karana " noe naroengtoen ijeu bangsa teh pada njasabkeun; sarta sakoer noe koe eta ditoengtoen, pada dilegleg. Sabab kitoe Goesti moal boengah tina hal baroedjangna, sarta pahatoena djeung randana koe andjeunna moal diwelasan; karana sakabeh ge djalma moenapek nja bangsat,
Tatapi
'

'*

wasa, Ramaning kalanggengan, Kapalaning kasalametan. 'Ari hal ngadjSmba-

ranana kapoerbaan andjeunna sarta djeung hal kasalamgtan teja moal aja pitoengtoengeunana dina panglinggihan
'

sarta oenggal-oenggal biwir ngomong teu patoet. Nadjan sakabeh hal kitoe teja bendoena tatjan sirna; enjana mah pananganana masih njodor keneh bae.
a
17
p.

42

25. b 5

Moesa 28

13

p.

19

15. c p. 3

12.

sarta dina karadjaanana; istoening koe andjeunna bade ditetepkeun djeung bade dipageuhkeun, nganggo kaadilan djeung nganggo kabgnSran, ti ajeuna sarta datang ka salalanggengna. ^ Kagoematian Pangeran sawadya-balad

Dawoed

18

Kai'ana kadorakaan ngagoelak tjara seuneu, ngahakan walang sangit djeung tjoetjoek-tjoetjoekan, dalah leuweung kekep ge kahoeroe; njeleboeng haseupna ngeloen. 'Koe bebgndoe Pangeran sawadya-balad tanah teh ngaggdoer, djeung

noe bade ngadamel


6 p.

kitoe.
27.
:

a Mat. i
10
:

-.

i5.

26
22

15.

c p.

10

d
18.

v-

26. p. 7

14.

19

batoer.

f
1 7
:

Tp.

22.

g Hak. 13
p.

p.

11

2.

Loek.

32, 33.

37

32.

10

Goesti ngadatangkeun pangandika ka Jakoeb, nja eta geus ninggang ka Israil. 'Sarta djalma saloba-lobana bakal i^ada nganjahokeun, nja eta oerang Epraim djeung priboemi Samaria, noe sadjero kamagoengan djeung sadjgro hate goemSde ngaromong kijeu: 'Bata geus roegroeg, tapi oerang engke ngadegkeun deui make batoe tatahan; tangkal Iowa geus ditoewarau, tapi Sngke koe oerang digantian koe ki poetri. 'Tatapi Pangeran

20

djalma-djalmana pada djadi hakaneun seuneu; teu silih-pikaroenja batoer pada 'Pek motong ngatoehoe, tapi langlajeuseun bae; kop ngahakan ngentja, tapi teu seubeuh; hidji-hidji djalma datang ka ngahakan daging leungeun sorangan; 'MSnase ngahakan Epraim, Epraim ngahakan MSnase, sarta doewanana bargng ngamoesoeh ka Joeda. Nadjan sakabeh hal kitoe teja bSndoena tatjan sirna; enjana mah pananganana masih njodor keneh bae.

PASAL

10.

Pibalaieun djalma noe narangtoekeun


2 lis,

bade ngaloehoerkeun moesoeh-moesoeh " Rgsin, sina ngaroeroeg ka dinja, sarta satroe-satroena koe andjeunna bade di11

jiikoekoeh doi'aka, kitoe deui ahli noenoe naroeliskeun kasoesahan, 'nga"

tjolokan: 'oerang

oerang Pglisti

ti

hareup, sarta toekang; nja eta bakal


ti
i

Sam

pada ngahakanan Israil, makenjalangap-

njoentroengkeun noe malarat ti djeung ngarSboet bebgneran noe balangsak oemat kami; soepaja randa-randa djadi djarahanana, sarta maranehanana bisa ngarajahan pahatoe
rah
kaadilan,

JESAJA
3

10.

745

'Na koemaha pilampahenn maraueh

14

dina ijoean njiksa, sarta dina karoeksakau, noe pidatangeun ti noe djaoeh? Ka saha maraueh nja moeroe meuta toeloeng? sarta di mana maraneh nja neuudeun kamoeljaan maraneh'? 'Taja hjan

ngarampoejoek sahandapeun sakitan, atawa roeboeh tjlok ti handapeun noe Nadjan sakabeh hal kitoe dipareuntjit. teja bendoena tatjan sirna; enjana mah pananganana masih njodor keneh bae.
ti
''

15

a 5 Moesa 27
5

19. 6 p. 13

6.

c p. 5

25.

Pibalaieun Asoer, " noe djadi panggeboeg w6ra kami, sarta bSbendoe kami minangka iteuk, ditjgkgl koe leungeun eta! 'Ari eta teh koe kami dipiwarang ngadatangan * hidji bangsa moenapek; nja koe kami ditimbalan ngaroeroeg ka bangsa noe dibgndon koe kami; sina ngadjarah djaraheun djeung sina ngara-

ic

17

"Ari leungeun aing geus meunangkeun kamoektiau bangsa-bangsa sapgrti sajang; djeung tjara noe njokot gndog anoe ditinggalkeun, nja kitoe aing geus njokot saboemi kabeh sarta taja noe kikiplik djangdjang, atawa tjalangap pamatoek, soemawonna moeu disada. "Naha karah balijoeng sok moedji maneh ka noe ngadekkeun'? atawa ragadji sok ngagoengkeun diri ka noe molahkeun? kawas pangggboeg molahkeun noe ngoelangkeun, djeung kawas iteuk ngoelangkeun noe lain sipat kai! Sabab kitoe koe Goesti, Pangeran sawadya-balad, " rahajatna noe lalintoeh mengke didatangan kasakit ngabggangan, djeung di handapeun kamoeljaanana piajaeun noe moentab, kawas moentab seuneu. Sarta engkenatjahaja

keun satata noe gagah.

'

jah rajaheun, sarta sina ngidSk-ngidek ka dinja, " didjijeun saperti ieutak loeloeroeng. 'Halta eta mah lain kitoe pi-

Israil minangka seuneu, djeung'' Kasoetji-

10

hatena lain kitoe pikarSpeunana; 6njana mah dina hatena hajangeun noempoerkeun, hajangeun ngabasmi bangsa-bangsa lain saeutik. 'Karana ari omongna: Naha kapala aing Kalno lain radja sarerejana? 'Naha lain disaroewakeun djeung Karkgmis? sarta Hamat lain disaroewakeun djeung Arpad? kitoe deui Samaria lain disaroewakeun djeung Damsik? Sakoemaha leungeun aing meunangkeun eta karadjaan brahala, nadjan artja-artjana ngoengkoelan ka artja J6roesalem sarta
nijateunana,

sarta

18

''

19

na minangka hoeroeng; seugngadoeroek tjoetjoek-tjoetjoekanana djeung walangsangitna, wani leboer dina poe sahidji. 'Malah kamoeljaan leuweungna djeung pakebonanana koe andjeunna bakal dibejakkeun, boh njawana, bohbadanna; ari pidjadieunana saperti noe gering ngoerangan. 'Sarta sesa kakaian leuweungna ten sabaraha rejana, datang ka boedak ge bisaeun noeliskeun.
a
p.

37:36. 6

p.

5:19.
<*

'

20

Demi geus

kitoe, dina

mangsa eta

11

ka

artja Samaria, 'djeung sakoemaha aing migawe ka Samaria sarta ka brahalana, naha aing moal bisa migawe kitoe ka JSroesalem sarta ka brahalana?
a
p.

21

7:20.

b
:

p.

9:17. c Djab. 18:43; 83:11.


p.

22

sesa Israil, nja eta anak-poetoe Jakoeb noe rahajoe, moal naleukeum deui ka noe ngageboeg ka maranehanana nja pinaleukeumeunana teh ka Pangeran, Kasoetji Israil, djeung satgmen-tgmenna. 'Sesana pibahkeun, nja eta sesa Jakoeb, ka Allah noe langkoeng kawasa. 'Ka;

d
12

2 Kadj. 18

19

36

18.

rana

''

13

dimana Goesti parantos eta sakabeh padamelanana di goenoeng Sion sarta di JSroesalem teja, kami tangtoe njiksa hal beubeunangan kagoemgdean hate radja Asoer, djeung hal kaahengan panonna noe loehoer. 'Karana ari omongna: Aing pangmigawe kitoe teh nja koe kawasa leungeun aing djeung koe kapintgran aing, wantoe
kitoe,

Demi geus

Israil! sapgrti

masih bilangan bangsa maneh, keusik laoet, sesana bae

23

noe bakal balik teh; geus pasti pisan dibejakkeun; kaadilan wani tjaah. 'Karana Goesti, Pangeran sawadya-balad, " bakal ngadamgl pgrkara mejakkeun, sarta geus pasti pisan, di tgngah saboemi
kabeh.
a
p.

37

31. b

Koem

27, 28. c p. 28

22.

24

aing binangkit sarta aing geus ngaleungitkeun pawatesan bangsa-bangsa, bari babandaanana koe aing dirampogan, djeung priboemina koe aing diroeboeh;

Sabab kitoe aja timbalan Goesti, Pangeran sawadya-balad, nja kijeu: Eh oemat kami, noe tjitjing di Sion poma oelah sijeun koe Asoer, ana ngagitik ka maneh koe panggeboeg, djeung ngoengkoelkeun iteukna ka maneh, salampah
!

746
25

JESAJA

11.

di

26

Mesir teja. 'Karana sakeudeung deui pisan bejak bendoe, seug wera kami toemgrap ka dinja, matak toempoer. 'Harita Pangeran sawadya-balad bakal

27

molahkeun pangrangket ka dinja, " sapangageboegna ka Midian, di batoe karang Oreb teja; djeung tetekenna, noe ngoengkoelan laoet teja, koe andjeunna bakal dioengkoelkeun, salampah di Mesir teja. 'Ari geus kitoe, " dina poe eta momotanana pileungiteun ti taktak maneh, kitoe deui pasanganana ti poendoek maneh, sarta pasanganana pipoetjateun bawaning maneh lintoeh.
''

a Hak.
23

25. 6 2

Moesa 14

16. c J6r.

30

8.

29

30

31

32

Eta teh datang ka Ajat, ngaliwat ka Migron; di Mikmas noenda barang-barangna. 'Pada madjoe deui njorang sesela; mondokna di Geba; ari Raniah ngagidir; Giba, nagara Saoel, kaboer. Eh, anak Galim geura ngadSngek sora maneh; eh, Laisa! regejjkeun; eh, AnatotI maneh teh balangsak. 'Madmena ngabetjir; priboemi Gebim tingalatjir. Toe
'

koe panggeboeg bahamna, sarta noe doraka bakal dipaehan koe lantaran ambekan lambena.' Kaadilan minangka beulitan angkengna, djeung kajaktosan minangka beulitan pisaboekanana. 'Mangsa eta keroed bakal sagnggon djeung anak domba, sarta mejong bakal dgpa djeung anak embe; ari anak sapi, singa djeung sato beunang ngalebeng bakal babarSngan, sarta hidji boedak leutik noe ngagiring inja. 'Ari sapi djeung biroewang bakal diangon reudjeung; anakanakna bakal darepa babargngan sarta singa bakal njatoe djarami sapgrti sapi. 'Djeung deui orok bakal oelin sisi lijang oraj welang, sarta boedak noe dibeuteungan njoesoe leungeunna pingodokeun ka gorowong oraj santja. "Di satoengkSb goenoeng kami noe soetji teh " moal aja noe njilakakeun, moal aja noe ngaroeksak; karana boemi teh harita pinoeh koe kanjaho ka Pangeran, saperti dasar laoet kalipoetan koe tjai.
''
;

Sam. 17:12;

p.

4:2; 53:2.
65:25;
Jfih.

6 p. 42

01

1.

harita keneh ugarandegna di

33

34

Nob; pek ngagagkeun leungeunna ka goenoeng anak Sion, nja ka pasir Jeroesalem. Saenja-enjana, Goesti, Pangeran sawadya-balad, bade noetoehan dahan-dahanna, lantaranana ngarisikeun; sarta noe laloehoer dSdggna bakal ditoewaran, djeung sakoer noe djarangkoeng bakal dihandapkeun. 'Ari saleuweung kekep teh koe andjeunna bade ditjatjar koe beusi, sarta sagoenoeng Libanon bakal roegi'oeg koe noe Langkoeng Moelja.
'

c Djab. 72:12.

p.

34

25.

fl

p.

35 9
;

Hab. 2:14.
akar noe pingadggeun minangka bandera pikeun bangsa-bangsa, djeung oerang kapir bakal pada nanjakeun andjeunna sarta pangreureuhan andjeunna tangtoe moelja. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta Goesti bade njodorkeun deui pananganana ngadoewa-kalian, kersa meunangkeun sesa oematna, noe kari

Ari geus kitoe, dina mangsa eta

Isai teja

PASAL
Ari
"
2

11.

tina toenggoel Isai mgngke bidjil seuweu; nja hidji siroengtina akarna mengke boewahan. 'Sarta eta * bakal dilinggihan Roh Pangeran, teh
hidji

Mesir, ti Patros, ti Koes, Sinar, ti Hamat, djeung ti poelo-poelo laoet. 'Sarta andjeunna bade nandjeurkeun hidji bandera iiikeun bangti

Asoer,

ti

ti

Elam,

ti

Roh kapinteran djeung


3

pangartian,

Roh

tarekah djeung kawasa, Roh kanjaho djeung kasijeunan koe Pangeran. 'Sarta
eta teh pingambSkaneunana di djero kasijeunan koe Pangeran; ari ngahoekoe-

manana moal
4

satin gal-tingal

sotjana,

djeung ngabgngrauana moal sadangoedangoe tjgpilna. 'Enjana mah bakal ngahoekoeman ka noe malarat kalawan kaadilan, djeung ngabgneran ka noe balangsak di boemi kalawan kaestoean; ari boemi koe andjeunna bakal digeboeg

* ngarijoengkeun oerang Isnoe diboewang, djeung ngoempoelkeun oerang Joeda noe pabalgntjar, tina opat toengtoeng boemi. 'Ari kadgngkian Epraim bakal leungit, djeung noe njoesoekgr ka Joeda bakal dibasmi " Epraim moal dengkieun deui ka Joeda, sarta Joeda moal njoesoekgr deui ka Epraim. 'Seug pada hiber, njambgr taktak oerang PSlisti ka koelon toer babarengan ngarajahan oerang wetan; Edom djeimg Moab bakal kabawahkeun ka kawasana, sarta oerang Amon pitaloekeun ka maranehanana. 'Malah Pangeran pinoempgseun lengkong laoet MSsir, djeung

sa-bangsa,

rail

JESAJA
ngoeugkoelkenn pananganana ka loehoereuu bangawau teja, dikeunailn anginna noe leuwili rongkah, digeboeg didamSl toedjoeh waloengan, soepaja dipeunta16

12,

13.

747

goenoeng-goenoeng, koemaonam bala gSde; sora tagiwoer karadjaan bangsadi

make taroempali. 'Djeiiug piajaeun djalan nggmploiig, sorangeun sesa oemat sakoeandjeunna, noe kari ti Asoer; inalia noe diajakeun pikeun Israil keur
sail
'^

basana indit
a

ti

tanah MSsir
:

teja.
c J6h. 37
:

G
19.

Boem
2

15

12. 6 p. 49
:

22; 50

8.

Moesa 14

29.
7

PASAL
Dina mangsa

12.
8

eta maneh bakal oendjoekan kijeu: Noen Pangeran! koering hatoer noelioen ka andjeiin, rehing andjeun tadina ngabendon ka koering; doepi bgndoe andjeun geus sirna, sareng andjeun ngalilipoer ka koering. 'SaSnjana, " Allah noe djadi kasalametan koering; koering senang ati, hanteu sijeunsijeun; karana salira Pangeran noe djadi

bangsa noe karoempoel; Pangeran sawadya-balad keur iigaloris balad jjgrang. 'Daratangna ti tanah noe djaoeh, nja ti sisi langit; teges Pangeran djeung paparabotan bSndoena, k6rsa ngaroek p. 5 26. sak satanah kabeh. Geura maridangdam! karana poean Pangeran geus deukeut; ari pidatangeunana sabijasa karoeksakanti noe Moerbawisesa. 'Sabab kitoe sakabeh leungeun bakal " ngareplek, djeung hate sakabeh djalma bakal galimir; 'sarta bakal pada soemeblak, bari kataradjang soesah djeung njeri, wani aladoeg-ladjer tjara noe keur ngadjoeroe; bakal silih-tendjo djeung batoer bari hareraneun, beungeutna bareureum kawas hoeroeng.
:

a
9

Sam. 4

1.

kabedasan koering djeung djaboer koering, sarta andjeunna noe djadi kasalametan koering. 'Djeung maraneli pinjijoekeun tjai kalawan kaatohan tina soemoer-soemoer kasalametan; 'djeung bakal ngaromong dina mangsa eta: *Geura halatoer noelioen ka Pangeran; geura njareboetkeun jiadjenenganana, oetarakeun dadamelanana ka sagala bangsa; aroewarkeun jen padjenenganana langkoeng loelioer. 'Geura maroedji ka Pangeran; karana andjeunna geus ngadam61 padamelan araheng; sing goeruita eta teh di sakoeriling boemi. 'Eh priboemi Sion! geura soesoerakan djeung ajeuh-ajeuhan; karana Kasoetji Israil teh langkoeng agoeng di tengah maneh.
'^

10

11

Masing nganjahokeun, poean Pangeran pidatangeunana leuwih bgngis, njasewot nja banggt ambekna; soepaja tanah teh koe eta didjijeun soewoeng, djeung djalma dosa eusi tanah ditoempoer, dileungitkeun ti eta. 'Karana" bentang-bentang langit sarta gogonjokanana moal njaangkeun tjahajana; panon-poe bidjil soerem, djeung boelan moal ngaggbjar tjahajana. 'Da kami teh kgrsa iijiksa ka doenya tina hal kagorengan, kitoe deui ka djalma doraka tina hal kasalahan;
djeung kami rek ngaleungitkeun kamagoengan djalma angkoeh, sarta adigoengna djalma lalim koe kami rek dihandapkeun. 'Djalma koe kami rek
*

12

13

a 2 Moesa 15

2.

h Djab. 105

1.

c Djab. 148

13.

disina langka alah batan gnias pangaloesna, nja manoesa disina langka alah batan * Smas Opir. 'Sabab kitoe kami bakal ngobahkeun langit, sarta boemi

PASAL

teh
13.

bakal

ojag,

ngeser

ti

enggonna,

tina
14

Ijeu teh babawaan Baboel, noe katingali koe JSsaja poetra Amos. Geura maraneh " nandjeurkeun hidji bandera dina loehoer goenoeng boelistir geura pada ugageroan ka darinja masing tarik, bari ngagoepajan, sina pada ngasoepan lawang menak-menak! 'Kami geus nimbalan ka sakoer noe beunang

bawaning bendoe Pangeran sawadya-balad, djeung tina bawaning po-

15

kami njoetjikeun estoe kami geus njaoer prawira-prawirakami,noesaroeka-soeka tina kaagoengan kami, sina ngadjalankeun bendoe kami. 'Aja sora ngagoeroeh
;

le

ean sewoting doekana. 'Ari pidjadieunana saperti mentjgk dibeberik, djeung tjara domba noe taja noe ngoempoelkeun; hidji-hidji djalma pada moeroe sabangsa-sabangsana, nja hidji-hidji djalma pada kaboer satanah-satanahna. Sahasaha noe kapanggih bakal ditoebl6s, djeung saha-saha noe kasoesoel babaroekal roeboeh koe pedang. 'Ari dakna bakal diraremoekkeun di hareupeun panon maranehanana, imah-imahna
'

'^

748

JESAJA
di:

14.

dirampogan, djenng awewe-awewena


paraksa.
c 1 Radj.

ti

kasoesahan maneh,

ti

kariweuhan

a J6h. 32

7; Mat. 24

29. 6 p. 10

12.

9:28. d Djab. 137:9; Nah. 3:10.

17

Masing nganjahokeun, noe koe kami rek digeuingkeun ngadatangan ka maranehananateh,njaetaoerangMadajin,noe moal mikahajang perak, djeung moal mikasoeka 6mas. 'Ari gondewa-gondewana bakal ngararSmoekkeun baroedjang, sarta boewah beuteung koe eta moal dipikaroenja; panonna moal hawatireun ka baroedak. 'Nja kitoe eta Baboel, noe djadi pangaloesna karadjaan, kaahenganing kaagoengan oerang Kasdim
5

is

19

maneh, djeung ti pagawean bangga, noe dimistikeun ka maneh teja, 'seug maneh bakal ngoetjapkeun ijeu misil hal radja Baboel, kijeu piomongeun maneh: Koetan toekang ngagawekeun teh eureun? koetan nagara emas teh eureun? 'Pangeran geus motongkeun iteuk djalma daroraka, panggeboeg noe karawasa, 'noe ugaggboeg ka rahajat-rahajat kalawan sewot, ngageboegna teu pggatpggat; * noe marentah ka bangsa-bangsa

20

21

sakoemaha Allah ngabalikkeun nagara Sadoemoe djeung Clomora teja. 'Moal dieusian deui saendgngna, ^ djeung moal dienggonan deui toeroen-toemoeroen; ari oerang Arab moal masang himah di dinja, djeung taroekang ngangon moal majakkeun ingon-ingon di dinja. 'Ari noe bakal ngabajak di dinja ' sasatoan galak, djeung imahna bakal parinoeh koe koekoekteh,

mengke

dibalik,

"

kalawan ambSk, dikanijajana taja noe 'Saboemi kabeh reureuh nja kSrta; pada barerag senggak. 'Samalah ki djamoedjoe baroengaheun koe karana maneh, kitoe deui ki poetri di goenoeng Libanon, [pokna] Ti waktoe maneh ngalondjor, koela teh teu didatangan anoe noewar. 'Enggon noe maot di handap njSblak koe karana maneh, mapagkeun
dihiding.
:

maneh datang;

eta ngageuing-geuing-

keun koe karana maneh sakoer noe paraeh, sakabeh " badot boemi; sakabeh radja bangsa-bangsa koe eta disina haroedang ti sakorsi-korsina. 'Pok "^ eta

beloek; malah

manoek naam pingareng10

22

djeung setan-setan bakal adjroeg-adjroegan di dinja. 'Ari oesoeng-esang bakal tingkorejak dina karaton-karatonna, sarta adjag bakal tingbaraoeng dina gSdong-gedongna, oeroet soekan-soekan. Geus deukeut pisan
di dinja,

goneun

sakabeh pada ngomong ka maneh kijeu: Maneh oge geus keuna ap6s satjara koela
11

kabeh; geus djadi saroewa djeung koela. 'Kaagoengan maneh geus ditoeroenkeun ka gnggon noe maot, " katoet sora tjS-

kana waktoena, sarta poeanana moal dimgngke-mgngke. a i Moesa 19 25.


:

16mpoeng maneh;
sasarap
f
12

ti

handap maneh

di-

6 J6r. 50:39. c p. 34: 11, 14.

PASAL

14.

Karana Pangeran bade ngawglasan ka


Jakoeb, sarta Israil tangtoe koe andjeunna dipilih deui; mengke eta pada dipernahkeun deui dina tanahna, djeung piajaeun semah ngariloe ka maranehanana, njampoerkeun diri ka anak-poetoe Jakoeb. 'Malah maranehanana bakal dianteurkeun koe bangsa-bangsa, diparoelangkeun ka gnggonna; toeloej anakpoetoe Israil bakal ngabogaan ka eta bangsa-bangsa di djSro " tanah Pangeran, didjijeun boedak lalaki djeung boedak awewe; djadi pada ngadjarah anoe tadinangadjarahkamaranehanana, sarta pada marentah ka noe tadina ngaga13

bilatoeng, djeung simboet maneh tjatjing. 'Eh, bentang isoek, anak padjar! koetan maneh geus ragrag ti langit? eh maneh,noe ngelehkeunbangsabangsa! koetan maneh geus ditilas, rag-

14

15

IS

wekeun ka maranehanana. a 3 Moesa 25 23. Ari geus kitoe, samangsa maneh koe Pangeran dipaparin reureuh, ka loewar
:

17

rag ka boemi? 'Tadina maneh ngomong sadjero hate: Aing dek naek ka langit, dek ngadjoengdjoengkeun korsi aing ka loehoereun bentang-bentaug Allah, sarta dek tjalik di goenoeng tepangan, anoe sabeulah ti kaler; 'aing dek naek ka loehoereun enggon laloehoer dina mega, dek njaroewaan ka noe Leuwih Agoeng. 'Kari-kari maneh ditoeroenkeun ka Snggon noe maot, ka noe pangdjerona dina gorowong! 'Saha-saha noe nendjo ka maneh, bakal moerelSng ka maneh; pada nggSskeun, [bari ngomong]: Koetan nja eta djalma noe sok ngobahkeun boemi, noe sok ngojagkeun karadjaan-karadjaan teja? 'Doenya koe eta geus didjijeun kawas tggal ISga, djeung nagara-nagara
'J

JESAJA
geus ditoempoerkeun; ari sakitanana ten meuuang balik tara dilesotkeuu, ka imah. 'Sakabeh radja bangsa-bangsa pada ebog sadajana kalawan hormat,
''

15.

749

29 liidji

18

waktoe aja* babawailn kijeu: 'Eh maneh, satanah Pglisti! oelah boengah sabab pangggboeg, anoe ngagSboeg ka maneh teja, geus potong; karana ti akar
oraj

19

saiuakam-samakamna;
;

'ari

maneh mah
30

geus dipitjeun ti koeboer maneh, tjara siroeng sipat giroek ibai'at badjoedjalma uoe dipaehau, noe ditoebles koe pSdaug,
20

heun eta nja naga


tjikal

pibidjileun santja, sarta piboewahibgr. 'Ari tjikal-

djeung

djalma malarat bakal diarangon, noe mariskin bakal ngabajak

21

22

23

uoe taroeroeii ka batoe-batoegorowong; sapSrti bangke noe diid6k-idek. 'Maneh moal satoenggal djeuug eta di djgro koeboer, tina sabab maneh geus ngaroeksak tanah maneh, sarta rahajat maneh koe maneh dipeuntjitan. Ari toeroenan bangsat moal dis6boet salalanggengna. Geura njadijakeun baris meuntjit anak-anakna > tina kadorakaan kolot-kolotna; oelah koengsi ngaradgg ngabogaan boemi, bari tonggong doenya disina pinoeh koe nagara-nagara.'Djeung deui lahiran Pangeran sawadya-balad teh: Kami rek ngamoesoeh ka maranehanana, datang ka Baboel teh koe kami dibasmi nja ngaran uja sesa, boh anak boh intjoe, lahiran Pangeran. 'Malah eta teh koe kami rek didjadikeun milik landak, sarta enggon tjai; djeung koe kami rek disapoekeun, nganggo sapoe anoe baris noempoerkeun, lahiran Pangeran sawadya-balad. a p. 9 3.
'
'

bari s6nang ati; sabalikna akar

maneh

mah koe kami mengke


31

dipaehkeun, lan-

taranana langlajeuseun; sarta sesa maneh bakal dimangsakeun koe eta. 'Eh lawang! geura midangdam; eh nagara! geura ngadjerit; engke maneh adjoer, eh satanah Pglisti! karana ti kaler djeboel haseup, sarta taja noe njingsalkeun maneh di balana noe ngaleugeudeut.

32

'Djadi

koemaha

nja pingadjawa-

beun ka oetoesan eta bangsa? Jen Pangeran geus ngadggkeun Sion, sarta di Sion teh sakoer noe balangsak oemat andjeunna pimanggiheun panjalindoengan.
Badj. 16
:

20. 6 p. 13

PASAL
"

15.
: :

'^

Ijeu teh babawaan Moab. ap. is i; jgi-. 48 i. Saestoena Ar, dajeuh Moab, ti peuting diroeksak, katitiwasan; saestoena Kir, nagara Moab, ti peuting diroeksak, katitiwasan. 'Tjat oerang Moab nandjak ka nagara Bait djeung Dibon, ka " pamoedjaan, sedja tjeurik; nagara N6bo djeung

b Dan. 5

19. c p. 34
:

Djak. 10

3.

J6h. 32:21.
:

13. f Aj. 21 26. g Djab. 48 3. h J6r. 50: 33. i Aj. 18: 19; Djab. 37: 28. _; 2Moesa20:5. h p 34:11.

e J6h. 28

Medeba koe Moab dipangmidangdam* sirah sakabehna geus digoendoedjanggot sakabehna geus dikoeroedan.'Sakoernoeleumpangdiloeloeroengloeloeroengua pada disamping karoeng sakoer noe di loehoer imah sarta di pasar-pasarna maridangdam kabeh ana toeroen tjeurik. 'Ari nagara Hesbon djeung Elale djgdjgritan; sorana kadenge tgpi ka nagara Jahas. Sabab kitoe sakoer noe sadija, bala Moab, patingdargngek; pikirna soesaheun pisan. 'Hate kaoela djgdjeritan koe halMoab; kakaboeranana nepi ka nagara Soar, sapi oemoer tiloe taoen teja. Saestoena nandjakna dina tandjakan Loehit bari tjeurik; sagnjana saparat djalan ka nagara Horonaim eta teh tingdjalerit, pada alokalok kabalahian. Saestoena tjai Nimrim bakal saroewoeng; noe matak djoedjoekoetan datang ka perang, dangdaoenan datang ka bejak, taja pisan sipat noe
;

24

Pangeran sawadya-balad geus soempah, kijeu timbalanana: Sagnja-enjana, sakoemaha pikersaeun kami, nja kitoe pidjadieunana; djeung sakoemaha noe dipastikeun koe kami, nja kitoe piboektieunana. "Nja eta kami " rek ngaroeksakkeun eta Asoer di djero tanah kami, sarta rek diidek-idek dina goenoeng kami; * seug pasanganana pileungiteun
ti
3

keun
lan,

"^

25

maranehanana, djeung momotanana


5

26

27

pileungiteun ti poendoekna. 'Tah^ kitoe papasten, noe dipastenkeun ka saboemi kabeh; sarta kitoe panangan, noe disodorkeun ka loehoereun sakabeh bangsa. 'Karana nja Pangeran sawadya-balad

noe mastenkeun; na saha noe bakal ngaboeroengkeun? sarta nja panangan andjeunna noe njodor; na saha noe bakal moendoerkeun?
'^

'

a
28

p.

31

8.

6 p. 9

4; 10

27. c Sil. 21

30.

Mangsa taoen" poepoes radja Ahas,

750
7

JESAJA

16,

17.

'Sabab kitoe arta-banda beunangna, djeung teuteundeunanana, koe eta bakal diakoetan, dipeuutaskeun ka soesoekan waroe lot. 'Wantoe hal djedjeritan teja ngoerilingan sawewengkeran Moab midangdamna nepi ka nagara Eglaim, sarta midangdamna nepi ka nagara Ber-Elim. Saestoena tjai Dimon pinoeh koe getih; karana kami ka Dimon rek nerapkeun leuwihan; singa bakal ngadatangan ka kakaboeran oerang Moab, sarta ka sesa eusi tanah.
haredjo.
;
'

areujna; tadina eta nargpi ka nagara Jaser, ngargmbat di tegal lega; dahandahanna ngareuj, datang ka meuntas laoet. 'Sabab kitoe kaoela sSdja njeungtjeurikan kebon anggoer Sibma, miloe tjeurik djeung oerang Jaser; eh, Hesbon

io

p.

16

12.
:

6 p. 22

12

J6r.

48

37

JSh. 7:18.

C J6r. 48

38.

PASAL

16.

Geura " maraneh ngirimkeun anak dom2

ba ti nagara Sela, pelebali tegal lega, pikeun anoe njangking tanah, nja ka goenoeng anak Sion! 'Karana sapSrti manoek ngalantrah, * sajangna dikoekoeprak, nja kitoe pilampaheun anak Moab awewe di peupeuntasan tji Arnon. 'Koedoe pad a uganteuran tarekah, milampah kaadilan; kalangkang maneh di tSngah tSngari djijeun sapSrti ti peuting; soempoetkeun boeboedalan; anoe ngalantrah pom a koe maneh oelah dinjatakeun. 'Boeboedalan bangsa kaoela sina ngaloembara di maneh; eh Moab! maneh sing djadi panjoempoetan pikeun eta tina sabab noe ngaroeksak; karana " noe ngadjSpit teh Sngke moesna, noe ngaroeksak engke bejak, noe ngidekngidek engke toempes, leungit ti boemi. 'Sabalikna mengke diadggkeun hidji
pangtjalikan tina kaasihan; ''sarta dina eta teh pilinggiheun hidji noe sipat satoehoe, di djSro himah Dawoed, njgpeng

11

12

djeung Elale! maneh dek disinarSmbgs koe tji-panon kaoela; karana oesoem maneh ngala boeboewahan djeung oesoem maneh diboewat kaboeroe koe socsoerakan perang. 'Djadi kaboengahan djeung kagerahan dileungitkeun ti pakebonan, wani dina kekgbonan anggoer euweuh sesenggakan, euweuh soesoerakan; geus taja toekang ngirik noe ngirik anggoer dina pameresan karamean koe kami geus dieureunkeun. 'Sabab kitoe beuteung kaoela ngalgngis koe hal Moab, saperti katjapi; djeung anggn kaoela koemergteg koe hal Kir-Heres. 'Ari geus kitoe, lamoen Moab nembongkeun maneh, lamoen njoesahkeun maneh dina pamoedjaan teh, bari asoep ka kasoetjianana nengda, moal aja dja; '^

'^

djadina.
13

a JSr. 48

29. 6 J6r.

48 32. cp. 15
:

5.

d p. 15

2.

14

Tah, kitoe pangandika, noe diandikakeun koe Pangeran hal Moab, bareto. 'Ari ajeuna Pangeran ngandika deui,

pangandikana: Didjero tiloe taoen, " taoen djalma boeboeroeh, kamoeljaan Moab teh tangtoe datang ka hina, katoet djalmaua noe mangpirangpirang lobana; ari pisesaeunana saeutik
kijeu

sabijasa

pisan,

moal

rosa.

aj.

14 :6; p. 2i:i6.

PASAL
Ijeu teh
"

17.

babawaan Damsik.
a
p.

13:1;

J6r.

49:23.

hoekoem, djeung ngersakeun kabSngrau, sarta enggal midamSl kaadilan.


a
6 "
2 Badj. 3
:

4.

6 p. 10: 14. c p. 14:

4. tip. 9

6; 32:

1.

Kaoela geus ngadarenge bedja hal kamagoenganMoab; angkoeheun kabinabina; nja adigoeng, nja kamagoengan, nja gede ambgk; tapi soewabanana ten kijeu-kijeu. Sabab kitoe, oerang Moab mSngke midangdam koe hal diri Moab, kabeh ge bakal midangdam; koe hal padgmen nagara Kir-Hareset maraneh bakal hoemaregoeng; geus tangtoe eta
'

teh diboerak-barik. 'Saestoena * lahan nagara Hesbon araloem; moenggoehing kgbon anggoer Sibma, djoeragan bangsabangsa geus pada ngababadan areuj-

Masing njaho, Damsik bakal disingkirkeun, leungit kanagaraanana; mengke eta djadi toempoekan batoe roegroeg. 'JSTagara Aroer bakal pada tiiseun, oeroetna pigeusaneun ingon-ingon; nja eta mgngke ngabajak, sarta moal aja noe matak reuwas. 'Ari benteng mengke dieuweuhkeun ti Epraim, kitoe deui karadjaan ti Damsik, reudjeung sesa oerang Sam; pidjadieunana " sapgrti kamoeljaan anak-intjoe Israil, lahiran Pangeran sawadya-balad. a Mik. i g. Ari geus kitoe, dina mangsa eta kamoeljaan Jakoeb piwaloerateun, djeung kalintoehan awakna jjikoeroeeun. 'Ari pidjadieunana sapgrti aja noe diboewat,
:

JESAJA
piboewateun, pek koe leungeuuna dipiboewatan rauggeujauana; estoe pidjadieunana sapSrti aja noe moeloeng heutjak di 16bak Rgpaim. 'Tatapi aja oge noe kari geusau poepoerieun, " sapgrti ngadjoel boewah djetoen, doewa tiloe siki dina tjongo pontjotna, opat lima siki dina dahan tangkal noe sok leubeut, lahiran Pangeran, Allah Israil. 'Dina mangsa eta manoesa teh pinili-

18,

19.

751

ngeupeul

PASAL

18.

Adoeh tanah, gnggontingharijgng djang2

Israil.

keun ka noe ngadamel ka manehauana, sarta panonua tegeseun kana Kasoetji 'Harita moal nilik deui kana
''

djang, noe di peuntaseun waloengan Koes, 'noe sok ngoetoesan djalma djalan laoet^ toempak sampan wawalinian, dina tonggong tjai! Eh, oetoesan tangginas! geura laleumpang ka hidji bangsa noe djangkoeng njaherang; bangsa noe matak sijeun ti barang aja ka-ajeunakeun; nja toekang atoeran-atoeran djeung toekang ngidgk-ngidek, anoe dirajahan ta-

nahna koe waloengan-waloengan.

'Eh,

altar-altar,

"

djidjijeunan

leungeunna,

10

11

djeung moal nendjo deui ka beunang ^ nja eta sipat Asera djeung titironmata-poeteja.' Dina mangsa eta nagarana noe rareugreug pidjadieun sapgrti enggon tiiseun noe di djSro leuweung djeung di poutjot goenoeng, noe ditaringgalkeun tina sabab oerang Israil teja; estoe djadi soewoeng. 'Karana maneh geus mopohokeun ka Allah kasalametan maneh, sarta maneh hanteu inget ka Batoe karang pangreugreugan maneh teja; sabab kitoe maneh teh geus melak pepelakan karesepan, djeung ditantjeban bibit anggoer sedjen. 'Keur basana maneh melak, seug koe maneh dikikis, ari isoekna pelak maneh koe maneh geus datang ka kgmbangan; ana dipiboewatan wani noempoek keur poean aja kasangsaraan djeung panjakit

migawe ramona,

''

a p. 24 13. 6 p. 1 4. c p. 2 8. l^ajah. d 3 Moesa 26 30 1 Radj. 14 23. e 5 Moesa 32:15,18.


:
:

12

13

14

Adoeh, aja sora ngagoeroeh bangsa pirang-pirang! ngagoeroehna sapgrti ngagoeroeh laoetan; adoeh, aja sora ngadjegoer kaom-kaom! ngadjegoerna saperti ngadjggoer tjai pohara! 'Estoe kaom-kaom bakal tingdjalggoer, saperti ngadjggoer tjai gede; tatapi koe andjeunna mgngke " diseuseul, seg bakal kaboer djaoeh, sarta dioebrak-abrik, * tjara hoeoet di goenoeng-goenoeng katgbak angin, djeungsaperti^pglgdoeg moeutir katgbak topan. 'Meneran reup peuting, doemadakan, aja panjingsijeuuan; samemeh braj beurang maranehanana Tah, kitoe pibagianeun geus euweuh. djalma noe ngarampogan ka oerang, sarta pidoeoemaneun djalma noe nga rjab. 76 i. rajahan ka oerang.
''
:

sakabeh priboemi djagat, djeung sakoer noe nggnggonan boemi! " samangsa aja hidji bandera ditandjeurkeun di goenoeng-goenoeng, koedoe pada nendjokeun; djeung samangsa aja sangkakala ditijoep, koedoe pada ngadengekeun.'Karana kaoela didatangan timbalan Pangeran noe kijeu: Kami kgrsa loenggoeh bae, " bari ningalikeun ti panglinggihan kami; saperti panas mengret ti beurang, tjara mega iboen keur panas oesoem diboewat. 'Karana samemeh diboewat, sabada kembangan, dimana koedoena rek djadi boewah asak, pek koe andjeunna areuj-areujna bade dikeureutan koe arit, djeung dahan-dahanna bade disingkahkeun, dipahpralan. 'Bade ditilarkeun sarerejana adjang manoek bangsa njamber, noe di goenoenggoenoeng, sarta adjang sasatoan boemi; seug dipoeoekan manoek bangsa njambgr teh satoengtoeng oesoem panas, djeung dipoeoekan saroepaning sasatoan boemi teh satoengtoeng oesoem tiris. 'Dina mangsa harita eta bangsa noe djangkoeng nja herang, bangsa noe matak sijeun ti barang aja ka-ajeunakeun, nja toekang atoeran-atoeran djeung toekang ngidek-ngidgk, anoe dirajahan tanahna koe waloengan-waloengan teja, tangtoe njanggakeun pangabakti ka Pangeran sawadya-balad, f ka gnggon padjgngngan Pangeran sawadya-balad, nja ka goenoeng Sion. a p. is 2.
''

'^

''

h rjab. 83

2.

Djab. 33

14.
5.

Aj. 15

33. e Dj.ab.

68

30, 32.

Moesa 12

PASAL
"

19.
:

b Djab. 1:4; p. 29:5. c Djab. 83

14.

rf

Aj. 20

29.

Ijeu teh babawaan Mgsir. a p. 13 i; J6r. 46 2. Masing njaho, Pangeran nitihan hidji mega kentjSng, kgrsa njoempingan tanah
:

752

JESAJA
It

19.

Mesir; ari brahala Mesir bakal ngaredjat

pajoeneun andjeunna, djeung hate oerang Mesir bakal galimir di dj6ro dirina. Sarta kami bakal njolokan oerang Mesir ka pada oerang Mesir; seug bakal silih-perangan doeloer pada doeloer, batoer pada batoer, nagara pada nagara, karadjaan pada karadjaan. 'Djeung roh oerang Mesir bakal didamgl kosong di djSro dirina; sarta " tai'ekahna koe kami rek dileungitkeun geus kitoe eta bakal pada ngoemahaan ka
ti
'

batoe-djoeroe kaom-kaomna. 'Pangeran ka tengah eta geus ngasoepkeun hidji


<"

15

roh bengkok, noe matak njarasabkeun ka oerang Mesir dina sakabeh kalakoeanana, saperti djalma mabok daloegdagdaligdeug dina oetahna. 'Sarta oerang Mesir teh moal aja deui pagawean, 1ampahkeuneun f hoeloe atawa boentoet, palapah atawa wawalinian. a Djab. 33 10.
:

b i

Moesa 11
:

5. c J6h.

21:1. d

p.

47

13. e p. 29

10.

/
iG

p. 9

14.

brahala-brahala, ka djoeroe-djoeroe tenoeng, ka toekang-toekang njaroemah,


i

djeung ka toekang-toekang ngoesoemah. 'Malab oerang Mesir koe kami rek diselehkeun ka leungeun djoeragan noe kesit; nja hidji radja noe bengis bakal ngaradjaan ka dinja, lahiran Goesti, Pangeran sawadya-balad. 'Djeung deui tjai laoet bakal ngoletrak, sarta waloengan bakal saat, wani toehoer. Toer waloengan bakal pada baoe batjin; bangawan MSsir bakal arorot, wani saraat; bajongbong djeung darengdeng bakal lalempes.'Sampalan-sampalan mapaj
'

Dina mangsa eta oerang Mesir teh pidjadieun saperti awe we; nja ngagidir nja sijeun tina sabab dioengkoelkeunana panangan Pangeran sawadya-balad, anoe
koe andjeunna dioengkoelkenn ka loehoereun eta. 'Harita tanah Joeda djadi matak baloewas ka oerang Mesir; sahasaha noe kaingetan ka eta, tangtoe sijeuneun, tina sabab papasten Pangeran sawadya-balad, anoe koe andjeunna geus dipastenkeun ka dinja.
a
p.

17

14:27.

18

bangawan, mapaj sisi bangawan, kitoe deui sakabeh pepSlakan toeroet bangawan, bakal garing, kakgboetkeun koe angin, datang ka euweuhna. 'Ari palikapalika bakal tinggareroeng; * sakoer noe sok ngantjelomkeun oeseup ka bangawan bakal tingharoeroeng, sarta noe sok ngaroengkoepkeun heurap ka tjaitjai

19

20

bakal araloem. 'Djeung deui toe-

kang migawe haramaj beunang maoed


10

11

12

13

bakal areraeun, ' bareng sakoer toekang ninoen lawon bodas.' Malab tihangtihang nagara bakal diraremoekkeun; sakabeh toekang boeboeroeh bakal pada ngoeloewoet pikir. Kapala-kapala Soan woengkoel djalma paloeng bae; pangrempoegan Piraon noe pangpinterna ge bodo pisan pirempoegna. Koemaha maraneh bisa ngomong ka Piraon, jen: Koering teh toeroenan djalma palinter, toeroenan radja-radjabaheula? 'Dimana djalma pinter bangsa maneh? ajeuna sina ngabaredjakeun ka maneh, djeung sina nganjarahokeun anoe dipastenkeun koe Pangeran sawadya-balacl hal tanah Mesir. 'Kapala-kapala Soan teh geus djaradi paloeng; kapala-kapala Nop pada kagSlo; oerang MSsir pada kasasabkeun koe
'

21

"^

22

Dina mangsa eta di tanah Mesir piajaeun lima nagara noe ngomong basa Kanaan, sarta " soempah ka Pangeran sawadya-balad anoe hidji bakal diseboet nagara pangroeksakan. 'Dina mangsa eta di tengah tanah Mesir piajaeun hidji altar bade ka Pangeran, sarta di pelebah watesna piajaeun hidji tihang bade ka Pangeran. 'Nja eta miuangka tanda djeung saksi di tanah Mesir teh bade ka Pangeran sawadya-balad. Karana oerang Mesir bakal pada sasambat ka Pangeran tina sabab anoe nganijaja; ladjeng andjeunna bade miwarang ka maranehanana * hidji poerah noeloeng nja gegSden; seug maranehanana koe eta pada dileupaskeun. Sarta Pangeran tangtoe nganjahokeun andjeun ka oerang Mesir teh, anoe matak oerang Mesir datang ka pada nganjahokeun ka Pangeran dina mangsa harita, " djeung bakal pada ngabaktikeun koerban peuntjitan djeung koerban kadaharan, toer bakal ka laloewar nadar ka Pangeran, sarta nalaoer. 'Djadi Pangeran bade ngaggboeg ka oerang MSsir teh, matak
;
'

balahi,

tapi ditjageurkeun deui; djeung bakal tarobat ka Pangeran, sarta koe


'^

andjeunna ditarima,
keun.
Dj.ib.

bari
J6r. 12
1.
rf
:

ditjalageur16. 6

N6h. 9
;

27.

GS:32; Mai.

Moeaa 32

39.

JESAJA
23

20, 21.

758

Dina mangsa eta piajaeun

hidji djalan

24

25

gede ti Mesir ka Asoer; ari oevang Asoer pidatangeun ka M6sir, kitoe deui oerang MSsir pidatangeun ka Asoer; malah oerang Mgsir bakal ngabarakti babarSngan djeung oerang Asoer. 'Dina mangsa eta Israil djadi katiloena ka Mesir djeung ka Asoer, matak berkah di tengah boemi. Sarehna pada diberkahan koe Pangeran sawadya-balad, kijeu timbalanana: Sing salamet oemat kami oerang M6sir, djeung dadamelan panangan kami oerang Asoer, sarta kagoengan kami oerang Israil!
'

PASAL
Mangsa
2

20.
i

taoen " Tartan datang ka nagara Asdod, basa eta dititah koe
sarta

Sargon, radja Asoer,

merangan
5

ka Asdod tepi ka beunangna teja, 'nja dina mangsa eta Pangeran ngandika koe lantaran J6saja poetra Amos, ari
pangandikana: Maneh geura leumpang, sarta boeka karoeug tina tjangkeng maneh, djeung taroempah maneh laanan tina soekoe maneh. Prak Jesaja milampah kitoe; leumpangna poeroetjoel, bari teu ditaroempah.'Tidinja Pangeran nim-

Sakoemaha abdi kami Jesaja leumpangna poeroetjoel bari teu ditaroempah tiloe taoen Jilana, * djadi tanda
balan:
i

djeung alamat hal perkara Mesir djeung hal perkara Koes teja: 'nja kitoe radja

Asoer mengke ngagiringkeun djalma djarahan ti Mesir djeung djalma bojongau


Koes, kolot-boedak paroeroetjoel bari teu ditararoempah, sarta marorete biti

ritna,
5

matak wirang oerang M6sir. 'Mangsa eta maranehanana pirareuwaseun djeung piareraeun, tina sabab oerang Koes, noe diandelkeun koe maranehanana, djeung tina sabab oerang M6sir, " noe diagoelkeun koe maranehanana. 'Sarta priboemi eta tanah sisi laoet teh bakal pada ngomong dina mangsa harita: Tah, kitoe djadina andelan oerang, noe koe oerang diboei'oe, menta toeloeng, soepaja diloepoetkeun ti radja Asoer teja; ari oerang teh koemaha nja pirahajoeeun? a 2 Eadj. i8:i7.
6 p. 8: 18. c p. 30:2.

10

njorang tanah kidoel, nja kitoe noe pidjSboeleun ti tegal ISga, ti tanah noe matak sijeun. "Aja tetendjoan banggt pisan, dinjahokeun ka kaoela. Toekang tjidra teh sok njidra, djeung toekang ngaroeksak teh sok ngaroeksak. Eh, bangsa Elam! geura indit; eh, bangsa Madajin! geura nggpoeng. Sagala roehah-rahoeh tina sabab eta teja koe kami rek dieureunkeun. 'Pedah kitoe tjangkeng kaoela pinoeh koe peurih; nja kaoela teh kataradjang njgri, " saperti njeri noe keur ngadjoeroe; kaoela paparoengkoetan tina sabab noe kadenge kaoela soemeblak tina sabab noe katendjo. 'Hate kaoela asa kasasar; kareuwasan ngagetkeun ka kaoela; wantji sareupna, kar6s6p kaoela, geus didjadikeun matak ngagidir kaoela. Eta teh natakeun medja; ari noe kgmit ngadjaga; brak njatoe-nginoem. Eh kapalakapala! geura darangdan, marinjakan kepSng! 'Karana kaoela koe Goesti geus ditimbalan kijeu: Maneh geura bral, ngadggkeun hidji toekang kemit; sina ngabedjakeun anoe katendjo koe manehanana! 'Beh, eta teh nendjo saaleutan noe taroempak koeda, doewa-doewa; woeh deui saaleutan kalde djeung saaleutan onta. Ari toekang kemit teh sarggep ngadengekeunana, gemetjiisan. 'Tidinja oendjoekan sarta bSdas, sorana tjara singa: Noen Goesti! simkoering nangtoeng dina palalangon, teu petot-petot, sadinten-dinten; sareng simkoering ngadjanteng dina pangdjagaiin saban-saban w6ngi. 'Doemadakan, itoe djeboel saaleutan djalma noe taroempak koeda, doewa-doewa. Pok eta teh ngomong: Geus roeboeh, geus roeboeh Baboel, djeung sakabeh artja aallahanana geus diroeksakkeun kana taneuh. 'Eh, toetoean kaoela djeung anak pangirikan kaoela! ari noe kadenge koe kaoela ti Pangeran sawadya-balad, Allah Israil teh, nja eta koe kaoela geus dibedja''
'

''

keun ka maraneh.
c p. 26
11
:

17.

(i

J6r.

a cjak. d-.u. b 51:8; Wahj. 18 2.


:

p.

24

ig.

Ijeu teh

babawaan Doema.

PASAL
Ijeu teh
"

21.
a
13:1.
"
12

babawaan tggal 16ga sisi laoet.


p.

Sapgrti

angin

topan

ngadoepak

" Ti tanah Seir aja noe ngaggro ka kaoela: Eh, poerah ngadjaga! koemaha peuting teh? Eh, poerah ngadjaga! koemaha peuting teh? 'Ngadjawab poerah ngadjaga Geus isoek, tapi peuting keneh.
:

754

JESAJA
deui,

22.

Oepama maraneh hajang nanja


deui.
13

seg nanja; geura baralik, engke ka dijeu


a 5 Mocsa 2
:

5.

Ijeu teh

babawaan Arab.

u
15

16

17

Eh, kapilah oerang Dedan! maraneh pimareutingeun di djero leuweung di Arab.'Aja noe. narejang ka noe halabliab, pada ugirim tjai; priboemi tanah Tema maranggihan ka noe kaboer, pada nganteuran roti. 'Karana kalaboerna sijeun pgdang, sijeun pedang beunang matek, djeung sijeun gondewa beunang m6ntang, sarta sijeun perang banget. 'Karana kaoela koe Groesti geus ditimbalan kijeu: Di djero sataoen, " sabijasa taoen djalma boeboeroeh, sakabeh kamoeljaan * Kedar tangtoe datang ka bejak. 'Sarta ari sesa bilangan toekang panah, prawira oerang Kedar, tangtoe saeutik pisan; karana Pangeran, Allah Israil, noe ngandika kitoe. a p. lo u.
<"
:

moekakeun dingding Joeda; sarta maneh dina poe eta ngaloris pakarang di gedong leuweung. 'Djeung maraneh nendjoan beulah-beulah dajeuh Dawoed, saenjana loba pisan;
'^

Jfir.

49

28. c p. 22

25.

PASAL
Ijeu teh
"

22.

babawaan lebak
teh,

tetendjoan.
a
p.

13:1.

noe matak maneh sakabeh " oenggah ka loehoer imab ? 'Eh maneh, noe pinoeh koe tagiwoer, nagara roesoeh, koeta soeka-soeka! djalma maneh noe kasabgt lain kasabet koe f)6dang, sarta lain paeh pgrang. 'Sakabeh kapala maneh kalaboer sarerejana, pada dibarogod koe toekang panah; sakabeh djalma maneh noe kapanggih dibarogod sarerejana, pada ngalolos djaoeh pisan. 'Sabab kitoe tjarek kaoela: Geura pada ngalijeus ka kaoela, dek tjeurik kanjSnjerian; montong njaroesahkeun maneh ngalilipoer ka kaoela tina hal karoeksakan anak bangsa kaoela. 'Karana ijeu teh poe karoesoehan, djeung pangidSk-ngidgk, sarta kagoejoeran ti Groesti, Pangeran sawadya''
'^

Koe naon maneh

toer maraneh ngoempoelkeun tjai empang hilir. 'Ari imah Jgroesalem koe maraneh dibilang, djeung ngabongkar imah sawareh, bar is mageuhkeun koeta. 'Malah maraneh njijeun deui hidji empang dina sela-sSla doewa koeta, baris tjai empang heubeul. f Tatapi maraneh ten tolih ka noe ngadamel kitoe, sarta noe ngadjadikeun kitoe ti anggalna teja koe maraneh ten dipadoeli. 'Ari Groesti, Pangeran sawadya-balad teh, dina poe eta miwarang tjeurik sarta aloek-aloekan, miwarang f goendoel djeung disamping karoeng. 'Sihoreng teh noe aja kaatohan djeung kaboengahan, modaran sapi djeung meuntjitan domba, njatoe laoek * sarta nginoem anggoer; [aromongna]: Hajoe, oerang njatoe-nginoem; karana isoekan oerang teh paeh! 'Ari Pangeran sawadya-balad teh J geus ngebrehkeun ka kaoela: Eta kadorakaan teh tepi ka maraneh paeh ge moal dihampoera ka maraneh; kitoe timbalan Goesti, Pangeran sawadya-balad.
'

'

p.

15

3.

6 Njanj. 4
:

9. c J6r.

11.
:

(Z

Radj.
p.

7: 2.
:

e 2
i
1

Eadj. 25

4.

p.
1

12.

(/

p. 15
15.

2.

56 12.

Kor. 15

32.

Sam.

dina Igbak tetendjoan; nja Y>oe dibongkar tembok, djeung djedjgritan njanghareup ka goenoeng. 'Karana oerang Elam geus njokot wadah djamparing, mawa kareta dieusi djalma djeung noe taroempak koeda; sarta oerang Kir geus moekakeun kSpgng. 'Ari geus kitoe, ISbak maneh noe pangaroentjoelna parinoeh koe kareta, sarta noe taroempak koeda teh araja di hareupeun lawang.
balad,

Aja deui timbalan Groesti, Pangeran sawadya-balad teh^ kijeu: Maneh geura bral, ngadatangan mantri djero, nja eta Sebna, noe njekel gedong teja; [koedoe mopojan kijeu]: 'Maneh boga naon di dijeu? djeung maneh boga saha di dijeu, wet maneh di dijeu njijeun pikoeboereun adjang maneh, tjara noe njijeun pikoeboereun keur dirina di gnggon loehoer, nja natah dina batoe tjadas geusan pangtjitjingan sorangan? 'Masing njaho, maneh mengke koe Pangeran dialoengkeun; ngaloengkeunana sap6rti djalma lalaki; sarta maneh koe andjeunna bakal diboengkoes dibobontot. 'Seug maneh koe andjeunna digoeling-goelingkeun;
nja digoelingkeun saperti bola, ka hidji tanah noe lega ngentja-ngatoehoe; nja di dinja maneh pipaeheun, sarta nja di dinja piajaeunana kareta maneh noe moelja-moelja, eh maneh noe matak hina ka ggdong djoeragan maneh! 'Djadi

JESAJA
maneh koe kami
tiua
20

23.

765

i-ek

didjongklokkeun
G

tj6tj6kelan

maneh, sarta maneh

21

22

23

2i

bakal dipotjot ti kapangkatan maneh. 'Ari geus kitoe, dina poe eta kami rek njaoei- abdi kami Eljakim anak Hilkia; 'nja eta koe kami rek dipakeanan badjoe maneh, djeung dibenbeuran saboek maneh, sarta kadjenfingan maneh koe kami rek dipaparinkeun ka leungeun eta; ari eta teh pidjadieun bajia ka priboemi JSroesalem djeung ka anakintjoe Joeda. 'Sarta " sosi gedong Dawoed koe kami rek diteundeun dina taktak eta, sina ngaboekakeun, taja noe meundeutkeun, djeung sina meundeutkeun, taja noe ngaboekakeun. 'Malah eta koe kami rek ditantjgbkeun, * saperti pakoe dina enggon pageuh; sarta pidjadieun minangka korsi kamoeljaan pikeun bangsa bapana. 'Djeung bakal disangsangan sakabeh kamoeljaan bangsa bapana, saseke-selerna, sakabeh ba-

MSsir, bakal parSriheun tina tjarita hal Tiroes. 'Eh, priboemi poelo! geura parindah ka Tarsis^ bari maridangdam. Karah kitoe nagara maraneh noe soekasoeka teh? Ari asalna ti djaman baheula, sarta dibawa koe soekoe sorangan ka noe djaoeh, baris ngoembara. 'Na saha noe ngSrsakeun kitoe ka Tiroes, noe sok ngagandjar makoeta, sarta nangkodana pada kapala, soedagarna pang'

10

11

rang noe leutik-leutik, ti sgpet barang sipat bokor, tepi ka sakabeh barang
25

12

sipat kendi. 'Dina

mangsa

eta, lahiran

Pangeran sawadya-balad teh, seug eta pakoe, noe ditantjebkeun dina enggon pageuh teja, bakal disingkirkeun; tangtoe ditilas, toeloej tjoplok; ari eta barang-barang anoe njangsang ka dinja teja, bakal dibasmi; karana Pangei'an
''

13

noe ngandika kitoe.


c p. 21: 17;

a wahj. s-.t. b Esr. 9:8.

2i

3.

PASAL
Ijeu teh
"

23.

u
p.

babawaan

Tiroes,
a

13:1; J6h. 26:27.


15

di boemi? 'Nja Pangeran sawadya-balad noe nggrsakeun kitoe teh; noe dipandang nganistakeun kamagoenganingsagalakamoeljaan, djeung ngahinakeun sakabeh noe pangkahormatna di boemi teja. 'Eh, anak Tarsis! geura bojor ka tanah maneh, saperti tji Enil; * da geus taja beubeurna. 'Andjeunna geus njodorkeun pananganana ka loehoereun laoet, ngobahkeun karadjaan-karadjaan; Pangeran geus miwarang hal tanah Kanaan, koedoe ditoempoer enggonna warewSg. 'Sarta ari timbalanana: Eh parawan, anak Sidon, noe dikanijaja! maneh ka-hareupna moal soeka-soeka deui. Geura dangdan, pindah ka tanah Kitim! ISFadjan di dinja ge maneh moal manggih reureuh. 'Toeh geuning, tanah Kasdim; eta bangsa tadina teu aja; oerang Asoer noe ngadggkeun eta keur djalma tanah kareeng; nja eta narangtoengkeun panggoengpanggoengna djeung ngaroegroegkeun karaton-karatonna; nagara teh koe eta didjadikeun hoenjoedan. 'Eh, kapal Tarsis! geura maridangdam; karana enggon maraneh noe weweg teh geus diroeksak.
''

kahormatna

Eh, " kapal Tarsis! geura maridangkarana nagara Tiroes geus diroeksak, taja imah, taja geusan asoep;
dani;
2 ti

tanah Kitim meunangna bedja. 'Eh, priboemi poelo! geura rarepeh. Nangkoda Sidon, noe sok lalajaran di laoet, tadina pada minoehan ka maneh. 'Sarta pepglakan tji Sihor, beubeunangan tji Enil, djadi kahasilan eta, njorang laoet gSde; toer eta teh djadi pasar sagala bangsa. 'Eh Sidon! maneh masing era; karana laoet djeung gnggon wewgg di laoet ngomong, kijeu pokna: Koela teu ngarasa njSri ngadjoeroe, soemawonna boga anak; koela teu ngamoemoele anak noe boedjang, teu ngagedekeun anak noe landjang. 'Barang datang bedja ka

16

17

18

mangsa eta Tiroes teh bakal djomlo toedjoeh poeloeh taoen lilana, noeroetkeun oemoer radja hidji; geus toetoep noe toedjoeh poeloeh taoen teh, ka Tiroes bakal kalaksanakeun oenina njanjian dajang teja: 'Eh, dajang djomlo! geura njokot katjapi, los ngamen di nagara, sing ngeunah nja ngatjapi, sing tjepet nja njanji, soepaja maneh lakoe deui! 'Karana sanggeus toetoep noe toedjoeh poeloeh taoen teh, Pangeran bade ngalajad ka Tiroes; toeloej Tiroes malikan deui kana ngarahna sarta djinah deui djeung pamadjgg; sakabeh karadjaan doenya di satonggong boemi. "Tatapi kaoentoenganana djeung pamadjggna bakal soetji bade
'Ari geus kitoe, dina
"^

756

JESAJA
;
\

24, 2f
di

ka Pangeran

moal difilep djeung moal diampihan; sat6g6sna kaoentoenganana piadjangeun sakoer noe ngarenggon di pajo'eneun Pangeran, soepaja dadaharan datang ka seubeuhna, sarta baris papakean
c 1

tengah bangsa-bangsa,

djoel

boewah

f saperti ngadjetoen, sapSrti moepoeri

A satoetoep ngala
I

boewah anggoer. 'Eta

aloes.
Moesa 10;
15.

p.

le. 6 aj.
2.

12

is, 21.
',

15

teh bakal sargnggak, sarta tarik sowarana; pada soesoerakan tina kaagoengan Pangeran, ti tebeh laoet. 'Sabab kitoe

d Wahj. 17:

PASAL

24.

geura pada ngahormatan ka Pangeran geura pada ngahordi tebeh wetan; matan ka padjgnengan Pangeran, Allah
'

Masiug nganjahokeun, Pangeran bade


ngosongkeun boemi, sarta didamgl baroentak; aritonggongboemi koeandjeunna bade dibalik, djeung priboemina dipa2
If,

Israil, di poelo-poelo laoet! a


h p. 22
:

J6h. 7:i2,i3.
:

25.

c p. 33

9.

(Z

4
6.

1: 12, 17, 18.

p.

17:5,

Moesa 35 33. g Djab. 97:1.

e Joel

balSntjarkeun.'Arigeuskitoe,sakoemaha djalma loba, nja kitoe keneh panghoeloe sakoemaha badega, nja kitoe keneh doej

Ti toengtoeng boemi oerang ngadenge poepoedjian, ngamoeljakeun ka noe Langkoeng Adil. Demi tjarek kaoela: Lah, aing asa adjoer, asa adjoer; pibalaieun diri aing! " toekang tjidra sok njalidra; estoe lantaran tjidra toekang tjidra njahdra. 'Eh, djalma eusi boemi!

noenganana; sakoemaha eusi-imah, nja kitoe keneh djoeraganana istri; sakoemaha noe meuU, nja kitoe keneh noe ngadjoewal; sakoemaha noe ngindjeumkeun, nja kitoe keneh noe ngindjeum; sakoemaha noe mihoetangkeun, 3 nja kitoe keneh noe bogahoetang.'Boemi teh tangtoe dikosongkeun wani beresih, djeung dirajahan wani bejak; * karana Pangeran noe ngandika pangandika ki4 toe. 'Boemi teh ' prihatin nja lempes; djagat teh aloem nja lempes; noe loehoer djalma eusi boemi teh araloem. kanadjisan handa5 'Karana boemi teh peun priboemina; sababpadangarempak papakon, ngadoepak pikoekoeh, ngaro6 bahkeun pgrdjangdjian langggng. 'Pedah kitoe boemi teh dihakan panjapa, djeung priboemina njarandang lara; pedah kitoe djalma eusi boemi teh gararing, toer 7 manoesana kari saeutik pisan. 'Anggoer anjar teh prihatin, " tangkal anggoer teh aloem; sakoer noe tadina boengah 'Kaatohan nere8 hate tingroemahoeh. banggeus dj6mpe; gandeng noe saroekasoeka geus eureun; kaatohan ngatjapi 'Moal aja deui noe ngi9 geus djSmpe. noem anggoer make kakawihan; arak 10 pipaiteun ka noe nginoem. 'Nagaranoe soewoeng teh geus diroeksak; oenggal imah geus dipeundeutkeun, taja noe bisa
'^

17

18

19

20

maneh engke kataradjang sijeun, djeung lombang, sarta djiret. 'Ari geus kitoe, saha-saha noe mangloempatkeun sowara matak sijeun, tangtoe tigoebrag kana lombang; djeung saha-saha noe handjat ti djero lombang, tangtoe karingkoes koe djiret; karana " peundeut di manggoeng geus marolongo, sarta pademen boemi arojag. 'Boemi teh bakal leboeradjoer, boemi bakal remoek-boeboek, boemi bakal goejau-gajoen." Boemi bakal galoewang-galejong tjara noe mabok, djeung oenggoet-oenggoetan saperti pondok; sarta boemi bakal beurat koe kamasijatanana, noe matak roeboeh, sarta
*
'^

moal hoedang
c 1

deui. a p. 21:2. 6 Moesa 7:11. d Djab. 82:5.

J6r.

48:43.

21

Ari geus kitoe, dina poe eta Pangeran tangtoe njiksa " ka balad manggoeng

22

noe di manggoeng, sarta ka radja-radja boemi noe di boemi. 'Djeung bakal dikoempoelkeun, saperti sakitan dikoempoelkeun kana gorowong, bari seug pada
ari geus lila ditoetoep dina pandjara; antarana toeloej pada disiksa deui. 'Didinja " boelan teh bakal wirang, djeung panon-poe bakal era; karana Pangeran sawadya-balad teh harita_djoem6n6ng radja di goenoeng Sion, nja eta di Jeroesalem, di hareupeun para sesSpoehna, a Ep. 2 2. sarta nganggo kamoeljaan.
''
:

23

11

asoep.

'Di

loeloeroeng-loeloeroeng pa-

12

13

tingdargngek tina hal anggoer; sagala kaboengahan geus djgmpling; kaatohan boemi geus toeloej. 'Di djSro nagara ngan kari soewoengna, sarta lawangna geus dikadekan, diggmpoer. 'Karana nja kijeu pidjadieunana di sadjero boemi.

Wahj. 20

7.

c p. 13

10.

PASAL

25.

Noen

Pangeran! Allah koering nja andjeun; koering s6dja ngaloehoerkeun

JESAJA
ka andjeun, sSdja ngauoehoenkeun ka
padjgnengan andjeun; karanten andjeun geus ngadamSl moedjidjat, nja eta papasten ti anggalna, noe sajaktos nja satoehoe. 'KarantSn " nagara teja koe andjeun geus didjadikeun toempoekan batoe; koeta noe reugreug teja geus didjadikeun hoenjoedan; karaton djalma nagara lijan geus didjadikeun lain nagara; salalanggSngna moal diadSgkeun deui. 'Koe pSrkawis kitoe djalma bSdas bade pada ngahormatan ka andjeun; koeta bangsa lalini bade sarijeuneun koe andjeun. 'Karantgn andjeun djadi benteng pikeun noe miskin, nja benteng pikeun noe waloerat dina sadjgro kasoekgranana; * nja panjalindoengan baris njingkiran tjaah, nja hijeum baris njingkiran panas; karantgn napsoe djalma lalim sapSrtos tjaah keuna kana tembok. 'Sapgrtos panas di enggon keeng, nja kitoe andjeun bade ngareunteutkeun tagiwoer djalma nagara lijan; sapgrtos panas koe hijeum mega, nja kitoe pamoedji djalma lalim bade didgdetkeun.
'Sarta Pangeran sawadya-balad di ijeu goenoeng bade hadjat noe. parglgm ka sakabeh bangsa, hadjat anggoer toelen, noe parelgm pinoeh koe soemsoem, anggoer toelen, beunang njaring. 'Djeung deui di ijeu goenoeng andjeunna bade ngaleungitkeun tjindoeng beungeut, noe djadi lantaran sakabeh bangsa katjindoengan; kitoe deui dingding, noe djadi lantaran sakabeh oerang kapir kadingdingan. 'Maot teh " koe andjeunna bade dileungitkeun saendengna; samalah Goesti Pangeran bade njoesoetan tjipanon ti sakabeh beungeut; sarta kahinaan oematna koe andjeunna bade disingkahkeun ti saboemi kabeh; karana Pangeran noe ngandika kitoe. a p. 26 5.
"*
.

26.

757

11

12

'Djeung bakal meberkeun leungeunna dina djgro eta, sakoemaha noe ngodjaj meberkeun leungeunna, dek ngodjaj; tatapi kamagoenganana djeung tipoe-daja leungeunna koe andjeunna tangtoe dihandapkeun. 'Sarta bentenging gnggon loehoer koeta -koeta maneh koe andjeunna tangtoe diroentoehkeun, dika-handapkeun, diggbroegkeun ka boemi, ngagoler dina taneuh.

PASAL Dina mangsa eta di

26.

tanah Joeda bakal

dinjanjikeun njanjian kijeu :" Oerang teh boga hidji nagara noe reugreug; kasalamgtan koe Pangeran didjadikeun koeta djeung benteng. 'Geura * maroekakeun lawang-lawang, soepaja bangsa bengr, noe ngestoekeun katoehoean, sina asoep. 'Kantgnan pisan nja pikgrsaeun, andjeun bade ngtgpkeun sadaja kasgnangan, tina sabab ngandglna ka andjeun. 'Sing pada ngandgl ka Pangeran salalawasna; karana salira Pangeran " djadi batoe karang langggng. 'Karana andjeunna geus ngaroentoehkeun noe darijoek di noe loehoer, nja eta nagara noe poendjoel teja; eta teh koe andjeunna geus dika-handapkeun, nja dikahandapkeunana ka boemi, digebroegkeun kana taneuh; 'sina diidgk-idgk koe soekoe, nja koe soekoe djalma balangsak, koe dampal djalma malarat.
a Djab. 46
:

p.

60 18. b Djab. 118 19. c 5 Moesa 32


:
:

4.

6 p. 4:6.
9

c 1

Kor. 15:55.

d Wahj. 7:17; 21:4.

Ari dina poe eta djalma bakal ngomong kijeu: Tah, ijeu Allah oerang, noe koe oerang diantos-antos tangtoena njalametkeun ka oerang; nja ijeu Pangeran,
;

10

noe koe oerang diantos-antos; hajoe, oerang masing gargrah sarta masing baroengah tina kasalamgtan andjeunna. 'Karana panangan Pangeran pilinggiheun dina ijeu goenoeng. Dgmi Moab teja bakal diloeloeh di gnggonna, sajjgrti dj arami diloeloeh dinapangberakan.

10

11

Djalan djalma noe bgner Igmpgng pisan; pilakoeeun djalma noe bgngr koe andjeun ditimbang rata. 'Tjatjakan dina djalan hoekoeman andjeun, Pangeran! koering pada ngantos-ngantos ka andjeun; kahajang hate koering anging kana padjengngan andjeun, sareng kana panginggt-nginget ka andjeun. Koering " ti peuting hajang ka andjeun tgroes sargng hate; malah koering sedja ggmgt nejangan andjeun tgroes sargng soekma koering di sadjgro koering; karantgn satijap-tijap hoekoeman andjeun aja di boemi, djalma eusi doeuya dialadjar kabgneran. 'ISTadjan noe doraka dikoernijaan, moal diadjar kabgngran; masili di tanah noe bgngr eta teh migawe goreng, sargng ten tgrangeun dina kaagoengan Pangeran. a Djab. 119:55. Noen Pangeran! panangan andjeun
'

758

JESAJA

27.

12

13

14

15

geus didjoengdjoeugkeun, doepi eta mah teu waspadaeun. Mengke mah pada waspadaeun dina kagoematian andjeun ka oemat, bari areraeun; jaktos, moesoehmoesoeh andjeun bade dilgboer koe seuueu. 'NoenPangeran! koe andjeun bade dipgtakeun koering teh pada salamet; nialah saniskanten panggawe koering nja andjeun keneh noe ngadamel ka koering. 'Noen Pangeran, Allah koering sadaja! aja deui djoeragan lijan ti andjeun noe tadina mararentah ka koering; nanging koe bSrkah andjeun koering njargboetkeunpadjenenganandjeun. 'Ana maraot eta teh moal hiroep deui, ana paraeh moal hoedang deui; wantoe koe andjeun disiksa, sareng ditoempoer, moenggah sadaja panginget-ngiuggt ka dinja koe andjeun dileungitkeun. 'Andjeim geus ngawoewoehan eta bangsa, noen Pangeran! andjeun geus ngawoe-

nganjatakeun getihna, sarta moal ngarimboenan deui ka djalmana noe diparaehan.


a 2 Kor. 4 17. 6 cjab. 57:
:

2. c

mk.

3.

PASAL
Dina mangsa
teja,

27.

eta Pangeran tangtoe njiksa ka Lewiatan, oraj tangginas, kitoe deui ka Lewiatan, oraj ngaringkel

nganggo pedang andjeunna noe


nja gede, nja santosa; bari andi djero

teuas,

djeunna maehkeun ka naga noe


laoet teja.
2

Dina mangsa eta " aja hidji kebon anggoer,beureum anggoerna; geura pada njanjikeun eta. 'Kami, Pangeran, noe ngaraksa eta; sakeudeung-keudeung koe kami ditjaian; soepaja oelah aja noe heureuj ka dinja, noe matak koe kami diraksa beurang-peuting. 'Kami hanteu panas manah; pek bae walang sangit
djeung tjoetjoek-tjoetjoekan merangan ka kami koe kami rek ditempoeh, bari dihoeroe sakali. 'Atawa eta teh koedoe moentang kana kabedasan kami, ngarapihan ka kami; hadena eta teh ngarapihan ka kami. 'Di djaman mangke Jakoeb tangtoe akaran, Israil k6mbangan sarta djadi, wani pinoeh satonggong djagat koe boewahna.
!

woehan

eta bangsa bari ngamoeljakeun


5

16

17

18
.

19

andjeun; sadajana wates tanah koe andjeun geus dilggakeun. Noen Pangeran! dina keur kasoekgran eta teh ngadareuheus ka andjeun; pada ngaharewoskeun doa keurna dipeperih koe andjeun. 'SapSrtos " noe I'euneuh, ari geus deukeut ka waktoe ngadjoeroe, adoeg-ladjgr sargng djgdjeritan bawaning njgri, nja kitoe pisan koering sadaja di pajoeneun andjeun, Pangeran! 'Koering teh pada reuneuh, ngaraos njeri, ana ngadjoeroe sasat angiu; djadi koering teh teu pisan njijeun pisalameteun boemi, sareng djalma eusi doenya hanteu dongkap karoeboeh. 'Oemat andjeun noe maraot mengke hariroep deui; majit koering tinangtos haroedang deui. Eh sakoer, * noe ngarenggon dina taneuh geura pada njaringbari sarenggak. Karanten tji-iboen andjeun ibarat tjiiboen dangdaoenan, sargng boemi bade ngampoelkeun noe paraeh.
!

''

a
7

p.

5:

1.

6 p. 37:31.

Naha andjeunna ngageboegna ka

Ja-

koeb sakoemaha ngageboegna ka noe ngagSboeg ka diri Jakoeb? Atawa Jakoeb teh dipaehanana sakoemaha dipaehanana anoe beunang maehan diri Jakoeb? 'Saleresna andjeun maben teh ka Jakoeb " nganggo timbangan, nja nganggo ditoendoeng bae; katebak koe angin andjeunna noe tarik, * keur poean

op.
20

13

8.

6 Dan. 12

2.

21

Eh, oemat kami! geura boes asoep ka pangkeng maneh, sarta peundeutan panto satoekangeun maneh. Koedoe njoempoet " sakeudeung, sakitjeup-mata, * n&in ka bebfindoe geus ladjoe. 'Karana, masing njaho, " Pangeran bakal mijos ti gnggonna linggih, kgrsa njiksa ka djalma eusi boemi tina hal kadorakaanana; ari boemi teja bakal

10

kadorakaan Jakoeb, sarta nja ijeu sakabeh boewahna hal disingkahkeun dosana ari sakabeh batoe altar koe manehanaua didjijeun saiiSrti batoe piapoeeun noe patoelajah, * datang ka Asera-Asera djeung titiron matapoe taja pisan noe nangtoeng. 'Karana nagara noe reugreug teja bakal tjoenggglik, pangtjitjingan noe ditinggalkeun
:

angin ti wetan. dileungitkeunana

'Sabab djalan kitoe

''

11

sarta tiiseun, sapgrti t6gal 16ga di dinja sajii, sarta di dinja pingabajakeunana, bari ngahakanan dahan-dahanna datang ka bejakna. 'Samangsa geus garing dahanna.
;

mgngke diangon anak

JESAJA
disargmplakkeim; djgboel awewe-awewe^ eta didjijeun seuneu. Karaua djalma bangsa noe boga paugarti, noe matak koe uoe ngadamSl moal diw6lasan, sarta koe noe ngadjadikeun moal
'"

28.

759

teja lain

dikoernijaan.
c p.

a
p.

J6r.
e 5

30:11. 6

JSr.
:

18:17.

10

17:

8.

(i

26

5.

Moesa 32

28.

12

13

Ari geus kitoe, dina mangsa eta Pangeran bade ngadjoelan boewah, ti sSmgt bangawan noe njedot tgpi ka waloengau M6sir; sarta maraueh, oerang larail! bakal dipoeloeng hidji-hidji. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta " bakal ditijoep sangkakala gede; seug moeroeboel sakoer noe leungit di tanah Asoer, kitoe deui boeboewangan noe di tanah Mgsir; toeloej pada sembahijang ka Pangeran di goenoeng soetji di JgroeSalem. a DjaU. 9 U. 6 p. 2 2.
''
: :

sakabeh medja parinoeh koe oetah djeung kokotoran; taja enggon, 'Na saha noe koe eta dek diwoeroek kanjaho, djeung saha noe dek dipagahan pangoewaran? karah noe dibeuteungan njoesoe, noe kakara disapih nginang? 'Karana parentah hoi parentah deui, parentah hoi parentah deui, atoeran hoi atoeran deui, atoeran hoi atoeran deui, di dijeu saeutik, di ditoe saeutik.
*
'

il

Mana Pangeran

12

13

PASAL
i

28.

"pibalaieun makoeta kamagoengan pa-

mabokan

Epraim,

sarta

kgmbang

aloem kamoeljaan kaahenganana, noe dina hoeloe lebak lendo djalma noe ka2

bakal ngandika ka ijeu bangsa koe djalma biwir sedjen, sarta koe sedjen basa. 'Nja eta ka noe tadina koe andjeunna ditimbalau kijeu: Nja ijeu pangreureuhan teh; geura pada mere reureuh ka noe mopo; sarta nja ijeu panjenangan teh; tatapi ten daraekeun ngagoegoe. 'Noe matak pangandika Pangeran ka maranehanana pidjadieun parentah hoi parentah deui, parentah hoi parentah deui, atoeran hoi atoeran deui, atoeran hoi atoeran deui, di dijeu saeutik, di ditoe saeutik; " soepaja eta laleumpang, blak tidjaredag, toeloej raroeksak; atawa kareuna ridjet, toeloej
karingkoes.
6 p.

liudihkoeanggoer! 'Masingnjaho,G-oesti kagoengan hidji noe bedas njakawasa; ibarat hoedjan boewah, riboet mawa toenggara, ibarat tjaah tjai pohara palid,
nja kitoe eta

a 2 Kadj.
1

17-. 19.

33:19;

Kor. 14:21. c p. 8:15.

14

mengke ngabeubeutkeun kana taneuh koe leungeun. Seug eta makoeta kamagoengan pamabokan Epiraim teh bakal diidek-idek koe soekoe; 'sarta eta kembang aloem kamoeljaan kaahenganana, noe dina hoeloe 16bak lendo teja, pidjadieun saperti boewah kondang gendjah memeh oesoem panas; ana kadeuleu koe noe nendjo, pada-harita ge
'

is

ti leungeunna. 'Dina mangsa eta Pangeran sawadya-balad teh minangka makoeta moelja, djeung minangka perhijasan sirah aheng pisan pikeun sesa oematna; 'sarta minangka Roh pangahoekoemau pikeun noe tjahk njgkel hoekoem, toer minangka kabgdasan sakoer noe ngoendoerkeun perang kana lawang. " Nadjan di dijeu ge pada kasaroeng koe anggoer, pada kasasar koe arak; panghoeloe djeung nabi pada kasaroeng koe arak; geus pada dilebok koe anggoer, pada kasasar koe arak; pada ka-

dihakan

iG

17

eh taroekang mojok, noe kawasa ka ijeu bangsa noe di Jeroesalem! geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran: 'Sapedah maraneh ngomong kijeu teja: Koela geus djangdji-pasini djeung maot, geus pasangoebaja djeung enggon noe paeh; samangsa eta pangrangket tjaah njorang, moal ngadatangan ka koela; karana bohong koe koela dipake panjalindoengan, djeung koela njoemjDoet di katjidraan: 'koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: " Masing nganjahokeun, di Sion kami neundeun hidji batoe padSmen, nja batoe katjoba, batoe djoeroe noe kaadjen, padgmen pageuh; tijaptijap djalma noe pertjaja, moal roeroesoehan. 'Djeung deui kaadilan koe kami rek didamgl kentja, sarta kabSnSran didamel sipat gantoeng; ari panjalindoengan bohong teja bakal dikgboetkeun koe hoedjan boewah, djeung panjoempoetan teja bakal dipalidkeun koe
eta,

Koe sabab

18 tjai.

'Sarta ari djangdji-pasini

maraneh

saroeng dina tetendjoan, galoewang-galejong dina mfetakeun kaadilan. 'Karana

djeung maot teja bakal dileungitkeun, kitoe deuipasang-oebaja maraneh djeung enggon noe paeh teja moal toeloes;

760

JESAJA
teja
'Sa3
2

29.

19

samangsa eta pangrangket tjaah njorang, maraneh djadi idekeunana.

ban-saban njorang, tangtoe pimawaeun maraneh; wantoe-wantoe pinjorangeunana oenggal-oenggal isoek, ti beurang
reudjeung
20

21

ti pouting; sarta harita ngaharti pangoewaran woengkoel matak ngagidir. 'Karana enggon teh pondok, taja petana ngalondjor; djeung simboet teh heureut, taja pgtana moentSl. 'Karana Pangeran mengke ngadgg * tjara

ngoeriling deui. 'Didinja Ariel teh koe kami rek dises6d6k, sarta piajaeun gggeroengan djeung haharegoengan; tapi koe kami rek diangkgu teges Ariel. 'Eta kami kgrsa masanggrahan ngalingkoeng ka maneh sakoeriling-boengking, sarta maneh koe kami rek diangseg koe patrol, bari ngadegkeun benteng

sakoebgng maneh. 'fiidinja maneh bakal dihandapkeun, datang ka maneh ngo-

mong

di goenoeng Perasim teja, djeung woteun " saperti di ISbak Gibon kgrsa ngadamel pidameleunana,

piseteja;

pise5

22

djeneun damSlna; djeung k&'sa ngalampahkeun pilampaheunana, pigeseheun lampahna. 'Mana ajeuna maraneh oelah sok mojok, soepaja barogod maraneh oelah beuki pageuh. Karana kaoela ti Goesti, Pangeran sawadya-balad teh,
"^

ti djgro boemi, nja maneh teh njatoer lemboet ti djero taneuh; djadi sora maneh ti djero boemi teh * tjara sora noe njaroemah, sarta maneh njatoer ngaharewos ti djero taneuh. 'Demi " lobana moesoeh maneh pidjadieun saperti pSledoeg ngeproel, djeung lobana djalma lalim ^ saperti hoeoet kaanginkeun; ari djadina ngadadak, kgntjgng

pisan.

'Maneh

ti

Pangeran sawadya-

geus iigadenge pSrkara mejakkeun, sarta pasti pisan, pikeunaeun ka saboemi kabeh. aDjab. 118: 22 Eoem 9 :33; 10 ;11 1 Petr. 2 :6.
;

6 2 Sam. 5

20. c Jos. 10

11.

(i

p.

10

22, 23.

23

24

25

Geura parolongokeun tjeuli, darengekeun sowara kaoela; geura raregepkeun, darengekeun ijeu omongan kaoela Koemaha toekang tani ngawoeloekoe sapopoe baris njgbar? naha lahanna diboeka djeung digaroe sapopoe'? 'Lain kijeu? ari geus ngaratakeun taneuhna, toeloej ngawoerkeun had6s, djeung njebarkeun djintSn, sarta melak tarigoe didjadjar-djadjarkeun, melak gandroeng dina enggon noe geus ditangtoekeun,
!
'

balad tangtoe didatangan goeloedoeg, djeung lini, sarta sowara tarik, angin topan djeung riboet, sarta hoeroeng seuneu noe ngalSboer. 'Tapi salobana eta sakabeh bangsa-bangsa, noe ngaroeroeg ka Ariel, nja eta sakabeh noe mSrangan ka dinja djeung ka bentengna, bari njSsgdSk ka dinja teja, pidjadieun tjara impian, tetendjoan ti peuting. 'Nja ^\djadieunana sakoemaha noe ponjo ngimpi saenjana keur baranghakan, ana njaring bet kosong ken eh dirina; djeung sakoemaha noe halabhab ngimpi sagnjana keur nginoem, ana njaring si-

horeng

Igsoe, sarta dirina masih

hanaang

26

27

28

29

djeung djagong toeroet sisina. "Sarta manehanana koe Allahna diwoeroek p6tana, dipaparin pitoedoeh. 'Karana hades teu diirik koe seredan ngirik^ djeung djinten teu digeleng koe kikiping padati; enjana mah hadSs digeboegan koe iteuk, djeung djinten digeboegan koe paneunggeul. 'Ari bakal roti ditipoeng; karana moal diirik saSndSngna; sanadjan dihabgn koe kikiping padatina djeung koe koedana, hanteu ditipoeng. 'Eta ge ti Pangeran sawadya-balad datangna, " noe leuwih aheng tarekahna, leuwih

keneh. Tah, kitoe pidjadieunana salobana eta sakabeh bangsa, noe ngaroeroeg ka goenoeng Sion teh. a Jer. 6:3; Loet. 19:43.
6 p. 8 19. c p. 17
:

13.

d Djab. 35

5. e p.

30 30
:

66 15.
:

10

agoeng kapintfiranana.

aj.

12

13, le.

PASAL

II

hareran; heg maraneh boeta djeung ngaboetakeun! Eta teh marabok, tapi lain koe anggoer; pada kalawang-koleweng, tapi lain koe arak. 'Wantoe-wantoe Pangeran " geus ngoetjoerkeun ka maraneh hidji soekma papidSlan; ari panon maraneh, nja eta nabi-nabi, koe andjeunna geus diboengkgman; djeung sirah maraneh, nja eta djoeroe-djoeroe pel6ng, koe andjeunna geus ditjindoengan. 'Noe

Heg maraneh ngahoelgng djeung

29.

matak ka maraneh sambarang

teten-

Pibalaieun Ariel, Ariel, nagara oeroet pasanggrahan Dawoed! tambahkeun sataoen ka taoen ijeu; pesta-pesta sina

djoan geus djadi sapSrti oenina kitab beunang ngetjap, noe koe hidji djalma disodorkeun ka noe njaho dina kitab,

JESAJA
bari ngomong: Ijeu geura watja! ana ugadjawab: Koela teu kadoega, karana 'Seg kitab teh disodorkeun ka noe hanteu iijaho dina kitab, bari ngomong: Ijeu geura watja! ana ngadjawab: Koela mah teu njaho dina kitab.
ditjap.
a
13
p. 6
:

30.

761

12

23

mah Jakoeb moal era deui, sarta mah beungeutna moal pijas deui. 'Karana samangsa manehanana nendjo anak-anakna, damglan panangan kami, di tSngah manehanana, tangtoe pada njoetjikeun ka padjSnSngan kami, nja
Ajeuna
ajeuna
njoetjikeun kana Kasoetji Jakoeb; djeung bakal aladjriheun koe Allah Israil. 'Didinja noe sasab pikir tangtoe nganjarahokeun pangartian, sarta noe sok gegglSndgng tangtoe dialadjar elmoe.
'^

10;

Roem

11

8.

Djeung deui timbalan Goesti: " Sapedah ijeu bangsa marek teh koe soengoet bae, djeung ngahormatna ka kami koe biwir bae, ari hatena mah djaoeh pisan ti kami, djadi ibadahna ka kami parentah djalma bae beunang ngapalkeun 'uoe matak kami, masing njaho, kahareupna ka ijeu bangsa ' rek midamgl noe matak helok, nja matak helok sarta adjaib: " ari kapinteran djalma noe pa:

24

a Djab. 94:7.6

p.

64

8.

c p. 35

42

7.

p.

32

4.

PASAL

30.

Pibalaieun anak-anak basangkal, lahiran Pangeran, noe njarijeun tarekah,


tapi lain ti kami, sarta masang djangdji, tapi lain ti Roh kami, noe matak dosa ditambah dosa deui; 'noe laleumpang * indit ka Mesir, sarta teu nanja heula

lintSr bakal leungit, sarta pangarti djal-

ma
15

noe hararti bakal njoempoet.


a Mat. 15
:

2
:

8,

9.

6 5

Moesa 28

59. c 1 Kor. 1

19.

Pibalaieun sakoer noe hajang nga-

boenikeun tarekahna ti Pangeran, djero pisan, sarta lakoe-lampahna di noe poek; aromongna: Saha noe nendjo ka oerang? djeung saha noe njaho ka oerang"?
iG

'Koemaranehpgrkarana dibahk! Karah


toekang parijoek rek disaroewakeun djeung taneuh likgt, noe matak djidjijeunan rek ngomongkeun noe njijeun, jen: Eta teh lain njijeun aing; atawa noe didjadikeun rek ngomongkeun noe ngadjadikeun^ jen: Eta teh teu bogaeun pangarti? 'Sagnjana, sakeudeung deui pisan, didinja goenoeng Libanon bakal ganti roepa, djadi pakebonan; sabalikua pakebonan bakal diitoeng leuweung. 'Dina mangsa eta " noe torek bakal ngadarenge oengeling kitab, djeung panon noe lolong bakal narendjo, ka loewar tina boeta djeung tina poek. 'Sarta noe
^

ka lambe kami; kargpna hajang bedas koe kabgdasan Piraon, djeung hajang njalindoeng kana hijeum M6sir! 'Manana kabedasan Piraon teh engke matak era ka maraneh, sarta hal njalindoeng kana hijeum M6sir teh engke matak wirang.
'Karana kapalana geus araja di nagara Soan, djeung oetoesanana geus narSpi ka nagara Hanes. 'Kabeh pimareunangeun era koe hal eta bangsa noe teu bisaeun ngamangpaatan ka maranehanana; teu bisaeun noeloeng, djeung taja pisan gawena, istoening ngan matak
era bae, katoeroeg-toeroeg
a
p.

17

matak

hina.

1:4. 6 2 Badj. 17:4; 18:21.

Ijeu teh
kidoel.

"

babawaan sasatoan tanah


a
p.

18

13

1.

19

20

balalangsak bakal tambah-tambah nja kaboengahan di djgro Pangeran, djeung noe mariskin di manoesa bakal gargrah di djero Kasoetji Israil. 'Karana didinja

21

22

djalma lalim pada moesna, sarta toekang mojok pada bejak, djeung sakoer noe tjaringtjing kaua kadorakaan dibasmi; 'noe sok ngadosakeun manoesa dina jDrakara, djeung masang ridjgt ka noe ngawarah di djero lawang, sarta ngadjorogkeun anoe bgner ka noe soewoeng. Koe sabab eta noe matak Pa'

Njorang tanah kasoekgran djeung karoepgkan^ gnggon singa bikang djeung singa djaloe, oraj matih djeung naga hibgr, eta teh ngalanteurkeun kamoektianana dina tonggong kalde ngora, djeung doenya-branana dina bgbgnggoel onta, ka hidji bangsa noe teu ngamangpaatan. 'Da ari Mgsir teh toeloenganana sija-sija, tjoemah pisan; noe matak eta koe kami disgboet: * Si Rahab teja
tjitjing.

'Ajeuna geura bral, toeliskeun eta teh dina hidji papan di hareupeun maranehanana, sarta tjatgt djijeun kitab, soepaja tgtgp ka djaman ahir, sa-

ngeran, noe ngaleupaskeun Parahim teja,

nimbalan

kijeu

ka anak-poetoe Jakoeb:

lawasna, salalangggngna. 'Karana bangsa mantangoel eta teh, anak bohongan, nja anak noe teu daraekeun ngadenge kana

762
10

JESAJA
'Ngaromongnaka
djoe19

30.

toret Pangeran.

11

12

13

14

roe tingal: Maraneh oelah sok ningal; kitoe deui ka djoeroe peleng; Koela koe maraneli oelah sok dipangmSlengkeun noe sabenerna; nja mitjatoer teh ka koela koedoe loemas-lamis, sarta meISng teh koedoe ala-olo; "geura njalingkh^ tina djalan, njarimpang tina loeloeroeng; eta " Kasoetji Israil teh euweuhkeun ti hareupeun koela sakabeh! 'Koe sabab eta aja timbalan Kasoetji Israil teh kijeu: Sapedah maraneh mitjeun eta pangandika, sarta maraneh ugandel ka panganijaja djeung ka lakoe serong, bari ditaleukeum koe maraneh: 'noe matak eta kadorakaan pidjadieunana ka maraneh ibarat hidji r6ngat rek roeboeh, keur njondol, dina bilik tembok loehoer, anoe kentjeng katjida, dadak-sakala datang ka rgmoek. 'Tangtoe koe andjeunna eta teh disina remoek, saperti noe ngaremoekkeun kendi boe'^
"^

Karana djalma-djalma pingSnggoneun Siou, di Jeroesalem; maneh moal " dimana sora maneh sasambat, tangtoe maneh koe andi

tjeurik-tjeurik deui;

20

21

22

djeunna dikoernijaan barang kadaiigoe koe andjeunna, enggal maneh dikaboel. 'Sarta masih maraneh koe Goesti dipaparin * roti kasoekeran djeung tjai karoepekan oge, goeroe-goeroe maneh moal ngalolos deui, enjana mah panon maneh pinendjoeun ka goeroe maneh; 'sarta tjeuli maneh pingadengeeun pangandika ti toekangeun maneh, ngawoeroek kijeu: Toeh, djalanna; nja eta koe maraneh lakonan; satijap-tijap maraneh ngatoehoe atawa ngentja. 'Djeung " maraneh bakal njamahan sasapoetan artja maneh perak, djeung kSkepoetan artja maneh 6mas; koe maneh tangtoe dipitjeunan sakoemaha barang noe nadjis, bari ngo;

23

mong ka
'^

watan pandjoenan; diremoekkeunana ten nganggo welas; moenggah dina reremoekanana moal kajDanggihtalawengkar baris njokot seuneu tina hawoe,
15

dinja: Geura djor! 'Didinja andjeunna tangtoe maparin hoedjan ka binih maneh, beunang maneh njSbarkeun dina lahan, djeung maneh dipaparin kahakanan tina hasil lahan, sarta pSlem nja minjakan; ari ingon-

atawa baris njijoek tjai tina koelah. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran,
Kasoetji Israil teh: Koe lantaran balik sarta reureuh maraneh nja pisalameteun; koe lantaran tjitjing sarta koe lantaran ngandgl maraneh nja pidjadieun kawasa; f dSmi maraneh teh ten daek. 'Ari tjarek maraneh mah: Moal, anggoer koela dek laloempat toempak koeda; koe sabab eta maraneh piloempateun;
'J

24

ingon maneh dina mangsa eta njatoean dina sampalau 16ga. 'Sarta ari sapimoending djeung kalde, noe digarawe-

25

le

djeung deui: Koela dek taroenggang koeda kentjeng; koe sabab eta noe ngaroedag ka maraneh pikarentj6ngeuu.
17

26

'Sareboe piloempateun disentak saoerang dis6ntak limaan maraneh piloempateun kabeh; datang ka noe kari ba'' ;

18

toer maraneh ibarat tetgnger di poentjak goenoeng, djeung ibarat bandera di loehoer pasir. 'Sarta nja kitoe noe matak Pangeran ngantos-ngantos, teu enggal ngoernijaan ka maraneh; djeung nja kitoe noe matak andjeunna loehoer, teu enggal ngawelasanka maraneh; karana Pangeran teja nja Allah noe langadil; bagdja tSmgn sakabeh noe ngargp-ngargp ka andjeunna. o p. se e.

keun kana lahan, parabna sipat pangset, anoe beunang napi koe tjetjempeh sarta koe njiroe. 'Djeung deui dina oenggal goenoeng loehoer sarta dina oenggal pasir noenggiring piajaeun waloengan djeung kokotjoran tjai, keur poean meuntjit rosa, dimana panggoeng-panggoeng roegroeg. 'Mangsa eta tjahja boelan nandingan tjahja panon-poe, sarta tjahja panon-poe bakal toedjoeh patikelaneun, sakoemaha tjahja toedjoeh poe disapoekeun, samangsa Pangeran ngaboeIgnan karoeksakan oematna, djeung njageurkeun raheutna oeroet digSboegan.
a
p.

65

24. 6

Badj. 22

27. c p. 31

7.

Jeh. 34 : 26.

27

Masing njaho, padjgnengan Pangeran soemping ti noe djaoeh, bendoena ngagedoer, djeung rosanja ngeboelhaseup; 1ambena pinoeh koe wera, ilatna djeg seuneu noe ngaleboer, 'djeung napasna lir waloengan keur tjaah, noe oenggah " ngpi kana beuhenng; kSrsana ngajak oerang kajjir koe ajakan kagaplahan; sarta tjatjapek bangsa-bangsa bakal ditSrapan

28

koeng
6 Aj. 9

'

13

Djab. 87:
flT

4. c p. 17: 7.

p. 47: 10. e Jfir.


i

19:11.

/p. 28:12.

p.

31:1. ^ 5 Moesa 32:30.

p.

49:23.

29

kadali panjasaban.

'Ari

maraneh mah

JESAJA
harita bakal moedji, * sapSrti keur peutingau njoetjikeun pesta; djeung bakal baroengah hate, tjara uoe leumpang bari njoeling, ugadjoegdjoeg ka goenoeng Paugeran, sgdja ngadeuheus ka Batoe karang Israil. 'Sarta Pangeran bade njowarakeun ggntrana noe leiiwih aggm, djeuug nembougkeun pananganana ning-

31, 32.
diri

763

koe gandengna: nja kitoe Pangeran sawadya-balad gngke' loengsoer, k6rsa mgrangan di goenoeng Sion sarta dina
5

pasirna. lajang,

30

Sapgrti manoek-manoek nganja kitoe Pangeran sawadyabalad teh kersa ngaraksa ka Jgi'oesalem diraksa bari dileupaskeun^ dilaroeng bari
'

''

31

32

33

gaugan, nganggo sewotingbSndoe djeung hoeroengiug seuneu noe ngalgboer, nganggo riboet, djeung tjaah, sarta hoedjan iboewah. 'Saestoena Asoer teh mgngke baloewas tina sabab ggntra Pangeran; digitikan koe panggeboeg. 'Ari geus kitoe, oenggal-oenggal bgkna iteuk kapastian, noe koe Pangeran ditinggangkeun ka dinja, moeni tergbang djeung katjajji; ari diperanganana koe andjeunna nganggo perang noeroegtoeg. 'Karana " Topet geus sadija ti kamarina; eta ge geus ditjawiskeun ka radja, nja
djSro, nja 16ga pisan; ari sarat doeroe-

kanana, seuneu djeung soeloeh, loba katjida; ambekan Pangeran, lir waloengan walirang, noe pinjoendoeteun eta.
a
p.

dirahajoekeun.'Geura baralik, eh oerang Israil! ka noe dioendoeran koe maraneh sakitoe djaoeh. 'Karana " dina mangsa eta hidji-hidji djalma tangtoe mitjeun brahalana sipat perak djeung brahalana sipat gmas, beunang njijeun leungeun maraneh pikeun s6sembaheun diri maraneh teja, matak dosa. 'Didinja Asoer teh f piroeboehenn koe pSdang, lain p6dang djalma; estoe pilSboereun koe p6dang, lain pSdang manoesa; sarta pikaboereun bawaning sijeun p6dang, djeung baroedjangna bakal koemawoela. 'Ari batoe-tjadasna bakal datang ka euweuh, bawaning sijeun, djeung kapala-kapalana bakal pada baloewas koe bandera; kitoe lahiran Pangeran, noe kagoengan seu-

neu
di
c

di
1 p.

Sion,

sarta kagoengan
a
p.

hawoe
J(5r.

8.

6 2

Moesa 12

42. c 2 Kadj. 23

10.

Jeroesalem.
f
37:36.

so
5

2.

6 p. 20

17

5.

PASAL
Pibalaieun
"
*

Sam. 15:29. d

Moesa 32:11.

e p.

2:20.

31.

noe arindit ka MSsir menta toeloeng, sarta uaraleukeum kana koeda, djeung ngarandel kana kareta, tina sabab loba, kitoe deui ka toekang toempak koeda, tina sabab rarosa katjida; sarta ten narilik kana Kasoetji Israil, djeung teunarejangan Pangeran! 'Sabalikna andjeunna oge pinter; geus tangtoe ngadatangkeun katjilakaan, sarta pangandikana moal dioendoerkeun deui; enjana mah andjeunna 6ngke ngadeg, ngamoesoeh ka bangsa bangsat sarta ka panoeloeng djalma noe njarijeun kadorakaan. 'Ari oerang Mesir teja manoesa, lain Allah; djeung koedana teja daging, lain roh; sarta dimana Pangeran njodorkeun pananganana, seug noe noeloeng teh titadjong, djeung noe ditoeloeng teh tiggdeboeg, sarta kabeh oge bejak bareng sapisan. 'Karana kijeu timbalan Pangeran ka kaoela: Sakoemaha singa djeung anak singa ngagerfim keur ngabanding beunangna ngarontok, lamoendipangngalakeun salobana toekang ngangon, sarta teu gedereun koe sosowakanana, djeung teu ngargndahkeun
''

PASAL

32.

M!radjaan
2

[asing njaho,

mengke hidji

radja nga-

nganggo kaadilau, sarta kapala-kapala ngapalaanana noeroetkeun hoekoem. "Ari eta teh hidji-hidji pidjadieunana saibarat panjalindoengan keur aja angin, djeung panjoempoetan keur aja tjaah ibarat kokotjoran tjai di tanah keeng, ibarat ijoehing batoe tjadas gede dina tanah hanaang. 'Didinja panon noe narendjo moal ngalijeus, ^ djeung tjeuli noe ngadarenge tangtoe ngaregSpkeun. 'Ari " hate djalma noe balangah tangtoe ngahartikeun kanjaho, djeung lotah noe
;

garalat
5

ngomong bentes sarta kebat. 'Anoe boeroeng moal diseboetkeun deui

menak, sarta noe pibanda^moal dingarankeun djalma leuwih. 'Enjana mah saha-saha noe boeroeng ngomong kaboeroengan, djeung hatena migawe kadorakaan, karepna milampah moenapek, djeung ngomong sasab, ngamoesoeh ka Pangeran; pambrihna noe langlajeuseun sina kgntel peudjit, sarta noe halabhabeun sina teu boga inoemeun. 'Ari noe

764

JESAJA

33.

jDibanda parabotna garoreng; eta teh mikiran akal, hajang ngaroeksak noe balalangsak koe omougan bohong, nadjan noe miskin ngomong tSroes djeung hoekoem. 'Sabalikna menak mah mikiran kaprajogaan, sarta pengkoeh kana kaprajogaan. a p. 16:5; jer. 23:5.
6 p. 29:18. c p.

PASAL
Pibalaieun
sak,

33.

maneh noe sok ngaroek-

toer ka maneh taja noe ngaroeksak; sarta sok njidra, toer ka maneh taja noe njidra! Dimana geus tjatjap

maneh ngaroeksak
neh diroeksak
2

29:24; 35:6.

Eh, " awewe noe garfinah! geura tjargngkat, darengekeun sowara kaoela;

teh, tangtoe diri madeui; dimana geus toetoeg maneh njidra teh, tangtoe diri maneh ditjidra deui. 'Noen Pangeran! moegi aja sih-koernija ka koering sadaja; nja

10

11

12

13

14

15

16

17

18

anak awewe noe sargnang ati geura rarggepkeun ijeu omongan kaoela: 'Sataoen deui, poendjoel sababaraha poe, toeloej maraneh noe sarenang ati teh bakal soemeblak; karana harita loepoet oesoem anggoer, moal koengsi ngala boeboewahan. 'Eh, awewe noegarSnah! sing pada reuwas; eh, noe sargnang ati! sing pada soemeblak; geura tjoetjoeltjoetjoel, pada ditarandjang, sarta tjangkeng maraneh sing disamping karoeng. 'Bakal ^ pada narepakan dada tina hal lahan noe dipikarSsep, tina hal tangkal anggoer noe sok boewahan. 'Tina lahan oemat kami pibidjileun tjoetjoek-tjoetjoek djeung walang sangit; pon kitoe keneh dina loehoer sakabeh imah kaatohan, dina koeta soeka-soeka. 'Karana karaton engketiiseun; karamean nagara engke rehe; pgntjoet djeung panggoeng bakal didjadikeun minangka goeha salalangggngna, kaatohan kalde leuweung, pangangonan ingon-ingon; 'nepi ka oerang " dikoetjoeran Roh ti manggoeng; geus kitoe tggal pidjadieun pakebonan, sabalikna pakgbonan bakal diitoeng leuweung. 'Didinja tegal lega tangtoe ditjitjingan kaadilan, djeung pakebonan diSnggonan kabeneran. 'Ari geus kitoe " boewah kabengran nja eta kasalametan, sarta hasil kabSngran nja eta kagenahan djeung kasSnangan salalangggngna. 'Toer oemat kami pimatoeheun f di gnggon salamgt, djeung di pangeh,
!

andjeun noe koe koering diantos-antos; moegi kgrsa minangka leungeun maranehanana saban isoek, kalajan kasalam6tan koering sadaja dina waktoe kasoekgran. 'Tina sora ngagoeroeh, noe

matak bangsa-bangsa boetjar-bgtjir; tina andjeun nawiskeun mantgn loehoer, noe


4

mawi oerang

kapir pabalSntjar. 'Sarta

djarahan ti maraneh bakal dikoempoelkeun, tjara hileud ngoempoelkeunana; djalma bakal pada koekoelintingan dina eta, saperti simeut koekoelintinganana. 'Pangeran teh * langkoeng loehoer, karana linggihnadi manggoeng; Sion koe andjeunna geus dipinoehkeun koe kaadilan djeung kabengran. 'Sarta tina kapageuhan djaman-djaman maneh, noe matak pisoegiheun kasalamgtan, kajDintgran djeung kanjaho; sijeun koe Pangeran, nja
eta radja-branana.
a
jsr.

30:i6. b

p.

57: 15.

Toeh,

prawira maranehanana pada

''

djgdjgritan di loewar; oetoesan pgrkara karahajoean tjareurik kabina-bina. 'Djalan gede barala, noe sok njorang loeloeroeng pada eureun; radja ngarobahkeun pgrdjangdjian, njoemahkeun na-

10

19

20

tjitjingan sarSnang, sarta di pangreureuhan garenah. 'Sabalikna piajaeun hoedjan boewah samangsa leuweung teja roentoeh; sarta nagara teja bakal dikahandapkeun, wani handap pisan. 'Bagdja t6m6n maraneh, noe njalebar sisi sakabeh tjai, noe ngadjarahkeun soekoe sapi djeung kalde. o p. 3 le. 6 Nah. 2 7.
:

11

gara-nagara, hanteu pisan ngadjenan ka djalma. 'Tanah teh * prihatin nja aloem; goenoeng Libanon wirang nja lempes; tanah Saron geus djadi kawas tanah lapang, sarta goenoeng Basan djeung Karmel pada moeragkeun daoen.'Ajeuna kami rek ngadgg, timbalan Pangeran; ajeuna kami rek nawiskeun mantgn loehoer; ajeuna kami rek nawiskeun manpada ngantgn poendjoel. 'Maraneh doeng djoekoet garing, gngke maraneh djarami; ngadjoeroekeun uapsoe maraneh seuneu, noe bakal ngalgboer ka
"^

''

12

diri

maraneh.

'Ari

bangsa-bangsa pidja-

c p. 44
/ JOr.

3
:

Joel 2

28.

p.

29

17.

e Ibr.

12:11.

ibarat beuleuman apoe; ibarat tjoetjoek-tjoetjoek beunang didoeroek koe seuneu. a p.

dieun

33

16.

b p. 24

4.

c p. 59

4.

p.

50

11.

JESAJA
13

34.

765
katjida;

14

15

ic

Eh, sakoer noe djaraoeh! darengekeun noe geus didamgl koe kami; sarta sakoer noe dareukeut! sing pada ugaujahokeun dina kawasa kami. 'Djalma dosa di Sion rareuwaseun, djalma moenapek pada kataradjang ngal6per: " Saba di lebah oerang, [tjena,] noe piugaroengroengeun deukeut seuneu noe ngaleboer? saha di 16bah oerang noe pingaroengroengeun deukeut lioeroeng noe langggng? 'Noe * loemakoena sabSnerna, djeung ngoniong noe saestoena; noe idjid kana panganijaja; noe kekepret kaoentoengan leungeun, gmboeng nampa paroeroeba; noe njotjokan tjeuli, emboeng ngadenge pangadjak ngoetjoerkeun g6tih; sarta noe meureumkeun panon, emboeng nendjo kagorengan. 'Salia-saha noe kitoe pitjitjingeun di Snggon laloehoer; nja benteng goenoeng tjadas noe djadi koetana; rotina dipaparin, tjaina tangtoe.

21

tjatjakan noe ngempor pada ngarajah rajaheun. Sarta priboemi moal aja noe ngomong: Kaoela gSring; ' sateggsna djalma-djalma eusi nagara

loba

'

pada dihampoera kadorakaanana.


a 5M:oesa4:24. 6Djab. 15 p. 26 1. / p. 43 15. g
fl
: :
:

2. c p.

32:
:

1.

rfp. 28

11.

J6r.

31

34.

PASAL U.
T?h, oerang kapir! ka darijeu geura njamJ-^peurkeun, soepaja ngadenge; sarta maraneh, eh bangsa-bangsa! geura ra-

17

18

19

Radja 'Panon maneh pinjeueungeun djeung mantjoerna, sarta bakal uendjo hidji tanah moetoeh koe lega. 'Hate maneli bakal miinget kabaloewasan bareto: Di mana djoeroe toelis teja? di mana toekang moepoel oep6ti teja? di mana noe sok milang panggoeng-panggoeng tejal 'Maneh moal nendjo-nendjo deui eta bangsa noe bengis, nja bangsa noe djgi'o omong, noe koe maneh ten anoe sedjen basa, noe koe kadenge;
"^

rSggpkeun; boemi koedoe ngadengekeun djeung saeusi-eusina, nja djagat djeung sakabeh bibidjilanana. 'Karana Pangeran keur bSndoe ka sakabeh oerang kapir, sarta keur wSra ka sakabeh balad-baladna; koe andjeunna" geus pada diharamkeun, diselehkeun soepaja dipeuntjit. 'Ari * noe kasarabSt sabatoer eta bakal dipitjeunan, djeung bangkebangkena bakal njamboewang baoena, sarta goenoeng-goenoeng bakal lalSboer koe getihna. 'Djeung deui " sakabeh balad langit

mengke

aladjoer; ari langitna

bakal digoeloengkeun tjara kitab, djeung sakabeh baladna bakal maroeragan, sapgrti daoen anggoer moerag ti tangkalna, djeung saperti moeragna daoen kondang. 'Karana pgdang kami geus
''

weureu

'^

di langit;

masing njaho, Sngke

''

eta toeroen ka
c

Edom, ngeunakeun hoe-

20

maneh

teu kaharti teja. 'Geura ilikan

koeman ka bangsa noe geus diharamkeun koe kami. 'Pedang Pangeran pinoeh koe getih, lokot koe gadjih; nja koe getih anak domba djeung badot, koe gadjih kaboeboewahan domba lalaki; ^ karana Pangeran kagoengan koerban ^ di nagara Bosra, djeung poentjatpeuntjit rosa di tanah Edom. 'Sarta banteng bakal nalambroe bar6ng djeung eta, kitoe deui sapi ngora barSng sapi lalaki; ari tanah maranehanana bakal weureu koe gStih, djeung Igmahna bakal lokot koe gadjih. 'Karana harita poe pamalSsan Pangeran, taoen naoer, kSrsana mangngoeroeskeun prakara Sion. 'Djeung deui waloengan-waloenganana
bakal
10

21

22

Sion, nagarapakoempoelan oerang; koe panon maneh pikatendjoeun Jeroesalem djadi pangtjitjingan genah, ibarat himah noe teu pindah-pindah, pantjoehna sa6nd6ngna moal ditjaboet, djeung sakabeh tambangna moal aja noe pSgat. 'SatSgSsna di dinja Pangeran bade njargngan ka oerang djeung moeljana, djadi gnggon soegih waloengan, soegih bangawan lalegangentja-ngatoehoe; moal didjalanan parahoe didajoeng, pon pilalagi disorang koe kapal pohara. 'Karana Pangeran f noe djadi Hakim oerang, Pangeran noe njepeng hoekoem oerang, Pangeran noe djoemengng Kadja
''

23

oerang; nja andjeunna noe bade njalametkeun ka oerang. 'Tambang maneh kalendor; moal bisaeun negerkeun nanggema tihang, djeung moal bisaeun meberkeun lajar. Mangsa eta bakal dibagibagikeun djarahan beunang ngabojong

disalin

didamgl gagala, djeung

ISmahna didamel walirang; seugtanahna


djadi gagala ngagSdoer. 'Beurang-peuting moal pipareumeun; haseupna ngg''

salalangggngna; toeroen-toemoeroen eta bakal tarikolot; saSndgngboel

766

JESAJA

35,
4
'

11

gndSngna moal aja djalma ujoraug ka dinja. 'Ari noe loingamilikeun eta, nja eta kokondangan djeung landak; toer dienggonandjoelangdjeung gagak; sarta andjeunna ka eta bakal masangkeun
'

Baredjakeun ka noe borangan hate

ki-

jeu: Sing talegSr, oelah sararijeun!

Ma-

sing njaho, * Allah maraneh Sngke soemping; njandak pamales, pamajar Allah;
5

12

13

matak soewoeng, djeung batoe sipat matak kosong. 'Moenggoehing menakna, moal aja di dinja noe bisa ngoewarkeun karadjaan; djeung sakabeh kapalana datang ka moesna. 'Ari dina
kentja

karaton-karatonna pibidjileun tjoetjoektjoetjoekan; kitoe deui sareuni djeung walang sangit di djero benteng-benteng-

15

iG

17

na; sarta pidjadieun pangtjitjingan adjag, djeung pakoewon manoek naam. 'Ari sasatoan galak bakal pa^mprok di dinja djeung oesoeng-esang, sarta setan bakal silili-ggroan djeung batoerna; malahmalah loklok-boengaok pieunteupeun di dinja, sarta mauggih pangreureuhan keur dirina. 'Di dinja oraj totog pinjajangeun, djeung nggndog; sarta mggarkeun, bari dirijoengkeun anakna dina hijeumna; malah-malah rangkong pikaroempoeleun di dinja hidji-hidji djeung batoerna. 'Geura pada nitik-nitik kana kitab Pangerau, sarta ngaradji; eta sagala pgrkara teja hidji ge moal aja noe gagal, kitoe-kijeuna moal aja noe loepoet; karana lambe andjeunna, nja eta noe nimbalkeun; sarta Roh andjeunna, nja eta noe ngoempoelkeun inja. 'Malah andjeunna pisan noe manglot6rekeun eta tanah ka darinja, sarta panangan andjeunna pisan noe ngabagikeun eta ka darinja nganggo kentja; bakal pada ngamilik eta salalanggengna, nja dienggonan toeroen-toemoeroen. a jos. g:17, 21.
Wahj. 6 13, 14. d 5 Moesa 32 42. e p. 24 21. / JSr. 46 10. g p. 63 1. h Wahj. 14 11 19 3. i p. 13 21.
b J6r. 25
:
:

andjeunna pisoempingeun sarta njalamgtkeun ka maraneh. Mangsa eta panon noe loloug bakal dibareuntakeun, djeung tjeuli noe torek bakal dibaroekakeun. 'Mangsa eta noe ngempor bakal loeloentjatan tjara oentjal, sarta letah noe pireu bakal ses6nggakan; karana harita " di tegal 16ga ngaboerijal tjai, kitoe deui waloengan di tanah lapang. 'Ari geus kitoe, enggon nongtoreng pidjadieun enggon tjai; sarta 6nggon kglang pidjadieun enggon tji-njoe'

''

"^

soe; dina pangtjitjingan adjag,


8

enggonna

10

ngabajak, piajaeun djoekoet, bajongbong djeung wawalinian. 'Sarta di dinja piajaeun hidji djalan ngemplong, djalan gede, nja eta bakal diseboetkeun Djalan Soetji; moal disorang f koe noe nadjis; nja keur eta bae; saha-saha leumpang djalan eta, masih noe paloeng ge moal pisasabeun. 'Moal aja singa di dinja; naon bae sato noe sok ngargrgdjet moal aja noe oenggah, teu kapanggih di dinja; nja didjalananana koe sakoer noe beunang ngadjait. 'Ari ^ sakoer noe beunang ngaleupaskeun Pangeran tangtoe baralik, sarta pidaratangeun ka Sion bari sesenggakan; djeung sirahna make kaboengahan langggng; kaatohan djeung kaboengahan bakal dipakekeun ka darinja; sabalikna kasoesahan djeung roehali-rahoeh mah bakal aloendoer.
''

rt

Aj. 4

3
:

Ibr. 12

12.

6 p. 40

10.
:

c p. 29

18
:

Mat.

33. c p. 51
:

p.

11 5. d Lai. 3:8. e p. 41 18. f -p. 52 11:11; 51:11. h p. 61:7; Wahj. 21:4.

1.

PASAL
Ari

36.

PASAL
Ari

35.

" tSgal 16ga djeung tanah keeng bakal aratoheun; sarta tanah lapang bakal ggraheun, djeung kembangan tjara KSmbanganana leubeut pisan, goelo. sarta djeung ggrahna; nja gSrah nja ajeuh-ajeuhan. Eta teh dipaparin kamoeljaan goenoeng Libanon, kaahengan goenoeng Karmel djeung tanah Saron; bakal padanendjo kamoeljaan Pangeran, a p. 32 15. kaahengan Allah oerang. Geura tal6gerkeun leungeun ngeplek, djeung karoewatkeun toeoer njorotjod.
' :

geus kitoe, " mangsa kaopat-wSlas taoenna Hiskia djoemgneng radja, bral Sanherib, radja Asoer, indit ngaroeroeg ka sakabeh nagara Joeda noe rareugreug, sarta dibareunangkeun. 'Tidinja radja Asoer nitah Rabsake ti nagara Lakis ka Jei'oesalem, ka radja Hiskia, dibahanan balad rosa pisan. Heug eta teh ngarandeg * di soesoekan empang girang, di sisi djalan gSde, lebah tggal minatoe. 'Djol bidjil ka dinja Eljakim poetra Hilkia, noe njangking gSdong, djeung Sebna, mantri toelis, sarta Joah poetra Asap, noe djadi papatih.

JESAJA
i

87.

767

Tok Kabsake ugomong ka dariuja:

Geuj

13

'

ra poepoelih ka Hiskia: Kijeu timbalan radja agoeng, radja Asoer: Naliaon pangandgl, anoe matak kita ngandSl teh? 'Tjarek kami, ngan omong biwir bae, jen aja tarekah djeung pangawasa baris kaiia pgrang. Ajeuna ka saha kita nja ngandgl, noe matak kita baha ka kami? 'Sagnjana, kita ngandgl teh kaua iteuk hoe noe geus pites, nja ka MSsir teja; tijap-tijap aja noe ngken ka inja, tangtoe tjos ka leuugeunna, datang kaparatna; nja kitoe Piraon, radja Mesir, ka sakabeh anoe ngandSl ka dinja. 'Tatapi

lamoen maneh ngomong ka kami: Kaoela ngarandgl teh ka Pangeran, Allah kaoela: naha eta teh lain eta noe pamoedjaanana djemig altar-altarna disalingkirkenn koe Hiskia teja, bari marentah ka oeraug Joeda djeung ka oerang J6x'oesalem, jen: Maraneh njembah teh koedoe di hareupeun ijeu hidji altar
8

bae? "Ari ajeuna, geuratataroehan djeung goesti kami radja Asoer: kami ka kita dek mere doewa reboe koeda, oepama kita bisa ngadjogokeun ti diri kita toe-

kang toempak koeda baris noempakan inja. 'Na koemaha kita pibisaeun ngoendoerkeuu bopati sahidji oge, kaasoep abdi goesti kami noe pangleutikna? tapi kita ngandgl ka Mgsir, tina kareta djeung tina taroekang toempak koeda. 'Ari ajeuna kami pangaroeroeg ka ijeu tanah sgdja diroeksak teh, naha karah teu kalawan Pangeran? aja timbalan Pangeran ka kami: Geura indit ngaroeroeg ka tanah eta, sarta roeksakkeun koe maneh. a 2 Eadj. is 13.
'^
:

10

h p. 7:3. c p. 31 11

1.

Misaoer Eljakim, djeung Sebna, sarta

12

Joah ka Rabsake teh: Moegi ka abdi gamparan ngalahir koe basa Sam bae, karana abdi pada ngahartos; montong ngalahir ka abdi koe basa Jahoedi, kakoeping koe djalma-djalma noe araja dina loehoer koeta. 'Ngadjawab Rabsake: Ari kami teh, noe matak dipiwarang koe goesti kami ngomongkeun sagala omongan noe tadi teja, naha karah ka djoeragan maneh sarta ka diri maneh bae? lain ka eta djalma-djalma noe darijoek dina loehoer koeta, noe bakal njatoe tai sorangan, nginoem tjikiih sorangan, bargng djeung maraneh?

'Neut Rabsake uangtoeng, sarta ngaggro, bgdas pisan sowarana, make basa Jahoedi, kijeu pokna: Geura darengekeun lahiran radja agoeng, radja Asoer! timbalan radja: Maraneh oelah 14 'Kijeu kagglo koe Hiskia; karana moal bisaeun 15 ngaloepoetkeun maraneh. 'Djeung maraneh oelah kabawa-bawa koe Hiskia ngandglkeun Pangeran, ngomong kijeu: Oerang tangtoe koe Pangeran diloepoetkeun; ijeu nagara moal koengsi diiG selehkeun ka leungeun radja Asoer. 'Poma oelah ngagaroegoe ka Hiskia; karana kijeu timbalan radja Asoer: Geura njarijeun karahajoean djeung kami, bari baridjil kakami; tangtoe maraneh pada ngahakan hasil tangkal anggoer sorangan, djeung pada ngahakan hasil tangkal kondang sorangan, sarta pada ngitjai soemoer sorangan; 'tgpi ka 17 noem kami soemping, ngala maraneh ka hidji tanah noe saperti tanah maraneh, nja tanah soegih gandoem djeung anggoer, tanah soegih roti djeung kgbon anggoer. 18 'Oelah koengsi maraneh kagendam koe Hiskia, pokna: Pangeran tangtoe ngaloepoetkeun oerang. Karah batara-batara bangsa-bangsa geus aja noe ngaloepoetkeun tanahna ti panangan radja Asoer? 19 'Di mana batara Hamat djeung batara Arpad? di mana batara Sgparwaim? sarta batara karah bareto ngaloepoet20 keun Samaria ti leungeun kami? 'Tjik, di lebah sakabeh batara tanah-tanah teja, noe mana noe geus ngaloepoetkeun tanahna ti leungeun kami, wet njangka Pangeran tangtoe ngaloepoetkeun Jg21 roesalem ti leungeun kami? 'Demi eta teh rarepeh bae, teu ngadjawab ka Rabsake saketjap-ketjap atjan; karana radja geus maparin timbalan, kijeu timbalanana: Maraneh oelah ngadjawab ka di22 nja. 'Toeloej soemping deui Eljakim poetra Hilkia^ noe njangking gedong, djeung Sebna, mantri toelis, sarta Joah poetra Asap, noe djadi papatih, pada mar6k

ka Hiskia, panganggona beunang


;

njo-

soek seug ngoendjoekkeun ka andjeunna

omongan Rabsake

teja.

PASAL
A ri
"

37.

geus kitoe, barang kadangoe koe -'^radja Hiskia, pek andjeunna njosogk

panganggona; toeloej noetoepan salirana

768

JESAJA

37.

koe karoeng, bari seug lebet ka gedong Pangeran. 'Sarta Eljakim, iioe njangkiug gedong, djeung Sebna, mantri toelis teja, bargug kokolot-kokolot para panghoeloe, koe andjeunna dipiwarang ka nabi Jesaja poetra Amos, geus pada noetoepan diri koe karoeng. 'Toeloej eta teh malihatoer ka J8saja: Kijeu lahiran Hiskia: Poe ijeu nja poe kasoekeran, sareng kalaraan, sarawoeh kawirangan; karana baroedak geus rek babar, tapi taja tanaga geusan ngadjoeroekeun. 'Bok manawa Pangeran, Allah andjeun, ngadangoekeun omongan Rabsake, noe dititah koe radja Asoer djoeraganana ngahinakeun ka Allah noe djoemeneng; manawa kersangalara-lara tina sabab omonganana noe geus kadangoe koe Pangeran, Allah andjeun teja. * Koe perkawis eta, moegi-moegi ngahatoerkeun panSda tina sabab sesa, anoe masih aja. 'Demi geus darongkap eta mantri radja Hiskia ka Jesaja teh, 'toeloej Jesaja ngalahir ka darinja: Koedoe kijeu nja hatoeran ka djoeragan sampejan: Kijeu timbalan Pangeran: Maneh montong sijeun-sijeun koe omongan noe geus kadenge koe maneh, noe koe baroedak radja Asoer dipake ngagorengkeun ka kami teja. 'Masing njaho, radja teja koe kami rek dipandjingan hidji soekma, engke pingadengeeun tagiwoer, bari toeloej balik deui ka tanahna; sarta di djero tanahna koe kami rek disina roeboeh koe pedang.
a
2 Kadj. 19. b J6r. 37:3.

12

13

ka ditaroempSs; ari kita mah naha piloepoeteun? 'Karah batai'a-batara bangsa-baugsa ngaloepoetkeun anoe dii'aroeksakkeun koe karoehoen kami, tjara Gosan, djeung Haran, djeung Resep, sarta oerang Eden, noe aja di Telasar teja'? 'Di mana radja Hamat, djeung radja Ai'pad, sarta radja nagara Separwaim, Hena djeung Iwa teja? Ana Hiskia geus nampa soeratna ti leungeun oetoesan, seug diaos; geus kitoe andjeunna moenggah ka ggdong Pangeran, bari toeloej soerat teh koe Hiskia
dibeberkeun ka pajoeneun Pangeran.
'Sarta Hiskia neneda ka Pangeran, kijeu

15

ic

17

18

19

20

njampak radja Asoer keur mgrangan kanagaraLibna; karana geus meunang bedja, jen anTidinja Rabsake balik,

10

11

djeunna pindah ti nagara Lakis teja. 'Geus kitoe radja meunang bedja hal Tirhaka, radja Koes; aja noe ngoeniuga: Tirhaka teja boedal^ sedja merangan ka andjeun. Ana geus ngadenge kitoe, toeloej radja ngoetoesan deui djalma ka Hiskia, sarta diparentah kijeu: 'Maraneh geura mopojan ka Hiskia, radja Joeda, kijeu nja pok: Poma kita oelah kagglo koe batara kita, noe koe kita diandelkeun, pagar jen: Jgroesalem moal koengsi diselehkeun ka leungeun radja Asoer. 'Kapan kita geus ngadenge bedja pSrkara noe koe para radja Asoer didamgl ka sakabeh tanah teja, datang

21

22

23

panedana: 'Noen Pangeran sawadya-balad; Allah Israil, noe linggih dina moekarabin! nja andjeun teja Allah, andjeun njalira, njepeug sadajana karadjaan noe di boemi; andjeun teja noe ngadamel langit sareng boemi. 'Eh Pangeran! moegi tjondongkeun tjgpil andjeun, sareng dangoekeun; 6h Pangeran! moegi beuntakeun sotja andjeun, sareng tingalikeun; sareng moegi dangoekeun sadajana omongan Sanherib, noe ngadatangkeun eta, baris ngahinakeun ka Allah noe djoemengng. Jaktos pisan, noen Pangeran! perkawis radja-radja Asoer ngaroeksakkeun eta sadajana nagara sinargngan tanah-tanahna; 'sarawoeh aallahanana diaraloengkeun kana seuneu; karanten lain Allah eta teh, saleresna djidjijeunan leungeun manoesa bae, kai sareng batoe; mana koe eta digempoer. 'Ari ajeuna, noen Pangeran, Allah koeringsadaja! moegi-moegi koering pada disalametkeun ti leungeunna, soepaja sadajana kai'adjaan noe di boemi pada nganjahokeun, jen andjeun teja Pangeran, andjeun njalira. Tidinja J6saja poetra Amos teja ngadjoeroengkeun ka Hiskia, pihatoerna: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Ari perkara noe koe maneh diteda ka kami hal Sanherib, radja Asoer teja, 'nja ijeu pangandika, noe koe Pangeran diandikakeun hal eta: Ari parawan, anak Sion, njoemahkeun ka maneh, mojok ka maneh; anak Jeroesalem noetoerkeun ka maneh bari gogodSg. Saha noe dihinakeun djeung digorengkeun koe maneh, sarta saha noe koe omong maneh dioenghak, bari panon maneh tanggah
' '

JESAJA
ka manggoeng? Nja Kasoetji Israil. Maneli geus ngahinakeun ka Groesti koe lantaran mantri maneh; ari tjarek maneh: Ijeu aing geus oenggah kaloehoer goenoeug-goenoeng, ka tgngah goenoeng Libauon, mawa kareta aing noe loba; sarta koe aing dek dikadek kaina poetri noe laloelioer, kaina djamoedjoe noe
'

769

34

21

35

koengan koe benteng.'Engkepibalikeun, njorang djalan oeroetna datang; moal koengsi asoep ka ijeu nagara, lahiran Pangeran. 'Karana kami tangtoe ngaraksa
ijeu

nagara, rek disalamStkeun,


teja.
a
p. 5
:

koe karana kami, djeung koe karana

''

Dawoed, abdi kami


c p. 27
:

a.

s p. ii

8.

6.

p.

G.

aroentjoel,
25

sarta dek ngadatangan ka

36

pontjotna noe pangpoentjakna, ka leiiweung pakgbonanana. 'Aing teh ngali djeung nginoem tjai, sarta aing koe dampal soekoe aing dek njaatkeun sakabeh M6sir. 'Na maneh ten nga2(5 bangawan denge kami ngadamel kitoe ti anggalna, sarta ngadjadikeun kitoe ti djaman baheula? ajeuna koe kami eta didatangkeun, jen maneh koedoe ngaggmpoer nagara noe rareugreug, didjijeun hoe27 njoedan-hoenjoedan. 'Kitoe noe matak Ijriboemina ten narangan, pada galeder, djaradina sasat sarta baringoengeun djoekoet tegal, sarta daoen hedjo, sasat djoekoet noe dina hateup, djeung gan28 doem perang memeh gede. 'Ari kami teh leuwih oeninga dina dijoek maneh, sarta dina kaloewar-asoep maneh, kitoe deui dina pangamoek maneh ka kami. maneh ngamoek ka kami, 29 'Sapedah djeung sabab rahoel maneh geus nSpi kana tjepil kami, noe matak iroeng maneh koe kami bakal ditgrapan kaloehan ti kami, djeung biwir maneh bakalditgrapan kadali ti kami, sarta maneh koe kami rek dibalikkeun, njorang djalan oeroet 30 maneh datang. 'Sarta nja ijeu pialamateunana ka andjeun: noe dihakantaoen ijeu toerijang; noe dihakan taoen kadoewa koerindang; demi dina taoen katiloe mah peknjal6bar, djeung dibaroewat, kitoe deui marSlak anggoer sarta diha31 rakan boewahna. 'Djeung anoe rahajoe anak-poetoe Joeda, sakoer noe kari, " bakal akaran deui ka handap, sarta boe32 wahan ka loehoer. Kai'ana ti Jgroesalem pibidjileun sesa, sarta ti goenoeng Sion pibidjileun noe rahajoe kagoematian Pangeran sawadya-balad noe bade nga33 damSl kitoe. 'Koe sabab eta, timbalan Pangeran hal radja Asoer teh kijeu: Moal piasoepeun ka ijeu nagara, djeung moal mesatkeun djamparing ka djero nagara, sarta moal pimawaeun kSpgng ka hareupeunana, djeung moal diling;
'

37

38

Tidinja bidjil Malaikat Pangeran, pek njabgtan dina pasanggrahan oerang Asoer sakSti dalapan laksa lima reboe noe kasabet; " ana haroedang isoekisoek, doemadakan, eta kabeh geus djaradi majit. 'Djoeng Sanherib, radja Asoer, leumpang, moelang; toeloej tjalik di nagara NinSwe.'Ari geus kitoe, eukeur radja sSmbahijang di gedong Nisrok aallahanana, pek Adram-Melek djeung Sareser, poetrana, maehan ka andjeunna koe pgdang; toeloej maringgat ka tanah Ararat; ari Esar-Hadon poetrana noe ngaganti djadi radja. op. i7 u: si s.
;
: :

PASAL

38.

Dina mangsa eta Hiskia paring teu damang, meh poepoes. Toeloej nabi JSsaja poetra Amos teja ngadeuheus ka
andjeunna, sarta mihatoer ka andjeunna: Kijeu timbalan Pangeran: Geura wew6kas ka saeusi-imah maneh; karana maneh Sngke paeh, moal lila nja hiroep. 'Tidinja Hiskia ngagilir, pameunteuna kana bilik, bari seug nengda ka Pangeran.
'Ari

pangdana: Noen Pangeran!

moegi emoet, jen simkoering loemakoe teh di pajoeneun andjeun kalawan satoehoe sarSng kalawan soehoed hate, sareng noe dipilampah koe simkoering anoe sae di pajoeneun andjeun. Sarta Hiskia nangis rosa katjida. 'Demi geus kitoe aja pangandika Pangeran ka J6pangandikana: 'Geura leumpang, bedjakeun koe maneh ka Hiskia: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Dasaja, kijeu

'^

woed, bapa maneh: Paneda maneh koe kami dimakboel, tji-panon maneh koe kami ditingali; masing njaho, oemoer maneh koe kami rek ditambahan lima
6

welas taoen; 'malah maneh reudjeung ijeu nagara * koe kami rek diloepoetkeun ti leungeun radja Asoer; toer kami rek ngaraksa ijeu nagara. 'Sarta nja ijeu pialamateunana ka andjeun ti Pangeran, nandakeun Pangeran tangtoe ngadamgl

770
8

JESAJA

39.

paugandika noe cliaudikakeun teja: 'Masing njaho, kalangkang koe kami rek dipoendoerkeun sapoeloeh goerat ka toekang, diua goerat noe koe eta geus ditoeroenannoeroetkeunpanon-poe,dina istiwa Ahas. Seug panon-poe nioendoer sapoeloeh goerat diua goerat noe koe
eta geus ditoeroenan. a2Eatij. 2o.&p.37:35. Ijeu sSrat Hiskia, radja Joeda, saparantos ten damang, sarta geus waras tina teu-damangna. 'Tadina omong kaoela: Keur tengah-toewoeh nja oemoer, aing teh koedoe ijang, " asoep ka lawang enggon noe paeh; aing teh dierol sesa taoen aing. 'Omong kaoela: Aing moal

ka andjeun, maot teh hanteu moedji ka andjeun; noe geus taroeroen kana gorowong hanteu ngarep-ngarep kana kajak19

20

10

tosan andjeun. 'Anoe hiroep, anoe hiroep, nja eta noe nganoehoenkeun ka andjeun, sapgrtos koering danget ajeuna; kajaktosan andjeun koe bapa bade dinjahokeun ka anak-anak. Pangeran kgrsa njalametkeun ka kaoela; mana oerang pinabeuheun tatabeuhan kaoela saoemoer-hiroep oerang, di ggdong Pangeran.
'

a Djab. 107
e

18. 6 Aj. 4

20. c p. 59

11.

i Mik. 7:18,19.

Djab. 6

6.

21

11

12

njeueung deuiPaugeran; moal njeueung deui Pangeran dina tanah djalma hariroep; moal nendjo deui manoesa, reh tj ampoer dj eungpriboemi enggon djempe. 'Saoeng aing diroewag, dibawa toeloej
ti

22

Djeung deui saoer Jesaja: Sinanjokot boewah kondang sagoeroentoel koedoe dipopokkeun ka noe bareuh, tangtoe andjeunna hoerip. Sarta ari lahiran His"
;
'

kia: Naon pialamateunana, jen kaoela pioenggaheun deui ka gedong Pangeran?


a 2 Eadj. 20
:

7.

aing,

sapertihimahtoekangngangon;

PASAL
Dina

39.

aing geus ngaleled hiroep aing saperti

toekang ninoen; aing koe andjeunna rek


ti sijang dongdikeureut tina galeger; kap ka wengi koering koe andjeun diparantoskeun. 'Kaoela ngaheneng nepi ka isoek; saperti singa, nja kitoe andjeunna motongkeun sakabeh toelang kaoela; ti sijang dongkap ka wengi koering koe andjeun diparantoskeun. 'Saperti sora kapinis djeung bango, nja kaoela g6kitoe kaoela lengas-lengis; geroengan tjara djapati; ^panon kaoela meleng ka manggoeng: Eh, Pangeran! koering dikanijaja; moegi andjeun kSrsa nanggel koering. - 'Kaoela rek mitjatoer
'' <=

" mangsa eta MSrodak-Baladan, poetra Baladan, radja Baboel, ngirim-

13

14

15

keun soerat djeung kikintoen ka Hiskia; karana ngadenge bedja, jen andjeunna mantas ten damang, ajeuna wiloedjSng deui. 'Ari Hiskia boengaheun koe eta oetoesan, sarta nembongkeun ka darinja goedang arta-bandana, emas-perak, wawangian djeung minjak aloes; kitoe deui sagoedangna pakarang, djeung saniskara bae noe kapanggih dina doenya-brana andjeunna; taja naon-naon dina gSdongna sarta dina sawewengkonna noe koe Hiskia teu ditembongkeun ka darinja. 'Geus kitoe nabi J6saja ngadeuheus ka
radja Hiskia, sarta nai'o^ka andjeunna:

koemahal Nja andjeunna noe maparin djangdji ka kaoela, sarta nja andjeunna noe ngadamel; s6dja madjoe lalaoenan
sapandjang taoen kaoela, tina eta kariiG

Koemaha omongan eta djalalSma, sarta ti mana daratangna ka andjeun? Nga4

poehan njawa kaoela. 'NoenGoesti! hal pgrkawis kitoe matak djalma hariroep, sar6ng woengkoel dina sadj6ro eta ajana hiroep roh koering; karantgn andjeun parantos ngawaloejakeun ka koering,
sarSng koering dipaparin hiroep. 'SalerSsna, karipoehan noe sakitoe anget teh geus djadi kasalam6tau diri koering; ari andjeun teh mimanah ka njawa koering, didjaoehkeun tina roewangan boeroek-

17

18

karanten sadajana dosa oetjoetan; koering koe andjeun geus dibalangkeun ka poengkoereun andjeun. 'KarantSn gnggon noe paeh ten nganoehoenkeun
''
'

walon Hiskia: Daratangna ka kaoela ti tanah noe djaoeh, ti Baboel. 'Naros deui Jesaja: Narendjo naon di gedong andjeun? Walonan Hiskia: Narendjo saniskara noe di gedong kaoela; taja naonnaon dina doenya-brana kaoela, noe koe kaoela hanteu ditembongkeun ka darinja. 'Saoer Jgsaja ka Hiskia: Andjeun geura reungeukeun pangandika Pangeran sawadya-balad 'Masing njaho, pidatangeun mangsa, didinja saniskara noe di imah maneh, sarta sakoer anoe beunang ng61ep karoehoen maneh, tepi ka mangsa ajeuna, bakal diakoetan ka Baboel; moal aja noe dikarikeun, timbalan
:

JESAJA
Pangerau. 'Djeung deui anak maneh lalaki, anoe pibidjileuu ti diii maneh, noe noe koe maneh bakal dijoegakeim, sawareh mgugke ditjokot, didjijeun pongkaraton radja Baboel. 'Ari gawa di djero lahu-an Hiskia ka Jesaja: Sae pangandika Pangeran, noe geus dilahirkenn koe adjSngan. Lahirna deui: Salgresna moegimoegi aja kasSnangan djeung kajaktian saoeraoer kaoela! a 2 Eadj. 20 12. 6 Dan. 1 35.
''
:

40.

771

11

dasan, sarta panangan andjeunna pinjgpSngeun kawasa. Masing njaho, gandjaranana koe andjeunna ditjandak, sarta bajaranana aja di pajoeneunana. 'An-

djeunna * bade ngangon ingon-ingonna sapSrti toekang ngangon; ari anak domba koe andjeunna bade dikoempoelkeun dina pananganana, bari dipangkoe di djgro kandoenganana; noe njaroesoean bade digiring lalaoenan.
a
p.

35:4; 62

11. 6 Joh.

34: 11; Joh. 10: 11.

PASAL

40.

12

eura pada ngahUpoer, geura pada nga^HHpoer oemat kami, timbalan Allah maraneh. "Cleura pada ngoepahan kana ati Jgi'oesalem, sarta oewaran, jen geus toetoeg perangna, jen kadorakaanana

" Saha teja noe naker tjai koe panangan njangkroeng, djeung ngoekoer

Iggana langit koe djeungkal, djeung ngoelak Igmahing boemi koe takeran,
sarta nimbang goenoeng-goenoeng koe timbangan, kitoe deui pasir-pasir koe taradjoe? 'Saha* noe ngadjeudjeuhkeun

geus

ditimbang, jen geus


tikgl ti

meunang
:

13

doewa
3

panangan Pangeran ba14

jaran sakabeh dosa-dosana. jer. le is. " Aja sowara noe njgloek di tSgal lega kijeu: Geura njadijakeun pidjalaneun Pangeran, geura di tanah lapang ngalempengkeun hidji djalan gede pikeun Allah oerang! 'Sakoer 16bak-lSbak bakal disaeuran, sarta sakabeh goenoeng djeung pasir bakal dihandapkeun; ari noe belot bakal djadi lempeng, sarta noe garokgek bakal djadi rata. 'Ari * kamoeljaan Pangeran bakal dinjatakeun, djeung saniskara daging bakal narendjo sarejana;
<

Roh Pangeran, atawa djadi pangrempaganana, mamagahan ka andjeunna?


'Saha noe koe andjeunna dianggo r6rempagan, noe ngahatoeranan ngarti ka andjeunna, sarta ngawoeroekkeun ka andjeunna hal djalan hoekoem, djeung ngawoeroekkeun ka andjeunna kanjaho, toer mapatahkeun ka andjeunna djalan pangartian?'Masingnjaho,bangsa-bangsa

15

dimanahna saperti tjai satetes dina timbaan, djeung tjara nggrSs sa6met dina taradjoe. Masing njaho, poelo-poelo koe andjeunna didjoengdjoengkeun sapSrti
16

karaua lambe Pangeran noe ngandika


a Mat. 3:3; Joh. 1
: :

kitoe.
c p. 1 6

23. 6 p. 60

66

18.

20.
:

Aja sowara noe marentah kijeu Geura


njeloek!

17

Ditaros: Njeloek naon? Sauiskara daging teh djoekoet, djeung sategal.

kabeh kahadeanana saperti kSmbang 'Djoekoet teh perang, ari kembangna moerag, sabab ditijoep koe Roh Pangeran; saestoena, djalma-djalma teh djoekoet. 'Djoekoet teh perang, ari kgmbangna moerag; * tatapi ari pangandika
Allah oerang
Loek. 21
:

18

19

mah tetgp
1 Petr.
1

boeboek leutik. 'Sarta sagoenoeng Libanon didjijeun soeloeh ten mahi, kitoe deui sasatoanana didjijeun koerban doeroekan ten mahi. 'Bangsa sakabehna moenggoeh di pajoeneun andjeunna mah sapgrti noe teu aja; dimanahna koe andjeunna dentjeng keneh ti noe euweuh, * sarta nja sija-sija. 'Mana ^ Allah teh koe maraneh dek dioepamakeun ka saha, sarta roepa koemaha noe koe maraneh dek dibandingkeun ka andjeunna? 'Paledang njitak artja, sarta koe kamasan
disapoet Smas, bari dipangujijeunkeun rante perak. Saha-saha noe miskin^ teu boga pihatoeraneun, milih kai noe teu keuna bobo; seug nejangan keur dirina
'

salalanggengna.
:

a Djab. 103:15;
33. 9

24. 6 Djab.

119:89;
20

10

noe mawa bedja ngeunah! geura maneh oeuggah ka goenoeng noe loehoer; eh Jgroesalem, noe mawa bedja ngeunah! geura narikkeuu sowara maneh sakoewat-koewat; geura narikkeun, oelah sijeun-sijeun; bedjakeunkanagaranagara .Joeda kijeu: Masing njaho, di dijeu Allah maraneh! 'Masing nj aho, Goesti Pangeran pisoempingeun nganggo kab6-

Eh

Sion,

21

22

hidji toekang anoe pinter, menta dinoe teu pangujijeunkeun hidji artja gojang. 'Naha maraneh teu njaho? karah maraneh tatjan ngadenge? koetan teu dibedjakeun ka maraneh ti mimitina? naha maraneh teu ngahartikeun diadegkeunana boemi? 'Andjeunna noe linggih
*"

772
f

JESAJA

41.

di loehoereun kalang boemi, sarta priboeminakawassimeut; nja andjeunna noe masangkeuu langit saperti loeloehoer, dibeberkeunana tjara himah 6ng23 gon tjitjing; 'nja andjeunna noe njelehkeun pangkat-pangkat kana ten aja; para hakim. di boemi didamel tjara sija21 sija. 'Kakara eta teh dipelak, kakara eta teh disebar, kakara tangkalna akaran di boemi: s6d6k koe andjeunna ditijoep, toeloej perang, kabawa koe angin riboet 25 saperti djarami. 'Mana kami teh koe maraneh dek dioepamakeun ka saha, soepaja djeung kami sakaroepa? soer 26 timbalan noe Langkoeng Soetji. 'Geura taranggah ka manggoeng, sarta tarendjo: saha teja noe ngadjadikeun eta sakabeh, noe ngabidjilkeun balad eta noeroetkeun bilanganana? J kabeh koe andjeunna disaoer kana hidji-hidji ngaranna; tina kagedean kabedasanana djeung tina karosaan kawasana, sahidji ge hanteu koerang. a sii. 3o 4.
'J
''
'
:

hajoe, oerang babarengan madjoe njijar bebengran. 'Saha teja " noe ngageuingti wetan eta noe benSr, barinjaoer, disina ngiring tapakna, djeung diserenan bangsa-bangsa ka hareupeunana, sina marentah ka radja-radja, pada diselehkeun ka pgdang- eta tjara peledoeg, djeung ka gondewana sapSrti djarami katebak koe angin? 'Dialoebrakabrik^ sarta eta kebat bari salamgt, noeroet djalan anoe tatjan disorang koe soekoena. 'Saha teja noe nggrsakeun sarta ngadamSl kitoe, anoe njaoer toeroenan-toeroenan ti mimitina? * Ijeu kami, Pangeran, anoe pangheulana, sarta geus panganggeusanana kami teh angggr keneh bae.'Ana waspadaeun poelo-poelo, seug sarijeuneun; sagala toengtoeng boemi pada ngagidir; s6r maradjoe nga-

keun

dareuheusan.'Hidji-hidji silih-toeloengaii djeung batoer, sarta pada ngomong doeloer pada doeloer: Masing teger! 'Ari toekang kai neggrkeun ka " kamasan;

Boem 11:34;

Kor.

2:16.

Djab. 39:12.

dp.

g Djab. 104:2;
27

46: 5; Lai. 17: 29. e p. il:7.f Aj. 22: 14. p. 42:5. ^Aj. 12: 17, 21. il Moesa 2:1; 15: 5. J Djab. 147:4.
!

anoe sok njangling koe wadja ngggrkeun ka noe sok neupa dina tahanan; ngo-

Na koe naon maneh, Jakoeb

sok ngo-

mong, sarta maneh, Israil! sok mitjatoer, jen: Djalan kaoela kahalangan ka Pangeran, sarta prakara kaoela ngaliwat
28

mongna hal patri: Hade eta teh; ''seug eta dipageuhkeun koe pakoe, oelah sina gOJang. a p. 45 1, 13 46 11. J p. 43 10.
: ;
: :

C p. 40

19.

J6r.

10

4.

Demi maneh mah, eh

Israil, "

abdi

ka Allah kaoela? 'Karah maneh ten


njaho, sarta tatjan ngadenge? Allah noe langgeng, Pangeran, noe ngadjadikeun sagala toengtoeng boemi teja, teu keuna palaj, teu keuna lesoe; * ari pangartosanana teu beunang dikira-kira. 'Andjeunna ka noe tjape maparin kakoewatan, sarta noe teu boga tanaga didjembarkeun nja kabgdasan. "Nadjan noe ngarora sok tjape nja ISsoe, sarta baroedjang mo loepoet laboeh; 'sabalikna
j

29

10

30

31

'"

noe ngarep-ngarep ka Pangeran mah tangtoe nganjar-nganjarkeun kakoewatan; pada ngapoeng koe djangdjang sapgrti galoedra; pada loempat, sarta teu datang ka lesoe; pada leumpang, sarta teu datang ka tjape. a sii. 30 4. b njab.
:

11

kami! eh Jakoeb, anoe beunang kami milih, toeroenan Ibrahim, * sahabat kami! 'maneh koe kami geus ditjandak ti toengtoeng boemi; nja maneh koe kami disaoer ti sisina, bari ditimbalan kijeu Maneh teh abdi kami maneh noe koe kami dipilih sarta hanteu dipitjeun. 'Oelah " sijeun-sijeun, karana kami noe njargngan ka maneh; oelah parangaspoeringis, karana kami Allah maneh; nja kami noe ngoewatkeun ka maneh, nja kami noe noeloeng ka maneh, nja kami noe ngahajeukan ka maneh koe panangan kaadilan kami. 'Masing njaho, sakoer noe panas ka maneh bakal areraeun sarta warirangeun; djalma noe
: ;

''

147

3;

Eoem

11

33.

c p. 30

18.

12

PASAL
"C'h, poelo-poelo!

madoean ka maneh pidjadieun sapgrti noe teu aja, estoe pilaleungiteun. 'Djalma noe masejaan ka maneh " mgngke koe

41.
j

maneh
!

ditejaugau, tapi

moal kajjanggih;

geura rarepeh di pajoe-L^neun kami; sarta bangsa-bangsa sing

pada nganjarkeun kakoewatan; koedoe pada margk^ geus kitoe ngaromong;

13

djalma noe mgrangan ka maneh pidjadieun sapgrti noe teu aja, sarta tjara noe moesna. 'Karana kami, Pangeran, Allah maneh, noe njandak leungeun

JESAJA
maueli katoelioe, ban nimbalan ka maneh: Oelah si jeun-sijeun ijeu kami uoe noeloeng ka maueh. 'Oelah sijeun-sijeun, eh Jakoeb, hileud Igmboet! eh Israil,
;

42.

773

pidataugeun mangke, soepaja kami pada


terang, jen estoe maraneh djadi batara. Djeung deui geura marigawe hade atawa marigawe goreng, soepaja kami hareran sarta ningah sarereja. 'SatgmSnna, maraneh teh sipat noe teu aja, sarta pagawean maraneh sipat euweuh; sahasaha noe milih ka maraneh, ^ matak giroek. a p. 42 O 45 21. h 5 Moesa 18 12.
:

ijeu kami noe noeloeng ka maneh, lahiran Pangeran; sartanoe ngadjait ka maneh uja Kasoetji Israil. 'Masing ujaho, ''maneh teh koe kami didjadikeun minangka seredan ngirik noe

djalma leutik!

24

weuteuh, nja rejahoentoeua; maneh bakal ngirik goenoeng-goenoeng djeung diboeboekkeimana, sarta pasirpasir koe maneh bakal didjadikeun sapgrti hoeoet. 'Koe maneh bakal ditapi, seug eta kabarawa koe angin; nja angin riboet noe bakal ngabalentjarkeun inja. D6mi diri maneh mah pigeraheun di djgro Pangeran, sarta moedji maneh di djgro Kasoetji Israil. 'Auoe balangsak sarta noe miskin narejangan tjai, tapi ten aja; letahna toehoereun bawaning halabhab; ijeu kami, Pangeran, tangtoe ngaboelkeun eta; ijeu kami, Allah Israil, moal nilarkeun eta. 'Dina loehoer pasirkami rek moekakeun pasir boelistir
lentjop, nja
'J
''

25

26

27

tji-waloengan, kitoe deui tji-njoesoe di tengah 16bak-lebak; tegal 16ga koe kami rek didjadikeun enggon tjai, kitoe deui tanah keeng rek didjadikeun pasirahan tjai. 'Di tegal lega kami rek ngajakeun ki poetri, ki pilang, tangkal koepa, djeung djetoen leuweung; di tanah la-

28

29

pang kami rek ngadjadikeun

ki

dja-

djalma ti kaler, sarta pidjeboeleunana ti pangbidjilan panon-poe; ^ nja eta pinjeboeteun djenengan kami, sarta bakal ngadatangan ka pangkat-pangkat sakoemaha ka leutak, djeung sakoemaha toekang parijoek ngaloeloeh taneuh likSt. 'Saha " noe moepoelihkeun eta ti mimitina, soepaja kami pada t6rang1 saha noe moepoelihkeun ti tadina, soepaja kami misaoer: Bener eta teh? Mapan taja noe poepoelih, mapan taja noe bebedja, mapan taja noe ngadenge omongan maraneh. 'Kami noe pangheulana ngalahir ka Sion: Toeh, toeh, di ditoe! sarta kami ka Jeroesalem rek maparin hidji noe mawa bedja ngeunah. 'Ana kami ret ningali, saoerang ge teu aja; e.stoe di lebah eta teh taja pisan pangrgmpagan, noe beunang ditanja koe kami, sarta noe bisa ngabal6san omong. 'Satgmenna, eta sakabeh teh tjoemah, pagaweanana euweuh, ari artja-artjana sasat angin djeung sija-sija.
hidji

Kami ngageuingkeun

moedjoe, tangkal hoeroe djeung tangkal tjamara sarejana; 'soepaja pada waspada, djeung terang, djeung njatet dina ati, sarta soerti sarerejana, jen panangan

p.

46

11. 6 Esr. 1

2.

c p.

43

9.

PASAL
rjToeh, abdi
J-

42.

Pangeran noe ngadamel kitoe, sarta Kasoetji Israil noe ngadjadikeun eta.
oDjab. 136
:

22
9.

Loek.

54. 6 Jak. 2
:

23.
13.

cp. 43
p.
:

1.

d Djah. 63
h
p.

e Djab.

37:10. f Mik. 4

;?

29 19.

35:6; 43:20.

Geura halatoerkeunprakara maraneh, timbalan Pangeran; geura njaranggakeun katrangan maraneh noe boekti, timbalan radja Jakoeb. 'Koedoe ka kami sakabeh njaranggakeun sarta moepoelihkeun " hal anoe pika-hareupeuu; geura pada moepoelihkeun hal ka toekangtoekang, koemaha eta pStana? koe kami sakabeh dek ditjat6t dina ati, soepaja kami terang dina pitemaheunana; atawa baredjakeun ka kami hal noe piboektieun. 'Geura moepoelihkeun hal noe

kami, noe dihajeukan koe kami, kakasih kami, " noe dipikaresep koe hate kami! Eta koe kami geus diteundeunan * Roh kami, bakal ngoewarkeun hoekoem ka oerang kapir. 'Moal gegeroan, moal hahaokan, sarta moal aja noe ngadenge sowarana dina loeloeroeng. 'Hoe noe pitSs koe eta hamo bakal disapatkeun; del6s noe nggboel keneh koe eta hamo bakal dipareuman ngaloewarkeunana hoekoem teh tangtoe satoehoe. 'Moal keuna koe soerem, djeung moal keuna koe pites; ni6takeunana hoekoem di boemi tangtoe datang ka toetoegna; sarta poelo-poelo " bakal pada ngargp-ngarep kana papakonna. a Mat. 3:17; 12:18.
6 p. 61
:

1.

c p.

51

5.

774
5

JESAJA

42.

Kijeu timbalan Allah Pangerau, " noe ngadjadikeun langit sarta dipasangkeunana, noe meberkeun boemi sarta djeung

noe maparin ambfikan ka bangsa noe noempakan eta, kitoe deui soekma ka sakoer noe loemampali dina eta: 'Ijeu kami Pangeran anoe njaoer maneb djeung sabenSr-bengrna, sarta rek njandak leungeun maneh; toer maneb koe kami bakal diraksa, * djeung ditangtoekeun baris pgrdjangdjian oemat, baris pitjahajaeun oerang kapir; 'pikeun " ngabeuntakeun panon noe lolong, pikeun ngabidjilkeun sakitan tina pandjara, ngabidjilkeun tina pangberokan sakoer noe dijoek di noe poek. 'Ijeu kami Pangeran kitoe djenengan kami sarta " kahormatan kami koe kami moal dibikeun ka noe sedjen, djeung poedjian kami moal dibikeun ka artja-artja. 'Perkara noe heubeul geuning geus pada
bibidjilanana,
"*
;

17

dina djalan noe teu njaraho eta; koe kami rek dibgnerkeuu dina djalan noe teu njaraho eta; ari noe poek koe kami ti heulaeunana rek didjadikeun tjaang, sarta ^ noe poengkal-pengkol rek dilempSngkeun. Nja eta perkara noe koe kami rek didamel, sarta maranehanana koe kami moal ditinggal. 'Ari sakoer noe ngarandel ka artja sipat oekir, sarta

noe ngaromong ka artja sipat tjitak, jen: Nja adjengan batara koering: eta mah pialoendoereun ka toekang, ^ bari
areraeun katjida.
a Djab. 33
:

3.

6 p. 16
e

1.

Wahj. 14

7.

Djab.

78:65;
5-

p.

59:17.
11.
!

p.

57:11.

p.

40:4.

p.

44:10,

18

19

Eh, noe tarorek geura pada ngadenge maraneh noe lolong! geura pada beunta, soepaja narendjo. 'Saha noe lolong saroepa abdi kami? atawa torek
sarta
saperti

piwarangan kami % Saha noe

lo-

boekti; ajeuna kami ngoewarkeun pSrkara noe anjar; samemehna djadi koe

kami diembarkeun ka maraneh.


a
p.

20
2

44

24. 6 p.

49

6,

8.

c p. 29

18.

Moesa
21

3: 14, 15. e p. 48: 11. 10

sakoer, noe lalajaran di laoet, kitoe deui pangeusi laoet, poelo-poelo sarta

Eh

11

12

13

geura njaranjikeun poepoedjian anjar; ti toengtoeng boemi. 'Tegallega djeung nagaranagarana koedoe jDada njowara, kitoe deui desa-desa noe ditjitjingan oerang Kedar; priboemi Sela koedoe sargnggak^ ambal-ambalan ti poentjak goenoeng-goenoeng. 'Koedoe " pada njanggakeun kahormatan ka Pangeran, djeung ngoewarkeun poedjianana di poelo-poelo. 'Pangeran mengke mijos saperti prawira, ^ bade ngageuingkeun kasarggepan tjara pradjoerit; bade soerak, toer ngagentra
"

djeung priboemina!

22

long saperti eta noe roentoet djeung kami, sarta lolong tjara abdi Pangeran? 'Maneh nendjo reja perkara, tapi koe maneh teu diestoekeun tjeuli molongo, tapi teu ngadenge. Pangersa Pangeran, koe karana kaadilan andjeunna, ngagoengkeun toret, sarta dimoeljakeunana. 'Demi eta teh bangsa noe geus dira;
'

ka Pangeran

hidji

nja nganjanjikeun poedjianana

^'

23

24

14

15

tarik; bade nawiskeun kawasana ka moesoeh-moesoehua. 'Kami ngantep ti baheula; kami teh repeh bae, ngareketkeun andjeun ajeuna kami rek ngadSngek tjara noe ngadjoeroe, rek njSgor djeung ngaggbos sakali. 'Goenoeng-goenoeng djeung pasir-pasir koe kami rek diroeksak, djeung sakabeh dangdaoenan rek disina perang; ari waloengan-waloengan koe kami rek didjadikeun poelo,
'"

jahan sarta dirampogan; kabeh gekeuna koe djirgt, ngaringkoek dina lombanglombang, sarta ditareundeun dina pangberokan-pangberokan pada djadi rajaheun, sarta taja noe ngaleupaskeun pada djadi rampogeun, sarta taja noe ngomong: Poelangkeun.'Saha Igbah maraneh noe dek ngawaro kana piwoeroek noe tadi? saha noe dek ngareggpkeun djeung ngagoegoe kana hal pika-hareu23eun? 'Saha teja noe njelehkeun Jakoeb, sina dirampog, njelehkeun Israil ka noe ngararajah? lain Pangeran? " Ari sababna oerang baroga dosaka andjeunna; sarta eta teu daraekeun ngalakonan dja;

lan
25

andjeunna,

djeung teu naroeroet

16

djeung sitoe-sitoe rek disina saat. 'Sarta noe lolong koe kami rek ditaroejoen

kana toret andjeunna. 'Kitoe noe matak andjeunna ka maranehanana namplokkeun bendoena noe leuwih sewot, sarta l^grang noe leuwih banget; seug manehanana koe eta disoendoet sakoerilingna, tapi koe manehanana teu dikanjahokeun; sarta manehanana koe eta dihoeroe, tapi koe hate manehanana
hanteu dipadoeli.
a
jcr. 2
:

19.

JESAJA

43.

775

PASAL

43.
11

heulaeun kami taja Allah didjadikeun, sarta pandeurieun kami hamo piajaeun.
'

ajeuna timbalan Pangeran, noe ngadamgl maneh, eh Jakoeb! noe ngadjadikeun maneh, eh Israil! njakijeu: " Oelah sijeun-sijeun, karaua maneh koe kami geus didjait kami geus njaoer ka maneh, * disSboet ngaran; maneh teh 2 anoe kami. 'Tijap-tijap maneh meuntas tangtoe koe kami disangroes tjai, i'6ngan; ari njorang waloengan, moal lapoet ka maneh tijap-tijap maneh leumpang njorang seuneu, moal toetoeng, sarta maneh koe hoeroeng moal kalen3 tab-lentab atjan. 'Karana kami PangeKasoetji Israil, ran nja Allah maneh, Djoeroe-salamet maneh kami geus njelehkeun MSsir, " djadi pangboes maneh; kitoe deui Koes djeung Seba, djadi ga4 ganti maneh. 'Sapedah maneh dipikaadjen koe pangrasa kami, djeung dihormat, sarta kami miasih ka maneh, noe matak kami njelehkeun manoesa, djadi gaganti maneh nja njelehkeun bangsabangsa, djadi gaganti njawa maneh.

Demi

12

13

'^

'Ijeu kami bae Pangeran; J sarta taja Djoeroe-salamgt djaba ti kami. 'Nja kami noe maparin njaho; nja kami noe njalamgtkeun nja kami noe ngerabarkeun, sarta taja deui di maraneh; mana maraneh saksi kami, lahiran Pangeran, sarta kami teh Allah. 'Samalah ti barang aja poe, kami teh nja eta; sarta ti panangan kami taja noe bisa ngaleupaskeun; kami kersa ngadamgl, na saha noe bakal ngahalangan?
;

''

'

p.

41

10, 14. b 2
p.

Moesa 31
Sil.

2; 33

12. e
-p.

Djab.

66:12.
Djak. 8
:

41:14. e
14
:

21:18. f
41
/ 5
:

11:12;

'^

7. gr Ji5r.
:

9.

p.

22, 26. jp. 44: 6.


:

j Hos. 13
14

4.

k Djab. 90:2.

Moesa 32

39.

Kijeu timbalan Pangeran, noe ngadjait maraneh, Kasoetji Israil: Nja koe

karana maraneh noe matak kami miwarangan ka Baboel, sarta koe kami
rek dioendoerkeun eta sakabeh, djadi kakaboeran, tegSs oerang Kasdim, toempak kapal-kapal parantiua sesenggakan. 'Kami teh Pangeran, Kasoetji maraneh, noe ngadjadikeun Israil, Radja maraneh. 'Kijeu timbalan Pangeran, * noe maparin djalan dina laoet, sarta dina tjai gede maparin geusan njorang; 'noe ngaloewarkeun kareta djeung koeda, balad djeung noe karawasa teja, wani pagoletak sarerejana, sarta ten haroedang deui, p6s tjara deles parareum: 'Montong ngaringgtkeun perkara noe heubeul, sarta montong malikiran perkara baheula. 'Masing nganjahokeun, kami rek ngadamel hidji perkara noe anjar, ajeuna pidjadieunana; geus tangtoe engke koe maraneh katangen. Saestoena, di tggal lega kami rek ngajakeun hidji djalan, " sarta di enggon rehe kami rek ngajakeun waloengan-waloengan. 'Sato galak bakal pada ngahormatan ka kami, adjag reudjeung manoek naam; sabab kami di tggal lega maparin tjai^ di enggon rehe maparin waloengan-waloengan, keur inoemeun oemat kami, anoe beunang kami milih. 'Nja eta oemat beunang kami ngadjadikeun pikeun kami, bakal pada njaritakeun poedjian kami. Tatapi maneh, Jakoeb! ka toekang teu sasambat ka kami; Snjana mah maneh, Israil! djadi bosen ka kami. 'Maneh ka kami teu
"^
'

15

10

'Oelah sijeun-sijeun, karana kaminjargngan ka maneh f kami rek ngadatangkeun toeroenan maneh ti wetan, sai'ta maneh koe kami rek dikoempoelkeun ti koelon; 'kami ka kaler reknimbalau: Selehkeun; kitoe deui ka kidoel: Oelah dihalangan poetra kami lalaki datangkeun ti noe djaoeh, poetra kami awewe datangkeun ti toengtoeng boemi; 'oenggal-oenggal djalma ^ noe katSlah koe djSnengan kami, sarta noe beunang kami ngadamel baris kamoeljaan kami; koe kami eta teh didjadikeun, malah koe kami eta teh disampoernakeun. 'Greura ka-loewarkeun oemat lolong panonan, kitoe deui noe tarorek tjeulian. "Sakabeh oerang kapir koedoe karoempoel sarerejana, sarta bangsa-bangsa koedoe ngarijoeng tjik, saha di lebah eta noe bisa moepoelihkeun hal kitoe, atawa ka kami sakabeh ngabedjakeun perkara noe heubeul? koedoe ngajakeim saksina, soepaja dirina dibgnerkeun atawa koedoe ngadarenge, sarta ngaromong: Jakti. 'Nja maraneh noe djadi saksi kami,
; ; ; '' ;

le

17

18

19

20

21

lahiran Pangeran, sarta abdi kami, beunang kami milih soepaja maraneh pada nganjahokeun djeung pertjaja ka kami, sarta pada ngaharti jen kami teh anggSr;
;

22

23

776

JESAJA U.
sarta Poerab-ngadjaitna, tgges Pangeran

24

njanggakeun domba keur koerban maneh doeroekan; djeimg teu ngahormat ka kami koe koerban maneb peuntjitan kami ka maneb teu ngagawekeim mawa koerban kadabaran, djeung teu njapekeun ka maneb mawa doepa. "Maneb
teu mangmeulikeun kami djaringao, djeung teu ngawarggkeun ka kami koe gadjib koerban maneb peuntjitan. Sa''

25

babkna maneb mab ngagawekeun ka kami koe dosa-dosa maneb, sarta njapekeun ka kami koe kadorakaan maneb. 'Ijeu kami pisan f uoe ngaleungitkeun
kamasijatan maneb koe karana kami; sarta dosa-dosa maneb koe kami banteu dipiemoet. 'Cleura mere inggt ka kami; bajoe, oerang oeroes-oeroes djeung maneb geura njarita, soepaja maneb dibenerkeun! 'Karoehoen maneb noe mimiti milampab dosa, djeung sakoer noe ngoeroeskeun ka maneb pada migawe masijat ka kami. 'Mana kami rek nganistakeun kapala-kapala kasoetjian, sarta rek njelebkeun Jakoeb kana boekoem ditoempgs, njelebkeun Israil kana boekoem digogoreng. p. 33 22.
:

sawadya-balad " Kami noe pangbeulana, djeung kami noe pangpandeurina, sarta taja AUab djaba ti kami. "Na sahanoe rek ngoewarkeun sapgrti kami, djeung moepoelibkeun eta, sarta ngatoer eta di pajoeneun kami, ti semet kami ngajakeun oemat langgengl Noe kitoe koedoe moepoelibkeun perkara noe pidatangeun, sarta bal anoe ijiboektieun. 'Maraneb oelab sarijeun, djeung oelab mariris; naba koe kami lain diembar:

keun ka maneb

26

ti bareto, sarta dipaparin njabo? Maf)an ^ maraneb saksi kami. Karab aja deui Allah, djaba ti kami? SaSnjana " taja deui batoe karang; kami mab teu njabo. 'Noe nja-

rijeun artja

pada

sija-sija

kabeb;

'^

djeung

27

28

10

11

eta barangna noe araloes teb taja gawena; ari saksina nja diri maranebanana; teu narendjo djeung teu barogaeun kanjabo, mana bakal areraeun. 'Saba noe rek njijeun aallaban, atawa njitak artja, noe taja pisan gawena? 'Masing njabo, " eta sabatoer-batoerna bakal areraeun; mapan toekang-toekang-

b 2
1

Moesa 14:14,
:

28. c p. 41
:

18.

rf

Sam. 7:24;

na bangsa manoesa. Masib karoempoel


sakabeb, deg narangtoeng, tangtoe nieugang reuwas, meunang era sarerejana.
12

Petr. 2

9.

e 2

Moesa 30

23. /"p.

44

22.

p. 1

18.

PASAL

44.

TvSmi ajeuna, " eb Jakoeb, abdi kami! L'eb Israil, anoe beunang kami milib!
2

geura dengekeun: 'Kijeu timbalan Pangeran, * noe ngadamel ka maneb, sarta noe ngadjadikeun ka maneb ti waktoe dikandoeng, anoe mitoeloeng ka maneb: Eb, abdi kami Jakoeb! eb " JSsoeroen, anoe beunang kami milib oelab sijeunsijeun. 'Karana kami rek ngoetjoerkeun tjai ka noe balabbab, kitoe deui soesoekan-soesoekan ka noe toeboer; kami rek ngoetjoerkeun Rob kami ka toeroenan maneb, kitoe deui kaber!

13

'^

'Toekang beusi njijeun kampak; pek digawe make areng roebaj diroepakeunana koe paloe, dipigawena koe leungeunna noe bedas malab teu barangbakan, datang ka bejak tanaga; teu nginoem tjai, datang ka tjapena. 'Toekang kai f masangkeun sipatan, kaina ditjirian koe pamoelas, dipapas koe rimbas; seug ditjirian koe djangka, sarta dipigawe niroe roepa djalma, noelad kaaloesan manoesa, sina tjitjing di djSro
;

14

'^

kaban kami ka anak-intjoe maneb. 'Mangke eta djaradi dina antara djoekoet, sapSrti waroe lot di sisi kokotjoran tjai. 'Ijeu bakal ngomong, jen: Kaoela kagoeugan Pangeran; eta bakal njeboetkeun maneb koe ngaran Jakoeb; ari itoe bakal noelis koe leungeun, jen kagoengan Pangeran, bari nSlabkeun maneb ngaran Israil. ap. 4i:8. 6 p. 43:21.
c 5

15

imah. 'Los eta teb noewar ki poetri adjang dirina, bob njokot ki djati atawa ki pasang, milili noe teuas dina kakaian leuweung; prak mglak ki damar, sarta koe boedjan diggdekeun. 'Ari geus kitoe keur manoesa, baris didjijeun soeloeb; pek eta njokot sawareb, bari seug
sidoeroe; ongkob didjijeun seuneu, dipake meuleum roti, ongkob didjijeun aallaban, bari seug disgmbab; didjijeun artja, bari seug soedjoed ka dinja. 'Saparona didoeroek di djSro seuneu, saparona deui dipake sarat njatoe laoek, nja ngagoreng daging, sarta datang ka

16

Moesa 32

15.

rf

p.

43

20

55

1. e

Joh. 7:38.

Kijeu timbalan Pangeran, Radja Israil,

JESAJA
seubeuhna; samalah sidoeroe, bari ngomong: Enleuh, aing haneiit, ngarasa seuneu. 'Ari sesa kai teja koe eta didjijeun ailllalian, keur piartjaeunana; prak soedjoed ka dinja, bari njSmbah, sarta ngnSda ka dinja, pokna: Moegimoegi koeviug leupaskeun; karaua nja adjgngan batara koering! 'Eta teh ten barogaeun kanjaho djeung teu barogaeun paugarti, wantoe-wantoe panonna
dilampat, maiia teu bisaeun nendjo, kitoe deui hateua, mana teu bisaeun ngaharti. 'Djeung koe eta hanteu dipiingfit, sarta taja kanjahona djeung taja pangartina baris ngomong kijeu Saparona koe aing geus didoeroek di djero seuneu, samalah dina roehakna aing meuleum roti, ngagoreng laoek, bari seug dadaharan; naha sesana koe aing rek didjijeun kagiroekan, rek soedjoed ka sapotong kai? 'Eta teh njatoe 16boe; kasimpangkeun koe hate kabglSdjog, noe matak teu bisaeun ngaleupaskeun njawana, sarta teu ngomong kijeu: Naha leungeun aing lain njgkgl bohong? o p. 41:4;48: 12;
:

45.

777

17

2G

18

27

28

19

lukeun; noe ngoendoerkeun djalma palintgr ka toekang, sarta elmoena diggdjoelkeun; 'noe ngajakinkeun omongan abdina, djeung ngalaksanakeun papatah piwaranganana; noe nimbalan hal J6roesalem, jen tangtoe dieusian deui; kitoe deui hal nagara-nagara Joeda, jen tangtoe didj616gkeun deui, sarta tarikolotna koe kami tangtoe diaradggkeun deui; 'noe nimbalan ka tjai djgro: * Sing saat! djeung sakoer waloengan maneh koe kami rek disina toehoer; 'noe nimbalan ' hal Kores: Eta teh pangangon kami, sarta tangtoe ngalaksanakeun sapanggrsa kami, bari marentah hal Jeroesalem, jen koedoe didjSlSgkeun deui; kitoe deui hal kabah, jen koedoe dia-

dggkeun
c p.

deui.

p.

42

5.

6 p. 43

le.

41:25; 45:1.

20

PASAL

45.

Wahj.

8, 17.

p.

43
e

10,
J6r.

12.

c
14.

Sam.

2.

d ^
21

p. p.

41:29; 45:16.
6: 10; 45:20.

10

J(5r.

10:3.

tadi;

Eh Jakoeb! eh Israil! ingStkeun noe karana maneh teh abdi kami; nja

kami noe ngadjadikeun ka maneh; estoe


22

23

maneh teh abdi kami; eh Israil! maneh koe kami moal dilalikeun. Kamasijatan maneh " koe kami geus dileungitkeun sapSrti mendoeng; kitoe deui dosa-dosa maneh sajogrti mega. Geura balik ka kami; karana maneh koe kami geus didjait. 'Eh langit! * geura sSnggak karana Pangeran geus ngadamel kitoe; eh 8nggon boemi noe harandap! geura saroerak; eh goenoeng-goenoeng, leuweung djeung sakabeh kakaian anoe aja di djSrona! geura barerag sSnggak; karana Pangeran geus ngadjait Jakoeb, djeung nawiskeun kamoeljaanana di Israil.
'

o
24

p.

43

25

45

22. 6 Djab. 96

11

p.

49

13.

Kijeu timbalan Pangeran, noe ngadjait

25

ka maneh, sarta noe ngadjadikeun ka maneh ti waktoe dikandoeng teja: Kami teh Pangeran, noe ngadamgl saniskara; " noe masangkeun langit njalira, noe meberkeun boemi koe mantSn; 'noe ngaboeroengkeun tanda-tanda toekang soesarta ahli noedjoem pada dige1,

timbalan Pangeran ka lisahan andjeuuna, ka " Kores, noe koe kami ditjandak leungeunna, kgrsa naloekkeun bangsa-bangsa ka hareupeunana; sarta kami rek moekaan saboek radja-radja; kersa moekakeun panto-panto ti heulaeunana, sarta lawang-lawang moal aja noe meundeutkeun: 'Kami rek angkat ti heulaeun maneh, ngaratakeun sakoer noe ngaroenggoenoek; * ari panto tambaga koe kami rek dibarSdjadkeun, sarta toelak beusi rek dipotongan. Malah kami ka maneh rek maparin doenyabrana gnggon poek, djeung pepgndeman enggon boeni; soepaja maneh nganjahokeun, jen kami Pangeran, Allah Israil, anoe njaoer ka maneh, ' disgboet ngaran. 'Koe karana abdi kami Jakoeb, nja eta Israil, anoe beunang kami milih, noe matak maneh koe kami disaoer, diseboet ngaran; kami nelahkeun ka maneh, kilang maneh tatjan njaho ka kami. kami Pangeran; taja deui; taja 'Ijeu Allah djaba ti kami; eta kami kersa njaboekan ka maneh, kilang maneh tatjan njaho ka kami. 'Soepaja djalma pada nganjahokeun ti semSt pangbidjilan panon-poe sarta ti s6m6t pangsoeroepanana, jen euweuh deui djaba ti kami; nja kami teh Pangeran; taja deui. 'Kami " noe ngadjadikeun tjaang sarta noe ngajakeun jjoek; ^noe ngadamgl kasalamgtan djeung noe ngajakeun katjilakaan;

ijeu

'

'^

778

JESAJA

45.

nja kami Pangeran noe ngadamSl eta saniskara. a 2 Bab. 36 22 p. a 28.


:
-.

b Djab. 107

16. c p. 43
:

1.

p.

42

8. e 1

Moesa
17

1:3. f Njanj. 3
8

38.

sing njoeroeloekkeun ti loehoer, sarta mega-mega sing ngoetjoerkeun kabgneran; boemi teh sing
langit!

Eh

moeka, soepaja ngabidjilkeun kasalametan, djeung kabSneran sing djadi babargngan! Nja kami Pangeran noengadamel eta sakabeh. 9 Pibala'ieun sakoer, noe madoean ka noe ngadjadikeun ka dirina! talawengkar djeung pada talawengkar sipat taneuh! " Naha ari taneuh liket rekngomong ka toekang parijoek: Andika teh njijeun naon? atawa djidjijeunan maneh rek ngomong: Eta teh ten boga leu10 ugeun"? Pibala'ieun djalma, noe ngomong ka bapa: Naha bapa ngajoegakeun? atawa ngomong ka awewe: Naha ema nga11

sakabeh bakal areraeun, toer wawirangeun; * taroekang njijeun brahala pioendoereun sarejana bari njandang wirang. 'Demi Israil mah tangtoe disalamgtkeun koe Pangeran, langgeng pisan kasalametanana; maraneh mah hamo meunang era djeung hamo meunang wirang langggng salalawasna. a p. 60:i4.
"^

6 p. 44: 11. c p.

55:3.

18

19

djoeroekeun? 'Kijeu timbalan Pangeran, Kasoetji Israil, sarta noe ngadjadikeun

20

12

13

Geura pada nanjakeun ka kami perkara noe pidatangeun; hal poetrapoetra kami djeung hal dadamelan panangan kami koe maraneh pasrahkeun ka kami. 'Ijeu kami * noe ngadamel boemi, sarta noe ngadjadikeun manoesa noempakau eta; panangan ijeu kami noe masangkeun langit, djeung sakabeh baladna koe kami diparentah. 'Kami geus ngageuingkeun eta Kores djeung sabengr-benerna, djeung sakabeh djalanna koe kami rek diratakeun. Nja eta tangtoe ngadegkeun nagara kami, djeung ngaleupaskeun oemat kami noe dibojong; teu kalawan bajaran, djeung teu kalawan pangboes; kitoe timbalan Pangeran sawadya-balad. a p. 29 i6
inja:
'^
:

21

22

23

Karana kijeu timbalan Pangeran, " noe ngadjadikeun langit; tgges Allah, noe ngadamel boemi sarta djeung sadijana; teggs noe netgpkeun eta; pangdidjadikeunana * lain soepaja soewoeng, nja didamglna teh soepaja dieusian: Ijeu kami Pangeran; taja deui. 'Kamingandika teh " lain di noe boeni, di enggon boemi noe poek; kami ka toeroenan Jakoeb tara nimbalan kijeu: Maraneh sing wgleh nejangan kami; ijeu kami Pangeran ngandika noe sabenerna, ngoewarkeun noe saestoena. 'Eh sakoer, noe rahajoe ti bangsa kapir! geura karoempoel; hijap ka darijeu, geura njalampeurkeun sarereja: sakoer noe sok mamawa kai artjana^ djeung ngngda ka aallahan noe teu bisanjalametkeunmah, teu barogaeun kanjaho. 'Geura ' pada poepoelih, tjik halatoerkeun, malah koedoe rgrgmpoegan sarereja: Na sahanoe ngabedjakeun hal kitoe ti baheula, mere njaho eta ti bareto? lain kami Pangeran? Estoe taja deui Allah djaba ti kami; Allah noe sipat bgngr, nja Djoeroe-salamgt; taja deui djaba ti kami. 'Eh, sakabeh toengtoeng boemi! geura maradgp ka kami, tangtoe pada disalamgtkeun; karana nja kami teh Allah; taja deui. njgboet diri kami, ti 'Kami soempah lambe kami ka loewar pangandika noe
'^
/"

*'

J6r. 18

6;

Eoem

20. b p. 48

13. c p.

44

28.

sabgnerna, sarta

hamo

balik deui,

''

jen

14

15

ic

Kijeu timbalan Pangeran: Beunang katjapean oerang M6sir, sarta kaoentoengan oerang Koes djeung oerang SSba, djalma djarangkoeng teja, mengke parindah ka maneh, sarta djadi kaboga maneh; eta bakal pada ngiring ka maneh; parindahna njandang rante; " sarta bakal njargmbah ka maneh, neda-nSda ka maneh, [bari ngomong] Estoe Allah linggih di maneh, sarta taja deui; euweuh deui Allah. 'Sajaktosna andjeun teh Allah noe ngaboenikeun andjeun, noen Allah Israil, Djoeroe-salamgt! 'Ari itoe
:
|

24

25

sakabeh toeoer mengke dargkoe di pajoeneun kami, sarta sakabeh letah mgngke soempah ka kami. 'Ari piomongeunana hal kami: Ngan di djgro Pangeran ajana kabgngran djeung kabgdasan; koedoe pada ngadeuheus ka andjeunna; sabalikna sakabeh anoe panas ka andjeunna mah, tangtoe piareraeun. Sakabeh toeroenan Israil mengke dibgngrkeun di djgro Pangeran, sarta maroedji maneh. a p. 42 5. 6 l Moesa 1 2.
' : :

46 7. e p. 44 7 c p. 48 16, 17. d p. 44 19 46:9./'p. 44:22;55: 7. gr 1 Moesa 22 :16;Ibr. 6:13. h Koem 14: 11: Pil. 2: 10.
: :

JESAJA

46, 47.

779

PASAL
Si

46.
12

leun.
'

Bel ngoedoeproek,

si

NSbo ngoedoe13

nggrsakeun, malah kami noe pingadamSDarengekeun kami, eh noe hareuras hate, noe djaraoeh tina kabgnSran:
'

poeng artja-artjana geus sok ka barahala djenng ka sasatoan; barang noe sok dibabawa koe maraneh teja, ajeuna geus dimomotkeun, djadi babawaan sato mopo. 'Patingkoedoepoeng patiugkoedoeproek sarejana; teu barisaeuu ngarahajoekeun babawaau, malah dirina leumpaug asoep ka pangdjarahan.
a J5r. 50:2.

Kami keur ngadeukeutkeun kabSnSran kami, moal pidjaoeheun; " sarta kasalamgtan kami moal dililakeun; sagnjana kami di Sion gngke maparin kasalamgtan, ka Israil maparin kaahengan kami.
a
p.

44

19. 6 p.

45 49

5.

c Djab. 33

11;

Sil.
:

19
1.

21.

dp. 41:25;

JSr.

22. e p.

52:10; 56

PASAL

47.

Geura darengekeun kami, eh anakintjoe

Jakoeb, sesa anak-intjoe


"

Israil

noe pada momotan kami ti waktoe dikandoeng, dipangkoe ti barang djol ti pianakan! 'Sarta nepi ka maneh kolot kami angger bae, * djenng nepi ka maneh bodas boeoek tangtoe koe kami diais; nja kami noe ngadamel, nja kami noe pimangkoeeun, nja kami noe pingaisenn, bari dirahajoekenn. 'Na ''kasaha maraneh dek ngoepamakeun kami, atawa njaroewakeun kami, atawa ngabandingkeun kami, soepaja satanding? 'Noe kitoe teh olok emas tina kantong, djenng nimbang perak koe datjin, bari moeroehan ka kamasan, pek koe eta didjikabeh,
jeuu aallahan; toeloej saroedjoed, nja sembahijang. 'Ari aallahan teh dipapanggoel dina taktak, diais-ais, diteundeun dina pgrnahna, seug ngadjgtgn, teu pindah-pindah ti enggonna; malah sasambat ka dinja, tapi teu nembalan; teu bisaeuu njalamgtkeun eta tina kasoesahanana. a 5 lloesa l si; p. 63 O. 6 Djab. 71 18.
'^
: :

c p.

40:18.

rf

p.

45:20;

J6r.

10:

5.

9 "

Sing ngaringetkeun eta, djeung sing pargngkoeh; eh, djalma masijat! koe maraneh koedoe dipiinget. 'Sing ngaringgtkeun pgrkara noe heubeul, ti djaman lawas; * karana kami teja Allah,
djadi

geur. h parawan, anak Baboel! ^toeroen, gek dijoek dina lemah; eh, anak Kasdim! geura dijoek dina taneuh, teu make korsi karana ka maneh moal njareboet deui noe teu pajaan sarta kamegahan. Geura njokotpanggilingan, * pek ngagiling, njijeun tipoeng geura boeka tjindoeng maneh, singsatkeuu samping, boeka bitis, los ngaraas waloengan-waloengan! 'Sing tembong orat maneh, nja sing katendjo wiwirang maneh; kami arek malSs, sarta moal narima ka manoesa. 'Ari Poerah ngapadjgnenganana Pangedjait oerang ran sawadya-balad, Kasoetji Israil. Eh, anak Kasdim! geura ngahenen, boes asoep ka noe j)oek; karana ka maneh moal njareboet deui Ratoening sagala karadjaan. 'Kami tadina keur bendoe ka oemat kami; kagoengan kami koe kami dinistakeun, sarta diselehkeun ka ari maneh teh teu leungeun maneh; milampah kawelasan ka darinja tjatjakan ka noe kolot pasangan maneh koe maneh dibeuratkeun katjida. 'Sarta ari omong maneh Aing pidjadieun radja salalanggengna datang ka eta perkara koe hate maneh hanteu dipadoeli, djeung maneh ban teu inggtkanapitgmaheunana.

'

'^

"^

'

''

a
(7

p.

26
11

5.
:

6 2 Moesa 11

5.

c J6r.

13:26; Nab. 3:5.


:

10

taja deui; kami teh Allah, sarta euweuh sasama kami. "Ti mimitina kami maparin njaho pitoengtoengeun, sarta ti baheula kami maparin njaho anoe tatjan kalakon; bari nimbalan: " Papasten kami noe pitgtgpeun, sarta kami rek ngalampahkeuu sapanggrsa kami. 'Ari ti tSbeh wetan kami njaoer hidji manoek bangsa njambgr; ti tanah noe djaoeh kami njaoer hidji djalma poerah nSkanan papasten kami. Nja kami noe ngandika, nja kami noe rek ugaboektikeun; kami noe
''

p.

14. e Njanj. 5: 12; Djak. 1

15.

11

Ari ajeuna, geura ijeu dengekeun, eh noe soeka-soeka, noe dijoek senaug ati, noe sok ngomong sadjSro hate: " Ijeu aing, euweuh deui aing teh moal dijoek tjara randa, djeung moal boga rasa kalapoeran anak: 'saenjana, maneh engke kadatangan * eta doewa pgrkara, ngadak-ngadak, dina poe sahidji: nja kalapoeran anak, sarta djadi randa; ari ngadatanganana ka maneh bebejakan, loba pisan sihir maneh. sanadjan
;
'^

780

JESAJA

48.

10

sanadjan toembal maneh rosa katjida. 'Karana maneh teh kendSl sadjgro kagorengan maneh; ari omong maneh: Taja noe nendjo ka aing; kapinteran maneh djeung kanjaho maneh, nja eta noe njasabkeun ka maneh, datang ka

boekti.

melna koe kami ngadadak, seug pada Sapedah kami terang, jen maneh teh " hem-as, sarta beuheung maneh oerat beusi, djeung tarang maneh tambaga, 'noe matak kami ka maneh ma'

parin njaho

ti

bareto;

samemeh boekti
'

maneh ngomong
11

sadjero hate Ijeu aing;


:

'Mana maneh bakal kadatangan katjilakaan, sarta moal njaho pidjampeeunana djeung bakal kataradjang balahi, sarta moal bisa ngaleu-

euweuh

deui.

koe kami diembarkeun ka maneh; soepaja maneh oelah ngomong: Brahala koela noe njijeun kitoe; atawa artja
6

ngitkeun eta nja bakal oedjoeg-oedjoeg kadatangan karoeksakan, sarta koe ma;

12

13

neh moal kataksir. Geura maneh hoedang, pgtakeun toembal maneh, sarta petakeun salobana sihh- maneh, noe koe maneh dipake njapekeun diri ti ngongora; malah-mandar maneh bisa ngamangpaatan diri; malah-mandar maneh bisa njingsijeunan. 'Maneh datang ka poesing tina kalobaan tarekah maneh. Ajeuna sina haroedang sakoer ahli palak, noe mareleng kana bentang-bentang, noe narorah saban-saban boelan teja; sina pada njalametkeun ka maneh ti sakoer noe bakal ngadatangan ka ma'

koela sipat oekir, artja koela sipattjitak, nja eta noe marentah kitoe. 'Koe maneh geus kadenge; sing waspadakaeta sakabeh; sarta maneh koemaha ten rek ngoewarkeun eta? Ti mangsa ajeuna
"*

^ |

kami ngembarkeun ka maneh pSrkara


7

noe alanjar, nja perkara rarikip, anoe tatjan kanjahoan koe maneh. 'Nja ajeuna
didjadikeunaua,
lain

memeh

poe

ijeu

il

15

neh.'Masing njaho, eta teh pidjadieun saperti djarami bakal pada didoeroek koe seuneu; moal pibisaeun ngaleupaskeun dirina ti pangawasa hoeroeng lain roehak baris sidoeroe, lain seuneu baris dijoek di hareupeunana. 'Kitoe pidjadieunana ka maneh sakoer noe koe maneh dipake njapekeun diri teja; ari sakoer noe dagang ka maneh ti mangsa maneh ngora teja bakal sakaparan-paran, masing-masing djalanna; taja noe njalametkeun ka maneh.
; ;

10

maneh, soepaja Saenjana, koe koela geus kanjahoan. 'Ongkoh tatjan kadenge koe maneh, ongkoh tatjan kanjahoan koe maneh, ongkoh tjeuli maneh ti bareto teu molongo; karana kami tgrang, maneh teh toekang tjidra, djeung maneh teh kaseboet toekang masijat ^ ti waktoe dikandoeng. 'Kami rek ngamengkekeun bSndoe kami f koe karana djenengan kami, nja dipengkek koe karana poedjian kami, keur pimangpaateun maneh, sangkan maneh koe kami oelah dibasmi. 'Saenjana, maneh teh koe kami geus dibgsot,
tapi lain sapSrti perak; nja maneh ditjoba koe kami di djgro panglgboeraning

maneh

ti bareto; sarta tatjan kadenge koe oelah ngomong:

11

a Wahj. 18

7.

6 p. 51

19. c

Nah. 3

4.

PASAL

kabalangsakan. 'Koe karana kami, koe karana kami noe matak kami rek midamgl kitoe ^ karana tada teuing ngasarta kahormatan kami nistakeunana koe kami moal dibikeun ka noe sedjen.
;

''

48.

a Djab. 68
c 2

27; p. 51

1.
:

b Neh.
3.
o!

11:1;
43
:

p.

52

1.

Ijeu geura darengekeun, eh anak-intjoe Jakoeb, noe pada katelah koe ngaran Israil, sarta baridjil ti " tjai Joeda noe saroempahna kana djenengan Pangeran, sarta njareboetkeun Allah Israil, tapi
;

Badj. 17: 14; J6r. 5


p.
;

p.

21. e Djab.

58:4. /
h
12
p.

43

25

Dan. 9:19. g i Moesa 14:15.

42

8.

lain

satoehoena, lain sabenSrna. 'Ka*

rana pada nSlahkeun maneh t6dak nagara soetji, sarta narekgn ka Allah Israil; Pangeran sawadya-balad, kitoe djgnSnganana. 'Kami ti bareto geus maparin njaho pgrkara noe heubeul teja; nja eta teh ka laloewar ti lambe kami, sarta koe kami diembarkeun ari dida;

13

14

Eh Jakoeb! dengekeun kami; eh Israil, " anoe beunang kami njaoer kami teh angggr; * kami noe pangheulana, malah kami noe pangpandeurina. 'Toer panangan kami " noe ugadggkeun boemi, djeung panangan kami tgngen noe masangkeun langit ana koe kami disaoer, seug djonghok sarejana. 'Maraneh geura koempoel sakabeh sarta darengekeun: saha di Igbah itoe noe moepoeTjik,
!

"*

JESAJA
lihkeun hal kitoe? Pangeran asiheun ka dinja; tangtoe eta teh ngalampahkeun pangSrsa andjeunna ka Baboel, djeung ngeuuakeun panangan andjeunna ka oerang Kasdim. 'Ijeu kami noe ngandika, malah koe kami eta teh disaoer; kami noe ngadataugkeun eta, sai'ta tangtoe loeloes djalanna. Hijap ka darijeu, ka kaoela; ijeu darengekeun: f Kaoela ti mimitina teu ngawoeroek di noe boeni ti barang djadi eta perkara, kaoela teh aja di dinja; ari ajeuna Goesti Pangeran sarta Rohna noe miwarang kaoela. 'Kijeu timbalan Pangeran, s noe ngadjait ka maneh, nja Kasoetji Israil teja: Kami teh Pangeran, Allah maneh, noe ngawoeroek ka maneh anoe pimangpaateun; anoe noejoen ka maneh dina djalan, noe koe maneh koedoe dilakonan. 'Naha moen ti bareto maneh ngaregSpkeun ka timbalan kami tangtoe kasalametan
''
'

49.

781

15

le

17

biwir kami koe andjeunna didjadikeun ibarat pedang seukeut kami disimpen koe andjeunna dina aoeb pananganana sarta kami koe andjeunna didjadikeun minangka djamparing herang, diboenikeun di djero wadah djamparing andjeunna. 'Sarta andjeunna nimbalan ka kami Maneh teh abdi kami Israil, sarta di djSro maneh kami rek nandakeun kamoeljaan kami. 'Ari omong kami: Lah! aing njoesahkeun maneh teh tjoemah bae; aing mejakkeun tanaga teh sija-sija, nja gaplah satggesna hak kami aja di Pangeran, djeung gandjaran kami aja di Allah kami. 'Ari ajeuna timbalan
''
; :

18

''

19

djadi sap6rti waloengan, djeung kabeneran maneh tjara ombak laoet; 'sarta toeroenan maneh tangtoe saperti keusik, djeung bigeus djadi
'

maneh geus

Pangeran, noe ngabakoekeun kami ti waktoe dikandoeng djadi abdina teja, kami koedoe ngabalikkeun Jakoeb ka andjeunna, sangkan Israil ka andjeunna dikoempoelkeun; (karana kami manggih kahormatan di pajoeneun Pangeran, sarta Allah kami noe djadi kabSdasan kami.) 'Djeung deui timbalanana: Saeu-

bidjilan

awak maneh

saperti siki eta;

keneh maneh teh djadi abdi kami baris ngadegkeun deui kaom Jakoeb, sarta ngabalikkeun oerang Israil noe
tik

ngaranna moal dibasmi djeung moal ditoempoer ti hareupeun kami.


ap. 41:9. 6
e p.

p. 44:6. c p. 42: 5; 51: 13.

dp. 41:22,23.
20.

45

1, 13.
:

p.

45

19

Joh. 18
:

p.

41

14.

h Djab. 81
20

14. i 1

Moesa 22

17.

21

22

Baboel geura ngabalgtjir ti tanah Kasdim, kalawan sowara senggak; geura oewar-aerkeun, baredjakeun hal kitoe, oetarakeun eta tgpi ka toengtoeng boemi koedoe ngaromong kijeu: Pangeran geus ngadjait .Jakoeb abdina. 'Djeung ^ teu halabhabeun keur ditaroejoen koe andjeunna njorang tSgal saroewoeng; ti dj6ro batoe karang koe andjeunna disina ngotjor tjai keur maranehanana ari batoe karang teh koe andjeunna dibeulah, tjor tjai ngagoelak. 'Ari " noe doraka mah, timbalan Pangeran, teu ngabogaan ka"

Geura

baridjil ti

karaksa; " samalah maneh koe kami ditangtoekeun baris pitjahajaeun oerang kapir, soepaja maneh matak salamet kami nepi ka toengtoeng boemi. ti 'Kijeu timbalan Pangeran, Poerah ngadjait Israil, nja Kasoetji Israil teja, ka eta hidji noe dipikatjoewa koe djalmadjalma, djeung dipikagiroek koe bangsabangsa, nja ka eta hidji kawoelaning sakoer noe karawasa Radja-radja bakal narendjo, sarta haroedang; kitoe deui kapala-kapala, sarta bakal saroe''
''

salametan.

op. 52:11;

JSr.

50:8; Wahj. 18:4.

b p. 49:10. c p. 57:21.

djoed; koe karana Pangeran noe langkoeng toehoe, nja koe karana Kasoetji Israil, anoe milih ka andjeun. 'Kijeu timbalan Pangeran f Dina mangsa kasoekaan kami geus ngaboelkeun ka maneh, sarta dina poe kasalamgtan kami geus noeloeng ka maneh; toer maneh koe kami bakal diraksa, djeung di:

'J

PASAL
"

49.

Eh poelo-poelo!ehdarengekeun kami; bangsa-bangsa noe sarta maraneh,


djaraoeh geura rareggpkeun Pangeran geus njaoer kami ti waktoe dikandoeng,
! :

semSt padaharan iboe koe andjeunna geus disSbatkeun pingaraneun kami. 'Ari
ti

tangtoekeun baris perdjangdjian oemat, soepaja ngadggkeun deui tanah soepaja ngamilikkeun deui milik-milik noe saroewoeng; 'soepaja marentah ka noe njandang barogod Geura baridjil kitoe deui ka noe aja di noe poek: Geura tarembong. Nja eta bakal diarangon di sisi djalan-djalan, sarta di sakabeh
; ''
: ;

782

JESAJA

50.

10

nan. 'Moal

pasir boelistir pimanggiheun pangangongarasa deui langlajeuseun, djeung moal ngarasa deui halabhab,
'

11

sarta moal katodjo koe panas atawa koe panon-poe karana digiringna J koe noe Leuwih Welas ka maranehanana, ^ djeung pada.diinoemkeun ka tji-njoesoe. 'Ari sakabeh goenoeng kami koe
;

bakal ngomong sadjero hate: Saha noe mangngadjoeroekeuneta ka aing? daaing kalapoeran koe anak, sarta kadatangan gaboeg. Aing teh aja di pangbojongan; sarta disingkirkeun na saha noe ngagedean eta? Kapan aing tadi dikarikeun sorangan; naha eta teh aja di mana?
;

a
22

p.

40:27. b

p.

60:

4.

c p.

54:1.

kami rek didjadikeun djalan, sarta djalan kami noe galede bakal pada disa12

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami rek ngadjoengdjoeng-

itoe moeroeboel ti noe euran. 'Toeh, djaoeh; sarta toeh, itoe ti kaler djeung ti koelon; ari itoe mah ti tanah Sinim.
'

keun panangan kami ka oerang kapir, sarta " nandjeurkeun bandera kami ka
bangsa-bangsa; toeloej eta bakal ngalanteurkeun anak maneh lalaki, pada
23

13

'Eh langit! '" geura sSnggak; eh boemi! masing ggrah; eh goenoeng-goenoeng! geura barerag senggak; karana Pangeran geus ngalilipoer ka oematna, sarta kersa ngawelasan ka kagoenganana noe
balangsak.
c p.

6; Lai.
:

p.
rf

4i
p.
7j

i.
:

h
17.
:

wahj.

le. 15.

42

13

47.
:

48

e p. 52

f
_/

2 Kor. 6
p.

2. .9 p.

42

6.
:

p.

42

7. i
:

Wahj. 7:16.
:

54

10.

k Djab. 23

2. Z

Mat. 8 11. n p. 44 23.

Koering geus ditjarek Sion: tilar koe Pangeran, sarta koering dila15 likeun koe Groesti. 'Koemaha ari awewe bisa mopohokeun ka orokna, datang ka ten wglaseun ka anak beuteungna? Sanadjan eta datang ka mopohokeun, kami 16 mah moal mojDohokeun ka maneh.' Masing ujaho, maneh koe kami geus ditoelis dina doewa dampal panangan; koeta maneh salawasna aja di hareupeun kami. 17 'Anak maneh pada gesat-g6soet; ari sakoer noe noempoerkeun sarta noe ngaroeksakkeun ka maneh mah, tangtoe 'Geura * tjSngkat, 18 ti maneh baridjil. loewak-lijeuk ka sakoeriling, sarta tendjo: itoe sakabeh karoempoel, pada moelang ka maneh. DSmi hiroep kami! lahiran Pangeran, saestoena maneh Sngke makeanan diri koe eta sakabeh, sapgrti koe perhijasan, djeung dibeubeur koe Karana 19 eta, sapSrti panganten awewe. moenggoeh enggon maneh noe tararinoe saroewoeng, sarta kolot djeung moenggoeh tanah maneh noe diroeksak teja: saestoena, ajeuna maneh bakal s^sgk koe priboemi, sarta noe ngalSgleg ka maneh teja bakal pada ngadjaoehan. 20 'Djeung deui maneh noe kalapoeran koe anak teh, " anak maneh bakal ngaromong sarta kadenge koe maneh: Koela s6s6k nja 6nggon; is6r atoeh, soepaja 21 koela aja geusan tjitjing. 'Seug maneh
14 "
'

D6mi

dials; kitoe deui anak maneh awewe, pada dipoenggoe dina taktak. 'Sarta ^ radja-radja noe pidjadieun pangatik maneh, djeung prameswarina noe pada pidjadieun pangasoeh maneh; bakal njargmbah ka maneh, njoeoeh kana taneuh, ^ bari ngaletakan ngeres soekoe maneh. Didinja maneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, sarta jen sakoer noe ngarep-ngarep ka kami moal
''
'"

24

meunang

era. 'Koemaha f ari beubeunangan djalma perkosa bakal dirSboet?

25

26

sarta ari djarahan noe bener, koemaha bakal leupas? Saestoena kijeu timbalan Pangeran: Poegoeh i^isan djarahan djalma i^erkosa bakal direboet, sarta ari beubeunangan djalma lalim bakal leupas; karana kami rek madoean ka noe madoean ka maneh, sarta anakanak maneh koe kami rek disalametkeun. 'Sabalikna, sakoer noe nganijaja ka maneh mah koe kami rek disina ngahakan dagingna sorangan, djeung bakal marabok koe ggtihna sorangan, sapgrti koe anggoer amis. Didinja saniskara daging tangtoe pada nganjahokeun, jen kami, Pangeran, Djoeroesalamgt maneh, sarta Poerah ngadjait maneh, teggs Allah Jakoeb noe leuwih kawasa. a p. ii 12. 5 p. eo lo. c p. eo 14.
'

'J

''

d Djab. 72

9.

e Djab. 25

3.

/'Mat. 12

29.

g Djab.

35:1. h p. 1:24.

PASAL

50.

soerat panalak indoeng maraneh, paparin kami ka dinja tanda disSrahkeun? atawa

Kijeu timbalan Pangeran: Di mana

maraneh koe kami didjoewal ka noe

mana noe ngahoetangkeun ka kami teh?


Enjana mah, tina kadorakaftn maraneh

JESAJA
noe matak maraneh didjoewal, sarfca tina kamasijatan maraneh noe matak iudoeng maraneh dis6rahkeun. 'Koe naon " kami soemping, taja saoerang-oeraug atjan? kami njaoer, taja noe nembalan'J * Karah panangan kami pondok pisan, ten bisaeun ngaleupaskeun? atawa kami teh ten kawasa ngargboet? Masing njaho, kami njaatkeun laoet " koe panjarek kami, djeung waloeugan koe kami didjadikeun tggal; laoekna baoe, doemeh euweuh tjai, sarta paraeh sabab kalempohan. Langit koe kami didangdanan singsarwa hideung, djeung karoeng koe kami di'

51.

783

neu, noe pada disaboek obor hoeroeng: geura los arasoep ka seuneu maraneh noe roehaj, djeung ka obor hoeroeng beunang maraneh njoendoetan. Pangdatang kitoe ka maraneh teh ti panangan kami; maraneh pingaredengeun

disasarap kanjgri.

a J6r. 17

4.

PASAL

51.

djadikeun pakena.
6 i i

a
:

p.

g5:2,

12.

Moesa 11

23. c Djab. 18

IG.

Goesti Pangeran " ka kami geus maparin letah noe diwoeroek, soepaja kami ka noe mopo bisa noeloengan koe kasaoeran; andjeunna ngageuing saban-

saban isoek; kami koe andjeunna digeuing nja tjeuli, soepaja ngadengekeun tjara noe diwoeroek. 'Goesti Pangeran geus moekakeun tjeuli kami, sarta kami hanteu moengpang, ten oendoer ka toekang. Kami < ngasongkeun tonggong ka noe rek nareunggeulan, kitoe deui pipi ka noe pada rek ngadoedoet boeloe; kami ten mindingan beungeut kana wiwirang djeung kana tjidoeh. 'Karana Goesti Pangeran kSrsa mitoeloeng ka kami; sabab kitoe kami moal meunang wirang; sabab kitoe beungeut kami koe kami didjijeun saperti batoe teuas, da kami teh njaho, jen kami hamo meunang era. 'Anoe ngabenerkeun ka kami geus deukeut; ^ saha noe dek madoean ka kami? Hajoe, oerang ngadeuheusan barfing; saha noe boga prakara ka kami? hijap ka dijeu, ka kami. 'Masing njaho, Goesti Pangeran kersa mitoeloeng ka kami; " saha noe bakal ngahoekoem ka kami? Masing njaho, ^eta sakabeh bakal ngaboeroekan saperti sipat njamoe, bakal pada dihakan toko.
''
'

kana kabgueEh sakoer, noe ngobrek Pangeran! ran, noe narejangan darengekeun kami: Geura pada nendjokeun kana batoe karang, oeroet maraneh ditatah; " kitoe deui kana sodong gorowong, oeroet maraneh dikali. 'Nja nendjokeun Ibrahim, karoehoen maraneh, kitoe deui Sarah, noe ngadjoeroekeun maraneh teja karana Ibrahim teh noenggal basana koe kami disaoer; * tidinja koe kami dibSrkahan, sarta didjSngkarkeun. 'Karana Pangeran tangtoe ngalilipoer ka Sion, ngalilipoer ka sakabeh tarikolotna; ari tegal-legana koe andjeunna bade didjadikeun sapSrti Eden, djeung tegal-lapangna saperti taman Pangeran teja. Di djero Sion teh pikapanggiheun kaatohan djeung kaboengahan, pamoedji soekoer reudjeung sora
;

njanji.
4

p.

48:1. J

Moesa 12:2; 17:2.

Eh, oemat kami! raregepkeun kami; eh, rahajat kami! darengekeun kami;

karana ti kami pibidjileun toret, sarta hoekoem kami rek ditetgpkeun pitja"
5

Joh. 19

a Mat. 7:29. 6 Djab. 40: 7, 9. c Mat. 26:67, 68; 13. d Koem 8 33. e Aj. 34 29. fy. 51 6, 8.
: :

10

11

Saha di 16bah maraneh anoe sijeun koe Pangeran, anoe noeroet ka omong abdina? Satijap-tijap loemakoe di noe paroek, hanteu boga tjaang, koedoe sing ngandel kana djgnengan Pangeran, djeung naleukeum ka AUahna. 'Tah maraneh sakabeh, " noe sok njijeun seu-

hajaeun bangsa-bangsa. 'Kabengran kami * geus deukeut, kasalamgtan kami bidjil, sarta panangan kami gngke ngahoekoeman ka bangsa-bangsa; " poelopoelo bakal naroenggoe-noenggoe ka kami, sarta ngalarep-ngarep ka panangan kami. 'Panon maraneh geura taranggah ka langit, sarta tarendjokeun karana langit teh boemi di handap; mengke leungit saperti haseup, djeung boemi teh mengke ngaboeroekan tjara sipat njamoe, sarta priboemina piparaeheun tjara kitoe p6taua; sabalikna ari kasalamStan kami mah j^itetepeun salalangggngna, sarta kabgneran kami moal keuna koe jjeunggas. a p. 2:3.
'^

b p. 46:13. c p. 42:4.
7

d Djab. 102:27;

p.

34:4.

Eh sakoer, noe nganjahokeun kana


bgngran! eh oemat,
"

ka-

kami

di djgro hate!

noe baroga toret geura darengekeun

kami: Oelah sarijeunkoe ngahinakeunana

784

JESAJA

52.

djalma, djeung oelah rareuwas koe ngagorengkeunana.'Karanatangtoe etapada dihakan toko * sapgrti sipat njamoe, djeung tangtoe eta pada dihakan ggget
sapgrti boeloe

18

domba; sabalikna

ari ka-

bSngran kami mah pitetepeun salalangggngna, sarta kasalametan kami toeroena Djab. 37 31 40 9. toemoeroen.
: ;
:

19

b Aj. 13:28; p. 50:9.


9

hi,

Eh panangan Panger an moegi tangmoegi tanghi; mangga geura ngang! ,

10

go kabSdasan; moegi tanghi sapertos keur djaman koena-koena, alam djalma baheula-baheula! Lain nja andjeun noe nSlasan * Rahab, anoe noebles " naga teja? 'Lain nja andjeun*^ noe njaatkeun
sagara gede, moenggah dasar andjeun didjadikeun djallan, pikeun meuntas anoe kenging ngadjait teja? 'Ari sakoer noe beunang ngaleupaskeun Pangeran tangtoe baralik, sarta pidaratangeun ka Sion bari ses6nggakan, djeung sirahna make kaboengahan langgeng; kaatohan djeung kaboengahan bakal dipakekeun ka darinja; kasoesahan djeung roehah-rahoeh mah bakal aloenlaoet, tjai

20

laoet koe

21

11

22

panangan Pangeran * eta loemoer bendoena; loemoer pagijoengan noe gede teja koe maneh geus diinoem, dis6rotkeun. 'Sakabeh anak beunangna ngadjoeroekeun, hidji ge taja noe noengtoen ka manehna; sakabeh anak beunangna ngagedean, hidji ge taja noe nj6kSl leungeunna. 'Maneh geus pinanggih " ijeu doewa perkara; saha noe rek hawatir ka maneh? nja katiwasan djeung karoeksakan, nja langlajeuseun djeung pSdang; koemaha kaoela nja rek ngalilipoer ka maneh? 'Anak maneh pada kapijoehan, tingdjolopong dina pepengkolan sakabeh loeloeroeng, lir banteng keuna tataheunan; pada pinoeh koe b6ndoe Pangeran, koe panjeuseul Allah maneh. Tina sabab kitoe, ijeu geura dengekeun, eh noe balangsak, noe mabok, " tapi lain koe anggoer: 'kijeu timbalan Goesti maneh, nja eta Pangeran, sarta
ti
''
'

12

13

kami pisan noe ngaliUpoer ka maraneh " na saha maneh, wSt sijeun koe manoesa noe keuna paeh, sarta koe anak Adam noe disamakeun djeung djoekoet; 'bari maneh mopohokeun ka Pangeran, noe ngadamel ka maneh, * noe masangkeun langit djeung ngadggkeun boemi
;

doer. a Ijeu

p.

52

10. 6 p. 30

7.

c p. 27

1.

Moesa 14

22.

23

Allahmaneh,noemangngoeroeskeunprakara oematna: Masing njaho, eta loemoer pagijoengan, nja loemoer ggde noe dieusi bgndoe kami teja, koe kami geus ditjandak ti leungeun maneh, moal diinoeminoem deui koe maneh. 'Sarta loemoer teh koe kami rek diteundeun dina leungeun f sakoer noe njangsara ka maneh noe ngaromong ka diri maneh kijeu teja Geura nangkoeban, aing dek njarorang seug koe maneh tonggong sorangan didjijeun tjara taneuh, djeung sapSrti loeloeroeng, baris eta noe njarorang.
a
p.

teja; sarta

maneh

sijeun teu petot-petot

52

1.
:

6 Djab. 75

9.

Wahj. 14
:

10. c p.

47

9.

14

15

16

sapopoena koe ambgk toekang njSs6dek, satijap-tijap eta keur sasadijaan dek ngaroeksak? na di mana ambek toekang njes6d6k tehl 'Noe ngaringkoek tangtoe gantjang dilesotkeun; moal wara paeh kana roewangan, djeung moal kakoerangan r6dj6ki.'Karana kami teh Pangeran, Allah maneh, " anoe ngaroesoehkeun laPaoet, wani ngagoeroeh ombakna; ngeran sawadya-balad, kitoe djenSngaSarta kami neundeun pangandika nana. kami dina biwir maneh, djeung maneh koe kami diijoehan koe aoeb panangan kami, soepaja masangkeun langit, djeung ngadggkeun boemi, sarta soepaja mitjatoer ka Sion: Maneh teh oemat kami.
''
'

Njanj. 2

11, 19. e p. 29

9.

p.

49

26.

PASAL

52.

Eh geuwat

Sion! geura njaring, geura njaring;

a Djab. 118
17

6.

6 p. 42
!

5. c

Aj. 26

12.
!

p.

54

5.

Geura njaring geura njaring geuwat hoedang, Jgroesalem! noe geus nginoem
"

make kabedasan maneh! Eh " nagara soetji! geura make papakean maneh noe araloes; karana maneh ka-hareupna moal diasoepan deui noe koeloep * atawa noe nadjis. 'Eh Jeroesalem! geura ngirabkeun maneh, ngaleungitkeun ngSrSs; geuwat hoedang, gek dijoek; eh, anak Sion noe didjarah! geura boeka belSnggoe beuheung maneh. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Maraneh didjoewal teja " teu karana dibajar; sarta mangke ditSboesan teu kalawan oewang. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Oemat kami dina mimitina ngoembara di dinja; ijang ka MSsir,
Jgroesalem,
'^

JESAJA
djeung deui oemat teh dikanijaja koe Asoer euweuh sababna.'Ari ajeima, kami teh aja uaon di dijeu"? lahiran Pangeran, sapedah oemat kami geus dibawa teu

53.

785

ISmkeun biwir koe hal eta; " karaua djalma noe tatjan ditjaritaan, nja eta noe bakal narendjo, sarta noe tatjan
ngadarenge, nja eta noe bakal ngaharti.

p.

karaua dibajar; ari noe kawasa ka dinja pada soesoerakan, lahiran Pangeran, " sarta dj6nengan kami teu pgtot-pStot sapopoena digogoreng. "Tina sabab kitoe oemat kami tangtoe nganjahokeun kaua djengngan kami; tina sabab kitoe tangtoe pada nganjahokeun dina poeau eta, jen nja kami teja noe ngandika: Tab, ijeU kami. a p. 48:2. 6 Wahj. 21:27.
c

42

1.

6 p. 53

3.

Eoem

15

21.

PASAL
Saha

53.

Djab.

44

13.

(Z

Moesa 15

13. e J61i. 3G

20.

"

Koe matak

r6sep di goenoeng-goe3

noeng soekoe djalma noe mawa bedja ngeunah, noe ngoewarkeun kasSnangan, noe ngawartakeun kahadean, noe ngoewarkeun kasalametan; noe mopojan ka Sion kijeu: Allah maneh djoemeneng radja. 'Aja sowara * toekang kSmit maneh; pada narikkeun sowara, s6sSnggakan sarereja; karana eta pinarendjoeun pahareup-hareup, dimana Pangeran moelih ka Sion. "Eh, sakoer tarikolot Jeroesalem! geura barerag senggak sarereja; karana Pangeran geus ngalilipoer ka
oematna, ngadjait Jeroesalem. 'Pangeran geus singkil pananganana noe soetji di hareupeun panon sakabeh bangsa; " djeung sakabeh toengtoeng boemi mengke narendjo kasalametan Allah oerang. 'Geura njalingkir! geura njalingkir ''geuwat baridjil ti dinja; oelah njarabak noe nadjis! Eh^ sakoer toekang nanggoeng paparabotan Pangeran! geura baridjil ti tgngahna, bari ngaberSsihan diri. 'Karana maraneh baridjil teh moal kalawan roesoeh; sarta mai-aneh moelang teh moal djalan kaboer; karana Pangeran noe piangkateun ti heulaeun maraneh, sarta noe ngiringkeun maraneh nja Allah Israil. a Nah. 1:15; Boem 10:15.
!
''

" noe geus pSrtjaja ka pangoewaran kaoela sadajal djeung ka saha geus boekti panangan Pangeran"? 'Karana andjeunna sapSrti * siroeng djadina di pajoeneunana, djeung sapSrti akar ti djgro taneuh keeng; hanteu aloes dedegna, djeung hanteu moelja; ari koe oerang ditegeskeun, geuning taja roepana noe matak oerang resSp ka andjeunna. 'Andjeunna < dipikatjoewa, sarta panghina-hinana djalma; nja djalma sangsara^ djeung sok kataradjang kasakit, sarta tjara noe matak mindingan beungeut; andjeunna dipikatjoewa, sarta koe oei'ang hanteu pisan

diadjenan.
4

a Job. 12: 38; Koem 10:16. h


:

p.

11:1.

c Djab. 22

7; p. 49

7; Mark. 9

12.

10

andjeunna geus ngamomotan andjeun koe kasakit-kasakit oerang, sarta geus nanggoeng kasangsaraan oerang; ari koe oerang mah disangka andjeunna disiksa,^digeboeg koe
Saestoe-estoena,
"

11

12

Allah sarta disoesoeker. 'Enjana mah * andjeunna diraheutanana tina kamasijatan oerang, dirSmoekkeunana tina kadorakaan oerang; pameperih anoe matak oerang salamet terap ka andjeunna, sarta koe raraheut andjeunna oerang teh geus ditjageurkeun. 'Oerang sakabeh " pada sasab tjara domba; oerang pada noeroet kana djalan sorangan-sorangan bae; demi kadorakaan oerang sakabeh ^ koe Pangeran geus diambroegkeun ka andjeunna. a Mat. s 17.
:

6 7

Petr.

24.

Petr. 2

25.

(i

2 Kor. 5

21.

p.

62:6. c Djab. 98:13.


e p.

p.

48:20;

2 Kor.

6:17.
13

58:8.

Masing njaho, "abdi kami tejabakal pinter nja lalampahan; tangtoedjadi agoeng, nja poendjoel, nja loehoer pisan. 'Sakoemaha loba djalma melenggk koe hal

14

15

maneh, * (sakitoe roeksak pas6monna alah batan djalma, sarta roeksak dSdegna alah batan anak Adam,) 'nja kitoe pisan abdi teja matak iiingarendjageun bangsa loba; ari radja-radja bakal padangaba-

Andjeunna disedSkkeun, tapi ngawajahnakeun andjeun, djeung " teu kgrsaeun Sngah lambena; ^ andjeunna ditoengtoen ka pameuntjitan tjara anak domba, djeung saperti domba noe bal6m di hareupeun noe ngagoentingan, nja kitoe andjeunna hanteu gngah lambena. 'Andjeunna geus dihandjatkeun tina karoepekan sarta tina hoekoeman; djeung saha noe rek njeboetkeun pioemoereunana? karana andjeunna geus ditjandak ti tanah djalma hariroep; tina kama"^

786

JESAJA

54.

sijatan bangsa kaoela noe matak andjeunna keuna balahi. 'Ari pikoeboereunana ditangtoekeun di noe daroraka, tatapi andjeunna mangsa geus poepoes aja di noe beunghar; doemeh andjeunna hanteu pisan midamel kasalahan, sarta dina lambena. taja pisan tjidra. a 1 Petr. 2 23. & Lai. 8 32. c Boem 6:9; Ibr.
"^
''

2i.

d Mat. 27

57.

el

Petr. 2

22.

10

Pangeran ngaremoekkeun andjeunna, maparin kasakit; " dimana koe andjeun njawana
Satggesna

pangSrsakeun

11

geus didjadikeun koerban kasalahan teh, tangtoe andjeunna ningali toeroenan djeung mandjangkeun joeswa, sarta pangSrsakeun Pangeran piloeloeseun koe lantaran andjeunna. 'Tina kaewgdan njawana andjeunna piningalieun kitoe,

12

kami noe bgnSr teh tangtoe ngabSnSrkeun ka djalma loba pisan * karana bakal nanggoeng kadorakaanana. 'Pedah kitoe " kami rek maparin loba djalma ka dinja asoep
;

sarta piwaregeun matak eta abdi

koe pangabisana noe

ing6t-ingSt deui ^ kana kahinaaning karandaan maneh. 'Karana noe ngadamgl ka maneh teja " djadi tjaroge maneh; Pangeran sawadya-balad, f kitoe padjgnenganana sarta noe ngadjait ka maneh, nja eta Kasoetji Israil andjeunna mgngke diseboetkeun Allah saboemi kabeh. 'Karana maneh disaoer koe Pangeran teh tjara noe njaoer pamadjikanana noe ditinggalkeun nja ngerik pikir, tSges pamadjikan ti ngongora, ari dipitjeun, soer timbalan Pangeran. 'Sakeudeung pisan maneh koe kami ditinggalkeun demi kalawan kawelasan rosa mah kami rek ngaroedjoe ka maneh. 'Kami keur limjjas bSndoe meungpeunan pameunteu kami sakeudeung ka maneh; dgmi kalawan kaasihan langgSng mah kami rek ngaw61asan ka maneh, timbalan Pangeran, noe ngadjait ka maneh. 'Karana hal kitoe koe kami
''
; ;

''

'

'

doeoemanana, djeung bakal ngabagikeun noe baredas saperti djarahan; tina geus nj6rahkeun njawana sosabab rangan kana maot, * sarta kabilang ka noe masijat, toer nanggoeng dosa djalma loba, f djeung njapaatan ka noe masijat.
'^

disapSrtikeun djeung tjai Enoh teja: sakoemaha kami soempah, jen tjai Enoh teh moal njorang deui ka boemi, pon kitoe keneh kami soempah, jen kami moal bgndoe deui ka maneh, sarta moal njeuseul deui ka maneh. 'Karana goe-

a Mat. 20
e

28. h Joh.
:

29. c Djab. 2
:

8.

d Job. 10:18.
:

Mark. 15

28; Loek. 22

37.

f Loek. 23

34.

PASAL
Eh, noe
"

noeng-goenoeng bakal njalingkir, djeung pasir-pasir bakal arojag dSmi kaasihan kami mah moal njingkir ti maneh, sarta ^ perdjangdjian kasalamStan kami moal ojag, timbalan Pangeran, noe miwSlas ka maneh. a Gai. 4:27. j Djab. 113 9; p. 49:20.
; '
:

54.

C p. 49

19, 20.
p.
1

J6r. 51
Sil.

5.

Hos.

19.
j

f
49

Jer.

gaboeg, noe ten boga anak geura sgnggak; eh, noe tatjan ngarasa nj6ri ngadjoeroe geura berag sSnggak djeung soerak; * karana ari noe
!

31 ;35.

41: 14. h

5: 18; Mai. 2: 14.


:

Djab.
:

30

6. ./

Moesa 9:11. k J6b. 37

26.

p.

10.

noenggglis
2

teh

anakna loba pisan

ti

batan anakna noe boga salaki, timbaIan Pangeran. 'LSgaan enggon himah maneh, djeung sina ngabeberkeun koe-

Eh, noe balangsak, noe katebak riboet, noe teu boga kas6nangan masing njaho, kami rek masangkean batoe maneh make noe aloes, sarta rek neundeun pi!

pademeneun maneh make inten nilem. 'Ari noe koe kami rek didamel poentjak
koeta

lamboe pangtjitjingan maneh; oelah dihalangan tambang maneh pandjangan,


;

maneh

nja widoeri, sarta lawang;

lawang maneh koe inten mirah malah


saw6w6ngkei'an maneh make batoe karesgpan bae. 'Djeung " sakabeh anak maneh mengke meunang piwoeroek ti Pangeran, sarta kasalametan anak-auak maneh bakal gSde. 'Maneh bakal ditetgpkeun koe lantaran kabgngran tangtoe djaoeh ti panganijaja, karana maneh moal sijeun; kitoe deui ti kareuwasan, karana moal ngadeukeutan ka maneh. 'Masing nganjahokeun, satijap-tijap aja
;

djeung pantjoeh maneh pageuhan. 'Karana maneh " Sngke ngarekahan ngentjangatoehoe, djeung toeroenan maneh pingamilikeun bangsa-bangsa, sarta ngareusian nagara-nagara noe saroewoeng.
'Oelah sijeun-sijeun, karana maneh moal meunang era oelah s6ber-s6ber, karana maneh moal meunang wirang; gnjana mah maneh engke poho kana kaeraaning kangoraan maneh, sarta maneh moal
;

JESAJA
noe ngagoronjok, eta mah lain ti kami saha-saha noe ngagoronjok ka maneh, tangtoe roeboeh koe hal maneh. 'Masing nganjahokeun, kami noe ngadjadikeun pandaj, anoe nijoepan seuneu ar6ng, djenng ngaloewarkema parabot saadatna digavve; sarta uja kami ongkoh noe ngadjadikeun poerah ugabasmi
^'

55, 56.

787

djalanna, sarta djalma teu bSngr geura ninggalkeun pikiranana, bari tobat ka

ic

17

baris ngaroeksak. Saniskara parabot, noe didjijeun baris ngamoesoeh ka maneh, hamo piloeloeseun djeung sagala letah noe noedoeh ka maneh, sedja
'

10

merkarakeun, koe maneh tangtoe disalahkeun. Tab, kitoe warisan abdi-abdi Pangeran, sarta kabenSranana ti kami, lahiran Pangeran.
a
J6r. 31
:

34; Joh. 6

45. h p. 45

7.

PASAL
"
;

11

55.

Wah, sakoer noe halabhab! hijap kana tjai djeung maraneh noe ten boga doewit, ka darijeu, geura meuli, toeloej dadaharan! hijap ka darijeu, geura meuH, teu kalawan doewit, ten kalawan dibajar, tji-anggoer djeung tji-soe2Soe! 'Keur naon maraneh meulikeun doewit ka noe lain roti, kitoe deui beunang katjapean maraneh ka noe teu matak seubeuh Darengekeun kami masing sarSgep, djeung harakan kahadean, sarta njawa maraneh sing soeka-boengah minjak. 'Tjondongkeun tjeuli ma3 koe raneh, sarta geura daratang ka kami; darengekeun, tangtoe njawa maraneh hiroep. Ari kami teh ka maraneh bakal ngadamel ^ perdjangdjian langgeng, " nja
'\

12

Pangeran, " tangtoe koe andjeunna diwelasan; nja tobat ka Allah oerang, karana soegih panghampoerana.' Karana pikiran kami lain pikiran maraneh, sarta djalan maraneh lain djalan kami, lahiran Pangeran. 'Karana sakoemaha loehoerna langit ti boemi, nja kitoe loehoerna djalan kami ti djalan maraneh, djeung pikiran kami ti pikiran maraneh.' Karana sakoemaha hoedjan djeung saldjoe toeroen ti langit, sarta teu balik deui ka dinja, gnjana mah ngabaseuhan boemi, sarta djadi lantaran eta boemi ngabidjilkeun djeung ngadjadikeun, sarta ngajakeun hasil ka noe njgbar, kitoe deui hakaneun ka noe dadaharan: 'nja kitoe pisan pidjadieunana pangandika kami, noe ka loewar ti lambe kami; " moal balik lengoh ka kami, gnjana mah bakal ngalampahkeun anoe dikersakeun koe kami, sarta piloeloeseun sakoer noe matak koe kami dipiwarang. 'Karana maraneh piboedaleun kalawan kaboenga''

han,

sarta ditoejoen kalawan kasala''

13

goenoeng-goenoeng djeung bakal barerag senggak ti heulaeun maraneh, djeung " sakabeh kakaian tggal bakal pada emprak-emprakan. 'Leungit tjoetjoek, timboel ki djamoedjoe; leungit kalijage, timboel tangkal koepa; sarta hal kitoe teh matak mashoer ka Pangeran, djadi tanda lang-

metan;

pasir-pasir

gSng,
a

moal dileungitkeun
J6h.
p.

deui.
c

33:11.
;

f'jab.
:

103:11.
12.

Mat.

13:8.

kanoegrahan Dawoed noe satoehoena teja. 'Masing njaho, eta teh koe kami geus dibakoekeun saksi ka bangsabangsa, gSggdoeg sarta poerah marentahkabangsa-bangsa." Masing njaho, maneh mengke njeloekan hidji bangsa noe tatjan kanjahoan koe maneh, sarta hidji bangsa noe tatjan njahoeun ka maneh bakal moeroe-moeroe ka maneh, tina sabab Pangeran, Allah maneh, nja tina sabab Kasoetji Israil karana andjeunna ngamoeljakeun ka maneh. a joh. 7:37;
eta
''
;

44

23. e Djab. 96

PASAL
"ijeu

56.

Wahj. 22

17. 6 p. 61
:

8. c 2

Bab. 6

42

Lai. 13

34.

d Wahj.
e

5.

Cleura narejangan Pangeran,


;

meung-

peung pikapanggiheun geura sasambat ka andjeunna, meungpeung andjeunna deukeut. 'Noe doraka geura ninggalkeun

timbalan Pangeran: Koedoe pada Kj -ngestoekeun hoekoem djeung ngalampahkeun kabeneran; karana " kasalametan kami geus deukeut datangna, djeung kabengran kami geus deukeut njatana. 'Bagdja pisan djalma, noe ngalampahkeun eta; bagdja pisan anak Adam, noe pageuh njekgl ka dinja; noe ngestoekeun poe sabat, teu dirempak, djeung ngaraksa leungeunna, teu migawe naon-naon noe goreng. 'Djeung deui djalma bangsa sedjen, anoe anoet ka Pangeran, oelah rek ngomong, kijeu pokna: Koela mah koe Pangeran tangtoe dipisahkeun ti oematna; sarta djalma
''

788
kabiri oelah rek
4

JESAJA
ngomong
Satgtangkal gariug. 'Kakijeu:

57.

PASAL
'Koe bgngr teh
j

57.

mSnna, koela mah rana kijeu timbalan Pangeran moenggoeli djalma kabiri, sakoer uoe ngarestoekeun " sabat kami, sarta marilih perkara noe dikersakeun koe kami, bari jjageuh nja njSkel ka perdjangdjian kami 'Eta kami di djero gedong kami djeung di djgro koeta kami ka noe kitoe rek maparin pgrnah sarta ngaran, anoe hade ti batan anak lalaki djeung anak awewe; nja kami teh ka dinja rek maparin ngaran langgeng, anoe moal dileungitkeundeui. 'Sarta ari djalma bangsa sedjen, noe aranoet ka Pangeran, ngabakti ka andjeunna, djeung njaah ka padjenengan Pangeran, hajang ngabdi ka andjeunna: oenggal-oenggal djalma noe ngestoekeun poe sabat, hanteu dirSmpak, sarta pageuh nja njekel ka perdjangdjian kami, 'nja eta koe kami tangtoe didaratangkeun ka goenoeng kami noe soetji, sarta dibaroengahkeun di djero gedong paragi nenSda ka kami ari koerbanna doeroekan djeung koerbanna peuntjitan tangtoe kamanah dina altar kami; karana ggdong kami bakal diseboetkeun gedong paragi ngneda pikeun sakabehna bangsa. Lahiran Goesti Pangeran, f noe ngoempoelkeun oerang Israil noe diboewang teja: Aja deui noe koe kami rek dikoempoelkeun ka dinja, djaba ti noe dikoempoelkeun sabatoer eta. a p. is-. is. 6 s Moesa 23 1.
'^
'' '
:
i

leungit, tapi taja

djalma

madoeli; sarta djalma njaahan dilaleungitkeun, tapi taja noe nangen, jen noe bSner teh dileungitkeun memeh datang katjilakaan. 'Eta teh asoepkana kasalamgtan; pada reureuh dina pasa-l-^noe

i
|

reanana, sakoer noe loemampah djeung saestoena. a cjab. 12:2; Mik. 7:2. Ari maraneh, anak toekang metangankeun, toeroenan djalma ranjedan, sarta djinahan sorangan geura njalampeurkeun ka dijeu. 'Ka saha maraneh nja moewas-moewas? " ka saha maraneh nja njalangapkeun soengoet djeung ng6!

lelan letah?
5

karah maraneh lain anak

kamasijatan, toeroenan kapalsoean? 'Maraneh " pada bobogohan di pelgbah kidi handapeun sakoer kajara-kijara,
**

kaian ngaroenggoenoek; " pada meuntjit baroedak sisi waloengan-waloengan, di handapeun beulah-beulah goenoeng tjadas. 'Di pelebah batoe rejok waloe-

p. p.

58:13.
11
:

p.

65:15.

Mat.

21:13.

ngan doeoeman maneh; nja eta, nja eta bagian maneh; nja keur eta maneh njitjikeun koerban inoeman, ngabaktikeun koerban kahakanan teh. Koemaha kami nja rek panoedjoe kana hal kitoe? 'Dina oenggal goenoeng noe loehoer njanoenggiring maneh teh mStakeun enggon maneh; toer maneh sok oenggah ka dinja, meuntjit pikoerbaneun. 'Ari f pamepelingan maneh teja koe maneh diteundeun toekangeun panto djeung tihang. Karana maneh mangranjedkeun kami,
ditarandjang, tjat oenggah; maneh geus ngalegakeun enggon maneh, sarta geus djangdji-pasini djeung itoe; maneh teh soeka ka gnggonna, di mana bae kadeuleuna koe maneh. 'Djeung deui maneh teh leumpang ka radja, mawa mi''

f
9

12.

Eh, sakabeh barahala galak! eh, sakabeh sasatoan leuweung! geura ka da-

10

11

'Toekangna kSmit lalolong sakabeh, teu barogaeuukanjaho; andjing barisoe sakabeh, teu barisaeun ngagogog; taroekang ngimpi, taroekang ng6deng, raresSpan hees. 'Djeung deui eta andjing pada banggt napsoena, teu daraekeun seubeuh; estoe eta teh taroekang ngangon noe teu barisaeun ngaharti; sakabehna " pada noeroet djalan
rijeu njatoe.

10

sarta loba katjida wawangian maneh; malah maneh nitahan ka noe djaoeh, bari ngahandapkeun sorangan tSpi ka enggon noe paeh. 'Maneh geus
njak,
djadi tjape tina kadjaoehanana panjabaan maneh; tapi hanteu ngomong: Ah, tjoemah bae; maneh masih ngarasa hiroep dina leungeun maneh, kitoe noe matak maneh teu tarima gering. 'Na saha noe koe maneh dipake salgmpang djeung dipake kasijeun, anoe matak maneh bohong, djeung teu inggt ka kami, hanteu pisau madoeli ka kami teh'? Lain
''

pada
12 ti

sorangan-sorangan bae, masing-masing noedjoe kaoentoengan dirina, satoengtoeng-toengtoengna. 'Tjaralik, [tjena;] koela dek njokot anggoer, djeung oerang hajoe nginoem arak; * sarta poe isoek bakal tjara poe ijeu, malah leuwih ggde katjida. a p. 53 e. j sii. 23 35.
:

11

JESAJA
12

58.

789

kami ngantSp ti babaheula, noe matak maneli hanteu sijeim koe kami? 'Kami rek nganjatakeun kab6n6ran maneh; sarta ari j^agawean maneh teja, nja eta
moal ngamangpailtau ka maneh. 'Samangsa maneh sasambat, eta bae auoe beunang maneh ngoempoelkeuntejasina ngaleupaskemi ka maneh; tatapi eta sakabeh bakal dibawa koe angin, dik6boetkeun koe hihwir. Sabahkna, sahasaha noe njalindoeng ka kami mah, tangtoe ngamiUk boemi, djeung kawarisan goenoeng kami noe soetji. 'Sarta andjeunna bade nimbalan kijeu Saeu''

PASAL
sangkakala;
"

58.

Heura ngagero koe tikoro, oelah 'Jgeg; sowara maneh tarikkeun


nja koedoe ka

dipetjara

13

oemat kami ngoewarkeun kamasijatauana, ka anakintjoe Jakoeb ngoewarkeun dosa-dosana. 'Ari eta teh narejangan kami sabansaban poe, sarta harajangeun njaho kana

-''

migawe kabengran, djeung teu

djalan-djalan kami; sapSrti bangsa noe ninggal-

li

''

saeuran! sadijakeun djalan! singkirkeun tatadjongan ti pidjalaneun oeran!

mat kami!
d

a njab. 35 21. j p. i-.i.c J6t. 2: 24. 2 Badj. 16:4. e Djab. 106 37 J6h. 16 21. f5 Moesa 6:6, 9. g p. 30:2; Hos. 12:2. h Ojab. 50:21; 42:14. jHak. 10: 14.^ Djab. 34: 9; 37:9. p. 62: 10. p.
:

;fc

15

Karana

kijeu

timbalan

"

noe Agoeng
4

nja Poendjoel, noe linggih salalanggSngna, sarta * Soetji padjenenganana teja: Kami linggih di Suggon loehoer nja soetji, kitoe deui " di noe remoek nja handap soekmana, kersa ngahiroepkeun

16

17

soekma djalma noe harandap, djeung kersa ngahiroepkeun hate djalma noe rargmoek. 'Karana kami moal mabSn salalangggngna, sarta moal bSndoe saendeng-endgngna; karana soekma tangtoe kaleleban di pajoeneun kami, bargng njawa-njawa beunang kami ngadamgl. 'Pangbendoe kami teh tina kadorakaan kapergtjitanana; pek koe kami
''

keun hoekoem Allahna, eta teh pada menta ka kami hoekoeman noe adil, harajangeun ngadeuheus ka Allah.' [Pokna:] Koe naon koering paroewasa, koe andjeun teu ditingalan? koe naon koering mijasat diri, koe andjeun teu dioeningakeun? SatemSnna, mangsa poean maraneh poewasa, maraneh nganteur kasoeka sorangan, djeung sakabeh pagawe maraneh koe maraneh habgn digawekeun. Satemenna, maraneh poewasa teh kana padoe djeung paseja, sarta kana nondjok koe peureup doraka; poewasa maraneh saperti ajeuna moal matak paneda maraneh dimakboel ti manggoeng. 'Karah poewasa kitoe noe koe kami dikgrsakeun, poe manoesa mijasat diri,
'

6
'

18

19

diggboeg; kami meungpeunan andjeun, bari bgndoe; " dSmi eta mah tonggoj moengkir,noeroet djalan hatena. 'Ari djalanna koe kami katingali, sarta manehanana koe kami rek ditjageurkeun; nja eta manehanana koe kami rek ditoejoen, djeung dibales koe panglilipoer, kitoe soteh ^ka noe prihatin. 'Kami ngadjadikeun boewah biwir, nja eta kasalamStan, kasalamgtan ka noe djaoeh, ka noe deukeut, soer timbalan Pangeran; sarta koe kami eta teh rek ditjageurkeun.
!>

'

toengkoel sirahna tjara wawalinian, * bari disasarap karoeng djeung 16boe? " Karah kitoe noe koe maneh diseboetkeun jjoewasa sarta poe noe pikamanaheun Pangeran"? 'Lain kijeu poewasa noe dikersakeun koe kami: ngalesotkeun barogod kadorakaan, moetjatan sawed pasangan, ngaleupaskeun noe diteungteuinganan, sina merdika, djeung mSgatkeun sagala pasangan? 'Lain kijeu, * jen maneh ngabagi rSdjeki maneh ka noe langlajeuseun, sarta noe balangsak atrokatrokan koe maneh dibawa ka imah? jen maneh, satijap-tijap nendjo noe boeroendoel, mere pake ka dinja, sarta teu ngalijeus ka noe sadaging djeung maneh?
'^

8
i

'Moen kitoe mah, tjahaja maneh pingagoelakeun sapgrti padjar, djeung maneh diwaloejakeun sarta tereh djadina; ari kabgngran maneh pileumpangeun ti heulaeun maneh, sarta kamoeljaan Pangeran ngiringkeun ka maneh. 'Moen kitoe mah f maneh sasambat, tangtoe koe Pangeran dikaboel; maneh ngadjgrit, seug andjeunna nimbalan: Tah, ijeu kami. Oepama maneh ti tgngah maneh njingkirkeun pasangan, ^ tandjak-toendjoek

20

'Ari

noe daroraka

mah
;

''

tjara laoet

noe
|
'

21

dikoeplak-kej^lokkeun karana hanteu kaoer tjitjing, sarta tjaina ngampoelngampoelkeun loeloek djeung leutak. 'Ari noe doraka mah, timbalan Allah kaoela, teu ngabogaan kasalamStan.
'

a Djab. 113:5.

b Djab. 99:5. c p. 66:2. d Djab. J6r. 7:24. fMat. 5:i. g Ibr.


p.

48:22.

790

JESAJA

59.

10

il

koe tjoeroek, sarta ngomong ten beuer; "djeung lamoen maneh ngaboekakeun hate maneh ka uoelanglajeuseuu, djeung miseubeuhan ka djalma noe kasoekSran: didinja tjahaja maneh tangtoe mSlgtek di noe poek, sarta kamongklengan maneh nandiugan tSngahiJoe; 'djeung Pangeran tangtoe noejoen ka maneh teu pegat-pegat, bari miseubeuhan ka njawa maneh di gnggon taloehoer, sarta toelang-toelaug maneh koe andjeunua tangtoe dikoewatkeuu; ari maneh teh pidjadieun saperti kebon beunang njaian, djeung sapSrti sirah tjai noe teu
''

12

Slat-elat tjaina. 'Sarta

maneh sabatoerbatoer bakal ngadjelSgkeun deui tai-arikolot ti baheula; pademen toeroen-toemoeroen koe maneh bakal diadegkeun deui, sarta ka maneh bakal padanjeboet: Toekang ngomean boekrak-bakrek, toekang ngahadekeun deui djalan-djalan
'

13

baris ngenggon.

"Oepama maneh moen-

doerkeun soekoe maneh J ti poe sabat, teu ngalampahkeun kasoeka sorangan dina poe kami noe soetji, sarta maneh njeboetkeun sabat teh matak soeka, djeung poe Pangeran noe soetji teh hor-

mataneun bari maneh prak ngahormat ka eta, teu ngalampahkeun djalan sora;

ngan, teu nganteur kasoeka sorangan,


14

atawana ngomong kosong: 'moen kitoe

mah maneh teh tangtoe soeka-boengah koe hal Pangeran, sarta maneh koe kami disina noempakan enggon boemi noe laloehoer; djeung maneh koe kami rek disina ngahakan warisan Jakoeb, karoehoen maneh; '" karana lambe Pangeran noe ngandika kitoe. a miu. s a.
rek
''-"

10

'

11

b J6h. 27

p. p.

65 56
:

30. c Djak. 24. q Sil. 6


: :

l.^.d
:

13.

/(

J6h. 18:16. e J6h. 18 Djab. 112 4. jp. 61


:
:

7.

4.

2.

'ic

Moesa 32

13.

Moesa 27

28.

> p. 1

20.

PASAL
jl/Tasing

59.

12

nganjahokeun, panangan Pa-'-'J-ngeran hanteu pondok, moal teu jasaeun njalamStkeun; djeung tjgpilna hanteu roeggl, moal teu jasaeunngadangoe;'Snjana mah kadorakaan maraneh anoe matak misahkeun antara maraneh ka Allah maraneh, sarta dosa-dosa maraneh mindingan pameunteuna ka maraneh, anoe matak andjeunna teu ngamakboel. 'Karana * leungeun maraneh rarSggd koe gStih, ramo maraneh raregSd koe kadorakaan; ari biwir maraneh ngomong

bohong, djeung letah maraneh ngarang kagorengan. 'Taja noe ngadawa djeung bgnerna, sarta taja noe dihoekoeman djeung jaktina; pada ngandel ka lampah sija-sija, sarta ngomong gapong; pada ngandoeng kasoesahan, ngadjoeroekeun katjilakaan.'Pada njileungleumaii endog oraj santja, djeung ngadjeudjeut ramat lantjah; saha-saha noe ngahakan endogna, tangtoe paeh; sarta ana dipentjet, bidjil oraj matih. 'Ramatna teu beunang didjijeun papakean, djidjijeunanana tea beunang dipake noetoepan diri; ari pagaweanana nja pagawean doraka, sarta leungeunna njekel lampah panganijaja. 'Soekoena " moeroe-moeroe kana kagorengan, sarta kentjeng kana ngoetjoerkeun ggtih noe teu salah; jjikiranana nja pikiran doraka; katiwasan djeung karoeksakan aja dina djalanna. 'Ari djalan kasalamgtan koe eta teu dikanjarahokeun; djeung taja adilna dina lakoe-lampahna; pidjalaneunana koe eta dibengkok-bengkokkeun; saha-saha noe njorang ka dinja, teu nganjahokeun kasalamgtan.'Sabab kitoe kaadilan teh djaoeh ti oerang, sarta oerang teu kasoesoel koe kabeneran; f oerang noenggoenoenggoe tjaang, sihoreng teh poek; noenggoe-noenggoe sorot, kari-kari oerang leumpang di noe boeta-radjin. 'Oerang roempoe-rampa tjara noe lolong kana bilik, nja oerang teh talag-tolog tjara noe teu boga panon; keur tengah poe oerang titadjong sapgrti keur sareupna; oerang teh kawas noe maraot tjampoer djeung noe maroeloes. 'Oerang sakabeh gegereman tjara biroewang, djeung gegeroengan saperti djapati; oerang noenggoe-noenggoe kaadilan, tapi teu aja; noenggoe-noenggoe kasalametan, tapi djaoeh ti oerang. 'Karana pirang-pirang kamasijatan koering sadaja di pajoeneun andjeun, sarSng dosa-dosa koering sadaja naroeding ka koering; karantgn kamasijatan koering sadaja ngabanding di koering, sarSng koering ^Jada roemaos
"^

'^

'J

13

di

kadorakaan koering:

'nja

raasijat

sargng ngangles ka Pangeran, sarawoeh oendoer ti poengkoereun Allah koering, ngadjak nganijaja sargng ngadjak njingkir, ngandoeng sareng nggdalkeun omo14

ngan bohong ti djero hate. 'Kitoe noe matak kaadilan teh oendoer ka toekang,

JESAJA
djeiiug kabengrau teli naugtoeng ti kadjaoehau; karana kajaktian titadjong di loeloeroeng, djeimg kaestoean teu bisaeun asoep. 'Djadi kajaktian teh datang ka s6pi; djeung saha-saha noe njingkir tina kagorengan, njijeun maiieh rajalieun. Ana katingali koe Pangeran, goreng pisan di pajoeneuuana, doemeh taja kaildilan. 'Ana ningali, jen taja djalma hidji-liidji atjan, ladjgng andjeunna heraneun, doemeh taja noe njapaatan; seug panauganana ngadjajakeun ka andjeunna, djeung kabSneranana ngadeudeul ka andjeunna. 'Eap andjeunna nganggo kabSneran sapgrti raksoekan
''
'

60.

791

deui bangsa-bangsa koe angkeub; dSmi

ka loehoereun maneh mah gngke


3

bidjil

15

Pangeran, sarta kamoeljailnana pikatendjoeun di loehoereun maneh. 'Ari bangsa kapir bakal moeroeboel " ka tjahja maneh, kitoe deui radja-radja ka sorot anoe bidjil pikeun maneh. 'Geura tjengkat, loewak-lijeuk ka sakoeriling, sarta tendjo * itoe sakabeh karoempoel, pada
:

i(i

datang ka maneh;
laki pimaroelangeun
5

ai'i

ti

anak maneh lanoe djaoeh, djeung

17

djeung mastakana dibalakoetak kasalametan, toer nganggo dangdosan pamalSs pikeun anggoan, djeung diharoedoem kasaregSpan saperti djoebah.
kere,
18

"Sakoemaha hal pagawean, nja kitoe hal pinaoereunana, beb6ndoe ka sakoer noe ngamoesoeh ka andjeunna, bajaran ka
satroe-sati'oena
;

ari

poelo-jjoelo bakal

19

20

21

pada ditaoer pagaweanana. 'Didinja J noe di koelon bakal pada sarijeuneun koe padjenengan Pangeran, sarta noe di pangbidjilan panon-poe bakal pada sarijeuneunkoekamoeljaanana;dimanamoesoeh datang sapSrti bangawan, Rob Pangeran bade ngadggkeun bandera mSgat eta. Sarta ka Sion pisoempingeun hidji Poerah ngadjait, teg6s ka noe tarobat di pSlgbah toeroenan Jakoeb mitjeun masijat, soer lahiran Pangeran. 'Ari moenggoeh kami teja, kijeu pSrdjangdjian kami ka darinja, timbalan Pangeran: Roh kami, anoe aja di maneh, djeung pangandika kami, noe koe kami diteundeun dina biwir maneh teja, moal pinjingkireun ti biwir maneh, djeung ti biwir anak-intjoe maneh, sarta ti biwir toeroenan anak-intjoe maneh, timbalan Pangeran, ti ajeuna sarta datang ka
^'
'

'

10

salalanggengna.
6
p.

a i Moesa
p.

23; p. so

2,

1:15. c Aj. 15:35;

e Sil.

1:16; Eoem 3*
:

15.
5.

h Djab. 98

1
:

p.
i

63
p.

33:11. d Aj. 8:14. fAj. 30:26. g p. 38:14. iEp. 6 14, IT-jMal. 1 11.
: :
:

11

k Koem

11

26.

51

16.

PASAL
^

60.

J na tjahja maneh geus datang, sarta kamoeljaan Pangeran geus bidjil ka loehoereun maneh. Karana, masing njaho, boemi teh bakal kalipoetan koe poek, kitoe
'

p eura hoedang, sing djadi tjaang! kara12

anak maneh avvewe bakal disarangkeh dina gigir. 'Mangsa eta maneh pinendjoeun, bari bejar, djeung reuwas, sarta saestoena eusi laoet hegar pipikiran sapirang-pirang ngeungkeuj ka maneh, sarta kamoektian bangsa-bangsa raboel ka maneh. 'Aleutan onta pinakleukeun ka maneh, nja onta kentjgng ti tanah Midian djeung Hepa; " ti tanah Seba pidaratangeun sakabeh; pada mawa 6mas djeung doepa, sarta ngabaredjakeun poedjian Pangeran. 'Sakabeh ingoningon oerang Kedar bakal dikoempoelkeun ka maneh; domba lalaki oerang Ngbajot bakal pada ngawoelaan ka maneh; piaroenggaheun ka altar kami djeung soekana, sarta gedong kami noe moelja koe kami rek dimoeljakeun deui. Saha itoe noe haliber tjara mega, djeung sapSrti djapati moeroe djandela-djandelana? 'Saenjana, poelo-poelo bakal naroenggoe-noenggoe ka kami; ari kapal Tarsis pangheulana, sedja nganteurkeun anak-anak maneh ti noe djaoeh, katoet 6mas-perakna, rek disanggakeun ka padjengngan Pangeran, Allah maneh_, t6g6s ka Kasoetji Israil, tina sabab andjeunna geus ngamoeljakeun ka maneh. 'Djeung deui djalma bangsa sedjen bakal pada ngadjSlSgkeun koeta maneh, sarta radja-radjana bakal pada ngawoelaan ka karana dina sadjSro kami maneh; bgndoe, maneh koe kami digSboeg, dSmi dina sadjgro kami misoeka mah maneh koe kami diwSlasan. "Ari ^ lawang maneh bakal marolongo teu pgtot-pStot, beurang-peuting moal dipeundeut-peundeutkeun; soepaja ka maneh diasoepkeun kamoektian bangsa-bangsa, sarta radja-radjana diariringkeun. 'Karana ^ oenggal-oenggal bangsa atawa karadjaan, noe teu pingabdieun ka maneh, tangtoe digSmpoer; ari bangsa noe
;

''

<"

''

792

JESAJA

61.

13

kitoe teh tangtoe diroeksak datang ka bejakna. 'Kamoeljaan goenoeng Libanon

pidatangeun ka maneh; ki djamoedjoe, tangkal hoeroe djeung tangkal tjamara


sarejana, soepaja matak ngaloes-ngaloes ka enggon kami noe soetji; wantoe
14

22

siroeng noe dipSlak koe kami, nja dadamglan panangan kami, soepaja kami dimoeljakeun. 'Noe pangleutikna pidjadieun sareboe, sarta noe jjanglemboetna jDidjadieun bangsa rosa. Ijeu kami Pa-

gnggon dampal kami teh koe kami rek dimoeljakeim. 'Djeung deui aiiak djalma noe tadina njaloesoeker ka maneh, pi-

ngeran noe pingaggntakeun ngadamel kitoe dina mangsana. a wahj. 21 24.


:

6 p. 49

22. c Djab.
:

72

10.
:

p.

23

1. e p.

49

23. 17.
;

/p. 54
; p.
I
-p.

7, 8.

daratangeun ka maneh dodongkoan; djeung sakoer noe tadina ngagogoreng ka maneh, bakal njargmbah ka dampal soekoe maneh, sarta njareboet ka maneh: > Dajeuh Pangeran, Sion kaKasoetji Israil. 'Oeroet ma15 goengan neh datang ka ^ tiiseun djeung dipikageuleuh, wani taja noe njorang, gngke maneh koe kami didjadikeun kaagoengan langgeng, matak atoh toeroen16 toemoeroen. 'Djeung maneh pinjeuseupeun tji-soesoe bangsa-bangsa, sarta soesoe radja-radja koe maneh bakal diseuseupan. Didinja maneh tangtoe nganjahokeun, jen kami, Pangeran, Djoeroe-salamet maneh, sarta Poerah ngadjait maneh, teges Allah Jakoeb noe 'Ganti tambaga kami 17 leuwih kawasa. rek ngadatangkeun emas, ganti beusi ngadatangkeun perak, kitoe deui ganti kai ngadatangkeun tambaga, sarta ganti batoe ngadatangkeun beusi. Djeung deui kasgnangan koe kami rek didjadikeun pangoeroes maneh, sarta kabengran didjadikeun poerah ngagawekeun maneh. 18 'Moal ngadenge-denge deui aja panganijaja dina tanah maneh, katiwasan atawa karoeksakan dina w6wengk6ran maneh; '" ari koeta maneh koe maneh bakal disSboetkeun Kasalamgtan, djeung lawang maneh bakal dis6boetkeun Pa19 moedji. 'Panon-poe " moal djadi deui tjahja maneh ti beurang kitoe deui boelan moal njaangan deui ka maneh pikeun sorot satggesna Pangeran noe minangka tjahja langgeng ka maneh, sarta Allah maneh noe djadi kamoeljaan maneh. 20 'Panon-poe maneh " moal soeroep-soeroep deui, sarta boelan maneh moal keuna koe pareum; karana Pangeran noe minangka tjahja langggng ka maneh, sarta mangsa kaprihatinan maneh 21 geus tjatjap. 'Ari djalma-djalma eusi maneh kabeh balgnSr, i' sarta bakal pada kawarisan boemi salalangggngna; djadi
''

49

23

g Wahj. 21 Wahj. 3 9. J
:

25, 26.

h Djak. 14
:

J6h. 48

35.
:

p.

62

4.

49: 23, 26.


7. jo

p.
:

26

1.

Wahj. 21

23. o Djak.

14

Djab. 37

29.

PASAL
Roll
"

61.

Goesti Pangeran linggih di kami, reh kami dilisahan koe Pangeran, dikgrsakeun mawa bedja ngeunah ka noe balangsak; * kami teh dipiwarang ngagenderan ka noe peupeus hatena, ngoewarkeun ka sakitan-sakitan dileupaskeun, djeung ka noe njarandang barogod diboekakeun pandjara; 'dipiwarang ngoewarkeun taoen kasoekaan Pangeran, kitoe deui ^ poe pamalesan Allah oerang; dipiwarang ngalilipoer ka sakabeh noe prihatin dipiwarang ngadangdanan ka sakoer noe prihatin oerang Sion, nja mere ka darinja p6r'^
'

hijasan ngaganti leboe,, minjak kaatohan ngaganti kaprihatinan, papakean pamoedjian ngaganti soekma boeret; sangkan pada njeboet ka darinja: Kijara kabSneran, PSlak Pangeran, soepaja an4

bakal djeunna dimoeljakeun. 'Djeung pada ngadjelSgkeun deui tararikolot ti baheula; enggon saroewoeng noe geus heubeul-heubeul bakal diaradggkeun deui; sarta bakal pada nganjarkeun nagara tarikolot, enggon saroewoeng toeroeu-toemoeroen. 'Djeung deui f djalma nagara sedjen bakal narangtoeng ngangon ingon-ingon maraneh, sarta djalma bangsa sedjen pidjadieun toekang tani maraneh djeung toekang nggbon anggoer maraneh. 'DSmi maraneh teh bakal pada diseboetkeun panghoeloe Pangeran, nja dingarankeun Kamoekkawoelaning Allah oerang. tian bangsa kapir bakal dihakan koe maraneh, sarta maraneh bakal ngasoepan kana kamoeljaan eta. 'Kaeraan maraneh diganti doewa tikgl, djeung kawiranganana diganti sSsSnggakan tina doeoemanana; sabab kitoe eta teh di dj8ro tanahna bakal kawarisan doewa
''

f'

JESAJA
pada pimeunangeun kaboeugahan langggng. 'Karaua kami Pangeransoeka kana kaildilan, geuleuh kaua karinah reudjeung kagorengan; sarta kami rek inaparin gandjaranana kalawan satoehoe, djeung rek ngadamg] pSrdjangdjian langgSug ka darinja. 'Ari toeroenanana bakal kanjahoan di pglSbah oerang kapir, auak-intjoena kanjahoan sakoer noe di tgngah bangsa-bangsa
tikgl,
''
;

62, 63.

793

landjang dikawin koeboedjang, nja kitoe

maneh mgngke dikawin koe anak-anak


maneh; djeung sapgrti panganten awewe dipikaatoh koe panganten lalaki, nja kitoe maneh mengke dipikaatoh koe Allah maneh. a p. 60 3. h p. g5 15. c p. co 15. Eh Jgroesalem! kami dina loehoer koeta maneh geus neundeun " poerah ngadjaga; sapopoe-sapeupeuting eta teh moal rarepeh salalawasna. Eh, noe ha: :

nendjo tangtoe taregSseun, jen eta teh djadi toeroenan noe dibSrkahan koe Pangeran. a p. ll 2 Loek. 4:18. b p. 30 26.
: ; :

p.

49

8.

p.
p.

34

8.

e p.

58

12.

p.

60

10.

emoet ka Pangeran papatjoewan maraneh oelah eureun; 'sarta andjeunna papatjoewan oelah sina liren, dongkap ka ngtgpkeun, * sarta dongkap ka Jglatoer
!

pp.
10

60: 11. h

55 :4.
8

Kaoela atoh liwat saking di dj6ro Pangeran; njawa kaoela ggrah di djSro Allah kaoela; karana kaoela koe andjeunna geus dipakeanan koe pakean
kasalametan, ditgrapan haroedoem kabgngran sapgrti panganten lalaki make pgrhijasan ka^^anghoeloean, djemig sa;

roesalem koe andjeunna didjadikeun pamoedjian di boemi. 'Pangeran gnggeus soempah njebat panangan andjeunna noe tgnggn djeung njgbat asta andjeunna noe kawasa " Hamo deui-deui koe kami dipaparinkeun gandoem maneh djadi
:

hakaneun
sarta
9

moesoeh-moesoeh

maneh

hamo djalma bangsa


;

sedjen ngi-

11

panganten awewe ngahijas maneh koe rarangkenna. 'Karana saperti boemi ngaloewarkeun anoe djadi dina eta, djeung tjara kebon ngabidjilkeun anoe
pgrti

disebarkeun dina eta, nja kitoe Goesti Pangeran " mSngke ngabidjilkeun kabengran djeung pamoedji di hareupeun sakabeh bangsa. a p. 45 s.
:

noem-nginoem deui anggoer beunang hese-tjape maneh 'enjana mah noe ngakoetan, nja eta noe pingaharakaneun gandoem teh, bari maroedji ka Pangeran; sarta noe ngarala, nja eta noe pingarinoemeun anggoer teh di boeroean-boeroean kasoetjian kami.
a
p.

52

8.

6 SSp. 3

20. c p. 65

21.

PASAL

10

62.

TT'oe karana Sion kaoela moal repeh,

J^djeung koe karana JSroesalem kaoela moal tjitjing, tepi ka bidjil kab6nranana saperti sorot, kitoe deui kasalamStanana sapgrti obor noe ngagedoer. 'Ari " bangsa kapir pinai'endjoeun kabgnSran maneh, djeung sakabeh radja pinarendjoeun kamoeljaan maneh sarta maneh bakal dipaparin * ngaran anjar, noe bakal disSbatkeun koe lambe Pangeran. 'Toer maneh pidjadieun makoeta
;

11

12

leuwih moelja, ditjandak koepanangan

Pangeran
4

neh

kitoe deui dastar karadjaan, ditjandak koe asta Allah maneh. 'Ma' moal dingarankeun deui Tiiseun djeung tanah maneh moal dingarankeun deui: Soewoeng; sabalikna maneh bakal disgboetkeun Kasoekaan kami ka dinja; sarta ari tanah maneh bakal diseboetkeun: Beunang nikah; karana Pangeran misoeka ka maneh, sarta tanah maneh bakal ditikah. 'Karana sapSrti
;
: :

Geura boedal! geura boedal tina lawang-lawang! " sadijakeun pidjalaneun oemat! saeuran, saem-an djalan ggde, singkirkeun batoena, bari nandjeurkeun bandera ka bangsa-bangsa! 'Masing njaho, Pangeran geus ngembarkeun tgpi ka toengtoeng boemi kijeu Baredjakeun ka anak Sion: Masing njaho, kasalamgtan maneh keur datang; masing njaho, gandjaranana koe andjeunna ditjandak, sarta bajaranana aja di pajoeneunana. 'Sarta bakal pada njgboetkeun ka eta kijeu: Oemat soetji, Beunang ngadjait Pangeran; toer maneh bakal disgboetkeun: Noe dimanah; Nagara noe moal
:

ditilar.

op.

40

57

14.

PASAL
Saha

63.

ijeu noe soemping ti Edom, eutjeuj anggoanana moelih " ti Bosra? Saha ijeu noe moebjar panganggona, gandangna kalajan kaagoengan kawasana? Nja kami, noe ngalahirkeun kabgngran, noe kawasa njalamgtkeun.

794
2
*

JESAJA

64.

mawi beureum,
3

'Koe naon panganggo andjeun noe sareng anggoan andjeun

sapertos noe ngirik bak pamSresan anggoer? 'Kami mantas ngirik jjamerSsan, sarta pribadi; " ari bangsa-bangsa saoerang ge taja noe miloe ka kami; pek eta tell koe kami diaririk dina sadjero kami bendoe, sarta diaridek-idek dina sadjero kami sewot; ari gStihna njeret ka papakean kami^ djadi kami ngaregedkeuu sakabeh papakean kami. 'Karana poe pamalesan aja dina hate kami, sarta geus datang kana taoen sakoer noe beunang kami ngadj ait. 'Ret kami alak-ilik, horeng taja noe ngabantoe; seug kami teh heran, doemeh taja noe ngadeudeul prak leungeun kami ngadjajakeun ka kami, sarta kasewotan kami nja eta noe ngadeudeul ka kami.
'^
;

'Dek kami ngidek-ngidek ka bangsabangsa dina sadjero kami bendoe, djeung disina mabok dina sadjero kami sewot; ari gStihna koe kami ditamplokkeun ka boemi. a p. 34 9 J6r. 49 13.
: ; :

h Wahj. 19
7

13, 15. c p. 59

16.

rf

p.

61

2.

Kaoela sedja ngingetkeun kaasihan Pangeran, sadajana poedjian Pangeran, noeroetkeun sakabeh noe koe Pangeran geus didamel ka oerang; kitoe deui kagedean kamoerahan ka anak-poetoe Israil, noe koe andjeunna geus didamel kadinja noeroetkeun kawelasanana sarta noeroetkeun kagedean kaasihanana. 'Ari timbalanana: Poegoeh, oemat kami eta teh, toer poetra, moal tjalidra. LadjSng andjeunna djadi Djoeroe-salametna. 'Dina sakabeh kasoekeranana andjeunna njarengan soek6r, sarta Malaikat pameunteuna njalametkeun ka darinja; koe kaasihanana djeung koe kawelasanana eta teh koe andjeunna pada didjait,

didjoengdjoengkeun,

"

sarta di-

gihkeun Rohna noe leuwih soetji di tengah-tengahna teja? 'Noe madjoekeun pananganana noe leuwih aheng ti katoehoeeun Moesa; noe ngabeulahkeun tjai ti heulaeunana, kgrsana ngamashoerkeun salira andjeunna salalanggengna teja*? 'Anoe noejoen maranehanana meuntas sagara, saperti koeda di tegal 16ga, hanteu pisan titaradjong? 'Sapgrti sasatoan anoe toeroen ka ISbak, nja kitoe maranehanana koe Roh Pangeran diasoepkeun kana reureuh. Nja kitoe andjeun harita noejoen oemat andjeun, kSrsa ngamashoerkeun padjenengan andjeun noe langkoeng moelja teja.'Moegimoegi ngareret ti sawarga; ^ moegi ningalan ti pangtjalikan andjeun noe soetji nja moelja: di mana ajeuna kagoematian andjeun sareng tandaning kawasa andjeun? Koemereteg manah andjeun sareng kawelasan andjeun geus dipegeg ka koering. 'Kapan andjeun teh ^ Rama koering sadaja; karanten Ibrahim mah ten oeningaeun ka koering, sargng Israil mah teu tgrangeun ka koering; nja andjeun, Pangeran, Rama koering sadaja; Poerah ngadjait koering sadaja ti babaheula, kitoe padj6n8ngan andjeun. 'Eh Pangeran! naha mana koering sadaja koe andjeun disasabkeun tina djalan andjeun? naha hate koering sadaja koe andjeun diteuaskeun, moenggah koering teu sarijeun koe andjeun? Moegi linggih deui, koe karanten abdi-abdi andjeun, para kaom kagoengan andjeun teja. 'Oemat andjeun noe soetji teu sabaraha lamina nja gadoeh milik; kasoetjian andjeun geus diidek-idek koe moesoeh-moesoeh koering. 'Eta koering geus djaradi sapSrtos noe teu ka8reh koe andjeun ti babaheula, noe teu katglah koe padjgnengan andjeun.
'^
''

10

11

pangkoe sapandjang djaman baheula. 'DSmi eta teh maroengpang, sarta * pada ngerikkeun Roh andjeunna noe langkoeng soetji; noe matak andjeunna sanes ka maranehanana, nja djadi moesoeh, moenggah mgrangan ka maranehanana koe andjeun. 'Ras oematna ingSteun ka djaman baheula, ka djaman Moesa; [pokna]: Na di maua ajeuna noe ngahandjatkeun eta teh ti djSro laoet, reudjeung pangangon ingon-ingonna teja? Di mana ajeuna " noe ngaling-

a
26

p. 46

3.
:

6 Djab. 78
;

40

Ep.

30. c
7
;

N6h. 9 20.
:

d Neb.
:

11
5

Djab. 78

13. e 2
6.

Sam.

23.

fS Moesa

15.

Moesa 32

PASAL

64.

Eh, moegi-moegi andjeun mebekkeun "


'' !

langit, moegi loengsoer, goenoenggoenoeng sina aladjoer ti pajoeneun an-

djeun; 'sapertos seuneu njoendoet pang-

poeng, sargng tjai ngagolak koe seuneu; nja moegi maparin njaho padjSnengan andjeun ka moesoeh-moesoeh andjeun,

JESAJA
sangkau bangsa-bangsa tinggoem6t6r ti pajoeneim andjeun! 'SapSrtos''keur basa andjeun ugadamSl pSrkawis uoe matak sijeuu, Doe teu kanjanaan koe koering sadaja: uja andjeun teh loengsoer, sarSng goenoeng-goenoeng aladjoer ti pa4 joeneun andjeun teja. 'Sajaktosna ti baheula pisan taja noe meunang warta, taja noe ngoeping, soemawon nendjo koe mata, aja Allah djawi ti andjeun, noe barangdamgl pikeun sakoer noe ngarSp5 ngarSp ka andjeunna. 'Andjeun mSndakan ka noe atoh, noe ngalampahkeun kabSnSran, soegri noe ngarelingkeun andjeun dina djalan andjeun. Sal6r6sna, andjeun bgndoe, doepi koering mah njarijeun dosa bae; ti baheula kitoe bae nja lampah; pimanaeun koering sadaja di6 salamgtkeun? 'Ivarantgn koering sadaja ^ geus djadi sapgrtos noe nadjis, sargng saniskanten kab6n6ran koering sap6rtos pakean kotor toer koering teh aloem sadajana sapertos daoen; sareng kabawabawa koe kadorakaan koering, sapSrtos 7 koe angin. 'Malah taja noe sasambat ka padjSnSngan andjeun, noe ngageuing maneh, moentang ka andjeun; karantSn andjeun geus meungpeunan pameunteu ka koering, sarSng koering koe andjeun dilalgboerkeun koe lantaran kadorakaan 8 koering. 'Doepi ajeuna, noen Pangeran " andjeun teh Rama koering sadaja; ari koering teja taneuh liket, doepi andjeun Pandjoenan koering; jaktos koering sa3
;

65.

795

PASAL

65.

Kami

geus kadongdon koe noe teu nanjakeun kami; kami geus kapanggih koe noe teu uejangan kami; bangsa noe teu katelah koe padjSnfingan kami, koe kami dilahiran kijeu: * Tah, ijeu kami! tah, ijeu kami! 'Kami sapoe djepoet geus njodorkeun panangan kami ka hidji bangsa noe basangkal, noe pada ngalakonan djalan noe teu hade, noeroetkeun karep sorangan; 'nja bangsa noe teu petot-pgtot njijeun pibendoeeun kami, di pajoeneun kami pisan; pada ngoerban di kgbon-kgbon, djeung ngaroekoes dina bata-bata; sok darijoek di astana-astana, djeung mareuting di Sngsok njaratoe laoek gon noe sarimpe; bagong, djeung aja angeun sipat noe matak idjid dina wawadahanana; 'sok nga
''-

'

'^

romong
dijeu,

kijeu: Maneh sing anggang ka oelah njampeurkeun ka dewek; karana dewek teh soetji ti batan maneh. Noe kitoe teh ibarat haseup dina pangamboeng kami, ibarat seuneu noe moentab sapopoe. 'Masing njaho, aja toelis di pajoeneun kami, kijeu: Kami moal ngantep; geus tangtoe kami naoer; nja naoer " kana lahoenanana, 'kadorakaan diri maraneh, djeung kadorakaan

jana,

10

11

dadamglan panangan andjeun. 'Noen Pangeran! moegi oelah bendoe katoetoeloejan, sarSng moegi oelah salalamina nja ngemoetkeun kadorakaan; mangga geura tingalan, koering sadaja oemat andjeun. 'Nagara andjeun noe saroetji geus pada djadi tggal ISga; f Sion djadi tggal 16ga, Jgroesalem teh soewoeng. 'GrSdong koering sadaja noe soetji uja moelja, oeroet karoehoen koering maroedji ka andjeun teja, geus dihoeroe koe seuneu; sareng saniskantSn
daja

karoehoen-karoehoen maraneh sareretimbalan Pangeran; noe geus pada ngoekoes dina goenoeng-goenoeng, djeung ngahihina ka kami dina pasirpasir; koe sabab eta kami rek nakerkeun bajaran pagaweanana ka toekangtoekang kana lahoenanana. a Koem lo 20.
:

6 p. 58
p.

9. c p. 1

29.

Moesa 11

Moesa 14

3;

66:17. e Djab. 79:12.


:

12

karSsepan koering geus djadi tarikolot. 'Eh Pangeran! koemaha kSrsa ngarSketkeun andjeun bae kana hal kitoe? koemaha kersa ngantep, sargng njoekgrkeun ka koering sadaja katoetoeloejan?
h Djab. 97:5. c Mik. 7
:

a 2 Moesa 3; 8;
15.

19:18.
63
:

10

J6h. 3G

17. e p.

16.

f Djab. 79

1.

Kijeu timbalan Pangeran Sakoemaha lamoen djalma manggih anggoer dina ranggeujan, seg ngomong: Eta oelah diroeksak, karana aja berkah dina eta: nja kitoe kami kersa midamel koe karana abdi-abdi kami, " soepaja koe kami oelah diroeksak sakabeh. 'yategesna kami ti Jakoeb rek ngabidjilkeun toeroenan, djeung ti Joeda ngabidjilkeun anoe pingamilikeun goenoeng kami; tanah teh pikamilikeun koe djalma beunang milih kami, sarta abdi-abdi kami pimaratoeheun di dinja. 'Ari Saron teja pidjadieun pangangonan domba, djeung ari * lebak Akor teja pidjadieun paranti ngabajak

796

JESAJA

66.

11

12

sapi, pikeuu oemat kami noe geus uejangan kami. 'Balikanan maraneh mah, noe ninggalkeun Pangeran, mopohokeun goenoeng kami noe soetji, natakeun medjai adjaug Moestari, djeung ngeusian loemoer koe inoeman baoeran adjang Djoehal teja: 'eta maraneh koe kami rek didoeoemkeun kana pedang, nja maraneh teh mgngke pada ngarampoejoek ka pameuntjitan; " sapedah kami njaoer, demi maraneh ten nembalan; kami ngandika, dgmi maraneh ten ngadenge;anggoer maraneh pada migawe noe goreng di pajoeneun kami, sarta noe ten kamanah koe kami koe maraneh dipilih.
a
J6r.

20

teh tangtoe gerah koe Jeroesalem, sarta atoh koe oemat kami; djeung sadjero eta nagara moal kadenge-denge deui sora tjeurik atawa sora ngadjerit. Di dinja moal a-ja deui orok keuna koe mangsa, atawa djalma kolot noe teu dj6dj6g
'"
'

21

oemoerna; karana boedak paeh oemoer saratoes taoen, sarta djalma dosa oemoer saratoes taoen disapa. 'Djeung bakal
njarijeun imah, sarta dieusian; toer njakebon anggoer, sarta kahakan boewahna. 'Moal njarijeun imah, ''dieusian koe noe sedjen; moal njarijeun kSbon anggoer, hasilna kahakan koe deungeun-deungeun; karana oemoer oerijeun

22

30:11. b Jos. 7:26. c

p.

50:2; 66

4.

13

Koe sabab

eta, kijeu

timbalan Goesti
23

14

Pangeran: Sa6nja-6njana, abdikamibakal pada dadaharan, demi maraneh mah pada langlajeuseun; saSnja-enjana, abdi kami bakal pada nginoem, dgmi maraneh mah pada halabhab; sa6nja-6njana, abdi kami bakal pada boengah, d6mi maraneh mah pada meunang era; 'sa6nja-6njana, abdi kami bakal pada sSsSnggakan koe bawaning soeka hate, demi maraneh mah pada djedjeritan koe

mat kami bakal nandingan kana oemoer kakaian, sarta koe djalma beunang kami milih tangtoe kapoeloek pagawean leungeunna. 'Moal harese-tjape tjoemahtjoemah, sarta ngadjoeroena moal kabahlaan; wantoe-wantoe eta teh djadi toeroenan noe diberkahan koe Pangeran, nja dii'ina sarta djeung anak-intjoena. 'Ari geus kitoe, ^ samemeh eta sasambat, koe kami geus dikaboel manten; sabot keur oendjoekan keneh, sgdSk koe kami dimakboel. 'Keroed djeung anak domba bakal diangon babarengan; ari singa bakal njatoe djarami saperti sapi, djeung oraj pihakaneunana taneuh; di satoengkSb goenoeng kami noe soetji teh moal aja noe njilakakeun, moal aja noe ngaroeksak; kitoe timbalan Pange'*

24

25

15

bawaning njgri hate, sarta maridangdam koe bawaning djaheut soekma. 'Djeung maraneh bakal ninggalkeun ngaran maraneh baris dijDake njajja koe djalma

'

16

beunang kami milih; sarta maneh teh tangtoe dipaehkeun koe Goesti Pangeran; sabalikna, ari abdi-abdina mah koe andjeunna bakal dipaparin ngaran sedjen. 'Soepaja saha-saha noe ngabgrkahan diri di boemi, ngaberkahanana sina njgboet Allah noe sajaktos; kitoe deui saha-saha noe soempah di boemi, soempahna sina njSboet Allah noe sajaktos; tina sabab geus pada poho * kana kasoesahan noe ka toekang-toekang, djeung
tina sabab kasoesahan teja geus boeni

ran.

a p. 62 2. 6 Wahj. 21 4. c p. 66 22; 3:13; Wahj. 21:1. d p. 35 10. e p. 25 8; Wahj. 21 4. / 5 Moesa 28 30. jr p. 30 19 58 9. 69. i 1 Moesa 3 14. fc p. 11
: :

2 Petr.

PASAL

66.
"

Kijeu timbalan Pangeran:

Sawarga

17 ti

pajoeneun kami. 'Karana, masingnja" kami rek ngadjadikeun langit anjar djeung boemi anjar; ari anoe heubeul mah moal diinggt-inggt deui, wani hauho,

ls

teu ras-ras atjan dina hate. 'Ngan ari maraneh teh masing aratoh sarta garerah salalawasna tina hal noe koe kami didjadikeun; karana, masing njaho, Jgroesalem koe kami rek dipangdjadi"^

teh nja panglinggihan kami, sarta boemi teh djodjodog dampal kami; * maraneh pinjijeuneun gSdong koemaha keur kami? djeung naon Snggon pangreureuhan kami teh? 'Mapan eta sakabeh nja panangan kami noe ngadamgl; kitoe djadina eta sakabeh, lahiran Pangeran. Sabalikna kami ningali ka noe kijeu, ^ nja ka noe balangsak, reudjeung ngSnes soekmana, sarta adjrih koe pangandika kami. 'Saha-saha noe meuntjit sapi, sasat maehan djalma; saha-saha

19

keun kagSrahan, djeung djalmana dipangdjadikeun kaatohan. 'Malah kami

noe ngoerbankeun domba, sasat nSkoek andjing; saha-saha noe ngahatoerkeun koerban kadaharan, sasat ngahatoerkeun

JESAJA
ggtih bagong; saha-saha noe njanggakeun doepa, sasat moendjoeug ka brahala. Poegoeh pisan noe kitoe marilih djalan sorangan-sorangan, djeung pikirna miresSp kana kanistaauana; 'noe matak kami sabalikna rek milih pisangsaraeunana; sarta noe koe eta dipikasijeun,
''

66.

797
deui kamoeljaan

kitoe

bangsa-bangsa

tjara tjai tjaah, keur seuseupaneun

ma-

13

djeung maraneh " bakal disangkeh dina gigir, sarta ditimang dina toeoer. 'SajDgrti djalma noe dililipoer koe indoengna, nja kitoe kami pinga-

raneh

lilipoereun
14

ka maraneh; estoe

di Je-

koe kami tangtoe didatangkeun ka maranehanana; " sapedah kaminjaoei', dSmi eta ten nembalan; kami ngandika, dgmi eta ten ngadareuge, anggoer pada migawe noe goreng di pajoeneun kami, sarta noe ten kamanali koe kami, koe

roesalem maraneh mSngke dililipoer. 'Koe maraneh tangtoe katendjo, bari hate maraneh atoh, sarta toelang-toelang maraneh pimoeloeseun tjara daoen ngora harita panangan Pangeran tang;

toe boekti ka
15

abdi-abdina,

sarta an-

mavanehanana
7 5
:

dipilih.

Lai.
Sil.

7:49. 6 2 sam.
10 24. e
:

Kadj. 8

27. c p. 57: 15.

p.

65 12.
:

ijeu pangandika Pangeeh sakoer noe adjrih koe panganAri doeloer-doeloer mai-aneh, noe gareuleuheun ka maraneh, sarta naroendoeng maraneh tina sabab dje-

Darengekeun
"

ran,

dikaua:

16

nengan kami teja, ngaromongna kijeu: Pangeran teli sing datang ka moelja, soepaja koela narendjo kaboengahan maraneh! tatajH eta teh mengke mareunang era. "Aja sowara tagiwoer ti djgro uagara, sowara ti djero kabah, nja gentra Pangeran, noe kersa naoer bajaran ka moesoeh-moesoehna. 'Samemeh goehnggasahan, eta teh ngadjoeroe manten; samemeh kadatangan njeri, eta teh babar anak lalaki. 'Saha noe geus ngadenge saroepa kitoe? saha noe geus nendjo saperti eta petana? Koetan aja tanah noe digelarkeun dina poe sahidji? atawa aja bangsa noe didjoeroekeun barSng sapisan? da barang ngarasa njeri, harita
Sion ngadjoeroe anak-anakna. 'Karah kami rek ngaboekakeun lawang, ten

17

18

19

ngaboeroesoetkeun ? timbalan Pangeran atawa kami noe ngaboeroesoetkeun, naha karah rek mepStkeunI timbalan Allah maneh.
10

a Esr.

4.

Sing mariloe boengah djeung Jgroesalem, sarta sing gargrah koe hal eta,

11

12

eh sakoer noe njaah ka dinja! Masing aratoh, miloe atoh djeung Jgroesalem, eh sakoer noe keur prihatin koe hal eta! 'Soepaja maraneh njareuseup soesoe panglilipoerna, sarta datang ka sareubeuh; soepaja maraneh nggnjot inang kamoeljaanana, sarta saroeka-boengah. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho, kami rek nodjokeun kasa1am Stan ka dinja sapSrti waloengan;

20

djeunna bade ngabSndon ka moesoehmoesoehna. 'Karana, masing njaho, Pangeran bade soemping, * nganggo seuneu, sarta " karetana lir angin topan, kgrsa mal6s koe bgbendoena kalawan wera, kitoe deui koe panjeuseulna kalawan hoeroenging seuneu. 'Karana Pangeran bade ngeunakeun hoekoeman ka saniskara daging, nganggo seuneu djeung nganggo pedangna; tangtoe loba katjida noe pikasabeteun koe Pangeran. 'Saha-saha noe njoetjikeun maneh " adjang kSdjeung ngabergsihan diri bon-k6bon, noeroetkeun saoerang noe di tgngahna, sarta ngahakan laoek bagong, djeung sipat nista, djeung beurit, eta sarerejana mengke dieuweuhkeun, lahiran Pangeran. 'Karana kami terang dina pagaweanana sarta dina pikiranana pidatangeun mangsa, harita kami bakal ngoempoelkeun sakabeh bangsa reudjeung basa-basa; broel pada moeroeboel ''sarta narendjokamoeljaankami. 'Djeung kami bakal ngajakeun tjitjiren di maranehanana sarta sawareh maranehanana noe rahajoe koe kami bakal dipiwarang ka bangsa kajiir, nja ka oerang Tarsis, ka oerang Poel djeung Loed, toekang mgntang gondewa teja, ka oerang Toebal djeung Jawan, ka poelo-poelo noe djaraoeh, anoe tatjan ngadarenge bedja pSrkara kami, djeung tatjan narendjo kamoeljaan kami; ari eta teh bakal pada ngoewarkeuu kamoeljaan kami ka oerang kapir. 'Sarta bakal ngalanteurkeun sakabeh doeloerdoeloer maraneh ti sagala bangsa kapir, pikoerbaneun bade ka Pangeran, toem'^
; ;

pak koeda, toempak kareta, toempak ggrSbong, toempak bigal reudjeungtoempak onta, ngadjoegdjoeg goenoeng kami

798

JERMIA

1.

21

soetji, nja eta Jgroesalem, timbalan Pangeran, sakoemaha oerang Israil njanggakeun koerbanna dina wadah bSresih ka gedong Pangerau. "Malah eta teh sawareh koe kami bakal ditjandak,

noe

21

22

23

didamel j^anglioeloe djeung ahli Lewi, timbalan Pangeran. 'Karana sakoemaha 3 eta langit anjar reudjeung eta boemi anjar, anoe koe kami rek didamel teja, pitetSpeun di pajoeneun kami, lahiran Pangeran, nja kitoe keneh toeroenan maraneh reudjeung ngaran maraneh pitetSpeun. 'Ari geus kitoe, dina saban-

saban tgpoeng tanggal djeung dina saban-saban tSpoeng sabat, saniskara daging pidatangeun, s6mbahijang ka pajoeneun kami, timbalan Pangeran. 'Djeung bakal pada boedal, narendjokeun bangke djalma-djalma noe pada masijat ka kami teja; sagnjana bilatoengna moal paeh, seuneuna moal pareum, sarta pada djadi pikagiroekeun
'' '

saniskara daging.
c

17.

p.

eo
:

4.

6 2 Tea.
e 4.

1
:

s.

Djab.
p.

68
5.

18.

d Wahj. 19
:

21.
:

p.

65

3,
:

4.

40

p.

65

h Wahj. 15

jMark.

14.

KITAB NABI JERMIA.


PASAL
1.
8

Ijeu pangwoeroek Jgrmia j^oetra Hilkia, kaasoep panghoeloe noe aja di nagara Anatot, di tanah Binyamin; 'anoe didatangan pangandika Pangeran, keur mangsa " Josia poetra Amon, radja Joed a, mgneran katiloe-w61as taoenna Josia djoemengng radja. 'Djeung didatangan deui pangandika keur mangsa * Jojakim poetra Josia, radja Joeda, nSpi ka tjatjap kasawelas taoenna Sidkia poetra Josia djoemSneng radja Joeda; nja nSpi ka Jeroesalem dibojong, mengran boelan noe kalima.
a 2 Badj. 22
:

10

noe koe kami ka maneh ditimbalkeun, koe maneh koedoe diomongkeun. 'Oelah sijeun-sijeun koe itoe; karana kami noe njargngan ka maneh, pikeun ngaleupaskeun ka maneh, lahiran Pangeran. 'Ladjgng Pangeran njodorkeun pananganana, ^ diantelkeun kana soengoet kaoela^ bari Pangeran nimbalan ka kaoela: Masing uganjahokeun, ^ kami geus ngajakeun pangandika kami dina biwir maneh. 'Mangka inget, maneh poe ijeu koe kami geus didjengngkeun njgkgl bangsa-bangsa djeung njgkgl karadjaan"'

1.

6 2 Badj.

23:34; 24:17; 25:8.

karadjaan, ^ baris ngaraboet djeung baris ngababoet, kitoe deui baris ngaggmpoer sarta baris noempoer, baris

4
5

Ari pangandika Pangeran ka kaoela


teja,

ngadggkeun djeung baris mglak.


a
41
11
J6s.
:

kijeu

pangandikana

'Samemeh

49

1; Gal.
:

15. J 2
:

Moesa
;

4: 10. c J6s.
14. /-p. 18
:

maneh koe kami didjadikeun di djero beuteung, " maneh koe kami geus dipioeninga; djeung samemeh maneh ka loewar ti pianakan, maneh koe kami geus disoetjikeun maneh koe kami di;

10.

J63. 6

7.

e J63. 59

21

p. 5

7.

Ari geus kitoe aja pangandika Pa-

tangtoekeun pinabieun bangsa-bangsa. 'Ari pioendjoek kaoela: * Noen, Goesti Pangeran! salgrgsna, simkoering hanteu bisa sasaoeran; karantgn simkoering ngora keneh. 'Dgmi timbalan Pangeran ka kaoela: Oelah maneh ngomong, jen: Simkoering teh ngora karana ka mana bae maneh koe kami dipiwarang, maneh koedoe leumpang; sarta naon bae
;

12

13

ngeran ka kaoela, kijeu pangandikana: " Maneh nendjo naon, Jgrmia % Diwangsoel koe kaoela: Soemoehoen, simkoering nendjo hidji iteuk kanari. 'Ari timbalan Pangeran ka kaoela: Bgngr maneh nendjo teh; karana * kami ngadjaga ka pangandika kami, tangtoe dilampahkeun. 'Ari geus kitoe aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kadoevva-kalina^ kijeu pangandikana: Maneh nendjo naon? Diwangsoel koe kaoela: Soemoehoen, simkoering nendjo hidji daloeng

JERMIA
14

2.

799

15

16

17

18

19

keur ngagolak, sarSng ujanghareupna ti sabeulah ti kaler. 'Ari timbalan Pangeraii ka kaoela: Katjilakaan teh joidjoleuuaua " ti kaler, naradjang ka sakabeh i3riboemi tanab. Karana, masing njaho, kami rek njaoer sakabeh bangsa karadjailn-karadjaan anoe sabeulah ti kaler, lahiran Pangeran; nja eta pidaratangeun, seug hidji-hidji bakal pada ueundeun korsina di hareupeun lawanglawang Jgroesalem, bari ngaroeroeg ka sakabeh koetana sakoeriling, kitoe deui ka sakabeh nagara Joeda. Sarta kami rek ngalahirkeun pihoekoemaneun kami ka darinja, tina hal sakabeh kagorenganana; sapedah pada ninggalkeun kami, djeung ngaroekoes ka aallahan, f sarta njargmbali ka djidjijeunan leungeunna. 'Mana maneh gmira disaboek tjaugkeng maneh, seug hoedaug, koedoe njatoerkeun ka marauehanana saniskara noe koe kami rekditimbalkeunka maneh. Poma maneh oelah geder di hareupeunana, soepaja maneh koe kami oelah digederkeun di hareupeunana. 'Karana, masing njaho, maneh teh poe ijeu koe kami didjadikeun ibarat nagara reugreug, djeung ibarat tihang beusi, sarta ibarat koeta tambaga, soepaja bisa nahan ka saeusi tanah; ka radja-radja Joeda, ka kapala-kapala, ka panghoeloepanghoeloe, sarta ka djalma-djalma eusi tanah. 'Nja eta bakal pada mgrangan ka maneh, tatapi ka maneh moal pimarami3oeheun; karana kami noe njarengan ka maneh, lahiran Pangeran, pikeun ngaleupaskeun ka maneh. p. 24 s
'

pada kasalahan; sarta sakoer noe kitoe kadatangan katjilakaan, lahiran Pangeran.
4

a J6h. 16

GO.

''

Eh, anak-poetoe Jakoeb djeung sakabeh bangsa anak-poetoe Israil darengekeun ijeu pangandika Pangeran: 'Kijeu timbalan Pangeran " Karoehoen maraneh manggih naon di kami lampah ten bSnSr, noe matak eta pada ngadjaoehan ti kami, bari seg ^ pada noeroet noe
! :

6 sija-sija,
"

<=

'

mana djaradi sija-sija? 'Djeung teu ngaromong kijeu: Di mana Pangenoe nginditkeun oerang ti tanah Mgsir, anoe noejoen oerang di tegal Igga, dina tanah noe lapang nja pinoeh koe lombang, dina tanah noe keeng nja kalangkang maot, dina tanah noe tara disorang koe djalma djeung teu dienggoran,

'J

nan koe manoesa? 'Sarta maraneh koe kami diasoepkeun ka tanah pakebonan, soepaja ngahakan boewahna djeung kangeunahanana; d6mi maraneh geus asoep, toeloej tanah kami koe maraneh dinadjiskeun, nja kagoengan kami koe maraneh didjijeun kagiroekan. 'Pang''

''

10

Am.
f

8.
:

6 p. 31
8. .9

28. c p. 4
:

6. rf p.

25
20.

9. e p.

12.

J6s. 2

Aj. 38

3.

p.

15

PASAL
A ri

2.
11

geus kitoe

-^Pangeran ka
2

aja deui pangandika kaoela, kijeu pangandi12

kana: 'Geura leumpang, maneh koedoe ngoewarkeun ka Jeroesalem, sing kadenge, kijeu nja pok: Kijeu timbalan Pangeran: " Kami inggt hal maneh kahemanan keur mangsa maneh ngora, sarta kanjaahan keur mangsa maneh panganten, basa maneh ngiring ka kami di tSgal 16ga, dina tanah noe tara disebaran teja. 'Israil harita soetji baris ka Pangeran, djadi loeloegoe beubeunangan; saha-saha noe ngahakan eta,

13

14

hoeloe-paughoeloe teu ngai'omong kijeu: Di mana Pangeran? djeung noe njarekel toret teu nganjarahokeun ka kami; ari pangangon pada migawe masijat ka kami, sarta nabi-nabi ngawaredjangna koe Baal, djeung naroeroet noe teu ngamangpaatan. 'Pedah kitoe kami rek djongdjou nja madoean ka maraneh, lahiran Pangeran; malah ka anak-intjoe maraneh kami tangtoe madoean. 'Karana < geura njalebrang ka poelo-poelo oerang Kitim, bari seg pada ngawaskeuu; sarta geura nitahan ka oerang Kedar, bari seg pada negeskeun sing tgmentgmen; nja sing pada ngawaskeun, di dinja aja saroepa kitoe? 'Karah aja bangsa noe noekeurkeun batarana, sanadjan eta lain batara? d6mi oemat kami mah geus noekeurkeun f kamoeljaanana ka noe teu ngamangpaatan. 'Eh langit! sing mSlengek tina hal kitoe; sing bengong, bari olohok katjida, lahiran Pangeran. 'Karana oemat kami geus migawe ijeu doewa kagorengan: kami, sirah tjai kahiroepan, koe eta geus ditinggalkeun, bari njarijeun soemoer keur dirina, nja soemoer balotjor, noe teu barisaeun naban tjai. 'Karah Israil teh boedak beulian atawa noe asal didjoeroekeun di imah 1
'J

800
15

JERMIA
djadi rajaheun? 'Singa nga] j

2.

naha mana
rora
bari
''

16

17

geus noengkoelan mauehanaua pada ngagaoer, sorana hoewanghaoeng; tanahna koe eta geus didjijeun soewoeng, nagara-nagarana geus dihoeroean, mana taja djalma noe ngeusian. 'Malah-malah maneh koe oerang Nop djeung koe oerang Tahpanhes geus digoendoelan nja sirah. 'Naha hal kitoe teh lain beunang maneh sorangan, doe-

26

tjandSt tikoro maneh, oelah halabhab dSmi tjarek maneh mah: " Ah, tjoemah bae; moal, karana koela teh bogoh ka djalma nagara sedjen, sarta hajang noeroet ka dinja Saperti paling eraeun lamoenna kapergo, nja kitoe anak-intjoe
!
'

Israil reja,

pimareunangeun
radja-radjana^

era;

djalma noe

meh maneh ninggalkeun Pangeran, Allah


maneh, keur basa maneh koe andjeunna
18

ditoejoen

di

djalan teja? 'Ari ajeuna,

19

naon pigaweeunana ka maneh njaba ka Mesir, nginoem tji Sihor teh? sarta naon pigaweeunana ka maneh njaba ka Asoer, nginoem tji bangawan teh'? 'Kagorengan maneh noe pimgperiheun ka maneh, djeung pamoengkir maneh noe pinjiksaeun ka maneh; mana kanjahokeun koe maneh sarta masing awas, jen goreng
'

kapala-kapalana, panghoeloe-panghoeloena djeung nabi27nabina; 'noe ngaromong ka kai, jen: " Nja adjengan rama koering kitoe deui ka batoe: Nja adjengan noe ngajoegap njanghareupna keun koering; karana ka kami koe poendoek, lain koe beungeut tatapi i keur mangsa katjilakaan pada ngomong: Moegi ngadSg, koering 28 sadaja salametkeun! 'Na di mana aallahan maneh, beunang maneh njijeun nja keur sSsembaheun maneh teja? eta sina haroedang, oepama barisaeun
;

''

pisan sarta

mawa

pait,

maneh

ninggal-

20

keun Pangeran, Allah maneh, djeung maneh teu sijeun koe kami, lahiran Goesti, Pangeran sawadya-balad teh.'Karana kami ti baheula geus J meunggaskeun pasangan maneh, megatkeun sawed maneh; demi omong maneh mah: Aing moal ngawoela; enjana mah dina
'''

njalametkeun ka maneh keur mangsa maneh katjilakaan mah karana rejana aallahan maneh, Joeda! nandingan lobana nagara maneh.
;

a Mik. 6 3, 4. 6 2 Radj. 17 15. c 5 Moesa 8 14, 15. (i3Moesal8:24. ep. 18; 13. /"Djab. 106: 20; Roem 18. 1 23. p p. 17 13. h J6s. 5 29 p. 4 7. t p. 4
:
: :

_;

p.

30

8.
:

&

p. 3

6. Z
:

J6s. 5

1.

m p. 7
:

31.

>i

p.
:

18 12.
:

J6s.

42 17.

p. 32

33. 2 JSs. 26

16.

r p. 11 11,

12.

29

oenggal-oenggal pasir loehoer djeung di

Koe naon maraneh madoean ka kami? maraneh sakabeh pada migawe masijat
ka kami, lahiran Pangeran. 'Pangageboeg kami ka anak-anak maraneh teu hasil pameperih koe eta teu ditarima ^ pgdang maraneh geus ngahakan nabi;

21

handapeun sakoer kakaian ngaroenggoenoek maneh sok ngarengkol djinah. 'Halta maneh keur dipelak koe kami
tangkal anggoer hade, teges bibit satoehoe; bo naha maneh teh owah, djadi dahan paranakan tangkal anggoer sedjen ka kami? 'Karana sanadj an maneh ngaroeroe diri koesendawa, djeung make saboen loba nak6r, tjerong bae kadorakaan maneh di pajoeneun kami, lahiran Goesti Pangeran. 'Pimanaeun maneh bisa ngomong: Aing teu kanadjisan, teu noeroet Baal-Baal? Masing awas ka djalan maneh '" di ISbak; kanjahokeun koe
teja
'

30

31

nabi maraneh, saperti singa ngaroeroeksak. 'Eh, bangsa ajeuna! maraneh sing

22

pada awas ka
ran:

ijeu

pangandika Pangeteh ka Israil karah

Naha kami

djadi tggal lega, atawa tanah poek boetaradjin? Koe naon noe matak oemat

23

kami ngaromong; Koering pada hajang


32

ngalantjong, moal baralik deui ka andjeun? 'Koemaha ari landjang sok mopohokeun ka perhijasanana, atawa pa-

maneh anoe koe maneh dilampahkeun teja; eta maneh ibarat onta dantgn
tangginas,
24

noe lakoena adjag-adjagan;

33

'ibarat kalde leuweung awewe, noe bijasa di tSgal 16ga, sarta keur hawa-napsoe sok

25

njeuseup angin; ana keur b6ger, saha noe bisamggatan? Saha-saha noe nejang ka dinja moal koengsi tjape; ananinggang boelanna, tangtoe kapanggih. "Tjandgt soekoe maneh, oelah bejak taroempah;

34

nganten awewe ka pSndingna? " D6mi oemat kami mah mopohokeun ka kami, geus lila katjida, taja bilanganana. 'Koe apik maneh mapantes djalan maneh mambrih bobogohan! mana maneh ka awewe panggarorengna ge geus mapatahkeun djalan maneh. 'Malah-malah dina toengtoeng badjoe maneh geus kapanggih getih djalma mariskin noe teu salah; lain dina babahan kapanggihna

JEJtiMIA

8.

801

35

3G

koe kami, istoening dina eta sakabeh. Tadahal tjarek maraneh: SaSnjaua aing teu salali; kapan bgndoena geus moenkami rek doer ti aing. Masing njaho, oeroes-oeroes djeung maueh, tina hal eta omongau maneh, jen Aing teu boga dosa teja. 'Koe mindgng maneh teh
"^
:

toeloej

njaba,

ganti-ganti djalan

maneh! Ti
era, sa-

M6sir ge maneh pimeunangeun


37

teja. 'Ti eta

koemaha maneh meunang era ti Asoer ge maneh engke ka loewar, bari f leungeun maneh nangkeup sirah karana sagala andelan maneh dipitjeun koe Pangeran, mana maneh moal piloeloeseun ngandSl teh ka darinja.
n
p. 5
:

goenoeng loehoer, sarta ka handapeun sakoer kakaian ngaroenggoenoek, bari djinah di dinja. 'D6mi sanggeusna eta migawe sakabeh hal kitoe teh, koe kami ditimbalan kijeu Maneh geura balik ka kami! tatapi hanteu balik. Nja eta katendjo koe si Tjidra Joeda, " doeloerna. 'Sarta koe kami katingali, mangsa si Moengkir Israil, tina hal sakabeh pSrkara eta ngaranjed teja, koe
:

9
:

3.

6 Mat. 23

37. c p. 18 2

U,

15.

J63.

43

26.

e J6s.

30:3; Hoa. 5:13. f

Sam. 13:19.
10

PASAL

3.

Omong
we
loej

djalma " Oepama hidji djahna njgrahkeun pamadjikanana, seg awe:

teh leumpang ti manehanana, toelakian ka noe sedjen: koemaha, awewe teh kongang dibalikan deui? naha tanah noe kitoe teh lain kanadjisan banggt pisan? Ari maneh djinah teh loba naker nja kabogoh parandene kitoe, geura balik ka kami, lahiran Pangeran. 'Geura tj6ngkat panon maneh * ka sakoer pasir boelistir, sarta masing
;

11

12

sarta geus disoeratna panalak, parandene si Tjidra Joeda, doeloerna teja, teu sijeuneun, anggoer eta ge leumpang, bari toeloej djinah. 'Ari geus kitoe, tina kongas djinahna, seug tanah teh kanaka batoe djisan; wantoe ngaranjedna ka kai. 'Tapi sanadjan sakabeh hal kitoe si Tjidra Joeda, doeloerna teja, teh, eta hanteu balik ka kami teroes reudjeung hate, balik soteh poera-poera, lahiran Pangeran. Nimbalan deui Pangeran ka kaoela: " Si Moengkir Israil teja b6ner njawana ti batan si Tjidra Joeda. Geura

kami geus diserahkeun


paparin

''

'

'

awas: di mana maneh hanteu didjinahan? Maneh sok dijoek dina sisi-sisi djalan, noenggoe eta, sapgrti lampah oerang Arab di tegal lega; sarta tanah teh koe maneh geus dinadjiskeun koe lantaran djinah maneh djeung koe lantaran kagorengan maneh. Kitoe noe
'

matak

"

pingidjiheun dipegatan, sarta

hoedjan pandeuri ge teui aja; dgmi maneh mah tarang sapSrti dajang, teu boga kaera. 'Naha maneh ti ajeuna teu rek sasambat ka kami kijeu: JSToen Ama! nja andjeun panoetan koering ti ngongora? 'Naha andjeunna kgrsa bendoe salalangggngna ? naha bade netepkeun eta sagndSngna? Saenjana, maneh ngomong djeung migawe kagorengan, sarta bangenan. a 5 Moesa 24 14. & p. 2 20.
''
: :

c 5 G

Moesa 11

14, 17.

Sil.

17.

Tidinja Pangeran nimbalan ka kaoela " keur mangsa radja Josia teja Na katendjo koe maneh, noe dipigawe koe si Moeugkir Israil teja? Eta teh geus leumpang, * oenggah ka oenggal-oenggal
:

leumpang, oewarkeun koe maneh ijeu pangandika ka t6beh kaler, kijeu nja pok: Eh, si Moengkir Israil! lahiran Geura balik; kami moal Pangeran: baeud deui nja pameunteu ka maraneh; karana kami teh sipat asih, lahiran Pangeran; kami moal bendoe salalangsing kanjahokeun ka13 gengna. 'Ngan dorakaan maneh, jen maneh teh masijat ka Pangeran, Allah maneh, sarta maneh paboerantak nja djalan maneh, nejang-nejang djalma nagara sedjen ka handapeun sakoer kakaian ngaroenggoenoek djadi maraneh teu ngagoegoe ka timbalan kami, lahiran Pangeran. 14 'Eh, anaking noe maloengkir! geura baralik, lahiran Pangeran, karana kami pemah tjaroge ka maraneh sarta kami kersa njandakan maraneh, saoerang ti hidji nagara, doewa oerang ti hidji bangsa, bari seug maraneh koe kami 15 rek didatangkeun ka Sion. 'Djeung maraneh koe kami rek dipaparin pangangon-pangangon anoe tjotjog djeung mauah kami; nja eta tangtoe ngarangon ka maraneh kalawan kanjaho ic djeung kapintSran. 'Ari geus kitoe, samangsa maraneh geus ngalobaan djeung baranahan dina tanah di djaman harita, lahiran Pangeran, moal aja deui noe
''

'J

''

802
njeboet:
'

JERMIA

4.

P6ti pgrdjangdjianPangeran; djeuDg moal ras-ras atjan dina hate;

oerang teu ngagoegoe ka timbalan Pangeran, Allah oerang. a p. i 2. 6 2 Eadj.


:

17

moal diinget-inggt deui, sarta moal aja noe ngariksa, soemawonna didjijeun deui. 'Dina mangsa eta Jgroesalem bakal pada njareboet: ' Panglinggihan Paugeran; djeung sakabeh bangsa kapir bakal karoempoel ka dinja, ngadeuheusan ka padjengngan Pangeraii; ka Jgroesalem sarta moal loemampah deui ^ noeroetkeun kaheurasan hatena noe goreng. 'Dina djaman eta anak-intjoe Joeda bakal laleumpang babargngan djeung anak;

16

p. 2

20. e JSh. 23
:

4.
:

d p.
35.
:

2
ft

27. e Jeh. 16

51.

J6s.

31:6; 57

16.
:

jf

p. 2

p.

23
:

4. j 2
?

Moes.a

25:10.^' J6h. 48 35.

A:

p. 7
p.

24

14.

p.

23

31:8.

p.

31:9.
8.

7:29.

Dj.ab.

41:5.

Dan. 9:7,

PASAL 4. Aepama maneh dek balik,

Israil! la-

18

jana
19

maroelang sarereka tanah noe koe kami dimilikkeun ka karoehoen maraneh teja. 'Ari kami teh geus nimbalan Greura, "' maneh mengke koe kami disina karijoeng koe anak, sarta maneh mgngke koe kami dipaparin tanah aloes,
intjoe Israil; toeloej ' ti tanah kaler,
:

^hiran Pangeran, koedoe balik ka kami sarta oepama maneh dek njingkirkeun kanistaan maneh ti pajoeneun kami, eta maneh oelah loewak-lejok; 'sarta koedoe soempah kijeu: Dgmi djoemengnging
Pangeran; sing satoehoena, tgroes reudjeung hoekoem sarta djeung sabgngrbgngrna; tangtoe oerang kapir pada ngda berkah ka andjeunna, djeung maroedji maneh tina hal andjeunna. jss. 48 i; p. 5 2. Karana kijeu timbalan Pangeran ka oerang Joeda djeung ka oerang Jgroesalem: " Geura pada ngabgdah keur maraneh hidji lahan bgdaheun, djeung oelah njalgbar ka jiglgbah tjoetjoektjoetjoek. 'Geura pada njoenatan maneh baris ka Pangeran; ^ nja salingkirkeun kakoeloepan hate maraneh, eh oerang Joeda djeung priboemi Jgroesalem! oelah koengsi bgndoe kami bidjil saperti seuneu, sarta ngaggdoer, wani taja noe bisa mareumkeun, tina sabab kagorengan pagawean maraneh. 'Geura pada ngoewarkeun di Joeda, djeung ngoetarakeun di JSroesalem; koedoe padabebedja, djeung narijoep sangkakala dina tanah, bari pada ngaggro satakgr tanaga, kijeu nja pok: Geura karoempoeJ " hajoe, oerang moeboes ka nagara rareugreug! 'Geura nandjeurkeun hidji bandera ka Igbah Sion; geuwat laloempat, papatjoewan rek ngarandgg! karana kami rek ngadatangkeun katjilakaan ti tgbeh kaler, nja kabalahian ggde. Singa " geus djoeng ti leuweungna noe kekep, nja toekang ngaroeksak bangsa-bangsa gnggeus indit, bidjil ti gnggonna; kargpna tanah maneh dek didjijeun soewoeng; nagara maneh gngke pada narikolot, taja djalma noe ngeusian.' Sabab kitoe f geura pada disamping karoeng; koedoe pada aloek-aloekan djeung midangdam; karana sewoting bgndoe Pangeran tatjan moendoer ti oerang. 'Ari
:
:

20

21

22

milik moelja, oeroet wady a- balad bangsa kapir. Nimbalan deui kami teh Maneh mengke ka kami njeboet: Ama; sarta moal oendoer deui ti poengkoereun kami. 'Saestoena, tjara awewe noe tjidra ka salakina, nja kitoe maraneh, anak-intjoe Israil! geus pada tjidra ka kami, lahiran Pangeran. 'Aja sowara kadenge di sakoer " pasir boelistir, nja sowara oerang Israil tjareurik sarta noenoehoen, tina sabab pada bengkok lakoena, djeung mopohokeun ka Pangeran Allahna. 'Eh, anaking noe maloengkir! geura baralik; sagala kamoengkiran maraneh koe kami rek ditjalageurkeun.
" Noen, mangga! ijeu simkoering pada ngadeuheus ka andjeun; karantSn nja andjeun Pangeran, Allah simkoering.

23

24

'Saestoena gaplah pisan pangargp-ngarep ka pasir-pasir, ka salobana goenoeng-goenoeng; saestoena kasalamgtan Israil ngan di djero Pangeran, Allah oerang, ajana. 'Ari kaeraan teh geus ngahakanan beunang katjapean karoe-

'^

'

25

hoen oerang ti mangsa oerang boedak keneh; nja dombana reudjeung sapina, anakna lalaki reudjeung anakna awewe. "Hajoe, oerang nggdgng dina kaeraan oerang, sarta kawirangan oerang sina ngarimboenan ka oerang; p karana oerang migawe dosa ka Pangeran, Allah
oerang,

oerang sarta djeung karoehoen oerang, ti mangsa oerang boedak keneh tgpi ka poe ajeuna sarta
nja
diri
;

JERMIA
geus kitoe, diua poean eta, lahiran Pangeran, pikir radja djeuug pikir kapalakapala bakal leungit; ari panghoeloepanghoeloe bakal pada mS16ng8k, sarta uabi-nabi bakal pada ngahoeleng. 'Ari pioendjoek kaoela: Noeii; Goesti Pangeran! sajaktosna andjeun ngagelo pisan ka ijeu bangsa sarSng ka oerangJ6roesalem; timbalan andjeuu: Maraneh tangtoe salamSt; kari-kari pgdang noentj6b dongkap ka njawa. 'Dinamangsa harita ijeu baugsa djeung oerang Jex'oesalem bakal diandikaan kijeu: ^ Piajaeun angin

4.

803

ngadak bimab kaoela diraroeksak, koelamboe kaoela roeksak di sakitjeup21

10

22

'Sabai'aba pililaeunana deui kaoela nja nendjo bandera, ngadenge sora oemat kami sangkakala? 'SaSnjana, paloeng, teu nganjarabokeun ka kami; estoe anak garedjoel eta teb, teu barogaeun pangarti palintgr eta teb kana lanipab goreng, dgmi kana lampah hade

mata.

''

''

mah
23

teu njaraboeun.
a
Aj. 30
:

11

27. 6 5

Moesa 32

Roem

16

19.

panas
lega,
12

ti

pasir-pasir

boelistir

di tegal
lain
24

mengran anak oemat kami,

baris napi, lain baris ngaberesihan; 'nja

Kaoela ngalijeuk ka boemi, doemadakan soewoeng nja kosong; ret ngalijeuk ka langit, boreng taja tjaangna. 'Kaoela ngalijeuk ka goenoeng-goenoeng, doemadakan arojag, djeung sakabeh pasir-pasir aringgeung.

13

14

angin i-ongkab noe pidatangeun ti dinja, kfirsa kami; ajeuna kami sabalikna rek ngalahirkeun piboekoemaneun ka maranebanana. 'SaSnjana, eta teb pioenggabeun sapSrti mega, sarta karetaangin topan; koedana karetana lir karentjeng ti batan galoedra. Pibalaieun oerang! geus tangtoe oerang diroeksak. geura koembab bate 'Eh Jeroesalem! maneb, leungitkeun kagorengan, soepaja maneb disalametkeun. Sabaraba pililaeunana deui pikiran maneb noe doraka teb nja pinggnggoneun di djero batin
''
'

25

'Kaoela ngalijeuk

26

doemadakan tajamanoesa, djeung sakabeh manoek awang-awang geus kalaboer. 'Kaoela ngalijeuk deui, doemadakan pakgbonan geus djadi tegal lega,
deui;

27

-'

28

djeung sakabeh nagarana geus diboerakbarik, tina sabab Pangerau, tina sabab kabangetan bendoena. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Satanab kabeb Sngke soewoeng, " tapi koe kami moal dibejakkeun. 'Sabab kitoe boemi bakal pridjeung langit di loehoer bakal soergm, koe doemeh kami ngalahirkeun kitoe; * kami noe ngersakeun, sarta moal kami handjakal, soemawonna moendoer deui. 'Tina sora noe toempak koeda reudjeung toekang panah, boer saeusi nagara ngabetjir, njaroesoep ka leuweung-leuweung, djeung aroenggah ka goenoeng-goenoeng karang; oenggal nagara tiiseun, taja pisan djalma noe ngeusian. 'Ari maneb teja, ana diroeksak, koemaha nja pilampaheun? Sanadjan
hatin,

15

16

maneb? 'Karana aja sowara ngoewarkeun ti Dan, aja sowara ti goenoeng Epraim ngoetarakeunkatjilakaan.'Geura pada mere inggt kabangsa-bangsa; geunageuna, geura ngaloetarakeun ka Jeroeti

29

17

18

salem: aja toekang ngadjaga daratang tanab noe djaoeb, sarta tingbaraok ka nagara-nagara Joeda. 'Tjara noe naroenggoean laban, nja kitoe ngepoengna ka Jgroesalem sakoerilingna tina sabab eta teb baba ka kami, labiran Pangeran. 'Djalan maneb djeung pagawean maneb noe njarijeun kitoe ka maneb; tab, kitoe kagorengan maneb; sa6njana pait, saenjana noentjSb kana bate maneb.
;
''

30

hijasan

maneb makeanan diri koe sakglat, sanadjan maneb ngahijasan diri koe peremas, sanadjan maneh nggepkoe sipat, taja gawena diri; kabogoh pada mitjeun ka maneh, malah pada ngarah pati maneh. 'Karana kaoela ngadenge sowara sap6rti noe keur njSri ngadjoeroe, kasoekgran tjara noe ngadjoeroe dara, nja sowara anak Sion, roenghap-renghap bari nadahkeun leungeunna; [pokna]: Pibalaieun koering! karana njawa koering 16soe di hareupeun noe maehan. a p. 5 lo Njanj. 3 22.

keun panon

<

maneh

ngaloes-ngaloes

a Hos.

10:12.
:

6
p.

d
;j

p. p. 1

1
:

14.
i

16.

Jes.

Moesa 10:16. c 5:6. f p. 6 26. g 5 28. j JSs. 1 16. i


5
: :

p. p.
p. 2

8:14.
51
:

19.

31

19

20

Adoeb, peudjit kaoela! adoeb, peudjit kaoela! koe peurib bilik angSn kaoela! angen kaoela koemSrgtgg; kaoela teu bisa repeb; tina sabab maneb, njawa! ngadenge sora sangkakala, djeung soesoerakan pgrang. 'Ten eureun-eureun aja noe ngalokkeun kabalabian; wantoe satanab kabeb geus diroeksak; ngadak"

**

h Jes. 14

27. c 2 Radj. 9

30.

(7

p.

24.

804

JERMIA

PASAL
Geura

5.
12

j^ada ngidgran loeloeroeug Jeroesalem, bari alak-ilik sarta masing tegSs; djeung koedoe ngalingling di pa-

sar-pasarna, soegan manggih saoerang, soegan aja liidji djalma noe milampah hoekoem, noe nejangan kajaktian; tangtoe nagara teh koe kami dihampoera. 'Sarta " masih etanjarShoet: DSmi djoemSnSnging Pangeran! parandene kitoe bohong bae soempahna. 'Noen Pangeran! sotja andjeun lain ningalan kajaktosan? Eta teh koe andjeun geus digSboegan, ^ nanging ten njarerieun; koe andjeun meh diseepkeun, doepi teu daraekeun narima pam6p6rili; geus pada mageuhkeun beungeutna alah batan tjadas, teu daraekeun tobat. 'Ari pikir kaoela: Tangtoe noe malarat bae noe kitoe teh, djalma paloeng, karana teu njarahoeun djalan Pangeran, hoekoem AUahna. "Ah, ajeuna dek leumpang ka noe gede-ggde, sasaoeran djeung eta; karana eta mah tangtoe njarahoeun djalan Pangeran, hoekoem Allahna. Mana horeng, " eta teh sarerejana geus pada meunggaskeun pasangan, megatkeun sawed. 'Sabab kitoe eta teh engke diparaehan singa ti leuweung; kgroed tanah lapang bakal ngaroeksak ka darinja; mejong bakal ngadjaga ka nagaranagarana; saha-saba noe bidjil ti dinja tangtoe disasaak, sabab loba naker masijatna, rosa katjida pamoengkirna.
"*

djeung anak-intjoe Joeda pada tjidra bae ka kami, lahiran Pangeran. Pada nganglSs ka Pangeran, ari aromougna: Euweuh Pangeran; sarta oerang moal 6nja kadatangan katjilakaan, moal 6nja oerang ngarasa pSdang djeung langlajeu'

13

seun; 'sarta ari nabi-nabi pidjadieun ibarat angin, moal enja mawa pangandika; dirina mgngke kasorang noe kitoe pStana. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pa-

14

15

16

17

Timanaeun kami ngahampoera


toe ka

hal ki-

18

maneh? Anak maneh geus pada ninggalkeun kami, sarta saroempahna njgboet noe lain Allah; ana koe kami geus dipiseubeuhan, seug eta teh nga'"

19

raranjed, ngagimboeng di imah dajang. 'Tjara koeda lintoeh loeloempatan, ^nja kitoe eta teh pada hohowang ka pamadjikan batoer. 'Karah kami teh moal njiksa kana hal kitoe? lahiran Pangeran; sarta njawa kami karah moal malgs ka bangsa noe kitoe pStana?
a
JSs.
p.

ngeran, Allah sawadya-balad: Sapedah maraneh mitjatoer omongan kitoe teja, masing njaho, pangandika kami * noe aja dina biwir maneh koe kami rek didjadikeun seuiieu, ari ijeu bangsa rek didjadikeun soeloeh, seug seuneu teh bakal ngaleboer eta. 'Eh, anak-intjoe Israil! masing njaho, " kami ka maraneh rek ngadatangkeun hidji bangsa ti noe djaoeh, lahiran Pangeran; nja bangsa kahot eta teh, nja bangsa ti baheula eta teh, nja bangsa noe koe maraneh teu kanjahoan basana, djeung maraneh teu ngaharti omonganana. 'Wadahna djamparing ibarat astanaboengangang; kabeh ge prawira. 'Nja eta tangtoe ngahakanan piboewateun maneh djeung kahakanan maneh; tangtoe ngahakanau anak maneh lalaki djeung anak maneh awewe; tangtoe ngahakanan domba maneh djeung sapi maneh; tangtoe ngahakanan tangkal anggoer maneh djeung tangkal kondang maneh; ari nagara maneh noe rareugreug, noe koe maneh diandelkeun, koe eta tangtoe diboerakbarik koe pedang. 'Kitoe ge dina djaman harita mai-aneh koe kami moal dibejakkeun, lahiran Pangeran. 'Ari geus kitoe, baringsoekpagi maraneh ngomong: Naon sababna noe matak Pangeran, Allah oerang, ka oerang ngadamel sakabeh pSrkara noe kijeu? seug koe maneh djawab Sakoemaha maraneh geus ninggalkeun kami, djeung ngawoela ka aallahan bangsa sedjen dina tanah maraneh, nja kitoe maraneh gngke ngawoela ka djalma bangsa sedjen, dina tanah anoe
"^
''

48
:

p.
:

4:2.
e 5

p.

2
:

30.

p.

20.

lain
23
20
:

tanah maraneh.
29. c 5

a
:

p.
rf

4:27. j
p. 4
:

p.

i: 9;
:

d
10

15

7.

Moesa 32

15.

f J6h. 33

26.

Moesa 28 49
:

p. C

22.

5.

fi

p. IG

10.

11

Geura aroenggah ka pagSr-pagSrna tembok, bari seug ngararoeksak, " ngan oelah mejakkeun; salingkirkeun dahandahanna, karana eta teh Iain kagoengan Pangeran. 'Karana anak-intjoe Israil

Geura ngaroewarkeun

ijeu

ka anak-

21

intjoe Jakoeb, sarta aloetarakeun di Joeda, kijeu nja pok: 'Eh, bangsa ggdjoel, " noe teu boga pikir, boga panon lianteu nendjo, boga tjeuli teu ngadenge! ijeu

JERMIA
22

6.

805
*

23

geura dareugekeim: 'Naha maraueh teu sijeun koe kami? lahiran Pangerau; naha maraneh teu goem6t6r di pajoeneun kami, uoe nangtoekeun keusik djadi watgs laoet^ pikoekoeli langggng, sarta pinjorangeun ka dinja? masih 1ammoal bakna neunggar, moal pimampoeheun; sarta masih ngagoeroeh, moal pinjorangeuu ka dinja. 'DSmi ijeu bangsa boga hate basangkal nja mantangoel; geus
*
<'

karana
|

ti

tSbeh kaler geus tembong

2
[

pitjilakaeun, nja pibalahieun ggde. 'Anak Sion teh koe kami dioepamakeun pangangonan aloes, noe dipijara hade-hade.

pada
2i

njingkir,

sarta

katoetoeloejan.

25

26

27

28

29

'Djeung teu ngaromongsadjgro piMrna: Anggoer oerang sijeun koe Pangeran, Allah oerang, noe maparin hoedjan, nja hoedjan noe ti heula djeung hoedjan noe pandeuri, ninggang pioesoemeunana, sarta ngtgpkeun pikeun oerang * minggoe noe katangtoean kana diboewat. 'Kadorakaan maraneh geus mengkolkeun eta, sarta dosa-dosa maraneh m6gatan kahadean ka maraneh. 'Karana di oemat kami kapanggih djalma daroraka; ^ eta teh ngintip-ngintip, sapSrti toekang taheun ugadSpong; pada masangkeun pamikat, naheunan djalma. 'SapSrti koeroeng anoe pinoeh koe manoek, nja kitoe imah maranehanana parinoeh koe beunang ngarinah; kitoe lantaranana noe matak eta teh galgde sarta baleunghar. 'Pada lintoeh nja leutjir; malah pada ngaliwatan kalakoean goreng; prakara teu dioeroeskeun, prakara pahatoe, sarta pada loeloes; djeung teu mere kaadilan ka noe mariskin. Karah kami teh moal njiksa kana hal kitoe? lahiran Pangeran; sarta njawa kami karah moal malSs ka bangsa noe kitoe pgtana? a J6s. e O p. 4 22. 6 p. lO 7.
** 'J
'

'MSngke eta " didatangan pangangon, pada mawa ingon-ingonna bakal njargblokkeun himah-himalma di sakoeriling eta, bari toeloej ngarangon, bejak sapgrnah-pernahna. Geura pada soesoetji baris mgrangan ka Sion; hajoe, darangdan; oerang arindit, kadjeun tgngah poe. Tjilaka oerang teh! karana poe geus lingsir, kalangkang boerit mandjangan. 'Hajoe, darangdan; oerang madjoe, kadjeun peuting oerang ngararoeksak karaton-karatonna! 'Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Geura naroewaran tatangkalan, sarta Jgroesalem lingkoengan koe benteng; nja eta nagara noe bakal disiksa; di tSngahna woengkoel paneungteuinganan. 'Sapgrti soe;
'

"*

moer
,

ngaboerijal tjaina, nja kitoe Sion

teh ngaboerijal kagorenganana; noe kadenge di djeronanganpanganijaja djeung karoeksakan; di pajoeneun kami teu petot-pStot aja kanjgri djeung raheut. 'Eh Jgroesalem! rasakeun pamgperih, soepaja njawa kami oelah bos6n ka maneh, soepaja maneh koe kami oelah didjadikeun soewoeng, tanah noe taja
eUSian.
a Hak.
1
:

21. 6 p. 1

14. c p.

12

10.

p. 5

1.

''

10

cAj.38:8 ll.dSMoesall:
f
30
31
p. 9
:

14. e 5

Moesa 16:9,
9.

10.

5,

6.

gr

J6s. 1

23.

7;

p. 9

Aja perkara matak mSlenggk nja matak idjid dina


ijeu

tanah. 'Nabi-nabi

il

Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad: Sesa Israil bakal getol dipoepoeri, sapgrti tangkal anggoer. Leungeun maneh oentang-antingkeun kana kolanding, tjara noe ngala boewah anggoer. 'Ka saha kaoela nja pingomongeun djeung i^inginggtaneun, soepaja ngadarenge? SaSnjana, tjeulina ten disoenatan, noe matak teu barisaeun ngarggepkeun. Sagnjana, pangandika Pangeran koe maranehanana dipikahina, teu sa-

ngawar6djangna

palsoe, sarta panghoe-

loe-panghoeloe mararentahna noeroetkeun atoeran eta; ari oemat kami saroekaeun kitoe; tatapi ari geus nepi ka panoengtoenganana, koemaha pilampa-

roedieun ka dinja. 'Mana kaoela pinoeh koe bebgndoe Pangeran; geus tjape na-

hankeun. Bahekeuu ka baroedak

di loe-

heun maraneh?

a 6.
"

p.

23:25.

PASAL
I?h,
A-6djat
ti

loeroeng, sarta kana karijoengan djalma baroedjang sarerejana; karana boh lalaki boh aw ewe, noe kolot reu djeung noe djgdjgg oemoerna gngke ditangkgpan.
12

'Ari

imahna bakal dibarogakeun ka noe

anak-intjoeBinyamin!

geura nga-

djSro Jeroesalem, sarta koe13

sedjen, kitoe deui lahan djeung awewe sarerejana; karana kami I'ek njodorkeun
ijeu

doe narijoep sangkakala diTekoa, djeung nandjeurkeun tgtSnggr di Bet-Kerem;

panangan kami ka loehoereun priboemi tanah, lahiran Pangeran. 'Karana

JERMIA
eta
"

7.

tell

uoe

leutik,

noe gede, kabeh ge

14

15

lakoe per6tjit; sarta bagija iiabi, bagija panghoeloe, kabeh ge lampah palsoe. 'Djeung nambaanana karoeksakan oemat kami lalawora, ngaromongna Salamgt! salamSt! padahal euweuh kasalametan. 'Koemaha ^ eta teh areraeun, lamoen geus marigawe kagiroekan'? Boh era, teu ai'eraeun; boh wirang, teu njarahoeun-njarahoeun atjan. Sabab kitoe eta teh piraroeboeheuu reudjeung noe raroeboeh; samangsa kami ngalajad ka darinja, tangtoe tingdjaloprak,
'^

24

25

teu warelaseun; sorana ngagoeroeh saperti laoet, sarta pada toempak koeda, baris satata djalma noe rek pSrang, ngaroeroeg ka maneh, anak Sion! 'Oerang geus ngadarenge bedjana; leungeun oerang ngareplek; oerang kataradjang kasoekSran, * njeri tjara noe keur ngadjoeroe. Papatjoewan rek ka loewar ka lahan, sarta oelah njaba toeroet djalan; karanaaja pgdang moesoeh,

eta teh,

'

26

''

timbalan Pangeran.
6 5

a
:

p. 5: 21;
;

Lai. 7: 51.

Moesa 28
:

30. c JSs. 56
:

11

p. 8

10.

p. 8

11

J6h. 13

10. e p. 8

12.

16

Kijeu timbalan Pangeran: Gem-a narangtoeng di djalan-djalan, bari aralakilik, sarta koedoe pada nanjakeun djalan lawas, anoe mana djalan noe bengr nja eta lakonan koe maraneh, * tangtoe

27

17

manggih kas6nangan pikeun njawa maraneh. D6mi tjarek eta mah: " Moal ngalakonan. 'Djeung deui kami geus ngadggkeun toekang kemit, njangking ka maraneh, [dipiwarang] RaregSpkeun
:

28

panjingsijeunan ti sakoeriling.'Eh, anak bangsa kaoela! * geura disamping ka" bari goegoelingan dina leboe; koedoe prihatin tjara noe katinggal anak noenggal, aloek-aloekan sing anggt kabina-bina; karana toekang ngaroeksak teh ngadak-ngadak pidatangeunana,ngaroeroeg ka oerang. 'Maneh koe kami di tengah oemat kami geus didjadikeun toekang ngoedji bangsa emas, soepaja maneh nganjahokeun djeung njoba-njoba kana djalan-djalanna. 'Maranehanana sakabeh ge pamoestoengan djalma baroeng,
sangkal, lampahna oepat-oepatan; ''geus djadi tambaga djeung beusi; maranehanana sakabeh ge toekang ngararoeksak. 'Lamboes kadoeroek, timah bejak koe

sora sangkakala.
18

Dgmi

tjarek eta

mah

29

Moal ngareggpkeun. 'Sabab

19

kitoe, eh bangsa kapir! darengekeun; eh padjemoehan! sing kanjahokeun lalampahan raaranehanana. 'Eh boemi! ^ dengekeun; masing njaho, kami rek ngadatangkeun

30

seuneuna; ngadjoer ngaleboer teu hasil, da noe garoreng teu pisah. 'Djalma bakal njareboet maranehanana perak pipitjeunan, sabab maranehanana geus dipitjeun koe Pangeran. p. 5;i5; 50:4i.
6
p.

katjilakaan ka

bangsa, nja eta boetina sabab eta teu ngararegepkeun ka pangandika kami, sarta toret kami eta teh geus pada mitjeun.
ijeu
;

13

wah pamikirna

J6li.

22

21. c p. 20 18.
:

46

5. rf p.

8. e p.

25

34.

PASAL

7.

20

21

'Keur nahaon pikeun kami datang doepa ti tanah Seba, djeung djaringao panghadena ti tanah noe djaoeh?Koerban maraneh doeroekan teu dijiikasoeka, djeung koerban maraneh peuntjitan koe kami teu dipikas6dSp. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran Masing njaho, kami ka ijeu bangsa rek maparin tatadjongan; ari bapa djeung anak sarejana pititadjongeun ka eta; tatangga pitiwaseun djeung pada tatangga.
''

Jjeu teh pangandika, noe didatangkeun ka Jgrmia ti Pangeran; kijeu pangan2dikana: 'Maneh geura nangtoeng dina lawang ggdong Pangeran, sarta oewarkeun koe maneh di dinja ijeu pangandika, kijeu nja pok Eh, sakabeh oerang Joeda, noe arasoep kana ijeu lawanglawang, sedja sSmbahijang ka Pangeran! darengekeun ijeu pangandika Pangeran. 3 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-ba:

p.

18

15. b
:

Mat. 11

29. c p. 18

12.

JSs. 1

2.

e J6s. 1

11.
:

22

23

Kijeu timbalan Pangeran Masing njaho, " pidatangeun hidji bala ti tanah kaler; nja hidji bangsa gSde bakal digeuingkeun ti sisi boemi. 'Pada njgkgl gondewa djeung tohok; estoe dSdeglSr

Allah Israil Haradekeun djalan djeung pagawean maraneh, tangtoe maraneh koe kami dipatoehkeun dina ijeu Snggon. 'Papatjoewan maraneh oelah ngandglkeun omongan
lad,
:

maraneh

omongan noe kijeu teja: * Kabah Pangeran, kabah Pangeran, kabah Pangeran nja ijeu! 'Sabalikna, oepama maraneh ngahadekeun djalan maraneh
palsoe,

JERMIA
djeung jjagawean maraneli sarta saSnjaua; oepama maraneh mStakeun kaadilan batoer pada batoer sarta sajaktina 'teu nganijaja " ka semah, ka pahatoe teu ngoetjoerkeun atawa ka randa, gStih noe teu salah dina ijeu gnggon, djeung teu noeroet ka aiillahan, noe niatak tjilaka diri maraneh: 'tangtoe maraneh koe kami dipatoehkeun dina ijeu gnggon, dina tanah noe koe kami dipaparinkeun ka karoehoen maraneh, langgSng salah^wasna. 'Sa8njana, maraneh ngandelkeun omongan palsoe^ noe teu ngamangpaatan. 'Karah maraneh rek mahng, maehan, ngaranjed, soempah bohoug, ngoekoes ka Baal djeung noeroet ka aallahan noe tadina teu
"^

7.

807

Mana maneh montong mangngdakeun deui ijeu bangsa, djeung montong dipangnjambatkeun atawa dipangnjoehoenkeun, sarta montong disapaatan ka kami karana kami moal ngamakboel ka maneh. 'Nalia koe maneh teu katendjo anoe koe eta dilalampahkeun di nagara-nagara Joeda, sarta di loeloeroeng-loeloeroeng Jeroesalem? 'Baroedak moeloeng soeloeh, djeung bapa-bapa miroen seuueu, ari awewe-awewe nga"
;

donan,

njijeun

koeweh adjang radja


"^

kanjahoan koe maraneh, 'bari toeloej datang ngadeuheus ka pajoeneun kami * dina ijeu ggdong noe katglah koe dj6ngngan kami, sarta ngomong kijeu: Oerang teh geus dileupaskeun malar tonggoj ngalampahkeun sakabeh kagi11 roekan noe bijeu? 'Karah ijeu gedong, noe katelah koe djenengan kami, /"jjangrasa maraneh goeha begal 1 Ongkoh koe kami sa6njana katingali, lahiran Pa'Karana geura laleumpang ka 12 ngeran. gnggon kami noe di Silo, oeroet kami ngalinggihkeun djenengan kami barangmimiti teja sarta tarendjokeun noe koe kami geus didamel ka dinja, tina sabab oemat kami Israil. 'Ari 13 kagorengan ajeuna, sapedah maraneh pada migawe kalakoean kitoe, lahiran Pasakabeh ngeran, sarta kami geus ngandika ka saban isoek-isoek nja ti maraneh, ngandika, dSmi maraneh teungadenge; toer kami teh njaoer maraneh, dgmi 14 maraneh teu nembalan: 'noe matak ijeu ggdong, noe katglah koe djengngan kami, noe diandelkeun koe maraneh; kitoe deui ijeu gnggon, noe koe kami dipaparinkeun ka maraneh djeung ka karoehoen maraneh, koe kami rek didamel sakoemaha kami midamel ka Silo Sarta maraneh koe kami J rek 15 teja. dipitjeun ti pajoeneun kami, sakoemaha kami mitjeun sakabeh doeloer-doeloer mai'aneh, nja eta sakabeh toeroenan Epraim teja. o p. 18:11; 26:13. b p. 2G:9.
10
;

awewe, djeung njitjikeun koerban inoeman adjang aallahan, soepaja njarijeun piteu-ngeunaheun kami. 'Na Snja eta teh njarijeun piteu-ngeunaheun kami'? lahiran Pangeran; lain njarijeun piteu-ngeunaheun dirina, soepaja era beungeutna? 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran Masing njaho, bendoe kami reudjeung wSra kami engke dikoetjoerkeun ka ijeu enggon, ka manoesa djeung ka sasatoan, ka tatangkalan kebon sarta ka basil taneuh tangtoe bendoe teh ngaggdoer, sarta moal beunang dipareuman.
langit noe
:

p.

11

14. 6 p.

44

17, 19. c p.

19

13.

'

Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil " Koerban maraneh


:

''

'

'

>

c p. 22

3.
:

(i

Jb3. 59

7.
:

e p.

34
p.

15. /"Mat. 21

13.
:

Jos. 18

Djab. 78

60.

26

5.

p.

26

6.

j 2 BaJj. 17:20; 24:20.

doeroekan tambahkeun ka koerban maraneh peuntjitan, kop harakan laoek. 'Karana kami, basa ngaloewarkeun karoehoen maraneh ti tanah MSsir teja, teu ngalahirkeun ka darinja, soemawonna nimbalkeun, hal perkara koerban doeroekan djeung koerban peuntjitan. 'Sateggsna ari perkara, noe koe kami ditimbalkeun ka darinja teja, nja kijeu: * Koedoe noeroet ka timbalan kami; ari kitoe mah kami djadi Allah maraneh, sarta maraneh djadi oemat kami; djeung koedoe ngalakonan sakabeh djalan, noe koe kami ditimbalkeun ka maraneh, soepaja maraneh djamoega. 'Demi eta teu ngadarenge, teu njarondongkeun tjeuli-tjeuli atjan, " auggoer pada ngalakonan tarekah sorangan, noeroet kaheurasan hatena noe goreng, djadi eta teh pada noekang, lain njanghareup. 'Ari ti watSs poean karoehoen maraneh boedal ti tanah MSsir teja tSpi ka poe ajeuna, eta kami miwarangan ka maraneh sakabeh abdi kami, nja eta nabi-nabi teja, miwarang teh oenggal
'^

JERMIA
26

poe,

" ti saban isoek-isoek. 'Demi eta teu ngadareuge bae ka kami, teu nja-

PASAL
Tvina mangsa

8.

rondongkeun tjeuli-tjeuli atjan, anggoer pada ngaheuraskeun beuheungna; 1ampahna garoreng alah batan karoehoenna.
a
p. 6
:

20. 6 2
:

Moesa 15 26 19
:

Moesa 26
:

12.

eta, lahiran Pangeran, -L'toelang radja-radja Joeda, djeung toelang kapala-kapalana, sarta toelang panghoeloe-panghoeloe, kitoe deui toelang nabi-nabi, sarta toelang priboemi

c Djab. 81

13

p. 9

13, 14.

rf

p. 11

7. e p.

6:10;

16:12;
27

17:23-.

Ari

maneh koedoe njatoerkeuu ka

28

pangandika noe tadi moal ngadarengeeun ka maneh; djeung maneh koedoe njSloekan ka darinja, tatapi moal nembalan ka maneh. 'Mana maneh koedoe kijeu nja ngomong ka darinja: Ijeu teh bangsa, noe teu noeroet ka timbalan Pangeran Allahna, sarta teu narimaeun pamedarinja sakabeh
teja, tatapi

Jeroesalem bakal dika-loewarkeun ti astana-astanana, 'bari toeloej didaraj-darajkeun hareupeun panon-poe, hareupeun boelan djeung hareupeun sakabeh balad langit, " noe koe maranehanana dipikasoeka, djeung dibarakti, djeung ditaroeroet, djeung dikoemahaan, sarta disarSmbah teja; toelang teh moal di-

29

pSrih kajaktian teh leungit, gens sapat ti biwir maranehanana. a p. s i, 3. " Tjoekoer boeoek maneh, [Jeroesalem] sarta aloengkeun djeung koedoe nganjanjikeun njanjian nalangsa dina sakoer pasir boehstir; karana ijeu toe;
:

30

81

roenan noe dibendon koe Pangeran koe andjeunna gens dipitjeun sarta ditilarkeun. 'Karana oerang Joeda pada migawe anoe goreng di pajoeneun kami^ lahiran Pangeran; * geus nareundeun kanistaanana di djero gedong, anoe katelah koe djengngan kami, matak gedong teh dinadjiskeun. 'Djeung njarijeun Snggon laloehoer ^ di Topet, noe di ISbak anak Hinom, baris ngadoeroek anakna lalaki-awewe koe seuneu; anoe teu ditimbalkeun koe kami, malah kami
"^

koempoelkeun, soemawonna diraroewang, * nja djadi gemoek dina tonggong taneuh. 'Ari sasesa kabeh, sakarina ijeu bangsa noe goreng, sakoer noe kari di sakabeh enggon, noe koe maranehanana diajaan asal koe kami diboewang, " manan hiroep anggoer pimiliheun paeh, lahiran Pangeran saWadya-balad. a 5 Moesa 5 9. 6 p. 9 22. c Wahj. 9 6. Djeung koedoe mitjatoer deui ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran: Koemaha noe laboeh, teu hoedang deui? atawa noe oendoer, teu balik deui? 'JSTa koe naon ijeu bangsa, oerang JSroesalem, oendoer, wSt kadalon-dalon oendoernal pada moentangan kana tjidra, sarta
:

arSmboengeun balik deui. 'Kami ngarggepkeun sarta ngadangoekeun eta teh ngaromong teu bgner; taja djalma noe kadoehoengeun koe kagorenganana,
:

ngomong

taja
32

manah-manah

atjan kana kitoe teh.

'Koe sabab eta, masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, harita
eta teh moal disfiboet deui Topet, atawa ISbak anak Hinom, nja bakal diseboet Lgbak maehan, " sarta djalma bakal ngaloeboer di Topet, sabab euweuh deui gnggon. 'Ari f majit ijeu djalma-djalma pidjadieun hakaneun manoek awang-

33

34

awang, djeung hakaneun sasatoan boemi; sarta moal aja noe ngagebrig. 'Didinja kami ti nagara-nagara Joeda djeung ti loeloeroeng-loeloeroeng Jgroesalem tangtoe ngaleungitkeun sora kaatohan djeung sora kaboengahan, sora panganten lalaki djeung sora pangan ten awewe; karana tanah teh pidjadieun tarikolot.
<>

kijeu: Eh, aing migawe naon? kabeh pada mangproeng sadjgro loempat, saperti koeda mgrod sadjSro p6rang. 'Sanadjan bango sair di awang-awang nganjahokeun mangsana; kitoe deui tikoekoer, kapinis djeung bango boetak pada ngestoekeun oesoem pidatangeun dirina; " dgmi oemat kami mah teu nganjarahokeun hoekoem Pangeran.'Naha maraneh ngaromong Oerang teh palinter, sarta toret Pangeran aja di oerang'? Jaktina mah, saSnja-6njana, kalam palsoe bogana ahli-ahli kitab digawe
:

kapalsoean. 'Djalma palintgr areraeun, pada geder sarta karingkoes. SaSnjana, eta teh geus maritjeun pangandika Pangeran; maranehanana boga kapintSran
''

o Mik.
32
:

16. J p. 32
:

34. c 2 Bab. 36
:

14.
:

d p. 19

6
:

35. e p. 19

11. /"S

Moesa 28 26

p. 9

22.5'p. 19

6.

naon? 'Koe sabab eta, " pamadjikanpamadjikanana koe kami bakal dipaparinkeun ka noe sedjen, kitoe deui

JERMIA
lahan-lahanna ka noe bakal ngal)ogaan

9.

11

12

maranehanana; karana noe leutik, noe ggde, kabeh ge lakoe i^erStjit; sarta bagija nabi, bagija panghoeloe, kabeh ge lampah palsoe. 'Djeung nambaanana karoeksakan anak oemat kami lalawora, ngaromongna: Salamgt! salamSt! padahal euweuh kasalamgtan.'Koemaha eta teh areraeun, lamoen geus mari''

21

panas, dgmi oerang tatjan disalamgtkeun bae.'Tina karoeksakan anak bangsa kaoela noe matak kaoela datang ka

22

roeksak; kaoela prihatin, sarta kataradjang mglSnggk. "Naha taja geutah

tamba
dinja?

di Gilad? karah taja doekoendi karana koe naon anak bangsa


*

kaoela

teu djadi waloeja?


a
p.

46:11. h

p.

14:17.

gawe kagiroekan? Boh era, ten areraeun; boh wirang, ten njarahoeun-njarahoeun
Sabab kitoe eta teh piraroeboeheun reudjeung noe raroeboeh samangsa
atjau.
;

PASAL

9.

Eh, kahajang teh sirah kaoela djadi tjai,

djeung panon kaoela djadi soemoer

13

14

15

16

17

dilajad, tangtoe tingdjaloprak, timbalan Pangeran. 'Koe kami eta teh bakal dilenngitkeun ^ datang ka euweuhna, lahiran Pangeran; taja boewah dina tangkal anggoer, taja boewah dina tangkal kondang, malah daoenna maroeragan; niana maranehanana koe kami disina aja noe njarorang inja. 'Naha oerang manatjaritjing? Geurakaroempoel; ^hajoe, oerang moeboes ka nagara rareugreug; oerang ngahenen di dinja; karana Pangeran, Allah oerang, ngahenenkeun ka oerang, ^ sarta oerang koe andjeunna diinoeman hamperoe, sabab oerang migawe dosa ka Pangeran. "Oerang noenggoe-noenggoe kasenangan, tapi taja pisan kangennahan; noenggoe-noenggoe waktoe ditjageurkeun, sihoreng teh manggih kareuwasan. 'Ti s6m6t Dan oerang ngadeuge s6segor koedana; ti sora tingharowang satona noe garagah sakoeriling tanah teh ojag; karana geus daratang, sarta ngahakanan tanah katoet eusina, nagara katoet priboemina. 'Karana, masing njaho, kami ka maraneh rek ngadatangkeun oraj, nja oraj santja, J noe ten beunang didjampean; tangtoe ngaregel ka maraneh, lahiran Pangeran. a Jes. i 3. 6 1 Kor. 3 19. c p. e 1215.
''

tji-mata; " tangtoe kaoela beurang-peuting njeungtjeurikan noe kasarabet anak bangsa kaoela. 'Eh, kahajang teh kaoela di tegal lega boga pamondokan djalma njaba; tangtoe kaoela ninggalkeun bangsa kaoela, los leumpang ti maranehanana; karana eta sakabeh djadi * toekang

'

ngaranjed, gempoengan toekang tjidra. "Sarta pada mentang letahna ibarat gondewana, ana mesat teh bohong; djeung pada kawasa dina tanah, tapi < teu noeroetkeun kajaktian; sategSsna pada tjoetjoed ti kagorengan ka kagorengan deui, djeung teu nganjarahokeun ka kami, lahiran Pangeran. 'Mangka ijatna hidjihidji djalma koe batoerna, ^ sarta ka doeloer hidji oge oelah ngarandSl; karana oenggal doeloer nipoe-ngadaja, djeung oenggal batoer lampahna oepatoepatan. 'Estoe hidji-hidji djalma pada ngagelo ka batoerna, djeung hanteu ngomong noe sajakti; letahna geus dipitoetoeran ngomong bohong, sarta pada nga-

riwoedkeun maneh migawe bengkok. 'Maneh iyitjing teh di tgngah toekang tjidra; tina tjidrana noe matak eta argmboengeun nganjahokeun ka kami, lahiran Pangeran. o jes. 22 4. 6 p. 5 7, s
:
:

-.

7:9. c
7

p.

7:28.

(i

Mik. 7:6.

d
/(

p.

23:17.

J6s.

59:9;

p.

p. 49:9. f p. 4:5. (7 p. 9:15. 14:19. j p. 4 15. J Djab. 58:6.


:

18

19

Eh, hajang njgnangkeun diri tina hal kasoesahan! Hate kaoela ggring di sadjgro kaoela. Toeh, sowara anak bangsa kaoela ngadjerit ti tanah noe djaoeh pisan: Naha Pangeran teu linggih di Sion? naha Radjana teu aja di dinja?
'

Koe naon eta njarijeun pibendoeeun kami


20

koe lantaran artja-artjana, koe lantaran kasija-sijaan bangsa sedjen? 'Geus liwat oesoem diboewat, geus toetoep oesoem

Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad Masing njaho, eta teh " koe kami rek dilgboer sarta ditjoba; karana kami karah midamel koemaha deui tina sabab anak oemat kami teh? "Letah maranehanana ibarat djamparing matak paeh; ngomongna tjidra; * biwirna ka batoer ngomong hade, dgmi sadjgro batinna mah masang baja ka moal njiksa dinja. 'Karah kami teh
: ''

ka maranehanana tina hal kitoe? lahiran Pangeran; sarta njawa kami karah

810

JERMIA
n
27; Mai. 3
6 Djab. 55

10.

moal mal6s ka bangsa noe kitoe pStana?


10
p. e
: :

2.

22; 57

5.

Adoeh, oerang teh roeksak! oerang pada era kabina-bina, sabab oerang koekijeu:

c p..5:9, 29.

Kaoela tina hal goenoeng-goeuoeng sSdja tjeurik sSgrak-sSgroek sarta djedjgritan; djeuug tina hal pangangonan tegal lega s6dja nganjanjikeun njanjian nalangsa^ sabab geus diharoeroean, datang ka taja djalma noe njorang, sarta taja dedengean sora ingon-ingon; boh

20

doe ninggalkeun tanah, sabab sakoer pangtjitjingan oerang geus diraroeboehkeun. 'Koe sabab eta maraneh, awewe-

awewe! darengekeun

ijeu

pangandika

Pangeran^ djeung tjeuli maraneh sina nandean ijeu pangandika lambena, nja
sarta hidji-hidji ka batoer pada awewe papatahan njanjian nalangsa. 'Karana maot geus naek tina djandela oerang, asoep ka karaton-karaeta: anak djgdjeritan,

maraneh awewe ])apatahan

11

12

manoek awang-awang, boh sasatoan geus kalaboer arijang. 'Ari Jgroesalem koe kami bakal didjadikeun toempoekan batoe, " pangtjitjingan adjag; sarta nagara-nagara Joeda koe kami bakal didjadikeun soewoeng, datang ka taja djalma noe ngeusian. "Ijik, * saha djalma noe pintSr, noe ngaharti perkara noe tadi? djeung saha teja noe geus diandikaan koe lambe Pangeran,
noe matak bisa ngoewarkeun eta? Koe naon tanah teh digempoer, dihoeroean tjara tegal ISga, datang ka taja noe njo-

21

ton oerang; sedjana ngabasmi baroedak di loewar, kitoe deui baroedjang di loe22

loeroeng-loeloeroeng.'Tjatoerkeun: Kijeu lahiran Pangeran: " Ari majit manoesa bakal ngalondjor, sapgrti gemoek dina taneuh, djeung saperti beungkeutan toekangeun noe diboewat, sarta moal aja

23

13

14

15

rang? O p. 10 22. b Hos. 14 10. Ari timbalan Pangeran Sabab eta teh naringgalkeun toret kami, noe koe kami dipaparinkeun ka hareupeunana, djeung teu ngadarenge ka timbalan kami, soemawon moen dilakonan; 'nja loemakoena " noeroet kaheurasan hatena, djeung noeroet Baal-Baal, sakoemaha maranehanana geus dipapatahan koe kolot-kolotna: 'noe matak kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Is:

24

25

rail

Masing njaho,

ijeu

bangsa koe kami


26

rek disina ngahakan alsem, djeung disina


16

nginoem hamperoe;

'sarta " koe kami rek dipabalentjarkeun, diajakeun di sagala bangsa, noe tadina teu kanjahoan koe maranehanana djeung koe karoehoenna; malah kami bakal njoesoelkeun pgdang ti pandemieunana, nepi ka maranehanana koe kami dibejakkeun.
''

noe ngoempoelkeun. a p. 7:33; i6:4. Kijeu timbalan Pangeran " Anoe pinter oelah moedji maneh sabab pintgrna; anoe kawasa oelah moedji maneh sabab kawasana; sarta noe beunghar oelah moedji maneh sabab beungharna; 'bgngrna mah ari anoe moedji, eta moedjina teh moedoe sabab kijeu: nja sabab ngaharti, sarta nganjahokeun ka kami, jen kami teh Pangeran, noe midamgl kaasihan, kaadilan djeung kabgngran di boemi; karana nja pgrkara kitoe noe dipikasoeka koe kami, lahiran Pangeran. 'Masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, harita kami tangtoe njiksa ka sakoer noe disoenatan sadjgro koeloep: 'ka oerang Mesir, ka oerang Joeda, ka oerang Edom, ka oerang Amon, ka oerang Moab, djeung ka sakoer * noe dikoeroed sisi boeoek, noe ngargnggon di tegal lega; karana sakabeh bangsa kapir karoeloep, djeung " sakabeh anak-intjoe Israil karoeloep nja
:

a d
17

p. p.

11:8. 6 49:37.

p.

8:14; 23:15.

c 5

Moesa 4:27.

hate.
c 5

18

Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad: Masing pada toelaten, djeung koedoe njgloekan awewe toekang nalangsa, sina daratang; nja koedoe ngarala awewe noe palintSr, sina daratang; 'djeung sina geuwat-geuwat pada mangdjgrat-djgritkeun oerang, soepaja mata oerang ragragan tji-panon, djeung biwir

a 1 Kor. 1:31. 6 3 Moesa 19:27; Moesa 10 16; p. 4:4.


:

p.

25:23.

PASAL
Eh,
2

10.

19

mata oerang ngoetjoer

tjai. 'Karana oerang ngadenge sora djgdjSritan ti Sion,

anak-poetoe Israil! darengekeun ijeu pangandika, noe koe Pangeran diandikakeun ka maraneh. 'Kijeu timbalan Pangeran: " Poma oelah dialadjar djalan oerang kapir, djeung oelah reuwas koe tanda-tanda di langit, doemeh oerang kapir sok rareuwaseun koe eta.

JERMIA
'Karana
nja
ari pikoekoeli

10.

811

bangsa iioeloba
*

14

na. 'Oenggal-oenggal

sija-sija;

istoening kai bae,

beu-

nangna noewar ti lenweung, boewataii leungeun toekaugna koe kampak. 'Dihijasan koe perak djenng koe Smas; " dipageuhkeuu koe pakoe djeung koe paloe, oelah siua galoewaug-galejong. 'Ibarat bgbSgig di kebonbouteugetateh; teu bisaeun ngomong, djeung koedoe dipapauggoel, sabab teu bisaeun ngalengkah. Papatjoewan rek sarijeun koe noe kitoe; karana teu bisaeun migawe goreng, migawe hade pon kitoe keneh teu bisaeun. 'Noen Pangeran! ' taja pisan noe nandingan ka andjeun; nja langkoeng agoeng andjeun teh, sargng langkoeng agoeng padjgnengan andjeun koe tandaning kawasa. Saha f noe teu koedoe sijeun koe andjeun, noen Radjaning sagala bangsa! karanten andjeun pisan noe lajak teh; wantoening di p616bah sadajana djalma pinter di sagala bangsa^ sarSng dina saniskanten karadjaanana, taja pisan noe nandingan ka andjeun. 'Malali sarejana toenggal bodo nja ggdjoel; papatah sija-sija, kai bae eta tell. 'Aja perak beunang ngaggpengkeun, dianteurkeun ti Tarsis, kitoe deui emas ti Oepas, boewatan toekangna, nja boewatan leungeun kamasan; ari papakeanana biroe langit reudjeung woengoe, kabeh ge boewatan djalma palint6r. 'Balikanan Pangeran mah Allah noe sajaktos, nja Allah noe djoemeneng, toer " Radja noe langgeng; tina doeka andjeunna boemi teh ojag, sarta bangsabangsa taja noe bisa tahan kana bSndoena. "Koedoe ngaromong kijeu ka dai'inja: Ari aallahan, noe teu njarijeun langit djeung boemi, nja eta mengke laleungit tina boemi sarta ti kolongeun
''
'

weuh kanjaho; san meunang era


"^

manoesa bodo, euoenggal-oenggal kama-

nangna njitak teh


15

'Estoe
ngit.

sija-sija

tina artja, sabab beupalsoe, hanteu grohan. eta teh, boewatan ngabo-

bodo; samangsa disiksa, tangtoe laleu16

Doeoeman Jakoeb mah eta; satggSsna andjeunna noe ngadjadikeun saniskarana, sarta Israil djadi kaom kagoenganana; Pangeran sawadya-balad, kitoe padjgnenga'DSmi
''

lain

sapSrti

*"

nana.
44
17
:

o
10,
.

p.
;

11

p.

27 S; 51 51 17.
:

is. b Djab.
p.

135

7.

c J6s.

rf

51

19. e Djab.

74

2.

18

19

20

Eh; djalma eusi nagara noe dikSpoeng! geura djingdjing boentSlan maneh, indit tina tanah. 'Kai'ana kijeu timbalan Pangeran Masing njaho, priboemi tanah teh sakali ijeu mah koe kami rek dibalangkeun, sarta rek njoekerkeun ka darinja, soepaja pada ngarasa. 'Pibalaieun aing tina hal karoeksakan aing! raheut aing pajah pisan; dSmi omong aing: Geus poegoeh " kijeu sangsara diri; koe aing koedoe ditatangankeun. 'Hi mah aing geus diroeksak, djeung sakabeh tambangna geus diparggatkeun; anak aing boedal, geus areuweuh; sarta taja baris
:

masangkeun deui himah aing, sarta


21

baris

22

nSrapkeun koelamboena. 'Karana pangangon pada barodo, teu narejangan Pangeran; kitoe noe matak teu pal inter lalampahanana, * sarta ari sakabeh ingon-ingonna paboejar. 'Aja sora tagiwoer, doemadakan datang, sarta goejoer rosa pisan ti tanah kaler, alamat nagara-nagara Joeda rek didjijeun soewoeng, djadi pangtjitjingan adjag. 'Noen Pangeran! koering teh tgrang, jen manoesa teu gadoeh djalanna; " lain di kawasa djalma noe leumpang m6n6rkeun lengkahna. 'Mangga, Pangeran! koering pSpgrih, nanging moegi tSroes sarSng kaadilan; f moegi oelah dina sadjero andjeun bgndoe, soepaja koering oelah dieuweuhkeun. 'Moegi ^ ngoetjoerkeun bendoe andjeun ka oerang kapir noe teu nganjarahokeim ka andjeun, sarSng ka bangsa-bangsa noe teu sasambat ka padjSngngan andjeun; karanten eta geus pada ngahakanan Jakoeb, jaktos pada ngahakanan inja, sarSng dongkap ka seepna; kalajan pangtjitjinganana koe eta geus didjijeun soewoeng.
'^

''

23

''

24

langit. a
c

Moesa 18
:

3; 5
:

Moesa
7.

19. b J6s.
:

41

14.

3&S. 41
i.

15:

7. d Js. 46 g Djab. 10 16. /;


:

Pjab. 86
:

8.

Walij.

J6s. 2

18.

Pangeran teja " noe ngadamgl boemi koe kawasana, ngadegkeun djagat koe
kapinteranana, sarta masangkeun langit

25

koe pangartosanana. 'Tijap-tijap andjeunna ngaggntra, dSr ngagoeroeh tjai di awang-awang, sarta nja andjeunna noe ngoenggahkeun tSdoeh ti toengtoeng boemi; nja andjeunna noe ngadamSl kilat bareng hoedjan, * sarta noe ngabidjilkeun angin ti goedang andjeun-

a Djab. 77:
e Sil.

11.

b Mat.
;

9*:

36.

c p. 4
:

6.

rf

p. 9
:

11.

16

1, 9.

/Djab. 6

2; p.

30

11.

(/

Djab. 79

6, 7.

812

JERMIA

11.

PASAL

11.

Ijeu teh pangandika, noe didataugkeun ka Jermia ti Pangeran, kijeu pangandikana: 'Darenge koe maraneh oengelna eta perdjangdjian, sarta tjatoerkeun ka oerang Joeda djeung ka priboemi JSroesalem; 'nja mitjatoer teh ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: " Keuna panjapa oenggal-oenggal djalma, noe ten noeroet kana oengSlna eta pSrdjangdjian_, 'noe koe kami ditimbalkenn ka karoehoen maraneh, basa eta
11

hoenna noe barangmimiti, noe teu daraekeun ngadenge ka pangandika kami teja; anggoer maranehanana pada noe-, roet ka aallahan, sarta ngabaraktina ka
djadi anak-intjoe Israil djeung anak-intjoe Joeda teh geus pada ngarobahkeun pgrdjangdjian kami, noe koe
dinja;

koe kami dika-loewarkeuu

ti

tanah M6-

12

kami didamSl ka karoehoenna teja. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran Masing njaho, kami rek ngadatangkeun katjilakaan ka maranehanana, sarta moal barisaeun ka loewar ti eta. Harita tangtoe pada ngadjgrit ka kami, tatapi koe kami moal didangoe. 'Tidinja na:

sir, * ti djero pangl6boeran beusi teja, bari ngalahir kijeu: Koedoe ngadarenge ka timbalan kami, sarta lalampahkeun, noeroetkeun sakoer noe koe kami ditimbalkeun ka maraneh; lamoen kitoe mah maraneh bakal oemat kami, sarta kami bakal Allah maraneh; 'soepaja kami nga-

soempah^ noe koe kami laksanakeun disoempahkeun ka karoehoen maraneh, kgrsa maparin ka darinja hidji tanah anoe labar-leber tji-soesoe reudjeung madoe teja, sakoemaha noe geus boekti
"^

gara-nagara Joeda djeung priboemi J6roesalem bakal laleumpang, sai'ta ngadjalgrit ka aallahan, noe sok dikoekoesan koe maranehanana teja; tatapi moal aja noe bisaeun njalametkeun ka maranehanana keur waktoena katjilakaan. 'Karana ^ rejana aallahan maneh, Joeda nandingan lobana nagara maneh; sarta
njijeun

rejana altar-altar beunang maneh adjang eta kaeraan, nja altaraltar baris ngoekoes ka Baal teja, nandingan lobana loeloei'oeng Jeroesalem.
ari

ajeuna. Ngawangsoel kaoela, kijeu nja pioendjoek: Amin, Pangeran! a 5 Moesa


27
6
:

u 'Mana maneh " montong mangnSdakeun


deui ijeu bangsa, sarta

montong dipang-

26. 6 5

Moesa

20. c 5

Moesa 7

12.

Nimbalan deui Pangeran ka kaoela: Oewarkeun koe maneh ijeu sakabeh pangandika
di di nagara-nagara Joeda sarta loeloeroeng-loeloeroeng JSroesalem, nja pok: Darenge koe maraneh oengelna eta pSrdjangdjian, sarta lalam-

njambatkeun atawa dipangnjoehoenkeun; karana kami moal ngamakboel samangsa eta sasambat ka kami tina
sabab katjilakaanana.
p.

asn. i:28;
28. c p.

