TEKNK RESMN NEM TEMEL BLGLER A-Teknik Resmin Tanm : Teknik Resim ; endstride makine paralarnn yapm ve montaj

iin gerekli olan btn bilgileri tayan , bir lek dahilinde ve belirli kurallara uygun olarak kat zerine izilen resimdir. Gzel sanatlarn bir kolu olan resim , serbest elle veya belirli artlar dahilinde , zel resim ara ve gereler kullanlarak izilir. Teknik Resim ise kabul edilen izim kural ve metotlarn bilen ve uygulayabilen kiiler (Teknik Ressamlar) tarafndan izilir. 2-Teknik Resmin Meslek Resmi le lgisi ve Endstrideki Yeri : Endstri i kollarnda retilen her eit

ara, gere ve makineler , birden fazla parann birletirilmesiyle oluur.Her para, retilmeden nce ilgili blm tarafndan tasarlanr, projelendirilir, teknik resmi izilir ve daha sonra imalata geilir. Paralar kat zerinde sz yerine izgi, harf, numara ve sembollerle ifade edilir. te bir parann izilen Teknik Resim, ilgili meslek dalnn zelliklerini tayorsa buna Meslek Resmi denir. Elektrik, Elektronik, Tesviye, Motor

gibi meslek dallarnn kendi Meslek Resimleri olmasna ramen ,hepsinin temeli Teknik Resim'e dayanr.Ortak anlama ve anlatm arac olan Teknik ve Meslek Resmi sayesinde dnyann her yerindeki lisanlarn bilmediimiz insanlarla kolaylkla anlaabiliriz. II - STANDART RESM YAPRAI LLER : Resim yapraklarnn ebatlar TS 88 'e gre standart hale getirilmitir.En byk standart resim kadnn alan 1 m2 dir ve A0 olarak adlandrlr.Dikdrtgen eklindeki A0 resim kadnn eni x , boyu ise y ile ifade edilirse; x . y = 1 m2 dir.Resim kadnn eni ile boyu arasndaki oran ise , yani y = x . dir. Buna gre A0 resim kadnda x = 841 mm , y =1189 mm ' dir.

II-RESM KAITLARININ KATLANMASI : A0 , A1, A2 ve A3 formalarna izilen resimlerin dosyalanarak saklanabilmesi iin ebatlarnn dosya byklne drlmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu formalar A4 formas (210x297) esas alnarak

katlanr. Katlama esnasnda resmin sa alt kesinde bulunan baln (Antet) dosya aldnda grlecek ekilde ste gelmesine dikkat edilmelidir. TS 88 'e gre standart hale getirilen katlama ekilleri aada gsterilmitir.

STANDART ZGLER, ZM TEKNKLER ve UYGULAMASI : 1- ZG ve ZG ETLER : Teknik ve Meslek Resimde para ve devrelerin herkes tarafndan kolaylkla ayn ekilde anlalmas iin, eitli ekil ve kalnlklarda izgiler kullanlr. Resmin byklne ve eidine gre seilen izgiler TS 88 'de standartlatrlmtr. Ayrca, izgiler, kaln izgi ve ince izgi olmak zere iki eittir. Kaln izginin ince izgiye oran ise yaklak 2 olmaldr.Resmin byklne ve eidine gre deien izgi kaln- lklar; 0,18 - 0,25 - 0,35 - 0,5 - 0,7 - 1 - 1,4 ve 2 mm olur. Bunlarn ierisinde en ok kullanlan temel izgiler 0,35 - 0,50 - 0,70 ve 1 mm 'lik izgilerdir. 2- TEKNK RESMDE KULLANILAN ZGLERN ZELLKLER: a) izgi eidi,izilecek eklin byklne gre seilmeli ve resmin btn ksmlar bu izgi ile tamamlanmaldr. b) izgi kalnl, TS 88 'de belirtilen standartlara uygun olmaldr. c ) izgilerin iziminde standart kurun kalem ular kullanlmal,kaln izgiler B veya 2B, ince izgiler ise H veya 2H kalemleri ile izilmelidir. d) Noktal kesik izgilerin kesime noktalar izginin dolu ksmlarna denk getirilmelidir. e) Resmin byklne gre boylar 3 ~ 6 mm ve aralklar 0,8 ~ 1,5 mm olan kesik izgiler,mmkn olduu kadar eit aralkl ve ayn kalnlkta izilmelidir. f ) Srekli kaln ve ince izgilerin kesimesi durumunda kesime keleri fazla tamamal ve eksik kalmamaldr. g) Dorular ile daire yaylarnn birleme yerleri,ke yapmamal ve birbirinin devam gibi grnmelidir. h) Paralel olarak izilen iki izgi arasndaki mesafe,kaln izgi kalnlnn iki katndan az olmamaldr. 4-YAZI YAZMAK : Teknik ve Meslek Resimde kullanlan standart yazlar; kurun kalem veya mrekkepli kalemlerle, elle veya yaz ablonu kullanlarak yazlr. Yaz yazarken izim ara ve gereleri, tekniine uygun kullanlmal ve kat kirletilmemelidir. Ayrca temiz ve dzgn bir yaz iin dikkatli ve sabrl olmal, gz ile yaz arasnda yaklak 30 cm mesafe bulunmaldr. Bu srada el, en az iki noktadan masa zerine temas etmeli ve k sol taraftan gelmelidir.

Serbest Elle Dik Harf ve Rakamlarn Yazlmas.

Serbest Elle Eik Harf ve Rakamlarn Yazlmas.

