Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

Hakan ETNKAYA *

z Sunulan derleme ile, zellikle, son 20-30 yldr dnyann birok lkesinde g kazanan tutucu akmlarn genelde bilim ve bilim eitimi, zelde ise, evrimsel aratrma programlar ve evrim eitimi zerindeki etkilerinin tartlmas amalanmtr. Bu amac gerekletirmek zere, ncelikle var olan durum resmedilmeye allm, sonuta evrimsel yaklamlara ilikin genel kabul dzeyinde azalmann olduu ve bilimsel bilginin toplum nazarnda deer kaybetmeye balad saptanmtr. Sz konusu tablonun altnda yatan olas nedenler, tarihsel, felsefi, mantksal ve bilimsel bir bak asyla irdelenmitir. Daha sonra da bilim eitimindeki sorunlar ve glkler zerinde durulmu, bunlarn giderilmesine ilikin nerilerde bulunulmutur. Anahtar Szckler: Bilim eitimi, evrim, akll tasarm, yaplandrc model.

zmir Ekonomi niversitesi, Psikoloji Blm, Balova - zmir

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 1-12

On Evolution, Science and Education

Abstract The aim of the present paper is to provide readers with a concise discussion about the influence of conservative and religious ideologies over scientific issues and science education in general, and evolutionary research program and evolution education in particular. In order to achieve this goal, first, it was attempted to delineate the present situation. The picture obtained reflected a marked decrease in public acceptance of evolution by natural selection, and depreciation of scientific efforts. Then, the underlying factors of the present picture were elaborated by its historical, philosophical, logical, and scientific dimensions. Finally, the issues involved in science education and teaching evolution in schools were discussed, and possible solutions and alternative models were proposed. Key Words: Science education, evolution, intelligent design hypothesis, constructive model.

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

GR 22 Haziran 2006 tarihinde, ierisinde Trkiye Bilimler Akademisinin de yer ald 67 farkl lkenin bilim akademileri, yaynladklar bir bildirge ile, annebabalar ve retmenleri, ocuklara canlln kkenleri ve evrimine ilikin gerekleri retmeye yreklendirmitir (Interacademy Panel, 2006). InterAcademy Panel (IAP) tarafndan kaleme alnan bu bildirgede, devlet okullarnda yrtlen bilim eitimine ynelik, belki de, en arpc saptama, canlln kkeni ve evrimine ilikin test edilebilir hipotezlerin, bilimsel kant ve verilerin gizlendii, yok sayld ya da bilimsel olarak test edilemeyen bir takm kuramlarla deitirilmeye alld gereidir. Evrimsel Yaklamn Sosyal Kabul Dzeyi Neden Dk? IAP bildirgesinin temelinde, bilim eitimi yerine dogmatik elerin eitim sistemlerine girmeye balam olmasna kar toplumda bir farkndalk kazandrma amacnn yatt aka grlmektedir. Trkiye Bilimler Akademisinden Ruacana (2006) gre, bu ynde hedef alnan ilk bilimsel kavram da genellikle evrim olmaktadr. Bu grle tutarl olacak biimde, Miller, Scott ve Okamotonun (2006) 34 lkede yaptklar bir almann sonular evrimsel yaklama ilikin gittike azalan bir genel kabul dzeyine iaret etmektedir (bkz. ekil 1). alma bulgular, evrimsel yaklamn en fazla Trkiyede reddedildiini, bunu ABDnin izlediini gstermitir. Evrimsel yaklamn kabul edilme oran bakmndan da Trkiye ve ABD sralamadaki yerlerini korumutur. Miller ve arkadalarnn (2006) almasnn nemli bulgularndan birisi de, Trkiye ve ABDde, evrimsel sreten habersiz ya da evrim konusunda kararsz olanlarn oran 1985 ylnda %7 iken, bu orann 2005 ylnda %21e ykselmi olmasdr. Bylece, bu lkelerde her be yetikinden birisi evrimden ya habersiz ya da bu konuda kararsz hale gelmitir. Koray (2001) tarafndan Safsata Anketi olarak sunulan bir almada, lkemizin eitli niversitelerindeki, tp, biyoloji, fizik, kimya, astronomi, jeoloji gibi doa bilimleriyle dorudan ilintili alanlarda okuyan, 1. ve 4. snf rencilerine, bir dizi bilimsel olarak test edilmesi olanakl olmayan metafora (trbe, yatr, melek, cin, nazar, kader, vb.) inanp inanmadklar sorulmutur. Bulgular, rencilerin sz konusu metaforlara yksek bir oranda inandklarn gstermitir. Evrimsel yaklamla ilgili olarak, insan soyunun Adem ve Havvadan geldii grne inanp inanmadklar sorusuna rencilerin % 75inden fazlas evet yant verirken, bu oran 1. snftan son snfa doru ykselmitir. te yandan yant hayr olanlarn oran % 10larda kalmtr.

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

Benzer biimde, rencilerin evrim kuramnn nemi, retimi ve evrim kuram ile ilgili sahip olduklar bilgiler konusunda olumlu tutuma sahip olduklar; evrim kuramnn yeterlilii, kendi inan sistemleri ile ilikisi, canllarn oluumu ile ilikisi ve kuram kabul etme konularnda ise, olumsuz tutuma sahip olduklar Apaydn ve Srmeli (2006) tarafndan gsterilmitir. Aratrmaclara gre, renciler evrim kuramnn nemine inanmakta, yaratllk gr ile evrim kuramnn birlikte retilmesi gerektiini dnmekte ve evrim kuram ile ilgili yeterli bilgiye sahip olduklarn belirtmektedir. Ayrca, evrimin yaamn geliimini aklamada yetersiz olduunu, kendi inan sistemleri ile elitiini, genellikle evrimsel yaklamlar kabul etmediklerini, gnmz canllarnn daha nceki canllarn evrim geirmesi sonucu meydana geldiine ve insann evrim geirdiine inanmadklarn belirtmilerdir. Miller ve arkadalarnn (2006) almas, Korayn (2001) Safsata Anketi bulgular ve Apaydn ve Srmelinin (2006) almalar birlikte deerlendirildiinde, akla neden Japonya ve tm Avrupa lkelerinde evrim halk tarafndan yaygn kabul grrken, Trkiye ve ABDde bu denli reddediliyor? sorusu gelmektedir. Yakndan incelendiinde, kltrel ve sosyal bakmdan birbirinden olduka farkl gibi grnen iki toplumun evrimsel yaklama ilikin dinsel ve politik dzlemlerde byk benzerlikler gsterdii saptanabilmektedir. Scotta (2005) gre, ABDde Hristiyan inan sistemi ve yaps, Avrupadakinden farkldr: ABDde Evangelist-Protestan kktendincilii, ncildeki insann yaratlna ilikin yky kabul edip, bu anlaty bilimin bulgularyla elikili bulurken; Avrupadaki Protestanlk ve Katoliklik, bu yky genellikle bir metafor olarak almakta ve bilimin syledikleri ile arasnda fazla bir eliki grmemektedir. Evrime bak asndan son yllarda lkemizdeki durum ABDde olduundan farkl deildir. Trk toplumunun slamiyeti yorumlay biimi, son 20-25 yl ncesine kadarki dnemde, bilimsel kuram ve bulgularla elimemitir. Dolaysyla, okullarda evrim kuramnn retilmesi, lkemizde din kaynakl bir sorun olarak deerlendirilmemitir. nk, Trk toplumu, Kuranda anlatlan insann yaratl yksn -bilimin bulgularyla elimesine karn- yakn zamanlara kadar bilimsel dnceden byk lde ayr tutabilmitir. Fakat gnmzde, durumun hzla deimeye balad dikkat ekmektedir. Belki de bunun en genel nedeni, Trkiyenin hzl globallemeye hazrlksz yakalanm olmasdr (Sekin ve Okabol, 2006). Dinsel kaynakl nedenlerden birisi de, insan dier canllardan ayr tutma eilimi olabilir (yaratlmlarn en ereflisi gibi). rnein, Miller ve arkadalarnn (2006) bulgular, gerek Amerikallarn, gerekse Trklerin

