Elementet themelore ne Latex

N.Braha

Abstract

Me ane te ketij libri synohet te ipen elementet themelore ne Latex per pune te metutjeshme ne kete programe.Ne kuader te arritjes se ketij qellimi libri ndahet ne disa kaptina bazike e te cilat do te jene :Istalimi i programit dhe elementet e para ne Latex,ne kapitullin e dyte mundesohet puna me stilet e shenimit dhe menyrat e paraqitjes se te dhenave ,ne kapitullin e trete jepen urdherat themelore per shenim dhe pershtatje te te dhenave matematike dhe tabelare,ne kapitullin e katert jepen elementet me ane te cilave mundesohet vizati i gurave ne Latex ,ne kapitullin e peste mundesohet importimi i te dhenave nga programe tjera, ketu mendohet parasegjithash ne gurat e ndryshme te marra si fajlla te importuare dhe ne kapitullin e fundit tregohet se si behet pershtatja e rrethines punuese ne Latex.

Elementet themelore ne Latex

Contents 1 Hyrje 1.1 Krijimi i nje fajlli dhe kompajllimi i tije . . . . . . 1.2 Simbolet e rezervuara ne Latex . . . . . . . . . . . 1.3 Paraqitjet e ndryshme te madhesise se shkronjave dhe madhesite e njohura nga Latexu . . . . . . . . 1.3.1 Njesite e te dhenave ne varesi te inqit . . . 1.3.2 Madhesite e shkronjave te dhena me ane te komandave . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.3 Stilet e shenimit te te dhenave . . . . . 1.4 Distancat horizontale dhe vertikale ne kuader te dokumentit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5 Pershtatja e dokumentit sipas pozites . . . . . 1.6 Shenimi i dokumentit ne qender . . . . . . . . . . . 1.7 Sh enimi i tekstit n e skaje . . . . . . . . . . . . . . 1.8 Shenimi i teksteve sipas numerimit te rreshtave te tyre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.9 Shenimi dhe paraqitja e komenteve ,shenimit te kuzuare etj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.10 Shenime te ndryshme te paraqitjes se tekstit . . . 2 Shenimi i shprehjeve matematike dhe formulave te ndryshme 2.1 Shenimi i disa funksioneve matematike . . . . . . . 2.2 Shenimi i simboleve te ndryshme matematike . . . 2.3 Tipe te veqanta te shenimit te tekstit . . . . . . . . 2.4 Kalimi ne faqen e re ,rinumerimi etj . . . . . . . . . 3 Thirrja e paketave te ndryshme 4 Vizatimi i gurave ne Latex 5 PAKOJA PSTRICKS

4
7 9 9 9 10 11 11 13 13 13 15 17 27

27 43 43 57 58 58 62 72

N.L. Braha

6 IMPORTIMI I FIGURAVE DHE FOTOGRAFIVE TE NDRYSHME NE LATEX 77 6.1 Importimi i gurave ne formatin bmp . . . . . . . . 77 6.2 Importimi i gurave ne formatin eps . . . . . . . . 78 7 Pershtatja e rrethines punuese 89

Elementet themelore ne Latex

Hyrje

Se pari ne pika te shkurta po japim elementet themelore me ane te cilave behet instalimi i programit ,per kete se pari duhet pasur nje version te Latex-ut i cili mund te merret ne kete adrese : dhe per pune me ekase te tije nevoitet edhe nje editor ,e per kete mund te shfrytezohen disa (nje mori syresh),te cilet mund te merren ne kete adrese : Ne ne kete liber shembujt e ilustruare dhe punen e realizuare do ta bejme ne versionin 2.1 te Miktex-ut dhe editorin wintexshell.32. Pas instalimit te Miktex 2.1 (p.sh ne diskun C),ateher behet edhe ekstraktimi i Wintexshell.32 -it (gjithashtu p.sh ne diskun C) dhe per shfrytezim te tije kemi disa mundesi te thirrjes se tije nga dritarja e Windows-it ,e njera prej tyre do te jete edhe kjo e pershkruare si ne guren e meposhtme :

N.L. Braha

Ne menyne option te opcioni program calls merren keta parametra : Ne dialogun e pare merret "C:\texmf\miktex\bin\latex -src-specials %f.tex" , ne dialogun e dyte merret "%P%F.log" ndersa ne dialogun e trete merret opcioni "C:\texmf\miktex\bin\yap -1 -s %l%f%e "%P%f.dvi"".

Elementet themelore ne Latex

Kjo duket si n e gur en m eposhtme

Me ane te ketyre p ershtatjeve mund esohet puna nga dritarja e Windows-it ,si n e kompajllim t e kodit ashtu edhe n e shikim t e tij e ,pa kaluar e n e Dos . Me ane t e parametrave t e m esip erm esht e mund esue puna si vijon :Gjithsaher e kur d eshirohet t e punohet me nj e fajll e t e caktuar e at e duhet k erkuar e si main le dhe m e pas e b ehet kompajllimi me butonin tex dhe n e fund me butonin preview b ehet shikimi i t e dh enave t e sh enuara n e kuad er t e nj e fajlli.

N.L. Braha

1.1

Krijimi i nje fajlli dhe kompajllimi i tije

N e k et e paragraf e do t e shohim se si b ehet krijimii i nj e fajlli dhe kompajllimi i tij e ,ne trajten e vete me te thjeshte ,vertet per kete llohet nga menyja le dhe ne te zgjedhim nje new le ,me pase ne dritaren e re te paraqitur shenojme komandat e meposhtme \documentclass{ketu shenohet tipi i dokumentit} \begin{document} Ketu behet shenimi i te dhenave qe deshirojme

\end{document} Fillimisht po ndalemi te tipi i dokumentit i cili duhet te precizohet dhe llojet e dokumenteve te cilat mund ti realizojme ne kuader te Latex-ut.Dallohen kato tipe themelore te shenimit te dokumentit ne Latex : 1. Shenimi i tekstit si article 2. Shenimi i tekstit si report 3. Shenimi i tekstit si book 4. Shenimi i tekstit si slides Tipi i pare i perdorimit merret kryesisht ne rastet e shenimeve te shkurta per nga madhesia e tyre sasiore .Ky tip i shenimit nuk preferohet te merret per shenime te librave apo monograve pasi nuk mundeson paraqitjen e kapitujve ne menyre automatike. Mirepo nje forme e realizimit te tije si liber apo edhe monogra mundesohet me ane te perdorimit te tije ne kete trajte \documentclass[twoside]{article} Ne kete raste kjo realizohet me ane te seksioneve (section), nenseksioneve (subsection) si dhe nennenseksioneve (subsubsection).

Elementet themelore ne Latex

Tipi i dyte i pershkruare me larte zakonisht perdoret per shenim te raporteve te ndryshme ,mirepo edhe ky i fundit nuk eshte i pershtashem per shenime te librave dhe monograve sikurse ai i meparmi.Ndersa tipi i trete book,per dallim nga ata te meparshmit eshte i konstruktuare per shenim te librave dhe monograve ,duke pase parasysh te gjithe elementet te cilat nevoiten per nje shenim te librave apo edhe monograve duke perfshire ketu para se gjithash elementet dalluese te tyre si c jane kapitujt etj.Ndersa tipi i fundit i paraqitur me larte eshte tip i shenimit i cili na nevoitet per paraqitje te sllajdeve . Kjo ishte sa i perket tipit te shenimit te te dhenave ne kuader te Latex-ut,me pase ne radhe ishte urdheri tjeter me ane te te cilit tregohet se ku llon shenimi i te dhenave ne kuader te atij documenti d.m.th shenimi i te dhenave mundesohet pas urdherit \begin{document} dhe ne fund te paraqitjes themelore te nje dokumenti ne Latex merret urdheri i cili tregon se ku duhet te perfundoje dokumenti.Vlene te theksohet se per pune te metejme nevoiten edhe klasa ndihmese te Latex-ut e te cilat duhet te thirren ne forme te paketave (package) dhe kjo realizohte me venjen e tyre ne mes te urdherit \documentclass{ketu shenohet tipi i dokumentit} dhe urdherit \begin{document} Nje paraqitje e tille do te dukej si me poshte \documentclass{ketu shenohet tipi i dokumentit} \usepackage{amssymb} \begin{document} \end{document} Ku me kete eshte mundesuare shfrytezimi i simboleve te programit amstex.Ruajtja e fajllave ne kuader te Latex-ut realizohet me

N.L. Braha

prapashtesen .tex.kompajllimi i fajllit behet me ane te urdherit tex ne opcionin e paraqitur ne shiritin e veglave apo edhe ne menyne tex -compile,ndersa ekzekutimi i saje behet ne me ane te priview apo edhe ne kuader te menyse tex-priview.

1.2

Simbolet e rezervuara ne Latex

Ne vazhdim japim simbolet te cilat jane te rezervuara per shenim te te dhenave ne kuader te Latex-ut. Keto simbole jane : # $ % & _ { } \ Shenimi i tyre behet duke perdorur shenjen e dhene dhe backslashin para tyre ,perveq vet bakcslash-it i cili duhet te shenohet si \backslash. Kjo paraqitet si me poshte si me poshte \# \$ \% \{} \& \_ \{ \} \{}

1.3

Paraqitjet e ndryshme te madhesise se shkronjave dhe madhesite e njohura nga Latexu

1.3.1

Njesite e te dhenave ne varesi te inqit

Ne vijim shohim madhesite te cilat njihen nga Latex dhe paraqitjen e tyre permese njesive matese ,per kete i marrim keto te dhena ne forme te tabeles se paraqitur me poshte :

10

Elementet themelore ne Latex

1 1 1 1 1

mm =milimeter cm =centimeter in =inqi pt =pika em

1 ex

1/25 inch = 10 mm = 25.4 mm 1/72 inch perafersisht sa nje M ne kuader te madhesise se shenimit me kete fonte perafersisht sa nje x ne kuader te madhesise se shenimit me kete fonte

1.3.2

Madhesite e shkronjave te dhena me ane te komandave

Me poshte do te paraqesim urdherat themelore me ane te te cilave behet denimi i madhesise se te dhenave me paradenim ,edhe kete po e paraqesim ne kuader te nje tabele te dhene si me poshte tipi i shenimit 10pt (e nenkuptueshme ) 11pt 12pt tiny 5pt 6pt 6pt scriptsize 7pt 8pt 8pt footnotesize 8pt 9pt 10pt small 9pt 10pt 11pt normalsize 10pt 11pt 12pt large 12pt 12pt 14pt Large 14pt 14pt 17pt LARGE 17pt 17pt 20pt huge 20pt 20pt 25pt Huge 25pt 25pt 25pt

N.L. Braha

11

1.3.3

Stilet e shenimit te te dhenave

Dallojme disa tipe te shenimit te tekstit ne kuader te Latex-ut dhe po llojme nga ato me te njohurat si bold ,italic etj.Keto do ti paraqesim ne kuader te nje tabele te dhene si me poshte e cila do te pershkruaje tipin dhe zbatimin e saje ne kuader te shenimeve te marra me vone:

1.4

Distancat horizontale dhe vertikale ne kuader te dokumentit

Gjate shenimit te tekstit sipas nevojes nevoitet edhe krijimi i hapesirave te trajtes si horizontale ashtu edhe vertikale ,relazimi i tyre behet permes te urdherave te meposhtem : distancat horizontale ne kuader te nej teksti te shenimit behet me ane te urdherit \hspace{ketu merren distancat e shenuara

12

Elementet themelore ne Latex

larte si p.sh 2cm} dhe me kete realizohet distanca e dhene 2cm ne mes te dy fjaleve te nej teksti nga nje tjeter .Per caktimin e distancave vertikale perdoret urdheri \vspace{ketu merren distancat e shenuara larte si p.sh 2inch} .Le te shohim kete me ane te shembujve te meposhtem ,si ne kete raste ne mes te ketyre fjaleve eshte lene nj ehapesire prej 2cm ,perveq kesaj mund t e marrim edh edistancat vertikale te paraqitura si me poshte ne mes te ketij rreshti dhe atij te ardhmit shenimi i rreshtit tjeter i cili eshte i larguare nga ai i meparmi per

3cm ne distance vertikale. Paraqitja e hapesirave behet me ane te urdherave te paraqitur si ne tabelen e meposhtme

N.L. Braha

13

Ne vazhdim do te shohim se si behet krijimi i distancave ne kuader te formulave te ndryshem per te cilat urdherat e mesiperm nuk vlejne .
1.5 1.6

Pershtatja e dokumentit sipas pozites

Shenimi i dokumentit ne qender

P er sh enim t e dokumentit n e qend er p erdoret komanda center dhe kjo tregohet si ne shembullin e m eposht em \begin{center} shenimi i tekstit \end{center} dhe me p erdorim t e k etyre komandave do t e kemi k et e paraqitje : shenimi i tekstit P erveq t e sh enimit t e tekstit n e qend er mund esohet edhe p ershtatja e gurave ,fotograve etj n e qend er t e dokumentit.

1.7

Sh enimi i tekstit n e skaje

Kjo realizohet me ane te komandave \flushleft(per shenim ne te majte)\\ dhe me ane te komandes \\ \flushright(per shenim ne te djathte) Per kete ne vazhdim shohim shembujt me ane te cileve ilustrohen urdherat e mesiperm.

14

Elementet themelore ne Latex

Ne kuader te ketij shenimi eshte mundesue shenimi tekstit ne te majte ,kjo do te thote se orientimi i tije eshte bere sipas anes se majte pa i perdorur distancat apo ndonje element tjeter per orientim . Kjo paraqitje realizohet me perdorim te komandave te shenuara si me poshte : \begin{flushleft} Ne kuader te ketij shenimi eshte mundesue \\ shenimi tekstit ne te majte ,kjo do te thote \\ se orientimi i tije eshte bere sipas anes se majte pa i perdorur distancat apo ndonje element tjeter per orientim . \end{flushleft} Ne menyre anloge mundesohet shenimi i tekstit te orientuare ne te djathte dhe kjo paraqitet me kete shemdbull te marre Ne kuader te ketij shenimi eshte mundesue shenimi tekstit ne te majte ,kjo do te thote se orientimi i tije eshte bere sipas anes se majte pa i perdorur distancat apo ndonje element tjeter per orientim . shenimi i tekstit ne skaje te majte shenimi i tekstit ne skaje te djathte Shenimet e mesiperme realizohen me ane te komandave {shenimi i tekstit ne skaje te majte \hfill} {\hfill shenimi i tekstit ne skaje te djathte} Vlene te theksohet edhe fakti se si behet kalimi nga nje rreshti ne tjetrin i cili ne kete raste behet permes te shenimit te dy vizave te pjerreta apo edhe permes te komandes newline e cila me rret ne kete trajte \newline

N.L. Braha

15

1.8

Shenimi i teksteve sipas numerimit te rreshtave te tyre

Per shenim te tekstit sipas numrimit te rreshtave te tije perdoren disa komanda dhe mundesi te dhenimit te tyre disa prej tyre jane edhe keto te dhena me poshte : Shenimi me veqim te rreshtave te shenimit Shenimi me numrim automatike te rreshtave te shenimit Shenimi sipas deshires se paraqitjes se rreshtave te shenimit Keto realizohen permes ketyre komandave te paraqitura me poshte per secilin stil veq e veq ,llojme me ate te parin Shenimi i rreshtit te pare Shenimi i rreshtit te dyte Shenimi i rreshtit te trete Shenimi i rreshtit te katert Shenimi i mesiperm eshte arritur perms kesaj komande te paraqitur ne detale \begin{itemize} \item Shenimi i \item Shenimi i \item Shenimi i \item Shenimi i \end{itemize} rreshtit te rreshtit te rreshtit te rreshtit te pare dyte trete katert

Shenimi me ane te numrimit automatike te rreshtave ne kuader te nje shenimi behet si me poshte

16

Elementet themelore ne Latex

1. Shenimi i rreshtit te pare 2. Shenimi i rreshtit te dyte 3. Shenimi i rreshtit te trete 4. Shenimi i rreshtit te katert Dhe kjo eshte arritur permese perdorimit te ketyre komandave te dhena ne trajten e meposhtme \begin{enumerate} \item Shenimi i rreshtit \item Shenimi i rreshtit \item Shenimi i rreshtit \item Shenimi i rreshtit \end{enumerate} te te te te pare dyre trete katert

Ndersa paraqitja e fundit me shenim te rreshtave sipas formave dhe deshirave behet si me poshte Paraqitja e pare Shenimi i rreshtit te pare Paraqitja e dyte Shenimi i rreshtit te dyre Paraqitja e trete Shenimi i rreshtit te trete Paraqitja e katert Shenimi i rreshtit te katert Kjo realizohet me ane te komandave te shenuara me poshte \begin{description} \item[Paraqitja e \item [Paraqitja e \item [Paraqitja e \item [Paraqitja e \end{description}

pare] Shenimi i rreshtit te pare dyte]Shenimi i rreshtit te dyre trete]Shenimi i rreshtit te trete katert]Shenimi i rreshtit te katert

N.L. Braha

17

1.9

Shenimi dhe paraqitja e komenteve ,shenimit te kuzuare etj

Ne kuader te nje dokument mundemi edhe te paraqesim (shenojme) komente te ndryshme te cilat na nevoiten ne vazhdimesi ,kjo realizohet me ane te komandes 1 \footnote{ketu shenohet komenti} perveq paraqitjes se komentit ne kuader te nje shenimi mund te marrim edhe shenime te kuzuara te paraqitura si ne vijim shenimi i tekstit te kuzuare . Perveq paraqitjeve te mesiperme mund te behet edhe paraqitja e simboleve te ndryshem gjuhesore si c jane shkronjat e ndryshme t e paraqitura si ne guren e meposhtme

Ne vazhdimesi do te shohim se si behet paraqitja e shenimit te tekstit ne forme te kuzuare duke llue nga rrethina tabular e tutje, per kete llojme se pari me rrethinen tabular,kjo realizohet si ne
1 ketu

merret nje koment

18

Elementet themelore ne Latex

shenimin e meposhtem ketu behet shenimi i tekstit te kuzuare Per paraqitje te tekstit te kuzuare ne pozita te ndryshme veprohet me komandat e pozites qe i pershkruam me larte p.sh nese deshirojme qe teksti te jete ne qender kjo veprohet keshtu ketu behet shenimi i tekstit te kuzuare Kjo e fundit eshte marre me keta urdhera(d,m,th edhe ajo e llimit te tekstit te kuzuare) \begin{tabular}{|c|} \hline ketu behet shenimi i tekstit te kufizuare \\ \hline \end{tabular} Te shohim se si eshte marre nje paraqitje e tille ,se pari me per nje paraqitje te tille nevoitet rrethina tabular,me pas ne kuader te saj ne vazhdimesi me kllapa te medha paraqiten kolonat te cilat do te merren ne kuader te atij kuzimi ene kete raste eshte marre vetem nje kolone e cilesuare si ,ku me shkronjen c determinohet shenimi i tekstit ne kuader te asaj kolone qe ne kete raste do te thote center(shenimi do te paraqitet ne qender te kuzimit),perveq shenimit te tille ekzistojne edhe shenime te tjera qe perdoren ne ate forme si , dhe do te thote se shenimi per te parin behet ne te majte (left) dhe per te dytin ne te djathte (right).Me teje me ane te shenimit \hline behet kuzimi i dhenimit sipas vijave horizontale dhe ne rastin tone tone nje shenim i tille eshte bere vetem me nje vije horizontale dhe ne fund te c do shenimi duhet te merret simboli i cili paraqet perfundimin e nje rreshti e ai eshte \\

N.L. Braha

19

. Ne vijim do te marrim edhe disa zbatime te rrethinese tabular si ne shembujt vijuese ku shembulli i pare na paraqet nje nendarje te rreshtave te tabele ne forme horizontale shenimi i pare shenimi i trete shenimi i peste shenimi i tete shenimi shenimi shenimi shenimi i i i i dyte katert gjashte nente

dhe kjo realizohet me ane t eparaqitjes se meposhtme \begin{center} \begin{tabular}{|r|l|} \hline shenimi i pare &shenimi i dyte \\ shenimi i trete & shenimi i katert \\ \cline{2-2} shenimi i peste & shenimi i gjashte \\ \hline \hline shenimi i tete & shenimi i nente \\ \hline \end{tabular} \end{center} Ne paraqitjen e mesiperme si element i ri i cili paraqitet ne krahasim me ata te meparshmit eshte ndarja ne mes te rreshtave e cila behet me komanden cline2-2 dhe shprehja ne kllapa na percaktojne numrin e kolonave qe merren ne shqyrtim p.sh nese deshirojme qe kjo ndarje te jete pas pozites 11 do te kemi shenimi i pare shenimi i trete shenimi i peste shenimi i 7 shenimi 9 shenimi 11 shenimi 13 shenimi i tete shenimi shenimi shenimi shenimi shenimi shenimi shenimi shenimi i dyte i katert i gjashte i8 10 12 14 i nente

20

Elementet themelore ne Latex

e cila ka kete shenimi te te dhenave \begin{center} \begin{tabular}{|r|l|} \hline shenimi i pare &shenimi i dyte \\ shenimi i trete & shenimi i katert \\ shenimi i peste & shenimi i gjashte \\ shenimi i 7 & shenimi i 8 \\ \cline{1-1} shenimi 9& shenimi 10\\ \cline{2-2} shenimi 11& shenimi 12\\ shenimi 13& shenimi 14\\ \hline \hline shenimi i tete & shenimi i nente \\ \hline \end{tabular} \end{center} Ne vazhdim marrim edhe nje paraqitje te nendarjeve horizontale shenimi i pare shenimi i dyte shenimi 3 shenimi i trete shenimi i katert shenimi 4 shenimi i peste shenimi i gjashte shenimi 5 shenimi i 7 shenimi i 8 shenimi 6 shenimi 9 shenimi 10 shenimi dhjete shenimi 11 shenimi 12 shenimi tjeter shenimi 13 shenimi 14 shenimi i ri shenimi i tete shenimi i nente shenimi 9 Paraqitja e mesiperme ka kete forme \begin{center} \begin{tabular}{|c|c|c|} \hline shenimi i pare &shenimi i dyte&shenimi 3 \\ shenimi i trete & shenimi i katert& shenimi 4 \\ shenimi i peste & shenimi i gjashte &shenimi 5\\

