8.

BLM
MKROORGANZMALARIN
FZKSEL VE KMYASAL YNTEMLERLE KONTROL

Mikroorganizmalarn kontrolnn amac

Hastalklarn engellenerek halk

salnn korunmas Bulam konaky mikroorganizmalardan arndrmak Gdalar mikrobiyal bozulmaya kar korumak
2

Ska kullanlan terimler

Sterilizasyon Dezenfeksiyon Dezenfektan
ortamdaki canl tm mikroorganizmalarn ldrlmesi
ortamdaki patojen mikroorganizmalarn ldrlmesi, inhibe edilmesi veya uzaklatrlmas dezenfensiyon amacyla kullanlan maddeler (genellikle kimyasal) genelde cansz materyallerde kullanlr
3

 Sanitasyon Antisepsis
Mikrobiyal populasyonun halk sal asndan gvenilir limitlere azaltlmas Canl dokularn mikroorganizmalarla enfeksiyonunun engellenmesi Antiseptik Dokulara uygulandnda
mikroorganizmalarn geliimini engelleyen veya mikroorganizmalar ldren kimyasal maddelerdir

Antimikrobiyal etmenler
Mikroorganizmalar ldren veya

geliimlerini kstlayan etmenlerdir -sidal etki: ldrc etkidir -statik etki: geliimi engelleyen (inhibe eden) etkidir
5

-sidal etki

-germisid
Patojenleri ve patojen olmayanlarn byk bir ksmn ldren (vejetatif hcreleri) maddelerdir.

Bakterisid (bakterilerin vejetatif formlarn ldren) fungisid (funguslar ldren) algisid (algleri ldren) virisid .
6

-statik etki
-mikroorganizmalarn geliimlerini, remelerini durduran madde veya etkilerdir. bakteriyostatik (bakterilerin remesini durduran
madde veya etki) veya etki)

fungistatik (funguslarn remesini durduran madde

7

Antimikrobiyal Etmenlerin Etkinliine Etki Eden Faktrler

Mikroorganizma says
Yksek saydaki mikroorganizmay ldrmek iin gereken sre az saydaki mikroorganizmay ldrmek iin gereken sreden daha uzundur.
9

 Mikroorganizmalarn cinsi
Mikroorganizmalar kullanlan antimikrobiyal maddeden farkl etkilenirler. Vejetatif hcreler sporlara gre daha kolay ldrlrler.

10

 Antimikrobiyal maddenin

konsantrasyonu (younluu)
Konsantrasyon arttka lm oran daha fazla olur. daha uzun temas daha fazla l hcre

Temas sresi (duration of exposure)

11

 scaklk

Organik madde varl pH

Scaklk ykseldike antimikrobiyalin etkisi de artar Organik madde antimikrobiyal maddeyi inaktif hale getirir veya organizmay koruyarak etkiyi azaltr. Bazik ortama gre asidik ortamda mikroorganizmalar daha dk scaklk ve ksa srede lrler Meyve suyu, domates-100Cde yaklak 45dk Fasulye, msr-115Cde yaklak 25dk
12

Mikroorganizmalarn fiziksel yntemlerle kontrol

Scaklk (ya scaklk, kuru scaklk
uygulamalar) Dk scaklk Filtrasyon Radyasyon

13

Scaklk
Ya scaklk
Tm mikroorganizmalara kar etkilidir Nkleik asitlerin yapsn bozar, proteinleri denatre eder, membranlarn yapsn bozar Daha az etkilidir,daha yksek scaklklara ve daha uzun sreye ihtiya gsterir Hcre materyalini okside eder ve proteinleri denatre eder

Kuru hava sterilizasyonu

Otoklavda sterilizasyon:121Cde 15dk Pastr frnnda sterilizasyon:180-190Cde yaklak 2 s

14

Issal lm etkinliinin llmesi

Termal lm sresi
thermal death time (TDT)
Belirli bir ortamdaki mikroorganizmalar, belirli bir scaklkta, ldrmek iin gerekli en ksa sre

D deeri

decimal reduction time (DRT veya D value)

Belirli bir scaklkta belirli bir ortamdaki mikroorganizma veya sporlarn %90n ldrmek iin gerekli sre
15

ekil 1

16

 Z deeri
D deerini 1/10 orannda azaltmak iin gerekli scaklk art

ekil 2
17

18

Nemli scaklk

19

Basnl buhar kullanm (Otoklav)

Bakteri sporlarn ldrebilecek en etkili

yntem Doygun buhar kullanlarak basn altnda kaynama noktas ykseltilerek scaklk art salanr Mikrobiyolojide besiyerlerinin, cam malzemelerin, aletlerin sterilizasyonunda kullanlr (121C/15dk).
20

ekil 3
21

Nemli scaklk

Pastrizasyon
100Cnin altndaki scaklklarda uygulanan ssal ilemlerdir. Materyalin mikrobiyal ykn azaltmak suretiyle raf mrn uzatmay salar

22

Stn pastrizasyonu
Flash pastrizasyon
(high temperature short-term HTST)
63.3Cde 30dk veya 72Cde 15 sn ssal ilem sonrasnda hzl soutma

UHT (Ultra High Temperature )

sterilizasyon
140-150Cde 1-3 sn
23

Stn pastrizasyonunda ama:

Patojenlerin ldrlmesi
(Hedef mikroorganizma Coxiella burnetti) Bozulmaya neden olan mikroorganizmalarn ounluunun ldrlerek, stn raf mrnn uzatlmas
24

Meyve suyunun pastrizasyonunda ama:

Enzimlerin inaktivasyonu Bozulmaya neden olan maya (ve

kflerin) ldrlmesi

25

Tindalizasyon
100Cnin zerindeki scaklklara duyarl

olan besiyeri ve kimyasal maddelere uygulanabilir. zeltiler arka arkaya 3 gn 30 dakika sreyle kaynatlr. Kaynama dndaki zamanlarda sv inkbasyona terk edilir. nkbasyon srasnda vejetatif hale geen sporlar bir sonraki kaynatma srsnda lrler.