14:12; 29:12. 6

p. 2

7:16; 14:11.

kijeu

15

pahkeun. 'Karana kami ngomat-ngomatan ka karoehoen maraneh, basa koe kami diinditkeun ti tanah MSsir teja, nepi ka poe ajeuna, nja ngomatan teh " ti saban isoek-isoek, kijeu lahiran kami: Koedoe ngadarenge ka timbalan kami. 'Demi * eta teu ngadarenge, ten njarondongkeun tjeuli-tjeuli atjan, anggoer hidji-hidji djalma pada loemakoe noeroet kaheurasan hatena noe goreng; noe matak kami geus ngadatangkeun ka darinja saoengSlna eta perdjangdjian, noe koe kami ditimbalkeun baris lampahkeuneun teja, kari-kari eta teu marilampahkeun. a p. 7 13, 25. 6 p. 7 26.
: :

16

17

10

Nimbalan deui Pangeran ka kaoela: Oerang Joeda djeung priboemi JSroesalem kapanggih sakait. 'Geus pada moendoer, noeroetkeun kadorakaan karoe-

18

gSdong da migawe karoetjahan sakitoe ka noe loba, sarta laoek soetji geus leungit ti maneh 1 Satijap-tijap maneh migawe kagorengan, didinja maneh soeka-soeka. 'Tangkal djetoenngaroenggoenoek nja aloes, hade boewahna, kitoe maneh tadina dingaranan koe Pangeran; dSmi keur sora ngagoeroeh rosa, tangkal teh koe andjeunna diajaan seuneu, djeung dahan-dahanna saremplak. 'Estoe Pangeran sawadya-balad, anoe mglak ka maneh teja, geus ngandika maneh bakal dikeunaan katjilakaan, tina sabab kagorengan anak-intjoe Israil sarta anak-intjoe Joeda, noe dilalampahkeun koe maranehanana, matak ngabendoekeun kami, tina ngoekoes ka Baal. Estoe Pangeran noe maparin njaho ka kaoela, noe matak kaoela njaho; harita andjeun ka koering mintonkeun
di

Kameumeut kami dek naon


teh,

kami

JERMIA
19

12.

813

20

21

lakoe-lampahna. 'Ari koeriug teja sapSrtos domba lindeuk, noe ditoengtoen dek dipeuntjit; sarSng koering teu tgrang, jen eta aja pikir ngarah ka koering; [pokna]: Hajoe, oerang ngaroeksak tangkal katoet boewahna; oerang toewar, sina leimgit* ti tanah djalma hariroep; tjatjakan kana ngaranna oelah aja noe inget deiii. 'Nanging, noen Paugeran sawadya-balad, Hakim noe langkoeng adil, ' noe ngararaoskeun kaboeboewahan sareng hate nioegi koering dipaparin uendjo balesan andjeun ka darinja; karanten nja ka andjeun koering geus ngoendjoekkeun pSrkawis koering. "Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran hal oerang Auatot, sakoer noe ngarah
!

**

maneh teja, bari ngomong, jen: Maueh oelah sok ngawedjang mawa papati

22

23

djSngngan Pangeran, soepajamaneh oelah dipaehan koe leungeun koela sakabeh; 'koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad Masing njaho, kami tangtoe njiksa ka darinja baroedjang di maranehanaua piparaeheun koe p6dang, ari anak maranehanana lalaki-awewe piparaeheun koe langlajeuseun. 'Djadi maranehanana moal aja sesana; karana kami tangtoe ngadataugkeun katjilakaiin ka oerang Anatot teh ' dina taoeu pidisiksaeunana. a p. 26 is. 6 jss. 53 s.
:

lakan sadajana kebon bade garing? " Tina kailwonan djalma noe ngeusian tanah, noe mawi sasatoan sar&ig manoek-manoek toempoer sabab ngaromongna Manehanana moal nendjo panoengtoengan oerang. -'Lamoen maneh paboeroeboeroe djeung noe baladarat, sarta maneh datang ka tjape koe eta, koemaha maneh nja rek babalapan djeung noe taroempak koeda? sarta ari di tanah kasgnangan maneh teh kgndSl oge, tapi koemaha nja pilampaheun maneh keur ^ kamagoengan tji Jordan? 'Karana sanadjan doeloer-doeloer maneh, djeung saeusi imah bapa maneh, sanadjan eta ge pada tjidra ka maneh; sanadjan eta ge tinggarero toekangeun maneh satapoma maneh oelah pSrkgr tanaga; sangkilang ngarotjaja ka darinja, a aj. 21 7. mongna hade ka maneh.
;

'

h J6s. 29: 13. c Djab. 17


7
7
:

3.
g'

d
p.

p. 11

20. e p. 4

25;

20

10.

p.

49

19.

4.

geus ninggalkeun ggdong kami, geus ngantepan kana kagoengan kami; kameumeut manah kami koe kami geus diselehkeun ka leungeun moesoehna. 'Kagoengan kami teja ka kami gnggeus
djadi saperti hidji singadidjSroleuweung,

Kami

kitoe

c Djab. 7

10; p. 17

10.

<?

p.

1.

p. 23

12.

PASAL

12.
10

datang ka ngagaoer ka kami pedah kami teh geuleuh ka dinja. 'Kagoengan kami teja ka kami ibarat hidji manoek belang, dimoesoeh manoek sakoeriling; geura laleumpang, " koempoelkeun sakabeh sasatoan tggal, sina
;

koering padoe ka andjeun, Pangeran tinangtos andjeun noe 16res parandene kitoe koering soemedja oendjoekan ka andjeun perkawis hoekoeman. " Koe naon noe mawi djalan djalma daroraka sok loeloes, sar6ng sakoer noe milampah tjidra sok garenah ? Koe andjeun eta teh diparglak, malah-malah alakarau; pada ngagedean, malah-malah baroewahan * andjeun deukeut ka soengoetna, nanging djaoeh ti kaboeboewahanana. 'Doepi andjeun, Pangeran! " langkoeng oeninga ka koering, langkoeng waspaos ka koering, ^ kalajan andjeun noe ngararaoskeun hate koering ka andjeun. Moegi djalma teja dibedolan sapgrtos domba noe rek dipeuntjit nja

Manawi

ka

11

darijeu njatoe. Pangangon loba pisan geus ngararoeksak * kebon anggoer kami, geus ngaridgk-ngidgk lahan kami, wani lahan kargsgpan kami teh koe eta didjijeun tggal soewoeng. 'Lahan teja geus didjijeun soewoeng keur soe'

'

woeng
12

eta

hoemaroeroeng ka kami;

13

moegi pada disoetjikeun baris poean motong. 'Sabaraha pilamieimana deui tanah teh bade prihatin, sarSng p6pS-

satanah kabeh geus soewoeng, sabab taja djalma noe madoeli. 'Sakabeh pasir boelistir di tggal Igga geus didaratangan toekang ngaroeksak; karana pgdang Pangeran ngahakan ti sisi tanah tgpi ka sisi tanah deui; saniskara daging taja noe salamgt. 'Njalgbarkeunana tarigoe, ana dipiboewatan tjoetjoek njaroesahkeunana diri taja mangpaatna; estoe maraneh pada pimeunangeun era tina beubeunangan maraneh, tina kabanggtan bgndoe Pangeran.
<" ;

J<5h.

39

17.

h Jes. 5

p.

3. c Aj.

31

40.

8U
11

JERMIA

13.

Kijeu timbalan Pangeran hal sakabeh tatangga kami noe garoreng, noe sok

leumpang ka

tji

Prat, toeloej ngali,

pek

imda ngaganggoe kana milik, noe koe kami dimilikkeun ka oemat kami Israil Masing njaho, eta koe kami bakal
diraboetan ti satanah-tanahna, sarta anak-intjoe Joeda koe kami bakal diraboet ti tgngah maranehanana. 'Ari geus kitoe, sanggeus maranehanana koe kami diraboetan, tangtoe kami ngawSlasan deui ka maranehanana sarta koe kami pada dipoelangkeun deui ka samilik-milikna djeung ka satanah-tanahna. 'Ari geus kitoe, oepama eta diala;

15

10

16

djar

djalan
:

oemat kami sarta saenjana,

17

datang ka soempahna njeboet djSnengan kami, kijeu * D6mi djoemenSnging Pangeran; sakoemaha maranehanana tadina pada ngadjar ka oemat kami soempah njSboet Baal teja moen kitoe mah maranehanana tangtoe diaradggkeun di tengah oemat kami. Sabalikna, " oepama hanteu noeroet mah, geus tangtoe
:
'

njokot eta saboek ti 6nggon disoempoetkeunana koe kaoela; doemadakan, saboek teh roeksak, euweuh pigaweeunana kana naon-naon. 'Ari geus kitoe aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran Nja tjara kitoe kami pingaroeksakkeuneun kamagoengan Joeda djeung kamagoengan Jeroesalem, noe gSde. "Ijeu bangsa noe goreng, " noe teu daraekeun ngadenge ka pangandika kami, noe pada ngalakonan kaheurasan hatena, djeung naroeroet ka aallahan, bari ngabaraktina ka dinja, sarta njargmbahna ka dinja nja eta pidjadieun saperti eta saboek, noe euweuh pigaweeunana kana
:

I
'

J I
*

11

bangsa noe kitoe koe kami diraboet, nja diraboet sarta digempoer sakali, lahiran Pangeran. a J6s. 2 3. 6 p. 4 2.
-.

12

c J63.

60:12; Djak. 14:17.

PASAL

13.

naon-naon teja. 'Karana sakoemaha saboek raket kana tjangkeng djalma, nja kitoe sakabeh anak-intjoe Israil djeung sakabeh anak-intjoe Joeda tadina koe kami disina rakgt ka kami, lahiran Pangeran; * soepaja djadi oemat kami, sarta soe^jaja matak ngadjadikeun mashoer, djeung poedji, sarta kamoeljaan; dgnii eta teu naroeroet. 'Mana maneh koedoe njatoerkeun ka maranehanana ijeu pangandika Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil Sakabeh botol bakal
:

Kijeu timbalan Pangeran ka kaoela: Geura leumpang, koedoe meuli keur diri man eh hidji saboek lawou bodas, bari toeloej pake dina tjangkeng man eh, djeung oelah diaboeskeun kana tjai. 'Prak kaoela meuli hidji saboek, noeroetkeun pangandika Pangeran, bari seug dipake dina tjangkeng kaoela. 'Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka kaoela kadoewa-kalina, kijeu pangandikana 'Tjokot eta saboek, anoe beunang maneh meuli, anoe dina tjangkeng maneh teja, sarta koedoe dangdan,
:

13

14

leumpang ka tji Prat^ toeloej saboek teh soempoetkeun di dinja dina hidji djoerang goenoeng tjadas. 'Bral kaoela leumpang, toeloej njoempoetkeun eta saboek di sisi tji Prat, sakoemaha timbalan Pangeran ka kaoela teja.'DSmi geus kitoe, kaheuleutan sababaraha poe, ladjgng Pangeran nimbalan ka kaoela: Maneh geura dangdan, leumpang deui ka tji Prat, koedoe njokot ti dinja eta saboek, noe koe kami dipiwarang disoempoetkeun di dinja teja. 'Bral kaoela
bral

dieusian anggoer. Ari eta djalma pingaromongeun ka maneh kijeu Naha koela teu njaraho, jen sakabeh botol bakal dieusian anggoer? 'Seug koe maneh djawab: Kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho, sakabeh priboemi tanah ijeu, dalah radja-radja noe darijoek dina korsi Dawoed, kitoe deui panghoeloepanghoeloe, sarta nabi-nabi, djeung sakabeh priboemi JSroesalem, koe kami rek dieusian datang ka mabokna. 'Sarta koe kami rek diadoe-koembangkeun batoer pada batoer, nja eta bapa-bapa djeung anak-anak sarerejana, lahiran
: ''

Pangeran; kami moal mikaroenja, moal mikawatir, djeung moal mikawSlas; hamo boeroeng kami ngaroeksakkeuu ka maranehanana. a p. u lo; le 12.
"^
:
:

b 5 15

Moesa 26

18, 19. c p.

17

25.

p.

15

21

7.

Koedoe pada ngadarenge sarta

rarS-

16

ggpkeun; poma oelah arangkoeh; karana nja Pangeran noe ngandika kitoe. 'Koedoe pada njanggakeun hormat ka Pangeran, Allah maraneh, samemeh andjeunnangajakeunpoek, djeung samemeh

JERMIA
soekoe maraneh titadjong ka goenoeuggoeuoeng noe r6mSng-rSm6ng, " sarta maraneh noeuggoe-noenggoe tjaang, d6mi koe audjeunna diganti koe kalangkang maot, didjadikeun augkeub. 'Sabalikna, oepama maraueh gmboeng ngadarenge eta, ujawa kaoela di noe boeniboeni bakal njeuugtjeurikan kaiingkoehan maraneh * panon kaoela bakal rambisak, sarta ragragan tji-mata, tina sabab ingon-ingon Pangeran didjarah.
;

14.

815

17

ranjedan, djeung rajoengan maneh, karoetjahan maneh djinah dina pasir-pasir di tSgal: sagala kanistaan maneh koe kami geus katingali. Pibalaieun maneh, JSroesalem! maneh ten daek bSrgsih; sabaraha pililaeunana deui? a2Radj. i6:7;
20:13. 6
p.

6:24; 22:23.

c p. 5: 19. rfJ6s.

47:3;

J6h. 16:37.

PASAL

14.

a
18

J6s.

59:

9.

b p. 14: 17.
2

19

Maneh geura mopojan ka radja djeung ka prameswari kijeu: Koedoe masing handap nja darijoek; karana pgrhijasan sh'ah maraneh, makoeta maraneh noe moelja teh, geus ragrag. 'Nagara kidoel geus dipareundeutkeun, sarta taja noe ngaboekakeun oerang Joeda dibojong sakabeh, nja dibojong datang ka be;

Tjeu teh pangandika Pangeran, anoe didataugkeun ka Jgrmia " hal pSrkara halodo teja. "Joeda prihatin, djeung saeusi lawang-lawangna araloem; pada

mgsoem, darijoek dina taneuh; sarta dedSngekan oerang JSroesalem sada di langit. 'Noe galede pada nitahan noe laleutik kana tjai; ana daratang ka soemoer-soemoer, hanteu manggih tjai; baralikna kosong wadahna, pada eraeun
nja warirangeun, sarta sirahna ditjarindoeng. 'Tina sabab taneuh noe ba-

20

jakna. 'Geura tjarSngkat, sarta tarendjo itoe noe moeroeboel ti tebeh kaler Di mana ajenna ingon-ingon, noe digadoehkeun ka maneh, nja domba maneh

21

22

noe maroelja teja? "Naon piomongeun maneh, samangsa sobat-sobat maneh, " beunang maneh sorangan mitoetoeran njangking ka maneh teja, koe andjeunna didjenengkeun njangking ka maneh, didamel djoengdjoenan? Geus taugtoe maneh gngke kataradjang nj6ri, * tjara awewe noe keur ngadjoeroe. 'Djeung lamoen maneh ngomong sadjero hate:
'^Koe naon aing manggih noekijeu petana? nja tina kaggdean kadorakaan maneh noe

pedah taja hoedjan ka boemi, noe matak ahli tani areraeuu, sirahna ditjarindoeng. "Karana samalah oentjal di tegal ngadjoeroe, sarta ninggalkeun anakna, doemeh taja djoekoet.'Ari kalde leuweung narangtoeng di loehoer pasir boelistir, pada njeuseup angin saperti adjag; raroeksak panonna, doemeh taja dangdaoenan. a p. 3:3. Sanadjan kadorakaan koering sadaja " naroeding ka koering, noen Pangeran! moegi ngadamel tina sabab padjgnSngan andjeun bae; karantgn pamoengkir koereulah,

matak
23

keun, sarta keuneung

kelin samping maneh disingsatmaneh dikanijaja. 'Koemaha oerang Habesi bisaeun njalin koelitna, atawa ari mejong toetoel bi'?

saeun njalin tarotolna moen kitoe mah maraneh oge, noe geus mitoetoeran diri
21

migawe kagorengan teh, bisa migawe kahadean. Mana maranehanana koe kami bakal dipabalentjarkeun, sap6rti djarami tingsalebroet kabawa koe angin
'

25 ti

tegal

ISga.

'Tah, kitoe pibagianeun

2G

27

maneh, nja hantjengan noe geus ditjadangkeun ka maneh ti kami, lahiran Pangeran sapedah maneh mopohokeun ka kami, sarta ngandgl ka bohong. 'Noe matak kami sabalikna bakal njingkabkeun k61in samping maneh ka loehoereun beungeut maneh, sing tembong wiwirang maneh. Lampah maneh
;

10

ring sadaja nja rarosa pisan; koering pada gadoeh dosa ka andjeun. "Eh, Pangadjgng-ugadjeng Israil, noe sok njalamgtkeun eta keur waktoe kasoekgran! pinaoneun andjeun djadi sap6rtos tatamoe dina tanah, sargng sapgrtos djalma njaba, noe sindang, ngarereb sapeuting? "Pinaoneun andjeun djadi sapSrtos djalma gimir, sajjertos prawira noe teu bisaeun njalamStkeun'? Mapan andjeun linggih di tengah-tgngah koering, noen Pangeran! sareng i^adjgnengan andjeun geus ditglahkeun ka koering sadaja; moegi-moegi koering sadaja oelah diantgp! a J6s. 59 12. b p. 17: 13. t J6s. 43 7. Kijeu timbalan Pangeran hal ijeu bang''
''
: :

''

'

Sakitoe maranehanana rarSsSpeun ngalantoer; teu pisan maranehanana " mgngkgkan soekoena; noe matak Pasa:

816

JERMIA

li

11

ngeran teu soekaeunka darinja; ajeiina pisan Pangeran kgrsaeun ngemoetkeun kana kadorakaanana, sarta njiksa kana dosa-dosana. 'Nimbalan deui Pangeran

gal,

toeh noe

kasarabgt koe pgdang;


''

sarta

oepama kaoela asoep ka nagara,

12

ka kaoela: * Maneh montong mangnedakeun deui ijeu bangsa kana pidjamoegaeunana. 'Sanadjan etaparoewasa oge, kami moal ngamakboel ka panjambatna, djeung
"

toeh noe kareuna koe langlajeuseun; karana nja nabi nja panghoeloe pada idgr-idgran dina tanah, sarta euweuh kanjahona. a p. 2 25. j p. 7: ig. c p. 7: 21, 22.
:

p.

14.

e
^i

p.

23

21. f p.

16

i.

p.

13:17;

Njaiij.

1:16.

Moesa 32: 24;

p.

16:4.

sanadjan eta sok ngoer-

19

13

bankeun koerban doeroekan djeung koerban kadaharan oge, kami moal soeka ka darinja; sabalikna maranehanana koe kami rek dibejakkeun koe pgdang, koe langlajeuseun, djeung koe pagSboeg. Tioendjoek kaoela: Noen, Goesti Pangeran! salgresna nabi-nabi ngaromong Maraneh moal ngaka darinja, jen: rasa pSdang, djeung moal njandang langlajeuseun; saenjana maraneh koe kami
''

20

rek dipaparin t6tep nja salamet dina gnggon. 'Ari timbalan Pangeran ka kaoela: Eta nabi-nabi ngawarfidjangna mawa padj6n6ngan kami teh palsoe; koe kami hanteu dipiwarang, djeung hanteu ditimbalan, sarta teu pisan kami ngandika ka maranehanana; ari noe koe eta diwargdjangkeun ka maraneh teja, nja tetendjoan bohong, djeung panoedjoeman, djeung perkara gapong, sarta Koe sabab eta, kijeu 15 katjidraan hatena. timbalan Pangeran hal nabi-nabi noe sok ngawargdjang mawa padjgngngan kami, padahal koe kami hanteu dipiwarang, kari-kari ngaromongna, jen: Moal aja pedang atawa langlajeuseun dina ijeu tanah: Eta nabi-nabi noe kitoe gngke pada toempSs koe pgdang djeung 'Sarta ari djalma16 koe langlajeuseun. djalma, noe koe eta diwgdjang, f bakal tingdjolopong di loeloeroeng-loeloeroeng Jgroesalem, tina sabab langlajeuseun djeung pgdang; sarta moal aja noe ngoeboer ka maranehanana, boh ka diri maranehanana, boh ka pamadjikanana, atawa ka anaknalalaki-awewe; karana kami tangtoe namplokkeun kagorenganana ka darinja. 'Djeung deui maneh 17 koedoe njatoerkeun ijeu omongan ka Panon kaoela bakal ragragan darinja: tji-mata beurang-peuting, sarta teu eureun-eureun; karana parawan, anak bangsa kaoela, roeksak, rosa pisan karoeksakanana, keuna raheut pajah ka18 tjida. 'Oepama kaoela ka loewar ka tg14 ijeu
''
'

21

22

Naha andjeun jaktos mikagiroek ka Joedal karah manah andjeun mikaidjid ka Sion? Koe naon koering sadaja koe andjeun digeboegan, moenggah koering teu kenging ditjalageurkeun'? Koering pada noenggoe-noenggoe kasgnangan, nanging taja pisan kangeunahan; noenggoe-noenggoe waktoe ditjageurkeun, sihoreng teh mgndak kareuwasan. 'Noen Pangeran! * koering pada roemaos kadorakaan koering, sargng kalelepatan karoehoen koering sadaja; jaktos koering garadoeh dosa ka andjeun. 'Moegi koering sadaja oelah dipitjeun, tina sabab padjengngan andjeun; moegi oelah mitjoewa kana " panglinggihan kamoeljaan andjeun; moegi emoet kana pgrdjangdjian andjeun ka koering sadaja, sargng oelah dirobahkeun! 'Karah di brahala oerang kapir ^ aja noe bisaeun noeroenkeun hoedjan? oetawi langit bisaeun mere ngidjih? lain andjeun bae, Pangeran, Allah koering sadaja, anoe ijasa kitoe? Mana koering soemgdja ngarantos-ngantos bae ka andjeun; karantgn nja andjeun noe ngadamel eta saniskantgn perkawis. a aj. 30:26; p. 8:i5.
6 p. 3
:

13. c p.

17

12.

(i

Aj. 5

10

p. 10

13.

PASAL

15.

rridinja Pangeran nimbalan ka kaoela:


-L Masih * Moesa djeung Samoeel margk ka pajoeneun kami, hamo kami aja manah ka ijeu bangsa; oendoerkeun ti pajoeneun kami, sina ka laloewar! 'Ari geus kitoe, lamoenna ngaromong ka maneh: Koela ka loewar ka mana? seug koe maneh djawab: Kijeu timbalan Pangeran: " Saha-saha noe baris ka maot, nja ka maot; saha-saha noe baris ka pgdang, nja ka pgdang; saha-saha noe baris ka langlajeuseun, nja ka langlajeuseun; djeung saha-saha noe baris ka pangdjarahan, nja ka pangdjarahan. opat 'Sai"ta kami rek ngawasakeun bangsa ka maranehanana, lahiran Pa''

''

JERMIA
ngeran; nja eta pSdang, baris meuntjit; djeuug andjing, baris ngagoesoer; kitoe deui manoek awang-awaug djeung sasatoan boemi, baris ngahakan sarta baris ngaroeksak. 'Djeuug maranehanaua * koe kami rek didjadikeun matak ugagidir sakabeh karadjaau noe di boemi,
13

i;

81?

14

koe karaua Menase auak Hiskia, radja Joeda, tiua hal sakoer noe koe eta didi Jeroesalem. "Karaua saha noe rek karoenja ka maneh, Jgroesaleml djeung saha uoe rek hawatir ka maneh? sarta saha uoe rek ujimpang, nauja maneh salamgt hanteuna? 'Maueh geus ninggalkeun kami, lahirau Pangeran; nja maneh teh oendoer ka toekaug;
f

lampahkemi

<'

keun beusi djeung tambaga ti tanah kaler? 'Kamoektian maneh djeuug doenya-brana maneh koe kami bakal diselehkeun, sina dirajah, teu kalawan dibajar; nja eta tina sakabeh dosa maueh, djeung diua saw6w6ugkeran maneh. 'Sarta maueh koe kami bakal dipiudahkeun, diiringkeuu koe moesoeli-moesoeh maueh, ka hidji tanah noe tadina teu kanjahoan koe maueh; karaua aja seuneu hoeroeng diua sadjgro kami bgndoe, bakal moeutab diua loehoer maraneh.
''

a
15

p.

17

3.

6 p. 17

4.

laugkoeng oeniuga; moegi emoet ka koering, koering, sarasareng moegi ngalajad ka

Noen Paugeran! audjeuu noe

kitoe noe matak kami njodorkeun panangan kami ka maueh, sarta maneh koe kami diroeksakkeun kami geus bosSn kana haudjakal. Sarta maranehanaua koe kami ditapi koe ujiroe diua sagala lawaug tanah; koe kami disina kalapoeran anak; oemat kami koe kami digempoer, pedah teu barahk ti djalanna. 'Randana koe kgrsa kami geus djadi loba alah batau keusiklaoet; kamiwajah tengah poe ugadatangkeun ka maranehanaua hidji toekaug ngaroeksak, uji''
;
'

woeh moegi maugmaleskeun koering ka


noe pada uganijaja ka koeriug; moegi koeriug koe audjeuu oelah ditjandak keur audjeuu sabar ka dinja; tingalijen koering njandang kahinaan tina perkawis audjeuu. "Barang pangandika audjeuu kajDendak, kop koe koering ditgda; kalajan pangandika andjeuu ka koering djadi matak kaatohan sareug matak kaboengahan hate; karantgn koering katglah koe padjeneugan audjeuu, noen Paugeran, Allah sawadya-balad! 'Koering " tara dijoek diua karijoengan anoe
saleuseuriau, sareng tara soeka-soeka; tina sabab panangan andjeuu koering teh dijoek tjoenggelik bae, karantSn
18

'

10

17

lakakeun indoeng bargng djahna boedjang; kami ugadak-ngadak ninggangkeun ka diuja karoepSkan djeung kareuwasan. 'Noe geus ugadjoeroe toedjoeh djadi aloem, moepoetkeun njawana; ' keur beurang keneh panon-poena soeroep; djinisna njandang era djeung wirang ari sesa maranehanaua koe kami rek diselehkeun kana pSdang, hareupeuu moesoeh-moesoehua, lahiran Paugeran.
;

J6h.

14:14.
:

4
:

Djab. 99 6. c p. 43 28 25. ^ 2 Kadj. 21


:

Moesa 14:20; 11. d J6h. 14 11. g 36s. 51


:

21. e 5 19.

Sam. 7:9; Moesa


h
p. 6
:

12.

19

j p.

51

2.

j Am.

9.

10

11

12

Lah, iboe! " pibalaieuu koering, reh koering koe iboe diowokeun, djalma padoeaneun, nja djalma pasejaaneun saeusi tanah; koering teu mihoetaugkeun, sar6ng taja noe mihoetangkeunka koering, kitoe ge kabeh njarapa bae ka koeriug. 'Timbalau Paugeran: Saenja-Snjana, kami njoekgrkeun teh ka maneh matak djamoega; saenja-6njana, moesoeh teh keur waktoe katjilakaan sarta keur waktoe kasoekgran koe kami rek disina meuta sapaat maneh. a p. 20 7, 14. Naha aja beusi noe koewat motong:

koering koe andjeuu dipinoehkeun koe bebSndoe. 'Koe naon saugsara koering saendengna, ^ sareng raheut koering sakitoe pajahua, moeuggah teu daekeun tjageur? karah andjeuu jaktos ka koering kgrsa djadi sapertos waloengau saiit, tjai teu tetgp? Djab. 1:1. 6 p. 30:12, 15. Koe sabab eta, kijeu timbalan PaugeOepama maneh balik, tangtoe maran: neh koe kami dibalikkeun, soepaja marek deui di pajoeneun kami; sarta

oepama maneh ngaloewarkeun barang


moelja, teu tjampoer djeung barang hina, maneh pidjadieuu saperti lambe kami. Eta teh koedoe baralik ka maueh, ari maneh mah oelah balik ka darinja.'Sarta
ijeu baugsa koe kami rek didjadikeun ibarat koeta tambaga reugreug; nja eta bakal pada merangan

20

maneh ka

ka maneh, tatapi ka maneh moal pimarampoeheun; karaua kami noe njargngan ka maneh, pikeun njalametkeun

818

JERMIA
10

16.

21

ka maneh, sarta pikeun ngaleupaskeuu ka maueh, lahiran Pangeran. 'Tangtoe maneh koe kami dileupaskeun ti leungeun djalma goreng, djeung diloepoetkeun ti leungeun djalma lalim.
a
p. 1
:

djeung sora panganten awewe. 'Ari geus kitoe, ^ samangsa maneh ka ijeu bangsa ngoewarkeun sakabeh pangandika noe

18, 19

J6h. 3:8, 9.

PASAL

16.

geus kitoe aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandi2kana: "Maneh oelah boga pamadjikan, djeung oelah boga anak lalaki atawa 3 anak aw ewe dina ijeu enggon. 'Karana kijeu timbalan Pangeran hal anak lalaki djeung hal anak awewe, noe didjoeroekeun dina ijeu 6nggon, kitoe deui hal indoeng-indoengna, anoe ngadjoeroekeun inja, sai'ta hal bajja-bapana, anoe 4 ngajoegakeun inja dina ijeu tanah: 'Tangtoe paraeh, sarta kasangsara paehna; " moal aja noe njeungtjeurikan, sarta moal diraroewang; nja pada pidjadieun gemoek dina tonggong taneuh; ari eta pibejakeun koe pedang djeung koe langlajeuseun, * sarta majitna pidjadieun hakaneun manoek awang-awang, djeung 5 hakaneun sasatoan boemi. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Maneh oelah asoep ka imah noe kanalangsaan, djeung oelah ngadou aloek-aloekan, sarta oelah nan-

Ari

11

12

13

^'

dakeun hawatir ka darinja; karana kami geus njandak kasalametan kami ti ijeu
6

ngaromong ka maneh kijeu: Koe naon Pangeran ngandikakeun hal koela eta sakabeh pitjilakaeun noe sakitoe bangetna'? sarta naon teja kadorakaan koela, djeung naon teja dosa koela, noe koe koela dilampahkeun ka Pangeran, Allah oerang? 'Seng koe maneh djawab: Ari sababna, lahiran Pangeran, sapedah karoehoen maraneh naringgalkeun kami, sarta naroeI'oet ka aallahan, bari ngabaraktina djeung njarembahna ka dinja; ari kami mah koe eta ditinggalkeun, sarta toret kami hanteu diestoekeun. 'Ari moenggoeh maraneh teja, lamj^ah maraneh goreng ti batan karoehoen maraneh; karana maraneh, saenjana, loemakoe teh masing-masing pada noeroet kaheurasan hatena noe goreng, pada sangeuk ngadenge ka kami. Noe matak maraneh koe kami rek dialoeugkeun ti djero tanah ijeu ka hidji tanah noe tadina ten kanjahoan koe maraneh, boh koe diri maraneh, boh koe karoehoen maraneh; heug di dinja maraneh teh bakal ngabakti ka aallahan, beurang-peuting, sapedah kami moal maparin koernija ka maraneh. a p. 25 33. 6 p. 19 7. e p. 25 33.
tadi teja, sarta eta
''
'
' : : :

d g
14

3
p. 5

Moesa 19
:

27, 28. e Jeh. 24: 17.


:

p.

25

10.

bangsa, lahiran Pangeran, bareng kaasihan reudjeung kawglasan.'Noe matak dina ijeu tanah gede-leutik tangtoe paraeh; moal dikaloeboei', djeung moal aja noe njeungtjeurikan; kitoe deui moal
"^

19.

/j

p. 7

26. i 3

17; 17

23.^ 5 Moesa 28 36.


:

pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, harita eta teh moal njeboet deui: D6mi djoemSnenging Pangeran, noe nginditeta,

Koe sabab

masing njaho,

aja noe noerihan maneh, sarta moal aja noe ngagoendoelan maneh koe karana eta. 'Djeung moal aja noe nganteuran ka darinja keur kaprihatinan, baris ngalilipoer ka darinja j^edah kapapatenan, sarta moal aja noe mere
''
''

15

nginoem loemoer panglipoeran ka darinja pedali katinggal bapa atawa indoeng. 'Djeung deui maneh oelah asoep ka imah noe sidekah, s6dja miloe ngarijoeng, s6dja

16

dadaharan atawa nginoem. Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Masingnjaho,kami ti ijeu gnggon, hareupeun panon maraneh sarta keur djaman maraneh, ^rek ngaleungitkeun sora kaatohan djeung sera kaboengahan, sora panganten lalaki
'

tanah M6sir teja. pinjeboeteun kijeu: D6mi djoemgnenging Pangeran, noe nginditkeun oerang Israil ti tanah kaler, djeung ti sakabeh tanah ajana koe andjeunna diboewang teja; karana koe kami tangtoe diparoelangkeun ka tanahna, noe koe kami dipaparinkeun ka karoehoenna. 'Masing njaho, kami bakal njaoer pahka reja pisan, lahiran Pangeran, nja etapingaralaeunmaranehanana; sanggeusna kitoe kami bakal njaoer pamatang reja pisan, nja eta pimaroroeuu maranehanana ti oenggal goenoeng, djeung ti oenggal pasir, dalah ti djoeIsrail ti

keun oerang
'Enjana

mah

17

rang goenoeng-goenoeng tjadas. 'Karana ''sotja kami neuteup ka sakabeh djalanna;

JERMIA
maranehanana hauteu kailliugan ti pameunteu kami, djeung kadorakailnana
18

17.

Sl9

19

20

21

hauteu kapiudingan ti hareupeuu sotja kami. 'Tatapi kami rek naoer heula kadorakaiiuana djeuug dosaua, doewa patikglaueuu; pedah maranehanauauganistakeuu tauah kami koe bangke kauistaauana, djeung minoehkeun kagoengan kami koe kagiroekanana. 'Noen Pangeran, kahedasan koeriug, benteug koering, sareng pamoeroean koeriug keur maugsa kasoekerau! oeraug kapir mSugke ugadareuheus ka andjeun ti sadaja toeugtoeng boemi, bari kijeu aroeudjoekanana: Ari poesaka ti karoehoeu koeriug sadaja woeugkoel bohoug bae, " borak-borak, taja pisau maugpaatua. 'Naha mauoesa rek ujijeun aallahau kapau mah pikeuu sesembaheuuana? moal Snja eta teh Allah. 'Koe sabab eta, satgmeuua, kami rek mapariu njaho ka dariuja; sakali ijeu kami rek mapariu ujaho ka dariuja pauangau kami djeung kawasa kami; sarta taugtoe pada ugaujahokeun, " jeu djeueugau kami teh PaUgeraU. p. 23 7. & Aj. 34 21 p. 32 19.
"*
: : ; :

10

paujapa oeuggal-oenggal djalma, " noe ngaudSl ka pada mauoesa, sarta daging didjijeuu leungeuuua, djeuug hatena njingkir ti Pangeran! 'Ari noe kitoe pidjadieuu * ibarat noe boeroendoel di tauah lapaug; tijap-tijap datang kaugeunahan moal ugarasa; uja tjitjingna di noe garariug di tSgal lega, " taueuh paugset, sarta taja noe ng6uggouau. 'Salamet oeuggal-oenggal djalma noe ngaudgl ka Pangeran, anoe estoe ka Pangeran paugaudSlua! 'Ari noe kitoe ibarat taugkal dipSlak sisi tjai, sarta noe noedjoekeun akarna ka soesoekau; tijap-tijap dataug panas moal ugarasa, sarta daoenna tgteiJ hedjo sauadjan diua taoeu halodo eta moal salempang, djeung teu eureuu-eureuu boewahau. 'Ari hate teh djoelig ti batan sauiskara, estoe gering katjida eta teh saha noe piujahoeuu? 'Ijeu kami Pangeran f noe ugawaspadakeuu kana hate, ugararasa'^
*"

keun kana kaboeboewahan, uja eta soepaja mapariu ka hidji-hidji djalma noe11

c 1 Petr. 1

18.

p.

10:3.

e p.

33

2.

PASAL
Dosa

17.

Joeda geus ditoeliskeuu koe peso paugot, sarta koe tjougo iuteu paset; dioekirua diua papau hatena, sarta diua tataudoekau " altar-altar maraueh;'tjara auak-auakua ariuget ka altar-altar maranehanana djeuug ka * Asera-Aserana di p616bah sakoer kakaiau ugaroeuggoenoek, diua sakoer pasir loehoer. 'Goeuoeug kami reudjeuug pasisianana, ka-

roetkeuu djalauua, koemaha bae boewah pagaweauaua. 'Ibarat kasintoe, noe sok njokotan 6ndog anoe lain beunangua soraugan, uja kitoe djalma noe ujijeun kabeuugharan hauteu teroes djeuug hoekoem keur tgngah oemoerua eta bakal ninggalkeuu inja, sarta di pauoeugtoeugauana eta teh djadi boeroeug.
;

a
e

Djiib.

118

8.

6 p. 48

6.
:

c Ujab. 107
;

34.

d Sil.

IC 20.
:

Djab. 1:3. f p. 11

20

32:19.

12

loehoer
13

soetjian oeraug.

moektian maueh, sakabeh doenya-brana maueh, " koe kami rek diselehkeun sina dirajah, katoet enggon maueh noe laloehoer, tina sabab dosa, di saw6weugkerau maueh. 'Harita milik maueh, noe koe kami geus dipapariukeun ka maueh, koe maueh koedoe dilgpaskeun, sarta bougan soraugan; djeuug maueh koe kami bakal dikoemawoelakeun ka moesoehmoesoeh maueh, dina hidji tauah, noe tadina teu kanjahoau koe maueh; karana maraueh ^ geus ujijeun seuueu diua sa"^

14

13

10

djSro
17
5
:

kami bendoe, uja eta pimoeutaa


p.

beun salalauggeugua.
10
;

ii
:

is.

i 2 Badj.

p. 2

20. c p. 15

13.

p.

15

14. e 36a.

50

11.

Kijeu

timbalau

Pangeran:

Keuna

Pauglinggihan kamoeljaau, enggon ti mimitina, kitoe Suggon ka'Noen Pangeran, " Pangadjeng-ugadjgug Israil! sadajana noe ninggalkeuu andjeun, tinangtos meunaug era. Ari sakoer noe njingkir ti kami, bakal ditaroeliskeuu diua taueuh, sabab nariuggalkeuu Pangeran, * sirah tjai kahiroepan. 'Noeu Pangeran! " moegi koeriug ditjageurkeuu, tinangtos koeriug tjageur; moegi koeriug disalamgtkeun, tinangtos koeriug salamSt; karauten uja andjeun noe dipoedji koe koeriug. 'Saleresna, eta teh sok ugaromong ka koeriug Di mana paugandika Pangeran ? ^ sina geura boekti 'Ari koeriug teja teu ugaggntakkeuu tina samistina pangaugou noe ngix'ing andjeun; sargng poe katiwasau koe koering teu dipikahajang, andjeun laugkoeug
: !

820

JERMIA
2B

18.

17

18

oeninga; uaou-naon noe geus ka loewar ti biwir koeriug, datangna ti pajoeneuu andjeun. Moegi andjeun oelah djadi kareuwasan ka koering; " mapau andjeun noe djadi panjalindoengan koering keur poean katjilakaan. 'Anoenganijaja ka koering f moegi sina mareunang era, doepi koering mah moegi oelah dongkap ka era; itoe moegi sina maremiang reuwas, doepi koering mah moegi oelah dongkap ka reuwas moegi dongkapkeun ka maranehanana eta poe katjilakaan, sareng moegi roeksakkeun
'

boemi Jeroesalem, sarta

ijeu
'

nagara

tangtoe dieusian salalangggngna. Malahmalah ti sagala nagara Joeda, djeung ti sakoeriling Jgroesalem, kitoe deui ti tanah Binyamin sarta ti tanah handap, ti pigoenoengan reudjeung ti kidoel, pidaratangeun noe nganteurkeun pikoerbaneun doeroekan, pikoerbaneun
peuntjitan, pikoerbaneun kadaharan reudjeung doepa, kitoe deui nganteurkeun

pikoerbaneun pamoedji ka gSdong Pa27

maranehanana, karoeksakan doewa


kel! a
fl

ti:

p.

14
16
:

8.

6 p. 2

13. c Djab. 6
:

3.

J6s. 5

19.

p.

19. / Djab. 35

40

15.

19

Kijeu timbalan Pangeran ka kaoela:

Maneh geura leumpang, koedoe nangtoeng di djgro lawang anak bangsa ijeu, anoe geus maranti radja-radja Joeda asoep-kaloewar teja, sarta di sambarang 20 lawang Jeroesalem; 'djeung koedoe mitjatoer kijeu ka darinja: " Eh^ radjaradja Joeda, djeung sakabeh oerang Joeda, sarta sakabeh priboemi Jgroesalem, noe arasoep ka ijeu lawang-la2iwang! geura darengekeun. 'Kijeu timbalan Pangeran Mangka hade-hade ka
:

ngeran. 'Sabalikna, oepama maraneh teu ngadenge ka kami, pgrkara njoetjikeun poe sabat, djeung pSrkara oelah barangbawa djeung oelah asoep ka lawang Jgroesalem dina poe sabat mah: tangtoe kami ngajakeun seuneu dina lawang-lawangna nja eta pingalgboereun gedong-gedong Jgroesalem, sarta
;

moal beunang dipareuman.


b

p. p.

19

3.

Neh.

13:15,

19.
4.

Moesa 20:8. d

7:26;

11 :8. e p.

22:2,

PASAL
{

18.

diri

maraneh

poma oelah barangbawa


3

22

23

24

dina poe sabat, djeung oelah ngasoepkeun babawaan ka lawang Jeroesalem. 'Kitoe deui " oelah ngaloewarkeun babawaan ti imah maraneh dina poe sabat, djeung oelah ngalampahkeun pagawean naon-naon nja koedoe pada njoetjikeun poe sabat, sakoemaha noe koe kami ditimbalkeun ka karoehoen maraneh teja. 'Demi eta teu ngadarenge, teu njarondongkeun tjeuli-tjeuli atjan, anggoer pada ngaheuraskeun beuheungna, pada sangeuk ngadenge, djeung sangeuk narima pamgperih. 'Ari geus kitoe, oepama maraneh temen nja ngadenge ka
;

Tjeu teh pangandika, noe didatangkeun -Lka Jermia ti Pangeran, kijeu pangandikana: 'Maneh geura dangdan, koedoe indit ka imah pandjoenan; ari di dinja kami ka maneh rek ngabedjakeun pangandika kami. 'Bral kaoela indit ka imah pandjoenan; parSng eta keur mi-

lampah pagawean dina perbot. 'Ari eta wadah, noe koe manehanana didjijeun
koe taneuh likSt teh, peupeus dina leungeun pandjoenan pek dihantja njijeun deui wadah, sakoemaha pangrasa pandjoenan teh pibengreun njijeun. Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak-intjoe Israil naha kami karah teu bisa ngadamel ka maraneh sakoemaha lampah eta pandjoenan? Jahiran Pangeran. Masing njaho, saperti taneuh likgt dina leungeun pandjoenan, nja kitoe maraneh, anak-intjoe Israil! dinapanangan kami. Samangsa-mangsa kami ngandika hal hidji bangsa atawa hal hidji karadjaan, * jen koe kami eta
; !
'

''

kami, lahiran Pangeran, teu ngasoepijeu nagara bari njoetjikeun poe datang ka teu ngalampahkeun pagawean naon-naon dina poe eta 'tangtoe ka lawang-lawang ijeu nagara piarasoepeun radja-radja djeung kapala-

keun babawaan ka lawang

dina poe sabat,


sabat,

'

25

kapala,

"

darijoek dina korsi

taroempak

Dawoed, kareta djeung taroempak

koeda, nja diri radja-radja djeung kapala-kapalana, oerang Joeda djeung pri-

bakal diraboet, diboerak-barik sarta diggmpoer: 'ana eta bangsa^ noe koe kami diandikakeun kitoe, seug tobat, mitjeun kagorenganana, " tangtoe kami handjakal koe hal jiitjilakaeun, noe koe kami dikgrsakeun didamgl ka dinja teja.

JERMIA
9

19.

821

10

'Djeung samangsa-mangsa kami ngandika hal hidji bangsa atawa hal hidji karadjaan, * jen koe kami eta bakal diadggkeun sarta dipSlak: 'ana eta teli seug migavre goreng di pajoeueun kami, teu ugadenge ka timbalan kami, tangtoe kami handjakal koe hal kabagdjaan, noe koe kami didjangdjikeun barisnga-

19

11

ngeunahkeun ka dinja

teja.

'Manaajeuna
20

mitjatoer ka oerang Joeda djeung ka priboemi Jgroesalem, kijeu nja pok: Kijeu timbalan Pangeran: Masing ujaho, kami keur ngadamgl baris pitjilakaeun maraneh, sarta kami keur nga-

maneh gem'a

manah-manah
neh
"
;

baris jjibalahieun

mara21

geura tarobat, bari pada mitjeun djalaii sorangan noe goreng, sarta haradekeun djalan maraneh djeung paga12

tau toret, djeung djalma pintSr moal kaleungitan tarekah, sarta nabi moal kaleungitan piwoeroek. Hajoe, oerang meupeuh ka JSrmia " koe letah, sarta oerang oelah ngargggpkeun ka omonganana, naon bae! n p. 9:8; 20:io. Noen Pangeran! moegi-moegi ngargggpkeun ka koering, sargng moegi dangoekeun omongan djalma noe madoean ka koering. 'Karah " kahadean koe eta rek dibalSs koe kagorengan? Karantgn ^ eta geus njarijeun piloewang pikeun njawa koering. Moegi emoet, koering teh sSring marSk kapajoeneun andjeun, mioendjoek perkawis eta kana pidjamoegaeunana, hajang ngoendoerkeun bSbgndoe andjeun ti maranehanana. 'Sa-

wean maraneh. 'Demi


kijeu
:

eta
;

ngaromong

f Ah, tjoemah bae karana koela loemakoe teh hajang noeroet pikiran sorangan, sarta koela pada sedja ngalampahkeun kaheurasan hate sorangan noe goreng. a Eoem a 21. J p. l 10. c p. 26 3.
:

bab kitoe, anak-anakna moegi diselehkeun kana langlajeuseun, sarSng diwarerggkeun ka pangawasa pedang; awewena moegi pada kalapoeran anak kalajan

djaradi

randa,

sai'gng

salakina

rf

p. 1

10. e p.

25

5.

p.

25

16.

22

13

14

Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran: " Geura pada natanjakeun di bangsa kapir, saha noe ngadenge anoe kitoe pgtana ? Parawan Israil milampah anoe teuing matak idjid. Naha saldjoe
'

15

goenoeng Libanon daekeun tjoel kana batoe karang tSgal? atawa tjai tiis, anoe ngotjor ti noe djaoeh teja, naha daekeun saat? 'Karana * oemat kami geus mopohokeun ka kami,ngaroekoesna ka noe teu hasil ari koe eta maranehanana geus ditaradjongkeun dina djalanna, aja dina " djalan lawas teja, sarta
;

23

moegi sina pada dipeuntjit paeh; ari baroedjangna moegi sina pada kasamboet pgdang dina pSrang. 'Moegi aja djSdjSritan tarik tina imah-imahna, samangsa maranehanana koe andjeun ngadadak didatangan barisan; karant6n " eta geus njarijeun piloewang baris naheunan ka koering, sareng njaroempoetkeun djirgt pikeun soekoe koering. 'Doepi andjeun, Pangeran! langkoeng
oeninga dina saniskantgn akalna nga-

moesoeh ka koering, bawaning ngarah moegi oelah ngahampoera kana pati; kadorakaanana, sargng dosana moegi
'^

16

disina njorang sisimpangan, nja djalan noe teu ngemplong; 'soepaja tanahna ^ didjijeun matak mSlgnggk, tjektjreka-

oelah dileungitkeun ti pajoeneun andjeun; Igresna moegi sina pada ngadjoprak di pajoeneun andjeun; keurwaktoe andjeun bgndoe moegi midamel kitoe

ka maranehanana.
b Djab. 35
;

a
:

Moesa 44
:

4.

17

neun lauggeng; saha-saha noe ngaliwat ka dinja bakal mS16ng6k, bari gogodgg. 'Maranehanana koe kami bakal dipaboerisatkeun ti hareupeun moesoeh, saj)6rti koe angin ti wetan ari keur poean maranehanana balahi, kami bakal nembongkeun poengkoer ka maranehanana, moal nembongkeun pameunteu.
;

7.

Djab. 119

110.

d Djab. 109

14.

PASAL

19.
:

Kijeu timbalan Pangeran Maneh geura


leumpang, koedoe meuli hidji kendi boewatan toekang parijoek, sarta koedoe mawa sawareh kokolot bangsa djeung sawareh kokolot panghoeloe. 'Seug maneh koedoe ka loewar " ka Igbak anak Hinom, anoe aja di hareupeun lawang Harsit; toeloej maneh di dinja koedoe ngoewarkeun pangandika, noe koe kami bakal diandikakeun ka

p. 2

10. J p. 2
p.

32; 3
;

21. c p. 6: 16.

dp. 19

8.

e Aj.

27:21;

11.

18

Tidinja djalma teja ngaromong: Hajoe, oerang nejangan djalan njilakakeun JSrmia karana panghoeloe moal kaleungi;

822
3

JERMIA
11
*

20.

maneh. "Nja maneh koedoe mitjatoer


Eh, raclja-radja Joeda, djeung sakoer priboemi Jgroesalem! geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran. Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Masing njaho, kami rek ngadatangkeun katjilakaan ka ijeu 6nggon, anoe matak saha-saha noe ngakijeu:
"^

maneh,

'bari mitjatoer

ka darinja: Kijeu

denge wani ngeng-ngengan tjeulina. 'Sapedah geus pada ninggalkeun kami, djeung ugagasab ijeu gnggon, sarta ngaroekoes di dinja ka aallahan, noe tadina teu kanjahoan koe maranehanana, boh koe diri maranehanana, boh koe karoehoenna, atawa koe radja-radja Joeda; katoeroeg-toeroeg ^ ijeu Snggon koe maranehanana geus dipinoehkeun koe g6tih noe teu salah. 'Karana " maranehanana geus njarijeun sakoer pamoedjaan Baal, baris ngadoeroek anakanakna koe seuneu, didjijeun koerban doeroekan adjang si Baal; anoe teu ditimbalkeun koe kami, soemawon diandikakeun, malah kami taja manahmanah atjan kana kitoe teh. 'Koe sabab eta, masing njaho, jjidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, i harita ijeu enggon moal disgboet deui Topet, atawa Lebak anak Hinom; nja bakal disgboet Lebak maehan. 'Sarta kami tangtoe ngagaplahkeun tarekah oerang Joeda djeung
oerang JSroesalem dina ijeu enggon; sarta maranehanana koe kami rek disina raroeboeh koe pSdang di hareupeun moesoeh-moesoehna, djeung koe leungeun sakoer anoe ngarah patina; ari majitna koe kami rek dipaparinkeun keur hakaneun manoek awang-awang, sarta keur hakaneun sasatoan boemi. ijeu nagara koe kami 'Djeung deui rek didjadikeun matak melengek sarta tjektjrekaneun; saha-saha noe ngaliwat ka dinja bakal mglSngek sarta njektjrek tina hal sakabeh balahina. 'Samalah maranehanana koe kami bakal disina ngahakan daging anakna lalaki djeung daging anakna awewe, sarta pingahakaneun daging batoer pada batoer, eukeur dikgpoeng sarta eukeur diangseg, mangsa maranehanana diangsgg koe moesoeh-moesoehna djeung koe sakoer anoe ngarah patina. 'Tidinja kfendi teja koe maneh peupeuskeun di hareupeun eta djalma-djalma noe mariloe djeung
''
'' '

12

timbalan Pangeran sawadya-balad: Tjara kijeu pgtana kami engke meupeuskeun ijeu bangsa reudjeung ijeu nagara, ^ sakoemaha noe meupeuskeun wadah boewatan pandjoenan, anoe hanteu beunang dihadekeun deui; sarta djalma bakal ngaloeboer di Topet, sabab euweuh deui gnggon pigeusaneunngoeboer.'Tah, kitoe pikersaeun kami ngadamel ka ijeu enggon sarta ka priboemina, lahiran Pangeran; teggs ijeu nagara koe kami rek
^'

13

didjadikeun sapgrti Topet. 'Ari imah Jeroesalem, djeung imah radja-radja Joeda, noe kanaradjisan, pidjadieun sapgrti ijeu gnggon Topet, tgges sakabeh imah, gnggon maranehanana ngaroekoes dina hateup-hateupna ka sakabeh balad langit, bari njitjikeun koerban inoeman adjang aallahan. a p. 7 3i.
'
:

6 p. 17 20. c 1 Sam. 3 11. d p. 22 3. e p. 82 35. f p. 7:31. q p. 34:20. h p. 18:16. i 5 Moesa 28:53; Njanj. 4:10. j JSs. 30:14. h p. 7:32. ? p. 32:39; S6p. 1:5.
: : : :

14

Tidinja Jgrmia moelih ti Topet, samantas andjeunna koe Pangeran dipiwarang ka dinja ngawedjang teja; toeloej Jermia ngadeg di boeroean ggdong Pangeran, sarta misaoer ka sakabeh

15

djalma-djalma: 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil Masing njaho, kami tangtoe ngadatangkeun ka ijeu dajeuh djeung ka sakabeh nagarana
:

eta sakabeh katjilakaan, noe koe kami dilahirkeun rek dikeunakeun ka dinja teja; " tina sabab pada ngaheuraskeun

beuheungna, sarangeukeun ngadenge ka pangandika kami. a p. 17:23.

PASAL
Barang Pashoer

20.

poetra Imer, panghoeloe, noe djadi pangoeroes geggdoeg dina ggdong Pangeran, ngareungeu Jgr-

mia ngawgdjangkeun pangandika noe


2

tadi teja, 'pek Pashoer teh meupeuh ka nabi Jgrmia, bari toeloej diasoepkeun ka pangberokan, noe di djgro lawang

10

Binyamin, lawang girang, anoe di ggdong Pangeran. 'Ari geus kitoe, isoekna Jgrmia koe Pashoer dika-loewarkeun ti pangberokan. Toeloej Jgrmia misaoer ka dinja: Ngaran sampejan koe Pangeran teu disgbatkeun Pashoer; nja disebatkeun teh Magor-Misabib. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho,

JERMIA
maneli koe kami rek didjadikeun
j^a11

21.

S23

njingsijeunan ka diri maneh sarta ka sakabeh kaliadean maneh; nja etapira-

roeboeheun koe p6daug moesoeh-moesoebua, sarta katendjo koe pauon maneh; djeung sabangsa Joeda koe kami bakal diselehkeun ka leungeun radja Baboel, toeloej koe eta dibarojong ka Baboel, sarta disabStan koe p6dang. ? 'Djeung deui kami bakal njelehkeun sakabeh kamoektian ijeu nagara, sakabeh beubeunangan tjapena, sarta sakabeh barangna noe moelja-moelja; " malah sakabeh doenya-brana radja-radja Joeda koe kami bakal diselehkeun ka leungeun moesoeh-moesoehna; tangtoe koe eta dirarajah, djeung ditjokotan, 6 sarta diakoetan ka Baboel. 'Ari maneh teja, Pashoer, djeung sakabeh noe tjaritjing di imah maneh, pilaleumpangeun asoep ka pangdjarahan, sarta maneh pidatangeun ka Baboel, djeung maneh pipaeheun di dinja, toer dikoeboer di dinja; nja maneh djeung sakabeh kahadean maneh, noe koe maneh diwgdjang
7

ka dinja. 'Nanging Pangeran noe njargngan ka koering, * sapgrtos prawira pikarisieun; koe pgrkawis kitoe sakoer noe nganijaja ka koering tinangtos pada titadjong, sarSng moal meunang; tinangtos

areraeun langkoeng-langkoeng, sa-

12

bab teu pintSr lalampahanana; nja pinjandangeun wiwirang langggng, noe teu kenging dipopohokeun. 'Nanging, noen Pangeran sawadya-balad, noe ngararaoskeun djalma bSngr, f noe langkoeng waspaos kana kaboeboewahan sarSng kana hate! moegi koering dipaparin nendjo balesan andjeun ka darinja; karantSn nja ka andjeun koering geus
ngoendjoekkeunpgrkawiskoering.'Geura njaranji ka Pangeran; geura maroedji ka Pangeran; karana andjeunna geus ngaloewarkeun njawa djalma waloerat ti a p. i:5, 7. leungeun djalma garoreng.
6 p.
e p.

13

15

10.

Kor. 9

16, 17.

Tjab. 31

14.

15: 20; 23:40. ^ p. 11: 20.

14

15

10

andjeun bareto ngawoedjoek ka koering, sareng koering teh kawoedjoek; andjeun bedas ti koering, sareng andjeun noe meunang; ari koering teh geus djadi seungseurikeuneun saj^opoe; * sadajana ge mojok ka koering. 'Karanten satijap-tijap koering ngomong, koering teh sok ngadjgrit, ngoewarkeun pangauijaja sareng karoeksakan; jaktos pangandika Pangeran ka koering djadi matak diwiwirang sarSng matak dihihina sapopoe. 'Ana koering ngomong: Ah, aing moal deui-deui njgboetkeun andjeunna, sarta moal ngomong-ngomong deui mawa padjgnSngan andjeunna, " seug di djero hate koering djadi kawas seuneu ngagoelak kakoeroeng koe raga koering ari koering teh maksa maneh nahankeun, nanging teu w6rat. 'Sajaktosna koering ngoeping omong goreng djalma loba, panjingsijeunan ti sakoeriling. Geura pada kglakkeun! hajoe, oerang kelakkeun Jermia, [tjek] sadajana djalma noe roentoet sarSng koering; pada ngintip-ngintip, kahajangna koering tidikfis; [tjekna]: Boa-boa eta pikawoedjoekeun; tangtoe beunang koe oerang, heg oerang mal6s
"
;

make bohong teja. Noen Pangeran!

a 2 Eadj. 20

17.

16

17

18

" Sing disapa poe kaoela didjoeroekeun; poe kaoela koe iboe didjoeroekeun oelah diberkahan! 'Sing disapa djalma noe mopojan ka rama kaoela^ pokna: Andjeun kagoengan poetra pameget; ngaboengahkeunana katjida ka rama kaoela. 'Djalma teja sing djadi saperti nagara ^ noe koe Pangeran dibalik teja, sarta teu handjakaleun; wantji isoek eta djalma sing ngadenge djedjSritan, sarta wantji t6ngah poe sing ngadenge soesoerakan perang. 'Sapedah kaoela " teu dij^aehkeun keur masih dikandoeng; moen kitoe mah iboe kaoela minangka koeboeran kaoela, sarta pianakanana bobot langggng. 'Na koe naon kaoela ka loewar ti pianakan, soepaja nendjo kasoesahan djeung kasoekeran, sarta njandang era satoetoep

Oemoer?
c Aj.

Aj.

3:1;

p.

15:10. b

Mot.s.i

19:25.

10:18.

PASAL

21.

"^

Ijeu teh pangandika, noe didatangkeun ka Jgrmia ti Pangeran, keur mangsa radja Sidkia ka Jermia miwarang Pashoer poetra Malkia djeung SSpanya poetra MaSseja, noe djadi panghoeloe, kijeu: 'Moegi mangnaros" mihatoer keun kaoela sakabeh ka Pangeran; karana Ngboekadnesar, radja Baboel, mSrangan ka kaoela; malah-mandar

824

JEEMIA
11

22.

Pangeran kSrsa midamgl ka kaoela sakabeh noemoetkeun sadajana moedjidjatna, soepaja sina moendoerii kaoela.
a
3
p.

12

37:3.

10

Ngalahir Jgrmia ka eta teh: Sampejan koedoe ngoeninga kijeu ka Sidkia teh: 'Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Masing njaho, " kami rek malikkeun parabot pgrang, noe ditjekgl koe leungeun maraneh; noe koe maraneh dipake mgrangan ka radja Baboel djeung ka oerang Kasdim, noe ngargpoeng ka maraneh, ti loewareun koeta; sartakoe kami rek dikoempoelkeun ka tgngah ijeu nagara. 'Djeung kami koe andjeun rek merangan ka maraneh, * make panangan noe njodor sarta asta kawasa, make b6ndoe reudjeung wera, sarta make sewot rosa pisan. "Djeung deui kami rek ngaggboeg ka sakoer noe ngeusian ijeu nagara, boh ka manoesa, boh kasasatoan; tangtoe paraeh kabeh koe lantaran pageboeg rosa pisan. 'Sanggeusna kitoe, lahiran Pangeran, seug Sidkia, radja Joeda,katoetmantri-mantrina reudjeung djalma noe loba, sakoer bae noe kari di ijeu nagara, loepoet tina paggboeg, tina pedang djeung tina langlajeuseun, " koe kami rek diselehkeun ka leungeun Neboekadnesar, radja Baboel, djeung ka leungeun moesoeh-moesoehna, sarta ka leungeun sakoer noe ugarah patina; toeloej eta koe Neboekadnesar bakal disabetan koe seuseukeut pedang; moal Neboekadnesar mikawatir ka darinja, moal mikaroenja, djeung moal mikawelas. 'Sarta maneh ka ijeu bangsa koedoe mitjatoer deui: Kijeu timbalan Pangeran: Masing nganjahokeun, kami di hareujjeun maraneh ngajakeun djalan matak hiroep djeung djalan matak paeh. 'Saha-saha f noe tetep di djgro ijeu nagara, tangtoe paeh koe pgdang, koe langlajeuseun atawa koe pageboeg; sabalikna, sahasaha noe ka loewar, njerahkeun maneh ka oerang Kasdim, noe ngargpoeng ka maraneh mah; tangtoe hiroep, sarta ngabogaan njawana sap8rti djarahan. 'Karana kami njanghareup ka ijeu nagara
"^
'^

Ari moenggoeh bangsa radja Joeda, geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran. 'Eh, bangsa Dawoed kijeu timbalan Pangeran: " Koedoe saban isoek ngoeroeskeun hoekoem, djeung koedoe ngaleupaskeun djalma noe dikarinah ti leungeun djalma noe nganijaja; oelah koengsi bendoe kami bidjil saperti seuneu, sarta ngagedoer, wani taja noe bisa
!

13

mareumkeun, tina sabab kagorengan pagawean maraneh. 'Masing nganjahokeun, kami ngamoesoeh ka maneh, eh
noe tjitjing di lebak, sai'ta di goenoeng karang tanah rata! lahiran Pangeran; noe sok ngaromong Saha noe pitoeroeneun ngaroeroeg ka oerang? djeung saha noe piasoepeun ka pangtjitjingan oerang ? Geus tangtoe kami njiksa ka maraneh, * noeroetkeun boewah pagawean maraneh, lahiran Pangeran; sarta kami rek ngajakeun seuneu dina leuweungna; nja eta pingaleboereun sakabeh noe aja sa:
'

koerilingna.

p.

22

3.

z.

p.

17

lo; 32

19.

PASAL

22.
:

Kijeu timbalan Pangeran Maneh geura indit ka gedong radja Joeda, sarta
2

dinja ijeu pangandika, 'kijeu pitjatoereun maneh: " Eh, radja Joeda, noe dijoek dina korsi
di

koedoe njatoerkeun

dengekeun ijeu pangandika Pangeran; nja maneh, djeung mantrimantri maneh, sarta rahajat maneh, sakoer bae noe arasoep ka ijeu lawang-lawang. 'Kijeu timbalan Pangeran: * Koedoe pada ngalampahkeun kaadilan djeung kabgneran, djeung koedoe ngaleupaskeun djalma noe dikarinah ti leungeun djalma noe nganijaja; sarta oelah neungteuinganan ka semah, ka pahatoe djeung ka randa; oelah sakawenang-wSnang, djeung oelah ngoetjoerkeun gStih noe
ten
salah dina ijeu gnggon. Karana oepama maraneh ngalampahkeun noe
'

Dawoed!

kitoe pgtana sarta sagnjana,

"

tangtoe

soepaja tjilaka, lain soepaja bagdja, lahiran Pangeran tangtoe diselehkeun ka leungeun radja Baboel, seug nagara teh koe eta bakal dihoeroe koe seuneu.
;

ka lawang-lawang ijeu gedong piarasoepeun radja-radja, darijoek dina korsi Dawoed, taroemj^ak kareta djeung taroempak koeda; nja diri radja, djeung
5

mantri-mantrina, sarta rahajatna. 'Sabalikna,

ka
ijeu

ijeu

oepama maraneh teungagoegoe pangandika mah, kami soempah

a
e

p.
.5

32 5. 6 2 Moesa 6 6. c p. 22 Moes,a 30 15. f p. 38 2.


: :

25.

cZ

p.

13

14.

njgboet diri kami, lahiran Pangeran, jen

gSdong

mgngke

djadi

tarikolot.

JERMIA
G

22.

825

'Ivarana kijeu timbalan Pangeranhalggdong radja Joeda Maneli koe kSrsa kami ibarat tanah Gilad, ibarat poentjak goe:

17

noeng Libanon; mo gagal maneh koe kami didjadikeun t6gal, uagara noe ten dieusian. 'Karana kami njoetjikeun toekang ngaroeksak reja pisan, baris ngamoesoeh ka maneh, hidji-hidji djalma djenng parabotna ari eta tangtoe noewaran ki jioetri maneh noe aroentjoel, bari seg diaraloengkeun kana seuneu. 'Sarta reja pisan bangsa kapir pingabari pada liwateun ka ijeu nagara,
;

18

kitoe hasilua nganjahokeun. ka kami, lahiran Pangeran. Sabalikna, panon maneh djeung hate maneh mah taja deui ngan ngarah kaoentoengan sorangan, djeung ngarah ggtih noe teu salah, sarta dikoetjoerkeun; kitoe deui ngarah nganijaja djeung neungteuinganan, sarta dilampahkeun. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran hal pgrkara Jojakim poetra Josia, radja Joeda teh Moal aja noe
'

'^

ngaromong djenng batoerna: Naon sababna noe matak Pangeran ngadamSl noe sakijeu petana ka ijeu nagara gSde? 'Tangtoe didjawab kijeu: Koe sabab
djalmana naringgalkenn pgrdjangdjian Pangeran AUahna, djeung njarembahna ka aallahan, sarta ngabaraktina ka dinja.
a
p.
1

19

aloek-aloekan koe karana Jojakim teh kijeu: Adoeh, doeloer kaoela lalaki! adoeh, doeloer kaoela awewe moal aja noe aloek-aloekan koe karana eta kijeu Nja Adoeh, goesti adoeh, sinoehoen bakal dikoeboer sangoeboer kalde, diditoeeun goesoer, seg dipitjeun ka beh lawang Jgroesalem. Mik. 3 lo uab. 2 12.
"
;
'

'^

Moesa 24:14.

c 1 Eadj.

13:30. d

p.

36:30.

20

17:20.

b
9.

p.

7:6;

21:12.

p.

17:25.

Greura oenggah ka goenoeng Libanon, bari seug djgdjeritan sarta di goenoeng


;

d
10

Badj. 9:8,

Montong njaleungtjeurikan " noe maot teja, sarta montong dipake hawatir;
anggoer sing rosa nja njaleungtjeurikan * noe leumpang teja, karana moal moelang deui, sarta moal nendjo deui tanah asalna. 'Karana kijeu timbalan Pangeran hal pgrkara Saloem poetra Josia, radja Joeda, noe ngaradjaan ngaganti Josia ramana, noe ka loewar ti ijeu enggon teja: Eta moal moelang deui sategesna di enggon ajana ka dijeu dibojong, " nja di dinja pipaeheunana, sarta ijeu tanah koe eta moal katendjo
'

21

Basan maneh koedoe dedSngekan; djeung koedoe djedjSritan ti goenoeng Abarim karana sakabeh kanjaah maneh geus raroeksak. 'Kami ngandika ka maneh
keur mangsa maneh genah; * demitjarek maneh mah: Moal ngadenge. Kitoe lampah maneh ti ngongora, jen maneh teu ngadenge ka timbalan kami. 'Sakabeh pangangon maneh engke diangon koe angin, djeung kanjaah maneh gngke laleumpang asoep ka pangdjarahan tangtoe mangsa eta maneh teh era djeung wirang tina sakabeh kagorengan maneh. 'Eh maneh, noe tjitjing di goenoeng Libanon, noe njajang dina ki poetri tada teuing maneh matak pikaroenjaeun samangsa maneh kadatangan sangsara, nja njeri tjara noe keur ngadjoeroe.
;
! ''

11

22

12

23

deui.
13

o 2 Bab. 35

24. 6 2

Bab. 36

4.

c 2 Kadj. 23

34.

Pibalaieun noe njijeun imahna " make lampah teu bener, djeung njijeun lotengna make lam2Dah teu adil; * noe

14

ngagawekeun batoerna hanteu dibajar, sarta koelianana hanteu dibere ka dinja 'noe ngomong kijeu: Aing dek njijeun hidji gSdong ggde pikeun aing, sarta
loteng djalembar Toeloej notes njijeun djandela keur dirina, djeung dihateup koe kai poetri; sarta dipoelas koe ontan. 'Naha maneli pidjSngngeun radja sabab ngadoean koe kai poetri'? karah bapa maneh lain dadaharan reudjeuug nginoem, sarta ngalampahkeun kaadilan djeung kabengrani Geuning eta tehharita djamoega. 'Eta teh ngoeroeskeun
!

(I

p.

30

14. 6 p. 6

17; 7

24. c p. 6

24.

24

Demi hiroep kami, lahiran Pangeran, masih Kenya anak Jojakim, radja Joeda,
djadi
tjingtjin
ti

ngan kami
25

pangStjapan dina panakatoehoe oge, moal loepoet


'

maneh koe kami dibetot ti dinja. Sarta " maneh koe kami engke diselehkeun ka
leungeun sakoer noe ngarah pati maneh, djeung ka leungeun sakoer noe dipikasijeun koe maneh, tegSs ka leungeun Neboedaknesar, radja Baboel, djeung ka leungeun oerang Kasdim. Samalah maneh, * reudjeung indoeng maneh anoe ngadjoeroekeun ka maneh, gngke koe kami dialoengkeun ka tanah sedjen, arioe
'

15

26

16

prakara djalma balangsak sarta djalma miskin; geuning harita djamoega. Tab,

826
lain asal
27

JERMIA
maraneh didjoeroekeun
"

23.

sarta

maraneh piparaeheun

di dinja. 'Ari

kana

djeung Israil pingenggoneun sSnang ati sarta kijeu pingaraneunana noe bakal
disareboet: Pangeran kabSnSran oerang. 'Koe sabab eta, masing njaho, * pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, harita eta teh moal njargboet deui: Demi djoemSnenging Pangeran, noe nginditkeun oerang Israil ti tanah Mgsir teja. Enjana mah pinjareboeteun kijeu: Demi djoemenenging Pangeran, noe nginditkeun sarta ngadatangkeun toeroenan anak-intjoe Israil ti tanah kaler, djeung ti sakabeh tanah ajana koe kami diboewang teja; karana tangtoe ngarSnggonan deui tanahna sorangan.
'

tanah anoe dii^ikangen koe maranehanana, hajang balik ka dinja, moalkoengsi

ka dinja baralik
a
28
p.

deui.
:

34

20, 21. b 2 Kadj. 24

12, 15. c p. 52

34.

Koetan eta djalma ngaran Konya teh wadah noe dipikatjoewa nja dipeupeuskeun? atawa manehanana" djadi parabot noe ten dipikasoeka? Koe naon
djadi

29

30

mana diaraloengkeun, dirina djeung toeroenanana, diparitjeun ka tanah * noe tadina teu kanjahoan koe maranehanana ? Eh tanah tanah tanah dengekeun ijeu pangandika Pangeran: 'Kijeu timbalan Pangeran Geura taroeUskeun eta djalma hamo boga toeroenan, djalma noe moal loeloes saoemoerna; karana toeroenanana hamo loeloes, hidji ge moal aja noe dijoek dina korsi Dawoed, marentah deui ka Joeda. a p. 48 38. 6 p. 5 19.
'

a J6s. 4:2; 32:1;

p.

33: 15. 6

p.

16:14.

Ijeu pgrkara nabi-nabi. Hate kaoela asa peupeus di djero diri kaoela, sakabeh toelang kaoela ngalalgper; ka-

PASAL
Pibalaieun
"

23.

pangangon, noe ngagempoer djeung ngabalentjarkeun domba angonan kami! lahiran Pangeran. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil, hal pangangon noe ngarangon oemat kami Domba kami koe maraneh geus dipabalentjarkeun sarta dipabargntjajkeun; hanteu pisan diriksa koe maraneh. Masing nganjahokeun, kami rek njiksa ka maraneh tiua hal kagorengan pagawean maraneh, lahiran Pangeran. 'Ari sesa domba kami * koe kami mengke dikoempoelkeun ti sakabeh tanah ajana koe kami diboewang, sarta rek dipoelangkeun deui koe kami ka pangangonanana toeloej bakal bara:

nahan sarta ngalobaftn. Malah " kami bakal ngadggkeun pipangangoneun, nj6kel ka darinja; nja eta tangtoe ngarangon ka darinja, sarta moal sarijeuneun
'

oela geus djadi sa^oerti djalma noe mabok, tjara djalma noe kasorang koe anggoer; tina sabab Pangeran, djeung tina sabab pangandikana noe leuwih soetji. 'Karana tanah teh " pinoeh koe djalma ranjedan; karana tanah teh prihatin tina sabab keuna panjapa; jiangangonan tegal lega gararing; ari kalakoean maranehanana goreng, djeung pangawasana teu bSner. 'Karana ^ bagija nabi, bagija panghoeloe, pada moenapek sanadjan di gedong kami koe kami kapanggih kagorenganana, lahiran Pangeran. 'Koe sabab eta, " djalanna pidjadieun ka maranehanana ibarat noe laleueur di noe poek; bakal didjarongklokkeun, seg pada tigedeboeg di dinja; karana kami tangtoe ngadatangkeun katjilakaan ka maranehanana dina taoen pidisiksaeunana, lahiran Pangeran. 'Ari di nabi-nabi Samaria kami ningali lampah teu moepakat; nja eta ngawarS''

djang koe Baal, djeung njarasabkeun

oemat kami
Jeroesalem

Israil.

'Demi

di nabi-nabi
''

deui,

soemawonna rareuwaseun, djeung


laleungit, lahiran Pangeran.
:

mah kami
nja

ningali

lampah

moal
5

matak
:

idjid;

eta pada ngaranjed,

a J6h. 34

2.

6 p. 30

3; Jeh. 11

17. c p. 3

15.

Masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, " harita kami bakal ngadggkeun pikeun Dawoed hidji Siroeng anoe benSr; nja eta noe pingereheun djadi radja, djeung pintSr kalakoeanana; sarta bakal ngalampahkeun kaadilan
djeung kabenSran di boemi. 'Keur djaman eta, Joeda tangtoe disalamgtkeun,

loemakoena kalawan bohong, samalah eta ngaroewatkeun leungeun bangsat, soepaja oelah aja noe tobat mitjeun kagorenganana; f eta sakabeh teh ka kami geus djadi saperti Sadoemoe, djeung priboemina sapSrti Gomora teja. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad hal eta nabinabi: Masing njaho, eta teh koe kami
djeung

JERMIA
s'

23.

827

rek disina ngahakan alsgm, djeung

di-

2(i

sina

nginoem hampgroe; karana

ti

nabi-

nabi JSroesalem teja ka-loewarna lam-

pah moenapek ka sakoeriling tanah.


O
p. 5
p.
:

12

4.
:

6 p. 6
30.

13

10. c

Djab. 35
p.

G.

27

d
16

11

23. e p. 5

J6s. 1

10.

15.

17

18

Kijeu timbalan Pangeran sawadj^abalad: Poma oelah ngagaroegoe kaua omougan eta nabi-uabi, noe sok ngawargdjang ka maraueh teja; maraneh koe eta didjijeuu sija-sija; ari noe diaromongkeuu tetendjoan hatena soi'angan, lain ti lambe Pangeran. 'Teuw61eh ngaromongna ka sakoer noe sok ngagogoreng ka kami, jen: * Pangandika Pangeran, maraneh tangtoe salamgt; djeung saha-saha noe loemakoena noeroetkeun kaheurasan hatena sorangan sok diomongan kijeu: Moal gnja maraneh kadatangan katjilakaan. 'Karana saha teja noe djonghok dina karaggman Pangeran, noe matak nendjo djeung ngadenge iDangandikana? Saha teja noe ngareggpkeun pangandikana, noe matak

28

29

boga impian! kaoela boga impian! 'Sabaraha pililaeunana deui aja kitoe dina hate eta nabi-nabi noe ngawargdjangkeun bohong, djeung ngawargdjangkeun katjidraan hatena sorangan teh? 'Noe dipambrih koe eta, soepaja oemat kami sina pada poho kana djgngngan kami, koe lantaran impianana, noe koe maranehanana sok ditjaritakeun batoer pada batoer; nja sakoemaha karoehoenna datang ka paroho kana djgngngan kami koe lantaran Baal teja. "Tijap-tijap nabi noe gnja boga impian, nja eta koedoe njaritakeun impianana; djeung tijaptijap noe gnja boga pangandika kami, nja eta koedoe njatoerkeun pangandika kami sajaktina. Nahaon saroewana djarami djeung gandoem? lahiran Pangeran. 'Naha pangandika kami lain sapgrti tjara seuneu? lahiran Pangeran; sarta tjara paloe, noe ngargmoekkeun batoe
tjadaS?
a Djab. 139:7.

30

19

20

'Masing njaho, angin riboet ti Pangeran, tggSs wgrana, gens bidjil; nja angin riboet moewih, moentirna kana hoeloe djalma daroraka. 'Bgndoe Pangeran moal moendoer, aii tatjan parantos andjeunna ngalampahkeun djeung ngaboektikeun pangersakeun manahna; dina ahir djaman maraneh tangtoe teges
kaharti'?
''

Koe sabab eta, masing njaho, kami rek ngamoesoeh ka eta nabi-nabi, lahiran Pangeran, noe sok maling pangandika
kami, hidji-hidji ti batoerna. 'Masing njaho, kami rek ngamoesoeh ka eta nabinabi, lahiran Pangeran, noe sok mawamawa omongan sorangan, kari-kari njareboet: Pangandika. 'Masing njaho, kami rek ngamoesoeh ka sakoer noe ngawgdjangkeun impian bohong^ lahiran Pangeran djeung ka noe njaritakeun eta, noe pada njasabkeun oemat kami koe lantaran bohong-bohongna djeung koe lantaran mokahaanana; ari koe kami eta hanteu dipiwarang, djeung hanteu
;

31

32

21

ka
teja

dinja,
'^

sarta ngarti. 'Eta nabi-nabi

22

koe kami hanteu dipiwarang, padahal loempat; kami hanteu pisan ngandika ka darinja, padahal ngawgdjang. 'Oepama enja eta teh djaronghok dina karaggman kami mah, geus tangtoe ngalembarkeun pangandika kami ka oemat kami, bari oemat teh koe eta dibaralikkeun ti djalanna noe goreng djeung tina kagorengan pagaweanana. a p. 2 5.
-.

ditimbalan, sarta eta teu pisan ngamang33

6 p. 14: 13. c p. 30: 23, 24. d p. li: 14; 27:15.

paatan ka ijeu bangsa, lahiran Pangeran. 'Djeung satijap-tijap ijeu djalma loba, atawa nabi, atawa panghoeloe, nanja ka maneh, kijeu pokna: Aja naon " babawaan ti Pangeran'? seug koe maneh dja-

23

24

25

Ai-i kami teh, naha karah Allah gnggon deukeut bae? lahiran Pangeran; lain Allah gnggon djaoeh ongkoh? 'Oepama aja djalma njoempoet di noe boeni-boeni, " naha karah koe kami eta moal katendjo? lahiran Pangeran. Naha kami teh lain ngeusian langit djeung boemi? lahiran Pangeran. 'Kami geus ngadangoe anoe diaromongkeun koe eta nabinabi, noe ngawaredjangna bohong mawamawa djgngngan kami, pokna: Kaoela

wab
34

kijeu:

Nahaon babawaan?

eta

ma-

35

36

raneh koe kami rek ditinggalkeun, lahiran Pangeran. 'Djeung deui sahasaha nabi, atawa panghoeloe, atawa djalma loba, noe njgboet deui: Babawaan ti Pangeran: eta kami tangtoe njiksa ka djalma kitoe sarta ka saeusi imahna. 'Maraneh ngomong teh batoer pada batoer, doeloer pada doeloer, nja koedoe kijeu: Pangeran ngawalon naon? atawa: Pangeran ngandika naon? "Ari

828
basa babawaan
ti

JERMIA
Pangeran mah koe
deui; kasorangan noe pidja-

24, 25.

maha
teja,

maraneh oelah dis6boetkeun


rana nja omongan

37

dieun babawaan ka oenggal-oenggal djalma; karana pangaudika Allah noe djoemengng, Pangeran sawadya-balad, Allah oerang, koe maraneh sok dibalik. 'Maraneh ari ngomong ka nabi, nja koedoe kijeu: Pangeran ngawalon naon?

eta boewah kondang noe aloes nja kitoe bobojongan ti Joeda, noe koe kami geus diijangkeuu ti ijeu Snggon ka tanah Kasdim koe kami tangtoe eta
;

(5

38

atawa: Pangeran ngandika naon? 'Sabalikna, oepama boet: Babawaan

maraneh keukeuh

nje7

ti Pangeran mah; koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran; Sapedah maraneh njeboet basa eta, nja: Babawaan ti Pangeran teja, sanadjan kami miwarang mopojan ka maraneh,

jen:
39 ti

40

Maraneh oelah njeboet: Babawaan Pangeran teh; "koe sabab eta, masing njaho, maraneh koe kami rek dipopohokeun pisan reudjeung ditinggalkeun, nja diri maraneh, sarta djeung ijeu nagara, noe koe kami dipaparinkeun ka maraneh djeung ka karoehoen maraneh teja, sing datang ka leungit ti pajoeneun kami. 'Sarta kami ka maraneh tangtoe maparin * kahinaan langgeng djeung kawirangan langgeng, noe teu beunang
dipopohokeun.
a
Jfe. is
:

diangkgn deui, matak djadi kangeunahan. 'Sarta koe kami rek diteuteup koe sotja kami, matak djadi kangeunahan, malah rek diparoelangkeun ka ijeu tanah; ari eta koe kami tangtoe diadSgkeun, sarta moal diroentoehkeun deui; djeung koe kami tangtoe dipglak, sarta moal ditjaboet deui. 'Djeung deui kami ka eta tangtoe maparin hate baris nganjahokeun ka kami, jen kami teh Pangeran; sarta eta bakal oemat kami, ari kami bakal AUahna; karana eta bakal tarobat ka kami t6roes reudjeung hate.
'^
''

'Sabalikna, f sakoemaha eta boewah kondang noe goreng, noe teu beunang dihakan tina kagorenganana teja, saenjana kijeu timbalan Pangeran: Nja kitoe kami engke ngadjadikeun eta Sidkia,

i.

p.

20

11.

PASAL

24.

Pangeran nendjokeun ka kaoela, beh aja doewa karandjang dieusi boewah


kondang, geus diteundeun di hareupeun " sanggeus Neboekadnesar, radja Baboel, ngabojong eta Jekonya poetra Jojakim, radja Joeda, sarta djeung para kapala Joeda, kitoe deui toekang kai reudjeung pandaj, ti Jeroesalem, sarta geus didatangkeun ka Baboel. 'Karandjang noe hidji eusina kondang aloes katjida, saroepa * boewah kondang gendjah; ari karandjang noe hidji deui mah eusina kondang goreng katjida, noe teu beunang dihakan tina kagorenganana. 'Ladjgng Pangeran nimbalan ka kaoela: " Maneh nendjo naon, JSrmia? Diwangsoel koe kaoela: Soemoehoen, boewah kondang; ari kondang noe sae teh sae kalangkoeng, doepi noe awon mah awon kalangkoeng, moenggah hanteu kenging ditSda tina kaawonanana. 'Geus kitoe aja jDangandika Pangeran ka kaoela, pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Sakoe10

kabah Pangeran;

Joeda, bareng kapala-kapalana, reudjeung sesa oerang Jgroesalem, sakoer noe kari keneh dina ijeu tanah, ^ sarta noe tjaritjing di tanah M6sir. 'Nja tangtoe disarelehkeun, eta koe kami sina matak ngagidir, djeung sina tjilaka karadjaan noe di boemi; di sakabeh sina sina djadi hinakeuneun, djeung didjijeun misil, sina dipake popojokan, sarta sina djadi sapaeun, di saniskara enggon diboewangna koe kami. 'Samalah maranehanana koe kami rek didatangan pedang, langlajeuseun reudjeung paggboeg, nepi ka bejak sakabeh, leungit tina tanah noe koe kami dipaparinkeun ka maranehanana djeung ka karoehoenna. a 2 Eadj. 24 15. b jes. 28 4. c p. 1 11.
radja
''
'

'

d
7(

p.

31 15

28. e p. 30

22

31

33.

f p. 29
:

17.

(jr

p.

43

7.

p.

29

18. { 5

Moesa 28

37. j5

Moesa 11:17.

PASAL

25.

'

i
5

Ijeu teh pangandika, noe didatangkeun ka Jermia hal perkara sabangsa Joeda, "mangsa kaopat taoenna Jojakim poetra Josia teja djoemgneng radja Joeda, m6nSran taoen noe mimiti NSboekadnesar djoemSnSng radja Baboel. 'Toeloej koe nabi Jgrmia disaoerkeun ka sabangsa Joeda, djeung ka sakabeh priboemi JSroesalem, kijeu saoerna: "Ti s6m6t katiloe-w61as taoenna Josia poetra Amon teja djoemgnSng radja Joeda, t6pi ka

JERMIA
poe ajeuna, geus katiloe-likoer taoen ijeu, kaoela didatangan imngaudika Pangeran, sarta kaoela magahan ka maraneli, ti saban isoek-isoek nja magahan; dSmi maraneh teu ngadarenge. 'Malah Pangeran miwarangan ka maraneh sakabeh abdina, nja eta para nabi teja, ti saban isoek-isoek nja miwaraug; d6mi maraneh teu ngadarenge, teu njarondongkeun tjeuli-tjeuli atjan baris ngadenge.'Ari darawoehna: " Geura tarobat, koedoe pada mitjeun djalan maraneh noe goreng, djeung pagawean maraneh noe goreng; ari kitoe mah maraneh tangtoe matoeh dina ijeu tanah, noe koe Pangeran dipaparinkeun ka maraneh djeung ka karoehoen maraneh, langgSng
''

25

829

kaiinana, kitoe deui ka tanah Kasdim; sarta eta koe kami rek didj'adikeun soe13

woeng salalangggngna. 'Djeung kami


tangtoe ugaboektikeun ka eta tanah sakabeh pangandika kami, noe koe kami geus diandikakeun hal eta nja eta sakabeh noe kasSboetkeun dina ijeu kitab, noe koe Jermia geus diw6djangkeun hal sakabeh bangsa-bangsa. 'Karana eta ge mgngke koemawoela ka bangsa reja pisan djeung ka radja gal6de; sarta kami bakal males ka darinja, noeroetkeun lakoe-lampalma djeung noeroetkeun pagawean leungeunna. o p. 3g i. 6 p. 7 13, 25.
;

14

^'

2 p.

Eadj.

17:13.
(jT

d
:

5
:

Moesa
18.
;i

19.
:

p
j

p. 7

6.

27

6.

p. 19

8; 29

p. 7

34.

p.

29

10.

J
15

J6a. 13: 19;

14:23. k

p. 27: 7.

salalawasna. 'Sarta ^ poma oelah noeroet ka aallahan, oelah dibarakti, djeung oelah disargmbah, sarta oelah njijeun

Karana
moei-,

kijeu

timbalan Pangeran, Al-

lah Israil teh, ka kaoela:

Top

ijeu " loe;

pibSndoeeun kami koe djidjijeunan leungeun maraneh; ari kitoe mah maraneh koe kami moal ditjilakakeun. 'Tatapi maraneh teu ngadarenge ka kami, lahiran Pangeran; anggoer seg pada ngabendoekeun kami koe djidjijeunan leungeun maraneh, " matak tjilaka diri maraneh. 'Koe sabab eta_, kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Sapedah maraneh teu ngadarenge ka pangandika kami, 'masing njaho, kami rek miwarangan ngala sakabeh bangsa noe sabeulah ti kaler, lahiran Pangeran; kitoe deui ngala Ngboekadnesar, radja Baboel, f abdi kami; toeloej koe kami rek didaratangkeun, sina ngaroeroeg ka ijeu tanah, djeung ka priboemina, sarta ka eta sakabeh bangsa noe sakoeriling; eta sakabeh koe kami rek diharamkeun, didjaradikeun matak mSlSngSk, sarta tjektjrekaneun, djeung tararikolot langs'

16

17

18

19

20

10

11

12

g6ng. Sarta kami ti maranehanana rek ngaleungitkeun sora kaatohan djeung sora kaboengahan, sora panganten lalaki djeung sora panganten awewe, sora panggilingan djeung tjahja damar. 'Djadi satanah ijeu kabeh bakal tarikolot, wani matak melenggk; sarta ijeu bangsabangsa bakal pada ngawoela ka radja Baboel toedjoeh poeloeh taoen. 'D6mi geus kitoe, dimana geus djSdjeg noe toedjoeh i^oeloeh taoen teja,--* kami tangtoe njiksa ka radja Baboel djeung ka eta bangsa, lahiran Pangeran, tina kadora'

''

21

22

23

'

24

25

noe dieusi anggoer bgndoe tjokot koe maneh ti panangan kami, toeloej here nginoem ka sakabeh bangsa, ka mana bae maneh koe kami dipiwarang; 'sinangarinoem, wani galoewang-galejong, sarta gegeloaii;, tina sabab pgdang, noe koe kami rek didatangkeun ka tSngah maranehanana. 'Top loemoer teh koe kaoela ditjokot ti panangan Pangeran, bari toeloej mere nginoem ka sakabeh bangsa, ka mana bae kaoela dipiwarang koe Pangeran: 'nja eta kaJgroesalem, djeung ka nagara-nagara Joeda, sarta ka radjaradjana djeung ka kapala-kapalana; sina pada didjijeun tarikolot, sina matak melengek, sina djadi tjektjrekaneun, djeung sina djadi sapaeun, sakoemaha noe geus boekti ajeuna; 'kitoe deui ka Piraon, radja Mesir, ka mantri-mantrina djeung ka kapala-kapalana, sarta ka sakabeh rahajatna; 'ka sakabeh tjampoerau bangsa, djeung ka sakabeh radja tanah Oes kitoe deui ka sakabeh radja tanah Pglisti, nja eta ka AskSlon, Gasa djeung Ekron, sarta ka sesa Asdod ka Edom, ka Moab djeung ka oerang Anion; 'ka sakabeh radja Tiroes, ka sakabeh radja Sidon, sarta ka radja-radja sagala poelo, noe di peuntaseun laoet; 'ka DSdan, ka Tema, ka Boes, djeung * ka sakoer noe dikoeroed sisi boeoek; 'ka sakabeh radja Arab, djeung ka sakabeh radja tjampoeran bangsa, noe ngarSnggon di tegal lega; 'ka sakabeh radja Simri, ka sakabeh radja Elam, djeung ka sakabeh radja
;
'

830
2G

JERMIA
34

26.

27

ka sakabeh radja noe dareukeut sarta noe djaraoeh, sabatoer-batoerna pada radja, djeung ka sakabeh karadjaan boemi noe di satonggong djagat ari " radja Sesak pinginoemeun sapandeurieun eta. 'Djeung maneh koedoe mitjatoer ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil: Geura ngarinoem, sing datang ka marabok, bari aroetah, sarta tingdjaropak, djeung moal haroedang deui, tina sabab pedang, noe koe kami rek didatangkeun ka tgngah maMadajiii; 'kitoe deui

sabeulah

ti

kaler,

dieun gemoekdinatonggongtaneuh. 'Eh, sakoer pangangon geura maridangdam, sarta djedjeritan; eh, sakoer gegSden ingon-ingon! geura pada goegoelingan [dina ISboe] karana geus djgdjgg mangsa
!

'^

35

maraneh kana dipeuntjit, sarta maraneh koe kami rek dipabalentjarkeun, djeung maraneh piragrageun, remek saperti wadah moelja. 'Ari pangangon taja petana
pikaboereun, sarta geggden ingon-ingon taja petana pirahajoeeun. 'Piajaeun sora pangangon patingdjalerit, sarta gSggden

36

28

raneh. 'Ari geus kitoe, satijap-tijap aja noe teu daekeun nampanan eta loemoer
ti

ingon-ingon bakal pada midangdam karana pangangonanana koe Pangeran di;

37

leungeun maneh, emboengeun nginoem, seg maneh koedoe mitjatoer ka dinja Kijeu timbalan Pangeran sawad29ya-balad: Misti maneh nginoem. 'Karana, masing njaho, kami ngamimitian noe katelah ti nagara njilakakeun koe djengngan kami ari maraneh mah naha moal meunang siksaan? Pamoha:

38

roeksak. 'Estoe sampalan gnggon kasSnangan teh dirarehekeun, tina sabab kabangetan b6ndoe Pangeran. 'Andjeunna geus nilarkeun enggonna sapSrti singa saenjana tanah maranehanana geus
;

'^

''

djadi soewoeng, tina sabab kabangetan panganijaja, djeung tina sabab kabangg-

tan bgndoena.
c p.

a
6:26.

p.

22. 6 jes. 34

3.

16:4. d

p.

lan

maraneh teu meunang siksaan; ka-

30

31

rana kami rek njaoer hidji pedang, didatangkeun ka sakabeh djalma eusi boemi, lahiran Pangeran sawadya-balad. 'Mana maneh geura wedjangkeun ka darinja ijeu sakabeh pangandika, kijeu maneh nja ngomong ka darinja: /"Pangeran bakal ngagaoer ti manggoeng, ngagentra ti panglinggihanana noe soetji; bakal ngagaoer tarik pisan ka pangangonan andjeunna; bakal soerak tjara noe ngaririk anggoer, ngawalon ka sakabeh djalma eusi boemi. 'Pidatangeun tagiwoer nSpi ka toengtoeng boemi; karana Pangeran aja pipabeneun ka bangsa-bangsa, kgrsa ngahoekoeman ka saniskara daging sakoer noe doraka koe andjeunna tangtoe diselehkeun kana pgdang, lahiran Pangeran. a p. 49 i2; wauj. u lo.
;
-.

PASAL
Keur

26.

anjaran ngaradjailn Jojakim poetra Josia, radja Joeda, harita datang ijeu pangandika ti Pangeran, ari pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran: " Maneh geura nangtoeng di boeroean ge-

6 p. 9

26. c p. 51
1
:

41.

J6h. 9

6.

Djab. 48

3, 9.

f Am.
32

2.

33

Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Masing njaho, pibidjileun hidji katjilakaan, mapaj ka bangsa-bangsa, "nja hidji riboet gede bakal digeuingkeun ti sisi boemi. 'Ari * noe kasarabSt koe Pangeran dina poean eta bakal patoelajah
ti

toengtoeng boemi t6pi ka toengtoeng

deui; " moal aja noe njeungtjeurikan, djeung moal dikoempoelkeun, soemawonna diraroewaug; nja pada pidja-

boemi

dong Pangeran toeloej maneh ka sakabeh nagara Joeda, ka sakoer noe daratang sedja sembahijang di ggdong Pangeran, koedoe njatoerkeun sakabeh pangandika, noe koe kami ditimbalkeun ka maneh tjatoerkeuneun ka darinja saketjap oge oelah rek dikoerangan. 'Malah-mandar * eta ngadarenge, sarta tarobat, pada mitjeun djalan sorangan noe goreng; tangtoe kami handjakal koe hal pitjilakaeun, noe koe kami dikfirsakeun didamgl ka darinja tina sabab kagorengan pagaweanana. 'Djeung koedoe mitjatoer deui ka darinja Kijeu timbalan Pangeran: Oepama maraneh teu ngadarenge ka kami, teu ngalakonan toret kami, noe koe kami geus diajakeun di hareuteu ngadeuge ka peun maraneh mah pangwoeroek abdi kami, nja eta nabinabi, noe koe kami dipiwarang ka maraneh, " miwarang teh ti sabau isoekisoek,demi maraneh teu ngadenge: 'tangkoe kami didjadikeun toe ijeu gedong sapSrti Silo, djeung ijeu nagara koe kami
; ;
:
'

''

JERMIA
7

26.

831

didjadikeim sapaeun sakabeh baugsa noe aja di boemi. 'Ari paughoeloe-panghoeloe, djeiing nabi-nabi, sarta djalma loba pada ngadenge Jgrmia njaoei'keun sadajana pangandika noe tadi teja di gSdong Pangeran. 'Ari geus kitoe, saparantos Jermia njaoerkeun sadajana noe ditimbalkeun koe Pangeran saoer-

iG

keuneun ka sakabeh djalma teja, pek panghoeloe-panghoeloe, djeung nabi-nabi, sarta djalma loba teh i^ada ngarontok ka JSrmia, bari ngaromong: Maneh pasti dipaehan! 'Na koe naon maneh sok ngawedjang, mawa padjenSngan Pangeran, omong maneh kijeu teja Ijeu gedong pidjadieun sapSrti Silo, djeung ijeu nagara bakal tarikolot, datang ka taja djalma noe ngeusian? Toeloej salobana djalma-djalma ngagimboeng ka Jermia di ggdong Pangeran. op. 7:2.
:

keneh ka ijeu nagara djeung ka pi'iboemina; karana sajaktina kaoela koe Pangeran dipiwarang ka maraneh, njatoerkeun eta sadajana pangandika, soepaja kadenge koe maraneh. 'Tidinja para kapala sarta djalma loba malisaoer ka panghoeloe-panghoeloe djeung ka nabinabi tell Eta djalma hanteu pisan mandjing dihoekoem pati; karana ngawoeroekna ka oerang mawa padjenSngan
:

17

18

Pangeran, Allah oerang. 'Neut narangtoeug sababaraha djalma noe kaasoep kokolot tanah, seug malisaoer ka sapakoempoelan eta djalma-djalma, kijeu saoerna: 'Mika, oerang Moreset, anoe djadi nabi keur djaman Hiskia, radja
''

p. V-

36:3;

J6h.

12:3.

p.

7:13;

35:15.

d
10

7:12; 24:9.
19

11

Barang para kapala Joeda meunang bedja perkara noe tadi teja, bral arangkat ti gedong radja ka gedong Pangeran; gek tjaralik dina lawang gedong Pangeran, " lawang panto anjar. 'Tidinja panghoeloe-panghoeloe djeung nabi-nabi teja pada misaoer ka para kapala sarta ka djalma loba, kijeu saoerna: Ijeu djal-

ma
12

sok ngawedjang
sadajana.

mandjing dihoekoem pati; karana ijeu nagara pitjilakaeun,


tjeuli

Joeda teja, hidji waktoe ngalahir ka sabangsa Joeda, lahirna: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Sion bakal diwoeloekoe saperti lahan, djeung JSroesalem pidjadieun toempoekan batoe, sarta goenoeng ggdong teh pidjadieun pasir leuweung. 'Naha Hiskia, radja Joeda, djeung sakabeh oerang Joeda, karah maehan ka Mika teh? naha radja teja lain sijeun koe Pangeran, sarta lain noenoehoen ka pajoeneun Pangeran, anoe matak Pangeran djadi handjakaleun koe pitjilakaeun, anoe diandikakeun koe andjeunna hal maranehanana teja? Ari kitoe mah oerang tangtoe njijeun katjilakaan gede kana njawa oerang. o
p.

sakoemaha noe geus kadenge koe


'Tidinja

36

10. & p. 7: 3. c p.

42

10; Jon. 3

10.

Jermia misaoer ka
20

d Mik. 1:1; 3:12.

I^ara kapala sarta ka djalma loba teh, kijeu saoerna: Da kaoela dipiwarang koe

Djeung deui aja hidji djalma noe ngawSdjang mawa padjenengan Pangeran,
nja eta Oeria poetra Semaja, ti KirjatJarim; ari piwedjangna eta nagara djeung eta tanah pitjilakaeun, t6roes sadajana kasaoeran Jermia. "Barang radja Jojakim, djeung sakabeh ponggawana, sarta sakabeh kapalana^ meunang warta hal kasaoeranana, toeloej radja nejangan djalan pikeun maehan ka dinja. Ana Oeria meunang bedja, seug sijeuneun, toeloej kaboer, asoep ka Mesir. 'Tidinja radja Jojakim mi war angan djalma ka Mgsir, nja eta Elnatan poetra Akbor, sarta loba batoerna, njoesoel ka MSsir. 'Greus kitoe Oeria teh koe eta

13

Pangeran ngaw6djangkeun hal ijeu gedong djeung hal ijeu nagara eta sadajana pangandika, noe geus kadenge koe maraneh. 'Mana ajeuna * geura haradekeun djalan maraneh djeung pagawean maraneh, sarta koedoe noeroet ka timbalan Pangeran, Allah maraneh; ari kitoe mah Pangeran tangtoe handjakaleun koe pitjilakaeun, noe koe andjeunna diandikakeun hal maraneh teja.
'^

21

14

'Ari moenggoeh kaoela teja, tah geuning aja di kawasa maraneh; pek ka-

22

sakoemaha pihadeeunana djeung pibenereunana koe pangrasa maoela pilampah


15

23

raneh. 'Ngan koedoe kanjahokeun koe maraneh, oepama maehan kaoela, poegoeh pisan maraneh ngmpoehkeun ka diri sorangan ggtih noe teu salah, kitoe

djalma dibawa ka loewar ti Mesir, disanggakeun ka radja Jojakim; toeloej Oeria koe radja dipaehan koe pedang, sarta majitna dipitjeun ka pakoeboeran

832
24

JERMIA

27.

djalma koeritjakan. 'Tatapi panangan Ahikam poetra Sapan njarSngan ka Jermia, soepaja JSrmia oelah diselehkeim ka leungeun djalma-djalma, oelah a i Eadj. 22 12. koeugsi dipaehan.
:

PASAL

27.

" anjaran ngaradjaan Jojakim poetra Josia, radja Joeda, harita datang ijeu pangandika ka Jermia ti Pangeran, ari pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran ka kaoela: Maneh geura njijeun sawed djeung pasangan, * seug

Keur

pakekeun ka poendoek maneh; 'bari toeloej kh'im-kirimkeun ka radja Edom, ka radja Moab, ka radja oerang Amon, ka radja Tiroes djeung ka radja Sidon, koe lantaran oetoesan, noe daratang ka Jeroesalem, ka Sidkia, radja Joeda. 'Sarta eta teh koe maneh pada talatahan ka djoeraganana; ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Maraneh koedoe pada poepoelih kijeu ka djoeragan maraneh: 'Ijeu kami " noe ngadamel boemi, manoesa djeung sasatoan noe aja diua satonggong boemi, koe kawasa kami noe gede, djeung koe panangan kami noe njodor; ^ sarta koe kami dipaparinkeun ka noe pibenereun koe manah kami. 'Ari ajeuna eta sakabeh tanah koe kami geus dipaparinkeun ka

atawa ka taroekang ngimpi di maraneh, atawa ka taroekang metangankeun di maraneh, atawa ka taroekang sihir di maraneh, noe sok ngaromong ka maraneh, kijeu pokna: Maraneh moal koengsi ngawoela ka radja Baboel. 'Karana bohong eta ngawaredjangna ka maraneh teh, matak maraneh didjaoehkeun ti tanah maraneh, sarta diboewang koe kami, temahna maraneh digempoer. 'Sabalikna tijap-tijap bangsa, noe rek ngasoepkeun poendoekna kana pasangan radja Baboel, djeung ngawoela ka dinja mah, eta koe kami tangtoe diantSp dina tanahna, lahiran Pangeran; sarta djongdjon migawe eta, bari matoeh dina eta.
a p. 26:1. 6 p. 28:10. c p. 10:12; 32: 17. ciDan. 4:17, 25. e p. 25 9 Dan. 2:37. f p. 25 12, 14. g p. 29 17. h p. 23 16.
:

It

leungeun Neboekadnesar, radja Baboel, " abdi kami; sanadjan sato galak ge koe kami geus dipaparinkeun ka dinja, 7 sina ngawoela ka dinja. 'Djeung sakabeh bangsa bakal pada ngawoela ka dinja, kitoe deui ka anakna djeung ka intjoena, datang ka nepi piwaktoeeun tanah eta deui; ^ didinja eta tangtoe koemawoela ka bangsa reja pisan djeung ka radja 8 galede. 'Ari geus kitoe, tijap-tijap bangsa atawa karadjaan, noe teu daekeun ngawoela ka dinja, nja ka Neboekadnesar, radja Baboel teja, sarta teu ngasrahkeun poendoekna kana pasangan radja Baboel, eta bangsa noe kitoe teh, lahiran Pangeran, koe kami tangtoe dipSdang, koe langlajeuseun siksa koe djeung koe pageboeg, datang ka dibejakkeun koe kami koe lantaran leungeun poma oelah nga9 eta. "Mana maraneh goegoe ka nabi-nabi di maraneh, atawa ka noedjoem-noedjoem di maraneh,
''

15

Geus kitoe kaoela mihatoer ka Sidkia, radja Joeda, noeroetkeun sadajana pangandika noe tadi teja; kijeu pihatoer kaoela: Geura pada asoepkeun poendoek maraneh kana pasangan radja Baboel; nja moedoe pada ngawoela ka dinja djeung ka rahajatna, tangtoe maraneh hiroep. 'Pinaoneun andjeun djeung rahajat andjeun maraot koe pgdang, koe langlajeuseun sarta koe pageboeg, sakoemaha noe diandikakeun koe Pangeran moenggoehing bangsa noe teu daek ngawoela ka radja Baboel tejal 'Mana oelah ngagaroegoe kana omongan nabinabi, noe sok ngaromong ka maraneh, kijeu pokna Maraneh moal koengsi ngawoela ka radja Baboel; karana bohong eta ngawargdjangna ka maraneh teh. 'Karana * eta koe kami hanteu dipiwarang, lahiran Pangeran; satgggsna ngawargdjangna mawa djenSngan kami teh palsoe; matak maraneh koe kami diboewang, pitemaheunana maraneh dig6m:

poer, nja nabi-nabi,


16

diri

maraneh sarta djeung

noe sok ngawargdjang ka ma-

raneh

''

17

'Djeung deui kaoela mitoetoer ka panghoeloe-panghoeloe, djeung ka salobana eta djalma, ari omong kaoela: Kijeu timbalan Pangeran: Maraneh poma oelah ngagaroegoe kana omongan nabi-nabi maraneh, noe sok ngawargdjang ka maraneh, kijeu pokna: Sa6njana, " paparabotan ggdong Pangeran ajeuna tangtoe tereh dipoelangkeun deui ti Baboel; karana bohong eta ngawargdjangna ka maraneh teh. 'Poma oelah
teja.

JEUMIA
ngagaroegoe ka dinja; koedoe pada ngawoela ka I'adja Baboel, tangtoe maraneh hiroep; pinaoneun ijeu nagara datang ka istarikolot? 'Sabalikna, oeparaa 6nja mail maranehauana nabi, sarta oepauia enja mall maranehanana aja pangandika Pangeraii, sina geura pada njapaataii ka Pangeran sawadya-balad, soepajapaparabotau anoe kari keneh di ggdong Pangeran, djeung di ggdong radja Joeda, sarta di Jgroesalem, oelah daratang ka 19 Baboel. 'Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad hal pgrkara pilar, hal lalaoetan, hal tgmpat paso, djeung hal paparabotan salijan ti eta, sakoer noe 20 kari keneh di djgro ijeu nagara, 'anoe hanteu dibawa koe Neboekadnesar, radja Baboel, " keur basa ngabojong Jekonya
''

28.
"

833
ijeu

tangtoe dipoelangkeun deui ka

21

22

poetra Jojakim, radja Joeda, ti Jeroesalem ka Baboel, katoet sakabeh menak Joeda djeung Jeroesalem teja: 'saestoena kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil teh, hal jiaparabotan anoe kari keneh di gedong Pangeran, djeung di gedong radja Joeda, sarta di Jeroesalem teh: 'Mengke diakoetan ka Baboel, sarta nja di dinja piajaeunana,
tepi kana poean maranehanana dilajad koe kami, lahiran Pangeran; didinja maranehanana koe kami tangtoe diinditkeun, sarta dipoelangkeun ka ijeu eng^

karana kami tangtoe meuuggaskeun pasangan radja Baboel. 'Misaoer nabi Jgrmia ka nabi Hananya teh, kasaksian koe para panghoeloe sarta kasaksian koe djalma loba, noe keur marargk di gedong Pangeran; "kijeu saoer nabi J6rmia: Amin; Pangeran moegi ngadamel kitoe! Moegi-moegi Pangeran ngajaktoskeun eta kasaoeran sampejan, anoe bijeu diwSdjangkeun koe sampejan; nja moegi paparabotan g6dong Pangeran sarta djeung sakabeh bobojongan teja koe andjeunna ti Baboel dipoelangkeun deuika ijeuSnggon.'Tatapi koe sampejan deugekeun ijeu omongan, anoe rek diomongkeun koe kaoela di hareupeun sampejan djeung di hareupeun djalma loba: "ari nabi-nabi, anoe heulaeun kaoela djeung heulaeun sampejan, ti babaheula pisan, pada ngawedjangkeun pibalahieun tanah reja pisan sarta karadjaan galede, lantaran perang, langnggoii; lahiran Pangeran;

10

taran katjilakaan, djeung lantaran pageboeg. 'Saha-saha nabi, noe ngawedjangkeun hal pisalameteun, ^lamoenna boekti kasaoeran eta nabi, pikataraeun eta nabi teh, jen sajaktina dipiwarang koe Pangeran. 'Tidinja nabi Hananya teh top njokot s eta pasangan tina poendoek nabi Jermia teja, bari dipeunggas-

gOn.
A
2 Kadj.

a J6h. 18:31. J
2i
:

p.

29:9. c
24
:

p.

28:3.

11

keun

sakali. 'Sarta

Hananya ngomong,

13

25

13. e p.

1.

Esr. 1:1.

PASAL

kasaksian koe djalma loba, pokna: Kijeu timbalan Pangeran: Tjara kijeu petana

28.

A ri geus kitoe, dina taoen eta keneh, -'^keur anjaran iigaradjaan Sidkia, radja Joeda, nja eta " dina taoen noe kaopat,

dina boelan noe kalima, harita nabi Hananya anak Asoer, anoe asal ti Gribon, ngomong ka kaoela di gedong Pangeran, kasaksian koe para panghoeloe sarta
2

12

koe djalma loba, pokna: "Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil, timbalanana: Kami geus meuuggaskeun * pasangan radja Balioel. Sadjero doewa taoen deui lilana kami ka ijeu gnggon tangtoe moelangkeun sakabeh parabot ggdong Pangeran, noe ditjokot koe N6''
'

13

14

boekadnesar, radja Baboel, ti ijeu enggon, dibawa ka Baboel teja. 'Sarta ^ Jekonya anak Jojakim, radja Joeda, kitoe deui sakabeh bobojongan ti Joeda, noe geus daratang ka Baboel, koe kami

kami engke meunggaskeun pasangan Neboekadnesar, radja Baboel, sadjero doewa taoen deui lilana, dileungitkeun sakabeh bangsa. Bral nabi ti poendoek Jgrmia angkat, ngaladjengkeun djalanna. 'Ari geus kitoe Pangeran ngandika ka Jermia, sanggeus nabi Hananya meunggaskeun eta pasangan ti poendoek nabi Jgrmia teja, kijeu pangandikana: 'Geura leumpang, nianeh koedoe mitjatoer ka Hananya, ari piomongeun maneb: Kijeu timbalan Pangeran: Maneh tadi meunggaskeun pasangan kai; tatapi maneh koedoe njijeun pasangan beusi baris pigantieunana. 'Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah
'' '

Israil:

Kami geus neundeun hidji pasangan beusi dina poendoek eta sakabeh bangsa, masingna pada ngawoela ka Ng-

boekadnesar, radja Baboel; geus tangtoe

834

JERMIA

29.

15

16

pada ngawoela ka dinja;-^' sanadjan sato galak ge koe kami geus dipaparinkeun ka dinja. 'Djeung deui saoer uabi Jermia ka nabi Hananj^a teh: Eh Hananya! dengekeun; maneh hanteu dipiwarang sarta koe maueh ijeu koe Pangeran, bangsa disina ngandel ka bohong. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho, maueh koe kami rek disingkirkeun ti tonggong boemi; taoen
''

poma-poma oelah kagglo koe nabi-nabi maraneli, anoe di tengah maraneh, ata"^

17

sabab maneh ijeu maueh pipaeheun, magahan moengkir ka Paugerau. 'Toeloej uabi Hananya teh paeh, dina taoen
'

eta keneh, dina boelan uoe katoedjoeh.


a
p. e p.
i 5

Moesa 28:

51 59. 6 p. 27 2, 8. c p. 27 16. d V- 29 2. 22 27. / 5 Moesa 18 22. jr p. 27 2. h p. 27 7. 48. J p. 27 6. fcp. 29 31. Zp. 29 32.
:

PASAL

29.

Sarta ijeu teh oeugeliug sSrat, uoe koe nabi Jermia ti Jeroesalem dikiutoenkeun ka sesa kokolotbobojongan, djeung ka panghoeloe-paughoeloe, ka nabi-nabi, sarta ka djalma loba, uoe koe Neboekadnesar dibojong ti Jeroesalem ka Baboel
2

'sanggeusna radja Jekonya," djeung prameswari, djeung para ponggawa, sarta para kapala Joeda djeung Jeroesalem, kitoe deui taroekang kai reudjeuug pandaj boedal ti Jeroesalem. 'Dikintoenkeunana koe lantaran Elasa poetra Sapan djeung GSmarja poetra Hilkia, anoe koe Sidkia, radja Joeda, didjoeroengkeun ka Baboel, ka Ngboekadnesar, radja Baboel. Ari oengSlna: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil, ka sakabeh bobojongan, anoe koe kami disina dibojong ti Jeroesalem ka Baboel: 'Koedoe njarijeun imah, sarta koe maraneh areusian; djeung koedoe njarijeun kebon,
teja;
'

maraneh hakan boewahna. 'Koedoe baroga pamadjikan, sarta baroga anak lalaki-awewe djeung anak maraneh lalaki pangnejangankeun pisarta koe
;

djodoeun, sarta anak maraneh awewe lakiankeun, sina baroga anak lalakiawewe; nja maraneh sing ngalobaan di dinja, sarta oelah ngoerangan. 'Djeung koedoe pada nejangan pisalamgteun eta

nagara noe ditjitjingan, asal maraneh koe kami disina dibojong, sarta ^ koedoe dipangnedakeun ka Pangeran; karana salamgt eta, tangtoe maraneh salamgt deui. 'Karana kijeu timbalan Pangeran
sawadya-balad, Allah
Israil:

Maraneh

koe noedjoem-noedjoem di maraneh; djeung oelah ngagoegoe ka taroekang ngimpi di maraneh, anoe koe maraneh sok dititah ngimpi. 'Karana eta ngawaredjangna ka maraneh teh palsoe, mawa-mawa djengngan kami; koe kami eta hanteu dipiwarang, lahiran Pangeran. Karana kijeu timbalan Pangeran Dimana geus djedjeg ka Baboel anoe toedjoeh poeloeh taoen teja, tangtoe kami ngalajad ka maraneh, bari ngaboektikeun ka maraneh pangandika kami uoe matak ngeunah teja, nja eta maraneh dipoelangkeun deui ka ijeu 6nggon. 'Karana kami hanteu samar dina pikersaeun, anoe koe kami dikersakeun hal maraneh, lahiran Pangeran; nja pikersaeun noe matak salamet, lain matak tjilaka; kersa maparin ka maraneh panoengtoengan noe koe maraneh diargpargp. 'Didinja ^maraneh bakal sasambat ka kami, djeung laleumpang, bari n6neda ka kami, sarta kami tangtoe ngamakboel ka maraneh. 'Eta maraneh ^ bakal narejangan kami, sarta pikapanggiheun; kitoe soteh lamoen njijar kami teroes reudjeung hate maraneh. 'Tangtoe kami pikapanggiheun koe maraneh, lahiran Pangeran; sarta dibojongiia maraneh teja koe kami tangtoe dibalikkeun, bari maraneh koe kami dikoempoelkeun ti sakabeh bangsa djeung ti sakabeh enggon maraneh aja koe kami diboewaug, lahiran Pangeran; toeloej maraneh koe kami rek dipoelangkeun deui ka enggon asal maraneh koe kami disina dibojong. 'Karana tjarek maraneh: Pangeran geus ngadegkeun nabinabi pikeun oerang di Baboel. 'Karana kijeu timbalan Pangeran hal pgrkara radja, noe tjalik dina korsi Dawoed, djeung hal sakabeh djalma, noe tjitjing di nagara ijeu, nja eta doeloer-doeloer maraneh, noe hanteu boedal, teu kabojong djeung maraneh; 'kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad teh: Masing njaho, eta teh koe kami engke didatangan pgdang, langlajeuseun djeung pagSboeg, sarta rek didjadikeun sakoemaha boewah kondang noe matak idjid, noe teu beunang dihakan tina kagorenganana. 'Samalah koe kami eta rek
''
' <"

wa

''

'

''

''

JERMIA
clioebrak-abrik koe pgdang, koe langlajeuseun djeung koe pageboeg, datang sai'ta rek disarelehka kasoesoelna;
'

30.

835

26

oenina: 'Samjiejan koe Pangeran geus di-

keun ka sakabeh karadjaannoe di boemi, siua matak ngagidir, sina keuna soepata,
siua matak m6l6ngSk, sina djadi tjektjrekaneun, sarta sina djadi hinakeuneun
di sakabeh bangsa ajana koe kami dilaboewang; 'tina sabab ten ngadai-enge ka pangandika kami, latiiran Pangeran sapedah kami geus miwarangan ka da27

djgngngkeun panghoeloe ngaganti panghoeloe Jojada, didjadikeun pangoeroes ggdong Pangeran, ngoeroes sakoer djal-

ma noe sasar sarta noe ngadakoekeun maneh nabi, " soepaja dibglok sarta dibglgnggoe. 'Ari ajeuna, koe naon sampejan teu njeuseul ka Jgrmia, oerang Anatot, noe ngadakoekeun maneh nabi
di

28

sarampejan teja? 'Rehing koe sabab

rinja abdi-abdi kami, nja eta nabi-nabi, miwarang teh ti saban isoek-isoek dSmi
;

eta Jgrmia geus njoeratan ka kaoela sadaja, ka Baboel, kijeu oenina: Tangtoe

20

maraneh ten ngadarenge, lahiran Pange'Mana maraneh, eh sakoer bobojongan, anoe koe kami dikirimkeim ti JSroesalem ka Baboel! masing pada noeroet ka pangandika Pangeran.
ran.
a
sa
p.

20

30

22:26;
14
:

24:1.
:

Tim.

dp.

14. p. 25

11, 12.
p.
:

Jfis.
:

4:29. h p. 30:3. i k p. 24 8. Z 5 Moesa 28


:

13 37; p.

2:1. c p. 27:9. 58 9. ^ 5 Moe13. J p. 24:10. 24 9.


:
:

31

21

Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil, hal perkara Ahab anak Kolaja, djeung perkara Sidkia anak

pangbojongan] koedoe njarijeun imah, sarta koe maraneh areusian; djeung koedoe njarijeun kebon, sarta koe maraneh hakan boewahna. 'Ari koe panghoeloe Sepanya eta soerat diaos, kareungeu koe nabi Jgrmia. 'Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka Jermia, kijeu pangandikana 'Maneh geura njoeratan ka sakabeh bobojongan teja, ari oenina: Kijeu timbalan Pangeran hal pgrkara S6maja, oerang NShalam teja:
lila [di
; :

Maaseja, noe sok ngawaredjangkeun bo-

hong ka maraneh, mawa-mawa djenengan kami teja: Masing njaho, eta teh koe kami rek diselehkeun ka leungeun
NSboekadnesar, radja Baboel engke diparaehan koe eta radja di hareupeun panon maraneh. 'Djeung sakabeh bobojongan ti Joeda, anoe aja di Baboel, bakal ngalap pipanjapaeun ka eta doewaan, kijeu pipokeunana: Maneh koe
;

32

22

23

Pangeran moegi didjadikeun saperti Sidkia djeung saperti Ahab, noe koe radja Baboel dibareuleum koe seuneu teja, 'sapedah marigawe " noe ten patoet di Israil, nja eta pada ngaranjed ka pamadjikan batoer-batoer, sarta sok magahan palsoe, mawa-mawa djengngan kami, anoe koe kami teu ditimbalkeun ka darinja eta kami noe oeninga sarta noe djadi saksi, lahiran Pangeran.
;

Sapedah eta Semaja ngawedjang ka mapadahal manehanana koe kami hanteu dipiwarang, * sarta maraneh koe eta disina ngandel ka bohong: 'koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho, kami rek njiksa ka Semaja, oerang Nghalam teh, sarta ka toeroenanana; ari eta toeroenanana hidji ge moal aja noe matoeh di tSngah ijeu bangsa, sarta manehanana moal nendjo kahadean, noe koe kami bakal didamel ka oemat kami, lahiran Pangeran sabab manehanana magahan moengkir ka
raneh,
; ''

Pangeran.

p.

20

2.

p.

28

is. c p.

28

le.

PASAL
J-ka Jgrmia
2

80.

Ijeu teh pangandika, noe didatangkeun ti Pangeran, ari pangan-

dikana: 'Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil, timbalanana: Geura toeliskeun

a Hak. 20
24

6.

25

Djeung deui ka SSmaja, oerang N6halam teja, maneh koedoe mitjatoer, ari piomongeun maneh: "Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil, timbalanana Sapedah maneh ngiriman soerat, mawa ngaran maneh sorangan, ka djalma loba noe aja di Jeroesalem, djeung ka panghoeloe SSpanya anak Maaseja, sarta ka panghoeloe noe loba, kijeu
:

koe maneh sakabeh pangandika, noe koe kami geus diandikakeun ka maneh, djijeun kitab. 'Karana, masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, didinja " dibojongna oemat kami Israil djeung Joeda teja tangtoe koe kami dibalikkeun, timbalan Pangeran; sarta koe kami tangtoe dipoelangkeun deui kana tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka karoehoenna, tanwande dimilik deui.

836
4

JERMIA
Sarta nja
ijeu

pangandika, noe diandikakeun koe Pangeran hal pgrkara Is5 rail djeung perkara Joeda. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Oerang geus ngadenge sora matak ngagidir; aja kasiejeunan, taja pisan kasenangan. 'Geura pada nanjakeun, sarta masing awas, aja lalaki ngadjoeroe? na koe naon kaoela nendjo oenggal-oenggal djalma lalaki leungeunna noelak tjangkeng, " tjara awewe noe keur ngadjoeroe, djeung sakabeh beungeut salin roepa, djadi pa* karana poean teja 7 rarijas'? 'Pibalaieun banget pisan, taja bandinganana estoe waktoe kasoekeran eta teh ka Jakoeb, tatapi Jakoeb tangtoedisalametkeun, ka 8 loewar ti eta. 'Ari geus kitoe, dina poean eta, lahiran Pangeran sawadya-balad, " kami tangtoe meunggaskeun pasanganana, dileungitkeun ti poendoek maneh, djeung sawed maneh koe kami tangtoe dipegatkeun, sarta moal dikoemawoe9 lakeun deui koe bangsa sedjen. 'Sat6gesna bakal pada ngawoela ka Pangeran Allahna, djeung ka Dawoed radjana, noe koe kami bakal diadegkeun pikeun 10 maranehanana. 'Mana ^ maneh, Jakoeb, abdi kami! oelah sijeun-sijeun, lahiran Pangeran; sarta maneh, Israil! oelah reuwas-reuwas karana, masing njaho, maneh koe kami tangtoe disalamgtkeun, ditjandak ti noe djaoeh-djaoeh nja toeroenan maneh ditjandak ti tanah pangdjarahanana; tanwande Jakoeb pimoelangeun, toeloej kerta nja genah, sarta 11 moal aja noe matak reuwas. 'Karana kami noe njarengan ka maneh, lahiran Pangeran, pikeun njalametkeun ka maneh karana kami rek ngadamel pgrkara mejakkeun di sakabeh bangsa, Snggon maneh koe kami dipabal6ntjarkeun f dgmi ka maneh mah kami moal ngadamgl perkara mejakkeun, ngan maneh rek dipeperih teroes djeung kaadilan, ari njiksa mah moal hanteu njiksa ka maneh.
!

15

ka maneh, teu nanja-nanjakeun atjan ka maneh karana maneh koe kami geus diggboeg tjara noe digeboeg koe moesoeh, tjara noe dipgpgrih koe noe dgdSglgr; tina kagSdean kadorakaan maneh, tina rarosa dosa-dosa maneh. 'Naha
;

maneh

djerat-djerit tina hal karoeksa-

16

kan maneh, tina kasangsaraan maneh matak pipaeheun"? " Tina kalobaan kadorakaan maneh, tina rarosa dosa-dosa maneh teja, noe matak kami ka maneh ngadamel kitoe. 'Koe sabab eta, sakoer noe ngahakan ka maneh, mgngke
<^

17

dihakan deui djeung sakoer noe njoesoeker ka maneh, mSngke laleumpang kabeh, asoep ka pangdjarahan ari noe ngarampogan ka maneh, mgngke dirampog deui, djeung sakoer noe ngarajahan ka maneh, koe kami mgngke diselelikeun sina dirajah deui. 'Karana maneh koe kami mengke disina djadi waloeja, sarta raheut-raheut maneh koe
; ;

kami tangtoe ditjageurkeun, lahiran Pangeran tina sabab ka maneh pada njg;

'^

boet boeboewangan. Eta teh Sion, [tjena;]


18

taja noe miroseja

ka

dinja. 'Kijeu tim''

balan Pangeran: Masing njaho, dibojongna himah Jakoeb teja tangtoe koe dibalikkeun, sarta kami tangtoe kami ngawglasan ka pangtjitjinganana ari dajeuh mgngke didjglggkeun deui dina loehoer pasima, djeung karaton piba;

19

ngoeneun deui sabijasana. 'Sarta eusi


dajeuh pika-loewareun pamoedji-soekoer djeung sowara soekan-soekan; toer kami bakal ngalobakeun ka maranehanana, moal pisoedaeun; djeung kami bakal

20

hina. 'Ari

ngahormat ka maranehanana, moal djadi anak-anakna pidjadieun tjara ka toekang-toekang, djeung padjgmoehanana bakal ditgtepkeun di pajoeneun kami, sarta kami bakal njiksa ka sakabeh noe nganijaja ka maranehanana.
'Djeung piajaeun ggggdenna
ti

21

pglgbah

p.

31; 6

24. 6 Joel 2

11; S6p. 1
e

15. c J6s.

10:27.

JSh.

34:23; Hos. 3:5.

p.

46:27.

maranehanana; estoe noe njangking kawasa ka maranehanana pibidjileun ti tgngah maranehanana nja eta koe kami
;

f
12

p.

10: 24; 46:28.


:

13

14

Karana kijeu timbalan Pangeran " Karoeksakan maneh matak pipaeheun, raheut maneh pajah pisan. 'Taja noe ngoeroeskeun prakara maneh hal patjatjadan; pelester pioebareun maneh hanteu boga. 'Sakabeh''kanjaah maneh geus parohoeun

bakal disina ngadeuheus, estoe pimargkeun ka kami karana saha teja noe pi;

kawawaeun margk ka kami?


22
'

lahiran

Pangeran. Sarta f maraneh bakal oemat kami, ari kami bakal Allah maraneh.
a
p.

10:19; 15:18. 6 d
J6s.

p.

22:20; Njanj. 1:8,

19.

c p. 2:19.

33:l.ep. 29:14./-p.24:

7; 31:1,

JERMIA
23

31.

837
Israil, sarta Epraim teh

2i

Masing ujalio, angin riboet ti Pangeteg6s werana, geus bidjil nja angin riboet tarik, moentir kana hoeloe djalma daroraka. 'B6ndoe Pangeran noe leuwih banggt teh moal moendoer, ari tatjan parantos andjeunna ngalampah"

I'an,

"

kami teh rama poetra kami noe


b
J6s. 36s.

tjikal.
:

o 2 Moesa 15
:

20.
:

65

21. c Mik. 4
11.

f
10

49:10,

2. d p. 3 Moesa 4:22.
!

18. e p.

50

4.

keun djeung ngaboektikeun pangSrsakeun manahna; dina ahir djaman maraneh tangtoe t6g6s ka dinja. a p. 23 19.
:

PASAL
Dina mangsa
bangsa
2

31.

eta,

lahiran Pangeran,

kami pidjoemengngeun Allah sakabeh Israil, sarta eta bakal oemat kami. 'Kijeu timbalan Pangeran: Ari oemat noe ngarSdjat tina pedang, geus manggih sih-koernija di tSgal ISga; nja eta Israil, basa kami augkat, ngasoepkeun eta kana reureuh. 'Pangeran nembougan ka kaoela ti noe djaoeh; [lahirna]: Kami asih ka maneh, nja asih langgeng pedah kitoe maneh koe kami geus ditarik koe kahemanan. 'Eh, parawan Israil! maneh koe kami mengke didjglegkeun deui, tangtoe pingadegeun deui maneh pimidangeun deui, make t6rebang maneh, bari ka loewar ngiggl soe-

Eh bangsa-bangsa pangandika Pangeran, sarta oewar-aerkeun di poelo-poelo noe djaraoeh, kijeu nja pok: Anoe mantjawoerakeun Israil teja kSrsa ngoempoelkeun inja, sarta tangtoe diraksa, sap6rti toekang ngau ngon ngaraksa ingon-ingonna. 'Karana Pangeran ngaleupaskeun Jakoeb, " didjait ti leungeun anoe bgdas ti batan 12 manehanana. 'Sarta pidaratangeun bari sgsSnggakan di Snggon loehoer Sion, ngaleut kana kamoerahan Pangeran, moeroe gandoem, moeroe anggoer djeung moeroe minjak, kitoe deui moeroe anak domba djeung anak sapi; ari njawana pidjadieun * saperti kebon beunang njaian, sarta ka-hareupna moal soesah-soedeui. 'Mangsa harita landjang pi13 sail boengaheun sarta ngariggl, kitoe deui djalma boedjang djalma kolot sarerejana karana " kaprihatinanana koe kami rek disalin koe kaatohan, sarta maranehanana koe kami rek dililipoer, djeung
darengekeuu
ijeu
;

ka-soeka. 'Maneh pinjijeuneun deui

ke14

bon anggoer di goenoeng-goenoeng Samaria ahli ngSbon bakal marglak, sarta pikapoeloekeun boewahna. Karana pidatangeun mangsa, harita noe ngadjaga di pigoenoengan Epraim bakal njarSloek kijeu: Geura darangdan; " hajoe, oerang indit ka Sion, ngadeuheus ka Pangeran, Allah oerang! 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Geura pada sgnggak koe hal Jakoeb, bari masing boeugah geura pada soerak koe loeloegoe bangsa! Geura maroedji masing tarik, bari oendjoekan kijeu Noen Pangeran moegi njalametkeun oemat andjeun, sesa Israil. 'Masing njaho, eta koe kami rek
;
'

diboeboengah, disirnakeun kasoesahanana. 'Samalah njawa panghoeloe-panghoeloe koe kami rek disegSrkeun koe minjak, sarta oemat kami bakal sareubeuh koe kamoerahan kami, lahiran

Pangeran.
c

a
:

jss. 49
12.

24, 25;

59

20. 6 j6s.

58

11.

Djab. 30

15

16

didaratangkeun

'*

ti

tanah kaler, sarta di;

koempoelkeun ti sisi-sisi boemi p616bah maranehanana piajaeun noe lolong reudjeung noe ngempor, aja noe reuneuh sarta noe ngadjoeroe sarerejana; ngalijoed rosa, pada moelang ka dijeu. 'Daratangna * bari tjeurik, sarta bari pada noenoehoen f koe kami tangtoe ditaroejoen, diarinoemkeun ka waloengan tjai, njorang djalan rata, sarta moal aja noe titadjoug dina djalan eta; karana
;

18

Kijeu timbalan Pangeran " Di nagara Ramah kadenge sowara, djedjeritan, tjeurik anget kabina-bina Rahel njeungtjeurikan anak-anakna, sarta teu daekeun dioepahan hal anakna, sababna geus teu aja. 'Kijeu timbalan Pangeran: Geura tjandet sowara maneh, oelah tjeurik; kitoe deui mata maneh, oelah ngoetjoer tji-panon; karana pagawean maneh aja pigandjaraneunana, lahiran Pangeran sarta eta tangtoe maroelang ti tanah moesoeh. 'Ari anak-intjoe maneh aja arSp-arepeunana, lahiran Pangeran karana tangtoe anak teh pimaroelangeun ka w6wSngk6ranana. Kami geus ngadangoe pisan omong Epraim mSlasmelis Andjeun geus mSperih ka koering; jaktos koering teh dipSpSrih sapertos anak sapi anoe tatjan diadjar. Moegi koering sina tobat, tinangtos
:

'

''

83S
;

JERMIA
29

31.

19

20

koering teh tobat karanten nja andjeun Pangeran, Allah koering! 'Saleresna sanggeus koering tobat, " koering teh kadoehoeng; sargng sanggeus koering boediroemasa, koering teh nepakan poehoe pingping; koering teh era nja wirang, sabab njandang kahinaan koering keur ngora. 'Naha Epraim teh lain poetra noe koe kami dipikaadjen 1 lain boedak noe dipikar6s6p ? Karana nadjan kami geus r6m6n ngandika tega ka dinja, kami masih emoet keneh bae ka dinja;
''

darinja baris ngadegkeun djeung baris melak, lahiran Pangeran. 'Dina mangsa eta moal njarSboet deui " Bapa ngaha:

30

kan boewah anggoer noe haseum, ari hoentoe anakna palaoer. 'Enjana mah f djalma pipaeheunana tina kadorakaan sorangan oenggal-oenggal manoesa noe ngahakan boewah anggoer noe haseum, nja eta noe pipaoereun hoentoena.
;

op.
e J6h.

32

44. J p.

50

7.

Mat.

11

28. (ip. 1

10.

18:2. f J6h. 18:20.


"

31

pedah kitoe manah kami koemerSteg koe karana Epraim geus tangtoe kami ngaw61asan ka dinja, lahiran Pangeran.
''

Mat.
Aj.

2
:

18.

Njanj.

5:21.

J6h.

21

12.

32

Masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, didinja kami bakal ngadamgl perdjangdjian anjar ka anakintjoe Israil, sarta ka anak-intjoe Joeda; 'lain saperti perdjangdjian beunangkami

d
21

13

26. e J&s.

63:

15.

22

nangtoengkeun tjaletjgr-tjaletjer pikeun maneh koedoe masangkeun taloetoeg-taloetoeg pikema maneh; hate maneh b6n6rkeun ka djalan gede, djalan noe kasorang koe maneh teja geura balik, parawan Israil geura balik ka ijeu nagara-nagara maneh. 'Eh, " anak moengkiran sabaraha pililaeunana deui maneh nja rek koekoerilingan ? karana Pangeran di boemi ngadjadikeun noe
G-eura
; ;
! !

ngadamel ka karoehoenna, keur mangsa koe kami ditjekel leungeunna, dikaloewarkeun ti tanah Mgsir teja; ari eta perdjangdjian kami koe maranehanana geus dirobahkeun, sanadjan kami teh
33

tjarogena, lahiran Pangeran. 'Enjana mah ari perdjangdjian, noe rek didamSl koe kami ka anak-intjoe Israil, sanggeusna mangsa eta teh, nja kijeu, lahiran Pangeran kami rek ngalelerkeun toret kami ka djero batinna, sarta rek ditoeliskeun
:

anjar
23

hidji

awewe bakal

ngalingkoe34

24

25

20

ngan ka hidji lalaki. a p. 49:4. Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil:M6ngke padanjeboetdeui babasan kijeu di tanah Joeda sarta di nagara-nagarana, dimana " dibojongna teja koe kami geus dibahkkeun Eh, * enggon kabgneran, goenoeng kasoetjian Pangeran moegi ngaberkahan ka maneh. 'Sarta Joeda djeung sakabeh nagarana jjimaratoeheun sarejana dina eta tanah, ahli tani djeung noe sok oedar-idgr njoo ingon-ingon. 'Karana " njawa noe mopo koe kami rek dis6geran, djeung sakoer njawa noe soesah koe kami rek ditjoekoepan. 'Eukeur ki: !

koe kami dina hatena; * ari kami teh bakal Allahna, demi eta bakal oemat
kami. 'Sarta maranehanana moal silihpagahan deui batoer pada batoer, atawa doeloer pada doeloer, noe kijeu pokna:

Koedoe sing nganjahokeun ka Pangekarana sakabeh bakal pada nganjahokeun ka kami teh, nja noe leutik,
ran!
<^

M I
*

35

27

28

toe kaoela teh njaring, braj nendjo; ari sasarean kaoela teh ngeunah pisan. 'Masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, didinja imah Israil djeung imah Joeda koe kami rek disebaran binih manoesa djeung binih sasatoan. 'Ari geus kitoe, sakoemaha kami bareto ngadjaga ka darinja baris ngaraboet djeung baris ngababoet, baris noempoer djeung baris ngaggmpoer, sarta baris njilakakeun teja, nja kitoe kami mengke ngadjaga ka
''

36
t

37

nja noe gede, lahiran Pangeran; karana kami bakal ngahampoera kana kadorakaanana, sarta dosa-dosanahamo diinggt-inggt deui koe kami teh. 'Kijeu timbalan Pangeran, " noe maparin panon-poe keur tjahja ti beurang, kitoe deui pikoekoeh boelan djeung bentangbentang keur tjahja ti peuting, anoe ngaroesoehkeun laoet, wani ngagoeroeh ombakna: f Pangeran sawadya-balad, kitoe djSnenganana. 'Oepama eta pikoekoeh teja datang ka moesna ti pajoeneun kami mah, lahiran Pangeran, toeroenan Israil ge tangtoe eureun tina djadi bangsa di pajoeneun kami sapapandjangna. 'Kijeu timbalan Pangeran: Oepama langit di loehoer beunang dioekoer, sarta padgmen boemi di handap beunang didongdon mah, eta kami ge
'' 'J

JERMIA
tuiigtoe mitjeun
ss

32.
''

839

sakabeh toeroenan

Is8

rail tina sakabeh lampahna, lahiran Pangerau.'Masingnjalio, pidatangeunmangsa, lahiran Paiigeran, didinja ijeu nagara bakal didjel6gkeun deui baris ka Pange-

boga hoekoem neboes, wadjib dibeuli. Geus kitoe Hanamel, anak paman kaoela, datang ka kaoela, tSroes sapangandika Pangeran; datangna ka boe'

roean pandjara teja;

ari

omongna ka

39

40

s6m6t papanggoengan Hananel tgpi ka lawang Djoeroe. 'Bras deui tali oekoer teh tjepSt-mSngr ka lebah pasir Gareb, seug meugkol ka Goat. Sarta eta salgbak kabeh, enggon bangke reudjeung Igboe, kitoe deui sakabeh lahau tSpi ka tji Kidron, t6pi ka djoeroe laran,
ti
'

''

kaoela: Moegi kakang ngagaleuh lahan koering, noe aja di Anatot, tanah Binyamin teja; karana nja kakang noe kagoengan hoekoem waris, sargng nja kakang noe wadjib ngboes; mangga galeuh koe kakang. Geus tetela kaoela, jen nja eta pangandika Pangeran teja.
9

wang Koeda sabeulah

ti

wetan, pisoetji-

eun baris ka Pangeran; moal aja deui noe diraboet, soemawonna moan ditoempoer, salalangggngna.
6 p.

a
54
:

ibr.
;

8:8-12.
:

24
:

30

22.

J6s.

13
:

Joh. 2

27.

d
f
^.

p.

33:8; Boem 11:27. e Djab. 136:79. 32 18. g p. 33 20. * p. 19 6, 12.


:

10

PASAL

32.
11

[jeu teh paugandika, noe didatangkeun I^ka JSrmia ti Pangeran, mangsa kasapoeloeh taoenna Sidkia teja djoemeneng radja Joeda, m6n6ran kadalapan2

'Prak kaoela ti Hanamel, anak paman meuli eta lahan, noe aja di Anatot, bari seug ' nimbang oewangna, toedjoeh wSlas sekel perak, dibikeun ka dinja. 'Ari soeratna koe kaoela ditanda, sarta ditjap sakali, bari kaoela njaksikeun; ari oewangna koe kaoela ditimbang dina taradjoe. 'Top kaoela njokot eta soerat djoewal-beuli, anoe beunang ngetjap noeroetkeun timbalan djeung pikoekoeh teja, kitoe deui njokot
kaoela,

welas taoenna djoemen6ng Ngboekadnesar. 'Ari " mangsa eta balad radja Baboel keur ngepoeng Jgroesalem, sarta nabi Jermia geus ditoetoep * dina boeroean pandjara, noe di gedong radja Joeda. 'Ditoetoei^na di dinja koe Sidkia, radja Joeda, saoerna: Na koe naon maneh sok ngawedjang, omong maneh: Kijeu timbalan Pangeran < Masing njaho, ijeu nagara koe kami rek diselehkeun ka leungeun radja Baboel; tangtoe beunang koe eta; 'djeung ^ Sidkia, radja Joeda, moal loepoet ti leungeun oerang Kasdim; geus poegoeh engke diselehkeun ka leungeun radja Baboel, sarta bakal omong-omongan djeung eta biwir pada biwir, djeung panonna bakal patendjo-tendjo djeung panoneta; 'malah Sidkia bakal diiringkeun ka Baboel,
:

12

13

14

15

soerat moeka; 'sok soerat djoewal-beuli teh koe kaoela dibikeun ka ^ Baroek, poetra Neria, anoe poetra Mahseja, di hareupeun Hanamel, anak paman kaoela, djeung di hareupeun saksi, noe geus pada nanda dina eta soerat djoewal-beuli; sarta di hareupeun sakabeh oerang Jahoedi, noe keur darijoek dina boeroean pandjara teja; 'bari kaoela nitah ka Baroek, kasaksian koe sadajana, ari omong kaoela: 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Tjokot koe maneh ijeu soerat, nja eta ijeu soerat djoewal-beuh, teges noe beunang ngStjap, reudjeung ijeu soerat noe moeka toeloej asoepkeun ka hidji wadah sipat taneuh, sina pada tetep lila katjida.' Karana kijeu
;

sarta di dinja piajaeunana, tepi ka dilajad koe kami, lahiran Pangeran; ka-

timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil teh: M6ngke dina ijeu tanah tangtoe djaroewal-beuli deui imah, djeung
lahan, sarta kebon anggoer.
h 16
3

16.

p.

i.

rana maraneh mSrangan ka oerang Kas-

Moesa 25

25.

Moesa 23

p.

36

4.

dim teh moal


6

loeloes'?
:

6 Neh. 3:25. c p. 21

7.

(7

p.

a i Eadj. 25:1, 34: 3.

2.

Tidinja Jermia njaoer: Kaoela dida-

tangan pangandika Pangeran, pangandikana: 'Masing uganjahokeun, maneh 6ngkedidatanganHanamel,anakSaloem, anoe paman maneh, ngomong kijeu: Beuli koe kakang lahan kaoela, noe aja di Anatot; karana nja kakang noe

17

Sanggeusna eta soerat djoewal-beuli koe kaoela dibikeun ka Baroek poetra Neria teja, toeloej kaoela nen6da ka Noen, Pangeran, kijeu pangda kaoela Goesti Pangeran! nja andjeun " noe ngadamel langit sareng boemi, koe kawasa andjeun noe agoeng, sargng koe panangan andjeun noe njodor; menggahing taja di andjeun mah naon-naon oge
'

''

840
18

JERMIA
:

32.

19

20

noe pimoestahileuu. "Audjeun midamel kaasihan " ka djalma reboe-reboe, sareng malSs kadorakaan bapa-bapa kana lahoeuau anak-anakna dipgngkSreunana; Allah noe langkoeng agoeng, noe langkoeng kawasa, ^ Pangeran sawadya-balad, kitoe padjenSnganana 'langkoeng agoeng " nja tarekah, langkoeng rosa nja dadamelan; f ari sotja andjeun beunta ka sadajana djalan anak Adam, kersa maparin ka hidji-hidji djalma noemoetkeun djalanna, koemaha bae boewah pagaweanana. 'Nja andjeun noe ngadamgl tanda sareng moedjidjat di tanah M6sir teja, dongkap ka dinten ijeu, nja
;

26
27

28

Geus kitoe Jermia didatangan pangandika Pangeran, kijeu pangandikana: 'Masing njalio, kami teh Pangeran, " Allah saniskara daging; naha di kamiajanaonnaon noe pimoestahileuu'? 'Koe sabab
kijeu timbalan Pangeran: Masing * ijeu nagara koe kami diselehkeun ka leungeun oerang Kasdim, djeung ka leungeun Neboekadnesar, radja Baboel; tangtoe beunang koe eta. 'Sarta oerang Kasdim, noe keur mgrangan ka
eta,

njaho,

29

!>

''

ka Israil, nja ka manoesa [sanes]; sarawoeh andjeun geus ngamashoerkeun padjengngan audjeun, sakoemaha noe
21

30

boekti danget ajeuna. 'Samalah andjeun

22

23

ngaloewarkeun oemat andjeun Israil ti tanah Mesir, nganggo tanda sareng moedjidjat, nganggo panangan kawasa sareng asta noe njodor, toer nganggo panjingsijeunan banget pisan. 'Ladjeng koe andjeun eta dipaparin tanah ijeu, noe koe andjeun didjangdjikeun ka karoehoenna J nganggo soempah, bade dipaparinkeun ka maranehanana teja, nja tanah anoe labar-leber tji-soesoe sarSng madoe. 'Tidinja arasoep, bari ladjgng tanah teh dimilik; nanging teu naroeroet ka timbalan andjeun, sareng teu ngalakonan toi'et andjeun; sadajana noe koe andjeun ditimbalkeun ka maranehanana soepaja dilampahkeun teja, taja pisan anoe dilampahkeun, noe mawi maranehanana koe andjeun dipanggihkeun
'

31

32

33

24

25

saniskantgn katjilakaan. Sajaktosna, bentengna geus clarongkap ka ijeu nagara, bade dibeunangkeun; sareng ijeu nagara diselehkeun ka leungeun oerang Kasdim anoe pada merangan ka dinja, tina sabab pgdang, sareng langlajeuseun, sarawoeh pageboeg; ari noe koe andjeun diandikakeun teja geus tinSkanan; toeh geuning, koe andjeun katingali. 'Doepi andjeun, noen Goesti Pangeran! timbalan andjeun ka koering teja: Beuli koe maneh eta lahan koe doewit, sarta saksikeun; padahal ijeu nagara diselehkeun ka leungeun oerang
ijeu
'

sareng

34

35

bakal arasoep, seug ijeu koe eta disoendoet koe seuneu; ari sagala imah, enggon maranehanana ngaroekoes dina hateup-hateupna ka Baal, bari njaritjikeun koerban inoeman adjang aallahan, " sangkan ngabendoekeun kami teja, tangtoe kahoeroe. 'Karana oerang Israil djeung oerang Joeda ti ngongorana woengkoel marigawe noe goreng bae di pajoeneun kami; estoe oerang Israil teh woengkoel njarijeun pibendoeeun kami bae koe djidjijeunan leungeunna, lahiran Pangeran. 'Karana ijeu nagara ngan matak bendoe kami, ngan matak w6ra kami bae ti poeau diadegkeimana tSpi ka poe ajeuna, soepaja koe kami disingkirkeun ti pajoeneun kami; 'tina sakabeh kagorengan oerang Israi^ djeung oerang Joeda, noe koe eta dil impahkeun, sangkan ngabendoekeun kami, nja djalma noe reja, radja-radjana, kapala-kapalana, panghoeloe-panghoeloena djeung nabi-nabina, oerang Joeda djeung priboemi JSroesalem. 'Ari f njanghareupna ka kami koe poendoek, lain koe beungeut; sanadjan kami ngawoeroek ka darinja, ^ nja ngawoeroek teh ti saban isoek-isoek, teu ngadarenge, teu narimaeun pamepgrih. 'Anggoer seg pada neundeun kanistaanana di djero gedong anoe katelah koe djgnengan kami, matak gedong tehdinadjiskeun. 'Djeung njarijeun sakoer pamoedjaan Baal, noe di ISbak anak Hinom, baris njorangkeun anakna lalakiawewe kana seuneu adjang si Molek; anoe teu ditimbalkeun koe kami ka
ijeu

nagara,
"

nagara

'^

''

'

malah kami taja manah-manah miwarang ngalampahkeun kagiroekan kitoe teh; anoe matak Joeda teh
darinja,

atjan

Kasdim.
(i

a
:

p.

27

5.

6 Loek. 28
:

37. c 2

Moesa 34
g
11
p. 21
:

7.

djadi dosa.
d
h
p. p.

a4Moesal6:22.6p. 34:2.cp. 21:10.


:

p.

10

16. e J3.
:

h Djab. 78

43. i 5

29. f Moesa 4

p.
:

IG

17.
p.

14.

19

13. e p. 25
J

7.

p.

27.

p. 7

13, 28.

34.

5.

7: 30.

p.

7: 31; 19:5.

JEEMIA
3G

33.

841

37

koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil, hal ijeu uagara, noe koe maraneh diomongkeuu jeu diselelikeun ka leungeun radja Baboel, koe lantarau pSdang, koe lantaran langlajeuseun, djeung koe lantaran pagSboeg teja: 'Masing nganjahokeuu, " djalmaua koe kami mgngke dikoempoelkeun ti sakabeh tanah ajana koe kami diboewang dina sadjgro kami bSndoe, djeung dina sadjSro kami w6ra, sarta dina sadjgro kami sewot katjida; malah rek diparoelaugkeun ka ijeu engajeiuia,

Demi

kami tangtoe dibalikkeun, lahiran Pangeran. a p. 23 3. 6 p. 30 22. c J6h. 11 I'J.


:
;

d
h

p.
p.

31 31. e 33:7.
:

J6s. 62

5.

Z'

p.

24

6.

p. 33

10.

PASAL

33.

38

bari toeloej disina matoeh sarta sgnaug ati. 'Ari geus kitoe * eta bakal
gon,

39

oemat kami, djeung kami bakal Allah maranehanana. Sarta eta teh koe kami
'^
'

10

rek dipaparin hate hidji, djalan hidji, soepaja sarijeuneun koe kami sapapandjangna, niatak djamoega dirina djeung anak-anakna pandeurieunana. 'Sarta kami bakal ngadamel perdjangdjian langggng ka maranehanana, jen kami teh moal njingkah ti toekangeunana,
"*

41

42

moal liren midamel kahadean ka maranehanana; djeung kami di djero hatena rek maparin sijeun koe kami, soepajana oelah njingkir ti kami. 'Ari noe matak kami bakal midamgl kahadean ka darinja, " bawaning mikaatoh; sarta koe kami f tangtoe dipelak dina ijeu tanah kalawan satoehoe, tSroes reudjeung manah kami, sarta teroes reudjeung njawa kami. 'Karana kijeu timbalan Pangeran: Sakoemaha kami ka ijeu bangsa geus ngadatangkeun sakabeh katjilakaan noe
sakitoe bangetna, nja kitoe kami mgngke ngadatangkeun deui ka darinja eta sa-

geus kitoe, kadoewa-kalina aja pangandika Pangeran ka JSrmia, sabot Jgrmia " keur ditoetoep keneh dina boeroean pandjarateja;pangandikana:'Kijeu timbalan Pangeran, noe ngadamgl eta tgggs Pangeran, noe ngadjadikeun eta sarta ditgtSpkeunana; Pangeran djenenganana Koedoe sasambat ka kami, tangtoe maneh koe kami diwalon, djeung kami ka maneh bakal nganjatakeun perkara araheng nja katoetoepan^ noe teu kanjahoan koe maneh. 'Karana kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil, hal imah-imah ijeu nagara, djeung hal g6dong-ggdong radja-radja Joeda, * noe dibalongkar megatan benteng-benteng djeung megatan pedang teja: 'Daratangna s6dja mgrangan ka oerang Kasdim, tapi ngan matak parinoeh gnggonna koe majit manoesa, noe koe kami disabetan dina sadjSro kami bgndoe, djeung dina sadjgro kami w6ra, sarta sapedah kami

Ari

'

"

meungpeunan pameunteu kami ka

ijeu

nagara, tina hal sakabeh kagorengan djalmana. 'Masing njaho, koe kami eta mgngke disina djadi waloeja datang ka tjageurna; tangtoe maranehanana koe kami ditjageurkeun malah kami rek
"^
;

moekakeun keur maranehanana kadjem7

43

kabeh kabagdjaan, noe koe kami geus didjangdjikeun ka darinja. 'Sarta mengke tangtoe djaroewal-beuli deui lahan dina ijeu tanah, noe koe maraneh diomongkeun soewoeng, taja manoesa
ff

djeung
44

sasatoan,

djeung
teja.

diselehkeun
9

ka oerang Kasdim

ma
wit,

'MSngke djaldjaroewal-beuli deui lahan koe doesarta

soeratna ditanda, bari didjeung make njaksikeun, di tanah Binyamin, djeung di sakoeriling Jeroesalem, sarta di sakoer nagai'a Joeda, kitoe deui di sakoer nagara pigoenoengan, djeung di sakoer nagara tanah handap, sarta di sakoer nagara tanah kidoel; karana dibojongna teja koe
tjap,
''

baraning kasenangan djeung kajaktian. dibojongna Joeda djeung dibo'Sarta jongna Israil teja tangtoe koe kami dibalikkeun; malah koe kami rek didjeIggkeun sapSrti barangmimiti. Sarta kami bakal ngabgresihan ka maranehanana, dileungitkeun sakabeh kadorakaanana, anoe djadi matak darosa ka kami; f djeung kami bakal ngahampoera kana sakabeh kadorakaanana, anoe djadi matak darosa ka kami, sarta noe matak pada masijat ka kami. 'Djeung ijeu nagara ka kami tangtoe matak mashoer, matak kaatohan, matak ngadjadikeun poedji sarta kamoeljaan di sakabeh bangsa noe aja di boemi, ana eta bangsa ngadarenge bedja sagala kahadean, noe koe kami didamel ka eusi ijeu nagara; sarta bakal pada reuwas djeung soemeblak tina sagala kahadean djeung tina
''
'

842
sagala kasenangan, noe koe
10

JERMIA
kami
dida-

34.

m61 ka dinja. 'Kijeu timbalan Pangeran Dina ijeu enggoii, ^ noe koe maraneh diomongkeun tarikolot, taja manoesa,
taja sasatoan, nja eta di nagara-nagara

11

Joeda djeimg di loeloeroeng-loeloeroeng Jeroesalem, anoe saroewoeng, taja manoesa, taja priboemi, djeung taja sasatoan teja, mgngke kadenge deui 'sora kaatohan djeung sorakaboengahan, sora panganten lalaki djeung sora panganten awewe, sora noe njareboet kijeu Greura halatoer noehoen ka Pangeran sawadyabalad, sabab Pangeran teh moerah, sabab langgeng kaasihanana, [kitoe deui sora] noe ngalanteurkeun pikoerbaneun
''
' :

panghoeloe bangsa Lewi teh moal pikapgnggeleun djalma ti pajoeneun kami, noe ngahatoerkeun koerban doeroekan, djeung ngadoeroek koerban kadaharan, sarta metakeun koerban peuntjitan, sapapandjangna. 'Aja deui pangandika Pangeran ka J6rmia, pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran: Oepam a maraneh
"^

bisa ngarobahkeun pgrdjangdjian kami hal beurang, djeung i^grdjangdjian kami hal pouting, datang ka taja beurang taja

12

pamoedji ka gSdong Pangeran. Karana dibojongna eusi tanah teja tangtoe koe kami dibalikkeun, sapSrti barangmimiti, timbalan Pangeran. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Dina ijeu enggon, anoe tarikolot, taja manoesa, taja sasatoan, sarta di sakabeh nagarana, piajaeun pangangonan, geusan taroekang

13

ngangon majakkeun ingon-ingon. 'Di sakoer nagara pigoenoengan, di sakoer


nagara tanah handap, djeung di sakoer nagara tanah kidoel, kitoe deui di tanah Binyamin, di sakoeriling Jeroesalem sarta di sakoer nagara Joeda, mengke ingon-ingon J pinjorangeun deui ka handapeun leungeun noe milangan, soer timbalan Pangeran. a p. 32 2. 6 jes. 22 10.
:

peuting dina waktoena mah, 'eta perdjangdjian kami ka Dawoed, abdi kami teja ge, tangtoe barobah, wani teu bogaeun toeroenan ngaradjaan dina korsina ari bangsa Lewi, panghoeloe-panghoeloe noe poerah ngabakti ka kami teja, pon kitoe keneh. 'Sakoemaha balad langit, noe teu beunang dibilang, djeung keusik laoet, noe teu beunang ditakgr, nja kitoe kami mengke ngalobakeuu toeroenan Dawoed, abdi kami, djeung toeroenan bangsa Lewi; noe poerah ngabakti ka kami. 'Djeung aja deui pangandika Pangeran ka Jermia, kijeu pangandikana: 'JSTaha maneh t6rang dina omongan ijeu djalma-djalma, noe kijeu pokna Ari noe doewa bangsa, beunang milih Pangeran teja, koe andjeunna geus
;
:

j I

dipitjeun?

Noe kitoe ngagogoreng ka oemat kami, nangtoekeun oemat teh teu

5Moesa31
:

17. rfp.
p.

30
:

17. p p. 29

14./'p. 31
i

34;
:

pit6t623eun djadi bangsa. 'Kijeu timbalan Pangeran; Oepama teu tetep perdjangdjian kami hal beurang djeung peuting,

J6h. 36

j
14

25. g Moesa 27

32

43.

p. 7

34.

Tjab. 106

1.

32.

sarta pikoekoeh langit djeung boemi koe kami teu ditangtoekeun mah, 'eta kami

I ]

Masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, harita kami tangtoe


ngaboektikeun pangandika noe matak ngeunah, noe koe kami diandikakeun ka anak-intjoe Israil djeung ka anak-intjoe Joeda teja. 'Dina mangsa eta, djeung dina waktoe eta, * kami bakal ngabidjilkeun pikeun Dawoed hidji Siroeng anoe bSngr; nja eta bakal ngalampahkeun kaadilan djeung kabgnSran di boemi. 'Dina mangsa eta Joeda tangtoe disalametkeun, djeung Jeroesalem pi-

15

ge tangtoe mitjeun toeroenan Jakoeb djeung toeroenan Dawoed, abdi kami^ teu njandak deui ti toeroenanana keur marentah ka toeroenan Ibrahim, Ishak djeung Jakoeb gnjana mah dibojongna teja tangtoe koe kami dibalikkeun, sarta kami tangtoe ngawglasan ka maranehanana. a p. 29:10. b p. 23:5, e. c JSh. 48:35.
;

p.

31:36.

16

PASAL

34.

ngSnggoneun sfinang
17

ati;

"

sarta kijeu
:

18

jiingaraneunana noe bakal disSboet Pangeran kab6n6ran oerang. Karana kijeu timbalan Pangeran Dawoed teh moal pikapgngggleun djalma dijoek dina korsi karadjatin anak-intjoe Israil. 'Kitoe deui
'

Ijeu teh pangandika, noe didatangkeun ka JSrmia ti Pangeran, " mangsa Neboekadnesar, radja Baboel, djeung sabaladna, bareng sakabeh karadjaan boemi, noe di bawah parentahna, sarta sakabeh bangsa-bangsa, keur pada m6rangan ka Jeroesalem djeung ka sakabeh

JERMIA
2

34.

843

uaganina; ari pangaudikana 'Kijeutimbalan Pangeran, Allah Israil: Maneh geura leumpang, bedjakeiiu ka Sidkia,
:

11

radja Joeda, ari piomongeun maneh ka dinja: Kijeu tinibalan Pangerau Masing
:

ngaujahokeun, ijeu nagara koe kami engke diselehkeun ka leungeun radja Baboel; tangtoe koe eta dihoeroe koe
''

mgrdika; soepaja oelah aja deui noe ngoemawoelakeun eta; pada noeroet, 2H-ak dilaleupaskeun. 'Tapi sanggeusna kitoe pada malik pikir heug disina baralik deui boedak lalaki djeung boedak awewe, noe dilaleupaskeun sina mSrdika
;

seuneu. 'Sarta maneh moal loepoet ti leungeunna; geus poegoeh ditangkgp, diselehkeun ka leungeunna; ari panon maneh bakal patendjo-tendjo djeung panon radja Baboel, sarta eta bakal omongomongan djeung maneh biwir pada biwir, toer maneh pileumpangeun ka Baboel. 'Tatapimaneh^ Sidkia, radja Joeda!
"

12

is

pek pada dikoemawoelakeun deui, boedak lalaki djeung boedak awewe. 'Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka Jermia ti Pangeran, pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Kami ngadamgl pgrdjangdjian ka karoehoen maraneh, keur mangsa eta koe kami dika-loewarkeuntitanah
teh,

didjijeun

14

deugekeun
''

ijeu

pangandika Pangeran:

Kijeu timbalan Pangeran hal


5

maneh:

Eta maneh moal paeh koe pedang; 'nja pipaeheun teh kalawan kas6nangan; " djeung saperti karoehoen maneh, radjaradja noe ka toekang-toekang, anoe heulaeuu maneh, sok dijiangmeuleumkeun [seuseungitan], nja kitoe maneh ge koe rahajat bakal dipangmeuleumkeun, ''bari aloek-aloekan koe karana maneh: Adoeh, goesti! karana bedja bijeu teh pangandika kami, lahiran Pangeran. 'Prak koe nabi Jermia sadajana pangandika noe tadi teja dioendjoekkeun ka Sidkia, radja
Joeda, di Jeroesalem, 'keur balad radja Baboel mgrangan ka Jeroesalem, djeung ka sakoer nagara Joeda anoe masih kari, ka Lakis djeung ka Aseka; karana nagara Joeda ngan eta bae noe kari, nagara reugreug. a 2 Kadj. 25:1. b p. 21:10;
32
:

Mesir, ti imah koemawoela teja, kijeu oenina: 'Oenggal-oenggal toetoep "toedjoeh taoen maraneh hidji-hidji djalma koedoe pada ngaleupaskeun doeloerna, sasama oerang Ibrani, anoe geus ngadjoewal diri ka maneh, sarta ngawoela ka maneh gSnep taoen lilana; eta koe maneh leupaskeun, sina mSrdika ti maneh demi karoehoen maraneh teu ngadarenge ka kami, teu njarondongkeun
;

15

tjeuli-tjeuli

atjan.

'Ari

maraneh

teja

16

29.

c
:

p.

32:i. d

p.

38

17.

e 2

Bab. 16

14.

f
8

p.

22

18.

10

teh pangandika, noe didatangkeun ka Jermia ti Pangeran, sanggeus radja Sidkia ngadamSl perdjangdjian reudjeung sakabeh djalma noe aja di Jeroesalem, sedja ngoewarkeun kamSrdikaan di maranehanana. 'Nja eta hidjihidji djalma bakal ngaleupaskeun boedakna lalaki djeung boedakna awewe, oerang Ibrani lalaki atawa oerang Ibrani awewe, sina pada mgrdika; soepajaoelah aja noe ngoemawoelakeun doeloerna, pada Jahoedi. 'Ari sakabeh kapala djeung djalma noe loba pada noeroet geus i^ada mandjing pgrdjangdjian, jen hidji-hidji djalma bakal ngaleupaskeun boedakna lalaki djeung boedakna awewe, sina pada
Ijeu
;

17

18

mangsa ajeuna babalik, pada milampah noe bener di pajoeneun kami, nja ngoewarkeun kamerdikaan hidji-hidji djalma ka batoerna; malah maraneh njijeun perdjangdjian di pajoeneun kami, di djero gedong * anoe katelah koe djenengan kami. 'Tatapi maraneh toeloej mahk pikir, sarta pada nganistakeun kana djenengan kami, da koe maraneh disina baralik deui hidji-hidji djalma boedakna lalaki djeung boedakna awewe, noe koe maraneh dileupaskeun sina merdika sasoeka-soekana teja; sarta koe maraneh pada dikoemawoelakeun deui, didjijeun boedak lalaki djeung boedak awewe ka maraneh. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran Maraneh banteu noeroet ka kami pgrkara ngoewarkeun kamerdikaan doeloer pada doeloer, batoer pada batoer teh; masing njaho, kami ajeuna ka maraneh ngoewarkeun kamerdikaan, lahiran Pangeran, baris kana pedang, baris kana paggboeg, djeung baris kana langlajeuseun " sarta maraneh koe kami rek didjadikeun matak ngagidir ka sakabeh karadjaannoe di boemi. 'Djeung deui eta djalma, noe pada ngarempak perdjangdjian kami, sakoer noe teu nStepkeun oenina eta
:

844
p6i'djangdjian,

JERMIA

35
oela diambengan pinggaii dieusi anggoer, kitoe deui loemoer-loemoer, bari mitjatoer ka darinja: Mangga ngalaleueut

beunangna njijeun di pajoeneun kami teh, koe kami rek didjadikeun sapgrti anak sapi, noe koe maranehanana dipotong doewa, bari njarorang kana antarabeunang motongteja;
19

20

eta kapala-kapala Joeda, djeung kapala-kapala Jeroesalem, ponggawaponggawa, panghoeloe-panghoeloe, sarta sakabeh djalma eusi tanah, sakoer bae noe njarorang kana antara eta anak sapi beunang motong. Sateggsna eta teh koe kami rek diselehkeun ka leungeun moe'uja
'

anggoer 'Ari djarawabna Kaoela moal ngarinoem anggoer; karana " Jonadab poetra Rekab, karoehoen kaoela, geus ngadawoeh ka kaoela, kijeu dawoehna: Maraneh poma-poma oelah ngarinoem
!

soeh-moesoehna, djeung ka leungeun sakoer noe ngarah patina; ari majitna


"^

pidjadieun
21

hakaneun manoek awangawang, djeung hakaneun sasatoan boemi.


8
|

22

'Malah Sidkia, radja Joeda, bareng kapala-kapalana, koe kami rek diselehkeun ka leungeun moesoeh-moesoehna, djeung ka leungeun sakoer noe ngarah patina, sarta ka leungeun balad radja Baboel, " noe aioendoer ti maraneh. 'Masing njaho, kami rek maparin timbalan, lahiran Pangeran, ^ nja eta djalma koe kami rek disina balik deui ka ijeu nagara; sarta bakal pada merangan ka ijeu nagara, datang ka beunangna, bari toeloej koe eta dihoeroe koe seuneu; djeung deui nagara-nagara Joeda koe kami rek didjadikeun soewoeng, wani taja noe ngeuSian.
b
rf

10

anggoer, nja diri maraneh sarta djeung anak-intjoe maraneh, salalangggngna. "Kitoe deui maraneh oelah njarijeunimah, djeung oelah pgpelakan, sarta oelah njarijeun kebon anggoer, baroga oge oelah nja nggnggon teh koedoe marake himah sapapandjangna soepaja maraneh pandjang oemoer dina tanah maraneh ngoembara. 'Ari kaoela pada noeroet ka dawoehan Jonadab poetra Rekab, karoehoen kaoela sadaja, saniskara noe koe eta geus didawoehkeun ka kaoela; teu ngarinoem anggoer saoemoer-oemoer, boh diri kaoela, boh poen bodjo, boh poen anak lalaki-awewe sarta kaoela teu njarijeun imah geusan ngenggon; malah teu pisan garadoeh kebon anggoer, atawa lahan, atawa pgpSlakan satSrangna kaoela ngenggon teh marake himah djadi kaoela pada noeroet, nga;
'

'

2
p.

Moesa 15 1, 12. Tab. 6:33; p. 7:10. e p. 15:4; 24:9. 7:33; 16:4; 19:7. e p. 37:5, 7. f p. 37:8.
:

a 2 Moesa 21

2; 5

11

PASAL

35.

Tjeu teh pangandika, noe didatangkeun Jka Jermia ti Pangeran, keur mangsa Jojakim poetra Josia, radja Joeda kijeu pangandikana 'Maneh geura leumpang ka anak-intjoe Rekab nja eta koe maneh aradjak, seug alanteurkeun ka gedong Pangeran, bawa asoep ka salahsahidji pondok, bari toeloej koe maneh soegoehan anggoer. 'Bral kaoela ngangkir Jaasanya, poetra J6rmia, anoe poetra Habasinya, djeung saderek-saderekna, bargng sakabeh poetrana lalaki, tgges sakabeh anak-poetoe Rekab; 'seug koe kaoela dialanteurkeun ka ggdong Pangeran, dibawa asoep ka pondok moerid Hanan poetra Jigdalja, piwarangan Allah, anoe
;
:

lampahkeun sakoemaha noe didawoehkeun ka kaoela koe Jonadab, karoehoen kaoela sadaja teja. 'Demi geus kitoe, * barang Neboekadnesar, radja Baboel, keur di djalan ka ijeu tanah, pok kaoela ngaromong Hajoe, oerang leumpang, moeboes ka Jgroesalem, tina sabab balad oerang Kasdim, djeung tina sabab balad oerang Sam; kitoe noe matak kaoela tjaritjing di JSroesalem. a 2 Eadj. io:i5.
:

6 2 Radj. 24 12 13

1.

14

dempet ka kamar kapala-kapala, sarta loehoereun pondok Mailseja poetra Saloem, poerah ngadjaga bangbaroeng. 'Tidinja anak-poetoe Rekab teh koe ka-

Ari geus kitoe aja deui pangandika Pangeran ka Jermia, pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Maneh geura leumpang; koedoe mitjatoer ka oerang Joeda djeung ka priboemi JSroesalem kijeu: Koemaha maraneh moal narima pamSpgrih, soepaja noeroet ka pangandika kami? lahiran Pangeran. 'Ari omongan Jonadab anak Rekab, noe koe eta diparentahkeun ka anak-intjoena, jen oelah nginoem anggoer teja, geus ditgtSpkeun, da teu ngarinoem anggoer t6pi ka poeajeuna; karana pada noeroet ka parentah karoehoenna. Ari kami sabalikna ngandika

JERMIA
" ti saban isoek-isoek nja ngaudika, orokaja maraneh hauteu noekami miwarangan ka maraneh sakabeh abdi kami, nja eta nabi-uabi teja, * ti saban isoek-isoek nja miwai-ang, bari nimbalan kijeu " Geura tarobat, koedoe pada mitjeun djalan maraneh noe goreng, sarta haradekeun pagawean maraneh, djeung oelah noeroet ka aiiilahan, oelah dibarakti; ari kitoe mah maraneh tangtoe matoeh dina ijeu tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka maraneh djeung ka karoehoen maraneh tatapi maraneh ten njarondongkeun tjeuU, soemawonna ngadarenge ka kami. "Sapedah anak-intjoe Jonadab anak Rekab teh ngtepkeun parentah karoehoenna^ noe koe eta diparen-

3G.

845

ka maraueh,

lo

roet ka kami. 'JDjeung deui

iG

17

18

tahkeun ka dinja teja, d6mi ijeu bangsa mah hanteu noeroet ka kami koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran, Allah sawadya-balad, nja Allah Israil teh: Masing njaho, kami ka oerang Joeda djeung ka sakabeh priboemi Jeroesalem rek ngadatangkeun * sakoer pitjilakaeun, noe koe kami geus diandikakeuu hal maranehanana * sapedah kami ngandika ka maranehanana, demi etateu ngadarenge, sarta kami njaoer maranehanana, demi eta ten nembalan. 'Djeung deui Jgrmia misaoer ka anak-poetoe Rekab teja: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Isi'ail: Sapedah maraneh noeroet ka parentah Jonadab, karoehoen maraneh, djeung ngarestoekeun sakabeh pa;
'

fl

maneh, hal Israil, djeung hal Joeda, sarta hal bangsa noe loba, ti wat6s poean kami ngandika ka maneh, * nja ti mangsa Josia teja, tgpi ka poe ajeuna. Malah-mandar anak-intjoe Joeda ngadarenge sakoer pitjilakaeun, noe koe kami dik6rsakeun didamgl ka darinja; soepaja tarobat, pada mitjeun djalanua noe goreng, sangkan kadorakaanana djeung dosana koe kami dihampoera. 'Greus kitoe J6rmia njaoer Baroek poetra Neria teja; toeloej Baroek noeliskeun ti lambej JSrmia eta sadajana pangandika Pangeran, noe koe Pangeran geus diandikakeun ka JSrmia; ditoeliskeunanadinalambaran goeloengan. 'Tidinja Jermia ngadawoeh ka Baroek, kijeu dawoehna: Kaoela aja halangan, teu kadoega leumpang ka gedong Pangeran. 'Mana hidSp geura leumpang, moedoe ngadji eta goeloengan, beunang
'

"^

''

19

rentahna, sarta ngalampahkeun sakoemaha noe koe eta diparentahkeun ka maraneh teja, 'koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil teh: Jonadab anak Rekab teh f moal i^ikapenggeleun djalma marek di l^ajoeneun kami, sapapandjangna.
o
p. 7 p.
:

hidep noeliskeun ti biwir kaoela, sadajana pangandika Pangeran, sina kadenge koe djalma-djalma noe aja di gSdong Pangeran dina poe poewasa; djeung sakabeh oerang Joeda, noe daratang ti nagara-nagarana, koe hidep moedoe dipangngadjikeun deui, sina pada ngadenge. Malah-mandar pada njanggakeun panoenoehoen ka pajoeneun Pangeran, sarta tarobat, pada mitjeun djalanna noe goreng; " karana banggt pisan bSndoena djeung wSrana, noe koe Pangeran geus diandikakeun bade diterapkeun ka ijeu bangsa. 'Prak Baroek poetra Neria teh milampah sakoemaha dawoehan nabi Jermia ka manehanana teja; toeloej ngadji eta kitab, sadajana pangandika Pangeran, di gedong Pangeran.
'

p.

30

2.

i
:

p.

2.

p.

26

3.

<;

p.

32

12.

e 2

Eadja 22

13.

13
:

25

3.
:

6 p. 26

5
:

29
4.

19. c p. 25
p.

3, 5.

Ari geus kitoe, mangsa kalima taoenna Jojakim poetra Josia teja djoe-

15

4; 24

9.

e J63. 66

33

17.

mSneng radja Joeda, dina boelan noe


kasalapan, harita aja oendang-oendang, sakabeh djalma noe aja di Jeroesalem,

PASAL
Ari

36.

geus kitoe, mangsa kaopat taoenna Jojakira poetra Josia teja djoemengng radja Joeda, harita Jgrmia didatangan ijeu pangandika ti Pangeran, kijeu pangandikana: 'Maneh geura njokot 1ambaran goeloengan, seug koe maneh dina eta " toeliskeun sakabeh pangandika, noe koe kami geus diandikakeuu ka

10

djeung sakabeh djalma noe daratang ka Jeroesalem ti nagara-nagai'a Joeda, koedoe pada poewasa di pajoeneun Pangeran. 'Tidinja Baroek pek ngadji eta kitab, nja eta piwoeroek Jermia teja, di gedong Pangeran, nja di kamar Gr6marja poetra Sapan, anoe djadi mantri
toelis,

ajana di boeroean girang, pelgbah

846

JERMIA
21

36.

lawang ggdong Pangeran, " lawang panto anjar teja, kadenge koe sakabeh djalma11

radja.

12

13

15

djalma. 'Ari Mikaja, poetra Gemarja, anoe poetra Sapan, ngadeuge sadajana pangandika Pangeran, noe kaoengelkeun dina eta kitab.'Bral Mikaja teh mangkat ka ggdong radja, kana kamar mantri toelis; pareng di dinja keur tjaralik para kapala, nja eta Elisama, noe djadi mantri toelis, djeung Delaja poetra Sgmaja, Elnatan poetra Akbor, Gemarja poetra Sapan, djeung Sidkia poetra Hananya, sarta sadajana bae para kapala. 'Seug Mikaja ngoeningakeun ka darinja eta sadajana pangandika noe kadenge koe manehna, keur Baroek ngadji eta kitab, kadenge koe djalma-djalma teja. 'Grantjang para kapala miwarang Jghoedi, anak Netanya, anoe anak Selemja, anoe anak Koesi, ka Baroek, sina ngabedjaan kijeu: Tjokot koe leungeun maneh eta goeloengau; noe koe maneh bijeu diwatja kadenge koe djalmadjalma teja, sarta geuwat ka dijeu! Top Baroek poetra Neria teh ujokot eta goeloengan, dibawa, toeloej dongkap ka para kapala. 'Pok pada misaoer ka Baroek:

22

'Tidinja radja miwarang Jghoedi teja, njokot eta goeloengan. Gantjangna geus ditjokot ti kamar Elisama, mantri toelis teja. Seug koe Jghoedi diwatja di pajoeneun radja sarta di hareupeun para kapala, noe keur pada margk di radja. 'Harita radja keur linggih di * ggdong oesoem tiris, da ninggang di boelan noe kasalapan; sarta

hawoena
23

di

pajoeneunana beunang njeu-

24

25

26

Gek

dijoek, seg eta watja,

kami

16

17

18

19

20

bajang ngadarenge. Prak koe Baroek diadji, kareungeu koe sadajana. 'Ari geus kitoe, barang eta ngarareungeu sadajana pangandika teja, rareuwaseun kantja pada kantja^ sarta pada misaoer ka Baroek: Eta sakabeh pangandika teh koe kami tangtoe dioeningakeun ka radja. 'Toeloej pada mariksa ka Baroek, kijeu saoerna: Tjik, tjaritakeun ka kami, koemaha maneh nja noeliskeun eta sakabeh pangandika ti biwir Jermia? 'Ari wangsoelan Baroek ka para kapala: Soemoehoen, andjeunna ngetjapan ka simkoering ti lambgjna eta sadajana pangandika; pek koe simkoering disgratkeun koe mangsi, didjijeun kitab. 'Misaoer deui para kapala ka Baroek teh: Geura leumpang, koedoe njoempoet, nja maneh djeung Jgrmia; ari enggon maraneh njoempoet oelah aja noe nganjahoankeun. 'Bral para kapala arangkat ka latar, ngadeuheusan ka radja; ari eta goeloengan koe arandjeunna geus disimpgn di kamar Elisama, mantri toelis teja; toeloej pada ngoendjoekkeun eta sadajana pangandika ka pajoeneun

27

28

neuan. 'Ari geus kitoe, tijap-tijap Jghoedi geus ngadji tiloe opat pasal, pek dipotong koe peso kalam, bari dipitjeun sakali kana seuneu dina hawoe, datang ka bejak sagoeloenganana dina seuneu, anoe dina hawoe. 'Ari radja djeung sakabeh mantrina, sakoer uoe ngareungeu eta sadajana pangandika, teu rareuwaseun, soemawonna njarosoek panganggona. 'Tapi aja oge noe ngahatoeranan ka radja, nja eta Elnatan, Dglaja djeung Ggmarja teja, soepaja goeloengan teh oelah waka dibeuleum; orokaja radja teu ngagoegoe ka darinja. 'Samalah radja miwarangan Jerahmel poetra radja, djeung Seraja poetra Asriel, sarta Selemja poetra Abdel, nangkgp Baroek, djoeroe toelis teja, reudjeung nabi Jgrmia; tatajji doewaan koe Pangeran geus diboenikeun. a p. 26 lo. b Am. 3 15. Sanggeusna eta goeloengan, sarta djeung pangandika beunang Baroek noeliskeun ti lambgj Jgrmia teja, koe radja dibeuleum, toeloej aja deui pangandika Pangeran ka J ermia, kijeu pangandikana: 'Maneh " geura njokot deui hidji goeloengan, seug dina eta toeliskeun sa:

29

kabeh pangandika noe ti heula, noe aja dina goeloengan noe ti heula, noe dibeuleum koe Jojakim, radja Joeda teja. 'Sarta hal Jojakim, radja Joeda teh, maneh koedoe ngomong: Kijeu timbalan Pangeran: Eta goeloengan koe maneh geus dibeuleum, bari ngomong: Koe naon maneh dina eta goeloengan noeliskeun noe kijeu oenina: Radja Baboel tangtoe datang, ngaroeksak ijeu tanah, wani manoesa djeung sasatoan dileungitkeun tina ijeu tanah? 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran hal Jojakim, radja Joeda: Eta teh moal boga toeroenan * dijoek dina korsi Dawoed; ' djeung majitna bakal ngadjolopong, ti beurang kataradjang jianas, ti peuting

30

JERMIA
31

37.

847

32

tiis. 'Toer kami bakal njiksa ka manehanana, djeung ka toeroenanana, sarta ka mantri-mantrina, tina sarta kami rek ugakadorakailnana datangkeun ka maranehanana, djeung ka priboemi Jeroesaleiri; sarta ka oerang Joeda, eta sakoer pitjilakaeun, noe koe karai diandikakeun bakal ditgrapkeun ka maranehanana teja orokaja eta ten ngadarenge. 'Tidinja Jgrmia njandak deui goeloengan, sarta dilelerkeun ka Baroek poetra Neria, djoeroe toelis teja; pek Baroek dina eta noeliskeun ti lambgj Jermia sadajana pangandika kitab, anoe koe Jojakim, radja Joeda, dibeuleum koe seuneu teja; nialah reja deui pangandika salijan ti eta ditambahkeun

kataradjang

''

ka

dinja. a
d
p.

Moesa 34:1. i

p.

i3:i3. c

p.

22:19.

35:17.

PASAL
A ri

37.

Sidkia poetra Josia djadi radja, ^ngaganti Konya poetra Jojakim " sa;

c
7

rehna andjeunna koe Neboekadnesar, radja Baboel, didjenengkeun radja, njangking tanah Joeda. 'DSmi eta Sidkia, djeung mantri-mantrina, kitoe deui djalma eusi tanah, hanteu noeroet ka pangandika Pangeran, noe diandikakeun koe lantaran nabi Jei-mia. a 2 Radj. 24 17. Hidji waktoe radja Sidkia ka nabi Jgrmia miwarangan Joekal poetra Selemja djeung Sepanya poetra Maaseja, noe djadi panghoeloe, sina mihatoer kijeu: Moegi mangngdakeun kaoela sadaja ka Pangeran, Allah oerang 'Ari Jermia tell masih kaloewar-asoep di tengah djalma-djalma; tatjan diasoepkeun ka pangberokan. 'Harita balad Piraou geus boedal ti Mesir; sarta oerang Kasdim, noe ngargpoeng Jgroesalem, geus aloendoer ti Jgroesalem, sabab ngadenge bedja eta. 'Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka nabi Jermia, pangandikana Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: Maraneh ka radja Joeda, anoe nitah maraneh ka kami soepaja ngoemaha ka kami teja, koedoe mopojan kijeu: Masing njaho, balad Piraon, anoe boedal s6dja noeloeng ka maraneh teja, 6ngke balik deui ka tanahna, ka Mesir. Sarta oerang Kasdim " gngke daratang deui, mgrangan ka ijeu nagara tangtoe nagara teh beunaug koe eta, bari toeloej koe eta di:

hoeroe koe seuneu. 'Kijeu timbalan Pangeran: Maraneh oelah ngabobodo diri sorangan, mikir kijeu: Oerang Kasdim tangtoe aloendoer ti dijeu karana moal aloendoer. 'Karana nadjan sabalad oerang Kasdim, noe keur mgrangan ka maraneh, kasabet koe maraneh, datang ka kari djalma raraheut bae balad eta, nja eta tangtoe darangdan di sahimah-himahna, bari seug ijeu nagara koe eta dihoeroe koe seuneu. a p. 34 22. Ari geus kitoe, sanggeusna balad oerang Kasdim teh aloendoer ti Jgroesalem, bawaning sijeun balad Piraon teja, 'bral Jgrmia ka loewar ti Jeroesalem, s6dja angkat ka tanah Binyamin, pikeun narima warisan di dinja di tengah djalma-djalma. 'Ana dongkap kalawang Binyamin, pareng di dinja aja hidji loerah toekang ngaloris, ngaran JSria, anak Selemja, anoe anak Hananya; njaetakSk nj6k6l ka nabi Jgrmia, bari ngomong: Maneh dek ngalejos ka oerang Kasdim 'Dgmi saoer Jermia Bohong, kaoela teu nijat ngalejos ka oerang Kasdim. Tatapi Jeria teu ngagoegoe ka Jgrmia; anggoer seg nangkep ka Jgrmia, bari toeloej disanggakeun ka para kapala. 'Ari para kapala teh arambgkeun ka Jgrmia, " sarta ngarangket ka andjeunna, bari toeloej diasoepkeun ka paboeen, noe aja di boemi Jonatan, anoe djadi mantri toelis karana nja eta noe koe para kapala geus didjijeun pangberokan. 'Sanggeus Jgrmia asoep ka imah gorowong, nja eta ka pakoeroengan, toeloej Jgrmia
;
:

tjalik di dinja lila katjida. 'Hidji

waktoe

radja Sidkia miwarangan, andjeunna diala; toeloej andjeunna koe radja dipariksa di djgro ggdongna, ririkipan, kijeu lahirna: Koemaha, aja pangandika ti

'

'

Pangeran ? Diwangsoel koe Jermia Aja pisan. Mihatoer deui Jgrmia * Andjeun bade diselehkeun ka leungeun radja Baboel. 'Mihatoer deui Jgrmia ka radja Sidkia Nahaon dosa simkoering ka andjeun, atanapi ka abdi-abdi andjeun, atanapi ka djalma loba, noe mawi simkoering koe andjeun diasoepkeun ka pangberokan? 'Di mana ajeuna nabinabi andjeun, anoe pada ngawgdjang ka andjeun, kijeu pokna: Radja Baboel moal ngaroeroeg ka andjeun atawa ka ijeu tanah? 'Doepi ajeuna, goesti sang
: : :

848

JERMIA

38.

21

radja! moegi ngamakboel; simkoering njanggakeun panoenoehoen ka pajoeneun audjeun; nja eta moegi simkoering oelah diwangsoelkeun kaboemi Jonatan, mantri toelis teja, soepaja simkoering oelah dongkap ka maot di dinja-. 'Toeloej radja Sidkia maparin timbalan, seug Jermia dipgrnahkeun " dina boeroean pandjara teja, sarta oenggal poe dileler roti sasiki ti pasar toekang roti, tepi ka bejak sakabeh roti di djero nagara. Ari Jgrmia teja tetep tjalikna dina boeroean pandjara. ap. 20 2.6 p. 34: 21. c p. 32:2.
:

asoepkeun ka soemoer. Harita radja keur linggih di lawang Binyamin. Bral EbedMelek ka loewar ti gSdong radja, toeloej oendjoekan ka radja, kijeu pioendjoekna: 'Noen, goesti sang radja! eta djalma-djalma awon pisan, sadajana noe dilampahkeun ka nabi Jermia, noe koe eta digoebroeskeun kana soemoer; tinangtos di gnggonna ge maot balas lang'

lajeuseun,
10

sarehing geus taja deui da-

PASAL

38.

Gedalja poetra Pashoer, Joekal poetra Selemja, djeung Pashoer poetra Malkia, pada hgareungeu pilahir, noe koe JSrmia dilahirkeun ka djahna noe loba, lahirna: 'Kijeu timbalan Pangeran: " Saha-saha noe tetgp di djero ijeu nagara, tangtoe paeh koe pedang, koe langlajeuseun, djeung koe pageboeg; sabahkna, sahasaha noe ka loewar ka oerang Kasdim

Ari Sepatya poetra Matan,

11

12

mah, pihiroepeun, sarta ngabogaan

njasaperti djarahan tangtoe pihiroepeun. 'Kijeu timbalan Pangeran: Ijeu

wana

nagara moal loepoet diselehkeun ka leungeun balad radja Baboel; tangtoe beunang koe eta. 'Tidinja eta kapala aroendjoekan ka radja: Eta djalma kedah dipaehan, rehing koe sabab eta teh ngeplekkeun leungeun pradjoerit, anoe masih kantoen di djero ijeu nagara, geus kantenan leungeun djalma noe loba, wireh ngomong ka darinja omongan noe kitoe pgtana; karanten eta djalma lain nejangan pisalameteun rahajat-rahajat di dijeu, salerSsna nejangan pitjilakaeunana. 'Ari lahiran radja Sidkia: Masing njaho, eta djalma aja di kawasa maraneh; karana radja mah naon oge teu bisa ngalawan ka maraneh. 'Toeloej Jermia koe eta kapala ditjokot, bari seug digoebroeskeun ka soemoer Malkia poetra radja, noe aja dina boeroean pandjara teja; nja dioeloer JSrmia teh koe tambang.Ari di dj6ro eta soemoer pareng taja tjai, ngan leutak bae, sarta Jgrmia
tipgtSk dina leutak.
a
p.

13

14

15

16

hareun di djero nagara. 'Nimbalan radja ka Ebed-Melek, oerang Habesi teh, kijeu timbalanana Geura njokot ti dijeu tiloe poeloeh djalma, sarta bawa koe maneh seug nabi Jermia teh koe maneh handjatkeun ti djero soemoer, bisi kaboeroe paeh. 'Prak Ebed-Melek njokot eta djalma-djalma, sarta dibawa; toeloej asoep ka gedong radja, ka handapeun goedang doenya-brana top ti dinja njokot sipat njamoe baroeroek djeung sipat njamoe baroetoet, bari seug dioeloer ka JSrmia ka djero soemoer koe tambang. 'Pok Ebed-Melek, oerang Habesi, mihatoer ka Jermia: Ijeu sipat njamoe baroeroek sareng baroetoet koe audjeun teundeun di djero ingkab andjeun kiwa-tengen, ti sadjgroeun tambang. Prak Jermia milampah kitoe. 'Toeloej pada narik Jermia koe tambang, dihandjatkeun ti djero soemoer. Geus kitoe Jermia tetep tjalik dina boeroean pandjara. Hidji waktoe radja Sidkia miwarangan ngala nabi Jgrmia ka andjeunna, ka paranti asoep noe katiloe, anoe di ggdong Pangeran. Sadongkapna Jermia koe radja dilahiran kijeu: Kami ajatanjakeuneun ka adjengan; poma adjengan oelah njalingkoehkeun naon-naon ka kami. 'Pihatoer Jermia ka Sidkia: Madak koe simkoering dioendjoekkeun ka andjeun, tinangtos simkoering koe andjeun dipaehan; sareng madak simkoering ngahatoeranan pepeling ka andjeun, moal andjeun ngagoegoe ka simkoering. 'Toeloej radja Sidkia soempah ka Jer:

mia, ririkipan, kijeu lahirna:

Demi

djoe-

21

9.

Ari Ebed-Melek, oerang HabSsi, noe


djadi ponggawa, sarta aja di ggdong radja, ngareungeu bedja, jen Jermia di-

17

mgngnging Pangeran, " anoe ngadamgl ijeu njawa oerang! hamo adjengan koe kami dipaehan, sarta hamo adjengan koe kami diselehkeun ka leungeun eta djalma, noe ngararah pati adjengan. 'Mihatoer Jgrmia ka Sidkia teh: Kijeu timbalan

Pangeran,

Allah

sawadya-balad,

JERMIA
Allah Israil: Oeijama maueli ka loewar ka kapala-kapala radja Baboel, njawa
pihiroepeuu, sarta ijeu nagara moal koengsi dihoeroe koe seuneu; taugtoe pihiroepeuu, nja diri maueh reuauak-rabi maueh. 'Sabalikua, 18 djeuug oepama maueh hanteu ka loewar ka kapala radja Baboel mah, taugtoe ijeu nagara diselehkeuu ka leuugeun oeraug Kasdim, sarta dihoeroe koe seuneu, djeung maueh moal loepoet ti leuugeun'Ngalahir radja Sidkia ka Jermia: 19 na. Kami sal6mpaug, bisi kami diselehkeuu ka leungeun oeraug Jahoedi, noe geus ngalejos ka oeraug Kasdim, sarta eta 20 pada ngarogahala ka kami. 'Ari pihatoer Jermia: Moal audjeuu diselehkeuu. Moegi anoet ka timbalau Pangeran, sadajana noe koe simkoering dioendjoekkeuu ka audjeuu; tinangtos audjeun djamoega, 21 sar6ng njawa audjeun hiroep. 'Sawangsoelna, * madak audjeun hanteu kersa ka loewar mah, kijeu pangandikana, noe koe Pangeran dinjatakeun ka simkoe22 ring: 'Masing njaho, sakabeh awewe anoe masih kari di imah radja Joeda, gngke dika-loewarkeun ka kapala-kapala radja Baboel, sarta eta awewe bakal njar6boet kijeu: Maueh kaggndam djeuug kalindih koe djalma-djalma noe roentoet djeung maneh; soekoe maueh tipStgk dina patfirau, aloendoer ka toekang. 23 'Malah-malah sakabeh pamadjikan maueh sarta djeung anak-anak maueh bakal dika-loewarkeun ka oeraug Kasdim; djeung maneh moal loepoet ti leungeunna, Snjana mah bakal ditangkep koe leungeun radja Baboel, sarta maneh djadi matak ijeu nagara dihoeroe koe 24 seuneu. 'Lahiran Sidkia ka Jermia: Eta sagala kasaoeran noe bijeu oelah nja noe

39.

849

maueh

27

28

joeneuu radja, moegi kaoela oelah diwangsoelkeun ka boemi Jonatan, sijeun paeh di dinja. 'Tidinja sakabeh para kapala saroemping ka JSrmia^ sarta pada mariksa ka andjeunna; seug Jgrmia mopojan ka para kapala noeroetkeun eta sadajana lahiran, noe koe radja diparentahkeuu teja. Toeloej pada ugantgp ka JSrmia; karana teu kataugen pgrkarana. 'Ari tjalikua Jermia dina boeroean pandjara teh tepi ka poean Jgroesalem dibeunangkeun; masih aja keneh di dinja keur mangsa J6roesalem dibeunangkeun. J6s. 57 le. & 2 Bab. 36 12.
<*
:

c p.

37:20.

ci

p.

37; 21.

PASAL

39.

nganjahoankeun;
25

ari

kitoe

mah

adjg-

ngan moal dipaehan. 'Djeung lamoen kataugen koe kapala-kapala, jen kami
sasaoeran djeung adjengan, sarta eta daratang ka adjgngau, bari ngaromong ka adjengan kijeu: Bedjakeun ka kami sakabeh, adjengan misaoer naon ka radja, poma oelah disalingkoehkeun ka kami, ari kitoe mah adjengan koe kami moal dipaehan; djeung koemaha kasaoeran radja ka adjgngan: 'seug koe adjSngan koedoe didjawab kijeu: Ka''

26

oela njanggakeun panoenoehoen

ka pa-

IVTaugsa " kasalapan taoenna Sidkia teja -L'J-djoem6neng radja Joeda, dina boelan noe kasapoeloeh, soemping deuiN^boekadnesar, radja Baboel, ka Jgroesalem, sarta njandak sabaladna; seug nagara 2 teh dikgpoeng. 'Mangsa kasaw61as taoenna djoemeneng Sidkia, dina boelan noe kaopat, dina tanggal salapau, toenagara teh bedah. Soep arasoep 3 loej sakabeh kapala radja Baboel, gek tjaralik dina lawang Paneugah, nja eta Nergal-Sareser, Samgar-Ngboe, Sars6kim, Rabsaris, Nergal-Sareser, Rab-Mag, djeung sakabeh kapala radja Baboel 4 salijan ti eta. 'Ari geus kitoe, barang eta teh katingali koe Sidkia, radja Joeda, sarta katendjo koe sakabeh pradjoerit, broel pada ngalolos, boedal ti nagara ti peuting, djalan taman radja, njorang lawang noe dina sela-sSla doewakoeta; ari bidjilna radja ugadjoegdjoeg tanah 5 lapang. 'Tatapi balad oerang Kasdim ngaroedag njoesoel ka maranehanana; heug Sidkia kasoesoel di tanah lapang Jeriho; pek andjeunna ditangkgp, bari seug dideuheuskeun ka N6boekadnesar, radja Baboel, ka nagara Ribla, di tanah Hamat; toeloej andjeunna dihoekoeman. 6 'Ari poetra Sidkia noe pamggSt koe radja Baboel dipeuntjitan di Ribla, di pajoeneun sotjana; malah sakabeh menak Joeda koe radja Baboel dipeuntjitan. 7 'Djeung deui sotja Sidkia dilolongkeun, sarta salirana dirante tambaga, baris 8 mawa andjeunna ka Baboel. 'Ari gedong radja djeung imah djalma noe loba koe oerang Kasdim dihoeroean koe seuneu,
'

850

JERMIA

40.

10

koeta Jeroesalem dibongkar. sarta 'Djeung deui sesa bala, noe kari di djSro nagara, bargng noe pada ngalejos, noe gens njerahkeun maneh ka radja Baboel, sarta djeung sesa djalma-djalma, sakoer noe kari, koe Neboesaradan, kapala toekang peuntjit, dibojong ka Baboel. 'Tatapi djalma noe mariskin, noe ten boga naon-naon, koe Neboesaradan,

PASAL

40.

kapala toekang peuntjit teh, ditinggalkeun sawareh di tanab Joeda, sarta pada dileler kebon anggoer reudjeung
11

Ijeu teh i^angandika, noe didatangkeun ka Jgrmia ti Pangeran, sanggeus andjeunna koe " Neboesaradan, kapala toekang peuntjit teja, didjoeroeng moelih ti nagara Ramah, mantas Jermia koe andjeunna ditjandak, bari dirante, tjampoer djeung sakabeh bojongan ti Jgroesalem djeung ti Joeda, anoe dibojong ka Baboel. 'Tidinja Jermia koe kapala toe-

lahan

dina

mangsa eta keneh.

'Ari

moenggoeh Jermia mab Neboekadnesar,


radja Baboel, geus nimbalan ka eta ISTgboesaradan, kapala toekang peuntjit, kijeu timbalanana: 'Eta Jermia tjokot, sarta pandeng koe maneh, djeung oelah
3

kang peuntjit teh ditjandak, sarta dilahiran kijeu: Pangeran, Allah adjengan, ngandika bade nerapkeun katjilakaan kijeu ka ijeu enggon. Tab, geus diboektikeun; djadi Pangeran geus midamel
'

12

milampah kijeu-kijeu noe goreng ka dinja; nja milampah teh ka dinja sakoe13

maha pamentana ka maneh. 'ManaN6boesaradan, kapala toekang peuntjit, djeung Neboesasban, Rabsaris, djeung Nergal-Sareser, Rab-Mag, bareng sakabeh bae gegeden radja Baboel, seug ngoetoesan. 'Pangngoetoesanana ngala Jgrmia ^ ti boeroean pandjara teja, bari ka GSdalja^ poetra toeloej dititipkeun Ahikam, anoe poetra Sapan, soepaja ditjandak moelih ka boemi. Tidinja JSrmia tjalik di tengah djalma-djalma.
a 2 Radj. 25:1;
p.

14

52

4.

6 p. 38

28. c p. 40

5.

15

iG

Djeung deui JSrmia didatangan pangandika Pangeran, keur andjeunna masih ditoetoep dina boeroean pandjara teja, pangandikana: "Maneh geuraleumpang, koedoe mitjatoer ka " Ebed-Melek, oerang Habesi teja, ari piomongeun maneh Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil: Masing nganjahokeun, kami rek ngaboektikeun pangandika kami ka ijeu nagara, matak tjilaka,
:

lain
di
17

matak bagdja;

sarta pidjadieunana
6

18

hareupeun maneh, dina poean eta. 'D6mi maneh mah koe kami rek diloepoetkeun dina poean eta, lahiran Pangeran, sarta maneh moal diselehkeun ka leungeun djalma-djalma, noe koe maneh dipikasijeun. 'Karana maneh koe kami
tangtoe dirahajoekeun, sarta moal roeboeh koe pgdang; gnjana mah * maneh bakal ngabogaan njawa sorangan sap6rti djarahan, tina sabab maneh ngandSl ka kami. lahiran Pangeran. a p. 38 7. & p. 38 2.
: :

sakoemaha pangandikana; * sabab maraneh pada dosa ka Pangeran, djeung hanteu noeroet ka timbalanana; noe matak maraneh didatangan noe kijeu petaua. 'Ari ajeuna, tab, adjengan poe ijeu koe sadkaoela dilesotkeun nja rante, anoe dina panangan adjengan. Oepama pangrasa adjengan pihadeeun miloe djeung sadkaoela ka Baboel, mangga miloe, tangtoe " koe kaoela dipandeng; sabalikna, oepama pangrasa adjengan moal pihadeeun miloe djeung sadkaoela ka Baboel mah, nja montong. Toeh, salegana tanah aja di pajoeneun adj6ngan; ka mana bae pangrasa adjSngan pihadeeunana djeung pibenSreunana angkat, nja ka dinja angkat. "Djeung sapedah teu geura moelih, [lahirna deui]: Saena moelih ka GrSdalja, poetra Ahikam, anoe poetra Sapan, noe koe radja Baboel didj6n6ngkeun njangking nagaranagara Joeda teja, bari toeloej tjalik di Gedalja, di tengaheun djalma-djalma; atawa ka mana bae pangrasa adjengan pibenSreunana angkat, mangga angkat. Toeloej Jgrmia koe kapala toekang peuntjit teh dipaparin pisangoeeun djeung pasihan, bari seug didjoeroeng moelih. 'Tidinja Jermia soemping ka Ggdalja
"^
*"

poetra Ahikam, ka Mispa, sarta tjalik di GSdalja, di tengaheun djalma-djalma anoe masih kari dina tanah. a p. 39 13.
:

ft

p.

50

7.

c p. 39

12.

(i

Moesa 34

10. e 2 Radj.

25 ;22; p. 39:14.
7

Mangsa sakabeh kapala balad-balad, anoe aja di pasisian, nja pribadina sarta djeung djalma-djalmana, geus ngadarenge bedja, jen GSdalja poetra Ahikam

JERMIA
koe radja Baboel didjenengkeun njangkiug tanali, sarta jen njangkingkeun ka dinja lalaki, awewe djenng baroedak, kitoe deui sawareh eusi tanah uoe miskin, noe ten dibarojong ka Baboel, 'toeloej pada ngadeuheusan ka GSdalja, ka Mispa, nja eta Ismail poetra Netanya, Johanau djeung Jonatan, doewanana poetra Kareah, sarta Seraja poetra Tanhoe met, kitoe deui poetra-poetra Epai, oerang N6topa, djeung Jgsanya, poetra oerang Maaka; nja pribadina sarta djeung djalma-djalmana. 'Ari Ggdalja, poetra Ahikam, anoe poetra Sapan teh, seg soempah ka eta kapala sarta ka
djalma-djalmana, kijeu saoerna: Montong sarijeun ngawoela ka oerang Kasdim; tjaritjing bae diua ijeu tanah, bari pada ngawoela ka radja Baboel, tangtoe maraneh djamoega. 'Ari kami teja, masing njaho, kami s6dja matoeh di Mispa, baris ngahareupan ka oerang Kasdim, noe pidaratangeun ka oerang; dgmi maraneh mah geura pada ngoempoelkeun auggoer, boeboewahan djeung minjak, eusikeun ka wawadahan maraneh, bari tjaritjing di nagara-nagara maraneh, anoe dibogaan koe maraneh. 'Djeung deui sakabeh oerang Jahoedi, anoe aja di tanah Moab, anoe aja di oerang Amon,

41.

85 i

widi leumpang, maehan Ismail poetra N6tanya teja^ sargng djalma hidji ge moal aja noe nganjahoankeun; pinahaoneun eta njokot pati andjeun, sargng sadajana oerang Joeda, noe geus koempoel ka andjeun, pabalentjar deui, noe mawi sesa

Simkoering njoehoenkeun

iG

Joeda dougkap ka gSmpoer? 'D6mi lahiran GSdalja poetra Ahikam ka Johanan poetra Kareah teh: Montong teuing milampah perkara kitoe; karana bohong, sampejan ngistorikeun Ismail teh.

PASAL

41.

10

11

anoe aja

di

dina tanah salijan

tanah Edom, sarta noe aja ti eta, mangsa geus

ngadarenge bedja, jen radja Baboel ngarikeun sesa di Joeda, sarta jen GrSdalja, poetra Ahikam, anoe poetra Sapan, koe andjeunna didj6n6ngkeun njangking ka dinja, 'toeloej eta sakabeh oerang Jahoedi pada moelang ti sakabeh gnggon ajana diboewang, sarta daratang ka tanah Joeda, ka Ggdalja, ka Mispa; seug pada ngoempoelkeun anggoer djeung boeboewahan loba katjida. Hidji waktoe Johanan poetra Kareah, bargng sakabeh kapala balad-balad noe
aja di pasisian teja, ngadareuheusan ka Ggdalja, ka Mispa, 'sarta aroendjoekan

12

13

geus kitoe, " dina boelan noe katoedjoeh datang eta Ismail, poetra NStanya, anoe poetra Elisama, kaasoep toeroenan radja djeung gegSden radja, sarta mawa djalma sapoeloeh, ngadeuheusan ka Gedalja poetra Ahikam, ka Mispa; toeloej dalahar di dinja sasareSeug daugdan Ismail 2 ngan di Mispa. poetra NStanya teh, kitoe deui eta sapoeloeh djalma noe reureudjeungan teja, pek njarabet ka < GSdalja, poetra Ahikam, anoe poetra Sapan teh, koe pedang; djadi Ismail maehan eta, noe koe radja Baboel didjSnSngkeun njangking 'Malah-malah sakabeh oerang 3 tanah. Jahoedi, anoe reureudjeungan djeung andjeunna, nja eta djeung GSdalja, di Mispa, kitoe deui sakoer oerang Kasdim, anoe kapanggih di dinja, nja eta sakoer pra4 djoerit, diparaehau koe Ismail. 'Ari geus kitoe, dina poe noe kadoewa sanggeus maehan GSdalja, keur tatjan aja noe 5 njaho, 'boeroeboel aja djalma ti nagara Sekem, ti Silo djeung ti Samaria, dalapan poeloeh djalma, geus pada ditjaloekoer djanggot, djeung papakean beunang njosoek, sarta geus pada noerihan maneh, marawa pikoerbaneun kadaharan reudjeung doepa, rek disanggakeun ka gSG dong Pangeran. 'Bral Ismail poetra ISTStanya teh ka loewar ti Mispa, ma-

Demi

''

'

14

ka andjeunna

kijeu:

15

oeninga, jen Baalis, ngoetoes Ismail poetra Netanya teja, sina njokot pati andjeun"? Demi GSdalja poetra Ahikam teh ten pertjajaeun ka 'Tidinja Johanan eta kapala-kapala. poetra Kareah teh oendjoekan ka GSdalja, di Mispa, ririkipan, pioendjoekna:

Koemaha andjeun radja oerang Amon,

pagkeun eta djalma, leumpangna Ismail bari tjeurik. Ari geus kitoe, barang amprok djeung eta, pok Ismail ngomong ka darinja: Tjaralik heula ka GSdalja poetra Ahikam! 'DSmi geus kitoe, barang eta djalma daratang ka tengah nagara, pek dipareuntjit koe Ismail poetra NStanya teh, sarta dikana-lombangkeun, nja koe manehanana djeung koe djalma noe

JERMIA
8

42.

10

reureudjeungan teja. 'Tatapi aja sapoeloeh djalma sabatoer eta noe ngaromong ka Ismail: Koering moegi oelah dipaehan; karaua koering garadoeh pSpendgman diroewang dina lahan; aja tarigoe, gaudroeng, minjak sargng madoe. Heug eta mah diingkeun, hanteu wara diparaehan reudjeung batoer-batoerna. 'Ari eta lombang, Snggon Ismail mitjeun sakabeh majit eta djalma beunangna maehan make lantaran G6dalja teja, nja etanoebeunang ngadamgl radja Asa tina sabab Baasa, radja Israil; nja eta koe Ismail poetra Netanya dieusian koe noe beunang njabet. 'Toeloej Ismail ngadjarah sasesana djalma-djalma, noe aja di Mispa, nja eta poetra-poetra radja noe istri^ djeung sakabeh bae djalma-djalma noe masih kari di Mispa, noe koe Ngboesaradan, kapala toekang peuntjit teja, geus ditjangkingkeun ka Gedalja poetra Ahikam; eta sakabeh didjarah koe Ismail poetra Netanya; bral leumpang, sedja meuntas ka oerang Amon.
''

17

18

wa-ponggawa, sakoer bae noe dibawa moelang ti Gibon bral laleumpang, toeloej ngarenggon di pamondokan Kimham, anoe deukeut Bet-Lehem, sSdja kebat, asoep ka Mesir, 'tina sabab oerang Kasdim karana pada sijeuneun koe oerang Kasdim, doemeh Ismail poetra Netanya maehan Gedalja poetra Ahikam, noe koe radja Baboel didjSnSngkeun njangking tanah teja. p. 40 13.
;
'

b 2 Sam. 2

13.

PASAL

42.

rridinja sakabeh kapala balad-balad, ba-

J-reng Johanan poetra Kareah, djeung Jesanya poetra Hosaja, sarta djalma noe loba, gede-leutik, pada ngadareuheus, 'sarta malihatoer ka nabi Jermia: Koering pada s6dja njanggakeun panoenoehoen ka pajoeneun andjeun; nja moegi mangnedakeun koering sadaja ka Pangeran, Allah andjeun, mangnedakeun ijeu sadaja noe djadi sesa; karantSn koering asal loba kantoen saeutik, sakoemaha koering teh katingali koe sotja

a
11

2 Kadj. 25
**

25. 6 p.

40

8.

c p. 40

5.

(^

p.

43

6.

Mangsa

Johanan poetra Kareah,

12

13

14

djeung sakabeh kapala balad-balad anoe reureudjeungan djeung eta, ngadenge bedja sakoer kagorengan, noe dipigawe koe Ismail poetra Netanya teja, 'pek pada njokot sakabeh djalma-djalma, bari toeloej laleumpang, sedja merangan ka Ismail poetra Netanya prok Ismail teh kapanggih di sisi tjai g6de, noe aja di Gibon. 'Ari geus kitoe, barang sakabeh djalma noe di Ismail narendjo Johanan poetra Kareah, djeung narendjo sakabeh kapala balad-balad noe reureudjeungan djeung Johanan, seug baroengaheun. 'Toeloej eta sakabeh djalma, noe koe
;
''

andjeun; 'moegi-moegi Pangeran, Allah andjeun, ka koering sadaja maparin nja-

ho djalan lakonaneun koering, kitoe deui jjerkawis lampahkeuneun koering. 'Ari saoer nabi Jgrmia ka darinja: Koe kaoela dimakboel; masing njaho, kaoela sedja neneda ka Pangeran, Allah maraneh, noeroetkeun omongan maraneh;

15

ti Mispa teja, maralik, pada moendoer, njalampeurkeun ka Johanan poetra Kareah. 'Demi Ismail poetra Ngtanya teh minggat ti hareupeun

Ismail didjarah

Johanan,
ic

mawa

dalapan djalma; kebat

leumpang ka oerang Amon. 'Tidinja Johanan poetra Kareah djeung sakabeh kapala balad-balad noe reureudjeungan teh, njokot sasesana djalma, noe dibawa moelang ti Ismail poetra Netanya, ti
Mispa, sanggeus Ismail maehan GSdalja poetra Ahikam teja; nja njokot djalma
7

demi geus kitoe, naon bae pangandika, walon Pangeran ka maraneh, koe kaoela tangtoe dinjahokeun ka maraneh, moal aja noe koe kaoela disidemkeun ka maraneh. 'Pihatoerna deui ka Jermia: Pangeran, noe djadi Saksi satoehoe sarSng sajaktos, moegi noedoeh ka koering sadaja, manawi koering ten ngalampahkeun teroes sapangandika, noe koe Pangeran, Allah andjeun, bade didatangkeun ka andjeun baris ka koering sadaja. 'Poerwa koering ngadjoeroengkeun andjeun, boh sae, boh awon, koering soemSdja aranoet ka timbalan Pangeran,
Allah koering sadaja; soepaja koering pada djamoega, ari aranoet ka timbalan Pangeran, Allah koering sadaja. Ari geus kitoe, kaheuleutan sapoeloish
poe, aja pangandika

Pangeran ka JSr-

noe djadi pradjoerit, kitoe deui awewe djeung baroedak, sarta ponggalalaki

mia. 'Tidinja Jgrmia njaoer Johanan poetra Kareah, djeung sakabeh kapala

JERMIA
btilad-balad auoe renreudjeuugan djeung eta, kitoe deui djalma noe loba, noe gede sarta noe leiitik, 'bari toeloej dilahiran kijeu Ari pgrkara maraneh nga:
i

43.
rinja.

853

18

djoeroengkeun kaoela ka Pangeran, soepaja njanggakeuu panoenoehoen mara10

11

12

13

neh ka pajoeneunana teja, kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil: 'Oepama maraneh matoeh dina ijeu tanah, " tangtoe maraneh koe kami diadggkeun, sarta moal diroentoehkeun djeung maraneh koe kami tangtoe dipelak, sarta moal ditjaboet; karana kami handjakal koe hal katjilakaan, noe koe kami geus didamgl ka maraneh. 'Oelah sarijeun koe radja Baboel, noe koe maraneh dipikasijeun; oelah sarijeun koe eta, lahiran Pangeran; karana kami noe njarengan ka maraneh, pikeun njalamgtkeun ka maraneh^ djeung pikeun ngaloepoetkeun maraneh ti leuugeunna. 'Sarta kamika maraneh tangtoe maparin kaw61asan, sina welaseun ka maraneh^ djeung sina moelangkeun maraneh ka tanah maraneh. Sabalikna, oepama maraneh ngomong kijeu: Moal koela maratoeh dina
;
'

19

20

21

tanah, naudakeun maraneh teu noeroet ka timbalan Pangeran, Allah maijeu

i4raneh; 'bari ngomong: Moal, anggoer koela arasoep ka Mesir; di dinja koela moal nendjo pgrang, moal ngadenge sora sangkakala, djeung moal langlajeuseun hakaneun nja di dinja koela sedja ma'moen kitoe mah, eh sesa Joeda 15 ratoeh ajeuna geura darengekeun pangandika Pangeran Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Oepama maraneh toeloes mgngrkeun beungeut, leumpang ka MSsir, sarta toeloes arasoep 16 ngoembara di dinja mah geus kitoe pedang, noe koe maraneh dipikasijeun teh, tangtoe njoesoel ka maraneh ka dinja, ka tanah Mesir; kitoe deui langlajeuseun, noe koe maraneh dipake saIgmpang teh, tangtoe montel ka maraneh ka dinja, ka Mesir; seug maraneh di dinja. 'Kitoe pi djadieunana 17 paraeh sakabeh djalma, noe mengrkeun beungeutna asoep ka M6sir, ngoembara di dinja tangtoe paraeh * koe pedang, koe langlajeuseun djeung koe paggboeg; sarta maranehanana moal aja noe nggdjat atawa noe minggat, njingkiran katjilakaan, noe koe kami rek didatangkeun ka da;
: :
'

22

timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil Sakoemaha bgndoe kami djeung w6ra kami geus dikoetjoerkeun ka priboemi Jgroesalem, nja kitoe w6ra kami 6ngke dikoetjoerkeun ka maraneh, lamoen toeloes maraneh asoep ka M6sir " sarta maraneh pikeunaeun soepata, djeung djadi matak mSlgnggk, kitoe deui djadi sapaeun djeung hinakeuneun, sarta moal narendjo deui ijeu gnggon. 'Pangandika Pangeran hal maraneh, eh sesa Joeda: Poma oelah arasoep ka Mesir; masing kanjahokeun koe maraneh, jen kaoela poe ijeu enggeus nginggtan ka maraneh. 'Geus poegoeh maraneh njasabkeun diri sorangan; karana maraneh geus ngadjoeroengkeun kaoela ka Pangeran, Allah maraneh, bari omong maraneh Koering pangnSdakeun ka Pangeran, Allah koering sadaja; sarta sakoemaha noe bade ditimbalkeun koe Pangeran, Allah koering, moegi njahokeun ka koering, tangtoe koe koering sadaja dilampahkeun. 'Ari poe ijeu koe kaoela gnggeus dinjahokeun ka maraneh, orokaja maraneh teu noeroet ka timbalan Pangeran, Allah maraneh, sakoer noe koe andjeunna didatangkeun ka kaoela baris ka maraneh. 'Demi ajeuna, masing kanjahokeun koe maraneh, jen maraneh tangtoe paeh koe pfidang, koe langlajeuseun djeung koe paggboeg, dina gnggon noe koe maraneh dipikasoeka, sedja asoep,
kijeu
: ; :

'Karana

s6dja

ngoembara
a
p.

di dinja.
24:6. 6
p.

29: 17. c

p.

29:18.

PASAL
Ari

43.

geus kitoe, barang Jermia parantos ngalahirkeun ka eta sakabeh djalmadjalma sadajana pangandika Pangeran, Allah maranehanana, noe koe Pangeran Allahna didatangkeun ka andjeunna baris ka maranehanana, nja eta sadajana pangandika noe tadi teja, 'pok ngomong Asarja jDoetra Hosaja, djeung " Johanan poetra Kareah, sarta eta sakabeh djalma noe bargdggong, kijeu aromongna ka J6rmia: Adjgngan misaoer bohong; moal Snja adjgngan koe Pangeran, Allah kaoela sadaja, dipiwarang misaoer, jen: Maraneh oelah waka arasoep ka M6sir, ngoembara di dinja. 'Estoena mah * Baroek poetra Neria ngangsonan adjgngan,

854

JEEMIA

44.

soepaja goreng ka kaoela sadaja; pambrihna njelehkeun kaoela ka leungeun oerang Kasdim, sina maehan ka kaoela djeung sina ngabojong kaoela kaBaboel. "Djadi Johanan poetra Kareah, djeung sakabeh kapala balad-balad, sarta djalma noe loba teh, hanteu noeroet ka timbalan Pangeran, " noe miwarang matoeh di tanah Joeda teja. 'Anggoer Johanan poetra Kareah djeung sakabeh kapala balad-balad teh seg njokot sasesana oerang Joeda, sakoer noe maroelang ti sakabeh bangsa-bangsa ajana diboewang, hajang ngantjik deui di tanah Joeda teja, 'lalaki, awewe djeung baroedak, kitoe deui poetra-poetra radja noe istri, djeung sakabeh bae djiwa, noe koe Neboesaradan, kapala toekang peuntjit, ditinggalkeun di Gredalja, poetra Ahikam, anoe poetra Sapan teja; malah njokot nabi Jermia djeung Baroek poetra Neria; 'toeloej laleumpang ka tanah Mesir; karana teu naroeroet ka timbalan Pangeran; tidinja daratang Tahpanhes. ka nagara a p. 42 1.
"^
''
:

sakoemaha toekang ngangon make badjoena; sarta pika-loewareuu deui ti dinja


13

kalawan salamet. 'Toer Ngboekadnesar teh bakal meupeuskeun tihang brahala di Bet-Semes, noe aja di tanah M6sir; djeung imah-imah aallahan Mesir koe eta bakal dihoeroean koe seuneu.
a
p.

25

9.

6 p.

15:2; Djak. 11

9. c p.

46

25.

PASAL

44.

b p. 36 8

4.

c p. 42

10.

(7

p.

41

10. e p. 2

16.

Ari geus kitoe


:

aja pangandika Pa-

10

11

12

ngeran ka Jermia di Tahpanhes, kijeu pangandikana 'Maneh geura njokot batoe galede koe leungeun maneh, seug koe maneh bebeskeun ka taneuh porang, noe aja di pameuleuman_, anoe aja di lawang gedong Piraon, di Tahpanhes, sing kasaksian koe oerang Jahoedi; 'djeung maneh koedoe mitjatoer ka darinja: Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil: Masing nganjahokeun, kami rek miwarangan ngala Neboekadnesar, radja Baboel, " abdi kami; sarta korsina koe kami rek diteundeun dina loehoer eta batoe, noe koe kami dibSbSskeun; djeung Neboekadnesar bakal masangkeun gerebongna di loehoereun eta. 'Ana geus datang, seg eta bakal ngaggboegan tanah M6sir; * sahasaha noe baris ka maot, nja ka maot; saha-saha noe baris ka pangdjarahan, nja ka pangdjarahan; djeung saha-saha noe baris ka pSdang, nja ka pedang. 'Malah kami bakal ngajakeun seuneu dina imah-imah " aallahan MSsir; koe NSboekadnesar eta bakal dihoeroean, ari aallahanana bakal didjarah; djeung Ngboekadnesar j)imake6un tanah Mesir

Ijeu teh pangandika, noe didatangkeun ka Jermia, baris ka sakabeh oerang Jahoedi, noe tjaritjing di tanah M6sir, nja eta noe tjaritjing di nagara Migdol, di nagara Tahpanhes, di nagara Nop, djeung di tanah Patros; ari pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil: Maraneh geus pada nendjo sakoer katjilakaan, noe koe kami didatangkeun ka Jeroesalem djeung ka sakabeh nagara Joeda; geuning, geus pada tarikolot mangsa ajeuna, datang ka taja djalma noe ngeusian; 'tina sabab kagorenganana, noe koe eta dilalampahkeun, matak ngabendoekeun kami; nja pada leumpang, ngoekoes djeung ngabakti * ka aallahan, noe tadina teu kanjahoan koe maranehanana, boh koe diri maranehanana, boh koe maraneh, boh koe karoehoen maraneh. 'Ari kami ka maraneh geus miwarangan sakabeh abdi kami, nja eta nabi-nabi teja, miwarang teh ti saban isoek-isoek, timbalan kami: Poma oelah marigawe lampah kagiroekan kitoe, noe dipikageuleuh koe kami. 'Demi eta teu ngadarenge, teu njarondongkeun tjeuli-tjeuli atjan, hanteu tobat mitjeun kagorenganana, emboeng euremi ngoekoes ka aallahan. 'Anoe matak wSra kami reudjeung b6ndoe kami dikoetjoerkeun, heug ngaggdoer di nagara-nagara Joeda djeung di
''

''

loeloeroeng-loeloeroeng Jgroesalem; sarta pada datang ka tarikolot nja soewoeng, sakoemaha noe geus boekti mangsa ajeuna. 'Ari ajeuna, kijeu timbalan Pangeran, Allah sawadya-balad, Allah

Na koe naon maraneh marigawe kagorengan sakitoe g6de, matak njilakakeun diri maraneh, soepaja di maraneh dibasmi lalaki djeung awewe, boedak djeung orok, leungit ti tengah .Joeda, datang ka teu ngarikeun sesa di diri maraneh; 'lantaran " maraneh
Israil:

JERMIA
ngabgndoekeun kami koe djidjijeunau leungeun maraneh, lantaraa ngoekoes ka aallahan di tanah Mesir, anoe koe maraneh geus diasoepan sSdja ngoembara di dinja; sangkan maraneh dibasmi, djeung sangkan maraneh djadi sapaeun djeuug hinakeuneun di sakabeh bangsa noe di boemi? 'Naha maraneh geus poho kana kagorengan karoehoeu maraneh, djeung kana kagorengan radja-radja Joeda, sarta kana kagorengan aweweawewena, kitoe deui kana kagorengan diri maraneh, djeung kana kagorengan pamadjikan-pamadjikan maraneh, noe dilalampahkeun di tanah Joeda sarta
teja?

44.

855

16

17

10

loeloeroeug-loeloeroeng Jgroesalem 'T6pi ka mangsa ajeuna eta teh tatjan f remoek atina, djeung ten sarijeuneun, teu ngalakonan toret kami
di

rahoeun jen pamadjikanana sok ngaroekoes ka aallahan, kitoe deui sakabeh awewe noe djaronghok, koempoelan gede pisan, nja eta sakabeh djalma noe tjaritjing di tanah M6sir, di Patros teja, pada ngadjawab ka J6rmia, kijeu djawabna: 'Ari moenggoeh eta kasaoeran, noe koe adjgngan disaoerkeun ka kaoela sakabeh, mawa padjgngngan Pangeran, " kaoela moal ngagaroegoe ka adjengan. 'SatSrangna kaoela pada s6dja ngalampahkeun sakoer omongan, noe geus ka loewar ti biwir kaoela, sedja ngoekoes ka * radja langit noe istri, djeung njitjikeun koerban inoeman pikeun eta, sakoemaha kaoela geus ngalampahkeun, nja diri kaoela djeung karoehoen kaoela, nja para radja djeung para kapala kaoela, di nagara-nagara Joeda sarta di
loeloeroeng-loeloeroeng Jgroesalem; karana harita kaoela sareubeuh kahakanan, sarta pada djamoega, teu ngarasa katjilakaan. 'Demi ti mangsa kaoela eureun ngoekoes ka radja langit noe

djeung pikoekoeh kami, noe koe kami dipaparinkeun di hareupeun maraneh


sarta di hareupeun karoehoen maraneh.
11

12

'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Masing njaho, ^ kami rek njanghareup ka maraneh soepaja tjilaka, soepaja dibasmi sabangsa Joeda. 'Nja eta kami rek njandakan sakoer noe geus mgnSrsesa Joeda, keun beungeutna asoep ka Mesir, sedja ngoembara di dinja; tangtoe toempes
''

18

19

sakabeh di tanah Mesir; nja piroeboeheun koe pedang, nja pitoempeseun koe langlajeuseun, boh noe leutik, boh noe ggde; piparaeheun koe pedang djeung sarta pikeunaeun koe langlajeuseun; soepata, djeung pidjadieun matak m6'

djeung njitjikeun koerban inoeman pikeun eta mah, kaoela pada kakoerangan saniskara, sarta toempSs koe pedang djeung koe langlajeuseun.'Djeung deui satijap-tijap kaoela ngaroekoes ka radja langit noe istri, djeung njitjikeun koerban inoeman pikeun eta, naha kaoela njarijeun koeweh pikeun eta baris
istri,

20

13

14

lengek, toer pidjadieun sapaeun djeung hinakeuneun. "Kai'ana kami bakal njiksa ka sakoer noe tjaritjing di tanah Mesakoemaha kami geus njiksa ka sir, Jeroesalem, koe pSdang, koe langlajeuseun djeung koe paggboeg. 'Djadi di pelebah sesa Joeda, noe geus arasoep ka tanah M8sir sedja ngoembara di dinja, moal aja noe minggat atawa noe ngedjat, geusan moelang ka tanah Joeda, noe dipikanggn koe pikir maranehanana, hajang moelang, hajang ngenggon
'' ^'

ngaroepakeun eta, sarta njitjikeun koerban inoeman pikeun eta, karah teu kalawan salaki kaoela? 'Ngalahir Jermia ka eta sakabeh djalma, ka lalaki djeung ka awewe, nja eta ka salobana djalma noe pada ngadjawab kitoe kaandjeunna,
kijeu lahirna: 'Ari eta perkara ngoekoes, noe koe maraneh dilalampahkeun di

21

nagara-nagara Joeda djeung

di loeloe-

roeng-loeloeroeng Jeroesalem, nja koe diri maraneh djeung koe karoehoen maraneh, koe radja-radja maraneh djeung koe kapala-kapala maraneh, teges koe djalma saeusi tanah teja, saenjana Pangeran geus djadi emoet sarta geus djadi
22

manah ka

dinja;

'moenggah Pangeran

deui di dinja; karana moal aja lang, kadjaba ti noe rahajoe.


h
5

noe moea
p. p.
p.

geus teu jasaeun wajahna deui, tina sa-

43

v.

Moesa 32:17.
25
:

c p. 7: 25; 25

4.

i
It

7:24.

f p.
i

6, 7. /'Djab.
:

51
:

19.

p.

21
:

10.

42

15.

p. 42

18.

j p. 24

10.

p.

22

27.

15

Tidinja eta sakabeh djalma noe nja-

bab kagorengan pagawean maraneh, tina sabab kagiroekan, noe dilalampahkeun koe maraneh teja; * nja eta noe djadi matak tanah maraneh tarikolot djeung soewoeng, sarta keuna panjapa, wani

856
taja

JERMIA

45, 46.

23

djalma uoe ngeusian, sakoemaha noe geus boekti ajeuna. 'Tina sabab maraneh ngaroekoes, djeung sapedah maraneh ngadosa ka Pangeran, djeung teu ngadenge ka timbalan Pangeran, sarta teu ngalakonan toretna, pikoekoehna djeung pSrtelaanana kitoe sababnanoe matak maraneh kataradjang katjilakaan sakijeu, sakoemaha noe geus boekti
;

30

tjilaka: 'kijeu

timbalan Pangeran: Ma-

sing njaho, Piraon Hopra, radja MSsir,

Sngke koe kami diselehkeun ka leungeun moesoehna, djeung ka leungeun sakoer noe ngarah patina; " sakoemaha kami
bareto njelehkeun Sidkia, radja Joeda, ka leungeun NSboekadnesar, radja Baboel, moesoehna, anoe ngarah patina
teja.
a
2
p.

22
:

49

13. 6 p.
:

4
:

2.

c p. 1

12.

ajeuna.
24

a p. is

12

43

2.

6 p. 7

18. c p. 25

18.

Moesa

12. e p.

34

21

39

5.

25

26

Ngalahir deui Jermia ka eta sakabeh djalma djeung ka eta sakabeh awewe: Eh, sakabeh oerang Joeda, noe aja di tanah M6sir! geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran: "Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil, timbalanana: Maraneh djeung ^^amadjikan maraneh nja ngaromong koe biwir, nja dilaksanakeun koe leungeun maraneh; ari omong maraneh: Koela tangtoe pisan ngkanan nadar, noe koe koela geus dinadarkeun, s6dja ngoekoes ka radja langit noe istri, djeung s6dja njitjikeun koerban inoeman pikeun eta; mana geura prak boektikeuu nadar maraneh, sarta geura pek tSkanan nadar maraneh. 'Koe sabab eta, eh sakabeh oerang Joeda, noe tjaritjing di tanah M6sir! geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran: Masing njaho, " kami soempah njeboet dj6nSngan kami noe agoeng, timbalan Pangeran, eta sakabeh oerang Joeda, noe
di

PASAL

45.

Jjeu teh lahiran, noe koe nabi JSrmia dilahirkeun ka " Baroek poetra Neria, mangsa eta sadajana pangandika koe Baroek ditoeliskeun ti lambej Jermia, didjijeun kitab, mSnSran kaopat taoenna Jojakim poetra Josia teja djoemSnSng
2

radja Joeda; ari lahiranana: 'Kijeu timbalan Pangeran, Allah Israil^ ka maneh, Baroek: 'Tjarek maneh: Pibalaieun aing! karana kasangsaraan aing koe Pangeran diwoewoehan deui kasoesahan; * aing geus lesoe balas roehah-rahoeh, djeung teu pisan manggih reureuh! 'Maneh koedoe mitjatoer kijeu ka Baroek teh: Kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho, anoe beunang kami ngadegkeun, koe kami rek diroentoehkeun; sarta noe beunang kami melak, koe kami rek ditjaboet, tSgSs
ijeu

tanah sakoeriling.

'Ari

maneh

teja,

satanah MSsir, hidji ge

hamo

aja deui

noe njeboet djSnSngan kami koe biwir, ngomong kijeu: * D6mi djoemgnenging
27

naha rek nejangan barang noe araheng pikeun diri maneh? Poma oelah nejangan noe kitoe; karana, masing njaho, kami rek ngadatangkeun katjilakaan ka saniskara daging, lahiran Pangeran; tatapi ka maneh mah kami rek maparin njawa sapSrti djarahan, di sakadiri maneh, beh Snggon anoe koe maneh bakal didatangan. a p. 36 4, 32. 6 Djab. 6 7. c p. 38 2.
'^
:
: :

28

29

Groesti Pangeran. 'Masing njaho, ''kami ngadjaga ka maraneh, soepaja tjilaka, lain soepaja bagdja; nja eta sakabeh oerang Joeda noe di tanah MSsir teh bakal toempes koe i3Sdang djeung koe langlajeuseun, datang ka bejakna pisan. 'Ari noe rahajoe tina p6dang pimaroelangeun ti tanah MSsir ka tanah Joeda, djalma saeutik; sarta sasesana oerang Joeda, sakoer noe geus arasoep ka tanah MSsir sSdja ngoembara di dinja, bakal pada nganjahokeun, anoe mana noe piboektieun, pangandika kami atawa omongan maranehanana. Sarta kijeu pitandaeunana ka maraneh, lahiran Pangeran, jen kami tangtoe njiksa ka maraneh dina ijeu Snggon, soepaja maraneh pada nganjahokeun, jen pangandika kami tangtoe piboektieun ka maraneh, matak
''
'

PASAL

46.

Tjeu teh pangandika Pangeran, noe di^ datangkeun ka nabi JSrmia hal bangsa
kapir.
2

" PSrkara MSsir; hal balad * Piraon NSko, radja MSsir, anoe aja di sisi tji Prat, di nagara KarkSmis, anoe dielehkeun koe NSboekadnesar, radja Baboel, mSnSran kaopat taoenna Jojakim jjoetra Josia teja djoemSnSng radja Joeda.

a
3 4

Jbs.

19; Job. 29. 6 2 Bab. 35:20.

pStakeun tameng djeung kSpSng, bari seg maradjoe pSrang! 'Eh,

Geura

j^ada

JERMIA
toekang toempak kareta! geura pada pasangkeun koeda, bari seg taroempak; koedoe ngadjarantgng make balakoetak; geura kargdapau toenibak, bari parake badjoe kgre! 'Naha mana kitoe? Katendjo koe kaoela eta teh galeder, aloendoer ka toekaug; dalah prawirana areleh, laloempatau kaboer, teu njorejang-njorejang atjau; " panjingsijeunan ti sakoelahirau Pangeran. 'Noe tangginas teu meunang kaboer, noe pgrkosa teu nieunang rahajoe. Sabeulah ti kaler, di sisi tji Prat, eta pada titadjong, seg patingdjaropak. Saha eta noe ngaleuriling,
'

46.

857

tarapti;
15

karana pgdang geus ngahakan

sakoeriling maneh. 'Na koe


djoerit

naon prateh dike-

maneh noe garagah

geudeut saperti bangawan, noe ngadg8 rengdgng tjaina tjara waloengan? 'Nja MSsir noe ngaleugeudeut tjara bangawan, djeung tjaina ngadergngdeng sapgrti waloengan. Ari omongna: Aing dek indit, dek ngalipoetan boemi; dek nga9 ggmpoer nagara katoet priboemina. 'Eh koeda! geura broel; eh kareta! geura pada ggrSdSg; djeung koedoe boedal para prawira: oerangKoes djeung oerang Poet, noe njikgp kgpSng; kitoe deui oerang Loed, * noe njikgp djeung m6n10 tang gondewa. 'Demi eta poean bade Goesti Pangeran sawadya-balad, nja poe pamalgsan, kSrsana males ka satroesatroena ari pgdang bakal ngahakan datang ka seubeuhna, djeung bakal weureu koe getih eta; " karana Goesti Pangeran sawadya-balad teh kagoengan koerban 11 di tanah kaler, sisi tji Prat. 'Eh parawan, anak M6sir! geura indit ka Gilad, ngala geutah tamba; maneh tatamba loba ge teu hasil; euweuh pelester keur maneh. 12 'Bangsa geus pada ngadenge bedja hal kawirangan maneh, sarta boemi teh pinoeh koe dgdengekan maneh; karana prawira padoepak djeung pada prawira, bloek raroeboeh bar6ng doewanana.
;

'^

25. b J6s. 66
(i

19.

1:6; S6p.

7.

p.

8:22; 51:8,

9.

13

Ijeu teh pangandika,

noe koe Pange-

ran diandikakeun ka nabi Jgrmia, " hal pidatangeunana Ngboekadnesar, radja Baboel, baris ngelehkeun tanah MSsir.
a
14
p.

44

30.

Geura pada oewarkeun


sir,

di

dol, sarta

djeung aloetarakeun di aloetarakeun di djeung di Tahpanhes, kijeu nja ngaromong: Gem-a ngadjantgng, sarta sing

tanah M6nagara Mignagara Nop

boetkeun? Taj a noe tagen, sabab koe didjongklokkeuu. "Loba noe iG Pangeran disina titadjong, malah laboeh patoempang-tindih djeung batoer; sarta ngaromong: Hajoe dangdan, oerang bahk ka bangsa oerang djeung ka tanah asal oerang, tina sabab panganijaja pSdang! ngaggro di dinja: Ari Piraon, 17 'Pada radja M6sir teh, sok ng616ntroeng; mangsa noe pasti koe eta geus diantgp nga'DSmi hiroep kami! " lahiran 18 liwat. Radja, noe padj6n6nganana Pangeran sawadya-balad teh: saSnjana, tjara goenoeng Tabor di goenoeng-goenoeng, djeung sapgrti goenoeng Karmel noe di sisi laoet, nja kitoe itoe pidatangeunana. 19 'Eh priboemi, anak Mgsir! geura tjatjawis baris maneh dibojong; karana Nop gngke djadi soewoeng, sarta dihoeroe, taja djalma noe ngeusian. 'Ari 20 wani MSsir teh ibarat anak sapi aloes pisan; datangna ti hoi aja noe pimotongeun, 21 kaler. 'Kitoe deui pradjoeritna boeroeh noe di tSngahna ibarat anak sapi beunang ngalSbSng; saSnjana eta oge pada malik, kalaboer sarerejana, taja noe tagSn; karana poe pibalahieunana geus ninggang ka darinja, geus nSpi ka wak22 toena disiksa. Sora MSsir bakal lalaoenan tjara oraj karana itoe pimaradjoeeun mawa balad, djeung bakal pada ngadatangan ka dinja marawa kampak, 23 sapSrti toekang noewar kai. 'Pek leuweungna koe itoe bakal ditjatjar, lahiran Pangeran, sanadjan teu beunang dikirakira; wantoe itoe loba alah batan si24 meut, taja bilanganana. 'Anak MSsir teh meunang era, diselehkeun ka leungeun 25 bangsa kaler.'Timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Masingnjaho, kami rek njiksa ka " Amon di nagara No, djeung ka Piraon, sarta ka MSsir, kitoe aallahanana, djeung ka radjadeui ka radjana; nja eta ka Piraon, djeung ka 26 sakoer noe ngarandSl ka dinja. 'Sarta ka koe kami eta rek disarelehkeun leungeun djalma noe ngararah patina, nja ka leungeun NSboekadnesar, radja Baboel, djeung ka leungeun rahajatna; dSmi sanggeusna kitoe MSsir teh bakal dieusian deui djalma, sapSrti
''
'

''

''

858

JERMIA
a
43
:

47, 48.

keur djaman ka toekang, lahiran Pangeran.


d
27
p. p.

48
:

a.

J p. l

-.

14. c

Nah. 3

15.

12. e p. 21

7.

Pangeran geus maparin timbalan ka eta pedang; ka Askelon djeung ka basisir laoet, ka dinja dikgrsakeunana.
a
J6s.

Tatapi

" ari
!

maneh mah, eh Jakoeb,


;

5:28. 6
V-

Moesa 10: 14; Am.

7. c p. 41:

5;

abdi kami oelah sijeun-sijeun sarta maneh, Israil! oelah reuwas-reuwas; karana, masing njaho, maneh koe kami tangtoe disalamStkeun, ditjandak ti noe djaoehdjaoeh; nja toeroenan maneh ditjandak

48:37. d

12:12; 25:29.

PASAL

48.
:

28

tanah pangdjarahanana; tanwande Jakoeb pimoelangeun, toeloej kgrta nja genah, sarta moal aja noe matak reuwas. "Mana maneh, Jakoeb, abdi kami! oelah sijeun-sijeun, lahiran Pangeran; karana kami noe njarSngan ka maneh karana kami kersa ngadamel perkara mejakkeun di sakabeh bangsa, enggon maneh koe kami diboewang; d6mi ka maneh mah kami moal ngadamel perkara mejakkeun, ngan maneh rek dipeperih teroes djeung kaadilan; ari njiksa mah, moal hanteu njiksa ka maneh. o p. 30:io.
ti
;

PASAL

47.

Tjeu teh pangandika Pangeran, noe diJ datangkeun ka nabi Jermia hal pSrkara oerang Pelisti, samemeh Piraon ngelehkeun nagara Gasa. Kijeu timbalan Pangeran: Toeh, tjai 2 geus oenggah ti kaler, tangtoe pidjadieun waloengan tjaah, ngeueum tanah djeung saeusi-eusina, kitoe deui nagara katoet priboemina; ari manoesa bakal tingdjalerit, estoe sakabeh priboemi tabakal maridangdam. 'Tina " sora 3 nah plok-plokan talapok koedana noe rosa, tina goeroedoeg karetana, tina ngagoeroeh rodana, bapa ten tolih ka anak, tina ngeplek leungeunna 4 koe hal poe noe pidatangeun, baris ngaroeksak sakabeh oerang Pglisti, baris ngabasmi oenggal-oenggal pangbantoe Tiroes djeung Sidon, pangbantoe noe masih kari; karana Pangeran bade ngaroeksak oerang 5 Pglisti, * sesa oerang poelo Kaptor. 'Nagara Gasa kadatangan goendoel nagara Askglon katitiwasan, katoet sesa Igbak maranehanana. Sabaraha iDililaeunana deui maneh nja rek noerihan awak? 6 'Adoeh, pgdaug Pangeran sabaraha
'

''

"Derkara Moab. a jss. is i. ^ Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, Allah Israil Balai nagara N6bo karana geus diroeksak; nagara Kirjataim meunang era, geus dibeunangkeun; koeta noe loehoer teh meunang era sarta ba2 loewas. 'Moab teh geus taja poedjieun deui di nagara Hesbon geus pada mikirmiku- baris njilakakeun ka Moab; [pokna]: Hajoe, oerang basmi eta, leungitkeun kabangsaanana! Maneh oge, Madmen! engke disina djgmpe, geus tangtoe ka3 oedag koe pedang. 'Ti nagara Horonaim aja sora djedjgritan katiwasan, nja ka4 roeksakan gede. 'Moab teh geus roeksak djalmana noe laleutik patingdjalSrit ta5 rarik pisan. 'Saestoena nandjakna dina tandjakan Loehit bari tjeurik tingsalegi'oek; sagnjana dina poedoenan Horonaim pada ngadenge djedjeritan soekSr 6 pisan, alok-alok kabalahian. 'Geura kalaboer, rahajoekeun diri maraneh Tatapi eta teh pidjadieun " ibarat noe boeroen7 doel di tegal lega. 'Karana sapedah maneh ngandel ka djidjijeunan maneh djeung ka doenya-brana maneh, noe matak maneh ge Sngke dibeunangkeun; ari * si Kamos bakal ka loewar dibojong, pang8 hoeloena djeung kapalana sarereja. 'Ari toekang ngaroeksak teh bakal ngadatangan ka oenggal nagara, wani nagara liidji ge moal aja noe pirahajoeeun malah Igbakna bakal digempoer, djeung tanahna rata bakal ditoempoer reh ki9 toe timbalan Pangeran. 'Tjik, Moab teh berean djangdjang, sina hiber ka loewar; ari nagarana pada pidjadieun soewoeng, datang ka taja djalma noe ngeusian. 10 'Keuna panjapa oenggal-oenggal djalma, noe kSndor ngalampahkeun padamglan Pangeran; djeung keuna panjapa oenggal-oenggal djalma, noe ngahalangan pe: ; ; !

''

11

deui maneh nja rek teu eureun ? Geura asoep deui ka sarangka maneh, reureuh atoeh, sarta tjitjing! 'Pimanaeun maneh nja rek eureun? Da

pililaeunana

dangna ka gStih eta. 'Ari Moab teh ggnaheun ti ugongorana, " sarta tjitjing
tjitjikeun

bae dina tampgranana, hanteu pisan diti wadah ka wadah deui, djeung hanteu pisan njorang dibojong; jDedah

JERMIA
kitoe tStSp rasana, djeung seungitna hauteu owali. Ivoe sabab eta, masing njaho, pidatangeim mangsa, lahiran Pangeran, didinja kami ka manehanana bakal miwarangan anoe ugeurihkeun, nja eta
'

48.

859
Israil

Karah
tijap
28

teh kapanggih tjampoer


eta,

12

djeung toekang maling? Karana satijap-

maneh ngomongkeuu

maneh

sok gogodSg. 'Eh, priboemi Moab! geura pada ninggalkeun nagara-nagara, nja
di goenoeng tjadas sarta sing noe njarajang djaradi sapgrti djapati, djSroeun lijang djoerang. 'Kaoela geus hal kamagoengau ngadarenge bedja Moab; adigoengna kabina-bina; nja angkoeh, nja kamagoengan, nja adigoeng, sarta goemfide hate. Kami, lahiran Pa;

13

u
15

16

17

18

tangtoe ngeurihkeuu inja ari wadahna bakal dikarosongkeun, djeung botolna dipareupeuskeun. 'Harita Moab teh pimeuuaugenn era ti si Kamos, sakoemaha anak-intjoe Israil meunang era ti ''Bet-El, noe diandglkeun koe maranehananateja. 'Koemaha maraneh rek ngomong: Koela teh pada prawira, nja djalma gagah kana pgrang? 'Moab teh geus diroeksak; ari [haseup] nagara-nagarana njamboewang, djeung baroedjangna noe aroentjoel pada digiring ka pameuntjitan, lahiran " Eadja, noe padjenSnganana Pangeran sawadya-balad teh. 'Pibalahieun Moab geus deukeut datangna, estoe pitjilakaeunana kentjeng katjida. 'Eh, sakoer noe sakoerilingna, djeung sakabeh noe pada njaho ngaranna! eta teh koe maraneh pake hawatir; koedoe ngaromong kijeu: Amboe-amboe, f iteuk noe koewat, paneunggeul noe aloes teja, geus potong! 'Eh priboemi, anakDibon! geura toeroen ti kamoeljaan, nja dijoek kalawan halabhab; karana noe ngaroeksak Moab teh
;

nggnggon

''

29

'''

30

'

31

32

ngeran, leuwih oeninga dina gede amtapi soewabanana teu kijeubSkna, kijeu, ten djadi sakara-kara. 'Sabab kitoe '" kaoela sSdja midangdam koe hal Moab, nja koe satanah Moab kaoela s6dja djedjeritan; koe karana oerang Jvir-Heres djalma bakal tingharSgoeng. 'Eh, kgbon anggoer Sibma! alah batan tjeurik oerang Jaser kaoela s6dja njeungtjeurikan
'

33

19

maneh noe

20

21

22

23

24

25

26

27

datang ka maneh, ngaroeksak enggon rareugreug. 'Eh, priboemi Aroer! los ka djalan, nangtoeng bari melong; koedoe tatanja ka noe kaboer djeung ka noe minggat, kijeu nja pok: Euj, aja naon? 'Moab teh meunang era, karana geus dipeunggaskeun; geura midangdam djeung djgdjeritan; bedjakeun di tji Arnon, jen Moab geus diroeksak. 'Sarta geus terap hoekoeman ka tanah rata; nja ka nagara Holon, ka Jahas djeung ka Mepaat; 'ka Dibon, kaNebo djeung ka Bet-Diblataim ka Kirjataim, ka Bet-Gamoel djeung ka Bet-Maon 'kitoe deui ka Keriot djeung ka Bosra, sarta ka sakabeh bae nagara tanah Moab, noe djaraoeh sarta noe dareukeut. 'Tandoek Moab ^ geus ditilas, djeung leuugeunna geus dipotong, lahiran Pangeran. Geura eta teh sina niabok, karana sok goemgde ka Pangeran; seg Moab bakal gogolepakan dina oetahna, sarta manehanana ge geus tangtoe djadi seungseurikeuneun. 'Karana Israil naha lain sok diseungseurikeun koe maneh?
'

31

35

ka maneh; dahan-dahan maneh ngareuj, datang ka meuntas laoet, nja narej)i ka laoet Jaser; oesoem maneh ngala boeboewahan djeung oesoem maneh ngala anggoer kaboeroe koe noe ngaroeksak. 'Djadi kaboengahan djeung kaggrahan dileungitkeun ti pakgbonan sarta ti satanah Moab; djeung ari anggoer koe kami dieuweuhkeun ti pamergsanana; moal aja deui noe ngirik make karamean; aja soteh karamean, lain karamean ngirik. 'Ti semgt nagara Hesbon " djedjeritan nepi ka nagara Elale; ejar sowarana nSpi ka nagara Jahas; ti semgt nagara Soar kitoe deui nepi ka nagara Horonaim, sapi oemoer tiloe taoen teja; karana tjai Mmrim ge bakal saroewoeng. 'Djeung deui kami teh ti Moab, lahiran
Pangeran, rek ngaleungitkeuu noe sok oenggah ka pamoedjaan, djeung noe sok ngoekoes ka aallahanana. 'Sabab kitoe " hate kaoela ngalengis koe hal Moab, sapgrti soeling; djeung angen kaoela ngalgngis koe hal oerang Kir-Heres, sapgrti karinding; tina sabab arta-banda beunangna geus digempoer. 'Karana p oenggal sirah geus digoendoelan, djeung oenggal djanggot geus dikoeroedan; sakabeh leungeun beunang noerihan, djeung tjangkeng-tjangkengna marake karoeng. Dina loehoer sakabeh imah Moab djeung di loeloeroeng-loeloeroengna aja aloek-aloekan di mana-mana;
'

36

37

''

'

''

38

860

JERMIA

49.

39

karana Moab teh koe kami gens dipeupenskeun 2 tjara wadah noe teu dipikasoeka, lahiran Pangeran. 'Amboe-amboe, sakitoe dipeunggaskeunana! sakitoe maridangdaiima! Amboe-amboe, Moab teh geus noekang moendoer bawaniug eraeun! Estoe Moab teh djadi seungseurikeunenn, sarta matak reuwas ka sakabeh noe sakoerihngna. 'Karana kijeu

40

41

42

43

44

timbalan Pangeran: Hoi itoe pihibSreun saperti galoedra, djeung meberkeun djangdjangna loehoereun Moab. 'Sagala koeta dibeuuangkeun, djeung sagala benteng dilindih; ari hate sakoer prawu-a Moab dina poean eta pidjadieun sapgrti hate awewe * noe keur kasoekgran ngadjoeroe. 'Sarta Moab teh bakal ditoempoer, leungit kabangsaanana, sabab sok goemede ka Pangeran. 'Eh, priboemi Moab maneh gngke kataradjang sijeun, djeung lombang, sarta djiret, lahiran Pangeran. 'Ari saha-saha noe mangloempatkeun sijeun, tangt-oe tigoebrag kana lombang; djeung saha-saha noe handjat ti dj6ro lombang, tangtoe karingkoes koe djirgt; karana kami rek
''
!

45

ngadatangkeun ka dinja, nja eta ka Moab, taoen pidisiksaeunana, lahiran Pangeran. 'Dina ijoeh Hesbon narangtoeng kakaboeran, taja tanagana; " karana aja seuneu bidjil ti Hesbon, djeung aja hoeroeng ti pSlebah Sihon; nja eta ngahakan beulah-beulah Moab, sarta djeung 6mboen-6mboenan eta anak ka6

ngamilik tanah Gad, djeung nagara-nagarana dieusian koe oemat eta? 'Sabab kitoe, masingnjaho,pidatangeunmangsa, lahiran Pangeran, didinja Raba, [dajeuh] oerang Amon, koe kami rek disina ngadenge soesoerakan pgraug; sarta eta pidjadieun toempoekan karoeksakan, djeung pilSmboeranana bakal dihoeroean koe seuneu toeloej Israil bakal ngamilik noe ngamilik ka manehanana, timbalan Pangeran. 'Eh, nagara Hesbon! geura midangdam, karana Ai geus diggmpoer; eh, pilgmboeran Raba! geura djedjgritan, disaramping karoeng; koedoe aloek-aloekan bari loeloempatan dina jjager tembok karana Malkam teh Sngke leumpang, asoep ka pangbojongan, panghoeloena djeung kapalana sarerejana. 'Naha maneh sok moedji sorangan koe lebak-lebak? * Eh, anak moengkiran, noe ngandelkeun doenyabranana, [bari ngomong] Saha noe rek ngadatangan ka aing ? eta ISbak maneh ngahijang. 'Masing njaho, kami ka maneh rek ngadatangkeun kareuwasan, lahiran Groesti, Pangeran sawadya-balad, ti sakabeh noe di sakoeriling maneh sarta maraneh bakal diboewang, pada leumpang sakaparan-paran, djeung moal aja noe ngoempoelkeun anoe keur ngalantrah. 'Tatapi sanggeusna kitoe mah " dibojongna oerang Amon teja tangtoe koe kami dibalikkeun, lahiran Pangeran.
; ;
:

a
7

Kadj. 11:5. h p. 31

22.

c p. 48

47.

46

47

roesoehan. 'Tjilaka maneh, Moab! Oemat Kamos teh tiwas; karana anak maneh lalaki dibawa ka pangdjarahan, kitoe keneh anak maneh awewe pada asoep ka pangdjarahan. 'Tatapi " dina ahir djaman mah dibojongna Moab teja tangtoe koe kami dibalikkeun, lahiran Pangeran. SSmgt dijeu hoekoeman Moab.
a
h
p.

Perkara Edom. Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad: Naha di nagara Teman geus taja deui kapintgran? karah noe barinangkit teh kaleungitan tarekah? koetan kapintgranana moebadir? 'Eh, priboemi

Dgdan

17

6.

Moesa 21
:

29. c S6p.

12.

d
:

2
3.

Badj. 23

15. e p. 51

57.

f
:

JSs. li-.b.g Njanj. 2

* los kalaboer, geura aloendoer, njoeloesoep ka noe djgro-djgro karana kami ka Esaoe rek ngadatangkeun pibalahieunana, geus ngpi ka waktoena
!

Djab.
J6s. 16
:

37

17.

p.
:

25

15,

27.
:

j Mak.

2
:

14.

h
r

6. i p.

50

36.

m J63. 16
:

7.

n
:

Jes. 15
5.

5, 6.
:

o J6s. 16

11.

J69. 15

2,

p.

47

5 p.22

28.

50:43. i p. 49:22. s p. 49:22; u 4 Moesa 21:28; 24:17. i> p. 49:6,

Jfs.

24:17.

39.

PASAL

49.

10

Pgrkara oerang Amon. Kijeu timbalan Pangeran Naha Is:

rail

teu bogaeun

ahli waris?

Na

anak? teu bogaeun koe naon " si Malkam

maneh kadatangan 'Oepama noe ngala anggoer, koemaha eta moal ngarikeun poepoerieun ? Oepama aja noe maling ti peuting, koemaha eta moal ngaroeksak satjoekoepna ? 'Dgmi koe kami mah Esaoe teh diboeroendoelkeun pisan, jjanjoempoetanana diboekakeun, moal bisaeun njoempoet deui; ari toeroenanana geus diroeksak, kitoe keneh doeloer-doeloerna djeung tatanggadisiksa.
"^

JERMIA
tatanggana, sarta dirina geus euweuh. 'Auak maiieh tiuggalkeun pahatoe, koe kami rek dibajoean; djeung randa maneh koedoe ngarandSl ka kami. 'Karana kijeu timbalan Paugeran Masing njaho, tjatjakau eta noe benSrna oelah ngi:

49.

8C1

11

12

'^

21

noem loeraoer ge, misti ngarinoem; ari maneh mah, naha moal meunang siksaan'? Pamohalan maneh ten memiang siksaan; misti pisan maneh nginoem.
13

noe dikSrsakeun ka jiriboemi Temau: saSnja-enjana eta mgugke koe djalma disesered sapgrti domba noe panghengkerna; saenja-6njana pangtjitjinganana bakal m616ngSk koe hal maranehanana. 'Tina ngagoeloegoer roeboehna boemi teh ojag; aja djedjeritan, sorana kadenge
'

22

ngeun

Ager. 'Uol itoe pingapoesarta hibSr sapgrti galoedra, djeung meberkeun djangdjangna loehoedi sisi laoet
'"

14

15

iG

'Karana kami geus soempah " njeboet kami, lahiran Pangerau, jen Bosra f pidjadieiin matak meleugek, djeung hinakeuneun, toer pidjadieun tarikolot djeung sapaeun; malah sakabeh nagarana pidjadieun tararikolot langgSng. 'Kaoela " meunang warta ti Pangeran, sarta aja oetoesan dipiwarang ka bangsa kapir, [marentah kijeu] Geura karoempoel, koedoe pada ngaroeroeg ka Edom laajoe darangdan, baris merangan! 'Karana, masing njaho, maneh koe kami didjadikeun leutik di bangsa kapir, matak tjoewa di manoesa. 'Moenggoeh kaidjid ka maneh, eta maneh kagelo koe kaangkoehan hate maneh, eh maneh noe tjitjing dina djoerang-djoeranggoenoeng tjadas, djeung ngabogaan Snggon loeMasih maneh njijeun hoer dina pasir
diri
: ;

reun Bosra; ari hate sakoer prawira Edom dina poean eta pidjadieun sapgrti hate awewe noe keur ka,soekSran ngadjoeroe.
1
J

a Ob.
:
:

S, 9.

h Jeli. 25
:

13. c

Ob.

Petr. 4
p. 19
p.

18. e p. 22 50 13. J 1
:

5. /'p.

44
:

12.

5. d g Ob.

p.
1.

25 29 h Ob. 4.
:

Moesa 19
I

25

5 Moe.sa

k
23

12:5; 50:44.

Kadj. 9:26.

m
a

p. jss.

29:23. 48:40.
17 :i.

"

Pgrkara Damsik.

Nagara Hamat djeung Arpad areraeun; sabab ngadarenge bedja goreng,


24

noe matak aladjoer; noe di sisi laoet pada soesah, hanteu kaoer tjitjing. 'Nagara Damsik laleuleus, oendoer sSdja
kaboer, estoe kataradjang soemSblak, nja keuna soeker djeung njgri, tjara noe keur ngadjoeroe. 'JSTaha mana eta nagara pamoedjian, koeta karSsgpan kaoela, hanteu ditinggalkeun? 'Sabab kitoe " baroedjangna bakal raroeboeh dina loeloeroeng-loeloeroengna, djeung sakabeh pradjoeritna bakal katitiwasan dina poean eta, lahiran Pangeran sawadyabalad. 'Sarta kami * rek ngajakeun seuneu dina koeta Damsik, nja eta tangtoe ngalSboer karaton-karaton Benhadad.
a
p.

25

20

''

sajang
17

maneh
ti

loehoer pisan tjara ga-

loedra, tangtoe

maneh koe kami


; '

dito'Ari
27

togkeun

dinja, lahiran

Pangeran.

Edom

teh pidjadieun soewoeng

saha-

18

19

saha noe ngaliwat ka dinja bakal mSlenggk, bari njektjrekan tinahal sakabeh balahina. 'Sakoemaha J dibahkna Sadoemoe djeung Gomora, sarta tatangga uagara teja, timbalan Pangeran, nja kitoe di dinja moal aja djalma hidjihidji atjan noe ngenggon, sarta anak Adam moal aja noe ngantjik di dinja. 'Masing njaho, itoe pioenggaheun ''"saperti
singa ti kamagoengan tji Jordan, moeroe eta pangtjitjingan santosa; karana dadak-sakala Edom teh koe kami rek disina loempat ti dinja djeung mana bae noe dipilih, eta koe kami rek didjSnSng;

50

30. 6

Am.

4.

28

Pgrkara Kedar djeung pgrkara " sagala karadjaan Hasor, anoe dielehkeun koe Ngboekadnesar, radja Baboel.
a
Jos. 11
:

10.

Kijeu timbalan Pangeran: Geura da-

20

keun njangking ka dinja; karana saha noe nandingan kami? djeung saha noe pingadawaeun ka kami? sarta saha teja pangangon, noe bisa tagen di pajoeneun kami? 'Koe sabab eta, geura darengekeun papasten Pangeran, noe dipastenkeun ka Edom, kitoe deui pangersana,

rangdan, koedoe ngaroeroeg ka oerang Kedar, djeung ngaroeksak ka oerang 29wetan! 'Himah-himahna djeung ingoningonna koe eta bakal ditjokotan; koelamboena, djeung sakabeh parabotna, kitoe deui ontana, bakal dibarawa koe eta adjang dirina; djeung bakal ngagargro ka darinja " Panjingsijeunan ti 30 sakoeriling Eh, priboemi Hasor los kalaboer geura pada ngalantrah masing djaoeh,njoeloesoepka noe djgro-djgro, lahiran Pangeran; karana Ngboekadnesar, radja Baboel, aja pikargpeun, noe dikargpkeun ka maraneh; sarta aja
:
'

JEEMIA
pisedjaeun, noe dis6djakeun ka maraneh.
31
2

50.
di sagala bangdjeung aloetarakeun, " bari nandjeurhidji bandera; geura pada oetarakeun, oelah rek salingkoeh, kijeu nja ngaromong: Baboel geus dibeunangkeun, * si Bel geus meunang era, si Merodak baloewas, artja-artjana mareunang era, brahala-brahalana pada baloewas. 'Karana aja hidji bangsa tikaler, indit ngaroeroeg ka dinja tanahna koe eta bakal didjijeun soewoeng, datang ka taja djalma noe ngeusian; boh manoesa, boh sasatoan kalaboer arijang. Dina mangsa eta djeung dina waktoe eta, lahiran Pangeran, oerang Israil pidaratangeun, nja eta djeung oerang Joeda babargugan; pada leumpang bari tjeurik sapandjang djalan, narejangan Pangeran Allahna. 'Bakal pada nanjakeun Sion, bari njalanghareup djalan ka dijeu, [pokna]: Hajoe, oerang anoet ka Pangeran, njijeun pgrdjangdjian langgeng, anoe moal disa,

Geura pada oewarkeun

32

33

daraugdan, koedoe ngaroeroeg bangsa * noe genah, nja tjitjing senang ati, lahii-an Pangeran eta tell teu pantoan teu toelakan, djeuiig ngguggonna njorangan bae. 'Ari ontaontana pidjadieun rajaheun, djeung iugon-ingonua noe mangpirang-pirang pidjadieun djaraheun; sarta diri maranehanana koe kami bakal dipantjawoesakoer noe rakeun ka sagala angin, dikoeroed sisi boeoek; ari pibalahieunana koe kami rek didatangkeun ti sakabeli beulah, lahiran Pangeran. 'Seug pangtjitjingan Hasor teh pidjadieun adjag, pisoewoengeun salalangggngna moal aja djalma hidji-hidji atjan noe
'Greura

ka

hidji

keun

''

4
j

'

''

'

'^

ngenggon di dinja, sarta anak moal aja noe ngantjik di dinja.


a
34
p.

Adam
5

46

b Hak. 18

7.

c p. 9

26.

dp-

9: 11.

35

36

37

38

pangandika Pangeran, noe didatangkeun ka nabi Jgrmia hal perkara Elam, keur anjaran ngaradjaan Sidkia, radja Joeda; ari pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Masing nganjahokeun, kami " rek motongkeun gondewa oerang Elam, loeloegoe pangawasana. Sarta kami ka Elam bakal ngadatangkeun noe opat angin, tinoe opat sisi langit, sarta maranehanana koe kami ka eta sakabakal dipantjawoerakeun beh angin, wani taja pisan bangsa, noe teu didatangan boeboewangan ti Elam. 'Ari oerang Elam teh koe kami rek disina geder di hareupeun moesoeh-moesoehna djeung di hareupeun sakoer noe ngarah patina; sarta kami rek ngadatangkeun katjilakaan ka darinja, bendoe kami noe leuwih banget, lahiran Pangeran; ''malah kami bakal njoesoelkeun pSdang ti pandeurieunana, n6pi ka maranehanana koe kami dibejakkeun. Djeung kami rek ngadggkeun panglinggihan kami di Elam,
Ijeu teh
'

pOpohokeun
p.

a
p.

p.

i.e. b

J6s.

46

51:44. c

31:9; Hos. 3:5.

Oemat kami geus djadi saibarat domba laleungit; pangangonna geus pada njasabkeun ka dinja, disasarkeun di goenoeng-goenoeng leumpangna toeroen goenoeng oenggah pasir, pada parohoeun ka gnggonna ngabarak. 'Saha-saha noe manggili domba teh, kop ngahakan eta "djeungmoesoeh-moesoehnangaromong: Aing teu kasalahan, sabab eta teh geus marigawe dosa ka Pangeran, enggon kabeneran; nja ka Pangeran, * pangadjgng-ngadjeng karoehoenna. 'Geura ngabaletjir * ti tSngah Baboel, sarta geura baridjil ti tanah Kasdim, djeung sing djaradi saperti domba lalaki ti heulaeun domba awewe! 'Karana, masing njaho, kami ti tanah kaler bakal ngageuingkeun djeung nginditkeun ka Baboel koempoelan bangsa galede; ari eta bakal tata-baris, mSrangan ka Baboel tidinja seug dibeunangkeun djamparingna bakal sabijasa djamparing prawira noe pintgr, moal aja noe balik lengoh. 'Ari tanah Kasdim teh pidjadieun djaraheun; sakabeh noe ngadjarahan bakal sareubeuh, lahiran Pangeran. 'Sabab maneh tadina boengah, sabab maneh tadina soeka-soeka, eh noe ngarampogan kagoengan kami sabab maneh tadina loeloentjatan tjara anak sapi keur ngirik;
; ; ;
!

''

'

39

sarta rek ngagempoer radja djeung kapala-kapala, dileungitkeun ti dinja, lahiran Pangeran. 'D6mi geus kitoe, dina

mah dibojongna Elam teja tangtoe koe kami dibalikkeun, lahiran


ahir djaman

10

Pangei'an.

p. si

-.

56.

&

ja.

10. c v.

9-.

le.

PASAL

50.

11

Ijeu teh pangandika, noe diandikakeun koe Pangeran " pgrkara Baboel, p6rkara tanah Kasdim, koe lantaran nabi
Jermia.
J6s.
13, 14.

JERMIA
sarta liohowang
12

50.

8G3
indit

sapgvti

koeda

lalaki.

21

'Indoeug maraneh bakal eraeun katjida;

13

14

15

iG

noe ngadjoeroekeun maraneh bakal wiraugeun. Masing njaho, eta pidjadieun pangpandeurina bangsa-baugsa, nja pidjadieun tggal ISga, tanah keeng djeungtanah lapang. 'Tina bebgndoe Pangeran eta tell moal dieusian deui, nja pidjadieun saha-saha noe soewoeng sakoerilingna ngalivvat ka Baboel bakal mglgngSk, bari njektjrekan tina hal sakabeh balahina. 'Eh, sakabeh toekang mSntang gondewa! geura tata-baris, ngaroeroeg ka Baboel ti sakoeriling; pek padamanahan ka dinja, oelah njaraah koe djamparing; karana eta teh boga dosa ka Pangeran. 'Geura saroerak ka dinja ti sakoeriling eta teh njerahkeun diri; bentengua raroegroeg, koetana raroentoeh; karana kitoe pamal6s Pangeran. f Geura marales ka dinja; sakoemaha lanipahna tadi, koedoe kitoe nja marilampah ka dinja. 'Basmi koe maraneh toekang sSbar^ sing leungit ti Baboel; kitoe deui noe sok njekel arit keur oesoem diboewat; bapanganijaja pSdang, waning sijeun djalma bakal aloendoer sabangsa-bangsana, sarta djalma bakal kalaboer sata"^
;
''

ka tanah Baha-doewa-kali, sarta roeroeg; nja ngaroeroeg ka priboemi tanah Keuna-siksa Pek mgdang,
Geura
!

22

23

sarta soesoel bari uoempSs, lahiran Pangeran nja koedoe milampah sakoemaha timbalan kami ka maneh. 'Aja sora pSrang dina tanah, djeung karoeksakan gSde. 'Amboe-amboe, paloe saboemi kabeh sakitoe dipotongkeunana djeung di;

24

25

20

'J

27

nah-tanahna.
17:13.
e p. 51
:

p.

40:2. 6

p.
p.

14:8;
49:17.
28

c
1.

Jes.
/

48:20;
:

p.

51:6.
p.

d
16.

Wahj. 18

6.

46

17

18

19

Israil teh ibarat domba ngalantrah, dibeb6rik singa. " Noe mimiti ngahakan eta, nja eta radja Asoer; ari ijeu noe pandeuri, nja eta Nfiboekadnesar, radja Baboel, geus ngaremoekkeun toelangtoelangna. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil Masing njaho, kami rek njiksa ka radja Baboel djeung ka tanahna, ^ sakoemaha kami geus njiksa ka radja Asoer djeung ka tanahna. "Sarta kami rek
:

rgmoekkeunana! Amboe-amboe, Baboel teh sakitoe nja djadi matak melSnggk Kami masang di tgngah bangsa-baugsa ridjet ka maneh, Balioel malah maneh teh beunang, tatapi koe maneh teu kanjahoan; maneh kapanggih, malah maneh teh ditangkSp, doemeh maneh mSrangan ka Pangeran. Pangeran geus moekakeun goedang andjeunna, ngaloewarkeun pakarang bendoena; wantoe-wantoe hal kitoe teh padamglan Goesti, Pangeran sawadya-balad, di tanah Kasdim. Geura pada ngadatangan ka dinja ti toengtoeng, baroekakeun koedang-koedangna, eusina hoenjoedkeun, saperti toempoekan gandoem; seg toemisfiskeun, poma oelah aja Sakabeh sapina noe ngora sarasesana bgtan, " nja giring ka pameuntjitan Pibalaieun maranehanana karana geus ninggang ka poena, geus nepi ka waktoena disiksa. 'Aja sowara noe kalaboer sarta noe maringgat ti tanah Baboel, pada ngabedjakeun di Sion * balSsan
'

'

'

'

29

moelangkeun

20

ka pangangonanana; toeloej bakal diangon deui di goenoeng Karmel djeung di goenoeng Basan; kitoe deui di pigoenoengan Epraim sarta di tanah Gilad eta piseubeuheun awakna. 'Dina mangsa eta djeung dina waktoe ana ditejaugan eta, lahiran Pangeran, kadorakaan Israil, ten aja; kitoe deui ana ditejangan dosa Joeda, ten kapanggih karana kami tangtoe ngahampoera ka sakoer noe koe kami dikarikeun.
Israil
'^ ;

30

31

32

a 2 Eaaj. 15: 19, 29; 25:1. 6 J69. 37:36. c p. 31 :34.

Pangeran, Allah oerang, balgsan kabali andjeunna. 'Geura pada ngadjakan ka Baboel taroekang panah, sakabeh toekang mentang gondewa eta Baboel koe maraneh lingkoengan ti sakoeriling papatjoewan oelah aja noe minggat; geura pada naoer ka dinja sapagaweanana sakoemaha lampahna tadi, koedoe kitoe nja marilampah ka dinja; karana eta teh angkoeh ka Pangeran, ka Kasoetji Israil. Sabab kitoe baroedjangna bakal raroeboeh dina loeloeroeng-loeloeroeugna, djeung sakabeh pradjoeritna bakal katitiwasan dina poean eta, lahiran Pangeran. 'Masing nganjahokeun, kami noe angkoeh! ngamoesoeh ka maneh, lahiran Goesti, Pangeran sawadya-balad; karana geus ninggang ka poe maneh, geus ngpi ka waktoe maneh koe kami disiksa. 'Ari noe angkoeh teh bakal titadjong, bloek laboeh, sarta moal aja noe ngahoedangkeun inja; djeung kami rek
;

''

'

"*

''

864

JERMIA
4t

51.

ngajakeun seuneu di nagara-nagarana, nja eta bakal ngaleboer sakabeh noe aja
di sakoerilingna,
c J6s. 1
:

a
:

p.

48

is. 6 p. 51
:

11.

4.

(i

p.

49

26. e J6s. 47

7.

33

34

3.5

3G

37

38

39

Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Ari oerang Israil djeung oerang Joeda geus dikanijaja sarerejana; djeung sakabeh noe ngadjarah inja parageuh pisan njgkelna, " teu daraekeun ngaleupaskeun. 'Demi Poerah ngadjaitna leuwih kawasa; Pangeran sawadya-balad, kitoe djenSnganana * nja eta tangtoe mangngoeroeskeun prakarana, kersana ngareureuhkeun boemi, djeung njgblakkeun priboemi Baboel. 'Pgdang pikeunaeun ka oerang Kasdim, lahiran Pangeran, geus poegoeh ka priboemi Baboel, djeung ka kapala-kapalana, sarta ka boedjangga-boedjanggana. PSdang pitoekang soewaban, sina keunaeun ka djaradi paloeng pgdang pikeunaeun ka prawirana, sina djaradi geder. 'Pgdang pikeunaeun ka koedana djeung ka katjamretana, kitoe deui ka sakabeh poeran bangsa, noe aja di tengahna, sina djaradi saperti awewe pedang pikeunaeun ka doenya-branana, sina dirajah. 'Tjaina pikeunaeun koe katiga, " sina djaradi saat; karana eta tanah loba artja, djeung maranehanana kaedanan koe brahalana noe matak reuwas. 'Sabab kitoe f eta tanah mSngke dienggonan
;
'

45

noe keur ngadjoeroe. 'Masing njaho, itoe pioenggaheun sapgrti singa ti kamagoengan tji Jordan, moeroe eta pangtjitjingan santosa; karana dadak-sakala oerang Baboel koe kami rek disina loempat ti dinja; djeung mana bae noe dipilih, eta koe kami rek didjgnengkeun njangking ka dinja; karana saha noe nandingan kami? djeung saha noe pingadawaeun ka kami? sarta saha teja pangangon, noe bisa taggn di pajoeneun kami? 'Koe sabab eta, geura darengekeun papasten Pangeran, noe dipastenkeun ka Baboel, kitoe deui panggrsana, noe dikgrsakeun ka tanah Kasdim: sagnja-gnjana eta mgngke koe djalma disesered sapgrti domba noe panghengker^'

'

na; sagnja-gnjana pangtjitjinganana ba46

'^

kal mglgnggk koe hal maranehanana. 'Tina bedja kalindihna Baboel boemi teh ojag, sarta djgdjgritanana kadenge di sagala bangsa. a Jes. i4:i7. b p. 5i:36.
c 36s. 44
:

25.
14.
p.

'^

34:13,
13
:

d Jeh. 30 5. c p. 51 36. fjis. 13:19,20; g p. 49:18. k p. 6:22, 23. i. J6s.


:

7.

31.

p.

49

19.

p.

49

20.

PASAL

51.

sasatoan galak reudjeung oesoeng-esang,


toer dignggonan manoek naam; moal dieusian deui djalma sagndengna, djeung moal dienggonan deui toeroen-toemoeroen. 'Sakoemaha ^ Allah ngabalikkeun Sadoemoe, djeung Gomora, sarta tatangga nagara teja, lahiran Pangeran, nja kitoe di dinja moal aja djalma hidjihidji atjan noe ngSnggon, sarta Anak Adam moal aja noe ngantjik di dinja. 'Masing njaho, pidatangeun hidji bala ti tgbeh kaler, nja hidji bangsa ggde reudjeung radja loba pisan bakal digareuingkeun ti sisi boemi. 'Pada nj6k61 estoe dSdSglgr gondewa djeung tohok eta teh, teu warglasan; sorana ngagoeroeh sapgrti laoet, sarta pada toempak koeda, baris satata djalma noe rek pg''

IZijeu timbalan Pangeran: Masing ngaJ^njahokeun, kami rek ngageuingkeun angin matak roeksak, naradjang ka Baboel djeung ka priboemi eta hate sakoer noe ngamoesoeh ka kami. 'Djeung deui kami ka Baboel rek ngadatangkeun taroekang napi, nja eta pinapieun Baboel, datang ka kosong tanahna; karana dina poe pitjilakaeunana eta bakal padanara-

djang ka dinja

40

ti sakoeriling. Toekang mgntang gondewa koedoe mgntang, dibgngrkeun ka noe sok mgntang, djeung ka noe pglgkik make badjoena kgre; baroedjangna montong dipikaroenja, haramkeun bae sabaladna kabeh; di tanah Kasdim sing pagoletak djalma noe ka' '

41

sabgt, kitoe deui di loeloeroeng-loeloe5

42

43

rang, ngaroeroeg ka maneh, anak Baboel! 'Radja Baboel geus ngadenge besarta leungeunnangeplek; radja djana, teh kataradjang kasoekgran,' njgri tjara
'

roengna djalma beunang noeblgs. 'Karana Israil djeung Joeda lain ditilar koe Allahna, koe Pangeran sawadya-balad, sanadjan tanahna pinoeh koe kasalahan ka Kasoetji Israil oge. 'Geura kalaboer * ti tgngah Baboel, sing pada ngarahajoekeun diri sorangan; oelah koengsimaraneh katitiwasan koe kadorakaanana; karana ijeu teh waktoe pamalgs Pangeran, andjeunna kgrsa naoer ka dinja kana pagaweanana. 'Ari Baboel teh

JEKMIA
tadina ibarat loemoer emas, ditjgpSng koe panangau Paugeran, sarta matak mabok ka saeusi boemi; bangsa-bangsa geus ngarinoem anggoerna, sabab kitoe bangsa teh pada datang ka gegeloan. 'Ngadak-ngadak Baboel teh roeboeh
"

51.

865
ti

17

keun angin

18

sarta diroeksakkeun. Geura pada midangdam koe hal eta; tjik, njarokot geutah tamba pikeun raheutna, malahmandar eta tjageur deui! 'Kaoela geus pada ngoebarau ka Baboel, tapi teu koengsi tjageur; tinggalkeun bae, hajoe
''

19

goedang andjeunna. 'Oenggal-oenggal manoesa bodo, euweuh kanjaho; oenggal-oenggal kamasan meunang era tina artja, sabab beunangna njitak teh palsoe, hanteu grohan. 'Estoe sija-sija eta teh, boewatan ngabobodo; samangsa disiksa, tangtoe laleungit. 'Dgmi Doeoeman Jakoeb mah lain sapgrti eta; satgggsna andjeunna noe ngadjadikeun saniskarana, sarta [Israil] djadi

kaom kagoenganana; Pangeran sawad20

oerang pada moelang satanah-tanahna; karana hoekoemanana geus njoendoel


''

ya-balad, kitoe padjgngnganana. a p. lo 12. " Maneh teh koe kami dianggo gada, parabot pgrang; ari koe lantaran maneh
:

10

ka langit, ngoenoeng-ngoenoeng tSpi ka mega. 'Pangeran geus nganjatakeun kabgngran oerang; hajoe, oerang leumpang, oerang njaritakeun di Sion padamSlan Pangeran, Allah oerang! 'Geura f ngarSdapan djamparing, ngareupeulan k6p6ng! Pangeran ^ geus ngageuingkeun roll radja-radja Madajin, sabab panggrsakeunana ngamoesoeh ka Baboel, soekarana kitoe papaja sina diroeksak; malSs Pangeran, bal6san kabah andjeunhidji na. 'Geura pada nandjeurkeun
'' '

kami rek ngargmoekkeun bangsa-bangsa,


21

11

12

13

14

bandera baris ngmpoeh ka koeta Baboel koedoe ngoewatan noe ngadjaga, ngadSgkeun noe karfimit, njadijakeun^' anoe baris ngabongohan; karana Pangeran nggrsakeun ongkoh, ngadamgl ongkoh anoe koe andjeunna geus diandikakeun hal pgrkara priboemi Baboel. 'Eh, maneh noe nggnggon di sisi tjai ggde, anoe soegih doenya-brana! maneh geus datang ka panoengtoengan, kana oekoei'an kapgrgtjitan maneh." Pangeran sawadyanjebat salirana balad geus soempah, koe mantgn: Geus tangtoe maneh koe kami disina djgdjgl koe manoesa, sapgrti lege, sarta eta bakal soerak koe hal maneh patembal-tembal. ap. 4:ii.
^'

sarta koe lantaran maneh kami rek ngaroeksakkeun karadjaan-karadjaan. 'Koe lantaran maneh kami rek ngargmoekkeun koeda djeung noe toempakna, sarta koe lantaran maneh kami rek ngargmoekkeun kareta djeung noe toempakna. 22 'Koe lantaran maneh kami rek ngargmoekkeun lalaki djeung awewe; koe lantaran maneh kami rek ngargmoekkeun kolot djeung boedak; sarta koe lantaran maneh kami rek ngargmoek23 keun boedjang reudjeung landjang. 'Koe lantaran maneh kami rek ngargmoekkeun toekang ngangon djeung ingoningonna; koe lantaran maneh kami rek

24

ngargmoekkeun ahlitani djeung sapina; sarta koe lantaran maneh kami rek ngargmoekkeun bopati-bopati reudjeung pangkat-pangkat. "Sarta kami teh ka Baboel djeung ka sakabeh priboemi Kasdim ^ tangtoe ngabalgs sakabeh kagorenganana, noe koe eta dipigawe di Sion, nja di hareupeun panon maraneh, lahiran
p. 50 23. 6 p. 50 29. Pangeran. " Eh, goenoeng pangroeksakan, noe ngaroeroeksak saboemi kabeh! masing
:

25

b p.

50:8; Wahj. 18:4.


8
: :

c p. 25
:

dp.
h
"

22. e Wahj. 18 2. p. 50 28. i p. 50


:

f p. 46 3, J 2 Bab. 13
5.

15; Wahj. 17:4. 17. 4. g JSs. 13 13. A; p. 22 5


: ; :

njaho, kami ngamoesoeh ka maneh, lahiran Pangeran; sarta kami reknjodor-

Am. 6:8.
15

keun panangan kami ka loehoereun maneh, bari maneh koe kami seug didjoeng26

16

Pangeran teja noe ngadamgl boemi koe kawasana, ngadegkeun djagat koe kapinteranana, sarta masangkeun langit koe pangartosanana. "Tijap-tijap andjeunna ngaggntra, dgr ngagoeroeh tjai di awang-awang, sarta nja andjeunna noe ngoenggahkeun tgdoeh ti toengtoeng boemi; nja andjeunna noe ngadamgl kilat bargng hoedjan, sarta noe ngabidjil-

27

kglkeun tina batoe tjadas, didjadikeun oeroet goenoeng kahoeroean; 'datang ka taja noe ngala batoe ti maneh baris djoeroe atawa batoe baris padgmen; sagnjana maneh pidjadieun soewoeng salalangggngna, lahiran Pangeran. 'Geura pada nandjeurkeun * hidji bandera dina tanah; geuwat narijoep sangkakala di koedoe njaroetjikeun bangsa-bangsa
;

866
-

JERMIA
38

51.

bangsa-bangsa baris ngaroeroeg ka dinja; koedoe ngadjakan ka dinja karadjaan Ararat, Mini djeung AskSnas; koedoe ngadjengngkeun senaj^atina baris ngaroeroeg ka dinja; geura ngarinditkeun koeda, sing saperti lege boeloe 28 lobana! "Koedoe njaroetjikeun bangsa^ bangsa baris ngaroeroeg ka dinja; nja eta radja-radja Madajin, djeung bopatibopatina, sarta sakabeh pangkat-pangkatna, kitoe deui djalma saeusi tanah 59 noe di bawali parentahna. 'Harita boemi teb bakal ojag djeung gendjlong, doemeh boekti pangersakeun Pangeran hal Ba.

39

taja djalma noe ngeusian. 'Djalmana bakal pada ngagaoer babarengan saperti singa; bakal pada ngaggrem tjara anak singa. 'Demi keur pada panas, eta teh koe kami rek dipangnjijeunkeun sidekah, sarta disina mara-

tjrekaneun,

40

bok, soepaja sina saroeka-soeka, bari seug harees ^ hees langgeng, sarta moal njaring deui, lahiran Pangeran. "Koe kami " rek digiring ka pameuntjitan
sajDerti

anak domba, tjara domba

lalaki

41

boel; ari kersana tanah Baboel didjadikeun soewoeng, wani taja djalma noe
30

ngeusian. 'Prawira Baboel geus areureun perang, tjaritjing bae di djgro benteng-

42

bentengua,

geus

peped

pangawasana,

43

31

32

pada djadi " saperti awewe; pangtjitjinganana geus disoendoetan, toelak-toelakna pararotong. 'Toekang loempat moeroe-moeroe paamprok djeung pada toekang loempat, sarta poerah lapor paamprok djeung pada poerah lapor, s6dja ngoeningakeun ka radja Baboel, jen dajeuhna geus dibeunangkeun ti toengtoeng; 'ari peupeuntasan geus pada kalindih, gmbel-embel geus dihoeroean koe seuneu, sarta pradjoerit pada soemeblak.
a
2 Badj. 23
:

44

reudjeung badot. 'Amboe-amboe, ''Sesak teh sakitoe dibeunangkeunana! Pamoedjian saboemi kabeh sakitoe kalindihna! Amboe-amboe, Baboel teh sakitoe nja djadi matak melengek dina bangsa-bangsa! 'Baboel teh kakelem koe laoet, kalipoetan koe ombakna noe ngagoeroeh. 'Nagara-nagarana geus djadi soewoeng, nja djadi tanah keeng djeung tanah lapang, tanah noe teu diSnggonan koe djalma hidji-hidji atjan, sarta anak Adam taja noe njorang ka dinja. 'Djeung deui kami rek njiksa ka si Bel di Baboel, bari ngaloewarkeun ti soengoetna beunang eta ngalegleg; sarta bangsa-bangsa moal ngaleut-ngaleut deui ka dinja; djeung deui koeta Baboel bakal roegroeg.
a
p.

50
:

34. 6 p. 50 e p. 50
!
:

38. c p. 10

22

50

13.

d Djab. 76
45

6.

27.

/p. 25

26.

13. 6 p. 50

2.

c p. 50

37.

33

34

Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad, Allah Israil: Anak Baboel saibarat pangirikan keur waktoe ngirik dina eta; sakeudeung deui oesoem diboewat pikeun eta. "Kaoela geus dihakan, dibejakkeun koe Neboekadnesar, radja Baboel, didjijeun wadah kosong, dil6gl6g tjara koe naga; eta ngeusian
gggSmboengna koe kangeunahan kaoela, toer kaoela teh koe eta diboewang. 'Panganijaja ka kaoela sarta ka awak kaoela sing malik ka Baboel, piomongeun priboemi Sion; djeung ggtih kaoela sing
malik ka oerang Kasdim, piomongeun oerang Jgroesalem. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran: Masing njahOj^kami rek mangngoeroeskeun prakara maneh, djeung maneh koe kami rek dipangmaIgskeun; sarta kami rek njaatkeun laoetna, djeung sirahna tjai rek ditoehoerkeun. 'Ari Baboel teh gngke pidja''

40

35

47

"
-

Eh, oemat kami geura baridjil ti tSngahna; sing pada ngarahajoekeun diri sorangan, njingkiran bgndoe Pangeran noe leuwih bangSt. 'Sarta maraneh oelah leutik hate, djeung oelah rek sarijeun koe bedja, noe bakal kadenge dina tanah; karana pidatangeun bedja dina taoenna, sarta ganti taoen pidatangeun deui bedja, djeung piajaeun loanganijaja dina tanah, noe kawasa moemoesoehan djeung pada kawasa. 'Koe sabab eta, masing njaho^ pidatangeun mangsa, didinja kami rek njiksa ka artja-artja Baboel, djeung sa-

tanahna kabeh pimeunangeun era; sarta sakabeh djalmana noe kasabet bakal
48

36

pagoletak di tSngahna. 'Ari langit djeung boemi, sarta saeusi-eusina, bakal pada sesenggakan koe hal Baboel; karana toekang ngaroeksak teh tangtoe ngada-

49

37

dieun toempoekan batoe, pangtjitjingan


''

adjag,

matak

melengSk,

sarta

tjek-

50

tangan ka dinja ti tebeli kaler, lahiran Pangeran. "Sakoemaha Baboel geus djadi matak roeboeh noe kasabSt oerang Israil, nja kitoe di Baboel mengke raroeboeh noe kasabSt saeusi tanah. 'Eh, sakoer

JERMIA
noe rahajoe tina pedang geura laleumimng, oelah rek ngarandSg; sing ngaringgtkeun ka Pangerau ti kadjaoehan, sarta sing njipta Jgroesalem dina pikir maraneh. 'Koering pada era, sabab ngaroeping ugahinakeunana; beungeut koering sadaja kalipoetan koe wiwirang, sabab aja djalma bangsa sedjen arasoep kana kasoetjian ggdong Pangeran. 'Pe!

52.

867

51

61

saniskara katjilakailn, anoe pikeunaeun ka Baboel teh, koe Jgrmia disgratkeun, didamSl kitab hidji, nja eta sadajana pangandika noe tadi, anoe dis6ratkeun perkara Baboel teja. 'Pok Jgrmia misaoer ka Sgraja: Dimana sampejan geus soemping ka Baboel, mangka eling, moedoe ngaos ijeu sadajana pangandika;

52

62

53

54

55

56

dah kitoe, masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran, didinja kami rek njiksa ka artja-artjana sarta di sakoeriling tanahna mengke tingharggoeng noe kasabgt. 'Masih Baboel naek ka langit, * djeung masih mageuhkeun enggonna noe loelioer nja reugreug ge, tangtoe bae ti kami didatangan taroekang ngaroeksak, lahiran Pangeran. 'Aja sora djgdjgritan ti Baboel, djeung sora karoeksakan gede ti tanah Kasdim. 'Karana Pangeran ngaroeksak Baboel, djeung ngaleungitkeun ti dinja omong gede ari ombak eta ngagoeroeh saperti tjai ggde, sorana tingdjalegoer. 'Wantoe-wantoe eta nagara, nja eta Baboel, kadatangan toekang ngaroeksak, djeung prawira-prawirana geus dibeunangkeun,
;

moedoe oendjoekan kijeu: Noen Pangeran! andjeun geus ngandika mgnggah ijeu Snggon, koe andjeun bade dibasmi, soepaja oelah aja deui noe ngeusian, bagija manoesa, bagija sasatoan;
'sarta

63

64

salgrSsna pidjadieun soewoeng salalanggengna. 'Demi geus kitoe, dimana sampejan parantos ngaos ijeu kitab, seug koe sampejan tjangtjangan batoe, sarta balangkeun sakali ka tengah tji Prat, 'bari misaoer: " Tjara kijeu pStana Baboel teh mengke tilelep, sarta moal rnSnjat deui, tina sabab katjilakaan, noe koe kami didatangketm ka dinja tangtoe ripoeh. a wahj. is 21. Semet dijeu piwoeroek J6rmia.
;
:

PASAL
salikoer taoen,

52.

Oemoer " Sidkia keur mangsa djadi radja


sarta sawSlas taoen Jeroesalem; ari djSnSngan iboena Hamoetal poetra Jermia, oerang Libna. 'Demi Sidkia teh milampah noe goreng di pajoeneun Pangeran,

57

gondewa-gondewana geus dipeunggaskeun; karana Pangeran teh nja Allah noe kagoengan pamalgs, tangtoe pisan naoer. 'Ari kapala-kapalana djeung boedjangga-boedjanggana, bopati-bopatina djeung pangkat-pangkatna, kitoe deui prawira-prawirana koe kami rek disina
"

ngaradjaanana
2

di

58

marabok toeloej harees hees langgeng, sarta moal njaring deui, lahiran Radja, noe padjenenganana Pangeran sawadyabalad teh. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad Koeta Baboel noe sakitoe kandglna mengke plong ngaboeliklak,
; :

sakoemaha lampah Jojakim teja. 'Ka;rana pangdatang kitoe ka JSroesalem djeung ka Joeda teh, nja tina bendoening Pangeran, ngpi ka pada dipitjeun ti pajoeneunana. Ari Sidkia teh baha ka radja Baboel. 'DSmi geus kitoe, * mangsa kasalapan taoenna Sidkia djoemeneng radja, dina boelan noe kasapoeloeh, dina tanggal sapoeloeh, soemping deui Neboekadnesar, radja Baboel, sarta njandak sabaladna, ngaroeroeg

sarta lawang-lawangna noe sakitoe loehoerna mengke dihoeroean koe seuneu ari djalma-djalma njaroesahkeunana maneh nja tjoemah-tjoemah, sarta bangsabangsa ngarariwoedkeunana maneh nja
baris seuneu.
a Wahj. 18
59
:

5 20. 6 p. 49
:

16. c p. 49

35.
6

dawoehan, noe koe nabi J6rmia didawoehkeun ka Seraja, poetra Neria, anoe poetra Mahseja, barang S6raja mangkat ka Baboel, ngiring Sidkia, i-adja Joeda, mangsa kaopat taoenna Sidkia djoem6n6ng radja. Ari Seraja
Ijeu teh
teja djadi kapala pasanggrahan. 'Ari eta

ka JSroesalem; seug masanggrahan, ngalingkoeng nagara, sarta ngadamSl benteng sakoeriling nagara. "Ari nagara teh dikepoengna tepi kana kasawelas taoenna Sidkia djoemgngng radja. 'Dina boelan noe kaopat, dina tanggal salapan,
banget nja patjeklik di djgro nagara, wani djalma eusi tanah taja pisan hakaneun. 'Toeloej nagara teh bSdah, sarta sakabeh pradjoerit ngalolos, boedal ti nagara ti peuting, djalan lawang dina

60

JERMIA
doewa koeta, noe pabeneran tatnan radja; ari oerang Kasdim teh
sela-sela

52.

19

sakabeh bae parabot tambaga, noe dipake ngabakti teja, dibarawa. 'Kitoe
deui bokor-bokor, paroekoejan-paroekoejan, pangepret-pangepret, daloengdaloeng, adjoeg-adjoeg, pisin-pisin djeung

aja di sakoeriling nagara


8

kebat laleum-

pangna ngadjoegdjoeg tSgallapang. 'Tatapi balad oerang Kasdim ngaroedag njoesoel ka radja; heug Sidkia kasoesoel di tanah lapang Jeriho; sarta sabaladna kabeh paboerisat ti audjeunna.
'Pek radja ditangkep,
;

"

bari seug di-

20

10

deuheuskeun ka radja I3aboel, ka nagara Eibla, di tanah Hamat toeloej andjeunna dihoekoeman. 'Ari poetra Sidkia noe pamegefc koe radja Baboel dipeuntjitan di pajoeneun sotjana; malah sakabeh kapala Joeda dipeuntjitan di Ribla.
'Djeung deui sotja Sidkia dilolongkeun, sarta saliiuna dirante tambaga, bari andjeunna toeloej koe radja Baboel dibawa ka Baboel, sarta dirawatan di gnggon sakitan, nSpi ka poeanaua maot.
a
2 Radj.
p.

21

11

22

24: 18. 6 2 Kadj. 25

1; p. 39

Jfih.

24:1. c
12

39:5.

kalima, dina tanggal sapoeloeh, nja eta kasalapanw61as taoenna Neboekadnesar, radja Baboel teja, djoemeneng radja, harita

Dgmi dina boelan noe

pinggan-pinggan naon bae sipat 6mas, djeung naon bae sipat perak, koe kapala toekang peuntjit teh dibawa. 'Moenggoehing eta doewa pilar, hidji lalaoetan djeung noe doewa welas sasapian tambaga, noe ti handapeun t6mpat-tempat paso, beunang ngadamgl radja Soeleman pikeun ggdong Pangeran teja, tambagana eta sakabeh paparabotan taja timbanganana. 'Ari pilar teja, * loehoerna pilar noe hidji dalapanwSlas asta, sarta dioekoerna tSpoeng-gelang koe rara doewa welas asta; demi kandSlna opat ramo, ngoeloewoeng. 'Sarta mamakoetaan noe dina loehoer eta tambaga; ari loehoerna hidji mamakoetaan teh lima asta djeung aja anjaman sarta dadalimaan dina mamakoetaan teh sa; ;

koeriling,
23

kabeh tambaga; nja kitoe

13

14

15

16

17

18

Neboesaradan, kapala toekang peuntjit, poerah marek di pajoeneun radja Baboel, dataug ka Jeroesalem. 'Toeloej ngahoeroean gedong Pangeran djeung ggdong radja; sarta sakabeh imah noe di JSroesalem, nja eta sakoer imah noe gede-gede, dihoeroean koe seuneu. 'Ari sakabeh koeta JSroesalem sakoeriling dibongkar koe sabalad oerang Kasdim, noe ditjekgl koe kapala toekang peuntjit teja. 'Djeung deui djalma miskin sawareh, sarta sesa bala, noe kari di djgro nagara, bareng noe pada ngalejos, noe geus njerahkeun man eh ka radja Baboel, sarta djeung sesa djalma loba, dibojong koe Neboesaradan, kapala toekang peuntjit. Tatapi eusi tanah noe miskin mah koe Nboesaradan, kapala toekang peuntjit, ditinggalkeun sawareh, baris ngSbon anggoer djeung milampah tani. 'Ari " noe doewa pilar tambaga, noe di ggdong Pangeran, sarta t6mpat paso, kitoe deui lalaoetan tambaga, noe di gedong Pangeran teja, koe oerang Kasdim diparotongan seg sakabeh tambagana diakoetan ka Baboel. 'Malah
'

24

25

26

27

keneh pilar noe hidji deui sarta dadalimaanana. 'Ari rejana dadalimaan teh salapan poeloeh gSnep, ti sakabeh beulah; djoemlah dadalimaan saratoes siki dina anjaman sakoerihng. Djeung deui kapala toekang peuntjit teh " njokot Seraja, loeloegoe panghoeloe, djeung Sgpanya, panghoeloe kadoewa, sarta noe tiloe poerah ngadjaga bangbaroeng; 'toer eta teh ti nagara njokot hidji 13onggawa, noe ditjangkinganpradjoerit, djeung toedjoeh djalma ti noe bakoe marek di pajoeneun radja, noe kapanggih di djgro nagara, kitoe deui djoeroetoelis kapala balad, noe ngasoepkeun djalma eusi tanah kana balad, sarta ggngp poeloeh djalma kaasoep eusi tanah, noe kapanggih di djero nagara. 'Nja eta sadajana dibawa koe Ngboesaradan, kapala toekang peuntjit, digiring ka radja Baboel, ka Ribla. 'Pek koe radja Baboel disabgtan, diparaehan di Ribla, di tanah Hamat. Tah, kitoe Joeda teh dibojongna ti djero tanahna.
'

a 2 Badj. 25
28

13. 6 1 Badj. 7

15. c 2 Badj.

25

18.

Nja ijeu djalma-djalma, noe dibojong koe Neboekadnesar dina taoen noe katoedjoeh ngabojongna tiloe reboe tiloe
:

daloeng-daloeng, sodok-sodok, peso-peso, pangein-et-pangepret djeung pisin-pisin.

29

likoer Jahoedi; 'dina taoen kadalapan-

wglasna

djoemgngng

Ngboekadnesar,

NJANJIAN NALANCtSA
ngabojongua
30

1.

869

toes tiloe

Jgroesalem dalapau rapoeloeh doewa djiwa; "avi


ti

32

31

dina taoen katiloe-likoerna djoemgngng Ngboekadnesar, harita Ngboesaradan, kapala toekang peimtjit teja, ngabojongna Jalioedi toedjoeh ratoes opat poeloeh lima djiwa. Djoemlah opat reboe g6n6p ratoes djiwa. Ari geus kitoe, " mangsa katiloe-poeloeh toedjoeh taoenna dibojongna Jojakin, radja Joeda teja, dina boelan noe kadoewa-wglas, dina tanggal doewa poeloeh lima, harita Ewil-Merodak, radja Baboel, dina taoen djadina radja, njSng-

katkeun mastaka Jojakin, radja Joeda, sarta dika-loewarkemi ti pangberokan saneh pisan misaoerna ka andjeunna,
'

33

31

djeung dipaparin pangtjalikanana loehoer ti batan pangtjalikan radja noe loba, noe araja di andjemma di Baboel; 'malah disalin panganggona ti pangberokan, sarta teu loewang Jojakin dahar di pajoeneunana saoemoei'-hiroepna. 'Ari moenggoehing kipajahna, teu loewang andjeunna dipaparin kipajah ti radja Baboel, satjekapna dina oenggal-oenggal
poe, ngpi ka poeanana poepoes, saoemoer-hiroepna. a 2 Eadj. 25 27.
:

NJANJIAN NALANGSA.
DAMELAN JERMIA.

PASAL
Amboe-amboe,

1.
G

sakitoe dijoekna tjoeng-

leumpang ka pangdjarahan, diiringkeun koe satroe. Sarta ti anak Sion geus ka loewar
sakoer kamoeljaanana; kapalana geus djaradi sapgrti oentjal noe teu manggih pangangonan, sarta geus arangkat bari taja tanaga, diiringkeun koe noe nganijaja.

Jes. i
:

gSlik eta nagara noe tadina soegih djalma! Geus djadi saperti randa. Eta noe tadina g6de di pelebah bangsa-bangsa, noe djadi kapala di p616bah tjoetaktjoetak, kamistian koemawoela. Tjeurikna kanjgnjgrian sapeupeuting, sarta tji-pauonna moeroeboet tina pipina; sakabeh kanjaahna taja pisan noe ngoepahan ka dinja; sakabeh sobatna tjalidra ka dinja, geus pada djadi moesoehna. Joeda geus dibojong tina kabalangsakan, djeung tina kabanggtan koemawoela; tjitjingna di pel6bah oerang kapir, hanteu manggih reureuh; koe sakoer noe ngoedag-ngoedag ka dinja Joeda teh kasoesoel dina antara goepitan. Djalan ka Sion pada prihatin, tina taja noe datang milampah pesta; sakabeh lawangna saroewoeng; panghoeloena tingroemahoeh * landjang-landjangna pada nalangsa, sarta dirina ng6n6s bae noe aja.
;

8.

Jgroesalem, mangsa keurkabalangsak sarta keur atrok-atrokan, ras inggteun ka sakabeh barangna noe moelja-moelja, bogana ti djaman koena. Eukeurroeboeh djalmana koe leungeun satroe, bari taja noe noeloeng ka dinja, ret satroena pada ngadelek ka dinja, njeungseurikeun hal kasoew oenganana. Jgroesalem anget pisan nja milampah dosa; sabab kitoe geus djadi " sapSrti awewe keur kotor; sakoer noe tadina ngahormat ka dinja, ajeuna mah ngahinakeun, * sabab geus pada nendjo oratna;

a
5

Moesa 23

17. 6 p. 2

10.

Satroena geus djaradi loeloegoe, moesoehna gargnaheun wantoe Sion teh koe Pangeran geus dinalangsakeun tina kalobaan masijatna; baroedakna geus la;

malah dirina roemahoeh, bari oendoer ka toekang. a J6h. 36 17. 6 JCr. 13 22. Kanadjisanana nap61 kana kelinna; teu nginggtkeun pitSmaheunana mana ajeuna geus toeroen, wani matak^helok; taja noe ngoepahan ka dinja. Eh Pangeran! moegi ningalan kabalangsakan koering; karantSn moesoeh teh ngagSdekeun maneh.
: :

870
10

NJANJIAN NALANGSA

2.

Satroe teh " geus njodorkeun leungeunna, njokotan saniskanten barangna noe moelja-moelja sajaktosna koe Jeroesalem katendjo * kasoetjianana diasoepan oerang kapir, anoe koe andjeun geus ditimbalkeun, jen teu kenging arasoep ka pakoempoelan andjeun.
; '^

18

a
11

J6r. 52

17. b Djab. 79

1.

c 5

Moesa 23

3.

12

13

14

Sadaja djalmana patingroemahoeli; pada nejangan tedaeun; barangna noe aloes-aloes dioeroepkeun kana katgdaan, pikeun njgnangkeun diri. Eh Pangeran moegi ningalan sareng moegi ngawaspaoskeun, jen koering teh djadi hina. Eh, sakoer noe ngaliwat di djalan! teu hawatir? Geura pada ngawaspadakeun sarta naregSskeun, moen aja kasangsaraan saroepa kasangsaraan kaoela^ anoe geus dikeunakeun ka kaoela, lantaran Pangeran nganalangsakeun ka kaoela keur jjoean banget bgndoena. Andjeunna ti manggoeng ngadatangkeun seuneu ka djSro babaloeng kaoela, sarta eta djadi moerba ka dinja soekoe kaoela koe andjeunna ditalieunan rawe, kaoela dioendoerkeun ka toekang; kaoela koe andjeunna didjadikeun soewoeng, gering sapopoe. a Djab. 102 4. Pasangan kamasijatan kaoela geus ditalikeun koe panangan andjeunna, pabeulit tambangna, naroempang dina poendoek kaoela; kakoewatan kaoela koe andjeunna geus diapeskeun; kaoela koe Goesti geus diselehkeun ka leungeun djalma noe teu beunang dilawan koe
;
:

19

roesalem geus djadi sapSrti awewe keur kotor di antara maranehanana. Pangeran teh langkoeng adil karana kaoela moengpang ka timbalanana. Eh, sakabeh bangsa-bangsa geura darengekeun, sarta tarendjokeun kasangsaraan kaoela; landjang-landjang kaoela djeung baroedjang kaoela geus laleumpang, asoep ka pangdjarahan. Kaoela sasambat ka kanjaah kaoela, " tatapi pada tjidra ka kaoela; panghoeloe kaoela djeung kokolot kaoela geus pada ninggal di djero nagara eukeur narejangan dahareun pikeun nj6nang;
!

keun
20

dirina.
!

jsr.

30

14.

Eh Pangeran moegi ningalan jen koering teh langkoeng soeker;

beuteung

hate koering boelakkoering; karantgn koering angetpisannj a moengpang; * di loewar koering kalapoeran anak koe pedang, di djgro kawas kaenggonan maot.
;

koering ngagolak
di

balik

djSro

diri

a
21

p. 2

11. 6 JSh.

15.

Itoe ngadarenge jen koering roemahoeh; taja noe ngoepahan ka koering; sada-

jana moesoeh koering geus ngadarenge bedja katjilakaan koering, pada atoheun sabab andjeun midamgl kitoe. Ana andjeun ngadongkapkeun poe, " noe koe andjeun dioewarkeun teja, tinangtos eta
djaradi sapSrtos koering.
22

J6r.

50

15.

kaoela.
15

Saniskanten kaawonanana moegi sina dongkap ka pajoeneun andjeun; sareng moegi midamel ka dinja sakoemaha andjeun geus midamel ka koering tina hal saniskanten kamasijatan koering. KarantSn roehah-rahoeh koering reja pisan, sareng hate koering gSring.

Sakabeh prawira kaoela koe Goesti


disapirakeun di tSngah kaoela; " andjeunna geus ngoewarkeun bakal aja pesta tina hal kaoela, kersana ngaroeksak baroedjang kaoela; para wan, anak Joeda, koe Goesti geus diidgk, kawas dina pamSrgsan. a p. 2 22. Tina hal kitoe kaoela teh tjeurik; " mata kaoela, mata kaoela ragragan tjipanon, tina sabab anoe baris ngoepahan, anoe baris njgnangkeun ka diri kaoela, ajeuna djaoeh ti kaoela; anak kaoela saroewoeng,tina sabab moesoeh geus
:

geus

PASAL

2.

Amboe-amboe, anak Sion teh koe Goesti


sakitoe disina kareueukan dina sadjSro andjeunna doeka Kamoeljaan Israil koe andjeunna ti langit geus ditinggangkeun ka boemi, djeung teu emoeteun ka " djodjodog dampalna keur poean andjeunna doeka. Djab. 99 5. Goesti geus ngalgglgg sakabeh pangtjitjingan Jakoeb, hanteu dipikawSlas; Goesti geus ngaroentoehkeun gnggon anak Joeda noe rareugreug dina sadjero andjeunna bgndoe; pada diratakeun djeung taneuh; karadjaan djeung kapala!
:

16

djadi kawasa.
17

jsr.

i3:i7; i4:i7.
;

Sion nadahkeun leungeunna taja noe

ngoepahan ka dinja; Pangeran miwarang hal Jakoeb, sakoer noe sakoerilingna koedoe pada ngamoesoeh ka dinja; J6-

kapalanakoeandjeunnageusdinistakeun.

NJANJIAN NALANGSA
3

2.

871

Andjeunna dina sadjgro sewot bgudoeua " uilas sakoer tandoek Lsrail; leungeunna katoehoe koe andjeunna geus dipoendoerkeun ka toekang ti hareupeun moesoeh * sarta andjeunna ngagSdoer di Jakoeb sapgrti seuneu hoeroeng, noe nga;

11

" Mata kaoela roeksak koe tji-panon, beuteung kaoela ngagolak, * kawaja kaoela geus dibahekeun kana taneuh, tina hal karoeksakan anak bangsa kaoela; sabab boedak djeung orok pada ngago-

lojoh di loeloeroeng nagara.


a
12
13.

Igboer Sakoeriling. a J^r. 48:25. b S&r. 17:27. Goesti " geus mSntang gondewana sapSrti moesoeh; andjeunna ngadSg sajagi panangan tSnggn sap&'ti satroe, sarta geus meuntjitan sakabeh karSs6pan mata; andjeunna ka dj6ro himah

16, 20. 6 Aj.

16:13;

Sil.

23.

Fgaromongna ka indoeng-indoengna: Di mana aja roti djeung anggoer? bari


broek ngagolojoh di loeloeroeng nagara, noe kasabSt, bari namplokkeun njawana kana lahoenan indoengna. Koemaha kaoela nja pinginggtaneun ka maneh? Naon noe koe kaoela rek dioepamakeun ka maneh, anak Jeroesalem? Naon noe koe kaoela rek diibaratkeun ka maneh, soepaja kaoela bisa ngoepahan ka maneh, parawan, anak Sion? " karana karoeksakan maneh ggde tjara laoet; saha noe bisa njageurkeun
tjara

anak Sion ngoetjoerkeun werana


5

sapSrti

13

seuneu. Goesti geus

a Cjab. 7:13.

djadi

andjeunna geus ngalSgleg

sapgrti moesoeh; lsrail, ngaleg-

ISg sakabeh karatonna, ngaroeksak Snggonna noe rareugreug; sarta andjeunna


di anak Joeda loba pisan ngajakeun gegeroengan djeung haharggoengan. Ari pondok andjeunna koe andjeunna geus diroempak, sapgrti pondok kgbon; " enggouna tgpangan koe andjeunna geus diroeksak; Pangeran nggrsakeun di Sion pada poho kana pesta djeung kana sabat, sarta andjeunna dina sadjgro sewoting bgndoena geus mitjeun radja djeung panghoeloe. a i Badj. 8 i. Goesti geus njingkahkeun altarna, ngepeskeun kasoetjianana; koeta karaton-karatonna koe andjeunna geus diselehkeun ka leungeun moesoeh; raong sowarana di djero ggdong Pangeran satjara keur poe pesta. a J6r. 7: 14. Panggrsakeun Pangeran ngaroeksak koeta anak Sion; andjeunna " geus masangkeun kgntja, teu ngoendoerkeun pananganana tina ngabasmi; ari benteng djeung koeta koe andjeunna geus
:

ka maneh?
14 *

J6r. 30:i2.

maneh geus pada mangmglgngkeun ka maneh anoe gapong nja


Nabi-nabi
teu moepakat; sarta eta teu nganjaratakeun kadorakaan maneh, teu mambrih soepaja dibojongna maneh dibalikkeun; gnjana mah mangmglgngkeunana ka maneh babawaan gapong, sarta noe matak

15

diboewang. a J6r. 2:8; 5 31. Sakoer noe ngaliwat di djalan pada


:

emprak-emprakan tina hal maneh; pada njektjrekan bari gogodgg, tina hal anak Jgroesalem; [pokua]: Koetan nja ijeu nagara, noe sok disargboet " tjatjap koe
aloes,

matak atoh

saeusi

boemi
"

teja?
:

a Djab. 50
16

2.

diprihatinkeun, sarejana araloem.


a
9
2 Radj. 21
:

13.

Lawang-lawangna aramlgs ka djgro taneuh; toelak-toelakna koe andjeunna


geus digempoer, dipotong-potong; radja-

Sakabeh moesoeh maneh pada njalangapkeun soengoetna tina hal maneh; pada njektjrekan bari karoemgrot hoentoe; aromongna: * Koe oerang eta geus dilgglgg; poegoeh nja ijeu poena noe diarep-argp koe oerang; ajeuna oerang geus manggih, geus narendjo.
a Djab. 22
:

14

p. 3

46. b Djab. 35

25.

na djeung kapala-kapalana araja di oerang kapir, noe teu boga toret; " djeung ari nabi-nabina geus teu mareunang
10

17

tetendjoan ti Pangeran. a cjab. 74 2. Para kokolot anak Sion tjaraUk dina taneuh bari ngadgroek; " geus pada neundeun taneuh nggboel dina sirahna, sarta disaramping karoeng; landjanglandjang Jeroesalem pada noengkoelkeun sirahna kana taneuh. a jos. 7 e.
: :

Pangeran geus ngadamgl panggrsana geus ngaboektikeun pangandikana, noe koe andjeunna ditimbalkeun ti djaman koena-koena; andjeunna geus ngaroentoehkeun, sarta hanteu dipikawglas; djadi andjeunna geus ngaboengahkeun moesoeh tina hal maneh, " ngaloehoerkeun tandoek satroe maneh. a Djab. 89 is. sasambat ka Goesti, ^ Hate sadajana Eh, koeta anak Sion! sing ngoetjoer tji:

18

872

NJANJIAN NALANGSA
saperti soesoekan, beurang-peu-

3.

panon
ting;
siki
19

papatjoewan maneh rek

tjitjing;

mata maneh oelah

sina eureun!

Geura hoedang, sasambat ti peuting, keur waktoe ronda noe mimiti; " oetjoetkeun hate maneh sapSrti tjai ka pajoeneun pameunteu Groesti; djoengdjoengkeun leungeun maneh ka andjeunna tina hal njawa baroedak maneh, anoe tinggolojoh dina pepengkolan sakabeh
loeloeroeng bawaning langlajeuseun
a Djab. 62
:

war; rante kaoela koe andjeunna geus disina beurat. 'Samalah " ari kaoela sasambat sarta ngadjSrit, paneda kaoela koe andjeunna ditoelak. 'Djalan kaoela * koe andjeunna geus dipgnggel koe batoe tatahan; sorangeun kaoela koe andjeunna geus dipoengkal-pengkolkeun.
a
Aj.

19:7. b Aj. 19

8.

Andjeunna ka kaoela djadi saibarat biroewang keur ngadodoho, tjara singa


di djero

9.

20

moegi ningalan sarSng ngawaspaoskeun noe koe andjemi geus ^ Naha awewe kgdah didamSl kitoe. ngahakan boewahna sorangan, baroedak noe sok dititimang? Naha panghoeloe djeung nabi kSdah dipaehan di djero
!

Eh Pangeran

"

panjoempoetan. 'Djalan kaoela koe andjeunna geus disimpangkeun, seg kaoela dirSrgdjet; kaoela koe andjeunna geus didjadikeun soewoeng. 'Andjeunna " geus mSntang gondewana, sarta kaoela

didjadikeun sapSrti boelan-boelan


:

21

22

kasoetjian Goesti? a p. i 20. 6 p. 4 10. Noe ngora sarSng noe kolot ngalalondjor dina taneiih, dina loeloeroeng; landjang-landjang koering sargng baroedjang koering geus raroeboeh koe pedang; koe andjeun eta geus dipaehkeun keur poean bendoe andjeun; koe andjeun geus dipeuntjitan, " sargng hanteu dipikawelas. a p. 3 43. Andjeun geus njaoer " panjingsijeunan ka koering ti sakoeriling, sapertos noe disaoer * kana poe pesta; sar6ng keur poean bendoe Pangeran taja noe minggat atanapi nggdjat; anoe koe koering diti:
:

pikeun djamparing. o p. 2 4. Eusi wadahna djamparing " koe andjeunna disina nantjSb kana kaboeboewahan kaoela. 'Kaoela * geus djadi seungseurikeuneun sakoer noe sabangsa djeung kaoela; kaoela koe eta dipake kakawihan sapopoe. 'Kaoela " koe andjeunna dipiseubeuhan papaitan, disina weureu koe alsem. o aj. 6:4. 6 aj. 12: 4;
JSr.

20:7. c Aj. 9:18.

timang sarSng diggdean teja, geus dibejakkeun koe moesoeh koering.


a
JOr. 6
:

Hoentoe kaoela koe andjeunna geus dirgmoekkeun koe keusik; awak kaoela koe andjeunna geus dioeroegan koe 16boe. 'Njawa koering koe andjeun geus didjaoehkeun tina kasSnangan; koering geus hilap di kangeunahan. 'Ari omong kaoela: Kasantosaan aing geus leungit, kitoe deui pangharSpan aing ti Pangeran.

25. 6 p.

15.

PASAL

3.

Tjeu kaoela djalma, noe ngarasa kabaJ langsakan, koe panggSboeg bgbSndoena.'Kaoela koe andjeunna ditjandak, * ditoejoen ka noe poek, lain ka noe tjaang. 'Estoe pananganana boelak-balik ka kaoela,

20
21

sarta

ganti-ganti,
a

sapopoe.
:

Aj. 21

9.

b Aj. 30

26.

22

Daging kaoela djeung koelit kaoela koe andjeunna geus disina ropoh; toelang-toelang kaoela koe andjeunna geus
diparotongkeun.

23

'Andjeunna geus nga24

dggkeun baris ngamoesoeh ka kaoela,


6

sarta kaoela dilingkoeng koe hampgroe djeung kasoesahan.' Kaoela koe andjeunna geus diSnggonkeun di noe paroek, " sapgrti noe paraeh baheula. a Djab. 143 3. Kaoela koe andjeunna geus dipaggr ti sakoeriling, wani kaoela teu bisa ka loe:

25

26

emoet kana kabalangsakan koering sareng kana atrok-atrokan koering, kana als6m sarSng kana hampSroe! 'Hate koering teu weleh inggt ka eta, sargng toengkoel di djSro koering. 'Ijeu noe koe kaoela dipiinggt, hal kijeu noe koe kaoela rek dipake pangargp-ngargp: " Nja kaasihan Pangeran noe matak kaoela sadaja hanteu datang ka toempSs, sabab kawelasanana hanteu keuna koe bejak; 'estoena mah oenggal-oenggal isoek eta anjar deui; katoehoean andjeun langkoeng agoeng. 'Pangeran * doeoeman aing, tjSk hate kaoela; pedah kitoe kaoela sSdja ngarSp-ngargp ka andjeunna. a N6h. 9 31. b Djab. 73 26. Pangeran teh moerah ka sakoer noe ngargp-ngarep ka andjeunna, ka njawa noe nejangan andjeunna. 'Hade pisan
: :

NJANJIA^N

NALANGSA
48

3.

873

27

djalma ngarSp-ngargp djeung asrahna kana kasalamStan Paugeran. "Hade pisau di lalaki, moendak pasangan eukeur
ngora.

reng lombang, kataradjang karoesoehan sargng karoeksakan. 'Panon kaoela " ngoetjoer soesoekan tjai, tina hal karoeksakan anak bangsa kaoela.
a
p. 2
:

28

29

30

31

32

Eta koedoe dijoek tjoenggSlik sarta karana nja andjeunna noe nSrapkeun inja ka manehanaiia. 'Koedoe njoesoepkeun soengoetna kana taneuh; malah-mandar aj a pangharSpan.' Koedoe " njodorkeun pipina ka noe nampiling; sing seubeuh koe kahinaan. a Mat. s 39. Karana Goesti moal noendoeng salalangggngna. 'Enjana ari andjeunna geus
tjitjing;
:

16. 6 J6r.

48

43. c Djab. 119

136.

49 50
51

Mata kaoela njoeroedoet teu eureuneureun, tajapggatna, 'dongkapkaPangeran mglong, sarta ningali ti sawarga. 'Panon kaoela matak peurih kana hate, tina sakabeh anak nagara kaoela noe awewe. Noe djaradi moesoeh kaoela teu kara-

52

53

nganalangsakeun,

"

tangtoe welaseun,
54

33

34

35

36

kag6dean kaasihanana. 'Karana ari njoekSrkeunana djeung nganalangsakeunana ka anak djalma lain aDjab. 30:6. tina manahna. Tijap-tijap aja noe ngaroempak sakabeli sakitan boemi di handapeun soekoena 'tijap-tijap " aja noe njerongkeun bgbSneran djalma di jjajoeneun pameunteu noe Langkoeng Agoeng; 'tijap-tijap aja noe ngabengkokkeun prakara manoesa: koe Goesti teu katingali?

noemoetkemi

na sabab, habSn pada moro ka kaoela, sapgrti ka manoek. 'Pati kaoela " pada ngabasmi dina gorowong, sarta pada nenggoran ka kaoela koe batoe. Tjai ngalapoet kana sirah kaoela omong kaoela: J6r. 38 6. Aiiig teh dimangsakeun
'

55

Eh Pangeran!

koering geus sasam-

56

bat ka padjSnSngan andjeun ti djgro gorowong panghandapna. 'Sowara koering koe andjeun geus dimakboel moegi
;

57

a
37

Moesa 23

6.

oelah ngalijeuskeun tjSpil andjeun, p6rkawis roenghap-renghap koering, p6rkawis koering ngadjSrit. 'Andjeun teh parek kala-mangsa koering sasambat ka andjeun; timbalan andjeun: Maneh oelah
Sijeun-Sijeun
!

Saha noe ngomong


toeloej djadi,

kijeu-kijeu,

anoe
53

a Djab. 88
!

7,

14.

38

'Lain

ti

moen taj a timbalan Goesti? baham noe Langkoeng Agoeng

39

teja " bidjilua katjilakaan djeung kabagdjaan? 'Koe naon manoesa keur hiroep sok adoeh-adoehan ? Oenggal-oenggal djalma adoeh-adoehan teh koedoe

59

60

tina hal dosana.


io

a Am. 3

e.

41

42

43

44

45

46

47

Hajoe, oerang nitik-nitik djalan oerang, sarta oerang waspadakeun, djeung oerang baralik ka Pangeran! 'Hajoe, " oerang djoengdjoengkeun hate oerang kalawan leungeun ka Allah noe linggih di sawarga! 'Koering sad aja * tarima masijat sar6ng moengpang; koe andjeun hanteu dihampoera. oDjab. 28:2.6Dan.9:5. Andjeun geus mindingan manten koe bgndoe, sareng ngoebrak-ngabrik ka koering sadaja; andjeun geus maehkeun^ hanteu mikawSlas. 'Andjeun " geus mindingan mantgn koe mega, soepaja paneda oelah k6bat. 'Koering sadaja * koe andjeun geus didjadikeun saprtos roentah sareng pipitjeunan di tgngah bangsa-bangsa. a aj. 22 14. 6 1 Eor. 4 13. Sadajana moesoeh koering pada njalangai^keun soengoetna tina hal koering. 'Koering * pada kataradjang sijeun sa:
:

Andjeun, Goesti " geus mangngoeroeskeun prakawis njawa koering; nja andjeun noe geus ngadjait pati koering. 'Noen Pangeran! andjeun geus ningali dina paneungteuinganan ka koering; moegi koering dipaparin kaadilan. 'Andjeun geus ningali sadaja pamalSsna, saniskanten pakarepanana ka koering.
a
JSr.

50:34; 51:36.

Andjeun, Pangeran! " geus ngadangoe ngaharinakeunana, sargng saniskantgn hal koering; 'omongan 62 pakarepanana sakoer noe ngamoesoeh ka koering, sareng nejanganana pitjilakaeun koering 'Dijoekna sargng hoedangna 63 sapopoe. moegi koe andjeun diwaspaoskeun koering koe maranehanana dipake kakawihan. o Pjab. 74 is. 64 Noen Pangeran! " moegi moelangkeun balSsan ka darinja, noemoetkeun paga65 wean leungeunna. 'Moegi koe andjeun eta pada dipaparin kateuasan hate; moegi pada dikeunaan panjapa an66djeun! 'Moegi koe andjeun eta pada dioedag koe bgndoe, sareng moegi pada ditoempoer, dileungitkeun ti kolong langit Pangeran! a Djab. 28:4. b jsr. 10:25.
61
:

''

874

NJANJIAN NALANGSA

i.

PASAL
Amboe-amboe, emas

4.

12

teh sakitoe djadina soerem, emas toelen teh sakitoe owah roepana! Sosotja kasoetjian geus diawoer-awoerkeun di pepengkolan
2

13

sakabeh loeloeroeng. Anak Sion lalaki, noe sakitoe maroeljana, noe satimbang 6mas pangaloesna, amboe-amboe, ajeuna mah diaritoeng saharga kendi sipat taneuh, boewatan leimgeun pandjoenan Sanadjan adjag njodorkeun soesoe, njoesoean anakna; sabalikna awewe bangsa kaoela mah geus djadi sasangkleng,
lega.

Radja-radja noe di boemi djeung djalsaeusi djagat ten njaranaeuu, jen satroe djeung moesoeh piasoepeun kana lawang Jgroesalem. Pangkitoe teh " tina dosa nabi-nabina, tina kadorakaan panghoeloe-panghoeloena, noe sok ngaloetjoerkeun di djero nagara * getih djalma noe balener.

ma

a
14

p. 2

14. 6 Mat.

23

35.

Pada galoewang-galejong

di

loeloe-

roeng-loeloeroeng sapgrti djalma lolong, sarta rarSggd koe g6tih, wani djalma ten kongang antgl kana papakeanana.
15

Pada ngageroan ka
lingkir,

tjara

manoek naam
a

di tggal
Aj. 39
:

njalingkir,

dinja: Geuranjanadjis! geura njalingkir, geura oelah maraneh antel! Ana

16.

Letah orok " rapet ka lalangitna bawaning halabhab baroedak * pada menta hakaneun, tapi taja noe mere ka darinja.
;

16

a Djab. 22;
5

IG. 6 p. 2

11, 12.

tadina dalaharna noe ngareunahngeunah, ajeuna mah kalempohan di loeloeroeng; anoe asal dimemenan pakena sakSlat, ajeuna mah pada ngarangkoel
djarian.
17

Noe

Ari kadorakaan " anak bangsa kaoela * alah batan dosa Sadoemoe, noe dibalik dina sakitjeup mata, sarta taja noe tjape leungeunna koe karana eta.

gede

rt

p.

3:48. 6

J6Ii.

16:48.
18

Ari gggSdenna tadina harerang alah batan saldjoe, ngarSplak alah batan tjisoesoe; pada beureum salirana alah batan intSn mirah, dSdegna lir inten
nil6m.

Ajeuna mah roepana hideung alah batan mohong; djalma pada pangling di
loeloeroeng; koelitna rakgt kana toelangna; estoe garing, djadina sapgrti
19

kalaboer djeung ngalantoer, djalma di bangsa kapir pada ngomong Noe kitoe oelah toeloej ngantjik. Koe pameunteu Pangeran eta geus ka-hareupna andipaboerantakkeun djeunna moal ningali-ningali deui ka darinja; ka beungeut panghoeloe taja noe ngadjoengdjoeng, ka noe kolot taja noe mikaroenja. Ari panon kaoela sakabeh masih kanggn datang ka roeksakna ka panoeloeng kaoela noe sija-sija teja; kaoela dina paranti mglong pada mglong ka hidji bangsa noe teu bisaeun njalamgtkeun. a J6s. 30 5, 7; J6r. 37 7, 9. Moesoeh pada moeroe kana lengkah kaoela sakabeh, noe matak kaoela teu bisa leumpang dina loeloeroeng kaoela; kaoela geus deukeut ka panoengtoengan, oemoer kaoela geus toetoep estoe geus ngpi ka panoengtoengan kaoela sakabeh.
:

p. 3

52.

pangpoeng.
9

Mgnding noe kasabgt koe pgdang ti batan noe kasabSt koe langlajeuseun; karana eta mah paeh lalaoenan, ditiroekan, tina taja hasil taneuh.
20

Anoe ngaroedag-ngoedag ka kaoela pada " kgntjgng alah batan galoedra awangawang; di goenoeng-goenoeng pada ngoebrak-ngabrik ka kaoela, di tggal Igga pada masang baja ka kaoela.
a
J6r. 4
:

13.

10

Leungeun awewe war61asan " datang ka ngoeloeb anakna sorangan; nja eta djadi kahakananana keur mangsa karoeksakan anak bangsa kaoela.
a 2 Kadj. 6:28;
p.

2:20.
21

11

Pangeran geus njatjapkeun w6rana, ngoetjoerkeun bSndoena noe leuwih banggt; sarta andjeunna geus ngajakeun seuneu di Sion, noe ngalgboer padSmenpadgmenna. a p. 2 3.
"
:

iroeng kaoela sakabeh, nja eta lisahan Pangeran, noe koe kaoela sakabeh diomongkeun hajang hiroep dina hijeumna di pglgbah oerang kapir teja, " geus dibeunangkeun koe piloeo jcr. 52 8. wa,ng djijeunna. Eh, anak Edom, priboemi tanahOes! " loemoer masing atoh nja boengah; teh ka maneh ge pidatangeun; gngke maneh mabok sarta ditarandjang.
:

Ambgkan

J6r.

49

12.

NJANJIAN NALANGSA
22

5.

JEHESKEL
Awewe

1.

875

Kadorakaan maneh, anak Sion gugke bejak ka-hareupna maneh koe andjenuna moal disina dibojong deui dSmi kadorakailn maneh mah, anak Edom Sngke koe andjeunna disiksa; tangtoe andjeunna nganjatakeun dosa-dosa maneh.
! ; ;
!

11

keneh landjang
12

di Sion pada dipaksa, kitoe di nagara-nagara Joeda. Ka]Dala-kapala geus digarantoeng koe

13

PASAL

5.
14

Pangeran! moegi emoet ka noe geus kasorangkeun ka koeringsadaja; moegi ngawaspaoskeun, sarSng moegi ningalan kaua kahinaan koering sadaja " Milik koex"ing sadaja dipibanda koe djalma nagara sanes, rorompok koering sadaja koe djalma bangsa lijan.

Noen

15

leungeun moesoeh; " pasgmon kokolot hanteu dihormatan. a p. 4 le. Djalma baroedjang kgdah nanggoeng panggilingan, sarSng baroedak lalaki tiggdSboeg beurat koe soeloeh. Kokolot geus areureun tjalikna dina lawang; djalma baroedjang geus areureun nabeuhna tatabeuhan. " Kaatohan hate koering sadaja geus eureun; engklak-engklakan koering sadaja geus digentos koe kaprihatinan.
:

a J6r. 6
3

11, 12.

a Am.
16 "

10.

Koering geus pada djadi pahatoe, hanteu gadoeh bapa; ari indoeng-indoeng
koering geus koemaonam randa. Tjai koering diinoemna koe koering kedah didoewitan; soeloeh koering beunangna koe koering kedah dibajar. Koering pada dikanijaja kana poendoek koering; tjarape oge koering, teu
dibere eureun.

tina sirah koering. Tjilaka koering sadaja teh! karant6n koering pada milampah dosa.
o Aj. 19
:

Makoeta geus ragrag

9.

17

eta hate koering sadaja djadi ggring; tina hal kitoe panon koering sadaja djadi poek;

Koe perkawis

18

Koering pada njgrahkeun

diri

ka MSsir
19

sarSng ka Asoer, soepaja seubeuh katSdaan. Kolot-kolot koering pada milampah dosa, nanging geus teu araja; doepi koering teja pada nanggoeng kadora-

Tina perkawis goenoeng Sion, anoe soewoeng tjareuh-tjareuh noe leuleumpangan di dinja. " Andjeun, Pangeran linggih salalang;
!

20

kaanana. " Abdi-abdi noe mararentah ka koetaja noe ngarSboet koering ti leungeunna. a 5 Moesa 28 48. Koering nejangan redjSki kalawan baja njawa koering, tina sabab pgdang
ring
;
:

21

gengna; panglinggihan andjeun toeroentoemoeroen. a Djab. g.-s; jer. io;io. Pinahaoneun andjeun ngalalikeun ka koering sadaja sagndengna, sargng nilarkeun ka koering sadaja sapapaosna? Noen Pangeran! " moegi koering sina tarobat ka andjeun, tinangtos koering teh tarobat; moegi nganjarkeun oemoer koering sadaja * sapgrtos ka pgngkgr.
a
J6r. 31
:

18.

b Mik.

14.

22 " Koelit koering sadaja panas sapgrtos hawoe, tina sabab kabanggtan langla-

Karantgn pamohalan andjeun djongdjonmitjeun koering sadaja, andjeun ngabgndon ka koering sadaja antgp-antgpan.

jeuseun.

a Djab. 102:4.

KITAB NABI JEHE8KEL.


PASAL
1.

Tiina taoen noe katiloe-poeloeh, dina -L'boelan noe kaopat, tanggal lima, keur kaoela aja di tgngah bobojongan, di sisi " bi'aj langit moeka, sarta tji Kgbai', kaoela nendjo tetendjoan ti Allah. 'Dina eta tanggal lima, nja eta kalima taoen-

* radja Jojakin dibojong teja^ 'harita aja pangandika Pangeran ka panghoeloe Jeheskel poetra Boesi, di tanah Kasdim, di sisi tji Kgbar sarta di dinja " panangan Pangeran noempangan ka Jgheskel.
;

na

o Loek. 3
2 Badj. 3
:

21. J 2 Badj. 24
15.

15. c 1 Badj. 18

46

876
4

JEHESKEL
17

1,

Ket kaoela nendjo, doemadakan, ti kaler datang angin riboet; aja hidji mega gSde, sarta aja seuneuan patinggoerilap, djeung eta

18

mega

tjahajaan sa19

tengah-tengahna djiga soewasa, nja eta di tgngah-tengah seuneu teja. 'Beh di tengah-tgngah eta aja roepa opat mahloek sarta kijeu patoetna opatanana roepa manoesa. Sarta hidji-hidji * pada opat beungeutna, djeung hidji-hidji eta mahloek pada opat djangdjangna. 'Ari soekoena soekoe bgbSng, sarta dampalna sapSrti talapak anak sapi; djeung raroehaj soekoena djiga
koeriling
;

ari di

'

20

21

tambaga gilap. 'Sarta " pada aja leungeun manoesa dina sadjgroeun djangdjangna, dina opat beulahna; opatanana pada beungeutan djeung djangdjangan. 'Ari djangdjangna pada ngantet hidjiliidji ka batoerna; ana leumpang, teu ngagilir; hidji-hidji pada ngadjoegdjoeg ka noe disanghareupan. 'Moenggoehing roepa beungeutna, nja beungeut manoesa ari sabeulah ti katoehoe opatanana beungeut singa djeung sabeulah ti kentja opatanana beungeut sapi; malah-malah opatanana aja beungeut galoedra. 'D6mi beungeutna reudjeung djangdjangna ka loehoerna pada misah; hidji-hidji mahloek djangdjang noe doewa pada ngantet ka batoer, " ari noe doewa deui mah noetoepan badanna. Sarta hidji-hidji pada ngadjoegdjoeg ka noe disanghareupan; ka mana bae 6roh sedjana leumpang, nja ka dinja laleumpangna; ana leumpang, teu ngagilir. 'Moenggoehing roepa eta mahloek, patoetna sapgi'ti roehak seuneu ngaggdoer, kawas nendjo obor; seuneu teja koekoerilingan bae dina antara eta mahloek; djeung seuneu teh tjahajaan, toer tina djgro seuneu bidjil kilat. 'Djeung deui eta mahloek madjoe-moen"^ ;
;
'

'Ana leumpang, leumpangna dina opat beulahna; teu ngagilir dina leumpangna. 'Ari moenggoeh bgngkgrna nja loehoer nja matak sijeun; sarta bengkgrna * pada pinoeh koe panon sakoeriling dina opatanana. 'Djeung ana eta mahloek leumpang, roda-roda ge leumpang gigireunana; kitoe deui ana eta mahloek oenggah ti boemi, roda-roda ge oenggah. 'Ka mana bae eroh s6djana leumpang, eta laleumpang; nja ka dinja Sroh leumpangna; djoeng roda-roda teh aroenggah bargng djeung eta; wantoe roda teh kabawa koe eroh eta mahloek. 'Ana mahloek teh leumpang, eta ge leumpang; sarta ana mahloek teh ngarandgg, eta ge ngarandeg; kitoe deui ana mahloek teh aroenggah ti boemi, roda-roda ge aroenggah barSng djeung eta; wantoe roda teh kabawa koe eroh eta mahloek.
o
p.

10

9.

6 p. 10

12; Wahj. 4

6.

10

22

Djeung deui loehoereun sirah eta mahloek aja hidji roepa


karistal anoe
"

pipinding, djiga

23

11

12

21

13

beimang masangkeun dina loehoereun sirahna.'Sarta handapeun eta pipinding djangdjang mahloek teh ngaratjoeng, hidji-hidji pada tgpoeng ka batoerna; hidji-hidji mahloek pada aja doewa djangdjang noe noetoepan ka ditoe, djeung hidji-hidji pada aja doewa djangdjang noe noetoepan ka dijeu, nja eta ka badanna. 'Sarta ana laleumpang, kaoela ngadenge * sora djangdjangna sapgrti sora tjai gSde, lir ggntra noe Moerba-wisesa, sora ngagoeroeh, tjara sora wadya-balad; ana ngarandSg, pada ngeplekkeun djangdjangna.
adjrih,
ti loehoereun pipinloehoereun sirahna teja, ana eta geus ngarandgg, djeung ngareplekkeun djangdjangna. 'Ari ti loehoereun eta pipinding, noe di loehoereun sirahna aja hidji roepa panglinggihan, teja, " patoetna kawas inten nilgm; djeung dina roepa eta panglinggihan aja hidji roepa sapSrti patoet manoesa, linggih dina loehoer eta. 'Sarta kaoela mireungeuh djiga soewasa, kawas nendjo seu-

matak

25

'Sarta
ding,

aja gSntra
di

noe

26

doer,
d
15

kawas nendjo sorot


1:15.
b
p.

kilat.
c
:

a Wahj.
p.

10:14.

p.
2.

10:8, 21.

10

14; Wahj. 4:7. e J63. 6

16

Barang kaoela nendjokeun eta mahloek, doemadakan, di boemi aja hidji roda gigireun eta mahloek, pelgbah noe opat beungeutna teja. 'Patoetna eta roda-roda sarta djeung boewatanana
"

''

27

djiga intgn krisolit; ari eta opat roda

saroewa roepana; ari patoetna sarta djeung boewatanana, sakoemaha aja hidji roda malang di tgngaheun roda deui.

28

ti neu mangroepa awak sakoedjoer; sSmSt noe siga angkengna ka-loehoerkeun, djeung ti s6m6t noe siga angkengna ka-handai^keun kaoela mireungeuh kawas nendjo seuneu, sarta andjeunna tjahajaan sakoedjoer. SapSrti patoetna
*"
'

JEHESKEL
katoembiri, anoe tembong dina mega

2,

877
''

keur poean hoedjan, nja kitoe patoetna


eta tjahaja sakoedjoerna. Tab, kitoe pa-

10

panangan teh njandak Nja eta koe hidji kitab goeloengan. andjeunna ladjSng dibeberkeun ka hadoemadakan,
'

toetna roepa kamoeljaan Pangeran. Barangua katendjo koe kaoela, brSk kaoela njoeoeb, sarta kaoela ngadenge gSntra UOe ngaudika. a l Moesa 1:6; 2 Moesa 24: 10.
6 p. 3:12, 13; 10:5. c 2

Moesa 24:10;

p.

10:1.

reupeun kaoela; sarta eta goeloengan di djgrona djeung di loewarna aja toelisan; ari oengSlna toelisan teh njanjian nalangsa, kahoemarggoengan djeung kaadoeh-adoehan. 28. a Dan.
'

d Wahj. 4:2.

p.

8:2.
2.

c p.

3:21; Dan. 10:11. d Djab. 78:8.


3:11, 27. g
3
:

e p.

3:7.
:

PASAL
Ari

f
i

p.
p.

p.
:

33:33. h
3.

JSr. 1

8,
I

17;p. 3

9.
1.

11.

p. 3

A Wahj. 10:2.
3.

Wahj. 5

timbalanana ka kaoela: " Eh, anak Adam! * maneh geura nangtoeng, Barang 2 kami rek ngandika ka maneh. andjeunna ngandika ka kaoela, " seug kaoela diasoepan Eoh, bari kaoela koe Boh disina nangtoeng; toeloej kaoela ngadengekeun eta noe ngandika ka ka'Ari timbalanana ka kaoela: Eh, 3 oela. anak Adam! maneh ajeuna koe kami dipiwarang ka oerang Israil, ka bangsabangsa noe bahaan, noe sok baraha ka kami teja; eta maranehanana djeung karoehoen-karoehoenna pada migawe masijat ka kami tepi ka poe ijeu pisan. 4 'Ari eta djalma " hareuras nja beungeut djeung tareuas nja hate; maneh koe kami dipiwarang ka darinja, sarta koedoe mitjatoer ka darinja: Kijeu timGoesti Pangeran. 'Ari eta teh, 5 balan f boh ngadarenge, boh hanteu, (wantoewantoe bangsa mantangoel eta teh) tangtoe pada nganjahokeun, jen aja nabi 6 di tgngah maranehanana. 'Djeung deui, anak Adam! * maneh oel ah sijeun-sijeun koe maranehanana, djeung oelah sijeun koe omonganana, sanadjan maneh tjampoer djeung poeloes sarta djeung tjoe'

PASAL Ari

''

timbalanana deui ka kaoela: Eh, anak Adam! geura hakan anoe kapanggih koe maneh; nja hakan ijeu goeloengan, bari toeloej leumpang, ngawoeroek ka anak-intjoe Israil. 'Pek kaoela ngangah, bari seug ngahakan eta goeloengan. 'Ari timbalanana ka kaoela: Eh, anak Adam! beuteung maneh here
dadaharan, sarta peudjit maneh sina pinoeh koe ijeu goeloengan, noe koe

kami dilelerkeun ka maneh.

"

Kop koe

kaoela dihakan; ari rasana dina soengoet kaoela amis sapSrti madoe.
a Djab. 19:11; Wahj. 10:9,
4
10.

'J

LadjSng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh, anak Adam! bral maneh leumpang ka anak-intjoe Israil; koedoe ngawoeroek ka darinja make pangandika kami. 'Karana maneh lain dipiwarang ka bangsa noe djero omong beurat letah; nja dipiwarang teh ka anak-intjoe Israil; 'lain ka bangsa noe loba, noe djSro omong beurat letah, anoe koe

maneh teu kaharti basana; saSnja-Snjana, oepama maneh koe kami dijjiwarang
7

tjoek ge, sarta


langgir;

maneh tjitjing

di langgir-

oelah sijeun koe omonganana, djeung oelah geder koe beungeutna;


'

poma

wantoe-wantoe bangsa mantangoel eta koedoe njatoerteh. 'Djeung maneh keun pangandika kami ka darinja, boh ngadarenge, boh hanteu; wantoe-wantoe pada mantangoel eta teh. 'Ari maneh mah, anak Adam! masing ngadenge ka sakoer noe koe kami diandikakeun ka maneh; papatjoewan maneh oelah djadi mantangoel, tjara eta bangsa noe mantangoel; geura tjalangap, kop koe maneh hakan ijeu noe koe kami dilelerkeun ka maneh. 'Ret kaoela nendjo, beli aja panangan njodor ka kaoela; sarta.
-'

ka dinja mah, tangtoe pada ngadenge ka maneh. 'Ari anak-intjoe Israil mah moal daraekeun ngadenge ka maneh; sanadjan ka diri kami ge teu daraekeun ngadenge; * karana saanak-intjoe Israil pada teuas nja tarang djeung heuras nja hate.' Masing njaho, beungeut maneh koe kami geus didjadikeun teuas satjara beungeut maranehanana, sarta tarang maneh teuas satjai-a tarang maranehanana. 'Nja tarang maneh koe kami geus didjadikeun sapSrti inten paset, teuas alah batan batoe karang; oelah sijeun-sijeun koe maranehanana, sarta oelah geder koe beungeutna; wantoe-wantoe bangsa mantangoel eta teh. 'Ari timbalanana deui

10

878

JEHESKEL
20

i.

11

ka kaoela: Eh, anak Adam! sakabeh pangandika kami, noe koe kami bakal diandikakeun ka maneh_, " tampanan koe ati maneh, sarta dengekeun koe tjeuli maneh. 'Sarta maneh geura bral, lemnpang ka bobojongan, ka anak bangsa maneh koedoe ngawoeroek ka darinja, djeung ngomong ka darinja: Kijeutimbalan Goesti Pangeran boh eta ngadarenge, boh hanteu. a J6s. 33:19. b jes. 48:4;
;

'^

p.

4.

e Aj. 22

22.

V- 2

5,

7.

21

12

13

14

15

16

17

18

19

Tidinja " kaoela didjoengdjoengkeun koe Roh, sarta ngadenge toekangeun kaoela sowara ngag6d6r katjida, [pokna]: Sagala poedj i kasanggakeun kanakamoeljaan Pangeran, ti gnggonna linggih 'Aja sora djangdjang mahloek teja, hidji-hidji djangdjang paadoe djeung batoerna, sarta sora roda-roda bargng djeung eta, teges sowara ngageder katjida. 'Ana kaoela koe Roh geus didjoengdjoengkeun, ladjSng kaoela ditjandak; bral leumpang, bari sedih bawaning panas roh kaoela; tatapi panangan Pangeran rosa noempanganana ka kaoela. 'Toeloej kaoela datang ka bobojongan noe aja di TelAbib, ka noe ngarSnggon * di pSlSbah tji KSbar, nja ka noe dienggonan koe eta; sarta kaoela tjitjing di dinja meunang toedjoeh poe, melengSk di tengah maranehanana. p. s: 3. j p. i i. c aj. 2 13. DSmi geus kitoe, sanggeus toetoep toedjoeh poe, aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana 'Eh, anak Adam " maneh koe kami geus didamel toekang kemit anak-intjoe Israil mana maneh koedoe ngadengekeun pangandika ti lambej kami, djeung koedoe ngingStan ka darinja tina sabab kami. 'Satijaptijap * kami nimbalan ka djalma doraka, jen Maneh teh tangtoe paeh dSmi maneh teu ngingStan ka dinja, djeung teu diwoeroek, teu nginggtan ka noe doraka sina mitjeun djalanna noe doraka, soepaja hiroep: nja eta djalma doraka teh pipaeheun mawa kasalahanana, tatapi ari ggtihna mah koe kami tangtoe dipoendoet ti leungeun maneh. Sabalikna, lamoen djalma doraka teh koe maneh
!
''
.
:

sorangan. 'Djeung deui satijap-tijap aja djalma bengr oendoer tina kabeneranana, bari migawe kagorengan, sarta kami neundeun tatadjongan di hareupeunana: nja eta teh pipaeheun; sabab maneh teu nginggtan ka dinja, noe matak eta pipaeheun mawa dosana, sarta kabengranana, beunangna ngalampahkeun, moal diemoetkeun tatapi ari ggtihna mah koe kami tangtoe dipoendoet ti leungeun maneh.' Sabalikna, lamoen djalma benSr teh koe maneh diinggtan, sangkan noe bener teh oelah migawe dosa, sarta koengsi teu migawe dosa teh, nja eta tangtoe hiroep, sabab ngagoegoe sarta maneh geus ngaloepoetkeun njawa sorangan. a p. 33 7.
"^

6 p. 38 22

8.

c p. 18

24.

23

Djeung deui kaoela di dinja " ditoempangan panangan Pangeran, bari nimbalan ka kaoela Geura dangdan, koedoe ka loewar ka ISbak; di dinja kami rek ngandika ka maneh. Prak kaoela dangdan, toeloej kaloewar kalebak; doemadakan, kamoeljaan Pangeran keurngadSg di dinja, sarimbag kamoeljaan noe koe kaoela katendjo di sisi tji K6bar teja;
:
'

24

25

brSk kaoela njoeoeh. 'Seug * kaoela diasoepan Roh, bari kaoela koe eta disina nangtoeng. LadjSng andjeunna ngandika ka kaoela, ari timbalanana ka kaoela: Geura djig, koedoe noetoep sorangan di djero imah maneh. 'Djeung deui maneh

26

anak Adam! masing njaho, maneh koe djalma-djalma bakal diterapan tambang, nja bakal pada ngabarogod ka maneh koe lataran eta, sarta maneh moal bisa ka loewar ka tSngah maranebanana. 'Malah letah maneh koe kami rek disina rapSt kana lalangit, sangteh,
''

kan maneh

djadi bisoe, sarta

maneh

teu

27

'

tapi teu tobat, teu mitjeun kadorakaanana djeung teu mitjeun djalanna noe doraka mah: nja eta teh pi-

diinggtan,

kSbat djadi toekang ngawarah ka darinja; wantoe-wantoe bangsa mantangoel eta teh. Tatapi satijap-tijap kami ngandika ka maneh, soengoet maneh koe kami rek diboekakeun, seug maneh koedoe mitjatoer ka darinja: Kijeu timbalan Goesti Pangeran Saha-saha noe ngadenge, nja ngadenge; sabalikna, sahasaha noe hanteu mah, nja hanteu wantoe-wantoe bangsa mantangoel eta teh.
'

'^

p.

3.

6 p. 2

2.

c Aj. 29

10.

p.

5,

7.

PASAL
Djeung
deui

4.

paeheun mawa kasalahanana, dSmi maneh mah geus ngaloepoetkeun njawa

maneh

teh,
diri

anak

Adam
hidji hidi

koedoe niokot keur

maneh

JEHESKEL
bata, sok teundeun di hareupeun maneh, sarta koedoe ngagambar hidji nagara diua eta, uja eta Jgroesalem. "Tidinja maneh koedoe njijeun minangka ng6poeBg ka eta; nja eta koedoe ngadeg-

879

diua pibeurateunana sapoeloeh sekel sapoe, dihakanna koe maneh sawaktoesawaktoena. 'Samalah maneh nginoem tjai ge koedoe ditakgr, sapSrggngp hin, diinoemna koe maneh sawaktoe-sawak12 toena. 'Djeung deui maneh koedoe ngahakan pais gandroeng; dipaisna di hareupeun maranehanana, soeloehna tai 13 kaloewaran ti manoesa. 'Ari timbalan Pangeran: Tjara kitoe pgtana oerang Israil teh 6ngke pada ngahakan kahakananana * nadjis di oerang kapu-, 6ngu gon ajana koe kami diboewang. 'Pok kaoela oendjoekan: Noen, Goesti Pangeran salgresna, njawa simkoering tatjan pisan kanadjisan; karanten simkoering ti boeboedak dongkap ka ajeuna tatjan neda " noe paeh bangkar, atanapi noe paeh disasaak; sarawoeh ka soengoet simkoering tatjan asoep laoek matak Ma15 idjid. 'Ari timbalanana ka kaoela sing njaho, kami ka maneh ngidinan make tai sapi ngaganti tai manoesa; maneh njijeun roti maneh nja koe eta Eh, 16 bae. Timbalanana deui ka kaoela kami rek anak Adam! masing njaho, motongkeun iteuk roti di JSroesalem; ari djalmana pingahakaneunana roti make ditimbang; sarta kalawan salgmpang;
11
! :
'

keun minangka koekoetailn sakoebSng eta, sarta noempoekkeun minangka bebentengan sakoebSng eta, bari njijeun minangka wadya-balad ngaroeroeg eta, djeung koedoe masangkeun minangka" paneunggar baris eta sakoeriling. Sarta maneh koedoe njokot keur diri maneh hidji panggorengan beusi, sok teundeun
'

di

antara

maneh djeung

eta nanagaraan,

minangka pager beusi; djeung koedoe mgngrkeun beungeut maneh ka eta nanagaraan, sina djadisaroepa nagara noe dikgpoeng, ari noe pingepoengeun eta nja maneh. Nja eta minangka tanda a p. 21 22. ka anak-intjoe Israil. Djeung deui maneh koedoe njangkere koe beulah ti kentja, sarta dina eta beulah maneh koedoe neundeun kadorakaan anak-intjoe Israil; sabilangan poe maneh pinjangkereeun, maneh koedoe nanggoeng kadorakaanana. 'Karanakami ka maneh nangtoekeun taoen kadoraka:

''

anana,

"

diitoeng poe, tiloe ratoes sala;

pan poeloeh poe sadjero eta maneh pinanggoengeun kadorakaan anak-intjoe


6

geus tjatjap eta poe, maneh koedoe njangkere koe beulah ti katoehoe, ugadoewa-kalian, bari nanggoeng kadorakaan anak-intjoe Joeda, opat poeloeh poe; kami ka maneh nangtoekeun sapoe sataoen, sapoe sataoen. Sarta maIsrail. 'Ari
'

17

kitoe deui pinginoemeunana tjai make ditaker, sarta kalawan melengSk masingna pada kakoerangan roti reudjeung tjai, sarta marelengek batoer pada batoer, " djeung alaladjoer tina lantaran
;
'

kadorakaanana.
c 3

a i Moesa
Lai. 10:14.
:

14

34. h hos. 9

3.

Moesa 17:15;
:

d Djab. 105:16;
:

neh koedoe mgnerkeun beungeut maneh ka Jeroesalem noe keur dikSpoeng, bari
8

p. 5

16. e 3

Moesa 26

39;

p.

24

23.

10

leungeun maneh sabeulah singkil; djeung koedoe ngawedjangpitjilakaeunana.'Sarta, masing njaho, kami rek nSrapkeun tambang ka maneh, sangkan maneh oelah malik ti beulah ka beulah deui, tSpi ka tjatjapna poean maneh ngepoeng. 'Djeung deui maneh koedoe njokot keur dui maneh tarigoe, gandroeng, katjang boentjis, katjang beureum, djawawoet djeung djagong; sarta arasoepkeun ka wadah hidji, toeloej koe maneh djijeun roti keur diri maneh; sabilangan poe maneh njangkere, noe tiloe ratoes salapan poeloeh poe teja, nja eta noe djadi pihakaneun maneh. 'Ari kahakanan maneh, anoe baris dihakan koe maneh teja,

PASAL
Djeung
deui

5.

maneh

teh,

anak Adam!

geura njokot keur diri maneh hidji pSdang seukeut, ditjokotna keur diri maneh saibarat peso tjoekoer; pek koe maneh sorangkeun ka sirah maneh djeung ka djanggot maneh seug koedoe njokot keur du'i maneh sapasang taradjoe, pake ngabagi eta panjoekoeran. 'Noe sapgrtiloe koe maneh doeroek koe seuneu di tengah " eta nanagaraan, dimana geus djSdjgg poeanana dikgpoeng noe sapertiloe koe maneh tjokot, bari njabStan koe pedang sakoerilingna ari noe sapertiloe deui koe maneh pantjawoerakeun kana angin, sarta kami rek
; ;

880
3

JEHESKEL
12

6.

njaboetpedang titoekangeuuana.'Djeung maneh ti noe bijeu koedoe njokot saeutik rejana, bari toeloej toengkoes koe toengtoeng djoebah maneh. 'Malah maneh ti eta keneh koedoe njokot sawareh, bari pitjeun ka tengah seuneu, nja koedoe didoeroek koe seuneu ari ti eta pibidjileun seuneu kasaanak-intjoelsrail.
;

(i

p. 4
:

13.

13

likna moal mikawelas. 'Maneh teh noe sapgrtiloe piparaeheuu koe paggboeg, sarta pibejakeun koe langlajeuseun di tengah maneh; noe sapertiloe piraroeboeheun koe pgdang di sakoeriling maneh; ari noe sapertiloe deui koe kami rek dipantjawoerakeun ka sagala angin, bari kami njaboet pedang ti toekangeunana. 'Kakara tjatjap b6ndoe kami, sarta

Kijeu timbalan Goesti Pangeran Eta teh nandakeun Jeroesalem; koe kami eta geus dip6mahkeun di tgngah bangsa kapir, sarta tanah noe loba aja di sakoerilingna. 'Demi eta teh mantangoel ka hoekoem kami migawena kadorakaan " ngoengkoelan bangsa kapir
;

kami rek ngareureuhkeun w6ra kami ka maranehanana ^ kakara kami teh ISdjar;
;

sarta eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami Pangeran ngandika kitoe dina sadjSro kasareggpan kami^ dimana kami
f
14

djeung mantangoel ka pikoekoeh kami,

ngoengkoelan tanah-tanah noe sakoerilingna; wantoe-wantoe geus maritjeun


7

10

11

hoekoem kami, djeung pikoekoeh kami koe eta teu dilalakonan. Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah maraneh goejoer ngoengkoelan bangsa kapir anoe sakoeriling maraneh, pikoekoeh kami koe maraneh teu dilalakonan, sarta hoekoem kami koe maraneh teu dilalampahkeun, tjatjakan saperti hoekoem bangsa kapir anoe sakoeriling maraneh ge maraneh teu ngalampahkeun: 'koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masingnjaho, kami ngamoesoeh ka maneh, nja ijeu kami pisan; sarta kami rek nerapkeun hoekoem di tgngah maneh, di hareupeun panon bangsa kapir. 'Estoe kami teh rek ngalampahkeun di maneh anoe tatjan dilampahkeun koe kami, sarta kami moal ngalampahkeun deui tjara noe kitoe pgtana, tina sabab sakabeh kagiroekan lampah maneh. 'Pedah kitoe, * bapa bakal ngaharakan anakna di tengah maneh, djeung anak bakal ngaharakan bapana; sarta kami bakal nSrapkeun hoekoeman ka maneh, djeung sasesa maneh koe kami rek dipantjawoerakeun ka sagala angin. 'Koe sabab eta, demi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran, sa6nja-6njana, sapedah kasoetjian kami koe maneh geus dinadjiskeun koe sakabeh kanistaan maneh djeung koe sakabeh kagiroekan lampah maneh, noe matak kami sabalikna rek ngoeroedan ka maneh, ^ djeung sotja kami moal mikawatir; djadi kami teh saba'

15

geus njatjapkeun wera kami ka darinja. 'Djeung deui maneh teh koe kami rek didjadikeun tarikolot sarta hinakeuneun, di bangsa-bangsa kapir anoe sakoeriling maneh, di hareupeun panon sakoer noe ngaliwat. 'Ari eta teh pidjadieun hinakeuneun djeung gorengkeuneun, bakal dipake ngawarah, sarta pidjadieun matak melgngek, pikeun bangsa kapir noe
''

di

sakoeriling maneh^

dimana kami ka

maneh geus nerapkeun hoekoeman, make bendoe, djeung make wSra, sarta make siksaan banget; ijeu kamiPange16

17

ran noe ngandika kitoe. 'Samangsa kami ngaleupaskeun ka darinja eta djamparing langlajeuseun, noe mawa tjilaka, toer djadi lantaran ngaroeksak, anoe koe kami bakal dileupaskeun baris ngaroeksak ka maraneh, eta kami tangtoe ngabangStkeun langlajeuseun ka maramotongkeun neh, sarta kami tangtoe iteuk roti anoe maraneh. 'Estoe kami ka maraneh rek ngadatangkeun langlajeuseun djeung sato galak, matak maneh kalapoeran anak; sarta maneh pikasorangeun pagSboeg djeung lampah ngoetjoerkeun getih toer kami ka maneh rek ngeunakeun pedang ' ijeu kami Pangeran noe ngandika kitoe. a Jes. 2 e
'*

'

J6r. 2

10. 6 3
:

Moesa 26
:

29. c 2 Badj. 21

4.

p. 7
:

f p. 16 42.
/(

/ J6r. 16
i

21.

gr

Moesa 28:37; J6r. 29 18


p.

p.

4: 16.

Moesa 26: 22;


6.

14

21. J p. 21

17

PASAL

Aja

<^

deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana 'Eh, anak


:

3
,

maneh geura njanghareup ka goenoeng-goenoeng Israil, sarta koedoe ngawedjang ka darinja, 'kijeu nja pok: Eh, goenoeng-goenoeng Israil! geura

Adam!

JEHESKEL
darengekeun ijeu pangandika Goesti Pangeran. Kijeu timbalan Goesti Pangerau ka goenoeng-goenoeng djeung ka pasirpasir, ka waloengan-waloengan djeung ka 16bak-16bak: Masing ngaujahokeun, ijeu kaini ka maraneh rek ngadatangkeun pgdaug, sarta rek ngagempoer pa4

7.

881

12

koe] anak-intjoe Israil; karana eta piraroeboeheun * koe pSdang, koe langlajeuseun, djeung koe pagSboeg. 'Saha-saha ' noe djaoeh, pipaeheun koe paggboeg; djeung saha-saha noe deukeut, pii'oeboe-

moedjaan maraneh. 'Ari * altar maraneh bakal disaroewoengkeun, titiron mata-poe di maraneh bakal dipareupeuskeun, djeung batoer maraneh noe kasabgt koe kami rek disina raroeboeh di hareupeun brahala-brahala maraneh. 5 'Estoe majit oerang Israil koe kami rek diajakeun di hareupeun brahala-brahalana sarta toelang-toelang maraneh koe kami rek diawoerkeun sakoeriling altar6 altar maraneh. 'Di sakabeh enggon maraneh tjitjing, nagara-nagara bakal tarikolot, djeung pamoedjaan-pamoedjaan bakal saroewoeng; soepaja altar maraneh pada tarikolot djeung soewoeng, sarta brahala maraneh dipareupeuskeun djeung diareuweuhkeun; kitoe deui titiron mata-poe di maraneh ditilasan, sarta djidjijeunan maraneh dilaleungitkeun. 7 'Mai ah di tgngah maraneh bakal tinglalondjor noe kasabet; djeung maraneh tangtoe pada nganjahokeun, jen kami 8 teh Pangeran. 'Tatapi " kami rek njesakeun oge; eta maraneh sawareh pirahajoeeun tina pgdang di bangsa kapir, dimana maraneh dipantjawoerakeun, di;

13

heun koe p6dang; d6mi saha-saha noe kari sarta karawat mah, pipaeheun koe langlajeuseun djadi kami teh rek njatjapkeun wera kami ka darinja. 'Didinja maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, dimana batoerna noe kasabSt pabaoer djeung brahalana sa;

koeriling altar-altarna, dina oenggal pasir loehoer, di sakabeh poentjak goe-

noeng-goenoeng, djeung di handapeun oenggal kai ngaroenggoenoek, sarta di handapeun oenggal kijara gomplok, oe'^

14

aambeuan matak roet eta mgtakeun s6dep adjang sakabeh brahalana teja. 'Estoe kami rek njodorkeun panangan kami ka loehoereun eta, sarta tanahna koe kami bakal didjadikeun soewoeng, nja soewoeng alah batan tSgal lega Di<"

di sakabeh gnggonna tjaritjing. Harita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. np. 25:6.6p. 5:i7;

blata,
f

14:21. c

p.

7:15.

(i

p.

20:28. ep. 16:

19.

p.

7:4.

PASAL

7.

ajakeun

di

sagala tanah.

'

Sarta batoer

maraneh noe pirahajoeeun teh tangtoe aringfiteun ka kami di bangsa kapir, gnggon ajana didjarah, ana kami geus meupeuskeun hatena noe djinahan, anoe
njingkir
ti

noe sok
seug
eta

djarinah
'^

kami, kitoe deui panonna, noeroet brahalana; bakal pada ngewa beu-

10

ngeutna kana kagorengan beunangna marigawe, pSrkara sakabeh kagiroekan lampahna. 'Harita ^ tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran lain tamboeh kami ngandika kersa ngadamgl ka darinja katjilakaan sakitoe teh.
d
p.

deui pangandika Pangeran ka kapangandikana: 'Ari maneh anak Adam! kijeu timbalan Goesti Pangeran pgrkara tanah Israil: Geus panoengtoengan; geus datang panoeng3 toengan kana opat sisi tanah. 'Ajeuna maneh ninggang panoengtoengan; karana kami rek ngadatangkeun bSndoe kami ka maneh, sarta rek ngahoekoeman ka maneh noeroetkeun djalan maneh; djeung kami rek malikkeun ka maneh 4 sakabeh kagiroekan lampah maneh. 'Ari " sotja kami moal mikawatir ka maneh, sarta kami moal mikawglas; sat6g6sna djalan maneh koe kami rek disina malik ka maneh, sarta kagiroekan lampah maneh Sngke boekti di tSngah maneh.

Aja
teh,

oela, kijeu

a p. 36 1. 6 3 Moesa 26 20:43. e p. 5:13.


;

30. c p. 12

16.

11

Kijeu

timbalan Goesti Pangeran:

"

Maneh geura nepakan koe leungeun


sarta ggdjlag-gSdjlig koe soekoe, bari alah-alahan, tina sabab sakabeh kagiroekan garoreng, [noe dilampahkeun

Harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. a p. s is. Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Katjilakaau; katjilakaan noenggal, tah geu6 ning datang! 'Geus datang panoengtoengan estoe panoengtoengan teh datang; geus hoedang, dek naradjang ka maneh 7 tah geuning datang! 'Eh, priboemi tanah!
:

882

JEHESKEL
19

7.

gens datang toelis maneh; geus datang waktoena, geus deukeut poena; aja karoesoehan, lain karamean di goenoenggoenoeng. 'Ajeuna geus deukeut * kami ngoetjoerkeun wera kami ka maneh, djeuug njatjapkeun bendoe kami ka maneh, sarta rek ngahoekoeman ka maneh noeroetkeun djalan maneh; djeung kami rek malikkeun ka maneh sakabeh kagi-

10

roekau lampah maneh. 'Ari sotja kami moal mikawatir, sarta kami moal mikawelas; sategesna kami ka maneh rek maparin noeroetkeun djalan maneh, sarta kagiroekan lampah maneh engke boekti di tengah maneh. Harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami Pangeran noe ngageboeg. 'Tah geuning poena,
tah geuning datang; geus bidjil toelis maneh; " iteuk geus kembangan, kaangkoehan geus djadi. 'Panganijaja geus

20

pinjandangeun era, djeung sirah sakabeh bakal digoendoelan. 'Bakal pada mitjeun perakna ka loeloeroeng, djeung gmasna pidjadieun kokotoran; 6mas-perakna moal bisaeun ngaleupaskeun maranehanana keur poean bebendoe Pangeran; moal matak seubeuh dirina, djeung moal matak pinoeh beuteungna; sabab eta teh geus djadi tatadjongan, matak maranebanana kadorakaan. 'Ai'i iierhijasan andjeunna noe aheng teja koe andjeunna geus didamgl kaagoengan; demi eta mah pada neundeun artja-artjana noe matak
''

giroek, teges kanistaanana, di djero eta;

21

11

hoedang baris iteuk kadorakaan; eta maranehanana moal aja noe loepoet, boh ti noe loba, boh ti noe rebo; sarta moal aja kaagoengan di maranehanana.
'Geus datang waktoena, geus nepi poena; saha-saha noe meuli montong boengah, djeung saha-saha noe ngadjoewal mon^

22

12

pedah kitoe noe matak eta koe kami didjadikeun kokotoran ka maranehanana. 'Sarta koe kami eta rek diselehkeun ka leungeun djalma bangsa sedjen, baris dirajah; nja diselehkeun ka noe pangdorakana di boemi, baris didjarah; heug koe maranehanana eta bakal dinistakeun. 'Djeung kami bakal ngagilgrkeun pameunteu kami ti maranehanana, sarta eta bakal pada nganistakeun 6nggon kami noe boeni; malah bakal diasoepan begal, bari pada nganistakeun
'

23

13

14

tong prihatin; karana bebendoe piterapeun ka sakabeh eusina noe koemSlip. 'Karana saha-saha noe ngadjoewal moal malikan ka noe geus didjoewal, nadjan masih goemelar oge di noe goemSlar; karana wahjoe pSrkara sakabeh eusina noe koemelip teja moal oendoer; djeung saha-saha noe hiroep sadjgro kadorakaanana, moal pikoewateun. 'Eta geus narijoep tarompet, sarta njadijakeun sakatajji taja noe leumpang perang; karana bgbSndoe kami toemerap ka sakabeh eusina noe koemSlip. 'Pedang " aja di loewar, sarta pagSboeg djeung

24

'Geura njijeun rante; karana-^' tanali teh pinoeh koe prakara hoetang gStih, sarta nagara teh pinoeh koe panganijaja. 'Mana kami rek ngadatangkeun panggorengna bangsa kapir; nja eta bakal pada
eta.