TEMEL GEOMETRK ZMLER : 1 - GNYELERLE DK DORULAR ZMEK : a) Doru zerindeki Bir Noktadan Geen Dik Doru izmek: Verilen doru ile gnyenin bir kenar aktrlr. Gnyenin dier kenar ile ikinci gnye veya T cetveli birletirilir. Daha sonra ilk gnye

kaydrlarak O noktasndan geen bir doru izilir.

b)Doru Dndaki Bir noktadan Geen Dik Doru izmek: Gnye doru ile aktrlr. Gnyenin dier kenar ikinci gnyeye dayandktan sonra ilk gnye kaydrlarak doru dndaki O noktas zerine getirilir. O noktasndan geen ve doru ile kesien bir izgi izildiinde , verilen doruya dik izilmi olur.(ekil 39) 2 - PERGEL LE DK DORULAR ZMEK: a)Bir Dorunun Ucundan Dikme kmak: I. Yntem: Pergel ile O merkezli R yarapl bir yay izilerek, yayn doruyu A noktasnda kesmesi salanr. Pergel akl bozulmadan A merkezli yay izilerek B noktas, B merkezli yay izilerek C noktas, C merkezli yay izilerek D noktas tespit edilir.D noktas ile O noktas birletirildiinde,istenilen dik doru elde edilmi olur.

II. Yntem: Doru zerinde A noktas merkez alnarak xy lsnn kat pergel aklnda bir yay izilir ve B noktas belirlenir. Bu kez pergel xy lsnn drt kat kadar alr ve A merkezli bir yay izilir. Daha sonra B noktas merkez alnarak ve pergel xy lsnn be kat kadar alarak nceki yay kesen ikinci bir yay izilir. ki yayn kesitii C noktas ile A noktas birletirildiinde dikme elde edilir. c) Doruya, Dndaki Bir Noktadan Dikme nmek :

I. Yntem: Pergel ile O merkezli ve doruyu kesecek ekilde bir yay izilerek A ve B noktalar elde edilir. Pergel akl azaltlarak A ve B merkezli ve dorunun st tarafnda kesien yaylar izilir. Bulunan C noktas ile O noktas birletirilerek doruyu kesecek ekilde uzatlrsa,doruya dikme inilmi olur.

II. Yntem: Dorunun dnda uygun bir A noktas iaretlenir. O noktasndan geerek doruyu iki yerden kesen A merkezli bir yay izilir. Doru zerinde elde edilen B noktas ile O noktasn birletiren izgi, doruya inilen dikmedir.

C - DORU PARASINI ET PARALARA BLMEK :

a) Bir Doru Parasn Gnye Yardm le ki Eit Paraya Blmek : Ayn al iki gnye alnarak veya yalnz bir gnye kullanarak dorunun A ve B ularndan, birbirini kesen iki izgi izilir. izgilerin kesitii O noktasndan gnye ile doruya dikme inildiinde elde edilen C noktas, AB doru parasnn orta noktas olur ve bylece AB doru

paras ikiye blnr .

b) Bir Doru Parasn Pergel Yardm le ki Eit Paraya Blmek: AB doru parasnn yarsndan fazla alan pergel ile A ve B merkezli kesien iki yay izilir.Yaylarn,AB dorusunun alt ve st ksmnda kesitikleri C ve D noktalar birletirildiinde AB doru paras, O noktasndan iki eit paraya blnr. c) Bir doru parasn Pergel Yardm ile Drt ve Sekiz Eit Paraya Blmek :

ekilde elde edilen O noktas ile A noktas arasnda kalan ksm, bir doru parasnn pergel yardmyla iki eit paraya blnmesi ilemi uygulanarak ikiye blnr. Ayn uygulama O ile B noktas arasnda yapldnda , AB doru paras drt eit paraya blnm olur. Son olarak elde edilen yeni noktalar aras tekrar ikiye blnrse bu kez AB doru eit paraya ayrlr. d) Bir Doru Parasn Pergel Yardm le stenilen Sayda Eit Paraya Blmek : AB doru parasnn bir ucundan dar al bir doru izilerek zerinde,cetvel veya pergel ile dorunun blnecei para says kadar eit aralk iaretlenir. aretlenen en son nokta ile doru parasnn dier ucu gnye ile birletirildikten sonra gnyenin durumu deitirilmeden dier kenarna baka bir gnye dayanr. Gnye, ikinci gnye zerinde kaydrlarak yardmc doru zerindeki noktalardan geen ve esas doru parasn kesen paralel izgiler izilir. Bylece AB doru paras,istenilen sayda eit paraya blnm olur.

D-DARE ERSNE DZGN OKGEN ZM: a) Daire erisine Dzgn gen izimi: I. Yntem: 1- Yatay ve dikey eksenler izilir. 2- O merkezli, R yarapl bir daire izilir. 3- Dikey eksenin alt tarafta daireyi kestii A noktasna pergel ucu konularak merkezden geen ve R yarapl 1 nolu yay izilir. 4- 1 nolu yayn daireyi kestii noktalar B-C harfleri ile iaretlenir ve B-C noktalar aras bir doru ile birletirilir. 5- Dikey eksenin st tarafta daireyi kestii D noktas, B ve C noktalar ile birletirilerek DBC ekenar geni elde edilir.

II. Yntem: 1- Yatay ve dikey eksenler izilir. 2- O merkezli, R yarapl bir daire izilir. 3- Dikey eksenin altta daireyi kestii noktadan gnye ile daireyi kesen 30 'lik bir a izilir. 4- A kolunun daireyi kestii C noktasndan sola doru yatay bir izgi izilerek ekenar genin taban kenar elde edilir. 5- Taban kenarnn iki ucu, genin tepe noktas olan dairenin dikey eksenle stte kesitii A noktas ile

birletirildiinde, gen izilmi olur.

b) Daire erisine Gnye Yardm le Dzgn Drtgen (kare) izimi:

1- Yatay ve dikey eksenler izilir. 2- O merkezli, R yarapl bir daire izilir. 3- 45 'lik gnye ile eksen izgilerinin daireyi kestii noktalarn arasna, merkezden geen iki ayr eksen daha izilir (veya bu iki nokta aras pergel yardm ile ikiye blnr). 4- Sonradan izilen eksenlerin daireyi kestii noktalar A-B-C-D harfleri ile iaretlenir. 5- A-B-C-D noktalar birer doru ile birletirildiinde, kare izilmi olur. C) Daire erisine Dzgn Begen izimi:

1- Yatay ve dikey eksenler izilir. 2- O merkezli, R yarapl bir daire izilir. 3- OA yarap uzunluu iki eit paraya blnerek B noktas elde edilir. 4- Pergel ile B merkezli, BC yarapl bir yay izilerek H noktas elde edilir. 5- C merkezli, CH yarapl bir yay izilerek D noktas elde edilir. 6- Pergel akl bozulmadan D noktasndan balanarak begenin keleri olan E-F-G noktalar daire zerinde iaretlenir. 7- Begenin keleri olan C-D-E-F-G noktalar birer doru ile birletirildiinde begen izilmi olur. d) Daire erisine Dzgn Altgen izimi:

1- Yatay ve dikey eksenler izilir. 2- O merkezli, R yarapl bir daire izilir. 3- ki eksen arasnda kalan dik alarn ierisine 30 'lik gnye kullanarak merkezden geen ve daireyi kesen izgiler izilir. 4- Bu izgilerin ve eksenlerin daireyi kestikleri noktalar A-B-C-D-E-F harfleri ile iaretlenir. 5- A-B-C-D-E-F noktalar birletirildiinde dzgn altgen elde edilir. 6- 3. maddede 30 'lik gnye ile yaplan ilem, 60 'lik gnye ile yaplarak da altgen izilebilir. E - ELPS ZM:

Daire yzeyinin temel izdm dzlerine gre eik tutularak izimi sonunda Elips ad verilen ekil ortaya kar. Koni veya silindir eklindeki cisimler, tabanlarna gre stten eik olarak kesildiinde de elips ekli ortaya kar. Elips; btn noktalarnn, odak denilen belirli iki ayr noktaya olan uzunluklarnn toplam birbirine eit olan kapal bir eridir eklinde tanmlanabilir. a) Byk ve Kk aplar Belli Elips izimi: 1- Yatay ve dikey eksenler izilir. 2- Pergel, byk apn yars kadar alarak ucu, O noktasna kadar konulur ve A ile C noktalar belirlenir. 3- Pergel kk apn yars kadar alarak ucu, O noktasna konulur ve B ile D noktalar belirlenir. 4- AC/2 uzunluu kadar alan pergel, akl bozulmadan sivri ucu B ile D noktalarna konularak O1 ve O2 odak noktalar belirlenir. 5- O ile O1 noktalar aras istenilen sayda eit paraya blnr (rneimizde 5 para). 6- Pergel C noktasna konularak 1 noktasna kadar alr. Aklk bozulmadan sivri u O2 odak noktasna konularak yatay eksenin alt ve st tarafnda r1 yarapl iki yay izilir. Pergel A noktasna konularak 1 noktasna kadar alr. Aklk bozulmadan sivri u O1 odak noktasna konularak 5. maddede izilen yaylar kesecek ekilde iki adet 1' noktas elde edilir. 8- Ayn ilemler 2-3-4-5 noktalar iin, C ve O1 merkezli yaylar izilmek suretiyle tekrarlanarak drder tane 1'-2'-3'-4'-5' noktalar elde edilir. 9- Bu noktalar pistolenin uygun kavisleri ile birletirildiinde, elips izilmi olur

b) Dikdrtgen yntemiyle Elips izimi:

1- Elipsin byk ve kk aplarndan geen dikdrtgen izilerek A-B-C-D noktalar iaretlenir. 2- Dikdrtgenin kenar ortaylar izilerek E-F-G-H ve O noktalar iaretlenir. 3- Dikdrtgenin AF, FB, DH ve HC kenarlar ile FO ve OH ekseni, ayn sayda eit paralara blnr. 4- E noktas ile uzun kenardaki (A-F aras) 1-2-3-4 noktalar birer izgi ile ayr ayr birletirilir. 5- Ayn ekilde G noktas ile ksa kenardaki (O-F aras) 1-2- 3-4 noktalar birer izgi ile ayr ayr birletirilir ve uzat- larak nceki izilen izgilerle kesimeleri salanr. 6- Ayn numaral izgilerin kesime noktalar eri cetvelinin (pistole) uygun kavisleri ile birletirildiinde, elipsin evresi elde edilir. 7- Dikdrtgenin 1/4 'lik ksmnda yaplan bu ilem, dier ksmlarda da uygulandnda elips izilmi olur. c) Daireler Yntemiyle Elips izimi:

O merkezli, elipsin byk ve kk aplarna eit i ie iki daire izilir. 2- Byk dairenin evresi, istenildii kadar eit paralara blnr ve bu nok- talar O merkezi ile birletirilir. 3- Byk dairenin zerindeki blm noktalarndan, gnye yardm ile dey eksene paraleller izilir. 4- Kk dairenin zerindeki blm noktalarndan,gnye yardm ile yatay eksene paraleller izilir. 5- Yatay ve dikey olarak izilen paralellerin kesitikleri noktalar, eri cetvel- lerinin (pistole) uygun kavisleri ile birletirildiinde elips izilmi olur. b) Dikdrtgen yntemiyle Elips izimi:

10

1- Elipsin byk ve kk aplarndan geen dikdrtgen izilerek A-B-C-D noktalar iaretlenir. 2- Dikdrtgenin kenar ortaylar izilerek E-F-G-H ve O noktalar iaretlenir. 3- Dikdrtgenin AF, FB, DH ve HC kenarlar ile FO ve OH ekseni, ayn sayda eit paralara blnr. 4- E noktas ile uzun kenardaki (A-F aras) 1-2-3-4 noktalar birer izgi ile ayr ayr birletirilir. 5- Ayn ekilde G noktas ile ksa kenardaki (O-F aras) 1-2- 3-4 noktalar birer izgi ile ayr ayr birletirilir ve uzat- larak nceki izilen izgilerle kesimeleri salanr. 6- Ayn numaral izgilerin kesime noktalar eri cetvelinin (pistole) uygun kavisleri ile birletirildiinde, elipsin evresi elde edilir. 7- Dikdrtgenin 1/4 'lik ksmnda yaplan bu ilem, dier ksmlarda da uygulandnda elips izilmi olur. c) Daireler Yntemiyle Elips izimi:

1- O merkezli, elipsin byk ve kk aplarna eit i ie iki daire izilir. 2- Byk dairenin evresi, istenildii kadar eit paralara blnr ve bu nok- talar O merkezi ile birletirilir. 3- Byk dairenin zerindeki blm noktalarndan, gnye yardm ile dey eksene paraleller izilir. 4- Kk dairenin zerindeki blm noktalarndan,gnye yardm ile yatay eksene paraleller izilir. 5- Yatay ve dikey olarak izilen paralellerin kesitikleri noktalar, eri cetvel- lerinin (pistole) uygun kavisleri ile birletirildiinde elips izilmi olur. g) ki Daireyi, Verilen R Yarapl Bir Yay le ten Birletirmek:

h) Sins Erisi izmek :

11

1- R1 yarapl O1 merkezli dairenin dna, O1 merkezli ve R1 + R yarapl bir yay izilir. 2- R2 yarapl O2 merkezli dairenin dna, O2 merkezli ve R2 + R yarapl bir yay izilerek ilk yay ile kesitirilir. 3- ki yayn kesitii M noktas ile O1 ve O2 noktalar birletirilir. izilen dorularn daireleri kestii noktalar A ve B harfleri ile iaretlenir. 4- M merkezli, R yarapl bir yay ile A ve b noktalar birletirilir. 5- Ayn ilemler dairelerin alt tarafnda da yapldnda iki daire, R yarapl yay ile birletirilmi olur. ZDM A-ZDM HAKKINDA GENEL BLG : 1-TANIM : Uzaydaki bir cisim, bir dzlem nnde tutulup bu cisme kardan baklacak olursa , cismin dzlem zerine bir grnts der . te cisimlerin dzlem zerine k nlar yolu ile drlen bu grntsne zdm denir. Bu srada izdmn meydana geldii dzleme zdm Dzlemi, cismin her noktasndan getii dnlen ve izdmn dzlem zerine aksetmesini salayan nlara zdm Inlar, bu nlarn kt kabul edilen noktaya ise Odak Noktas (Bak Noktas) denir. zdmler;belirli kurallar, prensipler ve ilemler sonucunda meydana gelir.Bunlarn kat zerinde gsterilmesi ise izdm yntemleri araclyla olur. Ik kayna yerine bir gz olduu kabul edilmitir.Buna gre kalem grntsnn dzlem zerinde oluabilmesi iin k kayna veya bak noktas , cisim ve dzlemin bulunmas gerekir. 2- ZDM ETLER VE ZM YNTEMLER : I-MERKEZ (KONK ) ZDM : Yakn mesafedeki bir k merkezinden gelen nlarla , izdm dzlemi zerinde oluan izdme Merkezi (Konik) zdm denir. zdm, cismin gerek byklnde olmayan bu yntemde cisim, dzlem ile bak noktas arasnda bulunursa izdm byk grnr. Eer izdm dzlemi bak noktas ile cismin arasnda ise izdm kk olarak grnr. Merkezi izdm yntemi mimari, reklamclk ve dekoratif inaat teknik resimlerinin iziminde kullanlr.

12

II-PARALEL ZDM : Sonsuzdaki k kaynandan birbirine paralel olarak gelen izdm nlarnn izdm dzlemi zerinde meydana getirdii izdme Paralel zdm denir. Paralel izdm, izdm nlarnn dzleme geli durumuna gre iki ekilde snflandrlr.

a) Eik zdm : zdm nlarnn birbirine paralel ve izdm dzlemine eik ( ' den farkl alarda ) gelmesi ile izdm dzlemi zerinde oluan grne Eik zdm denir. Eik zdm yntemi teknik

resimde eik perspektif grnlerinin iziminde kullanlr. b) Dik zdm : zdm nlarnn , dzleme dik olarak gelmesi ile oluan grne Dik zdm denir. zdmn , cismin gerek bykl ile ayn llerde olduu bu izdm ekli , genellikle teknik resim iziminde kullanlr. Dik izdm 2 blme ayrlr :

13

1-Aksonometrik zdm: zdm nlarnn dzleme dik gelmesi fakat, cismin dzleme eik olarak tutulmas ile elde edilen izdme denir. zometrik,Dimetrik ve Trimetrik olarak e ayrlan aksonometrik izdm yntemi, teknik resimde perspektif iziminde kullanlr.

-Aksonometrik Dik zdm2- Elenik Dik zdm: zdm nlar izdm dzlemine dik ve cismin baz yzeylerinin dzleme dik,baz yzeylerinin ise paralel olarak tutulmas ile elde edilen izdme denir. zdm llerinin cismin gerek bykl ile ayn olduu bu yntemde cismin btn eklini belirtmek iin birden fazla izdm izilir. Elenik dik izdm ynteminde izdm nlar birbirine paralel ve dzleme diktir. Fakat bazen cismin eik yzeyleri izdm dzlemine eik ekilde olabilir.