N.L. Braha

21

shenimi i 7 & shenimi i 8 & shenimi 6\\ \cline{3-1} shenimi 9& shenimi 10& shenimi dhjete\\ \cline{2-1} shenimi 11& shenimi 12& shenimi tjeter\\ shenimi 13& shenimi 14& shenimi i ri\\ \hline \hline shenimi i tete & shenimi i nente &shenimi 9\\ \hline \end{tabular} \end{center} Per me tej shohim se si behet nendarja e kolonave e cila nuk e denuare ne llim ,kjo shihte me kete shembull tung shqiperi kosove maqedoni Kjo eshte arritur me ane te kesaj paraqitje \begin{center} \begin{tabular}{|c|c|c|} \hline \multicolumn{3}{|c|}{tung} \\ \hline shqiperi &kosove & maqedoni\\ \hline \end{tabular} \end{center} dhe komanda e cila na mundeson nendarjen sipas kolonave eshte e dhene me multicolumn{a}{ },ku shenimi a paraqet numrin e kolonave qe behet nendarja dhe shenimi b paraqet tipin e shenimit ne ato kolona si c jane qender(c),majtas(l) dhe djathtas (r). Ne vijim marrim kete shembull i cili na mundeson edhe nje nendarje ne kuader te nje ndarje

22

Elementet themelore ne Latex

tung tung prishtine presheve bujanoc ka kete paraqitje \begin{center} \begin{tabular}{|cc|c|} \hline \multicolumn{3}{|c|}{tung} \\ \hline \begin{tabular}{|c|c|c|}\hline\multicolumn{3}{|c|}{tung}\\ \hline prishtine& presheve & bujanoc \\ \hline \end{tabular} & presheve & bujanoc \\ \hline \end{tabular} \end{center} (prove) tung tung prishtine presheve bujanoc presheve bujanoc presheve bujanoc

\begin{center} \begin{tabular}{|cc|c|} \hline \multicolumn{3}{|c|}{tung} \\ \hline \begin{tabular}{c|c|c|}\multicolumn{3}{c|}{tung}\\ \hline prishtine& presheve & bujanoc\\ \end{tabular} & presheve & bujanoc \\\hline \end{tabular} \end{center}

N.L. Braha

23

Forma tjera te rrethines tabular eshte edhe ky shembull i paraqitur me poshte nje shenim nje tjeter kalo (ndale) 3.24 drita gjelber (drita e kuqe) 24,985.47 i cili ka kete paraqitje \begin{center} \begin{tabular}{llr} \hline \multicolumn{2}{c|}{nje shenim} & \multicolumn{1}{c}{nje tjeter} \\ \hline kalo & (ndale) & 3.24 \\ drita gjelber & (drita e kuqe) & 24,985.47 \\ \hline \end{tabular} \end{center} Shohim edhe disa shenime te veqanta te cilat realizohen me ane te rrethines tabular dhe te cilat jepen me keta shembuj ne vijim shenimi i kuzuare pergjate tekstit pa lene hapesire ne mes e cila realizohet me ane t eshprehjes se meposhtme \begin{center} \begin{tabular}{@{} l @{}} \hline shenimi i kufizuare pergjate tekstit pa lene hapesire ne mes \\ \hline \end{tabular} \end{center}

24

Elementet themelore ne Latex

Kete paraqitje na mundeson shenimi ndihmes ne rrethinen tabular qe merret ne trajten @{} l@{} dhe tregone se nivelimi behet ne te dy anet me shenimet e mesiperme te marra ne te dy anet ,kjo dallon nga ky i meposhtmi i marre vetem ne nje ane,ndersa shenja l esht eper lefte qe mund te jete r dhe c. shenimi i kuzuare pergjate tekstit pa lene hapesire ne mes dhe ka kete paraqitje te shenimit \begin{center} \begin{tabular}{c @{}} \hline shenimi i kufizuare pergjate tekstit pa lene hapesire ne mes \\ \hline \end{tabular} \end{center} ku si c shihet orientimi eshte marre sipas anes se djathte nga eshte edhe shenja e vene @{}.Mirepo nese largohen fare ato dy shenjat kuzuese qe e pershkojne tekstin ne gjatesi te shenimit do te marrim se vlene kjo paraqitje shenimi i kuzuare pergjate tekstit pa lene hapesire ne mes e cila merret me \begin{center} \begin{tabular}{r } \hline shenimi i kufizuare pergjate tekstit pa lene hapesire ne mes \\ \hline \end{tabular} \end{center}

N.L. Braha

25

dhe vizat te cilat e mbulojne tekstin e shenuare ne skaje ne te dy anet jane te terhequra me teper se sa teksti. Shohim ne vazhdim edhe rrethina tjera te cilat na mundesojne shenimin e tekstit sipas nje paraqitje te orientuare e nje nder to eshte edhe rrethina array kjo realizohet per paraqitje te te dhenave te orientuara e kjo shihet si ne shembulline meposhtem

Kjo paraqitje eshte mundesue permes te ketyre urdherave $\begin{array}{|r|l|} \hline shenimi i dhene & shenimi i marre\\ \hline shenimi i dyte & dhe shenimi tjeter\\ \hline \end{array} $ dhe siq shihet dallimi i vetem per kete paraqitje dhe asaj tabular po qendrone ne faktin se kjo rrethine punon ne kuader te formulave te cilat paraqiten me shenjen e dollarit perderisa rrethina tabular punon e pavarur prej perdorimit te shenjes se dollarit $ qe perdoret per paraqitje te formulave te ndryshme.Tjeter dallim qe vlene te permendet eshte ai i paraqitjes se shenimit te ngjitur ne kuadet te kuzimeve pavaresisht nga menyra e shenimit te tyre e qe ne rastin e rrethines tabular nje ngjitje e te dhenave nuk behet vetvetiu ,per ndarje te te dhenave ne kuader te nje formule pra edhe ne kuader te nje rrethine array perdoret urdheri si me poshte

26

Elementet themelore ne Latex

shenimi i dhene shenimi i marre shenimi i dyte dhe shenimi tjeter Kjo eshte realizuare me ane te urdherave te meposhtem $\begin{array}{|r|l|} \hline \textrm{shenimi i dhene} & \textrm{shenimi i marre}\\ \hline \textrm{shenimi i dyte} & \textrm{dhe shenimi tjeter}\\ \hline \end{array} $ Perveq shenimeve te mesiperme merren edhe keto rrethina te reja te shenimit te te dhenave si c eshte rrethina tabbing kj oparaqitje e kesaj rrethine behet si me poshte shenimi i kolones shenimi i pare shenimi i katert shenimi i shtate 1 shenimi i kolones shenimi i dyte shenimi i peste shenimi i tete 2shenimi i kolones 3 shenimi i trete shenimi i gjashte shenimi i nente

Kjo paraqitje eshte realizuare me ane te urdherave te meposhtem \begin{tabbing} \textit{ shenimi i kolonese 1} \= \textbf{shenimi i kolones se 2} \= \texttt{shenimi i kolones se 3}\\ shenimi i pare \> shenimi i dyte \> shenimi i trete\\ shenimi i katert \> shenimi i peste \> shenimi i gjashte\\ shenimi i shtate \> shenimi i tete \> shenimi i nente\\ \end{tabbing}

N.L. Braha

27

1.10

Shenime te ndryshme te paraqitjes se tekstit

Ne kete paragraf do te shohim se si mund te parazqitet teksti ne disa forma te ndryshme dhe kuzime te caktuara ,per kete llojme me tekstin e kuzuara nga poshte me nje vize te drejte e kjo realizohet me ane te ketij urdheri Ketu eshte bere nenvizimi i tekstit,kjo eshte realizuare me ane te ketij urdheri \underline{Ketu eshte bere nenvizimi i tekstit } D.m.th nenvizimi eshte bere me ane te urdherit \underline Perveq parqitjes se tille ekzistojne disa paraqitje te kuzimeve , nenvizimeve e mbivizimeve te tekstit te cilat do ti paraqesim ne vijim ,si mbivizimi behet me ane te urdherave te paraqitur me poshte Ketu eshte bere mbivizimi i tekstit ,kjo eshte realizuare me ane te ketij urdheri $\overline{\textrm{Ketu eshte bere mbivizimi i tekstit } }$ 2 Shenimi i shprehjeve matematike dhe formulave te ndryshme

Gjate shenimit te formulave matematike perdoren shenjat e dollareve ne llim te formules dhe ne fund te saje ,kjo realizohet ne formen e vete me te thjeshte si me poshte 2 + 3 4 = 0 dhe kjo paraqitje eshte arritur permes ketij shenimi $x2+3x-4=0$ Ku si c po shihet kjo formule eshte shenuar ashtu qe fuqia e formules ipet me ane te simbolit

28

Elementet themelore ne Latex

dhe veqori tjeter themelore te kjo formule matematik eshte fakti se kjo eshte shenuare ne vazhdimesi te tekstit te dhene .Per shenim te formules ne nj erreshte ne vete pa qene forme vazhduese e ndonje teksti duhet qe formula edhene te lloje me shenje te dy dollareve dhe te perfundoje po ashtu me shenje te dy dollareve sikurse ne shembullin e meposhtem 4 5 4 2 dhe kjo eshte arritur me ane te urdherave te shenuare me poshte $$x4-\frac{x}{2}-\sqrt[5]{x-4}$$ Me kete raste vlene te theksohet edhe paraqitja e formulave tjera ne kuader te shprehjes se dhene si thyesa e cila paraqitet me ane te relacionit \frac{shprehja e numruesit }{shprehja e emeruesit}

Si dhe paraqitja e rrenjezimit e cila eshte shprehur me rrenjen e 3-te te shprehjes dhe paraqitet me ane te formules \sqrt[ketu vie fuqia e rrenjes]{shprehja nen rrenje} Ne kuader te formulave matematike mund te behet edhe shenimi i nje teksti permes se komandes \textrm{shenimi i tekstit sipas deshires}

Kjo ilustrohet me ane te shembullit te meposhtem 1 + 2 + +

terma te marra

dhe eshte realizuare me ane te shprehjes se dhene me poshte $$\underbrace{1+2+\cdots+n}_{n-\textrm{terma te marra} }$$ Ku si c po shihet venja e nje kllape nen shprehjen eshte arrtur me komanden underbrace dhe venja e pikave ne mes te shprehjes me ane te komandes cdots ku shkronja e pare center(qender)

N.L. Braha

29

paraqet venjen e pikave ne mes te shprehjes e cila mund te jete edhe ldots e bene vendosjen e pikave me poshte se sa qendra si c shihet ne shembullin vijuese 1 +2+ ...+
terma te marra