25

ngamilik imah-imah maranehanana; sarkami bakal ngaleungitkeun kamagoengan djalma bargdas, djeung kasoetjianana bakal pada dinistakeun. 'Djeboel karoeksakan; harita djalma bakal pada nejangan kasenangan, tapi moal aja.
ta
'

behna,
15

26

Pidatangeun balahi

ten eureun-eureun

balahi, sarta piajaeun bedja ganti-ganti

16

17

18

langlajeuseun araja di djero; saha-saha noe aja di tegal, pipaeheun koe pedang; djeung saha-saha noe aja di nagara, bakal dihakan langlajeuseun djeung pageboeg. 'Ari noe rahajoe sabatoer eta, pirahajoeeunana aja di goenoeng-goenoeng saperti djapati lebak; kabeh oge gggeroengan, hidji-hidji tina kadorakaan sorangan. 'Sakabeh leungeun f bakal ngareplek, djeung sakabeh toeoer bakal aladjoer saperti tjai. 'Bakal ^ pada disamping karoeng, djeung pada kalipoetan koe kareuwasan; beungeut sakabeh

27

bedja. Didinja djalma pada hajang wahjoe ti nabi, tatapi harita ' panghoeloe kaleungitan toret, djeung kokolot kaleungitan tarekah. 'Radja bakal prihatin,

gegeden bakal njandang mSlSngek,

sarta leungeun djalma eusi tanah bakal

soemeblak. Eta kami rek ngadamgl ka


i

darinja noeroetkeun djalanna, sarta rek ngahoekoeman ka darinja sapihoekoemaneunana; '" harita tangtoe pada nga-

njahokeun, jen kami teh Pangeran.


a

d
!

J6r.
i
I
,

16:10. b p. 36 18. c J6s. 10:5; J6r. 1:11,12. 24:2. e Njanj. 1:20; p. 6:12. f J6s. 13:7; G:2i. g J6s. 15 2, 3. ^ Sil. 11 4; S6p. 1 18. Hos. 4:2. k J6r. 4 20. J&r. 6 12. j J6s. 1 15
Jus.
:

J6s.

Jur.

18

18.

\>.

11

10.

jfiflESitEL

8.

PASAL

8.

kitoe deui sakoer brahala anak-poetoe Is11

Ari geus kitoe,

dina taoeu noe kaggngp, dina boelan noe kag^nSp, tanggal lima, kaoela keur dijoek di dj6ro imah kaoela, sarta " kokolot Joeda keur tjaralik di hareupeun kaoela * seug kaoela di dinja ditinggangan panangan Groesti Pangeran. 'Ret kaoela nendjo, doemadakan, aja hidji roepa, katendjona kawas seuneu; " ti s6m6t noe siga angkengna ka-handapkeun seuneu kitoe deui ti sSmgt noe siga angkengna ka-loehoerkeun katendjona kawas sorot^ djiga soewasa. 'Sor andjeunna njodorkeun hidji roepa
; ;

beunang ngagambarkeun dina bilik, sakoeriling-boengking. Sarta " toedjoeh poeloeh djalina, katlsoep kokolot anakrail,
'

12

poetoe Israil, narangtoeng di hareupeunana; ari Jaasanya anak Sapan nangtoeng di tgngah maranehanana; hidjihidji djalma padanjekSlparoekoejanana, sarta baoe koekoes seuseungitanana njamboewang. 'Ladjeng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh, anak Adam! na katendjo koe maneh, anoe koe kokolotkokolot anak-intjoe Israil dipigawe di noe poek, hidji-hidji di djero pangkengna

panangan, sarta njandak kana boeoek gmboen-gmboenan kaoela; djoeng kaoela koe Roll didjoengdjoengkeun kana antara boenii djeung langit, bari kaoela dina tetendjoan ti Allah teh ditjandak ka Jgroesalero, nja ka lawang panto boeroean djero, noe njanghareup ngaler; ari di dinja noe merenah hidji brahala 4 pakeuheulan, matak ngeuheulkeun. Sarta, doemadakan, " di dinja aja kamoeljaan Allah Israil, katendjona sapSrti noe kadjeueung koe kaoela di lebak teja. 5 'Ladjgng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh, anak Adam! geura tjengkat, nendjo ka tebeh kaler. Seg kaoela tjengkat, nendjo ka tebeh kaler; doemadakan, kaler eun lawang altar aja eta brahala pakeuheulan teja, pelebah djalan asoep. 6 'Timbalanana deui ka kaoela: Eh, anak Adam na katendjo koe maneh noe dipigawe koe maranehanana, nja kagiroekan gal6de, noe dipigawe koe anak-intjoe Israil di dijeu, f soepaja kami djaoeh ti kasoetjian kami ? Tapi maneh 6ngke nendjo deui kagiroekan gal6de. op. 20 i.
''
'

13

beunang ngagambaran * karana aromongna: Pangeran teu ningali ka oerang; ijeu tanah koe Pangeran geus ditilarkeun. 'Timbalanana deui ka kaoela: Maneh engke nendjo deui kagiroekan galgde, noe dipigawe koe maranehanana.
'?

o 4 Moesa 11
14

16.

b Jto. 29

15

p.

9.

Tidinja kaoela koe andjeunna ditjan-

15

dak ka lawang panto gedong Pangeran, anoe sabeulah ti kaler doemadakan, di dinja aja awewe darijoek, pada njeungtjeurikan si Tamoes. 'Ladjgng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh,^anak Adam! na katendjo koe maneh? Engke maneh
;

16

17

6 p.

3.
:

c p. 1
7.

27.

p. 3

12

11

24. e p. 3

23.

nendjo deui kagiroekan gal6de ti batan eta. Tidinja kaoela koe andjeunna ditjandak ka boeroean gedong Pangeran, nja ka boeroean djgro doemadakan, hareupeun lawang kabah Pangeran, " di antara bale djeung altar, kira-kira salawe djalma, * pada noekang kana kabah Pangeran, sarta njanghareup ngetan ari eta teh " kem' njarSmbah ka panon-poe, ka wetan. 'LadjSng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh, anak Adam! na katendjo koe maneh? JSFaha aja noe koe anak;

f
7

J6r. 12

Tidinja kaoela koe andjeunna ditjandak ka lawang boeroean; ret kaoela nendjo, doemadakan, aja hidji lijang dina bilik tembok. Ladjgng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh, anak Adam! eta lijang bilik koe maneh ggdean. Prak koe kaoela lijang bilik teh digedean beh hidji lawang. 'Ari timbalanana ka kaoela Geura asoep, sarta tendjoan kagiroekan garoreng, noe koe maranehanana dipi'

is

Joeda dihampangkeun keneh ti batan migawe sagala kagiroekan, noe koe eta diparigawe di dijeu ? Karana eta geus pada minoehkeun tanah koe panganijasarta daratang deui baris njijeun ja, pibSndoeeun kami; malah, sagnjana, dahan koe eta dika-iroengnakeun. Mana
intjoe
'

10

gawe di dijeu. 'Boes kaoela asoep sarta nendjo doemadakan, aja sagala roepa sipat noe ngarajap djeung sato noe nista,
;

kami sabalikna rek midamgl kijeu sadjgro sotja kami moal mikawatir, bgndoe: sarta kami moal mikawfilas; " nadjan pada sasambat oge kana tjgpil kami sarta bSdas sowarana, koe kami moal dimak"^

boel. a
(Z

Joel 2

17. 6 2

Bab. 29

6.

c 5
4,

Moesa 17

3.

p.

5:11.

e JSs.

1:15;

Mile.

3:

884

JEHESKEL PASAL
9.

9,

10.

Tidinja andjeunna ngagSntra, kadenge koe kaoela, bedas pisan gSntrana, kijeu timbalanana Anoe njekgl nagara sina ka darijeu hidji-hidji koedoe mawa pakarangna baris ngaroeksak. 'Hoi aja ggnep djalma, daratangna ti djalan " lawang girang, noe njanghareup ngaler; hidji-hidji pada mawa pakarangna baris ngadek sarta di tgngahna aja hidji djalma papakeanana lawon bodas, djeimg njoren parabot djoeroe-toelis. Ana geus daratang, toeloej narangtoeng gigireun altar tambaga. 'Ari kamoeljaan Allah Israil * djoeng ti loehoereun moemoekarabiuan noe dilinggihan, ngalih kana bangbaroeng gedong; ladjgng andjeunna njaoer eta djalma noe papakeanana lawon bodas, anoe njoren parabot djoeroetoelis teja. 'Ari timbalan Pangeran ka dinja Maneh geura ngider di djero na:

10

11

noeh koe hoetang ggtih, djeung nagara djedjSl koe lakoe serong; karana aromongna: Pangeran geus nilarkeun ijeu tanah, sarta Pangeran teu ningali. 'Mana kami teh, sabalikna, 'sotjakami moal mikawatir, sarta kami moal mikawelas djalan maranehanana koe kami tangtoe disina malik ka dirina. 'Geus kitoe hoi eta djalma noe papakeanana lawon bodas, anoe njoren parabot djoeteh
'

''

roe-toelis teja, lapor, kijeu pioendjoekna:

Noen, simkoering parantos ngalampahkeun sapiwarangan Goesti. n p. s 5, u.


:

h p. 10:4. c Wahj. 7:3.


1 j

dp.

8:18. e J6r. 25:29;


:

fp. 8:11, 16. g p. 11 13. A p. 7: 23. p. 8: 12. J p. 8:18. h 1 Eadj. 8: 32; p. 11:21.

Petr. 4:17.

PASAL

10.

rridinja kaoela nendjo, beh " dina pipin-*- ding, anoe di loehoereun sirah moekarabin teja, kawas intgn nilgm, patoetna saperti roepa panglinggihan, tembongna
2

nja eta di djero Jeroesalem; ari sakoer djalma noe roemahoeh sarta hoemarggoeng tina hal saniskara kagiroekan, noe dilalampahkeun di djgro nagara, tjirian tarangna. 'Ari ka koe maneh noe genepan nimbalanana, kadenge koe kaoela Maraneh gem-a ngider di nagara, toetoerkeuneta,baringaradekan!''Panon maraneh oelah mikawatir, sarta maraneh oelah mikaroenja. 'Peuntjitan koe maraneh kolot, boedjangdjeunglandjang, kitoe deui boedak djeung awewe, sing datang ka roeksakna; tatapi oelah njalampeurkeun ka sakoer djalma noe aja
gara^
'^ :

di loehoereun eta. 'Ladjgng andjeunna nimbalan ka djalma noe papakeanana lawon bodas teja, kijeu timbalanana: Maneh geura asoep kana antara roda, kahandapeun moekarabin, seugleungeun maneh doewanana koedoe ngeupeul * roehak seuneu tina antara moekarabin, " bari toeloej awoerkeun ka ijeu nagara. Boes eta teh asoep, katendjo koe kaoela. 'Ari eta moekarabin, mangsa djalma teja asoep, naraugtoengna ti katoehoeeun ggdong, sarta mega teja ngeusian boeroean djero. 'Tidinja kamoeljaan Pangeran
''

moenggah
;

ti

loehoereun moemoekara*"

tjirian;
'"

'^

sarta koedoe ngamimitian

ti

binan, ngalih ka loehoereun bangbaroeng

kasoetjian kami. Prak pada ngamimitian, ngaheulakeun kokolot, noe di hareupeun ggdong teja. 'Timbalanana deui ka darinja Grgdong teh koe maraneh nadjiskeun, djeung koedoe ngareusian boeroean
:

koe beunang njabet, bari toeloej ka laloewar. Tidinja pada ka loewar, pek ngaradekan di nagara. 'Ari geus kitoe, sabeuteungna ngaradekan, ngan kari
kaoela bae, ^' br6k kaoela njoeoeh, bari ngadjSrit, kijeu pioendjoekkaoela:Adoeh,
Goesti Pangeran naha Goesti kSrsa ngaroeksak sasesa Israil, lantaran Goesti ngoetjoerkeun bgndoe Goesti ka JSroesalem ? 'Ari timbalanana ka kaoela Kadorakaan anak-intjoe Israil djeung Joeda g6de kabina-bina, sarta tanah teh pi! :

gedong ari mega teja ngeusian ggdong, sai-ta boeroean teh pinoeh koe tjahaja kamoeljaan Pangeran. 'Ari sora djangdjang moekarabin kadenge tSpi ka boeroean loewar, f lir ggntra noe Moerbawisesa, satijap-tijap andjeunna keur ngandika.
'Ari

geus kitoe, saparantos an-

djeunna nimbalan ka eta djalma noe papakeanana lawon bodas, kijeu timbalanana Maneh geura njokot seuneu tina antara roda, tina antara moekarabin boes eta teh asoep, dSg nangtoeng
:

teja,
7

''

gigireun eta roda. 'Sor moekarabin saoerang njodorkeun leungeun sabeulah tina antara moekarabin kana seuneu noe dina antara moekarabin teja top njokot seuneu, bari dibikeun sakali kana doewa
;

JEHESKEL
leungeun eta djalma, noe impakeanana lawon bodas pek ditampanan, bari toe;

11.

885

noe koe kaoela katendjo handapeun Al21

ka loewar, 'Ari moekarabin teja katendjona ^ pada aja roepa leungeun manoesa dina sadjgroeun djangdjangna. 'Sarta kaoela nendjo, doemadakan, aja opat roda gigireun eta moekarabin, roda hidji gigireun moekarabin hidji, roda hidji gigireun moekarabin hidji ari paloej
''
;

lah Israil, di tji Kgbar teja; geus tSggs kaoela, jen eta teh moekarabin. 'Hidjihidji
"

opat-opat beungeutna, djeung

22

10 'Ai'i

11

12

13

14

15

16

roda teh djiga int6n krisolit. jDatoetna roda teh, opatanana saroewa roepana, sakoemaha aja hidji roda malang di tgngaheun roda deui. 'Ana leumpang, leumpangna dina opat beulahna; teu ngagilirdina leumpangna; gnjana mah gnggon noe disanghareupan, nja eta noe didjoegdjoeg teu ngagilir dina leumpangna. 'Ari sakoedjoer awakna, dalah tonggongna, leungeunna djeuug djangdjangna, kitoe deui eta roda-roda, > parinoeh koe panon sakoeriling; opatanana pada aja rodana. 'Moenggoeh eta roda, koe kaoela kadenge pada dis6boet Galgal. 'Djeung deui ^hidji-hidji eta moekarabin pada opat beungeutna; aribeungeut noe hidji beungeut moekarabin; beungeut noe kadoewa beungeut manoesa; ari noe katiloe beungeut singa, sarta noe kaopat beungeut galoedra. Djoeng moekarabin teh aroenggah nja eta teh mahloek, noe koe kaoela katendjo di tji KSbar teja. 'Djeung ana eta moekarabin leumpang, roda-roda ge leumpang
toetna

moenggoeh

pada opat djangdjangna; sarta pada aja roepa leungeun manoesa dina sadjSroeun djangdjangna. 'Ari moenggoeh roepa beungeutna, nja eta beungeut noe katendjo koe kaoela di sisi tji K6bar teja; patoetna djeung djinisna eta keneh; hidji-hidji ngadjoegdjoeg ka noe disanghareupan. o p. 1:22, 26. i p. i:i3.
hidji-hidji
c
r

Wahj. 8:5. d
p.
1
:

p. 9
1
it
:

3. e 1

Badj. 8
:

10.

/p.

1
^'

24, 25.
:

'

8.
:

/i

p.
8.

15, 16. j p. 1
1
:

12, 17.
:

p. 1

18; 20.

Wahj. 4

6,

p.

6,

10.

p. 1

3. > p. 1

PASAL
Tidinja kaoela
"

11.

'

'

17

18

gigireunana; kitoe deui ana eta moekarabin ngadjoengdjoengkeun djangdjangna, sSdja oenggah tina boemi, roda teja teu ngagilir, eta ge aroenggah gigireunana. 'Ana moekarabin teh ngarandgg, '" eta ge ngarandgg; kitoe deui ana moekarabin teh aroenggah, eta ge aroenggah wantoe roda teh kabawa koe 6roh eta mahloek. 'Tidinja kamoeljaan Pa;

19

ngeran ka loewar ti loehoereun bangbaroeng ggdong, bari ladjSng ngadgg di loehoereun moekarabin. 'Geus kitoe moekarabin teh pada ngadjoengdjoeng-

keun djangdjangna, bari toeloej aroenggah tina boemi; katendjo koe kaoela eukeur eta ka laloewar sarta roda-roda teja barSng djeung eta. D6g moekarabin teh ngarandeg pSlgbah lawang panto gedong Pangeran, nja eta lawang wetan, sarta kamoeljaan Allah Israil linggih
;

20

di

loehoereun eta. 'Nja eta teh mahloek,

koe Roh didjoengdjoengkeuu, ditjandak ka lawang gSdong Pangeran, nja eta lawang wetan, noe njanghareup ngetan; beh di hareupeun eta lawang aja salawe djalma; sarta kaoela nendjo di tSngah eta djalma aja Jaasanya anak Asoer djeung Pglatya anak Bgnaja; doewanana kapala bangsa. 'Ladjgng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh, anak Adam nja eta djalma noe mikiran kagorengan sarta mapatahkeun papatah matak tjilaka dina ijeu nagara. 'Aromongna: Tatjan ngpi ka mangsana njarijeun imah; ijeu nagara ibarat daloengna, ari oerang ibarat laoekna. 'Koe sabab eta, eh anak Adam! maneh geura ngawedjang pitjilakaeun maranehanana; geura ngaw6djang! "Djoet Roh Pangeran loengsoer ka kaoela, sarta andjeunna nimbalan ka kaoela: Bedjakeun: Kijeu timbalan Pangeran: Nja kitoe omongan maraneh, anak-intjoe Tsrail! djeung * sakoer noe datang dina pikir maraneh koe kami kaoeninga. 'Loba katjida djalma beunang maraneh njabSt dina ijeu nagara, wani loeloeroengna koe maraneh geus diparinoehkeun koe beunang njabgt. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Groesti Pangeran: Ari djalma beunang maraneh njabet, noe koe maraneh disina pagoletak di djgro ijeu nagara teja, nja eta noe ibarat laoekna, sarta ijeu nagara ibarat daloengna; dgmi maraneh mah gngke dika-loewarkeun ti djgro nagara. 'Pedang noe dipikasijeun koe maraneh, " sarta nja p6dang pisan noe koe kami rek didatangkeun ka maraneh, lahiran
I

886
9
'

JEHESKEL
19

12.

10

11

Goesti Pangeran. Tangtoe maraneh koe kami dika-loewarkeun ti djero ijeu nabari maraneh diselehkeun ka gara, leungeun djalma bangsa sedjen, sarta kami ka maraneh rek nerapkeun hoekoeman. 'Maraneh piraroeboeheun koe pgdang; dina watgs tanah Israil kami 6ngke ugahoekoeman ka maraneh; " harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Ijeu nagara moal
"^

20

6nja ka maraneh djadi ibarat daloeng, sarta maraneh moal enja di djSrona djadi ibarat laoek; dina wates tanah
Israil
12

21

kami Sngke ngahoekoeman ka ma;

raneh. 'Harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran karana pikoekoeh kami koe maraneh teu dila-

13

konan, djeung hoekoem kami koe maraneh teu dilampahkeun; nja maraneh ngalampahkeun teh f noeroetkeun hoekoem bangsa kapir, anoe sakoeriling maraneh. 'Ari geus kitoe, mangsa kaoela keur ngawedjang, hos Pelatya anak Benaja teja paeh. BrSk kaoela njoeoeh, bari ngadjSrit, bgdas pisan nja sowara, kijeu pioendjoek kaoela: Adoeh, Goesti Pangeran! naha Goesti kersa ngadamSl perkawis njeepkeun sesa Israil? p. 8:3,
!>

lingkirkeun ti dinja sakabeh kanistaan djeung sakabeh kagiroekan. 'Sarta ''eta teh koe kami rek dipaparin hate hidji, djeung kami rek maparin roh anjar di djgro batin maraneh; ari hate bangsa batoe koe kami rek disingkirkeun ti djero awakna, bari maranehanana dipaparin hate bangsa daging; 'soepaja'' pada ngalakonan pikoekoeh kami, sarta ngarestoekeun hoekoem kami, djeung dilampahkeunaua; toer eta teh pidjadieun oemat kami, djeung kami bakal Allahna. 'Sabalikna, saha-saha noe hatena noeroetkeun hate kanistaan djeung kagiroekan, [noe disgmbah koe] maranehanana mah, nja eta " djalanna koe kami tangtoe disina malik ka dirina, lahiran Goesti Pangeran. a jss. s 14.
:

6 Jer. 23
p.

3. c J6r.

32

39

p.

36

26.

J6r.

31:33;

14:11.

e p.

9:10; 16:43.

22

23

24

Moesa 31:21.
12
:

Sil.

10:24. d
:

V-

7:3, 21.

Geus kitoe " moekarabin teh pada ngadjoengdjoengkeun djangdjangna, sarta roda-roda teja bar6ng djeung eta; ari kamoeljaan Allah Israil linggih di loehoereun eta. 'Djoeng kamoeljaan Pangeran teh angkat ti djgro nagara, ladjSng ngarandeg di loehoereun goenoeng, anoe wetaneun nagara. 'Tidinja kaoela koe Eoh didjoengdjoengkeun, bari kaoela
dina tetendjoan, di djSro Roh Allah, dipoelangkeun ka tanah Kasdim, ka bobojongan. Seug eta tetendjoan, noe katendjo koe kaoela, oenggah ti kaoela. 'Toeloej kaoela ka bobojongan teh njatoerkeun sadajana pangandika Pangeran, noe koe andjeunna dinjatakeun ka kaoela teja. a p. io:i9. 6 p. 8:3.
*

e p.

15, 16.

Moesa 18

20

23.

p. 9

8.

14
15

16

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! doeloer maneh, doeloer maneh, baraja-baraja maneh, djeung saanakintjoe Israil, eta sakabehna koe priboemi Jgroesalem sok diomongan kijeu: Sing djaraoeh ti Pangeran! ijeu tanah dipaparinkeunana ka kaoela sakabeh, djadi milik kaoela. 'Koe sabab eta, bedjakeun: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sanadjan eta koe kami geus didjaraoehkeun,
diajakeun di sagala bangsa, djeung sanadjanetakoekamigeusdipabalentjarkeun, diajakeun di sagala tanah, parandene kami ka maranehanana " rek djadi kasoetjian sakeudeung, dina sagala tanah, enggon eta daratang. 'Koe sabab eta, bedjakeun: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Malah * maraneh koe kami rek dikoempoelkeun ti sagala bangsa, nja dirijoengkeun ti sagala tanah, 6nggon maraneh pabalSntjar; sarta kami rek maparinkeun

25

PASAL
A ja deui
2

12.

17

18

tanah Israil nja ka maraneh. 'Ari eta teh pidaratangeun ka dinja, sarta nja-

pangandika Pangeran ka ka-^oela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! maneh tjitjing teh " di tSngah bangsa mantangoel, noe baroga pan on pikeun nendjo, tapi teu narendjo; baroga tjeuli pikeun ngadenge, tapi teu ngadarenge; wantoe-wantoe bangsa mantangoel eta teh. 'Mana maneh teh, anak Adam! * geura tjatjawis baris maneh pindah; seug koedoe pindah ti beurang di hareupeun j^anon eta nja pindah teh ti enggon maneh ka gnggon sedjen, di hareupeun panon eta; " malah-mandar ngalartieun; wantoe-wantoe bangsa mantangoel eta teh. 'Djeung koedoe ngaloe;

JEHESKEL
beuraug, warkeun parabot inaueh hareupeun panon eta, sabijasa parabot noe pindah; seug maneh koedoe kaloewar wantji sareupna, di hareupeun panon eta, sabijasa noe ka loewar pindah. 'Koedoe notos bilik keur diri maneh di hareupeun panon eta, toeloej ka-loewarkeun parabot, djalan ka dinja. 'Koedoe koe maneh ditanggoeng dina taktak di hareupeun panon eta; dika-loewarkeunana wantji poek; ari beungeut maneh koedoe ditjindoeng, oelah maneh nendjo taneuh; karana maneh koe kami geus didjadikeun totonde pikeun anak-intjoe Israil. 'Prak kaoela ngalampahkeun kiti

12.

di

bari
15

kami njaboet pedang


'Didinja
*'

nana.

ti toekangeutangtoe pada nganja-

hokeun,jenkamitehPangeran,samangsa maranehanana koe kami dipabalgntjarkeun, diajakeun di sagala bangsa, sarta dipantjawoerakeun, diajakeun di sagala kami rek njesakeun tanah. 'Tatapi oge djalma saeutik sabatoer eta, diloetina pgdang, tina langlajeuseun poetkeun djeung tina paggboeg soepaja pada njaritakeun sakabeh kagiroekan lampahna teja di bangsa kapir, Snggonna daratang; sarta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. a jsa. is i. 6 p. 24 24.
'' ;
: :

16

Badj.

25:7;
7.

JSr.
:

39:4; 52:7. d
11
:

p.
:

17

20.
22.

toe,

sakoemaha kaoela ditimbalan

teja:
17 18

e J6r.

39

p. 5

2. f p.

16.

;i

p. 6

14

parabot kaoela koe kaoela dika-loewarkeun ti beurang, sabijasa parabot noe pindah; ari wantji sareupna kaoela notos bilik keur diri kaoela koe leungeun; dika-loewarkeunana koe kaoela wantji poek, bari seug ditanggoeng dina taktak, di hareupeun panon eta. a J6s. e 9 p. 2 5.
:

19

b J6r. 46
8 9

19. c J6r.

36

3.

Ari isoekna aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana; 'Eh, anak Adam! eta anak-intjoe Israil, bangsa mantangoel teh, lain naranja ka maneh, lojen: Adjgngan milampah naon? 'Bedjakeun ka darinja: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Ari " babawaan teja pimalindgseun ka gSggden di JSroesalem, djeung ka saanak-intjoe Israil, noe araja di 11 djgrona. 'Bedjakeun: Kaoela * totonde maraneh; sakoemaha lampah kaoela tadi, nja kitoe 6ngke dilampahkeun ka maranehanana; bakal laleumpang ka pangbojongan, arasoej) ka pangdjarahan. 12 'Samalah " ggggden, noe di tengah ma-

20

Aja deui pangandika Pangeran ka kakijeu pangandikana Eh, anak Adam! " maneh ngahakan roti maneh koedoe kalawan ngadegdeg; kitoe deui nginoem tjai maneh koedoe kalawan soemgblak djeung kalawan salgmpang. 'Sarta koe maneh bedjakeun ka djalmadjalma eusi tanah: Kijeu timbalan Goesti Pangeran hal priboemi Jgroesalem, noe aja dina tanah Israil: Tangtoe pada ngahakan rotina kalawan salempang, kitoe deui ngarinoem tjaina kalawan mglgngSk; da dikSrsakeun tanahna pisoewoengeun, leungit pangeusina, tina panganijaja sakabeh priboeraina. 'Ari nagara-nagara noe diarSnggonan * bakal pada tarikolot, sarta tanah teh pidjaoela,
'

21

dieun soewoeng. Didinja maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. a p. 4 16. 6 J6r. 4 27; 9 11. Aja deui pangandika Pangeran ka ka: :

22

13

14

ranehanana, pinanggoengeun dina taktak, wantji poek, bari seg ka loewar; djalma bakal narotos bilik, baris ngaloewarkeun djalan ka dinja; gggeden teh bakal ditjindoeng beungeut, soepaja oelah nendjo tanah koe panonna. Sarta kami bakal ngaroengkoepkeun eurad kami ka dinja, djeung bakal ditangkSp koe djaring kami; seug koe kami rek didatangkeun ka Baboel, tanah Kasdim, tatapi ^ moal pinendjoeun eta; toer di dinja pipaeheun. 'Sarta ari sakabeh noe
'

23

'

'^

kijeu pangandikana Eh, anak eta babasan di maraneh, dina tanah Israil, anoe kijeu teja: " Lila deui ka djamanna, djeung sakoer tetendjoan tangtoe leungit'? 'Koe sabab eta, bedjakeun ka maranehanana Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Kami rek ngeureunkeun eta babasan; ka-hareupna eta teh moal dibasakeun deui di Israil. Sabalikna, maneh koedoe mitjatoer kijeu ka
oela,
'

Adam! nahaon

24
i

pangbantoena djeung sakabeh barisanana, f koe kami rek dipantjawoerakeun ka sagala angin,
aja
di

sakoerilingna,

2.5

Geus deukeut ka djamanna, djeung kana piboektieunana sakoer tetendjoan. 'Karana ka-hareupna moal aja deui tetendjoan koewa-kijeu noe gapong, atawa panoedjoeman loemas-lamis di tSngah anak-intjoe Israil. 'Karana kami teh Pangeran; kami rek ngandika; ari
darinja:

JEHESKEL
pangandika, noe rek diandikakeun koe kami, tangtoe dilampahkeun, moal dimSngkekeun deui; satggSsna keur djaman maraneh pisan, eh bangsa mantangoel! kami rek iigandika sakgtjap, djeung dilainpahkeunana, lahiran Goesti Pangeran. n 2 Petr. 3 4,
:

13.

gapong djeung mSlSng bohong teja, noe matak kami, sat6mSnna, ngamoesoeh ka maraneh, lahiran Goesti Pangeran. 'Ari panangan kami tangtoe ngamoesoeh ka nabi-nabi, noe sok marSlgng gapong djeung naroedjoem bohong; * hamo arasoep kana karageman oemat kami,

26 27

28

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana 'Eh, anak Adam masing njaho, anak-intjoe Israil sok ngaromong: Ari tetendjoan, noe katendjo koe manehanana, " keur djaman djaga, sarta ngaw6djangna noedjoel ka mangsa noe djaoeh. 'Koe sabab eta, bedjakeun ka maranehanana Kijeu timbalan Groesti Pangeran: Sakabeh pangandika kami moal aja noe dim8ngkekeun deui; ari pangandika, noe diandikakeun koe kami, geus tangtoe dilampahkeun, lahiran Goesti Pangeran.
: ! :

10

a Am. 6:3; 9:10.

PASAL

12

13.

4 5

pangandikana: 'Eh, anak Adam! geura ngaw6djang pitjilakaeun nabi-nabi Israil, noe sok ngawargdjang; nja bedjakeun koe maneh ka sakoer noe ngawgdjang " ti hate sorangan, [kijeu nja pok] Geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran! 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Pibalaieun nabi baroeroeng, noe naroeroet pikiran sorangan, djeung teu narendjo naon-naon! 'Ari nabi-nabi maneh, Israil geus djaradi sapgrti tjareuh dina tarikolot. 'Maraneh * teu arasoep ka noe beulah, geus poegoeh ngomean tembok pikeun anakintjoe Israil, soejjaja tagen dina pSrang " keur poean Pangeran. 'Ari marSlSngna noe gapong sarta jjanoedjoeman bohong; ngaromongna jen Lahiran Pangeran, padahal eta teh koe Pangeran hanteu dipiwarang; toerdjalma-djalma koe etadioela, kijeu
: !

Aja

deui pangandika Pangeran ka ka13

hamo ditoeliskeun dina kitab anak-intjoe Israil, djeung hamo maroelang ka tanah Israil; sarta maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Pedah koe sabab eta teh njarasabkeun oemat kami; * ngaromongna Salamgt padahal euweuh kasalametan; ari oemat teh njijeun bilik taneuh, sarta koe itoe, sagnjana, dipoelas koe apoe. 'Bedjakeun ka noe moelas koe apoe teh, jen bilik teja tangtoe roegroeg; Sngke aja hoedjan goentoer; sarta maneh, hoedjau boewah gal8de! gngke moeroeboet, djeung angin riboet bakal ngabeulah eta. 'Broeg bilik teh toeloej roegroeg. Naha maraneh harita lain bakal ditanja kijeu Di manaajeuna
djeung
: ! :

beunang maraneh moelaskeun teh? 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran Ari eta teh koe kami rek disina beulah koe angin riboet sadjgro kami w6ra, sarta piajaeun hoedjan goentoer sadjgro kami bgndoe, kitoe
poelas,
:

14

deui hoedjan boewah galede sadjSro kami sewot, baris mejakkeun eta. 'Tab, kitoe kami nja pingaroentoehkeuneun eta bilik, beunang maraneh moelas koe apoe teja, bari koe kami diratakeun djeung taneuh, wani katara padSmenna;

broeg nagara teh piroeboeheun, sarta

15

"*

maraneh tangtoe bejak di djSrona; harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Djadi kami teh rek njatjapkeun w6ra kami kana eta bilik djeung ka noe maroelas inja koe apoe teja; sarta kami bakal ngalahir ka maraneh: Bilik teh geus euweuh,
kitoe

sina ngarep-ngarep, jen omonganana bakal diboektikeun.'Naha maraneh lain m616ng tetendjoan gapong, sarta maraneh lain ngomongkeun panoedjoeman bohong, satijap-tijap maraneh njSboet Lahiran Pangeran, padahal kami teu ngandika? a 2 Petr. 1:21. 6 Djab. 106:23; p. 22:30.
:

deui

noe maroelas teh geus eu-

leweuh; 't6g6s nabi-nabi Israil^ noe sok ngawarSdjang hal JSroesalem, djeung mangmarglengkeun ka dinja tetendjoan kasalamgtan, jDadahal euweuh kasalamgtan, lahiran Goesti Pangeran.
a
17
p.

14

9.

b J6r. 6

14.

c p. 7: 19.

J6r.

23: 31.

Djeung deui maneh

teh,

anak Adam

Koe sabab

eta, kijeu

timbalan Goesti

Pangeran: Sapedah maraneh ngomong

geura njanghareup ka anak bangsa maneh noe awewe, ka sakoer noe sok nga-

JEHESKEL
18

14.

wSdjang ti ngawgdjang pitjilakaeun eta;

hate sorangan, sarta koedoe


'ari pio:

Kijeu timbalan Goesti Pangerau: Pibalaieun awewe, uoe sok ngarapoet goegoeling keur sakabeh kelek, djeung njarijeun koekoedoeng keur sirah sagala d6d6g, baris moro njawa! Naha maraneh dek moro njawa oemat kami, djeung ngahiroepan njawa mara19 neh sorangan? 'Sarta maraneh nganistakeun kami di oemat kami, " malar poporot gandroeng satjanggeum djeung roti sahoewapeun; noe dipambrih maehan djalma, noe bSnSrna oelah dipaehan, djeung ngahiroepan djalma, noe bgngrna oelah dihiroepan; lantaranana maraneh ngabohong ka oemat kami, 20 noe ngagoegoe kana bohong. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Groesti Pangeran: Mastng njaho, kami ngamoesoeh ka goegoeling maraneh, noe djadi sarat maraneh moro njawa di dinja, malar sina ngarapoeng; sarta koe kami eta rek dirgboet ti leungeun maraneh; djeung kami rek ngaleupaskeun eta njawa, tggSs njawa beunang maraneh moro malar 21 sina ngarapoeng teja. Samalah eta koekoedoeng maraneh koe kami rek disosoeh, sarta rek ngaloewarkeun oemat kami ti leungeun maraneh moal djongdjon ajana dina leungeun maraneh sapgrti beunang moro; harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh 22 Pangeran. Sapedah maraneh djalan tjidra nganjerikeun ka hate djalma b6n6r, noe koe kami hanteu dinjSrikeun; djeung sapedah maraneh * ngoewatkeun leungeun djalma doraka, sina oelah tobat mitjeun djalanna noe goreng, sarta oelah 23hiroep; 'koe sabab eta, maraneh hamo m616ng-mS16ng deui noe gapong, sarta hamo ngalampahkeun deui noedjoem; djeung deui oemat kami koe kami rek dika-loewarkeun ti leungeun maraneh, sarta maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran.
'

mongeun maneh

eta djalma-djalma pada midjoeragan ka brahalana dina atina, sarta tatadjongan kadorakaanana koe eta geus diteundeun di hareupeun beungeutna;

Adam!

* boloampar teuing kami kgrsa ditanja koe noe kitoe. 'Koe sabab eta, maneh geura mitjatoer ka darinja, sarta bedjakeun ka darinja Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sing saha-saha anak-intjoe Israil, noe midjoeragan ka brahalana dina atina, djeung neundeun tatadjongan kadorakaanana di hareupeun beungeutna, bari manggihan ka nabi ijeu kami Pangeran rek ngawalon ka noe kitoe dina pSrkarana, noeroetkeun kalobaan
:
:

brahalana; 'noe dipandang, anak-intjoe Israil teh koe kami rek ditjgkgl dina atina, sapedah pada oendoer Icabeh ti kami koe brahala-brahalana. 'Sabab kitoe, bedjakeun ka anak-intjoe Israil: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: " Geura tarobat! koedoe aloendoer ti brahalabrahala maraneh, bari malengoskeun beungeut ti sakabeh kagiroekan di maraneh. 'Karana sing saha-saha anakintjoe Israil,

atawa

''

semah noe ngoem-

'

*"

Sil.

28

21

Mik. 3

5.

6 J6r. 23

14. c p. 14

8.

PASAL
Hidji mangsa
"
2

bara di Israil, anoe oendoer ti poengkoereun kami, nja midjoeragan ka brahalana dina atina, djeung neundeun tatadjongan kadorakaanana di hareupeun beungeutna, bari manggihan ka nabi, sSdja nanja ka kami koe lantaran eta: ijeu kami Pangeran rek ngawalon noe kitoe koe andjeun. 'Nja eta " 8 ka kami bakal njanghareup pameunteu ka djalma kitoe, sarta koe kami rek didamel matak melgnggk, /'didjadikeuntanda djeung misil; malah ^ koe kami rek dibasmi, dileungitkeun ti tSngah oemat kami; ^ harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. lamoen nabi teh kawoedjoek, 9 'Djeung pok ngomong kitoe-kijeu: ijeu kami Pangeran noe ngawoedjoek ka eta nabi, sarta kami rek njodorkeun panangan kami ka dinja, bari koe kami ditoempoer, dileungitkeun ti tgngah oemat 10 kami Israil. 'Djadi eta pada pinanggoe'

14.

aja djalma daratang

ka
11

kaasoep kokolot Israil, gek kaoela tjaralik di hareupeun kaoela. 'Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka ka'Eh, anak oela, kijeu pangandikana
:

ngeun kadorakaanana; sakoemaha kadorakaan noe nanja teja, nja kitoe keneh kadorakaan eta nabi; 'noe dipandang,
anak-intjoe Israil oelah sarasab deui ti poengkoereun kami, djeung oelah uganaradjiskeun maneh deui koe sakabeh

890
;

JEHESKEL

15.

kamasijatanana ari kitoe mah J eta bakal oemat kami, djeimg kami bakal AUahua, lahiran Goesti Pangeran.
a p. 20:1. J 1 Sam. 28:6. c p. 18:30. d 3 Moesa 17:8. 3 Moesa 17: 10. f 5 Moesa 28:37. p 3 Moesa 20 3. A p. 15 7. 9. p. 13 i 2 Moesa 19 5, 6.
:
:

sato

galak djeung pagSboeg

teja,

koe

12

13

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana 'Eh, anak Adam lamoen aja hidji tauah noe boga dosa ka kami, migawe salah, sarta kami njodorkeun panaugan kami ka dinja,
: !

'

14

bari motongkeun iteuk roti anoena, nja kami ngadatangkeun langlajeuseun ka eta tanah, djeung kami ngabasmi manoesa djeung sasatoan, dileungitkeun ti dinja: 'nadjan di djero eta tanah aja ijeu tiloe djalma, Enoh, Daniel djeung Ajoeb teja, eta djalma koe lantaran ka-

15

16

17

bSneranana nganngaloepoetkeunnjawana sorangan, lahiran Goessti Pangeran. 'Oepama * tanah teja koe kami disina kasorang sato galak, pek koe eta diboerak-barik, toeloej djadi soewoeng, datang ka taja noe njorang bawaning sijeun sato 'moen eta tiloe djalma aja di djero eta tanah, demi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran, eta djalma hamo ngaloepoetkeun anak lalaki atawa anak awewe ngan dirina bae noe diloepoetkeun, demi tanah teja mah tangtoe djadi soewoeng. 'Atawa kami ngadatangkeun pSdang ka tanah kitoe, bari nimbalan: Eh pedang! koedoe njorang kana eta tanah seg kami ngabasmi manoesa
:

kami didatangkeun ka Jeroesalem, baris ngabasmi manoesa djeung sasatoan, di22 leungitkeun ti dinja. 'Tatapi, masing njaho, di Jeroesalem f pikarieun oge noe rahajoe, noe dika-loewarkeun, nja eta anak lalaki djeung anak awewe; masing njaho, eta pibaridjileun ka maraneh, sarta koe maraneh bakal katendjo djalanna djeung pagaweanana seug maraneh bakal kalipoerau hal katjilakaan, noe koe kami didatangkeun ka Jeroesalem, nja eta saniskara noe koe kami dikeunakeun ka 23 dinja. 'Djadi eta bakal pada mataklipoer ka maraneh, samangsa maraneh nendjo djalanna djeung pagaweanana; harita maraneh tangtoe uganjahokeun, jen moal taja sabab kami ngadamSl eta saniskara, noe koe kami didamSl ka dinja, lahiran
;

Goesti Pangeran.
'

a
p.

p.

le. 6 3

Moesa 26
8.

22.

c 3

Moesa 26:

25.

0!

16: 38. eWahj. 6:

fp. 12:16.

PASAL

15.

Aja

deui pangandika Pangeran

oela, kijeu
!

pangandikana:

'Eh,

ka kaanak

''

Adam kai tangkal anggoer, naon kaleuwihanana ti kai anoe loba ? Naon kaleuwihanana dahan anggoer, noe kaasoep tatangkalan leuweung? 'Naha aja noe ngala kaina, baris njijeun parabot ? atawa aja noe ngala eta baris kakait, pikeun njangsangkeun barang naon-naon? 'Enjanamah dibikeun kana seuneu, baris hakaneun. Ari noe doewa toengtoengna
bejak dihakan seuneu, djeung tSngahna
leboer
:

18

djeung sasatoan, dileungitkeun ti dinja 'ana eta tiloe djalma aja di djSro eta
tanah, dSmi hiroep kami lahiran Goesti Pangeran, eta djalma moal ngaloepoet!

naha aja pigaweeunana


;

baris pa-

10

keun anak lalaki atawa anak awewe, saenjana ngan dirina bae noe diloepoetkeun. 'Atawa kami ngadatangkeun pag6boeg ka tanah kitoe, sarta ngoetjoerkeun wera kami ka dinja, ^ lantaran g8tih, kgrsa ngabasmi manoesa djeung sasatpan,

20

dileungitkeun

ti

dinja:

'nadjan
di
7
!

21

lalaki atawa anak awewe; saSnjana eta teh koe lantaran kabgnSranana ngan ngaloepoetkeun njawana sorangan. Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Geus komo lamoen eta opat hoekoeman kami noe mawa
'

Enoh, Daniel djeung djero eta tanah, dgmi ran Goesti Pangeran, ngaloepoetkeun anak

Ajoeb teja aja


hiroep kami
eta djalma

lahi-

hamo

rabot? 'Tjatjakan keur hade keneh teu beunang didjijeun parabot komo lamoen geus dihakan seuneu sarta leboer: pimauaeun didjijeun deui parabot? 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sakoemaha kai tangkal anggoer dina tatangkalan leuweung, noe koe kami diselehkeun kana seuneu, baris hakaneun, nja kitoe kami rek ujelehkeun priboemi Jgroesalem. 'Nja eta " kami bakal njanghareup pameunteu ka maranehanana ana baridjil ti seuneu, seg dihakan seuneu deui; * didinja maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, dimana kami keur njanghareup pameunteu ka maranehanana. 'Ari tanahna koe kami rek didjadikeun soewoeng, sabab

maranehanana pada migawe


hiran Goesti Pangeran.
a
p.

salah, la6 p. 12:20.

tjilaka,

"

nja eta pSdang, langlajeuseun,

u:8.

JEHESKEL
PASAL
16.
12

16.

891

pangandikana 'Eh, anak koedoe mere njaho ka J6roesalem kagiroekan lampahna; 'ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran ka Jgroesalem Boeroesoet maneh djeung asal maneh ti tanah Kanaan; * bapa maneh oerang Emor, ari indoeng maneh oerang Het. 'Ari asal maneh teja, kern- poean maneh didjoeoela, kijeu
! :

Aja

deui pangandika Pangeran ka ka"

geulang ka leungeun maneh, kitoe deui kangkaloeng ka beuheung maneh. 'Ari f iroeng maneh koe kami ditgrapan antjeuli maneh ditgrapan koesarta ^ sirah maneh ditgrapan makoeta moelja. 'Djadi maneh teh dihijasan gmas-perak, sarta papakean maneh boeh katji, soetra djeung soesoela-

ting,

djeung

Adam

raboe,

13

man;
Igmgs,
14

ari

kahakanan maneh tipoeng madoe reudjeung minjak; toer

roekeun, tali ari-ari maneh ten dikeureut, djeung maneh teu dimandian koe tjai, teu dibSrSsihan sarta maneh teu dioesapan koe oejah, soemawonna dibSdongan. 'Tajapanonnoehawatirka maneh, milampah ka maneh salah-sahidjipSrkara noe tadi, bawaning karoenja ka maneh; anggoer maneh seg dipitjeun ka tong;

maneh teh geulis kawanti-wanti, sarta maneh loeloes kana karadjaan. 'Noe matak ngaran maneh kamashoerkeun ka sagala bangsa, tina kageulisan maneh
''

wantoe eta teh sampoerna, koe kamoeljaan kami, noe koe kami ditgrapkeun ka maneh teja, lahiran Goesti Pangeran.
a
J6s.

58

1.

Moesa 15

16

27

46. c

Boet 3

9.

d 2 Moesa 19:
24:22,
15
47.

5; 24:
Sil.

8. 2

Moesa 25:5. fl Moesa


/i

4: 9; Njanj. 5:16.

Njanj. 2

15.

gong
6

tSgal,

bawaning

diri

maneh

dipi-

kagiroek keur poean maneh didjoeroekeun. KabSngran kami ngaliwat ka


'

maneh, sarta maneh koe kami katingali keur roroesan, bobolokot koe ggtih heug kami nimbalan ka maneh, keur maneh bobolokot koe gStih teh Masing hiroep estoe kami nimbalan ka maneh, keur maneh bobolokot koe getih teh: MaManeh koe kami didjadising hiroep keun laksa-laksaan, sapgrti djoekoet di tggal; maneh ngaggdean ngadjangkoengan, sarta maneh datangka aloes pisan;
;

16

'

17

Dgmi maneh teh ngandglkeun kana kageulisan maneh, sarta maneh " djinah, kena-kena mashoer; wani djinah maneh dimonjah-monjah ka sakoer bae noe ngaliwat; sok ka eta. 'Djeung maneh njokot papakean maneh, bari seugnjijeun gnggon laloehoer keur diri maneh, didangdanan warna-warna roepana; prak maneh djinah dina eta bgngrna oelah datang ka kitoe, djeung oelah kalakon. 'Sarta maneh njokot rarangken maneh noe moelja-moelja, gmas-perak kami, noe koe kami dipaparinkeun ka maneh
;

soesoe

maneh
8

maneh njeungseung,djeungboeloe djadi; tatapi maneh teh satarannja


salanggoetoer.

djang

'Kabengrau

18

kami ngaliwat ka maneh, sarta maneh koe kami katingali, doemadakan, oemoer maneh geus ninggang waktoe bSger ;heug "kamimeberkeundjangdjangkamikaloehoereun maneh, noetoepan orat maneh; malahkami soempahka maneh, ''sartakamimandjingperdjangdjiandjeungmaneh,
lahiran Groesti Pangeran;
9

19

ti

harita maneh
20

pek njijeun roepa lalaki keur diri maneh, bari toeloej djinah ka darinja. 'Malah maneh njokot papakean maneh, sipat soesoelaman teja, seg dipakekeun ka darinja, sarta minjak kami djeung seuseungitan kami koe maneh dibikeun ka hareupeun eta. 'Kitoe deui rgdjgki ti kami, tipoeng Igmgs, minjak reudjeung madoe, noe koe kami dipaparinkeun ka maneh keur hakaneun maneh teja, koe maneh dibikeun ka hareupeun eta, * bateja,
ris

10

11

kagoengan kami. 'Tidinja maneh koe kami dimandian koe tjai; nja ggtih maneh koe kami diseblok, dileungitkeun ti maneh, bari maneh koe kami dioelasan koe minjak. 'Rap maneh koe kami dipakeanan soesoelaman, djeung ditaroempahan koelit doejoeng, sarta dibeubeuran boeh katji, bari dibadjoean soetra. "Malah maneh koe kami didangdanan pSrhijasan, nja eta kami makekeun
djadi
*"

aambeuan matak

sgdgp. Tah, kitoe


'

djadina, lahiran Goesti Pangeran. Djeung deui maneh njokot anak maneh lalaki-

21

awewe, beunang maneh ngadjoeroekeun pikeun kami, " prak dikoerbankeun ka darinja, sina dihakan. Naha boga rasa djinah maneh saeutik keneh, 'wgt maneh meuntjitan deui anak kami, sarta disgrahkeun, lantaranana koe maneh
disina njorang seuneu adjang eta? 'Sarta

22

JEHESKEL
sadjSro sakabeh lampah maneh noe matak giroek reudjeung djinah maneh teja, eta maneh ten ingSt ka djaman maneh Dgora, basa maneh satarandjang nja salanggoetoer, roroesan bari bobolokot koe ggtih teja. "Ari geus kitoe, sanggeusna eta sakabeh kagorengan maneh, (pibalaleun,
24

16.

da taja noe nejang ka maneh hajang djinah; kitoe keneh dina maneh mere panorog, sarta taja noe mere pamadjgg ka maneh teja; djadi koe maneh
teh dibalik.
c 2 Eadj.
Z'

23

o 2 Moesa 34 le. 6 p. e 13. 17:17;p. 23:39. dJ6r. 3:2. e p. 23:8,19.


:

p.

14.

p.

23

5,

12.

/j

p.

23

15.

pibalaieun maneh, lahiran Goesti

35 36

Pangeran)

'toeloej maneh ngadggkeun imah kSwoeng keur diri maneh, sarta njijeun gnggon loendjoeng keur diri ma-

25

26

27

28

29

30

neh dina oenggal-oenggal loeloeroeng. 'Eta maneh ngadggkeun gnggon maneh noe loendjoeng teh dina oenggal-oenggal pepengkolan djalan, sarta kageulisan maneb koe maneh didjijeun kagiroekan, djeung maneh ngadangkak soekoe maneh kern- sakoer noe ngaliwat; djadi maneh ngarosakeun djinah maneh. 'Eta maneh djinah " ka oerang M6sir, tatangga maneh, noe ggde awak; djadi maneh ngarosakeun djinah maneh, matak ngabSndoekeun kami. Sabab kitoe, masing njaho, f kami njodorkeun panangan kami ka loehoereun maneh, bari ngoerangan kipajah maneh noe misti, djeung maneh koe kami diselehkeun ka napsoe djalma noe gareuleuh ka maneh, nja eta ka anak PSlisti, noe warirang koe djalan maneh noe roetjah. 'Sarta maneh djinah deui 9 ka oerang Asoer, sabab maneh teu seubeuhan; prak maneh djinah ka dinja, tapi maneh tatjan seubeuh keneh. 'Heug maneh ngarosakeun deui djinah maneh di tanah Kanaan, bras ka tanah Kasdim; tapi nadjan kitoe ge maneh tatjan seubeuh keneh bae. 'Aja sa kitoe leum"^
'

Sabab kitoe, eh dajang! geuradengekeun ijeu pangandika Pangeran. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah maneh ngamonjah-monjah tambaga maneh, djeung orat maneh datang ka tembong koe lantaran djinah maneh ka sakoer kabogoh maneh; sarta tina hal sakabeh

37

maneh noe matak giroek, kitoe deui tina gStih anak-anak maneh, noe koe maneh dibikeun ka darinja teja: 'noe matak kami, sat6m6nna, rekngoembrahala

poelkeun sakabeh kabogoh maneh, noe koe maneh dipake soesoekaan, djeung sakoer bae noe koe maneh dipikanjaah, bareng sakoer noe koe maneh dipikageuleuh; nja eta koe kami rek dikoempoelkeun, sina ngamoesoeh ka maneh. ti sakoeriling, sarta kami rek nembong-

keun orat maneh ka


38

darinja, sina

pada

39

''

peuh-joeni

maneh

teh!

lahiran Goesti

31

32
33

34

Pangeran; wani milampah sakabeh noe kitoe, kalakoean dajang noe sakamakama; 'wani maneh ngadggkeun imah maneh noe kgwoeng dina pepengkolan oenggal djalan, djeung njijeun enggon maneh noe loendjoeng dina oenggal loeloeroeng; toer maneh lain tjara dajang noe loba, da njoemahkeun kana pamadjgg. 'Ih, awewe ranjedan! sok ngala lalaki sedjen, ngaganti salakina. 'Ka dajang noe loba pada mahoegi; dSmi maneh mah mahoegi ka sakabeh kabogoh maneh, sarta mere-mere ka darinja, sina datang ka maneh ti sakoeriling, djinah ka maneh. 'Djadi lampah maneh dibalik ti lampah awewe noe loba dina djinah

40

41

nendjo saorat maneh kabeh. 'Djeung kami ka maneh rek nSrapkeun * hoekoem awewe noe ngaranjed sarta noe ngoetjoerkeun getih; nja kami rekngaloewarkeun ggtih maneh lantaran w6ra djeung kasargggpan. 'Sarta maneh koe kami rek diselehkeun ka leungeun eta djalma; toeloej bakal pada ngaroentoehkeun imah maneh noe kewoeng, djeung ngaboerak-barik Snggon maneh noe loendjoeng teja, bari pada ngarangsadan papakean maneh, djeung njarokot rarangken maneh noe moelja teja; heug maneh koe eta ditinggalkeun satarandjang nja salanggoetoer. 'Samalah eta bakal pada ngadatangkeun anoe pingagimboengeun ka maneh; seug " pada maledogan ka maneh koe batoe, bari pada njatjag ka maneh koe p6dang-pSdangna. 'Djeung imah maneh koe eta"* bakal dihoeroean koe seuneu, bari pada

42

ngalampahkeun hoekoeman ka maneh di hareupeun panon awewe noe loba; sarta maneh koe kami rek dieureunkeun tina dajang, malahan maneh moal mere-mere deui panorog. 'Kakara " kami ngareureuhkeun w6ra kami ka maneh, sarta kasarggSpan kami pinjingkireun

JEHESKEL
ti maneh; nja kami teh pilSmpgreun, moal b6udoe-b6ndoe deui. 'Sapedah maneh teu iugSt ka djamau maneh ngora, djeung maneh ngaririweuh ka kami koe sakabeh lampah kitoe teja; mana kami teh, masing njaho, f rek malikkeun djalan maneh ka diri maneh, lahirau Groesti Pangeran; sarta maneh moal migawe-

1(

893

43

migawe deui karoetjahan, nambahan


sakabeh kagiroekan lampah maneh.
a
p.

neh oge koedoe njandang wiwirang maneh, anoe djadi lantaran maneh ngabgnSrkeun ka doeloer maneh teja; tina dosa maneh, noe koe maneh didjijeun matak giroek ti batan eta, noe matak eta pada bgngr ti batan maneh; mana maneh oge koedoe era, djeung koedoe njandang wiwirang maneh, noe djadi lantaran maneh ngabgnSrkeun ka doe53

23:10,

29.

Moesa 20:10;
:

p.

23:45.
22
:

c p.

23:47. d 2 Kadj. 25:9. ep. 21

17. /"p.

31.

44

45

46

ahli paribasa paribasa hal maneh, kijeu pokna: Tjara indoeng, nja kitoe anakna awewe. 'Maneh teh anak indoeng maneh, anoe mitjeun salakina djeung anak-anakna; sarta maneh teh sadoeloer djeung doeloer-doeloer maneh, noe maritjeun salakina djeung anak-anakna; indoeng maraneh oerang Het, ari bapa maraneh oerang Emor. 'Ari doeloer maneh noe ggde nja Samaria, nja eta djeung anakanakna, noe enggonna kentjaeun maneh; sarta doeloer maneh noe leutik ti batan maneh nja Sadoemoe djeung anak-anak-

Masing njaho, sakoer

nigngke make

54

55

56

47

gnggonna katoehoeeun maneh. 'Tatapi maneh teu ngalakonan djalan eta, djeung teu migawe sakoemaha kagiroekan lampah eta; enjana mah, kawas
na, noe

57

48

49

50

saeutik teuing [kagorengan eta], maneh teh Igbar ti batan eta dina sakabeh djaIan maneh. 'Demi hiroep kami! lahiran Groesti Pangeran: Sadoemoe, doeloer maneh, nja eta djeung anak-anakna, boloampar migawe sakoemaha noe dipigawe koe maneh djeung anak-anak maneh. 'Mapan kijeu kadorakaan Sadoemoe, doeloer maneh teh kamagoengan, seubeuh kahakauan djeung ggnah tjitjing; kitoe kalakoean eta djeung kalakoean anak-anakna; toer teu ngoewatkeun leungeun noe balangsak djeung noe miskin. 'Enjana eta teh pada angkoeh, djeung ngalampahkeun kagiroekan di pajoeneun kami; noe matak eta koe kami disingkirkeun " sanggeusna koe
:

58

59

60

teja. 'Sarta " dibojongna koe kami dibalikkeun, tgges dibojongna Sadoemoe djeung anak-anakna, sarta dibojongna Samaria djeung anak-anakna, kitoe deui dibojongna noe dibarojong ti maneh di tgngah eta; 'soepaja maneh njandang wiwirang maneh, sarta maneh wirang tina saniskara noe dilampahkeun koe maneh teja, matak maneh ngoepahan ka dinja. 'Ari doeloer maneh, nja eta Sadoemoe djeung anakanakna teja, pipoeliheun ka oeroetna tadi; kitoe deui Samaria djeung anakanakna pipoeliheun ka oeroetna tadi; malah maneh djeung anak-anak maneh pipoeliheun ka oeroet maneh tadi. 'Ari Sadoemoe, doeloer maneh teja, teu dis6boet-sgboet atjan koe biwir maneh keur poean kamagoengan maneh; 'samemeh njata kagorengan maneh, ^ tjara keur waktoe dihihina koe anak Sam djeung koe sakabeh noe sakoeriling eta, kitoe deui koe anak Pglisti, noe ngarewaeun ka maneh ti sakoeriling. 'Eta maneh nanggoeng karoetjahan maneh djeung kagiroekan maneh, lahiran Pangeran. Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: ^ Estoe kami rek midamgl ka maneh sakoemaha noe dipigawe koe maneh, f anoe njoemahkeun soempah, bari ngarobahkeun pgrdjangdjian. 'Parandene kitoe ^ kami tangtoe ngelingkeun pgrdjangdjian kami ka maneh keur djaman maneh ngora teja, sarta kami ka maneh rek ngadegkeun pgrdjangdjian
'

loer maneh teja tangtoe

61

51

kami diwaspadakeun.
*

52

'Ari Samaria teja dosana teu saparo dosa maneh; gnjana kagiroekan maneh mah rosa ti batan eta doewaan, sarta maneh teh sasat ngabgngrkeun ka eta doeloer-doeloer maneh, koe lantaran sakabeh kagiroekan noe koe maneh dilampahkeun. 'Ma-

62

langggng. 'Didinja maneh taugtoe inggt ka djalan maneh, sarta wirang, dimana maneh narima doeloer maneh, anoe gaIgde ti batan maneh, bargng noe laleutik ti batan maneh; da eta teh koe kami rek dipaparinkeun ka maneh baris anak, ' tapi teu kaasoep pgrdjangdjian maneh. 'Sagnjana kami rek ngadggkeun pgrdjangdjian kami ka maneh; ^ sarta maneh tangtoe nganjahokeun, jen kami
''

894
63

JEHESKEL
11

17.

Pangeran. 'Soepaja maneh ingSt, sarta era, djeung maneh oelah ngangahngangah deui soengoet koe bawaning wirang; dimana karoi geus ngahampoera ka maneh saniskara noe koe maneh dilampahkeun teja, lahiran Goesti Pateh
ngeran.
d
26
:

12

a
/(

Moesa 18
:

21. b JSr. 3
:

11.
:

cp. 39

25.

2 Bab. 28 42.

5,
:

18. e p. 7

27.

p. 20

43. i Job. 10

f p. 17 16. j
:

18.
p.

^
20

3
:

Moesa
42.

13

PASAL

17.

deui pangandika Pangeran ka kapangandikana 'Eh, anak Adam! maneh koedoe aja toetoeroetjingan, djeung koedoe make misil ka anak-

Aja

oela, kijeu

14

intjoe

Israil.

'Ari

piomougeun maneh:
15

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Aja hidji " galoedra gSde, djangdjangna gSde nja pandjang, boeloena kandel, warnawarna roepana; hoi ka goenoeng Libanon, top njokot pontjot ki poetri. 'Pek mStik tjongo poetjoekna, bari toeloej

dibawa ka tanah dagang, diteundeun nagara soedagar. 'Djeung deui njokot tanah tadi, seg dipSlak dina lahan pabibitan; nja dibawa ka sisi tjai g6de, diteundeunna sapSrti waroe lot. 'Geus
di

le

bibit

* nja djadi tangkal anggoer ngarambat, handap dedegna; ari dahanna pada mSn6r ka noe m61ak^ djeung akarna aja di handapeun eta. Kitoe bibit teh djadi tangkal anggoer, sarta dahanan djeung daoenan. 'Djeung

kitoe ngaraksoek,

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Maneh geura ngomong ka " bangsa mantangoel teh: Naha maraneh teu ngaharti pgrkara noe tadi? Bedjakeun: Masing njaho, radja Baboel bareto datang ka Jeroesalem, * njokot radjana djeung kapala-kapalana, bari toeloej dibawa ka maneh anana, ka Baboel. 'Djeung " njokot deui hidji toeroenan radja, bari njijeun pSrdjangdjian ka dinja, sarta disina mandjing soempah; ari noe pada kawasa dina tanah teh dibawa; 'soepaja karadjaan teh handap, oelah ngaloehoerkeun maneh djeung koedoe ngestoekeun perdjangdjianana, sangkan karadjaan teh tStgp. 'Tatapi toeroenan teja * baha ka radja Baboel, djalan ngoetoesanana ka M6sir, hajang dibere koeda djeung bala gede. Koemaha piloeloeseun? naha pirahajoeeun noe migawe kitoe? karah eta noe ngarobahkeun perdjangdjian teh pirahajoeeun? 'Demi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran^ saenja-enjana, di 6nggon radja, noe ngadjenengkeun manehanana djadi radja, noe soempahna koe manehanana ditjoemahkeun, sarta noe pSrdjangdjianana koe manehanana dirobahkeun teja, di dinja, di djSro nagara
;

17

na

aja deui hidji galoedra gede, djangdjangg6de, toer loba boeloena; doemadakan, tangkal anggoer teja ngingerkeun akarna ka dinja, djeung njodorkeun dahanna ka dinja tina heuleuran dipglakna, hajang ditjaian koe eta. 'Padahal dipSlakna dina lahan aloes, sisi tjai g6de, sina dahanan, djeung sina boewahan; nja soepaja djadi tangkal anggoer pohaGeura ngomong Kijeu timbalan ra. Goesti Pangeran Koemaha piloeloeseun ? Naha akarna lain bakal diraboet, bari boewahna dikeureutan, sina tangkal teh
'

18

Baboel, manehanana pipaeheun. "Djeung deui Piraon, mawa balad gede djeung mawa wadya rosa oge, moal ngabelai'ui ka manehanana dina perang, * samangsa aja noe ngalingkoeng koe benteng, djeung samangsa aja noe njarijeun koeta, baris ngabasmi djalma loba pisan. 'Karana manehanana geus njoemahkeun

kana soempah, ngarobahkeun kana perdjangdjian mapan bareto njodorkeun leungeunna, kari-kari migawe saniskara
;

19

noe kitoe; hamo pirahajoeeun. 'Koesabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran
eta
:

Demi hiroep kami sagnja-Snjana, soempah kami, noe koe manehanana


!

10

garing, sina sakabeh daoenna noe geus djadi teja garing, nja eta sina dilaan ti akarna, lain koe kawasa gSde atawa koe bala rosa? 'Geuning, eta geus dipS-

20

lak;

koemaha

piloeloeseun? naha, di-

" angin ti wetan, lain bakal garing pisan ? Dina heuleuran Snggonna djadi, eta teh pigaringeun.

mana kataradjang
a
J6r.

49

22. b Djab. 80

9.

c Aj. 27

21.

ditjoemahkeun, kitoe deui perdjangdjian kami, noe koe manehanana dirobahkeuu; f koe kami rek disina malik ka dirina. 'Sarta kami bakal ngaroengkoepkeun ^ eurad kami ka dinja, djeung bakal ditangkSp koe djaring kami; seug koe kami rek didatangkeun ka Baboel, bari toeloej oeroes-oeroes djeung manehanana di dinja tina hal kasalahanana, noe koe manehanana dilampahkeun ka

JEHESKEL
21

18.

895

kami. "Ari sakabeh kakaboeranana dina sakabeh barisanana bakal tiuggolepak koe pSdang, djeung sakoer noe kari bakal dipaboerantakkeun ka sagala angin; harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami Pangeran noe ngandika kitoe.
''

a
24 h
22

p.
:

2
20.

5.

6 p. 1
J6s.

2.

c 2 Radj. 24
:

1417.
10.

rf

2 Kadj.

29

3.

p.

p.

32

3.

15.

5:2; 12:14,

15.

23

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Djeung deui kami rek njandak ti pontjot ki poetri noe loeboer teja, bari seug dipglak; ti tjongo poetjoekna teja kami rek metik noe ngora, bari seug koe kami dipSlak dina goenoeng noe loehoer nja noenggiring; 'nja dipelakna teh koe kami dina goenoeng Israil " noe loehoer teja;
toeloej eta bakal dahanan, djeung boewahan, sarta pidjadieun ki poetri pohai'a,

ka awewe noe keur kotor; 'kitoe deui ^ teu nganijaja ka saha-saha, moelangkeun gade ka noe hoetang, teu ngarampas kijeu-kijeu, ngabagi rSdjSkina ka noe langlajeuseun, sarta noetoepan ka noe boeroendoel koe papakean teu J ngindjeumkeun malar boengah, soemawonna njokot bati leuwihti meudjeuhna, ngoendoerkeun leungeunna tina kagorengan, ngalampahkeun kaadilan noe sajakti antara djalma ka pada djalma; 'ngalakonan pikoekoeh kami, djeung ngestoekeun hoekoem kami, malar milampah noe sajakti: djalma noe kitoe
'' '
'

10

teh b6ner, tangtoe hiroep, lahiran Groesti Pangeran. 'Oepama noe kitoe boga anak, anoe djadi euwah-euwah, ngoetjoerkeun
gStih,

atawa ka doeloer milampah salahperkara noe tadi; 'djeung teu

11

sahidji

24

wani sakabeh manoek, sakoer noe djangdjangan, ugargnggon di handapeunana; dina hijeum dahan-dahanna pinggnggoneunana. Didinja sakabeh ta*
'

12

tangkalan tSgal tangtoe nganjarahokeun, jen kami Pangeran " noe ngahandapkeun eta kai loehoer, ngaloehoerkeun eta kai handap, ngagariugkeun eta kai hedjo, djeung ngamoeloeskeun eta kai garing. Ijeu kami Pangeran noe ngandika, sarta tangtoe koe kami dilampahkeun.
'^

ls

milampah salah-sahidji [kawadjiban] noe tadi, malah-malah dadaharan dina goenoeng-goenoeng, sarta nganadjiskeun ka pamadjikan batoer, 'nganijaja ka noe balangsak djeung ka noe miskin, ngarampas kijeu-kijeu, teu moelangkeun gade, djeung njgngkatkeun panonna ka brahala, migawe kagiroekan, 'ngindjeumkeun malar
boengah, djeung njokot bati leuwih ti meudjeuhna: noe kitoe teh naha pihiroepeun? Alangkara teuing hiroep; gens migawe eta sakabeh kagiroekan; pasti dihoekoem paeh, ^ dosana pimalikeun ka dirina. 'Doemadakan, eta boga anak, nendjo sakabeh dosa bapana, noe dipigawe koe eta, sarta hade-hade, teu milampah noe kitoe petana; 'teu dadaharan dina loehoer goenoeng-goenoeng, djeung teu njSngkatkeun panonna ka brahala anak-intjoe Israil; teu nganadjiskeun ka pamadjikan batoer, 'sarta teu nganijaja ka saha-saha; teu njokot naon-naon baris gade, djeung teu ngarampas kijeu-kijeu, ngabagi redjgkina ka noe langlajeuseun, sarta noetoepan noe boeroendoel koe papakean; 'ngoendoerkeun leungeunna ti noe balangsak, teu njokot boengah, soemawonna bati

p.

20 36

40. 6 p. 31 36.

6; Mat. 13

32. c p. 21

26.

PASAL
2

14

18.

A ja deui pangandika Pangeran ka kapangandikana 'Naha maraneh teh w6t sok ngabarasakeun eta babasan dina tanah Israil, anoe kijeu teja " Bapa ngahakan boewah anggoer noe haseum, ari hoentoeanaknapalaoer? 'D6mi hiroep kami! lahiran Groesti Pangeran, * maraneh ka-hareupna moal ngabasakeun deui babasan eta di Israil. 'Masing nganjahokeun, sakabeh njawa nja kagoengan kami; boh njawa bapa, boh njawa anak, nja kagoengan kami; " saha-saha njawa noe boga dosa, nja eta noe pipaeheun. 'Lamoen aja djalma b6n6r, ngalampahkeun hoekoem djeung kabSnSran, 'teu dadaharan dina goenoeng-goenoeng, teu ^ njengkatkeun pa-'^oela, kijeu
: :

ls

16

17

leuwih

ti meudjeuhna, ngalampahkeun hoekoem kami, djeung ngalakonan pi-

"^

nonna ka brahala-brahala anak-intjoe Israil, ten f nganadjiskeun ka pamadjikan batoer, djeung teu njampeurkeun

18

koekoeh kami: noe kitoe teh hamo paeh koe kadorakaan bapana; geustangtoe hiroep. 'Ari moenggoeh bapana mah, sabab nganijaja, ngarampas banda doeloer, djeung migawe noe teu hade di

896

JEHESKEL
28

19.

tgngah bangsana teja, noe matak, sagnjaua, pipaeheun koe kadorakaanana.


a
J6r.

31

29. 6 p. 12
:

23. c J6r. 31
:

30.

p.

22
:

9.

e Djab.

123

1.

/"

p. 22

10, 11.

jr

Moesa 19
7.

13.

h
25
19

2
:

Moesa 22:26.
36, 37.

J63.
:

58:6,
9.

Moesa

29

Moesa 20

D6mi tjarek maraneh Koe naon anak hanteu nanggoeng kadorakaan bapana?
:

20

Ari anakna ngalampahkeun hoekoem djeung kabengran, ngestoekeun sakabeh pikoekoeh kami, sarta dilampahkeunana, tangtoe hiroep. "Saha-saha njawa noe boga dosa, nja eta noe pipaeheun. " Anak moal nanggoeng kadorakaan bapana, kitoe deui bapa moal nanggoeng ka-

30

dorakaan anakna; kabengran djalma noe bengr pimalikeun ka dirina, kitoe deui kadorakaan djalma noe doraka pima21 likeun ka dii-ina. 'Ari moenggoeh noe doraka teja, * lamoen tobat, mitjeun sakabeh dosana noe dipigawe, djeung ngestoekeun sakabeh pikoekoeh kami, bari ngalampahkeun hoekoem djeung kabengran mah, tangtoe eta hiroep, moal 22 waka paeh.' Sakabeh kamasijatanana noe geus dipigawe, moal aja noe diemoetkeun ka dinja; koe kabgneranana, noe dilampahkeun teja, noe matak eta pi23 hiroepeun. 'Naha " kami teh soeka kana paehna djalma doraka? lahiran Goesti Pangeran; lain kasoeka kami noe doraka teh tobat, mitjeun djalanna, soe24 paja hii'oep? 'Sabalikna, ^ lamoen noe bgngr oendoer tina kabgneranana, migawe kagorengan, noeroetkeun sakoer kagiroekan noe sok dipigawe koe djalma doraka: noe kitoe teh naha pihiroepeun"? Sakabeh kabgneranana noe geus dipigawe, hamo aja noe diemoetkeun; koe kasalahanana, noe dipigawe, djeung koe dosana, noe dilampahkeim teja, koe lantaran eta noe matak manehanana pi'Dgmi tjarek maraneh mah: 25 paeheun. Djalan Goesti hanteu bgngr. Eh, anakintjoe Israil! darengekeun: Naha djalan kami hanteu bgngr? lain djalan maraneh 2G anoe hanteu bgngr teh? "Lamoen noe bgngr oendoer tina kabgngranana, migawe kagorengan, sarta paeh sabot kitoe, eta teh paeh koe kagorenganana, Sabalikna, lamoen 27 noe dipigawe teja. noe doraka tobat, mitjeun kadorakaanana noe dipigawe, bari ngalampahkeun hoekoem djeung kabgngran mah.
''
'

31

32

noe kitoe tangtoe ngarahajoekeun njawana. 'Tina tgrangeun, sarta tobat, mitjeun sakabeh kamasijatanana noe dipigawe teja, noe matak eta tangtoe hiroep, moal waka paeh. 'Parandene tjarek anak-intjoe Israil mah: Djalan Goesti hanteu bgngr. Eh, anak-intjoe Israil! naha djalan kami hanteu bgngr? lain djalan maraneh anoe hanteu bgngr teh? 'Sabab kitoe kami rek ngahoekoeman ka maraneh, anak-intjoe Israil! ka hidji-hidji djalma noeroetkeun djalanna, lahiran Goesti Pangeran. Geura tarobat, koedoe aloendoer ti sakabeh kamasijatan maraneh; ari kitoe mah kadorakaan teh moal matak titadjong ka maraneh. 'Geura ^maritjeun ti diri maraneh sakabeh kamasijatan maraneh, anoe lantaran maraneh teh masijat; djeung koedoe pada njijeun hate anjar djeung roh anjar keur diri maraneh; karana pinahaoneun maraneh teh paeh, gh anak-intjoe Israil? 'Karana kami teh " hanteu soeka kana paehna anoe paeh, lahiran Goesti Pangeran; mana maraneh geura tarobat,
SOepaja hiroep.
c
p.

a
p.

Moesa 24:16.
e

b p. 33:12.
p.

33:11.

3:20; 33:12.

33:20.

fv-

PASAL
Djeung
"

19.

deui maneh koedoe ngoetjapkeun njanjian nalangsa, hal ggggden Israil^ 'kijeu nja pok: Nahaon indoeng maneh? Singa^ gawena dgpa di antara pada singa; di tengah singa ngalora eta

ngaggdean anak-anakna.'Ari anakna noe hidji koe indoeng teh didjoengdjoeng;


nja eta djadi singa ngora, sarta diadjar ngarontok hakaneun, sok njatoe manoesa. 'Ana bangsa-bangsa mareunang bedja hal eta, * seug singa ngora teh koe maranehanana dipiloewang, dibeunangkeun, bari toeloej dikaloehanan, dibawa ka tanah Mgsir.'Barang indoengna geus waspadaeun, jen pangharSpanana noe ditoenggoe-toenggoe teh lapoer, pek njokot deui hidji anakna, didjadikeun singa ngora. 'Tidinja eta koekoerilingan di tgngah singa, nja djadi singa ngora, sarta diadjar ngarontok hakaneun, sok njatoe manoesa. 'Ari " eta teh nganjahokeun di karaton-karatonna, djeung ngaroeksakkeun nagaranagarana; sarta tanah djeung saeusi''

'^

JEHESKEL
8

20.

897

euslna wani melengSk tina sorana ngagaoer. Geus kitoe bangsa-bangsa pada njgsSdgk ka dinja sakoeriling, ti sagala
'

f pada ngaroengkoepkeun euradna ka dinja, dibeunangkeun koe piloewangna. 'Seug diasoepkeuii kaua

tjoetak; pek

rek ngabenSran ka darinja? koemaha maneh rek ngabeneran'? Anggoer * koe maneh here njaho ka darinja kagiroekan lampah karoehoenna. 'Ari piomongeun maneh ka darinja Kijeu tinibalan Goesti Pangeran Keur basa kami milih Israil,
: :

koeroeug, dikaloehanan, " bari toeloej dibawa ka radja Baboel; diaboeskeuu kana benteng, sangkan sorana oelah kadenge deui dina goenoeng-goenoeng
Israil.
c 2

sarta ngatjoengkeun panangan kami ka toeroenan anak-intjoe Jakoeb, djeung

O
Radj.

Sam. 1:17.

6 2 Radj.
:

23:33.
22:17.
6

19:28. d 2 Eadj. 24

8. e

J6r.

nganjahokeun andjeun ka maranehanana di tanah Mesir, " eukeur kami ngatjoengkeun panangan kami ka maranehanana, bari nimbalan: Ijeu kami Pangeran,
Allah maraneh teja; 'dina mangsa eta kami ngatjoengkeun panangan kami ka

f
10

p.

17: 20. g 2 Radj. 24: 15.

11

Indoeng maneh saibarat tangkal anggoer, toenggal gStih nianeh, beunang mglak sisi tjai, leubeut boewahna, mihpil dahanna, tina soegih tjai. 'Ari eta teh aja piiteukeun karoewat, pantes keur tt6kSn noe njarangking kawasa, djeung dSdSgna ngadjangkoengan dina antara daoen gomplok, wani katendjo koe kaloehoeranana djeung koe kalobaan dahanna. 'Tidinja tangkal teh ditjaboet dina sadjero wera, ditinggangkeun kana taneuh, sarta " angin ti wetan ngagaringkeun boewahna; ari piiteukeunana noe koewat teja pada disSmplakkeun, sarta djadi garing, * dileboer koe seuneu. 'DSmi ajeuna tangkal teh geus dipelak di tSgal Igga, dina taneuh keeng nja kSlang. "Samalah bidjil seuneu tina dahan piiteukeun teja, ngaleboer boewahna, datang ka tangkal anggoer teh geus taja piiteukeun noe koewat baris teteken pikeun njangking kawasa. Noe tadi teh njanjian nalangsa, sarta pidjadieun kana njanjian nalangsa. p. i7:io. b p. i5:4.

12

m aranehanana, k6r sa ngaloewarkeun m aranehanana ti djSro tanah Mesir ka hidji tanah beunang kami ngalingling keur maranehanana, anoe labar-leber tjisoesoe reudjeung madoe, eta teh pangaloesna ti sakabeh tanah. 'Sarta kami nimbalan ka maranehanana kijeu: Oenggal-oenggal djalma geura pada mitjeun kanistaJin panonna, djeung maraneh oelah nganadjiskeun diri koe brahala Mesir ijeu kami Pangeran, Allah maraneh.
''
'^

p. 2

8:1; 14:1. 6

p.

16:2. c 2 Moesa 6:7; 20:2.

d
8

Moesa 3:8,

11. e i

Moesa 23

24.

13

14

PASAL
Ari

20.

geus kitoe, dina taoen noe katoe-

djoeh, dina boelan noe kalima, tanggal sapoeloeh, " aja djalma daratang kaasoep kokolot Israil, s6dja naros ka
2

Dgmi eta teh padamantangoel kakami, djeung ten daraekeun ngagoegoe ka kami; hanteu pek maritjeun oenggal-oenggal djalma kanistaan panonna, djeung brahala MSsir koe maranehanana hanteu ditaringgal noe matak kami nimbalan, kSrsa ngoetjoerkeun wera kami ka maranehanana, kgrsa ngeunakeun bSndoe kami ka maranehanana datang ka tjatjapna, di djero tanah Mesir teh. Parandene kitoe " koe kami didamel bae koe kai'ana djenengan kami, soepaja oelah dinistakeun di hareupeun panon bangsabangsa, noe koe maranehanana diajaan di tengahna, anoe pada njaksian kami
;
'

gek tjaralik di hareupeun kaoela. 'Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! maneh geura ngomong ka eta kokolot-kokolot Israil, ari pio-

Pangeran;

10

11

mongeun maneh ka

darinja
:

Kijeu tim'?

balan Goesti Pangeran Naha maraneh daratang teh sedja nanja ka kami D8mi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran: pamohalan kami kfirsa ditanja koe maraneh.'Eh, anak Adam koemaha maneh
!

12

nganjahokeunandjeunka maranehanana, kersa ngaloewarkeun maranehanana ti tanah Mesir teja. 'Prak koe kami dikaloewai'keun ti tanah Mesir teh, sarta diasoepkeun ka tggal 16ga. Djeung koe kami dipaparin pikoekoeh kami, sarta hoekoem kami koe kami dinjahokeun ka darinja; * tijap-tijap manoesa noe ngalampahkeun eta, tangtoe hiroep koe saeta. 'Samalah koe kami dipaparin bat kami, baris djadi tanda antara kami djeung maranehanana, soepaja kanja'

"^

JEHESKEL
hoan, jen kami Pangeran njoetjikeun

20.

ka maranehanana.
b 3

Moesa 18:

5.

c 2

a cjab. i06:8; p. 36: Moesa 31 13, 17.


:

21.

13

14

anak-intjoe Israil mantangoel deui ka kami di tggal 16ga; teu ngalakonan ijikoekoeh kami, djeungmaritjeun hoekoem kami lialta tijap-tijap manoesa noe ngalampahkemi eta, tangtoe hiroep koe eta ari sabat kami pada nganistakeun katjida; noe matak kami nimbalan, kgrsa ngoetjoerkeun wera kami ka maranehanana di tegal ISga, soepaja bejak sakabeh. Parandene kitoe koe kami didamgl bae koe karana djenSngan
; ;
'

DSmi

22

kami ka maranehanana, kersa ngeunakeun bendoe kami ka maranehanana datang ka tjatjapna, di tSgal 16ga teh. "Parandene kitoe, kami moendoerkeun panangan kami, sarta didamSl bae koe
karana djengngan kami, soepaja oelah dinistakeun di hareupeun panon bangsabangsa, anoe pada njaksian kami ngaloewarkeun maranehanana teja. 'Malah kami ngatjoengkeun panangan kami ka
di tegal Igga, " kgrsa ngabalentjarkean maranehanana, diajakeun sagala bangsa, nja kersa mantjawoerakeun maranehanana, diajakeun di sagala tanah; sapedah teu ngalampahkeun hoekoem kami, djeung maritjeun pikoekoeh kami, sarta sabat kami koe madi
'

23

maranehanana

kami, soepaja oelah dinistakeun di hareupeun panon bangsa-bangsa, anoe pada


15

24

njaksian kami ngaloewarkeun maranebanana teja. 'Samalah kami ngatjoeng-

16

17

keun panangan kami ka maranehanana di tggal 16ga, * moal toeloes ngasoepkeun maranehanana ka eta tanah, noe koe kami dipaparinkeun, anoe labarleber tji-soesoe reudjeung madoe, nja eta pangaloesna ti sakabeh tanah teja; 'sapedah maritjeun hoekoem kami, djemig teu ngalakonan pikoekoeh kami, sarta sabat kami koe maranehanana dinistakeun, " wantoe-wantoe hatena pada noeroet ka brahalana. Ngan sotja kami mikawatir ka darinja, teu toeloes diroeksakkeun, djadi teu koengsi koe kami
'

25

26

ranehanana dinistakeun; wantoe-wantoe panonna pada noeroet ka brahala bapabapana. Samalah kami ka maranehanana maparin pikoekoeh noe teuharade, djeung hoekoem noe teu matak maranehanana hiroep. 'Sarta maranehanana koe kami dinadjiskeun koe lantaran pangabaktina, * koe lantaran maranehanana njorangkeun kana seuneu sakoer noe moeka pianakan soepaja kami ngaroeksak ka maranehanana, sangkan pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran.
'

a 3 Moesa 26
27

33.

6 p. 23
!

37.

Sabab
ari

kitoe,

eh anak

Adam maneh
Israil,
:

18

dibejakkeun di tegal 16ga teh. 'Anggoer

geura mitjatoer ka anak-intjoe

19

kami nimbalan ka anak-anakna di tegal Poma maraneh oelah ngalakonan pikoekoeh bapa-bapa maraneh, djeung oelah ngarestoekeun hoekoemna, sarta oelah nganadjiskeun diri koe brahalana. "Ijeu kami Pangeran, Allah maraneh; koedoe pada ngalakonan pikoekoeh kami, djeung ngarestoekeun hoekoem kami,
ISga:

piomongeun maneh ka darinja Kijeu

28

20

sarta

dilampahkeunana. 'Djeung sabat

kami koe maraneh saroetjikeun, sina djadi tanda antara kami djeung maraneh^ soepaja kanjahoan, jen kami Pangeran
Allah maraneh.
h Djab. 21

a 2 Moesa 32:10.

95

11. c

Am.

25, 26.

Demi anakna ge pada mantangoel ka


kami; teu ngalakonan pikoekoeh kami, djeung teu ngarestoekeun hoekoem kami, soemawonna dilampahkeun; halta tijaptijap manoesa noe ngalampahkeun eta, tangtoe hiroep koe eta; ari sabat kami pada nganistakeun; noe matak kami nimbalan, k6rsa ngoetjoerkeun w6ra

29

30

timbalan Goesti Pangeran: Aja deui lampah karoehoen maraneh ngagarorengkeun ka kami, nja lantaran marigawe salah ka kami teh. 'Karana mangsa maranehanana koe kami geus diasoepkeun kana tanah, anoe matak kami ngatjoengkeun panangan kami, kgrsa maparinkeun eta ka maranehanana teja, geus kitoe " narendjo oenggal pasir loehoer djeung oenggal kai noe gomplok, pek pada meuntjitan di dinja pikoerbaneunana, djeung pada mgtakeun di dinja pangabaktina noe matak ngabgndoekeun, kitoe deui * pada neundeun di dinja aambeuanana noe matak s6d6p, sarta pada njitjikeun di dinja pikoerbaneunana inoeman. 'Tidinja kami nimbalan ka maranehanana Nahaon eta pamoedjaan, noe sok didatangan koe maraneh teh? Kitoe ge disfiboetkeunana 23amoedjaan teh t6pi ka mangsa ajeuna. 'Sabab kitoe
:

JEHESKEL
bedjakeun ka anak-intjoe Israil: Kijeu timbalau Goesti Pangeran Naha maraneh uganadjis-uadjiskeun diri, make djalan karoehoeu maraueh, sarta maraneh djarinah, uoeroet kana kanistailn eta"? 'Eta maraneh koe lantaran Dgabaktikeun pangabakti maraneh, koe lantaran njorangkeun anak maraneh kana seuneu
:

^0.

40

31

teja,

ngan nganadjis-nadjiskeun

diri

ma-

32

raneh koe sakabeh brahala maraneli tSpi ka ajeuna; pimanaeun kami kgrsa ditanja koe maraneh, anak-intjoe Israil? D6mi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran, pamohalan kami kersa ditanja koe maraneh. Ari anoe datang dina pikir
'

41

maraneh moal pitoeloeseun t6g6s omongan maraneh noe kijen teja: Oerang
;

ngagoegoe ka kami mah ngan maraneh oelah nganistakeuu deui kana djSnSngan kami noe soetji, koe lantaran pangabakti maraueh, djeung koe lantaran brahala maraneh.' Karana di goenoeng kami noe soetji, " di goenoeng Israil noe loehoer teja, lahiran Goesti Pangeran, di dinja sakabeh anak-intjoe Israil mgngke ngabakti ka kami sarejana dina tanah; di dinja kami mgngke ngamauah ka maranehanana, sarta di dinja kami pimoendoeteun koerban hatoeran ti maraneh reudjeung tjikal pangabakti ti maraneh, bareng sakabeh noe koe maraneh disoetjikeun. 'Samangsa maraneh * koe kami dika-loewarkeun ti sagala bangsa, djeung dikoempoelkeun ti sagala tanah, enggon
;

33

34

35

teh pidjadieun sapgrti oerang kapir, tjara bangsa-bangsa sagala tanah, ngabakti ka kai ka batoe. 'Demi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran, saenja-6njana, kami rek ngaradjaan ka maraneh make panangan kawasa, make asta noe nj odor, djeung make ngoetjoerkeun wgra. 'Sarta kami rek ngaloewarkeun maraneh ti sagala bangsa, djeung ngoempoelkeun maraneh ti sagala tanah, enggon maraneh pabalgntjar, make panangan kawasa, make asta noe njodor, djeung make ngoetjoerkeun w6ra; 'bari seug maraneh koe kami diasoepkeun ka tegal lega eng''

42

maraneh pabalSntjar teja, harita kami tangtoe ngamanah ka maraneh, diangkgn aambeuan matak sSdgp sarta kami tangtoe disoetjikeun di djero maraneh^ hareupeun panon oerang kapir. di 'Djeung samangsa maraneh koe kami dipoelangkeun ka tanah Israil, nja ka tanah anoe matak kami ngatjoengkeun panangan kami, kSrsa maparinkeun eta
;

43

gon bangsa-bangsa
36

ari di dinja

**

kami

rek oeroes-oeroes djeung maraneh adoehareuijan.

37

38

'Sakoemaha kami oeroes-oeroes djeung karoehoen maraneh di tSgal ISga tanah MSsir teja, nja kitoe kami rek oeroes-oeroes djeung maraneh, labiran Goesti Pangeran. 'Djeung maraneh koe kami rek disina ^ njoranghandapeun iteuk, sarta disina njandang banda perdjangdjian. 'Djeung kami rek ngabergsihkeun ti maraneh sakoer anoe baha, sarta sakoer noe masijat ka kami koe kami eta rek dika-loewarkeun ti tanah
;

ka karoehoen maraneh teja, harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. "Sarta di dinja maraneh " tangtoe ingSt ka djalan maraneh, djeung ka sakabeh pagawean maraneh, anoe djadi lantaran maraneh nganadjiskeun diri teja; djeung maraneh bakal pada ngewa nja beungeut ka sakabeh
kagorengan maraneh, beunang maraneh teja. 'Harita maraneh, anaktangtoe nganjahokeun, intjoe Israil! jen kami teh Pangeran, samangsa kami midamel ka maraneh koe karana djSn6ngan kami, ten noeroetkeun djalan maraneh noe garoreng, teu noeroetkeun kalakoean maraneh noe lalSbar teja,

44

migawe

'^

lahiran Goesti Pangeran.


6 p. 11
:

a
31.

p.

17:23.
:

17; 28

25. c p.

36

V-

22

16.

pangoembaraanana,tatapikatanahIsrail mah moal pimoelangeun harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. a Hos. 4-. 13. 6 p. 6: 13. c Jer. 2:27.
;

45 46

<Z

p.

17

20. e 3

Moesa 27

32.

39

Ari moenggoeh maraneh teja, anakintjoe Israil! kijeu timbalan Goesti Pangeran Djig laleumpang, masing-masing pada ngabakti ka brahalana, kitoe keneh ka-hareupna, oepama maraneh ten daek
:

47

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! maneh geura njanghareup ka t6beh kidoel; " koedoe njaktjlakkeun ka kidoel, nja ngawSdjang pitjilakaeun * leuweung tanah kidoel. 'Ari piomongeun maneh ka leuweung kidoel teh: Geura dengekeun ijeu pangandika Pangeran: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing nganjahokeun, " kami rek ngajakeun seuneu

900
cli

JEHESKEL

21.
ari

48

49

maneh, nja eta pingaleboereun di kai noe hedjo, djeung ari hoeroengna noe moentab-moentab moal dipareuman, djeung sakabeh beungeut pikarerabeun koe eta, ti kidoel tepi ka kaler. 'Sarta ^ saniskara daging bakal pada awas, jen kami Pangeran noe ngajakeun eta seuneu; moal dipareuman. 'Pok kaoela oendjoekan: Noen^ Goesti Pangeran! maranehanana sok pada njgboet simkoering, jen: Eta teh ngan ngomong-ngo-

Adam! maneh geura ngawSdjang,

maueh oenggal

oenggal kai noe garing;

piomongeun maueh: Kijeu timbalan Pangeran: Bedjakeun: " Pedang, pgdang


10

geus diasah, sarta dikosok ongkoh! Pangdiasahna soepaja meuntjit peuntjiteun; pangdikosokna soepaja ngaboerinjaj. Na koemaha rek aratoh? Iteuk
'

11

anak kami njoemahkeun oenggal kai. 'Pedang teh disina dikosok, sangkan ditjekgl koe leungeun; pangdiasahna eta
pgdang, djeung pangdikosokna, soepaja ditjSkelkeun ka leungeun noe poerah meuntjit. 'Eh, anak Adam! maneh geura djedjeritan djeung midangdam; karana eta teh pikeunaeun ka oematkami; eta teh pikeunaeun ka sakabeh ggggden Israil, anoe pada diserahkeun ka pedang reudjeung oemat kami; koe sabab eta, maneh geura * ngpakan poehoe pingping. 'Karana aja tjotjoba; sarta koe-

mong

misil bae.
17:27. d
p.

c J6r.

a Am. ? 21:5.

le. h jsr. 21

14.

12

PASAL

21.

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak


Adam! maneh geura njanghareup ka
Jeroesalem; " koedoe njaktjlakkeuu ka kasoetjian, nja ngawedjang pitjilakaeun
3 13

tanah Israil. 'Ari piomongeun maneh ka tanah Israil teh: Kijeu timbalan Pangeran: Masing nganjahokeun, kami ngamoesoeh ka maneh, sarta kami rek ngabidjilkeun pSdang kami ti sarangkana, bari seug ngabasmi noe bSner noe doraka, dileungitkeun ti maneh. "Sapedah kami rek ngabasmi noe bgnSr noe doraka, dileungitkeun ti maneh teja, kitoe noe matak pedang kami pibidjileun ti saraugkana, keuna ka saniskara daging, ti kidoel tSpi ka kaler. 'Harita * saniskara daging tangtoe pada nganjahokeun, jen kami Pangeran geus ngabidjilkeun pedang kami ti sarangkana; moal pimoelangeun deui. "Mana maneh, anak Adam! koedoe hoemandeuar; tjara noe potong tjangkeng djeung tjara noe
njeri bangSt, nja kitoe

14

maha lamoen iteuk noe njoemahkeun teja ge geus teu aja lahiran Goesti Pangeran. 'Mana maneh, anak Adam!
?

geura ngawedjang, bari emprakkeun leungeun maneh; karana pedang bakal

15

16

mindo mintSloe; eta pedang rosa njabetna; eta p6dang njabet hidji noe g6de, asoep ka kamar maranehanana. 'Poetjoek pedang koe kami dibenSrkeun ka sakabeh lawang-lawangna, soepaja pada gimir hate, djeung soepaja sing loba tatadjonganana; alah, didjijeunna soepaja ngaboerinjaj, dikedapna soepaja meuntjit! '[Eh pedang!] sing djadi hidji, los maneh ngatoehoe geura sadija, los ma;

17

maneh hoeman18 19

neh ngentja, ka mana bae maneh dikSrsakeun ngadjoegdjoeg! 'Dalah kami ge rek ngemprakkeun panangan kami; kakara kami ngareureuhkeun wSra kami. '^Ijeu kami Pangeran noe ngandika kitoe.
a Djab.
7
:

deuar teh di hareupeun panon maranehanana. 'Ari geus kitoe, laraoen eta naranja ka maneh: Koe naon adjengan noe matak hoemandeuar? seg koe maneh djawab: Tina sabab bedja, karana engke datang; ari oenggal hate bakal gimir, sakabeh leungeun bakal ngareplek, oenggal pikir bakal bingoeng, djeung " sakabeh toeoer bakal aladjoer saperti tjai. Masing njaho, Sngke boekti, tangtoe tinSkanan, lahiran Cloesti Pangeran.
op.
20
:

13.

6 J6r. 31

19.

c p. 22

14.

Aja deui pangandika Pangeran ka


kaoela, kijeu isangandikana: 'Djeung deui maneh teh, anak Adam! koedoe ngajakeun doewa djalan keur maneh, baris pidjalaneun pedang radja Baboel; doewanana pika-loewareun ti tanah hidji; djeung koedoe njijeun hidji leuleungeunan, didjijeunna dina pepengkolan djalan ka nagara. 'Ari djalan noe koe maneh koedoe diajakeun teja, nja eta baris pidjalaneun pgdang ka Raba, dajeuh oerang Anion, djeung ka Joeda, mgnSr ka JSroesalem, noe reugreug. 'Karana

20

46. b p. 20

48. c p. 7

17.

8 9

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak

21

JEHESKEL
radja Baboel bakal ngarandgg dina tjagak djalau, dina pepengkolan eta doewa
djalan, pikeun mariksa noedjoem, ngodjamparing, nanja ka tapekong, nendjoan kalilipa. 'Leungeunna ti katoelioe ujSkgl toedoeh noedjoem ka JSroesalem, baris masangkeun paueunggar, baris ngaugahkeun soengoet nitah maehan, baris narikkeun sowara dina

22.

901

tjok

31

22

soesoerakan, baris masangkeun

"

pa-

32

dang poelangkeun ka sarangkana! Dina gnggon maneh didjadikeun, dina tanah asal maneh, di dinja maneh koe kami gngke dihoekoeman. 'Nja eta " kami ka maneh rek ngoetjoerkeun bSbgndoe kami; seuneu w6ra kami koe kami rek ditijoepkeun ka maneh sarta maneh koe kami rek diselehkeun ka leungeun toekang ngahoeroe, poerah ngaroeksak. 'Maneh pidjadieun hakaneun seuneu;
;

23

neunggar keur neunggaran lawang-lawang, baris ngalingkoeng koe benteng, djeung ngadggkeim koeta. Demi rara'

maneh piajaeun di maneh moal diingSt-ing6t


ggtih

djgro tanah; deui; karana


kitoe.
a
p.

kami Pangeran noe ngandika

saan maranehanana mah eta teh sapgrti noedjoem gapong, pedah geus pada ka loewar soempah ka darinja; tatapi radja teh tangtoe ngiuggtkeun kadorakaan,

22:31.

PASAL

22.

Aja
teh,

deui pangandika Pangeran ka ka-

oela, kijeu

pangandikana:

'Ari

maneh

sangkan maranehanana ditangkSp.


a
24
p.

4:2.

25

26

27

timbalan Goesti Pangeran: Sapedah maraneh njijeun noe matak ngingetkenn kana kadorakaan maraneh, tina kamasijatan maraneh njata, datang ka katara dosa-dosa mai'aneh dina saniskara kalakoean maraneh teja: sapedah maraneh geus datang ka diinggtkeun, noe matak maraneh engke ditangkep koe leungeun. 'Ari maneh, eh gggSden Israil, anoe nista nja doraka! " poean maneh pidatangeun samangsa toetoeg kadorakaan. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Singkirkeun eta dastar, petjatkeun eta makoeta; eta moal tgtSp kitoe; anoe handap dikaloehoerkeun, ari noe loehoer dika-handapkeun. 'Dibalik, dibalik, dibalik! tangtoe koe kami dikitoekeun; eta ge moal piajaeun, tSpi ka datang * anoe boga hak; seug koe kami rek dipaparinkeun
eta, kijeu

Koe sabab

anak Adam! " koemaha maneh rek ngab6n6ran? koemaha maneh rek nganoe hoetang bSnSran ka eta nagara ggtih teh? Anggoer koe maneh here njaho ka dinja sakabeh kagiroekan 1ampahna. 'Ari piomongeun maneh: Kijeu
''

28

ka dinja. p. 12 12. 6 Djak. 6 11, 13 9:9. Djeung deui maneh teh, anak Adam! geura ngawgdjang; ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran pgrkara oerang Amon, djeung pSrkara ngahinakeunana; eta maneh geura ngomong: PSdang, pgdang geus dibatgk ba:

29

meuntjit; geus dikosok baris ngahakan, soepaja ngaboerinjaj 'saboewat


ris
;

maneh dipangmSlgngkeun noe gapong, saboewat maneh dipangnoedjoemkeun noe bohong, sangkan maneh dipoendakkeun kana poendoek djalma daroraka noe kasabSt, noe kaboeroe koe poeanana, keur waktoe toetoeg kadorakaan. 'P6-

30

timbalan Goesti Pangeran: Eh nagara, noe sok ngoetjoerkeun ggtih di djgrona, soepaja datang waktoena, djeung sok njijeun brahala keur dirina, soepaja nganadjiskeun maneh! 'Tina ggtih maneh, anoe beunang maneh ngoetjoerkeun teja, noe matak maneh kasalahan; djeung tina brahala maneh, anoe beunang maneh njijeun teja, noe matak maneh kanadjisan; sarta maneh geus ngadeukeutkeun mangsa maneh, nja maneh geus uepi ka taoen maneh; tina hal kitoe noe matak maneh koe kami geus didjadikeun wirangkeuneun sagala bangsa, djeung hinakeuneun sakabeh tanah. 'Noe dareukeut, sarta noe djaraoeh ti maneh, bakal pada ngahihina ka maneh, anoe kaw6ntarkeun nadjis, soegih karoesoehan. 'Saenjana, gggSden Israil ajana di maneh, masing-masing noeroetkeun kawasana, gawena ngoetjoerkeun g6tih. 'Indoeng-bapakoe djalma-djalma ditjoemahkeun di maneh; " ka semah lampahna pada neungteuinganan di dj6ro maneh; pahatoe djeung randa dikanijaja di maneh. 'Barang kami noe saroetji koe maneh dipikatjoewa, djeung sabat kami koe maneh dinistakeun. 'Djalma oepatan arajana di maneh gawena ngoetjoerkeun ggtih; malah djalma-djalma di maneh sok dadaha**
"^

902

JEHESKEL

22.

ran dina goenoeng-goenoeng; pada mi10

pangnijoepkeun
boer, nja kitoe

seuueu,

karepna

dilS-

gawe karoetjahan di djero maneh. Orat bapa f aja noe moekakeun di maneh;
'

11

12

awewe noe keur kanadjisan kakotoran sok dipaksa di maneh. 'Aja djalma migawe kagiroekan ka pamadjikan batoer; aja djalma nganadjiskeun ka minantoena awewe djalan karoetjahan; aja deui djalma maksa ka doeloer awewe, anak sabapa, di maneh. 'Pada narima paroeroeba di maneh, soepaja ngoetjoerkeun getih; maneh soknjokot boengah djeung bati leuwih ti meudjeuhna, sarta maneh sok njokot kaoentoengan ti batoer djalan paneungteuinganan; toer maneh teh moj^ohokeun ka kami, lahiran Goesti Pangeran.
''
''
'

21

kami bakal ngoempoelmaraneh sadjero bendoe kami djeung sadjei'o wera kami, bari maraneh seug koe kami diteundeun sarta dileboer. 'Estoe maraneh koe kami rek dikoemkeun

22

poelkeun, bari dipangnijoepkeun seuneu wera kami; djadi maraneh teh bakal dileboer di djero nagara. 'SapSrti perak dilgboer di djero panglSboeran, nja kitoe maraneh engke dileboer di djero nagara; harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami Pangeran ngoetjoerkeun wSra

kami ka maraneh.
23

jes.

22

J6r. 6

28.

24

13

14

15

'ManajmasingnjahOj'kamitehngemprakkeun panangan tina sakitoe kapergtjitan maneh, noe dilampahkeun koe maneh; kitoe deui tina hal getih maneh, anoe aja di dj6ro maneh. 'Koemaha hate maneh pitahaneun, djeung leungeun maneh piteggreun, samangsa kami midamgl ka maneh? Ijeu kami Pangeran noe ngandika, sarta tangtoe koe kami dilampahkeun. 'Djeung kami bakal ngabaISntjarkeun ka maneh, diajakeun di sa^' '

25

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! bedjakeun ka eta nagara kijeu: Maneh teh tanah noe teu dibgrgsihan; " teu meunang hoedjan keur poean bSbSndoe. "ISFabi-nabina sakait di djgrona; * pada ngahakanan djalma, saperti singa

hoewang-haoeng njasaak beunang ngarontok; pada ngarampas arta-banda, djeung ngalobakeun randana di djgrona.
26

16

gala bangsa; nja maneh dipantjawoerakeun, diajakeun di sagala tanah; sarta kami bakal noempeskeun kanadjisan maneh, dileungitkeun ti maneh. 'Didinja maneh teh pingarasaeun kanistaan sorangan di hareupeun panon bangsabangsa; '" sarta maneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran.
a
p. p.

27

20:4. h
20
18
:

p.
:

24:6,

9.
:

c
6.

d
i

16
3
8.

23

38. e p. 18

20:11. g
p.
p.
:

Moesa 18:9, j p. 21 17. k


:

15.
V-

2 Moesa 22:21. f 3 Moesa 18:19; h 5 Moesa 16:19.


:

28

17

24.

p.

36

19.

m
17
18

23

49.

'Panghoeloe-panghoeloena sakawfinangwenang ka toret kami, sarta pada nganistakeun ka barang kami noesaroetji; " hanteu ngabinakeun antara noe soetji reudjeung noe djamak, sarta teu nganjarahokeun bedana noe nadjis reudjeung noe bergsih; malah pada ugalijeuskeun panonna ti sabat kami, djadi kami teh dinistakeun di tengah maranehanana. 'Kapala-kapalana di djero nagara teh ibarat kSroed, noe njasaak beunang ngarontok; gawena ngoetjoerkeun ggtih, djeung ngaggmpoer djalma, bawaning ngarah kaoentoengan. 'Ari nabinabina " pada moelas ka maranehanana koe apoe, pamglSngna gapong, djeung
'^

19

20

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! anak-intjoe Israil koe manah kami geus djaradi ibarat tai perak; sakabeh ge djadi tambaga, radjasa, beusi djeung timah di djero pangleboeran geus djaradi tai perak. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah maraneh sakabeh djadi tai perak, koe sabab eta, masing njaho, maraneh koe kami rek dikoempoelkeun ka djgro Jgroesalem. 'SapSrti djalma ngoempoelkeun perak, tambaga, beusi, timah djeung radjasa ka djgro panglgboeran, baris di-

29

panoedjoemnakamaranehananabohong; f aromongna: Kijeu timbalan Goesti Pangeran; padahal Pangeran teu ngandika. 'Djalma eusi tanah habSn neungteuinganan, lakoena roempoes-rampas, pada nganijaja ka noe balangsak djeung ka noe miskin, sarta neungteuinganan ka semah, teu teroes djeung hoekoem. 'Ari kami teh nejangan hidji djalma sabatoer eta noe ngomean tembok, sax'ta asoep ka noe beulah di pajoeneun kami keur pimangpaateun eta tanah, soepaja koe kami oelah toeloes diroeksak; tatapi hidji ge kami teu manggih. 'Mana
''

30

31

JEHESKEL
'

23.
"

903

kami ugoetjoerkeun b6b6ndoe kami ka darinja; maranehanana koe kami dibejakkeuu koe lantaran seuueu wSra kami djalan maranehanana koe kami disina malik ka dirina, lahiran Goesti Pangeran.
''

12

16bar alah batan noe tadi, sarta djinahna ngoengkoelan djinah doeloerna. 'Bogohna ka oerang Asoer deui, bopatibopati djeung pangkat-pangkat, tatanggana, hoeroeng-herang papakeanana, toe'^

a
e

J6s. 5
p.

6.

6 p. 34
10,

10. c p.

44

23.

d SSp. 3:3.
gr

kang toenggang, pada toempak koeda,


13

13:6,

11.

J6r.

23:31.

p.

13

5.

p.

9:10; 21 :31.

nonoman matak rSsep kabeh. 'Seug koe kami katingali, jen eta geus nganadjisdiri doewanana lakoena sadjalan. 'Tidinja Oholiba teh nambahan deui djinahna. Hidji waktoe eta nendjo djalma

PASAL

keun

23.

14

Aja
3

deui pangandika Pangeran ka ka-

oela, kijeu

Adam!

doeng. djarinahna keur mangsana ngora; di dinja soesoena dirameusan, djeung di dinja hoeloe soesoe kaparawananana ditjotjoo. 'Ari ngaranna, noe ggde Ohola, djeung doeloerna Oholiba. Tidinja pada dipihoekoem koe kami, sarta pada ngadjoeroe anak lalaki djeung anak awewe. Ari moenggoeh ngaranna, Ohola teja Samaria, djeung Oholiba teja Jeroesalem. 'Geus kitoe Ohola teja djinah, keur dipihoekoem koe kami; ari eta teh bogoheun ka kanjaahna, " ka oerang Asoer, tatanggana; 'nja eta papakeanana biroe langit, bopati-bopati djeung pangkatpangkat, nonoman matak res6p kabeh, toekang toenggang, pada toempak koeda. 'Pek ngahabSndjinahna ka dinja,ka sakabeh oerang Asoer noe aroentjoel; djeung saha-saha noe koe manehanana dipikabogoh, koe sakabeh brahala eta mane-

pangandikana 'Eh, auak aja doewa awewe, anak sain'Toeloej pada djinah di MSsir,
:

15

le

17

18

19

20

banana nganadjiskeun diri. 'Malah djinahna keur di Mesir teja * koe manehanana hanteu ditinggal; karana oerang
M6sir geus ngargdeng reudjeung, keur manehanana ngora, sarta eta geus pada njotjoo hoeloe soesoe kaparawananana, djeung geus pada ngamonjah-monjah djinahna ka manehanana. 'Sabab kitoe noe matak manehanana koe kami diselehkeun ka leungeun kanjaahna, ka leungeun oerang Asoer, noe dipikabogoh koe manehanana. 'Nja eta seug pada moekakeun oratna; ari anakna lalakiawewe teja koe eta dibarawa, sarta djinisna dipaehan koe pgdang seug mane;

21

beunang ngagambarkeun dina biroepa oerang Kasdim, digambarna koe ontan; 'tjangkengna make saboek, hoeloena make koeloek boreleng, patoetna satrija kabeh, roepa oerang Baboel, tanah Kasdim, tanah asalna. 'Barang katendjo koe panonna, harita ge bogoheun ka dinja; ^ toeloej ngoetoesan ka dinja, ka tanah Kasdim. 'Geus kitoe oerang Baboel daratang ka manehanana, ka enggon bobogohan, sarta pada nganadjiskeun ka manehanana koe djinahna, djeung eta nganadjiskeun diri lantaran oerang Baboel; toeloej bos6n hatenaka oerang Baboel teh. 'Djadi Oholiba teh nganjatakeun djinahna, djeung moekakeun oratna, noe matak manah kami teh bosgn ka dinja, sakoemaha manah kami tadi bosen ka doeloerna teja. 'Tatapi eta mingkin rosa djinahna; ras inggteun ka djamanna ngora, basana djinah di tanah Mesir teja. 'Seug bogo^ heun ka sakoer ponggawa oerang M6sir, noe awakna saperti awak kalde, djeung tji-kamana saperti tji-kama koeda. 'Djadi maneh teh malikan karoetjahan maneh keur mangsa ngora, basa oerang Mgsir njotjoo hoeloe soesoe maneh, koe karana soesoe kangoraan maneh teja.
lalaki
lik,
''

a 2Eadj. 15:19; 17:3;


c p. 16
:

p.
:

16

28. 6 2 Radj.

17:4.
:

51.

2 Eadj. 16

7. e p.

16

29. f\y. 16
!

26.

22

10

11

hanana kakongaskeun ka sasama awewe, doemeh oerang Asoer geus pada ngeunakeun hoekoeman ka manehanana. 'Hal kitoe katendjo koe Oholiba, doeloerna teja; parandene eta bogoh deui.

23

eh Oholiba kijeu timMasing ngabalan Goesti Pangeran " kami rek ngageuingkeun njahokeun, kanjaah maneh, sina ngamoesoeh ka maneh, sakoer noe koe hate maneh dipikabosen teja; sarta koe kami rek didaratangkeun, sina ngamoesoeh ka maneh ti sakoeriling: 'nja eta oerang Baboel djeung sakabeh oerang Kasdim, Pekod, Soa djeung Koa, dibargngan sakabeh oerang Asoer, nonoman matak r6s6p, bopati-bopati djeung pangkat-pangkat
eta,
:

Koe sabab

904

JEHESKEL
34

23.

sakabeh, satrija toer katjeloek, taroem24

matak soewoeng. 'Koe maneh etakoediinoem^ djeung disgrotkeunana, sarta bglingna koe maneh bakal dilamotan, djeung soesoe maneh koe maneh bakal dibgtotan; karana kami noe ngandika, lahiran Goesti Pangeran. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pange"*

pak koeda sakabeh. 'Ari eta teh bakal pada ngadatangan ka maneh, make pakarang, kareta djeung roda, sarta mawa koempoelan bangsa-bangsa, kgpSng,
djeung tameng, sarta balakoetak bakal pada masang, ngaroeroeg ka maneh ti sakoeriling; sarta kami bakal njelehkeun hoekoem ka darinja, seg pada ngahoekoeman ka maneh noeroetkeun hoekoem maranehanana.'Djeung kami bakal ngeunakeun kasaregepan kami ka maneh, noe matak eta teh pilampaheunana ka maneh make sewot; bakal ngarampoengkeun iroeng djeung tjeuli maneh; sarta sesa maneh bakal tinggolepak koe pgdang anak maneh lalaki-awewe koe eta bakal dibarawa, sarta sesa maneh bakal
; ;

doe

35

ran: Sapedah kami, sarta


dipitjeun neh, noe

maneh mopohokeun ka kami koe maneh geus ka toekangeun tonggong ma'^

25

matak maneh sabalikna koe:

doe nanggoeng karoetjahan maneh djeung kalatjoeran maneh. o p. le 37.


6 p. 16
;

39. c p. 16

39.

p.

24

14. e 1 Kadj.

14

9.

36

26

dil6boer koe seuneu. 'Samalah eta * bakal ngarangsadan papakean maneh,

37

27

djeung njarokot rarangken maneh noe moelja. 'Sarta kami rek ngeureunkeun karoetjahan maneh, dileungitkeun ti maneh; kitoe deui djinah maneh ti tanah M6su- teja djadi maneh moal njengkat;

keun deui panon ka


28

darinja, sarta

ka

38

MSsir teh maneh moal inggt-inggt deui. 'Karana kijeu timbalan Groesti Pangeran: Masing nganjahokeun, maneh koe kami rek diselehkeun ka leungeun djalma noe dipikageuleuh koe maneh, ka leungeun djalma noe dipikabosen koe hate maneh
'Ari

39

29 teja.

pilampaheunana ka maneh
djeung bakal njarokot
40

make

geuleuh,

30

beunang katjapean maneh, " sarta maneh ditinggalkeun satarandjang nja salanggoetoer, wani tembong orat djinah maneh, djeung karoetjahan maneh, sarta kalatjoeran maneh. 'Noe matak maneh
rek dikitoekeun, nja tina sabab maneh djinah, noeroet ka bangsa kapir, doe41

LadjSng Pangeran nimbalan ka kaoela Eh, anak Adam " koemaha maneh rek ngabeneran ka si Ohola djeung ka si Oholiba teh % Anggoer koe maneh here njaho ka diuja kagiroekan lampahna. 'Karana pada ngaranjed, djeung leungeunna gStihan; ari ngaranjedna ka brahala-brahalana samalah anak-anakna, * beunangna ngadjoeroekeun pikeun kami teja, koe maranehanana disina njorang seuneu, keur hakaneun brahalana. 'Djeung deui kijeu lampahna ka kami: pada " nganadjiskeun kasoetjian kami dina poe eta keneh, djeung pada nganistakeun sabat kami ongkoh. 'Karana ari geus ^ mareuntjit anak-anakna adjang brahala-brahalana, seg arasoep ka kasoetjian kami dina poe eta keneh baris nganistakeun eta; tah, kitoe lampahna di djero gedong kami. 'Katoeroeg-toeroeg eta sok nitahan ngala djalma ti noe djaoeh, anoe didatangan oetoesan teja sarta, doemadakan, eta teh daratang; ngageuwat maneh mandi, " disipat
:

31

32

33

meh maneh nganadjiskeun diri koe lantaran brahala-brahalana. 'Maneh ngalakonan djalan doeloer maneh teja; noe matak loemoer eta koe kami rek dipaparinkeun ka leungeuo maneh. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran Maneh koedoe nginoem loemoer doeloer maneh, noe djSro nja gede teja; seug maneh djadi seungseurikeuneun djeung pojokeun, da ggde eusina. 'Maneh Bngkepinoeh koe mabok djeung koe kasoesahan, da ari loemoer doeloer maneh Samaria teja nja loemoer matak mS16ng6k djeung
:

42

panon, sarta ngahijasan diri, ngahormat eta. 'Gek maneh dijoek dina randjang moelja, djeung di hareupeunana aja medja beunang njawiskeun, ^ sarta koe maneh geus diteundeunan seuseungitan kami djeung minjak kami. 'G6r sora ngagoeroeh noe soekan-soekan di manehanana; sarta bareng djalma noe kaasoep manoesa noe loba, didaratangkeun
deui pamabokan ti tSgal 16ga; seg eta teh pada mere geulang ka leungeun noe doewaan, kitoe deui makoeta moelja ka sirahna. 'Geus kitoe kami nimbalan hal eta noe rerempo bawaning ngaranjed: Ajeuna sina pada milampah djinah bae ka eta; kitoe deui eta seg bae. 'Toeloej

43

44

JEHESKEL
pada ngasoepau ka eta, sakoemaha ngasoepan ka dajang; kitoe ngasoepanana ka si Ohola djeung ka si Oholiba, awewe noe roetjah teh. 'Tatapi djalma balgngr, DJa eta noe pingahoekoemaneuu ka noe doewailn, noeroetkeun hoekoem awewe noe ngaranjed sarta hoekoem awewe noe ngoetjoerkeim g6tih; sabab doewanana teh awewe noe ngaranjed, djeung leungeunna g6tihan. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran Kami rek nginditkeun hidji wadya, ngaroeroeg ka maran ehanana; sarta doewanana koe kami
''
:

24.

905

45

sakali koe toelang-toelang ti handapeunana sina ngagolak katjida malah toelangna ge koedoe datang ka asak di a JC>r. 52 4. 6 p. 17 2. c p. 2 7. dj6r0na. Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Pitjilakaeun " nagara noe hoetang gfitih teh, nja eta daloeng noe tai-hijangan, sarta tai-hijangna hanteu
; ;
: : :

46

47

48

49

rek diselehkeun, sina dibingbangkeun, djeung sina djadi rajaheun. 'Sarta wadya teh bakal pada maledogan ka maranehanana koe batoe, bari pada motong ka maranehanana koe pgdangp6dangna; ari anakna lalaki-awewe koe eta bakal dipeuntjitan, djeung imahna dihoeroean koe seuneu. 'Djadi kami teh rek ngeureunkeun karoetjahan, dileungitkeun tina tanah, soepaja awewe noe loba meunang pangwarah^ sina oelah marigawe sapgrti karoetjahan maraneh. Sarta eta teh bakal pada nSmpoehkeun ka maraneh karoetjahan diri maraneh, djeung maraneh bakal nanggoeng dosa brahala maraneh teja; harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Goesti Pangeran. a p. 20 4; 22:2.
''
'

'

i 4
:

p.

16

20,

21.
:

p.
19.

22

8.

d
1

J6s. 57
:

5.

e J6r.

30.

f
:

p. 24.

16

18,

J6s.

15.

p.

16

40.

p. 24

PASAL

24.

daloengna! Ka-loewarkeun sapotong-sapotongna hanteu make dipang7 lotgrekeun. 'Karana ggtihna aja di dj6rona diteundeunna koe eta kana batoe tjadas bolenang, hanteu dikoetjoerkeun kana taneuh sangkan dirimboenan koe 8 pSlgdoeg. "Soepaja ngadatangkeun wSra baris ngeunakeun balgsan, noe matak eta gStihna koe kami diajakeun dina batoe tjadas bolenang, oelah koengsi 9 dirimboenan. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Pitjilakaeun nagara hoetang getih teh kami ge rek 'Geura lobaan 10 ngaggdekeun seuneuna. soeloehna, hoeroengkeun seuneuna, asakkeun laoekna, sing datang ka adoej koekoeloeban teh, djeung toelang-toelangna Geus kitoe daloengna teun11 sina Igboer. deun dina roehakna kosong, soepaja djadi panas, djeung roehaj tambagana, sina njoeroetjoed kanadjisanana anoe di djgrona, djeung sina bejak tai-hijangna. 12 'Eta teh njoesahkeun maneh sarta rariwoed, tapi tai-hijangna noe sakitoe lobana teu koengsi bidjil ti dinja; aboeskeun kana seuneu eta tai-hijangna. 13 'Kanadjisan maneh asoep kana karoetjahan; sapedah kami kgrsa ngabSrSsihan
bidjil ti
;

'

deui pangandika Pangeran ka kaoela " dina taoen noe kasalapan, dina boelan noe kasapoeloeh, tanggal sapoe-

Aja
2

ka maneh, * dSmi maneh teu djadi bergsih, noe matak maneh ka-hareupna moal
dibergsihan deui nja kanadjisan, ngpi ka kami geus ngareureuhkeun bgndoe
14

'Eh,anakAdam! toeliskeun koe maneh ngaran poena, nja poe ijeu pisan; radja Baboel ngamimitian ngmpoeh ka Jeroesalem dina poe ijeu pisan. 'Djeung * koedoe make misil ka " bangsa noe mantangoel teh; ari piomongeun maneh ka darinja: Kijeu timbalan Goesti Pangeran Geura petakeun daloeng teja! geura pStakeun, sarta tjaian sakali. 'Koempoelkeun beunang motong kana daloeng, sakoer potongan noe aloes, pingping reudjeung taktak; toelang-toelang beunang milih asoepkeun. "Koedoe njokot ingon-ingon beunang milih; djeung koedoe miroen seuneu
loeh, kijeu pangandikana:
:

kami ka maneh.
;

'Ijeu " kami Pangeran noe ngandika tangtoe tinSkanan, sarta kami dilampahkeun kami tangtoe koe moal moendoer, djeung moal mikawatir, sarta moal handjakal tangtoe eta pada ngahoekoeman ka maneh noeroetkeun djalan maneh djeung noeroetkeun pagawean maneh, lahiran Goesti Pangeran.
; ;

'^

p.
p.

22:2.
7
:

p.

22:24.

p.

22:14.

d
15
16

27.

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! masing njaho, kami ti maneh rek njandak kargsgpan mata maneh^ koe

906
;

JEHESKEL
27 "

2c

17

18

19

20

lantaran balahi tatajn maueh oelah rek aloek-aloekan, djeung oelah rektjeurik, sarta oelah ka loewar tji-panon maneh. Hoemar6goeng ge sing r6rentjepan bae; oelah nandakeun pi-ihatin noe kapapatenan ari sorban maneh beulitkeun dina sirah, taroempah maneh pake dina soekoe, djeung oelah rek " ngaboengkgm biwir; sarta * panganteuran djalma oelah rek dihakan. 'Toeloej kaoela njarita ka djalma-djalma wantji isoek ari wantji boerit pamadjikan kaoela maot geus kitoe isoekna prak kaoela milampah sakoemaha noe ditimbalkeun ka kaoela teja. 'Pok djalma-djalma ngaromoug ka kaoela: - Xaha adjenganmoal ngrangkeun ka koering sadaja pihartoseuuana ka koering. jen adj^ngan milampah kitoe ? 'Ari omong kaoela ka
'

mere bedja ka maneh. 'Dina poean eta soengoet maneh tangtoe boeka bargng djeung noe minggat teja, sai-ta maneh bakal mitjatoer. * djeung moal bisoe deui. Kitoe maneh teh ka darinja djadi totonde, " sarta eta tangtoe nganjarahokeun, jen kami t^h Pangeran.
baris
a
p.

33

21. ftp. 33

22. c p. 25

5.

PASAL
2

25.

A ja deui pangandika Pangeran ka ka-^oela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! maneh geura njanghareup " ka

21

darinja: Kaoela didatangan pangandika Pangeran, kijeu pangandikana 'Bedja:

22

keun ka anak-iutjoe Israil: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami rek nganistakeun kasoetjian kami, kamagoengan kasantosaan maraneh, kar^sgpan mata maraneh, djeung noe dipikatineung koe ati maraneh sarta anak maraneh lalaki-awewe, noe koe maraneh geus ditinggalkeun, piraroeboeheun koe pgdang. 'Harita maraneh tangtoe pada milampah sakoemaha noe dipilampah
;

oerang Amon, sarta koedoe ngawgdjang pitjilakaeunana. "Ari piomongeun maneh ka oerang Amon teh kijeu: Geura darengekeun pangandika Goesti Pangeran: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah maneh njgboet * poewas koe p6rkara kasoetjian kami, sabab eta dinistakeun, djeung koe pgrkara tanah Israil, sabab eta diroeksak, kitoe deui koe pgrkara anak-intjoe Joeda. sabab eta laleumpang, asoep ka pangbojongan teja: 'koe sabab eta, masing njaho. maneh koe kami rek diselehkeun ka oerang wetan. baris milik, sarta eta bakal njarijeun kampoeng-kam-

poengna

di

maneh, djeung ngarajakeun

pangtjitjinganana di maneh; nja etapi-

23

24

koe kaoela: moal ngaboengk6m biwir, djeung panganteuran djalma koe maraneh moal dihakan. Sirah maraneh pimakeeun sorban, djeung soekoe maraneh pimakeeun taroempah; maraneh moal aloek-aloekan. djeung moal tjareurik; Lstoening bakal aladjoer koe kadorakaan maraneh, sarta ngahararfigoeng batoer pada batoer. 'Djadi Jgheskel teh ka maraneh ' minangka totonde sakoemaha noe dipilampah koe eta, koe maraneh gngke ditoeroetan; dimanaboekti, harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Goesti Pangeran.
'

.5

"*

a 3 Moesa 13: *5; Mik. 3:7. 6J6r. 16:7. c


(f

p.

37:18.

p.

4:17. e

p.

12: 11.
!

2.5

An maneh teh, anak Adam


mangsa poean kami njandak

safinjana,

maranehananaetakasantosaanana,kaatohankati

2c teja,

moeljaanana, karesepan matana djeung kabeurat atina, anakna lalaki-awewe 'dina poean eta maneh tangtoe didatangan hidji djalma noe minggat,

ngaharakaneun boewah maneh, sarta nja eta pingarinoemeun tji-soesoe maneh. 'Ai-i nagara Raba koe kami rek didjadikeun pakandangan onta. djeung [tanah] oerang Amon rek didjadikeun paranti ngabajak domba; sarta maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedahi maneh emprak-emprakan leungeun, sarta ggdjlag-ggdjlig koe soekoe, ban maneh boengah koe pgrkara tanah Israil teja. tgroes reudjeung ati, bawaning bejak nja ngewa: 'koe sabab eta, masing njaho, ^ kami rek njodorkeun pauangan kami ka loehoereun maueh, sarta maueh koe kami rek diselehkeun, djadi rahajeun bangsa kapir toer maneh koe kami rek dibasmi, dileungitkeun ti bangsa-bangsa, nja maneh rek diggmpoer, dieuweuhkeun ti tanah-tanah; maneh koe kami rek ditoem'^

poer; sarta maneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. a Jtr. 49.
6
p.

36:2. c

p.

21:20. d

p. 6

14.

JEHESKEL
8

26.

907
l)alesan
a
i>.

10

11

Kijeii tinibalan Goesti Pangeran: Sa" Moab djeung Seir ngomong: Geuning, anak-intjoe Joeda teh saroewa djeung bangsa noe lobabae: 'koesabab eta, masing njaho, kanii rek ngabgdahkeun watgs Moab, ti s6m8t nagara-nagara, nja ti n agar a-ii agar ana noe di toengtoengna, kamoeljailn tanah, t6g6s Bet-J6simot, Baal-Mon djeung Kirjataim; 'dibedahkeunana pikeun oerang wetan, barSng djeung oerang Anion; sarta koe kami rek dipaparinkeun baris milik; soepaja oerang Anion teh oelah diinggtinggt deui koe oerang kapir. 'Djeung kanii rek ngeunakeun hoekoeman ka Moab; sarta eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran.

kami maparin
ranehanana.
d
p.

ti

kiuni ka ma:

pedah

35

5.

b 8Cp. 2

5.

c J6r. 47

7.

20

6.

PASAL
Ari
2

26.

geus kitoe, dina taoen noe kasawglas, tanggal hidji, aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! sapedah Tiroes koe hal Jgroesalem njgboet: " Poewas, geus bgdjad eta panto bangsa-bangsa; geus digilirkeun ka aing; aing tangtoe dj6dj6lpinoeh,
ari

itoe

mah

narikolot:

'koe

sabab

eta, kijeu

timbalan Goesti Pange-

a
12

SC'p.

2:8;

p.

35

2.

ran: Masing njaho, kami ngamoesoeh ka maneh, Tiroes! sarta kami ka maneh rek ngadatangkeun bangsa kapir reja pisan, sapgrti laoet ngadatangkeun ombak-ombakna. 'Nja eta tangtoe nga''

13

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah lampah Edom ka anak-intjoe Joeda teh " ngau mal6s-mal6s bae, sarta pada migawe kasalahan g6de dina maralgsna ka dinja, koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Kami sabalikna rek njodorkeun pauangan kami ka
'

roeksakkeun koeta-koeta Tiroes, djeung ngaroentoehkeunpanggoeng-panggoengna; malah kami rek ngeboetkeun p6ledoegna, dileungitkeun ti dinja, sarta nagara teh koe kami rek didjadikeun batoe tjadas bolenang. 'Paranti moekeun djaring, kitoe pidjadieunana di t6-

14

loehoereun Edom, sarta kami rek ngabasmi manoesa djeung sasatoan, dileungitkeun ti dinja; toer koe kami rek disina narikolot ti sem6t Teman; djeung ngpi ka DSdan djalma bakal tinggolepak koe pSdang. 'Sarta kami rek maparin
balfisan
ti

ngaheun
dika
G

laoet;

karana kami noe ngan-

kitoe, lahiran Goesti Pangeran; sarta eta pidjadieun rajaheun bangsa kapir. 'Ari anak-anakna noe aja di darat sarta bakal diparaehan koe pgdang; tangtoe pada nganjahokeun, jen kami
'^

kami ka Edom

teh,

koe lan-

taran oemat kami Israil; nja eta tangtoe pada ngalamj^ahkeun ka Edom noeroetkeun b6ndoe kami djeung noeroetkeun w6ra kami; sarta eta tangtoe pada nganjahokeun dina balgsan ti kami, la35 5. biran Goesti Pangeran. a Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sa15 pedah oerang Pglisti lampahna ngan mal6s bae, sarta maralgsnabanggtpisan, tSroes reudjeung ati, bawaning bejak nja ngewa, pangarahna ngaroeksak, " halejang ngamoesoeh langggng: 'koesabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami rek njodorkeun panangan kami ka loehoereun oerang P6i>.
;

teh Pangeran. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami ka Tiroes teh rek ngadatangkeun N6radja saboekadnesar, radja Baboel, kabeh radja, ti kaler, pimawaeun koeda, kareta, toekang toempak koeda, sarta wadya; estoe bala g6de. 'Anak-anak maneh noe di darat teja koe eta tangtoe dipaehan koe p6dang; djeung bakal njijeun koeta sakoebgng maneh, sarta noempoekkeun baris benteng sakoebfing maneh, kitoe deui masangkeun k6p6ng sakoebgng maneh. 'Ari parantina noemboek koe eta bakal disina noemboekan
''

listi,

sarta

kami

i-ek

ngabasmi eta

10

17

oerang Krete, ngaggmpoer sesa djalma noe di basisir laoet. 'Djadi kami teh ka maranehanana rek ngeunakeun ba16san rosa katjida, make njiksa banggt tangtoe pada nganjapisan; sarta eta hokeun, jen kami teh Pangeran, dimana
"
''

koeta maneh, djeung panggoeng-panggoeng maneh koe eta bakal dibongkaran koe linggisna. 'Tina kalobafln koedana maneh bakal kalipoetan koe p6l6doegna; tina sora noe toempak koeda, sora roda djeung kareta, pag6r tembok
bakal aleundeur, lamoen eta asoep kana lawang-lawang maneh, sa-

maneh

koemaha noe ngasoepan ka nagara noe

90S
11

JEHESKEL

27.

12

13

14

bSdah. 'Eta bakal ngidSk-Bgidgk ka sakabeh loeloeroeng maneh koe talapok koedana; djalma eusi maneh koe eta bakal dipaehan koe p6dang, sarta tihang kasantosaan maneh bakal ngadjoempahk kana taneuh. 'Malah eta bakal pada ngadjarah kamoektian maneh, djeung ngarajah dagaiigan maneh; ari paggr tembok maneh bakal pada ngararoentoehkeun, djemig imah kar6s6pan maneh bakal koe eta dibongkaran; geus kitoe batoe maneh, kai maneh djeung keusik maneh koe eta bakal dikatSngahtjaikeun. 'Sarta kami " rek ngeureunkeun karamean njanji maneh; djeung sora katjapi maneh moal kadenge deui. 'Estoe maneh koe kami rek didjadikeun batoe tjadas bolenang; paranti moekeun djaring, kitoe pidjadieun maneh; hamo maneh didjglSgkeun deui; karana kami Pangeran noe ngandika kitoe, lahiran Goesti Pangeran. a p. 25 s. 6 jes. 23.
:

21

taroeroen kana gorowong, ka djalma djaman baheula; nja maneh teh di6nggonkeun di noe panghandapna di boemi, di noe saroewoeng ti babaheula, dibarSngkeun ka sakoer noe geus toeroen kana gorowong, soepaja maneh oelah dieusian deui; dSmi di tanah djalma hariroep mah kami bakal maparin kamoeljaan. 'Maneh koe kami rek didjadikeun panjingsijeunan, sarta maneh
*=

6ngke euweuh f ana maneh ditejangan, wSleh moal kapanggih deui salalangggngna, lahiran Goesti Pangeran.
;

a Joen. 3:6. 6 Aj.


e.

13. c p. 32
;

23.

dp.

28

8.

J6s. 65

18.

f Djab. 37

36.

PASAL

27.

Aja
deui

deui pangandika Pangeran ka kakijeu

oela,

pangandikana:

'Djeung
"

koedoe ngoetjapkeun njanjian nalangsa hal Titeh,


3

maneh

anak Adam!

c p. 28

22.

d Dan.

37. e J6s.

14:11; Wahj. 18:22.

15

16

17

Kijeu timbalan Goesti Pangeran ka Tiroes Sagnjana, poelo-poelo bakal arojag tina sora maneh roeboeh, samangsa tingharggoeng noe kasabet, samangsa keur boek-b6k maehan di djero maneh. 'Didinja sakabeh ggggden laoet bakal taroeroen ti korsi-korsina, djeung pada ngalaan djoebahna, sarta tjoetjoel-tjoetjoel papakeanana beunang njoelam, bari njandang kareuwasan * gek darijoek dina taneuh, djeung sakeudeung-keudeung ngarendjag, barimglenggkkoehalmaneh. 'Djeung pada nganjanjikeun njanjian nalangsa koe hal maneh, kijeu pipokeunana ka maneh: Amboe-amboe, sakitoe maneh digSmpoer, noe tadina dieusian
:

piomongeun maneh ka Tiroes, noe pernahna di sisi toengtoeroenan ka laoet, soedagar bangsa-bangsa ka salobana poelo: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Eh Tiroes! tjarek maneh: * Aing teh sampoerna nja kaaloesan. 'Watgs maneh aja di tengah laoetan; noe njarijeun maneh geus njampoernakeun kaaloesan maneh. Sakabeh papan maneh njijeunna koe kai djamoedjoe ti goenoeng " S6nir; ti goenoeng Libanon
roes. 'Kijeu
'

18

19

nagara pamoedjian, noe djadi kawasa di laoet, dirina djeung priboemina, " noe pada matak baloewas ka sakoer noe noeroet tjitjing! 'Ajeuna poelo-poelo bakal rareuwaseun keur poean maneh roeboeh; sakoer noesa di laoet bakal pada nj8blak tina panganggeusan maneh. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Dimana maneh koe kami didjadikeun nagara tarikolot, disaroewakeun djeung nagara-nagara noe
ahli laoet,

koe

ngalana kai poetri, didjijeun tihang pikeun maneh. 'Dajoeng maneh noe didjijeun kai pasang ti goenoeng Basan; salimar maneh noe didjijeun kai tjamara ti poelo Kitim, ditarapang koe gading. 'Boeh katji beunang njoelam, boewatan MSsir, noe djadi lajar maneh, baris tjitjiren maneh; law on biroe langit djeung woengoe, boewatan poelo Elisah, noe djadi gggSrgbongan maneh. 'Priboemi Sidon djeung Arwad noe djadi toekang ngadajoeng maneh; djalma palintSr di

20

ten eusian; dimana kami ngoenggahkeun sagara ka maneh, matak maneh kakfi16m koe tjai ggde: 'didinja ''maneh koe kami tangtoe ditoeroenkeun ka noe geus

10

maneh. Tiroes! naroempang di maneh, eta istriman maneh. 'Kokolot GSbal djeung oerang eta noe palintgr naroempang di maneh, poerah ngomean karoeksakan maneh; sakabeh kapal laoet djeung toekang-toekangna naroempang di maneh, baris ngagolangkeun dagangan maneh. Oerang Persi, oerang Loed djeung oerang Poet kaasoep balad maneh, djadi pradjoerit maneh; pada
nja
'

'^

jfiHESKEL
nawingkenn k6p6ng djeung balakoetak di maneh; nja eta pada matak kamoeljaan ka maueh. 'Oerang Arwad djeung balad maneh aja dina loehoer paggr tembok maneh sakoerilmg, sarta oerang Gamad aja dina panggoeng-panggoeng
23

27.

909

11

24

maneh;

pada

nawingkenn

kgpengna

12

dina pagSr tembok maneh sakoeriling; nja eta pada njampoernakeun kaaloesan maneh. 'Oerang Tarsis djadi pa-

25

13

il

15

16

17

18

19

dagang maneh tina kalobaan saroepaning barang; malajarna kana dagangan maneh koe perak, beusi, radjasa djeung timah. "Oerang Jawan, oerang Toebal djeung oerang Mesek, eta djadi toekang balantik maneh; malajarna kana dagangan maneh koe ujawa manoesa djeung barang tambaga. "Anakintjoe Togarma malajarna kana dagangan maneh koe koeda oembal, koeda toenggang djeung bigal. Oerang Dedan djadi toekang balantik maneh; salobana poelo pangdagangna lantaran maneh; pamoelangna gading djeung ki areng, pamajar ka maneh. 'Oerang Sam djadi padagang maneh tina kalobaan djidjijeunan maneh; malajarna kana dagangan maneh koe inten mirah, barang woengoe djeung soesoelaman, kitoe deui koe boeh katji, mardjan djeung widoeri. 'Joeda djeung tanah Israil, eta djadi toekang balantik maneh; malajarna kana dagangan maneh koe tarigoe ^ Minit, koe manisan, madoe^ minjak djeung geutah tamba. 'Oerang Damsik djadi padagang maneh tina kalobaan djidjijeunan maneh, tina kalobaan saroepaning barang; malajarna koe anggoer Helbon djeung boeloe domba ngeplak. Oerang WSdan
*"
' '

moelja djeung gmas. 'Oerang Haran, oerang Kane djeung oerang Eden, soedagar Sgba, Asoer djeung Kilmad, pada djadi toekang balantik maneh. 'Nja eta sakabehna djadi toekang balantik maneh; malajarna koe barang noe araloes, koe haroedoem biroe langit djeung soesoelaman, kitoe deui koe p6ti dieusi soetra-soetra, digSnderan koe tali, sarta parageuh, datang ka pasar maneh. 'Kapal Tarsis minangka kapilah maneh, baris dagang maneh; noe matak maneh teh djSdjSl-pinoeh sarta djadi moelja liwat saking di tengah laoetan.
a d
p.
1

19:1; 28:12. 6
Eadj. 5
:

p.

28:12. c 5 Moesa 3:9.


:

18. e

Wahj. 18

13.

f Hak. 11

33.

26

Ari joeng
ggde;

maneh teh koe toekang ngadamaneh geus diasoepkeun ka tjai maneh teh bSdjad " koe angin ti
di

27

wetan

tengah

laoet. 'Arta-banda

ma-

neh, djeung barang-barang maneh, sa-

28

koer dagangan maneh, toekang kapal maneh, djeung istriman maneh, poerah ngomean karoeksakan maneh, kitoe deui noe ngagolangkeun dagangan maneh, djeung sakabeh pradjoerit maneh, anoe aja di maneh, bar6ng djeung sapakoempoelan maneh, anoe aja di dj6ro maneh, tangtoe pada kaleboeh di tgngah laoet keur poean maneh roeboeh. 'Koe
sora djedjSritan istriman

maneh

pieun-

29

30

deureun sakoer pasisian. 'Djeung sakabeh poerah njSkSl dajoeng, toekang-toekang kapal, djeung sakoer noe ngistriman di laoet, djoet bakal taroeroen ti kapal-kapalna, toeloej narangtoeng di darat; 'bari * pada midangdam koe hal

maneh

tarik

pisan,

sarta dj6dj6ritan

Jawan ti Oesal malajarna kana dagangan maneh koe beusi beudjeung oerang
20

31

21

22

nang neupa, ki amis djeung djaringao, noe asoep dagangan maneh. 'Oerang DSdan djadi toekang balantik maneh; malajarna koe simboet amparan baris toetoempakan. 'Oerang Arab djeung sakabeh gggeden Kedar, eta pangdagangna lantaran maneh; anak domba, domba lalaki djeung badot noe koe eta didagangkeun ka maneh. 'Soedagar SSba
djeung Railma, eta djadi toekang balanmaneh; malajarna kana dagangan loeloegoe saroepaning wawangian, kitoe deui koe saroepaning intgn
tik

32

katjida, djeung pada neundeun taneuh ngSboel dina sirahna, sarta goegoelingan dina 16boe. 'Djeung bakal pada ngagoendoelan diri koe perkara maneh, bari disamping karoeng, sarta pada njeungtjeurikan ka maneh bawaning nj8ri angen, aloek-aloekan kabina-bina. 'Malah keur djgdjgritan eta bakal pada nganjanjikeun njanjian nalangsa koe pgrkara maneh, nja nganjanjikeun hal
'^

33

maneh koe

Saha noe nandingan ka nandingan ka noe katitiwasan di tgngah laoet? 'Koe lantaran dagangan maneh, anoe djoel-djol ti laoet teja, maneh miseubeuhan ka bangsa reja pisan; koe lantaran kalobaan arta-banda
kijeu:

maneh

Tiroes,

910
maueli djeung dagaugan

JEHESKEL

2B.

31

maueh teja, eta maneh ngabeimgharkeun radja-radja noe di boemi. 'Waktoe maneh bSdjad di laoet, dina tjai

maehaneun ka maneh ? Kaboekti maneh


teh manoesa, lain Allah, ari geus di kawasa noe pinjabeteun ka maneh mah. 'Maneh teh pipaeheun sakoemaha paeh ^ djalma noe teu disoenat, koe leungeun djalma nagara sedjen karana kami noe ngandika kitoe, lahiran Goesti Pangeran.
;

noe djgro

teja,

dagangan

10

maneh djeung sapakoempoelan maneh,


35

36

anoe aja di dj6ro maneh, kaleboeh. 'Sakabeh priboemi poelo-poelo pada mgl6ngSk koe hal maneh, djeung radja-radjana pada moeringkak nja boeloe, oelatna karaget. 'Toekang dagang dina pada njektjrek koe hal bangsa-bangsa maneh; eta maneh djadi panjingsijeunan,
<*

J6s. 31 :3. 6
p.

Dan. 5

11, 12. c JSr. 6 19.

23

p.

30

11.

d
11

26:20.

e p.

31:18; 32:

12

sarta
a

maneh teh euweuh salalanggSngna.


Djab.

48:8.
J6r. 51

6
:

Wahj. 18:919.
37.

c J6r.

6:26;

48:37. d

PASAL

28.

13

ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak ka gegedoeg Tiroes: Adam! bedjakeun

Aja

deui pangandika Pangeran

Aja deui pangandika Pangeran ka kakijeu pangandikana: 'Eh, anak maneh koedoe ngoetjapkeun njanjian nalangsa hal radja Tiroes; ari piomongeun maneh ka dinja Kijeu timbalan Goesti Pangeran Maneh noe nggtjap djoemlahna, pinoeh koe kapintgran djeung sampoerna nja kaaloesan. "Di * Eden, taman Allah teja, gnggon maneh;
oela,

Adam!

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah hate maneh angkoeh, sarta maneh njgboetkeun, jen: Aing Allah, aing di-

dangdanan maneh sakoer intgn moelja: jakoet, ratna tjampaka djeung bgrlijan; krisolit, angkik djeung jaspis; nilgm, mirah djeung djamroet; kitoe deui gmas; bangsa terebang djeung bangsing aja di
14

joek dina panglinggihan Allah di tgngah laoet; padahal maneh teh " manoesa,
lain Allah; kari-kari maneh ngangkeuhkeun hate maneh sapgrti manah Allah;
3

maneh, keur poean maneh didjadikeun Maneh teh ibarat moemoekarabinan beunang ngaminjakan, noe ngijoehan; sarta maneh koe kami
eta geus sadija.
'^
'

'sagnjana, angkoh maneh pintgr ti batan Daniel; saniskara noe gaib taja noe kahalangan ka maneh; 'koe lantaran
*

kapintgran maneh djeung koe lantaran kabinangkitan maneh, eta maneh geus njijeun kamoektian keur diri maneh, nja njijeun gmas djeung perak dina doenyabrana maneh; 'koe lantaran kaggdean kapintgran maneh, djeung koe lantaran dagang maneh, eta maneh geus nga-

15

16

djgmbarkeun kamoektian maneh, sarta maneh angkoeh koe kamoektian maneh: 'koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah maneh ngangkeuhkeun hate maneh sapgrti manah Allah teja: 'koe sabab eta, masing njaho, kami rek ngadatangkeun ka maneh djalma nagara sedjen, " bangsa kapir noe
hate

17

geus dipgrnahkeun, diajakeun di goesoetji, djeung maneh koekoerilingan di tgngah-tgngah intgn hoeroeng. 'Maneh satgmgnna nja lalampahan ti sgmet poean maneh koe kami didjadikeun, ngpi ka di maneh kapanggih kagorengan. 'Tina kalobaan dagang maneh, noe matak tgngah maneh datang ka pinoeh koe panganijaja, sarta maneh teh migawe dosa; mana maneh koe kami dinistakeun, dileungitkeun ti goenoeng Allah; sarta maneh, eh moemoekarabinan noe ngijoehan teh! koe kami diggmpoer, disingkirkeun ti tgngah intgn hoeroeng teja. 'Hate maneh angkoeh tina sabab kaaloesan maneh kapintgran maneh koe maneh geus dilglgbar tina

noeng Allah noe

hal tjahja

maneh

eta

maneh koe kami

panglalimna; nja eta tangtoe njaraboet pgdangna, dikeunakeun ka sakoer noe aloes, beunang kapintgran maneh, sarta tjahja maneh koe eta bakal dinistakeun. 'Maneh koe eta tangtoe ditoeroenkeun kana roewangan, sarta maneh pipaeheun sakoemaha noe paeh kasabgt, di tgngah laoet. 'Koemaha maneh rek njgboetkeun, jen: Aing Allah, di hareupeun noe pi'^

18

ditinggangkeun ka boemi, diselehkeun ka hareupeun radja-radja, soepaja narendjo ka maneh. 'Tina kalobaan kadorakaan maneh, koe lantaran kagorengan dagang maneh, noe matak maneh nganistakeun kasoetjian maneh; mana kami ngaloewarkeun seuneu ti tgngah maneh, nja eta seug ngalgboer ka maneh, sarta maneh koe kami didamgl Igboe

JEHESKEL
19

29.

911

dina tanenh, di hareupenn panon sakoer noe nendjo ka maneh. 'Sakabeh noe wawoeli ka maneh di 16bah bangsa-bangsa bakal pada m616ng6k tina hal maneh;
"^

PASAL
Dina

29.

eta maneh djadi panjingsijeunan, sarta maneh teh euweuh salalalangggngna.


o
p.

27

32

2.

Moesa

8.

c 1 Kadj. 6

23.

d
20
21

p.

27: 36.

oela;

Aja deui pangandika Pangeran ka ka'Eh, anak kijeu pangandikana


:

taoen noe kasapoeloeh, dina boelan noe kasapoeloeh, tanggal doewa w61as, harita aja pangandika Pangeran kakaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! maneh geura njanghareup ka Piraon, radja " Mesir, sarta koedoe ngawSdjang pitjilakaeun eta, djeung pitjilakaeun satanah Mesir kabeh. 'Geura

Adam! maneh geura njanghareup ka


22

"

Sidon, sarta koedoe ngaw6djang pitjilakaeunana. 'Aripiomongeun maneh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Eh Sidon! masing njaho, kami ngamoesoeh ka maneh, djeung kami rek ngamoeljakeun andjeun di tSngah maneh; sarta eta *

piomongeun maneh Kijeu Masing njaho, kami ngamoesoeh ka maneh, eh Piraon, radja Mgsir, * naga gSde, noe ngadjapapang di tSngah bangawanna, noe njgboetkeun kijeu: Bangawan aing anoe aing, beunang aing njijeun pikeun
mitjatoer, ari
:

timbalan Goesti Pangeran

tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, samangsa kami geus n623

diri aing!

'Saenjana,

"^

tjatjapek

maneh

rapkeun hoekoeman ka dinja, sarta kami geus njoetjikeun andjeun ka dinja. 'Karana kami ka dinja rek ngadatangkeun pagSboeg djeung lampah ngoetjoerkeun
ggtih di loeloeroeng-loeloeroengna; sarta di djgrona bakal tinggolepak noe kasab6t koe pgdang, anoe ngadatangan ka eta nagara ti sakoeriling; harita eta
5

koe kami rek diterapan kakait_, djeung sakoer laoek bangawan maneh koe kami rek disina raket kana sisit maneh seug maneh koe kami rek dihandjatkeun ti tgngah bangawan maneh, katoet sakabeh laoek bangawan maneh, noe rarak6t dina sisit maneh. 'Toeloej maneh koe kami bakal dipitjeun ka tggal ISga, nja diri maneh djeung sakabeh laoek
;

24

tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Ari anak-intjoe Israil ka-

bangawan maneh; eta maneh piragrageun kana tonggong tggal; moal aja
noe moeloeng, moal aja noe ngoempoelkeun satggesna maneh koe kami dipaparinkeun ka sasatoan boemi djeung ka manoek awang-awang, baris hakaneun. 'Harita sakabeh priboemi M6sir tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, tina sabab eta tadina ngadjadi " iteuk hoe ka anak-intjoe Israil. 'Basa eta njarekel ka leungeun maneh
;

ti

hareupna moal aja deui tjoetjoek matak njoegak, atawa panjotjog matak njgri, sakoer noe sakoeriHngna, noe tadina ngarewaeun ka maranehanana; harita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Goesti Pangeran.
a
J6s. 23
:

''

2,

4,

12. 6 p. 29

6.

25

Kijeu timbalan Goesti Pangeran:

"

Sa7

26

koe kami geus dikoempoelkeun ti bangsa-bangsa, 6nggonna pabalentjar, sarta kami geus njoetjikeun andjeun ka maranehanana di hareupeun panon oerang kapir, didinja eta bakal ngargnggonan tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka abdi kami, ka Jakoeb teja. 'Nja bakal ngarenggonan eta * bari s6nang ati, sarta njarijeun imah djeung njarijeun k6bon anggoer; tangtoe ngargnggonna sSnang ati, samangsa kami geus ngrapkeun hoekoeman ka sakoer noe tadina ngarewaeun ka
Israil

mangsa anak-intjoe

teja, tSs maneh teh pitSs, matak rawek ka maranehanana sataktak-taktakna sarta basa eta naleukeum ka maneh, pek maneh teh potong, matak heuras ka maranehanana satjangkeng-tjang8

maranehanana

ti

sakoeriliugna teja; ha-

rita eta tangtoe

pada nganjahokeun, jen


10

kami teh Pangeran, Allah maraneha-

kengna. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami ka maneh rek ngadatangkeun pgdang, sarta kami rek ngabasmi f manoesa djeung sasatoan, dileungitkeun ti maneh. 'Ari tanah MSsir pidjadieun soewoeng djeung narikolot; harita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, sapedah eta tadina njSboetkeun, jen: Bangawan teh anoe aing, beunang aing njijeun teja. 'Koe sabab eta, masing

912
njaho,

JEHESKEL

30.

kami ngamoesoeh ka maneh djeuDg ka ^ bangawan maneh; sarta tanah M6sir teh koe kami rek didjadi''

11

12

keun tararikolot; nja tarikolot, nja soeti seragt nagara Migdol tSpi woeng, ka Sgwene, sarta bras ka wates tanah Koes. 'Moal disorang koe soekoe manoesa, nadjan soekoe sato ge moal njorang ka dinja, sarta moal di6nggonan opat poeloeh taoen lilana. 'Karana tanah M6sir teh koe kami rek didjadikeun soewoeng, di tgngah sagala tanah noe
'

timbalan Goesti Pangeran: Masing kami ka Neboekadnesar, radja njaho, Baboel, rek maparin tanah MSsir; djalmana noe sakitoe loba koe eta bakal dibawa; ari djaraheunana bakal didjarah djeung rajaheunana bakal dirajah; nja eta teh asoep boeroehan keur baladna.
kijeu
''

20

21

13

14

15

le

saroewoeng; djeung nagara-nagarana pidjadieun saroewoeng di tSngah sagala nagara noe tararikolot, opat poeloeh taoen lilana; sarta oerang Mgsir teh koe kami rek dipabalgntjarkeun, diajakeun di sagala bangsa; nja dipantjawoerakeun, diajakeun di sagala tanah. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Dim ana geus toetoep noe opat poeloeh taoen teja, seug oerang Mesir teh koe kami rek dikoempoelkeun ti sagala bangsa, gnggonna pabalSntjar 'sarta J dibojongna oerang M6sir teja tangtoe koe kami dibalikkeun, bari diparoelangkemi ka tanah Patros, ka tanah asalna; ari di dinja eta pidjadieun karadjaan handap. 'Nja pidjadieun handap alah batan karadjaan noe loba; djeung moal moendjoelkeun maneh deui ngaloehoeran ka bangsa-bangsa; gnjana mah koe kami rek didjadikeun saeutik, sina oelah marentah deui ka bangsa-bangsa. 'Toer eta teh moal djadi deui andglan anak-intjoe Israil, poerah njijeun emoet kana kadorakaan, ari maralik, noeroet ka dinja; sarta eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Goesti Pangeran. a jes. 19 i
;
:

'Kami maparin tanah Mesir teh kalSTgboekadnesar, asoep gandjaran, majar noe koe eta dipigawe ka Tiroes teja, pedah mangmilampahkeun gawe kami, lahiran Goesti Pangeran. 'Dina mangsa eta " kami rek ngabidjilkeun hidji tandoek
pikeun anak-intjoe Israil, sarta maneh teh koe kami rek dipaparin ^ boeka soengoet di t6ngah maranehanana harita eta " tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. a p. 7 i8. 6 p. 30 10.
;
:

c Djab. 132

17.

p.

24

27. f p. 30

8.

PASAL

30.

Aja

deui pangandika Pangeran ka ka-

oela, kijeu

pangandikana: 'Eh, anak

Adam! maneh geura ngawedjang; ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Goes3

J6r.

46:2.
28 30
:

p.

32:2. c Aj.

40:21;
:

p.
p.

38:4.
25
: :

Pangeran: Geura pada midangdam: Adoeh, jioean eta! 'Karana poean teh geus deukeut, estoe geus deukeut poean Pangeran, poean mendoeng; nja eta piwaktoeeun oerang kapir. 'Ari Mgsir bakal kadatangan pedang, djeung di Koes piajaeun kasangsaraan, samangsa di Mgsir roeboeh noe kasarabgt; ari djalmana noe sakitoe loba bakal dibarawa, djeung sagala pademenna bakal diraroentoehkeun. Oerang Koes, oerang Poet, oerang Loed, djeung * sakabeh tjampoeran bangsa, kitoe deui oerang Koeb, sarta oerang tanah pgrdjangdjian, bakal raroeboeh babargngan djeung eta koe lantaran pgti
'

dvg
17
-p.

22, 23, 26. e 2 Eadj. 18


12.

21.

/"

13.

p.

30

6.

i p.

30

7.

p.

16

53.

18

Ari geus kitoe, dina taoen noe katoedina boelan noe mimiti, hidji, harita aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana 'Eh, anak Adam! N6boekadnesar, radja Baboel, geus ngagawekeun baladna padjoeh-likoer,

tanggal

oenggal sirah digoendoelan, djeung oenggal taktak disina babak; tatapi boh radja, boh baladna, ten meunang boeroehan ti Ti-

gawean bangga ka

Tiroes;

19

pagawean noe koe eta geus dipigawe ka dinja. 'Koe sabab eta,
roes,

tina hal

dang. a Joel 1:15. b J6r. 50 37. Kijeu timbalan Pangeran: Sagnjana, piraroeboeheun sakoer noe ngahajeukan ka Mgsir, sarta kamagoengan kasantosaanana bakal toeroen " ti sgmgt Migdol tepi ka Sgwene teja tangtoe pada roeboeh dina eta tanah, lahiran Goesti Pangeran. 'Sarta eta tanah bakal saroewoeng * di tgngah sagala tanah noe saroewoeng, djeung ari nagara-nagarana piarajaeunana di tgngah sagala nagara noe tararikolot. 'Harita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, samangsa kami geus ngajakeun seuneu
:

JEHESKEL
di M6sir, djeuug sakabeh paugbautoena gens dipinggSskeun. 'Dina poean eta piajaeun oetoesan boedal ti pajoeueun kami, taroempak kapal, baris ngareuwaskeun oerang Koes, anoe tjampoleh, sarta piajaeun kasangsaratln di maranehanana, tjara keur djaman MSsir teja; karana, sa6nja-6njana, eta teh pidatangeun. a p. 29 10. j p. 29 12. Kijen timbalan Goesti Pangeran: Sagnjana, kami rek ngeuweuhkenn salobana oerang Mesir, " koe lantaran leungeun Ngboekadnesar, radja Baboel. 'Nja eta djeung balana noe babargngan, * baugsa kapir noe panglalimna, mgngke didaratangkeun baris ngaroeksak eta tanah; tangtoe njaraboet pedangna, dikeu:
:

31.

913

19

koe mendoeng, djeung anak-anakna bakal laleumpang, asoep ka pangdjarahan. 'Tah, kitoe kami mSugke nja nSrapkeun hoekoeman ka MSsir; sarta eta * tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pa:

20

10

11

12

nakeun ka M6sir, wani pada minoehkeun tanah teh koe noe kasabSt. 'Djeung deui " sakoer bangawan koe kami bakal disina saat, sarta tanah teh koe kami bakal dis6rahkeun ka leungeun djalma garoreng; ari eta tanah djeung saeusieusina koe kami bakal disina soewoeng koe lantaran leungeun djalma sedjen nagara; ijeu kami Pangeran noe ngandika.
o
p. 29
:

19. 6 p. 28

7.

c J6s. 19
:

5.

13

14

Kijeu timbalan Goesti Pangeran " Malah kami rek ngagempoer sakoer brahala, djeung ngeuweuhkenn sakoer aallahan ti nagara Nop; sarta moal aja deui ggggden ti tanah Mesir; toerkami bakal ngajakeun pikasijeuneun di tanah Mesir teh. 'Djeung deui nagara Patros koe kami rek disina soewoeng, sarta rek ngajakeun seuneu di nagara Soan,

ngeran. a J6r. 43 12. i p. 32 15. Ari geus kitoe, dina taoen noe kasawSlas, dina boelan noe mimiti, tanggal toedjoeh, harita aja pangandika Pange21 ran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! " leungeun Piraon, radja MSsir, koe kami geus dipotongkeun sarta, saSnjana, moal diboelenan, moal dioebaran, moal make diboengkoes atawa digSnder, sarta moal koewat deui pSdang. 'Koe sabab eta, kijeu 22 njSkSl timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami ngamoesoeh ka Piraon, radja MSsir, sarta kami rek motongkeun leungeunna, nja leungeun noe koewat keneh, sarta noe geus potong; djeung pSdangna koe kami rek disina ragrag ti Sarta * oerang MSsir teh 23 leungeunua. koe kami rek dipabalentjarkeun, diajakeun di sagala bangsa; nja dipantjawoerakeun, diajakeuu di sagala tanah. 24 'Sabalikna kami rek ngoewatkeun leungeun radja Baboel, sarta pSdang kami koe kami rek ditjSkSlkeun ka leungeun
:
'

25

15

djeung nerapkeun hoekoeman ka nagara No.'Malah kami rek ngoetjoerkeun w6ra kami ka nagara Sin, benteng MSsir teja; sarta rek ngabasmi salobana oerang No. iG Eta kami tangtoe ngajakeun seuneu di MSsir; oerang Sin teh bakal sangsara bangSt; nagara No bakal dibedahkeun, djeung nagara Nop [bakal katSmpoeh] moesoeh ti beurang. 'Djalma baroedjang 17 di nagara Awen djeung di nagara PiBeset bakal raroeboeh koe pedang; djeung eusi eta nagara bakal laleum18 pang asoep ka pangdjarahan. 'Djeung deui di nagara Tahpanhes poe teh bakal poek, dimana kami di dinja meunggaskeun pasangan MSsir; sarta kamagoengan kasantosaanana bakal dileungitkeun di dinja; eta tangtoe kalipoetan
'

26

leungeun Piraon mah koe kami rek dipotongkeun, sarta Piraon bakal gegSroengan di hareuj^eun radja Baboel, sakoemaha gSgSroeugan noe kasabSt. 'Saenjaua, kami rek ngoewatkeun leungeun radja Baboel, ari leungeun Piraon mah bakal moerag; sarta eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, samangsa kami njekSlkeun pSdang kami ka leungeun radja Baboel, sarta pSdang teh koe eta dioengkoelkeun ka tanah MSsir. 'Djeung oerang MSsir teh koe kami rek di23abalSntjarkeun, diajakeun di sagala bangsa; nja dipantjawoerakeun, diajakeuu di sagala tanah; harita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran.
eta; ari
a
J6r. 48
:

25.

6 p. 29

12.

PASAL Ari
2
I

31.

geus kitoe, " dina taoen noe kasawSlas, dina boelan noe katiloe, tanggal hidji, harita aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam bedjakeun ka Piraon, radja
!

914
Mesir,
kijeu:
3

JEHESKEL
Maneh
djeuug ka salobana rahajatna, teh mapakan saha dina
13
'

32.

kagedean maneh? 'Masingnganjahokeun, Asoer teja ibarat ki poetri di goenoeng Libanou, * aloes dahanna, djeuug ngaliijeumauaua kawas leuweuug, toer loehoer dedegua, sarta poutjotna aja di autara daoen gomplok. 'Tjai uoe matak

ugagedeau ka dinja, tji-njoesoe noe matak ugadjaugkoeugau ka diuja; waloenganana ugotjor sakoeriliug gnggouua
5

tina hijeumua, pada niuggalkeuu inja. Sakabeh manoek awaug-awaug areunteup dina tangkalna noe ugagoler, djeung sakabeh sato galak araja dinarangrangna. 'Soepaja sakabeh kai sisi tjai oelah aja noe ngaloehoerkeun dgdggna, djeung oelah ugajakeun poutjotna di antara daoen gomplok; kitoe deui soepaja sakoer noe njeuseup tjai oelah aja noe

boga rasa nangtoeng koe maneh tina


kaloehoeranaua; karana kabeh ge geus disSrahkeun kana maot, " ka 6nggon jDaughandapua di boemi, sina tjampoer djeung anak Adam, nja djeung sakoer noe toeroeu kana gorowong.
a
15
p.

dipglak, djeuug ugabidjilkeuu kokotjorauaua ka sakabeh kakaiau tegal. 'Kitoe noe matak dSdggna loehoer ti batan sakabeh kakaiau tegal; djeuug dahanna ngarejaan, sarta poetjoekna marandjaugan tina bawaning loba tjai, mangsana keurngaggdean. 'Sakabehmauoekawangawang njarajaug dina dahanna, djeuug sakabeh sato galak aranakan handapeuu ijoehua, malah sakabeh bangsa galede ngarenggou dina hijeumna. 'Tah, kitoe aloesna koe kagedeauana, koe kapandjangan dahau-dahanna; wantoe-wantoe akarna njanding tjai loba. 'Ari ki poetri di taman Allah teja taja noe uganoe bajahkeun ka eta; ki djamoedjoe teu mapakan dahan eta, djeuug ki tjariugin teu nandingan ijoeh eta sakabeh kakaiau noe di taman Allah teja taja noe mapakan eta dina kaaloesanana. 'Koe kami didamel aloes, dilobakeun dahanna, wani sakabeh kakaiau Eden, sakoer noe di taman Allah teja, pada sirik ka diuja.
"^

28

6.

6 p. 28

7.

c p. 26

20

32

18.

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Keur poean eta " toeroeu ka gnggon noe maot teja, kami ngadamel prihatin; ari tjinjoesoe koe kami ditijoeugan tina hal

djeuug waloenganana koe kami dipggatan, nja tjai noe loba teja dihalangan djeuug deui goenoeng Libanou koe kami disina mesoem tina hal eta, sarta
eta,
;

**

16

sakabeh kakaiau tegal pada katoelalgugan tina hal eta. 'Tina sora pangroeboehua kami ngojagkeun oerang kapir, basa eta koe kami ditoeroenkeun ka enggon noe maot, djeung sakoer noe toeroeu kana gorowong; sarta sakabeh kakaiau Eden, kai Libanon noe pangoentjoelna nja pangaloesua, sakoer noe njeu-

17

p.

30
28

20. b
:

Dan. 4:10. c

p.

17:23; Dau.

12.

d
10

p.

13.

seup tjai, pada kalipoeran di enggon panghandapna di boemi. "Eta oge pada toeroeu djeung manehanana ka enggon noe maot, ka sakoer noe kasabet koe

11

12

eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah maneh loehoer nja dedSg, djeung poutjotna koe eta diajakeun di autara daoen gomplok, sarta " hatena adigoeng koe kaloehoeranaua, 'noe matak eta koe kami diselehkeun ka leuugeun bangsa kapir noe pangkawasana, sina milampah ka dinja sakarep-kargp; koe kami eta geus didjougklokkeun tina kadorakaanaua. 'Seug ditoewar koe djalma sedjen nagara, panglalimna bangsa kapir, bari toeloej dipitjeun; ari dahan-dahanna maroeragan ka goenoeng-goenoeng djeuug ka sakabeh lSbak-16bak, sarta poetjoek-poe''

Koe sabab

18

pSdang; teges sakoer noe djadi leungeunnoe ngarenggou dina hijeumna di tSugah bangsa kapir. a jes. i4:ii, is. Eta maneh, ana kitoe pStaua, tjik mapakan noe maua bangsa kakaiau Eden teh dina kamoeljaau djeung dina kaagoeugan? Saestoena maneh eugke direudjeuugkeun ka sakoer kakaiau Eden, ditoeroenkeun ka Suggou panghandapna di boemi; maneh pingalondjoreun " tjampoer djeung sakoer noe teu disoenat, reudj eung sakoer noe kasabgt koe pSdang. Tah, pikitoeeun Piraon djeung salobana rahajatna, lahiran Goesti Pangeran.
na,
o
p.

32

19.

tjoekua disarSmplakkeun, diajakeun di sakabeh waloengan boemi; djeung saka-

PASAL

32.

beh bangsa noe

di

boemi broel arindit

ri

geus kitoe, dina taoen noe kadoewa-

w61as, dina boelan noe kadoewa-w6-

JEHESKEL
las,

32.

91i

tanggal

hidji,

harita aja pangaiidika


12

Pangerau ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, auak Adam! maneh koedoe ngoetjapkeun " njanjian nalangsa hal Piraon, radja MSsir; kijeu piomongeun maueh ka dinja: Maneh teh di I6bah bangsa kapir oepama singaBgora, djeung maneh teh ibarat * naga dina laoetan; seng maneh njolojong djeung waloengan maneh, sarta maneh ngiroehkeun tjai koe soekoe maneh, djeung ngalgtjekkeunwa:

13

radja Baboel engke ngadatangan ka maneh. Koe lantaran pgdang djalma prawira kami bakal ngaroeboehkeun salobana rahajat maneh; eta sakabehna panglalimna oerang kapir; tangtoe pada ngaroeksakkeun kamagoengan Mgsir, djeung noempoerkeun salobana rahajatna. 'Ma'

lah kami bakal ngagSmpoer sakabeh sasatoanana, dileungitkeun ti sisi tjai g6de; sarta tjai teh moal dikiroehkeun deui

koe soekoe manoesa, nadjan koe soekoe


14

loenganana. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran Saestoena kami ka maneh " rek ngaroengkoejjkeun eurad kami, koe lantaran pakoempoelan bangsa reja pisan sarta maneh koe eta bakal dihandjat4 keun koe djaring kami. 'Toeloej maneh koe kami bakal dipitjeun ka darat, didjeung sakabeh aloengkeun ka tegal, manoek awang-awang koe kami bakal disina eunteup ka maneh, sarta sasatoan saboemi kabeh koe kami bakal disina 5 seubeuh ti maneh. 'Ari daging maneh koe kami bakal diajakeun di goenoenggoenoeng, djeung Igbak-lebak koe kami bakal diparinoehkeun koe kaloehoeran 'Ari tanah maneh ngalenghoj 6 maneh. koe kami bakal ditjaiankoegetih maneh, serek goenoeng-goenoeng, wani sakoer waloengan parinoeh koe getih maneh. 7 Djeung samangsa maneh koe kami dipareumkeun, kami bakal miudinganlangit bentang-bentangna koe kami bakal disoeremkeuU; panon-poe bakal dipindingan koe mega, djeung boelan moal nja'^
'

sato ge moal dikiroehkeun. 'Dina mangsa eta tjaina koe kami rek disina ngorotan, djeung waloenganana rek disina ngotjor sapSrti minjak, lahiran Goesti Pangeran.

15

16

'Dimana tanah M6sir koe kami didjadikeun soewoeng, datang ka soewoeng pisan tanahna, bejak saeusina; dimana kami ngabasmi sakabeh priboemina, nja tangtoe pada nganjahokeun, didinja jen kami teh Pangeran. 'Kitoe oenina njanjian nalangsa teh; tangtoe pada nganjanjikeun eta; anak bangsa kapir noe awewe noe bakal nganjaranjikeun inja; ari noe dipake nganjaranjikeun teh
''

hal

eta, lahiran Goesti


28
:

Mgsir djeung hal salobana djalma Pangeran. a p. 27:2;


12. 6 p. 29
:

3.

c p.
:

12:13; Hos.
</

7
:

12.
/i

p.

39
:

4.

e p.

31

16.

p.

26

1618.

p.

30

11.

p.

33

29.

17

18

angkeun tjaangna. Sakabeh damar noe njaangan di langit koe kami bakal disaroergmkeun tina hal maneh; djadi kami bakal maparin poek ka tanah maneh, 9 lahiran Goesti Pangeran. 'Djeung " kami bakal ngabingoengkeun hate bangsa reja pisan, samangsa kami ngadatangkeun [bedja] karoeksakan maneh ka eta bangsa-bangsa, ka tanah-tanah noe ten ka10 njahoan koe maneh. "Bangsa reja pisan ^ koe kami bakal disina melgngek tina hal maneh, djeung radja-radjana bakal pada moeringkak nja boeloe tina hal maneh, samangsa kami ngabarkeun p6dang kami di hareupeun maranehanana; sakeudeung-keudeung eta bakal ngararendjag, hidji-hidji sijeun koe pati sora11 ngan,keurpoeaninanehroeboeh, 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran Pgdang
8
'

'

19

20

21

Ari geus kitoe, dina taoen noe kadoewa-wglas ken eh, dina tanggal lima welas, harita aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Eh, anak Adam! maneh geura mangdjerat-djgritkeun salobana oerang Mgsir, sarta toeroenkeun, nja eta djeung anak bangsa kapir noe maroelja, ka enggon noe panghandapna di boemi, ka sakoer noe geus toeroen kana gorowong. 'Naha maneh pikargsepeun ti batan saha? Geura toeroen, " ngalondjor djeung sakoer noe teu disoenat. 'Eta bakal raroeboeh tjampoer djeung noe pada kasabet koe pgdang; geus diselehkeun kana pgdang; pek pada ngagoesoer eta katoet salobana rahajatna. 'Ari djalma prawira noe karawasa * bakal pada oeloek salam ka manehanana ti djgro enggon noe maot, kitoe deui ka pangbantoena; geus pada taroeroen, ngalalondjor, sakoer noe teu disoenat, noe pada kasabgt koe pgdang. 'Di dinja aja Asoer djeung sapakoem-

poelanana; astana-astanana aja di sakoerilingna; eta kabeh kasarabgt, raroe-

916
23

JEHESKEL

33.

24

25

koe pedaug. 'Ari astana-astanana geus diajakeun " di noe pangdjgroua dina gorowong, sarta pakoempoelanana aja di sakoeriliug astanana; eta kabeh kasarabet, raroeboeh koe pedang, sakoer noe tadina sok matak baloewas dina tanah djalma hariroep. 'Di dinja aja Elam djeung salobana rahajatna sakoeriliug astanana; eta kabeh kasarabSt, raroeboeh koe pedang; geus pada toeroen hanteu disoenat ka enggon panghandapna di boemi; ari eta tadina sok ^ pada matak baloewas dina tanah djalma hariroep; demi ajeuna njarandang wiwirangna djeung sakoer noe geus toeroen kana gorowong. 'Elam teja geus dibere gnggon tjampoer djeung sakoer noe kasabgt, reudjeung salobana rahaboeli

31

toeroen djeung sakoer noe kasabet; keur pada matak baloewas tina pangawasana seug mareunang era, sarta pada ngalondjor teu disaroenat djeung sakoer noe kasabgt koe pedang, bari pada njandang wiwirangna djeung sakoer noe geus toeroen kana gorowong. Piraon bakal nen'

|
i

32

djo eta sakabeh, sarta kalipoeran tina hal rahajatna noe sakitoe loba; pada pikasabeteun koe p6dang, Piraon djeung sabaladna kabeh, lahiran Goesti Pangeran. Karana kami maparin kabaloewasan ti kami dina tanah djalma hariroep; ari Piraon djeung salobana rahajatna bakal pada dilondjorkeun, ditjampoerkeun djeung sakoer noe teu disoenat, djeung sakoer noe kasabet koe pedang, lahiran Goesti Pangeran. a p. 31 is.
' :

jatna; astana-astanana aja di sakoeriling astana Elam; eta kabeh ten disoenat, pada kasabgt koe pedang; karana

b Jes. 14

p.

31

16. c J6s. 14

15.

rf

p.

26

17.

PASAL

33.

26

27

28

29

matak baloewas dina tanah djalma hariroep; demi ajeuna njarandang wiwu-angna djeung sakoer noe geus toeroen kana gorowong; eta teh geus ditjampoerkeun djeung sakoer noe kasabgt. 'Di dinja aja Mesek, Toebal djeung salobana rahajatna; astana-astanana aja di sakoerilingna; eta kabeh teu disoenat, beunang njabetan koe p6dang; karana tadina sok pada matak baloewas dina tanah djalma hariroep. 'Demi ngalalondjorna hanteu reureudjeungan djeung djalma prawira noe raroeboeh, bangsa teu disoenat, noe toeroenna ka gnggon noe maot mawa parabotna p6rang, sarta pgdangna diteundeunan handapeun sirah-sirahna, ari kadorakaanana tetSp dina toelang-toelangna; karana sok pada matak baloewas, adat djalma prawira dina tanah djalma hariroep. 'Maneh oge Sngke dipinggSskeun, ditjampoerkeun djeung sakoer noe teu disoenat, pingalondjoreun djeung noe pada kasabSt koe pedang. 'Di
tadina sok pada
dinja
aja

Aja

deui pangandika Pangeran ka ka-

oela; kijeu

pangandikana: 'Eh, anak

Adam! maneh geura ngawoeroek ka


anak bangsa maneh; ari piomongeun maneh ka darinja kijeu: Satijap-tijap kami ngadatangkeun pedang ka hidji tanah, seug djalma-djalma eusi tanah eta njokot hidji djalma ti wewengkgran ma3

ranehanana, didjijeun " toekang kemit maranehanana; 'beh eta nendjo pedang teja datang kana tanah, seg uijoep sangkakala, ngingetan ka djalma-djalma; 'geus kitoe aja noe ngadenge sora sangkakala, tapi teu ngagoegoe; toeloej pSdang teh datang, njokot patina: * nja eta gStihna pimalikeun ka dirina. 'Sol's, sangkakala teh kadenge, tapi teu ngagoegoe; getihna pimalikeun ka dirina; dgmi saha-saha noe ngagoegoe mah, ngarahajoekeun patina. 'Sabalikna, lamoen eta toekang kemit nendjo pedang teh datang, tatapi teu nijoep sangkakala, djalma-djalma teu diingetan, toeloej pSdang teh datang, njokot hidji pati ti Igbah maranehanana: nja eta noe ditjokot patina teh mawa kasalahan sorangan, " tatapi ggtihna koe kami tangtoe dipoendoet ti toekang kgniit teja.
'Ari

Edom, radja-radjana djeung

30

sakabeh ggggdenna; geus pada ditjampoerkeun kalawan pangawasana ka sakoer noe kasabgt koe pSdang; eta pada ngalondjor djeung sakoer noe teu disoenat, sarta djeung sakoer noe geus toeroen kana gorowong. 'Di dinja aja bopati-bopati tanah kaler, sarejana, kitoe deui sakabeh oerang Sidon; geus pada

maneh

teh,

anak Adam!

''

maneh

koe kami geus didamgl toekang kemit anak-intjoe Israil; mana maneh koedoe ngadengekeun pangandika ti lambgj kami, djeung koedoe ngingStan ka darinja

JEHESKEL
8

33.

917

tina sabab kami. Satijap-tijap


'

kami nim15

kitoe eta teh tobat, mitjeun dosana, bari

balan ka djalma doraka kijeu: Eh, djalma doraka! maneh teh taugtoe paeh; dgmi koe maneh teu diwoeroek, teu ngingStan ka noe doraka sina mitjeun djalanna: nja eta djalma doraka teh pipaeheun mawa kasalahanaua, tatapi ari getihna mah koe kami tangtoe dipoeudoet ti lermgeun maneh. "Sabalikna, lamoeu djalma doraka teh koe maneh diingetan, sina mitjeun djalanna, sina tobat, mitjeun eta, tapi teu tobat, teu mitjeun djalanna mah: nja eta teh pipaeheun mawa kasalahanana, dSmi maneh mah geus ngaloepoetkeun njawa SOrangan. a p. S 17. 6 p. is is. c p. 3 18.
:
:

seug ngalampahkeun hoekoem djeung kabSngran; 'datang ka noe doraka teh " moelangkeun gade, ngagantian beunangna ngarampas, ngalakonan pikoe'^

koeli kahiroepan, sarta teu migawe kagorengan: tangtoe eta hiroep, moal waka
16

paeh.

17

18

d
10

p.

3: 17.

19

Djeung deui maneh teh, anakAdam! bedjakeun ka anak-intjoe Israil: " Maraneh sok ngaromong, kijeu omong maraneh: SaSnjana koela naranggoeng kamasijatan koela djeung dosa-dosa koela; sarta koela teh * aladjoer koe lantaran eta; pimanaeun koela teh hiroep? 'Be20

11

djakeun ka darinja: Demi hiroepkami!


lahiran Goesti Pangeran, ^ hamo kami teh soeka kana paehna djalma doraka; ari kasoeka kami noe doraka teh tobat, mitjeun djalanna, soepaja hiroep. Geura tarobat! geura tarobat! pitjeun djalan maraneh noe garoreng; karana pinahaoneun maraneh teh paeh, gh anakintjoe Israil?
c p.

'Sakabeh dosana noe geus dipimoal aja noe diemoetkeun ka dinja; ajeuna ngalampahkeun hoekoem djeung kabSngran, noe matak eta pihiroepeun. 'D6mi tjarek anak bangsa maneh mah: f Djalan Goesti hanteu benSr; padahal djalanna sorangan anoe hanteu benSr teh. 'Lamoen noe benSr oendoer tina kabSngranana, migawe kagorengan, tangtoe paeh koe lantaran eta. 'Sabalikna, lamoen noe doraka tobat, mitjeun kadorakaanana, bari ngalampahkeun hoekoem djeung kabgngran mah, nja eta tangtoe hiroep koe hal kitoe. 'Parandene tjarek maraneh mah Djalan Goesti hanteu bgner. Eh, anak-intjoe Israil! kami rek ngahoekoeman ka maraneh, ka hidji-hidji djalma noeroetkeun

gawe

djalanna. a
d
21
p.

p.

18

24. b 1 Kor. 10

12. c p. 18

7,

28.

20:11.

e p.

18:22. f

p.

18: 25.

Jis.

6i:

6.

6 p.

4:17; 24:23.

18:23, 31.

12

Djeung deui maneh teh, anak Adam! bedjakeun ka anak bangsa maneh: Kabgneran djalma noe bener moal ngaloepoetkeun manehanana keur jDoean
'

migawe kamasijatan;

kitoe deui kado-

13

rakaan djalma noe doraka moal matak manehanana titadjong keur poean tobat, mitjeun kadorakaanana sarta noe bengr moal pibisaeun hiroep koe lantaran eta, keur poean migawe dosa. 'Satijap-tijap kami nimbalan ka djalma noe
;

bgner, jen tangtoe hiroep; geus kitoe eta teh * ngandelkeun kabenSranana, sarta migawe kagorengan: sakabeh kabgneranana hamo aja noe diemoetkeun;

il

enjana mah koe kagorenganana, noe dipigawe teja, koe lantaran eta noe matak manehanana pipaeheun. 'Djeung

ma

deui satijap-tijap kami nimbalan ka djalnoe doraka, jen tangtoe paeh; geus

Ari geus kitoe, mangsa kadoewawglas taoenna kaoela djeung batoerbatoer dibarojong, dina boelan noe kasapoeloeh, tanggal lima, " djeboel ka kaoela hidji djalma noe minggat ti Jgroesalem, bebedja kijeu: Dajeuh geus 22katgmpoeh! 'Kalgrgsan panangan Pangeran noempangan ka kaoela, wantji sore, samemeh datang djalma noe minggat teja; * sarta andjeunna geus moekakeun biwir kaoela, ngpi ka datangna eta ka kaoela wantji isoek; djadi biwir kaoela boeka, geus teu bisoe deui ka23 oela teh. 'Ladjgng aja pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 24 "Eh, anak Adam! priboemi eta enggon noe tararikolot dina tanah Israil sok njargboet, kijeu pokna: Ibrahim teja noenggal, sarta diwaris ijeu tanah; ari oerang mah reja pisan; ijeu tanah geus dipaparinkeun ka oerang, djadi warisan. 25 'Koe sabab eta, bedjakeun ka maranehanana: Kijeu timbalan Goesti Pangekalawan ran: Maraneh sok ngahakan getihna, djeung " sok njgngkatkeun panon ka brahala-brahala maraneh, malah sok ngoetjoerkeun ggtih; karah maraneh
'^

'^

918
26

JEHESKEL

34.

27

pikawariseun eta tanah? 'Pedang maraneh noe koe maraneh dipake kategfiran; maraneh migawe kagiroekan, djeung f ngauadjiskeun ka pamadjikan batoer; karah maraneh pikawariseun eta tanah ? 'Bedjakeun koe maneh kijeu ka darinja: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: D6mi hiroep kami! moal gagal sakoernoeaja

" geura ngawSdjang pipangangon Israil; geura ngawedjang ari piomongeun maneh ka darinja, ka sakoer pangangon teh: Kijeu

Adam! maneh
tjilakaeun
;

timbalan Goesti Pangeran: Pibala'ieun


Israil, wSt ngarangon dirina sorangan Naha pangangon lain koedoe ngarangon dombana"? 'Maraneh ngahakan gadjihna, makeanan sorangan koe boeloena, mareuntjit anoe beunang ngalintoehan, tapi teu ngarangon dombana. 'Noe hengker koe maraneh teu dikoewatkeun, noe gering koe maraneh teu dioebaran, noe potong koe maraneh teu diggnderan, noe ngalantrah koe maraneh teu disina balik, sarta noe leungit koe
!

pangangon

28

gnggon tararikolot teja piraroeboeheun koe pedang; ari sakoer noe aja di tegal, koe karai rek dipaparinkeun ka sato, baris hakaneun eta; djeung sakoer noe aja dina benteng-benteng djeung dina goeha-goeha piparaeheun koe pageboeg. 'Ari tanah teh koe kami rek didjadikeun soewoeng matak melSngSk, djeung ^ kamagoengan kasantosaanana
di

bakal dileungitkeun
29

ari

goenoeng-goej

noeng Israil bakal saroewoeng, wani taja noe njorang. 'Harita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, samangsa tanah teh koe kami geus didjadikeun soewoeng, matak melengek, tina hal sakabeh kagiroekanana noe
''

maraneh teu ditejangan; istoening maraneh * njgkel teh ka dinja kalawan kabgngisan djeung kalawan kakgsitan.
5

'Djeung deui eta teh paboejar, tina taja pangangon; sarta geus djadi hakaneun sakabeh sato galak; estoe domba teh pabalgntjar. 'Domba kami kasaroeng
<^

dipigawe.

a p. 24 26. 6 p. 24 27. c J6s. 51 d 3 Moeea 19:26. e p. 18:6. f p. 18:6, g p. 30:6, 18. h p. 34: 27; 35: 4.
: :

2.

11.

30

31

32

33

Djeung deui maneh teh, anak Adam! anak bangsa maneh sok pada mitjamtjamkeun ka maneh pipir bilik-bilik djeung dina lawang imah-imah; pada ngaromong, hidji-hidji djeung batoerna, kijeu pokna: Hajoe, oerang leumpang! oerang dengekeun pangandika noe ka loewar ti Pangeran! 'Toeloej moeroeboel ka maneh koemaha adat djalmadjalma noe moeroeboel; gek darijoek di hareupeun maneh poera-poera oemat kami, bari seug pada ngadengekeun piwoeroek maneh, tapi hanteu dilampahkeun; karana eta teh biwirna njgmoekeun noe bogoh, dgmi atina mah noeroet kana kapgrfitjitauana. 'SaSnjana, maneh koe eta diangken sapSrti kakawihan noe bogoh, anoe aloes sorana djeung ngeunah ngatjapina pada ngadengekeun ka piwoeroek maneh, tapi hanteu dilampahkeun.'Demi samangsa boekti eta, (saSnjana, gngke boekti !) * harita tangtoe pada nganjahokeun, jen aja nabi di tgngah maranehanana. o p. s i i4 i 20 i. 6 p. 2 5.
;
:

sakabeh goenoeng-goenoeng djeung sakabeh pasir loehoer; estoe domba kami pabalgntjar di satonggong boemi, sarta taja noe nanjakeun, soemawonna moen nejangan. 'Koe sabab eta, eh sakoer pangangon! geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran. 'Dgmi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran, moal gagal, sapedah domba kami geus djadi

di

radi rajaheun, sarta domba kami geus djaradi hakaneun sakabeh sato galak, tina taja pangangon, kitoe deui pangangon kami teu nanja-nanjakeun atjan

PASAL
2

34.

A ja deui pangandika

-^oela, kijeu pangandikana

Pangeran ka ka'Eh, anak


:

domba kami, malah pangangon teh ngarangon dirina sorangan bae, teu ngarangon domba kami: 'koe sabab eta, eh sakoer pangangon! geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami ngamoesoeh ka pangangon teh; sarta domba kami koe kami rek dipoendoet ti leungeun maranehanana, djeung maranehanana koe kami rek dieureunkeun ngangon domba; kitoe deui pangangon teh moal ngarangon dirina sorangan deui; malah domba kami koe kami rek dirgboet ti soengoet maranehanana, sarta moal djadi deui hakaneunana. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, ijeu kami koe andjeun rek nanjakeun domba kami,
'^
''

JEHESKEL
12

34.

919

sarta rek diloris. 'Sapgrti pangangon ngaloris goendoekanana, keur mangsa

koeman, misahkeun domba lintoeh reu21

ajana di tgngah dombaua noe paboerautak, nja kitoe kami mgngke ngaloris domba kami, sarta koe kami rek dilalenpaskeuu ti saniskara gnggon ajana dipabalgntjarkeun f keur poean mSn-

22

koe doeng nja angkeub teja. 'Estoe kami rek dika-loewarkeun ti sagala bangsa, nja dikoempoelkeun ti sagala tanali, bari dipoelangkemi sakali ka tanahna sorangan; geus kitoe koe kami bakal diarangon dina goenoeng-goenoeng Israil, diua wahangan-wahangan djeung dina sakabeh gnggon tanah geusanna litjitjing; 'nja diangonna koe kami dina pangangonan aloes, sarta di goenoeng Israil noe laloehoer pipakandanganeunana; di dinja maranehanana pingabarakeun dina pakandaugan ugeunah, sarta bakal diarangon dina pangangonan gSmoek, dina goenoeng-goenoeng Israil. 15 Kami koe andjeun bakal ngangon domba kami, sarta kami koe andjeun bakal ngabarakkeun inja, labiran Goesti Pa16 ngeran. 'Noe leungit koe kami tangtoe ditejangan; noe ngalantrah koe kami tangtoe disina balik; noe potong koe kami tangtoe diggnderan, sarta noe gering koe kami tangtoe dikoewatkeun; sabalikna noe lintoeb sarta noe koewat mail koe kami tangtoe ditoempoer; diangonna koe kami make hoekoeman. 17 'Ari moenggoeh maraneh, domba kami! kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami bakal ngaboekoeman, misahkeun domba reudjeung domba, kitoe deui ka domba lalaki djeung ka badot. 18 'Koetan koe maraneh dikira pgrkara leuleutikan, maraneh njatoean pangangonan noe aloes, wet sesa maraneh njatoean koe maraneh diidSk-idek ongkoh? kitoe deui maraneh nginoem tjai herang, w6t anoe kari koe soekoe ma19 raneh diletjekkeun ongkoh'? 'Ari domba kami karah koedoe njatoean beunang ngidek-ngidgk maraneh, sarta ngarinoem beunang ngaletjgkkeun soekoe maraneh? a J6r. 23 1. 6 3 Moesa 25:43; 1 Petr. 5:3.
13
'J
'

djeung domba koeroe. 'Sapedah sakoer noe halengker koe maraneh dihendelan koe gigir djeung koe taktak, sarta diteunggaran koe tandoek, dataug ka dipabalgntjarkeun koe maraneh, disina ka loewar: 'noe matak kami rek njalametkeun domba kami, sarta moal pidjadieun deui rajaheun; estoe kami bakal

ngahoekoeman^ misahkeun domba reu23

djeung domba. 'Sarta kami bakal ngadggkeun hidji pangangon njangking ka maranehanana; nja eta noe pingango-

24

25

neun maranehanana, " tggSs Dawoed, abdi kami teja; nja eta noe pingangoneun ka maranehanana, sarta nja eta noe pidjadieun pangangon maranehanana. 'Djeung kami Pangeran bakal Allahna, sarta Dawoed, abdi kami teja, noe bakal djadi gegeden di tSngah maranehanana; ijeu kami Pangeran noe ngandika. 'Djeung deui kami ka maranehanana bakal ngadamel * perdjangdjian kasalametan, sarta rek ngaleungit-

keun sato galak tina tanah; noe matak maranehanana ngarSnggon di tggal 16ga bari senang ati, kitoe deui harees di
26

27

''

28

29

Mat.
p.

9
:

36.

p.

33

8.
:

e p. 22

25. /'p. 30

3.

g
20

28

25. h

Mat. 25

32.

eta, kijeu timbalan Goesti ka maranehanana: Masing njaho, kami koe andjeun bakal ngahoe-

Koe sabab

Pangeran

30

leuweung-leuweung. 'Ari eta sakabeh, sarta djeung noe sakoeriling pasir kami, koe kami rek didjadikeun matak berkah; toer kami bakal noeroenkeun hoedjan dina oesoemna, nja piajaeun hoedjan matak berkah. 'Ari tatangkalan kebon " bakal ngabidjilkeun boewahna, djeung ^ boemi bakal ngabidjilkeun hasilna, sarta maranehanana dina tanahna pada sSnang ati; " harita tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, dimana kami geus motongkeun sambilan pasanganana, djeung maranehanana koe kami geus dileupaskeun ti leungeun sakoer noe ngoemawoelakeun maranehanana. 'Sarta maranehanana moal djadi deui rajaheun bangsa kapir, djeung moal dihakan koe sato boemi; istoening pingargnggoneun senang ati, djeung moal aja noe matak reuwas. 'Sarta f kami bakal ngadggkeun pikeun maranehanana hidji Tangkal anoe mashoer, malah maranehanana moal kasorang deui koe langlajeuseun dina djgro tanah, djeung moal njarandang deui wiwirang ti oerang kapir. 'Harita ^ tangtoe pada nganjahokeun, jen kami Pangeran Allahna

920

JEHESKEL

35, 36.

BJarengan ka maranehanana, kitoe deui

maranehanana, nja eta anak-intjoe Israil, djadi oemat kami, lahiran Goesti
31

Pangeran. 'Ari maraneh teja, eh domba kami, eh domba angonau kami! maraneh teh manoesa; djeung kami teh Allah maraneh, lahiran Goesti Pangeran.
''

11

a
36

p.

37:24. 6J6s. 55:3;


:

p.

37:26. c
:

p.

36:30.
:

d Djab. 67
:

7.

e p.

35
:

4.

J6r. 23
:

5.

p. 11

20

38.

h Djab. 100

3; JSr. 23

1.

PASAL
2

35.
12

A ja deui pangandika Pangeran ka ka-'^oela, kijeu ^jangandikana: 'Eh, anak

Adam! maneh geura njanghareup ka * pigoenoengan Seir, sarta koedoe ngaw6djang pitjilakaeunana. 'Ari i^iomongeun maneh ka dinja: Kijeu timbalan Goesti Pangeran Eh, pigoenoengan Seir masing njaho, kami ngamoesoeh ka maneh, sarta kami rek njodorkeun panangan kami ka loehoereun maneh, bari maneh koe kami didjadikeun soewoeng, matak melenggk.'Ari nagara-nagara maneh koe kami rek disina narikolot; estoe maneh teh mengke soewoeng; harita maneh tangtoe nganjahokeun, jen kami
"
:

13

pedah maneh njeboet kijeu: Eta doewa bangsa djeung eta doewa tanah nja aing anoe pibogaeun, tangtoe kamilik koe oerang, masih Pangeran linggih di dinja: 'koe sabab eta, dSmi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran, tangtoe kami ngadamSl noeroetkeun najDsoe maneh djeung noeroetkeun kadengkian maneh, noe koe maneh dilampahkeun ka darinja tina kageuleuhan maneh teja; sarta kami tangtoe nganjahokeun andjeun ka darinja, samangsa kami ngahoekoeman ka maneh. 'Harita maneh tangtoe nganjahokeun, jen koe kami Pangeran kadangoe f sakabeh pangagogoreng maneh, noe koe maneh diomongkeun hal goenoeng-goenoeng Israil, omong noe kijeu teja: Saroewoeng eta teh, geus dipaparinkeun ka oerang baris hakaneun. 'Djadi maraneh teh pada ngagoengkeun sorangan, ngamoesoeh ka kami koe soengoet maraneh, sarta maraneh ngalobakeun omong, ngamoesoeh ka kami; ^ koe kami geus kadangoe.
"^

14

15

teh Pangeran. 'Sapedah maneh teh " langgeng nja ngamoesoeh, sarta anakintjoe Israil koe

timbalan Goesti Pangeran: Dikabeh, maneh koe kami bakal didamgl soewoeng. 'Sakoemaha maneh bareto boengah koe
'Kijeu

mana boengah saboemi

''

hal milik

maneh diwargregkeun
j

woengna

anak-intjoe Israil, tina soeteja, nja kitoe kami mgngke


Seir

ka pangawasa pgdang, keur waktoe eta kabalahian, kenr waktoe toetoeg ka6

ngadamel ka maneh; pigoenoengan


djeung satanah

dorakaan teja. 'Koe sabab eta, demi hiroep kami! lahiran Goesti Pangeran: saenjana, maneh koe kami ditangtoekeun baris getih, sarta getih noe bakal ngoedag-ngoedag ka maneh; pedah maneh teu geuleuh ka getih, noe matak getih bakal ngoedag-ngoedag ka maneh. 'Ari pigoenoengan Seir teh koe kami bakal didjadikeun rehe nja soewoeng;
sarta

pidjadieun soeharita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh

Edom
'

woeng

sakoerilingna;
o
15. 13.
p. 6
2.

Pangeran.
p.

6 25

8.

c l e

Moesa 27: 41
h Njanj. 4 21.
:

25:12,
:

p.
12.

36:11.

i Moesa 35:34;

Djab. 83

f Ob.

J6s. 37: 28.

PASAL
Djeung
"

36.

kami bakal ngeuweuhkeun

ti

dinja

noe njorang djeung noe moelang. 'Ari goenoeng-goenoengna koe kami bakal diparinoehkeun koe djalmana noe kasarabet; sarta noe kasabet koe pedang teh bakal tinglalondjor dina pasir-pasir maneh, dina lebak-16bak maneh, djeung dina sakabeh wahangan maneh. 'Estoe maneh koe kami bakal didjadikeun soe-

teh, anak Adam! ngawedjang ka goenoenggoenoeng Israil; kijeu piomongeun maneh: Eh, goenoeng-goenoeng Israil! geura darengekeun ijeu pangandika Pangeran. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah moesoeh teh njgboet: * Poewas! tina hal maraneh, djeung nj6boet: Pasir

deui

maneh

geura

10

woeng salalanggengna, sarta nagaranagara maneh moal aja noe ngeusian; harita maraneh tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Sa''

lalawas teja geus djadi mihk oerang: 'koe sabab eta, geura ngawSdjang; ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Pedah koe sabab maraneh geus disoewoengkeun sarta diISglSg ti sakoeriling, soepaja maraneh

JEHESKEL
djadi milik sesa bangsa kapir, djeung sabab maraneh naroempang dina biwir taroekang ngomong, djadi kalemekan 4 djalma-djalma: 'koe sabab eta, eh goenoeng-goenoeng Israil! geura darengekeuu ijeu pangandika Goesti Pangeran: Kijeu tirabalan Goesti Pangeran ka goenoeng-goenoeng djeung ka pasir-pasir, ka wahangan-wabangan djeung ka ISbak-16bak, ka sakoer gnggon tarikolot nja saroewoeng, djeung ka sakoer nagara noe tiiseun, noe geus pada dirajahan sarta noe pada dipoepoewas koe sesa bangsa kapir, anoe ti sakoeriling 5 teja: 'koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sagnja-Snjana, kami teh dina sadjgro panas kasaregSpan kami ngandika pitjilakaeun sesa bangsa kapir djeung pitjilakaeun bangsa Edom sakabeh, anoe pada miboga tanah kami " kalawan boengah tgroes reudjeung hate, kalawan ngewa tSroes reudjeung pikir, soepaja sampalanana beunang di6 rajahan. 'Koe sabab eta, maneh geura ngawSdjang hal tanah Israil; ari piomongeun maneh ka goenoeng-goenoeng djeung ka j^asir-pasir, ka wahanganwahangan djeung ka lebak-lebak teh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, kami geus ngandika dina sadjgro kasarSgSpan kami, djeung dina sadjgro wgra kami, sapedah maraneh njaran7 dang wiwirang ti oerang kapir; 'koe sabab eta, kijeu timbalan Goesti Pangatjoengkeun pangeran: Ijeu kami nangan kami: moal gagal eta bangsabangsa noe ti sakoeriling maraneh teja 8 tangtoe pada njandang wiwirangna! 'Demi maraneh mah, eh goenoeng-goenoeng Israil! maraneh teh mengke dahanan,
'^

36.

921

12

ngargkahau djeung baranahan; sarta maraneh koe kami rek disina dignggonan tjara ka toekang-toekang; malah kami bakal ngoetamakeun ka maraneh alah batan tadi; harita maraneh tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Koe kami dikSrsakeun mSngke di maraneh aja deui manoesa loemakoe, tgggs oemat kami Israil; nja eta mgngke boga waris ka maneh, sarta maneh
tangtoe djadi mihk eta; djeung maneh teh ka-hareupna moal djadi deui lantaran eta kalapoeran anak. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sapedah itoe ngaromong ka maraneh, jen: Maneh teh sok ngahakan manoesa, djeung maneh teh djadi lantaran bangsa maneh kalapoeran anak: 'koe sabab eta, maneh moal deui-deui ngahakan manoesa, djeung maneh teh ka bangsa maneh moal matak deui titadjong, lahiran Goesti Pangeran. 'Sarta koe kami moal diidinan maneh ngadenge deui pangawiwirang oerang kapir, djeung maneh moal njandang deui kahinaan ti bangsa-bangsa, toer maneh teh ka bangsa maneh moal matak deui titadjong, lahiran Goesti Pangeran.
(I

13

15

p.

2,

3.

6 p. 26
:

2.

c
5.

Ob. 12. d

p.

20

5,

6,

15, 23. e 5

Moesa 30

3,

16
17

18

sarta
9

maraneh teh mgngke boewahan


19

10

11

keur oemat kami Israil; karana geus deukeut pimaroelangeunana. 'Karana, masing njaho, kami mgngke hade ka maraneh, djeung kami mengke majoen deui ka maraneh, sarta maraneh tangtoe dipigawe djeung tangtoe disSbaran deui. 'Toer kami mSngke ngalobakeun manoesa di maraneh, saanak-intjoe Israil kabeh; ari nagara-nagara bakal diareusian deui, djeung sakoer noe tarikolot bakal didjelggkeun deui. 'Estoekamidi maraneh " mSngke ngalobakeun manoesa djeung sasatoan; tangtoe pada

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana 'Eh, anak Adam! keur mangsa anak-intjoe Israil ngarSnggon dina tanahna, eta pada nganadjiskeun tanahna koe djalanna djeung koe pagaweanana; ari djalanna teja di pajoeneun kami * sapSrti kanadjisan awewe noe keur kotor. Mana " kami ngoetjoerkeun w6ra kami ka maranehanana, tina hal getih, beunang maranehanana ngoetjoerkeun dina tanah, djeimg sabab pada nganadjiskeun eta koe brahalana. 'Sarta maranehanana koe kami
:
'

dipabalgntjarkeun, diajakeun di] sagala bangsa, nja dipantjawoerakeun, diajakeun di sagala tanah eta maranehanana
;

20

21

koe kami dihoekoeman noeroetkeun djalanna djeung noeroetkeun pagaweanana teja. 'Demi geus datang ka oerang kapir, anoe koe maranehanana didatangan, ^ seg pada nganistakeun kana dj6n6ngan kami noe soetji; datang ka oerang kapir pada njgboetkeun maranehanana kijeu: Eta teh oemat Pangeran, pada boedal ti tanah andjeunna. 'Ari kami mah nja ah

922

JEHESKEL
31

36.

koe djenengau kami noe soetji, noe dinistakeun koe anak-intjoe Israil di lebah oerang kapir, anoe koe maraneha22 nana didataBgan teja. 'Koe sabab eta, bedjakeuu ka anak-intjoe Israil teh Kijeu timbalan Groesti Pangeran: Noe matak kami rek ngadamgl kitoe teh, eh anakintjoe Israil f eta lain koe karana maraneh, sategesna koe karana djenengan kami noe soetji, noe koe maraneh dinistakeun di lebah oerang kapir, anoe koe 23 maraneh didatangan teja. 'Sarta kami rek njoetjikeun djenengan kami noe agoeng, noe gens dinistakeun di oerang kapir, noe koe maraneh dinistakeun di tengah maranehanana teja. Harita oerang kapir tangtoe padanganjahokeun, jen kami teh Pangeran, lahiran Goesti Pangeran, dimana kami geus njoetjikeun andjeun ka maraneh di hareupeun panon 24 eta. 'Karana maraneh koe kami rek ditjandak ti sagala bangsa, dikoempoelkeun ti sakabeh tanah, sarta maraneh koe kami rek dipoelangkeun ka tanah 25 maraneh. 'Djeung maraneh koe kami rek dikepretan tjai bgrgsili, noe matak maraneh djadi bgresih tangtoe kami ngabergsihkeun ka maraneh, ngaleungitkeun sakabeh kanadjisan maraneh djeung sa26 kabeh brahala maraneh. 'Sarta maraneh koe kami rek dipaparin hate anjar, J djeung kami rek maparin roh anjar di djero batin maraneh; ari hate bangsa batoe koe kami rek disingkirkeun ti dj6ro awak maraneh, bari maraneh dipaparin 27 hate bangsa daging. Sarta kami rek maparin Roh kami di djero batin maraneh, djeung maraneh koe kami rek disina ngalakonan pikoekoeh kami, sarta maraneh bakal ngestoekeun hoekoem 28 kami, djeung dilampahkeunana. 'Malah maraneh pingSnggoneun dina tanah, noe koe kami dipaparinkeun ka karoehoen cnaraneh teja; sarta maraneh bakal oemat kami, djeung kami bakal Allah 29 maraneh. 'Tangtoe kami njalamgtkeun maraneh ti sakabeh kanadjisan maraneh; sarta kami bakal ngajakeun gandoem, djeung dilobakeunana eta maraneh koe kami '" moal didatangan deui
: !

32

kapir kalakoean patjeklik. 'Didinja maraneh " tangtoe inggt ka djalan maraneh noe garoreng, djeung ka pagawean maraneh noe teu balener teja; sarta maraneh bakal pada ngewa nja beungeut tina hal kadorakaan maraneh djeung tina hal kagiroekan lamj^ah maraneh teja. 'Noe matak kami rek ngadamgl kitoe teh, lain koe karana maraneh, lahiran Goesti Pangeran; eta sing kanjahokeun koe maraneh. Eh, anak-intjoe Israil! masing pada era sarta masing pada wirang tina djalan maraneh. aSMoesa 18:25, 28. 6 S Moesa
15
:

19. c p. 7

8.
;

J6s. 52
^j

5. e

Boem
:

2
i

24.

f 5 Moesa
13
:

9:6.
j.

p.

2S

22.
p.

p.

37

21.

Djak.
I

1.

'

p.
p.

11:19.

37:24; 39:29.

p.

37:23.

m
33

34:29. n Djak. 8:12. op. 16:61; 20:43.

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sa-

mangsa kami ngabgresihkeun maraneh, ngaleungitkeun sakabeh kadorakaan mateja, didinja nagara-nagara koe disina dienggonan, sarta tararikolot tangtoe didjelSgkeun deui. 'Ari eta tanah, noe keur soewoeng

''

raneh

kami tangtoe
noe

31

teja,

'

mengke dipigawe deui, leungitkasoewoenganana, " di hareupeun panon

35

36

sakoer noe ngaliwat; 'wani eta ngaromong: Ijeu tanah, anoe tadi soewoeng, geuning geus djadi sapgrti * kebon Eden; sarta ijeu nagara-nagara, noe tadi tarikolot, nja saroewoeng, nja boekrak-bakrek, geuning geus pada santosa sarta dieusian. Harita sakoer bangsa kapir,
'

'

'"

anoe masih kari sakoeriling maraneh, " tangtoe pada nganjahokeun, jen kami Pangeran noe geus ngadjelegkeun eta noe boekrak-bakrek, sarta geus ngadegkeun eta noe soewoeng. Ijeu kami Pangeran noe ngandika, sarta tangtoe koe kami dilampahkeun. p. 5: 14. 6 J6s. si: 3;
''
<"

p.

28

13. c p. 37

6.

Jr.

31

28. e p. 17

24.

37

38

timbalan Goesti Pangeran: Kijeu Djeung deui ijeu pgrkara kgrsa kami ditgda koe anak-intjoe Israil, soepaja koe kami didamgl ka darinja: kami bakal ngalobakeun maranehanana, mStjah saperti embe-domba. 'Saperti Smbedomba beunang njoetjikeun, nja sapSrti

Smbe-domba

di

Jgroesalem keur mangsa

30

kami bakal ngalobakeun boewah-boewah tatangkalan, kitoe deui hasil lahan; soepaja maraneh oelah niandang deui kahinaan di 16bah
patjeklik. 'Toer
"

aja pesta teja, nja kitoe nagara-nagara noe keur tarikolot teh piparinoeheun koe manoesa, mgtjah sapSrti embe-dom-

ba " sarta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. p. 37 e.


;
:

JEHESKEL

37.

PASAL

37.

11

Hidji waktoe " kaoela ditoempangan panangan Pangeran, sarta kaoela koe andjeunna ditjandak ka loewar, di
Pangeran, bari ladjgng diteundeun di tSngah hidji 16bak; ari eta tell pinoeh koe toelang-toelang. 'Geus kitoe kaoela koe andjeunna ditjandak
djgro

narangtoeng, balad gede teu kira-kira. 'Timbalanana deui ka kaoela: Eh, anak Adam! ari eta toelang-toelang nanda-

keun sakabeh anak-intjoe Lsrail; masing njaho, eta teh sok ngaromong kijeu:
Toelang-toelang koela gararing, pangharepan koela leungit, koela geus pada ditigas. 'Koe sabab eta, geura ngawgdjang; ari piomongeun maneh ka darinja: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Eh, oemat kami! masing njaho, kami rek ngaboekakeun koeboeran maraneh, sarta rek ngahandjatkeun maraneh ti djgro
13

Roll

12

ka eta toelang-toelang, tSpoeng-gelaug; doemadakan, loba katjingoeriling


da,
3

patoelajah dina 16bak; sarta, doe-

madakan, gararing pisan. 'Ladjgng andjeunna nimbalan ka kaoela: Eh, anaketa toelang-toelang pihariroepeun deui? Ari pioendjoek kaoela: Noen, Goesti Pangeran! andjeun noe langkoeng oeninga. 'Timbalanana deui ka kaoela: Maneh geura ngawedjang hal eta toelang-toelang; kijeu piomongeuu maneh ka darinja: Eh, toelangtoelang noe gararing! darengekeun pa-

Adam!

koemaba

14

ngandika Pangeran. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran ka eta toelang-toelang: Masing njaho, kami rek ngasoepkeun roh ka maraneh, toeloej maraneh pihiroepeun. 'Ari maraneh teh koe kami rek dioeratan, sarta kami rek ngadjadikeun daging di maraneh, bari maraneh koe

koeboeran, bari toeloej maraneh koe kami dipoelangkeun ka tanah lsrail. 'Harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, samangsa kami geus ngaboekakeun koeboeran maraneh, djeung samangsa maraneh, oemat kami, koe kami geus dihandjatkeun ti djero koeboeran maraneh. 'Sarta maraneh koe kami rek diasoepan roh kami, noe matak maraneh pihiroepeun, djeung maraneh koe kami rek dipgrnahkeun dina tanah maraneh harita maraneh tangtoe pada nganjahokeun, jen kami Pangeran noe ngandika, sarta koe kami geus di;

lampahkeun, lahiran Pangeran.


a
15 16
p.

3:22. 6

p. 38: 23.

kami ditoetoepan koelit, toer maraneh koe kami rek diasoepan roh, toeloej maraneh pihiroepeun; sarta maraneh * tangtoe pada nganjahokeun, jen kami
7

10

teh Pangeran. 'Prak kaoela ngawedjang, sakoemaha timbalanana ka kaoela teja. Ari geus kitoe, barang kaoela ngawSdjang, der aja sora; sarta, doemadakan, aja lini; heug toelang-toelang teh silihsampeurkeun, toelang ka pada toelangna. 'Beh koe kaoela katendjo, doemadakan, eta teh geus pada oeratan, sarta daging keur djadi, toeloej ditoetoepan koelit saloewarna; ngan tatjan aja roh di djerona. 'Ladjgng andjeunna nimbalan ka kaoela: Maneh geura ngawgdjang kana roh; geura ngawgdjang, anak Adam! ari piomongeun maneh kana roh teh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Eh roh! geura ka dijeu ti noe opat angin, koedoe nijoep ka eta noe dipareuntjitan, sina hariroep deui. Prak kaoela ngawgdjang, sakoemaha timbalanana ka kaoela teja. Seug roh teh datang, asoep ka eta sakabeh, toeloej hariroep, neut
'

17

18

19

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Djeung deui maneh teh, anak Adam! geura njokot sapotong papan keur maneh, pek maneh noelis dina eta kijeu: Pikeun Joeda, djeung pikeun anak-intjoe lsrail, batoerna; toeloej koedoe njokot deui sapotong papan, pek maneh noelis dina eta kijeu: Pikeun Joesoep, papan anoe Epraim, djeung pikeun anak-intjoe lsrail noe loba, batoerna. 'Eta doewa papan seug padeukeutkeun, noe hidji ka noe hidji deui, sina djadi papan hidji; tangtoe djadi hidji dina leungeun maneh. 'Djeung samangsa anak bangsa maneh ngaromong ka maneh, kijeu pokna: " Naha adjengan moal ngrangkeun ka koering sadaja pihartieunana lampah adjgngan noe kitoe teh? 'seg koe maneh djawab: Kijeu timbalan Goesti Pangeran Masing njaho, kami rek njandak papan Joesoep, noe ditjgkgl koe leungeun Epraim, sarta anoe kaom-kaom lsrail, batoerna; seg koe kami rek dirangkgpkeun ka noe hidji deui, nja ka papan Joeda, didja:

924

JEHESKEL
keun, jen kami teh Pangeran,-^' noe njoetjikeun Israil, dimana kasoetjian kami aja di tgngah Israil salalanggSngna.
a
p.

20

dikeun jjaimu hidji; tangtoe djadi hidji dina panangan kami. 'Ari eta doewa papan, ana koe maneh enggeus ditoelisan, koe maneh tjekel koe leungeun di

24

19. 6 p.
;

36

24. c JSs. 11

13.
:

rf

p.

14
6

11.

21

22

23

hareupenn panon maranehanana 'bari mitjatoer ka maranehanana: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Masing njaho, * kami rek njandak anak-intjoe Israil ti pglebah bangsa kapir, noe koe maranehanana geus didatangan, nja rek dikoempoelkeun ti sakoeriHng, bari dipoelangkeun ka tanahna sorangan. Sarta maranehanana koe kami rek didamgl bangsa hidji dina tanah, dina goenoeng-goenoeng Israil; djeungradjahidji bakal ngaradjaan ka eta sakabeh moal djadi deui doewa bangsa, sarta moal pisah deui; moal djadi deui doewa karadjaan. 'Djeung moal nganaradjiskeun maneh deui koe brahalana, atawa koe kanistaanana, atawa koe naon bae kamasijatanana; satSggsna maranehanana koe kami rek disalamgtkeun ti sakabeh pangtjitjinganana, enggonna marigawe dosa, sarta maranehanana koe
;
'

e Jr. 30

p.
i

34
3
p.

p.

48

35.
:

23, 24. f p. 36 Moesa 26 11


:

27.

g p. 34
Kor.

25.
16;

Wahj. 21

3.

20

12; 38

23.

PASAL

38.

Aja

oela, kijeu

deui pangandika Pangeran ka kapangandikana: 'Eh, anak

Adam! maneh geura njanghareup ka


GrOg, tanah " Magog, gegeden Ros, Mesek djeung Toebal, sarta koedoe ngawedjang pitjilakaeunana. 'Ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Eh Gog, gegeden Ros, Mesek djeung Toebal! masing njaho, kami ngamoesoeh ka maneh; 'sarta maneh koe kami rek dibalikkeun, djeung * tjatjapek maneh koe kami rek ditgrapan kakait, bari maneh seug dika-loewarkeun, bareng sabalad maneh kabeh, koeda djeung noe taroempak, " hoeroeng-herang papakean sakabehna, wadya rosa pisan, make kepeng djeung tameng, pada njikep pSdang sakabehna; 'oerang Persi, oerang Koes djeung oerang Poet miloe djeung eta; kabeh make tameng djeung balakoetak; 'oerang Gomer djeung sakabeh barisanana, anak-intjoe Togarma, sisi ti kaler, djeung sakabeh barisanana; bangsa loba pisan noe miloe djeung maneh. 'Geura njadijakeun maneh, sing sadija, nja maneh djeung sakabeh wadya ma-

<=

'^

24

kami rek dibgresihkeun. Tidinja eta bakal oemat kami, djeung kami bakal Allahna. 'Ari Dawoed, abdi kami teja, bakal ngaradjaan ka maranehanana; nja pangangon hidji noe pinjangkingeun ka eta sakabeh; ^toer maranehanana bakal pada ngalakonan hoekoem kami, djeung
''

ngestoekeun jjikoekoeh kami, sarta dilampahkeunana. 'Malah maranehanana pingSnggoneun dina tanah^ noe koe kami dipaparinkeun ka abdi kami Jakoeb, noe dignggonan koe karoehoen maranehanana teja; dina eta pingarenggoneunana, nja diri maranehanana, sarta djeung anak-intjoena, salalanggSngna; ari Dawoed, abdi kami teja, noe bakal djadi gSgeden, njangking maranehanana 26 salalanggSngna. 'Djeung deui kami ka pSrmaranehanana bakal ngadamel djangdjian kasalamStan; nja djadi perdjangdjian langggng ka maranehanana; sarta maranehanana koe kami bakal dipgrnahkeun djeung dilobakeun; malah kami bakal neundeun kasoetjian kami di t6ngah maranehanana salalangg6ngbalandongan kami piajaeun 27 na. 'Djadi di maranehanana, sarta kami bakal Al28 lahna, ari eta bakal oemat kami. 'Harita oerang kapir tangtoe pada nganjaho25
''
'' '

neh, anoe karoempoel ka maneh; sarta maneh noe djadi poerah ngageugeuhna.
8

'Heuleut sababaraha lilana maneh teh bakal disiksa; dina ahir taoen maneh bakal ngadatangan kana tanah, noe djalmana anjar dipoelihkeun tina pSdang, beunang ngoempoelkeun ti salobana bangsa, tjitjing dina goenoeng-goenoeng Israil, anoe pada tarikolot sakitoe

10

lawasna; ari eta teh anjar dika-loewarkeun ti bangsa-bangsa, sarta ngarSnggon sakabehna bari s6nang ati. 'Djoeng ^ maneh teh iudit, bakal ngadatangan sapgrti angin riboet, bakal djadi sapgrti mgndoeng, sgdja ngalipoetan tanah, nja maneh, djeung sakabeh barisan maneh, sarta salobana bangsa noe miloe djeung maneh teja. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran Ari geus kitoe, dina mangsa eta pidatangeun pikir dina hate maneh, nja
:

JEHESKEL
11

39.

925
Israil teja,

'ari

manek teh pibogaeuu pakarepan goreng; piomongeun maneh: Aingdek indit,


''

datang ngaroeroeg ka tanah

lahiran Goesti Pangeran, harita bendoe


19

12

13

ngaroeroeg ka tanah ngaboeliklak; dek ngadatangau ka noe gargnah, noe nggnggonna sSuang ati, sakabehna tjaritjingna teu make koeta, kitoe deui teu toelakan teu pautoan. 'Pikargpeun maneh ngadjarali djaraheim djeimg ugarajah rajaheun; nja dek malikkeun leungeun maneh, dikeunakeun ka tarikolot, noe diarenggonau deui, sarta ka oemat beunang ngoempoelkeun ti oerang kapir, boga ingon-ingon djeung babandaftn, ngargnggonna dina ^poeseur boemi. 'Ari oerang S6ba djeung oerang Dedan, kitoe deui soedagar Tarsis, djeung sakabeh singa-singana, bakal ngaromong ka maneh kijeu: Naha maneh datang teh sSdja ngadjarah djaraheun'? noe matak maneh ngoempoelkeun ijeu wadya maneh, naha kargp ngarajah rajaheun? hajang ngakoet 6mas-perak, hajang mawa ingoningon djeung babandaan, hajang ngadjarah djaraheun gede? a i Moesa io:2;
Wahj. 20
e
:

kami pinaekeun ka pangamboeng kami. 'Karana kami teh ngandika dina sadjgro
kasarggSpan kami, dina sadjSro panas bgbSndoe kami: Sagnja-enjana, dina poean eta bakal pada goemgter rosa pisan dina tanah Israil; 'datang ka laoek laoet, djeung manoek awang-awang, sato leuweung, djeung sakoer noe ngarajap, anoe
tingkarajap dina taneuh, kitoe deui sakabeh manoesa noe aja di boemi, pada

20

21

22

8.
:

6 p. 29

4. c p.
:

23

12.

d Wahj. 20

8, 9.

Djak. 2

4.

f Hak. 9

37.

14

Koe sabab ngawgdjang;


si

eta,

ari

eh anak Adam! geura piomongeun maneh ka


23

GrOg teh: Kijeu timbalan Goesti Paari

ngeran: Dina mangsa eta,

oemat

kami
15

Israil keui*

ati teja,

ngenggon bari senang moal boeroeng koe maneh kasisi ti

tangen.

'Harita

enggon maneh,

maneh pidatangeun ti kaler, nja maneh

goemgtgr bawaning sijeun koe kami; ari goenoeng-goenoeng bakal diroeboehkeun, gawir-gawir bakal aroeroeg, djeung sakabeh koeta di boemi bakal roegroeg. 'Sarta kami bakal njaoer pedang ka sakabeh goenoeng kami, ngalawan Gog, lahiran Goesti Pangeran; eta bakal silih-i^edang batoer pada batoer. 'Djeung kami bakal oeroes-oeroes djeung manehanana koe lantaran paggboeg sarta koe lantaran ggtih; malah manehanana, djeung barisanana, nja eta salobana bangsa noe miloe djeung manehanana teja, * koe kami bakal dihoedjanan hoedjan goentoer pabaoer djeung hoedjan boewah, kitoe deui koe seuneu pabaoer djeung walirang. 'Djadi " kami teh rek nandakeun andjeun agoeng, djeung nandakeun andjeun soetji, sarta nganjahokeun andjeun ka hareupeun panon salobana oerang kapir; harita eta tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran.
c p. 39

djeung salobana bangsa noe miloe djeung


16

a Hak. 7:22. b Djab. 11 :G; Wahj. 20:9.


:

maneh, pada toempak koeda sakabeh, wadya gede, nja balad rosa pisan.'Djoeng maneh teh indit, ngaroeroeg ka oemat kami Israil, tjara mendoeng, sedja ngalipoetan tanah. Dina ahir djaman piboektieunana; didinja maneh koe kami

6.

7.

PASAL
Djeung
deui

39.

maneh

teh,

anak Adam!

17

18

bakal didatangkeun ka tanah kami, soepaja oerang kapir pada nganjahokeun ka kami, dimana kami geus njoetjikeun andjeun ka maneh, Gog, di hareupeun panon maranehanana. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran Nja maneh pisan noe koe kami diandikakeun ti djaman baheula, koe lantaran abdi kami, nabi-nabi Israil, anoe pada ngawSdjang di djaman eta, mangtaoen-taoen, jen maneh teh koe kami bakal didatangkeun, ngaroeroeg ka maranehanana. 'Demi geus kitoe, dina poean eta, samangsa Gog teh
:

geura ngawgdjang deui pitjilakaeun Gog; ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: " Eh Gog, ggggden Ros, Mesek djeung Toebal! masing njaho, kami ngamoesoeh ka maneh; 'sarta * maneh koe kami rek dibalikkeun, bari seug disoeroengkeun nja maneh teh rek disina indit ti sisi ti kaler, didatangkeun ka goenoeng-goenoeng Israil. 'Geus kitoe gondewa maneh koe kami rek ditgpak, tjoel ti leungeun maneh kentja; sarta djamparing maneh koe kami rek disina ragrag ti leungeun maneh katoehoe. 'Maneh piroeboeheun dina goenoeng-goenoeng Israil, nja ma;

926
neh,

JEHESKEL
14

39.

djeung sakabeh barisan maneh, sai'ta bangsa-bangsa noe miloe djeung maneh teja; " seg maneh koe kami rek dipaparinkemi ka manoek bangsa njamb6r, sakoer noe djangdjangan, kitoe deui ka sato galak, baris hakaneun. 'Maneh bakal ngadjojarak dina tonggong t6gal; karana kami noengandika, lahh-an Groesti Pangeran. 'Malah kami bakal ngadatangkeun " seuneu ka Magog, kitoe deui ka sakoer noe ngarenggonan poelo-poelo senang ati; sarta etatangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran. 'Ari djengngan kami noe soetji koe kami bakal dinjahokeun di tengah oemat kami Israil; djeung kami moal ngidinan djenengan kami noe soetji dinistakeun deui sarta oerang kapir tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, noe leuwih soetji, djoemg'^
;

15

iG

17

ngng

di Israil. 'Sa6njana,

mSngke boekti,

10

tangtoe tinekanan, lahiran Goesti Pangeran; f nja eta teja poean noe koe kami geus diandikakeun. 'Tidinja priboemi nagara-nagara Israil piboedaleun, pada mii'oen seuneu, ^ ari noe dipake soeloeh pakarang, nja eta tameng djeung kepeng, gondewa djeung djamparing, kitoe deui iteuk leungeun djeung toembak; ari pimiroeneunana seuneu koe eta lilana toedjoeh taoen. 'Moal ngarala soeloeh ka tegal, djeung moal naroewar leuweung; karana pimiroeneunana ti seuneu teh koe pakarang; djeung bakal pada ngadjarahan anoe ngadjarahan ka maranehanana, sarta bakal pada ngarajahan anoe ngarajahan ka maranehanana, lahiran Goesti Pangeran.
''

18

19

andjeun, lahiran GoestiPangeran.'Djeung bakal pada misahkeun sababaraha djalma, dibakoekeun ngaronda tanah; ari eta toekang ngaronda dibahanan poerah ngoeboeran sakoer noe masih kari dina tonggong tanah, malar ngabergsihan tanah; satoetoep noe toedjoeh boelan teja, seg eta bakal pada ngadongdon. 'Ana toekang ngaronda teh keur oedar-idgr dina tanah, beh saoerang nendjo toelang manoesa, heug di pSlebah dinja eta bakal ngadegkeun hidji tetenger, nepi ka dikoeboerna koe toekang ngoeboer ka lebak Gog sarahajatna teja. 'Samalah piajaeun hidji nagara, ngaran Hamona. Tah, kitoe pingabSrSsihaneunana tanah. Djeung deui maneh teh, anak Adam! kijeu timbalan Goesti Pangeran: Maneh geura nitah ka manoek-manoek, sakoer noe djangdjangan, sarta ka sakabeh sato galak, kijeu: " Geura koempoel, hijap ka darijeu, ngarijoeng ti sakoeriling kana koerban kami, beunang kami meuntjitan adjang maraneh, koerban rosa dina goenoeng-goenoeng Israil; kop maraneh njatoe laoek djeung ngarinoem gStih. 'Hakan koe maraneh daging djalma i^rawira, sarta inoem getih gegSden-gegeden boemi, domba lalaki, anak domba djeung badot, sapi lalaki beunang ngalebSng di Basan sakabeh. 'Maraneh pinjatoeeun gadjili datang ka seubeuh, djeung pinginoemeun ggtih datang ka mabok, nja eta koerban kami,

i |

beunang kami meuntjitan adjang ma20

raneh. 'Tangtoe maraneh sareubeuh ngarijoeng medja kami, koe koeda djeung

p.

38
:

2,

3.

6 p. 38

4.

c p. 29

5.

p.

32

4.

c p.

38 22. f p. 38:18, 19.

g Djab. 46:10.^

JSr.

30:16.
21

11

12

13

Ari geus kitoe, dina poean eta kami ka si Gog teh rek maparin Snggon di dinja, geusan koeboeran di Israil, t6g6s lebak djalma noe njarorang, wetaneun laoet; ari eta teh njalongtjongan ka noe njarorang; seg di dinja bakal pada ngoeboeran eta Gog djeung salobana rahajatna, sarta pada njSboet: Lgbak Gog sarahajatna. 'Ari anak-intjoe Israil pingoeboereunana malar ngaberesihan tanahna, lilana toedjoeh boelan. 'Ari noe pingoeboereunana, djalma saeusi tanah;
sarta

22

23

matak maranehanana kakongas-

keun, keur poean kami ngamoeljakeun

noe taroempakna, koe djalma prawira djeung sakabeh pradjoerit, lahiran Goesti Pangeran. Sarta kami * ka oerang kapir bakal nganjatakeun kamoeljaftn kami; djeung sakabeh oerang kapir bakal narendjo hoekoeman kami, noe koe kami didamel, kitoe deui panangan kami, noe koe kami dikeunakeun ka maranehanana teja. 'Harita anak-intjoe Israil tangtoe pada nganjahokeun, jen kami teh Pangeran, Allah maranehanana, ti sgm6t poean eta ka-hareupkeun. 'Ari oerang kapir teh tangtoe pada nganjahokeun, " anak-intjoe Israil pangdibojongna teja nja tina kadoraka^nana, sabab pada noe matak migawe salah ka kami,
'

''

JEHESKEL
kami meungpeuuiin pameuuteu kami ka maraneliauana, sarta koe kami pada ka moesoeh-moesoehua, diselehkeuu
24
3

40.

927

bloek sakabeh roeboeh koe pSdang. Ka'

mi paugmidamSl kitoe ka maraneliauana


noeroetkeun kanadjisanana djeung noeroetkeun kamasijatanana; sarta kami meungpeunan pameunteu kami ka maranehanana. a wahj. 19 17, is. 6 p. ss 23.
:
:

saperti bangoen nagara, sabeulah ti ki'Barang kaoela koe andjeunna geus ditjandak ka dinja, doemadakan, aja hidji djalma, patoetna kawasnendjotambaga; pauanganana nj6kgl rara haramaj djeung hoe toembakan, sarta andjeunna keur ngadSg dina lawang. Pok eta djalma misaoer ka kaoela: Eh, anak Adam!
doel.
''
'

''

c p. 36

20.

25

26

timbalan Goesti Pangeran: " Ajeuna Jakoeb dibojongna koe kami dibalikkeun, sarta teja tangtoe kami tangtoe ngawSlasan ka sakabeh anak-intjoe Israil; djeung kami teh pisarggepeun kana djguSngan kami noe soetji. 'Ari * eta pinjarandangeun wiwirangna, kitoe deui sakabeh kasalahanana noe matak maranehanana salah

Koe sabab

d JSs. 54 8. eta, kijeu


:

tendjokeun koe mata maneh, djeung dengekeun koe tjeuli maneh, sarta tjatSt dina ati maneh saniskara noe koe kami bakal ditendjokeun ka maneh; karana soepaja koe kami ditendjokeun ka maneh, noe matak maneh ditjandak ka dijeu; ari saniskara, noe koe maneh ka.

tendjo, tjaritakeun
a
p.

ka anak-intjoe
3.

Israil.
:

33

21. 6 p. 1
5.

c p. 8

3.

(Z

Wahj. 21

15.

e p. 5

44

Doemadakan,
ti

aja hidji koeta

tembok

27

28

29

ka kami teja, samaugsa maranehanana geus ngSnggon diua tanahna bari s6nang ati, sarta taja pisan noe matak reuwas; 'samaugsa maranehanana koe kami geus dipoelangkeun ti sagala bangsa, dikoempoelkeun ti tanah moesoehmoesoehua, sarta kami geus njoetjikeun andjeun ka maranehanana di hareupeun panon salobaua oerang kapir. 'Harita tangtoe pada uganjahokeun, jen kami teh Pangeran AUahna; ari lantaranana maranehanana koe kami disina dibojong ka sagala bangsa, demi ajeuna koe kami geus dikoempoelkeun ka tanahna, sarta maranehanana taja pisan noe dikarikeun di dinja. 'Djeung kami moal meungpeunan deui pameunteu kami ka maranehanana; wantoe-wantoe * kami geus ngoetjoerkeun Roh kami ka anak*"

intjoe

Israil, a J6r. 30:3;


c p. 6
:

lahiran Goesti Pangeran.


p.

37:21. 6
:

p.

16:61, 63; 34:28.


10

7.

(Z

p.

36

27.

PASAL
Mangsa

loewareun gedong, sakoeriling-boengking; ari hoe toembakan, noe ditjekgl koe djalma teja, gSnep asta; hidji asta mandjing saasta poendjoel satampah; prak ngoekoer kandglna eta adegan, aja satoembakan; kitoe deui loehoerna, aja satoembakan. 'Tidinja andjeunna ladjeng ka lawang noe njanghareup ngetan; tjat oenggah dina tanggana, bari seug ngoekoer bangbaroeng lawang, aja satoembakan legana; ari bangbaroeng noe hidji deui kitoe keneh satoembakan legana. 'Ari hidji-hidji pondok satoembakan palajoena djeung satoembakan panggeretna; demi antarana pondok-pondok teh lima-hma asta; sarta bangbaroeng lawang noe di lebah bale lawang, ti djerona, aja satoembakan.'Tidinja ngoekoer bale lawang, ti djero, aja satoembakan. 'Tidinja ngoekoer bale lawang, aja dalapan asta; sarta tihangna doewa-doewa asta; ari bale lawang teja ti djgro. 'D6mi

40.

pondok lawang wetan


beulah
;

teja aja tiloe sa-

kadoewa-poeloeh lima taoenna " kaoela djeung batoer-batoer dibarojong, dina mimitina taoen, nja diua tanggal sapoeloeh, ninggang kaopatwelas taoenna sanggeus dajeuh teh katSmpoeh; nja di poe eta pisan * panangan Pangeran noempangan ka kaoela, sarta kaoela koe andjeunna ditjandakka dinja. 'Diua " tetendjoan ti Allah, kaoela koe andjeunna ditjandak ka tanah Israil, diteundeun dina hidji goenoeng noe loehoer katjida; ari dina loehoer eta aja
I

11

12

13

ti dijeu djeung tiloe sabeulah ti tiloeanana saoekoeran kitoe deui tihangna, noe sabeulah ti dijeu djeung sabeulah ti ditoe teja, saoekoeran. 'Toeloej ngoekoer legana panto lawang, aja sapoeloeh asta; ari djangkoengna eta lawang tiloe w61as asta. 'Sarta aja watSs di hareupeun eta pondok-pondok, saasta [ti dijeu]; kitoe deui aja watSs, saasta ti ditoe; ari pondok teja ggngp asta sabeulah ti dijeu djeung gengp asta sabeulah ti ditoe. Tidinja ngoekoer lawang

ditoe

'

928

JEHESKEL
26

40.

teja, ti semSt hateup pondok tepi ka hateupna deui, legana salawe asta; lau wang pabSngran lawang. 'Djeung ngadamSl tihang, ggnep-genep i^oeloeh asta; sarta boeroeanana adek kana tihang, 15 kana lawang sakoeriling-boengking. 'Ari ti hareupna lawang paranti asoep, s6met hareupna bale lawang ti djero teja, lima
iG

poeloeh asta palajoena, sarta panggSretna salawe asta. 'Djeung aja toedjoeh

oempak

baris

oenggah ka

dinja, sarta

27

poeloeh asta. Sarta aja djandela " noetoep dina eta pondok, nja eta dina tihangna, ti djeroeun lawang, sakoeriling-boengking; nja kitoe ken eh dina balena; ari djandela teja sakoerilingboengking, sabeulah tidjSro; sarta dina tihang teja aja roepa tangkal korma.
'

28

29

a
17

Kadj. 6

4.

18

19

Gens kitoe kaoela ditjandak ka boeroean loewar; doemadakan, di dinja aja kamar-kamar, sarta boeroean teh make diamparan oebin sakoeriling-boengking; kamarna tiloe poeloeh, ajana di sisi eta oebin. 'Djeung deui eta oebin aja di gigireunlawang-lawang,t6roessapalajoena lawang; nja eta oebin noe handap. 'Toeloej ngoekoer 16gana, ti hareupna lawang handap s6met hareupna boeroean
djSro, ti loewar, aja saratoes asta; nja sabeulah ti wetan, nja sabeulah ti kaler.

30

balena aja di hareupeunana; djeung aja roepa tangkal korma, hidji sabeulah ti dijeu djeung hidji sabeulah ti ditoe, dina tihangna. 'Djeung aja lawang ka boeroean djero, sabeulah ti kidoel; prak ngoekoer ti lawang ka lawang deui, sabeulah ti kidoel, aja saratoes asta. Tidinja kaoela ditjandak ka boeroean djSro, asoep tina lawang kidoel; prak ngoekoer eta lawang kidoel, teroes saoekoeran noe tadi. 'Aja pondokna, tihangna, djeung balena, tgroes saoekoeran noe tadi; sarta aja djandela dina eta, kitoe deui dina balena, sakoerilingboengking; lima poeloeh asta palajoena, ari panggSretna salawe asta. 'Reudjeung
aja

emper sakoeriling-boengking, pala'

joena salawe asta,


31

32

ari panggerStna lima Sarta emper teh njanghareup boeroean loewar; djeung aja roepa tangkal korma dina tihangna; ari tanggana dalapan oempak. Tidinja kaoela ditjandak ka boeroean djero, sabeulah ti wetan prak ngoekoer

asta.

20

21

Geus kitoe andjeunna ngoekoer lawang noe njanghareup ngaler, lawang boeroean loewar; nja ngoekoer palajoena djeung panggeretna. 'Ari pondokna, tiloe
djeung tiloe sabeulah ti ditoe; sarta tihangna djeung balena saoekoeran djeung lawang noe barangmimiti; lima poeloeh asta palajoena, djeung panggergtna salawe asta. 'Ari djandelana, djeung balena, kitoe deui roepa tangkalna korma saoekoeran djeung lawang noe njanghareup ngetan teja; ana oenggah ka dinja njorang oempak toedjoeh, sarta balena aja di hareupeunana. 'Djeung aja lawang ka boeroean djSro, pabgneran lawang [tadi], nja sabeulah ti kaler, nja sabeulah ti wetan; prak dioekoer ti lawang ka lawang deui,
sabeulah
ti dijeu

33

lawangna, tgroes saoekoeran noe tadi. 'Aja pondokna, tihangna, djeung balena, tgroes saoekoeran noe tadi; sarta aja
djandela dina eta, kitoe deui dina balena, sakoeriling-boengking; palajoena lima poeloeh asta, ari panggergtna salawe asta. 'Sarta emperna njanghareup boeroean loewar; djeung aja roepa tangkal korma dina tihangna, sabeulah ti dijeu djeung sabeulah ti ditoe; ari tanggana dalapan oempak. Tidinja kaoela ditjandak ka lawang kaler; prak dioekoer, tgroes saoekoeran noe tadi.'Aja pondokna, tihangna djeung balena; sarta aja djandela dina eta sakoeriling-boengking palajoena lima poeloeh asta, ari pangggrgtna salawe asta. 'Sarta tihangna njalanghareup ka boeroean loewar; djeung aja roepa tangkal korma dina tihangna, sabeulah ti dijeu djeung sabeulah ti ditoe; ari tanggana dalapan
;

34

22

35

36

23

37

aja saratoes asta.


24

25

Geus kitoe kaoela ditjandak ka sabeulah ti kidoel; doemadakan, aja lawang ngidoel; prak ngoekoer tihangna djeung balena; tgroes saoekoeran noe tadi. 'Sarta aja djandela dina eta, kitoe deui dina balena, sakoeriling-boengking, sakoemaha djandela noe tadi teja; lima

38

Djeung deui aja


pantoan,
teja;

hidji kamar sarta Igbah tihang lawang-lawang

di

dinja [ngaroembahna

koerban

39

doeroekan. 'Sarta dina bale lawang aja doewa medja sabeulah ti dijeu, djeung

JEHESKEL
doewa medja sabeulah ti ditoe, baris motong koerbau doeroekan, koerban
dosa djeung koerban kasalahan diua eta. 40 'Ari di gigir, ti loewar, lebah paranti oenggah, nja ISbah panto lawang anoe ngaler, aja deui doewa medja; sarta di gigir noe hidji deui, anoe ISbah bale 41 lawang, aja deui doewa medja. 'Opat medja sabeulah ti dijeu, kitoe deui opat medja sabeulah ti ditoe, gigireun lawang; djoemlah dalapan medja, baris 42 motong dina eta. 'Aja deui opat medja baris koerban doeroekan, batoe tatahan, pandjangna kadoewa satengah asta, roebakna kadoewa satengah asta, ari loehoerna saasta; nja dina eta nareundeunna paparabotan anoe baris motong koerban doeroekan djeung koerban peun43 tjitan. 'Djeung aja kakait-kakait satampah-satampah, beunang mageuhkeun dina ggdong, sakoeriling-boengking sarta dina medja-medja teja ajana laoek koerban. 44 Djeung deui loewareun lawang djgro aja kamar-kamar ahli njanji, dina boeroean djSro; noe hidji gigireun lawang kaler, njanghareupna ngidoel; noe hidji deui gigireun lawang wetan, njangha45 reupna ngaler. 'Pok andjeunna misaoer ka kaoela: Itoe kamar, noe njanghareup ngidoel, pikeun panghoeloe-panghoeloe " noe ngadjaga kana djagaan gedong. 46 'D6mi itoe kamar, noe njanghareup ngaler, pikeun panghoeloe-panghoeloe noe ngadjaga kana djagaan altar. Nja eta teh toeroenan * Sadok, anoe bakoe ngadareuheusan ka Pangeran ti satoeroenan Lewi, baris ngabakti ka Pangeran. 47 'Tidinja andjeunna ngoekoer eta boeroean; palajoena saratoes asta, kitoe deui panggSretna saratoes asta, pasagi; sarta altarna aja di hareupeun gedong.
;
'^

41.

929
hidji sabeuti
:

dina lebah eta tihang; noe lah ti dijeu, noe hidji deui sabeulah
ditoe.
a
1

Eadj. 7

21.

PASAL
pens

41.

kitoe kaoela koe eta djalma di-

^Jtjandak kana kabah; prak ngoekoer tihangna; genep asta gedeua noe sabeulah ti dijeu, kitoe deui genep asta gSdena noe sabeulah di ditoe, pangggrgt himah. 'Ari roebakna panto sapoeloeh asta; sarta gigir eta panto lima asta sabeulah ti dijeu, djeung lima asta sabeulah ti ditoe; prak ngoekoer palajoena kabah, aja opat poeloeh asta; ari pangg6r6tna doewa poeloeh asta. 'Tidinja andjeunna asoep ka djero; seug ngoekoer tihang panto, doewa-doewa asta; ari pantona genep asta, djeung salegana panto toedjoeh asta. 'Toeloej ngoekoer palajoena, doewa poeloeh asta; kitoe deui panggeretna,

doewa

jDoeloeh asta,

ti

hareu-

peun kabah. Pok misaoer ka kaoela: Ijeu teh enggon pangsoetji-soetjina.


a
5
1

Eadj. 6

16.

Tidinja andjeunna ngoekoer bilik gedong, genep asta; djeung legana oenggal-oenggal " pangkeng opat-opat asta sakoeb6ng gesakoeriling-boengking, dong. 'Ari pangkeng teja pasoesoen-soesoen, tiloe oendak, sarta tiloe poeloeh
kali;

djeung *njarosok kana bilik gedong, anoe baris eta pangkeng-pangkeng sa-

a 4 Moesa 3:28. b c 2 Moesa 40 6.


:

Eadj.

2:35;

p.

44:15.

48

49

Geus kitoe kaoela ditjandak ka bale ggdong; prak ngoekoer tihang bale, lima asta noe sabeulah ti dijeu, kitoe deui lima asta noe sabeulah ti ditoe. Ari 16gana lawang, tiloe asta noe sabeulah ti dijeu, kitoe deui tiloe asta noe sabeulah ti ditoe. 'Palajoena bale teh doewa poeloeh asta, ari panggeretna sawelas asta; djeung saha-saha noe oenggah ka dinja, njorang tangga. Malah aja " pilar

koeriling-boengking, soepaja parageuh, tapi teu dipageuhkeun di djero bilik gedong. 'Ari eta pangkeng-pangkeng ngalingkoenganana beuki loehoer beuki lega; wantoe ngalingkoenganana ggdong teh pasoesoen-soesoen sakoeriling gedong; noe matak gSdong teh ka loehoerna mingkin lega; sarta kitoe petana djalma oenggah ti noe handap ka noe pangloehoerna, djalan ka noe pangngah. 'Djeung deui kaoela nendjo sakoeriling ggdong teh rada loehoer; ari dasar pangkeng teja satoembakan ggde, genep asta kodok. 'Ari kandelna bilik pangkeng, nja eta bilik loewar, lima asta kitoe keneh
;

10

11

anoe ngoblog gnggon pangkeng, anoe nanggeuh kana eta gedong. 'Ari antarana kana kamar-kamar legana " doewa poeloeh asta sakoebeng gedong, sakoeriling-boengking. 'DSmi panto pangkeng njanghareup ka noe ngoblog; panto noe

930
sabeulah deui sabeulah
hidji
ti ti

JEHESKEL
kaler,

42.

panto noe

hidji

tiloe asta,

pandjangna doewa asta;

ari

kidoel; ari legana 6ngi

gon ngoblog
boengking.
C p.

teja lima asta, sakoerilingo


Radj. e
:

5, e.

Eadj. e

10.

djoeroena, pandjangna djeung bilik-bilikna kai. Pok andjeunna misaoer ka kaoela: Ijeu teh medja, noe di pajoeneun
23

42

3.

12

Djeung aja deui hidji adggan hareupeun gnggon misah, sabeulah ti koelon, pangggrgtna toedjoeh poeloeh asta; sarta bilik eta adSgan lima asta kandglna,
sakoeriling-boengking ari palajoenasalapan poeloeh asta. Tidinja audjeunna ngoekoei- gedong, palajoena saratoes
;
'

24

13

25

asta; kitoe deui eta


14

6nggon misah reu-

15

16

17

18

djeung eta adegan, katoet bilikna, palajoena saratoes asta. 'Djeung ari panggergtna gedong ti hareupna, kitoe deui eta gnggon misah, sabeulah ti wetan, saratoes asta. 'Tidinja andjeunna ngoekoer palajoena eta adggan noe aja di hareupeun enggon misah, anoe toekangeunana, sarta djeung tepasna sabeulah ti dijeu djeung sabeulah ti ditoe, aja saratoes asta. Toeloej ngoekoer kabah djgro, sarta djeung bale-bale boeroean; 'bangbaroeng-bangbaroeng, djandeladjandela noetoep, djeung tgpas-tepasna sakoeriling noe tiloe oendak teja; ari pabgngran bangbaroeng make dilapisan kai sakoeriling-boengking; sarta ngoekoer tina taneuh kana djandela; dgmi djandela teja pada katoetoepan. 'Malah antarana loehoereun panto, kitoe keneh ggdong djgro, sarta sakoer noe di loewar, djeung noe aja dina sakabeh bilik sakoeriling-boengking, boh noe di djgro, boh noe di loewar, pasti oekoeranana. Sarta geus diajaan " moemoekarabinan djeung roepa tangkal korma; nja eta saban tangkal korma dihapit koe

26

Pangeran. Ari kabah djeung kasoetjian doewa pantona. "Dgmi hidji-hidji panto " pada doewa beulah; eta noe doewa beulah teh beunang ditikglkeun; panto noe hidji doewa beulah, panto noe hidji deui doewa beulah. Sarta eta jjanto-panto kabah geus diajaan * moemoekarabinan djeung roepa tangkal korma, sakoemaha noe diajakeun dina bilik teja, sarta make " golodog kai ti hareupeun bale, ti loewar. Djeung aja djandela naroetoep sarta roepa tangkal korma sabeulah ti dijeu djeung sabeulah ti ditoe, gigireun bale; kitoe keneh dina pangkeng-pang'
'

keng gedong sarta dina golodog-golodog.


a
1

Eadj. 6

34. b 1 Kadj. 6

35. c 1 Kadj. 7

6.

PASAL

42.

doewa moemoekarabinan, sarta moemoekarabinan teh pada doewa beungeut19

na. 'Aja beungeut manoesa, njanghareup

20

21

ka tangkal korma noe sabeulah ti dijeu; djeung aja deui beungeut singa, njanghareup ka tangkal korma noe sabeulah ti ditoe; kitoe noe didamel di saggdong kabeh, sakoeriling-boengking. 'Didamglna moemoekarabinan djeung tangkal korma teh ti sgmgt taneuh tgpi ka loehoereun panto; kitoe bilik kabah. 'Ari tihang kabah pasagi; sarta roepa kasoetjian ti hareupna sakoemaha roepa eta.
a
1

Badj. 6

29.

22

Aja

hidji

altar sipat kai, loehoerna

Geus kitoe kaoela koe eta djalma ditjandak ka loewar ka boeroean loewar, djalanna ka sabeulah ti kaler; nja eta kaoela ditjandak ka kamar, anoe pglgbah " enggon misah sarta pglgbah adggan 2 teja, beh kaler. 'Ti hareup palajoena saratoes asta, djeung pantona ti kaler; 3 ari panggeretna lima poeloeh asta. Pabeniran * noe doewa poeloeh asta, anoe kabilang ka boeroean djero teja, sarta pabgngran " oebin, anoe kabilang ka boeroean loewar teja, tgpas pahareup-ha4 reup djeung tgpas, tiloe oendak. 'Ari ti hareupeun eta kamar-kamar aja geusan leumpang, sapoeloeh asta Iggana^ ka djgro, djeung aja hidji djalan, saasta; sarta panto-panto eta kamar njanghareup ka 5 kaler. 'Ari kamar-kamar noe pangloehoerna rada heureut; wantoe-wantoe eta teh kasosok koe tgpas-tgpas, singggt batan noe di tengah adggan, geus poe6 goeh batan noe di handap. 'Wantoewantoe eta adggan tiloe oendak, djeung teu make tihang, lain tjara boeroean, noe marake tihang; anoe matak eta noe pangloehoerna rada anggang tina taneuh batan noe di tgngah, geus poegoeh batan 7 noe di handap. 'Djeung deui aja paggr tembok, sisi ti loewar, tgroes reudjeung eta kamar, sabeulah boeroean loewar, hareupeun eta kamar; pandjangna lima
'

JEHESKEL
8

43.

931

poeloeh asta. 'Wantoe-wantoe paudjangua eta kamar ka boeroean loewar teh lima poeloeh asta; doemadakaii, ti ha-

19

ratoes toembakan, koe hoe toembakan teja. 'Geus kitoe meugkol ka sabeulah ti koelon, prak dioekoer, aja lima ratoes

reupeun kabah aja saratoes

10

asta. 'Sarta ti handap eta kamar-kamar aja deui paranti asoep, sisi ti wetan, lamoen aja noe asoep ka dinja ti boeroean loewar. 'Ari pipireun ISgana pager tembok boeroean

20

toembakan, koe hoe toembakan teja. 'Gedong teh dioekoerna ti noe opat beulahna; koeta ggdong sakoeriling-boengking; ari palajoena lima ratoes, kitoe deui pangggretna lima ratoes, * baris

11

12

13

sabeulah ti wetan, di hareupeun 6nggon misah djenng di hareupeun adegan teja, aja deui kamar-kamar. 'Djeung aja djalan ti hareupeunana, saroepa kamarkamar noe sabeulah ti kaler teja; saroewa palajoena, kitoe keneh panggergtna djeung sakabeh pangbidjilanana; sarta sakoemaha atoeran eta, nja eta sakoemaha panto-pantona, 'nja kitoe pisan panto kamar-kamar anoe sabeulah ti kidoel; aja hidji panto dinamimitina djalan, nja eta djalan anoe ngoedjoer dina hareupeun pagSr tembok, anoe sabeulah ti wetan, baris asoep ka dinja. 'Pok andjeunna misaoer ka kaoela: Eta kamar kaler djeung kamar kidoel, noe di hareupeun 6nggon misah, nja eta kamar soetji; ari panghoeloe-panghoeloe, anoe bakoe ngadareuheusan ka Pangeran, koedoe di dinja ngadalahar ^ anoe soetji liwat leuwih; koedoe di dinja nareundeun anoe
soetji liwat leuwih, nja eta

misahkeun antara noe


nista.

soetji
a
p.

djeung noe
:

40

G.

6 p. 44

23.

PASAL
pens
^tjandak

43.

kitoe kaoela koe eta djalma dideui ka lawang noe tadi, nja eta ka lawang noe njanghareup ngetan.
2

tjara
3

'Doemadakan, kamoeljaan Allah Israil soemping ti tebeh wetan; " ari gentrana ngagoeroehna tjai gede, sarta boemi teh wani tjaang koe kamoeljaanana. 'Ari roepana sap6rti tetendjoan noe koe kaoela kabireungeuh bareto, nja saperti tetendjoan noe kabireungeuh koe kaoela * basa kaoela datang ngaroeksak dajeuh
teja; tSges

tetendjoan teh sap6rti teten"^

noe kabireungeuh koe kaoela K6bar teja; brSk kaoela njoeoeh. "Ladjeng kamoeljaan Pangeran teh ISbSt ka djero gedong, djalan lawang
djoan
"

sisi tji

koerban ka-

14

daharau, koerban dosa reudjeung koerban kasalahan; karana Snggon eta soetji. 'Tijap-tijap panghoeloe geus arasoep, " teu meunang baridjil ti kasoetjian ka boeroean loewar; nja koedoe di dinja naroenda heula papakeanana, noe dipake eukeur ngabakti; karana eta papakean
soetji,

mana koedoe make papakean


:

sedjen; kakara meunang njampeurkeun ka noe keur djalma loba. a p. 4i 12.


h
p.

noe njanghareup ngetan. 'Tidinja kaoela ^ koe Roh didjoengdjoengkeun, ditjandak ka boeroean djgro; doemadakan, f ggdong teh pinoeh koe kamoeljaan Pangeran. 'Geus kitoe kaoela ngadenge aja noe ngandika ka kaoela ti djero gedong; sarta aja hidji djalma ngad6g gigireun kaoela. 'Ari timbalanana ka kaoela: Eh, anak Adam! ijeu teh 6nggon panglinggihan kami, nja enggon dampal sampejan kami; di dijeu kami nja pihnggiheun di tgngah oerang Israil, salalanggengna;
sarta anak-intjoe Israil moal nganadjiskeun deui kana djengngan kami noe soetji, boh djalma noe reja, boh radjaradjana, koe lantaran djinahna, atawa koe lantaran majit radja-radjana dina pamoedjaanana. 'Basa eta nareundeun bangbaroeng sorangan lebah bangba'J

41:10.

p.

40:17.

Moesa 2:3,

10.

e p. 44:19.

15

16

geus tjatjap ngoekoer gSdong djero, toeloej kaoela koe andjeunna ditjandak ka loewar, djalan " lawang noe njanghareup ngetan; seug ggdong teh dioekoer sakoeriling-boengking. 'Prak andjeunna ngoekoer sabeulah ti wetan koe hoe toembakan; aja lima ratoes

Ana

17

18

toembakan, koe hoe toembakan teja, sakoerihng. 'Toeloej ngoekoer sabeulah ti kaler_, aja lima ratoes toembakan, koe hoe toembakan teja, sakoeriling.'Tidinja ngoekoer sabeulah ti kidoel, aja lima

roeng kami, djeung nareundeun tihang sorangan gigireun tihang kami teja, ngan bilik bae noe aja di antara kami djeung maranehanana; sarta eta teh pada nganadjiskeun kana djgnSngan kami noe soetji, koe kagiroekanana noe dilalampahkeun koe marane'*

932

JEHESKEL

43.

hauaua; noe matak eta koe kami geus ditoempoer dina sadjero kami bgndoe. 'Ajeuna eta tangtoe pada ngadjaoehkeun
djiuahna, kitoe deui majit radja-radjaua, dieuvveulikeun ti pajoeneun kami;sarta
19

10

11

12

tengah maranehanana, salalanggengna. 'Ari maneli teh, anak Adam! tjaritakeun ijeu gedong ka anak-intjoe Israil, sina pada wirang tina kadorakaanana; djeung sina pada ngoekoer tjontona. 'Sarta oepamawarirangeun tina saniskara uoe dilampahkeun koe maranehanana teja, koedoe mere njaho ka darinja roepana ijeu gedong djeung atoeranana, kitoe deui ^ pangbidjilauana djeung pangasoepanana, saroepa-roepana djeung sapikoekoeh-pikoekoehna, saroepa-roepana djeung sapapakon-papakonna; sarta toeliskeun di hareupeunana sina pada ngestoekeun eta sakabeli roepana djeung eta sakabeh pikoekoehna, sarta dilalampahkeunana. 'Kijeu papakon gedong teh: dina poentjak goenoeng teja sawewengkeranana ^ bakal soetji liwat leuwih sakoerilingboengking. Tah, kitoe papakon eta gS-

kami teh pilinggiheun

di

kijeu timbalan Goesti Pangeran: Kijeu pikoekoeh eta altar samangsana didjijeun, baris ngoerbankeun koerban doeroekan dina eta, djeung " baris ngepretkeun getih dina eta. 'Ari panghoeloepanghoeloe, ahli Lewi, * noe kaasoep toe-

Adam!

'

20

roenan Sadok teja, anoe bakoe ngadareuheusan ka kami, lahiran Goesti Pangemaneh koedoe dibere hidji sapi ngora lalaki, pikeun ngabakti ka kami, baris koerban dosa. Toeloej maneh koedoe njokot getihna sawareh, bari ditgrapkeun kana opat tatandoekanana, djeung kana opat djoeroe oempak, sarta
ran, koe
'

kana lintjar sakoeriling; " tah, kitoe maneh koedoe meresihan altar, djeung koe21

22

23

doe njijeun karapihan tina sabab eta. 'Tidinja maneh koedoe njokot eta sapi, koerban dosa teja, nja eta koedoe didoeroek dina gnggon bakoe di gedong, di loewareun kasoetjian. 'Demi dinapoe noe kadoewa maneh koedoe ngahatoerkeun hidji embe badot, " noe taja tjatjadna, baris koerban dosa; djeung koedoe pada meresihan altar, sakoemaha meresihanana koe sapi ngora teja. 'Di''

dong.
rf
;

a
p. p.
1
:

p.

24, 28. 6 p. 9, 10. c p. 10


:

15.

mana maneh
toeloej

geus tjatjap mgrgsihan,

28. e p. 11
7.

1. / 1

Badj. 8

10, 11.
p.

g
:

p. 16.

i p.

16

61.

p.

4i:

5.

A;

45

3.

13

14

15

16

17

Sarta kijeu oekoeran altar, koe asta astana saasta poendjoel satampah): ari dadamparna saasta [loehoerna] djeung kandelna saasta, sarta biwirna make Hntjar sakoeriling, sadjengkal; nja eta teh dasar altar. 'Ari ti watSs dadampar, anoe dina taneuh, serSk oempak noe panghandapna, doewa asta, djeung kandglna saasta; demi ti wates oempak noe leutik teja sSrek oempak noe gede, opat asta, djeung kandglna saasta. 'Ari oemjmk pangloehoerna opat asta; djeung tina pameuleuman altar ka loehoerna * aja opat tatandoekan. 'DSmi pameuleuman altar teja doewa welas asta pandjangna reudjeung doewa welas asta I'oebakna, jDasagi dina opat beulahna. 'D6mi oempak gede teja opat welas asta pandjangna reudjeung opat wSlas asta roebakna, dina opat beulahna; ari lintjarna sakoeriling eta satSngah asta,
("

24

25

koedoe ngahatoerkeun hidji sapi ngora lalaki, noe taja tjatjadna, kitoe deui hidji domba lalaki, noe taja tjatjadna, tina ingon-ingon. 'Nja eta koe maneh koedoe dihatoerkeun ka pajoeneun Pangeran, sarta koe panghoeloe-panghoeloe ^ koedoe diaroejahan, bari seug dikoerbankeun, djadi koerban doeroekan bade ka Pangeran. 'Toedjoeh poe lilana 9 maneh koedoe metakeun hidji badot pikoerbaneun dosa, oenggal-oenggal poe; kitoe deui hidji sapi ngora lalaki djeung
hidji

domba

26

metakeun noe

lalaki tina ingon-ingon; nja taja tjatjadna. 'Toedjoeh

poe lilana eta koedoe mangrapihkeun


altar sarta diberesihan, bari dikeupeu27

Ian.

'Djeung dimana geus toetoep eta poe, geus kitoe dina ])oe noe kadalapan, sarta ka-hareupna, panghoeloe-panghoeloe koedoe pada metakeun dina eta altar

18

dadamparna saasta sakoeriling. Djeung deui tanggana eta altar njanghareup ngetan. o p. 40 5. 6 2 Moesa 27: 2. Timbalanana deui ka kaoela Eh, anak
sarta
:

koerban maraneh doeroekan djeung koerban maraneh panarima; sarta maraneh koe kami tangtoe kamanah, lahiran Goesti Pangeran.
a
2

Moesa 24

6.

b p. 40
fi

46. c 2
1
:

Moesa 29
3

3r,.

d
g

3 2

Moesa 16 Moesa 29

27.

Moesa

3. /"

Moesa

13,

35, 36.

JEHESKEL
PASAL
Geus
44.

44.

nja daging, teu

meunang asoep ka ka-

kitoe kaoela koe eta djalma ditjandak deui ka lawang kasoetjian, " noe njanghareup ngetan teja; sihoreng eta geus dipeundeutkeun. 'Ladjgng Pangeran nimbalan ka kaoela: Ijeu lawang pitStgpeun meundeut; teu meunang diboeka-boeka, djeung teu meunang djalma asoep ti dijeu, * karana Pangeran, Allah Israil, IgbStna ti dijeu; mana koedoe tStgp meundeut. 'Ngan ari " gSgSden, doemeh gggSden, pitjalikeun dina ijeu lawang, barangdahar di pajoeneun Pangeran; ti djalan bale lawang piasoepeunana, sarta ti djalanetakeneh pika-loewareunana.'Tidinja kaoela koe andjeunna ditjandak ka hareupeun gSdong, djalan lawang kaler; ret kaoela nendjo, doemadakan, gSdong Pangeran teh pinoeh koe kamoeljaan Pangeran; f brgk kaoela njoeoeh. 'LadjSng Pangeran nimbalan ka kaoela: Eh, anak Adam! tjatgt dina ati maneh, djeung tendjokeun koe mata maneh, sarta dengekeun koe tjeuli maneh saniskara noe koe kami diandikakeun ka maneh hal sakabeh pikoekoeh ggdong Pangeran, djeung hal sakabeh papakonna; sarta tjat6t dina ati maneh hal pangasoepan gedong reudjeung sakabeh

soetjian kami, mana bae djalma bangsa sedjen, noe aja di tSngah oerang Israil.
10

lawang loewar,

11

ahli-ahli Lewi, anoe pada 'Malah ari ngadjaoehan ti kami basa Israil sarasab, anoe sarasab ti kami, noeroet brahalabrahalana teja, nja eta pinaranggoengeun kasalahanana. 'Parandene kitoe
'

piarajaeun dina kasoetjian kami, ngawoela; ari tj6tjSk61anana lawang-lawang ggdong, djeung koedoe pada ngawoela di djSro gSdong eta maranehanana poerah meuntjit pikoerbaneun doeroekan djeung pikoerbaneun peuntjitan, ngagantian djalma loba, sarta maranehanana koedoe pada nangtoeng di hareu;

12

''

'^

!'

13

peun djalma loba, ngawoelaan ka darinja. 'Sapedah tadina pada ngawoelaan ka darinja di hareupeun brahalana, sarta geus djaradi tatadjongan ka anak-intjoe Israil, mawa kana salah, noe matak kami '" geus ngatjoengkeun panangan kami ka maranehanana, lahiran Goesti Pangeran; geus tangtoe naranggoeng kasalahanana. 'Djeung teu meunang mararSk ka kami, manghoeloean ka kami, atawa njampeurkeun kana naon-naon barang kami noe soetji, ka " noe soetji
liwat leuwih teja; geus tangtoe njaran-

14

pangbidjilan

kasoetjian.
''

'Sarta bedja-

keun koe maneh ka noe mantangoel, ka anak-intjoe Israil: Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Eh, anak-intjoe Israil! meudjeuh maraneh pgrkara sakabeh kagiroekan lampah maraneh teh; 'nja lampah maraneh ngasoepkeun djalma bangsa sedjen, noe teu disoenatan nja
'

dang wiwirangna djeung kagiroekanana, noe koe eta dipigawe teja. 'Djadi eta teh koe kami pada dibakoekeun ngadjaga kana djagaan ijeu ggdong, djeung njabak sakabeh pagawean ggdong, sarta njabak saniskara noe koedoe dipilampah
di djgrO
c p. 46

ggdong.
:

a
rf
:

p.

43-. l.
:

b p. 43:4.
5.

2, 4.

8,
/(

12.
p. 2

p.
5.

40

35. e p. 43
:

fp. 43
3
:

3.

^
15

p.

40
:

jp. 45

9.j 3
:

Moesa
p.
:

11, 14.
:

i p. 40

45.

p.

48

11.

m p.

20

5.

42 13 43 12.
;

hate djeung teu disoenatan nja daging, diajakeun dina kasoetjian kami, matak nganistakeun eta, teggs ggdong kami;
i

lampah maraneh ngahatoerkeun kitoe kadaharan kami, gadjih djeung gStih; sarta eta geus pada ngarobahkeun pgrdjangdjian kami, nambahan sakabeh kagiroekan maraneh. 'Djeung maraneh teu djagaan kasoetjian ngadjaga kana kami; anggoer maraneh ngangkat anoe baris ngadjaga kana djagaan kami dina kasoetjian kami, ngagantian maraneh. 'Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Sahasaha djalma bangsa sedjen, noe teu disoenatan nja hate djeung teu disoenatan
^'

Sabalikna ari panghoeloe-panghoeloe, ahli Lewi, " toeroenan Sadok, anoe pada ngadjaga kana djagaan kasoetjian kami basa oerang Israil sarasab ti kami teja, nja eta noe dikgrsakeun ngadareuheusan ka kami, baris ngabakti ka kami; sarta koedoe narangtoeng di pajoeneun kami,
baris

ngahatoerkeun ka kami gadjih

16

17

djeung ggtih, lahiran Goesti Pangeran. 'Nja eta noe koedoe arasoep ka kasoetjian kami, sarta nja eta noe koedoe ngadeukeutan ka * medja kami, baris ngabakti ka kami, djeung ngadjaga kana djagaan kami. 'Dgmi geus kitoe, satijaptijap eta rek arasoep ka lawang boe-

934
roean
djei'o,
'^

JEHESKEL
koedoe marake pajDakean
29

45.

lawon bodas; teu meunang aja boeloe


di awakna keur mangsa ngabakti dina lawang boeroean djgro, atawa di gSdong. 'Sirahna koedoe disorban lawon bodas, djeung tjangkengna koedoe ditjalana lawon bodas; teu meunang disaboek koe noe matak ngesang. 'Djeung satijap-tijap eta rek baridjil ka boeroean loewar, ngadjoegdjoeg ka djalma loba ka boeroean loewar, koedoe njoetjoelan heula papakeanana, noe koe maranehanana dijjake eukeui* ngabakti, nja di'^
"^

domba

18

30

goeh milikna, " nja ijeu kami milikna; mana panghoeloe oelah dibere kabogaan di Israil; ijeu kami kabogaanana. 'Pihakaneunana " koerban kadaharan, koerban dosa djeung koerban kasalahan; malah sakabeh noe hoekoem hax'am di Israil, nja eta noe pibogaeun. 'Djeung

19

naon naon

deui loeloegoe saniskara tjikal taneuh, bae, barSng saniskara hatoeran, bae, sakoer-sakoer noe kaSsoep

toenda

di dj6ro kamar soetji teja, bari marake j^apakeau sedjen, /"sangkan oelah

31

20

njoetjikeun ka djalma loba lantaran papakeanana. 'Djeung teu meunang nja'

21

22

23

loekoer sirahna, kitoe deui teu meunang mandjangkeun boeoekna; nja sirahna koedoe digoentingan sing meudjeuhna. 'Djeung sakoer panghoeloe teu meunang ngarinoem anggoer, samangsa rek asoep ka boeroean djero. 'Sarta teu meunang mirabi ka randa atawa ka popotongan; nja mirabi teh koedoe kaparawan toeroenan anak-intjoe Israil, atawa ka randa noe ditinggalkeun randa koe panghoeloe. 'Djeung koedoe pada
''
'

hatoeran maraneh, panghoeloe-panghoeloe noe pibogaeun; p samalah loeloegoe adonan maraneh ge koe maraneh koedoe dibere ka panghoeloe, soepaja imah maneh katjitjingan bgrkah. 'Ari 2 sakoer noe paeh bangkar, kitoe deui noe paeh disasaak manoek atawa noe paeh disasaak sato, teu meunang dihakan koe
IJanghoeloe.
a p. 48 11. J p. 41 22. c 3 Moesa 16 4. d 2 Moesa 28 42 39 28. e p. 42 13, 14. fp. 46 20. g 3 Moesa 21:10. /j 3 Moesa 10 9. j 3 Moesa 21:13. j 3 Moesa 10 lO.kS Moesa 17 8. Z 3 Moesa 21 14. m 4 Moesa 19 11, 12. n 4 Moesa 18 20. o 4 Moesa 18 814. p i Moesa 15 20. g 3 Moesa 22 3.
:

PASAL

45.

Samangsa maraneh " ngabagikeun tanah koe lantaran lotSre, baris milik, maraneh koedoe njanggakeun * pihatoeraneun Pangeran, bagian
soetji tina ta-

24

ngawoeroekkeun ka oemat kami bedana noe soetji reudjeung noe nista; nja koedoe jmda mere njaho ka darinjabedana noe nadjis reudjeung noe berSsih. 'Djeung''' koedoe pada noengkoelan oeroe''

nah; palajoena doewa laksa lima reboe [toembakan] palajoena, ari panggerStna salaksa; nja eta teh pisoetjieun saw2

koedoe noeroetkeun hoekoem kami sarta maranehanana koedoe pada ngestoekeun papakon kami djeung pikoekoeh kami dina sakabeh pesta kami; djeung koedoe pada
;

san, baris moetoes; dipoetoesna

sakoeriling. 'Sawarehna baris kasoetjian, lima ratoes djeung lima ratoes, pasagi sakoeriling; poendjoel lima poeloeh asta keur piraramboeeunana sakoeriling. 'Djadi maneh teh, noe-

wSngkgranana

25

njoetjikeun sabat kami. 'Sarta ' teu meunang ngalajad ka manoesanoemaot, matak kanadjisan dirina; ngan koe karana bapa, atawa koe karana indoeng,

atawa koe karana anak lalaki, atawa koe karana anak awewe, koe karana doeloer lalaki, atawa koe karana doeloer
26

awewe anoe tatjan lakian, panghoeloe meunang oge nganadjiskeun diri. 'DSmi
sanggeusna ngab6r6sihan maneh, '" eta koedoe diantaraan toedjoeh poe. 'Sarta samangsa rek asoep deui ka kasoetjian, ka boeroean dj6ro, baris ngabakti di djgro kasoetjian, eta koedoe ngahatoerkeun koerban dosa tina sabab dirina, lahiran Goesti Pangeran. 'Ari moeng5

27

28

roetkeun toembakan tadi, koedoe ngoekoer " doewa laksa lima reboe palajoena, djeung salaksa pangggrStna; sarta sadjgro eta piajaeunana kasoetjian, anoe soetji liwat leuwih teja. 'Nja eta teh bagian soetji tina tanah, pilahaneun panghoeloe-panghoeloe, poerah ngabakti dina kasoetjian, anoe bakoe ngadareuheusan baris ngabakti ka Pangeran; djadi pipgrnaheun eta baris imah-imah, kitoe deui gnggon soetji pikeun kasoetjian. Sarta doewa laksa lima reboe deui palajoena, djeung salaksa pangggrStna, keur pilahaneun ahh-ahli Lewi, toekang ngawoela dina gSdong, pikeun pibogaeun eta, baris doewa poeloeh kamar. Sarta maraneh koedoe mere deui
'

'

JEHESKEL
keur pibagianeun nagara, lima reboe pangggrStna, ari palajoeua doewalaksa lima reboe, parerendeng djeung hatoeran soetji teja; nja eta pikeuu sakabeh
7

45.

935

wadjiban gggSden ngajakeun pikoerbaneun doeroekan, pikoerbaneun kadaharan djeung pikoerbaneun inoeman, dina pesta-pesta, djeung dina oenggal pananggalan, sarta dina sabat-sabat, dina sakabeh bae pesta-pesta anak-intjoe Israil; nja eta keneh noe koedoe njanggakeun pikoerbaneun dosa, pikoerbaneun kadaharan, pikoerbaneun doeroekan, djeung

anak-intjoe

Israil.

'Ari

doeoeman gSgS-

den piajaeimana beh dijeuenn djeung bell ditoeeun eta hatoeran soetji reudjeung bagian nagara, hareupeun eta hatoeran soetji djeung hareupeim eta bagian nagara teja; sabeulah ti koelon
ka-koelonkeun, sabeulah ti wetan kaari palajoena koedoe tSroes djeung doeoeman hidji-hidji; ti watSs koelon tgpi ka watSs wetan. 'Lahan noe tadi pibogaeun ggggden di Israil sarta gggSden kami moal nganijaja deui ka oemat kami; sategSsna eta pimereeun tanah teh ka anak-intjoe Israil noeroet-

pikoerbaneun panarima, pikeun njijeun karapihan tina sabab anak-intjoe Israil.


o
18
p.

wetankeun;

44

6.

i 3

Moesa 19

36. c 2

Moesa 30

13.

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Dina boelan noe mimiti, tanggal hidji, maneh

'^

19

keun kaom-kaomna.
6 p. 48
9
:

a 4 Moesa 26

55.

koedoe njokot hidji sapi ngora lalaki, " noe taja tjatjadna; pake mSrgsihan kasoetjian. 'Ari panghoeloe * koedoe njokot sawareh getih eta koerban dosa, bari seug diterapkeun kana tihang g6dong, djeung kana opat djoeroe oempak kana tihang lawang boeroean 'Pon kitoe keneh pilampaheun maneh dina tanggal toedjoeh, tina sabab oenggal djalma noe kaloeloepoetan, djeung tina sabab noe bodo; djadi maraneh koedoe mangrai^ibkeun gSdong. 'Dina boelan noe mimiti, tanggal opat welas, maraneh koedoe milampah paska, pesta toedjoeh poe lilana; ari pihakaneun maraneh roti ten ragian. 'Dina poe eta
altar, sarta

8.

c p. 48

8.

p.

46

18.
:

Kijeu timbalan Goesti Pangeran

djeuh maraneh^ ggggden Israil! pada njingkirkeun panganijaja djeung

MeuGeura
"

20

djSro.

10
11

paneungteuinganan nja koedoe ngalampahkeun kaadilan djeung kabgnSr an; lakoe maraneh ngadjSpit euweuhkeun ti oemat kami, lahiran Goesti Pangeran. 'Eta maraneh * koedoe baroga taradjoe bgnSr, epa b6n6r djeung 6bat bener. 'Epa djeung ebat koedoe saroewatakgranana;
;

21

'^

22

ari 6bat teh pieusieunana sapgrpoeloeh

12

13

14

15

homer, kitoe keneh epa teh pieusieunana sapSrpoeloeh homer; takSranana koedoe ditoeroetkeun kana homer. 'Djeung deui " sasekel koedoe doewa poeloeh gera; sarta maraneh koedoe aja mina noe doewa poeloeh sekel, salawe sekel djeung lima welas sekel. 'Kijeu hatoeran, noe koe maraneh koedoe disanggakeun: sapSrgenSp epa ti sahomer tarigoe, djeung sapgrgenSp epa ti sahomer gandroeng. 'Ari pikoekoeh hal minjak, ebat minjak, sapSrpoeloeh 6bat ti saSkor, anoe sapoeloeh bat, nja eta sahomer; karana sapoeloeh bat mandjing sahomer. 'Djeung
deui domba hidji ti ingon-ingon, ti doewa ratoes s61e, ti tanah Israil anoe soegih
tjai; baris koerban kadaharan, baris koerban doeroekan, sarta baris koerban panarima, pikeun njijeun karapihan tina sabab maranehanana, lahiran Goesti Pangeran. Sakabeh djalma eusi tanah dimistikeim njanggakeun hatoeran kitoe pikeun gggSden di Israil. 'Sarta ari ka'

23

24

geggden koedoe njanggakeun hidji sapi ngora lalaki pikoerbaneun dosa, tina sabab dirina, djeung tina sabab sakabeh djalma eusi tanah. 'Sarta toedjoehanana eta poe pesta gggSden teh koedoe njanggakeun pikoerbaneun doeroekan bade ka Pangeran, toedjoeh sapi ngora lalaki djeung toedjoeh domba lalaki noe taja tjatjadna, saban poe, toedjoeh poe lilana; kitoe deui hidji 6mbe badot pikoerbaneun dosa, saban poe. 'Toer eta koedoe njanggakeun pikoerbaneun kadaharan, ^ saepa [tipoeng lemes]

kana kana
25

hidji sapi ngora, kitoe deui saepa hidji

domba

lalaki,

"

sarta saShin

16

minjak kana saepa. 'Dina boelan noe katoedjoeh, tanggal lima w61as, f dina pesta, ggggden teh koedoe njanggakeun sakoemaha noe tadi, toedjoeh poe lilana; satjara koerban dosa, satjara koerban doeroekan, djeung satjara koerban kadaharan, kitoe keneh satjara minjak
teja.
o
p. p.
:

43

22. 6 p. 43
e

20. c 2
:

Moesa 12

18.

17

46

5, 7.

Moesa 29

40.

f 3 Moesa 23 34.
:

936

JEHESKEL

46.

PASAL

46.

Injeu timbalan Goesti Paiigeran: Ari

MawaBg boeroean djero noe njanghareup ngetan pimeundeuteun di djSro genep poe digawe, demi dina poe sabat mah diboeka, kitoe deui dina poe pananggalan diboeka. 'Toeloej " ggggden teh asoep djalan bale lawang, ti loewar, dgg nangtoeng pglSbah tihang lawang; pek panghoeloe koedoe pada metakeun koerbanna doeroekan djeung koerbanna panarima; sarta g8g6den teh koedoe sgmbahijang dina bangbaroeng lawang, bari toeloej ka loewar; d6mi lawang teja ten raeunang dipeundeutkeun tepi ka boerit. 'Ari djalma eusi tanah dina saban poe sabat djeung dina saban pananggalan koedoe pada sembahijang hareupeun eta lawang ka pajoeneun Pangeran. 'Ari moenggoeh koerban doeroekan, noe koe geggden koedoe dihatoerkeun ka Pangeran, * dina poe sabat eta koedoe ngahatoerkeun ggnep siki anak domba, noe taja tjatjadna, djeung hidji domba lalaki, noe taja tjatjadna. 'Ditambah koerban kadaharan, " saepa [tipoeng 16m6s] kana domba lalaki; dSmi kana anak domba mah koerbanna kasakoewat leungeunna mere; daharan djeung deui saehin minjak kana saepa. 'Ari dina poe pananggalan eta koedoe ngahatoerkeun hidji sapi ngora lalaki, noe taja tjatjadna; gSnSp siki anak domba, djeung hidji domba lalaki; koedoe noe taja tjatjadna. Sarta eta koedoe njanggakeun koerban kadaharan, saepa [tipoeng Igmes] kana sapi ngora, djeung saepa kana domba lalaki; d6mi kana anak domba mah sakoemaha noe katgpi koe leungeunna; djeung deui sa6hin mi'^
"^
'

11

teh piasoepeunana koedoe bareng djeung noe loba, samangsa eta arasoep; djeung samangsa ka laloewar, koedoe reudjeung ka loewar. 'Ari dina pesta djeung dina

waktoe noe pasti teja, pikoerbaneun kadaharan teh & saepa [tipoeng 16m6s] kana hidji sapi ngora, kitoe deui saepa kana hidji domba lalaki; dgmi kana anak domba mah sakoewat leungeunna mere; djeung deui saehin minjak kana
12

saepa. 'Sarta satijap-tijap ggggden teh sedja njanggakeun pangabakti bawaning soeka, koerban doeroekan atawa koer-

13

panarima, pangabakti bawaning bade ka Pangeran, eta koedoe dipangboekakeun lawang noe njanghareup ngetan teja, prak gggSden teh njanggakeun koerbanna doeroekan djeung koerbanna panarima, sakoemaha njanggakeunana dina poe sabat; toeloej ka loewar; ari samantas gSggden ka loewar, lawang teh koedoe dipeundeutkeun deui. 'Djeung deui ^ saban poe maneh koedoe njanggakeun hidji anak domba, oemoer sataoen, anoe taja tjatjadna, pikoerbaneun doeroekan bade ka Pangeran; njangga,keunana koedoe oeng-

ban

soeka,

14

gal-oenggal isoek. 'Tambahan koerban

kadaharan;

njanggakeunana

koedoe

oenggal-oenggal isoek; sap6rgSnep epa [tipoeng lemgs], djeung sapSrtiloe hin minjak, baris ngabaseuhan eta tipoeng lemSs; pikoerbaneun kadaharan bade ka Pangeran, isikoekoeh langggng, teu pgtot15

pStot.'Tah, kitoe pinjaranggakeuneunana anak domba, koerban kadaharan, sarta djeung minjak, oenggal-oenggal isoek,

pikoerbaneun doeroekan teu petot-pStot.


n
16
p.
:

44
17.

3.

i 4

Moesa 28
:

9.

c p. 45
:

24.

d
p.

Moesa
45 24.
:

e i

Moesa 18
:

11.

/p. 44

3. ^r

njak kana saepa. 'Sarta samangsa gSggden teh asoep, asoepna koedoe f djalan bale lawang, ari ka-loewaimanoeroet djalan eta keneh.' Djeung samangsa djal-

h
16

Moesa 28

3.

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Lamoen gSgeden teh aja pamere ka salahsahidji anakna, djadi milikna, ditoeroeneta,

ma

10

eusi tanah asoep, ngadeuheusan ka pajoeneun Pangeran dina waktoe noe pasti, saha-saha noe asoep djalan lawang kaler, sgmbahijang, ka-loewarna koedoe djalan lawang kidoel; ari saha-saha noe asoep djalan lawang kidoel, ka-loewarna koedoe djalan lawang kaler; teu meunang balik djalan lawang oeroetna datang, satggg'sna masing-masing pika-loewareunana koedoe tgroes. 'Ari ggggden

17

keun ka anak-intjoena, djadi kabogaan djalan milik. 'Tatapi lamoen aja pamerena ti milikna ka salah-sahidji abdina mah, kabogaanana koe eta tSpi ka " taoen kamSrdikaan; toeloej poelang deui ka gggSdeU;, estoe milikna; anak-intjoena, nja eta noe pibogaeun.
'Djeung deui ggggden * teu meunang njokot ti milik rahajat; teu meunang nganijaja ka rahajat, dika-loewarkeun

18

JEHESKEL
tina kabogaanana; kabogailn sorangan noe koedoe diwariskeun ka anak-intjoena; soej^aja oemat kami oelah pabaIgntjar, ka loewar tina kabogaan sora19

47.

937

20

21

22

23

24

ugan-sorangan. a s Moesa 25 lo. 6 p. 45 8, Greus kitoe kaoela koe eta djalma ditjandak ka kamar-kamar noe soetji, noe njanghareup ngaler, " anoe keur para panghoeloe teja, djalan paranti asoep noe aja di gigireun lawang; doemadakan^ di dinja aja hidji 6nggon sisi ti koelon pisau. 'Toeloej misaoer ka kaoela: Eta Snggon paragi panghoeloe ngaroeloeb koerban kasalahan djeung koerban dosa, sarta paragi ngagoreng koerban kadaharan; teu meunang dibawa bidjil ka boeroean loewar, * matak njoetjikeun ka djalma noe loba. 'Tidinja kaoela koe andjeunna ditjandak bidjil ka boeroean loewar, nja ditjandak ngaliwat ka noe opat djoeroe boeroean; doemadakan, dina oenggal-oenggal djoeroe boeroean teh aja deui boeroean. 'Dina opat djoeroe boeroean teh aja boeroean panghaseupan, opat poeloeh [asta] palajoena djeung tiloe poeloeh panggeretna; eta boeroean djoeroe teh opatanana saoekoeran. 'Djeung aja tembok sakoerilingna, sakoebeng eta noe opat boeroean, sarta sisi eta temboktembok geus dihawoean ti handap, sakoeriling. Ladjgng andjeunna misaoer ka kaoela: Eta teh dapoer, paranti ngoeloeb; di dinja toekang ngawoela di gSdong pingaroeloebeun koerban peuntjitan ti djalma-djalma. p. 42 13. b p. 44: 19.
:
: ' :

seug kaoela ditjandak ngaraas eta tjai; ari djgrona tjai s6r6k moemoentjangan. 'Pek ngoekoer deui sareboe, seug kaoela ditjandak deui ngaraas tjai; ari djgrona tjai s6r6k toeoer. Prak ngoekoer deui sareboe, seug kaoela ditjandak deui ngaraas; ari djgrona tjai s6rSk tjangkeng. 'Tidinja ngoekoer deui sareboe; tjai geus djadi waloengan, teu beunang diraas koe kaoela; wantoe tjai teh gSde, tjai kodjajeun, estoe waloengan noe teu beunang diraas. 'Pok andjeunna misaoer ka kaoela: Na katendjo koe maneh, anak Adam? Geus kitoe kaoela ditjandak, balik deui ka sisi eta waloengan. 'Ari geus balik kaoela teh, doemadakan,* di sisi eta waloengan loba katjida tatangkalan, sabeulah ti dijeu djeung sabeulah ti ditoe. 'Saoerna deui

ka kaoela: Eta

tjai noendjang ka bilangan wetan, toeloej moedoen ka ta-

nah lapang, sarta ngamoeharakalaoet; sakoer tjai noe dibidjilkeun asoepna ka eta laoet, anoe matak laoet teh datang ka waloeja. 'Ai'i geus kitoe, saroepaning " noe njawaan hiroep, bangsa noe ngalenghoj, ka mana bae datangna eta waloengan, tangtoe hiroep; sarta piajaeun laoek loba katjida; di mana eta tjai geus asoep ka dinja, seug laoet teh waloeja, sarta tangtoe hiroep sakabeh, ka mana bae pidatangeunana eta waloengan. 'Ari geus kitoe, di sisina pinarangtoengeun palika-palika; ti sSmgt En-Gedi tSpika En-Eglaim pidjadieun enggon paranti moekeun djaring; ari laoekna bakal roepa-roepa, sakoemaha laoek laoet gesarta loba katjida. 'Ari noe moal waloeja, nja eta rawana djeung rantjana; pada disSrahkeun ka oejah. 'Djeung deui di sisi eta waloengan, sabeulah ti
de,

10

PASAL

47.

u
12

rridinja kaoela koe eta djalma ditjan-^ dak deui ka panto gSdong; doemadakan, ti handapeun bangbaroeng ge-

dong " bidjil tjai, ngotjor ngetan; wantoe gSdong teh njanghareupna ka wetan. Ari tjai teja toeroen; datangna ti handap, ti sisi gedong, sabeulah ti katoehoe, nja ti kidoeleun altar. 'Geus kitoe kaoela ditjandak bidjil, djalan lawang kaler; nja ditjandak ngoeriling; djalan loewar, ka lawang loewar, noe njanghareup ngetan teja; doemadakan, tjai teh ngagoelak ti sabeulah katoehoe. 'Ana djalma teja geus ka loewar, ladjSng ngetan, sarta pananganana nj6kl kentja. Toeloej ngoekoer sareboe asta,

djeung sabeulah ti ditoe, pidjadieun saroepaning tatangkalan baris hakaneun; daoenna moal keuna aloem, djeung boewahna moal keuna euweuh; saban-saban boelan eta boewahan anjar, wantoe-wantoe tjaina bidjilna ti kasoetjian; ari boewahna baris hakaneun, djeung daoenna baris ngawaloejakeun.
dijeu
^

a Joel 3:18; Tjak. 14:8; Wahj. 22


c 1

1.

6 Wahj. 22 2.
:

Moesa

20.

d Wahj. 22

2.

13

Kijeu timbalan Goesti Pangeran: Ijeu piwatSseun tanah, noe pikamilikeun koe maraneh, noeroetkeun noe doewa w61as

938

JEHESKEL
Israil;
"

48.

15

16

17

18

19

20

21

22

23

Joesoep pimeunangeun doewa bagian. 'Ari dimilikna koe maraneh sing walatra sadoeloer-doeloer; sapedah kami baheula ngatjoengkeun panangan kami, kersa maparinkeun eta ka karoehoen maraneh teja, noe matak eta tanah pininggangeun ka mai'aneh, djadi milik. 'Nja ijeu ijiwateseun tanah * sabeulah ti kaler, ti sSmet laoet tell gede djalan ka Hetlon, tgpi ka pglSbah asoep ka S6dad; 'Hamat, Berota, Sibraim,noe di antara watSs Damsikdjeung watgs Hamat; Haser tgngah, noe di wates Haoeran. 'Djadi piwateseunana ti laoet teh Hasar-Enon, tepoeng-watSs Damsik; ari noe pangkalerna pisan nja eta watgs Hamat. Eta kitoe sabeulah ti kaler. 'Moenggoeh sabeulah ti wetan_, ari di antara Haoeran, Damsik djeung Gilad, sarta tanah Israil, [piwateseunana] tji Jordan; ti semSt watSs [kaler] maraneh koedoe ngoekoer serek laoet wetan. Eta kitoe sabeulah ti wetan. 'Ari moenggoeh sabeulah ti kidoel, ti semgt Tamar tepi ka tji MSriba, di Kades, kSbat ka waloengan [Mesir], bras ka laoet ggde. Eta kitoe sabeulah ti kidoel. 'Ari moenggoeh sabeulah ti koelon, nja laoet gede, ti sSmgt watgs [kidoel] tepi ka pabgnSran asoep ka Hamat. Kitoe sabeulah ti koelon. 'Nja eta tanah noe koe maraneh koedoe dibagi djeung doeloer-doeloer, noeroetkeun kaom Israil. 'Ari geus kitoe, f dibagikeunana koe maraneh koedoe koe lantaran lotgre, baris milik, pikeun diri maraneh sarta pikeun semah-semah, anoe ngaloembara di tSngah maraneh, anoe geus baroga anak ti tgngah maraneh; ^ noe kitoe koe maraneh koedoe diangken sapSrti noe asal boemi di oerang Israil; koedoe pada mareunang milik djeung maraneh di tengah kaom Israil. 'Ari geus kitoe, mana-mana kaom noe dioembaraan koe semah teh, nja di dinja eta koe maraneh koedoe dibere pimilikeunana, lahiran Goesti Pangeran. a l Moesa 48:5, e
: '^

kaom

Hamat, djeung ka Hasar-Enon, tSpoengwatSs Damsik, ti kalerna mapaj ka Hamat; tgges pibogaeunana ti sabeulah ti wetan tSroes ka koelon: pikeun Dan, sabagian. 'Ari ti s6mSt wates Dan, ti sabeulah ti wetan t6pi ka sabeulah ti koelon: pikeun Aser, sabagian. 'Ari ti semgt watgs Aser, ti sabeulah ti wetan
tSpi
4 tali,

ka sabeulah

ti

sabagian. 'Ari
ti

ti

koelon pikeun Naps6m6t wat6s Nap:

sabeulah ti wetan tSpi ka sabeukoelon: pikeun Menase, sabagian. sSmSt wat6s Menase, ti sabeulah ti wetan tepi ka sabeulah ti koelon: pikeun Epraim, sabagian. 'Ari ti sSmSt watSs Epraim, ti sabeulah ti wetan tSpi ka sabeulah ti koelon: pikeun Eoebin, sabagian. 'Ari ti s6met watSs Eoebin, ti sabeulah ti wetan tSpi ka sabeulah ti koelon: pikeun Joeda, sabagian. o p. 47 15. D6mi ti semet watSs Joeda, ti sabeulah ti wetan tepi ka sabeulah ti koelon, piajaeunana " hatoeran, noe koe maratali, ti

lah

'Ari ti

'^

<'

neh koedoe disanggakeun teja, doewa laksa lima reboe [toembakan] panggSrStna, ari palajoena sakoemaha doeoeman hidji-hidji, ti sabeulah ti wetan t6pi ka sabeulah ti koelon; djeung ari kasoetjian teja piajaeunana di tengah-tgngah9

10

'Eta hatoeran, noe koe maraneh koedoe disanggakeun ka Pangeran teja, palajoena doewa laksa lima reboe, demi pangggrgtna salaksa. 'Ai-i noe pibogaeun hatoeran soetji teh, nja eta panghoeloena.

panghoeloe; ti kaler doewa laksa lima reboe [palajoena], ti koelon panggerStna salaksa, ti wetan panggerStna salaksa, djeung ti kidoel doewa laksa lima reboe
palajoena; ari kasoetjian Pangeran teja
11

12

Jos.

17:14. b 4 Moesa 34

7.

c 4
:

Moesa 34:10.
6.

d
g

4
3

Moesa 34 3. Moesa 19 34.


:

Moesa 34

p.

45

1.

13

PASAL
Sarta nja
" ti

48.

ka Hetlon,

ijeu ngaran hidji-hidji kaom: toengtoeng ti kaler, mapaj djalan tSpi ka pSlgbah asoep ka

14

piajaeunana di tengah-tgngahna. Bagian panghoeloe-panghoeloe, anoe beunang njoetjikeun ti toeroenan Sadok, * noe pada ngadjaga kana djagaan kami teja, sarta teu sarasab basa oerang Israil sarasab, lain tjara ahli Lewi, noe pada sarasab. 'Djadi panghoeloe-panghoeloe teh meunang pasihan tina tanah hatoeran, " soetji liwat leuwih, ad6k kana watgs ahli Lewi. 'Ari ahli Lewi teja parerendeng djeung watSs panghoeloe, pon kitoe keneh doewa laksa lima reboe palajoena, djeung salaksa panggSrgtna; sakabeh palajoena koedoe doewa laksa lima reboe, ari pangg6r6tna salaksa. 'Teu
'

JEHESKEL
'^

48.

939

15

iG

17

meunang didjoewal saeutik-eutik atjan, djeung teu meuuang ditoekeurkeun, soemawonna ngagasab eta loeloegoe tanah; karaua soetji, kagoengan Pangeran. 'DSmi anoe lima reboe, anoe masih kari tiua pangggrgtna noe doewa laksa lima reboe teja, ti hareupna, eta mail djamak, pikeun nagara, geusan pangtjitjingan sarta geusan sampalan; ari piajaeunana nagara teh di tSngah-tSngahna.' Sarta kijeu oekoeranana: f sabeulah ti kaler opat reboe lima ratoes, sabeulah ti kidoel opat reboe lima ratoes, sabeulah ti wetan opat reboe lima ratoes, kitoe deui sabeulah ti koelon opat reboe lima ratoes. 'Ari pisamf)alaneun nagara teh, ti kaler doewa ratoes lima poeloeh, ti kidoel doewa ratoes lima poeloeh, ti wetan doewa ratoes lima poeloeh, kitoe deui ti koelon doewa ratoes hma poe"^

sakoer noe aja di antara wat8s Joeda djeung wat6s Binyamin, nja eta pikeun
23

24

25

Ari moenggoeh kaom noe salijan ti sabeulah ti wetan t6pi ka sabeulah ti koelon: pikeun Binyamin, sabagian. 'Ari ti sgm6t watSs Binyamin, ti sabeulah ti wetan tgpi ka sabeulah ti koelon: pikeun Simon, sabagian. 'Ari ti s6mSt wates Simon, ti sabeulah ti wetan tSpi ka sabeulah ti koelon: pikeun Isasdinja, ti

26

kar, sabagian. 'Ari kar, ti sabeulah ti

ti s6m6t watSs Isaswetan tgpi ka sabeu-

27

gian. 'Ari

28

18

19

20

'DSmi anoe kari tina palajoena, parerendeng djeung hatoeran soetji teja, salaksa ti wetan djeung salaksa ti koelon; ari ajana parerendeng djeung hatoeran soetji, sarta pihasileunana baris hakaneun sakoer pagawe nagara. 'Ari eta pagawe nagara koedoe pada migawe inja, toegoer ti sakabeh kaom Israil. 'Salegana eta hatoeran koedoe doewa laksa lima reboe palajoena, djeung doewa laksa lima reboe panggergtna; njanggakeunana hatoeran soetji teh koedoe pasagi, katoet pibagianeun nagara.
loeh.
a
p.

29

30

31

32

45:1.

b
:

p.

40:46;

44:10.
:

p.

43:12.
:

d
21

Moesa 25

34. e 4

Moesa 85

3.

fWahj. 21

16.

ti koelon: pikeun Sgboeloen, sabati sSm6t watSs SSboeloen, ti sabeulah ti wetan t6pi ka sabeulah ti koelon: pikeun Gad, sabagian. 'Dgmi dina wates Gad, sabeulah ti kidoel, nja di dinja pawatesan, ti sgm6t Tamar ka tji MSriba, di Kades, kebat ka waloengan [Mesir], bras ka laoet gSde teja. 'Tah, nja eta tanah, noe koe maraneh koedoe dibagikeun tina milik, koe lantaran lotSre, ka sagala kaom Israil, sarta nja pidoeoemaneunana sewang-sekitoe wang, lahiran Goesti Pangeran. Sarta nja ijeu pangbidjilan eta nagara; sabeulah ti kaler opat reboe lima ratoes toembakan. 'Ari lawang eta nagara koedoe katelah koe ngaran kaom Israil; ti kaler tiloe lawang, nja eta: lawang Roebin, hidji; lawang Joeda, hidji; lawang Lewi, hidji. 'Ari sabeulah ti wetan opat reboe lima ratoes toembakan; sarta tiloe lawang, nja eta: lawang Joe-

lah

22

Ari karina pikeun gggfiden, beh dijeueun djeung beh ditoeeun eta hatoeran soetji djeung bagian nagara, hareupeun eta hatoeran noe doewa laksa lima reboe teja, tgpi kana wates ti wetan; kitoe keneh ti koelon, hareupeun noe doewa laksa lima reboe teja, bras kana wates ti koelon teroes djeung doeoeman hidjihidji; nja eta pikeun gegSden, sarta hatoeran soetji reudjeung kasoetjian g6dong teja piajaeunana di tengah-tengahna. 'Djadi leuwihan kabogaan ahli Lewi djeung leuwihan bagian nagara, noe di tgngah-tgngah doeoeman gSggden teja,
;

soep, hidji;
33

lawang Binyamin,

hidji; la-

wang Dan,

hidji. 'Ari sabeulah ti kidoel opat reboe lima ratoes toembakan; sarta tiloe lawang, nja eta: lawang Simon,

34

35

hidji; lawang Isaskar, hidji; lawang Seboeloen, hidji. 'Sabeulah ti koelon kitoe keneh opat reboe lima ratoes toembakan; sarta tiloe lawang, nja eta: lawang Gad, hidji; lawang Aser, hidji; lawang Naptali, hidji. Tepoeng-gglang salaksa dalapan reboe toembakan. Ari pingaraneun eta nagara ti poe harita kijeu: a wahj. 21 12. ''Pangeran linggih di dinja.
'

6 p. 43

7;

Joel 3

21

Wahj. 21

3.

uo

DANIEL

1.

KITAB NABI DANIEL


PASAL
1.

Mangsa katiloe taoenna Jojakim djoemSngng radja Joeda, " djSboel Neboekadnesar, radja Baboel, ka JSroesalem, sarta riagara teh dikgpoeng. 'Geus kitoe koe Groesti eta Jojakim, radja Joeda, diselehkeun ka leungeun N6boekadnesar, sarta djeung * sawareh parabot ggdong Allah; toeloej parabot teh koe Neboekadnesar dibawa ka tanah Sinar, ka gSdong aallahanana, diasoepkeun ka goedang doenya-brana aallahanana.'Sarta radja marentah ka AspSnas, kapala mantri djero andjeunna, " koedoe njanggakeun djalroa ngalora ti 16bah oerang Israil, tgggs ti toeroenan radja^ djeung ti para menak; 'nja djalma ngalora noe taja pisan tjatjadna, sarta harade roepa, toer paham dina sagala kapintSran, sarta reja pangabisa, djeung ngaharti elmoe;
noe oetama djadi toekang marSk di padalgman radja; sarta koedoe pada dipagahan kitab, kitoe deui basa Kasdim. 'Malah radja nangtoekeun pibagianeunana dina oenggal-oenggal poe tina kadaharan radja djeung tina anggoer leueutanana, sarta diparentah dimoemoele tiloe taoen lilana; ari geus toetoep eta tiloe taoen pada pimarSkeun di pajoeneun radja. 'DSmi dina ISbah eta djalma ngalora aja Daniel, Hananya, Misael djeung Asarja, pada kaasoep oerang Joeda. 'Ari koe kapala mantri djSro pada
dibere ngaran; nja eta Daniel dilandi BeltSsasar, Hananya dilandi Sadrak, Misael dilandi Mesak, ari Asarja dilandi

geus nangtoskeun kadaharan djeung inoeman oedjang-oedjaug; karana koemaha lamoen ningali pasSmon oedjang
karoetjSm, beda djeung djalma ngalora noe saoemoer djeung oedjang? Ari kitoe
11

12

mah oedjang djadi matak diri kami katempoehan koe radja. 'Tidinja Daniel mihatoer ka loperes, noe koe kapala mantri djgro dibakoekeun ngoeroes ka Daniel, Hananya, Misael djeung Asarja, [pihatoerna] 'Abdi gamparan moegi pa:

13

da didjadjal watSs sapoeloeh dintSn nja abdi teh moegi pada dileler sipat beunang njSbar pikeun tfidaeun, kitoe deui tjai pikeun inoemeun. 'SarSng moegi ditingalian di pajoeneun gamparan roepa abdi-abdi, kitoe keneh roepa djalma nga;

14

15

noe nargda katoewangan radja; sarawoeh moegi midamel ka abdi-abdi gamparan sakoemaha noe katingali koe gamparan. 'Ari loperes teh ngagoegoe ka darinja dina eta pgrkara; toeloej pada didjadjal, meunang sapoeloeh poe. 'Geus toetoep noe sapoeloeh poe teh, katingali roepa eta opat djalma leuwih
lora
aloes, djeung awakna leuwih lintoeh ti batan sakabeh djalma ngora, noe ngahakan kadaharan radja. 'Tidinja koe loperes kadaharan bagianana djeung anggoer inoemanana dilaan, ari noe dilelerkeun ka darinja nja sipat beunang njSbar bae. 'Demi eta djalma ngora noe opatan teja koe Allah dipaparin kanjaho, sarta paham dina sakabeh kitab djeung kapintgran; " samalah Daniel teh dipaparin tSrang dina sagala tetendjoan djeung impian. 'Ari geus toetoep mangsana noe diparentahkeun koe radja, piwaktoeeun njanggakeun djalma ngalora teja, toeloej koe kapala mantri djgro pada disanggakeun ka pajoeneun NSboekadnesar.' Tidinja radja sasaoeran djeung sadajana; dSmi eta salobana taja noe kapgndak nandingan Daniel, Hananya, Misael djeung Asarja; noe matak eta pada djadi toekang margk di pajoeneun 'Ari sagala pgrkara kapintSradja. ran djeung pangartian, noe koe radja

16

17

18

Abed-iSrggo.

'D6mi Daniel nangtoekeun moal ngargggdkeun maneh koe kadaharan radja, atawa koe anggoer
dina
ati,

leueutanana; djeung Daniel panoenoehoen ka kapala mantri djSro, soepaja


9

19

montong ngarSgSdkeun maneh.


''

'Sarta Daniel teh koe Allah dipaparin kaasihan djeung kawSlasan di hareupeun ka-

10

pala

mantri djero. 'Ari saoer kapala mantri dj6ro teh ka Daniel: Kami teh sijeun koe goesti kami sang radja, noe

20

DANIEL
dipariksakeun ka darinja, pada kapSudak sapoeloeh patikSlaneuu ngoengkoelan ti sakabeh pandita djeuug djoeroe tguoeng, noe aja di sakaradjaanana. 'Ai-i Daniel teja t6t6p dongkap ka ''taoen noe kahidji Kores djoemgngng radja.
O
2 Eadj. 24
1
:

2.

941

21

10

toerkeun omong bohong nja teu hasil ka hareupeun kami, t6pi ka ganti mangsa; mana geura tjaritakeun impian teh ka kami, mangke kami njaho, jen maraneh bisa ngabedjakeun pibaloekareunana ka kami. 'Ngawangsoel ahli-ahli Kasdim

1.
:

6 2 Bab. 36

7.

c 2 Eadj. 20: 18.

Moesa 39

21. e Jh. 28: 3.

Esr.

1.

PASAL
ly/Tangsa

2.

kadoewa taoenna Neboekad-

ka i^ajoeneun radja, kijeu pioendjoekna: Noen, taja pisan djalma di sadjagat kabeh, noe bisa ngoendjoekkeun eta pgrkawis sang radja; anoe mawi sadajana radja, ggggden atanapi
tell

nesar teja djoemgnSng radja, "harita Ngboekadnesar ngimpen; heug manahna goelinggasahan, sarta andjeunna kandgg koelgmna. 'Tidinja radja *miwarangnjaoer pandita-pandita djeung djoeroe-djoeroe tSnoeng, kitoe deui taroekang sihir djeung ahli-ahli Kasdim; soepaja ngoeningakeun ka radja eta impenanana. Gantjangna daratang, sarta pada marSk di pajoeneun radja. 'Pok radja ngalahir ka darinja: Kami tadi ngimpi, sarta pikir kami goelinggasahan, hajang njaho eta impian.'Pioendjoek ahli-ahli Kasdim teh ka radja, make basa Sam: '^Moegi sang radja salamet salalanggengna Soemangga, impenan teh tjarijoskeun ka abdiabdi gamparan, mangke pibaloekareunana koe abdi sadaja dioendjoekkeun. 'Ngawalon radja, kijeu lahirna ka ahli Kasdim teh: Omongan kami geus pasti, oepama eta imjjian djeung pibaloekareunana koe maraneh ten dinjahokeun ka kami, ^ mangke maraneh dipotongpotong^ sarta imah maraneh didjijeun djarian. 'Sabalikna, oepama eta impian djeung pibaloekareunana koe maraneh dipopojankeun mah, tangtoe maraneh meunang pasihan, djeung gandjaran, sar!

11

noe kawasa, taja noe moendoet pSrkawis kitoe ka saha bae pandita, djoeroe tgnoeng atanapi ahli Kasdim. 'Ari eta pSrkawis, noe dipoendoet koe sang radja, abot teuing, sareng taja deui noe ijasa

ngawartakeun eta ka

12

salira radja, kadjawi ti batara-batara, noe linggihna teu sinarengan sar6ng bangsa daging. 'Tina sabab kitoe radja teh bendoe, bari sewot katjida, sarta radja marentah,
di Baboel koedoe digempoer. 'Djol eta parentah ka loewar, sarta boedjangga-boedjangga bakal dipeuntjitan; malah Daniel djeung rentjang-rentjangna ditejangan, bakal dipareuntjit. 'Tidinja Daniel ngahatoerkeun pirSmpag djeung pepeling ka Arjok, kapala toekang peuntjit anoe radja, noe geus ka loewar baris meuntjit boedjangga-boedjangga di Baboel. 'Pok Daniel mihatoer ka Arjok, noe dikawasakeun koe radja teh: Naha aja parentah sakitoe angker ti pajoeneun radja? Tidinja eta perkara koe Arjok ditjarijoskeun ka Daniel. 'Gantjang Daniel ngadeuheus, sarta noenoehoen ka radja, moegi dipaparin tempo, soepaja ngoendjoekkeun pibaloekareunana ka salira

sakabeh boedjangga

13

14

15

iG

ta
7

kahormatan ggde

ti

hareupeun kami
17

radja.
c N6h. 2
:

a
3
;

l
:

Moesa 41
9.
(i

1.

6 p. 1

20; 5

7.

mana

ajeuna bedjakeun ka kami eta impian djeung pibaloekareunana. 'Mindo ngawangsoelna, kijeu pioendjoekna: Soemangga, impenan teh koe sang radja

p.

Esr. 6:11; p. 3:29.

moegi ditjarijoskeun ka abdi-abdi, tinangtos pibaloekareunana koe abdi-abdi dioendjoekkeun. 'Ngawalon radja, kijeu
lahirna:

18

Kami njaho

sidik

pisan, jen

Tidinja Daniel moelang ka boemina, sarta ngawartakeun eta perkara ka Hananya, Misael djeung Asarja, rentjangrentjangna teja, 'sangkan pada njoehoenkeun kawSlasan ti pajoeneun " Allah sawarga, hal eta rasijah; soepaja Daniel djeung rentjang-rentjangna barfing
lijan ti dinja

maraneh hajang mandjangkeun mangsa, sapedah maraneh pada tgrang, jen omongan kami teja geus pasti. Tapi lamoen eta impian koe maraneh teu dinjahokeun mah, pihoekoemaneun maraneh sahidji; karaua maraneh sakongkol uja'

sakoer boedjangga di Baboel saoelah koengsi digempoer.

19

'Tidinja eta rasijah diebrehkeun ka Daniel dina tetendjoan ti peuting; toeloej

20

Daniel moedji soekoer ka Allah sawarga. 'Pok Daniel mioendjoek, kijeu

942
pioendjoekna:

DANIEL

2.

21

22

23

Sagala poedji ka padjengngan Allah, ti kalangggngan dongkap ka kalanggengan deui! karana kapintgran sar6ng kawasa BJa andjeimna noe kagoengan. 'Nja andjeunna noe ngaganti mangsa sareng waktoe, noe ngarorod radja sareng ngadegkeun radja, noe maparin kapinteran ka noe palinter, kitoe deui kanjaho ka noe garadoeh pangarti. 'Andjeunna noe ngebrehkeun anoe djero-djgro sargng noe gaib-gaib; " andjeunna noe oeninga sakoer noe aja di noe poek, sareng tjaang matoeh di andjeunna. 'Noen, Allah karoehoen simkoering simkoering nganoehoenkeun sargng njoekoerkeun ka andjeun, reh simkoering koe andjeun dipaparin kapintSran sareng pangawasa; sarawoeh danget ajeuna andjeun ka simkoering geus maparin njalio anoe koe simkoering sadaja disoehoenkeun ka a,ndjeun; karant6n andjeun ka simkoering sadaja geus maparin njaho pSrkawis radja teja.
''
!

29

andjeun, kalajau titingalan manah andjeun dina pangkoelSman andjeun teja, nja kijeu: 'ari andjeun teja, noen sang radja! basa di pangkoeleman, datang

manah panasaran kana pgrkawis anoe


pidjadieun djaman mengke; doepi geus
kitoe,

anoe ngebrehkeun rasijah teja ma-

30

parin njaho ka andjeun perkawis noe pidjadieun. 'Ari menggahing simkoering

pangdiebrehan eta rasijah teh, lain sabab gadoeh kapinteran ngoengkoelan sakoer noe goemelar; jaktosna mah noe dipandang, soepaja pibaloekareunana dioeningakeun ka sang radja, sargng soepaja andjeun tingali anoe dianggo panasaran koe manah andjeun.
teja,
a p.
31
1
:

7.

6 1

Moesa 40 8
:

41

16.

32

o Esr. 1:2. i
24

Aj.

12:13. c Djab. 139

12

Job. 1

5.

25

Tina sabab kitoe Daniel toeloej ngadeuheus ka Arjok, noe koe radja dibakoekeun ngagempoer sakoer boedjangga di Baboel teja; sadongkapna Daniel mihatoer ka dinja kijeu: Boedjangga di Baboel oelah tjijos digSmpoer; kaoela moegi dideuheuskeun ka pajoeneun radja, sedja ngoendjoekkeun ka radja pibaloekareunana. Tidinja Arjok teh goesak-gasik ngadeuheuskeun Daniel ka pajoeneun radja, sarta oendjoekan kijeu ka radja: Noen, simkoering mendak ijeu hidjidjalma, kalSbStbobojonganti Joeda, sgdjana ngoeningakeun ka sang radja
'

33

34

35

26

27

pibaloekareunana. 'Ngawalon radja, kijeu lahirna ka Daniel, " anoe ngaran Beltesasar: Na Snja maneh bisa nganjahokeun ka kami eta impian noe katendjo koe kami, sarta djeung pibaloekareimana? 'Ngawangsoel Daniel ka pa-

36

andjeun, noen sang radja! katingali, beh aja hidji djadjalmaan aheng; ari eta djadjalmaan djangkoeng-gede, sareng sorotna montjorong; nangtoengna di pajoeneun andjeun, sarSng roepana matak baloewas. 'Nja eta djadjalmaan teh hoeloena emas aloes, dadana sareng leungeunna perak, beuteungna sareng pingpingna tambaga, "bitisna beusi, doepi soekoena saparo beusi, saparo taneuh likgt. 'Koe andjeun ditingali, dongkap ka aja hidji batoe ngagolosor " teu kalawan leungeun, ngadoepak ka eta djadjalmaan, nindih kana soekoena, anoe sipat beusi sareng taneuh liket teja, moenggah boeboek soekoena. 'Tidinja eta beusi, taneuh likSt, tambaga, perak sarSng emas teja boeboek bareng sapisan, ari djadina * sapertos hoeoet ti pangirikan keur oesoem panas; ladj6ng kabawa koe angin, sar6ng oeroetna teu pisan kapanggih; doepi " eta batoe, noe ngadoepak djadjalmaan teja, ngadjadi goenoeng gede, moenggah ngeusian sadjagat kabeh. 'Tah, kitoe impenanana; doepi pibaloekareunana ajeuna

Koe

joeneun radja, kijeu wangsoelanana: Noen, ari rasijah, noe dipoendoet koe sang radja teja^ sadajana boedjangga,
djoeroe tgnoeng, pandita atanapi djoeroe
28

37

torah, taja noe bisaeun ngoendjoekkeun inja ka sang radja. 'Nanging aja Allah

38

sawarga, * noe ngebrehkeun rasijah; sargng andjeunna geus maparin njaho ka radja NSboekadnesar perkawis noe pidjadieun dina ahir djaman. Ari impenan
di

bade dioendjoekkeun ka pajoeneun sang andjeun teja, noen sang radja! ^ djadi radja sadajana I'adja; karantSn Allah sawarga ka andjeun geus maparin karadjaan, kawasa, kabgdasan, sarawoeh kamoeljaan; sareng di manabaetjitjingna bangsa manoesa, " tjatjakan sato galak sarawoeh manoek awang-awang ge pada diselehkeun ka panangan andjeun; sarSng andjeun noe dikawasakeuu ka eta sadajana; nja andjeun noe
radja. 'Ari
'

DANIEL
39

3.

943

40

41

diibaratkeun hoeloe 6mas teja. 'Doepi saparautos andjeun pingadggenn hidji karadjaan sanes, katjek koe auoe andjeun; woeh karadjaan katiloe, sanes deui, sipat tambaga; nja eta bakal kawasa ka sadjagat kabeh. 'Ari karadjaan noe kaopat bakal teuas sapSrtos beusi; karantgn sapgrtos beusi ngaboeboekkeun sarSng ngarSmpoekeun ka saniskantSn, estoe sapgrtos beusi noe ngarSmgkkeun, nja kitoe eta mgngke ngaboeboekkeun sar6ng ngargmgkkeun sadajana noe tadi. 'Doepi pgrkawis noe katingali koe andjeun, soekoena sar6ng ramo soekoena saparo taneuh likgt pandjoenan, noe saparo deui beusi teja, nandakeun eta teh karadjaan pabgngkah, nanging dina djgro eta piajaeun oge kawSwSgan beusi, noe mawi koe andjeun katingali beusi pabaoer sa-

gnja-gnjana,

Allah maraneh " nja eta Bataraning sakabeh batara djeung Goes-

IS

tining sakabeh radja, toer jasaeun ngebrehkeun rasijah, boektina andika bisa nganjatakeun eta rasijah. 'Tidinja radja ngagoengkeun ka Daniel, djeung dipaparin pasihan pirang-pirang sarta galgde,

malah didjgngngkeun njangking satanah


Baboel, sarta didjgngngkeun kapala para pangkat, njangking sakabeh boedjangga di Baboel. 'Geus kitoe Daniel noenoehoen ka radja, ladjgng * Sadrak, Mesak djeung Abed-Nggo teja koe radja diangkat njangking padamglan di tanah Baboel ari Daniel mah bakoe di lawang
;

49

radja.

MoesalO:17. 6p. 1:7.

PASAL

3.

42

43

44

45

rgng taneuh lik6t lejoer. 'Ari pgrkawis ramo soekoe saparo beusi, noe saparo deui taneuh liket teja, nandakeun eta karadjaan saparo teuas, saparo rSgas. 'Doepi pSrkawis noe katingali koe andjeun, beusi pabaoer sareng taneuh liket Igjoer teja, nandakeun eta bakal pabaoer lantaran binih manoesa, nanging moal rakgt batoer pada batoer, nja sakoemaha beusi hanteu tjampoer sargng taneuh likgt. 'Demi keur djamanetaradja-radja, ladjeng Allah sawarga bade ngadggkeun hidji karadjaan f anoe moal diroeksakkeun salalangggngna, sareng eta kadjengngan moal ditoeroenkeun ka bangsa sanes; salgrgsna eta bakal ngaboeboekkeun sargng ngeuweuhkeun sadajana karadjaan noe tadi, doepi djinisna mah pitgtgpeun salalangggngna. 'Kitoe noe mawi koe andjeun katingali, ti goenoeng aja hidji batoe ngagolosor teu kalawan leungeun, seug ngaboeboekkeun eta beusi, tambaga, taneuh likgt, perak sargng gmas teja. Allah noe langkoeng agoeng geus maparin njaho ka sang radja perkawis noe pidjadieun djaman mgngke; ari impenan teja kantgnan, sargng pibaloekareunana jaktos.
a
Aj. 34
:

Hidji mangsa radja Neboekadnesar ngadamel hidji djadjalmaan emas,


djangkoengna ggngp poeloeh asta, ggdena ggngp asta; ari ditangtoengkeunana di Igbak Doera, di tanah Baboel. 'Toeloej radja Ngboekadnesar miwarang ngoempoelkeun para goepgrnoer, para gggeden djeung para bopati, parapanghoeloe, para mantri doenya-brana, para hakim, para djaksa, djeung sakoer bae noe njangking kawasa dina tjoetak-tjoetak, sina daratang, bakal njalametkeun eta djadjalmaan, beunang radja Ngboekadnesar nangtoengkeun teja. 'Tidinja eta para goepgrnoer, para gggeden djeung para bopati, para panghoeloe, para mantri doenya-brana, para hakim, para djaksa, djeung sakoer bae noe njangking kawasa dina tjoetak-tjoetak teh, karoempoel, bakal njalamgtkeun eta djadjalmaan, beunang radja Neboekadnesar nangtoengkeun teja; seg ngaradgg di hareupeun eta djadjalmaan, beunang Ngboekadnesar nangtoengkeun. 'Geus kitoe hidji mantri ngoendang-ngoendang sarta bgdas: Eh, sadaja bangsa, kaomreudjeung basa! ajeuna pada ditimbalan, 'samangsa ngareungeu sora tandoek, hatong, katjapi, tarawangsa, tjglgmpoeng, angkloeng, djeung saroepaning bae tatabeu-

20. b Ho3. 13
:

3. c J6s.
;

28

16.

d J6h. 26

7.

e J6r. 28

14.

p.

27

Ibr. 12

28.

46

47

Tidinja radja Ngboekadnesar broek njoeoeh, bari soedjoed ka Daniel, sarta miwarang koedoe dibaktian koerban kadaharan djeung seuseungitan. 'Ngawalon radja ka Daniel, kijeu lahirna: Sa-

han, koedoe pada mgndgk sarta soedjoed ka ijeu djadjalmaan gmas, kengiug radja Ngboekadnesar nangtoengkeun. 'Djeung saha-saha noe teu mgndgk sarta teu
soedjoed, eta teh sapada-harita tangtoe a djgro pameuleuman

944
7
'

DANlfiL
neu hoeroeng; " djeung saha batara, noe pibisaeun ngaleupaskeun maraneh ti leungeun kami? "Ngawangsoel Sadrak, Mesak djeung Abed-Nego teh, kijeu

10

11

12

seuueu hoeroeng. Tina sabab kitoe, dina mangsa eta, barang eta sakabeh bangsa ngadarenge sora tandoek, hatong, katjapi, tarawangsa, tjelempoeng, djeung saroepaning bae tatabeuhan, broek eta sakabeh bangsa, kaom reudjeuug basa teh marendek, pada soedjoed ka eta djadjalmaan emas, beunang radja Neboekadnesar nangtoeugkeun teja. Tina perkara eta, dina mangsa harita sababaraha djalma, oerang Kasdim, ngadareuheusan, ngistorikeun oerang Jahoedi. Tada oendjoekan ka radja N6boekadnesar, kijeu pioendjoekna: "Moegi sang radja salamet salalangggngna! 'Andjeun, noen sang radja! geus maparin timbalan, jen saha-saha djalma, noe ngadenge sora tandoek, hatong, katjapi, tarawangsa, tjelBmpoeng, sareng angkloeng, sarawoeh saroepaning bae tatabeuhan, kgdah mgndek, sareng soedjoed kana eta djadjalmaan 6mas. 'Ari sahasaha noe ten mgndek sar6ng ten soedjoed, eta teh tinangtos digoebroeskeun ka djero pameuleuman seuneu hoeroeng. 'Ngoeningakeun aja djalma, oerang Jahoedi; * noe koe andjeun diangkat njep6ng padamglan di tanah Baboel, nja eta Sadrak, Mesak sargng Abed-Nego teja; ari eta djalma, noen sang radja! hanteu nolih ka andjeun; ka batara andjeun eta hanteu ngabarakti, sareng ka djadjalmaan 6mas, kenging andjeun nangtoeng-

16

17

18

19

20

21

13

keun

teja, eta

ten saroedjoed. 'Tidinja


22

14

15

Neboekadnesar, bawaning bendoe sarta panas, miwarang ngala eta Sadrak, Mesak djeung Abed-Nego; ten lila eta djalma didareuheuskeun ka pajoeneun radja. 'Pok N6boekadnesar ngalahir ka darinja: Naha Sadrak, Mesak djeung Abed-N6go! maraneh ngahadja teu ngabakti ka batara kami, djeung teu soedjoed ka djadjalmaan 6mas, beunang kami nangtoeugkeun teja? "Ajeuna, oesanggoep, samangsa ngadenge sora tandoek, hatong^ katjapi, tarawangsa, tj6l6mpoeng, djeung angkloeng, sarta saroepaning bae tatabeuhan, seg maraneh mgndgk djeung saroedjoed kana eta djadjalmaan, beunang

wangsoelanana ka radja: Noen, sang Neboekadnesar! pgrkawis eta simkoering teu kSdah ngawangsoel ka andjeun. "Madak kitoe mah, Allah simkoering, anoe dibaktos koe simkoering, langkoeng ijasa ngaleupaskeun simkoering ti djero jDameuleuman seuneu hoeroeng; eta, noen sang radja! tinangtos ngaleupaskeun simkoering ti panangan andjeun. 'Nadjan teu dileupaskeun ge, sing kaoeningakeun koe andjeun, sang praboe! ari ka batara andjeun simkoering taja panginten ngabakti, sareng ka djadjalmaan 6mas, kenging andjeun nangtoeugkeun teja, simkoering taja panginten soedjoed. 'Tidinja Neboekadnesar djadi pinoeh koe bSndoe, sarta pameunteuna sal in roepa tina hal Sadrak, Mesak djeung Abed-Nggo. Pok andjeunna nimbalan, koedoe geura dipanaskeun pameuleuman, toedjoeh patikelaneun ti dipanaskeunana sasari. 'Sai'ta djalma noe pangperkosana dina balad andjeunna, koe andjeunna pada dipiwarang ngaringkoes Sadrak, Mesak djeung Abed-Nego, soepaja digoebroeskeun ka dj6ro pameuleuman seuneu hoeroeng. 'Pek eta djalma diraringkoes, tetSp ngaranggo lantjinganana, koetangna, sorbanna djeung raksoekanana boes pada digoebroeskeun ka djgro pameuleuman seuneu hoeroeng. 'Tina sabab eta, reh timbalan
"*
;

23

pama maraneh

2i

kami njijeun teja, [nja hade] sabalikna, oepama maraneh teu saroedjoed mah, sapada-harita maraneh tangtoe digoebroeskeun ka djBro pameuleuman seu;

25

radja angker, djeung pameuleuman teh panas katjida, noe matak eta djalma, noe ngoenggahkeun Sadrak, Mesak djeung Abed-NSgo teja, paraeh kalentab koe seuneu. 'Ari eta djalma noe tiloean teh, nja eta Sadrak, Mesak djeung AbedN6go teja, pada ninggang ka djgro pameuleuman seuneu hoeroeng, beunang ngaringkoes. 'Tidinja radja Ngboekadnesar kageteun, neut ngadSg bari njeblak; pok radja ngalahir ka para pangrempaganana: Naha lain tiloe djalma noe koe oerang digoebroeskeun ka djSro seuneu, beunang ngaringkoes teh? Ngawangsoel sadajana, kijeu wangsoelanana ka radja: Noen, sang radja! Igrgs pisan. 'Ngalahir
deui radja, kijeu lahirna: Toeh, kami nendjo djalma opat, pada oetjoel, keur

DANIEL
leuleumpangau
26

4.

m
Kami Ngboekadnesar keur gSnah
di
;

djSro seuneu, sarta taja pisan tjotjengna; ari roepana noe kaopat siga poetra batara. 'Tidinja N6di

boekaduesar ngadeukevitau kaua lawang eta pameiileuman semieu hoeroeng; pok


ngalahir, kijeu lahirna:

dj6ro gedong kami, sarta keur moeloes di dj6ro padalSman kami. 'Mangsa eta kami boga impian, sarta matak reuwas

ka kami
fi

Eh
''

27

28

29

30

sak djeung Abed-N6go, leuwih agoeng! geura baridjil, hijap ka darijeu! Djol Sadrak, Mesak djeungAbedNggo pacta ka loewar ti djero seuneu. 'Toeloej para goep6rnoer, para gSggden djeung para bopati, kitoe deui parapangrgmpagan radja, pada koempoel, naringali f jen seuneu teh teu kawasa ka salira eta djalma-djalma; ariramboetna hanteu toetoeng, djeung lautjinganana hanteu ganti roepa, malah djinisna teu kasorang baoe seuneu-seuneu atjan. 'Ngalahir NSboekadnesar, kijeu lahirna: Sagala poedji ka Allah Sadrak, Mesak djeung Abed-Nego, noe geus miwarang s malaikatna, djeung ngaleupaskeun abdina, noe ngarandel ka andjeunna, sarta ngaganti parentah radja, toer njerahkeuu awakna, teu ngabarakti djeung teu saroedjoed ka batara naon bae, ari ngabaktina ngan ka Allahna bae. 'Mana kami mere parentah, sing saha-saha bangsa, kaom atawa basa, noe ngomong ngagorengkeun ka Allah Sadrak, Mesak djeung Abed-Nego, eta mangke dipotong-potong, sarta imahna didjadikeun djarian; sabab taja deui batara, noe bisa ngaleupaskeun tjara kitoe pStana. 'Tidinja radja ngaloeloeskeun eta Sadrak, Mesak djeung Abed-NSgo dina tanah Baboel.
''

Sadrak, Meabdi Allah noe

ari ggndoe-rasa dina pasarean kami, reudjeung teteudjoan pikir kami, matak njSblak diri kami. 'Toeloej kami mere parentah ngadeuheuskeun ka hareupeun kami sakabeh boedjangga di Baboel, soepaja ka kami nganjahokeun pibaloekareunana eta impian. Tidinja
'

ngadareuheusan

sagala pandita, djoeroe tSnoeng, ahli Kasdim sarta djoeroe torah; heug eta impian koe kami ditjaritakeun ka darinja, tapi teu barisaeun nganjahokeun ka kami pibaloekareuna"

na. 'Ahir-ahir ka kami ngadeuheusan Daniel, ^ anoe ngaran Beltgsasar, katglah

koe batara kami; ari eta teh katjalikan koe soekma batara saroetji, sarta koe
<'

kami
9

ditjaritaan eta impian, [nja kijeu] 'Eh Beltesasar, kapala pandita! kami teh njaho, jen andika katjalikan soekma batara saroetji, djeung sagala rasijah

10

11

12

p. 2

4. 6 p. 2

49. c 2 Eadj. 18

35.

d
/i

J63. p. 2

43
:

2.

e p.

21.

Ibr.

11

34.

(/

p.

23.

5.

PASAL

4.

13

Soerat kami, radja Ngboekadnesar, dating sakabeh bangsa, kaom reudjeung basa, noe tjaritjing di satoengkSbing boemi: moegi-moegi maraneh pada diwoewoehan nja kasenangan! 'Kami s6dja rek ngoewarkeun tanda djeung moedjidjat, noe geus didamgl ka diri kami koe Allah noe langkoeng agoeng. 'Amboe, tandana aja sakitoe arahengna, sarta
moedjidjatna
"

matak soesah ka andika; tjik, geura bedjakeun tetendjoan impian kami, anoe katendjo koe kami, sarta djeung pibaloekareunana! 'Ari eta tetendjoan pikir kami dina pasarean kami teh kijeu koe kami katendjo, beh aja hidji kai di tSngah-tengah boemi, sarta liwat saking loehoerna. 'Kai teja nja gSde nja koewat, nepi ka langit, wani djeung loehoerna katendjona nepi ka satoengtoeng boemi. 'Daoenna aloes, djeung boewahna loba, mahi keur hakaneun sakabehna; ari sasatoan darat ngijoehan di handapeunana, djeung manoek awang-awang pada ngenggon dina dahan-dahanna, sarta saniskara daging ditjoekoepan ti eta.'Kami nendjo deui sadjgro tetendjoan pikir kami dina pasarean kami teja, beh aja hidji
taja noe
''

djoeroe kgmit, sarta


14

soetji,

loengsoer

ti

langit. 'Eta seg njaoer sarta bSdas, kijeu

15

aja

sakitoe

maratihna!

Karadjaan andjeunna nja karadjaan langggng, djeung kadjengngan andjeunna tgtSp di sagala toeroenan-toeroenan.
a Djab. 145
:

13.

saoerna: Ijeu kai geura toewar, dahanna toetoehan, daoenua pahpralan, djeung boewahna awoerkeun; sasatoan sina malaboer ti handapeunana, kitoe deui manoek-manoek tina dahan-dahanna.' Ngan ari toenggoel djeung akarna mah karikeun dina taneuh, sarta tSrapan rante beusi djeung tambaga dina djoekoet tggal; djeung sina kabaseuhan koe tjiiboen awang-awang, sarta sina sadoeoem

946

DANIEL

i.

16

17

18

djeung sasatoau dina djoekoet boemi. 'Hatena hate manoesa bakal digauti, nja dipaparin hate sato; sarta toedjoeh mangsa piujorangan ka dinja ganti-ganti. 'Eta kitoe dawoehan tina poetoesan jmra djoeroe kgmit, djeung kitoe pangSrsakeun tina lahir.an para soetji noe dipandang, soepaja sakoer noe goemSlar jjada nganjahokeun, jen noe Langkoeng Agoeng teja noe kawasa ka sagala karadjaan manoesa, sarta dipaparinkeunana ka saha bae kersana, toer jasaeun manoesa noe panghandapna didjSnSngkeun njangking ka dinja. 'Tah, kitoe noe koe kami, radja NSboekadnesar, katendjo dina impian; ari andika, eh IBeltSsasar! geura bedjakeun pibaloekareunana, sapedah sakabeh boedjangga di karadjaan kami ten barisaeun nganjahokeun ka kami pibaloekareunana; d6mi andika mah bisa, da katjalikan soekma batara
;

21

25

iboen awang-awang, sarta sina sadoeoem djeung sasatoan tegal, tgpi ka toedjoeh mangsa geus njorang ka dinja, ganti-ganti teja: 'kijeu, noen sang radja! pibaloekareunana, sareng nja eta djadi poetoesan noe Langkoeng Agoeng, bade ditSrapkeun ka goesti sang radja: 'ari andjeun teh bade disoentroengkeun ti bangsa manoesa, nja pingenggoneun sasargngan djeung sasatoan tggal; eta andjeun bade disina dahar djoekoet sapgr-

2e

Saroetji.
19

p. 2

27. 6 p. 2

ae. c p. 5

ll, 14. dA.j. 20

6.

20

Tidinja Daniel, noe ngaran Beltesasar melSngSk sakeudeung, sarta pikiranana matak njeblak dirina. Pok radja ngalahir, kijeu lahirna: Eh Beltesasar! poma oelah njgblak koe eta impian, atawa koe jjibaloekareunana. Ngawangsoel BeltSsasar, kijeu wangsoelanana Noen goesti! eta impenan moegi toemerap ka noe gareulah ka andjeun, kitoe deui pibaloekareunana ka satroe-satroe andjeun 'Eta kai, noe katingali koe andjeun, noe gSde nja koewat, sargng loehoerna dongkaj) ka langit, moenggah
teh,
I

27

sarawoeh bade kabaseuhan koe awang-awang, sargng toedjoeh mangsa pinjorangeun ka andjeun gantiganti; dongkap ka andjeun ngoeningakeun, jen noe Langkoeng Agoeng teja noe kawasa ka sadaja karadjaan manoesa, sargng dipaparinkeunana ka saha bae kgrsana. 'Ari pilahir, toenggoel djeung akar eta kai karikeun teja, hartosna karadjaan andjeun pitgtgpeun deui ka andjeun, dimana andjeun geus ngoeningakeun, " jen Sawarga noe njangking kawasa. 'Koe pgrkawis eta, noen sang radja! moegi-moegi kamanah ijeu pihatoer simkoering, sargng moegi mitjeun dosa andjeun, gentos koe kabgngran; kitoe deui kaawonan andjeun ggntos koe mikoernija ka noe kabalangsak, malahmandar dipandjangkeun kagenahan antos sapi, tji-iboen

djeun.
28
29

a Djab. 115:3.

Sakabeh noe tadi

teja
'

toemgrap ka

katendjona
21

di

satoengkgbing

boemi;

30

'anoe

aloes daoenna, sarSng loba boe-

22

23

wahna, tjekap keur tgdaeun sadajana, noe handapeunana ditjitjingan sasatoan darat, sarawoeh manoek awang-awang nggnggonna dina dahan-dahanna teja: 'eta teh nja andjeun, sang radja, noe geus djadi aggng nja koewat; karantSn kaagoengan andjeun estoe g6de, moenggah dongkap ka langit, sargng kawasa andjeun dongkap ka toengtoeng boemi. 'DoejDi pgrkawis sang radja ningali hidji
djoeroe kgmit, sareng soetji, loengsoer langit, bari misaoer, jen: Ijeu kai geura toewar, sarta roeksakkeun; ngan ari toenggoel djeung akarna mah karikeun dina taneuh, sarta tSrapan rante beusi djeung tambaga dina djoekoet tSgal; djeung sina kabaseuhan koe tjiti

31

32

radja Ngboekadnesar. Kaheuleutan doewa wglas boelan, radja keur angkat-angkatan dina loehoer padalgm an karadjaan di Baboel. 'Pok radja ngalahir, kijeu lahirna: " Naha eta teh lain Baboel ggde, beunang aing njijeun baris dajeuh karadjaan, koe kabgdasan kawasa aing, sarta baris njohorkeun kamoeljaan aing? 'Sabot eta kasaoeran aja dina lambej radja, datang ggntra ti langit, kijeu: Maneh, radja Ngboekadnesar! dibedjaan, karadjaan teh geus ingkah ti maneh. 'Sarta

maneh bakal disoentroengkeun ti bangsa


manoesa, nja pinggnggoneun babargngan djeung sasatoan tggal; eta maneh bakal
disina njatoe djoekoet sapgrti sapi, sarta toedjoeh mangsa pinjorangeun ka maneh ganti-ganti, tgpi ka maneh nganjahokeun, jen noe Langkoeng Agoeng teja noe kawasa ka sagala karadjaan manoesa, sarta dipaparinkeunana ka saha Sapada-harita ge eta bae kgrsana.
'

33

DANIEL
lahiran boekti ka N6boekaduesar; seg andjeunna disoentroengkeiin ti bangsa manoesa, sarta dahar djoekoet sapgrti sapi, djeung salirana kabaseuhan koe tji-iboeu awang-awang, dataug ka boeloena pandjaug sapSrti boeloe galoedra, kitoe deui koekoena saperfci koekoe manoek.'Demi geus toetoep maDgsana, seg kami N6boekaduesar tjgngkat, tanggah ka langit, sarta ingfetan kami datang deui
3

5.

047
sglir-sglirna.

djeung koe

'Teu

lila

eta

paparabotan gmas, anoe beunang ngabidjilkeun tina kabah ggdong Allah di Jgroesalem teja, disanggakeun; seg koe i-adja djeung para ggggdeuna, koe garwagarwana djeung selir-sglirna dianggo
4

ngaleueut.

34

Pada ngaleueut anggoer, bari maroedji ka aallahan sipat gmas, sipat


'

perak, sipat tambaga, sipat beusi, sipat kai djeung sipat batoe. 'Waktoe harita

ka kami; toeloej kami moedji ka noe Langkoeng Agoeng, sarta kami njoekoerkeun djeung ngamoeljakeun ka noe DjoemSngng salalawasna; karana kadjSngngan andjeunna nja kadjenengan langggng, djeung karadjaan andjeunna
35

keneh tembong ramo leungeun manoesa, keur noelis pabengran adjoeg, dina bilik kapoer padalgman radja; sarta koe radja katingali eta sapotong leungeun noe
6

noelis teh. 'Tidinja radja teh jana, djeung mamanahanana

owah tjahmatak njg-

tgtSp di sagala toeroenan-toeroenan. 'Ari

sakoer noe tjaritjing di boemi * dimanahna sapgrti noe ten aja; sarta midamSlna ka balad sawarga djeung ka noe tjaritjing di boemi koemaha bae kSrsana; djeung taja noe bisa ngepeskeun

blakkeun andjeunna; ari tatali angkengna laleuleus, sarta dgkoena njorotjod. 'Heug radja miwarang sarta bgdas,
koedoengadeulieuskeun''djoeroe-djoeroe tgnoeng, ahli-ahli Kasdim djeung djoeroe-djoeroe torah. Pok radja ngalahir, kijeu lahirna ka eta sakoer boedjangga di Baboel: Saha-saha djalma noe bisa matja eta toelisan, sarta ka kami ngabedjakeun panghartina, nja eta tangtoe dipakeanan woengoe, djeung beuheungiia dikongkorongan emas, sarta rek didjadikeun pangkat katiloe dina kara-

36

37

pananganana, " atawa oendjoekan ka andjeunna: Andjeun teh midamgl naon "Dina mangsa eta inggtan kami datang deui ka kami; kitoe deui kamoeljaan karadjaan kami,kaagoengan kami djeung tjahaja kami datang deui ka kami; ari sagala pangrgmpagan kami reudjeung ggggden kami pada manggihan ka kami, sarta kami diadggkeun njangking deui karadjaan kami, malah kami liwat sakingnjadiwoewoehankaagoengan.'Ajeuna kami Ngboekadnesar njoekoerkeun, djeung ngagoengkeun, sarta ngamoeljakeun ka Radja sawarga; karana sakabeh dadamglanana sajakti, djeung sagala djalanna balengr sarta sakoer noe loemakoena kalawan angkoeh, andjeunna langkoeng ijasa ngahandapkeun.
''
;
<"

djaan. 'Tidinja eta sakabeh boedjangga radja boes arasoep, tapi taja noe bisaeuu matja eta toelisan, soemawonna ngoendjoekkeun panghartina ka radja.
'Toeloej radja Belsasar mingkin soem6owah tjahjana; dablak, sarta beuki lah ggggdeuna pada baringoengeun.'Tina sabab sasaoeran radja djeung para ggggdeuna, gantjang radja istri sgpoeh Igbet ka ggdong pesta. Pok radja istri Moegi sang misaoer, kijeu saoerna: radja salamgt salalangggngna! Mamanahan andjeun montong matak njgblak ka andjeun, sargng tjahja andjeun montong owah. 'Aja hidji djalma dina karadjaan andjeun, " anoe katjalikan soekma batara saroetji; ari eta teh keur
<'

10

"^

Sil.

16

18. b J6s.
:

40

17. c Aj. 9
:

12

J6s.
:

43

13.

Moesa 32

4.

Djab. 138

6; p. 5

20.

PASAL

5.

11

Hidji mangsa radja Belsasar mestakeun


rosa pisan ka para gggedenna noe sareboe, sarta ngaleueut anggoer hareupeun eta noe sareboe. Barang keur ngaraos anggoer, Belsasar miwarang njokot " paparabotan gmas-perak, beunang Ngboekadnesar ramana ngabidjilkeun tina kabah di Jgroesalem teja; kgrsana dianggo ngaleueut koe salira radja, koe para ggggdeuna, koe garwa-garwana
'

djaman rama andjeun kapgndak tgrang


pikir, reja

pangarti sargng kapintgran,

nandingan kapintgran batara; noe mawi koe radja Ngboekadnesar, rama andjeun, eta teh ^didjengngkeun kapala pandita,
djoeroe tgnoeng, ahli Ivasdim sargng djoeroe torah; koe rama andjeun pisan, sang radja! 'Tina sabab eta kapendak

12

948

DANIEL

5.

katjalikan soekma poendjoel, sarSngreja kanjaho, toer reja pangarti, bisaeun ngabaloekarkeun impian, moekakeuu soewal sargng ngoedar tjangreud; nja eta Daniel, noe koe radja dilandi BeltSsasar teja. Soemangga, ajeuna saoer eta Daniel; tangtoe ngoendjoekkeun
'

mana noe dikersakeun dika-loehoerkeun, nja dika-loehoerkeun, sarSng mana-mana


20

panghartosna.
d
13
V-

p.

2.
:

6 p. 4

6,
:

7.
gr

c p. 7

28.

2:4; 6:7.

e p.

9.

p. 2

48.

p. 1:7.

14

is

Gantjang Daniel dideuheuskeun ka pajoeneun radja. Pok radja ngalahir, kijeu lahirna ka Daniel teh: Naha audika teh Daniel, " kaasoep bobojongan ti Joeda, noe koe radja, ama kami, ditjandak ti Joeda teja? 'Kami meunang bedja hal andika, jen andika katjalikan soekma batara, sarta kapanggih andika teh tgrang pikir, reja pangarti djeung leuwih pintgr. 'Ai-i ajeuna boedjangga-boedjangga djeung djoeroedjoeroe tenoeng geus didareuheuskeun ka hareupeun kami, sina matja eta toelisan, djeung sina ka kami nganjahokeun panghartina; tatapi teu barisaenn ngabedjakeun panghartina etaomongan.

21

noe dikersakeun dika-handai^keun, nja dika-handapkeun. 'Dgmi keur mangsa * manahna djadi loehoer, sarSng soekmana djadi heuras, moenggah lampahna koemalantjang, seug andjeunna diloengsoerkeun tina korsi karadjaanana, sarSng kamoeljaanana dileungitkeun ti andjeunna. 'LadjSng andjeunna " disoentroengkeun ti bangsa manoesa, ari manahna disamikeun sarSng hate sato, sarawoeh ngenggonna sasarSngan djeung kalde leuweung; disinadahardjoekoet sapSrtos sapi, sarSng salirana kabaseuhau koe
tji-iboen

awang-awang; dongkap ka rama

16

kami teh meunang bedja hal anmere katgrangan, sarta ngoedar tjangreud. Ajeuna oepama
'Seg
dika, jen andika bisa

17

18

19

andika bisa matja eta toelisan, sarta kami nganjahokeun panghartina, tangtoe andika dipakeanan woengoe, djeung beuheung andika dikongkorongan 6mas, sarta andika didjadikeun pangkat katiloe dina karadjaan. 'Tidinja Daniel ngawangsoel, kijeu wangsoelanana ka pajoeneun radja: Pasihan andjeun, soemangga, tetgp di andjeun, sar6ng gandjaran andjeun lelerkeun ka noe sanes bae; parandene kitoe simkoering sSdja mangmatjakeun eta toelisan bade sang radja, sarSng panghartosna koe simkoering bade dioeningakeun. 'Mgnggahing andjeun teja, sang radja! Allah noe langkoeng agoeng ka rama andjeun NSboekadnesar maparin karadjaan, kaagoengan, kahormatan sarawoeh kamoeljaan; 'sargng tina kaagoengan^ noe geus dipaparinkeun ka andjeunna, sadajana bangsa, kaom sargng basa moenggah pada ngagidir sarSng baloewas di pajoeneunana; manamana noe dikgrsakeun dipaehan, nja dipaehan, sarSng mana-mana noe dikgrsakeun dihiroepan, njadihiroepan; mana-

ka

andjeun ngoeningakeun, jen Allah noe langkoeng agoeng teja noe kawasa ka sadaja karadjaan manoesa^ sarSng saha bae noe dikSrsakeun, nja eta noe didjS22 nSngkeun njangking ka dinja. 'DSmi andjeun Belsasar poetrana hanteu ngarSndahkeun manah andjeun, sanadjan andjeun oeninga eta sadaja pSrkawis. 23 'SalerSsna andjeun ngagoengkeun pribadi, ngamaha ka Goestining sawarga; ari paparabotan gedongna dibawa ka pajoeneun andjeun, seg andjeun sarSng para gSgSden, garwa-garwa sarSng sSlirsSlir andjeun pada ngaleueut anggoer nganggo eta, bari andjeun moedji ka aallahan sipat perak, sipat Smas, sipat tambaga, sipat beusi, sipat kai sarSng sipat batoe, noe teu neuleu, teu ngadenge^ sarSng taja kanjahona; sawangsoelna ari Allah, " anoe njSpSng napas andjeun sareng kagoengan sadajana djalan andjeun mah, eta koe andjeun 24 hanteu dimoeljakeun. 'Tidinja ti pajoeneun andjeunna didatangkeun sapotong leungeun, sarSng njSrat eta toelisan. 25 'Demi eta toelisan noe disSrat teh kijeu: 26 Mene, mene, tekel, oepaksin. 'Kijeu panghartosna eta omongan: Mene, hartosna: Allah geus ngetang lamina karadjaan andjeun, sai'Sng geus didongkapkeun ka 27 tjatjapna. 'Tekel, hartosna: andjeun geus ditimbang dina taradjoe, sarSng kapSn28 dak andjeun kirang. 'Peres, hartosna: karadjaan andjeun geus dibeulah, sarSng dipaparinkeun ka oerang Madajin 23 sarawoeh ka oerang Persi. 'Tidinja Belsasar maparin timbalan, seug Daniel dipakeanan woengoe,djeung beuheungna
'^

DANIEL
dikongkoroDgan 6mas, sarta dioetarakeuu hal Daniel, jen didjadikeun pangkat katiloe dina karadjaan.'Diua peuting harita keueh f Belsasar, radja Kasdim
teja, dipaehan. o p. i s. 6 p. 4 3o. d Djab. 135:15. e Aj. 10:12; 34:21. f
: :

6.

949

10

30

Madajin sargng Persi, noe teu keuna koe leungit. 'Tina sabab eta pihatoer, radja Darioes teh toeloej nawis s6rat djeung larangan kitoe.
a
p. 9
;

c p. 4
3&s.

25.

1,

6 p. 5

12. c p. 2

4.

Est. 1

19; 8

8.

21:4;

11

Mangsa Daniel tSrangeun, jen geus


ditawis s6rat kitoe, toeloej Daniel asoep ka boemina; (dSmi Daniel teh dina lotengna make djandela molongpong, " njanghareup ka JSroesalem;) sarta * tiloe waktoe sapoe Daniel teh tapak-toeoer, nenSda djeung moedji soekoer ka pajoe-

J6r. 51

39.

PASAL
Darioes,
"

6.

bangsa Madajin, namAri paua karadjaan keur oemoer ggngp poeloeh doewa taoen. 'D6mi pangersa Darioes ngadj6n6ugkeun saratoes doewa poeloeh goeperuoer, baris njangking karadjaan; diajakeunana di sakoeriling karadjaan. 'Ari noe njangking ka eta, aja tiloe papatih, sarta noe hidji Daniel; djeung eta goepgrnoer-goepernoer kamistian ngatoerkeun balitoeng ka noe tiloean, soepaja radja oelah roegi. "Tidinja

12

neun Allahna, koemaha lampahna ti babareto. 'Tidinja djalma teja ragSm daratang, njampak Daniel keur n6n6da
djeung sasambat ka pajoeneun Allahna. 'Gantjang pada ngadeuheusan, sarta aroendjoekan ka pajoeneun radja hal larangan radja teja, kijeu: Noen, andjeun lain nawis larangan, jen saha-saha djalma noe njoehoenkeun naon-naon ka saha bae, ka batara atanapi ka manoesa, sadjgro tiloe poeloeh dintgn, kadjabi ka andjeun, sang radja, nja eta tanwande digoebroeskeun ka gorowong singa teja ?

13

Daniel teh ngabajahkeun ka kantja papatih djeung ka para goepSrnoer, tina sabab katjalikan * soekma poendjoel; mana radja aja pik6rsaeun Daniel rek didjgngngkeun njangking sakaradjaan kabeh. Tidinja eta kantja papatih reudjeung para goep6rnoer pada nejangan pisababeun, hajang meunang keur ngSlakkeun Daniel hal karadjaan; tapi weleh, teu pisan manggih sabab atawa kagorengan, sapedah Daniel satoehoe; naon oge kasalahan atawa kagorengan taja

Ngawalon

eta pSrkara,
14

radja, kijeu lahirna: Poegoeh " koemaha bijasa parentah

noe kapanggih di Daniel. 'Tidinja eta djalma ngaromong Oerang hamo manggih sabab, naon oge, keur ngglakkeun eta Daniel, kadjaba lamoen manggih baris njilakakeun ka dinja hal hoekoem
:

15

'Geus kitoe eta papatih reudjeung para goepSrnoer teh ragem ngadareuheusan ka radja, sarta aroendjoekan kijeu: Noen, sang radja Darioes! " moegi salamgt salalanggngna. 'Sadajana papatih karadjaan,, gegfiden sar6ng goepgrnoer, pangrgmpagan sarawoeh bopati, geus badami, ngda radja makonkeun papakon, sargng nangtoskeun larangan, jen saha-saha noe njoehoenkeun naonnaon ka saha bae, ka batara atanapi ka manoesa, sadjgro tiloe poeloeh dintgn, kadjabi ka andjeun, sang radja, nja eta tanwande digoebroeskeun ka gorowong singa. 'Ajeuna, noen sang radja! moegi makonkeun larangan kitoe, sargng sSratna moegi ditawis, soepaja teu kenging koemaha bijasa parentah dirobahkeun,
Allahna.
'^

16

17

Madajin djeung Persi, noe teu keuna koe leungit. 'Tidinja eta pada oendjoekan deui, kijeu pioendjoekna ka pajoeneun radja: Noen, Daniel, ^ noe kal6b6t bobojongan ti Joeda teja, hanteu nolih ka andjeun, sang radja, soemawonna kana larangan, kenging andjeun nawis teja; sal6r6sna eta teh sok n6n6da bae, n6n6dana tiloe waktoe sadintgn. 'Barang radja ngadangoe omongan kitoe^ kalangkoeng-langkoeng nj a ngangrSs, sarta ngamanah-manah ka Daniel, hojongeunngaleupaskeun inja; malah dongkap ka soeroep panon-poe radja teh ngabaroebahkeun andjeun, hojongeun mitoeloeng ka Daniel. 'Tidinja eta djalma raggm ngadareuheusan deui ka radja, sarta aroendjoekan ka radja kijeu Noen, sang radja! moegi emoet, jen parentah Madajin sareng Persi, ari sadajana larangan sargng papakon, noe geus dipakonkeun koe radja, hanteu kenging dirobahkeun. 'Tidinja radja maparin timbalan, seug Daniel diala, bari toeloej digoebroeskeun ka gorowong singa. Pok radja ngalahir, kijeu lahirna ka Daniel: Allah andika, noe koe andika dibakti teu p6tot-pStot,
:

950

DANIEL

7.

18

nja eta moegi ngaloepoetkeun ka andika! 'Pek djalma njokot hidji batoe, diteundeun dina lijang gorowong, sarta batoe tell koe radja ditjap sakali koe tjingtjin
''

eta Allah noe djoemengng, sarta tStep salalanggengna; ^ ari karadjaan andjeun-

19

andjeunna djeung koe tjingtjin para gegedenna, sangkan lial pSrkara Daniel oelah datang ka barobah. 'Tidinja ramoelih ka padalemanana, sarta saoem sapeupeuting, djeung ten miwarang ngasoepkeun tatabeuhan ka padja

28

na hanteu keuna roeksak, djeung kadjenSngan andjeunna pidongkapeun ka panoengtoengan. 'Andjeunna noe ijasa ngaleupaskeun djeung mitoeloeng, sarta andjeunna noe ngadamel tanda djeung moedjidjat di langit sarta di boemi; nja andjeunna noe geus ngaloepoetkeun Daniel ti

pangawasa

singa.

20

21

22

23

24

25

joeneunana, sarta ten jasaeun koel6m. 'Greus kitoe radja barang braj padjar tanghi, toeloej angkat gagantjangan ka gorowong singa teja. 'Ari geus deukeut ka gorowong teh, radja njambat ka Daniel, gentrana melas-melis; ngalahir radja, kijeu lahirna ka Daniel teh: Eh Daniel, f abdi Allah noe djoemSneng! koemaha ari Allah, noe dibakti koe andika ten p6tot-p6tot teja, jasaeun ngaloejwetkeun andika tina singa? 'Gantjang Daniel oendjoekan ka radja: Noen, sang radja! moegi salamet salalanggengna. Soemoehoen, Allah simkoering geus mimalaikatna, sareng warang ngabaISmkeun soengoet singa, taja noe ngaka simkoering; sarehing simganggoe koering di pajoeneun andj eunna kapgndak bSrSsih; nadjan ka linggih andjeun oge, sang radja! simkoering teu milampah awon. 'Tidinja radja kalangkoeng-langkoeng nja boengahna, sarta miwarang Daniel koedoe dihandjatkeun tina gorowong. Prak Daniel dihandjatkeun tina gorowong, kapendak taja pisan tjatjadna, sapedah pSrtjajaeun ka Allahna. 'Ladjiug radja miwarang ngala eta djalmadjalma, noe ngistorikeun Daniel teja; pek pada digoebroeskeun ka gorowong singa, nja dirina djeung anak-ewena; ari eta tatjan narSpi kana dasar gorowong, geus dirarontok manten koe singa; nadjan toelangna ge sakabeh diboeboekkeun. a 1 Eadj. 8 38, 48. b Djab. 55 18. c p. 2 5, 8.
'

29

Ari Daniel teja loeloes dina karadjaan Darioes, kitoe deui dina karadjaan Kores,

bangsa Persi.

a 7.

p. 4

i.

6 p. 4

3, 34.

PASAL
Mangsa

kahidji taoenna " Belsasar teja djoemeneng radja Baboel, harita Daniel meunang impian sarta tetendjoan
pikir dina pasareanana; tidinja eta impian koe Daniel ditoeliskeun, ringkgsna
2

'^

''

d
gr

p. p.

13. e Est.
Ibr.

3:12; Mat. 27
11:33.

66.

p. 3

26. 7

3:28. h

26

27

Tidinja radja Darioes njeratan ka sakabeh bangsa, kaom reudjeung basa, noe tjaritjing di satoengkebing boemi: " Moegi-moegi maraneh pada diwoewoehan nja kas6nangan! 'Ijeu kami mere
jjarentah, jen di
di

saw6wSngkon karadjaan kami koedoe pada ngagidir djeung sijeun


pajoeneun Allah Daniel; karana nja

perkara noe ditjaritakeun. 'Pok Daniel mitjatoer, kijeu tjatoerna: Kaoela nendjo dina tetendjoan kaoela ti peuting, doemadakan, noe opat angin awang-awang goeroedag ngaggleboeg ka laoet g6de. 'Djeung opat sato gal6de * aroenggah tina laoet, beda-beda batoer pada batoer.'Noe mimiti djiga singa, sarta djangdjangan tjara galoedra; koe kaoela ditendjo, datang ka didoedoet djangdjangna; heg eta teh didjoengdjoengkeun ti boemi, sarta disina nangtoeng koe doewa soekoe tjara manoesa, djeung dipaparin hate manoesa. 'Beh aja deui sato, nja eta noe kadoewa, siga biroewang, nangtoengna tebeh sisi, sarta dina soengoetna aja iga tiloe siki, digegel koe hoentoe; toeloej eta sato ditimbalan kijeu: Hajoe, geura njatoe laoek, masing loba! 'Sanggeusna kitoe kaoela nendjo, beh aja deui hidji sato, djiga mejong, sarta eta teh djangdjangan opat, tjara djangdjang manoek, dina tonggongna; opat hoeloena, djeung deui eta sato sarta sato teh dipaparin kadjgngngan. 'Sanggeusna kitoe kaoela nendjo dina tetendjoan ti peuting teh, beh sato noe kaopat, matak reuwas nja matak baloewas, sarta bedas katjida; ari eta teh hoentoena beusi, sarta galSde; gawena njatoe, djeung ngaremoekkeun, sarta sakarina diidek-idek koe soekoena; ari eta teh beda ti sakabeh sato noe heulaeuna''

''

na

teja, sarta aja

tandoekan sapoeloeh.
'"

DANIEL
8

7.

951

'Koe kaoela eta tandoek ditSgSskeuu; beh aja deui hidji tandoek sarta leutik, bidjil ti ISbah dinja; heug tandoek noe ti heula teja noe tiloe datang ka roengkad ti hareupeun eta; sarta, doemadakan, tandoek noe leutik teja panonan, sapgrti panon manoesa, kitoe deui soengoetan, ngomougna soesoembar. 'Koe kaoela ditendjo, datang ka aja noe neundeunan f reja pangtjalikan; gek noe La-

17

kaoela. 'Eta sato galgde, anoe opat teja, ngoepamakeun " opat radja, noe piaraja-

18

eun

di

boemi. 'DSmi noe pinampaeun

19

karadjailn teh, nja eta djalma saroetji kagoengan noe Langkoeng Agoeng, sarta Lnana karadjaan teh sa6ndSnggndSng, langggng salalawasna. 'Tidinja

was Joeswana linggih panganggona bo;

das sapSrti saldjoe, djeung ramboetna tjara boeloe domba nggplak; ari pangrotjalikanana seuneu roehaj djeung
''
;

20

10

11

12

dana seuneu hoeroeng. 'Aja hidji waloengan seuneu ngotjor, bidjilna ti pajoeneun andjeunna; mangreboe-reboe noe ngabakti ka andjeunna, djeung manglaksa-laksa noe aja di pajoeneunana; noe poerali ngahoekoeman gek tjaralik, J seug aja kitab dibaroekakeun. 'Koe kaoela ditendjo mangsa eta, tina sora omongan soesoembar, noe dioetjapkeun koe tandoek leutik teja; ditendjona koe kaoela, datang ka eta sato dipaehan, sarta diggmpoer awakna, djeung diselehkeun, sina didoeroek koe seuneu. 'Ari sato salijan ti eta teja kadjenenganana dileungitkeun; wantoe oemoema dipandjangkeunana tgpi ka mangsaua djeung wak'

kaoela hajang meunang katerangan noe estoe hal sato noe kaopat, anoe beda ti noe reja, matak baloewas katjida, hoentoena beusi, djeung koekoena tambaga, gawena njatoe, djeung ngargmoekkeun, bari sakarina diid6k-id6k koe soekoena teja; 'kitoe deui hal sapoeloeh tandoek, noe dina hoeloena, sarta noe hidji deui, anoe bidjil, reudjeung tiloe noe tjoplok
ti hareupeun eta, teg6s eta tandoek noe panonan, djeung soengoetan ngomongna soesoembar, sarta noe roepana gSde ti batan batoer-batoerna teja. 'Kaoela geus nendjo, eta hidji tandoek * merangan ka djalma saroetji, djeung ngelehkeun ka dinja; 'dongkap ka soempingna noe Lawas Joeswana, sai'ta djalma saroetji kagoengan noe Langkoeng Agoeng teh dipaparin kawasa ngahoekoeman; djeung dongkap ka mangsa djalma saroetji ngabogaan karadjaan teja. 'Saoerna kijeu: Sato noe kaopat teja ngoepamakeun karadjaan kaopat noe piajaeun di boemi; nja eta bakal beda ti sakabeh karadjaan, sarta bakal ngahakanan saboemi kabeh, bari diid6k-id6k djeung diremoek-rSmoekkeun. 'Ari moenggoeh noe sapoeti eta karadjaan loeh tandoek teja: piajaeun sapoeloeh radja; sarta piajaeun hidji deui pandeurieun eta; ari noe pandeuri teh beda djeung noe ti hareula, sarta bakal ngahandapkeun tiloe radja. bakal ngabidjilkeun omongan 'Malah ngagorengkeun ka noe Langkoeng Agoeng, djeung bakal ngabahlakeun ka djalma saroetji kagoengan noe Langkoeng Agoeng; toer pikarSpeunana dek ngaganti mangsa djeung hoekoem; ari eta bakal disarelehkeun ka leungeunna ''lilana samangsa, doewa mangsa, djeung satgngah mangsa. 'Tidinja poerah ngahoekoeman teja gek tjaralik; seug kadjSnengan itoe dileungitkeun, ditoempoer djeung digSmpoer, datang ka bejakna. 'Sarta ari karadjaan, kadjgngngan, djeung kaagoengan sakoer karadjaan noe aja di sakolong langit, toeloej dipa"'

21

22

^'

23

13

14

toena. 'Kaoela nendjo deui dina tetendjoan ti peuting teh, beh ' aja noe soemping nitihan mega langit, roepana saperti poetra manoesa, sarta dongkapna ka noe Lawas Joeswana teja, seg dideuheuskeun ka pajoeneunana. 'Ladjeng dipaparin kadjenSngan, kahormatan djeung karadjaan, sarta sakabeh bangsa, kaom reu-

24

"*

djeung basa toeloej pada ngabakti ka andjeunna; '" ari kadjenSngan andjeunna
nja kadjgnSngan langgeng, hanteu keuna

25

""

euweuh, djeung karadjaanana hanteu keuna roeksak. a p. 5-. i. 6 wahj. 13 :i.


c p. 8
:

21, 22.
1
:

p. 2

40. e

g Wahj.

14.

h
1

J6h.
:

Wahj. 13 1:15.
:

1.
i

/-Wahj. 20
5
: :

4.

j Wahj. 20

12.

k Wahj. 19

20.

Wahj. Wahj. 1
:

11. 13.

7,

p. 2

44; Loek.

33; Wahj. 11

15.

15

16

Ari soekma kaoela Daniel nggrik di djSro pangawakan, sarta tetendjoan pikir kaoela matak njeblakkeun kaoela. "Sor kaoela njampeurkeun ka noe ngaradeg di dinja saoerang, n6da katSrangan noe estoe hal sakabeh pgrkara noe tadi. Toeloej diwartakeun ka kaoela, sarta panghartina eta pSrkara dinjahokeun ka

20

27

952

DANIEL
keun eta domba lalaki tina pangawasana.
8

as

parinkeun ka oemat saroetji, kagoengan noe Langkoeng Agoeng teja; ari karadjaan andjeunna nja karadjaan langggiig, sarta sakabeh kadjenengan mengke pada ngabakti djeung anoet ka andjeunna. 'SSmSt dijeu toetoep kasaoeran. Ari moenggoeh kaoela Daniel, pikiran kaoela liwat saking nja matak njeblakkeun kaoela, sarta ^ tjahja kaoela owah; dSmi eta kasaoeran koe kaoela diampihan di sadj8ro hate kaoela. o p. 2 37.
:

'Ari

6mbe badot teh ngarosaan

liwat

10

Wahj.

e p.