- Elenik Dik zdm -

TEMEL ZDM DZLEMLERNN AILMI EKL ve BURADAK TEMEL GRNLERN ADLANDIRILMASI : 1- TEMEL ZDM DZLEM ve ETLER : Daha ok teknik resimde btn geometrik izimlerin grnlerinin iziminde kullanlan elenik dik izdm ynteminde izdm dzlemleri,birbirine bitiik ve dik olarak kabul edilir.Daima durgun su yzeyi gibi kabul edilen dzlemlerden birisine Yatay Dzlem, buna dik olan ikinci dzleme ise Dey Dzlem denir. zdm dzlemlerini daha iyi aklayabilmek iin rnek olarak,kenarlar birbirine bitiik ve aralarndaki a 90 olan ii bo bir kp alalm.

14

Yukardaki ekilde anm verilen kp yzeylerinden her biri birer izdm dzlemidir ve bunlarn tamamna Temel zdm Dzlemleri denir.zdm dzlemi zerinde bir cismin ayrntl olarak standart grnlerle ifade edilmesine ve ayn zamanda kpn ak ekline Epr denir. En ok kullanlan yzeyi bir birine mentee ile balanm olarak kabul edersek; a) Bak noktasna gre yatay durumda olan dzlem, Yatay dzlem ( Y ). b)Bak noktasnn sa (veya sol ) tarafnda bulunan dzlem, Profil Dzlem ( P) eklinde isimlendirilir. Bu dzlemler zerine izim yaparken dzlemlerin birleme yerleri bir izgi (Eksen) eklinde gsterilir. Bunlardan aln ve yatay dzlemi arasndaki izgiye Yer Ekseni , aln ve profil dzlemi arasndaki izgiye de Ara Eksen denir. Temel zdm Dzlemleri ekilleri aada verilmitir.

C-NOKTA VE DORUNUN ZDMLER:1-NOKTANIN ZDMLER : Geometride , iki dorunun kesitii ksm olarak belirtilen ve teorik olarak bir boyutu olamayan, yalnzca bir yeri bulunan oluuma Nokta denir. ki nokta birletirildiinde Doru , dorular birletirildiinde Yzeyler , yzeyler birletirildiinde ise Cisimler meydana gelir.

2- DORUNUN ZDMLER : Aralarnda belirli mesafe bulunan iki noktann birletirilmesi ile doru para- snn meydana gelir.Teknik resim izimlerinde boylar belirlenmi doru paralar kullanlmasna

15

ramen asln- da dorularn boylar belirsizdir.Doru paralar, temel izdm dzlemlerine olan konumlarna gre deiik ekillerde tanmlanr I - ZEL DORULAR :Temel izdm dzlemlerine diklik veya paralellik zellii tayan dorulardr.Bu dorular da kendi aralarnda e ayrlr :a) Yatay Doru: Yatay izdm dzlemine paralel veya dzleme akk olan dorulardr. Bu dorularn yatay dzlemdeki izdm,dorunun tam boyuna eittir.

b)Aln Dorusu : Aln izdm dzlemine paralel veya dzleme akk olan dorulardr. Bu dorularn aln dzlemindeki izdm, dorunun tam boyuna eittir. c)Profil Dorusu: Profil izdm dzlemine paralel veya dzleme akk olan dorulardr. Bu dorularn profil dzlemindeki izdm, dorunun tam boyuna eittir. II: GELGZEL DORULAR : Hi bir temel izdm dzlemine dik veya paralel olmayan dorulardr. Bu dorular tam boylu izdm vermezler ve gerek uzunluundan daha ksa grnrler. Daha ok pramit ve koni gibi eik yzeyli cisimlerin iziminde kullanlan geliigzel dorular aadaki ekilde grnmektedir. GRN IKARMA : A-TEMEL GRNLERN YERLER, GRNLE ZLM RESMLERN NCELENMES VE GRNLERN ADLANDIRILMASI : 1-GRN VE ETLER : zdm yntemlerinden Dik zdm yntemi nceki nitede aklanm ve bu yntemde izdm llerinin cismin gerek bykl ile ayn olduu belirtilmiti.te, dik izdm yntemi ile temel izdm dzlemlerine izilen izdmlere Grn denir. Cisme bak ynne gre deiik isimler alan grn eitleri unlardr; a) nden Grn : Cisme nden baklarak izilen ve grnmez izgilerin en az , detayn ise en fazla olduu grntr. b) stten Grn : Cisme stten baklarak yatay izdm dzlemine (nden Grnn Altna) izilen grntr. c) Sa Yandan Grn : Cisme sa yan taraftan baklarak profil izdm dzlemi karsndaki dzleme (nden Grnn soluna ) izilen grntr. Sadan grn eklinde de ifade edilir. d) Sol Yandan Grn : Cisme sol yan taraftan baklarak profil izdm dzlemine (nden Grnn sana ) izilen grntr. Soldan grn eklinde de ifade edilir. e) Arkadan Grn : Cisme , aln izdm dzleminin arka tarafndan baklarak aln izdm dzleminin karsndaki dzleme izilen grntr. f) Arkadan Grn : Cisme , alttan baklarak yatay izdm dzleminin karsndaki dzleme ( nden grnn stne ) izilen grntr.

16

K GRN VERLEN RESMN NC GRNNN ZLMES : Birok makina parasnn iki grnle tantlabildii daha nce aklanmt. Bazen bu paralarn nc grnleri de istenebilir. Bu durumda parann nc grn, izdm kurallarna gre izilir. ekilde n ve st grn verilen parann sol yan grnnn nasl izileceini ilem basamaklar eklinde aklayalm: a) Yatay ve dikey eksenler izilir. b) nc grnn ebatlar , n ve st grnten tanan snr izgileri ile belirlenir. c) Parann tm keleri numaralandrlr. d) n ve st grnteki ayn numaral keler tama izgileri ile yan grnn izilebilecei blgeye tanarak kesitirilir. e) Parann grnen ne grnmeyen izgileri tespit edilir. f) Tama izgilerinin kesime noktalar , grnen ksmlar iin dz izgi , grnmeyen ksmlar iin kesik izgi ile birletirilir. Bylece nc grn tamamlanm olur.