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

insann evrimine iddetli bir biimde kar karken, baz bitki ve hayvan trlerinin evrimini kabul etme eiliminde olduklarn ortaya koymutur. Nehme (2006) gre, evrime yaklamlar bakmndan ABD ile Japonya ve Avrupa lkeleri arasndaki farklln temelinde politik nedenler de yer almaktadr. ABDde yirminci yzyln ikinci yarsndan itibaren, Cumhuriyeti Parti liderliinde, evrimsel yaklama kar byk bir kampanya balatlmtr. Sz konusu kampanyann sonucunda, Amerikallar bilim hakknda kararsz bir pozisyona srklenmilerdir. Bilime ilikin birbiriyle atan tutumlarn varl, birok adan anlalabilirdir. nk insanlar bir yandan bilim ve teknolojinin sunduu olanaklardan yararlanrken, dier yandan toplum zerindeki olas olumsuz etkilerini de yaantlamaktadr. Fakat, Grossa (2006) gre, ABDde insanlarn bilime ilikin olumsuz tutumlar daha ok din merkezli bir dnme biiminden kaynaklanmaktadr. Bilim ve teknolojide bir dnya lideri olarak dnlen ABD, gnmzde, tutucu akmlar ve onlarn yrtt etkili kampanyalar sayesinde, rettii bilimi dinsel filtreden geirmek gibi paradoksal bir durumu yaamaktadr. Dinsel gruplar, bir takm bilimsel konular (kk hcrelerin allmas gibi) politik dzlemlere tamakta, bilim zerinde dinsel ideolojiyi yaygnlatrmaya almaktadr. Toplumda bilimsel cehaletin yaygnlamas ile sonulanan bu yaratl kampanyalarn birounun sponsoru ABDde faaliyet gsteren Yaratl Aratrma Enstits (Institute for Creation Research) ve Keif Enstits (Discovery Institute) gibi oluumlardr (Ate, 2006). lkemiz de benzer bir politik sreten gemekle beraber, evrimin az benimsenmesinin tek nedeni Trkiyedeki yaratl kampanyalarn oynad rol deildir. Trkiyenin dnsel hayata ilikin kendine zg sorunlar da vardr (Somel, 2007). Trkiye, aklc dnmenin merkeze alnd bir aydnlanma dneminden gememitir. Bilimsel dnme biimi ve bilimsel retim gelenei lkemizde gelimemitir. Eitim sistemi niversiter yaplar da dahil olmak zere- ezbere dayal, yaratc dnceye frsat vermeyen, yeniliklere kapal, aratrc ve uygulayc olmaktan uzak bir yapdadr. lkemizde bilimsel dnme biiminin halka yabanclatrlm olmas da dikkat ekicidir ve bunda bilimin laboratuvarlarn kapal kaplar ardnda sakl tutulmas, bilimin halkn anlamayaca ve sadece belirli bir kesime hizmet eden bir ara olarak gsterilmesi rol oynamaktadr. Halkn genel olarak bilimden anlad teknoloji ve teknoloji rnleridir. Bilimsel yaklamlarn yerini hzla dinsel yaklamlarn almas; hurafeler, fallar, medyumlar, safsatalar gibi akld malzemelerin medya tarafndan krklenmesi; insanlarn ilgilerinin bilimd alanlara hapsedilmesi gibi pek ok etkenin oluturduu sosyo-kltrel atmosfer,

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

6 olarak evrimsel kuramn benimsenmesini

bilimsel bir yaklam gletirmektedir.

Liselerimizdeki biyoloji derslerinde kaynan dinden alan yaratl yks yer almakta (Gven, Kksal, nc, Erdoan, Acar, Demirci, Toral ve imek, 1994), Din Kltr ve Ahlak derslerinde ise evrim kuram ilenmekte, kuram iddetli bir biimde eletirilmektedir (Ayas ve Tmer, 1994). ABDde retilmesi mahkemece anayasann laiklik ilkesine aykr bulunan yaratl gr (Futuyma, 1982), 1985 ylnda Milli Eitim Bakanlnn onay ile lise biyoloji ve din kltr ve ahlak kitaplarna girebilmitir. Kenceye (1994) gre, imdi de fen derslerinde evrim kuramn tmden kaldrmak eilimi vardr, evrim kuram olmadan biyolojideki birok olay birbiri ile ilgisi olmayan, ilgin fakat pek fazla anlam tamayan bilgiler yn olacaktr. lkemizde ilk evrim kitabnn yazar olan Demirsoya (2005) gre, Trk toplumunda evrim kuramn kabul dzeyi dktr; nk, her eyden nce Trk toplumu evrim kuramna yakn deildir. Bu yabancln altnda da bilime ve kendisini evreleyen doal varlklara olan yabancl yatmaktadr. Ona gre bu kadar doaya yabanc olan bir topluluktan evrime katk beklemek sz konusu olamaz. niversitelerimizde evrim dersi yer almakla beraber, 81 niversitenin 50sinde bu ders semeli olarak sunulmaktadr. Oysa evrimsel yaklam, biyolojinin en merkezi kuramdr. Demirsoya (2005) gre, bu dersler ya konuya hakim olmayan kiiler tarafndan verilmekte, ya da ideolojik amalarla evrim derslerinde evrim kart fikirler ilenmektedir. Her iki durumda da dersin verilmesi daha kt sonular dourabilmektedir. Evrim Kartlar Nasl Evrildi? Buraya kadar olan ksmlarda, evrimsel kuramn yaygn kabul grmeyiinde etkili olduu dnlebilecek bir takm faktrler zerinde durulmutur. Bu ksmda, evrimsel kuramn yansra ya da evrimsel kurama bir alternatif olarak, yaratl grn okullarda retilmesi gerektiini ileri sren yaklamlar zerinde durulacaktr. Doal seilim yoluyla evrim yaklamnn geerliliine ilikin bilimsel tartmalar uzun bir sre ncesinde sona ermi olmasna karn, politik ve felsefi tartmalar daha ok ABDde ve ksmen de Avrupada halen devam etmektedir (Holden, 1995; Kaiser, 1995). Tartma, bir biyoloji retmeni olan John Scopesun, 1925 ylnda, o zamana kadar kamu okullarnda evrim kuramnn okutulmasn yasaklayan Buttler yasasn ihlal ederek Darwinizmi okutmasyla alevlenmitir (Gould, 1983). Her ne kadar Scopes davay kaybetmise de, mahkemeye kant olarak sunulan ve ncilin Yaratl