13:7. c 1 Kor. 6 2. d Wahj. 17 11:36; Wahj. 13 5, 6. f p. 12 7. g p. 5


: :
:

12.

6, 9.

dgmi geus bedas, potong tandoekna noe gSde teja, sarta " opat tandoek noe palohara baridjil dina oeroet eta, njanghareup ka noe opat angin awang-awang. 'Ari ti noe hidji eta tanhidji tandoek leutik; seg doek bidjil eta ngagedean liwat leuwih, ka kidoel, djeung ka " tanah moelja. 'Ari ka wetan, ngaggdeanana nepi ka balad langit, sarta ngaragragkeun ka boemi sawarehna eta balad, nja eta sawareh bentang-bentang,
saking;
<*

PASAL
Mangsa

8.

11

" katiloe taoenna djoemSnSng radja Belsasar, harita kaoela Daniel ditembongan tetendjoan, sanggeusna noe ditembongkeun ka kaoela barangmimiti teja. 'Ari kaoela nendjo dina tetendjoan, doemadakan, keur mangsa nendjo, kaoela aja di * karaton Soesan, noe di tanah Elam; sarta kaoela nendjo dina tetendjoan, kaoela aja di sisi waloengan Oelaj. Neut kaoela tjgngkat, ret nendjo; beh hidji domba lalaki nangtoeng ngahareupan eta waloengan, sarta doewa tandoekna; ari eta tandoekna parandjang, tatapi noe hidji pandjang ti noe hidji deui, sarta noe pangpandjangna bidjil pandeuri. 'Kaoela nendjO; eta domba lalaki neunggar ngoelon, ngaler djeung ngidoel; ari sakabeh sato taja noe tagen
'

12

bari seug diidSk-idek. 'Malah ngaggdeauana hajang madanan Kapalaning eta balad; sarta koe eta dieuweuhkeun f koerban noe ten petot-pgtot, djeung 6nggon kasoetjian andjeunna diroeboehkeun. 'Ari eta balad diselehkeun baring djeung koerban noe teu pStot-pStot teja,

13

14

hareupennana, djeung taja noe bisa ngaloepoetkeun tina pangawasana; esdi


5

lantaran moertad; djeung kajaktian koe eta tandoek dibantingkeun ka boemi, toer ngalakonan sakargpna, sarta loeloes. 'Tidinja kaoela ngadenge saoerang noe soetji keur misaoer; sarta aja deui saoerang noe soetji pok nanja ka noe keur misaoer teh Sabaraha pililaeunana eta tetendjoan koerban noe teu pStotp6tot, djeung hal kamoertadan noe matak ngaroeksak, wani nja kasoetjian nja balad diselehkeun sina diidek-id6k teh? 'Ari saoerna ka kaoela: Pililaeunana doewa reboe tiloe ratoes sore-isoek; didinja kasoetjian dibengrkeun. a p. 7 i.
:
:

toe eta domba migawe sasoeka-soekana, sarta beuki ngarosaan. 'Barang kaoela keur ngggskeun, beh aja hidji Smbe badot, datangna ti koelon, njorang tonggong saboemi kabeh, tapi ten napak taneuh; ari eta badot hidji tandoekna sarta pohara, dina antara panonna.'Djog

Est.

1:2.

c
p.

p.

7:6;

11:4.

p.

7:8,

24.

e p.

11 :16.

11:31.

15

16

datang ka domba lalaki, anoe doewa tandoekna, noe katendjo koe kaoela nangtoeng ngahareupan waloengan teja; heg moeroe ka dinja dina sadjgro kasewotan karosaanana. 'Tidinja kaoela nendjo, badot teh geus nepi ka ISbah eta domba lalaki, sarta ngageuri ka dinja; pek neunggar ka eta domba lalaki, datang ka potong noe doewa tandoekna; ari domba lalaki teh taja kakoewatanana taggn di hareupeun eta badot; seug dibantingkeun kana taneuh, bari diidgkid6k, djeung taja noe bisa ngaloepoet-

Greus kitoe, mangsa kaoela Daniel geus nendjo eta tetendjoan, toeloej kaoela nejanganpanghartina; doemadakan, aja noe ngadgg hareupeun kaoela, saroepa djalma lalaki. 'Ngeng kaoela ngadenge gfentra manoesa " ti pelgbah tji Oelaj;

17

nja eta ngalahir sarta bSdas, kijeu lahirna: Eh * Djabarail! tetendjoan teh geura tetelakeun ka eta. 'Sor madjSng ka Igbah kaoela nangtoeng. Barang andjeunna ngadeukeutan, kaoela reuwas^ brgk kaoela njoeoeh. Pok andjeunna ngalahir ka kaoela: Eh, " anak Adam! geura hartikeun; karana tetendjoan teja

18

nSnggglna ka mangsa panoengtoengan. 'Sabot andjeunna keur ngalahir ka kaoela, 16ng kaoela kapoekan, tisoesoet kana taneuh tatapi andjeunna ngaragap
'^
;

DANIEL
ka kaoela, sarta kaoela dihoedaugkeuu dina oeroet nangtoeug tadi. 'LadjSng ngalahir: Masing nganjaliokeun, kaoela rek ugabedjakeun ka sampejan anoe pidjadieun dina ahiv djaman, alam b6bgudoe karaua nSnggglna kana mangsa panoengtoeugan. 'Ari domba lalaki, noe katendjo koe sampejan, anoe doewa tandoekna teja, ngoepamakeun radja Madajin djeung Persi. 'Demi 6mbe badot komboj teja ngoepamakeun radja Joenani; sarti ari tandoek gSde, noe dina antara panonna teja, nja eta radja noe mimiti. 'Ari pSrkara eta potong, seug timboel opat dina oeroetna teja, tSgSsna opat karadjaan anoe pidjadieun
''

9.

953

19

Kasdim; 'mangsa kahidji taoenna audjeunna djoemgngng radja, harita kaoela Daniel meunang tSrang tina kitabkitab dina rejana taoen, noe koe Pangeran geus diandikakeun ka nabi J6r-

20

mia, hal pidjSdjggeunana narikolotna nja eta toedjoeh poeloeh Jgroesalem, taoen. 'Tidinja kaoela ngadgpkeun beungeut ka Goesti Allah; noe dimaksoed,
''

21

22

23

tina bangsa eta, tatapi kakoewatanana moal ngpi ka itoe. 'D6mi dina piahireunana eta opat karadjaan, dimana

noe maloertad geus datang ka antekna,


didinja piajaeun hidji radja oelat bengis, djeung ngarti omongan mglSngm6ng. 'Nja eta bakal rosa kakoewatanana, tapi lain kakoewatan sorangan; ari ngaroeksakkeunana matak helok,

sgdja nSngda reudjeung noenoehoen, dibarSngan poewasa, sarta make karoeng djeung Igboe. 'Prak kaoela n6n6da ka Pangeran, Allah kaoela, " bari ngakoekeun dosa, kijeu pangda kaoela: Noen Goesti, Allah noe langkoeng agoeng sargng matak sijeun, noe ngtgpkeun pgrdjangdjian sargng sih-koernija ka sakoer noe njaah ka andjeunna sargng ngtgpkeun timbalan andjeunna! 'Koering sadaja " tarima dosa sargng milampah bengkok, migawe doraka sargng baha, estoe pada njingkir tina timbalan an<^

24

djeun
6

sargng

tina

hoekoem andjeun.

25

sarta bakal loeloes, djeung ngalakonan sakargpna; nja eta bakal ngaroeksakkeun noe baredas sarta djeung oemat saroetji. 'Sarta tina kapinteranana noe matak lampah tipoe-daja piloeloeseun

'Sarawoeh koering teu ngagaroegoe ka abdi-abdi andjeun, ka nabi-nabi, auoe pada ngawoeroek mawa padjgngngan andjeun ka radja-radja koering, ka kapala-kapala koering sargng ka kolotkolot koering, kitoe deui ka sadajana djalma eusi tanah.'Andjeun, noen Goesti! kalangkoeng adil; doepi koering sadaja mah f njandang kaeraan beungeut, sakoemaha noe boekti danggt ajeuna ka oerang Joeda, ka priboemi Jgroesalem, sargng ka sabangsa Israil, noe dareukeut kalajan noe djaraoeh, dina saniskanten tanah diboewangna koe andjeun, tina sabab kasalahanana, anoe mawi pada salah ka andjeun. Jaktos, Goesti! koering pada njandang kaeraan beungeut, boh radja-radja koering, boh kapala-kapala koering, boh kolot-kolot koering, reh koering garadoeh dosa ka andjeun. Sawangsoelna Goesti, Allah koesipat wglas sargng soegih ring sadaja; hampoera; karantgn koering pada baha ka andjeunna; 'sargng teu ngadarenge ka timbalan Pangeran, Allah koering, teu ngalakonan papakonna, noe koe andjeunna geus dipaparinkeun di hareupeun koering sadaja koe lantaran abdiabdina, nja eta nabi-nabi. 'Sajaktosna sabangsa Israil geus pada ngargmpak toret andjeun, estoe pada njingkir,
'

koe leungeunna; djeung bakal ngagoengkeun sorangan sadjero hatena, sarta loba pisan f keur kSrta koe eta bakal diroeksakkeun; toer bakal dangdan, ngamoesoeh ka Kapalaning sakabeh kapala;
26 ^

tatapi manehanana bakal dipinggeskeun teu kalawan leungeun. 'Ari tetendjoan sore-isoek_, anoe ditjatoerkeun teja, satgmSnna pisan; tatapi tetendjoan teh

27

koe sampejan boenikeun, karana nenggSlna ka mangsa noe tangeh keneh. 'Tidinja kaoela Daniel rampohpoj, sarta gSring sababaraha poe lilana; geus kitoe kaoela hoedang, ngalampahkeun padamelan radja; sarta kaoela melSngSk tina hal eta tetendjoan, tapi taja noe nangen.
a
e p.

'

!>

12

6.

6 p.

21.

c J6h.

2:1. d p. 10
24.

9.

10

Wahj. 11: 18; 15:1. /'p. 11:21,

p.

2:34.

PASAL
Mangsa
kahidji

9.

taoenna djoemgn6ng " Darioes poetra Ahasweros, kaasoep toeroenan Madajin teja, noe geus didjadikeun radja njangking karadjaan

11

954

DANIEL

9.

12

sarangeiikeim noeroet ka timbalan andjeun; mana koering geus pada dikoetjoeran panjapa sarSng soe^Data, noe kaoengSlkeun dina toret Moesa, abdi Allah; karantSu koering garadoeh dosa ka andjeunna. 'Sargng andjeunna geus
''

13

ngajaktoskeun pangandikana, noe diandikakeun hal koering sadaja, kitoe deui hal hakim-hakim koei'ing, noe ngahakiman ka koering sadaja, boektina ngadatangkeun ka koering sadaja katjilakaan sakijeu gSdena; karanten di sakolong langit tatjan pisan didamel sakoemaha noe geus didamel ka Jgroesalem. 'Sakoemaha noe kaoengelkeun dina toret Moesa, nja kitoe eta saniskanten katjilakaan geus boekti ka koering sadaja; parandene koering sadaja teu noe-

19

andjeun, sar8ng tingalikeun karoeksakan koering sadaja, kitoe deui nagara noe katglah koe padjengngan andjeun; karantgn koering sadaja pangnjanggakeun panoenoehoen ka pajoeneun andjeun teh, lain tina kabgngran koering, jaktosna mah tina kawglasan andjeun noe langkoeng ggde. 'Eh Goesti! moegi-moegi ngamakboel; gh Goesti! moegi-moegi ngahampoera; gh Goesti! moegi-moegi ngargggpkeun kalajan didamgl; moegi oelah ngalamikeun; koe karana salira andjeun, noen Allah koering sabab padjengngan andjeun geus ditelahkeun ka nagara andjeun sareng ka oemat andjeun.
*"
!

Est. 4
/Esr.

p. 6:1. 6 J6r. 25:11; 29:10. c N6h. 1:4; 9. e 1 Eadj. 8 47 Njanj. 3 42. 1. d 5 Moesa 7 9:7-3 Djab. 130 4; Njanj. 3 22. ;j 3 Moesa 26; Moesa 28. i JSr. 44 27. j Djab. 80 4. h JSr. 25 29.
:
:

14

15

16

noehoen ka pajoeneun Pangeran, Allah koering, teu tobat mitjeun kadorakaan koering, soemawonna njarSgepkeun kana kajaktosan audjeun. "Koe perkawis eta Pangeran ngadjaga kana pitjilakaeun, sareng didatangkeun ka koering sadaja; karanten Pangeran, Allah koering sadaja, langkoeng adil hal sadajana padamelan, noe koe andjeunna didamgl, sargng koering teu ngadarenge ka timbalan andjeunna. 'Doepi ajeuna, noen Goesti, Allah koering sadaja, noe ngaloewarkeun oemat andjeun ti tanah Mesir, nganggo panangan kawasa teja, sareng geus ngamashoerkeun padjgnengan audjeun, sakoemaha noe boekti danget ajeuna! koering pada tarima dosa, tarima doraka. 'Noen Uoesti! noemoetkeun sakaadilan andjeun, moegi-moegi b6ndoe andjeun sareng wera andjeun sina moendoer ti nagara andjeun J6roesalem, ti goenoeng andjeun noe soetji
'

20

21

22

23

24

17

karanten tina sabab dosa koering sadaja, sarSng tina kadorakaan kolot-kolot koering sadaja, noe mawi Jeroesalem sarSng oemat andjeun geus djadi hinakeuneun sadajana noe aja di sakoeriling koering. 'Doepi ajeuna, noen Allah koering sadaja! moegi-moegi ngamakboel ka pangda abdi gamparan, sarSng ka panoenoehoenna; kalajan ^ moegi njaangkeun pameunteu andjeun ka kasoetjian andjeun noe keur soewoeng, koe karana floesti. 'Eh, Allah koering! moegi tjondongkeun tjSpil andjeun, sarSng dangoekeun; 6h, moegi beuntakeun sotja

Sabot kaoela keur oendjoekan keneh, bari ngngda sarta ngakoekeun dosa sorangan reudjeung dosa bangsa kaoela Israil, djeung njanggakeun panoenoehoen kaoela ka pajoeneun Pangeran, Allah kaoela, tina hal goenoeng soetji kagoengan Allah kaoela teja; 'sabot kaoela keur oendjoekan keneh dina pangda, hoi eta djalma, noe bareto koe kaoela katendjo dina tetendjoan, tgggs " Djabarail teja, hibgr gasik, * ngaragap ka kaoela keur wantji koerban sore. "Toeloej maparin katgrangan, bari ngalahir ka kaoela, kijeu lahirna: Eh Daniel! ajeuna kaoela geus ijang baris netelakeun ka sampejan panghartina. 'Keur ^ barangmimiti sampejan noenoehoen, ka loewar pangandika, sarta kaoela datang bebedja; karana sampejan dipikargsgp mana tgggskeun ijeu pgrkara, sarta hartikeun ijeu tetendjoan. 'Toedjoehpoeloeh minggoe noe geus ditangtoskeun ka bangsa sampejan sarta ka nagara sampejan ^ noe soetji teja, baris noetoepkeun kamasijatan, djeung baris njatjapkeun dosa, pikeun ngadamgl karapihan tina sabab kadorakaan, sarta pikeun ngadatangkeun kabengran lang'^

25

18

ggng, kitoe deui baris nggtjap tetendjoan reudjeung piwgdjang nabi, sarta baris ngalisahan anoe soetji liwat langkoeng. 'Koe sabab eta, masing nganjahokeun sarta masing njareggpkeun ti watgs f ka loewar parentah ngabangoen deui Jgroesalem, sina didjglggkeun deui, tgpi ka kangdjgng Lisahan, noe djadi
:

DANIEL
GggSdoeg, pililaeuuana toedjoeh miuggoe djeung sawidak doewa minggoe; nagara teh bakal diadSgkeun deui, make loeloeroeng djeung solokan, tatapi dina mangsa karoei^gkan. 'D6mi sanggeusna noe sawidak doewa minggoe teja, seug Lisahan teh bakal dibasmi, tapi lain pikeun salira mant6nna; sarta nagai'a djeung kasoetjian teh mSngke diroek-

10.

955

26

27

sakkeun koe bala hidji gSggdoeg noe pidatangeun; ari panganggeusan eta kawas koe goentoer, sarta tepi ka panoengtoengan piajaeun pgrang; geus dipastenkeun piajaeun karoeksakan. 'Djeung deui eta bakal njijeun pgrdjangdjian pageuh ka djalma loba pisan, lilana saminggoe; sarta geus meunang satgngah minggoe eta bakal ngeureunkeun koerban peuntjitan djeung koerban kadaharan ;'' toer dina poentjak [kabah] piajaeun geuleuhing karoeksakan, malah n6pi ka bejakna; sarta papasten bakal dikoetjoerkeun a p. s le. ka eta toekang ngaroeksak.
:

10

11

b
e

p.

10

10,

16,

18.

Esr. 9
:

4, 5.

(?

p.

10

12.

Nh. 11:1.
p.

7:11; J63. 44 26, 28. g Djab. 2:2,6. 11:31; 12:11; Mat. 24: 15.
/"Esr.

12

PASAL

10.

Mangsa katiloe taoenna " Kores teja djoemeneng radja Persi, harita ka Daniel, * noe ngaranua diseboet Beltesasar teja, diebrehkeunhidjipgrkara; ari etaperkara sajakti, sarta pSrang banget; djeung Daniel terangeun kana eta perkara, sarta ngartieun kana eta tetendjoan. 'Dina mangsa harita kaoela Daniel keur prihatin, tiloe minggoe lilana. 'Teu dahar kadaharan noe ngeunah-ngeunah, kitoe deui laoek djeung anggoer teu asoep ka soengoet kaoela, sarta kaoela teu pisan diminjak, tgpi ka djedjgg anoe
tiloe

13

ma noe reureudjeungau djeung kaoela mah teu narendjo eta tetendjoan; tatapi pada kataradjang reuwas kabina-bina, sarta kalaboer, pada njoempoet. 'Djadi kaoela tinggal sorangan, sarta nendjo eta tetendjoan aheng, wani tajatanaga di djgro kaoela; ari tjahja kaoela kaganti koe karoeksakan diri, sarta kaoela teu pisan boga kakoewatan. 'Ngeng kaoela ngadeuge gentra lahirna; sarta barang kaoela ngadenge ggntra lahirna teh; 16ng kaoela kapoekan, bloek nangkoeban, beungeut kaoela antel kana taneuh. Doemadakan, aja panangan ngaragap ka kaoela^ sarta kaoela dioesikkeun, bisa napak koe toeoer djeung dampal leungeun. 'Ladjgng andjeunna ngalahir ka kaoela: Eh Daniel, djalma noe dipikargsep! geura hartikeun lahiran, noe koe kami rek dilahirkeun ka maneh, sarta geura nangtoeng masing bgner; karana kami ajeuna dipiwarang ka maneh. Barang andjeunna geus ngalahirkeun ka kaoela pilahir noe bijeu, neut kaoela nangtoeng bari ngalSper. 'Lahirna deui ka kaoela Oelah sijeun-sijeun, Daniel karana J ti poe noe mimiti maneh mSrloekeun hate ngahartikeun djeung ngarendahkeun diri di pajoeneun Allah maneh teja, pioendjoek maneh geus drmakboel; sarta pangdatang kami nja tina pioendjoek maneh. 'Tatapi kapala karadjaan Persi nangtoeng megatan ka
''
'

'

kami meunang
kan,
*"

salikoer poe;

doemada-

14

minggoe lilana teja. 'Demi dina tanggal opat likoer, boelan noe mitniti, pareng kaoela keur aja di sisi tjai gSde, nja eta " tji Hidekel. 'Neut kaoela tjengkat, ret nendjo; beh aja hidji djalma, anggoanana lawon bodas, sarta angkengna nganggo beulitan emas " Oepas.
''

15
[

'Ari

''

salirana sapSrti intgn krisolit, pa-

meunteuna saroepa kilat, sotjana lir obor hoeroeng, pananganana djeung dampalna djiga soewasa gilap, ari ggntra lahirna tjara ngagoeroehna djalma loba. 'Ngan kaoela Daniel woengkoel anoe nendjo eta tetendjoan; ari djalma-djalsr

Mikail, saoerang kapala loeloegoe, datang ngabantoe ka kami; djadi kami teh kandeg di dinja ngalawan radjaradja Persi. 'Ari noe matak kami datang, rek netelakeun ka maneh anoe pinjorangeun ka bangsa maneh dina ahir lila djaman; karana tetendjoan teh keneh kana pimangsaeunana. 'Barang kaoela saandjeunna geus ngalahir ka koemaha pilahir noe bijeu, seg kaoela toengkoel kana taneuh, sarta djadi bisoe. 'Doemadakan, noe saroepa poetra manoesa teh '" ngaragap kana biwir kaoela seg kaoela moekakeun biwir, sarta mihatoer, kijeu pihatoer kaoela ka noe keur ngadeg di hareupeun kaoela teh: Eh G-oesti! tina pSrkawis titingalan, noe mawi simabdi kadatangan kanjei'i, moenggah dongkap simabdi teu pisan gadoeh kakoewatan. 'Sargng koemaha
'

956

DANIEL

11.

18

19

20

21

abdi salira Goesti piwerateun oendjoesalira Goesti? karantSn m6ngteja, ngadadak taja kakoewatan tjitjing di simabdi, sareng asa teu kantoen ambgkan di djgro simabdi. 'Ladjeng noe saroepa poetra manoesa teh ngaragap deui ka kaoela, sarta kaoela dikoewatkeun 'bari andjeunnangalahir: Eh, djalmanoe dipikargsep! oelah sijemi-sijeun " man eh teh sing senang; sing tggSr! sing teger! Barang andjeunna keur ngalahir ka kaoela, kaoela ngarasa dikoewatkeun. Pok kaoela mihatoer: Noen Goesti! mangga ngalahir; karanten simabdi koe Goesti geus dikoewatkeun. 'Ari lahirna: Koemaha maneh geus terang dina sababna, noe matak kami datang ka maneh? Demi ajeuna kami rek balik, mgrangan ka kapala Persi; sarta dimana kami geus ijang, doemadakan, pidatangeun kapala Joenani. 'Tatapi kami rek ngabedjakeun ka maneh anoe kaoengelkeun dina kitab kajaktian; sarta taja hidji-hidji atjan noe ngoewatkeun maneh miloe ka kami ngaroeroeg ka dinja, kadjaba ti Mikail, kapala maraneh. o p. i 21. 6 p. 5 12.

kan ka

teh bakal diraboet, sarta adjang deungeun-deungeun, moal adjang anakintjoe.


5
fl

gahing simabdi

p.

8:8. 6

p.

8:22.

Toeloej radja kidoel noe bakal djadi bSdas, kitoe keneh hidji kapalana; dSmi eta bakal bgdas ti batan itoe, sarta djadi kawasa; ari kawasana nja kawasa ggde. 'D6mi geus meunang sababaraha taoen, eta noe doewa bakal sosobatan; sarta anak radja kidoel noe awewe bakal ngadatangan ka radja kaler, baris njijeun karoentoetan. Tatapi eta awewe moal lila koewat leungeun; kitoe keneh radja kaler djeung leungeunna moal tgtSp; satggesna eta awewe bakal diselehkeun, kitoe keneh noe ngauteurkeun inja, djeung noe ngajoegakeun inja, sarta noe mihoekoem inja dina mangsa eta. Demi tina siroeng akar eta awewe pingadegeun saoerang dina oeroet radja kidoel; nja eta bakal ngadatangan balad, bari seug ngasoepan benteng radja kaler, djeung migawe ka rahajat eta sakarSpna, sarta datang ka ngandih. 'Samalah aallahanana, barSng artjana
sipat
tjitak

reudjeung

barangna noe

-.

c /
1
:

Moesa
(

14.

d Wahj.
p. 9
:

13.
p.

Jr.

10

9.

Wahj. 1:14, 15. g Lai. 9:7. h


17.
J6r.

8:18; Wahj.
:

p. 9

23.

^-

23.

p.

12

1. ; p.

26. 9

1:9.

Hak. 6:23.

PASAL

11.
teja,

Ari moenggoeh kami

mangsa

10

kahidji taoenna djoemgnSng Darioes, oerang Madajin, kami noengkoelan, n62

moelja-moelja, emas-perak, koe eta bakal didjarah, dibawa ka M6sir; sarta bakal ngantep ka radja kaler meunang sababaraha taoen. 'Ari eta seug ngadatangan ka karadjaan radja kidoel, tatapi pimoelangeun deui ka tanahna. DSmi anak-anakna lalaki bakal njijeun pSrang, sarta ngoempoelkeun balad

gSrkeun djeung ngoewatan ka dinja. 'D6mi ajeuna * kami ka maneh rek ngabedjakeun noe sajakti. Masing njaho, piajaeun tiloe radja deui ditanah Persi; ari noe kaopat bakal beunghar, rosa kabeungharanana, ngoengkoelan noe reja; sarta dimana geus bgdas koe kabeungharanana, eta bakal ngageuingkeun sakabeh, ngaroeroeg ka karadjaan Joenani.
o
p.

njgmproeng

mangpirang-pirang rejana; ari noe hidji madjoe, lakoena sapgrti


goentoer, sarta kebat; toeloej balik, gSr

11

12

9:1. 6

p.

10:21.

Tidinja piajaeun hidji radja pgrkosa nja kawasa; ari kawasana g6de, djeung migawe sasoeka-soekana. 'D6mi dimana eta geus ngadeg, karadjaanana bakal dipingggskeun, sarta pabgntjar " ka noe

13

opat angin awang-awang; djeung moal adjang anak-intjoena; * toer kawasa b6bgntjaran teh moal nandingan kawasa itoe; wantoe karadjaan radja pSrkosa

perang djeung radja kidoel, diangsSg teiji ka bentengna. 'Geus kitoe radja kidoel bakal ngageuri, seg boedal mSrangan ka eta, nja ka radja kaler teja, sarta ngadSgkeun bala ggde; heg salobana bala diselehkeun ka leungeun radja kidoel. 'Djoeng bala gede teh indit, sarta radja teh gede hate; toeloej ngaroeboehkeun laksa-laksa, tapi moal djadi bSdas. 'Heug radja kaler teh pimoelangeun, sarta ngadSgkeun deui bala gSde, leuwih ti tadi; geus kitoe kaheuleutan sababaraha taoen lilana, njSmproeng boedal, mawa balad gSde, djeung mawa
radja-kaja loba pisan. 'Ari dina mangsa eta reja noe bakal haroedang ngamoesoeh ka radja kidoel; sarta djalma

14

DANIEL
bangkawarah di bangsa maneh bakal pada ngagoengkeun diri, soepaja ngajakinkeun tetendjoan; dSmi eta bakal tingis

11.

957

16

17

djaloprak. 'Ana geus dataug radja kaler, toeloej bakal " noempoekkeun baris benteng, sarta meunangkeun hidji nagara reugreug; ari leungeun kidoel moal t6gSr, kitoe keneh balana beunang^milih, moal aja kakoewatan ngalawan. 'Enjana eta noe ngadatangan ka dinja bakal migawe sasoeka-soekana, sarta moal aja noe taggn di hareupeunana; malah eta bakal nangtoeng * di tanah moelja, djeung leungeunna ngadatangkeun p6rkara mejakkeun. 'Djeung deui eta teh bakal mgngrkeun beungeutna, bral leum-

25

pahkeun anoe hanteu kalampahkeun koe bapana djeung koe akina; rajahan, djarahan djeung radja-kaja koe eta bakal dihamboer-hamboer ka balana; malah aja pikiranana hajang ngmpoeh Snggon rareugreug; pangkitoe teh tgpi ka waktoena. 'Toer eta bakal ngageuingkeun karosaanana djeung kawanianana ngaroeroeg ka radja kidoel, mawa balad gSde; sarta radja kidoel bakal ngalawan pgrang, mawa balad gSde nja rosa liwat saking; tatapi radja kidoel teh moal

26

pang
sarta

mawa pangawasa sakaradjaanana;


roentoet djeung radja kidoel,
27

toeloej

migawe sakargpna; djeung bakal ngadjodokeun ka dinja bidji jDoetri asoehan awewe-awewe, baris lantaran nga18

roeksakkeun tanah; tatapi moal djadi, sarta moal matak basil ka dirina.'Tidinja eta bakal malikkeun beungeutna, njanghareup ka poelo-poelo, sarta reja noe beunang; tatapi hidji kapala bakal ngeu-

28

taggn, karana aja noe boga pikir ngarah ka dinja. 'Ari * noe sok dadaharan kahakanan eta radja, bakal pada mingggskeun ka dinja, sarta baladna bakal palid, djeung loba noe bakal roeboeh kasabgt. 'A.ri eta doewa radja hatena pada nijat goreng, sarta keur dijoek samedja reudjeung bakal pada ngomong bohong, tatapi moal loeloes; karana kakara panoengtoengan ari geus tepi ka mangsa noe pasti. a p. S; 25. & Cjab. 41: 10; Ob. 7. Tidinja radja kaler teh pimoelangeun ka tanahna mawa radja-kaja ggde; djeung hatena bakal ngamoesoeh ka

reunkeun ngawiwirangna, malah-malah ngawiwirangna bakal dibalikkeun ka di19

rina. "Toeloej radja kaler teh bakal

ma-

29

likkeun beungeutna, njanghareup ka sakoer enggon reugreug di tanahna sorangan; geus kitoe bakal titadjong, bloek laboeh, sarta radja teh moal kapanggih
deui.
20

pgrdjangdjian soetji, sarta bakal migawe sakargpna, bari toeloej moelang ka tanahna sorangan. 'Dgmi geus ngpi ka mangsa noe pasti, eta bakal boedal deui,

30

a JSh. 26

8.

6 p. 8

9.

ngadatangan tanah kidoel; tatapi pitgmaheunana moal tjara keur barangmimiti sarta keurmindona. 'Karana bakal didatangan kapal ti Kitim; heug radja
teh miris, toeloej balik, bari ngambgk ka pgrdjangdjian soetji, sarta bakal migawe sakargpna; tidinja moelang, sarta nitenan ka sakoer noe ninggalkeun pgrdjangdjian soetji. Djeung deui piajaeun reja leungeun ti eta radja; " ari eta bakal pada nganistakeun kasoetjian, nja eta benteng teja, djeung njingkirkeun koerban noe teu pgtot-pgtot, * bari ngajakeun geuleuhing karoeksakan teja.'Ari sakoer noe doraka ka pgrdjangdjian koe eta bakal disina moengkir lantaran ngolo-ngolo; dgmi oemat noe nganjahokeun ka Allahna mah bakal pada koekoeh, sarta djoenoen. 'Djeung sakoer " noe palintgr dina oemat bakal pada mere harti ka djalma loba; orokaja bakal tingdjaloprak koe pgdang djeung koe seuneu, djalan didjarah sarta djalan dirajahan, lila pisan.

21

22

Ari noe pingadegeun dina oeroeteta, nja eta bakal ngijaugkeun hidji poerah moepoel, ngidSran [tjoetak] moestika karadjaan; tatapi kaheuleutan sababaraha poe eta radja bakal dipingggskeun, teu kalawan ambek, teu kalawan pSrang. D6mi noe pingadggeun dina oeroet eta, nja eta bakal matak tjoewa, teu katoeroenan tjahja karadjaan; " ari datangna keur kSrta, sarta ngandih karadjaan djalan ngolo-ngolo. 'Djeung loba leungeun goentoer koe eta bakal dipalid-

31

32

23

24

hareupeunana, sarta datang ka parotongna, pon kitoe keneh gggSdoeg 'Ana geus sosobatan pSrdjangdjian. djeung moesoeh, eta bakal milampah tjidra; sarta bakal indit, djeung djadi bSdas, lantaran bala saeutik. 'Keur kgrta eta teh bakal ngadatangan noe panglalendona dina tanah sarta bakal ngalamti
;

keun

33

958
34

DANIEL
44

12.

'D6mi mangsana ngadjaloprak, etabakal meunang pitoeloeug saeutik; djeimg reja


pisan noe bakal njampoeran ka darinja, djalan poera-poera. 'Sarta noe palinter

ka manehanana. 'Tatapi
ti
;

ti wetan djeung kaler pidatangeun bedja matak njeblakkeun manehanana toeloej bakal in-

35

36

sawareh bakal ngadjoprak, soepaja maranebanana dibgsot djeung diberSsihan, mangkana bodas, tepi ka waktoe panoengtoengan; sabab kakara tgpi ka mangsa noe pasti. 'Ari eta radja bakal
**

rosa pisan, s6djana noempoerkeun djeung noempeskeun ka


dit,

bari

ambek
'

45

djalma

migawe sasoeka-soekana;
ngagoengkeun

sarta " bakal maneh, djeung moendjoelkeun maneh ti sagala batara; malah eta teh pingomongeun anoe matak helok,
;

reja. Seug masangkeun himah padalemanana di antara laoet djeung goenoeng moelja " soetji; toeloej datang ka toengtoengna, sarta moal aja noe noeloeng ka dinja. o p. 9 20.
:

PASAL

12.

ngagorengkeun ka Bataraning sakabeh


batara
tgpi
37

sarta

manehanana piloeloeseun,

38

ka tjatjapbebendoe; karana sakoer noe geus dipastenkeun tangtoe diboektikeun. 'Djeung deui eta radja mOal nitenan ka aallahan karoehoenna, kitoe keneb kana karesgpan awewe, sarta ka aallahau naon bae eta moal nitenan; anggoer moendjoelkeun maneh ti sakabeh. 'Malah bakal ngahormat ka hidji
aallahan benteng-benteng, ngaganti eta ari aallahan noe ten kanjahoan koe karoehoenna, koe eta bakal dihormat koe emas-perak, koe intSn moelja djeung koe barang noe aloes-aloes. 'Ana migawe naon-naon ka benteng rareugreug, njSmbahna ka aallahan bangsa sedjen; sahasaha noe moesti-moesti ka manehanana, tangtoe koe manehanana dihormat katjida, dikawasakeun ka djalma loba; sarta bakal ngabagikeun tanah asoep gandjaran.
dp. 12:10.
a
p. s
:

39

n.

6 p. 9
2 Tes.

27. c p. 12

3,

10.

dina mangsa eta seug Mikail, kapala gede, anoe poerah ngadjaga anak bangsa maneh teja, bakal dangdan; * harita teh mangsa kasoekeran, sakoemaha noe tatjan kasorang ti wates aja bangsa tSpi ka mangsa eta; demi dina mangsa eta bangsa maneh tangtoe dileupaskeun, nja sakoer noe kapanggih ' ditoeliskeun dina kitab. 'Djeung salobana noe harees bakal haroedang; dina ISmah boemi noe sawareh toeloej kana hiroep noe langgSng, demi noe sawareh deui mah toeloej kana kahinaan, djadi pikagiroekeun langgeng. 'Ari sakoer " noe palint6r bakal pada montjorong saperti sorot langit; djeung sakoer noe noengtoen djalma loba kana kabSneran bakal montjorong tjara bentang-bentang, langgeng salalawasna. 'Ari koe maneh, Daniel! f boenikeun lahiran noe tadi, sarta kitabna tjap sakali, tepikeun ka mangsa panoengtoengan. Loba noe bakal nitiknitik, sarta ngadjSmbarkeun kanjaho.

Aja

''

e p.

7:8;

2:4.

p.

10

21

Joed. 9

Wahj. 12:7. 6 Mat. 24


:

21.

40

41

42

dina mangsa panoengtoengan radja kidoel bakal neunggar ka dinja; toeloej diamoek koe radja kaler, mawa kareta, djeung noe taroempak koeda, sarta kap'al loba pisan; boes asoep ka tanah-tanah, lakoena saperti goentoer, sarta kgbat.'Malah asoep ka tanah moelja, djeung loba tanah noe bakal ditaloekkeun; ari noe pirahajoeeun ti leungeunna nja ijeu: Edom, djeung Moab; sarta loeloegoe oerang Amon. 'Djeung

DSmi

c p.
e p.

7:10;

Pil.

4:3; Wahj. 21

27.

(i

Joh. 5

28, 29.

11:33, 35. fp. 8:26; Wahj. 10:4.

Tidinja kaoela Daniel nendjo, doemadakan, aja doewa deui noe ngaradgg; noe hidji sisi waloengan sabeulah ti dijeu, ari noe hidji deui sisi waloengan sabeulah ti ditoe. Noe saoerang pok naros ka djalma " noe anggoanana lawon bodas teja, noe aja di loehoereun tjai waloengan: Noen, sabaraha pilamieunana
'

43

bakal njodorkeun leungeunna kana tanah-tanah; tjatjakan tanah Mesir moal pirahajoeeun. 'Toer eta bakal kawasa ka doenya-brana, 6mas-perak, djeung ka sakabeh barang noe moelja-moelja, noe aja di Mgsir; sarta oerang Loeb djeung oerang Koes bakal pada noeroet

dongkap ka panoengtoengan eta sadajana perkawis noe matak helok teh? Seug kaoela ugadenge gentra djalma noe anggoanana lawon bodas, anoe aja di loehoereun tjai waloengan teja; ari eta * ngatjoengkeun panangan kiwa-t6ng6n ka langit, bari soempah, njgbat ka noe
'

Djoemengng salalangggngna

teja,

jen

HOSEA
samangsa, doewa mangsa, sanggeus djeung satgugah mangsa, sarta dimaua geus tjatjap dipabalgntjarkeunana saparo oemat soetji, nja didinja pitjatjapeun eta sakabelma. 'Ari koe kaoela kadenge, tatapi teu kaharti; seug kaoela oendjoekan:
'^

1.

950

11

12

10

Noen Goesti! koemaha teja panganggeusanana eta pSrkawis? 'Ari lahiranana: Djig Daniel! moelang bae; karana eta lahiran geus diboeuikeun sarta ditjap tgpi ka mangsa panoengtoengan. 'Loba noe bakal dibSrgsihan, djeung dibodaskeun, sarta dibSsot; demi noe daroraka bakal tjoetjoed migawe kadorakaan, sarta sakoer noe doraka moal aja noe

13

ngaharti; sabalikna noe palintSr mah tangtoe pada ngaharti. 'Ari ti mangsa disingkirkeunana koerban noe teu pgtotpgtot, djeung diajakeunana geuleuhing karoeksakan teja, pililaeunana sareboe doewa ratoes salapan poeloeh poe. 'Bagdja tgmgn djalma noe ngarSp-ngargp, sarta ngpi ka sareboe tiloe ratoes tiloe poeloeh lima poe! 'D6mi maneh teja moelang bae tSpi ka i^anoengtoengan; eta maneh pireureuheun, sarta mgngke hoedang deui baris meunang bagian maneh, dina panoengtoengan djaman.
"*

a d

p. p.

10

5.

6 Wahj. 10

5. e p. 7

25

Wahj. 12

14.

11:31.

KITAB NABI HOSEA.


PASAL
1.
7

Tjeu pangandika Pangeran, noe didatangkeun ka Hosea poetra Beri, " keur mangsa Oesia, Jotam, Ahas djeung Hiskia, radja-radja Joeda, sarta keur mangsa
2
'>

won moen ngahampoera ka dinja. 'Ari ka anak-intjoe Joeda mah kami tangtoe
ngawelasan, djeung disalametkeunana koe Pangeran AUahna; kami njalametkeun teh ka dinja moal koe gondewa, atawa koe pedang, atawa koe pSraug, atawa koe koeda, atawa koe noe toempak koeda. -'DSmi sanggeus Lo-Roehama dibeuteungan njoesoe, tidinja reuneuh deui, sarta toeloej ngadjoeroe deui anak lalaki. 'Ari timbalan Pangeran Eta anak koedoe dingaranan Lo-Ami; karana maraneh Iain oemat kami, kitoe deui kami hamo djadi deui Allah maraneh.
:

Jarobam poetra
a

JSs.

Joas, radja Israil. 1:1.62 Badj. 14 16.


:

Nembean Pangeran ngandika ka HoPangeran ka Hosea kijeu: Maneh geura leumpang^ koedoe boga pamadjikan djinahan djeung anak djinahan; karana saeusi tanah " djinah bae lakoena, moendoer ti poengkoereun Pangeran. 'Bral Hosea leumpang, toeloej boga pamadjikan ka Gomer poetra Diblaim tidinja eta reuneuh, sarta toeloej ngadjoeroe anak lalaki pikeun Hosea. 'Ari timbalan Pangeran ka Hosea: Anak teh koedoe dingaranan Jisrel karana sakeudeung deui kami * ka bangsa Jehoe rek njiksakeun hoetang getih anoe
sea,

aja timbalan

a
10

p. 2

1,

4.

6 2 Eadj. 15

12.

Parandene
rail

oerang Isbakal sapSrti keusik laoet, noe teu


ditaker, sarta teu

kitoe, bilangan

beunang
itoeng.

beunang

di-

" Djeung deui dina Snggon, noe djalmana geus diandikaan kijeu: Maraneh teh lain oemat kami, nja di dinja

maranehanana bakal diseboetkeuu poe11

Jisrel, sarta karadjaan anak-intjoe Israil koe kami rek dieureunkeun. 'Ari geus

tra Allah noe djoemSneng. 'Ari

kitoe,
Israil
6

mangsa eta seug gondewa koe kami tangtoe dipotongkeun


dina

di lebak Jisrel. -'Tidinja reuneuh deui, sarta toeloej ngadjoeroe anak awewe. Ari timbalan Pangeran ka Hosea: Eta

* oerang Joeda djeung oerang Israil mSngke dikoempoelkeun deui djadi hidji, sarta ngadjenengkeun piloeloegoeeun hidji pikeun diri maranehanana, bari toeloej boedal tina tanah; karana poean Jisrel tangtoe

12

ggde.

'Doeloer maraneh lalaki


:

"

anak koedoe dingaranan Lo-Eoehama; karana ka-hareupna kami moal ngawSlasan deui ka anak-intjoe Israil, soema-

sarS-

boetkeun: Ami, ari doeloer awewe sargboetkeun Roehama. a Koem 9 26.


:

h J6r.

3:18; Jeh. 37:22.

c p.

2:22.

HOSEA
PASAL
2.

2.

djeung tangkalna kondang, noe koe ma-

Geura pada madoean ka indoeng maran eh; geura padoean! karana eta teh
lain pamadjikan kami, kitoe deui kami lain salakina; djeung sina njingkirkeun
"
12

parangina djinah ti beungeutna, kitoe deui parangina ngaranjed ti antara soesoena; 'soepaja oelah koengsi manehanana koe kami dirangsadan ditarandjangan, diteundeun * saperti kern- poeanana didjoeroekeun, sai-ta didjadikeun tjara tegal 16ga, nja didamel sapgrti tanah keeng, dipaehkeun koe halabhab 'djeung oelah koengsi kami teu ngaw6lasan ka anakna; karana anak djinahan eta teh. "Karana indoengna djinah; noe

nehanana diseboetkeun, jen Eta teh pamadjeg ka aing, pamere kabogoh; dSmi koe kami eta rek didjadikeun bala, sai'ta bakal dihakanan sato galak. 'Djeung kami ka manehanana rek njiksakeun djaman Baal-Baal, noe koe manehanana dikoekoesan, bari ngadangdanan sorangan koe antingna djeung kangkaloengna, sarta leumpang noeroet ka kabogohna, demi ka kami mah moijohokeun,
:

^'

lahiran Pangeran.
C
J6r.

Njanj.
3
:

p. i
;

2.

6 jeh. le
e

4.

44
:

17.

d g

9.

J6r.

22.
39.

f J6h. 16
i

16.

J6h.
1
:

16
7.

37.

Moesa 32
:

Am.

10.

j Mika

;t

J6r. 18

15.

13

ngareuneuhkeun maranehanana lakoena matak era; karana omongna: Aing dek leumpang, noeroet ka kabogoh aing, " noe ka aing sok pada mere roti djeung
5

14

boeloe domba djeung haramaj, minjak djeung inoem-inoeman. 'Koe sabab djalan maeta, masing nganjahokeun, neh koe kami rek dipSnggSl koe tangkal
tjai,
''

Sabab kitoe, masing njaho, manehanana koe kami bakal diwoedjoek, " sarta ditoengtoen ka tggal lega, bari toeloej dioepahan kana atina. 'Djeung kami ka manehanana rek maparinkeun kgbonna anggoer ti semet dinja, kdtoe deui * 16bak Akor teja minangka lawang pangarSpngarep; sarta di dinja manehanana pingawiheun, tjara keur mangsana boedak, djeung " saperti keur basana indit ti tanah Mesir teja. 'Ari gens kitoe, dina mangsa harita, lahiran Pangeran, maneh ka kami tangtoe njeboet: Tjaroge koering; moal ka kami njSboet deui: Baal koering. 'Karana kami tangtoe njingkirkeun sakoer ngaran Baal-Baal ti djSro soengoetna, datang ka ngaran Baal teh teu diinget-ingSt deui. "Djeung deui keur pimangpaateun maranehanana kami teh dina mangsa eta " tangtoe ngadamgl p6rdjangdjian ka sato galak, ka manoek awang-awang, sarta ka noe tingkarajap
"^

tjoetjoekan, sarta manehanana koe kami rek dipager koe tembok, sina oelah manggih pidjalaneunana. Sarta bakal njoesoel ka kabogohna, tatapi moal ka'

15

soesoel; djeung bakal nejangan eta, tatapi moal kapanggih. Tidinja pingomongeun kijeu: " Ah, dek moelang bae, malikan salaki noe heubeul; karana aing harita ngeunah ti batan ajeuna. 'Karana eta teh teu nganjahokeun, jen nja kami noe ka manehanana maparinkeun gandoem, anggoer djeung minjak, sarta nja kami noe ka manehanana ngaleler perak loba pisan, kitoe deui emas; ^ demi koe eta diparake ka Baal. 'Koe sabab eta, gandoem kami koe kami rek ditjandak deui dina oesoemna, kitoe deui anggoer kami dina mangsana n6d6ng; sarta kami rek ngareboet boeloe domba kami djeung haramaj kami, anoe baris noetoepan moeoratna. 'Sarta ajeuna kami rek
''

16

17

18

10

kakeun wiwirangna di hareupeun panon djeung moal aja noe ngakabogohna, leupaskeun manehanana ti panangan kami. 'Malah kami rek ngeureunkeun
'' '

19

20

11

sakabeh kaatohanana, pestana, pananggalanana djeung sabatna, sarta sagala bae mangsa rarameanana. 'Toer kami ' rek ngaroeksakkeun tangkalna anggoer

21

boemi; samalah gondewa, p6dang djeung i^erang koe kami rek dipinggSskeun, dileungitkeun tina tanah; djadi maranehanana koe kami rek disina nggnggon reudjeung sSnang ati. 'Toer maneh koe kami rek dipigarwa salalanggSngna; estoe maneh dipigarwa teh kalawan kab6n6ran djeung kalawan kaadilan, kalawan sih-koernija djeung kalawan kaw61asan. 'Nja maneh dipigarwa teh kalawan satoehoe; ^ sarta maneh tangtoe nganjahokeun ka Pangeran. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta, kami tangtoe ngaboelkeun, soer lahiran Pangeran; nja kami ngaboelkeun langit, djeung langit ngaboelkeun boemi; "ari boemi ngaboelkeun gandoem, anggoer djeung minjak,
di
''

HOSEA
22

3,

4.

961

sarta uja eta ngaboelkeun Jisvel. 'Djeung manehanana koe kami rek dis6barkeuii sarta kami di boemi pikeun diri karai,
''

tangtoe ngaw61asau ka Lo-Roehama; ari ka Lo-Ami kami rek njgboet Maneh teh oemat kami; sarta eta tangtoe njeboet: Allah koering. a wb. 20 35. b jes. es 10.
:
: :

^ kal dilaleungitkeun. 'Parandene kitoe teu meunang aja noe madoean, djeung teu meunang aja noe ngawarah karana bangsa maneh geus sasat noe madoean
;

ka panghoeloe. Mana maneh bakal boeh ti beurang; tjatjakan nabi ge


'

lapi-

Moesa 15. d J6s. 54 5. e 3 Moesa 26 6 Aj. 5 23. f JCt. 23:6-3 J6r. 31 34. /i p. 1 9, 12; Koem 9 25, 26;
c 2
: :
; : : :
:

Tetr. 2

10.

PASAL

3.

rridinja Pangeran nimbalan

ka kaoela:

J- Maneh " gem-a leumpang deui, koedoe njatih ka hidji awewe, noe dipikanjaali koe salakina, padahal ngaranjed sakoemaha Pangeran miasili ka oerang Israil, sanadjan eta njalanghareup ka aallahan, djeung njaraaheun ka goeroen2 toel kismis. Toeloej kaoela meuli awewe kitoe kern- diri kaoela, harga lima welas wang perak, tambah sahomer gandroeng 3 djeung satengah homer gandroeng. 'Pok kaoela ngomong ka dinja: Maneh koedoe mingit sorangan sing lila pisan baris kami; poma maneh oelah djinah, djeung oelah lakian; kami ge ka maneh tangtoe 4 nja kitoe keneh. 'Karana oerang Israil lila katjida nja pingarenggoneun teu ^ radja, teu kapala, teu koerban, teu tihang brahala, teu " epod djeung teu 5 tapekong. 'Sanggeusna kitoe oerang Isbari narejangan rail tangtoe tarobat, Pangeran Allahna, djeung ka Dawoed radjana; sarta tangtoe pada moeroemoeroe djeung sarijeuneunana ka Pangeran sarta ka kamoerahanana, dina ahir djaman. p. i 2. 6 5 Moesa ig 22.
'

laboeheuu djeung maneh ti peuting; sarta indoeng maneh koe kami rek di6 tiwaskeun. 'Oemat kami tiwas tina teu bogaeun kanjaho; sabab maneh mitjeun kanjaho, noe matak maneh ge koe kami rek dipitjeun, dieureunkeun manghoeloean ka kami; djeung sapedah maneh mopohokeun ka toret Allah maneh, noe matak kami ge rek mopohokeun ka 7 anak-anak maneh. 'Mingkin maranehauana ngadjembaran, mingkin pada ngadosa ka kami; kamoeljaanana koe kami 8 rek diganti koe kahinaan. 'Kahakananana tina dosa oemat kami, sarta kadorakaan oemat kami noe koe eta dipake " sakoemaha 9 kahajang. 'Koe sabab eta, djalma loba, nja kitoe keneh pidjadieupanghoeloe; koe kami rek disiksa nana
10

tina djalan-djalanna, nja dibalgs tina labakal dadaharan, koe-la'mpahna. 'Eta tapi moal sareubeuheun bakal pada mi"^
;

11

moal ngarekahan; salampah bab geus pada ninggalkeun ngestoekeun ka Pangeran. 'Djinah, anggoer heubeul
djinah, tapi

"^

12

13

Hak. 17

-.5.

Moesa 4 29
:

J6r.

30

9.

PASAL

4.

djeung anggoer anjar sokngalindihpikir. Oemat kami " sok nanja ka kaina, djeung iteukna noe dikoemahaan koe manehanana; karana oemat teh kasasabkeun roh padjinahan, noe matak pada koe djinah, tjoel ka Allahna. 'Dina " poentjak goenoeng-goenoeug ngaloerbanna, djeung dina loehoer pasir-pasir ngaroekoesna, di handapeun ki pasang, ki mSnjan djeung kijara, sababngeunah ijoehna;
'"

17h, oerang Israil! darengekeun ijeu pa^ngandika Pangeran; karana " Pangeran aja pabfineun ka djalmasaeusitanah,

''

pedah kitoe noe matak anak maraneh

14

sabab taja katemenan, taja kahemanan, djeung taja kanjaho ka Allah dina tanah. 'Noe aja teh soempah, djeung bohong, djeung maehan, djeung maling, sarta ngaranjed; pada ngadjoedjoer napsoe, sarta hoetang ggtih paajang-ajang djeung hoetang getih. 'Sapedah kitoe tanah teh bakal prihatin, djeung sakabeh djalma eusi tanah teh bakal aloem, barSng sato galak sarta bareng manoek awang-awang; sanadjan laoek laoetba-

awewe sok djarinah, djeung minantoe maraneh awewe sok ngaranjed. 'Kami moal njiksa ka anak maraneh awewe
lamoen djarinah, atawa ka minantoe maraneh awewe lamoen ngaranjed; karana kolotna sok njalingkoer reudjeung dajang-dajang, djeung sok ngaloerban babarengan djeung djobong-djobong; ari bangsa noe teu boga pangarti, tangtoe
tiggdgboeg.
d g
3

a Mika 6 2. 6 Am. Moesa 26:26; Mika 6 14. e


: :

10. c Js.
:

24

2. 4.

J6r. 2

27. /'p. 5

36s.

57:7. h Am. 7:17.

15

Oepama maneh,

Israil! djinah,

atoeh

962

HOSEA

5,

6.

16

17

18

maneh, Joeda! oelah kabawa-bawa salah. Poma maneh oelah leumpang ka " Grilgal, djeung oelah indit ka * BetAwen, sarta oelah sok soempah: dgmi djoemenenging Pangeran. 'Karanalsrail teh basangkal, " saperti sapi noe basangkal; ajenna koe Pangeran eta bade didjarahkeun saperti anak domba di noe lega. 'Epraim ngabatoeran ka brahala; ingkeun bae eta teh. 'Arak-arakanana
antSp-antepan, djinahna bebejakan, kokolotna j3ada djodjoh bogoh kana kahinaau. 'Engke eta dihompet angin koe djangdjangna; sarta pada pimeunangeun era tina koerban-koerbanna. aHak. 3:i9;
p.

19

9:15; 12:12. b
:

Kadj, 12:29; p. 10:5, 15.

c 3bt. 31

18.

PASAL

6.

"Dh, panghoeloe-panghoeloe! ijeu geura -L^darengekeun; eh, anak-intjoe Israil! geura raregepkeun; eh, anak-mtjoe radja!

geura pada polongokeun

tjeuli;

karana

nja ka maraneh i^itSrapeunana hoekoe-

man, sapedah maraneh djadi djiret di nagara Mispa^ kitoe deui rawe beunang masangkeun dina goenoeng Tabor. 'Ari noe maloengkir " pada katoengkoel koe poentjat-peuntjit; tatapi kami teh poerah mepSrih ka eta sakabehna. 'Kami leuwih oeninga ka Epraim, djeung Israil teu kadingdingan ka kami; karana ajeuna maneh^ Epraim! djinah, Israil teh
Lakoe-lamjDahna teu mikeun maranehanana balik ka Allahna; wantoe maranehanana geus kaasoepan * roh padjinahan teja, djeung teu nganjarahokeun ka Pangeran. 'Ari " kamagoengan Israil noedoeh ka beungeutna, sarta Israil djeung Epraim pilaboeheun koe kadorakaanana; Joeda ge tangtoe miloe laboeh. 'Maranehanana bakal laleumpang, mawa dombana djeung mawa sapina, nejangan Pangeran, tatapi andjeunna moal kapanggih, da geus njingkah ti maranehanana. 'Pada " tjidra ka Pangeran, boektina pada ngadjoeroekeun djadah; ajeuna bakal pada dibejakkeun koe pananggalan katoet babandaanana. a p. 8 13. 6 p. 4 12. c p. 7 10.
kanadjisan.
'

maneh. 'Epraim * tangtoe djadi soewoeng keur poean dilaraan; di lebah kaom Israil kami geus maparin njaho 10 anoe tangtoe pidjadieun. 'Kapala-kapala Joeda lampahna saibarat'"noengowahan wates; kami 6ngke ngoetjoerkeun bgbSndoe kami ka darinja sapgrti tjai. 11 'Epraim dikanijaja, dileboer koe hoekoeman; sabab soedieun loemakoe noeroet 12 parentah. 'Mana kami teh ka Epraim djadi sapSrti toko, kitoe deui ka anak13 intjoe Joeda sajjgrti boeboek. 'Barang Epraim waspadaeun kana kasakitna, kitoe deui Joeda kana tjatjadna, los Epraim leumpang ka Asoer, djeung ngoetoes ka radja Jareb; dSmi eta mah teu bisaeun njageurkeun ka maraneh, sarta moal bisaeun ngaleungitkeuii tjatjad ti u maraneh. 'Karana kami teh ka Epraim djadi * saperti singa, kitoe deui ka anakintjoe Joeda saperti singa ugora; ijeu kami pisan noe rek njasaak, bari seug angkat; kami arek njandak, ''sarta moal 15 aja noe ngaleupaskeun. 'Kami arek angkat, moelih ka enggon kami, s tSpi ka eta roemasa salah djeung narejangan pameunteu kami keur mangsa saloekereun, tangtoe pada nejangan kami ge9
"*
;

m.St pisan.
d g
J6r.

a p. 4 15. 6 p. 14 1. c 5 Moesa 27 17. 2: 18; p. 7:11. e p. 6:1; 13 7. f p. 2:9.


: :

Moesa 4

29, 30.

PASAL
"

6.

Hajoe, oerang baralik ka Pangeran!


sarta oerang

karana nja andjeunna noe njasaak, tanwande koe andjeunna


;

'^

ditjageurkeun nja andjeunna noe ngaggboeg, sarta oerang tanwande koe andjeunna diboel6nan. 'Wates doewa poe oerang tangtoe koe andjeunna dihiroepkeun dina poe noe katiloe oerang tangtoe dihoedangkeun; mangke oerang hiroep di pajoeneun andjeunna. 'Tjing, oerang nganjahokeun; tjoba, oerang ngobrek-ngobrek, soepaja nganjahokeun ka Pangeran; geus poegoeh pimijoseunana sapgrti padjar, djeung pisoempingeunana ka oerang sapgrti hoedjan, tjara hoedjan pandeuri ngabaseuhan boemi.
;

a
4

Moesa 32

39.

d
8

Sil.

28. t J6r. 3

20.

Geura narijoep sangkakala di Griba, djeung narijoep tarompet di Ramah; geura pada ngagSro di Bet-Awen kijeu: Eh Binyamin! geus aja di toekangeun

Eh Epraim! koemaha pilampaheun kami ka maneh? Eh Joeda, koemaha pilampaheun kami ka maneh? Ari kahemanan maraneh ibarat mega isoek,
djeung sapSrti tji-iboen, noe tereh moes-

HOSEA
5

7,

8.

963
"

iia.

'Pedah kitoe noe matak eta koe kami geus ditatahau koe lantarau uabi-

raroeboeh;
8

taja pisan di Igbah dinja


<>

nabi, diparaehkeuu koe lantaran pilahir lainbgj kami; sarta hoekoeman maneh jjibidjileuu saperti tjaaug.'Karana" kami misoeka kana kahemanan, lain kana

anoe njambat ka kami. 'Epraim njampoerkeun maneh djeung bangsa noe loba;

Epraim teh saibarat koeweh teu dibalik. Kakoewatanana dibejakkeun koe deu'

koerban; kitoe deui kana kanjaho ka Allah, leuwih ti batau kana koerban doeroekan. 'Demi eta mah geus pada

10

ngargmpak pgrdjangdjian, saperti Adam; di diuja pada milampah tjidra ka kami.


''

10

11

nagara toekang njijeun ka'Gilad teja gorengan, geus oerat-aret koe ggtih. 'Djeung saperti goendoekan rampog ngadago djalma, nja kitoe panghoeloe noe samijoek pada maehan di djalan ka Sekem; estoe pada migawe karoetjahan. 'Di anak-intjoe Israil ^ kami ningali noe matak idjid; di dinja Epraim milampah djinah, Israil teh kanadjisan. 'Maneh oge, Joeda! geus ditjawisan piboewateun, samangsa dibojongna oemat
'^

11

12

13

kami

teja
9
:

koe kami dibalikkeun.


13; 12
:

a Mat.

7.

6 p. 8

1.

c p. 12

12.

c?

p. 5

3; 7: 2.

PASAL
Eukeur kami
rail,

7.

rek njageurkeun ka Iskadorakaan Ej)raim katara, kitoe deui kagorengan Samaria; karana" pada

\i

milampah tjidra; aridjoeroe paling asoep, djeung goendoekan rampog ngabegal di loewar. 'Sarta ten ngaromong sadjero hatena, jen kami teh emoet ka sakabeh kagorenganana; ajeuna pagaweanana sorangan ngalingkoeng ka maranehanana;
arajana di pajoeneun kami. 'Eta pada ngaboeboengah ka radja koe kagorenganana, kitoe deui ka kapala-kapala koe bohong-bohongna. 'Eabeh ge djalma ranjedan; geus pada saibarat pameuleuman beunang manaskeun toekang roti; ana eureun seg ngahoeroengkeun, ti beuteung njijeun adonan tgpi ka kahaseumanana. 'Keur poean radja oerang kapala-kapala pada ngageringkeun radja koe panasna tji-anggoer; radja teh patjantel leungeun djeung taroekang mojok. 'Karana pada njadijakeun hatena tjara pameuleuman, eukeurna ngabongohan; toekangna roti hees sapeupeuting; isoekna pameuleuman ngagedoer saperti seuneu hoeroeng. 'Kabeh gepanas tjara pameuleuman, sarta pada ngaIgboer hakim-hakimna; sakabeh radjana

15

3 *

16

ngeun-deungeun, tapi koe dirina teu kanjahoan malah manehanana geus hoewis bobontjelokan, tapi koe dirina teu kanjahoan. 'Ari " kamagoengan Israil noedoeh ka beungeutua; parandene teu tarobat ka Pangeran Allahna, djeung teu narejangan andjeunna dina sakabeh pgrkara noe kitoe. 'Ari Epraim teh saibarat djapati bodo, teu bogaeun pikir; f sasambatna ka Mesir^ laleumpangna ka Asoer. 'Samangsa laleumpang, kami rek ngaroengkoepkeun eurad kami ka darinja; koe kami maranehanana rek diragragkeun saperti manoek awangawang; nja rek dipepgrih koe kami ^ sakoemaha noe geus kadenge koe padjgmoehanana. 'Pitjilakaeun eta teh! karana pada ngalantrah ti kami; pitiwaseun eta teh! karana pada masijat ka kami; ari kami teh kersa ngaleupaskeun maranehanana, demi maranehanana mah pada ngomong bohong bae ka kami. 'Djeung teu ngadjalerit ka kami tSroes djeung hatena, lamoenna maridangdam dina Snggon-6nggonna; noe dipake salgmpang koe eta nja hal gandoem djeung anggoer; ka kami mah pada basangkal. 'Ai'i koe kami dipapatahan, dikoewatkeun leungeun-leungeunna, d6mi maranehanana ngan mikiran goreng bae ka kami. 'Pada malik, tapi lain ka noe Leuwih Agoeng; geus pada saperti gondewa malsoe; kapaladjadi kapalana tangtoe raroeboeh koe pgdang, tina sarewoteun letahna; sabab kitoe maranehanana djadi pojokeun di tanah
;

''

'

Mgsir.
d
(/

a
5

p.
:

12

1.

6 Djab. 90
;

8. 8.

c Djab. 14

4.
:

Djab. 106
p.
;

35. e p. 5

Am.

f p.
:

13

9.

9.

h Djab. 4:5.

Djab. 78

57.

PASAL

S.

[angkakala geura tijoep koe biwir maS= 'neh; j^irtioeroeeunana ka gSdong Pangeran " saperti galoedra; tina sabab eta * pada ngarSmpak pSrdjangdjian kami, djeung maloengkir ka toret kami. 'Harita tangtoe pada ngadjSrit ka kami: Eh, Allah koering! ijeu koering Israil pada nganjahokeun ka andjeun.

964
Israil

HOSEA
PASAL
I^h
Israil!
9.

geus initjeun kahadean; 'Demi tangtoe dioedag-oedag koe moesoeh. 'Israil sok ngadjgnengkeun radja, tapi lain ti kami; sok ujijeun kapala, tapi kami teu nerangan. " Ari emas-perakna koe maranehanaua didjijeun brahala-brahala keur sgsembaheunana, soepaja dirina disasapian maneh basmi. 'Eh Samaria! koe andjeuuua dipitjeun; banggt pisan bendoe kami ka maranehanana; sabaraha pililaeunana deui maranehanana nja rek teu pajaenn kana kabergsihan? 'Karana sasapian teja ti Israil; nja toekang noe njijeun inja, sarta lain Allah eta teh; geus poegoeh sasapian Samaria engke remek. 'Karana " njalgbarkeunana angin, engke miboewatan topan; moal
''

3
;

boga beubeunangan; pglakna moalngadjadikeun tipoeng; nadjau ngadjadikeun oge, tangtoe dilggleg koe deungeuu-deungeun. 'Israil geus dilegleg; ajeuna eta di bangsa kapir geus djaradi ^tjarawadah noe teu dipikasoeka. 'Karana maarindit ka Asoer, tjara ranehanana kalde leuweungnoenjingsalkeun maneh; Epraim sok uorog ka kabogoh-kabogoh. 'Sabalikna, nadjan eta narorog ka bangsa kapir, ajeuna bangsa kapir teh koe kami rek dikoempoelkeun; sarta maranehanana engke ugamimitian njoedaan, radja sagala kapala. tina momotan 'Sabab Epraim teh geus njijeun altar loba, baris migawe dosa; nja eta altaraltar noegeusdjaradi matak manehanana dosa. 'Kaminoeliskeun keur manehanana toret kami, pirang-pirang perkara, demi diangkenna koe eta pSrkara sedjen. 'Moenggoeh koei'ban hatoeran ka kami tamah, eta sok ngaloerbankeun laoek, sarta diharakanna; tapi Pangeran teu soekaeun ka maranehanana; anggoer ajeuna Pangeran kersa emoet kana kadorakaanana, sarta njiksa kana dosa-dosaua; engke maranehanana dibalikkeun
'''

''

oelah boengah ^wani berag, saperti bangsa noe loba; karana maneh teh djinah moengkir ka Allah maneh; eta maneh soeka kana pamadjSg dina sakabeh pangirikan gandoem. 'Pangirikan djeung pameresan " moal matak njoekoepan ka maranehanana, sarta anggoer tangtoe tjidra ka dinja. 'Moal pimaratoeheun dina * tanah Pangeran; enjana Epraim teh engke dibalikkeun deui ka Mesir, ^ sarta maranehanana bakal pada ngahakan noe nadjis di tanah Asoer. 'Moal njaritjikeun deui anggoer bade ka Pangeran, sarta koerbanna koe andjeunna moal dianggo kasedep; djadina ka maranehanana sapgrti roti keur kaprihatinan saha-saha noe ngahakan eta, tangtoe kanadjisan; sat6g6sna kahakananana harita keur dirina bae, moal asoep ka gedong Pangeran. 'Dek milampah naon maraneh dina poe koempoelan djeung dina poe pesta Pangeran? 'Karana, masing njaho, maranehanana engke laleumpang tinakaroeksakan; nja M6sir noe bakal ngoempoelkeun inja, sarta nagara Mop noe bakal ngaroewang inja; barangna noe moeljamoelja, sipat perak, nja sareuni noe pingabogaaneun; ari dina himah-himahna
'^

poma maneh

piajaeun tjoetjoek-tjoetjoekan. 'Geus datang ka poe njiksa, geus nepi ka poe naoer; Israil bakal pada nganjahokeun; ari nabi teh paloeng, djalma noe kaasoepan roh teh gelo, tina hal kagedean kadorakaan maneh, djeung tina kagedean kagiroek. 'Epraim tadina toekang k6mit, anoet ka Allah kaoela; moenggoeh di nabi, aja djiret toekang taheun di sakabeh djalanna, sarta aja jjikagiroekeun di

''

gedong AUahna. 'Maranehanana


lebar lalampahan,

pada

rosa pisan,

tjara *

'

deui ka M6sir. 'Karana Israil

mopohokeun ka noe ngadamel manehanana,


'' *'

10

djeung njijeun g6dong-g6dong; sarta Joeda njijeun nagara reugreug reja pisan; tapi kami engke ngadatangkeun seuneu ka nagara-nagai'ana, sarta nja eta tangtoe ngalgboer ka ggdong-ggdongna.
a 5 Moesa 28
e J6r. 12
1
:
:

keur djaman Giba teja; andjeunna bade emoet kana kadorakaanana, bade njiksa kapenkana dosa-dosana. 'Israil teh dakna koe kami sapgrti boewah anggoer
''

di

tegal lega;

tjara

boewah kondang

49. 6 p. 6
:

7.

cp. 2

7. (? 1
:

Radj. 12

28. 37.
:

13; p. 10
:

13.f J6r. 48:


:

38.flrp. 7

11. A
:

Dan.
A;

2:

gendjah noe barangmimiti boewahaU; nja kitoe karoehoen maraneh katingalna koe kami; demi maranehanana laleumpang ka Baal-Peor, djeung ngasrahkeun diri ka eta brahala matak era,
'

Moesa 28 68

p. 9

3, 6.^'

5 Moesa 32

15.

Am.

5.

sarta pada djadi

matak geuleuh,

satjara

HOSE A
11

10.

965

12

kabogohna. 'Ari moenggoeh Epraim, kamoeljailuana 6ngke lapoer tjara manoek, wani soewoeng noe ugadjoeroe, soewoeug noe ngandoeng, soewoeng noe reuneuh. 'Sauadjan eta ngagSdean anakna oge, tangtoe koe kami dilapoerkeun, wani soewoeng manoesa; karana estoe

djoekoet baroewang dina tapak singkal di kSbon. 'Priboemi Samaria bakal pada soemSblak koe sasapian * Bet-Awen; karana oematna bakal kaprihatinan koe eta, kitoe keneh kijai-kijaina, noe sok

maranehanana pibalaieun, dimana kami


13

njingkah ti maranehanana. 'Ari Epraim teja, sakoemalia kami ningali ka Tiroes bae, dipelakna di gnggon ugennah; karikari Epraim teh engke koedoe ugaloe"warkeun anak-anakna ka toekang meun'Noen Pangeran! moegi maparin ka maranehanana. Andjeun bade maparin naon? Moegi dipaparin pianakan oedoel, sareng soesoe toehoer. 'Sakabeh kagorenganana ajana di J Gilgal; estoe di dinja kami datang ka geuleuh ka maranehanana; tina sabab kagorengan paga wean ana, noe matak eta koe kami engke pada didjongklokkeun ti djero gSdong kami; ka-hareupna kami moal asih deui ka maranehanana; ^ sakabeh kapalana pada basangkal. Epraim digSboeg, akarna geus djadi garing, maranehanana moal boewahan; masih datang ka baroga anak oge, boewah beuteung kargsSpanana tangtoe koe kami dipaehkeun. Engke mai'anehanana koe Allah kaoela dipitjemi, sabab ten ngagoegoe ka andjeunna; djeung bakal pada aproekaproekan di lebah bangsa kapir.
'

gargrah koe eta, tina hal kamoeljaanana, sabab eta teh leungitti dinja. 'Sasapian teja ge bakal dianteurkeun ka Asoer, keur pangabakti ka " radja Jareb;

Epraim pimeunangeun
7

era, estoe Israil

14 tjit.

15

bakal era tina tarekahna. 'Samaria katiwasan, radjana ibarat tatal ngambang dina tjai. 'Djeung pamoedjailn Awen, dosa Israil teja, bakal ditoerapoer; tjoetjoek-tjoetjoekan rendjeung walang sangit noe jDidjadieun dina altar-altarna; ^ sarta maranehanana bakal sasambat ka goenoeng-goenoeng: Koela geura roengkoepan! djeung ka pasir-pasir: Koela geura oeroegan! p. 8:ii. b p. 4: is.
c p. 5
:

13.

rf

Lock. 23

30; Wahj. 6

16; 9:6.

Eh Israil!

" ti

teh migawe teu kaoedag di Griba teh


10

teja maneh dosa; di dinja tjaritjingna;

djaman Giba
''

16

17

'

koe perang ka djalma goreng teja. 'Dimana panggrsa kami, maranehanana koe kami rek dipgpgrih; sarta bangsa-bangsa bakal dikoempoelkeun ngamoesoeh ka maranehanana, dimana maranehanana koe kami geus ditalikeun kana doewa kadoraka-

11

a
e

p. 2

8.

6 3

J6r.

50:31.
1

h
Ic

Moesa 32
:

Moesa 25 23. cp. 8 13. d J6h. i f 5 Moesa 31:29. g Hak. 10. i 4 Moesa 25 3. 7' p. 4
:

13. 19.

15.

J6s.

23.

12

PASAL
njalijara,

10.

Israil ibarat hidji tangkal anggoer noe

djeung leubeut boewahna; tapi beuki loba boewahna, beuki reja njijeunna altar mingkin aloes tanahna, mingkin aloes njijeunna tihang brahala. 'Hatena midoewa; ajeuna bakal pada njandang lara; andjeunna bade ngaroen;

13

toehkeun altar-altarna, ngaroeksakkeun tihangna brahala. 'Sagnjana ajeuna eta bakal ngaromong kijeu Oerang ten boga radja; karana oerang tadina teu saxijeun koe Pangeran; sarta radja teh, naon pigaweeunana ka oerang? 'Eta maranehanana sok ngomong kosong, pada soempah bohong dina njijeun perdjangdjian; noe matak hoekoeman ngadjadi sapgrti
:

14

anana teja. 'Ari Epraim teh " ibarat sapi beunang ngadjar, rSsgpeun kanangirik; tapi kami teh njorang ka poendoekna noe aloes: Epraim koe kami rek disina ditoempakan; Joeda bakal ngawoeloekoe, Jakoeb bakal ngagaroe. 'Greura njalgbar keur maraneh tgroes djeung kabgngran, mangke maraneh diboewat geura pada noeroetkeun sih-koernija; ngabgdah keur maraneh hidji lahan bedaheun; karana geus waktoena nejangan Pangeran, dongkap ka soempingna sarta ngaloengsoerkeun hoedjan kabgngran ka maraneh. 'Maraneh ngawoeloekoe teh kadorakaan, ari noe dipiboewatan kagorengan, sarta noe dihakan koe maraneh boewah bohong; karana maneh ngandglkeun djalan sorangan, ngandglkeun kalobaan prawira maneh. 'Mana piajaeun tagiwoer dina bala-bala maneh, djeung sakabeh benteng maneh bakal diroeksak, sapgrti Salman ngaroeksak Bet-Ar"^
''

bel keur basa pCrang teja indoeng dirg;

15

moekkeun

bargng djeung anak. 'Nja

966

HOSE A

11,

12.

kitoe Bet-El Sngke njijeun ka maraneh


tina sabab kabangStan kagorengan maraneh; barang braj padjar radja Israil tangtoe katiwasan sapisan. a p. 9:9.
b Hak. 20. c J6r. 31
:

saperti

manoek, kitoe deui


"^

ti

tanah

Asoer
toeloej

tjara djapati, bari ngagalidir;

keun
d

di

koe kami bakal pada diSnggonimah-imahna, lahiran Pangeran.


:

18.

J6r. 4

3.

e Sil.

22

8.

a 5 Moesa 29
J63.

23. b Jr. 31

20. c J6s. 31

4, 5.

Moesa 32:

11.

60

8.

PASAL
Basa
2

11.

PASAL

12.

keur boedak, kami teh asih ka dinja, " sarta poetra kami koe kami geus disaoer ti Mesir.'Barang [nabi-nabi] njgloekan maranehanana, harita ge maranehanaua laleumpang ti hareupeunana; pada ngoerban ka Baal-Baal, djeung ngaroekoes ka artja-artja.'Padahal kami noe mapahkeun Epraim, * sarta dipangkoe koe panangan; tapi teu nganjarahokeun, jen nja kami noe njageurkeun ka maranehanana. 'Koe kami pada ditarik koe beubeur manoesa, koe tali kaasihan; sarta lam])ah kami ka darinja tjara noe ngadjoengdjoengkeun sawed pasangan tina gadona, bari koe kami disodoran baranghakan. 'Moal pibalikeun deui " ka tanah MSsir; nja Asoer noe pidjadieun radjana, sabab argmboengeun tobat. 'Ari pedang bakal moebat-mabit di djSro nagara-nagarana, bari mejakkemi toelaktoelakna datang ka ISboer, tina tarekah maranehanana. 'Ari oemat kami pada
Israil

Epraim ngalingkoengan kami koe

bohong, nja anak-intjoe Israil ngalingkoengan kami koe palatjidra; demi Joeda mah masih pengkoeh ka Allah, djeung satoehoe ka noe Langkoeng Soetji. 'Epraim teh njatoe angin, djeung ngoebrak-ngabrik angin ti wetan; sapopoe ngan nambahan boliong djeung katiwasan;

sarta

maranehanana

njijeun per-

djangdjian reudjeung Asoer, toer ka Mesir " nganteurkeun minjak. 'Parandena Pangeran aja pabeneun ka Joeda,
sarta bade njiksa ka Jakoeb noeroetkeun djalanna, nja males ka dinja noeroetkeun jjagaweanana. Jakoeb teh * di djero lamboet njSkel keuneung saderekna, sarta keur meudjeuhna koewat andjeunna moenggah taroeng djeung Allah. 'Nja taroeng teh " ka Malaikat, sarta dongkap ka meunang; andjeunna nangis bari noenoehoen ka Allah; di Bet'

moentang kana moengkir kakami; masih ditjareloekan ka noe Leuwih Agoeng, hidji ge taja noe ngaloehoerkeun ka andjeunna.
C p.

El koe andjeunna Allah kapendak, sarta Allah ngandika ka oerang; 'tegSs nja Pangeran, Allah sawadya-balad;
di dinja
<*

Moesa 4 22 Mat.
:

15. J 5

Moesa

31.

Pangeran padjSn6nganana. 'Mana maneh geura tobat ka Allah maneh koe''

8:13; 9:3,

6.

Eh, Epraim! koemaha kami rek njeleh-

keun ka maneh?

eh, Israil!

koemaha kami

doe ngestoekeun kahemanan djeung kaadilan, sarta koedoe ugarep-ngarep ka Allah maneh teu pStot-jjetot. njes. 57:9.
b
1

rek ujerahkeun ka maneh"? koemaha kami rek ngadjadikeun ka maneh " tjara

Moesa 25

24, 26. c 1
e p.

Moesa 32

24; 35

7,

15.

d
8

Moesa 15:3.

14:2.

ka Adma, ngadamel ka maneh sapSrti ka Seboim teja? * Manah kami boelakbalik di djgro kami, kahawatir kami ngentab sarejana. 'Kami moalngalakonan kabangetan bSndoe kami, sarta moal moendoer baris ngaroeksakkeun Epraim; karana kami teh Allah, lain
djalma; tgges noe leuwih soetji di tgngah maneh; sarta kami moal 16b6t ka djSro nagara. Maranehanana bakal pada noeroet ka Pangeran; " andjeunna bade ngagaoer sapgrti singa; dimana andjeunna ngagaoer, seug poetra-poetra bakal ngadareuheusan ti Igbali laoet, bari ngagalidir. 'Bakal pada moeroeboel ti Mesir
'

10

Eta teh ibarat toekang dagang, " leungeunna njekel taradjoe palsoe, kasoekana ngarinah. 'Kilang kitoe tjarek Epraim: Poegoeh aing teh beunghar, aing manggih kamoektian pikeun aing; di sakabeh beunang katjapean aing moal aja noe manggih kaloeloepoetan aing, anoe matak dosa. 'Demi kami teja Pangeran, Allah maneh * ti s6mSt tanah MSsir; maneh koe kami masih keneh dignggonkeun dina himah-himah, sajjerti keur mangsa jaesta teja. 'Djeung deui kami geus ngandika ka nabi-nabi, malah kami geus maparin wahjoe loba pisan, sarta kami koe lantaran nabi-nabi sok

10

11

11

HOSEA
12

13,

14.

967

Dgawoevoek koe
tell

misil. 'Sa6njana,
;

"

Gilad
9

13

doraka, estoe pada gapong di ^ Gilgal sok pada ngoerbaukeun sapi; sanadjan altar-altarna pidjadieun sapSrti toempoekan batoe dina tapak singkal di kebon. 'Ari Jakoeb teja " kaboer ka t6gal Sara, sarta Israil ngawoela malar dibere istri; djeung tina malar dibere istri dibelaan ngadjaga ingon-ingon. 'Tapi Israil
paiigdiinditkeuuana koe Pangeran ti M6sir teja koe lantaran nabi, sarta didjaga-

10

rek mejakkeun maranehanana di dinja sapgrti singa; nja sato garalak noe bakal njasaak inja. 'Noe matak roeksak ka maneh, Israil! nja eta sabab ngamoesoeh ka kami, ka noe jasa noeloeng ka maneh. 'Na di mana ajeuna radja maneh? sina njalamgtkeun ka maneh di sakabeh nagara maneh; sarta di mana
''

hakim-hakim maneh, noe koe maneh diomongkeun kijeu teja: Koering teh
''

15

na koe nabi. 'D6mi Epraim ngan

njijeun

11

pibendoeeun bae, angSt kabina-bina; mana hoetangna getih tangtoe koe andjeumia diantgp di manehanana, djeung ngahinakeunana tangtoe dibalikkeim ka manehanana koe Goestina. a sii. ii i.
:

12
13

6 p. 13

4.

c p. 6

8.

(i

p. 4

15. 1

Moesa 28

5;

29:20,

27.

PASAL

13.

14

'J

rPadina satijap-tijap Epraim ngomong, J- pada njeblak; demi Epraim moendjoelkeun maneh di Israil, djeung milampah salah, " perkara Baal teja; toeloej paeh. 'Ari ajeuna beuki tambah marigawena dosa, djeung perakna * sok didjijeun artja keur s6sembaheun maranehanana, didjijeun brahala noeroetkeun pangarti sorangan, kabeh ge boewatan toekang-toekang; halta koe maranehanana sok diaromongkeun kijeu: Manoesa ngoerban koedoe ' njijoem sasapian. 'Sabab kitoe maranehanana pidjadieun ibarat "^mega isoek, djeung sapgrti tji-iboen^ noe tereh moesna; tjara hoeoet katebak koe angin riboet, leungit tipangirikan; djeung saperti haseup bidjil tina songsong. 'Demi kami teja Pangeran, Allah maneh " ti s6mgt tanah M6sir; sarta maneh teu njaho deui Allah djaba ti kami, f djeung taja Djoeroe-salamSt salijan ti kami. 'Maneh koe kami dipioeninga di tSgal lega, dina tanah mgntrang-mSntring teja. 'Demi sanggeus maranehanana aja dina pangangonanana, toeloej sareubeuheun; ana geus sareubeuheun, seg loehoer hatena; kitoe noe matak
''

kapala-kapala? 'Kami maparin radja ka maneh dina sadjero kami doeka, sarta ditjandakna deui koe kami dina sadjgro kami bgndoe. 'Kadorakaftn Epi'aim geus dibeungkeut; dosana geus disimpen. 'Manehanana bakal kadatangan njgri tjara noe keur ngadjoeroe; Epraim teh boedak noe teu boga pangarti karana geus waktoena oelah ngarandeg dina enggon boeroesoet boedak. Kami rek ngaleupaskeun maranehanana ti pangawasa gnggon noe paeh; kami rek ngadjait ma;
'

paparin

radja

djeung

ranehanana tina maot: Eh maot! na di mana ajeuna paggboeg maneh? eh gnggon noe paeh! na di mana ajeuna
'

sasalad
15

maneh?

'"

Ari pgrkara handjakal


sotja kami. 'Sanadjan

tangtoe boeni

ti

manehanana boewahan di antara doeloer-doeloerna, gngke datang angin ti wetan, nja angin ti Pangeran, pidjgboeleunana ti tggal Igga; tangtoe soemoerna datang ka ngoletrak, djeung tjinjoesoena datang ka saat; nja eta bakal ngarampog doenya-brana sakabeh barang noe moelja-moelja. a i Eadj. i6:3i.
6
p.

4.

c 1 Badj. 19
:

18.

p. 6
:

4. e p.
/i

12 10.
:

f
i
I

J6s.

2
1

43 11. g 5 Moesa 32 15. Sam. 17:8. j p. 10:3. k 1 Kor. 15:55. Roem 11:29.

p.

14.

Sam.

8:5.

PASAL

14.

Samaria gngke soewoeng, sabab mantangoel ka Allahna; djalmana bakal raroeboeh koe pgdang; * baroedakna bakal dirgmoekkeun, djeung awewena noe rareuneuh bakal dibgdelan.
a
2
p.

5:9; 11:

G.

6 2 Badj. 8:12.

pada mopohokeun kakami. 'Mana kami ka maranehanana djadi sapgrti singa; tjara mejong kami arek ngintip sisi djaIan. 'Rek ugamprokan ka darinja sapgrti biroewang noe ditjokot anakna, sarta
'

rek njosoek toetoep hatena; djeung kami

geura tobat ka Pangeran, Allah maneh; karana maneh geus laboeh koe kadorakaan maneh. 'Koedoe marawa pioendjoekaneun, bari baralik ka Pangeran; kijeu nja mioendjoek ka andjeunna: Noen, moegi ngahampoera kana saniskantgn kadorakaan, bari njanIsrail! "

Eh

968

JOEL
|

1.

dak kasaeau; tiuangtos koering ngahatoerkeun * koerban sapi biwir koering. 'Asoer moal njalametkeun ka koering; " moal koering taroempak koeda deui; sareng koering moal njeboet deui Allah koering ka djidjijeunan leungeun koering; karantSn koe andjeim pahatoe direk njagem-keun kana wglasan. 'Kami kamoengkiranana, kami rek miasih ka darinja bawaning soeka; karana bSndoe kami geus moendoer ti maranehanana. 'Kami ka Israil kersa djadi sapgrti tji<^

bakal pada hoerip sapSrti gandoera, djeung karembangan tjara taugkal anggoer; kaseboetkeunana tjara anggoer Libanon. 'Eh Epraim! naon deui kami teh ka brahala-brahala'? Koe kami Epraim geus dikaboelkeun, sarta rek dipandeng; ari kami teja saibarat ki djaboewah mamoedjoe anoe moeloes; neh kapanggih asal ti kami. a p. 12 7.
'J
:

'

6 Djab. 50

9,

14
:

Ibr. 13

15. c J6s. 30

16

31

1.

d
|

J6r.

3:22; 30
:

17. e Pjab.

52:10. fMak. 1:11.


J

g Job. 15

5.

iboen; Israil bakal kembangan tjara bakoeng, djeung akarna bakal ngarangkadak saperti goenoeng Libanon. 'Da-

hanna bakal ngarandakah; ari kamoeljaanana bakal nandingan tangkal djetoen, djeung baoena bakal mapakan f seungit Libanon. 'Sakoer noe nggnggon dina hijeumna bakal maroelang;

" Tjik, saha noe pinter? koedoe ngahartikeun pgrkara noe tadi; saha noe binangkiti koedoe nganjahokeun eta sakabeh; karana djalan Pangeran lalSmpeng, sarta noe balener piloemakoeeun dina eta djalan; sabalikua noe marasijat mall tangtoe pada laboeh dina eta

I
'

djalan.
j

Moesa 32:29;

J6r.

9:12.

KITAB NABI JOEL.


PASAL
7

1.

Ijeu pangandika Pangeran, noe didatangkeun ka Joel poetra Petoeel. Eh, noe karolot! ijeu geura darenge2 keun; djeung sakoer priboemi tanah! geura raregepkeun. Koemaha aja noe kijeu petana keur djaman maraneh, atawa keur djaman karoehoen maraneh? hal kijeu ka anak-anak 3 'Tjaritakeun maraneh, djeung anak maraneh sina pada njaritakeun ka anak-anakna, ari 4 anak eta ka toeroenan deui. 'Anoe dikarikeun koe koengkang, dihakan simeut; anoe dikarikeun koe simeut, dihakan lege; ari noe dikarikeun koe lege, 5 dihakan hileud. 'Eh, noe marabok! geura lalilir, koedoe pada tjeurik; djeung sakoer noe beuki nginoem anggoer! geura raaridangdam koe hal anggoer anjar; karana geus dipgngggl ka soengoet maG raneh. 'Karana hidji bangsa indit, geus ngadatangan tanah kaoela, rosa katjida, djeung taja bilangunana; hoentoena lir hoentoe singa, djeung sihoengan tjara

singa gede. 'Tangkal anggoer kaoela koe eta geus didjijeun soewoeng, djeung tangkal kondang kaoela geus dipoegoerkeun; diboeroendoelkeun datang ka boeligir, bari digebroegkeun sakali; ari dahan-dahanna wani bodas.

10

11

12

Geura midangdam tjara parawan " noe disamping karoeng, pedah katiuggal koe pisalakieunana ti ngongora. 'Ari koerban kadaharan djeung koerban inoeman geus dipenggel ka gedong Pangeran; para panghoeloe, kawoela Pangeran, pada prihatin. 'K6bon geus diroeksak, sarta lahan prihatin; karana gandoem geus diroeksak, anggoer teh perang, djeung minjak teh saat. 'Ahli tani areraeun, ahli ngebon maridangdam, koe hal tarigoe djeung koe hal gandroeng; karana piboewateun lahan teh leungit. 'Ai-i tangkal anggoer teh perang, djeung tangkal kondang teh aloem; tangkal dalima, dalah tangkal korma djeung djeroek, sambarang bae tatangkalan kSbon teh parerang; geus poegoeh kaatohan parerang, leungit ti anak Adam, a jer. e 26.
:

JOEL
13

2.

11

Eh, parii paughoeloe! geura pada disampiug karoeng, bari aloek-aloekan; eh, poerah ugahiladenan altar geura maridangdam; eh, kawoelauing Allah kaoela! geura arasoep, maroudok make karoeng karana koerban kadaharau djeung koerban inoeman geus dipSgatan ka ggdong Allah maraneh. 'Geura " pada soesoetji pikeun poewasa, bari ngoewarkeun koedoe ggropoengan; koempoelkeun kokolot-kokolot djeung sakabeh priboemi tanali ka ggdong Pangeran, Allah maraneh, seug koedoe pada sasambat ka Pangeran.
!

a
15

p.

2: 15.

16

17

Adoeh, etapoean! karana poean Pangeran geus deukeut; ari pidatangeunana sabijasa karoeksakan ti noe Moerbawisesa. 'Naha kahakanan lain dipengggl hareupeun panon oerang, sarta ari kaboengahan djeung kagerahan lain dipenggel ka gedong Allah oerang? 'Binih
teh gararing di djgro goeroentoelna; koe-

Eden, demi toekangeunana mah tggal soewoeng; malah taja noe rahajoe koe eta. 'Ari roepana " tjara roepa koeda; djeung sapgrti noe taroempak koeda, nja kitoe maroeroena.'Ari soratingaratjlengna lir ngagoeroehna kareta loba di poentjak goenoeng-goenoeng, sapgrti ngagoeroehna hoeroeng seuneu ngahakan djarami, tjara bala rosa tata-baris kana pSrang. 'Bawaning sijeun koe eta, bangsa-bangsa tinggoemetSr; * sakabeh beungeut parijas. 'Eta pada moeroe tjara prawira; pada naek kana koeta sapSrti pradjoerit; pada madjoe njorang djalan sorangan-sorangan, djeung teu patjorok lakoena. 'Teu silih-hendel batoer pada
batoer; leumpangna hidji-hidji noeroetkeun djalanna; sarta naradjangna molopos kana pakarang, hanteu kapegat. 'Pada koekoelintingan di djero nagara, loeloempatan dina koeta, aroenggah ka djero imah, arasoep tina djandela sapSrti paling. 'Koe bawaning eta^ boemi teh njSblak, langit teh ojag, ' panon-poe

18

19

20

dang-koedang pada soewoeng, leuit-leuit boekrak-bakrek; karana gandoem teh perang. "Amboe-amboe, sasatoan tingroemenghap! ingon-ingon sapi pada gehger, sabab taja pangangonan pihakaneunana; tjatjakan ingon-ingon domba pada njandang lara. 'Eh, Pangeran! koering sasambat ka andjeun; karantSn seuneu geus ngahakan sampalan tegal ISga, sarong sadajana tatangkalan kSbon kalentab koe hoeroengna. 'Tjatjakan sasatoan galak * pada ngejar ka andjeun; karantgn waloengan tjai saraat, sargng sampalan tSgal 16ga bejak dihakan seuneu.
a
J6s.

10

11

13:6;

p.

2:1.6

Aj.

38

41

Djab. 101

21.

PASAL

2.

Geura narijoep sangkakala di Sion, sarta


geura njarengekan di goenoeug kami noe soetji, sina njareblak sakabeh priboemi tanah; " karana poean Pangeran teja gngke datang, poegoeh gnggeus deukeut. 'Nja poe poek mongkleng, poe

mendoeng boeta-rata, sapSrti padjar ngampar di goenoeng-goenoeng. Ajahidji


bangsa gede nja rosa, taja tandinganana ti babaheula, sarta pandeurieunana moal aja deui noe kitoe, sapandjang taoen toeroenan-toeroenan. 'Ti heulaeunana aja seuneu ngahakan, sarta toekangeunana aja hoeroeng ngagSdoer; ti hareupeunana tanah teh saroepa^taman

djeung boelan saroerem, sarta bentangbentang teu bidjil tjahjana. 'Djeung Pangeran maparin gentrana ti heulaeun baladna; karana wadya-balad andjeunna ggde katjida; karana andjeunna langkoeng kawasa, sarta ngaboektikeun pangandikana; karana f poean Pangeran banget pisan, sarta matak sijeun kabina12 bina; djeung saha noe bisa tahan? 'Parandene kitoe ajeuna oge, lahiran Pageura tarobat ka kami, tSroes ngeran, reudjeung hate maraneh, sarta kalawan poewasa, kalawan tjeurik djeung kala13 wan aloek-aloekan. 'Koedoe pada njonjosoek soek hate maraneh, montong papakean maraneh, sarta koedoe tarobat ka Pangeran, Allah maraneh; karana Pangeran sipat koernija, nja sipat w61as, sipat sabar, toer gede kaasihan, sarta sok handjakaleun koe hal katjilakaan. 14 'Saha noe njaho, ^ malah-mandar Pangeran moelih deui, sarta handjakaleun, djeung nilarkeun bgrkah poengkoereupikoerbaneun kadaharan sarta nana, pikoerbaneun inoeman bade ka Pangea p. i:i5; sep. i:i4. ran, Allah maraneh.
'J
''
'

''

Moesa
13
:

13

10.
J6r.

Walij.
:

7.
:

d Nah.
jr

10. 11.

e JSs.

10.
:

f
2

30

7
:

p.

15.

J6h. 33

h
15

2 Radj. 19

1. j

Moesa 34

6.,;'

Joen. 3:9. fcp. 1:9,13.

Geura narijoep sangkakala

di Sion;

970
"

JOEL

3.

16

17

koedoe j^ada soesoetji pikeun jjoewasa, bari ngoewarkeun koedoe ggmpoengan. 'Koempoelkeun djalma-djalma, soetjikeun padjgmoehan, rijoengkeim kokolotkokolot, koempoelkeun baroedak djeung noe njaroesoe keneh; panganten lalaki sina bidjil ti kamarua, djeung panganten awewe sina bidjil ti pangkengna. 'Ari para panghoeloe, kawoela Pangeran, koedoe pada tjeurik * di antara bale djeung altar, bari aroendjoekan kijeu: Noen Pangeran! moegi aja piwelas ka oemat andjeun, sareng kagoengan andjeun moegi oelah diselehkeun kana kahinaan, oelah dongkap ka kapoerba koe oerang kapir; pinaoneun di lebah bangsabangsa ngaromong: " Di mana ajeuna
Allahna'? n p. l U. & Jgh. S le. c Djab. 79 10. Tidinja Pangeran goemati katanahna, sarta ngawelasan ka oematna. "JSTgawalon Pangeran, kijeu walonanaua ka oe:
:

maraneh rek ngagantian taoen-taoen, noe dihakan "^simeut, lege, hileud djeung koengkang, balad kami noe gede, noe koe kami didatangkeun ka maraneh teja.
26

'Sarta maraneh tangtoe seueur pisan dadaharan, datang ka seubeuh; djeung maraneh bakal pada moedji kana cljgnengan Pangeran, Allah maraneh, noe geus midamgl ka maraneh anoe matak helok;

27

sarta oemat kami moal meunang era salalangggngna. 'Didinja maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami teh linggih di tSngah Israil, sarta jen kami, Pangeran, Allah maraneh; " hanteu aja deui; sarta oemat kami moal meunang era salalanggengna. a Djak. s ii, 12. 6 p. 1 20.
: :

c JSr. 5

24.

p.

4.

e Jes.

45

5,

17.

28

"

Djeung deui mengke, sanggeusna


^

ti

18 19

kami bakal ngoetjoerkeun Eoh kami ka sakabeh daging; ari anak madinja,

20

21

22

matna: Masing nganjahokeun, " kami ka maraneh i-ek ngadatangkeun gandoem, anggoer djeung minjak, soepaja maraneh sareubeuh koe eta; sarta maraneh koe kami moal diselehkeun deui kana kahinaan di lebah oerang kapir. 'Sabalikna [balad] kaler teja koe kami tangtoe didjaoehkeun ti maraneh, diweregkeun ka tanah noe keeng nja soewoeng; ari noe pangheulana disina ka laoet wetan, noe pangpandeurina mah disina ka laoet koelon; sarta baoena bijoek bakal njeISboeng, djeung baoena batjin bakal njamboewaug, tina sabab eta geus migawe pgrkara noe gede. 'Eh tanah! poma oelah sijeun; nja masing gerah sarta boengah; karana Pangeran geus midamel pSrkara noe agoeng. 'Eh, sasatoan galak! * poma oelah sijeun; karana sampalan tegal lega djaroekoetan deui; karana tatangkalan pada boewahan, tangkal kondang djeung tangkal anggoer pada ngabidjilkeun hasilna. 'Mana maraneh, oerang Sion! masing gargrah sarta baroengah di djero Pangeran, Allah maraneh; karana andjeunna ka maraneh maparin hoedjan ninggang pibgnereunana, " nja noeroenkeun ka maraneh hoedjan ti heula, kitoe deui hoedjan pandeuri dina boelan noe mimiti. 'Ari pangirikan bakal parinoeh koe gandoem, sarta pamSrgsan bakal laleber koe anggoer reudjeung minjak. 'Djadi kami ka

raneh lalaki-awewe bakal ngawedjang, noe karolot di maraneh bakal ngimpi koe impian, ari baroedjang di maraneh 29 bakal nendjo tetendjoan. 'Sarta dina mangsa eta kami malah bakal ngoetjoerkeun Roh kami ka abdi lalaki djeung 30 ka abdi awewe. 'Djeung deui kami bakal ngajakeun moedjidjat di langit sarta di boemi, getih, djeung seuneu, sarta p61e31 doeg haseup. 'Panon-poe bakal ganti roepa, " djadi poek, kitoe deui boelan djadi getih, samemeh datang eta poe Pangeran, noe gede nja matak sijeun. 32 'Ari geus kitoe, saha-saha noe sasambat kana djSngngan Pangeran, tangtoe pirahajoeeun; * karana di goenoeng Sion djeung di Jgroesalem piajaeun karahajoean, sakoemaha noe geus ditimbalkeun koe Pangeran; sarta noe kaasoep anoe ngaredjat, nja eta sakoer noe disaoer koe Pangeran. aLai. 2: le.j J6s.44: 3;j6h. 39:29.
"^

c p.

2:1,

10.

d Roem 10

13.

Ob.

17.

PASAL
-l*-djeung

3.

23

TT'arana, masing njaho, dina

mangsa

eta

24

25

dina waktoe eta, dimana " dibojongna Joeda djeung Jeroesalem teja koe kami geus dibalikkeun, 'toeloej kami bakal ngoempoelkeun sakabeh oerang kapir, digariringkeun ka * lebak Josapat; geus kitoe kami di dinja bakal oeroes-oeroes djeung maranehanana tina hal oemat kami djeung hal kagoengan kami Israil, noe koe eta dipaboerantakkeun, diajakeun di sagala bangsa, bari

AMOS
3

I.

971
di dinja

tanah kami dibagi-bagi. 'Ari tina hal oemat kami eta teh ngaraloengkeun dadoe; sarta boedak lalaki ditoekeurkeun ka dajang, djeiing boedak awewe dibeulikeun ka anggoer, pek ngarinoem. 'Djeung deui maraneh, Th-oes djeung Sidon, sarta sakabeh bilangan PSlisti! aja pgrkara naon ka kami? Naha maraneh ka kami liajang naoer balSsan? Oepama maraneh mal6s ka kami mah, tangtoe kentjeng, gantjang pisan balSsan maraneh koe kami dibalikkeun ka dii'i maraneh. 'Sapedah emas-perak kami koe maraneh ditjarokot, sarta barang kami noe moelja nja araloes koe maraneh dibarawa, diasoepkeun ka gedong brahala maraneh; 'toer oerang Joeda djeung oerang Jgroesalem koe maraneh didjaroewal ka oerang Joenani, soepaja didjaraoehkeun ti watesna teja: 'masing nganjahokeun, kami rek ngageuingkeun eta, diparoelangkeun ti gnggon ajana koe maraneh didjoewal; sarta balSsan maraneh koe kami tangtoe dibahkkeun ka diri maraneh. 'Ari anak maraneh lalaki-awewe koe kami mengke didjoewal ka leungeim oerang Joeda; seg koe eta didjaroewal deui ka oerang Seba, ka bangsa noe djaoeh; karanaPangeran noe ngandika kitoe. a S Moesa 30 3. 6 2 Bab. 20 2226. Geura pada ngoewarkeun ijeu di bangsa kapir: Geura pada soesoetji baris pSrang; geuingkeun sakoer prawira, sina madjoe, sina moeroeboel sakabeh pra:

13

14

15

16

17

18

ka ISbak Josapat; karana kami gngke linggih ngahoekoeman ka sakabeh bangsa noe di sakoeriling. 'Geura "jjada kirimkeun arit, da piboewateun geus asak; ka darijeu, geura padangirik; karana bak gnggeus pinoeh, pamgrSsan laleber; wantoe kagorenganana gSde pisan. 'Mangpirang-pirang, mangpirangpirang lobana di 16bak pamoetoesan! karana geus deukeut ka poean Pangeran di ISbak pamoetoesan. 'Panon-poe djeung boelan saroergm, sarta bentangbentang teu bidjil tjahjana. 'Djeung Pangeran bade ngagaoer ti Sion, ngaggntra ti JSroesalem; ari langit djeung boemi bakal arojag; tatapi Pangeran djadi panjalindoengan oematna, djeung benteng oerang Israil. 'Didinja " maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami, Pangeran, Allah maraneh, sarta linggih di Sion, goenoeng kami noe soetji; djeung Jeroesalem harita bakal soetji, sarta djalma bangsa sedjen moal aja noe njorang deui ka dinja. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta f goenoeng-goenoeng bakal pada mils anggoer amis, djeung pasirpasir pada ngoetjoer tji-soesoe, toer sakabeh waloengan Joeda ngalotjor tjai; malah ti gedong Pangeran bakal bidjil
'^ '

19

tji-njoesoe,

10

djoerit.

'Patjoel

maraneh

"

djijeun pS-

20

11

dang, djeung arit maraneh djijeun toembak; noe hengker geura ngomong: Aing teh pSrkosa. 'Eh, sakabeh bangsa noe di sakoeriling! geuwat-geuwat, geura daratang, koedoe gempoengan. Noen Pangeran! moegi ngaloengsoerkeun ka dinja * sadaja prawira andjeun. 'Bangsa kapir sina darangdan, djeung sina moeroeboel

21

njaian 16bak Sitim. 'Ari ^ Mgsir bakal soewoeng, kitoe deui Edom bakal djadi tegal soewoeng, sabab panganijaja ka oerang Joeda, sapedah pada ngoetjoerkeun ggtih noe teu salah dina tanah eta. Sabalikna Joeda mah pimatoeheun salalanggengna, djeung JSroesalem pitetepeun toeroen-toemoeroen. 'Sarta kami tangtoe ngab6resihkeun
'

hoetangna

gStih^
;

dib6r6sihkeun
c

'

anoe tatjan koe kami djeung Pangeran bade


a
18.

linggih di Sion.
e J6h.

jss.

12

Wahj. 34
:

14:15,
:

d
:

J6r.

2:4. 6 Djab. 103:20. 25:30; Am. 1:2.


:

30.

fAm.

V3.

g J6h. i1:l.h J6r. 46

19

J6h. 25

13. i J6h.

48

35.

KITAB NABI AMOS.


PASAL
1.

rail,

" Ijeu pangwoeroek Amos, noe kaasoep pangangon di nagara TSkoa; pangwoeroek * noe katingali koe Amos hal Is-

" keur mangsa Oesia, radja Joeda, sarta keur mangsa Jarobam poetra Joas, radja Israil, doewataoensamemehna'^lini

teja. a

p.

14.

ft

J6a. 2

1.

c Hos. 1

1. d!

Djak. 14

5.

972
2

AMOS

2.

Kijeu woeroekna: " Pangeran bade ngagaoer ti Sion, ngagentra ti Jeroesalem; ari sampalan toekang ngangon bakal pada prihatin, djeung poenfcjak goenoeng Karmel bakal perang. joei s le. Kijeu timbalan Pangeran: Tina tiloe kamasijatan Damsik, malah tina opat,
:

toe
13

ngaleboer karaton-karaton Bosra.


a Ob.
10.

Ji5h.

35:5,

15.

noe matak pisiksaeunana moal koe kami dipoendoerkeun; tina sabab ngirik tanah Grilad koe seredan beusi paranti ngirik. 'SatSgesna kami rek ngadatangkeun seuneu ka imah Hasael; nja eta tangtoe ngalgboer karaton-karaton Benhadad. 'Malah kami rek motongkeun toelak Damsik, djeung ngabasmi priboemi di 16bak Awen, sarta noe njekel iteuk karadjaan di Bet-Eden; ari bangsa Sam bakal dibojong ka ^ tanah Kir, timbalan Pangeran. jgr. 49 27. 6 2 Radj. le 9. Kijeu timbalan Pangeran: Tina tiloe kamasijatan Gasa, malah tina opat, noe matak pisiksaeunana moal koe kami dipoendoerkeun; " tina sabab ngabojongna kerid-peuti, bari seug diselehkeun ka oerang Edom. 'Sategesna kami rek ngadatangkeun seuneu kana koeta Gasa;
": :

14

15

" Tina tiloe kamasijatan oerang Amon, malah tina opat, noe matak pisiksaeunana moal koe kami dipoendoerkeun tina sabab ^ ngabgdelan awewe noe rareuneuh di Gilad, hajang ngalggakeun watesna. Sategesna kami rek ngajakeun seuneu dina koeta Raba; nja eta tangtoe ngaleboer karaton-karatonna, dibarengan soesoerakan keur poean pSrang, dibarengan riboet keur poean angin topan. 'Ari radjana engke leumpang, asoepkapangbojongan, nja dirina djeung kapala-kapalana sarejana, timbalan Pangeran. a J6r. 49:i-6.
;
'

Kijeu timbalan Pangeran:

h 2 Kadj. 8

12.

PASAL

2.

Kijeu timbalan Pangeran: Tina tiloe kamasijatan " Moab, malah tina opat, noe matak jwsiksaeunana moal koe kami dipoendoerkeun; tina sabab meuleum toelang-toelang radja Edom, didjijeun apoe. 'Satggesna * kami rek ngadatangkeun seuneu ka Moab; nja eta tangtoe
ngaleboer karaton-karaton Keriot; ari Moab teh engke paeh dibarengan tagiwoer, dibarengan soesoerakan, djeung dibarengan sora sangkakala. 'Malah kami rek ngabasmi hakim, dieuweuhkeun ti tSngahna sarta sakabeh kapalana koe kami rek dipaehkeun barfing djeung manehanana, timbalan Pangeran.
;

nja eta tangtoe ngaleboer karaton-karatonna. 'Malah * kami rek ngabasmi priboemi Asdod, sarta noe njekgl iteuk karadjaan di Askelon; djeung kami rek

malikkeun panangan kami, dikeunakeun ka Ekron, sarta sesa oerang Pelisti bakal leungit, timbalan Goesti Pangeran.
a
9 2 Bab. 28: 17, 18. h S6p.

2:4.
4

J6s.

15. 6 p. 1

14

Kijeu timbalan Pangeran: Tina tiloe kamasijatan Tiroes, malah tina opat, noe

matak pisiksaeunana moal koe kami


poendoerkeun;

di-

10

tina sabab njelehkeun iDeunang nggrid-peuti ka oerang Edom, djeung teu ngaringetkeun " perdjangdjian doedoeloeran. 'Sategesna kami rek

11

12

ngadatangkeun seuneu kana koeta Tiroes; nja eta tangtoe ngaleboer karatonkaratonna. i Badj. o: ii 14. Kijeu timbalan Pangeran: Tina tiloe kamasijatan Edom, malah tina opat, noe matak pisiksaeunana moal koe kami dipoendoerkeun; " tina sabab ngoedagngoedag ka doeloerna mawa pgdang, djeung ngaleungitkeun sagala kawSlasanana, sarta ambSkna njasaak salalawasna, * djeung sewotna ditStepkeun saend6ng-gnd6ng.'SatSg6sna kami rek ngadatangkeun seuneu kaTeman; nja eta tang-

Kijeu timbalan Pangeran: Tina tiloe kamasijatan Joeda, malah tina opat, noe matak pisiksaeunana moal koe kami dipoendoerkeun; tina sabab pada mitjeun toret Pangeran, djeung teu ugarestoekeun pikoekoehna, enjana mah pada kasasabkeun koe bohong-bohongna, noe geus ditoeroetkeun koe karoehoen-karoehoenna. 'Sategesna " kami rek ngadatangkeun seuneu ka Joeda; nja eta tangtoe ngaleboer karaton-karaton J6roesalem. a hos. 8 14. Kijeu timbalan Pangeran: Tina tiloe kamasijatan Israil, malah tina opat, noe matak pisiksaeunana moal koe kami dipoendoerkeun; tina sabab " sok ngadjoewal djalma benSr, ngarah doewit, kitoe deui djalma miskiu, koe karana sapatoe sapasang. 'Pada * njoso hajang aja taneuh nggboel dina su-ah
:

AMOS
djalrna malarat, djeung sok pada kolkeun djalan djalma balangsak;

3.

973

mengmalah

djalma djeung bapana sok ngandjang ka hidji landjang, malar nganistakeun 8 kaiia djeugugan kami noe soetji. 'Sarta sok ngargdeng dina pakeau gadean gigireun oenggal altar; djeung sokngarinoem anggoer di djero imah aallahabeunang ngadendaan. 'Padahal 9 nana, nja kami noe noempoerkeun oerang Emor teja ti hareupeunana, noe djangkoengna sapSrti loehoerna ki poetri, djeung santosa eta teh tjara kipasang; tatapi koe kami geus ditoempoerkeun boewahna ti loehoer djeung akarna ti 'Sarta nja kami noe ngindit10 handap. keun maraneli ti tanah Mesir, f bari maraneh koe kami ditoejoen di tggal 16ga, opat poeloeh taoen lilana, baris nga11 milik tanah oerang Emor teja. 'Djeung deui anak maraneh sawareh koe kami geus didjadikeun nabi, sarta sawareh baroedjang di maraneh geus didjadikeun nasir. Eh, oerang Israil! naha eta teh 12 lain kitoe? lahiran Pangeran. 'Deminasir teja koe maraneh geus diarinoeman anggoer; sarta ari nabi teja koe maraneh geus pada diparentahkijeu: Ma13 nehoelahsokngawedjang.'Masingnjaho, kami rek nindihan di enggon maraneh, sakoemaha nindihanana padati dieusi 14 geugeusan. 'Ari noe tangginas taja petana kaboer, sarta noe bedas moal pageuh kakoewatanana; dalah i^rawira 15 moal ngarahajoekeun patina. 'Ari noe
''

''

''

kadorakaan maraneh. "Koemahadoewa djalma bisa leumpang reureudjeungan, ana ten patgpoeng heula? 'Koemaha singa daekeun ngagaoer di leuweung, * ari taja beunang ngarontok? Koemaha singa ngora daekeun njowara di djgro panjalindoenganana, ana taja beubeunangan? Koemaha manoek daekeun ragrag kana taneuh keuna djiret, ari taja taheunan ridjgt? Koemaha djirSt daekeun ngapoeng tina taneuh, ari taja beubeunangan naonnaon? 'Oepama aja noe nijoep sangka'

kala di djero nagara,


aja

djalma moal rareuwaseun?


7

koemaha djalmaOepama
'=

katjilakaan di nagara, naha lain Pangeran noe ngadamSl"? 'Saenjana, Goesti

Pangeran moal ngadamgl naon-naon,


rasijahna tatjan diebrehkeun heula
'

^ ari
8

ka abdi-abdina, nja ka nabi-nabi. Singa


geus ngagaoer; saha teu rek sijeun? Goesti Pangeran geus ngandika; saha teu rek ngawedjang? 2 Moesa 19 5; 33: 16;
'^
:

s'

3:37. d 12:11. e
9

Moesa 14:2. h JSs. 31:4. c J6s. 45:7; Njanj. 1 Moesa 18:17; 4 Moesa 23:23; Hos.
p.

1:2.

''

njikep

gondewa moal

bisa tagen; sarta

16

noe tangginas soekoena, moal rahajoe; dalah noe toempak koeda moal ngarahajoekeun patina. 'Ari noe gede hate di pglSbah prawira, kaboer ge dina poe harita poeroetjoel, lahiran Pangeran.
a 24
p.
;

6.

6
e

p.

4.

2
:

8,

18.

4
:

Moesa 13
7i

32.

Moesa 22 26. d Jos. f 5 Moesa 8 2.


:
:

g 4 Moesa

2.

Jes. 30

10;

J6i-.

11

21

p. 7: 13.

PASAL
Eh,

3.

oerang Israil! geura darengekeun ijeu pangandika, noe koe Pangeran diandikakeun hal pitjilakaeun maraneh, hal pitjilakaeun sabangsa kabeh, noe koe kami diinditkeun ti tanah MSsir teja;kijeupangandikana: Sakabeh baugsa eusi djagat " ngan maraneh bae noe dipioeninga koe kami; sabab kitoe kami rek njiksa ka maraneh tina sakabeh
'

Geura pada ngabedjakeun di karatonkaraton nagara Asdod, sarta di karatonkaraton tanah Mesir, kijeu nja pok: Geura karoempoel ka goenoeng Samaria, tarendjokeun karoesoehan gede, noe aja di djerona, kitoe deui sagala pangani10 jaja, noe aja di tengahna! 'Karana teu njarahoeun ngalampahkeun noe bSner, lahiran Pangeran ari gawena ngan pada ngelepan panganijaja djeung paneungteuinganan di djgro karaton-karatonna. 11 'Koe sabab^ eta, kijeu timbalan Goesti Pangeran: Engke aja moesoeh ti sakoeriling tanah; nja eta tangtoe ngaroeboehkeun kabgdasan maneh, leungit ti diri maneh, djeung karaton-karaton 12 maneh koe eta bakal dirajahan. 'Kijeu timbalan Pangeran: Sakoemaha toekang ngangon ngargboet doewa soekoe atawa sapotong tjeuli tina soengoet singa, nja pikitoeeun dirgboetna oerang Israil noe tjaritjing di Samaria, dina djoeroe katil djeung dina kasoer soetra di ka13 djoewaran. 'Ari lahiran Goesti Pangeran, Allah sawadya-balad teh, kijeu: Geura darengekeun, sarta pgrtelakeun koe maraneh ka anak-intjoe Jakoeb,
;

14

kamasijatanana,

samangsa kami njiksa ka Israil tina tangtoe kami njiksa ongkoh ka altar-altar noe di Bet-El;
'jen

974
ari tataodoekau eta lasan, sarta raragrag

AMOS
altar bakal diti-

4,

5.

15

kauataneuh. 'Ma-

kami engke ugaggboegau ka * ggdong oesoem tiris djeung ka gedong oesoem panas; toer sakoer " gedong
lah

gading bakal dileungitkeun, djeung sakoer gSdong gSde bakal dieuweuhkeun, lahiran Pangeran. a p. e i, 4. 6 jsr. 36 22.
: :

c 1 Radj.

22

39.

PASAL
Eh,

4.

sakoer sapi Basan, noe aja di goenoeng Samaria, noe pada nganijaja ka noe malarat, djeung neungteuinganan ka noe mariskin, sarta ngaromong ka djoeragan-djoeraganana kijeu: Moegi aja pangintoen, mangga oerang ngaleueut! darengekeun koe maraneh ijeu pangandika: 'Goesti Pangeran geus soempah ^ njebat kasoetjian andjeunna, jen saSnjana, maraneh engke kadatangan poe, harita aja noe ngala maraneh, make roeroehit, kitoe keneh ngala anak-intjoe maraneh, make oeseuj).'Sarta maraneh bakal baridjil, djalan ti noe beulah-beulah, masing-masing ka noe dihareupan, djeung bakal pada mitjeun diri ka Harmon, lahiran Pangeran.
(J

rinoem tjai, tapi teu datang ka sareubeuheun; parandene maraneh teu tarobat bae ka kami, lahiran Pangeran. 9 'Kami ka maraneh geus ngageboegkoe hama perang djeung hama beureum; salobana j^akebonan maraneh, dalah kebon anggoer, tangkal kondang djeung tangkal djetoen maraneh bejak dihakan hileud; parandene maraneh teu tarobat 10 keneh ka kami, lahiran Pangeran. Kami ka maraneh geus ngadatangkeun pageboeg, " saadat di M6sir; ari baroedjang di maraneh koe kami geus dipaehkeun koe pgdang, bari koeda maraneh disina didjarah; sarta ti pasanggrahan maraneh koe kami disina njamboewang baoe bijoek, asoep kairoeng maraneh; parandene maraneh teu tarobat keneh ka u kami, lahiran Pangeran. 'Di maraneh aja noe koe kami geus f dibalik, sakoemaha Allah ngabalikkeun Sadoemoe
"*
'

12

p. 2

7.

6 Djab. 89

36.

" Bet-El, pek hajoe, ka Gilgal, sarta seg marawa lobakeun kamasijatan; koerban maraneh oenggal isoek, kitoe

Geura laleumpang ka

migawe kamasijatan;

13

deui perpoeloehan maraneh heuleut tiloe poe! 'Djeung doeroek * ti noe beunang ngahaseuman, baris koerban panioedji,
bari pada ngoewarkeun koedoe koekoerban bawaning soeka, sarta oetarakeun! karana nja kitoe kargsepan maraneh, oerang Israil, lahiran Goesti Pangeran. 'Ari kami teh sabalikna ka maraneh geus maparin bSrSsih hoentoe di sakabeh nagara maraneh, djeung kakoerangan hakan di saniskara enggon maraneh; parandene maraneh teu tarobat ka kami, lahiran Pangeran. 'Ari kami teh sabaHkna geus mSgatan hoedjan ka maraneh, waktoe tiloe boelan deui kana diboewat; nja kaminoeroenkeun hoedjan ka nagara hidji, ari ka nagara hidji deui mah teu noeroenkeun hoedjan; hidji loewoek kahoedjanan, ari loewoek noe teu kahoedjanan mah datang ka garing. 'Aja doewa tiloe nagara ngoejang ka nagara hidji, hajang nga"^

teja, sarta maraneh geus djadi saibarat tihoel beunang ngargboet tina djero seuneu; parandene maraneh teu tarobat keneh bae ka kami, lahiran Pangeran. 'Mana kami teh, Israil! ka maneh rek midamel tjara kitoe pStana. Tina sabab kami rek midamSl kitoe ka maneh, Israil! geura sadija baris ngadeuheus ka Allah maneh. 'Karana, saenjana, nja andjeunna noe ngadamel goenoeng-goenoeng, djeung ngadjadikeun angin, sarta maparin njaho ka manoesa hal pik6rsaeunana; toer andjeunna jasaeun padjar didamel poek, sarta ngadjalanan goenoeng-goenoeng di boemi; Pangeran, Allah sawadya-balad, kitoe padjenenganana. o hos. 4: is.
'J
'' '

djeung Gomora

''

h
e 5

i p.

Moesa 2:11. c Hos. 1:10. dl Radj. 8:37. Moesa 28 60. fp. 1 1. ^r Djal;. 3 2. 7( JSr. 10 12. 5 8. j Mika 1 3.
; :
:

PASAL

5.

T^h, anak-intjoe Israil! darengekeun ijeu J-^pangandika, noe koe kami didamSl njanjiannalangsa hal maraneh: 'Parawan Israil geus laboeh, moal pihoedangeun deui; geus dibeubeutkeun, ngagoler di tanah sorangan, taja noe ngahoedangkeun inja. 'Karana kijeu timbalan Goesti Pangeran: Ari moenggoeh di anak-intjoe Israil, nagara noe boedal mawa sareboe, pikarieun saratoes ari noe boedal mawa saratoes, pikarieun sapoeloeh.
;

Karana

kijeu

timbalan Pangeran ka

AMOS
Koedoe pada nejaiigau kaiui, " tangtoe maraneh hiroep. Poma * oelah narejang ka Bet-El, djeung oelah laleumpang ka Gilgal, sarta oelah njaraba ka Berseba; karaua Gilgal teli
anak-iutjoe Israil:
'

5.

975

16

tangtoe dibojong, djeuug Bet-El teh 6ngke tjarem. 'Geuranarejangan Pangerau, tangtoe maraneh hiroep; oelah koengsi andjeuuna njoempingan ka anak-intjoe Joesoep sapgrti seuneu; tauwande dileboer, sarta di Bet-El moal aja noe bisa
''

17

mareumkeun. a i Bab. 28:9.6 hos. i is. c ob. is. Maraneh pada njalin kaadilan, di:

Allah sawadya-balad, mikoernija ka sesa Joesoep. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran, Allah sawadya-balad, noe djoemengng Goesti teja: Di sakabeh loeloeroeng-loeloeroeng gngke aja aloek-aloekan, djeung di sakoer pasarpasar djalma bakal tingaradoeh ari ahli tani bakal pada diadjak prihatin, djeung toekang djgdjgritan bakal pada diadjak aloek-aloekan. 'Tjatjakan di sakabeh kgbon anggoer piajaeun aloek-aloekan; karana kami gngke njorang ka tgngah maraneh, timbalan Pangeran.
ran,
;

kabSngran ditinggangkeun kana taneuh. '[Koedoe narejangan eta] * noe ngadamel bentang Toedjoehan djeung bentang Orion, sarta njalin kalangkang niaot, dijasaeun damel isoek, djeuug beurang didamgl anoe sok njaoer poek saperti peuting; tjai laoet, dikoetjoerkeun ka dai'at; nja Pangeranpadjenguganana; 'noe ngadadak ngeunakeun katiwasan ka noe bgdas, wani gnggon reugreug kadatangan karoekdjijeun alsSm; djeuug
''

a Djab. 97: 10; Eocra 12:9.


18

19

'^

20

Sakan.
10

oHos.

lO: 4;p. 6: 12. 6 AJ. 9: 9.cp. 4:

IS.dv-

9: 6.

Pibalaieun sakoer noe mikahajang kana poean Pangeran! Ari poean Pangeran teja naon pigaweeunana ka maraneh? da tangtoe eta teh poek, moal tjaang. Sakoemaha * aja djalma mangloempatkeun singa, heg dipapag koe biroewang; atawa asoep ka imah, seug leungeunna ditodjerkeun kana bilik, pek digegel oraj. 'Sagnjana poean Pangeran teh bakal poek, moal tjaang; estoe bakal mongkleng, moal aja tjahajana.
'

11

12

Eta teh " gareuleuheun ka noe ngawarah di djgro lawang, sarta gariroekeun ka noe mitjatoer satgmgnna. 'Koe sabab eta, sapedah maraneh sok ngargmpak ka noe malarat, djeung njarokot seba gandoem ti eta, * noe matak imah batoe tatahau; beunang maraneh ngadggkeun, moal koe maraneh dieusian; kitoe deui kgbon anggoer matak rgsgp, beunang maraneh njijeun^ moal koe maraneh diinoem anggoerna. 'Karana kami leuwih oeninga dina karejaan kamasijatan maraneh djeung dinakalobaan dosa maraneh; pada njoesoekgr ka noe bgngr, " narima pangboes, ari noe mariskin disoentroengkeun di djgro lawang. 'Koe sabab eta, anoe pintgr tjitjing bae

a
21

J6s. 5

19; S6p. 1

15. b J6s.

24

18.

teh geuleuh nja idjid ka pesta maraneh; djeung kami ten kaop ngangseu
"

Kami

22

ggmpoengan maraneh. 'Karana nadjan maraneh ka kami ngabaktikeun koerban


doeroekan djeung koerban kadaharan oge, koe kami teu dimanah; sarta koerban panarima, sato maraneh beunang ngalgbgng, koe kami teu direretreret atjan. 'Singkirkeun ti pajoeneun kami gandeng poepoedjian maneh sarta ari sora tjelgmpoeng maneh kami teu paja ngadangoe. 'Mana hoekoeman sing ngagorolong saperti tjai, kitoe deui kaadilan sapgrti waloengan noe majgng.

maraneh

23

24

a
25

J6s.

1: 11; JSr. 6: 20.

13

dina mangsa ajeuna; karana ijeu teh mangsa goreng. a jss. 29 21. 6 5 Moesa 28 30, 39
: :

'^

S6p.

13. c 4

Moesa 35:

31.

dMika

Ep. 5

16.

26

Eh, anak-intjoe Israil! naha karah maraneh teh, basa di tggal Igga opat poeloeh taoen lilana teja, njanggakeun koerban peuntjitan^ djeung koerban kadaharan ka kami? 'Enjana mah maraneh
"

14

Koedoe

pada

nejangan

kahadean,

ngagogotong balandongan raradjaS,n maraneh, djeung Kijoen, artja maraneh, bebentangan aallahan maraneh, beunang
27

15

oelah nejangan kagorengan, soepaja maraneh hiroep; moen kitoe mah, Pangeran, Allah sawadya-balad, tangtoe njargngan ka maraneh^ sakoemaha noe sok dipadjarkeun koe maraneh. 'Koedoe " pada geuleuh kana kagorengan, njaah

kana kahadean, bari mgtakeun hoekoem di djgro lawang; malah-mandar Pange-

maraneh njijeun keur sgsgmbaheun maraneh teja. Mana maraneh koe kami rek disina dibojong ka beh ditoeeun Damsik, timbalan Pangeran, * noe padjgngnganana Allah sawadya-balad teja.
'

Lai. 7

42. 6 p. 4

13.

976

AMOS
PASAL
G.

I)ibalaieun sakoer noe garenah di Sion^ djeung sakoer noe sarenaug ati di goenoeng Samaria, nja pangkat-jmngkat noe njarekel loeloegoe sagala bangsa, sarta sok didaratangan koe anak-intjoe Israil! Geura mareuntas ka nagara Kalne, alak-ilik; ari ti dinja koedoe laleumpang ka nagara Hamat noe gede; toeloej arindit ka nagara Gat, tauah Pelisti: koemaha eta teh araloes ti batan ka'

koe sapi ? Balikan maraneh njalin kaadilan, didjijeun


ia

mah

'

jiada

hamperoe,

14

djeung boewah kabeneran didjijeun alsem. 'Barang noe taja boektina koe maraneh dipikaboengah; sok ngaromong: JSTaha oerang lain meunaug tandoek koe kabedasan diri oerang 1 'Karana, masing nganjahokeun, J kami rek ngahoedang-

keun

hidji

bangsa ngamoesoeh ka ma-

radjaan ijeu"? atawa wewengkeranana ggde ti batan wgwengkeran maraneh? 'Pikir maraneh * poean tjilaka djaoeh keneh; demi pangdijoekan panganijaja mah koe maraneh dideukeut-deukeut" keun. 'Ari eta teh pada kgkedengan dina katil gading, nja gegelehean dina kadjoewarauana, sarta ngaharakan anak domba ti ingon-ingon, djeung anak sapi pada kakawihan ti djero kandang. 'Sok noeroetan sora tjelempoeng, djeung mikiran tatabeuhan pikeun dirina, " niroe Dawoed. 'Pada ngarinoem anggoer koe pinggan, sarta dimarinjak koe minjak panghadena; djeung teu hawatireun tina hal karoeksakan Joesoep. Koe sabab eta, ajeuna maranehanana bakal dibojong f djeung noe dibarojong pangheulana, sarta karamean ahli gegelehean
'^
'

raneh, anak-intjoe Israil! lahiran Pangeran, Allah sawadya-balad; nja eta bakal nganijaja ka maraneh, ti p616bah
^'

asoep ka

Hamat
d
:

tgpi
a
12.
:

ka waloengan
:

ta:

nah lapang.
c p. Z:12.
J6s. 5
;

JSr. 2

3.

j p. 5
:

20; 9

lO.

e 2 Bab. 7 27.

6.

g k

Jer.

51

14.
:

p. 5

p.

7.

^ p. 5 27. j Hab. 1 6.
: :

Moesa 34

8.

PASAL

7.

Goesti Pangeran ka kaoela nendjokeun noe kijeu: beh andjeunna ngadamel


simeut, keur barangmimiti djadi djoekoet pandeuri; saenjana, eta teh djoekoet pandeuri sanggeus radja ngarit. 'Ari geus kitoe, ana simeut teh bejak ugahakan djoedjoekoetan taneuh, pok kaoela oendjoekan: Noen, Goesti Pangeran! moegi-moegi aja hampoera; koemaha Jakoeb nja pitahaneun? karantgn eta teh leutik. 'Ladjeng Pangeran handjakaleun koe hal kitoe; nimbalan Pangeran: Moal toeloes. Tidinja Goesti Pangeran ka kaoela nendjokeun noe kijeu: beh Goesti Pangeran njaoer seuneu, kersa njiksa koe lantarau eta kop seuneu teh ngabakan sagara gede, sarta rek ngahakan tanah. 'Pok kaoela oendjoekan deui: Noen, Goesti Pangeran! moegi-moegi liren; koemaha Jakoeb nja pitahaneun? karantgn eta teh leutik. 'Ladjeng Pangeran handjakaleun koe hal kitoe; nimbalan Goesti Pangeran: Eta ge moal
;

Pangeran 9 teja engke geus soempah, njebat salirana koe manleungit. 'Goesti

10

11

12

Pangeran, Allah sawadya-balad teh, kijeu: Kami teh giroek kana kamagoengan Jakoeb, djeung geuleuh kana karatonna; mana kami rek njSrahkeim nagara djeung saeusi-eusina. 'Ari geus kitoe, masih dina hidji imah kari sapoeloeh djalma, tangtoe paeh kabeh. 'Djeung lamoen ahlina saoerang, nja eta noe rek ngadoeroek inja, njokot eta, sedja ngaloewarkeun toelang-toelang ti djero imah, seg bakal nanja ka saoerang noe aja di djoeroe imah: Maneh aja keneh batoer? ana ngadjawab: Euweuh; pok itoe ngomong: Tjitjing! noe dipalar oelah njeboetkeun padjgnengan Pangeran. 'Karana, masing njaho, Pangeran maparin timbalan, ari imah ggde bakal digeboeg, disina boengkar-bangker, djeung imah leutik bakal digeboeg, disina roedjat-radjet. 'Naha karah koeda bisaeun loempat dina batoe tjadas? atawa aja noe bisa ngawoeloekoe di dinja
ten;
ari

lahiran

''

toeloes.
7

a Hag. 1:11.

jeu:

Tidinja ka kaoela nendjokeun noe kibeh Goesti keur ngadgg dina loehoer koeta tembok beunang njipat, sarta

pananganana njandak sipat gantoeng. 'Nimbalan Pangeran ka kaoela: " Maneh


nendjo naon, Amos? Diwaugsoel koe kaoela: Soemoehoen, sipat gantoeng. Nimbalan deui Goesti: Masing njaho, kami rek ngajakeun sipat gantoeng di tengah
''

oemat kami Israil; " ka-hareujana kami moal ngalaroeng deui ka dinja. 'Ari

AMOS
goenoeng-goenoeng Ishak bakal saroewoeng, djeung kasoetjian Israil bakal
jDada narikolot; sarta kami rek ngadgg, ugamoesoeh ka aiiak-intjoe '' Jarobam koe jogdang. a J6r. l ll. 6 2 Eadj. 21 13.
:
I

8.

977
Israil;

c p. 8:2.

2 Badj. 14

23.

kanoengtoengan oemat kami hai'eupna kami moal ngalaroeng deui ka dinja. 'Ari poepoedjian kabah bakal maridangdam dina poean eta, lahiran Groesti Pangeran; tangtoe mangpirangpirang majit, di sambarang gnggon pada

10

11

Amasia, panghoeloe Bet-El, ngadjoeroengkeun ka Jarobam, radja Israil, ngoeninga kijeu: Poen Amos sakait ngamoesoeh ka andjeun di tgngah anak-poetoe Israil; tauah teh teu wSrateun tahan koe sadaja omonganana. 'Karauten omongau Amos teh kijeu: Jarobam gngke paeh koe pedang, " djeung Israil tangtoe engke dibojongtitanahna.
Tidinja
'Sarta Amasia teh ngomong ka Amos: Eh, djoeroe peleug! maneh geura djor mantog ka tanah Joeda; di dinja bae njatoe roti, sarta di dinja bae maneh ngawedjang'; 'ari di Bet-El mah maneh ka hareup teu meunang ngawgdjang deui; karana nja eta kasoetjian radja, sarta nja eta dajeuh karadjaan. 'Nga-

mitjeun eta bari


4

tjitjing.

p. i -.a.b J61i. 7

g.

12

13

djawab Amos,

kijeu

djawabna ka Amasia
;

teh: Kaoela tadina lain nabi, sarta kaoela lain * moerid nabi saenjana kaoela
15

pangangon, sarta sok ngala boeIowa. 'Tatapi kaoela koe Pangeran geus ditjandak ti toekangeun ingoningon, sarta Pangeran nimbalan ka kadjadi
'^

wah

16

oela: Maneh geura leumpang, koedoe ngawedjang ka oemat kami Israil. 'Mana ajeuna dengekeun ijeu pangandika Pangeran: Tjek maneh: Oelah ngawgdjang

17

pitjilakaeun Israil, djeung oelah njaktjlakkeun ka anak-poetoe Ishak. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran: Pamadjikan maneh pidjinaheun di djero nagara; anak maneh lalaki-awewe bakal raroeboeh koe pdang; lahan maneh bakal dibagi koe tali; ari diri maneh mah gngke paeh dina tanah noe nadjis; djeung deui Israil tangtoe Sngke dibojong ti tanahna. ap. 6:7.6iKadj. 20:35.
"^

10

eh sakoer " noe rek ngalgglgg noe miskin, djeung hajang ngaleungitkeun noe balangsak eusi tanah! 'Tj6k maraneh: Lah, hajang geura bejak pananggalan, soepaja oerang ngadjoewal gandoem! kitoe deui sabat, soepaja oerang moekakeun tarigoe! * bari ngaleutikan epa, ngagedekeun sekel, djeung ngowahan taradjoe sina palsoe; 'soepaja " noe malarat koe oerang beunang dibeuli koe doewit; kitoe deui noe miskin koe karana sapatoe sapasang, sarta oerang ngadjoewal pipitjeunan tarigoe. 'Pangeran geus soempah, njebat kaagoengan Jakoeb: Kami sagndenggndgng ge hamo lali ka sakabeh pagawean maranehanana. 'Naha tanah teh lain koedoe njeblak tina hal kitoe, sarta oenggal-oenggal djalma noe ngeusian eta lain koedoe prihatin? Tangtoe tanah teh beungkak sakabeh saperti bangawan, sarta bakal koeplak-keplok djeung ngorotan deui saperti bangawan M6sir. 'Ari geus kitoe, dina poean hai'ita, lahiran Groesti Pangeran, panon-poe koe kami rek disina soeroep wantji tengah poe, sarta boemi rek disina poek ti beurang eukeur tgrang. 'Djeung kami rek njalin j^estapesta maraneh, didamel prihatin, sarta sakabeh poepoedjian maraneh rek didamSl njanjian nalangsa; ari sagala tjangkeng koe kami rek didatangan karoeng, djeung oenggal-oenggal sirah rek didatangan goendoel; nja tanah teh rek didjadikeun saperti noe prihatin katinggal anak noenggal, sarta panoengtoenganana rek didjadikeun saperti poe kasoeGreura darengekeun
ijeu,
''

c p. 1

1.

d J6h. 21:2; Mik.

6.

Sahan.
c p.

p.
:

7.

6 5

Moesa 25

13, 14.

PASAL

2:6. a Djab. 47

5.

8.

11

Goesti Pangeran ka kaoela nendjokeun noe kijeu: beh aja hidji said dieusi boewah asak. 'Nimbalan Pangeran: " Maneh nendjo naon, Amos'? Diwangsoel koe kaoela: Soemoehoen, hidji said dieusi boewah asak. Nimbalan deui Pangeran ka kaoela: * Geus datang pa-

12

Masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Goesti Pangeran, didinja ijeu tanah koe kami rek didatangan ponjo; lain ponjo hajang roti, lain halabhab hajang tjai; ponjo soteh hajang ngadenge pangandika Pangeran. 'Toeloej djalma-djalma bakal ngaroejang ti laoet tgpi ka laoet deui, sarta aloedar-idSr ti

978

AMOS

9.

13

11

kaler tgpi ka wetan, nejangan pangandika Pangeran, " tapi moal kapanggih. 'Dina poean harita sakoer landjang gareulis djeung sakoer djalma baroedjang bakal pada kapijoehan bawaning halabhab; 'sakoer noe sok saroempah njSboet * kasalahan Samaria, aromongna: D6mi djoemSnenging Allah maneh noe di Dan! djeung deui: Demi djoemgngnging djalan " Berseba! tangtoe eta pada roeboeh, sarta moal haroedang deui. a r>jab. 74-. 9;
Mik. 3:7. b
1

Badj. 12

29. c p. 5

5.

ti Mgsir, sarta nja kami keneh noe nginditkeun oerang Pglisti ti poelo Kaptor, djeung oerang Sam ti tanah Kir. 'Masing njaho, sotja Goesti Pangeran neuteup ka ijeu karadjaan noe dosa teh, sarta koe kami rek ditoempoer, dileungitkeun ti tonggong boemi; ngan tatapi anak-intjoe Jakoeb koe kami moal ditoempoerkeun pisan, lahiran Pangeran. 'Karana, masing njaho, kami maparin timbalan, ari anak-intjoe Israil koe kami rek diajak di sakabeh bangsa

Israil
f

''

PASAL

9.
10

Hidji waktoe kaoela nendjo Goesti keur ngadSg dina loehoer altar; ari timbalanana: Kadek eta hoeloe tihang, datang ka ojag sakoer bangbaroeng; sarta

moal

raremoekkeun, sing ninggang ka sirah sakabehna; ari panganggeusanana koe kami rek diiDaehkeun koe pgdang; sabatoer eta hidji ge moal aja noe bisa kaboer, djeung sabatoer eta hidji ge moal aja noe bisa rahajoe. 'Masih ngargdoek " moeboes ka enggon noe paeh, koe pa-

sakoemaha [tarigoe] diajak dina ajakan; tapi siki noe panglemboetna ge aja noe ragrag kana taneuh. Sakabeh djalma dosa oemat kami piparaeheun koe pgdang, nja sakoer noe sok ngaromong kijeu: Aing moal kaboeroe, soemawonna kapiheulaan koe eta katjikapir,
'

'

lakaa,n. a Djab. 139 8. h Jr. 44 11, 27. c. p. d Djab. 104 3, 13. e p. 5 8. / J6r. 47 4. ^ p.
:
:

8:
1
:

8.

5.

h J6r. 30:11.
11

p.

3.

nangan kami tangtoe ditjandak ti dinja; masih aroenggah ka langit, koe kami
3

" Dina mangsa eta kami rek ugadggkeun deui balandongan Dawoed noe boekrak-bakrek; ari noe beulah rek diomean, sarta noe roeksak diadSgkeun,

tangtoe ditoeroenkeun ti dinja; 'masih njaroempoet ka poentjak goenoeng Karmel, koe kami tangtoe dikotektak, ditjandak ti dinja; masih ngabaroenikeun maneh ti hareupeun sotja kami ka dasar laoet, tangtoe kami ti dinja miwarang oraj, seg koe eta digegelan; 'sarta masih laleumpang, asoep ka pangdjarahan, diiringkeun koe moesoeh-moesoehna, tangtoe kami ti dinja miwarang pgdang, seg

12

13

nja rek didjglggkeun deui satjara djabaheula; 'soepaja * jiada ngabogaan ka sesa bangsa Edom, djeung ka sakabeh bae oerang kapir noe katglah koe djgngngan kami, lahiran Pangeran, noe ngadamgl eta pgrkara. 'Masing njaho, pidatangeun mangsa, lahiran Pangeran,

man

didinja " noe njamboet pingoedageun ka noe diboewat, kitoe deui noe ngiiik

boewah anggoer pingoedageun ka noe


sgbar; sarta goenoeng-goenoeng bakal pada mils anggoer amis, djeung sakabeh
14

koe eta dipeuntjitan; * djadi maranehanana koe kami rek diteuteup koe sotja
kami, soepaja
5

tjilaka, lain soepaja bag-

dja. 'Ari Goesti, Pangeran sawadya-balad teja, ana noel kana tanah, seg adjoer, djeung sakoer noe ngeusian eta pada prihatin; sarta tanah teh " tangtoe beungkak sakabeh sapgrti bangawan, seg ngorotan deui sapgrti bangawan Mgsir. 'Andjeunna ngadamgl loteng-lo"^

pasir bakal aladjoer. 'Didinja dibojongna oemat kami Israil teja tangtoe koe kami dibalikkeun; djeung bakal pada ngadggkeun deui nagara-uagara noe saroewoeng, sarta dieusianana; " toer bakal njarijeun kgbon anggoer, sarta ngarinoem anggoerna; djeung bakal njarijeun kgbon boeboewahan, sarta pada ngaha'^

15

kan boewahna. 'Tangtoe maranehanana


f koe kami pada dipglak dina tanahna, sarta moal ditjaboet deui ti djgro tanahna, noe koe kami geus dipaparinkeun ka maranehanana, timbalan Pangeran, Allah maneh. Lai. is: le. h jcs. 14:2.
c 3

tengna di langit, ari ngglgwoengna diadggkeunana di boemi; andjeunna sok njaoer tjai laoet, dikoetjoerkeun ka darat; nja Pangeran padjgngnganana.'Eh, oerang Israil! sagnjana maraneh koe kami diangken sapgrti oerang Koes bae, lahiran Pangeran; kami noe nginditkeun
''

Moesa 20:4,
65:21. /

5; Joel 3:18.

e J6s.

J6r.

d 24:6; 32:41.

5 Moe.sa

30:3.

OBADYA.

979

IITAB NABI OBADYA.


" titiugalian Obadya. o jes. i i. Ijeu Aja timbalan Goesti Pangeran p6r" Kaoela pada kara Edom, nja kijeu: meunang warta ti Paugeran, sarta aja oetoesan dipiwarang ka bangsa kapir, [mareutali kijeu]: Greura darangdan! hajoe, oerang dangdan, ngaroeroeg ka dinja baris mgrangan! 'SaSnjana, maneh koe kami didjadikeun leutik di bangsa kapir;
:

12

maneh
*

teuing matak tjoewa. 'Eta maneh kagelo koe kaangkoehan hate maneh, maneh noe tjitjing dina djoerangeh djoerang goenoeng tjadas, noe loehoer ngeuggonna; noe sok ngomong sadjero hate: Saha noe bisa notogkeun aing kana taneuh? Sanadjan maneh moeloek tjara
'

13

ngadjarah babandaan Jakoeb, djeung djalma bangsa lijan ngasoepan lawangna, bari ngaraloengkeun dadoe tina hal JSroesalem teja, harita maneh ge sasat batoer eta. 'Benerna mah maneh oelah nanggap keur poean doeloer maiieh, basa eta kataradjang mahiwal; djeung maneh oelah boengah koe hal oerang Joeda, keur poean eta digempoer sarta maneh oelah ngaggdekeun soengoet keur poean kasoekeran teja. 'Bengrna mah maneh oelah ngasoepan lawang oemat kami keur poean kabalahianana; oelah nang'
;

gap,

maneh

oge,

kana katjilakaanana,

djeung sanadjan maneh njijeun sajang maneh dina lebah bentang-bentang, tangtoe maneh koe kami ditotogkeun ti dinja, lahiran Pangeran. 'Oepama
galoedi-a,

14

maneh kadatangan paling, oepama aja noe ngaroeksak ti peuting, (amboe, maneh sakitoe katitiwasan!) koemaha eta lain maling satjoekoepna? Oepama maneh kadatangan noe ngala anggoer, koemaha eta moal ngarikeun poepoerieun? 'Amboe, bobogaan Esaoe sakitoe dioebek-oeb6k, teuteundeunanana sakitoe dioengkab! "Sakabeh batoer maneh ah li pgrdjangdjian pada ngantem'keun maneh nepi ka wates; maneh teh kagSlo djeung kalindih koe sakoer djalma noe roentoet djeung maneh; ^ anoe dadaharan roti
"

15

16

17

reudjeung
ridjgt
8

masangkeun handapeun maneh; estoe manehajoada


18

maneh geus

nana teu bogaeun pangarti! 'Sagnjana dina poean eta, lahii-an Pangeran, * kami tangtoe ngaleuugitkeun noe palintSr ti Edom, sarta pangartian ti goenoeng Esaoe. 'Ari prawira maneh, ^Teman! bakal pada geder, soepaja sing-sing djalma dibasmi, leungit ti goenoeng Esaoe, djaIan dipeuntjit. 'Tina sabab panganijaja ka Jakoeb, doeloer maneh, noe matak maneh engke kalipoetan koe era, sarta bakal dibasmi, leungit salalanggSngna.
'

keur poean kabalahianana; djeung oelah njodorkeun leungeun ka babandaanana keur poean kabalahianana teja. Sarta bgnSrna mah maneh oelah nangtoeng dina parapatan, ngabasmi sabatoer eta noe maringgat; djeung oelah njelehkeun sabatoer eta noe ngaredjat keur poean kasoekeran teja. Karana geus deukeut poean Pangeran pikeun ka sakabeh oerang kapir; sakoemaha maneh ngalampahkeun teja, nja kitoe gngke dilampahkeun deui ka maneh pagawean maneh jDimalikeun ka diri maneh. 'Karana sakoemaha maraneh nginoem di goenoeng kami noe soetji teja, '" nja kitoe sakabeh oerang kapir engke ngarinoem teu pStotpgtot, nja ngarinoem, nja ngalalegoek, sarta pidjadieun sasat noe ti tadina hanteu aja. 'DSmi " di goenoeng Sion mah piajaeun karahajoean, sarta eta bakal soetji; djeung anak-intjoe Jakoeb harita pada ngamilik deui kana milik-milikna. 'Didinja anak-intjoe Jakoeb pidjadieun ibarat seuneu, djeung anak-intjoe Joe'
''

'''

'

'

10

19

11

'Keur
ran,

basa maneh nangtoeng pabSnSkeur basa djalma nagara sedjen.


'*

soep ibarat hoeroeng, ari anak-intjoe mah ibarat djarami; " seg bakal njaroendoet ka dinja, sarta datang ka ISboerna, wani anak-intjoe Esaoe teh hidji ge taja noe nggdjat; karana kitoe pangandika Pangeran. 'Ari oerang kidoel bakal ngabogaan goenoeng Esaoe, sarta oerang tanah handap ngabogaan oerang Pelisti, djeung bakal pada ngabogaan tanah Epraim djeung tanah Sa-

Esaoe

JOENOES
maria ougkoh ari Binyamin bakal ngabogaan tanah Gilad.'Djeung deui djalma noe dibojong eta balad oerang Israil, bakal ngabogaan anoe oerang Kanaan semet Sarpat; sarta djalma noe dibojong oerang J6roesalem, anoe aja di Se]3arad, bakal ngabogaan nagara-nagara tanah kidoel. Djeung ka goenoeng Sion pida;
'

1.

20

ratangeun ^ poerah noeloeng, pikeun ngahoekoeman ka goenoeng Esaoe; geus kitoe karadjaan teh djadi kagoengan Pangeran. a Jr. 49 14. 6 jer. 49 16. c J6r. 49 9.
: :
:

d Dan. 11 g
i 1

26. e J63. 29

14; JSr. 49

7.

f JSh. 25

13.

Moesa 27:4]; Am.


: :

1:11.
:

h Djab. 137:7.
:

Joel 3

21

>n Djab.

3. J J6h. 35 5. fc JoSl 1 15. I J(5h. 35 15. 75:9. n Joel 2: 32. o Djak. 12 6.^ Hak.3 9.
: :

IITAB NABI JOENOES.


PASAL
2

1.

Hidji mangsa aja pangandika Pangeran ka Joenoes poetra Amitai, kijeu pangandikana: 'Geura dangdan, bral leumpaug ka * Ninewe, nagara gede

ngoewarkeun pitjilakaeunana; karana kagorenganana geus oenggah ka hareupeun kami. 'Prak Joenoes teh dangdan, sedja minggat ka nagara Tarteja,

10

pajoeneun Pangeran; toeloej mijang ka nagara Jopa; ari di dinja Joenoes manggih hidji kapal noe rek lajar
sis ti

ka Tarsis; geus kitoe majartambanganana, bari seug toeroen kana kapal, sedja
4

miloe djeung oerang kapal ka Tarsis, minggat ti pajoeneun Pangeran. 'Ladjeng Pangeran " ninggangkeun angin gede ka laoet, noe matak aja riboet katjida di laoet, datang ka kapal rasana rek bedjad. 'Tidinja oerang kapal teh
sarijeuneun,

11

anoe mana noe matak oerang katjilakaan sakijeu? Naon pagawean sampejan? sarta ti mana sampejan nja datang'? Mana nagara sampejan? sarta sampejan bangsa naon? 'Ngadjawab Joenoes ka eta djalma-djalma: Kaoela oerang Ibrani, sarta ibadah ka Pangeran, Allah sawarga, noe ngadamel laoet djeung darat teja. 'Toeloej eta djalma sarijeuneun, banggt pisan sijeuneunana, sarta ngaromong ka Joenoes: Naha sampejan milampah kitoe? Karana eta djalma geus njarahoeun, jen Joenoes teh keur minggat ti pajoeneun Pangeran, sabab koe Joenoes geus ditjaritakeun ka maranehanana. 'Ngaromongua deui ka Joenoes: Sampejan koedoe dikoemahakeun koe
''

kaoela, soepaja laoet teh djempe, oelah

ngamoek deui ka kaoela? Karana laoet teh


12

beuki

lila

beuki katjida riboetna. 'Ari

sarta pada sasambat

ma-

djawabna

ka maranehanana:
sarta

Kaoela

sing-masing ka aallahanana; djeung ^ pada mitjeun parabot kapal ka laoet, malar rada hampang koe eta. Ari Joenoes mah geus toeroen ka noe pangdjerona dina kapal, keur nggdgng sarta sare tibra. 'Toeloej Joenoes disampeurkeun koe kapala istriman, ari saoerna ka Joenoes: Naha sampejan wet sarel Geura hoedang, sasambat ka batara sampejan; malah-mandar eta batara aja elingna ka oerang, soepaja oerang oelah tiwas. 'Tidinja oerang kapal teh ngaromong djeung batoerna: Hajoe, oerang lotere, soepaja oerang tSrang^ anoe mana noe matak oerang katjilakaan sakijeu. Pek lotgre; ana keuna lotSre teh ka Joenoes. 'Pok pada ngomong ka Joenoes: Tjik, tSrangkeun ka kaoela sadaja,

djoengdjoengkeun,

13

14

keun ka laoet, mangke moal ngamoek deui ka maraneh; karana kaoela njaho, maraneh pangkataradjang riboet sakijeu gedena nja koe karana kaoela. "Tatapi eta djalma habgn pada ngadajoeng, hajang moelangkeun kapalna ka darat; ngan teu kadaroegaeun, karana laoet teh beuki lila beuki katjida riboetna, ngamoek ka maranehanana. 'Tidinja eta djalma pada sasambat ka
Pangeran, kijeu sasambatna: Noen Pangeran! moegi-moegikoeringsadajaoelah dongkap ka tiwas koe karana pati ijeu djalma; sareng moegi-moegi ka koering sadaja oelah nempoehkeun ggtih noe teu salah; karanten andjeun, Pangeran geus ngadamSl sakoemaha pangersa an-

koentjloenglaoet djempe,

JOENOES
15

2,

3.

981

16

djeun. 'Pek pada ngadjoengdjoengkeun Joenoes, bari dikoentjloengkeun sakali ka laoet; djep laoet teh ngarandgg ngamoekna. 'Toeloej eta djalmasarijeuneun,

10

teja,

Ladjgng Pangeran nimbalan ka laoek seug Joenoes koe laoek dioetah-

keun ka darat.

17

bauggt pisan sijeuneunana koe Pangeran; djeung pada ngoerbankeun koerban peuntjitan ka Pangeran, bari pada ka loewar nadar. 'Sarta koe Pangeran dikgrsakeun aja bidji laoek gSde ngal6gl6g ka Joenoes; f ari ajana Joenoes di djgro beuteung laoek tebtiloe poe tiloe peuting.
a
2

PASAL

3.

Ari geus kitoe aja pangandika Pangeran ka Joenoes kadoewa kalina, kijeu pangandikana: 'Greura " dangdan, bral leumpang ka Ningwe, nagara ggde teja, ngoewarkeun ka dinja pangoewaran, noe koe kami rek dilahirkeun ka man eh. 'Prak Joenoes dangdan, toeloej mangkat ka
Ningwe, noeroetkeun pangandika Pangeran. Ari Ninewe teja * nagara ggde pisan di pajoeneun Allah, lalakon tiloe poe Iggana. 'Toeloej Joenoes ngamimitian asoep ka nagara, lalakon sapoe, bari ngoewarkeun, kijeu saoerna: Opat poeloeh poe deui Ningwe bakal dibalik. oerang Ningwe pgrtjajaeun ka 'Ari pada ngoewarkeun poeAllah; toeloej wasa, sarta sakabehna marake karoeng, nja noe ggde reudjeung noe leutik. 'Barang eta warta geus dongkap ka radja Ningwe, ^ neut radja teh ngadgg ti pang'^

Badj.
:

14:25.
7.

Moesa

10:11;
:

p.

3:3.

c Djab. 135

Lai. 27: 19. e Esr. 6

10. /"Mat.

12:40; 16:4.

PASAL

2.

Tidinja Joenoes ngnSda ka Pangeran Allahna ti djgro beuteung laoek teja; 'kijeu panedana: Koering sasambat ka Pangeran " ti djgro kasoekeran koering, sarta koering koe andjeunna dikaboel; ti djgro beuteung Snggon noe maot koering teb ngadjgrit, ari sowara koering koe andjeun dimakboel. KarantSn koering koe andjeun dibalangkeun ka noe djero, nja aja di tSngah laoet, sarSng koering kalingkoeng koe tjai; * sadajana lambak sargng ombak andjeun geus njarorang ka koering. 'Ari pikir koering, jen koering teh geus didjongklokkeun nanging ti pajoeneun sotja andjeun; pinendjoeun deui koering ka pajoen ka kabah andjeun noe soetji. 'Koering kaboeder koe tjai " dongkap ka njawa; sagara ngalingkoeng ka koering, sargng
'

'^

<^

''

ring teh

aggr meulit kana sirah koering. 'Koetoeroen ka dasar goenoenggoenoeng; toelak boemi asana naroetoep satoekangeun koering salalangggngna; doepi f hiroep koering koe andjeun dihandjatkeun deui ti djgro karoeksakan, noen Pangeran, Allah koei-ing! Waktoe pikir koering keur kalglgban di diri koering, ras koering ingSt ka Pangeran sargng pangda koering dongkap ka andjeun, ka kabah andjeun noe soetji. noe ngestoekeun ka brahala 'Sakoer teu hasil, naringgalkeun kahemananana. koering mah sgdja ngoerban ka 'Doepi andjeun kalawan sowara pamoedji soekoer; nadar koering tinangtos koe koering ditgkanan. J Pangeran noe kagoea Djab. iso i. ngan kasalamgtan.
'

'J

10

''

linggihanana, sarta moeka haroedoem ti salirana, bari seug nganggo karoeng; gek tjalik dina leboe. Sarta radja ngoendang-ngoendangkeun djeung ngoetarakeun di Ningwe, koe timbalan radja djeung para ggggdenna, nja kijeu: Manoesa djeung sasatoan, sapi reudjeung domba, oelahngasaannaon-naon; oelah diarangon, djeung oelah ngarinoem tjai; 'sarta koedoe marake karoeng, njamanoesa djeung sasatoan, bari pada sasambat ka Allah bgdas pisan; nja koedoe tarobat, hidji-hidji djalma sing mitjeun djalanna noe goreng, sarta djeung panganijaja noe aja dina leungeunna. 'Saha noe njaho, f malah-mandar Allah moelih deui, sarta handjakaleun, bari sirna tina kabanggtan bgndoena, teu koengsi oerang teh diggmpoer. 'Ladjgng Allah ningali pagaweanana, jen pada tarobat, mitjeun djalanna noe goreng; geus kitoe ^ Allah handjakaleun koe hal pitjilakaeun, noe koe Allah diandi'

'

kakeun bade didamgl ka maranehanana teja; hanteu koengsi didamgl.


a
d
p.
1

1:2.
RaJj.
14.

p.

4:11.
e
J61i.

Mat.

12: 41.

23. d Djab. 5 8. e Djab. 8. c Djab. 31 69 2. f rijab. 103 4. g Djab. 142 4. h. Djab. 31 7. 14. j Djab. 3 9. i Djab. 50

b Djab. 42
:

21:9.

26:16. /"Joel

2:13,

g Am. 7:3.

982

JOENOES

4.

MIKA
7

1.

PASAL

4.

Tina perkara kitoe Joenoes teu ngeunaheuD, banggt teu-ngeunaheunana, sarta pauas atina. 'Toeloej nen6da ka Pangerau, kijeu panedana: Noen Pangeran! lain nja kitoe pioendjoek koering, keur koering aja keneh di tanah koering? Nja eta noe mawi koering
" los minggat ka Tarsis karanten koering geus tSrang, andjeun teh * Allah noe sipat koernija, nja sipat welas, sipat sabar, toer gSde kaasihan, sargng sok handjakal koe hal katjilakaan. 'Ari ajeuua, noen Pangeran! moegi tjandak pati koering; karanten koering mending paeh ti batan hiroep. 'Demi timbalan Pangeran: Naha rasa maneh b6ner panas ati teh'? 'Toeloej Joenoes ka loewar ti nagara, gek tjalik

boengaheun tina eta tangkal kaliki, rosa kaboengahanana. 'Tatapi koe Allah dikersakeun, isoekna barang balebat padjar aja hidji hileud ngegel eta tangkal kaliki, noe matak djadi perang. 'Ari geus kitoe, barang bidjil panon-poe koe Allah dikersakeun aja hiliwir pauas ti wetan; djeung sirah Joenoes katodjo koe panon-poe, moenggah Joenoes katoelalengan, sarta njoehoenkeun hal patina moegi diadjalkeun; ari pioeudjoekna: MSnding paeh koering teh ti batan hiroep. 'Ladjeng Allah ngandika ka Joenoes: Naha rasa maneh bener panas ati koe hal tangkal kaliki teh"? Ari pioendjoekna: Soemoehoen, raos b6n6r koering teh panas ati moenggah asa rek paeh. 'Demi timbalan Pangeran: Maneh teh hawatir koe hal eta tangkal kaliki, anoe lain beunang njijeun maneh, sarta ngagedeanana lain koe maneh; djadina di djgro sapeuting, euweuhna di djero sapeuting; 'ari lebah kami mah naha karah teu rek hawatir koe hal Niuewe, " nagara sakitoe gedena, eusina leuwih ti sakSti doewa laksa manoesa, noe tatjan njaho bedana kentja-katoehoena, sasatoan loba jDisan? a p. i:3. samalah
''

goera-giroe,
teja;

4
5

10

wetaneun nagara, sarta

njijeun

hidji

saoeng di dinja, bari seg tjalik handapeun eta dina ijoeh^ hajang nendjo naon
6

11

noe i3idjadieun ka eta nagara. 'Demi koe Pangeran Allah dikersakeun, aja hidji tangkal kaliki ngadadak djadi, ngaloehoeran ka Joenoes, baris ngijoehan ka sirahna, soepaja ka loewar tina kateu-ngeunahanana. Seug Joenoes teh

h 2

Moesa 3i

6.

c p.

3.

(i

Djab. 36

7.

KITAB NABI MIKA.


PASAL
1.

Ijeu pangandika Pangeran, noe didatangkeun ka " Mika, oerang Moreset, * keur mangsa Jotam, Ahas djeung Hiskia, radja-radja Joeda, noe koe Mika katingali hal Samaria djeung Jgroesalem.
a
2
J6r.

26

18. 6 J6s.

1.

Eh, djalma-djalma sakabeh! geura dengekeun; eh, boemi djeung saeusina! geura pada regei^keun; ariGoesti Pangeran moegi njaksian ka maraneh, nja Groesti * ti dj6ro kabahna noe soetji. 'Karana, " masing njaho, Pangeran bade mijos ti Snggonna linggih, kgrsa loengsoer, ngadjalanan goenoeng-goenoeng di boemi. 'Ari goenoeng-goenoeng teh bakal laleeh handapeun andjeunna,
"

23ada

''

''

djeung 16bak-lebak bakal bareulah; samalam hareupeun seuneu, lir tjai njgdot tina lamping. 'Sakabeh eta teh tina kamasijatan Jakoeb, djeung tina dosa-dosa anak-intjoe Israil. Nahaon kamasijatan Jakoeb? lain Samaria? djeung nahaon pamoedjaan Joeda? lain J6roesal em 1 Noe matak Samaria teh koe kami rek didjadikeun toempoekan batoe dina lahan, djeung pigeusaneun mglak anggoer; sarta batoena koe kami rek dioeroegkeun ka lebak, djeung padSmenna rek diboekakeun. 'Ari sakabeh artjana bakal diremekkeun, sakabeh f pamadjSgna bakal didoeroek koe seuneu, djeung sakabeh brahalana koe kami rek didjadikeun soewoeng; karana asalna
pgrti
'

MIKA
dikoempoelkeunana tina pamadjSg djinah, tapi pibaralikeun deui kana pamadj6g djinall. a l RaJj. 22 28 J6s. 1 2. 6 Djab. 11 4.
:

2.

c J6s.

26:21.(ZAm 4:

13. e Djab.

97

5.

/^Hos. 2

12.

Tina hal kitoe kaoela rek aloek-aloe-

10

kan djeung midangdam, rek leumpang boeligir nja poeroetjoel; sSdja hoemarggoeug sapSrti adjag, " djeung hoemaroeroeng tjara manoek naam. "Karana raheutna matak pipaeheun karana geus madjoe ka Joeda, geus n6pi ka lawang bangsa kaoela, nja ka JSroesalem.'Oelah
;

11

dipoepoelihkeun di * Gat, poma-poma oelah tjareurik; di Bet-al-Apra kaoela geus " goegoelingan dina ISboe. 'Eh, priboemi Sapir! geura boedal satarandjang sarta era; priboemi Saanan hanteu ka loewar; aloek-aloekan di Bet-Esel nga-

raneh ti dinja, sarta moal bisa leumpang dangah; karana harita " mangsa goreng. 'Dina poean eta djalma bakal pada ngoetjapkeun misil hal maraneh, bari dipake djSdjSritan, kijeu pipokeunana: Geus tingkanan, oerang geus diroeksak wani bejak; doeoeman bangsa kaoela diganti noe boga; lah, sakitoe dioendoerkeunana ti kaoela lahan oerang didoeoemkeun ka noe bakoe moengkir. 'Koe sabab eta ka-hareupna di maneh moal aja deui noe ninggangkeun oekoeran ka bagian dina pakoempoelan Pangeran.
!

a Djab. 36
6

5.

Radj. 21

J63. 5

8. c

Am.

13.

Oelah sok ngawSdjang! tj6k wgdjang eta. Ana teu ngawSdjang mah ka noe kitoe, moal oendoer kawirangan. 'Naha
"

12

13

11

15

16

boeroengkeun maraneh tjitjing di dinja. 'Karana priboemi Marot njoso ngargpngargp kahadean; sabab aja katjilakaan ^ toeroen ti Pangeran ka lawang J6roesalem. 'Eh, priboemi Lakis! geura pasang kareta ka koeda paboeroe; nja eta noe asal matak dosa anak Sion; karana nja di djgro maneh kapanggihna kamasijatan Israil. 'Koe sabab eta maneh, [Israil!] koedoe mere pamahanan papisah ka Moreset-Gat; imah-imah Aksib bakal pada ngabohong ka radja-radja Israil. 'Djeung deui kami ka maneh, priboemi Maresa! rek ngadatangkeun anoe pingabogaaneun; ari kamoeljaan Israil bakal moeboes ^ ka Adoelam. Geura ditjoekoer masing goendoel, koe hal anak-anak noe koe maneh dipikasoeka; Iggakeun kaboetakan maneh sapgrti galoedra; karana geus dibarojong ti maneh. o aj. so 29. 6 2 sam. 1 20.
'

anak-intjoe Jakoeb aja omongan kijeu: Koetan Roh Pangeran koerang sabar?

10

11

c J6r.

26.

(i

Am.

karah kitoe padamelanana'? Naha lahiran kami lain hade ka sakoer noe bSnSr loemampahna? 'D6mi oemat kami ti bareto pada dangdan ngamoesoeh; maraneh ngarangsadan haroedoem ti loewareun badjoe ti sakoer noe ngaliwat bari sSnang ati, tjara noe poelang perang. 'Aii * pamadjikan oemat kami koe maraneh didjarongklokkeun ti djSro imah noe koe eta dipikasoeka, sarta ti anakanakna maraneh njokot kamoeljaan kami salalangggngna. 'Geura darangdan, los laleumpang; karana ijeu tanah lain pangreureuhan tina sabab kanadjisan noe matak eta ngaroeksak, sarta banget karoeksakanana. 'Oepama aja djalma lakoe angin sarta palsoe, noe ngabohong kijeu: Koela rek ngawSdjang ka maneh pSrkara anggoer djeung arak mah: nja eta noe djadi poerah ngawSdjang ka
;

6.

e 1

Bab. 11

15.

ijeu

bangsa.
6 JSs.
!

J6s.

30:10; Am. 7:16.

PASAL

2.
12

10:2; Mat. 23:14.

"pibalaieun sakoer " noe mikiran kadorakaan, djeung njarijeun goreng dina pangheesanana Barang braj isoek prak dilakonan, sabab geus aja dina pangawasa leungeunna. 'Ana * hajang kana lahan, pek dirampas; ana hajang kana imah, d6k ditjokot; djadi pada nganijaja ka djalma djeung ka imahna, ka noe leutik djeung ka milikna. 'Koe

13

eta, kijeu timbalan Pangeran: Masing njaho, kami keur ngamanahan

sabab

pitjilakaeun ijeu bangsa; eta maraneh moal bisa moendoerkeun poendoek ma-

Eh Jakoeb kami tangtoe mengke ngarijoengkeun maneh sakabeh; kami tangtoe ngoempoelkeun sesa Israil; bakal koe kami didjadikeun hidji sapSrti domba di pakandangan, tjara ingoningon di tSngah sampalanana, wani ngagoeroeh bawaning loba manoesa. 'Noe poerah ngabSdah angkat tiheulaeunana; pek pada ngabSdah, djeung maradjoe kana lawang, tidinja boedal deui; ari * Radjana madjSng ti heulaeunana, sarta Pangeran ti poetjoekna.
a Job. 11
;

52. 6 JSs. 52

12.

984

MIKA
PASAL
3.

3,

4.

Djeung kaoela

mitjatoer deui: Eh, sakoer loeloegoe Jakoeb, djeung sakoer

kapala anak-poetoe Israil! geura darengekeuu: Naha maraneh teu koedoenganjahokeun hoekoem? 'Maraneh pada geuleuh kana kahadean, njaah kana kagorengan; ^ pada ngabgtotan koelit ti awak batoer, kitoe deui daging ti toelang-toelangna. 'Malah pada ngahakan daging oemat kami; ari koehtna dirangsadan ti awakna, djeung toelangna diparotongkeun, bari dientep-entepkeun sakoemaha dina daloeng, djeung saperti
'^

rah doewit; padahal eta pada naleukeum ka Pangeran, aromongna: Naha Pangeran lain linggih di tengah oerang"? moal oerang kadatangan katjilakaan. 'Sabab kitoe, koe karana maraneh o Sion bakal diwoeloekoe saperti lahan, djeung Jeroesalem pidjadieun toempoekau batoe, sarta goeuoeng gedong teh pidjadieun pasir leuweung. a J6h. is lo, 19.
:

h J6h. 24

17. c 26.

Am.

12.
:

J6s. 58

1. e

Hab.

12.

f J6h. 22

J6r. 26

18.

PASAL
Ari
geus kitoe,

4.

laoek di djgro kantjah. 'Didinja ^ eta bakal pada sasambat ka Pangeran, tapi moal dikaboel; malah andjeunna bade
'^

meungpeunan pameunteuna ka maranehanana dina mangsa eta, noemoetkeun kagorengan pagawean maraneh anana.
a Am. 5:15.6
5
J61i.
:

22 29. c fjab. 14
:

4.

J6r. 11:11.

Moesa 31

17.

nabi,

Kijeu timbalan Pangeran hal nabi" noe njarasabkeun oemat kami; ana keur ngegel koe hoentoena, pada

njeboet: noe teu


6

Salamet; sabalikna

moen

aja
3

mere adjang soengoetna mah, pek pada soesoetji baris merangan ka


noe kitoe. 'Koe sabab eta, gngke djadi peuting keur maraneh, sepi tetendjoan; nja pidjadieun poek keur maraneh, soewoeng lampah noedjoem; ari nabi-nabi teja engke kasoeroepan panon-poe, sarta 7 kapoekan beurang. 'Harita djoeroe p6ISng mareunang era, djeung djoeroe noedjoem mareunang wirang, sarta * pada ngaboengkem biwirna sakabeh; '^karana 8 taja walonan ti Allah. 'Sabalikna kaoela mah pinoeh koe kakoewatan, nja eta Roh Pangeran; djeung pinoeh koe hoekoem, sarta koe kagagahan, baris ka Jakoeb ngoewarkeun kamasijatanana, 9 ka Israil ngoewarkeun dosana. 'Geura ijeu darengekeun, eh sakoer loeloegoe anak-poetoe Jakoeb, djeung sakoer kapala anak-poetoe Israil, noe pada giroek ka hoekoem, djeung ngabengkokkeun 10 sakabeh noe 16mp6ng, 'noe ^ ngadggkeun Sion koe g6tih, nja ngadSgkeun J6roe11 salem koe kagorengan! 'Loeloegoena ngahoekoem anana malar paroeroeba; f panghoeloena ngawoeroekna mambrih poporot, djeung nabina noedjoemna nga'^

dina ahir djaman goeuoeng gedong Pangeran teh bakal dipageuhkeun dina poentjak goenoenggoenoeug, sarta pipoendjoelean ti sakoer pasir-pasir; djeung bangsa-baugsa bakal pada ngaleut ka dinja. 'Sarta * oerang kapir reja pisan noe bakal laleumpang, bari ngaromong: Hajoe, oerang indit ka goenoeng Pangeran, ka gSdong Allah Jakoeb, soepaja oerang koe andjeunna diwoeroek perkara djalan-djalan andjeunna, sarta oerang loemampah dina loeloeroeng andjeunna. Karana nja ti Sion pibidjileun toret, djeung pangandika Pangeran pibidjileun ti Jeroesalem. 'Harita " andjeunna bade ngahoekoeman di antara bangsa reja pisan, djeung ngabgnSran ka oerang kapir noe loba, tepi ka noe djaoeh. Seug koe maranehanana pgdangna didjijeun patjoel, djeung toem-

Bangsa moal didjijeun arit. ngoengkoelkeun deui pgdang ka pada

bakna

bangsa, djeung moal dialadjar deui pSrang. 'SatSgesna bakal pada ngSnggon,
"*

hidji-hidji

djalma handapeun tangkalna anggoer djeung handapeun tangkalna kondang, sarta moal aja noe matak reuwas ka dinja; karana lambe Pangeran sawadya-balad noe ngandika kitoe. 'Karana sakabeh bangsa loemakoena masing-masing pada mawa ngaran aallahanana; demi oerang mah piloemakoeeun mawa padjgnSngan Pangeran, Allah oerang, langgSng salalawasna.
"^

J6s. 2

24.
:

b J6a. 60

3. c J6s. 2: 4.

Badj. 4: 25.

e J6s.

20.

Dina mangsa eta, lahiran Pangeran, kami tangtoe ngarijoengkeun " noe tidikSs, djeung ngoempoelkeun noe diboewang, sarta noe ditjilakakeun koe kami teja. 'Ari eta noe tidikgs teh koe kami

MIKA
rek didjadikeun sesa, djeung eta noe diboewang djaoeh teh rek didjadikeun bangsa rosa; * sarta Pangeran noe bakal ngaradjaan ka darinja di goenoeng Sion, ti ajeuna sarta datang ka salalangggng8

5.

985

eta,

tSpi

maranehanana bakal diselehkeun, ka mangsa " noe pingowoeun pa-

10

maneh, panggoeng ingon-ingon, pSntjoet anak Sion! ka maneh pidatangeun deui; estoe pimoelangeun kadjgnSngan heubeul, nja karadjaan anak J6roesalem teja. 'Ajeuna koe naon maneh mana ngad6ngek-d6ngek? "Naha maneh taja radja, atawa patarosan maneh euweuh, noe matak maneh kataradjang sapSrti noe rek ngadjoeroe? 'Eh, njSri, anak Sion! heg ngarasanjgri, sarta m6tamgta, sapSrti noe rek ngadjoeroe; karana ajeuna maneh Snja koedoe ka loena. 'Ari
''

rantos mgdalkeun; di dinja sesa doeloerdoeloer eta noe diwSdalkeun pibaralikeun ka oerang Israil. 'Eta andjeunna sarta ngangon nganggo bade ngadSg,
''

kawasa Pangeran, nganggo kaagoengan padjgnSngan Pangeran Allahna; seug maranehanana pingargnggoneun karana ajeuna andjeunna piagoengeun tgpi ka toengtoeng boemi. 'Sarta andjeunna
;

nja kasalamgtan oerang. Tijap-tijap Asoer datang ka tanah oerang, sarta


"

war
d6mi

ti

nagara, sarta bakal tjitjing di


"

tggal,

11

malah pidatangeun ka Baboel; di dinja maneh mSngke dileupaskeun, di dinja maneh mgngke koe Pangeran didjait ti leungeun moesoeh maneh. 'Ari ajeuna 6nja loba bangsa kapir noe karoempoel mgrangan ka maneh, aromongna: Sing kanadjisan eta teh, sarta panon oerang sing poewas
f

eta rek nintjak ka karatonkaraton oerang, seg oerang bakal ngadSgkeun toedjoeh pangangon djeung dalapan bopati manoesa, ngalawan ka dinja. 'Ari eta bakal ngarangon ka tanah Asoer make pgdang, kitoe deui ka f tanah Namroed, soepkalawang-lawangna; djadi oei'ang teh koe andjeunna tangtoe diloepoetkeun ti Asoer, tijap-tijap datang ka tanah oerang, sarta tijap-tijap rek
tijap-tijap

12

nendjokeun Sion. 'Tatapi eta teu njarahoeun dina pimanaheun Pangeran,


djeung teu ngalartieun dina pikersaeunana, jen dirina koe andjeunna geus dikoempoelkeun sapgrti geugeusan gandoem di pangirikan. 'Eh, anak Sion! geura dangdan, ngirik; karana tandoek maneh koe kami rek didjadikeun beusi, djeung talapok maneh rek didjadikeun tambaga; noe matak bangsa noe loba teh koe maneh tangtoe boeboek; ari kaoentoenganana koe kami bakal diha'J

13

nintjak ka wewgngkeran oerang. 'Djeung harita sesa Jakoeb pidjadieun di tengah bangsa noe loba saibarat tji-iboen ti Pangeran, sapgrti tji-hoedjan dina djoekoet; ari eta teu noenggoe-noenggoe djalma, djeung teu ngarep-ngargp anak Adam. 'Djeung deui sesa Jakoeb teh pidjadieun di iSbah oerang kapir, di tgngah bangsa noe loba, saibarat singa di Igbah sasatoan leuweung, sapgrti singa ngora di lebah ingon-ingon domba; ari eta, lamoenna keur njaba, nja roeroempak nja sasaak, sarta taja noe bisa ngaleupaskeun. 'Leungeun maneh mgngke agoeng alah batan noe njoesoekgr ka

ramkeun bandana
14

baris ka Pangeran, sarta artabaris ka Goesti saboemi kabeh. ajeuna, geura ngagimboeng baris, eh anak barisan! oerang 6ngke dik6poeng, sarta hakim Israil bakal ditja'Ari

maneh, djeung sakabeh moesoeh maneh


tangtoe dibasmi.
6 Eol.
1
:

15. c

JiSs.

14.

rf

JSh. 34

23. e

o Mat. 2 Ep. 2
:

6.

14.

f
9

Moesa 10:

8,

10.

bok koe pangggboeg.


b Djab.

a S6p. 3
45 17. jr Joel 3
:

i9.
:

2:6; Dan.
:

7
:

14. c Jfir.

8:19; Hos. 10
:

3.

Jto. 4

31. e J6r 20

4. /'Jfe.

2,

12, 14.

PASAL

10

Ari geus kitoe, dina mangsa eta, lahiran Pangeran, tangtoe kami ngabasmi koeda maneh, dileungitkeun ti tgngah maneh, djeung sakoer kareta maneh koe kami rek diggmpoer; 'sarta kami rek

5.

Ari "maneh,Bet-Lehem bilanganEprata,


anoe leutik nja aja di sadjSro bareboereboe Joeda! nja ti maneh pibidjileun pikeun kami anoe bakal njangking kawasa di Israil; ari eta teh ka-loewarna * ti kadim, ti djaman langggng. 'Koe sabab
11

12

ngabasmi nagara-nagara tanah maneh, djeung sakabeh benteng maneh koe kami rek diroentoehkeun 'sarta kami rek ngabasmi pgrkara sihir, dileungitkeun ti leungeun maneh, djeung di maneh moal aja deui noe metangankeun; 'sarta kami rek ngabasmi artja maneh sipat
;

986

MIKA

6,

7.

oekir reudjeung tihang-tihang maneh, dileungitkeun ti tgngah maneh, djeung maneh * moal njembah-njgmbah deui ka djidjijeunan leungeun maneh sarta kami rek ngaraboet " Asera-Asera maneh, di;
'

ngan djeung Allah maneh kalawan ati r6ndah? a Djab. 82 S; J6h. 36 1. h Hoa. 4:1.
:

c JSr. 2

5. (Z

Moesa 12

51; 14 5
:

30. 4
jr

Moesa 2224.
50:9,
10.

f i Moesa 25:1; h 5 Moesa 10 12.


:

Jos.

9.

Djab.

leungitkeun ti tengah maneh, djeung nagara-nagara maneh koe kami rek ditoempoer. Sarta kami rek ngeunakeun balesan dina sadjero bendoe djeung dina sadjero wSra ka oerang kapir,
"^
'

10

noe ten noeroet.


J6s. 27
:

J6s. 2

7.

6 J6s. 2

9.

rf

2 Tes.

PASAL
Geura darengekeun

11

Pangeran ngagentra ka nagara, sarta djalma pinter pitegBseun kapadjgnengan andjeun geura pada ngagoegoe ka panggeboeg sarta ka noe ngadatangkeun! 'Naha di imah djalma doraka lain aja keneh doenya-brana kadorakaan, sarta takgran noe dikoerangan, noe dipikabSndoe? 'Koemaha kaoela pibgresiheun,
;

6.

"

ari

make

taradjoe doraka, sarta

make

ijeu noe ditimbalkeun koe Pangeran: Geura dangdan, koedoe padoe kasaksian koe goenoenggoenoeng, djeung sowara maneh sing kadenge koepasir-pasir.'Eh,*goenoeng-goenoeng, djeung sakoer padSmen boemi noe sarantosa! geura darengekeun prakawis Pangeran; karana Pangeran * aja pabSneun ka oematna, sarta kersa oeroes-oeroes djeung Israil. 'Eh oemating! "naon kasalahan kami ka maneh? djeung dina naon kami njoesahkeun ka maneh? Geura nembalankakami.'Mapan njakami'^noe

12

kantong dieusi batoe timbangan palsoe? 'Sapedah djalmana noe baleunghar parinoeh koe panganijaja, djeung priboetjidra dina soengoetna: 'noe

13

mina ngaromong bohong, sarta letahna matak maneh sabalikna koe kami rek digeboeg datang ka ripoeh, nja maneh teh diroeksak tina sabab dosa-dosa maneh. 'Eta maneh * bakal dadaharan, tapi moal datang ka seubeuh, kentel beuteung iSn-

14

tah-lenteh; ana koe maneh aja noe dinjingkoer, moal koengsi dirahajoekeun; sarta noe dirahajoekeun koe

bawa

nginditkeun

maneh ti tanah MSsir, sarta maneh koe kami dileupaskeun ti imah koemawoela, bari kami miwarang Moesa, Haroen djeung Mirjam teja ti heulaeun maneh. 'Eh oemating! ingetkeun pakarepan Balak, radja Moab teja, djeung pangdjawab Balhoem anak Beor ka di*'

15

maneh, koe kami tangtoe diselehkeun ka pgdang. 'Eta maneh " bakal sebar, tapi moal koengsi dipiboewatan; maneh bakal ngirik djetoen, tapi moal koengsi
diminjak; kitoe deui ngirik anggoer, tapi

16

nja; [inggtkeun lalampahan] f ti Sitim tepi ka Gilgal teja, soepaja maneh nga6

njahokeun dina sakabeh kabSneran Pangeran. 'Kaoela pingadeuheuseun ka Pangeran, mendek ka pajoeneun Allah manggoeng, mawa naon? Naha kaoela pingadeuheuseun teh mawa koerban doeroekan, mawa anak sapi oemoer sataoen?
'Naha Pangeran o pingamanaheun domba lalaki bareboe-reboe, waloengan minjak
balaksa-laksa?

moal koengsi nginoem anggoerna. 'Karana ari noe diestoekeun teh nja eta pikoekoeh ^ Omri djeung sakabeh pagawean bangsa Ahab; nja tarekah eta noe dilakonan koe maraneh; soepaja maneh koe kami didjadikeun soewoeng,
sarta priboemina didjadikeun tjektjrekaneun; djeung maraneh pinjandangeun wiwirang oemat kami. a 5 Moesa 25 13 16.
"
:

6 Hos. 4

10. c 5
:

Moesa 28

38.

(i 1

Badj. 16

25, 30.

e Njanj. 2

15, 16.

Naha kaoela

pinjangga-

PASAL

7.

keuneun anak kaoela noe tjikal sabab kamasijatan kaoela, njanggakeun boewah beuteung kaoela sabab dosa diri kaoela? 'Eh manoesa! ongkoh Pangeran ka maneh geus maparin njaho anoe hade; sarta ^ naon anoe koe Pangeran dipoendoet ti maneh, salijan ti ngalampahkeun kab6n6ran, djeung soeka kana kahemanan, sarta loemampah sasar6-

rrjilaka kaoela! karana kaoela geus J-djadi ibarat toetoep oesoem ngala boeboewahan, ibarat toetoep moepoeri mantas oesoem anggoer; tajapisan boewah anggoer hakaneun; hate kaoela hajang tSmgn boewah kondang gendjah. 'Djalma " njaahan geus leungit tina ta-

nah, sarta taja noe bgnSr di lebah manoesa; sakabehna masang baja ngarah

MIKA
3

7.

987
lijar

gStih, silih-boro batoer pada batoer, make eurad. Leungeunna hade-hade pisan kana migawe goreng; * ari kapala poenta-penta, djenng hakim mambrih oesoer^ sarta moenggoeh noe gSde, omongna noeroetkeun hawa-napsoena; seg koe sadajana lampahna dioentaj. 'Noe panghadena sabatoer eta ibarat tjoetjoek; noe pangbSngrna goreng alah batan pager kahjage; ari poean [noe disaoerkeun koe] sadajana toekang kSmit maneh, nja poean maneh disiksa teja, gngke boekti; ajeuna eta bakal pada kataradjang goejoer. 'Papatjoewan maneh rek pSrtjaja ka batoer; papatjoewan maneh rekngandel ka sobat ande; koedoe ngaraksa noe hees lawang soengoet maneh ka dina pangkon maneh. 'Karana " anak lalaki mitjoewa ka bapa, anak awewe ngabahaan ka iudoengna, djeung minantoe awewe ka mitohana awewe; ari noe djadi moesoeh djalma, nja eta batoerna
'

12

bakal
aja

13

ka noe djaoeh. 'Mangsa eta noe pidatangeun ka maneh, ti Asoer djeung ti nagara-nagara MSsir, sarta ti M6sir tSpi ka bangawan teja; ti laoet tSpi ka laoet deui, djeung ti goenoeng tSpi ka goenoeng deui. 'Halta f ijeu tanah pidjadieun soewoeng tina sabab priboemina, asoep boewah pagaWeanana. a Djab. 27 l. J Djab. 9:5; JSr. 50 34.
:

Jo612: 17.

dAm.
"

9:11.

eJiSa.

19:23.

/J6r.

21:14.

14

Moegi-moegi

ngangon oemat an-

"^

<*

Saimah.
c J6r. 7

a Djab. 12

2; J6s. 57
:

1.

6 p. 3
:

11.

0:i.(l5 Moesa

13

6. e

Mat. 10

21, 35, 36.

Ari moenggoeh kaoela, sedja melong ngantos-ngantos ka Pangeran, sedja

10

il

ngarep-ngarep ka AUahing kasalamStan kaoela; tangtoe kaoela dimakboel koe Allah kaoela. "Eh moesoeh! montong boeugah koe kaoela; " tijap-tijap kaoela laboeh, tangtoe hoedang deui; tijap-tijap kaoela dijoek di noe poek, tangtoe Pangeran noe djadi tjahja kaoela. 'BSbendoe Pangeran koe kaoela rek disandang, sabab kaoela tarima dosa ka andjennna; dongkap ka * andjeunna ngoeroeskeun padoe kaoela sarta midamgl kaadilan ka kaoela; tangtoe kaoela koe andjeunna dika-loewarkenn ka noe tjaang, sarta kaoela piteg6seun kana kabenSran andjeunna. 'Ari eta teh pikatendjoeun koe moesoeh kaoela, bari kalipoetan koe era; tgges noe sok ngomong ka kaoela: Di mana ajeuna Pangeran, Allah maneh? Panon kaoela bakalnendjokeunkadinja; ajeuna eta teh bakal djadi idSkeun, sapSrti leutak di loeloeroeng. 'Pidatangeun mangsa, jen koeta tembok maneh diadggkeun deui; mangsa eta pikoekoeh
''

djeun, nganggo tetekgn andjeun; nja eta ingon-ingon kagoengan, noe ngenggonna njorangan, di djgro leuweung di tgngah goenoeng Karmel; * moegi diangon di Basan sareng di Gilad, sapgrtos djaman 'SapSrti keur djaman maneh 15 baheula. ka loewar ti tanah MSsir teja, nja kitoe kami mengkena nembongkeun moedjiiG djat-moedjidjat. 'Nja eta pikatendjoeun koe oerang kapir, bari areraeun, tjambal sakabeh pangawasana; seg ''pada noengkoepkeun leungeun kana soengoet, 17 djeung tjeulina bakal katorekan. 'Bakal ^ pada ngaletakan taneuh saperti oraj; tjara noe ngalogodor di boemi, nja kitoe f eta bakal goemetgr bidjil ti koeta-koetana; pada pimargkeun ka Pangeran, Allah oerang, bari rareuwaseun, sarta bakal pada sarijeuneun koe andjeun. 18 Saha batara noe nandingan ka andjeun, ^ anoe ngahampoera kadorakaan, sareng ngaliwat kana kamasijatan gadoeh sesa
''
'

19

20

oemat kagoengan? Andjeunna moal nStgpkeun bendoena salalamina; karana ari kasoekaan andjeunna nawiskeun kaasihan. 'Gens tangtoe andjeunna ka oerang ngawSlasan deui; kadorakaan oerang koe andjeunna bade didampal; ^ sadajana dosa-dosana koe andjeun tinangtos dibalangkeun ka laoet, ka noe pangdjerona. 'Andjeun teh ka Jakoeb bade nawiskeun satoehoe, ka Ibrahim bade nawiskeun kaasihan, anoe koe andjeun ti djaman baheula didjangdjikeun ka karoehoen koering sadaja, nganggo

SOempah
c

teja.
106
:
:

a
22.
jr

p.

5
:

3.

6 jer. 50
e

19.
:

'^

Djab.

d
2

Aj.

39

37.
:

Djab.
^i

72
:

9.

f Djab. 18

46.

Moesa 34

6, 7.

J6s. 38

17.

NAHOEM

1,

2.

KITAB NABI NAHOEM.


PASAL
Ijeu teh

12

na bangkawarah.

1.

tingalian
2

babawaan Ningwe. Kitab Nahoem, oerang Elkos.


a

ti-

"Kijeu timbalan Pangeran: Sanadjan eta pSpgk-lengkgp djeung sakitoe lobana, kitoe ge gngke

J6s. 13:

1.

Pangerau teh Allah " anoe laugkoeng goemati, sarta nja males; Pangerannja malSs nja kagoengan bSbendoe; Pangeran teh males ka satroe-satroena, sarta njimpgn bendoe keur moesoeh-moesoehna. 'Pangeran teh * sii3at sabar, tapina gSde kawasa, sarta moalhanteu njiksa; moenggoehing Pangeran teh, " dina angin topan djeung dina riboet angkatna, sarta mega nja pgledoeging dampalnjeuseul ka laoet, dina. 'Andjeunna sina saat, djeung sakabeh waloengan disina ngoletrak; " goenoeng Basan djeung Karmel araloem, sarta aloem kgkSmbangan goenoeng Libanon. 'Goenoeng-goenoeng f arojag bawaning sijeun koe andjeunna, djeung pasir-pasir aladjoer; sarta boemi ngarandjoeg bawaning sijeun koe andjeunna, nja djagat djeung sakabeh eusi-eusina. Saha ^ noe bisa tagen hareupeun bendoena? djeung saha noe bisa tahan kana doekana noe leuwih banget? Wgrana dikoetjoerkeun sapSrti seuneu, sarta batoe karang diboerak-barik koe andjeunna. 'Pangeran nja benteng keur teh sijjat moerah, mangsa kasoekeran; toer langkoeng oeninga ka sakoer noe njalindoeng ka andjeunna. 'Demi koe lantaran goentoer
"^
'

13

ditigas-patjing bae; ari noe bangkawarah teja gngke leungit. Enja kami njoesoekSr ka maneh, tatapi maneh koe kami moal disoesoekgr deui. Sarta ajeuna pasanganana koe kami rek dipeunggaskeun, dileungitkeun ti poendoek maneh, djeung sawgd maneh koe kami gngke
'

-''

14

dipggatkeun.

'

Dgmi moenggoeh maneh

mah

timbalan Pangeran: Ti ngaran maneh moal aja deui noe disgbarkeun; kami rek ngabasmi artja sipat oekir djeung
artja sipat tjitak, dileungitkeun
ti

imah

15

aallahan maneh; kami rek njawiskeun pikoeboereun maneh; karana maneh teh di goenoeng-goenoeng hina. "Toeh, soekoe djalma noe mawa bedja ngeunah, noe ngoewarkeun kasgnangan! Eh Joeda! lampahkeun pesta maneh, taoer nadar maneh; karana si Bangkawarah teh moal njorang-njorang deui ka maneh, geus dibasmi datang ka bejakna.
*'

a 2 Moesa 20 5. 6 2 Moesa 34 6, 7. c Djab. 83 16. d Djab. 106:9. e J6s. 33:9. f Djab. 104:32. g 1 Sam. 6:20; J6s. 33:14. h Joel 3 16. i2Sam.
:

23

6.

JSr. 30

8.

JSs.

52

7.

PASAL

2.

Toekang ngargmoekkeun

''

10

11

noe tarik, andjeunna bade ngadamgl p6rkara mejakkeun ka gnggon eta, sarta moesoeh-moesoeh andjeunna bade dioebrak-abrik koe poek. 'Naha maraneh sok mikiran goreng ka Pangeran? andjeunna tangtoe ngadamel perkara mejakkeun; kasoekgran moal datang ngadoewa-kalian. 'Karana sanadjan eta saperti tjoetjoek pabeulit, djeung baraseuh pisan djeg noe diinoemna, parandene maranehanana Sngke dilgboer wani bgrgsih, sapgrti djarami noe toehoer. 'Ti maneh bidjil hidji djalma noe boga pikir ngamoesoeh ka Pangeran, noe papatah'

geus indit ngaroeroeg ka maneh; geura ngadjaga koeta, koedoe nggmitan djalan; tggerkeun tjangkeng, sing katjida mageuhkeun kakoewatan! Karana kaagoengan Jakoeb koe Pangeran dipoelangkeun deui, " satjara kaagoengan Israil; karana toekang ngosongkeun geus pada ngosongkeun ka maranehanana, djeung dahanna anggoer diraroeksak. 'Kgpgng pradjoeritna noe pgrkosa ditjetbeureum; djalma garagah papakeanana sakglat; karetana hoeroeng koe wadja keur poean sasadijaanana; djeung toembakna pada diggdag-ggdagkeun. 'Kareta roeroesoehan di loeloeroeug-loeloeroeng, pasoeliwgr di pasar-pasar ari patoetna
'

djiga
5

obor, pabalijoetna sapgrti kilat. 'Ras itoe bakal inggt ka abdi-abdina noe

NAHOEM
maroelja,

3.

989

d6mi eta titaradjong dina

10

11

12

13

pangleumijanganana; bakal pada goeragiroe kana koefca tembok nagara, horeng geus diadggkeun saoeng pan6mpoehan. 'Lawang waloengan-waloengan bakal dibai'oekakeun, sarta karaton bakal datang ka 16boer. 'Ari Hoesab bakal ditjoetjoelan, dibawa leumpaug, djeung Smban-embanna bakal * geggroengan sapSrti sora djapati, bari pada nSpakan dadana. 'Ari MnSwe ibarat empang tjai ti poean djadina; demi ajeuna maranehanana bakal kalaboer; [digeroan]: Eureun! eureun! tapi taja noe ngalijeuk ka toekang. 'Geura pada ngarajali perak! geura pada ngarajah mas! karana doenya-branana taja hinggana, soegih saroepaning barang noe moelja-moelja. 'Engke eta djadi kosong, nja soewoeng, nja baroentak; ari hate galimir, djeung toeoer njorotjod, sarta pareurih sakabeh tjangkeng, malah beungeut sakabehna parijas. 'Di mana ajeuna pangtjitjingan singa, djeung pangangonan paranti anak singa, enggon leuleumpangan singa djaloe, singa bikang djeung anak singa, bari taja djalma noe matak reuwas? 'Singa teh tadina njasaak pikeun njoekoepan anak-anakna, djeung ngkoekau baris bikang-bikangna; lijangna dipinoehan koe beunang ngarontok, pangtjitjinganana dipinoehan koe beunang njasaak. 'Masing nganjahokeun, kami ngamoesoeh ka maneh, lahiran Pangeran sawadya-balad; sarta ^karetana koe kami rek dihoeroean didamel haseup, djeung anak singa maneh bakal dihakanan koe pgdang; sarta kami rek ngabasmi hal maneh njasaak, dileungitkeun ti boemi, djeung sowara oetoesan maneh moal kadenge-denge deui. a Djab. 47:5;
'^

mangpirang-pirang noe kasabgt, bangke patoempang-tindih, sarta majit taja hinggana, wani djalma titaradjong kana majit. "Pangkitoe teh tina kalobaan * djinahna dajang noe geulis nja loetjoe teja, toekang ngagendam, noe sok ngadjoewal bangsa-bangsa koe lantaran djinahna, kitoe deui kaom-kaom koe lantaran panggendamna. 'Masing nganjahokeun, " kami ngamoesoeh ka maneh, lahiran Pangeran sawadya-balad; sarta kami rek njiugkabkeun kglin samping maneh ka loehoereun beungeut maneh; djeung kami ka bangsa-bangsa rek nem'^

bongkeun orat maneh, sarta nembongkeun wiwirang maneh ka karadjaan-karadjaan. 'Malah kami ka maneh rek nemblogkeun sipat nista, sarta maneh
rek didamel matak tjoewa, nja rek didjadikeun tongtonan. 'Ari geus kitoe, saha-saha noe nendjo ka maneh, bakal ngedjat ti maneh, bari ngomong: Mngwe geus diroeksak; " saha noe rek hawatir ka maneh? ka mana koela nja nejangan noe baris ngalilipoer ka maneh? 'Naha maneh teh hade ti batan f No-Amon, noe pernahna di sisi bangawan, kakoerilingan koe tjai; noe bentengna laoet, koetana koe laoet' keneh? 'Koes djeung Mesir minangka kabedasanana, sarta taja hinggana; oerang Poet djeung oerang Loeb pada asoep pangbantoe ka maneh. 'Dalah eta ge geus dibojong; geus leumpang, asoep ka pangdjarahan; baroedak eta ge geus diremSkkeun dina pepengkolan sakabeh loeloeroeng; ari tina hal menak-menakna djalma ngaraloengkeun dadoe, djeung sakabeh gegedenna pada diterapan rante. 'Maneh oge engke mabok, bakal soempoetsalindoeng; maneh oge bakal nejangan benteng baris njingkiran moesoeh. 'Sakabeh Snggon maneh noe rareugreug ibarat tangkal kondang noe boewahna gendjah; ana diggdagkeun, boewahna moeroeboet, ninggang soengoet noe hajang ngahakan. 'Saenjana, bala maneh bakal-'' sapSrti awewe di tSngah maneh; lawang tanah maneh engke dibaroeka!>
'' '

'^

10

11

68

35. b J6s. 59

11. c J6s.
:

32 21

12.
3.

J6s.

13:7;
10.

12

Dan. 5:6; Joel 2

6.

e J6h.

f Djab. 46:

PASAL

3.

Pitjilakaeun " nagara noe hoetang ggtih teh, noe pinoeh sakoeriling koe bohong djeung lampah ngarSrSdjet, sarta teu eureun-eureun ngarampog. 'Tingbg16dog sora pgtjoet, tinggoeroedoeg sora roda, sarta koeda laloempat, djeung kareta tingaradjol. 'Noe toempak koeda broel ngabroel, djeung pgdang tinggoerilap,

13

14

sarta

toembak

tingboerinjaj

keun wani boengangang baris moesoeh maneh; toelak maneh bakal pada dihakan seuneu. 'Geura nimbaan tjai keur maneh baris mangsa dikgpoeng; pageuhkeun Snggon maneh noe rareugreug;

990
geura boes ka taneuh
15

HABAKOEK
likgt,

1.

ngaloeloeh

radja

leutak, bari koewatkeun pameuleuman bata! 'Didinja maueh tangtoe dihakan seuneu; maneli bakal dibasmi koe p6dang, nja dihakan koe eta sapgrti koe
^'

le

17

saGeura ngalobakeim maneh '" sapSrti lege, nja ngalobakeun diri perti simeut! 'Soedagar manehreja alah batan bentang di langit; lege teh engke napoek, ber hiber deui. 'Noe makoetaan

lege.

19

Asoer! toekang ngangon maneh engke " harees; abdi-abdi maneh noe maroelja bakal patingdjolopong; bala maneh bakal paboerisat di goenoenggoenoeng, sarta taja noe ngoempoelkeun. 'Karoeksakan maneh " teu beunang di-

sapSrti simeut rejana, djeung di senapati di maneh tjara goendoekan pa-

maneh

oebaran; raheut maneh pajah; sahasaha noe ngadenge bedja hal maneh, p bakal emprak-emprakan leungeun tina sabab maneh; karana ka saha kagorengan maneh teu njorang salawasna?
a J6h. 24:6. b
C p. 2
:

J6r.

13:27; Wahj. 17:1; 18:


JSs.

23.

18

patong, noe masanggrahan dina paggrpager keur mangsa tiris; demi geus bidjil panon-poe mah los aproek-aproekan, sarta Snggonna aja teu kanjahoan. 'Eh,

13.
:

(i

3bT.

13:26.6
:

51:19. f Jr. 46:25;


11.
14.

J6h. 30
j

j n

Js.

g 19 16. h
15.
:

J6s. 13

16.

h Ob.
51
:

JSr. 51

39.
23.

Joel 1

4. Z JSr.

m J6r. 46
:

J6r. 51

39. o J6r.

30

12.

Sp. 2

15.

KITAB NABI HABAKOEK.


PASAL
1.

ngahoedangkeun oerang Kasdim, nja eta bangsa noe panas ati djeung kentjgng
:

" koe Ijeu teh babawaan, noe katingali o Nah. i i. nabi Habakoek. " Eh, Pangeran! sabaraha pilamieunana deui koering teh djSdjeritan, koe andjeun teu dimakboel'? Koering ka andjeun sasambat aja panganijaja, doepi koe andjeun teu disalametkeun. 'Koe naon koering koe andjeun disina nendjo kadorakaan, sareng kaewedan koe andjeun diteuteup bae? Karantgn noe aja di hareupeun koering, angiag paneungteuinganan sarawoeh panganijaja; sargng di dijeu aja padoe, di ditoe aja paseja. 'Koe perkawis kitoe toret teh apes, sareng hoekoem saSndengna teu bisaeun madjoe; karantgn noe doraka ngalingkoeng ka noe b6ner, noe mawi hoekoem ana madjoe sok tibalik. a Aj. 19: 7; Djab. 13:2,
3.

lakoena; boemi,
7

bakal indit njorang salegana

meunangkeun

pangtjitjingan

anoe lain bogana. 'Matak baloewas nja

matak
8

sijeun eta teh;

hoekoemna djeung

jong, djeung kesit

kaloehoeranana bidjil ti dirina sorangan. 'Ari koedaua kargntjeng ti batan meti batan keroed peuting; ari baladna noe toempak koeda tjotjongklangan; nja eta baladna noe toempak koeda teh daratangna ti noe
djaoeh, halibgr
"

djeg galoedra moeroe

10

oerang kapir, sarta tarendjokeun, bari hareran wani pada mel6ng6k! karana kami ngadamgl hidji padamglan keur djaman maraneh, anoe moal dipertjaja koe maraneh, samangsa aja noe njaritakeun. 'Kakamirek rana, masing nganjahokeun,
"

Geura pada

alak-ilik di

11

hakaneun. 'Eta kabeh paugdatangna karepna nganijaja; ari beungeutna tjepSt noedjoe ka hareup, djeung bakal ngoempoelkeun bojongan lobana tjara keusik. 'Sarta eta bakal ngahinakeun karadjaradja, djeung pangkat-pangkat koe eta bakal dipake gogondjakan; malah sakoer benteng bakal dipake gogondjakan; karana eta bakal ngaboegbroegkeun taneuh, seg benteng teh dibeunangkeun. 'Tidinja kgbat deui, tjara angin, noeloejkeun djalanna, djeung migawe salah, pedah eta kakoewatanana koe manehanana dipake allah. a Lai. 13 41.
:

''

b Jes. 5

26

Jer.

32

24. c Aj.

26.

HABAKOEK
12

2.

991

13

koering, lain " Kasoetji koering ti babaheula? Koering moal paraeh. Noen Pangeran! pangdiajakeunana koe andjeun, nja pikeun hoekoeman; noen Batoe karang! pangdiad6gkeunana koe andjeun, nja pikeun siksaan. 'Andjeun langkoeng bgrSsih nja sotja, teu paja ningali kaawonan, sarSng andjeun teu jasa neuteup kaewgdan; pinahaoneun andjeun neuteup ka noe milampah tjidra, sarSng andjeun ngantSp eukeur noe doraka nga-

Naha andjeuu Paugeran, Allah

<"

tjalangap sapSrti gnggon noe paeh, estoe eta teh saperti maot, teu daekeun seubeuh; sakabeh bangsa dirijoengkeun

ka dirina, djeung sakabeh djalma dikoempoelkeun ka dirina. 'Safinjana eta sakabehna f bakal ngoetjapkeun misil hal manehanana, nja njijeun sindh-sampir pSrkara manehanana, kijeu pokna: Pibalaieun noe moengpoeloengkeun lain
bogana! (sabaraha pililaeunana?) kitoe deui noe ngabeuratkeun maneh koe hoetang! 'Saenjana ngadak-ngadak pitjargngkateun noe ngaregel ka maneh, djeung piharoedangeun noe ngageu-

14

15

16

17

noe bSngr ti batan dirina*? 'Sar6ng pinahaoneun manoesa koe andjeun didamel sapSrtos laoek laoet, sapgrtos noe tingkarajap, noe teu boga noe njangking kawasa? 'Kabeh koe eta dipetjatkeun koe oeseup, diroengkoep koe heurapna, dikoempoelkeun koe djaringna; koe pgrkawis kitoe noe mawi manehanana boengaheun sargng geraheun. 'Koe pgrkawis kitoe noe mawi manehanana ngoerban ka heurapna sarSng ngoekoes ka djaringna; sabab koe lantaran eta noe mawi bagianana lintoeh, sargng katgdaanana pglem. 'Naha sabab kitoe eta teh karah bade ngosong-ngosongkeun bae heurapna, sareng teu ptotp6tot meuntjitau bangsa-bangsa teu make karoenja? a J6s. 43 15.
legl6g
:

weung-geuweung ka maneh; sarta maneh pidjadieun rampogeun eta. 'Sabab maneh ngarajahan bangsa noe loba, ^ noe matak maneh sabalikna gngke ditina rajahan koe sesa bangsa-bangsa; sabab ggtih manoesa, djeung tina panganijaja kana tanah, ka nagara djeung ka sakabeh priboemina. a j^s. 21 8.
''
:

p.

1:1217.
1
:

c J6s.
Jes.

30:8. d 1 Moesa 15:6;


14.

Koem

17.

f Mik.

l-.i.g

Js.

33:1. h Ob. 10.


9

noe ngarah kaoentoengan nista keur imahna, * hajang ngajakeun sajangna di noe loehoer, hajang ngaloepoetkeun diri tina leungeun kaPibalaieun
"

10

tjilakaan! 'PikarSpeun
reja pisan, sarta
"

maneh matak

era

PASAL
Kaoela

ka imah maneh, djalan nilasan bangsa


2.
11

migawe dosa matak

sedja nangtoeng dina pangdjagaan kaoela, nja " sedja ngadjanteng dina palalangon, sarta sedja ngadjaga,

tiwas

diri

maneh. 'Karana bata tina

djeung balok tina gagadjah noe pinembaleun ka dinja.


bilik bakal ngadjerit,
a
12
Sil. 1
:

nggeskeun noe koe andjeunna bade dilahirkeun ka kaoela, djeung noe koe kaoela koedoe didjawab hal * pangawgw61eh kaoela tadi. 'Tidinja Pangeran ngawalon ka kaoela, kijeu timbalanana
"

19.

b Ob.

4.

c Sil. 20

2.

13

Toeliskeun ijeu tetendjoan, nja tjatSt dina papan sing tetela, soepaja k6ntj6ng diwatjana. 'Karana tetendjoan teh aja keneh antarana kana pimangsaeunana, tapi moeroe-moeroe kana panoengtoengan, sarta hamo bohong; oepama lila, koedoe didago-dago, sabab tangtoe piboektieun, moal dimengke-mengke. 'Masing njaho, hate eta teh agoel, teu ari djalma noe saestoe sadjero dirina; bSner mah pihiroepeunana koe kapertjajaan. 'Djeung deui, mapan anggoer teh toekang tjidra, djalma tjirigih, djeung teu kaoer tjitjing di imah; arinapsoena
'^

14

Pibalaieun noe njijeun dajeuh koe ggtih, djeung ngadegkeun nagara koe kagorengan! 'Masing njaho, geus pasti ti Pangeran sawadya-balad, * jen djalmadjalma njaroesahkeunana maneh nja baris seuneu, sarta bangsa-bangsa ngarariwoedkeunana maneh nja tjoemah-tjoemah. 'Karana " boemi teh mengke pi"

koe kanjaho kana kamoeljaan Pangeran, saperti tjai ngalipoetan dasar

noeh

laoet.
c J6s. 11

a
:

J6r,
9.

22

13

MiUa

10.

6 J6r. 51

58.

15

Pibalaieun maneh, noe ka batoer mere nginoem, dibaoeran gSndje maneh, dipalar sina mabok, hajang nendjo oratna!

16

'Maneh engke seubeuh koe kahinaan,


ganti kamoeljaan; maneh oge rot nginoem, bari nembongkeun kakoeloepan;

HABAKOEK
loemoer ti panangan Pangeran tengen engke digilirkeun ka maneh, djeuiig kamoeljaan maneh engke kolomod koe oetah kahinaan. 'Karana panganijaja ka goenoeng Libanon teja engke ngalipoetan ka maneh, kitoe deui paneungteuinganan ka sasatoan, noe singsijeuneun koe eta; tina sabab getih manoesa, djeung tina panganijaja kana tanah, ka nagara djeung ka sakabeh pria J6s. 37: 2i. boemina.
artja sipat oekir, wet toekang artja njijeun etal Naon mangpaatna artja sipat tjitak, nja eta goeroe palsoe, wet toekang artja ngan"

tendjo kaheumpikan katjilakaan, djeung koelamboe di tanah Midian galoemetgr.


Moesa 33:2.
8

17

Naha Pangeran panas manah teh ka


waloengan-waloengan? Pangbendoe teja andjeun teh naha ka waloengan-waloengan, oetawi wera teh ka laoet, anoe mawi andjeun nitihan koeda andjeun, nitihan kareta andjeun noe lantaran kasalamgtan teja? a s&s. 66: is. Gondewa andjeun boeligir nja ngaboeliklak; ari soempah-soempah ka kaom teja pangandika [sajaktos]. Selah. Boemi koe andjeun disina ngarewag koe waloengan-waloengan. 'Goenoeng-goenoeng narendjo ka andjeun * sargng pada goemeter; ngetjrek tjai wani tjaah; ari sagara njowara, bari ngadjoengdjoengkeun leungeunna ka loehoer. 'Panon-poe sareng boelan " ngarandeg dina pgrnahna, keur aja tjaang djamparing andjeun noe malelesat, keur aja tjahja toembak andjeun noe ngaboerinjaj. o Djab. 7: is.
b Djab. 114
:

18

Naon mangpaatna

10

d61
19

ka beunangna ngaroepakeun, datang


*

20

ka njijeun noe ka kai ngomong: Moegi ugadgg! kitoe deui ka batoe tjitjing: Mangga tanghi! Karah nja eta noe poerah ngawoeroek? Saenjana, eta teh disapoet emas atawa perak, ari di djeroua mah teu pisan aja erohna. 'Demi Pangeran mah " Hnggih di djero kabahna noe soetji: saboemi kabeh sing tjitjing di
pajoeneun andjeunna!
6Djab. 115:5;
1

aallahan bisoel 'Pibalaieun

11

1,

4. c Jos.

10

13.

12

Andjeun ngadampal dina tanah

sa-

a.les. 44:9; 45:20; 46:


:

7. 7.

Kor. 12

2.

cDjab. 11: 4; SSp. 1:

13

PASAL
jonot.
2

3.

djero bendoe, nja ngirik oerang kapir sadjero doeka. 'Andjeun pangmijos teh kersanjalamgtkeunoemat andjeun, kgrsa njalametkeun lisahan andjeun; hoeloe

Habakoek, lagoe SigIjeu paneda nabi

Noen Pangeran! koering geus ngoeping tjarijos perkawis andjeun, mawi koering teh sijeun; noen Pangeran! padamelan andjeun moegi dihiroepkeun di ijeu tgngah-tengah taoen, moegi dinjahokeun di ijeu tengah-tengah taoen;
keur bgndoe moegi aja " Allah soemping ti Teman, noe LangSoetji soemping ti goenoeng Paran. Selah. Langit kalipoetan koe kamoeljaanana, sarta boemi teh pinoeh koe poedjian andjeunna. 'Ari tjahjana sapgrti tjaang; kiwa-tengen andjeunna diaping koe sorot; nja di dinja paminding kawasana. Ti pajoeneunana leumpang paggboeg, djeung sapoengkoereun andjeunna bidjil kasakit panas. 'DSg andjeunna ngarandeg, bari ngoekoer boemi; ret ningal, matak tingrarandjoeg oerang kapir; ari goenoeng heubeul tingsalgbroet, pasir lawas tingkoedoeproek; djalan lawas noe koe andjeunna diambah. Himah Koesan koe kaoela ka-

14

imah djalma doraka koe andjeun dirgmoekkeun, sargng pademenna diboeka dongkap ka beuheungna. Selah. 'Andjeun
niiran hoeloe bopatina koe iteukna sorangan; ari eta teh ngaroedag sapgrtos riboet, karepna koering sadaja dek di-

manah

welas!

15

koeng

16

'

17

'

pada soeka-boengah, sgmoena hajang ngahakan noe balangsak di noe boeni. 'Andjeun ngadjalanan laoet, nitihan koeda andjeun, nja ngadjalanan ombak tjai ggde. Ari koering ngoeping tjarijos, seg beuteung koering soemedot; tina wartos kitoe biwir koering noroktok; ari toelang koering asa kataradjang boerakrakan, sareng koering ngadegdeg dina pgrnah koering; noe dipandang koering reureuh dina poe kasoekeran, samangsa oemat didatangan anoe dek njgsgdgk ka dinja. 'Karana sanadjan tangkal kondang teu kembangan_, djeung tangkal anggoer taja hasilna; pagawean tangkal djetoen loepoet, sarta lahan teu ngabidjilkeun hakaneun; domba dipotong leungit tina karapjak, djeung taja sapi dina
paboerisatkeun;

SEPANYA
18

1.

993

kandang-kandang: 'parandene kitoe kaoela s6dja soeka-soeka bae di djSro Pangeran, sSdja ggrah di dj6ro Allah kasalamgtan kaoela. 'Pangeran, Goesti, nja kakoewatau kaoela; sarta " soekoe kaoela koe andjeunna tangtoe didjadikeun

19

sapgrti oentjal, djeung kaoela koe andjeunna tangtoe disina ngadjalanan 6nggon kaoela noe laloehoer. a Djab. is 34. " Pikeun kokolot njanji; make tata:

beuhan kawat anoe kaoela.

Djab. 4

1.

KITAB NABI SEPANYA.


PASAL
prak eta koerban peuntjitan Pangeran
1.

teh, didinja

Ijeu pangandika Pangeran, noe didatangkeun ka SSpanya, poetra Koesi, anoe poetra Gedalja, anoe poetra Amarja, anoe poetra Hiskia, " keur mangsa Josia
poetra
2

kami tangtoe njiksa ka kapala-kapala, ka anak-anak radja, djeung


ka sakoer noe make papakean bangsa
sedjen. 'Sarta dina poe eta kami tangtoe njiksa ka sakoer " noe ngaloentjatan

Amon, radja Joeda. a J6r. Kami tangtoe ngaleungitkeun sanis1


.

2.

kara ti satonggong tanah, datang ka euweuhna, lahiran Pangeran. 'Kami tangtoe " ngaleungitkeun manoesa djeung sasatoan; kami tangtoe ngaleungitkeun manoek awang-awang reudjeung laoek laoet, kitoe deui sakoer * tatadjongan bargng djalma daroraka; estoe kami rek ngabasmi manoesa, dileungitkeun ti sa4 tonggong tanah, lahiran Pangeran. 'Sarta kami " rek njodorkeun panangan kami ka loehoereun bangsa Joeda djeung ka loehoereun sakabeh priboemi Jgroesalem; toer kami rek ngabasmi sesa pSrkara Baal, dileungitkeun ti ijeu Snggon, katoet ngaran kijai-kijai reudjeung pang5 hoeloe-panghoeloe; 'kitoe deui sakoer noe njargmbah dina hateup-hateup imah ka balad langit, djeung sakoer ahli s6mbahijang, noe soempah ka Pangeran, djeung soempah njSboet " Malkam ong6 koh; 'malah-malah sakoer noe aloendoer ti poeugkoereun Pangeran, sarta noe teu nai-ejangan Pangeran, djeung teu naranjakeun andjeunna. hos. 4 3.
"*
:

10

11

12

13

bangbaroeng, noe marinoehkeun imah djoeraganana koe beuuang nganijaja djeung beunang ugarinah. 'Ari dina poe eta, lahiran Pangeran, tangtoe ejar noe lawang Laoek, djedjeritan ti lebah " djeung ejar noe midangdam ti I6bah bagiau kadoewa, sarta ejar noe kabalahian ti lebah pasir-pasir. 'Eh, priboemi Maktes! geura maridangdam! karana sakabeh toekang dagang katitiwasan; sakabeh noe beurat koe doewit geus dibasmi. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta Jeroesalem koe kami tangtoe dioengkaban, make damar, sarta kami tangtoe njiksa ka djalma-djalma f noe ngabata dina tamperanana, noe ngaromong sadjSro hatena: Pangeran teu midamSl hade teu midamgl goreng. 'Ari kamoektian eta bakal djadi rampogeun, djeung imah-imahna bakal saroewoeng; ^ ana njarijeun imah, moal dieusian koe dirina, sarta ana njarijeun kgbon anggoer, moal anggoerna diinoem koe so'^

rangan.
d NSh.
14

a Hab.
3
:

20. b Joel 1
:

15. c 1

Sam.
fir

5.

3. e

2 Badj. 22

14. fJ&r.

48

11.

Am.

5 :11.

"

Geus deukeut poe Pangeran noe gSde

J6h.

7:19;
:

14:4.
13.

J6r.

6:12. d

J6r.

5:2.

teh; geus deukeut, sarta gasik katjida;

e 2 Radj. 23 7

pajoeneun Goesti Pangeran! karana poean Pangeran geus deukeut; karana Pangeran geus njajagikeun koerban peuntjitan, geus njoetjikeun ondanganana. 'Ari geus kitoe, dina poean
"

Tjitjing di
''

15

16

ana ngagoeroeh poe Pangeran teh, djalma prawira bakal ngadgngek kanjgnjgrian. 'Poe eta * nja poe bgbendoe, poe kasoekgran djeung karoepekan, poe noempoer djeung ngaggmpoer, poe poek mongkleng, poe mgndoeng boeta-rata, 'poe

994

SEPANYA

2.

nijoep sangkakala djeung sgsSngekan, baris ngaroeroeg ka nagara rareugreug


17

sarta dibojongna teja tangtoe koe andjeunna dibalikkeun. Djak. 9:5, e.


b JSr. 15
:

18

djeung ka pauggoeng laloehoer. 'Ari manoesa harita koe kami hakal dibingoeugkeun, sina laleumpang " tjara noe lolong, tina sabab pada boga dosa ka Pangeran ari getihna bakal dibahekeun sapgrti 16boe, djeung dagingna ditamplokkeun saperti tai.'Bagija perakna, bagija emasna, moal bisaeun ngaleupaskeun maranehanana keur poean bgbendoe Pangeran teh; satgggsna satanah kabeh bakal datang ka ISboer koe seuneuning kasaregSpan andjeunna; karana andjeunna bade ngadamgl perkara mejakkeun, sarta ngaggntak pisan, ka sakabeh djalma
''
<"

8.

c Jfir.

47

1.

<?

p.

20.

9
i

" Kami geus ngadangoe ngahinakeunana bangsa Moab djeung ngagorengkeunana oerang Amon, noe koe eta dipake ngahinakeun ka oemat kami teja, sarta pada. ngaggdekeun maneh, ngaroeroeg ka wewgngkeran eta. 'Koe sabab eta, dgmi hiroep kami! lahiran Pangeran

sawadya-balad, Allah Israil, saenjana teh gngke djadi * sapgrti Sadoemoe, djeung oerang Amon teh sapgrti

Moab

eUSi tanah.
c J6s. 59
:

a
10.

JiSs.

is

e.
:

b Joel

2:2; Am. 5:18.


:

d Jdh.

19. e p. 3

8.

PASAL
TZoedoe
"

2.

10

Gomora; nja djadi milik tjoetjoek-tjoetjoekan, djeung palombangan oejah, sarta bakal soewoeng salalangggngna; sesa oemat kami noe bakal ngarajahan inja, djeung sakarina rahajat kami noe bakal ngamilik inja. 'Tab, kitoe pibeu'^

pada njasaran diri, eh bangsa -l*-noe ten boga kaera! geura pada njasaran, 'samemeh papasten babar; da poe
* ladjoe sapgrti hoeoet; meungpeung maraneh tatjan didatangan bgndoe Pangeran noe leuwih banggt, meungpeung maraneh tatjan didatangan poe bgbgndoe Pangeran teja. 'Eh, sakoer noe sareh

nangeunana, balgsan kamagoenganana,


tina sabab sok ngahinakeun, djeung nga11

teh

di

djgro

tanah, noe ngalalampahkeun

" geura narejangan Pangeran; koedoe narejangan kabgngran, koedoe narejangan kasarehan: malah-mandar maraneh diboenikeun keur poean bgbgndoe Pangeran.

hoekoem Pangeran!

ggdekeun maneh, ngaroeroeg^ ka oemat Pangeran sawadya-balad. 'Eh, matak sijeun Pangeran pingamoesoeheunana ka darinja; karana sakabeh aallahan noe di boemi koe andjeunna bade disina ngaleungitan sarta " djalma bakal pada njargmbah ka andjeunna, hidji-hidji ti gnggonna sorangan, saniskara poelo oerang kapir. a r. 48:27; J6h. 25:6, 8.
'^
;

b J63. 13 12 13

19. c J6r. IT

6.

J6r. 10

11. e Pjab. 72

11.

a Njanj. 3:40. b
4

Aj.

21:18.

c J6s.

55:6.

nagara Gasa engke djadi tinagara Askglon gngke soewoeng; ari nagara Asdod*wajah tgngah poebakaldidjongklokkeun,djeungnagara Ekron bakal diraboet. 'Pibalaieun priboemi bilangan laoet, nja eta bangsa Krete! Pangandika Pangeran ngadatangkeun tjilaka ka maraneh, oerang Kanaan, tanah oerang Pglisti! sarta maneh koe kami rek digempoer, datang ka taja djalma noe ngeusian. 'Ari eta tanah bilangan laoet teja pidjadieun pangangonan, reuteum pondok taroekang ngangon djeung karapjak domba. 'Djeung deui eta bilangan teh mgngkena pikeun sesa anak-intjoe Joeda; nja eta noe bakal ngarangon di dinja; tijap-tijap boerit pingabajakeun di djgro imah-imah di Askglon; karana anak-intjoe Joeda teh mSngke dilajad koe Pangeran Allahna,
"

Karana

iseun, djeung

-^

Maraneh oge, oerang Koes! bakal disarabgt koe pgdang kami. 'Toer andjeunna " bade njodorkeun pananganana, ngamoesoeh ka tanah kaler; nja bade ngaggmpoer bangsa Asoer; ari * nagara Ningwe bakal didjadikeun soewoeng, nja 14 keeng saperti tggal Igga. 'Ditgngaheta pingabajakeun ingon-ingon, saroepaning sato bangsa-bangsa; ' boh kokondangan, boh landak,pimareutingeun dina hoeloe tihang-tihangna; piajaeun sora disada dina djandela-djandela, djeung dina bangbaroeng piajaeun karoeksakan; wantoe ggbjog ki poetri koe andjeunna 15 bade diboeliklakkeun. 'Tah, pikitoeeun eta nagara noe soeka-soeka teh, noe tjitjingna sgnang ati, noe sok ngomong sadjgro hate: Ijeu aing, euweuh deui; amboe-amboe, sakitoe soewoengna, datang ka djadi paranti ngabajak sasatoan! ^ saha-saha noe ngaliwat ka dinja bakal njektjrekan, bari toetoendjoek.
'^

''

a d

p.

J6s.

1:4. 47
:

6
8.

Nah.

1.
:

c
15.

J69.

13:21; 34:11.

e Njanj. 2

SEPANYA
PASAL
11

995

3.

Pibala'ieun noe mantangoel nja rgggd, tgges nagara noe sok uganijaja! 'Eta teu ugagoegoe kana timbalan, teu naringandel,
3

ma pamepgrih; ka Pangeran hanteu ka AUahna teu ngadeuheus. "Kapala-kapalana di tSngah eta nagara
12

ibarat singa hoewang-haoeng; hakimhakimna ibarat " keroed peuting, teu ngagehkeun baris isoek; 'nabi-nabina mokahaan, estoe taroekang tjidra; * ari panghoeloe-panghoeloena pada nganistakeun kana kasoetjian, pada sakawenang-wenang kana toret. 'Pangeran mah " langkoeng b6n6r di tSngah eta nagai-a, teu pisan midamgl awon; saban-saban isoek andjeunna nganjatakeun hoekoemna, taja towongna; tatapi djalma goreng teu boga kaera. 'Reja bangsa kapirnoe koe kami geus dibasmi; panggoeng-panggoengna diraroeksakkeun, loeloeroengloeloeroengna koe kami disina narikolot, datang ka taja djalma noe njorang; ari nagara-nagarana geus diboerak-barik, datang ka euweuh djalma, wani taja noe ngeusian. 'Ari manah kami: tangtoe maneh sijeun koe kami, tangtoe maneh narima pameperih moen kitoe mah pangtjitjinganana moal dibasmi, [moal toeloes] sakabeh noe koe kami dikSrsakeun ka dinja; kari-kari eta teh haroedang isoek-isoek, " ngalSlSbar sakabeh
''
;

13

koerban kadaharan kami. 'Dinamangsa eta maneh moal era-era deui tina sakabeh kalakoean maneh, anoe matak maneh masijat ka kami teja; karana didinja kami tangtoe njingkirkeun ti tgngah maneh sakoer noe soeka-soeka di maneh bawaning kamagoengan, sarta maneh ka-hareupna moal angkoeh-angkoeh deui dina goenoeng kami noe soetji. 'Ari kami di tgngah maneh tangtoe ngarikeun oemat noe balangsak nja malarat; nja eta bakal pada njalindoeng kana djgngngan Pangeran. 'Sesa Israil moal marigawe kagorengan, djeung moal ngaromong bohong, sarta " dina soengoetna moal kapanggih letah tjidra; estoena mah bakal pada diangon, djeung ngabajak, sarta moal aja noe matak reuwas ka
dinja.
h Djab. 79:6. cp. 1: 18.
fi

Joel 3: 12; Ob. 15.

J&. 18

7. 1

Petr. 3

10

Wahj. 14:5.
14

Eh, anak Sion! geura sgsgnggakan; eh, Israil! geura pada soesoerakan; eh, anak Jgroesalem masing boengah, sarta
"
!

15

16

kalakoeanana.
J6h.
e.

a Hab. i:8. 6
5

jsr.
7
:

23:32;
13, 25.

17

22 4

26. 22.

Moesa 32

4.

J6r.

J6r.

10

ngalarSp-ngarSp ka kami, lahiran Pangeran, n6pi kana poe kami ngadSg ngabojong; karana ari papasten kami, " rek ngarijoengkeun bangsa-bangsa, nja rek ngoempoelkeun karadjaan-karadjaan, kersa * ngoetjoerkeun ka darinja wera kami, sakabanggtau bSndoe kami; karana saboemi kabeh bakal datang ka 16boer " koe seuneuning kasargggpan kami. 'Karana didinja biwir bangsa-bangsa koe kami tangtoe disalin koe biwir bSrSsih, soepaja pada sasambat kabeh kana djgngngan Pangeran, soepaja pada koemawoela ka andjeunna toenggal sataktak. 'Ti peuntaseun waloengan Koes, sakoer noe ibadah ka kami, nja eta anak oemat kami noe pabaeta, sing

Koe sabab

18

19

20

Igntjar,

mgugke pada nganteurkeun

soeka-soeka tgroes reudjeung hate. 'Pangeran geus njingkahkeun hoekoeman ti maneh, geus ngaleungitkeun moesoeh maneh; Radja Israil, nja eta Pangeran^ linggih di tgngah maneh; * eta maneh moal sijeun deui koe katjilakaan. 'Dina mangsa eta Jgroesalem bakal diomongan kijeu: Eh Sion! maneh oelah rek sijeun; " leungeun maneh poma oelah rek ngeplek. 'Pangeran, Allah maneh, linggih di tgngah maneh, nja Prawira, jasa njalamgtkeun; tangtoe maneh koe andjeunna dipikaatoh bawaning boengah, tangtoe andjeunna ngantgp bawaning asihna, tangtoe maneh koe andjeunna dipikaggrah bawaning goemira. 'Sakoer noe nalangsa, djaoeh ti pakoempoelan^ koe kami rek dikoempoelkeun, da kaasoep batoer maneh, sasama njandang kahinaan. 'Masing nganjahokeun, sakabeh noe njoesoekgr ka maneh, koe kami dina mangsa eta tangtoe dioeroes; ari * noe tidikgs teja koe kami tangtoe disalamgtkeun, sarta noe diboewangteja koe kami tangtoe dikoempoelkeun, bari toeloej koe kami pada didamgl matak ngadjadikeun poedji, djeung mashoer, di sakabeh tanah oeroetna njandang era. 'Dina mangsa eta maraneh koe kami tangtoe dipoelangkeun, djeung dina
"^

996

HAGAI

1,

eta maraneh koe kami tangtoe dikoempoelkeun; f karana maraneh koe kami rek didamSl matak mashoer djeung matak ngadjadikeun poedji di sakabeh bangsa noe di boemi, dimana dibojong-

mangsa

na maraneh teja koe kami geus dibalikkeun di hareupeun panon maraneh, timbalan Pangeran.
6
e

a
c

js.

12:6; Bjak.
:

9.

J6s.

41:10; 43:1.
:

Djak. 8
:

9.

(i
:

J6s.

62:5.

f>

Mika 4

6,

7.

J6s.

62

7.

.9

p.

7.

KITAB NABI HAGAI.


PASAL
1.

lahiran Pangeran sawadya-balad. Nja tina sabab gedong kami, noe tarikolot
teja, djeung maraneh pada moeroe masing-masing ka imahna sorangan. 'Kitoe noe matak langit ka maraneh " teu noeroenkeun tji-iboen, djeung boemi teu

Mangsa kadoewa taoenna Darioesdjoemeneng radja, dina boelan noe kagenep, tanggal hidji, harita aja pangandika Pangeran, " koe lantar^n nabi Hagai, ka S6roebabel poetra Saltiel, bopati Joeda, djeung ka Josoea poetra Josadak, panghoeloe agoeng, kijeu pangandikana:
2

'Aja timbalan Pangeran sawadya-balad, kijeu timbalanana: Ari omonganijeu djal-

ma-djalma: Tatjan datang mangsana, nja pimangsaeun ngadggkeun deui g6dong Pangeran. 'Tidinja aja deui pangandika Pangeran koe lantaran nabi Hagai, kijeu pangandikana: 'Nahalgbah
neh,
ari

ngaloewarkeun hasilna. 'Sarta kami njaoer katiga, disorangkeun ka lahan, ka goenoeng-goenoeng, ka gandoem^ ka anggoer, ka minjak, djeung ka sakoer bae noe sok dibidjilkeun koe taneuh; kitoe deui ka manoesa, djeung ka sasatoan, sarta ka sakabeh oesaha leungeun.
'^

5 5

Moesa

28:38;

Moesa 28

12

maraneh karah gnggeus mangsa marangeusian imah maraneh ai'aloes,


ijeu

gedong

mah koedoe

tarikolot

bae? 'Mana ajeuna kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Hate maraneh

awas ka djalan maraneh. 'Maraneh * ana diakoet ngan samaraneh dadaharan, tapi teu datang ka seubeuh; nginoem, tapi teu datang ka eungap; make, tapi teu datang ka lianeut; sarta noe boeboeroeh, beunangna boeboeroeh boes kana radjoet noe kohok. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad teh: Hate maraneh sing awas ka djalan maraneh. 'Geura aroenggah ka goenoeng, ngarala kai, toeloej ngadegkeun deui eta ggdong; tangtoe kami misoeka ka dinja, sarta matak ngamoeljakeun kami, timbalan Pangeran. Maraneh njanghareupan kana pipasing

njebarkeun loba,
eutik;

13

14

'

neneun, sihoreng djadi saeutik; sarta ana koe maraneh geus diakoet ka imah, seug koe kami ditijoep. Naon sababna?

15

Sgroebabel poetra Saltiel, djeung Josoea poetra Josadak, panghoeloe agoeng teja, kitoe deui sasesa djalma-djalma kabeh, pada ngagoegoe ka timbalan Pangeran AUahna, djeung ka piwoeroek nabi Hagai, sakoemaha Hagai dipiwarangna koe Pangeran, Allah maranehanana sarta djalma-djalma teh sarijeuneun koe Pangeran. 'Tidinja Hagai, i3iwarangan Pangeran, misaoer deui ka djalma-djalma, tina ngSmban piwarangan Pangeran, kijeu saoerna: " Kami noe njarSngan ka maraneh, lahiran Pangeran. 'Djeung deui Pangeran ngageuingkeun soekma Seroebabel poetra Saltiel, bopati Joeda, djeung soekma Josoea poetra Josadak, panghoeloe agoeng, kitoe deui soekma sasesa djalma-djalma kabeh; toeloej daratang, prak pada ngalampahkeuu pagawean ka gedong Pangeran sawadya-balad, Allah maranebanana, 'dina tanggal opat likoer, boelan noe kaggngp, mangsa kadoewa taoenna Darioes teja djoemSnSng I'adja. a p. 2 4.
Tidinja
;
:

HAaAI
PASAL
Dina
2

2.

997

2.

boelan

salikoer,

noe katoedjoeh, tanggal aja deui pangandika Pange"

]-au koe lautaran nabi Hagai, kijeu pangandikana: 'Bedjakeun ka SSroebabel anak Saltiel, bopati Joeda, djeung ka Josoea anak Josadak, panghoeloe gSde,

sarta ka sesa djalma-djalraa, kijeu nja pok: 'Saha di Igbah maraueh anoe kari, anoe nendjo ijeu ggdong * keur basa make kamoeljaanana noe ti heula teja? djeung koemaha katendjona koe maraneh ajeuna? Koemaha rarasaan maraneh: noe sakijeu teh lain sasat noetaja sing tSg6r i adjina? 'Parandene ajeuna Sgroebabel! lahiran Pangeran; bae, sing tgggr bae, Josoea anak Jodjeung sadak, panghoeloe gSde! sarta sing t6g6r bae, sakabeh djalma eusitanah! lahiran Pangeran; sing tonggoj digarawe; karana kami noe njargngan ka maraneh, 5 lahiran Pangeran sawadya-balad. 'Ari pangandika, noe koe kami didamSl pSrdjangdjian ka maraneh basa maraneh boedal ti M6sir teja, sarta djeung Roh kami, jDada tgtSp di tgngah maraneh; 6 mana maraneh oelah sarijeun! 'Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Sakali deui, moal sabaraha lilana, ^ eta kami teh bakal ngojagkeun langit reudjeung boemi, laoet reudjeung daratan. 7 Malah kami bakal ngojagkeun sakabehna bangsa; f ari barang noe moeljamoelja, bogana sakabeh bangsa, mgngke daratang, sarta ijeu ggdong koe kami m8ngke dipinoehkeun koe kamoeljaau, 8 timbalan Pangeran sawadya-balad. 'Nja kami 9 noe kagoengan perak, nja kami noe kagoengan 6mas, lahiran Pangeran 9 sawadya-balad. 'Kamoeljaan ijeugSdong noe pandeuri bakal gSde alah batan noe ti heula teja, timbalan Pangeran sawadya-balad; sarta dina ijeu gnggon mengke kami maparin kasalamgtan, lahiran Pangeran sawadya-balad.
"^

'^

timbalan Pangeran sawadya-balad: Geura nanjakeun ka panghoeloe-panghoeloe 12 pgrkara toret^ kijeu nja pok: 'Oepama aja djalma mawa laoek soetji dinatoengtoeng badjoena, geus kitoe antgl koe eta toengtoengna ka roti, ka kaolahan, ka anggoer, ka minjak, atawa ka naon bae sipat kahakanan: koemaha eta katarik soetji atawa hanteu? Ana ngawangsoel para panghoeloe, kijeu wangHanteu. 'Mariksa deui Hagai: 13 soelna: Oepama aja djalma " kanadjisan majit, seg antSl ka naon-naon sipat noe tadi: koemaha eta katarik nadjis atawa hanteu'? Ngawangsoel para panghoeloe, kijeu Katarik nadjis. 'Misaoer 14 wangsoelna deui Hagai, kijeu saoerna: Nja kitoe pisan ijeu oemat, djeung nja kitoe pisan ijeu bangsa di pajoeneun kami, lahiran Pangeran; sarta nja kitoe pisan sakabeh pagawean leungeunna; dalah noe koe maranehanana dikoerbankeun di dinja, 15 nja nadjis eta teh. 'D6mi ajeuna, * hate maraneh sing awas kana petana ti poe ijeu ka-toekangkeun, saraemeh aja batoe diteundeun dina loehoer batoe deui dina 16 kabah Pangeran: 'samemeh terap eta, tijap-tijap aja noe ngalanglang toempoekan gandoem anoe doewa poeloeh taker,
:

'

17

18

w6t ngan aja sapoeloeh; tijap-tijap aja noe ngalanglang pamSrSsan anggoer, pikirna dek njijoek lima poeloeh takSr, w6t ngan aja doewa poeloeh. 'Kami ngaggboeg ka maraneh koe hama perang, hama beureum djeung hoedjan boewah, nja eta ka sakabeh pagawean leungeun maraneh; parandene maraneh teu tarobat ka kami, lahiran Pangeran. 'Hate maraneh sing awas kana petana ti poe ijeu ka-toekangkeun, ti s6mSt tanggal
"^

opat likoer, boelan noe kasalapan, nja


eta ti s6mSt poean neundeun padSmen kabah Pangeran; hate maraneh sing awas. 'Naha aja keneh bibit dina para sandaki Sarta nadjan tangkal anggoer, tangkal kondang, tangkal dalima djeung tangkal djetoen ten boewahan; demi ti s6m6t poe ijeu mah kami tangtoe maa i Moesa 19:11. parin bgrkah.
6 p.
1
;

19

p.

1.

6 Esr.
Ibr. 12

3
:

12.

Jos. 1:6.
:

dp.

13. 14.

e J6s.

13:13;
:

26. fl6s. 66

12

Djak. 14

g Djab. 50
10

10.

11

Dina tanggal opat likoer, boelan noe kasalapan, mangsa kadoewa taoenna keneh djoemguSng Darioes, harita aja deui pangandika Pangeran koe lantaran nabi Hagai; ari pangandikana: 'Kijeu

5.

Am.

9.

20

Aja deui pangandika Pangeran ka


Hagai, ngadoewa-kalian, dina tanggal opat likoer, boelan eta keneh, kijeu pangandikana;'Bedjakeunka S6roebabel,

21

998

DJAKARIA
23

1.

22

bopati Joeda, kijeu nja pok: Kami teh bakal ngojagkeun langit reudjeung boemi. Djeung kami bakal ngabalikkeun korsi karadjaan-karadjaan, bari ngaleungitkeun pangawasa sakoer karadjaan bangsa-bangsa; malah kami bakal ngabalikkeun kareta djeung noe taroempakna, sarta ari koeda djeung noe taroempakna bakal raroeboeh, hidji-hidji
'

koe pfidang batoerna. 'Dina poean eta, lahiran Pangeran sawadya-balad, kami tangtoe njandak maneh, eh Sgroebabel anak Saltiel, abdi kami lahiran Pangeran; sarta maneh koe kami rek didja!

dikeun sap6rti " tjingtjin pangetjapan; karana nja maneh noe koe kami dipilih, lahiran Pangeran sawadya-balad.
a
J6r.

22

24.

KITAB NABI DJAKARIA.


ring teja, nja kitoe pisan ngadamelna

PASAL

1.

ka koering
c

sadaja.
(Z

Mai. 3:7.

J53.

a Hag. i i; 2 31:6; Jr. 18:11;


:
:

i.

6Esr. 5

1.

J6h. 33: 11.

Tvina " boelan noe kadalapan, mangsa -L'kadoewa taoenna djoemeneng Darioes teja, harita aja pangandika Pangeran ka nabi * Djakaria, poetra Berekia, anoe poetra Ido, kijeu pangandikana: 'Pangeran geus bendoe ka karoehoen-karoehoen maraneh; banget nja b6ndoe. 'Mana koe maneh bedjakeun ka mar na: Kijeu timbalan Pangeran balad: " Geura baralik ka kami, lahiran Pangeran sawadya-balad; ari kitoe mah kami tangtoe balik ka maraneh, timbalan Pangeran sawadya-balad. 'Maraneh poma oelah rek tjara karoehoen maraneh, noe diaroewaran koe nabi-nabi noe bareto, omongna: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Geura tarobat, pitjeun djalan maraneh noe garoreng djeung kalakoean maraneh noe garoreng; d6mi eta teu ngagaroegoe, djeung teu ngaregepkeun ka kami, lahiran Pangeran. 'Karoehoen maraneh teja, di
ajeuna arajana? sarta ari nabinabi teja, naha hariroep salalangggngna? 'Parandeue karoehoen maraneh lain kaboeroe koe pangandika kami djeung koe 23ikoekoeh kami, noe koe kami diparentahkeun ka abdi-abdi kami, nja ka nabinabi teja? kakara tarobat, bari ngarokijeu: Sakoemaha Pangeran sawadya-balad ngersakeun ngadamel ka koering sadaja, noeroetkeun djalan koering djeung noeroetkeun kalakoean koe-

Dina tanggal opat

likoer,

boelan noe

kasawelas, nja eta boelan Sebat, mangsa

kadoewa taoenna keneh djoemgneng Dateja, harita aja deui pangandika Pangeran ka nabi Djakaria, poetra Berekia, anoe poetra Ido, kijeu pangandikana: 'Kaoela nendjo ti peuting, beh aja hidji djalma nitihan koeda beureum; deg eta djalma ngarandeg dina antara tangkal koepa, noe aja dina legok, sarta reja koeda noe ngariring, aja noe beureum, aja noe napas, djeung aja noe

rioes

''

bodas. 'Pok kaoela oendjoekan: Noen djoeragan! eta teh naon? Toeloej malaikat noe sasaoeran djeung kaoela misaoer ka kaoela kijeu: Kaoela reknem-

bongkeun ka maneh panghartina


10

eta.

'jSTgawalon eta djalma noe keur ngaran-

11

mana

12

mong

deg dina antara tangkal koepa teja, kijeu lahirna: Nja eta noe koe Pangeran dipiwarang aloedar-idSr di boemi. 'Pok eta pada oendjoekan ka Malaikat Pangeran, noe keur ngarandeg dina antara tangkal koepa teh, kijeu jDioendjoekna: Simkoering parantos aloedar-idgr di boemi; sareng, saleresna, saboemi kabeh tjitjing nja djSmpe. 'Tidinja Malaikat Pangeran teh oendjoekan, kijeu oendjoekanana: Eh, Pangeran sawadya-balad! sabaraha lamina andjeun teu ngawSlasan ka Jgroesalem, sareng ka nagara-nagara Joeda, noe koe andjeun dibendoean geus kenging " toedjoeh poeloeh taoen ijeu?

DJAKARTA
13

2.

14

'Ladjgng Pangeran ngawalon ka malaikat noe sasaoeran djeung kaoela teja, ari pangandikana ngareunah, nja pangandika matak lipoei*. 'Toeloej malaikat noe sasaoeran djeung kaoela misaoer

ka kaoela: Geura ngoewarkeun, aripiomongeun maneh: Kijeu timbalan Pangevan sawadya-balad: * Kami teh goeraati ka Jeroesalera djeung ka Sion, katjida pisan nja goemati. 'Sarta kami bgndoe ka eta bangsa kapir noe gar6nah, rosa katjida nja bgndoe; doemeh kami tadi

15

16

17

bendoe saeutik, d6mi eta pada nambaban njijeun katjilakaan. 'Koe sabab eta, kijeu timbalan Pangeran: Kami majoen deui ka Jgroesalem kalawan kawSlasan gedong kami bakal diadggkeun deui dina djgro eta, lahiran Pangeran sawadyabalad, sarta Jeroesalem bakal dikSntja deui. 'Djeung koedoe ngoewarkeun deui, ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad Nagara-nagara kami m6ngke ngalggaan deui tina kahadean; sarta Pangeran " bakal ngalilipoer deui ka Sion, djeung J6roesalem koe andjeunua bakal dipilih deui.
:

a Dan.
18

2.

J p. 8

2.

c JSs. 66

13.

19

Tidinja kaoela tjgngkat, retnendjo; beh aja opat tandoek. 'Pok kaoela mi"

20
21

hatoer ka * malaikat noe sasaoeran djeung kaoela teja: Naon eta? Ari walonanana ka kaoela: Nja eta teh tandoek, noe mantjawoerakeun oerang Joeda, oerang Israil djeung oerang Jgroesalem teja.'Geus kitoe kaoela koe Pangeran disina nendjo opat pandaj. 'Pihatoer kaoela: Eta teh pangdaratangna dek migawe naon*? Ngawalon malaikat, kijeu walonanana: Nja eta teh tandoek, noe mantjawoerakeun oerang Joeda teja, wani djalma hidji ge taja noe tjgngkat sirahna; dgmi ijeu m ah pangdaratangna baris ngab6b6rik ka darinja, baris ngabeubeutkeun tandoek sagala bangsa kapir, noe tjargngkat tandoekna, ngaroeksak ka tanah Joeda, bari djalmana di-

jang tgrang dina panggSrgtna djeung dina palajoena. 'Beh malaikat noe sasaoeran djeung kaoela teja ka loewar, djeung aja hidji deui Malaikat ka loewar, njampeurkeun ka eta, 'bari nimbalan ka eta: Geura loempat, bedjakeun ka eta djalma ngora, kijeu nja pok: * JSroesalem mgngke di6nggonan sapgrti nagara noe ngaboeliklak, bawaning tina loba manoesa djeung sato tjo6,noe ngeusian eta. "Djeung deui kami teh, lahiran Pangeran, bakal minangka koeta seuneu ti sakoerilingna; toer kami teh bakal matak kamoeljaan di tSngah-tgngahna. 'Hajoe-hajoe, geura kalaboer ^ ti tanah kaler! lahiran Pangeran; karana kami geus ngaboerantakkeun maraneh saperti noe opat angin awang-awang, lahiran Pangeran. "Hajoe, Sion, " noe keur nggnggon di anak Baboel! geura minggat. 'Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Kami koe andjeunna dipiwarang ka bangsa kapir noe ngarajahan ka maraneh teja, noe dimaksoed kamoeljaan; karana f saha-saha noe ganggoe ka maraneh, hoekoem ganggoe ka siki sotja andjeunna. 'Karana, masing nganjahokeun, kami bakal ngoengkoelkeun panangan kami ka loehoereun maranehanana, sarta pada pidjadieun rajaheun pikeun sakoer noe koemawoela
'^

10

11

ka maranehanana harita ^ maraneh tangtoe pada nganjahokeun, jen Pangeran sawadya-balad noe miwarang kami. "Eh, anak Sion! ^ geura sesgnggakan, sarta masing boengah; karana, masing nganjahokeun, kami rek soeraping, linggih di tgngah maneh, lahiran Pangeran. 'Djeung loba pisan bangsa kapir noe bakal anoet ka Pangeran dina mangsa eta, pada djadi oemat kami; tatapi kami pilinggiheun teh nja di tgngah maneh,
;

'

sarta
12

maneh tangtoe nganjahokeun, jen

pantjawoerakeun

teja.
2.

p.

2:

i.

6 p.

e-. 4.

PASAL
rridinja
2

13

kaoela tjgngkat deui, ret nenJ^djo; beh aja hidji djalma, leungeunna
"

Pangeran sawadya-balad noe miwarang kami ka maneh. 'Didinja Pangeran bakal ngamilik Joeda, djadi doeoeman andjeunna dina tanah soetji, sarta Jgroesalem koe andjeunna bakal dipilih deui. 'Eh, sakabeh daging! > tjitjing di pajoeneun Pangeran; karana andjeunna geus goegah ti panglinggihanana noe soetji.
a
p. p. 1
:

njekel tali oekoer. 'Ditanja koe kaoela:

18

1.

6 JCr. 31

38. c p. 9
10. jrp.

8. (i J6r.

31

8.

Maneh rek leumpang ka mana? Ari

dja-

e JSs.

48:20Y5Mnesa32:
i
7,

4:9.71
11.
^'

9:9.
1
:

J6r,

50:6;

S>p.

Jfis. 12:6; Hab. 2 20;


:

wabna: SSdja ngoekoer Jgroesalem, ha-

S6p.

1000

DJAKARTA
PASAL
3.

3,

4.

toer
neiii-

ka handapeun tangkal anggoer djeung ka handapeun tangkal kondang.


a Hag.
e 1 6
;
:

Tidinja malaikat teh ka kaoela

1.
;

6 Joed.

9.

c p. 1
:

17.

d Am. 4

11.
:

bongkeun Josoea, panghoeloe agoeng, marek di iJajoeneuu Malaikat Pangeran,


ti katoehoeeuna'Nimbalan Pangeran ka Setan teh * Pangeran moegi njeuseul ka maneh, Setan! Pangeran," noe geus milih Jeroesalem, moegi njeuseul ka maneh! Naha ijeu teh lain satihoel beunang ngargboet tina ibarat 3 djero seuneu? 'Demi Josoea make papakean kalotor, sarta marek di pajoeneun 'Pok Malaikat nimbalan ka 4 Malaikat. sakoer noe marek di pajoeneunana, kijeu timbalanana: Geura laanan tietapapakean kalotor noe dipake! LadjSng nimbalan ka Josoea: " Tab, kami geus ngaleungitkeun ti maneh kadorakaan maneh, sarta maneh rek disalinan koe midang. 'Ari pikir kaoela: 5 papakean Pantesna eta marakekeun dastar beresih ka sirahna. KabSnSran eta marakekeun dastar beresih ka sirahna, bari andjeunna disalinan koe jDapakean. Ari 6 koe Malaikat Pangei-an diadggan. 'Ladjeng Malaikat Pangeran ngelingan ka Kijeu timbalan Pa7 Josoea, ari lahirna: ngeran sawadya-balad: Oepama maneh ngalakonan djalan kami, sarta oepama maneh f ngadjaga kana djagaan kami, eta maneh ge bakal ngoeroeskeun ka ggdong kami, samalah maneh bakal ngadjaga ka boeroean kami, sai'ta maneh koe kami tangtoe dipaparin pigeusaneuu ngadeuheus di antara ijeu noe marargk. 8 'Eh Josoea, panghoeloe gSde! geura dengekeun, nja maneh djeung batoer-batoer maneh, noe darijoek di hareupeun maneh; karana eta sakabeh djadi djalma noe minangka toeladan karana, masing nganjahokeun, kami rek ngadatangkeun 9 abdi kami, nja eta Siroeng teja. 'Karana, masing njaho, ari batoe, noe koe kami geus diteundeun di hareupeun Josoea, eta hidji batoe diteuteup koe toedjoeh sotja; masing nganjahokeun, oekireunana bakal dioekir koe kami, lahiran Pangeran sawadya-balad, sarta kadorakaan tanah ijeu koe kami bakal dising10 kirkeun di djSro sapoe.'Dina mangsaeta, lahiran Pangei'an sawadya-balad, maraneh bakal silih-ondang batoer pada ba2

J6s.

7
;

61:3. f J6h. 44
J6r.

15.
:

g Djab. 65
16.

5.

Js. 11

1;

23

5.

J6s. 28

sarta Setan nangtoeng


:

na, ngelakkeun Josoea.

PASAL

4.

'^

riHdinja malaikat noe sasaoeran djeung J kaoela teja soemping deui, sarta ngageuingkeun kaoela, sapSrti djalma digeuingkeun tina heesna. 'Toeloej mariksa ka kaoela: " Maneh nendjo naon? Diwangsoel koe kaoela: Koering nendjo, beh aja hidji ^ adjoeg, 6mas sakabehna; ari di loehoerna make wadah minjak, sareng toedjoeh lampoena dina eta; aja

koeloewoeng kana toedjoeh lampoe noe di loehoerna. Sargng aja doewa tangkal djetoen di gigireunana, noe hidji ti katoehoeeun wadah minjak, ari noe hidji deui ti kentjaeunana. 'Geus kitoe kaoela pok mihatoer ka malaikat noe sasaoeran djeung kaoela, kijeu pihatoedjoeh
'

toer kaoela:
5

"

Noen djoeragan!

eta teh

naon? 'Ngawalon malaikat noe sasaoeran djeung kaoela, kijeu walonanana ka


kaoela: Naha maneh teu njaho dina panghartina eta? Ari wangsoelan kaoela:

'

'J

Noen djoeragan! soemoehoen hanteu. 'Ngawalon deui malaikat, kijeu walonanana ka kaoela: Ijeu pangandika PangeSgroebabel, kijeu pangandikaran ka na: Lain koe pSrkosa, lain koe kakoewatan, istoening koe Roh kami bae, timbalan Pangeran sawadya-balad. 'Naon maneh, " goenoeng gSde? di hareupeun
"*

''

'

10

SSroebabel maneh tangtoe djadi tanah djeung SSroebabel teh tangtoe ngabidjilkeun batoe panoetoep, make ajeuh-ajeuhan: Moegi aja koernija, moegi aja koernija ka dinja! 'Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Leungeun SSroebabel geus neundeun padSmen ijeu gSdong; nja leungeun eta keneh noe bakal nganggeuskeun inja; sarta ^ maneh tangtoe nganjahokeun, jen Pangei-an sawadya-balad noe miwarang kami ka maraneh. 'Karata;

11

rana saha noe njoemahkeun kana poe oentoeng leuleutikan? da mapan * eta toedjoehan, nja sotja Pangeran teja, ^ noe ngalingling sakoeriling boemi, pada boengah ningali babandoel radjasa ditjgkSl koe leungeun SSroebabel. 'Geus

DJAKARTA
laikat:
12

5,

6.

1001

kitoe kaoela pok mihatoer deui ka maNaon eta doewa tangkal djetoen,

teh direunteutkeun ka djgro epana, bari


9

anoe kentja-katoehoeeun adjoeg teja? "Pok deui kaoela kadoewa kalina miha-

13

ka andjeunna: Naon eta doewa dahan tangkal djetoen, anoe tjondong kana doewa pantjoeran 6mas, anoe ngotjorkeun 6mas ti dirina teja'? 'Ngawalon malaikat teh ka kaoela, kijeu walonatoer

10

nana: Naha maneh teu njaho dina panghartina eta? Ari wangsoelan kaoela:
14

djoeragan! soemoehoen hanteu. Nja eta noe doewa anak 'Lahiranana: minjak, noe narangtoeng di pajoeneun ^ Groesti saboemi kabeh. a jsr. i. u;
'

Noen

11

timah beungbeurat teja direunteutkeun sakali kana lijangna. 'Tidinja kaoela tjengkat, ret nendjo; beh aja doewa awewe ka loewar, sarta djangdjangna katgbak angin; ari eta teh pada djangdjangan sapSrti djangdjang bango; heg epa teh koe eta dibawa di antara boemi djeung langit. 'Pok kaoela mihatoer ka malaikat noe sasaoeran djeung kaoela: Epa teh koe eta awewe dibawa ka mana? 'Walonanana ka kaoela: Rek dipangnjijeunkeun imah di * tanah Sinar; dimana geus sadija, dipSrnahkeun di dinja, di gnggon bakoena.
p.

Am. 8:2.62 Moesa 25


e
i

31, 37. c p. 1

9.

d Hag.

1. 9.

3.

6 Dan.

2.

Mat. 17

20.
:

p. 6

15.

g y.i-.^.h'i Bab. 16
:

Wahj. 11

3,

i.

j Djab. 97
5.

5.

PASAL
Tidinja " kaoela tjgngkat deui, ret nendjo; beh aja opat kareta baridjiltina antara doewa goenoeng; ari goenoeng goenoeng tambaga. 'Kareta noe 2 teja pangheulana koedana beureum; kareta 3 noe kadoewa koedana hideung; 'kareta noe katiloe koedana bodas, ari kareta noe kaopat koedana bSlang beureum. 4 'Pok kaoela mihatoer ka malaikat noe sasaoeran djeung kaoela: Noen djoerateh naon? 'Ngawalon ma5 gan! * eta laikat teh, kijeu lahirna ka kaoela: Nja eta noe opat angin awang-awang, keur baridjil, mantas ngadeuheusan di paejoeneun Goesti saboemi kabeh. 'Kareta noe koeda hideung teja bidjilna ka tanah kaler, sarta koeda bodas teja bidjilna noetoerkeun eta; dgmi koeda bS7 lang teja bidjilna ka tanah kidoel. 'Ari koeda beureum teja baridjil, sarta narejangan baris leumpang, s6dja oedarid6r di boemi. Ari timbalanana: Djig oedar-id6r di boemi. Seg eta oedar-idSr 8 di boemi. 'Tidinja malaikat teh ngalahir ka kaoela, sarta bgdas pisan, kijeu lahirna: Masing nganjahokeun, noe baridjil ka tanah kaler teja ngareureuhkeun Roh kami di tanah kaler.
n
9
p. 5 :9.

PASAL

Tidinja " kaoela tjgngkat deui, ret nendjo; beh aja hidji soerat goeloengan ngalajang. 'Ngalahir malaikat teh ka kaoela: Maneh nendjo naon? Diwangsoel koe kaoela: Soemoehoen, koering nendjo hidji s6rat goeloengan ngalajang; pandjangna doewa poeloeh asta, ari roe-

bakna sapoeloeh asta. 'Lahirna deui ka kaoela: Nja eta teh panjapa, anoe bidjil ninggang ka satanah kabeh; karana
saha-saha noe maling, mangke dibSrSsihkeun leungit ti dijeu noei'oetkeun eta; kitoe deui saha-saha noe soempah tjidra, mangke dibSrSsihkeun leungit ti dijeu noeroetkeun eta. 'Pangdibidjilkeunana eta panjapa koe kami, lahiran Pangeran sawadya-balad, sina asoep ka imah noe maling, djeung ka imah noe soempah kana djenSngan kami, tapi tjidra; sarta pitjitjingeun di tgngah imahna, datang ka bejakna, katoet kaina djeung batana.
a
p.

1: 18.

Tidinja " malaikat noe sasaoeran djeung kaoela teja ka loewar, sarta marentah ka kaoela: G-eura tjgngkat, tendjokeun koe maneh eta noe bidjil ajeuna. 'Ari pihatoer kaoela: Naon eta? Lahirna: Noe bidjil teh nja eta epa. Lahirna deui: Nja eta deuleueun maranehanana di satanah kabeh. 'Geus kitoe, doemadakan, toetoep timah djoeng moeka; beh aja
hidji

6 p. 1: 19-

10

awewe dijoek di djSro eta epa. 'Ngalahir malaikat: Nja eta teh kadorakaan. Ngageuwat koe malaikat awewe

11

Aja deui pangandika Pangeran ka kaoela, kijeu pangandikana: 'Geuranjokot ti bobojongan, nja eta ti Heldai, ti Tobia djeung ti Jgdaja, bral maneh leumpang, koedoe poe ijeu pisan, bari seug asoep ka imah Josia anak SSpanya, noe kadatangan eta ti Baboel. 'Nja

1002

DJAKARIA

7.

12

aianeh teh njokot perak djemig emas, koe maneh djijeun makoeta, seg pakekeun kana sirah " Josoea anak Josadak, panghoeloe gede teja. 'Sarta bedjakeun koe
Josoea, ari piomongeun maneh: Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad, timbalanana: Masing njaho, hidji djalma, * ngaran Siroeng, bakal ngaraksoek ti pgrnahna, djeung ngadggkeun kabah Pangeran. 'Nja eta noe bakal ngadSgkeun kabah Pangeran, sarta nja eta noe pimakeeun kaagoengau, djeung bakal tjalik dina korsina njangking ka-

maneh ka

'

13

geus toedjoeh poeloeh taoen ijeu, naha maraneh milampah poewasa teh karah koe karana kami? 'Kitoe deui satijaptijap maraneh dadaharan, djeung satijaptijap maraneh nginoem, eta maraneh dadaharan sarta nginoem teh naha lain pikeun diri maraneh? 'Lain kitoe pangandika, noe dioewarkeun koe Pangeran " koe lantaran nabi-nabi noe bareto, keur basa Jeroesalem dieusian keneh reudjeung ggnaheun, kitoe deui
''

14

wasa; malah djadi panghoeloe ongkoh dina korsina; sarta papasten kasalametan piajaeun nja di antara eta doewa kapangkatan. 'Demi makoeta teja pikeun Helem, pikeun Tobia, pikeun J6daja djeung pikeun Hen anak S6panya,
"

nagara-nagarana noe sakoerilingna, sarta tanah kidoel djeung tanah handap dieusian keneh? p. i i. 6 jsr. 52 12, 13.
:
:

c J6r. 41 8 9

1.

rf

J6s. 58

5.

e p.

4.

Aja deui pangandika Pangeran ka Djakaria, pangandikana: 'Kijeu timbalan

15

sarta piajaeun dina kabah Pangeran keur panginggt-nginget. 'Ari djalma noe djaraoeh bakal daratang, sarta ngabantoe njijeun kabah Pangeran, djeung maraneh tangtoe pada nganjahokeun, jen Pangeran sawadya-balad noe miwarang kami ka maraneh. Noe tadi teh piboek'^

10

tieun, lamoen maraneh tSmSn nja noeroet ka timbalan Pangeran, Allah maraneh. a p. 3: 1. 6p. 3:8. cDjab. 110 4. d p. 2:9. 11.
:

11

PASAL

7.

12

Pangeran sawadya-balad, timbalanana: * Maraneh ngahoekoeman teh koedoe hoekoeman noe sajaktina, sarta koedoe milampah kahemanan djeung kaw61asan doeloer pada doeloer. 'Djeung * oelah rek nganijaja ka randa atawa ka pahatoe, ka semah atawa ka noe balangsak; sarta maraneh oelah mikiran goreng doeloer pada doeloer sadjero hate maraneh. 'Tatapi " eta teja sarangeukeun ngaregepkeun, sarta pada njanggakeun poendoek basangkal, djeung notorekkeun tjeulina, emboeng ngadenge. 'Ari " hatena koe maranehanana didji'^

Ari

geus kitoe, " mangsa kaopat taoenna Darioes teja djoemenSng radja,

harita aja deui pangandika Pangeran ka Djakaria dina tanggal opat^ boelan noe kasalapan, nja eta boelan Kislew.
2

'Asalna aja noe didjoeroengkeun ti nagara Bet-El; nja eta Sareser, djeung Regem-Melek, sarta batoer-batoerna,

is

noenoehoen
3

ka pajoeneun Pangeran, 'djeung naros ka para panghoeloe, noe njfikSl gSdong Pangeran sawadya-balad, sarta ka para nabi, kijeu pihatoerna: Koemaha koering kgdah tjeurik * dina boelan noe kalima, bari tjetjegah, sapSrtos koering milampahkeun geus mangtaoen-taoen ijeu'? 'Tidinja aja pangandika Pangeran sawadya-balad ka kaoela, kijeu pangandikana: "Bedjakeun ka sakabeh djalma eusi tanah, djeung ka
panghoeloe-panghoeloe, kijeu nja pok: Satijap-tijap maraneh poewasa djeung aloek-aloekan dina boelan noe kalima djeung ' dina boelan noe katoedjoeh,

14

jeun ibarat batoe paset, Smboeng ngadenge kana toret djeung kana pangandika, noe koe Pangeran sawadya-balad didatangkeun koe Roh andjeunna, koe lantaran nabi-nabi noe bareto noe matak aja bebendoe banget pisan ti Pangeran sawadya-balad teh. 'Ari geus kitoe, f sakoemaha andjeunna njaoer, dSmi eta ten ngadarenge, nja kitoe keneh eta sasambat, demi koe kami ten didangoe, timbalan Pangeran sawadyabalad. 'Anggoer koe kami maranehanana dikeboetkeun kawas koe riboet, 9 diajakeun di sakabeh bangsa, noe tadina teu kanjahoan koe maranehanana; sarta satinggal maranehanana tanah teh soewoeng, wani taja djalma noe njorang sarta taja noe moelang; djadi tanah aloes teh koe maranehanana dia p. s le. 6 2 Moesa djijeun karoeksakan.
;

''

22

21, 22;

J69.

17.
:

c
;

p.

1
:

4.
ji

rf

Niih.

29. 64.

e J6s.

48

4.
:

f Jer. 11
24.

11

14

12.

Moesa 28

h Djab. 106

DJAKARTA
PASAL
8.

1003

wadya-balad^ pangandikana: 'Kijeu timbalau Pangeran sawadya-balad: " Kami teh goemati ka Sion, katjida pisan nja goemati; estoe kami goemati teh ka dinja kalawan wSra bangSt pisan. 'Kijeu timbalan Pangeran: * Kami geus moelih deui ka Sion, kSrsa linggih di tSngah JSroesalem; ari Jeroesalem teh bakal dis6boetkeun nagara Kajaktian; sarta goenoeng Pangeran sawadja-balad teh bakal diseboetkeun goenoeng Soetji. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad ' Di loeloeroeug-loeloeroeng JSroesalem pingargnggoneun keneli djalma kolot awewe-lalaki, hidji-hidji pada * koendang-iteuk bawaning pandjang oemoerna. 'Sarta loeloeroeng-loeloeroeng nagara teh bakal djedjgl-pinoeh koe baroedak awewe-lalaki, noe aroelin dina loeloeroengna. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Lamoen eta perkara koe pangrasa sesa ijeu bangsa dina mangsa eta dikira pimoestahileun, naha koe pangrasa kami oge pimoestahileun? lahiran Pangeran sawadya-balad. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Masing nganjahokeun, kami reknja:
''

Aja

deui

pangandika Pangeran

sa-

goer bakal boewahan, boemi bakal ngabidjilkeun hasilna, djeung langit bakal

noeroenkeun tji-iboenna; nja eta saniskara koe kami tangtoe dimilikkeun ka


13

sesa ijeu bangsa. 'Ari geus kitoe, sakoemaba maraneh, anak-intjoe Joeda djeung anak-intjoe Israil! geus djadi sapaeun di Igbah bangsa kapir, nja kitoe kami tangtoe njalamStkeun ka maraneh, sarta maraneh pidjadieun matak bgrkah; ^ oelah rek sarijeun, sarta sing tSggr leu^"

14

15

16

ngeun maraneh. 'Karana kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Sakoemaha kami nggrsakeun njilakakeun ka maraneh, keur basa karoehoen maraneh njijeun pibendoeeun kami teja, timbalan Pangeran sawadya-balad, sarta kami teu handjakal: 'nja kitoe kami nggrsakeun dina mangsa ajeuna ngabagdjakeun ka Jeroesalem djeung ka anak-intjoe Joeda; mana oelah rek sarijeun. 'Ngan ijeu pSrkara noe koedoe dilampahkeun koe maraneh: "' koedoe ngomong noe sajakti,
oenggal-oenggal djalma djeung batoerna;

ngahoekoeman teh dina lawang-lawang


maraneh, koedoe sajakti sarta hoekoe17

man noe matak

salamet; 'djeung ma;

lamStkeun oemat kami f ti tanahpangbidjilan djeung ti tanah pangsoeroepan panon-poe; 'sarta koe kami rek diparoelangkeun, seug bakal ngarenggon di
Jeroesalem; ^ ari eta teh bakal oemat kami, sarta kami bakal Allahna, djeung sajaktina sarta djeung sabenerbengrna. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Sing teggr leungeun maraneh, eh sakoer noe dina mangsa ajeuna ngadarenge pangwoeroek kitoe ti biwir nabi-nabi, noe araja keur basa njijeun padSmen ggdong Pangeran sawadya-balad, nja eta kabah, soepaja diadggkeun
djero
''

raneh oelah mikiran goreng batoer pada batoer sadjero hate maraneh sarta oelah soeka kana soempah bohong; karana nja eta saniskara noe djadi kageuleuh kami, lahiran Pangeran. p i i4. 6 p. i le.
:
:

c
* I

J6s.

65

20.

d
9.

Sam.
:

29.

e
:

Loek.

37.
:

f Djab. 113:3;
Hag.
S6p. 3
:

J6s. 49

1;6,

j
;

16. TO p. 7

9 p. 2 11. ^j p. 4 9. Hag. 2:19. k 36t. 25:18. 9 Ep. 4 25.


12.
;

18

19

10

'Karana samemeh mangsa eta, manoesa


'

teu meunang hasil, kitoe deui sasatoan euweuli hasilna; ari noe indit sarta noe moelang taja kasfinanganana tina sabab noe njoesoekgr: wantoe sakabeh ma11

20

noesa koe kami dikadjeunkeun moemoesoehan batoer pada batoer. 'Tatapi ajeuna kami ka sesa ijeu bangsa moal
-'

21

deui-deui tjara
12

mangsa ka toekang,

la-

hiran Pangeran sawadya-balad. 'Enjana mah binih bakal salamSt; tangkal ang-

Aja deui pangandika Pangeran sawadya-balad ka kaoela, pangandikana: 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Ari poewasa " boelan kaopat, * poewasa boelan kalima, poewasa boelan katoeboelan kasadjoeh, djeung poewasa poeloeh pidjadieun kaatohan, djeung kaboengahan, sarta mangsa raramean soeka-soeka pikeun anak-intjoe Joeda; ngan koedoe pada njaah kana kajaktian djeung kana kasalametan. 'Kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Djeung deui mengke bangsa-bangsa ngaboeroeboel, sarta djalma-djalma ti nagara noe loba. 'Ari djalma ti hidji nagara bakal laleumpang ka hidji nagara deui, bari ngomong: Hajoe, oerang geura leumpang, noenoehoen ka pajoeneun Pangeran, ngadeuheus ka Pangeran sawadya-lDalad
'^

"*

1004
22

DJAKARTA
9

9.

23

Koela oge s6dja leumpang.'Seug ngaboeroeboel bangsa noe reja djeung oerang kapir noe loba, pada ngadeuheus ka Pangeran sawadya-balad di Jgroesalem, sarta noenoehoen ka pajoeneun Pangeran. "Kijeu timbalan Pangeran sawadyabalad: Dina mangsa eta teh sapoeloeh djalma ti saroepaning basa oerang kapir bakal narewak, moentang ka toengtoeng badjoe sahidji oerang Jahoedi, bari ngaromong: Koela sSdja miloe leumpang djeung maraneh; karana koela geus pada ngadenge bedja, jen Allah njargngan ka maraneh. a jr. 52 e, 7. 6 p. 7 5.
: :

"

eh,

Eh, anak Sion! sing ggrah katjida; anak Jgroesalem! hajoesoerak; ma-

10

sing njaho, Radja maneh rek datang ka maneh, sipat adil, sarta mawa kasalamgtan, sareh boedina, djeung toenggang kalde, nja eta kalde ngora, anak kalde bikang. 'Sarta * kami rek ngabasmi kareta, dileungitkeun ti Epraim; kitoe deui koeda ti Jgroesalem; malah gondewa pgrang bakal dibasmi. Djeung deui eta bakal ngembarkeun kasalametan ka oerang kapir, sarta bakal moerba ti laoet tgpi ka laoet deui, djeung ti sgmgt bangawan tgpi ka toengtoeng boemi. 'Ari moenggoeh maneh mah, tina sabab getih pgrdjangdjian maneh, sakitan bangsa maneh koe kami dilaleupaskeun ti djgro soemoer noe taja tjaian. 'Eh sakitan, noe ngalargp-ngarep! geura baralik ka gnggon reugreug; poe ijeu pisan kami maparin njaho, jen kami ka maneh rek ngaganti doewa tikgl. 'Karana kami geus mgntang Joeda pikeun kami, djeung kami ngeusian gondewa koe Epraim; ari anak-anak maneh, Sion! koe kami rek digeuingkeun, sina ngaroeroeg ka anakanak maneh, Joenani! sarta maneh koe kami rek didjadikeun ibarat pgdang djalma prawira. 'Malah Pangeran bakal nembongan loehoereun maranehanana, sarta ^ djamparingna bakal mglgsat sapgrti kilat; djeung Goesti Pangeran bakal nijoep sangkakala, bari madjgng nitihan angin riboet ti kidoel. 'Pangei-an sawadya-balad noe bakal ngaraksa ka
'^

il

c 2 Radj.

25:1. d

J6s.

2:3. 9.

PASAL

Tjeu teh " babawaan pangandika Pa^ngeran pgrkara tanah Hadrak; sarta nagara Damsik noe djadi pangreureuhanana; karana Pangeran ningalikeun ka manoesa, soemawouna ka sakabeh kaom 2lsrail; 'kitoe deui tanah Hamat, noe tgpoeng-wates djeung eta; sarta * nagara Tiroes djeung Sidon, sabab pinter ka3 tjida. 'Ari Th-oes teh geusnjijeunbenteng keur dirina; sarta geus ngaboegbroegkeun perak tjara keusik, kitoe deui emas 4 sapgrti leutak loeloeroeng. 'Masingnjaho, Goesti bakal ngadjongklokkeun eta; ari " kakawasaanana bakal digeboeg di laoet, djeung djinisna bakal dil6boer koe 5 seuneu. 'Nagara Askgl on bakal nendjo
^

''

12

13

14

eta, sarta sijeun

kitoe deui Gasa, sarta


ls

goemgtgr katjida; pon kitoe keneh Ekron, doemeh andglanana meunang era; ari
radja bakal leungit ti Gasa, djeung Askglon mSngke teu dignggonaii djalma. 6 'Anoe pingSnggoneun di Asdod nja eta paranakan; sarta kamagoengan oerang 7 Pelisti koe kami rek dibasmi. Djeung gStihna koe kami rek disingkirkeun ti djgro soengoetna, kitoe deui kanistaanana tina antara hoentoena; djadi eta ge pikarieun bade Allah oerang, djeung pidjadieun sapSrti kagegfidoegan di Joeda, sarta ari Ekron teh pidjadieun sa8 pgrti oerang Jgboes teja. 'Djeung kami " rek masanggrahan sakoeriling ggdong kami, mggatan balad, oelah aja noe njorang, soemawonna bahk; sarta maranehanaua moal kasorang deui noe nganijaja; karana ajeuna geus ditingali koe SOtja kami. a JSs. 13 l Djak. 12:1.6 J6r. 47 4.
' :

maranehanana; sarta bakal pada ngahakan, djeung ngalgjgkan batoe bandring; toer pada nginoem, bari ngagoeroeh kawas koe anggoer; sarta bakal parinoeh sapgrti pangepret, tjara djoeroe-djoeroe altar. 'Djeung maranehanana koe Pangeran Allahna tangtoe disalamgtkeun dina poean eta, wantoe djadi ingon-ingon sarta oemat andjeunna; karana bakal ibarat pgrmata makoeta, didjoengdjoengkeun tjara bandera, ngoengkoelan tanah andjeunna. 'Karana tada teuing kaaloesanana, djeung tada teuing kaahenganana! gandoem bakal matak moeloes baroedjang, djeung tji-anggoer bakal matak moeloes landjang-landjang.
a
Mat.

16

17

21:5; Job.
c

12:15.
72:8.

b
1

Djab.

46:10;

Mik.
e
|

5:9.
3
:

Djab.

Moesa 37:24.

c J6h. 27

3, 26.

S6p. 2

4.

e p.

5.

Hab.

11.

DJAKARTA
PASAL
10.

10,

11.

1005
ti

(^eura pada njoehoenkeun hoedjan ka -'^Pangeran keur oesoem hoedjan pandeuri! Nja Pangerau noe ngadamgl kilat; tangtoe ka maranehanana maparin hoedjan ngidjih keur saroepaning pepSlakan dma lahan. 'Karana " tapekong teh ngaromongna kosong, djeung ahli noedjoem teh marelSugna iDohong; sarta pada njatoerkeun impian gapong, noe dipake ngalilipoer sija-sija; sabab kitoe djalma pada ngalantrah bae sap8rti domba, pada datang ka balangsak, doemeh euweuh pangangon. 'Kami banget nja bSndoe ka sakoer pangangon, djeung kami rek njiksa ka sakoer * badot; karana Pangeran sawadya-balad ngalajad ka ingon-ingouna, nja eta ka anak-intjoe Joeda, sarta bakal didjadikeun sapgrti koeda andjeunna noe leuwih moelja

11

12

tanah Mgsur, djeung dikoempoelkeun ti tanah Asoer, bari diasoepkeun ka tanah Gilad djeung ka tanah Libanon, tatapi moal asoep sakabeh. 'Sarta andjeunna bakal meuntas ngroes laoet Kasoekgran, djeung bakal meupeuh^laoet Ombak; ari sakabeh leuwi tji Enil bakal saraat, kamagoengan Asoer bakal ditoeroenkeun, djeung t6tSkgn karadjaan M6sir bakal leungit. 'DSmi maranehanana mah koe kami rek dibedaskeun di djSro Pangeran; sarta pada piloemakoeeun di djSro padjgn6ngan andjeunna, lahiran Pangeran.
"

keun

JSs.

41:29;
:

J6r.
:

29:8.6

J6s.

li:9.c Djab. 104


:

15.

JSs. 5

26; 7

18. e JSs. 11

11.

PASAL

11.

"Uh, Libanon! geura boekakeun panto J^^maneh, " soepaja seuneu ngahakan sakoer ki poetri maneh. 'Eh, ki djamoedjoe! geura midangdam, sabab geus roeboeh ki poetri; karana noe maroelja teja geus digempoer. Eh, ki pasang Basan!

dina pgrang. 'Nja ti eta pibidjileun batoe djoeroe, nja ti eta pibidjileun pantjoeh, nja ti eta pibidjileun gondewa pSrang, nja ti eta pibidjileun sakoer bobotoh 5 sarejana. 'Sarta maranehanana pidjadieun sapgrti djalma prawira, nintjakan leutak loeloeroeng dina perang; g6r pada pSrang, karana Pangeran noe njarengan ka maranehanana, sarta pada ngerakeun 6 noe taroempak koeda. 'Djeung kami rek ngabedaskeun anak-intjoe Joeda, sarta anak-intjoe Joesoep koe kami rek disalametkeun, bari diparoelangkeun, sina matoeh deui; karana koe kami rek diwelasan, sarta pidjadieunana sasat koe kami tadi teu dipitjeun; karana kami, Pangeran, Allahna, sarta maranehanana 7 koe kami tangtoe dikaboel. 'Ari oerang Epraim teh pidjadieun saperti djalma prawira, djeung " pada boengah atina kawas koe anggoer; malah anak-anakna bakal narendjo eta, bari baroengaheun; pada gerah atina koe hal Pangeran. Kami bakal noektroek maranehanana, 8 dikoempoelkeun, karana koe kami rek dileupaskeun; tidinja bakal ngalobaan, 9 sakoemaha ngalobaanana tadi. 'Geus kitoe maranehanana koe kami bakal disebar-sebarkeun di bangsa noe reja, djeung bakal njareboetkeun kami di noe djaraoeh; tangtoe pihariroepeun djeung 10 anak-anakna, sarta maroelang. 'Da maranehanana koe kami rek diparoelangi
'

geura pada midangdam, sabab leuweung santosa teh geus ngagebroeg. 'Aja sora

''

midangdam pangangon, sabab kamoeljaanana geus digempoer; aja soragSggroengan singa ngalora, sabab * kamagoengan tji Jordan geus digSmpoer. 'Kijeu timbalan Pangeran, Allah kaoela: Geura angon eta domba peuntjiteun; 'karana noe ngabogaan mah mareuntjit bae ka dinja, djeung teu roemasasalah; sarta noe ngadjoewalna ngomong: Sagala poedji ka Pangeran! karana aing datang ka beunghar; djadi pangangonna teu aja karoenjana ka eta domba-domba. 'Noe matak kami ka djalma eusi boemi moal mikaroenja deui, lahiran Pangeran; satgggsna kami rek njgrahkeun manoesa, hidji-hidji ka leungeun batoerna djeung ka leungeun radjana, masingna pada ngaroeksakkeun boemi; sarta koe kami moal dileupaskeun ti
leungeunna. 'Prak kaoela ngangon eta domba peuntjiteun, geus poegoeh domba noe balangsak. Sarta kaoela njokot doewa iteuk pikeun kaoela; noe hidji koe kaoela disgboetkeun Kargsgpan, ari noe hidji deui disgboetkeun Katoenggalan; toeloej domba teh koe kaoela diangon. 'Djeung kaoela njingkirkeun noe tiloe pangangon di djero saboelan; karana

1006

DJAKARTA

12.

hate kaoela keuheul ka darinja, djeung hate maranehanana sabalikna bos6n ka kaoela. 'Pok kaoela ngomong: Kami

PASAL

12.

moal ngangou deui ka maraneh; mana-

mana noe rek paeh, kadjeun paeh oge; sarta mana-maua noe katiwasan, kadjeun katiwasan oge; djeung sakoer noe kari sing silih-hakan daging batoer pada batoer. 'Toeloej kaoela njokot eta iteuk kaoela, noe ngaran KarSsepan teja, pek
2

10

11

12

13

dipotongkeun, tanda ngabadakeun p6rdjangdjian kaoela, beunang kaoela njijeun ka eta sakabeh bangsa-bangsa. 'Ari dibadakeunana dina poe harita pisan; sarta djalan kitoe eta sakoer domba noe balangsak, noe ngaresto ka kaoela, pada nganjahokeun, jen eta teh pangandika Pangeran. 'Gens kitoe kaoela mitjatoer ka eta domba :Oepamamaranehboga rasa pibgnereun, geura mereboeroehan kami; tatapi oepama hanteu mah, nja kadjeun. " Seug eta narimbang piboeroehaneun tiloe poeloeh wang perak. 'Lakaoela, djSng Pangeran nimbalan ka kaoela: Oewang teh pitjeun pikeun toekangparijoek; w6t aloes temen pangadji, beunang eta naksir pihargaeun kami! Top noe tiloe poeloeh wang perak teh koe kaoela ditjokot, bari seug dialoengkeun ka djgro
'^

babawaan pangandika PaIjeu teh ngeran hal Israil. p. 9 i. Kijeu lahiran Pangeran, " noe masangkeun langit, djeung ngadggkeun boemi, sarta ngadamel roh manoesa sadjgro awakna: 'Masing njaho, Jeroesalem koe kami rek didjadikeun minangka * bokor pagijoengan pikeun sakabeh bangsa anoe sakoeriling; nadjan Joeda ge pikasorangeun eta, samangsa Jeroesalem dikS:

poeng. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta Jgroesalem koe kami rek didjadikeun minangka batoe panajogean, djoengdjoengeun sakabeh bangsa; saha-saha noe mgtjak ngadjoengdjoeng, tangtoe raraheut katjida; djeung " sakabeh bangsa kapir noe di boemi pikaroempoeleun ngaroeroeg ka dinja. 'Dina mangsa eta, lahiran Pangeran, kami tangtoe ngag6boeg sakabeh koeda, disina bingoeng; kitoe deui ka noe taroempakna, disina sotja kami bakal boeka gelo; tatapi ka anak-intjoe Joeda; ari sakabeh koeda bangsa-bangsa mah koe kami bakal digeboeg, disina lolong. 'Didinja sakoer
'^

gedong Pangeran, pikeun toekang

pari6

i4Joek. 'Toeloej kaoela motongkeun eta iteuk kaoela noe hidji deui, noe ngaran

Katoenggalan
a d
15
JSs.

teja,

tanda ngabadakeun
12
:

hal kadoeloeran Joeda reudjeung Israil.


2: 12, 13. 6
:

5. c

Mat.

Moesa 21

32.

16

Tidinja Pangeran nimbalan deui ka kaoela: Geura njokot deui pikeun maneh parabot hidji pangangon gSdjoel. 'Karana, masing njaho, kami mengke ngaja-

17

keun dina tanah hidji pangangon anoe moal ngalajad ka noe keur katiwasan; ari noe kaggbrig koe eta moal ditejangan, noe roeksak moal dioebaran, sarta noe djagdjag moal ditjoekoepan; malah tangtoe ngahakan daging anoe lintoeh, djeung datang ka ngalotjotkeun tjeker'Pibalaieun eta pangangon tjekerna. noe taja pedahna, noe ngamomorekeun bae ka domba teh! Leungeunna djeung panonna ti katoehoe sing keuna koe pSdang; leungeunna sing datang ka kemper, djeung panonna ti katoehoe sing jeh. 34:3. datang ka kgntjes.

gggSdoeg Joeda pingaromongeun sadjSro hatena kijeu: Priboemi Jeroesalem matak djadi kakoewatan ka aing di djSro Pangeran sawadya-balad, AUahna. "Dina mangsa eta sakoer gSgedoeg Joeda koe kami rek didjadikeun ibarat kSrgn beunang njeuneuan, njanding soeloeh; djeung ibarat obor hoeroeng, njanding geugeusan; seg pada ngalSboer ngentja-ngatoehoe ka sakabeh bangsa noe sakoeriling. ^ Ari Jgroesalem pimatoeheun bae dina pSrnahna di JSroesalem. Djeung Pangeran bakal njalametkeun ka himahhimah Joeda paugheulana; soepaja kamoeljaan bangsa Dawoed djeung kamoeljaan priboemi Jeroesalem oelah ngoengkoelan ka Joeda. 'Dina mangsa eta Pangeran tangtoe ngaraksa ka priboemi Jeroesalem; ari sakoer ^ noe titadjongan di lebah maranehanana, dina
'

mangsa

eta pidjadieun sapSrti


''

Dawoed;

djeung bangsa Dawoed pidjadieun saperti Malaikat Pangeran, Allah, nja sapgrti
9

noe

di

hareupeun maranehanana.
''

"Ari

geus kitoe,
toe aja

mangsa eta kami tangmanah noempoerkeun sakabeh


dina

oerang kapir, noe daratang ngaroeroeg

DJAKARTA
10

13,

14.

1007

ka JSroesalem. 'Djeung deui kami teh ka bangsa Dawoed sarta ka priboemi


tangtoe ngoetjoerkeun Roh sih-koeriiija, nja Rohpanoenoehoen; bakal narendjo ka kami, noe geus seg dit6vv6k koe maranehanana; djemig bakal pada aloek-aloekan tina bal andjeunna, ' sapSrti noe aloek-aloekan katinggal anak noenggal; sarta bakal banggt njemigtjeurikan andjeunna, sakoemaha njeungtjeurikanana noe katinggal anak

JSroesalem
*'

-''

'

noe ngajoegakeun eta, bakal narSwSk ka dinja lamoenna ngawSdjang. 'Ari geus kitoe, dina mangsa eta nabi-nabi
piareraeun, bidji-hidji tina tetendjoanana, lamoenna ngawSdjang; sarta moal

11

tjikal.

'Din a

mangsa eta aloek-aloeka-

12

nana di JSroesalem pirosaeun katjida, '" sakoemaba aloek-aloekanana di Hadad-Rimou, di ISbak MSgido teja. 'Ari djalma eusi tanab teb pipetaeunana aloek-aloekan^ oenggal-oenggal bangsa sabatoer eta bae; nja eta bangsa toeroenan Dawoed, sabatoer eta bae, kitoe deui awewe-awewena, sabatoer eta bae bangsa toeroenan Natan, sabatoer eta
bae, kitoe deui awewe-awewena, sabatoer eta bae; 'bangsa toeroenan Lewi, sabatoer eta bae, kitoe deui aweweawewena, sabatoer eta bae; bangsa Simi, sabatoer eta bae, kitoe deui aweweawewena, sabatoer eta bae; 'sakabeh

aja noe make baroedoem boeloe, mambrib njidraau. 'Anggoer eta ngomong kijeu: Koela mab lain nabi, satSgSsna koela teb toekang taui; karana aja bidji djalma mijara ka koela ti leuleutik. 'Sarta moen aja noe nanjaka noe kitoe: Eta raheut naon dina leungeun maneb? tangtoe kijeu djawabna: Tjeda koela diteunggeul di imah noe njaraab ka koela.
''

J6s.

12:3;
:

55:1.
20.
(i

Hos.
:

2:16; S6p. 2:11.


8.

c 5 7

Moesa 18

2 Radj. 1

njaring, ngamoek ka pangaugon kami, nja ka eta bidji djalma noe djadi kantja kami, lahiran
"

Eb pSdang! geura

Pangeran sawadya-balad; kadek eta pangangon; ari domba-domba teb bakal


pabalSntjar,
8

tatapi

kami tangtoe nga-

13

oeban koe panangan kami ka eta noe


laleutik. 'Ari geus kitoe, di sakoeriling

14

bangsa salijan ti dinja, oenggal-oenggal bangsa sabatoer eta bae; kitoe deui

awewe-awewena, sabatoer eta


a
J6s.

bae.
c p. 14
:

42
:

5
;

45
20
:

12.
8.
iJ

6
1

J6s.

51

22.

Wahj. 19 f
1

19

Badj. 8

29. e p. 14

10.

Sam. 2:4;

J6s.

33:24. g 2 Moesa 23:20.


Ibr.
:

h Wahj. 20:9.8 Joel Z:\.j Eoem 8:26; h Job. 19


:

10:29.

37.

J6r. 6

26.

2 Bab. 35

2225.

PASAL

tanab, labiran Pangeran, djalmana bakal dibasmi doewa bagian, hos paraeb; dSmi noe sapSrtiloe deui mab bakal dikarikeun. 'Ari eta noe sapSrtiloe teja koe kami rek disina njorang seuneu, sarta rek dibesot, sapSrti ngabSsot perak, * djeung rek ditjoba^ sapSrti njoba emas; nja eta noe pinjambateun kana djSnSngan kami, sarta koe kami tangtoe dikaboel; " kami bakal njSboet Eta teh oemat kami; ari eta bakal njSboet: Pangeran teh Allah koering.
:

13.

a Mat. 26 31. 6
:

Petr. 1

7.

c Hos. 2

23.

V^xa. mangsa eta " piajaeun bidji soeJ-'moer moeka pikeun bangsa Dawoed sarta pikeun priboemi JSroesalem, baris ngaleungitkeun dosa djeung kokotoran.
2

PASAL
Masing

14.

'Ari geus kitoe, dina mangsa eta, lahiran Pangeran sawadya-balad, * kami tangtoe ngabasmi sakoer ngaran brabala, dileungitkeun tina tanali, sarta

aja noe iuget-inget deui sanadjan nabi-nabi reudjeung soekma nadjis oge koe kami rek dieuweubkeun tina tanab. 'Ari geus kitoe, " lamoen aja deui nabi

moal

ngawSdjang, toeloej indoeng-bapana, noe ngajoegakeun eta, bakal ngaromong ka dinja: Maneb ten pantSs biroep karana
;

njaho, pidatangeun hidji poe Pangeran, didinja djarahan ti maneh bakal dibagi-bagikeun di tSngah maneh. 'Karana kami bakal ngoempoelkeun sakabeh bangsa kapir ka JSroesalem baris mSrangan tangtoe nagara teh dibeunangkeun, * imah-imahna dirampogan, djeung awewe-awewena diparaksa; ari djalma eusi nagara noesaparopiboedaleun, asoep ka pangbojongan, dSmi sesana djalma-djalma noe di djSro nagara moal dibasmi. 'LadjSng Pangeran mijos, mSrangan ka eta bangsa kapir, sakoema;

maueh ngomong bohong mawa

padjS4

nengan Pangeran; seg indoeng-bapana,

djoerit.

ha panganggona mSrangan dina poean 'Dina poean eta " dampalna

1008

DJAKARIA

14.

piugadggeun dina loehoer goenoeng Djetoen, noe di hareupeim Jgroesalem, ti wetan; seug eta goenoeng Djetoen beulah ti tengahna, ka wetan djeung ka koelon, ngadjadi 16bak ggde katjida; sabeulah eta goenoeng moendoer ka kaler, ari noe sabeulah deui mab ka kidoel.
5

ngeun batoer pada batoer, bari ngadjoengdjoengkeun leungeun, djgdak ka u leungeun batoer. Samalab Joeda ge pimeranganeun di Jeroesalem. Tidinja dikoempoelkeun kamoektian sakabeb bangsa kapir anoe sakoeriling, Smas'

''

'Boer maraneb kalaboer, djalan eta lebak goenoeng kami; wantoe 16bak goenoeng teh pingpieun ka Asel; ari pikaboereun maraneb nja sakoemaba maraneb kaboer bawaning sijeun koe ''lini, keur djaman Oesia, radja Joeda teja; nja didinja pisoempingeun Pangeran,
ari sadajana para soetji kaoela; ngiring ka andjeun. 'Ari geus kitoe, dina poean eta tjaang ten montjorong teu soergm; 'nja djadi poe noenggal eta teh, ngan Pangeran noe oeninga, lain beurang lain peuting; dSmi geus kitoe, keur wantji boerit braj tjaang. 'Ari geus kitoe, dina poean eta f ti Jgroesalem bidjil tjai kabiroepan; noe saparo ngotjor ka laoet wetan, ari noe saparo deui mab ka laoet koelon; dina oesoem panas djeung dina oesoem tiris majeng bae. 'Harita Pangeran djoemeneng radja, ngareh saleganing boemi. Dina mangsa eta Pangeran teb bidji, djeung padjSngnganana bidji. 'Ari salegana tanab ijeu bakal ganti roepa, nja djadi saperti tanab lapang, ti sem6t Geba tepi ka Eimon, anoe kidoeleun Jeroesalem anoe matak Jeroesalem teb ^ noenggiring, sarta pimatoebeun dina pernabna, ti sem6t lawang Binyamin tepi ka lebab lawang beubeul, t6pi ka lawang Djoeroe,
^
;

15

kira.

perak djeung papakean, loba teu kira"Pon kitoe keneb pibalabieunkoeda, bigal, onta reudjeung kalde, sakabeb bae sasatoan anoe aja dina sakoer pasanggraban eta; nja sakoemaba balabi anoe tadi teja. a p. i2:3. 6 j&s. 13 -.le.
c

Lai.
:

11,

12.

d km. 1:1.
J6s.
p.

e
;

Joed. 14. f J6h.


:

47
22
16

Joel
i

3:18. g
33
:

p. 12

6.

A Wahj.

AUab

3.

J6r.

16.

12

2.

17

18

10

19

20

11

12

13

papanggoengan Hananel tepi ka pameresan radja. 'Sarta djalma pimaratoebeun di djero eta nagara; djeung ^ moal aja deui sapaeun estoe JSroesalem pingSnggoneun s6nang ati. 'Djeung deui kijeu balabi, noe koe Pangeran bakal dikeunakeun ka sakabeb bangsa, noe mgrangan ka Jeroesalem teja: dagingna disina ngaboeroekan keur eta nangtoeng keneb, djeung panonna ngaboeroekan dina kongkolakna, sarta letabna ngaboeroekan dina soengoetna. 'Djeung deui dina poean eta piajaeun goedjroed ti Pangeran banget katjida di maranebanana; kgk silib-tj6k61 leudjeung
ti
; '

21

Ari geus kitoe, sakoer noe kari sakabeb bangsa kapir anoe ngadatangan ka Jeroesalem teja, " nja eta bakal arindit saban-saban taoen, sembabijang ka Radja, tegSs ka Pangeran sawadya-balad, sarta bari ngalakonan * pesta saoeng bgbetek teja. 'D6mi geus kitoe, manamana sagala bangsa noe di boemi teu indit ka Jeroesalem, teu sembabijang ka Radja, t6g6s ka Pangeran sawadyabalad mab, ka noe kitoe moal aja boedjan. 'Djeung saoepama bangsa M6sir banteu indit, teu ngadeubeusan, ka eta ge moal aja; noe piajaeun teb balabi, anoe koe Pangeran bakal dikeunakeun ka sagala bangsa, noe teu arindit, teu ngalakonan pesta saoeng bebetek teja. 'Tab, kitoe pisiksaeun oerang M6sir, djeung pisiksaeun sakabeb bangsa noe teu arindit, teu ngalakonan pesta saoeng bebetek. 'Dina mangsa eta sakoer gongseng koeda pimakeeun toelisan kijeu: SoETJi BADE Pangekan; sarta ari daloeng-daloeng di ggdong Pangeran pidjadieun saperti pangepret-pangepret di hareupeun altar. 'Malah-malab sakoer daloeng di Jeroesalem djeung di tanab
'^

"^

pisoetjieun bade ka Pangeran sawadja-balad; ari sakabeb djalma noe s6dja ngoerban pidaratangeun sarta njarokot daloeng eta, bari seug diparake ngoeloeb sarta dina mangsa eta moal aja deui oerang Kanaan di djgro g6dong Pangeran sawadya-balad.

Joeda

^-

Jes. 66

23

p.

8:22.63 Moesa
e

23 -.Si.ci Mocsa

39:30.

Moesa 27:3.

Wahj. 21:27; 22:15.

MALAKI

1.

1009

KITAB NABI MALAKI.


PASAL
1.

teh babawaan pangandika PaIjeu ngeran ka Israil, koe lantaran Malaki.

a Djak. 12:
2

1.

miasih ka maraneh, timbalan Pangeran. Demi tjarek maraneh mah: Dina naon andjeun miasih teh ka koering? Ari Esaoe teja lain doeloer Jakoeb? lahiran Pangeran; padahal " kami miasih ka Jakoeb^ 'd6mi ka Esaoe mah kami migeuleuh, sarta * goenoeng-goenoengna koe kami geus didjadikeun soewoeng, djeung milikna dipaparinkeun ka adjag-adjag tegal lega. Sangkilang bangsa Edom dek ngomong: Aing teh enja diboerak-barik, tatapi noe tararikolot koe aing dek diadegkeuu deui: kijeu timbalan Pangeran sawadya-balad: Lamoen eta ngadegkeun, tangtoe koe kami diroentoehkeun deui; sarta djalma tangtoe pada njeboet ka maranehanana:
'

Kami

Geura hatoerkeun noe kitoe ka bopati maneh; koemaha bakal misoekakamaneh, atawa narima ka maneh? timbalan Pangeran sawadya-balad. 'Ari ajeuna, geura pada noenoehoen ka pajoeneun Allah, soepaja andjeunna mikoernija ka
oeraug. Tab, kitoe hatoeran
ti

leungeun

10

11

Wgwengkeran kadorakaan;
5

kitoe deui:

Bangsa noe dibendou koe Pangeran salalanggengna. 'Koe panon maraneh pikatendjoeun, sarta maraneh tangtoe ngaromong kijeu: Pangeran moegi diagoengkeun ka beh ditoeeun wates Israil!
a Boem 9:13. b
J6r.

12

49:10, 17; J6h.

35:2-15.

Ari anak hormat ka bapa, badega hormat ka djoeraganana. Tjik, lamoen 6nja kami teh " Rama, di mana hormatna ka kami? sarta lamoen enja kami teh Goesti, di mana sijeunna koe kami? timbalan Pangeran sawadya-balad ka maraneh, panghoeloe-panghoeloe, noe pada njoemahkeun kana djenengan kami. D6mi tjarek maraneh mah: Dina naon koering njoemahkeun teh kana djenengan andjeun? 'Eta maraneh dina altar kami sok ngahatoerkeun * kadaharan reged. Demi tjarek maraneh mah: Dina naon koering ngaregedkeun teh ka andjeun? Nja koe omongan maraneh noe kijeu teja: Medja Pangeran teh matak tjoewa. 'Sarta lamoen maraneh ngaha-

maraneh; koemaha Allah pinarimaeun ka maraneh? timbalan Pangeran sawadya-balad. 'Saha bae ISbah maraneh, anggoer peundeutkeun panto kabah djeung njeungeut altar kami teu poegoeh mah! Kami teu soedi ka maraneh, timbalan Pangeran sawadya-balad; sarta koerban kadaharan ti leungeun maraneh koe kami teu dipikasoeka. 'Karana ti pangbidjilan panon-poe tepi ka pangsoeroepanana djenengan kami mengke agoeng di lebah oerang kapir; sai'ta di sambarang enggon pasti pada ngahatoerkeun koerban seuseungitan kana djenengan kami, kitoe deui koerban kadaharan beresih; karana djenengan kami mengke agoeng di Igbala oerang kapir, timbalan Pangeran sawadya-balad. 'DSmi koe maraneh mah djSnSngan kaini dinistakeun koe omongan maraneh noe kijeu teja: Medja Goesti teh reged, sarta hasilna, nja eta kadaharanana,
'^

13

matak tjoewa. "Djeung deui tjarek maraneh: Lah, matak poesiug! toer maraneh sok soemeuhah noengkoelan eta,
timbalan Pangeran sawadya-balad; katoeroeg-toeroeg maraneh sok njanggakeun noe beunang ngarampas, noe pengkor, djeung noe gering. Kitoe maraneh njanggakeun koerban kadaharan teh; koemaha kami rek soeka nampa noe kitoe ti leungeun maraneh? timbalan Pangeran. 'Sing keuna panjapa djalma boga noe djaloe dina noe ngabobodo, ingon-ingonna, ana nadar toeloej ngoerbankeun ka Goesti anoe tampadaksa! Karana kami teh f Radja agoeng, timbalan Pangeran sawadya-balad; sarta djenengan kami dipikasijeun koe oerang
''

14

toerkeun

" noe lolong baris koerban peuntjitan, teu boga rasa goreng; djeung lamoen ngahatoerkeun noe pengkor, atawa noe gering, teu boga rasa goreng.

kapir.
c 3
e 3

a 5 Moesa 32 6. 6 3 Moesa 21 Moesa 22:2022. d Djab. 113 3; J6s. 59


:

6.

19.

Moesa 22

18, 19.

f Djab. 48:

3.

1010

MALAKI
PASAL
2.
;

2.

10

Naha oerang sakabeh


gal
"

teh lain toeng-

Ari

ajeuna, ehimnghoeloe-panghoeloe!
'

dawoehan tadi teja ka maraneh. Oepama maraneh " tea ngawaro, djeung oepama koe maraneh hanteu dipadoeli, ten njanggakeun hormat kana djengngan kami, timbalan Pangeran sawadyabalad, eta kami tangtoe ka maraneh ngadatangkeun panjapa, djeung kami pinjapaeun ka sagala berkah maraneh; malah kami enggeus njapa ka eta, sabab maraneh ten padoeli. 'Masing nganjahokeun, kami rek ngalanat binih tina sabab maraneh, djeung kami rek ngawoerkeun * tai ka beungeut maraneh,
nja eta tai koerban pesta maraneh; sarta maraneh engke aja noe mawa dibarengkeun djeung eta. 'Didinja maxaneh tangtoe nganjahokeun, jen kami noe ngadatangkeun dawoehau kitoe ka maraneh, soepaja perdjaugdjian kami tetep ka Lewi, timbalan Pangeran sa" perdjangdjian kami ka Lewi teja, noe dipalar nja hiroep nja kasenangan; eta doewa perkara dipaparinkeunana koe kami ka dinja soepaja sijeuneun; nja djadi sijeuneun koe

11

sarama? lain Allah hidji bae noe ngadjadikeun ka oerang? Na koe naon oerang silih-tjidraan doeloer pada doeloer, matak nganistakeun perdjangdjian karoehoen oerang? Joeda milampah tji'

dra,

sarta di Israil djeung di Jgroesa-

12

lem pada migawe kagiroekan; karana Joeda nganistakeun kasoetjian Pangeran, noe dipikaasih, sarta boga pamadjikan ka anak aallahan bangsa sedjen. 'Djalma noe milampah kitoe teh tangtoe koe Pangeran dibasmi nja noe nanjaan nja noe nembalan, dieuweuhkeun ti himah-himah Jakoeb, katoet noe njanggakeun koerban kadaharan ka Pangeran
sawadya-balad. 'Ijeu sapgrkara deui sok dipigawe koe maraneh, jen altar Pangeran koe maraneh disina kalipoetan koe tji-panon, koe tjeurik djeung hahar6goengan, datang ka andjeunna teu kgrsaeun deui ningali kana koerban kadaharan, soemawonna aja manah njandak ti leungeun maraneh. 'Demitjarek maraneh: P6rkara naon"? Pgrkara kijeu, jen Pangeran geus njaksian di antara maneh djeung * pamadjikan maneh ti ngongora, noe koe maneh ditjidraan, toer eta teh batoer maneh, nja pamadjikan perdjaugdjian maneh. "Naha Pangeran lain ngadamgl hidji bae, sanadjan langkoeng nja kagoengan roh? Djeung koe naon ngan sahidji? Noe di-

13

wadya-balad. 'Ari

kami, sarta adjriheun tina sabab djengngaii kami. 'Ari toret noe sajakti aja dina soengoetna, sarta dina biwirna teu

15

kapanggih kagorengan; estoe loemampah reudjeung kami di djero kasenangan sarta di djero kaestoean, djeung loba pisan noe koe eta ditobatkeun, balik tina kadoi'akaan. 'Karana biwir panghoeloe noe koedoe netepkeun kanjaho, sarta mistina djalma narejangan toret ka soengoet panghoeloe; wantoe eta noe djadi piwarangan Pangeran sawadya-balad. 'Demi maraneh mah geus pada njalingkir ti djalan; loba pisan noe koe maraneh geus ditaradjong''

16

pandang bibit ti Allah. Mana sing ijatna ka roh maraneh, djeung oelah rek njidra ka pamadjikan maneh ti ngongora. 'Karana kami " migeuleuh kana hal njSrahkeun, timbalan Pangeran, Allah Iskitoe deui ka noe ngalipoetan papakeanana koe panganijaja^ timbalan Pangeran sawadya-balad. Mana sing ijatna ka roh maraneh, soepaja oelah mirail;

keun dina toret; ari perdjangdjian Lewi teja koe maraneh geus diroeksak, timbalan Pangeran sawadya-balad. 'Koe sabab eta maraneh sabalikna koe kami
*"

lampah
17

tjidra.
n
p.
1
:

6.

6 J6s. 54

G.

c Mat. 19

8.

geus didjadikeun f matak tjoewa nja harina di hareupeun sakabeh djalmadjalma, toeroet sakoemaha lampah maraneh teu ngestoekeun djalan kami, djeung lampah pilih-kasih dina mSta-

keun

toret.
13

c 4

a a Moesa 28:15. b 2 Moesa 29:14. Moesa 17; 5 Moesa 33:811. (/ J6r. 18:15.
:

Maraneh sok ngabaroebahkeun ka Pangeran koe omongan maraneh. DSmi tjarek maraneh mah: Dina naon koering ngabaroebahkeun teh? Nja koe omongan maraneh noe kijeu teja: " Sahasaha noe migawe goreng, nja hade di pajoeneun Pangeran, sarta andjeunna misoeka ka noe kitoe; djeung deui: Di mana Allah noe njepSng hoekoem?
a
p.

e Nell.

29.

p. 1

7,

12.

14, 15.

MALAKI
Masing

3.

1011
''

dikeumatak maraneh 9 toeran. 'Noe PASAL 3. naan panjapa, sabab maraneh ngarinah nganjahokeun, " kami miwabae ka kami, sabangsa kabeh. Koedoe rangan malaikat kami, anoe bakal pada nganteurkeun sagala pgrpoeloehan njadijakeun djalan saheulaeuu kami; ari ka goedang doenya-brana, soepaja di eta Goesti, noe dipikahajang koe maragedong kami aja hakaneun; sarta kami neh, ugadak-ngadak pidatangeunana ka tjoba koe maraneh lantaran kitoe, timkabahna, tSggs Malaikat pgrdjangdjian, balan Pangeran sawadya-balad; moal noe dipikasoeka koe maraneh teja. Magagal maraneh koe kami dipangmoesing njaho, engke datang, timbalan Pakakeun " djandela langit, bari ngoetjoer2 ngeran sawad3'a-balad. 'Tatapi sahanoe keun bgrkah ka maraneh, datang ka pibisaeun talian kana poean datangna, djeung saha noe pibisaeun tagen dina u teu mahi pignggoneunana. 'Djeung kami tina sabab maraneh tangtoe ugalanat mangsa ngebrehna? Karana eta Goesti ka noe reknjatoean; moal koengsi ngasapSrti seuneu kamasan, djeung saperti roeksak kana hasil taneuh maraneh; toekang njeuseuh. 'Bakal tjalik 3 saboen * ngalBboer djeung ngabSrgsihan perak, sarta tangkal anggoer di kgbon maraneh moal boeroeng deui, timbalan Pangeran nja ngabgrgsihan anak-intjoe Lewi, dibargsot sapgrti 6mas-perak; geus kitoe 12 sawadya-balad. 'Djeung sakabeh oerang kapir f tangtoe njargboet maraneh bagtangtoe ngahatoerkeun anak-intjoe Lewi dja; karana maraneh pidjadieun tanah koerban kadaharan ka Pangeran kalamatak soeka, timbalan Pangeran sawadi wan kabgneran. 'Didinja koerban kadaya-balad. a Djak. 1 3. 6 p. 1 7. c 2 Moesa 29:28; haran ti Joeda djeung Jeroesalem tang3 Moesa 27 30. p. 2 2. e 2 BacJj. 7 2. f 5 Moesa 33 29. toe dipikasgdep koe Pangeran, tjarakeur Omongan maraneh sok heuras ngadjaman baheula, djeung sapSrti keur ta- 13 lawan kami, timbalan Pangeran. Dgmi koena-koena. 'Sarta kami gngke B oen tjarek maraneh mah: Koering ngarongadeukeutan ka maraneh pikeun ngahoekoeman; djeung kami tangtoe djadi u mong naon, ngalawan audjeun? 'Tjarek maraneh: " Taja gawena ngabakti ka saksi kgntjgng, ngadoedoeh ka sakoer noe ngaAllah; karana naon pioentoengeunana toekang sihir, ka sakoer ngadjaga kana djagaan Allah, sarta leumranjed, ka sakoer noe soempah bohong, pang mgsoem di pajoeneun Pangeran ka sakoer noe ngagrol kana koelian djalma boeboeroeh, sarta nganijaja ka 15 sawadya-balad? 'Mana ajeuna noe koe koela sakabeh disgboet bagdja, nja eta randa djeung ka pahatoe, kitoe deui noe arangkoeh; tjatjakan noe migawe ka sakoer noe njoentroengkeun semah kadorakaan sok diadggkeun; sanadjan [ti kaadilan], djeung teu sarijeun koe kami, timbalan Pangeran sawadya-baeta teh ngadodja ka Allah, geuning pada 'Mangsa eta sakoer noe 6 lad. 'Karana ijeu kami Pangeran ^ teu 16 rahajoe bae. keuna owah-gingsir, noe matak maraibadah ka Pangeran omong-omongan neh, anak-intjoe Jakoeb! hanteu datang batoer pada batoer; ari Pangeran ngargggpkeun, djeung ngadangoekeun, sarta kabejak. a Mat. 11:10; Mark. 1 2. 6 .J6h. 22; 22. J6r. 7: 9. e 1 Sam. 15:29; Jak. 1 17. c Mik. 5:11. di pajoeneun andjeunna aja kitab paTi djaman karoehoen maraneh pisan ngeling-ngeling disgratkeun, keur pi7 maraneh sok njalingkir bae ti pikoekoeh mangpaateun noe aribadah ka Pangeran, kami, sarta hanteu diestoekeun koe masarta malikir-mikir ka padjenenganana. raneh. " Geura baralik ka kami, ari 17 'Ari eta teh pikagoenganeun kami, timbalan Pangeran sawadya-balad, * dina kitoe mah kami tangtoe balik ka maraneh, timbalan Pangeran sawadya-bapoean noe rek didamgl koe kami; sarta * Dgmi tjarek maraneh mah: Dina lad. kami tangtoe wglas ka maranehanana, sakoemaha djalma w61as ka anak noe 8 naon koering baralik teh? 'Naha manoesa wani ngarinah ka Allah? karana 18 ngawoela ka manehanana. 'Didinja maraneh tangtoe ganti pikir, ana narendjo maraneh pada ngarinah ka kami. Dgmi bedana noe bgngr djeung noe doraka, tjarek maraneh mah: Dina naon koebedana noe ngabakti ka Allah djeung ring ngarinah teh ka andjeun? Dina " pgrpoeloehan djeung dina koerban hanoe hanteu ngabakti. a p. 2 17. 6 p. 4:3.
'
! J

(i

<"

'^

rf

1012

MALAKI
PASAL
i.

4.

njaho, poe teja 6ngke dataug, hoeroeng tjara pameuleuman harita sakabeh noe augkoeh djeung sakoer noe njijeun kadorakaan pidjadieun " ibarat djai'ami, pada didoeroek koe eta poe noe pidatangeun, timbalan Pa-

Karana, masing

dapeun dampal soekoe maraneh, dina poean noe rek didamgl koe kami teja, timbalan Pangeran sawadya-balad.
''

a
i

J6s.

47:14. 6 Loek.

78. c J6s. 26

6. (i p.

3: 17.

ngeran sawadya-balad wani di maranehanana ten ngarikeun akar, soema;

" Koedoe pada nginggtkeun ka toret Moesa, abdi kami, noe koe kami ditimbalkeun ka dinja di Horeb, lampahkeuneun sabangsa Israil, pikoekoeh-pikoekoeh djeung hoekoem-hoekoem. 'Masing

njaho,

kami miwarangan ka maraneh

wonna dahan. 'D6mi keur maranelinoe


ibadah kana djgnengan kami mah engke * melgtek sarangenge kabSnSran, mawa kawasa ngawaloejakeun di djSro djangdjangna; toeloej maraneh pibaridjileun,
sarta
6

loeloentjatan sapSrti

anak

sapi

nabi Elias, samemeh datang eta poe Pangeran, " noe g6de nja matak sijeun. 'Ari eta bakal malikkeun hate bapa ka anak, kitoe deui hate anak ka bapana; soepaja kami oelah ngadatangan ngagSboeg ka boemi, ditoempeskeun.
a
5

ti kandang. 'Djeung maraneh bakal ngaridek-ngidek ka noe daroraka; karana pada pidjadieun ISboe han-

ka loewar

Moesa 4:10;
1
:

3.
:

6 Mat. 11 :14;
31.

17:1013;

"

Loek.

17. c Joel 2

Tamat Perdjangdjian Lawas.

PERDJANGDJIAN ANJAR.

SADAJANA KITAB

ANOE KASEBAT

INDJIL GOESTI

OEEANG JESOES KRISTOES.

Uitgegeven door het Nederlandsch Bijbelgeuootschap.


Amsterdam.
1891.

IJEU EUSINA KITAB PERDJANGDJIAN ANJAR.

Bejana Pasal
1

Kitab

Indjil

noe dikarang koe Mateoes

28.
16.

2. 3.

Kitab Indjil noe dikarang koe Markoes Kitab Indjil noe dikarang koe Loekas Kitab
Indjil

24.

4.
5. 6.
7.

noe dikarang koe Johannes

21. 28.
16. 16. 13.
6. 6. 4.

Kitab lalampahan Para Rasoel


S8rat
ti

Paoeloes ka oerang
ti

Roem

S6rat kahidji

Paoeloes ka oerang Korinta


ti

8. 9.

Sgrat kadoewa Sgrat


ti ti ti
ti

Paoeloes ka oerang Korinta

Paoeloes ka oerang Galata Paoeloes ka oerang Epesoes


Paoeloes ka oerang Pilipi

10. 11.

SSrat Sgrat

12. SSrat
13.

Paoeloes ka oerang Kolosa


ti

4.
5.

Serat kahidji

Paoeloes ka oerang Tesalonika


ti

14.

Serat kadoewa

Paoeloes ka oerang Tesalonika

3.
6.

15. S6rat kahidji ti


16. 17. 18.

Paoeloes ka Timoteoes
ti

S6rat SSrat

kadoewa
ti ti

Paoeloes ka Timoteoes

4.

Paoeloes ka Titoes Paoeloes ka Pilemon


Paoeloes ka oerang Ibrani

3.
1.

Serat

19. SSrat ti

13.
5.
5.

20. SSrat

ti

Jakoboes

21. SSrat kahidji ti Petroes


22. SSrat

kadoewa

ti

Petroes

3. 5.
1.
1.

23. SSrat kahidji ti


24. SSrat

Johannes
ti

kadoewa

Johannes

25. SSrat katiloe ti 26. SSrat


ti

Johannes

Joedas

1.

27.

Kitab Wahjoe beunang ngarang Johannes

22.

KITAB INDJIL SOETJI


ANOE DIKAKANG KOE

MATE

S.

PASAL

1. 13

Jesoes Kristoes, Ijeu kitab sadjarah poetra Dawoed, sarta * poetra Ibrahim, a Loek. 3 23. 6 1 Moesa 22 18. Ibrahim poepoetra Ishak, Ishak poepoetra * Jakoeb, Jakoeb poepoetra " Joeda djeung saderek-saderekna lalaki; 'Joeda poepoetra ^ Peres djeung Serah ti Tamar, Peres poepoetra Hesron, Hesron poepoetra Ram; 'Ram poepoetra " Aminadab, Aminadab poepoetra Nahson, Nahson poepoetra f Salmon; 'Salmon poepoetra Boas ti Rahab, Boas poepoetra Obed ti Roet, Obed poepoetra Isai; 'Isai poepoetra radja Dawoed.
"
: :

14

15

16

Jgkonya poepoetra Saltiel, Saltiel poepoetra SSroebabel; 'Sgroebabel poepoetra Abioed, Abioed poepoetra Eljakim, Eljakim poepoetra Asor; 'Asor poepoetra Sadok, Sadok poepoetra Akim, Akim poepoetra Elioed; 'Elioed poepoetra Elasar, Elasar poepoetra Matan, Matan poepoetra Jakoeb; 'Jakoeb poepoetra * Joesoep, tjaroge Mariam nja ti dinja mgdalna Jesoes, anoe dis6boet Kristoes
;

teh.
17

a 1 Bab. 3:17; Esr. 3

2.

6 Loek.

27.

1
:

Moesa 21:3.61 Moesa 25


8.

26. c 1
2
:

Moesa 29:35;

sakabehna toeroenan ti watgs Ibrahim dongkap ka Dawoed, opat w6las toeroenan; djeung ti watgs Dawoed dongkap ka dibojong ka Baboel, opat w61as toeroenan; kitoe deui ti watgs dibojong ka Baboel dongkap ka Kristoes,
Ari

49

Bab. 2

4, 5, 9. e 1

Bab.

10.

fRoei 4

21.

AriradjaDawoedpoepoetra"Soeleman ti pamadjikan Oeria; Soeleman poepoetra * Rghabam, Rghabam poepoetra Abia, Abia poepoetra Asa; 'Asa poepoetra Josapat, Josapat poepoetra Joram, Joram
'

18

19

10

11

poepoetra Oesia; 'Oesia poepoetra Jotam, Jotam poepoetra Ahas, Ahas poepoetra Hiskia; 'Hiskia poepoetra M6nase, Mgnase poepoetra Anion, Amon poepoetra Josia; 'Josia poepoetra '^Jgkony djeung saderek-saderekna lalaki, keur mangsa rek ^ dibojong ka Baboel.
a
2

20

Sam. 12

24. 6 1
:

Bab. 3

10. c 1

Bab. 3

15, 16.

d 2 Badj. 24
12

8.

D6mi sanggeusna dibojong ka Baboel,

21

opat wSlas toeroenan. Ari diowokeunana Jesoes Kristoes teh kijeu: " Mangsa Mariam iboena keur babakalan djeung Joesoep, samemeh patgpang, kapgndak njiram ti Roh Soetji. "Demi Joesoep, pitjarogeeunana, sarehna djalma benSr sarta teu kSrsaeun ngawirangkeun ka Mariam, noe matak s6djana rek ninggalkeun ririkipan bae. DSmi mangsa keur kitoe mamanahanana, beh * hidji malaikat ti Pangeran nembongan ka Joesoep dina impian, ngalahir kijeu Eh, Joesoep poetra Dawoed! oelah inggis njokot Mariam, pigeureuhaeun sampejan; karana noe keur dibobotkeun teja eta ti Roh Soetji. 'Sarta bakal ngowo'

''

1018

MATEOES
"^

2.

22

23

24

keun hidji poetra pamggSt; eta koe sampejan koedoe didjgngnganan Jesoes; karana " bakal njalametkeun oematna tina dosa-dosana. 'Ari eta sakabehna boekti, soepaja kalaksanakeun noe geus diandikakeun ti Pangeran koe lantaran nabi teja, kijeu pangandikana: /"Masing njaho, landjang teh bakal njiram, sarta ngadjoeroekeun hidji aiiak lalaki, eta bakal dingaranan Imanoeel tgggsna, ari disalin basana: Allah njarSngan oerang. 'Ana Joesoep geus tanghi tina sarena, toe;

10
11

12

ngalampahkeun sakoemaha noe dipiwarang ka andjeunna koe malaikat ti Paloej


25

ngeran teja, nja njandak pigeureuhaeunana. "Sarta hanteu ditemahan dongkap ka diowokeunana poetra njikalan teja; eta toeloej didj6n6nganan Jesoes.
Loek.

beh bentang, noe katgbeh wetan teja, leumpang ti heulaeunana, datang ka ngarandgg di loehoereun gnggon moerangkalih teja. 'Mangsa naringali bentang teh, kalangkoeng-langkoeng aratoheunana. "Tidinja arasoep ka boemi, kapSndak eta moerangkalih djeung Mariam iboena; brSk pada mSndgk, saroedjoedka dinja; geus kitoe moeka radja-branana, seug njanggakeun pangabakti, 6mas, doepa reudjeung moer. Sanggeusna meunang pitoedoeh ti Allah dina impian, oelah baralik deui ka Herodes, toeloej maroelang ka nagarana, njorang djalan
toeloej arangkat;

tendjo

di

'

Sedjen.
13

a Loek. 2:4. 6 Loek.

33. c

4Moesa

24: 17.

d MJk. 5:1;

Job. 7:42. e Djab. 72:10, 15.

Loek.
11.

Mangsa geus arangkat, beh " hidji malaikat ti Pangeran nembongan ka


Joesoep
dina
imi^ian,

d Loek.

e Lai.

4: 12.

Jes.

7 :14.

ngalahir kijeu:

PASAL

2.
1

Oanggeusna Jesoes diowokeun " di na^^gara Bet-Lehem, tanah Joedea, keur mangsa radja Herodes, djgboel ka na2 ti

gara Jgroesalem saroemping boedjangga tgbeh wetan, 'ari salaoerna: Di mana ^ radja oerang Jahoedi, anoe anjar diowokeun teh? karana kaoela di tebeh wetan geus pada nendjo " bentangna, sarta daratang sedja saroedjoed.'Barang kadangoe koe radja Herodes, njSblak; kitoe deui sanagara Jeroesalem kabeh. 'Gantjang radja ngoempoelkeun sadajana panghoeloe agoeng reudjeung ahUahli kitab bangsa eta, bari mariksakeun di mana Kristoes bakal diowokeunana. 'Ari pihatoerna: Di'' Bet-Lehem bilangan Joedea; karana geus disgratkeunana koe nabi njakijeu: 'Ari maneh, Bet-Lehem, di tanah Joeda! moal pangleutik-leutikna di sadjgro radja-radja Joeda; karana nja ti maneh pisoempingeun Panoetan, anoe bakal ngangon oemat kami Israil. 'Geus kitoe eta boedjangga teja disalaoer koe Herodes ririkipan, sarta mariksakeun ka dinja gSmgt pisan, waktoe iraha katembongna eta bentang teja. 'Tidinja dipiwarang ka Bet-Lehem; ari lahima: Geura mijang, talengteng eta moerangkalih sing ggmgt pisan; oepama geus kapanggih, koedoe poepoelih ka kami, sangkau kami oge datang soedjoed ka dinja. 'D6mi eta geus ngareungeu radja,

14

15

ic

Geura tanghi, tjandak eta moerangkalih iboena, toeloej kaboer ka MSsir; di dinja bae nja aja tSpi ka dipoepoelihan deui koe kami; karana Herodes bakal nejangan eta moerangkalih, s6dja dek maehan. "Ladjgng Joesoep tanghi, njandak eta moerangkalih djeung iboena ti peuting, geus kitoe angkat ka Mesir. 'Ari tjalikna di dinja dongkap ka maotna Herodes; soepaja kalaksanakeun noe geus diandikakeun ti Pangeran koe lantaran nabi teja, kijeu pangandikana: * Poetra kami koe kami geus disaoer ti Mesir. 'Mangsa kamanah koe Herodes, jen ditjidraan koe boedjangga-boedjangga teja, bendoe kalireudjeung
wat-langkoeng, toeloej miwarangan ngaggmpoer sakabeh baroedak lalaki anoe aja di Bet-Lehem sawSwgngkeranana, anoe oemoer doewa taoen ka handap, noeroetkeun waktoe beunang mariksa

17 ti

18

in

boedjangga-boedjangga teja. "Didinja kalaksanakeun noe geus dilahirkeun koe nabi Jgrmia teja, kijeu lahirna: ' "Di nagara Ramah kadenge sowara^ djSdjgritan, tjeurik sarta ggggroengan rosa; Rahel njeungtjeurikan anak-anakna, sarta teu daekeun dioepahan, sababna geus teu aja. a p. l 20. 6 Hos. 11 1. c J6r. 31 15. DSmi mangsana Herodes geus maot, beh hidji malaikat ti Pangeran nembongan ka Joesoep dina impian, keur
: : :

20

aja di MSsir, 'ari lahirna: Geura tanghi, tjandak eta moerangkalih reudjeung

MATEOES
iboena, geus kitoe bral moelih ka tanah Israil; karaua sakoer noe ugarah pati moerangkalih teja, geus paraeh. 'LadjSng Joesoep tanghi, njandak eta moerangkalih djeung iboena, tidinja soemping ka tanah Israil. 'Tatapi barang ngareungeu bedja, jen Arhelaoes djSngng radja di Joedea, ngagantian Herodes ramana, sijeuneun Joesoep teh
11

3,

4.

1019

21

hade, tangtoe ditoewar, toeloej dialoengkeun kana seuneu. 'Ari kamimah^ngabanjoean soteh ka maraneh koe tjai bae, soepaja tarobat; tatapi anoe soemping pandeurieun kami, eta langkoeng

22

23

angkat ka dinja; dSmi geus nampa pitoedoeh ti Allah dina impian, ladjgng angkat kana wewengk6ran Galilea.'Geus soemping, ladjgng tjalik di nagara noe ngaran " Nasaret; soepaja kalaksanakeun noe geus dilahirkeun koe para nabi, jen andjeunna bakal disSboet *
NaSarani.
a Loek. 2
:

12

batan kami, kami hanteu taroempah-taroempahna atjan; nja eta noe bakal ngabanjoean ka maraneh koe Roll Soetji sarta koe seuneu. 'Ari pananganana njandak njiroena, bakal napi beunang ngirikna; tarigoena bakal dikoempoelkeun kana koedang, ari hoeoet mah bakal dihoeroe koe seuneu noe teu beunang dipareuman. a Mark. 1 4 Loek. 3 2.

kawasa
lajak

ti

mangmawakeun

*'

p.

17. c J6s.
:

40
Z'

e 3
4, 39.

Moesa 11
8
:

22.
i

6 J6s. 53

Joh. 1 :46.

h
2
:

Joh.
3, 4.

33.
J6r.

p.
:

Joh. 1 23. d 2 Radj. 1 8. 22 23 23 2. p. 23 33. 7: 19. j Joh. 1 26; Lai. 1 5;


:

p.

flf

&

15

7.

PASAL

3.

13

Tvina mangsa eta soemping Johannes -L'toekang ngabanjoe, sarta ngawoeroek di tggal ISga Joedea. 'Ari lahirna: * Geura tarobat; karana karadjaan sawarga geus deukeut. 'Karana nja eta noe geus dilahirkeun koe nabi Jesaja, kijeu lahirna: Aja sowara noe njSloek di t6gal 16ga kijeu: Geura njadijakeim pidjalaneun Pangeran, geui-a ngalempSngkeun djalan-djalan andjeunna. 'D6mi Johannes teja ^ panganggona boeloe onta, ari angkengna nganggo beulitan koelit, kadaharanana ^ simeut djeung madoe leuweung. 'Tidinja oerang Jeroesalem, djeung satanah Joedea, kitoe deui tanah anoe sakoeriling tji Jordan, pada boedal moeroeboel ka Johannes; 'sarta toeloej koe Johannes dibaranjoean ka tji Jordan, bari pada ngakoekeun dosadosana. 'Mangsa ningali loba f ahli parisi djermg ahli sadoeki daratang ka pangbanjoena, ladjSng dilahiran kijeu: Eh, anak oraj wglang! saha noe geus noedoehkeun ka maraneh njingkiran bSbgndoe noe mgngke datang? 'Manana geura ngabaridjilkeun boewah-boewah anoe tgroes djeung pgrtobat. 'Djeung maraneh oelah aja pikir dek ngaromong
''-

14

Geus kitoe " Jesoes soemping ti Galilea ka tji Jordan, ka Johannes, kgrsana hojong dibanjoean. 'D6mi koe Johannes
dihalangan, bari kijeu oendjoekanana:

15

Anggoer simkoering noe kgdah dibanjoean koe andjeun; naha andjeun wgt soemping ka simkoering? 'Tatapi Jesoes ngawalon, kijeu lahirna: Eta kadjeun; karana oerang pada kawadjiban sakitoe,
ngestokeun sakoer kabSngran. Toeloej Johannes ngiringan. Sanggeusna Jesoes dibanjoean, harita keneh bandjatti dj6ro tjai; doemadakan, andjeunna dipangmoekakeun langit; ladjSng ningali * Roh
'

16

Allah loengsoer sapSrti djapati, ning17

gang ka salira andjeunna; 'sarta, doemadakan, aja ggntra ti langit, pangandikana kijeu: " Nja ijeu Poetra kami noe kaasih, anoe dipikargsSp koe kami.
a Mark.
2 Petr.
1
:

9.

6 Joh.

1:32. c

p.

12:18; 17:5;

1:17.

PASAL
Geus
2

4.

'J

kitoe " Jesoes ditjandak koe Roh ka tegal lega, soepajana digoda koe

10

di djSro hate: Nja Ibrahim rama aing; karana kami ngabedjakeun ka maraneh, jen Allah ijasaeun ngadjadikeun anakanak keur Ibrahim tina eta batoe. Samalah kampak geus disandingkeun dina akar tatangkalan; nja oenggal-oenggal tangkal noe teu baroewahan noe
''
'

'

'Ari geus saoem * opat poeloeh poe opat poeloeh peuting lilana, ahirahir palajeun toewang. 'Tidinja toekang ngagoda teh njampeurkeun ka .Jesoes, oendjoekanana kijeu: Lamoen 6nja andjeun Poetra Allah, geura piwarang eta batoe-batoe sina djaradi roti. 'Ari Jesoes ngawalon, kijeu lahirna: Geus dioengelkeun dina Kitab kijeu: " Manoesa teh moal hiroep koe roti woengkoel, istoening koe oenggal-oenggal pangandika, noe ka loewar ti lambe Allah.
Iblis.

1020
5

MATEOES

5.

'Geus kitoe Jesoes koe Iblis dibawa ka

nagara soetji teja, sarta diteundeun dina poentjak kabah; 'bari oendjoekan kijeu: Lamoen 6nja andjeun Poetra Allah, tjik geura ngaragragkeun andjeun; karana geus dioengSlkeun dina Kitab, ^ jen Pangeran bakal nimbalan kapara malaikatna tina p6rkawis andjeun, soepaja njarangga ka andjeun, sangkan dampal andjeun oelah koengsi tigasroek kana batoe. 'Ngalahir Jesoes ka dinja: Aja deui noe geus dioengglkeun kijeu: f Maneh oelah dek njoba ka Pangeran, Allah maneh. 'Seug deui koe Iblis dibawa ka sahidji goenoeng anoe
"^

19

20

21

laoet Galilea, ningali doewa djalma pada saderek, nja eta * Simon, noe katglah Petroes, djeung Andreas saderekna, keur pada lintar di laoet; karana djadi palika. 'Geus kitoe dilahiran kijeu: Geura ngiring ka kami; maraneh koe kami rek didjijeun palika djalma. 'Ari eta padaharita ninggalkeun heurapna, seug ngariring ka Jesoes. 'Barang geus ladjSng angkatna, ningali deui doewa djalma pada saderek^ nja eta " Jakoboes
''

22

loehoer katjida, sarta ditoedoeh-toedoeh9

10

keun ka sakabehna karadjaan alamdoenya reudjeung kamoeljaanana; 'bari oendjoekan kijeu: Eta sakabehna jaSrkawis, kaoela s6dja njanggakeun ka andjeun, lamoen andjeun k6rsa mgndgk njSmbah ka kaoela. 'LadjSng Jesoes ngalahir ka dinja: Geura los, Setan! karana
Kitab kijeu: " Maneh koedoe njgmbah ka Pangeran, Allah maneh, djeung koedoe ngabakti ngan woengkoel ka andjeunna bae.'Geus kitoe Iblis teh oendoer bae; djeboel malaikat ngadareuheusan sarta ngalageus

poetra SebSdeoes, djeung Johannes saderekna, araja dina parahoe reudjeung Sgbedeoes ramana, keur ngarajoeman heurapna; toeloej disaoer. 'Arietapadaharita ninggalkeun parahoe djeung ramana, seug ngariring ka Jesoes.
e

a Mark. 1 Loek. 5

16. 6 Job. 1 10.

42. c JSr. 16

16.

p. 19

27.

23

Geus kitoe Jesoes oedar-idfir satanah Galilea, bari ngawoeroek di masigitmasigitna, sarta ngoewarkeun " Indjil
tina karadjaan teja, kitoe deui njageurkeun sagala roepa panjakit djeung sagala roepa kalaraan ka djalma-djalma.

dioengglkeun

dina

24

11

lajanan ka Jesoes.
Ibr.

a Mart. i:i2; Loek. 4:i;


1

'Ari perkara Jesoes kaoewar-aerkeun di sakoeriling tanah Sam sarta djalma pada njanggakeun ka andjeunna sakoer noe gargring, noe kataradjang roeparoepa panjakit djeung kanjSri, anoe kaasoepan setan, noe sakalor, sarta noe
;

4:15.

Moesa 34:28;
:

Eadj.
:

19:8.
11, 12.

5 5

f
12

Moesa

Moesa &:3. d N6h. 11 1. 6 16. gr 5 Moesa 6


:

e
:

Djab. 91
10
:

25
13;
20.

13

14

15

16

Sanggeus Jesoes ngadangoe warta, " jen Johannes geus disSrahkeun, ladjgng moelih deui ka Galilea. 'Ari Nasaret ditilar, nja ngalih ka Kapernaoem, noe pernahna di sisi laoet, tepoeng-watgs Sgboeloen djeung Naptali; 'soepaja kalaksanakeun noe geus dilahirkeun koe nabi JSsaja teja, kijeu lahirna: * 'Ari tanah S6boeloen djeung tanah Naptali, djalan mapaj laoet, peuntaseun tji Jordan, Galilea oerang kapir. 'Ari bangsa noe dijoek di noe poek, geus nendjo tjahaja hibar; sarta sakoer noe darijoek dina tanah djeung kalangkang maot, eta katodjo koe tjahaja.
a Mark.
1
:

djingdjingeun; ladjeng ditjalageurkeun. 'Djeung loba i^isan djalma noe ngariring ti Galilea, ti Dekapolis, ti Jeroesalem, ti Joedea, djeung ti peuntaseun
tji

Jordan.

a Mark.

15.

PASAL
Mangsa
linggih,
2

5.

katingali eta djalma-djalma, Jesoes naek ka goenoeng; ari geus

moerid-moerid pada ngadeuheu'Ladjeng nggngahkeun lambena, ngawoeroek ka darinja; ari lahiranana: " Salamgt anoe malarat soekmana; karana eta noe pibogaeun karadjaan sasan.

14

Loek. 4

14. b Jos. 8

23

9:1.
6

17

Tina mangsa harita Jesoes ngamimitianngawoeroek; ari lahiranana: "Geura tarobat karana karadjaan sawarga geus
;

deukeut.
"

p.

3:2; Mark.

15.

Jesoes keur angkat di

sisi

warga. a Loek. 6 20. SalamSt anoe prihatin; karana eta noe bakal dililipoer. Salam6t anoe sareh " karana eta noe bakal kawarisan boemi. a Djab. 37:11. Salamgt anoe ponjo djeung " halabhab kana kaben6ran; karana eta noe bakal diseubeuhan. su. 21:21; jes. 55 :i. SalamSt anoe karoenjaan karana eta noe bakal dikaroenjaan deui.
:

MATEOES
8

1021

Salamgt auoe bgrgsih liatena; karana eta noe bakal nencljo ka Allah.
a Djab. 24
:

35.

kabgngran maraneh teu ngoengkoelan ka ahli kitab djeung ka ahli parisi mah, maraneh teh hamo piasoepeun kana ka21

SalamSt anoe soeka ngarapihkeun; karana eta noe bakal dis6boetkeun poetra Allah.

10

11

12

Salamet " anoe dikanijaja koe tina kabengran teja; karana eta noe pibogaeun karadjaan sawarga. 'Salamgt maraneh, * lamoen dihina-hina djeung dikanijaja, sarta pada ngoepat ka maraneh koe sagala kagorengan, tatapi bohong, nja tina sabab kami. 'Masing saroeka sarta garSrah; karana pigedeeun gandjaran maraneh di sawarga; karana " nja kitoe nganijajana ka para nabi, anoe heulaeun maraneh. 2 Tim. 2 12 1 Petr. u.
: ;

22

23

radjaan sawarga. o Loek. le 17. Maraneh geus ngadenge, jen djalma djaman baheula didawoehan kijeu: Maneh oelah maehan; ari noe maehan mandjing disiksa koe hoekoem. Tatapi woeroek kami mah ka maraneh saha-saha noe ambek ka doeloerna taja lantai'an, * nja eta mandjing disiksa koe hoekoem djeung deui saha-saha ka doeloerna nj6boetkeun si Boeroeng, nja eta mandjing siksa rad agoeng; ari noe njSboetkeun si Edan, nja eta mandjing siksa seuneu naraka. 'Koe sabab eta, samangsa ma: '

s-.

neh
24

mawa

koerban maneh kana

altar,

h 1 Petr. 4:14. c Lai. 7: 52.

13

14

15

le

Maraneh noe djadi oejah boemi. Oeoejah leuugit rasana, koe naon dipangsetanana? geus taja gawena kana naon-naon, ngan baris pitjenneun bae, idekeun djalalema. 'Mai'aneh noe djadi damar doenya. Ari nagara noe di loehoer goenoeng, moal bisa boeni. 'Moal aja * noe njeungeut damar, ditoeroeban koe gantang; geus tangtoe diteundeun dina adjoegna, toeloej njaangan ka sakoer noe aja di imah. 'Nja kitoe deui tjaang maraneh koedoe tjaangkeun ka hareupeun djalma-djalma, soepaja narendjoeun panggawe maraneh noe hade,
"

pama

25

26

geus kitoe ras inget, jen doeloer maneh aja kangewa ka maneh, 'toenda koerban teh di hareupeun altar, bral leumngarapihan heula djeung eta pang, doeloer maneh, toeloej balik deui, seug njanggakenn koerban teja. 'Masing geura ngahadean ka lawan maneh, meungpeung keur di djalan keneh oelah koengsi maneh koe lawan teh diselehkeun ka djaksa, seug koe djaksa diselehkeun ka patjalang, toeloej maneh diasoepkeun ka pangberokan. SatemSnna, kami ngalahir ka maneh hamo maneh ka loewar deui ti dinja, lamoen tatjan poenah hoetang, tinggal sapeser
''
;
'

sarta ngaragoengkeun ka Rama raneh, anoe linggih di sawarga.


"

ma2:12.
27

Oge. a
c

Moesa 20:13;3Moesa 24:17. 6 1Joh.3.:13.

Mark. 11:25. d Loek. 12:58.

a Loek. 14:34. b Mark. 4:21. c


17

1 Petr.

18

Oelah aja panjana kami datang teh dek ngarobahkeun toret atawa para nabi; pangdatang kami teh lain dek ngarobahkeun, malah-malah dek ngaboektikeun. 'Karana satSmenna, kami ngalahir ka maraneh: nepi ka waktoe langit djeung boemi teh euweuh, " sajota atawa sahidji tjetjek tina toret teh moal datang ka euweuh, n6pi kana boektina eta sakabehna. 'Koe sabab eta, saha-saha noe ngarobahkeun sahidji timbalan noe asoep pangleutikna, sarta bari ngawoeroek kitoe ka djalma-djalma, eta

28

Maraneh geus ngadenge, jen djalma djaman baheula didawoehan kijeu: Maneh oelah ngaranjed. 'Tatapi woeroek kami mah ka maraneh saha-saha * noe ngabileng ka awewe bawaning bogo:

heun, eta hoekoemna geus ngaranjed djeung awewe teja di djero hatena.
29
"

'Oepama panon maneh katoehoe matak


;

19

titadjong ka maneh teh, geura tjokel, pitjeun karana mgnding keneh roeksak anggahota maneh sahidji^ soepaja oelah
30

20

bakal diseboetkeun noe pangleutikna dina karadjaan sawarga; sabalikna sahasaha noe ngalampahkeun sarta reudjeung ngawoeroekna mah, eta bakal disSboetkeun g6de dina karadjaan sawarga. 'Karana kami ngalahir ka maraneh: ari

badan maneh sakoedjoer dialoengkeun ka naraka. 'Djeung deui ^ oepama leungeun maneh katoehoe matak titadjong ka maneh teh, geura potong, pitjeun; karana mending keneh roeksak anggahota maneh sahidji, soepaja oelah badan maneh sakoedjoer dialoengkeun ka naraka.
a
:

Moesa 20

14. 6 Aj. 31
8.

1.

c p. 18

9;

Mark. 9

47.

p.

18

1022
31

MATEOES
"
:

6.

Aja deui noe geus didawoehkeun Saha-saha noe ujerahkeun pamadjikan,

32

koedoe merean 'Tatapi woeroek kami mah ka maraneh saha-saha noe njerahkeun pamadjikanana lain lantaran ngaranjed, nja eta noe matak djadi ngaranjed pamadjikanana djeung saha-saha ngawin popoto*
;

soerat talak ka dinja.

45

ngan, eta hoekoemna ngaranjed.


a
33
5

Moesa 24

1.

b Loek. IG

18.

46

3i

Nja kitoe deui maraneh geus ngadenge, jen djalma djaman baheula didawoehan kijeu: " Maneh oelah soempah tjidra; ari soempah maneh teh koedoe ditgtSpkeun ka Pangeran. 'Tatapi woeroek kami mah ka maraneh: * papatjoewan oelah rek saroempah; oelah soempah njeboet
sawarga, karana nja eta panglinggihan Allah; 'oelah soempah njgboet boemi, djodjodog dampalna; karana nja eta oelah soempah njeboet Jeroesalem, karana nja eta ^ nagara Radja noe agoeng teja. 'Djeung oelah soempah njSboet sirah sorangan, karana maneh moal bisa
<"

47

35

48

''

koedoe migawe kahadean ka noe geuleuh ka maraneh, djeung paugnar6dakeun ka noe neungteuinganan sarta uganijaja ka maraneh; 'soepaja maraneh pidjadieun poetra Rama maraneh anoe linggih di sawarga; karana andjeunna ngabidjilkeun panon-poe di loehoereun djalma goreng sarta djalma hade, sarta noeroenkeun hoedjan ka noe benSr djeung ka noe doraka. 'Karana lamoen maraneh njaah ka noe njaah ka diri maraneh, eta naon pigandjaraneunana ka maraneh? Sanadjan toekang tjoeke ge lain kitoe lampahna? 'Djeung deui lamoen maraneh oeloek salam ngan ka doeloer woengkoel, eta naon leuwihna panggawe maneh teh ti noe sedjen? Sanadjan toekang tjoeke ge lain kitoe lampahna? 'Koe sabab eta, maraneh koedoe sampoerna, saperti sampoernana Rama maraneh_, auoe linggih di sawarga.
<'

Moesa 19:18. b
:

Sil.
:

25:21; Loek. 6:27;

36

1 Petr. 3

9.

Loek. 6

32.

37

ngabodaskeun atawa ngahideungkeun boeoek salambar-salambar atjan. 'Ari f omo'ng maraneh koedoe enja, enja; hanteu, hanteu anoe saleuwihna ti sakitoe, nja eta datangna ti noe goreng.
;

PASAL
Maraneh
; ;

6.

sing hade-hade, oelah milam-

pah kabengran di hareupeun djalmadjalma, ngarah katangen; ari kitoe mah

maraneh moal boga gandjaran


2

ti

Rama

a 3

Moesa 19:12. 6 Jak.


66
:

5:12.

J6s.

66:1.

d
38

J6s.

1.

Djab. 48

3.

f Jak. 5:12.

Maraneh geus ngadenge, jen geus didawoehkeun kijeu: " Mata bajar mata,
hoentoe bajar hoentoe. 'Tatapi woeroek kami mah ka maraneh oelah dek ngalawan ka noe goreng; ari ka noe nampiling ka pipi maneh noe katoehoe, sodoran noe sabeulah deui. 'Djeung lamoen aja djalma mgrkarakeun ka maneh, dek njokot badjoe maneh, bikeun deui haroedoemna. 'Sarta lamoen aja noe mi: ''
j

maraneh, anoe linggih di sawarga. Koe sabab eta, lamoen maneh njidekahan, oelah ditarompetan, tjara noe
poera-poei'a lampahna di masigit-masigit sarta di loeloeroeng-loeloeroeng, malar dipoedji koe djalma-djalma. SatS-

39

40

menna, kami ngalahir ka maraneh noe kitoe geus tarima gandjaranana. 'B8nerna mah lamoen maneh njidekahan, leungeun ti kentja oelah njahoeun ka
:

lampahna leungeun
paja sidekah
boeni, " noe negla.

ti

katoehoe;

'soe-

41

maneh masing

boeni; ari

42

roesa ka maneh teh leumpang sapal, sing miloe doewa pal. 'Berean ka noe menta ka maneh, djeung " oelah dek ngalijeus ka noe rek ngindjeum ka maneh.
a 2 Moesa 21:24; 3 Moesa 24:20. b
Loek. 6: 29. c 5 Moesa 15:
7.

Rama maneh,

anoe waspaos ka noe tangtoe ngabales ka maneh di


a Loek. 14
:

u.

Sil.

24:29;

43

44

Maraneh geus ngadenge, jen geus didawoehkeun kijeu " Maneh koedoe njaah ka batoer maneh, ari ka moesoeh mah koedoe geuleuh. 'Tatapi woeroek kami mah ka maraneh: koedoe njaah ka moesoeh-moesoeh maraneh koedoe ngabgrkahan ka noe njapa ka maraneh;
:
''
;

Djeung deui keur mangsa maraneh oelah tjara noe poera-poera; karana eta teh karSsepna neneda bari nangtoeng di masigit djeung dina pepengkolan loeloeroeng, ngarah katangen koe djalma-djalma. Satemenna, kami ngalahir ka maraneh: noe kitoe geus
nSnSda,

tarima

gandjaranana.

'Benerna

mah

maneh, mangsa dek ngneda, " koedoe asoep ka pangkeng; ari geus meundeutan

MATEOES
panto maneh, toeloej uSngda ka Eama maneh, auoe linggih dinoeboeni; d6mi Rama maneh, anoe waspaos ka uoe boeni, tangtoe ngabalgs ka maneh di 7 noe negla. 'Sarta lamoen maraneh n6n6da, * oelah rek tjelembeng, tjara oerang kapir panjanana bakal dikaboel 8 tina kalobaan omongauana. 'Koesabab eta, maraneh oelah tjara kitoe; karana Rama maraneh langkoeng oeninga dina kakoerangan maraneh, samemeh pek ne9 n6da. 'Djadi maraneh nengda teh koedoe kijeu: " Noen Ama, auoe hnggih di sa"warga! Dj6nengan Ama moegi sina diin soetjikeun. 'Karadjaan Ama moegi sina dongkap. K6rsa Ama moegi sina dilampahkeun, sapgrtos di sawarga, nja kitoe u deui di boemi. 'Moegi koering poe ijeu dipaparin rSdjeki koering anoe pitjgka12 peun. 'Sareng moegi ngahampoera kana kasalahan koering, sapertos koering oge ngahampoera ka noe garadoeh kasala13 han ka koering. 'Moegi koering oelah dilSbgtkeun kana panggoda, leresna mah moegi disalametkeun ti noe goreng. Kanja Ama noe kagoengan kararana djaan, sarSng kawasa, sarawoeh kamoel;
!

6.

1023

20
'

21
|

22

dihakan koe toko djeung koe tai-hijang, ngababah djeung maling; 'nja * koedoe ngoempoelkeun radjabrana di sawarga keur maraneh; di dinja mah moal dihakan koe toko djeung koe tai-hijang, sarta bangsat moal ngababah atawa maling. 'Karana di mana bae ajana radja-brana maneh, nja di dinja piajaeunana hate maneh oge. 'Ari " panon teh, nja eta damar badan. Oepasarta bangsat

23

ma panon maneh tjekas, tjaang badan sakoedjoer. 'Sabalikna, oepama panon maneh soerem mah, poek badan maneh sakoedjoer. Nja kitoe deui, oepamaneh

24

ma tjaang anoe aja di djgro poek, tada teuing poekna


!

maneh teh
'Moal aja

'^

djalma noe bisa ngawoela ka doewa djoeragan; karana geus tangtoe salahsahidji dipikageuleuh, anoe hidji deui
dipikanjaah; atawa salah-sahidji dirakSanoe hidji deui dipikangewa. Maraneh moal bisa ngawoela ka Allah
tan,
25

''

14

jaan,
*

Karana salalanggengna. Amin. lamoeu maraneh ngahampoera ka djalma kasalahanana, tanwande maraneh oge dihampoera koe Rama maraneh,
'

26

15

sawarga. Sabalikna, f lamoen maraneh hanteu ngahampoera ka djalma kasalahanana, maraneh oge

anoe hnggih

di

'

moal dihampoera koe Rama maraneh.


a
J6s.
1

26:20.61
:

Eadj. 18

28

p.
:

23 11. cLoek. 11:2.


:

d
iG

Bab. 29

11. e

Mark. 11

25.

p.

18

35.

27

17

18

19

Djeung deui samangsa maraneh poewasa, " oelah koetjam-koetjem sSmoe, tjara noe poera-poera; karana eta teh sok ugarobahkeun patoetna, ugarahpoewasana katangen koe djalma-djalma. Satgmgnna, kami ngalahir ka maraneh: noe kitoe geus tarima gandjaranana. 'BgnSrna mah maneh, keur mangsa poewasa, koedoe ngaminjakan sirah, sarta sibeungeut; 'soepaja poewasa maneh teh oelah katara koe djalma-djalma, ngan koe Rama maneh bae, anoe linggih di noe boeni; demi Rama maneh, anoe waspaos ka noe boeni, tangtoe ngabal6s ka maneh di noe negla. a jes. 58 5, e. Maraneh " oelah rek ngoempoelkeun radja-brana di ijeu boemi; di dinja teh
:

djeung ka Mamon. 'Koe sabab eta, kami ngawoeroek ka maraneh: " oelah rek salempang kana hiroep maraneh, tina jigrkara pihakaneun djeung pgrkara piinoemeun atawa kana badan maraneh, tina pgrkara pipakeeun. Ari hiroep teh naha lain leuwih ti hatan kahakanan, djeung badan teh lain leuwih ti batan papakean ? Geura arilikan sakoer manoek awang-awang, tara njgbarkeun djeung tara diboewat, sarta tara ngakoetan kana koedang; f geuning diparaban bae koe Rama maraneh, anoe linggih di sawarga. Ari maraneh koetan lain leuwih pisan ti batan eta 1 Saha pglgbah maraneh anoe bisa nambahan
;
' '

28

29

30

31

oemoer koe saasta, tina salgmpangna? Djeung naha maraneh mana sok salgmpang kana pipakeeun? Geura arawaskeun pgtana bakoeng di tggal, dina ngaggdeanana; eta tara baranggawe, tara nganteh; 'ari kami ngalahir ka maraneh: sanadjan Soeleman oge, sakitoe ggde kamoeljaanana, panganggona teu ngpi ka hidji eta kgmbang bakoeng. 'Lamoen djoekoet-djoekoet tggal, anoe aja poe ijeu, ari isoekna dialoengkeun ka pameuleuman, koe Allah didangdanan sakitoe ka maraneh mah lain komo maparin papakean, eh djalma noe koerang pgrtjaja? 'Koe sabab eta, maraneh oelah
f'
''
:

rek

salgmpang, bari ngomong:

Naon

1024

MATEOES

7.

32

33

3i

pihakaneun oerang'? atawa: Naonpiinoemeun oerang? atawa: ISTaon pipakeeun oerang? 'Karana sagala pgrkara noe kitoe teja sok disalijar koe oerang kapir. Karana Rama maraneh, anoe linggih di sawarga, langkoeng oeninga jen maraneh kakoerangan eta sakabehna koedoe pada nejangan pgrkara. 'Nja heula karadjaan Allah reudjeung kabSngranana; sanggeus kitoe-'' eta sakabehna pgrkara tanwande diwoewoehan ka maraneh. 'Koe sabab eta, oelah rek salSmpang baris poe isoekan; karana poe isoekan teh tangtoe ngadjeudjeuhkeun dirina koe maneh. Sakitoe ge geus tjoekoep, oenggal-oenggal poe kasoesa aj. 27:16; sn. 23:4; hanana sorangan.
'

parin; djeung

10

11

12

saha-saha noe nejangan, tangtoe manggih; kitoe deui saha-saha noe ngStrok-ngetrok, tangtoe dipangboekakeun. 'Saha di pel6bah maraneh djalma, lamoen dipentaan roti koe anakna, ana sok teh batoe? 'Djeung saoepama menta laoek, ana sok teh oraj? noe go'Koe sabab eta, ari maraneh reng teh bisa mahanan noe harade ka anak-anak maraneh, komo teuing Rama maraneh, anoe linggih di sawarga, bakal masihan " anoe hade ka noe njoehoenkeun. 'Saniskara bae, ^ sakoemaha kahajang maraneh djalma-djalma milam'^

<*

pahkeun ka diri maraneh, koedoe kitoe maraneh ge nja milampahkeun ka djalma-djalma; karana nja eta oeninatoret
reudjeung para nabi.
11:9. 6 Jak.
e Jak. 1
:

34. 2. c Loek. 11 1 Tim. 6:9.6 Loek. 12:33; Kol. 3 d Loek. 16 13. e Djab. 55:23; Loek. 12:22; Pil. 4 6. Aj. 39 3; Djab. 147 .9. g X Badj. 4 21; Goer. 2 411. li Djab. 90 6. i Loek. 10 i2.j 1 Eadj. 3:13.
:

Mark, ii: 24; Loek.


c
Sil.

1:5,

6.

8:17. d

p.

15:19.

17.

f Loek. 6

31.

13

"

Geura arasoep kana lawang anoe

PASAL

7.

"Dapatjoewan " oelah rek ngahoekoe-t man, soepaja maraneh oelah dihoekoeman. 'Karana * koe hoekoeman, noe dipake ngahoekoeman koe maraneh, mangke maraneh dihoekoeman deui; kitoe deui koe takeran, noe dipake nakeran koe maraneh, mangke ka maraneh ditakSrkeun deui. 'Djeung naha mana maneh nendjo tatal, noe dina panon doeloer maneh, " ari balok, noe dina panon maneh sorangan mah, ten karasa koe maneh ? 'Atawa koemaha maneh rek ngomong ka doeloer maneh: Maap, koe kaoela dipanglaankeun tatal tina panon; ari dina panon maneh sorangan mah, tah geuning aja balok? 'Eh, djalma noe poera-poera! geura doedoet heula balok, noe aja dina panon maneh; kakara toeloej mStjak-metjak ngalaan tatal, noe aja dina panon doeaLoek. 6:37;Eoem2:l; lKor.4:5. loer maneh.
6 Mark. 4
:

14

singget; karana g6de lawangna, lega djalanna, anoe bi'as kana karoeksakan, sarta reja pisan anoe asoep ka dinja. 'Karana * singget lawangna, sesek djalanna, anoe bras kana hiroep, sarta ngan saeutik

15

16

anoe manggihan. a Loek. is 24. b Lai. 14 22. Masing hade-hade maraneh koe " nabi noe paralsoe; ana njalampeurkeun ka maraneh niroe tjara domba, ari di dj6rona mah * tjara mejong dek ngarontok. 'Koedoe joada dikanjahokeun koe maraneh < tina boewahna. Naha sok metik boewah anggoer tina tangkal tjoetjoek, atawa boewah kondang tina walang sa:
:

17

ngit? 'Nja kitoe


ari

oenggal-oenggal tangkal anoe hade, baroewahanana noe hade;


"*

tangkal anoe goreng

mah baroewa-

18

19

24. c

Koem

1.

Oelah mikeun anoe soetji ka andjing, djeung oelah ngaloengkeun moetijara maraneh ka hareupeun bagong, bisi kaidek koe soekoena, ana malik a sn. 9 s. toeloej njasaak ka maneh. " Koedoe ngneda, bakal maraneh dipaparin; koedoe nejangan, bakal maraneh manggih; koedoe nggtrok-nggtrok, bakal maraneh dipangboekakeun. 'Karana * saha-saha noe ngnSda, tangtoe dipa"
:

20

21

22

hanana noe goreng. 'Tangkal anoe hade moal bisaeun boewahan noe goreng; kitoe deui tangkal anoe goreng moal bisaeun boewahan noe hade. "Nja " oenggal-oenggal tangkal anoe hanteu boewahan noe hade, tangtoe ditoewar, toeloej dialoengkeun kana seuneu. 'Koe sabab eta, bakal dikanjahokeun koe maraneh tina boewahna. 'Lain oenggal-oenggal djalma f noe sok njeboet ka kami: Groesti! Goesti! noe bakal asoep kana karadjaan sawarga teh; ngan anoe ngalampahkeun ka kersa Ama kami, anoe linggih di sawarga. 'Keur poean eta, loba pisan s noe bakal ngaromong ka kami kijeu: Noen Goesti! Goesti! naha koering

MATEOES
teh lain ngawgdjang koe djgnSngan andjeun, sarta ngaloewavkeun setan-setan koe djgngngan andjeun, kitoe deui mi23

8.

1025

noe geus didawoehkeun koe Moesa, soepaja eta djadi saksi ka darinja.
a
p. 5; 1. J

Mark.
5
:

:40; Loek, 5: 12. c 3 Moesa 13.


9
:

kamatihan koe djenSngan andjeuu keneh? 'Geus kitoe kami teh bakal ngalahir ka dariuja kijeu Salalawasna ge kami tatjan wawoeh ka ma-

gawe

reja-reja

d
5

Moesa

3.

e p.

30.

/"

Moesa 14

2.

"

Mangsa Jesoes geus soemping ka

''

Kapernaoem, aja noe ngadeuheusan hidji kapala serdadoe, sarta noenoehoen ka


6

24

raneh; ajeuna geura njalingkir ti kami, eh maraneh anoe njijeun kadorakaani Koe sabab eta, saha-saha noe ngadengekeun ijeu pangwoeroek kami, djeung
'
-''
'

Jesoes,' kijeu pioendjoekua:

Noen

Goesti!

dilampahkeunana, eta koe kami diibaratkeun ka djalma noe ijatna, anoe nji25 jeun imah dina batoe karang. 'Dgrhoedjan g6de moeroeboet, ger datang tjaah, djeung angin ngageleboeg, pada neumten roeboeh, sabag kana eta imah, bab diadSgkeun dina batoe karang. saha-saha noe ngadenge ijeu 26 "Djeung pangwoeroek kami, hanteu ngalampaheta diibaratkeun ka djalma noe keun, boeroeng, anoe njijeun imah dina keu27 sik. 'Der hoedjan ggde moeroeboet, gSr datang tjaah, djeung angin ngagel6boeg, pada neumbag kana eta imah, '" toeloej roeboeh, wani ngagoeloegoer roeboehna
^' '

teh.

a
Lai. 19
2
I
:

c Loek. 6
:

Moesa 13:3; 44. d p. 12


:

1
:

Joh. 4:1. 6 Job. 10:12.


:

33. e p. 3

10.

fLoek. G
:

46

13;
2

Boem

19.

Djab.
:

2 13. g' Loek. 13 26. h 2 Tim. 6:9. j Loek. 6 47. k Si!. 12 7.


: : :

Koem

13.

JSh.

13

13.

28

Demi gens

kitoe,

mangsa parantos eta

pilahir Jesoes
29

anoe tadi teja, " djalmadjalma pada heraneun tinapiwoeroekna;

'karana * ari ngawoeroekna sakoemaha noe kawasa, lain tjara ahli-ahli kitab.
a
p.

22:33; Mark. 1:22; Loek. 4:

32. 6 Job. 7

46.

PASAL
Ari

8.

badega simkoering keur ngalondjor di imah, djingdjingeun, sar6ng kanjgrina 7 katjida. 'Lahiran Jesoes ka dinja: Kami 'Ngawangsoel 8 rek datang njageurkeun. kapala teh, kijeu pioendjoekua: Noen Goesti! simkoering teu sae pisan dilinggihan nja rorompok koe andjeun; ngan moegi-moegi nimbalan koe sakgtjap bae, eta badega simkoering tinangtos tja9 geur. 'Karanten simkoering ge di bawah anoe kawasa, sargng gadoeh serdadoe, noe ditjangking koe simkoering. Oepant6n simkoering marentah ka saoerang: Geura leumpang! seug leumpang; sareng ka saoerang deui: Geura ka dijeu! seug datang; sareng ka badega simkoering: 10 Geura eta pigawe! seug dipigawe. 'Mangsa ngadangoe kitoe, Jesoes heraneun pisan; ladjeng ngalahir ka noe ngariring Satemenna, kami ngalahir ka maraneh, tjatjakan di bangsa Israil ge kami tatjan manggih kapertjajaan anoe tjara kitoe. kami ngalahir ka maraneh: " 11 'Sarta reja noe pidaratangeun ti wetan, ti koelon, toeloej dijoek ngarijoeng reudjeung Ibrahim, Ishak djeung Jakoeb dina kaari anak ka12 radjaan sawarga. 'Tatapi radjaan mah bakal didjarongklokkeun ^ ka noe poek mongkleng boeta-radjin; nja di dinja bakal tjareurik djeung ting''

'^

13

Jesoes geus loengsoer " ti goenoeng, loba pisan djalma noe ngiring. 'Hoi * aja hidji djalma noe boga " kasakit lepra, soedjoed ka andjeunna, ari pioendjoekna: Noen G-oesti! manawi kSrsa, andjeun noe ijasa ngaberesihan diri djisimkoering. 'Enggal Jesoes njodorkeun panangan, njandak ka eta djalma, bari ngalahir: Kami teh daek; heug maneh geura bgrSsih. Sapada-harita ge leprana teh beresih. 'Ladjgng Jesoes ngalahir deui ka eta djalma: Masing hade-hade, oelah bebedja ka saha-saha; sarta koedoe leumpang, f tingalikeun diri maneh ka panghoeloe, bari njanggakeun bakti
"^

karerot hoentoena. 'Geus kitoe Jesoes ngalahir ka kapala teja: Geura moelang, f sapertjaja maneh tinekanan. D6mi badegana teja waktoe harita pisan tjageur.
a Loek. 21:43.
7
:

1.

6 Mark. 6
p.

6.

c Loek.

13:29. d

p.

e p.

22:13. f

9:22, 29.

14

15

Sanggeus Jesoes soemping ka imah Petroes, katingali " eta mitohana awewe ngalondjor, keur moerijang.'LadjSng koe
Jesoes
* ditjandak leungeuuna, toeloej moerijangna oeudoer ti eta awewe; geus kitoe hoedang, seug ngalalajanan ka tatamoe-tatamoena. a Mark, i 30. 6 p. 9 25. Ari geus boerit, reja djalma noe kaasoepan setan disanggakeun ka Jesoes. Geus kitoe eta soekma-soekma teh
: :

16

1026

MATEOES
andjeun aja pSrkawis naon ka koering? Andjeun soemping ka dijeu teh, naha bade njangsara ka koering * samemeh waktoena'? 'Demi rada djaoeh ti dinja aja sagoendoek bagong loba pisan, keur njaratoean. 'Geus kitoe setan teh pada noenoehoen ka Jesoes, kijeu panoehoenna: Ari andjeun kersa ngabidjilkeun koering sadaja mah, moegi diwidian njaroeroep ka eta goendoekan bagong. "Lahiranana ka darinja: Seg bae! Tidinja pada ka loewar, seug njaroeroep ka eta goendoekan bagong teja; horeng eta ba-

17

dika-loewarkeun koe lahiran, sarta njageurkeim sakoer noe boga panjakit; 'soepaja kalaksanakeun noe geus dilahirkeun koe nabi Jesaja, kijeu lahirna: " Andjeunna geus ngamomotan andjeun koe kasakit-kasakit oerang, sarta geus nanggoeng kasangsaraan oerang.
a
J6s. 53
:

30

31

i.

