Giri

Malzeme

(Materyal) transportu Malzeme Transport Enstits tarafndan yle tanmlanmtr. Malzeme ve rnlerin retimi, datm, tketimi ve tanzimi srasnda tanmas, depolanmas, kontrol ve korunmasdr.

 Malzeme transportunda be dikkat ekici unsur vardr.

1) Hareket :

En etkili yntemle ve en ucuza paralar, malzemeler ve bitmi paralar bir yerden bir yere tanmaldr. 2)Zaman: O an iin malzemeye nerede ihtiya varsa o anda orada olmaldr. 3) Yer: Malzeme kullanm iin en uygun yer ve pozisyonda olmaldr. 4)Sklk (Younluk) : Malzeme ilemler iin doru say, arlk, hacim veya sayda temin ve tahliye edilmelidir. 5)Kullanm Alan : Depolama yeri ve etkin kullanm tm ilemler ve operasyonlarn anahtar faktrdr.

 Transportu yaplacak malzemeye gre iki ana blme

ayrlmaktadr.

Dkme mallarn ve Para mallarn depolanmasn ierir.

tanmasn ve

Akkan ve gazlarn transportu akkanlar mekanii

alanna girer gibi dnlse bile, bunlarn konteynerlerinin yer deitirmesi ve depolanmas para mal transportu alanna girmektedir.

 Bir mal veya rnn bir yerden dire bir yere tanmasnda

veye kaldrlmasnda kullanlan makinalara Kaldrma ve letme Makinalar veya ksaca Transport Makinalar denir. Transport makinalar alma ilkelerine gre iki ana gruba ayrlr.

a) Kesikli tayclar (Kaldrma makinalar) b) Srekli tayclar (Konveyrler)

Tanacak mal veya ykn cinsi, birim arl, miktar ve

tama uzakl ile fiziksel ve mekanik zellikleri transport makinalarnn seiminde etkin rol oynar.

Kesikli Tayclar
Kesikli tayclar

bir periyot (rnein bir alma gn) iinde devaml altrlmadan mallarn veya yklerin tanmasnda ve kaldrlmasnda kullanlan makinalardr. Kesikli tayclar kaldrma makinalar olarak da tanmlanrlar. Bu makinalar kaldrma ve tama ilemini tamamladktan sonra durur ve bir sonraki ilem tekrarlanana kadar almazlar.

 Asansr

ve kren gibi kesikli makinalarnn alma sresi ;

alan transport

t1 : kalk sresi

t2: sabit rejim hznda alma t3: durma sresi

 Kaldrma makinalrnn kullanm yerlerine ait rnekler

Kuru yk gemilerinde ykleme boaltma ilerinde konsol krenler Konteyner tamacl yapan gemilerin limanlarda ykleme-boaltma ilerinde kullanlan konteyner krenleri Hububat, maden cevheri benzeri dkme mal tayan yk gemilerinin ykleme-boaltma ileirnde kullanlan kepeli veya kancal liman krenleri Tahliye sandallarnn indirilmesinde kullanlan (mataforalar) Gemilerde apann (demirin) indirilip kaldrlmasnda kullanlan rgat vinleri Feribot ve yolcu gemilerinde kullanlan insan asansrleri Arabal vapur ve feribot kapaklarnn alp-kapanmasnda kullanlanvin donanmlar Tersane ve gemi inaat ve tamirinde kullanlan tersane krenleri Ambarlarda, antrepolarda ve byk yk gemielrinde yklerin istiflenmesinde istif makinalar Gemi manevra ve yanatrlmasnda kullanlan kabestan kafalar

 Tana ktlelerin, tama mesafelerinin ve tanan

malzeme cinslerinin ok farkl olmas nedeniyle kaldrma ve tama makinalar da ok eitlidir. Bu nedenle, konuyu sistematik olarak inceleyebilmek iin bu makinalar snflandrlr. Snflandrma , eitli ekillerde yapolabilirse de, ounlukla alma prensipleri esas alnarak gerekletirilir.

Kesikli alan Transport Makinalar

1. Krikolar 1.1.Kremayerli Kriko 1.2.Vidal Kriko 1.3.Hidrolik kriko

2.Palangalar 2.1.El ile altrlan 2.1.1. Sonsuz vidal 2.1.2. Dz dili arkl 2.1.3.Diferansiyel 2.2.Elektrikle tahrik 2.2.1.Halatl 2.2.2.Zincirli

3. Krenler 3.1.Kprl kren 3.2.Portal kren 3.3 Konsol kren 3.3.1.Dber stunlu 3.3.2.Sabit stunlu 3.4.Kuleli kren 3.5.Mobil Kren 3.5.1. Rayl mobil 3.5.2.Raysz mobil 3.5.3.Yzer kren 3.6. Kablolu kren 3.7. Ykleme kprs 3.8. zel krenler 3.8.1.Lokmotif 3.8.2.Dkmhane 3.8.3.Dvme 3.8.4 ngot

Monoray Kprl Kren

ift Kprl Kren

Portal Kren

Portal Kren

Yar Portal Kren

Pergel Kren

Pergel Kren

Paletli Kren

Kuleli Kren

Teleskobik bomlu mobil hidrolik kren

Katlanr bomlu ykleyici kren

4. Asansrler 4.1.Halatl 4.1.1.Tamburlu 4.1.2.Tahrik kasnakl 4.2.Paternoster 4.3. Hidrolik 4.3.1. Direkt 4.3.2. ndirekt 4.4. Kremayerli 4.5.Eimli (Trmanan)