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

blmnde yer alan ifadelerin (Tevrat ve Tevrattan kaynaklanan ncil, dnyann alt gnde yaratldn bildirmektedir. Evrim yz milyonlarca yl alan bir sretir. Oysa teologlar yaratln .. 4004 ylnda gerekletiini; Adem ile Havvann o yl 23 Ekim gn saat 9da yaratldn hesaplyordu. Tanr Cumartesi dinlendii iin yaratma iini Cuma gn tamamlamt.), dava srasnda rtlm olmas, evrim kuramnn okutulmas yolunda atlm nemli admlardan birisini oluturmutur. Sreteki bir dier nemli aama ise, 1968 ylnda Arkansas eyaletine kar, evrim kuramnn okutulmasna ilikin yasan kaldrlmas istemiyle alan davadr. Dava sonucunda, Amerikan Anayasasnda yer alan ve devlet ile kilisenin ayrmn ngren madde temelinde bir karar km ve bylece evrim kuramnn okullarda okutulmas yasal hale gelmitir. Gerekeli kararda, yaratlln temelde dinsel bir dnce olduu, bu nedenle kamu okullarnda okutulmasnn kabul edilemeyecei grleri yer almtr (Freeman ve Herron, 1999). 1970lerin sonlarna gelindiinde, evrim kartlar Bilimsel Yaratllk ya da Yaratllk Bilimi ad altnda, trlerin kkenine ilikin bir bilimsel alternatif modeli okullarda evrim kuram ile e-zamanl olarak okutulmas iin nermilerdir (Scott, 1994). Sunulan modeli inceleyen mahkeme, Yaratllk Bilimi olarak sunulan bu modelin, ismi dnda dinsel temelli yaratllk yaklamndan fark olmad gerekesiyle bavuruyu reddetmitir. Evrim kartlar buna yant olarak, modellerinde daha kapsaml bir dzenlemeye gitmilerdir (Schmidt, 1996). nerilen bu modelin nceki modellerden iki temel fark bulunmaktadr: (1) Yeni versiyonda, literatrlerinde yer alan yaratlma ve yaratc gibi szckler kartlmtr; (2) Evrimin olmadna ve yaratcnn varlna kant oluturacak biimde, gnmz organizmalarnn uyumundaki mkemmellie vurgu yapan bir model gelitirilmitir. Ve imdi, Akll Tasarm Kuram olarak bilinen bu yeni modelin, okullarda evrim kuram ile e-zamanl olarak okutulmas istenmektedir. Akll Tasarm Hipotezi Nasl Tasarland? Yaratllar tm canllarn zeki bir tasarmcnn rn olduunu iddia etmektedir; buna gre, doal sreler canllarn tm zelliklerini aklamak iin yeterli deildir. Dawkins (1986) Kr Saati adl kitabnda, ngiliz Rahip William Paleyin gnmzde klasik olan argmann irdelemitir. Paleyin argmannda hipotetik bir gzlem ile bu gzlemi aklamaya ynelik olarak ne srlen iki aklama yer almaktadr. Paley, okurdan yle bir gzlemde bulunduklarn varsaymalarn ister: Diyelim ki, bir kumsalda yrrken kumlarn zerinde son derece karmak ve mkemmel bir biimde alan bir makine (saat) buldunuz ve bu daha nce bir benzerini grmediiniz trden bir

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

makine olsun. Paley gzleme ilikin olas iki aklama nerir: (a) Bu, tmyle rastgele fiziksel srelerin rndr. (b) Bu karmaklk ve mkemmellik dzeyindeki bir makine ancak akll bir tasarmcnn rn olabilir. Sonra da okurdan bu durumu en iyi aklayacak aklama seeneinin hangisi olduunu sorar. Paley bilmektedir ki, normal zihinsel ilevlere sahip herhangi bir kii bu iki alternatiften ikincisini seecektir. Bu noktada Paleyin hedefine son bir adm kalmtr: Ayn argman saat yerine canl organizmalar iin ileri srmek. Paleyin argman, olaslk ilkesi (likelihood principle) (Edwards, 1972) erevesinde incelenirse, akll tasarmc hipotezinin olaslnn yksek olaca aktr. te yandan, Sobere (2000) gre, tasarm hipotezinin olasl yksek olsa dahi, bu hipotezin makul bir seenek olduunu ileri srmek mantkl deildir. Sober, Paleyin argmanna bir kart argmanla yant verir. Soberin gzlemi atdan gelen bir grltdr ve bu gzleme ilikin olas bir aklama da atda cinlerin top oynad aklamasdr. Buna gre, eer atda cinlerin top oynad hipotezi doru ise, grlt duyulacaktr; fakat salt yukardan grlt geldii gzlemine dayanarak atda cinlerin top oynad hipotezini doru kabul etmek mantksal deildir. Paleyin, akll tasarm yaklamnn temelinde yatan argman baka nedenlerle de geersizlenmi bir argmandr. ncelikle, Paley argmann olutururken, okura birbirinin alternatifi olan sadece iki aklama seenei vermektedir: (a) Rastgele fiziksel sreler ve (b) Akll tasarmc. Okurun bunlarn dnda bir seenei yoktur. kinci olarak, eer bir sre rastgele ise, farkl ihtimallerin olasl birbirine eittir. te yandan, farkl ihtimallerin olaslklarnn birbirine eit olmas, srecin rastgele olmasn garantilemez. Tpk doal seilim yoluyla adaptasyonlarn gelimesinde ileyen birikimli seilim mekanizmasnda olduu gibi (Freeman ve Herron, 1999). Kald ki, Paleyin argmannda rastgele fiziksel sreler ile kastettii evrimsel srelerin rastgele olmad bu gn ok iyi bilinmektedir (Sober, 2000). 1. Tasarm Hipotezinin Bilim Eitimindeki Yeri Nedir? Yaratlln bilimsel bir kuram olup olmad sorusu ile balayalm. Eer yaratllk bilimsel bir kuram ise, bilim insanlar neden yaratll ciddiye almamaktadr? Yaratllara gre, bilim insanlar akll tasarm hipotezini reddederek ak fikirli olmak konusunda ciddi bir baarszlk gstermektedir (Futuyma, 1982). Bu bakmdan aslnda evrimsel biyologlar bilimd ve kaln kafal olmalar nedeniyle suludurlar (Schlafly, 2006). Grlmektedir ki, yaratllar bu konuda bastrmaya devam edeceklerdir, nk bu politik plann bir parasdr. Ama, okullarda evrimsel biyolojinin okutulmasn snrlandrmak ya da tmyle ortadan kaldrmaktr.

