Professional Documents
Culture Documents
CHỨC NĂNG CỦA NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ MỘT SỐ NHIỆM VỤ CƠ BẢN THỂ HIỆN CHỨC NĂNG XÃ HỘI CỦA NHÀ NƯỚC
CHỨC NĂNG CỦA NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ MỘT SỐ NHIỆM VỤ CƠ BẢN THỂ HIỆN CHỨC NĂNG XÃ HỘI CỦA NHÀ NƯỚC
Posted on 15/12/2009 by Civillawinfor THS. TRNG QUC CHNH Hc vin Hnh chnh Quc gia Mi nh nc u c chc nng giai cp v chc nng x hi. Gia hai chc nng ny lun c mi quan h bin chng. Vi Nh nc x hi ch ngha, chc nng x hi l thuc tnh c bn nht v quan trng nht. Thc hin tt chc nng x hi l c s, l iu kin Nh nc x hi ch ngha bo m v gi vng a v thng tr x hi v phng din chnh tr, m bo quyn dn ch cho nhn dn, xy dng c s quyn lm ch c thc hin trn thc t. Nhng nhim v c bn th hin chc nng x hi ca Nh nc ta hin nay l: Th nht, khng ngng m rng dn ch cho nhn dn; th hai, t chc v qun l kinh t; th ba, t chc v qun l vn ho, khoa hc v gio dc. 1. Chc nng c bn ca Nh nc x hi ch ngha Chng ta u bit, chc nng ca nh nc va b quy nh, va l s th hin bn cht ca nh nc. Tu theo cc tiu ch khc nhau m chc nng ca nh nc c cp, xem xt di nhiu gc . Trong bi vit ny, chng ti ch gii hn phm vi xem xt nh nc t gc tnh cht ca quyn lc chnh tr m theo , bt k nh nc no cng u c chc nng thng tr chnh tr ca giai cp (chc nng giai cp) v chc nng x hi. Theo quan nim chung, chc nng giai cp l ci ch ra rng, mi nh nc bao gi cng l cng c chuyn chnh ca mt giai cp nht nh. Mi nh nc u sn sng s dng bt c cng c, bin php no c th c bo v s thng tr ca giai cp mnh. Cn chc nng x hi ca nh nc l ci ch ra rng, mi nh nc u phi thc hin vic qun l nhng hot ng chung v s tn ti ca x hi, ng thi phi chm lo mt s cng vic chung ca ton x hi. Trong mt gii hn xc nh, nh nc phi hot ng tho mn nhng nhu cu chung ca cng ng dn c nm di s qun l ca n. Trong cc x hi c giai cp i khng trc y, gi nh nc trong tay mnh, giai cp thng tr no cng buc phi nhn danh x hi m qun l nhng cng vic chung. Vic gii quyt c hiu qu nhng vn chung ca x hi s to iu kin duy tr x hi trong vng trt t theo quan im v li ch ca giai cp cm quyn. Nh vy, vic thc hin chc nng x hi theo quan im v gii hn ca giai cp cm quyn l phng thc, l iu kin nh nc thc hin vai tr thng tr giai cp ca n. Ni v mi quan h bin chng gia hai chc nng ny, Ph.ngghen vit: khp ni, chc nng x hi l c s ca s thng tr chnh tr; v s thng tr chnh tr cng ch ko di chng no n cn thc hin chc nng x hi ca n(1). cp n chc nng ca Nh nc x hi ch ngha, trong khi ch trng n chc nng giai cp, cc nh kinh in ca ch ngha Mc Lnin vn coi chc nng x hi l thuc tnh c bn nht v quan trng nht ca n. Ni v vn ny, V.I.Lnin cho rng, chuyn chnh v sn khng phi ch l bo lc i vi bn bc lt v cng khng phi ch yu l bo lc, m mt c bn ca n l khng ngng m rng dn ch cho nhn dn cng vi vic t chc, xy dng ton din x hi mi x hi x hi ch ngha v cng sn ch ngha. ng vit: Ln
