Cyfenw Enwau Eraill

Rhif y Ganolfan 0

Rhif yr Ymgeisydd

TGAU Newydd 4461/52 GWYDDONIAETH A

HAEN UWCH BIOLEG 1 P.M. DYDD MERCHER, 30 Mai 2012 1 awr
Ir Arholwr yn unig Cwestiwn 1 2 3 4 5 6 7 DEUNYDDIAU YCHWANEGOL Yn ogystal r papur hwn, maen bosibl y bydd angen cyfrifiannell a phren mesur. CYFARWYDDIADAU I YMGEISWYR Defnyddiwch inc neu feiro du. Ysgrifennwch eich enw, rhif y ganolfan ach rhif ymgeisydd yn y blychau ar ben y dudalen hon. Atebwch bob cwestiwn. Ysgrifennwch eich atebion yn y lleoedd gwag priodol yn y llyfryn hwn. GWYBODAETH I YMGEISWYR Mae nifer y marciau wedi ei nodi mewn cromfachau ar ddiwedd pob cwestiwn neu ran o gwestiwn. Cofiwch fod yr asesun ystyried ansawdd y cyfathrebu ysgrifenedig a ddefnyddiwch yn eich atebion i gwestiynau 3 a 9. 8 9 10 Cyfanswm Marc Mwyaf 6 4 7 7 6 4 4 6 9 7 60
4 4 61 5 2 0 0 01

Marc a Roddwyd

WJEC CBAC Cyf.

SM*(S12-4461-52)

2 Atebwch bob cwestiwn. 1. Mewn cathod, maer alel ar gyfer blew byr (D) yn drechol ir alel ar gyfer blew hir (d). Mae cath blew byr yn cael ei chyplu (mated) chath sydd blew hir. Mae gan yr holl epil (offspring) (F1) flew byr.

Arholwr yn unig

(a) (i) Cwblhewch y canlynol i ddangos genoteipiaur rhieni. I. Y gath blew byr. II. Y gath blew hir.
...............................................

[1]

...............................................

(ii) Cwblhewch y sgwr Punnett i ddangos y croesiad rhwng y gath blew byr ar gath blew hir. [2]

Gametau

F1

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

3 (b) (i) Cwblhewch y sgwr Punnett i ddangos yr epil syn cael eu cynhyrchu trwy fridio dau or genhedlaeth F1 i gilydd (selfing). [2]

Arholwr yn unig

Gametau

F2

......................................

homosygaidd trechol:

......................................

heterosygaidd:

......................................

enciliol

6
WJEC CBAC Cyf. (4461-52)

Trosodd.

4 4 61 52 0 0 03

(ii) Cwblhewch y canlynol i ddangos cymhareb (ratio) y gwahanol fathau o epil syn ymddangos yn y genhedlaeth F2. [1]

4 2. Yn 1982 cafodd yr un rhywogaeth or goeden binwydden eu plannu ar ddwy ochr i ddyffryn afon yng Nghymru. Yn 2011 cafodd arolwg (survey) ei wneud or coed ar bwyntiau A, B a C. Cafodd uchder cyfartalog y coed eu cofnodi.

HAUL

B Llethr yn wynebur Gogledd Llethr yn wynebur De

Afon Tabl yn dangos uchder cyfartalog y coed ar bwyntiau arolwg A, B a C. Uchder cyfartalog y coed (m) 8.6 11.4 10.7

Pwynt arolwg A B C

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

5 (a) Pa derm syn cael ei ddefnyddio i ddisgrifior gwahaniaethau rhwng aelodau or un rhywogaeth? [1]

Arholwr yn unig

(b) Awgrymwch ddau reswm amgylcheddol am y gwahaniaethau yn uchder cyfartalog y coed syn tyfu ar y pwyntiau arolwg A a B. [2]

(i) .....................................................................................................................................................................................................

(ii) .....................................................................................................................................................................................................

(c) Roedd pob coeden a oedd yn tyfu ar bwynt arolwg C yn tyfu o dan yr un amodau (conditions) amgylcheddol yn union. Ond roedd y gwahaniaeth mewn uchder rhwng coed unigol gymaint 0.5m. Awgrymwch reswm am y gwahaniaeth yma. [1]

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

Trosodd.

4 4 61 52 0 0 05

6 3. Maer diagram yn dangos toriad drwyr croen.

Arholwr yn unig

A B

........................................................................

(a) Labelwch ran A ar y diagram.

[1]

(b) Eglurwch, yn fanwl, y rl mae rhan B yn ei chwarae wrth ostwng tymheredd y corff mewn amodau cynnes. [6 ACY]

WJEC CBAC Cyf.

7
(4461-52)

TUDALEN WAG

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

Trosodd.

4 4 61 52 0 0 07

8 4. Maer tabl isod yn dangos y wybodaeth ar ddefnydd pacio dau fath gwahanol o fara, Hadau Cymysg (Multi-Seeded) a Gwyn Tafellog (White Sliced). Hadau Cymysg (100g) Gwyn Tafellog (100g) Canllaw Swm Dyddiol (Guideline Daily Amount/GDA) ar gyfer oedolyn 8400 45 230 90 70 20 6

Arholwr yn unig

Egni (kJ) Protein (g) Cyfanswm carbohydradau (g) Siwgrau (g) Cyfanswm braster (g) Braster dirlawn (g) Halen (g)

1110 10.5 33.5 4.1 9.9 1.5 0.85

992 9.5 15.7 4.2 1.3 0.1 0.4

(a) Defnyddiwch y wybodaeth yn y tabl i gyfrifo ms torth Gwyn Tafellog y byddai angen i oedolyn ei fwyta i gyrraedd ei GDA o egni. [2]

Ateb

......................................