18

19

koe Jesoes, loba djalma-djalma noe ngalingkoeng ka andjeunna, ladjeng miwarang lajar ka peuntas. 'Geus kitoe " aja noe ngadeukatingali
heusaii hidji

Mangsa

32

20

Noen ka mana bae andjeun angkat. 'Lahiran


Jesoes

kitab, aripioendjoekna: Groeroe! simkoering sedja ngiring


alili
33

gong

sagoendoekanana toetoeroeboen

21

22

ka dinja: Ari tjareuh baroga lijang, manoek awang-awang baroga sajang, * tatapi ari Poetra manoesa mah teu boga Snggon keur ngedSngkeun sirah-sirah atjan. 'Aja deui saoerang moeridna, pok oendjoekan kijeu: Noen Goesti! moegi simkoering idinan moendoer heula, ngaroewang poen bapa. 'Tatapi lahiran Jesoes ka dinja: Geura ngiring ka kami; " ari noe paeh mah sina ngaroewang sapapatenna-sapapatenna.
a 2 Loek. 9
;

tina gawir ka laoet, toeloej paraeh di djero tjai. "Ari noe ngarangon laloempatan, arasoep ka nagara, sarta pada ngabedjakeun eta sakabeh perkara,

34

djeung noe didamel ka noe kaasoepan koe setan teja. 'Geus kitoe broel djalma sanagara boedal, maranggihan ka Jesoes; mangsa geus kapgndak, pada noenoehoen, " andjeunna moegi-moegi angkat ti wewSngkSran dinja.
a Mark. 5:1; Loek. 8
:

26. 6 2 Petr. 2

4.

c Aj. 21

14.

57. h 2 Kor.

9.

c 1

Tim. 5

6.

PASAL

9.

23

24

Sanggeus " nitihan kana parahoe, moerid-moerid ngariring. 'Doemadakan,

25

dongkap ka ombak-ombak ngaroengkoep kana parahoe; demi Jesoes keur koel6m. 'Tidinja
aja riboet katjida di laoet,

26

27

moerid-moerid njalampeurkeun, seug andjeunna digoegahkeun, bari aroendjoekan: Adoeh, Goesti! moegi toeloengan; abdi-abdi rek katiwasan. 'Ari pilahirna ka darinja: Eh maraneh, * noe koerang pertjaja! naha mana araringgisl Geus kitoe ladjgng tanghi, sarta njeuseul ka eta angin djeung kana laoet; dj6p dj6mpe-rehe pisan. 'Ari eta djalma pada heraneun, sarta ngaromong kijeu: Na eta teh djalma koemaha, wSt angin djeung laoet moenggah datang ka aranoet bae! a Mark. 4:35; Loek. 8:22.
6
p.

Sanggeusing kitoe Jesoes nitihan kana parahoe, semproeng meuntas, ladjgng dongkap ka " nagarana. Tidinja aja * noe njaranggakeun hidji djalma djingdjingeun, keur ngedeng dina kasoer. 'Barang katingali koe Jesoes eta kapSrtjajaanana, ladjeng ngalahir ka noe djingdjingeun teh: Eh agoes! masing soeka ati
bae, dosa-dosa
'Ari ahli kitab

maneh geus dihampoera. sawareh ngaromong sa-

djgro hatena kijeu: Eta teh ngagorengkeun ka Allah. 'Ana " katingali koe Jesoes eta palikiranana, ngalahir kijeu: Koe naon mikiran anoe goreng sadjgro

14:31; 16:8.

28

29

Sanggeus soemping ka peuntas, " ka tanah oerang Gadara, ladjeng Jesoes kapapag koe doewa djalma noe kaasoepan setan, daratangna ti astana, sarta garalak katjida, noe matak euweuh noe kadoegaeun ngaliwat ka djalan eta. 'Doemadakan, eta pada ngaggro, kijeu pokna: Adoeh, Jesoes, Poetra Allah!

hate mai'aneh? 'Karana babari mana, ngomong: Dosa-dosa geus dihampoera ka maneh, djeung ngomong: Geura hoedang, toeloej leumpang? 'Tatapi soepaja maraneh njaho, jen Poetra manoesa teh boga kawasa di boemi ^Dikeun ngahampoera dosa (ladjSng ngalahiran ka noe djingdjingeun teja): Geura hoedang, pangkoe kasoer maneh, toeloej moelang ka imah maneh. 'Tidinja eta teh hoedang, seug indit, moelang ka imahna.
'^

'Mangsa koe djalma-djalma katarendjo noe tadi teja, pada heraneun, sarta nga-

MATEOES
moeljakeun ka Allah, noe geus maparin kawasa kitoe ka manoesa. p. 4 13.
.

9.

1027

anjar diwadahan kana karoeng koelit noe weuteuh, geus kitoe doewanana
djadi tarfitgp.
b Loek. 18 18
:

b Mark.

2:3; Loek. 5:18.


5
:

c p. 12

25

Job. 2

25.

a Mart. 2:18; Loek. 5:33.


Hak. 14
:

d Job.
9

8.

12. c

11.

d Job. 16

20.

10

11

12

13

Jesoes angkat ti dinja, ningali hidji djalma, kenr dijoek di panjoekeanana; ari ngaranna Mateoes; ladjgng ngalahii- ka dinja: * Geura ngiring ka kami. Toeloej eta indit, ngiring ka Jesoes. 'Ari gens kitoe, mangsa Jesoes keur ngarijoeng medja dina imah [eta Mateoes], djgboel raja toekang tjoeke daratang, kitoe deui djalma noe daroraka, toeloej pada miloe ngarijoeng djeung Jesoes sarta moerid-moeridna. 'Barang katendjo koe ahli-ahli parisi, seug ngaromong ka moerid-moeridna: ' Naha Goeroe maraneh teli reureudjeungan dahar djeung toekang tjoeke sarta djeung djalma noe daroraka? 'Ari koe Jesoes kadangoe, ladjSng ngalahir ka eta djalma kijeu: Ari noe tjalageur mah hanteu koedoe didoekoenan, ngan anoe garering bae. 'Ari maraneh mah geura bral, tejangan tegesna noe kijeu teja: Kami teh misoeka kana karoenja, lain kana koerban. Karana pangdatang kami teh lain pikeun njaoer anoe balener, nja njaoer anoe daroraka, soepaja

"^
''

Baraug

Mangsa Jesoes keur ngalahirkeun

ki-

toe ka eta djalma-djalma, " djSboel aja hidji kapala, toeloej soedjoed ka pa-

19

20

21

joeneun andjeunna, bari oendjoekan kijeu: Poen anak awe we bijeu pisan maot; moegi geura linggih sar6ng noempangkeun panangan ka dinja, geus kitoe bade hiroep deui. 'LadjSng Jesoes ngadSg, noetoerkeun eta kapala, djeung moeridmoeridna.'Doemadakan, aja hidji awewe, noe boga * kasakit ngaggtih, lilana geus doewa welas taoen; eta ngadeuheusan ka Jesoes ti poengkoereunana, sarta njabak kana kSlin djoebahna. 'Karana
ari

omongna

di djgro pikir:

Saoepama

22

wande aing

23

24

tarobat.
1

Mark. 2

14; Loek. 5

27. 6 p. 4
e p.

19.

c Loek. 15:2. d Hos. 6:6; Mik. 6:8.

18

11

Tim.

15.

14

Tidinja " moerid-moerid Johannes ngadareuheusan ka Jesoes, sarta aroendjoekan kijeu: Koe naon noe mawi sim-

25

15

16

17

koering sareng ahli-ahli parisi * loba pisan poewasana, ari moerid-moerid andjeun mah sok tara paroewasa? 'Lahiran Jesoes ka darinja: Koemaha ari " batoerbatoer panganten bisaeun nalangsa, salilana direudjeungan koe panganten tehl Tatapi pidatangeun mangsa, jen panganten teh geus ditjandak ti maranehanana, nja didinja pada pipoewasaeun teh. 'Hanteu aja djalma noe nambalkeun lamak lak6n noe anjar keneh kana badjoe boeroek; karana panambalna ngargnjahkeun ka noe boeroek, mingkin katjida soehna. 'Kitoe deui hanteu aja djalma noe ngawadahan anggoer anjar kana karoeng koelit boeroek; lamoen kitoe mah karoeng koelit teh bgdah, anggoerna moentjerat, sarta karoeng koelit teh djadi boetoet; ari anggoer noe
'^

26

aing bisa njabak bae ka djoebahna, tantjageur. 'Ladjgng Jesoes malik ka poengkoer; ana beh ningali eta, ngalahir kijeu: Masing soeka ati bae, njai! maneh geus ditoeloeng koe kapertjajaan maneh. Ari awewe teja tjageur ti waktoe harita pisan. 'Barang Jesoes dongkap ka imah kapala teja, sarta ningali noe njaroeling djeung djalma-djalma keur roesoeh-tagiwoer, 'ladjeng eta dilahiran kijeu Eh, geura aloendoer; karana boedak teh lain paeh, ngan keur sasarean bae. Tatapi eta pada njeungseurikeun ka Jesoes. 'Ari geus diboedalkeun djalma-djalma, Jesoes leb6t, ladjgng ^ ditjandak leungeunna; seug boedak teh hoedang. 'Dgmi p6r<^ :

"^

kara tadi teja kaoewar-aerkeun di satanah eta. Mark. 5:22; Loek. 8:41.
6 3
27

Moesa 15

25.

cp. 8: 13. d 3oh. 11:11.

e p.

8:15.

Barang Jesoes angkat ti dinja, aja doewa djalma lolong naloetoerkeun, bari
sasambat, kijeu pokna: Noen,

Poetra

Dawoed moegi
!

aja sih-piwglas

ka

diri

28

koering. 'Ari geus dongkap ka boemi, noe lolong teh ngadareuheusan. Ladjeng Jesoes ngalahir ka dinja: Koemaha ma-

29

raneh pertjaja, jen kami bisa migawe kitoe? Ari pioendjoekna: Soemoehoen, Goesti! 'Geus kitoe ditjabak panonna,
sarta ngalahir:
*

Sapgrtjaja

maraneh

ti-

30

ngkanan. 'Seug panonna bareunta. Geus kitoe Jesoes ngalarang ka dinja katjida pisan, ari lahirna: Masing hadehade, poma oelah aja noe dibere njaho.
'^

1028
31
'^

MATEOES
5

10.

'Demi eta, sanggeus boedal, toeloej ngoetarakeun ka Jesoes di satanali eta.


a
p.

doewa w61as teh koe Jesoes dipiwarang leumpang, sarta ditimbalan,


'Eta noe
kijeu lahirna: Maraneh poma-poma oelah njorang djalan ka oerang kapir, djeung oelah ngasoepan nagara oerang Samaria; 'nja koedoe nejang ka * domba bangsa Israil noe laleungit. 'Geura laleum pang, sarta koedoe oewar-oewar, kijeu nja pok: " Karadjaan sawarga teh geus deukeut. 'Koedoe njagem^keun noe garering, ngabergsihan noe kasakit lepra, hiroepan anoe paraeh, djeung bidjilkeun setansetan. Katampana koe maraneh teu majar, mikeunna oelah hajang dibajar. 'Oelah bebgkglan emas, atawa perak, atawa tambaga dina saboek maraneh. 'Djeung oelah mawa endong baris di djalan, atawa badjoe doewa, atawa ta"^

12:23;
1
:

15:22.
;

p.

8:13.

p.

12:16.

d Mark.
32

45

7: 36.

Barang eta noe tadi boedal, djSboel aja noe njaranggakeun " hidji djalma
nja bisoe nja kaasoepan setan. 'Ari geus dika-loewarkeun setanna mah, noe bisoe teh ngomong. Tidinja djalma-djalma pada heraneun, sarta ngaromong: Salalawasna ge di pelebah Israil tatjan aja noe nendjo perkara noe kitoe p6tana! 'Tatapi * ai*i tjek ahli-ahli parisi mah: Eta ngaloewarkeunana setan soteh koe kapala setan.
a
p.

6 7

33

34

12

22

Loek. 11

14. 6 p. 12

24.

35

Geus kitoe
nagara-nagara

"

Jesoes ngideran sakoer djeung desa-desa, bari

10

ngawoeroek di masigitna, sarta ngoewarkeun Indjil tina karadjaan teja, kitoe deui njageurkeun sagala roepa panjakit djeung sagala roepa kalaraan ka djalma-djalma. 'Ana ningali ka djalmadjalma teja, * Jesoes kalangkoeng-langkoeug welaseunana ka darinja, tina sabab jmda maropo djeung paboejar, "tjara
11

roempah, atawa iteuk; karana " noe baranggawe teh patoet pimeunangeun kadaharanana. "Di mana bae maraneh asoep ka nagara, atawa ka desa, geura
talengteng

36

anoe pilajakeun; dinja koedoe tjitjing, tepi ka

nja di

12 13

deui. ^

mangkat 'Barang boes asoep kana eta

imah, koedoe oeloek salam. 'Saoepama


eta imah aja lajakna, salam maraneh sing teurak ka dinja; sabalikna lamoen teu lajak mah, salam teh sing balik deui ka maraneh." Djeung oepama djalma hanteu ngakoe ka maraneh, kitoe deui

37

domba noe

taja pangangonna. 'Ladjeng


'^

38

ngalahir ka moerid-moerid: Piboewateun koe lega, tatapi ari noe migawe ngan saeutik; 'koe sabab eta, geura neneda

14

ka Pangeran noe kagoengan piboewasoepaja miwarang noe migawe kana piboewateunana. a p. 4 23, 24.
teun,
b
;

Mark.

6:34.
(i

Moesa 27:17;

J6r.

50:6;

J6h. 34:5.

Loek. 10:2; Joh. 4:3.5.


15

PASAL
"

10.

Sanggeusing kitoe moerid noe doewa w61as teja koe Jesoes disaoer; ladjSng dipaparin kawasa pikeun ka sakoer soekma nadjis, soepaja dika-loewarkeun, sarta pikeun njageurkeun ka sagala panjakit djeung sagala kalaraan.
a Mark. 3:13; Loek. 6
2
:

hanteu ngadenge kana omongan maraneh, toeloej ka loewar bae ti eta imah atawa ti eta nagara teh, bari ngekedjekkeun ngeresna tina soekoe maraneh. 'SatSmenna, kami ngalahir k a maraneh: tanah Sadoemoe djeung Gomora teja bakal enteng di poe ngahoekoem ti batan nagara noe kitoe. a Mark. 3 le Loek. 6 is.
'^
:

b
j

p.

9:36;
8:20.
:

15:25; Lai. 13:26,


e

46. c p.
1

4:17.

d
1
\

Lai.

Moesa 18:31;
:

Kor. 9:14;
:

Tim. 5
6.

18.
p.

10:5,
j

f Mark. 6 11:24.

10; Loek. 9

i.

g Loek.

13

1.

16

Ari " ngaran noe doewa welas rasoel teh nja kijeu: Anoe mimiti Simon, noe katglah Petroes, djeung Andreas saderekna;JakoboespoetraSeb6deoes, djeung Johannes saderekna; 'Pilipoes djeung Bartolomeoes; Tomas djeung Mateoes, toekang tjoeke teja; Jakoboes poetra Alpeoes, djeung Lebeoes, ngaranna deui Tadeoes; 'Simon, oerang Kana, djeung Joedas Iskariot, anoe djadi ngahijanat.

17

18

Sing ngaringStkeun, maraneh koe kami dititah sap6rti domba ka tSngahtgngah mejong; mana koedoe ijatna tjara oraj, sarta koedoe laugsar hate tjara djapati. 'Djeung maraneh masing hadehade koe djalma-djalma; karana* bakal pada njelehkeun maraneh ka parageman rad, sarta bakal dirarangket dina masigit-masigitna.'Samalah maraneh bakal didareuheuskeun ka pajoeneun goepfirnoer-goepSrnoer sarta radja-radja, tina
"

MATEOES
19

10.

1029

kami, pikeun djadi saksi ka darinja djeung ka oerang kapir. 'Ari samangsa maraneh koe eta djalma diselehkeun teh, " poma oelah salgmpang koe pgtana atawa koe naoii pingomongeun; karana dina waktoe eta pisan bakal dipaparinkeun ka maraneh sakoer anoe koedoe diaromongkeuu koe maraneh. 'Karana lain maraneh anoengomong tell, istoening Roh Rama maraneh anoe ngalahir di djgro maraneh. 'Ari doeloer bakal njelehkeun doeloerna sina dipaehan, nja kitoe deui bapa njelehkeun anakna, ari anak-anak bakal ngabahaan ka kolot-kolotna, sarta maehan. Sarta maraneh bakal dipikageuleuh koe sakabeb, tina sabab djengngan kami. ^ D6mi saha-saha noe koekoeh nepi ka panoengtoengan, tangtoe pisalamSteun. 'Samangsa maraneh dikanijaja di na'

sabab

30

31

32

20

33

21

dikSrsakeun koe Rama maraneh mah. 'Malah-malah " boeoek maraneh, anoe aja dina sirah, geus kaetang kabeh. 'Koe sabab eta, oelah rek sarijeun; maraneh teh leuwih ti batan manoek piit noe h)ba. 'Koe sabab eta, f saha-saha noe ngakoe ka kami di hareupeun djalma-djalma, tangtoe diakoe deui koe kami di pajoeneun Ama kami, anoe bnggih di sawarga. 'Sabalikna, ^ saha-saha noe nganglSs ka kami di hareupeun djalmadjalma mah, tangtoe dianglgs deui koe kami di pajoeneun Ama kami, anoe linggihdi sawarga. a Job. IS: 16. i p. 12:21; Joh. 8:48.
teu
c
e 2

Mark. 4:22; Loek. 12


Loek. 21:18. f

2. a! J6r.

1:8; Loek. 12

4, 5.

22

Boem 10:9,10. ^Loek. 9:26;

Tim. 2:12.

34

23

gara

ijeu,

"

koedoe kalaboer bae ka noe


:

35

sedjen; karana satemSnna, kami ngalahir ka maraneh nagara-nagara Israil

meal koengsi kaidSr koe maraneh, f Poetra manoesa mah geus soemping
manten.
a Loet. lO
: :

36

3.
:

p.

23 34 24 9 Mark. 13:9.
:

C Loek. 12

11

21

14, 15.

(Z

p.

24

13. e Lai. 14:6.

37

/p. 16:28.

24

ti

Ari moerid mah moal ngoengkoelan batan goeroena, kitoe deui boedjang
"

25

moal ngoengkoelan ti batan djoeraganana. 'Geus meudjeuhna ari moerid teh, oepama djadi saroewa djeung goeroena; kitoe deui 16bah boedjang teh, oepama
djadi saroewa djeung djoeraganana. La-

38

Beel-SSboeb, geus
26

moen noe boga imah * disSboetkeun komo ka eusi-imahna


"

39

27

28

eta, oelah dipake karana taja perkara katoetoepan, anoe moal pikataraeun, atawa pSrkara boeni, anoe moal pikatangeneun. 'Sakoer anoe ditjatoerkeun koe kami ka maraneh di noe poek, koedoe aromongkeun di noe tjaang; ari sakoer noe kadarenge koe maraneh dina tjeuli, koedoe aroewarkeun ti loehoer hateup. 'Djeung oelah rek sarijeun koe noe maehan kana badan, tatapi ten bisaeun

mah! 'Koe sabab


kasijeun;

" Oelah nganjanaan kami noe matak datang dek mawa karoentoetan ka boemi; pangdatang kami teh lain mawa karoentoetan, istoening pgdang. Karana kami noe matak datang teh, * djalma dek disina pas6ndatan ka bapana; ari anak awewe ka indoengna, djeung minantoe awewe ka mitohana awewe. 'Ari noe bakal djadi moesoeh djalma, nja eta batoerna saimah. 'Saha-saha noe njaah ka indoeng atawa ka bapa, " leuwih ti batan ka kami, eta mah teu pgrnah ka kami; djeung saha-saha noe njaah ka anak lalaki atawa ka anak awewe, leuwih ti batan ka kami, eta mah teu pernah ka kami. 'Djeung deui saha-saha noe teu manggoel kai-dipalang adjangna, bari teu anoet ka kami, eta mah teu pernah ka kami. 'Sahasaha noe manggih ka njawana, bakal kaleungitan koe njawana; djeung sahasaha noe kaleungitan koe njawana tina sabab kami, eta noe bakal manggih njawana. Loek. 12: si.
'

'^

Mik.
:

7:6.

Loek.
:

14:26.

p.

16:24;

Mark. 8
40
"

34; Loek. 9

23.

Saha-saha noe narima ka maraneh,

"^

41

nja eta narima ka kami; ari noe narima ka kami, nja eta narima ka noe geus miwarang kami. 'Saha-saha * noe

maehan kana njawa; anggoer koedoe


sarijeun koe noe ijasa ngaroeksakkeun njawa djeung badan di djero naraka. 'Ari manoek piit didjoewalna lain doewa sadoewit? kilang kitoe ge teu aja noe ragrag ka boemi hidji-hidji atjan, ari

29

42

koe pedah ngaran pitampaeun gandjaran noe bakoe ka nabi; djeung saha-saha noe narima ka hidji djalma noe bgngr, koe pedah ngaran djalma b6ngr, eta pitampaeun gandjaran noe bakoe ka djalma noe bgngr. 'Djeung saha-saha noe mere
hidji nabi,

narima ka
nabi,

eta

1030

MATEOES
tjai
"^

11.

nginoem

atah bae saloemoer ka ijeu salah-sahidji djalma noe laleutik, koe pedah ngaran moerid, satemenna kami ngalahir ka maraneh, eta hamo loepoet gandjaranana. a Loet. lo le.
:

12

Kadj. 17:10. c p. 25:40; Mark. 9:41.

PASAL
Ari

11.
13

geus kitoe, mangsa Jesoes parantos maparin timbalan ka moeridmoeridna noe doewa welas teja, ladjeng deui angkatna ti dinja, kersa ugawoeroek sarta ngoewarkeun dina etanagara-nagarana. Barang Johannes di pangberokan ngadangoe tjarijos dadamelan Kristoes, seug ngadjoeroengkeun doewa moerid, 'bari kijeu pihatoerna ka Jesoes: Nja adjengan anoe bakal soemping teja, oetawi koedoe ngantosan anoe sanesdeui? 'Ladjeng Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka eta moerid: Maraneh geura arindit, oeningakeun bae ka Johannes sakoer noekadenge djeung noe katendjo koe maraneh: 'nja eta * aja noe lolong njareueung, djeung noe dai'ejog leurapangna ben6r; aja noe lalepra diberSsihan, sarta noe torek ngadarenge; aja noe paeh dihariroepan, djeung noe malarat diaroewaran Indjil. 'Sarta salamfit djalma noe hanteu titadjong ka kami. a Loek. 7:i8; p. 14 3.
:

14

15

16

17

ngoengkoelan ka Johannes toekang ngabanjoe tatapi ari noe pangleutikna dina karadjaan sawarga mah, " eta leuwih ti batan Johannes. 'Sarta tina poean Johannes toekang ngabanjoe teja nSpi ka ajeuna, karadjaan sawarga teh dit6mpoeh,arikoenoenSmpoehdibeunangkeun pisan. 'Karana sadajana para nabi reudjeung toret ngawedjangna ngpi ka Johannes. Sarta lamoen maraneh daek narima, nja eta teh Elias, anoe bakal soemping teja. 'Saha-saha djalma ^noeboga tjeuli pikeun ngadenge, koedoe dengekeun. 'Tatapi ari bangsa djaman ajeuna^ koe kami rek dimisilkeun kana naon? Nja eta oepama baroedak noe darijoek di pasar-pasar, bari ngageroankabatoerna, 'kijeu pokna: Dewek geus pada mangnjoelingkeun ka maraneh, tatapi maraneh teu ngigel dewek geus pada mangnjanjikeun ka maraneh koe njanjian
;

"^

'

<"

18

nalangsa, tatapi maraneh teu aloekaloekan. 'Karana Johannes teh soempingna ^ teu dahar teu leueut, ari tjek djalma-djalma: Eta teh aja setanan.

19

b J68. 29
1

18; 35

5; 61

1.

'Demi Poetra manoesa mah datangna dahar sarta nginoem; ari tj6k djalmadjalma Toeh tarendjo, eta mah djalma rewog sarta beuki nginoem anggoer, sosobatan djeung toekang tjoeke sarta djeung djalma doraka. Ari kapintgran teh geus diroedjoekan koe anak-anakna.
:

Sanggeusna eta arindit, Jesoes ngamimitian ngalahir ka djahna-djalmatina hal Johannes, kijeu: Noe matak maraneh boedal ka tegal 16ga teja narendjo naon? mandjah, anoe loewak-lejok koe angin? 'Atawa noe matak maraneh boedal teh, narendjo naon? ka hidji djalma noe make papakean lemes? Sagnjana, noe make lalemes mah, pangajana di padaleman radja-radja bae. 'Atawa noe matak maraneh boedal teh, narendjo naon ? ka hidji nabi? Saestoena, kami ngalahir ka maraneh: malah eta leuwih pisan ti batan nabi. Karana nja eta noe dioengglkeun dina Kitab kijeu teja: ''Masing nganjahokeun, kami miwarangan saheulaeun maneh malaikat kami, anoe
'

a Loek.
c p. 13
:

24. 6 Mai.

3:1; Mark. 1:2; Loek. 7:27.


;

17.

d Loek. 16
p.

16. e p. 17

10.

f p. 13

9.

g Loek. 7:31. h
20

3:4; Loek. 7:33.

Tidinja Jesoes ngamimitianngawSwSleh ka nagara-nagara, gnggon andjeunna

21

22

23

bakal njadijakeun pidjalaneun maneh saheulaeun maneh. 'Sat6m6nna, kami ngalahir ka maraneh, di sakoer-sakoer djalma noe geus didjoeroekeun koe awewe, hanteu aja hidji-hidji atjan noe

midamel moedjidjat pangrejaua teja, sabab hanteu tarobat: 'Pitjilakaeun maneh, " Korasin! Pitjilakaeun maneh, BetSaida! karana oepama di Tiroes djeung Sidon didjijeun moedjidjat saperti noe didjijeun di maraneh teja, tangtoe eta geus lila tarobat, ' make karoeng djeung leboe. 'Tatapi kami teh ngalahir ka maraneh: ari Tiroes djeung Sidon ''bakal enteng di poe ngahoekoem, ti batan maraneh. 'Sarta ari maneh, Kapernaoem, noe geus didjoengdjoengkeun tSpi ka langit, nja maneh bakal didjongklokkeun " tgpi ka gnggon noe paeh. Karana oepama di Sadoemoe didjijeun moedjidjat saperti noe didjijeun di maneh
''

''

teja, eta

mangsa ajeuna tangtoe

t6t6p

MATEOES
2i

12.

1031

'Tatapi kami teh ngalahir ka maneh, jen tauah Sadoemoe ^ bakal enteng di poe ngahoekoem, ti batan maneh. a Loek. 10:13. b Jeh. 2G. c 2 Sam. 13:19;
keneli bae.
Joen. 3:6.
gt

dp.

10

15. e Aj. 11

8.

Njanj. 4

6.

p.

10: 15.

25

26
27

" Diua mangsa eta Jesoes ladjSng oendjoekan, kijeu pioeudjoekua: Simkoering moedji ka andjeun, noen Ama, Pangeran noe kagoengau langit sarSng boemi! doemeh eta pgrkawis teja koe andjeun * ditoetoepan ka noe palintSr sarawoeh ka noe binangkit, sargng geus diboekakeun " ka baroedak. 'Leres, Ama! nja kitoe pisan kasoekaan andjeun. 'Sanisgeus diserenkeun ka kara koe Rama kami; djeung lianteu aja pisan anoe nganjahokeun ka Poetra, ngan Rama bae; kitoe deui teu aja noe nganjaho"^

kabah, kitoe ge teu matak salahl 'Sarta kami ngalahir ka maraneh, di dijeu aja noe leuwih ti batan kabah. 'Tatapi saoepama geus kanjahoan koe maraneh Kami dina panghartina noe kijeu teja teh misoeka kana karoenja, lain kana koerban: moal datang ka ngahoekoeman noe teu baroga dosa. 'Karana nja Poetra manoesa noe moerba kapoe sabat keneh.
'
:

''

a Mark. 2:23; Loek. 6:1. b


c 2

Moesa 23:25.

Moesa 20 10 d
:

? am. 21 3
:

6.
/j

Moesa 24
:

8, 9.

f 4 Moesa 28
9

9.

g Mai.

1.

p. 9

13.

10 "

Ana geus ladjSng angkatna ti dinja, Jesoes soemping ka masigit. 'Doemadakan, di dinja aja hidji djalma noe

kemper leungeunna sabeulah. Toeloej eta pada naros ka Jesoes, kijeu pioendjoekna: * Koemaha, ari di poe sabat kawidian njageurkeun ? Pambrihna soe11

28

29

30

keun ka Rama, ngan Poetra bae, djeung sakoer djahna noe dipikarep diebrehan koe Poetra. 'Hijap ka darijeu ka kami, eh sakoer noe maropo sarta noe kabeuratan! kami rek njegeran ka maraneh. 'Geura panggoel pasangan kami, barina goegoeroe ka kami; karana kami teh sareh sarta rSndah ati lamoen kitoe maraneh " tangtoe meunang kasegeran pikeun njawa maraneh. 'Karana f ari pasangan kami teh empoek, sarta momotan ti kami teh hampang. Loek. lo 21. b Jes. 29 14. c p. is 3.
;
:
:

paja bisa ngglakkeun andjeunna. 'Lahi-

12

13

ranana ka darinja: Saha djalma di 16bah maraneh, anoe boga domba hidji, saoepama tigoebroes kana lombang di poe sabat, naha eta moal ditjekgl, heug dihandjatkeun ? 'Ari djalma koetan lain leuwih pisan ti batan domba? Nandakeun kawidian di poe sabat migawe kahadean. 'G-eus kitoe ladjeng ngalahir ka eta djalma teja: Tjing, geura sodorkeun leungeun maneh. Pek disodorkeun;
<^

dp. 28

18; Joh. 3

35. e J6r. 6

16. f 1 Job. 5

3.

14

ngeun
ari

toeloej diwaloejakeun, tjageur tjara leuhidji deui. "Dgmi ahU parisi teh,

PASAL
"

12.
15

Mangsa eta teh, dina hidji poe sabat, Jesoes angkat, djalanna kana p6pelakan tarigoe; d6mi moeridna harajangeun dahar tidinja * pada mipit ranggeujanana, seug didalahar. 'Ari ahh-ahli parisi, barang narendjo eta, aroendjoekan ka Jesoes kijeu Toeh, moerid-moerid adjgngan milampah noe teu kawidian dipigawe di poe sabat. 'Laliiranana ka eta djalma Naha maraneh tatjan ngadji tjarita lalampahan Dawoed, keur mangsa palajeun dahar, kitoe deui batoer-batoerna 'Nja lampahna asoep ka ggdong Allah teja, ngadahar eta roti tingalieun, padahal hanteu widi didahar koe andjeunna, kitoe deui koe batoerbatoerna, ^ ngan koe para panghoeloe bae? 'Atawa koe maraneh tatjan kaadji di poe dina toret, jen panghoeloe sabat pada ngarempak sabat dina dj6ro
; :
'^

geus boedal, seug rergmpoegan djeung batoer-batoer, * koemaha nja pipetaeunana maehan ka Jesoes. 'Tatapi kaoeninga koe Jesoes; ladjeng angkat ti dinja. Sarta loba pisan djalma noe
ngariring;
eta

sakabehna ditjalageur-

16

17

18

"^

'?

19

20

'"

keun; 'djeung diomat-omatan katjida, oelah sina ngoetarakeun salira andjeunna. 'Nja eta soepaja kalaksanakeun f noe geus dilahirkeun koe nabi Jgsaja, kijeu lahirna: 'Toeh, abdi kami, beunang kami milih, kaasih kami, noe dipikarSsgp koe hate kami! Eta koe kami rek diteundeunan Roh kami, sarta bakal ngoewarkeun hoekoeman ka oerang kapir. 'Moal pitjerewedeun atawa hahaokan, sarta moal aja noe ngadenge sowarana dina loeloeroeng. 'Hoe noe pitSs koe eta hamo bakal disapatkeun, deles noe ngeboel keneh koe eta hamo bakal dipareuman; tangtoe datang ka noetoegkeun hoekoeman teh sina oenggoel.
''

1032
21

MATEOES
34

12.

'Sarta oerang kapir bakal padangarep-

ngarSp kana djenenganana.


Loek.
5
:

a Mark.
:

6.
:

6 Loek. 14
8
:

3.
:

Loek. 12

16; 7

19. e p.

4; 9

30.

JSs.

d Joh. 42 14.
24.
:

22

Ari geus kitoe dideuheuskeun ka Jesoes " hidji djalma noe kaasoepan setan, nja lolong nja. bisoe; seug toeloej ditjageurkeun, anoe matak eta djalma noe lolong djeung bisoe teh bisa ngomong sarta nendjo. 'Demi sakabeh djalma meIgngek, aromongna: Eta teh lain * Poetra Dawoed teja? "Tatapi ari ahli-ahli
parisi,
'^

35

36

23

24

anoe ngadenge kitoe, ngaromong: Eta hanteu ngaloewarkeun setan, ngan Beel-S6boeb, kapala setan. 'ha25 koe nging Jesoes " oeningaeun ka pikiranana seug ngalahir ka eta djalma: Oenggal karadjaan, noe merangan maneh, tangtoe toempoer; sarta oenggal nagara atawa imah, noe merangan maneh, eta moal 'Oepama Setan ngaloewarkeun 26 tetep. Setan, eta nandakeun merangan maneh ana kitoe mah karadjaanana koemaha 27 bisa tetep? 'Lamoen enja kami ngaloewarkeun setan koe Beel-Seboeb, anakanak maraneh ngaloewarkeunana setan teh koe saha? Manana nja eta pisan noe bakal ngahoekoeman ka maraneh. 28 'Sabalikna, lamoen kami ngaloewarkeun setan teh koe Roh Allah, nandakeun karadjaan Allah geus dongkap ka ma29 raneh. Atawa koemaha djalma rek bisa asoep ka imah noe bedas, sarta ngarajah paparabotanana, lamoen eta noe bgdas teh hanteu dibarogod heula mah? bisa ngarajah imahna. 'Anoe 30 kakara hanteu miloe ka kami, f nja eta ngalawan ka kami teh; sarta noe hanteu miloe ngoempoelkeun djeung kami, nja 31 eta ngaboerantakkeun. 'Koe sabab eta, sagala kami ngalahir ka mai-aneh: dosa sarta omongan goreng bakal dihampoei'a ka djalma; tatapi ari hal ngagorengkeun ka Roh mah, moal diham32 poera ka djalma. 'Djeung saha-saha noe ngomong ngalawan ka Poetra manoesa teh, bakal dihampoera; tatapi ari noe ngomong ngalawan ka Roh Soetji mah, moal dihampoera, boh djaman ajeuna, 33 boh djaman mangke. 'Salah-sahidji, sSboetkeun tangkalna hade djeung boewahna hade, atawa sgboetkeun tangkalna goreng djeung boewahna goreng karana kanjahoanana tangkal tina boe'^

37

anak-anak oraj w61ang! wahna. 'Eh, koemaha maraneh rek bisa ngomong barang noe hade, da maraneh teh dasar goreng? J karana panglemekna biwir koe tina kaleberanana hate. 'Ari djalma noe hade ngabidjilkeun kahadean tina banda hate noe hade; kitoe deui djalma noe goreng ngabidjilkeun kagorengan tina banda noe goreng. 'Ari kami ngalahir ka maraneh, tina hidji-hidji omongan noe sija-sija, noe diomongkeun koe djalma, koedoe pada njanggakeun katSranganana di poe ngahoekoem. 'Ka'

^'

rana tina omongan maneh bakal maneh didamgl bgner, sarta tina omongan maneh keneh bakal maneh dihoekoeman.
a p. 9:32; Loek. 11:14. b p. 9:27. c p. 9:34; 10 25. (i 2 Eadj. 1 2. e p. 9 4. f Mark. 9 40. g Mark. 3:28, 29; Loek. 12:10; 1 Joh. 5:16. h V- T- 18. i p. 3:7. j Loek. 6 45. fc Ep. 4 29
:

b:i.
38

Goer. 12

14.

39

Toeloej ngawangsoel sawareh ahli kitab djeung ahli parisi, kijeu pioendjoekna: Noen Goeroe! " simkoering hajang nendjo hidji tanda dadamglan adjgngan. 'Ari Jesoes ngawalon, kijeu lahirna: Bangsa noe goreng djeung sok ngaranjed teh menta tanda; moal dibere tanda, ngan tanda nabi Joenoes teja.

40

41

42

'J

43

''

'Karana sapgrti Joenoes * tiloe poe tiloe peuting aja di djgro beuteung laoek lodan teja, nja kitoe deui Poetra manoesa teh bakal aja di djero hate boemi " tiloe poe tiloe peuting. 'Oerang Ningwe bakal ngadareuheusan ka hoekoem kijamat bareng djeung ijeu bangsa ajeuna, sarta seug ngahoekoeman ka darinja; karana ^ oerang Ninewe teh tarobat sanggeusna meunang piwoeroek ti Joenoes; padahal anoe ajeuna di dijeu mah, leuwih ti batan Joenoes. Radja istri * ti tgbeh kidoel teja bakal ngadeuheusan ka hoekoem kijamat bargng djeung ijeu bangsa ajeuna, sarta seug ngahoekoeman ka darinja; karana geus soemping ti toengtoeng boemi, bawaning hajangeun ngareungeu kana kapintgran Soeleman; padahal anoe ajeuna di dijeu mah, leuwih ti batan Soeleman. 'Mangsa soekma nadjis geus ka loewar ti djalma, toeloej ngidgran gnggon noe rarehe,
'

44

nejangan eukeur tjitjing, tatapi hanteu manggih. 'Seug ngomong kijeu: Ah, dek balik deui bae ka imah oeroet aing ka
loewar. Ari datang, njampak geus ko-

MATEOES
45

13.

1033

beunang njapoean sarta dialoesngadjakan toedjoeh batoer pada soekma, noe leuwih goreng ti batan manehanana; ari geus
song,
aloes. 'Tidinja leurapang,

asoep tjaritjing di dhija; f djadi djalma teja ahirna leuwih banggt ti batan tadi. Nja kitoe pidjadieunana ijeu bangsa noe

goreng teh. op.


b Joen. 1
:

le

l;

Mark. 8
:

17. c p.
:

16
;

11; Loek. 11 29. 21. d Joen. 3 5. e 1 Eadj.


: :

eungapeun. 'Ari noe sawareh deui ragraganana ka taneuh noe hade; toeloej bidjil boewahna, beubeunanganana noe saratoes, noe hidji g6n6p poeloeh, hidji ari noe hidji deui tiloe poeloeh patikSlaneun. 'Saha-saha djalma " noe boga tjeuli pikeun ngadenge, koedoe dengekeun. a Mark. 4 1. 6 Loek. 5 3. c Loek. 8 4.
'^
; : :

d
10

Moesa 26:

12. e p. 11

15.

46

47

48

49

46 2 Petr. 2 20. Ari keur Jesoes ngalahir keneh ka eta djalma-djalma, " beh iboena djeung saderek-saderekna ngaradgg di loewar, harojongeun sasaoeran djeung andjeunna. 'Toeloej aja noe ngoeninga kijeu: Toeh, iboe sareng saderek-saderek andjeun keur ngaradeg di loewar, harojongeun sasaoeran sarfeng salira andjeun. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka noe ngoeninga teh: Na saha karah iboe kami, djeung saha doeloer-doeloer kami teh? 'Ladjgng ngoengkoelkeun pananganana
10:1. f Ibr. 6
:

11

12

Geus kitoe " moerid-moerid pada maka Jesoes, sarta oendjoekan kijeu: Noen, koemaha noe mawi andjeun ngalahir ka eta djalma-djalma koe misil? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka moerid Sabab * ari maraneh geus dipaparin pinjahoeun ka rasijah karadjaan sawarga, tatapi ari eta djalma mah hanteu dipaparin. 'Karana " saha-saha noe geus
rfek
:

ka loehoereun moerid-moeridna,
50

bari ngalahir: Toeh, tarendjo indoeng djeung doeloer-doeloer kami mah! 'Karanasaha-

saha djalma noe ngalampahkeun


*

kfirsa

Ama

kami, anoe linggih di sawarga, nja eta doeloer lalaki, sarta doeloer awewe,

djeung indoeng kami.


Loek. 8
:

a Mark. 3:3i;
Joh. 6
:

20. 6 p. 7

21

40.

PASAL
Dina
2 "

13.
ti

poe harita Jesoes ka loewar

ladjgng linggih di sisi laoet. boemi, 'Geus kitoe loba pisan djalma koempoel ngadareuheusan, noe matak andjeunna * nitihan kana bidji parahoe, seug linggih; ari eta sakabeh djalma teja narangtoeng di basisir. 'Tidinja Jesoes ngalahirkeun reja pisan perkara ka darinja

koe
4

misil, kijeu lahirna:

"

Aja

hidji toe-

kang sSbar indit ka loewar, dek nj6barkeun. 'Mangsa keur njebarkeun, sawareh ragragan ka djalan; seug manoekmanoek daratang, maratjokan eta. 'Ari noe sawareh deui ragraganana ka noe aja tjadasan, njampak di dinja teu pati loba taneuh; harita keneh ge djadi, koe sabab hanteu dj6ro taneuhna. Tatapi ari geus bidjil panon-poe, toeloej toetoeng; djeung tina sabab hanteu aja akarna, noe matak djadi perang. 'Ari noe sawareh dui ragraganana ka pgl6bah tjoetjoek-tjoetjoek; d6mi eta tjoetjoek djaradi, toeloej noe disebarkeun teh
'

boga, tangtoe dipaparin deui, sarta datang ka leuwihan; sabalikna ari noe hanteu boga mah, ti eta teh sabobogaanana bakal ditjandak. 'Kitoe noe matak 13 ge kami ngawoeroek ka eta djalma-djalma molotot oge hanteu noe misil; sabab nendjo, djeung tjeuli molongo oge teu ngadenge, soemawonna moen ngaharti. 14 'Sarta nja di maranehanana eta boekti piwedjang nabi Jgsaja, anoe kijeu lahirna: Maraneh bakal ngadenge koe tjeuli, tatapi moal ngaharti; sarta bakal molotot koe panon, tatapi moal nendjo. 15 'Karana ijeu bangsa teh geus djadi mintoel hatena, ari tjeulina hese ngadengena, sarta panonna geus dipeureumkeun; soepaja oelah koengsi narendjo koe panon, djeung oelah ngadarenge koe tjeuli, djeung oelah ngaharti koe hate, djeung oelah tarobat, sarta oelah ditjageurkeun 16 koe kami. 'Tatapi f ari panon maraneh mah salamSt, sabab nendjo; kitoe deui 17 tjeuli maraneh, sabab ngadenge. 'Karana satemgnna, kami ngalahir ka maraneh: ^ djaman baheula reja pisan nabi reudjeung djalma noe balgngr harajangeun ningali pSrkara noe katendjo koe maraneh, tatapi hanteu koengsi ningali; djeung harajangeun ngareungeu pferkara noe kadenge koe maraneh, tatapi hanteu 18 koengsi ngareungeu. 'D6mi ajeuna maraneh geura ngadengekeun misil toe19 kang sebar teja: 'oepama djalma ngaeta pangandika tina hal karadenge djaan, sarta hanteu ngahartieun, toeloej noe goreng teja, ngaraboet anoe datang
'^
''

'

1034

MATEOES
31

13.

geus dis6barkeun dina hateua; nja eta

noe kasgbarkemi ka djalan teja. 'Ari noe kasebarkeuu ka noe aja tjadasau teja, nja eta noe ngadengekeun pangandika, harita keneh ge ditarima djeung soeka21 na; 'tatapi eta hanteu aja akarna dina dirina, noe matak hanteu koengsi lila; mangsa aja kasoekeran djeung dikanijaja tina sabab pangandika teja, eta 22 gantjang titadjong. 'Ari noe kas6barkeun ka pelebah tjoetjoek teja, nja eta noe ngadengekeun pangandika; demi karepotan doenya, sarta pangggndamna kabeungharan, matak djadi eungapeun pangandika teh, salawasna teu boewa23 ban. 'Ari noe kasebarkeun di taneuh noe hade teja, nja eta noe ngadengekeun pangandika, sarta kaharti pisan; geus kitoe datang ka boewahan, beubeunanganana noe hidji saratoes, noe hidji ggnSp poeloeh, ari noe hidji deui tiloe poeloeh pa20
''

32
,

Aja deui misil sedjen, koe Jesoes ditjarijoskeun ka eta djalma-djalma, kijeu lahirna: Ari karadjaan sawarga teh " oepama siki sasawi, noe ditjokot koe hidji djalma, toeloej diipoek di kebonna. 'Nja eta panglemboet-lemboetna tina sakabeh sisikian; tatapi ari geus djadi, eta moenggah panggedena tina sakoer lalablalab, sarta tangkalan, nepi ka manoek awang-awang daratang sarta njarajang
dina dahanna. a Mark. 4 31 Loek. 13 18. Aja deui misil sedjen, koe andjeunna dilahirkeun ka eta djalma-djalma, kijeu: Ari karadjaan sawarga teh " oepama ragi, noe ditjokot koe hidji awewe, toeloej dibgbSskeun ka tipoeng tiloe takSr,
:
,

33

datang ka kahaseuman sakabehna.


a Loek. 13
'

20.

34

tikglaneun.
c p.
6
i
:

25

9, 10.

a Mark. 4 lO Loek. 8:9. 6 p. 11 29 Mark. 4 25. rf 5 Moesa 29 4. e f Loek. 10 23. g 1 Petr. 1 10. 7i p. 4
:

25.

35

JSs.
:

Eta sadajana perkara koe Jesoes dilahirkeun ka djalma-djalma " koe misil bae; ari hanteu koe misil mah, teu pisan ngalahir ka darinja; 'soepaja kalaksanakeun noe geus dilahirkeun koe * nabi
teja, kijeu lahirna: ''Kaoela s8dja

23.

Joh. 3

12.

Tim.' 6

9,

10.

moeka

24

25

26

27

Aja misil sedjen, koe Jesoes ditjarijoskeun ka eta djalma-djalma, kijeu lahirna Ari karadjaan sawarga teh oepama hidji djalma noe njgbarkeun binih noe hade dina lahanna. 'Keur waktoe djalmana harees^ djol datang moesoehna, njebarkeun djoekoet dina tarigoe teja^ geus kitoe leumpang. 'Mangsa ngaggdean eta pSlakna, ana keur njiram, seug katara deui djoekoetna. 'Tidinja badegabadega djalma noe boga lahan teja ngadareuheusan, sarta oendjoekan kijeu: Noen djoeragan! karah gamparan teu njebarkeun binih noe sae dina lahan
:

biwir koe misil, sedja ngaloewarkeun baraug anoe boeni ti wates diadggkeu-

nana alam-doenya.
6 2 Bab. 29
:

Mark. 4
:

33.

30. c Djab. 78

2.

36

37

38

28

29

30

eta aja djoekoet? 'Ari saoei'na: Eta noe njijeun kitoe teh djalma moesoeh. Mioendjoek deui badega teh: Koemaha koe pangSrsa djoeragan, koering laleumpang ngoempoelkeun eta? 'Ari saoerna: Montong; karana lamoen ngoempoelkeun eta djoekoet, bisi katjaboet tarigoeua. 'Keun, sina bargng bae ngaggdean ngpi ka diboewat;
ti

gamparan? na

mana

39

40

Geus kitoe eta djalma-djalma teja koe Jesoes ditilar, ladjeng moelih ka boemi. Tidinja moerid-moerid ngadareuheusan, sarta kijeu pioendjoekna: " Moegi-moegi ngrangkeun ka simkoering eta misil djoekoet dina lahan teja. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka moeridteh: Ari noe njebarkeun binih noe hade teja, nja eta Poetra manoesa. 'Demi lahan teja, nja eta doenya. Binih noe hade teja, nja eta anak-anak karadjaan; djeung djoekoet teja, nja eta anak-anak ti noe goreng. 'Ari moesoeh, noe geus njebarkeun eta, nja eta Iblis. Waktoe diboewat teja, nja eta panoengtoengan doenya. Ari noe dibaroewat, * nja eta malaikat. 'Sapgrti dikoempoelkeun eta djoekoetna, sarta toeloej didoeroek koe seuneu teja, nja kitoe pisan pidjadieunana dina panoengtoengan doenya teh. 'Ari Poetra manoesa bakal miwarangan " malaikatna, sarta eta bakal pada ngoempoelkeun tina katatadjongan, radjaanana saniskara djeung sakoer noe migawe kadorakaan; dialoengkeun ka pameu'bari toeloej leuman noe hoeroeng; eta di dinja bakal
'^
'"

ari geus waktoe diboewat, kami rek nitah kijeu ka noe dibaroewat: Ajeuna koempoelkeun heula eta djoekoetna, seug beungkeutan, soepaja sina didoeroek; tatapi " ari tarigoena mah koedoe

41

koempoelkeun kana koedang kami.


a
p.

42

3:12.

MATEOES
43

14.

1035

tjaveurik djeung tingkargrot hoentoena. 'Harita noe bal6n6r bakal / montjorong tjara panon-poe dinakaradjaanRamana.
j

kang kai teja? sarta indoengna teh lain anoe ngaran Mariam'? djeung doeloerJoses,
56

Saha-saha noe boga

tjeuli

pikeun ngaa
:

doeloerna lalaki lain Jakoboes, djeung djeung Simon, djeung Joedas'?


''

deuge, eta koedoe dengekeun.


b Wahj. 14:15. c p. 24:31.

p.

i5
:

is.

Sep.
:

1
;

3. b p. 8

12;

25 44

30

Wahj. 19

20.

f Dau. 12

Kor. 15:40.
57

Djeuug deui karadjaau sawarga teh radja-barana noe kakoeboer dina lahan; ana katimoe koe hidji djalma, toeloej disoempoetkeun; sarta koe bawaning atolieun, seug indit ngadjoe-

'Sarta ari doeloerna awewe sakabeh lain Na ti mana anoe aja di oerang teja? karah eta meunangna sakabeh anoe ki" eta djalma pada titatoe teh? 'Tidinja

oepama

walan babandaanana, bari


beuli eta lahan teja. a
45

toeloej di-

'

58

Loek. 44:33; po. 3:7.

46

Djeung deui karadjaan sawarga teh. hidji toekang dagang, noe nejangan moetijara noe moelja. 'Ari geus manggih moetijara hidji noe g6de naker pangadjina, seug indit ngadjoewalan babandaanana, bari toeloej dibeuli. 47 Djeung deui karadjaan sawarga teh oepama hidji heurap, noe diroengkoepkeun ka laoet, sarta warna-warna laoek 48 anoe kakoempoelkeun. Mangsa geus pinoeh, dipoeloet ka sisi; toeloej djalmana gek darijoek, bari milihan noe harade dika-wadahnakeun, ari noe goreng mah

djong ka andjeunna. D6mi Jesoes ngalahir ka darinja: r Ari noe djadi nabi kateu-dihormatanana teh ngan di nagara asalna djeung di dj6ro boemina bae. 'Sarta di dinja andjeunna teu loba midam61 moedjidjat, sabab maranehanana ^ teu pgrtjajaeun. a Mark. 6 :1. 6 p. 2:23;
Loek. 4
:

oepama

16. c Job. 6
:

42.
9
:

(i

Joh. 7

15. e p.

11

6.

f Joh. 4

44.

gr

Mark.

23.

PASAL Dina mangsa eta,


teja,
2

14.
"

Herodes, bopati

ngareungeu

wartana pgrkara

'

49

dipitjeunan. "Nja kitoe pisan pidjadieunana dina panoengtoengan doenya teh: malaikat bakal ka laloewar, seug toeloej

Jesoes. 'Toeloej ngalahir ka wilajat-wilajatna: Eta teh Johannes toekang ngabanjoe teja; geus hoedang deui ti noe maraot, noe matak eta sakitoe kamatibanana. 'Karana eta teh Herodes * geus nangkgp ka Johannes, sarta ditalian, toeloej diasoepkeun ka pangberokan, tina perkara Herodias, geureuha Pili-

50

misahkeun djalma noe garoreng ti t6ngah-tengah djalma noe balener; 'geus kitoe diaraloengkeun ka pameuleuman noe hoeroeng; eta di dinja bakal tjareurik djeung tingkarerot hoentoena.

51

52

Ladjeng Jesoes ngalahir ka moeridmoeridna: Koemaha,eta sakabehteh geus kaharti koe maraneh'? Waugsoelanana: Noen Goesti, soemoehoen. 'Ari lahiranana ka darinja: Koe sabab eta, sabansaban ahli kitab, noe geus diwoeroek hal karadjaan sawarga teja, eta teh ibarat noe boga imah, anoe ngaloewarkeun ti radja-branana barang noe anjar sarta noe heubeul.
tos

poes saderekna. Sababna Johannes mihatoer ka Herodes kijeu: " Andjeun teh teu kawidian mihoekoem ka eta. 'Ari kersana hajang maehan ka Johannes, tatapi sijeuneun koe djalma-djalma, sabab pada ngakoe nabi ka Johannes. D6mi keur mangsa ngamoemoele " poe wSwedalan Herodes, poetra Herodias noe istri seug ngibing di tengah-tgngah, matak soekaeun Herodes. 'Tina sabab kitoe, seug ka loewar djangdji sarta soempah, naon bae noe dipenta, tangtoe dipaparinkeun. 'D6mi eta, sapedah geus dipagahan ti heula koe iboena, seug oendjoekan kijeu: Moegi simkoering dipasihan di dijeu hoeloe Johannes toekang
'

'^

'

53

54 "

ladjgng djengkar

Ari geus kitoe, mangsa Jesoes paranngalahirkeun eta misil-misil teja, ti dinja. 'Demi geus

55

soemping ka * nagara asalna, toeloej ngawoeroek ka djalma-djalma di masigitna, wani datang ka hareugeueun; aromongna: Na ti mana eta teh meunangna kapintgran reudjeung kamatihan sakitoe? 'Naha eta koetan lain anak toe''

teja, sarta diwadahan koe talgm. 'Greus kitoe radja teli nalangsa; ngan koe tina soempahna teja, sarta djeung koe sadajana noe ngarijoeng sasarengan, noe matak nimbalan, eta koe-

ngabanjoe

10

11

ka moerangkalih. miwarangan, seug motong beuheung Johannes di djSro pangberokau. 'Ari mastakana dibawa dina tal6m,
doe
dipaparinkeun
'Toeloej bae

1036

MATEOES

15.

12

dibikeun ka moeraugkalih teja, dSmi koe eta dibawa ka iboena. 'Teu liJadaratang moerid-moeridna; majit teh toeloej dibawa, sarta dikoergbkeun sakali geus kitoe bral arindit, ngoeninga ka
JeSOeS. a
c

24

Mark. 6
;

14; Loek. 9

7.

i Loek. 3
e 1

19, 20.

Moesa 18

IG.

p.

21:26.

Moesa 40:20.

25

13

Mangsa Jesoes ngadangoe


hoe,

eta,

"

la-

14

djgng angkat ti dinja, toenggang paranjingsalkeun andjeun ka Snggon noe simpe. Barang kadenge koe djalmadjalma, toeloej marijang ti nagara-nagara, pada badarat noetoerkeun ka andjeunna. 'Ari Jesoes ka loewar, katingali eta loba pisan djalma, seug *

26

27

rang maloendoer; ladjSng andjeunna njalira bae * naek ka goenoeng, bade ngngda; demi geus boerit, andjeunna njalira bae di dinja. 'Ari parahoena ajeuna aja di tSngah laoet, sarta soesaheun koe ombak, wantoening keur angin mapag. 'DSmi ti peuting, m6n6ran waktoe ronda " noe kaopat, Jesoes soempiug ka moeridna, ^ tapak-hantjang dina laoet. 'Mangsa andjeunna koe moeridmoerid katarendjo keur tapak-hantjang dina laoet, toeloej pada ngarandjoeg, ari pokna: Toeh, aja djoerig! sarta bari tinggaroak koe bawaning sarijeuneun. 'D6mi koe Jesoes enggalna dilahiran,
kijeu lahirna: Masing galSde hate; ijeu teh kami, oelah sararijeun. 'Tidinja Petroes seug ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Noen Goesti! ari estoe mah andjeun, moegi simkoering piwarang nga'deuheus ka andjeun dina tjai. 'Ari lahiranana Hijap ka dijeu Petroes seug toeroen tina parahoe, toeloej ngalengkah dina tjai, dek ngadeuheusan ka Jesoes. "Tatapi ana nendjo angin g6de, Petroes teh inggiseun; ISp baetiteuleum, pek sasambat, kijeu pokna: ^ Doeh, Goesti! simkoering toeloengan. 'Enggal Jesoes njodorkeun panangan, bari Petroes ditjandak; ladjgng ngalahir ka dinja: Eh, maneh f noe koerang p6r:

15

16

17

18

19

20

21

kalangkoeng-laugkoengwSlaseunana; ladjgng njageurkeun anoe baroga kasakit di pSlgbah maranehanana. 'Wantji boerit moerid-moeridna toeloej pada margk ka Jesoes, sarta aroendjoekan Di dijeu gnggon noe rehe, sareng waktoena geus seep; ajeuna eta djalma-djalma moegidipiwarang maloendoer, sina pada leumpang ka desa-desa, baris mareuli pitgdaeun pikeun daririna. 'D6mi lahiran Jesoes ka moerid: Montong teuing sina laleumjjang; koe maraneh bae bere dadaharan. 'Ari pioendjoekna deui ka andjeunna: Di dijeu mah simkoeriug teu garadoeh ngan roti lima siki sargng laoek doewa siki. 'Lahiranana: Eta ka dijeu geura barawa ka kami. 'Geus kitoe eta djalma-djalma dipiwarang darijoek dina djoekoet; ladjeng njandak eta roti lima siki djeung laoek noe doewa siki teja, seug tanggah ka langit, bari moedji soekoer; tidinja pek roti teh disemplekan, sarta dipaparinkeun sakali ka moerid-moerid, ari koe moerid-moerid dibagikeun ka djalma-djalma teja. 'Toeloej sakabeh pada dadaharan, sarta datang ka sareubeuheun; demi geus kitoe diparoeloengan sesa beunang njgmplekan, wani aja doewa wSlas karandjang pinoeh. 'Ari noe dadaharan teja djoemlahna antara lima reboe djalma lalaki, sadjaba ti awewe djeung baroedak. o Mark, e 31 Loek. 9 10.
:
*"

28

29

30

31

32

tjaja!

naha

mana

tidjalikeuh?

'D6mi

33

"^

geus naraek kana parahoe, angin teh ngarandgg. 'Ari noe araja dina parahoe pada marek bari saroedjoed ka Jesoes, pioendjoekna: Saestoena ^ ana Mark. 6:45; djeun teh Poetra Allah!
Job. 6
:

16. b p. 15
:

29
25.

Loek. 6

12. c

Mark. 13:35.
p.

d
34

Aj. 9

8.

e p.

p.

30.

16

16.

35

36

6 p. 9

36. c 2 Eadj. 4

42, 43.

d Job. 17

1.

Geus kitoe k6bat lajarna ka peuntas, darongkap ka tanah Genesaret. 'Mangsa djalma di dinja geus njarahoeun ka Jesoes, toeloej nitahan ka sakoeriling tanah eta, * geus kitoe pada njanggakeun ka andjeunna sakoer noe gargring; 'bari noenoehoen, moegi diwidian njarabak bae " kana kSlin djoebahna demi sakoer-sakoer anoe njabak, seug tjala;

22

23

moerid-moerid koe Harita keneh Jesoes dipiroesa sina arasoep kana parahoe, soepaja lajar ti heulaeun andjeunna ka peuntas, eukeur andjeunna miwarang maroelang djalma-djalma teja. 'Sanggeusna djalma-djalma teja dipiwa"

geur.

a Mark.

53. h p- 4

24. c p. 9

21.

PASAL
eus
parisi

15.

kitoe

"

ngadareuheusan ka Je-

^soes ahli-ahli kitab djeung ahli-ahli sarta kijeu piti Jgroesalem,

MATEOES
ahatoerna: 'Koe naon * moerid-moerid adjgngan mana ngarSmpak pikoekoeh karoehoen karana teu saribanjo leungeun, 3 samangsa dek dahar. 'Dgini Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka eta djalma Koe
'? :

15

1037

maraneh teh mana ngargmpak timbalan Allah koe pikoekoeh maraneh?


naon
4

ari

keneh taja pangarti? 'Koetan tatjan ngaharti, jen saniskara noe asoep kana soengoet, eta ladjoe kana beuteung, toeloej kabidjilkeun di djamban? 'Tatapi ari noe bidjil tina soengoet mah datangna ti djgro hate sarta nja eta noe matak nadjis ka djalma teh. 'Karana anoe bi;

10

11

'Karana Allah geus nimbalan, kijeu timbalanana: Koedoe masing hormat ka bapa sarta ka indoeng djeung deui Saha-saha noe njapa ka bapa atawa ka indoeng, pasti koedoe dipaehan. 'Tatapi ari tjarek maraneh mah Saha-saha noe ngomong ka bapa atawa ka indoeng kijeu Noe baris pimangpaateun ka bapa ka indoeng ti koering, eta teh pikeun pangabakti, eta geus teu koedoe-koedoe hormat ka bapana atawa ka indoengna. 'Djadi timbalan Allah koe maraneh geus diapeskeun tina sabab pikoekoeh maraneh.'Eh, djalma noe poera-poera! geus bengr pisan ^ Jesaja ngawSdjangkeun hal maraneh, noe lahiranana kijeu teja: 'Ijeu bangsa marek teh ka kami koe soengoet bae, djeung ngahormatna ka kami koe biwir bae_, ari hatena mah djaoeh pisan ti kami. "Tjoemah bae eta njgmbahna ka kami, da mamatahkeun parentah djalma. 'Tidinja papatah, Jesoes njaoer djalma-djalma teja, sarta dilahiran kijeu Geura koedoe pada ngadenge, sarta hartikeun: 'ari ^ noe asoep kana soengoet, moal matak nadjis ka djalma; demi ^ noe bidjil tina soengoet, nja eta noe matak nadjis ka djalma tamah. a Mark. 7 1. 6 p. 12 2. c 2 Moesa 20 12;
'" ; : :
*"

djil

ti

djgro hate teja,

"

nja eta pikir

anoe goreng, maehan, ngaranjed, djinah, maiing^ mitSnah, ngagogoreng. 'Nja eta pgrkara noe matak nadjis ka djalma teh tatapi ari dadaharan hanteu sibanjo leungeun mah teu matak nadjis ka
;

djalma.
c 1

a
8
:

p.

23

I6; Loek. 6

39.

b p. 13

36.

Moesa

21.

21:17. d
4 12
:

J63.

29:13.
:

e Kol.

2:2022. fl Tim.

4.

p.

12

34.

Geus kitoe Jesoes djengkar ti dinja, angkatna ka bilangan Tiroes djeung Si'Djeboel aja hidji awewe, oerang Kanaan, datangna tina wSwengkgran di dinja toeloej sasambat ka andjeunna, kijeu pioendjoekna: * Noen Goesti, Poetra Dawoed! moegi aja sih-piwelas ka diri koering; poen anak awewe banget pisan diheureujan koe setan. 'Ari koe Jesoes teu pisan diwalonan sakStjapkStjap atjan. Tidinja moerid-moeridna pada marek, sarta noenoehoen, kijeu pioendjoekna: Awewe teh moegi piwarang oendoer; karana sasambat bae bari noetoerkeun. 'Demi Jesoes ngawalon, kijeu lahirna: Kami dipiwarang teh " ngan ka domba bangsa Israil bae noe laleungit. 'Seug awewe teh marSk, bari soedjoed ka andjeunna, ari pioendjoekna: Noen Goesti! moegi simkoering toeloengan. 'DSmi Jesoes ngawalon, kijeu lahirna: Teu pantSs njokot roti baroedak, seug dialoengkeun ka kitjik. 'Ari
"

don.

13

Geus kitoe moerid-moeridna pada maoendjoekan kijeu: Koemaha andjeun teh geus oeninga, jen ahli parisi, mangsa ngadarenge eta pilahir teja, toeloej pada titadjong'? 'Ana ngawalon
r6k, sarta

Sagala pepelakan, anoe lain beunang mglak Ama kami, anoe


Jesoes, kijeu lahirna
:

14

linggih di sawarga, bakal ditoempoerkeun.'Ingkeun bae; eta dirina teh " lolong,

pioendjoekna: Soemoehoen Goesti, lergs pisan; tanapi sanadjan kitjik oge sok njatoe remeh noe moerag ti medja doenoenganana. 'Ladjeng Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka eta awewe: Eh njai! kapSrtjajaan maneh teh gSde pisan; tingkanan sakahajang maneh. Demi anakna teja tjageur ti waktoe harita
**

pisan.
Lai. 13
:

a Mark.
46.

7
:

24. b p. 20

30. c p.

10:6;

15

noengtoen ka noe lolong. Oepama noe lolong noengtoen ka noelolongdeui, doewanana tangtoe mangke tigoebrag ka soesoekan. 'Pok Petroes ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: *Moegi simkoering sadaja
dihartosan eta misil teja. 'Ari lahiran Jesoes Naha karah maraneh oge masih
:
I

10.

dinja,

Geus kitoe " Jesoes djSngkar deui ti soemping ka laoet Galilea; la-

16

djgng naek ka goenoeng, sarta linggih di dinja. 'D6mi geus kitoe, loba pisan djalma noe ngadareuheusan, pada mawa

noe dejog, noe lolong, noe bisoe, noe

1038

MATEOES
djalma noe poera-poera
!

81

32

temper, djeung reja-reja deui noe sedjen; seug disaranggakeun kana dampal Jesoes; ladjeng koe andjeunna ditjageurkeun. 'Anoe matak eta djalraa-djalma pada heraneun, nendjo anoe bisoe lemek, anoe kemper walagri, anoe dejog leumpangna bener, sarta noe lolong beunta; wani datang ka pada ngamoeljakeun a Mark, i-.si. ka Allah Israil. Tidinja " Jesoes njaoer moerid-moeridna, sarta ngalahir kijeu
:

kana roepa la-

ngit maraneb bisa nangtoekeun; naba teu bisa nangtoekeun kana tanda-tanda
4

djaman?

'Ijeu bangsa noe goreng djeung sok ngaranjed teh " hajangeun tanda;

moal dipaparin tanda, ngan tanda nabi


Joeuoes teja bae. Geus kitoe eta djalma koe andjeunna ditilar, ladjSng angkat.
a
p.

12 :38; Mark. 8
:

11; Joh. 6

30. 6 Loek. 12: 54.

c p. 12
'

39.

Kami liwat-

saking nja watir ka eta djalma-djalma; sabab ajana di kami geus meunang tiloe
poe^ sarta teubarogaeun pibakaneunana;

kami hanteu tega ngaboebarkeun eta, ari tatjau dadabaran mab, bisi maropo di
33

djalan. 'Ari pioendjoek moerid-moeridna * Ti mana atoeh simkoering di tggal


:

Mangsa moerid-moerid geus daratang " bSt paroboeun mawa roti. 'Kalgresan Jesoes ngalahir ka darinja: * Masing hade-hade, koedoe njSgah diri maraneb kana ragi ahli parisi djeung ahli sadoeki teja. 'Demi eta pada mikiran di djero hatena, kijeu pokna Noe
ka peuntas,
:

matak
8

kitoe, tina
roti.
'Ai'i

34

35

36

37

38

39

nja pimareunangeun roti sakitoe rejana, pikeuu miseubeuhan eta djalma sakitoe lobana? 'Labiran Jesoes ka moerid: Sabaraba siki maraneb boga roti? Pioendjoekna: Soemoeboen toedjoeb, sareng laoek lalemboet saeutik. Ladjeng eta djalma-djalma dipiwarang darijoek dina njandak roti noe taneub. 'Geus kitoe toedjoeb siki, djeung laoek teja; seug moedji soekoer; tidinja pek disemplekan, bari toeloej dipaparinkeun ka moeridmoeridna, ari koe moerid-moerid dibagikeun ka djalma-djalma teja. 'Toeloej sakabebna pada dadabaran, sarta datang ka sareubeubeun; dSmi geus kitoe diparoeloengan sesa beunaug njemplekan, wani aja toedjoeb karandjang pinoeh. 'Ari noe dadabaran teja opat reboe djalma lalaki, sadjaba ti awewe djeung baroedak. 'Sanggeusna eta djalma-djalma diboebarkeun, ladjeng andjeunna nitihan paraboe, geus kitoe soemping
'

mawa

sabab oerang hanteu Jesoes teh oeningaeun

hal eta; ladjeng ngalahir ka darinja kijeu: Eh, djalma noe koerang pertjaja naba malikiran di djero hate maraneb,
'^

'^

10

11

12

jen hanteu mawa roti? 'JSTaba maraneb teh tatjan ngaharti ? Karah teu inget ka roti " lima siki ka djalma lima reboe teja? Geuning noe diparoeloengan koe maraneh sabaraha karandjang? 'Kitoe deui f noe toedjoeb roti ka djalma opat reboe teja? Geuning noe diparoeloengan koe maraneh sabaraha karandjang? 'Naba mana teu ngaharti, kami tadi ngalahir, jen koedoe njegab kana ragi ahli parisi djeung ahli sadoeki teja, eta lain njatoerkeun roti? 'Tidinja pada ngaharti, jen andjeunna hanteu ngalabirkeun koedoe njegab kana ragina roti, estoena mab kana piwoeroek ahli parisi djeung ahli sadoeki teja. a Mark. S-.H. l Loek. 12 1.
'^
''' :

p. 1

30.
:

rf

p.

15

16.

e p.

14

17.

p.

15

34.

g
13

Kor. 5

6.

ka w6w6ngk6ran Magdala.
a Mark. 8:1. 6
p.

14

17. c p.

14

19.

PA SAL

16.
14

Ari

geus kitoe " ahli parisi djeung abli sadoeki ngadareubeusan ka Jesarta toeloej ngadodja, pada menta soes,
'

koe andjeunna ditembongan tanda ti DSmi Jesoes ngawalon, kijeu langit. labirna * Ari dina waktoe boerit tj6k maraneb: Bakal balodo, karana langit teb beureum. 'Ari waktoe isoek Poe ijeu bakal aja boedjan-riboet, karana langit beureum teh semoe hideung. Eh,
: :

15

16

Sanggeusna Jesoes soemping ka wSwSngkgran KesareaPilipi, " mariksakeun ka moerid-moeridna, kijeu labirna: Koemaba tjek omong djalma-djalma, kami Poetra manoesa teb, saha? 'Ari jiioendjoekna Tj6k sawareb, * jen Johannes toekang ngabanjoe; tjek noe sedjen, " jen Elias tjek noe sedjen deui mab, jen JSrmia, atawa salah-sabidji tina para nabi. 'Ladjeng ngalahir deui ka darinja: Ari maraneh mah, tjSk maraneh kami saha? 'Pok Simon Petroes ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Andjeun teh Kristoes, Poetra Allah noe djoemSngng.
:

''

MATEOES
17

17.

lOBO
'

18

19

'Ngalahir Jesoes, kijeu lahimakadinja: Salamgt maneh tela, Simon auak Jonas! karana eta dinjahokeunana ka maneh daging sarta ggtih, istoening lain koe koe f Ama kami, auoe linggih di sawarga. 'Djeung deui kami ngalahir ka ari maneh teh Petroes, sarta maneh dina loehoer batoe karang ijeu, kami bakal ngadegkeun garedja kami; sanadjan lawang enggon noe paeh ge moal ngelehkeun inja. 'Sarta kami teh rek
'^ :

27

'

"

28

wana mah? Sarta rek mere naon djalma pikeun neboesan njawana? 'Karana Poetra manoesa teh bakal soemping, nganggo kamoeljaan Ramana, diiring koe para malaikatna; sarta didinja pimaleseun ka hidji-hidji djalma, noeroetkeun koemaha kalakoeanana. 'Sat6''

''

mgnna,
j

20

maparin ka maneh sosi karadjaan sanaon bae noe bakal dibeungwarga; keut koe maneh di boemi, eta di sawarga kitoe keneh dibeungkeut; sarta naon bae noe bakal dioedaran koe maneh di boemi, eta di sawarga kitoe keneh dioedaran. 'Tidinja Jesoes ugalarang kamoeoelah bebedja ka saharid-moeridna, saha, jen andjeunna teh Jesoes, nja eta
'
-''

kami ngalahir ka maraneh: djalma noe narangtoeng di dijeu sawareh moal pingarasaeun maot, samemehna narendjo Poetra manoesa soemping kana karadjaanana. a Mark, s-.si. b p. 17 23.
'

''

c
e

Sam
8.

19
:

22

p.

10.

p.

10

38
:

19
p-

21.

Loek. 17
:

33; Joh. 12
;

25.
;

/Loek. 9
2 Kor. 5
:

25.

Djab.

49

k p. 24
p.

30; 25

31

10. i

Mark.

9:1. j

10:23.

PASAL
^

17.
"

Sanggeus meunang ggnep poe

KristoeS.
:

a Mark. 8:27; Loek. 9:18. b


: :

p. p.

14:2.
11 25. 18: 18.
:

c p. 17 10. d Joh. 6 69. e Gal. 1 g Joh. 1:43. ;; Lai. 2:14; 10:5; J p. 17:9.

16.

f
7.
i

15:

p.

21

Nja

"

tina

mangsa harita Jesoes nga-

22

mimitian mitoedoeh ka moerid-moerid, jen andjeunna koedoe angkat ka Jeroesalem, sarta pirang-pirang njandang sangsara ti para kokolot, djeung ti para panghoeloe agoeng, djeung ti ahli-ahli kitab, sarta bakal dipaehan, * dSmi dina poe noe katiloe ditanghikeun deui. 'Geus kitoe andjeunna dibantoen njingkoer koe Pet-roes, bari seug dipepelingan, kijeu pioendjoekna Noen Uoesti! moegi aja welas ka andjeun; taja panginten
:

njandak Petroes, Jakoboes, djeung Johannes saderekna; ditjandakna naek ka goenoeng noe loehoer, woengkoel eta bae. 'Geus kitoe andjeunna salin roepina, katendjo koe eta moerid; ari pameunteuna montjorong tjara panonpoe, sarta panganggona djadi bodas saperti tjaang. 'Beh aja noe nembongan ka darinja, nja eta Moesa reudjeung Elias, keur sasaoeran djeung Jesoes. 'Pok Petroes hatoeran, kijeu pioendjoekna ka Jesoes: Noen Goesti! sae pisan
'^

aja di dijeu teh manawi roedjoek, simkoering moegi idinan njarijeun tiloe sa;

5
:

23

24

andjeun pikasorangeun noe kitoe teh. 'DSmi Jesoes malik, sarta ngalahir ka Petroes Eh Setan " geura los ka toekangeun kami; maneh teh djadi tatadjongan kami; karana maneh teu ngingetkeun perkara noe ti Allah, ngan anoe ti djalma bae. 'Ladjgng Jesoes ngalahir ka moerid-moeridna Lamoen aja koedoe djalma dek anoet ka kami, njggah kargp sorangan, djeung koedoe
: ! :

'^

oeug di dijeu; anoe hidji bade andjeun, noe hidji bade nabi Moesa, sareng noe hidji deui bade nabi Elias. Sabot keur mioendjoek keneh, beh hidji mega noe tjaang ngaoeban ka sadajana; sarta, doemadakan, aja gentra ti djero eta mega, kijeu pangandikana Ijeu teh Poetra kami noe kaasih, noe dipikaresep koe " masing pada ngagoegoe ka dinja! kami; 'Barangna kadenge koe moerid-moerid, brek pada njoeoeh, sarta sarijeuneun katjida. 'Ladjgng koe Jesoes dideukeu'

''

tan,

bari

ditjandak,

ari lahiranana:

25

26

manggoel kai-dipalang adjangna, toeloej anoet ka kami. 'Karana saha-saha noe dek ngarahajoekeun ka njawana, bakal kaleungitan koe njawana; sabalikna saha-saha noe kaleungitan koe njawana tina sabab kami mah, eta noe bakal manggih njawana. 'Karana /"naon pigaweeunana di djalma, kaoentoengan saalam-doenya, lamoen meunang roegi nja""

Geura haroedang, sarta oelah sijeun! 'Ana tjarengkat, teu aja deui noe katendjo, ngan Jesoes njalira. a Mark. 9:2;
Loek. 9
42
: :

28. i p. 26
:

37. c 2
:

Moesa 34

29.
:

J6s.

p. 3 8
:

17

2 Petr. 1

17. e 5

Moesa 18

15, 19.

f Dan,
9

18.

Mangsa " keur laloengsoer ti goenoeng, eta pada ditimbalan koe Jesoes, * Papatjoewan oelah kijeu lahima:

1040

MATEOES

18.

10

11

dibedjakeun teteudjoan teja ka sahasaha, nSpi ka waktoe Poetra naanoesa teh geus tanghi ti noe maraot. 'Tidinja andjeunna ditaros koe moerid-moeridna, kijeu pioendjoekna: Koemaha ari tjarek ahli-ahli kitab mah, " jen moedoe soemping heula Elias? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: Geus katangtoean pisan eta Elias bakal soemping heula, sarta

ka loewar, ngan koe lantaran ngnSda


reudjeung poewasa.
6 p. 15
e p. 13
:

Mark.
1
: .

9
:

14; Loek. 9
;

37.
:

28. c p. 31.

10

d
7.

p.

21

21

Loek. 17

6.

f Djak. 4

22

23

12

13

ngadegkeuu deui saniskara. 'Tatapi kami ngalahir ka maraneh: Elias enggeus soemping tamah; ari eta djalmahanteu njarahoeun ka dinja, samalah pada ngalampahkeun ka dinja sakarep-karepna bae. Demi Poetra manoesa ge kitoe deui bakal disangsara koe eta teh. 'Toeloej koe moerid-moeridna kahartieun, jen anoe dilahirkeun koe andjeunna teh nja Johannes toekang ngabanjoe teja.
a Mark. 9:9; Loek.
9
:

Ari " keur mangsa tjaralik di Galilea, Jesoes ngalahir kamoerid-moerid: * Poetra manoesa teh bakal diselehkeun ka leungeun djalma-djalma; 'sarta koe eta toeloej dipaehan; ari di poe noe katiloe bakal ditanghikeun deui. Tidinja moerid teh pada nalangsaeun pisan.
a Mark. 9:31.
6 p. 20: 18.

24

25

36. 6 p. 16

20.

cp. 11

14.
i

15

16

17

Mangsa darongkap ka djalma-djalma, hoi aja noe ngadeuheusan hidji djalma; toeloej tapak-toeoer di pajoeneun Jesarta oendjoekan kijeu: 'Noen soes, Goesti! moegi-moegi aja sih-piwelas ka poen anak lalaki; karantSn gadoeh panjakit sakalor, sareng banget pisan sangsarana; da sok remen tikoesroek kana seuneu, ka tjai sok kitoe deui. 'Koe simkoering geus dibantoen ka moerid andjeun, nanging teu barisaeun njageurkeun. 'Ladjeng Jesoes ngalahir, kijeu lahirna: Eh, bangsanoeteupertjaja sarta noe tibalik pikir! sabaraha pililaeunana
"

26

27

Sanggeusna saroemping ka Kapernaoem, toeloej anoe poerah narima " sat6ngah sekel daratang ka Petroes, ari pokna: Goeroe sampejan, koemaha tara majar noe sat6ngali sekel? 'Ari saoer Petroes: Majar. Ana geus asoep ka boemi, Petroes teh dipiheulaan ngalahir koe Jesoes, kijeu lahirna: Koemaha pamikir maneh teh, Simon? radja-radja di boemi, ti saha njokotna tjoeke atawa oepeti? ti poetra-poetrana, atawa ti noe sedjen bangsa? 'Ari pihatoer Petroes: Soemoehoen, ti noe sanes. Lahii-an Jesoes ka Petroes: Lamoen kitoe mah poetrana teu koedoe majar. 'Tatapi soepaja oeraug oelah matak teu ngeunah eta, maneh geura bral ka laoet, seug ngantjelomkeun oeseup; ari laoek noe njanggoet
paugheulana, petjatkeun; sarta moen ditjalangapkeun, maneh tangtoe manggih hidji sekel; toeloej tjokot, * seug bikeun ka eta djalma keur tjoeke kami djeung

18

19

koedoe ngareudjeungan ka maraneh? sabaraha lilana deui kami koedoe sabar ka maraneh teh? Geurakadijeukeun bae eta teh ka kami. 'Geus kitoe setan teh koe Jesoes disaoeran; toeloej ka loewar ti dinja; ari boedakna tjageur * ti waktoe harita pisan. 'Tidinja moerid ngadareuheusan ka Jesoes, ngan
deui kami

maneh.

2 Moesa 30

14. b

Boem

13

7.

PASAL
' |

18.

sabatoer-batoerna bae, sarta aroendjoekan kijeu: Koemaha " noe mawi simkoe20

21

ring mah teu bisa ngaloewarkeun eta teh? 'Lahiran Jesoes ka darinja: Eta tina sabab kateu-pertjajaan maraneh; karana, satgmenna, kami ngalahir ka oepama maraneh boga kamaraneh: pgrtjajaan ^ saggde siki sasawi, pek ngoijeu goenoeng: Geura djoeng, mong ka pindah ka ditoe! f eta tangtoe bral pindah; sarta di maraneh teh moal aja noe moestahil. 'Tatapi bangsa eta mah moal
"*

4
|

harita moerid-moerid ngadareuheusan ka Jesoes, sarta aroendjoekan kijeu: Noen, " anoe mana teja noe pangoentjoelna dina karadjaan sawarga? 'Tidinja Jesoes njaoer hidji boedak leutik, seug diteundeun di tSngah-tengah moerid; "ari lahiranana: Satemenna, kami ngalahir ka maraneh: lamoen maraneh hanteu balik pikir, njaroewakeun maneh * sapfirti baroedak leutik mah, hamo piasoepeun kana karadjaan sawarga. 'Koe sabab eta, sahasaha " noe ngargndahkeun dirina sapSrti ijeu boedak, nja eta noe pangoentjoelna dina karadjaan sawarga. 'Djeung deui saha-saha noe ngakoe ka sahidji boedak tjara kijeu, tina sabab djSnSngan kami,

Dina waktoe

MATEOES
6

18.

1041

nja eta djalma ngakoe ka kami. "Sabasaha-saha noe matak titadjong likna,
'^

oepama ten ngagoegoe mah, * koedoe ngadjakan hidji djalma atawa doewaan,
soepaja sakabehna pSrkara djadi poe17 tiloe.

10

11

12

salah-sahidji noe laleutik, noe ka kami, eta djalma mgnding keneh dibangbaloehan koe batoe panggilingan beuheungna, toeloej disinatil618p di laoet, ka uoe pangdjerona. Pitjilakaeundoenya tina hal tatadjongan! karana * geus niisti datang tatadjongan teh; tatapi ''pitjilakaeun djalma noe lantaranana datang! 'Koe sabab eta, ^ oepama leungeun atawa soekoe maneh matak titadjong ka maneh teh, gem'a potong, pitjeun.'Meuding maneh asoep kana hiroep bari dejog atawa boentoeng, ti batan boga doewa leungeun atawa doewa soekoe, dialoengkeun kana seuneu noe langg8ng mah. 'Djeung deui oepama panon maneh matak titadjong ka maneh teh, geura tjokel, pitjeun. Mending maneh asoep kana hiroep boga panon ngan sabeulah, ti batan boga doewa panon, dialoengkeun kana seuneu naraka mah. 'Masing hade-hade, maraneh oelah dek giroek ka ijeu salah-sahidji noe laleutik karana kami ngalahir ka maraneh, eta malaikatna, noe araja di sawarga, salawasna ningali pameunteu Ama kami, anoe linggih di sawarga.' Karana Poetra manoesa teh pangsoempingna pikeun njalamgtkeun sakoer noe leungit. 'Koe-

ka

ijeu

pSrtjaja

'

goehna tina omongan saksi doewa atawa 'Djeung oepama teu ngagoegoe keneh ka darinja, koedoe toeloej poepoehhkeun ka garedja; sarta lamoen ka garedja kitoe keneh bae teu ngagoegoe, " koedoe toeloej koe maraneh disasamakeun tjara ka kapir djeung ka toekang 'SatemSnna, kami ngalahir ka 18 tjoeke. maraneh: naon bae anoe bakal dibeungkeut koe maraneh di boemi, eta di sawarga kitoe keneh dibeungkeut; sarta naon bae anoe bakal dioedaran koe maraneh di boemi, eta di sawarga kitoe 19 keneh dioedaran. 'Djeung deui kami ngalahir ka maraneh: lamoen doewa djalma ti pglebah maraneh sanijat di boemi, dek njoehoenkeun hidji perkara, naon bae, tangtoe dikaboelkeun sapanedjana koe Ama kami, anoe linggih di sawarga. 20 'Karana di mana bae aja doewa atawa tiloe djalma koempoel koe djengngan kami, nja di dinja kami teh aja di t8'^

''

ngahna.
b
5

Moeaa

a S Moesa 19 17; Gal. 6 1. 19:15; Joh. 8:17. c 1 Kor. 5:13;


: :

2 Tes.

3:14. d

p. 16

19

Joh. 20

23.

'

21

Geus kitoe Petroes ngadeuheusan ka


Jesoes, sarta oendjoekan kijeu: Noen Goesti! " sabaraha kali simkoering kSdah ngahampoera ka doeloer, oepantgn

maha pamikir maraneh teh? J Oepama aja djalma noe boga domba saratoes
siki,

anoe

hidji

lain ninggalkeun

seug ngalantrah, eta teh ka noe salapan poeloeh

22

salapan, geus kitoe toeloej leumpang ka goenoeng, nejangan eta noe ngalantrah
13

teja?

'Oepama kaparSng timoe deui, satgmgnna kami ngalahir ka maraneh, eta

23

djalma piboengaheunana tina eta teh leuwih ti batan koe noe salapan poeloeh salapan, anoe hanteu ngalantrah teja. 'Nja kitoe pisan Rama maraneh, anoe linggih di sawarga, ten aja pangersana, jen ijeu salah-sahidji noe laleutik datang

gadoeh dosa ka simkoering teh? meudjeuhna dongkap ka toedjoeh kali? 'Lahiran Jesoes ka Petroes Kami mah teu ngalahir ka maneh, jen koedoe nepi ka toedjoeh kali; malah-malah koedoe nSpi ka toedjoeh poeloeh kali toedjoeh. 'Koe sabab eta, karadjaan sawarga teh dimisilkeun ka hidji radja, noe ngSrsakeun
:

24

balitoengan reudjeung wilajat-wilajatna. 'Ari keur mangsa ngamimitian balitoeng, aja noe dideuheuskeun hidji djal-

ma, noe boga hoetang ka andjeunna


25

ka

leungit.
19
:

a Mark. 9
:

33

Loek. 9

46. 6 p. 11

25

14. c 1 Petr. 5
:

6.

d Loek. 17:2; Roem 14:13.


26
:

e 1 Kor. 11
t

19. 10.

p.

24.
:

</

p. 5

29.

Ibr.

1:14.
26

Loek. 19

j Loek. 15

3.

15

Sarta " oepama doeloer maneh boga dosa ka maneh, geura tejang, toeloej

16

papatahan padoedoewaan bae; moen ngagoegoe ka maneh, djadi koe maneh beunang deui doeloer maneh teh. 'Tatapi

27

salaksa talenta. 'Sababna eta djalma teu bogaeun keur majar, * seug doenoenganana miwarang, jen koedoe didjoewal djeung anak-ewena, katoet babandaanana, sarta dimistikeun majar. 'Tidinja wilajat teh bi'Sk mendek, sarta soedjoed ka radja, bari mihatoer kijeu: Noen Goesti! simabdi njoehoenkeun timbangan bae, sadajana koe simabdi tinangtos disanggakeun ka gamparan. 'Geus

1042

MATEOES
4
I

19.

kitoe doenoengan eta wilajat liwat saking nja watireuu ka dinja; toeloej bae dileuiDaskeun, " ari hoetangna dipapai-in28

keun. 'Ari keur waktoe moelang wilajat teh, gok papanggih djeung hidji batoerna, noe boga hoetaug ka manehanana saratoes dinar. Toeloej dirontok, sarta ditjgkek; ari omongna: Geura bajar ka
I I

lantaran naon bae'? "Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta djalma: * Naha maraneh tatjan ngadji, dina mimitina, anoe ngadamgl djalma, jen didamglna
hidji lalaki hidji
<*

5 "

awewe?

'Sarta kijeu

29

30

31

aing eta hoetang maneh! 'D6mi batoerna teh seug meud6k kana soekoe manehanana, sarta nen6da, kijeu pokna: Moegi aja timbangan sampejan ka kaoela; sakabehna koe kaoela tangtoe dibajar ka sainpejan. 'Tatapi eta teh teu daekeun; anggoer seug bae eta batoerna diasoepkeun ka pangberokan, ngpi ka poenah hoetangna. 'Barang katarendjo koe batoer-batoerna, jen eta kitoe p6tana, toeloej pada nalangsaeun pisan; geus kitoe

pangandikana: Koe sabab eta, djalma bakal ninggalkeun indoeng-bapana, toeloej ngaraketan ka pamadjikanana; ari eta doewanana bakal djadi sadaging; 'anoe matak geus hanteu doewa, istoening ngan sadaging bae. ' Manana noe geus dirangkepkeun koe Allah, oelah dijMsahkeun koedjalma.'Mioendjoekdeui
eta teh

ka Jesoes: Naha

ari

Moesa

ngadareuheusan, ngoendjoekkeun ka goestina sakabeh lalampahan anoe tadi 32 teja.'Tidinja wilajat tejadisaoer koe doenoengan ana; geus datang,dilahiran kijeu: Eh, wilajat noe djoelig! sakabeh hoetang maneh teja geuning koe kami dibikeun bae ka maneh, tina sabab maneh nengda 33 ka kami; 'naha ari maneh mah lain koedoe ngaroenjaan ka pada batoer, saperti kami geus ngaroenjaan ka ma34 neh? 'Geus kitoe koe doenoenganana, tina bawaning bSndoe, " seug diselehkeun ka toekang njiksa, nepi ka poenah sakabeh hoetangna teh ka andjeunana35 na. "Nja kitoe pisan f Ama kami, anoe linggih di sawarga, mengkena ngadamgl ka maraneh, lamoen maraneh hanteu ngahampoera teroes reudjeung hate hidji-hidji djalma kana kasalahan doe<*

ngadawoehkeun, koedoe mere soerat panalak ka dinja, toeloej dis6rahkeun? 'Lahiranana: Ari Moesa, noe matak ngawidian ka maraneh njgrahkeun pamadjikan maraneh, tina sabab kateuasan hate maraneh; ari ti mimitina mah lain
'Tatapi woeroek kami mah ka maraneh: saha-saha noe njSrahkeun pamadjikanana, lain lantaran ngaranjed, toeloej ngawin ka noe sedjen, eta hoekoemna ngaranjed; sarta noe ngawin
kitoe.
'J
''

10

II

12

loerna.
d

a Loek. 17

S, 4.

6 2 Eadj. 4

1.

c Loek. 7

42. 26.

popotongan, eta hoekoemna ngaranjed. 'Pioendjoek moerid-moerid ka Jesoes: Lamoen perkawis djalma sai'gng pamadjikanana kitoe mah, hanteu sae gadoeh bodjo. 'Ari lahiranana ka moerid: Moal ngarti sakabehna ka eta pi woeroek teh, ngan woengkoel anoe dipaparin bae. 'Karana aja djalma kabiri, noe geus kitoe bawana ti waktoe dikandoeng; djeung aja noe kabiri, beunang ngabiri djalma; kitoe deui aja noe kabiri, noe geus ngabiri maneh tina sabab karadjaan sawarga. Saha-saha noe bisa ngaharti, koedoe hartikeun.
'

Kol. 3: 13. e Jak. 2: 13.

p.

15; Mark. 11

PASAL
ladjgng djgngkar

19.
13

d g

a Mark. 10 2. b p. 21 IG. c 1 Moesa 1 27. 1 Moesa 2:24. e 1 Kor. 7:10. f p. 5:31. p. 5:32; Mai. 2:1416. h 3 Moesa 21:7; 5 Moesa 24:2. i 1 Kor. 7:7, 17.
: :

A ri geus kitoe, mangsa Jesoes pa^rantos ngawoeroekkeun noe tadi teja,

soemping ka w6w6ngkeran Joedea, djalanna ka peuntaseun tji Jordan. 'Sarta * loba pisan djalma noe ngiring, pada ditjageurkeun koe andjeunna di dinja.
ti

Galilea,

14

a Mark. 10:
3

1.

b p. 12

15; 14: 14.

Geus kitoe ahli parisi ngadareuheusan, sarta ngadodja ka andjeunna, kijeu pioendjoekna: Koemaha ari djalma
kawidian njgrahkeun parnadjikan tina

15

Toeloej " aja noe njaranggakeun baroedak leutik ka Jesoes, soepaja koe andjeunna moegi ditoempangan panangan sarta dipangnedakeun; dSmi koe moerid-moerid pada dihoelag. 'Tatapi ari lahiran Jesoes: Ingkeun bae eta baroedak teh, sina njalampeurkeun ka kami, oelah dipegatan; * karana nja anoe kitoe ngabogaan karadjaan sawarga teh. 'D6mi geus pada ditoempangan panangan, ladjgng andjeunna angkat ti. dinja. aMark.l0:13;Loek.l8:15.6p.l8:3.

MATEOES
16

20.

1043

djgboel hidji djalma noe ugadeuheusan, sarta mioeudjoek ka anGreus kitoe


"

28

17

18

19

20

21

22

djeunna kijeii: Noen, Goeroe anoe sae! simkoeriug koedoe migawe kasaean naon, soepaja meunang * hiroep noe laugg6ng? 'Ari lahiran Jesoes ka eta djalma: Naba maiieh mana njgboetkeun hade ka kami? Hanteii aja noe hade, ngan hidji bae, nja Allah. Tatapi ari maneh hajang asoep kana hiroep mah, ' nja koedoe ngestikeun timbalan teja. 'Ari pioendjoekna ka Jesoes: Anoe mana teja? Lahiran Jesoes: Nja ijeu: ^ Maneh oelah maehan; maneh oelahngaranjed; maneh oelah maling; maneh oelah djadi masing hormat saksi bohong; 'koedoe ka bapa sarta ka indoeng; djemigdeui: Maneh koedoe njaah ka batoer maneh, saperti ka diri sorangan.' Pioendjoek djalma boedjang teh ka andjeunna: Nja eta pisan sadajana noe diestikeun koe simkoering ti boeboedak; simkoering teh kirang naon ken eh? 'Lahiran Jesoes ka dinja: Ari maneh hajang sampoerna mah, geura bral balik, djoewalan babandaan maneh, geus kitoe bikeunan ka noe mariskin; maneh teh tangtoe boga f radja-brana di sawarga; tidinja maneh ka dijeu, toeloej ngiring ka kami. 'Mangsa eta pilahir kadenge koe boedjang teh, toeloej bae moelang bari nalangsa; karana loba pisan barang-barangna. a Mart. 10:17; Loek. 18:18. b Dan. 12:2.
""

ngiring ka andjeun; bade mendak naon simkoering teh tina sabab kitoe? 'Lahiran Jesoes ka darinja: Satgmgnna, kami ngalahir ka maraneh, mSngke dina

waktoe nganjarkeun, dimana Poetra majaanana,

29

noesa linggih dina pangtjalikan kamoeleta maraneh, noe geus ngariring ka kami, harita tangtoe kitoe deui darijoek dina doewa wSlas pangtjalikan, ngahoekoeman noe doewa welas kaom Israil teja. 'Djeung sahasaha noe geus ninggalkeun imah, atawa
'^
<=

30

doeloer lalaki, atawa doeloer awewe, atawa bapa, atawa indoeng, atawa pamadjikan, atawa anak, atawa lahan, tina sabab djenengan kami, tangtoe pinampaeun deui saratoes patikglaneun, malah bakal kawaris hiroep noe langg6ng teja. 'Tatapi f loba djalma noe pangheulana bakal djadi pangpandeurina; kitoe deui loba noe pangpandeurina bakal djadi pangheulana.
a
c

Mark.
:

10:23;
2
;

Loek. 6:24;
32
:

b Aj. 42
p. p.

J6r.
(i

17; Djak.

1 Tim. 6:9,17. 8:6; Loek. 1 37.


:

4:20.

Loek.

22:2830.

Loek. 14:26.

20: 16; Loek. 13: 30.

PASAL
Karana

20.

c Loek. 10

2628. d
19, 20.

Moesa 20

12. e p. 15

4;

22:29. ^p. 6:
23

24

25

26

LadjSng Jesoes ngalahir ka moeridmoeridna: SatSmenna, kami ngalahir ka maraneh " anoe beunghar mah hese pisan dek asoep kana karadjaan sawarga. 'Djeung deui kami ngalahir ka maraneh: eta leuwih babari ontamontjor kana lijang djaroem, ti batan anoe beunghar asoep kana karadjaan Allah mah. 'Barang eta kadenge koe moeridmoeridna, toeloej pada hareugeuemi pisan; aromongna: Lamoen kitoe mah, saha atoeh anoe pisalameteun? 'Ladjeng koe Jesoes pada dipeleng, sarta bari dilahiran kijeu: Ari di lebah djalma eta
:

^7

teh moestahil; tatapi * moenggoeh di Allah mah saniskara oge ijasaeun. 'Pok Petroes ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: " Simkoering mah geus pada ninggalkeun ka saniskantSn, sar6ng toeloej

karadjaan sawarga teh oepama hidji priboemi, noe indit isoek-isoek, arek nejangan noe koeli, baris digawe 2 di kebon anggoerna. 'Ari geus rempoeg djeung eta koeli piboeroehaneunana sapoe sadinar, seug dititah ka kebon-ang3 goerna. 'Ana indit deui dina wantji djam noe katiloe, beh nendjo deui noe sedjen, narangtoeng di pasar sarta nganggoer. 4 'Toeloej pada diomougan: Maraneh oge geura bral ka kgbon anggoer, dek dibere koe oerang sakoemaha pipantgGeus kitoe arijang. 'Tidinja 5 seunana. indit deui dina wantji djam noe kagenep, djeung noe kasalapan, lampahna 6 tjara tadi. 'Ana indit dina wantji djam noe kasawelas, manggih deui noe narangtoeng sarta nganggoer; seug pada diomongan: Koe naon maraneh ngalanggoer nangtoeng bae di dijeu sapopoe? 7 'Ari djawabna: Doemeh taja noe ngoelikeun ka koering. Saoerna ka darinja: Maraneh oge geura bral ka kebon anggoer; bakal tarima sakoemaha pipan8 tgseunana. 'D6mi geus boerit, priboemi noe boga kgbon anggoer teh misaoer ka kokolotna, kijeu: Ajeuna tjgloekan

1044

MATEOES
doewa poen anak, jen bade dijoek noe hidji ti tSnggneun, noe hidji deui ti kiwaeun andjeun, dina karadjaan andjeun. "Dgmi Jesoes ngawalon, kijeu lahirna: Maraneh teu njaho ka noe dipikahajang koe maraneh teh. Koemaha maraneh kadoega nginoem * loeraoer, anoe bakal diinoem koe kami, sarta dibanjoean koe " pangbanjoe, anoe dibanjoekeun ka kami? Ari pioendjoekna: Soemoehoen, simkoering kijat. 'Lahiranana deui ka darinja: Enja maraneh teh bakal nginoem loemoer kami, kitoe deui bakal dibanjoean koe pangbanjoe, anoe dibanjoekeun ka kami; tatapi ari dijoek kentja-katoehoeeun kami mah, lain pipernaheun kami ngidinan; ari pibeunangeunana teh nja koe noe geus ditjawisan koe Ama kami. 'Barang kadenge koe noe sapoeloeh, toeloej ngarewaeun ka noe doewa padoedoeloer teja. 'Ari koe Jesoes pada disaoer, bari ladjeng ngalahir kijeu: ^ Eta maraneh geus njaho, ari radja sagala bangsa pada marentah ka sabangsa-bangsana, sarta noe gggeden pada njangking kawasa ka
ijeu
''

10

noe karoeli, sarta geura berean boeroehanana, ngaheulakeun anoepandeuri, mapaj ka noe ti heula. 'Tidinja daratang anoe asoep dina djam noe kasawglas teja, sarta pada nampa sadinar sewang. 'Ana datang anoe pangheulana teja, panjanana bakal nampa leuwih ti eta; padahal maranehanana ge tampana
sadinar sewang.' Mangsanampanan, seug tinggglgndeng ka priboemi teh, 'aromongna: Ijeu noe pangpandeurina teh
bae, ari koe andjeun mah diratakeun djeung koering, noe geus pada njorang pagawean bangga sapoe djSpoet sarta djeung kapanasan. Demi eta teh ngadjawab, kijeu saoerna ka sahidji eta djalma: Eh paman! oerang mah hanteu salah kamaneh; karah maneh tadi ten rgmpoeg djeung oerang, jen pinampaeun sadinar? 'Geura top tjokot anoe maneh, toeloej bahk. Ari karep oerang, eta noe pandeuri ge rek dibere saroewa bae djeung maneh. 'Naha oerang teh teu kawasa rek make anoe oerang sakoemaha kar6p oerang bae? Naha maneh ngadelekan koe sabab oerang balabah? 'Nja kitoe " anoe pangpandeurina bakal djadi pangheulana, ari noe pangheulana bakal djadi pangpandeurina. Karana reja djalma noe disaoer, tatapi ari noe beu'

22

n
12

23

baranggawena ngan sadjam

13

'

24
I

14

25

15

16

26

dinja. 'Tatapi lebah

maraneh mah oelah

27

nang milih mah ngan


a
17
p.

saeutik.
:

19:30; 22:14; Mark. 10:31; Loek. 13


"

30.

28

18

19

Jesoes angkat ka JSroesalem, moerid noe doewa welas teja di djalan ditjandak njingkoer; ladjeng dilahiran kijeu: 'Masing njaho, ajeuna oerang leumpang ka Jgroesalem; sarta Poetra manoesa teh bakal diserenkeun ka para panghoeloe agoeng djeung ka ahli-ahli kitab; ari koe eta * bakal dihoekoem paeh; 'sarta toeloej " diselehkeun ka oerang kapir, soepaja diparojok, djeung dirangket, bari toeloej digantoengkeun dinakai-dipalang; d6mi dina poe noe katiloe tanghi deui. ap. ig:21;
Mark. 10:32; Loek. 18:31. b
26, 29, 31, 63.
p.

Mangsa

''

benerna f saha-saha di lebah maraneh anoe hajang gSde, eta koedoekoemawoelaka maraneh; 'djeung saha-saha di lebah maraneh anoe hajang pangheulana, eta koedoe ngabadega ka maraneh. 'Saperti Poetra manoesa ge pangsoempingna ' lain malar dikawoelaan, istoening soepaja ngawoela, sarta njerahkeun njawana pikeun pangboes djalma loba. a Mark. lO 35. 6 p. 26 39.
kitoe pStana;
:

Loek.
p. 36s.

12:50.

p.

25:34.

Loek.

22:25.
2:7.

f
h
29

18:1;
53
:

23:11.
;

g Loek.
8
:

22:27;

Pil.

10, 12

Boem

15, 19.

30

Keur mangsa " boedal ti Jgriho, loba pisan djalma noe ngiring ka andjeunna. 'Beh aja doewa djalma noe lolong, darijoek di sisi djalan; barang ngadenge, jen Jesoes keur ngaliwat, toeloej pada sasambat, kijeu pokna: Noen Goesti, * Poetra Dawoed! moegi aja sih-piw61as ka diri koering. 'Ari koe djalma-djalma maranehanana ditjaram, sinarepeh; tatapi anggoer beuki ngahantSm sasambatna, kijeu pokna: Moegi aja sih-piwSlas ka diri koering, noen Goesti, Poetra Dawoed! 'Ladjeng Jesoes liren, sarta njaoer eta; geus kitoe ngalahir Kahajang
:

26

66. c p. 27:2,

31

20

21

Geus kitoe " iboena poetra Sfibgdeoes ngadeuheus ka Jesoes katiloe poetrana, br6k soedjoed ka pajoeneunana, aja noe dek disoehoenkeun. 'Ladjgng Jesoes ngalahir ka eta teh: Naon njai pikargpeun? Ari pioendjoekna: "Noenjmoegipiwarang

32

MATEOES
maraueh teh dikoemahakeunkoekami? 'Ari pioendjoekna Noen Goesti! panon koering moegi sina beunta. Ari Jesoes kalangkoeug-langkoeng nja wfilaseunana; ladjgug ditjabak panonna, harita keneh ge djalma teh bareunta; seug toeloej pada ngiring ka andjeunna.
:

21.

1045
djoewal-beuli
di

djgro kabah; ari noe medja-medja toekang naroekeuran doewit dibalik-balikkeun, kitoe deui pang13

pati.

Mark.

10:i6;

Loek.

18:35.

p.

9:27;
14

PASAL
Mangsa

21.
15

geus dareukeut ka Jgroesalem, barang dongkap ka Bet-Page, di goenoeng Djetoen, ladjgng Jesoes mi2

warangan doewa moerid; ai'i lahiranana ka eta kijeu: 'Bral geura leumpang ka desa noe di hareupeun; nja harita maraneh tangtoe manggih hidji kalde bikang ditjangtjang kadoewa anakna; nja eta koedoe dilaan, seug bawa ka kami. 'Oepama aja noe ngomong kijeu-kijeu ka maraneh, koedoe poepoelihkeun, jen eta rek dianggo koe Goesti; tanwande
harita ge diijangkeun. 'Eta sakabeh pSrkara boekti, soepaja kalaksanakeun anoe dilahirkeun ^ koe nabi teja^ kijeu lahirna: 'Baredjakeun ka anak Sion: Masing njaho, Radja maneh rek datang ka maneh, sareh boedina, djeung toenggang kalde,

dijoekan sakoer noe ngadjaroewal djaGeus 'Ari lahiranana ka darinja dioengSlkeun dina Kitab: * G6dong kami bakal disgboetkeun gSdong paragi n6n6da; d6mi koe maraneh mah didjijeun aja noe lolong goeha begal. 'Tidinja djeung noe dejog ngadareuheusan ka andjeunna dina djSro kabah; toeloej pada ditjageurkeun. 'Barang parapanghoeloe agoeng djeung ahli-ahli kitab narendjo pgrkara noe helok-helok, anoe didamgl koe Jesoes teja, sarta ka bararoedak noe soerak di djSro kabah,
:
'^

"^

kijeu

woed
16

pokna: Hosanna ka Poetra Datoeloej pada ngarewaeun katjida;

17

salaoerna ka andjeunna: Kareungeu koe sampejan aromong eta? Lahiran Jesoes ka darinja Kadenge pisan. " Naha sarampejan tatjan ngadji anoe kijeu teja f Ti biwir baroedak leutik sarSng orok andjeun geus njadijakeun poedji bade ka mantgn? 'Geus kitoe eta djalma ditilarkeun, ladjgng ka loewar ti nagara, angkat ka Bet-Ania; wSngina ngarSrgb
'ari
: :

di dinja. a Mark. 11:15; Loek. 19:45;


J6s. 56 7. c JSr. 7 22 :31. f Djab. 8:3. Ari isoek-isoek, "

Joh. 2:14.
e p.

11.

p.

11

5.

12

3;

nja eta kalde ngora, anak kalde bikang. 'Tidinja moerid teh bral leumpang, sarta ngalampahkeun sakoemaha noe geus dipiwarang koe Jesoes ka maranehanana; 'seug noengtoen eta kalde bikang, noe kadoewa anakna teja; toeloej diteundeunan papakeanana, bari Jesoes ladjSng
dititihkeun. 'Ari noe pangrejana djalma ngalamparkeun papakeanana di djalan;

18

waktoe moelih deui

19

ka nagara, andjeunna palajeun toewang. 'Beh ningali hidji tangkal kondang di


sisi djalan; ladjgng dideukeutan, tatapi teu mgndak, ngan woengkoel daoen bae. Geus kitoe ngalahir kijeu ka eta: Maneh teh hamo bidjil deui boewah salalangggngna! Ari tangkal kondang teh harita

20

noe sawareh naroetoehan palapah tina


9

tangkal-tangkal, dipake ngaroengkoepan djalan. 'Sarta ari djalma noe leumpang

21

10

11

pajoeneun djeung noe ti poengkoereun pada soerak, kijeu pokna Hosanna Sing salamgt ka " Poetra Dawoed! anoe soemping koe padj6n6ngan Pangeran! Hosanna di Snggou loehoer 'Mangsa Jesoes IgbSt ka Jeroesalem, gehger bae sanagara ari aromongna Na saha eta teh? 'Tj6k eta djalma-djalma: Ijeu teh Jesoes, nabitiNasaretdi Galileateja.
ti
:

<^

22

o Mark.

11:1; Loek. 19:29; Joh. 12:12.


9
:

b 36s. 25, 26.

62:11; Djak.
12

9.

c p.

20:30. (iDjab. 118

Ladjgng " Jesoes lebet ka djgro kabah Allah, seug ngaboedalkeun sakoer

keneh toeloej garing. 'Barang katendjo koe moerid-moerid, toeloej hareraneun, ari pokna: Koemaha tangkal kondang teh, mana garing harita keneh ? Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka darinja: SatgmSnna, kami ngalahir ka maraneh: * Oepama maraneh boga kapgrtjajaan, sarta hanteu tjangtjaja, oelah moen migawe tjara noe geus dipStakeun ka tangkal kondang teja, sanadjan lamoen ngomong ka ijeu goenoeng oge: Geura djoeng, ngoentjloengkeun maneh ka laoet! tanwande djadi. 'Djeung saniskara noe dek disoehoenkeun koe maraneh dina pangda kalawan pgrtjajana, tangtoe pikatampaeun koe maraneh.
'

a Mark. 11

12. b P.

17

20.

1046
23

MATEOES
Mangsa
"

21.

Jesoes geus 16bSt ka djSro

kabah, sabot keur ngawoeroek, djgboel para panghoeloe agoeng djeung para kokolot eta bangsa njalampeurkeun ka andjeuima, sarta misaoer kijeu: Sampejan noe matak midamgl perkara kitoe teh * koe kawasa naon? djeung saha
2i

geus pada pgrtjaja ka dinja; sangkilang sarampejan nendjo kitoe, hanteu toeloej tarobat, soepaja djadi pgrtjaja ka andjeunna. o Mark, ii 27; Loek. 20 1.
: :

mah

b Joh. 2
e

18; Lai. 4
:

7.

c Loek. 7

30.

p.

14

5.

Loek. 3

2.

33

noe ngawasakeun kitoe ka sampejan? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahii-na ka eta teh: Malah kaoela ge dek nanja saketjap ka sarampejan; lamoen dibedjakeun ka kaoela, kaoela ge sedja bebedja ka sarampejan tina hal kawasa, noe ma-

deui

Geura rareungeukeun misil sedjen " Aja hidji priboemi, * njijeun kg:

25

migawe pgrkara kitoe. 'Ari pangbanjoe Johannes, ti mana asalna? ti sawarga, atawa ti manoesa? Geus kitoe
tak kaoela na:
eta malikir sadjgroning hate, kijeu pokOepama oerang ngadjawab: Ti sa-

34

35

bon anggoer, dipaggr sakoerilingna, ari di djgrona noegar njijeun bak pamgrgsan anggoer, sarta njijeun papanggoengan; toeloej eta kgbon disewakeun ka ahliahli nggbon, geus kitoe njaba ka nagara sedjen. 'Demi geus ngpi ka oesoemna boewahan, nitah badega-badegana ka ahli nggbon teja, pikeun nampa beubeunanganana. 'Geus kitoe ahli nggbon ' seug njargkel ka badega teh; noe hidji
noe
dibaledogan koe batoe. 'Tidinja ^ nitahan deui badega sedjen, leuwih loba batan noe ti heula; ari koe ahli nggbon kitoe keneh bae dipgtakeunana. 'Ahirna
'

26

27

warga, meureun kijeu omongna: Lamoen kitoe mah, " koe naon mana hanteu pertjaja ka dinja? 'Ari dek ngadjawab: Ti manoesa, da sijeun koe djalma-djalma; karana ^ sakabeh pada ngakoe nabi ka Johannes. 'Geus kitoe pada ngadjawab ka Jesoes, kijeu saoerna: Doekateuing, kaoela mah teu njaho. Ari lahiran Jesoes ka darinja Lamoen kitoe mah kaoela ge moal ngabedjakeun ka sarampejan tina hal eta kawasa, noe matak kaoela migawe jogrkara kitoe. 'Tatapi
:

diteunggeulan, hidji deui

noe

hidji dipaehan, ari

36

37

dinja, saoerna: Ari


38

nitahan poetrana ka koe anak aing mah


'

meureun arisineun. Tatapi mangsa ahli nggbon teja narendjo ka eta poetra, pok ngaromong djeung batoerna: Geuf hajoe, ning eta mah ahli-warisna oerang paehan bae, warisanana oerang tjokot keur oerang. 'Pek toeloej ditjgkgl, ditotogkeun ka loewar ti kgbon anggoer, toeloej dipaehan sakali. 'Samangsa datang anoe boga kgbon anggoer teja, bakal koemaha ka eta ahli-ahli nggbon teh? 'Ari djawabna ka andjeunna: Eta noe goreng tangtoe diterapan paeh goreng; ari kgbon anggoer teja tangtoe disewakeun ka ahli nggbon noe sedjen, anoe bakal njanggakeun boewahna ka dinja dina oesoemna. 'Ngalahir Jesoes ka eta djalma: ^ Naha sarampejan tatjan ngadji anoe kijeu teja dina Kitab: Batoe noe geus dipitjeun koe toekang
;

28

koemaha pamikir sarampejan ? Aja hidji djalma, boga doewa anak lalaki. Toeloej

39
I

njampeurkeun ka anakna noe

tjikal,

40

bari
bral,
29

ngomong

kijeu:

Eh

agoes! geura
41

baranggawe sapoe ijeu di kSbon anggoer bapa. 'D6mi eta ngawangsoel, kijeu pokna: Ah doeka! Sanggeusna ti
dinja kadoehoengeun, toeloej leumpang. 'Geus kitoe bapaua njampeurkeun ka noe boengsoe, omongna nja tjara tadi

30

keneh. Ana ngawangsoel, kijeu pokna: Noen gamparan! soemanggateh teuing;


31

42

tapina hanteu bral. Tjing, eta doewaan


'

mana noe ngalampahkeun pakargpan


bapana? Ari djawabna: Eta noe tjikal teja. Lahiran Jesoes ka darinja: Satgmgnna, kaoela ngabedjaan ka saramj^ejan sanadjan toekang tjoeke reudjeung dajang bakal miheulaan ka sarampejan asoep kana karadjaan Allah. 'Karana Johannes geus soemping ka sarampejan ^ njorang djalan kabgngran, ari koe sarampejan hanteu dipgrtjaja; balikanan ari toekang tjoeke reudjeung dajang
:

''

43

32

44

imah teh, nja eta pisan noe geus didjadikeun pamageuh djoeroe; koe Pangeran eta dipetakeun kitoe teh, sarta matak helok ka tetendjoan kaoela sadaja? 'Koe sabab kitoe, kaoela bebedja ka sarampejan, jen karadjaan Allah teh bakal ditjandak ti sarampejan, sarta ^ toeloej dipaparinkeun ka hidji bangsa, noe rek ngabidjilkeun boewahna. 'Sahasaha djalma, noe laboeh keuna ka
njarijeun
'

''

MATEOES
batoe eta, tangtoe rginoek; djeung sahasaba noe katindib koe eta batoe, tangtoe boeboek. 'Ari para paugboeloe agoeng djeung abli-abli parisi teja, barang ngadarenge eta misil andjeunna, pada kasoertieun, jen anoe dilabirkeun teh nja daririna pisan. 'Geus kitoe narejangan djalan dek nangkgp ka Jesoes, tatapi sijeuneun koe djalma reja, '" pedah eta pada ngakoe nabi ka Jesoes.
'

22.

1017

11

koe noe ngararijoeng. 'Mangsa radja teh asoep, sSdjana dek ningalan ka noe ngarijoeng
teja,
di

45

dinja

m6ndakan

hidji

12

46

13

a Mark. 12:1; Loek. 20:9. b


23
:

J6s. 5

1.
:

c p. 22
3,

24.

dp.

22
gi

4.

e Ibr.
/i
:

1.

p.
:

26 22

Joh.
:

7:1;11:47.
i

p.

12:3.

Djab. 118
46.

Lai. 4
15.
I

11.

p.
:

8:11,

12.

j Lai. 13

k
:

J6s. 8

Dan.
14

djalma noe teu make papakean paranti ka noe kawinan; 'toeloej dilahiran kijeu: Eh paman! koemaha maneh nja asoep ka dijeu, teu make papakean paranti ka noe kawinan^ D6mi eta teh kapiboengkSman. 'Geus kitoe radja toeloej miwarang ka goelang-goelang: Eta geura talian leungeunna djeung soekoena, toeloej bawa, seug aloengkeun ka noe poek mongkleng; f ari di dinja teja ngan tjeurik djeung kgkSrotan hoentoe bae. 'Karana ^ reja djalma noe disaoer, tatapi ari noe beunang milih mah ngan saeutik.
a Look. 14
:

34.

Loek. 7:16; Joh. 7

40.

PASAL

22. deui, ari

ngawoeroek
2
;
:

Wahj. 19

7.
:

6 p. 21
46.
/

36. c p. 21
:

35. 51.

^ngalabirna ka dinja koe misil keneh bae kijeu lahirna 'Ari karadjaan sawarga teh " oepama hidji radja, noe liadjat kawinan poetrana lalaki. 'Geus kitoe miwarangan badega-badegana, baris njSloekan ondangan, sina daratang kana hadjat kawinan; d6mi eta ten daraekeun datang. 'Tidinja dipindo * miwarangan deui badega-badega noe sedjen, timbalanana: Geura i^oepoelihkeun kijeu ka ondangan teh: Masing njaho, kami geus njadijakeun jjanjoegoehan kami; sapi kami djeung sato noe beunang ngalebgng geus dipareuntjitan, sarta sakabehna geus sadija; geura koempoel kana hadjat kawinan! 'Demi koe eta teh hanteu ditolih, anggoer seug

d Loek. 19 g
15
-p.

43. e Lai. 13

p. 13

42

24

20

16.

Tidinja

"

ahli parisi bral arindit,

seug

rgrSmpoegan djeung batoerna, koemaha


nja pipStaeun, soepaja bisa ngaridjgt an16

djeunna koe lahirna. 'Toeloej nitahan ka Jesoes moerid-moerid maranehanana, babarengan djeung * djalma Herodes; eta marioendjoek kijeu: Noen Goeroe! simkoering geus pada terang, " andjeun
teh estoe pisan, kalajan ngawoeroekkeun djalan Allah reudjeung sajaktosna, sareng hanteu padoeli ka saha-saha; karanten andjeun hanteu ningal-ningal ka roepa djalma. 'Koe pSrkawis eta, moegi lahirkeun ka simkoering: koemaha ari widi njanggakeun manah andjeun, oepSti ka praboe, oetawi hanteu? 'D6mi Jesoes, doemeh waspaoseun kana kadgngkianana, ladjgng ngalahir kijeu: 'Eh, djalma noe poera-poera! naha maraneh
"^

17

bae laleumpang, noe hidji ka kebonna, noe hidji deui kana daganganana. 'Noe sadjaba ti dinja " njarekSl badegana teja, sarta pada mgrgasa; toeloej dipaehan. 'Mangsa kadangoe koe radja teh,
bgndoe, sarta miwarangan wadya-baladna, djeung ngabasmi noe
"^

18

19

ladjgng

20

maraehan
8

teja, ari

nagarana toeloej

di21

hoeroe. 'Geus kitoe nimbalan ka badegabadegana: Ari hadjat kawinan teh saestoena geus sadija, " tatapi ari ondalain pipanteseunana ka 'Koe sabab eta, geura boedal ka totogan-totogan djalan, sarta sakoer noe kapanggih koe maraneh, aradjak
dinja.

nganana mah

22

wgt ngadodja ka kami"? Tjik, geura tembongkeun ka kami wang oepgti teh. Geus kitoe njanggakeun hidji dinar. 'Ari lahiranana ka dinja: Saha noe boga ijeu gambar djeung aksarana? 'Wangsoelanana: Soemoehoen, praboe teja. Ladjgng kijeu lahiranana ka dinja: Lamoen kitoe mah, " sanggakeun ka praboe noe kagoengan praboe, ari ka Allah noe kagoengan Allah. 'Dgmi eta teh, barang ngadarenge kitoe, pada heraneun; toeloej
bae
arindit, Jesoes ditinggalkeun.
a Mark. 12:13; Loek. 20
:

10

kana hadjat kawinan

teja. 'Tidinja ba-

dega teh seug boedal ka oenggal djalan^ toeloej ngoempoelkeun sakoer bae noe kapanggih, noe goreng noe hade; datang ka pinoeh fenggon hadjat teh

20. b
:

Mark. 3

6. c
:

Job. 3

2.

dp.
23

17: 24. e Loek. 23

2;

Roem

13

7.

Di poe harita keneh djgboel aja ahli sadoeki ngadareuheusan ka Jesoes; eta
"

1048

MATEOBS

23.

24

25

26

teh * omongna moal kijamat; toeloej nararos ka andjeunna, 'kijeu oendjoekanana: Noen Goeroe! " ari dawoehan Moesa: Oepami aja djalma paeh, hanieu gadoeh anak, doeloerna koedoe kawin ka bodjo eta, soepaja ngajakeun toeroenan pikeun doeloerna. Geus kitoe di lebah simkoering aja toedjoeh djalma padoedoeloer kabeh; ari tjikalna kawin, toeloej paeh; sargng doemeh banteu gadoeh toeroenan, bodjona ditilarkeun ka adina. 'Nja kitoe keneh noe kadoewa, sargng noe
'

djeung kitab para nabi nja ka eta doewa timbalan teja maroentangna teh.
a Mark. 12
19: 18;
41
j

28.

6 5

Moesa

5; 10:12. c 3

Moesa

Koem 13:9.

27

28

katiloe, dongkap ka noe katoedjoeh teja. 'Sanggeus eta sakabehna, seug awewe teh paeh deui. 'Ari dina kijamat, eta

29

awewe pamadjikan anoe mana ti noe toedjoehan teh? karana geus pada mirabi ka dinja. 'LadjSng Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka eta djalma: Maraneh teh kasaroeng, hanteu nganjahokeun
Kitab, kitoe deui kana kawasaning Allah. 'Karana dina kijamat mah moal aja noe ngawin, djeung moal dikawinkeun, istoening tjara malaikat Allah di sawarga. 'Sarta moenggoehing pihoe-

30

Ari keur mangsa ahli parisi karoem" koe Jesoes dipariksa, kijeu lahirKoemaha pamikir maraneh moenggoehing Kristoes teh? * etapoetrasaha? Ari pihatoerna: Nja poetra Dawoed teja. 43 'Lahiranana ka darinja: Lamoen kitoe mah, koemaha Dawoed lantaran Roh ka eta njgboetkeun Goesti? Kapan " kijeu 44saoerna: 'Lahiran Pangeran ka Goesti koering: Geura tjalik di katoehoeeun kami, datang ka moesoeh-moesoeh maneh koe kami didjijeun djodjodog pikeun 45 soekoe maneh. 'Ari eta koe Dawoed disgboetkeun Goesti; koemaha mana djadi sakStjap 46 poetrana? 'D6mi eta djalma oge taja noe bisa ngawangsoel ka andjeunna; kitoe deui ti poe harita taja hidji-hidji atjan noe wanieun naros deui ka andjeunna. a Mark. 12: 35; Loek. 20:41.
42

poel,

'

na:

'^

6 p. 26

63. c Djab.

110

1.

d Loek. 14

6.

31

32

dangeunana djalma noe paraeh teja, naha maraneh tatjan ngadji anoe geus diandikakeun ti Allah ka maraneh, anoe kijeu pangandikana: 'Kami teh ''nja Allah
"*

PASAL
T
2

23.

adjgng Jesoes ngalahir ka djalma noe

33

Ibrahim, Allah Ishak, sarta Allah Jakoeb? Ari Allah lain Allah anoe paraeh, nja Allah anoe hariroep. 'Barang ka-

J-'Ioba teja, sarta ka moerid-moeridna, 'kijeu lahirna: Ari ahli kitab djeung ahli parisi tjaralikna dina korsi Moesa; 'koe sabab eta, sakoer noe dititah diestoe-

denge koe djalma-djalma teja, f toeloej pada hareugeueun koe piwoeroekna.


a
c

Mark.
5
p.

12:18;
:

Coek." 20
rf

27.
e

b
2

Lai.

23:8.
:

Moesa 25
7
:

5.

p.

12:3.

Moesa 3

6.

/
34

28.

koe ahli parisi, jen ahli sadoeki geus pada dipiboengkgman koe Jesoes, seug toeloej karoem

Mangsa kadarenge

35

36
37

38

39

poel djeung batoerna. 'Aja hidji djalma, batoer eta, nja eta ahli toret, toeloej naros, s6djana dek ngadodja ka Jesoes; kijeu pokna: 'Noen Goeroe! dina toret noe mana timbalan noe agoeng teh? 'Ari lahiran Jesoes ka dinja: * Man eh koedoe njaah ka Pangeran, Allah maneh, tSroes reudjeung hate, tgroes reudjeung njawa, sarta tSroes djeung akal maneh. 'Nja eta timbalan noe pangoentjoelna sarta noe ggde. 'Ari noe kadoewana nja sa-

keun ka maraneh, eta maraneh koedoe ngestoekeun sarta ngalampahkeun; tatapi papatjoewan oelah noeroetkeun kalakoeanana; " karana eta teh sok ngomongkeun, tatapi teu dilampahkeun. 'Pada ngahoeroenan momotan noe bareurat sarta noe teu beunang ditanggoeng, * seug dipoendakkeun ka djalma; tatapi diri maranehanana mah teu daek ngagSdag-gSdagkeun atjan koe ramona. 'Djeung sakabeh pagaweanana dipigawe soteh ngarah soepaja katendjo koe djalma-djalma; karana toelis-pamepeli'^

"*

nganana dii'oebakkeun, sarta


c

kglin

djoebahna diggdekeun. 'Djeung kargsSp-

na dina hadjat-hadjatan ngarijoeng f di gnggon noe pangoetamana, kitoe deui


dijoek panggirangna di masigit-masigit;
7

'malah sok hajangeun diaroendjoengan di


pasar-pasar, sarta hajangeun koe djalma disgboetkeun Rabi! Rabi! 'Ari maraneh mah oelah daek dis6boetkeun Rabi; ka-

roewa bae djeung eta, kijeu: Maneh koedoe njaah ka batoer maneh, sapgrti
"

40

ka

diri

sorangan. 'Ari saeusining toret

rana ngan sahidji Panoetan maraneh

MATEOES
teh,
9

23.

1049

nja

mah kabeh pada


pisan
hidji

Kristoes, sarta ari maraneh doeloer. 'Djeungoelah

20

noe njoetjikeun koerban tehl 'Koe sabab kitoe, anoe soempah njgboet altar,
eta

saha oge
10

maraneh njSboetkeun bapa ka di boemi; karana ^ ngan saRama maraneh teh, nja eta noe
di

soempahna nja ka

dinja, sarta

ka

21

linggih

sawarga.

'

Sarta oelah daek


22

sakoer noe aja di loehoerna. 'Djeung noe soempah njSboet kabah, eta soempahna nja ka dinja, sarta " ka noe linggih
di djgrona. 'Kitoe deui ari

maraneh disSboetkeun panoetan; karana ngan sahidji Panoetan maraneh teh,


11

noe soempah

12

noe pangoennja kristoes. 'Tatapi tjoelna di Igbah maraneh, eta koedoe koemawoela ka maraneh. Sarta saha''
'

njSboet sawarga, eta soempahna * ka panglinggihan Allah, sarta ka noe ngalinggihan.


c 1 Kadj.

o
8:13.
rf

p. 15
:

14. 6 2

Moesa 29

37.

'

p. 5

34.

saha noe ngagoengkeun ka dirina sorangan, tangtoe dika-handapkeun; sabalikna, saha-saha noe ngahandapkeun ka dirina sorangan, tangtoe diagoengkeun.
a Eoem
13:9.
(/

23

maraneh, ahli kitab Pitjilakaeun djeung ahli parisi, djalma noe poerapoera!
*

Mai.

Sil.

2 21. 6 Loek. 11 46. c p. 6 5. d 2 Moesa e i Moesa 15:38. f Loek. 11:43; 14:7. 1:6; 2:10. h p. 20:26. i Aj. 22:29; 29:23; J6h. 21:26; Loek. 14:11.
:
: :

13

14

Tatapi " pitjilakaeun maraneh, ahli kitab djeung ahli parisi, djalma noe poera-poera! karana karadjaan sawarga teh koe maraneh dipeundeatkeun mggat djalma-djalma; da maraneh sorangan hanteu asoep, ari noe hajangeun asoep a Loek. ii 52. koe maraneh dihalangan. maraneh, ahli kitab Pitjilakaeun djeung ahli parisi, djalma noe poerapoera! " karana koe maraneh dihakanan
:

24

karana maraneh ngadjakatan soerawoeng, djeung hadgs, sarta djintSn; demi noe pangbeuratna dinatoret, " nja eta hoekoem, djeung kaw61asan, sarta kapertjajaan, koe maraneh ditinggal. Nja eta noe koedoe dipigawe, sarta ari noe hidji deui oelah ditinggal. Eh, djSdjer lalolong! rambgtoek koe maraneh disaring, ari onta mah diteureuj
'

25

boeleud. a Loek. Pitjilakaeun

11

42. 6 3

Moesa 27

30. c Mik. 6

8.

imah

randa-randa

datang ka bejak,
26

make

15

16

17

pipinding ngadoa lila; noe matak bakal meunang hoekoeman noe leuwih beurat. o Mark. 12 40 Loek. 20 47. maraneh, ahli kitab Pitjilakaeun djeung ahli parisi, djalma noe poerapoera! karana maraneh koekoerilingan di laoet di darat, malar njijeun moealap sahidji; dSmi geus asoep teh, eta koe maraneh didjijeun anak naraka, doewa patikglaneun maraneh. Pitjilakaeun maraneh, dj6dj6r " lalolong teh! Ari tjarek maraneh: Saha-saha noe soempah njeboet kabah, eta mah teu naon-naon; tatapi ari noe soempah njSboet 6mas di kabah, eta noe wadjib dilakonan. 'Eh, noe baroeroeng djeung

maraneh

maraneh, ahli kitab djeung ahli parisi, djalma noe poerapoera! " karana maraneh sok ngabSrSsihan tjatjangkir djeung pandjang ngan di loewarna bae, tatapi ari di djgrona mah pinoeh koe beunang ngarampas djeung koe lampah teu tjggahan. 'Eh, ahli parisi noe lolong! * tjatjangkir djeung pandjang geura bSrSsihan ti djerona heula, soepaja di loewarna bSresih deui.
a Loek. 11
:

39. 6 Tit. 1

15.

27

maraneh, ahli kitab djeung ahli parisi, djalma noe poerapoera! " karana maraneh nja tjara astana noe beunang ngapoeran, di loewar
Pitjilakaeun

28

sSmoena aloes, ari di djSrona mah pinoeh koe toelang-taleng djeung sagala kokotoran.'Eta maraneh nja kitoe pisan; ari katendjona koe djalma di loewar

maraneh b6ner, tatapi ari di djgrona mah maraneh teh pinoeh koe kapoerapoeraan sarta kadorakaan.
a Loek. 11
29
:

lalolong! koetan
18

mana noe pangleuwihPitjilakaeun

44; Lai. 23:3.

19

na: 6mas, atawa kabah noe njoetjikeun gmas teh? 'Kitoe deui: Saha-saha noe soempah njgboet altar, eta mah teu naonnaon; tatapi ari noe soempah njgboet koerban noe aja dina loehoer altar, eta noe wadjib dilakonan. 'Eh, noe baroe-

30

roeng djeung lalolong! koetan mana noe pangleuwihna: koerban, atawa * altar

maraneh, ahli kitab djeung ahli parisi, djalma noe poerapoera! " karana maraneh teh sok ngomean makam para nabi, sarta tStgngSr astana djalma noe bal6ngr koe maraneh sok dialoes-aloes; 'bari ngomong kijeu: Oepama oerang geus goemglar keur djaman karoehoen, oerang moal

1050

MATEOES
3

24.

31

32

33

34

tjampoer dosa reudjeung eta ka ggtih para nabi. 'Nandakeun maraneh teh mgrtelakeun did, jen * anak-intjoe djalma noe maraehan ka para nabi teja. 'Ari maraneh ge, geura seug pinoehan takeran karoehoen maraneh! 'Eh oraj, " anak oraj welang! koemaha nja pingedjateun ti siksa naraka? 'Koe sabab eta, masing njaho^ ^ kami nitahan ka maraneh nabi-nabi, djeung djalma noe palint6r, sarta ahli-ahli kitab; ari noe sawareh koe maraneh bakal dipaehan sarta digantoengkeun dina kai-dipalang; noe sawareh dui " bakal dirangket koe mara-

Ari " keur mangsa Jesoes linggih di loehoer goenoeng Djetoen, seug moerid sabatoer-batoerna pada margk ka andjeunna, sarta aroendjoekan kijeu: Moegi simkoering tjarijosan, eta pSrkawis teja iraha pijaktoseunana? sargng naon alamatna bade pisoempingeun andjeun, sarawoeh panoengtoengan doenya teh? 'Ladjgng Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka moerid: * Masing ijatna, maraneh oelah koengsi kagoda koe djalma. 'Ka-

35

36

neh di masigit-masigit maraneh, sarta bakal dibgbSrik koe maraneh ti nagara ka nagara sedjen. 'Soepaja maraneh ditamplokan koe sakabehna ggtih anoe bgnSr, noe geus dikoetjoerkeun di boemi, f ti watSs ggtih Habil, anoe b6n6r, tejii ka gStih a Djakaria poetra Barakia, noe dipaehan koe maraneh di antara kabah djeung altar teja. 'Satgmenna, kami ngalahir ka maraneh: eta sakabehna bakal tamplok ka ijeu bangsa teh. aLoek. ii:47.
b Lai. 7
:

rana " reja noe pidatangeun ngakoengakoe ngaran kami, pokna: Nja aing Kristoes teh; sarta loba pisan noe bakal kasasabkeun koe eta. 'Sarta maraneh ^ bakal ngadenge tina hal pSrangpgrang,

djeung bedja tina hal p6rang;

masing ijatna, poma oelah dek reuwas: karana eta teh sakabehna koedoe boekti; tatapi ari panoengtoengan mah tatjan. 'Karana ^ bangsa bakal mgrangan ka bangsa deui, djeung karadjaan ka karadjaan deui; sarta bakal aja patjgklik, djeung paggboeg, djeung lini di sedjensedjen gnggon. 'Ari eta sakabehna teh mimiti sangsara. 'Nja didinj a ''maraneh bakal diselehkeun soepaja dikanijaja, sarta bakal dipaehan, djeung bakal dipikageuleuh koe sakabeh bangsa, tina sabab djSnengan kami. 'Sarta didinja loba noe bakal titadjong, djeung bakal silih-selehkeun djeung silih-pikageuleuh. 'Kitoe deui a piajaeun reja nabi noe paralsoe, djeung loba pisan djalma noe bakal kasasabkeun koe eta. 'Sarta tina sabab geus tambah-tambah kadorakaan, noe matak kanjaahan djalma reja datang ka palaler. 'Demi saha-saha noe koekoeh ngpi ka panoengtoengan, tangtoe pisalamgteun. 'Sarta ijeu Indjiltina karadjaan teh bakal dioewarkeun di alam-doenya sakabeh, djadi pSrtelaan ka sagala bangsa; geus kitoe seug dao Mark. 13 3; tang panoengtoengan.
''

8 9

51. c p. 3
:

7.

d Loek. 11
:

49. e p. 10

17.

f
37

Koesa 4

8.

2 Bab. 24

20, 21.

Eh Jgroesalem, Jgroesalem, noe maehan ka para nabi, sarta maledogan


koe batoe ka noe dipiwarang ka maneh! kami geus sababaraha kali nja hajang ngoempoelkeun anak-anak maneh, * sapgrti hajam ngoempoelkeun anakna di djero djangdjangna; ari maraneh teh ten daek. 'Sing nganjahokeun, " maraneh bakal ditinggalan imah maraneh narikolot. 'Karana kami ngalahirka maraneh: ti wat6s ajeuna maraneh moal narendjo deui ka kami, ngpi ka waktoe maraneh
10

11

38

12

39

13

'

ngomong

kijeu: Sing salamet anoe soemping koe padjSngngan Pangeran!


'^

14

o Loek. 13
c 1 Badj.

33, 34. 6 Djab. 17


p.

8; 91

4; J6s. 31

5.

9:7;

24

2.

V-

21:9.

PASAL
T adjSng

24.
ti

Jesoes ka loewar, angkat

Loek.

21:7. b 51:46.

Jr.
e

29

8.

Lai.
6.
:

36
p.

21

38.

-L'kabah. Geus kitoe moeridna pada mar6k ka andjeunna, noedoehkeun sadajana gSdong kabah. 'Ngalahir Jesoes ka darinja: Na eta teh sakabehna katendjo koe maraneh? Sat6m6nna, kami ngalahir

J6r.

2
;

Bab.
1.
;i

15:5,

/
,

10:17;
10
:

Job.

16:2.^1

Job. 4

Tim. 3

2. j p.

22

Wabj. 2:10.
I

15
i

ka maraneh: di dijeu mgngke * batoe moal aja noe diingkeun dina loehoer batoe deui, noe teu bakal dibongkar.
a Mark. 13:1; Loek. 21:5. 6 Loek. 19
:

16
\

Ari " samangsa koe maraneh katendjo geuleuhing karoeksakan, noe dilahirkeun koe nabi Daniel teja, nangtoeng di gnggon soetji (eta noe ngadji masing nginggtkeun) 'didinja djalma noe araja
*
:

44.

di

Joedea koedoe maroeboes ka pigoe-

MATEOES
noengan. 'Anoe aja dina hateup imah poma oelah rek toeroen ujokot naonti djgro imahna; 'ari noe keur aja di kgbon, poma oelah rek moelang 19 njokot papakean. 'Tatapi pitjilakaeun anoe rareuneuh djeung noe njaroesoean 20 dina mangsa liarita! 'Ari noe koedoe ditSda, soepaja eta pikaboereun maraneh teja moegi oelah ninggang di oesoem 21 tiris, atawa dina sabat. 'Karana nja harita bakal aja kasoekgran anoe banggt pisan, sakoemaha noe tatjan kasorang ti mimitina doenya tSpi ka ajeuna, djeung moal pikasorangeun deui. 22 'Sarta saoepama eta mangsa teja hanteu dirijoetkeun mah, saniskara daging oge hamo aja noe pirahajoeeun; sategSsna tina sabab djalma noe beunang milih teja noe matak bakal dirijoetkeun 23 eta mangsa teh. 'Dina waktoe harita, ' oepama aja noe ngomongka maraneh: Tah, Kristoes teh aja di dijeu! atawa: Toeh, di ditoe! poma oelah rek pgrtjaja. 2i 'Karana f piajaeun Kristoes paralsoe djeung nabi paralsoe, sarta bakal njijeun tanda-tanda noe aheng djeung moedjidjat; saoepama beunang mah, sanadjan djalma noe beunang milih ge meureun 25 disasabkeun. 'Masing aringSt, koe kami geus dilahirkeun ti heula ka maraneh. 26 'Koe sabab eta, oepama aja noe ngomong ka maraneh: Toeh, Kristoes teh aja di tggal lega! poma oelah rek boedal; toeh, ajana di djero kamar! poma 27 oelah rek pSrtjaja. 'Karana tjara kilat bidjil ti wetan, sorotna nepi ka koelon, nja kitoe pisan pisoempingeunana 28 Poetra manoesa teh. Karana di mana ajana bangke, nja di dinja radjawali pikaroempoeleunana. Mark, is u.
17
"

24.
'^

1051

18

naon

malaikatna, nja bakal miwarangan sarta mawa sangkakala tarik pisan sorana; eta toeloej ngaroempoelkeun djalma beunang milih andjeunna tina opat madhab, ti toengtoeng langit n6pi ka

toengtoengna deui.
Mark. 13:24; Wahj. 6
:

a
12. 6

36s.
1

i3:io; 34:4;
:

Wahj.

7.

c p. 26

64.

dp. 13:41;
32

Kor. 15:52.

**

Greura arapalkeun ijeu misil ka tangkal kondang: samangsa geus 6moj da"

33

34

35

36

37

ss

39

40

'

-^

hanna djeung rgnoeng daoenna, maraneh pada njaho, jen geus deukeut oesoem panas. 'Nja kitoe deui maraneh, samangsa narendjo sakabeh pgrkara teja, koedoe nganjarahokeun, jen geus deukeut, aja di hareupeun panto. 'SatgmSnna, kami ngalahir ka maraneh: ijeu bangsa ajeuna moal waka euweuh, samemeh n6pi kana boektina sakabeh pgrkara teja. 'Langit djeung boemi bakal euweuh, * ari piwoeroek kami mah moal datang ka euweuh. 'Tatapi ari poena djeung waktoena mah taja hidji-hidji atjan noe njaho, sanadjan malaikat noe araja di sawarga oge, " ngan Ama kami bae. 'Sarta ^ tjara djaman Enoh, nja kitoe pisan pisoempingeunana Poetra manoesa teh. 'Karana tjara lalampahan djalma " keur mangsa samemehna tjaah gede teja, ngan njaratoe-nginoem, ngarawin djeung dikarawinkeun, nSpi ka poean Enoh asoep kana kapal teja, 'sarta hanteu diimankeun, nepi ka datangna tjaah gede, noe ngaleungitkeun ka eta sakabehna: nja kitoe pisan pisoempingeunana Poetra manoesa teh. 'Nja harita f aja doewa djalma di kSbon; ari noe hidji bakal ditjandak, noe
hidji

41

deui ditinggalkeun.

'Djeung aja

b Dan. 9

27. c

Loek. 17: 31. d Lai.


1;

12,
:

^Loek.
</

doewaan ^ noe ngagilingkeun panggilingan sarta reudjeung; ai'i noe hidji bakal
42

17:21,

23.

f 5 Moesa 13:

2 Tes. 2

9.

Aj.

39:33; Loek. 17:37.


29

D6mi samantas kasoekeran mangsa


harita teja, toeloej panon-poe soerSm, boelan teu bidjil tjahjana, ari bentang maroeragan ti langit, sarta kakoewatan langit teh gendjlong. 'Nja didinja tembongna di langit tjitjiren Poetra manoesa teh; geus kitoe * sagala bangsa di boemi pada midangdam, sarta " toe43

30

ditjandak, noe hidji deui ditinggalkeun. 'Koe sabab eta, ''koedoe njararing; karana maraneh teu njaho ka waktoena pisoempingeun Goesti maraneh. Sarta ari maraneh masing nganjahokeun, noe boga imah, oepama njahoeun ka waktoena pidatangeun paling, geus tang'

'

44

toe njaring bae, moal dibikeun imahna digangsir. 'Koe sabab eta, maraneh oge

koedoe pada
45

sadija;

karana Poetra ma'

31

narendjo Poetra manoesa keur soemtoenggang mega langit, bari gSde kawasana djeung kamoeljaanana. 'Tidiloej

ping,

noesa teh pisoempingeunana dina waktoe noe teu kataksir koe maraneh. Saha badega J noe goemati djeung pintSr teh,

1052

MATEOES

25.
di djalan,

46

47

48

49

noe geus didjfinSngkeun koe djoeragangoeroeskeun badega-badegana, pimereeun baranghakan ka darinja dina waktoena? 'Salamgt eta badega, noe kasampak koe djoeraganana keur migawe noe kitoe pgtana, mangsadatang. 'Satgmgnna, kami ngalahirka maraneh: eta bakal didjadikeun toekang ngoeroes ka sakabeh babandaan djoeraganana. 'Tatapi oepama eta badega noe goreng ngomong dina hatena: Djoeragan aing tangtoe lila pidatangeunana; 'geus kitoe mimiti neunggeulan ka batoerna pada badega, sarta njatoe-ngi-

dek mareuli, soemping pangan-

nana
baris

11

''

12

ten teh; ari sakoer noe geus tarapti, mariloe djeung panganten asoep kana hadjat kawinan; tidinja pantona ditoelakan. 'Ana geus kitoe, toeloej daratang landjang noe sedjen teja, sarta ngaromong kijeu: Noen djoeragan! djoeragan! moegi simkoering dipangboekakeun. 'D6mi eta ngadjawab, kijeu pokna:

SatSmgnna, kami ngabedjaan ka mara13

neh: " kami teh teu wawoeh ka maraneh. 'Koe sabab eta, koedoe njararing; karana maraneh teu njaho ka poena
"^

djeung ka waktoena pisoempingeun Poetra manoesa.


c p. 7
:

50

noemreudjeungdjalmapamabokan:

'ka14

a Loek. 12
:

se. b sii. 31
:

is.

51

sgdSk datang djoeragan badega teja dina poe noe tea katggoeh, sarta dina waktoe noe teu njaho manehanana; "toeloej eta dipijasat, sarta bagianana disaroewakeun djeung sakoer noe sok poerapoera. ' Ari di dinja teja ngan tjeurik djeung kgkgrotan hoentoe bae.
a Mark. 13: 28; Loek. 21
:

23; Loek. 13

27.

(i

p. 24

42.

Karana eta teh " tjara hidji djalma noe rek njaba ka nagara sedjen; tidinja
njaoer badega-badegana, sarta dititipan arta-bandana. 'Ari * nitipkeunana ka noe hidji lima talenta, ka noe hidji deui

15

29. 6 p. 5
:

18. c Lai. 1

7. 7.

d Loek. 17:26;

1 Petr. 3

20. e 1

Moesa

16

f Loek. 17:34. g 2 Moesa 11:5. h 12:39. j Loek. 12:42. k i Loek.


/p. 22: 13; 25:30.

p.
p.

25:13.

25:23.
17

PASAL
IVfja

25.
18

doewa, ka noe katiloe hidji; masingmasing sakoemaha kabisana bae; harita keneh ge toeloej indit. 'Geus kitoe djalma noe nampa lima talenta teja, bral leumpang, toeloej digolangkeun ari batina meunang lima talenta deui. 'Nja kitoe keneh anoe nampa doewa teja,
;

2
3

7 8

10

karadjaan sawarga teh " -L^ oepama sapoeloeh landjang, masingmasing pada njokot lampoena, toeloej boedal, dek mapagkeun panganten lalaki. 'Ari noe limaan binangkit, noe lima deui mah baroeroeng. 'Eta noe baroeroeng, ana njokot lampoena, hanteu mawa deui minjak.' Tatapi noe binangkit mah pada mawa deui minjak dina wadahna sarta djeung lampoena. 'Barangna panganten teh lila soempingna, toeloej eta sakabeh pada toendoeheun, seug bae kahareesan. 'D6mi wantji tengah pouting aja noe gggSroan: Toeh, panganten teh soemping; geura boedal mapagkeun! 'Seug sakabeh landjang teh haroedang, sarta mgtakeun lampoena. 'Ngaromong noe boeroeng teh ka noe binangkit: Tjik, kaoela menta minjak maraneh saeutik; karana lampoe kaoela^dekpareum.'DSmi noe binangkit teh pada ngadjawab, kijeu pokna: Moal, karana bisi teu pimahieun ka kaoela sarta ka maraneh. MSnding laleumpang bae ka noe dagang, meuli keur maraneh. 'Sabot eta keur
harita

eta batina tapi ari noe

meunang doewa deui. nampa hidji teja mah,

'Tabral

19

20

21

leumpang, pek njijeun lombang dina taneuh, toeloej njoempoetkeun oewang djoeraganana. 'Mangsa geus lila, toeloej djoeragan badega teja soemping; geus kitoe dek balitoengan djeung maranehanana. 'Ari noe nampa lima talenta teja seug ngadeuheusan, bari njanggakeun noe lima talenta, batina Noen sarta kijeu pioendjoekna teja, djoeragan! andjeun geus masihan ka lima talenta; mangga tingalan, koering koering kenging bati lima talenta djaba eta. 'Ari lahiran djoeraganana ka ti
:

22

23

dinja: " Hade pisan, eh badega noe tSdjeung goemati! Maneh teh geus goemati ka noe saeutik, ajeuna rek dititah ngoeroes noe loba; geura asoep kana kasoekaan djoeragan maneh. 'Ari noe nampa doewa talenta teja, nja kitoe deui ngadeuheusan, bari kijeu pihatoerna: Noen djoeragan! andjeun geus masihan ka koering doewa talenta; mangga tingalan, koering kenging bati doewa talenta djaba ti eta. 'Ngalahir djoera-

mSn

MATEOES
ganana ka dinja: Hade pisan, eh badega noe t6m6n djeung goemati! Maneli teh geus goemati ka noe saeutik, ajeuna rek dititah ngoeroes noe loba; geura asoep kana kasoekaan djoeragan maneh. 'Geus kitoe noe nampa satalenta teja seug ngadeuheusan deui, sarta kijeu pioendjoekna: Noen djoeragan! koering geus t6rang ka andjeun, jen andjeun teh bSngis, sok diboewat di noe lain beunang njgbarkeun andjeun, saj-eng sok ngoempoelkeun di noe lain beunang ngawoeran andjeun. Doemeh koe bawaning sijeun, koering los leumpang, njoempoetkeun talenta andjeun dina djgro taneuh. Soemangga, ijeu kagoengan andjeun teja. 'D6mi djoeraganana teh ngadjawab, kijeu lahirna ka dinja: Eh, badega noe goreng djeung nggdoel! kapan maneh geus njaho, jen kami teh sok diboewat di noe lain beunang nj6barkeun kami, djeung sok ngoempoelkeun di noe lain beunang ngawoeran kami. 'Koe sabab eta, bgngrna mah doewit kami koe maneh dipgtakeun ka toekang noekeuran; ari kami datang, meureun eta anoe kami ditjokot djeung anakna.' Koe sabab kitoe, geura tjokot ti manehanana eta talenta teh, toeloej bikeun ka noe boga sapoesaha-saha loeh talenta teja. 'Karana noe geus boga, tangtoe dibere deui, sarta datang ka leuwihan; sabalikna, ari noe hanteu boga mah, ti eta teh sabobogaanana ge bakal ditjokot. 'Ari eta badega noe taja pedahna mah, geura pitjeun bae ka noe poek mongkleng; ^ nja di dinja teh ngan tjeurik djeung kekgrotan hoentoe bae. a Loek. 19 12. 6 1 Kor. 12 4.
'

25.
^ ti

1053

35

24

36

37

25

ditjawiskeun ka maraneh waktoe ngadegkeunana doenya. 'Karana bareto kami " keur hajang dahar, toeloej koe maraneh disoegoehan; bareto kami keur halabhab, koe maraneh dibere nginoem; bareto kami keur njemah, koe maraneh diandjrgkkeun; 'bareto kami keur ditarandjang, koe maraneh dipisalin; bareto kami keur gSring, koe maraneh dilajad; bareto kami keur di pangberokan, toeloej koe maraneh ditejang. 'Tidinja djalma noe bal6n6r teja bakal ngawangsoel ka andjeunna, kijeu pokna: Na
Goesti!
f

iraha andjeun koe

simabdi

kapSndak keur hojong toewang, ladjgng dihatoeranan dahar ? sarawoeh keur ha38

26

labhab, dihatoeranan ngaleueut? 'Sar6ng waktoe iraha andjeun koe simabdi ka-

39

pendak keur njemah, diandjrgkkeun? sarawoeh keur ditarandjang, ladjSng dipisalin? 'Sar6ng waktoe iraha andjeun koe simabdi kapendak keur teu damang,
sai'Sng keur dina pangberokan, ladj6ng koe simabdi dilajad? 'Geus kitoe Radja teh bakal ngawalon, kijeu lahirna ka darinja: Satemenna, kami ngalahir ka maraneh: ^ mana-mana noe koe maraneh geus dipilampah ka ijeu sahidji doeloer kami noe panghinana, eta sategSsna mah ngalampahkeun ka kami. 'Tidinja toeloej bakal ngalahir deui ka sakoer noe aja di kentjaeunana Eh, maraneh noe geus disarapa! geura djor oendoer ti kami, los asoep kana seuneu noe langgeng, noe geus ditjawiskeun ka Iblis djeung malaikatna. 'Karana kami bareto keur hajang dahar, ari koe maraneh hanteu disoegoehan; bareto kami keur halabhab, koe maraneh hanteu dibere nginoem; 'bareto kami keur njemah, koe maraneh hanteu diandjrSkkeun kitoe deui keur ditarandjang, koe maraneh hanteu dipisalin; sarta keur gSring, djeung keur di pangberokan, ari koe maraneh hanteu dilajad. 'Geus kitoe eta ge bakal ngawarangsoel ka andjeunna, kijeu pokna: Na Goesti! iraha andjeun koe simabdi kapendak keur hojong toewang, oetawi keur halabhab, oetawi keur njemah, oetawi keur ditarandjang, oetawi keur teu damang, oetawi keur di pangberokan, jen teu koengsi dilalajanan koe simabdi? 'Tidinja bakal ngawalon ka eta djalma,
''
:

27

40

28

29

"^

41

30

'

42

c p.

24

45, 47

Loek. 12

42.

(i

p. 13

12. e p.

24

51.

31

32

33

34

Ari mangsa Poetra manoesa soemping nganggo kamoeljaanana, bari diiring koe para malaikat saroetji, didinja bakal linggih dina pangtjalikan kamoeljaanana. 'Geus kitoe sakabehna bangsa pada dikoempoelkeun ka pajoeneunana, * sarta toeloej dipisah-pisahkeun, tjara pangangon misahkeun domba djeung badot. 'Domba toeloej dipernahkeun di katoehoeeunana, ari badot mah di kentjaeunana. 'Nja waktoe harita Radja teh bakal ngalahir ka sakabeh noe aja di katoehoeeunana: Eh, sakoer ''noe geus dibgrkahan koe A ma kami! ka darijeu, geura tampanan karadjaan, noe geus

43

44

45

1054

MATEOES
lahir
Indjil

46

kijeu lahirna: SatSmSnna, kami ngalahir ka maraneh: mana-mana noe koe maraneh hauteu dipilampah ka ijeu sahidji noe panghinana, eta satggSsna mah hanteu ngalampahkeun ka kami. 'DSmi-'' eta teh piarasoepeun kana seuneu noe langgSng, tatapi ari noe balgnSr mah kana hiroep noe langggng.
a
c
p. 16
:

ka maraneh di mana bae ijeu dioewarkeunana di alam-doenya,


:

nja di dinja tangtoe ditjaritakeun deui lalampahan eta, pikeun djadi inggtan

ka awewe
c 5

teh.
:

a Jot. 12

:1. J

Mark. 14:3.

Moesa 15

11.

14

27
:

1 Tes.

16
1
:

2 Tes. 1 ?

7.
:

6 J6h. 34
7.

17.
:

JSs. 65
Sil.

23.

d Ep.
:

4.
7j
:

Us. 58
:

p.

6
:

3.

15

19

17; p. 10
10, 15.
_;

40.

p. 7

23. i JSs. 30

33;

Wahj. 20

Joh. 5

29.

PASAL
Ari

26.

geus kitoe, mangsa Jesoes parantos sadajana piwoeroek noe tadi teja, ladjSng ngalahir ka moerid-moeridna 'Maraneh teh geus njaho, " jen kaheuleutan koe doewa poe deui rek paska, sarta * Poetra manoesa teh bakal diserenkeun, soepaja digantoengkeun dina kai-dipalang. 'Ari dina mangsa eta " para panghoeloe agoeng, djeung ahU-ahli kitab, sarta djeung para kokolot eta bangsa, koempoelan dina gedong panghoeloe agoeng, noe djenengan Kajapas; 'toeloej rerempoegan, dek nangkep ka Jesoes make akal, sarta rek dipaehan. 'Tatapi ari salaoerna: Oelah keur dina pesta, bisi matak roesoeh djalma-djalma.
a Loek. 22
:

16

moerid noe doewa welas, nja eta noe ngaran Joedas Iskariot teja, " los leumpang ka para panghoeloe agoeng, sarta mihatoer kijeu: Aradjengan kgrsa maparin naon ka kaoela, mangke Jesoes teja koe kaoela seug diserenkeun ka aradjengan? Geus kitoe koe eta teh manehanana dipangmilangkeun * tiloe poeloeh gebleg wang perak. 'Ti wates harita Joedas teh nejangan pidjalaneunana, soepaja bisa njerenkeun Jesoes. a Mark. i4:io; Loek. 22:4.
sahidji ti
'

Geus kitoe

b Djak. 11 17

12.

18

1.

b p. 20

18, 19. c

Mark. 14

1.

19

Ari keur mangsa Jesoes aja " di BetAnia, di boemi Simon noe lepra teja, 'datang * hidji istri ngadeuheusan ka andjeunna, njandak hidji boeli-boeli, eusina minjak seungit noe gede pisan hargana, toeloej dikoetjoerkeun ka mastakana, waktoe andjeunna keur ngarijoeng toewang. 'Barangna katendjo koe

Ari " dina poe noe mimiti eta *roti teu ragian teja, seug moerid-moerid pada marek ka Jesoes, sarta aroendjoekan: Di mana pikSrsaeun andjeun simkoering njawisan andjeun toewang paska? 'Ari lahiranana: Maraneh geura leumpang ka nagara, moro ka ki Anoe; toeloej bebedja kijeu: Saoer Goeroe: Waktoe kami ajeuna geus deukeut; kami s6dja milampah paska bareng djeung moerid kami di boemi sampejan. 'Tidinja moerid teh pada ngalampahkeun satimbalan Jesoes, sarta njadijakeun paska teja.
a Mark. 14:12; Loek. 22
:

7.

6 2

Moesa 12:15.

20

DSmi

"

wantji peuting, ladjgng an-

21

in

moerid-moerid, toeloej ngarewaeun, ari omongna: Koe naon eta mana dihamboer-hamboer kitoe? 'Anggoer minjak teh didjoewal, tangtoe mahal hargana, seug toeloej disidSkahkeun ka noe marariskin. 'D6mi Jesoes teh waspaoseun; ladjeng ngalahir ka moerid: Koe naon maraneh ngopenan ka awewe teh? ka-

22

23

11

12

13

rana geus ngalampahkeun pagawean hade ka kami. "Karana " noe mariskin teh salalawasna aja reudjeung maraneh; tatapi ari koe kami mah maraneh moal direudjeungan salalawasna. 'Karana noe matak ngoetjoerkeun minjak teh ka badan kami, maksoedna pikeun mgngke kami diroewang. 'SatSmgnna, kami nga-

24

djeunna linggih ngarijoeng sargng noe doewa welas teja. 'Mangsa keur dalahar, ladjeng andjeunna ngalahir: * Satgmenna, kami ngalahir ka maraneh: aja hidji djalma batoer maraneh bakal ngahijanat ka kami. 'Tidinja pada nggnSseun pisan, sarta seug hidji-hidji aroendjoekan: Noen Goesti! noe kitoe teh simkoering ? Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: Saha-saha noe leungeunna njotjol kana pandjang barSng djeung kami, nja eta noe bakal ngahijanat ka kami teh. 'Ari Poetra manoesa teh piangkateunana sakoemaha noe geus dioenggl'

''

25

keun dina Kitab; tatapi pitjilakaeun eta djalma noe ngahijanat ka Poetra manoesa! mSnding keneh eta djalma lamoen teu didjoeroekeun. 'Ngawangsoel Joedas, anoe ngahijanat teja, kijeu
"^

pokna: Noen Eabi! eta teh simkoering?

MATEOES
Ari

26.

.1055

lahiranana
b Job. 13
:

ka
13

dinja:
18.

B6ngr eta
IS:
7.

37

ditoe.'Ari

noe ditjandak

Omong maneh.
2G

a Mark. 14:17; Loek. 22:14.


:

doewa poetra 8eb6deoes


38

Petroes djeung teja; ladj6ng

21. c Joh.

p.

27

28

29

Mangsa " keur dalahar, seug Jesoes njandak roti; ari gens dibSrkahan, disSmplekan; ladjSng dipaparinkeun ka moerid-moerid, bari ngalahir: Geura tampanan, toeloej dalahar; ijeu teh badan kami. 'Tidinja njandak loemoer; ari geus moedji soekoer, ladjSng dipaparinkeun ka moerid-moerid, bari ngalahir: Kabeh geura ngarinoem tina ijeu; 'karana * ijeu teh getih kami, nja eta getih pgrdjangdjian anjar, noe dikoetjoerkeun pikeun djalma loba, baris diharapoera dosana. 'Sarta kami ngalahir ka maraneh: ti wates ajeuna kami moal
'^

andjeunna " djadi ngangrSs sarta kalangkoengpalaoerna.'Geus kitoe ngalahir ka eta teh: Njawa kami keur liwat
''

39

saking nja prihatin, asa rek paeh; tjaritjing bae di dijeu, sarta koedoe njaring djeung kami. 'Ai'i geus madjgng deui saeutik, toeloej andjeunna broek njoeoeh, sarta nSn6da, kijeu pangdana: Noen Ama! manawi kenging, moegi ijeu*' loemoer sina ngaliwat ti simkoering; nanging oelah sapgrti kargp simkoering, kabeh-kabeh koemaha panggrsa Ama
bae.
'Tidinja

40

andjeunna soemping ka

nginoem deui tjai ijeu boewah anggoer, ngpi ka poean kami nginoem anoe anjar barSng djeung maraneh dina karadjaan Ama kami. a Mark. 14:22; Loek. 22:19; 1 Kor.
11 30
:

41

23.

6 2

Moesa 24

8.

c J6r. 31

31.

42

31

32

33

34

poeladjeng boedal arangkat ka goenoeng Djetoen. 'Geus kitoe Jesoes ngalahir ka moerid Maraneh dina peuting ijeu tangtoe kabeh titadjong ka kami; karana geus dioengelkeun dina Kitab kijeu: * Kami rek ngadek ka pangangon, ari domba ingou-ingon teh toeloej pabalentjar. 'Tatapi sanggeusna kami tanghi, " bakal kami teh ti heulaeun maraneh leumpang ka Galilea. 'D6mi Petroes ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Sanadjan sakabeh pada datang ka titadjong ka andjeun, simkoering mah salalawasna ge moal titadjong. Lahiran Jesoes ka Petroes SatemSnna, kami ngalahir ka maneh: eta maneh dina peuting ijeu pisan, ti memeh hajam
poedjian,
:
'

D6mi " sanggeusna nganjanjikeun

43

44

45

moerid, kapgndak keur sasarean; seug ngalahir ka Petroes: Naha maraneh teu bisa njaring djeung kami watgs sadjam bae? 'Koedoe njararing sarta ngngda, soepaja oelah keuna koe panggoda; soekma teh daek pisan, tapina ari daging mah apgs. 'Ladjgng Jesoes mindo deui angkat, sarta ngngda, kijeu pangdana: Noen Ama! oepami hanteu kenging ijeu loemoer teja ngaliwat ti simkoering, ari koedoe bae mah diinoem koe simkoering, eta kabeh-kabeh, panggrsa Ama teh jaktoskeun. 'Ana soemping, moerid teh kapgndak deui keur sasarean; karana bareurateun panonna. 'Seug diantgp bae, bari ladjgng angkat deui, ngngda f katiloe kalina, ari pangdana sapgrti pihatoer tadi bae. 'Sanggeusing kitoe soemping deui ka moeridna, sarta

pada dilahiran

kijeu:

Masing

"^

46

kongkorongok, bakal nganglSs ka kami


35

taronggoj bae sasarean, bari ngareureuh Sagnjana, geus ngpi ka waktoena Poetra manoesa teh diserenkeun ka leungeun djalma noe daroraka. 'Geura haroedang, hajoe oerang indit! toeh, noe ngahijanat ka kami teh geus deukeut.
I

tiloe

kali. 'Pioendjoek Petroes ka andjeunna: Masih simkoering dongkap ka paeh oge sasarSngan djeung andjeun, moal simkoering teh nganglgs ka salira andjeun. Nja kitoe keneh pioendjoek moerid-moerid sakabeh. a Mark. i4:26-,
Loek. 22
:

a Mark. 14 32 ; Loek. 22:39; Joh. 18


:

1.

6 p. 17

1.

C Ibr.

5:1. d Joh. 12
"

27. e p. 20

22.

f 2 Kor. 12

8.

47

39

Joh.

18:1.6 Djak. 13

7.

cp. 28

7, 16.

d Loek. 22:34; Joh. 13:38.


36

Tidinja

"

Jesoes

soemping djeung

48

moerid-moeridna ka hidji kSbon, ngaran Getsemane; ladjfing ngalahir ka moerid: Maraneh darijoek bae di dijeu, ^abot kami leumpang sarta ngngda di

Sabot Jesoes keur ngalahir keneh, hoi Joedas, noe kaasoep moerid doewa wglas teja, datang sarta direudjeungan koe djalma loba pisan, pada mawa pgdang djeung ggggndir, titahan parapanghoeloe agoeng djeung para kokolot eta bangsa. 'Ari noe ngahijanat teja ka andjeunna, geus mere pitandaeun ka eta djalma-djalma, kijeu pokna: Mana-mana noe ditjijoem koe koela, nja eta pisan,

49

pek tangkgp bae. 'Toeloej ngageuwat

1056

MATEOES
62

26.

50

njampeurkeun ka Jesoes, bari ngomong: Assalam alaekoem, Rabi! * sarta njijoem. 'Demi lahiran Jesoes ka Joedas: Eh " ki sanak! dek naon maneh datang ka dijeu? Geus kitoe seug pada njampeurkeun sarta ngaronom ka Jesoes,
bari toeloej ditangkep. 'Ari djalma noe reureudjeungan djeuug Jesoes teja, noe hidji s6bret njaboet pgdangna, pek ngadek ka badega panghoeloe agoeng, rampoeng tjeulina. 'Ladjeng Jesoes ngalahir ka eta teh: Pedang maneh poelangkeun saha-saha deui ka gnggonna; karana noe njaboet pedang, tangtoe paeh koe pedang deui. Koemaha pamikir maneh teh, kami ajeuna teu bisa ngneda ka A ma kami, soepaja andjeunna mantoean ka kami koe malaikat leuwih ti doewa w61as " legioen? 'Eta lamoen kitoe mah koemaha rek boekti Kitab, jen moedoe
'^
'

63

51

sarta diadggkeun deui di djgro tiloe poe. 'Geus kitoe panghoeloe agoeng toeloej ngadgg, sarta njaoer ka Jesoes: Naha maneh moal ngadjawab? Koemaha eta panoedingna ka maneh tehl 'Dgmi Jesoes ^ repeh bae. Njaoer deui panghoeloe agoeng, kijeu saoerna ka andjeunna:

52

64

Kami njoeropahan ka maueh demi Allah noe djoemgngng, maneh geura njgboetkeun ka kami sakabeh: na gnja maneh teh Kristoes, Poetra Allah? 'Ari walonan
Jesoes:
ti
"

Leres sapilahir adjgngan. Sa-

malah kaoela mopojan ka aradjgngan:


watgs ajeuna koe aradjgngan Poetra manoesa teh bakal katingali f keur dijoek tgnggneun noe Langkoeng Kawasa, sarta datangna dina mega langit. "Tidinja s panghoeloe agoeng njosoek panganggona, bari njaoer: Eta teh ngagorengkeun ka Allah; keur naon oerang make deui saksi? Tab geuning, ajeuna sarampejan geus ngareungeu eta ngagorengkeunana. 'Koemaha ari pirgmpoeg sarampejan teh? Toeloej padangawangsoel, kijeu pokna: Eta teh mandjing dihoekoem paeh. 'Geus kitoe pek -^'njaridoehan ka pameunteuna, sarta pada nondjokan. 'Ari noe sedjen njarabokan ka andjeunna, bari ngomong: Eh Kristoes! geura wgdjangkeun ka kami mana teja noe njabok ka maneh teh?
''

53

65

54

55

djadi kitoe? 'Dina waktoe harita Jesoes ngalahir ka djalma-djalma teja: Maraneh teh moeroeboel tjara noe dek ngoe-

66

dag begal, marawa p6dang djeung gggendir, arek nangkep kami. Geuning, oenggal-oenggal poe ge kami sok dijoek reureudjeungan djeung maraneh, nga56

67

woeroek dina kabah, ari maraneh hanteu nangkep ka kami. 'Tatapi ijeu sagala pgrkara djadi, f soepaja kalaksanakeun kitab para nabi. Geus kitoe sakabeh moerid kalaboer, ninggalkeun Jesoes.
a Mark. 14
20
e
:

68

a Mark. 14
21
e
:

53; Loek. 22
6
:

54; Job. 18
2
:

12. J 1

Eadj.

43

Loek. 21: il; Job. 18


:

2.

6 2 Sam.
:

10

Lai.

13. c Job.

19.

p.

27

12, 14.

9.

c Djab. 55

14.

rf

1
:

Moesa 9:6; Wahj. 13


27.

10.

Mark. 5:9. f Lai. 13

110:1; Dan. 7:13, 14; Lai. 7 55. p 3 Moesa 10 6. h Job. 10 33. i Job. 19 7. j 4 Moesa 12 14; 5 Moesa 25 9; J69. 50 6.
: :
:

Mark.

15:2. f Djab.
:

57

Dgmi anoe nangkgp

Jesoes, seug nga-

69

Dgmi Petroes keur


di

dijoek di loewar,
hidji

58

59

60
61

riringkeun andjeunna " ka Kajapas, panghoeloe agoeng; di dinja ahli-ahli kitab djeung para kokolot geus karoempoel. 'Ari Petroes noetoerkeun ka Jesoes ti kaanggangan bae, nepi ka boeroean panghoeloe agoeng; ana geus asoep, gek dijoek djeung patjalang-patjalang, hajangeun njeueung pigngkeeunana. 'Ari para panghoeloe agoeng, djeung para kokolot, sarta rad agoeng sakabeh, narejangan ^ saksi palsoe pikeun noeding ka Jesoes, soepaja bisa maehan ka andjeunna; tatapi hanteu manggih. "Nja oge loba noe datang saksi palsoe, tapi taja noe kabgngran. 'Lilalila datang deui doewa saksi palsoe, ari pokna: Eta teh geus ngomong kijeu:

boeroean djgro.

"

Hoi

boedjang

awewe njampeurkeun ka Petroes, sarta ngomong kijeu: Maneh oge batoer Je70

71

72

73

oerang Galilea teja. 'Tatapi Petroes teh nganglgs di hareupeun djalma sakabeh, ari pokna: Koela teu ngarti ka omongan maneh. Barang Petroes indit ka lawang-kori, katendjo koe boedjang awewe noe sedjen; seug ngomong ka noe araja di dinja: Eta oge batoer Jesoes, * oerang Nasaret teja. 'Ari Petroes teh nganglgs deui, sarta soempah: Koela mah teu wawoeh djeung eta djalma teh. 'Teu koengsi lila, noe narangtoeng di
soes,
'

dinja njampeurkeun, sarta ngaromong ka Petroes: Poegoeh maneh oge kaasoep

batoer
74

itoe,

Kami

bisa

ngaroewag kabah Allah,

maneh.

"Toeloej

geus kaboektian tina basa Petroes pek njapa

MATEOES
maneh, sarta bari soesoemjjahan: Koela
75

27.
riksa,

1057

atjan djeung 'Gantjangna hajam teh eta djalma kongkorongok. Ras Petroes ingeteun ka pilahir Jesoes, noe dilahirkeun ka manehna kijeu teja: Ti memeh hajam kongkorongok, maneh bakal nganglSs ka kami tiloe kali. Toeloej Petroes indit ka loewar, sarta tjeurik kabina-bina.

mah

teu

wawoeh-wawoeh
teh.

kijeu lahirna: Enja maneh teh Radja oerang Jahoedi? Wangsoelan Je-

soes: LgrSs sapilahir andjeun. 'Ari keur

waktoe andjeunna dikglakkeun koe para panghoeloe agoeng sarta koe para koko* teu ngadjawab kijeu-kijeu. 'Geus kitoe Pilatoes ngalahir ka Jesoes: Naha maneh teh teu ngadenge, eta sakitoe reja panoedingna ka maneh? 'Tatapi koe Jesoes saketjap ge lahiran Pilatoes teu diwangsoel; noe matak goepernoer teh djadi heraneun pisan. a Mark. i5:2;

lot,

"^

a Mark. 14: 66 Loek. 22: 55 Joh. 18:


;
:

16. 6 p.

21: 11.

PASAL
Barang
2

27.

geus isoek, " toeloej sakabeh panghoeloe agoeng sarta kokolot eta bangsa r6rempoegan tina hal Jesoes, andjeunna dek dipaehan. 'Tidinja toeloej

Loek. 23

Joh. 18:33. b J6a. 53

7.

c p. 26

62.

dibanda, seug diariringkeun, diselehkeun ka Pontioes Pilatoes, anoe djadi goepSrnoer.


3

a Mark. 15

1; Loek. 22

66; Joh. 18

28.

" noe ngahijanat ka Jesoes teja, njahoeun jen andjeunna geus taugtoe hoekoemanana, toeloej djadi kadoehoengeun; geus kitoe noe tiloe poeloeh gebleg wang perak teja dipoelangkeun deui ka para panghoeloe agoeng sarta ka para kokolot; 'omongna kijeu: Koering teh tarima dosa, geus ngahijanat getih noe taja salahna! Ari

Mangsa Joedas,

tjarek eta: Padoeli teuing kami mah; geus tangtoe malik ka maneh Tidinja wang perak teh koe Joedas dialoengkeun ka djero kabah; toeloej bral leumpang, * ngagantoeng maneh. 'Geus kitoe wang perak teja ditjokot koe para panghoeloe agoeng, ari omongna kijeu: Eta doewit teu kawidian diteundeun kana peti oewang, sabab ladang getih. 'Ari sanggeus rfirempoegan, doewit teh toeloej dibeulikeun kana lahan toekang
'

Ari " dina mangsa pesta teh goepSrnoer bijasana ngaleupaskeun hidji sakitan adjang eta bangsa, mana bae kahajangna. 'Mangsa harita eta teh boga hidji sakitan noe kasohor kagorenganana, ngaran Barabas. Sanggeusna djalma teh karoempoel, toeloej Pilatoes ngalahir ka darinja: Anoe mana kahajang maraneh noe koe kami koedoe dileupaskeun adjang maraneh teh, Barabas, atawa Jesoes, anoe diseboet Kristoes? 'Karana geus oeningaeun, eta teh noe matak njelehkeun Jesoes, koe bawaning darengki. 'Ari mangsa Pilatoes keur linggih * dina korsi pangadilan, aja djoeroengan geureuhana, kijeu pihatoerna: Moegi oelah midamel kitoe-kijeu ka eta djalma noe bener; karana tadi koering banget pisan sangsara dina impenan tina sabab andjeunna. 'D6mi para panghoeloe agoeng djeung para kokolot ngaromongan ka djalma-djalma, sina njoehoenkeun BarabaS; ari Jesoes mah koedoe dipaehan. 'Toeloej goepernoer ngalahir,
'

'"

"^

pakoeboeran djalma noe ngoembara. 'Kitoe sababna noe matak


parijoek, baris

10

eta lahan diseboetkeun lahan G6tih, nSpi ka poe ajeuna. 'Nja didinja kaboektikeunana ^ noe dipilahir koe nabi Jermia, kijeu lahirna: Ari noe tiloe poeloeh wang perak teja koe eta ditjarokot, pameuli djalma noe geus ditaksir, beunang naksir anak-intjoe Israil; 'sarta toeloej disodorkeun keur meuli lahan toekang
parijoek,

ka darinja: Noe mana teja doewaan kahajang maraneh noe koedoe dileupaskeun koe kami adjang maraneh teh? Ari aromongna: Barabas! 'Lahiran Pilatoes ka darinja: Lamoen kitoe mah, eta Jesoes, noe diseboet Kristoes, koedoe dikoemahakeun koe kami
kijeu lahirna

eta

teh? Ari
!

omong djalma sakabeh: Koedoe digantoengkeun dina kai-dipalang!


Naha eta teh migawe kagorengan naon? Ari eta djalma
'Lahiran goei^ernoer:
rosa sosowakna, pokna: Koedoe digantoengkeun dina kai-dipalang! 'Mangsa kamanah koe Pilatoes, jen andjeunna teu pisan ladjoe maksoedna, anggoer djadi karoesoehan, toeloej njandak tjai, seug ^ ngoembah panangan

sakoemaha noe koe Pangeran ditimbalkeun ka kami. a p. 26 u.


:

beuki
I

b 2 Sam. 17 23; Lai. Djak. 11 :12, 13.


;

18. c Lai. 1: 19.

dJ6r. 32:

7;

11

D6mi Jesoes ngadgg


pSrnoer.
"

pajoeneun goeTidinja koe goepgrnoer dipadi

1058

MATEOES
38

27.

25

di hareupeun djalma-djalma, bari ngalaKami mah ten boga dosa ka getih eta djalma noe ben6r; geus tangtoe maUk ka maraneh! 'Ngawangsoel sakabeh djalma, kijeu pokna: Keun, " eta gStihna sina tamplok ka koering sarta ka anak-

hir

39 40

26

intjoe koering!

'Toeloej

Pilatoes nga-

TEH Jesoes, Radja oerang Jahoedi. 'Geus kitoe aja doewa bangsat, anoe digantoengkeun dina kai-dipalang bare ng djeung Jesoes; noe hidji di katoehoeeun, noe hidji deui di kentjaeunana. 'Ari f sakoer noe ngaliwat ngagogoreng ka andjeunna; pada gogodeg, 'bai'ingaI.JEU
"^

Barabas; ari Jesoes mah f dirangket, seug diselehkeun sina digantoengkeun dina kai-dipalang.

leupaskeuu

a Mark. 15; 6; Loek. 23:17; Job. 18:39. b Job.


19
:

13. c Lai.

3:13,

14.

d Djab. 26

6. e

Lai. 5

28.

f Job. 19:1.
27

41

Geus

marawa

kitoe " serdadoe goepernoer Jesoes ka djSro gedongpanga-

dilan, bari toeloej

ngoempoelkeun

bari-

42

san sakabeh, dirijoengkeun ka andjeun28

romong: Eh maneh, noe ngaroewag kabah, sarta ngadSgkeun deui eta di djero tiloe poe, geura njalamStkeun ka diri sorangan! Lamoen enja mah maneh teh Poetra Allah, tjing toeroen tina kai-dipalang! 'Nja kitoe keneh para panghoeloe agoeng, bareng ahli-ahli kitab, sarta para kokolot, pada mojok, kijeu ka noe sedjen mah sok pokna: 'Eta noeloeng, ari ka dirina sorangan teu
'>

''

'

na. 'Tidinja ditjoetjoelan

panganggona,

29

djeung andjeunna diharoedoeman haroedoem noe woengoe. 'Sarta nganjam makoeta tjoetjoek, seug dipakekeun ka

bisaeun noeloeng. Lamoen Snja mah eta teh Radja Israil, koedoe toeroen ajeuna
43

tjaja

30

31

mastakana, djeung hidji iteuk hoe ditjekelkeun ka jiananganana noe katoehoe; brek toeloej tapak-toeoer di pajoeneun andjeunna, bari marojok, pokna: Assa1am alaekoem, * Radja oerang Jahoedi! 'Geus kitoe njaridoehan ka andjeunna, sarta iteuk hoe teh seug direboet ti pananganana, toeloej dipeupeuhkeun ka mastakana. 'Sanggeus dipojok, haroedoem teh dilaanan, sarta dianggoan deui koe panganggo andjeunna, bari toeloej diariringkeun, rek digantoengkeun dina
kai-dipalang.
a Mark, is
:

tina kai-dipalang, mangke oerang perka dinja. 'Eta manehanana J geus ngandgl ka Allah; ajeuna koe Allah koedoe dileupaskeun, lamoen manehna di-

44

manah mah; kapan geus ngomong^ jen kami teh Poetra Allah. 'Ari bangsat anoe
teja, nja kitoe deui

digarantoengkeun bareng djeung Jesoes ngahinakeunana ka


Mark, is
69
: : :

andjeunna.
h

2I; Loek. 23

26.
19.
:

Djab.

22.

Djab.

22
8. 9.

19.
p.

d Job.
26
:

19

e JSs.
i

53

12.

Lai. 10

38.

f Pjab. 22: j Djab. 22


:

61.

7i

p. 4

3.

45

Demi " ti watSs djam noe kagSnSp djadi


poek di sakoeriling boemi, nepi ka djam noe kasalapan.'Kira-kira wantji djam noe kasalapan * Jesoes sasambat sarta bgdas gSntrana, kijeu sasambatna: Eli! Eli!

le

-,

Job. 19

2.

6 p. 2

2.

46

32

33

31

35

36

manggih hidji boedal, Kirena, ngaran Simon; toeloej manggoel kai-dipalang Jesoes. "Ari geus nepi ka euggon noe dis8boet Golgota, tgggsna enggon Tangkorek, 'toeloej andjeunna koe eta * dileueutan tjoeka beunang njampoeran hampSroe; d6mi geus diraosan, ten kersaeun ngaleueut. 'Ari geus ngagantoengkeun Jesoes dina kai-dipalang, toeloej panganggona koe eta dibagikeun, lantaran ngaloengkeun dadoe. Noe matak kitoe, soepaja kalaksanakeun " noe dilahirkeun koe nabi teja kijeu Pada ngabagikeun papakean koering sargng batoerbatoerna, sargng djoebah koering pada ngalotgrekeun koe dadoe. 'Toeloej gek
"

Mangsa geus
ti

djalma

disarad, sina

47

lama sabahtani? hartina: Eh, Allah koering! Allah koering! naha mana koering ditilarkeun koe andjeun? 'Anoe narangtoeng di dinja sawareh, barangna ngadarenge kitoe, pok ngomong: Eta teh
njambat ka Elias. 'Noe saoerang '"ngageuwat indit, njokot sSpon, diantjlomkeun kana tjoeka, seug ditiirkeun kana hoe, bari toeloej dileueutkeun ka Jesoes. 'Tatapi tjek noe saredjen: Mangke heula! oerang nendjo Elias datang hanteuna, noeloengan ka dinja. 'Ari Jesoes ngagSro deui sarta tarik ggntrana; ladjSng moepoetkeun soekmana. 'Geus kitoe, doemadakan, reregan kabah soeh djadi doewa, ti loehoer parat ka haudap; boemi teh gendjlong, sarta batoe karang bareulah; 'ari astana datang ka garorowong,
''

48

49

so

51

37

ngadjaga andjeunna di dinja. 'Ari di loehoereun mastakana ditSi-apan pakglakan, ditoeliskeun kijeu oenina:
darijoek,
''

52

MATEOES
53

28.

1059

rare,

sasarta loba djalma soetji noe geus haroedang deui djasadna; 'sanggeus Jesoes tanghi, eta teh Ijaridjil ti djgro koeboeran, toeloej saroemping ka
"
''

66

5-4

55

56

nagara soetji, sarta nembongan ka djalma I'eja pisan. 'D6mi kapala sSrdadoe, sarta noe reureudjeungan ngadjaga Jesoes, barang narendjo eta lini djeung saniskara noe djadi teja, toeloej banggt sarijeuneunana, omongna: SatSmSnna, eta teh Poetra Allah! 'Sarta di dinja noe ngiring Jesoes ti aja loba istri, Gralilea sarta ngabarakti kaandjeunna; eta naringalikeun ti kadjaoehan; 'aja Maria Magdalena, sarta Maria iboe Jakoboes djeung Joses, kitoe deui iboena poetra S6b6deOeS. allark. 15:33;Loek. 23:44.
''

rah ngadjaga; geura bral bae, titah nggmitan sakoemaha karSp sarampejan. 'Geus kitoe laleumpang, noe poerah ngadjaga toeloej dititah nggmitan koeboeran, ari batoena ditjap. a Job. 19 14.
<*
:

h Job. 7: 12. c p. 16: 21; 17: 23.

d Dan. 6:

17.

PASAL

28.

Sanggeus toetoep poe

sabat,

"

wantji

braj beurang poe ahad, soemping Maria Magdalena djeung Maria noe hidji deui,
2

sgdjana rek ningalian eta koeboeran. 'Doemadakan, aja lini gSde; karana aja hidji malaikat ti Pangeran loengsoer ti sawarga, soemping ka dinja, sarta ngadjoengkatkeun batoe tina lawang koeboeran teja, bari ladjeng dilinggihan.
'Ari * roepana tjara kilat, sarta panganggona bodas saperti saldjoe. 'Bawaning sijeun koe eta, noe karemit teja rareuwaseun kabina-bina, datang ka roepana kawas majit bae. Malaikat ladjgng ngalahir, kijeu lahirna ka istri teh: Eh njai! maraneh mah montong sijeun; karana kami njaho maraneh nejang Jesoes, noe digantoengkeun dina kai-dipalang teja. 'Eta teh hanteu aja di dijeu; karana geus tanghi, " sakoemaha noe koe andjeunna dilahirkeun teja. Hijap ka geura tarendjo enggon oeroet dijeu, Goesti ebog. 'Geus kitoe geuwat arindit, koedoe mopojankeun ka moerid-moeridna, jen andjeunna teh geus tanghi ti angkat ka Galilea noe maraot; malah ti heulaeun maraneh; nja di dinja maraneh tangtoe nendjo ka andjeunna. Masing aringgt, koe kami geus dibedjakeun ka maraneh. 'Tidinja istri teh ngageuwat ka loewar ti djero koeboeran, bari
'

Djab.

22:2. c Job. 19:29. d


e

Moesa 26:31;
gf

Ibr.

10:19, 20.

Dan. 12:2.

/"

p. 4: 5.

Loek. 8:

2, 3.

57

hidji

ss

59

60

61

Ari geus boerit, aja noe soemping djalma beunghar, ti Ai'imatea, djenSnganana Joesoep, kaasoep moerid Jesoes. 'Seug ngadeuheusan ka Pilatoes, njoehoenkeun majit Jesoes. Toeloej Pilatoes miwarang, koedoe diselehkeun ka Joesoep. 'Geus kitoe majit teh ditjandak koe Joesoep, ladjeng diboengkoes koe boeh katji bgrgsih, 'sarta diebogkeun kana koeboeran anjar kagoenganana, beunang andjeunna natah dina batoe karang; ari geus ngagoelingkeun hidji batoe gede keur noetoepan lawang koeboeran, toeloej moelih. 'Sarta di dinja aja Maria Magdalena, djeung Maria noe hidji deui, tjaralik pabenSran koeboeran.
a Mark. 15:42; Loek. 23:50; Job. 19
:

"^

38_

62

63

64

65

isoekna, sabada " poe panjapara panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli parisi bareng ngadeuheusan ka Pilatoes, 'sarta mihatoer kijeu: Noen gamparan! sadkaoela ras ai'inggt, eta * toekang njasabkeun teja, mangsa keur hiroep keneh, ngomong kijeu: " Ari geus katiloe poena, kami teh rek hoedang deui. 'Koe perkawis eta, moegi miwarang, koedoe dikemitan koeboeranana dongkap ka poe noe katiloe, bisi moeridna daratang ti peuting maling eta, sarta toeloej ngabedjakeun ka djalmadjalma, jen geus hoedang ti noe maraot; lamoen kitoe mah panjasaban noe pandeuri teh leuwih banget alah batan noe ti heula. 'Ari lahiran Pilatoes ka darinja: Ongkoh sampejan baroga poedijaan,

Demi

sarijeuneun sarta soeka-boengah; bral


toeloej loempat, sedja
9

mopojankeun ka moerid-moerid Jesoes. 'Mangsa keur di djalan, sedja mopojankeun ka moeridmoerid Jesoes teja, beh Jesoes nepangan ka
dinja,
ari

lahirna:

Assalam

10

alaekoem! Seug istri teh ngadareuheusan, noebroek ka dampalna, sarta soedjoed ka andjeunna. 'Ladjeng koe -Jesoes dilahiran kijeu: Oelah sarijeun; bral bae, geura bebedja ka " doeloer kami, koedoe arindit ka Galilea, di dinja tangtoe narendjo ka kami. a Mark. i6 i; Loek. 24 i;
: :

Job.

20:1. b Dan. 7:9; Lai.


19.

10. c p. 16

21

17:23; 20:

p.

26:32. e Job. 20:17,

1060
11

MARKOES
17

12

13

14

15

Mangsa istri keur di djalan, djol " noe karemit teja sawareh datang ka nagara, sarta ngoeningakeun ka para panghoeloe agoeng sakabeh pgrkara noe kapanggih teja. 'Seug eta teh toeloej koempoelan djeung para kokolot, sarta rerempoegau; geus kitoe sor mere doewit loba naker ka eta serdadoe, 'bari njaoer: Maraneh koedoe ngoewarkeun kijeu: Moeridna daratang ti peuting, maling eta, dina waktoe koela keur harees. Sarta oepama datang ka kadangoe koe goepernoer, rek dilelemoe bae koe katni, ngikirakeunsoepaja maraneh oelah meunang kasoesah. 'Tidinja sgrdadoe teh
'

18

19

nampanan doewitna, sarta toeloej milampah sakoemaha papatahna teja;.ari


eta
16

20

hoedi, nepi

bedja kaoetai-akeun di oerang Jaka poe ajeuna. p. 27:66.


teja
"

dit ka Galilea, ngadjoegdjoeg goenoeng, noe geus ditimbalkeun koe Jesoes. Barang nendjo ka andjeunna, toeloej saroedjoed; tatapi noe sawareh mah tjangtjajaeun. 'Ladjgng Jesoes ngadeukeutan ka dinja, bari pada dilahiran, kijeu lahirna: * Sakabehna kawasa di sawarga djeung di boemi geus dipaparinkeun ka kami. Koe sabab kitoe, " maraneh koedoe leumpang, sakabehna bangsa djaradikeun moerid, lantaran eta dibanjoean ka padjenengan Rama, sarta Poetra, djeung Roh Soetji; sarta koedoe diwoeroek sina ngestoekeun sakabehna noe koe kami geus diparentahkeun ka maraneh. 'Masing aringet, ^ kami teh reureudjeungan djeung maraneh salalawasna, nSpi ka panoengtoengan doenya. Amin. a p. 26 32 l Kor. 15 6. 6 p. 11 27
'
' :

D6mi moerid noe saw61as

arin-

Ep.

20-22.

Mark. 16:15; Lai.

8. (Z p.

18

20.

KITAB INDJIL SOETJI


ANOE DIKARANG KOE

MARKOES.
PASAL
2

onta,
1.

ari

angkengna nganggo beulitan

jeu awitna Indjil Jesoes Kristoes, Poe1 *tra Allah; 'saperti noe geus dioengelkeun dina kitab para nabi, kijeu: "Masing nganjahokeun, kami raiwarangan saheulaeun maneh malaikat kami, anoe

bakal njadijakeun pidjalaneun maneh saheulaeun maneh. 'Aja sowara noe nj6loek di tegal lega, kijeu: * Geura njadijakeun pidjalaneun Pangerau, geura ngalempengkeun djalan-djalan andjeun-

barangdaharna simeut djeung madoe leuweung. 'Sarta ngawoeroek, kijeu lahirna: * Pandeurieun kami bakal soemping anoe langkoeng kawasa ti batan kami; eta kami hanteu lajak ngarongkong, moeka tali taroempah-taroempahna atjan. 'Maraneh " koe kami geus dibanjoean soteh koe tjai bae, ari koe eta mail maraneh bakal dibanjoean koe
koelit;

Roh
h

Soetji. a
J6s.

Mai. 3:1; Mat. 11:10; Loek. 7:27.


c Mat.
1

40
3
:

3.

3:1; Loek.
:

3
:

3;
5.

Joh. 3

23.

keur ngabanjoean di ngoewarkeun pangbanjoe pgrtobat pikeun ngahampoera dosa. 'Tidinja djalma satanah Joedea boedal moeroeboel ka Johannes, nja kitoe deui oerang J6roesalem; sarta toeloej sakabehna koe Johannes dibanjoean ka tji Jordan, pada ngakoekeun dosa-dosana. D6mi Johannes teja panganggona boeloe
na. 'Ari Johannes tSgal ISga, sarta
"^
'

d Mat.

11; Joh.

27. e Lai. 1

Ari geus kitoe, dina mangsa eta

"

soemping Jesoes ti Nasaret, bilangan Galilea, ladjgng koe Johannes dibanjoean ka tji Jordan. 'Pada-harita keneh, * barang bandjat ti djero tjai, koe andjeunna katingali langit moeka, ari Roh loengsoer saperti djapati, ninggang ka salira
andjeunna. 'Sarta
'

aja gentra

ti

langit,

MARKOES
kijeu:

1.

1061

asih;
12
13

Nja maueh Poetra kami noe kamaneh noe dipikargsgjJ koe kami.
:

a Loek. 3

21. 6 Mat.

3:16; Job.

32. c p. 9

7.

Pada-harita

"

Jesoes teh diw6rSgkeun


28

koe Roh ka tggal

ISga. 'Ari pangajana di dinja, di tggal 16ga teh, opat poeloeh poe lilana, sarta digoda koe Setan; tjampoer reudjeung sato galak; ari malaikat pada ngalalajanan ka andjeunna.
o Mat. 4:1; Loek.
4
:

beh djalma teja pada m6l6ng6k, datang ka silih-tanja djeung batoer, kijeu pokna: Naon eta teh? Eta piwoeroek naon noe anjar teh, wet samalah ka soekma nadjis oge eta teh miwarang kalawan kawasana, datang ka aranoet bae? 'Ari pSrkara Jesoes harita keneh kaoewaraerkeun di sakoeriling tanah Galilea.
o Loek. 4:31. b Mat.
7
:

28. c p. 5

7.

p. 9

25.

1.

29

Waktoe
git,
"

14

15

Sanggeusna Johannes dis6rahkeun, " Jesoes soemping ka Galilea, bari ngoewarkeun Indjil tina karadjaan Allah; 'ari lahiranana: Djaman teh geus dj6djgg, karadjaan Allah geus deukeut; * geura tarobat, sarta koedoe pgrtjaja

eta keneh ka loewar ti masiladjgng saroemping ka imah Si-

30

31

16

kana Indjil. aMat. 4: 12; Loek. 4: 14. 6 Lai. 20:21. Mangsa " Jesoes keur angkat toeroet
sisi laoet Galilea, ningali Simon, djeung Andreas, saderek eta, keur pada lintar di laoet; karana djadi palika. 'Geus kitoe koe Jesoes dilahiran kijeu: Geura ngiring ka kami; maraneh koe kami rek didjijeun palika djalma. 'Demi koe eta pada-harita heurapna ditinggalkeun, seug ngariring ka Jesoes. 'Barang geus ladjSng angkatna ti dinja saeutik, ningali Jakoboes poetra SSbSdeoes, djeung Johannes saderekna; eta oge keur ngarajoeman heurapna dina parahoe. 'Harita
j

17

32

18

33

19

34

20

djeung Andreas, bargng Jakoboes djeung Johannes. 'Ari mitoha Simon awewe ngalondjor keur moerijang; gantjangna dipangoendjoekkeun ka Jesoes. 'Ladjgng dideukeutan, bari ditjandak leungeunna, sarta ditjengkatkeunsakali; pada-harita moerijangna oendoer ti eta awewe, seug ngalalajanan ka tatamoetatamOena. a Mat. S 14; Loek. 4 38. Ari " geus boerit, wantji soeroep padjalma pada njanggakeun ka non-poe, Jesoes sakoer noe boga panjakit, djeung noe kaasoepan setan. 'D6mi djalma sanagara pada ngagimboeng pSlgbah panto. 'Sarta reja pisan noe ditjalageurkeun, djalma noe kataradjang koe roepa-roepa panjakit; reja deui setan noe dika-loewarkeun, sarta hanteu diwidian lemek, sabab njarahoeun ka andjeunna.
:

mon

keneh disalaoer; toeloej pada ninggalkeun S6b6deoes ramana, reudjeung noe boeboeroeh dina parahoe, bral ngariring
21

a Mat. 8
35

-.16;

Loek. 4:40.

djanari, keur pouting keneh pisan, " Jesoes tanghi, toeloej ka loewar,

D6mi

Geus kitoe " saroemping ka Kapernaoem; harita keneh Jesoes 16b6t ka


masigit di poe sabat, sarta ngawoeroek.
* sakabeh djalma pada reuwaseun koe tina piwoeroekna; karana ngawoeroekna sakoemaha noe kawasa, lain tjara ahli-ahli kitab. 'Demi di masigit aja hidji djalma noe kaasoepan soekma nadjis; eta ngaggro, kijeu pokna: 'Adoeh Jesoes, oerang Nasaret! " aja pSrkawis naon koering ka andjeun? Koemaha andjeun soemping teh bade ngaroeksakkeun ka koering sadaja? Koering geus tSrang ka andjeun, jen andjeun teh Ka-

36
37

22

'Ari

38

23

39

angkat ka gnggon noe djempe; di dinja * ngneda. 'Ari Simon sabatoerbatoerna njaroesoel. 'Mangsa geus kapgndak, aroendjoekan kijeu: Andjeun teh koe sadajana pada nejangan. 'Ari pilahirna: Hajoe, oerang ngidBr ka desadesa noe dareukeut, soepaja kami ngawoeroek di dinja deui; karana nja kitoe noe matak kami datang. "Ladjgng ngaladjgng

24

woeroek di masigit-masigitna, di satanah Galilea, sarta ngaloewarkeun setanSetan.


40

a Loek.

42. 6 Mat.

14

23.

Toeloej aja noe ngadeuheusan " hidji djalma noe boga kasakit lepra, nSngda ka Jesoes, bari tapak-toeoer di pajoe-

25

soetji

Allah.

'Tidinja

eta

**

disaoeran
41

26

27

koe Jesoes, kijeu lahirna: Geura repeh, sarta ka loewar ti eta djalma! 'Geus kitoe eta djalma dirgredjet koe soekma nadjis teh, barina ngaggro sarta bgdas sorana; toeloej ka loewar. 'Demi saka-

neunana, kijeu pioendjoekna: Manawi kSrsa, andjeun noe ijasa ngabgrSsihan diri djisimkoering. 'Gantjangna Jesoes, tina kalangkoeng wfilaseunana, njodorkeun panangan, njandak ka eta djalma, bari dilahiran kijeu: Kami teh daek;

1062
42

MARKOES
10

2.

heug maneh geura b6r6sih. 'Barangugalahir kitoe, ISs bae leprana teh leungit ti eta djalma, datang ka bergsih jjisan.
'Sanggeus
*

leumpang?
njaho, jen

'Tatapi

soepaja

maraneh

43

didjangdjian banggt, harita


!

Poetra manoesa teh boga kawasa pikeun ngahampoera dosa di boemi (ladjeng ngalahiran ka noe djing11

44

keneh dipiwarang leumpaug; 'ari lahiranana ka dinja kijeu: Masing hade-hade, oelah bebedja uaon-naoii ka saha-saha;
sarta koedoe leumpang, tingahkeun diri maneh ka panghoeloe, bari bakti koe sabab maneh geus dibgrSsihan, koemaha

djingeun teja): 'Kami nitah ka maneh: geura hoedang, pangkoe kasoer maneh,
toeloej

''

12

moelaug ka imah maneh.

'

Sa-

45

noe geus didawoehkeun koe Moesa, soepaja eta djadi saksi ka darinja. 'D6mi eta, sanggeusna ka loewar, ngamimitian ngoewar-ngoewarkeun bae, sarta ngoetarakeun eta pgrkara, noe matak Jesoes geus ten jasaeun leb6t katara ka djero eta nagara teja; ari tjalikna di loewareun bae dina enggon djargmpe, sarta pada moeroeboel, ngadareuheusan ti mana-mendi.
aMat.8:2;Loek. 5:12. 6p. 3:12;7
;36.

pada-harita eta teh hoedang, toeloej mangkoe kasoer, seug indit ka loewar, noe madi hareupeun djalma sakabeh; tak pada mglSnggk, sarta ngamoeljakeun
"*

ka
!

Allah,

ari

aromongna:
:

Saoemoer
:

oerang tatjan nendjo anoe kitoe pgtana!


a Mat. 9:1; Loek. 5
130
13
:

17. 6 2
:

Moesa 34
24, 25.
ti

7; Djab.
p.
1
:

4;

J6s.

43

25. c Joh. 2

27.

14

PASAL
Geus meunang

2.
15

angkat deui ka 16bah laoet; ari sakabeh djalma ngadareuheusan, ladjgng diwoeroek sakali. 'Ari keur ngaliwat, ningali Lewi poetra Alpeoes, keur dijoek di panjoekeanana; ladjSng ngalahir ka dinja: Geura ngiring ka kami. Toeloej indit, ngiring ka
Tidinja Jesoes
"

sababaraha poe " Jesoes soemping deui ka Kapernaoem; toeloej pada ngadenge bedja,jen geuslinggih di boemina. 'Gantjangna loba noe koempoel, datang ka teu bisa asoep kabeh ka hareupeun pantona; ladjeng ngawoeroekkeun ka darinja pangandika teja. 'Tidinja aja noe ngadareuheusan, mawa hidji djalma djingdjingeun, digotong koe opatan. 'Sarehna hanteu bisaeun nSpangan ka Jesoes koe bawaning loba djalma, toeloej bae moekakeun hateup dina ISbah andjeunna linggih, seug ditotos, geus kitoe ngoeloer kasoer, noe keur dikedgngan koe noe djingdjingeun teja. 'Barang ningali Jesoes eta kapertjajaanana, ladjeng ngalahir ka noe
djingdjingeun teh: Eh agoes! dosa-dosa maneh geus dihampoera. 'Ari di dinja aja sababaraha ahli kitab keur darijoek; toeloej malikiran sadjero hatena kijeu: 'Naha eta teh bet ngagorengkeun ka Allah ? Saha noe bisa ngahampoera dosa, * ngan Allah njalira bae? 'Harita keneh Jesoes " oeningaeun dina soekmana, jen eta kitoe pamikirna di djero hate; ladj6ng dilahiran kijeu: Naha eta pSrkara teh dipikiran sadjero hate maraneh? 'Babari mana, ngomong ka noe djingdjingeun teh: Dosa-dosa geus dihampoera ka maneh; djeung ngomong: Geura hoedang, pangkoe kasoer maneh, toeloej

Jesoes. 'Ari geus kitoe,

mangsa Jesoes

16

keur ngarijoeng medja dina imah eta Lewi, reja deui toekang tjoeke djeung djalma noe daroraka pada miloe ngarijoeng djeung Jesoes sarta moerid-moeridna; karana eta teh loba pisan, sarta geus ngariring ka andjeunna. 'Demi ahliahli kitab djeung ahli-ahli parisi, barang narendjo Jesoes toewang babarengan djeung toekang tjoeke sarta djeung noe
daroraka,

pok

toeloej

ngaromong ka

17

moerid-moeridna: Naha eta teh wet dahar-leueut babargngan djeung toekang tjoeke sarta djeung djalma noe daroraka? 'Ari koe Jesoes kadangoe, ladjgng ngalahir ka eta djalma kijeu: Ai-i noe tjalageur mah hanteu koedoe didoekoenan, ngan anoe gargring bae. Pangdatang kami teh, lain pikeun njaoer anoe balgner, nja * njaoer anoe daroraka, soepaja. tarobat. a Mat. 9:9; Loek.
5
:

27. 6 p. 1

15.

18

19

moerid-moerid Johannes sarta ahli parisi sok pada poewasa. Toeloej daratang, sarta aroendjoekan ka Jesoes kijeu: Koe naon noe mawi moerid-moerid Johannes djeung ahli parisi sok paroewasa^ ari moerid-moerid andjeun mah sok tara paroewasa? 'Lahiran Jesoes ka darinja: Koemaha ari batoerbatoer panganten bisaeun paroewasa, sabot direudjeungan keneh koe panganten teh? Sapandjangna direudjeungan
Ari
"

MARKOES
20

3.

1063

21

22

koe panganten mah, moal bisaeun paroewasa. 'Tatapi pidatangeuu mangsa, jen pauganten teh geus ditjandak ti maranehauaua; uja waktoe barita padapipoewasaeun teh. 'Hanteu aja djalma noe nambalkeun lamak lakgn noe anjar keneh kana badjoe boeroek; lamoen kitoe mah panambal noe weuteuh teh ngargnjahkeun ka noe boeroek^ mingkin katjida Koehna. 'Kitoe deui hanteu aja djalma noe ngawadahan anggoer anjar kana karoeng koelit boeroek; lamoen kitoe mah anggoer noe anjar teh tangtoe ngabSdahkeun kana karoeng koelit teja, ari anggoerna moentjgrat, sarta karoeng koelit teh djadi boetoet; b6n6rna mah ari anggoer noe anjar koedoe diwadahan kana karoeng koelit noe weuteuh.
14; Loek. 5:33.

reja teja: Mana noe kawidian di poii sabat, njijeun noe hade, atawa njijeun noe gorengi njalamgtkeun ka sahidji

djalma, atawa
5

maehan? Dgmi etarare-

pell

'Tidinja roeroet-reret ka sakabehna, bari bgndoe pabaoer djeung hawatos tina kateuasan hate eta, sarta ngalahir ka djalma teja: Tjing, geura bae.

sodorkeun leungeun maneh! Pek disodorkeun; toeloej eta leungeunna diwaloejakeun, tjageur tjara leungeun hidji deui. 'Dgmi ahli parisi teh, ari geus boedal, seug rgrgmpoegan djeung * djalma Herodes, koemaha nja pipgtaeunana

maehan ka
6 Mat. 22
7
:

Jesoes.
16.

o Mat. 12:

9; Loek. 6:6.

Geus kitoe Jesoes angkat djeung moerid-moeridna ka sisi laoet; sarta loba pisan noe ngiring, djalma ti Galilea,
djeung ti Joedea, 'ti Jgroesalem, ti Idoemea, ti peuntaseun tji Jordan, sarta tina Igbah Tiroes djeung Sidon, djalma mangpirang-pirang, noe geus ngadarenge tina hal padamglan Jesoes noe aragoeng, pada ngadeuheusan. 'Ari Jesoes nimbalan ka moerid-moerid, koedoe sadija parahoe, masing deukeut ka salira andjeunna, koe sabab eta djalma-djalma, soepaja oelah koengsi kasgdekkeun. 'Sababna loba pisan anoe ditjageurkeun koe Jesoes, anoe matak sakoer djalma noe kalaraan, sarereja ngagoronjok ka andjeunna, pada hajang njabak ka salirana. 'Sarta ari soekma-soekmanadjis, mangsa narendjo ka andjeunna, brek margndgk di pajoeneunana, bari ngaggro, kijeu pokna " Nja andjeun teh Poetra Allah.
:

23

24

25

Ari geus kitoe, " dina hidji poe sabat Jesoes angkat, djalanna kana pepSlakan tarigoe; d6mi moerid-moeridna, sabot laleumpang, pada mimiti mipit ranggeujanana. 'Ari ahli-ahli parisi aroendjoekan ka Jesoes kijeu: Toeh, eta teh koe naon pada milampah di poe sabat anoe hanteu kawidian? 'Lahiranana ka eta djalma: Naha maraneh tatjan pisan ngadji tjarita

9
|

lalampahan Dawoed, keur mangsa kaba|

10

26

27

28

langsak palajeun dahar, kitoe deui batoer-batoerna'? 'Nja lampahna asoep ka ggdong Allah teja, keur djaman panghoeloe agoeng Abjatai', toeloej ngadahar eta roti tingalieun, padahal hanteu widi didahar ngan koe para panghoeloe bae, samalah dipaparinkeun ka batoer-batoerna teja? 'l^galahir deui Jesoes ka darinja: Poe sabat teh didamelna * koe sabab manoesa, lain manoesa sabab poe sabat mah. 'Djadi nja Poetra manoesa noe moerba ka poe sabat keneh.
a Mat. 12
:

11

12

'Dgmi eta

san, oelah sina


13

diomat-omatan katjida pingoetarakeun salira an: : :

1; Loek.

6:1. b 5 Moesa 5

14.

PASAL

3.
j

Ci eus kitoe Jesoes " ladjgng tjalik deui ^-^ka masigit. Di dinja aja hidji djalma noe kemper leungeunna sabeulah. Sarta eta pada ngawaskeun ka Jesoes, soegan rek njageurkeun ka dinja di poe sabat, pambrihna soepaja bisa ngglakkeun andjeunna. 'D6mi Jesoes ngalahir ka eta djalma noe kemper leungeunna teh: Geura hoedang, toeloej nangtoeng di tgngah. 'Ladjgng ngalahir ka djalma noe
'

djeunna. a p. 1 34; Loek. 4 41. 6 p. 1 25. Tidinja Jesoes ladjeng " naekkagoenoeng, sarta njaoer sakabeh anoe dikgr14 sakeun; seug eta ngadareuheusan. 'Geus kitoe ngadjgngngkeun doewa wglas djalma, pikeun ngiring sasargngan, djeung baris dipiwarang leumpang pikeun ngai5woeroek; 'sarta rek dipaparin kawasa njageurkeun sagala panjakit djeung nga16 loewarkeun sagala setan. 'Ari Simon 17 * dipaparin ngaran Petroes 'sarta Jakoboes poetra Sgbgdeoes, djeung Johannes saderek Jakoboes, eta pada dipaparin ngaran Boanerges, tgggsna anak goeisloedoeg; 'djeung deui Andreas, djeung
;

1064
Pilipoes,

MARKOES
34

4.

19

djeung Bartolomeoes, djeung Mateoes, djeung Tomas, djeung Jakoboes poetra Alpeoes, djeung Tadeoes, djeung Simon oerang Kana, "djeung Joedas Iskariot,

saha doeloer-doeloer kami teh? 'Ladjeng roeroet-reret, ningali ka sadajana noe dijoek ngalingkoengan teja, bari ngalahir: Toeh, tarendjo indoeng djeung doeloer-doeloer

anoe djadi ngahijanat.


a Mat. 10
:

35
6 Joh.
1
:

kami mah! Karana saha-

ek. 6

13

1.

43.

saha djalma noe ngalampahkeun kSrsa


Allah, nja eta doeloer lalaki, sarta doeloer awewe, djeung indoeng kami.
a Mat. 12:46; Loek. 8:19.

Geus kitoe saroemping ka " boemi; datang deui djalma karoempoel, anoe matak * hanteu kaoer dahar-dahar atjan. 21 'Mangsa warga Jesoes ngadarenge hal kitoe, toeloej pada bidjil, kargpna dek ngahajeukan ka Jesoes; karana aromongna, jen andjeunna keur sasar. 22 'Sarta ari omong ahli kitab, noe geus daratang ti Jeroesalem, pokna: Eta teh kaasoepan Beel-Seboeb; bisaeun soteh ngaloewarkeun setan, koe kapala setan. 23 'Tidinja eta djalma disalaoer koe Jesoes, sarta ngalahir ka maranehanana koe misil, kijeu: Naha Setan teh koemaha 24 bisa ngaloewarkeun pada Setan? 'Djeung deui oepama hidji karadjaan mgrangan maneh, eta karadjaan noe kitoe teh moal tgtgp. Sarta oepama hidji imah 25 mgrangan maneh, eta imah noe kitoe moal tetep. 'Kitoe deui oepama 26 teh Setan ngamoesoeh ka dirina sarta mgrangan, eta moal bisaeun tetep, geus 27 tangtoe bakal bejak. 'Hanteu aja djalma bisa asoep ka imah noe bedas sarta ngarajah paparabotanana, lamoen eta noe bedas teh hanteu dibarogod heula mah; 28 kakara bisaeun ngarajah imahna. 'Satemenna, kami ngalahir ka maraueh: sagala dosa bakal dihampoera ka anak manoesa; kitoe deui sagala omongan goreng, noe geus dipake ngagorengkeun 29 koe eta; 'tatapi ari noe ngagorengkeun ka Roh Soetji mah, salalanggengna ge moal meunang hampoera, istoening 30 langgeng dosana. 'Sabab tj6k djalma noe tadi teja, jen andjeunna teh kaasoepan
20
'^

PASAL
Geus

4.

'^

3
'

kitoe Jesoes ngamimitian ngawoeroek deui di sisi laoet. Sarta loba pisan djalma koempoel ngadareuheusan, noe matak andjeunna nitihan kana parahoe, linggih di laoet; ari eta sakabeh djalma araja di darat, di sisi laoet. 'LadjSng Jesoes ngawoeroek reja pisan p6rkara ka darinja, koe misil; ari lahiranana dina piwoeroekna teh kijeu: 'Geura darengekeun: Aja hidji toekang s6bar
indit

4
'

'

ka loewar, dek njebarkeun. 'Demi geus kitoe, mangsa keur njebarkeun, sawareh ragragan ka djalan; seug manoek awang-awang daratang, maratjo-

kan eta. 'Ari noe sawareh deui ragraganana ka noe aja tjadasan, njampak di dinja teu pati loba taneuh; harita keneh
ge djadi, koe sabab hanteu dj6ro taneuhna. 'Tatapi ari geus bidjil panon-poe, toeloej toetoeng; djeung tina sabab hanteu aja akarna, noe matak djadi perang. 'Ari noe sawareh deui ragraganana ka pelebah tjoetjoek-tjoetjoek; demi eta tjoetjoek djaradi, toeloej noe disSbar-

soekma
31

nadjis.

p.

2:

i.

6 p. 6: 31.

Mat 10:25

Loek. 11:15; Joh. 8:48. d Mat. 12:25.

32

iboe Jesoes Tidinja saroemping djeung saderek-saderekna, pada ngarad6g di loewar; seug ngadjoeroengkeun njaoer andjeunna. 'Ari djalma-djalma teja darijoek ngalingkoengan Jesoes. Toeloej aja noe ngoeninga kijeu: Toeh, iboe sargng saderek-saderek andjeun aja di loewar narejangan salira andjeun.
"

keun teh eungapeun, hanteu koengsi boewahan. 'Ari noe sawareh deui ragraganana ka taneuh noe hade; toeloej biseug eta mandjangan djil boewahna, djeung ngagedean; ari beubeunanganana poeloeh, noe hidji ggnSp noe hidji tiloe poeloeh, ari noe hidji deui saratoes patikglaneun. 'Lahiranana deui ka darinja: Saha-saha djalma noe boga tjeuli pikeun ngadenge, koedoe dengekeun.
a
Milt.

13:1; Loek.
"

4.

10

Mangsa Jesoes keur

njalira,

toeloej

11

33

'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta djalma: Na saha karah iboe kami, djeung

12

sakoer noe ngaboeder bargng djeung noe doewa wSlas teja pada naroskeun eta 'Lahiranana ka darinja: Maraneh anoe geus dipaparin pinjahoeun ka rasijah karadjaan Allah; tatapi ari ka * noe di loewar mah didjalankeun koe misil bae; 'soepaja masih beunta molotot
misil.

MARKOES
oge, oelali nendjo; djenng masih ngadenge molougo tjeuli oge, oelah ngaliarti;
13 25

4.

1065

14 15

16

17

18

19

soepaja oelah koengsi tarobat, sarta oelah dihampoera dosana. 'Lahiranana deui ka darinja: Naha maraueh karah hanteu ngarti ka eta misil teh? Koemaha rek pingahartieun ka misil sakabeh? 'D6mi eta toekang sebar teja njebarkeun pangandika. 'Sarta ari noe di djalan teja, nja kijeu: anoe disebaran pangandika; dgmi geus ngadengekeun, datang Setan harita keneh, toeloej njokot pangandika noe geus dis6barkeun dina hatena. 'Kitoe deui ari noe kasebarkeun ka noe aja tjadasan teja, nja eta noe geus ngadengekeun pangandika, harita keneh ge ditarima djeung soekana; 'dgmi etateh hanteu aja akarna dina dirina, noe matak hanteu koengsi lila; geus kitoe, mangsa aja kasoekfiran djeung dikanijaja tina sabab pangandika, eta gantjang titadjong. 'Sarta kijeu anoe kasgbarkeun ka pglebah tjoetjoek teja: sakoer noe ngadengekeun pangandika; 'toeloej karepotan doenya, sarta panggendamna kabeungharan, djeung pakarepanana kana barang sedjen-sedjen, pada arasoep

'Karana saha-saha noe geus boga, tangdipaparin deui; sabalikna ari noe hanteu boga mah, ti eta teh sabobotoe

gaanana ge bakal ditjandak.


Loek. 8:
2G
16.

a Mat. 5

15;
:

6 Mat. 10

26. c Mat. 11

15. rfMat. 7

2.

27

28

29

30

31

32
}

20

ka djSro, noe matak djadi eungapeun pangandika teh, salawasna teu boewahan. 'Sarta ari noe kasgbarkeun di taneuh noe hade teja, nja kijeu: anoe ngadenge pangandika djeung ditarimakeunana, sarta toeloej boewahan, beubeunanganana noe hidji tiloe poeloeh, noe hidji ggngp poeloeh, ari noe hidji deui
saratoes patikelaneun.
Loek. 8
:

LadjSug ngalahir deui: Ari pgtana karadjaan Allah teh sapSrti hidji djalma ngawoerkeun binih kana lahan; 'toeloej hees, neut hoedang, peuting djeung beurang; ari binih teh djadi, djeung ngadjangkoengan, dgmi manehanana sorangan teu njahoeun p6tana koemaha. 'Karana taneuh ngabidjilkeunana boewah teh koe sorangan; mimitina tangkal, sanggeusing kitoe ranggeujanana, sanggeusing kitoe siki gandoem anoe beuneur dina ranggeujanana. 'Sarta mangsa geus s6d6ng boewahna, ngageuwat dibawakeun arit, tina geus meudjeuhna dii^iboewatan. Ngalahir deui Jesoes: Ari karadjaan Allah koe oerang rek diibaratkeun kana naon? sarta rek diraisilkeun koe oerang koemaha? 'Oepama " siki sasawi. Eta teh keur mangsa diipoek dina lahan, panglgmboet-lemboetna tina sakabeh sisikian anoe aja di boemi; 'd6mi mangsa geus diipoek, seug djadi, ari ngadjangkoenganana moenggah ngoengkoelan ka sakoer lalab-lalab, sarta bidjil dahanna g6de, datang ka manoek awang-awang
bisa njarajang dina hijeum-hijeumna.
o Mat. 13:31; Loek. 13:
18.

33

nMat. i3:io;
34
| '

9.

Kor. 5

12, 13.

21

rinja:

mar

22

23

24

Ladjgng Jesoes ngalahir deui ka da" Koemaha, ari pangdatangna dasoepaja ditoeroeban koe gantang, atawa diteundeun kolongeun randjang? lain soepaja diteundeun dina adjoegna? 'Karana* taja pisan perkara boeni, anoe moal bakal diebrehkeun; kitoe deui taja pgrkara noe bakoe disoempoetkeun, ngan soepaja pinjataeun bae. 'Lamoen aja djalma noe boga tjeuli pikeun ngadenge, eta koedoe dengekeun. 'Lahiranana deui ka darinja: Sing hade-hade kana hal anoe didengekeun koe maraneh. ^ Ari koe takeran, noe dipake nakgran koe maraneh, mangke ka maraneh ditakgrkeun deui; sarta maraneh anoe ngadengekeun, tangtoe diwoewoehan.
""

35
\

36

37

Ari Jesoes pangalahirkeunana pangandika teh ka eta djalma-djalma, " koe reja pisan misil anoe tjara tadi, noeroetkeun koemaha bae eta kakoewatanana ngadenge. 'Ari hanteu koe misil mah, teu pisan ngalahir ka darinja; tatapi ka moerid-moeridna mah saniskara ditetelakeun deui. a Mat. is 34. Di poe eta keneh, keur wantji boerit, " ngalahir ka moerid-moerid: Jesoes Hajoe, oerang lajarka peuntas! 'Tidinja koe moerid eta djalma noe reja ditinggalkeun, ari andjeunna dibantoen sakoemaha linggihna dina parahoe, sarta aja deui parahoe sedjen ngariring. 'Kabeneran aja angin riboet ngag616boeg,
:

38

ari ombak-ombak ninggang kana djero parahoe, datang ka parahoena leber. 'D6mi Jesoes aja di poengkoer, keur koelgm dina bantal. Toeloej koe moerid-moerid digoegahkeun, bari aroen-

1066
djoekan:
miroseja,
39

MARKOES
Adoeh Goeroe! naha doemeh abdi-abdi rek
teu
kati13

5.

warang

40

41

wasanl 'Ladjeng Jesoes goegah, sarta njeuseul ka eta angin, bari ngalahir ka laoet: Geura repeh, sing djgmpe! * Seug angin teh ngarandeg, djadi djempe-rehe pisan. 'Ngalahir Jesoes ka moerid-moerid Naha maraneh mana datang ka araringgis kitoe? na teu boga kapertjajaan? 'Ari eta pada sijeuneun ka:

14

bina-bina, sarta ngaromong djeung batoerna: Na eta teh djahna naon, w6t angin djeung laoet moenggah datang ka

ka dj6ro eta 'Pada-harita koe Jesoes diwidian. Tidinja eta soekma nadjis pada ka loewar, seug njaroeroep ka dj6ro bagong teja; broel sagoendoekanana toetoeroeboen tina gawir ka laoet, d6mi rejana antai-a doewa reboe s61e; toeloej paraeh titeuleum. 'Ari noe ngarangon bagong laloempatan, bari pada bebedja di nagara sarta di pilgmboeran. Geus kitoe djalma boedal, sgdjana hajang
asoep, njaroeroep

bagong.

narendjo ka petana perkara noe tadi


15

teja.

aranoet bae ?

a Mat. 8

23; Loek. 8

22. 6 p. 6

51.

PASAL
r\ eus kitoe
"
2

5.

ngadareuheusan ka Jenoe oeroet kaasoepan katendjo eukeur dijoek, make papakean, sarta geus ingSt deui, nja eta noe oeroet
'Toeloej
soes; ari djalma

darongkap ka peuntaseun ^laoet, ka tanah oerang Gadara. 'Kakarek loengsoer tina parahoe, ladjeng Jesoes kapapag koe hidji djalma noe kaasoepan soekma nadjis, datangna ti
astana. 'Eta teh tjitjingna sok di djgro astana-astana, sarta hanteu aja noe bisa

16

katjitjingan legioen teja; toeloej sarijeuneun. 'Ari noe njaraksian tadi teja pada njaritakeun ka maranehanana hal noe geus didamgl ka eta djalma noe kaasoepan, djeung pgtana bagong teja.
'Toeloej eta

ngabanda datang ka beunangna, nadjan koe rante oge. 'Karana geus mindgng pisan ditambaloeng djeung dirante, demi rantena koe manehna geus dirampoengkeun, sarta tambaloengna geus diboeboekkeun; djeung hanteu aja noe bisa ngalilindeuk ka dinja. Beurang-peuting ngan aja di goenoeng djeung di djgro
'

10

11

12

astana bae, djeung sosowakan, barina neunggeulan maneh koe batoe. 'Barangna nendjo Jesoes ti kadjaoehan, seug moeroe bari toeloej soedjoed; 'sarta ngagSro tarik sowarana, ari pokna: * Adoeh Jesoes, Poetra Allah noe langkoeng agoeng! andjeun aja jDSrkawis naon ka koering? Koering n6da soempah ti andjeun njSbat Allah, jen bade moal njangsara ka diri koering. 'Noe matak kitoe, doemeh Jesoes miwarang ka dinja: Eh, soekma nadjis! geura bidjil ti eta djalma. 'LadjSng dipariksa: Saha ngaran maneh? Ana ngawangsoel, kijeu pokna: Ngaran koering Legioen; karana koering teh loba. "Toeloej banggt pisan panoenoehoenna, moegi oelah koengsi dioendoerkeun ti tanah eta. 'D6mi di dinja dina goenoeng aja sagoendoek bagong loba pisan, keur njaratoean. 'Geus kitoe setan teh sakabeh

pada noenoehoen ka Jesoes, moegi-moegi andjeunna angkat tina w618 wengkeran dinja. 'Barang Jesoes nitihan kaua parahoe, seug djalma noe oeroet kaasoepan teja nengda, moegi diwidian 19 ngiring. 'Tatapi koe Jesoes teu diidinan; ari timbalanana: Geura balik ka imah, ka baraja maneh, toeloej bedjakeun ka dinja perkara aheng, noe geus didamgl ka maneh koe Pangeran, sarta jen geus 20 maparin sih-piwelas ka maneh. 'Toeloej leumpang, sarta ngoetarakeun di satanah Dekapolis " padamglan aheng, anoe didamel ka manehanana koe Jesoes teja; demi sakabeh djalma hareraneun.
17

a Mat. 8:28; Loek.


21

26. 6 p. 1

24. c Djab. 126

3.

Geus kitoe Jesoes meuntas deui, nitihan parahoe; mangsa geus soemping ka peuntas, " loba pisan djalma koempoel ngadareuheusan; demi andjeunna aja di sisi laoet. 'DjSboel * aja hidji kapala masigit, ngaranna Jairoes; barang nendjo ka Jesoes, br6k mSndSk kana dampalna, 'bari noenoehoen bangSt pisan, kijeu jjioendjoekna: Poen anak awewe rek noengtoeng oemoer; moegi geura linggih sargng noempang''

22

23

24

keun panangan, masingna salamit sareng hiroep. 'Ladjeng Jesoes angkat


sasargngan djeung eta; sarta loba pisan djalma noe ngariring, moenggah njarg-

pada noenoehoen ka Jesoes, kijeu panoehoenna: Moegi koering sadaja dipi-

dSkkeun ka Jesoes.
b Mat. 9
:

a Loek. 8

40.

18.

c p.

32.

MAKKOES
aja hidji awewe, noe Geus kitoe boga kasakit ngaggtih, lilana geus doe"

6.

1067

w61as taoen. 'Eta geus reja pisan tina loba ngadoekoenkeunana, sarta ngongkosan sabogabogana, tatapi hanteu pinanggib tjageur, anggoer beuki katjida bae. 'Mangsa ngadenge warta pgrkara Jesoes, toeloej njoeloesoep ka djalma loba, datangna ti poengkoereun, pek njabak ka djoebab Jesoes. 'Karana ari omongna: Saoepama aing bisa ^ njabak bae ka panganggona, tanwande aing tjageur. Pada-barita keneh sirahna ggtib teh saat, sarta karasa koe manebna dina awakna, jen geus tjageur eta panjakitna. 'Dgmi Jesoes barita keneh dina manab geus waspaos aja ka loewar karamat ti andjeunna; ladjeng mabk ka poengkoer di tgngabeun djalma-djahiia, sarta ngalahir: Saba noe njabak ka papakean kami? 'Ari pioendjoek moerid-moerid Kajmn koe andjeunkatingaU, jen djalmadjalma njaredgkkeuu ka salira andjeun, ari andjeun ngalahirkeun: Saba noe njabak ka kami? 'Ladjgng Jesoes roe-

wa

memiang sangsara

40

ii

pada dilahiran kijeu: Naba maraneh w6t roesoeh-tagiwoer djeung tjareurik? boedak teh lain paeb, ngan * keur sasarean bae. 'Tatapi eta pada njeungseurikeun ka Jesoes. D6mi koe andjeunna sakabeb diboedalkeun, geus kitoe njandak indoeng-bapana boedak, djeung noe ngariring teja, bari ladj6ng 16bSt ka 6nggon boedak ngalondjor. 'Tidinja boedak teh leungeunna
16b6t, ladjgng eta

ditjandak, sarta dilahiran kijeu: Talita


ari disalin basana: Eh nji! < kami nitah ka maneh, geura hoeSapada-harita boedak teh hoedang. dang, toeloej leuleumpangan wantoewantoe oemoerna geus doewa w61as taoen. Demi djalma teja liwat saking nja m616ng6k. 'Ladjeng pada diomat-

koemi! tgggsna,
'

42

43

omatan pisan koe

Jesoes,

''

poma-poma

oelah aja noe njaboeun bidji-hidji atjan, sarta miwarang boedak teh koedoe di Loek. 8;49. 6 Joh. ii:ii. bere dadaharan.
c

Loek. l-.li. d

V.

1: 44.

PASAL
Geus

6.

ningaban anoe lampab kitoe. 'D6mi eta awewe, sapedab njaboeun anoe geus djadi kana dirina, toeloej ngadeubeusan bari sijeuneun djeung ngadegdeg, seug mgndgk ka pajoeneun Jesoes, sarta ngoendjoekkeun anoe sajaktina. 'Ari labiran Jesoes ka dinja: Eh njai! maneh " geus ditoeloeng koe kapgrtjajaan maneh; geura moelang bae sarta kasenangan, sing loeloes tjageur eta kalaraan maneb. aMat. 9:20 ;Loek. 8:43.
roet-reret,
6 p. 6
:

kitoe " Jesoes djgngkar ti dinja, ladjSng soemping ka nagara asalna; moerid-moeridna ngariring. 'Ari geus dongkap ka poe sabat, Jesoes ngamimitian ngawoeroek di masigit; d6mi dina 16bah noe ngadarenge reja pisan

56

Loek. 6

19. c p. 10

52.

Sabot " Jesoes keur ngalahir keneh, djgboel aja noe daratang ti imab kapala masigit teja, mopojan kijeu: Poetra sampejan geus maot; pinaoneun

ngabaroebahkeun keneh ka Djoeragan Goeroe? 'Harita Jesoes geus ngadangoe eta omongan anoe ditjatoerkeun teja; seug ngalahir ka kapala masigit teh: Montong sijeun-sijeun, masing tgtep nja pgrtjaja! 'Sarta koe andjeunna hanteu aja noe diwidian ngiring, ngan Petroes, Jakoboes, djeung Johannes saderek Jakoboes. 'Geus kitoe soemping ka imah
kapala masigit, sarta ningali roesoehtagiwoer, djeung noe maridangdam, sarta noe tjareurik aloek-aloekan. 'Ari geus

anoe hareugeueun, aromongna: * Na ti mana eta teh meunangna anoe kitoe? sarta kapintgran naon eta noe geus dipaparinkeun ka dinja teh, noe matak bisaeun njijeun moedjidjat kitoe koe leungeunna? 'Naba " eta koetan lain toekang kai, anak Mariam, djeung doeloerna Jakoboes, djeung Joses, sarta Joedas, djeung Simon? sarta ari doeloerna awewe lain noe araja di dijeu, di oerang teja? Tidinja eta djalma pada titadjong ka andjeunna. 'Ladjgng Jesoes ngalahir ka darinja: Ari noe djadi nabi kateudihormatanana teh ngan di nagara asalna, sarta koe sanak-barajana, kitoe deui
di

djgro

boemina bae.

'

Sarta

di

dinja

andjeunna ten ijasaeun midamSl moedjidjat, ngan aja noe gargring bidji-hidjieun ditaroempangan panangan, ditjalageurkeun. 'Sarta heraneun pisan tina teu-kapertjajaanana. Ladjgng angkat ngidSran sakoer desa-desa anoe sakoeaMat. is 53; riling, bari ngawoeroek.
:

Loek. 4:16. b Joh. 7:15. c Joh. 6:42.

1068
3using kitoe

MAKKOES

6.

" moerid uoe doewa koe Jesoes disaoer; ladjgng mimiti miwarang leumpang doewaandoewaan, djeung dipaparin kawasa pikeun ka sakoer soekma nadjis. 'Sarta pada ditimbalan, oelah mawa naon-naon baris di djalan, ngan iteuk bae hidji;

fSlas teja

teh djalma benSr djeung soetji, sarta koe Herodes diraksa; djeung tijap-tijap

ngareungeu ka piwoeroekna, midamgl


21

10

11

12

13

oelah mawa endong, atawa roti, atawa doewit dina saboek; 'djeung moedoe make taroempah, tatapi oelah make badjoe doewa. 'Ari lahiranana ka darinja: Di maua bae mavaneh asoep kana hidji imah, nja di dinja koedoe tjitjing, tepi ka mangkat deui. 'Ari noe hanteu ngakoe ka maraneh, kitoe deui hanteu ngadenge ka maraneh, toeloej indit deui bae ti dinja, bari ngekedjekkeun nggrgs anoe napgl dina soekoe maraneh, pikeun djadi saksi ka eta djalma. SatSmenna, kami ngalahir ka maraneh: ari Sadoemoe djeung Gomora teja bakal enteng di poe ngahoekoem ti batan nagara noe kitoe. 'Tidinja moerid teh arindit, sarta ngoewarkeun * jen koedoe tarobat. 'Djeung ngaloewarkeun setan reja pisan, kitoe deui reja djalma noe gSring dibaloeran minjak, pada ditjageurkeun.
'^

22

23

24

25
,

reja-reja p6rkara, sarta rgsepeun ngareungeukeun. 'Kapareng datangpoenoe bangloes. Herodes di poe w6w6dalanana mestakeun *ka para ponggawana, djeung ka para kapala serdadoe, sarta ka para menak Galilea. 'Hoi poetra Herodias noe istri datang asoep, toeloej ngibing, matak. soekaeun Herodes djeung noe pada ngarijoeng sasargngan. Seug radja ngalahir ka moerangkalih teh: Geura menta ka ama; naon bae noe dipikahajang koe njai, tangtoe koe ama diberean. 'Samalah radja teh soempah: " Naon bae noe rek dipenta koe njai, tangtoe koe ama diberean, masih sabeulah karadjaan ama oge. 'Los eta moerangkalih ka loewar, toeloej oendjoekan ka iboena: Koering pisaeeunana njoehoenkeun naon? Ari papatah iboena: Koedoe njoehoenkeun hoeloe Johannes toekang ngabanjoe teja. 'Seug eta teh goera-giroe asoep deui, mar6k ka radja, prak disoehoenkeun, kijeu pioendjoekna:

14

15

16

17

radja Herodes ngareungeu warJesoes geus kaoetara. Toeloej ngalahir kijeu: Johannes toekang ngabanjoe teja geus hoedang deui ti noe maraot, noe matak eta sakitoe kamatihanana. 'Tj6k * anoe sedjen: Eta teh Elias; ari tjek noe sedjen deui Eta teh nabi, tjara salah-sahidji tina para nabi. 'Tatapi mangsa kadangoe koe Herodes, toeloej ngalahir kijeu: Eta teh Johannes, noe dipotong beuheungna koe aing teja; geus hoedang deui ti noe maraot. 'Karana eta teh Herodes geus miwarangan djalma, sarta Johannes geus ditangkgp, toeloej diasoepkeun ka pangberokan bari dibanda, tina pgrkara Herodias, geureuha Pilipoes saderekna, sarehna eta geus ditikah koe Herodes.

Ari

"

26

ta;

wan toe- wan toe djgnengan

27

28

29

Kahajang simkoering, moegi gamparan ajeuna pisan ka simkoering masihan hoeloe Johannes toekang ngabanjoe teja, sarta diwadahan koe talem. 'Geus kitoe radja teh nalangsa pisan; ngan koe tina soempahna teja, sarta djeung koe sadajana noe ngarijoeng sasarSngan, noe matak teu kSrsaeun mogogan ka moerangkalih. 'Harita keneh radja miwarangan hidji mantri, ditimbalan ngala mastaka Johannes. Bra! indit eta teh, seug motong beuheung Johannes di djgro pangberokan; 'mastakana toeloej dibawa, diwadahan koe talem, dibikeun ka moerangkalih teja, demi koe eta disanggakeun ka iboena. 'Mangsa kadenge koe
na
moerid-moeridna, seug daratang, majittoeloej dibawa, diebogkeun kana koeboeran.
c Eet.

a Mat. 14

Loek. 9

7.

6 p. 8

28.

5:3,

G.

30

18

19

20

'Sababna Johannes mihatoer ka Herodes kijeu: Andjeun teh teu kawidian mihoekoem ka geureuha saderek andjeun. 'Ari Herodias teh ngakalakkeun ka Johannes, hajang maehan, tatapi hanteu bisaeun. 'Karana Herodes sijeuneun koe Johannes, doemeh oeningaeun jen eta

rasoel-rasoel teja koempoel deui ngadareuheusan ka Jesoes, sarta nga-

Ari

"

31

roendjoekkeun sakabehna, noe geus dilampahkeun djeung noe geus diwoeroekkeun koe maranehanana. Geus kitoe Jesoes ngalahir ka darinja kijeu: Ajeuna maraneh sabatoer-batoer bae geura miloe ka gnggon noe rehe, koedoe
'

MARKOES
renrenh sakeudeimg. TCarana loba pisan djalma wara-wiri bae, * moenggah hanteu kaoer dalahar-dalahar atjan. 'Toeloej arangkat toenggang parahoe, njaringsalkeun pribadi ka eiiggon noe simpe. 'DSmi koe dj aim a-dj alma katarendjo eta teh geus semproeng mijang, sarta reja pisan anoe tSgSs ka Jesoes; broel pada ariudit babarengan ti sakabeh nagara,
sarta badarat, moeroe ka dinja teja, daratangna ti heula; seug pada mapag barSng. 'Ari " Jesoes ka loewar, katingali eta loba pisan djalma, seug kalangkoeng-langkoeng w61aseunana, tina sabab eta teh tjara domba noe euweuh pangangonna. LadjSng ngamimitian ngawoeroek ka darinja reja pisan pgrkara. 'Ari geus wantji dek boerit, moerid44

G.

1069

noeh, sarta djeung sesa laoek teja. 'Ari

32

noe dadaharan roti teja, djoemlahna lima reboe djalma lalaki. a Loek. 9 lo.
:

b p.
p.

3; 20.

c
p.

Mat. 9:36; 14

14.

d Mat. 15:33.

7:34. ^

8:8.

33

45

46

34

47

48

35

moeridna toeloej pada marek ka Jesoes,


sarta bari aroendjoekan: Di dijeu 6nggon noe rehe, sarSng wantjina geus dek boerit; 'ajeuna eta djalma-djalma moegi dipiwarang maloendoer, sina pada leumpang ka pilemboeran sargng ka desadesa noe aja di sakoeriling, baris ma49

36

50

Harita keneh moerid-moerid koe Jesoes dipiroesa sina arasoep kana parahoe, soepaja lajar ti heula ka peuntas, ka Bet-Saida, eukeur andjeunna miwarang maroelang djalma-djalma teja. 'Sanggeusna eta dipiwarang maloendoer, ladjgng andjeunna naek ka goenoeng, bade nSneda. 'D6mi geus boerit, parahoe teh aja di tgngah laoet, ari andjeunna mah njalira bae di darat. Ladjgng katingali moerid-moerid soesaheun katjida ngadajoeng, wantoening keur angin mapag; ari ti peuting, antara waktoe ronda noe kaopat, Jesoes soemping ka moeridna, tapak-hantjang dina laoet, k6rsana rek ngaliwatan ka dinja. 'Ari eta, barang narendjo ka andjeunna, keur tapak-hantjang dina laoet, maroekanana djoerig, sarta pada tinggaroak. 'Karana koe sadajana katendjo, sarta pada nje'

37

ss

pikeun daririna^ karana hanteu garadoeheun pitedaeunana.'Demi Jesoes ngawalon, kijeu lahii'na: Koe maraneh bae here dadaharan. Ari pioendjoekna Koemaha simkoedeui ka andjeunna: ring teh moedoe laleumpang, ngadoewit roti doewa ratoes dinar^ baris mere pitedaeun ka eta? 'Ari lahiranana: Maraneh boga roti sabaraha siki? geura djig tendjoan. D6mi geus kanjahoan, pok oendjoekan: Soemoehoen, aja lima, sareuli roti
"^

51

ijeu

blak. Enggal andjeunna ngalahirka moerid, kijeu lahirna: Masing gal6de hate, teh kami; oelah sararijeun. 'Ladjeng

52

Jesoes naek kana parahoe, njarengan ka moerid-moerid, * ari angin teh toeloej ngarandeg. Demi eta pada hwat saking nja melengek di dj6ro pikirna, sarta bari hareraneun. 'Karana tadi " hanteu njaregepkeun ka perkara roti teja, sabab teuas hatena.
a Mat.
c p.

14:22;

.Joh.

6:15.

p.

4:39.

39

reng aja laoek doewa

40

41

42

43

'Geus kitoe moerid ditimbalan, eta djalma koedoe disina darijoek ririjoengan dina djoekoet hedjo. 'Gek toeloej darijoek goegoendoekan, aja noe saratoes, aja noe lima poeloeh sagoendoekna. 'Ladjeng Jesoes njandak eta roti Hma siki djeung laoek noe doewa siki teja, seug tanggah ka langit, bari moedji soekoer; tidinjapek roti tell disemplekan, sarta dipaparinkeun sakali ka moerid-moerid, sina disodorkeun ka djalma-djalma teja; ari eta laoek noe doewa siki teh koe andjeunna dibagikeun pikeun sarereja.'Toeloej sakabeh pada dadaharan, sarta datang ka sareubeuheun. 'DSmi geus kitoe f diparoeloengan beunang njemplekan, wani aja doewa w61as karandjang pisiki.
''

7:18; 8:17.

53

54

55

56

Geus kitoe " kebat lajarna ka peundarongkap ka tanah Genesaret; ladjeng balaboeh di dinja. 'Mangsageus loengsoer tina parahoe, djalma di dinja sapada-harita njarahoeun ka Jesoes; "toeloej pada ngid6r di sakoeriling tanah eta; ari sakoer noe ggring digogotong dina kasoer, moeroe-moeroe enggon di mana bae noe kadenge ajana Jesoes keur linggih. 'Sarta ka mana bae soempingna, ka desa, atawa ka nagara, atawa ka lemboer, nja di dinja sakoer noe gering digalemparkeun di pasar-pasar, bari noenoehoen ka Jesoes, moegi diwidian * njarabak bae kana kelin djoebahna. Dgmi sakabeh anoe njabak ka andjeunna,
tas,

seug tjalagem'.

o Mat, 14:34. b

p.

5:27, 28.

1070

MARKOES
PASAL
7.

1.

maraneh ngapgskeun ka pangandika Allah


parisi

koe pikoekoeh maraneh, noe koe

djeung sawareh ahli kitab, noe geus darabareng ijada ngatang ti Jeroesalem, deuheusan ka Jesoes. 'Mangsa narendjo moerid Jesoes sawareh dahar * bari nadjis leungeun, teggsna teu sibanjo, toe-

Geus

kitoe

"

ahli-ahli

maraneh ditangtoekeun; sarta reja pisan lalampahan maraneh anoe kitoe petana.

'Tidinja Jesoes njaoer sakabeh djalmadjalma teja, sarta dilahiran kijeu: Sa-

15

loej

ditjawad.

'Karana

ari ahli parisi

djeung oerang Jahoedi sakabeh hanteu dahar " ari tatjan haben sibanjo mah, ngalampahkeun pikoekoeh kai'oehoen. 'Sarta ari poelang ti pasar hanteu dahar, lamoen tatjan mandi. Djeung rejareja deui sadjaba ti dinja koe eta geus katampa baris ngestoekeun, sapgrti ngoembah tjatjangkir, djeung kendi, djeung wawadahan sipat tambaga, sarta randjang. "Ari eta ahh parisi djeung ahU
kitab teja toeloej padanaros ka Jesoes:

16

kabeh geura koedoe pada ngadenge ka kami, sarta hartikeun: 'naon-naon ti loewar djalma asoep ka djero, taja noe matak nganadjiskeun ka djalma; dgmi anoe bidjil ti djgro djalma, nja eta noe matak nadjis ka djalma tamah. 'Lamoen aja djalma noe boga tjeuli pikeun ngadenge, eta koedoe dengekeun.
''

a Mat
17

15:1. b Loek. 11

3S. c Job. 2

G. rf p.

4 23.
:

Mangsa Jesoes geus pisah


djalma
toeloej
teja,

djalmasasoempingna ka boemi, "


ti

moerid-moeridna pada naroskeun

18

Koe naon moerid-moerid adjengan mana


teu ngalampahkeun pikoekoeh karoehoen, ari daharna hanteu saribanjo leungeun? 'Demi Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka eta djalma: Eh, djalma noe poera-poera! geus bener pisan Jesaja ngawSdjangkeun hal maraneh, sakoemalia noe dioengelkeun kijeu teja: Ijeu bangsa ngahormatna ka kami koe biwir bae, ari hatena mah djaoeh pisan ti kami. 'Tjoemah bae eta njgmbahna ka kami, da mamatahkeun papatah, parentah djalma. 'Karana timbalan Allah

eta misil teja. 'Ari lahiranana ka darinja: * Naha karah maraneh oge taja pangartil Koetan hanteu ngaharti, jen saniskara noe asoep ka djero djalma
ti

loewareunana, moal matak ngana-

19

20

21

22

koe maraneh ditinggal, ari noe diestoekeun mah pikoekoeh djalma, sapgrti

23

ngoembah

kgndi

djeung

tjatjangkir;
24

10

djeung reja-reja noe kitoe sadjaba ti dinja noe dilampahkeun koe maraneh. 'Lahiranana deui kadarinja: Nja aheng teuing petana maraneh njoemahkeun kana timbalan Allah, soepaja bisa netgpkeun pikoekoeh maraneh! 'Karana Moesa geus ngadawoehkeun: Koedoe

25

11

masing hormat ka bapa sarta ka indoeng; djeung deui: Saha-saha noe njapa ka bapa atawa ka indoeng, pasti koedoe dipaehan. 'Tatapi ari tjarek maraneh mah: Tijap-tijap djalma ngomong ka bapa atawa ka indoeng kijeu Noe baris pimangpaateun ka bapa ka indoeng ti
:

djiskeun ka djalma? 'Sabab hanteu asoep ka djgro hatena, istoening ka djero beuteung, toeloej bidjil di djamban, noe ngabgrgsihkeun sagala kahakanan. 'Lahiranana: Ari noe bidjil ti djgro djalma, nja eta noe matak nadjis ka djalma teh. 'Karana ti djgro, tina hate djalma, bidjil pikir anoe goreng, ngaranjed, djinah, maehan, 'mahng, kapgrgtjitan, kadjoeligan, palatjidra, kalatjoeran, sirikpidik, ngagogoreng, kamagoengan, kaboeroengan. 'Eta sakabeh pgrkara noe goreng bidjilna ti djgro, sarta matak nadjis ka djalma. a Mat. i5:i5. b p. 4: is. Geus kitoe " Jesoes djengkar ti dinja, angkatna ka wgwgngkeran Tiroes djeung Sidon. Ladjgng linggih kana hidji imah, *kgrsana oelah aja noenganjahoankeun; tatapi teu boeni bae. 'Karana aja hidji awewe, boga anak awewe noe kaasoepan soekma nadjis; dgmi eta geus ngadenge bedja pgrkara Jesoes, hoi datang,
toeloej

2G

mgndgk ka dampalna.

'Ari

awe-

27

12

13

koering, eta teh koerban, tegesna pangabakti, [eta hade lampahna]. 'Sarta koe maraneh geus teu diwidian mihade deui kabapana atawakaindoengna.'Djadi

28

we teja oerang Joenani, asalna ti SiroPoeniki. Panoehoenna andjeunna moegi ngaloewarkeun eta setan ti djgro anakna. ',Tatapi lahiran Jesoes ka dinja: Baroedak sina seubeuh heula; karana teu pantgs njokot roti baroedak, seug dialoengkeun ka kitjik. 'Dgmi eta ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Soemoe-

MARKOES
hoen
29

8.

1071
roti

Groesti, Igrgs pisan,

tanapi sana-

dian kitjik oge di kolong medja sok njatoe remeh baroedak.'Lahiranaiiadeui

30

31

ka awewe teh: Tina sabab omongan eta, maneh geura balik bae; setan teh geus ka loewai' ti anak maneh. 'Ana datang ka imahna, kasampak anak teja keur ngSdSng di enggon; ari setan teh geus ka loewar. a Mat. i5:2i. j p. 9: so. Geus kitoe " Jesoes djgngkar deui tina bilangan Tiroes djeung Sidon, djalan ka tSngah-tgngaheun bilangan Dekapolis; ladjSng soemping ka laoet Ga'Tidinja aja noe njaranggakeun djalma nja torek nja balelol; ari panoehoenna * moegi koe Jesoes ditoempaugan panangan. 'Toeloej koe Jesoes dipisahkeun ti djalma loba, sarta tjeulina ditjotjokan ramo, " ladjeng ngahidji

32 lilea.

10

33

noe toedjoeh siki, seug moedji soekoer, tidinja pek disgmplekan, bari toeloej dipapariukeun ka moerid-moeridna, sina disodorkeun; prak disodorkeun ka eta djalma-djalma. 'Djeung deui moerid barogaeun laoek lalgmboet saeutik; ari eta koe Jesoes geus dibSrkahan, timbalanana koedoe koe moerid-moerid disodorkeun deui. 'Toeloej pada dadaharan, sarta datang ka sareubeuheun; d6mi geus kitoe diparoeloengan sesa beunang njgmplekan, meunang toedjoeh karandjang. 'Ari noe dadaharan teja antara opat reboe djalma. Ladjeng bae diboebarkeun. Waktoe harita keneh Jesoes nitihan parahoe, diiring koe moerid-moeridna, ladjgng soemping ka bilangan Dalmanoeta.

Geus kitoe njandak

'

a Mat. 15
11

32. 6 p. 6

34.

34

loedah,

35

3G

37

ditjabak letahna. 'Seug bari ngarenghap; tanggah ka langit, geus kitoe dilahiran kijeu: Epata! tegesna: Geura boeka! 'Sapada-harita tjeulina boeka, djeung tatali letahna oedar, sarta bentes ngomongna. 'Ladjgng djalma teja pada ditimbalan, f papatjoewan oelah dibedjakeun ka saha-saha; tatapi sakoemaha ditimbalanana ge, eta beuki angot ngoetarakeunana. 'Sarta liwat saking nja pada hareugeueun, ari arobari
''
<"

Ari geus kitoe ahli parisi baridjil, seug ngamimitian madoean ka Jesoes,
"

pada menta tanda


*

ti langit,

karSpna

12

13

Jesoes ngarahoeh di djgro manahna, bari ngalahir: Naha ijeu bangsa teh wgt menta tanda? Satemenna, kami ngalahir ka maraneh: boloampar teuing ijeu bangsa teh dipaparin tanda! 'Seag bae koe andjeunna ditilar, sarta nitihan parahoe deui, ladjgng lajar ka peuntas. Mat. 12 ss le 1

ngadodja. 'Ladjgng

mongna: Sadaja padamSlanana hade

pi14

Loek. 11

16. 6 p. 7

34; Loek. 11

29.

san; anoe torek koe andjeunna dipaparin sina ngadenge, ari noe bisoe disina bisa ngomong. a Mat. i5:29. b p. 5:23.
c p. 8
;

15

23.

(Z

p. 6

41. e p. 8

12.

p.

43, 45.

PASAL
Mangsa
2

8.

eta, keur waktoe loba katjida djalma, sarta teu barogaeun pihakaneunana, " ladjeng Jesoes njaoer moerid-moeridna, sarta dilahiran kijeu 'Kami * liwat saking nja watir ka eta djalma-djalma; sabab ajana di kami geus meunang tiloe poe, sarta teu barogaeun
:

16

17

moerid-moeridna parohoeun mawa roti; hauteu aja naon-naon di djgro parahoe, ngan roti sasiki bae. Kalergsan Jesoes nimbalan ka darinja, kijeu lahirna: Masing hade-hade, koedoe njegah kana ragi ahli parisi, djeung kana ragi Herodes. 'D6mi eta pada babadamian djeung batoerna, kijeu pokna: Noematak kitoe, tina sabab oerang hanteu mawa roti. 'Ari Jesoes teh waspaoseun hal eta; ladjeng ngalahir ka darinja kijeu: Naha maraneh wgt babadamian, jen hanteu
Ari
"
'

Saoepama koe kami moelang tatjan dadaharan mah, tangtoe maropo di djalan; karana noe sawareh datangna djaoeh.'Ari wangpihakaneunana.
dipivvarang
'

18

soelan moerid-moeridna: Ti mana atoeh nja pimeunangeun pikeun miseubeuhan eta djalma-djalma koe roti, di dijeu di
5

19

tggal? 'Ladjeng dipariksa: Sabaraha siki

maraneh bogaroti? Pioendjoekna: Soe6

moehoen, toedjoeh. 'Tidinja eta djalmadjalma dipiwarang darijoek dina taneuh.

mawa roti? * Koetan maraneh teh tatjan tgrang djeung hanteu ngaharti? Naha maraneh masih keneh mawa teuas hate? 'Boga panon hanteu nendjo, boga tjeuli teu ngadenge? Karah hanteu inget pisan? 'Mangsa " kami njgmplekan roti lima siki keur ka djalma lima reboe teja, geuning noe dipoeloengan koe maraneh sabaraha karandjang pinoeh koe sesa beunang njgmplekan? Ari pioendjoekna:
Soemoehoen, doewa wglas. 'Kitoe deui

20

1072

MARKOES
'

9.

mangsa kami njgmplekan noe toedjoeh


keur ka djalma opat reboe teja, geuning noe dipoeloengan koe maraneh sabaraha karandjang pinoeh koe sesa beunangnjSmplekan? Ari pioendjoekna: Soemoehoen, toedjoeh. "Lahiranana deui ka darinja: Naha maraneh ten ngaharti kesiki

33

sageblasna bae. Geus kitoe andjeunna koe Petroes dibantoen njingkoer, bari seug dipepelingan. 'Demi Jesoes malik, ningali ka moerid-moeridna,
soes
'^

21

22

23

neh 1 a Mat. 16 5. 6 p. 3 5; G 52; Loek. 24 25. c p. 6 41. Ladjeng soemping ka Bet-Saida. Geus kitoe aja noe njaranggakeun hidji djalma noe lolong; ari panoehoenna, moegi andjeunna njabak ka dinja. 'Toeloej ditjandak leungeun eta djalma noe lolong, sarta ditoejoen ka loewar ti djero eta desa; seug " diloedahan panonna, bari dirina ditoempangan panangan; ladjSng dipariksa, aja noe katendjo atawa han: : ; : ;

34

35
]

24

ten? 'Seug eta teh beunta, sarta oendjoe-

'

23

kan: Koering nendjo djalma; karana noe katendjo koe koering teh kawas tatangkalan, laleumpang. 'Tidinja panonna ditoempangan deui panangan, seug dipiwarang beunta. Toeloej tjageur, saka-

36

37

26

behna katendjo, sarta awaseun pisan. Ladjeng koe Jesoes dipiwarang moeari lahiranana: * Papatjoewan lang, maneh oelah asoep ka desa, djeung oelah dibedjakeun ka saha-saha di djero desa
'

38

teh.
27

p.

33; Joh. 9

6.

6 p. 7

36.

28

29

30

31

32

Jesoes angkat djeung moerid-moeridna ka desa-desa tanah Kesarea Pilipi. Eukeur di djalan mariksakeun ka moerid-moeridna, kijeu lahima: Koemaha tjek omong djalmadjalma, kami teh saha? 'Ari wangsoelanana: * TjSk sawareh, jen Johannes toekang ngabanjoe; tjek noe sedjen, jen Elias; tjek noe sedjen deui mah, jen salah-saiiidji tina para nabi. 'Ladjeng ngalahir deui ka darinja: Ari maraneh mah, tjek maraneh kami saha? Pok Petroes ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Andjeun teh Kristoes. 'Seng eta pada ditimbalan banget pisan, poma oelah bebedja pSrkara andjeunna ka saha-saha. 'Tidinja andjeunna ngamiraitian ngawoeroek ka moerid-moerid, jen Poetra manoesa teh koedoe pirang-pirang njandang sangsara, sarta ditampik koe para kokolot, djeung koe para panghoeloe agoeng, djeung koe ahli-ahU kitab, sarta bakal dipaehan, demi geus meunang tiloe poe tanghi deui. 'Ari eta kasaoeran teh dilahirkeunana koe Je-

Demi

geus

kitoe

sarta njeuseul ka Petroes, lahiranana: Setan! geura los ka toekangeun kami; karana maneh teu ngingStkeun perkara noe ti Allah, ngan anoeti djalma bae. 'Ladjeng njaoer djalma-djalma teja, barSng moerid-moeridna; seug dilahiran kijeu: Lamoen aja djalma dek anoet ka kami, ^ koedoe njegah karep sorangan, djeung koedoe manggoel kai-dipalang adjangna, toeloej anoet ka kami. 'Karana saha-saha noe dek ngarahajoekeun ka njawana, bakal kaleungitan koe njawana; sabalikua, saha-saha noe kaleungitan koe njawana f tina sabab kami djeung tina sabab Indjil mah, eta noe bakal rahajoe njawana. 'Karana naon pigaweeunana di djalma, kaoentoengan saalamdoenya, lamoen meunang roegi njawana mah? 'Sarta rek mere naon djalma pikeun neboesan njawanal Karana saha-saha djalma mikaera ka kami djeung ka pangwoeroek kami, aja di bangsa ijeu noe ranjedan reudjeung doraka, eta Poetra manoesa mengke kitoe deuimikaerakadinja, mangsa soemping bari nganggo kamoeljaan Ramana, diiring koe para malaikat

Eh

'

SarOetji.
c p.

a Mat. le
:

13; Loek. 9
:

18. 6 p. 6
:

15.

10

32.
:

d Joh. 16
33.

29. e p. 10

21. /"p. 10

29.

g Mat. 10

PASAL
lyigalahir deui Jesoes

9.

ka darinja:

"

Sa-

"^

'

-^^temenna, kami ngalahir ka maraneh: djalma noe narangtoeng di dijeu sawareh moal pingarasaeun maot, samemehna narendjo karadjaan Allah teh dongkap sarta poharana. a Mat. le 28 Loek. 9 27. Sanggeus " meunang genep poe Jesoes njandak ^ Petroes, Jakoboes djeung Johannes; ditjandakna naek ka goenoeng noe loehoer, woengkoel eta bae. Geus kitoe andjeunna salin roepina, katendjo koe moerid. 'Ari panganggona djadi gilap, ngeplak pisan saperti saldjoe; di boemi teu aja toekang njeuseuh,noe bisa
:

5
!

ngabodaskeun tjara kitoe. 'Toeloej nembongan ka darinja Elias reudjeung Moesa, keur sasaoeran djeung Jesoes. 'Pok Petroes hatoeran, kijeu pioendjoekna ka
Jesoes: Noen Rabi! sae pisan aja di dijeu teh; simkoering moegi idinan njarijeun

MARKOES
tiloe saoeng;

9.

1073

noe
6

hidji

hidji deui

anoe hidji bade audjeuu, bade nabi Moesa, sargng noe bade nabi Elias. 'Karana teu

njahoeun Petroes teh di omongna sorangan; wantoe-wantoe rareuwaseuu. 'Tidinja datang mega, ngaoeban ka sadajana; sarta aja ggnti-a ti djero eta mega, kijeu pangandikana Ijeu teh Poetra kami noe kaasih; masing pada ugagoegoe ka dinja! 'NgagSntak pada loewak-hjeuk; teu aja noe katendjo hidji-hidji atjan, ngan Jesoes njalira, sasarengan djeung
:

maranehanana.
9

aMat. 17:l;Loek. 9:28. &p. 5:37.

10

11

Mangsa " kern- laloengsoer ti goenoeng, eta pada ditimbalan koe Jesoes, hal perkara noe geus katarendjo j)apatjoewan oelah ditjaritakeun ka sahasaha, kadjaba dimana Poetra manoesa teh geus tanghi ti noe maraot. 'Ari eta pilahir teh pada njatSt dina ati, sarta silih-tanja djeung batoerna, koemaha tSggsna tanghi ti noe maraot. "Tidinja pada naros ka andjeunna, kijeu j^ioendjoekna: Koemaha ari tjarek ahli-ahli kitab mah, jen moedoe soemping heula
Elias?

12

13

'Ngawalou Jesoes, kijeu lahirna: Geus kataugtoean pisan eta Elias bakal soemping heula, sarta ngadggkeun deui saniskara. Djeung koemaha noe geus dioengSlkeun dina Kitab tina hal Poetra manoesa? ^ koedoe pirang-pirang ujandang sangsara, sarta dihihina. 'Tatapi kami ngalahir ka maraneh: Elias enggeus soemping tamah, ari eta djalma geus pada ngalampahkeun ka dinja sakarep-karSpna bae, saperti perkara noe
geus dioengelkeun dina Kitab.
a Mat. 17:9; Loek. 9
:

kgkgrotan hoentoena, sarta beuki ngabggangan. Simkoering geus poepoelih ka moerid andjeuu, uSda dipangka-loewarkeun soekma teh, nanging teu barisa19 eun. 'Ladjgng Jesoes ngalahir, kijeu lahirna ka darinja: Eh, bangsa noe teu pgrtjaja! sabaraha pililaeunana deui kami koedoe ngareudjeungan ka maraneh? sabaraha lilana deui kami koedoe sabar ka maraneh teh? Geura ka-dijeukeun bae 20 eta teh ka kami. 'Gantjangna disanggakeun. Ana nendjo ka Jesoes, pada-harita diboentang-banting koe soekma teh, bloeg laboeh kana taneuh gedSbag-ggdS21 boeg, sarta ngaboedah. 'Jesoes ladjeng mariksa ka bapana: Geus sabaraha lawasna eta kataradjang kitoe teh? Ari oendjoekanana: Soemoehoen, ti boeboe22 dakna. 'Malah geus remen pisan koe soekma digoebroeskeun kana seuneu, kana tjai nja kitoe deui, ngarah tiwasna. Manawi andjeun ijasa, moegi-moegi aja sih-piwelas ka simkoering sareng ka poen anak, moegi maparin pitoeloeng. 23 Lahiran Jesoes ka dinja: Lamoen maneh bisa pertjaja; * ari djalma noe pertjaja 24 mah saniskara oge beunang bae. 'Harita keneh bapa eta boedak mioendjoek sarta bgdas, bari ragragan tji-mata, kijeu pioendjoekna: Noen Goesti! simkoering pertjaja pisan; moegi noeloeng kana ka'

25

3G. b J6s.

53:3.

26

14

15

16

17

18

Mangsa Jesoes soemping ka moeridmoerid, ningali eta keur dirarijoeng koe djalma loba, sarta aja ahli kitab maradoean. Sapada-harita eta sakabehna djalma, barang narendjo ka Jesoes, pada njeblak; seug maroeroe ngadeuheusan, sarta ngaroendjoengan. 'Geus kitoe Jesoes mariksa ka ahli kitab teh: Madoekeun naon maraneh djeung eta? 'Pok " sahidji djalma ti noe loba ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Noen Goeroe! simkoering geus ngabantoen poen anak lalaki, soemgdja disanggakeun ka andjeun; eta kaasoepan soekmabisoe; 'sa'

27

28

teu-pertjajaan simkoering. 'Ari katingali koe Jesoes djalma-djalma moeroeboel, enggal soekma nadjis teh disaoeran, kijeu lahirna ka dinja: Eh, soekma nja bisoe nja torek! kami nitah ka maneh, geura ka loewar ti boedak, sarta oelah njoeroep-njoeroep deui ka dinja. 'Geus kitoe soekma teh djedjeritan, sarta boedak hantem bae diboentang-banting, bari toeloej ka loewar. Ari boedak teja kawas paeh bae, wani tjek noe reja mah geus ninggal. 'Tidinja koe Jesoes ditjandak leungeunna, sarta dihoedangkeun; neut toeloej hoedang. 'Mangsa Jesoes geus soemping ka imah, ditaros koe moerid ngan sabatoer-batoerna bae:

Koemaha noe mawi simkoering mah


29

lianteu bisa

ngaloewarkeun eta teh? 'La-

reng

di

mana bae

ditjekSlna koe

soekma
30

teh, eta dirgrgdjet, seug

ngaboedah, bari

hiranana ka darinja: Ari bangsa eta mah hanteu aja noe matak ka loewar, ngan koe lantaran nSneda reudjeung poewasa. a Mat. 17:14; Loek. 9 38. b p. 11 23. Ladjgng arangkat ti dinja, " ngaliwat
:
:

1074

MARKOES

10.

81

ka Galilea; ari kersa Jesoes * oelah aja noe nganjahoankeun. 'Sababna keur Dgawoeroek ka moerid-moei'idna; ari lahiranana ka dinja: " Poetra manoesa teh bakal diselehkeun ka leungeun djalmadjalma, sarta koe eta toeloej dipaehan; dgmi sanggeusna dipaehan, pitanghieun deui di i3oe noe katiloe. 'Ari moerid hanteu pisan ngahartieun ka pilahir bijeu; arek naros da aladjriheun.
"^

matak titadjong ka

ijeu

salah-sahidji

43

32

a Mat.

17:22.
:

p.

7:24. c

p.

8:31; 10:32.

44

d Loek. 18
33

34.

34

Geus kitoe dongkap ka Kapernaoem. Sasoempingna ka boemi,"ladjeng Jesoes mariksa ka moerid-moerid: Mar6boetkeun pSrkara naon maraneh di djalan? 'Demi eta I'arepeh bae sababna noe dipa;

45

35

36

37

reboetkeuu teh djeung batoer di djalan, njaetanoemanatejanoepangoentjoehia. 'Ladjgng Jesoes linggih; anoe doewa welas teja seug disaoer, sarta dilahiran kijeu: * Satijap-tijap djalma hajang ti heula, tangtoe bakal pangpandeurina ti sakabeh, sarta djadi badegana noe sakabeh. 'Tidinja njandak hidji boedak leutik, diteundeun di tgngah-tengah moerid, dirangkoel, seug bari ngalahir ka sarta maranehanana: 'Saha-saha noe ngakoe ka sahidji boedak leutik tjara kijeu, tina sabab djSnengan kami, nja eta djalma ngakoe ka kami; sarta ari noe ngakoe ka kami, nja eta enjana mah lain ngakoe ka kami, istoening ngakoe ka noe geus miwarang kami. Mat. is i Loek. 9 46.
"^
: ; :

46

47

48 49

50

6 p. 10:43. c p. 10:16,

noe laleutik, noe pgrtjaja ka kami, eta djalma mending keneh dibangbaloehan koe batoe panggilingan beuheungna, toeloej dibalangkeun ka laoet. 'Djeung deui f oepama leungeun maneh matak titadjong ka maneh teh, geura potong. MSnding maneh asoep kana hiroep bari boentoeng, ti batan boga doewa leungeun, asoep ka naraka, kana seuneu noe teu beunang dipareuman; 'di dinja bilatoengna hanteu paeh, seuneuna hanteu pareum. 'Sarta oepama soekoe maneh matak titadjong ka maneh teh, geura potong. Mguding maneh asoep kana hiroep bari dejog, ti batan boga doewa soekoe, dialoengkeun ka naraka, kana seuneu noe teu beunang dipareuman; 'di dinja bilatoengna hanteu paeh, seuneuna hanteu pareum. 'Kitoe deui s oepama panon inaneh matak titadjong ka maneh teh, geura tjoplokkeun. MSnding maneh asoep kana karadjaan Allah boga panon ngan sabeulah, ti batan boga doewa panon, dialoengkeun kana seuneu naraka; 'di dinja bilatoengna hanteu paeh, seuneuna hanteu pareum. 'Karana hidji-hidji djalma koedoe dioejahan koe seuneu, sarta saban-saban koerban koedoe dioejahan koe oejah. 'Ari oejah teh hade; tatapi lamoen oejah laas pangsetna, dek make naon maraneh soepajana sina sarian deui? Masing J boga oejah di djgro diri maraneh, sarta ^ koedoe sing rapih djeung batoer.
''

'

38

Pok

Johannes oendjoekan,

kijeu pi-

a Loek.

9
:

49.

Kor.
:

12:3.

Mat.
5
:

12

30.

oendjoekna: Noen G-oeroe! simkoering geus pada nendjo hidji djalma, noe ngaloewarkeun setan-setan koe njebat djSnSngan audjeun; doepi eta hanteu miloe ngiring; ari koe simkoering sadaja digeunggeureuhkeun, doemeh hanteu mi39

d Mat. 10 42. e Mat. 18 6. f Mat. 5 29. A 3 Moesa 2 13. i Loek. 14 k Eoem 12 18.
:
: :

30.

^ Mat.
:

34._;Kol. 4

6.

PASAL
LadjSng
"

10.

Jesoes

djSngkar

ti

dinja,

40

41

42

'Demi lahiran Jesoes: Eta oelah digeunggeureuhkeun; * karana hanteu aja djalma njijeun kamatihan koe njeboet djgnSngan Icami, seug terehtereh ngoepat diri kami. 'Karana aii noe teu ngalawan ka oerang, nja eta ngabantoean. 'Karana saha-saha ka maraneh mere nginoem tjai saloemoer, tina sabab djenengan kami, sapedah maraneh anoe Kristoes, satSmgnna kami ngalahir ka maraneh, eta hamo loepoet gandjaranana. 'Djeung ^ saha-saha noe
loe ngiring.
'^

"^

soemping ka w6w6ngk6ran Joedea, djalanna ka peuntaseun tji Jordan. Tidinja djalma-djalma koempoel deui ngadareuheusan, sarta sakoemaha adat-bijasa andjeunna, eta pada diwoeroek deui. 'Geus kitoe ahli parisi ngadareuheusan, sarta naros ka Jesoes, djalma kawidian njgrahkeun jDamadjikan atawa hanteu; ari kargpna ngadodja. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta djalma: Koemaha noe geus didawoehkeun ka maraneh koe Moesa? "Ari pihatoerna: * Moesa geus ngawidian noeliskeun soerat panalak,

MARKOES
toeloej disgrahkeun. 'Ngalahir deui kijeu lahirna: Ari Moesa, noe matak noeliskeun dawoehan kitoe pi6

10.

1075

20

bapa sarta ka indoeng.'Ngawangsoel djal-

10

11

keun maraneh, tina sabab kateuasan hate maraneh; 'dSmi ti mimitina ngadjadikeun doenya, eta koe Allah didam6l hidji lalaki hidji awewe. 'Koe sabab eta, djalma bakal ninggalkeun indoengbapana, toeloej ngarakgtan ka pamadjikanana; 'ari eta doewanana bakal djadi sadaguig; anoe matak geus hanteu doewa, istoenmg ngau sadaging bae. Manana noe geus dh-augk6pkeun koe Allah, oelah' dipisahkeun koe djalma. 'Ari di imah moerid-moeridna pada naroskeun deui eta p6rkara. 'Lahiran Jesoes ka moerid: Saha-saha noe njerahkeun pa'

21

ma teh, kijeu pioendjoekna Noen Groeroe nja eta pisan sadajananoe diestikeunkoe simkoering ti boeboedak. 'Ladjgng eta teh dipgjgng koe Jesoes, sarta djadi asiheun ka dinja; ari lahiranana: Aja hidji deui kakoerangan maneh: geura bral
:

balik,

22

djoewalan sakabeh babandaan maneh, geus kitoe bikeunan ka noe mariskin; maneh teh tangtoe boga radjabrana di sawarga; tidinja maneh ka dijeu, toeloej ngiring ka kami, * bari manggoel kai-dipalang.'DSmi eta djalma kabingoengan tina pilahir kitoe, toeloej bae moelang bari nalangsa; karana loba
pisan bai-ang-barangna.
Loek. 18:18. b Mat. 10:38.
a Mark. i9:i6;

in adjikanana,

sedjen,
12

ngawin ka noe eta hoekoemna mangranjedkeun.


toeloej

23

Tidinja Jesoes roeroet-reret, " sarta ngalahir ka moerid-moeridna: Nja hese

na, toeloej lakian

koemna
13

awewe pegat ti salakika noe sedjen, eta hoengaranjed. a Mat. 19 l. 6 5 Moesa 24 1. Toeloej " aja noe njaranggakeun baroedak leutik ka Jesoes, soepaja koe andjeunna * moegi diragap; d6mi noe
'Djeuug oepama
: :

24

djalma noe boga banda dek asoep kana karadjaan Allah. 'Ari moerid-moerid hareraneun tina pilahir andjeunna noe kitoe.

11

15

16

njaranggakeun koe moerid-moerid dihoelag. 'Barang ningali kitoe, Jesoes bendoe, sarta moerid dilahiran kijeu: Eta baroedak sina njalampeurkeun ka kami, oelah dipegatan; karana nja anoe kitoe ngabogaan karadjaan Allah teh. 'Sat6m6nna, kami ngalahir ka maraneh: ' Saha-saha noe hanteu narima kana karadjaan Allah, tjara koe boedak leutik ditarimakeunana, eta moal piasoepeun ka djgrona. 'Ladjeng koe andjeunna pada dirangkoel, sarta ditaroempangan panangan, dib6rkahan. a Mat. 19 13
:

25

26

27

<*

28

Loek. 18
17

15. 6 p. 8

22. c Mat. IS

-.3.

dp.

9: 36.

18

19

Barang Jesoes djengkar ka djalan, djeboel hidji djalma noe ngadeuheusan; toeloej tapak-toeoer di pajoeneunana, sarta naros ka andjeunna kijeu: Noen, Groeroe anoe sae! simkoering koedoe migawe naon, soepaja kawaris hiroep noe langgeng? 'Ari lahiran Jesoes ka eta djalma: Naha maneh mana njSboetkeun hade ka kami? Hanteu aja noe hade, ngan hidji bae, nja Allah. 'Maneh
"

29

Demi Jesoes ngalahir deui, kijeu lahirna ka darinja: Eh baroedak! hese pisan * djalma noe ngandgl ka banda, dek asoep kana karadjaan Allah teh. 'Eta leuwih babari onta montjor kana lijang djaroem, ti batan anoe beunghar asoep kana karadjaan Allah mah. 'D6mi moerid teh pada tambah hareugeueun, sarta ngaromong kijeu djeung batoerna: Lamoen kitoe mah, saha atoeh anoe pisalamgteun? "Ari koe Jesoes pada dipelgng^ sarta bari ngalahir: Di lebah djalma eta teh moestahil, tatapi di Allah mah hanteu; karana moenggoeh di Allah mah saniskara oge ijasaeun.'Pok Petroes oendjoekan: Simkoering mah geus pada ninggalkeun ka saniskantgn, sar6ng toeloej ngiring ka andjeun. 'Ngawalon Jesoes,

kijeu

lahirna:

Satemenna, kami

30

geus njaho kana timbalan kijeu teja: Maneh oelah ngaranjed; maneh oelah maehan; maneh oelah maling; maneh oelah mitgnah maneh oelah njijeun karoegian ka saha bae; koedoe masing hormat ka
;

31

ngalahir ka maraneh: taja pisan djalma noe geus ninggalkeun imah, atawa doeloer lalaki, atawa doeloer awewe, atawa bapa, atawa indoeng, atawa pamadjikan, atawa anak, atawa lahan, tina sabab kami sarta tina sabab Indjil, 'anoe moal pinampaeun deui saratoes patikglaneun, di djaman ajeuna imah, djeung doeloer lalaki, djeung doeloer awewe, djeung indoeng, djeung anak, djeung lahan, sarta djeung dikanijaja; ari mSngke di aherat mah hiroep noe langggng teja. 'Tatapi loba djalma noe pangheulana
'^

1076

MARKOES
j

11.

bakal djadi pangpandeurina; ari noe pangpandeurina bakal djadi pangheulana.


32

43
|

a Mat. 19

23. b Sil.

11

28. c p. 8

35.

33

34

Demi harita eukeur di djalan, ngadjoegdjoeg ka Jgroesalem; ari Jesoes angkatna ti heula; sarta moerid-moerid heraneun, pada ngiring bari rarisieun. Tidinja noe doewa welas teh koe Jesoes ditjandak deui sasarengan, bari ditjarijosan sakoer anoe jjinjorangeun ka salira andjeunna, kijeu Masing ujaho, ajeuna oerang leumpang ka Jeroesalem, sarta Poetra manoesa bakal diserenkeun ka para panghoeloe agoeng, djeung ka ahli-ahli kitab; ari koe eta bakal dihoekoem paeh, sarta toeloej diselehkeun ka oerang kapir; 'djeung bakal koe eta diparojok, sarta dirangket, djeung ditjaridoehan, geus kitoe toeloej dipaehan; dSmi di poe noe katiloe tanghi deui.
'

44

45
'

sabangsa-bangsana, sarta gSggdenna pada njangking kawasa ka dinja. 'Tatapi lebah maraneh mah oelah kitoe petana benSrna * saha-saha di lebah maraneh anoe hajang gede, eta koedoe koemawoela ka maraneh; 'djeung " saha-saha di lebah maraneh anoe hajang pangheulana, eta koedoe ngabadega ka sakabeh. 'Saperti Poetra manoesa ge pangsoempingna lain malar dikawoelaan, istoening soepaja ngawoela, sarta njgrahkeun njawana pikeun paneboes djalma
loba.
o Mat. 20
:

20. i p. 9

35. c

Loek. 9

48.

46

47

a Mat. 20:17; Loek. 18:31.


35

36

37

38

Geus kitoe " Jakoboes djeung Johannes, Sebedeoes teja, ngadareuheus Jesoes, kijeu oendjoekanana: Noen Goeroe! simkoering hajang moegi didamel koe andjeun, sakoemaha noe rek disoehoenkeun koe simkoering ka andjeun. 'Ari lahiranana ka dinja: Kahajang maraneh teh dikoemahakeun koe kami'? 'Ari pioendjoekna: Simkoering moegi diwidian bade dijoek noe hidji ti tengeneun, noe hidji deui ti kiwaeun andjeun, dina kamoeljaan andjeun. 'DSmi Jesoes ngalahir ka dinja: Maraneh hanteu njaho ka noe dipikahajang koe
poetra

48

ka

49

Ladjeng saroemping ka JSriho. Ai-i keur mangsa Jesoes boedal ti Jgriho, diiring koe moerid-moeridna, sarta koe djalma loba katjida, beh anak Timeoes, ngaran Bar-Timeoes noe lolong, dijoek di sisi djalan bermaen. 'Barang ngadenge jen aja Jesoes, * oerang Nasaret, seug sasambat, kijeu pokna: Noen Jesoes, Poetra Dawoed! moegi aja sihpiwelas ka diri koering. 'Ari manehanana teh reja noe njaram, sina repeh; tatapi anggoer beuki ngahantem sasambatna: Noen, Poetra Dawoed! moegi aja sih-piw61as ka diri koering. 'Ladjeng Jesoes liren, timbalanana eta djalma koedoe ditjeloekan. Seug pada njSloekan ka noe lolong teh, bari ngaromong ka dinja: Masing gSde hate, geura indit,

50

maneh

disaoer! 'Toeloej eta ngoetjoel-

51

maraneh teh. Koemaha maraneh kadoega nginoem loemoer, noe diinoem


39

koe kami, sarta dibanjoean koe pangbanjoe, noe dibanjoekeun ka kami? 'Ari
pioendjoekna: Soemoehoen, simkoering kijat. Lahiran Jesoes ka darinja: Enja maraneh teh bakal nginoem loemoer, noe diinoem koe kami, kitoe deui bakal dibanjoean koe pangbanjoe, noe diba-

52

keun haroedoemna, neut indit, seug ngadeuheusan ka Jesoes. 'Ngalahir Jesoes, kijeu lahirna ka dinja: Kahajang maneh teh dikoemahakeun koe kami? Ari pioendjoek noe lolong teh: Noen, " Raboeni! moegi koering bisa nendjo. 'Lahiran Jesoes ka dinja: Geura moelang bae, maneh geus ditoeloeng koe kapertjajaan maneh. Harita keneh ge nendjo, seug toeloej ngiring ka Jesoes
'^

di djalan.
c Joh. 20
:

a Mat. 20
16.

29; Loek. 18
:

35. 5 p. 1

9.

p.

34.

40

41

42

njoekeun ka kami; 'tatapi ari dijoek kentja-katoehoeeun kami mah, lain pipgrnaheun kami ngidinan; ari pibeunangeunana teh nja koe noe geus ditjawisan. 'Barang kadenge koe noe sapoeloeh, toeloej ngarewaeun ka Jakoboes djeung Johannes. 'Ari koe Jesoes pada
disaoer, sarta dilahiran kijeu: Eta maraneh geus njaho, jen anoe diakoekeun radja sagala bangsa, pada marentah ka

PASAL
Mangsa
"

11.

geus dareukeut ka J6roesalem, pglebah Bet-Page djeung BetAnia, di goenoeng Djetoen, ladjSng Jesoes miwarangan doewa moerid; 'ari lahiranana ka eta kijeu: Bral geura leumpang ka desa noe di hareupeun; barang asoep ka dinja, harita tangtoe manggih hidji anak kalde ditjangtjang, tatjan

MARKOES
aja
3

11.

1077

doe

noe noempakan inja; uja eta koedilailn, seug bawa. 'Oepama aja noe
iG

ngomong ka maraneh: Koe naon milampah kitoel koedoe poepoelihkeun, jen eta rek dianggo koe Goesti; tanwande harita ge diijangkeun ka dijeu. 'Tidinja bral eta leumpang, seug kapanggih anak kalde teh, ditjangtjang deukeut panto, di loewar dina loeloeroeng; pek dilaan. 'Ari djalma noe narangtoeng di dinja sawareh ngomong ka moerid teh: Koe naon maraneh, noe matak ngalaan eta anak kalde? 'Toeloej moepoelihkeun ka eta djalma sakoemaha timbalan Jesoes teja; ari koe eta teh tidinja diantSp bae. 'Geus kitoe anak kalde teh koe moerid ditoengtoen ka Jesoes, sarta diroengkoep koe papakeanana; ladjgng koe Jesoes dititihan. "Sarta reja djalma noe ngalamparkeun papakeanana di djalan; ari noe sawareh naroetoehan palapah tina tangkal-tangkal, dipake ngaroengkoepan djalan. 'Ari djalma noe leumpang ti pajoeneun djeung noe ti poengkoereun pada soerak, kijeu pokna Hosanna! Sing salamSt anoe soemping koe padjgnengan Pangeran! 'Sing salamet * karadjaan Dawoed, rama oerang, noe dongkap koe padjengngan Pangeran! Hosanna di gnggon loehoer! 'Geus kitoe Jesoes soemping ka Jgroesalem, ladjSng 16b6t ka dj6ro kabah; dSmi sakabehna geus diidSr ditingalian, seug andjeunna ka loewar deui, doemeh geus boerit; ladjgng angkat ka Bet-Ania, diiring koe noe doewa wfilas teja.
:

medja-medja toekang naroekeuran doewit djeung pangdijoekan sakoer noe ngadjaroewal djapati koe andjeunna dibalik-balikkeun; 'sarta teu ngidinan aja noe mawa parabot djalan ka dj6ro kabah. 'Toeloej ngawoeroek, kijeu lahirna ka darinja: Lain geus dioengglkeun dina Kitab: * G6dong kami bakal disSboetkSun ggdong paragi nSneda pikeun sa-

17

18

19

kabehna bangsa? demi koe maraneh " didjijeun goeha begal. 'Ari ahliahli kitab djeung para panghoeloe agoeng ngadarenge eta pilahir^ sarta toeloej narejangan djalan dek maehan ka Jesoes; karana rarisieun koe andjeunna, doemeh sakabehna djalma pada hareugeueun koe piwoeroekna.'Geus boerit, andjeunna ka loewar ti nagara. a Mat. 20 12

mah

Loek. 19
20

45. b J6s. 56

7.

c J6r.

11.

21
j

22

23

10

Barang ngaliwat isoek-isoek, kataringali tangkal kondang teja geus garing ti semgt akarna. 'Ari Petroes ras inggteun; seug oendjoekan ka Jesoes: Toeh, Rabi! tangkal kondang, noe disapakoe andjeun teja, garing. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka darinja: Sing pSrtjaja ka Allah 'Karana sat6m6nna, kami ngalahir ka maraneh: " saha-saha ngomong ka ijeu goenoeng: Geura djoeng,
!

11

24

a Mat. 21:1; Loek. 19


12 13

29. 6 2

Sam.

12,

16.

25

ngoentjloengkeun maneh kalaoet! sarta hanteu tjangtjaja dina hate, estoe pertjaja, jen saomonganana teh bakal djadi, eta tangtoe tinekanan saomonganana. 'Koe sabab eta, kami ngalahir ka maraneh: * saniskara noe disoehoenkeun koe maraneh dina pangda, sing pgrtjaja jen bakal katampa koe maraneh; ari kitoe mah tangtoe tingkanan. 'Djeung

Ari " isoekna, waktoe arangkat ti BetAnia, andjeunna palajeun toewang. 'Beh

14

15

kadjaoehan ningali hidji tangkal kondang noe daoenan; ladjgng dideukeutan, soegan mgndak aja dahareunana. Demi geus dongkap ka dinja, teu nigndak ngan woengkoel daoen bae; karanahanteu oesoem kondang. 'Geus kitoe Jesoes ngalahir, kijeu lahirna ka eta: Hamo aja deui noe ngahakan boewah maneh salalangggngna Ari moerid-moeridna pada ngadenge pilahir kitoe. a Mat. 21 is. Ladjeng saroemping ka JSroesalem. " Sanggeusna Jesoes 16bet ka djSro kabah, seug mimiti ngaboedalkeun sakoer noe djoewal-beuli di djgro kabah; ari
ti
!
:

26
i

samangsa maraneh margk ngngda, moen boga kangewa ka hidji djalma_, geura hampoera, soepaja Rama maraneh, anoe linggih di sawarga, kitoe deui ngahampoera kana kasalahan diri maraneh. Sabalikna, ari maraneh hanteu ngahampoera mah, Rama maraneh, anoe linggih di sawarga, kitoe keneh moal ngahampoera kana kasalahan diri maraneh.
'^
'

a p. 9: 23; Loek. 17 6 I Mat. 7:7; 21:22; Job. 14:13; 16:23. c Mat. 5:23; 6:14.
:

27

28
i

LadjSng saroemping deui ka Jgroesalem. Mangsa Jesoes keur angkatangkatan di djgro kabah, djgboel para panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli kitab sarta djeung para kokolot njalampeurkeun ka andjeunna, 'sarta misaoer

1078

MAEKOES
7

1!

29

kijeu: Sampejan pangmidamfil pSrkara kawasa naon? djeung saha noe Dgawasakeun ka sampejan, noe matak ngadamel kitoe teh? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta teh: Malah kaoela ge dek nanja saketjap ka sarampejan; tjoba geurawalon ka kaoela;

kitoe teh koe

30

31

kaoela ge s6dja bebedja ka sarampejan tina hal kawasa, noe matak kaoela migawe pgrkara kitoe. "Ari pangbanjoe Johannes, asalna ti sawarga atawa ti manoesa? tjoba geura walon ka kaoela. 'Geus kitoe eta badami djeung batoerna, kijeu pokna: Oepama oerang ngadjawab: Ti sawarga,
ari kitoe

mah

10

11

32

meureun kijeu omongna: Lamoen kitoe mah, koe naon mana hanteu p6rtjaja ka dinja? 'Ari dek ngadjawab: Ti manoesa, da sijeun koe djalma-djalma; ka-

12

rana sakabeh pada ngakoe ka Johannes, 33Jen estoe nabi. 'Geus kitoe pada ngadjawab, kijeu saoerna ka Jesoes: Doeka teuing, kaoela mah teu njaho. NgalaJesoes, kijeu lahirna ka darinja: kitoe mah kaoela ge moal ngabedjakeun ka sarampejan tina hal eta kawasa, noe matak kaoela migawe p6rkara kitoe. a Mat. 21 :23;Loek. 20:1.
hir

reun arisineun. 'Tatapi tj6k ahli nggbon teja, ngaromong djeung batoerna: Geuning eta mahahli-warisna; hajoe, oerang paehan bae, ari warisanana adjang oerang. 'Pek ditjekel, toeloej dipaehan, ditotogkeun ka loewar ti kgbon anggoer. 'Ari noe boga kgbon anggoer teja bakal koemaha? Tangtoe datang ngabasmi ka eta ahli ngebon, ari kgbon-anggoerna tangtoe diselehkeun ka noe sedjen. 'Naha koe sarampejan malah noe kijeu teja ge dina Kitab tatjan kaadji: Batoe noe geus dipitjeun koe toekang njarijeun imah teh, nja eta pisan noe geus didjadikeun pamageuh djoeroe; 'koe Pangeran eta dipetakeun kitoe teh, sarta matak helok ka tetendjoan kaoela sadaja? 'Geus kitoe eta narejangan djalan dek nangkep ka Jesoes, tatapi sijeuneuu koe djalma reja; karana geus pada kasoertieun, pangalahirkeunana Jesoes misil teja malindes ka daririna. Toeloej bae arindit, Jesoes ditinggalkeun.
a Mat. 21: 33;
Loeli.

20:9. b

p.

1:11.

Lamoen

13

PASAL

12.

adjSng Jesoes ngalahir ka eta djalma -L'koe misil, kijeu: " Aja hidji djalma, njijeun kfibon anggoer, dipaggr sakoerilingna, djeung noegar njijeun bak pamgresan anggoer, sarta njijeun papanggoengan; toeloej eta kebon disewakeun ka ahli-ahli ngebon, geus kitoe njaba ka nagara sedjen. 'Demi geus oesoemna,

nitahan ka Jesoes sawareh ahli parisi djeung djalma Herodes, soepaja sina ngaringkoes ka andjeunna koe lahirna. 'Eta seug daratang, sarta marioendjoek ka andjeunna kijeu: Noen Goeroe! simkoering geus pada tSrang, andjeun teh estoe pisan, sar6ng hanteu padoeli ka saha-saha; karantSn andjeun hanteu ningal-ningal kana roepa djalTidinja
"

ma, istoening ngawoeroekkeun djalan Allah reudjeung sajaktosna. Koemaha, widi njanggakeun oepeti ka praboe, oetawi hanteu? kgdah njanggakeun simkoering teh, atanapi montong njangga15

nitahan hidji badega ka ahli nggbon teja, pikeun nampa ti ahli ngSbon tina beubeunangan kgbon anggoer. 'Ari koe eta seug badega teh ditjekgl bari diteunggeulan, sarta disina balik lengoh. 'Sanggeus kitoe nitahan deui ka dinja hidji badega sedjen; demi eta dibaledogan koe batoe sirahna, wani raraheut, sarta disina balik, bejak dihinakeunana. 'Tidinja nitahan deui noe sedjen, toeloej dipaehan; djeung reja-reja deui sadjaba ti dinja; noe sawareh diteunggeulan, noe sawareh deui dipaehan. 'D6mi eta boga keneh * hidji poetra kaasih; ahirna nja eta dititah ka dinja, saoerna: Ari koe anak aing mah meu-

keun?

'Ari Jesoes,

doemeh oeningaeun

16

17

kana kapoera-poeraanana, ladjgng ngalahir ka dinja kijeu: Naha maraneh w6t ngadodja ka kami*? Tjik, kami geura pangnjokotkeun wang dinar sahidji, soepaja kami nendjo. 'Geus kitoe eta njanggakeun. Ari lahiranana ka dinja: Saha noe boga ijeu gambar djeung aksarana? Wangsoelanana: Soemoehoen, praboe teja. 'Ngalahir Jesoes, kijeu lahirna ka dinja: Lamoen kitoe mah sanggakeun ka praboe noe kagoengan praboe, ari ka Allah noe kagoengan Allah. D6mi eta teh pada heraneun ka andjeunna.
a Mat. 22; 15; Loek. 20:20.

18

Geus kitoe djSboel

"

aja ahli sadoeki

MARKOES
ngadareuheusan ka Jesoes; eta teU omongna moal kijamat; toeloej nararos ka audjeunna, kijeu oeudjoekauaua: 'Noen Goeroe! Moesa geus njeratkeun pikeun simkoering kijeu: Oepami aja djalma paeh doeloerna, nilarkeun bodjo, teu nilarkeun anak, doeloerna koedoe kawin ka bodjo eta, soepaja ngajakeun toeroenan pikeun doeloerna. Geus kitoe aja toedjoeli djalma padoedoeloer kabeh; ari tjikalna seug gadoeh bodjo, ana paeh teu nilarkeun toeroenan. 'Tidinja awewe teh koe noe kadoewa dikawin; geus kitoe paeh deui, eta ge
'

12.

1079

31

19

sarta tgroes djeung kakoewatan maneh. Nja eta timbalan noe pangoentjoelna, 'Ari noe kadoewana nja saroewa bae djeung eta, kijeu: Maneh koedoe njaah ka batoer maneh, sapgrti ka diri sorangan. Hanteu aja deui timbalan noe
ti batan eta. 'Pihatoer ahli kitab teh ka Jesoes: Eta, Goeroe! I6r6s pisan; jaktos sapilahir adjengan, jen Allah teh noenggal; hanteu aja deui djawi ti eta. 'Sargng ari njaah ka Allah teroes reudjeung hate, tgroes reudjeung akal, t6roes reudjeung njawa, tgroes reudjeung

32

ggde

20

'^

33

21

22

teu nilarkeun toeroenan. Anoe katiloe pon kitoe keneh. 'Toedjoehanana pada ngawin ka dinja, sarta teu narilarkeun

23

toeroenan. Sanggeus eta sakabehna, seug awewe teh paeh deui. 'Ari dina kijamat, mangsa eta geus haroedang, awewe teh

3i

24

25

26

pamadjikan anoe mana? karana noe toedjoehan teh geus pada mirabi ka dinja. 'Ladjgng Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka eta djalma: Lain kasaroeng maraneh teh, bawaning hanteu nganjahokeun Kitab, kitoe deui kana kawasaning Allah"? 'Karana mangsa geus hoedang ti noe paraeh, moal ngawin, djeung moal dikawinkeun; istoening tjara malaikat di sawarga. 'Ari moenggoehing djalma noe paraeh, jen bakal dihoedangkeun deui, naha maraneh tatjan ngadji dina kitab Moesa, jen di leuweung tjoetjoek teja Allah ka Moesa ngandika, kijeu pangandikana: Kami teh nj a Allah
Ibrahim, Allah Ishak, sarta Allah Jakoeb? 'Ari Allah lain Allah anoe paraeh, nja Allah anoe hariroep. Nandakeun maraneh teh kasaroeng pisan.
a Mat. 22
:

kakoewatan, sarawoeh njaah ka bafcoerbatoer sapgrtos ka diri sorangan, " eta teh langkoeng ti batan saniskantSn koerban doeroekan sargng koerban peuntjitan. 'Barang Jesoes tingalieun, jen eta pinter ngadjawabna, ladjgng ngalahir ka dinja: Sampejan teh hanteu djaoeh tina karadjaan Allah. Ti harita taja hidji-hidji atjan noe wanieun naros deui Mat. 22:34; Loek. 10:25. ka andjeunna.
6
5

Moesa 6

4, 5. c 3

Moesa 19

18.

f>

Moesa

Sam. 15:22.
35

Mangsa keur ngawoeroek


kabah,
*

di

djgro

36

Jesoes ngalahir, kijeu lahirna: ahli-ahli kitab, jenKristoes teh poetra Dawoed? 'Kapan Dawoed koe andjeun lantaran Roh Soetji

Koemaha tjarek
misaoer kijeu

teja:

Lahiran Pangeran
tjalik di ka-

ka Goesti koering: Geura

37

27

toehoeeun kami, datang ka moesoehmoesoeh maneh koe kami didjijeun djodjodog pikeun soekoe maneh. 'Ari Dawoed koe andjeun ka eta njSboetkeun Goesti; koemaha mana djadi poetrana? D6mi djalma sarereja raresgpeun ngadengekeun ka Jesoes. a Mat. 22:41; Loek. 20 41.
;

23

Loek. 20

27.

38

Tidinja Jesoes

ngalahir kijeu ka eta


;

28

Aja " hidji djalma, ahli kitab, noe ngadengekeun hal papadoean tadi teja;
geus ngartieun, jen Jesoes ISrgs pisan ngawalonna ka eta ahli sadoeki; toeloej ngadeuheusan, sarta naroskaandjeunna: Sadajana timbalan, noe mana noe pangoentjoelna? 'Ari walonan Jesoes ka dinja: Anoe pangoentjoelna ti sakabeh timbalan nja kijeu: * Eh Israil! geura dengekeun: ari Pangeran, Allah oerang teja, nja Pangeran noenggal. Sarta " maneh koedoe njaah ka Pangeran, Allah maneh, tgroes reudjeung hate, tgroes reudjeung njawa, tgroes reudjeung akal,
'

39

29

40

djalma dina piwoeroekna: Masing hadehade diri maraneh koe ahli kitab eta teh bareuki ngalantoeng sarta make-inake djoebah, djeung sok hajangeun diaroendjoengan di pasar-pasar; kitoe deui hajangeun dijoek panggirangna di masigitmasigit, sarta dina hadjat-hadjatan ngarijoeng di enggon noe pangoetamana. 'Nja koe eta diharakanan imah randaranda datang ka bejak, make pipinding
'

30

ngadoa lila. Noe kitoe teh bakal meunang hoekoeman noe leuwih beurat.
a Mat.
41
2; Loek. 20:46.

Ladjgng

"

Jesoes linggih majoenan

1080
pgti

MAKKOES
!

13.

42

43

oewang, sarta ningalian djalmadjalma petana ngarasoepkeun doewit ka djero eta peti; reja djalma noe baleunghar pada ngasoepkeun doewit loba. 'Djeung datang hi dji randa miskin, ngasoepkeun retjeh doewa siki, djadi sadoewit. 'Geus kitoe Jesoes njaoermoebari ladjgng dilahiran Satemenna, kami ngalahir ka maraneh: eta randa miskin teh ngasoepkeunana doewit leuwih ti batan sakabeh djalma, noe geus ngasoepkeun ka djero eta peti oewang. 'Karana noe loba teh ngasoepkeun tina nisabna; demi etamah ngasoepkeun tina kawaloeratanana, saboga-bogana, sakabeh redjekina.

maraneh teh sing ngadjaga diri; karana djalma bakal pada njelehkeun maraneh ka paraggman rad, djeung baari

kal dirarangket

maraneh teh dina ma-

rid-moeridna,
kijeu:

10

11

sigit-masigit; djeung didareuheuskeun ka pajoeneun goepernoer-goepernoer sarta radja-radja, tina sabab kami, pikeun djadi saksi ka darinja. 'Ari " Indjil teh koedoe dioewarkeun heula ka sakabehna bangsa. 'Demi samangsa maraneh diiringkeun arek diselehkeun, poma oelah salempang samemeh prak koe pgtana pingomongeun, sarta oelah dipikiran; ari noe dipaparinkeun ka maraneh dina waktoe harita, nja eta koedoe omongkeun; karana lain maraneh anoe ngo"*

a Loek. 21

1.

12

PASAL
ll/rangsa
-L'J-seug

mong

13.

" Jesoes ka loewar ti kabah, moeridna saoerang oendjoekan:

itoe tingali, aja batoe sargng gedong sakitoe! 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka moerid teh: Na eta gedong galede teh katendjo koe maneh? Mengke batoe moal aja noe diingkeun dina loehoer batoe deui, noe teu bakal dibongkar.

Amboe, Goeroe,
sakitoe,

13

teh^ istoening Roh Soetji. 'Ari " doeloer bakal njelehkeun doeloerna sina dipaehan, nja kitoe deui bapa njelehkeun anakna; ari anak-anak bakal ngabahaan ka kolot-kolotna, sarta maehan. 'Djeung maraneh bakal dipikageuleuh koe sakabeh, tina sabab djenengan kami. D6mi saha-saha noe koekoeh nepi ka panoengtoengan, tangtoe pisalamgteun.
a Mat. 24:3; Loek. 21 7. 6 Mat. 10: 17. c p. 16 15. d Mat. 10 19; Loek. 12 11; 21 14. e Mik. 7:6.
: : :
:

a Mat. 24
3

Loek. 21

5.

14

Ai'i " keur mangsa Jesoes linggih di loehoer goenoeng Djetoen, majoenan kana kabah, seug Petroes, Jakoboes, Johannes djeung Andreas, woengkoel eta bae, pada naros ka andjeunna: 'Moegi simkoering tjarijosan, eta pgrkawis teja iraha pijaktoseunana? sarlng naon alamatna pimangsaeunana eta sadaja dongkap ka parantosna? 'Ladjgng Jesoes ngawalon ka eta moerid, kijeu lahirna: Masing ijatna, maraneh oelah koengsi kasasabkeun koe djalma. 'Ka-

Ari " samangsa koe maraneh katendjo geuleuhing karoeksakan, noe dilahirkeun koe nabi Daniel teja, nangtoeng di noe lain pernali (eta noe ngadji masing ngingetkeun): didinja djalma noe araja di

15

16
;

17

rana reja noe pidatangeun ngakoe-ngakoe ngaran kami, pokna: Nja aing Kristoes teh; sarta loba pisan noe bakal kasasabkeun koe eta. 'Sarta samangsa maraneh ngadenge tina hal pSrang-perang, djeung bedja tina hal pgrang, poma oelah rek reuwas: karana eta teh koedoe boekti; tatapi ari panoengtoengan mah tatjan. "Karana bangsa bakal mgrangan ka bangsa deui, djeung karadjaan ka karadjaan deui; sarta bakal aja lini di sedjen-sedjen gnggon, djeung bakal aja patjgklik djeung karoesoehan. Ari eta teh pgrkara mimiti sangsara. 'Tatapi

18

19

20
| j

21
|

Joedea koedoe maroeboes ka pigoenoengan. 'Anoe aja dina hateup imah, poma oelah toeroen ka djSro imah, djeung oelah rek asoep njokot naon-naon ti djero imahna. 'Ari noe keur aja di kgbon, poma oelah rek moelang njokot papakean. 'Tatapi pitjilakaeun anoe rareuneuhdjeungnoenjaroesoean dina mangsa harita! 'Ari noe koedoe dit6da, soepaja eta pikaboereun maraneh teja moegi oelah ninggang di oesoem tiris. 'Karana * nja dina mangsa harita bakal aja kasoekgran, sakoemaha noe tatjan kasorang ti mimitina dadamglan beunang ngadamgl Allah, tgpi ka ajeuna; djeung moal pikasorangeun deui. 'Sarta saoepama eta mangsa teja koe Pangeran hanteu dirijoetkeun mah, saniskara daging oge hamo aja noe pirahajoeeun; satgggsna tina sabab djalma kapilih, anoe beunang Pangeran milih teja, noe matak bakal dirijoetkeun eta mangsa teh. 'Dina

MAKKOES
waktoe harita, oepama aja uoe ngomong ka maraneh: Tab, Kristoes teh aja di
dijeu! atawa: Toeh, di ditoe! poma oelah rek pgrtjaja. 'Karana piajaeuu Kristoes paralsoe djeung nabi paralsoe, sarta bakal njijeun tanda-tanda djeung moedji36

14.

1081

peuting,

atawa kongkorongok hajam,


'Bisi

atawa
tang,
'

isoek-isoek.

kaboeroe da-

37

maraneh kasampak keur harees. Sarta noe koe kami dilahirkeun ka maraneh, nja eta koe kami dilahirkeun ka sakabeh: koedoe pada njaring.
a Mat. 24 32; Loek. 21 29. h Lai. 1:1. c Mat. 25; 13; Loek. 12:40. i Loek. 12:38.
:
:

djat-moedjidjat;

saoepamabeuuaug mah,

sanadjan djalma noe beunang milib ge dek disasabkeun. 'Tatapi ari maraneh teh masing ijatna; tab, koe kami geus dilahirkeun ti beula ka maraneh.
a Mat. 24 15
:

PASAL
Ari

14.

Loek. 21

20.

6 Dan.

12:1.

samantas kasoekfiran mangsa harita teja, toeloej panon-poe soerSm, boelan teu bidjil tjabjaua. 'Ari bentang maroeragan ti langit, sarta kakoewatan
"

D6mi

teh gendjlong. 'Nja didinja djalma bakal narendjo Poetra manoesa teh kern- soemping * toenggang mega, bari gede kawasana djeung kamoeljaanana. 'Tidinja bakal miwarangan malaikatna, sarta ngoem2Joelkeun djalma beunang milih andjeunna tina opat madhab, ti toengtoeng boemi nepi ka toengdi

langit

kaheuleutan koe doewa poe deui rek paska djeung pesta * roti teu ragian; sarta para panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli kitab pada nejangan djalan dek nangkep ka Jesoes make akal, sarta rek dipaehan. 'Tatapi ari salaoerna: Oelah keur dina pesta, bisi matak roesoeh djalma-djalma.
a Mat. 26
:

Loek. 22

1.

Jloesa 12

15.

Ari keur mangsa Jesoes aja di BetAnia, di boemi Simon noe lepra teja, waktoe andjeunna keur ngarijoeng toewang,

datang
boeli,

hidji istri,

njandak

hidji boeli-

toeng langit.
Loek. 21
:

a Mat. 24:29;
14
:

25. 6 p.

62.

Geura " arapalkeun ijeu misil ka tangkal kondang: samangsa geus 6moj dahanna, djeung renoeng daoenna, maraneh pada njaho, jen geus deukeut oesoem panas. 'Nja kitoe deui maraneh, samangsa narendjo perkara teja baroekti, koedoe nganjarahokeun, jen geus deukeut, aja di hareupeun panto. 'Satemgnna, kami ngalahir ka maraneh, ijeu bangsa ajeuna moal waka euweuh, samemeh ngpi kana boektina sakabeh perkara teja.' Langit djeung boemi bakal euweuh, ari piwoeroek kami mah moal datang ka euweuh. 'Tatapi ari poena djeung waktoena mah taja hidji-hidji atjan noe njaho, sanadjan malaikat noe araja di sawarga, dalah Poetra oge hanteu, * ngan Rama bae. 'Masing ijatna, ' koedoe pada njaring sarta nSngda; karana maraneh hanteu njaho di pimangsaeun eta. 'Oepama tjara hidji djalma njaba ka nagara sedjen, imahna ditinggalkeun, badegabadegana dikawasakeun, ditangtoekeun sagawena-sagawena, ari toekang ngadjaga panto dititah njaring. 'Manana koedoe njararing; karana maraneh hanteu njaho, noe boga imah teh iraha pidatangeunana, wantji boerit, atawa t6ngah
<'

eusina minjak nardoes noe toelen, sarta gede hargana; eta boeli-boeli teh seug dipeupeuskeun, ari eusina toeloej dikoetjoerkeun ka mastaka Jesoes. 'Ari djalma noe aja di dinja sawareh ngarewaeun dina pikirna, pokna: Koe naon eta minjak mana dihamboer-hamboer kitoe? "Karana minjak teh saoepama didjoewal, tangtoe pajoe leuwih tina tiloe ratoes dinar, baris sidgkahkeuneun ka noe marariskin. Toeloej pada ngageuri ka eta istri. 'DSmi Jesoes ngalahir: Ingkeun bae; naha maraneh ngopenan ka awewe teh? Geus ngalampahkeun pa-

gawean hade ka kami. 'Karana noe mariskin

teh salalawasna aja reudjeung

maraneh; iraha bae hajang, maraneh bisa njijeun kahadean ka darinja; tatapi ari koe kami mah maraneh moal direudjeungan salalawasna. 'Awewe teh milam pahkeunana bejak kakoewatan; ari ngaminjakanana ka badan kami nimpaban pikeun mengke diroewang. 'Satgmgnna, kami ngalahir ka maraneh: * di mana bae ijeu Indjil dioewarkeunana di
alam-doenya, nja di dinja tangtoe ditjaritakeun deui lalamiDahan eta, pikeun djadi inggtan ka awewe teh.
a Mat. 26:6; Job. 12:1. h
p.

13:10.

10

Geus kitoe " Joedas Iskariot, kaasoep moerid noe doewa w61as teja, los leumpang ka para panghoeloe agoeng,

1082

MARKOES

14.

11

kargpna dek njerenkeuu Jesoes ka dariDJa. 'DSmi eta, barang ngadarenge kitoe, pada atobenn pisan, sarta ugadjaugdjian rek maparin doewit ka manehanana. Joedas toeloej nejangan djalaii noe pihasileun baris njerenkeun Jesoes ka darinja.
a Mat. 26: 14; Loek. 22:3.

sgmplekan^ ladjgng dipaparinkeun ka moerid-moerid, bari ngalahir: Geura


23

tampanan, toeloej dalahar; ijeu teh badan kami. 'Tidinja njandak loemoer; ari
geus moedji soekoer, ladjgng dipaparinkeun ka moerid-moerid seug koe sakabeh diarinoem. 'Ari lahii'anana ka dinja: Ijeu tell gStih kami, nja eta ggtih p6rdjangdjian anjar, anoe dikoetjoerkeun pikeun djalma loba. "SatgmSnna, kami ngalahir ka maraneh: kami moal nginoem deui tjai boewah anggoer, ngpi ka poean kami nginoem anoe anjar, dina karadjaan Allah. a Mat. 26:26; Loek. 22: 19. D6mi sanggeusna nganjanjikeun poepoedjian, ladjgng boedal arangkat ka goenoeng Djetoen. 'Geus kitoe Jesoes ngalahir ka moerid Maraneh dina pouting ijeu tangtoe kabeh titadjong ka kami; karana geus dioengglkeun dina Kitab kijeu: * Kami rek ngadek ka pangangon, ari domba teh toeloej pabalgntjar. 'Tatapi sanggeusna kami tanghi, " bakal kami teh ti heulaeun maraneh leumpang ka Galilea. 'Demi Petroes oendjoekan ka andjeunna: Sanadjan sakabeh pada datang ka titadjong, simkoering mah hamo. 'Lahiran Jesoes ka Petroes: SatSmgnna, kami ngalahir ka maneh: eta maneh ajeuna keneh, dina pouting ijeu, ti me; :

24

12

Ari dina poe noe mimiti eta roti teu ragian teja, mangsa djalma bijasana mareuntjit paska, seug moerid-moerid aroendjoekan ka Jesoes: Ari pikersaeun andjeun sirakoering laleumpang ka mana, baris njawisan andjeun toewang paska? 'Geus kitoe miwarangan doewa moeridna, sarta dilahiran kijeu: Maraneh geura leumpang ka nagara; di dinja bakal papanggih djeung hidji djalma,

25

13

26

27

14

mawa hidji kgndi, eusina tjai; eta toetoerkeun; 'sarta di mana asoepna, maraneh koedoe bebedja ka noe boga eta imah kijeu: Saoer Goeroe: Di mana kamarna, baris kami dahar paska barfing djeung moerid kami? 'Geus kitoe maraneh koe eta tangtoe ditoedoelikeun kana hidji loteng noe 16ga, beunang ngab6b6nah, geus tarapti; nja di dinja koedoe
disadijakeunana.
'Bral
28

15

29

16

eta

moeridna
30

leumpang; ana daratang ka djSro nagara, kapanggih sakoemaha pilahir Jesoes teja, sarta toeloej njadijakeun paska. a Mat. 26 17; Loek. 22 7. D6mi wantji pouting, ladjeng andjeun: :

meh hajam kongkorongok doewa


31

kali,

17

na soemping djeung noe doewa w61as


18

19

'Mangsa ngarijoeng, keur dalahar, ladjgng Jesoes ngalahir: SatSmenna, kami ngalahir ka maraneh: aja hidji djalma batoer maraneh, noe dadaharan babarengan djeung kami, bakal ngahijanat ka kami. 'Tidinja pada nggngseun; seug
teja.

bakal nganglgs ka kami tiloe kali. 'Tatapi Petroes teh beuki angot oendjoekanana: Masih simkoering dongkap ka paeh oge sasargngan djeung andjeun, moal simkoering teh nganglgs ka salira andjeun. Nja kitoe keneh pioendjoek moerid-moerid Sadaja.
Joh. 18
:

o Mat. 26: 30; Loek. 22:39;


b Pjak. 13
:

1.

7.

c p. 16

7.

20

aroendjoekan silih-tema: Eta noe kitoe teh simkoering? tj6k noe sedjen: Eta noe kitoe teh simkoering? 'Ngawalon Jesoes,
kijeu

32

lahirna

ka

dinja:

Noe

kitoe teh
33

sahidji
21

batoer maraneh,

kaasoep noe

doewa w61as, mana-mana noe njotjol kana pandjang bargng djeung kami. 'Ari Poetra manoesa teh piangkateunana sakoemaha noe geus dioengglkeun dina
Kitab; tatapi pitjilakaeun eta djalma noe ngahijanat ka Poetra manoesa! mSnding keneh eta djalma lamoen teu didjoeroekeun. o Mat. 26 20. Mangsa " keur dalahar, seug Jesoes njandak roti; ari geus dibgrkahan, di:

34

35

22

36

saroemping ka hidji kgbon, ngaran Getsemane; ladjgng Jesoes ngalahir ka moerid-moeridna: Maraneh darijoek bae di dijeu, sabot kami ngngda. 'Ari noe ditjandak * Petroes, Jakoboes djeung Johannes; ladjgng andjeunna djadi njSblak, sarta kalangkoeng palaoerna; 'seug ngalahir ka eta teh: Njawa kami keur liwat saking nja prihatin, asa rek paeh; tjaritjing bae di dijeu, sarta koedoe njaring. 'Ari geus madjgng deui saeutik, toeloej andjeunna broek njoeoeh kana taneuh, sarta ngngda, oepama beunang mah, eta waktoe moegi sina ngaliwat ti salira andjeunna. 'Dgmi
Tidinja
"

MAKKOES
pangdana
kijeu: '^Aba,

14.

1083

Ama! ''saniskautgn

37

38

39

40

41

42

oge Ama mah ijasa; moegi ijeu loemoer tjandak ti simkoering; nanging oelah sapgrtos kargp simkoeriDg, kabeh-kabeh koemalia panggrsa Ama bae. 'Tidinja andjeunna soemping, kapgndak moerid teh keur sasarean; seug ngalahir ka Petroes: Naha Simon! maueh teh sasarean? Maneh hanteu bisa njaring djeung kami watgs sadjam bae? 'Koedoe njararing sarta ngngda, soepaja oelah keuna koe panggoda; soekma teh daek pisan, tapina aridaging mah apgs.'Ladjeng Jesoesangkatdeui sarta ngneda, ai-i pangdana sapgrti pihatoer tadi bae. 'Ari geus soemping, moerid teh kapgndak deui keur sasarean; karana barem'ateun panonna, sarta hanten njarahoeun jjingawangsoeleun. 'Ana soemping katiloe kalina, ngalahir ka moerid: Masing taronggoj bae sasarean, bari ngareui'euh! Ajeuna geus meudjeuhna; geus ngpi ka waktoena. Masing njaho, Poetra manoesa teh ajeuna diserenkeun ka leungeun djalma noe daroraka. 'Geura haroedang, hajoe oerang indit; toeh, noe ngahijanat ka kami teh geus deukeut. a Mat. 26:36; Loek. 22:39; Job. 18:1.
6 p. 9:2. c Gal. 4:6.

50

51

52

maraneh, ngawoeroek dina kabah, ari maraneh hanteu nangkgp ka kami. Tatapi pangsakitoena teh, soepaja kalaksanakeun Kitab. 'Geus kitoe sakabeh moerid kalaboer, ninggalkeun Jesoes. 'Aja hidji djalma boedjang noetoerkeun ka andjeunna, sarta ditarandjang, ngan diharoedoem boeh saggbar; seug ditangkgp koe eta teja. 'Ari koe boedjang teh boehna ditinggalkeun, toeloej kaboer sarta ditarandjang.
Loek. 22:47; Job. 18:8.

a Mat. 26

47

53

Dgmi Jesoes

"

toeloej diariringkeun

54

ari para panghoeloe agoeng, djeung para kokolot, sarta ahli-ahli kitab, daratang koempoel ka dinja. 'Ari Petroes noetoerkeun ka Jesoes ti kaanggangan bae, datang ka asoep ka boeroean panghoeloe agoeng; toeloej gek dijoek tjampoer djeung pa-

ka panghoeloe agoeng;

55

tjalang-patjalang,

bari

sidoeroe.

'Ari
_

56

V-

10:27.

57

43

44

45

46
47

48

Pada-harita, " sabot Jesoes keur ngakeneh, hoi Joedas, noe kaasoep moerid doewa wglas teja, datang sarta direudjeungan koe djalma loba pisan, pada mawa pgdang djeung ggggndir, titahan para panghoeloe agoeng sarta ahli-ahli kitab djeung para kokolot eta bangsa. 'Ari noe ngahijanat teja ka andjeunna, geus mere pitandaeun ka eta djalma-djalma, kijeu pokna: Mana-mana noe ditjijoem koe koela, nja eta pisan, pek tangkep bae, toeloej iringkeun sarta koedoe prijatna. 'Barang datang Joedas, ngageuwat njampeurkeuu ka Jesoes, bari ngomong: Rabi! Rabi! sarta njijoem. 'Geus kitoe seug pada ngaronom ka Jesoes, bari toeloej ditangkgp. 'Ari djalma noe narangtoeng deukeut, noe hidji njaboet pgdang, pek ngadek ka badega panghoeloe agoeng, rampoeng tjeulina. 'Ngalahir Jesoes, kijeu lahirna ka djalma-djalma teja: Maraneh teh
lahir

58

para panghoeloe agoeng sarta djeung rad sakalDeh narejangan saksi pikeun noeding ka Jesoes, soepaja bisa maehan ka andjeunna; tatapi hanteu manggih. 'Karana aja oge reja saksi palsoe, noeding ka andjeunna, * tatapi panoedingna hanteu tgroes djeung batoer. 'Tidinja aja deui djalma narangtoeng, djadi saksi palsoe, noeding ka andjeunna, pokna: 'Koering geus ngadarenge eta teh omongna kijeu: Kami rek ngaroewag
ijeu

kabah noe beunang

njijeun

koe leu-

59

60

61

62

49

moeroeboel tjara noe dek ngoedag begal; marawa pgdang djeung ggggndir, arek nangkgp kami.'Geuning oenggal-oenggal poe ge kami sok reureudjeungan djeung

63

64

ngeun, sarta di djgro tiloe poe njijeun deui hanteu kalawan leungeun. 'Tatapi kitoe ge panoedingna teu tgroes djeung batoer. 'Geus kitoe -panghoeloe agoeng toeloej ngadgg di tgngah, sarta mariksa ka Jesoes, kijeu saoerna: Naha maneh moal ngadjawab? koemaha eta panoedingna ka maneh teh"? 'Dgmi Jesoes " repeh bae, hanteu pisan ngadjawab. Mariksa deui panghoeloe agoeng, kijeu saoerna ka andjeunna: Koemaha, gnja maneh teh Kristoes, Poetra noe Langkoeng Moelja? 'Ari walonan Jesoes: Lgrgs, kaoela nja eta. Sarta koe aradjgngan Poetra manoesa teh mgngke katingali keur dijoek tgnggneun noe Langkoeng datangna dina mega Kawasa, djeung agoeng panghoeloe 'Tidinja langit. bari njaoer: panganggona, njosoek Keur naon oerang make deui saksi? eta ngareuugeu 'Sarampejan geus
"^

1084

MARKOES
3

15.

65

ngagorengkeunanakaAllah.Eoemahaari pirSmpoeg sarampejan tehl Demi poetoesan sarereja andjeunna teh mandjing dihoekoem paeh. 'Geus kitoe noe sawareh " pek njaridoehan ka Jesoes; seug ditijoengan pameunteuna, sarta pada nondjokan, bari ngomong ka andjeunna: Geura wSdjang! Ari patjalang mah pada njabokan ka andjeunna. a Mat. 26 57;
:

sapilahir andjeun. 'DSmi para panghoeloe agoeng reja pisan ngSlakkeunana hal Jesoes, tatapi Jesoes teu ngadjawab kijeu-kijeu. Toeloej koe Pilatoes dipariksa deui, kijeu lahirna: Naha ma'

neh teh moal ngadjawab*? Tah geuning, eta sakitoe reja ngelakkeunana hal maneh! 'Tatapi Jesoes hanteu pisan ngawangsoel deui; noe matak Pilatoes djadi
heraneun.
6 Mat. 26

Loek. 22:54; Joh. 18: 13. 6 5 Moesa 17

6. c p.

15:5.

a Mat. 27
:

Loek. 23

Joh. 18

28.

d
66

p.

13: 26.

e p.

10:34; 15:19.
6

64.

67

DSmi keur mangsa Petroes di handap, di boeroean djero, datang hidji boedjang awewe panghoeloe agoeng. 'Barang nendjo Petroes, keur sidoeroe, seug dipelong, sarta ngomong kijeu: Maneh oge batoer Jesoes, * oerang Nasaret teja.
'

Ari bijasana " dina mangsa pesta teh Pilatoes sok ngaleupaskeun hidji sakitan adjang oerang Jahoedi, mana bae kaha7Jangna. 'Mangsa eta aja hidji djalma

68

Tatajai Petroes teh ngangles,

69

70

71

72

ari pokna: Koela mah teu wawoeh, sarta hanteu ngarti ka omongan maneh. Toeloej ka loewar ka boeroean hareup; ari hajam seug kongkorongok. 'Geus kitoe koe awewe teh Petroes katendjo deui; toeloej pok ngomong ka sakoer noe narangtoeng di dinja: Eta teh batoer itoe. 'Ari Petroes teh nganglSs deui. Teu koengsi lila noe narangtoeng di dinja pok deui ngaromong ka Petroes: Poegoeh maneh teh kaasoep batoer itoe; geuning maneh ge oerang Galilea, djeuug basa maneh saroewa. 'Toeloej Petroes pek njapa maneh, sarta bari soesoempahan: Koela mah teu wawoeh-wawoeh atjan djeung eta djalma noe dipiomong koe maraneh teh. 'Gantjangna hajam

ngaran Barabas, geus diberok djeung batoerna ngaraman; eta dina keurnga'Toeloej djalmadjalma pada raong, panoehoenna Pilatoes moegi midamgl koemaha adatna ka toekang-toekang. 'Ngawalon Pila-

raman maehan djalma.

toes

ka

dinja, kijeu lahirna:

Koemaha

10

[1

[2

teh kongkorongok deui kadoewa kalina. Ras Petroes inggteun ka pilahir, anoe dilahirkeun koe Jesoes ka manehna kijeu teja: Ti memeh hajam kongkorongok doewa kali, maneh bakal nganglgs ka kami tiloe kali. Toeloej Petroes nggdjat ka loewar, bari tjeurik. a Mat. 26:58, 69;
Loek. 22:55; Joh. 18:16. h
p.

.4

10:47.

PASAL
Barang
braj
isoek,

kahajang maraneh teh, kami koedoe ngaleupaskeun eta Radja oerang Jahoedi adjang maraneh? 'Karana Pilatoes geus oeningaeun, panghoeloe agoeng noe matak njelehkeun Jesoes koe bawaning darengki. 'Tatapi panghoeloe agoeng pada ngasoer-ngasoer ka djalma-djalma, anggoer mgnding Pilatoes sina ngaleupaskeun Barabas. 'Ngawalon deui Pilatoes, kijeu lahirna ka dinja: Lamoen kitoe mah, eta noe koe maraneh dis6boetkeun Radja oerang Jahoedi, kahajang maraneh koedoe dikoemahakeun koe kami teh? 'Pok deui pada sosowak: Eta gantoengkeun dina kai-dipalang 'Lahiran Pilatoes ka darinja: Naha eta teh migawe kagorengan naon? Ari eta djalma beukirosasosowakna: Gantoengkeun dina kai-dipalang! 'Tidinja Pilatoes ngajoenkeun ka eta djalma-djalma; seug ngaleupaskeun Barabas adjang maranehanana; ari Jesoes mah diselehkeun,
sina dirangket sarta toeloej digantoengkeun dina kai-dipalang.
a Mat. 27:15; Loek. 23:19; Joh. 18:40.

15.
"

gantjangna para panghoeloe agoeng rergmpoegan djeung jjara kokolot sarawoeh ahli-ahli kitab sarta djeung rad sakabeh; tidinja Jesoes toeloej dibanda, seug diariring2

keun, diselehkeun ka Pilatoes. 'Geus kitoe Pilatoes mariksa ka Jesoes: Enja maneh teh Radja oerang Jahoedi? Ngawangsoel Jesoes, kijeu lahirna: ^ L6r6s

Geus kitoe " sgrdadoe marawa Jesoes ka djgro ggdong, nja eta pangadilan teja, bari seug ngoempoelkeun barisan sakabeh; 'toeloej andjeunna dipakeanan haroedoem noe woengoe, sarta nganjam makoeta tjoetjoek, seug dipakekeun ka andjeunna; 'prak pada ngoendjoengan,

MARKOES n
19

W8^:

20

pokna: Assalam alaekoem, Radja oerang Jahoedi! 'Sarta pada meupeuhan ka mastakana koe hidji iteuk hoe, djeung * ditjaridoehan; br6k toeloej tapak-toeoer sarta saroedjoed ka andjeunna. 'Sanggeus dipojok, haroedoem woengoe teh dilaauau, sarta dianggoan deui koe panganggo audjeunna, bari toeloej diariringkeun, rek digantoengkeun dina
kai-dipalang.
a Mat. 27:27; Joh. 19
:

33

34

35

2.

6 p. ll

65.

D6mi " geus ngpi ka djam noe kagSnSp, djadi poek di sakoeriling boemi, nSpi ka djam noe kasalapan. 'Ari keur wantji djam noe kasalapan Jesoes sasambat sarta b6das ggntrana, kijeu sasambatna: Eloi, Eloi, lama sabahtani? hartina ari disalin basana: Eh Allah koering! Allah koeriug! naha mana koering ditilarkeun koe andjeun? 'Anoe narangtoeng di dinja sawareh, barangna
pok ngomong: Geunjambat kaElias. 'JSToe saoerang seug moeroe, ngantjlomkeun sepon kana tjoeka, sarta ditiirkeun kana hoe, bari toeloej dileueutkeun ka Jesoes ari omongna: Mangke heula; oerang nendjo Elias datang hanteuna noeroenkeun ka dinja. 'Ari Jesoes ngagorowok
ngadarenge
kitoe,

21

hidji djalma ngahwat, ngaran Aja Simon, oerang Kirena, rama Aleksandgr djeung Roepoes, poelang ti kgbon; toe"

36

ning, eta teh

22

23

manggoel kai-dipalang Jesoes. 'Ari diiringkeunana ka Snggon noe disgboet Golgota, teggsna ari disalin basana: Enggon Tangkorek. 'Toeloej andjeunna koe eta dileueutan anggoer beunang njampoeran moer; tatapi hanloej disarad sina

37

2i

25

teu kSrsaeun. 'Demi geus ngagantoengkeuu Jesoes dina kai-dipalang, toeloej panganggona koe eta * dibagikeun, sarta ngaloengkeun dadoe, soepaja tangtoe pimilikeunana hidji-hidji djalma. 'Ari waktoena ngagantoengkeun Jesoes dina
kai-dipalang,
di
"

38

39

26

djam noe

katiloe. 'Sarta
40

27

28

29

30
31

32

loehoereuu andjeunna ditoelisan pakSlakan, kijeu oenina: Ijeu teh Radja OERANG Jahoedi. 'Djeuug aja doewa baugsat, noe digantoengkeun dina kai-dipalang bargng djeung Jesoes; noe hidji di katoehoeeun, noe hidji deui di kentjaeunana. 'Boekti pilahir Kitab noe Andjeunna geus dibilang kijeu oenina: djeung noe daroraka. 'Ari sakoer noe ngaliwat ngagogoreng ka andjeunna; pada gogodeg, bari ngaromong: Aeh, maneh noe ngaroewag kabah, sarta ngadggkeun deui eta di djero tiloepoe! 'geura njalametkeun ka diri sorangan; tjing, toeroen tina kai-dipalang! 'Nja kitoe keneh para panghoeloe agoeng barSng ahli-ahli kitab; pada mojok, djeung batoer ngaromong kijeu Eta ka noe sedjen mah sok noeloeng, ari ka dirina sorangan teu bisaeun noeloeng. 'Kristoes, Radja f Israil, koedoe toeroen ajeuna tina kai-dipalang, soepaja koe oerang katendjo sarta djadi pertjaja. Malah-malah noe digantoengkeun dina kai-dipalang bargng djeung Jesoes teja, pada ngahinakeun ka andjeunna.
''
<"

41

sarta tarik gentrana; ladjeng poepoes. 'Geus kitoe reregan kabah soeh djadi doewa, ti loehoer parat ka handap. 'Demi kapala serdadoe, anoe nangtoeng di dinja njanghareupan ka Jesoes, barang nendjo, jen andjeunna teh poepoes bari ngagentra kitoe, toeloej ngomong kijeu: SatSmenna, eta djalma teh Poetra Allah! 'Sarta aja deui istri-istri, naringalikeun ti kadjaoehan; aja Maria Magdalena, sarta Maria iboe Jakoboes noe anom djeung Joses, kitoe deui Salome; 'eta keur basa Jesoes aja di Galilea, pada ngiring sarta ngabarakti ka andjeunna; djeung reja deui istri djaba ti eta, noe ngiring Jesoes ka JSroesalem.
a Mat. 27:45; Loek. 23:44.

42 43

Ari " geus boerit, sarehna poe panjadijaan, nja eta mal6m sabat, 'aja noe

44

45
J

40

soemping, Joesoep ti Arimatea, pangkatna asisor sarta kaadjenan, eta ge ngantos-ngantos kana karadjaan Allah toeloej dagdagan asoep ngadeuheus ka Pilatoes, njoehoenkeun majit Jesoes. 'Demi Pilatoes heraneun koe doemeh Jesoes geus poepoes; toeloej kapala sSrdadoe disaoer, bari seug dipariksa, Jesoes teh geus lila poepoesna? 'Ari geus oeningaeun ti kapala s6rdadoe, majit teh toeloej dipaj^arinkeuu ka Joesoep. 'Tidinja Joesoep ngagaleuh boeh katji;
ari Jesoes geus diloengsoerkeun, ladjgng diboengkoes koe boeh katji teja, geus kitoe diebogkeun kana koeboeran, dina batoe karang beunang natah seug ngagoelingkeun hidji batoe, ditoetoepkeun
;

a Mat. 27 32
:

Loek. 23
:

26. b Djab. 22

19. c Joh.
1
:

19

14.

J6s. 53

12.

e p.

14

58.

f Joh.

50.

1086
47

MARKOES
11

16.

kana lawang koeboeran. 'Ari Maria Magdaleua djeung Maria iboe Joses pada uingalikeun 6nggon Jesoes diebogkeunana.
a Mat. 27:57; Loek. 23:50; Job. 19:38.

PASAL
Sabada
"

rSngan djeung Jesoes; pada keur pribatin sarta tjareurik. 'Barang ngadarenge eta teb, jen andjeunna biroep deui, malab geus kabireungeub koe Maria Magdalena, * pada banteu pSrtjajaeun.
a Job. 20
:

16.
\

11; Loek.

2.

b Loek. 24

11

poe sabat Maria Magdalena, djeung Maria iboe Jakoboes, rawoeh ngagaraleuh seuseungitan, s6Salome, djana angkat, rek ngalisahan majit Jesoes. 'Ari isoek-isoek, poe ahad, barang m616tek sarangenge, saroemping kana eta koeboeran. 'Pok pada sasaoeran djeung batoer: Koemaba oerang, saha noe bakal mangdjoengkatkeun batoe toetoepan lawang koeboeran? 'Ana tjengkat, katingali batoe teb * geus aja noe ngadjoengkatkeun inja; karana eta batoe leuwih g6de. 'Barang geus arasoep ka dj6ro koeboeran, beh ningali hidji djalma anom, keur tjalik sabeulah ti katoehoe, panganggona djoebab bodas; seug pada njgblak. 'Noe anom ladjeng
ngalabir ka istri teb: Eb njai! oelab njarSblak; maraneb nejang Jesoes, < oerang Nasaret, noe digantoengkeun dina kai-dipalang teja; eta teb geus tangbi, banteu aja di dijeu; tab, tarendjo enggon oeroet diebogkeunana. 'Ari ajeuna

Sanggeusing kitoe Jesoes ngebrebkeun andjeun sarta salin roepina, ka doewa djalma, nja moerid keneh, keur mangsa njaba kapasisian. 'Toeloej arindit, moepoeliban ka batoer- batoerna; nadjan * ka eta ge banteu pgrtjajaeun.
Loek. 24
14
:

37, 41

15

Sanggeusna ti dinja " Jesoes ngebrebkeun andjeun ka moerid noe sawSlas teja, keur mangsa ngarijoeng; sarta koe andjeunna diwew61eb tina kateu-pgrtjajaanana djeung tina kateuasan batena, pedab teu pertjajaeun ka sakoer noe geus nendjo ka salira andjeunna sauggeus tangbi. 'Ladjgng ngalabir ka dinja kijeu: * Maraneb koedoe leumpang ngid6r saalam-doenya, ngoewarkeun ka sakabeb mabloek. 'Saba-saha
pSrtjaja,
Indjil
'^

16

noe

salameteun;
i

sarta dibanjoean, tangtoe pisabalikna ari noe banteu

17

geura arindit, koedoe mopojankeun ka moerid-moeridna, sarta ka Petroes, jen andjeunna angkat ka Galilea ti beulaeun maraneb; nja di dinja maraneb tangtoe nendjo ka andjeunna, sakoemaba noe koe andjeunna dilabirkeun ka maraneb teja. 'Tidinja istri teb ngageuwat ka loewar, laloempatan tina eta koeboeran, liwat saking nja ngagidir djeung baloewas; sarta teu pisan bebedja ka sabasaha; sababna pada sijeuneun. a Mat. 28 i
:

18
|

mab, tangtoe dika-narakakeun. 'DSmi sakoer noe pertjaja dianteur koe ngaloewarkeun setanda kijeu: bakal tan koe djenengan kami; bakal ngomong koe " basa anjar; 'bakal njSkSl oraj sanadjan oepama nginoem noe matak pipaebeun, moal koengsi balabi; noempangkeun leungeun ka noe bakal
pgrtjaja
'^
/"
;

i>

gargring,
3
:

seug toeloej tjageur.


:

a Loek. 24
18.
:

36-,

Job. 20
:

27. 6 Mat. 28

19. c

Job.

d
(7

Lai.

16
:

18.

Lai.

2:4; 10

16.

f Lai.

28
19

3.

Lai. 28

8.

Loek. 24
9

Job. 20:1. b Mat. 28

2.

e p. 14

67.

Mangsa Jesoes geus tangbi wantji


isoek-isoek dina poe abad, ngamimitian

20

DSmi Goesti, sanggeusna ngalabir ka moerid-moerid, " ladjSng ditjandak ka sawarga, geus kitoe * linggib di t6ng6neun AUab. 'Tidinja moerid pada mijang, ngawoeroek di mana-mana, ari Goesti ngabantoe, sarta ngajaktoskeun

10

ka Maria Magdalena; ti eta andjeunna bareto ngaloewarkeun toedjoeb setan. 'Eta toeloej indit, mopojankeun ka sakoer noe tadina sasa-

nembongan

"

piwoeroek koe tanda-tanda noe ngabargngan. Amin. a Loek. 24:50; Lai. 1:9.
b Ibr.

1:3; 8:1.

LOEKAS

1.

1087

KITAB INDJIL SOETJI


ANOE DIKARANQ KOE

LOEKAS.
PASAL
1.

Sarehing reja djalma noe geus milampah ngarang tjarijos hal pgrkawis anoe jaktos di oerang teja, 'sapSrtos anoe geus diserenkeun ka oerang " koe noe barangmimiti pisan pada njaksian ti sarSng ngai'abdi ka pangandika teh, noe mawi kaoela oge, sanggeusing ngadongdon tina asal-asalna saniskantgn p8rkawis eta sarSng apik pisan, soemSdja rek njgratkeun sing parele bade adj6ngan, eh * Teopiloes anoe moelja! 'soepaja adjgngan oeninga kajaktosanana eta pgrkawis, anoe diwoeroekkeun ka
'

14

15

16

17

adjSngan
5

teja.

olbr. 2:3;lJoh. 1:1. JLal. 1:1.

Eukeur mangsa
Joedea,

Herodes, radja tanah

aja sahidji panghoeloe, dj6n6-

nganana Djakaria, kaasoep * bagian Abia; ari geureuhana toeroenan ti Haroen; djgnSnganana Elisabet. 'Eta doewa djalma teh pada bSner di pajoeneun Allah; taja pisan tjawadeunana dina ngalampahkeun sagala timbalan sarta hoekoem Pangeran. 'Ari eta hanteu kagoengan pisan poetra, sabab Elisabet teja gaboeg, sarta doewanana geus pada
sgpoeh oemoerna. a Mat. 2:i. & i Bab. 2i:io. Demi geus kitoe, dina hidji mangsa Djakaria eukeur manghoeloean di pajoeneun Allah dina giliran bagianana, 'koemaha adat kapanghoeloean ari doeoeman andjeunna " koedoe asoep ka kabah Pangeran, sarta koedoe ngoekoes. 'Ari djalma noe loba pada araja di loewar, keur ngnSda dina waktoe ngoekoes teja. 'Beh ka Djakaria nembongan hidji malaikat ti Pangeran, keur ngadgg di katoehoeeun* altar paragi ngoekoes.'Barang katingali koe Djakaria, seug andjeunna ngarendjag, sarta kataradjang sijeun. 'Ladjgng malaikat teh ngalahir ka andjeunna: Montong sijeun-sijeun, Djakaria! karana pangdasampejan geus
;
''

dimakboel, sarta Elisabet, pamadjikan sampejan, bakal ngadjoeroe hidji anak lalaki pikeun sampejan; eta koe sampejan koedoe dingaranan Johannes. 'Sampejan bakal meunang kaboengahan djeung kaatohan; sarta loba pisan djalma noe bakal saroekaeun tina sabab didjoeroekeun eta boedak. 'Karana eta teh bakal agoeng di pajoeneun Pangeran; moal pinginoemeun anggoer djeung arak; sarta bakal dieusian Roh Soetji ti waktoe dikandoeng. 'Djeung loba anak-poetoe Israil koe eta bakal ditarobatkeun ka Pangeran Allahna. 'Sarta f bakal leumpang pajoeneun andjeunna, make roh djeung pangawasa Elias, pikeun malikkeun hate bapa ka anak, sarta djalma noe maroengpang dibalikkeun kana inggtan djalma noe balener; soepaja njondongkeun ka Pa"^
''

is

19

20

10

11

21

12

22

13

ngeran oematbeunang njadijakeun.'Geus kitoe Djakaria oendjoekan ka malaikat: Koemaha simkoering piterangeunana eta pgrkawis teh? karantgn simkoering geus kolot, sargng poen bodjo geus lila nja oemoer. 'Ngawalon malaikat, kijeu lahirna ka Djakaria: Kami teh Djabarail, anoe bakoe margk di pajoeneun Allah; sarta kami dipiwarang sasaoeran djeung sampejan, soepaja ngawartakeun ka sampejan pgrkara noe tadi teja. 'Masing njaho, sampejan teh bakal bisoe, moal bisa sasaoeran deui, ngpi ka jsoean djadi eta pgrkara teja; sabab sampejan hanteu pgrtjaja kana omongan kami, noe bakal diboektikeun dina waktoena. 'Dgmi djalma-djalma teja eukeur ngarantosan ka Djakaria, sarta pada heraneun doemeh sakitoe lilana aja dina kabah. 'Ari ka loewar Djakaria, teu bisaeun sasaoeran ka eta djalma; tidinja pada ngahartieun, jen andjeunna meunang titingalian di djgro kabah. Ladjgng Djakaria pgpgta koe pananganana ka
''
'

LOEKAS
eta djalma-djalma ari bisoena teh djongdjon bae. 'Sanggeus djedjeg poe manghoeloeanana, toeloej Djakaria moelih ka a 2 Moesa 30 7. 6 2 Moesa 30 1. boemina.
;
:
:

1.

37

23

38

neuhna geus kagSnep boelan ijeu. 'Karana moenggoeh di Allah mah hanteu aja noe moestahil. 'Pioendjoek Mariam:
''

c Lai. 10 31. d Mat. 11 3 1 4 5. p Mai. 4 6. 7( 1


: :

11. e

Moesa 15

Hak. 13:4./' Mai. 16. 8. i Dan. 8


: :

24

Demi geus

kitoe, ladjgng Elisabet geu-

25

reuhana njiram; toeloej njoempoet bae lilana meunang lima boelan; ari saoerna kijeu: 'Tab, kitoe midamelna Pangeran ka kaoela, keur mangsa ningali ka kaoela teb, kersana ngaleungitkeim kahinaan kaoela ti djalma noe loba.
a
1

Simkoering teh sakabeh-kabeh abdi Pangeran; * moegi-moegi didjadikeun ka simkoering sakoemaha pilahir adjengan. Geus kitoe malaikat teh moelih.
a
Mat.
:

1:16,

18.

Hak.
: :

6:12.

Lai.

7:46.

d Hak. 13:3; Mat. 1 21. e 2 Sam. 7:12; Djab. 132 11. f J6s. 9:6; Dan. 7 14. g Mat. 1 18, 20. h 1 Moesa 18 14. i 2 Sam. 7 25, 28.
:

39

Mangsa harita Mariam toeloej angkat


gagantjangan ka pigoenoengan, ngadjoegdjoeg ka nagara Joeda. 'Tidinja soemping ka boemi Djakaria, sarta oeloek salam ka Elisabet. 'Ari geus kitoe, barang ngareungeu Elisabet oeloek-salam Mariam, toeloej poetrana adjroegadjroegan di djero lamboet. Tidinja Elisabet dieusian Rob Soetji, sarta njaoer, bSdas gentrana, kijeu saoerna: Nja andjeun noe dipaparin berkah di pSlebah sakabeh awewe, sareng salamSt boewah lamboet andjeun. 'Koemaha sababna, iboe Goesti kaoela noe matak soemping ka kaoela? 'Karana, salSrgsna, keur mangsa oeloek-salam andjeun kadenge koe kaoela, harita anak kaoela moenggah adjroeg-adjroegan di djgro beuteung koe bawaning soekaeun. 'Andjeun teh nja salamet " jen geus pgrtjaja; karana noe geus diwartakeun ka andjeun ti Pangeran, tanwande dilaksanakeun.
'

Moesa 30

23.

40

20

27

28

Ari dina boelan noe kagenep malaikat Djabarail teja koe Allah dipiwarang ka sahidji nagara di tanah Galilea, ngaranna Nasaret; 'ka sahidji" landjang, noe keur babakalan djeung sahidji lalaki^ djenenganana Joesoep, asalna bangsa Dawoed. Ari djeneugan landjang teh Mariam. 'Demi geus soemping malaikat ka Mariam, ladjeng ngalahir kijeu: Assa1am alaekoem, eh njai anoe dikoernija! * Pangeran anoe njarengan ka njai;nja njai anoe dipaparin berkah di pelebah

41

42

43

44

29

30

sakabeh awewe. 'Barang ningali Mariam ka malaikat teb, seug ngagebgg koe tina kasaoeranana; dimanah-manah bae pikarSpeun salam teh. 'Ngalahir deui
malaikat:

45

Montong
njai
'
'

am! karana
31

sijeun-sijeun, Marigeus manggih sih-

koernija
njai teh

ti
<>

Allah.

Sarta,

masing njaho,
46

32

33

34

35

bakal bobot, sarta ngowo hidji poetra pameget; koe njai koedoe didjenenganan Jesoes. 'Eta bakal agoeng, sarta didjgnenganan Poetra noe Langkoeng Moelja; djeung Goesti Allah bakal maparin ka eta " panglinggihan Dawoed ramana; 'sarta bakal ngaratoean ka bangsa Jakoeb ^salalanggengna; ari karadjaanana teh moal aja pitoengtoengeunana. 'Pok Mariam oendjoekan ka malaikat: Koemaha, noen, eta pidjadieunana? karanten simkoering teh hanteu pisan patepang sar6ng lalaki. 'Ngawalon malaikat, kijeu lahirna: Njai bakal disoempingan Rob Soetji, sarta diaoeban koe kawasa noe Langkoeng Agoeng; manana eta noe soetji, anoe bakal diowokeun koe njai teja, pidjenenganeunana
'J

p.

11: 28.

Ladjgng Mariam ngalahir: " Njawa koering ngagoengkeun ka Pangeran,


'djeung soekma koering * soeka-soeka di djero Allah, Djoeroe-salamSt koering, kana kahan'doemeh geus ningalan dapan abdina. Karana, saenjana, ti watgs koering bakal disareboet salaajeuna mgt koe sakabeh toeroenan-toeroenan. 'Karana ka koering geus didamgl pgr*"

47

48

'^

49

50

51

52

36

Poetra Allah. 'Sarta, masing njaho, Elisabet, baraja njai, noe sakitoe kolotna, ajeuna oge keur ngandoeng anak lalaki. Ari eta noe disargboet gaboeg teh, reu-

kawis noe aheng-aheng koe noe Langkoeng Kawasa, sarta soetji padjgngnganana; 'djeung " kawelasanana toeroentoemoeroen ka sakoer noe sijeun koe andjeunna. 'Pangeran f geus ngadamgl kawasa koe pananganana; noe aradigoeng sadjgroning pamikir hatena, eta geus dipabalentjarkeun. 'Aja 9 noe kawasa koe andjeunna geus dirarorod ti
pangtjalikan,
sarta geus ngadjoengdjoengkeun ka djalma noe harandap. waloerat geus diparinoehan koe 'Anoe
''

53

LOEKAS
5i

2.

1089
'^

65

banda-banda dgmi noe baleunghar geus dipiwarang balik lalengoh bae. 'Andjeunna geus ngamanah deui ka Israil abdina, kgrsana emoeteun ka kaw61asan andjeunna '(sakoemaha noe koe andjeunna geus diandikakeun ka karoehoen oerang) ka Ibrahim djeung ka toeroenanana,
;
''

71

72

56

lilana; ladjgng
a
rf

salalanggSngna. "Ari Mariam teh ngandjrgkua di Elisabet antara tiloe boelan moelih deui ka boemina.
1 Sam. 2:1. 6 J69. 61:10. c Djab. 113:7, 8. p. 11: 27. e Djab. 103:17. f 36s. 52: 10. .9 Djab. 147 6. h Djab. 107 9. J6s. 41 9. j 1 Moesa 17:7, 19; 5 Moesa 7 7, 8.
: : :
:

73

74

57

58

59

Sanggeus kitoe Elisabet teja dongkap ka waktoe dek ngowo; toeloej ngowokeun hidji poetra pameggt. 'Ari tatangga-tatanggana reudjeung koelawargana pada ngadenge, jen Pangeran geus ngamoeljakeun piwelasna ka Elisabet; tidinja mariloe boengah. 'Ari geus kitoe, dina poe " noe kadalapan pada datang ngalajad, rek njepitan eta moerangkalih,
sarta disareboetkeun Djakaria, noeroetkeun ka djenengan ramana. 'Tidinja iboena ngalahir, kijeu lahirna: Ih, lain kitoe koedoe dingaranan Johannes. 'Ari salaoerna eta djalma ka Elisabet: Naha! da teu aja koelawarga andjeun anoe kitoe djenenganana.' Toeloej padapep6ta ka ramana, naros koemaha noe dik6r;

75

76

77

60

78

61

79

62

63 lih.

64

sakeun pidjengnganeunana moerangkaGeus kitoe Djakaria moendoet papan panoelisan; toeloej njgrat, kijeu oenina: Ari ngaran eta teh Johannes. Tidinja sakabeh djalma hareraneun. 'Mangsa harita keneh lambgj Djakaria
'

andikakeun koe Pangeran lantaran lambej para nabi saroetji, noe djaroemgngng ti alam baheula pisan; 'nja disalamgtkeun " ti moesoeh-moesoeh oerang, djeung ti leungeun sakabeh djalma noe gareuleuh ka oerang. 'Kgrsana midamgl kawelasan ka karoehoen oerang, sarta emoeteun ka pgrdjangdjian andjeunna noe soetji teja; 'nja kana^'soempah, anoe koe andjeunna geus disoempahkeun ka Ibrahim, karoehoen oerang: bakal maparin, 'jen oerang, ari geus ka loewar ti leungeun moesoeh-moesoeh oerang, ngabarakti ka andjeunna hanteu kalawan sijeun; 'make kasoetjian sarta kabgngran di pajoeneun andjeunna, sapandjang oemoer oerang. 'Ari maneh teh, gnoeng! bakal disareboet nabi Allah noe langkoeng agoeng; karana ^ maneh bakal leumpang pajoeneun Pangeran, pikeun njadijakeun pidjalaneunana; 'sarta pikeun nganjahokeun ka oemat-oemat andjeunna hal kasalametan teja, tina dihampoera dosa-dosana; 'koe bawaning kalangkoeng-langkoeng nja kawelasan Allah oerang, anoe matak oerang teh geus dilajad koe melgtekna ti loehoer^ 'soepaja J njaangan ka sakoer noe tjaritjing di noe poek djeung dina kalangkang maot, sarta mgngrkeun soekoe oerang kana djalan kasalamgtan.
si
'

a Djab. 41 14. 6 p. 7 16. c Djab. 132 17. 0! Lai. 3:21, 24. e Djab. 106:10. f 1 Moesa 22:16; Djab. 105 9. g Ibr. 2 15 9 14. ;; p. 1 17 Mat. 3 3. Mai. i:2. j J6s. 9 1.
:

80

Dgmi moerangkalih teh

ngaggngan,

65

boeka, sarta ilatna hiroep; ladjeng ngalahir, sarta bari moedji ka Allah. 'Ari

sarta dikoewatkeun moenggoehing soekmana; ari tjalikna * di tggal Igga, dongkap ka mangsana mgndakan ka bangsa
Israil.
o
p.

66

sakabeh tatanggana sarijeuneun; sarta di sakoeriling pigoenoengan Joedea pada ngomongkeun eta perkara. 'Djeung sakabeh djalma noe ngadarenge pada njatgt dina atina, pokna: Pidjadieun naon eta moerangkalih teh? Ari panangan Pangeran njargngan ka eta moerangkalih.
a
1

40. 6 Mat. 3

1.

PASAL

2.

Moesa 17

12.

67

68

69

70

Djakaria ramana dieusian Eoh Soetji; seug ngawgdjang, kijeu wgdjangna: 'Sagala poedji ka Pangeran, Allah Israil; karana * geus ngalajad sarta ngaleupaskeunka oematna.' Djeung geus ngadamgl 23ikeun oerang hidji tandoek kasalametan, ajana di bangsaDaweed abdina, 'sakoemaha noe geus di-

Ladjgng

A ri geus kitoe, dina mangsa eta ka -^loewar timbalan ti praboe Agoestoes, jen saalam-doenya koedoe pada ditoeliskeun ngaranna. 'Ari eta pangnoeliskeunana anoe mimitina, djadiuakeur mangsa Kirinoes djengng goepgrnoer di tanah Sam. 'Geus kitoe sakabeh djalma laleumpang, soepaja ditaroeliskeun ngaranna, oenggal-oenggal djalma di sanagara-sanagarana. 'Ari " Joesoep oge
ti tanah Galilea, ti nagara Naka tanah Joedea, ka nagara Dawoed, * anoe ngaran Bet-Lehem, sabab

''-

angkat
saret,

'

1090

LOEKAS

2.

Joesoep teh asal bangsa sarta toeroenan Dawoed; 'pangangkatna soepaja ditoeliskeun djeung Mariam pigeureuhaeunanja eta keur bobot. 'Ari geus kitoe, na; mangsa keur tjaralik di dinja, Mariam teh dongkap ka waktoe dek ngowo. 'Ladjeng ngowokeun poetra njikalan; seug dibgdoDgan koe lamak-lamak, sarta diebogkeun dina pangokopan, tina sabab arandjeunna geus teu kabagean Snggou di pasanggrahan. a p. i 27. 6 Mik. 5 1.
''

tina pgrkara, noe dibedjakeun nehanana koe eta taroekang


19

ka marangangon

teja. 'Ari

koe Mariam

mah

disimpgn bae

20

'^

21

Mat. 1

18.

(?

Mat.

25.

eta sagala pSrkara, sarta dipikir-pikir sadjeroning manahna. 'Tidinja toekang ngangon teh pada moelang, bari ngamoeljakeun djeung maroedji ka Allah, tina sabab saniskara noe geus kadarenge sarta katarendjo, sapgrti anoe geus diwartakeun ka darinja. a Mat. 2 n. Ari geus djgdjgg dalapan poe, bade njgpitan moerangkalih teja, ladjgng di:

10

11

Ari di pasisian nagara eta aja taroekang ngangon; wantji ti peuting naroenggoean ingon-ingonna di tegal. 'Beh sahidji malaikat ti Pangeran ngadSg deukeut ka dinja. sarta pada katodjo koe " kamoeljaan Pangeran; tidinja sarijeuueun kabina-bina. 'D6mi malaikat teh ugalahir ka eta djahna: Montong sarijeun; karana, masing njaho, kami ngabedjakeun ka maraneh kaboengahan noe rosa pisan, piadjangeun sabangsa Israil kabeh. 'Karana mangsa ajeuna geus diowokeun keur maraneh eta Djoeroe-salamgt, tgggsna Goesti
*

djengnganan

Jesoes,

sakoemaha noe
:
:

22

23

24

Kristoes,
25

12

13

14

nagara Dawoed. 'Ari pialamateunana ka maraneh kijeu: maraneh bakal manggih hidji moerangkabh^ dibgdongan koe lamak-lamak, keur ebog dina pangokopan. 'Harita keneh loba balad sawarga anoe reureudjeungan djeung eta malaikat teja; pada maroedji ka Allah, kijeu poedjina: 'Koedoe dimoeljakeun Allah dina gnggon loehoer; di boemi masing kgrta; manoesa teh pada dianggo kadi
'^

disgbatkeun koe malaikat tejasamemehna dikandoeng. a p. 1 59. j p. 1 31. Ari geus djgdjgg poena ngabgrgsihan arandjeunna, noeroetkeun toret Moesa, ladjgng Jesoes teh ditjandak ka Jgroesalem, bade disanggakeun ka Pangeran; 'sapgrti noe geus dioengglkeun dina toret Pangeran kijeu: * Sakoersakoer anak lalaki, anoe moeka pianakan, koedoe disgboetkeun soetji bade ka Pangeran. 'Djeungna deui soepaja njanggakeun pangabakti, sakogmaha noe geus ditimbalkeun dina toret Pangeran kijeu: Tikoekoer sapasang, atawa anak djapati doewa. 'Demi di Jgroesalem aja hidji djalma, djgngnganana Simon; ari eta djalma teh b6ner sarta ibadah, djeung ngargp-ngarSp anoe poerah njg<^

nangkeun
26

Israil; sarta eta dilinggihan

Roh

Soetji.

'Geus dipaparin pitoedoeh


"^

lantaran
27

<*

Roh Soetji, jen moal ngarasa maot, samemeh nendjo Kristoes " Pa-

rgsSp!'
c 1

JSs.

60

1.

b Joh. 4

25.

Moesa 32:1,

2.

p.

19:38.

15

16

17

18

Ari geus kitoe, mangsa eta malaikat geus ngarapoeng moelih ka sawarga, seug djalma-djalma teja, nja eta toekang ngangon, ngaromong djeung batoerna kijeu: Hajoe, oerang laleumpang ka BetLehem, oerang nendjokeun eta pgrkara noe geus djadi, anoe diwartakeun ka oerang koe Pangeran teja. 'Toeloej daratang gagantjangan; " kasampak Mariam, djeung Joesoep, sarta moerangkalih teja, anoe keur ebog dina pangokopan. 'Demi geus narendjo, toeloej pada ngalijarkeun eta kasaoeran, anoe diwartakeun ka maranehanana hal pgrkara moerangkalih teja. 'Djeung sakabeh djalma noe ngadarenge pada heraneun

28

29

30
\

31

32

ngeran. 'Tidinja Simon teh soemping ka kabah, kasoeroeng koe Roh. Dgmi mangsa eta moerangkalih koe iboe-ramana ditjandak asoep ka kabah, dek dipgtakeun koemaha adat-bijasa toret teja, 'ladjgng koe Simon eta moerangkalih dipangkon, bari moedji ka Allah; pioendjoekna: 'Ajeuna mah, noen Pangeran! f abdi Pangeran moegi diidinan wangsoel sargng kasgnangan, sakoemaha noe geus ditimbalkeun; 'karantgn panon abdi geus nendjo kana kasalamgtan andjeun, 'anoe koe andjeun geus ditjawiskeun di hareupeun sadajana bangsa-bangsa; pikeun nja'nja eta sahidji tjahja noe angan ka sagala oerang kapir, sargng
'J
''

matak kamoeljaan ka oemat andjeun


33
; '

Israil.

'Ari Joesoep djeung iboe Jesoes hareraneun tina sabab anoe disaoerkeun

L0EKA8
34

1091
bah, keur tjalik di tgngaheuu goeroegoeroe, bari ngareungeukeun sarta naros

hal pSrkara moerangkalih teja. 'Toeloej

35

iboe-ramana dib6rkahan koe Simon, sarta kijeu saoerua ka Mariam iboeua Masing njaho, ijeu moerangkalih geus dipastikeun matak laboeh djeung matak hoedang loba djalma bangsa Israil; djeung djadi tanda noe bakal dipadoean, '(sarta njawa njai teh bakal parat koe pSdaug) soepaja pamikir hate djal: '
''

47

ka

48

36

ma

37

38

reja katara. 'Aja deui di dinja hidji nabi istri, djSngnganana Hanua, poefcra Panoeel, kaom Aser. Ari eta teh sSpoeh pisan oemoerna; tjarogeanana tiua wat6s landjang ngan meunang toedjoeh taoen; 'harita randa, oemoerna kirakira dalapan poeloeh opat taoen; djeung ' ten pisan pisah ti kabah, beurangpeuting ngabakti ka Allah kalawan poewasa reudjeung pangneda. 'Waktoe ha-

49

darinja. 'Ari sakabeh djalma noe ngadarenge * pada mglSnggk koe pangartosanana djeung i^angwalonanana. 'Barang iboe-ramana ningali, kageteun. Ladjgng njaoer iboena ka Jesoes: Naha gneng! w6t koe naon 6neng geus milampah ka iboe-rama anoe kitoe pStana? Masing njaho, rama Sneng djeung iboe geus nejangan 6neng bari nalangsa pisan. 'Ladjeng ngawangsoel ka iboeramana: Koe naon nejangan koering?

Koetan tatjan oeninga,


50

"^

jen koering

51

39

ngadeukeutan ka dinja, sarta kitoe keneh moedji ka Pangeran; toeloej ngoewarkeun eta moerangkalih ka sakabeh djalma noe ngargp-ngarSp di Jeroesalem kana dileupaskeunana. 'Demi geus toetoep ngalampahkeun sakabehna noe dimistikeun koe toret Pangeran, ladjgng maroelih ka Galilea, ka Nasaret nagarita
'

koedoe aja di noe Rama koering? 'DSmi iboe-ramana hanteu hartoseun ka eta kasaoeranana, noe disaoerkeun ka arandjeunna. 'Geus kitoe moelih sasar6ngan djeung iboe-ramana; tidinja soemping ka Nasaret, sarta ngesto ka iboe-ramana. Ari koe iboena eta sagala pgrkara disimpSn dina manahna.
'^

Moesa 23:1417. b Mat. 7:28;


4t
:

p.

4:22.

c Job.

3i.

p. 1

19.

52

I'ana.

a 3 Moesa 12 6. 6 2 Moesa 13:2; i Moesa 8:17. c 3 Moesa 12:8. d Djab. 89:49. e Wahj. 11 15. f 1 Moesa 46 30. g Djab. 98:3; Jte. 49:6,9. h Jes. 42 6. i 36s. 8:14; 1 Kor. 1 23, 24. j Lai. 28:22. k Djab. 27:4. I p. 23: 51.
:

Ladjeng Jesoes teh " tambah-tambah kaoeniugaanana, sarta ngaggngan, djeung ditambah sih-koernija ti Allah djeung ti manoesa. a p. i 40.
:

PASAL
Mangsa
tioes

3.

40

Geus kitoe eta moerangkalih " ngaggngan, djeung dikoewatkeun moenggoehing soekmana, dieusian kaoeningaan, sarta disargngan koe sih-koernija
Allah.
a
p.
1
:

kalima-welas taoenna djoemgnSng praboe Tiberioes, mangsa " Pon-

80.

41

42

43

44

Ari eta iboe-ramana saban-saban taoen angkat ka Jgroesalem, " moro pesta paska. 'Mangsa Jesoes joeswana geus doewa w61as taoen, arangkat deui ka Jgroesalem, koemaha adat pesta teja. 'Demi geus toetoep poena, ari maroelih deui, moerangkalih teja, nja eta Jesoes, katinggaleun di JSroesalem; koe Joesoep sarta koe iboena hanteu kaoeninga. 'Ari raosna, jen andjeunna patjampoer djeung batoer-batoer laleumpang; manana angkatna dongkap kana lalampahan sapoe, barina nejangan ka koela-

Pilatoes djenSng goepSrnoer di Joedea, djeung * Herodes djgnfing bopati di Galilea, sarta Pilipoes saderekna djgneng bopati di Itoerea djeung di tanah Trakonitis, sarta Lisanias djgngng bopati di Abilena, keur mangsa " Annas djeung Kajapas djengng panghoeloe agoeng, harita aja pangandika Allah ka Johannes poetra Djakaria, keur aja di tggal Igga teja. 'Tidinja Johannes soemping ka tanah sakoeriling tji Jordan, sarta ngoewarkeun pangbanjoe pSrtobat pikeun ngahampoera dosa. 'Sapgrti noe geus dioengelkeun dina kitab pilahir nabi Jgsaja, kijeu lahirna: '^Aja sowara noe njgloek di tggal Igga kijeu: Geura njadijakeun pidjalaneun Pange'

''

''

45

wargana sarta ka kawawoehanana.

'Sa-

ran, geura
5

ngalgmpgngkeun djalan-dja-

46

rehna hanteu kapendak, ladj6ng maroelih deui ka Jgroesalem, bari nejangan. 'Ari geus kitoe, sanggeus meunang tiloe poe, moerangkalih teli kapendak di dj6ro ka-

Ian andjeunna. 'Sakoer Igbak-lebak bakal disaeuran, sarta sakabeh goenoeng djeung pasir bakal dihandapkeun; ari noe belot bakal djadi Igmpgng, sarta

1092

LOEKAS
''

3.

6
7

noe garokgek bakal djadi djalan rata. 'Djeung saniskara daging bakal narendjo kasalamgtan Allah. 'Ladjeng Johannes ngalahir ka djalma-djalma, noe daratang hajang dibanjoean koe andjeunna, kijeu lahirna: Eh, anak-anak oraj wSlang! saha noe gens noedoehkeun ka maraneh njiugkiran bgbSndoe noe m6ngke datang? 'Manana geura ngabaridjilkeun boewah-boewah anoe tgroes djeung pertobat; djeung maraneh oelah sSdja ngaromong di djero hate:

17

18

19

10

11

12

13

14

Nja Ibrahim rama aing; karana kami ngabedjakeun ka maraneh, jen Allah ijasaeun ngadjadikeun anak-anak keur Ibrahim tina eta batoe. Samalah kampak geus disandingkeun dina akar tatangkalan. Nja oenggal-oenggal tangkal, anoe hanteu baroewahan noe hade, tangtoe ditoewar, toeloej dialoengkeun kana seuneu. 'Tidinja eta djalma pada naros ka Johannes, kijeu pioendjoekna: Naon anoe koedoe dipigawe koe koeriug? 'Ngawalon Johannes, kijeu lahirna: ' Saha-saha djalma noe boga badjoe doewa, koedoe bikeun sahidji ka noe hanteu boga; djeung noe boga kahakanan koedoe nja kitoe deui. "G-eus kitoe hoi daratang J toekang tjoeke, pada hajang dibanjoean; ari oendjoekanana ka Johannes: Noen, goeroe! naon anoe koedoe dipigawe koe koering? 'Lahiran Johannes ka eta: Oelah menta leuwih ti noe geus ditangtoekeun. 'Aja deui pradjoerit noe pada naros ka Johannes,
'

20

pahna atjan; nja eta noe bakal ngabanjoean ka maraneh koe Roh Soetji djeung koe seuneu. 'Ari pananganana njandak njiroena, bakal napi beunang ngirikna; tarigoena bakal dikoempoelkeun kana koedangna, ari hoeoet mah bakal dihoeroe koe seuneu noe teu beunang dipareuman. a Mat. 3 ii. Reja deui perkara lijan ti dinja noe diwoeroekkeun koe Johannes, bari ngoewarkeun Indjil ka djalma-djalma. 'Tatapi " Herodes, bopati teja_, sanggeus ditjawad koe Johannes tina pSrkara Herodias, geureuha saderekna noe ngaran Pilipoes, djeung tina sakabeh lakoelampah noe goreng, anoe sok dipigawe koe Herodes, 'toeloej nambahan deui ka eta sakabehna, djalan ngasoepkeun Johannes ka pangberokan.
:

a Mat. 14
21

3; Mark. 6; 17.