u tin chuyn chnh v sn, tc l thi k qu tin ti ch ngha cng sn, s em li mt ch dn ch cho nhn dn, cho s ng, i i vi s trn p tt yu i vi s t, i vi bn bc lt(2). Nh vy, c th ni, bn thn chuyn chnh v sn, theo quan im mcxt, t n th hin s thng nht gia chc nng giai cp v chc nng x hi. Nh nc x hi ch ngha, v thc cht, l chnh quyn ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn v v th, trong nh nc ny, nn dn ch phi l nn dn ch y nht, rng ri nht v thc cht nht l nn dn ch bao qut ton din mi lnh vc i sng x hi v ly dn ch trong lnh vc kinh t lm nn tng. Ch ngha x hi s khng th tn ti v pht trin c nu thiu dn ch, thiu s thc hin mt cch y v khng ngng m rng dn ch. Pht trin dn ch n cng, tm ra nhng hnh thc ca s pht trin y, em th nghim nhng hnh thc y trong thc tin(3) c V.I.Lnin coi l mt trong nhng nhim v cu thnh cch mng x hi ch ngha, l mt vn c tnh quy lut ca s pht trin v hon thin nh nc x hi ch ngha. Trong x hi x hi ch ngha x hi khng cn cc giai cp i khng, nh nc x hi ch ngha vn thc hin hai chc nng c bn, nhng c ch v mc ch thc hin hai chc nng c s thay i cn bn. Cng nh mi nh nc khc tng tn ti trong lch s, nh nc x hi ch ngha mun thc hin c chc nng giai cp ca mnh, trc ht phi lm tt chc nng x hi, c bit l vic khng ngng m rng dn ch cho nhn dn, s dng sc mnh, lc lng ca mnh bo v v bo m tuyt i cc quyn t do dn ch cho nhn dn. Thc hin tt chc nng x hi l c s, l iu kin tin quyt nh nc x hi ch ngha m bo v gi vng a v thng tr x hi v mt chnh tr, ngha l c y kh nng trn p s phn khng ca cc giai cp bc lt v cc th lc th ch. iu ny c ngha l, chc nng giai cp v chc nng x hi lun c mi quan h bin chng, ci n lm tin v l c s cho ci kia. Tuy nhin, trong iu kin giai cp v sn ginh c chnh quyn v thit lp c nh nc ca mnh, th chc nng giai cp l nhim v thng xuyn, lu di; cn chc nng x hi (m trong , vic t chc xy dng x hi mi l ch yu) l nhim v c bn, quyt nh trc tip s thng li hay tht bi ca cng cuc xy dng ch ngha x hi. S khc nhau cn bn gia vic thc hin chc nng x hi ca nh nc x hi ch ngha v nh nc t bn ch ngha l ch, nh nc t bn ch ngha thc hin chc nng x hi khng phi vi t cch l mc ch, m l phng tin cng c, m bo s thng tr chnh tr v kinh t ca thiu s trong x hi l giai cp t sn i vi a s l giai cp cng nhn v nhng ngi lao ng khc. Theo , vic thc hin chc nng x hi ca nh nc t bn ch ngha lun b gii hn trong mt phm vi cht hp v b chi phi bi quan im ca giai cp t sn, xut pht t nhng li ch kinh t v chnh tr ch k ca mt thiu s dn c trong x hi. Ngc li, vic thc hin chc nng x hi ca nh nc x hi ch ngha c xc nh l mc ch ch khng phi l phng tin nh nc y m bo s thng tr chnh tr ca n. Chc nng x hi ca nh nc x hi ch ngha l nhm m bo quyn dn ch cho i a s nhng ngi lao ng, xy dng nhng thit ch, c s quyn lm ch c thc hin mt cch thc s trong thc t. 2. Mt s nhim v c bn th hin chc nng x hi ca nh nc ta 2.1. Khng ngng m rng dn ch cho nhn dn Ch x hi ch ngha l ch do nhn dn lm ch v do vy, nh nc ca ch ny c nhim v to iu kin cho nhn dn tham gia mt cch tch cc v rng ri vo tt c cc lnh vc i sng x hi. Trong mi hot ng, nh nc x hi ch ngha lun c mi lin h cht ch vi nhn dn, lng nghe kin ca nhn dn, ng thi u tranh khng
