Transport Teknii insan ve mallarn bir yerden baka bir yere tanmasn inceleyen bilim daldr.

Transport teknii, belirli bir amac gerekletirmek iin malzemelerin tanmasn, paketlenmesini ve depolanmasn salayan ekipman ile metodlar, hizmetler, ilemler sistemi ve kombinasyonudur.

 En genel anlamda transport tekni, her eit maln

tanmas, paketlenmesi ve depolanmas bilimi olarak tanmlanr.

Son yllarda transport ileminin uygulama alanlar ok

genilemitir. Tama uzak ve yakn mesafeler arasnda olabilir. Yalnz trafik aralaryla olan tamaclk anlalmamldr.

 Transport sistemi mutlaka bir sistem balamnda

incelenmelidir. Bir fabrikann belirli bir alannda veye departmannda gerekletirilen faaliyetler, genelde dier operasyonlar da etkiler. rnein, bir deponun verimli kullanm retim yaplan atlyedeki almalar olumlu ynde etkileyecektir.
Tayc hattn fabrikaya yerletirme ekli, malzeme

akn iyiletirebilecei gibi tesis, iindeki trafii engeleyebilir.

 Bu basit rnekler, toplam verimi arttrmak iin retimi

destekleyen ve montaj kolaylatran transport aamlarn ve dier operasyonlar, birbirinden bamsz ve farkl ilemlerolarak grmek yerine bir etkinlik sistemine entegre etmek gerektiini gsterir.
Kapsaml transport teknii tanm, yer ve zamann

olumlu deerlendirmesi ve sistem yaklamna ilave olarak insan faktrnde iermelidir. nsan daima transport tekniinin bir parasdr,operasyonun basit veya kapsaml olmas bunu deitirmez.

 Bir fabrikada alan herkesin grev ve sorumluluklar vardr.

Mesala, teknisyenler belirtilen prosdr uygulamal, amirler fabrikada gerekletirilen tm operasyonlar denetlemeli ve amaca ynelik retim uygunluunu kontrol etmelidirler.
Transport operasyonunda da grev alacak personelin mutlaka

eitim alm olmas gereklidir.

Transport teknii kapsam iinde iletimle ilgili problemlerin

zm, basit bir problem olamayp, bu problemler transport makinalarn kullanalar tarafndan zlemez. Transport Teknii Mhendislii gibi ayr bir bilim dal olarak ortaya kmaktadr.

 Operasyonlarn gerekletirildii alan veya fabrika,

sistemin bir paras olarakkabuledilmelidir. Binann yaps, yangndan korunma nlemlerive enerjiihtiyac gibi eitli faktrler sistemin ilyitarzn etkiler.

Belirtilen kavramlara ek olarak malzeme transportu

tanm,ekonomik olma koulunu iermelidir. Paralarn ve malzemelerin belirli bir noktaya belirli bir zamanda aktarm,kabul edilebilir maliyette ise anlamlolacaktr.

 lemin bykl veya mekanizasyon derecesi gibi

tanmda yer almayan faktrler en az yukarda bahsedilenler kadar nemlidir. Birkatemel ekipman gerektiren basit ve kk transport uygulamalar olabilecei gibi byk, karmak ve otomatize edilmi sistemler de bulunmaktadr.

Transport Tekniinin likileri

Transport teknii iletmeyi en kuvvetli bir ekilde

etkileyen entegre bir tesistir. Ama btn fonksiyonlar iletmenin bnyesindeki faaliyetlerle gerekletirilir. Bu i satnalma, malzemekontrol, envanter hesaplar, retim kontrol, malzeme hareketlerinde direkt ve mekanik yollarn almas malzemenin partiler, ynlar veya nceden tayin edilmi l ve miktarlar konteynerlerle tanmas ve ambalajlanmas retim kontrol faaliyetleri iinde malzeme iletimini etkileyen hususlardr.

 Transport tekniinin bir

dier nemli etkiliolduu alan endstri mhendislii blmdr. Burada proses mhendislii, metod mhendislii i standartlar ve fabrika dzenlenmesi konular malzeme iletimi ile direkt ilikisi olan olaylardr. Bu sebeple, endstri mhendislii faaliyetleri ile entegre bir ekilde grev yapar.