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

Akll tasarmclar bir strateji olarak, grlerinin dinsel bir doaya sahip olduunu da reddetmektedir. nk din ve devlet ileri, Anayasa ile birbirinden ayrlmtr. te bilimsel yaratllk terimi de tam bu sorunla baetmek iin icat edilmitir. Bu amala, bilimsel yaratllar, yaratl yaklam dinsel kitaplarn bilirkiiliinden ziyade, kantlar temelinde savunma eilimindedir. Eer yaratllarnki, evrimsel yaklam kadar iyi desteklenen bir bilimsel yaklam ise, o zaman iki kuram da okullarda e-zamanl olarak okutulmaldr. Yaratllar tarafndan savunulan baz hipotezler, baz bakmlardan test edilebilirdir, tpk frenoloji doktrinindeki hipotezler gibi ve tpk dnyann dz olduunu iddia edenlerin hipotezleri gibi. Eer sz konusu hipotezler test edilebilir ise, yaratllar okullarn dnda tutma nedeni, evrimsel biyolojik kuramlar bilim iken, yaratl kuramlarn din olmas olmayacaktr. Daha ziyade, yaratl kuramlar, biyolojideki dier geersizlii gsterilmi kuramlar gibi, biyolojide hi de merkezi olmayan bir konumda yer alacaktr. Biz frenolojik kuramlar ve dnyann dz olduu fikirlerini, bilimsel olmadklar iin deil, fakat bilimsel olarak reddedildikleri iin darda tutuyoruz. Bu bakmdan e-zamanllk fikri aslnda yaratlln hakettiinden ok daha fazlas anlamna gelmektedir. te yandan, baz yaratl hipotezlerin test edilebilir olduunu sylemi olmak, hatal bir anlamaya yol amamaldr. nk, yaratl fikirlerin byk ounluu aslnda test edilebilir deildir. Bu fikirler dnyann dz olduu gibi hipotezler de deildir. Yaratlln bugne kadar, ierisinde belirli aklamalarn gelitirildii ve test edildii bir aratrma program gelitirememi olmas bir tesadf deildir. Gnmz evrimsel yaklam, Darwinin hayal dahi edemedii saysz hipotezler retmi ve bunlar test etmitir. Buna karn, gnmz yaratl yaklam ise, byk lde eski zaman yaratlldr ve Tanr yaratt fikrinin tesine gidememitir. zetle, yaratl dncedeki bu entelektel duraanlk bir eylerin doru gitmediinin de bir gstergesidir. O halde, renciler yaratllk dncesi hakknda bilgi sahibi olmaldr ve bu bakmdan akll tasarm fikri okullarda okutulmaldr. Akll tasarm yaklam gerei aratrmaya ynelik makul bir aday olduu iin deil, fakat evrimsel kuramn tarihsel kn ve nemini daha gl kavramak iin okutulmaldr. Evrimciler kimi zaman, anakronistik bir biimde, yaratllarn her zaman bilimsel dnyaya kar olduklarn iddia eder (anakronizm ya da a am kavram, zellikle, gemie ait kii ve olgular gnmz dnce biimiyle deerlendirme yanll olarak tanmlanabilir). Oysa, unutulmamaldr ki, Darwinden nce, canllardaki uyumsalln ancak

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

10

organizmalarn akll bir tasarmn rn olduu ile aklanabileceini iddia edenler, bilim ve felsefenin en parlak dahileriydi. Bu bakmdan bilimsel dnme biiminin rencilere kazandrlmasnda yaratl yaklam ve bu yaklamn kaynaklarnn da okutulmas gereklidir. Baz bireyler, genellikle dinsel inanlarn (religious convictions) imanla (faith) ilgili olduunu, mantkla ilgili olmadn iddia eder. Bu bakmdan sz konusu bireyler din ile bilim arasnda bir eliki yaamaz, tpk Avrupa Protestanl ve Katolik dncesinde olduu gibi. Fakat bu gr rasyonel teolojiye tmyle yabanc bir grtr. Rasyonel teoloji, dinsel inanc rasyonel bir temele oturtmaya alr. Bu bakmdan tasarm argman bilimsel bir argman olarak ele alnma eilimindedir. Bylece teoloji, bilimsellik kavramn da kapsayacak lde geniletilebilecektir. Teologlar byle bir geniletmeyi hem olanakl hem de gerekli grmektedir. rnein, Maritaina (1947) gre, teolojinin de bilim kadar salam ve meru bir temeli vardr ve teolojinin kendine zg bilisel ilevi, evreni anlama ve aklamada bilimi tamamlamaktr. nk, olgularn bireysel aklamalar, evreni anlamak iin yeterli deildir. Yeterli bir aklama her eyi btnyle kapsayan, kendine daha fazla bir ey eklenemeyen aklamadr. Byle bir aklamay bilimden deil, teoloji dediimiz dinsel metafizikten bekleyebiliriz. Bilimler, ister tek tek ister topluca alnsn, gerekliin zelliklerini belli ynlerden incelemenin tesine geemez. Bilimsel yntemin etkinlik alan snrldr; gereklike ilikin kimi yaamsal sorunlar bu alann dndadr. nk, insann bilimsel yntemle eriilemeyen bir z nitelii, bir varlk ve anlam sorunu sz konusudur. te bu zde sakl kalan eye ancak Tanr kavramna bavurarak aklk getirilebilir. Bizim dnya dediimiz varln, Tanr ile ilikisi kurulmadka, kendi iinde ne anlam, ne de anlalr nitelii vardr (Russell ve Copleston, 1965). Teologlar, deneyimlerimizi aan bir gereklikten sz ederken ne demek istiyorlar? Bunun salt speklasyon olmas tesinde bir deeri varsa, bunun aklanmas gerekir. Ayrca dinsel yaklam ile bilimsel yntemle eriilemeyen bu gerekliki anlamamz iin Tanr'y varsaymamz koulu getirilmektedir. Bu, bilinmeyeni bir baka bilinmeyene giderek aklama abasndan baka bir ey deildir. Grlyor ki, Maritainn denemesi, bilimi, metafiziksel speklasyona ortak etmeye yneliktir. te yandan, eer tasarm argman rasyonel bir temele sahip bir argman olarak ele alnacak ise, o zaman bu grn test edilebilir ve yanllanabilir olmas gereklidir. Oysa, tasarm argmanndan tretilmi hipotezler test edilebilir hipotezler deildir. Sobera (2000) gre, eer doast varlklar test edilebilir olarak deerlendirilecekse, bunlarn da bilimsel incelemeye tabi