Asansrler

Merdive Asansr

Araba asansr

Bisiklet asansr

Eimli Trmanan Asansr

Uzay asansr

5.Zemin Aralar 5.1. Transpaletler 5.2. Forklifler 5.2.1.Dizel forklift 5.2.2. LPFli forklift 5.2.3.Akl forklift 5.3. AGV (Automatic Guided Vehicle- nsansz tama aralar) aralar

Transpaletler

Forkliftler

AGV

Srekli Tayclar
Srekli transport makinalar bir periyot iinde srekli

olarak alan mallarn ve insanlarn bir yerden baka bir yere ksa veya uzun mesafede naklinde kullanlan makinalardr. Srekli tayclar konveyrler ad ile de anlmaktadr. Bu makinalar tama ve iletme ilemini tamamladktan sonra almaya devam ederler.

t1 :kalk sresi , t2 : sabit rejim hznda alma , t3 :durma sresi

 Dkme ve para mallarn iletiminde yaygn bir ekilde

kullanlan tama makinalar, iletme prensibine gre, srekli (kesintisiz) alan transport makinalardr. Sreklilikten ama, almann ve mal iletiminin ayn ynde devaml olmas ve periyodik bir hareketin bulunmasdr.

 Srekli tayclar deiik ynlerden snflandrlabilir.

En yaygn yntem tanacak mallara gre yaplan snflandrmadr. a) Kepeli elevatrler gibi sadece dkme mallarn tanmasnda kullanlan srekli tayclar

Kepeli elevatrler

 b) Bantl konveyrler gibi dkme, kitle ve para

mallarn tanmasnda kullanlan srekli tayclar

c) Yryen merdivenler gibi insanlarn tanmasnda kullanlan srekli tayclar

 Tama sisteminin seilmesinde gerekli dikkatin gsterilmesi

gerekmektedir. Srekli tama sistemlerinin seiminde gznnde bulundurulan faktrler unlardr :

1) Tanacak mallarn fiziksel ve mekanik zellikleri srekli tayclarn kullanm alann snrlamaktadr. Her srekli tama sistemi birbirine gre farkllklar gsteren mallarn tanmas iin ayn uygunlua sahip olmayacaktr. 2) Seimi etkileyen bir dier faktr ise tanacak maln miktar ve tama sresidir. Ayrca maln kesintisiz olarak yksek tama hz ile konveyrlerin birim uzunluuna gelen mal arl azalmaktadr. Bu nedenle konveyr tesisleri daha kompakt ve daha derli toplu konstrksiyonlara sahiptir.

3) n almalar esnasnda, konveyr kapasitesinin deiebilir olmas gerekip gerekmedii aratrlmaldr. Ar yklemelerden kanlmal nominal kapasitede kullanlmalar tercih edilmelidir.

4) Srekli tayclarn seiminde tama yolunun yn ve mesafesi nemli rol oynamaktadr. zellikle tanacak maln yklenme ve boaltma noktalarnn konumlar dikkate alnmaldr. Srekli tayclarn bir ksm sadece doru bir hat zerinde alabilir olmalarna ramen dier bir ksm ise dzlemde veya uzayda tama yn deiebilen sistemlerdir. 5) Ykleme ve boaltma yntemleri srekli tayclarn seimini etkilemektedir. Srekli tayclarda ykleme ya kendi kendilerine ya da zel ykleme dzenleriyle yaplmaktadr. Mallarn yklenip boaltlmasnda ilave i kullanm ve kullanlacak yardmc donanmn kaplad hacmin en aza indirgenmesi gerekmektedir.

 Srekli transport makinasnn seiminde, mallar daha

gelimi transport makinalar ve tama sistemi kullanarak, en basit tama ilemiyle, para, zaman ve i gcn en az kullanarak gerekletirmek ilkesi kullanlr.
Srekli tayclar konstrktif zelliklerine gre de iki

ana gruba ayrlabilir : ekme eleman olan konveyrler ve ekme eleman olmayan konveyrler. Srekli tayclarda kullanlan ekme elemanlar ounlukla ayn zamanda tama eleman olarak kullanlmaktadr.

 Teknik literatrde ve endstriyel ilikilerde gtrcler,

transportrler veya konveyrler diye anlan tama makinalar ok eitli yaplardadr. Bu eitlilik, tanan mallarn cinslerinin ok farkl olmasndan kaynakland gibi, gereklenmesi gereken hareketlerden de ileri gelmektedir. rnein, bir termik santralda kmrn, bir maaza veya depoda sandk, uval gibi paralarn veya bir kuruluta belge ve dkmanlarn yatay, eimli ve dey dorultuda tanmas sz konusu olabilir. Srekli tama makinalarnn snflandrlmas aadaki ekillerde yaplabilir.

1. Tanan mala gre snflandrma 1.1. Dkme mal tayclar 1.2. Dkme ve para mal tayclar 1.3. Para mal tayclar 2) alma prensibine gre snflandrma 2.1. Kumandal tayclar 2.2. Kumandasz tayclar 3) Konstrktif zelliklere gre snflandrma 3.1. Mekanik tayclar 3.1.1. ekme elemanl tayclar 3.1.2. ekme elemansz tayclar 3.2. Akkanl tayclar 3.2.1. Pnmatik tayclar 3.2.2. Hidrolik tayclar

 Tasarm ekline gre ekme elemanl ve ekme

elemansz olarak ikiye ayrabiliriz.ekme elemanlda makinalarn ortak zellii ykn tama evrimi boyunca ekme eleman ile birlikte hareket etmesidir. ekme elemanszda, btn srekli tayclarda yk, dene yada gidi geli hareketi yapan yk tayc elemanlardan ayr olarak hareket eder.

 Konstrktif zellikler dikkate alndnda,