''

Ari geus kitoe, mangsa djalma-djalma sakabeh keur dibaranjoean teja, " ari Jesoes dibanjoean oge, bari neneda, braj
langit moeka; 'ladjeng Roh Soetji loengsoer sapgrti djapati^ nganggo roepa awak, ninggang ka salira andjeunna; sarta aja
geiitra
*

22

ti

langit,

pangandikana

kijeu:

Nja maneh Poetra kami noe kaasih; maneh noe dipikarSsgp koe kami.
\

a Mat. 3:13; Mark. 1:9; Joh.


23

32. 6 p.

35.

D6mi Jesoes
tian,

teh,

mangsa ngamimitiloe

^'

'

kijeu

pioendjoekna:

Ari lebah koering

mah, naon anoe koedoe dipigawe koe koering? Lahiran Johannes ka dinja: Oelah njaroesahkeun ka djalma, djeung oelah ngai'ajah babandaan djalma, sarta koedoe tjoekoepkeun bajaran maraneh.
^

a Mat. 27:2. 6 Mat. 14:


: :

1,

3.

c Joh. 18: 13; Lai.


:

4 6. (i p. 1 80. e Mat. 3:1; Mark. 1 4. f J6s. 40:3. jr J6s. 52: 10. h Lai. 2:37. j Jak. 2:15,16; IJoh. 3: 17._;Mat. 5:46. p. 19:8. ? 3 Moesa 19 13.
jfc
:

15

Ari koe sabab eta djalma-djalma teh pada ngarep-ngarep sarta sarereja pada malikir sadjgroning hatena moenggoeh
teh, 'ladjgng

poeloeh taoen, sarta " dinjaranaSn poetra Joesoep^ 24 ari Joesoep teh poetra Eli; 'Eli poetra Matat, Matat poetra Lewi, Lewi poetra Melki, Melki poetra Janna, Janna poe25 tra Joesoep; 'Joesoep poetra Matatias, Matatias poetra Amos, Amos poetra Nahoem, Nahoem poetra Esli, Esli poetra 26Nagai; 'Nagai poetra Maat, Maat poetra Matatias, Matatias poetra SSmei, Sgmei poetra Joesoep, Joesoep poetra Joeda poetra Johanan, Johanan 27 Joeda; poetra Resa, Resa poetra SSroebabel, SSroebabel poetra Saltiel, Saltiel poe28 tra Neri; 'Neri poetra Melki, Melki poetra Adi, Adi poetra Kosam, Kosam poe'

joeswana antara

16

Johannes, palangsijang nja eta Kristoes Johannes ngalahir ka sakabehna, kijeu lahirna: " Ari kami mah ngabanjoean soteh ka maraneh koe tjai bae, tatapi bakal soemping anoe langkoeng kawasa ti batan kami kami hanteu lajak moeka tali taroempah-taroem;

29

tra

Elmodam, Elmodam

poeti'a Er; 'Er

.30

31

poetra Joses, Joses poetra Elieser, Elieser poetra Jorim, Jorim poetra Matat, Matat poetra Lewi; 'Lewi poetra Simon, Simon poetra Joeda, Joeda poetra Joesoep, Joesoep poetra Jonan, Jonan poetra Eljakim; 'Eljakim poetra Melea,

LOEKAS
Melea poetra Hainan, Hainan poetra Hatata, Hatata poetra Natan, Natan poetra Dawoed; 'Dawoed poetra Isai, Isai poetra Obed, Obed poetra Boas, Boas poetra Salmon, Salmon poetra Nahson; 'Nahson poetra Aminadab, Aminadab poetra Ram, Ram poetra Hesron, Hesron
i^oetra Peres, Peres poetra Joeda;
'

4.

1093

32

njgmbah ka Pangeran, Allah maneh, djeung koedoe ngabakti ngan woengkoel ka andjeunna bae. 'Geus kitoe Jesoes koe Iblis dibawa ka Jgroesalem,
sarta

33

diteundeun

di

poentjak kabah,

bari oendjoekan kijeu: Lamoen 6nja andjeun Poetra Allah, tjik, geura ngarag10

3i

Joeda

35

36

37

38

poetra Jakoeb, Jakoeb poetra Ishak, Ishak poetra Ibrahim, Ibrahim poetra Terah, Terah poetra Nahor; 'JSTahor poetra Sgroeg, Sgroeg poetra Rghoe, Rehoe poetra Peleg, Peleg poetra Eber, Eber Selah poetra Kenan, Kepoetra Selah nan poetra Arpaksad, Arpaksad poetra Sem, Sem poetra Enoh, Enoh poetra Lamek; 'Lamek poetra Hetoesalah, H6toesalah poetra Hanok, Hanok poetra Jared, Jared poetra Hahalalel, Hahalalel poetra Kenan; 'Kenan poetra Enos, Enos poetra Set, Set poetra Adam, Adam * poetra Allah. a p. 4 22. 6 1 Moesa 5 1.
'

11

12

is

ti dijeu; 'karana geus dioengSlkeun dina Kitab, " jen Pangeran bakal nimbalan ka para malaikatna tina pSrkawis andjeun, soepaja pada ngaraksa ka andjeun, 'sargng soepaja njarangga ka andjeun, sangkan dampal andjeun oelah koengsi tigasroek kana batoe. 'Ladjeng Jesoes ngawalon ka Iblis, kijeu lahirna: Geus ditimbalkeun kijeu: f Haneh oelah dek njoba ka Pangeran, Allah maneh. 'Sanggeus Iblis

ragkeun andjeun

mejakkeun sakabehna gogoda

teh, toe:

loej njingkir ti Jesoes rada lila. a Mat. 4:1; Mark. 1:12. 65 Moesa 8 3. c Job. 14:30; 2 Kor. 4 4. (i 5 Moesa 6 18. e Djab. 91:11. f 5 Moesa 6 16.
:

PASAL
A ri

14

4.

Jesoes, pinoeh koe Roh Soetji, ^angkat deui ti tji Jordan; ladjeng koe Roh ditjandak ka tggal ISga. 'Geus kitoe digoda koe Iblis, opat poeloeh po6 lilana; sarta hanteu pisan barang-

15

Tidinja " Jesoes moelih deui ka Gakoe kawasa Roh; sarta kaoewaraerkeun di sakoeriling tanah eta kabeh. 'Djeung sok ngawoeroek dina masigitmasigit eta djalma, bari diparoedji koe
lilea

Sakabeh.
16

a Mat. 4: 12; Mark. 1: 14; Lai. 10:37.


"

Sanggeus toetoep poena, palajeun toewang. 'Tidinja Iblis teh oendjoekan ka Jesoes kijeu: Lamoen Snja andjeun Poeti-a Allah, geura pieta.

toewang dina poe

17

warang eta batoe sina djadi roti. 'Ari Jesoes ngawalon ka Iblis, kijeu lahirna:
Geus dioengglkeun dina Kitab kijeu: Hanoesa teh moal hiroep koe roti woengkoel, istoening koe oenggal-oenggal pangandika Allah. 'Gens kitoe koe Iblis dibawa ka sahidji goenoeng anoe loehoer, sarta ditoedoeh-toedoehkeun ka sakabehna karadjaan alam-doenya dina sakitjeup-matabae; 'bari Iblis oendjoekan kijeu: Ari sakabehna kawasaeta djeung kamoeljaanana koe kaoela dek disanggakeun ka andjeun; karana " geus disgrahkeun ka kaoela, sarta koe kaoela dibikemi ka saha bae tjopna. 'Koe sabab eta, lamoen andjeun kgrsa njSmbah ka kaoela, eta sadajana teh bade kagoengan andjeun. 'Ladjgng Jesoes nga*

18

19

Jesoes soemping ka * Nadimemenanana; sarta koemaha bijasana di poe sabat teh, tjalik ka masigit, ladjgng ngadgg, kgrsana dek ngaos. 'Geus kitoe ka andjeunna disanggakeun kitab nabi Jesaja; ari geus diboeka kitab teh, mSndakan djadjaran " anoe dis6ratkeun kijeu oengelna: 'Roh Pangeran linggih di kami, reh kami dilisahan koe Pangeran; sarta dipiwarang ngoewarkeun Indjil ka noe malarat, djeung njageurkeun ka noe peupeus hatena; 'dipiwarang ngoewarkeun ka sakitan-sakitan dileupaskeun, djeung ka noe margrgm bakal narendjo; dipiwaTidinja
saret, oeroet

20

'

21
l

walon ka
ti

Iblis, kijeu lahirna:

Geura

los
22
j I

kami, Setan; karana geus dioengglkijeu:


''

keun dina Kitab

Haneh koedoe

rang ngaleupaskeun noe raripoeh, sina mgrdika; dipiwarang ngoewarkeun ^ taoen kasoekaan Pangeran. 'Sanggeus Jesoes ngagoeloengkeun eta kitab, dipaparinkeun ka merebot, ladjgng tjalik. Ari sakabeh djalma noe di masigit teja pada mgntjrong ka andjeunna. 'Tidinja mimiti ngalahir ka eta djalma kijeu: Waktoe ajeuna eta toelis teh boekti, kadenge koe maraneh. 'Geus kitoe sakabehna pada ngalgrgsan ka Je-

1094

LOEKAS

5.

soes, bari hereraneun koe tiua ngareunah anoe ka loewar ti lambejna; ari ngaromongna: " Naha eta teh koetan
pilahir,
23

lain

poetra Joesoep? 'Ladjgng Jesoes ngalahiv ka darinja: Meureun maraneh

36

teja:

24

dek njareboetkeun ka kami koe babasan Ah doekoen! geura njageurkeun bae ka diri sorangan; sakabehna noe geus djadi f di Kapernaoem, anoe geus kadenge koe koela, eta pigawe deui di dijeu, di nagara asal maneh. 'Lahiranana deui Satgmenna, kami ngalahir ka ma:

37

Geus kitoe setan teh ngabeubeutkeun eta djalma ka tengah-tengah, bari toeloej ka loewar, hanteu pisan njotjengan ka manehanana. 'D6mi sakabeh djalma teja pada mSlengek, sarta ngaromong djeung batoerna, pokna: Pilahir naon eta teh, w6t kalawan kawasa djeung matihna eta miwarang ka soekma nadjis, datang ka ka laloewar"? 'Ari perkara Jesoes kaoewar-aerkeun ka sakabeh nagara sakoeriling tanah eta teja.
c p.

25

26

27

raneh, jen taja nabi hidji-hidji atjan noe dipikasoeka di nagara asalna. 'Tatapi kami ngalahir ka maraneh saSnjaenjana: keur djaman Elias di bangsa Israil reja pisan randa; harita langit noetoep bae tiloe taoen gengp boelan lilana, datang ka patjeklik kabina-bina sakoerilingna tanah. 'D6mi Elias teh hanteu dipiwarang ka eta randa hidjihidji atjan, ngan ka nagara Sarpat, di tanah Sidon, ka hidji randa. 'Djeung deui keur djaman nabi Elisa di bangsa Israil reja pisan djalma noe kasakit lepra; hanteu aja hidji-hidji atjan noe
''

a Mat. 4:13; Mark. 18:37.

21. h

Mat. 7

28

Joh. 7

46.

38

39

Geus angkat Jesoes ti masigit, " ladjgng tjalik ka imah Simon. Ari mitoha Simon awewe keur moerijang banggt pisan; toeloej dipangnedakeun ka Jesoes. 'Ladjeng koe salirana dilanggoekan, bari njeuseul ka moerijang teh; geus kitoe moerijangna oendoer ti eta awewe; harita keneh hoedang, seug ngalalajanan ka tatamoe-tatamoena. a Mat. 8 i4; Mark, i 29.
: :

40

dibSrgsihan,
28

ngan

''

Naaman, oerang Sam

41

teja.

29

sc

geus kitoe sakabeh djalma pada ambgkeun kabina-bina, eukeur ngadarenge eta. 'Tidinja narangtoeng, seug pada ngadjongklokkeun Jesoes ti djero nagara, sarta diiringkeun ka poentjak goenoeng anoe dipgrnahan nagarana, sedjana dek diragragkeun. 'Tatapi Jesoes angkat, molopos bae ka tSngahna eta djalma.
'Ari

noe

di masigit teja

geus soeroep panon-poe, sakoer noe barogaeun djalma gering koe roeparoepa panjakit, pada njanggakeun eta ka Jesoes; ladjeng hidji-hidji djalma teh ditoempangan panangan, ditjalageurkeun. 'Aja deui setan-setan ka loewar ti loba djalma, bari pada ngaggro, pokna: ^ Nja andjeun teh Kristoes, Poetra Allah! Ladjgng koe Jesoes diseuseul, hanteu diwidian lemek, sabab njarahoeun jen andjeunna teh Kristoes.
Ari
"

o Mat. 8
42

16; Mark.

32. b

Mark. 3

11.

a Mat. 13

d g
31

3
1

54; Mark. 6:1. h p. 2:51. cJSs. 61:1. Moesa 25 10. e Joh. 6 42. f Mat. 4 13. Eadj. 17:1. h 2 Badj. 5.
: : : :

Barang " braj beurang Jesoes ka loeangkat ka gnggon noe djSmpe; kitoe djalma-djalma pada nejangan andjeunna;. ari geus daratang ka
war, geus

32

33

34

Geus kitoe Jesoes " soemping ka nagara Kapernaoem, di tanah Galilea; ladjgng ngawoeroek ka djalma-djalma di poe sabat.'Ari djalma teh * pada reuwaseuu koe tina piwoeroekna; karana pilahirnakoe kawasa.'Dgmi di masigit aja hidji djalma noe kaasoepan setan nadjis; eta ngagSro sarta bSdas sorana, 'pokna: Adoeh,
oerang Nasaret! andjeun aja pgrkawis naon ka koering? Koemaha andjeun soemping teh bade ngaroeksakkeun ka koering sadaja? Koering geus tgrang ka andjeun, jen andjeun
Jesoes,
'^

43

44

pajoeneunana, toeloej Jesoes diarandgg, soepaja oelah waka ladjgng. 'Tatapi Jesoes ngalahir ka eta djalma: Kami koedoe ngoewarkeun deui Indjil tina karadjaan Allah ka nagara-nagara noe sedjen; karana nja eta mana kami dipiwarang. 'Ladjeng bae ngawoeroek di masigit-masigit tanah Galilea. aMark. i :35.

PASAL
Ari

5.

geus kitoe, hidji mangsa djalma-

djalma ngarangsSg ka Jesoes, pada hajangeun ngadengekeun ka pangandika Allah; harita andjeunna keur ngadgg
2

35

teh Kasoetji Allah.

'Tidinja eta disa-

di sisi laoet Genesaret. 'Tidinja ningali

oeran koe Jesoes, kijeu lahirna: Geura repeh, sarta ka loewar ti eta djalma.

doewa parahoe, noe aja di sisi laoet; ari palikana geus taroeroen, keur ngopjak-

LOEKAS
3

5.

1095

ngopjak lieurapna. 'Ladj6ug nitihan ka parahoe noe hidji, bogana Simon, sarta moendoet ka Simon parahoe dianggang-

keun saeutik ti darat; seug linggih, bari ngawoeroek ka eta djalma-djalma ti djero parahoe teja. 'Sanggeus hren ngawoeroekua, Jesoes ngalahir ka Simon: " Parahoe padjoekeun ka noe dj6ro, toeroengkoepkeun henrap maraneh, loej geura ngala laoek. Ngawangsoel Simon,
'

15

paughoeloe, bari bakti koe sabab maneh geus dibgrSsihan, koemaha noe geus didawoehkeun koe Moesa, soepaja eta djadi saksi ka darinja. 'Sanadjan kitoe ge Jesoes tambah-tambah kaoetarakeun bae; sarta loba pisan djalma noe karoempoel, pada hajangeun ngoepingkeun ka andjeunna, djeung hajangditjalageur-

16

keun tina kasakit-kasakitna. 'Tatapi ari Jesoes njingkahan ka tggal 16ga, ladjSng
nSnSda. a Mat. 8:2; Mark. 1 40. Ari geus kitoe, dina hidji poe mangsa eta Jesoes keur ngawoeroek, sarta aja ahli-ahli j)arisi djeung goeroe-goeroe toret, noe geus daratang ti oenggal-oenggal desa di tanah Galilea djeung Joedea, kitoe deui ti Jgroesalem; sarta aja kawasa ti Pangeran, pikeun njageurkeun ka eta djalma-djalma. Tidinja beh noe marawa hidji djalma djingdjingeun, dibawana dina kasoer, sarta nejangan djalan keur ngasoepkeun eta djalma ka djgro, sgdjana dek dikgdgngkeun di pa:

wangsoelanana: Noen Goeroe! simkoering sapeupeuting geus pada migawe, hanteu kenging naon-naon; nanging ajeuna aja timbalan andjeun, mangga simkoering sedjangaroengkoepkeun heurap. 'DSmi geus diroengkoe^Dkeun, laoek loba katjida noe karoengkoep, datang ka b6dah heurapna.'Tidinja ngagoepajan ka batoerna, noe dina parahoe hidji deui, soepaja datang ngabarantoean. Geus kitoe daratang, pada ngeusian parahoe doewanana, datang ka dek kalem. 'Barang katendjo koe Simon Petroes, brek mgndgk kana dgkoe Jesoes, bari mioendjoek: Noen Goesti! moegi angkat ti simkoering; karanten simkoering teh djalma gadoeh dosa. 'Wantoe Simon teh djeung sakabeh batoer-batoerna pada reuwaseun liwat saking, koe beubeunakijeu

17

18

'

19

10

nganana laoek

teja. 'JSTja kitoe deui Ja-

2u

joeneun Jesoes. Ana hanteu manggih djalan keur ngasoepkeun, koe bawaning loba djalma, seug naraek ka hateup imah; sanggeus moekakeun oebin, toeloej noe djingdjingeun teh dioeloer djeung kasoerna ka tengah-tgngahna, ka pajoeneun Jesoes. 'Barang ningali Jesoes eta kapgrtjajaanana, ladjSng ngaka djalma teh: Eh djalma! * dosamaneh geus dihatnpoera. 'Tidinja ahli kitab djeung ahli parisi teja mimiti malikir, kijeu pokna: Saha eta teh, bSt ngagorengkeun ka Allah? Saha noe bisa ngahampoera dosa, ngan Allah njalira
lahir

11

koboes djeung Johannes, poetra Sgb6deoes, anoe djadi batoer Simon. Ladjgng Jesoes ngalahir ka Simon: Montong sijeun-sijeun; ti watSs ajeuna mah maneh * pingalaeun djalma. 'Tidinja koe eta djalma parahoena dika-daratkeun toeloej " saniskarana ditaringgalkeun^ seug
;

21

dosa

ngariring ka Jesoes.
b J6r. 16:16; Mat. 4 12
:

a Job. 21
18
;

6.

22

19. c p.

28.

Ari geus kitoe, mangsa Jesoes keur


linggih dina hidji nagara, kabSneran di dinja " aja hidji djalma noe pinoeh awak;

23

na koe

lepra.

Barang beh nendjo ka


24

jeu pioendjoekna:
kgrsa,
13

Jesoes, heug soedjoed, bari ngngda, kiNoen Goesti! manawi

14

andjeun noe ijasa ngabergsihan diri djisimkoering. 'Enggal Jesoes njodorkeun panangan, njandak ka eta djalma, bari ngalahir: Kami teh daek; heug maneh geura b6r6sih. Sapada-harita 16s leprana teh leungit. 'Ladjeng Jesoes miwarang ka eta djalma, jen oelah bebedja ka saha-saha; sarta koedoe leumpang,
lahiranana,

oeningaeun kana bae? 'Ari Jesoes teh palikiranana; ladjgng ngawalon, kijeu lahirna ka eta djalma: Naon anoe di]3ikiran sadjSro hate maraneh? Babari mana, ngomong: Dosa-dosa maneh geus dihampoera; djeung ngomong: Geura hoedang, toeloej leumpang? 'Tatapi soepaja maraneh njaho, jen Poetra manoesa teh boga kawasa di boemi pikeun ngahampoera dosa (ladjSng ngalahiran ka noe djingdjingeun teja): Kami nitah ka maneh: geura hoedang, pangkoe kasoer maneh,
'^
'

25

toeloej

tingalikeuu diri

maneh ka

26
i

moelang ka imah maneh. 'Sapada-harita eta teh hoedang di hareupeun djalma loba; toeloej mangkoe kasoer oeroet ngSdengna, seug indit moelang ka imahna, bari moedji ka Allah. 'Ari

1096

LOEKAS
djalma pada m616ng6k, bari
38

6.

sakabeh

Dgagoengkeun ka Allah, sarta sarijeuneun kabina-bina; ari aromongna: Poe ijeu oerang geus pada nendjo pgrkara noe aheng katjida. a Mat. 9 i Mark. 2 3.
:

toe ngabedahkeun kana karoeng koelit teja, toeloej moentjerat, ari karoeng koelit teh djadi boetoet. 'Ben6rna mah ari anggoer noe anjar koedoe diwadahan

kana karoeng
39

koelit

noe weuteuh, geus

6 p. 7:48. c p.

6:8; 9:47.

Sanggeus kitoe Jesoes augkat; tidinja ningali hidji toekang tjoeke, ngaranna Lewi, keur dijoek di panjoekeanana; ladjeng ngalahir ka dinja: Geura ngiring ka kami. 'Seug koe Lewi ditinggalkeun sakabehna, bari toeloej indit, ngiring ka Jesoes. 'Geus kitoe Lewi teh mestakeun rosa pisan ka Jesoes dina imahna pribadi; sarta * loba pisan toekang tjoeke djenng djalma noe sedjen pada miloe ngarijoeng. 'Ari ahli-ahli kitab djeung ahli-ahli parisi anoe di darinja pada ngageunggeureuhkeun ka moerid-moerid Jesoes, aromongna: Naha

kitoe doewanana djadi targtgp. 'Djeung deui ari djalma noe sok nginoem anggoer heubeul, tara gantjang hajang ka

noe

anjar,

karana kijeu omongna: Mena Mat. 9:14; Mark. 2:18. 6.

ding noe heubeul.

PASAL
Ari

geus kitoe, " dina kadoewana poe sabat anoe mimitina, Jesoes angkat, djalanna kana pgpglakan tarigoe; dSmi moerid-moeridna pada mipit ranggeujanana, digelang, seug didalahar. 'Ari ahliahli parisi noe sawareh ngaromong kijeu: Koe naon maraneh noe matak migawe

anoe hanteu kawidian dipigawe


3

di

poe

maraneh

njatoe-nginoem babarengan djeung toekang tjoeke sarta djeung djalma noe daroraka? 'Ladjeng Jesoes

sabat?

'Ladjgng

Jesoes

ngawalon ka

ahli-ahli parisi teh, kijeu lahirna:

Naha

ngawalon ka eta djalma, kijeu lahirna: Ari noe tjalageur mah hanteu koedoe didoekoenan^ ngan anoe garering bae. 'Pangdatang kami teh ''lainpikeun njaoer anoe balSngr, nja njaoer anoe daroraka, soepaja tarobat.
Mark. 2
:

maraneh tatjan ngadji tjaritalalampahan Dawoed, keur mangsa palajeun dahar,


4

kitoe

deui batoer-batoerna? 'Nja 1am-

pahna asoep ka ggdong Allah teja, njandak eta roti tingalieun, toeloej didahar sakali, djeung dipaparinkeun ka batoerbatoerna; padahal eta roti hanteu widi didahar, ngan koe para panghoeloe bae? 'Ngalahir deui Jesoes ka eta djalma teh: Nja Poetra manoesa noe moerba ka poe sabat keneh. a Mat. 12 :1; Mark. 2:23. Ari geus kitoe, dina hidji poe sabat " Jesoes tjalik ka masigit, anoe sedjen ladjeng ngawoeroek. Di dinja aja hidji djalma noe kemper leungeunna ti katoehoe. 'Ari ahli-ahli kitab djeung ahli-ahli
* pada ngawaskeun ka Jesoes, soegan rek njageurkeun dina poe sabat; bawaning hajang manggih baris ngSlakkeun andjeunna. 'Tatapi Jesoes '^tinga-

a Mat. 9:9;
19
:

14. h p. 15

1.

c p.

10.

Toeloej aroendjoekan ka Jesoes kijeu:

Koe naon noe mawi moerid-moerid Johannes sok paroewasa sai-eng salat, nja kitoe deui moerid-moerid ahli parisi, ari moerid-moerid andjeun mah sok dalahar-leueut bae? 'Lahiran Jesoes ka da"

rinja:

Koemaha

ax'i

batoer-batoer pa7

nganten beunang dititah poewasa koe maraneh, salilana direudjeungan koe panganten teh'? 'Tatapi pidatangeun mangsa, jen panganten teh geus ditjandak ti maranehanana nja waktoe haritapada pipoewasaeun teh. 'Ladjeng Jesoes ngalahir deui ka eta djalma-djalma koe misil, kijeu: Hanteu aja djalma noe nambalkeun lamak tina badjoe weuteuh kana badjoe boeroek; lamoen kitoe mah anoe weuteuh teh njoehkeun ka noe boeroek, djeung deui panambal tina badjoe noe weuteuh teja hanteu soeroep djeung noe boeroek. 'Kitoe deui hanteu aja djalma noe ngawadahan anggoer anjar kana karoeng koelit boeroek; lamoen kitoe mah anggoer noe anjar teh tang;

parisi

ka palikiranana; ladjgng ngalahir ka djalma noe kemjoer leungeunna teh Gem-a hoedang, toeloej nangtoeng di tengah. Geus kitoe hoedang, seug nangtoeng. 'Ladjgng Jesoes ngalahir ka djallieun

10

noe reja teja: Kami rek nanjakeun ka maraneh: mana noe kawidian di poe sabat, njijeun anoe hade, atawa njijeun noe goreng? njalametkeun ka sahidji djalma, atawa ngaroeksakkeun? 'Tidinja roeroet-reret ka sakabehna, bari ngalahir ka eta djalma teja: "Tjing, geura

ma

LOEKAS
sodorkeun leimgeun maueh! Pek dilampahkenn; toeloej eta leungeimna diwaloejakenn, tjageur tjara leungeun hidji deui. 'Geus kitoe pada edan-edanan sararewoteunana, sarta raraggman djeung batoer-batoei-, Jesoes rek dikoemahakeun. a Mat. 12:9; Mark. 3 1. 6 p. 14 1. c p. 5 22. Ari geus kitoe, dina mangsa eta ladjgng Jesoes " angkat ka goenoeng, bade ngngda; ari pangdana ka Allah sapeupeuting djgpoet. 'Demi geus beurang, Jesoes njaoer moerid-moeridna; ladjgng milih doewa w61as, koe andjeunna eta dis6batkeun oge rasoel; 'nja eta Simon, koe andjeunna eta disSbatkeun oge Petroes; djeung Andreas saderekna, Jakoboes djeung Johannes, Pilipoes djeung Bartolomeoes; 'Mateoes djeung Tomas, Jakoboes poetra Alpeoes_, djeung Simon noe katglah Selotes; 'Joedas poetra Jakoboes, djeung Joedas Iskariot, anoe djadi ngahijanat. Sanggeus loengsoer ti goenoeng sasargngan djeung moerid, ladjgng Jesoes ngadgg di Snggon noe rata; * salobana moerid-moerid pada araja, kitoe deui mangpirang-pirang djalma ti sakoeriling Joedea, djeung ti Jgroesalem, sarta ti basisir Tiroes djeung Sidon, 'noe geus daratang s6dja ngadengekeun ka Jesoes, sarta soepaja ditjageurkeun tina panjakit-panjakitna; kitoe deui noe dihareureujan koe soekma-soekma nadjis; toeloej pada ditjageurkeun. 'Ari eta
; :

6.

1097

11

12

13

djaran maraneh di sawarga; karana karoehoen-karoehoen maranehanana geus milampah ka para nabi tjara noe kitoe pitjilakaeun marapgtana. Sabalikna neh anoe baleunghar! karana maraneh teh geus meunang kas6nangan diri. 'Pitjilakaeun maraneh anoe geus sareubeuh! karana ^ maraneh teh bakal langlajeuseun. Pitjilakaeun maraneh anoe sareuri mangsa ajeuna! karana maraneh teh bakal nalalangsa djeung tjareurik. 'Pitjilakaeun maraneh, lamoen diaralgm koe sakabeh djalma! karana karoehoenkaroehoen maranehanaina geus milampah ka nabi noe paralsoe tjara noe kitoe
'

"^

petana.
c Lai. 5
:

a Mat.
41.

3.

6 Wahj. 7
:

16, 17.
;

Jak. 5:1. e J6s. 65

13; Jak. 4

9.

15

Tatapi

"

woeroek kami ka maraneh

16

17

'

18

19

sakabeh djalma harajangeun njabak ka Jesoes; karana " ka loewar karamatna, datang ka ditjageurkeun eta sakabehna. a Mat. 10.2; Mark. 3:13.
h Mark. 2
:

15. c

Mark. 5

30.

20

21

LadjSng Jesoes tjSngkat, ningali ka moerid-moerid, sarta ngalahir: " SalamSt maraneh anoe malarat; karana nja maraneh noe pibogaeun karadjaan Allah. 'Salamgt maraneh * anoe langlajeuseun mangsa ajeuna; karana nja maraneh noe bakal diseubeuhan. Salamgt maraneh

22

23

anoe tjeurik mangsa ajeuna; karana nja maraneh noe bakal seuri. 'Salamgt maraneh, lamoen dipikageuleuh koe djalma-djalma, sarta lamoen dipisahkeun, djeung dihina-hina, sarta lamoen ngaran maraneh dipitjeun sap6rti uoe nadjis, koe sabab tina Poetra manoesa. 'Mangsa harita " masing saroeka sarta barerag; karana, masing njaho, pigdeeun gan-

anoe ngadenge: koedoe njaah ka moesoeh-moesoeh maraneh; koedoe migawe kahadean ka noe geuleuh ka maraneh; 'koedoe * ngabgrkahan ka noe njapaka maraneh, djeung pangnargdakeun ka noe neungteuinganan ka maraneh. 'Ari " ka noe nam piling ka pipi man eh noe sabeulah, sodoran noe sabeulah deui; sarta ari noe njokot haroedoem maneh, oelah dihalangan njokot deui badjoe. 'Berean ka oenggal-oenggal djalma noe menta ka maneh; sarta oelah rek dipenta deui ka noe geus njokot banda maneh. 'Djeung sakoemaha kahajang maraneh, djalma-djalma milampahkeun ka diri maraneh, koedoe kitoe maraneh ge nja milampahkeun ka djalma-djalma. 'Sarta f lamoen maraneh njaah ka noe njaah ka diri maraneh, eta naon pipoedjieunana ka maraneh? Karana djalma doraka ge pada njaaheun ka noe njaah ka maranehanana. 'Djeung deui lamoen maraneh migawe kahadean ka noe migawe kahadean ka diri maraneh, eta naon pipoedjieunana ka maraneh? Karana djalma doraka ge pada migawe noe kitoe petana. 'Sarta lamoen maraneh ngindjeumkeun ka djalma ngar6p-nga'^
<'

rgp moelang deui, eta naon pipoedjieuna-

na ka maraneh? Karana djalma doraka ge sok ngindjeumkeun ka djalma doraka, soepaja katampa sakoemaha ngindjeumna. 'Sabalikna koedoe pada njaah ka moesoeh-moesoeh maraneh, sarta koedoe migawe kahadean; djeung ngindjeumkeun oelah pisan ngargp-ngargp

1098
balgsan.

LOEKAS
Lamoen
kitue mah gandjaran g6de, ^ sarta mara-

7.

3G

maraneh bakal neh pidjadieun poetra noe Langkoeng Agoeng; karana andjeunna nja moerah ka djalma noe euweuh panarimana, djeung ka noe goreng. 'Koe sabab eta, maraneh koedoe w61asan, sapgrti kaw6lasan Eama maraneh. 'Papatjoewan oelah rek ngahoekoeman, mangke maraneh moal dihoekoeman. Oelah rek njapa, mangke maraneh moal disapa. Koedoe ngaleupaskeun, mangke maraneh dileupaskeun. 'Koedoe barangbere, mangke maraneh diberean deui takSran anoe beunang moetjoengkeun, nja didgd6t, nja digedagkeun, nja leber, bakal dibikeun kana lahoenan mai-aneh; karana koe takSran, noe dipake nakgran koe maraneh, mangke ka maraneh ditakgr''

hate noe goreng; ^ karana panglemekna biwir koe tina kaleberan hate.
a Mat. 15
:

14.

6 Joh. 13
:

16. c

Mat.

3.

d Mat.

7:17; 12
46

33. e Mat. 12

35.

f Mat. 12

34.

37

47

48

38

'

49

keun
d

deui. a
5 5

Mat. 5

44. h p. 23
e

34. c Mat. 5

39.

Moesa 15:7.
:

Mat.
i

7:12.
2 Kor.

f Mat.
9
;

46.

g Mat.
39

45.

h Mat. 7:1.

6.

40

41

42

43

44

Ladjgng Jesoes ngalahirkeun hidji misil ka eta djalma, kijeu: " Naha djalma noe lolong bisa noengtoen ka noe lolong deui? na moal tigoebrag doewanana ka soesoekan? 'Ari * moerid mah moal ngoengkoelan ti batan goeroena; tatapi oenggal-oenggal moerid noe geus antek mah, tangtoe mapakan ka goeroena. Djeung naha mana " maneh nendjo tatal^ noe dina panon doeloer maneh, ari balok, noe dina panon maneh sorangan mah, ten karasa koe maneh? 'Koemaha maneh bisa ngomong ka doeloer maneh: Eh doeloer! maap, koe kaoela dipanglaankeuntatal,noe aja dina panon; ari balok, noe aja dina panon maneh sorangan mah, teu katendjo koe maneh? Eh, djalma noe poera-poera! laanan heula balok, noe aja dina panon maneh; kakara toeloej m'etjak-metjak ngalaan tatal, noe aja dina panon doeloer maneh. 'Karana ^ moal hade eta tangkal, anoe boewahan noe goreng; sarta moal goreng eta tangkal, anoe boewahan noe hade. 'Karana oenggal-oenggal tangkal kanjahoan tina boewahna sorangan. Karana moal mStik
'

Naha maraneh mana sok njarSboet ka kami Goesti Groesti tatapi maraneh teu milampah anoe diwoeroekkeun koe kami? 'Saha-saha noe datang ka kami sarta ngadengekeun pangwoeroek kami, djeung dilampahkeunana, eta kami teh ka maraneh rek noedoehkeun kana piibarateunana. 'Ari eta teh ibarat djalma noe njijeun imah; geus kitoe ngali sarta didjeroan, toeloej njijeun padSmen dina batoe karang. Mangsa keur tjaah, tjai teh ngadoepak kana eta imah, hanteu bisa ngobahkeun, sabab diadegkeun dina batoe karang. Sabalikna anoe ngadenge, hanteu ngalampahkeun, nja eta ibarat djalma noe njijeun imah dina taneuh, hanteu make padSmen; ari tjaah teh ngadoepak kana eta imah, harita ge roeboeh, wani ngagoeloegoer pangroeboehna eta imah. a Mat. 7 21.

:
!

'

PASAL

7.

Sanggeus parantos sakabeh

pilahirna,

noe didarengekeun koe djalma-djalma teja, " ladjeng Jesoes soemping ka Kapernaoem. 'Aja hidji badega kajaala sSrdadoe, gSring sarta dek paeh; ari kapala teja njaaheun pisan ka eta badegana. Pedah geus meunang bedja perkara Je'

soes, toeloej
lot

miwarangan kokolot-kokooerang Jahoedi ngadareuheusan ka

Jesoes, ngahatoeranan linggih bade nja4

geurkeun badegana. 'Ari geus darongkap eta kokolot ka Jesoes, panoenoehoenna banget pisan; aroendjoekanana kijeu: Kapala teh pantSs ditoeloeng koe adjgngan. 'Karana njaaheun ka bangsa
oerang, sarSng geus mangmidamglkeun masigit bade oerang dijeu. 'Geus kitoe Jesoes angkat djeung kokolot teja. Mangsa geus rada deukeut ka imahna, toeloej kapala teh miwarangan ka Jesoes sobat-sobatna, sarta pioendjoekna

boewah kondang tina tangkal tjoetjoek, sarta moal ngala boewah anggoer tina
45

tangkal hareueus. 'Ari ^ djalma noe hade ngabidjilkeun kahadean tina banda hate noe hade; kitoe deui djalma noe goreng ngabidjilkeun kagorengan tina banda

Noen Goesti! montong ngew6dkeun andjeun; karantSn simkoering hanteu sae pisan dilinggihan nja rorompok koe andjeun. 'Kitoe poerwana simkoering roemaos teu pantgs ngadeuheusan koe maneh; ngan moegi-moeginimbalan koe sakgtjap bae, eta badega simkoering
kijeu:

LOEKAS
8

7.

1099
toeloej

10

tiuaugtos tjageur. Karautgn simkoeriug ge di bawah anoe kawasa, sarSng gadoeh sgrdadoe noe ditjangking koe simkoering. OepantSn simkoering marentah ka saoerang: Geuraleumpang, seugleumpang; sargng ka saoerang deui: Geura ka dijeu, seug datang; sargngka badega simkoering: Geura eta pigawe, seug dipigawe. 'Mangsa ugadangoe kitoe, Jesoes heraneun ka eta djalma; ladjeng malik, bari ngalahir ka djalma-djalma uoe ngariring: Kami ngalahir ka maraneh, tjatjakan di bangsa Israil ge kami tatjan manggili kapSrtjajaan anoe tjara kitoe. 'D6mi eta piwarangan teh, sanggeus daratang deui ka imah, toeloej badega noe ggring teja kasampak geus
'

21

22

tjageur.
11

Mat.

s.

Ari geus kitoe, isoekna Jesoes angkat ka hidji nagara noe ngaran Nain;
reja moerid noe ngariring, kitoe deui loba pisan djalma. 'Barang dongkap ka deukeut panto nagara, pareng aja noe ka loewar, ngagotong noe paeh ari noe paeh teja anak noenggal ti indoengna, anoe randa; loba nakgr oerang nagara eta noe ngalanteur ka randa teja. 'Mangsa koe Goesti katingali eta randa teh, kalangkoeng-langkoeng wSlaseunana, sarta ngalahir ka dinja: " Oelah tjeurik! 'Geus kitoe ngadeukeutan, seug njandak kana pasaran; ari noe ngagotong teh eureun. LadjSng ngalahir: Eh oedjang! kami nitah ka maneh ^ geura hoedang.
;
:

23

12

21

13

25

14

15

'Tidinja

noe paeh teja toeloej hoedang


''

26

njanghoendjar, sarta mimiti ngomong. Geus kitoe diselehkeun ka indoengna.


16

datang ka pajoeneun Jesoes, aroendjoekan: Simkoering didjoeroengkeun ka adjgngan koe Johannes toekang ngabanjoe teja; dipiwarang oendjoekan kijeu: Nja adjgngan anoe bakal soemping teja, oetawi koedoe ngantosan anoe sanes deui? 'Waktoe harita Jesoes keur njageurkeun loba djalma tina kasakitna, djeung tina kalaraanana, sarta tina kaasoepanana koe soekma goreng; kitoe deui reja djalma noe lolong dipaparin njareueung. 'Ladjeng Jesoes ngawalon ka moerid noe doewa teh, kijeu lahirna: Maraneh geura arindit, oeningakeun bae ka Johannes sakoer noe katendjo djeung noe kadenge koe maraneh; uja eta aja noe lolong njareueung; anoe darejog leumpangna b6n6r; anoe lalepra dibSrSsihan; anoe torek ngadarenge; anoe paeh dihariroepan anoe malarat diaroewaran Indjil. 'Sarta salamgt djalma noe hanteu titadjong a Mat. ii 2. ka kami. Sanggeusna " arindit piwarangan Johannes teh, Jesoes ngamimitian ngalahir ka djalma-djalma tina hal Johannes kijeu: Noe matak maraneh boedal ka tegal ISga teja, narendjo naon? mandjah,, anoe loewak-lejok koe angin? 'Atawa noe matak maraneh boedal teh, narendjo naon? ka hidji djalma noe make papakean lSm6s? Sagnjana, noe make papakean hoeroeng-herang sarta kamggahan mah, pangajana di padalgman radja-radja bae. 'Atawa noe matak maraneh boedal teh, narendjo naon"? ka
.

17

sakabeh djalma teja sarijeuneun, sarta pada ngamoeljakeun ka Allah, aromongna: Mangsa ajeuna di oerang geus djoemSneng hidji nabi noe agoeng, sarta Allah geus ngalajad ka oematoematna. 'D6mi " eta pSrkara teja kaoewar-aerkeun di Joedea sarta di sakoeriling tanah eta kabeh. a p. 8 52.
'Ari
''
:

27

kami ngalahir ka maraneh: eta malah leuwih pisan tibatan nabi. 'Nja eta noe dioengglkeun dina Kitab kijeu teja: ^ Masing nganjahokeuu, kami miwarangan saheulaeun maneh malaikat kami, anoe bakal njahidji nabi? Sagnjana,

dijakeun pidjalaneun
28

maneh saheulaeun

6 p. 8 18

5i. c 1 Badj.; 17

23.

p. 1

68. e Mat. 9

26.

19

moerid-moerid Johannes ngaroendjoekkeun ka andjeunna sagala pSrkara noe tadi teja. 'Geus kitoe Johannes njaoer doewa moerid, seug didjoeroengkeun ka Jesoes, sina marioendjoek kijeu: Nja adjSngan anoe bakal soemping teja, oetawi koedoe ngantosan anoe deui? 'Mangsa eta djalma geus
Ari
"

29

30

maneh. 'Karana kami ngalahir ka maraneh: di sakoer-sakoer djalma noe geus didjoeroekeun koe awewe, taja nabi hidji-hidji atjan " anoe ngoengkoelan ka Johannes toekang ngabanjoe; tatapi ari noe pangleutikna dina karadjaan Allah mah, eta leuwih ti batan Johannes. 'Dgmi sakabeh djalma noe ngadarengekeun, kitoe deui taroekang tjoeke, pada ngalgrgsan ka Allah mangsa dibaranjoean koe pangbanjoe Johannes.' Tatapi
<*

1100
ari ahli-ahli parisi

LOEKAS
djeuug ahli-ahli toret geus narampik ka panggrsakeun
42

8.

hidji

hoetangna lima ratoes dinar, noe

mah

31

32

Allah moenggoeh diri marauehanana, da teu daraekeun dibanjoean koe Johannes. 'Lahiran Goesti: Ari djalma bangsa ajeuna koe kami rek dimisilkeun kana naon? naou oepamana? 'Nja eta

43

oepama baroedak noe darijoek di pasar, sarta silih-ggroan, kijeu pokna: Dewek
geus pada mangnjoelingkenn ka maraneh, tatapi maraneh teu ngigSl; dewek geus pada mangnjanjikeun ka maraneh koe njanjian nalangsa, tatapi maraneh teu tjeurik. 'Karana Johannes toekang ngabanjoe teh soempingna teu ngadahar roti, teu ngaleueut anggoer; ari tjSk maraneh: eta teh aja setanan. 'Denii poetra manoesa mah datangna dahar sarta nginoem; ari tjSk maraneh: Toeh tarendjo, eta mah djalma rgwog sarta beuki nginoem anggoer, sosobatandjeung toekang tjoeke sarta djeung djalma doraka. 'Ari kapintgran teh geus diroe44

lima poeloeh dinar. 'Ari eta djalma hanteu barogaeun keur majar; geus kitoe dibikeun bae ka doewanana teh. Tjik, ajeuna sampejan geura ngadjawab: eta noe doewaan teja mana noe katjida ujaaheunana? 'Ngawangsoel Simon, kijeu wangsoelna: Ari rarasaan simkoering mah, nja eta noe dibere panglobana. Lahiran Jesoes: BenSr eta pamikir sampejan. Geus kitoe Jesoes
hidji deui
'

33

njorejang ka eta awewe, bari ngalahir ka Simon: Na katendjo eta awewe koe sampejan'? Kaoela asoep ka imah sam-

34

45

46

35

djoekan koe sakabeh anak-anakna.


a Mat. 11:1. b Mat. 3:1.
36
c p. 1
:

15.

d Mat. 21

32.

37

33

Tidinja " aja hidji ahli parisi, ka Jesoes ngahatoeranan toewang sasargngan. Geus kitoe linggih ka imah eta ahli parisi; ladjgng ngarijoeng dahar. 'Ari dina eta nagara aja hidji awewe, djalma doraka; barang njahoeun jen Jesoes keur ngarijoeng dahar dina imah eta ahli parisi, ngadeuheus l)ari mawa hidji boeli-boeli, eusina minjak seungit. 'Toeloej nangtoeng di poengkoereun dampal Jesoes, bari tjeurik; geus kitoe

47

sampejan hanteu mere tjai ka keur ngoembah soekoe; ari eta mah geus ngabaseuhan soekoe kaoela koe tji-panon, toeloej disoesoetan koe boeoekna. 'Sampejan hanteu njijoem ka kaoela; ari eta mah hanteu pStot njijoeman kana soekoe kaoela ti barang asoej) ka dijeu. 'Sampejan hanteu ' ngaminjakan kana sirah kaoela koe minjak; ari eta mah ngaminjakan kana soekoe kaoela koe minjak seungit. 'Koe sabab kitoe, kaoela ngalahir ka
pejan,

kaoela

<*

48

49

50

39

40

41

pek ngabaseuhan ka dampalna koe tjipanon, sarta disoesoetan koe boeoekna; seug njijoeman ka dampal Jesoes, sarta diminjakan koe minjak seungit teja. 'Mangsa ahli parisi, anoe ngondang ka Jesoes teja, nendjo lalampahan kitoe, " heug ngomong sadjgro hatena, pokna Eta djalma, lamoen gnja nabi, tangtoe njahoeun kana kitoe-kijeuna eta awewe, anoe njabak ka manehanana; karana eta teh djalma doraka. 'Geus kitoe Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka ahli parisi teh: Simon! kaoela rek tjatjarita ka sampejan. Arijf pioendjoek Simon: Noen Goeroe! soemangga lahirkeun. '[Ladjgng ngalahir kijeu]: Aja hidji toekang mihoetangkeun, sarta doewa djalma noe baroga hoetang ka dinja; anoe
[''

sampejan: ari eta awewe dosa-dosana noe loba pisan geus dihampoera; karana ujaaheunana banggt pisan. Ari djalma noe dihampoera ngan saeutik, njaaheunana saeutik deui. 'LadjSng ngalahir ka awewe teh: f Dosa-dosa maneh geus dihampoera. 'Ari noe miloe ngarijoeng seug ngaromong sadjero hatena kijeu Saha eta teh, bSt ngahampoera dosa? 'Ari lahiran Jesoes ka awewe teja: Kapgrtjajaan maneh geus noeloengan ka maneh; geura moelang bae sarta kasgnangan. a p. ii 37. b Joh. 12 3. c p- is 2.
: : :

Moesa 18:4.

Mat. 26

7.

f p. 5:

20.

p.

8: 48.

PASAL

8.
ngidesa-desa,

Oanggeusing kitoe Jesoes angkat

^dgr nagara-nagara djeung


bari
Indjil

ngawoeroek, sarta ngoewarkeun tina karadjaan Allah, diariring koe noe doewa wglas teja, 'djeung koe * istri-istri, noe geus ditjageurkeun tina kaasoepan soekma goreng, sarta tina kasakit-kasakitna; nja eta Maria noe katglah Magdalena, - " ti eta geus ka loewar toedjoeh setan; 'djeung Johanna, geureuha Koesa, kokolot boemi radja Herodes; sarta Soesanna; djeung reja

LOEKAS
deui istri salijan ti eta; pada ngabakti ka Jesoes koe babandaanana. a p. is 22.
:

8.

1101

tStgpkeun dina hate anoe temgn djeung hade, sarta teu pgtot-pgtot boewahan.
a
Mat.

b Mat. 27:55, 56. c Mark. 16:9. 4

13:10;
1
:

Mark.

4:10. b

J6a.

6:9, 10.

karoempoel djalma loba, oenggal-oenggal nagara noe ngadareuheusan ka Jesoes, ladjSng Jesoes ngalahir koe misil, kijeu 'Aja hidji toekang sSbar indit ka loewar, dek njgbarkeun binihna. Mangsa keur njgbarkeun, sawareli ragragan kadjalan;
"

Mangsa

c 1 Petr.

23.

sarta dataiig

ti

16

17

noe njeungeut damar, ditoeroeban koe wadah, atawa diteundeun kolongeun randjang; geus tangtoe diteundeun dina adjoeg; soejiaja noe arasoep sina nendjo kana tjaangna. 'Karana * taja pisan pSrkara boeni, anoe
"

Hanteu aja djalma

toeloej katarintjakan, djeung diparatjo6

kan koe mauoek awang-awang. 'Ari noe sawareh deui ragraganana kana tjadas;
toeloej djadi, tatapi ten lila perang, sabab ten meunang tjai. 'Ari noe sawareh

kara
18

moal pikataraeun; kitoe deui taja pSrrikip, anoe moal pikatangeneun

deui ragraganana ka tengah tjoetjoektjoetjoek; dfemi eta tjoetjoek bar6ng djadina, toeloej noe disfibarkeun teh eunga8

sarta pinjataeun. 'Sing hade-hade " ka pStana maraneh nja ngadengekeun; karana saha-saha noe geus boga, tangtoe dipaparin deui; sabalikna ari noe hanteu boga mah, ti eta teh malah-malah

peun. 'Ari noe sawareh deui ragraganana ka taneuh noe hade; sanggeusna djadi
toeloej

bakal ditjandak anoe koe manehna dinjanaan bobogaanana. a Mat. 5:i5; Mark.
4 19
:

21

p. 11

33. 6 p. 12

2.

c Mat. 13

12

p.

19

26.

boewahan, beubeunauganana

sa-

ratoes patik61aneun. Ari Jesoes gens ngalahir kitoe, misaoer deui sarta b6das,
tjeuli

kijeu:

Saha-saha djalma noe boga pikeun ngadenge, koedoe dengea Mat. 13:1;

20

keun.
9

Mark. 4:1.

10

Geus kitoe " moerid-moerid naros ka Jesoes, kijeu pioendjoekna: Noen, eta misil koemaha harto.sna? 'Ari lahiranana: Maraneh anoe geus dipaparin pinjahoeun ka rasijah karadjaan Allah; tatapi ari ka noe sedjen mah koe misil bae; soepaja * masih molotot oge oelah nendjo, masih ngadenge oge oelah ngaharti. 'Ari eta misil teh kijeu: Ari binih
nja eta pangandika Allah. 'Ari noe di djalan teja, nja eta noe ngadengekeun; toeloej datang Iblis, njokot pangandika tina hatena, soepaja oelah koengsi pgrtjaja djeung oelah disalamgtkeun. 'Ari noe dina tjadas teja, nja eta noe ngadengekeun, geus kitoe narima ka pangandika djeung soekana. D6mi eta teh hanteu akaran, p6rtjajana hanteu koengsi lila; mangsa keur aja panggoda seug djadi moertad. 'Ari noe ragrag dina tjoetjoek teja, nja eta noe ngadengekeun, sanggeus ti diiija kalipoetan koe karepotan, koe kabeungharan sarta koe kangeunahan doenya, noe matak djadi eungapeun, hanteu datang ka ngasakkeun kana boewahna. 'Ari noe dina taneuh noe hade teja, nja eta noe ngadengekeun pangandika, geus kitoe diteja,
<"

21

Geus kitoe " iboe Jesoes djeung saderek-saderekna saroemping, tatapi teu bisaeun patSpang djeung andjeunna, koe bawaning loba djalma. 'Toeloej aja noe ngoeninga, kijeu pioendjoekna: Ari iboe sareng saderek-saderek andjeun keur ngaradgg di loewar, harojongeun tgpang sarSng salira andjeun. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta djalma: Ari indoeng djeung doeloer kami mah, nja eta sakoer * noe ngadengekeun ka pangandika Allah, sarta dilampahkeunana.
a Mat. 12
:

46; Mark, 3:31. b p. 11

28.

22

11

Ari geus kitoe, " dina hidji mangsa Jesoes nitihan kana parahoe, diiring

12

koe moerid-moeridna;

ari lahii-anana

ka

23

13

moerid-moerid: Hajoe, oerang lajar ka peuntaseun laoet. SSmproeng mijang. 'Ari eukeur lajar, Jesoes kakoelSman. ParSng datang angin riboet ka laoet, dongkap parahoe kalipoetan koe ombak-

24

ombak, tanwande tiwas. 'Tidinja moerid-moerid njalampeurkeun ka Jesoes; seug andjeunna digoegahkeun, bari aroendjoekan: Adoeh, Goeroe! Goeroe! abdi-abdi rek katiwasan. Ladjgng Jesoes goegah, sarta njeuseul ka eta angin djeung ka ombak laoet; seug areureun, djadi djempe pisan. 'Ngalahir Jesoes ka moerid-moerid: Na di mana kap6rtjajaan maraneh? Ari eta pada sijeuneun djeung hareraneun, sarta ngaromong djeung batoerna kijeu: Na eta teh djalma naon, wSt marentah ka angin

14

25

15

1102

LOEKAS
pada noenoehoen ka Jesoes, moegimoegi Andjeunna angkat ti dinja; karana sarijeuneun kabina-bina. Ari geus kitoe Jesoes nitihan kana parahoe, ladjeng moelih. 'Demi djalma noe ka loewar setanna teja, nSneda ka Jesoes, moegi diwidian ngiring. Tatapi koe Jesoes dipiwarang balik, bari kijeu timbalanana: 'Geura balik ka imah maneh, toeloej tjaritakeun pgrkara aheng, noe geus didamgl ka maneh koe Allah. Tidinja indit, ngider sanagara eta, bari ngoetarakeun padamglan aheng, anoe didamgl ka manehanana koe Jesoes teja.
a Mat. 8 40
:

2G 27

28

djeung ka tjai, moenggah datang ka a Mat. 8:23; Mark. 4:35. aranoet bae? Ari lajarna kebat " ka tanah oerang Gadara, peuntaseun tanah Gralilea.'Sanggeus loengsoer ka darat, ladjgng Jesoes kapapag koe hidji djalma, oerang nagara dinja; ari eta teh kaasoepan setan geus lila katjida; hanteu make papakean, sarta tjitjingna lain dina imah, ngan sok di djero astana-astana bae. 'Barang nendjo ka Jesoes, sen g eta djal-

ss

39

ma
loej

djSdjeritan, sarta bari soedjoed; toengaggro, kijeu pokna: Adoeh, Jesoes,

Poetra Allah noe langkoeng agoeng! andjeun aja perkawis naon ka koering?
29

28; Mark. 5

1.

6 Wahj.

9:11; 20

3.

Panoehoen koering, moegi oelah disangsara. 'Karana Jesoes miwarang ka soekma uadjis teja, sina ka loewar ti eta djalma. Karana geus lila neungteuingananana; sarta geus dirante djeung ditambaloeng, soepaja beunang didjaga; demi rantena koe manehna geus diparSgatkeun, sarta digiringkeun koe setan ka tSgal lega. 'Ladjeng dipariksa koe

41

Ari geus kitoe, mangsa Jesoes soemping deui, dipapag koe djalma-djalma; karana keur ngarantosan. 'Djgboel " aja hidji djalma, noe ngaran Jairoes; ari eta teh kapala masigit. Toeloej mendgk

42

30

31

32

Saha ngaran maneh? Ari wangsoelanana: Koering teh Legioen; karana kaasoepan koe setan loba. 'Toeloej setan teh pada uoenoehoen ka Jesoes, moegi-moegi oelah * dika-djoerangkeun. 'D6mi di dinja aja sagoendoek bagong loba pisan, keur njaJesoes, kijeu lahirna:

kana dampal Jesoes, bari noenoehoen, Jesoes moegi-moegi linggih ka imahna. Karana eta boga anak awewe noenggal, oemoerna an tar a doewa wglas taoen; ari ajeuna keur sakarat. Mangsa Jesoes angkat, djalma-djalma moenggah nja'

rgdgkkeun.
43

a Mat. 9:18; Mark. 5:22.

ratoean dina goenoeng; toeloej setan

Geus kitoe " aja hidji awewe, noe boga kasakit ngagetih, lilana geus doewa welas taoen; ari eta geus ngongkosan saboga-bogana ka doekoen-doekoen, tatapi sahidji doekoen oge teu aja noe
bisaeun njageurkeun. 'Toeloej ngadeuheusan ka Jesoes ti poengkoereunana, sarta njabak kana kglin djoebahna padaharita ngaggtihna teh eureun. 'Ladjgng Jesoes ngalahir: Saha noe njabak ka kami*? Sapedah eta sakabeh taja noe ngakoe, geus kitoe Petroes djeung batoer-batoerna aroendjoekan kijeu: Noen Goeroe! ari djalma-djalma kapan njarSdgkkeun sargng pada ngaggntjet ka salira andjeun, ari andjeun ngalahirkeun: Saha noe njabak ka kami? 'Lahiran Jesoes: Aja hidji djalma noe njabak ka kami; karana koe kami karasa aja ka loewar * karamatti kami. 'Dgmi eta awewe, sanggeus tgrangeun jen dirina hanteu boeni, toeloej ngadeuheusan bari ngadegdeg, seug mgndgk ka pajoe;

33

34

35

pada noenoehoen, moegi diwidian njaroeroep ka djSro eta bagong. Ladjeng diwidian. 'Geus kitoe setan teh pada ka loewar ti eta djalma, seug njaroeroep ka djgro bagong teja; broel sagoendoekanana toetoeroeboen tina gawir ka laoet, toeloej paraeh titeuleum. 'Mangsa katendjo eta perkara koe noe ngarangon, tidinja laloempatan, bari pada bebedja di nagara sarta di pilemboeran. 'Geus kitoe djalma boedal, s6djana hajang narendjo ka pgrkara noe tadi teja. Toeloej pada ngadeuheusan ka Jesoes; ari djalma noe ka loewar setanna teja kasampak eukeur mando deukeut ka dampal Jesoes, make papakean sarta
geus inget deui; toeloej sarijeuneun. 'Djeung deui anoe njaraksian tadi teja, pada njaritakeun ka maranehanana pStana njageurkeun eta djalma noe kaasoepan setan teja. 'Geus kitoe sakabeh

44

45

46

47

3G

37

neun Jesoes, sarta ngoendjoekkeun di hareupeun sakabeh djalma sababna noe matak njabak ka Jesoes, kitoe deui jen
48

djalma sakoeriling tanah Gadara teja

geus tjageur sapada-harita. 'Ari lahiran

LOEKAS
Jesoes ka dinja: Eh njai! masing soeka ati; maneli geus ditoeloeng koe kapSrtjajailn maneh; geuva moelaDg bae sarta kas6nangan. a JIat. 9 20 Jtark. 5 25. 6 p. 6 19. Sabot Jesoes " keur ngalahir keneh, datang hidji djalma ti imah kapala ma:

9.

1103

bari ngekedjekkeun ngSrgsna tina soekoe maraneh, pikeun djadi saksi ka eta djalma. 'Geus kitoe moerid-moerid boe'^

dal,

49

warkeun
keun
7

ngider mapaj desa-desa, bari ngoeIndjil sarta njageur-njageurdi


"

mana-mana.
p.

a Mat. lo
p. 10: 7.

50

mopojan ka dinja kijeu Poetra sarapejau geus maot; montong ngabaroebahkeun ka Djoeragan Goeroe. 'Tasigit teja,
:

Mark. 3: 13;

6:13. 6

p.

22:35. c

p.

10:11.

Jesoes, sanggeus ngadangoe eta, seug ngalahir ka kapala masigit teh,


tapi
kijeu lahirna:
51

Montong

sijeun-sijeun,

ma-

52

sing tStgp nja pSrtjaja, geus kitoe eta mangke tjageur deui. 'Mangsa Jesoes 16b6t ka imahna, hanteu aja noe diwidian ngiring asoep, ngan Petroes, Jakoboes djeung Johannes, sarta djeung indoengbapa boedak bae. 'Ari sakabeh djalma
''

tjareurik, njeungtjeurikan

boedak

teja.

53

54

Oelah tjareurik; boengan keur sasarean bae. 'Tatapi eta pada njeungseurikeun ka Jesoes, sabab njarahoeun jen estoe maot. 'Ari koe andjeunna geus diboedalkeun sakabehna, ladjgng njandak leu"

Lahiran Jesoes:

Herodes, bopati teja, ngareungeu warta sakabeh pgrkara noe didamgl koe Jesoes; toeloej bingoengeun, sapedah aja noe ngaromong, jen Johannes teja geus tanghi deui ti noe maraot. 'Aja deui noe ngaromong, jen Elias geus nembongan; ari tjek noe sedjen deui, jen hidji nabi alam baheula geus tanghi deui. 'DSmi lahiran Herodes: Ari Johannes mah koe aing geus dipotong beuheungna; na saha eta djalma, noe kadenge koe aing kitoe kalakoeanana'? Toeloej * hajangeun ningali ka Jesoes.
a Mat. 14:1; Mark. 6
:

Ari

dak teh

lain paeh,

14. b p. 23

8.

10

Ari rasoel-rasoel
roelang,

teja,

sanggeusna ma-

toeloej pada njarijoskeun ka Jesoes sakabehna noe geus dilampah-

ngeun boedak
kijeu
55
'^

teja, sarta

ngalahir bSdas,
11

56

lahirna: Eh nji! geura hoedang. 'Geus kitoe soekmana datang deui^ sarta harita keneh hoedang. LadjSng Jesoes miwarang, koedoe dibere dadaharan. 'Ari indoeng-bapana melengek katjida. Ladjeng ditimbalan koe Jesoes, poma-poma " oelah bebedja perkara eta

12

ka

sahidji

djalma oge.
p. 7: 13.
(f

Mark. 5:35.
1

b Mat. 17:1. c

Kadj. 17:22. e p. 9:21.

PASAL
^wglas

9.

^anggeusing kitoe " moerid noe doewa teja koe Jesoes disaoer sina koempoel ladjgng dipaparin kamatihan djeung kawasa pikeun ka sakabeh setan, sarta pikeun njageurkeun ka roepa-roepa
;

keun koe maranehanana. " LadjSng ditjandak njingkah, njaringsalkeunpribadi ka Snggon noe rehe, bilangan nagara noe ngaran Bet-Saida. 'Barangna djalmadjalma njarahoeun, toeloej pada noetoerkeun ka andjeunna; ladjeng koe Jesoes ditarima, sarta diwoeroek sakali tina perkara karadjaan Allah; ari noe baroga kasakit ditjalageurkeun. "Geus kitoe poe teh dek boerit; ari noe doewa wSlas teja pada margk ka Jesoes, sarta bari aroendjoekan: Ajeuna eta djalmadjalma moegi dipiwarang maloendoer,
sina

pada leumpang ka desa-desa,

sa-

paujakit. 'Sarta dipiwarang leumpang, sina ngoewarkeun karadjaan Allah,

13

djeung njageurkeun ka sakoer noe ga3

ka darinja: * Maraneh oelah mawa naon-naon baris di djalan, saperti iteuk, atawa endong, atawa roti, atawa doewit; kitoe deui hidji djalma oelah boga badjoe doewa. "Djeung di mana bae maraneh asoep kana hidji imah, nja di dinja koedoe tjitjing, sarta ti dinja leumpang deui. 'Ari noe hanteu ngakoe ka maraneh, toeloej ka loewar bae ti nagarana teh.
rSring. 'Ari lahiranana
''

14

15

r6ng ka pilgmboeran anoe aja di sakoeriling, soepaja meunang keur pimondokeunana sargng pitgdaeunana; wantoewantoe di dijeu mah aja di gnggon noe rehe. 'Demi lahiran Jesoes ka moerid: Koe maraneh bae here dadaharan. Ari pioendjoekna: Simkoering mah teu garadoeh deui ngan roti lima siki sargng laoek doewa siki; kadjaba lamoen simkoering laleumpang, mangmeulikeun pitedaeun sadajana eta djalma-djalma.' Karana djoemlahna antara lima reboe djalma. Ari lahiran Jesoes ka moerid-moeridna: Tjoba sina darijoek goendoekkeun, sagoendoekna lima-lima poeloeh. 'Toeloej moerid pada ngalampahkeun kitoe;

1104
16

LOEKAS

9.

17

sakabehna disina darijoek. 'Ladjgng Jesoes njandak eta roti lima siki djeung laoek noe doewa siki teja; seug tanggali ka langit, bari moedji soekoer; tidinja jjek disSmplekan, sarta dipaparinkeuu sakali ka moerid-moerid, sina njodorkeun ka eta djalma-djalma.'Toeloej pada dadaharan, sarta datang ka seubeuheun sakabeh; demi geus kitoe diparoeloengan sesa beuiiang njemplekan, wani aja doewa w61as karandjang.
a Mat. 14 13
:

'SatSmenna, f kami ngalahir ka maraneh: djalma noe narangtoeng di dijeu sawareh moal pingarasaeun maot, samemeh narendjo kana karadjaan Allah.
a Mat. 16:13; Mark. 8:27. J
p.

14

27. c Mat.

10:39;

p.

17:33. d
1.

p.

12:9.

Mat. 25:31. /'Mat.

16:28; Mark. 9:

Mark.

30.

Ari geus kitoe, " kira dalapan poe antaranati wates ngawoeroek anoe tadi teja, ladjeng Jesoes njandak Petroes, Johannes djeung Jakoboes; seug naek ka goenoeng, bade nengda. 'Waktoe keur n6ngda, pameunteuna salin roepa, sarta panganggona djadi bodas moeroeb-moebBeh aja doewa djalma sasaoeran djeung Jesoes, nja eta Moesa djeung Elias; 'tarembong nganggo kamoeljaan, sarta pada misaoerkeun panoengtoengan lalampahan, anoe bakal kalampahkeun koe Jesoes di Jgroesalem. "Ari Petroes
'

18

Ari geus kitoe, dina hidji mangsa Jesoes keur neneda di 6nggon noesimpe;
ari moerid-moerid pada araja. Ladjfeng mariksakeun ka darinja, kijeu lahirna:
i

jar.

Koemaha
19

tjSk

omong

djalma-djalma,
kijeu

kami teh saha? 'Ana ngawangsoel,

20

21

22

pioendjoekna: Tjek sawareh, jen Johannes toekangngabanjoe; tjek noe sedjen, jen Elias; tjek noe sedjen deui mah, jen sahidji nabi alam baheula geus tanghi deui. 'Ladjeng ngalahir deui ka darinja: Ari maraneh mah, tjek maraneh kami saha? Pok Petroes ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Andjeun teh Kristoes Allah.'Seug koe Jesoes pada diomat-omatan banget pisan, timbalanana poma oelah bebedja ka salia-saha; 'ari lahiranana:

sabatoer-batoei"na taroendoeheun.

Ana

njaring, pada nendjo kamoeljaan Jesoes, sarta doewa djalma teja ngaradSg deukeut. 'Ari geus kitoe, mangsa eta keur sasalaman djeung Jesoes, pok Petroes oendjoekan: Noen Goeroe! sae pisan aja
di dijeu teh; simkoering moegi idinan njarijeun tiloe saoeng; anoe hidji bade

23

24

25

26

Poetramanoesatehkoedoepirang-pirang njandang sangsara, sarta ditampik koe para kokolot, djeung koe para panghoeloe agoeng, djeung koe ahli-ahli kitab, sarta bakal dipaehan, dgmi dina poe noe katiloe ditanghikeun deui. 'Ladjgng ngalahir ka sadajana: Lamoen aja djalma dek anoet ka kami, koedoe njSgah karep sorangan, * djeung koedoe manggoel oenggal-oenggal poe kai-dipalang adjangna, toeloej anoet ka kami. 'Karana<^ saha-saha noe dek ngarahajoekeun ka njawana, bakal kaleungitan koe njawana; sabalikna, saha-saha noe kaleungitan koe njawana tina sabab kami mah, eta noe bakal rahajoe njawana. Karana naon pigaweeunana di djalma, kaoentoengan saalam-doenya, lamoen kaleungitan koe dirina, atawa meunangroegidirinamah? saha-saha djahna mikaera ka 'Karana kami djeung ka pangwoeroek kami, eta Poetra manoesa mgngke mikaera ka dinja, " mangsa soemping bari nganggo kamoeljaan pribadi, sarta kamoeljaan Kama djeung para malaikat saroetji.
'

andjeun, noe hidji bade nabi Moesa, sar6ng noe hidji deui bade nabi Elias; teu njahoeun Petroes teh di omongna sorangan. Sabot keur mioendjoek kitoe, datang mega, ngaoeban ka sadajana; ari moerid-moerid teh rareuwaseun, mangsa noe doewaan teja arasoep kana mega. 'Sarta aja ggntra ti djero eta mega, kijeu pangandikana: ^ Ijeu teh Poetra kami noe kaasih; masing pada ngagoegoe ka dinja! 'Keur waktoe aja ggntr a teja, Jesoes teh kapSndakna njalira. Ari moeridmoerid pada repeh bae, sarta dina m angsa harita hal pgrkara noe geus katarendjo euweuh noe ditjaritakeun ka djalma hi'

dji-hidji atjan. aMat. 17: l;Mark. 9:2. 6p. 3:22.

''

geus kitoe, isoekna, keur laloenggoenoeng, Jesoes dipapag koe djalma loba pisan. 'Geus kitoe aja hidji djalma ti noe loba teja, mioendjoek sarta bSdas, kijeu pioendjoekna: Noen Goeroe! simkoering panoenoehoen, moegi-moegi tingalian poen anak lalaki; karantgn eta anak noenggal simkoering. 'SarSng aja soekma, sok njSkg] ka anak teh, oedjoeg-oedjoeg djgdjSritan; geus
A.ri

soer

ti

LOEKAS
kitoe diboentang-banting datang ka ngaboedah; meh teu aja towongna, sarSng dirgmgkkeun. Simkoering teli geus n6da ka moerid andjeun, soepaja dipangkaloewarkeun eta soekma, nanging teu barisaeun. 'Ladjgng Jesoes ngalahir, kijeu lahirna: Eh, bangsa noe teu pgrtjaja sarta uoe tibalik pikir! sabaraha pililaeunana deui kami koedoe ugareudjeungan ka maraueh, sarta sabar ka maraneh teh? Geura ka-dijeukeun bae eta
'

9.

110*

50

40

teu miloe ugiring. 'DSmi lahiran Jesoes ka Johannes: ^ Eta oelah digeunggeureuhkeun karana ari noe teu ngalawan ka oerang, nja eta ngabantoean.
;

a Mark.
51

38. 6 Mat. 12

30; p. 11

23.

41

52

Ari geus kitoe, mangsa geus dongkap ka waktoe Jesoes bakal " ditjandak ka loehoer, ladjeng majoen angkat ka Jgroesalem, 'sarta ngibSran ti pajoe-

42

43

44

anak maueh. 'Mangsa rek ugadeuheus, masih keneh bae direredjet sarta diboentang-bauting koe eta setan. Tatapi koe Jesoes disaoeran soekma nadjis teh, sarta boedakna ditjageurkeun, bari ladjgng * diselehkeuu deui ka bapana. 'Ari djalma-djahua kabeh pada hareugeueun koe tina kaagoeugan Allah. Demi keur heraueun sakabeh tina sagala perkara noe sok didamel koe Jesoes, ladjeng Jesoes ngalahir ka moerid-moeridna: 'Koe maraneh ijeu pi woeroek geura teundeun kana tjeuli maraneh, nja eta Poetra manoesa teh bakal diselehkeun ka
''

53

54

55

neunana. Noe dipiwarang bral arindit; * toeloej datang ka hidji desa oerang Samaria, bade njawisan Jesoes. 'Ari oerang dinja gmboengeun ngakoe ka Jesoes, tina sabab angkatna majoen ka Jgroesalem.'Barangna katendjo koe moerid Jesoes, nja eta koe Jakoboes djeung Johannes, toeloej oendjoekan kijeu: Noen Goesti! koemaha pikersaeun andjeun, sae simkoering teh nitah toeroen seuneu ti langit, keur ngalgboer ka eta djalma-djalma, sapertos noe didamgl koe nabi Elias teja? 'Demi Jesoes malik ka poengkoer, ladjeng njeuseul ka eta
''

45

leungeun djalma-djalma. 'Ari moeridmoerid hanteu ngahartieun ka pilahir bijeu, sarta geus dipindingan eta teh ka darinja, sangkan oelah ngahartieun; ari dek naroskeun hal pilahir teja, da
'^

5G

moerid, ari lahirna: Naha maraneh taRoh mana noe kagoengan Poetra manoesa maraneh? 'Karana teh pangsoempingna lain baris ngaroeksakkeun njawa djalma, estoena mah rek njalam6tkeun. LadjSng arangkat kadesa
tjan njaho,
''

Sedjen.
c 2

a Mark. 16

19. b p. 17: 11
:

Job. 4

4.

aladjriheun.
c Mat. 17
:

a Mat. 17 14
:

Mark. 9

14. 6 p. 7
:

15.

Badj. 1:10. d Job. 3

17; 12

47.

22; Mark. 9:31.

p.

18

34.

57

Demi geus
lan, " aja

kitoe,

46

47

Geus kitoe " moerid-moerid djadi pada pargboet, anoe mana teja diri maranehanana noe pangoentjoelna. 'Ana * katingali koe Jesoes palikiranana, ladjgng
njandak hidji boedak leutik^ diteundeun deukeut andjeunna; 'seug bari ngalahir ka maranehanana Saha-saha noe ngakoe ijeu boedak leutik, tina sabab djSngngan kami, nja eta djalma ngakoe ka kami; sarta " ari noe ngakoe ka kami, nja eta ngakoe ka noe geus miwarang kami. Karana saha-saha di pelebah maraneh anoe pangleutikna, nja eta noe bakal gede teh.
:

hidji

mangsa keur di djadjalma oendjoekan ka

Jesoes kijeu:
58

sedja ugiring, kat. 'Lahiran Jesoes

Noen Goesti! simkoering ka mana bae andjeun ang-

48

ka dinja: Ari tjareuh barogalijang,manoek awang-awang baroga sajang; tatapi ari Poetra manoesa mah teu boga enggon keur ng6dgngkeun sirah-sirah atjan. 'Ari ngalahirna ka noe sedjen: Geura ngiring ka
kami. D6mi pioendjoeketa: Noen Goesti! moegi simkoering idinan moendoer heula, sedja ngaroewang poen bapa. 'Lahiran Jesoes ka dinja: Ari noe paeh mah sina ngaroewang sapapatenna-sapapatenna; tatapi maneh mah geura
bral ngoewarkeun karadjaftn Allah. 'Aja deui noe sedjen oendjoekan kijeu: Noen Goesti! simkoering sedja ngiring ka andjeun; ^ nanging neda idin amit-amitan

59

''

60

a Mat. 18:1; Mark.


c

9
:

33

p.

22

24.

6 p. 5

22.

Mat. 10

40

p.

10

16.

dp. 14:11;

18

14.

61

49

Johannes oendjoekan, kijeu pioendjoekna: Noen Goeroe! simkoering geus pada nendjo hidji djalma, noe ngaloewarkeun setan-setan koe njgbat djengngan andjeun; ari koe simkoering sadaja digeunggeureuhkeun, doemeh han"

Pok

62

heula sargng noe mangkoek di rorompok simkoering. 'Tatapi lahiran Jesoes ka dinja: " Ari djalma noe njekel

1106

LOEKAS

10.

woeloekoe, seug ngalijeuk ka toekang, moal pipanteseun kana karadjaan Allah.


a Mat. 8
:

noe didjijeun
eta geus
14

di

maraneh

teja,

tangtoe

lila

19. 6 1 Eadj. 19

20. c Pil. 3:14.

make karoeng djeung

tarobat, sarta dijoek bari ISboe. 'Ari Tiroes

PASAL
Oanggeusing kitoe

djeung Sidon bakal enteng dina hoe10.


Groesti
15

ngadjSnSng^keun " toedjoeh ijoeloeh djalma deui, doewaan-doewaan sarta dipiwarang leumpang ti pajoen ka oenggal-oenggal nagara djeuug pilSmboeran, anoe bade disoempingan. 'Ari lahiranana ka eta teh: * Piboewateun koe 16ga, tatapi ari noe migawe ngan saeutik; koe sabab eta, geura ngueda ka Pangeran noe kagoengan piboewateun, soepaja naiwarang noe migawe kana piboewateunana. Geura bral arindit; sing ngaringetkeun, maraneh koe kami dititah saperti domba ka tengah-tengah mejong. 'Oelah ^ marawa kandjoet, atawa endong, atawa taroempah; kitoe deui " di djalan oelah oeloek salam ka djalma hidji-hidji atjan. 'Sarta f di mana bae maraneli asoep kana hidji imah, koedoe njSboet heula: Sing salamgt noe di imah ijeu! 'Saoepama di dinja aja anak kasalametan, salam maraneh teh pitjitjingeun di noe
'

16

koeman, ti batan maraneh. 'Sarta ari maneh, Kapernaoem, noe geus didjoengdjoengkeun tepi ka langit! nja maneh bakal didjongklokkeun t6pi ka enggon noe paeh. 'Saha-saha * noe ngagoegoe ka maraneh, nja eta ngagoegoe ka kami; saha-saha noe nampik ka maraneh, nja eta nampik ka kami; ari noe nampik ka kami, nja eta nampik ka noe geus

miwarang kami.
c
:

a 2 Moesa 24:1. b Mat. 9:37. Mat. 10:16. d Mat. 10:9, 10. e 2 Radj. 4:29. f Mat. 10 12. g Mat. 11 21. h Mat. 10 40.
: :

17

"^

18

Tidinja djalma noe toedjoeh poeloeh teja maroelang deui sarta boengaheun; aroendjoekanana kijeu: Noen Goesti! sanadjan setan oge pada taloek ka simkoering koe djenSngan andjeun. 'Lahiran Jesoes Koe kami katendjo " Setan teh
:

19

ragrag
njaho,

ti
*

langit, saperti kilat.

'Masing

kami teh mere kawasa ka ma-

saoepamateu aja mah,bakal bahk deui ka maraneh. Sarta koedoe tjitjing dina eta imah, dahar-nginoem jjanjoekitoe;
'

20

10

goehan; karana noe baranggawe teh patoet pimeunangeun boeroehanana. Oelah rek pindah-pindah imah. "Djeung deui di mana bae maraneh asoep ka nagara, lamoen aja noe ngakoe ka maraneh, koedoe dahar noe disoegoehkeun ka maraneh. Sarta koedoe njageurkeun ka noe garSring di dinja, bari ngabedjakeun kijeu: Karadjaan Allah teh geus deukeut ka maraneh.' Sabalikna, di mana bae maraneh asoep ka nagara, lamoen ten aja noe ngakoe ka maraneh, seug ka loewar ka loeloeroengna, sarta koe'

raneh nintjakan oraj djeung langgir, djeung deui pikeun ngalawan ka sakabeh kakoewatan moesoeh; moal aja noe bakal ngaroeksak ka maraneh. 'Tatapi maraneh oelah boengah sabab soekmasoekma teh taloek ka maraneh; anggoer koedoe boengah koe " sabab ngaran maraneh geus disSratkeun di sawarga.
o Wahj. Wahj. 20
Mark. 16
:

18. c Pil.

4:3;

12.

21

waktoe harita Jesoes boengah sadjgroning manahna, sarta oendjoekan kijeu: Simkoering moedji ka andjeun, noen Ama, Pangeran noe kagoengan langit sargng boemi! doemeh eta pgrkawis teja koe andjeun ditoetoepan ka noe palinter sarawoeh ka noe binangkit, sareng geus diboekakeun ka baroedak. L6r6s, Ama nja kitoe pisan kasoekaan
Dina
"
!

22

11

12

13

doe ngomong kijeu: 'Masih ngerfis oge, anoe nap61 ka kaoela ti nagara maraneh, koe kaoela dikirabkeun ka maraneh; ngan koedoe njaraho, karadjaan Allah teh geus deukeut! 'Kami ngalahir ka maraneh: ari Sadoemoe teja bakal enteng hoekoemanana di poean eta, ti batan nagara noe kitoe. 'Pitjilakaeun man eh, Korasin! Pitjilakaeun maneh, Bet-Saida! karana oepama di Tiroes djeung Sidon didjijeun moedjidjat sapSrti
'J

Rama geus diserenkeun ka kami; djeung hanteu aja pisan anoe nganjahokeun ka pStana Poetra, ngan Rama bae kitoe deui teu aja
andjeun. 'Saniskara koe
;

23

24

noe nganjahokeun ka petana Rama, ngan Poetra bae, djeung sakoer djalma noe dipikarep diebrehan koe Poetra. 'Ladj6ng Jesoes malik ka moerid-moerid, bari ngalahir ka dinja woengkoel: * Salam6t panon, noe narendjo pSrkara noe katendjo koe maraneh. 'Karana kami ngalahir ka maraneh ti baheula reja pisan nabi
:

LOEKAS
reudjeuug radja-radja harajangenu niiigali pSrkara noe kateudjo koe maraueh, tatapi hanteu koengsi ningali; djeung harajangeun ngareimgeu pSrkara noe kadenge koe maraneh, tatapi hanteu koengsi ngareimgeu. a Mat. 11:25. i Mat. 13: le. Geus kitoe aja hidji ahli toret, seug nangtoeug, sSdja ngadodja ka Jesoes; ari pioendjoekna: Noen G-oeroe! simkoering koedoe migawe naon, soepaja kawaris hiroep noe langgSng'J 'Lahiran Jesoes Koemaha noe geus dioengelkeun dina toret? noe diadji koe sampejan
:

11.

1107

37

eta tiloean teh batoer djalma noe dirodjong koe begal teja? 'Ari wangsoelanana: Nja eta noe milampahkeun karoenja ka manehanana. Ngalahir Jesoes ka ahli toret teh: Geura bral, sarta ^ milampah tjara noe kitoe p6tana!
a
5 Moeaa 6:5. 6 3 Moesa 19 18:5. d J6s. 1:6. e p. 6 ;36.
:

25

18.

c 3

Moesa

38

Ari keur mangsa di djalan, Jesoes

26

39

27

koemaha? 'Ngawangsoel
kijeu pihatoerna:
"

ahli toret teh,

Maneh koedoe njaah

40

soemping ka hidji " desa. Di dinja aja ngaran Marta, ngalinggihkeun Jesoes ka boemina. Sarta boga saderek istri, ngaran Maria; eta seug emok deukeut ka dampal Jesoes, ngadengekeun piwoeroekna. 'Tatapi * ari Marta mah riboet nja ngalalajanan. Toeloej margk,
hidji istri,
'

ka Pangeran, Allah maneh, teroes reudjeung hate, tgroes reudjeung njawa, teroes reudjeung kakoewatan, sarta t6roes djeung akal maneh; djeung deui * koedoe njaah ka batoer maneh, saperti ka diri sorangan. 'Lahiran Jesoes: Ben6r djawab sampejan teh; nja eta geura

41

oendjoekan: Na Goesti teu mikoering ngalalajanan ngan sorangan, diantep bae koe doeloer 1 Moegi Goesti miwarang sina ngabantoean. 'DSmi Jesoes ngawalon ka Marta, kijeu
sarta
roseja,

28

29

30

lampahkeun, Hangtoe sampejan mangke hiroep! 'Demi ahli toret teh hajang ngabgnSrkeun maneh; toeloej oendjoekan ka Jesoes: Saha batoer simkoering teh*? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: Aja hidji djalma leumpang ti Jeroesalem ka Jeriho; toeloej dirodjong koe begal; ari eta pada ngarangsadan papakeanana,
bari diteunggeulan; tidinja laloempatan, ninggalkeun eta djalma noe ngalondjor satSngah paeh. 'Geus kitoe par6ng hoi hidji panghoeloe ngaliwat ka djalan eta; djalma teja kateudjo, tatapi tonggoj bae leumpang. 'Kitoe deui hidji ahli Lewi;

42

Eh Marta! Marta! maneh njoesahkeun djeung ngariwoedkeun diri maueh koe tiua loba pisan perkara. Tatapi ngan hidji pSrkara noe pgrloe. Ari Maria mah geus milih bagian noe hade; moal ditjokot deui ti manehanana.
lahirna:
'

a Job. 11:1. b Job. 12

2.

PASAL

11.

Ari

31

32

33

34

djalma teja kateudjo, tatapi tonggoj bae leumpang. 'Aja deui hidji oerang Samaria, eukeur njaba; toeloej datang ka dinja; sarta ari katendjo djalma teja, seug watireun liwat saking. 'Tidinja disampeurkeun; seug diboelgnan raheutna, bari dikoetjoeran minjak djeung anggoer; geus kitoe ditoempakkeun ka toetoempakanana, ditoengtoen ka pasanggrahan,
ari

datang ka 16bah

dinja,

geus kitoe, dina hidji mangsa Jesoes aja dina hidji enggon, sarta nen6da; ari parantos, toeloej moeridna saoerang oendjoekan kijeu: Noen Goesti! moegi simkoering pada diwoeroek bade ngneda, sapgrtos " Johannes geus ngawoeroek ka moerid-moeridua. 'Ngalahir Jesoes ka moerid-moerid: * Samangsa maraneh dek nSnSda^ koedoe kijeu nja pok: Noen Ama, anoe linggih di sawarga!

Djengngan Ama moegi sina disoetjikeun. Karadjaan Ama moegi sina dongkap. Kersa Ama moegi sina dilampahkeun,
3

<*

sapSrtos di sawarga, nja kitoe deui di boemi. 'Moegi koering oenggal-oenggal poe dipaparin rgdjeki koering anoe pitjgkapeun. Sargng- moegi ngahampoera kana dosa-dosa koering; karana koering oge ngahampoera ka oenggal-oenggal noe garadoeh kasalahan ka koering. Moegi koering oelah dilgbetkeun kana panggoda, ISrSsna mah moegi disalamStkeun ti noe goreng. a p. 5 33. 6 Mat. e 9. Lahiranana deui ka moerid-moerid:
'

35

sarta toeloej

dirawatan.

'Ari isoekna,

barang dek
grahan; ari
;

indit,

dinar, dibikeun

ngodok doewit doewa ka noe ngadjaga pasangomongna kijeu Eta pangra:

3c

watankeun anoe dika-loewarkeun saleuwihna ti sakitoe, mengke koe koela diganti, samangsa ka dijeu deui. 'Koe-

maha pamikir sampejan: anoe mana

Saha-saha

di

pelSbah maraneh anoe boga

1108

LOEKAS
)

11.

sobat, toeloej leumpang ka dinja wantji tgngah peuting, bari ngomoug: Eh so6

bat!

namboet

roti tiloe siki;

'karana
)

koering kadatangan sobat koering, mantas njaba, keur pareng teu gadoeh keur
7

DJoegoehan. 'Koemaha noe di djSro 5mah teh bakal ngadjawab, kijeu pokna: Eh, oelah njoesahkeun ka kaoela; ari

10

panto ajeuna geus ditoelakan, sarta baI'oedak geus aja di jDangkeng reudjeung kaoela; kaoela mah teu kadoega hoedang djeung merean ka sampejan? 'Kami ngalahir ka maraneh: sanadjan teu daekeun hoedang djeung merean sabab eta djalma sobatna, tangtoe sabab tina kawanianana bakal oge hoedang sarta mere sakoemaha bae pitjoekoepeuuana, 'Kami ngalahir deui ka maraneh: " Koedoe nengda, bakal maraneh dipaparin; koedoe nejangan, bakal maraneh manggih koedoe ngetrok-ngetrok, bakal maraneh dipangboekakeun. 'Karana sahasaha noe nenSda, tangtoe dipaparin; djeung saha-saha noe nejangan, tangtoe manggih; kitoe deui saha-saha noe ngetrok-ngetrok, tangtoe dipangboekakeun.
;

Sgboeb. 'Lamoen gnja kami ngaloewarkeun setan koe Beel-SSboeb, anak-anak maraneh ngaloewarkeunana setan teh koe saha? Manana nja eta pisan noe bakal ngahoekoeman ka maraneh. 'Sabalikna, lamoen kami ngaloewarkeun setan koe panangan Allah, nandakeun teh karadjaan Allah geus dongkap ka raaraneh. 'Lamoen anoe b6das njoren pakaI'ang, ngadjaga pakoewonna, sabanda"*

bandana rahajoe. 'Tatapi lamoen anoe leuwih bedas ngarontok ka manehanana sarta ngelehkeun, seug direboet sagala pakarangna noe diandSlkeun teja,
geus kitoe djarahanana dibagi-bagikeun.

11

12

13

'Saha di iD^lebah maraneh bapa, lamoen dipentaan roti koe anakna, ana sok teh batoe? atawa dipentaan laoek, ana sok teh oraj ngagantian laoek? 'Atawa lamoen menta endog, ana sok teh langgir? 'Koe sabab eta, ari maraneh noe goreng teh bisa mahanan noe harade ka anak-anak maraneh, komo teuing Eama noe linggih di sawarga bakal masihan Roh Soetji ka noe njoehoenkeun.
a Mat.
7
:

'Anoe hanteu miloe ka kami, nja eta ngalawan ka kami teh; sarta noe hanteu miloe ngoempoelkeun djeung kami, nja eta ngaboerantakkeun. 'Mangsa soekma nadjis geus ka loewar ti djalma, toeloej ngideran Snggon noe rarehe, nejangan eukeur tjitjing; ana hanteu manggih, seug ngomong kijeu: Ah, dek balik deui bae ka imah oeroet aing ka loewar. 'Ari datang, njampak geus beunang njapoean sarta dialoes-aloes. 'Tidinja leumpang, ngadjakan toedjoeh batoer pada soekma, noe leuwih goreng ti batan manehanana; ari geus asoep, tjaritjing di
"

dinja; djadi

banget

ti

djalma teja ahirna leuwih batan tadi. a Mat. 9:32; 12:22.


:

h Mat. 12
e Mat. 12

24. c Mat. 12 43.

38

16

1. <Z 2

Moesa

19.

7.

14

15

16

17

18

Jesoes ngaloewarkeun hidji setan, sarta nja eta bisoe. D6mi geus ka loewar setanna, djalma noe bisoe teh ngomong. Ari djalma-djalma hareraneun. 'Tatapi ari noe sawareh ngaromong: * Eta ngaloewarkeun setan soteh koe Beel-S6boeb, kapala setan. "Aja deui noe ngadodja ka Jesoes, " menta tanda ti langit. 'Nanging Jesoes oeningaeun kana pikiranana; seug ngalahir ka eta djalma: Oenggal karadjaan noe mSrangan maneh, tangtoe toempoer; sarta oenggal imah noe mgrangan maneh, tangtoe roeboeh. 'Oepama Setan mgrangan maneh, koemaha karadjaanana bisa tSt6p? Karana tjek maraneh, kami ngaloewarkeun setan teh koe Beel-

Geus kitoe

"

Ari geus kitoe, mangsa Jesoes ngalahirkeun noe bijeu teja, aja hidji awewe di pelebah djalma-djalma, pok oendjoekan, bari bSdas pisan sowarana; SalamSt lamboet, noe geus ngandoeng ka andjeun, sargng salamSt pinareup, noe geus disesepau^koe andjeun! 'DSmilahiran Jesoes: " Enja salaragt sakoer noe

ngadengekeun

ka

pangandika Allah,
o
p.

sarta diestoekeunana.

is, 21.

Mangsa djalma-djalma keur ngararonjok, seug Jesoes ngalahir kijeu: "Ijeu

bangsa teh bangsa goreng; menta tanda; eta moal dibere tanda, ngan tanda nabi
Joenoes teja. 'Karana saperti Joenoes geus djadi tanda keur oerang NinSwe, nja kitoe deui Poetra manoesa teh pidjadieun tanda keur ijeu bangsa ajeuna. 'Radja istri * ti tebeh kidoel teja bakal ngadeuheusan ka hoekoem kijamat baring djeung djalma bangsa ijeu, sarta

LOEKAS
seug ngahoekoemau ka dariuja; kavana geus soemping ti toengtoeng boemi, bawaning hajangeuu ngarenngeu kana kapintgran Soeleman; padahal anoe ajeuna di dijeu mah leuwih ti batan Soeleman. Oerang " NinSwe bakal ugadareuheusan ka hoekoem kijamat bar6ng djeuug ijeu bangsa ajeuna, sarta seug ngalioekoeman ka darinja; karana oerang Ningwe teh tarobat sanggeusna meunaug piwoeroek ti Joenoes; padahal anoe ajeuna di dijeu mah leuwih ti batan Joenoes.
'

11.

1109
*

maraneh
44

r6s6p darijoek panggirangna

32

15

a Mat. 12
33

39

16

4.

6 1 Badj. 10

1. c

Joen. 3

5.

46

34

noe njeungeut damar, diteundeun di noe boeui, atawa ditoeroeban koe gantang; geus tangtoe diteundeun dina adjoegna, soepaja noe arasoep sina narendjo kana sorotna. 'Ari * damar badan teh, nja eta panon. Oepama panon maneh tjekas, tjaang badan
"

Hanteu aja djalma

djeung sok hajang diaroendjoengan di pasar-pasar. Pitjilakaeun maraneh, ahli kitab djeung ahli parisi, djalma noe poera-poera! karana maraneh teh saroewa djeung astana noe hanteu katara, ari djalma noe njorang teu njarahoeun. a Mat. 23:23; p. 18:12. h p. 20:46. Geus kitoe ahli toret saoerang pok ngawangsoel, kijeu pioendjoekna: Eh Goeroe! kasaoeran andjeun noe kitoe teh ka koela djeung pada batoer ge ngahinakeun. 'Ari lahiran Jesoes: Pitjilakaeun maraneh oge, " ahli toret! karana ngamomotkeun ka djalma momotan noe
di masigit-masigit,
'

teu beunang ditanggoeng, tatapi ari diri maraneh mah teu njabak ka eta momo47

tan koe ramo

hidji-hidji atjan. 'Pitjila!

maneh
35

oepama soergm mah, poek badan maneh sakoesakoedjoer;

sabalikna

48

djoer.
di

djgro

'Masing hade-hade, tjaang noe aja maneh teh oelah djadi poek.
pisan, eutja49

36

'Lamoen badan maneh tjaang

weuh naon-naon anoe poek, tangtoe

ang sakabehna, tjara keur mangsa maneh katodjo koe sorot damar.
a Mat.
37
5
:

15; p. 8

16.

h Mat. 6

22.

Mangsa Jesoes keur


hidji ahli parisi

ngalahir,

aja
50

38

39

ngahatoeranan toewang ka imahna. Geus kitoe ISbet, ladjeng linggih toewang. 'Barang katendjo koe ahli parisi teh, heraneun * doemeh Jesoes toewang teu sibanjo heula. 'Demi Goesti ngalahir ka dinja kijeu: " Ari maj

51

raneh, ahli parisi! sok ngab6r6sihan tjatjangkir djeung pandjang ngan di loewarna bae; tatapi di djero maraneh
40

41

pinoeh koe beunang ngarampas djeung koe kagorengan.'Eh, noe barodo! ari noe geus ngadamgl loewarna, lain nja eta noe ngadamgl djgrona oge? 'Tatapi eusina koedoe sidgkahkeun; lamoen kitoe mah, sakabehna djadi bSrfisih di maI'aneh.
p.

52

* karana sok ngomean para nabi, ari eta nabi koe karoehoen maraneh diparaehan. 'Nandakeun maraneh teh ngaroedjoekan sarta miresgp ka pagawean karoehoen maraneh; karana nja eta geus maehan ka para nabi, sarta koe maraneh diomean makamna. 'Koe pedah kitoe noe matak kaoeningaan Allah teh geus ngandika: Kami bakal miwarangan ka niaranehanana nabi-nabi djeung rasoel-rasoel; ari noe sawareh bakal dipaehan djeung ditoendoeng koe maranehanana; 'soepaja dipoendoet ti ijeu bangsa ajeuna ggtih sadajana nabi, anoe geus dikoetjoerkeun ti wates didjadikeunana alam-doenya; 'mimitina ti ggtih Habil, tepi ka ggtih Djakaria, noe dipaehan di antara altar djeung kabah teja. Sat6menna, kami ngalahir ka maraneh, eta bakal dipoendoet ti ijeu bangsa ajeuna. 'Pitjilakaeun maraneh, ahli toret! '^karana sorog kanjaho koe maraneh geus diboenikeun; ari maraneh sorangan hanteu asoep, sarta noe hajang asoep koe

kaeun maraneh

makam

<'

''

maraneh dipegatan.
c

Mat. 23
:

4.

6 Mat. 23
:

29.

Mat. 23

34.

d Mat. 25

34. e Mat. 23

13.

7:36; 14:1.6 Mark.

2.

c Mat. 23

25.

53

Mangsa Jesoes ngalahirkeun anoe


teja,

tadi

42

Tatapi pitjilakaeun maraneh, ahli pakarana maraneh " ngadjakatan soerawoeng, djeung kasimoekan, sarta sagala lalab-lalab; padahal maraneh ngaliwat ka hoekoem djeung kanakanjaahan ka Allah. Nja eta noe koedoe dipilampah, sarta ari noe hidji deui oelah ditinggal.
risi!

ahli parisi
54

seug ahli-ahli kitab djeung ahlipada ngamimitian ngariwoed-

keun ka andjeunna haben pisan, sarta nararoskeun reja-reja pgrkara; 'bari " ngintip-ngintip, pangarahna meunangkeun naon-naon noe ka loewar ti 1ambejna, soepaja bisa ngglakkeun andjeunna.
a
p.

43

'Pitjilakaeun maraneh, ahli parisi! karana

20

20.

1110

LOEKAS
PASAL
12.

12.

Roh

kitoe, karoempoel djalma mangreboe-reboe, datang ka silih-tinGeus kitoe Jesoes ngalahir ka moerid-moeridna kijeu: " Mimitina pisan koedoe hade-hade diri maraneh koe ragi ahli parisi, nja eta kapoera-poeraan. 2 'Taja pisan * pgrkara katoetoepan, anoe moal pikataraeun; atawa pSrkara boeni, 3 anoe moal pikatangeneun. 'Koe sabab eta, saniskara noe koe maraneh diomongkeun di noe poek, bakal kadenge di noe tjaang; sarta noe koe maraneh diharewoskeun kana tjeuli dina pangkeng, bakal dioewarkeun tina hateup imah. i 'Djeung kami ngawoeroek ka maraneh anoe djadi sobat kami: " oelah rek sarijeun koe noe maehan kana badan, sanggeusna ti dinja ten bisaeun migawe 5 naon-naon deui. 'Ari kami rek noedoehkeun ka maraneh anoe koedoe dipikasijeun koe maraneh teh: koedoe sarijeun koe noe kagoengan kawasa, sanggeusna maehkeun, seug ngaloengkeun ka djgro naraka ongkoh; satemenna, kami ngawoeroek ka maraneh: nja eta noe koedoe 6 dipikasijeun koe maraneh teh. 'Ari manoek i^iit didjoewalna lain lima doewa doewit? kilang kitoe ge moenggoehing di Allah ten aja noe kalalian hidji-hidji boeoek anoe aja 7 atjan. 'Malah-malah dina sirah maraneh geus kaetang kabeh. Koe sabab eta, oelah rek sarijeun; maraneh teh leuwih ti batan manoek piit noe 8 loba. 'Djeung deui kami ngalahir ka maraneh: " saha-saha noe ngakoe ka kami di hareupeun djalma-djalma, tangtoe diakoe deui koe Poetra manoesa di ha9 reupeun para malaikat Allah.' Sabalikna, f saha-saha noe ngangles ka kami di hareupeun djalma-djalma, tangtoe diangies deui di hareupeun para malaikat Allah. 10 'Djeung ^ saha-saha djalma noe ngomong ngalawan ka Poetra manoesa teh, bakal dihampoera; tatapi ari noe ngagorengkeun ka Eoh Soetji mah, moal di11 hampoera. 'Ari samangsa maraneh diiringkeun ka masigit-masigit, djeung ka kapala-kapala, sarta ka noe pada kawasa, poma oelah salgmpang koe pStana atawa koe naon pingadjawabeun, atawa koe noe bakal diaromongkeun koe ma12 raneh; 'karana dina waktoe eta pisan

Sabot keur
tjak.

Soetji bakal ngawoeroek ka maraneh sakoer anoe koedoe diaromongkeun koe maraneh teh. a Mat. i6:6; Mark. 8:i5.
j

b Mat. 10 26; p. 8 17. c Ibr. 13 6. d p. 21 18. e Mat. 10 32. fp.9:2G;2 Tim. S:12.g Mat. 12:31. h Mat. 10:19; Mark. 13:11; p. 21:14.
: : ;
:

13

14

is

16

Geus kitoe aja hidji djalma ti anoe koempoel teja, oendjoekan ka Jesoes kijeu Noen Goeroe moegi miwarang ka doeloer koering, sina ngabagikeun barang titilar ka koering. 'Ari lahiran Jesoes ka dinja: Eh djalma! saha noe ka kami ngadjenengkeun djaksa atawa toekang ngabagikeun ka maraneh? 'Ladjgng ngalahir deui ka djalma-djalma teh: Mangka hade-hade, " koedoe njggah kapergtjitan; karana hiroep teh lain koe kalobaan banda bae. Tidinja Jesoes ngalahirkeun hidji misil ka maranehanana, kijeu lahii-na: Aja hidji djalma beunghar, beubeunanganana tina taneuhna tjoe: !
'

17

koel pisan. 'Seug mikir di djero hatena, kijeu pokna: Koemaha aing pipetaeunana? karana aing teu boga keur ngampi-

18

han hasil-hasil aing. 'Ari omongna: Ah, dek mgtakeun kijeu bae: * dek ngaroewag koedang-koedang aing, toeloej njijeun deui noe ggde
dinja
ti

batan eta; nja

di

ngoempoelkeun sagala kahasilan

19

aing djeung barang-barang. 'Geus kitoe

''

20

21

dek ngomong ka njawa aing: Eh njawa! ajeuna maneh boga barang loba pisan, mahi sababaraha taoeneun; ajeuna eureun bae, geura dahar-leueut, masing boengah pisan. 'D6mi Allah ngandika ka eta djalma kijeu: Eh, noe boeroeng! dina peuting ijeu dek dipoendoet njawa maari noe beunang njawiskeun maneh; neh teja, saha noe pibogaeun? 'Nja kitoe pgtana anoe ngoempoelkeun doenyabrana keur dirina sorangau, djeung hanteu beunghar di Allah.
'^

a
22

Tim.

710.

b Djab. 39

7.

c Aj. 27

8.

''

23

24
j

Ladjeng Jesoes ngalahir ka moeridmoeridna: " Koe sabab eta kami ngawoeroek ka maraneh: oelah rek salgmpang kana hiroep maraneh, tina jjerkara pihakaneun; atawa kana badan maraneh, tina pgrkara pipakeeun. 'Ari hiroep teh leuwih ti batan kahakanan, djeung badan teh leuwih ti batan papakean. 'Geura arawaskeun pStana gagak; tara njgbarkeun djeung tara diboewat; teu boga gowah, teu boga koedang; geuning koe Allah diparaban bae. Ari maraneh

LOEKAS
koetau lain leuwih pisau ti batau manoek-mauoek? 'Saha p616bah maraneh anoe bisa nambahan oemoer koe saasta, tina salgmpangna? 'Lamoen maraneh hanteu bisa migawe pgrkara noe pangleutikna, naha mana salempang koe p6rkara noe sedjen? 'Geura arawaskeun pStana bakoeug, dina ngagedeanana; eta tara baranggawe, tara nganteh; ari kami ngalahir ka maraneh: sanadjan Soeleman oge, sakitoe g6de kamoeljaanana, panganggona hanteu nepi ka hidji eta kSmbangbakoeng.'Lamoendjoekoetdjoekoet, anoe aja poe ijeu di tegal, ari isoekna dialoengkeun ka pameuleuman, koe Allah didangdanan sakitoe: ponpilalagi maparin papakean ka maraneh, eh djalma noe koerang pertjaja! 'Ari maraneh teja, oelah nanjakeun pihakaneun atawa piinoemeun; djeung oelah sok mangmang. 'Karana * sagala pgrkara noe kitoe teja sok disalijar koe bangsabangsa di doenya; ari Rama maraneh langkoeng oeninga, jen maraneh kakoerangan eta sakabehna perkara. 'Nja koedoe pada nejangan karadjaan Allah; sanggeus kitoe eta sakabehna perkara tanwande diwoewoehan ka maraneh. 'Oelah sarijeun, " eh goendoekan saeu-. tik! karana kasoeka Rama maraneh teh pimaparineun karadjaan nja ka maraneh. 'Djaroewal ^ babandaftn maraneh, pake mere sid6kah. Geura njarijeun pikeun diri maraneh kandjoet noe teu keuna koe boetoet, radja-brana noe teu pisoedaeun, anoe aja di sawarga; nja ka dinja noe maling hanteu nepi, djeung toko hanteu ngaroeksak. 'Karana di mana bae ajana radja-brana maraneh,
nja di dinja piajaeunana hate
oge.
p.

12.

1111

25

38

seug disampeurkeun sarta dilalajanan. 'Djeung * oepama datangna dina waktoe ronda noe kadoewa, atawa dina

26

waktoe ronda noe


39

katiloe,

kasampak

kitoe pgtana, teh. 'Sarta "

27

40

28

tangtoe salamgt badega maraneh masing nganjahokeun, ari noe boga imah, oepama njahoeun kana waktoe pidatangeun paling, geus tangtoe njaring bae, moal dibikeun imahna digangsir. 'Koe sabab eta, ^ maraneh oge koedoe padasadija; karana Poetra manoesa teh pisoempingeunana dina waktoe noe hanteu kataksir koe maraneh.
b Mat. 24
:

ojsr. i:i7;iPetr. i:i3.


:

42. c Mat. 24

43.

(i

p.

21

3436.

41

29

42

Tidinja Petroes oendjoekan: Noen Goesti! andjeun ngalahirkeun misil teja ka abdi-abdi bae, atanapi ka sadaja djalma-djalma? 'Ari lahiran Goesti: Sa-

30

43

31

44

32

ha kokolot boemi anoe goemati djeung pinter teh, noe bakal didjgngngkeun koe djoeragan ngoeroeskeun badega-badegana, baris pimereeun baranghakan ka darinja dina waktoena? 'SalamSt eta badega, noe kasampak koe djoeraganana keur migawe noe kitoe pStana, mangsa datang. 'Satemenna, kami ngalahir ka maraneh: * eta bakal didjadikeun toekang ngoeroes ka sakabeh babandaan
djoeraganana. 'Tatapi oepama eta badega ngomong dina hatena: Djoeragan tangtoe lila pidatangeunana; geus kitoe mimiti neunggeulan ka badega lalaki djeung ka badega awewe, sarta nja-

45

33

46

34

toe-nginoem datang ka mabok: 'kas6dek datang djoeragan badega teja dina poe anoe hanteu kategoeh, sarta dina waktoe anoe hanteu njahoeun manehanana, toeloej eta dipijasat, sarta bagianana disaroewakeun djeung sakoer noe badega noe njahanteu toehoe. 'Ari hoeun ka pikargpeun djoeraganana, tatapi hanteu dangdan, djeung hanteu noeroet kana eta kargpna, bakal diteunggeulan kabina-bina; 'tatapi ^ ari noe teu njahoeun mah, seug migawe anoe mandjing kana siksaan teunggeul, eta bakal diteunggeulan rada enteng. Saha-saha djalma noe diberean loba, dipentana loba deui; sarta saha-saha noe dipihapean loba, dipentana beuki
<'

maraneh
:

a Mat.

25. 6
6
:

Mat. 6
:

32. c J6s. 41

14.

47

22: 29. d Mat.

19; p. 16
'*

9; 18

22.

35

Tjangkeng maraneh
'

koedoe disa48

36

boek, djeung damar maraneh koedoe hoeroeng. Sarta maraneh sing saperti

37

djalma noe ngadagoan pimoelangeunana djoeragan ti noe sidgkah kawinan; soepaja dimana datang, djoeragan nggtrokan panto, gantjang ngaboekakeunana. 'Salamgt badegana, noe kasampak njaring koe djoeraganana, mangsa datang! SatSmSnna, kami ngalahir ka maraneh: eta djoeragan bakal disaboek, toeloej badega-badegana teh disina ngarijoeng.

loba.
49

c Jak. 4: 17.

a Mat. 24 25; 1 Kor. 4 d Sil. 24: 12.


:

2.

6 p. 19

17.

Kami noe matak datang rek ngaloeng-

1112

LOEKAS

13.

50

51

keun seuneu ka boemi; sarta naon deui kahajang kami, ngan geuwat hoeroeng bae? 'Tatapi " kami koedoe dibanjoeau koe sahidji pangbanjoe, sarta kami teh w6t karoepekan banget pisan uSpi ka geus kalampahkeun. 'Koemahapamikir maraueh teh,.* kami noe matak datang dek ugadjadikeun karoentoetan di boemi? Kami ngalahir ka maraneh: eta
mail lain, sagnjana ngadjadikemi papadoean. 'Ari ti wat6s ajeuna lima djalma dina sahidji imah anoe bakal papadoean,

52

53

anoe tiloe madoeau ka noe doewa, ari noe doewa madoean ka noe tiloe. 'Bapa bakal madoean ka anakna lalaki, sarta anak lalaki ka bapana; ari indoeng ka anakna awewe, sarta anak awewe ka indoengna; ari mitoha awewe ka minantoena awewe, sarta minantoe awewe ka mitohana awewe.
a Mat. 20:22; Mark. 10:38. b Mat. 10:34.

51

55

56

57

58

59

Ladjeng Jesoes ngalahir deui ka djalma-djalma teh: " Mangsa maraneh nendjo mega keur naek ti koelon, harita ngomong kijeu: dek hoedjan; iija kitoe pisau djadina. 'Djemig mangsa maraneh nendjo * angin datangna ti kidoel, harita ngomong kijeu: bakal panas; nja kitoe pisan djadina. Eh, djalma noe poera-poera! kana roepa boemi djeung langit maraneh bisa ngahartikeun naha teu ngahartikeun ka djaman ijeu? 'Koe naon maraneh mana hanteu ngahoekoeman ti diri sorangan anoe saestoena? 'Karana maneh satijap-tijap ngadeulieus ka noe kawasa reudjeuiig lawan maneh, koedoe sing hade-hade keur di djalan, malar leupas tina lawan teh; oelah koengsi maneh dibawa ka djaksa, seug koe djaksa diselehkeun ka sipir, ari koe sijsir diasoepkeun ka pangberokan. 'Kami ngalahir ka maneh: hamo maneh ka loewar deui ti dinja, lamoen tatjan poenah hoetang, tinggal sapeser
'

noe matak kataradjang sakitoe, leuwih doraka ti batan oerang Galilea noe loba? 'Kami ngalahir ka maraneh: eta mah lain kitoe; tatapi saoepama maraneh hanteu tobat mah, tangtoe toempoer kabeh tjara kitoe. 'Djeung deui djalma dalapan w61as teh, anoe katarindih papanggoengan di Siloam, datang ka paraeh teja, koemaha pamikir maraneh, eta teh djalma baroga dosa leuwih ti batan djalma noe loba, noe aja di Jeroesalem? 'Kami ngalahir ka maraneh: eta mah lain kitoe; tatapi saoepama maraneh hanteu tobat mah^ tangtoe toempoer kabeh tjara kitoe. a Joh. 9 2. Ladjeng Jesoes ngalahirkeun misil, kijeu: Aja hidji djalma noe boga tangkal kondang sahidji^ dipelak di kSbon anggoerna; geus kitoe datang, nejangan boewah ka tangkalna, tatapi hanteu manggih. 'Tidinja ngomong ka mandor kebonna: Kami teh bet ngalanglang geus meunang tiloe oesoem, nejangan boewah ka ijeu tangkal kondang, hanteu manggih bae; pek geura toewar, matak njoewoengkeun lahan bae! 'Ngadjawab mandor teh, kijeu djawabna: Noen djoeragan! ingkeun bae sataoen ijeu deui mah; koe koering dek dipoetgr sakoerilingua, sarta digemoekan sakali, 'soegan daekeun boewahan; saoepama hanteu mah, kakara " ditoewar koe djoeragan.
:

a Mat. 7:
10
11

19.

^'

12

13

Oge.

a Mat. 16:2. b Aj. 37

17. c

Mat. 5

25.

14

PASAL

13.

Ari di poe sabat Jesoes ngawoeroek dina hidji masigit. 'Harita aja hidji awewe, noe aja soekmaan anoe matak djadi kasakit, geus meunang dalapan wSlas taoen lilana; eta teh bongkok, teu bisa pisan menerkeun awakna. 'Barangkatingali, ladjeng koe Jesoes disaoer, sarta ngalahir ka dinja: Njai! ajeuna geus salamet tina kasakit maneh. 'Seug " ditoempangan koe pananganana; harita keneh ge b6ner deui awakna, toeloej awewe teh ngamoeljakeun ka Allah. 'Ari kapala masigit poendoeng, sabab Jesoes njageurkeun di poe sabat; toeloej ngo-

"Hina mangsa eta aja djalma di pajoeneun, anoe marioendjoek ka Jesoes tina hal oerang Galilea, noe ditjampoerkeun ggtihna koe Pilatoes reudjeung koerbanna. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta djalma: " Koemaha pamikir maraneh, eta oerang Galilea teja,

mong,

kijeu
''

omongnakadjalma-djalma:

Kapan

aja ggnejj poe anoe jjikeun ba-

15

ranggawe; nja dina eta koedoe daratang menta ditjageurkeun, oelah di poe sabat. 'Ngawalon Goesti ka kapala teh, kijeu lahirna: Eh, djalma noe poera-poera!

koemaha

maraneh

oenggal-oenggal

LOEKAS U.
djalma di poe sabat lain ngalaan sapina atawa kaldena tina pangokopan, ditoengtoen, toeloej diinoemkeun? 'Geuning eta aw ewe, kaasoep anak-intjoe Ibrahim, geus dalapau wglas taoen lilana nja dibandana koe Setan; naha
""

1113

28

16

f geura njalingkir ti kami, eh sakabeh noe migawe kadorakaan! 'Nja ^didinja bakal tjareurik djeung tingkarfirot hoentoena, mangsa maraneh nendjo Ibrahim, Ishak djeung Jakoeb, sarta sakabeh para nabi, pada aja dina karadjaan Allah,

lain
17

koedoe dikanan talina di poe

sa29

bat oge? 'Mangsa Jesoes ngalahirkeun kitoe, areraeun sakoer noe njawad ka andjeunna; ari sakabeh djalma teja aratoheun tina sabab sagala pgrkara noe moelja, noe didamSl koe andjeunna.
a Mark.
7
:

tatapi diri maraneh mah didjarongklokkeun ka loewar. 'Djeung deui bakal daratang djalma ti wetan djeung ti koelon,
ti kaler sarta ti kidoel, toeloej dijoek ngarijoeng dina karadjaan Allah. 'Geura aringgtkeun, ^ aja djalma pangpandeurina, bakal djadi pangheulana; kitoe

so

32. 6 2

Moesa 20

9.

c p.

14

5.

18

19

Ngalahir deui Jesoes: " Ari karadjaan Allah teh ibarat koemaha? koe kami rek dioepamakeun kana naon? "Oepama siki sasawi, noe ditjokot koe hidji djalma, toeloej dialoengkeun ka kgbonna; geus kitoe ngadjangkoengan, djadi tangkal noe g6de; ari manoek awang-awang njarajang dina dahanna. 'Tidinja ngalahir deui: * Ari karadjaan Allah teh

deui aja noe pangheulana, bakal djadi pangpandeurina. a p. s i 9 51. 6 Mat. 7 13.
: ;
:

c Mat. 25

10.
12.

g Mat. 8
31

d p. 6 46. h Mat. 20
:

Mat.

23. /-Djab. 6

9.

16.

Dina poe harita aja ahli-ahli parisi daratang, aroendjoekanka Jesoes: Sampejan geura angkat, djgngkar ti dijeu;
Jan. 'Lahiranana

20

32

21

22

23

24

25

26

koe kami rek dioepamakeun kana naon? 'Oepama ragi, noe ditjokot koe hidji aw ewe, toeloej dibebgskeun kanatipoeng tiloe takgr, datang ka kahaseuman sakabehna. a Mat. is si Mark. 4 30. 6 Mat. 13 33. Ari " angkatna Jesoes sisindangan ka nagara-nagara djeung ka desa-desa, bari ngawoeroek; noe didjoegdjoeg Jeroesalem. 'Tidinja aja noe oendjoekan ka Jesoes kijeu: Noen Goesti! ngan saeutik bae djalma noe bakal salamgt? Ari lahiranana: "Koedoe njglekekeun maneh, soepaja meunang arasoep kana * lawang noe singggt; karana kami ngalahir ka maraneh: reja djalma noe rek mikargp asoep, tatapi teu bisaeun. 'Ari noe kagoengan boemi teh geus tjgngkat, sarta " dikoentjikeun pantona, toeloej maraneh nangtoeng di loewar, sarta nggtrokngStrok panto, bari ngomong: Goesti! Goesti! koering pangboekakeun; geus kitoe ngawalon, kijeu lahirna ka maraneh: kami teu wawoeh ka maraneh, teu njaho asal-asalna atjan. 'Nja didinja maraneh bakal mioendjoek kijeu: Kapan simkoering teh bareto sok narSda sargng ngarinoem di pajoeneun andjeun, sargng andjeun bareto sok ngawoeroek
:

33

34

karana Herodes dek maehan ka sampeka ahli-ahli parisi teh Geura arijang, bedjakeun ka eta tjareuh kijeu: Masing njaho, kami ngaloewarkeun setan sarta njageurkeun poe ijeu djeung isoekan; ari di poe noe katiloe kami teh gnggeus. 'Tatapi poe ijeu, isoekan djeung pageto kami koedoe leumpang; karana hanteu oemoem nabi^dipaehan di loewareun Jgroesalem. 'Eh" Jgroesalem, Jeroesalem, noe maehan ka para nabi, sarta maledogan koe batoe ka noe dipiwarang ka maneh! kami geus sababaraha kali nja hajang ngoempoelkeun anak-anak maneh, sapSrti hajam ngoempoelkeun anakna di djgro djangdjangna; ari maraneh teh teu daek. 'Sing nganjarahokeun, maraneh bakal ditinggalan imah maraneh narikolot. Satgmenna, kami ngalahir ka maraneh eta maraneh moal narendjo deui ka kami, n6pi ka waktoe maraneh ngomong kijeu Sing salamSt anoe soemping koe padjgnengan
: :

35

'^

Pangeran!

a Mat, 23:37.

PASAL
Ari
tjalik

14.

27

di loeloeroeng simkoering. 'Toeloej eta

2 3

bakal misaoer kijeu:

"

Kami

ngalahir

geus kitoe, hidji mangsa Jesoes ka imah hidji kapala " ahli parisi, di poe sabat, bade toewangroti; sarta eta pada ngawaskeun ka andjeunna. 'Ari di pajoeneunana aja hidji djalma noe kasakit boesoeng. 'Geus kitoe Je''

ka maraneh, jen teu wawoeh ka maraneh, teu njaho asal-asalna atjan; ajeuna

soes ngalahir, kijeu lahirna ka ahli-ahlitoret djeung ka ahli-ahli parisi: '^Koemaha,

1114

LOEKAS
15

14.

kawidian njageurkeim di poe sabat? 'D6mi eta rarepeh bae. Tidinja noe boesoeng teh koe Jesoes ditjandak, sarta ditjageurkeun sakali, bari toeloej dii3iwarang balik. 'Sanggeus kitoe ngalahir Saha di peka darinja, kijeu lahirna: lebah maraneh) oepama kaldena atawa sapina tigoebroes ka djero soemoer, lain dihandjatkeun pada-harita, di poe sabat oge? 'Dgmi eta " teu kadaroegaeun ngawangsoel deui ka andjeunna. p. ii 37.
''
:

16

17

18

Aja hidji djalma noe miloe ngarijoeng, sanggeus ngadenge eta pilahir, seug mioendjoek kijeu: Salamgt noe barangdabar dina karadjaan Allah! 'D6mi lahiran Jesoes ka dinja: * Aja hidji djalma dek hadjat ti peuting rosa katjida, sarta ngondangan loba pisan. 'Geus tgpi ka waktoe hadjat teh, toeloej miwarang badegana, poepoelih ka noe diarondang teja: Ajeuna geura tjarahk, karana geus sadija kabeh. 'Ari eta djalma sakabehna

6 p. 6
7

7.

c p. 6

9.

(i

p.

13

15.

Mat. 22

46.

10

11

Ladjeng Jesoes ngalahirkeun misil ka ondangan, doemeh ningali " jen pada milihan eukeur dijoek anoe panggirangna; kijeu lahirna ka darinja: 'Lamoen maneh koe hidji djalma diondang kana hadjat kawinan, * oelali gek dijoek di panggirangna, bisi aja noe diondang anoe hormataneun leuwih ti maneh; 'ana datang noe ngondang ka maneh djeung ka eta teja, seug ngomong ka maneh: Maneh geura pindah keur ijeu! Tidinja maneh tangtoe dijoek di pangtoengtoengna sarta era. 'BenSrna mah maneh, lamoen diondang, moedoe dijoek di pangtoengtoengna; soepaja, ana datang noe ngondang ka maneh teja, ngomong ka maneh: Eh sobat! geura pindah bae ka girang. Tidinja maneh djadi meunang hormat di hareupeun djalma noe ngarijoeng reureudjeungan. 'Karana " saha-saha noe ngagoengkeun ka dirina sorangan, tangtoe dika-haudapkeun; sabalikna, saha-saha noe ngahandapkeun ka dirina sorangan, tangtoe diagoengkeun.
c ^lat.

19

20

21

pada mogogan. Anoe hidji ngomong ka badega teja: Kaoela geus meuli kgbon, pgrloe pisan kaoela leumpang ngilikan; n6da ditjoekoep-loemoer bae. 'Ari noe hidji deui omongna: Kaoela geus meuli lima pasaug moending, dek ngadjaran; ngda ditjoekoep-loemoer bae. "Aja deui Kaoela mantas noe ngomong kijeu: kawin ka hidji awewe; koe sabab eta kaoela hanteu bisa ngadeuheusan. 'Tidinja badega teja, sanggeus datang, ngoeningakeun eta sakabeh perkara ka djoeraganana. Geus kitoe noe kagoengan boemi teh bgndoe; toeloej miwarang ka badegana kijeu: Maneh geura djig ka djalan-djalan djeung ka loeloeroeng''

22

loeloeroeng nagara,, giringkeun sakoer noe miskin, noe ngempor, noe dejog djeung noe lolong. 'Toeloej badega teh mioendjoek: Noen djoeragan! geus dilampahkeun sapiwarangan djoeragan,

23

23:12;

p.

o Mat. 23 18:14.

6.

Sil.

25

6, 7.

12

Ladjeng Jesoes ngalahir deui ka noe ngondang ka andjeunna: Samangsa sampejan dek hadjat ti beurang atawa ti peuting, oelah ngondang ka sobat, ata-

24

wa ka
sarta

doeloer, atawa ka baraja, atawa ka tatangga noe baleunghar, soepaja sampejan gngkena oelah diondang deui,
13

nanging aja keneh tempatna. 'Tidinja eta djoeragan miwarang deui ka badegana: Seug maneh leumpang deui ka djalan djadjahan-djadjahan, djeung ka sisi-sisi pager, sarta keukeuhan sina arasoep, soepaja imah kami djadi pinoeh. 'Karana kami ngalahir ka maraneh: ari djalma noe tadina diarondang teja, saoerang ge moal ngasaan a p. i3 29. ka panghadjatan kami.
:

b Mat. 22

2.

c 5

Moesa 24

5.

25

14

oelah meunang balesan ti dinja. 'BSnema mah, samangsa sampejan dek hadjat, koedoe ngondang ka noe miskin, ka noe ngempor, ka noe dejog djeung ka noe lolong. 'Lamoen kitoe mah sam-

Ari djalma noe ngariring ka Jesoes loba pisan. LadjSng malik, sarta ngalahir

26

ka darinja: 'Tijap-tijap djalma datang ka kami, " teu ngageuleuhan ka indoeug-bapana, ka pamadjikanana, ka anak-anakna, ka doeloer lalaki-awewe,

pejan tangtoe salamgt, pedah eta teu barogaeun keur mal6s ka sampejan; karana " bakal dibal6s ka sampejan dina

27

malah ka njawana sorangan, eta mah moal bisa djadi moerid kami. 'Djeung deui saha-saha noe hanteu manggoel
''

waktoe haroedang djalma noe

bal6n6r.

kai-dipalang adjangna, bari teu anoet ka kami, eta mah moal bisa djadi moerid

LOEKAS
28

15.

1115

29

30

31

kami. 'Oepama aja cljalnia di pSlSbah maraneh, dek njijeun papanggoengan, eta teh lain dijoek lieula sarta bari ngitoeng-ngitoeng piongkoseunana, kira-kira bakal mahi t6pi ka anggeusna? Bisina sanggens terap padgmen, hauteu kadoega nganggeuskeun, seug diseungseurikeun koe sakoer noe narendjo, 'bari ngaromong: Eta djalma ngamimitian njijeun papauggoengan, tatapi hanten kadoega nganggeuskeun. 'Djeung
'

dinja: Tjing, barantoean soeka-soeka ka kaoela; karaua domba kaoela noe leungit teja ajeuna geus timoe deui. 'Kami ngalahir ka maraneh: nja kitoe pisan piboengaheun di sawarga tina sabab sa-

djalma doraka anoe tobat, leuwih batan koe salapan poeloeh salapan djalma bSner, noe teu koedoe tarobat.
hidji
a Mat. 18:
8
12.

b J6s. 40: 11.

32

33

34

35

noe dek ngalanoe sedjen, eta sarta bari ngakadoega nepoengan koe salaksa ka noe njampeurkeun bawana doewa laksa? 'Lamoen hanteu mah, meureun miwarangan djalma, keur mangsa radja noe sedjen teh djaoeli keneh, n6da karahajoean. 'ISTja kitoe deui maraneh, " oenggal-oenggal djalma noe teu ninggalkeun ka sakabeh bobogaanana, moal bisa djadi moerid kami. oejah teh hade; tatapi lamoen 'Ari oejah leungit rasana, koe naon dipangsetanana? 'Ka lahan atawa ka djarijan euweuh pisan pigaweeunana; dipitjeun Saha-saha djalma noe boga tjeuli bae. pikeun ngadenge, koedoe dengekeun.
aja radja radja tell lain tjalik heula, badamikeun, kira-kira

deui

oepama

wan perang ka

"*

"^

a Mat. 10 37;
:

p.

18

29. 6 p. 9
:

23. c

Mat. 13

44.

d Mat. 5:13; Mark.

50. e p.

8:8.

PASAL
Ari
2

15.

Djeung saha awewe noe boga dirham sapoeloeh siki, lamoen leungit hidji, eta teh lain njeungeutkeun damar, toeloej dikgboetan imahna, sarta imeut pisan nejanganana, datang ka kapanggihna 9 deui? 'Arina geus kapanggih, seugngoempoelkeun sobat-sobatna djeung tatangga-tatanggana pada awewe, bari kijeu omongna Tjing, barantoean soeka-soeka ka kaoela; karana dirham kaoela noe leungit teja ajeuna geus timoe deui. ka maraneh: nja kitoe 10 'Kami ngalahir pisan piboengaheun di ISbah para malaikat Allah, tina sabab sahidji djalma doraka anoe tobat. 11 Ari lahiranana: Aja hidji djalma noe 12 boga doewa anak lalaki. 'Boengsoena oendjoekan ka ramana: Noen ama! koering neda dipaparin hibat, anoe baris pibagianeun koering. Ladjgng ramana 13 ngabagi ka doewaan. 'Hanteu lila deui boengsoena teh ngoempoelkeun sabanda-bandana, toeloej leumpang ka nagara noe djaoeh; di dinja dibejakkeun ban:

sakabeh toekang tjoeke djeung djalma noe daroraka pada ngadeuheusan ka Jesoes, s6dja ngadarengekeun ka andjeunna. 'Greus kitoe ahli parisi djeung ahli kitab ^ tinggel6nd6ng, kijeu omongna: Eta teh sok narima ka djalma noe daroraka, sarta barangdaharna sok
"

14

15

reudjeung.
3

p.

5:29. 6

p.

5: SO; 7:34, 39.

le

Ladjgng Jesoes ngalahirkeun ijeu misil ka eta djalma-djalma, kijeu lahirna: "Saha djalma Igbah maraneh, " noe boga domba saratoes siki, lamoen leungit hidji, eta teh lain ninggalkeun ka noe
salapan poeloeh salapan di tSgal, gens
kitoe toeloej leumpang, nejangan noe leungit teja, datang ka kapanggihna deui? 'Arina geus kapanggih, seug * dipanggoel dina taktak, bawaning atoheun

17

18

'Barang datang ka imah, toeloej sobat-sobatna djeung tatangga-tatanggana, bari ngomong ka


pisan.

19

ngoempoelkeun

dana, dipake kamggahan bae. "Ari " geus bejak sakabehna, seug patjeklik kabinabina di nagara eta; tidinja manehna djadi kakoerangan. 'Geus kitoe indit, asoep boeboedjang ka hidji djalma, oerang nagara dinja; d6mi koe eta manehna dititah ka tegalna, ngangon bagong. 'Toeloej kabitaeun ngeusian beuteungna koe loloh hakaneun bagong; tapi euweuh noe mere. 'Geus kitoe ras inget ka diri sorangan, sarta ngomong kijeu: Ari ka bapa aing loba pisan noe boeboeroeh, sarta kahakananana datang ka leuwihan; demi diri aing mah roeksak balas langlajeuseun. 'Ajeuna mah dek indit, ngadeuheusan ka bapa, sarta rek oendjoekan kijeu: Noen ama! simkoering geus tarima migawe dosa ka sawarga sargng di pajoeneun ama; 'simkoering geus teu pant6s diseboet deui poetra ama; ajeuna samikeun baesargng

1116
2u

LOEKAS

16.

21

22

23

24

25

noe boeboeroeh. 'Harita iudit, toeloej leumiJang ka ramana. * Ari mauehua keur mangsa djaoeh keneh, geus katingal koe ramana, sarta watireun pisan; toeloej dipapagkeun, seug diraugkoel, bari ditjijoeman.'Tidinja anakna mioendjoek: Noen aroa simkoering geus tarima migawe dosa ka sawarga sareng di pajoeneun ama, sareng simkoering geus teu pantgs disgboet deui poetra ama. 'Demi ramana teh miwarang ka badega-badegana: Geura njarokot papakean anoe pangaloesna, toeloej pakekeun ka ijeu anak; djeung ali pakekeun ka ramona, sarta soekoena taroempahan; 'geus kitoe njarokot anak sapi noe beunang ngalebeng teja, toeloej peuntjit sakali; hajoe, oerang ngarijoeng dalahar soeka-soeka; 'karana ijeu anak kami geus " paeli, ajeuna hiroep deui geus leungit, ajeuna kapanggih deui. Tidinja pada mimiti soekasoeka. 'Ari anakna noe tjikal teja keur
! ;

PASAL

16.

deui ka moerid-moeridna: Aja hidji djalma beunghar, sarta boga hidji kokolot boemi; geus kitoe eta aja noe ngglakkeun, ditoeding ngalgboer banda djoeraganana. 'Toeloej disaoer koe djoeraganana, sarta dilahiran kijeu Koemaha kami ngadenge bedja hal maneh noe kitoe? Geura njijeun lalaporan tinatjangkingan maneh; karana maneh moal bisa deui djadi kokolot boemi. 'Tidinja kokolot boemi teh ngomong di djgro hatena kijeu: Koemaha aing nja pijjgtaeun, pedah tjangkingau aing rek ditjandak koe djoeragan? Kana matjoel aing moal koewat, ari bSrmaen era. 'Ah, geus timoe pi-

Ladjgng Jesoes ngalahir

mangsa harita datang. Ana geus deukeut ka imah, ngadenge tataaja di tSgal;
20

beuhan djeung noe


njgloekan
liidji

ngarigel.

'Tidinja

badega,

sarta

nanja:

27

Eta

keur naraon ? 'Ari wangsoelanana: Raji andjeun geus soemping, sarSng rama andjeun geus meuntjit anak sapi noe beunang ngalebeng teja, doetell

28

29

30

31

32

geus kapendak deui sarta wiloedjgng. 'Geus kitoe eta teh poendoeng, teu daekeun asoep. Toeloej ramana ka loewar, sarta ngoepahan ka diuja. 'Seug ngawangsoel, kijeu wangsoelanana ka ramana: Koering sakijeu nja lila ngawoelaan ka ama, tatjan pisan moengpang ka parentah ama; ari ama mah tatjan pisan maparin ka koering anak 6mbe sahidji-hidji atjan, baris koering soeka-soeka reudjeung sobat koering. 'Tatapi ari geus datang eta anak ama, noe geus mejakkeun banda ama ^ ka dajang-dajang, eta mah koe ama dipangmeuntjitkeun anak sapi noe beunang ngal6b6ng teja! 'Ari saoer ramana: Eh agoes! ari agoes mah salalawasna reureudjeungan bae djeung ama; sarta sakabeh babandaan ama, agoes anoe boga. 'Nja pantgs oerang koedoe atoh sarta boengah karana eta doeloer agoes geus paeh, ajeuna hiroeji deui; geus leungit, ajeuna kapanggih deui. sn. 23 21.
;
:

meh

pStaeun aing, sangkan aja noe narima aing ka imahna, samangsa dipotjot tina tjangkingan. 'Geus kitoe seug ngalahidji-hidji djalma noe baroga hoetang ka djoeraganana; tidinja ngomong ka noe ti heula: Sabaraha maneh nja hoetang ka djoeragan oerang? 'Djawabna: Saratoes tahang minjak. Toeloej ngomong deui ka dinja: Tjokot tanda-tangan maneh, seug dijoek, geuwat toeliskeun lima poeloeh. 'Sanggeus kitoe ngomong ka noe sedjeu: Ari maneh, sabaraha nja hoetang? Djawabna: Saratoes pikoel tarigoe. Toeloej

ngomong

deui ka dinja:

10

Tjokot tanda-tangan maneh, sarta toeliskeun dalapan poeloeh bae. 'Ari eta djoeraganana toeloej ngalem ka kokolot boemi noe doraka teh, sabab pint6r metakeunana; karana ari anak ijeu doenya sok leuwih pinterna ti batan anak tjaang, dina bangsana sorangan. 'Kami ngalahir ka maraneh: koedoe njarijeun sobat-sobat koe * Mamon noe doraka, soepaja maraneh, samangsa aja kakoerangan, ditarima koe eta ka imah noe langggng. 'Anoe goemati " ka noe pangleutikna, ka noe gSde ge tangtoe goemati; djeung deui anoe teu b6n6r ka noe pangleutikna, ka noe ggde ge tang**

11

toe teu

b6n6r.

'Lamoen maraneh teu

12

goemati kana Mamon noe doraka teja, saha noe bakal mgrtjajakeun ka maraneli barang noe sa6nja-6njana? 'Sarta lamoen maraneh teu goemati kana banda anoe sedjen, saha noe bakal mere ka

b jSr. 3

12; Jak. 4

8.

Ep. 2

1,

5.

Sil.

29

3.

13

maraneh banda maraneh sorangan? 'Moal

LOEKAS
noe bisa ngawoela ka cloewa djoeragan; karaua geus tangtoe salahsahidji dipikageuleuh, anoe hidji deui
aja baclega
''

17.

1117

dipikanjaah; atawa salah-sahidji dirakStan, anoe hidji deui dipikangewa. Maraneh moal bisa ngawoela ka Allah

25

djeung ka Mamon.
1

joh. i2:36; Ep. 5:8;


:

Tes. 5:5. J Mat. 6

24. c p. 19

17.

<?

Mat. 6:24.

14

15

10

17

18

Ari sakabehna pgrkara noe tadi kadarengeeun oge koe ahli-ahli parisi nja eta teh peretjit; tidinja pada ngalelewaan ka Jesoes. 'Ladjeng Jesoes ngalahir ka darinja kijeu: Nja maraneh'' noe sok ngabguSrkeun diri soraugan di hareupeundjalma-djalma; tatapi Allah mah " langkoeng oeninga kaua hate maraneh; karana sakoer noe loehoer di p616bah djalma, djadi kageuleuh di pajoeneun Allah. 'Ari " toret reudjeung para nabi ngpi ka Johannes bae; ti mangsa harita karadjaan Allah teh dioewarkeunana, sarta oenggal-oenggal djalma pada nempoeh ka dinja. 'Babari langit djeung boemi teh euweuh, ^ ti batan leungit sahidji tj6tj6kna toret. Saha-saha noe njgrahkeun pamadjikanana, toeloej ngawin noe sedjen, eta hoekoemna ngaranjed; djeung saha-saha ngawin ka noe geus diserahkeun koe salakina, eta hoekoemna ngaranjed keneh bae.
;

rang Lasaroes, sina ngantjlomkeuntoengtoeng ramona kana tjai, keur niisan kana letah koering; karana koering kalangkoeng-langkoeng nja njgri dina hoeroeng ijeu. 'Ari lahiran Ibrahim: Eh agoes! sing ingSt, jen maneh geus meunang kabagdjaan diri maneh keur waktoe hiroep; balikanan Lasaroes mah geus meunang katjilakaan; mangsa ajeuna
eta
dililipoer,
'

tatapi

ari

maneh mah

2G

27

"^

28

29

'

''

30

31

a Mat. 23:14. 6
6
:

p.
:

18

9.

c 1

Radj. 8:39. d
:

Sil.

16, 17. f Mat. 11

12,13. /'Mat. 5 18.

.9

Mat. 19:9.

19

Aja hidji djalma beunghar, papakeanana soetra woengoe djeung boeh katji; ari lampahna oenggal-oenggal poe
soeka-soeka djeung pipidangan bae. 'Djeung aja deui hidji djalma miskin, Lasaroes ngaranna, noe ngaroempoejoek pglSbah panto djalma noe beunghar teja, sarta awakna pinoeh koe bisoel; karepna hajangeun seubeuh koe remehremeh, anoe moerag ti medja djalma noe beunghar teja; samalah andjing ge daratang ngaletakan bisoel-bisoelna.'Ari geus kitoe, anoe miskin teh toeloej paeh seug " koe malaikat diparajang ka pangkon Ibrahim. 'Tidinja noe beunghar teh paeh deui, toeloej dikoeboer. Barang tanggah di Snggon noe paeh, keur njandang sangsara, beh nendjo Ibrahim ti kadjaoehan, djeung Lasaroes aja dina pangkonna. 'Toeloej sasambat, kijeu omongna: " Ama Ibrahim! moegi aja piwSlas ka diri koering, sargng miwa'

boga kanjgri. Katoeroeg-toeroeg geus diajakeun djoengkrang 16ga antara ti dijeu ka maraneh; masih aja noe daek meuntas ti dijeu ka maraneh, moal bisaeun; nja kitoe deui anoe di darinja moal bisaeun meuntas ka dijeu. 'Geus kitoe mioendjoek deui: Lamoen kitoe mah, ama! panoehoen koering moegimoegi Lasaroes piwarang ka imah poen bapa; 'karana koering gadoeh lima doeloer; Lasaroes sina ngingetan ka maranehanana, soepaja oelah daratang ka ijeu gnggon kanjeri. 'Ari lahiran Ibrahim: Eta teh baroga kitab Moesa djeung kitab para nabi; koedoe pada ngadengekeun ka dinja. 'Oendjoekanana deui: Lain kitoe, ama Ibrahim; nanging oepama didatangan koe djalma noe geus paeh saoerang, tinangtos maranehanana tarobat. D6mi lahii'an Ibrahim Lamoen eta teh ten ngagoegoe ka Moesa djeung ka para nabi mah, moal beunang diwoeroek, ' sanadjan aja noe hoedang ti noe paeh oge. a ibr. i:i4. 6 aj. 21:23.
<*
'

c p. 3

8. (i J6s.

20

Joh. 5:39. e Joh. 11

44, 53

12 :9, 10.

20

PASAL

17.

Ladjeng Jesoes ngalahir ka moeridmoeridna: Moestahil hanteu datang tatadjongan; tatapi pitjilakaeun djalma noe lantaranana datang! 'Anggoer*m6nding dibangbaloehan koe batoe panggilingan beuheungna, toeloej dibalangkeun ka laoet, ti batan matak titadjong

21

22

mah ka
3
'

ijeu salah-sahidji
*"

noe

laleutik.

23

''

Maraneh sing hade-hade. Oepama doeloer maneh boga dosa ka maneh, koedoe papatahan; sarta moen kadoehoengeun, koedoe hampoera. 'Djeung deui oepama ngadosa ka maneh teh toedjoeh kali di dj6ro sapoe, kitoe deui toedjoeh
''

24

kali

bari

datangna ka maneh di djero sapoe, ngomong: Kaoela ajeuna geus ka-

1118

LOEKAS
19

17.

doehoeng, eta koedoe diharapoera koe

ngan

maneh.
5

o Mat. is d Mat. 18:21.

7.

6 Mark. 9

42. c Mat. 18

15.

10

Geus kitoe rasoel teja aroendjoekan ka Goesti: Moegi-moegi simkoering pada ditambahan kapgrtjajaan! 'Ari lahiran Goesti: Oepama maraneh boga kapgrtjajaan saggde siki sasawi, pek ngomong ka ijeu tangkal Iowa: Geura roengkad sarta mglakkeuu maneh di laoet! eta tangtoe noeroet ka maraneh. 'Saha di p616bah maraneh anoe bogaboedjang, eukeur ngawoeloekoe atawa keur ngangon, ana balik ti sawah, koemaha sok diomongan kijeu: Geura ka dijeu, geuwat dijoek ngarijoeng? 'Lain kijeu diomonganana: Geura tjatjawis anoe bakal dihakan koe kami, toeloej disaboek; seug ngalalajanan ka kami, datang ka kami reres njatoe-nginoem; geus kitoe maneh njatoe-nginoem deui? 'Koemaha, eta djalma teh ngomong tarima ka boedjangna, sabab geus migawe noe dititah ka manehanana? Rasa kami mah moal. 'Nja kitoe deui maraneh oge, sanggeus migawe sakoer noe dipiwarang ka maraneh, koedoe ngomong kijeu * Ari kaoela mah boedjang noe taja pedahna; kaoela geus migawe teh ngan anoe wa:

ijeu bae oerang nagara sedjen? 'Ari lahiranana ka eta djalma: Geura tj6ngkat, toeloej balik; maneh geus ditoeloeng koe kapSrtjajaan maneh.
rt

p.

13

22.

h 3

Moesa 13

45, 46. c p. 5

14.

20

Mangsa Jesoes
parisi,
"

ditaros koe ahli-ahli

21

iraha pidongkapeunana karadjaan Allah teh, ladjSng ngawalon ka darinja, kijeu lahirna: Ari karadjaan Allah teh pidatangeunana * hanteu make tjitjiren. 'Sarta moal aja noe ngomong: Tah, di dijeu! atawa: Toeh, di ditoe! karana, masing njaho, karadjaan Allah teh ajana di djero diri maraneh.
op.
19
:

11. h Job. 18

36.

22

23

Geus kitoe Jesoes ngalahir ka moerid-moerid: Mengke pidatangeun mangsa, harita maraneh hajang nendjo ka sahidji poe Poetra manoesa, tatapi moal narendjo. 'Didinja " djalma bakal ngaromong ka maraneh Tah, di dijeu! atawa:
:

24

25

26

djib dipigawe

koe kaoela.
a Mat. 17
:

20. b Aj. 22

2,

3.

27

11

12

13

Ari geus kitoe, mangsa Jesoes keur angkat " ka Jeroesalem, njorangna ka tengah-tengaheun Samaria djeung Galilea. 'Barang soemping ka hidji desa, mSndakan sapoeloeh djalma noe boga kasakit lepra, sarta narangtoeng ti kadjaoehan. 'Toeloej pada ngagero, kijeu pokna: Noen Jesoes! Goeroe! moegi aja piwelas ka simkoering. 'Ana katingali,
''

28

29

15

Jesoes ngalahir ka eta teh: Geura laleumpang, " tingalikeun diri maraneh ka panghoeloe. Demi keur leumpang, pada djadi b6r6sih. 'Ari eta djalma noe saoerang, barang ngareret
ladjeng

30

31

jen dirina geus waloeja, seug balik deui,


le

17

sarta ngamoeljakeun ka Allah, tarik pisan sowarana.'Toeloej br6k soedjoedkana dampal Jesoes, bari moedji soekoer dSmi eta teh oerang Samaria. 'Ladjeng Jesoes ngalahir, kijeu lahirna: Lain sapoeloe;

32 33

18

mana noe

hanana geus dibgrSsihkeun? Ajeuna di salapan deuil 'Naha taja noe baralik deui dek ngahormatan ka Allah,

Toeh, di ditoe! Maraneh poma oelah djeung oelah mariloe.'Karana tjara kilat, noe ngaboerinjaj ti sisi langit nSpi ka sisi langit deui, nja kitoe pisau Poetra manoesa dina poeanana. 'Tatapi * koedoe pirang-pirang ujandang sangsara heula, sarta ditampik koe djalma djaman ajeuna. 'Sarta tjara dina djaman Enoh, nja kitoe pisan pidjadieunana dina poean Poetra manoesa teh. 'Harita ngan njaratoe-nginoem, ngarawin djeung dikarawinkeun, ngpi ka poean Enoh asoep kana kapal teja; tidinja datang tjaah gede, ngabasmi ka sakabeh eta djalma. 'Kitoe deui tjara dina djaman Eloet. Harita ngan njaratoe-nginoem, djoewalbeuli, ngarebon djeung njarijeun imah. 'DSmi dina poean Eloet ka loewar ti Sadoemoe teja, d6r ti langit hoedjan seuneu djeung walirang, ngabasmi ka sakabeh eta djalma. 'Nja kitoe pisan pidjadieunana mSngke dina poean Poeti'a manoesa diebrehkeun teh. 'Di poean eta, saha-saha noe di hateup imah, ari parabotna aja di djero imah, poma oelah rek toeroen njokot eta; djeung sahasaha noe aja di kebon, kitoe deui oelah rek balik. Sing aringSt ka pamadjikan Eloet. Saha-saha noe malar ngarahajoekeun ka njawana. bakal kaleungitan koe njawana; kitoe deui saha-saha noe kaleungitan koe njawana, eta noe bakal
bral,
'^

"^

<"

'

^^

'

'J

31

ngtepkeun njawana kana hiroep. Kami


'

LOEKA.S
ngalahir ka maraneh:
teja
35
''

18.

Ill'
parisi,

dina peuting eta


reu11

djana dek ngnSda; anoe hidji ahli

aja

doewa djalma sagnggon


ari

noe

hidji deui

toekang tjoeke.

'Ari ahli

bakal ditjandak, noe hidji deui ditinggalkeuu. 'Djeung


djeung;

noe

hidji

deui aja
36

doewaan ngagiling reureudjeu-

ngan; ari noe hidji bakal ditjandak, noe


hidji deui ditinggalkeun. 'Nja kitoe deui

37

aja doewa djalma di kgbon; ari noe hidji bakal ditjandak, noe hidji deui ditinggalkeun. 'Tidinja moerid teh pada naros ka Jesoes, kijeu pioendjoekna: Eta di mana_, Groesti? Lahiranana ka darinja: Di mana ajana bangke, nja di dinja radjawali pikaroempoeleunana.
'

12

13

teh nangtoeng, sarta n6n6da di djgro hatena kijeu: Noen Allah! simkoering moedji soekoer ka andjeun, doemeh simkoering * hanteu sami sargng djalma noe sanes-sanes, sapgrtos noe ngarampog, noe doraka, noe ngaranjed, soemawonna sargng ijeu toekang tjoeke. 'Ari simkoering mah sok poewasa doewa kali saminggoe, sargng * sadajana kahasilan simkoering didjakatan. 'Dgmi toekang tjoeke mah nangtoengna ti kadjaoehan bae, hanteu pisan kadoegaeun
parisi
'^

o Mat. 24 37.
:

24

23

Mark.
:

13
:

21.
e
:

6 p. 9

22. c
:

Mat.
18.
:

d \ Moesa 19 24. Moesa 19 2G. <? p. 9


24
:

Mat.

24

17,

24.

h Mat. 24

40.

i Jlat.

28.

PASAL

18.

14

deui hidji misil ka nioerid-moerid_, pilarapeunana " djalma koedoe neneda salalawasna, oelah dek koerang; 'kijeu lahirna: Dina hidji nagara aja djaksa noe teu sijeuneun koe Allah, djeung hanteu nolih ka djalma. 'Djeung aja hidji randa di nagara eta keneh; toeloej ngadeuheus ka djaksa teja, pioendjoekna: Koering njoehoenkeun kaadilan hal noe ngamoesoeh ka koering. 'Ari djaksa teh sababaraha lilana hanteu daekeun. Geus kitoe ngomong di dj6ro hatena kijeu: Sanadjan aing hanteu sijeun koe Allah, djeung hanteu nolih ka djalma, 'ajeuna mah,

LadjSng Jesoes ngalahirkeun

tanggah ka langit, ngan ngpakan dada bae, bari mioendjoek kijeu: Noen Allah! moegi-moegi aja sih-koernija ka diri simkoering, djalma noe doraka. 'Kami ngalahir ka maraneh: noe bijeu teh, ari moelang deui ka imahna, geus dibgngrkeun ti batan ahli parisi teja. Karana ^ saha-saha noe ngagoengkeun ka dirina sorangan, tangtoe dika-handapkeun; sabalikna, saha-saha noe ngahandapkeun ka dirina sorangan, tangtoe diagoeng'-

keun.
(?

a
p. 11
:

p.

16

15. h Jte. 58
:

2,
:

3.

Mat. 9

14.

42. e p. 23

48.

p.

14

11.

15

16

sabab ijeu randa njoesahkeun ka aing, dek dibere bae kaadilan, * soepaja dina ahirna oelah datang ngaroedjitkeun ka
6

17

Geurangadarengekeun kana omongan djaksa, noe teu adil. Naha ari Allah moal maparin kaadilan ka djalma beunang milih andjeunna, noe pada sasambat ka andjeunna beurang-peuting, " sanadjan dililakeun oge? 'Kami ngalahir ka maraneh: tangtoe tereh Allah bakal maparin kaadilan ka darinja. Tatapi ari Poetra manoesa, waktoe soemping, koemaha bakal manggihan kapgrtjajaan di boemi?
aing. 'Ngalahir deui Goesti:
'

18

"^

19

Eoem 12 12; Ep. 6 18; Ko'l. 4 2; 1 Tea. 5 17. 6 p. 11 :8. cDjab. 83: 2; Wahj. 6: 10. rf 2 Tim. 3 1.
a
9
: : : : :

20

Geus kitoe " aja noe njaranggakeun baroedak leutik ka Jesoes, soepaja koe andjeunna moegi diragap; barangkatarendjo koe moerid-moerid, toeloej ngahoelag. 'Tatapi koe Jesoes baroedak teh disalaoer, bari ngalahir kijeu: Eta baroedak sina njalampeurkeun ka kami, oelah dipggatan; karana nja anoe kitoe ngabogaan karadjaan Allah teh. 'Satgmgnna, kami ngalahir ka maraneh: Saha-saha noe hanteu narima kana karadjaan Allah, tjara koe boedak leutik ditarimakeunana, eta moal piasoepeun ka djgrona. a Mat. 19:13; Mark. 10:13. Aja " hidji kapala naros ka Jesoes, kijeu pioendjoekna: Noen, Goeroe anoe sae! simkoering koedoe migawe naon, soepaja kawaris hiroep noe langggng? 'Ari lahiran Jesoes ka eta kapala: Naha maneh mana njgboetkeun hade ka kami? Hanteu aja noe hade, ngan hidji bae, nja Allah. 'Maneh geus njaho kana timbalan
kijeu teja:

10

Geus kitoe Jesoes ngalahirkeun deui ijeu misil ka djalma " noe baroga angkoh jen dirina sorangan bgnSr, ari ka noe sedjen mah njoemahkeun; nja kijeu: 'Aja doewa djalma aroenggah ka kabah, s6-

Maneh

oelah ngaranjed; ma-

21

neh oelah maehan; maueh oelah maling; maneh oelah djadi saksi bohong; koedoe masing hormat ka bapa sarta ka indoeng. 'Pioendjoek kapala teh: Nja eta

1120

LOEKAS
3G

19.

22

pisan sadajana uoe cliestikeun koe simkoering ti boeboedak. 'Barang kadangoe koe Jesoes, ladjSng ngalahir ka dinja:

37

Aja hidji deui kakoerangan maneh; * geura djoewalan sakabeh babandaan maneh, geus kitoe sidekahkeun ka noe mariskin; maneh teh tangtoe boga radjabrana di sawarga; tidinja maneh ka di23

38

39

jeu,

toeloej

ngiring ka kami.

'Ari eta

2i

25

2G

27

kadenge koe kapala teh, seug nalangsa Uwat saking, wantoe-wantoe noe beunghar katjida. 'Mangsa katingal koe Jesoes kanalangsaanana Uwat saking, ladjeng ngalahh' kijeu: Nja hese djalma noe boga banda dek asoep kana karadjaan Allah. 'Karana leuwih babari onta montjor kana lijang djaroem, ti batan anoe beunghar asoep kana karadjaan Allah mah. 'Tidinja sakoer noe ngadenge ngaromong kijeu: Lamoen kitoe mah, saha atoeh anoe pisalameteun? 'Ari lahiranana: ' PSrkara noe moestahil di lebah
djalma, tangtoe Allah mah ijasaeun.'Pok Simkoering mah Petroes oendjoekan: geus pada ninggalkeun ka saniskantSn, ngiring ka andjeun. 'Ari sareng toeloej lahiranana ka darinja: Satemenna, kami ngalahir ka maraneh: taja pisan djalma noe geus ninggalkeun imah, atawa in'^

bgrmaen. 'Barang ngadenge loba djalma noe ngaliwat; seug nanjakeun ijeu naon sababna? 'Toeloej aja noe ngabedjaan, jen Jesoes, * oerang Nasaret, keur ngaliwat. 'Tidinja sasambat, kijeu pokna: Noen Jesoes, " Poetra Dawoed! moegi aja sih-piwelas ka diri koering. 'DSmi koe noe leumpang ti heula manehanana ditjaram, sina repeh; tatapi anggoer beuki ngahantem sasambatna: Noen, Poetra Dawoed! moegi aja sih-piwSlas

40

ka diri koering. 'Ladjgng Jesoes liren, miwarang eta djalma koedoe dibawa. Ari
geus deukeut, ladjgng dipariksa, 'lahirna: Kahajang maneh teh dikoemahakeun koe kami? Ari pioendjoekna: Noen Groesti! moegi koering bisa nendjo. 'Lahiran Jesoes ka dinja: Geura seug nendjo! maneh geus ditoeloeng koe kapgrtjajaan maneh. 'Harita keneh ge nendjo, toeloej ngiring andjeunna, bari ngamoeljakeun ka Allah. Ari sakabehna djalma noe nai'endjo hal kitoe, pada moedji
''

41

42

43

28

ka Allah.

a Mat. 20 29
:

Mark. 10

46.

h p. 24:19. c p. 20: 41.

p.

17: 19.

29

PASAL

19.
"

Ladjgng Jesoes asoep ngaliwatan

JS-

30

doeng-bapa, atawa doeloer, djikan, atawa anak, tina sabab karadjaan Allah,' anoe moal pinampaeun deui sa-

atawa pama-

babarahapatikelaneundi djaman ajeuna; ari mgngke di aherat mah hiroep noe


langgSng
;

teja.
:

a Mat.
;

19-.

le; Mark. 10:17.


1
:

6 p. 12 33. c Aj. 42 2
31

Djak. 8:6; Loek.

37.

p. 5

11.

Tidinja noe doewa wSlas teja koe Jesoes ditjandak sasarengan, bari dilahiran kijeu: Masing njaho, ajeuna oerang leumpang ka Jeroesalem; sarta bakal

riho. 'Di dinja aja hidji djalma noe ngaran Sakeoes; ari eta djadi kapala toekang tjoeke, sarta beunghar. 'Hajangeun nendjo ka Jesoes, jen eta teh koemaha; tataj)i teu bisaeun koe sabab loba djalma; karana dedegna pgndek. 'Tidinja miheukan leumpangna, seug naek ka tangkal Iowa, soepaja bisa nendjo ka Jesoes; karana pingaliwateunana nja ka dinja. 'Barang dongkap ka ISbah dinja,

kaboektikeun sakabehna noe geus ditoeliskeun koe para nabi tina hal Poetra
32

Jesoes tanggah, seug ningali Sakeoes; ladjeng dilahiran kijeu: Eh Sakeoes! geuwat geura toeroen; karana poe ijeu

kami koedoe eureun


6

di

imah maneh.

manoesa. 'Karana bakal diselehkeun ka oerang kapir, sarta diparojok, djeung


diharinakeun, sarta ditjaridoehan; 'geus kitoe dirangket, toeloej dipaehan; dgmi di poe noe katiloe tanghi deui. 'Ari moerid-moerid * hanteu pisan ngahartieun ka noe tadi, sarta pada poekeun ka eta pilahir, djeung teu njarahoeun ka noe
dilahirkeun. a Mat.
20 "
:

'Tidinja

gantjang toeroen; geus kitoe

33

34

17 ; Mark. 10

32. 6 p. 9

45.

35

Ari geus kitoe,

mangsa Jesoes geus


9

dongkap ka deukeut Jeriho, aja hidji djalma noe lolong, dijoek di sisi djalan

ngakoe ka Jesoes sarta soeka-boengah. 'Ari sakabeh djalma noe narendjo, tinggSlgndgng, kijeu aromongna: * Andjeunna bSt sindang ka imah djalma noe doraka! 'Dgmi Sakeoes teh margk, sarta mioendjoek ka Goesti: Noen Goesti! simkoering sgdja ngahadjatkeun banda simkoering saparona ka noe mariskin; sareng oepami aja noe dikarinah koe simkoering, simkoering sgdja malikkeun
*

opat patikglaneun. 'Ari lahiran Jesoes

LOEKAS
ka Sakeoes: Poe ajeuna ijeu imah geus dipanggihkeun djeung kasalamStan, sabab ijeu oge djadi anak Ibrahim; 'karana Poetra manoesa pangsoempingna teh nejaugau anoe leungit djeung disalamgtkeunana. a p. is 35. j p. 15 2.
''
"
:
:

19.

1121

10

neh. Kapan manehgeusnjaho, jen kami teh djalma bgugis, sok njokot anoe hanteu diteundeun koe kami, djeung sok
23

c 2

Moesa 22

J6h. 33
1

15.
:

p.

13

IG. e

Mat.
24

18: 11; p. 15:4;


11

Tim.

15.

Pedah djalma-djalma ngadarengekeun kana lahiran bijeu, Jesoes ngalahirkeun


deui misil, sabab andjeunna geus deukeut ka Jgroesalem, sarta " pamikir maranehanana karadjaan Allah teh bakal
25

2G

12

13

14

tereh diboektikeuii. 'Ari lahirna kijeu: Aja hidji menak, anoe angkat ka nagara djaoeh; di dinja bakal meunang karadjaan, geus kitoe dek moelih deui. 'Tidinja njaoei' wilajatna noe sapoeloeh; seug dipaparin sapoeloeh mina, bari ngalahir ka darinja: Geura golangkeun, nepi ka waktoe kami datang deui. 'Ari abdi-abdina pada geuleuheun ka eta me''

27

diboewat anoe hanteu disgbarkeun koe kami. 'Naha doewit kami koe maneh teu diasoepkeun ka kantor-bang? Ari kami datang, meureun ditjokot djeung anakna. Toeloej miwarang ka noe keur ngadareuheus: Geura tjokot ti manehanana eta mina, toeloej bikeun ka noe boga sapoeloeh mina teja. 'Ari pioendjoekna: Noen Goesti! eta mah kapan geus gadoeh sapoeloeh mina. 'Karana kami ngalahir ka maraneh: f saha-saha noe geus boga, tangtoe dibere deui sabalikna, ari noe hanteu boga mah, ti eta teh sabobogaanana ge bakal ditjokot. 'D6mi moesoeh kami teja, nja eta noe teu daraekeun diradjaan koe kami, geura barawa
'

28

ka dijeu, toeloej pareuntjit di hareupeun kami! 'Sanggeus ngalahirkeun noe bijeu, ladjgng Jesoes djgngkar, kSbat angkat

nak; toeloej ngadjoeroengkeun djalma ti pandeurieun, kijeu aroendjoekanana: ' Koering teu saroeka diradjaan koe eta. 15 'Ari geus kitoe, mangsa soemping deui, sanggeus meunang karadjaan teja, toeloej miwarang njaoer wilajat, anoe dipaparin doewit teja, hojong oeningaeun dina kaoentoengan hidji-hidji djalma. 16 'Ari noe pangheulana ngadeuheus, oendjoekan kijeu: Noen Goesti! eta mina pasihan andjeun meunang oentoeng samina. 'Lahiranana ka dinja: 17 poeloeh Hade pisan, eh wilajat anoe t6m6n! Tina sabab maneh geus goemati ka noe saeutik, ajeuna geura njangking kawasa 18 ka sapoeloeh nagara. 'Djgboel noe kadoewa ngadeuheus, oendjoekan kijeu: Noen Goesti! eta mina pasihan andjeun 19 meunang oentoeng lima mina. 'Ngalahir deui ka dinja: Ari maneh geura 20 njangking lima nagara. 'Aja hidji deui noe ngadeuheus, oendjoekan kijeu: Noen Goesti! mangga noe samina pasihan andjeun teja; koe koering disimpgn bae 21 dina sapoetangan; 'karana koering sijeun koe andjeun, doemeh andjeun teh bgngis; sok njandak anoe hanteu disimp6n koe andjeun, sarSng sok diboewat anoe hanteu dis6barkeun koe andjeun. 22 'Ari lahiranana ka dinja: Eh, wilajat noe goreng! maneh teh rek dihoekoeman koe kami ' noeroetkeun omongan ma''

ka Jgroesalem.
c

a
p.

p.

i7
e.

20. b Mat. 25
1
:

14.

Joh.

11.

IG

10.

2 Sam.

16

Mat.

12:37. fp. 8:18.


29

D6mi geus

kitoe,

mangsa dongkap

30

31

32

33

34
35

36

37

deukeut ka Bet-Page djeung Bet-Ania, di goenoeng noe ngaran goenoeng Djetoen, ladjgng Jesoes miwarangan doewa moerid; 'kijeu lahirna: Geura leumpang ka desa noe di hareupeun; barang asoep ka dinja, maraneh tangtoe manggih hidji anak kalde ditjangtjang, salawasna tatjan aja noe noempakan inja; nja eta koedoe dilaan, seug bawa. 'Oepama aja noe nanja ka maraneh: Koe naon noe matak dilaan? koedoe kijeu nja poepoelih: Rek dianggo koe Goesti. 'Tidinja noe dipiwarang teh bral leumpang, * toeloej kapanggih sakoemaha noe dilahirkeun ka maranehanana teja. 'Eukeur ngalaan eta anak kalde, noe baroga seug ngomong ka moerid teh Koe naon maraneh noe matak ngalaan eta anak kalde? 'Ari djawabna: Rek dianggo koe Goesti. 'Geus kitoe koe moerid ditoengtoen ka Jesoes. Seug anak kalde teh diroengkoep koe papakeanana, bari Jesoes ladjSng dititihkeun. 'Ari eukeur angkat aja noe ngamparkeun papakeanana di djalan. 'Barang dongkap Jesoes kana poedoenan goenoeng Djetoen, tidinja salobana moerid teh pada mimiti saroekaeun, bari maroedji ka Allah sarta
:

1122
bgdas

LOEKAS

20.

38

39

40

sowai-ana, koe tina sakabehna dadamelan aheng, anoe geus katendjo koe maranehauana; 'kijen pokna: Sing salamet Radja, uoe soemping koe paMasing kerta di djSnengan Pangeran! sawarga, sarta kamoeljaau di enggon 'Ari sawareh ahli parisi di p6loehoer! lebah djalma-djalma ngaromong ka Jesoes: Eh G-oeroe! koedoe njeuseul ka moerid-moerid sampejan. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka darinja: Kami ngalahir ka maraneh: oepama eta repeh mah, tangtoe batoe noe saroerak teh.
'^

'^

kabah, bari ^ ngoewarkeun Inpara panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli kitab sarta djeung para kokolot njalampeurkeun. 'Toeloej misaoer ka andjeunna, kijeu saoerna: Tjik, kaoela sakabehna poepoelihan, sampejan noe matak midamgl perkara kitoe teh koe kawasa naon? atawa saha noe ngawasakeun kitoe ka sampejan*? 'Ngadi djero
djil,

djeboel

<"

4
5

o Mat. 21:1; Mark. 11:1.6 d p. 2 14. e Hab. 2 11.


:
:

p.

22

13. c

Job. 12:13.

walon Jesoes, kijeu lahirna ka eta teh: Malah kaoela ge dek nanja saketjap ka sarampejan; tjoba bedjakeun ka kaoela: 'ari pangbanjoe Johannes asalna ti sawarga atawa ti manoesa? 'Geus kitoe eta badami djeung batoerna, kijeu
pokna: Oepama oerang ngadjawab: Ti sawarga, meureun kijeu omongna: Lamoen kitoe mah, koe naon mana hanteu pertjaja ka dinja? 'Ari dek ngadjawab: Ti manoesa, tangtoe sakabeb djalma pada maledogan koe batoe ka oerang; karana eta taroekoeh, jen Johannes teja nabi. 'Geus kitoe pada ngadjawab, jen hanteu tSrangeun eta asal-asalna. 'Lahiran Jesoes ka darinja: Lamoen kitoe mah, kaoela ge moal ngabedjakeun ka sarampejan tina hal eta kawasa, noe matak kaoela migawe perkara kitoe.
a Mat. 21:23; Mark. 11:27. 6
p.

41

42

43

Barang Jesoes gens deukeut, ana ningali nagara teh, ladjgng ditangisan, 'sarta ngalahir kijeu: " Moega-moega dikanjahokeun koe maneh, sanadjan dina poe maneh ijeu oge, naou anoe matak salamet ka diri maneh! Tatapi ajeuna eta boeni ti panon maneh teh. 'Ka* rana maneh bakal kadatangan poe, harita maneh koe moesoeh-moesoeh dilingkoengan koe benteng, djeung ngarepoeng ka maneh, sarta pada ngangseg
sakoerilingna. 'Toeloej " maneh djeung saanak-anak anoe aja di djero
ti

7 8

44

maneh teh bakal diroeboeh-roeboehkeun;


ari batoe moal diingkeun dina loehoer batoe deui; tina sabab maneh hanteu
9

4:43.

nganjahokeun kana waktoe maneh


lajad.
C Jfr.

di-

o 3 Moesa 32:29. 6 5 Moeaa 28:52.

26:18;

p.

21

6.

45

46

Sanggeusna Jesoes " leb6t ka djero kabah, seug mimiti ngaboedalkeun sakoer noe djoewal-beuli di dinja; 'sarta ngalahir ka eta teh: Geus dioengelkeun dina Kitab: Gedong kami nja eta ggdong paragi nSneda; demi koe maraneh

10

LadjSng Jesoes ngalahirkeun ka djalma-djalma ijeu misil: " Aja hidji djalma njijeun kebon anggoer, toeloej disewakeun ka ahli-ahh ngebon; geus kitoe njaba ka nagara sedjen, lila pisan. 'Dgmi geus oesoemna, nitahan hidji badega ka ahli ngebon teja, soepaja njarelehkeun ka dinja tina beubeunangan kgbon anggoer; ari koe ahli ngebon diteunggeulan eta teh, sarta disina balik lengoh. 'Sanggeus kitoe nitahan deui hidji badega sedjen; demi eta oge diteunggeulan djeung dihinakeun pisan, sarta disina balik lengoh. Tidinja nitahan deui noe katiloe; ari eta oge diraheutan, sarta ditotogkeun ka loewar. 'Ari geus kitoe eta noe boga kgbon anggoer teh toeloej njaoer kijeu: Koemaha aing nja pipgtaeun? Ah, dek nitahan bae anak aing noe kaasih, soegan narendjo eta mah
'

mah
47

11

didjijeun

goeha

begal.
15.

a Mat. 21: 12; Mark. 11:

48

Tidinja Jesoes saban-saban poe ngawoeroek dina kabah. " Ari para panghoeloe agoeng, djeung ahli-ahli kitab, sarta djeung para kapala eta bangsa, pada ngarah dek maehan ka Jesoes. 'Tatapi hanteu manggih pidjalaneunana; karana djalma-djalma kabeh ngar^ tan ka Jesoes, sarta ngac

12

13

ka andjeunna.

a Mark,

i8.

14

PASAL
Ari

20.

geus kitoe, " dina hidji poe,_keur Jesoes ngawoeroek ka djalmn-djalma

arisineun. 'Tatapi mangsa ahli nggbon teja narendjo ka eta, toeloej badami djeung batoerna, kijeu aromongna: Geun'ing eta mah ahli-warisna; hajoe, oerang

paehan bae, soepaja oerang meunang

LOEKAS
15

20.

1123

16

17

warisanana. 'Seug eta teh ditotogkeun ka loewar ti kSbou anggoer, toeloej dipaelian sakali. Ari noe boga kSbon anggoer bakal koemaha ka eta djalma teh? 'Tangtoe datang ngabasnii ka eta ahli ngSbon, ari kgbon-anggoerna tangtoe diselehkeun ka noe sedjen. Demi noe ngadarenge ka pilahir teh, toeloej ngaromong: Eta mah pahjas teuing! 'Ladjgng Jesoes mSlSng ka darinja; bari
kitoe mah naon noe dioengglkeun dina Kitab kijeu teja: Batoe noe geus dipitjeun koe toekang njaI'ijeun imah teh, nja eta pisan noe geus didjadikeun pamageuh djoeroel 'Sahangalahir:

pada heraneun koe walonan Jesoes; toeloej

rarepeh bae.
Mark. 12
:

a
11
:

p.

19

48. b Mat. 22

16;

13.

c p.

53, 54.

!7

28

Geus kitoe " djSboel aja ahli sadoeki ngadareuheusan ka Jesoes; eta teh njeboetkeun moal kijamat; toeloej nararos ka andjeunna, 'kijeu oendjoekanana:

Noen Goeroe! Moesa geus njgratkeun


pikeun simkoering kijeu: Oepami aja djalma paeh doeloerna, sarta gadoeh bodjo, waktoena paeh hanteu gadoeh anak, doeloerna koedoe kawin ka awewe teja, soepaja ngajakeun toeroenan 29 pikeun doeloei-na. 'Geus kitoe aja toedjoeh djalma padoedoeloer kabeh; ari tjikalna seug gadoeh bodjo, toeloej paeh gadoeh anak. "Tidinja awewe 30 hanteu teh koe noe kadoewa dikawin^ geus kitoe paeh deui, hanteu gadoeh anak. 31 'Toeloej dikawin koe noe katiloe. Toedjoehanana nja kitoe keneh bae; pa32 raeh, teu narilarkeun anak. 'Sanggeus eta sakabehna, seug awewe teh paeh 33 deui. 'Ari dina kijamat, eta awewe pamadjikan anoe mana? karana noe toedjoehan teh geus pada mirabi ka dinja. 34 Ladjeng Jesoes ngawalon, kijeu lahirna ka eta djalma: Ari anak-anak djaman 35 ajeuna ngawin sarta dikawinkeun; 'tatapi ari noe dimanah * pant6s baris pimeunangeun alam djaga sarta hoedangna ti noe paraeh mah, eta moal 36 ngawin djeung moal dikawinkeun. 'Karana ka hareup mah eta moal kataradjang paeh deui sababna geus saroewa djeung malaikat, sarta geus pada " poesapedah anak kijamat. 'Ari 37 tra Allah, pihoedangeunana djalma noe paraeh teh, koe Moesa ge eta geus ditoedoehkeun keur di leuweung tjoetjoek teja, waktoe ka Pangeran njSboetkeun Allah Ibrahim, Allah Ishak, sarta Allah Jakoeb. 38 'Ari Allah lain Allah anoe paraeh, nja Allah anoe hariroep; karana sakabehna 39 teh pada hiroep keur ka Allah. 'Pok ahli kitab sawareh ngawangsoel, kijeu pihatoerna: Eta, Goeroe! 16rgs pisan sahan40 pilahir adjSngan teh. 'D6mi eta teu waranieun naros deui naon-naon
'

Moen

18

saha djahna noe laboeh keuna ka batoe eta, tangtoe rSmoek; djeung saha-saha noe katindih koe eta batoe, tangtoe boeboek. a Mat. 21 33 Mark. 12: l. Dina waktoe harita para panghoeloe 19 agoeng djeung ahli-ahli kitab narejangan djalan dek nangkSp ka Jesoes, tatapi sijeuneun " koe djahiia reja; karana geus pada kasoertieun, pangalahirkeunana Jesoes misil teja mahndes 20 ka daririna. 'Geus kitoe ngintip-ngintip ka Jesoes, * sarta nitahan mata-mata; ari eta teh njijeun pas6mon djalma b6ner, soepaja bisa ngaringkoes ka andjeunna koe lahirna; noe dipambrih andjeunna dek diselehkeun ka kapala sarta 21 ka kawasa goep6rnoer. 'Toeloej nararos ka Jesoes, kijeu pioendjoekna: Noen Groeroe! simkoering geus pada terang, jen lergs pisan sapilahir sargng sapiwoeroek andjeuu, kalajan andjeun hanteu pilih-kasih kana roepa djalma, istoening ngawoeroekkeun djalan Allah 22 sarSng sajaktosna. 'Koemaha, ari simkoering widi njanggakeun oepeti ka pra23 boe, oetawi hanteu? 'Ari Jesoes, doemeh oeningaeun kana kadjoeliganana,
: ;
''-

ladjeng ngalahir ka dinja kijeu:


24

Naha

maraneh wet ngadodja ka kami? 'Tjik, geura tembongkeun ka kami wang dinar sahidji. Eta make gambar djeung aksara saha? Ngawangsoel eta djalma, kijeu pokna: Soemoehoen, 'Lahiran Jesoes ka dinja:

praboe

teja.

<*

23

Lamoen

kitoe

mah sanggakeun ka
2G

praboe noe kagoe41

ka Jesoes.
c
1

a Mat. 22

23

Mark. 12
:

18. 6 p. 21

36.

ngan praboe, ari ka Allah noe kagoengan Allah. 'D6mi eta teh teu barisaeun ngaringkoes ka andjeunna koe lahirna di hareupeun djalma-djalma, sarta

Joh. 3:-2.

d Mat. 22

46.

Ladjeng Jesoes ngalahir deui ka eta djalma: " Koemaha Kristoes teh mana sok disargboetkeun poetra Dawoed
J

1124
42

LOEKAS

21.

43

44

"Kapan Dawoed koe andjeun saoerna dina kitab djaboer kijeu: Lahiran Pangeran ka Goesti koering: Geura tjalik di katoeboeeun kami, 'datang ka moesoeh-moesoeh maneh koe kami didjijeun djodjodog pikeun soekoe maneb. 'Ari eta koe Dawoed dis6boetkeun Goesti,

koemaha mana
45

djadi poetrana?
a Mat. 22:42; Mark. 12:35.

djalma noe pidatangeun ngakoe-ngakoe ngaran kami, pokna: " Nja aing Kristoes teb; djeung mangsana ajeunageus deukeut. Poma oelah rek noeroet ka noe kitoe. 'Sarta samangsa maraneh ngadenge tina bal pgrang-pgrang djeung hal karoesoeban, poma oelah rek reuwas, karana eta teh koedoe boekti beula; tatapi barita panoengtoengan mab tatjan.
a Mat. 24:
1
;

46

Pedah sakabeb djalma ngadengekeun, " Jesoes ladjSng ngalahir ka moeridmoeridna kijeu: 'Masing hade-bade diri maraneb koe abli kitab; eta teh bareuki ngalantoeng sarta make-make djoebab, djeung kargsepna diaroendjoengan di pasar-pasar, sarta sok hajangeuu dijoek panggirangna di masigit-masigit, kitoe deui dina badjat-badjatan ngarijoeng di Snggon noe pangoetamana. 'Nja koe eta dibarakanan imab randa-randa datang ka bejak, make pipinding ngadoa lila. Noe kitoe teh bakal meunang boekoeman noe leuwib beurat.
a Mat.
23
:

Mark. 13

1.

6 p. 19

43. c p. 17: 43.

47

Mark. 12

38;

p.

11

43.

PASAL

21.

"Darang Jesoes tjengkat, " ningali djalma J-'noe baleungbar pada ngasoepkeun sidgkab doewit kana * peti oewang. 'Sarta ningaU deui hidji randa miskin, ngasoeiDkeun retjeb doewa siki. 'Ladjgng ngaSat6m6nna, kami ngalabir ka maraneb: eta randa miskin teb ngasoepkeunana doewit leuwib ti batan sakabeb djalma. 'Karana noe loba teb ngasoepkeun kana sidfikab ka Allah tina nisabna; d6mi eta mab ngasoepkeun tina kawaloeratanana, sakabeb r6dj6kina noe aja. a Mark. 12 41. J 2 Eadj. 12 9.
labir
kijeu:
''-

c 2 Kor. 8 5

12.

Mangsa aja " noe ngaromongkeun kabab, jen geus dialoes-aloes koe batoe noe araheng sarta koe pangwakap, ladjeng Jesoes ngalabir kijeu: 'MSngke
pidatangeun mangsa, didinja sakabehna noe katendjo koe maraneh, * batoe moal aja noe diingkeun dina loeboer batoe deui, noe teu bakal dibongkar. 'Tidinja pada naros ka andjeunna, kijeu pioendjoekna: Noen Goeroe! eta pgrkawis teja iraha pijaktoseunana? sar6ng naon
a;lamatna pimangsaeunana eta boekti? 'Ari labiranana: Masing ijatna, soepaja maraneb oelah kasasabkeun. Karana reja

Ladjgng ngalabir deui ka moerid-moerid: " Bangsa bakal mgrangan ka bangsa deui, djeung karadjaan ka karadjaan 11 deui. "Sarta bakal aja lini noe galgde di sedjen-sedjen gnggon, djeung patjSklik sarta pageboeg; kitoe deui bakal aja pgrkara noe matak reuwas, djeung 12 alamat ti langit noe aranggt pisan. 'Tatapi memeh boekti sakabeb pgrkara teja, * maraneh koe djalma bakal ditjargkgl sarta dikanijaja, bari diselehkeun ka djgro masigit djeung ka pangberokan; sarta maraneh bakal dibawa ka pajoeneun radja-radja djeung goepgrnoer-goepgrnoer, tina sabab djgngngan kami. 13 'Anoe matak maraneh bakal katara14 djang kitoe, pikeun djadi saksi. 'Koe sabab eta, koedoe masing angkeub maraneh di djgro bate, moal mikiran 15 beula pgtana pingadjawabeun. 'Karana kami teh tangtoe ka maraneh bakal mere soengoet djeung kapintgran, anoe moal beunang dipadoean atawa dilawan koe sakoer noe ngamoesoeb ka maraneb. 16 'Sarta maraneh " bakal diselehkeun nadjan koe indoeng-bapa, koe doeloer, koe baraja djeung koe sobat; sarta maraneh 17 sawareb bakal dipaehan. 'Djeung '"maraneh bakal dipikageuleuh koe sakabeb, 18 tina sabab djgngngan kami. 'Tatapi " boeoek maraneh salambar oge moal leu19 ngit. 'Maraneh koe lantaran kamantgpan diri tangtoe ngarahajoekeun ka njawa maraneh. Mat. 24:7; Mark. 13:8.
10
''

'^

''

6 Mat.

10:17;
Sil.

Lai. 2
:

12
e

1.

c Mat. 10

19.

rf

Moesa

4:11, 12;
(jT

6.

Mik.

7:6.

^ Mat. 10:22.

p.

12

7.

h Mat. 24: 13.

20

Ari

samangsa koe maraneh katen-

djo * Jgroesalem keur dikgpoeng koe balad-balad, nja didinja koedoe kanja21

hokeun, jen geus deukeut diroeksakna. 'Didinja djalma noe araja di Joedea koedoe maroeboes ka pigoenoengan, ari noe araja di djgro nagara teh koedoe

LOEKAS
uoe araja di boedal ka loewar, sarta pasisian oelah rek arasoep ka dj6ro nagara. 'Karana nja eta teh poe pasamalgsan, soepaja kalaksanakeun koer uoe dioengglkeun dina Kitab. 'Pitjilakaeun anoe rareuneuh djeung noe njaroesoeau dina inangsa harita! karana di boemi bakal aja kasoesahan gSde, sarta djeung bSbendoe ka ijeu bangsa teh. 'Bakal tiuggolepak koe seuseukeut pgdang, kitoe deui " noe bakal dibarojong, diajakeun di sagala bangsa; f ari Jgroesalem bakal diaridgk koe oerang kapir, ngpi ka dj6djgg tempo kapir teh. 'Djeung bakal aja alamat-alamat dina panon-poe, dina boelan, sarta dina bentang-bentang; djeung deui di boemi bakal kasoesahan bangsa-bangsa sarta kabingoengan, waktoe ngagoeroeh laoet djeung ombakna. 'Tidinja djalma bakal pada Igboer pangatjian koe bawaning sijeun sarta ngadago-dago pgrkara noe bakal daratang ka doenya; karana kakoewatan langit teh bakal gendjlong. 'Nja didinja djalma bakal narendjo " Poetra manoesa teh keur soemping toenggang mega, bari gSde kawasana djeung kamoeljaanana. 'Samangsa keur ngamimitian boekti pgrkara teja, maraneh koedoe tanggah, tjengkatkeun sigeus deukeut ka waktoe rah; sabab maraneh dileupaskeun. a Mat. 24 is
''

22.

1125

22

35

23

36

21

beuki njatoe, koe lantaran raabok sarta koe ngoeroeskeun kipajah, tgmahna maraneh kaboeroedoeg koe poe eta. 'Karana tjara djirgt, * nja kitoe pinaradjangeunana ka sakabeh djalma noe tjitjing di sakoeriling boemi. 'Koe sabab koedoe njaring salalaeta, maraneh wasna, sarta n6n6da, soepaja moegi di^ pantgs pinggdjateun ti sakabeh manah pgrkara noe bakal boekti teja, sarta narangtoeng di pajoeneun Poetra ma'=

noesa. a Koem 13:13;


37

Tes.

5:48;

Petr. 4:7.
35.

61T6S.5:3. elTes. 5:6;2Petr.3:ll. dp. 20:

25

38

26

Ari ti beurang Jesoes ngawoeroek dina kabah; dgmi ti peuting angkat ka loewar, linggih sapeupeuting di goenoeng noe ngaran goenoeng Djetoen. 'Ari isoek sakabeh djalma pada ngadeuheusan ka Jesoes kana kabah, dek ngadarengekeun ka andjeunna.

PASAL
i j

22.

27

2
j

28

pesta roti teu ragian, nja eta noe ngaran paska teja, geus deukeut. 'Sarta para panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli kitab * pada nejangan djalan dek maehan ka Jesoes; karana sarijeuneun koe djalma-djalma.

Ari

"

a Mat. 26:1; Mark. 14:1. 6 Job. 11:47.


3

''

-,

Mark. 13:14. b
e

p.

19:43. cp. 17:


:

31.
2.
gr

d Dan. 9:26.
Dan. 7:13.

Moesa 28:64. f Wahj. 11


5
:

h Jak.
29

8.

Ladjgng Jesoes ngalahirkeun hidji mika moerid-moerid, kijeu " Geura arilikan tangkal kondang djeung sakabeh
sil
:

30

31

tatangkalan. Samangsa rgnoeng, seug katendjo koe maraneh, eta maraneh pada njaho ti sorangan, jen ajeuna geus deukeut oesoem panas. 'Nja kitoe deui
'

Tidinja " Setan njoeroep ka Joedas, noe katelah Iskariot teja; ari eta kaasoep bilangan moerid noe doewa w61as. 'Sanggeus kitoe los leumpang, rgrgmpoegan djeung para panghoeloe agoeng sarta djeung para kapala, koemaha piakaleunana njerenkeun Jesoes ka darinja. 'Dgmi eta pada atoheun pisan, sarta ngadjangdjian rek maparin doewit ka Joedas. 'Koe Joedas disanggoepan, sarta toeloej nejangan pidjalaneunana baris njerenkeun Jesoes ka darinja, soepaja

oelah
7

djadi

karoesoehan.
:

maraneh, samangsa nendjo pgrkara teja baroekti, koedoe nganjahokeun jen ka32

o Mat. 26

14; Mark. 14

10; Job. 13: 27.

33

radjaan Allah teh geus deukeut. 'SatSmgnna, kami ngalahir ka maraneh: ijeu bangsa ajeuna moal waka euweuh, samemeh ngpi ka boektina sakabeh p6rkara teja. 'Langit * djeung boemi bakal

euweuh; ari piwoeroek kami mahmoal datang ka euweuh. a Mat. 24 32; Mark. 13 28.
: :

b Djab. 102

26, 27; 2 Petr. 3

7.

10

34

Koedoe ngadjaga sorangan, " hate maraneh oelah dibeuratan koe lantaran

ngpi ka poe eta roti teu ragian teja; ari didinja mistina mareuntjit paska. 'Ladjgng Jesoes miwaranganPetroes djeung Johannes, sarta ngalahir: Maraneh geura leumpang, njadijakeun paska keur dahareun oerang. 'Ari oendjoekanana: Di mana pikSrsaeun andjeun teh koedoe disadijakeun koe simkoering? 'Lahiranana: Masing njaho, samangsa maraneh asoep ka nagara, bakal papanggih djeung hidji djalma

Geus kitoe

"

1126

LOEKAS
hidji

22.

mawa
11

kSndi ensina

tjai;

toetoer-

12

keun bae ka dinja, ka djgro imah noe diasoepan koe eta. 'Toeloej bebedja ka noe boga eta imah kijeu: Saoei- Goeroe ka sampejan: Di mana kamarna, baris kami dahar paska bareng djeung moerid kami? 'Geus kitoe maraneh koe eta tangtoe ditoedoebkeun kana hidji loteng noe lega, beunang ngabSbenah; nja di dinja koedoe disadijakeunana.
'Bral eta moerid leumpang, seug * kapanggih sakoemaha pilahir Jesoes teja,

26

27

gala bangsa pada marentah kasabangsabangsana; djeung noe njangking kawasa ka dinja, disarSboet noe Leuwih asih. 'Ari maraneh mail oelah kitoe jjStana; bgngrna noe pangoentjoelna di 16bah maraneh koedoe tjara noe pangleutikna; sarta noe djadi loeloegoe koedoe tjara noe ngawoela. 'Tjik, mana noe leuwih: noe dijoek dadaharan djeung noe ngalalajanan? lain noe dijoek dadaha'-

13

ran?
28

Demi kami mail

aja teh di

ma-

sarta toeloej njadijakeun paska.


a Mat. 26:17; Mark. 14:12. h
14
p.

19:32.
29

Ari geus dongkap ka waktoena, ladjSng Jesoes linggih ngarijoeng djeung 15 rasoel noe doewa welas teja. 'Geus kitoe ngalahir ka eta teh: Kami ti bareto hajang pisan dahar ijeu paska bareng djeung maraneh, samemeh kami sang16 sara. 'Karana kami ngalahir ka maraneh: eta koe kami moal didahar deui nSpi ka diboektikeunana dina karadjaan 17 Allah. 'Tidinja njandak loemoer; ari geus moedji soekoer, ladjeng ngalahir: Ijeu tampanan, bagikeun djeung batoer18 batoer. 'Karana kami ngalahir ka maraneh: * kami moal nginoem deui tjai boewah anggoer, nepi ka waktoe ka19 radjaan Allah geus dongkap. 'Tidinja Jesoes njandak roti; ari geus moedji soekoer, dis6mplekan, ladjeng dipaparinkeun ka moerid-moerid, bari ngalahir: Ijeu teh badan kami, noe dipaparinkeun pikeun maraneh; eta geura lalampahkeun baris ngingetkeun ka kami. 20 'Kitoe deui eta loemoer, sanggeus dalahar; ari lahirna: Ijeu loemoer teh nja eta pSrdjangdjian anjar dina getih kami,
21

30

31

raneh tjara noe ngalalajanan bae. 'Nja maraneh anoe geus keukeuh reureudjeungan djeung kami dina sakabeh gogoda, noe geus njorang ka kami. 'Sarta ^ kami ka maraneh mastikeun karadjaan teja, saperti Ama kami geus mastikeun ka kami; 'soepaja maraneh dadaharan sarta ngarinoem djeung kami samedja reudjeung dina karadjaan kami, kitoe deui darijoek dina pangtjalikan, ngahoekoeman noe doewa w61as kaom Israil teja. 'Ladjeng Goesti ngalahir deui: Eh Simon! Simon! f Setan teh geus ngarah ka maraneh, kahajangna ngajak ka
<"

32

maraneh tjara tarigoe.' Tatapi kami geus mangnedakeun ka maneh, soepaja oelah pSgat nja kapSrtjajaan maneh. Ari mgngke maneh geus tobat, koedoe ngoewatkeun ka doeloer-doeloer maneh. 'Pioen-

33

34

Noen Goesti! & simkoering sanggem ngiring-ngiring Goesti, nadjan lebet ka pangberokan sareng dongkap ka paehna oge. 'Ari lahiran Jesoes: Eh Petroes! kami ngalahir ka maneh:
djoek Petroes:
''

poe
ISs

ngok,

hajam moal waka kongkorosamemeh maneh tiloe kali ngangwawoeh djeung kami. p. 9 46.
ijeu
:

h Mat. 20: 25. c Mat. 20


e

28; Job. 13
5
:

14.

(^

p.

12:32.

22

noedikoetjoerkeun pikeun maraneh. 'Tatapi, masing njaho, leungeun djalma noe ngahijanat ka kami, ajeuna samedja reudjeung kami. 'Ari Poetra manoesa teh piangkateunana sakoemaha noe geus
''

Mat.
:

19:28.

Petr.
:

8.

gr

Mat.

26:35;

Job. 13
35

37. h Mat. 26

34.

dipastikeun; tatapi pitjilakaeun eta djalma, noe ngahijanat ka Poetra manoesa!


23

'Tidinja moerid-moerid seug sihh-tanja, kira-kira moerid anoe mana noe bakal migawe kitoe? a Mat. 26 20; Mark. 14 17.
: :

30

h Mat. 26

29. c Mat. 26

21.

24

25

Sanggeus kitoe " pada parSboet omongan, moerid anoe mana noe dinjanaan pangoentjoelna? 'LadjSng Jesoes ngalahir ka moerid-moerid: * Ari radja sa-

37

LadjSng ngalahir ka moerid-moerid: Ari bareto, " mangsa maraneh koe kami dititah leumpang, teu mawa kandjoet, atawa endong, atawa taroempah teja, koemaha aja kakoerangan? Ari wangsoelanana: Soemoehoen, teu aja pisan. 'Lahiranana deui: D6mi ajeuna mah, anoe boga kandjoet, bawabae; endong kitoe deui; ari noe teu boga, koedoe djoewal papakeanana, seug beulikeun kana hidji pgdang.'Karana kami ngalahir ka maraneh, aja sapSrkara deui noe koedoe diboektikeun ka diri kami, nja noe

LUEKAS
geus diueugglkeuu diua Kitab kijeu: '"Eta teh dibilang ka noe masijat. Karana noe geus dioengglkeun dina Kitab hal kami, aja panganggeusanana. 'Ari aroendjoe53

22.

127

38

kanaua: Noen Goesti! ijeu aja doewa pgdang. Lahiranana ka darinja: Eta ge pimahieun. a p. 9 3. 6 jss. 53 12. 39 LadjSng Jesoes " ka loewar, angkat ka goenoeng Djetoeu, koemaha adatbijasana, sarta diiring koe moerid-moe"Ari geus soemping ka eta Sng40 ridna. gon, ladjfing ngalahir ka moerid: Koedoe pada nengda, soepaja oelah keuna 41 koe panggoda. Geus kitoe nganggangan ka moerid, kira-kira sapamaledog djaoehua; ladjSng tapak-dSkoe sarta nenS42 da, 'kijeu pangdaua: Noen Ama! manawi kersa, moegi ijeu loemoer tjandak ti simkoering; nanging oelah kargp sioikoering, * sakoemaha pangSrsa Ama bae 43 jaktoskeuu! 'Tidinja nembongan ka Jesoes hidji malaikat ti sawarga, ngoewa44 tan ka salira andjeunna. 'Ari keur bangSt pisan sangsara, " andjeunna beuki rosa nSnedana. Tidinja karinggtua tjara kStjlak getih noe galede, njoeroedoet 45 kana taneuh. 'D6mi geus parantos nenedana, ladjeng ngadeg, seug ugadeukeutan ka moeridna, kapendak keur 46 pada sasarean bawaning nalangsa. 'Ari lahiranana ka darinja: Naha maraneh sasarean? Geura haroedang, sarta koedoe neneda, soepaja oelah keuna koe panggoda! a Mat. 26 36; Mark. 14; 32; Joli. 18:1.
: : '
:

panghoeloe agoeng, sarta ka para kapala kabah, djeung ka para kokolot, noe ngarodjong ka andjeunna: Maraneh teh moeroeboel mawa pSdang djeung g6g6ndir, tjara noe dek ngoedag begal. 'Geuning kami " oenggal-oenggal poe ge sok reureudjeungan djeung maraneh di kabah, ari maraneh teu njabak-njabak atjan ka kami. Tatapi ijeu teh uja waktoe maraneh sarta pangawasana poek. a Mat. 26:47; Mark. 14:43; Job. 18:3.
''

b Job. 18

10. c Job.

30; 8

20.

Job. 14

30.

54

Tidinja " Jesoes ditangkep, seug diariringkeun, dibawa ka boemi panghoeloe agoeng. Ari Petroes noetoerkeun
ti

55

kaanggangan bae. 'Sanggeus djalma miroen seuneu di tengaheun boeroean djero, toeloej darijoek reureudjeungan; * ari Petroes dijoek tjampoer djeung eta djalma. "Geus kitoe aja hidji boedjang awewe, nendjo Petroes dijoek deukeut piroenan; toeloej dipgntjrong, sarta ngomong kijeu: Eta ge batoer itoe. 'Tatapi Petroes teh nganglgs, kijeu pokna: Nji! koela mah teu wawoeh djeung itoe. 'Teu koengsi lila Petroes katendjo koe noe sedjen; ari pokna: Maneh oge kaasoep batoer itoe. D6mi omongan Petroes: Eh paman! koela mah lain pisan. 'Sanggeus kitoe kira antara sadjam, eta seug dienjakeun koe noe sedjen deui, pokna: Poegoeh eta ge batoer itoe; geuning eta ge oerang Galilea. 'Demi omongan Petroes: Eh paman! koela teu ngarti ka omongan maneh. Pada-harita, Petroes ngomong keneh, hajam teh kongkorongok. 'Ladjeng Goesti malik, ningali ka Petroes; ari Petroes teh ras ingeteun

56

57

58
I

59

60
|

6 Job. 6 47

38. c Ibr.

5:7.

48

49

Sabot Jesoes " keur ngalahir keneh, boeroeboel djalma loba; sarta hidji moerid, kaasoep noe doewa welas teja, ugaran Joedas, leumpangna pangheulana, seug njampeurkeun ka Jesoes, dek njijoem. 'Ngalahir Jesoes ka Joedas: Naha Joedas! maneh teh dek ngahijanat ka Poetra manoesa koe tjijoem? 'Ari noe reureudjeungan djeung Jesoes teja, barang targges ka noe dek dipilampah, seug aroendjoekan: Noen Goesti! koemaha simkoering teh koedoe ngadek

61

ka

pilahir

Goesti,

noe dilahirkeun ka

manehna
62

kijeu teja: Ti

memeh hajam

kongkorongok, maneh bakal nganglSs ka kami tiloe kali. 'Toeloej Petroes indit ka loewar, sarta tjeurik kabina-bina.
a Mat. 26:57; Mark. 14:53; Job. 18:12. b Mat.

26:69; Mark. 14:66; Job. 18:16,


63

25.

5u

51

52

koe pSdang? 'Aja * hidji moerid pek ngadek ka badega panghoeloe agoeng, rampoeng tjeulina ti katoehoe. 'Demi Jesoes ngalahir, kijeu lahirna: Ingkeun bae eta teh. Sanggeus kitoe njandak tjeuli djalma teja, sarta ditjageurkeun sakali. 'Ladjeng Jesoes ngalahir ka para

64

Ari " djalma noe ngagarendjang ka Jesoes pada mojok sarta meupeuhan. "Sanggeusna ditijoengan, seug pada njabok, bari naranja, kijeu pokna: Geura

wSdjangkeun,
65

maneh
sedjen

mana teja noe njabok ka teh? 'Loba deui perkara noe diaromongkeun ka Jesoes, bari
a Mat. 26 67 Mark. 14:
:

pada ngagOgOreng.
66

65.

DSmi

"

geus

beurang,

karoempoel

1128

LOEKAS

23.

para kokolot oeraug Jahoedi, jjara panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli kitab; seug Jesoes dibawa ka pajoeneun rad.
G7

ningali moedjidjat, soegan Jesoes kersaeun midamgl. Geus kitoe mariksa ka Jesoes, reja nakSr pilahirna, tatapi koe
'

Gs

69

70

71

'Salaoerna: Koemaha Snja maneh teh Kristoes? Geura omongkeun ka kami. Ari lahiran Jesoes ka diuja: Oepama koe kaoela dipopojankeun, koe aradjgngan moal dipgrtjaja; 'djeung oepama kaoela naros ka aradjengan, ka kaoela moal ngadjawab, sarta moal dileupaskeun. 'Ari ti watSs ajeuna ^ Poetra manoesa teh bakal dijoek tSngSneun kawasaning Allah. 'Geus kitoe kabeh njalaoer: " Na Snja, maneh teh Poetra Allah? Ari walonan Jesoes: L6res pilahir aradjSngan, kaoela teh nja eta. 'Seug njalaoer deui: Keur naon oerang make deui saksi? Geuning oerang geus pada ngareungeu ti biwirna sorangan.
a Mat. 27:1; Mark. 15:1; Job, 18:28.
14
:

Jesoes hanteu pisan diwalon. 'Ari para panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli kitab narangtoeng di dinja, sarta ngahantgm ngglakkeunana. 'Tidinja Herodes djeung

ponggawana pada ngahinakeun

sarta

marojok ka Jesoes; geus kitoe dibadjoean badjoe noe herang, seug dikintoenkeun deui ka Pilatoes. 'Dina poe harita * Pilatoes djeung Herodes djadi sobat; karana tadina moemoesoehan.
a
p.

9:9. 6 Lai. 4:27.

Tidinja Pilatoes njaoer para panghoeloe agoeng, para kapala, sarta djalmadjalma, sina karoempoel. Geus kitoe ngalahir ka dinja: 'Eta djalma koe ma-

b.

Mark.

62. c Mat. 26

63, 64.

PASAL
2

23.

rridinja sarereja pada indit, " ngiringJ- keun Jesoes ka Pilatoes. 'Seug pada mimiti ngglakkeun Jesoes, kijeu aro-

mongna: Koe djisimkoering kapSndak,


njasabkeun djalma-djalma, sareng * njaram majar oepgti ka praboe; ari pokna, dirina teh Kristoes, nja eta radja. 'Geus kitoe Pilatoes mariksa ka Jesoes, kijeu lahirna: Enja maneh teh Radja oerang Jahoedi? Ngawangsoel Jeijeu tell

lahii-na: L6res sapilahir 'Tidiuja Pilatoes ngalahir ka para panghoeloe agoeng sarta ka djalma-

soes,

kijeu

''

andjeun.

6 7

djalma: Koe kami teu kapanggih dosa djalma. 'Tatapi ari eta teh beuki keukeuh bae, aromongna: Eta ngaroesoehkeun ka djalma-djalma, ngawoeroekna di satanah Joedea kabeh, mimitina ti Galilea, dongkap ka dijeu. 'Barang Pilatoes ngareungeu Galilea, mariksakeun Jesoes oerang Galilea. 'D6mi geus kaoeninga, jen Jesoes kaasoep tjangkingan Herodes, toeloej dikintoenkeun ka Herodes; ari mangsa harita Herodes ge aja di Jgroesalem.
eta
''

ran eh dibawa ka kami, noe pagar njasabkeun djalma-djalma; geuning koe kami geus dipariksa di hareupeun maraneh, sarta teu kapanggih kasalahan eta djalma, hal noe dikSlakkeun koe maraneh teja. 'Malah koe Herodes ge nja kitoe keneh; karana maraneh koe kami geus dititah ka Herodes; geuning eta djalma hanteu pisan migawe anoe matak mandjing hoekoeman paeh. 'Koe sabab kitoe, koe kami " dek dirangket bae, toeloej dileupaskeun. 'D6mi dina mangsa pesta teh * Pilatoes kamistian ngaleupaskeun hidji djalma adjang oerang Jahoedi. 'Toeloej sakabeh djalma pada raong, kijeu pokna: Eta singkirkeun; ari Barabas panoehoen koering " leupaskeun! 'Demi Barabas teja diasoepkeunana ka pangberokan tina asal nga''

raman
loej

di nagara sarta maehan. 'ToePilatoes ngalahir deui ka darinja sarta b6das, kahojongna ngaleupaskeun Jesoes. 'Tatapi djalma teh pada raong, kijeu pokna: Gantoengkeun dina kaidipalang! gantoengkeun dina kai-dipalang! 'Ngalahir Pilatoes katiloe kalina: Naha eta teh migawe kagorengan naon? Koe kami teu kapanggih kasalahanana

a Mat. 27:2; Mark. 15:1; Job. 18:28. 6 Mat.


17
8
:

27; p. 20

22. c p.

22

70.

p. 3

1.

ningali ka Jesoes, Herodes teh boengaheun pisan; karana geus " ti bareto hojongeun ningali, sabab loba noe kareungeu hal Jesoes; djeung hojongeun

Ana

noe matak pipaeheun. Koe sabab kitoe, koe kami dek dirangket bae, toeloej di'Tatapi eta djalma kareukeuh bae, tingsarorowok^ pamentana koedoe digantoengkeun dina kai-dipalang; moenggah sora djalma-djalma djeung sora para panghoeloe agoeng datang ka ngaroengkoep. 'Toeloej Pilatoes
leupaskeun.

LOEKAS
23

28.

1129

moetoes sapanSdana didjadikeun. 'Seug ngaleupaskeun eta noe diberok asal ngaraman sarta maehan, noe disoehoenkeun koe maranehanaua teja; ari Jesoes mah diselehkeun ka pikargpeun niaranehanana.
a Job. 19;1. 6 Mat. 27:15; Mark. 15:6;
Job. 18:39. c Job. 19:15.

37

mojok ka Jesoes; njalampeurkeun sarta njodoran tjoeka, 'bari ngomong: La6nja mah maneh teh Radja oerang Jahoedi, geura njalamStkeun ka diri sorangan! 'Ari di loehoereun andjeunna aja ditoeliskeunana koe aksara toelisan, Joenani, djeung aksara Roem, sarta aksara Ibrani, kijeu oenina: Ijeu teh Radja

moen
38

2(i

Mangsa

"

Jesoes diariringkeun, aja

hidji djalma,

rena, poelang

ngaran Simon, oerang Kiti k6bon; toeloej disarad,


39

OERANG Jahoedi.
: ;

27

28

29

30

31

dipoendakan kai-dipalang, sina manggoel eta kai di poengkoereun Jesoes. 'Sarta loba pisan djalma noe noetoerkeun ka andjeunna, kitoe deui loba awewe, anoe pada njeungtjeurikan tingdjalgrit. 'Tidinja Jesoes malik ka eta aw ewe, sarta ngalahir: Eh, anak Jeroesalem! montong njeungtjeurikan kami; moedoe njeungtjeurikan awak sorangan sarta anak-anak maraneh. 'Karana, masing njaho, pidatangeun mangsa, harita djalma bakal ngaromong kijeu: * Salamet anoe gaboeg, djeung pianakan anoe tatjan ngadjoeroe, kitoe deui soesoe, anoe tatjan njoesoean. 'Didinja djalma pada mimiti sasambat ka goenoeng-goenoeng: " Koela geura oeroegan! djeung ka pasirpasir: Koela geura roengkoepan! 'Karana lamoen kai noe hedjo dipgtakeun kijeu, koemaha metakeunana kai noe
'^

a Mat. 27:33, 38; Mark. 15 22 Job. 19 17. b J6s. 53 12 Ibr. 7 25. c Lai. S-.n. d Djab. 22 19.
: : ; :
:

D6mi bangsat noe digantoeng


noe
na:
hidji

teja,

ngagorengkeun ka Jesoes, pok6nja

Lamoen

mah maneh

teh Kris-

40

41

42

geura noeloeng ka diri sorangan sarta ka dewek doewaan. 'Tatapi noe hidji deui seug ngadjawab, mapatahan ka batoerna, kijeu pokna: Naha maneh ge ten sijeun koe Allah? Kapan maneh teh saroewa nja siksaan. 'Ari oerang teh geus tgroes djeung kaadilan; karana oerang geus meunang sabeuratna kalakoean oerang; dgmi eta mah teu pisan midamgl kasalahan. 'Toeloej oendjoekan
toes,

43

ka Jesoes: Noen Goesti! moegi emoet ka simkoering, samangsa andjeun geus soemping ka karadjaan andjeun. 'Lahiran Jesoes ka djalma teh: Sat6m6nna, kami ngalahir ka maneh: poe ijeu pisan

maneh bakal
44

aja di Pirdoes reureudjeu-

ngan djeung kami.


Kiri-kira " wantji djam noe kag6n6p djadi poek di sakoeriling boemi, nSpi ka djam noe kasalapan. Sarta * panon-poe djadi soergm; reregan kabah soeh djadi doewa. Geus kitoe Jesoes ngaggro sarta
' '

garing?
b Mat. 24
:

a Mat. 27

32; Mark. 15

21

Job. 19
1

16.

19. c Hos. 10: 8.

J6r. 25

29

Petr.

4:17.
45

32

aja deui doewa djalma bangsat diariringkeun, bakal dipaehan baring djeung Jesoes. o p. 22 37.

Djeung

"

46

33

Sanggeus daratang

"

ka enggon, noe

disgboet gnggon Tangkorek, nja di dinja Jesoes toeloej digantoengkeun dina kaidipalang; kitoe deui eta bangsat, anoe
hidji di
34

47

katoehoeeun Jesoes, anoe

hidji

kentjaeunana. 'Ladjgng Jesoes oendjoekan: * Noen Ama! moegi-moegi ngahampoera ka eta djalma-djalma; karantSn " ten njarahoeun ka noe dipigawe koe maranehanana. Toeloej eta
deui
di
'^

48

35

36

ngabagikeun panganggo Jesoes, lantaran ngaloengkeun dadoe. 'Ari djalmadjalma pada laladjo. DSmi para kapala bargng djalma-djalma marojok ka Jesoes, kijeu pokna: Eta ka noe sedjen mah sok noeloeng; tjoba ajeuna koedoe noeloeng ka dirina sorangan, lamoen 6nja mah manehanana Kristoes, kakasih Allah! 'Kitoe deui serdadoe teh pada

49

bgdas ggntrana; aripioendjoekna: Noen Ama! " nitipkeun soekma koering ka panangan Ama. Sanggeus ngalahir kitoe, ladjgng poepoes. 'Demi kapala sSrdadoe, barang nendjo pgrkara noe tadi teja, seug ngamoeljakeun ka Allah, ari omongna: Sat6m6nna, eta djalma teh b6n6r! 'Djeung deui sakoer djalma noe karoempoel laladjo, sanggeusna narendjo perkara noe tadi teja, toeloej baralik bari nSpakan dada. 'Ari sadajana ka"^

wawoehan

Jesoes, kitoe deui istri-istri

noe geus ngariring andjeunna ti Galilea, narangtoeng ti kadjaoehan, ningalikeun p6rkara eta. a Mat. 27:45-, Mark. 15:33.
b Mat. 27
:

51. c Djab. 31

6.

p.

18

13.

50

51

Geus kitoe " aja hidji djalma, dj6ngnganana Joesoep, pangkatna asisor eta djalma b6n6r sarta adil, 'djeung hanteu
;

1130

LOEKAS

24.

52 53

54

55

50

ngaroedjoekau ka pirempoeg sarta ka lalampahan batoer-batoerna; asalna ti Arimatea, nagara oerang'Jahoedi keneh; eta ge * ngantos-ngantos kana karadjaan Allah. 'Toeloej ugadeuheus ka Pilatoes, njoehoenkeun majit Jesoes. "Sanggeusna diloengsoerkeun majit teh, ladjSng diboengkoes koe boeh katji, sarta diebogkeun kana koeboeran beunang natah dina karang; tatjan pisan aja noe diroewang di dinja. 'Harita teh " poe panjadijaan, sarta dek ngamimitian sabat. 'Demi ^ istri-istri, noe daratang ti Galilea ngiring Jesoes teja, pada noetoerkeun, sarta ningalian koeboeran, kitoe deui ka pgtana diebogkeun eta majit. 'Ari geus maroelang, toeloej njadijakeun seuseungitan djeuug minjak-minjak; dgmi dina poe sabat areureun " noeroetkeun timbalan teja. a Mat. 27:57;
Mark. 15:42; Job. 19:38. 6 p. 2:25, 19 31. d V- 8:2. ? 2 Moesa 20 10.
: :

koboes, sarta noe mariloe ka dinja teja.


'Ari

kasaoeranana koe para rasoel dinjabae, sarta

naan omongan teu poegoeh

hanteu pgrtjajaeun. 'Tatapi ari Petroes indit, moeroe kana koeboeran; barang datang nempo ka djerO; ngan nendjo boehna bae ngaloemboek. Tidinja moelang, bari heraneun koe hal pgrkara noe
kitoe.
b Joh. 20
:

a Mat. 28
12
;

Mark. 16

1
:

Joh. 20
;

1.

Lai.

10. c Mat. 17
3;

22

p.

18

31.

d Joh. 2:22.

e p.

8:2.

23: 55.

38. c Joh.

PASAL
Ari

24.

dina poe ahad, wantji isoekisoek pisan, istri teh arangkat ka eta koeboeran, mawa seuseungitan beunangna njadijakeun teja; djeung aja deui anoe mariloe. 'Seug kapanggih batoena geus aja noe ngadjoengkatkeun inja tina koeboeran. 'Barang geus arasoep ka djgro, majit Goesti Jesoes ten kapanggih. 'Ari keur baringoengeun tina hal
kitoe,

beh * aja doewa djalma ngaradgg deukeut ka dinja, sarta panganggona

8 9

harerang. 'Geus kitoe sarijeuneun, seug toengkoel. LadjSng eta ngalahir ka istri teh: Naha anoe hiroep koe maraneh ditejang ka noe paraeh? 'Jesoes teh hanteu aja di dijeu, ajeuna geus tanghi. Geura pada nginggtkeun ka noe dilahirkeun koe andjeunna ka maraneh, keur basa di Galilea keneh. 'Geuning kijeu lahirna: ' Ari Poetra manoesa teh koedoe diselehkeun ka leungeun djalma noe daroraka, toeloej digantoengkeun dina kaidipalang; dgmi dina poe noe katiloe tanghi deui. 'Tidinja ras aringeteun
''

Ari dina poe harita " doewa djalma, kaasoep moerid keneh, leumpang ka Igmboer noe ngaran Emaoes, djaoehna ti Jeroesalem lalakon genep poeloeh istadi; sarta sasaoeran tina hal sakabehpSrkara noe tadi teja. 'Ari geus kitoe, barang eta keur sasaoeran, bari silih-tanja, * ladjeng Jesoes soemping, ngabarSngan angkatna. 'Demi eta djalma panonna kalamoedan, noe matak panglingeun ka andjeunna. 'LadjSng Jesoes ngalahir ka dinja: Naon pSrkara noe dipitjamtjam koe maraneh bari leumpang, djeung koe naon " oelat saroesah? 'Pok noe hidji, ngaran Kleo23as, ngawangsoel, kijeu wangsoelanana: Naha ngan andjeun anoe ngoembara di JSroesalem, mana hanteu oeninga kana pSrkawis anoe aja di dinja mangsa ajeuna? 'Lahiranana: PSrkara naon tejal Ari wangsoelanana: PSrkawis Jesoes, oerang Nasaret, anoe djadi nabi, langkoeng kawasa padamSlanana sarSng lahiranana di pajoeneun Allah sarSng di hareupeun sakabeh djalma-djalma. 'Geus kitoe eta teh koe para panghoeloe agoeng sareng koe para kapala diseren'

''

<"

keun sina dihoekoem paeh, sarta toeloej digantoengkeun dina kai-dipalang.


pangarSp-ngarep simkoering sarSng batoer-batoer, nja eta pisan ^noe bade ngaleupaskeun bangsalsrail.Malah geus katiloe poe ijeu ti mantas dihoekoemna. 'SarSngna deui aja istri-istri, batoer simkoering keneh, anoe ngagetkeun ka simkoering sareng batoer-batoer; isoek-isoek geus kana koeboeran, "tatapi majitna teu kapSndak; geus kitoe daratang, sarta tjatjarita, jen nendjo malaikat nembongan, ngalahirkeun andjeunna geus hiroep deui. 'Tidinja sawareh batoer simkoering bral indit kana koeboeran; ari kapSndakna sakoemaha
'Ari tadina

ka

pilahir Jesoes. 'Sanggeus

maroelang

tina koeboeran, seug njaritakeun sakabeh perkara noe tadi ka moerid noe saw51as teja, sarta ka batoer-batoerna
10

kabeh.
rasoel,

ka para Maria Magdalena, djeung Johanna, djeung Maria iboe Jatjatjarita

'D6mi noe
nja
eta

"

noe ditjaritakeun koe

istri teja,

nanging

LOEKAS
5

24.

1131

ari

audjeunua mah tea katendjo. 'Greus kitoe Jesoes ngalahir ka eta djalma: Eh,

40

djalma barodo djeung noe kalgndor hate kana pertjaja sakabehna noe geus diwoeroekkeuu koe para nabi! 'Naha Kristoes teh, " koetan lain mistina disangsara kitoe, jjikeun asoep kana kamoeljaanana? 'Ladjgng Jesoes ngrangkeun ka dinja sakabehna noe dioengglkeun dina sagala Kitab tina hal salira audjeunna; ari mimitina ti Moesa djeung para nabi. 'Geus kitoe darougkap ka deukeut ISmboer noe didjoegdjoeg teja; s6moena Jesoes kawas rek ladjeng. 'Toeloej pada ngandgg, kijeu pihatoerna: Soemangga linggih ka simkoering; karantgu geus deukeut ka boerit, poe teh geus lingsir.
''

41

daging teu aja toelangau, lain tjara noe katendjo koe maraneh di diri kami. 'Barang ngalahir kitoe, Jesoes nembongkeun ka moerid-moerid panangan djeung dampalna. 'Sarehna moerid teh tatjan pgrtjajaeun keneh bae bawaning koe boengah, sarta bari hareraneun, noe matak Jesoes ngalahir kijeu: Di dijeu aja
''

42

43

kadaharan? 'Tidinja ngahatoerkeun ka andjeunna sapotong laoek tjai beuuang ngagoreng djeung sapotong para njiroean. 'Ditjandak, ladjgng ditoewang di hareupeun moerid. o Mark. i6:i4; joh. 20:19.
6 Mat. 14
:

26. c 1

Joh.

1.

d Joh. 20

20, 27.

44

Geus kitoe Jesoes ngalahir ka darinja Geuning kijeu piwoeroek, noe koe kami bareto diwoeroekkeun ka maraneh, basa

Tidinja Jesoes sindang, rek linggih di


I

maranehanana. 'Ari geus kitoe, mangsa andjeunna keur tjalik ngarijoeng djeung eta djalma, ladjgng njandak roti, sarta
'

moedji soekoer; ari geus disSmplekan, dipaparinkeun ka dinja. 'Seug panonna tareges, teu panglingeun deui ka Jesoes. Geus kitoe andjeunna ngaleungit ti hareupeun eta djalma. 'Toeloej pada ngomong djeung batoer: Na hate oeraug teh lain koemedjot, basa andjeunna ngalahir ka oerang di djalan, ngaboekakeun Kitab? 'Waktoe harita keneh eta djalma arindit, moelang deui ka JSroesalem; seug kapanggih moerid noe sawSlas teja keur koekoempoelan djeung batoer-batoerna; 'pada ngabedjaan: Saestoena Goesti teh geus tanghi; > koe Simon katingali!

45

46

47

48

49

'Tidinja

noe doewaan

njarita-

keun perkara noe tadi di djalan, djeung tina hal hanteu pangling deui ka Goesti
keur basa njgmplekan
h Mat. 18
:
:

kami reureudjeungan keneh, jen " saniskara noe ditoeliskeun ti hal kami dina toret Moesa, djeung dina kitab para nabi, sarta dina djaboer, koedoe kalaksanakeun. 'Ladjeng Jesoes ngaboekakeun pikiran moerid-moerid, soepaja ngaharti ka sakabeh Kitab; 'sarta ngalahir ka darinja: Nja kitoe noe geus ditoeliskeun, sarta nja kitoe noe dimistikeun sangsara Kristoes, djeung tanghina ti noe maraot di poe noe katiloe; 'djeung deui koe djgnengan Kristoes teh * koedoe dioewarkeun pertobat sarta dihampoerana dosa " nja di sakabehna bangsa, ngamimitian ti JSroesalem. 'Nja maraneh anoe djadi saksi ka ijeu pgrkara. 'Sarta, masing njaho, kami rek ngadatangkeun ka maraneh " pgrdjangdjian Ama kami; tatapi maraneh koedoe tjitjing di nagara JSroesalem, nSpi ka
<>

roti.
:

a Mark, le
:

12.

waktoe f maraneh dipaparin kasantosaan ti loelijoer. a p. is si 24 e, 7. 6 p. 3 3


^
:

20. c Joh. 16 20. <i p. 18 37 e p. 7 16 Lai. 2 22. / Lai. 1 6. ^ 1 Petr. 1:11.^ Joh. 5 46; Lai. 3:24; 17:2, 3; 1 Kor. 15:3, 4. { p. 22:19;
:

Lai.

e Joh.

2:38; 13:38. c Mat. 24:14. d 15:26; 16:7; Lai. 1 4. f Lai.


:

Lai.
1
:

1:8.

8.

50

Joh. 21

13.

_;

Kor. 15:5.

Mangsa keur njaritakeun


rid,

kitoe,

"

djlgg
51

Jesoes ngadgg di tSngah-tgngaheun moesarta ngalahir: Assalam alaekoem! 'Dgmi moerid teh * rareuwaseun sarta sijeuneun pisan, panjanana nendjo soekma. 'Ari lahiran Jesoes ka dinja: Naha maraneh w6t njeblak? djeung koenaon datang pikiran kitoe dina hate maraneh? 'Geura tarendjo leungeun djeung soekoe kami; ijeu teh kami pribadi; " geura ngaragap ka kami, sarta masing awas pisan: karana ari soekma mah teu aia

Sanggeus kitoe moerid-moerid ditjandak ka loewar dongkap ka " Bet-Ania; ladjSng Jesoes ngadjoengdjoengkeun pananganana, ngaberkahan ka darinja. 'Ari
geus kitoe,
*

mangsa keur ngabSrkahan,


koe andjeunna
ditilar,

moerid-moerid
52

53

ladjeng moenggah ka sawarga. 'Demi eta * pada soedjoed ka andjeunna; geus kitoe maroelang ka JSroesalem bari kalangkoeng boengahna. 'Djeung teu pStot-pStot araja dina kabah, sarta bari ngamoeljakeun djeung maroedji ka
''
'"

Allah.
Lai.

Amin.
1
:

Lai.
:

12. 6
:

Mark. 16
1

19;
:

9.

c Joh. 5

23.

Joh. 16

22. eLal.

13.

1132

JOHANNES

1.

KITAB INDJIL SOETJI


ANOE DIKARANG KOE

JOHANNES.
PASAL
Tiina
1.

awitna geus aja Pangandika teh, J-^ari Pangandika teja ajana * di Allah, 2 sarta Pangandika teja nja Allah. 'Ari eta teja dina awitna geus aja di Allah. 3 'Saniskara ' nja koe eta didjadikeunana; ari sadjabana koe eta mah hanteu aja pisan anoe didjadikeun dina sakabehna 4 noe geus didjadikeun. 'Dina dj6ro eta pangajana hiroep teh; ari eta hiroep teja 5 nja tjahaja manoesa. 'Demi tjahaja teja f ngagSbjar di noe poek; ari koe 6 poek teja hanteu ditarima. 'Aja hidji djalma noe dipiwarang koe Allah, dje7 ngnganana Johannes. 'Pangsoempingna pimgrtelakeuneun, bade mertelakeun perkara tjahaja teja, sangkan djadi lantaran ka sakabehna soepaja pada p6r8 tjaja. 'Lain eta noe djadi tjahaja teh; eta mah ngan soepaja mSrtelakeun bae 9 pgrkara tjahaja teja. 'Nja eta tjahaja noe saestoe-estoena, noe njaangan ka oenggal-oenggal djalma, bari soemping 10 ka alam-doenya. 'Ari eta pangajana di alam-doenya, kitoe deui alam-doenya nja koe eta didjadikeunana, ari alamdoenya teja teu njahoeun ka andjeunna. 11 'Ari soempingna kana kagoenganana, dgmi djalma kagoenganana teu narima12 eun ka andjeunna. 'Tatapi sakabeh noe geus narima ka andjeunna teh, eta koe andjeunna pada dipaparin kawasa djadi poetra Allah, teggsna sakoer noe p6r13 tjaja kana djgnSnganana. 'Nja eta djalma anoe lain ti getih, atawa ti kargp daging, atawa ti karSp lalaki, istoening 14 ti Allah diowokeunana. 'Ari Pangandika teja Snggeus djadi daging, linggihna sasarSngan djeung oerang, '" sarta koe oerang katendjo kamoeljaanana, nja kamoeljaan sakoemaha Poetra Rama noe noenggal, pinoeh koe sih-koernija djeung 15 kajaktian. 'Johannes mertelakeun eta, sarta ngaggro, kijeu lahirna: Nja eta noe koe kami ditjatoerkeun kijeu teja: " Ari
'^
''
'
''' '''

noe soemping pandeurieun kami, eta geus djadi heulaeun kami; karana ajana
16

samemeheun kami.

'Sarta

"

tina kapi-

17

noehan andjeunna oerang sadaja teh geus pada nampa koernija teu eureuneureun koernija. 'Karana i' toretteh dipaparinkeunana koe Moesa; ari sih-koernija djeung kajaktian mah diajakeunana koe Jesoes Kristoes. 'Sapapandjangna ge 1 taja pisan noe geus nendjo ka Allah dgmi koe Poetra noe noenggal, anoe aja dina pangkon Rama, eta Allah dite;

18

telakeun.
b
1

a Sil. 8 22 p. 17 5 1 Joh. 1:1. Joh. 1 2. c Djab. 33 6 1 Kor. 8:6; Kol. 1:16; 1:2. d p. 5:26; 11:25. e p. 8:12. f p. 3 19. Loek. 3:2; p. 1:33. h p. 5:33. i p. 3:28. g J p. 8 12 9 5. & Gal. 3 26 1 Joh. 3:1.21 Tim. 3:16; 1 Joh. 4:2. p. 2:11; 2 Petr. 1:16. n Mat. 3:11; Loek. 3 16. o Kol. 2 9. p Lai. 7 38. 6:46; 1 Joh. 4:12. g' p.
:
; :

Ibr.

19

Sarta

mangsa

pertelaan Johannes, oerang Jahoedi ngadjoeroeng"

kijeu

keun panghoeloe-panghoeloe djeung ahlinaroskeun ka Johannes, jen adjgngan teh saha?


ahli Lewi, ti JSroesalem, sina
20

21

'Tidinja ngakoe, teu kgrsaeun salingkoeh; kijeu i^angakoena: * Kaoela mah lain Kristoes. 'Seug nararos deui eta teh:

22

23

Koetan saha? AdjSngan teh " Ehas? Ari lahiranana: Lain kaoela mah. Naha adjgngan nabi teja? Ari walonanana: Lain. 'Geus kitoe pada mioendjoek: Atoeh adjgngan teh saha? soepaja kaoela kenging ngahatoerkeun wangsoelan ka noe miwarang kaoela; adjgngan teh nja ngalahirkeun andjeun saha? 'Lahiranana: " Kaoela teh sowara djalma noe
'^

'

24 25

di tggal 16ga: Geura ngalgmpengkeun djalan Pangeran; sakoemaha noe dilahirkeun koe nabi Jgsaja teja. 'D6mi piwarangan teja tina 16bah ahli parisi. 'Toeloej nararos deui ka Johannes, kijeu pioendjoekna: Koe naon atoeh

ngagSro

adjSngan
lain
20

mana

Kristoes,
^

lain

sok ngabanjoean, ari Elias, atawa nabi


kijeu

teja

mah? 'Ngawalon Johannes,


Ari kaoela

lahirna:

mah ngabanjoean

JOHANNES
ajanoengadgg di tSngah maraneh, ari maraneh teh hanteu njaho ka dinja; 'nja eta pisan anoe soemping pandeurieun kaoela, anoe geus djadi heulaeun kaoela; eta kaoela hanteu lajak ngoedaran tali taroempahua. 'Ari pSrkara noe tadi teja
soteh koe
tjai;

1.

1133

tatapi geus

eta doewaan, anoe ngadenge ti Johannes sarta toeloej ngiring ka Jesoes teja,
*

noe

hidji

Andreas, saderek Simon Pe-

42

troes. 'Nja eta

pangheulana noe mang-

djadina di Bet-Abara, peuntaseun tji Jordan; di dinja Johannes keur ngabanjoeanana. a p. 5 33. 6 p. 3 28. c Mat. 17 10.
:
:

43

(i

p. 6

14. e J6s.

40

3.

f Loek. 3

3.

g-

Mat. 3:11.

gihan Simon saderekna, seug dipopojanan: Koela doewaan geus mSndakan " Mesias (tggesna ari disalin basana: Kristoes). 'Geus kitoe eta dideuheuskeun ka Jesoes. Ladjgng koe Jesoes ditingah, bari kijeu lahirna: Ari maneh teh Simon anak Jonas; ajeuna " dilandi Kepas (ari
'^

Isoekna koe Johannes katingali Jesoes soemping ka andjeunna; ladjSng ngalahir: Toeh, tarendjo " Domba Allah,

disalin
44

basana
:

Petroes).
:

h Mat. 4

18. c p. 4

25.

Dj.\b.

a p. i 2:2. e Mat. 16

29. 18.

Isoekna Jesoes kgrsa angkat ka GaladjSng mgndakan Pilipoes. Geus kitoe ngalahir ka eta: Geura ngiring ka kami. 'Ari Pilipoes teh " asal ti BetSaida, nagara Andreas djeung Petroes. 'Tidinja Pilipoes manggihan * Natanael;
lilea;

anoe nanggoeng dosa saalam-doenya 'Nja eta pisan noe koe kami ditjatoerkijeu teja: Bakal soemping pandeurieun kami sahidji djalma noe geus djadi heulaeun kami; kax'ana ajana sa-

keun

45

46

memehean kami.

tadina kami hanteu njaho ka andjeunna; tatapi soepaja ditetelakeun ka Israil, noe matak kami
'Ari
47

datang bari ngabanjoean koe tjai. "Dgmi Johannes mgrtelakeun, kijeu lahirna: Koe kami katendjo * Roh loengsoer ti langit sapgrti djapati, seug " linggih di loehoer andjeunna. 'Ari tadina kami hanteu njaho ka andjeunna; tatapi anoe geus miwarang ka kami ngabanjoean koe tjai, nja eta geus nimbalan kijeu ka kami: Tijap-tijap djalma noe katendjo koe maneh diloengsoeran koe Roh,
sarta toeloej linggih di loehoerna, nja eta noe ngabanjoean koe Roh Soetji teh. 'Eta koe kami geus katendjo, sarta geus mSrtelakeun jen eta teh Poetra Allah.
''

48

49

seug dipopojanan kijeu: Kaoela djeung batoer geus mendakan anoe disSratkeun koe Moesa dina toret_, reudjeung koe para nabi teja, nja eta Jesoes poetra Joesoep, ti Nasaret. 'Njaoer Natanael ka Pilipoes: " Koetan ti Nasaret piajaeun noe hade? Ari wangsoelan Pilipoes: Geura toetoerkeun sarta tingali. 'Geus kitoe katingali koe Jesoes, Natanael njam]3eurkeun ka andjeunna; ladjSng ngalahirkeun Natanael kijeu: Geura tarendjo, ijeu geuning hidji oerang Israil anoe euweuh palsoena! 'Mioendjoek Natanael ka Jesoes: Na ti mana andjeun teh oeninga ka simkoering?
''

''

J6s.

53

7.

6 Mat. 3

16. c JSs. 11

2. rf

Mat. 3:11.
50

Isoekna deui Johannes ngadgg di dinja, djeung doewa moerid. 'Barang ningali ka Jesoes, anoe keur angkat, ladjgng ngalahir: Toeh, tarendjo Domba Allah! 'Ari koe eta doewa moerid kadenge lahiranana, seug ngariring ka Jesoes. 'Ladjeng Jesoes malik, katingali eta ngariring; geus kitoe ngalahir ka dinja: 'Nejangan naon maraneh teh? Wangsoelanana: Noen Rabi! (hartina ari disalin basana: Goeroe) di mana andjeun nja linggih? 'Ari lahiranana ka dinja: Hijap toetoerkeun sarta tarendjo. Geus kitoe daratang sarta nendjoan 6nggon Jesoes linggih; toeloej ngar6r6b di andjeunna di poe eta. Waktoe harita antara djam noe kasapoeloeh. 'D6mi

Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: Samemeh maneh ditjgloekan koe Pilipoes, basa keur aja di handapeun tangkal kondang, koe kami katendjo. 'Wangsoelan Natanael: Noen Rabi! andjeun
/"

51

52

Poetra Allah teh; nja andjeun Radja 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta teh: Sabab kami bijeu tjatjarita ka maneh, jen koe kami katendjo keur maneh aja di handapeun tangkal kondang, noe matak maneh teh pSrtjaja; maneh mengke bakal nendjo pSrkara noe aragoeng ti manan ijeu. 'Ladjgng ngalahir deui ka dinja Sat6m6n-t6m6nna, kami ngalahir ka maraneh: ti watgs ajeuna maraneh bakal nendjo langit molongo, sarta para malaikat Allah oeuggah-toeroen noedjoe ka Poetra manoesa. a p. 12 21. 6 p. 21 2. c Loek. 24 27.
Israil.
''
:

'

'

*'

d Loek.
/(

23. e p. 7

41. /'p. 6

p. 5

20.

Mat. 3

16.^' 1

69. g p. 12 Moesa 28:12. 'k Mat. 8


:

13. 20,

1134

JOHANNES
PASAL
2.

2,

3.

mSl pgtjoet koe rara; seug diboedalkeun eta sakabehna ti djgro kabah, kitoe deui

I\ina poe noe katiloe aja sidgkah ka-L'winan di Igmboer Kana bilangan Galilea; ari " iboe Jesoes aja di dinja. "Sarta Jesoes oge diondaug kana sidekah kawinan teja, djeuug moerid-moeridna. 'Mangsa keur kakoerangan anggoer, seug iboena ugalaliir ka Jesoes: Eta geus teu boga anggoer. 'Ana ngaujai! aja lahir Jesoes ka iboena: Na pgrkawis naon andjeun teh ka kaoela? < waktoe kaoela. 'Iboena Tatjan nepi ka toeloej ngalahir ka kabajan: Naon bae
''

domba reudjeung

sapi; ari

doewit toe-

16

kang naroekeuran teja dioedoel-oedoelkeun, djeung medjana dibalik-balikkeun. 'Ladjeng ngalahir ka noe ngadjaroewal djapati teh: Geura eta barawa ti dijeu; ggdong Ama kami oelah didjijeun padagangan. 'Tidinja moerid-moeridna djadi aringeteun, jen geus dioengSlkeun dina Kitab kijeu: " Bawaning goemati ka ggdong andjeun, noe mawi koering dongkap ka ISboer. 'Geus kitoe oerang Jahoedi ngawangsoel, kijeu pioendjoekna ka Jesoes: Andjeun dek uembongkeun tanda koemaha ka simkoeriug, anoe
'^

17

18

eta piwaranganana ka maraneh, koedoe toeroet. 'Ari di dinja geus diteundeunan

10

sakoemaha adat.beggnSp boejoeng, bSresih oerang Jahoedi; hidji-hidji boejoeng pieusieunana doewa atawa tiloe takSr. 'Geus kitoe Jesoes ngalahir ka kabajan: Geura areusian eta boejoeng teh koe tjai. Toeloej diareusian datang ka leber. LadjSng ngalahir deui ka darinja: Ajeuna geura sijoekan, toeloej selehkeun ka mandor kadaharan. Seug diselehkeun. 'Sanggeus diasaan koe mandor kadaharan eta tjai noe geus djadi anggoer, (ari eta teu njahoeun ti mana datangna, tatapi kabajan anoe geus njijoekan tjai mah njarahoeun,) toeloej mandor kadaharan teh njaoerpanganten lalaki, 'bari mihatoer: Sadajana djalma ari ngahatoerkeunana anggoer, anoe sae ti heula; dimana ondangan geus rada
'^
'

19

mawi

20

bisa midamgl kitoe? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: ^ Tjoba geura roewag kabah ijeu; koe kami bakal diadggkeun deui anggeus sadjgro tiloe poe. 'Oendjoekan deui oerang Jahoedi: Ijeu

kabah dipidamelua opat poeloeh ggngp


taoen lamina, ari koe andjeun dek diadggkeun ngan tiloe poe bisa anggeus? 'Tatapi Jesoes ngalahirkeun kabah soteh ka salirana. 'Mangsa Jesoes geus tanghi ti noe maraot, moerid-moeridna ras aringgteun, jen andjeunna geus milahirkeun kitoe; toeloej pada pgrtjaja kana Kitab, djeung kana pilahir anoe dilahirkeun koe Jesoes teja. ap. 6:4.
b 21

21

22

Mat.
:

21:12.

c
e

Djab.

69:10.

d Mat. 12:38;

23; p. 6:30.

Mat. 26:61.

23

11

weureu, kakara ngahatoerkeun noe meudjeuhna; koe andjeun mah noe sae disimpgn dongkap ka ajeuna. 'Nja eta poepoetjoekna tanda koe Jesoes didamSl di Kana bilangan Galilea, sarta ngakamoeljaanana; ari moeboektikeun rid-moeridna djadi pSrtjajakaandjeunna.
''

Mangsa Jesoes linggih di Jgroesalem, keur waktoe pesta paska, loba pisan anoe pgrtjaja kana djgnenganana, " tina
sabab narendjo tanda-tanda noe didamgl koe andjeunna. 'Tatapi Jesoes hanteu mgrtjajakeun salirana ka darinja, sabab oeningaeun ka eta sakabehna. Sarta andjeunna montong teuing aja noe mgrtelakeun djalma; karana langkoeng waspaos koe andjeun ka sakoer anoe aja
'

''

24

25

''

a Loek.
e p. 4
;

27. 6 p. 19

26. c p. 7

6,

30.

d Mark.

3.

54.

p. 1

14.

12

" Sanggeus kitoe Jesoes angkat ka Kapernaoem; angkatna djeung iboena, ^

di djgro

hate djalma.

3.

p.

4:48. 6

p.

g;64.

saderek-saderekna sarta moerid-moeridna; ari tjarahkna di dinja hanteu lila.


a Mat. 4
:

PASAL

Aja
2

13. 6 p. 7

3.

hidji djalma ti Igbah ahli parisi, ngaranna " Nikodemoes, hidji ka-

13

14

Ari " paska oerang Jahoedi geus deukeut; ladjgng Jesoes angkat ka JSroesalem. 'Geus kitoe mgndakan di kabah

pala

15

anoe ngadjaroewal sapi, domba djeung djapati; sarta aja toekang naroekeuran doewit darijoek. Ladjeng Jesoes ngada>>
'

oerang Jahoedi. 'Eta seug ngadeuheus ka Jesoes ti peuting, sarta kijeu oendjoekanana Noen Rabi! simkoering sadaja tgrang^ andjeun teh goeroe piwarangan Allah; karana taja pisan noe bisa njijeun tanda sapgrtos noe didamgl
:

JOHANNES
3

3.

\m
'

koe andjeun, kadjabi * lamoen disargngan koe Allah. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirua: Sat6mgn-t6m6nna, kaoela ngabedjaiin ka sampejau: lamoen djalma hauteu " didjoeroekeuu deui, moal bisa nendjo kana karadjaan Allah. Mioendjoek deui Nikodemoes: Na koemaha djalma beuuaug didjoeroekeun geus kolot? bisa asoep deui ka beuteung indoengna, seugdidjoevoekeunr Ngawalon Jesoes: Sat6m6n-tem6nna, kaoela ngabedjaan ka sampejan: lamoen djalma hanteu didjoeroekeun tina tjai djeung Roh, moal bisa asoep kana karadjaan Allah. 'Sakoer noe didjoeroekeun tina daging, nja eta daging kitoe deui sakoer noe didjoeroekeun tina Roh, nja eta roh. 'Sampejan oelah heran, pedah kaoela njatoerkeun, jen maraneh koedoe didjoeroekeun deui teja. 'Angin ngahijoes ka mana bae pikarepeunana, koe sampejan kadenge sorana, tatapi moal njaho ti mana datangna djeung ka mana losna;
'

17

18

ka dinja hamo tjilaka, sarta meunang hiroep noe langggng. 'Karana Allah lain miwarang Poetrana ka alam-doenya pikeun ngahoekoeman alam-doenya; estoena soepaja alam-doenya koe eta disalamStkeun. Saha-saha noe pgrtjaja ka eta, '" moal dihoekoeman dSmi anoe hanteu pSrtjaja mah, eta 6nggeus dihoekoeman, koe sabab hanteu pgrtjaja kana djgnengan Poetra Allah noe noeng'

19

gal.

'Sarta kijeu hoekoeman teja, " jen tjaang teh geus datang ka alam-doenya,

**

''

20

21

ari djalma-djalma anggoer soeka kana poek manan kana tjaang; karana goreng pagaweanana. 'Karana oenggal-oenggal djalma noe migawe kagorengan, etageuleuh kana tjaang, sarta hanteu ngadatangan kana tjaang, soepaja oelah ditjawad pagaweanana. 'Sabalikna " noe migawe kajaktian mah, eta ngadatangan kana tjaang teh, soepaja katara pagaweanana, da eta dipigawena tgroes

djeung panggrsa Allah,


b
e
/i

p. 5
:

7:5o;i9:39.
26; Tit. 3
:

nja kitoe pisan oenggal-oenggal djalma, anoe didjoeroekeun tina Roh. 'Ngawangsoel

Lai.

10

38. e p.

13.

d
j
:

'Ep.
:

5.

Koem
p. 1
: :

8:5. f p. 7:16; 8
51. i i

26,

28.
:

p. 6

62.

Nikodemoes,

Moesa 21
:

9.
:

kijeu

wangsoelanana:
22

p. 12
;

32, 33.

k Boem
:

32
:

Joh. 4

9. i
:

Loek. 9 56
o Ep. 5
8.

p. 12

47. i p. 5

24

Koemaha kengingna
10

pidjadieun eta p6r-

12

48.

p.

5.

11

12

kawis teh? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: Ari sampejan teh lain goeroe oerang Israil? naha hanteu njaho ka eta pSrkara'? SatSmgn-temenna, kaoela ngomong ka sampejan: f kaoela jDada ngawoeroek-woeroekkeun anoe geus kanjahoan koe kaoela, sarta m6rtelakeun anoe geus katendjo koe kaoela; demi maraneh hanteu narima kana pertelaan kaoela teh. 'Lamoen kaoela geus njatoerkeun ka maraneh barang doenj^a, ari maraneh hanteu pertjaja, koemaha atoeh
'

23

24

25

26

13

14

pipSrtjajaeunana lamoen kaoela njatoerkeun barang sawarga? 'Hanteu aja pisan ^ noe geus moenggah ka sawarga, ngan eta noe geus toeroen ti sawarga, tgggsna Poetra manoesa, noe aja di sawai-ga. 'Djeung sapgrti Moesa nga''
'

27

Sanggeusing kitoe Jesoes djgngkar ka tanah Joedea reudjeung moerid-moeridna; ladjgng linggih di dinja djeung moeridna, " bari ngabanjoean. 'Ari Johannes oge keur ngabanjoean di Enon, deukeut Salim, pedah di dinja loba tjai; sarta pada karoempoel ka dinja, toeloej dibaranjoean. 'Karana harita Johannes teh * tatjan diasoepkeun ka pangberokan. 'Geus kitoe moerid-moerid Johannes djadi padoe djeung oerang Jahoedi tina hal bebergsih. 'Tidinja ngadareuheusan ka Johannes, bari oendjoekan kijeu: Noen Rabi! anoe sasarengan djeung andjeun di peuntaseun tji Jordan, " anoe dipgrtelakeun koe andjeun teja, eta geuning ngabanjoean, sargng ngaleut bae sadajana ka dinja. 'Ngawalon Johannes,
kijeu

15

loehoerkeun oorajan di tggal ISga teja, nja tjara kitoe Poetra manoesa teh koedoe dika-loehoerkeun; 'soepaja oenggal-oenggal djalma noe pertjaja ka dinja
'

lahirna:

Djalma teh moal

bisa

28

hamo
16

tjilaka, sarta

meunang hiroep noe


29

langggng. 'Karana sakitoe miasihna Allah ka alam-doenya, moenggah dongkap

ka maparin

^'

Poetra noe noenggal soe;

paja oenggal-oenggal djalma noe pgrtjaja

njabak naon-naon, lamoen hanteu dipasihan ti sawarga. "Nja maraneh pisan anoe djadi saksi kami, jen kami geus njatoerkeun kijeu: Kami mah lain Kristoes; gnjana teh kami dipiwarang heulaeun andjeunna. 'Anoe boga panganten awewe teh nja eta panganten lalaki; tatapi ari sobat panganten lalaki,
<*

1136

JOHANNES
8

4.

so
31

anoe nangtoeng bari ngadengekeun ka koe soeka-boengah tina sowara panganten lalaki. Nja kitoe kaboengahan kami ajeuna mah geus toetoeg. 'Eta teh koedoe lod-lodan, ari kami mah beuki moerSngkgd. 'Anoe soem]jing
dinja, moetoeli
ti loehoer, nja eta saloehoereun sakabehna. Ari noe asal ti boemi, nja

'Karana ari moerid-moeridna laleumpang ka djgro nagara, keur meuli kadaharan.'Geus kitoe ngawangsoel awewe Samaria teh ka Jesoes: Naha andjeun moendoet piaroteun ka koering"? kapan
andjeun teh oerang Jahoedi, ari koemah awewe Samaria. (Karana oerang Jahoedi mah tara reureudjeungan djeung oerang Samaria.) 'Ngawaring
"*

32

83

34

eta tina boemi bae, ngomongkeunana oge boemi bae. Ari noe soemping ti loehoer mah, nja eta saloehoereun sakabehna. 'Sarta f noe geus katingali djeung kadangoe koe andjeunna, nja eta noe dipSrtelakeun; tatapi hanteu aja noe narima kana pgrtelaanana. 'Demi sahasaha noe geus narima kana pSrtelaanana, nja koe eta ditjap jen Allah saestoena. 'Karana noe dipiwarang koe Allah, nja eta noe ngalahirkeun pangandika Allah; sabab Allah maparin-

10

lon Jesoes, kijeu lahirna:

Oepama ma-

11

neh njaho kana " pasihan Allah, sarta njaho ka noe ngomong ka maneh teh: Tjing, berean tjai keur nginoem; tangtoe maneh geus menta ka dinja, seug koe eta maneh meureun dibere f tjai hiroep. 'Pioendjoek awewe teh ka Jesoes:

Noen Djoeragan! andjeun

teu ka-

12

35

36

hanteu nganggo ditakerau. 'Ari Rama teh mikaasih ka Poesarta geus njSrahkeun saniskara tra, ka pananganana.'Saha-saha noe pSrtjaja nja eta boga hiroep noe ka Poetra, langgSng; sabalikna, saha-saha noe moengpang ka Poetra mah, moal nendjo kana hiroep, anggoer ^ bgndoe Allah tgtep ka dinja. a p. 4:i, 2. 6 Mat. 14 3.
''

keunana Roh
''

goengan pikeun nimba, ari ijeu soemoer koe djgro; ua ti mana andjeun kagoengan tjai hiroep teja? 'Andjeun teh na leuwih ti batan Jakoeb, karoehoen koering sadaja, noe geus maparinkeun ijeu soemoer ka koering sadaja? eta andjeunanana ngaleueutna ti dijeu, kitoe deui
poetra-poetrana sarSng ingon-ingonna.

'

13

'Ngawalon Jesoes,

kijeu lahirna:

s"

Oeng''

14 ijeu,

C p. 1

2634. d
:

p.

1
:

20. e p. 8
;

23. /'p. 5:19.


j

g Djab. 45 j Eoem 5

8. 9.

h Mat.

11

27

p. 5

22.

Job. 5

12.

PASAL
Mangsa

4.
15

3 4 5

Goesti waspaoseun ahli parisi geus pada ngadenge, jen Jesoes " reja pisan midamelna moerid sarta ngabanjoeanana ti batan Johannes, '(halta Jesoes mah hanteu ngabanjoean koe andjeun, ngan koe moerid-moeridna bae,) 'ladjSng * djSngkar ti Joedea, angkat deui ka Galilea. 'Sai'ta andjeunna koedoe djalan ka tanah Samaria. 'Geus kitoe soemping ka hidji nagara di Samaria, anoe ngaran Sihar, deukeut ka lahan saloewoek, " noe dipaparinkeun koe Jakoeb teja ka Joesoep poetrana. 'Di dinja aja soemoer Jakoeb. Dgmi
Jesoes, doemeh angkatna geus palaj, seug linggih di ISbah eta soemoer. Ha-

gal-oenggal djalma anoe nginoem tjai tangtoe halabhab deui; 'tatapi saha-saha noe nginoem tjai anoe dibere koe kami mah, moal halabhab deui salalanggSngna; samalah eta tjai teh, anoe rek dibikeun koe kami ka eta djalma, bakal djadi di djero dirina tji-njoesoe, anoe ngaboerijal ngpi kana hiroep noe langgSng. 'Pioendjoek eta awewe: Noen

16

Djoeragan! moegi-moegi simkoering dipaparin eta tjai teh, soepaja simkoering oelah halabhab deui, sarSng montong ka dijeu deui pikeun nimba. 'Ngalahir Jesoes ka dinja: Geura bral, tjSloekan salaki maneh, geus kitoe ka dijeu deui.
'

17

'Ngawangsoel awewe
:

teh, kijeu pioen-

rita antara
hidji
tjai.

djam noe kaggngp. 'DjSboel

awewe oerang Samaria, dek nimha


Ngalahir Jesoes ka eta awewe: kami here tjai keur nginoem.

Tjing,

djoekna: Simkoering teu gadoeh salaki. Ari lahiran Jesoes BSngr omongan maneh teh, jen koering teu boga salaki; 18 'karana maneh geus lima nja boga salaki; ai'i noe ajeuna mah lain salaki; 19 eta saSnjaua omongan maneh. 'Pioendjoek awewe teh ka Jesoes: Noen Djoeragan! simkoering geus waspada pisan, 20"'' jen andjeun teh nabi. 'Karoehoen-karoehoen di dijeu geus pada sSmbahijang dina goenoeng ijeu; ari salaoer oerang Jahoedi, enggou sgmbahijang anoe bakoe

JOHANNES
21

4.

1187

22

23

24

25

26

nja di Jgroesalem. 'Ngalahir Jesoes ka awewe teh: Njai! sing pSrtjaja ka kami, pidatangeun waktoe, didinja maraneh sgmbahijang ka Rama teh moal di goenoeug ijeu, moal di Jeroesalem. 'Maraneh nja sgmbahijang ' ka noe teu njaho; ari p816bah kami mah pada sgmbahijang ka noe geus kanjahoan koe kami kavana kasalamgtan teh '" asalna ti oerang Jahoedi. Tatapi pidatangeun waktoe, ajeuna ge geus beh, harita sakoer noe sgmbahijang sagnja-enjana, eta bakal sgmbahijang ka Rama dina soekmana sarta djeung sajaktina; karana Rama ge hojongeun nja anoe kitoe sembahijangna ka andjeunna. 'Allah teh " nja Roh; ari noe sgmbahijang ka Allah, nja eta sgmbahijangna koedoe dina soekmana sarta djeung sajaktina. 'Pioendjoek awewe teh ka Jesoes: Simkoering geus terang, jen " Mesias rek soemping (anoe disgboetkeun Kristoes); samangsa eta soemping, tangtoe ngawartakeun ka simkoering sadaja saniskantgn perkawis. 'Ngalahir Jesoes ka awewe teh: J' Eta nja kami, anoe sasaoeran djeung maneh.
^'
;
'

geus miwarang kami, sarta ngalampah35

keun padamglanana tgpi ka tjatjapna. 'Maraneh teh lain njargboetkeun: Opat boelan deui pioesoemeun diboewat? Toeh geuning, kami ngalahir ka maraneh:
*

geura tjarSngkat, arilikan kgbon-kSbon, karana geus koneng, meudjeuhna

36

37

38

dipiboewatan. 'Ari noe diboewat pimeunangeun boeroehan, sarta ngoempoelkeun beubeuuangan kana hiroep noe langggng; soepaja pada boengah anoe njgbarkeun reudjeung noe diboewat. 'Karana pelgbah dijeu bgngr tjgk babasan: Sedjen noe njgbarkeun, sedjen noe diboewat. 'Kami geus nitah maraneh diboewat anoe lain dipigawe koe maraneh; nja dipigawena koe noe sedjen, ari maraneh geus asoep ka beu-

nang migawe
39

eta.

p.

5:3o. b Mat. 9:37.

Ai-i oerang Samaria ti nagara eta loba pisan noe pertjaja ka Jesoes, tina sa-

40

Moesa 48 22. d Mat. 53. e 2 Kor. 9:15. fDjab. 36:10; J6r. 2 13. ^ p. 6:58. h V- 6 27 7 38. j p. 6 34. j p. 6:14. k 5 Moesa 12:5. 12 Eadj. 17:29. m Js. 2 3. n 2 Kor. 3:17. o p. 1 42. p p. 9 37.
a p. 3 26. 6 10:5; Loek. 9
:

p. 3
:

22. c 1

41

27

Ari geus kitoe daratang moerid-moeridna, sarta pada lieraneun doemeh Jesoes keur sasaoeran djeung awewe. Tatapi hanteu aja noe oendjoekan kijeu: Andjeun teh mariksakeunnaon? atawa: Andjeun teh milahirkeun naon djeung

42

bab omongan awewe teja, anoe mgrtelakeun kijeu: Eta ngalahirkeun ka koela sakabehna noe geus dipilampah koe koela. 'Sanggeus daratang oerang Samaria teh ka Jesoes, toeloej pada noenoehoen, andjeunna moegi linggih ka maranehanana; ladjgng linggihnadi dinja meunang doewa poe. 'Loba ka-tjida manan tadi anoe pgrtjaja tina sabab lahiranana, sarta pada ngomong ka awewe teja: Pangpgrtjaja koela teh moal tina sabab omongan maneh deui; karana koela geus ngadarenge koe pri'

28

'Tidinja awewe teh ninggalkeun kgndina, toeloej asoep ka nagara, sarta

eta?

43

29

ngomong kadjalma-djalma

'Geura hijap, tarendjo aja hidji djalma, noe ngalahirkeun ka koela sakabehna noe geus dipilampah koe koela: eta teh lain Kriskijeu:

44

sarta geus njaraho, jen eta teh sagnjana Kristoes, Djoeroe-salamgt saalam-doenya. Ari geus tjatjap eta doewa poe, Jesoes djgngkar ti dinja ka G-alilea; 'karana " Jesoes koe andjeun mgrtelakeun, jen anoe djadi nabi moal dihormatan
badi,
di

45

30
si

toes teja? 'Tidinja pada raboel ti nagara, daratang ka Jesoes. 'Sabot keur kitoe moerid-moerid hatoeran ka Jesoes, kijeu pihatoerna: Noen Rabi! mangga

tina sabab

32

33

34

toewang. 'Ari lahiranana ka moerid: Kami boga kadaharan pikeun dahareuu kami, noe teu kanjahoan koe maraneh. 'Toeloej moei'id teh ngaromong djeung batoerna: Naha aja noe moepoendoetan kadaharan ka andjeunna? 'Lahiran Jesoes ka moerid: " Ari kadaharan kami mah ngestokeun panggrsakeun eta noe

nagara asalna. 'Mangsa soemping ka diarakoe koe oerang Galilea, geus narendjo * sakabehna noe didamgl koe Jesoes di Jgroesalem, basa pesta teja; karana eta oge geus daratang kana pesta.
Galilea,
a Mat. 13
:

57; Loek. 4

24. J p. 2

23.

46

47

Ladjgng Jesoes soemping deui ka " Kana bilangan Gralilea, oeroet koe andjeunna tjai didjadikeun anggoer teja. Di dinja aja hidji ponggawa, poetrana teu damang di Kapernaoem. 'Barang ngareungeu bedja, jen Jesoes soemping ti Joedea

113

JOHANNES
8

5.

48

ka Galilea, toeloej ngadeuheusan sarta noenoehoen, Jesoes moegi linggih njageurkeun poetrana, karana eta keur sakarat. 'Ngalahir Jesoes ka dinja: ^ Lamoen maraneh hanteu nendjo tanda djeung moedjidjat mah, maraneh teh
tara pgrtjaja. 'Ari pioendjoek ponggawa teh ka Jesoes: Noen Groesti! geura linggih,

kapiheulaan manten antjgloebna koe batoer. 'Lahiran Jesoes

ka

dinja:

"

Geura

hoedang, pangkoe kasoer maneh, toeloej leumpang. Sapada-harita eta djalma teh tjageur, seug mangkoe kasoerna, toeloej leumpang. Harita keur poe sabat.
'

"^

49

a N6h.

1.

6 Wahj. 16

5. c

Mat.

9:6;

Lai. 9

34.

d
10

p.

9:14.

meungpeung poen anaktatjanmaot.

60

'Lahiran Jesoes ka dinja: Geura moelang; " anak maneh gens hiroep. Ari eta

51

djalma pSrtjaja ka pilahir, anoe dilahirkeun koe Jesoes teja; toeloej moelang. 'Mangsa keur di djalan, papapag djeung
badega-badegana, sarta ngoeninga, kijeu jDihatoerna: Poetra andjeun geus hiroe^j.

11

12

52

53

54

'Geus kitoe mariksakeun waktoena tjageur. Ari pihatoerna: Kamari wantji poekoel toedjoeh moerijangna leungit. 'Tidinja ramana elingeun, nja waktoe eta pisan Jesoes ngalahir teh, jen anak maneh geus hiroep. Toeloej pertjaja djeung saeusi-boemina. 'Nja eta tanda noe kadoewa, noe didamel koe Jesoes
'^

13

14

mangsa soemping
a
p. 2
:

ti
;

Joedea ka Galilea.
Kor. 1
:

Tidinja oerang Jahoedi ugaromong ka noe geus ditjageurkeun teh: Ajeuna keur poe sabat, " maneh ten kawidian manggoel kasoer. 'Ari wangsoelanana Anoe njageurkeun ka koering, da geus miwarang: Geura pangkoe kasoer maneh, toeloej leumpang. 'Geus kitoe pada mariksa ka manehanana: Na saha eta djalma noe nitah ka maneh teh Geura pangkoe kasoer maneh, toeloej leumpang? 'Tatapi noe geus ditjageurkeun teh teu njahoeun di saha-sahana; da Jesoes geus njoeloesoep bae, sabab loba pisan djalma dina gnggon eta. 'Sanggeus kitoe eta djalma kapendak koe Jesoes dina kabah; ladjeng ngalahir ka dinja kijeu: Tah, maneh geus tjageur; * poma oelah migawe
: :

1.

6 p. 2
:

18

22. c 1 Eadj. 17

23.

Lai. 16

15, 31.

PASAL

15

5.

Sanggeusing kitoe aja pesta oerang Jahoedi; ladjeng Jesoes angkat ka JSroesalem. 'Demi di Jgroesalem, deukeut lawang Domba, aja hidji pamandian, eta koe basa Ibrani diseboetkeun BetHesda, sarta aja lima pangkengna. 'Ari di dinja galempar bae loba noe gering, noe lolong, noe dejog, noe gering nangtoeng, pada ngadagoan kana obahna tjai. 'Karana sok radjeun aja malaikat^ loengsoer ka djero pamandian teja, ngobahkeun eta tjaina; demi noe antjeloeb pangheulana sanggeus diobahkeunana tjai, tjageur, naon bae kasakitna. 'Ari di dinja aja hidji djalma noe boga kasa''

16

17

18

deui dosa, " soepaja maneh oelah kataradjang koe noe banget ti batan tadi. 'Tidinja eta djalma bral leumpang, mopojankeun ka oerang Jahoedi, jen eta Jesoes, anoe njageurkeun ka manehanana teja. 'Nja kitoe noe matak oerang Jahoedi teh uganijaja ka Jesoes, sarta nejangan djalan keur maehan, sabab midamel kitoe di poe sabat. 'Ari lahiran Jesoes ka darinja: Ama kami mah barangdamSl bae dongkap ka ajeuna; kami oge baranggawe nja kitoe deui. 'Tina sabab eta, " oerang Jahoedi beuki ngahantSm nejangan djalan keur maehanana; karana lain woengkoel njorang sabat bae, malah ngalahirkeunana Allah
'^

Eamana
6 p. 8
:

pribadi,
11. c Mat. 12
:

djadi
45.

njaroewakeun

jsr.
:

andjeun djeung Allah.


d
p.

17:21.
19, 30.

14

10. e p. 7

geus tiloe poeloeh dalapan taoen 'Barang Jesoes ningali eta noe ngadjoprak, sarta oeningaeun jen geus lila pisan pangkitoena teh, ladjeng ngalahir ka dinja: Eh, maneh hajang tjageur? 'Ari wangsoelan noe gering teh: Noen Djoeragan! koering hanteu aja noe ngantjSloebkeun koering kana pamandian keur waktoe diobahkeunana tjai; sarfing mangsa koering dongkap, geus
kit,

19

lilana.

20

Ladjeng Jesoes ngalahir, kijeu lahirna ka eta teh: Satemen-temgnna, kami ngalahir ka maraneh: " ari Poetra teh hanteu bisa milampah uaon-naon koe maneh, ngan anoe katendjo didamel koe Rama; karana naon bae noe didamgl koe Rama, eta koe Poetra dipigawe nja kitoe deui. "Karana Rama teh langkoeng asih ka Poetra, sarta ningalikeun ka Poetra saniskara noe didamSl koe Rama; djeung

JOHANNES
bakal ningalikeim padamglan noe leuti manau eta, soepaja maraneh teh pada djadi herau. 'Karana * sapSrti Rama ngahoedangkeuu djalma noe paraeh sarta dihiroepanana, nja kitoe deui Poetra ngahiroepan ka noe dipikarSp. Samalahna Rama hanteu ugahoekoeman saoerang-oerang atjan; ari eta hal hoekoeman kabeh gens diserah^

5.

1139

wih agoeng

21

22

'

23

kenn ka Poetra, 'soepaja sakabehna pada ngahormatan ka Poetra, tjara ngahormatan ka Rama. Saha-saha noe teu ngahormatan ka Poetra, eta teu ngahormatan ka Rama, noe geus miwarang Sat6m6n-tem6nna, kami ngala24 Poetra. hir ka maraneh: f saha-saha noe ngadenge kana omongan kami, djeungpSrtjaja ka noe geus miwarang kami, nja eta boga hiroep noe langggng, sarta moal asoep kana siksaan, gnjana mah 25 geus piudah tina paeh kana hiroep. 'Satgmen-temenna, kami ngalahir ka maraneh: pidatangeun waktoe, "ajeunage geus beh, harita noe paraeh teh bakal pada ngadenge kana sowara Poetra Allah, ari noe ngadarenge tangtoe hiroep. 2G 'Karana, saperti Rama kagoengan hiroep koe manten, nja kitoe deui Rama ka Poetra geus maparin boga hiteh 27 roep koe pribadi; 'djeung geus dipapangadggkeun hoekoeman, rin kawasa 28 sabab djadi Poetra manoesa. 'Maraneh teh oelah heran tina sabab kitoe; karana pidatangeun waktoe, harita sakoer noe
""
'

''

'

'''

^'

29

aja dina koeboer bakal ngadarenge kana sowarana, 'sarta toeloej baridjil; noe geus migawe kahadean, haroedangna kana hiroep; ari noe geus mi'

gawe kana

kagorengan mah, haroedangna


siksaan.
a
p.

5:

so-,

8:26,

28.

b p

lUO

JOHANNES
PASAL
6.
17

6.

bral

maroedoen ka

laoet.

'Sanggeus

Sanggeusing kitoe " Jesoes ladjgng lajar, meuntas laoet Galilea, di 16bah nagara Tiberias. 'Sarta loba pisan djalma noe noetoerkeun, koe tina geus narendjo tanda-tanda, uoe didamgl koe andjeunna ka noe garering. 'D6mi Jesoes naek ka
goenoeng, seug linggih di dinja djeung moerid-moeridna. 'Ari * paska, nja eta pesta oerang Jahoedi, geus deukeut. 'Ana tjgngkat Jesoes, ningali loba pisan djalma noe ngadareuheusan; ladjeng ngalahir ka Pilipoes: Ti mana oerang nja meuli roti, pikeun eta dadaharan? 'Halta pangalahirkeunana kitoe teh kgrsanjoba ka Pilipoes; karana geus kaoeninga noe rek didamel koe andjeunna. 'Ari

18

19

aroenggah kana parahoe, toeloej lajar meuntas laoet, ngadjoegdjoeg ka Kapernaoem. Harita geus poek pisan, ari Jesoes tatjan soem^Ding ka moeridna. 'Tidinja laoet teh ombakna ngaggdean, bawaning katebak koe angin barat. 'Ari
lajarna

geus

meunang antara doewa

l^oeloeh lima atawa tiloe poeloeh * istadi djaoehna, toeloej pada nendjo Jesoes, keur tapak-hantjang dina laoet, soem20

21

wangsoelan Pilipoes:
keur eta
hidji-hidji

"

Ngagaleuh

roti
22

doewa ratoes dinar moal pitjgkapeun,


8

10

djalma njokotsaeunja eta Andreas, saderek Simon Petroes, pok oendjoekan: 'Di dijeu aja hidji boedak lalaki, gadoeh roti gandroeng lima siki sareng laoek doewa siki; ^ nanging koemaha keur djalma sakitoe lobana? 'Lahiran Jesoes: Tjoba eta djalma sina darijoek! Demi di
tik. 'Aja hidji nioeridna,

23

enggon eta teja reja djoekoet. Tidinja djalma lalaki gek darijoek, bilanganana
11

12

13

14

15

antara lima reboe. 'Ladjeng Jesoes njandak roti teja^ bari moedji soekoer; tidinja dipaparinkeun ka moerid-moerid, ari koe moerid-moerid dibagikeun ka noe darijoek; nja kitoe deui laoek teja, sabaraha bae kahajangna. 'D6mi geus sareubeuheun, Jesoes ngalahir deui ka moerid-moeridna: Geura koempoelkeun sesa beunang njgmplekan, soepaja oelah aja noe leungit. 'Tidinja toeloej dikoempoelkeun, sarta ngareusian doewa welas karandjang koe oeroet beunang njemplekan lima roti gandroeng teja, sesa-sesana djalma noe geus dadaharan. 'Baraugna eta djalma-djalma narendjo tanda noe didamgl koe Jesoes teja, pok ngaromong: " Nja ijeu saestoena nabi, anoe bakal soemping ka doenya teja! 'Geus kitoe Jesoes, doemeh waspaoseun eta djalmadjalma rek daratang ngarerejang ka andjeunna, dek didjijeun radja, f ladjSng njingkah deui ka goenoeng, njalira bae.
c

24

ping ka deukeut parahoe; tidinja sarijeuneun. 'Demi Jesoes ngalahir ka darinja: Ijeu teh kami; montong sarijeun. Geus kitoe koe moerid dek dihatoeranan linggih ka parahoena, pada-harita parahoe teh dongkap ka tanah noe didjoegdjoeg teja. o Mat. 14:22. l Loek. 24:13. Ari isoekna, djalma-djalma noe taringgaleun di peuntaseun laoet teja, sapedah narendjo di dinja euweuh deui parahoe, ngan eta hidji noe ditaroempakan koe moerid-moerid Jesoes teja, kitoe deui jen Jesoes hanteu njar6ngan ka moerid-moeridna nitihan kana eta parahoe, ngan woengkoel moerid-moeridna bae anoe lajar '(tatapi daratang deui parahoe noe sedjen ti nagara Tiberias, deukeut ka Snggon oeroet dadaharan roti, koe lantaran Goesti moedji soekoer teja): 'barang katarendjo koe eta djalma-djalma, jen Jesoes hanteu aja di dinja, sarta moerid-moeridna ge ten aja, toeloej eta ge aroenggah kana parahoe'

25

26

parahoe teja, sarta daratang ka Kapernaoem, narejangan Jesoes. 'D6mi geus kapgndak di peuntaseun laoet, seug aroendjoekan: Noen Rabi! iraha soemping ka dijeu teh? "Ngawalon Jesoes ka
eta

djalma, kijeu lahirna: Sat6m6n-tS-

menna, kami ngalahir ka maraneh: maraneh pangnejangan kami soteh, lain koe sabab geus narendjo tanda, ngan
27

sabab dadaharan tina roti teja, sarta geus datang ka sareubeuh. 'Oelah sok

baranggawe malar kadaharan noeowah,


nja koedoe malar kadaharan noe awet " tSpi kana hiroep noe langgSng, anoe bakal diiiaparinkeun ka maraneh koe Poetra manoesa; karana * nja eta noe geus ditjap koe Allah Rama. 'Geus kitoe aroendjoekan ka Jesoes: Simkoering koemaha nja pilampaheun, soepaja kenging midamgl padamSlan Allah?

28

a Mat. 14 Mark. 6

13. 37.
p.

rf

6 3 Moesa 23 5 p. 2 13 11 2 Radj. 4 43. e 5 Moesa 18


:

55.

15;

Loek. 7:16;
16

7:40. f Mat. 14:23.

Dgmi geus

boerit, "

moerid-moeridna

JOHANNES
29

6.

1141

30

'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirua ka eta djalma: Nja kijeu padamfelan Allah teh, jen maraneh koedoe pgrtjaja ka noe geus dipiwarang koe andjeuuna. 'Ari
"

41

42

31

32

33

34

35

Anaroendjoekanaua deui ka Jesoes: djeuu teh k6rsa midamel tanda koemaha, soepaja simkoeriug pada tgrang sar6ug pgrtjaja ka andjeuu*? ugadamgl naon andjeun teh? 'Karoehoen simkoering geus pada dahar Manna teja di tggal 16ga, Ansapgrtos geus dis6ratkeun kijeu: djeunna geus maparin ka darinja roti ti sawarga keur dahareun. 'Lahiran Jesoes ka eta djalma: Sat6niSn-t6m6nna, kami ngalahir ka maraneh: f lain Moesa noe maparin ka maraneh roti ti sawarga teh; ari Ama kami mah maparin ka maraneh roti noe saestoeua ti sawarga. 'Karana ari roti Allah teh nja eta noe toeroen ti sawarga, sarta matak ngahiroepkeun ka alam-doenya. 'Ari aroendjoekanana moegi deui ka Jesoes: Noen Goesti! paparinkeun ka simkoering sadaja salalawasna eta roti teja. 'Lahiran Jesoes ka
''
'^

Geus kitoe oerang Jahoedi tinggSIgndSng ka Jesoes, sababngalahirkeun, jen kami teh nja roti noe geus toeroen ti sawarga. 'Ari aromongna: " Na eta teh lain Jesoes poetra Joesoep, anoe kanjahoan iboe-ramana koe oerang"? naha

43 ti

w6t misaoer, jen kami geus toeroen sawarga? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka eta djalma: Oelah sok tingge-

44

ISndfing djeung batoer. 'Taja jaisan djalma noe bisa datang ka kami, * kadjaba moen ditarik koe Rama, noe geus miwarang kami mah; sarta koe kami eta

45

bakal dihoedangkeun di poe panganggeusan. 'Geus dioengglkeun dina Kitab para nabi kijeu: M6ngke sakabeh meu'^

46

'J

47

36

nja roti kahiroepan. Saha-saha noe datang ka kami, moal sahabakal langlajeuseun; kitoe deui saha noe pertjaja ka kami, moal bakal halabhab salalawasna. "lapi kami geus ngalahir ka maraneh, jen maraneh teh orokaja teu geus narendjo ka kami,
darinja:
''

Kami teh

48 49

Allah. Koe sabab eta, oenggal-oenggal djalma, noe geus ngadenge ti Rama djeung geus meunang piwoeroek, tanwande datang ka kami. 'Lain sabab aja djalma noe geus nendjo ka Rama, kadjaba anoe asal ti Allah; nja eta noe geus nendjo ka Rama teh. Sat6m6n-tem6nna, kami ngalahir ka maraneh: " saha-saha noe pgrtjaja ka kami, nja eta boga hiroep noe langgSng. 'Kami teh nja roti kahiroepan. 'Ari f karoehoen maraneh geus pada

nang piwoeroek

ti

"^

'

dahar Manna teja


50

di tggal ISga, toeloej


ijeu

maraot bae. 'Nja

teh roti anoe toe-

'

37

pgrtjaja.

38

39

'Sakabehna noe dipaparinkeun koe Rama ka kami, tanwande datang ka kami; ari noe datang ka kami teh koe kami moal didjongklokkeun. 'Karana kami anoe matak toeroen ti sawarga, lain pikeun ngalampahkeun karep diri kami, J ngan pikeun ngalampahkeun panggrsakeun eta noe geus miwarang kami. Sarta nja kijeu pang8rsakeun Rama noe
'

51

roen ti sawarga, soepaja djalma noe ngahakan eta, hamo paeh. 'Kami teh nja roti anoe hiroep, anoe toeroen ti sawarga teja. Tijap-tijap djalma ngahakan
tangtoe hiroep salalangggugna. Ari roti anoe bakal dipaparinkeun koe kami teja, nja eta daging kami, anoe bakal disgrahkeun koe kami pikeun hiroep alam-doenya. Mat. 13 55. j p. 6 65.
ijeu roti,
:

c J6s,
e p.

54:13;

J6r. 31
1

33.

p.
3,

1
5.

18

Tim. 6:16.

io

geus miwarang kami, jen kami teh oelah kaleungitan tina eta sakabehna noe dipaparinkeun ka kami teja, malahmalah koe kami koedoe diharoedangkeun di poe panganggeusan. 'Karana nja kijeu panggrsakeun eta noe geus miwarang kami teh, jen oenggal-oenggal djalma noe mentjrong ka Poetra, sarta bari pgrtjaja ka dinja, boga hiroep noe langggng, sarta koe kami bakal dihoedangkeun di poe panganggeusan.
^' '

3: 16, 36. f

Kor. 10:

52

Geus kitoe oerang Jahoedi papadoean djeung batoerna, kijeu aromongna: Koe-

maha pgtana etatehpimereeun dagingna


53

keur hakaneun oerang'? 'Ari lahiran Jesoes ka darinja: SatSmen-temgnna, kami


ngalahir ka maraneh " lamoen maraneh teu ngahakan daging Poetra manoesa,
:

54

16 4 14. 6 p. 5 36 ; 10 36. c 1 Joh. 3:23. d Mat. 16:1. e 2 Moesa 16:4. fb Moesa 8:3. g p. 4:15. Tip. 4 14. jp. 5:38.iLoek. 22:42; p. 4: 34.

a Mat.

p. 3

p.

10:28; 17:12.

p.

3:15; 5:24,

29.

55

nginoem ggtihna, hamo boga hiroep di djSro maraneh. 'Saha-saha noe ngahakan daging kami, sarta nginoem ggtih kami, nja eta boga hiroep noe langgeng; sarta koe kami bakal dihoedangkeun di poe panganggeusan. 'Karana
sarta

1U2
tih
'

JOHANNES
"

7.

56

57

58

daging kami saestoeua kadaharan, gekami saestoena inoeman. Sahasaha noe ngahakan daging kami, sarta nginoem getih kami, tangtoe pitetgpeun di djero kami, nja kitoe deui kami di djgro eta. Sapgrti kami dipiwarang koe Rama anoe hiroep, sarta ^ panghiroep kami teh ngan koe lantaran Rama, nja kitoe deui saha-saha noe ngahakan kami, tangtoe hiroep koe lantaran kami. 'Nja ijeu teh roti, anoe toeroen ti sa'

70

71

simkoering sadaja geus pgrtjanten sar6ng ngahartos pisan, jen andjeun teh Kristoes, Poetra Allah noe djoem6n6ng. 'Ari walonan Jesoes ka darinja: Mapan maraneh, anoe doewa w61as, * lain beunang milih kami? tatapi ti lebah maraneh sahidji ngadjadi setan. 'Ari noe dilahirkeun teh Joedas anak Simon, Iskariot teja; karana nja eta noe bakal ngahijanat ka andjeunna, sarta kaasoep moerid noe doewa welas teja.
''

warga teja; lain tjara karoehoen maraneh ngadalahar Manna teja, geuning maraot bae. Saha-saha noe ngahakan
roti ijeu,
59

a Mat. 16:16;

p.

11:27. b Loek. 6

13. c

Mat.

10:4;

p.

12:4.

bakal hiroep salalangggngna. pSrkara noe tadi teja koe Jesoes dilahirkeun keur mangsa ngawoeroek di
'Ari

PASAL

7.

Sanggeusing kitoe Jesoes ngadjadjah bae di Galilea; karana teu kgrsaeun


ngadjadjah di Joedea, " doemeh oerang Jahoedi ngarah dek maehan ka andjeunna. 'Ari pesta oerang Jahoedi, * nja eta saoeng bebgtek teja, geus deukeut. 'Tisaderekna aroendjoekan ka Jedinja soes: Moedoe djgngkar ti dijeu, angkat ka Joedea, moerid-moerid andjeun sina narendjo ka padamelan, anoe didamgl koe andjeun. "Karana euweuh pisan djal"^

masigit,
60

di

Kapernaoem.
a Mat. 26
:

26. 6 p. 5

26. 2 3

61

62

63

Reja pisan moerid Jesoes, barang ngadenge kitoe, seug ngaromong: Banget katjida eta piwoeroek teh; " saha noe kadoega ngadenge? 'D6mi Jesoes, doemeh oeningaeun di djSro manahna jen moerid-moeridna marokpokkeun eta kasaoeran teja, ladjgng ngalahir ka dinja: Naha maraneh titadjong koe eta teh? 'Koemaha, saoepama koe maraneh katendjo * Poetra manoesa moenggah ka oeroet baheula? 'Nja " Roh teh noe ngahiroepan; daging mah euweuh gawena. Ari pilahir, anoe dilahirkeun koe

64

kami ka maraneh teja, nja Roh nja hiroep. 'Tatapi di pelebah maraneh noe sawareh ten pertjaja. Karana gens ti mimitina pisan Jesoes langkoeng oeninga ka sakoer noe teu pgrtjaja, kitoe deui ka eta noe bakal ngahijanat ka andjeunna.
"^

65

'Ari lahiranana:

Nja kitoe sababna noe


8

matak kami geus ngalahir ka maraneh,


jen taja jDisan djalma noe bisa datang ka kami, kadjaba moen dipaparinkeun

mah ka
O
3
:

dinja koe
8
(i
:

Ama
;

kami.
;

9
:

p.
6.

43.
p. 2

ft

p. 3

1.3

20

17

Lai. 1

10. c 2 Kor.

25.

naon-naon soempoet-salinmah pambrihna hajang Lamoen enja andjeun midamel anoe kitoe pStana, moedoe nembongkeun andjeun ka doenya. 'Karana nadjan saderekna ge hanteu jjgrtjajaeun ka andjeunna. 'Ari lahiran Jesoes ka darinja: " Tatjan datang waktoe kami; ari waktoe maraneh mah dimana bae sadija. 'Doenya teh moal bisa geuleuh ka maraneh; f ari ka kami mah geuleuheun, sabab kamisokmgrtelakeun eta doenya, jen goreng kalakoeanana. 'Geura arindit bae maraneh ka pesta teh; kami mah teu rek ijang ajeuua ka eta pesta, sabab waktoe kami tatjan ngpi kana parSngna. 'Ari geus ngalahirkeun kitoe ka dinja, ladjSng linggih keneh di Galilea. ap. 5:16, is. 6 3Moesa23:34.
doeng, malah dioetarakeun.
<*

ma migawe

66

67

68

69

Ti mangsa haritamoerid Jesoes lobanoe moendoer, teu ngariring deui ka andjeunna.'G eus kitoe Jesoes ngalahir ka noedoewa w81as teja: Koemaha ari maraneh, teu hajang leumpang oge? 'Ngawangsoel Simon Petroes: Noen Goesti! simkoering sadaja pileumpangeun ka saha? apan nja Goesti noe kagoengan lahiran p6rkawis hiroep noe langgSng. 'Sarawoeh

c p. 2

12.

d Mark.

21. e p. 2

4.

f p.

20; 15

18,

2.j.

10

Tataj^i

mangsa saderekna geus arindit,

ladjeng Jesoes oge angkat ka pesta teh, hanteu katara, nja kawas noe njamoer
11

12

'Demi oerang Jahoedi " narejangan Jesoes dina pesta, aromongna: Dimana andjeunanana teh? 'Ari djalma-djalma gentSr ngaharewoskeun Jesoes. * Tjek noe sawareh: Hade eta teh; tj6k noe
bae.

JOHANNES
13

7.

1U3

sedjeu deui: Moal, eta ugaii njasabkeuu djalma bae.'Tatapi teu aja noengomongkeun Jesoes saggblasna, " bavvaning sijeun koe oerang Jahoedi. p. ii:56.
b p. 9
:

27

16

10

19. c p. 9

22

12

42

20

19.

28

14

DSmi geus dongkap ka tSngah poe


Jesoes linggih kana kabah, ladjgng ngawoeroek. 'Geus kitoe oerang Jahoedi pada heraneuu, ari aromongna " Naha eta mana bisaeun kana KitabKitab? kapan teu goegoeroe! 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: * Ari piwoeroek kami mah lain bobogaan kami, kagoengan eta noe geus miwarang kami. 'Tijappesta,

15

iG

29

rangeun sagnjana, jeu eta t6g6s Kristoes? 'D6mi ijeu teh oerang geus pada njaho asalna; tatapi ari Kristoes mah, samangsana soemping moal aja noe njaho asal-asalna. 'LadjSng Jesoes ngalahir sarta bedas, eukeur ngawoeroek dina kabah, kijeu lahirna: Maraneh geus pada wawoeh ka kami, sarta njaraho kana asal kami; * toerta kami datang teh lain karSp sorangan; dgmi eta laugkoeng estoe anoe geus miwarang kami, noe teu kanjahoan koe maraneh. 'Ari " kami

17

djalma daek ngalampahkeun ka panggrsakeunana, eta tangtoe nganjahokeun moenggoehing piwoeroek tamah
tijap

30

asal
18

ti

Allah,

atawa kami ngalahir ka31

r6p sorangan. 'Saha-saha noe ngomong karSp sorangan, malar kahormatan di-

19

20

21

22

23

anoe malar kahormatan eta noe geus miwarang manehanana, teges djalma saestoena, sarta euweuh kadorakaan di noe kitoe mah. 'Naha Moesa lain maparinkeun toret ka maraneh? " padahal lebah maraneh euweuh noe ngalampahkeun toret. Koe naon maraneh mana ngarah maehan ka kami? 'Ngadjawab djalma-djalma teh, kijeu pokna: Boa sampejan kaasoepan setan; saha teja noe ngarah maehan ka sampejan? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: " Kami geus migawe hidji padamglan^ ari maraneh sakabeh heran. 'Moesa geus ngadawoehkeun ka maraneh f hal njoenatan teja; (ari asalna lain ti Moesa, asalna mah ti karoehoen) sarta maraneh sok njoenatan djalma di poe sabat. 'Lamoen djalma disoenatan di poe
rina; sabalikna
'^ ''

32

mah njaho ka andjeunna; sabab kami asal teh ti dinja, sarta nja andjeunna noe geus miwarang kami. 'Geus kitoe jDada nejangan pidjalaneun dek nangkgp ka Jesoes; tatapi euweuh noe koengsi DJekgl ka andjeunna, sabab waktoe andjeunna tatjan dongkap. 'Ari tina lebah djalma-djalma " loba pisan noe pertjajaeun ka Jesoes; aromongna: Samangsa soemping Kristoes, bakal loba nja midamgl tanda ti batan noe didamel koe ijeu? 'Dgmi koe ahli parisi kadarenge, jen djalma-djalma kitoe ngaharewoskeu"*

nana

Jesoes.

Toeloej

ahli-ahli

parisi

33

34

35

sabat, soepaja oelah karempak toret Moesa mah: naha maraneh bet ngarambSk ka kami, tina sabab kami geus
''

36

njageurkeun djalma sakoedjoer


24

di

poe

'Oelah ngahoekoeman noeroetkeun beh roepana; nja ngahoekoeman teh koedoe hoekoeman noe sabenerna.

sabat?

djeung para paughoeloe agoeng miwarangan patjalang, soepajana narangkSp Jesoes. Ladjeng ngalahir Jesoes ka maranehanana ^ Sakeudeung deui waktoe kami aja di maraneh, toeloej kami ijang ka noe miwarang kami. 'Maraneh bakal narejangan kami, tatapi moal kapanggih; sarta ka enggon kami maraneh moal bisa daratang. 'Geus kitoe oerang Jahoedi teh ngaromong djeung batoerna: Ka mana eta nja pileumpangeunana, anoe matak koe oerang moal bakal kaimnggih teh? Boa dek leum pang ka noe 23abal6ntjar di oerang Joenani, ngawoeroek ka oerang Joenani? 'Omongan naon anoe dipiomong kitoe teh koe eta, jen maraneh bakal narejangan kami, tatapi moal kapanggih; sarta ka gnggon kami
'

''

'

maraneh moal
a
p. 6
:

bisa daratang?
:

42. 6 p. 8
p. 8
:

42.

cp. 8: 55; 10;


16
:

15.

dp.

20;
33.

a Mat. 13

54. 6 p. 8

26, 28
e
p.

14

24. c Lai. 7

52. 53.

d g
25

p.
1

8:48; 10:20. Moesa 17 10. h


:

p.

5:16. f
:

9. i 5

3 Moesa 12:3. Moesa 1 16, 17.


:

13:1.
37

30.

p.

16.

p.

8:21; 13

26

G-eus kitoe sawareh oerang JSroesalem ngomong: Lain eta noe diarah dek dipaehan teja? 'Geuning sasaoeranana ngagfeblas bae anoe ngarah teu ngaro;

poe panoetoep pesta, nja eta poe noe pangggdena, Jesoes ladjgng ngaAri
"

di

dSg, sarta ngalahir bgdas, kijeu lahirna:


38
^ Tijap-tijap aja djalma halabhab, geura datang ka kami, toeloej nginoem! 'Sahasaha noe pgrtjaja ka kami, sakoemaha pilahir dina Kitab, soesoekan tjai anoe
''

mong

kijeu-kijeu

ka

dinja.

Koemaha

ari
tS-

kapala teh palangsijang geus pada

uu
hiroei^
39
**

JOHANNES

8.

40

bakal ngotjor tiiia djero beuteungna. 'Ari noe dilahirkeun kitoe teh nja Roh, anoe bakal katampa koe sadajana noe pgrtjaja ka andjeunna; karana Roh Soetji teh tatjan aja, doemeh Jesoes tatjan dimoeljakeun. 'D6mi djalma-djalma teja noe sawareh, barang ngadarenge pilahir kitoe, pok ngaromong: " Nja eta saestoena nabi teja.
"Ari tj6k

ping deui kana kabah, sarta sakabehna djalma-djalma ngadareuheusan; ladjgng linggih, seug ngawoeroek ka eta teh. 'Tidinja ahli-ahli kitab djeung ahli-ahli
parisi
hidji

ngadareuheusan ka Jesoes, mawa awewe, katangkgp keur ngaranjed; 'disina nangtoeng di tengah-tgngah; toeloej aroendjoekan ka Jesoes: Noen Goeroe! ijeu

41

noe sedjen: Eta

mah Kristoes.
f

42

Naha Aja noe sedjen deui ngomong: Kristoes teh soempingna ti Galilea? 'Lain dilahirkeun dina Kitab, jen Kristoes teh
pimSdaleun ti toeroenan Dawoed, soempingna ti desa Bet-Lehem, oeroet Dawoed linggih? "Tidinja djalma-djalma teh pargboet omongan tina sabab Jesoes. Noe sawareh dek nangkSp ka andjeunna, tatapi euweuh noe koengsi njgkgl.
'
'

43

44

Moesa 23:36. b p. 4:10, 14; Wahj. 22:17. 12:3. d JS3. 44:3; p. 16:7; 20:22. 6 14. f f. 1 47; 6 52. Djab. 132 11 Mik. 5:1; Mat. 2:5, G.
a
c
e

J6s. p.

flf

45

46

Geus kitoe patjalang teja daratang deui ka para panghoeloe agoeng djeung ka ahli-ahli parisi; ari salaoema ka patjalang teh: Koe naon sababna eta djalma teu dibawa koe maraneh? 'Wangsoelan patjalang-patjalang teh: " Salawasna tatjan aja djalma ngalahir sapgrtos eta djalma teja. 'Ari salaoer ahli

47

48

parisi ka maranehanana: Naha maraneh ge koetan kaggndam? 'Koemaha ^ ti Igbah para kapala aja noe pgrtjaja ka dinja, atawa ti 16bah ahli-ahli parisi? 49 'Tatapi ijeu djalma-djalma, noe teu njaho 50 kana toret, keuna panjapa! 'Misaoer Nikodemoes, nja eta noe ngadeuheusan ka Jesoes ti peuting teja, kaasoep ahli parisi keneh, kijeu saoerna ka batoerari toret oerang 51 batoerna teh: 'Naha kenging ngahoekoeman djalma, lamoen tatjan dipariksa, sarta tatjan kaoeninga 52 kalakoeanana? 'Seugngawarangsoel, kijeu saoerna ka Nikodemoes: Naha ari sampejan teh oerang Galilea? Geura mangga pariksa, sargng masing awas, moal 6nja aja nabi bibidjilan ti Galilea 53 mah. 'Tidinja masing-masing maroelang ka imahna sorangan. a Mat. 7:28, 29.
'^

awewe ditangkgpna jaktos pisan keur ngaranjed. 'DSmi Moesa * geus ngadawoehkeun ka kaoela dina toret, jen anoe kitoe pgtana koedoe dibaledogan koe batoe; ari ajeuna koemaha andjeun'? 'Noe matak oendjoe6 pilahir kan kitoe, dek ngadodja ka Jesoes, soepaja meunang keur ngglakkeun andjeun" na. Tatapi Jesoes br6k bae dongko, ladjgng njerat koe tjoeroek dina taneuh. sabab eta djalma keukeuh bae 7 'Koe pangnarosna teh, Jesoes ladjSng tjgngSahakat, sarta ngalahir ka darinja: saha di lebah maraneh noe teu boga dosa, geura pek maledog pangheulana awewe teh. 'Ladjgng dongko deui, 8 ka njgrat dina taneuh. 'Demi eta 9 sarta djalma, barang ngadarenge kitoe, seug kainggtan koe ' boedi-rasana, toeloej noengtoet ka laloewar, mimitina kokolot-kokolotna, datang ka panganggeusanana; ari Jesoes ditinggalkeun njalira bae, sarta djeung awewe teja^ keur nang10 toeng di tgngah-tgngah. 'Geus kitoe Jesoes tjgngkat. Doemeh teu aja noe katingali, ngan awewe teja, ladjgng nga5
''

11

"^

ka dinja: Njai! di mana eta noe ngelakkeun maneh? Euweuh noe ngahoekoeman ka maneh? 'Ari wangsoelanana: Noen Goesti! soemoehoen teu aja. Ngalahir deui Jesoes ka dinja: Ari kitoe mah kami ge moal ngahoekoeman ka maneh; geura balik bae, ^oelah migawe
lahir

deui dosa! a
5 e

Loek. 21:37, 38.

b 3

Moesa 20:10;
5

Jloesa

22:22. c 36t. 17;


:

13.

Moesa

17:

7.

Roem

15.

p.

3:17; 5:14.

12

Sanggeus kitoe Jesoes ngalahir deui ka oerang Jahoedi teja: " Kami teh nja

13

damar doenya; saha-saha noe anoet ka kami, moal njorang di noe poek, sarta ngabogaan tjaang kahiroepan.' Seug ahliahli parisi

p.

12:42;

1
:

Kor.
5

1:26,
1
:

27.

p.

3:1,2.

Moesa 23

1;

Moesa
8.

16. 17.

ngomong ka

Jesoes:

Sam-

PASAL

B6mi

angkat ka goenoeng Djetoen. 'Isoek-isoek andjeunna soemJesoes


"

14

pejan teh mgrtelakeun pribadi; pgrtelaan sampejan sakitoe moal saestoena. 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna: Sanadjan kami mgrtelakeun maneh oge, eta

JOHANNES
pgrtelaau kami saestoena bae; karana " kami teh ujaho ti mana kami nja datang djeuug ka mana kami nja leumpang; tatapi ari maraneh mab ten njabo ti mana kami nja datang djeung ka mana kami njaleumpang. 'Maraneh teb ngahoekoeman noeroetkeim daging bae; ari kami mah ten ngahoekoeman hidjihidji

1145

15

27

28

16

17

'Oepama kami ngahoekoehoekoeman kami teh saeskarana lain kami woengkoel, toena; nja kami reudjemig Eama, anoe geus miwarang kami. 'Dina toret maraneh
atjan.
**

man

ge, eta

18

19

20

jen pSrtelaan ge geus dioengelkeun, djalma doewaan saestoena. 'Nja kami anoe mSrtelakeun diri kami; ari Rama, noe geus miwarang kami, ^kitoe keneh mSrtelakeun kami. 'Geus kitoe pada ngomong ka Jesoes: Di mana Eama sampejan teh? Walonan Jesoes: " Maraneh teu njaho ka kami, kitoe keneh ka Ama kami; saoepama maraneh njaho ka kami, tangtoe njaho deui ka Ama kami. 'Ari pilahir noe tadi koe Jesoes dilaliirkeunpglSbah peti oewang, mangsa ngawoeroek dina kabah sarta hanteu aja noe nangkep, sabab waktoe andjeunna tatjan dongkap. (ip.i:9; 12:35,46.
''

29

pingomongkeuneuu sarta piugahoekoemaneun hal maraneh; d6mi noe geus miwarang kami teh langkoeng estoe, sarta noe geus kadenge koe kami ti andjeunna, eta noe koe kami dilahirkeun ka doenya. 'Ari eta djalma-djalma hanteu ngahartieun, jen Jesoes ka maranehanana ngalahirkeun Rama. 'Ladjgng Jesoes ngalahir ka darinja: M6ngke, dimana maraneh geus ngaloehoerkeun Poetra manoesa teh, didinja bakal ngaharti jen kami nja eta teja, kitoe deui jen kami teu milampah naon-naon koe maneh, ngan sakoemaha noe geus diwoeroekkeun ka kami koe Ama, nja kitoe kami ngalahirkeun teh. 'Ari noe miwarang kami teja ''njarSnganka kami.
"^
<"

30

teh teuditilar sorangan koe Rama; karana kami salalawasna milampah noe dipikamanah koe andjeunna. 'Mangsa Jesoes ngalahirkeun kitoe teja, ^ loba pisan noe pSrtjaja ka andjeunna.

Kami

p.
p.

7:33, 34. 6

p. 3

31. cp- 4
p.

26; 6

36
p.

13: 19.

d
31

12:32.

e p.

5:19. f

14: 10. g

7:31.

''

'

b p. 5:31. c p. 7

28.
:

rf

p. 5
gr

30
14

16
:

32. e 5
/i

Moesa
Mark.

32

17:6; 19
12:41.
21
/

15.

p. 5

37.

p.

7; 16 :3.

p.

7:30.

33

Geus kitoe Jesoes ngalahir deui ka oerang Jahoedi teh: " Kami rek leumpang; ari maraneh bakal narejangan kami, sarta bakal paraeh mawa dosa; ari ka Snggon noe rek didjoegdjoeg koe
kami, maraneh moal bisa daratang. Pok ngaromong oerang Jahoedi: Naha eta teh boa bakal maehan maneh, anoe matak ngomong, jen ka enggon noe rek didjoegdjoeg koe kami, maraneh moal bisa daratang? 'Ari lahiranana ka dinja: Maraneh teh asal ti handap;
'

Geus kitoe Jesoes ngalahir ka oerang Jahoedi, anoe pSrtjaja ka andjeunna teja: Lamoen maraneh tStep ka piwoeroek kami, saSnja-Snjana djadi moeridkami; 'sarta tangtoe nganjahokeun kana kajaktian, " ari koe kajaktian teh maraneh bakal dipSrdikakeun. Seug pada ngawangsoel ka Jesoes: * Kaoela teh toeroenan Ibrahim; saoemoer-oemoer tatjan ngawoela ka saha-saha; naha sam'

34

22

pejan mana misaoer, jen maraneh teh bakal mSrdika? 'Walonan Jesoes ka dinja: Satem6n-t6m6nna, kami ngalahir ka maraneh: " oenggal-oenggal djalma

35

23

36

''

ari
ti

kami mah

ti

loehoer;

maraneh

37

24

doenya ijeu, ari kami mah lain ti doenya ijeu. 'Kami tadi ngalahir ka maraneh, jen bakal paraeh mawa dosa; karana lamoen teu pertjaja jen kami
teh
''

ss

25

26

teh nja eta teja, tangtoe bakal pai'aeh mawa dosa. 'Geus kitoe pada ngomong ka Jesoes: Sampejan teh saha? Ai'i lahiran Jesoes ka dinja: Sakoemaha noe koe kami geus dilahirkeun ka maraneh ti mimitina. 'Kami teh loba pisan nja

39

noe migawe dosa, nja eta kawoela dosa. 'Anoe djadi kawoela moal langgSng tjitjingna dina imah; poetra mah langgeng tjitjingna. 'Koe sabab eta, ^ lamoen maraneh dim Srdikakeun koe Poetra mah, tangtoe mSrdika saSnja-Snjana. 'Kami teh njaho, jen maraneh toeroenan Ibrahim; tatapi " maraneh ka kami ngarah maehan, sabab piwoeroek kami di maraneh teu manggih piSnggoneun. 'Kami ngalahirkeun anoe geus katendjo koe kami di Ama; ari maraneh pon kitoe keneh milampah noe geus katendjo koe maraneh di bapa maraneh. 'Seug pada ngawangsoel, kijeu pokna: Nja Ibrahim rama kaoela. Ngalahir Jesoes ka darinja:

1146

JOHANNES
52

40

Snja maraneh auak Ibrahim mah, tangtoe meureun pada milampahkeun padamSlan Ibrahim. 'Tatapi ajeuna

Oepama

maraneh mah ngarah maehan ka kami,


teggs djalma uoe geus ngalahirkeun ka maraneh kajaktian, anoe kadenge koe kami ti Allah. Ari Ibrahim mah ten milampah kitoe pgtana. 'Maraneh teh nja milampahkeun pagawean bapa maraneh. Toeloej pada ugomong ka Jesoes:

41

53

Kaoela lain didjoeroekeun


42

beunang

djinah, kaoela teh pada sarama, nja ela Allah. "Ari lahiran Jesoes ka dinja: Oepama 6nja Allah rama maraneh mah,

54

eta moal pingarasaeun maot salalanggengna. 'Seug oerang Jahoedi teh pada ngomong ka Jesoes: Ajeuna kaoela geus sidik pisan, jen sampejan kaasoepan setan. Ari Ibrahim mah dongkap ka poepoes, kitoe deui para nabi; ari tjarek sampejan teh: Tijap-tijap djalma ngtSpkeun ka piwoeroek kami, eta moal " pingarasaeun maot salalangggngna. 'Naha sampejan teh i' leuwih ti batan Ibrahim, karoehoen kaoela, noe geus dongkap ka poepoes? Kitoe deui para nabi geus darongkap ka poepoes. Sampejan teh ngadjadikeun diri sampejan naon? Walonan
'

43

44

tangtoe meureun maraneh pada njaah ka kami; karana ^ kami ka loewar teh ti Allah, sarta datang ti andjeunna. Karana kami datang teh lain kargp sorangan, nja andjeunna noe miwarang kami. 'Koe naon maraneh noe matak teu njaho ka basa kami? Tina sabab sangeuk ngadenge ka piwoeroek kami. 'Maraneh teh bapa ka Iblis, sarta dek
''

Jesoes:

Lamoen kami ngahormat

sora-

ngan, eta kahormatan kami teh tjoe-

mah
55

pisan; ari noe maparin

kahormatan

milampahkeun ka pakarepan bapa maraneh. Eta teh


ti

toekang maehan djalma barangmimiti pisan, sarta ^ teu tigin dina kajaktian, sabab taja kajaktian di
'

56

djgro

manehanana.

Satijap-tijap

ngotS57

mongkeun bohong,
ges
45

eta

omongna teh

ti

hanana bohong

dirina sorangan; karana manenja pangbohongan, sarta bapa teh. 'Tatapi ari kami mah, pedah

46

47

48

49

50

ngalahirkeun kajaktian teh, koe maraneh teu dipertjaja. 'Saha di lebah maraneh anoe bisa noedoehkeun ka kami kadosaan kami? Sabalikna, ari kami ngalahirkeun kajaktian mah, naha maraneh koe naon teu pertjaja ka kami? 'Anoe ti Allah ngadengekeun pangandika Allah; nja kitoe noe matak maraneh teu ngadarenge, sabab maraneh teh lain ti Allah. 'Ngawangsoel oerang Jahoedi teh, kijeu pokna: Ongkoh kaoela lain b6n6r nja ngaromongkeun, jen sampejan teh oerang Samaria, sarta kaasoepan setan? 'Ngawal on Jesoes: Kami teh lain kaasoepan setan; '" samalah kami ngahormat ka Ama, ari maraneh mah ngahinakeun ka kami. 'Tatapi ari kami mah hanteu nejangan kahormatan sorangan; aja noe mangnejangankeun
''
''

58

ka kami, nja Ama kami, anoe koe maraneh disareboet Allah maneh. 'Maraneh teh hanteu njaho ka andjeunna; tatapi ari kami mah njaho ka andjeunna; saoejjama kami njeboet jen teu njaho ka andjeunna, tangtoe saroewa djeung maraneh, djadi pangbohongan; sateggsna kami njaho ka andjeunna, sarta ngtSpkeun pangandikana. 'Ari Ibrahim, karoehoen maraneh, i soeka manahna sarta hojongeun ningali ka poeankami; dSmi koe andjeunna koengsi katingali, sarta boengaheun pisan. 'Toeloej oerang Jahoedi ngomong ka Jesoes: Sampejan teh geuning tatjan oemoer lima poeloeh taoen; naha geus ningali ka Ibrahim? 'Lahiran Jesoes ka darinja: SatemSntemenna, kami ngalahir ka maraneh:

59

samemehna aja Ibrahim, kami teh geus aja.' Geus kitoe pada njokot batoe, dek dibaledogkeun ka Jesoes. DSmi Jesoes teh njoempoet, ladjeng ka loewar tina kabah, ' bari njgla ka maranehanana; toeloej bae ngaliwat. aGai. 5:i.
''
'^

b Mat. 3
8
:

9. c
:

Boem

20; 2 Fetr. 2
:

19.
1

a!

Eoem
:

2. e

iJ.

19.
3.
6.

^ J6s. 57
2 Petr.
p.
:

3.

p. 16

27. h

Joh. 3
:

8.

i 1 I

Moesa
4
:

j
Z

2:4. h

p. 7
:

10
:

27; 18

37;

Joh.
:

20.

m
t

p.

18.

p.

24
23.

II

25.

Mat. 16
3. s p.

28.
:

p. 4

12.
:

q Ibr. 11
30.

r p. 1:1,

10

31.

Loek. 4

PASAL
A
ri

9.

mangsa Jesoes ngaliwat, ningali -'-^hidji djalma noe mgrem bawa nga2

djadi. 'Toeloej

moerid-moerid naros ka

51

sarta pimoetoeseun. 'SatSmSn-tSmSnna, kami ngalahir ka maraneh: " tijap-tijap

Jesoes, kijeu pioendjoekna:

Noen Rabi!

djalma n6t6pkeun ka piwoeroek kami,

anoe mana geus migawe dosa, eta djalma atawa kolotna, noe matak mane-

JOHANNES
3

9.

1147

hanana mSrSm bawa ngadjadi? 'Walonan Jesoes Lain boga dosa mauehauana sorangan, kolotua ge lain; * ngan soepaja padamglau Allah diboektikeun ka dinja. 'Kami teh < koedoe milampah padamglan eta noe geus miwarang kami, meungpeung beurang keneh 6ngke mah peuting, didinja euweuli noe bisa baranggawe. 'Salilana kami aja di doenya, ^ kami teh damar doenya. Sanggeus
:

Allah, karana teu iigtepkeuu poe sabat. Tjarek noe sawareh deui: Naha djalma

17

doraka karah bisa migawe tanda-tanda noe kitoe? " Toeloej pargboet omongan. 'Geus kitoe ngaromong deui ka noe mg-

r6m teh: Tjik, maneh koemaha nja ngomongkeun eta djalma, pedah geus ngabeuntakeun panon maneh? Ari pihatoer18

'

ngalahirkeun kitoe, " Jesoes ladjgngngaloedah kana taneuh; etaloedah dianggo ngadamgl leutak, seug leutak teh dipo7

19

pokkeun ka mata noe mSr6m teja, 'bari ngalahir ka dinja: Geura bral, sibeungeut di pamandian Siloam (teggsna ari disalin basana: dipiwaraug). Geus kitoe
djalma bral leumpang, toeloej sibeungeut, ana datang deui geus nendjo. 'Ari tatangga-tatanggana djeung sakoer noe geus narendjo ti tadina jen manehanana mgrfim, pok ngaromong: f Naha
eta
lain eta
20

Eta teh geus tangtos nabi. 'D6rai oerang Jahoedi teh teu pgrtjajaeun eta djalma jen tadina mergm, datang ka bisa nendjo, tgpi ka njgloekan kolot djalma noe datang ka bisa nendjo teja. 'Toeloej pada mariksa ka darinja, kijeu omongna: Nja eta anak maraneh; noe dis6boetkeun koe maraneh jen m6r6m bawa ngadjadi teja? Koemaha noe matak ajeuna bisa ngadeuleu? 'Ngawangsoel kolotna, kijeu pokna: Soemoehoen, koering sidik
na:
''

pisan, jen eta teh


21

anak koering, kitoe

deui

mgrgmna bawa ngadjadi; 'doepi ajeuna noe mawi bisa ngadeuleu, eta

10

11

noe dijoek bSrmaen teja? 'Tj6k noe sedjen: Enja geuning. Tj6k noe sedjen deui: Eta mah sakaroepa bae djeung noe mgrem. Ari tjek djinisna: Nja koela pisan. 'Tidinja pada ngomong ka manehanana: Koemaha panon maneh noe matak datang ka beunta? 'Ana ngadjawab, kijeu omongna: Aja djalma, dj6ngnganana Jesoes, ngadamSl leutak, ladj6ng mopokan ka mata koela, bari ngalahir ka koela: Greura bral leumpang ka pamandian Siloam, toeloej sibeungeut. Geus kitoe koela teh bral leumpang, heug sibeungeut, braj bae toeloej
nendjo. 'Tidinja ngaromong deui ka manehanana: Di mana eta teh? Ari djawabna: Doeka, ten njaho.
a Loek. 13
e
:

mah

koering teu terang; kitoe deui anoe koering teh teu terang. Soemangga pariksa bae djinisna, da geus aja oemoerna; tinangtos

ngabeuntakeun panonna,

22

njarijoskeun dirina koe maneh. 'Ari eta

23

kolotna noe matak ngomong kitoe, " koe bawaning sarijeuneun koe oerang Jahoedi; karana oerang Jahoedi geus rerSmpoegan djeung batoer-batoer, oepama aja noe ngakoekeun Kristoes ka Jesoes, f dek ditoendoeng ti djgro masigit. 'Nja kitoe noe matak kolotna ngaropariksa

24

mong: Geus aja oemoerna; soemangga bae ka djinisna. 'Geus kitoe


oerang Jahoedi kadoewa-kalina njeloekan djalma noe tadina mergm teja, sarta

12

2.

6 p. 11

4.
:

c p. 5

17, 19.

p. 8

12.

Mark. 8:23. f Lai. 3

10.

25

13

14

15

Geus kitoe koe djalma-djalma teh " dibawa ka ahli-ahli parisi, nja eta noe tadina mgrSm teja. 'Ari harita * poe sabat, keur mangsa Jesoes ngadamel leutak, sarta ngabeuntakeun panonna. 'D8mi ahli-ahli parisi ge nja kitoe deui pada mariksa ka manehanana, koemaha sababna mana bisa ngadeuleu. Ari pihatoerna ka darinja: Koe andjeunna panon koering diteundeunan leutak, toeloej
koering teh sibeungeut, ajeuna

2G

27

mah nen28

16

djo.

'Tidinja

ahli

parisi

ngomong: Eta djalma

lain

noe sawareh piwarangan

Geura ngaromong ka manehanana: njanggakeun hormat ka Allah kami teh pada njaho, jen eta djalma doraka. 'Ari wangsoelanana: Eta koering teu terang doraka-hanteuna mah; kana hidji perkara mah njaho, nja eta tadina koering mSrgm, ari danget ajeuna nendjo. 'Toeloej ngaromong deui ka dinja: Maneh teh dikoemahakeun koe eta djalma? Koemaha pgtana ngabeuntakeunana panon maneh? 'Wangsoelanana: Ongkoh koering enggeus moepoelihan, ari koe aradjgngan hanteu didangoekeun. Naha hojong ngadangoe sakali deui? Aradjgngan teh naha hojong asoep djadi moeridna? 'Seug pada njarekanka eta djalma,
''
;

1148
ari

JOHANNES

10.

29

omongna: Nja sija moeridna; ari kami mah moerid nabi Moesa. 'Kami pada njaho, jen Allah geus ngandika ka Moesa; tatapi ari eta mah kami ten
''

PASAL

10.

30

31

32

33

njaho ti mana asalna. 'Ngawangsoel djalma teh, kijeu pihatoerna ka darinja: Eta perkawis beran katjida, jen aradjgngan ten oeninga ti mana asalna, malah geus ngabeuntakeun panon koering! 'Oerang teh geus pada njaho, Allah moal ngamakboel ka noe doraka; nanging lamoen aja djalma uoe ibadah, sargng ngestokeun ka panggrsakeunana, nja eta koe Allah dimakboel. 'Saoemoer doenya tatjan aja noe ngadenge, jen aja noe ngabeuntakeun panon djalma noe mgrSm bawa ngadjadi. 'Oepama eta teh lain piwarangan Allah mah, moal bisa
'

SatSmSn-tgmSnna, kami ngalahir ka maraneh: saha-saha noe asoep ka kandang domba lain ti pantona, asoepna teh naek ti gnggon noe sedjen, nja eta paling sarta toekang maehan. 'Ari noe asoep tina panto mah, nja eta pangangon domba. 'Eta dipangboekakeun koe toekang ngadjaga panto; ari " domba teh ngadarengekeun kana sowarana^ sarta * njgloekan dombana kana hidji-hidji ngaranna, bari dikgntjarkeun. 'Dgmi geus nggntjarkeun dombana, toeloej leumpang ti heulaeunana, sarta domba
teh

naloetoerkeun,

tina sabab hidgng

3i

midamSl

kitoe-kijeu.

'Seugpadangadja6

wab, kijeu omongna ka eta djalma: Sija teh keur didjoeroekeun woengkoel mawa dosa, ari sija teh naha dek mamatahan ka kami? Toeloej manehanana didjarongklokkeun. a p. 7:32, 45; ii:46.
6 p. 5
:

kana sowarana. 'Ari ka noe sedjen mah moal daekeun noetoerkeun, anggoer laloempatan, koe tina teu-hidgngna ka sowara noe sedjen-sedjen. 'Eta misilkoe Jesoes dilahirkeun ka djalma-djalma teja, tatapi ten ngahartieun kana pilarapeunana anoe dilahirkeun teh.
a
p.

18

37. 6 J6s. 43

1.

9.

c p.

43.

p. 4
:

19; 6
19.
i^

14. e p. 7
:

13.
14.

fp. 12:42; 16:2. g


i Aj.

Jos. 7

p. 7

27

35: 13;

Sil.

15:8, 29.
8

35

36

37

38

39

40

Sanggeusing kitoe Jesoes ngadangoe warta, jen eta djalma didjongklokkeun. Mangsa kasondong, ladjgng ngalahir ka dinja: " Koemaha maneh teh pSrtjaja ka Poetra Allah? 'Ngawangsoel eta djalma, kijeu wangsoelanana: Noen Goesti! saha teja eta teh, soepaja simkoering pSrtjaja ka andjeunna? 'Lahiran Jesoes ka dinja: Ongkoh koe maneh geus katendjo; malah * noe ajeuna keur sasaoeran djeung maneh, nja eta. 'Ari oendjoekanana: Noen Groesti! simkoering teh pgrtjaja i3isan. Seug toeloej soedjoed ka Jesoes. "Ladjgng Jesoes ngalahir: Kami teh noe matak datang ka doenya, keur ngahoekoem; ^ soepaja sakoernoe ten nendjo sina djadi nendjo, kitoe deui noe nendjo sina djadi m8rSm. 'Ari eta
pilahir

Geus kitoe Jesoes ngalahir deui ka darinja: Satgmgn-tgmgnna, kami ngalahir ka maraneh: Nja eta kami panto domba teh. Sakabehna noe geus datang ti heulaeun kami, nja eta paling sarta toekang maehan; tatapi " ari domba mah teu ngadarengeeun ka dinja. 'Kami teh nja panto teja; lamoen aja noe asoep
'

lantaran kami, eta tangtoe salamgt; sarta bakal asoep-kaloewar, djeung pi10

manggiheun pangangonan. 'Pangdatangna paling, taja deui ngan soepaja maling,

11

djeung meuntjit, sarta ngaroeksak bae; ari pangdatang kami mah, soepaja mareunang hiroep sarta kadjgmbaran. pangangon noe hade teh; 'Nja kami
<'

12

pangangon noe hade teja nalangan pati ka domba-domba. 'Tatapi noe boeboeroeh ngangon mah^ anoe lain pangangon, noe teu kalomaan koe dombadomba, beh nendjo kgroed datang, seug
ari

kadenge koe sawareh ahli parisi, noe keur ngadeuheusan; toeloej aroendjoekan: Ari kaoela koemaha m6r6m oge? "Lahiran Jesoes ka darinja: Oepama 6nja mah maraneh m6r6m, moal boga dosa; d6mi ajeuna tj6k maraneh: Aing nendjo; noe matak djadi tStSp dosa
'*

13

41

14

maraneh.
d
p.

a
:

p.

40. 6 p. 4: 26. c Mat.

13

11, is.

15

15

22.

ditinggalkeun domba teh bari loempat; geus kitoe kgroedna ngarontok domba, sarta dipabalgntjarkeun. 'Ari noe boeboeroeh teh loempat, pedah boeboeroeh, teu boga kamglang ka eta domba-domba. 'Nja kami pangangon noe hade teh, sarta njaho ka anoe kami, kitoe deui dikanjarahokeun koe anoe kami, 'sa" pgrti Rama oeningaeun ka kami.
''

JOHANNES
djeung kami uganjahokeuu ka Rama. Savta f kami ualangan pati ka domba teh. 'Kami boga deui domba noe sedjen, noe teu kaasoep kana kandang ijeu; eta oge koe kami koedoe digiriugkeun deui, sarta bakal ngadareugekemi kana sowara kami; tidinja " djadi sagoendoek, ari pahidji bae. 'Kitoe noe matak mikaasih ka kami, sabab kami noenda pati, soepaja koe kami ditjokot deui. 'Euweuh noe ngargboet pati kami istoening ditoendana koe kami teh; karSp sorangan. Kami teh boga kawasa noenda eta pati, nja kitoe keneh boga kawasa njokotna deui. Kitoe timbalan, noe koe kami geus katampa ti Ama.

10.

1149

IB

maparinkeun eta ka kami, langkoeng pisan ti batan sakabehna; sarta moal aja noe bisa ngargboet eta domba tina
30
31

17

ngangonna

32

Eama

''

IS

'

33

a
11 53
19

J6r.

J6s.
:

27; p. 7
10. i

23:2; Mat. 9:36. b p. 14:6. c Djab. 23; 40:11; J6h. 34:23. d 2 Tim. 2:19. e Mat. 29. / p. 6 51. g Djak. 14 9. h J63.
: :
:

Loek, 23

46.

34

20

21

Tidinja oerang Jahoedi teh " djadi pareboet omongau deui koe tina pilahir teja. 'Loba noe ngaromong: * Eta djalma kaasoepan setan, djeung sasar; naha maraneh ngadenge ka dinja? 'Ari omongan noe sedjen: Eta mah lain kasaoeran noe kasoeroepan; naha " aii setan karah bisa

35

36

ngabeuntakeun panon noe mSrSm?


a
22
p.

Ama kami. 'Ari kami reudjeung Ama 9 nja hidji keneh. 'Geus kitoe oerang Jahoedi teh njarokotan deui batoe, dek maledogan ka Jesoes. 'Lahiran Jesoes ka darinja: Kami geus ngaboektikeun ka maraneh reja pisan padamelan Ama kami noe araheng; padamSlan anoe mana teja noe matak maraneh maledogan ka kami? 'Ngawangsoel oerang Jahoedi teh, kijeu pokna: Kaoela noe matak maledog ka sampejan, lain koe tina pagawean noe hade, ngan koe sabab ngagorengkeun ka Allah; kitoe deui sabab sampejan, sasama manoesa teh, ngadjadikeun maneh Allah. 'Walonan Jesoes ka dinja: Lain geus dioengelkeun dina toret maraneh kijeu: Kami geus ngandika: Maraneh teh para allah? 'Lamoen ngangarankeun para allah ka noe didaratangan pangandika Allah mah, sarta ari Kitab teu beunang dirobahkeun, 'naha maraneh ngomong ka noe geus disoetjikeun koe Rama sarta dipiwarang ka doenya, jen: Sampejan
panangan
''

'

'

16. 6 p.

20. c Djab.

146

8.

DSmi geus
bah di soem tiris.

ngomean kaJSroesalem; mangsa harita oekitoe pesta


'Ari Jesoes
"

37

23

24

25

angkat-angkatan di djero kabah, dina emper Soeleman. 'Tidinja * oerang Jahoedi padangalingkoeng ka Jesoes, sarta oendjoekan ka andjeunna kijeu: Sabaraha pililaeunana sampejan teh nja ngesSlkeun pikir kaoela? Lamoen Snja sampejan Kristoes, ggblaskeun bae ka^ kaoela! 'Walonan Jesoes ka dinja: Enggeus dilahirkeun koe kami ka maraneh, dSmi maraneh teu jDgrtjaja. " Ari padamglan, anoe dipilampah koe kami koe padjenengan Ama kami, nja eta noe djadi saksi kami. 'Tatapi

38

ngagorengkeun ka Allah, pedah kami ngalahir, jen ^ kami teh Poetra Allah? 'Oepama kami teu milampah padamelan Ama kami, montong pertjaja ka kami; 'sabalikna, lamoen 6nja koe kami dipilampah, ari maraneh teu pgrtjaja ka kami mah, geura pertjaja kana padamglanana; soepaja maraneh datang ka nganjahokeun djeung pertjaja, '"jen
'

Rama
39

kami

teh aja di djgro kami, kitoe deui aja di djero Rama. 'Tidinja pada
"

nejangan deui djalan keur pinangkSpeun

ka Jesoes,
[

tatapi Jesoes teh lesot tina


a Lai. 3
:

leungeunna.
d
14
j '

ll. 6 p.

25. c p. 5
: :

36.

p.
:

8:45. e p. 8:47. fp. 6: 39; 17 2.grp. 5 23; 9. h p. 8 59. i p. 5 18. j Djab. 82 6.


:
:

26

maraneh teu

pSrtjaja,

"^

sa-

27

28

29

bab maraneh teu kaasoep domba kami, sakoemaha noe geus dilahirkeun koe kami ka maraneh. 'Ari " domba kami ngadengekeun kana sowara kami, sarta kami njaho ka darinja, djeung pada anoet ka kami. 'Sarta f koe kami pada dibere hiroep noe langgeng, djeung moal leungit salalangggngna; kitoe deui moal aja noe pingai'Sboeteun eta domba tina leungeun kami. 'Ari Ama kami, noe geus

40

41

42

p. 5 1720. Z p. 15 24. m p. 14 10, 11. M p. 8 59. Geus kitoe angkat deui ka peuntaseun tji Jordan, ka enggon " oeroet Johannes asal ngabanjoean; ladjgng liuggih di dinja. 'Sarta loba pisan noe ugadareuheusan, omongna: Ari Johannes mah teu midamSl tanda; tatapi sakoer noe dilahirkeun koe Johannes tina perkara Jesoes teja, eta kabeh saestoena. Sarta * loba pisan di dinja noe pgrtjaja ka
A;
: : :

'

andjeunna.

p.

28.

p.

31.

1150

JOHANNES
PASAL
11,
17

11.

Mangsa Jesoes soemping,

eta kason-

djalma noe teu damang, Lasaroes Adi Bet-Ania, nja eta desa Maria djeung saderekna Marta teja. 'Ari Maria, * nja eta noe ngalisahan ka Groesti koe miA ja

18

dong ngalondjor dina koeboeran, geus opat poe lilana. "Demi Bet-Ania teh deukeut ka Jeroesalem, djaoehna antara

19

njak seungit, bari disoesoetan dampalna koe ramboetna teja; eta saderekna Lakeur teu damang. Geus kitoe 3 saroes noe doewa saderekna ngadjoeroengkeun ka Jesoes, ngoeninga: NoenGoesti! anoe dipikaasih koe andjeun teja ajeuna keur ngadangoe kitoe, i gering. 'Barang Jesoes ladjeng ngalahir: Eta kasakit moal matak maot; " malah matak ngamoeljakeun ka Allah, soepaja Poetra Allah dimoel'Demi Jesoes 5 jakeun koe lantaran eta. asiheun ka Marta, djeung ka saderekna
'

istri,

'^

Sanggeusna sarta ka Lasaroes. kadangoe jen Lasaroes teu damang, Jekeneh doewa poe soes ladjeng linggih di enggon noe ditjalikan. 'Ari geus kitoe, ladjeng ngalahir ka moerid-moerid: Hajoe, oerang leumpang deui ka Joedea! 'Pioendjoek moerid ka Jesoes: Noeu Rabi! anjar keneh ' oerang Jahoedi dek maledog ka andjeun; naha andjeun rek angkat deui ka ditoe? 'Wa'

10

11

lonan Jesoes: f Di dj6ro sapoe teh lain doewa welas djam? Lamoen aja noe njaba ti beurang, moal solog-santog, sabab nendjo tjaang doenya. 'Tatapi lamoen aja noe njaba ti peuting mah, tangtoe solog-santog, sabab tjaang teh teu aja di djero manehanana. 'Nja kitoe
pilahirna; ladjgng ngalahir deui
:

ka moe-

13

rid-moerid Lasaroes, sobat oerang, "keur sare; tatapi kami rek indit, dek dihoe3un. 'Ari pioendjoek moerid-moerid: Noen Goesti! oepantSn sare mah, tinangtos bakal damang. Tatapi Jesoes
'

lima welas istadi. 'Djeung reja pisan oerang Jahoedi anoe daratang ka Marta djeung ka Maria^ s6dja dek ngalilipoer 20 pedah katinggal koe saderekna. 'Geus kitoe ^ Marta, barang ngareungeu Je,soes rek soemping, seug mapagkeun; tatapi Maria mah tonggoj bae tjalik di 21 djgro imah. 'Tidinja Marta oendjoekan ka Jesoes: Noen Goesti! oepami andjeun tadina linggih di dijeu, doeloer simkoe22 ring moal waka maot. 'Tatapi ajeuna ge simkoering nangtoskeun pisan, saniskanten anoe bade dit6da koe andjeun ka Allah, tanwande koe Allah dipasih'Lahiran Jesoes ka 23 keun ka andjeun. Marta: Doeloer maneh teh bakal hoe24 dang deui. 'Ari pioendjoek Marta: Simkoering tgrang pisan, " jen bade hoedang dina kijamat, poe panganggeusan. * Nja kami noe djadi 25 'Lahiran Jesoes: kijamat djeung hiroep teh; saha-saha noe pgrtjaja ka kami, tangtoe hiroep, " 26 sanadjan geus paeh oge. 'Kitoe deui oenggal-oenggal djalma noe hiroep, sarta pgrtjaja ka kami, moal paeh salalangggngna. Koemaha maneh pgrtjaja eta 27 teh? 'Ari pioendjoekna ka Jesoes: Noen Goesti! soemoe'hoen, f simkoering pgrtjaja pisan, jen andjeun teh Kristoes, Poetra Allah, " anoe bade soemping ka 28 doenya teja. 'Sanggeusing mioendjoek kitoe, toeloej leumpang, ngala Maria saderekna, sarta ririkipan, ari pokna: Goeroe teh geus aja di ditoe, maneh 29 disaoer. 'Dgmi eta, barang ngareungeu,

ngageuwat bae
30

indit,

ngadeuheusan ka

14

15

tadi ngalahirkeun maotna; ari panjana moerid-moerid, anoe dilahirkeun teh sare enja. 'Ladjeng Jesoes ngalahir ka moerid saggblasna bae: Lasaroes geus maot; 'sarta kami boengah tina sabab maraneh, pedah tadina kami hanteu aja di
dinja, soepaja maraneh pgrtjaja; ari ajeuna, hajoe oerang nejang. 'Tidinja''

31

Jesoes. 'Ari Jesoes tatjan lebgt ka desa teh, aja keneh dina enggon Marta ngpangan ka andjeunna teja. 'Geus kitoe

iG

Tomas, noe katSlah Didimoes, pok ngomong ka batoer-batoer moerid: Hajoe, oerang ge indit, soepaja oerang babargngan maot djeung Goesti.
a Loek. 10
e p.
:

32

10

31.

40. 38, 39. 6 p. 12 3. c p. 9 3. (i p. 10 / p. n 4. jr Mat. 9 24. h p. 20 24.


: : ;
; : ;

oerang Jahoedi, anoe reureudjeungan djeung Maria di djero imah, nja eta noe ngalilipoer teja, barang narendjo Maria ngageuwat indit ka loewar, toeloej pada noetoerkeun, baringaromong: Eta teh angkat ka astana, hajangeun nangis di dinja. 'Barang dongkap Maria ka gnggon noe keur dilinggihan koe Jesoes, sarta katendjo andjeunna teh, toeloej brgk mgndgk kana dampalna, bari oendjoekan Noen Goesti oepami an:

JOHANNES
33

I'

1151

djenn tadina linggih di dijeu, doeloer simkoeriug moal waka maot. 'DSmi JesoeS;

45

mangsa

ningali Maria nangis, nja


46

34

35

3G

37

38

deui oerang Jahoedi anoe miloe daratang teja pada tjeurik, ladjeug kalangkoeug nja hawatoseun di djSro soekmana, sarta ngerik pisan manahna; 'ari lahirna: Di mana diroewangna koe maraneh? Aii oendjoekanana: Noen Goesti! soemangga ka dijeu tingalian. LadjSng Jesoes rambisak tji-sotjana. 'Pokngaromong oerang Jahoedi: Geura djareueung, aja sakitoe asiheunana ka dinja! 'Ari noe sawareh ngaromong: Naha eta noe ngabeuntakeun panon noe mer6m teja, karah ten bisaeun mapalanganpaeh ka eta djalma? 'DSmi Jesoes kahoedang
kitoe
'

Tidinja " loba pisan tina 16bah oerang Jahoedi, anoe geus daratang ka Maria tell, sarta narendjo ka noe didamel koe Jesoes teja, toeloej pgrtjaja ka andjeunna. 'Tatapi noe sawareh deui mah la-

leumpang * ka ahli parisi, toeloej mopojankeun noe didamSl koe Jesoes teja.
a
47
p.

7: 31. 6

p.

9: 13.

''

48

'

Geus kitoe para panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli parisi ngoempoelkeun rad; geus koempoel, kijeu salaoerna: " Koemaha oerang nja pipgtaeunana? karana eta djalma teh reja migawena tanda.'Lamoen koe oerangdiantep kitoe,'' tangtoe sakabehna ge pertjaja ka dinja; geus kitoe oerang Roem bakal daratang sarta ngareboet nagara djeung bangsa
oerang.
'Aja
'^

deui hawatos di djero manahna, ladjSng dongkap ka astana; ari astana teja goe39

49

hidji

djalma, rad keneh,

40

41

beunang noetoepan koe hidji batoe. 'Ngalahir Jesoes: Eta batoe geura singkirkeun! Ari Marta, saderek noe maot teja, seug oendjoekan: Noen Goesti! ajeuna eta geus baoe, karana geus meunang opat poe lamina. 'Lahiran Jesoes ka Marta: Naha kami lain geus ngalahir ka maneh, jen maneh lamoen pertjaja bakal nendjo kamoeljaan Allah? 'Tidinja batoena koe djalma teh disingkirkeun tina euggon noe maot teja. Geus kitoe Jesoes J ningali ka loehoer, bari oendjoekan Noen Amalsimkoeringmoeha, sarta
:

50

51

Kajapas, dina taoen harita ngaranna djeneng panghoeloe agoeng, pok mihatoer ka papada rad: Sampejan teh teu aroeninga naon-naon; 'sarta teu ngelingkeun, leuwih hade ka diri oerang, paeh djalma sahidji ngagantian bangsa, ti batan tjilaka sabangsa kabeh mah. 'Pangmihatoerna sakitoe Kajapas teh, lain
''

pahamna sorangan;
rita eta djeneng
52

ari dina taoen hapanghoeloe agoeng, noe

matak ngaw6djangkeun,jen Jesoes bakal maot ngagantian ka bangsa; 'sarta lain


woengkoel ka eta bangsa bae, malahmalah " soepaja poetra Allah anoe pabalentjar koe andjeunna dikoempoelketm

dji
42

soekoer,

doemeh geus dikaboelkeun


53

nja panSda simkoering. 'Sareng simkoeriug geus terang, jen Ama hanteu loe-

djadi

hidji.

'Tina poe harita

eta re-

wang ngaboelkeun ka paneda simkoetina sabab djalma-djalma noe koempoel ngarijoeng, noe mawi simkoering geus mioendjoek kitoe, soepaja pada pSrtjaja, jen Ama noe geus miwarang simkoering. 'Sanggeusna ngoendjoekkeun kitoe, ladjeng Jesoes ngalahir sarta bgdas pisan gentrana, kijeu: Eh Lasaroes! gem-a ka loewar. 'Toeloej noe maot teh ka loewar, ari leungeun djeung soekoena dibeungkeut keneh koe boeh majit, sarta rarajna beunang moeugkoes keneh '" koe salgmpaj. Ngalahir Jesoes ka djalma-djalma teja: Geura laanan, soepaja bisa leumpang!
'' '

rgmpoegan djeung batoer-batoer, dek maehan ka Jesoes. a Loek. ic 31.


:

ring; nanging

6 p. 12

19. c Lock.
:

3:2. d

p.

18

14. e p. 10

16.

f Mat. 21
54

38.

43

Tidinja Jesoes hanteu angkat-angkatan deui katara di pelebah oerang Jahoedi; ladjeng bae djgngkar ti dinja ka tanah noe deukeut ka tSgal lega, ka

44

55

56

p. p.

6:19.

Loek.

10:39,
54.
e
:

40.

Lai.
p. p.

24:15.
G
:

5:26;
:

6:40,
h
Z

p.

8:51. f
i p.
:

69.
:

g Mat. 11

3.

Loeli.

19

41.

9
7.

6.

17

1.

57

k V 12

30.

p.

25. JK p. 20

nagara noe ngaran Epraim; toeloej linggih di dinja reudjeung moerid-moeridna. 'Ari paska oerang Jahoedi geus deukeut, sarta loba djalma ti tanah eta noe laleumpang ka Jeroesalem, samemehna paska, sedja dek ngabgresihan dirina. Geus kitoe * pada nejangan Jesoes, sarta ngaromong djeung batoerbatoerna, keur narangtoeng di kabah, kijeu pokna: Koemaha ari pamikir, eta teh moal pidatangeun kana pesta? 'Dgmi para panghoeloe agoeng djeung ahli-ahli
'

1152
''

JOHANNES

12.

geus marentahkeun, oepama aja parisi noe njaho ka Snggon Jesoes, eta koedoe ngoeninga, soepaja beunang ditangkep.
n
p.

6:4. 6 p. 7:

11.

c p.

9:22.
14

PASAL
Kari ggngp poe

12.

deui ka paska teh, Jesoes soemping ka Bet-Ania; didinja noe geus maot, anoe dihoeaja Lasaroes, dangkeun koe Jesoes tina paehna teja. 'Dgmi di dinja aja noe hadjat ti pouting, ngahormatan ka Jesoes; * Marta noe ngalalajanan, ari Lasaroes miloe djeung noe ngarijoeng sareng Jesoes. 'Geus kitoe Maria njandak sapon minjak nardoes noe toelen, sarta gSde pisan har-

15

ifi

palapah korma, geus kitoe boedal marapagkeun ka Jesoes, sarta pada soerak: Hosanna! " Sing salamgt anoe soemping koe padjenengan Pangeran, Radja Israil! "Ladjeng Jesoes mendakan hidji kalde ngora, seug dititihan; sakoemaha noe geus dioengelkeun dina Kitab kijeu: 'Maneh oelah sijeun-sijeun, eh anakSion! masing njaho, Radja maneh rek datang, toenggang anak kalde bikang. 'Ari eta dina mimitina ten kahartieun koe moe'^

gana; seug ngaminjakan ka dampal Jesoes, " bari disoesoetan dampalna koe
4

17

ramboetna; demi eta imah mabek koe seungitna minjak teja. 'Toeloej ngomong hidji moeridna, nja eta Joedas anak Sianoe bakal ngamon, Iskariot teja, hijanat ka Jesoes: 'Koe naon eta minjak teu didjoewal harga tiloe ratoes dinar', seug toeloej disidekahkeun ka noe
''

18

19

marariskin? 'Pangomongna kitoe, lain sabab karoenjaeun ka noe marariskin; ngan sabab manehanana toekang maling, sarta " mamawa kantong, djeung ngampihan anoe dibaktikeun. 'Ari lahiran Jesoes: Ingkeun, oelah diopenan;

rid-moeridna; tatapi mangsa Jesoes " geus dimoeljakeun, didinja ras aringgteun, jen geus diseratkeun hal andjeunna kitoe, sarta djalma geus marilampahkeun ka andjeunna anoe kitoe pgtana. 'DSmi djalma-djalma noe ngadjadjapkeun Jesoes pada njaksian, jen andjeunna geus njaoer Lasaroes ka loewar ti djero astana, sarta dihoedangkeun tina maotna. 'Noe matak djalma-djalma teh marapagkeun ge, sabab ngadarenge jen andjeunna midamel eta tanda teja. Tidinja ahli parisi ngaromong djeung batoer-batoerna: Na katingali koe sarampejan, jen pimaksoedeun sarampejan teu aja pisan ladjoena? Toeh geuning, f sadoenya kabeh pada noetoerkeun ka eta
'

teh.

a Mat. 21

8.

6 p. 11

5G. c Djab.

118

26.

d Mat. 21:
20
\

2.

e p.

7: 39. / p. 3:26.

beunang ngampihan manehanaua keur poean kami diroewang. 'Kar: noe mariskin teh salalawasna aja reudjeung maraneh; tatapi ari koe kami mah maraneh moal direudjeungan salaeta

21

Dgmi di pglebah djalma noe daratang dek sgmbahijang dina pesta teja, aja oerang Joenani. 'Eta teh toeloej njaanoe asal ti lampeurkeun ka Pilipoes,
"
'^

lawasna.
9

a Mat. 26:6;
:

p.
:

11:1,

43. 6
:

Loek. 10:40.
22

c Loek. 7

38.

p. 6

71. e p. 13

29.

10

Greus kitoe katangen koe oerang Jahoedi loba katjida, jen Jesoes keur linggih di dinja; toeloej daratang, lain tina sabab Jesoes woengkoel, bari hajangeun narendjo ka Lasaroes, anoe dihoedangkeun koe Jesoes tina maotna teja. 'D6mi
*

23

Bet-Saida bilangan Galilea, sarta bari ngngda, kijeu pihatoerna: Noen djoeragan! simkoering ' hajang pisan narendjo ka Jesoes. 'Tidinja Pilipoes indit, seug poepoelih ka Andreas; ari koe Andreas reudjeung Pilipoes dioendjoekkeun ka Jesoes. 'Dgmi Jesoes ngawalon ka dinja,
kijeu
'^

lahirna:

Geus

tgpi

ka waktoena,

24

11

para panghoeloe agoeng rergmpoegan, dek maehan ka Lasaroes ongkoh. 'Katina sabab Lasaroes reja pisan rana oerang Jahoedi anoe nejang, sarta toe-

25

loej pgrtjaja

ka Jesoes.

p.

ii:44.

6 p. 11:47. c p. 11:45. 12

13

Ari isoekna " loba pisan djalma noe geus daratang kana eta pesta, mangsa ngadarenge Jesoes rek soemping ka Jgroesalem, 'toeloej ngabargtot palapah''

26

jen Poetra manoesa teh dimoeljakeun. Satgmgn-tgmgnna, kami ngalahir ka maraneh: " Oepama siki tarigoe hanteu ragrag dina taneuh sarta teu paeh, tanwande tfetgp bae sahidji; tatapi lamoen paeh mah, boewahan loba pisan. Sahasaha f noe njaah ka njawana, bakal kaleungitan koe njawana; kitoe deui sahasaha noe iklas ka njawana di ijeu doenya, eta noe bakal netgpkeun njawana tgpi kana hiroep noe langggng. 'Lamoen aja noe dek ngawoela ka kami, eta koedoe
' '

JOHANNES
di mana kami anoet ka kami; sarta nja aja, abdi kami ge nja di dinja piajaeunana. Djeung deui lamoen aja noe ngawoela ka kami, tangtoe dihormat hate kami ngakoe Rama. 'Ajeuna ISpgr; djeung koemaha kami nja oendjoekan? Noen Ama! moegi simkoering dileupaskeun ti djgro waktoe ijeu. Nanging nja eta sababna noe matak simkoering geus datang ka djgro waktoe
''
''
'

12.

1153

38

27

39

40

28 ijeu.

29

'Noen Ama! moegi ngamoeljakeun padjgnengan Ama. Geus kitoe-'' aja gentra ti langit, kijeu: Koe kami gnggeus dimoeljakeun teh, sarta koe kami rek dimoeljakeun deui! 'Demi djalma-djalma noe uangtoeng di dinja sai'ta ngadenge,

41

30

31

32

33

34

35

36

ngaromong jen aja goeloedoeg. Tjek sawareh deui: Aja malaikat ngaka andjeunna. 'Ngalahir Jesoes, kijeu lahirna: ^ Lain tina sabab kami pangajana ggntra teh, ngan sabab maraueh. 'Ajeuna hoekoeman teh ditSrapkeunana ka ijeu doenya; kapala ijeu doenya ajeuna bakal didjongklokkeun ka loewar. 'Djeung deui '" samangsa kami geus dika-loehoerkeun ti boemi, " koe kami bakal ditarik sakabehna ka kami. Ngalahirkeunana kitoe teh, nawiskeun petana maot, anoe bakal kasorang koe andjeunna. 'Ngawangsoel djalma-djalma teh ka Jesoes: Simkoering geus ngaroeping tina toret, " jen Kristoes teh tetgp salalanggengna; na andjeun koemaha ngalahir, jen: Poetra manoesa teh koedoe dika-loehoerkeun? Saba teja eta Poetra manoesa teh? 'Laliiran Jesoes ka eta djalma: i' Sakeudeung deui waktoe tjaang teh aja di maraneh; geura leumpang meungpeung maraneh boga keneh tjaang teja, soepaja oelah kaboeroe koe poek. Ari noe leumpang di noe poek mah, moal njahoeun noe didjoegdjoeg.'Meungpeung maraneh boga keneh tjaang teja, geura pei'tjaja kana eta tjaang, soepaja maraneh djadi anak
toeloej
lahir
'
'

42

43

nana, teu pgrtjajaeun bae ka andjeunna; 'soepaja kalaksanakeun pilahir nabi JSsaja, noe geus dilahirkeun kijeu: "Eh, Pangeran! saha noe geus pSrtjaja ka pangoewaran simkoering sadaja? sarSng ka saha geus boekti panangan Pangeran? 'Nja kitoe sababna noe matak teu barisaeun pertjaja, pedah * Jgsaja geus ngalahir deui: 'Koe andjeunna panon maranehanana geus dilolongkeun, sarta hatena ditareuaskeun; soepaja oelah uarendjo koe panon, djeung oelah ngaharti koe hate, djeung oelah tarobat, sarta oelah ditjageurkeun koe kami. 'Noe bijeu teh koe Jesaja dilahirkeun 'keurmangsa ningali kamoeljaan andjeunna, sarta ngalahirkeun salira andjeunna. 'Sangkilang kitoe, tina pelebah para kapala ge reja pisan noe pertjajaeun ka Jesoes; tatapi teu ngarakoekeun, bawaning sijeun koe ahli parisi, soepaja oelah ditoendoeng ti dj6ro masigit. 'Karana * barogoheun kana kahormatan ti djalma,
'^

ti

batan kana kahormatan


a
J6s. 53
V:

ti
:

Allah.
:

1.

6 JSs.

6:9; Mat. 13

14. c J6s. 6

1.

d
44

7:48; 9:22. pp. 5:44.

45

46

47

Ari Jesoes ngalahir sarta bSdas, kijeu lahirna: Saha-saha noe pei'tjaja ka kami, " lain pertjaja ka kami, gnjana mah ka noe miwarang kami. 'Sarta * noe nencjjo ka kami, nja nendjo ka noe miwarang kami. 'Kami teh nja damar, geus datang ka doenya, soepaja oenggal-oenggal djalma noe pertjaja ka kami, oelah tjitjing di noe poek. 'Djeung deui lamoen aja djalma ngadenge ka pilahir kami, tatapi teu dipertjaja, eta koe kami moal
"^

^/

48

''

tjaang.

Nja kitoe pilahir Jesoes; ladjSng angkat, njoempoet ti eta djalma-djalma.


n Lai. 8
17
7i
: :

49

27.

6 p.

1
:

45. c Loek. 19

3. (i p.

13

32
:

1.

1
:

Kor. 15

36. f Loek. 17
:

33.

p.

14
:

3.

i Mark. 14 35.^ Mat. 3 17. ^- p. 11 42. 16:ll;Kol. 2:15. mp. 3:14;8:28.Mp. 6:44; 11:52. Djab. 45: 7; 72: 17; Dan. 7: 14.jop. 7:33. q J6r. 13 16. r Loek. 16 8.

Mat. 26 38.
p.

dihoekoeman; karana kami noe matak datang, lain dek ngahoekoeman doenya, ngan soepaja doenya koe kami disalamStkeuu. 'Saha-saha ^ noe nampik ka kami, djeung teu narima ka pilahir kami, aja noe ngahoekoeman inja; ari pilahir, anoe geus dilahirkeun koe kami, nja eta noe bakal ngahoekoeman ka dinja dina poe panganggeusan. 'Karana ^kami ngalahir teja lain kargp sorangan; ari Rama, noe miwarang kami, geus maparin timbalan ka kami, hal noe koedoe dipilahir, sarta hal noe koedoe diwoe'^

50

37

Sanadjan Jesoes midamel tanda sakitoe rejana ge di hareupeun maraneha-

roekkeun. 'Sarta kami njaho, ari timbalan andjeunna teh nja eta hiroep noe langggng. Koe sabab eta, anoe dipilahir koe kami, nja eta koe kami dilahirkeun

1151

JOHANNES
Rama

13.

sakoemaha noe koe kakeun ka kami.


6 p. 10
:

geus diandi24, 30, 38; 7


p. 3
: :

12

p. 5

le.

30
p.

14

9.

c p. 8

12.

17. e p. 3

18

8:24.

5:19; 7: 16;

28.

PASAL

18.
13

Aa-i geus parantos ngoembah soekoe moerid-moerid, sarta geus dianggo deui panganggona, ladjeng tjalik, sarta ngalahir ka moerid: Koemaha, koe maraneh kaharti anoe bijeu koe kami dipilampah

Demi

samemeli pesta paska, doemeh waspaoseun * ajeuna geus dongkap ka waktoena bakal ngalih ti ijeu doenya ka Rama, sakoemaha andjeunna geus mikaasih ka djalma kagoenganana, noe araja di doenya, nja kitoe dipikaasihna dongkap ka toetoegna. 'Mangsa keur dalahar, (sanggeus Iblis kana hate Joedas anak Simon, Iskariot teja, ngasoepkeun pikir sina ngahijanat ka Jesoes,) 'doemeh Jesoes jen Rama geus mapariuoeningaeun, keun saniskara ka pananganana, kitoe deui jen andjeunna ka loewar ti Allah, sarta rek moelih ka Allah: 'noendada"

Jesoes

'^

'^

har, ladjeng ngadgg, sarta tjoetjoel-tjoetjoel panganggona; tidinja njandak lawon bodas, dianggo beulitan. Geus kitoe
'

ka maraneh? 'Ari maraneh njareboetkeun ka kami Goeroe djeung Goesti; " eta bener pangnjeboetkeun maraneh 14 kitoe teh, karana kami nja eta. 'Ari kami, anoe djadi Goesti sarta Goeroe, geus ngoembah soekoe maraneh, * nja kitoe deui maraneh koedoe silih-koembah soe15 koe djeung batoer-batoer. 'Karana kami geus mere toeladan ka maraneh, soepaja maraneh ge pada migawe sakoemaha noe koe kami geus dipilampah ka SatemSn-temenna, kami nga16 maraneh. ari noe djadi boelahir ka maraneh: djang, moal leuwih ti djoeraganana; kitoe deui piwarangan moal leuwih ti miwarang. 'Lamoen eta pgrkara 17 noe geus dikanjahokeun koe maraneh, ^ nja salamet maraneh lamoen dipilampah.
"^
'

'^

njitjikeun tjai

kana bokor, ladjeng nga-

18

mimitiau
6

ugoembah soekoe moerid-

moerid, bari disoesoetan koe lawon bodas, noe dianggo beulitan teja.' Tidinja dongkap ka Simon Petroes. Ari eta seug oendjoekan ka Jesoes: Noen Goesti!

19

koemaha andjeun rek ngoembah soekoe


simkoering? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka Petroes: Anoe dipilampah koe kami, eta maneh ajeuna moal njaho; tatapi mgngke ka hareup mah koe ma8 neh tangtoe kaharti. 'Ari pioendjoek PeSalalawasna ge koe simkoeriug troes moal dirempagan andjeun ngoembah soekoe simkoering. Walonan Jesoes ka dinja: ^ Lamoen maneh koe kami teu dikoembah, moal kadoeoeman kami. Simon Petroes ka Jesoes: 9 'Pioendjoek Noen (roesti! oelah soekoe woengkoel, 10 leungeun djeung sirah koedoe oge. 'Lahiran Jesoes ka dinja: Ari noe geus dimandian mah, teu koedoe-koedoe deui ngan soepaja dikoembah soekoe bae, da geus bgresih kabeh. Maraneh teh * geus tatapi teu sarereja. 'Karana 11 b6r6sih, Jesoes langkoeng oeninga ka noe bakal ngahijanat ka salira andjeunna; nja kitoe noe matak ngalahir: Maraneh teu
7
:

20

Kami lain ngalahirkeun maraneli sakabeh; kami njaho mana noe geus dipilih koe kami ari eta noe matak kitoe soepaja kalaksanakeun Kitab noe kijeu teja: ^Noe sok dadaharan roti koering, ajeuna geus ngagagkeun soekoe ka koering. 'Ti mangsa ajeuna " koe kami dilahirkeun ka maraneh, samemeh boekti, soepaja maraneh mangsa geus boekti pada perjen kami nja eta teja. 'Satementjaja, temenna, kami ngalahir ka maraneh: lamoen aja noe dititah koe kami, sahasaha noe narima eta, nja eta narima ka kami; ari noe narima ka kami, nja eta narima ka noe geus miwarang kami.
'

''

'

a Mat. 23 d Mat. 10
26
;

8,
;

10. 6

Loek. 22
:

26, 27. c

Petr. 2
:

21.

24. e Jak.
:

23.

Loek.
21

p. 14 16. I'O

29; 16

1:25. f Djab. 41 10; Mat. 40 4. h p. 8 24. iMat. 10


: : ;

22

23

''

24

Ari Jesoes geus ngalahirkeun kitoe, ladjSng ngalengis di dj6ro soekmana, sarta ngajaktoskeun, kijeu lahirna: " SatSm6n-t6menna, kami ngalahir ka maraneh aja hidji djalma batoer maraneh bakal ngahijanat kakami. 'Tidinja moerid silih-tendjo, sarta pada mangmaug mana noe dilahirkeun teh. 'Aja hidji moeridna, * noe dipikaasih koe Jesoes, dijoekna deukeut pangkon Jesoes. 'Eta teh seug dikitjeupan koe Simon Petroes,
:

bgrgsih sarereja.
c Loek. 22
:

a
p.

p.

12

1.
:

6 p. s

20.

3.

cZ

0: 11. g p. 15:3. h

p.

35. e Loeli. 7 C: 70, 71.

44. f 1 Kor.

25

soepaja naroskeun mana teja noe dilahirkeun teh. 'Toeloej eta ngalendehan

JOHANNES
kana dada Jesoes, sarta oendjoekan:
26

14.

1155

Noeu
rek

Goesti! noe

mana

teja'? 'Ari

walo37

nau Jesoes: Mana-mana noe koe kami


dipangnjotjolkeuu sahoewapeun, disodoran sakali, nja eta. D6mi geus ditjotjolkeun noe sahoewapeun teh, ladjgng disodorkeun ka Joedas anak Simon, Iskariot teja. 'Sanggeusna noe sahoewapeun teja disodorkeun, seug Setan teh njoeroep ka Joedas. Geus kitoe Jesoes ngalahir ka dinja: Anoe dek dipigawe koe man eh teja, geuwat-geuwat lampahkeun. Ari noe ngarijoeng euweuh noe ngahartieun sababna noe matak Joedas dilahiran kitoe. 'Panjanana noe sawareh, Joedas teh ^ pedah mamawa kantong, dipiwarang koe Jesoes: Geura barangbeuli anoe koedoe dipake koe oerang dina pesta; atawa dipiwarang njidekahkeun naon-naon ka noe marissarta
"

27

38

djoeg koe kami, maneh ajeuna moal bisa ngiring, tatapi mgngke ka hareup mah tangtoe ngiring ka kami. 'Pioendjoek Petroes ka Jesoes: Noen Goesti! koemaha noe mawi simkoering ajeuna teu Simkoekenging ngiring ka andjeun? ring teh soemgdja nalangan pati ka andjeun. 'Ari walonan Jesoes ka dinja: Koetan maneh dek nalangan pati ka kami? Satgmgn-temgnna, kami ngalahir
''

28

ka maneh: hajam moal waka kongkorongok, samemeh maneh nganglgs ka kami tiloe kali. p. 21:18, 19 2 Petr. 1:U.
;

6 Mat. 26:33; Loek. 22:33.

29

PASAL 14. Hate maraneh oelah kalglgban; ma2

30

kin.

Sanggeusna noe sahoewapeun teja koe manehanana ditampanan, ngageuwat bae indit ka loewar. Harita teh ti
'

peuting.
d
31
p.

a Mat. 26
12
:

21. 6 p. 19

26. c 2

Moesa 12

8.

6.

32

33

Ari geus ka loewar Joedas teh, ladjgng Jesoes ngalahir: " Ajeuna mah Poetra manoesa teh geus dimoeljakeun, sarta Allah geus dimoeljakeun di djSro Poetra manoesa. 'Lamoen Allah geus dimoeljakeun di djgro Poetra manoesa, Allah ge ka eta tangtoe ngamoeljakeun deui di djero salira andjeunna, sarta tereh pisaii dimoeljakeunana. 'Eh, baroedak! ngan sakeudeung deui kami aja di maraneh teh. Maraneh bakal narejangan kami; sarta sakoemaha noe koe kami dilahir-

31

keun ka oerang Jahoedi kijeu teja: * Ka enggon noe rek didjoegdjoeg koe kami, maraneh moal bisa daratang: nja kitoe kami ajeuna ngalahir deui ka maraneh. 'Kami mere ka maraneh hidji parentah noe anjar, " nja eta koedoe silih-pikanjaah; sapgrti kami geus mikanjaahka maraneh, soepaja maraneh oge silih-pikanjaah. 'Tina lantaran eta bakal njarahoeun sakabeh, jen maraneh teh moerid kami, nja eta lamoen maraneh silihpikanjaah djeung batoer-batoer.
''

raneh pgrtjaja ka Allah, sing pertjaja deui ka kami. 'Dina ggdong Ama kami reja pisan pangkeng; lamoen teu kitoe, geus tangtoe maraneh dibedjaan koe kami. Kami dek ijang, njadijakeun enggon keur maraneh. 'Mangsa kami geus ijang, sarta geus njadijakeun enggon keur maraneh, kami tangtoe datang deui ngala maraneh; soepaja maraneh ge aja di gnggon noe diajaan koe kami. "Djeung deui gnggon noe rek didjoegdjoeg koe kami, eta maraneh geus njaho, sarta djalanna maraneh geus njaho. 'Pok * Tomas mioendjoek ka Jesoes: Noen Goesti! simkoering sadaja teu tgrang ka gnggon noe rek diboedjgng koe Goesti sargng koemaha simkoering teh pibisaeun tgrang kana djalanna? 'Ari lahiran Jesoes ka dinja: Nja kami noe djadi djalan, djeung kajaktian, sarta hiroep.
" Moal aja noe datang ka Rama, ngan koedoe lantaran ti kami. 'Tijap-tijap maraneh geus njaho ka kami, tangtoe geus njaho deui ka Ama kami ti watgs ajeuna maraneh njaho ka andjeunna, sarta geus narendjo ka andjeunna. 'Pok Pilipoes mioendjoek ka Jesoes: Noen Goesti! moegi tingalikeun Rama teh ka simkoering sadaja; oepantgn kitoe mah simkoering tjgkap. 'Ari lahiran Jesoes ka dinja: Eh Pilipoes! sakitoe hlana kami babargngan djeung maraneh, naha maneh tatjan njaho ka kami? Saha-saha noe nendjo ka kami, nja eta nendjo ka Rama; naha tjgk maneh: tingalikeun Rama teh ka simkoering sadaja? 'Koe;

35

p.
1

12:23; 17:
Joh. 2:5.

1, 5.

b p.

7:31;

21. cp. 15

12.

d
36

'^

Pok Simon Petroes oendjoekan ka Jesoes: Noen Goesti! andjeun teh bade angkat ka mana? Ari walonan Jesoes ka
Petroes:

10

Ka gnggon

noe rek didjoeg-

maha maneh

teu pgrtjaja, jen

*"

kami teh

1156

JOHANNES

14.

aja di dj6ro Rama, kitoe deui Rama aja di djero kami? Ari piwoeroek, anoe

Noen Goesti! koemaha noe mawi Goesti kersa ngebrehkeun salira andjeun
soes:
23

11

koe kami diwoeroekkeun ka mavaneh, pangdiwoeroekkeunana teh koe kami lain karep sorangan; ^ sategesna Rama, noe linggih di djSro kami, nja eta noe midamel sakabehna padamelan. 'Masing pSrtjaja ka kami, jen kami teh aja di
djero Rama, kitoe deui Rama aja di djero kami; oepama tianteu, koedoe pertjaja tina sabab padamelanana. 'Sate-

24

12

13

mSn-temenna, kami ngalahir ka maraneh: saha-saha noe pertjaja ka kami, ^ padamelan anoe sok dipilampah koe kami, koe eta tangtoe dipigawe deui; sarta bakal migawe anoe leuwih ti batan eta; karana kami dek ngadeuhens ka Rama. 'Naon bae anoe koe maraneh dek disoehoenkeun koe dj6nengan kami, eta koe kami tangtoe di''
'

ka simkoering sadaja, lain ka doenya? 'Ngawalon Jesoes, kijeu lahirna ka JoeOepama aja djalma njaah ka kami, tangtoe netepkeun ka piwoeroek kami, sarta koe Ama bakal dipikaasih; ari kami djeung Ama bakal saroemping ka noe kitoe teh, toeloej linggih di mauehanana. 'Noe teu njaah ka kami, moal ngtepkeun ka piwoeroek kami; ari piwoeroek noe kadenge koe maraneh, lain anoe kami pribadi, sategesna kagoengan Rama, noe miwarang.kami teja.
das:
''

26 17 24. 6 p. 11 16. c Ibr. 7 25 9 8 Petr. 1 21. dp. 12 45. e p. 10 38 17 21. 5 19; 8: 28. (? Mark. 11 23; 16 17. h Lai. 2: 41; 5: 15. jp. 15 :7; 16:23. ;23. ;i;p. 15: 7: Mat. 28; 20. n p. 16:16.

n
1

p. 12

]>.

IV
p

16.

p.

25

14

di

djadikeun, soepaja Rama dimoeljakeun djero Poetra. 'Oepama aja noe koe
''

Eta perkara koe kami gens dilahirkeun ka maraneh teh meungpeung reureudjeungan. 'Tatapi " ari Panglipoer teja mah, nja eta Roh Soetji, anoe koe Rama rek dipiwarang koe djenengan kami, * eta teh bakal ngawoeroekkeun saniskara ka maraneh, sarta bakal ngingetkeun ka maraneh sakoer-sakoer noe koe kami gens dilahirkeun ka maraneh. "Kami ninggalan kasenangan ka maraneh; kasenangan kami teh koe kami dibikeun ka maraneh; ari kami mah mere teh ka maraneh lain saperti merena doenya. Hate maraneh oelah kalelSban, djeung oelah geder. 'Koe maraneh
'^

26

maraneh disoehoenkeun koe djSnengan kami, eta koe kami tangtoe didjadikeun. 'Lamoen 6nja maraneh njaah ka kami, koedoe netejikeun ka parentah ic kami. 'Sarta kami dek njoehoenkeun ka Rama, tidinja maraneh tangtoe dipaparin Panglipoer noe sedjen deui, soepaja eta teh tetSp di maraneh salalang17 gengna; 'tegesna Roh kajaktian, ' noe ten beunang ditarima koe doenya, sabab koe doenya teh ten katendjoeun djeung teu kanjahoan. Ari maraneh mah njaraho ka eta, karana t6tep linggihna di maraneh, sarta bakal aja di djero ma18 raneh. 'Maraneh moal diantSp pahatoe koe kami, '" da kami datang deui ka 19 maraneh. 'Sakeudeung deui doenya teh moal nendjo ka kami; " ari maraneh mah bakal narendjo ka kami, sabab kami teh hiroep, kitoe deui maraneh 20 bakal hiroep. Dina poe harita maraneh tangtoe nganjahokeun, jen kami aja di
15
^'
'

27

28

29

kadenge pilahir kami ka maraneh anoe kijeu teja: kami rek ijang, sarta datang deui ka maraneh. Oepama enja maraneh teh njaah ka kami, tangtoe pada boengah, pedah kami ngalahir, jen kami rek ngadeuheus ka Rama; karana Ama teh leuwih ti batan kami. 'Ajeuna eta koe kami geus dilahirkeun ka maraneh,
''

30

samemeh boekti, soepaja maraneh mangsa geus boekti pada pertjaja. 'Kami teh moal loba deui sasaoeran djeung
'"

djgro
21

Ama,

ari

maraneh

aja di djero

kami, kitoe deui kami aja di dj6ro ma'Saha-saha noe ngabogaan parentah kami sarta ditStSpkeun, nja eta noe njaah ka kami; ari noe njaah ka kami, bakal dipikaJlsih deui koe Ama kami, kitoe deui kami bakal mikanjaah ka dinja, sarta bakal ngebrehkeun diri
raneh.

31

maraneh; karana f kapala ijeu doenya rek datang, d6mi ka kami euweuh pimilikeunana. 'Tataf)i soepaja doenya teh njahoeun jen kami njaah ka Rama,
''

ngalampahkeun sakoemaha noe koe Rama geus ditimbalkeun ka kami:


sarta

geura narangtoeng, hajoe oerang indit


dijeu!
c p.

ti

a
p.

p.

15:26. 6 p. 16
Pil. 4
ff
:

14;

Joh. 2:20, 27.

22

kami ka

dinja. 'Ari

"

JoedaS; tapi lain

16:33;
12
:

7.

rf
:

p- 14: 3.

Iskariot teja, seug mioendjoek

ka

Je-

31.

Ibr.

26.

p.

cp. 13: 19; 16:4. 10 18; 12 49.


; :

JOHANNES
PASAL
15

1!

1157

15.

Ijeu kami teh tangkal auggoer noe saestoe, ari Ama kami pangeboaanana. Oenggal-oenggal dahau kami anoe hanteu boewahan, koe Ama dieuweuhkeun; d6mi oenggal-oenggal noe boewahan mail dibSrSsihan koe Ama, " sina tambah boevvahanana. 'Ari maraneh ajeuna
'

16

geus beresih, tina sabab pilahir, anoe koe kami dilabirkeun ka maraneh teja. 'Masing " pada tgtep di djSro kami, djeung kami di djero maraneh. SapSrti dahau ten bisaeun boewahan koe maneh, ari ten tetep dina tangkalna anggoer mah, nja kitoe deni maraneh, ari ten tgtep di djero kami. 'Kami teja tangkal auggoer teh, ari maraneh dahandahanna. Saha-saha noe t6tep di djgro kami, djeung kami di djero manehanana, eta taugtoe leubeut boewahauana; karana lamoen teu djeung kami mah, maraneh moal bisa migawe naon-naon. 'Oepama aja noe teu tStSp di djero kami, * eta mah dipitjeunan ka loewar, sapgrti dahau, sarta datang ka garing; demi geus kitoe dikoeuipoelkeuu, toeloej dialoengkeun kaua seuneu, seug didoeroek. 'Lamoen maraneh tStSp di djSro kami,
''

mah

17

18

19

''

20

ka maraneh. 'Maraneh koe kami moal disarSboet deui boedjang; karana ari boedjang mah teu njahoeun ka noe didamgl koe djoeraganana; ari sat6g6sna maraneh teh koe kaiui disargboet sobat, saniskara noe koe kami kakarana denge ti Ama, nja eta koe kami geus dibedjakeun ka maraneh. 'Lain maraneh anoe milih kami, nja kami anoe milih maraneh, sarta koe kami geus dipastikeun soepaja laleumpang djeung baroewahau, sarta soepaja tetgp boewah maraneh; '" sangkan maraneh koe Rama dipasihan naon bae anoe disoehoenkeun koe maraneh koe djgnengan kami. 'Nja eta " koe kami diparentahkeun ka maraneh, soepaja silih-pikanjaah. 'Oepama " doenjra geuleuheun ka maraneh, koedoe masing njaho maraneh teh, eta geus geuleuh ka kami ti heula, samemeh ka maraneh. Saoepama maraneh kaasoep ka doenya, geus tangtoe doenya teh ujaaheun kana milikna; demi tina sabab maraneh teu kaasoep ka doenya, sarta koe kami geus dipilih ti doenya, kitoe noe matak doenya geuleuheun ka maraneh. 'Masing aringSt ka pilahir, anoe koe kami dilahirkeun ka maraneh teja: ' ari noe djadi boedjang, moal leuwih ti
'''

'

'

^'

'1

10

kami tetep di djSro naon bae kahajang maraneh soehoenkeun, tanwande dikaboel. 'Eta matak ngamoeljakeuu ka Ama kami, lamoen maraneh baroewahau leubeut; sarta bakal djaradi moerid kami. 'Sapgrti Rama geus mikaasih ka kami, nja kitoe deui kami geus mikaujaah ka maraneh; masing pada tetep dina kanjaahan kami! 'Lamoen maraneh ^ ngeskitoe deui piwoeroek
f

maraneh,

djoeraganana. Tijap-tijap geus ngauijaja ka kami, tangtoe ngauijaja ka maraneh deui; tijap-tijap geus ngestoekeun piwoeroek kami, tangtoe ngestoekeun ka pi21

woeroek maraneh

22

11

12

13

14

toekeun parentah kami, tangtoe tgtep dina kanjaahan kami, sapSrti kami geus ngestoekeun timbalan Ama, sarta tStep dina kaasihanana.'Eta perkara koe kami geus dilahirkeun ka maraneh, soepaja kaboengahan kami tetep di maraneh, kitoe deui kaboengahan maraneh masing datang ka toetoegna. 'Nja ijeu parentah maraneh teh koedoe silih-pikakami, njaah, saperti kami geus mikanjaah ka maraneh. 'Euweuh deui noe katjida njaahna, J ti batan djalma noe datang ka nalangan pati ka sobat-sobatna. Maraneh teh djadi sobat kami, lamoen milampah noe koe kami diparentahkeun
''
'
'

23

24

25

deui. 'Ari eta sakabeh perkara bakal dipigawe koe eta teja ka maraneh, tina sabab djenengan kami, * pedah teu njarahoeun ka noe geus miwarang kami. 'Saoepama kami hanteu datang mah, sarta teu ngawoeroek ka darinja, moal barogaeun dosa; dgmi ajeuna eta teh moal boga akal njaroempoetkeun dosana.' Saha-saha noe geuleuh ka kami, eta geuleuh deui ka Ama kami. 'Saoepama kami di pglgbah eta djalma hanteu milampah padamelan, anoe tara pisan dipigawe koe noe sedjen deui mah, moal barogaeun dosa; " demi ajeuna koe eta teh geus katarendjo, kilang kitoe ge gareuleuheun ka kami sarta ka Ama kami. 'Tatapi noe matak kitoe, soepaja kalaksanakeun anoe dioengglkeun dina
'

26

maranehanaua kijeu: " Ari eta pada migeuleuh ka koering, tapi taja sababna. 'Dgmi mangsa soemping '"
toret

1158

JOHANNES

16.

Panglipoer teli, anoe koe kami rek didjoeroengkeun ka maraneh ti Rama, nja eta Roh kajaktian, anoe ka loewar ti
27

13

Rama teja, eta djadi saksi mertelakeun kami. 'Ari maraneh ge pada djadi saksi, sabab reureudjeungan djeung kami ti barangmimiti pisan. a pu. i lo, ii.
''
:

kami pingalahirkeuneun ka mamaraneh ajeuna moal koewat pinanggoengeun eta. 'D6mi mangsa eta teh geus soemping, nja Roh
raneh, tatapi ari

6 p. 13

10. c p. 6
: ;

56.
:

(Z

2 Kor. 3
p.
jfc

5. e

f Mark. 11 24 p. 14 13. jr 13:31. j Roem 5:6. / p.


^

14
p.
:

15.

J6h. 15 4. p. 17 13.
:
: :

8:26; 14:10.
: :

p. 13 p. p. p.