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

11

olmalar gereklidir. te yandan, sz konusu doast gler test edilebilir deilse, bilim insanlar bu gleri gzard edeceklerdir. Dolaysyla, gzard ediliin nedeni bunlarn yanl olmas deil, fakat bilimsel olarak deerlendirilememesidir. Popper (1974), akll tasarm hipotezini herhangi bir yordamada bulunmuyor olmas nedeniyle eletirmektedir. te yandan, yaratl yaklam, son derece esnek bir yapya sahiptir ve birok farkl versiyonu retilmektedir. rnein, canllarn son derece gl bir Tanr tarafndan, bir defada ve en mkemmel adaptasyonlara sahip olarak yaratlm olduu iddias bir yaratlc hipotezdir. Bu hipotez bilimsel olarak test edilebilir ve yanllanabilirdir ve evrimsel biyologlar tarafndan birok adan test edilmi ve yanllanmtr (Gould, 1980; Futuyma, 1982). Fakat, baka yaratl hipotezler de ne srlmektedir. rnein, Sober (2000) tarafndan hileci Tanr (trickster God) hipotezi olarak betimlenen bir yaratl hipoteze gre, canllar son derece gl bir Tanr tarafndan, bir defada ve en mkemmel adaptasyonlara sahip olarak, o ekilde yaratlmtr ki, sanki canllar, doal seilim yoluyla ortak bir atadan evrilmi gibi grnmektedir. Dikkat edilecei gibi, bu hipotezin yordad ey evrimsel kuramn yordadnn aynsdr. O halde, bu noktada sorulmas gereken soru, bylesi bir hipotezin varlnn evrimsel kuramn doru olduuna ynelik gveni sarsp sarsmayaca sorusudur. Soruya verilecek mantksal yant hayrdr. Poppern (1974) akll tasarm hipotezine bir dier eletirisi, hipotezin yanllanabilir olmad biimindedir. Poppera gre, yanllanamayan hipotezler bilimddr ve akll tasarm hipotezi de tpk Freudyen psikanalitik kuram ya da Marksist yaklam gibi yanllanamazdr. te yandan, Poppern yanllamaya dayal test sisteminin akll tasarmclarn hileci Tanr versiyonunda ie yaramayaca kolayca grlebilir. Yaratllar, alternatif test edilebilir hipotezler sunmakszn ya da bir aratrma program erevesinde toplanm bilimsel bulgular olmakszn ayn eski sorular bu sorular defalarca bilim insanlar tarafndan yantlanm olmasna karn (rnein evrimsel kuramn, termodinamiin ikinci yasasn ihlal ettii sorusu)- sormak suretiyle evrimsel kuram, bilgi retmeyen atl bir kuramm gibi gstermeye almaktadrlar (Futuyma, 1982; Kitcher, 1982). Oysa, yaratllarn son derece etkili kullanabilecekleri baka bir argman ne srlebilir. Sz konusu argman, evrimsel biyolojinin bugn iin yantlayamad birok canl zelliinin varlna ilikindir. rnein, yaamn kkeni konusu, bilimin hala aktif bir biimde yant arad bir sorudur. Cinsiyetin evrimi de bugn iin zlmeyi bekleyen bir sorundur. Dllenmi

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

12

bir yumurtadan yetikinin nasl gelitii sorusu da hala tam anlamyla yantlanm deildir. Bilim insanlar zaten btn sorularn yantlarna sahip olduklarn iddia etmemektedir. te tam da bu yzden bilimsel almalar devam etmektedir. te yandan, yaratllar toplumu mutlu edecek her eye kadir (omnipotent) bir aklamaya sahiptir. Yaamn kkeni, reme biimlerindeki farkllklar ve bunlarn dndaki herey szcklk Tanr byle istedi gibi bir hipotezle aklanabilmektedir. Yaratllar, pozisyonlarn glendirecek biimde bilimin yetersizliklerini kullanrken, kendilerine u soruyu da sormaldr: Neden sorgulanan duruma ilikin bir bilimsel aklama gelitirilemesin? Bilimin bugn iin baz aklamalar yapmada yetersiz olmas, yaratl ya da baka bir aklamann doru olduuna bir kant oluturmaz. Bugn iin yaama ilikin baz eyleri anlayamam olmamz da, yaam tarihesine bir Tanr mdahalesinin olduu biiminde dnmemiz iin bir neden oluturmaz. Ayrca, bilimsel aklamadaki baarl gidi, bir bakma bugn iin aklanamaz gibi grnenlerin de bilimsel aklamann erevesi ierisine gireceine iaret etmektedir. Aslnda, yukarda deinilen, yaamn kkeni, cinsiyetin evrimi ve ontojenik sre hakkndaki bilimsel bilgideki yetersizlikten sz etmi olmamz, bilimin bu alanlarda hi ilerleme kaydetmedii anlamna da gelmemelidir. Bu alanlarda hala yantlanmay bekleyen sorular bulunmakla beraber, bilimsel almalar sayesinde gn getike bunlarn says azalmaktadr. Dolaysyla, bilimin bu ii yapabileceini sylemek hi de lgnca bir iddia olmayacaktr. Evrim Kuramnn Anlalmas Gereklidir Bilim ve felsefe tarihinde pek ok sosyal tartmaya yol am olmasna karn, evrim kuram aklayc gc en yksek ve bu bakmdan da en etkili fikirlerden birisidir. O halde, evrim kuramn anlamazsak ne olur? sorusunu sormalyz. zellikle renciler tarafndan, evrim kuramnn anlalmamasnn eitli sakncalarnn olduu dnlebilir. Her eyden nce, tpk Newtonn ya da termodinamiin yasalarn anlamamz gerektii gibi, evrim kuramn da anlamamz gereklidir. nk, kabul etsek de etmesek de, bu kuramsal yaklamlarn ortaya koyduu bilgi ve dnme biimini ihmal ederek ne temel, ne de sosyal bilimlerle uramamz mmkn olamaz. Erkunta (2006) gre, evrim kuramn anlamamann ikinci sakncas kltreldir. Tpk, dnyann evrenin merkezi olduu dncesini ykan Kopernik devrimi gibi, evrim kuram da insan evrenin merkezinden alm, insana yklenen deerde bir indirime yol amtr. Dolaysyla, evrim