,ndersa dots tregone per venjen e pikave ne ate shprehje. Perveq te paraqitjeve te mesiperme te formulave matematike te cilat mund te paraqiteshin ne vazhdimesi dhe ne nje rreshte te veqante nje paraqitje e tyre mund te behet edhe permes te urdherit displaymath e qe merret ne trajte te kesaj forme =10 2 lim sin + 1 =1 =1 dhe kjo realizohet me ane te kesaj paraqitje \begin{displaymath} \lim_{n\to\infty}{\frac{n}{n+1}\cdot {\sum_{n=1}{k}{n2}} \cdot \int_{a=1}{a=10}{a-\sin{a}}} \end{displaymath} e cila dallon nga paraqitja e formules =10 te tekstit qe ne vazhdim 2 =1 sin . Si c tregohet si me poshte lim +1 =1 shihet ne shprehjen e mesiperme eshte marre edhe limiti i nje vargu i cili po paraqitet me ane te urdherit lim si dhe shigjeta e cila merret me urdherin to,eshte marre gjithashtu edhe shenja e innitit e cila paraqitet me infty,ndersa paraqitja e shumes dhe te integralit behen me ane te urdherave sum dhe int ku kujte e poshtem dhe te siperm merren me ane te simboleve _ dhe . Marrim edhe nje paraqitje tjeter te formules se mesiperme me te pershtatshme ne paraqitje lim
=1 2

+1

=10 =1

sin

30

Elementet themelore ne Latex

dhe kjo realizohet me ane te kesaj paraqitje \begin{displaymath} \lim_{n\to\infty}{\frac{n}{n+1}\cdot {\sum_{n=1}{k}{n2}} \cdot \int\limits_{a=1}\limits{a=10}{a-\sin{a}}} \end{displaymath} Dhe si c shihet dallon nga paraqitjet paraprake per menyren e shenimit te kujve te integralit ne qender te simbolit te integralit. Ne vijim shohim se si behet paraqitja e distancave horizontale dhe shenimi i tekstit ne kuader te formulave matematike ,per ket ellojme me venjen e distancave si ne kete relacion 6 7 4 +4 5 ketu eshte lene nje distance ne mes te shprehjeve ( ) 1 sin ketu jane lene dy distanca ne kuader te formulave. 3 4 Kjo ka kete paraqitje $$\sqrt[6]{x4}+4 \quad x7-5x \quad \textrm{ketu eshte lene nje distance ne mes te shprehjeve} $$$$ \frac{1}{3x} \qquad \sin\left(\frac{\pi}{4}\right) \quad\textrm{ketu jane lene dy distanca ne kuader te formulave}.$$ Ne vazhdim marrim edhe keto paraqitje te te dhenave te formulave matematike si shenimi i numrave anash per formulat matematike e kjo realizohet ne dy menyra themelore te tyre me ane te numrimit ne menyre automatike dhe me ane te numrave qe ne deshirojme me i vendose.Kjo e para realizohet me ane te komandeve si me poshte

lim

+1

+ +

dhe paraqitja e saje eshte marre me ane te shprehjes se dhene me relacionin

=1

=10 =1

sin

(1)

N.L. Braha

31

\begin{equation} \overbrace{\lim_{n\to\infty}{\frac{n}{n+1}+\cdots+ {\sum_{n=1}{k}{n2}}\cdot \int_{a=1}{a=10} {a-\sin{a}}}}{n-here} \end{equation} Me perseritjen e kesaj komande ne vazhdim do te behet numrimi automatike i formulave matematike e kjo shihet ne kete relacion ( ) shenimi mbi barazim = (2) e cila eshte marre me ane te relacionit te meposhtem \begin{equation} \binom {n}{ k} \quad A\stackrel{\textrm{shenimi mbi barazim}}{=}B \end{equation} Ne kuader te shenimeve te mesiperme jane marre edhe keto relacione matematike si koecientet binomiale te paraqitur me binom{shprehja larte}{shprehja poshte} ,me pase eshte marre edhe shenimi i nje shprehje mbi nje tjeter me ane te relacionit stackrel{shenimi mbi ate qe vie ne kllapen tjeter}{shenimi i marre}. Perveq paraqitjeve te marra me larte mundemi me be paraqitjen e formulave matematike me numrim ne te majte (pasi ky me numrim ne te djathte eshte i nenkuptuare) ateher per paraqitje te numrave te formulave ne ane te majte merret shenimi ne llim te denimit te dokumentit me paraqitjen si me poshte \documentclass[twoside,leqno]{article} Ne vijim shohim se si behet numrimi i formulave me numrat sipas deshires tone ,jo te marre ne menyre automatike e kjo realizohet si me poshte (, ) (, )= (2.1) 0< <
1< < 1< <

Paraqitja e mesiperme eshte realizuare sipas formes se meposhtem

32

Elementet themelore ne Latex

$$\begin{aligned} \sum_{\substack{0<i<n \\ 1<j<m}} P(i,j) = \sum_{\begin{subarray}{l} i\in I\\ 1<j<m \end{subarray}} Q(i,j) \end{aligned}\eqno(2.1)$$ Paraqitjet e mesiperme kane keto domethenie ,i pari substack mundeson qe ne kuader te formules matematike te behet nje ndarje e formave te shenimit pa mundesi te orientimit te te dhenave ,shprehja tjeter subarray mundeson gjithashtu ndarje te te dhenave ne kuader te nje formule por mundeson edhe orientim e te dhenave ne kuader te asaj formule si c eshte rasti ketu ne kete shprehje me radhitja nga e majta (me l-left ne subarray). Ne vazhdim shohim edhe paraqitjen e shenimeve te veqanta si c jane matricat ,vlerat absolute etj.Fillojme me radhe se pari paraqesim matricat.Matricat paraqiten ne formen e meposhtme 11 12 . . . X = 21 22 . . . . . . . . . ...

dhe kjo paraqitje etille eshte mundesuar permes kesaj paraqitje te te dhenave \begin{displaymath} \mathbf{X} = \left( \begin{array}{ccc} x_{11} & x_{12} & \ldots \\ x_{21} & x_{22} & \ldots \\ \vdots & \vdots & \ddots \end{array} \right) \end{displaymath}

N.L. Braha

33

Kjo paraqitje ka kete pershkrim ,llimisht eshte marre displaymath meqe ne vazhdim kemi te bejme me formula matematike dhe per orientim te paraqitjes se te dhenave eshte marre rrethina array ne vijim, me tej ne kuader te rrethines array merren parametrat e paradenuare e qe ata ishin numri i kolonave ne orientim dhe menyra e shenimit te tyre qe ne kete raste eshte ne te tri rastet qender(c).Ne vazhdim te saje merren shenimet e te dhenave te cilat ndahen me simbolin & ne mes veti dhe ne fund te tyre shenimi i mbarimit te rendit me dy viza te trajtes -a.Ne llim veq tjerash eshte marre edhe shenimi per percaktimin e kllapes se majt eqe eshte te matricat dhe kjo eshte marre me shenjen perpara left e cila mundeson paraqitjen e kllapes ne madhesi te te dhenave (e qe do te shihet edhe ne vazhdim),kjo kllape eshte marre edhe ne fund per mbyllje te kllapes se djathte.Ne vijim shohim se si merren kllapat dhe shenimet e tjera dhe menyra e perdorimit te tyre ,per kete marrim ne vijim disa shembuj dhe shohim se si merren kllapat nga rasti ne raste,per kete marrim kete shembull X )= ( te i cili paraqitja e kllapave nuk eshte pershtate sipas madhesise se te dhenave qe jane ne ate paraqitje dhe kjo paraqitje eshte marre nga $$(\begin{array}{c} \left[\begin{array}{cc} a&b\\c&d\\e&f\\\end{array} \right]\\A\\B\\\end{array}) =\left( \begin{array}{c} \textbf{X}\\A\\B\\\end{array} \right)$$

34

Elementet themelore ne Latex

Nese ne paraqitjen e dhene ne vend te kllapave te zakonshme qe jane marre ne paraqitje marrim kllapat te cilat percjellin madhesine ete dhenave te paraqituras ne formule ajo do te behet me ane te komandes left(perkatesisht right) per kllapat e majta dhe ato te djathta te cilat do ta percjellin shprehjen brenda tyre ne tere madhesine e marre.Paraqitja e mesiperme ne kete raste do te merre formen X = Kjo paraqitje eshte realizuare ne forme te ngjashme me ate te shenuare larte dhe ka kete paraqitje $$\left(\begin{array}{c} \left[\begin{array}{cc} a&b\\c&d\\e&f\\\end{array} \right]\\A\\B\\\end{array}\right) =\left( \begin{array}{c} \textbf{X}\\A\\B\\\end{array} \right)$$ Perveq te paraqitjes se kllapave (kjo paraqitje vlene edhe per vlerat absolute dhe normat) sipas madhesise se shprehjes brenda tyre kemi edhe disa madhesi tjera te tyre ( ) te paradenuara si ne kete
2

Keto kane kete paraqitje te te dhenave ,se pari per shembullin e pare e me pase edhe per paraqitjen e kllapave(normave etj) tjera do te kemi shembulli i pare ka paraqitjen

shembull te marre ( + 1)( 1) Disa nga madhesite e paradenuara jane paraqitur me ane te rela}} (( } ( } ( cioneve te meposhtme

N.L. Braha

35

$\Big( (x+1) (x-1) \Big) {2}$ kllapat tjera kane paraqitjen $\big(\Big(\bigg(\Bigg($\quad $\big\}\Big\}\bigg\}\Bigg\}$\quad $\big\|\Big\|\bigg\|\Bigg\|$ Shohim ne vijim edhe disa paraqitje tjera te rrethines array me shembujt vijuese,nje nder to eshte edhe paraqitja e trekendeshit te paskalit mbi koecientet binomiale te dhene me shembullin e meposhtem 1 1 1 1 1 1 5 4 10 3 6 10 2 3 4 5 1 1 1 1 1

Kjo paraqitje e marre me larte eshte realizuare me ane te ketyre komandave

$$ \begin{array}{ccccccccccc} &&&&&1&&&&&\\ &&&&1&&1&&&&\\ &&&1&&2&&1&&&\\ &&1&&3&&3&&1&&\\ &1&&4&&6&&4&&1&\\ 1&&5&&10&&10&&5&&1\\ \end{array} $$ Nje paraqitje tjeter me ane te rrethines array eshte edhe kjo paraqitje emeposhtme

36

Elementet themelore ne Latex

nese vlene > nese merret parasysh koha diteve me dielle

kjo paraqitje e mesiperme eshte marre me trajten \begin{displaymath} y = \left\{ \begin{array}{ll} a & \textrm{nese vlene $d>c$}\\ b+x & \textrm{nese merret parasysh koha}\\ l & \textrm{diteve me dielle} \end{array} \right. \end{displaymath} Ne vijim shohim edhe disa paraqitje te rrethines array qe ipen me shembujt e meposhtem

dhe paraqitja e mesiperme eshte arritur me ane te kesaj shprehje $$ \begin{array}{ccccccccc} O&\longrightarrow& E{}& \stackrel{f}{\longrightarrow}&E& \stackrel{g}{\longrightarrow}&E{"}&\longrightarrow& 0\\ &&\downarrow\lefteqn{p}&&\downarrow \lefteqn{q}&&\downarrow\lefteqn{r}\\ O&\longrightarrow &F{} & \stackrel{f}{\longrightarrow}&F& \stackrel{g}{\longrightarrow}&F{"}&\longrightarrow &O \end{array} $$