/J
t

18. p. 16 23. n p. 13 34. o 1 Joh. 3 13. 17 14. q Gal. 1:4. r p. 13 16. s p. 16 3. 10 25. a p. 10 37, 38. v Djab. 35 19; 69 5. 14 16, 26. X Lai. 1:8; 5 32.
: : :

14

PASAL Eta
2

16.
15

perkara koe kami geus dilahirkeun ka maraneh, " soepaja maraneh oelah datang ka titadjong. 'Djahiia teh * bakal naroendoeng maraneh ti djero masigit; samalah pidatangeun waktoe, didinja teh saha-saha noe maehan ka maraneh, eta panjanana ngabakti ka Allah. 'Anoe matak bakal migawe kitoe ka maraneh, sabab hanteu njarahoeun ka Rama sarta ka kami. 'Ari eta perkara, noe
''-

tangtoe noejoen marakajaktian teja, neh ka sagala kajaktian; karana 'moal ngalahir kahojongna koe andjeun; sategSsna sakoer noe kadangoe koe andjeunna, nja eta noe bakal dilahirkeun teh, sarta bakal ngawartakeun ka maraneh pika-hareupeunana. 'Nja eta teh bakal ngamoeljakeun ka kami; karana pinjandakeunana ti anoe kami, toeloej diwartakeun ka maraneh. Saniskara kagoengan Rama, ^ nja anoe kami. Kitoe noe matak kami ngalahir, jen pinjandakeunana teh ti anoe kami, toeloej di''
'

16

17

matak koe kami dilahirkeun ka maraneh teh, ^ soepaja maraneh, dimana


geus tepi waktoena, pada aringgt jen koe kami geus dilahirkeun ka maraneh. Demi eta pgrkara koe kami hanteu dilahirkeun ka maraneh ti mimitina, tina sabab kami reureudjeungan djeung maraneh. 'Ajeuua kami dek ngadeuheus ka noe geus miwarang kami; ari maraneh
taja
6

18

19

10

11

12

noe nanjakeun kijeu: Andjeun ka mana nja piangkateun? 'Satgggsna tina sabab kami ngalahirkeun kitoe ka maraneh, " noe matak hate maraneh pinoeh koe nalangsa. 'Ari kami ngalahir ka maraneh anoe sajaktina: pimangpaateun ka maraneh lamoen kami ijang; karana oepama kami hanteu ijang mah, ^ Panglipoer teja moal waka soemping ka maraneh; dSmi samangsa kami geus ijang, koe kami rek didjoeroengkeun ka maraneh. 'Ari eta teh^ sanggeusna soeminng, bakal ngaweweleh ka doenya tina hal dosa, tina hal kab6n6ran^ djeung tina hal hoekoeman. 'Ari tina hal dosa, koe sabab maranehanana hanteu jjgrtjaja ka kami; 'tina hal kabSneran, koe sabab kami ngadeuheus ka Ama kami, sarta koe maraneh hanteu katarendjo deui; 'tina hal hoekoeman, ^ koe sabab kapala ijeu doenya geus dihoekoeman. 'Reja

20

wartakeun ka maraneh. Sakeudeung deui maraneh moal nendjo ka kami; * tidinja sakeudeung deui maraneh bakal nendjo ka kami; karana kami rek ngadeuheus ka Rama. Geus kitoe moeridna sawareh ngaromong djeung batoerna: Naon eta noe dilahirkeun ka oerang teh: sakeudeung deui maraneh moal nendjo ka kami, tidinja sakeudeung deui maraneh bakal nendjo ka kami; kitoe deui: karana kami rek ngadeuheus ka Rama? 'Ari aromongna: Naon eta noe dilahirkeun sakeudeung deui teh? Hanteu ngarti oerang mah anoe dilahirkeun teh. 'D6mi Jesoes waspaoseun jen harajangeun naros; ladjeng ngalahir ka moerid: Naha maraneh silih-tanjakeun anoe dipilahir koe kami kijeu teja: sakeudeung deui maraneh moal nendjo ka kami, tidinja sakeudeung deui maraneh bakal nendjo ka kami? Satemen-tSmenna, kami ngalahir ka maraneh maraneh
' ' '

teh bakal tjareurik


tatapi doenya
^

sarta djedjSritan,

mah

bakal atoheun; ari

maraneh teh bakal njorang nalangsa, tatapi eta kanalangsaan maraneh ba21

kal

digantian
"'

koe kaboengahan.

'Ari

awewe,

mangsa keur ngadjoeroe, boga

kasoesah, sabab geus tepi ka waktoena; demi geus didjoeroekeun orokna mah, geus teu ingSt kana kasoekeranana ba-

22

waning kaboengahan, pedah aja hidji djalma mantas didjoeroekeun ka doenya. 'Nja kitoe keneh maraneh ajeuna keur nalangsa; tatapi kami bakal manggihan deui ka maraneh, geus kitoe " hate maraneh boengah, sarta moal aja noe

JOHANNES
23

17.

1159

teh.

ngargboet eta kaboeugahan maraneh 'Di poe harita maraneh moal nanjakenn uaon-naon deui ka kami. Satenien-t6m6nna, kami ngalahir ka maraneh: " naon bae noe disoehoenkeun

ggnah bae hate, da kami geus ngalah-

keun doenya.
c p. 13
:

a
p.

Lai.
17.

3.

6 p. i4
:

21;

n
:

s.

3.

21

e .Mat. 26

56. /'p. 8

29.

p.

14:27.

PASAL
Nja

17.

24

koe maraneh ka Rama koe dj8n6ugan kami, koe andjennna tangtoe dipasihkeun ka maraneh. 'Datang ka ajeuna maraneh tatjan nSnSda naou-naon koe djSngngan kami. Koedoe nenSda, tangsoepaja kaboengahan toe dipaparin, maraneh datang ka toetoegna.
-"

kitoe pilahir Jesoes; ladjgng ningali ka langit, sarta oendjoekan:

Noen Ama! geus dongkap ka waktoena; * moegi ngamoeljakeun ka Poetra Ama,


2

a Mat. 13
rf

21. J p. 12
e p.

42. c p. 15
1.

21

1 Ivor.

2
:

8.

p.

13
8
:

19.

14
:

/ p

7
:

39.
A:

g
p.

p. 12

31.

A
I

p.

32.

p.

12

49.

J6r.

31:18.

m J6s.
15:11.

j p. 17 10. 26:17. p. 20;

14

19, 28.
:

20. o p. 14

13;

15: 16.
25

p.

Eta pgrkara koe kami geus dilahirkeun ka maraneh koe misil-misil. Tatapi pidatangenn waktoe, didinja teh kami moal ngalahir deui ka maraneh koe mitangtoe saggblasna bae nja ngawartakeun Rama ka maraneh. 'Di poe harita maraneh bakal nengda koe djgnengan kami; sarta kami moal ngalahir ka maraneh, jen kami bakal mangngdakeun maraneh ka Rama; 'karaua * Rama miasih ka maraneh koe mantgn, pedah maraneh mikanjaah ka kami, sarta pgrtjaja jen kami teh ka loewar ti Allah. 'Kami " ka loewar teh nja ti Rama, sarta geus datang ka doenya; kitoe deui ajeuna kami ninggalkeun doenya, rek ngadeuheus ka Rama. 'Pok mioendjoek moerid-moeridna: Tah, ajeuna andjeun ngalahir teh saggblasna bae, hanteu ngalahir koe misil. 'Ajeuna simkoering geus pada tgrang, andjeun teh langkoeng oeninga saniskantgn perkavvis, sargng teu koedoe-koedoe aja noe naros ka andjeun. Nja eta kitoe noe mawi simkoering pada pertjaja, jen andjeun ka loewar teh ti Allah. 'Walonan Jesoes ka moerid: Pgrtjaja maraneh ajeuna? 'Kanjahokeun koe maraneh, pidatangeun waktoe, ajeuna ge geus ngpi, " didinja maraneh bakal dipabalentjarkeun sagnggoima-saenggonna, ari kami koe maraneh ditinggalkeun sorangan bae; halta f kami moal sorangan, sabab Rama noe njargngan ka kami. 'Eta pgrkara koe kami geus dilahirkeun ka maraneh, soepaja maraneh boga kasgnangan lantaran kami. Ari di doenya maraneh pimanggiheun kasoekgran; tatapi masing
sil,

"

26

27

soepaja Poetra kitoe deui ngamoeljakeun ka Ama. 'Sapertos Ama * geus maparin kawasa ka Poetra ka sakabehna daging, soepaja Poeti'a mei"e hiroep noe langggng ka sadajana, noe koe Ama geus dipaparinkeun ka Poetra. 'Nja kijeu hiroep noe langggng teh, oepami djalma nganjahokeun ka Ama, Allah noe noeuggal sargng noe sajaktosna; kitoe deui ka Jesoes Kristoes, noe geus dipiwarang koe Ama. Simkoering geus ngamoeljasimkoering pakeun Ama di boemi; rantos ngalampahkeun padamglan, anoe koe Ama ditimbalkeun ka simkoering teja. 'Ari ajeuna, noen Ama! moegi ngamoeljakeun ka simkoering dina pangkon Ama, ' koe kamoeljaan gadoeh simkoering di salira Ama, ti memeh aja doenya
'

"^

28

29

30

'^

31 32

10

33

''

11

'Simkoering teh geus netelakeun padjgngngan Ama ka djalma-djalma, noe koe Ama dipaparinkeun ka simkoering f ti doenya. Ari eta awitna kagoengan Ama, koe Ama dipaparinkeun ka simkoering, sarSng geus ngarestokeun pangandika Ama. 'Danget ajeuna pada ngahartieun, jen saniskantgn anoe koe Ama dipaparinkeun ka simkoering, saestoena ti Ama. 'Karantgn ari sadajana pilahir, anoe koe Ama dipaparinkeun ka simkoering, koe simkoering geus diserenkeun ka dinja; dgmi koe eta ditarampi, sareng pada ngahartieun saestoena, ^ jen simkoering ka loewar teh nja ti Ama, kitoe deui pada pgrtjaja jen Ama noe miwarang simkoering. 'Simkoering mangngdakeun maranehanana; simkoering hanteu mangngdakeun doenya, mangngdakeun teh sadajana noe koe Ama dipaparinkeun ka simkoering; karantgn nja kagoengan Ama. 'Ari saniskantgn kagadoeh simkoering, nja kagoengan Ama kitoe deui saniskantgn kagoengan Ama, nja kagadoeh simkoering; sargng simkoering geus dimoeljakeun di djgro maranehanana.' Simkoering
teja.
''
;

1160

JOHANNES
23

18.

geus hauteu aja di doenya, ari eta araja di doenya, demi simkoering teh rek marek ka Ama. Noen Ama noe

teja; soepaja djadi sahidji, sapgrtos


di djgro

Ama

mah

sargng simkoering sahidji; 'simkoering

12

langkoeng soetji moegi-moegi ngaraksa ka eta teh, sangkan niantep ka padjgnSngan Ama, noe koe Ama geus dipaparinkeun ka simkoering; soepaja djadi sapgrtos Ama sareng simkoesahidji, ring. 'Keur mangsa simkoering reureudjemigan keneh sareng eta di doenya, diraksa koe simkoering, sangkan mantep ka padjSnSngan Ama. Noe koe Ama dipaparinkeun ka simkoering, koe sim!

'

24

13

14

koering geus diraksa, sarSng sabatoer kaeta taja noe dongkap ka leungit, djabi anak katjilakaan teja, soepaja kalaksanakeun Kitab. 'Ari ajeuna simkoering rek marek ka Ama, sar6ng ngoendjoekkeun ijeu teh di doenya, soepaja eta pada gadoeheun kaboengahan simsareng dongkap koering dina dirina, ka toetoegna. "Simkoering geus njerenkeun jjangandika Ama ka darinja; ari
''

25

^'

26

15

16

17

tina doenya geuleuheun ka darinja, sabab teu kaasoep ka doenya, sapertos lebah simkoering kitoe deui teu kaasoep ka doenya. 'Simkoering lain neneda, moegi eta teh koe Ama ditjandak ti doenya; sajaktosna mah '" moegi koe Ama diraksa ti noe goreng. 'Ari eta teh teu kaasoep ka doenya, sapertos " Igbah simkoering kitoe deui teu kaasoep ka doenya. 'Moegi eta pada disoetjikeun dina kajaktosan Ama; ari paugandika
^

maranehanana, ari Ama di djero simkoering, soepaja masing sampoerna dina kahidjianana; sangkan doenya teh nganjahokeun, jen Ama noe geus miwarang simkoering, sargng mikaasih ka darinja, sakoemaha Ama mikaasih ka simkoering. 'Noen Ama! kahajang teh, ' ari noe koe Ama dipaparinkeun ka simkoering teja, moegi sina reureudjeungan sargng simkoering di enggon noe diajaan koe simkoering; soepaja narendjo kamoeljaan, anoe koe Ama geus dipaparinkeun ka simkoering; karantgn Ama geus mikaasih ka simkoering ti memeh ngadggkeunana doenya. 'Noen, Ama noe doenya teh teu ngalangkoeng adil! njahokeun ka Ama, ari simkoering mah nganjahokeun ka Ama, sareng ari eta mah pada ngahartieun, jen Ama noe miwarang simkoering. Sargng simkoering ka eta teh geus ngawartakeun padjgngngan Ama, sarta bade diwartakeun deui; soejjajana kaasihan, anoe koe Ama dianggo miasih ka simkoering teja, sina aja di djgro eta; kitoe deui simkoering
'
'

piajaeun di djgro eta.


6 p. 12
Pil.
i
:

a
: :
:

p.

ii:4i.
:

p.

23, 28. c p. 3 35 5 21. (? p. 4 34. e p. 1 1 / p. 15 19. g p. 16 27, 30. A p. 16 15. 10 30. j p. 13 i8. it p. 15 11. Z p. 15 19.
:
;

6.

2 Tes. 3

3.

p. 8

23. o p. 20

21.
p.

;j

Ibr.

10:9,

10.

q Lai. 4:32. r

15; 12: 26; 14: 3.


:

2 Kor. 5

S p. 16: 3, 27.

PASAL

18.

18

nja eta kajaktosan teja. 'Sapgrtos " miwarang simkoering ka doenya, nja kitoe deui eta teh koe simkoering 19 geus pada dititah ka doenya. 'SarSng p simkoering njoetjikeun diri pribadi pikeun maranehanana, soepaja eta ge pada 20 disoetjikeun dina kajaktosan. 'SarSngna deui simkoering teh lain mangnfidakeun eta woengkoel, mangn6dakeun deui sadajana noe bakal pertjaja ka simkoering koe lantaran piwoeroek maranehanana * sadajana teh djadi sahidji^ 21 'soepaja sapgrtos Ama di djgro simkoering, sargng simkoering di dj6ro Ama, sangkan eta ge djadi sahidji di djgro Ama sarawoeh simkoering; soepaja doenya teh pgrtjajaeun, jen Ama noe geus miSargng simkoering 22 warang simkoering. ka eta teh geus mere kamoeljaan, anoe koe Ama dipaparinkeun ka simkoering
'

Ama Ama

Sanggeus Jesoes ngalahir

kitoe,

"

la-

djgng angkat djeung moerid-moeridna ka peuntaseun tji Kidron; di dinja aja hidji kgbon, eta toeloej diasoepan koe djeung moerid-moeridna. 'Ari 2 Jesoes Joedas, anoe ngahijanat ka andjeunna teja, njahoeun oge ka eta gnggon, doemeh Jesoes geus mindgng koempoelan di 3 dinjadjeungmoerid-moeridna.'Sanggeus* Joedas nampa barisan sarta patjalang-patjalangti panghoeloe-panghoeloe agoeng djeung ti ahli-ahli parisi, toeloej datang ka dinja mawa lantera djeung obor sarta pakarang-pakarang. Geus kitoe Jesoes, 4 ' doemeh oeningaeun ka saniskara noe pinaradjangeun ka salira andjeunna, ladjgng ka loewar, bari ngalahir ka eta djalma: Saha noe ditejangan koe mara'Wangsoelanana: Jesoes, oerang 5 neh? Nasaret. Lahiran Jesoes ka eta: Nja
'

JOHANNES
kami. Malah Joedas ge, anoe ngaka andjeunna teja, nangtoeng djalma-djalma. 'Demi keur mangsa Jesoes ngalahir ka darinja: Nja ijeu kami, seug pada maloendoer, toeloej tidjargugkang. 'LadjSng mariksa deui ka eta djalma-djalma: Saha teja uoe ditejangan koe maraneh teh? Aromongna: Jesoes, oerang Nasaret. 'Ari walonan Jesoes: Ongkoh kami geus ngalahir ka maraueh, jen nja ijeu kami teh. Lamoen 6nja narejaugau kami, eta mah ingkeun bae, sina laleumpang. 'Noe matak kitoe, soepaja Iralaksanakeun anoe dipilahir koe andjeunua teja: Ti sakoernoekoe Ama dipaparinkeun ka simkoering, simkoering teu kaleungitan sahidji-hidji atjan. 'Geus kitoe Simon Petroes, anoe njoren pSdang, seug njaboet pgdangna, toeloej ngadek ka badega panghoeloe agoeng, rampoeng tjeulina ti katoehoe. Ari ngaran badega teja Malkoes. 'Ladjgng Jesoes ngalahir ka Petroes: Geura asoepkeun pgdang maneh ka sarangkana. Ari ^ loemoer, anoe koe Rama dipaparinijeu
18

18.

1161

iiijauat

di Igbah eta

teu koela mah. 'DSmi badega djeung patjalang geus miroen seuneu koe arSng, wantoe keur waktoe tiris; sarta narangtoeng di dinja sidoeroe. Ari Petroes nangtoeng tjampoer djeung eta, sarta
sidoeroe.
6 p. 20

a Mat. 26
:

58

Mark. 14
69.

54

Loek. 22

54.

2.

Mat. 26

19

20

Geus kitoe panghoeloe agoeng mariksakeun ka Jesoes hal moerid-moeridna, djeung hal piwoeroekna. 'Ngawangsoel Jesoes ka dinja: Kaoela misaoertehka doenya " saggblasna pisan; kaoela sala-

'^

21

wasna ngawoeroek di masigit sarta di kabah, enggon koempoelan sakabeh oerang Jaho'edi; ari di noe boenimahkaoela teu pisan misaoer naon-naon. 'Naha
adjgngan mariksa ka kaoela? Geura pariksakeun bae ka noe ngadarenge anoe koe kaoela dipisaoerkeun ka maranehanana; nja eta noe njarahoeun ka noe geus dipisaoerkeun koe kaoela. 'Mangsa Jesoes ngalahir kitoe^ seug hidji patjalang anoe nangtoeng deukeut njabok ka
Jesoes, sarta ngomong: ^ Naha maneh ngadjawab kitoe ka panghoeloe agoeng? 'Ngawalon Jesoes ka eta teh: Oepama

10

22

11

keun ka kami
Oelah diinoem?
:
:

teh,

naha eta koe kami

23

Mat. 26:36; Mark. 14:32; Loek. 22:39. b Mat. 26:47; Mark. 14:43;Loek. 22 47. c p. 13 1. rf p. 17 12. e Mat. 20 22 26 39.
: :

12

Geus kitoe eta barisan djeung koesarta patjalang oerang Jahoedi teja narangkgp ka Jesoes, sarta toeloej dibanda. 'Tidinja " diariringkeun ka Annas heula; karana eta teh mitoha Kajapas,

24

mgndang

kami nja ngomong, geura tetelakeun kasalahanana; oepama b6ner, naha maneh mana njabok ka kami? '(Demi koe Annas andjeunna geus dikirimkeun ka Kajapas, panghoeloe agoeng, sarta
salah
a p. 7 26. b Lai. 23 4. dibanda.) Ari Simon Petroes nangtoeng sarta sidoeroe. Tidinja aja noe ngaromong ka Petroes: Maneh teu kaasoep moerid itoe? Ari Petroes teh ngangles, pokna: Hanteu koela mah. 'Aja hidji badega panghoeloe agoeng, baraja eta noe koe Petroes di; :

13

25

14

anoe djenSng panghoeloe agoeng dina taoen harita. 'Ari Kajaj^as teh, nja eta noe mamatahan ka oerang Jahoedi teja, * jen pimangpaateun paeh hidji djalma ngagantian eta bangsa.
a Mat. 26
;

26

57

Mark. 14:53; Loek. 22 54. 6p. 11 50.


:
:

kadek
27

tjeulina teja,

pok ngomong: Naha

15

Ari

"

Simon Petroes noetoerkeun ka

Jesoes, djeung * hidji moerid noe sedjen. DSmi eta moerid teh geus kaoeninga koe panghoeloe agoeng, sarta asoep
16

ka boeroean panghoeloe agoeng bargng djeung Jesoes. 'Tatapi Petroes nangtoeng di loewar pSlgbah panto. Tidinja moerid noe hidji deui, anoe kaoeninga koe panghoeloe agoeng teja, seug ka
loewar, toeloej pasini djeung awewe toekang ugadjaga panto, geus kitoe Petroes dibawa asoep. 'Ari " eta boedjang awewe, toekang ngadjaga panto teja, seug ngomong ka Petroes: Maneh teu kaasoep moerid eta djalma? Ari djawabna: Han-

17

maneh lain katendjo koe koela di kebon reureudjeungan djeung itoe? 'Ari Petroes nganglgs deui. Gantjangna hajam teh a p. i3:38. kongkorongok. 28 Geus kitoe " pada ngiringkeun Jesoes ti Kajapas ka ggdong pangadilan. Sarta isoek-isoek pisan. Tatapi * hanteu arasoep ka pangadilan, hajangeun oelah kanadjisan, soepaja kongang ngadalahar 29 paska.' Toeloej Pilatoes ka loewar, njampeurkeun ka darinja, bari mariksa: Koemaha maraneh noe matak ngelakkeuu 30 eta djalma? 'Seug pada ngawangsoel, kijeu waugsoelanana ka Pilatoes: Oepama eta lain bangsat, koe simkoering

1162
31

JOHANNES

19.

teh moal koengsi disanggakeun. 'Ngalahir Pilatoes ka darinja: Eta teh geura bawa bae koe maraneh, seug hoekoeman noeroetkeun toret maraneh! Ari pioendjoek oerang Jahoedi ka Pilatoes: Simkoering mah teu diwidian ugahoe-

PASAL
Ari
geus kitoe
"

19.

32

koem maehan. 'Noe matak

kitoe, soe3

paja kalaksanakeun pilahir Jesoes anoe dilahirkeun teja, ' nawiskeun p6tana maot anoe bakalkasorang koe andjeunna.
a Mat. 27:1; Mark.

15:1; Loek. 22:66. b


20:19.

Lai.

10:23; 11
33

3.

c Mat.

34

35

Tidinja Pilatoes 16bSt deui ka panga" sarta njaoer Jesoes; seug ngalahir ka andjeunna: Enja maneh teh Radja oerang Jahoedi? 'Wangsoelan Jesoes: Ari andjeun noe matak ngalahir kitoe teh nijat pribadi, atawa aja noe mopojan ka andjeun tina hal kaoela? 'Walonan Pilatoes: Na kami teh oerang
dilan,

36

37

38

39

40

Jahoedi? Bangsa maneh djeung panghoeloe-panghoeloe agoeng geus pada njanggakeun maneh ka kami; maneh teh migawe naon? 'Wangsoelan Jesoes: * Ari karadjaan kaoela mah lain ti ijeu doenya. Saoepama karadjaan kaoela tiijeu doenya mah, geus tangtoe rahajat-rahajat kaoela manglawankeun, soepaja kaoela oelah datang ka diselehkeun ka oerang Jahoedi; ari ajeuna karadjaan kaoela teh lain ti dijeu. 'Lahiran Pilatoes ka andjeunna: Djadi enja maneh teh radja? Wangsoelan Jesoes: L6res pilahir andjeun, kaoela teh radja. " Kijeu noe matak kaoela didjoeroekeun, sarta kijeu noe matak datang ka doenya, soepaja kaoela mSrtelakeun kajaktian. ''Oenggaloenggal djalma noe ti kajaktian, tangtoe ngadengekeun sowara kaoela. 'Lahiran Pilatoes ka andjeunna: Naon kajaktian teh? Ari geus ngalahir kitoe, toeloej ka loewar deui, njampeurkeun ka oerang Jahoedi, sarta ngalahir ka darinja: Koe kami teu kapanggih dosa eta djalma. 'Tatapi maraneh boga adat, ari dina mangsa paska kami sok ngaleupaskeun hidji djalma adjang maraneh. Koemaha kahajang, kami koedoe ngaleupaskeun eta Radja oerang Jahoedi adjang maraneh? 'Tidinja kabeh pada raong, kijeu pokna: Oelah eta, koedoe Barabas! D6mi Barabas teja dosana maehan
djalma.
a Mat, 27:11; Mark. 15:2; Loek. 23:3.
17: 16. c
1

Jesoes ditjandak koe Pilatoes, sarta toeloej dirangket. 'Tidinja * serdadoe ngaranjam makoeta tjoetjoek, seug dipakekeun ka mastakana, sarta diharoedoeman haroedoem noe woengoe, 'bari ngaromong: Assa1am alaekoem, Radja oerang Jahoedi! Djeung pada njabokan. 'Geus kitoe Pilatoes ka loewar deui, sarta ngalahir ka oerang Jahoedi: Geura djareueung, eta koe kami dibidjilkeun ka maraneh, soepaja maraneh pada njaho, " koe kami teu kapanggih dosana. 'LadjSng Jesoes bidjil, nganggo makoeta tjoetjoek djeung haroedoem woengoe teja. Ngalahir Pilatoes ka darinja: Geura tarendjokeun djalma teh! Barang andjeunna katendjo koe para panghoeloe agoeng djeung koe patjalang-patjalang, toeloej pada raong, kijeu pokna: Gantoengkeun dina kaidipalang! gantoengkeun dina kai-dipa'

8 9

Ngalahir Pilatoes ka darinja: Geura koe maraneh bae bawa, seug gantoengkeun dina kai-dipalang; karana koe kami mah teu kapanggih dosana. 'Ari wangsoelan oerang Jahoedi ka Pilatoes: Simkoering teh gadoeh toret; ^ ari noeroetkeun toret simkoering mah eta djalma koedoe dipaehan, sabab ngadjSnSngkeun maneh f Poetra Allah. 'Mangsa Pilatoes ngadangoe omongan
lang!
^

kitoe, beuki
loej
'J

tambah sijeuneunbae;

'toe-

10

deui ka pangadilan, sarta ngalahir ka Jesoes: Ari maneh ti mana nja asal? Tatapi Jesoes teu pisan ngawangsoel. 'Tidinja Pilatoes ngalahir deui ka andjeunna: Naha maneh teh moal ngomong ka kami? Karah teu njaho, jen kami boga kawasa ngagantoengkeun maneh dina kai-dipalang, kitoe deui bolebgt
''

11

12

6 p. 0:15;

Tim. 6:13. d

p.

8:47.

ga kawasa ngaleupaskeun maneh? 'Ari wangsoelan Jesoes: Andjeun teh moal lakawasa ngagorengan ka kaoela, moen hanteu dipaparinkeun ka andjeun ti loehoer mah. Koe sabab eta, noe geus njerenkeun kaoela ka andjeun, leuwih ggde dosana. 'Ti harita Pilatoes nejangan pidjalaneun keur ngaleupaskeun Jesoes. Tatapi oerang Jahoedi teh pada raong, kijeu pokna: Oepama eta djalma koe andjeun dileupaskeun mah, moal djadi sobat ka praboe. Saha-saha noe
'

JOHANNES
13

19.

1163

14

ngadjgnengkeun maneh radja, J ngabaka praboe. 'Sanggeus Pilatoes ngadangoe omongan kitoe, toeloej Jesoes dibidjilkeun; geus kitoe gek linggih dina korsi pangadilan, di enggon noe ngaran Litostrotos, ari koe basalbrani Gabata. 'Harita teh poe paragi njadijakeun jjaska, "' kira-kira djam noe
hailn
*'

24

'

kagSnSp.
15

Pok

Pilatoes ngalahir

ka

oe-

rang Jahoedi: Geura tarendjokeuu Radja maraneh! 'Tatapi eta pada sosowak " Singkirkeun! singkirkeun! gantoeugkeun dina kai-dipalang! Ari laliiran Pilatoes ka dariuja: Naha kami teh koedoe ngagantoengkeun Radja maraneh
dina kai-dipalang? Wangsoelan para panghoeloe agoeng: Simkoering teh ten gadoeh deui radja djaba ti praboe. "Dgmi geus kitoe " koe Pilatoes Jesoes diselehkeun ka oerang Jahoedi, sina digantoengkeun dina kai-dipalang. Tidinja Jesoes ditjokot, toeloej diariringkeun.
a Mat. 27 26. h Mat. 27:27; Mark. 15 16. c p. 18 38. d p. 18:31. e 3 Moesa 24: 16. f p. 5 18; 10: 33. g p. 18:33. h Mat. 27:12. i Koem 13:1.^" Lai. Mat. 27: 45. 17:7. Mat. 27:19. i Mark. 15 42.
:

25

16

26

27

;fc

n Loek. 23
17

18. o Mat. 27: 31; Loek. 23

25.

seug njarokot panganggona, sarta dibagi opat bagian, hidji s6rdadoe sabagian sewang, sarta djeung djoebahna. Ari eta djoebah ten make kapoetan, ti loehoer tSroes, beunang ninoen salantjar bae. 'Toeloej ngaromong djeung batoerna: Eta koe oerang oelah disoehkeun, anggoer lotgrekeun, mana bae noe boga milik. Noe matak kitoe, soepaja kalaksanakeun pilahir Kitab anoe kijeu oenina * Eta geus pada ngabagikeun papakean koering sareng batoer-batoerna, sargng djoebah koering pada ngalotgrekeun koe dadoe. Nja kitoe dipilampahkeunana koe sgrdadoe teh. DSmi deukeut ka kai-dipalang Jesoes ngaradgg iboena^ djeung saderek iboena, nja eta Maria pamadjikan Klopas, kitoe deui Maria Magdalena. 'Ana Jesoes ningali iboena, djeung ^ moerid noe dipikaasih teja nangtoeng babarengan, ladjeng ngalahir ka iboena Eh " njai! tingali, nja eta poetra andjeun. 'Ladjeng ngalahir ka moerid teh: Eh gnoeng! tendjo, nja eta iboe manehna. Iboena ti waktoe harita koe eta moerid ditampi ka boemina. Mat. 27:35;
'

'^

18

19

20

21

22

Jesoes manggoel kai-dipalang pikeunna, seug ka loewar, angkat ka noe dis6boet enggon Tangkorek, ari koe basa Ibrani diseboet Golgota. 'Nja di dinja digantoengkeunana dina kaidipalang; sarta aja doewa djalma noe direudjeungkeun djeung andjeunna, kentja-katoehoe, ari Jesoes di t6ngah. Sarta Pilatoes njeratkeun toelisan, seug diterapkeun dina kai-dipalang; kijeu oenina noe disSratkeun teh: Jesoes, oerang NasaRET, Radja oerang Jahoedi. 'Ari eta toelisan kawatja koe oerang Jahoedi loba pisan; wantoe-wantoe enggon Jesoes digantoengkeun dina kai-dipalang teh deukeut ka nagara, sarta ditoeliskeunana koe basa Ibrani, koe basa Joenani^ djeung koe basa Roem.' Tidinja para panghoeloe agoeng oerang Jahoedi aroendjoekan ka Pilatoes: Moegi oelah njeratkeun: Radja oerang Jahoedi; saena moedoe kijeu, jen eta geus ngomong: Kami teh Radja oerang Jahoedi. 'Ngawalon Pilatoes: Noe geus ditoeliskeun koe kami, nja eta enggeus koe kami ditoeliskeun teh.

Ladjgng

"

Mark. 15

24; Loek. 23
p.

34. h Djab. 22

19. c

Mark.

15:40. d
28

20:2.

e p.

2:4.

29

Geus kitoe Jesoes, doemeh oeningaeun ajeuna geus tjatjap sakabehna, soepaja kalaksanakeun Kitab, ladjeng nga* lahir: Lah, kami koe halabhab! 'Ari
di dinja aja hidji wadah eusina tjoeka. Toeloej djalma teh ngantjlomkeun sepon kana tjoeka, sarta ditiirkeun kana hoe, seug diantelkeun kana lambena. 'DSmi Jesoes parantos ngaraosan tjoeka teh, ladjgng ngalahir: " Geus tjatjap! Tidinja ngalehek mastakana, sarta moepoetkeun

'

30

SOekma.
Mat. 27
31
:

a
48. c Djab. 22
:

p.

is

4.

6 Djab.

69:22;

32.

Sabab harita poe panjadijaan, toeloej oerang Jahoedi panoenoehoen ka Pilatoes, anoe digarantoeng teh moegi sina
diparotongkeun soekoena, sarta toeloej ditoeroenkeun, " soepaja majitna oelah sina aja dina kai-dipalang dina sabat; karana eta sabat teh agoeng. 'Geus kitoe sSrdadoe daratang, seug motongkeun soekoe noe saoerang cTjeung noe saoerang deui anoe digantoengkeun dina kai-dipalang bareng djeung Jesoes teja;
'dgmi geus ngpi ka Jesoes, sarta narendjo jen andjeunna geus poepoes,

32

a Mat. 27:31; Mark. 15:22; Loek. 23:26.


23

Demi

"

sgrdadoe

teja,

sanggeus ngai

33

gantoengkeun Jesoes dina kai-dipalang,

1164

JOHANNES
3

20.

hanteutoeloesmotongkeunsampejanana;
34

'tatapi noe hidji serdadoe newSk koe toembak kana gedengna; pada-harita

bidjil ggtih djeung tjai. 'Ari noe geus nendjo eta, nja koe eta dipertelakeun, djeung saestoena pisan pertelaanana sarta njahoeun jen njaritakeun anoe sa36Jaktina, soepaja maraneh pertjaja. 'Karana eta perkara teh boekti, soepaja kalaksanakeun pilahir Kitab noe kijeu * Toelangna sahidji ge moal dipotong37 keun. 'Djeung aja deui pilahir Kitab noe kijeu: Djalma teh bakal narendjo ka eta noe geus ditewek koe maranehanana. a S Moesa 21; 23. b 2 Moesa 12:46;
35
''

Djab. 34
38

21. c Bjak. 12

10.

39

40

41

Sanggeusing kitoe Joesoep ti Arimatea, noe kaasoep moerid Jesoes, tatapi njaroe koe * tina sijeuneun koe oerang Jahoedi, toeloej panoenoehoen ka Pilatoes, moegi aja widi noeroenkeun majit Jesoes. Ari koe Pilatoes diwidian. Tidinja Joesoep soemping, seug ngaloengsoerkeun majit Jesoes. 'Soemping deui < Nikodemoes, anoe barangmimiti ngadeuheusan ka Jesoes basa ti peuting teja, ngabantoen moer djeung garoe, beunang njampoerkeun, watara saratoes pon. 'Ladjgng njarandak majit Jesoes, sarta diboengkoes koe lawon bodas djeung seuseungitan teja, sakoemaha adat oerang Jahoedi ngoeboer. 'Demi deukeut Snggon Jesoes digantoengkeun dina kai-dipalang teja " aja hidji kebon,
<^

10

deunna. 'Toeloej " Petroes indit ka loewar, djeung moerid noe hidji deui teja, sSdjana rek nejang ka koeboeran. 'Eta doewaan leumpangna ngarendeng, demi moerid noe hidji deui teja miheulaan ngagantjangan ti Petroes, sarta pangheulana datangna ka koeboeran. 'Ana nempo, nendjo lawon bodas teja ngaloemboek; tatapi hanteu koengsi asoep ka djgro. 'Ari Simon Petroes noetoerkeun; barang datang toeloej asoep ka koeboeran, sarta nendjo lawon bodas tejangaloemboek; 'ari^'salgmpaj, oeroet boengkoes mastakana, hanteu tjampoer ngaloemboekna ka lawon bodas teh, misah bae beunang ngagoeloengkeun, sedjen deui Snggonna. 'Tidinja moerid noe hidji deui, anoe datang pangheulana ka koeboeran teja, asoep deui, seug nendjo, sarta toeloej pertjaja. 'Karana moeridmoerid tatjan terangeun kana Kitab, f oenina jen andjeunna koedoe tanghi ti noe maraot. Geus kitoe moerid teja seug maroelang ka boemina. oMat. 28:i;
'^
'

Mark. 16:
24
11
:

1; p.

Loek. 21:
19
:

1.

6 p. 13:23; 18: 15. c Loek.


:

12.

40. e p. 11

44.

Kor. 15

4.

Dgmi Maria nangtoeng

di

loewar deu-

12

13

sarta di dj6ro eta kebon aja hidji koeboeran anjar, tatjan pisan aja noe di42

roewang
eta

di dinja. 'Nja dina koeboeran Jesoes diebogkeunana, tina keur waktoe panjadijaan oerang Jahoedi; doemeh eta koeboeran deukeut. a Mat. 27: 57;
Mark. 15
:

14

42

Loek. 23
p.

50. 6 p. 12
e p.

42. c p. 3

1.

15

d Mak. 4:14;

2:11.

20

15.

PASAL

20.

dina poe ahad, " isoek-isoek, poek ^keneh, Maria Magdalena angkat ka eta koeboeran; toeloej ningali batoena geus aja noe mindahkeun inja tina koeboeran. 'Geus kitoe moeroe, seug dongkap ka Simon Petroes djeung ka moerid * noe hidji deui, anoe dipikaasih koe Jesoes teja; ari saoerna ka dinja: Goesti teh aja noe njokot tina koeboeran, sarta kaoela djeung batoer teu njaho diteun-

A;

ri

16

17

keut koeboeran, bari nangis. Keur nangis seug ngmpo ka djero koeboeran; 'toeloej ningali " doewa malaikat, panganggona bodas, keur linggih dina oeroet majit Jesoes ebog, noe hidji mastakaeunana, noe hidji deui toendjangeunana. 'Eta ladjeng ngalahir ka Maria: Eh njai! naha mana tjeurik? Ari pihatoerna: Sabab Goesti koering aja noe njokot, sarta koering teu njaho diteundeunna. 'DSmi geus mihatoer kitoe, Maria malik ka toekang, * beh ningali Jesoes keur ngad6g, tatapi teu njahoeun jen Jesoes. 'Ngalahir Jesoes ka Maria: Ehnjai! naha mana tjeurik? nejangan saha? Ari panjana Maria eta teh ' mandor kSbon; noe matak toeloej mihatoer ka andjeunna: Noen djoeragan! oepama andjeun noe ngalihkeun, moegi koering tjarijosan di mana disimpenna, koe koering bade dipindahkeun deui. 'Lahiran Jesoes ka eta teh: Eh Maria! Tidinja Maria malik, bari oendjoekan ka andjeunna: ''Raboeni! nja eta tSgfisna Goeroe. 'Lahiran Jesoes ka Maria: Oelah njabak ka kami;

karana kami tatjan moenggah ka Ama. D6mi ajeuna geura leumpang bae ka
<"

JOHANNES
doeloer-doeloer kami, toeloej bebedja Kami moenggah ka Ama ka eta kijeu kami djeuug Ama maraneh, ka Allah kami djeuug Allah maraneh. 'Bral Maria toeloej mopojanMagdaieua angkat, keun ka moerid-moerid jen geus nendjo ka Goesti, sarta koe Goesti dilahiran kitoe teja. a LoeU. li-.i.b Mark. 16 9. cp. 19 41.
f
:
j

21.

1165

''

28

18

maneh, toeloej " tjolokkeun kana gigir kami; djeuug oelah koerang pgrtjaja, masing pgrtjaja bae! 'Ngawangsoel Tomas, kijeu wangsoelanana: Eh, Goesti
simkoering sar6ng Allah simkoering! 'Ngalahir deui Jesoes ka dinja: Eh Tomas! sabab maneh geus nendjo ka kami, noe matak maneh teh pSrtjaja. " Salamet noe pertjaja sanadjan teu nendjo oge.
''

''

29

d Mark. 10

51. c Mat. 28
:

10. /"Ibr. 2

11.

r?

p.

16 28.
:

h Mark. 16
19

10.

a
30

Joh

1:1.6 Roem

5.

c 1 Petr. 1

8.

20

21

22

Mangsa geus boerit, di ahad harita keneh, sarta di enggon moevid karoempoel pantona ditaroelakan * koe bawaning sijeun koe oerang Jahoedi, ladjeng Jesoes soemping, iigadSg di tengah-tengah, sarta ugalahir ka dinja: Assalam alaekoem! 'Ari geus ngalahir kitoe, ladjeug Jesoes ka moerid-moerid nembongkeun panangan djeuug " gedengna. ^ D6mi moerid teh baroeugaheun, mangsa narendjo ka Goesti. 'Ngalahir deui Jesoes ka dinja: Assalam alaekoem! ^ Sapgrti Rama geus miwarang kami, nja kitoe deui kami nitah maraneh. 'Sanggeus ngalahir kitoe, ladjeng koe

Loba keneh pisan " tanda noe didamel koe Jesoes di hareupeun moeridmoeridna, anoe hanteu katoeliskeun dina
ijeu kitab.

31

'Tatapi ijeu mah geus ditoe* soepaja maraneh jDSrtjaja Jesoes teh Kristoes, Poetra Allah djeuug deui soepaja maraneh koe lantaran kapSrtjajaan ngabogaan hiroep teh koe
liskeun,
;

djenSngan andjeunna.
25. b 1 Joh. 5
:

PASAL

21.

Sanggeusing kitoe Jesoes ngebrehkeun deui salira andjeunna ka moerid-moerid,


2

di sisi laoet Tiberias. Ari

ngebreh-

andjeunna pada ditijoepan, sarta


hiran kijeu:
23

dila-

Koe maraneh tarampaRoh

Tijap-tijai? ^ noe dihampoei'a dosana koe maraneh, tangtoe dihampoera kitoe deui tijap-tijap noe ditfitepkeun dosana koe maraneh, tangtoe ditetep-

Soetji!

'

keunana teh kijeu: "keur karoempoel Simon Petroes, djeung Tomas anoe kat6lah Didimoes, djeung Natanael anoe asal

keun.
C p. 19
:

a Mark. 16:11; Loek. 2-1:36. 6


34.
rf

p.

7:13.
:

p. 16

22. e p. 17

18.

f Mat. IS

18.

24

Ari

"

To mas, kaasoep moerid noe doe-

25

anoe katglah Didimoes teja, hanteu miloe koempoel keur mangsa Jesoes soemping. "Geus kitoe batoerbatoer pada moerid moepoelihan ka dinja: Kaoela narendjo Goesti! Ari djawab Tomas: Lamoen kaoela teu nendjo tapak pakoe dina pananganana, djeuug teu njolok koe tjoeroek kana tapak pakoe teja, kitoe deui njolok koe leungeun kana gedengna, kaoela mah moal
welas,
pertjaja bae.
a p. ii
:

wa

Kana bilangan Galilea, kitoe deui poetra-poetra S6bedeoes, djeung doewa deui moerid Jesoes. 'Ari saoer Simon Petroes ka batoer-batoerna: Kaoela dek ngala laoek. Kabeh ngadjawab ka Petroes: Kaoela ge miloe. Geus kitoe arindit ka loewar, seug oenggah kana parahoe; " demi sapeuting eta taja pisan beubeunanganana. 'Ari geus braj beurang, Jesoes ngadeg di basisir; * tatapi moerid teu njarahoeun jen Jesoes. 'Ladjeng Jesoes ngalahir ka dinja: Eh " baroedak,
ti

i6.

26

27

Demi geus meunang dalapan poe, moeridna karoempoel deui di djero, sarta Tomas ge miloe koempoel. LadjSng Jesoes soemping, ari panto geus ditaroelakan, sarta ngadgg di t6ngah-tengah, bari ngalahir: Assalam alaekoem! 'Sanggeusing kitoe ngalahir ka Tomas: Kadijeukeun tjoeroek maneh, sarta ilikan leungeun kami; ka-dijeukeun leungeun

koemaha maraneh boga lalawoeh? Wangsoelanana: Soemoehoen, teu gadoeh. 'Lahiranana ka dinja: " Heurap teh geura roengkoepkeun katoehoeeun parahoe, tangtoe meunang. Tidinja prak diroengkoepkeuu, sarta teu kadoegaeun moeloet deui tina sabab kalobaan laoekna. 'Geus kitoe f moerid noe dipikaasih koe Jesoes teja ngomong ka Petroes: Geuning eta Goesti! Barangngadenge Simon Petroes jen eta Goesti,
"^

seug toeloej dibadjoe make disaboekan, (karana keur poeroetjoel,) bari ngoentjloengkeun maneh ka laoet. 'Ari moerid

1166

JOHANNES

21.
<^

10

11

12

13

noe saredjen teh datangna toempak parahoe leutik teja, (karana teu pati djaoeh ti darat, ngan kira-kira doewa ratoes asta auggangna,) sarta bari ngagoesoer heurap djeung laoekna. 'DSmi geus barandjat ka darat, beh nendjo seuneu roebaj beunang miroen, djeung aja laoek keur diganggang, kitoe deui aja roti. 'Ngalahir Jesoes ka moeridmoerid: Geura mawa laoek beunang bijeu! 'Tidinja Simon Petroes oenggab ka paraboe; seug beurapna dipoeloet ka darat, pinoeh koe laoek galede, aja saratoes lima poeloeh tiloe; nadjan sakitoe lobana ge beurapna teu datang ka bedab. 'Ngalabir Jesoes ka moerid-moerid: Hijap ka dijeu, dalabar! Ari moerid teb taja noe wani naros ka andjeunna kijeu: Saba andjeun teb? tina sabab geus pada tSrangeuu jen G-oesti. 'Ladjeng Jesoes ngadeukeutan, sarta ^ njandak roti teja, bari toeloej dipaparinkeun ka moeridmoerid; nja kitoe deui laoekua. 'Nja ijeu ^ noe katiloe kalina Jesoes ngebrebkeun andjeun ka moerid-moeridna, sanggeus tanglii ti noe maraot. o Loek. s s.
:

IS

19

20

Noen Goesti, nja Goesti noe langkoeng waspaos ka saniskanten perkawis; Goesti noe langkoeng waspaos, jen simkoering njaab ka Goesti. Labiran Jesoes ka Petroes: Geura angon domba kami! Satemen-temenna, kami ngalabir ka maneb: mangsa maneb keur ngora keneb, disaboek koe sorangan, djeung njaba ka mana karep bae; demi mengke mab, samangsa maneb geus kolot, bakal njodorkeun leungeun, toeloej disaboekan koe noe sedjen, sarta dibawa ka noe lain karep maneh. 'Ari pangalahirkeunana kitoe nawiskeun tina djalan maot noe koemaba Petroes bakal ngamoeljakeun ka AUab. Sanggeusna ngalabir kitoe, ladjeng andjeunna ngalabir deui ka Petroes: Geura ngiring ka kami! 'Demi Petroes njorejang, seug nendjo aja noe ngiring, nja " moerid'noe dipikaasib koe Jesoes teja, anoe ngalendeban kana dada
soel:
'

'^

Jesoes mangsa keur dalabar, sarta oen21

14

6 p. 20 /p. 13

14. c p. 13
:

33.

(?

Loek. 24
p.

41. Loek. 5
19, 26.

4.

22

23.

p.

6:11. h

20

15

16

17

dalabarna, ladjeng Jesoes ngalabir ka Simon Petroes: Eb, " Simon anak Jonas! koemaba maneh nja njaab ka kami * leuwib ti batan eta sakabeb? Ari wangsoelan Petroes: Soemoeboen, Goesti; Goesti noe langkoeng waspaos, jen simkoering njaab ka Goesti. Labiranana ka Petroes: Geura angon anak-domba kami! 'Jesoes ngalabu- deui ka Petroes kadoewa-kalina: Eb, Simon anak Jonas! koemaba maneb teb enja njaab ka kami? Ari wangsoelan Petroes: Soemoeboen, Goesti; Goesti noe langkoeng waspaos, jen simkoering njaab ka Goesti. Labiranana ka Petroes: Geura oeroeskeun domba kami! 'Jesoes ngalabir ka Petroes katiloe-kalina: Eb, Simon anak Jonas! koemaba maneb teb enja njaab ka kami? Toeloej Petroes teb nalangsa, doemeb Jesoes katiloe-kalina ngalabir ka manebna: Koemaba maneb teb njaab ka kami? Geus kitoe ngawangI'eres

Demi geus

23

24

djoekan: Noen Goesti! anoe mana teja noe ngabijanat ka andjeun? 'Barangkatendjo koe Petroes, toeloej oendjoekan ka Jesoes: Noen Goesti! ari eta bakal koemaba? 'Labiran Jesoes ka Petroes: Oepama eta koe kami dipastikeun tetep nepi ka kami datang deui, eta mab lain pipSrkaraeun maneb; ari maneb teb ngiring kami bae! 'Demi pilabir bijeu teb lijar ka sadajana doeloer-doeloer, jen eta moerid moal pimaoteun. Padabal Jesoes hanteu ngalabir jen moal pimaoteun; ngan: oepama eta koe kami dipastikeun tetep nepi ka kami datang deui^ eta mab lain piperkaraeun maneb. 'Nja eta moerid anoe mSrtelakeun ijeu sakabebpSrkara, sarta geus noeliskeun ijeu sakabeh perkara; ari kaoela pada njabo, ^jen pgr-

telaanana saestoena.
b Mat. 26 :33. cp. 16:30.
e p.
rf

a Mat. i6
p.

iv.

13: 36; 2 Petr.

14.

13:23. f

p.

19:35.

25

Masib loba keneh pisan perkara, noe geus didamgl koe Jesoes; sarta oepama ditoeliskeun bidji-bidjina, pamikir kaoela eta kitab-kitab beunang noeliskeun teja saalam-doenya ge moal asoep. Amiu.
a
p.

20

30.

LALAMPAHAN PARA RASOEL

1.

1167

KITAB LALAMPAHAN PARA RASOEL SAROETJL


BEUNANG NGAEANG LOEKAS.

PASAL
"

1.
10

kitab anoe mimitina teja, eh Ari Teopiloes! noe dikarang koe kaoela, saniskautSn perkawis auoe didamgl sa2

mindingan ka andjeunna, moesna tina tetendjoanana. "Sabot nareuteup ka langit, keur Jesoes moenggah, beh " aja
nja, ari

11

rgng diwoeroekkeuu koe Jesoes, 'ti awitna dongkap ka poean * ditjandak ka loehoer, sanggeusna " maparin timbalan koe lantaran Roh Soetji ka para rasoel, auoe beunang milih andjeunna teja. 'Nja ka dinja andjeunna, sanggeusngajakinkeun na njandang sangsara,
"^

doewa djalma ngadgg deukeut ka daripanganggona bodas; 'sarta ngalahir kijeu: Eh, oerang Galilea! naha narangtoeng bari tanggah ka langit? Eta Jesoes, anoe geus ditjandak ti maraneh ka sawarga, bakal soemping deui nja tjara kitoe, sakoemaha noe katendjo koe maraneh moenggahna ka sawarga.
''
'

salirana jen hiroep, sarta " reja pisan boektina, ari lilana opat poeloeh poe, kabireungeuh koe para rasoel, sarta milahirkeun pgrkara karadjaan Allah.
4

a Loek. 19 11 24 21. 6 Mat. 24 36. c Loek. 24 48. d Loek. 24 47. e p. 8 1, 5, 14. f Mark. 16 19 Loek. 24:51. g Joh. 20:12. h Loek. 21:27-,
: ;
: : :

Wahj. 1:7.
12

Djak. 14

4.

'Mangsa
rasoel,

keur koempoel djeung para


13

aringkah

ladjeng ditimlDalan oelah rek ti JSroesalem, sarta koedoe ngadago ka " perdjangdjian Rama, noe

Geus kitoe rasoel " maroelang deui ka JSroesalem ti goenoeng anoe ngaran goenoeng Djetoen; eta ajana deukeut JSroesalem, djaoehna salalampahan poe sabat. 'Sanggeusna daratang, toeloej oenggah

ka loteng;
eta
''

geus kadenge koe maraneh ti kami, lahirna.'Karana Johannes mah ngabanjoean soteh koe tjai; tatapi ari maraneh bakal dibanjoean koe Roh Soetji, ti mangsa ajeuna moal lila deui. a Loek. i 13.
''
:

14

b
e
/(

Mark. 16
Job. 20
p.
:

19. c Loek. 24 4449. d V- 10 20, 27, 30. f Loek. 24 49. g Joh. 15


;
:

40. 26.

11: 16; 19;

4.

di dinja tStSp tjaralikna; nja Petroes djeung Jakoboes, Johannes djeung Andreas, Pilipoes djeung Tomas, Bartolomeoes djeung Mateoes, Jakoboes poetra Alpeoes, djeung Simon Selotes, djeung Joedas poetra Jakoboes. 'Ari eta sadajana samijoek mantSp dina nSnSda kalawan sasambat, reudjeung
istri-istri

"^

Anoe karoempoel
"

tidinja naros

ka Je-

teja,

sarawoeh Mariam, iboe


"^

soes, kijeu pioendjoekna:

Noen

Goesti!

Jesoes, djeung

saderek-saderek Jesoes
a Loek. 24
:

danget ajeuna andjeun bade ngadSgkeun deui karadjaan teh pikeun Israil? 'Ari lahiranana ka darinja: * Lain pipgrnaheun maraneh nganjahokeun ka mangsana atawa waktoena, noe ditjSpeng koe Rama baris kawasana koe andjeun. 'Tatapi maraneh bakal nampa kawasa Roh Soetji, anoe bakal njoempingan ka maraneh; djeung maraneh badi JSroesalem kal djadi " saksi kami sarta ^ di sakoeriling Joedea djeung Samaria, nepi ka toengtoeng boemi. Sanggeus ngalahirkeun kitoe, f seug andjeunna ditjandak ka loehoer, kabireungeuh koe para rasoel; geus kitoe aja mega
ari
''
'

koemaha

anoe pamSgSt.
c

52. b Mat. 10

2.

Mat. 27

55.

Joh. 7

5.

15

Dina mangsa harita Petroes ngadSg di tSngah moerid-moerid, sarta njaoer (ari djalma noe karoempoel kira-kira saratoes doewa poeloeh): 'Eh, sadajana doeloer-doeloer! " geus pasti koedoe kalaksanakeun pilahir Kitab, anoe diwSdjangkeun baheula koe Roh Soetji lantaran lambSj Dawoed, tina hal Joedas, * anoe djadi mandor djalma noe narangkSp ka Jesoes teja. 'Karana " eta teh tadina kabilang ka oerang, sarta kamilikan

16

17

18

doeoeman kana tjangkingan


'^

ijeu.

'Demi

eta

geus

meuli

lahan

saloewoek,

1168

LALAMPAHAN PARA RASOEL


5
I

2.

19

20

saratna boeroehan kadorakaan teja; geus kitoe tisoesoet, datang ka goedawang tengah-tengahna, saeusi-beuteungna amboeradoel. Sarta geus goernita ka sakabeh noe aja di Jeroesalem, anoe matak eta laban ditelabkeun koe basana sorangan Akeldama, tegSsna Lahan Getih. 'Karana geus dioengglkeun dina kitab djaboer kijeu: ' L6mboerna sing djadi soewoeug, oelah aja noe ngeusian / eta; djeung deui: Kapangkatanana sina
'

7
j

21

22

23

24

25

26

koe noe sedjen. 'Koe sabab eta, wadjib tina lebab sakoer djalma noe reureudjeungan djeung oerang sapandjangna Goesti Jesoes keur djoemeneng di oerang, 'awitnatipangbanjoe Johannes, dongkap ka poean ti oerang ditjandak ka loehoer, hidji djalma moedoe djadi saksi djeung kaoela sadaja kana perkawis tanghina. 'Toeloej koempoelan teh ngabandingkeun doewa djalma, nja eta Joesoep, anoe diseboet Barsabas, katglahna Joestoes, djeung Matias. Geus kitoe pada neneda, kijeu nedana: Noen Goesti; 3 anoe langkoeng waspaos ka hate djalma sadajana! moegi-moegi maparin pitoedoeh, anoe mana ti ijeu doewaan noe geus dipilih koe Goesti, 'bakal nampi doeoeman tjangkingan ijeu sareng karasoelan, anoe geus ditinggal koe Joedas, soepaja indit ka enggonna sorangan. 'Tiditjekel
'

Ari di JSroesalem aja oerang Jahoedi tjaritjing, nja djalma aribadah, ti sagala bangsa noe aja di kolong langit. Sanggeusna sowara teja, raboel sarejana eta djalma, sarta tingrarandjoeg, sabab oenggal-oenggal djalma ngadarenge moerid teh njaoer sabasana. Seug sakabeh pada melSngek, bari heraneun, sarta ngaromong djeung batoerna kijeu: Geuning eta sadajana noe njalaoer teh lain oerang Galilea? 'Naha oerang sahidjisahidji ngadenge eta wet make basa nagara asal diri oerang? "Oerang Parta, djeung oerang Madajin, djeung oerang
' '

10

11

12

Elam, sarta noe maratoeh di Mesopotami, djeung Joedea, djeung Kapadoki, Pontoes djeung Asia; 'Prigia, djeung Pampilia, Mesir, sarta ti pSlSbah Libia noe deukeut Kirena, kitoe deui noe njaremah ti Roem, nja eta oerang Jahoedi djeung noe asoep Jahoedi; 'oerang Krete djeung oerang Arab; oerang pada ngadenge eta teh njalaoerkeun padamelan Allah noe aragoeng, koe basa-basa diri oerang. 'Tidinja sakabeh pada melengSk, sarta datang ka baringoengeun, bari ngomong djeung batoerna: Eta perkara

13

naon pikarepeunana?

'Ari noe sawareh mah " mojok, kijeu pokna: Eta djalma kadedetan koe anggoer amis!
a
1

Kor.

14: 21.

ana keuna lotere teh ka Matias; toeloej eta koe rgmpoeg sadajana ditambahkeun ka rasoel noe sawelas
dinja
''

lotere;

14

teja.
c
e

a Djab. 41

10; Joh. 13

18. 6 Job. 18

3.

Loek
Djab.
2
:

6:16;
69:26.

Joh.
:

6:70.

Mat.

Wabj.

f Djab. 109:8. 23. h Sil. 16 33.

Job.

27:310. 21:17;
15

PASAL
Ari

2.
16

geus dongkap ka " poe Pentekosta, moerid-moerid keur karoempoel sarta * samijoek. 'Tidinja ngadak-ngadak aja noe ngagoeroeh ti langit, tjara angin barat anoe leuwih tarik, datang ka pinoeh kabeh saimah noe keur ditjaralikan teja. Geus kitoe koe eta kataringali letah-letah anoe paboejar, djigaseuneu roepana; toeloej areunteup ka oenggaloenggal moerid. Seug " pada dieusian Roh Soetji, sarta mimiti njalaoer koe basa-basa sedjen, koemaha bae koe eta
' '

17

Ladjeng Petroes ngadSg djeung noe sawelas, seug ngalahir ka eta djalmadjalma, sarta tarik sowarana: Eh, oerang Jahoedi, djeung sakoer noe tjaritjing di Jeroesalem! eta maraneh masing njaho, sarta ijeu omongan kaoela rSgepkeun koe tjeuli; 'karana ijeu teh lain marabok, saperti maraneh nganjanaau; sabab" kakara djam katiloe beurang. 'Enjana mah nja ijeu anoe dilahirkeun koe nabi Joel teja, * kijeu: 'Djeung deui mengke, di djaman ahir, timbalan Allah, kami bakal ngoetjoerkeun ti Roh kami ka sakabeh daging; ari anak maraneh lalaki-awewe bakal ngaw6djang, baroedjang di maraneh bakal nendjo tetendjoan, ari noe karolot di maraneh bakal ngimpi koe
'Sarta dina mangsa eta kami malah bakal ngoetjoerkeun ti Roh kami ka abdi kami lalaki-awewe, sarta bakal ngawaredjang. 'Djeung deui kami bakal

18

impian.

''

Roh

dipaparin ngalahir.
6 p. 1:14. cp. 4: 31; 11: 15; 13
p.

a
:

3
9.

Moesa 23
d Mark. 16
;

15.

19

17;

10:46; 19:6.

ngit, sarta

ngajakeun moedjidjat di loehoer, di laalamat di handap, di boemi,

LALAMPAHAN PARA RASOEL


ggtih, djeung seuneu, sarta p6I6doeg ha20

2.

1169

seup. 'Panon-poe bakal ganti roepa, djadi poek, kitoe deui boelan djadi ggtih,
32

2t

saraemeh datang poe Pangeran, noe ggde nja alieng teja. 'Ari geus kitoe, < saha-saha noe sasambat kana djSnSngan Pangeran, tangtoe pisalamSteun. 22 'Eh, oerang Israil geura darengekeun ijeu omongan: ari Jesoes, oerang Nasaret, piwarangan Allah, anoe geus diboektikeun di pglSbah maraneh koe warnawarna kamatihan, moedjidjat djeung tanda-tanda, anoe didamgl koe Allah di tgngah maraneh, dilantarankeun nja ka andjeunna, sap6rti noe geus kanjahoan eta teh, sauggeusna dise23 koe maraneh renkeun " toemoet papastening kgrsa djeung kawaspaosan Allah, ^ seug koe
!

33

'^

pSrkara tanghina Kristoes, jen eta njawana teu didjomplang di Snggon noe paeh, kitoe deui dagingna teu koengsi kasorang boei'oek-oetjoetan. 'Eta Jesoes koe Allah geus ditanghikeun, ' nja kaoela sadaja noe djadi saksi. 'Sanggeusna dika-loehoerkeun koe panangan tSnggn nampa ti Rama pgrdjangAllah, sarta djian Roh Soetji, eta andjeunna ladjgng ngoetjoerkeun anoe katendjo sarta noe
^' '

34

'

maraneh ditangkSp,

toeloej disina dipa-

2i

25

koe dina kai-dipalang koe leungeun djalma noe daroraka, sarta dipaehan. 'Eta koe Allah geus ditanghikeun, sarta ngalaan kaujSrina maot; sarehna andjeunna moestahil beunang ditjSkgl koe maot teh. 'Karana andjeunna koe Dawoed dilahirkeun kijeu: Pangeran salalawasna koe koering ditjipta aja di hareupeun koering; estoe aja di katoehoeeun koering, soepaja koering oelah
'J

kadenge koe maraneh ajeuna. 'Karana Dawoed mah teu moenggah ka sawarga; sabalikna ari saoerna: '" Lahiran Pangeran ka Groesti koering: Geura tjalik 35 di katoehoeeun kami, 'datang ka moesoeh-moesoeh maneh koe kami didjijeun 36 djodjodog pikeun soekoe maneh. 'Ajeuna sakabeh anak-poetoe Israil koedoenganjahokeun masing enja, jen eta Jesoes, anoe digantoengkeun koe maraneh dina kai-dipalang teja, koe Allah geus didamSl Goesti djeung Kristoes.
a

d Mat.
h j
1

Tes. 5:7. h Joel 2 28. c Boem 10 13. 21 11. e p. 4:28. / p. 5 30.^ Djab. 16: 8. Eadj. 2:10. i Djab. 132:11; Loek. 1:32. p. 1:22; 3:15. A; p. 5:31; Pil. 2 : 9. i p. 1 : 4.
1
: : : :

37

kitoe,

26

'Sabab kitoe hate koering boengah^ sar6ng letah koering ggrah; malah-malah daging koering pingSnggo27 neun sareng pangarep-ngarepna. 'Karantgn njawa koering koe andjeun moal didjomplang di enggon noe paeh; sareng andjeun teh moal tega Kasoetji andjeun boeroek-oetjoetan. 'Andjeun 28 kasorang ka koering maparin njaho kana djalan kahiroepan; andjeun bade minoehan ka koering koe kaboengahan di pajoeneun 29 linggih andjeun. 'Eh, sadajana doeloerdoeloer! kaoela meunang sasaoeran saggblasna ka maraneh tina pgrkara Daeta teh woed, karoehoen oerang, jen poepoes, sarta dikoerebkeun; ari makamna aja di oerang datang ka poe
tidjalikeuh.
''

38

teja ngadenge pada ngerik hatena, seug miPetroes djeung ka rasoel-rahatoer ka soel noesedjen, kijeu: Noen, saderek-saderek! * koemaha pilampaheun koering? 'Lahiran Petroes kadarinja: Geura tarobat, sarta maraneh hidji-hidji djalma koedoe dibanjoean koe padj6n6ngan Jesoes Kristoes, soepaja dihampoera dosa; geus
"

m Djab. 110:1. Mangsa djalma-djalma

kitoe
39

maraneh tangtoe nampa pasihan


Soetji.

Roh

teja nja keur

'Karana ari perdjangdjian maraneh " djeung saanakanak maraneh, kitoe deui keur sakoer noe djaraoeh, sarejana bae noe bakal disaoer koe Pangeran, Allah oerang.
'^

40

'Reudjeung pirang-pirang kasaoeran sadjaba ti eta Petroes mepelingan sarta


mitoetoer, kijeu saoerna: Geura tarejangan keur njalamgtkeun maneh ti ijeu bangsa " noe tibalik pikir. 'DSmi sakoer djalma noe narima ka pilahir Petroes, toeloej dibaranjoean; poe harita keneh ditambahkeun ka moerid kira-kira tiloe reboe djiwa. 'Sarta pada pgngkoeh ka piwoeroek para rasoel, djeung kana katoenggalanana, kitoe deui kana ''njSniplekan roti, sarta kana nSnSda.
a
e

41

30

ajeuna. 'DSmi Dawoed teja, doemeh nabi, sarta oeningaeun jen Allah geus
'

31

ngadjangdjikeun ka andjeunna koe soempah, bakal medalkeun Kristoes ti boewah tjangkeng Dawoed, moenggoehing dagingna bae soteh; eta bakal dilinggihkeun dina panglinggihanana; 'tina geus waspaoseun, noe matak ngalahirkeun

42

Ibr. 4

12. 6 p. 16
:

30. c Joel 2

28.

rf

Ep. 2:13.

Moesa 32

5.

p.

20

7.

1170
43

LALAMPAHAN PARA RASOEL


sarta mS16ng6k tina sabab anoe geus didjadikeun ka eta djalma.
a
p.

44 45

4G

47

Ari sakabeh djalma djadi sarijeuneun; sarta " loba pisan moedjidjat djeung tanda-tanda noe didamgl koe para rasoel.' Djeung sadajana uoepertjajakoempoel, sarta * sabauda-saboga; 'pada ngadjoewal radja-kajana djeung barangbarangna, toeloej dibagikeun ka sadajana, koemaha panta-panta kakoerangna bae. 'Saban-saban poe pengkoeh araja di kabah sarta samijoek, djeung njarSmplekau roti pindah-pindah imah^ pada dahar kalawan boengah djeung lalangsar hatena, sarta maroedji ka Allah, djeung dipikoernija koe sakabeh djalma. Ari koe Goesti saban-saban poe garedja teh ditambahan koe noe geus disalamStkeun. p. 5:ii, 12. b p. 4-, 32.
"^
'

10:3.

p.

8:7; 14:8.
35:
6.

p.

13:9; 14:9.

d Mark. 16:
11

17. e J6s.

12

Ari eta noe ngempor, anoe ditjageurkeun teja, moentangan ka Petroes djeung Johannes, toeloej sakabehna djalma ngagimboeng ka arandjeunna dina emper, anoe diseboet emper Soeleman, bari hareraneun pisan. 'Barang katingali koe Petroes, ladjgng ngalahir ka djalmadjalma teh: Eh, oerang Israil! nahamaraneh mana heran ka eta p6rkara? djeung koe naon mana malgntjrong ka kaoela,

'^

13

c p.

4:34. d

p.

4: 4; 5:14; 11

21.

PASAL
TJidji

3.

mangsa Petroes djeung Johannes -Llangkat sasarengan kana kabah, dina waktoe s6mbahijang, nja eta " djam noe
2

14

kasalapan. 'Toeloej

noe ngempor bawa gotong; eta oenggal poe diteundeun dina lawang kabah, anoe dis6boet lawang Aloes, sina n6da sidgkah ka noe arasoep ka kabah. 'Ana nendjo ka Petroes djeung Johannes, barang dek arasoep ka kabah, toeloej neda sidgkah. 'Geus kitoe koe Petroes " dipglong reudjeung Johannes, bari ngalahir: Maneh geura neuleu ka kami! 'Tidinja seug mentjrong ka arandjeunna, pamikirna bakal tampa
pasihan.
'Ari

aja hidji djalma * ngadjadi, keur di-

15

kawas eta djalma pangbisana leumpang koe kawasa kaoela sorangan atawa koe ibadah kaoela? 'Allah * Ibrahim djeung Ishak sarta Jakoeb, Allah karoehoen oerang teja, geus ngamoeljakeun Jesoes Poetrana, " noe diserenkeun koe maraneh sarta bari dianglSs di pajoeneun Pilatoes teja, keur mangsa hoekoemanana eta koedoe dileupaskeun. 'Ari koe maraneh anoe soetji sarta bgnSr teh dianglSs, bari menta dipaparin eta djalma noe maehan teja; 'ari " Radjaning hiroep koe maraneh geus dipaehan. DSmi koe Allah geus ditanghikeun ti noe maraot, nja kaoela f noe djaradi saksi.
'^

10

'Sarta

tina

kapertjajaan kana djSnS-

lahiran Petroes:
**

Emas-

17

io

perak kami teu boga, tatapi ari kaboga kami dibikeun ka maneh: koe dj6nSngan Jesoes Kristoes, oerang Nasaret teja, maneh geura nangtoeng, toeloej leumpang! 'Geus kitoe ditjandak leungeunna noe katoehoe, bari ditangtoengkeun. Pada-harita soekoena djeung moemoentjanganana djadi koewat; 'seug ngoredjat nangtoeng, toeloej leumpang, sarta ngiring asoep ka kabah, bari leuleumpangan djeung adjroeg-adjroegan, sarta moedji ka Allah. 'DSmi koe sakabeh djalma katendjo manehanana keur leuleumpangan bari moedji ka Allah. 'Sarta pada sidik, eta pisan anoe sok dijoek dina lawang kabah, anoe disSboet lawang Aloes teja, malar sidgkah; noe matak liwat saking nja hareraneun
*"

nganana, noe matak djSnenganana geus ngoewatan ka ijeu djalma, noe katendjo koe maraneh sarta wawoeh; njakapgrtjajaan damSl andjeunna noe geus ngawaloejakeun ka eta di hareupeun maraneh kabeh. 'Ari ajeuna, eh doeloerdoeloer! kaoela teh njaho, maraneh pangmigawe kitoe bawaning koe teu njaho; kapala-kapala maraneh nja kitoe
''

18

deui. 'Sategesna Allah, djalan kitoe teh,

19

ngalaksanakeun sakoer noe geus dioewarkeun ti heula koe andjeunna, koe lantaran lambSj sadaja nabi-nabina, ^ jen Kristoes teh pinjandangeun sangsara. Koe sabab eta, geura pada ganti
'

'

pikir,

bari tarobat, soepaja dosa-dosa

20
21

maraneh dipareuman, sangkan datang mangsa tiis ti pameunteu Pangeran, 'sarta miwarang Jesoes Kristoes, anoe geus dipastenkeun ka maraneh; 'nja eta
dikSrsakeun ditampa koe sawarga, dongkap ka mangsa diadSgkeun deui saniskara, noe geus diandikakeun koe Allah koe lambgj nabi-nabina saroetji, ti
-^

LALA.MPAHAN PARA EASOEL


22

4.

1171
*

23

24

25

26

baheulana. 'Karana Moesa geus ngalahir ka karoehoen oerang, kijeu Pangerau, Allah maraneh, m6ngke ngajakeun pikeun maraneh hiclji nabi ti doeloerdoeloer maraneh, nja tjara kami; eta koe maraneh koedoe digoegoe, sadajana bae noe bakal dilahirkeun ka maraneh. 'Geus kitoe, saha-saha djalma, noe ten ngagoegoe ka eta nabi, tangtoe dibasmi, dileungitkeun ti bangsa. 'Nja kitoe deui sadajana para nabi, ti wat6s Samoeel djeung sapoengkoereunana, sarejana bae anoe geus ngalahir, eta geus pada ngawartakeun deui hal mangsa ajeuna. 'Maraneh teh nja anak para nabi, kitoe deui anak pgrdjangdjian anoe didamSl koe Allah ka karoehoen oerang, basa ngandika ka Ibrahim kijeu teja: Ari di djgro toeroenan maneh teh sakabehna bangsa di boemi bakal pada kabgrkahan. Sanggeusna koe Allah diajakeun Jesoes Poetrana, dipiwarang ka maraneh pangheulana, masingna ngab6rkahan ka maraneh, koe ngoendoerkeun maraneh hi''
:

loej

dipariksa:

Eta pgrkara teja koe

maraneh dipigawe koe kawasa naon,


8

10

djeung mawa ngaran saha? 'Geus kitoe Petroes pinoeh koe Roh Soetji, sarta kijeu pihatoerna ka darinja: Eh, para kapala bangsa sarSng para sesSpoeh Israil sadaja! 'sarehna ajeuna kaoela pada diparijos tina pgrkawis kasaean ka djalma noe ggring, anoe mawi dongkap ka waloeja: 'poerwana dioeningakeun ka adjengan sadaja, sargng ka sabangsa Israil, jen koe djgngngan Jesoes Kristoes, oerang Nasaret, anoe dipakoe koe aradjgngan dina kai-dipalang teja, noe koe Allah ditanghikeun deui ti noe ma''

<*

'

11

'

12

dji-hidji

djalma tina kagorenganana.

a Job. 10:23. b 2 Moesa 3:6. c Loek. 23:22,23. d p. 7:52. e p. 5:31. f p. 2:32. g p. 13:27. h Loek. 24:26, 27. i p. 2:38. J Mat. 17; 11. 15. Z 1 Moesa 22 18. it 5 Moesa 18
: :

nja koe kawasa eta noe matak djalma aja di pajoeneun aradjgngan, sarta waloeja. 'Nja andjeunna ' batoe teja, noe geus dipitjeun koe adjgngan, toekang njarijeun imah; eta pisan anoe geus didjadikeun pamageuh djoeroe. 'Ari kasalamgtan teh moal di noe sedjen ajana; samalah di kolong langit teu aja pisan deui ngaran noe dipaparinkeun ka djalma-djalma, anoe matak keur pisalamgtau oerang. a Job. is 13. b Mat.
raot,
ijeu
''
:

21

23. c Job. 10
1

32.

p. 3

6,

16. e

Mat. 21

42.

/Mat.
13

:21;

p.

10:43.

PASAL

4.

Sabot Petroes djeung Johannes ngalahir ka djalma-djalma, kabSredSg koe panghoeloe-panghoeloe, djeung kapala kabah, sarta ahli-ahli sadoeki; 'teungareunaheun katjida, tina sabab Petroes djeung Johannes ngawoeroek ka djalmadjalma, sarta ngoewarkeun hal pihoedangeun tina paeh, sapSrti Jesoes anoe

barang naringali kaloedeungan Petroes djeung Johannes, sarta geus waspada jen doewanana djalma teu binangkit teu pintgr, toeloej bae
eta,

Dgmi

14

15

djadi toeladan. 'Toeloej " pada ditangkgp sarta ditoetoep tSpi ka isoekna, sarehna * ajeuna geus boerit. 'Dgminoe

16

ngadarenge ka piwoeroek teja, loba pisan anoe datang ka pgi-tjaja; " djadi djalma lalaki anoe geus pSrtjaja bilanganana kira-kira lima reboe. o p. 5 is. 6 p. 3 1.
:

hareraneun; sarta ras elingeun, jen eta bareto sok ngiring ka Jesoes. 'Djeung tina sabab naringali djalma noe datang ka waloeja teja nangtoeng deukeut ka dinja^ noe matak teu pisan bisaeun ngabalgsan saoer. 'Geus kitoe ''dipiwarang ka loewar tina rad; toeloej rgrgmpagan djeung batoer-batoer, 'kijeu saoerna: * Koemaha oerang nja pipgtaeun ka eta djalma"? karana geus migawe tanda noe kaboektian, kanjahoan koe sakabeh noe tjaritjing di Jgroesalem, sarta koe oe-

17

c p.

2: 41, 47; 5

14.

Ari geus kitoe, barang braj isoek di Jgroesalem para kapala, para kokolot djeung ahli-ahli kitab; 'sarta aja " Annas, panghoeloe agoeng teja, djeung Kajapas, djeung Johannes, djeung Aleksandgr, sarta sakoer koelawarga panghoeloe agoeng. 'Tidinjapada diteundeun di tSngah-tengah, bari toe-

koempoel

rang moal beunang dibohongkeun. 'Tatapi soepaja oelah beuki njalijara ka djalma-djalma, hajoe, oerang hantgm nalek ka dinja, oelah sina ngomong deui ka sahidji djalma ge mawa ngaran eta.
'Toeloej

18

disalaoer deui, sarta diparen-

19

papatjoewan pisan oelah misaoer, soemawonna ngawoeroek, mawa djgngngan Jesoes. 'Ari Petroes djeung Johannes ngawangsoel, kijeu pihatoerna;
''

tahan

1172

LALAMPAHAN PARA RASOEL


:

5.

20

21

22

Geura soemangga manahan koemaha eta bSnSr di pajoeneun Allah, lamoen ngagoegoe ka aradjgngan leuwih ti batan ka Allah? 'Karana kaoela teu kadoega teuing noenda njaritakeun anoe geus katendjo djeung kadenge koe diri kaoela. 'DSmi eta tambah deui nalekna, sarta pedah teu mSndak pikenn njiksa, toeloej bae dileupaskeun, sijeun koe djalmadjalma; karana eta jiada ngamoeljakeun ka Allah tina perkara noe djadi teja. Wantoe-wantoe djalma noe ditibanan tanda noe matak waloeja teja, oemoerna
^
'

Soetji, djeung njalaoerkeun pangandika Allah kalawan loedeungna. a p. i 13.


:

6 p. 14

15. c Djab. 2
y.

1.

d Loek. 23
p.

12. e p. 10

38.

fp. 2:23. g
32

5; 12.

16:26.

33

34

geus leuwih opat poeloeh taoen.


a
(i

Ari sakabehna noe pgrtjaja sahate sanjawa; " hanteu aja pisan anoe njgboetkeun bandana jen eta bogana sorangan istoening dina saniskara sabanda-saboga bae. 'Ari para rasoel rosa katjida mertelakeunana pgrkara tanghina Goesti Jesoes, djeung sadajana dipasihan koernija langkoeng pisan. "Karana hidji ge taja noe boetoeh; * wantoewantoe sadajana noe boga lahan atawa
;

p. p.

5 5

34.
29.

Joh.

47.

p.

28.

35

Ari geus dileupaskeun, toeloej saroemping ka " batoer-batoerna, sarta njarijoskeun sakabehna noe dilahirkeun koe para panghoeloe agoeng djeung koe para 24 kokolot teja. 'Mangsa eta pada ngadenge anoe kitoe petana, toeloej raggm nja sasambat ka Allah, kijeu pioendjoekna: Noen Pangeran! nja andjeun teja Allah * noe ngadamSl langit, sarSng boemi, sar6ng laoet, sarawoeh saeusina kabeh; 25 'noe geus ngandika koe lambgj Dawoed, abdi andjeun, nja kijeu: " Koe naon oerang kapir mana njarewot, djeung bangsa-bangsa mikiran noe tjoe2G mah bae? 'Radja-radja di boemi pada dangdan, sarta kapala-kapala pada ggmpoengan, dek ngalawan ka Pangeran 27 djeung ka Lisahan andjeunna. 'KarantSn sajaktosna geus ggmpoengan Herodes sarSng Pontioes Pilatoes, bareng djeung oerang kapir rawoeh sagala bangsa Israil, dek ngalawan ka Jesoes, Poetra andjeun noe soetji, anoe koe andjeun * 28 geus dilisahan; 'pada dek ngalampahkeun sauiskanten pidjadieun, f anoe geus dipastenkeun ti heula koe panangan sa29 reng panggrsa andjeun. 'Ari ajeuna, noen Pangeran! moegi-moegi tingalan panalekna; sargng moegi abdi andjeun pada dipasihan ngawoeroekkeun pangandika 30 andjeun sargng loedeungna; 'koe margi andjeun kgrsa njodorkeuu panangan pikeun njageur-njageurkeun, sargng sangkan diajakeun " tanda sarawoeh moedjidjat koe djgngngan Jesoes, Poetra an31 djeun noe soetji. 'Sanggeusna ngngda, gnggon noe dipake koempoelan teh ^ inggeung^ sarta pada dipinoehan Roh
23
''

imah didjaroewal, ladangna toeloej dibawa, disanggakeun ka dampal para rasoel; 'sarta ka hidji-hidji djalma dibagikeun koemaha panta-panta kakoe''

rangna.
36

p.

44. J p. 2

45. c 2 Kor. 8

14.

Aja Joses, anoe koe para rasoel geus ditglahkeun " Barnabas (nja eta ari dibasana: Anak panglilipoer), kaasoep ahli Lewi, asal oerang Kiproes; kagoengan hidji kgbon, toeloej didjoewal, ladangna ditjandak, disanggakeun ka dampal para rasoel. a p. 11:22.
salin

37

'eta

PASAL
hidji

5.

Sapirah pamadjikanana, ngadjoewal pakarangan; 'seug njalingkoehkeun tina ladangna sailon djeung pamadjikanana noe saparo dibawa, disanggakeun ka dampal para rasoel. 'Tidinja Petroes ngalahir: Eh Ananias! koe naon hate maneh dieusian koe Setan, datang ka
;

Aja hidji djalma ngaran Ananias^ djeung "

maneh bohong ka Roh Soetji, njalingkoehkeun tina ladang lahan teh? 'Oepama tgtep tjara tadina, naha lain tgtgp anoe maneh? sarta ari geus didjoewal, lain di kawasa maneh keneh ? Koe naon aja pakargpan di djgi'o hate maneh migawe kitoe? Maneh bohong teh lain ka manoesa, istoening ka Allah pisan. 'Barang Ananias ngadenge lahiran kitoe, * bloek roeboeh, ka loewar njawana. Ari sakoer noe ngadenge eta pgrkara, sarijeuneun katjida. 'Tidinja noe bai'oedjang indit, ngarawatan majitna; seug digotong ka loewar, sarta diroewang sakali. Kira antara tiloe djam lilana, hoi jDamadjikanana asoep ka dinja, teu njahoeun anoe geus djadi sakitoe. 'Ladjgng
'

koe Petroes dilahiran kijeu: Tjik, tjaritakeun ka kami lahan teh didjoewalna
:

LALAMPAHAN PARA RASOEL


koe maraueh nja sakijeu ladangua? Waugsoelanana: Soemoehoeu, sakitoe pisan. 'Lahiran Petroes ka dinja: Naha maraneli wSt datang ka rgmpoeg ngadodja ka Rob Pangeran'? Toeh, soekoe djalma uoe mantas ngaroewang salaki maneh, geus aja di hareupeun panto, sarta bakal ngagotong maneh ka loewar. 'Pada-harita awewe teh roeboeh pajoeneun dampal Petroes, seug ka loewar njawana.
(reus kitoe baroedjang teja asoep, kapanggih manebanana geus paeh toeloej digotong ka loewar, sarta diroewang, direudjeungkeun djeung salakina. 'Ari
;

5.

1173

10

11

12

13

14

sagaredja kabeb sijeim kabina-bina, nja kitoe deui sakoer noe ngadarenge eta pSrkara. ap. 4:34. 6J6h. ll:13.cp. 19:17. Sarta reja pisan " tanda djeung moedjidjatnoe didamgl di djalma-djalma koe panangan para rasoel; djeung roentoet sadajana dina * emper Soeleman. 'Ari noe sedjen mah euweubnoe waninjampoeran; tapina koe djalma-djalma para rasoel dipoesti-poesti pisan. Sarta " beuki reja beuki reja ditambabkeun anoe
<-" '

15

le

ka Goesti, mangpirang-pirang lalaki-awewe; 'datang ka noe gargring digotongan ka loeloeroeng, dikSdgngkeun dina rarandjangan djeung dina babalean, soepaja ari soemping Petroes, kalangkangna bae ngoengkoelan ka salah-sabidji. 'Loba deui ti nagara noe sakoerilingna moeroeboel datang ka J6roesalem, pada mawa noe gargring sarta * noe dihareureujan koe soekma nadjis; eta sakabeh ditjageurkeun. a p. 4 so-, i4 3.
pgrtjaja
'^
: :

piug, toeloej njaoer rad sarta sakabeh para kokolot bangsa Israil, koedoe koempoel; djeung bari miwarangan ka 22 pangberokan, ngala para rasoel. Barang patjalang daratang ka dinja, rasoel teh ten kasampak dina pangberokan; toe23 loej baralik deui, bari ngoeninga, 'kijeu pokna: Pangberokan teh kasampak koe simkoering ngoentji pageuh keneh, ari noe ngadjaga narangtoeng di loewar hareupeun panto d6mi diboekakeun, di 24 djgro geus taja saha-saha. 'Mangsa pioendjoek noe kitoe teh kareungeu koe panghoeloe agoeng djeung kapala kabah sarta para panghoeloe agoeng noe sedjen, toeloej pada bingoengeun, eta pikoemahaeun. 'DjSboel hidji 25 pSrkara djalma ngoeninga ka darinja, kijeu pokna: Geuning anoe diasoepkeun koe aradjSngan ka pangberokan teja ajeuna narangtoeng di kabah, keur ngawoeroek 2G ka djalma-djalma. 'Bral kapala kabah indit, mawa patjalang-patjalang, ngala eta para rasoel, tatapi hanteu dipaksa, karana sarijeuneun koe djalma-djalma, 27 bisi dibaledogan koe batoe. "DSmi geus dibawa, toeloej pada diteundeun di pajoeneun rad. Geus kitoe dipariksa koe 28 panghoeloe agoeng, kijeu lahirna: 'Naha kami sadaja ongkoh ^ lain marentah bangSt pisan ka maraneh, poma-poma oelah ngawoeroek mamawa ngaran eta ? Geuning Jgroesalem koe maraneh geus dipinoehkeun koe pangwoeroek mara'

''

''

29

''

6 p. 3
e p.

11. c p.

47

11

21, 24.

p.

19

11, 12.

8:7.
"
30

17

panghoeloe agoeng tjengkat, djeung sakoer noe reureudjeungan,

Geus kitoe

teh, sarta maraneh dek malikkeun ggtih eta djalma ka kami sadaja. 'D6mi Petroes djeung para rasoel ngawalon, Wadjib ngagoegoe ka kijeu saoerna: Allah leuwih ti batan ka djalma. 'Allah

neh

'

18

eta madhab sadoeki; jDada liwat saking nja dengki. 'Toeloej bae * nang-

nja

19

20

21

kepan para rasoel, seug diasoepkeun ka pangberokan nagara. 'Tatapi ti peuting " aja hidji malaikat ti Pangeran, ngaboekakeun panto pangberokan, bari ladjgng pada ditoejoen ka loewar; ari lahirna: 'Geura marijang, moedoe ka kabah, njaoerkeun ka djalma-djalma eta sadajana lahiran kahiroepan ijeu teja. 'D6mi geus ngareungeu kitoe, wantji dek braj beurang pada angkat ka kabah, toeloej ngawoeroek. Ari panghoeloe agoeng djeung noe reureudjeungan teja saroem'^

31

32

karoehoen oerang J geus nanghikeun Jesoes, noe koe aradjgngan dipaehan teja djalanna digantoengkeun dina kai. 'Eta ^ koe Allah geus dioenggahkeun, didamSl Radja sar6ng Djoeroe-salamSt ka koe panangan t6ng6nna, soepaja Israil maparinkeun pSrtobat reudjeung 'Nja"'kaoela panghampoera dosa-dosa. sadaja noe djadi saksi sagala pSrkawis eta; kitoe deui Rob Soetji, anoe koe Allah geus dipasihkeun ka sakoer noe anoet ka andjeunna. ap.4:i,6.6p. 4:3.cp. i2:7. (ijoh.
^

68. e p. 4
p. 4
:

1.

^
3

p. 4
:

21.

jr

p. 4

18.
i-

h Mat. 27
p.

25.

19. 26.

p.

13

10
;

39, 40.

33, 36.

p. 3

Job. 15

26, 27.

1174
33

LALAMPAHAN PARA RASOEL


Barang ugareungeu kitoe,
"

6.

wani pada

ggrSgSteun hatena; seug toeloej I'Srgm3i

35

36

poegan hajaug pek bae maehan. 'Tapina aja hidji ahli parisi, neut ngadSg dina rad; ari ngaranna * Gramaliel; eta djadi goeroe toret, sarta diadjenan koe sabangsa kabeh; toeloej miwarang " rasoel koedoe dika-loewarkeun sakeudeung. 'Geus kitoe misaoer ka batoer-batoerna Eh, sadaja oeranglsrail! sing hade-hade ka noe rek dilampahkeun ka eta djalmadjalma. 'Karana mangsa ka toekang aja Tedas teja, ngakoekeun ten sabongbrong, dirak6tan koe djalma lalaki kira-kira opat ratoes bilanganana; ari etatehdipaehan, djeuug sakoer noe noeroet ka

koe rasoel noe doewa wSlas disaoer; geus koempoel ladjgng ngalahir kijeu: Moal hade pangandika Allah koe kaoela diteler-teler, seug ngoeroeskeun medja. 'Koe sabab eta, eh doeloer-doeloer! geura alak-ilik, milih toedjoeh djalma ti 16bah maraneh, ' anoe hade kasSboetkeunana, pinoeh koe Roh Soetji djeimg kapintgran; koe kaoela dek dititah kana eta oeroesan teh. 'D6mi kaoela mah bakal taretgp bae kana nSnSda sarta kana ngoeroeskeun pangandika teja. Sadajana ngarempoegan ka eta pirid toeloej
'

lahir; tidinja

manehanana
37

toeloej pabar6ntjaj, sarta

as

89

40

datang ka euweuh. 'Sanggeusnati dinja aja Joedas oerang Galilea, ^ keur mangsa atoeran noeliskeun djalma teja, sarta loba pisan djalma noe datang ka moertad, noetoerkeun ka dinja; ari eta nja kitoe deui datang ka paeh, djeung sakoer noe noeroet ka manehanana toeloej pabai'entjaj.'Ajeuna sadkaoela ngelingan ka sarampejan: ingkeun eta djalma teh, arantgp bae; karana lamoen eta pakargpan atawa eta pagawean asal ti manoesa, tangtoe gagal. Sawangsoelna oepama asal ti Allah mah, ^ hamo beunang digagalkeun koe sarampejan; bisi engkena kajoanggih mSrangan ka Allah. 'Ari eta teh pada ngaroedjoekan ka Ga'

milihan Setepanoes, nja eta teh djalma ^ noe pinoeh koe kapSrtjajaan sarta Roh Soetji; kitoe deui ' Pilipoes, Prokoroes, Nikanor, Timon djeung Parmenas; sarta Nikolaoes ti Antioki, noe tadina asoep Jahoedi. 'Toeloej pada disanggakeun ka pajoeneun para rasoel; saparantos f neneda, ladjgng noe toedjoeh teh ditaroempangan panangan.
a
p. 5
:

14. 6 p. 4
5.

35. c 1
:

Tim. 3

7, 8.
:

p.

11

24.

e p.

p.

24; 8

17; 1 Tim. 4

14.

pangandika Allah teh beuki Dgmi ngaggngan, sarta bilangan moerid di Jgroesalem ngarejaan katjida; malahloba pisan panghoeloe datang ka anoet kana
"

maliel

geus kitoe rasoel disalaoer, sarta

a p. i9 20. kapgrtjajaan. Ari Sgtepanoes teja, bawaning pinoeh koe pgrtjaja sarta kawasa, midamgl moedjidjat djeung tanda noe galgde di djalma-djalma. 'Tidinja sawareh djalma anoe kabilang ka masigit anoe disgboet
:

toeloej

pada dirangket;
f

tidinja diparen-

tahan
41

42

jjapatjoewan oelah sasaoeran mawa djSngngan Jesoes; geus kitoe dileupaskeun. 'Ari rasoel teh arangkat ti pajoeneun rad, bari pada boengah, doemeh geus dimanah pantSs njorang kahinaan tina sabab djengngan Jesoes; 'djeung hanteu eureun ngawoeroek saban-saban poe, di djSro kabah sarta mapaj-mapaj imah, djeung ngoewarkeun Indjil Jesoes Kristoes. a p. 7 54. 6 22 3,
'J
:

10

11

masigit oerang Libertini, djeung oerang Kirena, kitoe deui oerang Aleksandri, sarta noe asal ti Kilikia djeung Asia, seug tjargngkat, papadoean djeung Sgtepanoes.'Tatapi * teu barisaeun ngalawan kana kapintgran sarta kana Roh, anoe djadi lantaran poerwa Sgtepanoes ngalahir. 'Geus kitoe pada njolokan djalma; seug eta ngaromong kijeu: Koe koela kadarenge eta teh omonganana ngago-

i).

12

p.

4
:

15.

d Loek.
f
p.

2. e Aj.

4;
:

Sil.

21

30;

J63. 8

10.

17, 18.

g Mat.
6.

10, 12.

PASAL
Dina mangsa
eta,

eukeur ngadjSmbaran moerid, djadi tinggglgndSng oerang Joenani ka oerang Ibrani, sabab randa-randana sok kalaroeng ^ dina ngabajoean oenggal poe. 'Sakabehna moe-

13

14

goreng ka Moesa sarta ka Allah. 'Toeloej ngaroesoehkeun ka djalma-djalma djeuug ka para kokolot sarta ka ahliahh kitab; pek pada naradjang, ngarontok ka Sgtepanoes, bari diiringkeun ka saksipajoeneun rad; 'sarta njijeun saksi palsoe, anoe kijeu tjaritana: Eta djalma teu pgtot-pgtot ngomong ngagogoreng ka ijeu gnggon soetji, sarta kana toret. Karana koering geus pada
'

LALAMPAHAN PARA RASOEL


ngoeping omonganana, pokuajeu Jesoes, oerang Nasaret teja, bakal ngaroeksak ijeu gnggou, sarta ngaganti adat anoe ditoeroenkeun ka diri oeraug koe Moesa. "Ari sadajana uoe tjaralik dina rad, pada mgloug ka SStepauoes, katingali rarajna
siga raraj malaikat.
h Loek. 21
:

7.

1175

15

11

p.

5: 12.

15. c

Mat. 26

59.

PASAL
2

12

7.

"VTgalahir panghoeloe agoeng: Eta feuja -L^kitoe? 'Aii pihatoer S6tepanoes: Eh, saderek-saderek sargng rama-rama! soe-

13

mangga geura dangoekeun: Allah noe langkoeng moelja nembongan ka Ibrahim, karoehoen oerang, keur mangsa di tanah Mesopotami keneh, samemeh liugari pangandikana ka angih di Haran djeunna: * Maneh geura ijang ti tanah
'

14

15

maneh, djeung ti sanak-baraja maneh, leumpang ka hidji tanah, anoe koe kami rek ditoedoehkeun ka maneh. 'Geus kitoe bral angkat ti tanah Kasdim, sarta toeloej linggih di Haran. Ari ti dinja,
sanggeus
deui, nja

16

bari dipaparin sih-koernija sauaua, rgng kapintgran di pajoeneun Piraon, radja Mgsir, dongkap koe eta didjgngngkeun djoengdjoenan, disgrahan Mgsir sareng karatonna pisan. 'Geus kitoe satanah Mgsir djeung Kanaan kataradjang patjgklik, sargng aja kabalangsakan ggde; ari karoehoen oerang teu margndak kadaharan. 'Tatapi J Jakoeb ngadangoe tjarijos, jen di Mgsir aja gandoem; ladjgng miwarangan karoehoen oerang ka kadoewa-kadinja barangmimiti. 'Ari lina saderekna djadi njarahoeun ka Joesamalah bangsa Joesoep harita soep; kaoeninga koe Piraon. 'Tidinja Joesoep ngadjoeroengkeun, ngahatoeranan ngalih ka Jakoeb ramana, rawoeh sakoelawgrgina, djoemlah toecljoehpoeloehlima djiwa. 'Geus kitoe ' Jakoeb soemping ka Mgsir; ladjgng poepoes, nja andjeunna sargng para karoehoen oerang. 'Sarta
''

'

'"'

ramana poepoes, dialihkeun ka tanah ijeu, anoe ajeuna keur

ditjalikan koe aradjgngan. 'Sargngdina tanah ijeu hanteu dipasihan waris, na-

djan sadjeudjeuh oge; nanging maparin djangdji, bakal dipasihkeun ka andjeunna djadi milikna sargng milik toeroenan andjeunna di poengkoereunana, keur
'^-

mangsa

tatjan kagoengan poetra. 'Sa-

rgng Allah ngandika kijeu, ''jentoeroenanana bakal pada ngoembara di tanah sedjen, sarta koe oerang dinja disina koemawoela djeung diteungteuinganan opat 7 ratoes taoen lilana. 'Djeung deui eta bangsa, noe dikawoelaan koe maranehanana, koe kami bakal dihoekoem, timbalan Allah; sanggeus kitoe toeloej ka sarta bakal ngabarakti ka laloewai', 8 kami dina gnggon ijeu. 'Sargngna deui f masihan ka Ibrahim perdjangdjian hal njoenatan teja. Barang geus kitoe ladjgng Ibrahim poetraan Ishak, sargng disgpitan di poe noe kadalapan; ari Ishak poetraan Jakoeb, sarSng Jakoeb poetraan noe doewa wglas loeloegoe karoe9 hoen teja. 'Dgmi eta loeloegoe karoehoen teh 9 pada dgngki ka Joesoep, sarta toeloej didjoewal kaMgsir; tatapi 10 Joesoep koe Allah disargngan, 'djeung dika-loewarkeun ti saniskara kasoekgra*"

dibawa ka nagara Sgkem, '" diarebogkeun dina makam " beunang Ibrahim ngartos ti poetra-poetra Hemor, 17 rama Sgkem. 'Ari mingkin deukeut ka waktoe pSrdjangdjian,anoe koe Allah didjangdjikeun ka Ibrahim nganggo soempah teja, " bangsa teh mingkin njalijara 18 sargng ngalobaan di Mgsir; 'tgpi ka djoemengng radja sedjen, noe teu njahoeun 19 pisan ka Joesoep. 'Eta mah^^ ngadjoeligan ka bangsa oerang, sargng neungteuinganan ka karoehoen oerang, moenggah koedoe maritjeun orokna, oelah sina 20 ngargkahan. 'Dina mangsa harita Moesa diowokeunana, sargng i liwat langkoeng nja kasep; dimoemoele tiloe boelan la21 mina di djgro boemi ramana. Dgmi geus dipitjeun, toeloej dipoeloeng koe poetra Piraon noe istri; koe eta dimoemoele, 22 arek diangkgn poetra pribadi. 'Tidinja Moesa teh diwoeroekan saniskara kapintgran oerang Mgsir; djadi kawasa lahiranana sargng dadamglanana. 'Ari geus 23 dongkap ka opat poeloeh taoen, aja manah nggrsakeun ngalajad ka saderek24 saderekna, toeroenan Israil. Barang ningali hidji djalma noe dipahala, toeloej diraksa, sarta dipangmalgskeun anoe dipgrgasa teh; oerang Mgsir teja dipaehan. 25 "Ari manah Moesa, saderek-saderekna
toeloej
'

''

'

tangtoe ngahartieun, jen Allah nggrsa-

keun maparin pitoeloeng ka darinja koe lantaran panangan Moesa; tatapi

1176
2G

LALAMPAHAN PARA RASOEL


'
'J

7.

hanten ngahartieun. 'Ari isoekna Moesa nembongan ka darinja; parSng aja noe geloet; seug diwoeroek sina rapih, kijeu lahirna: Eh djalma! maraneh pada doe27 loer; naha w6t silih-pahala? 'Demi koe noe mahala ka batoerna, Moesa teh disoentroengkeun, ari omougna: Saha ka sampejan noe ngadjSngngkeun kapala 28 djeung djaksa ka kaoela kabeh? 'Naha sampejan dek maehan kaoela deui, tjara kamari sampejan maehan oerang MSsir 29 teja? 'Tidinja Moesa teh kaboer lantaran omongan kitoe, sargng ngoembara di tanah Midian di dinja meunang doewa 30 poetra pamSget. 'Ari geus " opat poeloeh taoen, Malaikat Pangeran nembongan ka andjeunna di tegal ISga goenoeng Sinai, di djgro seuneu hoeroeng 31 dina leuweung tjoetjoek. 'Barang katingal koe Moesa, heraneun pisan tina eta titingalian. Ana dideukeutan, dek diwaspaoskeun, aja gentra ti Pangeran 32 ka andjeunna, kijeu: 'Ijeu kami Allah karoehoen maneh, Allah Ibrahim, Allah Ishak sarta Allah Jakoeb. Toeloej Moesa teh ngagidir, teu wanieun ngawaspa33 oskeun. 'Nimbalan deui Pangeran ka Moesa: G-eura ngalaan taroempah tina soekoe maneh; karana ijeu enggon, anoe keur ditintjak koe maneh, nja taneuh 34 soetji. 'Kami geus waspada pisan di kabalangsakan oemat kami anoe di MSsir, sarta koe kami geus kadangoe roemahoehna; malah kami ajeuna geus loengsoer, rek dileupaskeun. Ari ajeuna, geura maneh koe kami rek dipiwarang 35 ka Mesir. 'Eta Moesa, noe ditampik koe
'
;
''

eta Moesa teja, noe dina koempoelan di tSgal ISga reureudjeungan djeung Malaikat,

'

39

40

anoe ngalahir ka andjeunna di loehoer goenoeng Sinai teja, sarta reureudjeungan djeung para karoehoen oerang; sarSng nampa ~ lahiran noe hariroep, paparinkeuneun ka diri oerang. 'Ari karoehoen oerang teja teu daraekeun noeroet ka andjeunna, anggoer toeloej pada njoentroengkeun, bari djeung hatena maralik ka MSsir. 'Pihatoerna

|
f|

41

ka Haroen: "" Koering geura pangdamSlkeun batara, baris leumpang ti heulaeun koering; karana moenggoeh eta Moesa, noe nginditkeun koering ti tanah MSsir teja, doeka kataradjang naon. 'Dina mangsa eta maranehanana njijeun hidji sasapian, sarta pada nganteuran pangabakti ka brahala teh, bari saroekaeun koe tina djidjijeunan leungeun so-

42

36

maranehanana, bari ngomong kijeu teja: Saha ka sampejan noe ngadjgnSngkeun kapala djeung djaksa? nja eta pisan noe dipiwarang koe Allah, djadi kapala sarSng poerah noeloeng, koe panangan Malaikat, noe nembongan ka andjeunna di djgro leuweung tjoetjoek teja. 'Nja koe eta diboedalkeunana, sar6ng ngadamgl moedjidjat djeung tanda di tanah MSsir, sarawoeh dina laoet Beureum,
'"

rangan. 'Tidinja Allah moengkoer, sarta maranehanana ditjoetjoedkeun, sina ngabakti ka sagala balad langit; sapSrtos noe dioengSlkeun dina kitab para nabi, kijeu teja: ** Eh, anak-intjoe Israil! naha karah maraneh teh, basa di tSgal ISga opat poeloeh taoen lilana teja, njanggakeun koerban peuntjitan djeung koerban 13 kadaharan ka kami? 'Enjana mah maraneh ngagogotong balandongan Molok, djeung bebentangan aallahan maraneh Rempan, nja eta artja beunang maraneh njijeun keur sSsSmbaheun teja; maraneh koe kami rek dipindahkeun ka beh ditoe44 eun Baboel. Balandongan pSrtelaan teh "" aja di karoehoen oerang di tSgal ISga, sapSrtos noe geus ditimbalkeun koe noe miwarang ka Moesa, jen koedoe didamSl koe andjeunna niroe tjonto noe geus 45 katingali.'DSmi eta geus katampa koe karoehoen oerang, toeloej dibawa,ngiring Josoea, asoep ka tanah bogana oerang kapir, noe didjarongklokkeun koe Allah ti hareu^jeun karoehoen oerang, dongkap
'

'^'^

46

ka djaman Dawoed.

mendak
47

'Ari Dawoed teja '" sih-koernija di pajoeneun Allah;

37

88

deui di tSgal ISga, opat poeloeh taoen lilana. 'Nja eta Moesa teja, noe geus ngalahir ka oerang Israil kijeu: ' Pangeran, Allah maraneh; mSngke ngajakeun pikeun maraneh hidji nabi ti doeloer-doeloer maraneh, nja tjara kami eta koe maraneh koedoe digoegoe. 'Nja
kitoe

48

49

sarSng panSdana, hojong dipanggihkeun Snggon pilinggiheun Allah Jakoeb. 'Nja Soeleman ff uoe ngadamSl gSdong bade Allah. 'Tatapi "^ ari noe Langkoeng Agoeng mah moal linggih dina kabah beunang njijeun koe leungeun; sakoemaha i^ilahir nabi noe kijeu teja: 'Sawarga teh nja pangiinggihan kami, sarta
''''

LALAMPAHAN PARA RASOEL


boemi
teli djodjodog dampal kami; maraneh pinjijeuneun gSdongkoemahakeur kami? timbalan Pangeran; djeung uaon gnggon paugreureuhan kamiteh? 'Naha lain panangan kami noe gens ngadamfel eta sakabeh? 'Eh, "' noe harenras beuheung; sarta noe ten disoenatan hate djeung tjeuli! maraneh salalawasna ngalawan ka Roh Soetji; sapgrti karoehoen maraneh, nja kitoe deui diri maraneh. 'Nabi mana noe ten dikanijaja koe karoehoen maraneh? Nja pada maehan bae ka sadajana noe ngoewarkeun ti heula pisoempingeunana noe Langkoeng BSngr teja, noe geus dihijanat sarta dipaehan koe maraneh ajeuna; 'nja maraneh noe geus nampanan toret, didawoehkeun koe malaikat, JJ tatapi hanteu ditetSpkeun! a p. 22 l. 6 l Moesa 12 1.
: :

1177

ka eta djalma-djalma. Ari geus mihatoer kitoe, toeloej koelSm.


6

Mat.
8
:

e p.

1.

a p. 5 33. 26:64. c Loek. 4 29. d 5 Moesa 17:7. f Loek. 23 40. g Loek. 23 34.
:
;

50

PASAL
Ari "

8.

51

Saoeloes teja atoheun S6tepanoes dipaehan. Dina mangsa harita gare-

52

dja noe di JSroesalem toeloej dikanijaja bangSt katjida, datang ka * pabalgntjar sadajana di tanah Joedea djeung tana,h Samaria; kadjaba ti para rasoel. 'Aja djalma aribadah, noe ngarawatan ka

setepanoes, sarta katjida njeungtjeuri3

53

kanana. 'D6mi Saoeloes teh " ngaboerak-barik ka garedja, asoep ka oengga,! imah, seug awewe-lalaki disesered, diselehkeun ka pangberokan.
O
p. 7
:

58. 6 p.

11

19.

C p. 9

22_: 4

20:9.

Ari sakoer noe pabal6ntjar teja


loej

"

toe-

Moesa 12:1. d I Moesa 15 13. e 2 Moesa 3 12. f 1 Moesa 17 10 21 2 25 26 35 22. </ 1 Moeaa 37 4 39 1. h 1 Moesa 41 39. i 1 Moesa 41 54. j 1 Moesa 42 1. hi Moesa 45 4. Zl Moesa 46 6 49 33. m 1 Moesa 50 13. n 1 Moesa 23 16. 2 Moesa 1:7.^ 2 Moesa 1 10, 15, 22. q 2 Moesa 2 2. J- 2 Moesa 2 11. s 2 Moesa 2 13. < 2 Moesa 2:15. u 2 Moesa 3:2. t; 2 Moesa 3 6. w 2 Moesa 7 10 14 21. a: 5 Moesa 18 15. y 2 Moesa 19 20 20 21. z 5 Moesa 32 47. aa 2 Moesa 32 1. 66 Am. 5 25. cc 2 Moesa 25 9, 40. dd Jos. 3 14. ee Djab. 132 5 p. 13 22. ffl Badj. 6. gg 1 Radj. 8 27. Ml JSs. 66 1. W.jj Job. 7 19 ; Gal. 3:19; ii 2 Moesa 32:9; JSr. 6
c 1
: : :

oedar-idSr, bari ngoewarkeun pangandika. 'Ari * Pilipoes teja soemping ka nagara Samaria, sarta toeloej ngoewarkeun Kristoes ka oerang dinja. "Geus

1\>T.

2:2.

54

Barang ngareungeu
ggrgggteun

kitoe,

"

wani pada
8

55

hatena, sarta kSrat-kSrot hoentoena ka S6tepanoes. Tatapi SStepanoes teh pinoeh koe Roh Soetji, seug tanggah sotjana ka langit, sarta ningali kamoeljaan Allah, djeung Jesoes
'

djalma-djalma ragSm nja ngarggSpkeun ka sakoer noe disaoerkeun koe Pilipoes, pedah ngadarenge sarta narendjo sagala tanda noe didamSl koe Pilipoes teh. 'Karana " reja pisan noe kaasoepan soekma nadjis datang kaka loewar soekmana, bari gSggroan sarta bSdas sorana; reja deui noe ngempor djeung noe dejog datang ka ditjageurkeun. "Anoe matak di nagara eta djadi kaboengahan katjida.
kitoe
a
p.

11:19. 6

p.

6:5.

c p.

5:16; 16:18.

56 ^

57

58

keur ngadeg tgnggneun Allah. 'Ari saoerna: Toeh, katendjo koe kaoela langit molongo, ari Poetra manoesa teh keur ngadeg tSnggneun Allah. 'Tatapi eta djalma-djalma pada raong sosowakan, bari njarotjokan tjeuli; brSg bae ragSm naradjang ka Setepanoes, 'sarta

10

11

59

60

pada ngadjongklokkeun ka loewar ti djgro nagara, bari seug dibaledogan koe batoe. Ari saksi pada ngalaanan papakean sorangan, diteundeun kana soekoe hidji djalma boedjang, ngaran Saoeloes. 'Tidinja pada maledogan ka Setepanoes, noe keur sasambat, kijeu pihatoerna: f Noen, Goesti Jesoes! moegi nampi njawa simkoering. "Geus kitoe brgk tapak-toeoer, sarta njgloek bari bg'^

'^

12

-^

13

Aja hidji djalma ngaran Simon, tadina di nagara eta djadi " toekang sihir, sarta sok njijeun anoe matak ngaherankeun ka oerang Samaria; djeung ngadakoekeun djalma poendjoel. 'Sarereja, kolot boedak, pada sarggSp ka dinja, sarta pada njgboet kijeu: Eta teh pangawasa Allah noe leuwih ggde! 'Anoe matak sarSgSpeun ka Simon teh, sabab geus lila pisan nja ngaheran-herankeun ka darinja koe sihirna. 'Tatapi mangsa geus pada pertjaja ka Pilipoes, noe ngoewarkeun Indjil karadjaan Allah, kitoe deui padjgnengan Jesoes Kristoes, toeloej dibaranjoean awewe-lalaki. 'Malah

Simon ge
sarta ten

pisah-pisah

pgrtjaja, toeloej dibanjoean, ti Pilipoes; ba-

sowarana, kijeu: s Noen Goesti! moegi oelah dibalSskeun ijeu dosa teh
das

rang nendjo tanda djeung moedjidjat noe araheng, anoe didamgl koe Pilipoes, a p. is e. seug hareugeueun.
:

1178

LALAMPAHAN PARA RASOEL


ngoeroeskeun sakabeh doenya-brana kagoengan radja; " eta teh angkat ka J6roesalem, s6dja nSneda; 'ajeuna keur
moelih, noenggangan karetana, sarta bari ngadji kitab nabi Jesaja. 'Ari * Roh nimbalan ka Pilipoes: Geura njampeurkeun, ngageudeng eta kareta! 'Seug Pilipoes njampeurkeun; toeloej ngareungeu eta keur ngadji kitab nabi Jesaja. Pok

15

17

18

19

20

21

22

para rasoel di Jeroesalem ngadangoe warta, jen Samaria gens narima pangandika Allah, ladjSng ngahiras Petroes djeung Johannes ka oerang dinja. 'D6mi geus saroemping, ladjeng mangnedakeun eta djalma-djalma, moegi dipasihan Roh Soetji. 'Karana Roh tatjan loengsoer ka djalma hidji-hidji atjan, ugan kakara dibanjoean bae ka padjenengan Goesti Jesoes. 'Ladjgng koe rasoel pada ditoempangan panangan; geus kitoe narampa Roh Soetji. Barangna katendjo koe Simon, jen Roh Soetji dipaparinkeun koe lantaran rasoel noempangkeun panangan, toeloej ngahatoeranan doewit, 'pokna: Kaoela paparin kawasa kitoe, soepaja saha-saha noe ditoempangan leungeun koe kaoela, sina tarima Roh Soetji. 'Ari lahiran Petroes ka dinja: Eta doewit maneh sing tjilaka sarta djeung diri maneh, sabab pamikir maneh * pasihan Allah beunang koe doewit! 'Maneh teh teu boga bagian atawa doeoeman ka ijeu pgrkara; karana hate maneh hanteu bSnSr di pajoeneun Allah. 'Koe sabab eta, maneh geura tobat tina ijeu kagorengan maneh, sarta koedoe neneda ka
'

28

29

30

31

32

33

njaoer Pilipoes: Koemaha kahartos noe diaos teh? 'Ari walonna: Koemaha pingahartoseun, lamoen taja noe ngawoeroek ka kaoela? Toeloej noenoehoenka Pilipoes, moegi toenggang, tjalik sasarSngan. 'Dgmi oengglna kitab noediadji teh kijeu: " Andjeunna ditoengtoen ka pameuntjitan tjara domba, djeung sapgrti anak domba noe bal6m di hareupeun noe ngagoentingan, nja kitoe andjeunna hanteu engah lambena. 'Dina

<^

34

35

Allah,
23

malah-mandar dihampoera pa-

2i

mikir hate maneh noe kitoe teh. 'Karana katendjo koe kami, maneh teh hampgroe pait, sarta katjangreudan kadorakaan. 'Ari Simon ngawangsoel, kijeu pihatoerna: Moegi andjeun pada mangnedakeun simkoering ka Pangeran, soepaja simkoering oelah tjijos kataradjang koe noe dilahirkeun koe andjeun teja. o p. 6:6;
''

36

37

13

3;

19

6.

6
:

Mat.

10

8.

N6h.

20.

d
25

Sam.

12

19.

38

26

27

sanggeusna mSrtelakeun ngawoeroekkeun pangandika Pangeran, toeloej maroelih ka Jgroesalem, bari ngoewarkeun Indjil ka sababaraha desa oerang Samaria. Geus kitoe hidji malaikat ti Pangeran ngalahir ka Pilipoes, kijeu lahirna: Geura hoedang, toeloej leumpang kabehkidoel, ngadjoegdjoeg djalan noe ti Jgroesalem tgroes ka Gasa, djalan noe bala teja. 'Tidinja tanghi, seug angkat. Doemadakan, aja hidji oerang Hab6si, mantri djgro, ponggawa radja istri oerang Habgsi^ anoe djgnSngan Kandasi, poerah
rasoel,

D6mi

sarta

39

40

keur njandang kahinaan hoekoemanana dileungitkeun; djeung saha noereknjgboetkeun pioemoereunana"? karana hiroepna geus ditjandak ti boemi. 'Geus kitoe mantri djSro teh mihatoer ka Pilipoes, kijeu saoerna: Kaoela noenoehoen, saha teja noe dilahirkeun koe nabi kitoe teh? salirana, oetawi noe sanes? 'Tidingangah lambgjna, seug nja Pilipoes njarijoskeun Jesoes ka mantri teh, mimitina nja ti pilahir kitab tadi teja. Demi keur loemampah di djalan, kabgnSran dongkap kana hidji tjai; pok njaoer mantri djero teh: Tah, aja tjai di dinja; " koemaha, taja halangan kaoela dibanjoean? 'Ari walonan Pilipoes: ^Lamoen andjeun pSrtjaja tgroes reudjeung manah, meunaugpisan.Toeloej ngawangsoel, kijeu saoerna: Kaoela pertjaja pisan Jesoes Kristoes teh Poetra Allah. 'Geus kitoe miwarang ngeureunkeun kareta; toeloej doewanana, Pilipoes djeung eta mantri, loengsoer ka djgro tjai; seug geus harandjat ti dibanjoean. 'D6mi djSro tjai, Pilipoes dimoesnakeun koe Roh; koe mantri djSro teh hanteu katingali deui, karana ngaladjSngkeun djalanna sarta boengaheun. 'Ari Pilipoes ajana deui di nagara Asdod; ladjgng angkat, bari ngoewarkeun Indjil mapajmapaj sakabeh nagara, dongkap ka naa i Badj. 8 41 ssp. 3 10. gara Kesarea.
<*
'

''

b p. 10

19. c Jes.
ff

53

7, 8. (i

Ep. 6

19. e p.

10

47.

f Mark. 10:16.

Mat. 3:16.

LALAMPAHAN PARA RASOEL


PASAL
"

9.

1179

9.

D6mi Saoeloes teja masih ngSntabngSutab napsoena, sarta amoek-amoekan djeuug maehan ka moerid-moerid Goesti; toeloej ugadeuheusau ka panghoeloe agoeng, 'njoehoeukeun * soerat baris ka sagala masigit anoe aja di nagara Damsik, soegan manggih auoe noeroet ' djalan agama eta, boh awewe boh lalaki, dek ditalian, dibawa ka Jgroesalem. 'Ari ^ keur loemakoe, geus deukeut ka Damsik, ngadak-ngadak katodjo koe tjahja ti langit; 'bloek tibeubeut ka taneuh. Toeloej ngadenge ggntra, noe ngalahh- ka manehna: Eh Saoel! Saoel! naha maneh bSt nganijaja ka kami? 'Ari
wangsoelanana: Noen Goesti! andjeun teh sahal Lahiran Goesti: Kamiteh Jesoes, noe dikanijaja koe maneh teja. Soesah maneh ari dek njepak kana panjotjog mah. 'Demi Saoeloes teh ngadegdeg djeung baloewas; toeloej oendjoekan: ^ Noen Goesti! pangSrsa teh simkoering milampahkeun koemaha? Lahiran Goesti ka dinja: Geura hoedang, toeloej asoep ka nagara, ^ sarta bakal dibedjaan anoe koedoe dipilampah koe maneh. 'Ari djalma-djalma batoer Saoeloes nangtoeng sarta harookeun, gentra teh kadarenge, ten aja boektina. 'Geus kitoe Saoeloes hoedang tina taneuh; ana beunta panonna, teu nendjo saha-saha. Toeloej koe batoerna ditoengtoen, dibawa ka dj6ro Damsik. 'Tiloe poe lilana teu bisa nendjo, teu dahar teu nginoem. a p. s s. j p. 26 n.
"

14

koering geus ngadenge ti djalma reja pisan moenggoeh eta djalma teh geus loba katjida nja migawe kagorengan ka sakoer noe saroetji kagoengan Goesti, di JSroesalem; 'sar6ng manehanana di dijeu boga kawasa ti panghoeloe agoeng,
nalian sakabeh auoe " njambat ka padjgngngan andjeun. 'Demi lahiran Goesti ka Ananias: Geura bral bae; karana eta teh wadah beunang milih kami, ^ dibakoekeun mamawa djSnSngan kami ^ ka hareupeun oerang kapir, djeung ^ ka hareupeun radja-radja, sarta ka oerang Israil. 'Karana kami rek noe-

is

16

17

doehkeun ka manehanana, jen ditangtoekeun loba katjida nja pinjorangeun sangsara tina sabab djSngngan kami. 'Geus kitoe Ananias angkat, toeloej asoep ka eta imah, seug Saoeloes teh ditoempangan panangan, bari njaoer: Eh Saoel, saderek! kaoela dipiwarang koe Goesti, nja eta Jesoes, noe nembongan ka sampejan dina djalan noe disorang koe sampejan teja, soepaja sam''

''

18

koe Roh

19

''

pejan bisa ningali deui, sarta dieusian Soetji. 'Pada-harita aja noe ragrag ti panonna, djiga koeloemoed, braj bae bisa nendjo deui; geus kitoe hoedang, sarta dibanjoean. 'Sanggeusna barangdahar, toeloej koewat. Ari Saoeloes teh tjalik di moerid-moerid anoe aja
di

Damsik meunang sababaraha

poe,

20

21

c
fli

p.

24

14.

p.

22

6.
7.

p.

5:39. f

p.

16

30.

p.

10:6. ^ Dan. 10:

10

11

12

13

aja hidji moerid, ngaran Ananias; eta koe Goesti dilahiran dina tetendjoan kijeu: Ananias! Wangsoelanana Noen Goesti ijeu simkoering. 'Lahiran Goesti ka dinja: Geura hoedang, toeloej indit ka loeloeroeng, anoe disgboet loeloeroeng Lgmpgng geus kitoe ka imah Joedas tanjakeun noe ngaran Saoeloes " ti Tarsoes; karana, masing njaho, eta keur nenSda; 'sarta geus nendjo * dina tetendjoan, aja hidji djalma ngaran Ananias asoep, seug noempangkeun leungeun ka manehanana, soepaja datang ka bisa nendjo deui. 'Ari wangsoelan Ananias Noen Goesti simdi
:

D6mi

Damsik

22

keneh di masigit-masigit seug ngoewarkeuu Kristoes, jen eta teh Poetra Allah. 'D6mi sakabeh noe ngadenge pada melenggk, aromongna: Naha lain nja eta noe ngaroeksak di JSroesalem sakoer anoe njambat ka eta ngaran, anoe matak datang ka dijeu kargpna dek nalian ka noe kitoe, dibawa ka panghoeloe agoeng? 'Ari Saoeloes teh beuki tambah dikoewatkeunana, sarta njgsgdek ka oerang Jahoedi noe araja di Damsik, ngajakinkeun jen Jesoes teh
'sarta harita

Kristoes.
c
1
:

o
21
11

p. 1

21
:

39. 6 p.

10

3; le
:

9.

Kor. 1:2.
24.

d Roem
: ;

5. e p.
:

22
23.

21. f^. 25
7i

23

27 23

p.

2 Kor. 11

p. 8

17.

24

25

Geus rada lila oerang Jahoedi seug babadamian, dek maehan ka Saoeloes; 'tatapi pangarahna kaboro aja noengoeningakeun ka Saoeloes. Malah datang ka " pada ngadjaga beurang-peuting di lawang nagara, karSpna dek maehan. koe moerid-moerid Saoeloes 'Demi

1180

LALAMPAHAN PARA RASOEL

10.

ditjokot ti peuting, dibidjilkeun tina koeta, dioeloer dina karandjang.


a
26
2 Eor. 11
:

32.

Sanggeus soemping ka Jgroesalem, Saoeloes sSdjana dek tjampoer ka moeridmoerid, tatapi dipake kasijeun koe sakabehna, hanteu
p6i*tjajaeiin

39

jen geus
"

27

djadi moerid. 'Tidinja ditjandak koe

28

29

30

Barnabas, dideuheuskeun ka para rasoel, bari njarijoskeim jen Saoeloes di djalan geus ningali Goesti, sarta koe Goesti dilahiran, samalah di Damsik geus ngawoeroek koe djenSngan Jesoes sarta kaloedeunganana. 'Geus kitoe Saoeloes teh di JSroesalem djeung para rasoel sasargngan bae; 'sarta ngawoeroek koe djSngngan Goesti Jesoes djeung kaloedeunganana. Malah djeung oerang Joenani ge sok sasaoeran djeung papadoean; tatapi ari eta teh ngarah maehan ka Saoeloes. 'Mangsa katangen koedoeloerdoeloer, seug Saoeloes teh dibawa ka nagara Kesarea; toeloej disina angkat

40

41

barang ngadenge bedja jen Petroes keur tjalik di dinja, toeloej ngadjoeroengkeun doewa djalma, panoenoehoenna moegi tereh soem]3ing, oelah disSlang. 'Neut indit Petroes, seug angkat sasarSngan djeung eta djalma. D6mi geus soemping ka dinja, toeloej dianteur ka loteng teja. Sakabeh randa-randa ngadeuheusan, barina tjeurik, pada mintonkeun ka Petroes samping djeung badjoe, beunang Dorkas njijeun keur waktoe babarSngan keneh. 'Ladjeng koe Petroes diboedalkeun sakabehna; geus kitoe tapak-dSkoe, sarta n6n6da; seug tidinja ugahareupan ka majit, bari njaoer: Eh Tabita! geura hoedang. Braj beunta panonna; ana nendjo ka Petroes, toeloej njanghoendjar. Geus kitoe koe Petroes " ditjandak leungeunna, bari dihoedangkeun; ari geus disaoer djalma saroetji sarta randa-randa
'

teja, toeloej
42

nembongkeun Tabita geus

ka nagara Tarsoes.
31

p.

4: 36; is :i.

43

hiroep. 'Demi eta teh kaoetarakeun di sakoeriling Jopa, sarta loba pisan noe djadi pSrtjajaka Goesti. 'Sanggeusna ti

32

33

34

D6mi garedja di sakoeriling Joedea djeung Galilea sarta Samaria pada sarSnang kabeh, sarta disantosaan; ari lalampahanana ibadah ka Pangeran, bari dililipoer koe Roh Soetji, anoe matak ngalobaan. Ari geus kitoe, dina hidji mangsa Petroes keur ngadjadjah ka mana-mana; toeloej soemping ka djalma saroetji anoe aja di nagara Lida. Di dinja mgndakan hidji djalma ngaran Eneas, ngalondjor dina kasoer geus meunang dalapan taoen lilana, kasakitna ngempor. 'Geus kitoe Petroes ngalahir ka dinja: Eh Eneas!
'

dinja Petroes rada djrSk * di Simon,


koelit.

lila di

Jopa, ngantoekang ngasakan


o
p. 3
:

7.

6 p. 10

6.

PASAL

10.

hidji djalma di nagara Kesarea, ngaranna Kornelioes, kapala barisan anoe disgboet barisan Itali 'ibadah sarta sijeun koe Allah " djeung saeusi-boemina; gStol pisan sidgkahna ka djalmadjalma, sarta ten pgtot-pStot ngnSdana ka Allah. 'D6mi eta manggih * tetendjoan kira waktoe " djam kasalapan

Aja

35

Jesoes Kristoes maparin tjageur ka maneh; " geura hoedang, b6b6nahan Snggon koe maneh bae. Pada-harita ge hoedang. 'Tidinja eta teh katendjo koe sakabeh djalma noe aja di Lida djeung di Saron, sarta pada tobat, pgrtjaja ka Goesti.
a Mat.
9
:

6.

36

37

38

Ari di nagara Jopa aja hidji moerid ngaranna Tabita, teg8sna ari disalin basana: Dorkas. Eta istri pinoeh koe kahadean sarta sidgkah; nja kitoe noe dipilampah. 'KabSngran dina mangsa harita keuna koe kasakit, sarta toeloej maot. D6mi geus disiraman, toeloej dikgdgngkeun dina loteng. 'Sarehna Lida teh deukeut ka Jopa, moerid-moerid,
istri,

beurang, sarta nendjo tSgSs pisan aja hidji malaikat ti Allah asoep ka boemina, ari lahirna kijeu: Kornelioes! 'Tidinja bgngong ka malaikat teh, ^ bari reuwaseun; ari pihatoerna: Aja naon, Goesti? Lahiranana ka dinja: PanSda reudjeung sidgkah maneh geus oenggah ka pajoeneun Allah, djadi pangelingngeling. 'Ajeuna geura nitahan djalma ka Jopa, moedoe hatoeranan tjahk ka Simon, " anoe katglah Petroes; 'keur ngandjrSk f di Simon, toekang ngasakan koelit, imahna di sisi laoet; tangtoe sakoer bakal njaoerkeun ka maneh anoe koedoe dipilampah koe maneh. 'Mangsa geus moelih malaikat noe ngalahir ka Kornelioes, toeloej njaoer doewa
''

LALAMPAHAN PAEA RASOEL


boedjangna, djeung hidji sSrdadoe noe ibadah, ti sakoer noe bakoe ugadjaga
8

10.

1181

di dinja; 'seug pada diijaritaan saniskara, bari toeloej dipiwarang ka Jopa.


a
r

Jos.

24
1
:

15.

J
/"

p. 9 p.

12. c p. 3

1. (i
:

Loek.

12, 29.

Joh.

43.

43.

p. 9

6.

D6mi
djalan,

isoekna, waktoe eta keur di sarta gens deukeut ka nagara,

23

sarSng sijeun koe Allah, anoe sae kasSboetkeunaua koe sabangsa oerang Jahoedi, nampi timbalan ti Allah, dilantarankeun koe hidji malaikat soetji, jen andjeun teh koedoe dihatoeranan ka boemina, bade ngoeping lahiran ti andjeun. 'Tidinja eta djalma koe Petroes
disaoer

ka

djgro, sarta diandSg.

D6mi

kira wantji
10

djam noe kagSngp, Petroes

naek ka loehoer imah, sSdja nSngda.


'Tidinja loengse, hajang barangdahar. Sabot keur ditjawisan, seug Petroes kataradjang " pana; 'sarta * ningali langit molongo, djeung aja noe toeroen ka pajoeneunana, hidji wadah siga lawon roebak, ditalikeun opat djoeroena, dioeloer ka boemi; 'ari eusina sagala sasatoan anoe soekoe opat, kitoe deui sakoer noe garalak, sarta noe tingkarajap, djeung sakoer manoek awang-awang. Geus kitoe ka Petroes aja ggntra kijeu: Geura hoedang, Petroes! eta peuntjit, toeloej hakan. 'Ari wangsoelan Petroes: Hamo karana simkoering sapisan, Goesti! oemoer tatjan neda noe haram sareng nadjis. 'Mindo deui aja ggntra ka PeNoe geus dihalalkeun koe troes kijeu: Allah, koe maneh oelah rek diharamkeun. 'Gentra kitoe teh datang ka tiloe kali; toeloej eta wadah ditaekkeun deui
'

angkat babarSngan toeloej isoekna djeung maranehanana; ari doeloer-doedi Jopa ngiring sawareh. loer noe aja
a
24
p.

8:29.

11

25

12

2G

13

27

14

"^

28

<*

15

*"

iG

29

ka
17

langit. a d 3 Moesa 11

p.
:

22

17. 6 p. 11

5.

c Jeh. 4

14.

4. e

Mat. 15:11;

Koem

14:14.

18

19

20

Mangsa Petroes keur poekeun sadjeroning manahna dina pihartieunana tetendjoan noe katingali teja, doemadakan eta djalma, piwarangan Kornelioes teja, geus nanjakeun imah Simon, ajeuna narangtoeng di hareupeun panto, 'bari ngagei'oan, nanjakeun soegan di dinja tjalikna Simon, anoe katSlah Petroes. 'DSmi sabot Petroes keur mikiran tetendjoan teja, ladjeng " dilahiran koe Roh, kijeu: Toeh, aja tiloe djalma, nejangan maneh. 'Ajeuna geura hoedang
sarta toeroen, toeloej indit babarSngan

Isoekna deui soemping ka Kesarea. D6mi Kornelioes teh keur ngantosan, ngoempoelkeun sanak-barajana geus djeung sobat-sobat dalit. 'Barang Petroes asoep, dipapagkeun koe Kornelioes; brek m6ndek ka dampalna, bari soedjoed. 'Tatapi koe Petroes ditangtoengkeun, bari njaoer: " Geura tjgngkat, kaoela mah saroewa djalma keneh. 'Toeloej sasaoeran, bari asoep ka djero, sarta njampak reja pisan anoe koempoel. 'Ari saoerna ka dinja: Maraneh geus pada njaho, jen oerang Jahoedi hanteu kawidian reureudjeungan atawa ngandjang ka bangsa sedjen; tatapi Allah geus maparin pitoedoeh ka kaoela, ka sahidji djalma ge oelah njSboet haram atawa nadjis. 'Koe sabab kitoe, kaoela keur waktoe diadjak ka dijeu, ten ngahesekeun. Ari ajeuna kaoela nanja, naon sababna noe matak kaoela koe maraneh
diadjak ka dijeu? 'Walonan Kornelioes: Kamari ijeu, kaheuleutan koe opat poe, simkoering poewasa dongkap ka wantji kiwari; dgmi wantji djam noe kasalapan simkoering neneda di djgro imah.

30

31

'Doemadakan, aja hidji djalma ngadSg di hareupeun simkoering, * panganggona hoeroeng-herang, ari lahirna kijeu: Eh Kornelioes! panSda maneh geus
dimakboel, sarta sidekah maneh geus djadi pangelingan di pajoeneun Allah. 'Koe sabab eta, geura nitahan ka Jopa, moedoe hatoeranan tjalik ka Simon, noe katSlah Petroes, keur ngandjrgk di imah Simon, toekang ngasakan koelit, di sisi laoet; ari geus soemping, tangtoe ngalahir ka maneh. 'Koe perkawis eta, simkoering waktoe harita keneh ngadjoeroengkeun ka andjeun; soekoer pisan andjeun teh linggih ka dijeu. Ajeuna simkoering geus karoempoeldi pajoeneun

32

djeung
21

eta, sarta

oelah rek

mangmang;

22

karana kami noe miwarang inja. 'Geus kitoe Petroes loengsoer, njampeurkeun ka eta djalma, piwarangan Kornelioes teja; ari saoerna: Nja ijeu oerang, anoe ditejangau koe maraneh teh. Naon sababna noe matak maraneh datang ka dijeu? 'Ari wangsoelanana: Noen, Kornelioes, kapala sgrdadoe, djalma bSnSr

33

1182

LALAMPAHAN PARA RASOEL


is

11.

Allah, s6dja ngoepingkeun saniskanteu

anoe koe Allah geus ditimbalkeun ka


andjeun.
h Loek. 24
:

a
4
;

p.

ll

IS; Wahj. 19

10.

p.

10.

34

Geus kitoe Petroes gngah lambejna, sarta njaoer kijeu: Ajeuna kaoela ngarti
saenja-Snjana, * jen Allah teu pisan pilihkasih; 'saestoena inah < di oenggal-

46
i

35

47
|

36

oenggal bangsa, sakoer anoe sijeun koe andjeunna sarta roilampahkeun kabengran, nja eta noe kamanah koe andjeumia teh. 'Ari pangandika, noe koe andjeunna didatangkeun ka bangsa Israil,
^

48

ngandika. 'Demi djalma noe pgrtjaja kaasoep bangsa disoenat, sakoer noe ngiring ka Petroes teja^ pada mSlSnggk, doemeh oerang kapir ge dikoetjoeran pasihan Roh Soetji. 'Karana pada ngadenge^ eta teh ngaromong * make basa roepa-roepa, sarta bari ngaragoengkeun ka Allah. Ladjgng Petroes ngalahir: 'Na saha noe kadoega ' megatan tjai, soepaja oelah dibanjoean ijeu djalma, noe geus narima Roh Soetji koemaha tjara oerang? 'Toeloej miwarang koedoe di-

ngoewarkeun kas6nangan koe

37

lantaran Jesoes Kristoes; nja eta teh Groesti sakabehna djalma. 'Maraneh geus pada njaho kana pSrkara noe boekti

banjoean koe padjgngngan Groesti. Geus kitoe pada noenoehoen, Petroes moegi tjalik teh sing rada lila. a p. s 17.
''
:

fe

p.

2:4; 19:6.

c p.

8:36; 11:17. d Joh. 4:40.

38

39

40

41

42

43

satanah Joedea kabeh, " mimitina sanggeusna pangbanjoe noe dioewarkeun koe Johannes teja; 'pSrkara Jesoes, ti Nasaret, jen eta koe Allah f geus dilisahan Roh Soetji sarta kawasa; ladjgng oedar-idgr bari midamSl kasaean, sarta njageurkeun ka sakabeh anoe kalindih koe Iblis; karana ^ andjeunna disarengan koe Allah. 'Kaoela sakabeh anoe djadi saksi ka saniskara noe didamgl koe andjeunna di tanah Jahoedi sarta di Jeroesalem. Demi koe oerang Jahoedi andjeunna toeloej dipaehan, digantoengkeun dina kai. 'Nja ditanghikeun dina eta teh koe Allah poe noe katiloe, sarta disina tembong, 'lain ka sabangsa kabeh, ngan ka saksi beunang Allah milih ti heula, nja kaanoe dahar-leueut sasaoela sakabeh, rSngan djeung andjeunna, sanggeusna tanghi ti noe maraot. Sarta geus miwarang ka kaoela sakabeh, ngoewarkeun djeung mertelakeun ka djalma-djalma, jen salira andjeunna noe koe Allah dikersakeun poerah ngahoekoeman noe hariroep sarta noe paraeh. 'Nja annoe dipgrtelakeun koe sadaja djeunna para nabi, jen saha-saha noe pSrtjaja ka andjeunna, tangtoe dihampoera dosa a p. 8:35. koe lantaran djgnenganana.
di
ti

PASAL
T\gmi geus

11.

Galilea,

kitoe para rasoel, sarta doe-L'loer-doeloer noe di sakoeriling Joedea, pada meunang warta, jen oerang kapir
2

ge geus narima pangandika Allah.'Mangsa Petroes geus soemping ka Jgroesalem, dipadoean koe sadajana noe kaasoep bangsa disoenat, 'pokna: " Andjeun geus njoempingan ka djalma noe koeloep, sarta dahar sasargngan. 'Dgmi Petroes toeloej tjatjarijos ka darinja, ti awal
ahir; kijeu saoerna: 'Asalna kaoela aja di nagara Jopa, keur ngngda; toeloej kataradjang pana, sarta nendjo tetendjoan, nja eta aja hidji wadah siga lawon roebak toeroen, dioeloer ti langit, ditalian opat djoeroena, datang ka Igbah kaoela. 'Ana diilikan koe kaoela, waspada pisan nendjo sakoer sasatoan boemi anoe soekoe opat, kitoe
*

dongkap ka

''

'

'

-^^

'

b 5 Moesa 10:17. c J6s. 56:6; p. 15:9. 52:7; Koem 10:9. e Mat. 4 12; Mark.
:

d
1 1
:

J6s.

14;

10

Loek. 23
15
:

5,

f Loek. 4
:

18.

^^r

Joh. 3

2.

;;

Kor.

4.

Joh. 15

27.

p.

17:31. k

p.

3:21, 24
11

13 :38;

Eoem

3:21.

44

Sabot Petroes keur njaoerkeun keneh kasaoeran tadi, " Roh Soetji loengsoer ka sakabeh noe keur ngadeugekeun pa-

deui noe garalak, sarta noe tingkarajap, djeung deui sakoer manoek awangawang. 'Seng kaoela ngadenge ggntra, lahirna ka kaoela kijeu: Geura hoedang, Petroes! eta peuntjit, toeloej hakan. 'Ai-i djawab kaoela: Hamo pisan, Goesti! karana saoemoer tatjan aja noe haram atawa nadjis asoep ka soengoet simkoering. 'Demi ggntra teh kadoewakalina ngalahir ka kaoela ti langit, kijeu Noe geus dihalalkeun koe Allah, koe maneh oelah rek diharamkeun. 'Ggntra kitoe teh datang ka tiloe kali; toeloej sakabehna ditaekkeun deui ka langit. 'Doemadakan, waktoe harita pisan aja tiloe djalma, narangtoeng hareupeun imah anoe koe kaoela keur diandjrgkan,

LALAMPAHAN PARA RASOEL


12

12.

llf

13

ka kaoela ti Kesarea. "Ari Roh ninibalau ka kaoela, jen koedoe leumpang babargngan djenng eta, sarta oelah rek mangmang. Djeiing aja noe miloe ka kaoela, ijeu doeloer ggnepan; sarta tidinja kaoela pada asoep ka boemi eta djalma. 'Geus kitoe njaritakeun ka kaoela djeung batoer-batoer, " jen geus nendjo hidji malaikat, keur ngadgg di djSro boemina; sarta miwarang ka dinja kijeu: Geura nitahan djalma ka Jopa,
dititah

24

'Karana Barnabas teh djalma bgngr, sarta f pinoeh koe Roh Soetji djeung kapgrtjajaan. n Loba pisan djalma datang ka dianoetkeun ka Goesti. 'Ladjgng Barnabas angkat ka Tarsoes, rek nejangan Saoeloes. DSmi geus kapSndak, dibantoen ka Antioki. 'Ari geus kitoe, eta teh moenggah sataoen djSpoet pada koekoempoelan reudjeung garedja, djeung loba katjida djalma noe diwoeroek; sarta di Antioki moerid-moerid pangheulana disgboetkeun Kristgn. a p. 8 i, 4.
''
'
:

25

26

14

15

16

moedoe hatoeranan tjalik ka Simon, noe katelah Petroes; 'tangtoe bakal njaoerkeun ka maneh lahiran, anoe matak maneh pisalamgteun djeung saeusi-imah maneh. 'Barang kaoela mimiti ngawoeRoll Soetji loengsoer ka eta roek, djalma-djalma, koemaha tjara ka oerang dina mimitina. 'Ras kaoela ingSt ka
''

J p. 8

35
5.

14
p. 5

7.
:

c p. 2
;

47.

d
9

p. 9
:

27. e p. 13
:

43.

/
1

p. 6

fir

14

14

1. ;i p.

27, 30. i p. 26

28

Petr. 4: 16.

27 28

Dina mangsa harita aja " nabi saroemping ti Jgroesalem ka Antioki. 'Ari noe hidji, * djenSnganana Agaboes, seug ngadgg, maparin pitoedoeh koe lantaran Roh, bakal patjSklik banggt pisan di
saalam-doenya; nja eta kaboektikeuna-

hannes
17

" Josoteh koe tjai; tatapi ari maraneh bakal dibanjoean koe Roh Soetji. 'Lamoen ajeuna Allah ka dinja maparin pasihan sakoemaha

pilahir Goesti, jen kijeu lahirna:

mah ngabanjoean

29

na keur mangsa Klodioes djoemgngng praboe. 'Tidinja moerid teh pada nangtoekeun, sakadar-kadarna rek ngirim baris toetoeloeng ka doeloer-doeloer anoe aja di Joedea. 'Eta toeloej dilampahlot,

18

ka oerang bae noe pertjaja ka Goesti Jesoes Kristoes, f naha atoeh kaoela teh saha, dek bisa megatan ka Allah? 'Mangsa ngadarenge kitoe, seug pada ggnaheun sarta ngamoeljakeun ka Allah, pokna: Geuning Allah ka oerang kapir ge maparin pSrtobat anoe matak
tjara

30

keun; ari dikirimkeunana ka para koko" koe panangan Barnabas djeung


Saoeloes.
a
p.

is

l.

6 p. 21

10. c p. 12

25.

PASAL

12.

hiroep!
c p. 10
:

28; p. 10: 28. b


:

3. (Z p.

10

44. e p. 1

5.

fp. 10

47; 15

9.

jina keur mangsa eta radja Herodes 'nangkSp sawareh ahli garedja, dek disangsara. 'Djeung deui Jakoboes, " sa-

Di

19

Ari

"

djalma noe pabal6ntjar djalan


3

20

tina hal panganijaja ka Sgtepanoes teja, toeloej leumpangna ka nagara Poeniki, djeung Kiproes, sarta Antioki, teu njaoerkeun pangandika ka saha-saha, ngan woengkoel ka oerang Jahoedi bae. 'Demi

derek Johannes, dipaehan koe pedang. 'Barang ningali jen oerang Jahoedi pada panoedjoeeun koe hal kitoe, toeloej madjoe deui nangkep Petroes. Harita poean
roti teu ragian. Dgmi geus ditangkgp, toeloej Petroes diasoepkeun ka pangbe'

4 *

noe sawareh kaasoep oerang Kiproes djeung oerang Kirena; eta seug daratang ka Antioki, sarta sasaoeran ka oerang
Joenani,
21
*

ngoewarkeun

Indjil

Goesti

22

Jesoes. 'Ari panangan Goesti njargngan ka dinja; ' mangpirang-pirang noe datang ka pertjaja sarta tarobat ka Goesti. 'Geus kitoe eta teh kabedjakeun ka garedja noe di JSroesalem; tidinja miwarangan Barnabas, dihiras ka Antioki.
'^

23

'Mangsa Barnabas geus soemi3ing ka dinja, ana niugali sih-koernija Allah, toesarta mepelingan ka loej boengaheun, sakabehna, koedoe sing tSmen nja sSdja teh dina hate rek t6t6p anoet ka Goesti.
<"

rokan, diselehkeun ka opat giliran sgrdadoe, sagiliran opat-opat, soepaja sina didjaga, sSdjana sabada paska dek dihoekoem di hareupeun djalma-djalma. 'Ari Petroes teh nja didjaga di djero pangberokan, tatapi " koe garedja teu pgtotpgtot dipangnedakeun ka Allah. 'Mangsa dek dihoekoem koe Herodes, peutinganana Petroes sare dihapit koe doewa sgrdadoe, dirante koe doewa rante, sarta noe ngadjaraga aja di hareupeun panto,

7
i

ngadjaga pangberokan. 'Doemadakan, aja hidji malaikat ti Pangeran, ngadgg di dinja, sarta aja tjahja ngaggbraj di djgro kamar; seug ngpakan kana gigir
''

1184
.

LALAMPAHAN PARA RASOEL


;

13.

Petroes, bari digeuingkeun


8
'

arilahirna:

Geuwat geura hoedang! D6mi rantena


lalesotan ti pananganana. Ngalahir malaikat ka Petroes: Geura disaboek, bari make taroempah! Seug ditoeroetkeun. Lahiranana deui: (leura haroedoemkeun

Tidinja mariksa ka noe ugadjaga teja; seug miwarangan koedoe diiringkeun sina dihoekoem. Geus kitoe Herodes angkat ti Joedea ka Kesarea, sarta tjalik di dinja.
c p. p.
:

10

11

12

djoebah, toeloej noetoerkeun ka kami! Geus kitoe ka loewar, noetoerkeun malaikat; sarta Petroes teh ten oeningaeun jen sagnja-finjana noe dipilampah koe malaikat sakitoe; panjauana ningalitetendjoan bae. 'Ari geus ngaliwat kana djagaan noe hidji sarta noe kadoewa, ladjgng dongkap ka panto beusi, anoe djol ka nagara; " eta toeloej moekakoe maneh. DSmi geus ka loewar, ladjeng arangkat meunang saloeloeroeng; nja tidinja malaikat teh misah nilarkeun Petroes. 'Barang Petroes eling, seug iijaoer: Ajeuna aing ujaho sanja-6njaua, f jen Pangeran geus miwarangan malaikatna, sarta geus ngaleupaskeuii diri aing ti leungeun Herodes, djeung ti sakabeh pangharSpan bangsa Jahoedi. 'D6mi
'

g
20

a Mat. 4: 21. h Mark. 14:1. 4 24. (Z p. 5 19. e p. 16 26. f Dan. 6 23. 15 37. h p. 13 16. i p. 15 13.
:
: :

Ari pikarepeun Herodes dek ngaroeroeg ka oerang Tiroes djeung Sidon. Tatapi eta teh rag6m pada ngadeuheusan,
sarta toeloej ngawoedjoek ka Blastoes, mantri radja toenggoe 16bgt; geus kitoe

21

22

23

geus ngamanah-manah, toeloej angkat ngadjoegdjoeg ka boemi Maria, iboe Johannes noe katelah Markoes; di dinja teh reja pisan noe koempoel, sarta 13 ngngda. 'Mangsa Petroes nggtrokan lawang-kori, datang hidji boedjang awewe, anoe ngaran Rode, dek ngadengekeun. 14 'Sanggeusna terangeun jen sowara Petroes, bawaning kaatohan hanteu koengsi moekakeun lawang-kori; los leumpang ka djgro, mopojankeun aja Petroes nga15 d6g hareupeun lawang-kori. 'Ari salaoer noe koempoel: Boa goendam maneh teh! Tatapi eta keukeuh bae, njeboet 6nja Petroes. Ari salaoerna deui: Palangsi10 jang malaikatna. 'Demi Petroes tehhab6n bae ngStrokan. Sanggeusna diboekakeun, seug narendjo ka andjeunna, 17 sarta pada m6l6ngek.' Geus kitoe Petroes pgpSta koe panangan ka sadajana, soepaja pada repeh, bari toeloej njarijoskeun hal pgtana dika-loewarkeun koe Pangeran ti djSro pangberokan. Ladjeng kijeu lahirna Oeningakeun bae ka Jakoboes djeung ka doeloer-doeloer. Tidinja ka loewar, angkat ka enggon noe 18 sedjen. 'Ari geus braj beurang, sSrdadoe teja lain roesoeh leuleutikan, Petroes 19 teh b6t koemaha? 'Koe Herodes toeloej ditejangan, tatapi wgleh teu kapanggih.

'' '
:

24

njoehoenkeun karahajoean, sabab tanahna meunang kahiroepan ti tanah radja. 'Dina hidji poe noe geus ditangtoekeuu; Herodes seug nganggo karadjaan, gek tjalik dina panglinggihan, sarta toeloej ngalahir ka darinja. 'Ari djalma-djalma pada ngomong sarta b6das: Eta teh gentra Allah, lain sowara manoesa! 'Pada-harita keneh Herodes diggboeg koe malaikat ti Pangeran, * sababna hanteu njanggakeun kahormatan ka Allah. Toeloej dihakanan koe bilatoeng, sarta datang ka bidjil njaWana. a Jeh. 27 17. 6 Dan. 5 20. Dgmi " pangandika Allah teh beuki ngagSngan djeung ngadjgmbaran.
:

a
25

p.

6:7; 19:20.

Ari Barnabas djeung Saoeloes maroelih deui ti JSroesalem, " sanggeusna ngpikeun kikiriman teja, sarta njandak * Johannes, anoe katglah Markoes.
ap. 11:29. 6
p.

13:5.

PASAL
Ari
di Antioki,

13.

dina garedja noe di nabi reudjeung goeroe, djeung Simon noe kanja eta Barnabas, tglah Niger, djeung Loekioes oerang Kirena, djeung Manahen, batoer sasoesoe djeung < bopati Herodes, djeungna deui Saoeloes. 'Keur waktoe pada ngabakti ka Goesti sarta poewasa, ladjSng ^ Roll Soetji nimbalan kijeu: Geura pisahkeun keur kami Barnabas djeung Saoeloes, baris pagawean anoe koe kami geus dipastikeun ka dinja. 'Geus kitoe ^ pada poewasa sarta ngnSda; toeloej noe doewailn ditaroempangan panangan, bari seug disina angkat. a p. 11:25. h p. i5:32.
dinja,

aja

''

'^

c Loeli. 3: 1 rfp. 4

10:19.

e p.

9: 15; 22: 21.

/"p.

6:6.

Sanggeus noe doewaJin teh dipiwarang koe Roh Soetji, toeloej angkat ka nagara SSloeki; ti dinja toenggang kapal ka poelo Kiproes. 'Ari geus dongkap ka

LALAMPAHAN PARA RASOEL


nagara Salamis, ladjgng ngoewarkeuu pangaudika Allah dina masigit-niasigit oerang Jahoedi. Sarta * Johannes teja pangiringna. 'Mangsa geus ngidSran sapoelo eta nSpi ka nagara Papos, toeloej mgndak hidji Jahoedi, toekang sihir, anoe djadi nabi palsoe, ngaranna Bar<'

13.

1185

18

19

Jesoes; 'ajana di goepgrnoei- Sergioes Paoeloes, djalma binangkit. Eta goepgr-

milih karoehoen oerang, sarta ngaloehoerkeun bangsa teh keur djaman ngoembara di tanah M6sir, djeung diboedalkeunana ti dinja " koe panangan loehoer. 'Geus kitoe kira-kira opat poeloeh taoen lilana Allah ngasoeh ka oerang Israil di tggal 16ga teja. 'Sarta toedjoeh bangsa di tanah ngabasmi
"*
"^

Kanaan;
20

tanahna koe andjeunna

la-

10

11

noer toeloej njaoer Barnabas djeung Saoeloes, hojongeun pisan ngadangoe pangandika Allah. 'Tatapi ''Elimas, toekang sihir teja, (karana lamoen disalin ngaranna nja kitoe tegesna,) njgndal ka arandjeunna, pambrihna hajang njimpangkeuu goepernoer tina rek pgrtjajana. 'DSmi Saoeloes, anoe kaseboet deui Paoeloes, * djadi pinoeh koe Roh Soetji; seug molototan ka dinja, bari kijeu lahirna: 'Eh, anak Iblis, anoe jjinoeh koe djoelig djeung hiri-d6ngki, satroening sakoer kabSnSran! na maneh teh moal eureun mengkolkeun djalan Paugeran noe Igmpgng? 'Kanjahokeunkoe maneh, pauangan Paugeran rek ninggang ka

21

djgng dimilikkeun ka maranehanana. 'Sanggeusing kitoe o dipaparin hakim, kira-kira opat ratoes lima poeloeh taoen lilana, tgpi ka nabi Samoeel. 'Ti watgs seug harita pada njoehoenkeun radja; koe Allah dipaparin Saoel poetra Kis,
''
'

22

-''

djalma ti kaom Binyamin, meunang opat poeloeh taoen lilana. 'Ari geus motjot eta, ladjgng maranehanana di-

pangdamglkeun deui radja, nja Dawoed teja, noe koe andjeunna disSbatkeun, Kami geus mSnkijeu pangandikana: dak Dawoed anak Isai; nja eta djalma noe tjotjog djeung manah kami, sarta
*'

23

maneh, sarta maneh pilolongeun, moal nendjo panon-poe sababaraha lilana.


Sapada-harita eta djalma kataradjang poek boeta-radjin, toeloej talag-tolog, nejangan noe pinoengtoeneun. 'Barang katingali koe goepernoer hal kitoe teh, toeloej pgrtjajaeun, sarta reuwaseun koe piwoeroek Goesti. a p. 20:28. b p. 12:25.
c p. S
:

12

9.

Tim. 3:8.

e p.

4:8.

13

Tidinja Paoeloes

sarta noe

reureu-

14

15

djeungan lajar ti Papos, toeloej dongkap ka nagara Perga, bilangan Pampili. " Ari Johannes teja misah, moelang deui ka JSroesalem. 'Ti Perga arandjeunna madjoe deui angkatna, toeloej dongkap ka nagara Antioki, bilangan Pisidi; ari di poe sabat pada angkat ka masigit, ladjSng tjalik. 'Sabada * ngadji toret djeung kitab para nabi, toeloej kapala masigit pada ngadjoeroengkeun ka arandjeunna, kijeu pihatoerna:

Noen

saderek!

oepami andjeun kagoengan lahiran keur baris mepelingan ka djalma-djalma, moegi lahirkeun.
iG

p.

15:37. 6

p.

15:21.

17

Seug Paoeloes ngadeg, sarta " pgpSta koe panangan, bari ladjeng ngalahir kijeu: Eh, oerang Israil, djeung sakabeh noe sijeun koe Allah! geura darengekeun. 'Allah ijea bangsa Israil geus
''

tangtoe ngestoekeun sapanggrsakeun katoeroenan eta teh Allah geus ngajakeun Jesoes, pikeun Djoeroe-salamSt Israil, sakoemaha pgrdjangdjianana. '" Johannes 24 'Ari samemehna soemping, ngoewarkeun heula pangbanjoe pgrtobat 25 ka sabangsa Israil. DSmi Johannes teh, barang dek parantos lalampahanana, ladjeng ngalahir kijeu: " Pamikir maraneh, kami teh saha? Kami mah lain Kristoes; tatapi, masing njaho, bakal aja noe soemping pandeurieun kami, eta kami hanteu lajak ngoedaran taroempah 26 tina dampalna. 'Eh, doeloer-doeloer, toeroenan bangsa Ibrahim, djeung sakoer di ISbah maraneh anoe sijeun koe Allah! " nja ka maraneh teja didatangkeunana 27 lahiran ijeu kasalametan teh. 'Karana oerang Jeroesalem, djeung kapala-kapalana, p bawaning teu nganjarahokeun ka Jesoes, datang ka ngaboektikeun pilahir para nabi, noe diadji oenggal-oenggal sabat, lantaran ngahoekoeman andjeun28 na. 'Sangkilang i teu manggih sabab noe matak pimaoteun, keukeuh bae noenoehoen ka Pilatoes, soepaja andjeunna di'Demi geus ngalampahkeun 29 paehan. sakabehna noe dioengelkeun dina Kitab hal perkara andjeunna, tidinja ditoeroenkeun tina kai, sarta diebogkeun 30 dina koeboeran. 'Tatapi * andjeunna koe
mi. 'Ti
^
'

''

1186

LALAMPAHAN PARA RASOEL


42
'

14.

31

32

33

34

35

36

37

38

Allah ditanghikeun deui ti noe maraot. sababaraha poe lilana nem"Djeung bongan ka sadajana noe geus ngiring andjeunna angkat ti Galilea ka Jgroesalem; nja eta noe ajeuna saksina ka djalma-djalma. "Sartakaoelapadangoewarkeun ka maraneh pSrdjangdjian " noe dipasihkeun ka para karoehoen, jen koe Allah geus diboektikeun ka oerang, anoe djadi toeroenanana, tina lantaran ngajakeun Jesoes. 'SapSrtinoe dioengelkeun dina djaboer noe kadoewa: Maneh teh poetra kami; nja poe ijeu maneh koe kami dijoegakeun. Sarta ari nanghikeunana ti noe maraot, "' moal pisan keuna koe boeroek-oetjoetan, eta koe Allah geus diandikakeun kijeu ' Kami teh ka maraneh rek maparin kanoegrahan Dawoed noe satoehoena teja. 'Anoe matak dina djaboer noe sedjen dilahirkeun kijeu: ^ Andjeun teh moal tega Kasoetji andjeun kasorang boeroekoetjoetan. 'Karana Dawoed, ari geus ngawoelaan panggrsakeun Allah keur djaman andjeunna, ladjSng bae koelgm, dirijoengkeun djeung karoehoenna, geus poegoeh kasorang boeroek-oetjoetan; 'tatapi eta mah, noe koe Allah ditanghikeun teja, hanteu koengsi njorang boeroek-oetjoetan. 'Koe sabab kitoe, eh doe''
'

Sanggeus oerang Jahoedi boedal

ti

masigit, seug oerang kapir pada noenoe43

hoen, moegi dina tgpoeng sabat diwoeroek hal lahiran kitoe teja. 'Ari geus boebar ti masigit, oerang Jahoedi djeung djalma ibadah noe geus asoep Jahoedi, loba noe noetoerkeun ka Paoeloes djeung Barnabas; ladjSng pada ngawoeroek ka dinja, sarta dipepelingan " koedoe masing
a p. i4 22. tgtep kana sih-koernija Allah, Geus kitoe dina tgpoeng sabat meh sanagara koempoel, sSdja ngadarengekeun pangandika Allah. 'Tatapi barang oerang Jahoedi narendjo eta djalmadjalma, toeloej liwat saking nja dargngki, sarta " madoean bae ka sakoer noe dilahirkeun koe Paoeloes, nja madoean
:

44

45

46

-'

47

39

40

41

koedoe kanjahokeun koe maraneh, "" jen koe lantaran Jesoes teja ka maraneh dioewarkeun dihampoera dosa-dosa; 'sarta ** koe lantaran andjeunna, oenggal-oenggal djalma noe pgrtjaja, pada didamfil b6n6r ti saniskara bae, noe teu beunang dibenerkeun diri maraneh koe toret Moesa. 'Koe sabab eta, masing ijatna, soepaja maraneh oelah kataradjang koe noe dilahirkeun " dina kitab para nabi kijeu teja: 'Eh, noe ngarewa! geura tarendjokeun, bari hareran, seug toeloej euweuh; karana kami ngadamSl hidji padamglan keur djaman maraneh; nja eta hidji padamSlan anoe moal dipgrtjaja koe maraneh, samangsa aja noe njaritakeun.
loer-doeloer!
a p. 12:17. b J6h. 20:5. c 2 Moesa 14:8. d i Moesa 14:34; 5 Moesa 1:31; Djab. 77:21. e 5 Moesa 7 l.fjoa. 14 2. g Hak. 2 16. ^ 1 Sam. 3 20; 7 5. i 1 Sam. 8:5; 9 :'l. j' 1 Sam. 16 1. fc 1 Sam. 13:14; Djab. 89:21. I Koem 1:3. m p. 19:4. n Mat. 3:11; Job. 1 20. p. 10 36. p Job. 16 3.
: : :

48

49

50

51

52

djeung ngagogoreng.'Ari Paoeloes djeung Barnabas ladjgng ngalahir sarta laloedeuug, kijeu: * Wadjib njatoerkeun pangandika Allah nja ka maraneh heula; tatapi sapedah koe maraneh dikepesdiri maneh teu keun, bari boga pikir oetama kana hiroep noe langgSng mah, masing njaho, ajeuna kaoela rek njanghareup ka oerang kapir bae. 'Karana Pangeran geus nimbalan ka kaoela kijeu: * Maneh koe kami geus ditangtoekeun baris pitjahajaeun oerang kapir, soepaja maneh matak salamSt ngpi ka toengtoeng boemi. 'Barang kadenge koe oerang kapir, toeloej pada boengah; djeung maroedji ka pangandika Goesti; sarta djadi pgrtjaja sarejana noe geus dipastikeun kana hiroep noe langggng. 'Ari pangandika Goesti datang ka kaoetarakeun di sakoeriling tanah eta. 'Tatapi f oerang Jahoedi pada ngangsonan ka istri-istri noe ibadah sarta kaadjenan, djeung ka para menak nagara, ngajapanganijaja ka Paoeloes ngajakeun djeung Barnabas; seug toeloej ditoendoeng ka loewar ti wSwSngkSran nagara.' D6mi rasoel teh pada ngekedjekkeun ngSrSs ti dampalna ka eta djalma-djalma; geus kitoe angkat ka nagara Ikonioem. 'Ari moerid-moerid pada djadi pinoeh
'"

''

koe kaboengahan sarta koe Roh


a
22
1
:

Soetji.
c Mat.
; :

Tes.

2:16.
:

b Mat.
:

10:6;
49
:

p.

2fi.

28. d p. 28 28. e ^Mat. 10: 14; p. 18 6.

J6s.

6. /'p.

14

17

5.

q Mat. 27

u
bb

p.

26

22, 23. r Loek. 18 31. s p. 3 15. < p. 1 22. v Djab. 2 7. mi p. 2 27. a; JSs. 55
: : :
: :

3. 3.

PASAL
Ari

14.

y Djab. 16

10.
:

Eadj. 2

10.
1
:

aa Loek. 24
5.

47.

Roem

20; 5:1. cc Hab.

geus kitoe, di Ikonioem Paoeloes djeung Barnabas bai-gng angkat ka

LALAMPAHAN PARA RASOEL


masigit oerang Jahoedi, ladjeug ngawoeroek, " moeuggah loba katjida djallua noe datang ka pertjaja, aja oerang Jahoedi, aja oerang Joenani. 'Tatapi oerang Jahoedi noe mantangoel ngarangsonan ka oerang kapir, dipapanas
''

14.

1187

djalma-djalma! dek naon maraneh mikaoela ge manoesa, sagawe kitoe? sama dadamfilan djeung maraneh, sarta
''

mamatahan ka maraneh koedoe maloen'

hatena ka doeloer-doeloer.
di

"Ari tjalikna
16

dinja lila katjida, sarta pada ngawoeroek loedeung pisan koe bSrkah Goesti, anoe ngajaktoskeun kana lahiran sih-koernijana, sarta maparin soepaja didamgl warna-warna tauda djeung moedjidjat koe panangan doewa rasoel teja. 'Dgmi sakabehna djalma oerang nagara eta pabSugkah; noe sawareh noeroet ka oerang Jahoedi, noe sawareh deui noeroet ka rasoel. 'Tidinja datang ka
<"

doer tina hal ijeu noe teu poegoeh, tobat noe ngadamgl ka Allah anoe hiroep, langit djeung boemi djeung laoet, sarta saeusina kabeh. 'Ari Allah teh djaman
''

17

18

ka toekang mah f ngantgpan sakabeh oerang kapir pada noeroetkeun djalan sakar6p-sakar6iDna bae. Sanadjan kitoe ge ^ teu boeroeng ngajakinkeun andjeun, midamgl kasaean, ti langit maparin hoedjan djeung oesoem boeboewahan, njoekoepan kadaharan, sarta ngaboengahkeun hate oerang. 'Dilahiran kitoe teh, seuseut-seuat bisa mSgatan ka eta djal'

roesoeh oerang kapir sarta oerang Jahoedi djeung kapala-kapalana, pada


''

ma-djalma, soepaja teu toeloes ngoer-

banan ka arandjeunna.
c Mat. 26 :65.

av- 3:2.
:

b p. 28
:

g.

dek mgrgasa ka rasoel sarta dek inaledogan koe batoe. 'Barang geus kaoeninga koe rasoel, ladjeng kalaboer ka tanah Likaoni, angkatna ka nagara Listra djeung Derba sarta pasisianana;
'ladjeng
dinja.
Ibr.

p.

10:26. ep. 4

24.

fDjab. 81

13.

g Boem
19

19.

DSmi geus kitoe aja noe daratang ka dinja oerang Jahoedi ti Antioki djeung ti Ikonioem; toeloej ngagSndaman ka
djalma-djalma, seug " pada maledogan Paoeloes koe batoe, djeung digoegoesoer ka loewar ti nagara, panjanana geus maot. 'Tatapi ari geus dirijoeng koe moerid-moerid, andjeunna tanghi, ladjgng ISbet ka djero nagara. Ari isoekna djeung Barnabas angkat ka Derba. 'D6mi geus

pada ngoewarkeun

p.

Indjil
;

di
11;

ll

20, 21. 6 p. 13

45, 50. c p. 19
:

2:i. d

Tim. 3:11.

Mat. 10

23

p.

8:1.
20

Ari di nagara Listra aja hidji djalma dijoek leuleus soekoena, " ngempor bawa ngadjadi; saoemoer tatjan pisan leumpang. 'Eta djalma ngadenge piwoeroek Paoeloes. Ladjgng koe Paoeloes diteuteup; ana katingali jen boga kapertjajaan bakal ditjageurkeun,'toeloej ngalahir, bgdas gentrana: Maneh geura nangtoeng masing b6nSr! Neut eta teh ngoredjat, toeloej leuleumpangan. 'Barang katendjo koe djalma-djalma noe didamgl koe Paoeloes, pada ngagedgr sowarana; ari

21

10

22

11

ngoewarkeun Indjil ka nagara eta, sarta geus ngadamgl moerid reja pisan, toeloej maroelih deui ka Listra djeung Ikonioem djeung Antioki. 'Di dinja ngoewatkeun hate moerid-moerid, sarta mepelingan * koedoe masing tetSp dina
kapgrtjajaan; djeung deui lahirna:
'^

Oe-

12

13

14

15

omongna koe basa Likaoni kijeu: * Batara pada njaroewakeun andjeun djeung manoesa, loengsoer ka oerang. 'Ari Barnabas disSboetkeun Joepiter; dSmi Paoeloes disgboetkeun Merkoerioes, sabab nja andjeunna noe sok ngalahir. 'Geus kitoe panghoeloe Joepiter, noe masigitna aja di hareupeun nagara, datang mawa sapi djeung golongan mangle ka lawang nagara, dek koerban reudjeung djalmadjalma. 'Ari kadangoe koe rasoel, nja eta Barnabas djeung Paoeloes, seug * pada njoehkeun panganggona; toeloej moeroe moeloeboes ka djalma-djalma teh, bari ngaggro, 'kijeu lahirna: Eh,

23

24

25

26

rang piasoepeun kana karadjaan Allah teh nja koedoe loba njorang kasoekSran. 'Sanggeusna dipangmilihkeun kokolot toeloej nSdi oenggal-oenggal garedja, ngda djeung poewasa, sarta pada dititipkeun ka Goesti, anoe dipgrtjaja koe moerid-moerid teh. Geus kitoe arangkat ngroes tanah Pisidi, toeloej dongkap " ka tanah Pampili. 'Ari geus njaoerkeuu pangandika di nagara Perga, ladjSng angkat ka nagara Atalia. 'Ti dinja toenggang kapal ka Antioki, f gnggon arandjeunna bareto disanggakeun kana sih"^
'

koernija Allah, soepaja


27
'

ngalampahkeun padamglan anoe geus anggeus ajeuna. Sasoempingna ka dinja ngoempoelkeun

1188

LALAMPAHAN PARA RASOEL


)

15.

28

garedja; toeloej pada njarijoskeun saniskara, noe koe Allah geus didamSl lantaran arandjeuuua, kitoe deui pikeun oerang kapir geus diboekakeun panto kapgrtjajaan. 'Sarta ladjgng tjaralik di dinja lila pisan sasarengan djeung moerid-moerid. a 2 Kor. 11 25; 2 Tim. s-. 11. b p. 11 :23. cBoem 8: 17; 1 Tes. 3 3; 2 Tim. 3: 12.
: ;

bSrSsihkeun hatena koe kapgrtjajailn. 'Naha ajeuna rek ngadodja ka Allah,


''

neundeun pasangan kana poendoek

moerid, anoe teu kabawa koe karoehoen sarta koe diri oerang? 'Ari oerang teh 136rtjaja disalametkeun " nja koe sihkoernija Goesti Jesoes Kristoes, saroe-

d g

p. p.

13

3; 1 Tim. 4 11 :26.
:

14. e p. 13

13, 14.

fp. 13

wa keneh
b J6r. 17
I

djeung eta.
:

p.

io:i9, 20;ii
:

is.
:

1.

10. c p.

10

15.

Gal. 5

1.

Ep. 2

8.

PASAL
Ari

15.

Geus kitoe sakabehna djalma repeh; toeloej pada ngadengekeun Barnabas


djeung Saoeloes njarijoskeun sadajana tanda djeung moedjidjat araheng, anoe koe Allah geus didamgl di ISbah oerang kapir koe lantaran arandjeunna. Ari geus toetoep tjatjarijos, seug Jakoboes noemboe saoer, kijeu lahirna: Eh, saderek-saderek! reungeukeun kaoela: 'Simon tadi njarijoskeun, Allah ngalajad ka oerang kapir barangmimiti, kersa njandak ti lebah dinja pioemateun bade padjenenganana. 'Katgroesan koe pilahir para nabi; sapgrti noe dioengglkeun " kijeu teja: 'Sanggeusing kitoe kami rek soemping deui, sarta ngadggkeun deui balandongan Dawoed anoe boekrak-bakrek; ari noe roeksak rek diomean, nja rek didjglggkeun deui; 'soepaja sakarina djalma pada nejangan Pangerau, kitoe deui sakabeh oerang kapir, noe katglah koe djgngngan kami, lahiran Pangeran, noe ngadamgl eta pgrkara. 'Allah ti samemeh aja doenya langkoeng oeninga ka saniskara padamglanana. 'Koe sabab eta, pirgmpoeg kaoela, ari noe tobat ka Allah ti ISbah oerang kapir, oelah diriweuh-riweuh 'ngan koedoe disoeratan, sina njggah ka * barang noe kanadjisan koe brahala, djeung kana lampah djinah, kitoe deui ka sato noe paeh bangkar, sarta ka " getih. 'Karana Moesa ti baheulana di oenggal-oenggal nagara aja noe ngawoeroekkeun inja, sarta f saban-saban poe
''

geus kitoe aja noe daratang ti Joedea, magahan ka doeloer-doeloer

kijeu: Lamoen maraneh hanteu disoenatan noeroetkeun ad at nabi Moesa mah, moal bisa salamgt. 'Ana dilawan sarta dipadoean eta teh koe * Paoeloes djeung Barnabas lain leuleutikan, toeloej koe doeloer-doeloer ditangtoekeun Paoeloes djeung Barnabas sarta batoer sawareh moedoe arangkat ka JSroesalem, ka para rasoel djeung para kokolot, naroskeun eta pgrkara. 'Tidinja " didjadjapkeun koe garedja; ari angkatna djalan ka tanah Poeniki djeung Samaria, bari njarijoskeun jDgrtobatna oerang kapir, matak njoekakeun katjida ka sadaja doeloer-doeloer. 'Ari geus saroemping ka JSroesalem, dibagejakeun koe garedja, djeung koe jjara rasoel sarta para

kokolot; ladjSng mopojankeun saniskara, noe koe Allah geus didamgl lantaran andjeunna. 'Seug narangtoeng sawareh djalma madhab parisi, noe geus asoep pSrtjaja; sarta ngomong, kijeu pokna: Eta djalma koedoe disoenatan, sarta dititah ngalampahkeun toret Moesa.
a Gal. 5
:

2.

6 p. 11

30. c p. 17

15.

Geus kitoe para rasoel djeung para kokolot toeloej ggmpoengan, ngar6mpagkeun eta pSrkara. 'Sanggeusna papadoean rosa, ladjgng Petroes ngadgg, sarta ngalahir ka batoer-batoer kijeu: Eh, saderek-saderek! sampejan geus pada oeninga, jen ti babareto kaoela noe koe Allah dikersakeun ti 16bah sampejan, soepaja oerang kapir ngadengekeun
lahiran Indjil sarta pSrtjaja tina lanta-

''

sabat diadji di sagala masigit.


Am.
1

11. 6 1 Kor. 8

10

20. c
e

Kor. 10:8;

Tes. 4:3.
p.

Moesa 17:15.

Moesa 17:12.

13:15.

ran biwir kaoela. 'Ari Allah, * noe langkoeng oeninga ka hate mauoesa, geus maparin pgrtelaan ka oerang kapir teh, nja pada dipasihan Roh Soetji, koeraaha tjara ka oerang. 'Sarta hanteu pisan dibedakeun diri oerang djeung eta, di'^

Tidinja para rasoel, para kokolot djeung sagaredja kabeh pada rgmpag, milih djalma ti pada batoer, arek dipiwarang reudjeung Paoeloes djeung Barnabas ka Antioki; ari noe dipilih Joedas noe katglah Barsabas, djeung " Silas;

LALAMPAHAN PARA RASOEL


23

16.

1189

21

Igbah doeloer-doeloer. 'Ladjgng diselehan s6rat, kijeu oenina: Para rasoel djemig para kokolot sarta sadajana doeloer-doeloer ngatoerkeun salam-doea ka doeloer-doeloer noe tadina oerang kapir, aja di nagara Antioki, sarta di tanah Sam^ djeung di tanah Kilikia. Sarehna kaoela geus pada ugadeuge bedja, jen aja djalma baridjil
di
'

pada djadi imam

30

37

38

25

noe ngabiugbangkemi ka maraneh koe pamagahanana, sarta ngaloewak-lejokkeun ka pikir maraneh, omongna maraneh koedoe disoenatan sarta ngalampahkeun toret, padahal eta djalma ten pisan diparentah kitoe koe kaoela: "anoe matak kaoela sadaja, keur koempoel sarta sapikir, pada rgmpoeg
ti dijeu, *

39

Geus sababaraha poe, ladjSng Paoeloes ngalahir ka Barnabas: Mangga oerang malikan deui, nejang doeloer-doeloer di oenggal nagara, oeroet oerang ngoewarkeun pangandika Goesti, keur koemaha ajeuna. 'Ari jjirSmpag Barnabas koedoe njandak " Johannes, noe katglah Markoes teja. 'Tatapi manah Paoeloes, bgnSrna oelah njandak eta, * noe bareto njingkir ti arandjeunna ti watgs Pampili, hanteu koengsi miloe kana padamglan. 'Toeloej datang ka patjengkadan, anoe

matak
40

djadi papisah; geus kitoe Bar-

milih djahna, dititah


26

ka maraneh
"^

reu-

11

27

28

29

djeung Barnabas djeung Paoeloes, kanoe asih kaoela, 'nja eta teh djalma geus njgrahkeun njawana pikeun djSngngan Jesoes Kristoes, Goesti oerang. 'Ari noe dititah koe kaoela teh, nja eta Joedas djeung Silas; eta bakal pada ngroeskeun koe kasaoeran sakoemaha tjara ijeu bae. 'Karana ari panggrsa Roh Soetji, sarta kateroesan koe kaoela sadaja, maraneh teh moal diriridoean, soepaja ijeu bae perkara noe pSrloe: 'koenjggah ka barang noe dibaktikeun doe ka brahala, djeung ka ggtih, kitoe deui ka sato noe paeh bangkar, sarta kana
'^

nabas njandak Markoes, ladjgng toenggang kapal ka Kiproes. 'Ari Paoeloes milih Silas; sanggeusna koe doeloerdoeloer " disanggakeun kana sih-koernija Allah, ladjgng angkat. 'Tidinja ngidgran tanah Sam djeung Kilikia, ngoewatkeun sadajana garedja. a p. 12:12, 25; 13 :5;
Kol. 4
:

10. 6 p. 13

13. c p.

14

26.

PASAL
T

16.

lampah djinah. Lamoen maraneh njingkahan noe kitoe, bSner pisan. Salam talim.
d
30
p.

o p. 17 15:20.

10. 6 Gal.

7.

c p. 13

50

14

19.

Demi
keun,

eta,

sanggeusna

didjoeroengj

toeloej

tioki; seug

bae saroemping ka Anngoempoelkeun sakabeh doe-

31

32

loer-doeloer, sarta njelehkeun s6rat teja. 'Sanggeus diwatja, baroengahan koe panglilipoerna. 'Ari Joedas djeung Silas
teja

adjgng soemping ka " nagara Derba -L^djeung Listra. Di dinja aja hidji moerid, * ngaranna Timoteoes, iboena oei-ang Jahoedi noe pgrtjaja, dgmi ramana oerang Joenani. 'Ari Timoteoes teh dipoedji koe doeloer-doeloer anoe aja di Listra djeung Ikonioem. 'Eta koe Paoeloes dikgrsakeun sina miloe angkatangkatan; " ladjgng ditjandak sarta disoenatan tina sabab oerang Jahoedi, anoe aja di nagara eta; karana pada njahoeun, jen ramana oerang Joenani. 'Mangsa ngidgran sakabeh nagara, pada njelehkeun ^ oendang-oendang, noe ditangtoekeun koe para rasoel djeung para kokolot di Jgroesalem teja. 'Ari sadajana garedja pada dipageuhkeun dina kapgrtjajaan, sarta ^ saban-saban poe beuki nambahan bilanganana.
a
p. p.

kaasoep nabi keneh, pada mepelireja pisan ka'

14:6. 6

Tim.

5.

c 1 Kor. 9

20

Gal. 2

3.

ngan ka doeloer-doeloer^
33

d
6

15:23.

e p.

2:47.

3i
35

saoeranana, sarta ngoewatkeun. Barang geus rada lila tjaralikna di dinja, toeloej koe doeloer-doeloer didjoeroeng deui ka para rasoel, sarta didoakeun sing salamgt. 'Tatapi Silas mah manahna rek t6t6p bae di dinja. 'Ari Paoeloes djeung Barnabas tjaralik di Antioki,

Sanggeus ngidgran tanah Prigia djeung Galata, ana dek ngalahirkeun pangandika di tanah Asia, dipggatan koe Roh

8
J

pada ngawoeroek sarta ngoewarkeun pangandika Goesti, djeung reja deui djalma salijan ti eta.

'Mangsa dongkap ka tanah Misia, rek angkat ka tanah Bitini, dgmi koe Roh hanteu kaidinan. 'Toeloej bae ngaliwatan Misia, ana soemping ka " nagara Troas. 'Geus kitoe wantji peuSoetji.

sgdjana

ting Paoeloes ningali * tetendjoan; aja hidji djalma, oerang Makgdoni, nang-

1190

LALAMPAHAN PARA RASOEL


19
|

16.

10

ka hareupeun noe pada kawasa. 'Demi geus dideuheuskeun ka para kapala, toeloej aroendjoekan kijeu: * Ijeu djalma, oerang Jahoedi, pada ngaroedi nagara; 'sarta mamagah21 soebkeun a 2 Kor. 2 12. 6 p. 9 12; 18 9. keun adat noe ten pSrnah ditarima koe koering, soemawonna ditoeroet, da koeToeloej lajar ti Troas, mengranpisan 11 ka poelo Samotraki sanggeus dongkap, 22 ring mah bangsa Roem. 'Ari djalmadjalma ragem pada poporongos ka Pa12 isoekna toeloej ka nagara ISFeapolis.'Bral oeloes djeung Silas; tidinja koe para deui ti dinja ka Pilipi, nja eta nagara kapala dirangsadan panganggona, sarta noe pangheulana di tanah Makedoni sabeulah ti dijeu, asalna oerang Roem noe 23 miwarangan " koedoe dirangket. 'Sangngababakan. Demi gens dongkap, toegeusna pada dirangket sababaraha kali, toeloej diaboeskeun ka pangberokan, loej pada tjalik di dinja meunang saba'Ari di poe sabat kaoela bari miwarangan ka sipir, jen eta koe13 baraba poe. pada bidjil ti nagara, toeloej ka sisi tjai; 24 doe didjaga sing hade-hade. 'Sabab geus di dinja djalma bijasana sembahijang; meunang parentah kitoe, toeloej koe sipir teh diaboeskeun ka pangkeng panggeus kitoe darijoek, sarta sasaoeran ka 14 awewe noe keur karoempoel. 'Aja bidji djSrona, sarta soekoena dibarglok paawewe ngaran Lidia, toekang dagang 25 geuhpisan. 'Demi wantji tengahpeuting barang woengoe, asalna ti nagara TiPaoeloes djeung Silas neneda sarta atira, sarta ibadah ka Allab; eta ngamaroedji ka Allah; ari sakitan pada dengekeun, ari batena koe Goesti di- 26 ngadengekeun. 'Ngadak-ngadak aja lini boekakeun, sina ngaregepkeun ka sakoer ggde, moenggah pademen pangberokan dilabirkeun koe Paoeloes. 'Sang15 noe datang ka inggeung; seug panto kageusna dibanjoean djeung saeusi-imahna, beb maroeka, sarta barogod sakabeh toeloej noenoehoen, kijeu pokna: Ma27 djalma aloedar. 'Barang sipir geus njanawi dimanab koe arandjeun, jen simring, sarta nendjo panto pangberokan marolongo, pek mat6k pSdang, kargpna koering pgrtjaja ka Goesti, moegi tjaralik sargng tStep ngandjrgk di roromdek maehan maneh, panjanana sakitan pok simkoering. Sarta eta teh maksa 28 geus pada kalaboer. Demi Paoeloes seug geus kitoe, hidji ngag8ro sarta bSdas sowarana, kijeu laiG bae ka kaoela. 'Ari mangsa kaoela pada leumpang ka enghirna: Oelah waka njilakakeun diri sogon sembahijang teja, prok papanggih rangan; karana kaoela pada aja di dijeu djeung hidji boedjang awewe, anoe ka- 29 sakabeh. 'Tidinja menta damar, nga" soeroepan soekma noedjoem, sarta geuwat moeroe ka djgro, sarta bari ngangoentoengkeun gede katjida ka doedegdeg; brek toeloej mSndek ka pajoenoenganana, lantaran tina noedjoem. 30 neun Paoeloes djeung Silas. 'Geus kitoe 17 'Awewe teh seug noetoerkeun ka Padibawa ka loewar, bari oendjoekan oeloes djeung ka kaoela, bari geggroan, Noen djoeragan f koemaha pilampaheun kijeu pokna: Ijeu djalma teh abdi Allah 31 simkoering, soepaja djadi salamSt? 'LaKoedoe pSrtjaja ka Goesti noe langkoeng agoeng, sarta pada ngoehiranana: warkeun djalan kasalamStan ka oerang! Jesoes Kristoes, tangtoe maneh salamgt, 18 'Kitoe bae kalakoeanana sababaraha poe nja maneh djeung saeusi-imah. 'Ladjgng lilana. DSmi Paoeloes djengkeleun, toengawoeroekkeun pangandika Goesti ka loej malik, bari ngalahir ka soekma teh sipir teh, sarta ka sakabeh noe aja di Kami nitah ka maneh koe djgngngan 33 boemina. 'Diua waktoe peutingan harita Jesoes Kristoes, maneh geura bidjil ti keneh pada dibawa koe sipir, ari tjeeta awewe! * Seug bidjil waktoe harita dana dirangket teja seug dikoembah; keneh. o p. 19:24. & Mart. 16:17. tidinja dibanjoean djeung sakabeh ahlina.
sar,
20
: :

toeng sarta panoeuoehoen ka Paoeloes, kijeu pihatoerna: Moegi meuntas ka MakSdoni, noeloengan koering sadaja! Sanggeus andjeunua ningali tetendjoan teh, harita keneh kaoela pada nejangan keur pimijangeun ka tauah Makgdoni, sabab ditangtoekennana koe kaoela sadaja, dipiwarang koe Goesti, soepaja ngoewarkeun Indjil ka oerang dinja.
'

Barang katangen koe doenoenganaua,


jen geus leungit pangarSp-ngarSpna kaoentoengan teh, toeloej bae njarSkgl ka Paoeloes djeung " Silas, disered ka pa-

'^

*"

'

''

.12

LALAMPAHAN PARA RASOEL


31

17.

1191

'Geus kitoe pada dibantoen ka boemina, sarta dihatoeranan soesoegoeh, bari boengaheun tina sabab geus djadi pSrtjaja ka Allah djeung saeusi-boemina. a p. 15:40. b p. 17:6. c 2 Kor. 11:25;
''

loba katjida oerang Joenani noe ibadah, sarta istri-istri toeroenan lain saeutik. 'D6mi oerang Jahoedi noe mantangoel teh " darSngki, sarta ngadjakan ka sa-

babaraha djalma goreng noe ISdag-lSdig


di pasar, seug sakongkol, toeloej ngaroesoehkeun di nagara; padangaronom ka imah Jason, karSpna Paoeloes djeung Silas dek dibawa ka tSngah djalmadjalma. 'Tina sabab teu kapanggih, toeloej bae Jason sarta doeloer-doeloer sawareh disesered ka pajoeneun para kapala nagara, bari sosorowokan: ^Ijeu djalma,noengaroesoehkeunsaalam-doenya, ajeuna geus daratang kadijeu; 'koe Jason diandjrgkkeun. Eta sakabehna pada ngalawan ka timbalan praboe, aromongna " aja noe sedjen djadi radja, nja eta Jesoes. 'Ari eta teh matak ngagoedjroedkeun ka djalma-djalma sarta ka para kapala nagara noe ngadarenge. 'Tatapi ari geus nampa pSrtanggoengan Jason djeung batoer-batoerna, toeloej

Tea.
p.

2:2.

rf

p.

4:31.

f
p.

2:37; 9:6. g Mark. 11:14. A p. 18: 8.

p. 5:19; 12:7, 10. 16:16; Job. 3:16;

35

Ari geus braj beurang, para kapala

rentalma:
36

miwarangan goelang-goelang, kijeu paEta djalma teja geura leu-

37

38

39

40

paskeun bae! 'Tidiuja parentah teh koe sipir dioeningakeun ka Paoeloes, pokna: Para kapala miwarangan, timbalanana andjeun koedoe pada dileupaskeun; koe pSrkawis eta ajeuna ka loewar bae, soemangga geura angkat, sarSng moegi sing salamSt! 'D6mi lahiran Paoeloes ka darinja: Kaoela noe pada kaasoep " oerang Roem, koe eta teh dirangket di noe negla, hanteu make dipariksa heula, seug toeloej diaboeskeun ka pangberokan; ari ajeuna, naha dek dika-loewarkeun ririkipan"? Oelah kitoe; koedoe ka darijeu koe andjeun, sarta nganteurkeun kaoela ka loewar. 'Toeloej goelang-goelang ngoeningakeun eta lahiran ka para kapala; seug sarijeuneun, sabab ngareungeu jen eta teh oerang Roem. Geus kitoe saroemping sarta neda maloem ka Paoeloes djeung Silas, bari toeloej dianteurkeun ka loewar; * ari panoenoehoenna moegi arangkat bidjil ti nagara. 'D6mi geus ka loewar ti pangberokan, ladjeng sindang ka imah Lidia. Sanggeusna patSpang djeung doeloerdoeloer, sarta ngalilipoer, toeloej bae
arangkat.
a
p.

dileupaskeun bae.
c
p.

Tes.

1.

6 p. is
p.

4.

9:22.
:

rf

;24. e p.

13:45. f

16:20.

a Loek. 23
10

2.

11

12

22

25, 28. 6 Mat.

%:u.
13

PASAL
Ari

17.

geus njorang ka nagara Ampipolis djeung Apolonia, toeloej saroemping ka " nagara Tesalonika; di dinja aja masigit oerang Jahoedi. 'LadjSng Pa^ koemaha adatmeunang tiloe sabat misaoerkeun oenina Kitabka darinja; 'di-

oeloes tjalik ka eta teh,

14

bijasana, sarta
3

boekakeun, sarta bari netelakeun jen Kristoes teh misti njandang sangsara, kitoe deui tanghi tinoemaraot; djeung deui saoerna, " ari Jesoes, noe koe kaoela dioewarkeun ka maraneh teh, nja eta Kristoes teja. 'Tidinja eta teh noe sawareh pgrtjaja, sarta ditambahkeun ka Paoeloes cljeung Silas; nja kitoe deui
"*

15

Peuting harita keneh Paoeloes djeung koe doeloer-doeloer disina angkat ka nagai-a Berea. Sanggeusna soemping, ladjSng tjaralik ka masigit oerang Jahoedi. 'Ari oerang Jahoedi noe di dinja balageur, lain tjara noe di Tesalonika; pada nampanan pangandika teh djeung soeka katjida, bari saban-saban poe " nitik-nitik kana Kitab, eta pSrkara 6njahanteuna. 'Noe matak eta djalma loba l^isan noe datang ka pgrtjaja; nja kitoe deui oerang Joenani noe kaadjenan, awewe sarta lalaki, lain saeutik. 'Dgmi geus kanjahoan koe oerang Jahoedi di Tesalonika, jen pangandika Allah ajeuna koe Paoeloes dioewarkeun deui di Berea, moeroeboel datang ka dinja, * sarta ngagehgerkeuu deui ka djalma-djalma. Tatapi Paoeloes koe doeloer-doeloer gantjangna disina angkat, sangkan ngadjoegdjoeg ka pelSbah laoet; ari Silas djeung Timoteoes mah tinggaleun di dinja. 'Demi noe ngariring ka Paoeloes pada ngadjadjapkeun andjeunna dongkap ka nagara Aten; sarta sanggeusna katalatahan ka Silas djeung Timoteoes, sina geuwat-geuwat njoesoel, toeloej bae
Silas
'

arindit.

Joh.

39. 6

Tes, 2

h.

1192
16

LALAMPAHAN PARA RASOEL


Silas

18.
f

17

18

19

djeung Timoteoes koe Maugsa Faoeloes didagoan di Aten, ladjSng manahna datang ka panas, koe bawaning ningali eta nagara sakitoe pinoehna koe brahala. 'Tidinja andjeunna di masigit mitoetoer ka oerang Jahoedi djeung ka sakoer noe ibadah; ari di pasar mah saban-saban poe ka sakoer noe kasondong bae. 'Sarta aja oelama-oelama, nja ahli epikoer djeung ahli sgtoik, papadoean djeung Paoeloes. Ari tjarek noe sawareh: " Eta si pangobrolan dek njarita naon? Tjarek noe sawareh deui: Tajohna ngoewarkeun batara nagara sedjen. Sabab Paoeloes keur ngoewarkeun ka darinja hal Jesoes sarta hal pihoedangeunana djalma noe paraeh. 'Toeloej Paoeloes koe djalma teli ditjokot,

kabeh, bari
I

dipastikeun pililaeun dja-

27

mau-djamanna, sarta watgs-watSs pangtjitjinganana; 'soepaja pada nejangan Fangeran, malah-mandar datang ka ka-

rampa sarta kapanggih, halta andjeunfl'

28

29

30

dibawa ka enggon noe diseboet


31

20

21

Areopagoes; ari pokna: Koemaha, kaoela meunang njaraho eta piwoeroek anjar, noe disaoerkeun koe sampejan teh? 'Karana sampejan ngadatangkeun kana tjeuli kaoela perkara noe teu loembrah; koe sabab kitoe kaoela pada panasaran, eta teh koemaha j^gtana. 'D6mi oerang Aten sakabeh, kitoe deui sakoer noe

na hanteu djaoeh ti hidji-hidji diri oerang. 'Karana di dj6ro andjeunna oerang teh nja hiroep, nja oesik, nja aja; sapSrti noe geus disaoerkeun koe sawaI'eh ahli boedjangga maraneh ge, kijeu teja: Oerang ge djadi tgdakna. 'Sabab oerang djadi tSdak Allah, noe matak oerang oelah boga pangira, Allah teh saroepa djeung 6mas, atawa perak, atawa batoe, anoe beunang ngoekir koe kabisaan djeung karadjinan djalma. 'Dgmi djaman boeda teh koe Allah dikadjeunkeun, sarta mangsa ajeuna nimbalan ka sakabeh djalma di mana-mgndi, jen koedoe tarobat. 'Noe matak kitoe, pedah Allah geus nangtoskeun poe, '" bakal ngahoekoeman djagat kalawan adilna, lantaranana hidji manoesa noe geus dipastenkeun koe andjeunna; sarta dijakinkeun pisan ka sakabeh djalma, koe nanghikeun eta teh ti noe maraot.
''

>'

'

^'

'

a
e
.

p.
1

14

ngaloembara di dinja, euweuh deui kalakoeanana ngan ngomongkeun djeung ngadengekeun pgrkara alanjar.
a
22
1

MoePa
:
:

15. 6 p. 7 1 27.
:

48. c Djab. 50: 9.


5

f
:
:

Moesa 32
:

8.

g
fc

/(

Aj. 12

10. i Jak. 3

9.^' J6s.
1.

36s. 13

6; Joel 2

40 18. jn Djab. 9

d Dan. 5 JSr. 23 Loek. 24

23. 23.

47.

9.

32

Kor.

23.

Greus kitoe Paoeloes toeloej

ngadeg

di

tSngah-tengah

Areopagoes

teja,

sarta
33

23

ngalahir kijeu: Eh, oerang Aten! kaoela tSggs pisan maraneh poepoendjoeng teh liwat langkoeng. 'Karana keur oedarider di nagara, bari ngilikan gnggon pamoedjaan maraneh, kaoela manggih hi-

Barangna eta djalma ngadarenge hal hoedangna noe maraot, toeloej noe sawareh mojok; ari noe sawareh deui ngomong: Mengkebae kaoela rek ngadengekeun deui tjarijos sampejan tina hal
'Ana dikitoekeun, ladjgng Paoeangkat ti pakoempoelan djalma-djalma teja. 'Tatapi aja oge djalma lalaki noe aranoet ka Paoeloes, sarta datang ka pgrtjaja; noe kaasoep kitoe nja eta Dionisioes, ahli Areopagoes, djeung hidji istri ngaran Damaris, sarta noe sedjen djaba ti dinja.
kitoe.

loes teh

34

24

25

26

anoe aja toelisan kijeu: Ijeu BADE Allah anoe tatjan kanjahoan. Ari eta noe teu kanjahoan koe maraneh, tatapi dibakti, nja eta noe koe kaoela dioewarkeun ka maraneh. 'Allah teja, " noe ngadamgl alam-doenya djeung saeusina kabeh, sababna djoemgnSng Pangeran langit djeung boemi, moal linggih di djSro gedong beunang njijeun koe leungeun; 'sarta moal dilalajanan koe leungeun djalma, " kawas noe aja kakoerang; samalah nja andjeunna j^isannoe maparin ka sadajana hiroep, napas sarta saniskara bae. 'Djeung deui ngadamgl sagala bangsa manoesa asalna saggtih,
dji

altar,

PASAL

18.

''

''

*"

dikgrsakeun

sina

ngeusian

sadjagat

3
;

-^anggeusna ti dinja Paoeloes djgngkt S; Aten, ladjSng soemping ka " nagara 'ti Korinta. 'Geus kitoe mgndakan hidji oerang Jahoedi * anoe ngaran Akila, asalna ti Pontoes, anjar keneh datang ti tanah Itali, djeung Priskila pamadjikanana; sabab praboe Klodioes geus miwarang, sakabeh oerang Jahoedi koedoe ka loewar ti Roem. LadjSng Paoeloes ngandjang ka eta djalma. "Tina sabab

LALAMPAHAN PARA RASOEL


sapadamfilan, toeloej tStgp bae tjalik di dinja, sarta " barangdamgl; ari padamglanana toekang njarijeun himah. 'D6mi saban-sabau looe sabat Paoeloes miwoeroek di masigit, malar sina tgrangeun oerang Jalioedi djeung oerang
'''

18.

1193

iG
17

Joenani.
C p. 20: 34.

p.

a l Kor. 17:2, 3.

2.

Roem

IC

3.

sorangan; karana kami niah ginboeng moetoes noe kitoe. Seug bae ditaroendoeng ti pangadilan. 'Toeloej sakabeh oerang Joenani pek njargkgl Sostenes, kapala masigit, sarta dipeupeuhan di hareupeun pangadilan. D6mi koe Galio p. 25:ii. hanteu pisan diropeja.
'

18

Ari geus

lila

deui Paoeloes tjalikna di

10

11

Sanggens " Silas djeung Timoteoes soemping ti Makgdoni, ladjSng Paoeloes kabawakeim koe pangandika, seiig mitoetoeran ka oerang Jahoedi, * jen Jesoes teh nja eta Kristoes.'Tatapi sapedah pada ngalawan djeung ngagogoreng, toeloej Paoeloes ngirabkeun panganggo, bari ngalahir ka darinja: " Dosa maraneh sing malik ka maraneh! kaoela teh bergsih; ari ka-hareupkeun mah dekngadatangan ka oerang kapir bae. Sanggeusna angkat ti dinja, ladjSng soemping ka boemi hidji djalma ngaran Joestoes, anoe ngabakti ka Allah; boemina dempet ka masigit. 'Ari ^ Krispoes, kapala masigit, pgrtjaja ka Goesti djeung saeusi-boemina; sarta loba pisan oerang Korinta, anoe ngadengekeun, pada pertjaja, seug toeloej dibanjoean. Ladjgng Groesti ngalahir ka Paoeloes ti peuting f dina tetendjoan: " Papatjoewan oelah rek sijeun; koedoe ngawoeroek bae, sarta oelah dek repeh; 'karana kami njargngan ka maneh moal aja noe wani njSkSl ka maneh nijat njilakakeun; karana pioemateun kami loba katjida di nagara ijeu. 'D6mi tjalikna di dinja meunang sataoen ggnSp boelan lilana, bari ngawoeroekkeun pangandika Allah di maranehanana. a p. 17 14, 15. 6 p. 9 22.
'

19

20

21

*"

sasalaman djeung doeloerdoeloer, geus kitoe angkat toenggang kapal ka tanah Sam; sarta Priskila djeung Akila teja ngiring; dgmi Paoeloes " geus diparas sirahna di nagara Kenkrea, koe sabab kagoengan nadar. 'Mangsa geus dongkap ka nagara Epesoes, batoerna di dinja ditinggalkeun; ari andjeunna mah tjalik ka masigit, sarta mitoetoer ka oerang Jahoedi. 'Ana eta teh pada panoenoehoen, * andjeunna moegi sing lami tjalik teh, koe Paoeloes hanteu karoedjoekan; 'anggoer seug toeloej sasalaman djeung maranehanana, lahirna: Kaoela pgrloe pisan miloe kana pesta ijeu noe kahareupan nja di Jeroedinja, ladjeng

salem; tatapi mgngkena kaoela balik lamoen dipargngdeui ka maraneh,


"^

'

22

23

keun koe Allah. Geus kitoe lajar ti Epesoes. 'Ari geus dongkap ka Kesarea, ladjgng angkat ka Jgroesalem, sarta sasalaman djeung garedja; toeloej angkat deui ka Antioki. 'Sanggeus tjalik di dinja rada lila, toeloej angkat deui, ngidgr sarta mapaj-mapaj tanah Galata djeung Prigia, bari ngoewatkeun sakabeh
'^
''

Sam.
9.
r

16.
:

d
;

1 1

16:
12

p.

23

11

Kor. 1 Kor. 2

14. e p.
:

16

34.

p.

3.

13

14

Tatapi keur mangsa Galio djoem6n6ng goepgrnoer di tanah Ahaja, seug oerang Jahoedi sailon ngamoesoeh ka Paoeloes, sarta dibawa ka pangadilan, 'aromongna: Ijeu teh ngawoedjoekan ka djalmadjalma, sina ngabakti ka Allah beda tina toret. "Barang Paoeloes rek 6ngah 1ambgjna, sedgk Galio ngalahir ka oerang Jahoedi: Eh, oerang .Jahoedi! " oepama aja perkara kasalahan, atawa panggawe goreng, pantgs oge kami ngoeroeskeun

24.moerid-moerid. 'Aja hidji oerang Jahoedi djgngnganana soemping ka Epesoes, Apolos, asal ti nagara Aleksandri; djalma pasehat pisan, sarta bisa katjida ka 25 sagala Kitab. 'Eta teh geus diwoeroek djalan Goesti; sarta ba waning f angkgr

soekmana, sok njaoerkeun djeung nga-

26

woeroekkeun pgrkara Goesti sarta sargggp, tatapi ngan oeningaeun pangbanjoe Johannes bae. 'Toeloej ngamimitiau ngawoeroek di masigit, bari loedeung
Sanggeus Akila djeung Priskila ngadenge^ toeloej Apolos dibawa, sarta djalan Allah sahinasna. ditetelaan 'Mangsa Apolos rek angkat ka tanah Ahaja, doeloer-doeloer pada mamagahan, sarta bari njoeratan ka moeridmoerid, soepaja ngarakoe ka Apolos. kalangSanggeus soemping ka dinja, koeng nja noeloeng ka sakoer noe geus
pisan.
''
''

27

15

ka maraneh; 'tatapi lamoen aja patjogregan koe hal piwoeroek, atawa ngaran, atawa toret anoe aja di maraneh, eta koedoe kanjahokeun.koe maraneh

1194
28

LALAMPAHAN PAEA RASOEL


12

19.

pertjaja koe lantarau sih-koeruija. 'Karana rosa katjida ngelehkeunana ka

panangan Paoeloes
paj

oerang Jahoedi di noe negla, sarta ngajakinkeun koe lantaran Kitab^ jen
*

teh nja eta Kristoes.


6 p. 10
:

p.

21

24. 12.
:

13

48. c Jak. 4

15.
:

p.
/;

14
1

22. e 1 Kor. 1
:

f Eoem

12

11.

p.

19

9.

Kor. 3

6. ("p.

17

3.

PASAL

19.

geus kitoe, keur mangsa " Apo'los aja di Korinta, Paoeloes soemping ka nagara Epesoes, mantas ngideran tanah beh girang; ladjeng mgndakan sababaraha moerid. 'Ari lahirna kadinja: * Koemaha maraneh geus tampa Roh
kgrni

14

15

Soetji samantas pgrtjaja? Waugsoelanana: Koering mah teu ngoeping-ngoeping atjan aja Roh Soetji. 'Lahiranana ka dinja: Ari maraneh dibanjoean teh pangbanjoe naon? Wangsoelanana: Soemoehoen; pangbanjoe .Johannes. 'Dgmi lahiran Paoeloes: " Johannes mah ngabanjoean soteh pangbanjoe pgrtobat, ari lahiranana kadjalma-djalma, koedoe p6rtjaja ka noe rek soemping poengkoereunana, nja eta ka Kristoes Jesoes. 'Mangsa geus ngadarenge kitoe, toeloej eta pada dibanjoean ka padj8u6ngan Goesti Jesoes. 'Sarta barang koe Paoeloes ditaroempangan panangan, seug disoempingan koe Roh Soetji ka darinja; toeloej pada ngomong koe basa roeparoepa, sarta ngawgdjang. 'Ari rejana noe kitoe teh kira doewa wSlas djalma.
'^

datang ka salSmdjeung beulitan ti salirana disimboetkeun ka noe garering; toeloej panjakitna njingkir, sarta sakoer soekma goreng ka loewar. 'Ari oerang Jahoedi noe sok ider-idSran, toekang noembalan, noe sawareh wawanianan njeboetkeun djgnengan Goesti Jesoes ka noe kaasoepan soekma goreng, kijeu basana Kami noembalan ka maneh koe djenSngan Jesoes, anoe dioewarkeun koe Paoeloes teja! 'Anoe sok ngalampahkeun kitoe, nja eta toedjoeh djalma lalaki, anak panghoeloe agoeng oerang Jahoedi, anoe ngaran Sekewa. 'Tatapi soekma goreng teh ngadjawab, kijeu pokna: Ari Jesoes kami wawoeh, sarta Paoeloes kami nja'

''

16

ho; d6mi

17

18

19

maraneh mah naon? 'Tidinja djalma noe kaasoepan soekma goreng teja noebroek ka darinja, sarta datang ka ngelehkeun, toeloej habgn dik6r6j6k, seug laloempatan ti djero eta imah, bari ditarandjang djeung raraheut. 'Demi eta teh kaoetarakeun ka sakabeh oerang Jahoedi djeung oerang Joenani anoe tjitjing di Epesoes, " datang ka sarijeuneun kabeh, sarta djSngngan Goesti Jesoes diagoengkeun. 'Ari noe geus pertjaja loba noe datang, /'ngakoekeun djeung ngoendjoekkeun salakoe-lampahna. 'Loba deui noe tadina sok milampah petangan,
ngoempoelkeun kitabna,
toeloej didoe-

a
r7

Kor.

12.

&

p.

17.

p.

13

24,

25.

20

p.

8: 17; 10:44.

roek sakali, kasaksian koe sarereja; ari diitoeng hargana, limalaksa wangperak. ngaggnganana pangan'Sakitoe rosa dika Goesti, moenggah dongkap ka nji'J

10

Ladjgng Paoeloes asoep ka masigit, sarta loedeung pisan ngalahirna; tiloe boelan lilana ngawoeroek, malar dihartikeun " karadjaan Allah. 'Tatapi mangsa noe sawareh neuaskeun hatena, sarta mantangoel, bari ngagogoreng ka * djalan Goesti di hareupeun djalma-djalma, toeloej Paoeloes njingkah ti maranehanana, bari misahkeun moerid-moerid, sarta saban-saban poe ngawoeroek di pangwoeroekan hidji djalma noe ngaran Tiranoes. 'Kitoe lalampahanana dongkap ka doewa taoen lilana, anoe matak sakabehna noe tjaritjing di tanah Asia, nja eta oerang Jahoedi djeung oerang Joenani, pada ngadenge pangandika Goesti Jesoes. 'Sarta " Allah ngadamgl kamatihan noe teu djamak koe

Igpkeun.
f p. 5
:

o
5,

p. 8

12. 6 p. 9

2. c p.
flf

14
:

3.

p. 5

15.

11.

f Mat.

6.

p. 6

7.

21

Demi geus kalampahkeun sagalapSrkara noe tadi, Paoeloes teh ajamanah, dimana geus ngadjadjahMakedoni djeung Ahaja, ladjeng rek angkat ka Jgroesalem; ari lahirna: Sanggeus kaoela ka dinja, " ka nagara Roem ge rek nejang.

22

'Tidinja miwarangan doewa rentjang ka nja eta Timoteoes djeung Erastoes; ari andjeunna mah rada lila

Makgdoni,

23

24

11

Roem i is. keneh tjalikna di Asia. Dina mangsa harita " djadi karoesoetina hal djalan han lain leuleutikan, Goesti teja. 'Karana aja hidji kamasan, ngaran Demetrioes, anoe njijeun mamasigitan Diana koe perak, matak ngoentoengkeun katjida ka toekang njarijeun.
:

''

LALAMPAHAN PARA RASOEL


25

20.

1195

26

27

28

29

'Tidinja eta djaluia koe Demetrioes dikoempoelkenn, barSng djeung sakoer noe boeboeroeh kana pagawean kitoe; ari omongna: Eh, batoer-batoer! maraneh geus pada njaho, oerang meunang kaoentoengan ggde teh nja tinapatjarian ijeu; 'ari ajeuna katendjo sarta kadenge koe maraneh, jen eta Paoeloes teja geus loba katjida beunangna ngawoedjoekan djeung ugarobabkeun djalma-djalma, lain di Epesoes woengkoel, samalah meh di satanah Asia kabeh^ omongna " moal 6nja Allah, anoe beunang njijeun koe leungeun teh. 'Palangsijang ijeu pagawean oerang bakal dipikangewa; samalah masigit batara Diana noe agoeng ditjoemahkeun, sarta datang ka tjambal kaagoengan batara teh, noe dipoendjoeng-poendjoeng koe satanah Asia, sarta koe saalam-doenya kabeh. 'Mangsa ngadarenge kitoe, banggt arambSkeunana; toeloej pada raong, kijeu pokna: Agoeng tgmen Diana, batara oerang Epesoes! 'Tidinja tagiwoer pas616broengan djalma sanagara; seug pada nga-

3G

37

38

nagara Epesoes poerah ngariksa masigit batara Diana noe agoeng, sarta artjana noe ragrag ti langit teja? 'Kapan eta pferkara hanteu beunang dilainkeun noe matak maraneh hadena teh koedoe repeh, oelah milampah noe teu poegoeh. 'Karana maraneh geus mawa eta djalma ka dijeu, teu ngarampog masigit, teu ngagorengkeun ka batara maraneh. 'Koe sabab eta, oepama Demetrioes sarta noe
teh, jen

39

10

sasama pagawean djeung manehanana aja pipgrkaraeun ka hidji djalma^ kapan aja poena ngahoekoeman, sarta aja goepSrnoer; koedoe silih-dawa. 'Djeung oepama maraneh aja kahajang hal pgrkara noe sedjen, eta moedoe dioeroeskeun koe pakoempoelan noe bakoe. 'Karana
oerang teh
bisi

dikelakkeun njijeun ka-

ijeu hal noe ajeuna, pedah hanteu aja sabab geusan oerang ngrangkeun loewad-lijoed ijeu. Ari geus njaoer kitoe, seug koempoelan teh disina

roesoehan, tina

boebar.
t?

a
20
:

2 Kor. 1

8.

6 p. le
:

16. c p.
:

17

29.

p.

4;

27

2.

e p.

21

34. / p. 21

40.

so

broel sSbrat-sgbroet moro panglaladjoan, bari ngagoesoer Gajoes djeung Aristarkoes, oerang Makfidoni, batoer Paoeloes di pangnjabaan. 'Ladjgng Paoe'^

PASAL

20.
teja,

Sanggeusna djgmpe karoesoehan

kgrsana rek moeroe ka djalmadjalma teja, tatapi koe moerid-moerid 31 dipggatan. 'Djeung deui sababaraha kapala Asia, anoe sosobatan djeung Paoeloes, pada ngadjoeroengkeun djalma ka andjeunna, panoenoehoenna moegi-moe32 gi oelah angkat ka panglaladjoan. 'DSmi djalma-djalma teh ngagSrona ijeu kijeu, itoe kitoe; wantoe-wantoe koempoelan sarta noe loba ten ngarteh koesoet, tieun sababna noe matak koempoel. 33 'Toeloej pada ngabStot Aleksandgr, sina madjoe ti p616bah djalma-djalma, sapedah disoeroeng-soeroengkeun koe oerang Jahoedi. Ari Aleksandgr teh toeloej ^ pgpgta koe leungeun, karSpna dek mere 34 katgrangan ka djalma-djalma. 'Tatapi barang pada teggs jen eta teh oerang Jahoedi, toeloej sakabehna ngaggder sasora, ngaggrona antara doewa djam lilana, kijeu: Agoeng temen Diana, batara 35 oerang Epesoes! Sanggeusna mantri s6rat nagara ngarepehkeun eta djalmadjalma, toeloej misaoer kijeu: Eh oerang Epesoes! djalma mana noe teu njaho
loes
*"
'

Paoeloes njaoer moerid-moerid; tidi" nja sasalaman, bari ladjeng angkat, sgdja ka MakSdoni. 'DSmi geus katatab satanah eta, sarta geus mepelingan ka moerid-moerid rosa pisan, toeloej soemping ka tanah Joenani.'Sanggeusnatjahk di dinja tiloe boelan lilana, keur mangsa

fi

dek angkat toenggang kapal ka Sam, oerang Jahoedi pada masang baja ka Paoeloes, anoe matak aja manah rek moelih djalan ka Makgdoni. 'Sarta aja noe ngabatoeran dongkap ka Asia, nja eta Sopater, oerang Berea; * Aristarkoes djeung Sgkoendoes, oerang Tesalonika; kitoe deui Gajoes, oerang Derba, djeung < Timoteoes; sarta Tihikoes djeung Tropimoes, oerang Asia. 'Eta arinditna ti heula, sarta ngadagoan di nagara Troas. 'Ari rasoel djeung kaoela mah sabada poean roti teu ragian toeloej indit ti Pilipi toempak kapal; meunang lima poe toeloej amprok djeung

nang toedjoeh
c p. 7

eta di Troas; di dinja tjitjing, lilana poe. a i Tim. i 3. 6 p.


;

meulo
:

29.

19: 22;

Tim. 4; 12, 20.

DSmi di poe ahad, mangsa moeridmoerid keur koempoel " arek njgmplekan

196
roti,

LALAMPAHAN PARA RASOEL


ladjeng
dinja,

20.

ka
8

Paoeloes ugawoeroek doemehna poe isoek rek ang-

kat; ari ngawoeroekna ngalinggoet dong-

kap ka tgngali peiiting. 'Ari dina loteng noe dipake koempoelan teh raang loba damar. 'Aja hidji djalma ugora, ngaran Etikoes, keur dijoek dina djandela, toekaheesan, tibra katjida, doemeh Paoeloes lila pisan miwoeroekna; tina sabab hees, toeloej tidjSdag, ragragna ti para uoe katiloe ka handap, ana diloej

21

22

10

11

12

13

14

15

10

17

18

19

20

djoengdjoeng paeh. 'LadjSng Paoeloes loengsoer, seug ^ ngaroeboehkeun andjeun ka dinja, bari dirangkoel, sarta ngalahir: Oelah rek njSblak maraneh; karana njawana aja. 'Tidinja andjeunna oenggah deui ka loehoer; seug njgmplekan roti sarta toewang, ladjeng lobaloba deui misaoerna djeuug maranetianana dongkap ka braj beurang; geus kitoe angkat. 'D6mi boedjang teja ana dibawa hiroep; seug pada liwat saking nja boengah. a p. 2 42, 46. b 1 Radj. 17 21. Ari kaoela pada ti heula oenggah kana kapal, toeloej lajar ka nagara Asoes, di dinja rek megat Paoeloes; karana kitoe piwaranganana, sarta andjeunna mah kersana badarat bae. 'Sanggeusna tgpang djeung kaoela di Asoes, toeloej andjeunna ditjalikkeun kana kapal, geus kitoe andjog ka nagara Mitilena. 'Ti dinja madjoe deui toenggang kapal, dgmi isoekna nepi ka pabeneran poelo Kios; isoekna deui njimpang ka poelo Samos, sarta ngarfirSb di nagara Trogilion; isoekna deui datang ka nagara Mileta. 'Karana geus ditangtoskeun koe Paoeloes, lajar ngaliwatan Epesoes, soepaja oelah lila teuing di Asia; " wantoe angkatna gagantjangan, lamoen kaboeroe, di poe PSntekosta hojongeun geus aja di Jgroesalem. a p. 21 4, 12. Ari ti Mileta teja Paoeloes miwarangan ka Epesoes, njaoer para kokolot garedja. 'Mangsa geus daratang ka andjeunna, ladjSng dilahiran kijeu: Maraneh pada njaho lalampahan kaoela sapandjang aja di maraneh, " ti watSs poean kaoela datang ka Asia; 'jen ngawoela ka Goesti teh djeung sagala karSndahan, sarta * reja ragragan tji-mata, djeung manggih tjotjoba, anoe kasorangkeun ka kaoela koe pangarah oerang Jahoedi; 'kitoe deui jen sakoer noe
:
: :

23

mangpaat taja pisan noe disalingkoehkeun koe kaoela, anoe teu koengsi dioewarkeun ka maraneh, atawa diwoeroekkeun di noe negla sarta di djarSro imah; 'nginggtan nja ka oerang Jahoedi nja ka oerang Joenani, " moedoe tobat ka Allah, sarta pgrtjaja ka Goesti oerang Jesoes Kristoes. 'DSmi ajeuna kaoela teh, pedah kabanda koe Roh, noe matak njaba ka Jgroesalem, sarta teu njaho anoe bakal kapanggih di dinja koe diri kaoela; 'ngan di saban-saban nagara Roh Soetji maparin njaho, ari pangandikana jen kaoela didagoan koe barogod
'^

24

djeung kasoekeran. 'Tatapi eta teh taja noe dipake karisi koe kaoela, djeung " hanteu owel ka njawa keur sadirieun sorangan mah; soepaja kaoela djeung

25

26

27

28

29

30

31

kaboengahan bisa nganggeuskeun loemakoe, kitoe deui tjangkingan noe koe kaoela katampa ti Goesti Jesoes, mgrtelakeun Indjil sih-koernija Allah. 'DSmi ajeuna, masing njaho, kaoela geus tSrang jen maraneh, sakoer-sakoer noe geus diidSr koe kaoela f bari ngoewarkeun karadjaan Allah teja, moal nendjo-nendjo deui ka beungeut kaoela. 'Koe sabab eta, dina poe ajeuna kaoela nginggtan ka maraneh, jen kaoela teh b6r6sili, teu pisan katapelan koe getih sakabehna. 'Karana hanteu aja noe koe kaoela disalingkoehkeun, noe teu koengsi dioewarkeun ka maraneh, sajjangersa Allah. Koe sabab eta, koedoe " sing ijatna ka ka goendoediri sorangan, kitoe deui kan kabeh, reh maraneh koe Roh Soetji geus didjgngngkeun pangoeroes ka dinja, anoe soepaja ngangon garedja Allah, beunang ngamilik andjeunna koe lantaran gStih pribadi. 'Karana kaoela njaho, sanggeus kaoela ninggalkeun, maraneh tangtoe diasoepan kgroed galak; eta teh moal aja karoenjana ka goendoekan; 'malah-malah ti p616bah maraneh pisan bakal aja djalma noe mamatahkeun pgrkara tibalik, pambrihna soepaja moerid-moerid kabawa noeroet. 'Koe sabab kitoe, masing njaring, sarta koedoe pada ngingetkeun, jen kaoela
'

''

'

tiloe

taoen lilana beurang-peuting han-

teu
32

loewang mamagahan ka oenggal-

oenggal djalma, sarta bari ngoetjoer tjipanon. 'Ari ajeuna, eh doeloer-doeloer koe kaoela dititipkeun ka Allah sarta

LALAMPAIIAN PARA liASOEL


ka pangandika sih-koernijana; nja andjeunna noe langkoeng kawasa ngadegkeun kapgrtjajaan maraneh, sarta mawarisan reudjeung parin ka maraneh sakoer uoe saroetji. 'Kaoela teu bogoh ka 6mas, atawa perak, atawa papakean noe saha-saha oge. 'Sarta maraneh pada njaho sorangan, "' ijeu leungeun teh geus digawe njoekoepan pangaboetoeh diri kaoela, sarta ka sakoer noe sok miloe djeung kaoela. 'Kaoela dina saniskara geus noedoehkeun ka maraneh, jen kawadjiban oerang teh baranggawe kitoe, sarta ngagandjglan ka noe waloerat, nginggtkeun ka pilahir Goesti Jesoes, anoe dilahirkeun kijeu: Leuwih salamgt mere ti batan nampa.
'
''

21,

1107

33

'

anak-bodjona, t6pi ka loewar nagara; ari di basisir kaoela seug pada tapaktoeoer, sarta nSn6da. 'DSmi geus sasalaman, kaoela toeloej aroenggah ka kapal, ari eta mah maroelang, masing7

31

masing ka imahna. a p. 21 12. 6 p. 20 ss. Sanggeus toetoep lalajaran kaoela ti Tiroes datang ka nagara Pgtolomais, toeloej sasalaman djeung doeloer-doe: :

35

loer, sarta ngargreb di dinja meunang sapoe. 'Isoekna Paoeloes djeung kaoela noe mariloe bral pada indit ti dinja, sarta toeloej datang ka Kesarea; geus kitoe asoep ka boemi Pilipoes, djoeroe
indjil, " kaasoep ka noe toedjoehan teja; seug ngandjrSk di andjeunna. 'Demi Pilipoes teh kagoengan opat poetra istri sarta landjang; * eta sok ngawarSdjang. 'Ari geus meunang sababaraha poe ka-

a
2C

p.
:

19

1,

10.
:

Kor.

2:4. c
:

p.

17

30, 31
:

g j

m
3G

dp. 21 4, 11. e p. 21 13. f p. 28 31. Tim. 4:16. h 1 Petr. 5:2. i 1 Petr. 1:19. 18. i 1 Sam. 12 3 1 Kor. 9 12. p. li:3. k p. 26 p. 18:3; 1 Kor. 4: 12.
20.

10

37

38

Saparantos Paoeloes ngalahir kitoe, " tapak-dgkoe, sarta ngneda reudjeung sadajana. 'Tidinja ejar midangdam seug pada ngarangkoel kana t6nggek Paoeloes, bari ditjijoeman; 'liwat saking nalangsaeunana, gedena mah tina lahiran anoe dilahirkeun teja, jen moal nendjo-nendjo deui ka pameunteu andjeunna. Geus kitoe Paoeloes toeloej * didjadjapkeun kana kapal.
ladjgng
;

11

soemping djen6ngan Agaboes, 'sarta tjalik ka kaoela sadaja. Geus kitoe njandak beulitan Paoeloes, dianggo ngaringkoes panangan djeung sampejan
oela araja
di

dinja,

toeloej

ti

Joedea

hidji nabi,

'^

salirana pribadi; ari lahirna: Kijeu pa-

ngandika Roh
ijeu

Soetji:

'^

Djalma noe boga

saboek, bakal diringkoes koe oerang Jahoedi di Jgroesalem tjara kijeu pgtana, bari toeloej diselehkeun ka leu12

p. 21

5.

b p. 15

3.

PASAL
Ari

21.

13

geus papisah djeung para kokolot teja, seug kaoela pada lajar, mengran pisan ka poelo Kos, toeloej datang ari isoekna nSpi ka poelo Rodoes; geus kitoe madjoe deui ka nagara Patara. 'Di dinja manggih kapal noe rek lajar ka Poeniki; seug kaoela pada noempang, toeloej lajar. 'Barangna ngalamoek poelo Kiproes, diliwatan aja di kentjaeun, lajar ngadjoegdjoeg ka Sam, toeloej datang ka nagara Tiroes; karana di dinja kapal teh koedoe noeroenkeun moewatanana. 'Ari geus kapanggih moerid-moerid, toeloej kaoela tjaritjing di dinja meunang toedjoeh poe. D6mi eta pada mihatoer ka Paoeloes koe lantaran Roh, " oelah waka angkat ka Jgroesalem. 'Sanggeusna toetoep noe toedjoeh poe teh, bral kaoela pada mijang deui, sarta moeridmoerid teja * ngalanteurkeun djeung
;

ngeun oerang kapir. 'Barang kadenge koe kaoela sadaja, toeloej pada noenoehoen babargngan djeung oerang dinja, moegi Paoeloes oelah waka angkat ka Jgroesalem. 'Dgmi walonan Paoeloes: Naha maraneh wgt tjareurik,
^ Oelah sanadjan dipaehan oge di Jgroesalem tina sabab djgngngan Goesti Jesoes, kaoela geus soemgrah pisan. 'Sarehna Paoeloes hanteu beunang dihatoeranan pepeling, toeloej kaoela pada pasrah bae, bari ngomong kijeu: Kabeh-kabeh koemaha panggrsa-

sarta njgberkeun hate kaoela?

moen

ditalian,

14

keun Goesti bae.


C p. 11
:

a
:

p.
;

6:5; 8:5. 6
:

p.
:

2:17.

28.

-p.

20

23

26

29. e p. 20

24.

15

16

Sanggeus toetoep poena ngandjrgk, kaoela pada dangdan, toeloej arindit ka Jgroesalem.' Sarta aja noe miloe, moeridmoerid ti Kesarea, nganteurkeun kaoela sadaja ka boemi hidji djalma noe djgngngan Mgnason, oerang Kiproes; eta teh moerid koena; kaoela rek pada ngandjrgk di dinja.

17

Mangsa datang ka Jgroesalem, kaoela

1198

LALAMPAHAN PARA RASOEL


28

21.

pada dibagejakeun koe doeloer-doeloer,


18

ma-djalma, sarta pada njgkel ka Paoeloes, 'bari tinggarSro: Eh, oerang Is-

19

sarta baroengaheun. 'Ari isoekna Paoeloes tjalik ka Jakoboes, kaoela kabeh ditjandak; sarta sadajana kokolot pada aja di dinja. 'Sanggeusna Paoeloes oeloek salam, ladjeng njarijoskeun ti awal dongkap ka ahir saniskara noe geus

20

21

22

23

24

didamgl koe Allah di oerang kapir koe lantaran kadjgnengan salira Paoeloes. 'Barang geus pada ngadaugoe, toeloej * maroedji ka Pangeran; seug kijeu saoerna ka Paoeloes: Eh saderek! koe andjeun katingali bareboe-reboe oerang Jahoedi noe pSrtjaja; sarta sarggepeun kabeh kana toret. 'D6mi eta geus pada meunang bedja hal andjeun, jen oerang Jahoedi noe tjitjingna tjampoer djeung oerang kapir koe andjeun sok diwoeroek " sina moengkir ka Moesa, njaoerkeun oelah njoenatan baroedak, sarta oelah ngalampahkeun adat toret. 'Koemaha ajeuna nja pipgtaeuu? Geus tangtoe djalma-djalma gngke koempoel, sabab bakal ngadarenge jen andjeun geus soemping. 'Koe sabab eta, moegi noeroetkeun ka ijeu pihatoer kaoela: Di dijeu aja djalma opatan, anoe boga nadar. 'Koe andjeun tjandak, bari toeloej soesoetji bargng djeung eta, sarta moedoe dipangmajarkeun boeroehan,
''

29

30

31

32

33

soepaja ditjoekoer sirahna;

moen

kitoe

34

geura barantoean. Nja ijeu djalma anoe mamagahan ka sakabehna di mana-mana ngamoesoeh ka ijeu bangsa, djeung kana toret, sarta kana ijeu enggon; samalah mawa asoep oerang Joenani ka kabah, sarta nganadjiskeun ijeu gnggon soetji. 'Noe matak ngomong kitoe, sabab tadina narendjo Tropimoes, oerang Epesoes teja, reureudjeungan djeung Paoeloes di nagara; panjanana koe Paoeloes dibawa asoep ka kabah. 'Tidinja djadi tagiwoer sanagara, sarta djalma-djalma koempoel ngagimboeng; seug njargkgl ka Paoeloes, bari disered dika-loewarkeun ti kabah; ngageuwat pantona dipareundeutkeun. 'Barang rek maehan ka Paoeloes, sSdek koemSndang barisan meunang bedja, jen sanagara Jgroesalem keurroesoeh-tagiwoer.' Ngageuwat njandak serdadoe djeung kapalakapalana, bral moeroe-moeroe ka dinja. Barang djalma-djalma teh narendjo koemendang djeung serdadoena, toeloej eureun mareupeuhan Paoeloes. 'Seug koemgndang teh ngadeukeutan, sarta Paoeloes ditangkgp ari parentahna koedoe dibarogod koe doewa rante; geus kitoe mariksakeun eta teh saha, djeung naon pagaweanana? 'DSmi djalma-djalrail!
tell
''

''

''

mah katangen koe

25

2G

sakabehna, jen anoe kabedjakeun ka maranehanana tina hal andjeun teja taja pisan boektina, sarta lalampahan diri andjeun ge ngestikeun toret. 'Tatapi moenggoehing oerang kapir mah anoe pertjaja, " kaoela geus ngirim soerat, sarta geus nangtoekeun, montong ngalampahkeun noe kitoe, ngan koedoe njggah ka barang noe dibaktikeun ka brahala, djeung ka gStih, kitoe deui ka sato noe paeh bangkar, sarta kana lampah djinah. 'Tidinja djalma noe opat teh koe Paoeloes ditjandak; ari isoekna soesoetji barSng djeung eta, ladjgng tjalik ka kabah, sarta moepoelihkeun pitoetoepeunana poe soesoetji, nSpi ka disanggakeun koerban saoerangSaOerangna.
1

ma

teh nembalanana tinggargro,

f ijeu

35

36

Sapedah koemendang hanteu meunang katgrangan noe estoe, tina sabab tagiwoer, toeloej miwarang Paoeloes koedoe dibawa ka benteng pangbarisan. 'Ari geus dongkap kana tanggana, Paoeloes wani dipangkoe koe sgrdadoe, tina sabab djalma-djalma pada ngaggntjet; 'karana sakabehna djalma teh noetoerkeun, bari tinggargro bae
kijeu, itoe kitoe.

kijeu:
a
e

'

Singkirkeun eta teh!


24
:

p. p.

18.

6 p.

23:27. f p. 19: 15; p. 22: 22.

17:6. c p. 13 14. (^ p. 20 4. 19:32. g Loek. 23:18; Job.


: :

37

p.

15:4,
6
:

12. 6 p. 11

is.

cp. 16:3;
:

38

Kor.

9:20.di Moesa

p.

18

18. e p. 15

20, 29.

27

Mangsa rek bejak anoe toedjoeh poe


teh, Paoeloes seug katendjo
"

di djSro
*

kabah koe oerang Jahoedi ti Asia; toeloej ngaroesoehkeun ka sakabeh

eta

39

djal-

Barang Paoeloes dek diaboeskeun ka benteng, seug sasaoeran ka koemgndang Koemaha sadkaoela teh diwidian mopojan ka andjeun? Ari walonanana: Karah maneh bisa basa Joenani? 'Naha maneh koetan lain oerang Mgsir, noe bareto njijeun karoesoehan, sarta ngaboedalkeun noe opat reboe bangsat ka tggal Igga teja? 'Ari walonan Paoeloes: Sadkaoela mah oerang Jahoedi, djalma

LALAMPAHAN PARA RASOEL


ti nierdika sohor, bilaugan Kilikia; paugda sadkaoela moegi diwidian sasaoeran ka djalma-djalma. 'DSmi geus diwidian, ladjgng ugadgg Paoeloes diua loehoer tangga, p6p6ta koe paiiaugan ka djalmasarta djalma. Aua geus djgiupe katjida, toeloej ngalaliir ka darinja koe basa Ibrani, a p. 9 ii. 6 p. 12 17. kijeu lahirna:
''
:
:

22.

1199

"

Tarsoes, nagara noe geus

40

11

12

PASAL
Eh," doeloer-doeloer
2

22.

djeung rama-rama! ijeu geura rareuugeukeun katerangan a p. 7 2. kaoela ka araudjeun ajeuna. Barang ngadarenge Paoeloes ngalahir koe basa Ibrani, seug " beuki repeh bae. Cleus kitoe Paoeloes ngalahir deui:
:

13

neh geura hoedang, toeloej kgbat ka Damsik; di dinja aja noe bakal ngabedjailn ka maneh hal sakabehna noe geus dipastikeun pilampaheun maneh. 'Tina sabab kaoela hanteu bisa nendjo koe bawaning montjorongna tjahja teja, toeloej bae ditoengtoen koe batoer reureudjeungan, geus kitoe datang ka Damsik. 'DSmi di dinja aja hidji djalma ' ngarau Ananias, djalma ibadah noeroetkeun toret, hade kasgboetkeunana koe oerang Jahoedi noe maratoeh di dinja. 'Eta teh ngadatangan ka kaoela, seug nangtoeng di hareupeun kaoela;
saoerna: Eh Saoel, saderek! geura bisa ningali deui. Waktoe harita keneh ge kaoela bisa nendjo ka dinja. 'Ari saoerna deui: Sampejan ti tadina geus
ari

14

n
3

p.

21

40.

Kaoela teh " oerang Jahoedi, asal ti nagara Tarsoes, bilangan Kilikia, dimoemoele nja di nagara ijeu^ dina dampal Gamaliel diwoeroek noeroetkeun sapamistian toret karoehoen oerang djeung ' sareggp kaoela teh ka Allah, sakoemaha tjara ajeuna arandjeun sakabeh. tadina nganijaja anoe djalan "Sai-ta agama eta, ngarah patina, ditalian bari diselehkeun ka pangberokan, boh awewe boh lalaki. 'Nja panghoeloe agoeng anoe djadi saksi ka kaoela, kitoe deui sakaragSman para sesepoeh kabeh. Sanggeusna kaoela ti eta nampa soerat keur ka doeloer-doeloer, bral toeloej leumpang ka Damsik; sakoer noe karitoe di dinja ge dek ditalian, dibawa ka Jeroesaleni, soepaja disiksa. 'Demi geus kitoe, mangsa kaoela keur loemakoe, ari geus deukeut ka Damsik, kira waktoe tgngah poe, ngadak-ngadak kaoela katodjo koe tjahja gede ti langit. 'Bloek kaoela tibeubeut ka taneuh, sarta toeloej ngadenge gentra, noe ngalahir ka kaoela kijeu: Eh Saoel! Saoel! naha maneh bSt nganijaja ka kami? 'Diwangsoel koe kaoela: Noen G-oesti! andjeun teh saha? Ari lahiranana ka kaoela: Kami teh Jesoes, oerang Nasaret, noe dikanijaja koe maneh teja. 'Demi noe ngabatoeran ka kaoela nja narendjo tjahja teja mah, sarta sarijeuneun, tatapi ggntrana noe ngalahir ka kaoela hanteu kadarenge.
''

15

''

16

17

18

19

dipastikeun koe Allah karoehoen oerang, bakal nganjahokeun ka pang8rsana_, kitoe deui nendjo ka noe Langkoeng BSner teja, sarta ngadenge gentra ti lambe andjeunna. 'Karana sampejan teh bakal djadi saksi andjeunna ka sakabeh djalma, tina sakoer pgrkara noe geus katendjo sarta kadenge koe sampeJan. 'Ari ajeuna, naha ngadaweung bae? Geura tjgngkat, rek dibanjoean, sarta dikoembah dosa-dosa sampejan, bari njambat kana djSnSngan Goesti. "DSmi geus kitoe, sanggeus kaoela moelang deui ka Jeroesalem, waktoe nSngda di kabah, seug kaoela kadatangan pana; 'toeloej nendjo andjeunna, sarta ngalahir ka kaoela kijeu: Geura gSsat-ggsoet, geuwat indit ti JSroesalem, sabab djalmana moal ngagoegoe ka pgrtela^n maneh tina hal kami. 'Ari pioendjoek ka'"

'

''

'

oela: Noen Goesti! kapan eta teh njaraho, jen simkoering tadina sok ngasoepkeun
20

ka pangberokan sarta
tjaja
'

'''

ngarangket
''

di

djSro masigit-masigit sakoer noe pSr-

21

ka andjeun; sareng keur mangsa poen Sgtepanoes, saksi andjeun, gStihna dikoetjoerkeun, koe simkoering ge ditoengkoelan, bari panoedjoe ka maotna; samalah simkoering ngadjaga papakean djalma noe maraehan ka dinja. 'Ari lahiranana ka kaoela: Seg bae geura leumpang; karana kami rek miwarang maneh ka noe djaoeh, nja ka oerang kapir.
'

10

'Geus kitoe kaoela oendjoekan: Noen Goesti! koemaha pilampaheun simkoering? Ari lahiran Goesti ka kaoela: Ma-

a h

p.

21

39.
e

6 p. 5
p.
j

34.

c Gal. p.

14.

(i

p. p.
;

Gal.
1

1:13.

9:10. f
p. 9
;
:

Kor. 6:11.

p.

7:58; 8:1.

p.

9:15. 8:3. 9:15; 13:2; Gal. 2:7.


3:14. q
26.

j Mat. 23

:'34

p.

1200
22

LALAMPAHAN PARA RASOEL


teja ngadarenge3

23.

DSmi djalma-djalma
tjikeneh;
kijeu

na ka Paoeloes nepi ka kasaoeran noe


tidinja ngageder pokna: " Singkirkeun ti boemi noe kitoe teh; karana hiroep ge hanteu pantSs! 'Tina sabab tingharaok, djeung pada ngaloengkeun papakeanana, bari ngawoerkeun taneuh nggboel ka awangawang, noe matak koemendang teja miwarang, * Paoeloes koedoe diaboeskeun ka djSro benteng; djeung parentahna koedoe dikompes make rangket, hajang kaoeninga sababna noe matak tinggai'Sro kitoe ka Paoeloes. 'Barang dipanteng koe djanget, seug Paoeloes ngalahir ka kapala serdadoe noe nangtoengan di dinja: Naha maraneh teh karah widi ngarangket " oerang Roem, ten make ditangtoekeun hoekoemanana heula? 'Ana kapala teh geus ngadenge kitoe, toeloej indit ngoeninga ka koemendang, pihatoerna: Naha andjeun rek midamel naon? karana eta djalma oerang Roem. 'Tidinja koemendang njampeurkeun, sarta ngalahir ka Paoeloes:
'

toeng deukeut, * koedoe njabok kana baliam Paoeloes. 'Toeloej Paoeloes ngalahir

sowarana,

ka

dinja: Eh, bilik

'^

noe dikapoe-

ran!

23

maneh mangke ditjabok koe Allah. Ongkoh maneh dijoek teh dek ngahoekoeman kaoela noeroetkeuntoret; naha mana nitah ^ dimahiwalkeun djeung tokaoela koedoe ditjabok? 'DSmi noe narangtoeng di dinja pok ngomong: Naha maneh bet njarekan ka panghoeloe agoeng, noe dikgrsakeun koe Allah?
ret,

24

25

2G

'Lahiran Paoeloes: Eh, doeloer-doeloer! kaoela teh da teu njaho jen eta panghoeloe agoeng; karana geus dioengglkeun dina Kitab: Maneh oelah njapa ka kapala bangsa maneh. 'Ari geus kitoe Paoeloes teh, sabab oeningaeun eta djalma saparo ahli sadoeki, noe saparo deui ahli parisi, toeloej sasaoeran bSdas dina rad, kijeu: Eh, saderek-saderek! ^kaoela teh ahli parisi, sarta anak parisi; tina hal pangarep-ngargp djeung hal pihoe*"

'

dangeunana noe maraot


7

teja

noe matak

27

Tjik,
28

kami

tjaritaan:

na enja maneh teh


8

oerang Roem? Walonanana: L6res.' Ngalahir deui

koemendang: Kami mahpang-

29

soteh asalna meuli mahal pisan hargana. Demi pihatoer Paoeloes: Ari Igbah sadkaoela mah pangkitoe teh tina asal. Ngageuwat Paoeloes dibadakeun koe noe rek ngompes teja. Ari koemgndang teh, barang geus oeningaeun jen Paoeloes oerang Roem, djadjadi oerang
'

Roem

"*

di sijeuneun,
a
30
p.

sapedah tadi nalian.


p.

21:36. i

21:34.

c p. 16:

37; 23 27.
:

(i

p.

16:38.

Ari isoekna, bawaning hajangeun oeninga " saestoena Paoeloes teh koe oerang Jahoedi ditoeding hal naon, toeloej dilesotkeun barogodna, bari miwarang para panghoeloe agoeng djeung rad sakabeh koedoe karoempoel; geus kitoe Paoeloes ditoeroenkeun, diteundeun di

10

pajoeneunana.

p.

21

34.

kaoela rek dihoekoeman teh! 'Barang geus ngalahir kitoe, gSr djadi patjektjokan ahli parisi djeung ahli sadoeki; sarta sakabehna eta djalma djadi midoewa. "Karana tjarek ahli sadoeki teh moal aja kijamat, atawa malaikat, atawa soekma; tatapi ari ahli parisi mah ngakoekeun doewanana. 'Geus kitoe patorong-torong rosa pisan. Neut narangtoeng sakoer ahli kitab tina ISbah ahli parisi, seug madoean, kijeu pokna: 'Kaoela mah teu pisan manggih kasalahan eta djalma; djeung deui saoepama aja soekma geus misaoer ka dinja, atawa malaikat, oerang teh oelah dek wani merangan ka Allah. 'Mangsa keur katjida pargboet bSnSr, koemgndang teh inggiseun, Paoeloes bisi dipadjoerawetkeun; toeloej miwarang sirdadoe koedoe toeroen, ngabSdol Paoeloes ti tgngah-tSngah djalma, sarta koedoe diasoepkeun ka benteng. a p. 24:i6;
''

'

Tim.

3.

ft

Joh. 18
:

22. c Mat. 23

27.
:

A
^

Joh. 7 51.
:

PASAL

23.

e 2

Moesa 22
:

28.
i

p.

26
:

Pil.

5.

p.

24

21.

h Mat. 22

23.

p.

25

25.

p.

22

24.

Iadjgng Paoeloes neuteup kana

rad,

11

-^sarta mihatoer kijeu: Eh, saderek-saderek! ari lalampahan kaoela teh nja di pajoeneun Allah, teroes djeung boedirasa noe bergsih pisan, ngpi ka poe ijeu. 'Geus kitoe Ananias, panghoeloe agoeng, seug miwarang ka djalma noe narang-

Barang " geus peuting, aja Goesti ngadegan ka Paoeloes; ari lahirna: Maneh teh sing ggde hate, Paoeloes! * karana
sapSrti

mi

di Jgroesalem, nja kitoe


di
n
p.

maneh geus m6rtelakeun hal kamaneh koeRoem.


18:9.
ft

doe mSrtelakeun deui

p.

27: 24.

LALAMPAHAN PARA RASOEL


12

23.

1201

Ari geus braj beurang, sababaraha oerang Jahoedi njijeun sakougkol djeung batoer, sarta pada nja]m maneh;pokna moal dek njatoe-nginoem samemeh mae13 ban ka Paoeloes. 'Leuwib opat poeloeh djalma noe geus pada soempah kitoe. u 'Seng ngadareuheusan ka para panghoe]oe agoeng djeung ka para kokolot, kijeu pioendjoekna: Koering geus padaujapa raaneh bang6t pisan, moal dek barangtgda naou-uaon, samemeb maeban ka 'Ari ajeuna aradjgngan 15 Paoeloes teja. sargng djeung rad geura soemangga ngawartosan ka koemendang, isoekan sina dideubeuskeun ka aradjSngan, poerapoerakeun rek dipariksa deui pSrkarana masing bSnSr; ari koering teh pada sanggoep maeban ka dinja samemeh daD6mi poetra lalaki sade10 tang ka dijeu. rek Paoeloes istri ngadenge tina piakaleunana oerang Jahoedi; toeloej datang, asoep ka benteng, sarta ngoeninga ka 'Geus kitoe Paoeloes njaoer 17 Paoeloes. bidji kapala s6rdadoe, ari lahirna: Moegi ijeu boedak pangdeuheuskeun ka koe18 mgndang, dek aja pibatoereunana. Seug koe kapala teh ditjandak, dideubeuskeun ka koemSndang, ari jjihatoerna: Paoeloes, sakitan teja, njgloekan ka simkoering, kahajangna ijeu boedak koe simkoering dipangdeuheuskeun ka andjeun^ aja pibatoereunana. 'Tidinja koe 19 rek koemgndang boedak teh ditjgkel leungeunna, ditjandak ka noe singkoer, ladjgng dipariksa: Naon pibedjaeun ma20 neb ka kami teh? 'Ari pihatoerna Noen, oerang Jahoedi teh sakait, arek panoenoeboen ka gamparan, soepaja gamparan miwarang, Paoeloes isoekan koedoe dibawa kana rad, poera-poerana dek
'
'

Geura sadijakeun doewa ratoes sSrdadoe, keur baris leumpang ka " Kesarea; kitoe deui toedjoeh poeloeh noe toemjjak koeda, sarta doewa ratoes noe make panah, sing djogo waktoe djam noe katiloe ti pouting; 'djeung sina njadijakeun toetoempakan, baris toempakkeuneun

21
;

Paoeloes; sarta koedoe dianteurkeun ka goepSrnoer Pelis, oelah sina katjilakaan.


a
25 26
p.

25:

1.

LadjSng koemSndang ngadamSl


kijeu oenina:
Lisias,
'

sSrat,

SSrat djisimabdi Klodioes


:

27

kahondjoek ing kangdjSng goepSrnoer Pelis, anoe langkoeng kawasa ngahatoerkeun salam! 'Ngoeningakeun ijeu djalma ditangkSp koe oerang -Jahoedi; sarSng rek dipaehan; kaboedjSng koe simabdi sarSng sSrdadoe, bari toeloej diparSboetkeun, doemeh kenging warta jen eta teh oerang Roem. SarSng koe bawaning hajang terang kana pSrkawisna, noe koe oerang Jahoedi ditoeding ka dinja, * noe mawi koe simabdi ladjSng dibantoen
'

28

29

30

ka djSro rad. 'Tidinja kapSndak koe simabdi, ditoedingna tina margi papadoean pSrkawis toret oerang Jahoedi; ari sajaktosna teu aja pisan pangnoedingna noe ISbSt kana hoekoem pati atanapi dibarogod. 'Sarehing aja noe mopojan ka simabdi, jen eta djalma rek dipasang-baja koe oerang Jahoedi, poerwa enggal-enggal koe simabdi disanggakeun ka gamparan; " samalah noe needing oge geus dipopojanan koedoe ngoeninga ka pajoeneun gamparan, naon bae noe ditoeding ka dinja. SarSng moegi

gamparan
31

sing wiloedjSng!
a
p.

21:33. b

p.

22:30. c

p.

24:8.

Geus kitoe sSrdadoe teh ngalakonan sakoemaha noe geus diparentahkeun ka

21

22

23

dipariksa deui masing tSrang. 'Moegimoegi koe gamparan oelah dipgrtjanten; karantgn langkoeng tina opat poeloeh djalma noe masang baja ka Paoeloes, sargng geus pada njapa maneh, moal njatoe-nginoem lamoen tatjan maeban ka Paoeloes; malah ajeuna ge geus sadija, kantoen ngantos diroedjoekan koe gamparan. 'Tidinja boedak teh koe koemgndang dipiwarang moelang; timbalanana: Poma-poma pisan oelah tjarita ka saha-saha, jen geus ngabedjakeun kitoe ka kami. 'Geus kitoe koemgndang njaoer doewa kapala sSrdadoe, ari lahirna:

maranehanana
32

toeloej njokot Paoeloes,


ti

seug dianteurkeun

pouting ka nagara

33

Antipatris; 'isoekna baralik deui ka benteng, ari noe taroempak koeda mah disina toeloej mawa Paoeloes. 'DSmi eta teh, sanggeus daratang ka Kesarea, toeloej njanggakeun sSrat teja ka goepSrnoer, bari ngadeuheuskeun Paoeloes ka

34

pajoeneunana. 'Barang geus diaos, ladjSng goepernoer teh mariksakeun Paoeloes asal ti kagoepSrnoeran anoe mana? Ari geus kahartos " jen asalna ti
Kilikia, 'ladjSng ngalabir kijeu:

35

Maneh

mSngke

dipariksa

koe kami, dimaiia

1202

LALAMPAHAN PARA RASOEL

24.

noe noediug ka maneh geus daratang ka dijeu. Geus kitoe miwarang, Paoeloes koedoe ditoetoep di djero pangadilan Herodes. a p. 22 3.
:

11

ring.

PASAL

24.

12

D6mi geus meunang lima poe,

soemjiiug

Ananias, panghoeloeagoengteja,reudjeung para kokolot, sarta hidji pakrol, anoe ngaran Tertoeloes; pada ngadeuheusan ka pajoeneun goepernoer, dek merkarakeun Paoeloes. 'Ari Paoeloes geus disaoer, toeloej Tertoeloes teh ngamimitian ngglakkeun, kijeu pihatoerna: 'Perkawis abdi-abdi kalangkoeng raha-

13

14

joe koe margi djijad gamparan, sarawoeh pirang-pirang kasaean dipidamSl


ijeu bangsa koe margi kabinangkitan gamparan, eta teh, noen Pelis noe langkoeng kawasa! salalamina sar6ng di mana bae koe abdi-abdi ditampi pisan sa-

ka

15

r6ng pirang-pirang noehoen. 'Tanapi soepaja simabdi oelah koengsi ngalamikeun ka gamparan, panoehoen simabdi teh, moegi gainparan tina bawaning tjit6r6s manah, kgrsa ngadangoe ka simabdi sadaja sakgdap bae. 'Karanten koe simabdi geus kapargndak, ijeu djalma teh njijeun kalantaran pageboeg, sargng roesoehan ka sadaja oerang Jahoedi di saalam-doenya, sarawoeh djadi oelonoelon madhab Sarani. 'Malah geus aja pakarSpanana, ' dek nganadjiskeun kabah; doepi koe simabdi sadaja toeloej ditangkep, panijatan teh dek dihoekoem noeroetkeun toret simabdi. 'Nanging kaboedjeng koe Lisabot keur kitoe, sias, koemendang teja; ladjeng mareboetkeun eta ti leungeun simabdi, sargng maksa kalangkoeng; 'bari ladjeng miwarang ka noe noeding ka dinja, jeu
''

iG

17

sa, poerwa simkoering egar pipikiran pingawangsoeleun tina hal diri simkoe'Sabab andjeun teh gampil pioeningaeunana, moal langkoeng doewa w61as poe ti wates simkoering dongkap ka Jeroesalem dek sgmbahijang. 'Sargng simkoering ten pisan kapanggih koe eta teh dina kabah oraong-omongan ka saha-saha, soemawonna ngaroesoehkeun ka djalma-djalma, di masigit hanten, di nagara hanteu. Sargng " moal bisaeun ngaboektikeun p6rkawis, anoe ditoeding ajeuna ka simkoering teh. 'Nanging noe diakoe koe simkoering ka andjeun, nja eta simkoering teh ngabakti ka Allah para karoehoen, njorang * djalan noe koe eta disgboetkeun madhab teja, sargng pertjaja saniskantSn noe dioengelkeun dina toret sarta dina kitab para nabi; 'sarawoeh gadoeh pangargp-ngarep ka Allah, sami ken eh sareng noe diantos-antos koe eta, jen bakal hoedang djalma noe maraot, nja anoe bener sarta noe doraka. 'Sargng simkoering mitoetoeran diri sorangan, kahajang teh salalamina gadoeh boedirasa noe taja koetjiwana ti Allah sarSng ti pada djalma. 'Demi geus kaheuleutan sababaraha taoen, simkoering datang deui, " sSdja nijat sidekah ka bangsa
'

''

"^

18

19

''

simkoering, sareng arek koerban. 'Barang keur kitoe, f simkoering kapanggih djeung sababaraha oerang Jahoedi ti Asia, geus meunang soesoetji, aja di djgro kabah, teu ngabantoen loba djalma, hanteu aja roesoeh. 'L6r6sna mah eta teh koedoe araja ajeuna di pajoeneun andjeun, koedoe ngadawa ka simkoering,

oepami aja kglakkeuneun ka


ijeu

20

simkoering. 'Sanadjan

oge sina nga-

waktjakeun bae, oepami geus marang21

koedoe ngadeuheusan ka gamparan. Doepi eta pgrkawis, oepantgn diparijos djinisna koe salira gamparan, geus kant8nan pikahartoseun saniskantgn anoe koe simabdi dikglakkeun hal raanehanana. 'Ari oerang Jahoedi teh pada ngargmpagan, jen eta perkara nja kitoe.
a
p.

gih kaloeloepoetan di lebah simkoering, aja di pajoeneun rad; 'kadjabi ti ijeu mah sahidji omongan, anoe dipihatoer koe simkoering keur nangtoeng di lebah dinja, kijeu: ' Tina hal

mangsa keur

23

2.

6 p. 17

6.

c p.

21

28.

p.

23

27.

pihoedangeunana noe maraot teja, noe matak kaoela ajeuna rek dihoekoeman koe aradjSngan teh. a p. 25 7. j p. 22 4.
;

10

Sanggeusna Paoeloes koe goep6rnoer dikgdepan soepaja sina njarijos, ladjgng kijeu wangsoelanana: Sarehna simkoering tSrang, andjeun geus pirang-pirang taoen nja njgpgng hoekoera ka ijeu bang-

c p.

26

22.

p. p.

23

1.

e p.

21

24;

Boem

15

25.

f
22

p.

21:27. ^

23:6; 28:20.

Barang geus kadangoe koe Pelis

teh,

seug ditoenda bae oeroesanana, doemeh oeningaeuu pisan kana hal eta djalan;

LALAMPAHAN PARA RASOEL


koem6ndang Lisias geus datang, pSrkara maraueh koe kami bakal dijjariksa. 'Tidinja miwarang ka kapala sSrdadoe, Paoeloes
ari
lahli'na:

21

1203

Samangsa

"

korsi pangadilan, sarta toeloej miwara7

23

ngan Paoeloes koedoe dideuheuskeun. 'Sanggeus dongkap ka pajoeneunana,


oerang Jahoedi, noe geus daratang ti Jgroesalem, seug pada ugalingkoengan, djeung reja-reja pisan ngoendjoekkeunana hal noe ditoeding ka Patidinja

24

25

26

teh koedoe ditoenggoean, savta dientengan; kitoe deui oepama aja koelawai'gana dek ngalalajanan, atawa dek ngandjang, oelah dihalang-halang. p. 23 26. Ari geus meuuang sababaraha jjoe, Pelis soempiug djeung Droesila geureuhana, nja eta teh oerang Jahoedi; seug miwarang njaoer Paoeloes; ladjgngngadangoe tjai-ijosna tina hal kapertjajaan ka Kristoes. "Demi keur misaoer tina hal kabSngran, djeuug tina hal tjggahan, sarta tina hal " hoekoeman mSngke, Pelis teh kalangkoeng sijeuneunana; ladjSng ngawalon kijeu: Ajeuna mah 6nggeus, geura balik deui bae; mengke lamoen kami keur ari, tangtoe disaoer deui. 'Djeung deui goepSrnoer teh ngarSp-ngar6p, soegan Paoeloes rek ngatoeranan doewit, malar dileupaskeun;
:

10

27

noe matak mindeng diala, sarta sasaoeran djeung Paoeloes teh. 'Demi geus nSpi ka doewa taoen, Pelis diganti koe
Porsioes Pestoes; sarta tina bawaning Pelis hajangeun dipikasoeka koe oerang Jahoedi, * Paoeloes teh diantSp bae di

11

sarta bareurat, tatapi " teu bisaeun ngaboektikeun; 'sabab koe Paoeloes diwalon, kijeu lahirna: * Simkoering hanteu gadoeh dosa kana toret oerang Jahoedi, kitoe deui kana kabah, atawa ka sang praboe. 'DSmi Pestoes, " bawaning hajangeun dipikasoeka koe oerang Jahoedi, toeloej ngawalon ka Paoeloes, kijeu lahirna: Koemaha maneh daek indit ka JSroesalem, soepaja ijeu pgrkara dipoetoes di dinja, di hareupeun kami? 'Ari wangsoelan Paoeloes: Simkoering keur aja di pajoeneun korsi pangadilan sang praboe; nja di dijeu simkoering kSdah dipoetoes teh. Simkoering teu gadoeh kasalahan ka oerang Jahoedi, andjeun ge oeninga pisan. 'Saoepami simkoering teh aja kasalahan, geus milampah anoe mandjing kana hoeoeloes,
''

koem

pati,

moal emboengpaeh; sawang-

noe ditoeding koe eta teh ka simkoering, lamoen taja boeksoelna, ari sakoer

pangberokan.

ibr. e

2.

6 p. 25

u.

PASAL
Sanggeus

25.
12

" Pestoes soemping kana kagoepSrnoeran, ari geus meunang tiloe poe, ladjgng angkat ti * Kesarea ka J6roesalem. 'Tidinja " para panghoeloe agoeng djeung menak-menak oerang Jahoedi ngadeuheusan, merkarakeun Paoeloes; ari panoenoehoenna, 'njoehoenkeun koernija, moegi Paoeloes dipiwarang ka Jgroesalem; karSpna rek

mah, moal aja noe bisa masihkeun simkoering ka dinja. Simkoering teh " hajang apel ka sang praboe. 'Geus kitoe Pestoes rerSmpagan djeung rad, bari
tina
toeloej

ngawalon

kijeu:

Maneh teh

ha-

jang apel ka sang praboe, mSngke diijangkeun ka praboe. p. 2t: 13. 6 p. 24: 12;
28 13
:

17. c p. 24

27.

p.

18

14. e p. 26

32.

Demi geus meunang sababaraha

poe,

14

soemping ka Kesarea radja Agripa sarta djeung Bernika, kgrsana ngatoerankeun ka Pestoes. 'Barang geus rada lila linggihna di dinja, pgrkara Paoeloes teja seug koe Pestoes ditjarijoskeun ka radja, kijeu pihatoerna: " Pelis nilarkeun hidji djalma di pangberokan; 'ari keur mangsa sadkaoela aja di Jgroesalem, djgboel para panghoeloe agoeng djeung para kokolot oerang Jahoedi, pada ngglakkeun ka dinja, pamentana sina dihoekoem. 'Seug didjawab koe sadkaoela, teu kalampah di oerang Roem mah, njgrahkeun djalma kana hoekoem pati, * lamoen noe ditoeding tatjan padoe-hareupan djeung noe noeding, sarta meunang

ngarah maehan di djaIan. 'D6mi walonan Pestoes, Paoeloes teh " keur ditoenggoean di Kesarea, sarta andjeunna moal lila rek moelih deui ka dinja. Geus kitoe, saha-saha noe nj6k61 kawasa di Igbah sampejan, timbalanana, koedoe miloe indit bae, sarta lamoen aja kasalahan naon-naon eta djalma,
dipasang-baja,
"^
'

15

toeloej kglakkeun.
c p. 24
:

a
15.

p.

24
24
:

27.

6 p. 23

23.

16

1.

(I

p.

23

e p.

23.

Ari linggihna di dinja teu leuwih ti sapoeloeh poe, ladjgng moelih ka Kesarea; d6mi isoekna seug linggih dina

1204

LALAMPAHAN PARA RASOEL


'

26.

17

pgta pingadjawabeun kana panoedingna. 'Demi geus karoempoel di dijeu, koe sadkaoela hanteu dimSngkekeun deui, isoekna seug dijoek bae dina korsi pangadilan, sarta toeloej marentah, eta djalma koedoe dibawa sina madep. 'Arinoe noeding teja, geus djogo, teu pisan njeboetkeun perkawis sakoemaha noe dinjanaan koe sadkaoela; 'ngan aja p6rkawis patjogregan djeung Paoeloes teh " tina hal agamana bae, djeung tina hal hidji djalma noe geus maot, ngaran Jesoes, ari koe Paoeloes mah diseboetkeun hiroep.'BawaningtinakaewSdanmariksa eta pSrkawis, toeloej ditanja koe sadkaoela, Paoeloes teh soegan daek indit

27

geus diparijos, sadkaoela meunang pigeusaneun njSratkeun. 'Karana ari pamikir sadkaoela mah, teu sae pisan njanggakeun sakitan, hanteu kaoendjoekkeun pSrkawis anoe dikelakkeun.
ari
a
p. 22
:

18

22. 6 p. 21

34.

PASAL

26.

19

20

21

22

23

24

ka Jgroesalem, sai'ta dipoetoes di dinja. 'D6mi omongan Paoeloes rek apel, menta ditoeggoekeun bae, hajangeundipangngoeningakeun ka sang praboe; noe mawi sadkaoela toeloej marentah, koedoe didagokeun bae dongkap ka waktoe koe sadkaoela disanggakeun ka sang praboe. 'Ari pihatoer Agripa ka Pestoes: Sadkaoela ge hajang pisan ngadengekeun ka eta djalma. Pihatoer Pestoes: Soemangga, isoekan bae ngareungeukeun ka dinja. a p. 24 27. & p. 23 30. c p. 23 29. D6mi isoekna, sanggeus soemping Agripa djeung Bernika, sarta kalangkoeng garinding, ladjeng pada 16b6t ka kamar pangdeuheusan, diiring koe para kapala sercladoe, sarta koe para menak nagara eta; seug Pestoes miwarangan ngadeuheuskeun Paoeloes. 'Sanggeus
: :

'

25

dongkajj; ladjSng Pestoes ngalahir: Eh, radja Agripa, djeung sadajana djalma noe a,ja di dijeu sasarSngan! tah geuning, ijeu sampejan pada ningali djalma teh, noe dioendjoekkeun ka sadkaoela koe sakabehna oerang Jahoedi teja, nja di Jgroesalem sarta di dijeu; ari aromongna, " jen eta teh geus teu pantgs hiroep. 'Tatapi pamanggih sadkaoela^ eta djalma teu pisan milampah anoe

7 adjgng Agripa ngalahir ka Paoeloes: J^Maneh teh diwidian njaritakeun pSrkara maneh. Geus kitoe Paoeloes njodorkeun pananganana^ bari njanggakeun 2 katerangan, nja kijeu: 'Noen, radja Agripa! simkoering roemaos bagdja pisan, sarehing danget ajeuna simkoering kenging ngahatoerkeun katgrangan ka pajoeneun andjeun, ngawangsoelan saniskanten noe ditoeding ka diri simkoering 3 koe oerang Jahoedi. 'Agoengna roemaos bagdja teh, doemeh andjeun langkoeng oeninga ka sagala adat sareng hal papadoean noe di oerang Jahoedi. Koe pgrkawis eta, panoehoen simkoering, moegi andjeun kersa sabar ngadangoe4 keun ka pihatoer simkoering. 'Ari " lalampahan simkoering ti boeboedak, sarehing ti awitna patjampoer sarSng bangsa simkoering di Jgroesalem, geus kanjahoan koe sadajana oerang Jahoedi. 5 'Sabab ti baretona pada njaho ka simkoering, saoepami ajeuna daekeun ngakoe mah, jen lalampahan simkoering teh noeroetkeun madhab agama simkoering noe pangtSmgn-tgmenna, sakoe6 maha adat ahli parisi bae. 'DSmi ajeuna simkoering teh dibawa ka hoekoem, " lantaran tina pangargp-ngar6p ka pgrdjangdjian, anoe koe Allah dipasihkeun para karoehoen teja; 'noe diarSp7 ka argp koe doewa w61as kaom bangsa simkoering, pada hajang didongkapkeun, bari sareggp ngabarakti ka Allah beurang-peuting. Tina eta pangarep-ngarSp
''

26

mandjing dihoekoem pati; raalah-malah djinisna hajangeun apel ka sang praboe; koe sabab kitoe koe sadkaoela geus ditangtoekeun bakal disanggakeun. 'D6mi sadkaoela rek njgratkeun ka kangdjeng goesti, ^ hanteu aja noe poegoeh tina pgrkawisna. Kitoe noe mawi ajeuna dideuheuskeun ka sarampejan, agoengna ka andjeun, eh radja Agripa! soepaja,

noen radja Agripa! poerwana simkoering dikglakkeun koe oerang Jahoedi 'Naha ari manah arandjeun teh, ngamoestahilkeun Allah nanghikeun djalma noe maraot? 'Ari moenggoeh diri simkoering, tadina gadoeh pamikir, ^ wadjib milampah reja jiisan jjgrkawis
teja,

teh.

10

ngamoesoeh ka padj6n6ngan Jeoerang Nasaret teja. Sarta toeloej koe simkoering prak dipilampah di JSroesalem; ari djalma noe saroetji teh
baris
soes,
'

LALAMPAHAN PARA RASOEL


loba pisan noe datang ka ditoetoep koe simkoering di pangberokan, doemeli geus tampa kawasa ti para panghoeloe agoeng; sarta ana rek dipaehan, " di11 roedjoekan koe simkoering. 'Sargng dina oenggal-oenggal masigit eta teh rgmfen pisan disiksa koe simkoering, sarawoeh dipaksa sina ngagogoreng; nja bangfit katjida diamoekna koe simkoering, moenggah dikanijaja di nagara-nagara 12 tanah sedjeu. 'Mangsa keur lakoe-lampah kitoe, ^ pargng simkoering njaba ka Damsik, ngabantoen kawasa sarSng parentah ti para panghoeloe agoeng. 13 'Doemadakan, wantji tgngah poe, noen radja! simkoering di djalan nendjo hidji tjahja, sargng ngoengkoelan kana montjorongna panon-poe, nodjo ti langit ka simkoering sar6ng ka batoer reureudjeu14 ngan. 'Seng pada tibeubeut kabeh kana taneuh; toeloej simkoering ngadenge ggntra, ngalahir ka simkoering; ari lahirna koe basa Ibrani, kijeu: Eh Saoel! Saoel! naha maneh b6t nganijaja ka kami? Soesah maneh ari dek njepak kana 15 panjotjog mah. 'Diwangsoel koe simkoering: Noen Goesti! andjeun teh saha? Ari lahiranana: Kami teh Jesoes, noe 16 dikanijaja koe maneh teja. "Ari ajeuna maneh geura tjgngkat, bari toeloej nangtoeng; karana kami noe matak nembongan ka maneh, nja eta ^ maneh koe kami rek didamgl abdi sarta saksi tina saniskara noe geus katendjo koe maneh, djeung noe bakal ditembongkeun ka 17 maneh koe kami. 'Sarta bakal diraksa ti ijeu bangsa djeung ti oerang kapir; nja ka dinja ajeuna maneh koe kami 'pikeun ngabeuntakeun 18 dipiwarang, panonna, sarta nobatkeun eta teh, tina poek sina kana tjaang, djeung tina pangawasa Setan sina ka Allah, soepaja
''

26.
''

1205

21

22

23

pahkeun pagawean anoe tgroes djeung noe raawi pSrtobat. 'Kitoe poerwana simkoering koe oerang Jahoedi ditangkSp di djgro kabah; ari pambrihna dek maehan ka simkoering. 'Nangiug tina aja pitoeloeng Allah, simkoering masih keneh djoengkSrgng dongkap ka poe ijeu, sargng ngingetan ka noe gede ka noe leutik; '" lianteu pisan njatoerkeun anoe pasalija sargng noe dilahirkeuu koe para nabi sarawoeh koe Moesa, hal perkawis anoe bade kalakon: 'jen " Kristoes teh misti njandang sangsara, sarSng deui jen andjeunna, doemeh noe ngawitan ti noe maraot, bade ngembarkeun hidji tjahja nja ka ijeu bangsa sareng ka oerang kapir. a p. 22 3; Gai. 1 13. 6 p. 22 3.
'
:
; ;

p.
p.

13:32. d
22
:

p.

22:4.
42
:

p.

22
:

20.

p. 9
:

2.

15.

JSs.

7. j p.
I

20

32.

p. 9 p.

20, 28

20:21.

k Mat. 3:8.

p.

21:30.

24:14;

28:23. n Loek. 24:26.


24

Mangsa Paoeloes njaoer kitoe, ngrangkeun lampahna teja, seug Pestoes


ngalahir sarta bgdas ggntrana: Eh Paoeloes! omongan maneh teh sasar; tina loba pisan kapintSran, matak njasar-

25

keun ka maneh.
loes:

26

D6mi walonan PaoeNoen, Pestoes noe langkoeng kawasa! teu pisan-pisan sasar simkoering teh; ari noe diomongkeun koe simkoering, nja eta omongan noe sajaktos sarSng eling pipikiran. 'Karana radja mah langkoeng oeninga ka eta pgrkawis, noe mawi simkoering hatoeranka andjeunna sarSng legahate; karana ditangtoskeun koe simkoering, eta p6r kawis moal aja noe karimboenan moenggoeh ka andjeunna, wantoening " ari djadina teh
'

27

lain dina djoeroe. 'Noen, radja Agripa!

koemaha andjeun teh pSrtjanten ka para


28

pada meunang panghampoera tina dosadosana, sarta meunang warisan reudjeung sakoer noe saroetji, tina lantaran kapSrtjajaankakami.'Koeperkawiskitoe, noen radja Agripa! simkoering tiharita teu moengpang ka eta tetendjoan ti sawarga teh; 'anggoer toeloej ngoewarkeun, ^ awitna ka oerang Damsik, sarta ka noe aja di Jgroesalem djeung di sakoeriling tanah Joedea, sarSngna deui ka oerang kapir, koedoe pada ganti pikir, sarta tobat ka Allah, bari milam'

29

19

20

nabi? Da simkoering geus tgrang, andjeun teh pgrtjanten ka dinja. 'Ari lahiran Agripa ka Paoeloes: Kami teh bis-bis dek kabongroj koe maneh asoep * Kristen! 'Ari walonan Paoeloes: Noe disoehoenkeun koe simkoering ka Allah, lain andjeun woengkoel, sareng sadajana bae noe ngareungeu ka simkoering dina poe ijeu, moegi-moegi bis-bis teh sargng djeung prakna, sing datang ka sami sarSng diri simkoering, kadjabi ti ijeu
"

rante.

a Joh. 18

20. 6 p.

11

20. c p. 28

20.

30

Sanggeus Paoeloes milahir kitoe, " radja teh ladjSng ngadSg, djeung goepSr-

1206

LALAMPAHAN PARA RASOEL

27.

31

32

noer rawoeh Bernika^ sarta djeung sadajana noe tjalik sasarengan; "padanjingkah ka sisi, bari sasaoeran djeung kantja; ari salaoerna: * Eta djalma teu pisan milampah noe mandjing dihoekoem pati, atawa dirante. 'Ari lahiran Agripa ka Pestoes: Eta djalma beunang dileupaskeun, oepama ten " apel manten ka sang praboe mah. a p. 25 23. 6 p. 25 25. c p. 25 11.
:
: :

PASAL

27.

Sanggeusna ditangtoekeun rek dilajarkeun " ka tanah Itali, toeloej Paoeloes


djeung sababaraha sakitan noe sedjen diselehkeun ka hidji kapala sfirdadoe, ngarau Joelioes_, kaasoep barisan praboe. 'Tidinja kaoela pada oenggah ka kapal ti nagara Adramiti, noe rek mapaj nagara-nagara di sisi tanah Asia. Geus kitoe lajar; sarta aja noe ngareudjeungan ka kaoela, * Aristarkoes, oerang Makedoni, noe ti Tesalonika teja. 'Ari isoekna kaoela daratang ka nagara Sidon. DSmi Joelioes soemejah pisan boedina ka Paoeloes, sarta diwidian tjalik ka sobat-sobat, soepaja dibekelan. "Sanggeus madjoe deui ti dinja, lajar teh malipid ka Kiproes, sabab angin mapag. 'Toeloej njorang laoet noe di Kilikia djeung Pampili; geus kitoe datang ka nagara Mira^ bilangan Likia. 'Di dinja kapala teh mgndakan hidji kapal ti nagara Aleksandri, s6djana lajar ka tanah Itali; seug kaoela kabeh ditoempangkeun. 'Koe bawaning kendor madjoena, geus meunang sababaraha poe seuseut datang ka pelebah nagara Kenidoes; tina sabab kahalangan koe angin, toeloej bae lajar teh malipid ka Krete, di pelSbah nagara Salmone. Seuseut bisa ngaliwatan eta poelo; toeloej datang ka hidji enggon, anoe ngaran Palaboewan Aloes; deukeut ka dinja aja nagara Lasea. o p. 25 12. 6 p. 19 29.
'^
' : :

u 'Tatapi ari kapala teh anggoer ngagoegoe ka istriman sarta ka nangkodana, ti batan ngagoegoe ka pilahir Paoeloes. 12 'Djeung koe sabab eta palaboewan hanteu hade pernahna dieureunan oesoem tiris, noe matak tjarek pirgmpoeg noe loba, leuwih hade madjoe deui bae, soegan bisa nepi ka Penik, hajang eureun di dinja; ari eta teh hidji palaboewan di poelo Krete, njelaboemi ngidoel-ugoelon ngaler-ngoelon. 'Par6ug angin 13 djeung leutik ngahiliwir ti kidoel, noe matak panjanana pitoeloeseun pikargpeunana; seug narik djangkar, bari toeloej lajar 14 malipid deukeut pisan ka Krete. 'Tatapi teu koengsi lila kapal teh kadoepak koe angin topan, anoe diseboet Eroklidon. 15 'Tidinja kapal kabawa, hanteu bisa nahan angin, noe matak koe kaoela sadaja seug diasrahkeun, djadi salantrah-lan16 trahna bae. 'Geus kitoe meneran ka sisi hidji poelo leutik, ngaran Klaoeda; di dinja seuseut bisa meunangkeun sam17

pamia. 'Ari geus dioenggahkeun sampan teh, toeloej kapal dibebgran ti handapna, noe dipake teh noe geus maranti sarta
;

18

koe bawaning sarijeuneun bisi kandas kana karang ngaran Sirtoes, seug ngagoeloengkeun lajar, bari toeloej ngambang sakaparan-paran bae. 'Djeung tina sabab loewak-lejok bangSt katjida koe angin riboet, noe matak isoekna pada
mitjeun barang-barang. 'Sarta dina jDoe noe katiloe kaoela * pada mitjeun parabot kapal koe leungeun pribadi. Meunang sababaraha poe lilana hanteu tembong panon-poe, kitoe deui bentangbentang, sarta kateumbag koe angin riboet lain leuleutikan, noe matak kaoela sadaja geus taja pangharepan kana pisalameteun. 'Sanggeus lila pisan hanteu dalalahar, ladjeng Paoeloes ngadgg di tgngah-tengahna, sarta ngalahir: Eh, batoer-batoer! bgnerna bareto ngawaro ka kaoela, sarta hanteu waka indit ti Krete, njingkirau ijeu balai djeung ijeu karoegian teh. 'Tatapi ari ajeuna mah kaoela magahan ka maraneh, koedoe sing pada gede hate; karana maraneh moal koengsi aja noe tiwas njawana, ngan woengkoel kapalna bae. 'Karana peuting tadi aja noe ngadggan ka kaoela, hidji malaikat ti Allah, noe kagoengan diri kaoela, sarta noe dibaktian
'

19

20

J \

21

p.

24:23; 28:

)6.

10

Tina sabab geus lila katjida, sarta ajeuna matak rarempan, pedah geus liwat " waktoe poewasa, noe matak Paoeloes mepelingan ka sakabehna, 'kijeu lahirna: Eh, batoer-batoer! kaoela geus awas pisan, lajar teh bakal manggih kasoesah sarta karoegian gSde, moal woengkoel kana moewatan djeung kapal bae, samalah ka njawa oerang pribadi.
lajar

22

23

LALAMPAHAN PARA RASOEL


21

28.

1207

koe kaoela;
"

'ari lahirna:

Eh

Paoeloes!

37

haran

25

maneh koedoe dihareupeun ijraboe; sarta, masing njaho, sakabehna uoe taroempak kapal djeung maneh, eta koe Allah gens dipasihkeun ka maneh. 'Koe sabab kitoe, eh batoer-batoer! koedoe smg pada ggde hate; karana kaoela pgrtjaja ka
oelah sijenn-sijeun;
di

djagragkeun

38

39

Allah;
26 teja.
'

maha noe
kandas
27

geus tangtoe pidjadieun sakoedilahirkeim ka dh-i kaoela Tatapi oerang teh geus misti bakal
^

40

kana

h Joen. 1:5. c

hidji poelo. a3Moe9a23:27. 11. d p. 28 1. p. 18:9; 23


: :

deui. 'Ari kaoela sadaja noe aja dina kapal, djoemlah doewa ratoes toedjoeh poeloeh genSp djiwa. 'Dgmi geus sareubeuheun dadaharanana, toeloej mitjeun gandoem momotan kapal ka laoet, malar sina hampang kapalna. 'Barang geus braj beurang, teu njarahoeun ngaran eta daratan; sarta narendjo sesegogan, aja basisirna; geus kitoe kargpna, oepama beunang, kapal dek disimpangkeun ka dinja. 'Seug toeloej djangkar ditarilas, ditinggalkeun bae dina laoet,

28

29

DSmi geus nSpi kana kaopat-welas peutingna, kaoela sadaja oeprak-aproek teh dina laoet Adria; geus kitoe wantji tSngah peuting toekang kapal boga rarasaan djiga keur njampeurkeun ka darat. 'Toeloej njgmj^loengkeun pangdjoegdjoegan, aja doewa poeloeh deupa dj6rona; geus ladjoe deui saeutik, mindo njSmploengkeun pangdjoegdjoegan, aja lima wglas deupa djSrona. 'Sarta koe bawaning sijeuneun kapal bisi kandas kana karang, toeloej ngantjlomkeun opat djangkar ti toekangeun kapal, sarta pada ngarep-ngarep hajang geura braj
beurang. 'Ari toekang kapal karSpna dek maringgat tina kapal, sarta noeroenkeun sampan, poera-poera dek noeroenkeun djangkar ti hareupeun kapal. 'Koe sabab kitoe, seug Paoeloes misaoer ka kapala djeung ka sakabeh serdadoe: Oepama eta hanteu tetgp dina kapal mah, maraneh teh moal meunang salamSt. 'Toeloej koe serdadoe tambang sampan teh ditilas, seug ragrag sampanna ka laoet. Barang dek braj beurang, ladjgng Paoeloes mepelingan ka sakabehna, koedoe pada dadaharan; ari lahirna: Ajeuna geus kaopat-welas poe ijeu maraneh nja ngadago-dago, teu dadaharan, sarta hanteu pisan baranghakan naon-naon. 'Koe pedah kitoe, kaoela ngingetan ka maraneh, koedoe dadaharan; karana nja eta saratna pisalameteun maraneh; karana Igbali maraneh saoerang ge moal aja " noe bakal ragrag
'

41

sarta ngoedaran tali kamoedi; tidinja meberkeun lajar noe ti hareup, ditebengkeun kana angin, bari toeloej kapalna dibgngrkeun ka eta basisir teja. 'Ana noedjoe ka enggon, noe dihapit koe laoet

kentja-katoehoeeunana, toeloej kapal teh kandas ka dinja; " ari ti hareupna naugkod pageuh, teu gedag-ggdag atjan,
42

tatapi ari toekangna mah bSdjad, tina bawaning banget kaseblok ombak.'DSmi parSmpoegan serdadoe, sakitan-sakitan dek dipaehan, soepaja oelah aja noe ngodjaj, toeloej

43

minggat. 'Tatapi ari kapala

mah, koe bawaning hajang noeloeng ka Paoeloes, toeloej mggatan ka pikargpeun


sgrdadoe, sarta marentah, jen saha-saha noe bisa ngodjaj koedoe ti heula bae toetoeroeboen, sarta toeloej handjat ka darat; 'ari noe sadjaba ti dinja mah, sawareh koedoe taroempak papan, noe sawareh deui taroempak bebgdjadan kapal. Kitoe djalanna noe matak sakabehna nSpi ka darat, sarta pada salamet.
a Loek. 21
:

30

31

44

32

18. 6 Mat. 14

19. c 2 Kor.

11

25.

33

PASAL

28.

Sanggeus kaoela pada salamgt,


2

toeloej

34

meunang bedja, " eta poelo ngaranna Melita. 'Ari priboemina liwat langkoeng ngoetamakeunana ka kaoela sadaja; karana njijeun doeroekan, sarta kaoela pada dibawa ka djgro imah, * tina sabab
datang hoedjan, djeung sabab keur tiris. 'DSmi Paoeloes raoeloeng pangpoeng sakeupeul, diteundeun kana doeroekan; geus kitoe aja hidji oraj welang bidjil, tina kapanasan, seug meulit ka pananganana. 'Barang priboemi teh narendjo eta oraj ngambaj dina pananganana, toeloej pada ngomong djeung batoerna: Eta djalma geus tangtoe boga dosa maehan; karana kakara salamet tina laoet, da

35

boeoek salambar tina

sirah.

'

Sanggeusna
4

36

ngalahir kitoe, ladjeng njandak roti^ sarta * moedji soekoer ka Allah, kasaksian koe sakabeh; dSmi geus disgmplekan, ladjSng didahar. 'Geus kitoe sakabehna djadi gede hate; seug pada dada-

1208

LALAMPAHAN PARA RASOEL


djaga-baja;

2
"

koe balgsan teu bae meunang hiroep. 'Tatapi koe andjeunna oraj teh ladjgng dikepretkeun kana seuneu, " teu djadi sakara-kara. 'Ari panjana djalma teja andjeunna tangtoe pibareuheun, atawa dadak-sakala roeboeh maot. D6mi geus lila noenggoean, ana nendjo Paoeloes
teu djadi kitoe-kijeu, toeloej ganti panjanana, ari aromongna, jen andjeunna teh batara. p. 27:26. h 2 Kor. 11:27.
''

tatapi Paoeloes

mah

diwi-

dian imah-imah
17

koemaha kasoekaanana

bae, barSng djeung hidji s6rdadoe noe bakoe ngadjaga andjeunna. 'Ari geus kitoe,

I I |

c 7

Mark. 16:

18.

p.

14:11.

Ari gSggden poelo eta, djgnengan Poeblioes,

kagoengan pakoewon deukeut ka


18

eta Snggon teja; ladjeng ngakoe ka kaoela sadaja, diandjrgkkeun tiloe poe, sarta soemejah pisan. 'D6mi ramaPoeblioes teh keur ebog moerijang sarta

10

11

12

kabeuratan getih. Ladjgng Paoeloes tjalik ka dinja, sarta sanggeus nSneda, seug " ditoempangan panangan, didamangkeun. 'Geus kitoe djalma noesedjenge, * sakoer noe boga panjakit dina poelo eta, seug ngadareuheusan, toeloej pada ditjageurkeun. 'Sarta eta teh pada hormat ka kaoela sadaja, reja katjida pahormatanana; samalah keur mangsa kaoela rek arindit, pada njoekoep pib6keleun kaoela. a Mark, le is. b Mat. 4 24. Sanggeus meunang tiloe boelan, toeloej kaoela sadaja lajar, toempak kapal ti Aleksandri, anoe mantas eureun di poelo eta keur oesoem tiris; ari tjitjiren kapal teh Kastor djeung Poloek. Tidinja datang ka nagara Sirakoesa, sarta nga:
: '

19

20

sanggeus meunang tiloe poe ladjgng Paoeloes ugahatoeranan tjalik ka sadajana noe djadi loeloegoe oerang Jahoedi. Demi geus koempoel, ladjgng misaoer kijeu ka darinja: Eh, saderek-saderek! kaoela teh, * noe teu boga kasalahan ka bangsa oerang, atawa kana adat karoehoen, datang ka dibarogod, ti Jgroesalem diselehkeun ka leungeun oerang Roem. 'Sanggeusna oerang Roem teh mariksa ka kaoela, sgdjana dek ngaleupaskeun, " sabab kaoela hanteu boga kasalahan anoe mandjing dihoekoem paeh. 'Tatapi eta teh koe oerang Jahoedi dilawan, noe matak rarasaan kaoela koedoe apel ka sang praboe; lain pisan koe sabab kaoela aja pingglakkeuneun noe sabangsa djeung kaoela. 'Kitoe poerwana sampejau koe kaoela dihatoeranan ka dijeu, hajang patSpang sarta tjatja'^

J
|
'

21

22

13

rgrgb

meunang tiloe poe. 'Ari ti dinja lajar teh ngoeriling, toeloej datang ka
nagara Regioem; kaheuleutan koe sapoe aja angin ti kidoel, noe matak kadoewa poena kaoela daratang ka nagara Poe-

ka sampejan teh; karana " koe tina pangarep-ngargp Israil noe matak kaoela ditSrapan ijeu f rante. 'Ari walonanana ka Paoeloes: Kaoela hanteu nampa soerat ti Joedea pgrkawis sampejan, sarta doeloer-doeloer noe datang ka dijeu taja pisan noe ngabedjakeun atawa ngomongkeun kagorengan ka sampejan. 'Tatapi kaoela hajang oge ngadenge ti sampejan, hal anoe djadi paugraos sampejan; karana moenggoeh eta'^madhab teja, geus kanjahoan koe kaoela jen dirijos

padoean
b
p.
e p.

di

mana-mana.
25:8.
:

p. 24

23
p.

-,

27

3.

24:12;
23
:

c
p.

p.

26:32.
29.

d
24
:

25:11.
14.

6; 26

6.

26

p.

5,

14 teoli.

15

'Di dinja manggih doeloer-doeloer; eta noenoehoen ka kaoela sadaja, soepaja ngandjrek di maranehanana wat6s toedjoeh poe. Geus kitoe kaoela pada toeloej ka nagara Roem. 'Ari doeloerdoeloer noe di dinja, sapedah geus ngadenge tina hal kaoela sadaja, toeloej marapagkeun ngpi ka Pasar Apioes sarta ka Pamondokan Tiloe. Barang eta teh katingali koe Paoeloes, ladjSng moedji soekoer ka Allah, sarta djadi ggde
ari

23

Tidinja ka Paoeloes nangtoekeun poena. Ari geus kitoe loba pisan noe datang

manahna.
10

Mangsa kaoela geus daratang ka Roem, sakitan-sakitan koe kapala teja toeloej disanggakeun ka koemgndang

ka pangandjrgkanana; seug Paoeloes netelakeun " karadjaan Allah ka darinja, sarta mepelingan, pambrihna soepaja pada datang ka pSrtjaja ka Je^oes; noe dianggo teh toret Moesa djeung kitab para nabi; lilana ti isoek 24 dongkap ka boerit. 'Ari ^ noe sawareh pertjajaeun ka noe dilahirkeun, tatapi noe sawareh deui mah hanteu pSrtja25Jaeun. 'Pedah teu rSmpoeg djeung batoer, toeloej pada moelang, sanggeus Paoeloes ngalahirkeuu kasaoeran kijeu Nja b6n6r pisan noe diandikakeun koe

ka andjeunna,

ROEM
2G

1.

1209

27

28

Roh Soetji lautaran uabi J6saja ka karoehoen oerang teja; 'ari pangandikana: Maneh geura leumpang ka ijeu bangsa, sarta bedjaAu kijeu: Maraneh bakal ngadenge koe tjeuli, tatapi moal ngaharti; sarta bakal molotot koe panon, tatapi moal uendjo. 'Karaua ijeu bangsa geus djadi mintoel hatena, ari tjeulina hese ugadengena, sarta panonna geus dipeureumkeun; soepaja oelah narendjo koe panon, djeung oelah ngadarenge koe tjeuli, djeung oelah ngaharti koe hate, djeung oelah tarobat, sarta oelah ditjageurkeun koe kami. 'Koe sabab kitoe, koedoe kanjahokeun koe sampejan, " ka^

29

salaruBtau Allah teh geus dikintoenkeun ka oerang kapir, sarta eta teh tangtoe ngadareugekeun. 'Sanggeus Paoeloes ngalahir kitoe, toeloej oerang Jahoedi teh inaroelang, bari rosa pisan papadoeanana djeung batoer. a p. 20 25; 26:22.
:

6 p. 17:4. c 2

Peti-. 1

:21. dJ6s. 6:9,10. e p. 13:46.

30

31

teh tjalikna dina boemi beunang njewa, doewa taoen hlana, djeung narima ka sakoer noe ngadeuheusan; 'sarta ngoewarkeun karadjaan Allah teja, djeung ngawoeroek tina hal Goesti Jesoes Kristoes bari kalangkoeng " loedeung; taja noe ngahalangan.
a
p.

DSmi Paoeloes

4:29; 14;

3; Ep.

6:20.

SERAT
PASAL

TI

KASOEL PAOELOES
Kaoela mimiti moedji soekoer ka Allah kaoela, lantaran Jesoes Kristoes, koe karana maraneh sakabeh, tina sabab kap6rtjajaan maraneh kaw6ntarkeun di saalam-doenya. 'Karana " Allah, noe dikawoelaan koe kaoela tgroes reudjeung hate, dina Indjil Poetrana, nja eta noe djadi saksi kaoela, jen kaoela teu loewang * inggt ka maraneh; 'salawasna kaoela dina panSda njoehoenkeun, < moegi-moegi kaoela diparSngkeun koe panggrsa Allah meunang kanoegrahan, sing bisa ngpoengan sakali

KA OERANG ROEM.
1.
8

Sgrat kaoela Paoeloes, " abdi Jesoes Kristoes, * rasoel beunang njaoer, " dimoehoengkeun kana Indjil Allah, 'noe koe Allah didjangdjikeun ti baheula, koe lantaran nabi-nabina, dina Kitab soetji, 'tina hal Poetrana, " noe medal tina toeroenan Dawoed, moenggoehing
''

'noe geus diboektikeun sarta sajaktina jen ''Poetra Allah, moenggoeh tina Roh kasoetjian, koe lantaran tanghina ti noe maraot, nja eta Jesoes Kristoes, Goesti oerang; 'anoe djadi lan-

daging soteh;

10

taran

koernija

kaoela geus pada nampa sihdjeung karasoelan, baris migawe nganoetkeun kana pgrtjaja dina 16bah sakabehna bangsa kapir, pikeun djgnSnganana; 'dalah maraneh ge kabilang ka dinja, eh sadaja noe beunang njaoer Jesoes Kristoes; - 'doematgng sadajana kaasih Allah, noe aja di nagara Roem, J djalma saroetji beu^
'*
'

11

ka maraneh. 'Karana

12

kaoela hajang pisan papanggih djeung maraneh, sangkan kaoela ka maraneh bisa mere pasihan sipat rohani, soepaja maraneh dikoewatkeun 'tSgSsna teh kaoela di
'^
;

maraneh hajang barSng


13

dililipoer,

koe

nang njaoer. Moegi-moegi maraneh pada dipaparin sih-koernija reudjeung kasgnangan ti Allah, Rama oerang, sarta
*"

ti

Goesti Jesoes Kristoes!


b Lai.
Tit.
1
:

26
2.

16.

Gal.

e Lai.

13
: :

23.

3
3

16; 1 Petr. 3 18. 12. j 1 Kor. 1 2.

a Gai. i:io. 1:15. d V- 3:21; 16 25 f Lai. 13 33, 34; 1 Tim. g Ep. 3 8. ; p. 9 24. jKoI.
:

ifc

2 Kor. 1

2.

14

kapertjajaan oerang noe sasama, nja koe kapgrtjajaan maraneh sarta kaoela. 'Tatapi kahajang kaoela, eh doeloer-doeloer! maraneh oelah teu njaraho, jen kaoela geus rgmgn pisan aja angkanan ngadatangan ka maraneh, dgmi ngpi ka ajeuna aja halangan; noe dipambrih soepaja kaoela di maraneh ge aja beubeunangan saeutik-eutikeun, tjara di oerang kapir sedjen.'Ari ka oerang Joenani
'^

1210
sarta sarta
15

ROEM
ka noe laiu Joenani, ka noe piDter ka noe bodo, f kaoela roemasa

2.

diganti

koe kabohongan,

sarta

pada

hoetang. 'Koe sabab kitoe, moenggoeh diri kaoela panteg nja soeka, ka ma-

njSmbah djeung ngabakti kana dadamSlau, dileuwihkeun ti noe kagoengan


darnel, * anoe koedoe dipoedji salalango i Tes. 4 5. j p. 9:5. ggngna! Amin. Koe sabab kitoe noe matak eta koe Allah geus diserahkeun kana napsoe hina. Da sadalah awewena geus ngaganti lampah oemoem koe noe teu oemoem. 'Kitoe deui ari lalaki, geus ning;

16

17

raueh ge, anoe aja di Roem, ngoewarkeun Indjil. 'Karana kaoela o hanteu mikaera ka Indjil Kristoes; karana ^ eta teh kawasa ti Allah, didjadikeun matak salamgt ka oenggal-oenggal djalma noe pertjaja, ka oerang Jahoedi heula, sarta ka oerang Joenani ongkoh. 'Karana ari J kab6n6ran Allah teh diebrehkeun dina djSro eta, ti pertjaja kana pSrtjaja, sakoemaha noe geus dioengelkeun dina Kitab kijeu: Ari djalma noe b6ner pihiroepeunana teh koe ka'

26

27

gal
ari
"

make awewe koemaha oemoemna,

dina napsoena ngentab ka sasamana, lalaki migawe kahinaan djeung pada

lalaki,

^'

sarta pada nampa kana dirina pamalgs sasabna, koemaha misti.


a 3 Moesa 18
:

22.

pSrtjajaan.
d

o pu.

s.

6 Ep. i
:

le. c p. is :23, 32.


:

28

1 Tes. 3:10. e p. 15 22. /'I Kor. 9 16.^ 2 Tim. 1:8, 12. ^ 1 Kor. 1:18. jp. 2 9.^"p. 3 21 10:3.
: :

h Hab. 2:4.
18

19

20

21

22

23

bebSndoening Allah teh diebrehkeun ti sawarga toemgrap ka saniskara kamasijatan djeung kadorakaan djalma, noe pada ngadingdingan kajaktian koe kadorakaan.'Rehna" anoe beunang dikanjahokeun hal Allah teh, eta geus njata di djalma; karana koe Allah geus dinjatakeun ka darinja. 'Karana ari sipat Allah noe teu katendjo koe panon, kawasana noe langggng sarta djeung kaagoenganana, eta ti barang ngadjadikeun alam-doenya, * kanjahoan sarta kadjoedi tina dadamelanana, manana djalma teh taja pigeusaneun nampik salali. 'Sababna sangkilang njahoeun ka Allah, hanteu ngamoeljakeuu, kitoe deui moedji soekoer, koemaha pantgsna ka Allah; " anggoer pada ngadjadi sijasija dina pahkiranana, sarta hatena noe teu boga pangarti teh ngadjadi ^ poek. 'Ngadarakoekeun maneh pinter, padahal ngadjadi boeroeng; 'sarta ^ kamoeljaan Allah noe teu keuna roeksak teh koe eta geus diganti koe artja roepa manoesa noe keuna roeksak, kitoe deui koe roepa manoek, sarta roepa sato soekoe opat djeung noe tingkarajap.
ari
a Lai. 14: 17; 17:26. 27. b Djab. 19 2. c 2 Badj. 17:15; Djab. 62: 11. tiEp. 4:18. e 2 Badj. 17: 29;
:

Karana

29

'

30
i

31
i

32

Djeung sapedah teu soedieun nganjahokeun ka Allah, noe matak koe Allah geus pada diserahkeun kana pikir nista, masingna pada migawe anoe hanteu patoet: 'wani " djedjel koe saroepaning kadorakaan, djinah, kadjoeligan, kap6retjitan, kagorengan; pinoeh koe dSngki, maehan, paseja, tjidra, djahil; 'istorian, oepatan, giroek ka Allah, neungteuinganan, kamagoengan, soewaban, bisaan ngarang kagorengan, moengpang ka kolot, 'teu boga pangarti, palatjidra tina djangdji, teu boga kanjaahan oemoem, teu daek rapih, teu karoenjaan. 'D6mi eta teh, * sangkilang njahoeun hoekoem Allah, jen anoe migawe kitoe mandjing kana hoekoem pati, lain ngalampahkeun sorangan bae, malah panoedjoeeun ka noe migawe kitoe pStana.
o Mat. 15 19
:

Tim. 3

2.

6 p. 2

14.

PASAL

2.

moal bisa nampik salah, nja saha bae maneh teh noe ngahoekoeman. Karana maneh, satijap-tijap ngahoekoeman ka noe sedjen, nja ngahoekoeman ka
diri

Koe

sabab kitoe, eh djalma!

"maneh

sorangan; sabab
teh,

hoekoeman
2

maneh anoe ngamigawe pon kitoe ke-

neh. 'Demi oerang teh pada nj alio, hoekoeman Allah sarta saestoena ka sakoer

Djab. 106

20.

24

25

Koe sabab kitoe noe matak eta koe Allah geus diserahkeun " kana kanadjisan, tina pakarepan hatena, masingna silih-hinakeun awakna djeung batoer. 'Ari koe eta kajaktian Allah teh geus

noe migawe kitoe. 'Ari maneh, eh djalma! noe ngahoekoeman ka noe migawe kitoe pStana, padahal sorangan ge migawe, naha maneh boga pikir^ jen maneh teh bisa pingedjateun tina hoekoeman Allah^ 'Naha maneh karah njoemahkeun kana kasoegihan kamoerahanana,

ROEM
djeung kasarehanana, sarta kasabaranana? * koetan maneh hanteu njaho,
5

3.
"

1211
sarta neuteuh dina
toret,

18

jen kamoerahan Allah teh noeiigtoen diri maneh kana pSrtobat? 'DSmi tina sabab kateuasan maneh, sarta hate maneh sangeuk kana pgrtobat, eta maneh ngglSp bgbgndoe pikeun diri maneh; keur " poean bgbendoe sarta diebreh-

djeung moedji maneh tina hal Allah, 'sarta njaho panggrsana, djeung njoba noe beda-beda, pedah maneh geus diwoeroek toret;

19

20

keunana hoekoeman noe adil ti Allah, 'anoe bakal mal6s ka hidji-hidji djalma, noeroetkeun koemaha pagaweanana bae. 'Ari djalma noe pengkoeh kana lampah kahadean, anoe njijar kamoeljaan,
'^

21

10

11

12

djeung hormat, sarta kateu-roeksakan, tangtoe dibalSs hiroep noe langgSng; 'tatapi ari djalma noe bahoela mah, noe ten noeroet kana kajaktian, ari kana kadorakaan mah noeroet, " tangtoe dibal6s w6ra djeung bebendoe. 'Kasoekeran djeung karoepSkan moenggoeh ka njawa sakoer djalma noe njijeun kagorengau; ari f ka oerang Jahoedi heula, sarta ka oerang Joenani ongkoh; "sabalikna kamoeljaan, djeung hormat, sarta kas6nangan moenggoeh ka hidji-hidji djalma noe njijeun kahadean, ari ka oerang Jahoedi heula, sarta ka oerang Joenani ongkoh; 'karana ^ moenggoeh di Allah mah hanteu pisan pilih-kasih. 'Karana sarejana djalma noe geus migawe dosa teu kalawan toret, tangtoe
''

22

maneh ngandglkeun diri djgdjSr djalma lolong, tjahjaning djalma noe aja di noe poek, 'poerah magahan ka noe ireug, poerah ngawoeroek ka noe bodo, boga paroepaaning kanjaho sarta kajaktian dina toret: - 'd6mi maneh, noe magahan ka noe sedjen, * naha teu magahan diri sorangan? Noe ngawoeroek jen oelah maling, naha ari maneh sorangan mah maling? 'Noe ngomong jen
'sarta

oelah ngaranjed, naha ari maneh sorangan mah ngaranjed? Noe geuleuh ka brahala, naha maneh ngarajah barang
23

soetji?

'Noe moedji maneh tina hal toret,

24

naha maneh ngahinakeun ka Allah lantaran ngargmpak toret? 'Karana padjenengan Allah digogoreng dil6bah oerang kapir, tina sabab maraneh, " sakoemaha
noe geus dioengSlkeun dina Kitab. 'Karana ari soenat teh nja soteh mangpaat, lamoen maneh ngestoekeun toret; tatapi oepama maneh ngarempak toret mah,
eta soenat

25

maneh teh ngadjadi

koeloep.

2G

'Saoepama ajeuna noe koeloep netepkeun kana hoekoem toret, naha eta koeloepna teh lain bakal kaitoeng soenat? 'Djeung ari koeloep toetoeroenan teh,

27

pada

tjilaka teu kalawan toret; kitoe deui sarejana djalma noe geus migawe
'

13

hoekoem koe

14

15

16

dosa kalawan toret, tangtoe jjada ditoret. 'Karana lain noe ngadenge toret, anoe bSngr di pajoeneun Allah teh, nja noe ngalampahkeun toret anoe bakal didamel bener teja mah. 'Karana lamoen oerang kapir, noe teu boga toret, ti bakatna milampah noe diparentahkeun koe toret, eta noe teu boga toret teh nja djadi toret pikeun dirina; 'karana nandakeun J jen panggawe toret teh ditoelis dina djero hatena, ari boedi-rasana miloe djadi saksi, sarta pikiranana ka pada pikiran njalahkeun atawa ngabgnSrkeun, keur poean Allah bakal ngahoekoeman kana rikiping djalma, koe lantaran Jesoes Kristoes,
'

28

29

lamoenna ngalampahkeun toret, naha lain bakal ngahoekoeman ka maneh, noe boga aksara djeung soenat, tatapi ngaari Jahoedi rempak toret? 'Karana teh, lain eta noe lahir; kitoe deui ari soenat teh, lain eta noe lahir dina daging; 'enjana mah Jahoedi teh, noe di batin; djeung ari soenat teh, " nja noe
**

dina hate, dina sadjSroning roh, lain sadjSro aksara bae; ari noe kitoe teh poedjina lain ti djalma, saestoena ti Allah.
O
p. 9
:

4.

6 Mat. 23
p.

3, 4. c J6s.

52

J6h. 36

23.

Joh.

8:39;

9:7;

Kol.

2:ll.e 5Moesal0:16;

JSr.

4:4.

PASAL
Lamoen
2

3.

kitoe mah, naon kaleuwihan

''

oerang Jahoedi? atawa naon maugpaatna soenat teh? 'Geus tinangtoe rejareja pisan. Hidji pgrkara, " eta geus digadoehan pangandika Allah. 'Karana

noemoetkeun sakoemaha
o
:
:

Indjil kaoela.
:

4. d Mat. p. 3 9 19. b 2 Petr. 3 15. c Sil. 11 16:27; 2 Kor. 5:10. e 2 Tes. 1:8. f p. 1:16. g Lai. 10 34. h 1 Kor. 9 21. i Mat. 7 21 Jak. 1 22 1 .Joh. 3 7. j p. 1 32. fc Djab. 90 8 1 Kor. 4 5.
:
:

17

Saoepama maneh disSboet Jahoedi,

koemaha? Sanadjan noe sawareh hanteu pgrtjaja, naha eta kateu-pertjajaanana teh * bisa ngaloepoetkeun kana kaestoean

1212
4

ROEM
'Eta

3.

sageuj teuing! Anggoer kijeu djadina: " Allah teh sajaktos, ari sakoer djalma mah baro-

Allah?

mah

19

''

hong; sakoemaha noe geus dioengglkeun dina Kitab: " Soepaja andjeun dilgrSskeun dina sapangandika andjeun, sareng oenggoel samangsa andjeun ngahoekoe5

20

man.

'Ari kitoe mah, lamoen kadorakaan oerang ngajaktikeun kana kabgnSran Allah, eta oerang dek ngomong koemaha? Naha ari Allah teh hanteu adil, ana ngeunakeun bgbSndoe ka oerang? {f kaoela mitjatoer kitoe teh toeroet

21

bijasana djalma.) 'Eta mah sageuj teuing! Ari kitoe pStana, ^ koemaha Allah nja ngahoekoeman doenja? 'Karana saoe-

22

pama

kajaktian Allah woewoeh tambah koe lantaran bohong kaoela, matak ngadjadikeun kamoeljaan, koe naon kaoela
8

23

koedoe dihoekoeman sapgrti djalma noe boga dosa? 'Lain anggoer kaoela pada ngomong, sakoemaha kaoela digogoreng, sarta sakoemaha djalma sawareh madjarkeun jen kaoela ngomong, kijeu: Hajoe, oerang migawe kagorengan, soepaja hade kadjadjadianana? Djalma kitoe teh bSngr pisan ditSrapan hoekoem.
o g
5

24

25

Moesa 4:7; Djab. 147 19


:

p. 9

4.
:

6 p. 11
6.

29. 19.

c Tit.
1

1:1. d Djab. 116 Moesa 18 25.


:

11. e Djab. 51

fy.

26

D6mi oerang teh pada njaho, saniskara noe didawoehkeun koe toret, didawoehkeunana teh ka sakoer noe di bawah toret; sangkan sadajana djalma pada katjotjokan soengoetna, djeung soepaja sadoenya kabeh mandjing hoekoeman di pajoeneun Allah. 'Sababna daging teh " moal aja noe bakal didamSl b6ner di pajoeneun Allah koe gawe toret mah; karana * toret teh lantaran nganjahokeun kana dosa. 'Demi mangsa ajeuna kabgneran Allah teh geus diebrehkeun teu karana toret, geus dipgrtelakeun koe toret sarta koe para nabi: 'nja eta teja kabgngran Allah koe lantaran pgrtjaja ka Jesoes Kristoes, pikeun sakoer djeung ka sakoer noe p6rtjaja; karana ^ hanteu aja bedana. 'Karana sakabeh geus pada migawe dosa, djeung pada kasgpian kamoeljaan Allah 'sarta didamglna bengr teh paparin, ^ tina sih-koernijana, koe lantaran pangngboes di djgro Ili-istoes Jesoes; 'noe geus dipintonkeun koe Allah djadi ''pangrapih, lantaranana pgrtjaja ka ggtihna; kgrsana nandakeun kaadilanana, tina sabab s ngadjeunkeun dosa noe dipilampah tadina, keur mangsa Allah sabar; 'kgrsana nandakeun kaadilanana
<=

Djadi ajeuna koemaha? Oerang teh enja aja kaleuwihan? Hanteu pisan-pisan. " Karana tadi kaoela geus noedoeh-

27

10

11

keun ka oerang Jahoedi sarta ka oerang Joenani, jen sakabehna pada di bawah dosa; 'sakoemaha noe geus dioengSlkeun dina Kitab kijeu: * Hanteu aja djalma noe bSngr, teu hidji-hidji atjan; 'hanteu aja noe boga pangarti; hanteu aja noe
nejangan

dina mangsa ajeuna; soepaja salira andjeunna adil, sarta ngadamgl bgngr ka sakoer noe pgrtjaja ka Jesoes. 'Djadi ajeuna pamoedji teh di mana? Geus diingkar. Koe hoekoem naon? koe hoe''

koem gawe? Lain koe


28

pgrtjaja.

eta; koe hoekoem 'Koe sabab kitoe, ari poetoesan kaoela, djalma didamgl bengr teh koe

29

12

13

'Sakabehna Snggeus njingkir, pada geus taja gawena; hanteu aja noe migawe hade, teu hidji-hidji atjan. 'Ari ' tikorona astana gorowong
Allah.

30

14

15
iG
17

letahna dipake njidra; ^ sadjgroeun biwirna aja peurah oraj matih; 'soengoetna " pinoeh koe sasapa djeung papaitan; 'ari ^soekoena kgntjSng kana ngoetjoerkeun ggtih; 'karoeksakan djeung katiwasan aja dina djalanna; 'sarta ari djalan kasalamgtan koe eta teu dikanjara-

31

lantaran pgrtjaja, lain lantaran gawe toret. 'Ari Allah teh, naha karah ngan Allah oerang Jahoedi bae? 'lain Allah oerang kapir keneh? Nja Allah oerang kapir keneh. "Tina sabab Allah teh noenggal, noe bakal ngadamgl bgngr ka djalma disoenat tina lantaran pgrtjaja, kitoe deui ka djalma koeloep koe lantaran pgrtjaja. 'Djadi lamoen kitoe mah, naha oerang teh ngeuweuhkeun toret koe lantaran kapgrtjajaan? Eta mah sageuj teuing! ^ Enjana oerang teh ma-

geuhkeun
c
p.
:

toret.
Pil.
/

Gai. 2
p.
:

i6.

i p. 7

7.

18

hokeun;

'di

hareupeun panonna taja


a
:

1:17; 4:6;
;

pisan sijeun koe Allah.


h Djab. 14
:
:

p.

i:2; ii:32.
:

13

38; Ep. 2

8.

3:9. d Moesa 25
Job.

10:12. e Lai.
:

17; 2 Kor. 5
i

19. 12.

13.
/ Sil. 1

c Djab. 5
:

10.
:

d Djab. 140

4.

Lai.
p.

17
4.

30.

1:9.

p.

10

e Djab. 10

7.

16

J6s. 59

7, 8.

^ Djab. 36:2.

ROEM
PASAL
4.

4,

1213

15

Eta
2

oerang ajeuna rek mitjatoer koeiG

maha, Ibrahim, " karoehoen oerang teja, meunang naon beubeunangan daging? 'Karana saoepama Ibrahim dibgngrkeun teh liua lantaran panggawe, andjeunna meunang poedji; tatapi lain ti pajoeneun Allah. 'Karana koemaha Ibrahim pgrtjaja pilahir dina Kitabl ka Allah, sarta eta koe Allah dietangkeun djadi kabSneranana. 'D6midjalma noe digawe, boeroehauana lain diitoeng
''

'Karana ari toret teja ngajakeun bebgndoe; karana di mana taja hoekoem, di dinja kitoe deui taja pangrgmpak. 'Kitoe noe matak eta teh lankeun.
-''

17

asoep paparin, diitoengna teh asoep pamajar hoetang. 'Sabahkna, djalma noe hanteu digawe, tapina pertjaja ka noe ngadamel benSr ka djalma dorakateja, eta pgrtjajana teh dietangkeun djadi kabgneranana. 'Saperti Dawoed ge ngalahirkeun salamet eta djalma noe dietangkeun bSnSr koe Allah teu karana
''

18

panggawe; 'uja kijeu: Salamgt djalma, noe dihampoera kamasijatanana, noe dilipoetan dosana! 'Salamgt djalma noe teu dietangkeun dosana koe Pangeran! 'Dgmi eta pangngalahirkeunana salamgt teh, naha woengkoel ninggang ka noe disoenatan bae, " atawa ka noe koeloep
"*

19

20

-''

ongkoh"?
10

11

12

13

14

Ibrahim kabgngranana. 'Ari eta dietangkeun teh koemaha? mangsa Ibrahim geus disoenatan, atawa keur mangsa koeloep? Lain keur mangsa geus disoenatan, nja keur mangsana koeloep. 'Sarta pangnampana f tanda soenat teh, minangka tjap kabgngraning pgrtjajana, noe aja mangsa andjeunna koeloep; soejjaja andjeunna ^ djadi piramaeun sakoer djalma noe koeloep pgrtjaja, sangkan kabgneran teh dietangkeun ka maranehanana deui; 'djeung deui soepaja andjeunna djadi piramaeun djalma disoenat, kitoe soteh ka noe lain disoenat bae, sarta djeung noeroetkeun tapak kapgrtjajaan rama oerang Ibrahim, keur mangsana koeloep teja. 'Karana lain lantaran lain toret eta Ibrahim atawa toeroenanana pangmeunangna pgrdjangdjian teh, jen andjeunna bakal diwaris sadjagat teja, estoena mah lantaran tina kabgngranana pgrtjaja. 'Karana saoepama djalma noe boga
''

tjek kaoela tadi, jen pgrtjajana dietangkeun djadi


21

Karana

taran tina pgrtjaja, soepaja bidjilna ti sih-koernija; sangkan pgrdjangdjian teh tgtgp pikeun sakabeh toeroenan; lain woengkoel pikeun anoe boga toret bae, nja kitoe deui pikeun anoe boga kapgrtjajaan Ibrahim, anoe djadi rama oerang sakabeh, '(sakoemaha noe geus dioengglkeun dina Kitab Maneh teh koe kami geus didjadikeun bapa mangpirang-pirang bangsa) di pajoeneun Allah, noe geus dipgrtjaja koe andjeunna, noe ngahiroepan ka noe paraeh, sarta njaoer barang noe areuweuh, kawas geus beh aja. 'Ari Ibrahim pgrtjajana teh ngargpngargp anoe lain piargp-argpeun, nja eta jen andjeunna bakal djadi rama mangpirang-pirang bangsa, sakoemaha pangandika teja: "' Pikitoeeun toeroenan maneh. 'Sarta pgrtjajana hanteu hantjer, " teu ningali ka salirana pribadi, noe sapgrti geus maot, pedah " joeswana geus meh saratoes taoen; kitoe deui jen pianakan Sarah geus paeh; 'djeung hanteu mangmaug maido kana pgrdjangdjian Allah; anggoer beuki pageuh pgr^'
:
''

22

23

24

25

sarta njanggakeun hormat ka 'tigin pisan dina manahna, jen anoe geus didjangdjikeun, Allah mah langkoeng kawasa ngadjadikeun. 'Kitoe noe matak eta dietangkeun djadi kabgngranana teh. 'Dgmi hal eta teh, jen dietangkeun djadi kabgngranana teja, noe matak ditoeliskeun, lain tina sabab Ibi-ahim bae; 'nja i tina sabab oerang ongkoh, rehna bakal dietangkeun deui pikabgngraneun oerang, tgggsna ka sakoer noe pgrtjaja ka noe geus nanghikeun Jesoes, G-oesti oerang, ti noe maraot. 'Nja eta Jesoes geus disgrahkeun tina sabab dosa oerang, sarta geus ditanghikeun tina sabab oerang didjaditjajana,

Allah;

''

keun bgner.
Gal. 3
:

a
11
11.
:

J&a.

51:2. b
: :

Moesa 15:6;
3
:

6.

c p.
:

6.

d Djab. 32
Gal. 3
:

1, 2. e p.

29, 30.
:

f
i

Moesa 17
3
I
:

7.
:

7j

1
;

Gal.
1

18.

y
48
:

17:5.

J6s.

p. 3 13.

20; 5

m
1

Moesa 17
15:4. r

17.

13; 7 1 Moesa 15 5. n Ibr. 11 Moesa 18 11 Ibr. 11


:
:

Moesa 18 18. 8. i- 1 Moesa


:

12.
11.

p.

p.

5:10; 8:32.
5.

'

PASAL

toret teh ahli waris, kapgrtjajaan teh gaplah, ari pgrdjangdjian teh dieuweuh-

ri

oerang teh, rehna geus didamgl bgngr lantaran tina pgrtjaja, " pada

1214

ROEM
'

6.

rapih djeung Allah, koe lantaran Groesti oerang Jesoes Kristoes. Nja koe eta keneh, noe matak oerang, lantaran tina pertjaja, * bisa moeroe kana eta sih-koernija, noe " ditgtgpan koe oerang, sarta
bari moedji koe ^ pangarep-ngargp kana kamoeljaan Allah. 'Sarta lain sakitoeeun bae, samalah oerang " moedji deui koe kasoekgran; rehna geus pada njaho, jen kasoekeran teh njijeun kamantepan;
Z'

15

masih ka noe lain milampah dosa saroepadjeung pangrgmpak Adam, ''anoe djadi toeladan ka eta noe rek soemping teja. 'Tatapi sapgrti kasalahan teja, lain kitoe pasihan koernija mah. Karana ari koe kasalahanana noe hidji eta noe reja teh
<*

4 'ari

kamantSpan teh njijeun kaestoean, sarta kaestoean teh njijeun pangargpngargp; 'ari pangargp-ngargp teja a moal
''

16

paeh, soemawonna sih-koernija Allah, kitoe deui pasihan < anoe datang tina koernija eta hidji manoesa Jesoes Kristoes mah kalangkoeng djSmbarna ka noe reja. 'Sarta lain sapgrti koe kasalahan noe hidji manoesa teja, eta pasihan mah. Karana ari siksaan teh nja tina

10

ngerakeun, tina sabab kaasihan Allah geus dikoetjoerkeun kana djgro hate oerang, koe Roh Soetji, noe geus dipasihkeun ka oerang. 'Karana mangsa oerang arapgs keneh, Kristoes teh, keur waktoe noe pasti, poepoes, nalangan ka djalma doraka.'Seuseut manggih djalma, noe daek paeh nalangan ka djalma noe bgngr; karana ka djalma noe hade mah sok radjeun aja oge anoe wani nalangan paeh. 'Tatapi ari Allah mah -^'nawiskeun kaasihanana ka oerang, nja koe hal Kristoes poepoes nalangan ka oerang, keur mangsa oerang teh masih pada dosa. Soemawonna ajeuna, sanggeusna oerang didamgl bgngr ^ koe gStihna, tangtoe oerang koe andjeunna diloepoetkeun bgbgndoe. 'Karana nadjan oerang tina
'
'

kasalahan hidji

mawa kana hoekoeman


hidji,

tatapi ari pasihan koernija mah tina kasalahan reja-reja mawa kana kabgngran.
17

'Karana

ari

koe kasalahan

maot

18

teh geus moerba koe noe hidji manoesa teja, soemawonna sakoer noe nampa kadjgmbaranana koernija sarta djeung pasihan kabgngran teja mengke pada moerba dina hiroep koe eta hidji manoesa Jesoes Kristoes. 'Djadina sapgrti koe kasalahan hidji, matak djalma sakabeh geus kakeunaan hoekoeman, nja kitoe deui koe kabgngran hidji, matak

19

mawa kana

pamoengpang

djalma sakabeh dikeunaan kabgngran hiroep. Karana sapgrti koe hidji manoesa, matak noe
'

reja teh geus djadi dosa, nja kitoe deui

'

11

keur mangsa "' ngamoesoeh, dirapihkeun djeung Allah koe poepoesna Poetra Allah, soemawonna ajeuna, sanggeusna dirapihkeun, tangtoe oerang disalamgtkeun koe hiroepna. 'Sarta lain sakitoeeun bae, samalah oerang moedji deui koe hal Allah, djalanna Goesti oerang Jesoes Kristoes, anoe djadi lantaran oerang ajeuna geus nampa eta karapihan
teia.
a
J63.
:

20

koe f panganoet hidji manoesa, matak noe reja teh bakal didjadikeun bgngr. 'Ari moenggoeh toret mah, " pangdatangna soepaja kasalahan teh tambah; dgmi dimana dosa geus tambah, eta didinja
sih-koernija teh

woewoeh

lang-

21

32:17; Ep.

2
:

U.
d
:

6 Ep. Kol.
6.
/^
:

2:18; 3:12;
:

koeng-langkoeng pisan; 'soepaja, sapgrti dosa geus moerba, lantaranana maot, eta sih-koernija teh nja kitoe deui moerba, lantaranana kabgngran, mawa kana hiroep noe langggng; noe djadi djalan,
Jesoes Kristoes, Goesti oerang.
a
c
1 1

Ibr. 10

19. c 1 Kor. 15
4.
^'

1.

4:13./- Jak. 1:3.^ Djab. 34


i
i

Job. 4

27. e 1 Petr. 12, 13.


:

Gal. 4
p.

p. 8

32

1 Job. 4

10.

&

Kol. 1

20.

Moesa 2:17; 3:6;


Kor. 15
2
:

1:18; 2:8; 3:5.

-.ih.
gr

p.

8:7.

1
:

1 Kor. 15 21. J p. 4 15. Kor. 15 22. e Job. 1 16, 17.


: :
:

Pil.

8.

Gal. 3

19.

12

is

14

Sababna, tjara koe sahidji manoesa dosa teh geus asoep ka doenya, djeung ari koe lantaran dosa teh maot; sarta djalan kitoe maot teh geus maret ka sakabeh djalma, rehna sakabeh geus pada migawe dosa.' Karana ngpi kana toret dosa teh geus aja di doenya; tatapi lamoen taja hoekoem mah, dosa teh moal diitoeng-itoeng. 'Parandene maot teh moerba bae ti Adam ngpi ka Moesa,
''

PASAL
Eta
2

6.

oerang ajeuna rek mitjatoer koemaha? Naha oerang rek tgtgp dina

dosa, " soepaja sih-koernija teh tambah? 'Eta mah sageuj teuing! Ari oerang teh, noe geus paeh ti dosa, koemaha nja rek

hiroep keneh dina dosa? 'Naha maraneh ten njaraho, jen oerang, * sakoer noe geus dibanjoean ka Kristoes Jesoes, eta

ROEM
4

7.

121;
"

oerang dibanjoean teh kana poepoesna? 'Djadi" oerang teh " geus dikoeboer reudjeuug, koe lantaran pangbanjoe, dina poepoesna; soepaja, sapSrti Kristoes geus ditanghikeun ti noe paraeh koe kamoeljaan Rama, eta oerang uja kitoe deui

woelana, noeroetkeun parentahna,

eta

17

10

11

kalawan anjaring hiloemampah teh lamoen oerang gens djadi toenggal satangkal djeung andjeunna * dina ngiring poepoesna, geus tangtoe oerang kitoe deui dina ngiring tanghina; 'sapedah oerang geus pada njaho, f kamanoesaiin oerang heubeul teh geus digantoeng reudjeung dina kai-dipalang, soepaja " badan dosa teh dileungitkeun, sangkan oerang oelah ngawoela deui kana dosa. 'Karana ari noe geus paeh mail, eta teh geus dibenerkeun tina dosa. 'DSmi satijap-tijap oerang geus miloe eta oerang pgrtjaja, paeh ka Kristoes, jen oerang teh kitoe deui bakal miloe hiroep; 'da oerang pada njaho, Kristoes, sanggeusna ditanghikeun ti noe paraeh, hanteu poepoes deui ari maot teh geus hanteu moerba ka andjeunna. 'Karana geus poepoes sapiari poepoesna teh, san pikeun dosa; sarta ari hiroepna teh, hiroep bade ka Allah. 'Nja kitoe deui
"^

roep. 'Karana

maraneh nja kawoelana noe ditoeroet teja, boh ka dosa matak paeh, boh kana kaanoetan matak kabgngran? 'Tatapi soekoer ka Allah, pedah maraneh tadina kawoelaning dosa, dgmi geus djadi anoet tSroes reudjeung hate kana toeladan pangwoeroek, anoe diselehkeun ka mara''

18

19

''

20

21

'

''

22

neh teja; 'sarta maraneh, "^sanggeusna dim6rdikakeun tina dosa. didjadikeun kawoelaning kab6n6ran. 'Kaoela mitjatoer kitoe teh sakoemahabijasadjalma, tina kahengkeran daging maraneh. Ari sapSrti maraneh tadina ngoemawoelakeun anggahota maraneh " kana kanadjisan djeung kana kadorakaan, baris djadi kadorakaan, moedoe ajeuna nja kitoe deui ngoemawoelakeun anggahota maraneh teh kana kabSnSran, baris djadi kasoetjian. 'Karana keur mangsa maraneh f kawoelaning dosa teja, eta maraneh harita mSrdika moenggoeh kana kabengran. 'Ari mangsa harita teh maraneh boga boewah naon tina lampah noe dipikaera koe maraneh ajeuna? ^ karana ari panoengtoenganana nja eta maot. 'Demi mangsa ajeuna mah, sanggeus
''

maraneh, masing ngangkeuhkeun diri maraneh teh geus paeh ti dosa, tatapi hiroep bade ka Allah, di djero Kristoes
Jesoes, Goesti oerang.
c

maraneh dimgi'dikakeun tina dosa sarta dikoemawoelakeun ka Allah, maraneh boga boewah teh matak ngadjadikeun
''

p. 5

so. 6 Gai. 3

27.
11.

23

Kol.
Gal.

2:12; 3:3. d

p.

7:6. e 2 Tim. 2
:

5:U. g
Wahj.

Kol.
1
:

2:11. h Gal. 2

19, 20; Kol.

3:3,
12

4. i

18.

Ibr. 9

2628.

13

Koe sabab kitoe, dosa teh oelah sina moerba dina djSro badan maraneh noe keuna paeh, matak djadi noeroetkeun napsoena. Sarta " anggahota maraneh oelah dibikeun ka dosa baris pakarang kadorakaan; * nja moedoe njanggakeun maraneh sakoedjoer ka Allah, pedah noe
'

kasoetjian, sarta ari panoengtoenganana nja eta hiroep noe langgSng. 'Karana-*' ari bajaranana dosa teh nja eta maot; tatapi ^' ari pasihan koernija ti Allah mah nja eta hiroep noe langggug di dj6ro Kristoes Jesoes, Goesti oerang.
'

2 Petr. 2
:

e p. 1

24, 29.
i
:

4:3,
1

7.

19. 6 2 Tim. 1 13. c Gal. 5 1. d p. 3 5. /^ Joh. 8 34. ^ p. 7 5 ; 8 6. fe 1 Tes. Gal. 6 8. J p. 5 12. Jc 1 Kor. 15 22;
: : :

Joh. 5

11.

PASAL
Eh,
!
!

7.

14

ti noe paraeh, sarta anggahota maraneh sanggakeun ka Allah baris pakarang kab6n6ran. 'Karana dosa teh moal bisa moerba ka maraneh; sapedah maraneh lain di bawah hoekoem,

geus djadi hiroep

15

16

nja di bawah koernija. p. 7:5. 6 p. 12 ;i. Djadi ajeuna koemaha? Oerang teh naha rek migawe dosa, tina sabab oerang lain di bawah hoekoem, aja di bawah koernija? Eta mah sageuj teuing! 'Naha maraneh ten njaraho, saha-saha noe koe maraneh diselehan diri, s6dja djadi ka-

doeloer-doeloer naha maraneh teu njaho, (karana kaoela mitjatoer teh ka " noe nganjahokeun hoekoem,) jen hoekoem teh moerba ka djalma sapandjangna hiroep? 'Karana ari aw ewe noe boga salaki, * geus ditjangtjangkeun koe hoekoem ka salakina noe hiroep; d6mi geus paeh salakina mah, awewe teh lesot tina

hoekoem

salakina. Koe sabab eta, " oelakian ka noe sedjen keur masih hiroep keneh salakina, tangtoe disgboetkeun ngaranjed; d6mi geus paeh salakina mah, awewe teh oetjoel tina hoekoem,
'

pama

1216

ROEM
lain ngaranjed,

8.

mauana
4

oepama lakian
j

ka noe sedjeu. 'Nja maraneh ge kitoe keneh, eh doeloer-doeloer geus dipaehti hoekoem ^ koe salirana Kriskeun toes; soepaja maraneh djadi milik anoe sedjen, tSggsna teh milik eta noe geus ditanghikeun ti noe paraeh, sangkan oerang boewahan bade ka Allah. 'Karana keur mangsa oerang di dj6ro daging teja, harita napsoe-napsoe dosa, noe timboel koe hoekoem, pada molah dina djgro anggahota oerang, pikeun boewahan baris ka maot. 'Tatapi ajeunamah oerang geus dilesotkeun ti hoekoem, sapedah oerang geus paeh ti noe njekgl ka oerang teja; noe matak oerang koemawoela teh f kalawan roh anjar, lain p. 2 i7. kalawan aksara lawas teja.
;

15

wah
'

'^

geus didjoewal ka basipat daging, dosa. 'Karana ari noe dipigawe koe kaoela, koe kaoela hanteu kanjahoan; karana ari noe dipikarep koe kaoela, koe kaoela hanteu dilampahkeun; tatapi ari noe dipikageuleuh koe kaoela, nja eta
''
''

16
!

noe koe kaoela dilampahkeun teh. 'DSmi satijap-tijap kaoela ngalampahkeun anoe lain dipikarep koe kaoela, eta kaoela ngarSmpoegan kana hoekoem, jen hoehade. "Djadi ajeuna geus lain diri kaoela noe ngalampahkeun kitoe, nja dosa noe ngSnggon di djSro kaoela. 'Karana kaoela njaho, ari di djgro kaoela, tSgesna di dj6ro daging kaoela, j hanteu aja kahadean ngenggon; karana ari karep mah nja ngagglar di kaoela, tatapi migawe kahadean mah kaoela hanteu timoe. Karana ari kahadean noe dipikarep koe kaoela, koe kaoela hanteu dilampahkeun; tatapi ari kagorengan mah, anoe lain dipikarep koe kaoela, nja eta noe koe kaoela dilampahkeun teh. 'Demi satijap-tijap kaoela ngalampahkeun anoe lain dipikarep koe kaoela, djadi geus lain diri kaoela noe ngalampahkeun kitoe teh, nja dosa noe ngSnggon di djgro kaoela. 'Koe sabab eta, kaoela manggih hoekoem kijeu di kaoela teh: satijap-tijap kaoela karep migawe kahadean, kagorengan teh ngabanding di kaoela. 'Karana kaoela soeka kana hoekoem Allah, moenggoehing di djgro batin; 'tatapi kaoela ^ dina djgro anggahota kaoela nendjo deui hoekoem
'

17

koem teh

18

Moesa 3:16;
2
:

1
:

Kor.
4.

7:39.
:

c
6.

Mat.

5:32.

19

d Gal.
7

19. e p. 6

2 Kor. 3

Pedah kitoe teh, oerang rek mitjatoer koemaha? Naha ari hoekoem teh dosa? Eta mah sageuj teuing! Tatapi kaoela " geus moal nganjahokeun di dosa, ngan koe hoekoem bae. Karana kana hal bogoh ge kaoela geus moal nganjahokeun, oepama taja dawoehan hoekoem noe kijeu mah: * Maneh oelah bogoh. 'Tatapi " ari dosa teh, sanggeus manggih pisababeun tina timbalan, seug ngadjadikeun
di djero kaoela saniskara pangabogoh; karana lamoen taja hoekoem mah, dosa

20

21

22
'

10

11

teh paeh. 'A.ri kaoela tadina hiroep teh hanteu djeung hoekoem. DSmi mangSana datang timbalan, dosa teh hiroep deui, tatapi kaoela mah paeh. 'Djadina eta timbalan teh, ^ noe dipaparinkeun sangkan matak hiroep, nja eta pisan noe kapanggih matak paeh ka kaoela. 'Kara-

'

23

sedjen,

anoe merangan kana hoekoem

batin kaoela, sarta ngabojong ka kaoela,


24
j

12

na dosa teh, sanggeus manggih pisababeun tina timbalan teja, seug " ngagSlo ka kaoela, sarta maehkeun ka kaoela koe timbalan teh. 'Djadi ^ ari hoekoem
teh
soetji,

25

dibawahkeun kana hoekoem dosa, noe aja di djero anggahota kaoela. 'Eh, kaoela djalma kabalangsak t6mSn! saha noe bakal ngaleupaskeun kaoela tina djgro ijeu badan pamaotan*? 'Kaoela moedji soekoer ka Allah, lantaran Jesoes Kristoes, Groesti oerang. 'Djadi diri kaoela teh, ari djeung batin ngawoela kana hoekoem Allah, tatapi ari djeung

13 soetji,

kitoe deui ari timbalan teh sarta b6n6r, djeung hade. 'Ana

26

14

kitoe mah, na koemaha, nja eta noe hade teja noe geus matak paeh ka kaoela teh? Eta mah sageuj teuing! Estoena mah nja koe dosa; soepaja boekti jen dosa, pedah ka kaoela migawe paeh dilantarankeun ti noe hade; soepaja dosa teh anggtkatjida nja dosa koe lantaran timbalan. 'Karana oerang pada njaho, hoekoem

daging
dosa.
5
,9
:

mah ngawoela kana hoekoem


a p. 3
:

20.

6 2
:

Moesa 20
: ;

17. c p.

20
:

13.
p. 8

d
:

Moesa 18
;i

5. e Ibr.

3. 7.

Kadj. 21
17.

20.

3 13. Gal. 5

f
:

Tim.

8.

17._;' 1

Moesa

8:21. k Gal. 5;

PASAL
Tina sabab

8.

kitoe, ajeuna

hanteu aja
aja di

teh sipat rohani; tatapi ari kaoela

mah

hoekoeman pikeun djalma noe

ROEM
djgro Kristoes Jesoes, " noe hanteu loemampah uoeroet daging, nja loemam2

1217

14

panggawe badan mah, eta maraneh taugtoe mgngke hiroep. 'Karana " sakoer
noe ditoejoen koe Roh Allah, nja eta teh poetra Allah. 'Karana maraneh ^ lain nampa roh koemawoela, baris kana sijeun deui; nja nampa teh Roh kapoetraau, " lantaran oerang njambat: Aba, Ama! 'Nja eta Roh teja djadi saksi djeung roh oerang, jen oerang teh poetra Allah. Sarta satijap-tijap oerang poetra, f tangtoe oerang kitoe deui ahli waris, 9 nja ahli waris Allah, batoer ahli waris ka Kristoes; kitoe soteh ^ lamoen oerang ngiring sangsara ka Kristoes, soepaja oerang ngiring deui dimoeljakeun.
'

pahna noeroet Roh. 'Karana hoekoem

Roh kahiroepan
3

di djgro Kristoes Je-

15

geus ngamerdikakeun ka kaoela hoekoem dosa sarta maot. 'Karana * noe moestahil di Igbah hoekoem, ari tina sabab apSs koe daging, nja eta geus didamgl koe Allah, " djalan miwarangan Poetrana, nganggo sakaroepa djeung daging dosa, nja tina sabab dosa, sarta geus ngahoekoem dosa di djgro daging; 'soepaja papakon hoekoem dilaksanakeun di oerang, anoe hanteu loemampah noeroet daging, loemampah teh noeroet Roh. 'Karana ari noe noeroet daging, mikiranana hal anoe daging; tatapi ari noe noeroet Roh mah, mikii'anana hal anoe Roh. 'Karana '"ari pamikiranana daging teh nja eta maot; tatapi ari pamikiranana Roh mah nja eta hiroep djeung kasSnangan. 'Sabab ari pamikiranana daging teja nja eta " ngamoesoeh ka Allah karana teu naloekkeun man eh kana hoekoem Allah, malah teu bisaeun taloek. 'Ari noe aja di djgro daging mah, pamohalan dimasoes tina
<*
''

10

17

p.

6:18. b
2

Gal.
1
:

8.

Gal. 5:18.

Kor.

2:12;

Tim.
9
:

7.
7(

Gal.
2

4
:

6.

/"

Gal.

4:7.

g
18

Ibr.

1:2;

15.

Tim.

11, 12.

19

Karana pangrasa kaoela, kasangsaraan djaman ajeuna hanteu pisan nimbangan kana kamoeljaan, anoe bakal diebrehkeun ka oerang. 'Karana sakoer mahloek ngargp-ngargp njoso pisan kana
diebrehkeunanapoetra-poetra Allah. 'Karana mahloek teh taloek kana * kasijasijaan, lain kargp sorangan, nja koe tina kgrsa eta, noe geus naloekkeun inja; 'barina ngargp-ngargp, jen diri mahloek ge bakal dimgrdikakeun ti pangkoemawoelana kana karoeksakan^ noeroet kana kamgrdikaan kamoeljaan poetra-poetra Allah. 'Karana oerang pada njaho, sakabeh mahloek tingroemahoeh, sarta pada kawas noe keur njgri ngadjoeroe, ngpi ka ajeuna. 'Sarta lain sakitoeeun bae; nadjan diri oerang ge, anoe ngabogaan tjikal boewah Roh, " oerang ge

20

nah koe Allah. 'Dgmi maraneh mah


hanteu aja di djgro daging, aja teh di djgro Roh, kitoe soteh lamoen Roh Allah linggih di djgro maraneh. Balikanan djalma noe teu boga Roh Kristoes mah, eta teh lain kagoenganana. 'Dgmi
''

21

22

10

11

Kristoes aja di djgro maraneh, badan teh nja paeh tina sabab dosa, tatapi ari Roh mah hiroep tina sabab kabgngran.' Sarta satijap-tijap Rohna eta^ noe nanghikeun Jesoes ti noe paraeh teja, linggih di djgro maraneh, geus tangtoe-^'eta noe nanghikeun Kristoes ti noe paraeh teh, mgngke kitoe deui ngahiroepan kana badan maraneh noe keuna paeh, tina sabab Rohna noe linggih di djgro maraneh. oai. 5 le, 25.
satijap-tijap
''

23

24

pada roemahoeh sadjgroning pikir, bawaning ngargp-ngargp kapoetraan, nja eta dileupaskeunana badan oerang. 'Karana oerang salamgt teh dina pangargpngargp. Dgmi pangargp-ngargp anoe beh katendjo, eta mah lain pangargp-ngargp; karana noe beh katendjo mah koe oerang, keur naon dek diargp-argp? 'Sabalikna, lamoen oerang ngargp-ngargp ka noe tatjan katendjo koe oerang, tangtoe koe oerang didago-dago djeung kaSabaran. a 2 Kor. 4 17. b Goer. 1 2. c 2 Kor. 5:2. Nja kitoe keneh Roh mitoeloeng kana kahengkeran oerang. Karana oerang " hanteu njaho, naon noe rek disoehoenkeuu koe oerang, ninggang pipantgseunana; tatapi Roh koe andjeun raang: :

7:1214; Ibr. 7 18. c Gal. 4:4; IJoh. 4: 9. d Ibr. 2: 14. e Ibr. 10:5 7. ^p. 6:21, 22. g Jak. 4:4. h 1 Kor. 3 16. i p. 6 6. j 1 Kor.
b Lai. 13:39; p.
:
:

25

14; 2 Kor. 4: 14.

12

13

Koe sabab kitoe, eh doeloer-doeloer! oerang teh pada kahoetangan, lain ka daging, sangkan hiroep noeroet daging. 'Karana lamoen maraneh hiroep noeroet daging, eta maraneh tangtoe mgngke paeh; sabalikna lamoen maraneh koe lantaran Roh maehkeun kana
''

26

21f

ROEM
39

9.

27

as

29

30

nedakeun oerang kalawan rahoeh-rahoeh noe taja basakeuneuuana. 'Ari * noe ngawaspaoskeun kana sakeretgging hate, langkoeng oeuinga kana pasedjaan Roh, doemeh mangngdakeun djalma saroetji sakoemaha noe kamanah koe Allah.'Sarta oerang pada njaho, ari moenggoeh ka sakoer noe njaah ka Allah mah, saniskara teh ngabantoe matak djadi kahadean, tggesna ka sakoer djalma noe geus disaoer * toemoet pikersaeunana. Karana noe pada dipioeninga koe Allah ti tadina, nja eta ti tadina keneh pada dipastikeun bakal djadi sarimbag djeung roepaning Poetrana; " soepaja Poetra teh ngadjadi tjikal ka reja-reja doeloer. 'Ari noe dipastikeun ti tadina teja, nja eta disaoer ongkoh; sarta noe geus disaoer, nja eta didamgl bener ongkoh; sarta noe geus didamel bener, nja eta dimoeljakeun ongkoh. Mat. 20:22.
'

barang mSngke, 'boh noe loehoer atawa noe djSro, atawa mahloek naon bae salijan ti dinja, hamo aja noe bisa misahkeun oerang tina kaasihan Allah di
djero Kristoes Jesoes, Goesti oerang.
a
1

Moesa
34
:

22:12;
(Z

Job.
:

3:16. h
:

Jes.

50:8.

9.

c Aj.

29.
:

p.
1

25. e Ep. 1
:

20.
:

Ibr. 7: 25.

g Djab. 44

23.

Kor. 15

57

Job. 5

4. /

Ep. 5

2.

PASAL
Kaoela

9.

di djero Kristoes

njatoerkeun

''

b Djab. 7: 10. c Ep. 31

11.

p. 11

2.

e Kol. 1

18.

Pedah kitoe, oerang rek mitjatoer koemaha deui kana perkara tadi teh? Moen Allah ngabedasan ka oerang, saha

noe bakal ngalawan ka oerang? 'Ari Allah, noe moenggah teu ngowglkeun Poetra koe andjeun, mapan boekti geus njgrahkeun Poetra keur pimangpaateun oerang sakabeh, naha saniskara oge lain bakal dipasihkeun ka oerang bargng 33 djeung Poetra? 'Saha ^ noe bakal ngglakkeun ka djalma beunang milih Allah? 34 Nja Allah noe ngadamel bener. 'Saha ^ noe ngahoekoem? Nja Kristoes noe geus poepoes, malah-malah noe geus ditanghikeun, sarta " noe aja di tenggneun Allah, toer f noe mangnedakeun 35 oerang. 'Saha noe bakal misahkeun oerang tina kaasihan Kristoes? Naha kasoekSran, atawa karoepgkan, atawa panganijaja, atawa langlajeuseun, atawa boeroendoel, atawa baja, atawa pgdang? 36 Sakoemaha noe geus dioengglkeun dina Kitab kijeu: Tina sabab andjeun koering sapopoe pada dipaehan; koering
32
'^
'

noe sajakti, kaoela hanteu bohong, " djeung boedi-rasa kaoela djadi saksi ka kaoela koe Roh Soetji: 'kaoela teh * banggt nja prihatin, sarta hate kaoela teu pgtot-petot ngandoeng kanjgri. 'Karana moen beunang mah, " kaoela sorangan daek diboewang ti Kristoes, keur pimangpaateun doeloer-doeloer kaoela, nja sanak-baraja noe sadaging djeung kaoela. 'Eta teh oerang Israil, anoe ngabogaan " kapoetraan, djeung f kamoeljaan, sarta f perdjangdjian, kitoe deui hal ngabakti hoekoem, djeung ka Allah, sarta pasoebajaan; 'eta teh noe boga ^ para karoehoen teja, sarta ti dinja medalna Kristoes moenggoehing daging mah, '" nja eta noe djoe''
''
'
-''

'

9
[

mgneng Allah saloehoereun sakabeh, poedjieun salalanggengna. Amin. 'Tatapi lain pisan kijeu, " jen pangandika Allah teh geus petjat. Karana noe toeroenan Israil, " eta lain Israil sakabeh. 'Kitoe deui i' lain pedah roendajan Ibrahim, eta teh sakabeh poetra; estoena mah kijeu: Nja ti Ishak noe bakal disSboet toeroenan maueh. 'TSggsua, lain anak noe ti daging, eta noe poetra Allah teh; ' nja anak noe ti pgrdjangdjian, eta noe diitoeng toeroenan teh. "Karana pangandika pgrdjangdjian teja kijeu: ' TSpoeng waktoe kiwari kami tangtoe datang deui; harita Sarah pilalaki. 'Sarta lain sakitoeeun bae; * nja Rabeka ge kitoe keneh, mangsa bobot ti lalaki hidji, ti Ishak, karoehoen oerang. 'Karana samemeh poetrana maredal, sarta saniemeh marigawe hade atawa goreug, soepaja loeloes i^ikersaeun Allah toemoet sakoemaha pangmilih, lain tina panggawe, nja ti eta anoe njaoer, 'harita Rabeka diandikaan kijeu: " Noe kolot bakal ngawoelaan ka noe ngora.

10

bogaeun anak

''

37

tjiteun. 'Tatapi
'

teh diitoengkeun saroepa domba peundina eta saniskara oe''

11

38

rang teh leuwih tina oenggoel, koe lantaran eta noe miasih ka oerang teja. 'Karana geus tangtoe dina pikir kaoela, boh paeh atawa hiroep, boh malaikat, atawa pangkat-pangkat, atawa noe kawasa, boh barang ajeuna atawa

12

ROEM
13

10.

1219

Sakoemaha noe geus dioengglkeuu Kami miasih ka dina Kitab kijeu: Jakoeb, dSmi ka Esaoe mah kami mi''

geuleuh.
c 2 f 2
J
:

o
:

p. l

9; 2 Kor. 1
:

23.

6 p. 10

1. 1. 8. 3.

m
p

Moesa 32 32. d 2 Kor. 11 22. e 5 Moesa 14 Moesa 40 34. ^r 2 Moesa 24 8. ^ 5 Moesa 4 Ibr. 9 1. y Ep. 2 12. fc Lai. 7 8. i p. 1
: : : :
: ;

26

16 1 Joh. 5 20. n p. 11 29. o p. 2 28. 1 Tim. 3 Joh. 8 39. q 1 Moesa 21 12. p. 8 14; Gal. 4 28. s 1 Moesa 18 10. Moesa 25 21. u 1 Moesa 25 23. V Mai. 1:2, 3.
: : : : :
: : :

27

14

Pedah kitoe, oerang rek mitjatoer koemaha? Naha di Allah teh aja teu-adilna?
Eta mah sageuj teuing! 'Karana pangandikana ka Moesa * Kami bakal mikoernija ka noe dipikoernija koe kami, sarta kami bakal miwSlas ka noe dipiw61as koe kami. 'Djadi lain ti kargp djalma, atawa ti leumpang djahna, nja ti Allah anoe mikoernija. 'Karana pangandikana dina Kitab ka Piraou kijeu " Noe matak maneh koe kami digSlai'keun, nja sangkan kami nandakeun kawasa kami di maneh, soepaja djenfingan kami dioewarkeun di sakoeriling boemi. "Djadi Allah teh mikoernija ka noe dikgrsakeun, sarta neuaskeun ka noe di:

15 "

28

16

29

17

Allah diandikakeun dina kitab nabi Rosea: ' Ari noe lain oemat, koe kami rek dis6boetkeun oemat kami, sarta noe lain kaasih, koe kami rek disSboetkeun kaasih. Djeung deui dina enggon, noe djalmana geus diandikaan kijeu: * Maraneh teh lain oemat kami, nja di dinja maranehanana bakal disgboetkeun poetra Allah noe djoemgngng. 'Sarta nabi JSsaja ngalahirkeun hal Israil kijeu: Masih bilangan bangsa Israil saperti keusik laoet, sesana bae noe bakal rahajoe teh. 'Karana Pangeran bakal ngadjadikeun pgrkara mejakkeun, ditigas kalawan adilna; estoe Pangeran bakal ngadamSl di boemi pgrkara noe ditigas. "Sarta sakoemaha noe dilahirkeun koe JSsaja tadina: J Oepama Pangeran SSbaot ka oerang hanteu ngarikeun binih mah, oerang teh tangtoe geus djadi sal^Srti Sadoemoe djeung tjara Gomora teja.
'

'

a Aj.
2
;

12.
:

b J6s. 45
4; 10
i
:

9.

c JSr.
8
:

W
1
:

6.

2 2

Tim.
:

20. p. 2
1
:

21.
:

fp.
22.

29, 30.
Sis.

g Hos.
9.

22.

18

h Hos.
30

10.

JSs. 10

kSrsakeun.
6 2

a
:

aj.

34

10.

Moesa 33

19. c 2

Moesa

16.

Koe sabab kitoe, oerang rek mitjatoer koemaha? Jen oerang kapir, anoe teu nejangan kabSnSran, geus meunang kabSnSran teh, " nja eta kabSngran anoe tina lantaran pSrtjaja teja. 'Sabalikna ari Israil, * anoe nejangan hoekoem kabenSran mah, hanteu n6pi kana hoe-

19

20

21

22

Ari maneh soegan rek ngomong ka kaoela: Moen kitoe mah, naha atoeh andjeunna mana sok ngaw6w61eh? " karana saha noe bisa ngalawan ka k6rSana? 'Balikan maneh, eh djalma! saha maneh teh, wSt wani madoean ka Allah? * Naha ari djidjijeunan rek ngomong ka noe njijeun: Koe naon koela mana koe andika geus didjijeun kijeu? 'Naha karah moenggoehing pandjoenan teu kawasa ka taneuh likgt, taneuh sagoeroentoel didjijeun wadah, noe hidji baris kamoeljaan, noe hidji deui baris kahinaan ? 'Djeung koemaha lamoen Allah, keur
'^

31

32

koem kabSnSran. 'Naon sababna? Sabab


nejanganana teh lain tina pertjaja, nja tina panggawe; karana pada titadjong ka " batoe tatadjongan teja. 'Sakoe-

33

maha noe
kijeu:
'^

'^

geus dioengglkeun dina Kitab Masing nganjahokeun, di Sion kami neundeun hidji batoe tatadjongan sarta hidji batoe karang noe matak tideuha; djeung tijap-tijap djalma noe pgrtjaja ka eta^ hamo meunang wiwirang.
a
p.

23

24

25

nggrsakeun nawiskeun bSb6ndoena djeung nganjahokeun kawasana, * njabaran sarta langkoeng-langkoeng sarehna ka wadahing kabSndoean, noe geus ditjawiskeun baris karoeksakan; 'sarta soepaja nganjahokeun kasoegihan kamoeljaanana moenggoeh kana wadahing kawglasan, f noe koe andjeunna disajagikeun ti tadiua baris kamoeljaan? 'Nja saroepa kitoe pisan oerang ge koe andjeunna geus pada disaoer, lain ti ISbah oerang Jahoedi bae, ti lebah oerang kapir ongkoh. 'Sakoemaha noe koe

3:22.
:

p.
:

10:2;
16.

11:7.

Kor.

1:23.

JSs. 8

14; 28

PASAL

10.

T7h, doeloer-doeloer! ari katineung hate J-^kaoela, sarta panSda kaoela ka Allah teh pikeun oerang Israil, " malar kasalamStanana. 'Karana kaoela djadi saksi ka dinja, * jen pada sarSgSp ka Allah, tatapi hanteu djeung kanjahona. 'Karana sapedah teu nganjarahokeun kana kabgngran Allah, sarta kahajangna <^ngadggkeun kabgngran sorangan, noe matak

1220

ROEM
17

11.

eta lianteu taloek kana kabgnSran Allah. 'Karana ^ ari panoengtoengan toret teh nja eta Kristoes, baris matak kabgngran ka oenggal-oenggal djalina Doe pSrtjaja. 'Karana Moesa ngalahirkeun kabgneran anoe tina lantaran toret
teja kijeu:
''

Pangeran! saha noe geus pSrtjaja ka pangoewaran koering sadaja? 'Djadi ari
kapSrtjajaan teh datangnatinangadenge, sarta ari ngadenge teh datangna koe pangandika Allah. 'Tatapi tjatoer kaoela: Naha palangsijang teu kadenge koe eta? Poegoeh kadenge tamah, mapan * sorana bidjil ka sakoeriling boemi, sarta kasaoeranana nSpi ka sisi djagat.

18

Tijap-tijap

lampahkeun
6

eta

teh,

manoesa, noe ngatangtoe hiroep


kijeu tjatoerna:
j

koe

eta. 'Tatapi ari

kabeneran anoe tina


19

lantaran pSrtjaja
:

teja,

f Oelah ngomong sadjeroning hate maneh Saha noe bakal oenggah ka sawarga? Nja eta hartina noeroenkeuu KrisSaha noe bakal toei'oen 7 toes. 'Atawa: kana djero djoengkrang? Nja eta hartina ngoenggahkeun Kristoes ti noe maraot. 8 'Ari tjatoerna koemaha? Pangandika teh deukeut ka maneh, aja dina soengoet maneh, sarta dina hate maneh. Nja eta teh pangandika kapertjajaan, anoe dioe9 warkeun koe kaoela sadaja. 'Sabab lamoen maneh koe soengoet ngakoekeun ka Jesoes, jen eta teh Goesti, sarta p6rtjaja koe hate jen andjeunna koe Allah geus ditanghikeun ti noe paraeh, eta 10 maneh tangtoe pisalameteun. 'Karana pSrtjajana hate matak ngadjadikeun kabenSran ka djalma, sarta pangakoena soengoet matak ngadjadikeun kasala11 metan. 'Karana ari pilahir dina Kitab kijeu: 9 Tijap-tijap djalma noe pertjaja 12 ka eta, hamo meunang wiwirang. "Karana * hanteu beda oerang Jahoedi djeung oerang Joenani; rehua hidji keneh anoe djadi Goesti sakabeh, soegihmoerah ka sakoer noe sasambat ka an13 djeunna. 'Karana saha-saha noe sasambat kana djgnSngan Goesti, tangtoe
'

jang koe

'Tatapi tjatoer kaoela: Naha palangsiIsrail teu kaharti? Noe mimiti Moesa ngalahir: " Kami bakal mapanas

20

21

ka maraneh koe noe lain oemat; koe bangsa noe teu boga pangarti kami bakal moendoengkeun maraneh. 'Djeung deui JSsaja wanieun ngalahir kijeu: Kami geus kapanggih koe noe teu nejangan kami; kami geus tembong ka noe teu nanjakeun kami. 'Tatapi ari Israil mah koe andjeunna dilahirkeun
''

kijeu:
j

Kami

sapoe djSpoet geus njo-

dorkeun panangan kami ka hidji bangsa noe mantangoel sarta malikkeun omong.
o
Jes.

53:1; Joh. 12
:

38. b Djab. 19

5.

c 5

Moesa

32: 21. d J6s. 65

1.

e J6s.

65:2.

PASAL
Pedah
na'?
*

11.

kitoe, tjaoer kaoela:

Koemaha
Karana

Allah teh geus noendoeng ka oemat"

Eta

mah

sageuj teuing!

14

15

jDisalamSteun. 'Ari eta teh koemaha nja rek sasambat ka noe tatjan dipSrtjaja koe maranehna? Koemaha nja rek pSrtjaja ka noe tatjan kadenge wartana koe maranehna'? Koemaha nja I'ek ngadenge, lamoen taja noe ngoewarkeun? Koemaha nja rek ngoewarkeun, lamoen
'
[

hanteu dipiwarang^Sakoemaha noe geus dioengSlkeun dina Kitab: Koe matak rSsSp soekoe djalma noe ngoewarkeun kasSnangan, noe ngawartakeun kasaean!
'
j

a
30
p.

p.

3.

6 Lai. 22

2 Kor.
:

12
:

14.
i

3:13; g

Gal. 3
2

c p. 9 32. d Lai. 13 39 24. e 3 Moe8.a 18 5. f 5 Moeea J68. 28 16 p. 9 33. h Lai. 15 9


:

3.

kaoela ge kapan oerang Israil; toeroeIbrahim, kaom Binyamin. 'Moal 2 nan enja Allah noendoeng ka oematna, noe koe andjeunna dipioeninga tadina. Naha maneh hanteu njaho " anoe dilahirkeun dina Kitab moenggoeh hal Elia? jen oendjoekan ka Allah, ngadoedoeh ka 3 Israil, kijeu pioendjoekna: 'Noen Pangeran! eta teh geus maraehan ka para nabi andjeun, sarSng geus pada ngaroentoehkeun altar-altar andjeun ngan kantoen simkoering pribadi, sarSng pada 4 ngarah pati simkoering. 'Ari pangandika walonan Allah ka nabi teh koemaha? Kami ngarikeun pikeun kami toedjoeh reboe djalma, noe teutapak-toeoernjSm5 bah ka Baal. 'Nja kitoe keneh dina mangsa ajeuna aja " sesa, toeroet f 6 pangmilih sih-koernija. Sarta lamoen koe sih-koernija mah, geus njata lain
;

"^

'

23.

.Joel

32.

_;'

J6s.

52

7; Nah. 1

15.
l

iG

Tatapi lain sakabeh ngestoekeun Indjil

teh.

Karana

ari pilahir JSsaja:

"Eh,

tina panggawe; da ai'i teu kitoe, sihkoernija teh geus lain sih-koernija deui. Sabalikna, oejiama tina j^anggawe mah, geus njata lain sih-koernija; da ari teu

ROEM
kitoe,
7

11.

1221

panggawe teb geus


Israil,

lain

panggawe
''

Ari noe hanten koengsi beudioepaja koe nang; d6mi noe geus meunang eta teh nja djalma kapilih, ari noe sedjen mah geus diteuaskeun; 'sakoemaha noe geus dioengglkeun dina Kitab: Allab geus maparin ka darinja bidji soekma papidglan; panon noe lain pikeun ngadeuleu, sarta tjeuli noe lain pikeun ngadenge, ngpi ka poe ajeuna. 'Djeung ari pilabir
'

deni. 'Djadi ajeuna koemaha'?

20

sSmplakkeunana teb soepaja kaoela ditantjgbkeun. 'Nja bgnSr; eta teh pangdisSmplakkeunana tina sabab teu pSrtjaja,

ari

maneb
''

kapSi'tjajaan.
21

mah ngadgg koe Poma oelab rek angkoeb,

anggoer koedoe sijeun. 'Karana nadjan ka daban pitoewin teja Allah moenggah
" teu welas, bisi ka maneb kitoe deui teu wSlas. 'Koe sabab eta, maneb sing awas kana kamoerahan sarta kakSsitan Allah; kakSsitanana ka sakoer noe la-

22

10

11

12

J Medjana sing ngadjadi djirSt, sargng ridjgt, sargng tatadjongan, sarawoeb balgsan ka darinja! Tanonua sing ngadjadi poek, sangkan teu ngadeuleu; sargng tonggongna moegi koe andjeun dibSngkoengkeun salalamina! 'Pedah kitoe, tjatoer kaoela: Koemaba eta pangtitadjongna teb sangkan laboeb? Eta mah sageuj teuing! Tatapi tina laboehna, ' noe matak kasalametan teb geus ka oerang kapir, "' noe dipalar mapanas ka oerang Israil. 'Sarta lamoen laboebna eta ngadjadi kasoegiban doenya, sarta kasoedaan eta ngadjadi kasoegiban oerang kapir, sok manaba teuing djSdjggna!

Dawoed:

boeh teja, ari kamoerabanana mah ka maneb, f lamoen maneh tSt6p dina kamoerahan; ana teu kitoe mah " maneh
23

^'

24

ditilas. 'Tatapi nadjan eta lamoenna hanteu tetgp dina kateuge, pgrtjajaanana mah, tangtoe ditantjSbkeun; karana Allah mah kawasa nantjgbkeun deui. 'Karana nadjan maneh teh geus ditilas tina tangkal djetoen anoe bakoe djetoen leuweung, seug ditantjgbkeun ka tangkal djetoen noe sadjatina

ge tangtoe
''

teja, salija ti

oemoem; soemawonna

eta,

noe pada daban pitoewin, mgngke ditantjebkeun ka tangkal djetoen sorangan.


a
c

14; J6r. 31 37. b Pil. 3 4. c 19 -.W. d I Eadj. 19 18. e p. 9 27. /" p. 9 g p. 4:4. h p 9:31. i J6s. 6:9, 10; j Djab. 69 23. fc p. 9 32. I Lai. 13 46. i p.
: : : :

a Djab. 94

1
:

Kadj.
11, 15.

Gal. 2 p. 15 16 J6r. 11:16. d 1


: ; :

7.

9.

6 4

Moesa 15
e
/j

Kor.
14.

10:12.
:

JSr.

1721. 13:14;
:

J6h. 24

14. flbr. 3

9 Ibr. 10

29.

2 Kor. 3

16.

29:10.
10
:

25

19.

13

14

15

le

17

18

Karana kaoela mi tjatoer ka maraneb, eh oerang kapir! Sapedab kaoela " rasoel ka oerang kapir, noe matak ngagoengkeun kana kadjengngan kaoela: malab-mandar kaoela djadi mapanas ka noe sadaging djeung kaoela, sarta njalamgtkeun eta sawareb-warebeun. 'Karana lamoen disingkabkeunana eta teb ngadjadi karapiban doenya, naba ari dimanabna deui, kadjadianana lain bakal tjara biroep tina paeb? 'Djeung lamoen * tjikal roti soetji, tangtoe saadonan ge soetji kitoe deui lamoen akar soetji, tangtoe dabanna ge soetji. 'Djeung deui lamoen dabanna sawareb disemplakkeun, ari maneb noe bakoe tangkal djetoen leuweung, ditantjebkeun dina oeroet eta, noe matak miloe ngabogaan akar sarta toewakna " tangkal djetoen tjoo teja: 'eta maneb i^oma oelab rek
'

Karana kahajang kaoela, eh doeloermaraneb oelab teu njaraho kana ijeu rasijah, " soepaja maraneb oelab boga angkeuh pintSr, jen oerang Israil teh kataradjang teuas saparo, ^ ngpi ka
doeloer!

26

27

sadjSdjegna bilangan oerang kapir geus 'Nja kitoe teb sakabeh oerang Israil bakal disalamStkeun; sakoemaha noe geus dioengelkeun dina Kitab: " Poerah ngadjait teh bakal soemping ti Sion, sarta bakal ngoendoerkeun kadorakaan kijeu pgrdjangdjian ti Jakoeb. 'Djeung
asoep.
"^

kami ka
28

darinja,

dimana koe kami

di-

29

30

19

reueus kana eta daban teb. Demi oepama maneb reueus, sing inggtkeun, Iain maneb anoe nanggeuj kana akar, nja akar noe nanggeuj ka maneb. 'Soegan maneb rek ngomong kijeu: Eta daban pangdi-

31

leungitkeun dosana. 'Ari eta teja ditilik kana Indjil teh " moesoeb, tina sabab maraneb; tatapi /"ditilik kana pangmilih mah kaasih, tina sabab karoehoen. 'Karana ari pasihan djeung pangnjaoer Allah mah ^ tara keuna koe kadoehoeng. 'Karana saperti maraneb baretona pada baba ka Allah, demi mangsa ajeuna mah geus meunang kawelasan koe pangbahana eta; 'nja kitoe keneb eta, ajeuna geus pada djadi baba, soepaja eta ge

meunang
32
''

kawfilasan, koe kawSlasan noe

dipasibkeun ka maraneh teja. 'Karana sakabeh teh koe Allah geus dikgrgm

1222
di

ROEM

12.

handapeun kabahaan, soepaja andjeunna ngaw61asan ka sakabeh.


a
p.

12

6.
:

Loek.
e

21
1

24.

c 2

J6s.
:

59

20,
p.

21.

d Jr. 31 33, 34. g i Moesa 23 19. h


:

Tes.
:

15.

9:4.
8

Gal. 3

22.

33

aja sakitoe djgrona kasoegihan, djeung kapintgran, sarta kaoeningaan Allah! " Ari hoekoemanana han-

Amboe,

34

35

teu beunang didjoegdjoegan, sarta djalanna lianteu beunang dikira-kira! 'Kai'ana * saha noe njaho kana manah Pangeran? atawa saha noe djadi pangrSmpaganana ? 'Atawa " saha noe geus

10

36

miheulaan ngahatoeranan kaandjeunna, noe matak bakal dibalgs ka dinja? "Karana saniskara teh pangajana ti Allah, djeung koe Allah, sarta bade ka Allah. ' Nja Allah noe koedoe dibaktian kamoeljaan salalanggSngna. Amin.
'^

11

sataker kapgrtjajaan; boh noe boga tjangkingan, dina mgtakeun tjangkingan; boh noe ngawoeroek, dina ngawoeroek; 'boh noe magahan, dina magahan; noe ngadoeoem sadgkah, sing satarabasna; noe ngokolotan, sing ggtentoelaten; noe milampah kawglasan, koedoe djeung soeka ati. 'Ari kanjaahan oelah djeung palsoe. Moedoe geuteh leuh kana kagorengan, ngarakgtan kana kahadean. 'Ari J silih-pikanjaah djeung doeloer teh sing antek pisan, sarta moedoe silih-piheulaan nja ngahormat. 'Poma oelah kgndor dina kasargggpan. Masing angkgr nja soekma. Moedoe
''

'

^"

12

ngawoelaan ka

Goesti.' Masing

'

boengah

dina pangargp-ngargp. Masing sabar dina kasoekgran. Masing mantgp dina ngngda.
13

a
2
:

Aj. 11

7; Djab.
:

36

7.

b JSs. 40
:

13, 14; 1 Kor.

16. c Aj. 41

2.

Kor. 8

6.

e p.

16

27.

PASAL
T/oe sabab
kitoe,

12.

14

eh doeloer-doeloer! J^kaoela mitoetoer ka maraneh koe tina " kawelasan Allah: * moedoe pada njanggakeun badan sakoedjoer djadi koerban hiroep, djeung soetji, sarta pikamanaheun Allah; nja eta djadikeun ibadah maraneh rohani. 'Sarta maraneh " poma oelah sakaroepa djeung ijeu doenya; nja koedoe pada disalin koe djalan dianjarkeun pikir maraneh, sangkan maraneh bisa ngararasakeun naon noe djadi pangersa Allah, anoe hade, sarta pikamanaheun, djeung sampoerna.
'^

'Moedoe noeloeng kana kakoerangan djalma saroetji. '" Masing soeka ngandjrgkkeun ka semah. 'Moedoe " pada ngabgrkahan ka noe nganijaja ka maraneh; bgrkahan,

15

16

poma oelah njapa. 'Moedoe ngabelaan boengah ka noe boengah, sarta ngabelaan tjeurik ka noe tjeurik. 'Sing " pada samijoek djeung batoer. Oelah hajang J' ka noe loehoer-loehoer,
'^

17

18

a
3

p.

11

31. 6 p. 6; 13; 1 Petr. 2

5.

IJoh. 2

19

15.

d Ep. 4:23.

sih-koernija, " noe geus dipasihkeun ka kaoela, noe matak ka-

Karana koe

oela marentah ka maraneh, kahidji-hidji djalma, jen * oelah ngangkeuhkeun diri liwat ti oetama; nja ngangkeuhkeun diri teh sing kalawan meudjeuhna, " sakoemaha pangadoeoem Allah taker kapgrtjajaan ka hidji-hidji djalma. 'Karana sapgrti oerang dina badan hidji teh reja pisan anggaliotana, tatapi eta saka'^

nja moedoe njampoerkeun diri maneh ka noe rargndah. Poma oelah boga angkeuh pintgr. 'Goreng oelah dibalgs goreng ka saha bae. * Moedoe pada ngalampahkeun kahadean di hareupeun sakabeh djalma. 'Lamoen beunang, sabisabisa maneh koedoe rapih djeung sakabeh djalma. 'Eh, kaasih kaoela! " poma oelah malgskeun diri koe maneh; nja omberan pikeun bgbgndoe; karana dina Kitab dioengglkeun kijeu: Kami noe kagoengan pamales; nja kami noe bakal
''

'

''

20

naoer, timbalan Pangeran. 'Koe sabab eta, "' oepama moesoeh maneh keur kalemj^ohan, koedoe here kahakanan; oe-

21

pama keur halabhabeun, koedoe bere nginoem; karana maneh ari milampah kitoe mah ibarat noempoekkeun roehak roehaj dina sirahna. 'Poma maneh oelah
kalindih koe kagorengan; nja koedoe ngalindih kagorengan koe kahadean.
a
e p.
1
1 5. 6 Gal. 6 3. c Ep. 4 Kor. 12 27. f 1 Kor. 12 Tim. 1:5.) Djab. 97 10. J
: : : : :

beh anggahota hanteu saroewa pagawe5

anana, 'nja kitoe teh oerang reja djalma

sabadan di djgro Kristoes, ari hidjidjalma djadi anggahota batoer pada batoer. Sarta oerang teh f warna-warna boga pasihan, toeroet sakoemaha koernija noe dipaparinkeun ka oei'ang; '[eta koe oerang estikeun,] boh piwgdjang.
"

7. rf

Kor. 12
Petr. 4
:

12.

4.
1

jr

11.

hidji

Petr. 1

22

17.
:

'

Lai. 18
Ibr. 13
p.

25.
:

p.

15

13
:

Tes. 5:16,17; Jak. 5


5
:
:

7. 9.

m
1

2
JO 9.

Petr. 4

9.
:

Mat.

44

Petr. 3
:

15:5.
:

Djab. 131
s Pil. 5
: :

Petr. 3

'>

19:18; Mat.

39.

^p. 11 25. -Sil. 20 22; 4 8. < Mark. 9 50. u 3 Moesa 5 Moesa 32:35. joSil. 25:21.
1.
:

ROEM
PASAL
13.

13,

U.

1228

Sakoer djalma " koedoe ngesto ka para kawasa, noe marentah ka dinja; karana * hanteu aja kawasa ngan ti Allah, sarta para kawasa noe aja teh geus pada dikgrsakeun koe Allah. 'Koe sabab eta, saha-saha noe bahoela kana kawasa, ngalawan ka pangSrsa Allah; " ari djalma noe ngalawan teh taugtoe ngadatangkeun hoekoeman ka dirina. Karana ari para kapala teh lain pikasijeuneun pagawean hade, nja pikasijeuneun pagawean goreng. Lamoen maneli hajang oelah sijeun koe kawasa, nja koedoe ngalampahkeun noe hade; ana kitoe
'

wonna koedoe kitoe, pedah oerang uganjahokeun mangsa, " jen ajeuna geus waktoena oerang teh hai'oedang tina hees; karana kasalamgtan teh ajeuna geus deukeut ka oerang ti batan oerang
12

anjaran pSrtjaja.