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

13

kuramnn Bat dncesi zerindeki etkileri olduka nemli ve derindir. Evrim kuram, bilim, felsefe ve teoloji alanlar iin bir milat etkisi yaratmtr. Darwin ncesinde insan kavram, zgr irade ile betimlenirken, Darwin sonrasnda insan, yaamkalm ve reme baars temelinde aslnda o kadar da zgr bir iradeye sahip olmayan bir varlk olarak betimlenmektedir (Erkunt, 2006). Evrim kuramn anlamamann bir de epistemolojik sakncas sz konusudur. rnein, renciler, evrim kuramnn aklad doa durumlar hakknda, teki kuramlarla karlatrma yapamadklar taktirde, yaklamn gcn analiz etmekten yoksun kalacaklardr. Ek olarak, evrim kuramnn anlalmamas rencide kavrama zayflklarna ve entelektel eksikliklere yol aacaktr. Bylece, doal seilim yoluyla evrim yaklamna yabanc olan bir renci, baklk sistemi ve genetik deiiklie uram gdalar gibi konular kavramakta glkler yaayabilecektir. Benzer biimde, evrim kuramnn arptlmasna dayanan baz sosyobiyolojik ve psikobiyolojik yaklamlarn deerlendirilmesi ve yorumlanmas gibi entelektel abalar iin de evrimsel kuramn anlalmas gerekli grnmektedir. Bilim-Eitim Kprs Evrimsel yaklamn, AIDSten ilkel yaam biimlerinin anlalmasna kadar eitli konularda merkezi bir konumda oluuna ilikin farkndaln toplumda geliip, yerlemesine yardmc olmada bir baarszlk sz konusudur. Burada sorulacak en nemli soru elbette ki, bu baarszln nedeni olacaktr. Yant, inantr. Bu inan, ierisinden getiimiz eitim kriziyle baetmeye alan bilim insanlarnn sadece bilimsel bilgi retmek suretiyle sz konusu olumsuz tabloyu tersine evirebileceklerine olan inanlardr. nk, buraya kadar olan ksmlarda tartld gibi, yaratl kampanyalar ya da akll tasarma ilikin inanlar tek bana bu baarszlk durumunu aklayamamaktadr. Fizikten, paleontolojiye kadar eitli bilim alanlarnda bilim insanlar yaratllk ve akll tasarm problemleri hakknda uzun saatler alarak kitaplar, makaleler yazmlardr. Bunlar, bilimsel aratrmalara yn veren son derece deerli kaynaklar olmakla beraber, sz konusu abalar eitime yansd lde daha deerli olmaktadr. Bilim insanlarnn problem hakknda grgl olarak aratrlacak temel sorular ortaya koymas, evrimsel bilgiyi anlaml bir biimde lecek geerli lme aralarn yaplandrmas, her lm sonucunda lmn geerliini arttracak almalar yapmas ve eitli renci rneklemlerinde aratrma almalar yrtmesi gerekmektedir. te yandan bylesi bir alternatif bilimsel yolun izlenmesi, hi de sanld kadar kolay deildir, nk; retme ve renmeye ilikin aratrma yapmak

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

14

ne fizikinin, ne kimyacnn, ne biyoloun ne de jeoloun ald eitimin ierisinde yer almaktadr. Bir yandan eitim kurumlarnda deerlendirme standartlar oturtulmaya allrken, paradoksal bir biimde, eitim-retim ilevlerini yerine getiren bilim insanlar retme, renme ve deerlendirme konularnda olduka snrl bir eitime sahiptir. Eitimci olarak grev yapan birok bilim insan, ou zaman lt-baml geerlik ve tepki gvenirlii gibi temel eitim kavramlarndan dahi habersizdir. Sz konusu kavramlara yabanc olduklar gibi; inan, kabul ve kiisel epistemoloji gibi anti-evrimsel dnya grnn anlalmasnda merkezi neme sahip bir takm tartmal alanlara da yabancdrlar. Bylece, bilim insanlar en gl olduklar konularda dahi etkisiz kalmaktadr. Dolaysyla, evrim eitimi kriziyle ilgilenmeye karar verdiklerinde, sorunu kendi balarna zemeyeceklerini grmektedirler. O halde bilim insanlar nereye ynelmelidir? Bilim ve eitim alanlar arasndaki sayg ve kabul eksiklii, etkileimsizlik ve ibirliinin bulunmay bu iki disiplin arasnda derin ayrmalara neden olmaktadr. Bilim insanlarnn eitim literatrne uzak durmalar, bu alanda retilen bilgilerden habersiz olmalaryla sonulanmaktadr. Bylece, rnein, bir biyolog kendisini eitsel yordamlar yeniden kefetmek gibi ounlukla eitsel verimlilii azaltan etkinlikler ierisinde bulmaktadr. Oysa, bilim eitimcileri ve bilim insanlarnn eitsel problemlere birlikte eilmeleri, sorunun kkeni ve zmne ilikin daha baarl mdahalelerde bulunmalarna yardmc olacaktr. Maalesef birok bilim insan, bilim eitimcilerinin karlatklar problemleri ve bunlar nasl zeceklerini bildiklerine inanmaktadr (Alters ve Nelson, 2002). Buna kant olmas bakmndan, son drt yldr izlediimiz evrimsel yaklamla ilgili kongrelerde (Human Behavior and Evolution Society, 2002, 2003, 2004, 2005) ne davetli konumac, ne de panelist olarak bir bilim eitimcisinin yer almadn gzledik. Benzer bir gzlem, Nehm (2006) tarafndan da rapor edilmitir. Oysa, bu gibi youn bilgi alveriinin olduu ortamlar iki alma alannn yaknlamas iin son derece yararldr. Yaplandrmac Bilgi Yaklam Genelde bilim eitimi ve zelde de evrim eitiminde birka nemli noktaya deinmek yararl olacaktr. Bunlar: Yaplandrmac bilgi kuramnn temel bileenleri olan aktif renme ile, yanl kavramsallatrmalar ve eletirel dnmedir.

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

15

2. Aktif renme Kesintisiz 45-50 dakikalk retici-merkezli bir ders, renmede olduka etkisizdir (Tekeli, 2003). Bylesi bir yaklamn hedefi, herkesin dnya ile ilgili ayn nesnel, tam ve doru bir anlay kazanmasdr. Doal olarak bu yaklam, rencilerin belirli bir kalba sokulmas, kiilik kazanma yollarnn tkanmas ve yaratc gizil glerinin trplenmesi demektir. Bu modelde rencinin dnmesi, kendisine aktarlanlar sorgulamas gerekli deildir, verilenleri aynen tekrarlamas yeterlidir. Temelde geleneksel aktarm yntemiyle yetien renciler, ezberci yaklamlardan vazgeememekte, sorun zmnde sorgulayc yaklam kullanma becerileri gsterememekte, karlatrma yoluyla sonu karamamakta, yazl/szl anlatmda glk ekmekte ve bilimsel kavramlar hakknda organize bir bilgi yaps kuramamann sonucu olarak ilikili kavramlar arasnda gei yapamamaktadr. retici-merkezliden ziyade, renen-merkezli, renci etkileimini arttrc bir ders formatnn rencilerin problem zme, bilgiyi saklama ve farkl durumlara aktarabilme becerilerini gelitirdii birok alma ile gsterilmitir (McKeachie, 1994; Hake, 1998; Springer, Stanne ve Donovan, 1997). Grlecei gibi, eitimin ada amalarnn gerekletirilmesinde rencilerin renme srecine aktif olarak katlmlarn salayan yaplandrmac eitim modeli, aktif renme kavram ile rtmektedir. nk, yaplandrmac gre gre bilgi, birey tarafndan ve bireyin evresiyle olan ilikileri temelinde kurulur. Buna gre, bilgi ya da anlam, d dnyada bireyden bamsz olarak varolmaz ve edilgen olarak dardan bireyin zihnine aktarlmaz; tersine etkin biimde birey tarafndan bellekte yaplandrlr (Mazur, 1996). 3. Yanl kavramsallatrmalar ve eletirel dnme renci, belirli bir yaplandrlm eitim-retim sreci ncesindeki kavramsallatrmalar ile eitim srasnda sunulan standart formlasyonlar etkili bir biimde birbiriyle karlatrmadka, balangtaki kavramlar ile devam edecektir ve bunlar genellikle renilen yeni materyal zerinde bozucu etkiye sahip olmaktadr (Greene,1990). renciler snfa dnyann nasl ilediine ilikin baz nyarglarla gelir. nyarglar ile yzlemenin gerekletirilemedii durumlarda, renciler yeni kavramlar renmekte glk yaamakta, genellikle derse snav iin almakta ve snf dnda tekrar eski kavramlarna dnme eilimi gstermektedir (Bransford, Brown ve Cocking, 2000).