khoan nhng, trng tr kp thi mi hnh vi xm phm quyn t do dn ch ca nhn dn. Trong Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi, ng ta ch r: Nh nc c mi lin h thng xuyn v cht ch vi nhn dn, tn trng v lng nghe kin ca nhn dn, chu s gim st ca nhn dn. C c ch v bin php kim sot, ngn nga v trng tr t quan liu, tham nhng, lng quyn, v trch nhim, xm phm quyn dn ch ca nhn dn(4). Dn ch l bn cht ca Nh nc ta, thc hin dn ch l thc cht, l mc tiu, ng lc ca vic i mi v kin ton h thng chnh tr ni ring, ca cng cuc i mi ni chung. y l nhim v va c bn, lu di, va cp bch ca thc t xy dng Nh nc ta hin nay. Bi l, ch c nh vy chng ta mi c th gi vng v pht huy bn cht tt p ca Nh nc ta nhm ngn chn, y li tnh trng suy thoi o c, tham nhng, lng ph, quan liu, sch nhiu nhn dn trong b my nh nc. y l vn c ngha sng cn i vi ch ta. Chnh quyn c trong sch, c dn tin yu, ng h th mi vng mnh v c hiu lc. Ch c da vo sc mnh ca nhn dn th mi xy dng c chnh quyn trong sch, gi vng k lut, k cng, an ninh, quc phng t , to ng lc cho s pht trin kinh t x hi. Nhn thc r vn ny, ng ta khng nh: M rng dn ch phi i i vi tng cng k lut, k cng; quyn li i i vi ngha v v trch nhim, ngha v; dn ch c th ch ho thnh php lut; khc phc tnh trng v k lut, dn ch cc oan, li dng dn ch gy ri(5). Nhim v ny cng c chng ta th ch ho c th trong Hin php: Cng dn thc hin quyn lm ch ca mnh c s bng cch tham gia cng vic ca nh nc v x hi, c trch nhim bo v ca cng, bo v quyn v li ch hp php ca cng dn, gi gn an ninh quc gia v trt t, an ton x hi, t chc i sng cng cng(6). Chnh iu pht huy quyn lm ch ca nhn dn, bo m cho ngi dn va thc hin quyn lm ch gin tip thng qua nh nc, va lm ch trc tip c s. nc ta hin nay, cc c quan quyn lc nh nc u do dn bu ra, chnh quyn nh nc tr thnh cng c sc bn v c hiu qu nht nhn dn thc hin quyn lm ch ca mnh. Nhn dn thc hin quyn lm ch ca mnh ch yu bng nh nc, l dn ch i din (dn ch gin tip). Quyn lm ch ca nhn dn cn c thc hin mt cch trc tip thng qua vic tham gia vo cng vic t chc nh nc, tham gia b my nh nc, quyt nh cc ch trng, chnh sch ca Nh nc cc cp Tuy nhin, mc thc hin dn ch trc tip cn ph thuc vo phm cht, trnh , nng lc ca chnh quyn nh nc; vo trnh dn tr, trc ht l trnh vn ho chnh tr, vn ho php lut; vo c im lch s v truyn thng chnh tr ca dn tc Nh vy, thc hin dn ch phi l mt qu trnh lu di, t thp n cao. Khng th v khng bao gi c dn ch tuyt i hay dn ch ni chung, c bit l khng th c ngay v trn mi mt dn ch trc tip trong iu kin qu ln ch ngha x hi t im xut pht thp, nht l v kinh t. Chnh v vy, nc ta hin nay, nhim v quan trng hng u l nng cao cht lng ch dn ch i din, ng thi thc hin ch dn ch trc tip mt cch thit thc, ng hng, c hiu qu. Pht huy quyn lm ch ca nhn dn thng qua i biu ca mnh (dn ch gin tip), ng thi pht huy cao quyn dn ch trc tip ca nhn dn thng qua cc t chc qun chng, x hi, nht l dn ch c s. C th l: - Tip tc ci tin ch bu c cc c quan dn c; nng cao cht lng hot ng ca cc c quan dn c (Quc hi, Hi ng nhn dn) cc c quan ny thc s l c quan i din ca nhn dn, l c quan quyn lc nh nc trong vic xem xt v quyt nh nhng vn quan trng ca t nc v ca tng a phng. T khi tin hnh cng cuc i mi