N.L. Braha

37

Nje trajte tjeter e cila mundesohet me ane te rrethines array esht edhe kjo paraqitje e meposhtme ) ( + 1 2 3 4 + ++ + dhe ka kete paraqitje te dhene me ane te shprehjes \begin{displaymath} \left(\begin{array}{c|c|r|l} 1 & 2&a-f-h&b+c \\ \hline 3 & 4& f+g+h+y&h+g-c \end{array}\right) \end{displaymath} Ne kuader te rrethines array dallohet edhe nenrrethina e saje eqnarray per paraqitje te disa relacioneve matematike pernjeher dhe me numrim automatike te tyre e cila na paraqitet ne shembullin vijuese ( ) = cos ( ) = sin ( ) = sin (3) (4) (5)

dhe kjo eshte marre nga ky shenim \begin{eqnarray} f(x) & = & \cos x \\ f(x) & = & -\sin x \\ \int_{0}{x} f(y)dy & = & \sin x \end{eqnarray} Ne kuader te nje formule matematike me numrim te saje shpesh here numri i saje na paraqet problem per paraqitje nese formula

38

Elementet themelore ne Latex

eshte mjafte e gjate sikurse ne shembullin vijuese ... 1 21 ... 2 22 + ( ) + ( ) + ( ) + ( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 ... (6) paraqitja e numrit te tille me formulat e zakonshme nuk eshte mundesue sipas deshires tone e kjo eshte marre me kete urdher
1

12

\begin{equation} \begin{pmatrix} a_{1}t & -a_{12}t &\dots &-a_{1n}t\\ -a_{21}t&a_{22}t &\dots& -a_{2n}t\\ \hdotsfor[2]{4}\\ -a_{n1}t&-a_{n2}t&\dots&a_{nn}t \end{pmatrix} +\overrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h} +\underrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h} +\underleftrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h} +\overleftrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h} \end{equation}

Per paraqitje te mire sipas deshires se numrave te formulave kur ato jane me te gjata se sa paraqitja horizontale e paraqitjes se etes merren keto urdhera te meposhtme
3 5

sin

3!

5!

(7)

7!

N.L. Braha

39

apo per shembullin ketij relacioni 12 1 21 22 . . . . . . . . . . 1 2

e mesiperm kjo paraqitje arrihet me ane te

... 1 ... 2 = ( ) + ( ) . . . . . . . . ... + ( ) + ( ) (8) dhe keto kane keto paraqitje ne radhe te marre llimisht e para e me pas edhe e dyta ku orientimi i formulave eshte marre sipas barazimit qe ndodhet ne mes te tyre \begin{eqnarray} \sin x & = & x -\frac{x{3}}{3!} +\frac{x{5}}{5!}-{} \nonumber\\ & & {}-\frac{x{7}}{7!}+{}\cdots \end{eqnarray} dhe tjetra ne radhe \begin{eqnarray} \begin{pmatrix} a_{1}t & -a_{12}t &\dots &-a_{1n}t\\ -a_{21}t&a_{22}t &\dots& -a_{2n}t\\ \hdotsfor[2]{4}\\ -a_{n1}t&-a_{n2}t&\dots&a_{nn}t \end{pmatrix}&=&\overrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h} +\underrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h}\nonumber\\ &&{}+\underleftrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h} +\overleftrightarrow{\psi_\delta(t)E_{t}h} \end{eqnarray} dhe kane kete domethenie ,llohet me rrethinen eqnarray me pas orientimi sipas nje simboli ne kete raste sipas barazimit behet me ane te shenjave &=& duke vendosur ne te dy anet e

40

Elementet themelore ne Latex

asaj shenje orientuese sipas te ciles do te behet orientimi i tere shprehjes ,me tej per perfundim te nje rreshti te pare vehet shenja nonumber dhe si zakonisht shenja per perfundim te rreshtit dy me pas ne rreshtin e ri vehen dy shenja && radhazi me dy kllapa {}.Nje paraqitje tjeter e formulave te tilla me orientime ne te majte pa orientim sipas nje simboli ne relacion behet me ane te ketyre urdherave
2

cos

=1
4

2!
6

+ + (9)

+ me kete paraqitje

4!

6!

\begin{eqnarray} \lefteqn{ \cos x = 1 -\frac{x{2}}{2!} +{} } \nonumber\\ & & {}+\frac{x{4}}{4!} -\frac{x{6}}{6!}+{}\cdots \end{eqnarray} Shohim ne vijim edhe disa paraqitje te shprehjeve matematike ( ) + 0, + 1, . . . , + ( ) = +1 ; + 1, . . . , + kjo paraqitje ka kete forme \begin{displaymath} M_{n}(z)={}_{n+1}F_{n}\biggl({k+a_{0},\atop\phantom{kc_1}} {k+a_1,\dots,k+a_n \atop k+c_1,\dots,k+c_n};z\biggr) \end{displaymath} ne paraqitjen e mesiperme si element i ri eshte shenimi i komandes phantom me te cilen mundesohet shenimi i zbrazesise ne

N.L. Braha

41

elementin e pare te klapes d,m,th rroli i kesaj komande eshte ruajtja e vendit te zbrazet per nje shprehje te caktuare ,e kjo shihte me se mire ne kete shembull
12 6C

me versionin

12 6 C

qe ka kete paraqitje te meposhtme \begin{displaymath} {}{12}_{\phantom{1}6}\textrm{C} \qquad \textrm{me versionin} \qquad {}{12}_{6}\textrm{C} \end{displaymath} si dhe shenimi i komandes atop i cili ka po te njejtin rrole sikurse binom por atop mundeson shenimin e te dhenave njera mbi tjetren pa i shenuare kllapat anash qe u paraqitke te binom.Kjo mund te ilustrohet edhe me kete shembull te meposhtem me alternative

dhe ka kete paraqitje te te dhenave \begin{displaymath} \Gamma_{ij}{\phantom{ij}k} \qquad \textrm{versus} \qquad \Gamma_{ij}{k} \end{displaymath} Si c shihet me ane te komandes phantom eshte ruajtur vendi (hapesira )e indeksit ij qe ndodhet poshte me nje hapesire te tille larte . Nje shprehje tjeter eshte edhe kjo Shenimi i nje kolone sin 2 = 2 sin cos (NB.02.2005)

Shenimi i tri kolonave (ne perputhshmeri me paraqitjen dy

42

Elementet themelore ne Latex

koloneshe) ( )=
0

2 2

+ +

1 1

( ), = 1, 2, . . . ,

( )

=0

(NB.20.02.2005)

Paraqitjet e tilla jane marre si meposhte \begin{itemize} \item Shenimi i nje kolone $$ \sin2x=2\sin x\cdot \cos x \eqno(\hbox{NB.02.2005}) $$ \item Shenimi i tri kolonave (ne perputhshmeri me paraqitjen dy koloneshe) $$ \displaylines{F(z)= a_0+\frac{a_1}{z}+\frac{a_2}{z2}+\cdots+ \frac{a_{n-1}}{z{n-1}}+R_n(z),\cr \hfill n=1,2,\dots\,,\cr \hfill F(z) \sim\sum_{n=0}\infty\qquad\qquad \hfill \llap{(NB.20.02.2005)} }$$ \end{itemize} Shenimet e reja qe jane paraqitur me larte kane keto domethenie ,shenimi ne tri kolona (apo edhe me shume ) eshet arritur me komanden displaylines ,me komanden cr ne fund te rreshtit tregohet se rreshti i ri llon me poshte se sa rreshti qe eshte marre me llim ne qender te tije ,me komanden hll behet shtyrja e te dhenave ne njeren ane te rreshtit dhe ne rastin konkrete ato shtyhen ne te djathte.

N.L. Braha

43

2.1

Shenimi i disa funksioneve matematike

Ne vazhdim do te paraqesim paraqitjen e disa funksioneve matematike

2.2

Shenimi i simboleve te ndryshme matematike

Shenimi i disa akcenteve shenimi i duhur paraqitja shenimi i duhur paraqitja { } { } { } { } { } ` { } { } { } { } { } { } { } { } { } { } c { } C

44

Elementet themelore ne Latex

Nje paraqitje e shkronjave te vogla te alfabetit greke shenimi shenimi paraqitja shenimi paraqitja

Nje paraqitje e shkronjave te medha te alfabetit greke paraqitja shenimi paraqitja

N.L. Braha

45

Relacionet binare shenimi paraqitja shenimi paraqitja

Ne vijim shohim nje mori te simboleve matematike te dhena me ane te shenimeve te meposhtme .Fillojme kete me paraqitjen e ndryshme te pikeve vazhduese qe na paraqiten ne disa raste te shenimit te formaulave te ndryshem matematike.Se pari nisemi nga paraqitja horizontale e pikeve ,kjo realizohet si me poshte apo edhe me . . . ,ku dallimi qendron ne faktin (si c edhe shihet) se komanda epara lejon vendosjen e tyre ne qender te formulave te marra ndersa komanda e dyte lejon paraqitjen e pikeve ne fund te formulave te marra.Keto realizohen me ane te ketyre paraqitjeve $a\cdots b$ dhe me $a\ldots b$ . ... Forma tjera paraqitese te pikeve jane te shenuara me poshte . ., te cilat paraqitenme format e meposhtme

46

Elementet themelore ne Latex

$\vdots$ dhe $\ddots$ Shenime te tjera te cilat vlejn te permende jane edhe keto te meposhtmet ,si shenimi i shkranjave te meposhtme me te cilen shkronje zakonisht behet shenimi i bashkesise se numrave natyrale ,me tej me radhe bashkesite tjera te numrave ,, si dhe .Te gjitha keto shenime jane marre me ane te shenimve te meposhtme $\mathbb{N}$ Ku perveq paraqitjes se komandes se mesiperme duhet te behte edhe thirrja e paketes amssymb,d.m.ht ne llim te percaktimit t epreambules duhet te merret shenimi si me poshte \documentclass{article} \usepackage{amssymb, amsmath} Me kete qe u tha me siper njeherit u tregue se si behet thirrja e nje pakete te cakktuara e cila na nevoitet per ndonje shenim te caktuare ,paketa e mesiperme eshte paketa e american symbols dhe american matrhs te cilat jane shume te pershtatshme sa i perkete shenimit te simboleve dhe shenjave matematike. Ne vijim shohim edhe disa simbole tjera te cilat nevoitet per me i permend ,nje nder to eshte edhe shenimi i simbolit te eurove per t ecilat nevoitet te thirret paketa usepackage[ocial]eurosym ,mbasi te kemi marre nje pakete te tille atehere mundemi me be shenimin e shenjes se euros dhe ate te paraqitur si ne tabelen vijuese e,me pas kemi shenimin e,e

