YAAMNDA ETIK

Yrd. Do. Dr. Meral EL

GEBZE YKSEK TEKNOLOJ ENSTTS

DERS I

Dersin ierii

Bu ders kendinizde ve bakalarnda etik davranlar nasl uyandrabileceiniz konusunda sizlere fikir verecektir. Bu dersin hedefi, irketinizde etik deerlerin geerli olduu bir alma ortamnn yaratlmasnda, ynetici olarak sizlere ne kadar byk bir sorumluluk tadnz gstermektir

Derslerde ayrca u sorulara yant aranarak, i etii konusunda bilgilenmeniz hedeflenmitir

Etik deerlerin geerli olduu bir alma ortam neden gereklidir? nsanlar neden etik deerlere aykr davranrlar? Etik deerlere aykr davranlarn bedeli nedir?

Bu dersimizde u konulara deinilecektir:

etiiyle ilgili kavramlar etiinin konular etiinin tarihsel geliimi etiine duyulan ihtiyacn artmasna neden olan faktrler etii retilebilir mi? Etik ikilem Etik davran hangi faktrlerden etkilenir? Neden etik davranmalyz?

FELSEFE VE ETK

FELSEFE (Philosopyh): insann bilme arzusunun bir yansmasdr. nsann evrene, varolua, bilgiye ve deerlere ilikin sorulara yant arama abasdr. "love of wisdom Felsefe bu sorularn ieriine gre alt dallara ayrlr. 1. Epistemoloji (bilgi bilim) 2. Ontoloji (varlk bilim) 3. Estetik 4. Etik

 etiiyle ilgili kavramlar

Ahlak (Morals): eylemlerimizde bize rehberlik eden ilke ve kurallar setidir.

Etik=Ahlak felsefesi (Ethics): ahlak zerine dnebilme etkinliidir. Ahlak alannda geen kavramlar analiz eder, iyinin, dorunun anlamn aklayp, bir eylemi iyi ya da kt klan ltler zerinde younlar. yi ve kt hakkndaki inancmz epistemolojik olarak temellendirme abas, etiin en nemli sorunsaldr.

 etiiyle ilgili kavramlar

Meslek ahlak (Professional ethics): belirli bir meslekte uyulmas gereken davran kurallarn konu edinir. Etii (Business ethics): i dnyasnda hkm sren doru ve yanl davranlar ele alr. Uygulamal etik olup, karar verme durumundaki yneticilerin ve alanlarn ahlaki sorumluluklarnn incelenip netletirilmesini ierir.

 ETNN KONULARI
lerin yrtlmesinde ilerlii olan ekonomik, politik, yasal vs. sosyal sistemlerin ahlakilii sorgulanr. rn. Kapitalizm, liberalizm, yasalar, ynetmeliklerin ahlakiliinin sorgulanmas. irket veya kurumlarn faaliyetlerinin, politkalarnn, uygulamalarnn veya yaplarnn ahlakilii sorgulanr. irket iindeki kiilerin ald kararlarn, davranlarn ve kiilik zelliklerinin ahlakilii tartlr.

SSTEMLE LGL KONULAR

KURUMSAL KONULAR

KSEL KONULAR

 ETNN TARHSEL GELM Altml yllar ncesi ;

Dini adan ele alnm,

Ahilik (12. yy), protestan alma ahlak (16.yy)

haksz fiyat artlar, sk alma, tutumlu olma gibi konulara arlk verilmitir.

Altml yllar ;

1962 de J.F. Kennedy tarafndan yaynlanan tketici haklar bildirisi nemli ke ta olmu, gvenlik hakk, seme, haber alma hakk gibi temel tketici haklar tanmlanmtr. zellikle otomobil endstrisine ynelik gvenliin arttrlmasna ilikin giriimler dikkat ekicidir.

 ETNN TARHSEL GELM Yetmiler;

etii ayr bir alma alan olarak olumaya balam, rvet, yanltc reklamlar, evre gvenlii gibi konular gndeme gelmeye balamtr.