26

Kuru scaklk

Kuru hava sterilizasyonu

Pastr frn kullanm (petri kaplar, pipetler, 180-190C/1.5-2s) Alevden geirme (ze, pens, bak gibi aletlerin alkole batrlp alevden geirilmesi)
27

Dk scaklk
Dondurma (freezing)
Mikrobiyal geliim tamamen durur Baz mikroorganizmalar oluan buz kristallerinin hcre membranna verdii zarara bal olarak lebilir.

Soutma (refrigeration)

Mikrobiyal geliim ve reme yavalar. Psikrofiller reyebilirler.

28

Filtrasyon (souk sterilizasyon)

Yksek scakla duyarl svlarn

sterilizasyonu (veya mikrobiyal ykn azaltlmas) iin kullanlr. Havann mikrobiyal yk de azaltlabilir.
29

 Genelde yksek scakla duyarl serumlar,

enzimler, baz vitaminler, antibiyotikler gibi maddelerin sterilizasyonunda kullanlr.

Belirli gzenek apna sahip membran

filtrelerden geirilen rnein iindeki mikroorganizmalar filtrede kalrlar.

0.45 veya 0.2 m gzenek apna sahip

filtreler kullanlr.

30

Ama;
Yksek scakla duyarl svlarn
sterilizasyonu

Mikrobiyolojik analiz (filtreden geirilen

belirli miktardaki svnn ierisindeki mikroorganizmalar filtre kadnn uygun bir besiyerine yerletirilmesiyle gelitirilirler)
31

ekil 4

32

Membran filtrasyon yntemi

ekil 5

Genelde sv rneklerin analizinde kullanldr.

33

ekil 6

nylon membrane with bacterial removal rating of 0.2 m

34

ekil 7

polycarbonate membrane with 0.4 m pores

35

Hava filtreleri

Yz maskeleri Yksek Etkinlik

(High Efficiency Particulate Air)

zellikli Hava (HEPA) filtreleri

ekil 8
36

ekil 9
37

Radyasyon
ultraviyole (UV) radyasyon
Kullanm yzey sterilizasyonu ile snrldr. Cam kirli yzeyler, st gibi materyaller tarafndan absorbe edilmez.

yonize radyasyon
Materyallerin iine absorbe olabilir. Bakteri sporlarna kar etkilidir, ancak her zaman virslere etkili deildir. Antibiyotik, hormon, atlabilir plastik gibi materyaller ve baz gdalarn pastrizasyonu ve sterilizasyon amacyla kullanlabilir.
38

Kontrolde kimyasal maddelerin kullanm

39

Fenoller

ekil 10

40

Fenoller
Laboratuar ve hastane
dezenfeksiyonunda yaygn olarak kullanlan dezenfektanlardr. Hcre membran ve protein denaturasyonu ile hcreye zarar verir. Organik maddelerin varlnda etkilidir, uzun sre dayankldr. Ciltte iritasyonlara neden olur.
41

Alkoller

Bakterisidal, fungisidal etki gsterir,

sporisidal etki gstermez. Baz virsleri inaktif edebilir. Proteinleri denatre eder, ve membran lipidlerini genelde zer.
42

Halojenler
iyot
Cilt antiseptiidir. Hcre bileenlerini okside eder. Yksek konsantrasyonda sporlar ldrebilir. Ciltte bozulmalara, boyanmalara, ve alerjilere neden olabilir. yodoforlar Organik tayclarla kompleks oluturan iyot

43

Klor
Hcre bileenlerini okside eder Su kaynaklarnn ve yzme havuzlarnn
dezenfeksiyonunda nemlidir. St ve gda sanayinde kullanlr. Evlerde de etkili bir dezenfektandr. Bakterilerin vejetatif formlar ve funguslar zerine etkilidir, ancak sporlara etkili deildir. Organik materyaller varlnda karsinojenik bileikler oluturabilir

44

Ar metallar

Gm, arsenik, inko, civa, bakr

gibi elementlerin iyonlardr. Etkilidir, ancak genelde toksiktir. Proteinlerle birleir ve proteinleri inaktive eder, ayn zamanda proteinleri keltir.

45

Kuaterner amonyum bileikleri

46

Kuaterner amonyum bileikleri

Deterjanlar
Hidrofilik ve hidrofobik zellikte organik molekllerdir. Islatma ajan ve emlsifiyer olarak etki eder.

Katyonik deterjanlar

Etkili dezenfektanlardr. ou bakteriyi ldrr, ancak Mycobacterium tuberculosis ve endosporlara etkisizdir. Gvenlidir, kullanm ucuzdur, fakat sert sular ve sabun varlnda inaktive olur.
47

Aldehitler

Yksek oranda aktif molekllerdir. sporisidal zellik tar ve kimyasal

sterilant olarak kullanlr. Proteinlerle ve nkleik asitlerle birleir ve inaktive eder.

48

Steril edici gazlar

Isya duyarl materyallerin

sterilizasyonunda kullanlr. Mikrobisidal ve sporisidal zelliktedir. Proteinlerle birleir ve proteinleri inaktive eder.
49