'Peuting teh

geus
'>

13

bejak, beurang teh geus deukeut. Manana, hajoe, oerang pada tjoetjoel pagawean poek, nja make pakarang tjaang. 'Hajoe, oerang pada loemampah sakoemaha pant6sna, tjara ti beurang; oelah djeung balaketjrakan sarta djeung
''

meh

14

mah maneh meunang


4
'

poedji

ti dinja.

Karana eta teh piwarangan Allah, baris matak hade ka maneh. Tatapi lamoen maneh migawe kagorengan mah, nja koedoe sijeun; karana njikgpna pSdang moal tamboeh-tamboeh karana eta teh piwarangan Allah, poerah mal6s ngeunakeun siksaan ka noe migawe kagorengan. 'Koe pedah kitoe, pgrloe pisan
;

arak-arakan, oelah djeung karoetjahan sarta djeung kalatjoeran, oelah djeung mapaseja sarta djeung dgngki; 'nja keanan maneh teh koe Goesti Jesoes Kristoes; sarta daging teh oelah diangonan datang ka ngadjadikeun napsoe.
'

-^

a Gal. 5 14. 6 2 Moesa 20 13. c 3 Moesa 19 18. d 1 Kor. 13 4. e Ep. 5 14; 1 Tes. b:&.f Ibr. 10: 25. ^ Ep. 5: 11. h Loek. 21 :34; Gal. 5:21; 17. ^'Kol. 2: 23; 1 Tes. 4:5; Jak. 3:14. i Gal. 3
:

Petr.

11.

PASAL
Ari
"

14.

ngesto, lain tina sabab siksaan bae, nja tina sabab boedi-rasa ongkoh. 'Nja kitoe

noe hengker pSrtjajana, koedoe ditarima, sarta oelah margboetkeun pangrasaning ati. 'Aja noe pSrtjajana
jen saniskara teh wSnang didahar; tatapi ari noe hengker mah noe didahar teh lalab-lalaban. 'Anoe dahar * poma oelah tjoewa ka noe hanteu dahar; kitoe deui anoe hanteu dahar poma oelah ngahoekoeman ka noe dahar; karana koe Allah mah eta geus ditarima. Saha maneh teh, " wet ngahoekoeman ka boedjang noe lijan"? Eta nangtoeng-laboehna ka djoeraganana sorangan. Tatapi bakal tetep nangtoengna teh; karana Allah mah kawasa ngtgpkeun nangtoengna. 'Aja noe ngangkeuhkeun poe poendjoel ti poe deui; aja noe ngangkeuhkeun poe kabeh saroewa bae. Hidjihidji djalma masing poegoeh pisan dina djero pikii- sorangan. 'Anoe ngestoekeun poe, ' ngestoekeun ana teh tina sabab Goesti; ari noe hanteu ngestoekeun poe, teu-ngestoekeunana teh tina sabab Goesti. Anoe dahar, daharna teh tina sabab Goesti, boektina moedji soekoer ka Allah; ari noe hanteu dahar, teudaharna teh tina sabab Goesti, sarta moedji soekoer ka Allah. 'Karana /'oerang teh taja noe hiroep pikeun diri sorangan, sarta taja noe paeh pikeun
'

keneh noe matak maraneh sok majar oepgti karana eta teh piwarangan Allah, teu pStot-pgtot nja pada metakeun pagawean kitoe. 'Koe sabab eta, koedoe mere ka sakabeh djalma naon bae noe djadi wadjib maraneh; nja mere oepSti, ka noe wadjib dibere oepeti; tjoeke, ka noe wadjib dibere tjoeke; sijeun, ka noe wadjib dipikasijeun; hormat, kanoe
;

''

wadjib dihormat.
b
SU.

a th. 3:i;

Petr. 2:13.

8:15. 2:17.

SO.

24:21,

22.

d Mat. 22:21;

1 Petr.

Poma maraneh ka saha bae oelah boga hoetang naon-naon, kadjaba silihpikanjaah; karana " djalma noe njaah ka noe lijau, eta teh geus mepekan parentah hoekoem. 'Karana noe kijeu teja: * Maneh oelah ngaranjed; maneh oelah maehan; maneh oelah maling; maneh oelah djadi saksi bohong; maneh oelah bogoh; djeung timbalan naon bae noe aja djaba ti kitoe, karagoem koe kasaoeran noe kijeu teja: Maneh koedoe njaah ka batoer maneh, sapgrti ka diri sorangan. 'Ari kanjaahan teh tara migawe goreng ka batoer. Nandakeun kanjaahan teh nja kapgpgkanana hoekoem. 'Soema'^

'^

lu

''

11

1224
8

ROEM

15.
^ hajoe, pada ngobrek kana sakoer lantaran karoentoetan, kitoe deui sakoer lantaran silih-ad6gkeun pSrtjaja. 'Poma oelah ngaroeksak kana dadamSlan Allah tina sabab kahakanan. Enja saniskara barang bSrSsih teja mah;

din sorangan. 'Karana boh oerang hiroep, oerang hiroep teh pikeun Uoesti; boh oerang paeh, oerang paeh teh pikeun Goesti. Djadi oerang teh boh hiroep,

teh,

20

boh jjaeh, nja kagoengan Goesti. 'Karana nja kitoe pisan sababna noe matak Kristoes teh geus poepoes, djeung
21

''

10

11

12

sarta hiroep deui, soepaja andjeunna djadi Goesti djalma noe paraeh sarta noe hariroep. 'Balikanan maneh teh, naha wSt ngahoekoeman ka doeloer maneh? atawa maneh teh, naha w6t tjoewa ka doeloer maneh? Karana oerang sakabeh mengke pada dideuheuskeun ka i^ajoeneun korsi pangandilan Kristoes. 'Karana dina Kitab aja oenggDemi hiroep kami, lahiran lan kijeu; Pangeran, sakabeh toeoer mSngke dar6koe di pajoeneun kami, sarta sakabeh letah mengke ngarakoe ka Allah. 'Djadi oerang hidji-hidji djalma mengke koetanghi,
'J
''
'

djalma noe dahar bari ngadatangkeun titadjong mah, eta lampah


tatapi

22

kitoe teh goreng. Oetama pisan, moen teu dahar laoek, hanteu nginoem anggoer^ atawa milampah naon bae anoe matak titadjong, atawa matak tideuha, atawa matak hengker ka doeloer maneh. 'Maneh ari boga kapgrtjajaan, koedoe dikandoeng sadjeroning diri maneh di pajoeneun Allah. SalamSt noe teu
''
'

23

ngahoekoeman sorangan moenggoeh dina lampah anoe diaugkeuhkeun hade. 'Tatapi ari noe tjangtjaja mah, karikari ngadahar bae, noe kitoe teh geus dihoekoeman, sababna lain datang tina
pgrtjaja.
'

doe pada njanggakeun katerangan ka Allah hal pSrkara sorangan. p. 15 1.


:

Kor.

8:8;

Kol. 2:16. c Jak. 4


1
:

11, 12.
:

(Z

Gal.

lain datang tina pgrtjaja dosa. o Mat. 18 7 1 Kor.


:

Ari saniskara lampah, anoe mah, eta teh


;

10
p.
^.

32. 5 p. 9
:

1.

4; 10; Kol. 2: 16. e Kol. 3: 17;

Tim. 4
10.
:

4.

/'2Kor.

c Mat.

15:11;
e
1
:

5:15. g
Pil.

p.

2:16;
1

Kor.

J6s.

45

23;

8:1113.
g
Tit. 1

Kor.
1

Tim. 4 4. d 8:8. f
:

13

10; 1 Kor.

12:18;
:

15:2.

10. ;

Kor. 3:8; Gal. 6

15.

5.

Kor. 8

13. i Tit. 1

15.

13

14

Manana oerang oelah sok silih-hoekoeman deui; anggoer kijeu nja ngahoekoeman teh, " jen maneh oelah njijeun anoe matak titadjong doeloer, atawa noe matak tideuha. 'Kaoela teh njaho,
sarta geus tangtoe dina pikir kaoela * di djgro Goesti Jesoes, jen saniskara barang " taja noe nadjis koe soranganana; ngan tatapi anoe ngangkeuhkeun nadjis kana sahidji barang, nja ka dinja nadjisna teh. 'Tatapi ^ oejsama doeloer maneh kanalangsaan tina sabab sipat kahakanan, eta maneh loemampah teh geus lain noeroet deui lampah kanjaahan. Poma oelah njilakakeun koe ka-

PASAL
Ari
das,
2

15.

oerang noe bgdas, " wadjib nanggoeng kahengkeran anoe hanteu b6djeung oelah mikargsep ka diri so-

rangan. 'Oerang teh, hidji-hidji djalma, nja sing malar dipikarSsep koe batoer,

kana kahadean, * pikeun ngadgg'Karana nadjan Kristoes ge hanteu mikargsep ka salirana koe mantgn; estoena mah sakoemaha noe
baris

keun

pSrtjaja.

15

16

hakanan maneh ka djalma noe geus ditalangan paeh koe Kristoes.' Koe sabab eta, kabobogaan maraneh teh oelah
koengsi aja noe ngagorengkeun. 'Karana lain kahaari karadjaan Allah teh kanan, lain inoeman, estoena mah kabSngran, djeung karoentoetan, sarta kaboengahan koe lantaran Roh Soetji. 'Karana noe koemawoela ka Kristoes koe djalan ngestoekeun noe kitoe teja, eta teh dipikamanah koe Allah, sarta diadjenan koe djalma. 'Manana oerang
<"

17

geus dioengglkeun dina Kitab: Ari ngaharinakeunana djalma noe ngahinakeun ka andjeun teh geus naringgang ka koering. "Karana sagala noe diseratkeun baheula, ^ i^angdisgratkeunana teh baris piwoeroek ka oerang, soepaja oerang pada ngabogaan pangargp-ngargp, koe kasabaran sarta panglilipoer Kitab. 'Ari Allah noe kagoengan sakoer kasabaran
''
''

18

sarta panglilipoer, moegi maparin ka maraneh ^ samijoek djeung batoer, anoet kgrsaning Kristoes Jesoes; sangkan maraneh rgmpoeg sabiwir nja jjada ngamoeljakeun ka Allah, Rama Goesti oe'

rang Jesoes Kristoes. 'Koe sabab

eta,

19

maraneh moedoe silih-angkgn, sapgrti diri maraneh ge geus pada diangkgu

ROEM
koe Kristoes, baris kamoeljaau Allah.
8

15.

1225
**

'Ari toedjoelna pitjatoer kaoela, jen Je19

soes Kristoes teh geus djadi kawoelaning soenat, tina sabab kajaktian Allah, soepaja andjeunna ngajakinkeun ^ p6rdjangdjian noe ka para karoehoen teja, 9 'sarta soeijaja oerang kapu- pada ngamoeljakeun ka Allah tina sabab sih-piwSlasna; sakoemaha noe gens dioengSlKoe pgrkawis eta keun dina Kitab: koering sSdja ngagoeng-ngagoeng ka andjeun di sagala bangsa kapir, sargng s6dja moedji ka padjgnengan andjeun. Eh, saka10 'Djeung aja deui pilahirna: beh oerang kapir! geura pada soekadjeung oematna! 'Djeuug deui: 11 soeka ' Eh, sakabeh oerang kapir! geura maroedji ka Pangeran; sarta sakabeh bangsa geura pada ngagoeng-ngagoeng ka an12 djeunna! 'Djeung aja deui pilahir J6saMSngke akar Isai noe pingadggeun, ja: ngareh ka sakabeh oerang kapir; nja ka eta sakabeh oerang kapir bakal pada 13 ngargp-ngargp. 'Ari Allah noe kagoengan sakoer pangargp-ngargp, moegi-moegi
''
'

20

21

baris nganoetkeun lantaran kaoela, oerang kapir, nja koe oetjap sarta panggawe; 'koe kawasana * tanda djeung moedjidjat, koe kawasaning Roh Allah; moenggah kaoela ngoewarkeun Indjil Kristoes teh datang ka tjatjap f ti watgs Jgroesalem sarta sakoerilingna, tgpi ka Ilirikoem; 'bari tSmgn pisan nja maksoed, moal ngoewarkeun Indjil dina 6nggon anoe geus dioewaran Kristoes, soepaja kaoela ngadggkeun teh oelah dina loehoer pademen beunang noe sedjen; 'sabalikna, koemaha noe geus dioengglkeun dina Kitab: ^ Ari djalma noe tatjan ditjaritaan hal andjeunna, nja eta noe bakal narendjo, sarta noe tatjan ngadarenge, nja eta noe bakal ngaharti.
a
p.

12:3. b
Kor. 12
:

p.

11:13. cp. 12:1. c^p.

5; 16
:

26.

e 2

12.

f Lai. 26

20.

J6s.

52

15.

22

^'

23

minoehan ka maraneh koe sagala kaboengahan sarta kasSnangan, djalan tina pgrtjaja, sangkan maraneh sing leuwih angot nja pangargp-ngarSp, koe kawasaning Roh Soetji. o p. u: i; iKor. 22;
9-.

24

2. 6 p. 14 19. c Djab. 69 10. d p. 4 23, 24 Kor. 10:11. e 2 Kor. 1 3. / p. 12 16;Pil. 2:2; 3:16.^ Lai. 3 25. h Djab. 18 50. i 5 Moesa 32 43. Djab. 117:1. k J6s. 11:10. J

Gal. 6
1

-.

Kitoe noe matak kaoela geus mindSng pisan halangan, sSdja ngadatangan ka maraneh teh. "DSmi ajeuna, sapedah kaoela geus taja deui gnggon dina wewSngkSran ijeu_, sarta * hajang pisan ngadatangan ka maraneh geus mangtaoen-taoen, 'pasedjaan kaoela, dimana leumpang ka tanah Sepanjol, meureun njimpang ka maraneh. Karana pangharepan kaoela dina pangleumpangan ngalongok ka maraneh, sarta toeloej koe maraneh didjadjapkeun ka ditoe, samangsa kaoela geus rada seubeuh
"
<^

25

14

15

16

Tatapi kaoela sorangan ge dinapikir geus tangtoe moenggoeh hal maraneh, eh doeloer-doeloer kaoela! jen maraneh sorangan ge geus pinoeh koe kahadean, djgdjgl koe sagala kanjaho, bisa silihpagahan djeung batoer. 'Nadjan kitoe ge, eh doeloer-doeloer! kaoela njoeratan teh ka maraneh, sawarehna moetoeh koe wani, nja pikeun ngingetkeun ka maraneh, tina sabab " sih-koernija noe koe Allah geus dipasihkeun ka kaoela, 'sangkan kaoela teh djadi piwarangan Jesoes Kristoes * ka oerang kapir, mStakeun Indjil Allah, soepaja oerang kapir teh djadi " koerban pikamanaheun,

17

18

beunang njoetjikeun koe Roh Soetji. 'Koe sabab eta, kaoela boga pamoedji di djero Kristoes Jesoes, moenggoeh dina p8rkara Allah. Karana kaoela moal wani-wani njgboetkeun naon-naon anoe lain beunang ngadamgl Kristoes koe
'

heula papauggih djeung maraneh. 'Ari waktoe ajeuna kaoela keur leumpang ka Jeroesalem, sedja ngalalajanan ka oerang Ma26 djalma saroetji. 'Karana kSdoni djeung Ahaja geus aja kasoekaanana maratoeng sidSkah pikeun ka noe mariskin djalma soetji di Jgroesa'Geus aja kasoekaanana kitoe; 27 lem. djeung pada kahoetangan ongkoh ka dinja; karana oerang kapir teh, rehna geus miloe ngamilik barang rohani anoe eta, " noe matak pada wadjib ngalalajanan ka eta koe barang djasmani. sanggeusna kaoela ngalakonan 28 'D6mi kitoe, sarta geus ngalaksanakeun eta boewah teh ka dinja, kaoela rek mijang ka tanah Sgpanjol njorang ka maraneh. 29 'Sarta kaoela njaho, dimana kaoela datang ka maraneh, f ngadatangan teh tangtoe mawa bSrkah Indjil Kristoes
<*

pSpgk pisan.
c Lai. 19
:

a
:

p.

is

l
8.

Tes. 2

18. 6 p. 1
:

10. 11.

21

24 17. d 2 Kor.

e IKor. 9

11.

^p.

1226
30

ROEM

16.

31

Tatapi kaoela aja panSda ka maraneh, eh doeloer-doeloer! koe Goesti oerang Jesoes Kristoes, sarta koe kaasihan Roh, " maraneh ka kaoela sing ngabantoe jjerang koe mangnenedakeim kaoela ka Allah, 'soeiDaja * kaoela moegi-moegi diloepoetkeun ti noe mantangoel di Joedea, sarta soepaja ijeu panglalajanan kaoela ka JSroesalem teja matak pika-

11

12

32

ss

soekaeun djakna saroetji; 'nja sangkan kaoela koe pangSrsa Allah " bisa ngadatangan ka maraneh kalawan boengah, sarta disgnangkeun bareng djeung maraneh. 'Ari Allah noe kagoengan sakoer kasgnangan moegi-moegi njarengan ka maraneh sadaja. Amin. a 2 Kor. 1 11.
'^
:

13

14

6 2 Tes. 3

2. c p. 1

10.

ti

p. 16

20; Ibr. 13

20.

15

PASAL

16.

Tijeung deui kaoela ka maraneh nga-L'wewSratan doeloer oerang ijeu Pebe, anoe djadi djoeroe-laden garedja di nagara Kenkrea. 'Koe maraneh " akoe di djSro Goesti, sakoemaha pantesna di djahna saroetji, sarta toeloengan, pSrkara naon bae moen aja perloena ditoeloengan teh koe maraneh; karana eta ge geus noeloeng ka djalma loba pisau, malah ka kaoela oge. a Pii. 2 29. PangnSpikeun salam kaoela ka " Priska djeung Akila, noe pada ngabantoe kaoela dina padamelan Kristoes Jesoes; 'eta geus pada njerahkeun beuheungna nalangan pati kaoela; lain kaoela bae noe aja tarima teh ka dinja, malah sakabeh garedja oerang kapir ge pada tarima. 'Djeung pangnSpikeun deui salam kaoela ka garedja noe aja di boemina. Pangngpikeun salam kaoela ka Epenetoes, kaasih kaoela, noe djadi tjikal oerang Ahaja di djgro Kristoes. 'Djeung salam kaoela ka Maria, noe gStol pisan digawena adjang kaoela. 'Djeung salam kaoela ka Andronikoes djeung Joenias, baraja kaoela, nja batoer kaoela sasama diberok, noe geus pada kasohor ka para I'asoel, sarta aja
:

tjajana ka Kristoes. Djeung deui salam kaoela ka saeusi-imah Aristoboeloes. 'Djeung salam kaoela ka Herodion, baraja kaoela. Djeung salam kaoela ka saeusi-imah jSTai'kisoes, nja sakoer noe aja di djSro Goesti. 'Djeung salam kaoela ka Tripena djeung Triposa, noe pada ngestikeun padamelan Goesti. Djeung salam kaoela ka Persis, kaasih kaoela, noe sareggp pisan ngestikeun padamglan Goesti. 'Djeung salam kaoela ka Roepoes, noe kapilih di djSro Goesti, sarta ka iboena, nja toenggal iboe kaoela keneh. 'Djeung salam kaoela ka Asinkritoes, Plegon, Hermas, Patrobas, Hermes, sarta ka doeloer-doeloer sabatoer eta. 'Djeung salam kaoela ka Pilologoes djeung Joelia, ka Nerioes djeung doeloerna awewe, kitoe deui ka Olimpas, sarta ka sakabeh djalma saroetji saba-

16

toer eta. 'Maraneh * moedoe silih-bere salam make tjijoem soetji. Ari sadajana garedja Kristoes pada ngirim salam ka

maraneh.
1

a Lai.
5:14.

18:2.

61

Kor.

16:20;

Petr.

17

18

Djeung deui kaoela mitoetoer ka maraneh, eh doeloer-doeloer! " sing pada ngadjaga ka noe njijeun patjogregan djeung tatadjongan, noe mapalangan ka piwoeroek beunang maraneh goegoeroe; eta nja koedoe singkiran koe maraneh. 'Karana * noe kitoe teh lain ngawoela ka Goesti oerang Jesoes Kristoes, ngawoelana teh ka beuteungna; djeung pada
njasabkeun ka djalma noe taja panjana goreng, ari noe dipake teh omongan kalamis sarta ngolo-ngolo. 'Karana anoetan maraneh teh geus goernita ka sakabeh. Koe pedah kitoe kaoela boengah tina sabab maraneh. D6mi kahamaraneh sing pintgr kana jang kaoela, lampah hade, sing bodo kana lampah goreng. 'Ari Allah ' noe kagoengan sakoer kasgnangan, tangtoe tereh ngargmoekkeun Setan di handapeun soekoe Moegi-moegi sih-koemija maraneh. Goesti oerang Jesoes Kristoes njargngan ka maraneh. Amin. a Mat. 7 15 1 Kor. 1 10
'^

19

''

20

/'

di
8 9

kaoela. 'Djeung salam kaoela ka AmpHas, kaasih kaoela di djgro Goesti. 'Djeung sa-

djgro

Kristoes

samemeh

Tim.

6:35;
:

Tit.
:

10. b Pil. 3: 19; Joed. 12.


1

c p. 1:S.

d Mat. 10
23.

16;

Kor. 14

20. e p. 15

33.

10

lam kaoela ka Oerbanoes, noe ngabantoe kaoela dina padamSlan Kristoes, sarta ka Setakis, kaasih kaoela. 'Djeung salam kaoela ka Apeles, noe geus katjoba per-

f
21

Kor. 16

Timoteoes,

"

pangbantoe kaoela, kitoe

deui * Loekioes, djeung Jason, djeung Sosipater, baraja kaoela, pada ngirim

KORINTA

1.

1227

22

23

24

salam ka maraueh. 'Ari kaoela, Tertioes, noe noelis ijeu soerat, ngirim salam ka maraneh di dj6ro Goesti. 'Djeung Gajoes, noe diandjrgkan koe kaoela sarta koe sagaredja kabeh, ngirim salam ka maraneh. Kitoe deui Erastoes, djoeroe oewang nagri, sarta Koewartoes, doeloer oerang, pada ngirim salam ka maraneh. 'Ari " sih-koernija Goesti oerang Jesoes Kristoes moegi-moegi njarSngan ka maraneh. Amin. Lai. 16:1. 6 Lai. 13:1; 17:5;
'^

kaoela sarta piwoeroek Jesoes Kristoes,

sakoemaha pangebrehna rasijah, anoe disidgmkeun baheula meunang sababa''

2G

raha djaman,
keun, sarta
"

'ari

ajeuna

mah

diebreh-

''

27

20 25

4.

c 1 Kor. 1

14.

Tim. 4

20. f 1 Kor. 16

23.

koe lantaran kitab para nabi, noeroetkeun timbalan Allah noe sipat langgSng, diembarkeun ka 16bah sakabeh oerang kapir, soepaja pada anoet kana pgrtjaja: 'tSgSs Allah ''anoe pinter njalira, eta noe koedoe dibaktian kamoeljaan, koe lantaran Jesoes Kristoes, salalanggSngna! Amin. a i Petr. 5 lo.
:

anoe langkoeng kawasa ngoewatkeun ka maraneh, saoenina Indjil


"

DSmi

b Kol.

26. c

Ep. 3

5.

(Z

Tim.

17.

SERAT KAHIDJI

RASOEL PAOELOES KA OERANG KORINTA.


TI
8

PASAL

1.

06rat kaoela Paoeloes, noe geus

disa-

^^oer didamgl rasoel Jesoes Kristoes, koe panggrsa Allah, djeung ti Sostenes saderek, 'doemateng garedja Allah * di nagara Korinta, sakoer noe geus " disoetjikeun di djSro Kristoes Jesoes, ^

rang Jesoes Kristoes. 'Malah-malah Allah teh tangtoe ngtgpkeun ka maraneh ngpi ka panoengtoengan, soepaja maraneh " oelah aja tjawadeun dina poean Goesti oerang Jesoes Kristoes. 'Langkoeng ^ toehoe Allah teh, noe geus nja-

maraneh baris djadi satoenggal djeung Jesoes Kristoes Poetrana, Goesti


oer
oerang.
c
1

djalma saroetji beunang njaoer, reudjeung sadajana noe njambat kana djgngngan Goesti oerang Jesoes Kristoes, dina saniskara Snggon, nja Goesti itoe sarta Goesti oerang. 'Moegi-moegi ''maraneh pada dipaparin sih-koernija reudjeung kasgnangan ti Allah, Rama oe''

a Roem
:

8
:

Ep.

16. i Tit. 2
:

13.

Tes. 3

13.

dp.

10

13; 1 Tes. 5

24.

10

Tatapi kaoela aja paneda ka maraneh, eh doeloer-doeloer! koe djSngngan Goesti oerang Jesoes Kristoes: * eta

rang, sarta
a
2

ti

Goesti Jesoes Kristoes!


Lai. 18
1
:
:

Kor.

1:1.6

1.

c p. 6
2

11.
1
:

(i

Roem

7.

il

e Lai.

9:14./' Roem

Kor.

2.

Kaoela salawasna moedji soekoer ka Allah kaoela koe karana maraneh,


"

maraneh kabeh koedoe masing saomong, oelah aja pabgngkahan di maraneh; nja koedoe masing antek sapikir djeung sapangrasa. 'Karana kaoela geus dipoepoelihan hal maraneh, eh doeloer-doeloer! koe ahlina Kloe, jen di maraneh
aja patjogregan.'D6mi tjatoer kaoela teh
kijeu, ari

12

tina sabab koernija Allah, anoe geus dipasihkeun ka maraneh di djero Kristoes Jesoes; "boektina maraneh teh dina sa-

ma ngomong:
"

maraneh oenggal-oenggal djalAing anoe Paoeloes; aing

niskara geus pada djadi soegih di djSro andjeunna, nja dina sakabeh piwoeroek sarta sakabeh kanjaho; 'da pgrtelaan hal Kristoes geus dijakinkeun di maraneh; 'noe matak maraneh hanteu pisan koerang pasihan, sarta bari * noenggoenoenggoe pingebreheunana Goesti oe-

13

14

anoe Apolos; aing anoe Kepas; aing anoe Kristoes. 'Naha karah Kristoes teh dibagi-bagi Koetan Paoeloes noe digantoeng dina kai-dipalang teh keur pimangpaateun maraneh? Atawa maraneh dibanjoean teh naba kana ngaran Paoeloes? 'Kaoela moedji soekoer ka Allah; rehna maraneh taja noe beunang
'?

1228

KORINTA

2.

is

16

17

ngabanjoean diri kaoela, kadjaba Krispoes djeung Gajoes; 'soepaja oelah aja noe ngomong; jen kaoela geus ngabanjoean kana ugaran diri kaoela. 'Tatapi saeusi-imah " Setepanas beunang kaoela keneh ngabanjoean; djaba eta mah inggtan kaoela taja deui beunang kaoela ngabanjoean. 'Karana kaoela pangdipiwarang teli koe Kristoes, lain baris ngabanjoe, gnjana mah baris ngoewarkeun f Indjil; hanteu djeung kapinteran omong, sangkan kai-dipalang Kristoes oelah gaplah. ap. 5:4. Jp. ll:18;2Kor. 13:11;
'^

28

29

30

Pil.

e p.

2:2. c Lai. 18 16 15, 17. /


:

24. 2
:

Lai.
4.

18:8; Boem 16

23.

31

p.

1,

18

19

Karana ari piwoeroek kai-dipalang teh nja soteh boeroeng ka djalma noe bakal tjilaka; tatapi ari ka oerang noe pisalamgteun mah, " eta teh nja kawasa ti Allah. 'Karana dina Kitab geus dioengglkeun kijeu: * Kapinteran djalma noe palinter koe kami rek dileungitkeun, sarta pangarti djalma noe hararti koe kami rek dieuweuhkeun. "Di mana " anoe pint6r] di mana ahli kitab? di mana toekang padoe ijeu doenya? Ari kapinteran doenya teh lain geus didamgl kaboeroengan koe Allah? 'Karana sapedah doenya teh koe kapinteranana hanteu nganjahokeun ka Allah moenggoeh dina kapintSran Allah, noe matak Allah ngSrsakeun njalametkeun ka sakoer noe pSrtjaja koe lantaran boeroengna pangoewaran teja. 'Sabab * ari oerang Jahoedi pada menta tanda, djeung oerang Joenani pada ngoelik elmoe; 'tatapi ari kaoela mah pada ngoewarkeun Kristoes, noe digantoeng dina kai-dipalang, ^ tatadjongan oerang Jahoedi, boeboeroengan oerang Joenani; 'tatapi moenggoeh ka sakoer noe disaoer mah, nja oerang Jahoedi djeung oerang Joenani, Kristoes noe djadi ka"^
''

Allah geus milih anoe boeroeng di doenya, pikeun ngawirangkeun anoe pintSr; sarta Allah geus milih anoe apSs di doenya, pikeun ngawirangkeun anoe bSdas; 'djeung deui Allah geus milih anoe hina di doenya, djeung noe katjoewa, sarta noe euweuh, pikeun ngeuweuhkeun anoe aja: 'soepaja daging teh oelah aja noe moedji maneh di pajoeneun Allah. Sarta nja ti andjeunna teja maraneh teh pangaja di djero Kristoes Jesoes, anoe koe Allah pikeun oerang geus didjadikeun * kapinteran, kabengran, kasoetjian sarta " kaleupasan; 'soepaja, sakoemaha noe geus dioengglkeun dina Kitab f Ari noe moedji, eta moedjina teh moedoe tina hal Pangeran. o Mat. ii:25; jak. 2:5.
'

"^

"*

6
/

p. 1

JSr.

24. c Jer. 23 6. (Z Job. 17:19. 9:23, 24; 2 Kor. 10:17.


:

Boem

23.

PASAL
1

2.

IVTadjan kaoela ge, eh doeloer-doeloer!

^ basa datang ka maraneh teja, datang

20

21

22

23

teh " lain ngoewarkeun hal pgrtelaan Allah ka maraneh make kaahengan omong atawa kapintgran. 'Karana kaoela geus nangtoekeun, ^ aja teh di maraneh ten rek nganjahokeun naon-naon, kadjaba Jesoes Kristoes, tgggsna noe geus digantoeng dina kai-dipalang. "Sarta kaoela '"aja teh di maraneh leuwih hengker, djeung palaoer, sarta ngaggtgr katjida pisan. 'Ari tjatoer kaoela djeung woeroek kaoela lain make omongan pangiroet kajiintgran djalma, ^ nja make nandakeun Hoh djeung kawasa; 'soepaja kapgrtjajaan maraneh oelah neuteuh kana kapintgran djalma, neuteuh teh

kana
h
1

"

kawasaning Allah.
6:14.
1
:

a
rf

p.

i7.

Gal. Tes.

2
1
:

Kor.

10:10.

Boem 15:19;

5.

p.

18, 24.

24

wasa Allah
25

kapintgran Allah. sarta 'Sabab boeroengna Allah teh leuwih pintgr ti batan djalma; sarta apSsna Allah teh leuwih b6das ti batan djalma.
''

a Koem
1
:

16.

21. e Mat. 16 32. h Kol. 2


:

& JSs. 29 14. c JSs. 33 18. Job. 4 48. f p. 2 2. 1


:
:

d Eoem
^r

Boem
8

3.

26

27

Geura, doeloer-doeloer! sing pada ilik kana hal disaoer dm maraneh teja, "jen di maraneh teh hanteu reja noe pintSr kapintgran daging, hanteu reja noe kawasa, hanteu reja menak,

Sabalikna kaoela mitjatoer kapintgran teh di djalma " noe sampoerna; tatapina lain kapintgran ijeu doenya, lain kapintgran kapala doenya, anoe bakal pada toempoer; 'estoena mah noe dipitjatoer koe kaoela teh kapintgran Allah dina djero * rasijah, anoe boeni, noe koe Allah ti memeh aja doenya dipastikeun baris kamoeljaan oerang. 'Ari kapala ijeu doenya, hidji ge taja noe njaho kana eta kapintgran; karana oei^ama njarahoeun mah moal koengsi ngagantoengkeun Goesti sagala kamoeljaan teja
''

"^

dina kai-dipalang. 'Satgggsna

koemaha

KORTNTA
[

3.

1229

10

11

12

13

noe gens dioengSlkeun dina Kitab kijeu: ' Ari noe ten pisau katendjo koe panon, sarta teu kadenge koe tjeuli, djeung teu kanjanaan koe hate manoesa, nja eta noe koe Allah geus disadijakeun keur sakoer anoe ujaah ka andjeunna. 'D6ini eta f koe Allah geus diebrehkeun ka oerang koe lantaran Roh salira andjeunna; karana Roh noe ngawaspaoskeun ka saniskara, nadjan ka djgro-dj6rona Allah oge. 'Karana saha djalma njaho ka anoe djalma, kadjaba roh djalma noe aja di djerona? Kitoe deui hanteu aja noe njaho ka anoe Allah, ngan kadjaba Roh Allah bae. 'DSmi noe katampa koe oerang teh lain roh doenya, istoening Roh noe ti Allah; s soepaja oerang pada nganjahokeun ka sakoer noe koe Allah geus dipasihkeun ka oerang. 'Nja eta noe ditjatoerkeun koe

maraneh teh naha lain pidaging, sarta laloemampah maraneh teh naha lain koemaha adat djalma'? 'Karana ^ lamoen tjSk noe hidji: Aing anoe Paoeloes; dCmi
tjSk noe sedjen: Aing anoe Apolos: eta maraneh, ari kitoe mah, naha lain pida-

tahan

make omongan pamamadjalma, make teh omongan pangwoeroek Roh Soetji; bakaoela,
''

lain

kapinteran

ging? 'Naha Paoeloes teh naon? djeung ari Apolos teh naon? Ngan " abdi, lantaran maraneh pgrtjaja; dSmi eta sakoemaha Goesti geus maparin ka hidji-hidjina. 'Kaoela noe geus mglak, f Apolos noe njiraman, tatapi anoe geus ngadjadikeun mah Allah. 'Djadi noe mSlak sarta noe njiraman mah teu koema-koemaha; ngan Allah, anoe ngadjadikeun. 'Ari noe mlak sarta noe njiraman nja hidji keneh, tatapi pada bakal nampa boeroehan sorangan, koemaha panggawena bae. 'Karana kaoela teh pada pangbantoe kana padamelan Allah; ari pakSbonan Allah sarta adggan Allah nja maraneh. a p. 2 is. 6 ibr. 5 13
'' '' '
:
:

Petr. 2:2. c p.
p.

1:11; Gal.
Ep. 2

19, 20.

p. 1

12.
10.

15

16

rang rohani koe kaoela direntetkeun djeung barang rohani. 'Tatapi ari djalma pinjawa mah teu nampanan ka pSrkara anoe Roh Allah, karana diangkeuhkeun boeroeng; djeung teu bisaeun ngaharti, sabab eta pgrkara ditimbangna koedoe make roh. 'Sabalikna, ari djalma piroh mah ^ bisa nimbang ka saniskara, tatapi dirina sorangan hanteu beunang ditimbang koe djalma hidjisaha noe njaho hidji atjan. "Karana kana manah Pangeran, anoe matak bisa mamagahan ka andjeunna? Tatapi ari oerang mah ngabogaan manah Kristoes.
'

1.

Lai.
i

18:27; 19:1. g
:

1 Kor. 5
7.

h 2 Kor. 6:1.
10

20; Kol. 2

Tina " sih-koernija Allah noe dipaparinkeun ka kaoela, noe matak kaoela,

sakoemaha patoekangan noe binangkit,


geus njijeun padSmen; d6mi noe sedjen ngadSgkeun dina loehoer eta. Tatapi oenggal-oenggal djalma koedoe sing ijatna dina p6ta ngadSgkeunana dina loehoer pademen teh. 'Karana moal aja djalma bisa njijeun padSmen sedjen, * kadjaba noe geus didamSl padSmen, nja eta Jesoes Kristoes. 'Demi satijaptijap aja djalma pi^ak dina loehoer eta padSmen ngadggkeun 6mas, perak, intgn, kai, djoekoet, atawa djarami, 'etapanggawe oenggal-oenggal djalma tangtoe pikataraeun; karana " poe teja noe bakal nganjatakeun, sabab tembongna koe seuneu; ari panggawe oenggal-oenggal djalma bakal ditjoba koe seuneu. 'Oepama hidji djalma tStgp panggawena noe geus diadegkeun dina loehoer eta, tangtoe meunang boeroehan. Oepama hidji djalma panggawena bejak kadoeroek, eta teh tangtoe roegi; tatapi dirina mah bakal salamgt, kitoe oge sasat geus njorang seuneu. ap. 15: lO. J jes. 28:16.(;J6s. 13:6. Eta maraneh naha teu njaho, " jen maraneh teh kabah Allah, sarta Roh Allah linggih di djgro maraneh? 'Oepama
'

11

^'

12

a h
1

Pil.

3:15. h Ep.

9.
:

c Joh. 16
;

3. (i

Jak. 2

1.

e J6s. p.

&i:i.f
2:4;
:

Mat. 13
1
:

11

2 Kor.

3:18.^ Pilem.
./

6.

2 Petr.
20.
it

16.
:

Joed. 19.

13
5

Sil.

28

Joh. 2

JSs. 40

13.

PASAL
J^adjan kaoela
-l-^

3.

ge,

eh doeloer-doeloer!
14

sapSrti

maha ka djalma
2
'

tadina teu bisa mitjatoer ka maraneh ka djalma " piroh, ngan sakoepidaging bae, tjara ka

noe boedak leutik di djero Kristoes. Kaoela ngadaharan teh ka maraneh koe * tji-soesoe, lain koe kahakanan, karana harita maraneh tatjan kadoega; nadjan ajeuna ge maraneh tatjan kadoega keneh; 'karana maraneh masih pidaging. Karana " sapedah di maraneh aja dgngki,
sarta getreng, djeung patjogi-egan, eta

15

16

17

1230

KORINTA

4.

aja noe ngaroeksak kabah Allah, tangtoe diroeksak deui koe Allah; karana kabah Allah teh soetji, tSgesna nja maraneh.
a
18
p.

kan maraneh ka kaoela ngagoeroean, oelah boga rasa ngaliwatan ka noe


geus dioengelkeun dina Kitab; soepaja maraneh oelah agoel, saoerang tina sabab saoerang, ari ka noe sedjen nampik. 'Karana saha noe ngabedakeun diri maneh? ^ djeung boga naon maneh teh, anoe lain beunang nampa? Sarta lamoen beunang nampa mah, naha mana moedji pa? 'Maraneh

6: 19; 2 Kor. 6: 16.

neh!
"

Djalma oelah aja noe ngabobodo maOepama di maraneh aja djalma boga angkeuh pinter di ijeu doehya,
*
'

19

eta teh sing daek * boeroeng, soepajana djadi pintgr. Karana kapintgran doenya teh koe moenggoebing Allah mah

20

21

22

23

dimanah kaboeroengan; karana geus AndioengSlkeun dina Kitab kijeu: djeunna ngaringkoes djalma pinter koe kadjoeligananasorangan; 'djeungnadeui: ^ Pangerau langkoeng oeninga dina pikiran djalma palintgr, jen eta teh sijaoelah aja noe sija. 'Koe sabab kitoe, moedji maneh tina hal djalma. Karana saniskara ge milik maraneh: 'boh Paoeloes, boh Apolos, boh Kepas, boh doenya, boh hiroep, boh paeh, boh barang ajeuna, boh barang mSngke; saniskara ge milik maraneh. 'Demi diri maraneh kagoengan Kristoes ari Kristoes kagoe'^
;

maneh atoeh, kawas lain beunang nam" geus pada seubeuh, geus pada soegih, geus pada djadi radja teu kalawan kaoela; moega-moega maraneh

10

ngan Allah,
c p. 1
;

a
(i

Sll.

3:7; Eoem 12
:

16. 6 p. 4
:

10.

20.

Aj. 5

13. e Djab.

94

11.

PASAL
Moedoe
2

11

jakiu djadi I'adja teh, soepaja kaoela ge kitoe deui pada djadi radja babargngan! Karana jDamikir kaoela, ari kaoela para rasoel koe Allah didamgl djalma panghinana, ^ disapertikeun ka noe rek dihoekoem pati; karana kaoela teh geus pada djadi tongtonaneun doenya, tongtonaneun para malaikat reudjeung djalma. 'Kaoela pada boeroeng tina sabab Kristoes, ari maraneh mah pintgr di djSro Kristoes; kaoela pada hengker, ari maraneh mah bedas; maraneh pada kaadjen, ari kaoela mah pada katjoewa. 'N6pi ka waktoe ajeuna f kaoela pada
'

4.

njandang kalempohan djeung njandang


halabhab, sarta boei'oendoel, kitoe deui sok ditarondjokan, sarta hanteu baroga
12

kitoe djalma pangangken ka

kaoela teh, nja ngangkgn " abdi Kristoes, sarta * poerah njangkingan rasijah Allah. 'Sanggeusing kitoe anoe wadjib di noe poerah njangkingan teh, hidjihidjina koedoe kapanggih satoehoe. 'Tatapi moenggoeh diri kaoela, ten pisan djadi pikir dihoekoeman koe maraneh, atawa koe bSbengran djalma; dalah kadiri sorangan. ten pisan roemasa salah; tatapi kitoe ge moal matak dibSngrkeun kaoela teh; sabalikna noe ngahoekoeman diri kaoela teh ^ nja Goesti.'Koe sabab eta, oelah ngahoekoe-

enggon matoeh; 'djeung baranggawe, dipolah koe leungeun pribadi; kaoela


'

13

oela ten

ngahoekoeman
"

'Karana kaoela

mah ngabgrkahan; kaoela pada dikanijaja, ari kaoela teh wajahna bae; 'kaoela pada digogoreng, ari kaoela mah mangngdakeun; kaoela geus pada djadi sapgrti roentah doenya, sarta pangekesedan sakabeh djalma ngpi ka ajeuna.
13ada ditjarekan,
''

ari kaoela

Koem

12

3.
:

h Jak.

17. c

Wahj. 3

17.

rf

2 Kor.

4; 11. elbr. 10 33. /'2 Kor.


2 Tes.

11:23 27.^ Lai.


14.

20:34;

3:8. h

Eoem

12

14

Noe matak kaoela njoeratan


lain sgdja ngera-ngera

kitoe,

waktoena, noenggoean soempingna Goesti, " noe bakal njaangan ka sagala noe boeni di noe poek, sarta nganjatakeun ka sagala gSndoe-rasa hate; didinja oenggal-oenggal djalma pada nampa poedji ti Allah.

man samemeh

15

p.

2
:

Kor. 6

4.

6 p. 2

6,

7. c

2 Kor. 2
:

1:12.
[

ka maraneh; saestoena kaoela mamatahan ka maraneh, rehna " anak kaasih kaoela. 'Karana masih maraneh boga salaksa goeroe oge di djgro Kristoes, moal boga bapa loba; da^'njakaoelanoe ngajoegakeun maraneh di djgro Kristoes Jesoes, koe lantaran
'Koe sabab kitoe, kaoela mitoeka maraneh, ' moedoe sing pada noeroet ka kaoela. 'Kitoe noe matak kaoela geus nitahan Timoteoes ka
toer
<*

d
6

2 Kor. 5

10. e Goer.

12: 14;

Boem

16.

16 Indjil.
!

Ari noe kitoe teja, eh doeloer-doeloer! koe kaoela dioepamakeun diri kaoela sarta Apolos, tina sabab maraneh; sang-

17
i

KORINTA
di

5,

6.

1231

tnaraneli, nja eta

anak kaasih kaoela

18

djgro Goesti, sarta satoehoe; bakal ka maraneh uginggtkeun djalan kaoela di djgro Kristoes, sakoemaha babakoe kaoela ngawoeroek dina saban-saban garedja di mana-mana. 'Ari djalma noe sa-

kagorengan reudjeung kadjoeligan, nja make teh roti noe taja ragian, tgggsna
kabgrgsihan reudjeung kajaktian.
a
3
1
:

Moesa 18:8.
Tim.
7. gr

d
13
9

b 2 Kor. 7:11. c Kol. 2 .5. 20. e Gal. 5:9. f 2 Moesa 12 15, 19 Petr. 1 18, 19.
: :

19

wareh * agoel, kawas kaoela moal ngadatangan ka maraneh. 'Tatapi kaoela, f lamoen dipargngkeun koe Goesti, tangtoe tereh pisan ngadatangan ka maraneh, sarta toeloej ngahartikeun, lain omongan eta noe aragoel, noe rek dihartikeun teh kawasana. 'Karana ari karadjaan Allah teh lain omongan, estoena mah kawasa. 'Koemaha maraneh nja pikargpeun? Kaoela ngadatangan teh ka maraneh koedoe mawa panggSboeg, atawa make kanjaahan sarta roll kaSarehan? a 2 Kor. 6: 13; 1 Tes. 2:11. 6 p. 9:1;
''

10

Kaoela njoeratan ka maraneh dina maraneh oelah tjampoer djeung noe djinah. 'Ari maksoed kaoela teh lain oelah tjampoer djeung noe djinah ahli doenya, atawa djeung noe pgrgtjit, atawa djeung rampog, atawa djeung noe njgmbah ka brahala; karana
soerat teja, jen

20

11

21

oepama kitoe mah maraneh tangtoe koedoe ka loewar ti doenya. 'Dgmi ijeu ajeuna kaoela njoeratan ka maraneh, poma oelah tjampoer oepama aja djalma kasgboet doeloer, tapi " lampahna djinah, atawa pgrgtjit, atawa njgmbah ka brahala, atawa toekang ngagogoreng,

Pilem.
/p.

10.

p.

11
:

1.
^r

d
p.

p.

16

10.

p.

2.

16:7; Jak. 4

15.

2:4.
12

PASAL

5.

atawa pamabokan, atawa rampog; * dahar reureudjeungan ge oelah djeung noe kitoe mah. 'Karana keur nahaon kaoela

ngahoekoeman noe
13

"

di

loewar? na ma-

teh aja lampah djinali, nja djinah noe leuwih anget, tjatjakan di oeraug kapir ge ten manggih, wani aja hidji djalma " miewe ka pamadjikan bapana. 'Kilang kitoe maraneh teh aragoel; * ari hadena mah anggoer pada prihatin, soepaja eta noe migawe kitoe disingkirkeim ti tgngah-t6ngah maraneh. 'Demi ijeu kaoela, ' noe djaoeh moenggoehing badan, tatapi moenggoehing roh mah djonghok^ enggeus nangtoekemi, sapgrti keur djonghok, jen eta djalma noe migawe kitoe teja, 'koe djenengan Goesti oerang Jesoes Kristoes, samangsa maraneh koempoel reudjeung roh kaoela, sarta djeung kawasa Goesti oerang Jesoes Kristoes, 'noe kitoe teh disebakeun ka Setan, masingna roeksak daging, soepaja roh salamet dina poean Goesti Jesoes. 'Ari pangmoedji maraneh teh teu pantSs. Naha maraneh karah teu njaho, jen * ragi saeutik matak ngahaseumkeun ka saadonan kabeh? 'Manana geura pitjeun f ragi noe lawas teh^ soepaja maraneh djadi adonan anjar, nja saperti maraneh taja ragian. Karana s oerang ge geus dipangmeuntjitkeun paska oerang, nja eta Kristoes. 'Koe sabab kitoe, hajoe oerang ngalakonan pesta, oelah make ragi noe lawas teja, kitoe deui ragi
**

Aja bedja geus goernita, jen di maraneh

raneh teh lain ngahoekoeman anoe di djgro? 'Dgmi noe di loewar mah Allah

anoe ngahoekoeman. Ari koe maraneh eta noe goreng teh singkirkeun ti tgngah maraneh. a p. 6:9, lo. 6 Mat. is: 17;
<^

2 Job. 10. c Mark.

4:11;

Kol. 4:5.

d^ Moesa

13

5.

PASAL
A
ri

6.

6
"

aja noe boga prakara naha wgt wabgbgngran ka djalma doraka, lain ka " djalma soetji? 'Naha maraneh karah teu njaho, * jen djalma saroetjiteh bakal ngahoekoeman doenya? Sarta lamoen maraneh bakal ngahoekoeman sadoenya mah^ naha teu pantgs mgtakeun prakara leuleutikan? "Koetan maraneh teu njaho, jen oerang teh bakal ngahoekoeman malaikat? Soemawonna oeroesan hal hiroep ajeuna! "Manana lamoen maraneh boga prakara hal hiroep ajeuna teja, koedoe oeroeskeun ka djalma noe pangteu-kaadjenna di garedja. 'Kaoela pangmitjatoer kitoe teh ka maraneh ' sangkan era. Naha di maraneh hanteu aja noe pintgr, euweuh hidji-hidji atjan, anoe bisa ngabgngran prakara doeloer pada doeloer? 'Ari ajeuna doeloer njijar bgbgngran djeung pada doeloer, sarta ka djalma noe teu pgrtjaja! 'Dalah eta ge geus salah maraneh
di

maraneh
njijar

^djeung noe
wanianan

sedjen, eta

1232
teh,

KORINTA
''

7.

10

ii

boga prakara djeung batoer. Koe uaon maraneh mana teu ngelehan maneh? Koe naon mana teu wajahna roegi? 'Sabalikna maraneh neungteuinganan sarta njijeun karoegian, toerta ka doeloer. 'Naha mai'aneh teu njaho, jen djalma doraka teh hamo pingamilikeun kana karadjaan Allah? 'Poma oelah sarasab! " Ari djalma noe djinah, atawa noe njgmbah ka brahala, atawa noe ngaranjed, atawa noe roetjah, atawa noe ngadjima ka lalaki, atawa noe maling, atawa noe pgrgtjit, atawa noe pamabokan, atawa noe ngagogoreng, atawa noe ngarampog, eta sakoer noe kitoe hamo pingamilikeun kana karadjaan Allah. 'DSmi f tadina maraneh sawareh kitoe; tatapi maraneh geus dikoembah, kitoe deui maraneh geus disoetjikeiin, sarta maraneh geus dibgnerkeun, koe djSnSngan Goesti Jesoes, sarta koe Roh
''

noe katampa koe maraneh


20

ti

Allah,

sarta jen maraneh teh lain banda diri maraneh? 'Karana maraneh teh beunang ngagaleuh mahal noe matak koedoe pada ngamoeljakeun ka Allah koe badan djeung koe roh maraneh, anoe djadi kagoengan Allah. a p. lo 23.
;
:

1 p.

Tea.

d
2

12:27.

35. c p. 15 15, 20 1 Moesa 2 :24; Ep. 5


:

2 Kor. 4
:

14.

31.
18.

fp. 3:16;

Kor. 6: 16. ^ p. 7: 23;

Petr. 1

PASAL
"jl/Toenggoehing -'-'J-dina soerat
2

7.

pgrkara noe disgboet

maraneh

teja: ari ha-

dena djalma teh hanteu njabak ka awewe. 'Tatapi tina sabab hal djinah oenggal lalaki koedoe pada bogapamadjikan, kitoe deui oenggal awewe koedoe pada boga salaki. 'Ari lalaki koedoe daek ngawadjiban ka pamadjikan; nja kitoe keneh awewe ka salaki. 'Ari awewe teu boga kawasa ka badanna sorangan, noe

Allah Oerang.
c p. 15
:

ap. 1:2. 6Dan. 7:22;Mat. 19:28.


5
:

kawasa salakina; nja kitoe deui


5

lalaki

34.

d Mat.
Tit. 3

39. e Gal. 5
gr

19
22.

21

Ep. 5

5.

/ Ep. 2:2;
12

3.

Ibr. 10

13

14

15

Kana saniskara " kaoela teh kongang, moal saniskara teh aja mangpaatna; kana saniskara kaoela teh kongang, tatapi kaoela koe barang sahidji ge sangeuk kapoerba. 'Ari kahakanan teh pikeun beuteung, sarta beuteung teh pikeun kahakanan; tatapi eta doewanana koe Allah bakal dileungitkeun. DSmi * badan teh lain pikeun djinah, teggsna mah pikeun Goesti, aid Goesti teh pikeun badan. 'Ari Allah teh " geus nanghikeun Goesti, sarta bakal nanghikeun deui diri oerang koe kawasana. 'Naha maraneh teu njaho, jen badan maraneh teh anggahota Kristoes? Naha kaoela rek njokot anggahota Kristoes, heg didjijeun anggahota dajang?
tatapi
"^

teu boga kawasa ka badanna sorangan, noe kawasa pamadjikanana.'Djeung maraneh oelah pipisahan, kadjaba lamoen geus rempoeg doewanana mah nja sasSdengna mangsa bae, soepaja maraneh meunangkadjgmbaran pigeusaneun poewasa djeung n6n6da, geus kitoe reureudjeungan deui, sangkan maraneh oelah keuna koe panggoda Setan, bisi teu
'Ari tjatoer kaoela bijeu teh ngidinan bae, lain tina parentah. 'Sabab ari kahajang kaoela, sakabeh djalma sing tjara diri kaoela; tatapi " djalma teh masing-masing nampana pasihan ti Allah, ijeu kijeu, itoe kitoe.

bisa njSgah.

a
8

p.

12:11.

16

17

18

19

Eta mah sageuj teuing! 'Karah maraneh teu njaho, ari noe njantel ka dajang, eta teh toenggal sabadan? Karana aja pangandika kijeu: " Eta doewanana bakal djadi sadaging.' Sabalikna anoe njantel ka Goesti mah, eta toenggal saroh. 'Koedoe pada njingkiran lampah djinah. Sagala dosa noe dipigawe koe djalma, ajana saloewareun badan; tatapi ari noe djinah mah, eta teh dosa ka badan sorangan. 'Naha maraneh teu njaho, jen badan maraneh teh kabah Roh Soetji, anoe linggih di dj6ro maraneh, djeung
''

10

Tatapi ari tjatoer kaoela ka noe lagas keneh djeung ka randa: hade djongdjon bae tjara kaoela. D6mi " saoepama teu bisa njggah mah^ seug bae kawin; karana mgnding kawin manan ngSntab mah. 'Ari ka noe geus ngoei-Sn mah,
'

11

12

parentah kaoela, (tgggsna lain kaoela, estoena mah timbalan Goesti,) * awewe oelah pggat ti salaki; 'djeung oepama enggeus proeng pggat, koedoe tgtgp teu lakian, atawa ngahadean ka salakina; kitoe deui ari lalaki oelah mitjeun pamadjikan. 'Tatapi ari ka noe sedjen, tjatoer kaoela, lain timbalan Goesti: oepama aja doeloer boga pamadjikan noe teu pgrtjaja, tatapi pamadjikanana

KORINTA

7.

1283

13

poma

14

15

16

17

tjitjing renreudjeungan, eta oelah dipitjeun. 'Kitoe deui awewe anoe boga salaki uoe ten pertjaja, tatapi salakiua soekaeun tjitjing reureudjeungan, eta poma oelah ditinggal. 'Karana ari lalaki noe teu pSrtjaja kasoetjikeun lantarau pamadjikan; kitoe deui awewe noe teu pgrtjaja kasoetjikeun lantaran oepama teu kitoe mah anak salaki; maraneh teh nadjis, dSmi ajeuna mah soetji. 'Tatapi oepama eta noe teu pgrtjaja teh hajangeun pSgat, nja kadjeun pggat oge. Doeloer lalaki atawa doeloer awewe, ana kitoe mah petana, hanteu dipiroesa; tatapi oerang disaoer teh koe Allah kana karoentoetan. 'Karana maneh, awewe! koemaha rek pinjahoeun, maneh ka salaki bakal njalametkeun hantemia? Kitoe deui maneh, lalaki! koemaha rek pinjahoeun, maneh ka pamadjikan bakal njalametkeun hanteuna? 'DSmi oenggal-oenggal djalma, koemaha bae noe geus dipasihan koe Allah, koemaha bae oenggal-oenggal djalma keur mangsana disaoer koe G-oesti, koedoe kitoe nja loemampah teh. Eta kitoe
*"

soekaeun

26

27

mere pitoedoeh, rehna geus piwglas ti Goesti, anoe matak Rasa kaoela ijeu teh djadi satoehoe. hade, tina sabab kasoesahan ajeuna, hade djalma teh kitoe. 'Tijap-tijap maneh geus katjangtjang ka hidji awewe,
tapi kaoela

nampa

'

montong hajang
28

lesot; tijap-tijap

maneh

hanteu katjangtjang ka awewe, montong nejangan pipamadjikaneun. 'Tatapi maneh nadjan kawin oge, hanteu djadi
dosa; kitoe deui landjang, oepama kawin hanteu djadi dosa. Tatapi noe milampah kitoe bakal pada sangsara dina dagingna; sarta kaoela karoenja ka maraneh. 'Ari ijeu teh kaoela mitjatoer, eh doeloer-doeloer! djaman ka hareup teh pondok; soepaja anoe boga pamadjikan, sing kawas hanteu boga; 'ari anoe tjeurik, sing kawas hanteu tjeurik; ari anoe boengah, sing kawas hanteu boengah; ari anoe barangbeuli, sing kawas teu ngamilik; 'ari anoe make doenya, sing kawas hanteu make; karana " roepa doenya teh engke euweuh. 'Sarta kahajang kaoela, maraneh oelah boga karidoe. Ari lalaki noe lagas ngagetenan ka pgrkara Goesti, malar dianggo kamanah koe Goesti;

29

30

31

32

18

19

20

21

22

kaoela marentahan ka sakabeh garedja. 'Tijap-tijap aja djalma disaoer geus disoenatan, montong hajang koeloep; tijaptijap aja djalma disaoer keur koeloep, ^ montong hajang disoenatan. 'Ari " soenat teja teu koema-koemaha, djeung ari koeloep teja teu koema-koemaha; noe misti mah ngestoekeun timbalan Allah. 'Oenggal-oenggal djalma koedoe djongdjon koemaha bae tjabakna keur mangSana disaoer. 'Oepama maneh keur disaoer teh djalma koemawoela, f oelah dipake soesah; tatapi lamoen aja petana pikeun maneh merdika, hade pilampah. 'Karana djalma koemawoela, noe geus disaoer di djero Goesti, eta teh mSrdika ti Goesti; kitoe deui djalma mSrdika, noe geus disaoer, eta teh ka'

33

34

35

noe boga pamadjikan mah ngagetenan ka perkara doenya, malar dipake karesep koe pamadjikanana. 'Nja kitoe deui awewe noe boga salaki reudjeung landjang teh beda. Ari noe lagas ngaggtenan ka pgrkara Goesti, sangkan soetji badan kalawan roh; tatapi noe boga salaki mah ngagetenan ka pgrkara doenya, malar dipake kargsep koe salakina. Kaoela pangmitjatoer kitoe teh mambrih pimangpaateun maraneh; lain pisan dek ngeurad ka maraneh, ngan koe tina matak pantes, sarta matak bisa tgtgp anoet ka Goesti, hanteu aja
'tatapi
'

36

23

24

woelaning Kristoes. 'Maraneh teh beunang ngagaleuh mahal; poma oelah djadi kawoela djalma. 'Eh, doeloer-doeloer! oenggal-oenggal djalma koemaha bae keur mangsana disaoer, koedoe djongdjon kitoe di pajoeneun Allah.
''

kagembangna. 'Tatapi saoepama aja djalma boga rasa hanteu patoet lampah ka anakna noe landjang, lamoen oemoer liwat ti meudjeuhna, sarta koedoe bae
laksana kitoe, eta teh koemaha kargp, hanteu djadi dosa, nja seug bae kawinkeun. 'Tatapi ari noe pgngkoeh di djgro hate, djeung hanteu kapaksa, sarta kawasa ka kargp sorangan, djeung geus nangtoekeun di djgro hate ngagaroengkeun ka anakna noe landjang, eta noe kitoe teh hade lampahna. 'Djadi noe

37

a
c

Koem

g
25

1 Tim. 5 14. 6 Mai. 2 14, 15 Mark. 10 9, 12. 11 16. d Gal. 5 2. e Gal. 5:6.^1 Tim. 6 1. Joh. 8 36. 7j p. 6 20.
: :

Ari moenggoehing landjang mah kaoela teu meunang timbalan Goesti; ta-

38

1234

KORINTA

8,

9.

ngawinkeun teh hade lampahua, sarta noe hanteu ugawinkeuu mah leuwih
39

rasa djalma noe hengker teh lain bakal


11

40

hade lampahna. 'Ari awewe katjangtjang koe hoekoeni sapandjang salakma hiroep; d6mi geus paeh salakina, eta teh meunang lakian ka saha bae kargpna, ngan koedoe di djgro Goesti. 'Tatapi pangrasa kaoela mah, " eta teh leuwih bagdjana lamoen djongdjon kitoe. Ari pamikir kaoela, diri kaoela ge ka''

12

katggSran ngahakan anoe dikoerbankeun ka brahala? 'Lamoen kitoe mah doeloer noe hengker teh tiwas koe kanjaho man eh; ari tina sabab eta doeloer Kristoes geus poepoes. 'Tatapi maraneh, tijap-tijajj migawe dosa ka doeloer kitoe petana, djeung ngadjaheutan ka boedi''

13

rasana hengker, enjana mah migawe dosa ka Kristoes. Koe sabab eta, oepa'

'

linggihan
b

Roh
7
:

Allah.
c
1

Joii

2: 17.

Roem

2.

Tim. 5

14.

PASAL
A ri

8.

moeuggoehing barang noe dikoer^bankeun ka brahala, eta oerang pada tgrang, jen oerang teh kabeh boga kalijaho.

pititadjongeun doeloer kaoela, eta kaoela teh hamo ngahakan laoek salalanggengna, soepaja oelah matak titadjong doeloer kaoela.
a Gal. 4

ma kahakanan matak

Eoem
fi

p.
:

Ari kanjaho teja matak agoel,

14

15. i

9. i Djab. 96:5; p. 10 19. c Mai. 2:10; 11 36 Ep. 4 6. d Job. 13:13; Pil. 2:11. 10 28. f Eoem 14 17. g Gal. 5 13. h Eoem Roem 14 21.
: : :

tatapi ari kanjaahan


2

mah ngadegkeun

'Tijais-tijap aja djalma boga rasa njaho naon-naon, eta Snjana mah tatjan njaho naon-naon, tjara pipantgseunana djalma teh njaho. 'Tatapi satijap-tijap aja djalma njaah ka Allah, eta mah dipioeninga koe Allah. 'D6mi moenggoehing hal ngadahar barang noe dikoerbankeun ka brahala teja, eta oerang i3ada tSrang, * brahala teh ten koema-koemaha di doenya, sarta taja deui Allah, ngan hidji. 'Karana sanadjan aja noe dipiallah, boh di langit, boh di boemi, (da reja pisan noe dipiallah, djeung reja pisan noe dipigoesti,) 'parandene

pertjaja.

PASAL

9.

kaoela teh lain rasoel? Naha kaoela teh lain merdika 1 Naha kaoela teh " lain geus nendjo Jesoes Kristoes, Goesti oerang? Naha ari maraneh teh lain pagawean kaoela di djSro Goesti? 'Kaoela oepama lain rasoel ka djalma sedjen, ari ka maraneh mah geus poegoeh rasoel; karana * tjap karasoelan kaoela nja maraneh di djero Goesti. 'Tah, eta kitoe djawab kaoela ka djalma

Maha

noe ngadongdolek
ari

diri kaoela.

'Naha

"

moenggoeh
Allah
hidji,

di

oerang

mah ngan boga


"

nja eta Rama, noe ngajakeun saniskara, sarta kawoelaaneun oerang; djeung deui boga hidji Goesti, nja eta Jesoes Kristoes, lantaran pangajana saniskara teja, sarta lantaran oerang. Tatapi kanjaho kitoe hanteu aja di oenggal djalma. Ari noe sawareh mah " ngpi ka ajeuna masih aja keneh boedirasa ka brahala, daharna ngangken 6nja barang anoe dikoerbankeun ka brahala; ari boedi-rasana, rehna hengker, djadi karSggdan. D6mi f kadaharan teu matak oerang dipikasoeka koe Allah. Oepama oerang dahar, moal matak oenggah kahadean; teu dahar, moal matak toeroen kahadean. 'Tatapi koedoe sing arijatna, eta kakongangan maraneh bisi matak titadjong ka noe hengker.
<^
' '

10

'Karana oepama aja djalma nendjo maneh, noe boga kanjaho, keur ngarijoeng dahar di ggdong brahala, naha ari boedi-

kaoela teh teu kawasa njaratoe-ngi5 noem? 'Naha ari kaoela teh teu kawasa mamawa pamadjikan, noe kaasoep doeloer, tjara para rasoel noe lijan, sarta tjara saderek Goesti, djeung Kepas? 6 'Naha karah ngan kaoela djeung Barnabas bae noe hanteu kawasa ninggal7 keun baranggawe teh? 'Saha noe madjoe pgrang, ngabalandjaan sorangan? Saha noe ngebon anggoer, teu ngahakan boewahna? Atawa saha noe ngangon ingon-ingon, teu ngahakan tji-soesoe 8 ingon-ingonna? 'Kaoela mitjatoer kitoe teh naha " sakoemaha bijasa djalma bae? Ari toret teh lain kitoe keneh 9 oengSlna? 'Karana dina toret Moesa geus dioengelkeun kijeu: f Sapi keur ngirik gandoem oelah ditjalongtjongan. Naha 10 ari Allah teh ngoeroes ka sapi? 'Atawa noe matak ngandika kitoe teh satSrangna tina sabab oerang? Nja tina sabab oerang pangajana toelisan kitoe; sapedah noe ngawoeloekoe, eta ngawoeloekoena koedoe djeung pangargp-ngargp;
'^

KORTNTA

10.

1235
(halta kaoela

11

kitoe deni anoe ngirik, eta ngirikna koedoe ngargp-ngarep kapoeloekiia. 'Ari kaoela ka maraneh geus njgbarkenn noe
rohani, ' na koemaha g6de, lamoeu kaoela diboewat barang maraneh djas22

teu toret,

moal hanteu

hoekoem Allah mah, ngan tatapi aja dina hoekoem Kristoes,) soepaja kaoela
bisa nganoetkeun anoe hanteu toret. 'Ari

12

13

14

15

mani? 'Lamoen anoe lijan kawasana kitoe ka maraneh, tjing lain komo teuing kaoela'? Tatapi eta kawasa koe kaoela ten dipake; anggoer ngawajahnakeun maneh ka saniskara, soepaja kaoela oelah djadi ngahalangan ka Indjil Kristoes. 'Naha maraneh ten njaho, jen djalma noe njangking gawe diiia kabah, eta barangdaharna ti kabah? sarta noe toenggoe altar, eta meunang bagian ti altar? 'Nja kitoe keneh koe G-oesti geus ditangtoskeun, J anoe ngoewarkeun Indjil, eta kahiroepanana tina Indjil. 'Tatapi moenggoeh koe kaoela eta pgrkara hanteu aja noe dipake. Sarta kaoela
''
'

23

ka djalma noe hengker kaoela geus ngadjadikeun maneh tjara noe hengker, soepaja kaoela bisa nganoetkeun noe hengker. Ka sakabeh djalma bae kaoela geus djadi kabeh, soepaja kaoela sakadar-kadar bisa njalamgtkeun ka djalmadjalma. 'Ari lampah kaoela kitoe teh p tina sabab Indjil, soepaja kaoela ge ka"

24

doeoem Indjil. 'JSTaha maraneh teu njaho, jen djalma noe balap dina pangbalapan eta nja pada loempat kabeh, tatapi
noe nampa gandjaran
?

25

mah ngan hidji? Loempat teh nja moedoe kitoe, sangkan maneh anoe meunang. 'Djeung ari
oenggal djalma noe ngadoe tanaga, njggah ka saniskara. Demi eta teh pangarahna makoeta noe keuua roeksak; tatapi ari pangarah oerang mah makoeta noe teu keuna roeksak. 'Ari Igbah kaoela mah loempat teh kitoe, lain tamboeh-tamboeh; kaoela ngadoe tanaga teh kitoe, lain meupeuh angin sat6gesna kaoela noemboekan ka badan kaoela, sarta disina koemawoela; soepaja kaoela oelah, ari ka noe sedjen ngawoeroek, ari diri sorangan mahiMtjeuneun.
'

''

16

pangmitjatoer kitoe teh, ten pisan-pisan mambrih dilaksanakeun ka diri kaoela; karana mending paeh kaoela teh ti batan aja noe ngaboeroengkeun ka pamoedji kaoela. 'Karana ari kaoela ngoewar-

26

keun

Indjil

teh,

teu matak djadi pa^'

27

moedji ka kaoela, karana kaoela geus kamistian; tangtoe kaoela pitjilakaeun,


17

lamoen teu ngoewarkeun Indjil mah. 'Karana lamoen koe kaoela dipilampah sarta soeka, matak meunang gandjaran; sabalikna lamoen djeung teu soeka mah,
da kaoela teh geus digadoehan tjangkingau. 'Ari kitoe mah, naon gandjaran kaoela? Nja eta kaoela ngoewarkeun
Kristoes teh didjijeun teu matak ka loewar ongkos rehna kaoela teu nijat make kana kawasa kaoela dina Indjil. 'Karana kaoela keur mSrdika ti sakabeh djalma, geus ngoeIndjil, tapi Indjil
;

a
8
:

g Koem 15:27;
18
:

p. 15 8. 6 2 Kor. 3:2, 3. c 2 Tes. 3 14. e Gal. 3 15. f t> Moesa 25 4; 1


:

9.

(i

Mat.
:

Tim. 5
p.

18.

Gal. 6
:

6.

;;

Lai. 20
1
:

33. i 5
I

Moesa
:

1.

18

Lai. 16 :3; 18 18. n Gal. 2: 3. p 2 Tim. 1:12. q Pil. 3:14; 1 Tim. 6 2 4. g 2 Tim. 4 8 1 Petr. 5 4.
:

j Loek. 10

7.

k Koem

14.

10 o 2 Kor. 11
:

33.
29.

12.

Tim.

PASAL

10.

19

'

Sarta kahajang kaoela, eh doeloer-doeloer! maraneh oelah teu njaho, jen karoehoen oerang teh sadajana pada
2

mawoelakeun
20

21

sorangan ka sakabeh djalma, noe dipambrih soepaja kaoela mingkin reja bisa nganoetkeun. 'Ari '" ka oerang Jahoedi kaoela geus ngadjadikeun maneh tjara Jahoedi, soepaja kaoela bisa nganoetkeun oerang Jahoedi; ari ka noe di bawah hoekoem toret kaoela geus ngadjadikeun maneh tjara noe di bawah hoekoem toret, (halta diri kaoela mah hanteu di bawah hoekoem toret,) soepaja kaoela bisa nganoetkeun noe di bawah hoekoem toret. 'Ari " ka djalma noe hanteu toret mah kaoela geus ngadjadikeun maneh tjara noe handiri

3 4

kaoengkoelan koe mega teja, djeung sadajana pada meuntas neroes laoet; 'kitoe deui sadajana pada dibanjoean ka Moesa, aboes kana eta mega reudjeung kana laoet teja; 'malah ^ sadajana pada dahar kadaharan rohani hidji; 'sarta sadajana pada nginoem inoeman rohani hidji, karana ngarinoemna tina batoe karang rohani, noe noemoetkeun; dSmi batoe karang teja nja Kristoes. 'Tatapi eta teh noe loba mah teu kamanah koe Allah; boektina ditarigas ditegallgga teja. D6mi pangdjadina kitoe teh keur toeladan oerang, soepaja oerang oelah
'"

"^

"^

'

KORINTA

10.

kaua lampah kagorengan, saperti eta noe pada mirgsep. 'Djeung maraneh oelah djadi djalma nj6mbah ka brahala,
sapSrti eta sawareh; tjara

atawa koerban ka brahala teh saSnjagnjana aja naonna? 'Estoena mah, tjatoer kaoela, ari noe dikoerbankeun koe oerang kapir, eta dikoerbankeunana ka setan-setan, lain ka Allah sai-ta kahajang kaoela, maraneh oelah toenggal djeung setan. 'Teu oemoem maraneh nginoem loemoer Goesti sarta loemoer setan ongkoh; teu oemoem maraneh dahar dina medja Goesti sarta dina medja setan ongkoh. 'Naha oerang rek ngahanakeun ka Goesti? Naha oerang
"*
;

noe geus dioengglkeun dina Kitab kijeu: f Djalmadjalma teh gek darijoek njatoe-ngiuoem, geus kitoe narangtoeng soekan-soekan. 8 'Djeimg oerang teh oelah djinah, sapgrti s eta sawareh lampahna djinah, d6mi di dj6ro sapoe doewa laksa tiloe reboe 9 noe roeboeh paeh. 'Djeung oerang teh oelah ngadodja ka Kristoes, saperti eta sawareh ngadodja ka andjeunna, 10 heg dibasmi koe oraj. 'Djeung oelah gegglendeng, sajoerti eta sawareh gegSlendeng, heg dibasmi koe poerah nga'Ari eta, noe matak katara11 roeksak. djang kitoe teh, keur toeladan; sarta J geus ditoeliskeun geusan pangwarah ka oerang, noe kadatangan toengtoeng 'Koe sabab kitoe, saha-saha 12 djaman. noe boga rasa nangtoeng, mangka ijat13 na, oelah roeboeh. Maraneh hauteu kadatangan panggoda, ngan anoe geus '" galib di djalma; ari Allah langkoeng toehoe, moal ngawidian maraneh digoda leuwih tina kakoewatan maraneh, sarta tangtoe maparin djalan ka loewar, baroeng djeung panggodana, soepaja maraneh djadi tahan. aCjab. 78-. 13, 14;105:39.
''
'

teh karah bSdas


a
1

ti

batan andjeunna?
:

5:21. h Mat. 26 26, Moesa 17:7; 5 Moesa 32:17.


Job.

27.

p.

8:4.

Kana
tatapi atna;

saniskara

"

kaoela teh kongang,

^"

'

moal saniskara teh aja mangpakana saniskara kaoela teh kongang, tatapi moal saniskara teh matak ngadegkeun pertjaja. 'Djalma teh * oelah nejangan kaoentoengan sorangan; oenggal-oenggal djalma nja koedoe pada nejangan pikaoentoenganeun batoer. 'Sakoer noe didjoewal di pangdjagalan, koe maraneh dahar bae, montong ditanjakeun tina sabab boedi-rasa; 'karana " boemi katoet eusina nja kagoengan Pangeran. 'Sarta oepama maraneh diondang koe djalma noe teu pgrtjaja, dSmi maraneh daek nemonan, soesoegoehna
tina dahar bae, montong ditanjakeun sabab boedi-rasa. 'Tatapi oepama aja noe ngomong ka maraneh: Ijeu teh dikoerbankeun ka brahala: papatjoewan dek didahar, tina sabab eta djalma noe moepoelihan ka maraneh, sarta tina sabab boedi-rasa. Karana boemi katoet eusina nja kagoengan Pangeran. 'TSggsna noe ditjatoerkeun koe kaoela teh,
"^

b Djab. 78
e i

24. c 2
:

Moesa 26

65.
:

Moesa 17 ^2 Moesa 32
;

6.
:

(i

6.
:

h i Moesa 21

5, 6

Djab. 106

14. i 4

5 Moesa 32 i, 18. g i Moesa 25 1, 9. Moesa 14 2.


:
: :

j Eoem 15:4;
11:20.
14

p.
:

9:10. k
:

1 Petr.
3.

i:l.

Eoem

p.

9; 2 Tes. 3

15

16

17

18

19

eh kaasih kaoela! " koedoe pada njingkiran lampah njSmbah ka brahala. 'Kaoela mitjatoer nja ka noe boga pangarti; tjing, noe dipitjatoer koe kaoela geura palikiran koe maraneh. 'Ari * loemoer kaberkahan, anoe dib6rkahan koe oerang, eta teh lain toenggal reudjeung getih Kristoes? Ari roti, anoe disemplekan koe oerang, eta teh lain toenggal reudjeung salirana Kristoes? 'Karana eta roti teh ngan hidji, kitoe deui oerang reja djalma sabadan; karana oerang sakabeh pada ngadahar eta roti noe hidji teja. 'Tjoba geura tarendjokeun koe maraneh bangsa Israil anoe asal tina daging teja. Ari sakoer djalma noe ngadahar koerban, nja eta lain toenggal reudjeung altar? 'Djadi pitjatoer kaoela teh naon hartina? " Ari brahala teh sa6nja-6njana aja naonna?
eta,

Koe sabab

lain boedi-rasa diri maneh sorangan, nja boedi-rasa eta noe sedjen teja. Karana keur nahaon kakongangan kaoela dioeroes koe boedi-rasa noe sedjen? 'Sarta lamoen kaoela dahar " djeung moedji soekoer, keur nahaon kaoela

digogoreng tina sabab barang noe dipoedji-soekoer koe kaoela? 'Koe sabab kitoe, maraneh f boh dahar, boh nginoem, boh migawe naon-naon, saniskara dijDilampahkeunana teh koedoe djeung nijat ngamoeljakeun ka Allah. 'Maraneh ^ oelah migawe noe matak titadjong oerang Jahoedi, atawa oerang Joenani, kitoe deui noe matak titadjong garedja

KOKINTA
sauis15

11.

1237

33

Allah;

'sapgrti

diri

kaoela ge

''

pakat, jen lalaki teh

matak

hina^ "

make

kara lampah mambrih pikargsSpeun sakabeh; noe ditejangan lain kaoentoengan sorangan, nja pikaoentoenganeun anoe reja, soepaja pada salamSt.
a
p. p.

6:12. 6p. 13:5;Pil. 2:4. cDjab. 24


S:T. e

50

12.

16

Koem
13.
7i

14
p.

G
:

Tim. i

3.

f Kol. 3

17.

g Boem 14:

19.

boeoek pandjang? 'Tatapi moenggoeh awewe mah, matak prajoga make boeoek pandjang; karana eta geus dipaparin boeoek pandjang minangka tijoengna. 'Tatapi saoepama aja djalma r6s6p papadoean, kaoela mah teu baroga adat kitoe, ari sagala garedja Allah pon kitoe
''

PASAL
"jl/Tasing
2

keneh.
11.
6 p. 3
1
:

a
23
;

p.
;

le

PU.

17
:

Tes. 1:6.

Ep. 5

23. c 5
1

Moesa 21
:

pada niroe ka kaoela, sapSrti -Lu-dii-i kaoela niroe ka Kristoes. "Ari kaoela ngalgm ka maraneh, eh doeloerdoeloer! rehiia maraneh dina sakabeh pgrkara ngaringgtkeun ka kaoela, sarta pada ngestoekeun atoeran, sakoemaha noe geus diserenkeun koe kaoela ka maraneh. 'Tatapi kahajang kaoela, koedoe kanjahokeun koe maraneh, * jen Kristoes teh sirah sadaja lalaki, ari lalaki sirah awewe, ari Allah sirah Kristoes. 'Oenggal lalaki, anoe ngneda atawa ngawgdjang bari ditijoeng sirahna, eta ngahinakeun ka sirahna; 'sabalikna oenggal

:27.

el Moesa 2: 22;
;

Tim. 2

13.

12. d 1 Moesa /l Moesa 2 18.


:

g JSh. 44
17

20.

Tim. 6:4,

5.

18

Ari eta teh parentah kaoela, sarta hanteu ngalSm, jen maraneh koempoelan teh teu matak tambah kahadean, anggoer matak tambah kagorengan. 'Karana hidji pgrkara, kaoela ngadenge bedja, satijap-tijap maraneh koempoelan
garedja teh, " aja kabSngkahan di maraneh; sarta kaoela pSrtjaja saparo. 'Karana * nja misti di maraneh aja r8boetan, " sangkan djalma noe balSnSr di maraneh djadi katara. 'Ujadi lamoen maraneh koempoelan teja, eta mah lain

19

20

awewe, anoe ngngda atawa ngawedjang


bari hanteu ditijoeng sirahna, eta ngahinakeun ka sirahna; karana saroewa bae djeung geus ditjoekoer. 'Karana awewe^ lamoen ten make tijoeng mah,
'^

21

22

koedoe ngagoentingan ramboetna sakali. Tatapi sapedah hina awewe teh digoentingan atawa ditjoekoeran, noe matak 7 koedoe make tijoeng. 'Karana ari lalaki sirahna oelah make tijoeng, sapedah lalaki teh kanjataan sarta kamoeljaan Allah; tatapi ari awewe mah kamoelsjaan lalaki. 'Karana lalaki teh pangajana lain ti awewe, enjana mah " awewe 9 pangajana ti lalaki. 'Samalah ''lalaki teh pangdidjadikeunana lain tina sabab awewe, gnjana mah awewe didjadikeun tina 10 sabab lalaki. 'Kitoe noe matak awewe teh dina sirahna koedoe make tjiri ka11 poerba, tina sabab para malaikat. 'Parandene kitoe ge moal lalaki hanteu djeung awewe, atawa awewe hanteu djeung lalaki, ari di djSro Goesti mah. 12 'Karana saperti awewe teh pangajana di lalaki, nja kitoe keneh lalaki teh pangajana lantaran awewe; tatapi saniskarana 13 mah ti Allah. 'Tjoba geura palikiran koe diri maraneh eta pantes di 16bah awewe, ngngda ka Allah hanteu make tijoeng? 14 'Eta maraneh lain diadjar koe adat moe''
:

23

ngadahar kadaharan Goesti. 'Karana waktoe keur dahar oenggal djalma pada moerak kadaharan sorangan ti heula; ari noe hidji kalalempohan, noe hidji deui wareureu. 'Naha maraneh teu boga imah baris njatoe-nginoem? Atawa maraneh njoemahkeun ka garedja Allah, sarta ngera-ngera ka noe hanteu boga"? Kaoela pingomongeun naon ka maraneh teh? Naha rek ngalem ka maraneh? Ari hal kitoe mah kaoela teu pisan ngaISm ka maraneh. 'Karana kaoela nampa ti Goesti, anoe koe kaoela diserenkeun ka

maraneh
24

teja,

<*

nja eta Goesti Jesoes,

keur peutingan dihijanat, njandak roti; 'ari geus moedji soekoer, ladjeng dis6mplekan, bari kijeu lahirna: Tampanan, seug dalahar, ijeu teh badan kami, noe disemplekan pikeun maraneh; eta koe-

25

26

27

doe lalampahkeun baris ngingStkeun ka kami. 'Nja kitoe deui njandak loemoer, sanggeus dalahar, bari kijeu lahirna: Ijeu loemoer teh nja eta pgrdjangdjian anjar dina getih kami; eta koedoe lalampahkeun, saban-saban nginoem, baris ngingetkeun ka kami. 'Karana sabansaban maraneh ngadahar eta roti, sarta nginoem eta loemoer, koedoe njSboetkeun poepoesna Goesti, nSpi ka soempingna. 'Koe sabab kitoe, saha-sahanoe

1238

KORINTA
7

12.

28

29

30

31

32

33

34

ngadahar eta roti, atawa nginoem eta f loemoer Goesti, barina hanteu lajak, noe kitoe teh salah ka salira sarta ka ggtih Goesti. 'Ari djalma teh koedoe sing njasar diri sorangan, kakara ngadahai' tina eta roti, djeung nginoem tina eta loemoer teja. 'Karana ari noe ngadahar sarta nginoem bari ten lajak mah, eta daharna sarta nginoemna matak meunang hoekoeman, tina sabab ten ngabedakeun ka salirana Goesti. "Kitoe noe matak di maraneh teh reja noe hengker djeung noe gering, sarta reja noe paeh. 'Karana oerang saoepama ngahoekoeman diri sorangan mah, moal koengsi dihoekoeman. 'DSmi samangsa oerang dihoekoeman, oerang teh koe Goesti dipeperih, soepaja oerang oelah koengsi dihoekoem djeung doenya. 'Koe sabab kitoe, eh doeloer-doeloer kaoela! samangsa maraneh koempoelan rek dahar, koedoe pada ngadagoan batoer. 'Tatapi oepama aja noe hajang baranghakan mah, koedoe dadaharan di imah bae; soepaja maraneh koempoelan teh oelah djadi matak meunang hoekoeman. Ari perkara sadjaba ti eta dek dioeroeskeun koe kaoela dimana kaoela ^ geus
''
'

saniskara di djero sadaja. 'Demi ^ ka oenggal-oenggal djalma dipaparin ka-

10

11

ebrehan Roh, keur pimangpaateun sadaja. 'Karana aja noe koe Roh dipaparin tjatoer kapinteran; aja noe dipaparin tjatoer kanjaho, koe Roh eta keneh; 'aja noe dipaparin kapertjajaan, koe Roh eta keneh; aja noe dipaparin pasihan bisa njageurkeun, koe Roh eta keneh; 'aja noe dipaparin bisa migawe kamatihan; aja noe dipaj^arin bisa ngaw6djang; aja noe dipaparin bisa njaho beda-bedana roh; aja noe dipaparin bisa roepa-roepa basa; aja deui noe dipaparin bisa ngrangkeun basa-basa. 'Ari " eta sakabeh teh didamelna koe eta hidji Roh teja,

ngadoeoem ka oenggal-oenggal djalma, masing-masing doeoemanana, koemaha


kgrsana bae.
6 p. 8
p. 7
;
;

a
4:6. d
4.

Eoem 12:6;
V-

Ep. 4:4,

7.

6.
;

c Ep.
:

1*

26. e

Roem 12:3;

Ibr. 2

12

Karana " saperti badan teh hidji, sarta reja anggahotana, djeung sakabeh anggahota eta noe hidji badan teh, nadjan reja, estoena

mah ngan

sabadan

13

bae, nja kitoe keneh Kristoes. 'Karana oerang sakabeh, boh Jahoedi, boh Joenani, boh noe koemawoela, boh noe

datang.
c

p.

3:3; 12:25. & Mat. 18:7; Gal. 5:20.

m6rdika,

geus pada dibanjoean koe

1 Joh. 2:19. d Mat. 26:26; Loek. 22:19. eMat. 26:29; Joh. 14:3. /" p. 10: 21.^2Kor. 13 5;
:

Roh
14

hidji, baris djadi

badan

hidji; sarta

Gal. 6:4.;; Djab. 32

5. i Ibr.

12

5.

6.

p. 16

5.

PASAL

12.

15

A ri moenggoehing pasihan sipat ro-'^hani, eh doeloer-doeloer! kahajang kaoela, oelah teu dikanjahokeun koe
2

16

maraneh. 'Eta maraneh pada njaho, tadina maraneh teh oerang kapir, pada katarik ka * brahala bisoe, sakoemaha bae maraneh ditoengtoen. 'Koe sabab eta, kaoela mere njaho ka maraneh, taja pisan djalma, ngomong koe Roh Allah, njeboetkeun Jesoes teh disapa; kitoe deui taja noe bisa njeboetkeun jen Jesoes teh Goesti, kadjaba koe Roh
"^

17

oerang sakabeh geus pada diinoeman Roh hidji. 'Karana ari badan ge lain anggahota hidji bae, nja reja pisan anggahotana. 'Saoepama tjek soekoe: Aing, pedah lain leungeun, teu kaasoep badan naha eta, rehna kitoe, enja teu kaasoep badan? 'Sarta oepama tjek tjeuli: Aing, pedah lain panon, teu kaasoep badan; naha eta, rehna kitoe, 6nja teu kaasoep badan? 'Oepama lamoen badan sakoedjoer teh panon, pangroengoena aja di

18

mana? Oepama lamoen badan sakoedjoer teh pangroengoe, pangamboengna aja di mana? 'Demi ajeuna ''anggahota
teh koe Allah geus pada dipSrnahkeun, hidji-hidjina aja dina badan, koemaha

Soetji.
4
5

a p. 14 1. 6 Hab. Mark. 9:39; 1 Joh. 4:2,


:

2
3.

18. e

Mat. 16

16, 17;

19

warna-warna pasihan, tatapi ari Roh mah ngan hidji; 'kitoe deui aja warna-warna kadjgnengan, tatapi * ari Goesti mah ngan hidji; 'djeung aja warna-warna dadamglan, tatapi ' ari Allah mah ngan hidji, noe ngadamgl
eta aja
"

D6mi

20

21

noe geus dikgrsakeun. 'Oepama lamoen eta sakabehna hidji anggahota bae, badanna aja di mana? 'D6mi ajeuna anggahota nja reja pisan, tapina ngan hidji badan. 'Sarta panon teu oemoem lemek ka leungeun: Aing teu koedoe make

maneh; kitoe deui sirah teu oemoem lemek ka soekoe: Aing teu koedoe make

KORINTA

13,

U.
'

1239

22

23

miuieb. 'Anggoerauan anggaliota badan noe dikira hengker, nja eta noe pgrloe mah; 'sarta noe koe oeraug dikira jen teu pati aja kahormatua, eta noe leuwih pisan koe oerang nja dihormatna teh; djeung ari noe hina anggahota oerang, eta liwat saking koe oerang nja
teja

2i

25

26

27

28

anggahota oerang noe aja kaliormatna mah, eta teh teu Ari Allah ngadamglna koedoe-koedoe. badan teh, ka anggahota bangsa handap maparinkeun kahormatau leuwih, "soepaja dina badan oelah aja kabSngkahan, sarta anggahota sing saroewa pada silih-ggtenan.' Djeung deui'^oepama hidji anggahota aja kanjSrina, eta sakabeh anggahota pada toeroet njeri; oepama hidji anggahota dimoeljakeun, eta sakabeh anggahota pada toeroet boengah. 'Ari maraneh teh " nja saliraning Kristoes, sarta masing-masing pada anggahotana. 'Djeung deui^ Allah geus ngSrsakeun djalma sawareh di gadipoesti-poesti; 'tatapi

oela ujidgkahkeun sakabeh babandaan kaoela ka noe mariskin; djeung sanadjan kaoela masrahkeun badan kaoela masingna dihoeroe, lamoen teu boga kanjaahan mah, teu inatak mangpaat ka 4 kaoela. 'Ari kanjaahan teh nja sabar, nja welasan; kanjaahan teh teu sirikl^idik; kanjaahan teh teu kamagoengan, 5 teu agoel; 'hanteu milampah noe teu pantSs, f teu nejangan kaoentoengan sorangau, teu panasan ati, teu nginget6 nginggt kagorengan; 'hanteu boengah koe kadorakaan, boengah teh koe ka7Jaktian; 'kanjaahan teh noetoepan saniskara, pertjaja saniskara, ngar6p-ngargp saniskara, ngawajahnakeun maneh 8 kana saniskara. 'Ari kanjaahan teh teu keuna euweuh salalawasna; tatapi moenggoeh piwedjang mah, mgngke dieuweuhkeun; ari basa-basa teh, mengke eiu-eun;
"^
''

*'

''

ari
9

kanjaho teh, mengke dieuweuhkeun.

29

kadoewa nabi, kageus kitoe noe aja kamatihan, geus kitoe noe aja pasihan bisa njageurkeun, noe toetoeloeng, noe ngareh, noe ngomong basa roepa-roepa. 'Naha eta rasoel kabeh? Naha eta nabi kabeh? Naha eta goeroe kabeh*? Naha
redja, kahidji rasoel,
tiloe goeroe;

10

'Karana kanjaho oerang ngan saeutikeutikeun, kitoe deui ngaw6djang oerang ngansaeutik-eutikeun; tatapi 'samangsa
'

11

30

eta aja kamatihan kabeh? 'Naha eta kabeh boga pasihan bisa njageurkeun? Naha eta kabeh bisa ngomong roeparoepa basa? Naha eta kabeh bisa n6-

12

31

rangkeun? 'Ari maraneh koedoe pada mikarSp pasihan noe panghadena. Sarta kaoela ka maraneh rek noedoehkeun djalan noe leuwih oetama keneh.
a
c

geus datang noe sampoerna mah, didinja noe saeutik-eutikeun teh dileungitkeun. 'Keur mangsa kaoela boedak, ngomong kaoela koemaha bijasa boedak, mikir kaoela koemaha bijasa boedak, ngira-ngira kaoela koemaha bijasa boedak; dSmi kaoela geus gSde, lampah kaboedakan teh dipitjeun. 'Karana ^ ajeuna teh oerang nendjo kana kasaoeran melSngmSng dina sadjgroning eunteung, demi di dinja mah adoe-hareupan; ari ajeuna kaoela njaho teh
^'

ngan saeutik-eutikeun, demi di dinja mah kaoela bakal njaho sakoemaha


'

Eoem
Kol.
2

12
:

4 19.
:

p.

10:17. h Gal. 3
12
:

28

Ep. 4
12

4. 5.

d Boem

15.

Roem

13

tjara diri kaoela kaoeninga.' DSmi ajeuna

fEp.

4: 11, 12.

PASAL

13.

Oanadjan kaoela bisa ngomong sagala ^^basa manoesa djeung malaikat, lamoen teu boga kanjaahan mah, kaoela teh saibarat bgnde ngoengkoeng, atawa gSnta ngeleneng. 'Djeung sanadjan kaoela " bisa ngawBdjang, djeung njaho ka saniskara noe gaib sarta ka saniskara
djeung sanadjan kaoela boga sakabeh kapgrtjajaan, wani datang ka * mindahkeun goenoeng, lamoen teu boga kanjaahan mah, kaoela teh teu koema-koemaha. 'Djeung sanadjan kaelmoe;

noe tgtep mah "' kapgrtjajaan, pangarepngargp sarta kanjaahan, eta noe tiloe teh; " ari noe pangoentjoelna nja kanjaahan. a Mat. 7:22; p. 12 8 10. b Mat. 17:20.
:

g
}

Mat. 19: 21. d Dan. 3 28. e p. 8 1. /'Pil. 2: 4, 21. 2 Joh. 4. h Sil. 10:12; 1 Petr. 4 8. j Ep. 4 13. 2 Eor. 5:7; 2 Petr. 1:19. fc 4 Moesa 12 8. 1 Tes. 1 3. n Kol. 3 14; p. 8:3; 1 Joh. 3: 2. Petr. 4 8.
: :
:

PASAL
"

14.

Masing pada ngobrek kana kanjaahan,


djeung masing pada mikarep kana pasihan rohani mistina pisan mikar6p teh soepaja maraneh bisa ngawSdjang. 'Karana ari noe ngomong * koe basa lijan, ngomongna teh lain ka djalma,
;

1240
gujana
aja

KORINTA

14.

mah ka Allah; karana hanteu noe ngaharti; d6mi eta teh koe roh rasijah. 'Tatapi ai'i noe ngawedjang mah, ngomoDgna teh ka djalma, baris ngadggkeun pertjaja, sarta mama4 tahan djeung ngalilipoer. 'Ari noe ngomong koe basa lijan, ngadegkeun p6rtjaja dirina; tatapi ari noe ngaw6djang 5 mah ngadegkeun pSrtjaja garedja. 'Kaoela teh panoedjoe, lamoen maraneh kabeh pada ngomong koe basa lijan, tatapi leuwih panoedjoe " lamoen maraneh pada ngawedjang. Karana noe ngawedjang mah leuwih ti noe ngomong lamoen ditSkoe basa lijan, kadjaba rangkeun, soepaja ka garedja matak 6 ngadSgkeun pgrtjaja. 'Demi ajeuna, eh doeloer-doeloer saoej)ama kaoeladatang ka maraneh, ngomong koe basa lijan, eta kaoela ngamangpaatan naon ka maraneh teh, ari ngomong teu kalawan ngebrehkeun, atawa kanjaho, atawa piatawa piwoeroek mah? 'Tja7 wedjang, tjakan barang teu njawaan, noe disada, boh soeling, boh katjapi, oepama teu ganti-ganti sorana, koemaha dek pinjahoeun auoe disoelingkeun atawa noe 8 dikatjapikeun? 'Sanadjan tarompet oge^ oepama disadana hanteu poegoeh, saha pidangdaneun kana perangl 'Nja 9 rek kitoe keneh maraneh, oepama maraneh hanteu mere omongan terang koe lantaran basa, koemaha dek pikahartieunana eta noe dipiomong teh? Maraneh ana kitoe mah sasat ngomong ka angin. 10 'Sakitoe jDirang-pirang warna basa di doenya, sarta sahidji ge taja noe hanteu 11 oeni. 'Djadi lamoen kaoela hanteu njaho dina karSpna basa, eta kaoela koe pangangkSn noe ngomong djalma sedjen nagara; kitoe deui eta noe ngomong, koe pangangken kaoela djalma sedjen 12 nagara. 'Nja kitoe keneh maraneh, sapedah pada mikarep kana pasihan rohani, noe matak koedoe sing mambrih
3

ngomong

16

kalawan akal ongkoh; kaoela dek poepoedjian kalawan roh, sarta dek poepoedjian kalawan akal ongkoh. 'Lamoen teu kitoe mah, saoepama maneh moedji soekoer teh kalawan roh bae, ari ninggang di djalma bodo, koemaha rek f ngaminan ka pamoedji soekoer maneh, rehna hanteu ngartieun ka noe dipi-

17

omong koe maneh? 'Karana ari pamoedji soekoer maneh teh nja bSner, tatapi
pgrtjajana eta noe sedjen hanteu kaadSgkeun. 'Kaoela moedji soekoer ka Allah kaoela, rehna kaoela teh ngomong basa-basa, reja ti batan maraneh sakabeh; 'tatapi ari di koempoelan, kaoela anggoer dek ngomong lima kStjap kalawan akal kaoela, sangkan kaoela ngawoeroek ka noe sedjen, ti batan ngomong salaksa kStjap koe basa lijan

18

"^

19

mah,
d
20
V-

a
12

p. 12
:

1.

6 Lai. 10
:

46. c 4

Moesa 11
:

29.
:

10. e

Ep. 5

19.

f 1 Bab. 16 36

N6h. 8

7.

21

22

Eh, doeloer-doeloer! oelah djadi boedak moenggoeh dina akal; nja djadi boedak teh dina kagorengan, ari moenggoeh dina akal mah sing pada djadi ggde. 'Dina toret geus dioengelkeun kijeu: * Kami bakal ngandika ka ijeu bangsa koe djalma noe sedjen basana, sarta koe biwir sedjen; nadjan kitoe ge moal bakal ngagaroegoe ka kami, timbalan Pangeran. 'Nandakeun ari basa lijan teh minangka tjitjiren, lain pikeun djalma noe pertjaja, enjana mah pikeun djalma noe teu pgrtjaja; tatapi ari piwedjang mah minangka tjitjiren, lain pikeun djalma noe teu pgrtjaja, enjana mah pikeun

23

21

maraneh soepaja leuwih pisan


13

nja nga-

25

14

15

dggkeun garedja. 'Koe sabab eta, sahasaha noe ngomong koe basa lijan, koedoe nSngda, moegi sing bisa n6rangkeun. 'Karana oepama kaoela ngnSda koe basa lijan, nja roh kaoela ngneda, tataj^i ari akal kaoela hanteu hasil. 'Tjing, pedah kitoe koedoe koemaha? * Kaoela dek ngngda kalawan roh, sarta dek ngngda

djalma noe pertjaja. 'Saoepama sagaredja koempoel kabeh, geus kitoe pada ngomong koe basa lijan, seug aja djalma bodo atawa noe teu pertjaja asoep, eta naha lain bakal njSboetkeun jen maraneh teh sasar? 'Sabalikna, oepama kabeh ngawSdjang, seug aja djalma noe teu pgrtjaja atawa noe bodo asoep, eta teh diingetan koe sakabeh, sarta dihoekoeman koe sakabeh; 'ari barang gaib noe dina hatena djadi katara; " geus kitoe tangtoe broek njoeoeh, soedjoed

ka Allah, sarta bari njSboetkeun, jen satemgnna Allah teh linggih di maraneh.
a

Eoem 16:19;

Ep.

4:14;

Ibr.

5:14.

6 J68.

28: 11, 12. c J6s. 60:14.


2c

Tjing, doeloer-doeloer! pedah kitoe koedoe koemaha? Samangsa maraneh

KORINTA

15.

1241

27

28

29

koempoelau, oenggal-oenggal djalma aja noe boga djaboer, aja noe boga piwoeroek, aja noe boga basa lijan, aja noe boga wahjoe, aja noe boga katgrangan: saniskara dipilampahkeunana teh sing baris ngadSgkeun pSrtjaja. Satijap-tijap aja noe ngomong koe basa lijan, koedoe koe doewaan, rejana tiloean, sarta piliggnti; djeiing deui koedoe aja hidji djalma noe nSrangkeun. "Sarta oepama hanteu aja noe nSrangkeun mah, eta koedoe repeh bae di koempoelan teh; nja ngomong teh ka dirina sarta ka Allah. 'Ari moenggoeh di nabi, ngomong
'

PASAL

15.

T\jeung deui, eh doeloer-doeloer! ka-L'oela ka maraneh nganjahokeun " Indjil, anoe koe kaoela dioewarkeun ka maraneh teja, noe geus ditarima koe maraneh, djeung ditStgpan koe maraneh,
2

sarta * lantaran maraneh salamSt, kitoe soteh lamoen koe maraneh diestoekeun sakoemaha eta noe koe kaoela dioewar'

keun ka maraneh; kadjaba lamoen ga"^

30

koedoe doewaan atawa tiloean, ari noe sadjaba ti dinja " koedoe nimbang-nimbang. 'Sarta oepama ka noe sedjen, noe
dijoek

31

noe

ti

di dinja, dipa^sarin wahjoe, eta heula teh koedoe repeh. 'Karana


5

maraneh sadaja bisa goenta-ganti nja ngaw6djang teh, soepaja sakabeh pada kawoeroek, djeung sakabeh pada kali32 33

lipoer. 'Ari

roh nabi-nabi eta teh noeroet ka nabi. 'Karana * ari Allah teh
Allah kakoesoetan, estoena mah Allah karoentoetan; eta kitoe di sakadjalma saroetji.
lain

plah maraneh pSrtjaja teh. Karana hidji pSrkara kaoela geus njerenkeun ka maraneh, nja noe geus katampa koe diri kaoela, jen Kristoes teh pangpoepoesna noeroetkeun oepikeun dosa oerang, nina Kitab; 'sarta " andjeunna geus dikoerSbkeun, kitoe deui andjeunna geus ditanghikeun di poe noe katiloe, noeroetkeun oenina Kitab; 'djeung deui f andjeunna geus katendjo koe Kepas; geus kitoe koe moerid noe doewa wSlas teja. 'Geus kitoe andjeunna katendjo koe doeloer leuwih lima ratoes, barSng sapisan, dSmi eta anoe loba masih keneh aja ajeuna, ari noe sawareh mah geus ninggal. 'Geus kitoe andjeunna katendjo koe Jakoboes, geus kitoe ^ koe
'

'^

Si

35

Ari awewe " dina koempoelan koedoe repeh; karana hanteu kawidian ngomong, dipastikeun koedoe noeroet; malah * dawoeh toret ge pon kitoe. 'Sarta oepama hajangeun diadjar naon-naon,

36

mong

koedoe di imahna bae nanja ka salakina; karana teu pantSs awewe teh ngodina koempoelan. 'Naha karah pangandika Allah teh bidjilna ti maraneh? Atawa datangna naha ngan ka

10

para rasoel sadaja. 'Panganggeusan ti sakabeh andjeunna katendjo nja koe diri kaoela, kawas koe noe oetjoetngora. 'Karana kaoela teh para rasoel panghinana, noe teu pantSs disSboet rasoel, tina sabab kaoela satadina nganijaja ka garedja Allah. 'Tatapi kaoela noe matak djadi sakijeu teh, nja-'koe sih-koer''
'

nija

Allah; sarta ari sih-koernijana ka

maraneh bae?
b 37
1

o
Tit.

Tim. 2: 12.

Moesa 3:16;

2:5.

38

39

40

djalma boga rasa djadi nabi, atawa kapandjingan Roh, " eta geura ngakoekeun, jen ijeu beunang njoeratkeun kaoela ka maraneh teh estoe timbalan Goesti. 'Tatapi satijap-tijap aja djalma noe teu boga kanjaho mah, sing hanteu boga kanjaho. a p. lo 15. Koe sabab eta, eh doeloer-doeloer! sing pada mikargp bisa ngawSdjang; sarta ari moenggoeh pgrkara ngomong koe basa lijan, oelah dihoelag. 'Tatapi saniskara dipilampahkeunana teh koedoe djeung kapantgsan sarta djeung
Tijap-tijap aja
:

11

kaoela teh hanteu pisan gaplah, boektina kaoela geus digawe leuwih pisan ti batan eta noe sakabeh; tatapi lain diri kaoela, estoena mah sih-koernija Allah^ anoe njarSngan ka kaoela. 'Djadina boh diri kaoela, boh eta teja, nja kitoe kaoela

pada ngoewarkeun teh, sarta nja kitoe maraneh geus pada pSrtjaja.
a
Gal. 1
:

11. 6 p.
:

21. c 2 Kor.

6:1. d

J6s.

53

Dan. 9:26; p. 5 7. e Djab. 16:10; Mat. 12:40. f Loek. 24 34, 36. g Mat. 28 16, 17. h Lai. 9:3; 22: 14; p. 9:1. j Ep. 1 13; 1 Tim. 1 13._;'p. 3: 10;
:

Tim.

14.

12

Koe sabab

eta,

lamoen

liristoes teh

le.

13

dioewarkeun jen geus ditanghikeun ti noe paraeh, na koemaha di maraneh tjarek noe sawareh mah jen ari anoe paeh teh teu hoedang? 'Lamoen anoe

1242

KORINTA

15.

14

paeh hanteu hoedang mah, Kristoes ge moal Snja ditanghikeim. 'Sarta lamoen
teu enja Kristoes teh geus ditanghikeun, paugoewaran kaoela teh gapong, sarta kapertjajaan maraneh ge gapong; 'malah-malah ari kitoe mah kaoela pada kapanggih saksi Allah teh paralsoe, tina sabab kaoela geus pada mertelakeun Allah, " jen andjeunna geus nanghikeun Kristoes; padahal hanteu ditanghikeun teh, lamoenna Snja anoe paeh hanteu

samangsa saniskara ka andjeunna geus


taloek teh, tidinja Poetra koe andjeun ge taloek ka noe naloekkeun saniskara ka andjeunna teja, soepajana Allah teh djadi sakabeh di djero sadaja.
a Lai.
c
1

15

26

23

Kol.

18.

h
:

Roem
1.

12,
:

18.
14.

Tes. 4:16, 17.


Ibr.

d Djab. 110
2:8.

eWahj. 20

/Djab. 8:7;
29

16

17

dihoedangkeun. 'Karana lamoen anoe paeh hanteu dihoedangkeun mah, Kristoes ge moal enja ditanghikeun. 'Sarta lamoen teu 6nja Kristoes teh geus ditanghikeun, kapertjajaan maraneh teh gaplah; eta maraneh masih keneh aja dina dosa maraneh; 'malah-malah anoe geus maot di djero Kristoes ge, * ari
kitoe

30

31

18

32

19

mah pada

tjilaka.

'Oepama

oe-

rang ngarejD-ngarep ka Kristoes teh ngan hiroep saajeunaeun bae, " eta oerang tangtoe djadi pangkabalangsakna ti djalma sakabeh. a Lai. i 22.
:

33

b 1 Tes. 4

14. c p.

9.

20

DSmi ajeuna " Kristoes enggeus ditanghikeun ti noe paraeh teh, djadi tji21 kal sakoer djalma noe maraot. 'Karana * tina sabab aja maot teh lantaran sahidji manoesa, noe matak aja deui hoedangna djalma maraot lantaran sahidji 22 manoesa. 'Karana saperti djalma sakabeh teh pada paeh di djero Adam, nja kitoe keneh sakabeh bakal pada dihi23 roepan di djgro Kristoes. 'Tatapi hidjihidji djalma sapanta-sapantana; ari tjikalna teh Kristoes " sanggeusna ti dinja anoe djadi kagoengan Kristoes, mengke soemping. 'Geus kitoe beh 24 waktoena mangsa andjeunna panoengtoengan, njanggakeun karadjaan ka Allah Rama; mangsa andjeunna geus ngaleungitkeun sagala kapangkatan, sarta sagala ka25 poerbaan djeung kawasa. 'Karana ''andjeunna dikgrsakeun djoemgngng radja, datang ka sakabeh moesoeh-moesoehna geus diteundeun dina handapeun dam2G palna. 'Ari moesoeh panganggeusan anoe 27 dileungitkeun teh, " nja eta maot. 'Karana saniskara geus ditaloekkeun dina handapeun dampalna. f Tatapi lamoen ngandika, jen saniskara geus ditaloekkeun, geus tetela diingkarkeun anoe na28 loekkeun saniskara ka andjeunna. 'Dgmi

34

Ari teu kitoe mah, na koemaha lampah djalma noe dibanjoean adjang anoe paeh teja? Lamoen anoe paeh poegoeh hanteu dihoedangkeun mah, keur nahaon eta dibanjoean adjang anoe paeh teh? 'Malah " kaoela ge keur nahaon oenggal-oenggal wantji pada kakgpoeng balahi bae? 'DSmi pamoedji, kaboga kaoela tina sabab maraneh di djgro Kristoes Jesoes, Goesti oerang: * oenggal poe teh kaoela paeh! 'Ari kaoela di nagara Epesoes geus taroeng djeung sato galak teh, koemaha bijasa djalma, eta naon mangpaatna ka diri ka,oela? Lamoen anoe paeh hanteu dihoedangkeun mah, hajoe oerang njatoe-nginoem, karana isoekan oerang teh paeh! 'Poma oelah sarasab! Omong-omongan goreng teh sok ngaroeksak ka adat hade. 'Geura ^ pada njaring pikir djeung sabSn6r-bgngrna, sarta oelah njarijeun dosa. Karana noe sawareh mah hanteu boga kanjaho ka Allah; kaoela pangmitjatoer kitoe teh ka maraneh f sangkan era.
"^

'^

a p. 4 22 13.
:

9.

J 2 Eor.

10. c Lai. 19

29.

J6s.

Ep. 5

14, 18; 1 Tes.

5:6. f

p.

6:5.

35

Tatapi soegan aja noe ngomong kijeu Koemaha pipetaeunana anoe paeh dihoe-

36

37

38

39

dangkeun? " sarta ari daratang, roepa badan teh koemaha? 'Ili, noe boeroeng! * anoe disebarkeun koe maneh, moal hiroep, lamoen tatjan paeh mah. 'Sarta noe disgbarkeun koe maneh, eta maneh njSbarkeun teh lain badan anoe mgngke djadi, Snjana mah ngan siki woengkoel, oepamana tarigoe atawa sapapadana. " 'Ari Allah maparin badan ka dinja koemaha noe geus dikgrsakeun, d6mi ka hidji-hidji siki maparin sabadansabadanna sorangan. 'Ari sakabeh da'^

40

ging teh lain daging saroepa bae; karana sedjen daging manoesa, sedjen daging sato, sedjen daging laoek, sedjen daging manoek. 'Djeung deui aja badan sipat sawarga, sarta aja badan sipat boemi; tatapi sedjen kamoeljaau badan sipat sawarga, sedjen kamoeljaan badan

KORINTA
54

16.

1243

41

sipat boemi. 'Sedjen kamoeljailn pauonpoB; sedjen kamoeljaan boelan, sedjen

teu keuna paeh.

42

43

44

45

46

47

kamoeljaan bentang-bentaug; karana bentaug teh beda kamoeljaanaua djeung beutang deui. 'Nja tjara kitoe hal hoedangna djalma noe paeh teja. Ari badan noe disSbarkeun teh keuna roeksak; ana dihoedangkeun mah teu keuna roeksak. 'Ari noe disebarkeun teh hina, ana dihoedangkeun mah moelja; ari noe diana dihoedangsSbarkeun teh ap6s, keun mah santosa. 'Ari noe disgbarkeun teh badan sipat djasmani, ana dihoedangkeun mah badan sipat rohani. Eta aja badan sipat djasmani, sarta aja badan sipat rohani. 'Kateroesan koe noe geus dioengSlkeun dinaKitab, njakijeu: f Ari Adam, mauoesa mimiti teh, geus djadi njawa hiroep. Demi " Adam w6kasan mah geus djadi roh ngahiroepkeun. 'Tatapi noe ti heula mah, lain anoe sipat rohani, gnjana anoe sipat djasmani; sanggeusna kitoe anoe sipat rohani. 'Ari manoesa noe mimiti teja asalna tina boemi, bakoena teh taneuh; dgmi manoesa noe kadoewa mah,
'

55

56

57

58

uoe keuna paeh teh koedoe make Djeung samangsa ijeu noe keuna roeksak teh geus make teu keuna roeksak, sarta ijeu noe keuna paeh teh geus make teu keuna paeh, didinja teh boekti pilahir noe dina Kitab teja: f Maot teh geus dileungitkeun, kalindih koe oenggoel. 'Eh maot! na di mana ajeuna panjeureud maneh'? eh 6nggon noe paeh! na di mana ajeuna oenggoelmaneh? 'D6mi panjeureud maot teja, nja eta dosa; sarta ari kamatihan dosa teh, nja eta hoekoem. 'Tatapi soekoer noe maparin oenggoel ka ka Allah, oerang koe lautaran Goesti oerang Jesoes Kristoes! 'Koe sabab kitoe, eh doekoedoe loer-doeloer kaasih kaoela! pada sing pSngkoeh, sing teu keuna sing leuwih geobah, sarta salawasna tol dina padamglan Goesti, sapedah pada njaho, panggawe maraneh teh hanteu a Joh. i 13. gaplah di djero Goesti.
ijeu
'

''

'

Boem 11:25.

c 1 Tes. 4:15. d Mat. 24:31; >2Kor. 5:4. fJSs. 25:8.3 Hos. 13 14.
:

''

48

nja Goesti ti sawarga. Sakoemaha eta noe tina taneuh teja, nja kitoe sakoer anoe tina taneuh; djeung deui sakoemaha eta noe ti sawarga teja, nja kitoe
'
'

PASAL Ari moenggoehing

16.
"

pgrkara ngoempoelkeun doewit pikeun djalma sa-

49

sakoer anoe ti sawarga. Djeung sapSrti oerang geus pada make roepana eta noe tina taneuh teja, J nja kitoe oerang m6ngke pada make roepana eta noe ti
'

roetji teja, tjara parentah kaoela ka sagala garedja di Galata, nja 16bah maraneh ge moedoe pada milampah kitoe.
2

sawarga
f
1
:

50

teja. a jes. ae i9. i Joh. 12 24. 18. (i 1 Moesa 1 11. e Pil. 3:21; Kol. 3 4Moesa 1:1. g Eoem 5 14. h 1 Moesa 2:7; 1 Joh. 3 2. 3 19. i Joh. 3 13, 31. j Roem 8 29 Tatapi ijeu teh kaoela mitjatoer, eh
:

c p. 12

'Dina saban-saban * ahad, maraneh oenggal-oenggal djalma moedoe pada ngampihan doewit saeutik di imah, pepSrenian sakadar pahasilanana, soepaja oelah koengsi, dimana kaoela geus datang, kakara pek ngoempoelkeun doewit teh. 'Ari samangsa kaoela geus datang, djal-

doeloer-doeloer! " ari daging djeung g6tih mah teu bisaeun ngamilik kana karadjaan Allah; sarta ari noe sipat keuna

ma
4

roeksak
51

mah moal

pingamilikeun ka

sipat

52

teu keuna roeksak. 'Geura ijeu rSggpkeun, kaoela ka maraneh ngabedjakeun * rasijah; nja eta " oerang teh moal bakal maot sakabeh, tatapi oerang kabeh bakal pada disalin; 'dina sakolebat mangsa, dina sakitjeup mata, ^

noe koe maraneh dikira pibalgnereun, koe kaoela dek dititah dibahanan soerat, baris mawa sidSkah maraneh ka Jeroesalem. 'Sarta lamoen oetama kaoela mijang pribadi, eta teh bakal mijang babargngan djeung kaoela. 'Ari kaoela
bakal ngadatangan ka maraneh, digeus ngadjadjah tanah Makgdoni; karana kaoela dek ngadjadjah tanah Makedoni. 'Tatapi kaoela lamoen par6ng dek tjitjing di maraneh rada lila, atawa soepaja satoengtoeng oesoem tiris, maraneh ngadjadjapkeun kaoela ka noe rek didjoegdjoeg. 'Karana kaoela ajeuna teu rek manggihan maraneh bari ngaliwat; ari panghargpan kaoela hajang
<"

mana

waktoe sangkakala panganggeusan. Karana sangkakala teh bakal njowara, seug noeparaeh dihoedangkeun djeungteukeuna roeksak, sarta ari oerang mah disalin. 'Karana ijeu noe keuna roeksak teh koedoe make teu keuna roeksak, sarta "

"*

53

1244
rada
s 9

KOEINTA

1.

lila nja tjitjiug di maraneh teh, kitoe soteh " lamoen aja paidin Goesti. 'Tatapi kaoela aja di Epesoes teh nepi

ka " saeusi-imah Setepanas, jen eta teh * tanah Ahaja, sarta geus pada ngabakoekeun dirina koemawoela ka
tjikal
16

ka poe PSntekosta; 'karana ^ kaoela geus dipangboekakeun hidji panto nja gede, toer pohara, sarta reja pisan noe
ngalawan.
Lai.

djalma

saroetji; eta maraneh sabalikna moedoe pada noeroet ka noe kitoe teh,
'

a
1
:

2 Kor. 9

1.

6 Mark.

16:2;

17

djeung ka sakoer noe ngabantoe sarta milampah gawe. 'Kaoela teh boengah,

20:7; Wahj,
24. e Lai. 18
:

10. c 2 Kor.
:

1:15. d
1

Koem
12.

15
10

21; p. 4

19.

Kor. 2

Dimana datang

"

Timoteoes, maraneh
18

sing hade-hade, waktoe di maraneh oelah aja pikasijeuneun eta; karana eta
11

teh ngalampahkeun padamglan Goesti, nja tjara diri kaoela. 'Manana * oelah aja noe tjoewa ka dinja teh; anggoer koe maraneh djadjapkeun sarta djeung kasSnangan, soepaja datang ka kaoela; karana kaoela ngadago datangna djeung
doeloer-doeloer. 'Ari moenggoehing Apolos saderek, sanget pisan dipepenta koe kaoela, moegi kersaeun njoempi'

rehna kadatangan SStepanas djeung Portoenatoes djeung Ahaikoes; karana eta geus djadi gaganti maraneh ka kaoela. 'Karana geus pada nj8nangkeun roh kaoela djeung roll maraneh. Manana maraneh moedoe ngangkgn ka noe kitoe.
a
p. 1
:

16. 6 2

Kor.

1.

19

sagala garedja di Asia ngirim salam ka maraneh. Ari * Akila djeung

Ari

12

20

Priskila ngirim salam ka maraneh di djgro Goesti, kitoe deui " garedja noe di boemina. Sadajana doeloer-doeloer ngi'

rim salam ka maraneh. Maraneh moedoe silih-bere salam make tjijoem soetji.
"^

ngan ka maraneh njarengan ka doeloerdoeloer, tatapi ten pisan kersaeun njoempingan ajeuna, bakal njoempiugan teh
21

a Wahj.
d.

1:4,
16
:

11.
;

6 Lai.

18:2.
:

Koem

16:5.

Eoem

16

2 Kor.

13

12.

dimana parSngna.
c p. 3:5,
6.

p.

4:i7. j

Tim. 4:

12.

22

13

14

Maraneh sing pada njaring, sing pada koekoeh dina pSrtjaja, sing pada djadi lalaki, sing pada perkosa. 'Sakabeh perkara maraneh dipilampahkeunana teh koedoe djeung kanjaahan.
a
p.

23

24

Ijeu teh kaoela " mere salam ka maraneh, sarta ditoelis koe leungeun pribadi, Paoeloes. 'Lamoen aja djalma hanteu njaah ka Goesti Jesoes Kristoes, * eta teh sing disapa; Maran-ata. 'Moegimoegi " sih-koernija Goesti Jesoes Kristoes njarengan ka maraneh. 'Ari kanja-

15:34,

58.

ahan kaoela ngareudjeungan ka maraneh sadaja di djero Kristoes Jesoes. Amin.


o Kol. 4:18; 2 Tes. 3:17. 6 Gal. 1:8. 16:24; Gal. 6:18; Pil. 4:23.
c

15

Sarta kaoela aja pangda ka maraneh, eh doeloer-doeloer! maraneh pada njaho

Eoem

SERAT KADOEWA

TI

RASOEL PAOELOES

KA OERANG KOHINTA.
PASAL
reudjeung kas6nangan
1.

ti

Allah,

Rama
1
:

oerang, sarta
O
1

ti

Goesti Jesoes Kristoes!


Pil.
1
:

SSrat kaoela Paoeloes, " rasoel Kristoes, koe pangersa Allah, * djeung ti Timoteoes saderek, doematSng garedja Allah di nagara Korinta, reudjeung ka sadajana djalma saroetji, noe aja di sakoeriling tanah Ahaja: 'moegi-moegi " maraneh pada dipaparin sih-koernija

Kor.

1:1.6

1.

c 1 Kor.

1:3; Gal.

3.

Sagala poedji " ka Allah, Eama Goesti oerang Jesoes Kristoes, nja Rama sakoer kawglasan, sarta Allah sagala panglilipoer; 'noe * ngalilipoer ka kaoela sadjgroning sakabeh kasoekgran kaoela, soepaja kaoela pada bisa ngalilipoer ka

KORINTA

1.

1245
;

sakoer djalma noe aja sadjgroningi-oeparoepa kasoekSrau, koe lantaran panglilipoer, noe dianggo koe Allah ngalilipoer ka diri kaoela. 'Karana sapgrti sangsaraning Kristoes rosa pisan di kaoela, uja kitoe keneh kalipoeran kaoela teh rosa pisan koe lantaran Kristoes. 'DSmi kaoela teja, bagija disoesoekSr, " eta nja ijigeusaneun kalipoeran sarta

u maraneh

ari panghargpan kaeta teh bakal ditarimakeun koe ngpi ka panoengtoengan; "nja sapgrti maraneh saparo geus narimakeun ka kaoela, jen kaoela teh ' pamoedji maraneh, tjara maraneh pamoedji kaoela, dina poean Goesti Jesoes.

keun koe maraneh


oela,

a
1

Ibr. 13

18. 6 1 Kor.

1:17; 2:4,

13. c Pil. 2

16

Tes. 2

19.

kasalamgtan maraneh, matak koewat dina ngawawakeun kasangsaraan, saroewa pisan djeung noe disorang koe diri kaoela keneh; bagija kaoela dililipoer, eta nja pigeusaneun kalipoeran sarta kasalamgtan maraneh. 'Sarta ari pangargp-ngarep kaoela teh pageuh ka hal maraneh, rehna kaoela pada njaho,
jen

maraneh

sara, nja kitoe


8

lilipoer.

kana sangkeneh miloe kana pang'Karana kahajang kaoela, eh


saperti miloe
**

doeloer-doeloer! maraneh oelah ten njaho kana kasoekgran kaoela, noe geus naradjang ka kaoela keur di Asia, jen kaoela teh kaliwat-saking nja kasoesahan, wani ngoengkoelan kakoewatan, datang ka kaoela geus njamarkeun hi9 roep. 'Ari kaoela teh di djero hate estoe geus asa dihoekoem pati bae, soepaja kaoela oelah ngandel ka diri sorangan, koedoena teh " ngandSl ka Allah, noe lojasa ngahoedangkeun anoe paeh; 'noe f geus ngaleupaskeun kaoela tina paeh sakitoe anggtna, djeung masih keneh ngaleupaskeun teh; sarta kaoela ngargpngargp andjeunna mengke ngaleupas11 keun deui ka kaoela; 'rehna maraneh ge s pada ngabantoe ka kaoela koe panengda; nja soepaja reja djalma maroedji soekoer tina sabab kaoela, koe tina pasihan anoe geus dipaparinkeun ka kaoela lantaran paneda reja djalma.
o Ep. 1:3;
c
p. 1 Petr. 1
:

Tina sabab boga pangandgl sakitoe, " noe matak kaoela bareto dek ngadatangan ka maraneh heula, soepaja ma16 raneh mindo meunang sih-koernija. 'Pasgdjaan kaoela teh, mangkat ka Makgdoni djalan ka nagara maraneh, ari ti Makgdoni balik deui ka maraneh, toeloej * koe maraneh didjadjapkeun ka 'Ari mangsa kaoela aja ang17 Joedea. kanan kitoe, naha kaoela teh ngalalaworakeun? atawa kaoela satijap-tijap aja angkanan, naha angkanan teh noeroet sabijasa daging, soepaja kaoela teh " 18 sakapeung gnja, sakapeung hanteu? 'Kaoela njeboetkeun dgmi Allah ^ noe langkoeng toehoe, ari omongan kaoela ka maraneh ten pisan sakapeung gnja, sa19 kapeung hanteu. 'Karana ari Poetra Allah, Jesoes Kristoes, noe koe kaoela geus dioewarkeun di maraneh, nja koe kaoela, djeung Silwanoes, djeung Timoteoes, eta teh lain sakapeung gnja, sakapeung hanteu, saestoena geus djadi gnja 20 di djero andjeunna. 'Karana " sakabehna pgrdjangdjian Allah, di djgro andjeunna teh gnja, sarta di djgro andjeunna teh amin, pikeun kamoeljaan Allah, koe lan21 taran kaoela. 'Dgmi anoe ngtgpkeun kaoela bargng maraneh di djgro Kristoes teh, sarta noe geus ngalisahan kaoela,
15 22

3.

J Djab. 94
1

19; p. 7:6.

nja eta Allah; 'noe nggtjap ongkoh ka kaoela, sarta f dina hate kaoela geus maparin pamandjgr, tgggsna Roh.
a
1 1

4:15. d Lai. 19:23;


7;

Kor. 15:32. e J6r.

Kor.

16
1
.

5.

Kor.
15
:

16

6.

Jak. 5

12.

17:5,

Boem 4:17. f

Tim.

3:11; 4:18.
23

Kor.

9.

Boem

8.

p.

5:5.

g Boem 15:30;
12

Ep. 6: 18, 19;

Pil. 1: 19.

"

Karana pamoedji kaoela teh kijeu: nja pgrtelaan boedi-rasa kaoela, jen kaoela
24

loemampah
di

di doenya teh, soemawonna maraneh, djeung langsar hate sarta djeung kabgrgsihan ti Allah; * hanteu
13

" saksi Allah kana ari kaoela, noe matak ka Korinta teja, * bawaning karoenja ka maraneh. 'Lain pisan kaoela teh " ngeunakeun kawasa kana

Tatapi kaoela neda

njawa kaoela,
tatjan datang

make kapintgran daging, make teh sihkoernija Allah. 'Karana kaoela njoeratan
teh ka maraneh hanteu geseh djeung noe diwatja, sarta djeung noe ditarima-

kapgrtjajaan maraneh, estoena mah ngabantoe njijeun kaboengahan maraneh; karana maraneh teh tgggr dina kapgrtjajaan.
c 1 Petr. 5
:

o Boem 1:9;
3.

p.

11:31. 6

p.

12:20.

1246

KORINTA

2,

PASAL

2.

fTatapi kaoela geus uangtoekeun dina J-pikir, moal rek ngadatangan deui ka maraneli djeung kanalangsaan. 'Karana lamoen kaoela nganalangsakeun ka maraneli, salia atoeh anoe pingaboengahkeuneun ka kaoela, kadjaba eta uoe geus dinalangsakeun koe kaoela"? 'Sarta kaoela " noe matak njoeratan ka maraneh kitoe teja, soepaja kaoela, dimana datang, oelah meunang nalangsa ti eta,

13

li

15

noe Ibgngrna matak ngaboengahkeun ka kaoela; sarta pangandSl kaoela ka maraneh sakabeh, jen kaboengahan diri kaoela, eta nja kaboengahan maraneh sakabeh. 'Karana kaoela njoeratan teja ka maraneh djeung banget nja kasoekSran sarta karoep6kan hate, bari reja * ragragan tji-mata; lain malar maraneh nalangsa, noe dipalar teh soepaja pada nganjahokeun kana kanjaahan, anoe liwat leuwih di diri kaoela ka maraneh.
a
1

16

17

di djSro Groesti, dgmi kaoela " taja kamarasan hate, tina sabab teu papanggih djeung Titoes saderek; 'geus kitoe kaoela sasalaman, toeloej mijang ka Makgdoni. 'Tatapi ^ soekoer ka Allah, anoe salawasna masihan oenggoel ka kaoela di djgro Kristoes, sarta nganjatakeun seungiting kanjaho ka andjeunna dina oenggal-oenggal Snggon, koe lantaran kaoela. 'Karana kaoela teh ka Allah baoe seungit ti Kristoes, nja di djalma noe djadi salamet, sarta di noe djadi tjilaka; 'ari " ka noe jmndeuri kaoela teh baoening paeh mawa kana paeh; demi ka noe ti heula mah baoening hiroep mawa kana hiroep. Djeung saha noe bisa kana eta perkara? 'Karana kaoela teh lain tjara noe reja, ngadagangkeun pangandika Allah; f sategSsna ti kaberesihan, sarta sakoemaha noe ti Allah, di pajoeneun Allah, ditjatoerkeunana teh koe kaoela di djero Kristoes.

panto

Kor.

5.

b Pil. 3

18.

a Lai. 20
15:57.
e

6.

1
:

Kor. 16
34.

9.

c p.
:

7:5,

6.

Kor.

10

11

Sabalikna, lamoen aja noe njijeun nalangsa, eta nganalangsakeunana teh lain ka diri kaoela, enjana mah nganalangsakeun sakadar (soepaja kaoela oelah ngabeuratkeun ka dinja) ka maraneh sakabeh. 'Geus tjoekoep ka noe kitoe teh " siksaan, anoe ditSrapkeun ka dinja koe djalma noe reja; 'manana sabalikna maraneh anggoer ngahampoera sarta ngalilipoer ka dinja, soepaja eta noe kitoe teh oelah datang ka kalelSban, tina katjida teuing kanalangsaanana. 'Koe sabab eta, kaoela mamagahan ka maraneh, koedoe pada ngajakinkeun kanjaahan ka dinja. 'Dalah nja kitoe noe matak kaoela geus njoeratan ka maraneh, hajang ujaho dina kaestoean maraneh, eta maraneh dina sagala pSrkara noeroet hanteuna. 'Ari saha-saha noe dihampoera naon-naon koe maraneh, eta koe kaoela dihampoera deui. Karana kaoela ge, satijap-tijap geus ngahampoera naon-naon, eta kaoela ngahampoera teh nja tina sabab maraneh, di pajoeneun Kristoes, soepaja Setan teh oelah aja beubeunangan ti oerang; 'karana oerang teh hanteu samar dina

Loek. 2

p.

2.

PASAL

3.

12

pakargpanana. o i Kor. 5:35. Ari keur maugsa kaoela datang ka


"

Troas, baris
*

toes,

ngoewarkeun Indjil Kriskaoela teh dipangboekakeun

'aha kaoela teh mimiti mihade deui 'diri? Atawa kaoela teh naha koedoe tjara noe sawareh, make soerat katgrangan ka maraneh, atawa soerat katSrangan ti maraneh? 'Ari soerat kaoela teh * nja maraneh, geus ditoelis dina hate kaoela, katangen djeung diwatja koe sakabeh djalma; 'sapedali maraneh geus katara^ jen maraneh teh soerat Kristoes, beunang njijeun lantaran pangabdi kaoela, toelisna lain koe^mangsi, istoening koe Roh Allah noe djoemgnSng; lain dina papan batoe, istoening dina papan hate bangsa daging. 'Ari kaoela noe matak boga pangandel sakitoe teh ka Allah, lantaran Kristoes. 'Lain pisan kaoela teh bisa koe sorangan mikir-mikir kitoe-kijeu kawas ti diri sorangan; gnjana mah kabisaan kaoela teh ti Allah. 'Nja andjeunna keneh noe geus ngabisakeun kaoela teh djadi ^poerah njangking perdjangdjian anjar; lain njangking aksara, estoena mah Roh; karana ari aksara teh maehkeun, tatapi ari Roh mah ngahiroepkeun. 'Sarta lamoen pagawean njangking paeh, noe kalawan aksara, beunang ngoekir dina batoe, Snggeus boga kamoeljaan, datang

N^

''

''

'''

''

KORINTA
I

4.

1247
*

''

ka oerang Israil ten kadavoegaeun mgntjrong ka pameunteu Moesa, tiua kamoeljaan pameunteuna, uoe geus tangtoe dileuugitkeun: 'tjing, lain komo teuing pagawean njangking Roh teh boga kamoeljaau? 'Karana lamoen 'pagawean njangking hoekoeman teh Snggeus boga kamoeljaan, geus komo teuing pagawean njangking kabenSran ka-

noe matak kaeraan,


teu

loemampah teh

make kadjoeligan, atawa ngarobahkeun pangandika Allah; satggSsna teh lantaran ngebrehkeun kajaktian " kaoela nembongkeun kahadean sorangan ka boedi-rasa sakabeh djalma, di pajoeneun
3

4
[ j

10

11

langkoeng jaisan kamoeljaanana. 'Samalah eta noe geus dimoeljakeun teh, moenggah hanteu moelja dina salgbah ijeu mail, tina sabab kamoeljaan ijeu teh kalangkoeng pisan. 'Karana lamoen eta noe dileungitkeun teja boga kamoeljaan, geus komo teuing anoe tetep mah boga kamoeljaan. a p. S 12. 6 l Kor. 9 1.
:

oepama Indjil kaoela katjindoengan, eta katjindoenganana teh ka sakoer noe bakal tjilaka; 'teggs djalma teu p6rtjaja, noe geus pada dilolongkeun pikir koe batara ijeu doenya, soepaja oelah katodjo koe njaangkeunaAllah. 'Sarta
''
''

na Indjil kamoeljaan Kristoes, anoe djadi


5

kanjataan Allah. 'Karana kaoela lain ngoewarkeun diri sorangan; noe dioe-

3 Joh. 13.
:

d
:

Moesa 2t:12;
15
:

J6r.

31:33; J6h. g Koem 7 ^ p. 5


:
:

11

19.

Koem
1,

18.

f
i

p.

18.
:

6.

h
12

Moesa 31

29, 30.

Gal. 3

10.

31.

warkeun teh Jesoes Kristoes, jen djoemenSng Goesti; ari moenggoeh diri kaoela mah ngawoela ka maraneh tina sabab Jesoes. "Karana Allah, ^noenimbalan tjaang teh ngagebjar tina djSro poek teja, nja eta f noe geus ngagebjar dina djero hate kaoela^ ijikeun njaangkeun koe kanjaho kana kamoeljaan Allah dina pameunteu Jesoes Kristoes.
a g
V-

13

14

15

16

17

Ari tina sabab kaoela boga pangarepngarfep kitoe teh, noe matak kaoela rosa pisan nja kaloedeungan; 'hanteu tjara Moesa, " pameunteuna nganggo ditjindoeng, soepaja oerang Israil oelah maIgntjrong ka * panoengtoengan eta noe dileungitkeun teja. 'Tatapi ''pikiraneta djalma-djalma geus diteuaskeun; karana ngpi ka poe ajeuna eta tjindoeng teh aja dina ngadjina Perdjangdjian Lawas, hanteu koengsi diboeka; ari dileungitkeunana koe Kristoes. 'Tatapi nepi ka poe ajeuna, satijap-tijap kitab Moesa diadji, eta teh hatena katjindoengan. 'Demi dimana geus tobat ka Goesti, eta tjindoeng teh dilaan. 'Ari Goesti teh ^ nja
teja; sai-ta di mana bae aja Roh Goesti, nja di dinja aja kamerdikaan. 'D6mi oerang sakabeh, tina nendjo kana kamoeljaan Goesti " saperti dina eunteung, ]-eudjeung beungeut teu ditjindoeng, pada disalin f sakoemaha roepa eta, ti kamoeljaan madjoe kana kamoel-

3:6. b
:

p.

2: 17. c p. 6:

2 Tes. 2

10.
:

Joh.
19.

4. d p 12:31;Ep. 2:2. fl

2 Petr. 1

Roh

'.

18

11

Tatapi kaoela boga radja-brana sakitoe teh aja dina " wadah sipat taneuh, * soepaja kagedean kawasa teh ti Allah, lain ti diri kaoela. 'Ari kaoela teh " pada disoesoekgr dina saniskara lampah, tatapi hanteu kasedSkkeun; pada kasoesahan, tatapi hanteu bingoeng; 'pada dikanijaja, tatapi hanteu dikadjeunkeun pada dibeubeutkeun, tatapi hanteu roeksak; 'salawasna kaoela pada ngoekoendang poepoesna Goesti Jesoes dina djero badan kaoela, " soepaja hiroepna Jesoes kitoe keneh kaboekti dina badan kaoela. 'Karana kaoela noe hiroep teh
'^

salawasna pada disgrahkeun kana maot

jaan, nja tina lantaran Roh Goesti. a 2 Moesa 34:33. b Roem 10:4. c J6s. 6:10;
29: 11,
e 1

12;Eoemll:25. dlKor. 15:45;


:

Joh. 5

7.

12

Kor. 13

12.

f Koem

29.
I I

PASAL

13

4.

tina sabab Jesoes, soepaja hiroepna Jesoes kitoe keneh kaboekti dina daging kaoela noe keuna paeh. 'Djadi maot anoe moerba ka drri kaoela, dgmi hiroep mah moerba ka maraneh. 'Tatapi sapedah kaoela saroewa boga roh kapgrtjajaan,

sabab eta, sapedah kaoela baroga tjangkingan kitoe, tina sih-piwSlas noe geus dipaparinkeun ka kaoela, eta kaoela hanteu djadi leutik hate; 'saestoena mah kaoela teh geus pada mitjeun lalampahan soempoet-salindoeng

Koe "

sakoemaha noe geus dioengelkeun dina


j 1 I

14

Kitab kijeu: * Koering pertjaja^ koe sabab kitoe koering ngomong; noe matak kaoela ge pertjaja, koe sabab kitoe kaoela teh ngomong; 'rehna jjada njaho, ari noe geus nanghikeun Goesti
''

1248
Jesoes,

KORINTA

5.

tangtoengahoedangkeun deuidiri
9

15

kaoela koe lantaran Jesoes, sarta ngadjogokeun kaoela bareng maraneb di pajoeneunana.'Karana eta sakabeb p6rkara teja pangdjadina keur paedab maraneb, soepaja sib-koernija, noe geus li''

10

wat langkoeng
loba, pikeun
a
15
1 p.
:

teb,

woewoeb tambab
Kor.
:

tina lantaran pamoedji-soekoer djalma

kamoeljaan AUab.
:

1.

6 1 Kor. 2

5.

c p. 1
:

4, 5.

(i

31

p.
:

1:5;

9.
:

e Pil. 3

21.

f Eoem
:

8
:

36

Kor. 4

9.

^ Djab. 116

10.

7j

Kor. 6 14.

p. 1

6, 11-

gede bate, sarta ' leuwih soeka ka loewar tina badan, ngaroengroeng di Goesti. 'Noe matak kaoela teb, bob ngaroengroeng di djero, bob ngaroengroeng di loewar, pada sareggp pisan, soepaja pikamanabeun koe Goesti. 'Karana oerang sakabeb mengke koedoe pada boekti di pajoeneun korsi pangadilan Kristoes, soepaja bidji-bidji djalma nampa noe geus dipigawe koe badan, koemaba bae lampahna, bob bade, bob goreng.
''
'

a
C

Aj. 4

19

2 Petr
:

13,

16

17

banteu djadi leutik bate; sanadjan diri badag noe kaoela diroeroeksak ge, ari diri ISmboet mab dianjarkeun bae oenggaloenggal poe. 'Karana kasoekgran kaoela " noe bampang, sarta ngan saliwat bae lilana, ngajakeun ka kaoela teb kamoeljaan moetoeb pisan koe beurat,
kitoe, kaoela teb

Koe sabab

H
g
5.

p. 4
:

7.

Eoem

23.
22. 10.

Wahj. 16
1

15.

d
1

1
:

Kor. 15
18.
:

51, 53. e p. 1
:

f
i

Kor. 13

12; p. 3

Pil. 1

23. A Kol. 1

Eoem 14:10;

Kor. 4

11

18

sarta nja langggng; 'sapedab kaoela ^ banteu nilik kana barang noe katendjo, nilik teb kana barang noe banteu katendjo; karana barang noe katendjo teb teu awet, tatapi ari barang noe teu kaaDjab. 30:6: tendjo mab langgeng. Boem 8:18. 6 Eoem 8:24, 25.

12

13

PASAL
Karana
ijeu

5.
"
14

kaoela pada njabo, lamoen saoeng, pangtjitjingan kaoela di

boemi teb, diroewag, kaoela boga adggan ti Allab, nja imah lain beunang njijeun koe leungeun, istoening langgSng,
2

15

ajana di sawarga. 'Karana kaoela dina saoeng ijeu teb ^ sok roemaboeb, ba-

waning bajang dirangkepan koe piimabeun kaoela anoe ti sawarga; 'da tangtoe kaoela teb pada kasondong make, moal kasondong ' ditarandjang. 'Karana kaoela noe aja dina saoeng ijeu teb sok roemaboeb, koe bawaning beurat rarasaan; rebna bajang oelab ditjoetjoelan, kabajang teb dirangkepan, soepajana noe keuna paeb teb leungit kalindib koe hiroep. 'Ari noe geus njadijakeun kaoela baris pikitoeeun teb, nja Allab, anoe maparin ongkob ka kaoela " pamandjgr,
'^

16

17

sapedab kaoela njabo jen Goesti teb pikasijeuneun, kaoela pada ngoepab-ugoepab ka djalma sina pertjaja; ari Allab langkoeng waspaos ka kaoela teb, sarta pangbarepan kaoela, " boedi-rasa maraneb ge kitoe deui waspada. 'Karana kaoela * lain mihade deui diri ka maraneb, gnjana mab kaoela ka maraneb mere sabab geusan moedji koe bal kaoela, soepaja maraneb boga keur ngadjawab ka djalma noe sok moedji bangsa labir, banteu moedji bangsa batin. 'Karana ari kaoela sasar, nja tina sabab Allab; ari kaoela bengr inggtan, nja tina sabab maraneb. Karana kaoela teb kabawakeun koe kaasiban Kristoes; 'rebna pamikir kaoela teb kijeu: lamoen bidji djalma paeb, nalangan ka sakabeb, eta boekoemna geus pada paeb kabeh. DSmi andjeunna noe matak poepoes nalangan ka sakabeb, * nja soepaja sakoer anoe biroep, ka-bareupna oelab biroep pikeun sorangan deui, biroep teb koedoe pikeun eta noe geus poepoes sarta ditangbikeun keur pimangpaateun sakabeb. 'Koe sabab kitoe, kaoela ti ajeuna ka saba oge banteu njabo sakoemaha bijasa daging; djeung sanadjan tadina kaoela ka Kristoes teb njabo sakoemaba bijasa daging, parandene ajeuna mab kaoela geus teu njabo kitoe ka andjeunna. 'Djadi lamoen djalma aja di djgro
eta,
'

Koe sabab

Kristoes, nja eta teb


ari
"

"*

mabloek anjar;

tggSsna

Rob

teja. 'Djadi

kaoela teb sa18

lawasna gede bate, sarta pada njabo, jen kaoela, pedab ngaroengroeng dina dj6ro badan, noe matak teu ngaroengroeng di Goesti; 'karana kaoela loemakoe teb ^ kalawan kapgrtjajaan, lain kalawan nendjo. Tatapi kaoela pada
'

19

noe beubeul teb geus toeloej, tab singsarwa geus djadi anjar. 'Ari eta saniskarana teb ti AUab, ^noe geus ngarapibkeun oerang djeung salira andjeunna koe lantaran Jesoes Kristoes, sarta ka kaoela geus maparin * kadjSngngan ngoewarkeun karapiban teja. 'Karana Allah
''

KORINTA

6,

7.

1249

20

djgro Kristoes geus ngarapihkeun doenya djeung salira andjeunua, ari dosadosana hanteu ditanggoeugkeun ka darinja, sarta andjeunna geus neundeunan pangandika hal karapihan teja ka diri kaoela. 'Djadi kaoela teh piwarangan ngawakilan Kristoes, sasat Allah ngedi

ngabeungharkeun djalma loba; tjara noe


teu boga naon-naon, padahal boga saniskara.
^
11
(I

a
:

1 8.

Kor. 3

9.
:

Kor. 15
I

2; Ibr. 12
:

15.

c J6s. 49
p.

Ibr. 3

7,
1.

13. e

Kor. 10
:

4: 2./tlKor.4:

jp. 11

23 27. Jp.

32. f^. 5 18. 4 10, 11.


:

Eh, oerang Korinta! soengoet kaoela

lingan

lantaran kaoela;

kaoela n6da-

12

ngangah ka maraueh, ari hate kaoela geus djadi 16ga. 'Maraneh hanteu sSsgk
di djgro kaoela, sgsgk soteh di dj6ro hate maraneh sorangan. 'Soepaja pamaISsna nandingan, (kaoela mitjatoer kitoe teh reh " ka anak kaoela,) maraneh ge sing ngalggaan hate maraneh!
a
1

21

n6da ngawakilan Kristoes: niaranehgeura sing daek dirapihkeun djeung Allah. noe ten pisan oeningaeun 'Ari eta, koe Allah geus didamgl di dosa teh, keur pimangpaateun oerang, soedosa paja oerang djadi kab6n6ran Allah di
'

13

''

^'

Kor. 4

14.

14

djerO andjeunna.
Gal. 2
:

ap.4:2.ip.3:l.cKoeml4:8;
:

20.

d Gal.
:

15. e
1

Wahj. 21:5. flXoem 5


Kol. 1
:

10.

Tim. 1

12.

h Boem 3:25;
2
:

20

Joh.
8
:

2:2.
Gal. 3

J6s.
13.

53:9;

Petr. 1 Kor. 1 30.

22.

J Roem

15

PASAL

6.
ic

kaoela, " noe ngabantoe kana padamglan, pada ngingetan deui ka maponia oelah gaplah nja nampa raneh: 2 sih-koernija Allah teh! 'Karana ari pangandikana: " Dina mangsa kasoekaan kami geus ngaboelkeun ka nianeh, sarta dina poe kasalametan kami geus noeloeng ka maneh. Tali, nja ajeuna mangsa kasoekaan teh; tab, nja ajeuna poe 3 kasalamgtan teh! 'Ari kaoela teh " sapSrkara oge ten pisan migawe matak titadjong djalma, soepaja kadjSnengan i oelah katjawad. 'Saestoena mah kaoela nembongkeun dina saniskara lampah kahadean sorangan, koemaha bae abdi Allah, nja dina gede kasabaran, dina kasangsaraan, dina kasoesahan, dina kadina dirangket, dina diberok, 5 roepekan, dina karoesoehan, dina migawe, dina 6 njaring, dina poewasa, 'dinakab8rgsihan, dina kanjaho, dina kasarehan, dina kawSlasan, dina Roh Soetji, dinakanjaahan 7 noe taja palsoena, 'dinajjangandikakajaktian, dina kawasaning Allah; koe jjakarang kabgneran di kentja-katoehoe, 8 'koe kahormatan djeung kahinaan, koe bedja goreng djeung bedja hade; tjara djalma noe ngagSlo, padahal saestoena 9 'tjara noe teu kanjahoan, padahal kanjahoan pisan; tjara noe sakarat, tatapi sagnjana mah kaoela biroep; tjara noe dilara-lara, padahal teu dipaehkeun; 10 'tjara noe prihatin, halta boengah sa6nd6ng-6ndSng; tjara noe miskin, halta

Ari

''

''

17

Z'

Oelah rek make " sedjen pasangan djeung djalma noe teu pertjaja. Karana nahaon karah salajeutna kabgnSran djeung kadorakaan? Sarta * nahaon satoenggalna tjaang djeung poek'? 'Nahaon pgkgtna Kristoes djeung BgHal? Sarta nahaon doeoemanana anoe pgrtjaja djeung noe teu pgrtjaja? 'Djeung deui nahaon saroewana kabah Allah djeung " brahala? Karana maraneh teh nja kabah Allah noe djoemgngng; sakoemaha noe geus diandikakeun koe Allah kijeu: ^ Kami bakal linggih sarta ngidgr di tgngaheun eta; ari kami bakal Allahna, sarta eta bakal oemat kami. 'Koe sabab kitoe, " geura baridjil ti dinja, bari marisahkeun maneh^ timbalan Pangeran, djeung oelah njarabak kana naon-naon noe nadjis, tangtoe kami

IS

''

'*

'

ngangkgn ka maraneh; 'ari f kami teh piramaeun maraneh, sarta maraneh bakal anak kami lalaki djeung anak kami awewe, timbalan Pangeran noe
langkoeng kawasa.
5:9. b Ep. 5:11. c

'

26:11, 12. e 31:33; 32:38.

J6s.

a 5 Moesa 22:10; 1 Kor. 1 Kor. 10:7, 14. d 3 Moesa 52:11; Wahj. 18:4. f JSr.

PASAL

7.

Koe

-^^

sapedah oerang boga pgrdjangdjian kitoe, eh kaasih kaoela! hajoe, oerang pada ngabgresihan diri sorangan tina sakabeh sipat kargggdan dina daging sarta dina roh; * sing antek njoetjikeun diri kalawan sijeun a p. e 17. b ibr. 12 14. koe Allah. Kaoela here pignggoneun! Ari kaoela djalma hidji ge teu jjisan migawe teh ka salah, ka djalma hidji ge teu pisan ngaroeksak, " ti djalma hidji ge teu pisan ngarah hasil. 'Kaoela pangmitjatoer ki-

sabab

eta,

toe teh lain sgdja ngahoekoeman;

kapan

1250

KORINTA

8.

tjarek kaoela tadi ge, * jen maraneh aja din a hate kaoela, baris paeh reudjeung, hiroep reudjeung. 'Kaoela < rosa pisan kaloedeungan ka maraneh, kaoela rosa pisan moedji tina sabab maraneb; kaoela pinoeb koe kalipoeran, kaoela kaliwat-langkoeng nja boengah dina sakabeb kasoekeran kaoela.
a Lai. 20:33;
p.

tina

13

12: 17. 6 p. 6

11

13. c p. 3

12.

Karana mangsa kaoela geus datang ka Makgdoci ge, awak kaoela hanteu aja kamarasanana, nja ngan disoesoekgr
bae kaoela teh dina saniskara; ari di loewar aja pgpSrang, ari di djero mah rarempan. 'TatajDi Allah, noe ngalilipoer ka noe rSndah ati, geus ngalilipoer ka kaoela koe datangna Titoes; 'sartalain koe datangna woengkoel, malah djeung koe panglilipoer, anoe geus djadi lantaran Titoes kalipoeran tina hal maraneh, reh-

14

sabab djalma noe geus kasorang koe kasalahan; ari noe dipambrih, soepaja kagetenan maraneh ka kaoela boekti di maraneh, di pajoeneun Allah. 'Kitoe noe matak kaoela pada kalipoeran koe tina kalipoeran maraneh. Sarta kaoela mingkin angot nja boengah tina kaboengahan Titoes, pedah manahna geus kasgnangkeun koe maraneh sakabeh. 'Karana ari kaoela geus moedji maraneh ka Titoes teh, sapgrkara ge kaoela teu kawirangan; gnjana mah, saperti kaoela geus njatoerkeun sakabeh ka maraneh " djeung sajaktina, nja kitoe deui pamoedji kaoela ka Titoes teh geus
'^

15

tambah tjitgrgsna ka maraneh, ana ras elingeun ka pangesto maraneh sakabeh, datang ka ditaiima koe maraneh kalawan sijeun sarta
kaboekti. 'Sarta beuki
ngagidir. 'Kaoela

16

10

11

na ka kaoela njaritakeun maraneh hajang pisan didatangan koe kaoela, djeung kahoemaregoengan maraneh, sarta kaggtenan maraneh ka kaoela; noe matak kaoela woewoeh pisan nja boengah. 'Karana * sanadjan kaoela nganalangsakeun ka maraneh koe soerat teja, kaoela teu kadoehoeng, sadalah tadina kadoehoeng; karana katendjo koe kaoela, jen eta soerat teh geus nganalangsakeun ka maraneh, nadjan sakeudeungge. 'Dgmiajeuna mah kaoela boengah, lain koe sabab maraneh geus nalangsa, enjana koe sabab maraneh nalangsa mawa kana pertobat; karana maraneh nalangsa teh tgroes djeung pangersa Allah, soepaja maraneh dina saperkara ge oelah karoegian koe kaoela. 'Karana " arikanalangsaan anoe teroes djeung panggrsa Allah teh ngadjadikeun pgrtobat anoe taja i^ikadoehoengeunana, noengtoen kana kasalamgtan; tatapi ari kanalangsaan doenya mah ngadjadikeunana teh paeh. 'Geuning eta pgrkara, jen maraneh nalangsa teroes djeung panggrsa Allah teja, aja sakitoe njijeunna kasarggepan di djgro maraneh! nja mere katgrangan, nja teu soedi, nja sijeun, nja hajang papanggih, nja ggten, nja njiksa; maraneh dina saniskara geus nandakeun diri maraneh teh bgresih dina eta pgrkara. 'Djadi kaoela pangnjoeratan teh ka maraneh, lain tina sabab djalma noe ngalakonan kasalahan teja, kitoe deui lain

teh boengah, rehna kaoela dina saniskara bisa kgndgl tina hal maraneh. a p. i 4; 2 13. 6 p. 2 2-4.
:
:

c 2

Sam. 12:13: Mat.

4. <? p. 2

9. e p. 1

17, 18.

PASAL

8.

Sanggeusing kitoe, eh doeloer-doeloer! kaoela ka maraneh nganjahokeun sihkoernija Allah, anoe geus dipasihkeun ka sagala garedja di Makgdoni; 'jen keur
kataradjang reja-reja tjotjoba kasoekgran, " eta teh bawaning koe liwat leuwih boengahna, nadjan rosa kamalaratan ge, ggde pisan merena, djadi soegih kabalabahanana. 'Karana saestoena omongan kaoela, eta teh merena * tina kasoekaan sorangan, sakadar kakoewatanana, malah-malah ngoengkoelau kakoe-

watanana; 'sarta pada ngngda ka kaoela bari omat-omatan, moegi ditampa sidgkahna sarta ngabantoena toetoeloeng ka djalma saroetji teja. 'Sarta lain sapanghargpan kaoela bae, samalah pada njanggakeun dirina sakoedjoer ka Goesti heula, geus kitoe ka kaoela, koe pangersa Allah. 'Noe matak kaoela mgrgdih ka Titoes, soepaja, tjara ngamimitian bareto teja, sina di maraneh ge kitoe deui ngauggeuskeun eta pgrkara sidekah. 'Ari maraneh, sapedah "
<"

'^

12

oentjoel dina saniskara, nja dina pgrtjaja, dina piwoeroek, dina kanjaho, djeung dina saroepaning kaggtolan, kitoe deui dina kanjaShan maraneh ka diri kaoela: tjing atoeh, dina ijeu sidgkah ge masing

KOMNTA
21

9.

1251

10

kaoela ijaugmitjatoer kitoe teh lain marentah, gnjana mah hajang njoba kaestoeanana kanjaabaii maraneh koe lautaran kaggtolan anoe sedjen. 'Karana maraneh geus pada njaho sihkoernija Goesti oerang Jesoes Kristoes, jen andjeunna keur beunghar ''ngadjadi miskin baris ngamangpaatan maraneh, soepaja maraneh teh pada djadi beunghar koe lantaran kamiskinan Goesti. 'Sarta kaoela " mere pitoedoeh dina ijeu pgrkara; karana eta teh matak basil ka maraneh, rehna maraneh geus ngamimitian ti taoen ka toekang, lain kana
oentjoel. 'Ari
nijat

ka kaoela tina lantaran ijeu karosaan kaarta, noe dioeroeskeun koe kaoela rana kaoela milampahkeun anoe hade * mateh lain di pajoeneun Goesti bae, lah di hareupeun djalma ge pon kitoe
;
'

22

keneh. 'Djeung deui kaoela geus nitahan bargngan eta teja hidji doeloer kaoela, noe geus r6m6n pisan sarta dina reja pSrkara ditjoba koe kaoela, kapanggih jen ggten, dSmi mangsa ajeuna beuki tambah kagetenanana, tina g6de pa-

23

11

12

13

ngalampahkeunana bae, samalah kana oge maraneh noe ti heula. 'Dgmi ajeuna, tjing, geura anggeuskeun ngalampahkeunana oge; soepaja, saperti geus aja soeka hate boga nijat teja, nja kitoe keneh aja nganggeuskeunana sakadar kaboga maraneh. 'Karana lamoen geus aja soeka hate mah, djalma dimanah teh sakadar bogana, lain sakadar teu bogana. 'Karana pamalar teh
''

24

'

ngandglna ka maraneh. 'Ari moenggpehing Titoes teja, nja batoer kaoela, sarta pangbantoe dina pagawean kaoela ka maraneh; ari moenggoehing eta doeloerdoeloer kaoela teja, nja titahan garedja, sarta pada djadi kamoeljaan Kristoes. 'Manana koedoe pada ngaboektikeun ka darinja tandaning kanjaahan maraneh, kitoe deui " pamoedji kaoela tina hal maraneh, di hareupeun sagala garedja.
o
p.

12

18.

Eoem
9.

12

17. e p.

14.

PASAL
Karana

lain
14

soepaja anoe sedjen enteng,

ari

maraneh mah ripoeh; 'ngan darapon papak; dina mangsa ajeuna kaleuwihan maraneh moedoe njoekoep kakoerangan
itoe,

soepaja kaleuwihan itoe kitoe deui

pinjoekoepeun
15

kakoerangan maraneh; sangkan djadi papak; 'sakoemaha noe geus dioengelkeun dina Kitab kijeu: Ari noe geus moeloeng loba, hanteu leuwih, anoe saeutik hanteu koerang.
^'

a
e
/

Boem
1
Sil. 3
:

15

26. b Pilem.

li. c p.

1.
:

(Z

p. 7
7j

13.
:

Kor. 1:5. f Mat.


27, 28
;

8:20.^1
:

Kor. 7
:

25.

p. 9

2.

" ari pSrkara toetoeloeng ka djalma saroetji teja, montong koengsi koe kaoela ditjatoerkeun ka maraneh dina soerat; 'karana kaoela njaho * dina kasoekaan maraneh, anoe djadi matak maraneh dipoedji koe kaoela ka oerang Makgdoni, jen ' Ahaja teh geus sadija ti taoen ka toekang; sarta kaggtolan maraneh geus nggprok ka djalma loba. 'Ari noe matak kaoela nitahan eta doeloer-doeloer, sangkan pamoedji kaoela tina hal maraneh teja oelah kagaplah-

Loek. 21

p. 9

7. ./ 2

Moesa 16:18.

keun dina salgbah


4

ijeu teh;

soepaja ma-

iG

17

Djeung deui soekoer ka Allah, anoe manah Titoes geus maparin kagetenan ka maraneh saroewa keneh. Karana geus njawawikeun ka pameredih kaoela; tatapi tina sabab leuwih getenna, mijang ka maraneh teh soekana
dina
'

18

19

20

sorangan. 'Djeung kaoela geus nitahan bargngan Titoes " hidji doeloer, anoe dipoedji dina hal Indjil koe sakabeh garedja; 'sarta lain sakitoeeun bae, malahmalah eta teh beunang milih sakabeh garedja, jjibatoereun kaoela loemakoe dina ijeu hal sidSkah, anoe dioeroeskeun koe kaoela pikeun kamoeljaan salira Goesti, sarta pikeun nandakeun kasoekaan diri kaoela; 'tina sabab kaoela

raneh sadija, koemaha pitjatoer kaoela noe tadi; 'karana, saoepama aja oerang Makgdoni miloe djeung kaoela, kapanggih maraneh teu sadija, bisi kaoela meunang wirang, (teu dek njgboetkeun maraneh,) da geus aja pamoedji sakitoe tgtggna. 'Koe sabab kitoe, kaoela boga rasa pgrloe mgredih ka eta doeloerdoeloer arindit ti heula ka maraneh, sina ngoeroeskeun heula berkah maraneh anoe didjangdjikeun bareto, soepaja
sadija,

sing

sakoemaha berkah, oelah


n
p.

sapgrti
6

noe mitjik.
8;
4.

6 p. 8: 10, 11. c p. 1:1.

dek njingkiran,

bisi aja

noe ngangaranan

teh kaoela mitjatoer: " Satijap-tijap noe njebarkeun sarta misit, eta diboewatna tangtoe misit deui;

Ari

ijeu

1253

KORINTA

10.

sabalikna, satijap-tijap noe njSbarkeun sarta balabah mah, eta diboewatna tangtoe balabah deui. Oenggal-oenggal djalma mere teh sing sakoemaba tjopua dina hate; * oelah djeung ngoeloewoet, atawa rasa kapaksa; karana Allah asih ka djalraa noe mere djeung soeka hate.
'

in

'Ari Allah teh langkoeng kawasa ngaleuwihkeun sakoer sih-koernija ka maraneh; soepaja maraneh salawasna pada tjoekoep saniskara dina sakabeh naonnaon, anoe matak maraneh bisa leuwih kana sagala panggawe hade; 'sakoemaha noe geus dioengglkeun dina Kitab kijeu " Eta geus ngawoerkeun, barangbere ka noe mariskin; kab6n6ranana tStep salalanggengna. 'Demi noe maparin binih ka noe njgbarkeun, djeung roti baris hakaneun, nja eta noe bakal maparin

11

12

binih ka maraneh sarta ngargkahkeudjeung ngadjadikeun boeboewaban kab6neran maraneh; 'noe matak maraneh pada soegih dina saniskara, baris milampah sagala kabalabahan, noe ngajakeun soekoer ka Allah, koe lantaran kaoela. 'Karana eta lampah toetoeloeng teh lain noetoepan bae kana kaboetoeh djalma saroetji, samalah djadi

nana,

13

leuwih pisan koe reja pamoedji-soekoer ka Allah; 'sapedah koe kaestoeanana toetoeloeng teh eta pada ngamoeljakeun ka Allah, tina sabab maraneh naloek-

li

15

keun pangakoe maraneh kana Indjil Kristoes, sarta tina kabalabahanana jiangmere maraneh ka eta djeung ka sakabeh; 'kitoe deui koe mangngdakeunana ka maraneh, bari pada hajang papanggih djeung maraneh, tina kalangkoenganana sih-koernija Allah ka maraneh. 'Soekoer ka Allah, tina sabab
pasihan Allah anoe taja tjatoerkeuneu5

Moesa 15

10;

Djab.

PASAL

10.

Tijeung deui kaoela " nSngda ka mara-L'neh, tina bawaning kasarehan djeung
Kristoes, nja kaoela Paoenoe rfindah ana keur djonghok di maraneh, tatapi wani ka maraneh ana keur djaoeh 'ari pan6da kaoela teh, moegi kaoela, ana keur djonghok, oelah koengsi wani kalawan kakSndelan, anoe s6dja kaoela dek dipake kawanian ka

sih-piw61as

loes pisan,

djalma sawareh, anoe ngirakeun kaoela pada loemampah teh ^ noeroet daging. 3 'Karana kaoela, sanadjan loemampah di djgro daging ge, perang teh hanteu noe4 roet daging; 'karana ari " pakarang kaoela paragi p6rang, lain pakarang daging, istoening matih ti Allah, baris ngaroe5 boehkeun benteng-benteng.'Djadi kaoela teh ngaroeboehkeun pamikir, kitoe deui sagala dingding, anoe ngadingding kana kanjaho ka Allah, djeung sakabeh pikiran koe kaoela dibojong kana kaSnoetan 6 ka Kristoes; 'sarta kaoela geus sadija, dek njiksa ka sakoer pamoengpang, dimana pangnoeroet maraneh geus da7 tang ka antekna. 'Naha maraneh teh nilik kana roepa lahir? Lamoen aja djalma ngangkeuhkeun dirina kagoengan Kristoes, eta sing mikir deui ti soranganana nja kijeu, saperti manehna kagoengan Kristoes, kaoela ge pon kitoe 8 keneh kagoengan Kristoes. 'Karana sanadjan kaoela rada anggt ti kitoe * nja moedji maneh koe hal ''kawasa, noe koe Goesti geus dijjaparinkeun ka kaoela baris ngadegkeun maraneh, lain baris ngaroeboehkeun, kaoela teh moal kawi9 wirangan; 'soepaja kaoela oelah sSmoe hajang ngareureuwas ka maraneh koe 10 soerat. 'Karana tjek aromongna: ari soeratna teh 6nja g6de eusina sarta rarosa; tatapi s'ari djonghokna badan mah hengker, sarta omonganana matak ngewa. 11 'Ari djalma noe kitoe teh masing nginggtkeun, sakoemaha kaoela dina omongan koe soerat, eukeur djaoeh, eta kaoela keur djonghok nja kitoe sarta 12 saenja-enjana. 'Karana kaoela teu wani ngabilangkeun atawa ngabandingkeun diri kaoela ka djalma sawareh, noe sok moedji diri sorangan; d6mi eta teh, pedah ngoekoerkeun maneh ka dirina, djeung ngabandingkeun maneh ka sora13 ngan,tetela jen teu ngarti.' Tatapi kaoela mah teu rek moedji maneh liwat ti pawatSsan; nja noeroet pawatSsan oekoeran, anoe koe Allah geus dipantjenkeun djadi pawatgsan kaoela, soepaja kaoela 14 ka maraneh oge ngpi. 'Karana kaoela teu ngahontal-hontalkeun maneh, kawas noe teu nepi ka maraneh: -^'mapan Snggeus kaoela datang ka maraneh teh 15 djeung Indjil Kristoes. 'Djadi kaoela moedji maneh teh hanteu liwat pawa'' '^
'

KORINTA

11.

1253

tSsaU; teu ngakoe ka pagawean noe sedjen; tatapi kaoela boga panghargpau, lamoen kapgrtjajaau maraneh geus nga-

!)

16

17

is

gSdean, kaoela teh bakal digedekeun liwat saking di maraneh, sakoemaha n6pina kana oekoerau kaoela, 'barisngoewarkeun Indjil madjoe deui ka beh ditoe6un maraneh; lain baris moedji maneh, ngakoe ka noe anggeus di sadjSro oekoeran noe sedjen. 'DSmi anoe moedji, eta moedjina teh moedoe tinahal Pangeran. 'Karana ^ lain djalma noe moedji diri sorangan, nja noe dipoedji koe Pangeran, anoe bener tamah. a p. 5 20.
''
:

njoesahkeun ka djalma hidji-hidji atjan. 'Karana kakoerang kaoela ditjoekoepan koe doeloer noe daratang ti Makgdoni teja; ari dina saniskara kaoela geus ngo-

mah-ngomahau
10

diri,

soepaja oelah nga-

beuratkeun ka maraneh, sarta ka hareup ge bakal ngomah-ngomahan diii. 'Saestoe-estoena kajaktian Kristoes aja di djgro kaoela, eta pamoedji kaoela noe kitoe teh hamo pikap6ngg61eun dina wSwSngkgran tanah Ahaja. 'Naon sababna? Naha sabab kaoela teu njaah ka maraneh? Allah langkoeng oeninga. 'D6mi noe dipilampah koe kaoela, eta masih rek dipilampah keneh, pikeun m6gat sabab ka djalma noe njijar pisababeun; soepaja eta teh, dina pgrkara noe dipake moedji koe maranehna, sing kapanggih sakoemaha tjara kaoela. 'Karana noe kitoe teh rasoel palsoe, njekgl gawe sok ngarinah, pada miroepakeun maneh rasoel Kristoes. 'Ari eta pSrkara hanteu matak helok; karana Setan teh sok miroepakeun maneh malaikat Sng^'

11

12

6 p.
e p.

17. c p. 6
:

11:16; 12
:

6.

7; Ep. 6 1317. d 1 Kor. 14 f p. 13: 10.^ 1 Kor. 2 3; p. 11


:
: :

37.
:

6.

h
I

p. 13
Sil.

2.

j p.

12.

j
:

1 Kor. 9
5.

2.

Kor.

31.

27:2;

Kor. 4

PASAL
rpjing
atoeh,

11.

13

maraneh wajahnakeun -- kaboeroengan kaoela saeutik! Nja meureun wajahna oge ka kaoela. 'Karana kaoela goemati ka maraneh kalaAllah; karana kaoela geus ngareremokeun maraneh * ka hidji lalaki, hajang ngahatoerkeun landjang bSrSsih ka Kristoes. 'Tatapi kaoela risi,
"

14

wan goematining

15

gon tjaang. 'Koe sabab


gede,

sapSrti

Hawa kaggndam

koe oraj
"^

teja,

palangsijang tjara kitoe pikir maraneh geus dilSlSbar, njingkir tina kalangsaran ka Kristoes. 'Karana saoepama aja djalma datang, ngoewarkeun Jesoes
sedjen, lain

eta, lain perkara abdi-abdina ge kitoe deui miroepakeun maneh saperti abdining kabSnSran. D6mi eta teh pitoengtoengeunana bakal sakoemaha pagaweanana. a p. 12 e. 6 Joh. 3 29; Ep. 5 27. c 1 Moe3a3:l 6. rfp. 1:12. e Gal. 1:6. fp. 12:11.

moen

(7

j
16

p. 10 10. h 1 Kor. 9 12 p. 12 13. i Pil. 4 10, 15. 1 Tes. 2 9 2 Tes. 3 8. jfc 1 Kor. 9 15.
:
:

noe geus dioewarkeun koe

saoepama maraneh nampa roh sedjen, lain noe geus katampa koe maraneh, atawa indjil sedjen, lain noe geus ditarima koe maraneh, eta koe maraneh meureun diwajahnakeun bae. 'Kakaoela, atawa
'^

Kaoela mitjatoer deui: oelah aja djalnganjanaan " boeroeng ka kaoela; tatapi ari teu kitoe, kaoela akoe koe maraneh tjara ka noe boeroeng bae, soe-

ma

paja kaoela
17

meunang moedji maneh

sa-

rana rasa kaoela, ''naon-naon oge kaoela hanteu dentjeng ti eta rasoel noe paroendjoel teh. "Sanadjan kaoela dina
'^

teu binangkit, moenggoehing dina kanjaho mah moal; ari kaoela dina sakabeh perkara geus pada kaboekti pisan di lebah maraneh. 'Naha kaoela teh migawe dosa, pedah kaoela ngahandapkeun sorangan soepaja maraneh dika-loehoerkeun, djalan kaoela ka maraneh geus ngoewarkeun Indjil Allah hanteu njokot bajaran? 'Kaoela geus ngarajahan garedja sedjen, narima gadjih, keur baris ngawoela ka maraneh; djeung mangsa kaoela aja di maraneh, ana keur kakoerangan, j kaoela teu
''
'

ngomong

is

eutik-eutikeun. 'Ijeu teh noe ditjatoerkeun koe kaoela, lain ditjatoerkeun tina aja pangersa Goesti, nja saibarat lampah boeroeng bae, moenggoeh dina ijeu pamoedji sakitoe tetSgna. 'Sapedah reja

jasa daging, noe


19

20

* sakoemaha bimatak kaoela ge rek moedji maneh. 'Karana maraneh teh ka djalma boeroeng, soeka wajahna reh maraneh mah pinter. Karana maraneh ngawajahnakeun maneh bae, lamoen aja noe ngoemawoelakeun maraneh, lamoen aja noe ngahakan maraneh, lamoen aja noe meunangkeun maraneh, lamoen aja noe ngaloehoerkeun sorangan, lamoen aja noe nampiling ka ma''
'

djalma moedji maneh

21

raneh. 'Kaoela mitjatoer pikawii-angeun,

1254
ari

KORINTA

12.

kaoela

mah bareto

^'

hengker. Tatapi

noe dipake kawanian koe noe sedjen,


(kaoela ngomong saibarat lampah boeroeng) eta koe kaoela ge dipake kawanian.
'

'Naha ari eta teli oerang Ibrani"? kaoela ge nja kitoe. Naha ari eta teh oerang Israil? kaoela ge nja kitoe. Naha ari eta teh toeroenan Ibrahim? kaoela ge nja kitoe. 'Naha ari eta teh abdi
Ivristoes?

(kaoela

ngomong

tjara
:

noe

boeroeng) f kaoela mah komo ari kaoela dina baranggawe leuwih, dina dirangket poeudjoel, dina diberok leuwih, dina baja-pati mindeng pisan. 'Koe oerang Jahoedi kaoela geus lima kali dirangket, ^ sakalina opat poeloeh koerang hidji. 'Tiloe kali kaoela * digitik koe hoe; sakali kaoela dibentoeran koe batoe; tiloe kali kaoela kaleboeh, dilaoet kaoela sapoe-sapeuting aja di djerona. 'Keur di pangnjabaanremen pisan kaoela manggih baja hal tjai-tjai, baja hal begal, baja ti noe sabangsa djeung kaoela, baja ti oerang kapir, baja di djero nagara, baja di tggal 16ga, baja di doelaoet; baja tina tjampoer djeung
'

''

'

baranggawe sarta rariwoed, dina njaring mindeng pisan,


loer palsoe;
'dina
^

dina langlajeuseun sarta halabhab, dina poewasa remen pisan, dina tiris sarta boeroendoel. 'Kadjaba perkara lijan ti dinja, kaoela saban-saban poe kaambregan, nja ngoeroes ka sakabeh garedja. 'Saha noe hengker, ' dSmi kaoela teu miloe hengker? Saha noe titadjong, demi kaoela teu nggntab? 'Ari koedoe mah moedji maneh, kaoela rek moedji maneh '" tina hal kahengkeran kaoela. 'Allah, " Rama G-oesti oerang Jesoes Kristoes, anoe koedoe dipoedji salalangggngna, langkoeng oeninga " jen kaoela teu bohong. 'Ari di Damsik, wakil radja Aretas

ngadjaga nagara oerang Damsik, hajangeun nangkep kaoela; 'demi kaoela


p tina djandela dioeloer dina karandjang, bidjil ka loewareun koeta, djadi ngedjat
ti

njaritakeun tetendjoan djeung wahjoe ti Groesti. 'Kaoela njaho hidji djalma oemat Kristoes, geus meunang opat w61as taoen ajeuna, (doeka di djero badan, doeka di loewareun badan; " Allah langkoeng oeninga,) * eta djalma ditjandak ka " 3 langit katiloe. 'Djeung deui kaoela njaho djalma kitoe teh, (doeka di djSro badan, doeka di loewareun badan; Allah lang4 koeng oeninga,) 'eta ditjandak ka djgro Pirdoes, ngadenge pilahir noe teu beunang dipitjatoer, noe teu widi diomong5 keun koe djalma. 'Kaoela nja rek moedji teh koe hal djalma noe kitoe; demi kaoela moal rek moedji koe hal diri sorangan, ngan tina sagala kahengkeran 6 kaoela. 'Karana f saoepama kaoela aja karep moedji maneh ge, moal 6nja kaoela boeroeng; karana kaoela tangtoe njaritakeun noe sajakti; tatapi kaoela njegah, soepaja oelah aja djalma ngirakeun kaoela teh leuwih ti batan noe katendjo ka kaoela, atawa noe kadenge 7 ti kaoela. 'Sarta soepaja kaoela oelah ngagoengkeun maneh tina kapoendjoelan wahjoe teja, noe matak kaoela geus diajaan tjoetjoek dina daging, nja eta hidji malaikat Setan, poerah noemboekan ka kaoela, soepaja kaoela oelah 8 ngagoengkeun maneh. 'Koe hal kitoe teh kaoela geus neneda ka Goesti meunang tiloe kali, moegi eta sinanjingkir 9 ti kaoela; 'ari lahiranana ka kaoela: Maneh teh tjoekoep koe sih-koernija kami; karana kawasa kami dilaksanakeunana dina kahengkeran. Koe sabab kitoe, kaoela anggoer rek moedji maneh teh tina sagala kahengkeran kaoela, soepaja kawasaning Kristoes ngenggon di diri 10 kaoela. 'Kitoe noe matak kaoela soeka kana kahengkeran, kana paneungteuinganan, kana kasoesahan, kana panganijaja, kana karoepgkan, tina sabab Ej-istoes; karana satijap-tijap kaoela hengker, dina waktoe eta kaoela teh bSdas.
2
'^
''

''

p.

11

11.

b Lai. 22

17. c

Ep. 4
7.

10.

Loeli.

leungeunna.
i:W. d
j Gal. 2 p. 1
:

p.

12:

e.
:

6 p. i

17. c i Kor.
:

23 :43. ep. 11 :30.fp. 10: S.gr Aj. 2:


11

7iMat.26:44.

p.

10

10. e Lai.

22
;

3; Pil. 3

5. /^ 1

Kor.

15:10. g 5 Moesa25:3.
4.
;fc

p. 6

4, 5.

Lai. 16:22. i Lai. 14:19.

Kor. 9

22.

p. 12
:

5.

3.

Eoem 9:1;

Gal. 1:20.

Lai. 9

25.

PASAL
Ari

12.

moedji teh satgmSnna teu mangpaat ka kaoela; karana kaoela rek

Kaoela geus djadi " boeroeng bawaning tina moedji; nja kapaksa koe maraneh. Karana benSrna mah kaoela dipoedji koe maraneh, sabab kaoela * naonnaon oge hanteu dentjeng ti eta rasoel nadjan kaoela noe paroendjoel teh,
''

12

teu djadi koema-koemaha. 'Ari

''

tjitjiren

KORINTA

13.

Ul

13

rasoel geus diboektikeun di ISbah maraneh kalawau sagala kamantSpan, ^ nja koe tanda, djeiing moedjidjat, sarta karaatihan. 'Tjing, dina hal naon maraneh nja dentjeug ti garedja sedjen, ''kadjaba

migawe dosa bareto, djeung hanteu tobat tina kokotoran, djeung djinah, djeung kalatjoeran, anoe geus dilampahkeun.
a
p.

3;

1.

kaoela hanteu njoesahkeun ka maraneh?

PASAL

13.

Hampoera koe maraneh kaloeloepoetan


kaoela noe kitoe teh!
6 p.

1.

p.
:

ii:i, ig.
2. e

11

5.

Kor. 3:5,

dl

Kor. 9

Boem
2

15: 19. f 1 Kor. 9:12, 18.

njaho, kaoela geus sadija,

15

ngadatangan ka maraneh " niloe-kalian; sarta kaoela moal njoesahkeun ka maraneh, karana kaoela * lain mandang banda maraneh, mandang teh dm maraneh. Karana lain anak noe koedoe ngoempoelkeun arta pikeun kolotna, bgngrna kolot ngoempoelkeun arta pikeun anakna. 'Ari kaoela soeka pisan ka loewar balandja ti sorangan, djeung " ngabalandjakeun diri kaoela koe sabab njawa maraneh; sanadjan kaoela, mingkin rosa njaah ge ka maraneh, mingkin
saeutik dipikanjaah. 'Enja oge kitoe, kaoela teh teu ngabeuratkeun ka maI'aneh tatapi kaoela, sapedah f)Slit, geus
;

" katiloe-kalina kaoela ngadaIjeu teh tangan ka maraneh. * Tina omongan saksi doewa atawa tiloe sakabehna p6rkara djadi poegoehna. 'Kaoela geus njatoerkeun ti heula, sarta njatoerkeun ti heula kadoewa-kalina, kawas keur djonghok, djeung ijeu njoeratan ajeuna, keur noe pada migawe djaoeh, ka sakoer dosa bareto, sarta ka sakabeh salijan ti eta, samangsa kaoela datang deui,
''

moal nimbang ka darinja; 'sapedah maraneh hajang meunang tanda, jen Kristoes anoe ngalahir di djero kaoela; ari andjeunna teh teu pisan apes ka maraneh, saenjana kawasa di lebah maraneh.

16

meunangkeun maraneh djalanmetakeun


17

18

'Naha kaoela ngarah hasil ti maraneh, lantaran djalma noe dititah koe kaoela ka maraneh teh? 'Kaoela geus mgrgdih ka Titoes, sarta nitahan doeloer teja barenganana. Naha ari Titoes teh ngarah hasil ti maraneh? JSTa kaoela loemampah teh lain pada f toengakal.
''
'"

gal saroh? lain toenggal satapak?


a
(Z

p.

13
:

1.

6 Lai. 20
c p. 8
:

33. c Pil.
Pil. 1

2:17;
:

T.

s.

2
:

8.

p. 7

2.

1618. f

27

Petr. 2

21.

19

Naha maraneh boga

deui pangira,

20

" kaoela teh ngab6b6n6r diri sorangan ka maraneh? Kaoela mitjatoer teh pajoeneun Allah, di djero Kristoes; ari eta sakabeh teh, eh kaasih kaoela! baris ngadggkeun pertjaja maraneh. Karana kaoela inggis, dimana kaoela datang, maraneh palangsijang hanteu kapanggih koe kaoela sakoemaha noe djadi kahajang kaoela, kitoe deui kaoela kapanggih koe maraneh sakoemaha noe lain kahajang maraneh; bok bisi aja getreng, dengki, ambek, paseja, ngoepat, istori,
'

10

21

agoel; roesoeh; 'palangsijang kaoela, di-

mana datang, dihandapkeun deui di maraneh koe Allah kaoela, sarta kaoela kaprihatinan tina sabab reja djalma noe
j

'Karana andjeunna digantoeng soteh dina kai-dipalang, tina bawaning apSs; demi ajeuna panghiroepna koe kawasaning Allah. Karana ari kaoela ge arap6s di djero Kristoes, tatapi bakal pada hiroep reudjeung andjeunna koe kawasaning Allah, baris ka maraneh. 'Maraneh pada ngadjadjal diri sorangan, geura aja dina kapertjajaan hanteuna; sing njasar diri sorangan. Naha maraneh teu njaho di diri sorangan, jen Jesoes Kristoes teh " aja di djSro maraneh? Kadjaba lamoen maraneh pitjeuneun. 'Ari pangharepan kaoela, maraneh pada ngaharti, jen kaoela teh lain pitjeuneun. 'Sarta paneda kaoela ka Allah, maraneh oelah migawe kagorengan; lain pisan soepaja kaoela kapanggih saestoe, 6njana teh soepaja maraneh migawe kahadean, ari kaoela mah kadjeun saperti pitjeuneun oge. 'Karana kaoela teu kadoega kitoe-kijeu ngalawan kana kajaktian, kadoega soteh ngadjeudjeuhkeun kajaktian. 'Karana kaoela teh pada boengah lamoen kaoela apes, demi maraneh mall bedas. Sarta kaoela aja deui paneda, moegi-moegi maraneh sing datang ka sampoei'na. Koe sabab eta, noe matak kaoela njoeratan kitoe ka maraneh eukeur djaoeh, f soepaja kaoela, dimana djonghok, oelah koengsi nganoeroet sakoemaha kawasa bSngisan, noe koe Goesti geus dipaparinkeun ka
'^
'
''''

1256

CtALATA
12

1,

kaoela baris ngadggkeun, lain baris ngaa p. 12 14. b 5 Moesa 19 15. roeboehkeun.
:

neh. 'Maraneh " nioedoe silih-bere salam make tjijoem soetji. Sadajana djalma
saroetji ngirini
a
p.
1
:

c p.
/

12

21.

Kor. 11
p.

28.

Boem

9, 10.

salam ka maraneh.
:

p.

1:23; 2:3. p

10:8.

24. 6 Mat. 5
e 1

48. c 1

Kor.

10.

d Boem

eh doeloer-doeloer! " sing pada boengah, * sing pada djadi sampoerna, sing pada senang, " sing pada samijoek, sing pada rapih; ari kitoe mah, Ailah sagala kaasihan sarta karoentoetan teh tangtoe njarengan ka maraDjeuiigna
deui,
<^

15:33.
IS

Kor. 16:20.

toes,

sih-koernija Goesti Jesoes Krisdjeung * kaasihan Allah, sarta " katoenggalan Roh Soetji, moegi-moegi njarSngan ka maraneh sadaja. Amin.

Ari

a Gal. 6

18. 6

Boem

5. c Pil.

1.

8EEAT TI MSOEL PAOELOES KA OERANG GALATA.


PASAL
1.

tjatoer kaoela bareto, nja kitoe kaoela ajeuna mitjatoer deui: lamoen aja djal-

Sgrat kaoela Paoeloes, rasoel, " lain ti manoesa, lain koe manoesa, estoena koe Jesoes Kristoes sarta Allah Rama, * noe geus nanghikeun Jesoes ti noe
2

ma
10

ngoewarkeuu

indjil

ka maraneh,

maraot; 'reudjeung ti sadaja " doeloerdoeloer noe babarengan djeung kaoela; doematgng sakabeh garedja di tanah maraneh pada Gralata: 'moegi-moegi dipaparin sih-koernija reudjeung kasenangan ti Allah Rama, sarta ti Goesti oerang Jesoes Kristoes, 'noe " geus njSrahkeun salirana koe andjeun, tina sabab dosa oerang, soepaja ngaleupaskeun oerang f ti ijeu doenya ajeuna noe goreng, toemoet sakoemaha pangersa Allah, Rama oerang, anoe ^ koedoe dibaktian kamoeljaan langgeng salalawasna.
**
'

geseh ti noe katampa koe maraneh teja, eta teh sing disapa! 'Karana ajeuna koemaha kaoela teh, naha mambrih panoedjoe manoesa, atawa Allah? Atawa naha kaoela teh ngarah dipikares6p koe manoesa? Oepama kaoela masih ngarah dipikaresep koe manoesa mah, kaoela abdi Kristoes. a p. 5:8. tangtoe lain
''

b 2 Kor. 11:4. c Lai. i

12.

d Lai. 15
1 Tes.

24. e 1 Kor.
i.

16

22.

Kor. 15

1,

2.

h Boem

1:1;
11

Pil.

1:1.

Demi kaoela mere njaho ka maraneh, eh doeloer-doeloer! moenggoeh Indjil,


noe dioewarkeun koe kaoela teh, lain piwoeroek manoesa. 'Karana Igbah kaoela ge nampa teh lain ti manoesa, lain beunang goegoeroe ti manoesa, * saestoena ti lantaran wahjoening Jesoes Kristoes. 'Karana maraneh geus ngadenge " hal lakoe-lampah kaoela bareto, keur basa noeroet keueh agama Jahoedi, jen kaoela kaliwat bangSt nja nganijaja ka garedja Allah, reudjeung diroeksak. Sarta kaoela dina ngestoekeun agama Jahoedi teh ngoengkoelan ka noe reja bangsa kaoela noe saoemoer; leuwih pisan kaoela nja saregep ngoeroeskeun pikoekoeh karoehoen kaoela. 'Tatapi dina mangsa aja panggrsa Allah, ^ noe
'

12

Amin.
d Boem
f Joh. 15
6
1
: :

n.

p. 1

12. b
1
:
:

Boem
3;

4.
:

c Pil. 4
3.

21.
20.

7;

Kor.

Ep.
jr

e p. 2
:

19; 1 Job. 5

19.

Tim. 4

18.

13

Kaoela heran pisan, i^edah maraneh sakitoe gantjang datang ka pisah ti " eta noe geus njaoer diri maraneh kana sih-koernija Kristoes, pindah ka * indjil
sedjen; 'halta ari Indjilmah'^ taja deui; tatapi aja sawareh djalma ^ noe nga14

'^

bingbangkeun ka maraneh, pakarSpanana ngabalikkeun oengglan Indjil Kris8

toes.

"Tatapi

sanadjan

diri

kaoela ge,

15

atawa malaikat ti sawarga, ngoewarkeun indjil ka maraneh, geseh ti noe koe kaoela dioewarkeun ka maraneh teja, ' eta teh sing disapa! 'Sakoemaha

ngamoehoengkeun kaoela
10

ti

waktoe

di-

kandoeng, sarta geus njaoer kaoela koe sih-koernijana, 'nja pangersana teh f

CtALATA
ngebrehkeun Poetra ka djero hate kaoela, soepaja koe kaoela dioewarkeun ka Igbah oerang kapir, lantaran ngawoei-oekkeun Indjil: kaoela teh sapadaharita teu make rSrempoegan reudjeung daging sarta ggtih; 'djeunghanteu indit ka Jgroesalem, teu nejang ka noe pada
''

2.

1257

mawoelakeun oerang. 'Eta teh koe kaoela teu pisan dipangoendoerkeun, sa-

17

djam oge hanteu taloek; soepaja kajaktian Indjil teh pit6tSpeun di maraneh. 'Ari moenggoeh f noe pada diadjenan teja^ kitoe-kijeuna mangsa tadi kaoela
kadjeun teuing; ^ Allah mah teu da koe noe kaadjen teh kadiwoewoehan naon-naon. Sabalikna ti kitoe, mangsa eta teh naringali, jen kaoela geus digadoehan Indjil bakoe ka noe koeloep, sapgrti Petroes geus digadoehan Indjil bakoe ka noe disoenatan; '(karana noe ngaboektikeun kawasana ka Petroes baris karasoelan ka djalma noe disoenatan, nja eta keneh noe ngaboektikeun kawasana ka kaoela baris ka oerang kapir) 'sarta mangsa pada waspaoseun kana sihkoernija, noe dipaparinkeun ka kaoela, geus kitoe Jakoboes, Kepas djeung Johannes, anoe pada disarSboet J tihang, * sor pada njodorkeun panangan tengen ka kaoela djeung Barnabas, tandaning satoenggal, soepaja kaoela djeung Barnabas laleumpang ka oerang kapir, ari arandjeunna mah ka noe disoenatan; ngan kahojongna kaoela moedoe pada ka noe mariskin; nja eta noe inggt geus diestoekeun koe kaoela sarta sa-

mah
'

djadi rasoel saheulaeim kaoela; indit teh ka tanah Arab, geus kitoe moelang deiii ka Damsik. a i Kor. is i.
:

'

pilih-kasih;

oela teu pisan

b Lai. 26

16. c Lai. 26

4; 1 Tim. 1

13.

Lai.

22:3. e J6r.

1:5; Boem

1:1.

f Mat.

16:17.

g Lai. 9:15; 26:17.


18

19

20

21

22

23

24

geus meunang tiloe taoen, kaoela indit ka JSroesalem, hajang ngawawoehan ka Petroes; ari ngandjrek teh di Petroes meunang lima w61as poe. 'Sarta kaoela hanteu nendjo deui rasoel noe sedjen, ngan kadjaba " Jakoboes, saderek Goesti. 'Ari ijeu perkara, noe ditoelis koe kaoela dina soerat ka maraneh teh, Allah mah langkoeng oeninga, * jen kaoela hanteu bohong. 'Sanggeus kitoe kaoela indit ka wew6ngk6ran tanah Sam djeung Kilikia. 'Sarta sakabeh garedja Kristoes noe di tanah Joedea teu njarahoeun di roepa kaoela; 'ngan geus pada ngadenge bedja, " jen djalma noe tadina nganijaja ka oerang teja, mangsa ajeuna mah ngawoeroekkeun kapertjajaan, anoe tadina diroeksak; 'sarta pada ngamoeljakeun ka Allah tina sabab kaoela.
Tidinja,
a Mat. 13
:

''

*'

10

'

'

rSgep.
1

o Lai. 15

2.

6 2 Kor. 8
:

23. c Lai. 16
:

3
:

Kor. 9:21. d Lai. 15


2
:

24
7i

2 Kor. 11

26. e p. 5

1.

55. b

Boem
2.

1. c

Lai. 9

21.

/p. 1:17. g Boem


.;

11.

Boem
:

15: IS.jEp. 3:8.


I

Wahj. 3

12.

ik

2
1

Badj. 10

15.

Lai. 11

29, 30;

PASAL

12:25; 24:17;
11

Kor. 16

1.

Sanggeus kitoe, kaheuleutan opat welas taoen, " kaoela indit deui ka Jeroesalem bargng djeung Barnabas, sarta mawa ^ Titoes. 'Pangindit teh kaoela koe wahjoe; seug ka eta mopojankeun Indjil, anoe dioewarkeun koe kaoela di lbah oerang kapir; djeung ari ka noe pada kaadjen mah ditgrangkeun deui, soepaja kaoela loemampah teh noe ka hareup sarta ka toekang oelah gaplah. 'Dalah Titoes oge, anoe reureudjeungan djeung kaoela, nadjan eta teh oerang Joenani, teu dipaksa disoenatan. 'Pangkitoe teh koe pedah doeloer paralsoe, noe geus pada aboes djalan njoeloesoep, geus pada njoesoepkeun maneh rgrentjepan, kargpna ngintip-ngintip " kamerdikaan oerang, boga oerang di djSro Kristoes Jesoes, pangarahna teh ngoe''

Ari mangsana Petroes soemping ka


Antioki, dilawan koe kaoela padoe-hareupan, pedah aja tjawadeunana. 'Karana samemeh daratang djalma ti Jakoboes, Petroes teh ngarijoeng dahar djeung oerang kapir; d6mi mangsa geus

12

daratang
13

eta,

seug njingkah misahkeun

andjeun, bawaning sijeuneun koe djalma disoenat. 'Djeung oerang Jahoedi anoe
sedjen pada miloe poera-poera; wani Barnabas oge kabawakeun koe kapoerapoeraanana. 'Tatapi barangna katendjo koe kaoela, jen eta teh teu bener 1ampahna, teu teroes djeung kajaktian Indjil, seug kaoela mihatoer ka Petroes, " kasaksian koe sakabeh: Lamoen andjeun, * anoe djadi oerang Jahoedi, lalampahan teh tjara tata oerang kapir, lain tjara tata Jahoedi, koe naon mana

14

''

1258

GALATA
3

3.

15

16

maksa ka oerang kapir lalampahan tjara tata Jahoedi? 'Aii oerang mah toeroenan Jahoedi, lain djalma dosa kaftsoep oerang kapir; tatapi sarehna oerang pada njaho, djalma didamglna bener teh
'

atawa tina
"

pangoewaran kapertjajaan?

''

17

18

19

20

21

lain lantaran gawe toret, ngan koe lantaran kapgrtjajaan ka Jesoes Kristoes bae, noe matak oerang ge jogrtjaja ka Kristoes Jesoes, soepaja oerang didamSl bgner teh lantaran kapertjajaan ka Kristoes, sarta lain lantaran gawe toret; sababna koe gawe toret mah daging teh moal aja noe bakal didamel bSner. 'Tatapi saoepama oerang, noe mikargp didamSl bener koe lantaran Kristoes teja, kapanggih sorangange djalma dosa: eta, moen kitoe mah, naha Kristoes teh kawoelaning dosa? Eta mah sageuj teuing! 'Karana lamoen kaoela ngahoedangkeun deni, anoe geus dirakrak koe kaoela, eta kaoela ari kitoe mah nandakeun maneh djalma ngarempak. "Karana kaoela ^ koe hoekoem geus paeh ti hoekoem teh, soepaja kaoela hiroep bade ka Allah. "Kaoela f geus digantoeng dina kai-dipalang bareng djeung Kristoes, d6mi kaoela hii-oep; tatapi geus lain diri kaoela, ^ nja Kristoes anoe hiroep di djero kaoela; ari hiroep kaoela ajeuna di djgro daging, nja eta kaoela hiroep teh koe kapertjajaan ka Poetra Allah, anoe miasih ka kaoela^ sarta geusnjgrahkeun andjeun keur pimangpaateun kaoela. 'Kaoela teu njoe''
'' '

'Koetan sakitoe kabodoan maraneh teh? Ari maraneh ngamimitian teh kalawan Roh; naha ajeuna dek ditjatjapkeun kalawan daging? 'Karah maraneh sakitoe reja noe geus kasorang teh, tjoemah-tjoemah? Kitoe soteh lamoen satjoemaheun bae! 'Djeung ari noemasihkeun Roh ka maraneh, sarta f ngadamgl kamatihan di maraneh, eta teh

koemaha, tina gawe toret, atawa tina pangoewaran kapertjajaan? "SapSrti Ibrahim geuning pertjaja ka Allah, ari
eta koe Allah dietangkeun djadi kabgneranana. 'Koe sabab eta, maraneh sing ngaharti, jen sakoer anoe pSrtjaja, nja eta poetra Ibrahim. 'Ari Kitab, doemeh awas ti tatadi, jen Allah bakal ngadamgl b6n6r ka oerang kapir lantaran tina pertjaja, geus ti heula ngawartakeun Indjil ka Ibrahim, kijeu: 'Di djero maneh sakabehna bangsa bakal pada kabSrkahan. 'Djadi sakoer noe pSrtjaja teh pada kabSrkahan bareng djeung
''

10

11

mahkeun kana

sih-koernija Allah;

'

ka12

rana oepama kabeneran teh datangna koe toret mah, Kristoes teh poepoesna taja gawena. a l Tim. S 20. 6 Lai. 10 28.
: :

Ibrahim noe pSrtjaja teja. 'Karana sakabehna djalma noe hajang koe gawe toret mah, eta teh di bawah panjapa; karana dina Kitab geus dioengSlkeun kijeu: J Keuna panjapa oenggal-oenggal djalma, noe hanteu tStSp dina saniskara noe kasSboetkeun dina kitab toret, sarta teu ngalampahkeun. "Ari hal perkara djalma taja noe didamSl bSner di pajoeneun Allah koe toret mah, eta geus tetela pisan; karana djalma noe bSnSr pihiroepeunana teh koe kapSrtjajaan.
'

'

c Lai. 15:10, 11; p. 3:11; Ep. 2:8. d B.oem 3:20, 28. e Koem 3:27, 31; 7:4. / p. 6 14} PO. Z:W. g 2 Kor. 13:5; Kol. 3 11. A 2 Kor. 5:15, 17; 1 Petr. 4:2. i Ep. 5:2./ p. 5:4;
: :

13

'Tatapi ari toret teja lain ti kapSrtjajaan; Snjana mah kijeu: '" Tijap-tijap manoesa, ngalampahkeun eta teh, tangtoe hiroep koe eta. Kristoes teh " geus
'

Ibr. 7:11, 19.

PASAL
"Dh,
"

3.

oerang Galata barodo! saha noe J--^nerapkeun panggSndam ka maraneh, soepaja oelah * noeroet kana kajaktian, sanadjan maraneh bareto ' geus diandeandean Jesoes Kristoes di hareupeun panon maraneh, sasat digantoeng dina kai-dipalang di tgngah maraneh? 'Kaoela hajang dibere njaho koe maraneh ngan pgrkara ijeu bae: maraneh pang-

14

nSboes oerang ti panjapa toret; geus keuna panjapa ngagantian oerang; karana dina Kitab geus dioengSlkeun kijeu: " Oenggal-oenggal djalma noe digantoeng dina kai teh, dikeunaan panjapa. 'Nja eta soepaja bSrkah Ibrahim teja toemSrap ka oerang kapir, di djSro Kristoes Jesoes, sarta soepaja oerang pada nanipa pSrdjangdjian Roh, koe lantaran kapSrtjajaan.
b

a Loek. 24
:

25.
:

Koem
2

8.

Kor. 2

2.

d Koem 10
:

8. e p. 4

9.

f
h
A;

Kor.

Koem
p. 2
: :

nampa Roh

12:12. g 1 Moe,sa 15:6; Koem 4:3. 4:11. i 1 Moesa 12 3. _/ 5 Moesa27:26. 16. i Hab. 2:4; Koem 1 17. m 3 Moesa
:

teh naha tina

gawe

toret.

18

5;

Eoem

10

5.

n Koem

3.

o 5 Moesa 21: 23.

GALATA
15

4.

1259
''

doeloer-doeloer! kaoela rek mitjatoer " sakoemaha bijasa djalma bae. Nadjan ka * pangwasijat djalma, noe geus beunang moegoehkeun, moal aja
Ell,

27

10

17

18

19

20

21

noe ngaleungitkeun atawa ngawoewoeban. 'DSmi pgrdjangdjian teb geus dipaparinkeuu ka Ibrabim sarta ka toeroeuauana. Pangandikana teb lain kijeu Sarta ka toevoenan-toeroenan maneb, sapSrti toedjoel ka reja-reja; gnjana mah sakoemaba ka bidji, kijeu: Sarta ka toeroenan maneb; t6g6sna ka Kristoes. 'Kijeu tjatoer kaoela teb: Ari " pangwasijat, anoe koe Allab dijaktoskeun tadina ka Kristoes teja, eta teb koe toret, anoe datang opat ratoes tiloe poeloeb taoen sapandeurieun eta, bamo diapSskeun, matak djadi ngaleungitkeun pei'djangdjian teja. 'Karana warisan teb, oepama datangna ti toret mab, geus tangtoe hanteu toeloes ti pgrdjangdjian. Dgmi eta koe Allab dipasibkeun teb ka Ibrabim koe perdjangdjian. 'Moenkitoe mab, keur naon aja toret? Eta teb geus direntetkeun ka dinja ^ tina sabab bal pangrSmpak, ngpi ka soemping toeroenan, noe ditoedjoel koe pgrdjangdjian teja; sarta toret teb diserenkeun koe malaikat ka panangan bidji Lawang. 'Ari eta Lawang teb lain Lawang ka noe bidji; tatapi ari Allab mah bidji. 'Moen kitoe mab, naba toret teb ngalawan ka perdjangdjian Allab? Eta mab
''
''

pada poetra Allab, raneb sakabeb teb koe lantaran kapSrtjajaan ka Kristoes Jesoes. 'Karana maraneb, sakoer noe geus dibanjoean ka Kristoes teb, " geus pada makeanan maneb koe Kristoes.

28

'Moenggoeb sadjSro eta mab

taja oe-

rang Jaboedi taja oerang Joenani, taja djalma koemawoela taja djalma mgrdika, taja awewe taja lalaki; karana maraneb sakabeb teb djadi bidji di dj6ro
29

Kristoes Jesoes. Sarta lamoen maraneb kagoengan Kristoes mab, tangtoe toeroenan Ibrabim, sarta abli waris, noea p. 4:2; roetkeun perdjangdjian.
'

Ibr.

9:10. 6
7.

5,

Eoem 10:4. Koem 13 14. f 1


:

Roem
:

7:4,
13.

6.

rf

p.

Kor. 12

PASAL

4.

rratapi tjatoer kaoela: ari abli waris -Lteb, salilana boedak, banteu beda djeung badega, sanadjan djoeragan, ngabogaan saniskara; 'nja aja di bawab wakil djeung poerab ngamoemoele, nSpi ka mangsa noe geus ditangtoekeun koe bapana. 'Nja kitoe keneb oerang teb, keur mangsa masib boedak, " pada koe-

mawoela, dibawabkeun ka
4

alip-alipan

doenya. 'Tatapi mangsana geus " djedjgg djaman, Allah ladjgng miwarang Poetrana,
^

medalna

5 "

di

bawab
s'

ti bidji istri, medalna toret, 'soepaja ^ neboesan

22

sageuj teuing! Karana oepama dipaparinkeun toret anoe bisa ngabiroepkeun mab, saenjana kabeneran teb meureun ti toret. 'Sabalikna saniskara teb koe Kitab geus dikgrem di bandapeun dosa, soepaja pSrdjangdjian teb koe kapSrtjajaan ka Jesoes Kristoes dipasibkeun ka sakoer anoe p6rtjaja. a Eoem e i9.
'' '
:

sakoer noe di bawab toret, sangkan oerang pada nampakapoetraan.'Djeung sabab maraneb poetra, noe matak Allab geus miwarangan Rob Poetrana ka djero Aba, bate maraneb, anoe njambat:
''

Ama!

"Djadi

maneb teb geus lain badega,

estoena mab poetra; sarta lamoen maneb poetra, tangtoe maneb kitoe deui abli waris Allab, koe lantaran Kristoes.
' rt

p. 3
:

23. h Kol. 2
e

8, 20. c 8, 9.

Mark.
p.

1
:

15.
flf

(Z 1

Moesa
3
:

6
e

Ibr.

15.
:

p.

3:8,

13.

Moesa 12
20.
:

40.

15.

Djab.
8
:

40
i

f
:

13.

p.

26.

Boem
:

13, 14.
:

53.

h Koem 8

f Eoem 3:20; 5:13, 24. % Boem 3:9; 11

Lai.
8

Eoem

15.

Boem

16, 17.

32.

23

Tatapi " samemeh datang kapgrtjajaan, oerang teb diselebkeun ka ban-

24

25

26

dapeun toret, dikSrem baris kana kapSrtjajaSn anoe rekdiebrebkeun mengke. 'Tina sabab kitoe, toret teb geus djadi pangasoeb oerang, * noengtoen ka Kristoes, soepaja oerang didamSl bengr teb lantaran tina pgrtjaja. 'Demi sanggeusna datang kapertjajaan, " oerang teb geus teu di bawab pangasoeb. 'Karana ma-

10

Tatapi mangsa bareto, basa maraneb teu njabo ka Allab, harita maraneb teb pada ngabakti * ka noe lain Allab saestoe. 'Demi mangsa ajeuna, sanggeus maraneb nganjabokeun ka Allab, oetamana mab j^ada dipioeninga koe Allab, naba wfet malikan deui kana ^ alip-alipan hengker sarta waloerat teb, dek dikawoelaan deui dihantjati mimitina? 'Maraneb teb ngestoekeun " poe, djeung bo elan, djeung mangsa, djeung taoen.
"
''

1260
11

GALATA

5.

'Kaoela inggis koe maraueh, palangsijang gawe kaoela ka maraneh teh gaplah.
a
1

Tes. 4

5.

Kor.

25

Ibr. 7: 18. e Kol.

2:16

12

13

Eh, doeloer-doeloer! kaoela neneda ka maraneh, nja maraneh teh sing tjara kaoela, karana kaoela ge tjara maraneh. Maraneh hanteu aja kasalahan ka kaoela; 'sarta maraneh pada njaho, kaoela teh barangmimiti ngoewarkeun Indjil ka maraneh teja, nja tina sabab " ka-

26

27

14

15

16

17

18

19

20

hengkeran daging. 'Ari tjotjoba, anoe keuna kana daging kaoela teja, koe maraneh ten dipikatjoewa, soemawonna moen dipikageuleuh; anggoer maraneh ngakoe teh ka kaoela geus tjara ka malaikat Allah, tjax'a ka Kristoes Jesoes. 'Koe naon atoeh maraneh harita mana ngakoekeun diri teh bagdja? Karana kaoela djadi saksi maraneh, jen maraneh teh, moen beunang mah, tangtoe datang ka njokel panon, dibikeun ka kaoela. 'Naha kaoela teh karah geus djadi moesoeh maraneh, " pedah ka maraneh njatoerkeun noe sajakti tejal 'Ari itoe mah panggoematina ka maraueh hanteu djeung saestoena; pangarahna teh ngingkarkeun kaoela, soepaja maraneh goemati ka darinja. 'Nja oetama tamah, goemati kana kahadean salalawasna, oelah woengkoel dimana kaoela keur djonghok bae. 'Eh, anak-anak! kaoela keur goelinggasahan rek ngadjoeroekeun deui maraneh, datang ka Kristoes beh roepana di djero maraneh. 'Ari kahajang kaoela teh, hajang ajeuna keur djonghok di maraneh, sarta bisa ngaganti sowara kaoela; karana hate kaoela keur bingbang koe maraneh.
''

28

au; anoe hidji ti goenoeng Sinai, noe ngadjoeroekeun baris kana koemawoela; nja eta Hadjar teja. 'Karana ari Hadjar teh nja eta goenoeng Sinai di tanah Arab, sarta nimbangan ka Jeroesalem noe ajeuna; karana eta teh keur koemawoela djeung anak-anakna. 'Tatapi ari Jgroesalem sawarga mah mgrdika, nja eta teh iboe oerang sakabeh. 'Karana dina Kitab geus dioengelkeun kijeu: ''Eh, noe gaboeg, noe teu boga anak! geura soeka-soeka; eh, noe tatjan ngarasanjSri ngadjoeroe! geura berag djeung sgnggak; karana ari noe noenggSIis teh anakna loba pisan ti batan anakna noe boga salaki. 'Ari f oerang mah, eh doeloer'^

29

maha
rita,

doeloer! anak ti pgrdjangdjian, sakoeIshak. 'Tatapi sapgrti mangsa ha-

30

f anoe pangdjadina noeroetkeun daging teh nganijaja ka noe pangdjadina noeroetkeun Roh teja, nja kitoe keneh ajeuna. 'Tatapi pilahir dina Kitab koemaha? Eta eusi-imah teh djongklokkeun katoet anakna; karana anak eusi''

31

imah mah hamo pimeunangeun warisan, teu tjara anakna noe mgrdika. 'Djadi oerang mah, eh doeloer-doeloer! lain anak eusi-imah, gnjana anak noe mSrdika.
C

o
:

p.

25. 6 1

Moesa 16
:

15; 21

2.

Eoem 9:79. d Ibr. 12:22. e J6s. 54:1. Roem 9 7, 8. gr 1 Moesa 21 9. ; 1 Moesa 21 10.
:

<^

PASAL

5.

Koe

sabab eta, maraneh sing pada koekoeh dina " kamgrdikaan, anoe beunang Kristoes ngamerdikakeun ka oerang, sarta poma oelah daek ditgrapan deui * pasangankakoemawoelaan.' Geura
ijeu

rarggepkeun,
tjatoer
3

kaoela Paoeloes mi-

Kor. 2:3. b Lai. 20:19. c

Am.

10.

Kor.

4:15; Kol. 1:28.


21

noe harajang di bawah toret! koe maraneh geura omongkeun ka kaTjik,

oela:
22

Na koemaha

toret teh ten didenge

23

24

koe maraneh? 'Karana geus dioengelkeun, * jen Ibrahim kagoengan doewa poetra, noe hidji ti eusi-imah, ari noe hidji deui ti geureuha mgrdika. 'Ari itoe, " noe ti eusi-imah teja, pangdjadina noeroetkeun daging; tatapi ari eta noe ti geureuha mSrdika mah, koe pSrdjangdjian teja. 'D6mi eta perkara teh aja
deui
teja

ka maraneh: " oepama maraneh disoenatan mah, Kristoes teh geus taja gawena ka maraneh. Sarta kaoela nginggtan deui ka hidji-hidji djalma noe disoenatan, jen kawadjiban ngalampahkeun saparentah toret. 'Maraneh teh geus lesot ti Kristoes, sakoer noe kargp didamgl bengr koe lantaran toret mah; maraneh geus pgtjat ti sih-koernija. 'Karana oerang teh koe Roh noeng'

'^

ran,

goe-noenggoe pangargp-ngargp kabgng" tina lantaran pgrtjaja. 'Karana

misilna. Karana eta doewa istri ngoepamakeun doewa pSrdjangdji-

f di djero Kristoes Jesoes mah soenatkoeloep teh taja pedahna; noe aja pedahna tamah ngan kapgrtjajailn anoe migawe koe kanjaahan. 'Maraneh tadina

GALATA
lenmpang teh hade; saha noe geus mapalaugau ka maraneb_, sangkau oelah noeroet kana kajaktian? 'Etapaugwoenoe njaoer djoek kitoe teh lain ti eta maraneh. 'Ari ragi saentik matak ngahaseumkeun ka saadonan kabeh.'Kaoela di djgro Goesti geus nangtoekeun ka maraneh, jeu maraneh teh moal beda nja pangrasa; tatapi J anoe ngabingbangkeun ka maraneh tangtoe bakal njandang hoekoeman, saha bae eta teh. 'Ari moenggoeh diri kaoela, eh doeloerdoeloer! oepama 6nja masih ngoewarkeun hal njoenatan mah, koe naon ka''
''
'

().

1261

22

23

24

25

26

oela masih dikanijaja? Moen kitoe mah kai-dipalang tangtoe leuugit anoe matak titadjong teh. 'Moegi-moegi sing
^'

heula, sakoeraaha tjatoer kaoela bareto, " jen sakoer noe migawe kitoe hamo pingamilikeun karadjaan Allah. 'Sabalikna, f ari boewah Roh teh nja eta kanjaahan, kaboengahan, kasSnangan, kasabaran, kamoerahan, kahadean, kap6rtjajaan, kasarehan djeung tjSgahan. 'Ari noe kitoe teh ^ koe toret hanteu dipggatan. 'D6mi sakoer djalma noe kagoengan Kristoes teh, geus pada ugagantoengkeun dagingna dina kai-dipalang, katoet sagala sir reudjeung napsoe. 'Lamoen oerang hiroep koe Roh, hajoe oei'ang loemampah ge noeroetkeun Roh. 'Poma kahormatan oerang oelah nejangan gapoug, bari silih-koelak, silih-dgngkian.
''
'

Roem 8:4,
1

5.

b
:

Roem 7:15.
:

c
e 1

Roem 8:14.
Kor. 6
:

datang ka ditilas sakoer noe ugaroesoehkeun ka maraneh a Joh. 8:32; p. 2:4.


'
!

Kor.
:

3:3;
("

C
:

10; Kol. 3
1

5.

10;

Ep. 5 5. / Ep. 5 9. sPil. 2: 3. Ep. 4: 22.

Tim. 1:9. h

Roem 6:6;

6 J6s.
e

9:4;
5
p.
1
: :

Lai. 15
1
;

10. c Lai. 15

1.

(f

p. 2
:

21.

Roem
:

24, 25.
/j

f
:

Kor. 7:19; p. 3
Kor. 5
:

28
:

PASAL
Eh,
doeloer-doeloer!

6.
"

15.
1

3; 1.

p.

6.
:

i 1

6.^' p. 1

7.

oepama

aja djal-

Kor.

23.

Jos. 7

25.

Karana maraneh, eh doeloer-doeloer! geus pada disaoer teh " kana kamSrdikaan; ngan tatapi kamerdikaan teh

poma

oelah dek dipake sabab ngadjoedjoer daging; nja moedoe * silih-kawoe-

laan koe kanjaahau. 'Karana "saparentah toret kapeupeuh koe saketjap, nja koe noe kijeu teja: Maneh koedoe njaah ka batoer maneh, sapgrti ka diri sorangan. Sabalikna, lamoen maraneh silihsogot djeung silih-hakan, masing arijatna soepaja maraneh oelah silih-leboerkeun. a l Petr. 2:16. 6 l Petr. 4:10.
'

ma kataradjang kasalahan naon-naon, koe maneh noe bangsa rohani eta teh koedoe dibenSrkeun sax'ta kasarehan hate, bari ngadjaga diri, bisi diri maneh ge keuna gogoda. 'Koedoe ^ silih-soendang babawaan; ari kitoe mah maraneh ngestoekeun hoekoem Kristoes. 'Karana satijap-tijap " aja djalma boga rasa jen dirina poendjoel, padahal teu kitoe-kijeu, eta teh tgges ngabobodo diri sorangan. oenggal-oenggal djalma 'Ari bengrna
<*

ngadjadjal panggawe pribadi; moen kitoe mah moedjina teh beunang ngalap

Roem

13

ngan
5

ti

diri

9.

Ari tjatoer kaoela: " maraneh loemampah teh koedoe noeroetkeun Roh; moen kitoe mah maraneh moal ngalakonan napsoe daging. 'Karana * daging teh napsoena ngalawau Roh, kitoe deui Roh ngalawan daging; eta pada silih-lawan, soepaja maraneh oelah prak milampah anoe dipikargp. 'Tatapi " lamoen maraneh ditoejoen koe Roh, maraneh teh geus hanteu di bawah toret. 'D6mi panggawe daging teh katara, nja anoe kijeu: ^ ngaranjed, djinah, kanadjisan, kalatjoeran, "mibrahala, sihir, moemoesoehan, getreng, sirik-pidik, ambSk, papatjogregan, reboetan, 'dgngki, seja, maehan, mabok, balaketji-akan, djeung sapapadana; ari moenggoeh hal kitoe tell kaoela ka maraneh njatoerkeun ti

sedj en. 'Karana

sorangan bae, lain ti noe oenggal-oenggal djalma


"^
:
:

pada nanggoeng samomotna-samomotna. a l Tes. 5:14; Jak. 5 19, 20. 6 Job. 13 14


pasti
;

Roem
e Sil.

15

1. c 1

Kor. 8

2
:

Jak.
;

22.

d
:

2 Kor. 13
8.

5.

9:12; Roem 14

12

Kor. 3

Ari noe diwoeroek pangandika teh, koedoe barangbere ti sakabeh radjabandana ka noe ngawoeroek. 'Poma
"
*

oelah sarasab!

'^

Allah

mah

teu beu-

nang dilalaworakeun. Naon bae anoe disSbarkeun koe djalma, nja eta keneh
8

mangke dipiboewatan. 'Karana saha-saha noe njebarkeun kana dagingna, eta ti dagingna mangke miboewatan karoeksakan; sabalikna saha-saha noe njgbarkeun kana Roh, eta ti Roh mangke miboewatan hiroep noe langgeng. 'Poma oerang ^ oelah rek w61eh migawe kahadean; karana ari geus tSpi
anoe
''

1262

EPESOES

1.

10

ka mangsana mah oerang tangtoe diboewat, kitoe soteh lamoen oerang teu kSndor. 'Koe sabab eta, meungpeung oerang aja keneh mangsa, hajoe pada migawe kahadean f ka sakabeh, soemawonna moen ka batoer sasama pertjaja.
a
1

kadjaba koe kai-dipalang Goesti oerang Jesoes Kristoes, noe lantaranana doenya teh geus digantoeng dina kai-dipalang moenggoeh pangangkgn kaoela, kitoe deui diri kaoela moenggoeh pangangkgn doenya. 'Karana di djSro
*"

is

Kor.

9:11.61
.3
:

Kor. 6

10. c Aj. 13
:

9.

Sil.

22

8.

Kristoes Jesoes
16

mah

soenat-koeloep teh

11

12

13

13. / 2 Petr. 1 7. e 2 Tes. Geura tarendjo, sakitoe pandjangna " beunang kaoela noelis keur masoerat, raneh koe leungeun pribadi. 'Sakabeh djahna noe dek njgmoekeun oelat aloes moenggoehing dina dagiug, pada ngaririhan ka maraneh, soepaja daek disoenatan; parabrihna * ngan soepaja dirina oelah dikanijaja tina sabab kai-dipalang Kristoes. 'Karana nadjan eta noe disa-

taja gawena; ngan woengkoel mahloek anjar bae. 'Ari sakabeh noe loemampah noeroetkeun panata kitoe teh, moegi

pada dipaparin kasenangan djeung kawSlasan, nja eta f ka Israil kagoengan


Allah!
d
17
1

a Kol. 4

18. b p.
;

5:11. c Lai. 15
:

10.
:

Kor. 2:2. e 2 Kor. 5

17; p- 5

6.

f Djab. 125

5.

Ka-hareupna oelah aja noe njoesahkeun ka kaoela; karana " kaoela dina badan tjarareda tandaning ti (joesti Jesoes.
a 2 Kor. 4: 10; Kol. 1:21.

14

roenatan ge, " dirina teungtSpkeuntoret; dgmi kahajangna maraneh disoenatan teh nja soepaja eta pada bisa moedji koe daging maraneh. 'Tatapi lebah kaoela mah palijas teuing rek moedji, ngan
<*

18

Eh, doeloer-doeloer! " moegi-moegi sih-koernija Goesti oerang Jesoes Kristoes njarSngan ka roh maraneh. Amin.
a
Pil.

4:23;

Tim. 4:

22.

SERAT TI EASOEL PAOELOES KA OERANG EPESOES.


PASAL
1.
G

Qgrat kaoela Paoeloes, rasoel Jesoes ^Kristoes, koe pangersa Allah, doemat6ng sadaja " djalma saroetji di nagara Epesoes, sarta noe pada pSrtjaja ka Kristoes Jesoes: 'moegi-moegi maraneh pada dipaparin sih-koernija reudjeung kasgnangan ti Allah, Rama oerang, sarta
ti

Goesti Jesoes Kristoes!


a

Koem

Kor.

2.

Sagala poedji ka Allah, Rama Goesti oerang Jesoes Kristoes, noe geus ngabgrkahan ka oerang koe saniskara bgr-

kah rohani ti sawarga di djgro Kristoes "sakoemaha andjeunna * geus milih


oerang
di djgro Kristoes, ti
''-

memeh

di-

10

soepaja oerang adggkeunana doenya, pada soetji, taja pikatjawadeun di pasjoeneunana. 'Sarta dina kaasihanana geus mastikeun oerang ti tadina bakal pada diangkgn poetra koe andjeunna lantaran Jesoes Kristoes, noemoetkeun
<*

11

kasoekaaning kgrsana; 'baris kapoedji kamoeljaan sih-koernijana, noe koe andjeunna geus dikoernijakeun ka oerang di djgro " Kaasih andjeunna teja, 'noe ngalantarankeun f oerang meunang kaleupasan koe getihna, tgggsna dihampoera kasalahan, noemoetkeun ^ kasoegihan sih-koernijana, 'uoe kalangkoenglangkoeng koe andjeunna nja geus ditawiskeun ka oerang, lantaran saniskara kaoeningaan sarta kabinangkitan; 'boektina oerang teh geus dipajDarin njaho kana rasijah kgrsana, noemoetkeun kasoekaanana, noe koe andjeunna geus dikersakeun sadjgroning galihna; 'panggrsana teh, dina mangsa atoeran djgdjgg djaman, saniskara teh rek dikoempoelkeun deui, dihidjikeun di djgro Kristoes, sakoer noe aja di sawarga sarta noe aja di boemi; 'nja di djgro eta, noe djadi lantaran oerang teh didamgl kagoenganana, geus pada dipastikeun
''

'

-'

'

EPESOES
noemoetkeun pikSrsaeun eta noe ngadaiuSl saniskara sakoemaha pati

2.

1263

tadina,

eta,

noe mgpSkan sakabeh


a

di

Sadaja.
Pil.

Eoem 1:8;
:

Kol. 1:4. b

djgro Eoem 1:9;


p.
:

12

13

pasteuing kgrsana; 'noe dipalar, oerang teh matak kapoedji kamoeljaanana, nja eta oerang noe ngargp-ngargp ti heula ka Kristoes teh. 'Ari koe lantaran eta teh maraueh pon kitoe keneh, sanggeus

1:3;

Kol. 1
:

9.

c 1 Kor.
:

2:10. d
/"

3:7,20.

Djab. 110

Petr. 3
i

22.

Kol. 2

10.

^ Djab.

8:7. h Kol. 1:18.

Kor. 12: 27.

PASAL

2.

ngadarenge pangaudika kajaktian, t6ggsna Indjil kasalamStan maraneh, nja maraneh ge, sanggeus pSrtjaja, '" pada ditjap koe lantaran eta kalawan Roh Soetji, noe didjangdjikemi teja; 'anoe djadi " pamandjgr warisan oerang, baris kagoengan andjeuuna dileupaskeun, baris kapoedji kamoeljaanana. a 2 Kor. i:3;
'

Sarta maraneh pon kitoe keneh koe Allah geus pada dihiroepkeun; " ari tadi mah maraneh teh paeh koe kasa2

lahan reudjeung dosa. 'Nja

di djgro

Petr. 1
:

3.

6 2 Tim. 1:9. c Kol. 1


:

22.
1
:

d Boem
14; Ibr.
1 1
:

8 9

29. e
12.
(?

Mat. 3
p. 2
:

17; Kol.
7t

1 9.

13.

f Kol.
:

7.

p. 3
I

Gal. 4
:

i.j Kol.
Kor.

20.

k Roem
n
15
2

28, 29.
:

2 Kor. 6
2
:

7.

i 2

22.

Kor. 5

5.

o 1 Petr.

9.

16

17

18

19

20

21

22

sapedah kaoela geus ngadenge hal kapgrtjajaan maraneh ka Goesti Jesoes, sarta kanjaahan maraneh ka sakabeh djalma saroetji, 'kaoela * ten p6tot-p6tot moedji soekoer tina sabab maraneh, sarta ingSt bae ka maraneh teh dina sadjgroning panSngda kaoela: 'soepaja Allah Goesti oerang Jesoes Kristoes, Eama sagala kamoeljaan, moegi-moegi ka maraneh maparin ' Roh kapintgran sarta pangebrehan, pikeun nganjahokeun ka salira andjeunna; 'sing ditjaangkeun mata hate maraneh, soepaja maraneh pada nganjahokeun ka pangargp-ngarSp pangnjaoerna; djeung kana kasoegihaning kamoeljaan warisanana di djalma saroetji; 'kitoe deui kana langkoeng-langkoeng ggdening kawasa andjeunna moenggoeh ka oerang noe pgrtjaja, toemoet sakoemaha matihing kabgdasan kawasana, 'noe koe andjeunna geus didamgl ka Kristoes, koe ditanghikeunana ti noe maraot teja. Sarta geus dilinggihkeun di tenggneun andjeunna di djero sawarga, "langkoeng poendjoel ''ti sakabeh pangkat-pangkat, djeung noe pada moerba, sarta noe pada kawasa, djeung para ggggden, kitoe deui sakabeh ngaran anoe disgboet, lain noe di ijeu doenya bae, malah noe di aherat oge; 'sarta saniskara geus ditaloekkeun dina handapeun dampalna, djeung dipasihkeun ka garedja djadi sirahna,
kitoe,
"
'^

Koe sabab

10

eta maraneh bareto loemampah teh, noeroet djaman ijeu doenya, noeroet " kapalana noe pada moerba di awangawang, nja soekma noe ajeuna migawe di djgro hate sakoer anak kabahaan. 'Oerang ge sakabeh tadina kaasoep eta, loemampah teh pada ngadjoedjoer napsoe daging oerang, ngalampahkeun kargp daging sarta pikir; djeung oerang pada bakat f anak bgbendoe, saroewa djeung anoe sedjen. 'Tatapi Allah, anoe langkoeng soegih kawglasanana, koe doemeh kaasihanana noe agoeng, noe dianggo miasih ka oerang, 'keur oerang paeh koe kasalahan teja, ngahiroepkeun oerang ^ reudjeung Kristoes, (maraneh pangsalamgt teh koe sih-koeruija ;) 'sarta geus ngahoedangkeun oerang reudjeung, kitoe deui geus ngadijoekkeun oerang reudjeung di djgro sawarga, bareng djeung Kristoes Jesoes. 'Soepaja andjeunna di djaman mgngke ngaboektikeun kasoegihan sih-koernijana noe kalangkoeng ggde, nja eta koe kamoerahanana ka oerang di djgro Kristoes Jesoes. 'Karana maraneh pangsalamgt teh ' koe sih-koernija, lantaran kapgrtjajaan; ari eta teh lain ti diri maraneh, estoena mah pasihan Allah; 'lain koe panggawe, soepaja djalma oelah aja noe moedji maneh. 'Karana oerang teh
''
"^

''

'

^'

'

dadamglan Allah; ' di djgro Kristoes Jesoes geus pada didjadikeun baris milampah panggawe hade, anoe koe Allah geus ditjawiskeun keur pilampahkeuneun oerang. a KoI. 2 13. 6 Tit. 3 3. c 2 Kor. 4:4;
: :

p.

6:12. d
3:5. k 13:21.

p.

6.

e Kol.

3:1. f
:

Boem 8:7,
7.^ Gal. 2
Tit.
:

8.

Kol. 2:12, 13. h Pil. 3:20. p. 1


1

16;

Tit.

Kor. 1:29.

p.

4:24;

2:14;

''

Ibr.

11
j ;

Koe sabab
ari

eta, sing
"

''

maraneh,

pada inggtkeun, noe tadina oerang kapir


teh, sarta di-

23

djoengdjoenansaniskara.'Ari moenggoeh garedja teh salirana, kapgpgkaning


'

moenggoeh dina daging


basakeun
koeloep

koe noe kasgboet

1264

EPESOES
sih-koernija Allah, anoe dipasihkeun ka kaoela keur ka maraneh; 'jen kaoela koe lantaran wahjoe dipaparin njaho ka rasijah teja, sakoemaha noe koe kaoela geus ditjatoerkeun di loehoer, pondok bae 'ana maratja eta teh, maraneh bisa njaho kana pangarti kaoela moenggoeh dina rasijah Kristoes, 'anoe keur djaman ka toekang-toekang hanteu dinjahokeun ka anak manoesa, sakoemaha eta teja mangsa ajeuna geus diebrehkeun ka para rasoel sarta ka para nabi andjeunna noe saroetji, koe Roh: 'nja eta jen oerang kapir teh sasama ahli waris, sarta batoer sabadan, kitoe deui sasama ngamilik perdjangdjian di djSro Kristoes, koe lantaran Indjil. 'Ari kaoela teh geus djadi abdi eta Indjil, tina pasihan koernija Allah, noe dipaparinkeun ka kaoela bawaning tina f kamatihan kawasana. 'Nja kaoela, panghina-hinana moenggoeh di djalma saroetji, anoe dipaparin ijeu sih-koernija teja, ngoewarkeun ka oerang kapir kasoegihan Kristoes, noe teu beunang di<^

12

disoenatan dina dagmg,noe dipigawe koe leungeun, 'uja maraneli tehmangsaharita taupa Kristoes, * pisah djeung ka-

priboemian

Israil,

semah moenggoeh ka
'^

pgrdjangdjian pasoebajaan, " teu boga tanpa Allah pangarSp-ngargp, sarta


13

14

'Demi ajeuna, rehna di djero Kristoes Jesoes, maraneh, noe tadjaoeh teh, geus djadi deukeut koe dina ' gStih Kristoes. 'Karana Kristoes teh nja karoentoetan oerang, noe geus ngahidjikeun eta noe doewa teja, sarta geus ngabongkar bilik tembok panghalangan,
di

doenya

teh.

"*

15

16

17

18

19

20

21

22

moemoesoehan teja; 'rehna dina daging andjeunna geus ngaleungitkeun f hoekoem parentah noe eusina roekoenroekoen teja; soepaja koe andjeunna eta noe doewa teh di djero salirana didjadikeun hidji manoesa anjar, nja koe ngadamSl karoentoetan; 'sarta soepaja eta noe doewa teh koe andjeunna dirapihkeun djeung Allah dina salira hidji, lantaran kai-dipalang teja, sanggeusna moemoesoehan teh koe andjeunna dipaehkeun dina eta. 'Ana geus kitoe soempiug, 9 ngembarkeun karoentoetan dina Indjil, nja ka maraneh anoe djaoeh, sarta ka eta noe deukeut teja. 'Karana koe lantaran andjeunna oerang doewanana geus boga djalan keur ngadeuheus teh ka Rama, koe Roh hidji. Djadi koe sabab eta maraneh teh geus lain semah, gnjana mah sarta lain djalma madjik, sasama priboemi djeung noe saroetji, sarta djahna eusi-g6dong Allah; 'geus dina pademen beupada diadegkeun nang para rasoel sarta para nabi; ari noe djadi batoe-djoeroe mah Jesoes Kris^ toes koe andjeun. "Nja dina eta teh sagedong kabeh, geus diterap-terapkeun sarta rapat, seugngadjangkoengan, djadi kabah soetji damglan Goesti. Sarta dina eta teh maraneh ge kitoe keneh pada diadSgkeun, djadi gedong hnggihaneun Allah lantaran Roh. aiKor. 12:2. 6Eoein9:4.
nja hal
'
'

*"

"

kira-kira;

'sarta

''

njaangkeun ka
'

sa-

'

''

'

'

kabeh, masingna pada ngaharti kana hal atoeran rasijah, noe ti babaheula pisan boeni di sadjSroning Allah, noe geus ngadjadikeun saniskara, ^ lantaranana Jesoes Kristoes. 'Soepaja ajeuna koe garedja sawarna-warnaning kaoeningaan Allah dinjahokeun ka pangkatpangkat sarta para kawasa di sawarga, "noeroetkeun pikersaeun ti kalanggengan, anoe koe andjeunna geus ditangtoskeun di djero Kristoes Jesoes, Goesti oerang; 'anoe djadi lantaran ' oerang teh boga kaloedeungan, djeung boga djalan keur ngadeuheus sarta k6ndSl, koe kapSrtjajaan ka andjeunna. 'Koe sabab eta, paneda kaoela, moegi oelah djadi leutik hate dina kasoekgran kaoela '" keur maraneh; karana eta teh matak moelja ka maraneh. ap. 4:i;
'''

Te3. 4

13.

p. 4

18. e Kol. 1

20.

^Kol.

14.
12.

Pil.

g h

Js.
3
:

57
6.

19; Lai. 2
J6s. 28
: :

39.
;

h Boem
:

5
;

2; p. 3

i p.

16
:

Mat. 21
Z

2 Kor. 6

16

p. 4

16.

42 1 Kor. 3:9. Peti-. 2:5.


|

d g

p.
1

2 Tim. 1 7 2:20; 4:11.


;

8.

6 Gal. 2

7, 9.

c Gal. 1
p.

12.

Boem
Lai.

15:16. f
26
:

1:19.
I
: :

Kor.

15

9,

10.

18.
1
:

Kol.

26.

PASAL
oeloes
"

j Joh. 1:3; Kol. 1:16. k I Petr. Ibr. 4:16; 10:19. m Kol. 1: 24.

12. Zp. 2

18;

3.

Kitoe sababna noe matak kaoela Pa2

babandan Kristoes Jesoes keur maraneh oerang kapir. Soegan maraneh geus ngadenge * hal atoeran
'

Kitoe sababna noe matak kaoela ngadgkoekeun toeoer kaoela ka pajoeneun " Rama Goesti oerang Jesoes Kristoes; 'nja ti eta sagala bangsa pada katglah djgngngan, boh anoe di sawarga, boh

EPESOES
le

4.

126^

17

di boemi; 'noe disoehoeukeun, moegi-moegi maraneh dipaparin, sakoemaha kasoegiLan kamoeljaanana, * sing pada dibgdaskeim nja kakoevvatan koe Roh andjeunna, moeoggoehing di batin maraneh; 'soepaja Kristoes teh koe lantarau kapgrtjajailn linggih di djero hate

anoe

jongan, sarta geus maparinkeun pasihan ka manoesa. 'Ari pilahir eta teh, jen andjeunna geus moenggah teja, naon hartina, lijan ti geus loengsoer heula

ka
10

'

gnggon panghandapna

di

boemi?
'^

18

19

maraneh, sarta maraneh " pada boga akar djeung padSmeu dina kaasihan; 'sangkan maraneh pada bisa ngahartikemi pisan, barSng djeung djalma saroetji sakabeh, kana legana, djeung pandjangna, djeung djerona, djeung loehoerna, 'sarta nganjahokeun kana kaasihan Kristoes, noe ngoengkoelan sagala kanjahO; soepaja maraneh pada dipinoehan tSpi kana soegri kapinoehaning Allah. a p. i 3. 6 p. e lo.
''
:

il

'Anoe geus loengsoer teja, nja eta keneh noe geus moenggah ka loehoereun sakabeh langit, soepaja minoehan saniskara. Sarta nja eta pisan noe geus
'

'

c Kol.

2:7. d Aj. 11:7-9.

20

21

anoe ijasa ngadamgl kalangkoeng-langkoeng pisan ngoengkoelan ti batan sakabeh anoe djadi paneda atawa noe djadi pikir oerang, noemoetkeun sakoemaha * kawasa noe ngadamSl di djero oerang, 'nja eta " noe koedoe dibaktian kamoeljaan di garedja, noe di
djgro Kristoes Jesoes, sing toeroen-toe-

Demi

maparinkeun sawareh djadi rasoel, sawareh djadi nabi, sawareh djadi djoeroeiudjil, sawareh djadi pangangon sarta 12 goeroe; 'keur njampoernakeun djalma saroetji, pikeun pagawean njangkingan, '" pikeun ngadSgkeun saliraning Krisis toes; "tgpi ka oerang sakabeh teh " pada datang kana katoenggalaning kapSrtjajaan sarta kanjaho ka Poetra Allah, datang ka djadi djalma pasagi, datang ka oekoeran kaagengan sakapinoehaning u Kristoes. 'Soepaja oerang " oelah masih boedak bae, tjara ombak dikoetjlakketjlok, p kabawa koe sagala angin piwoeroek, koe litjikna djalma, koe ka15

moeroen, langggng salalawasna! Amin.


Koem
16
:

25.

16

PASAL
Pedah

4.

kitoe, kaoela " noe djadi babandan tina sabab Goesti teja, mitoetoer ka maraneh: reh maraneh geus pada disaoer, * loemampah teh sing sakoemaha pipanteseunana kana pangnja2

djoeligan baris akal mawa sasab. 'Nja oerang teh sing pada ngestokeun kajaktian kalawan njaah, sangkan pada singsarwa ngagSdean dina eta i noe djadi sirah teja, tegesna Kristoes. 'Ti geus diraneta teh badan sakoedjoer, djing-randjingkeun djeung dirapet-rapgtkeun koe saniskara boeboekoean pangantet, tina bawaning migawena hidjihidji anggahota sataker-satakgrna, tinS''

kan ngagedeanana badan teh, pikeun ngadegkeun maneh dina kanjaahan.


a
3
:

oerna; 'nja eta " make sagala karSndahan, djeung kasarehan, sarta make kasabaran, pada silih-sabaran dina kanjaahan; 'bari pada sing sareggp ngtepkeun ^ katoenggalaning Roh, koe talining karoentoetan. 'Nja " hidji badan sarta hidji Roh, sakoemaha maraneh disaoer teh kitoe keneh kana hidji bae pangargp-

p. 3:1; 6:20. b Kol. 1:10; 1 Tes. 2 12. c Kol. Kol. 3 14. e. Koem 12 5. 12. d Boem 12 16
:

f
4

1
:

Kor.
10.

8:5,6; 1 Tim. 2 5. ^ Koem 12 6 1 Petr. h Djab. 68 19. i Jeh. 32 18, 24. J Joh. 3 13.
:

h n
r
17

Kadj. 8

27.
1

Kor. 12

28.

Kor. 12
8.

27.
23.

p. p.

3:19.

Kor.

14:20.^ Kol.

p. 5

2:21;

Kol. 2: 19.

Koe sabab

eta,

kaoela mitjatoer sarta

ugargpna pangnjaoer ka maraneh


5
6

teja.
18

'Hidji ''Goesti, hidji kapertjajaan, hidji

ngomat-ngomatan di djero Goesti, maraneh poma oelah loemampah keneh " tjara bangsa kapir loemampah noeroet kasija-sijaan pikir. 'Eta teh pada poek
akalna,
*

pangbanjoe; 'hidji Allah sarta Rama sakabeh, anoe linggih loehoereun sakabeh, sarta koe sakabeh, djeung di djgro sakabeh.' Tatapi oerang masing-masing pada dipaparin sih-koernija teh koemaha bae takSran pasihan Kristoes. 'Koe sabab eta aja lahiran kijeu: ''Andjeunna geus moenggah ka loehoer, njandak bos'

djaoeh

ti

hiroeping Allah, tina

19

bawaning kabodoan noe aja di djero dirina, tina bawaning kateuasan hatena. 'Pedah leungit pangrasana, ''noematak geus pada njgrahkeun maneh kana kalatjoeran, baris migawe sagala roepa kanadjisan sarta djeung djodjoh. 'Tatapi maraneh mah diwoeroek Kristoes teh
"^

20

1266
21

EPESOES
maraneh
miasih ka oerang, sarta geus njerahkeun andjeun keur pimangpaateun oerang, ngadjadi pangabakti reudjeung koerban, djadi ^ aambeuan anoe seungit bade ka Allah. 'Ari f djinah, djeung saniskara kanadjisan, atawa kapgrStjitan, oelah moen aja di tengah luaraneh, diseboet oge oelah; nja eta teh perloe pisan di djalma saroetji; 'kitoe keneh kanistaan, atawa ngomong tjemplang-tjSmploeng djeung banjol, eta teh ten pant6s; noe pantes mati moedji soekoer. 'Karana maraneh geus pada njaho, ari djalma
"*

lain kitoe; 'kitoe soteh rnoen

22

23

geus ngadenge ka andjeunna, sarta geus diwoeroek koe andjeunna, sakoemaha kajaktian anoe aja di djero Jesoes teja: "nja eta ^ maraneh koedoe mitjeun lampah bareto, nja kamanoesaan heubeul teja, noe diroeksak koe sagala napsoe gogoda; 'djeung maraneh f koedoe dianjarkeun moenggoeh dina soekmaiiing

24

make kamanoepikir maraneh, sarta saan anjar, anoe didjadikeunana ngala ka Allah, watSkna kabeneran sarta kasoetjian noe sajakti. a Boem i 21 i petr. 1 is. 6 p. 2 12 1 Tes. 4 5. c Eoem l-.li.d Tit. 2:11, 12. e Eol. 3:8.^ Koem 12 2. ^r Kol. 3 10.
'

'->

djinah,
peretjit
'

atawa noe

nadjis,
''

atawa noe

25

Koe sabab eta, geura pada mitjeun bohong, " koedoe ngomong noe sajakti^ oenggal-oenggal djalma djeung kantjana; * karana oerang djadi anggahota batoer
pada batoer. 'Moen

njembah ka bra(noe sasat hala) ten boga warisan dina karadjaan Kristoes sarta Allah. 'Poma-poma maraneh J oelah koengsi kaggndam koe
djalma make omongan gapong; karana lampah kitoe teh ngadatangkeun bebgndoening Allah ka sakoer ^ anak kabahaan. 'Manana oelah rek babatoeran djeung djalma kitoe. 'Karana maraneh tadina teh poek, demi ajeuna mah pada tjaang koe Goesti: nja loemampah teh sing sakoemaha anak tjaang; '(karana '" boewah tjaang teh nja eta saniskara kahadean, djeung kabgngran, sarta kajaktian;) 'sarta " koedoe pada ngararasakeun naon noe pikamanaheun koe Goesti. 'Djeung " oelah biloek kana pagawean poek, noe taja hasilna; anggoer leuwih hade tjawad. 'Karana noe dipigawe ririkipan koe eta teh, diomongkeun oge geus nista. 'Tatapi eta sakabeh lampah teh, p ana geus ditjawad koe tjaang, katara; karana sakoer anoe beh katara mah nja tjaang. 'Koe sabab eta aja pangandika kijeu: Geura njaring, eh maneh anoe hees geura hoedang ti noe paraeh, sarta Kristoes bakal njaangan ka maneh! Mat. 5 48 Loek. 6 36. 6 p. 4 1, 2.
'
!
: ; :

26

maraneh ambek, oelah koengsi matak dosa; amb6k ma"

27

28

29

30

31

32

raneh oelah kasgdgk koe soeroepna paoelah rek nggnggonnon-poe; "sarta keun Iblis. "Ari noe tadina maling, poma oelah maling deui, " anggoer makaja, migawe pagawean hade koe leungeun, soepaja boga pikeun toetoeloeng ka noe boetoeh. 'Soengoet maraneh ^ oelah ngabidjilkeun omong tjawokah; nja koedoe ngabidjilkeun teh anoe hade pikeun ngadegkeun pertjaja koemaha mistina bae, soepaja ngadatangkeun berkah ka noe ngadenge. 'Djeung oelah migawe noe matak ngerik Roh Allah noe soetji; nja eta noe geus dianggo ngetjap ka maraneh keur baris poean dileupaskeun. 'Saniskara panas-ati, djeung poendoeng, djeung ambek, djeung hahaok, djeung ngagogoreng, sing didjaoehkeun ti maraneh, djeung sagala bae kagorengan. 'Nja ^ moedoe silih-pikawelas djeung silih-pikawatir, sarta djeung silih-hampoera, sapgrti Allah ge di djero Kristoes geus ngahampoera ka maraneh.
'^ 'J
''
'
'''

10

11

12

13

14

c Gal. 2

20.

d
:

Ibr.

14. e 3

Moesa 5:2./'
i 1

Kol.

3:5. ^

p.

4:29. h Mat. 6:24.


; :

Kor.
?

6:10.

aDjak. 8: 16; Kol. 3 9. 6 1 Kor. 12 27. c Djab. 4: 5; Jak. 1:19, 20. d Jak. 4:7. el Tes. 4:ll./'Mat. 12:36; p. 5:4. g Roem 14:19; Kol. 4:6. h J6s. 63:10. i p. 1:13. j Kol. 3:8; 1 Petr. 2:1.
:
:

j 1 Kor. 15 33 p. 4 14. h 4:18; 1 Tes. 5 5. m Gal. 5 Eoem 13:12; 2 Kor. 6 14.


:

V:

2:2.

p.

2:11;
:

22.

n Boem 12
:

2.

p. Job. 3

20, 21.

15

Kol.

12, 13.

Koe sabab eta, masing pada ijatna; maraneh loemampah teh " koedoe make
tgmah-wadi, oelah tjara noe boeroeng, nja sing tjara noe pintgr; 'sarta * djadjadikeun mangsa, sabab " poe teh goreng. 'Manana maraneh ^ oelah rek bodo, nja koedoe pada ngahartikeun naon anoe djadi panggrsa Goesti. 'Djeung " oelah

PASAL
-ka Allah, kaasih; 'sarta

5.

16

oe sabab eta,

maraneh sing niroe sapedah maraneh poetra * loemampah teh koedoe

"

17

djeung kanjaahan, sapSrti

Kristoes ge

18

EPESOES
rek niabok koe tji-anggoer, eta teh noengtoen kana kalatjoerau; bSnerna mah pada sing djadi pinoeh koe Roh; 'sarta sasaoerau teh djeung batoer koedoe make djaboer, djeung poepoedjian, sarta njanjiau robani, djeung njanji sarta moedji ka Goesti sadjgro hate maraneh; 'djeung salawasna koedoe pada ngoetjap soekoer ka Allah Rama tina sabab saniskara, mawa djSnSngan Goesti oerang Jesoes Kristoes, 'bari sing silih-esto djeung batoer bawaning sijeun koe Kristoes. a Mat. io:i6. b koi. i:5.
''

6.

12G7

gal

djikan, sing

ngan

djalma koedoe pada njaah ka pamasakoemaha ka awak soraari awewe mah masing sijeun koe
;

19

salakina. a
b
1

Moesa
:

16; Kol. 3
:

18;
r

1
;

Petr. 3
1 Petr. 3
:

1. 7.

Kor. 11
:

3.

c p.
;

22.
:

(7

Kol. 3

19

e Job.

17 17, 19

Tit. 3

Petr. 3:21. /'Kol. 1


2
:

22.
:

Kor. 12

.21.hl Moesa

24.

2 Kor. 11

2.

20

'

PASAL
Eh,
"

6.
!

21

''

Am.
:

13.
:

d Boem 12
;

2; 1 Kor. 14
34.

20. e Sil. 3

20

23
1

20

Loek. 21

3:17;
22

Tes. 5: 18.

f Kol. 3:16. g Kol. Petr. 5:5.


:

Eh,

ka
23

Goesti

" sakoer awewe! sing pada ngesto salaki maraneh, koemaha tjara ka karana * lalaki teh sirah awewe,
'

sakoer baroedak sing pada noeroet ka indoeng-bapa maraneh di djero Goesti; karana lampah kitoe teh bener. 'Koedoe ^ masing hormat ka bapa sarta ka indoeng (nja eta timbalan pangheulana noe make pgrdjangdjian); 'soepaja maneh djamoega, sarta pandjang oemoer di boemi. 'Ari maraneh, eh sakoer bapa! poma oelah njijeun piambekeun anak maraneh; benerna mah koedoe di<'

24

25

saperti Kristoes ge " sirah garedja; sarta nja andjeunna teh Djoeroe-salamgt salirana teja. 'Koe sabab eta, saperti garedja ngesto ka Kristoes, nja kitoe keneh awewe koedoe pada ngesto ka salakina dina sagala pSrkara. 'Eh, sakoer la'^

moemoele kalawan piwoeroek sarta pangwarah ti Goesti. a koi. 3 20.


:

6 2 5

Moesa 20
"

12. c Sil.

19:18, 19

Kol. 3:21.

26

27

laki! sing pada njaah ka pamadjikan maraneh, sapgrti Kristoes ge miasih ka garedja, sarta geus njerahkeun andjeun nja kear mangpaat eta; 'kersana teh ^ rek disoetjikeun, sanggeus koe andjeunna diberesihkeun koe tji-panjebor teja bar6ng pangandika; 'soepaja ngadjagragkeun garedja teh di pajoeneun salira andjeunna moelja, hanteu tjerong, atawa karedjoet, atawa sapapa-

sakoer noe ngaboedjang! sing pada noeroet ka djoeragan maraneh di lahir, moedoe djeung sijeun sarta ngagidir, kalawan langsarna hate maraneh,

Eh,

6 *

28

29

30

31

32

33

dana; f nja soepaja soetji sai'ta taja pikatjawadeunana. 'Nja kitoe keneh moenggoeh lalaki wadjib njaah ka pamadjikan, satjara ka awakna sorangan. Tijap-tijap noe njaah ka pamadjikan, eta teh njaah ka dirina.' Karana salalawasna ge tara aja noe geuleuh ka awak sorangan; enjana mah dibajoean sarta diggtenan, saperti Goesti ge ka garedja kitoe keneh. 'Sabab oerang teh anggahota salirana, asal ti d aging andjeunna sarta ti toelang andjeunna. 'Koe sabab eta, djalma bakal ninggalkeun indoengbapana, toeloej ngarakgtan ka pamadjikanana; ari eta doewanana bakal djadi sadagiug. 'Eta teh rasijah gede; ari ditjatoerkeunana koe kaoela nengggl ka Kristoes reudjeung garedjana. 'Sabalikna maraneh oge, oenggal-oengs'
''
'

sakoemaha ka Kristoes; 'oelah make ngawoela ngan hareupeun bae, tjara noe ngarah dipikaresSp koe djalma; nja moedoe sakoemaha kawoelaning Kristoes, ngestoekeun pangersa Allah tgroes reudjeung hate; 'sarta ngawoela djeung satemenna, sakoemaha ka Goesti, lain ka djalma; 'sapedah maraneh padanjaho^ naon bae kahadean noe geus dipigawe koe oenggal-oenggal djalma, eta tangtoe pinampaeun gandjaranana ti Goesti, boh anoe koemawoela, boh anoe mgrdika. 'Ari maraneh, eh " sakoer djoeragan! koedoe pon kitoe keneh nja milampah ka boedjang, oelah make ngamang-ngamang, rehna pada njaho, jen Goesti itoe nja Goesti maraneh keneh
linggih di sawarga, sarta
di
<*

moenggoeh
pilih9 2
:
;

andjeunna
6 p. 5
:

mah
:

hanteu pisan
;

kasih.
10

22. c Kol.

a Kol. 3 22 4:1. d

Tit.

Petr. 2:18.

Roem

11.

11

12

deui, eh doeloer-doeloer kasing pada djadi koewat di djero Goesti, sarta dina kabgdasan kawasana. 'Pake koe maraneh " salgngkgping pakarang Allah, soepaja maraneh bisa taggn ngalawan sagala akal kalitjikan Iblis. 'Karana oerang pgrang teh lain oela!

Djeung

1268

PILIPI
20

1.

13

djeung * dagiug sarta getih, enjana mah djeung " sakabeh pangkat-pangkat, djeung noe pada moerba, djeung noe pada njakrawati poekna djaman ijeu, djeung sakoer soekma djaroelig di awang-awang. 'Koe sabab kitoe, geura
tjokot salengkepingpakarang Allah, soekoewat ngalawan dina paja maraneh mangsa poean goreng, sarta ari geus ngalampahkeun saniskara teh, tagen. 'Manana sing teggr nangtoeng, ^ tjangkeng maraneh disaboek koe kajaktian, djeung dibadjoe-kere koe kabeneran; 'djeung soekoe disapatoean koe samaktana Indjil kasenangan.'Toeroeg-toeroeg tjokot f kepeng kapertjajaan, nja koe eta maraneh bisa mareumkeun sakabeh djamparing seuneu si goreng teja. 'Sarta tjokot 9 balakoetak kasalametan, djeung ^ pedanging Roh, tegesna pangandika salalawasna koedoe neAllah. 'Djeung ngda koe Roh, kalawan saniskara paneda reudjeung panjambat, sarta barengan koe njaring noe teu pegat-pegat, bari mangnjambatkeun sadajana djalma saroetji; 'kitoe deui ka diri kaoela, J soepaja kaoela moegi dipaparin jjangandika dina ngangah soengoet kaoela, baris kaoela djeung kaloedeungan ngoewar<*
'

rasijah Indjil; 'njatina sabab eta teh kaoela piwarangan njandang rante; soepaja kaoela bisa njatoerkeun eta djeung kaloedeungan, sakoemaha mistina kaoela njatoerkeun. o 2 Kor. 10 4.

keun

''

h Mat. le

17. c p. 2
:

2. rf 1
:

Petr. 5
1

8, 9. p J6s.
:

59 17.
:

f
i
Z

Petr. 5

Kol.
p.

3:

9. 9 J6s. 59 17; 4:2,3. j Lai. 4:29; 1 2 Tim. 1 16.


; :

Tes. 5

8.
:

/(

Ibr. 4
p. 3
:

12.

2 Tes. 3

1.

4, 9.

21

Djeung soepaja maraneh ge pada njaho kana hal perkara kaoela, sarta kana lalampahan kaoela, saniskarana
ditjaritakeun koe doeloer kaasih sarta sarat satoehoe di djero Groesti. 'Eta " koe kaoela geus dititah ka maraneh, kitoe anoe dipambrih, soepaja maraneh pada njaho kana hal petana kaoela, djeung soepaja eta ugalilipoer kana hate maraneh.
*

mengke ka maraneh
Tihikoes,

15 16

22

17

a Kol. 4
23

7.

6 Lai. 20

4. c Kol.

8; 2

Tim. 4
<*

12.

18

pada Moegi-moegi doeloer-doeloer dipaparin kasenangan, djeung kanjaahan bareng kapertjajaan, ti Allah Rama,
sarta ti Goesti Jesoes Kristoes. 'Sihkoernija teh moegi-moegi njargngan ka

24

19

sadajana djalma noe njaah ka Groesti oerang Jesoes Kristoes sarta teu bejakbejak.

Amin.

Kor. 16:22, 23; Pil. 4:23.

SERAT TI RASOEL PAOELOES KA OERANG PILIPI.


PASAL
4

1.

Sgrat kaoela Paoeloes djeung " Timoteoes, * abdi Jesoes Kristoes, doematSng sadaja djalma saroetji di djero Kristoes Jesoes, noe aja di " nagara Pilipi, sarta ka para pangoeroes reudjeung ka para djoeroe-laden: 'moegi-moegi maraneh pada dipaparin sih-koernija reudjeung kasSnangan ti Allah, Rama oerang, sarta ti Goesti Jesoes Kristoes!
"^

a
3

2 Kor.

1:1.6 Roem

1.

c Lai. 16

12.

rf

Kol. 1

2.

oela,

Kaoela " moedji soekoer ka Allah kasaban-saban kaoela ras inggt ka

maraneh. 'Djeung salawasna dina sakabeh pangda kaoela, teu loewang mangnSdakeun maraneh sakabeh sarta kaboengahan, 'tina sabab * katoenggalan maraneh teh djeung Indjil, " ti poe barangmimiti dongkap kaajeuna; 'djeung bari nangtoekeun dina pikir kaoela, ari noe mitembejan ngadamgl padamSlan hade di djero hate maraneh teja, tanwande bakal marantoskeun eta dongkap kana poean Jesoes Kristoes. 'Njapantes Igbah kaoela ngangkeuhkeun kitoe ka maraneh sadaja, sabab maraneh aja
"^
''

dina hate kaoela, ari dina kaoela ''njan-

PILIPI
dang barogod, djeung diua kaoela mauglawankeun sarta ngajakiukeim ludjil, maraneh teh sakabeh pada miloe ngabogaan sih-koernija djeung kaoela. 'Karana Allah teh saksi kaoela, jen kaoela hajang pisan papanggih djeung maraneh sakabeh kalawan tjiter6s Jesoes Kristoes. 'Sarta ijeu noe koe kaoela disoehoenkeun teh, nja kanjaahan maraneh moegi mingkin tambah deui tambah deui moenggoeh dina kanjaho sarta dina saniskara pangrasa; "soepaja maraneh bisa njoba-njoba naon noe hade, naon noe goreng; sangkan maraneh sadjati, euweuh noe matak tatadjongan baris dina poean Kristoes; 'pinoeh koe boewah kabBngran, noe koe lantaran Je!>
''
' -^

1.

1269

20

21

22

10

Jesoes Kristoes; 'nja sakoemaha noe dipikahajaug sarta " diargp-arSp koe kaoela, jen kaoela teh dina saniskara oge moal kawiwiraugan; sat6g6sna mah djeung sakoer kaloedeungan, koemaha adat sasari, nja kitoe keneh ajeuna, Kristoes teh bakal kaagoengkeun dina awak kaoela, boh koe hiroep kaoela, boh koe paeh kaoela. 'Karana hiroep kaoela teh Kristoes, sarta paeh teh kaoentoengan kaoela. 'Tatapi lamoen hiroep di djgro daging teh matak kaoela aja " boe'^

wah pagawean,
23 pilih,

sarta mana noe dek dieta kaoela alim teuing. "Sabab

11

kaoela disSdgkkeun koe doewa pSrkara f aja hajang ninggal, sarta reureudjeu24

matak ngadjadikeun kamoeljaan reudjeung poedji bade ka Allah.


soes Kristoes
a

Koem
1

8
:

Kor. l-.i.hl Joh.


e 2

3, 7.

cKol.

6.

25

ngan djeung Kiistoes; karana eta teh leuwih hade katjida. 'Tatapi ari tetSp di djSro daging mah, eta leuwih perloe tina sabab maraneh. 'Sarta tina bawaning pangandel kitoe, kaoela njaho ^ jen kaoela teh bakal tetep, sarta tetgp reureudjeungan djeung maraneh sakabeh,

Kor.
:

68.

Kor. 7:3. f Ep. 3:1; 4:1;

Kol. 4
i p.

18.

p Eoem
1
:

1:9. h
22.

Eoem
5
:

18; 12

1, 2.

2:15; Kol.

j Ep.

9.

12

Djeung
oela

deui, eh doeloer-doeloer! ka26

13

mere njaho ka maraneh, ari noe kasorangkeun ka kaoela teh, eta geus leuwih pisan nja matak madjoekeun Indjil; 'datang ka barogod kaoela geus
katara jen tina sabab Kristoes, di sagS-

27

dong pangadilan djeung ka sakabeh


14 ti

lijan

dinja; 'sarta ari doeloer-doeloer di djgro Groesti teh, anoe reja mah kaken-

1.5

dSlan koe barogod kaoela,, noe matak tambah kawanianana njatoerkeun pangandika djaoeh kana sijeun. 'Nja aja oge sawareh ngoewarkeun Kristoes teh

16

17

18

19

koe bawaning dengki sarta hajang paseja, tatapi sawareh deui mah ngoewarkeunana koe bawaning soeka. 'Ari itoe pangoewarkeunana Kristoes teh tina hajang paseja, " hanteu bgrSsih; panjanana ngawoewoehkeun kasoekSran kana barogod kaoela; 'tatapi ari eta mah tina kanjaahan, pedah njarahoeun jen kaoela teh dibakoekeun manglawankeun Indjil. 'Djadi ajeuna koemaha? Parandene kitoe ge, boh dipake paminding, boh djeung saSnja-Snjana, da geuning Kristoes keneh bae anoe dioewarkeun teh; nja eta koe kaoela dipake boengah, sarta bakal dipake boengah bae. 'Karana kaoela njaho, jen eta teh kadjadjadianana tangtoe matak salamgt kaoela, * koe berkah pan6da maraneh sarta koe pitoeloeng Roh

28

nja baris pimadjoeeun maraneh sarta kaboengahaning kapertjajaan; 'soepaja sing leuwih pisan pamoedji maraneh teh di djgro Kristoes Jesoes koe karana kaoela, tina sabab kaoela datang deui ka maraneh. 'Ngan maraneh loemampah teh moedoe sing sakoemaha pipanteseunana kana Indjil Kristoes; soepaja, boh kaoela datang sarta tepoeng djeung maraneh, boh keur djaoeh, kaoela ngadenge hal maraneh, jen maraneh teh pada t6g6r toenggal saroh, sarta pada sapikir J ngabantoe mangmSrangkeun kap6rtjajaan kana Indjil, 'djeung ^ ten i^isan gimir koe noe ngamoesoeh; eta teh alamat karoeksakan
baris
''

'

ka
29

itoe,

ari

moenggoeh ka maraneh

30

mah alamat kasalamStan, sarta kitoe teh ti Allah. 'Karana maraneh geus pada dipasihan koernija tina sabab Kristoes, lain woengkoel pertjaja bae ka Kristoes teh, malah djeung njandang sangsara tina sabab andjeunna; 'da maraneh
^

p6rang saroewa bae, sakoemaha noe koe maraneh bareto katendjo di kaoela, sarta ajeuna kadenge ti kaoela.
a
2

Kor.

17.

b 2 Kor.
Gal. 2
:

11.
:

c
17.

Koem
/2

5.

d Koem 14:7,8;
(/

20. e p. 4
i

Kor. 5
p. 2
:

8.
2.

p.

2:24.
:

;j

Kol.

1:10.
3.

Lai.
:

4:32;

_;

Koem 15 Room 5 3.
:

30; Joed.

Petr. 3

14.? Lai. 5

41

1270

PILIPI

2.

PA SAL

2.
15

Ari ajeuna, moen aja panglilipoer di djero Kristoes, moen aja pangoepahing kanjaahan, moen aja " katoenggalan Rob, moen aja karoenja sarta kawelasan: 'tjing, geura toetoegkeun kaboengahan kaqela, * nja moedoe masing samijoek, saroewa nja kanjaaban, sapikir djemig sapangrasa. 'Oelab milampab naon-naon koe tina bajang paseja, atawa " ngarab kabormatan gapong; b6nSrna mah koe karendaban ati moedoe pada ngangkeubkeun batoer poendjoel ti batan diri sorangan. 'Oelab padano-

oelab djeung gegelendgng sarta maoelikkeun omong; 'soepaja maraneb lab aja tjawadeun, sarta sing berSsih, djadi poetra Allab, euweub koetjiwana tjitjing teb di tengab ' bangsa bengkok
"
'^

16

17

kangeunaban pribadi, nja moedoe pada nolib deui kangeunaban batoer. 'Sabab maraneh " pangrasa teb moedoe sakoemaba pangraos Kristoes Jesoes. 'Ari eta, f keur nganggo roepaning Allab, sam.i teb djeung Allab koe andjeunna banteu dimanab ngarampog; 'nadjan kitoe seng ngeuweubkeun andjeun, s'ngalap roepa kawoela, djadi saroewa djeung manoesa, 'sarta kapendak sarimbag djeung manoesa. Andjeunna teb geus djadi anoet ngabandapkeun andjeun, moenggab datang ka poepoes, nja datang ka poepoes dina kai-dipalang. 'Tina andjeunna koe Allab geus sabab kitoe, diloeboerkeun kalangkoeng pisan, sarta

Hh

'^

in

sarta tibalik pikir; ari di tengab eta teb maraneb ngagentjlang saperti damar di doenya; 'pada mintonkeun ''pangandika kahiroepan, " keur pipamoedjieun kaoela dina poean Kristoes, jen loemampah teb banteu gaplah, kaoela kitoe deui digawe teb banteu gaplab. kaoela datang ka di'Tatapi sanadjan djadikeun koerban inoeman ge, ditjitjikeun bari ngoerban sarta manghoeloean kapertjajaan maraneb, kaoela mab-'boengab, sarta miloe boengah djeung maran eb sakabeb. 'Moenggoeb maraneb ge
'' '

moedoe pada boengab


a d
5
_;
:

tina sabab kitoe, sarta miloe boengab djeung kaoela.


2
1

Kor.

2:9. b 2 Kor.
6
:

3:5. c
:

Kor. 10
:

10.

Tim.

14.

e Lai.
1
:

40;

1
:

Petr. 2
2.

12. /'Lai.
4
:

20.
2

% Kor.
:

14.

Gal. 2

j 2

Tim.

G.

Kor. 12

15.

19

''

20

'

10

bell

11

dipasihan djenengan poendjoel ti sakangaran, 'soepaja sakabeb toeoer, sakoer noe aja di sawarga, sarta noe aja di boemi, djeung noe aja di sabandapeun boemi, J pada darekoe, mawa soepaja sadjengngan Jesoes, 'djeung kabeb letab pada ngakoekeun, jen Jesoes Kristoes teb Goesti, pikeun kamoeljaan Allab Eama. a 2 Kor. 13:13.
''

21

Sarta kaoela aja pangbarepan di djSro Goesti Jesoes, moal lila ge " nitaban Timoteoes ka maraneh, * soepaja kaoela ge senang, samangsa kaoela meunang bedja bal perkara maraneb. 'Karana kaoela " taja deui noe sapikir tjara eta; tangtoe tgmen pisan ngoeroeskeun bal pgrkara maraneh. 'Karana ari noe loba mail pada ngoeroes anoe dirina sorangan, lain ngoeroes anoe Kristoes Je"Ari moenggoeb Timoteoes mab maraneb pada njabo kaestoeanana, jen
soes.

22

23

p.
:

1:27; 3:16.
:

c Gal. 5

26.
:

1
gr

Kor. 10:24;

24

Ibr.

15. 2 Kor. 8:9; 15. f Kol. 1 5. e Joh. 13 2:14, 17. h Mat. 26:39; Joh. 14:31; Ibr. 12:2. i Lai. 2:33; Ep. 1:21; Ibr. 1 4. ^ Eoem 14:11. h Lai. 2 36 10 36; 1 Kor. 8 6.

13

25

12

Koe sabab
pgrti

eta,

eb kaasib kaoela!

sa-

maraneh salawasna noeroet, oelab mangsa keur djongbok kaoela bae,

soemawonna ajeuna keur kaoela

djaoeb,
26

13

14

koedoe pada njijeun kasalamgtan diri maraneb kalawan sijeun sarta ngagidir. 'Karana nja Allab anoe ngadamSl di djgro maraneb teb bajang sarta djeung prakna ngalampabkeun, tina sabab kasoekaanana. Saniskara teb lamjaabkeun
''
'

27

geus ngabdi reudjeung kaoela dina Indjil, sakoemaba tjara anak ka bapa. PangbarejDan kaoela, dimana kaoela geus tgrang pitemabeunana pSrkara kaoela, ngageuwat nitaban eta. 'Tatapi kaoela di djero Goesti geus nangtoekeun, jen kaoela sorangan ge bakal tereb bisa ngadatangan. 'Tatapi kaoela boga rasa perloe nitaban ka maraneb Epaproditoes, doeloer kaoela, sarta pangbantoe digawe, djeung batoer sasama p6rang, noe djadi djoeroengan maraneb sarta poerab ngaladenan pangaboetoeb kaoela. 'Noe matak dititah, tina sabab hajangeun papanggib djeung maraneb sakabeb, sarta bangSt mglangna, pedab maraneb geus ngadenge bedja, jen dirina teh boga panjakit. 'Enja eta teb
'

'^

'

PILIPI
tadina boga paujakit tamali, waui bisbis maot; ngan tatapi Allah miwSlasan
diri kaoela oge, soepaja kaoela nalangsa teh oelah katambah deui nalangsa. 'Tina sabab kitoe mingkin geuwat dititah koe kaoela, soepaja maraneh, ari nendjo ka eta, seug pada boengah deui, sarta diri kaoela kasoedaiin nja nalangsa. 'Eta koe maraneh f akoe di djSro Goesti kalawan sagala kaboengahan; djeung moedoe ngadjenan ka djalma noe kitoe; 'sabab nja koe karana padamelan Kristoes noe matak datang ka bis-bis maot teh, tega ka pa''

3.

1271

soepaja kaoela
9

meunang

Kristoes djadi

ka ka

dinja, sarta lain

ka

diiija bae,

malah

28

10

29

11

30

12

bawaning hajangeun njoekoepan anoe koerang keneh pangalaladenan maraneh teh ka kaoela. a i Tes. s 2.
tina,
:

kaoentoengan kaoela; 'sarta kapanggih aja di dj6ro andjeunna, lain boga kabgngran kaoela pribadi anoe ti toret, boga teh kabgneran anoe datang koe kapgrtjajaan ka Kristoes, tgggsna kabSnSran ^ anoe ti Allah, lantarau kapSrtjajaan; 'sangkan kaoela nganjahokeun ka Kristoes, djeung kana kamatihan tanghina, sarta kana '" toenggal djeung kasangsaraanana, djadi sakaroepa djeung poepoesna; malah-mandar kaoela datang ka bisa hoedang deui ti noe paraeh. 'Lain pisan jen geus beuuang koe kaoela, atawa kaoela 6nggeus sampoerna; gnjana mah diobrek-obrek, malah-mandar koe kaoela katewak, sapedah diri kaoela ge geus ditewak koe
'
'

b 2 Kor. 7

13. c 1 Kor.
:

16

10.
:

(i

p. 1
1

25. e p. 4
:

18.

13

f Roem 16

2.

Kor. 16

18;

Tes. 5

12.

PASAL
l^jeungna
-L'oela!
"

14

3.

deui, eh doeloer-doeloer kasing pada boengah di dj6ro

Kristoes. 'Eh, doeloer-doeloer! kaoela teu pisan-pisan boga angkeuh, jen geus katewak koe kaoela. 'Ngan kaoela milampah ijeu hidji perkara: noe ka toekang dipopohokeun, sarta " tjondong

ka noe

di hareup,

moro-moro kana

tS-

Goesti. Njoeratan kitoe-kitoe


2

keneh ka
15

maraneh, kaoela teh moal djoehal, sarta matak santosa ka maraneh. 'Geura tarendjokeun * andjing teja; geura tarendjokeun " djalma goreng njgkel gawe; geura tarendjokeun soesoenatanteupoegoeh. 'Karana ari noe disoenatan ^ saestoe mah nja oerang, " noe ngabakti ka Allah koe Roh, sarta moedji maneh tina hal Kristoes Jesoes, djeung hanteu ngandglkeun daging. 'Halta f di kaoela
ge aja pgrkara daging andSlkeuneun. Lamoen anoe sedjen boga rasa, jen dirina aja andSlkeuneun perkara daging, kaoela mah komo: disoenatan ^ oemoer dalapan poe, bangsa Israil, kaora Binyamin, oerang Ibrani toeroeuan ti Ibrani; moenggoeh hal toret, kaoela ahli parisi; 'moenggoeh hal kasar6ge|)an, kaoela djalma nganijaja garedja; moenggoeh hal kabengran noe dina toret teja, kaoela euweuh tjawadeun. 'Tatapi anoe djadi kaoentoengan kaoela teh, J eta koe kaoela diangken karoegian. 'Saenjaenjana mah, saniskara ge koe kaoela diangkgn karoegian bae, koe tina kaahenganana kanjaho ka Kristoes Jesoes, Goesti kaoela; nja tina sabab andjeunna kaoela geus tjoel, daek karoegian eta saniskara, datang ka diangken roentah,
'

tSnger, noedjoe gandjaranana pangnjaoer Allah ti sawarga di djgro Kristoes Jesoes. 'Ari oerang, sakoer-sakoer " noe

16

sampoerna, hajoe pada boga rarasaan kitoe sarta oepama maraneh dina naonnaon aja rarasaan salija, eta ge koe Allah tangtoe bakal diebrehkeun ka maraneh. 'Ngan anoe geus beunang koe oerang, dina eta oerang loemampahteh^' koedoe sing satata sarta sing sapangrasa.
;

p. 2
;

4
;

4.

6 JSs. 56
:

10. c 2 Kor.
:

11

13.

d Roem
:

29
1

Kol. 2

11. Joh. 4
:

24. fi. Kor. 11


:

18, 22.
5.

g
1

Moesa 17
6
:

12;

Roem
:

11

1.
:

Lai. 26

jLal.
3
:

22:3, 4; Gal. 1:13. j Loek. 14

33.

fcRoem
:

22.

Roem
:

4, 5.

Roem 8
13:11;

17.

n
:

Kor. 9

24
:

2
;

Tim.
2
:

4 17

7.

2 Kor.

Ibr. 5

14.

p. 1

27

2.

Moedoe

sing

pada

"

niroe ka kaoela,

''

'

is

eh doeloer-doeloer! sarta arawaskeun ka sakoer noe loemampah tjara kaoela, reh kaoela teh pada djadi toeladan toeroetaneun maraneh. 'Karana reja pisan djalma, geus remen koe kaoela ditjatoerkeun ka maraneh, ajeuna ditjatoerkeun deui * bari ragragan tji-panon, eta
teh ngamoesoeh ka kai-dipalang Kris'Ari noe kitoe teh panoengtoenganana karoeksakan, ari miallahna ka beuteungna, noe djadi kamoeljaanana teh " wiwirangna, sarta malikiranana barang doenj^a bae. 'Tatapi f ari lalampahan oerang mah aja di sawarga; nja
toes.
''

19

''

20

1272
'J

PILIPI
ti

4.

diuja pisoempingeunaua DjoeroesalamSt, noe koe oerang diarep-argjj


''

21

tSgSsna Goesti Jesoes Kristoes; 'anoe bakal njalin ijeu badan oerang noe hina, sangkan sakaroepa reudjeung salira andjeunna noe moelja, koe kamatihanana, anoe djadi lantaran matak ijasaeun naloekkeun saniskara ka andjeunna. a 1 Kor. 11:1; p. 4:9. 6 2 Kor. 2:4.
teja,
c 2

roekkeun ka maraneh, djeung noe geus katampa, sarta noe geus kadenge, djeung noe geus katendjo di kaoela, nja eta teh lalampahkeun; ari kitoe mah, * Allah noe kagoengan sagala kas6nangan tangtoe njarfingan ka maraneh.
a
10

Eoem

12

17; Tit. 3

8,

14. 6

Tes. 5

23.

Kor.

11

15.

f Kol. 3:1;
Tit. 2
:

Ibr.
/

d Boem 16 18. e Eoem 6 21. 11:1316; 13: 14. j; 1 Kor. 1:7;


: : :

13.

Kor. 15

43, 49.

PASAL
TZoe sabab
eta,

4.

11

Ari kaoela teh meunang kaboengahan hwat saking di djgro Goesti, pedah maraneh ajeuna kahoedang nginggtkeun deui ka kaoela; nja tadi ngingetkeun oge, ngan maraneh hanteu kaoer balas halangan. 'Noe matak kaoela ngomong
kitoe teh^ lain pisan sabab aja kakoerangan; karana kaoela geus diadjar *

J^oela noe " kaboengahan sarta makoeta diri kaoela! moedoe sing * pada tgger kitoe di djSro Groesti teh, eh kaasih!
a
2
1

eh doeloer-doeloer kakaasih sarta dipikangSn,

12

Tes. 2: 19. 6 2 Tes. 2: 15.

Kaoela mamatahan ka Ewodia, sarta mamatahan ka Sintika, koedoe roentoet


di djgro Goesti. 'Sarta paneda kaoela ka maneh, eh batoer kaoeia noe satoehoe! moedoe toetoeloeng ka eta teh, noe geus pada ngabantoe pgrang ka
13 14

kaoela dina hal Indjil, reudjeung Klemen sarta djeung pangbantoe kaoela sadjaba ti dinja, ari eta ngaranna * aja dina kitab kahiroepan. a p. i 27.
:

15

6 Wahj. 13 4

8.

Sing pada boengah di djgro Goesti saendeng-endSng; kaoela ngelingan deui: sing pada boengah. 'Kalamisan ati maraneh moedoe katangen koe sakabeh djalma. * Goesti teh geus deukeut. 'Poma " oelah rek salgmpang kana naonnaon; ari dina saniskara, noe dipikahajang koe maraneh teh, oendjoekkeun ka Allah koe panSneda reudjeung panjambat, bargngan koe moedji soekoer. 'Sarta ari ^ kas6nangan Allah teh, anoe ngoengkoelan sagala pangarti, tangtoe ngaraksa hate reudjeung pikir maraneh

16

17

18

di dj6ro Kristoes Jesoes.


5:16. h Jak. 5 8, 9. c Mat. 1 Petr. 5:7. (? Joh. 14: 27.
:

a
6
:

p.
;

3
1

Tes.
19

25

Tim. 2:1;

eh doeloer-doeloer! " saniskara noe sajakti, saniskara noe j)rajoga, saniskara noe b6n6r, saniskara noe soetji, saniskara noe pikanjaaheun, saniskara noe hade oenina, naon bae lampah kahadean, sarta naon bae lampah kapoedjian, nja eta teh geura palikiran. 'Sakoer bae noe geus diwoedeui,

Djeungna

njoekoepkeun saaja-ajana di kaoela. 'Kaoela apal kana dihandapkeun, kitoe deui apal kana boga leuwihan; " ka oenggal-oenggal perkara sarta ka sakabeh kaoela teh geus dipahamkeun, tjat ka seubeuh tjat ka kentel, boh boga leuwihan boh kakoerangan. 'Kaoela bisa saniskara, koe Kristoes noe maparin kakoewatan ka kaoela. 'Parandene kitoe ge, hade pisan eta lampah maraneh teh ngabelaan kana kasoekeran kaoela. "Malah maraneh ge, oerang Pilipi! pada njaho, keur anjaran Indjil, basa kaoela ka loewar ti Makedoni teja, ^ taja pisan garedja ngagandjSl-gandjSl kaoela kana hal itoengan nampa-ngaloewarkeun, ngan kadjaba diri maraneh woengkoel. 'Karana malah keur kaoela di Tesalonika ge^ maraneh ngiriman ka kaoela sakali sarta mindo, adjang pangaboetoeh kaoela. 'Lain pisan kaoela jen mambrih pamere, ari noe dipambrih teh boewahna; demi eta teh ngargkahan adjang itoengan maraneh. 'Ari kaoela teh sagala katjoekoepan, moenggah datang ka leuwihan; kaoela teh moekti, sanggeus nampa ti ^ Epaproditoes pangirim maraneh teja, saibarat aambeuan anoe seungit, koerban noe dianggo kas6dgp sarta kamanah koe Allah. 'Sabalikna Allah kaoela tangtoe njoekoepan sapangaboetoeh maraneh, noemoetkeun sakoemaha kasoegihanana, kalawan kamoeljaan, lan''

''

''

20

taran Kristoes Jesoes. 'Ari Allah, Rama oerang, koedoe dibaktian kamoeljaan langggng salalawasna. Amin.
'

a 2 Kor. 11:9. h Ibr. 13:5. c 2 Kor. 11:27. d 2 Kor. 12:10. e 2 Kor. 11:9. /" p. 2 25. g Ep. 5:2; Ibr. 13 16. /( 2 Kor. 9 8. i Gal. 1 4J 5.
: : : :

KOLOSA
21

1.

1273

22

Paugngpikeun salam kaoela ka sadajana djalma saroetji di djgro Kristoes Jesoes. Ari doeloer-doeloer noe babargngan djeung kaoela ngirim salam ka maraneli. 'Sadajana * djalma saroetji ngirim

salam ka maraneli, soemawonna oeraug karaton praboe. niKor. iG:2o.i)2Kor. i3: 12. Moegi-moegi " sih-koernija Goesti oerang Jesoes Kristoes njarSngan kamaraueh sadaja. Amin. aiKor. i6:23; koi.4;8.

SERAT TI RASOEL PAOELOES KA OERANG KOLOSA.


PASAL
9

Koe sabab
denge
eta,
"

kitoe,

ti

watgs poean ngapetot-pgtot

1.

kaoela teu

SSrat kaoela Paoeloes, rasoel Jesoes Kristoes, " koe pangSrsa Allah, reudjeung ti * Timoteoes saderek, 'doematgng doeloer-doeloer di djSro Kristoes

mangngdakeun sarta mangnjoehoenkeun maraneh,* soepaj a maraneh moegi-moegi dipinoehan koe kanjaho kakgrsana, dina
10

noe

saroetji

sarta pertjaja, di uagara

saniskara kapintgran sarta kasoertian rohani; 'sangkan maraneh loemampah


"^

Kolosa: " moegi-moegi maraneh pada dipaparin sih-koernija reudjeung kasenangan ti Allah, Eama oerang, sarta ti G-oesti Jesoes Kristoes!
o Ep.
3
1
:

1.

6 Pil.

1.

c 1 Tes.

1.

11

maroedji soekoer ka Allah, Rama Goesti oerang Jesoes Kristoes, sarta salawasna mangnSdakeun maraneh, 'sapedah kaoela geus ngadenge hal kapgrtjajaan maraneh ka Goesti Jesoes, sarta kanjaahan maraneh ka sakabeh djalma saroetji, 'tina sabab pangargpngargp, *anoe ditjadangkeun pikeun maraneh di sawarga; hal eta koe maraneh geus kadenge bareto, koe lantaran pa"
'^

Kaoela

tehsakoemahapipantgseunanakaGoesti, sarta singsarwa pikamanaheun, koe bawaning boewahan dina saliring panggawe noe hade, sarta ngaggdean dina pada dikanjaho ka Allah; 'djeung koewatkeun koe sagala kakoewatan, sakoemaha kabgdasan kamoeljaanana, ba'^

ris
12

sagala kamantgpan sarta kasabaran,

13

14
,

ngandika kajaktian, teggsnalndjil; 'noe geus dataug ka maraneh, malah ka sadoenya kabeh; sarta boewahan, djeung ngagSdean, sapgrti di maraneh ge kitoe keneh, ti watgs poean maraneh ngadenge eta, sarta narimakeun kana sih'^

15
[

16

koernija Allah reudjeung saestoena; 'sa-

koemaha noe geus diwoeroekkeun ka maraneh koe Epapras, batoer kaoela


<"

kaasih sasama ngabdi, anoe djadi abdi Kristoes satoehoe pisan, keur ngamangpaatan maraneh; 'eta noe geus moepoelihkeun ka kaoela kanjaahan maraneh di djgro Roh. a Ep. i 15, le.
:

17

1 Petr.

1:3,

4. c

Ep. 1: 13.

(?

Pil. 1

5. e p.

4: 12.

18

bargng kaboengahan; 'bari moedji soekoer ka Rama, noe geus ngalajakkeun diri oerang baris pikadoeoemeun ^ warisan djalma saroetji di noe tjaang; 'noe geus ngaloewarkeun oerang f ti pangawasana poek, sarta dipindahkeun Poetra kaasihna, 'noe ka karadjaan ngalantarankeun oerang meunang kaleupasan koe ggtihna, tgggsna dihamkapoera dosa. 'Nja andjeunna teh njataan Allah noe hanteu katingal, J tjikal sagala mahloek. 'Karana nja lantaran andjeunna saniskara barang didjadikeunana, nja anoe di sawarga, nja anoe di boenii,noekatendjodjemignoe teu katendjo, boh sakoer panglinggihan, bohpara ggggden, boh pangkat-pangkat, boh para kawasa; saniskara teh didjadikeunana koe andjeunna sarta bade ka andjeunna; 'malah andjeunna aja teh "' heulaeun saniskara, sarta ari saniskara pangajana koe andjeunna. 'Sarta andjeunna teh
'J
''
'
'^'

'

1274

KOLOSA

2.

13

20

21

22

23

sirahing salira, tegesna garedja. Nja andjeunna noe mimiti, " tjikal tanghi pangheulana ti sakoer djaluia noe paeh, soepaja andjeunna noe djadi pangheulana dina saniskara. 'Karana ari kasoekaan Kama teh, J' sakabeh kapinoehan diSnggonkeun di sadjSro andjeunna, 'sarta i koe lantaran andjeunna ngarapihkeun saniskara ka salira Rama, djalan ngadamgl karoentoetan koe getihna kai-dipalang; nja koe lantaran andjeunna, boh noe aja di boemi, boh noe aja di sawarga. 'Samalah maraneh oge, noe tadina pisah, djeung ngamoesoeh koe watek dina panggawe garoreng teja, ajeuna koe andjeunna geus dirapihkeun, dina salira dagingna, koe poepoesna, * soepaja ngadjagragkeun maraneh di pajoeneun andjeunna saroetji sarta taja pikatjawadeun djeung taja kelakkeuneun; 'kitoe soteh moen maraneh t6tep dina kapertjajaan, a-ja pademenan sarta pada reugreug, djeung " hanteu obah tina pangarep-ngarep Indjil, anoe geus kadenge koe maraneh, noe geus dioewarkeun ka lebah sakabeh mahloek, anoe aja di kolong langit. Ari kaoela Paoeloes geus djadi abdina.
''
'

29

sagala kapinteran, soepaja kaoela ngadjagragkeun oenggal djalma teh sampoerna di djSro Kristoes Jesoes. 'L6bah kaoela digawe teh kitoe anoe dipambrih, djeung perang noeroetkeun sakoemaha kawasana, noe ngadamSl di dj6ro kaoela matih pisan. a 2 Kor. 7:4.
6 Ep. 3:1, 13. c Ep. 3
:

2, 7.
1

d Ep.
:

3. e

Ep. 3

5.

f Ep. 3:17. ^
\

p. 3

4; 1 Tim.

1. ;j

Ep.

9; 4: 13.

PASAL
Karana
ari

2.

kahajang kaoela, koedoe kanjahokeun koe maraneh kabanggtan " p6rang kaoela tina sabab maraneh djeung noe aja di nagara Laodikea, sarta tina sabab sakabeh djalma noe tatjan nendjo ka beungeut kaoela dina daging 'soepaja hatena kalipoeran, sarta pada sagoeloeng koe * kanjaahan, nja baris sagala kasoegihanana kaantekan pangarti, " baris nganjahokeun ka rasijah Allah Rama sarta Kristoes, 'anoe kasimsagala radja-brana kapinteran pSnan djeung kanjaho. 'Noe matak kaoela mi'^

''

a Ep.
:

1:15. b p. 2 2. c Ep. 4 1. of Ep. 3:10; 2 Petr. 3:18. e Lai. 26:18; 1 Petr. 1:4. f Lai. 26 18. g Ep. 1 6. /j Ep. 1 7. i Vov. 1 i.j Wahj. 3 14. h Joh. 1 3. Z Boem 11 36. Wahj. 22:13. n Ep. 1 22. o 1 Kor. 15 20. jw p. 2 3, 9. q Ep. 1 :10; 2:3, 9. > Ep. 2:1, 3, 12. sEp. 1 4; 5 :27. t V- 2:7. u 1 Kor. 15 58. t; Ep. 3 7.
:

" soepaja maraneh oelah kadjeblos koe djalma make omongan siga bengr. 'Karana f sanadjan kaoela djaoeh ti maraneh moenggoehing badan, ari moenggoehing roh mah kaoela djonghok, reudjeung boengah, sarta bari

tjatoer kitoe,

m
:

nendjo kaberesanana lampah maraneh, djeung reugreugna kapgrtjajaan mara-

neh ka Kristoes.
c Joh.

a
1
:

p. i

29. j p.
:

14.
:

24

Ajeuna kaoela teh " boengah dina kasangsaraan kaoela * keur maraneh, sarta anoe koerang keneh kasoek6ran Kristoes, koe kaoela didjgdjegan dina daging kaoela, pikeun salirana, tggSsna
garedja.
'Ari kaoela teh geus djadi abdi eta, tina atoeran Allah, anoe geus dipasihkeun ka kaoela keur ka maraneh, baris kaoela mgtakeun pangandika Allah: 'nja eta rasijah, anoe boeni ti
''

17:3. d

Kor.

24. e Ep. 5

6.

fl Kor.

3.

Dgmi maraneh sakoemaha geus nampa Goesti Kristoes Jesoes teja, koedoe kitoe nja loemami^ah teh di djgro andjeunua; 'nja " sing pada akaran djeung ngadgg di djero andjeunna, sarta pageuh dina kapgrtjajaan, sakoemaha maraneh geus diwoeroek; djeung koedoe
sing beuki

25

tambah dina
o Ep. 3
:

eta teh
15. 6 p. 3
:

ka-

26

'^

lawan moedji soekoer.


17; 4:
15, 17.

27

28

babaheula sarta ti barang aja manoesa; dgmi mangsa ajeuna mah geus diebrehkeun * ka djalma saroetji kagoenganana; 'ka dinja Allah geus ngersakeun maparin njaho kana kasoegihanana kamoeljaan eta rasijah di ISbah oerang kapir, nja eta teh f Kristoes di maraneh, & pangai'gp-ngarSji kana kamoeljaan. 'Eta * noe dioewarkeun koe kaoela teh, bari ngingStan ka oenggal djalma, sarta ngawoeroek ka oenggal djalma, kalawan

Masing arijatna, " maraneh teh poma oelah kabojong koe djalma mgtakeun elmoe kapintgran nja panggglo gapong,
noeroet adat toetoeroenan djalma, noeroet ^ alip-alipan doenya, lain noeroet Kristoes. 'Karana " Kristoes tehkagngsalira;

10

gonan sakapinoehaning Allah nganggo pada kapinoe'sarta maraneh han di djgro andjeunna, " noe djadi sirahing sakabeh kapangkatan djeung
'^

KOLOSA
11

1275

12

13

14

15

kawasa. 'Samalah maraneli di djSro andjeunna teh f geus pada disoenatan, ditSrapan soenat uoe dipigawe ^ teu kalawan leungeun, koe ngalaan badan daging pgrbawana kana dosa, nja koe soenatna Kristoes. 'Rehna maraneh geus pada dikoeboer djeung andjeunna dina pangbanjoe; kitoe deui maraneh di djSro andjeunna geus pada dihoedangkeun reudjeung, koe lantaran pSrtjaja damglan Allah, anoe nanghikeun andjeunna ti noe paraeh teja. 'Ari maraneh, J noe tadina paeh dina kasalahan sarta dina kakoeloepan daging maraneh teja, koe Allah geus pada dihiroepkeun reudjeung Kristoes, rehna ngahampoera sakabeh kasalahan oerang; 'sarta geus mareuman toelis anoe ngadoedoeh ka oerang, eusina roekoen-roekoen eta toelis ngamoesoeh ka oerang, dgmi koe Allah geus disingkahkeun, dipakoe dina kai-dipalang. 'Ari para geggden djeung para kawasa geus pada dirangsadan, seug didamel tongtonan di noe negla, djadi andjeunna noe oenggoel
''
'

21

doeuya? '[Kijeu pokna:]

''

Oelah njabak,

22

23

oelah ngasaan, oelah antgl; 'barang kitoe teh kabeh ISboer koe dipake, " asoep parentah djeung papatah djalma. 'Eta teh sSmoe oge kapintgran, dina ibadah sakargpna sorangan, sarta rgrgndahanan, djeung masijat ka badan, tatapi
taja
c

pisan adjina,
Mat. 15
:

<*

ngan woengkoel
Gai. 4
:

ngangonan daging.
9; Tit.
1
:

a
14.

9.

i
1

dRoem
3.

13:14;

Tim. 4 Tim. 4

3.
8.

PASAL

lamoen maraneh geus djeung Kristoes mah, koedoe nejangan barang noe di loehoer;

k;dihoedangkeun
2

ab

eta, "

''

* di dinja teh aja Kristoes, keur tjalik tengSneun Allah. 'Koedoe malikiran barang noe di loehoer, oelah mikiran noe di boemi. 'Karana maraneh geus paeh, sarta hiroep maraneh teh boeni djeung Kristoes di sadjgroning Allah. 'DSmi dimana diboektikeun Kristoes, anoe djadi nja didinja marahiroep oerang teja, neh ge tangtoe reudjeung diboektikeun bari pada moelja. a p. 2:12, 13. b ibr. 12:2.
"^

'^

c Ibr.

13:14. d

Tes. 1:7, 10;

Job. 3:2.

lantaran kai-dipalang
6 Gal. 4
e Pil. 2
i
: :

teja.
1
:

aEp. 4:14; 5:6.


19.

3.

e Job. 1

14; p.

9.

Pil.

3.
:

Moesa 30
1
:

Eoem 6:4;
I

Gal. 3

27; Ep.

19,

d Joli. 6. A p. 20.yEp.
:

16.

Koe sabab maraneh noe

eta, "

paehkeun anggahota

di Ijoemi, tjara kijeu: dji-

3
2

5, 9.
1, 5.

k Ep. 2:15.
16

Loek. 11:22; Ep. 6:12;

p.

1:13.
6

Koe sabab eta, oelah aja noe ngahoekoeman ka maraneh " dina hal kahakanan atawa inoeman, kitoe deui dina pasal * poe pesta, atawa pananggalan, atawa sabat; 'eta noe kitoe teh " kalangkang barang noe datang mgngke; ari badan djinis mah Kristoes noe kagoengan. 'Poma maraneh oelah dilapoerkeun nja pigandjaraneun, koe dj alma kargp rergndahanan sarta njgmbah ka malaikat, " nganjaho-njahokeun maneh ka barang noe teu kadeuleu koe dirina, djadi agoel teu karana sabab koe pangarti dagingna, 'djeung hanteu anoet ka f Sirah. Ari ti Sirah teja badan sakoedjoer, geus dikantet-kantetkeun djeung dirap6t-rap6tkeun koe sagala boeboekoean djeung panoemboe, seug ngagSdean, didjadikeun koe Allah.
<*

17

'

18

10

19

11

a Ibi-. 9:10. 6 3 Moesa 23; Gal. 4 10. clbr. 8 5; 10:1. d Pil. 3 14. e J6r. 29 8. f Ep. 4 15, 16.
:
:

20

Lamoen maraneh geus paeh djeung


Kristoes
ti

nah, kanadjisan, napsoe noe hina, pakargpan noe goreng, kitoe deui kapSrStjitan, anoe sasat njSmbah ka brahala; 'ari * lampah kitoe teh ngadatangkeun b6bendoening Allah ka sakoer anak kabahaan. "Moenggoeh maraneh ge " bareto loemampah teh nja dina hal kitoe, keur mangsa maraneh hiroep sadjSro eta. geura pada 'Ari ajeuna maraneh ge mitjeun ijeu sakabeh amb6k, poendoeng, kagorengan, ngagogoreng, omongan noe djapakan-djapakan ti soengoet maraneh. 'Oelah " silih-bohongan djeung batoer, sapedah maraneh geus ngalaan kamanoesaan heubeul teja katoet pagaweanana, 'sarta f geus rap make kamanoesaan anjar, noe dianjarkeun baris kana kanjaho, ditiroekeun ka roepaning eta noe kagoengan damSl. 'Moenggoeh sadjSro kitoe mah taja oerang Joenani taja oerang Jahoedi, taja soenat taja koeloep, Barbar, Tartar, djalma koemawoela atawa djalma merdika; Snjana mah Kristoes teh sakabeh di djero
''-

'>

''

'

alip-alipan

doenya, keur
!

nahaon

atoeh maraneh mana daek dipapakonan, kawas hiroep keneh di

a Roem. 6:12; 8: 13; E 13. c Ep. 2: 13; p. 2 eEp. 4:22, 25. ^Ep. 4:24. i Gal. 3:28; 5:6.
:

6 Ep. 5

6.

Ep. 4:29, 31; 5:4. l:9.;i 1 Moesa 1:27.

1276
12

KOLOSA
24
!

4.

pilih Allah,
^

Koe sabab eta, sapedah maraueh kadjalma saroetji sarta kaasili, geura pada make kaw61asan noe saeskitoe

lain

toe-estoena,
13

deui

kamoerahan,
25

ka djalma; 'sapedah maraneh pada njaho, maraneh teh ti Goesti mengke pinampaeun pamal6s, ^nja warisan teja; karana maraneh ngawoela teh nja ka

14

15

kargndahan, kasareban sarta kasabaran; 'pada silih-sabaran, djeung ngabampoera ka batoer, moen aja noe boga kateungeunahan koe batoer; sapgrti Kristoes geus ngabampoera ka diri maraneh, eta maraneh ge sing tjara kitoe deui. 'Ari noe poendjoel ti eta sakabeh teh, " nja moedoe make kanjaahan teja; eta teh talining kasampoernaan. Sarta ari ^ kasgnangan Allah teh moegi sina ngareh di djero hate maraneh; anoe matak maraneh geus disaoer ge, didjadikeun
<*
'

Goesti Kristoes. 'Tatapi anoe migawe salah mah, eta tangtoe pimanggiheun kasalahanana noe dipigawe teja; sarta 9 moenggoeh di Goesti mah hanteu pisan
pilih-kasih. a Ep. 5 d Ep. 6 4. Ep. 6
: :

22. 6
5.

Ep. 5
:

25. c
r

Ep. 6
:

1.

p. 1

12.

Ep. 6

9.

PASAL

4.

16

f badan hidji teja, nja barispikitoeeun; djeung koedoe gede tarima. 'Ari pangandika Kristoes moegi sina ngSnggon di

17

pisan; ^ moedoe silih-pagahan djeung silih-inggtan koe sagala kapintgran, make djaboer, poepoedjian sarta njanjian rohani, djeung njanji ka Goesti sadjgro hate maraneh kalawan kaggnahanana. 'Sarta naon
''

maraneh sarta djgmbar

bae anoe dipilampah koe maraneh, boh omong, boh panggawe, eta saniskara dipilampahkeunana teh moedoe mawa djenSngan Goesti Jesoes, bari moedji soekoer ka Allah Rama, lantaran andjeunna.
a
1

Eh,"sakoerdjoeragan! ka boedjang moedoe pada milampah anoe adil sarta rata, rehna maraneh pada njaho, jen diri maraneh ge boga Goesti linggih di sawarga. o Ep. e 9. Sing pada mantSp dina nSnSda, koedoe kalawan njaring, sarta barSngan koe moedji soekoer. 'Djeung * koedoe mangnargdakeun kaoela sakalian, moegi kaoela koe Allah dipangboekakeun panto pangandika, pikeun njatoerkeun rasijah Kristoes; nja tina sabab eta keneh kaoela teh noe matak dibanda; 'soepaja kaoela moegi bisa ngebrehkeun eta, sa:
"^

koemaha mistina kaoela njatoerkeun. 'Lalampahan maraneh moenggoeh ka


djalma noe
di

loewar teh
sarta

<*

koedoe kala-

Petr. 2
:

9.

6 Ep. 4
:

2, 32. c
:

Boem
4
:

13

8,

10;
:

Gal. 5
jf

6
:

Ep. 5

2.

d Ep. 4
:

3. e Pil.
;

7.

/'Ep. 4

4.

Ep. 5
"

19.

Kor. 10

31

Ep. 5

20.

18

pada ngesto ka salaki maraneh, sakoemaha pipantSEh,

sakoer

awewe

sing

djadjadikeun mangsa. 'Ari omongan maraneh teh " koedoe ngeunah, sarta disalawasna sambaraan koe oejah; sing pada njaho pipgtaeunana ngadjawab ka oenggaloenggal djalma. a Ep. dis; 1 Tes. 5: 17.
kapintSran,
/^

wan

19

seunana

di djgro Goesti. 'Eh,

sakoer

6 Ep. 6
5
:

19,

20;

2
:

Tes.

1.

c p. 1
:

27.

ci
:

Ep.
50.

pada njaah ka pamadjikan maraneh, sarta oelah djadi panas-ati ka


lalaki! sing
20

15, 16; 1 Tes. 4


1

12. e Sil.

10

32; Mark. 9

f
7

Petr. 3

15.

dinja teh. 'Eh,

"

sakoer baroedak! sing

21

22

pada noeroet ka indoeng-bapa dina sagala pgrkara; karana lampah kitoe teh pikamanaheun koe Goesti. 'Eh, ''sakoer bapa! poma oelah njijeun piambekeun anak maraneh, soepaja anak teh oelah djadi leutik hate. 'Eh, * sakoer noe ngaboedjang! sing pada noeroet ka djoeragan maraneh di lahir dina sagala pSrkara; oelah make ngawoela ngan hareupeun bae, tjara noe ngarah dipikarSsSp koe
hate,

Sakabeh hal pgrkara kaoela mgngke ka maraneh ditjaritakeun koe " Tihikoes,
doeloer
kaasih,

sarta sarat satoehoe,

23

djalma, nja moedoe djeung langsarna sarta sijeun koe Allah. 'Djeung

djeung sasama ngabdi dina padamglan Goesti. 'Eta koe kaoela geus dititahka maraneh; anoe dipambrih, soepaja njahoeun hal pgrkara maraneh, sarta ngalilipoer kana hate maraneh. 'Direudjeungan * Onesimoes, doeloer satoehoe sarta kaasih, asal batoer maraneh sanagara; doewaan ka maraneh bakal njaritakeun hal pgrkara di dijeu.
a Ep. 6:21,
22. h Pilem. 10.

naon bae anoe dipilampah koe maraneh, dipilampahkeunana teh moedoe tSroes reudjeung hate, sakoemaha ka Goesti,

10

Aristarkoes, batoer kaoela sasama di berok^ ngirim salam ka maraneh; kitoe deui Markoes, alo Barnabas;

Ari

"

''

TESALONIKA

1.

1277

11

12

tina hal eta maraneh gens tampa parentah, (dimana datang " poma koedoe diakoe;) 'djeung Jesoes, anoe ngaran Joestoes; eta teh pada bangsa disoenatan. Nja eta woengkoel anoe djadi pangbantoe kaoela kana padamglan karadjaan Allah, sarta geus pada matak lipoer ka diri kaoela. 'Noe ngirim salam deui ka maraneh, ^ Epapras, batoer maraneh sanagara, abdi Kristoes; eta

iG

17

doeloer-doeloer di Laodikea, djeung ka Nimpas, sarta ka f garedja noe di boemina. 'Djeung samangsa ijeu soerat geus diwatja di maraneh, poma sina diwatja di garedja oerang Laodikea ongkoh; kitoe deui soerat noe ka Laodikea koedoe diwatja koe maraneh ongkoh. 'Djeung popojankeun ka ^ Arhipoes: Masing titen kana kadjSnengan, noe geus katampa koe sampejan di djgroGoesti;

13

teh salawasna dina pan6n6da pSrang pikeun maraneh, soepaja maraneh pada tSggr, sampoerna djeung kapgpSkan dina sagala panggrsa Allah. 'Karana kaoela
djadi saksi eta, jen geten-toelaten pisan
IS

poma-poma
6 Lai.

estikeun.
2

a Lai. 27
Pil.
;

2.

15:39;

Tim. 4:11. c

2:29.

rfp.
1

1:7;
Kor.

Pilem. 23. e 2 Tim. 4:10, 11


16
:

Pilem. 24. f

19.

g Pilem.

2.

14

is

ka maraneh djeung ka sakoer noe di Laodikea, sarta noe di Hirapolis. 'Ari " Loekas, tabib teja, kaasih kaoela, ngirim salam ka maraneh, kitoe deui Demas. 'PangnSpikeun salam kaoela ka

Ijeu teh " kaoela mere salam ka maraneh, sarta ditoelis koe leungeun pribadi,

Paoeloes. * Masing aringetkeun kana barogod kaoela. " Moegi-moegi sih-koernija teh njarengan ka maraneh! Arain.
a
1

Kor. 16

21. h Ibr. 13

3.

c 1 Tes.

,5

28.

8ERAT KAHIDJI

TI

RASOEL PAOELOES

KA OERANG TESALONIKA.
PASAL
^
1. "

lain

omongan

bae, istoening

kalawan

Sgrat kaoela Paoeloes djeung Silwanoes djeung Timoteoes, * doematSng


garedja oerang Tesalonika di dj6ro Allah Rama sarta Goesti Jesoes Kristoes: moegi-moegi maraneh j)ada dipaparin sih-koernija reudjeung kasSnangan ti Allah, Eama oerang, sarta ti Goesti Jesoes Kristoes! a 2 Kor. 1 19. 6 2 Tes. 1 1, 2. Kaoela " salawasna maroedji soekoer ka Allah tina sabab maraneh sakabeh, sarta inget bae ka maraneh teh dina sadjSroningpanSneda kaoela; 'teupetotpgtot kaoela nja aringet kana* panggawe kapertjajaan maraneh, sarta kana kawSkglan kanjaahan maraneh, kitoe deui
:

7
I

kana kamantSpan pangarep-ngarep maraneh ka Goesti oerang Jesoes Kristoes,


4

kawasa, sarta kalawan Roh Soetji, djeung kalawan tangtoe katjida; maraneh sorangan mapan geus pada njaho ^ pgtana lalampahan kaoela teh di tengah maraneh, tina sabab diri maraneh. 'Djeung maraneh teh geus pada djadi f niroe ka kaoela sarta ka Goesti pada nampanan pangandika teh djeung kaboengahan Roh Soetji, s keur waktoe reja pisan kasoekeran; "noe matak maraneh geus djadi toeladan ka sakabeh djalma noe pSrtjaja di tanah Makedoni djeung Ahaja. 'Karana nja tilSbah maraneh pangandika Goesti teh katjeloek, lain woengkoel di Makedoni djeung Ahaja bae, samalah ka mana-mendi ge kapertjajaan maraneh ka Allah teh geus kasohor; noe matak eta koe kaoela
;
''

pajoeneun Allah, Rama oerang; 'sabab kaoela njaho, eh doeloer-doeloer kaasih Allah! jen maraneh teh kapilih; 'karana Indjil kaoela aja di maraneh teja
di
'^

montong
9

teuing

ditjatoerkeun

kitoe-

kijeu.

'Karana eta teh koe maneh pisan pada njaritakeun kaoela^ pgtana lampah kaoela datang ka maraneh; djeung

1278

TESALONIKA

2.

10

pStana maraneh tobat ka Allah mitjeim brahala, ngabakti ka Allah noe liiroep ngarep-ngarep sarta sajakti, 'djeung soemping Poetrana ti sawarga, noe koe ditanghikeun ti noe paraeh andjeunna teja, nja eta Jesoes, anoe njalametkeun oerang tina bebendoe noe mgngke da'

beurang-peuting^ soepaja kaoela oelah

ka

ka maraneh, nadjan 'Maraneh noe djadi saksi, sarta Allah, jen lalampahan kaoela ka maraneh noe p6rtjaja teja nja soetji,
djadi njoesahkeun
hidji

djalma

ge.

''

tang.
c

Ep. 1:16; 2 Tes. 1:3. b 2 Tes. 1:11.


Kol.

djeung bSner, sarta taja tjawadeunana. 'Mapan maraneh pada njaho, jen kaoela geus mamatahan djeuDg ngoepahan ka

3:12.

Kor.

2:4; 4:20.
:

p.

2:9.
:

maraneh

hidji-hidji

djalma,

saperti

"

fl
^

Kor. ll:l;p. 2: 14. j/Lal. 17


:

1 8
_;'

2 Tes. 1
5
:

4.

bapa ka anak;

'bari ngingetan, jen

ma-i'

p. 4

9.

Pil.

20

p.

4:16.

Roem

9.

PASAL

2.

I^arana maraneh pada njaho soraugan, ^eh doeloer-doeloer! " ari lajnpah kaoela datang ka maraneh teja, * hanteu
2

raneh loemampah teh koedoe " sing sakoemaha pipanteseunana ka Allah, anoe njaoer diri maraneh ka karadjaan sarta kamoeljaan andjeunna. a p. i s, 9.
:

6 p. 3
2
/
1
:

5.

c Lai.

16
:

1923. d
:

Kol. 2
:

1.

Kor.
:

gaplah; 'enjana teh, sanadjan kaoela anjar keneh njandang sangsara sarta
dipSrgasa,

Tim. 1 U. g Gal. 1 10. ^ 2 Kor. 4 2. Pil. 1:8. J Job. 5 41, 44. k 2 Tes. 3 8, 9. Lai. 18 3 20 34 1 Kor. 4:12; 2 Kor. 12:15. Tes. 3:7, 8. M 1 Kor. 4:14, 15. o Ep. 4:1;
17.

sakoemaha

"^

noe kanjahoan

Pil.

27; Kol.

l:10.p

2 Tes. 2

14.

koe maraneh, nja di Pilipi teja, kaoela teh loedeung bae koe Allah kaoela, njatoerkeun Indjil Allah ka maraneh keur perang. 'Karana meudjeuhna banget pangmitoetoer kaoela teh " lain tina sasab, atawa tina pikir nadjis, atawa dek ngagglo; 'enjana mah, sapgrti kaoela koe Allah geus dimanah estoe, f pantes digadoehan Indjil, nja kitoe kaoela mitjatoer teh; lain hajang dipikaresep koe djalma, hajang teh dipikamanah koe Allah, anoe tingali di hate kaoela. 'Karana kaoela salawasna ge
'' '

Pedah kitoe, kaoela moedji soekoer ka Allah ten petot-petot, sabab " keur mangsa maraneh nampa pangandika Allah,

anoe dioewarkeun koe kaoela

teja,

maraneh ditarima, * lain tjara omongan djalma, ditarima teh sakoeeta koe

make omongan loemas-latara pisan mis, maraneh teh pada njaho; djeung ten make kaperetjitan dipinding-pinding,
''

Allah anoe djadi saksi; 'sarta kaoela hanteu nejangan kahormatan ti teh djalma, bagija ti maraneh, bagija ti noe halta kaoela teh kongang ngasedjen; riridoean ka maraneh, pedah rasoel Kristoes. 'Balikanan kaoela aja di t6ngah maraneh teh saneh pisan; tjara awewe boga boedak njoesoe ngamemenan anakna, 'eta kitoe kaoela teh, ba'

-^

^'

pangandika Allah di djero maraneh noe pertjaja. 'Karana maraneh, eh doeloer-doeloer! geus djadi noeroetan ka sadaja garedja Allah noe di tanah Joedea, anoe pada di djero Kristoes Jesoes; da maraneh ge geus sangsara koe tjara bangsa maraneh, saroewa bae eta koe oerang Jahoedi 'noe " geus maehan Groesti Jesoes, sarta ka para nabina sorangan, djeung geus nganijaja ka kaoela, sarta teu f dimanah koe Allah, djeung ngamoesoeh ka sakabeh djalma 'pada megatan " kaoela rek ngawoeroek ka oerang kapir sangkanna salamet; pangkitoena teh soepaja salawasna marinoehan dosana. D6mi eta geus didatangan b6b6ndoe dongkap ka toengsajaktina, nja

maha

pisan;

malah ngadamgl
""

'^

''

'

toengna.
:

p.

5,

6.

6 Oal.

11. c p.

6.

waning koe heman katjida ka maraneh, oelabon sariga ngawoeroekkeun Indjil mikeun njawa soAllah ka maraneh, rangan ge kaoela soeka pisan, tina sabab maraneh geus djadi kanjaah kaoela. 'Karana maraneh, eh doeloer-doeloer! tangtoe aringet keneh kana rariwoed sarta hese-tjape kaoela teja; mapan kaoela ngoewarkeun Indjil Allah teh di maraneh "' bari baranggawe
'

d Lai. 8:1; 12:1. e Lai. 3:15; 7:52. f y.i-.l. g Lai. 17 13. h Mat. 23 32, 33. i Dan. 9 26, 27.
:

Ari kaoela teja, eh doeloer-doeloer! sanggeus pisah djeung maraneh sakeudeung,''moenggoehingbadan,lainmoenggoehing ati mah, mingkin gSmet nejangan djalan, koe hajang pisan tereh papanggih djeung diri maraneh. 'Pedah kitoe, sakali sarta mindo geus aja pasedjaan kaoela Paoeloes, dek ngadata-

TESALONIICA

3,

4.

1279

19

ngan ka maraneh; tatapi dipSgat koe Setan. 'Karana saha uoe djadi pangar6p-ngar6p kaoela, atawa kaboengahan kaoela, atawa * makoetauing pamoedji kaoela? Lain uja mavaueh oge kitoe di
pajoeneun Goesti oerang Jesoes Kristoes mSngke " waktoena soemping? 'Estoe nja maraneh pisan kanioeljaan sarta kaboengahan kaoela. a Koi. 2:5.'
b Pil. 4:1. c p. 3:13.

10

boengah di pajoeneun Allah koe sabab maraneh? 'Beurang-peuting kaoela anggt pisan nSneda, " moegi diparengkeun papanggih djeung maraneh sarta njampoernakeun kakoeranganana kapSrtjajaan maraneh. a Lai. 17 is, le. fipn. 2 19. c Lai. 14 22.
:
:

20

rf

Ep. 3 13. e 2 Tim. 3 12. f Lai. 14 22. g 2 Kor. 11:3. h Mat. 4:3. i Lai. 18 5. j p. 1 3. 2 Kor.
:

ifc

6,

7.

Ep. G

14.

3 Joh. 4.

n Roem

10, 11.

11

PASAL

3.
12

sabab eta, bawaning geus teu bisa tahan deui, kaoela teh wajahna bae " ditinggalkeun sorangan di nagara Aten, 'sarta * nitahan Timoteoes, doeloer kaoela, sarta abdi Allah, djeung pangbantoe kaoela kana padamelan Indjil Kristoes, * pikeun ngoewatkeun ka maraneh, sarta pikeun mepelingan tina hal kapertjajaan maraneh; 'sangkan oelah aja obah dina djero kasoekeran ijeu; noe karana maraneh pada njaho sorangan, " oerang teh geus dipastikeun kana kitoe. 'Karana keur mangsa kaoela aja di maraneh teja, mapan kaoela ugomong ka maraneh, f jen oerang pimanggiheun kasoekSran; geuning geus boekti, sarta kanjahoan koe maraneh. 'Koe sabab eta, bawaning koe teu bisa tahan deui teja, noe matak kaoela geus nitahan eta, hajang meunang katerangan hal kapertjajaan maraneh, bisi maraneh geus karantjana koe toekang ngagoda teja, sarta pagawean kaoela teh datang ka gaplah. 'Demi ajeuna, pedah Timoteoes geus datang ka kaoela poelang ti maraneh; sarta ka kaoela geus ngawartakeun J hal kapertjajaan djeung kanjaahan maraneh, sarta jen maraneh salawasna aja ingetan hade ka kaoela, bari hajang pisan papanggih djeung kaoela, tjara ISbah kaoela ge kitoe deui hajang papanggih djeung maraneh, 'noe matak kaoela, eh doeloer-doeloer! geus kalipoeran sabab hal maraneh, dina djero sakabeh kasoekeran djeung kasoesahan kaoela, tggesna koe kapertjajaan maraneh; 'karana ajeuna kaoela hiroep, la-

Koe

13
'

Ari Allah, Rama oerang, sarta Goesti oerang Jesoes Kristoes, moegi-moegi koe andjeunna pisan nodjokeun djalan kaoela ngpi ka maraneh. 'Djeung maraneh teh " moegi-moegi koe Goesti diwoewoehan sarta didjembarkeun dina silihpikanjaah djeung batoer sarta dina kanjaahan ka djalma sakabeh, sapSrti diri kaoela ge ka maraneh nja kitoe; 'soepaja dikoewatkeun hate maraneh, * sangkan taja pikatjawadeun dina hal kasoetjian, di pajoeneun Allah, Rama oerang, waktoe soemping Goesti oerang Jesoes
Kristoes,
soetji
" diiring koe sakabeh para kagoenganana. a p. 4: i, 9, lO;

''

2 Petr.

1:7. h

p.

23. c 2 Tes. 1

7,

10.

PASAL

4.

Tvjeimgna deui, eh doeloer-doeloer! ka-L'oela neneda ka maraneh sarta mitoetoer di djero Goesti Jesoes: sakoemaha noe koe maraneh geus katampa ti kaoela, " hal pStana anoe misti piloemampaheun maraneh sarta malar

''

''

'

^'

moen maraneh
9

'

tegSr di djero Groesti.


j !

'Karana nahaon atoeh pamoedji soekoer pigeusaneun kaoela mal6s ka Allah tina hal maraneh, '" koe pedah sagala kaboengahan, anoe koe kaoela dipake

7
,

8
j

dianggo kamanah koe Allah teja, maraneh koedoe sing beuki tambah dina eta teh. 'Karana maraneh pada njaho kana parentah, anoe koe kaoela geus dipapatahkeun ka maraneh ti Goesti Jesoes. 'Karana * kijeu pangersa Allah teh, nja kasoetjian maraneh: koedoe njegah lampah djinah; 'maraneh hidjihidji djalma sing bisa ngabogaan " wadah sorangan teh kalawan kasoetjian sarta kahormatan; 'oelah djeung noeroetkeun pakarSpan napsoe, tjara oerang kapir, ^ anoe teu njaho ka Allah. 'Sarta djalma oelah rek ngarempak djeung ngaroegikeun ka doeloer perkara naon bae sabab Goesti anoe maleskeun sagala lampah kitoe, t saperti koe kaoela bareto ge geus ditjatoerkeun ka maraneh djeung dipoegoehkeun pisan. 'Karana oerang disaoer teh koe Allah lain kana kanadjisan, estoena mah kana kasoetjian. 'Manana satijap-tijap anoe
''
;

1280

TESALONIKA
eta,
''

5.

nampik

eta,

nja eta lain

nampik ka

djalma, ? enjana mah ka Allah, anoe geus maparinkeun ka maraneh Roh an-

maraneh geura silih-lilipoer koe omongan noe bijeu. aEp. 2:12. tiKor. 6:i4;
15 20. c
:

Kor. 7
9.
:

12.

djeunna noe
Ibr. 12
:

14.
;

soetji. a c 1 Sam. 21:


g
V-

p. 2
5.
7!

12. 6
:

Ep. 5
5.

3, n-,
:

f Joed.
i

g
3.

Kor.

Kor. 15 23, 51. e 2 Tes. 15 52. h 1 Kor. 15


: :

1
:

7.

23.

Job. 14

Kol. 3
t

Ep. 2

12.

f
9 *

Gal. 5

21.

13.

Ep. 4

30.

Ari " hal kanjaahan ka doeloer teja, teu koedoe-koedoe kaoela njoeratan

ka maraneh; karana maraneh sorangan


10

geus diwoeroek koe Allah silih-pikanjaah djeung batoer. 'Malah-malah koe

maraneh dilampahkeun pisan " ka sakabeh doeloer-doeloer di satanah Makedoni. Tatapi kaoela mitoetoer ka maraneh, eh doeloer-doeloer! koedoe pada temen 11 sing beuki tanibah; 'sarta koedoe nja maksoed kana lampah tjitjing, djeung ngoeroeskeun tanggoengan sorangan, f bari baranggawe koe leungeun pribadi, saperti kaoela geus marentah ka malalampahan maraneh i2raneh; 'soepaja teh djeung kapantesan moenggoeh ka djalma noe di loewar, sarta maraneh oelah boga kakoerang naon-naon.
'^ *'

a
e

Ibr. 13

1.

6 p.

1.

c p. 1

7.

p. 3

12.

Tes.
:

3:6, 12. f Ep. 4:28. g

Roem 12:17;

Kol. 4

5.

13

Sarta kahajang kaoela, eh doeloermaraneh oelah bkeuk ka hal djalma noe geus maraot; soepaja maraneh oelah nalangsa, tjaranoesaredjen, "Karana 14 noe teu boga pangarep-ngarep. * lamoen oerang pertjaja, jen Jesoes teh geus tanghi deui, eta geus poepoes sarta nja kitoe pisan sakoer noe maot di djero Jesoes teh mengke koe Allah didatang"Karana ka15 keun reudjeung andjeunna. oela mitjatoer ka maraneh ijeu teh ari oerang anoe pangandika Goesti: hiroep, sarta tinggal nepi ka soempingna Goesti, moal bakal diheulakeun ka noe 'Karana Goesti koe an16 geus maraot. djeunna pisan ' bakal loengsoer ti sawarga, reudjeung panjeloek, reudjeung ggntra f kapala malaikat, sarta reudjeung sora ^ sangkakala Allah; ari noe geus maot di djero Kristoes teh Sanggeusna 17 seug haroedang ti heula. ti dinja oerang anoe hiroep, anoe tinggal teja, toeloej pada ditjandak ka loehoer dina mega babargngan djeung eta, mapagkeun Goesti ka langit; sarta nja ' kitoe oerang teh bakal reureudjeungan sabab 18 djeung Goesti salalawasna. 'Koe
doeloer!
<

mangsa djeung eh doeloer-doeloer! teu koedoe-koedoe maraneh disoera'Karana maraneh sorangan pada 2 tan. njaho pisan, " ari poean Goesti teja pidatangeunana teh sakoemaha paling ti 3 peuting. 'Samangsa djalma ngaromong: Ajeuna teh salamet, euweuh pibajaeun! nja didinja teh kab6r6deg karoeksakan tjara awewe noe reudadak-sakala, neuh kaberedeg njeri ngadjoeroe; sarta pibisaeun ngaredjat. 'Tatapi ari 4 hamo maraneh mah, eh doeloer-doeloer! ^ lain aja di noe poek; moal maraneh mah kasglempek koe eta poe, tjara koe paling. sakabeh anak tjaang sarta 5 "Maraneh anak beurang; oerang teh lain ahli peu6 ting atawa ahli poek. 'Manana oerang oelah rek harees, tjara eta noe saredjen; masing njaring djeung nja oerang teh 'Karana anoe hees, heesna 7 tjgtjegah. teh ti peuting; kitoe deui anoe mabok, teh ti peuting. 'Tatapi ari 8 mabokna oerang anoe ahli beurang mah, hajoe
"

PASAL Ari moenggoehing


waktoena
teh,
*

5.

'^

""

f'

'*

10

'^

11

pada dibadjoe-kgre kapgrtjajaan sarta kanjaahan, djeung dibalakoetak pangargp-ngargp kana kasalamgtan. 'Karana oerang teh lain pisan koe Allah dipastikeun kana bgbgndoe, dipastikeun teh kana pimeunangeun kasalametan, koe lautaran Goesti oerang Jesoes Kristoes, "noe J geus poepoes nalangan oerang, soepaja oerang teh, boh njaring, boh sasarean, pada hiroep reureudjeungan djeung andjeunna. "Koe
tjetjegah, bari
'

sabab eta, maraneh koedoe silih-inggtan djeung silih-adegkeun pgrtjaja, sakoe-

maha noe koe maraneh keur


pahkeun.
2 Petr.

dilalam:

a Lai.

7.

a p. 4

9.
:

c Mat. 24

43
:

'^

3:10; Wahj. 3:3.d


: :

J6r. 6

14. e J6s. 13

8.

'

12

5:S.g Eoem 13 11. h 1 Petr. 5:8. i Ep. 6 14, 17. j Koem 14 8, 9. Djeung kaoela aja pangda ka maraneh, eh doeloer-doeloer! " nja sing ara/ Ep.
:

13

dgp ka noe pada njangking gawe di maraneh, sarta ngokolotan ka maraneh di djgro Goesti, djeung mepelingan ka maraneh; 'eta koe maraneh aradjenan sing anggt pisan, sarta koedoe njaah,

TESALONIKA
23

1.

1281

14

tina sabab pagaweanana. Koedoe pada masing rapih djeung batoer. 'Djeuug deui pan6da kaoela ka maraneh, eh doeloer-doeloer! * koedoe mamatahan ka noe lantja-lintji, koedoe ngalilipoer ka noe leutik hate, koedoe ngadeudeul ka

15

le
17 18

noe hengker, koedoe sabar ka sakabeh. 'Masing arijatna, goreng teh koe djalma oelah dibalSs goreng ka saha bae; balikanan koedoe salalawasna pada ngobrek kana kahadean, nja ka joada batoer, nja ka sakabeh. 'Sing pada boengah saendeng-6nd6ng. 'Koedoe ""nSngda ten pStot-pgtot. 'Koedoe f moedji soekoer dina saniskara; karana nja kitoe panggrsa Allah ka maraneh teh di djgro
'

24

Ari " Allah, noe kagoengan sakoer kasgnangan, moegi-moegi koe andjeunna pisan njoetjikeun ka maraneh ngpi ka toetoegna; sarta saSroh maraneh, kitoe deni njawa reudjeung badan, moegi diraksa, sangkan * oelah aja pikatjawadeunana waktoe soemping Goesti oerang Jesoes Kristoes. 'Ari " anoe njaoer maraneh teh kalangkoeng toehoe, tan'^

wande ngadamgl
h
p.

kitoe.
c
p.

Boem
1

15

33.

3:13.
:

2:12.

Kor.

1:9;

''

2 Tes. 3

3.

25

Eh, doeloer-doeloer! "pangnarSdakeun kaoela. 2 Tes. 3 1.


:

26

Pangngpikemi
jana
soetji.

salam kaoela ka sada

doeloer-doeloer,

make

tjijoem

19

Kristoes
'

Jesoes.

'Oelah

mareumkeun

27

20
21

22

Roh. Oelah njoemahkeun ka piwedjang para nabi. 'Saniskara hal ^ koedoe tjoba-tjoba, ari noe hade tjangking. 'Koekana sagala roepa kadoe njarggah gOrengan. a l Tim. 5:17; Ibr. 13:17. b 2 Tes.
''

'Kaoela njoempahan ka maraneh d6mi Goesti, sadajana doeloer saroetji poma koedoe dipangmatjakeun ijeu soerat.
a Boem 16:16;
1

Petr. 5

14.

28

6,
4.

11,
e

15. c

Boem
:

12

17; 1 Petr. Z:9.


:

d
1

Pil.

Loeb. 18:1; Kol. 4

2.

f Ep.

Moegi-moegi sih-koernija Goesti oerang Jesoes Kristoes njarSngan ka maraneh! Amin. Boem 16:20, 24.

20.

Job.

4:1. h

Roem

12

9.

SERAT KADOEWA

TI

EA80EL PA0EL0E8

KA OERANG TESALONIKA.
PASAL
1.

SSrat kaoela Paoeloes djeung " Silwanoes djeung Timoteoes, doematgng garedja oerang Tesalonika di dj6ro Allah, Rama oerang, sarta Goesti Jesoes Kris2

pribadi ^ moedji hal maraneh di sakabeh garedja Allah, tina sabab kamantgpan djeung kapertjajaan maraneh dina djSro saniskara panganijaja ka maraneh,
5

toes:

'moegi-moegi maraneh pada dipaparin sih-koernija reudjeung kasena^'

ngan

Allah, Rama oerang, sarta ti Goesti Jesoes Kristoes! a i Tes. i:i.


ti
b 1 Kor.
1
:

3.

Eh, doeloer-doeloer! " kaoela wadjib maroedji soekoer ka Allah salalawasna koe hal maraneh; eta teh pantgs, tina sabab kapSrtjajaan maraneh rosa pisan ngagedeanana, sarta maraneh sakabeh oenggal-oenggal djalma pada woewoeh tambah silih-pikanjaah; 'wani kaoela

djeung kasoekgran, anoe ditahan koemaraneh teja. 'Tandaning hoekoeman Allah noe adil; " soepaja maraneh dimanah pantgs kana karadjaan Allah, nja tina sabab eta keneh maraneh pangnjandang sangsara; 'doemeh ben6r koe galih Allah, mal6s koe kasoekeran ka noe njijeun kasoekgran ka maraneh; 'ari ka maraneh mah, anoe njandang kasoekeran teja, males koe kasenangan bargng djeung kaoela, dina waktoe diebrehkeunana Goesti Jesoes ti sawarga, diiring koe para malaikat kawasana, 'nganggo ^seuneu hoeroeng, samangsa
'^
<=

''

1282

TESALONIKA
6

2.

10

andjeunna ngeunakeun balgsan ka sakoer noe teu nganjahokeun ka Allah, djeung ka sakoer noe teu noeroet ka Indjil Goesti oerang Jesoes Kristoes. 'Eta tangtoe mgngke pad a njandang siksaan, * nja karoeksakan noe langgeng, ' djaoeh ti pameunteu Goesti sarta ti kamoeljaaning kabedasan andjeunna, 'samangsa andjeunna soemping pikeun dimoeljakeun di dj6ro djalma saroetji kagoenganana, sarta ngadjadi aheng dina poean harita di djero sakabeh noe
-*'

pgrtjaja (sabab pertelaan kaoela geus dipertjaja di lebah maranehj. 'Kitoenoe

maraneh? 'DSmi ajeuna anoe ngahalangan ka dinja, maraneh pada njaho, soepaja boekti dina mangsana noe pasti. 'Karana ari f rasijah kadorakaan teh nadjan ajeuna ge keur molah; ngantatapi anoe ngahalangan eta ajeuna teja, koedoe geus disingkirkeun heula. 'Geus kitoe toeloej boekti si doraka teh, dSmi ^ koe Goesti eta bakal dibasmi koe Robing bahamna, sarta dieuweuhkeun koe ebrehna mangsa soemping. 'Eta teja pidatangeunana teh sakoemaha pagawean Setan, make sagala kamatihan djeung
di
''

10

matak kaoela salawasna mangnedakeun maraneh, soepaja maraneh moegi-moegi koe Allah oerang dimanah pantSs kana
sarta moegi diantekkeun kalawan karosaanana sagala kasoekaan kana kahadean, kitoe deui panggawe
12

tanda sarta moedjidjat bohong, 'djeung make sagala panggglo kadorakaan adjang sakoer djalma noe bakal tjilaka; tina sabab pada teu narimaeun kanjaahan
'

pangnjaoer,

il

kana kajaktian, teu mambrih djadi salamSt. 'Koe pedah kitoe, eta djalma koe
Allah pada didatangan
sasab, sina pertjaja

kapertjajaan; 'soepaja djenengan Goesti oerang Jesoes Kristoes dimoeljakeun di djero maraneh, djeung maraneh dimoeljakeun di djero andjeunna, noeroetkeun

12

kawasa mawa kana bohong; 'soe'' ^'

paja dihoekoeman sakabeh, anoe hanteu pSrtjaja kana kajaktian, anggoer

mikaresep kana kadorakaan.


b Mat. 4
:

sakoemaha sih-koernija Allah sarta Goesti Jesoes Kristoes.


a
c
1

oerang
Tes.

Tes.
1
:

1:2, 3;
7,

p.

13.

1
:

2:19.

PU.
16.

28.

d Djak. 2:8; Roem 12


10.
7.

19.

e 1 Tes.

a Mat. 24: 31. 3:17. d Mat. 24:23; 1 Tim. Dan. 11 36. f 1 Job. 4 3. g Aj. 4:9; J6s. 11 4. A 5 Moesa 13:1; Wahj. 13 13. i 2 Kor. 2: 15. j Mat. 24: 24; 1 Tim. 4:1. k Job. 3:19; 8 45 Boem 1 32.
24:4.
Job.
c p.
:

18. e
:

4:

f 2 Petr. 3:

g Mik. 5: 14;Eoem2:8.
iJ6s. 2:19, 21.^'Kol. 3:4.

h Mat. 25:41, 46; Joed.

13

PASAL
Djeung

2.

kaoela aja pangda ka maraneh,

eh doeloer-doeloer! moenggoehing pisoempingeunana Goesti oerang Jesoes


2

Tatapi kaoela teh " wadjib maroedji soekoer ka Allah salawasna koe hal maraneh, eh doeloer-doeloer noe diijikaasih koe Goesti! pedah maraneh teh * geus dipilih koe Allah ti mimitina pikeun djadi salamet, lantaranana disoetjikeun

Kristoes, sarta " hal oerang teh bakal dikoempoelkeun ka andjeunna teja, 'eta maraneh * oelah sok babari datang ka loewak-lejok pikir, atawa reuwas, boh koe roh, boh koe omong, boh koe soerat noe dibedjakeun " ti kaoela, kawas geus tereh kana poean Kristoes teh. Poma'

koe Roh sarta pSrtjaja kana kajaktian.


14

15

poma maraneh oelah koengsi kagSndam koe kijeu-kijeu Karana eta poe teh moal datang, ngan koedoe geus aja lampah moertad heula, djeung koedoe geus boekti eta djalma dosa, nja anak karoeksakan teja, 'noe babakoe ngamoe'^
!

'Kana kitoe teh maraneh koe Allah geus disaoer koe lantaran Indjil kaoela, soepaja pada pimeunangeun kamoeljaan Goesti oerang Jesoes Kristoes. 'Koe sabab eta, eh doeloer-doeloer! sing pada teggr, djeung ^ tgtepkeun atoeran noe geus diwoeroekkeun ka maraneh, boh koe omong kaoela, boh koe soerat ka'^

''

oela.
(i

a
Ep. 6: 14. e

p. 1
p.

3.

6 Ep. 1

4.

c 1 Tes. 2

12.

3:6.

16

djeung moendjoelkeun maneh ti noe diseboet Allah atawana noe disgmbah; datang ka gek dijoek dina kabah Allah, ngadakoekeun maneh Allah. 'Naha maraneh teu aringSt, jen kaoela njatoerkeun eta pSrkara ka maraneh, waktoe kaoela masih keneh aja
'i,
*

la

Sarta Goesti oerang Jesoes Kristoes koe andjeun, djeung Allah, Rama oerang, " anoe miasih ka oerang, sarta geus maparin panglilipoer noe langggng, djeung * pangarep-ngarSp noe hade, koe

17

bawaning sih-koernija, 'eta moegi-moegi ngalilipoer kana hate maraneh, sarta

ngoewatkeun maraneh dina sagala panggawe djeung omongan noe hade.


"

a Joh.

16. 6

Petr. 1

3.

Tes. 3

13.

TESALONIKA
8.

3.

TIMOTEOES

1.

1283

PASAL
Djeungua

deui, eh doeloer-doeloer! * panguargdakeun kaoela, soepaja pangandika Goesti teh madjoe, sarta dimoeljakeuu, sapgvti di maraueh, 'djeung soepaja kaoela disalamgtkeun ti djalma uoe teu pgrnah sarta noe djaroelig; karana kapertjajaau teh teu sing djalma noe boga. 'Tatapi Goesti teh kalangkoeng toehoe, tanwande ngoewatkeun ka maraneh, sarta " ngaraksa ka maraneh ti noe goreng. Sarta kaoela f dina pikir geus nangtoekeun ka maraneh di djgro Goesti, jen maraneh teh pada ngalampahkeun sarta bakal ngalampahkeun sakoer anoe koe kaoela diparentahkeun ka maraneh. Sarta Goesti moegi-moegi mgnerkeun hate maraneh kana kanjaahan ka Allah djeung kana ^ ka''
""

10

neh, nja diri kaoela pisan, bai-is maraneh noeroetan ka kaoela. Karana keur mangsa aja di maraneh teja ge,
'

11

"^

12

'

13

14

'

sabaran Kristoes.
h Djab.
e Job.

a koi. 4:3;

i 1

Tes. 5:25.
Tes. 5:24.
:

15

147:15.

Roem 15:31. d
:

\T.\t>.

-2

Kor. 7

16.

Ibr. 12

2,

3.

kaoela mere parentah ka maraneh kijeu: Tijap-tijap aja djalma emboeng digawe, eta kitoe deui oelah njatoe. 'Karana kaoela ngadenge, aja sawareh djalma di 16bah maraneh lampahna lantja-lintji, hanteu baranggawe, ari gawena openan. 'Ari ka noe kitoe teh kaoela marentah sarta nginggtan di djero Goesti oerang Jesoes Kristoes, o koedoe baranggawe, sarta make ati antgng noe dihakan rSdjeki beunang sorangan. 'Sarta ari mapoma oelah raneh, eh doeloer-doeloer! rek w61eh migawe kahadean. 'Djeung oepama aja noe teu noeroet ka papatah kaoela koe ijeu soerat teh, eta koe maraneh tjirian, sarta oelah rek tjampoer djeung noe kitoe, soepajana eraeun; 'tatapi oelah rek diangkSn tjara moesoeh, nja koedoe mamatahan ka dinja sa; ''

'

Eh, doeloer-doeloer! kaoela marentah ka maraneh koe djgnengan Goesti oerang Jesoes Kristoes, " koedoe pada ngoendoeran ti oenggal-oenggal doeloer noe lampahna lantja-lintji, teu noeroet ^ atoeran anoe geus katampa koe eta ti kaoela. 'Karana maraneh pada njaho sorangan dina pibgnereunana " noeroetan ka kaoela teh. Karana kaoela mangsa
di

koemaha ka
16
:

doeloer.
5:11. h
p.
:

a Mat. i8:i7;
2
:

Koem
:

17;

Kor.
:

15. c

Tes. 1
:

6.

d 1 Tes. 2 10. e 2 Kor. 11 7; 1 Tes. 2 9. f Lai. 20:35; 1 Kor. 9 4. gf 1 Tes. 4:11. h Gal. 6:9. i Mat. 18:15; 1 Tes.' 5: 14.
:

16

Ari Goesti noe kagoengan sakoer kasenangan, moegi-moegi koe andjeun-

na pisan maparin kasenangan ka maraneh salalawasna sarta dina saniskara lampah. Moegi-moegi Goesti njarengan
17

tengah maraneh teja

^ lain

lampah

lantja-lintji,

'djeung " teu pisan dahar panjoegoehan djalma teudibajar; enjana mah kaoela teh baranggawe beurangpeuting djeung rariwoed sarta hese-tjape, soepaja kaoela oelah djadi njoesahkeun ka maraneh, nadjan ka hidji djalma ge. 'Lain pisan kaoela teu kawasa; f satggSsna hajang mere toeladan ka mara-

ka marareh sakabeh. aPU.4:9;iTes. 5:23. Ijeu teh kaoela " mere salam ka maraneh, sarta ditoelis koe leungeun pribadi, Paoeloes eta noe djadi tanda dina oenggal-oenggal soerat: nja kitoe kaoela noelis teh. 'Moegi-moegi * sih-koernija Goesti oerang Jesoes Kristoes nja;

18

rgngan ka maraneh sakabeh! Amin.


a
1

Kor. 16:21; Kol. 4

18. 6 1 Tes.

5:28.

SERAT KAHIDJI

TI

EASOEL PAOELOES

KA TIMOTEOES.
PASAL
1.

Kristoes,
"
2

Sgrat kaoela Paoeloes,

rasoel Kristoes, koe timbalan Allah, * Djoeroe-salamet oerang, sarta Goesti Jesoes

anoe djadi pangargp-ngarSp oerang; 'doematSng ^ Timoteoes, anak kaoela satSmenna dina kapgrtjajaan: moegi-moegi maneh dipaparin sih-koer"^

1284
nija,
ti
"

TIMOTEOES

2.

kawSlasan reudjeung kasSnangan


14

Allah, Rama oerang, sarta ti Kristoes Jesoes, Groesti oerang! oiKor. i:i. 6p. 2:3.
c

Kol. 1:27.
Tit.

Tim.

2. e Gal.

1:3;

Tim.

1:2;

1:4.
is

Tjara bareto kaoela mgrgdih ka ma3 neh tinggal di Epesoes, basa kaoela indit ka Makedoni teja, [ajeuna mSrSdih deui,] soepaja maneh teh marentah ka djalma sawareh oelah mamatahkeun 4* piwoeroek sedjen, djeung oelah ngoeroes " dongeng sarta sadjarah noe taja bejakna; hal kitoe teh mauan madjoekeun atoeran Allah dina kapertjajaan mah, anggoer matak ngajakeun padoe. 5 'Ai'i ^ panoengtoengan timbalan teh nja eta kanjaahan anoe datang ti hate beresih, sarta ti boedi-rasa hade, djeung
'

kitoe teh * bawaning koe ten njaho, keur tea pgrtjaja. "Ari " sih-koernija G-oesti oerang teja geus kalangkoeng pisan ti djembar, kalawan kapgrtjajaan reudjeung kanjaahan noe aja di djero Krisomongan noe toes Jesoes. 'Ijeu teh satoehoe pisan, sarta pantes ditarirna djeung satemSn-temgnna, nja eta " Kristoes Jesoes teh geus soemping ka doenya
"^

16

'>

10

11

7^ ti kapertjajaan anoe taja palsoena. 'Ari djalma sawareh " geus sasab ti kitoe, ana seug toeloej kana ngomong gapong. 'Angkohna eta teh djadi goeroe toret, padahal ten ngartieun ka noe dipiomong djeung noe dipoegoeh-poegoehkeun koe dirina.' Demi oerang pada njaho, jen toret teja f hade, lamoen djalma benSr makena, 'sarta njaho kijeu, ^ jen toret teh lain dibakoekeun ka djalma benSr, dika noe masijat djeung bakoekeunana ka noe bahoela, ka noe doraka djeung njijeun dosa, ka noe kotor hate ka noe djeung ka noe ngamaha, ka noe maehan bapa djeung ka noe maehan indoeng, ka sakoer bae noe maehan djalma, 'ka noe ngadjima ka lalaki, noe djiuah, J noe ngiwat, noe ngabohong, noe tjidra ti soempah djeung sadjabana ti dipiwoeroek nja, naon bae noe salija ti moeloes teh; 'noeroetkeun Indjil kamoeljaan Allah noe langkoeng salamSt, " anoe geus digadoehkeun ka kaoela.
'' ' ''

17

pikeun njalametkeuu djalma noe boga dosa; f ari diri kaoela teja panggedegedena. 'Tatapi nja kitoe noe matak kaoela dipaparin kawelasan teh, soepaja Jesoes Kristoes di djero kaoela, noe djadi panggede-gedena teja, ^ nawiskeun sakabeh kasabaranana, pikeun tjonto ka sakoer noe bakal pertjaja ka salira andjeunna baris meunang hiroep noe langgeng. 'Demi Radjaning sakabeh djaman, nja Allah noe teu keuna roeksak, noe teu katingal, sarta noe pinter njalira, eta noe koedoe dibaktian hormat djeung kamoeljaan langgeng salalawasna! Amin.
''

17. c 1 Kor. 1 Kor. 15:9; Gal. 1:13. b Lai. 3 15:20. d p. 4:9. e Mat. 1:21; 9:13; 18:11. 15. 7; J6r. 10:10; f Loek. 18:13. g 2 Petr. 3:9, p. 6:15, 16; Boem 16 27.

18

Eh, anaking Timoteoes! kaoela makonkeun ijeu parentah, " noeroetkeun piwedjang nabi, anoe geus disaoerkeun

memehna kana hal maneh teja, maneh ngalakonan * perang hade


ti
19
'

nja teh nStSpsing tgroes reudjeung eta; bari keun kapertjajaan sarta boedi-rasa noe
-^

hade; eta koe djalma sawareh geus dikepeskeun, noe matak kaleboeh pgrtjaHimgne2ojana; 'noe kaasoep kitoe teh oes djeung " Aleksandgr; eta koe kaoela f geus pada disebakeun ka Setan, soepaja mareunang harti oelah ngagogo<*

'

reng deui.
d
2

o
2
:

p. 4

14.

6 p. e

12. c p.
1

9. 5.

Tim.

17, 18. e 2

Tim.

i:H. f

Kor. 5

a
7
_; i
:

Lai.

20:1.

p.

6:8.
e

3:9. d
12.

Roem 13:10.
:

p.

4:7; 5:15; 6
p.

Tit.
:

1:14;

4.

/"

Eoem
:

PASAL

2.

2
p.

g Gal. 5 22, 23. /( 2 Moesa 20. i 1 Kor. 6 10. Moesa 21:16; 5 Moesa 24:7. k p. 6:3.

6:15.

Tea. 2:4.

12

13

Sarta kaoela moedji soekoer ka noe geus masihan kakoewatan ka diri kaoela, nja Kristoes Jesoes, Goesti oerang, rehna kaoela geus dimanah pisatoehoeeun, sarta dikgrsakeun kana kadjenSngan; "nja kaoela, " noe tadina ngagogoreng, sarta nganijaja, djeung neungteuinganan.Tatapi kaoela geus dipaparin kawglasan, pedah kaoela pangmigawe

keun koe kaoela, nja koedoe pada mangnjambatkeun, mangnjoehoeukeun, mangngdakeun sarta mangmoedji-soekoerkeun " ka sakabeh djalma; 'ka radja-radja djeung sakabeh noe laloehoer; soepaja oerang hiroep teh ggnah sarta djeung kertana, kalawan sagala
ibadah sarta kaprajogaan. 'Karana eta teja hade, sarta kamanah koe Allah, Djoeroe-salamgt oerang; 'ari panggr-

Ari pangheula-heulana noe dipitoetoer-

4 *

TIMOTEOES
2

3.

1285

Sana, djalma sakabeh teh sing pada djadi salam6t, sarta datang ka nganja''

hokeun kana kajaktian teja. Karana Allah teh ngan hidji, kitoe deui ari Lawang di antara Allah djeung manoesa tell ngan hidji, nja eta manoesa Kris'

"

toes Jesoes teja, 'noe geus njgrahkeun salirana koe andjeun, djadi panSboes pikeun djalma sakabeh, tSgSs pgrtelaan
/"

dina mangsana noe pasti. 'Kana pSrkara eta 3 kaoela geus dibakoekeun poerah Bgoewarkeun, sarta rasoel, ('' kaoela di djSro Kristoes njatoerkeun noe sajakti, kaoela hanteu bohong,) goeroe oerang
'

kapir dina kap6rtjajaan sarta kanjaahan.


a
J6r.

29

7.

6 p.

1.

c J6h. 18
:

23

2 Petr. 3 5
:

9.

d
h.

Joh. 17:3;
Tit.

Eoem
i

30. e
p.

Boem

15.

/"

Mat.

20:28;

2:14. g

1:12; 2 Tim.
13.

1:11.

Boem

9:1.

Eoem

11

kahajang kaoela, djalma lalaki teh " di sambarang gnggon koedoe n6n6da, * ngadjoengdjoengkeun leungeun soetji, " oelah djeung ambek
eta,

Koe sabab

moenggoeh awewe, make papakean noe patoet, mapantSs maneh teh koedoe djeung
sarta paseja. 'Kitoe deui
di
"^

eraan sarta tjegahan; oelah djeung ngoentoen boeoek, atawa make 6mas,
10

11

12

atawa moetijara, atawa papakean hoeroeng-herang; 'nja koedoe koe panggawe noe hade, sakoemaha noe pSrloe di awewe anoe ngakoekeun ibadah. 'Awewe teh sing daek diadjar bari repeh, kalawan sagala pangesto. 'Ari awewe koe kaoela ^ hanteu diidinan ngawoeroek, kitoe deui ngaloehoeran ka lalaki; kahajang kaoela koedoe repeh.

moenggoehing di pangoeroes teh oelah aja tjawadeunana, boga pamadjikan ka awewe hidji bae, njaring ati, tjggahan, pantgs, soeka ngandjrgkkeun, 3 ^ bisaan ngawoeroek; 'anoe lain pamabokan, lain soeka meupeuh-neunggeul, lain " ngarah kaoentoengan nista; nja anoe amis boedi, anoe lain toekang pa4 seja, lain pibanda; 'anoe njangking iraahna pribadi djeung sabgngrna, anakna disina noeroet, kalawan sagala kapra5Jogaan; '(ari djalma noe teu bisa njangking imahna sorangan mah, koemaha nja pingoeroeseunana ka garedja Allah?) 6 'oelah anoe anjar asoep agama, bisi djadi agoel, seug tigoebrag kana hoekoeman 7 Iblis. 'Djeung deui f koedoe hade kasgboetkeunana koe djalma o noe di loewar, ^ soepaja oelah tigoebrag kana katjg8 laan sarta kana ridjet Iblis. 'Nja kitoe deui moenggoeh di djoeroe-laden, koedoe djalma prajoga, oelah midoewa letah, oelah anoe beuki nginoem anggoer loba, oelah anoe ngarah kaoentoe9 ngan nista. 'Nja J noe ngtgpkeun rasijah kapgrtjajaan dina boedi-rasa noe bgrg10 sih. 'Sarta eta koedoe ditjoba heula, geus kitoe diasoepkeun kana gawe, ari
'Ari
"
'

taja katjawadna mah. 'Ari awewe pon kitoe keneh koedoe prajoga, oelah noe

12

oepatan, koedoe njaring ati, satoehoe dina saniskara. 'Ari djoeroe-laden teh
^'

boga pamadjikan koedoe ka awewe


13

hidji

bae, sarta njangking anak djeung imahna pribadi koedoe djeung sabgngrna. 'Ka-

13 14

Adam teja ^didamglna ti heula, Hawa mah pandeuri. 'Sarta lain Adam
'Karana
nja awewe anoe kagoda sarta ngarSmpak timbalan. 'Tatapi awewe teh bakal salamSt koe djalan ngadjoeroekeun anak, kitoe soteh lamoen tgtgp dina kapgrtjajaan, sarta dina kanjaahan, djeung dinanjoetjikeun dirina, dibarSngan koe tjegahan. a joh. 4 21.

noe bgngr ngaladenanana meunangkeun keur dirina daradj at noe aloes,


rana
^

anoe kagoda;

<^

sarta rosa pisan kaloedeungan dina kapgrtjajaan ka Kristoes Jesoes.


a
e i
I

15

p. 4 Tit.

9.

6 Lai. 20
p.

28. c Tit. 1
:

6.

d
:

2
5.

Tim. 2
;;

24.
:

1:11. f

10.

g Kol. 4

p.

9.

1:1. j p. Mat. 25:21; Loek. 19: 17.


Lai.

6:3;

Pil.

1:19. h

Tit.

2:3.

14

6 Djab.
3
:

28:2;
e 1

35.

Kor. 14
:

134:2. c Mark. 11:25. d 34, 35; Ep. 5 24. f


:
:

1 Petr.
1

Moesa

15

22; 1 Kor. 11

9.

jf

2 Kor. 11

3.

PASAL
Ijeu teh
"

3.

omongan noe satoehoe


aja
*

pisan:
16

tijap-tijap

djalma mikargp kana

kadjgngngan pangoeroes, eta teh hajang kana pagawean noe leuwih aloes.

Eta sagala pgrkara teja koe kaoela ditjatoerkeun ka maneh dina soerat, sarta panghargpan teh " hajang gantjang manggihan ka maneh; 'ngan bisi kaoela lila; noe dipalar maneh teh njaho anoe misti pgtana lalampahan dina * ggdong Allah, tgggsna garedja Allah noe djoemgngng, tihang djeung padgmen kajaktian. 'Sarta geus poegoeh pisan, rasijah hal ibadah teh agoeng: " Allah teh geus diebrehkeun nganggo daging, ^ geus

1286

TIMOTEOES

i,

5.

didamSl b6n6r dina Eoh, geus kabireungeuh koe para malaikat, " geus dioewarkeun di 16bah oerang kapir, geus dipertjaja di doenya, f geus ditjandak kana djSro kamoeljaan. ap. 4:i3.
6 Ep. 2
1
:
:

maneb pedah ngora; balikanan maneb


sing djadi toeladan toeroetaneun anoe pSrtjaja; nja dina omong, dina lampah, dina kanjaaban, dina Rob, dina kapgrtjajaan, dina kabSresiban. 'Masing djongdjon kana ngadji, kana magahan, kana ngawoeroek, tepi ka datang kaoela. 'Poma-poma oelah rek tjampoleh kana pasihan noe di djgro diri maneb, J noe geus dipaparinkeun ka maneb lantaran piwedjang, keur basana ditoempangan panangan koe para kokolot teja. 'Nja eta pgrkara teja koe maneb koedoe diangen-anggu, sing djoenoen ka dinja teb, soepaja katangen maneb teh tjoetjoed dina saniskara. 'Masing ijatna ka diri maneb sorangan sarta ka piwoe-

teh

13

19. c Joii.

14.

d Boem

3,

4.

e Kol.

23. f

Ep.

20.

'

PASAL

u
4.

Ari Rob

teh ngandika tetela pisan,

" jen djaman mengke djalma sawareh bakal oendoer ti kapertjajaan, sarta ngaraketan ka rob panjasaban djeung ka papatab ti setan, 'koe lantaran kapoerapoeraan taroekang bobong, noe geus pada ditjap koe beusi boeroeng dina boedi-rasana sorangan. 'Eta teh njararam laki-rabi, nitab pantrang ka kabakanan, anoe koe Allab didjadikeun * baris didabar kalawan moedji soekoer koe noe pada pgrtjaja sarta nganjarabokeun kana kajaktian. 'Karana saniskara dadamelan Allab teb bade, taja pisan anoe bakoe pitjeuneun, ngan didaharna koedoe kalawan moedji soekoer; 'karana eta disoetjikeun koe pangandika Allab sarta paneda. a 2 Tim. 3 1
''

15

16

^'

roek;

'

moedoe

sing tStep dina eta teh;

karana maneb^ moen milampab kitoe, tangtoe njalametkeun ka diri sorangan djeung ka noe ngadengekeun ka maneb.
a 2 Tim. 1 5; 3 15, 16. 6 p. 1 4; G 20; 2 Tim. 4:4. c Eol. 2:23. d p. 6:6. p. l: 15; 3: 1. fp. 6: 17. ,7 p. 2:3, 4 Tit. 2:10, 11. /(I Kor. 16:11; 6. Tit. 2 7, 15. ? p. 3 14. ^^ p. 1:18; 2 Tim. 1 Tim. 3 14. k Lai. 20 28.
: : :

**

PASAL
Mamatahan
2

5.

2 Petr.

3.

6 1 Kor. 10
5

30, 31. e 2

Tim. 2

25.

d
6

Moesa 1:31;

Moesa 8:10.

tadi teja koe maneb dipapatabkeun ka doeloer-doeloer, estoe

Lamoen anoe

maneb

teb abdi Jesoes Kristoes noe hade, beunang ngasoeb dina labiran bal kapertjajaan sarta piwoeroek bade, anoe geus ditoeroetkeun koe maneb. 'Ari * dongeng teu moepakat, dongeng ti nini pikoen, eta koe maneb tampik; djeung
"

kana lampah ibadab. Karana bal mitoetoeran badan teh mangpaatna teu sapira; balikanan ^ ari ibadab mab mangpaat ka saniskakoedoe mitoetoeran
"^
'

diri

rana, geus diajaan perdjangdjian biroep ajeuna sarta di aherat. 'Nja eta teb " omongan noe satoeboe pisan, sarta

ka djalma kolot oelab dek bengis, nja koedoe nginggtan ka dinja tjara ka bapa; ari moenggoeh ka noe ngora tjara ka doeloer; 'ari ka awewe kolot tjara ka indoeng; ari ka awewe ngora tjara ka doeloer awewe, kalawan sagala bgresib ati. "Moedoe bormat ka randa, anoe estoe randana. 'Tatapi lamoen aja randa boga anak atawa intjoe, eta anak atawa intjoe teh sina beula ngadjar diri * milampahkeun kabemanan ka barajana sorangan, djeung mal6s kabadean ka kolot; karana lampah kitoe teh bSner sarta kamanah koe Allah. 'Demi anoe estoe randa, sarta ka"

tinggal kari sorangan bae, " eta ngargpngai'epna ka Allab, sarta tStgp dina
6
7

pantes ditarima djeung satemen-tem6n10

na.

'Karana nja baris kitoe teja noe

matak oerang pada digawe

sarta dibihina, tina sabab oerang pageub nja pangargp-ngarSp ka Allah f anoe biroep,
''

noe djoemgngng Djoeroe-salam6t

djal-

11

ma sakabeb, soemawouna Djoeroe-salamgt sakoer noe pSrtjaja. 'Nja eta teja


parentabkeun sarta woeroekkeun. 'Papatjoewan aja noe njoemabkeun ka
''

12

sasambat djeung neneda beurang-peu'Tatapi ari randa noe kasangon mab, eta hiroep-hiroep teh paeb. 'Anoe parentabkeun, soepaja eta tadi teja oelab aja tjawadeunana. 'D6mi djalma " noe teu ngabajoean ka ablina, geus poegoeh moen ka eusi-imahna, noe kitoe teh geus moengkir ti kajjertjajaan, sarta leuwih goreng ti batan anoe hanteu pSrtjaja. 'Ari randa noe diasoepkeun, oelah
ting.
''

TIMOTEOES
22

6.

1287
sorangan.
'Oelah
!'

10

11

gSnSp poeloeh taoen oemoernoe lakianaua ngan sakali, 'djeung noe kasSboetkeun hade panggaweua: nja lamoeu geus ugatuoemoele anak, moen geus ngandjrgkkeun, nioen geus ngoembah soekoe djalma saroetji, moen geus toetoeloeng ka noe saloekgv, moen geus mSrSloekeun saroepaning panggavve hade. 'Ari randa noe ngalora mah tampik; karana satijap-tijap kadatangan bgger, noe matak moengpang ka Kristoes teh, eta hajang boga salaki;

koerang

ti

soekailn

gantjang

ua, sarta
i>

noempangkeun
sedjen.

leungeun

djeung oelah kasabit


23

ka djalma, kana dosa noe

''

'

24

25

12

13

14

15

'anoe kitoe keuna hoekoeman, tina sabab geus mitjeun katemenan anoe mieta teh sok miramiti. 'Djeung deui djeunan loegah-ligeuh ngidgran imah; sarta lain ngaligeuh bae, samalah djeung ngawangkong sarta openan, ngomongkeun anoe hanteu patoet.'Koe sabab eta, randa ngora teh ari kahajang kaoela, koedoe boga salaki, ' sina anakan, sarta ngoeroes imahna, djeung oelah mere djalan ka moesoeh noe matak bisaeun ngagogoreng. 'Karana '" geus aja sawareh noe njingkir, naloetoerkeun ka Se-' ^'

Masing ngaraksa kabgrSsihan diri nginoem tjai bae, moedoe make anggoer saeutik, tina sabab beuteung maneh, sarta pedah sok mindgng boga panjakit. 'Ari djalma sawareh teh dosana katara sarta miheulaan djinisna kana hoekoeman; dgmi noe sawareh deui mah dosana katara pandeuri. 'Nja kitoe keneh panggawe hade, eta katara; sarta ari noe teu kitoe, moal
teh. 'Oelah deui
''

lila

bisana boeni teh.


Ibr. 13
:

i
:

Tes. 5: 12;
9. c 5

17. 6 5

Moesa 25
3
10.

4; 1 Kor. 9
:

Moesa
:

24

14;

Loek. 10:1. d 2 Kor. 13


:

1.
:

e Gal. 2

14.

Tim. 4

1.

p.

h Gal. 5

19.

PASAL

6.

16

'Lamoen djalma noe pSrtjaja, lalaki atawa awewe, boga sanak-baraja noe randa, eta sina njakoeta ka dinja; gatan.

redja mah oelah kabeungbeuratan, soepaja mahi pikeun njakoeta ka noe estoe
I'anda.
c Loek. 2
:

a 3 Moesa 19
37.

32. 6
p. 7 2
:

Mark.
5.

10.
:

p.

11.
i

p.

2.

anoe koemawoela, sakoer noe di bawah pasangan, koedoe boga angkeuh ka djoeraganana pSrloe nandakeun sagala kahormatan, soepaja padjSnSngan Allah sarta piwoeroek teh * oelah aja djalma noe ngagorengkeun inja. 'Djeung anoe boga djoeragan ka noe pSrtjaja, papatjoewan rek njoemahkeun ka dinja, sapedah eta doeloer; anggoer koedoe beuki tgmgn nja ngawoela teh, sapedah eta pSrtjaja sarta kaasih, djeung dipaparin nampa kanoegrahan kitoe. Nja eta teja woeroekkeun sarta pagahkeun.

Ari

"

g
10
17

]}.

3:1. h Ibr. 13:2.


19.

Loek.
i

44.

Sil.

7:11;
6
:

a Ep. 6:5;
3

Tit.

9.

6 Tit. 2

5.

Kor. 7

9, 39.

p.

15.

p.

21.

Ari

"

kokolot anoe benSr ngokolota-

"

aja djalma noe piwoeroek sedjen, teu

Oepama

mamatahkeun
ngarSmpoegan

18

nana koedoe diangkeuhkeun pantSs dihormat doewa patikfilaneun, soemawonna noe digawe koe saoer djeung piwoeroek. Karana ari pilahir dina Kitab
'

19

Sapi keur ngirik gandoem oelah ditjalongtjongan; djeung deui: " Anoe baranggawe teh patoet pimeunangeun boeroehanana. 'Moen aja noe ngSlakkeun kokolot, papatjoewan oelah ditarima,
''

'^

20 tiloe.

21

kadjaba moen aja saksi doewa atawa 'Ari noe migawe dosa koedoe di* sing kasaksian koe sakabeh, soepaja noe saredjen ge sarijeuneun. f ngomat-ngomatan di pajoe'Kaoela neun Allah sarta Goesti Jesoes Kristoes, djeung di hareupeun para malaikat kapilih, eta pSrkara teja koe maneh estokeun, oelah dek pilih-kasih, sarta oelah milampah kijeu-kijeu noeroetkeun ka-

w6w61eh,

* kasaoeran moeloes anoe ti Goesti oerang Jesoes Kristoes, sarta ka piwoeroek anoe noengtoen kana ibadah teja, 'eta teh agoel, euweuh pisan kanjahona, nja boga kasakit rSsS'pan kana padoe djeung kana " parSboet omong, anoe matak ngadjadikeun dSngki, paseja, ngagogoreng, pangrka teu hade, 'tjetjerewedan djalma noe lebar pikirna, sarta kaleungitan kajaktian teja, ari panjanana ibadah teh panghasilan. Maneh sing njingkir ti noe kitoe teh. 'Tatapi ibadah teja enja panghasilan gSde tamah, lamoen reudjeung tarima ati. 'Kamangsa djol ka doenya rana oerang hanteu barangbawa naon-naon; geus tetela, dimana ka loewar kitoe deui moal mawa naon-naon. "Manana oerang lamoen boga sandang-pangan mah, moedoe

kana

'^

1288
9

TIMOTEOES

1.

tarima bae. 'Sabalikna, f ari noehajang djadi beunghar mah tangtoe tigoebrag kana laanggoda djeung kaua ridjet, sarta

16

10

pakarepan gedjoel nja ngabalaliikeun, anoe matak djalma teh tilelSp kana katiwasan djeung karoeksakan. 'Karana ari njaah kana doewit teja nja eta akar sauiskara kagorengan; aja djalma sawareh kapintjoet, geus
reja-reja
'J

kana

djaning sakabeh radja, Goestiniug sakabeh goesti; 'anoe woengkoel teu keuna paeh teh, '" sarta linggih di djero tjaang noe teu benuang dideukeutan; ka andjeunna tatjan aja djalma noe nendjo, " sarta teu beunang koe djalma ditendjo; * nja andjeunna noe koedoe dibaktian hormat sarta kawasa langgeng! Amin.
'

a
rf

2
p.

Tim. 3
1
:

17. 6 2
:

Tim. 2
12.

22.

c 5
:

Moesa 16
2.
;

20.

kitoe sasab ti kapertjajaan, sarta seug noebles dirina sorangan koe kanjSri reja
pisan.
(Z

18. e Pil. 3

f 2 Tim. 2
:

(/

p. 5

21.
:

o
Aj. 1
:

p.

3.

6 2 Tim. 1
:

13. c 2
:

Tim. 2

U.
:

27:11; Job. 18 37 Wahj. 1 5. j p. 1:11, 17. k Wahj. 19:16. I Job. 5:26. m Djab. 104:2; Dan. 2:22. n 2 Moesa 33:20.
h
4
:

Roem

17. i Mat.

21; Djab. 49
:

18; Goer. 5

14. e Sil. 30
:

8.

Tim. 4

18.

f
11

Sil.

23

4; Mark. 4:19.;; Loek. 12

15.

17

Tatapi ari ning Allah!


kitoe; sarta

maneh mah, eh
*
"

"

djalma-

moedoe njegah lampah

sing ngobrek kana kabeneran, ibadah, kapertjajaan, kanjaahan,


12

13

kamantepan djeung kasarehan. 'Lakonan perang hade, nja pgrang kapertjajaan teja; koedoe " newak kana hiroep noe langgeng; nja baris kitoe noe matak maneh geus disaoer, sarta ngakoekeun pangakoe hade teja f di hareupeun saksi reja pisan. 'Kaoela marentah ka maneh
''

Ari noe baleunghar di ijeu doenya oelah adigoeng, djeung oelah ngandglkeun kabeungharan noe sok tara tangtoe teja, ngandgl teh koedoe ka * Allah noe hiroep, anoe masihkeun ka oerang saniskara barang sarta leuwih
titah
loba,

18

baris
"^

dipake. 'Titah

maiilampah

hade,
19

kahadean, sina soegih dina panggawe sina moerah djeung berehan, 'neundeun radja-brana pikeun dirina, pigeusaneun pademen koewat keur di
"*

!'

djaman mengke, soepaja mareunang


roep noe langgeng
20
i p. 4: 10. c Ibr. 13: 16.

hi9.

14

15

anoe ngahiroepkeun saniskara, sarta di pajoeneun Kristoes Jesoes, noe ngakoekeun ^^angakoe hade teja di hareupeun Pontioes Pilatoes: 'poma-poma koe maneh tetepkeun eta papakon, oelah aja koetjiwana, oelah aja pikatjawadeunana, tgpi ka soempingna Goesti oerang Jesoes Kristoes. 'Anoe bakal ngaboektikeun eta teh dina mangsana, J nja Allah noe laugkoeug salamSt sarta noe kawasa njalira, ^ Kadi
''

pajoeneun Allah,
'

teja. d Mat.

a
6
:

sii.

11:28.

20; Loek. 16:

sing ngaraksa kana gagadoehan teja, djeung * singkiran omongan gapoug teu moepakat, sarta
"

Eh Timoteoes!

madoeanana noe kaseboetkeun elmoe,


21

tatapi palsoe. 'Aja djalma sawareh ngakoekeun ka dinja, toeloej sasab ti kapSrtjajaan. Moegi-moegi sih-koer'^

'^

nija teh
a
2
2

njarengan ka maneh! Amin.


:

Tim. 1 14. 6 p. 4 7 2 Tim. 2 Tim. 2:18. rf 2 Tim. 4:22.


: ;

16. c p. 1

6,

19

SERAT KADOEWA

TI

RASOEL PAOELOES

KA TIMOTEOES.
PASAL
matgng
1.

njaah:

Sgrat kaoela Paoeloes, rasoel Jesoes Kristoes, koe pangSrsa Allah, pikeun
ngadjalankeun " pgrdjangdjian hiroep, noe di djgro Kristoes Jesoes teja; "doe-

* Timoteoes, anak kaoela kamoegi-moegi maneh dipaparin sih-koernija, kaw61asan reudjeung kas6nangan ti Allah Rama, sarta ti Kris-

toes Jesoes, Goesti oerang!


a

You might also like