Seksenler;

Konuya ilgi iyice artm, irketler tarafndan etik komiteleri kurulurken, bu konularda sosyal rgtler de olumaya balamtr. ABDde konuyla ilgili konferanslar dzenlenmi, etik konusunda felsefeciler tarafndan yazlan kitaplarda art olmu, fakltelerde i etii dersi okutulmaya balamtr.

 ETNN TARHSEL GELM Doksanlar;

Kurumlarda etik kodlar gelitirilmeye balanmtr. Trkiyede etik konusu ykselen deerler temasyla gazete ve dergilerde yer almaya balam, i etii dersleri iletme blm mfredatlarna girmitir.

kibinler;

etii konular gittike eitlenirken tm kurulularda i etiinin hayata gemesi temel standart olma yolundadr. Trkiyede etik STKnn ilgi alanna girmeye balamtr.

Endstri devrimi sonrasnn karmaklaan dnyasnda i etiinin varl ok daha kanlmaz hale gelmitir

hayatnda baarl olmak ve firmalarnn baar grafiklerini ykseltmek, yneticiler ve firma sahipleri iin eskiden daha kolayd. Etik deerler ve deer yarglarnn snrlarnn daha kesin izildii bu dnemin geride kalmas ve rekabete dayal bir piyasann gnmz i hayatna egemen olmasyla, ynetici olmak ve i etiine bal kalmak gn getike daha da zorlamaktadr.

GR ALAN

Herhangi bir dzenleyici yasa, dzenleme, politika ve prosedrn olmamas nedeniyle doru davrann hangisi olduuna aka ve kolaylkla ulaamama durumu.

 etiine duyulan ihtiyacn artmasna neden olan faktrler

letme d faktrler

letme ii faktrler

 etii anlaynn gerilemesine ve dolaysyla kendisine duyulan ihtiyacn artmasna neden olan baz faktrler

A.

1. Hayat tarznn deiimi ve buna bal olarak tketimdeki ar art 2. Kitle iletiim aralarnn etkisiyle kltrlerin hzl deiimi 3. Adalet mekanizmasnn etkin olmay 4. Haksz kazan yollarnn art 5. Genel olarak toplum ahlaknn zedelenmesi 6. Ekonomik yapnn iletmeleri ahlakszla tevik etmesi

letme d faktrler:

 etii anlaynn gerilemesine ve dolaysyla kendisine duyulan ihtiyacn artmasna neden olan baz faktrler

B. letme ii faktrler:
1. 2. 3. 4. 5.

Karn maksimizasyonu amacnn sosyal sorumluluk amalarnn nne gemesi letme sahipleri, ortaklar ve yneticilerinin kiisel ahlaki alglamalar, hrslar Yneticilerin alanlara ulalmas zor hedefler koymas alanlarn i hedeflerine yetime kaygs Kriz zamanlarnda batmamak iin her yolun denenmesi

Etik konusunda 2 nemli yanlg

1.

etii retilemez Yetikinler etik forma sokulamaz

2.

Kii eer ailesinden, okuldan ve retmenlerinden etii renmemise, ne yazk ki, artk ok az ey yaplabilir.

nyarg:

Etik problemler rk elmalar dan kaynaklanr. letmelerde etik olmayan davranlardan kurtulmann yolu bu rk elmalar iletmeden uzaklatrmakla mmkndr.

OYSA

One bad apple spoils the whole bunch

rk elmalar iletmeden uzaklatrmak iletmenin etik olmayan davranlar sergilemesini illaki nlemez. Kald ki, iyi insanlar da etik olmayan kararlar alabilir.

Sonu olarak

Gnmzn karmak i dnyasnda etik kararlar

almak kolay bir i deildir.

yi niyet ve iyi terbiye

yeterli deildir.

Spesifik bilgi ve beceri

etik kararlar almay kolaylatrr. Bu bilgi ve beceriler retilmeli ve gelitirilmelidir.

Sonu olarak

Etik problemlere tamamen rk elmalar sebep olmaz.

alma ortam, liderler, yneticiler, kltrel artlar ve evre etik davranmay

etkileyen nemli kaynaklar arasndadr.