Transport Tekniinin Tarihesi

ki genel periyotta inceleyebiliriz. 1900a kadar olan

dever, dieride onu takip eden devredir. Millattan 1500 yl ncesine kadar malzeme tamann ilkel gelimeleri vardr. Ama esas itibariyle mekanik teorilerle M.. 450-1900 arasnda gelimeler olmutur. Mekanizma anlamda malzeme iletimi konveyrn iletim alanna girme ile gelimitir. Bu da 1900lardan sonra otomobil endstrisinde yaplan gelimelerle olmutur. letimde mekanizasyon 1940a kadar devam etmi ve ondan sonra iletim otomasyon yolu ile gereklemeye balamtr.

 Bugn malzeme iltimi tamamen otomatiklemi bir

endstri uygulamasdr. Burada iletim vastalarnda ilerlemenin olduu kadar robat teknolojisinin gelimesinde de bu otomasyon grlmektedir.
Gc artrp alma hzn dren aralarn

ilk uygulamalarndan birisi kaldra ilkesinin vinlere uygulanmasdr..

 Ortaa vincin yapm tasla

 Bilinen ene eski kayt

Gervais adl bir kesiin tarihnemesinde ortaa buluu oaln vida yardm ile hznn drlmesinde n ve yklerin kaldrlmas iin vidalar kullanldndan bahsedilmektedir. Villard de Honnecourt 13.yzylda ok ar yklerin kaldrlmas amacyla ekildeki vidal krikoyu izmitir.

 Makaralar

ile kuvvetlerin oaltlmas antik ada palanga bloklarnn bulunmasndan beri bilinmkete olup makaralar ortaada yaygn olarak kullanlmtr.

Ortaada kullanlan vinlere rnekler

 Leonardo da Vinci tarafndan ta bloklarn kaldrmak

ve tamak amacyla tasarlanan ift-dnebilir vin ekilde grlmeltedir.

 Vitrivius vinci, stten bir kelepe iel balanp altta

toprak zerinde ayrk duran iki adet kiriten meydana gelmektedir.

ENDSTRYEL TAIMA
Yklerin bir yere tanmasnda temel ilem vardr ;
Ykleme, letim,

Boaltma.

Bu ilemler

transport makinalar tarafndan yerine getirilir. ilem ayn makinann bnyesinde toplanaca gibi teker teker veya ikili kombinozonlar halinde bulunabilir.

 Bir malzeme, mal veya rnn bir yerden baka bir yere

tanmasna endstriyel tanma denir. Bu tama ilevi,kaldrmave tama makinalr ad verilen transport makinalar ile salanr. byktr. Dzenlenm bir tama sisteminden yoksun ( fabrika, maden oca, atlye, liman gibi) herhangi bir endstriyel tesis veya iletme dnlemez. Bir rn elde etmek amacyla tesis ierisinde tanacak her trl malzemenin, iletilmesi veya retilmi rnlerinekonomik olarak tanmas, tama sistemlerinin doru ve isabetliseimine baldr.

Endstriyel ekonomide malzeme tanmasnn nemi

 Endstriyel faaliyetlerin tmnde, gnlk yaantmzn

nmli bir blmnde gerek insanlarn gerekse ham, yar mamul ve mamul mallarn kaldrlmas, bir yerden baka bir yere tanmas ve depolanmas her an nmze nemli bir problem tekil eder. Mallarn yer deitirmesi iletme iinde olabilecei gibi farkl iletmeler,ehirler hatta lkeler arasnda da olabilir. Bir fabrikarn haline dntrlmek zere,ilenmi malzemeler veya yar maml malzemelri fabrikaya kadar tayarak ieriye almak ve bunlar rn haline getirmek iin dzenli bir halde retim birimlerine datmak ve son rnleri depolamak ve tketiciye ulatrmak zere fabrika dna tamak ve fabrikada retim artklarn da uzaklatrmak iin planlanm d ve i tama sistemlerine ihtiya vardr.

 Bu nedenle ksaca transport diye

adlandrlan iler

ikigruba ayrlmaktadr.
Uzak mesafe transport ileri ( D transport) Yakn mesafe transpot ileri ( transport)

Bu ayrma ramen ulatrma aralarnn yklenmesi ve

boaltlmas ilerinde transport makinalarnn nemli bir rol oynamas, transport makinalar ( rnein bantl konveyrler)ile mallarn kilometrelerce uzaklklara iletilmesi dikkate alndnda, yakn ve uzak mesafe transportun ne kadar i ie olduu ve birbirlerini tamamladklar gerei ortaya kmaktadr.