17

ki Grn Verilen Parann nc Grnnn izilmesi a) Parann Perspektif Grn, b) ki Grn ve Eksen izgileri, c) Tama izgilerinin Kesitirilmesi ve nc Grnn Ortaya kmas

PERSPEKTF VERLEN PARANIN GRNLERNN ZM SIRASI: Teknik resimde para grnleri izilirken, izimin abuk ve doru olmas iin ncelikle parann neresinden izime balanaca ve nasl izileceinin tespit edilmesi gerekir. Grnlerin iziminde uyulmas gereken ortak kurallar u ekilde sralanr : a) Parann temel grnlerinin izilebilmesi iin, alma veya imalat ekline gre tutulma konumu tespit edilir. n grn tespit edilir. b) Dier grnlerin says ve bak ynleri tespit edilir. c) Grnlerin kaplayaca alan ve dolaysyla kat ebatlar belirlenir. d) Formas belirlenen kadn kullan yn tespit edilip, resim masasna balanarak ereve ve antet izilir. e) Grnn ebatlarna gre uygun kenar boluklar braklarak ince izgilerle dikdrtgenler izilir. f) Parann zelliine gre, varsa eksen izgileri izilir.Sonra Daire,yay ve dier izgiler izilir. g) Ke birletirmeleri ve dier tamamlayc izgiler izilir. h ) Fazla izgiler silinerek gerek grnler ortaya kartlr. ) nceden ince izgilerle izilen grnler,daire ve yaylardan balanarak koyulatrlr. i ) Yatay,dikey ve eik olarak izilen dz izgiler koyulatrlr. j) Kesik izgiler ve tarama izgileri koyulatrlr. k) l izgileri,ok ve rakamlar yazlr. l) Son olarak tolerans ve dier bilgiler yazlr.

18

LEK VE LLENDRME: A- LEKLER :lek;Teknik resmi izilen paralarn resim zerindeki izim lsnn, o parann gerek lsne oranna denir . Ksaca; lek=izim ls / Gerek l eklinde yazlr. LEK ETLER : a) Gerek byklk lei : Paralarn zerinden alnan llere gre izilen lek eididir. lek = 1:1 eklinde ifade edilir. b) Kltme lei : Byk paralarn kltlerek izildii lek eididir. lek = 1:2,5 - 1:5 - 1:10 - 1:20 1:50 - 1:100 1:200 - 1:500 - 1:1000 - 1:10000 veya 1/2 - 1/5 - 1/10 - 1/20 - 1/50 - 1/100 - 1/200 - 1/500 - 1/1000 eklinde ifade edilir. c) Byltme lei : Kk paralarn byltlerek izildii lek eididir. lek = 2:1 - 5:1 - 10:1 - 20:1 50:1 eklinde ifade edilir.

Bir Parann Deiik leklere Gre izilmesi LEKLERLE LGL GENEL KURALLAR : leklerin kullanlmas,seilmesi ve yazlmasnda aadaki kurallara dikkat edilmelidir : a) izilen resmin lei,antet ierisinde kendisine ayrlan blme kolayca grlp okunabilecek byklkte ve lek kelimesi ile birlikte yazlmaldr.

b) Ayrntl olarak izilen resimlerde esas lekten baka lekler kullanlmas durumunda dier lekler, antetteki esas lein altna daha kk olarak yazlr. Ayrca ait olduu grnler de belirtilir.

19

c) Byltme lekleri ile izilen resimlerde gerekli grlmesi halinde resmin yan tarafna parann gerek llerdeki resmi izilmeli ve llendirilmeyip altna 1:1 lei yazlmaldr. d) Para resimleri ister byltme leine gre isterse kltme leine gre izilsin,her iki durumda da izilen resimlerin zerine yazlan ller,o parann gerek bykln gsteren llerdir. e) Kullanlan lek ne olursa olsun alarn iziminde gerek ller kullanlr . f) Baz zel paralarn iziminde, TS 88 'e gre belirlenen standart lek deerlerinin dnda lekler de kullanlabilir. g)Bazen paralarn belirli noktalarnn daha iyi aklanmas iin detay grnleri izilir.Bu durumda detay grnn yanna lei yazlr. h) Seilen lek her zaman, paraya ait bilgilerin kolay ve ak olmasn salayacak byklkte olmaldr. ) Byltme ve kltme lekleri ile yaplan izimlerde lek cetvelinin kullanlmas tavsiye edilir LLENDRMENN GERE ve NEM : Teknik Resim kurallarna gre izilen para resimleri , sadece o parann ekli ile ilgili bilgi verirler. Makine paralarnn imalat srasnda para eklinin ifade eden grn bilgileri yetersiz kalr. Bunun yan sra parann bykln ve ebatlarn ifade eden bilgilere de ihtiya duyulur. Bu amala paralarn yapm iin gerekli deerler belirli kurallara gre grnler zerinde gsterilerek llendirme ilemi yaplr. LLENDRME KURALLARI : 1- Ayn l, zorunlu olmadka birden fazla yerde verilmemelidir. 2- Resim iin gerekli olan btn ller ve dier bilgiler vb.) resim zerine dorudan doruya yazlmaldr. (zel aklamalar, toleranslar, yzey durumlar

3- ller,l aletleri ile yaplacak kontrolu ve markalamay kolaylatracak ekilde verilmelidir. 4- ller, parann en ak ekilde grld grn zerine konulmaldr. 5- ller,resim zerindeki baka llerden faydalanmaya veya hesaplama yapmaya meydan vermeyecek ekilde yazlmaldr. 6- ller, parann imalat srasnda izlenecek ilem srasna gre verilmelidir. 7- Mmkn olduu kadar grnmeyen kenarlara l verilmelidir. 8- ller, tam boylu kenarlara ve gerek byklkteki grnlere verilmelidir. 9- l izgisi,l rakamn kesmemelidir. kesmemelidir.