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

16

rencilerin nyarglar ve hatal kavramsallatrmalar eitli kaynaklardan beslenebilmektedir (Greene, 1990; Nelson, 2000). Bunlar, (1) rencinin kendi gnlk yaantlar olabilir (mutasyonlarn, uyumgc zerinde her zaman ykc bir etkiye sahip olduu dncesi); (2) rencinin kendisinin yaplandrd hatal kavramlar olabilir (evrimsel srecin en nihayetinde tm canllarn insana dnmesi sreci olduu dncesi); (3) gvenilir olmayan kaynaklardan edinilmi bilgiler olabilir (kazanlm zelliklerin kaltm yoluyla getii bilgisi ya da dinozorlarla insanlarn ayn zamanlarda yaad bilgisi); (4) kullanlan szcklerin bilimsel anlamlar ile gnlk kullanmdaki anlamlarnn birbirine kartrlmas olabilir (kuram, yasa gibi szckleri gnlk dildeki anlamlaryla dnmek ve bunun sonucunda da kuram, yasadan daha aada bir ey gibi alglama eiliminde olmak) ya da (5) dinsel ve mit temelli retiler olabilir (organizmalarn ortak bir atadan gelmedii ve yeryznn evrimin gerekleebileceinden daha gen olduu gibi dinsel temelli bilgiler). Eitimsel kuram, bylesi durumlarda kavramsal dnm gerekletirmede yardmc olacak biimde yaplandrmac yaklam nermektedir (Mayr, 1982). Bu yaklama gre, renme, yaantnn eldeki bilgiler temelinde sosyal olarak anlaml hale getirilmesi srecidir (Tobin, Tippins ve Gallard, 1994). Yaplandrmac bir retmen, snf ortamnda, rencinin beraberinde getirdii kavramlar kendisine sunulan bilimsel bilgilerle karlatrmasna olanak salayacak durumlar yaratr. rencinin, bir bakma, nceki kavray biimi ile yzlemesi salanr. Bu arada renciye eski kavramlarnn yerine koyaca bilimsel bilgiler sunulur. Sre ierisinde renci kavram kazanma becerisini gelitirmeye balar (Lawson, 1994). Dikkat edilecei gibi, yaplandrc yaklam, bilimi bir eletirel dnme sreci olarak sunmakta, bu sayede renciye okul dndaki yaamnda da eletirel dnmesi iin bir model oluturmaktadr. Gerekten de, eletirel dnme becerisi kazanmam renciler, eletirel dnebilenlere gre daha yksek oranda bilimd inanlara kaplmaktadr. rnein, Sinclair, Pendarvis ve Bladwin (1997) tarafndan zooloji rencileri zerinde yaplan bir almann bulgular, bilimd inan dzeyleri arttka, rencilerin bilimsel kantlar nesnel bir biimde deerlendirmede daha fazla glk ektiklerini ortaya koymutur. Ayrca, eletirel dnme becerisini gelitiren renciler, hatal kavramsallatrmalarnn yerine dorularn daha kolayca koyabilmektedir (Lawson ve Weser, 1990). O halde, rencilere eletirel bir bak asnn kazandrlmas bilim eitimi iin olduka nemli grnmektedir (Brickhouse, Dagher, Letts ve Shipman, 2000; Nelson, 2000; Alters ve Alters, 2001).

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

17

Sonu Bilim ve eitimin, okul ncesi evreden balayarak, aratrc dnceyi gelitirmeye ynelik, bilimsel yntemi gnlk yaama katabilen, yaratc ve sorgulayc zihinler ina etmeyi hedefleyen programlar retme yolunda birlikte hareket etmesi zorunluluu aktr. Bu hedeflerin gerekletirilmesi elbette salkl eitim politikalar ile mmkn olabilecektir. Sonu olarak, yukarda yrtlen tartmalarn altnda evrimsel kuram geerli bir aratrma program olarak yoluna devam edecektir. Grlecei gibi, evrimsel kuramn k de (geerliini yitirdii taktirde) ancak bilimsel erevede mmkn olabilecektir. Bir yandan etkili bir aratrma program olarak yoluna devam edeceini sylerken, bir yandan da evrimsel yaklamlarn genel kabul dzeylerinin dyor olmas yukarda deinildii gibi, aslnda bilim ve eitim arasndaki balarn zayflam olmasnn bir gstergesi olarak deerlendirilmelidir. Bilim insanlar ve eitim insanlar, evrimsel yaklamla ilgili olarak u sorular kendilerine sormaldr: (1) Yaratllk ya da onun takipcisi akll tasarm yaklamlar eletirel dnmeye yer vermekte midir?; (2) Eer eitimde eletirel dnme biimi esas alnacaksa ve eer yaratl yaklamlar, yaplandrmac eitim felsefesini benimseyen yaklamlarn tersine, eletirel dnmeye modellerinde yer vermiyorlarsa, okullarda yaratl yaklamlara yer verilmeli midir?