 Modern

bir endstriyel iletmede,nceden dzenlenmibir d tama ve i tama program ve uygulamalar ile srekli retim akm ve retim ilemleri arasnda biruyum gerekletirilerek,zaman ve enerji tasarrufu salandnda retimin artmas ve retimin kalitesinde iyileme olur.

D Tama
Ham madde, yar-mamul rnler, yakt, ana ve

yardmc maddelerin retim tesislerine getirilmesi ve son rnlerin ve retim atklarnn retim tesislerinden atlmas ilerini salar Dtama karadan (kamyon, demiryolu gibi) denizden (gemilerle),havadan (uaklar) gibi tama aralar ile salanr . Bu genel tama aralarna mallarn yklenebilmesi ve boaltlmas iin de, maln cins ve arlna bal olarak kaldrma makinalar ad verieln bir grup transport makinalarna ihtiya vardr.

 Uzak mesafe transport ileri ulatrma aralar ile

yaplr. Bunlar karada karayolu ve demiryolu tatlar; denizde gemiler; havada uak ve helikopter gibi aralardr. Bu tr aralarla yaplan tama konularmz dnda kalmaktadr.

 Tama
retim tesisine (rnein fabrika ierisine ) alnm

olan malzeme ve mallarn ambarlara ve retim birimlerine datm ve retim srecinde birim ii hareketlerin salanmas son rnler ile retim artklarnn tesis iinde belirli yerlere tanmas gibi ilevlere i tama denir. retim tesisi ierisinde, malzeme ve mallarn cinsi, arl gibi fiziksel ve mekanik zelliklerine ve ayrca bunlarn kesikli ve srekli tanmas konumlarna bal olarak, her trl kaldrma ve tama makinalar i tamada kullanlr.

Malzeme letiminin Tantm

Malzeme ilminin nemi II. Dnya Savandan sonra daha

fazla ortaya kmtr. Bunlara ait bilgilerin doru olarak uygulanmas, bir iletmedeki tm proseslerin etkinliini arttran ve bu prosesler arasnda uyumlu bir entegrasyon salayan bir ilimdir. Bunalrn birinci fonksiyonu malzemelerin hareketini salamaktr. Ancak bilimselolarakmalzeme hareketinin tam bir tarifi yaplamamtr. Tarifler malzeme iletiminin ieriinden ziyade hareketin ne olduunu aklamaya yneliktir. Onun iindirki, malzeme iletimini malzemenin tanmas eklinde ifade ediyoruz. Ancak bu tamada hareket, zaman, miktar ve yer faktrleri vardr.

 Dnya standartlar kabul edilen Material Handling Institue nn yapt

tarifler u ekildedir.
1.

2.

3.

4.

Malzeme iletimi bir harekettir. Paralar, mamuller ve her tr malzemeler bir yerden dier bir yere hareket etmek zorundadrlar. Malzeme iletimi bu ii en etkin bir ekilde yapar. Malzeme iletimi bir zamandr. malat prosesinin her kademesinde ihtiyalar o yerde istenildii anda bulunmaldrlar. Malzeme ihtiyac bu ihtiyac ne erken ne de ge kalmamasn salar. Malzeme iletimi bir miktardr. malat prosesinin her kademesinde ihtiya talepleri deiik adette olur. Malzeme iletimi bu kademelerde adet, arlk veya hacim olarak doru miktarlarda ve srekli olarak bunlarn sa lanmasndan sorumludur. Malzeme iletimi bir alandr. malat prosesinin ve iletmenin her yerinde alan para demektir. Ambar alan ya da ilemle ilgili alanlar parasal ekilde deerlendirilirler. te malzeme iletimi ile yaplan bir ak modeli sayesinde alan kullanm ideal bir ekle sokulmu olur.