20

10- Dorusal llerde birim olarak mm. kullanlmal,baka bir birim kullanlrsa lden sonra birim yazlmaldr. 11- l rakamlar, grn izgileri zerine yazlmamaldr. 12- Zorunlu olmadka kesik izgiler zerine l verilmemelidir. 13- ller genellikle resmin dna verilmelidir. 14- Grnlerdeki keleri birletirecek ekilde l izgisi izilmemelidir. 15- l izgileri,parann byklne gre grn izgisinden 8 ~ 12 mm dardan verilmelidir. 16-Yazlan btn l rakamlar , oklar ve yazlar ayn byklkte olmaldr. 17- Rakamlar,l izgisinin 1 ~ 2 mm. stne yazlmaldr. 18- Taranm yzeylere l yazlmamaldr. Zorunlu ise l rakam yazlan ksm silinmelidir. 19- Alara verilen yay eklindeki l izgisinin merkezi, ann tepe noktas olmaldr. 20- l ve balama izgileri,srekli ve ince izilmelidir. 21- Balama izgileri,l izgisinin 2 ~ 3 mm darsna tarlmaldr. 22- Kesien izgiler ile balama izgileri,kesime noktasnn biraz dna tarlmaldr. 23- l izgileri, llendirilecek paraya dik veya gerektiinde eik,fakat birbirine paralel olarak izilmelidir. 24- Grnlerde,birbirinin ayn olan blmlerden yalnzca bir tanesi llendirilmelidir. 25- lek ne olursa olsun,resim zerine gerek l deerleri yazlmaldr. 26- Bir yay merkezinin gsterilmesi gerektiinde,yarap l izgisi krlr. 27- nce kk ller,sonra byk ller verilerek l izgilerinin birbirini kesmesi nlenmelidir. 28- Resimde kullanlan harf ve rakamlar resmin tabanndan veya sandan baklarak,soldan saa ve aadan yukarya doru okunacak ekilde olmaldr. 29- malat srasnda kendiliinden oluan yzeylere l verilmemelidir. 30- Merkezi belli olmayan yay lleri yazlrken yarap ls,nne R harfi konularak belirtilmelidir. D-LLERN YAZILMASI: 1- L ZGS , L BALAMA ZGS :llendirme srasnda kurallara uygun olarak izilen rakam, l balama izgisi,l izgisi ve oklar aadaki ekilde gsterilmitir. Burada grlen l izgileri ve l balama izgileri, srekli ince izgi ile izilir. Bu nedenle ince izgilerin iziminde H veya 2H kalem kullanlr. 2-OKLAR VE BYKLKLER : Oklar , l izgilerinin balama izgileri ile birletii yere konulan ve bir lnn nereden nereye kadar verildiini belirten zel iaretlerdir. llendirmede kullanlan oklarn ebatlar, izilen resmin byklne gre deiir. Ayrca resimlerin zelliine gre deiik oklar kullanlr. Aadaki ekilde deiik ok eitleri grlmektedir. SVR OK EK ZG OK NOKTA OK

- Ok eitleri KEST GRNLER KESTLERN TANIMLANMASI: Cisimlerin ve paralarn i ksmlarnda kalan detaylarnn grnr duruma getirilerek, daha iyi aklanmas ve llendirilebilmesi iin kesildii farz edilerek, kesilen yzeyin grnnn izilmesine Kesit Grn denir. Cisimler hayali bir dzlem ile kesilmi olarak kabul edilir ve bu

21

dzlem, grnler zerinde izgi grnts ile belirlenir. Bu izgiye de Kesit Dzlemi izgisi denir. Aada Kesit Dzlemi izgisi ekli grlmektedir.

KEST GRN ETLER:Kesit grnler , kesit dzleminin cismi kesme durumuna ve kesitin ekline gre alt grupta incelenebilir. 1-Tam Kesit Grn, 2-Yarm Kesit Grn, 3-Ksmi (blgesel) Kesit Grn, 4-Kademeli Kesit Grn, 5- Profil Kesit Grn, 6-Dndrlm Kesit Grn,

a) Tam Kesit Grn, b) Yarm Kesit Grn, c) Ksmi Kesit Grn, d) Kademeli Kesit Grn. 1- TAM KEST GRNLER: Bir cismin, eitli kesit dzlemleriyle tamam kesilerek dik bir bak dorultusuna gre izilen kesitlerine Tam Kesit Grn denir. Cisim yatay bir dzlem ile kesilmise, elde edilen kesit grne Yatay Kesit Grn denir. Eer cisim dey bir dzlem ile kesilmise , elde edilen kesit grne Dey Kesit Grn , cisim enine kesilmise En kesit Grn denir. 2- YARIM KEST GRNLER: Birbirine dikey iki kesit dzlemi ile cismin drtte birinin kesilip atld kabul edilerek izilen kesit grne Yarm Kesit denir. Yarm kesit simetrik paralarda kullanlr ve kesit grnn yars parann i ksmn, dier yars da d ksmn gsterir .Yarm kesitte her iki tarafta kalan grnmeyen kenar izgileri izilmez. llendirme asndan gerekli olursa, kesilmeyen blmlerde kesik izgi kullanlabilir. Kesit dzlemi izgisinin bak dorultusuna dik olan tarafnn ucuna ok konulurken , dier ucuna ok konulmaz. Bak dorultusundaki kesit dzlemi, kesilmi grnte eksen izgisi olarak izilir.

22

3- KISM (blgesel) KEST GRNLER:Tam veya yarm kesitlerin alnamad ya da gerek duyulmad durumlarda, parann grnmesi istenen blmnden bir ksmnn koparlp atld kabul edilerek izilen grnlere Ksmi Kesit denir. Resimlerde koparlarak atld kabul edilen ksmn etraf serbest elle ve yardmc izgi ile snrlandrlarak i ksmlar taranr.