v thc hin dn ch ho, cc c quan Quc hi, Hi ng nhn dn c nhng chuyn bin tch cc, gn gi hn vi c tri, ti cc k hp ca cc c quan ny, nhiu vn c a ra tho lun mt cch thng thn, cng khai, nhiu kin ca c tri c tip thu v tho lun nghim tc, cng tc kim tra, gim st i vi cc quyt nh ca cc c quan cng c y mnh Tt c nhng iu ny nhn c s ng tnh ng h ca nhn dn. - y mnh ci cch th ch v th tc hnh chnh trong cc lnh vc lin quan trc tip n i sng nhn dn. - Xc nh r trch nhim ca th trng c quan nh nc trong vic gii quyt khiu ni, t co ca nhn dn. - Nghin cu thc hin tng bc ch dn ch trc tip, trc ht cp c s. 2.2. T chc v qun l kinh t Nc ta xy dng ch ngha x hi bt u t mt nn kinh t chm pht trin, cn ph bin l sn xut nh, nn nhim v t chc, qun l kinh t ca nh nc l ht sc kh khn, phc tp, chnh v th m nhim v pht trin kinh t c tm quan trng c bit v l mt nhim v kh mi m. Trong iu kin nn kinh t nhiu thnh phn, trnh ca lc lng sn xut cn thp, song song vi li phi va thc hin nhim v gi vng an ninh, quc phng, trt t, an ton x hi, va phi bo m n nh v ci thin khng ngng i sng nhn dn v mi mt, nhim v t chc, xy dng ca Nh nc ta cng tr nn nng n. Trong cc Vn kin i hi i biu ton quc ln th VII, th VIII, th IX v mi y, ln th X, ng ta ngy cng c th ho nhng t tng, quan im ln v pht trin kinh t t nc: pht trin lc lng sn xut, y mnh cng nghip ho, hin i ho; thit lp tng bc quan h sn xut x hi ch ngha vi s a dng v hnh thc s hu; pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha vi nhng hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, trong kinh t nh nc gi vai tr ch o; kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn(7); thc hin nhiu hnh thc phn phi, ly phn phi theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t l ch yu; pht huy mnh m vai tr ca khoa hc v cng ngh; m rng v nng cao hiu qu hp tc u t, kinh t i ngoi; v.v.. Xut pht t tnh hnh hin nay v yu cu pht trin t nc trong thi k mi, ng li kinh t th hin r nhim v t chc v qun l kinh t ca Nh nc x hi ch ngha c ng ta xc nh l: y mnh cng nghip ho, hin i ho gn vi pht trin kinh t tri thc; xy dng nn kinh t c lp t ch, a nc ta tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i; u tin pht trin lc lng sn xut, ng thi xy dng quan h sn xut ph hp theo nh hng x hi ch ngha; pht huy cao ni lc, ng thi tranh th ngun lc bn ngoi; ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t pht trin nhanh, c hiu qu v bn vng; 2.3. T chc v qun l vn ho, khoa hc, gio dc X hi x hi ch ngha m chng ta ang xy dng l x hi dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn minh; do nhn dn lm ch; c nn kinh t pht trin cao, da trn lc lng sn xut hin i v quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut; c nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc; con ngi c gii phng khi p
bc, bt cng, c cuc sng m no, t do, hnh phc, pht trin ton din(8). c th xy dng thnh cng mt x hi nh vy, Nh nc x hi ch ngha ng nhin phi t chc, qun l s nghip gio dc, vn ho, pht trin khoa hc v cng ngh c coi l quc sch hng u pht huy nhn t con ngi. Thc hin nhim v ny, cn phi xy dng v pht trin nn vn ho mi, con ngi mi, nn khoa hc v cng ngh hin i cng chnh l nhng ng lc quan trng hng u ca s nghip xy dng x hi mi. Trong giai on hin nay, nhim v ny c biu hin c th mt s ni dung sau: Th nht, xy dng v pht trin s nghip vn ho Vit Nam, bo tn v pht huy truyn thng vn ho tt p ca cc dn tc, tip thu tinh hoa vn ho nhn loi; thc hin li sng cn kim, vn minh, bi tr m tn d oan v cc t nn x hi khc, chng li mi biu hin ca cc loi vn ho ngoi lai khng lnh mnh. Th hai, pht trin khoa hc v cng ngh vi bc i v hnh thc thch hp, bo m c s khoa hc cho cc quyt nh