 Bu drt eleman bir araya getirirsek malzeme

iletiminin esaslarn tespit etmi oluruz. Genel tarifte bu esaslar oluturan elemanlarn birbirinden ayr olarak dnmek olamaz. Malzeme iletiminde bu 4 eleman entegre olup bunlarn performanslar malzeme iletimi sisteminin kalitesini tekil eder.

 naat antiyeleri, makina sanayi, depolar, limanlar,

brolar vb. yerlerde yaplan endstriyel tamada mallarn sadece kaldrlmad , yatay olarak da tand da grlmektedir. Bu nedenle, yakn mesafe transport ilerinde kullanlan ara ve tesislere Kaldrma ve Tama Makinalar demek gerekir. Bu makinalarn incelenmesiyle birlikte mallarn depolama teknikleri, tesislerin kullanm ve iletim sistemlerinin hep birden ele alnmasna da Transport Teknii denir.

 Bir

fabrika tesisinde yaplacak btn yeni dzenlemeler, her trl deiiklikler, retimi arttracak tm tedbirler ciddi bir n almay gerektirir. Bu amala makinalar ve imalat teknii ile ilgili bilgiler baz artlar gznne bulundurularak de erlendirilir. Gzlemler esnasnda yaplmakta olan veya yaplacak olan imalatn eidi, imalatn genel izgileri ve hacmi, transport teknii ve aralar gibi hususlara zellikle dikkat edilmelidir. retilen mallarn en ekonomik yoldan tanmas nemli rol oynadndan, tama sisteminin doru ve isabetli seimine zen gsterilir.

 Optimum transport makinasnn seimi ve dier

sistemler ile birlemesi alma dzenine, yerletirme olanaklarna, geni bilgi ve tecrbeye ihtiya gstermektedir. Transport makinasnn seimi, yerinde alma artlarnda malzeme aknn ve maliyetin analiziyle mmkndr. Transport makinalarnn seimi endstriyel tesisin prodktivitesi ve rantabilitesini do rudan etkilemektedir.

 Endstriyel tesislerde malzeme ak

ve imalat iin mallar n tanmasnda, kesikli alan transport makinalar ve srekli alan transport makinalarndan faydalanlr. Kesikli alan transport makinalar , ounlukla ykl ve bo almalardan olu an bir periyod iinde alrlar. Tanacak ykn miktarna veya kaldrma makinasnn tama kapasitesine bal olarak almalar dzenlenir. Para mallarn tanmasnda ve zel artlaraltnda dkme mallarn tanmasnda kesikli alan transport makinalar kullanlabi lir.

 Srekli alan transport makinalar , belirli bir zaman

iinde aralksz ve daimi bir ak izleyerek alan yk tama makinalardr. Belirli bir tama mesafesinde ykleme yerinden boaltma yerine kadar sabit veya deiken bir hzla ykleri tamaktadrlar. Yn halindeki byk hacimlerin uzak mesefeye tanmasnda en rasyonel transport makinalardr. Srekli transport makinalar her eit maln ykleme, boaltm a, depolam a ilemlerinde ve imalat esnasnda yardmc eleman ve miktar ayarlaycs olarak kullanlmaktadr.

 Endstriyel tesislerde imalat srecinin otomatik olmas ,

al an ii saysnn azalmas , gvenirlilik, kalite ve ekonomiklik ynlerinden nem kazanmtr. Srekli transport makinalar bu otomatizasyon srecine olumlu katklarda bulunmakta ve iakn tesis iinde ynlendirmektedir.
Para

mallarn tanmasnda kullanlacak transport sistemlerinin proj elendirilmesinde srekli transport makinalar ile zemin st tama makinalar arasnda bir seim yaplmas gerekir. Bu seimde, tama rotas, uzunluu ve deiimi nemli rol oynamaktad r.

Malzeme letiminin Endstrideki Yeri

Bir makinada veya

iletmede imalat faaliyetleri, iin yapm, iin tanmas ve iin kontrolnden oluan temel fonksiyonun birlemesinden oluur . malzemenin ekil deitirmesi veya para halindeki malzemenin birletirilmesi ilemidir. fonksiyonu, malzemenin makinalar arasnda veya proses iindeki hareketleri demektir. Kontrol fonksiyonu ie, bal bana veya entegre ekilde 1. ve 2. fonksiyonlarn otomatik olarak evrimlerinin tamamlanmas demektir.

in yapm ; bir

Tama

 Bunun dnda malzeme iletiminin 2 fonksiyonunu iine

ald grlmektedir. Bunlar; hareket ve ambarlamadr. letme asndan bu konu ok genitir. Bu hareketler makinalar, i merkezleri, ksmlar, binalar arasndaki hareketler olduu gibi ykleme-boaltma ve i yerindeki tama hareketleri de vardr.