N.L. Braha

47

Simbolet matematike

Operacionet binare

48

Elementet themelore ne Latex

Operatoret dhe rrjedhimet logjike

N.L. Braha

49

Shenimet e simboleve anash

50

Elementet themelore ne Latex

Shenimet te veqanta te simboleve

N.L. Braha

51

Shenimet te paketes AMS

52

Elementet themelore ne Latex

Shenimet e relacioneve ne AMS

N.L. Braha

53

Paraqitja e rrjedhimeve ne pakon AMS

54

Elementet themelore ne Latex

Paraqitja e rrjedhimeve dhe relacioneve ne pakon AMS

N.L. Braha

55

Paraqitja e relacioneve binare ne pakon AMS

Paraqitja e simboleve te ndryshme ne pakon AMS

56

Elementet themelore ne Latex

Paraqitja e menyrave te shenimit sipas pakove

Ne vijim shohim komanda tjera ne lidhje me menyrat e shenimit te tekstit dhe formulave ne Latex ,nese ne vijim kemi nj etekst te shenuare me shkronja te vogla ateher ai si teresi kthehet ne te medha (dhe anasjelltas ) me ane te komandes MakeUppercase(MakeLowercase) dhe kjo shihet ne kete shembull te marre KETU ESHTE BERE SHENIMI I NJE TEKSTI NE SHKRONJA TE VOGLA DHE ME KOMANDAT E MESIPERME ESHTE KTHYE NE SHKRONJA TE MEDHA ,njesoje veprohet kur nje

N.L. Braha

57

tekst eshte i shenuare me shkronja te medha per tu kthyer ne shkronja te vogla.Kjo eshte realizuare me \MakeUppercase{ketu eshte bere shenimi i nje teksti ne shkronja te vogla dhe me komandat e mesiperme eshte kthye ne shkronja te medha } Me komanden e meposhtme do te shohim se si behet rinumrimi i eteve vijuese ne kuader te nje dokumenti
2.3 Tipe te veqanta te shenimit te tekstit

Ne vijim do te permendim disa shenime te veqanta te shenimit te tekstit ,llojme me nae te shenimit calligraphic i cili shenohet me ane te shprehjes ,kjo eshte marre me ane te urdherit te meposhtem \(\mathcal{ABC}\) Perveq shenimit te tille t etipit kaligrak dallojme edhe tipe tjera te shenimit si c jane keta ne vijim ABC,ABC,ABC,ABC,te cilat jane marre me ane te urdherave te meposhtem \(\mathrm{ABC}\) \(\mathbf{ABC}\) \(\mathsf{ABC}\) \(\mathtt{ABC}\) Shenime tjera te shkronjave jane dhene me shprehjet shenimi i perforcuare me dy vija shenimi i sharrezuare keto merren me ane te urdherave te meposhtem dhe thirrja e klases ulem ndersa shenimi i meposhtme = = eshte marre me thirrjen e paketave euscript dhe eufrak si dhe me paraqitjen e meposhtme

58

Elementet themelore ne Latex

2.4

Kalimi ne faqen e re ,rinumerimi etj

Ne kete paragraf do te shohim se si behet kalimi ne nje faqe te re ,kjo arrihet me ane te komandes

\newpage Perveq kalimit ne nje faqe te re nganjehere na nevoitet edhe llimi i numrimit te ri te nje teksti si c po veprojme ne vijim:

\setcounter{page}{297} Shenimi ne dy kolona behet si me poshte :{ }.Shenimi i tekstit ne disa kolona behet me ane te paraqitjes se dhene multicolumn3cpo veprojme,ku kjo do te thote se shenimi i pare eshte numri i kolonave ,i dyti paraqet poziten e tekstit ne kolona (rright,l-left,c-center) dhe ne paraqitjen e trete teksti i shenuare.

Thirrja e paketave te ndryshme

Shenimi i pakove (package) te ndryshme. Me ane te tabeles se meposhtme do te japim shumicen e paketavepackage me te cilat mundesohet thirrja e elementeve dhe simboleve te ndryshme.

N.L. Braha

59

emri i paketes funksioni i paketes afterpage Voer een commando uit algorithms Omgevingen voor algorit amsmath AmSLaTeX: Umatical Sovooral voor wiskundige formules amssymb Extra symbolen van de A array Uitbreiding van de array en ta babel Meertalige en niet-engelse do beton Fonts die gebruikt zijn in Knut bibunits Bibliograe per sectie calc Maakt het mogelijk om te reken caption Aanpassing van gure en ta caption2 Verbeterde versie van capti changebar Gebruik van changebars chapterbib Bibliograe per hoofdstuk chess Afdrukken van schaakdiagram cite Sorteren en samenvoegen van nu color Het gebruiken van kleur in tekst colortab Gebruik kleur in tabellen dcolumn Decimale getallen uitlijnen op delarray Delimiters (haken e.d.) om ar deleq Flexibele nummering van vergelij eepic Uitbreiding van picture enumerate Aanpassing van de nummeri epsg Het invoegen van Postscript plaa eqnarray Generalizatie van de eqnarray euler Gebruik van de euler fonts in mat fancybox Fancy boxes, o.a. boxes om als fancyhdr Aanpassing van pagina header oat Aanpassing van gure an table en

Vijon shenimi i pakove

60

Elementet themelore ne Latex

shenimi funksioni oatt Een pakket vergelijkbaar met pici formlett Het prodiceren van seriebrieven ftnright Zet voetnoten in de rechterkolom geometry Selecteer niet-standaard pagina graphics Het invoegen van Postscript plaa graphicx Het invoegen van Postscript plaa harvard De Harvard bibliography style fam hhline Flexibeler horizontale en verticale lijn ifthen Conditionale expressies in L A T E indentfrst Spring de eerste alinea na een index Gebruik van meer dan en index in lastpage Refereer het aantal paginas in longtable Tabellen die langer zijn dan ee lscape Afwisselen van portraitlandscapel ltxtable Combineer longtable en tabularx minitoc Inhoudsopgave per hoofdstuk moreverb Uitbreidingen van verbatim multicol Meerkoloms documenten, evt. a musictex Muziek afdrukken newalg Afdrukken van algoritmen zoals overcite Citeer m.b.v. superscript picins Plaatjes naast een tekst psfrag Kan teksten in EPS plaatjes verv pstricks Gebruik Postscript constructies rawfonts Gebruik ongedocumenteeerde rcs Gebruik RCS keywords in een docu rotating Roteren van (o.a.) plaatjes seminar Seminar: een uitgebreider pakk showkeys Laat label, ref, cite en bib ke showlabels Laat label commandos in d Vazhdon shenimi i pakove

N.L. Braha

61

emri pershrimi i rrolit te paketes stmaryrd Allerlei nieuwe symbolen voo subeqnarray Equation array met sub-nu subgure Verdeel een guur in sub-g supertab Nog een pakket voor tabellen o tabularx Tabular die automatisch de pagi theorem Uitbreidingen voor de theorem o varioref Intelligente pagina referenties verbatim Uitbreiding van de verbatim om wasysym Diverse nieuwe symbolen wrapg Nog een pakket voor text naast xr Referenties naar andere L A T E X do xspace Denieer commandos die geen sp xypic Commutatieve diagrammen Header-i dhe Footer-i Kjo realizohet permes disa komandave te cilat do ti permendim ne vijm: Fillojme me komanden e shenimit te nje header-i te vetem ne te gjitha ete e paraqitjes se te dhenave ,kjo realizohet me ane te ketyre komandave: \pagestyle{myheadings} \markright{shenimi qe deshirojem me u paraqite }ose ne trajten \pagestyle{myheadings} \markleft{shenimi qe deshirojem me u paraqite } Shohim se si behet kjo me nje shembull ,(merre shembullin),perveq paraqitjes se hederit ne te gjitha etat njesoje ,mund te behet edhe paraqitja e hederit ne faqe cifte dhe teke veq e veq ,per kete se pari merret forma paraqitese e dokumentit (e cila behet ne paradenim) dhe ne rastin kur jemi duke punuare ne paradenimin article atehere paraqitja e hederit ne faqe qifte dhe teke veq e veq behet ne kete menyre \documentclass[twoside]{article}

62

Elementet themelore ne Latex

\pagestyle{myheadings} \markboth{shenimi i njeres faqe }{shenimi i

faqes tjeter }

Perveq paraqitjes se mesiperme te hederit,ne formen myheadings ,kemi edhe paraqitje tjera te tyre ,e nje nder to eshte edhe stili fancyheader kjo realizohet ne kete menyre :

Vizatimi i gurave ne Latex

Kete paragraf do t ailustrojme m eshmbuj dhe ne kete forme do te shohim menyrat se si behen vizatimet ne Latex ,llojme me nje shembull .

Shembulli 1. Kjo ka kete paraqitje \setlength{\unitlength}{1mm} \begin{picture}(80,60) \put(10,10){\circle{6}} \put(10,10){\circle*{2}} \put(0,0){\line(1,2){20}} \put(0,20){\vector(1,0){20}} \end{picture}\\ dhe kete koment te meposhtem .... Nje paraqitje tjeter eshte edhe kjo

N.L. Braha

63

Shembull 2. Ka ket eparaqitje

\setlength{\unitlength}{5cm} \begin{picture}(1,1) \put(0,0){\line(0,1){1}} \put(0,0){\line(1,0){1}} \put(0,0){\line(1,1){1}} \put(0,0){\line(1,2){.5}} \put(0,0){\line(1,3){.3333}} \put(0,0){\line(1,4){.25}} \put(0,0){\line(1,5){.2}} \put(0,0){\line(1,6){.1667}} \put(0,0){\line(2,1){1}} \put(0,0){\line(2,3){.6667}} \put(0,0){\line(2,5){.4}} \put(0,0){\line(3,1){1}} \put(0,0){\line(3,2){1}} \put(0,0){\line(3,4){.75}} \put(0,0){\line(3,5){.6}} \put(0,0){\line(4,1){1}} \put(0,0){\line(4,3){1}} \put(0,0){\line(4,5){.8}} \put(0,0){\line(5,1){1}}

64

Elementet themelore ne Latex

\put(0,0){\line(5,2){1}} \put(0,0){\line(5,3){1}} \put(0,0){\line(5,4){1}} \put(0,0){\line(5,6){.8333}} \put(0,0){\line(6,1){1}} \put(0,0){\line(6,5){1}} \end{picture} dhe ka kete koment ,,,,,,

Shembulli 3. Ka kete paraqitje

\setlength{\unitlength}{1mm} \begin{picture}(60,40) \put(30,20){\vector(1,0){30}} \put(30,20){\vector(4,1){20}} \put(30,20){\vector(3,1){25}} \put(30,20){\vector(2,1){30}} \put(30,20){\vector(1,2){10}} \thicklines \put(30,20){\vector(-4,1){30}} \put(30,20){\vector(-1,4){5}} \thinlines \put(30,20){\vector(-1,-1){5}} \put(30,20){\vector(-1,-4){5}} \end{picture}

N.L. Braha

65

dhe kete koment.......