quan trng ca cc c quan lnh o, qun l, coi l cng c ch yu nng cao nng sut, cht lng v hiu qu ca mi hot ng kinh t x hi . Th ba, i mi s nghip gio dc v o to nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti, hnh thnh i ng cn b, tr thc v nhng ngi lao ng c tri thc, c tay ngh, c o c cch mng v tinh thn yu nc, yu ch ngha x hi. ng thi vi l vic gio dc th gii quan Mc Lnin, t tng H Ch Minh cho ton th nhn dn; u tranh khng khoan nhng vi nhng t tng, quan im xt li, c hi, nhng lun iu xuyn tc, chng ph s nghip xy dng ch ngha x hi ca nhn dn ta. Trong cng cuc i mi t nc theo nh hng x hi ch ngha, ng ta xc nh pht trin khoa hc v cng ngh, gio dc v o to, xy dng nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc l mt trong nhng lnh vc ch yu. Theo , vic t chc, qun l vn ho, khoa hc v gio dc ca Nh nc ta va l thc hin nhng nhim v kinh t x hi trc mt, va l chun b cho t nc bc vo giai on pht trin tip theo, ho nhp (trn c s gi vng bn sc ring v tinh hoa vn ho ca dn tc) vi tin trnh pht trin chung ca nn vn ho, khoa hc v gio dc th gii. Quan im c bn ca ng ta coi vn ho l nn tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu va l ng lc thc y s pht trin kinh t x hi; gio dc v o to cng vi khoa hc v cng ngh l quc sch hng u th hin r rng nhim v ny ca Nh nc Cng ho X hi ch ngha Vit Nam. Thc hin nhim v ny, Nh nc ta tin hnh xy dng h thng cc c quan t chc, qun l vn ho, vn hc, ngh thut, khoa hc, gio dc, cc phng tin thng tin i chng nhm o to mt i ng cn b c phm cht chnh tr, thnh tho chuyn mn, nghip v, ng thi xy dng h thng c s vt cht k thut tng xng vi yu cu v p ng tt yu cu thc t ca cc lnh vc c th. Nh vy, xt mt cch tng th, nhim v sng to v xy dng x hi mi l nhim v quan trng nht trong chc nng x hi ca Nh nc x hi ch ngha. Trn c s l lun v phng php lun duy vt bin chng, xt n cng, c th ni, nhim v c bn v quyt nh ca Nh nc x hi ch ngha l nhim v t chc v qun l kinh t, bi mt x hi ch c th n nh, vn ng v pht trin c khi c mt c s kinh t x hi ph hp. Yu t kinh t, nht l lc lng sn xut, xt n cng, l yu t quyt nh s tn ti, vn ng v pht trin ca x hi. Tuy nhin, xem xt vn ny gc kin trc thng tng ca x hi xy dng nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn, th nhim v bo v cc quyn t do v khng ngng m rng dn ch cho nhn dn l nhim v quan trng nht,
bi vic thc hin nhim v ny l s th hin trc tip nht bn cht ca Nh nc x hi ch ngha.r
(1) C.Mc v Ph.ngghen. Ton tp, t. 20. Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1995, tr. 253. (2) V.I.Lnin. Ton tp, t.33. Nxb Tin b, Mtxcva, 1976, tr. 110. (3) V.I.Lnin. Sd., t.33, tr. 97. (4) ng Cng sn Vit Nam. Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi. Nxb S tht, H Ni, 1991, tr. 19. (5) ng Cng sn Vit Nam. Vn kin Hi ngh ln th ba Ban Chp hnh Trung ng kho VIII. Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1997, tr. 43. (6) Hin php Vit Nam (nm 1946, 1959, 1980 v 1992). Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1995, tr. 140. (7) ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th X.Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 2006, tr.77. (8) ng Cng sn Vit Nam. Sd., tr.68. SOURCE: TP CH TRIT HC S 8 (183) NM 2006