 1.kademe, bir iyerinde, 2.kademe bir hat eklinde dzenlen i bir i yerinde, 3.kademe bir ksmn iinde, 4.kademe ksmlar arasnda, 5.kademe fabrikalar

arasnda, 6.kademe firmalar arasndaki hareketi gstermektedir. 7.kademede de bir malzeme kaynandan elde edilen hammaddenin mteriye intikaline kadar ve oradan sistemi tamamlayan dnm gsteren malzeme hareketinin genel sistemi grlmektedir.

 rnein bir otomobil karasr otomatik olarak bir

tnel iinde boya pskrtme suretiyle ve yrr haldeyken boyanr buradan 2. bir tnele girer. 2.tnelin yan taraflarnda stclar vardr ve bu stc lambalar vastasyla araba tnel iinde yrdke kurur. Bu bir metod uygulamas eklinde malzeme iletimidir. Ayn ekilde bir montaj hattnda montajn yapm iin eitli malzemelerin gelmesi ve montaj hareketleri yine bu tama iin bir rnek saylr.

Transport Tekniinde Sistemler

Transport sistemi fabrikann tamamn kapsar, ancak baz

hallerde tedariki ve mteri tesisleri de sisteme dahil edilebilir. rnek olarak bir retim srecinde nakil ilemi, maln iskelede kabul ile balar ve kontrol, depolama, ileme, paketleme ile devam eder ve nakliye ile sonulanr. Bu operasyonlara malzemeyi salayan veya rn satn alan firmalar iin yaplan ykleme, boaltma ve aktarma ilemleri eklenebilir. letmenin tamamnda uygulanan geni kapsaml sistem, tesisin farkl yerlerinde ileyen daha basit alt sistemlerden oluur ve verimli almann optimizasyonu ancak sistemlerin tm operasyona entegre edilmesi ile mmkn olur.

 Transport sistemi,byklnden ve karmaklndan

bamsz olarak iki paralel ak iermelidir; bunlar malzemelerin fiziksel ak ve buna karlk gelen bilgi akdr. Bir parann belirli bir zamanda hangi noktada bulunduu, daha sonra nereye aktarlaca ve uygulanacak ilemin ne olduu verilen i emrinin yerine getirilebilmesi iin mutlaka bilinmelidir. Bu nedenle bilgi ak operasyon kontrolnn temelini oluturur.

 Sistem tipine bal olarak elle, mekanizasyonla veya

otomatik kontrol yaplr. En basit yntem olan elle kontrolde ii operasyonu srekli gzlemler, kayt tutar ve gerektiinde dzeltme yapar. Konteyner ve paletlerde nakledilen malzemeler iin i ve tama emirleri ile kontrol dkmanlar hazrlanr.

 Mekanize

edilmi kontrol sistemlerinde durdurma, balatma, saptrma, biriktirme ve dier fonksiyonlarn gerekletirilebilmesi iin elektrik anahtarlar , fotoelektrik niteler ve benzer donanmlar kullanlr.

Otomatize sistemler ise bilgi kaydeden ve hareket

kontrol yapan kod okuyucu lazer tarayclarn kullanmn ierir. Sistem, yksek kapasiteli bir bilgisayara bal lokal birimlerin kontrol altndadr. Basit alt sistemler ise programlanabilen kontrolrler ve mikrobilgisayarlar ynetilir.

 Pek

ok operasyo,yksekderecede otomatizasyon gerektirir. Sistemler yaklam transport tekniine uygulandnda aadaki sonular elde edilir:

1. Kontrole daha baarl adapte olabilme 2. Tedariki ve mteri ile daha iyi koordinasyon 3. Malzeme ve bilginin srekli ak 4. Operasyonlar ve departmanlar arasnda daha az bekleme 5. Yksek dzeyde ekipman kullanm 6. Gelimi zaman planlamas 7. Az sayda hasarl rn 8. Dk maliyet 9. Optimum yatrm kazanc 10. Azaltlm envanter 11. Minimum alan ihtiyac 12. Gvenli ve sistematik i prosedr