4- KADEMEL KEST GRNLER: Bir paradaki ayn eksen zerinde bulunmayan blmlerin bir grn ze- rinde toplanarak izilebilmesi iin kesit dzleminin para zerinde kvrlmak suretiyle (kademe yaparak) getii kabul edilerek izilen grnlerdir.Kesit dzlemi izgisinin ular ve kvrlma noktalar kaln dolu izgi ile belirlenir ve ula- rna harfler konulur. Ayrca izilen kesitin yanna da hangi kesite ait olduunu belirleyen yaz ("AA - Kesiti" gibi) yazlr. Kademe yaplan (kvrlan) ke noktalar, kesit grnte gsterilmez ve btn yzeyde tarama devam eder.

5- PROFL KEST GRNLER: Manivela kolu, kasnak kolu, putrel, kebent gibi ince ve uzun paralarn kesitleri, ince uzun grnlerinde yerinde dndrlm ekilde profil kesit olarak yardmc izgilerle izilir ve ileri taranr.Grn zerinde uygun bir yer yoksa grn dnda bir yere izilerek yanna hangi kesite ait olduu yazlmaldr. Grn dna izilen profil kesitler, ana izgilerle izilir

23

6- DNDRLM KEST GRNLER: Makine paralarnn simetri dzlemi zerinde bulunmayan girinti ve kntlar, gerek l ve biimlerini grebilmek iin dzlemlerin kesime yerlerine kadar dndrlr. Cismin dndrlm durumunda bak dorultusuna gre kesit dzlemi geirilerek elde edilen kesit grnlere ise Dndrlm Kesit Grn denir. Resimlerde kesit dzlemi izgisinin nerelerden geirildii kolay anlalabiliyorsa, kesit dzlemi izgisi ve dndrmeyi gsteren izgiler izilmeyebilir.

TARAMA ZGLER: Kesitlerde, kesilen yzey zerine belirli eimlerde ve artlarda izilen srekli ince izgilere Tarama izgisi denir. Bu izgilerin kullanlmasnn iki amac vardr: a) Kesit dzlemi ile kesilen yzeyleri belirlemek ve kesilmeyen yzeylerden ayrt etmek, b) Cismin yapld malzemenin cinsini belirlemek. Tarama izgileri, resim iziminde kullanlan izgi grubunun en ince izgisiyle srekli izgi eklinde izilir. Eimleri ise genellikle simetri ekseni ile 45 ' lik a yapacak ekildedir. Ancak parann durumuna gre ve baz zel durumlarda eimi 30 veya 60 olabilir. Tarama izgilerinin iziminde u noktalara dikkat edilmelidir: 1- Tarama izgileri, yardmc izgi olarak yatayla 45 'lik a yapacak ekilde izilmelidir. (ekil -a) 2- Al izimlerde tarama izgilerinin ana izgilere paralel veya dikey gelmemesi gerekir. Bu nedenle duruma gre 30 - 45 - 60 'lik alardan birisi ile izilir. (ekil -b) 3- Tarama izgilerinin aralklar 1 - 2 veya 3 mm olmaldr. ok kk paralarda 0,75 mm, ok byk paralarda 5 mm veya daha byk olabilir. Bu aralklar gz karar ile izilerek eitlik salanmaya allr. (ekil -c) 4- Birbiri ile temas halinde olan iki para kesildii zaman, tarama izgileri ters ynde izilmelidir. Baka bir para daha varsa farkl ada taranabilir.(ekil -d) TARAMA ZGLER:Kesitlerde, kesilen yzey zerine belirli eimlerde ve artlarda izilen srekli ince izgilere Tarama izgisi denir. Bu izgilerin kullanlmasnn iki amac vardr: a) Kesit dzlemi ile kesilen yzeyleri belirlemek ve kesilmeyen yzeylerden ayrt etmek, b) Cismin yapld malzemenin cinsini belirlemek. Tarama izgileri, resim iziminde kullanlan izgi grubunun en ince izgisiyle srekli izgi eklinde izilir. Eimleri ise genellikle simetri ekseni ile 45 ' lik a yapacak ekildedir.Ancak parann durumuna gre ve baz zel durumlarda eimi 30 veya 60 olabilir. Tarama izgilerinin iziminde u noktalara dikkat edilmelidir: 1-Tarama izgileri, yardmc izgi olarak yatayla 45 'lik a yapacak ekilde izilmelidir.(ekil-a)

24

2-Al izimlerde tarama izgilerinin ana izgilere paralel veya dikey gelmemesi gerekir. Bu nedenle duruma gre 30 - 45 - 60 'lik alardan birisi ile izilir.(ekil -b) 3- Tarama izgilerinin aralklar 1 - 2 veya 3 mm olmaldr. ok kk paralarda 0,75 mm, ok byk paralarda 5 mm veya daha byk olabilir. Bu aralklar gz karar ile izilerek eitlik salanmaya allr. (ekil -c) 4- Birbiri ile temas halinde olan iki para kesildii zaman, tarama izgileri ters ynde izilmelidir. Baka bir para daha varsa farkl ada taranabilir.(ekil -d)

5- Temas halindeki iki parann tarama izgileri, ana izgi zerinde birbiri ile birlememelidir. (ekil -d) 6- Kesit dzleminin dedii btn yzeyler ayn ynde taranr. (ekil -e) 7- ok byk paralarda kesit yzeyinin tamam yerine, ana izgilerin evreleri taranr. (ekil -f) 8- Sac levha, putrel, kebent, conta gibi paralarn yzeyleri ok dar olduu iin yzeyleri koyu renk olarak belirtilerek birbirinden ayrt edilir. Ancak paralarn aralarnda aklk braklr. (ekil -g)

25