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

18

Kaynaka
Alters, B. J., & Alters, S. M. (2001). Defending evolution in the classroom: A guide to the creation/evolution controversy. Boston: Jones and Barlett Publishers. Alters, B. J., & Nelson, C. E. (2002). Perspective: Teaching evolution in higher education. Evolution: International Journal of Organic Evolution, 56(10), 1891-1901. Apaydn, Z., & Srmeli, H. (2006). niversite rencilerinin evrim teorisiyle ilgili tutumlar. (Ed. . Gen). Evrim, bilim ve eitim. stanbul: Dnya Yaynclk. Ate, K. (2006). Evrim neden ABD ve Trkiyede az benimseniyor? Bilim ve Gelecek, 31, 25-29. Ayas, M. R. & Tmer, G. (1994). Liseler iin din kltr ve ahlak bilgisi I: MEB Yaynlar, 118, Ders Kitaplar Dizisi, 100. Ayer, A. J., & Copleston, F. C. (1965). Logical Pozitivism: A Debate. (Ed. P. Edwards ve Arthur Pap), A Modern introduction to philosophy. New York: The Free Press. Bransford, J. D., Brown, A. L., & Cocking, R. R. (2000). How people learn. Washington, DC: National Academy Press. Brickhouse, N. W., Dagher, Z. R., Letts, W. J., & Shipman, H. L. (2000). Diversity of studentss views about evidence, theory, and the interface between science and religion in astronomy course. Journal of Research on Science Teaching, 37, 340-362. Dawkins, R. (1986). The blind watchmaker: why the evidence of evolution reveals a universe without design. London: W. W. Norton Company, Inc. Demirsoy, A. (2005). Kaltm ve evrim. Ankara: Meteksan. Edwards, A. (1972). Likelihood. Cambridge University Press. Erkunt, H. (2006). Evrim teorisini anlamazsak ne olur? (Ed. . Gen). Evrim, bilim ve eitim. stanbul: Dnya Yaynclk. Freeman, S., & Herron, J. C. (1999). Evolutionary analysis. New York: Prentice Hall, Inc. Futuyma, D. J. (1982). Science on trial: The case for evolution. New York: Pantheon Books. Gould, S. J. (1980). Is a new and general theory of evolution emerging? Paleobiology, 6, 119-130. Gould, S. J. (1983). Hens teeth and horses toes. New York: W. W. Norton. Greene, E. D. (1990). The logic of university students misunderstandings of natural selection. Journal of Research on Science Teaching, 27, 875-885. Gross, L. (2006). Scientific illiteracy and the partisan takeover of biology. PloS Biology, 4(5), 680-683. Gven, T., Kksal, F., nc, C., Erdoan, ., Acar, ., Demirci, ., Toral, A. ve imek, S. (1994). Liseler iin biyoloji I: MEB Yaynlar 602, Ders Kitaplar Dizisi, 223. Hake, R. R. (1998). Interactive engagement versus traditional methods: A six-thousandstudent survey of mechanics test data for introductory physics courses. American Journal of Physics, 66, 64-74.

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

19

Holden, C. (1995). Alabama schools disclaim evolution. Science, 270, 1305. Interacademy Panel (June, 2006). IAP Statement on the teaching of evolution. Australian Academy of Science, 20 Ekim 2006da http://www.science.org.au/reports/IAPEvolution.pdf adresinden. Kaiser, J. (1995). Dutch debate tests on evolution. Science, 269, 911. Kence, A. (1994). Biyoloji eitiminde evrim ve yaratllk. Trkiye Bilimler Akademisi Bilimsel Toplant Serileri, 2, 43-47. Kitcher, P. (1982). Abusing science: The case against creationism. MIT Press. Koray, S. (2001). Safsata anketi. Bilim ve topya Dergisi, 88, 10-16. Lawson, A. E. (1994). Research on the acquisition of science knowledge: Epitemological foundation of cognition, (Ed. D.L. Gabel), Handbook of research on science teaching and learning. New York: Macmillan. Lawson, A. E., & Weser, J. (1990). The rejection of nonscientific beliefs about life: Effects of instruction and resoning skills. Journal of Research on Science Teaching, 27, 589-606. Maritain, J. (1947). A New Approach to God. (Ed. R.K. Anshen), Our emergent civilization. New York: Harper and Brothers. Mayr, E. (1982). The growth of biological tought. Cambridge, MA: Harvard University Press. Mazur, E. (1996). Peer instruction. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, Inc. McKeachie, W. J. (1994). Teaching tips: Strategies, research, and theory for college and university teachers. Lexington, MA: D. C. Heath and Company. Miller, J. D., Scott, E. C., & Okamoto, S. (2006). Public acceptance of evolution. Science, 313(5788), 765-766. Nehm, R. H. (2006). Faith-based evolution education? Bioscience, 56(8), 638-639. Nelson, C. E. (2000). Effective strategies for teaching evolution and other controversial topics. Arlington, VA: NSTA Press. Popper, K. (1974). Darwinism as a metaphysical research program. (Ed. P. Schilpp), The philosophy of Karl Popper. Open Court. Ruacan, . (2006) Evrim eitimi bildirgesi zerine. Bilim ve Gelecek, 31, 24. Russell, B., & Copleston, F. C. (1965). The Existence of God: A Debate. (Ed. P. Edwards ve Arthur Pap), A Modern introduction to philosophy. New York: The Free Press. Schlafly, P. (2006). Critism of evolution cant be silenced. Human Events Online: The National Conservative Weekly, August 21, 19 Ekim 2006da http://www.humanevents.com/ adresinden. Schmidt, K. (1996). Creationists evolve new strategy. Science, 273, 420-422. Scott, E. C. (1994). The struggle for the schools. Natural History, 7, 10-13. Scott, E. C. (2005). Evolution vs. Creationism: An introduction. Berkeley, CA: University of California Press.

Ege Eitim Dergisi 2006 (7) 1: 121

20

ekin, O., & Okabol, R. (2006). Kreselleme, eitim ve evrim. (Ed. . Gen). Evrim, bilim ve eitim. stanbul: Dnya Yaynclk. Sinclair, A., Pendarvis, M. P., & Bladwin, B. (1997). The relation between colloge zoology students beliefs about evolutionary theory and religion. Journal of Research and Developments in Education, 30, 118-125. Sober, E. (2000). Philosophy of biology: Dimensions of philosophy series. Boulder, Colorado: Westview Press, Perseus Books Group. Somel, R. N. (2007, Mays). Cumhuriyet tarihinde, biyolojik evrim eitiminin tarihsel ve sosyolojik bir deerlendirmesi. Bildiri, Biyoloji Eitiminde Evrim Sempozyumu, nn niversitesi, Malatyada sunulmutur. Springer, L., Stanne, M. E., & Donovan, S. S. (1997). Effects of small-group learning on undergraduates in science, mathematics, engineering and technology, a meta-analysis. National Institute for Science Education, Madison, WI: University of Wisconsin Tekeli, . (2003). Eitim zerine dnmek. TBA Dergisi, 5. Tobin, K., Tippins, D. J., & Gallard, A. J. (1994). Research on instructional strategies for teaching science. (Ed. D.L. Gabel), Handbook of research on science teaching and learning. New York: Macmillan.

Evrim, Bilim ve Eitim zerine

21

zlanda (500) Danimarka (1013) sve (1023) Fransa (1023) Japonya (2146) ngiltere (1308) Norve (976) Belika (1024) spanya (1035) Almanya (1507) talya (1006) Hollanda (1005) M acaristan (1000) Lksemburg (518) rlanda (1008) Slovenya (1061) Finlandiya (1006) ek Cumhuriyeti (1037) Estonya (1000) Portekiz (1009) M alta (500) svire (999) Slovakya (1241) Polanya (999) Avusturya (1034) H rvatistan (1000) Romanya (1005) Yunanistan (1000) Bulgaristan (1008) Litvanya (1003) Letonya (1034) K brs (505) ABD (1484) Trkiye (1005) 0 20 40 60 Dogru 80 Kararsz 100 Yanl

ekil 1. Evrimsel kurama ilikin genel kabul oranlar. Her bir lke iin rneklem byklkleri parantez ierisinde gsterilmitir (Grafik, Miller, Scott, ve Okamotodan (2006) alnmtr).