Eitim kurumlar ve organizasyonlar bireyleri etik

konularda bilgilendirmeli, onlara rehberlik etmelidir.

Yaanm bir olay

malat aamasnda kimyasallar kullanan orta lekli bir firmann genel mdrsnz. Firmanz, imalat aamasnda u an iin EPA tarafndan yasaklanm maddelerden biri kullanlmakta. Sz konusu maddenin zararlarnn anlalabilmesi iin EPA tarafndan yeniden test edilmekte olduunu biliyorsunuz. Bu testlerin sonularnn aklanmas iin 3 aylk bir sreye ihtiya var. Ancak, bu maddenin onaylanmasn beklemek, retimin durmas, fabrikann kapatlmas ve yzlerce iinin iten karlmas anlamna gelmektedir.

ETK KLEM

Birbiri ile yaran deerler arasnda hangisini tercih edeceimiz sorunudur.

ETK KLEM

Kanuna harfiyen uymak

Fabrikay ak Tutmak ve ilerin iten karlmasn engellemek

Etik Eitim

Etik problemleri tahmin etmede ve etik ikilemleri tanmada donanm salar. Her iletmenin birbirinden farkl olduu i dnyasnda en doruya ulamamz konusunda bize destek olur.

Sosyal evre Kiisel Ahlak letme zellikleri

TGYAD,1992, S.8

etiine uygun ya da uygun olmayan davran

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? KURUM ASNDAN ALANLAR ASNDAN TOPLUM ASNDAN

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (Kurum asndan)

Gl bir kamu imaj ve halkla ilikiler salar. Kurumun kamuoyu nezdindeki saygnln arttrr. Mteriler, tedarikiler ve iortaklar ile daha adil, drst, gvene dayal ve uzun soluklu bir iliki kurulmasn salar.

alanlar, etik adan elikili durumlarda kendilerinden beklenenlerin bilincinde olurlar. Ekip almasn ve verimlilii arttrrlar. alanlar birbirlerinin deerlerine ve kuruma ballk hissederler.

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (Kurum asndan)

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (Kurum asndan devam)

Etik program bir nevi sigortadr. Etik davranan organizasyonlar;

yasal kovuturmalardan, haksz rekabet sulamalarndan, i kazalar ve meslek hastalklar gibi sorunlardan, ayrmclk, taciz gibi dava konularndan, devletin, sendikalarn ve evre rgtlerinin basklarndan kendilerini daha kolay koruyabilirler.

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (Kurum asndan devam)

zellikle sosyal alkant dnemlerde ahlaki k azaltr, kurum ve toplum asndan kt niyetli giriimlere kar nleyici rol oynar.

Etik ilke ve kurallarn iletmelerde uygulama alan bulmas belirsizlii azaltarak, gelecein tahmin edilmesine olanak salar.

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (Kurum asndan devam)

Gelien iletiim ve bilgi teknolojilerinin yaratt srat ve yeni haber al nedeniyle,

Tokyodaki etik adan yanl bir karar verildiinde, bunu Londradan duyabiliyoruz.

Dolaysyla pragmatik bir bak asyla unu syleyebiliriz: irketiniz etik deerlere uygun olmayan bir karar aldnda bir gn mutlaka haberlerde yer alrsnz.

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (alanlar asndan) alanlarn gereksinimlerini ve amalarn destekler. Stresi azaltrlar.

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (toplum asndan)

Etik programlar kurumlarn sosyal sorumluluklarn dzenli bir ekilde yerine getirmesini salar. Etik, haksz rekabetin engellenmesinde de rol oynar. Kurumlarn i etii konusundaki admlar, daha yaanabilir bir topluma doru atlm birer admdr.

NEDEN ETK DAVRANMALIYIZ? (toplum asndan)

Artan evre kirlilii evreye duyarl bir i dnyasn zorunlu klmaktadr. Tm dnyada daha fazla demokrasi ve insan haklarna talep vardr ve i hayatnda da bu ilkeler nemli hale gelmektedir. Kresel beklentilere uyum salamak ve geri kalmamak asndan

TEEKKRLER