Shembull 4. Ka kete paraqitje

\setlength{\unitlength}{1mm} \begin{picture}(60, 40) \put(20,30){\circle{1}} \put(20,30){\circle{2}} \put(20,30){\circle{4}} \put(20,30){\circle{8}} \put(20,30){\circle{16}} \put(20,30){\circle{32}} \put(40,30){\circle{1}} \put(40,30){\circle{2}} \put(40,30){\circle{3}} \put(40,30){\circle{4}} \put(40,30){\circle{5}} \put(40,30){\circle{6}} \put(40,30){\circle{7}} \put(40,30){\circle{8}} \put(40,30){\circle{9}} \put(40,30){\circle{10}} \put(40,30){\circle{11}} \put(40,30){\circle{12}} \put(40,30){\circle{13}} \put(40,30){\circle{14}}

66

Elementet themelore ne Latex

\put(15,10){\circle*{1}} \put(20,10){\circle*{2}} \put(25,10){\circle*{3}} \put(30,10){\circle*{4}} \put(35,10){\circle*{5}} \end{picture} dhe ka kete koment ...... = ( )( )( )

Shembull 5. Me paraqitje

:=

+ + 2

\setlength{\unitlength}{1cm} \begin{picture}(6,5) \thicklines \put(1,0.5){\line(2,1){3}} \put(4,2){\line(-2,1){2}} \put(2,3){\line(-2,-5){1}} \put(0.7,0.3){$A$} \put(4.05,1.9){$B$} \put(1.7,2.95){$C$} \put(3.1,2.5){$a$} \put(1.3,1.7){$b$} \put(2.5,1.05){$c$} \put(0.3,4){$F= \sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}$} \put(3.5,0.4){$\displaystyle

N.L. Braha

67

s:=\frac{a+b+c}{2}$} \end{picture} Me ket ekoment .......

Shembulli 6. Me kete paraqitje \setlength{\unitlength}{0.5mm} \begin{picture}(120,168) \newsavebox{\foldera}% declaration \savebox{\foldera} (40,32)[bl]{% definition \multiput(0,0)(0,28){2} {\line(1,0){40}} \multiput(0,0)(40,0){2} {\line(0,1){28}} \put(1,28){\oval(2,2)[tl]} \put(1,29){\line(1,0){5}} \put(9,29){\oval(6,6)[tl]} \put(9,32){\line(1,0){8}}

68

Elementet themelore ne Latex

\put(17,29){\oval(6,6)[tr]} \put(20,29){\line(1,0){19}} \put(39,28){\oval(2,2)[tr]} } \newsavebox{\folderb}% declaration \savebox{\folderb} (40,32)[l]{% definition \put(0,14){\line(1,0){8}} \put(8,0){\usebox{\foldera}} } \put(34,26){\line(0,1){102}} \put(14,128){\usebox{\foldera}} \multiput(34,86)(0,-37){3} {\usebox{\folderb}} \end{picture} dhe kete koment .......

Shembulli 7. Me kete paraqitje \setlength{\unitlength}{1cm} \begin{picture}(6,4) \linethickness{0.075mm} \multiput(0,0)(1,0){7} {\line(0,1){4}} \multiput(0,0)(0,1){5}

N.L. Braha

69

{\line(1,0){6}} \thicklines \put(0.5,0.5){\line(1,5){0.5}} \put(1,3){\line(4,1){2}} \qbezier(0.5,0.5)(1,3)(3,3.5) \thinlines \put(2.5,2){\line(2,-1){3}} \put(5.5,0.5){\line(-1,5){0.5}} \linethickness{1mm} \qbezier(2.5,2)(5.5,0.5)(5,3) \thinlines \qbezier(4,2)(4,3)(3,3) \qbezier(3,3)(2,3)(2,2) \qbezier(2,2)(2,1)(3,1) \qbezier(3,1)(4,1)(4,2) \end{picture} dhe me kete koment......

Shembulli 8.

= / = tanh

Shembulli 9.

70

Elementet themelore ne Latex

Shembujt e mesiperm u realizuane me ane te vizatimeve te drejteperdrejta dhe kane keto interpretimeshihe Ne vijim do te shohim se si behen paraqitjet e disa elementeve te reja duke shfrytezuara disa pako te thirrura si me poshte ,e nje prej tyre eshte edhe cd si dhe xy.Per kete te fundit marrim kete shembull Shembulli 10.

Shembulli 11.
O o / 

Shembulli 12.
/ @@ @@ @@ @@ 

Shembulli 13.
PPP @ @@ PPP @@ PPPP PPP @@ PP' 

Shembulli 14.
/  / 

Shembulli 15.
/  / 

N.L. Braha

71

Shembulli 16.
/ AA AA AA A 

Paraqitja e vijave te ndryshem qe mund te merren ne paraqitjet e mesiperme jane dhe keto
/




/o /o /o /o /o o/ /o ? _

 

/o /o o/ o/ /o /o /o  /

+3

dhe kjo

_*4  _

Nje paraqitje tjeter e tyre eshte edhe kjo

/

( 6

Ne vijim shohim se si jane marre keto shenime te mesiperme

72

Elementet themelore ne Latex

PAKOJA PSTRICKS

Ne vijim permes te kesaj pakoje do te shohim se si behet ndertimi i vizatimeve te ndryshme dhe ne radhe te pare ndertimi i grakeve te funksioneve matematike, si atyre te zakonshem edhe atyre parametrike. Thirrja e kesaj klase pakoje ne preambule behet me ane te urdherit \usepackage{pstricks}. Le te llojme me paraqitjen errrethines punuese te kesaj pakoje: Ne llim po llojme me paraqitjen e pikave ne rrafshe dhe kjo behet me ane te urdherit \psdots(2,3). Le te shohim ne vijm p.sh se si behet paraqitja e nje trekendeshi duke paraqitur kulmet e tije(ku pikat si te paradenuara jane te formes se rrethit): \begin{pspicture}(-0.5,0)(2,3) \psdots(0,0)(2,0)(1,1) \end{pspicture}

Ne vijim do te shohim se si behet paraqitja e kulmeve te trekendeshit ne forme te pikave katrore(jo sikurse ato me siper qe jane te paradenuara si rrathe) \begin{pspicture}(-0.5,0)(2,3) \psdots[dotstyle=square](0,0)(2,0)(1,1) \end{pspicture}

N.L. Braha

73

Nje paraqitje e formes tjeter behet me zgjedhjen e nje stili tjeter te shenimit te tyre, e qe p.sh eshte forme e paralelogramit(e qe njihet edhe si diamond, por edhe cfaredo tjeter forme me zgjedhjen e tipit te fomres te cilen e deshirojme) si ne vijim:

\begin{pspicture}(-0.5,0)(2,3) \psdots[dotstyle=diamond](0,0)(2,0)(1,1) \end{pspicture}

Nje paraqitje e te dhenave te tilla mund te ipet me ane te tabeles se meposhtme: 0 + +++ x xxx oplus otimes asterisk *** triangle diamond square Ne shembullin vijues do te paraqesim shenimin e te dhenave ne pozite te ndryshme nga pozita horizontale dhe sipas madhesise se tyre:

74

Elementet themelore ne Latex

Kjo eshte arritur me ane te ketyre te dhenave:

\begin{pspicture}(-0.5,-0.5)(-2.5,-2.5) \psdots[dotstyle=diamond, dotangle=45](0,0) \psdots[dotstyle=triangle, dotangle=30, dotscale=1.5](0.5,0.5) \psdots[dotstyle=diamond, dotangle=45,dotscale=2](1,1) \end{pspicture} Paraqitja e vijave te drejta ne kuader te dokumentit: \begin{pspicture}(-0.5,-0.5)(-2.5,-2.5) \psline(2,2)(4,3) \end{pspicture}

Ne kuader te paraqitjes se vijave te drejta ato mund te paraqiten si vija te zakonshem te plota dhe me nderpreje e kjo behet duke shfrytezuare stilet e vijave ku ne mesin e tyre jane edhe dashed (vijat me viza te nderprera), dotted(vijat e nderprera me pika), dhe kjo behet ne kete menyre: \begin{pspicture}(-1.5,-1.5)(-2,-2) \psline[linestyle=dashed](1,1)(4,3) \psline[linestyle=dotted](2,2)(5,4) \end{pspicture} Ne kete menyre duke shfrytezuare keto te dhena mund te behet edhe paraqitja e gurave tjera gjeometrike si parabolla, rrethi,

N.L. Braha

75

elipsa etj. Per kete i shohim ne vijim disa shembuj te kesaj natyre:

Me kete paraqitje:

\begin{center} \begin{pspicture}(0,0)(4,2) \parabola(0,0)(2,2) \parabola*(1,1.5)(2,0) \end{pspicture} \end{center} Permbajtja e parametrave eshte si vijon: llimisht me llimin e gures eshte be percaktimi i madhesise se saj ne lidhje me sistemin koordinative i cili do te kete madhesine ne kuader te atij sistemi 4 njesi horizontale dhe 2 vertikale(kjo behet me koecientet e pare nga 0 deri ne 4(horizontalja), ku zero merret te shprehja e pare dhe 4 te e dyta, njesoj tjetra nga 0 deri ne 2), si dhe llimi do te jet ne llim te sistemit te koordinatave (kjo realizohet me paraqitje e te dhenave (0,0)). Me tej parabola e pare llon ne llim te sistemit dhe kjo ipet me parametrat e pare te parabola (0,0) dhe ka kulmin ne piken (2,2) e do te shkoje deri ne koordinaten horizontale 4 e cila eshte dhene ne llim. Me pas parabola e dyte e cila ka nje yll anash d.m.th se ajo do te jet e plotesuare perbrenda me ngjyre te paradenuare te zeze dhe ajo do te lloje ne piken (1,1.5) dhe e ka kulmin e saj ne piken (2,0). Ne kete menyre eshte be percaktimi i te dhenave ne kuader te ketij vizatimi te lakoreve. Ne vijim do te shohim se si behet edhe paraqitja e nje elipse me nje tjeter dhe elipses me parabole.

76

Elementet themelore ne Latex

Ne kete paraqitje te elipses behet percaktimi saj sipas qendres se paraqitjes dhe boshteve te saja(kjo eshte keshtu (0,0) eshte qendra dhe (4,2) eshte dhene boshti i madhe me 4 sipas boshtit ox dhe 2 sipas boshtit oy). \begin{center} \begin{pspicture}(-4,-2)(4,2) \psellipse(0,0)(4,2) \psellipse*(0,0)(2,1) \end{pspicture} \end{center} Tani shohim paraqitjen e nje elipse dhe parabolle

Kjo eshte arritur ne kete menyre: \begin{center} \begin{pspicture}(-3,0)(3,4) \parabola(0,0)(2,4) \psellipse(2,2)(2,2)

N.L. Braha

77

\end{pspicture} \end{center} 6 IMPORTIMI I FIGURAVE DHE FOTOGRAFIVE TE NDRYSHME NE LATEX

NE KETE SEKSION DO TE SHOHIM SE SI BEHET IMPORTIMI I FIGURAVE TE NDRYSHEM DHE FOTOGRAFIVE NE KUADER TE LATEX-UT.KJO MUNDESOHET NE DY FORMATE TE NDRYSHME TE CILET DO TI CEKIM NE VIJIM :

6.1

Importimi i gurave ne formatin bmp

Se pari cekim se per paraqitjen e fotograve(gurave) ne kete formate duhet te ebehet thirrja e paketes graphics ,ne elementet paradenuese te saj. Per importim te gurave ne kete format duhet qe fotograa(gura ) e dhene te jete e shprehur ne ekstensionin bmp,nje paraqitje e tille ne sistemin operative Windows behet me ane te programit aplikative paint dhe pasi te jete kryer kjo procedure atehere venja e gures ne kete forme ne dokumenet behet si vijon: Ne paraqitjen e dokumentit (gjithnje medohet se si editor shenimi eshte perdore wintexshell32) te Templates ,merret opcioni graphics ,e me pas ne kuader te saje te le name , behet kerkimi i fotograse se deshiruare ,kjo ne forme te drejteperdrejt njihet nga windows dhe pasi te behet kompajllimi me priview merret paraqitja e deshiruare .Vlene te ceket se si veti jo e mire

78

Elementet themelore ne Latex

gjate ketij importimi eshte kjo: fotograa e paraqitur ne kete forme nuk i ruane te gjitha atributet e veta qe i ka pase ,e nje nder to eshte edhe humbja e nyancave te ngjyrave .

6.2

Importimi i gurave ne formatin eps

Per paraqitje te ketille duhet te behet thirrja e paketes graphicx ,ne elementet paradenuese te dokumentit .Me pas fotograa e dhene duhet te kthehet ne formatin eps ,me ndonje programe i cili bene nje konvertim (kthim) te tille ,e nje nder to eshte edhe corel 11 me opcionin e vete corel photo-paint .Foto e kthyer ne kete formate thirret me ane te ketyre komandave te shenuara me poshte :

\begin{center} \includegraphics{emriifotos.eps} \end{center}

Me kete paraqitje eshte bere thirrja e fotograse e cila ndodhet ne te njejtin folder ne te cilin ndodhet edhe vet dokumenti ne te cilin punojme .Foto e paarqitur ne kete forme nuk do te te jete me pozite te cilen e kemi pase ne vazhdim te dokumentit kujemi duke shenuare ,per me be nje pershtatje e tille mundesohet me ane te ketyre urdherave te cilet dop ti shenojme ne vijim

N.L. Braha

79

Ne vijim shohim se si eshte marre nje foto e importuare ne kuader te latex-ut

80

Elementet themelore ne Latex

Paraqitja e gures tjeter eshte bere ne kete forme

N.L. Braha

81

Le te marrim edhe disa paraqitje tjera te fotograve dhe grakeve e gurave tjera te cilat importohen ne kuader te latex-ut, dhe kete do ta bejme si ne vijim
Abstract In this paper we will give the behavior of the r-derivative near origin of sine series with convex coecients.

AMS Mathematics Subject Classication (2000): 42A15,42A32. Key words and phrases: sine series, convex coecients. 1.Introduction and Preliminaries

82

Elementet themelore ne Latex

Let us denote by

Many authors investigated the behaviors of the series (1), near the origin with convex coecients. Young in [9] gave the estimation for the ( ) near the origin from the upper side. Later Salem (see [4], [5]) proved the following estimation for the behavior of the function ( ) near the origin for ( ) ,

the sine series of the function ( ) with coecients such that 2 0 or 0 and = +1 0, = +1. It is a known fact that under these conditions, series (1) converges uniformly in the interval 2 , > 0. (see [2], page 95). In the following we will denote by ( ) the sum of the series (1), i.e ( )= sin . (11)
=1

=1

sin

(10)

holds for 0. In this contest Telyakovskii (see [7]) has proved the behavior near origin of the sine series with convex coecients. He has compared his own results with results of Shogunbenkov (see [6]) and Aljancic et al (see [1]). In the sequel we will mention some results which are useful for the further work. Dirichlets kernels are denoted by ( ) 1 sin + 1 2 cos = ( )= + 2 2 sin 2 =1

< , = 1, 2, . +1 Hartman and Winter (see [3]), proved that ( ) = , lim

0 =1

N.L. Braha

83

) ( 1 cos + cos 2 2 ( )= sin = 2 sin 2 =1 ( ) 1 cos + 1 2 ( ) = cot + ( ) = 2 2 2 sin 2 1 1 and ( ) = 2 , then holds + + Let ( ) = 2 =1 =1 the following : Lemma 1. [8] Let be a non-negative integer. Then for all 0 < and all 1 the following estimates hold 1.
( )

( )
4

3.

( ) 2. ( ) ( )

( )

1 +1

2. Results

Theorem 2. Let 1. 2. 0
=1 +1

, be sequence of scalars such that:

<

< , for ( ,

= 0, 1, 2, ,

then for
( )

( )=

=1

= 1, 2, the following estimate is valid { ]} ) )3 [ ( + 3 3 + ( ). + + + 2 2 =1

Proof. Applying Abels transform we obtain

84

Elementet themelore ne Latex

( )=

is Dirichlets conjugate kernel. Let us where ( ) = =1 sin denote by ( ) ( ) the r-th drivatives for the function . Let
=1

=1

( )

(12)

be the r-th derivatives of the series in the relation (3). From the given conditions in the Theorem and lemma 1(2), series (4) converges uniformly in (0, ], so the following relation holds

( )

( ),

(13)

( )

( )=

From the last relation we have

( )

=1

( )

( ).

(14)

( )=

(15) In the following we will estimate sums 1( ) and 2( ). Let us start with estimation of the second sum. From the second condition in

=1

( )

( )+

= +1

( )

( )=

1(

)+

2(

).

N.L. Braha

85

Lemma 1, second condition in the Theorem and fact that , we have

2(

+1

<

)4

= +1

= +1

= ( ).

(16)

For the rst sum we have the following estimation

1(

)=

=1

( ) where 0 ( ) = 0. Knowing that

( )( ) = ( )

=1

] ( )( ) ( ) ( ) 1 sin ( + ) ,

+1

( ) ( ),

taking in consideration lemma 1 and given conditions in Theorem we have ( ) sin + + ( +1 ). 1( ) = 2 =1 In the last relation we can use the knowing fact that sin = + ( 3 ) for 0, then the following relation holds [ ] ( ) )3 ( + + +8 +1 . + 1( ) = 2 2 =1 =1 Taking in consideration the fact that is monotone sequence we obtain that is valid the following relation 4
3 =1 3 3

( )

( ) ( 1

)=

from which it follows that holds

+1

=1

86

Elementet themelore ne Latex

From the above relations we have the following estimation for the 1 ( ), { ]} ) )3 ( [ ( + + + 3 3 . + 1( ) = 2 2 =1 =1 (17) Now proof of the Theorem follows from relations (6),(7) and (8). Remark 3. The above result is a generalization of that one given in [7]. Corollary 4. Let , be sequence of scalars such that 0. Than for +1 < , = 1, 2, , the following relation holds ( ) 1 3 ( )= + . 3
=1 =1

Theorem 5. Let ( ) be a sequence of scalars such that the following conditions holds: 1) 0 and 0 2) =1 +1 2 < , for = 0, 1, 2, . Then for +1 < , = 1, 2, the following estimate is valid { } 1 ( ) +1 ( ) +2 + ( ) ( ) [ + ]+ + ( ) , 2 =1 where ( ) is a constant which depends only from . Proof. Applying Abels transform we obtain
=1

=1

From convergency of series 1 we obtain that series

=1

=1 =1

=1

+1

< .

and condition 2 in lemma

( ) ( ),

N.L. Braha

87

converges uniformly in (0, ], so the following relation is valid

( )

( )=

From the other side we have that ( )( ) ( ) ( ) = 1 cot + 2 2 respectively

( )

=1

( ) ( ).
( )

( ),

1 ( )( ) ( ) + ( )+ cot ( )= 2 2 = =1 ( )( ) + 1 ( ) + 2 ( ). (18) cot = 2 2 For +1 < , we will have the following estimation )( ) ( +1 ( ) +2 . (19) cot 2 On the other side it is known that ( ( ( ) ) ) +1 +1 ( )( ) = sin + + + 2 2 2 =1

( )

( )=

From last two relations we have the following estimation for

1(

1(

),

In the following we will estimate the second sum the Abels transform we have
2(

1 =1

+1

.
2(

(20) ), applying

)=

=0

( )

( ) ( )
1 =0

1 =0 ( )

( )

( )=

=0

( )

( ) ,

88

Elementet themelore ne Latex

2 = . because = Taking in consideration lemma 1 we will have the following estimation

=0 ( )

( ) 4

=0

1
=0

+1

( )

+1

In a similar way we can prove that

1 =0 2( = ( )

( )

( )

+2

2 ( )

Now estimation of { ( )

) can be expressed in the following way }

+1

+2

( ){

+2

+ ( )

(21) The proof of the Theorem follows from relations (9),(10),(11) and (12). Remark 6. The above Theorem is a generalization of the result obtained in [7], from the upper side in case where 11. Corollary 7. Let 0 be a convex sequence of scalars. If +1 < , 11
1 6 =1

then there holds the following estimation

1 1 cot + 2 2 2 =1 2

( )

cot

Remark 8. The Telyakovskii compared his own results with the results given by Hartman, Winter (see [3]), then with results given by Salem (see [4], [5]). Taking in consideration the Corollary 4 and Corollary 7 in case where = 0, we can compare our results with results mentioned above.

N.L. Braha

89

References [1] Aljancic.S, Bojanic.R, Tomic.M, Sur le comportement asymtotique au voisinage de zero des series trigonometrique de sinus a coecients monotones, Publ.Inst.Math.Acad.Serbe Sci. 10(1956), 101-120. [2] Bary.N.K, Trigonometric series, Moscow, 1961 (in Rusian). [3] Hartman.Ph, Winter.A, On sine series with monotone coecients, J.London Math. Soc. 28 (1953), 102-104. [4] Salem. R, determination de lorder de grandeur a lorigine de certaines series trigonometrique, C.R.Acad. Paris 186 (1928), 1804-1806. [5] Salem. R, Essais sur les series trigonometriques, Paris, 1940. [6] Shogunbenkov.Sh.Sh, Certain estimates for sine series with convex coecients(in Russian), Primenenie Funktzionalnogo analiza v teorii priblizhenii, Tver 1993, 67-72. [7] Telyakovski.S.A, On the behaivor near the orizin of sine series with convex coecients, Pub.De Linst. Math.Nouvelle serie, tome 58(72), 1995, 43-50. [8] Tomovski.Z, Some results on 1-approximation of the r-th derivateve of Fourier series, Journal of Ineq. In pure and Appl.Math.3(1), (2002),article 10. [9] Young.W.H, On the mode of oscillation of Fourier series and of its allied series, Proc. London Math.Soc. 12 (1913), 433452. 7 Pershtatja e rrethines punuese