(b) Pa un or ddau fath o fara byddech chin ei argymell (recommend ) ar gyfer: (i) person syn dioddef o glefyd coronaidd y galon; [1]

Bara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rheswm
.................................................................................................................................................

(ii) person syn dioddef o bwysedd gwaed uchel?

[1]

Bara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rheswm
..............................................................................................................................................................

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

9 (c) Mae Bethan eisiau gwirio (check) cynnwys egni bara Hadau Cymysg. Mae hin gosod yr offer sydd iw gweld isod.

Arholwr yn unig

Thermomedr

Clamp Tiwb profi 20cm3 o ddr

Bwyd yn llosgi

Nodwydd

Carn (handle) bren Mat gwrth-wres (heat resistant)

(i) Ar wahn i gyfaint y dr syn cael ei ddefnyddio, nodwch ddau fesuriad arall syn rhaid i Bethan eu cymryd er mwyn darganfod cynnwys egnir bara. [2] I. II.
......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

(ii) Pam na fydd yr offer mae Bethan yn eu defnyddio yn rhoi darlleniad manwl gywir ar gyfer cynnwys egnir bara? [1]

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

Trosodd.

4 4 61 52 0 0 0 9

10 5. Tyfodd John rhai eginblanhigion (seedlings) mewn potiau blodau bach mewn labordy ysgol. Wedi ir cyffion (shoots) dyfun ddigon hir rhoddodd un or potiau ar flwch cynnal ar fainc. Defnyddiodd lamp fainc bwerus i oleuor cyffion o un ochr yn unig.

Arholwr yn unig

cyffion eginblanhigion

lamp bwerus

blwch cynnal

(a) (i) Ar l 48 awr mae John yn archwilio cyffion yr eginblanhigion. Mae newid yn sut maer eginblanhigion yn edrych (appearance). Nodwch y newid. [1]

(ii) Nodwch enwr ymateb syn cael ei ddangos gan gyffion yr eginblanhigion.

[1]

................................................................................................................................ (iii) Enwch y grp o gemegion syn rheolir math yma o ymateb. [1]

...................................................................................................

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

11 (b) Rhoddodd John bot arall o eginblanhigion ar blt syn cylchdroi (rotating). Maer plt yn cwblhau un cylchdro bob 20 munud. Defnyddiodd lamp fainc bwerus i oleuor eginblanhigion o un ochr yn unig.

Arholwr yn unig

cyffion eginblanhigion

plt yn cylchdroi modur trydan

lamp bwerus

(i) Ar l 48 awr mae John yn stopior modur trydan. Wrth archwilio cyffion yr eginblanhigion mae en sylwi eu bod nhwn tyfu: [1]

Tanlinellwch yr ateb cywir. A. i ffwrdd oddi wrth y golau B. tuag at y golau C. yn syth i fyny. (ii) Eglurwch eich ateb i (b)(i). [2]

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

Trosodd.

4 4 61 5 2 0 011

12 6. Maer siart llif isod yn dangos y berthynas rhwng crynodiadaur glwcos ac inswlin mewn gwaed person.

Arholwr yn unig

crynodiad y glwcos yn normal

llai o inswlin yn cael ei ryddhau

crynodiad y glwcos yn cynyddu

crynodiad y glwcos yn lleihau

inswlin yn cael ei ryddhau

peth glwcos yn cael ei ddefnyddio mewn resbiradaeth

peth glwcos yn cael ei newid i glycogen ac yn cael ei storio yn yr afu / iau

(a) Ysgrifennwch y gair BWYTA ar y siart llif i ddangos yn glir pryd maer person yn bwyta pryd o fwyd. [1] (b) Awgrymwch pam mae peth or glwcos yn cael ei newid i glycogen ac yn cael ei storio yn yr afu / iau. [1]

(c) Marciwch X ar y blwch ar y siart llif na fyddain wir mewn person syn dioddef o diabetes Math 1. [1] (ch) Pa derm syn cael ei ddefnyddio i ddisgrifior mecanwaith rheoli (control mechanism) sydd iw weld yn y siart llif? [1]

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

13

TUDALEN WAG

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

Trosodd.

14 7.

Cnwd (crop) Soia Maer siart llif isod yn dangos egwyddorion (principles) y broses syn cael ei defnyddio i wella planhigion cnwd trwy addasun enynnol. Maen nhw YN Y DREFN GYWIR. Siart llif Egwyddorion addasu planhigyn cnwd yn enynnol A Mae genyn defnyddiol yn cael ei adnabod.

Maer genyn defnyddiol yn cael ei drosglwyddo i gelloedd planhigyn cnwd.

Mae celloedd y planhigyn cnwd yn cynhyrchu nifer o blanhigion wediu haddasun enynnol.

Maer planhigion cnwd newydd sydd wediu haddasun enynnol yn mynd trwy dreialon i ddarganfod a ywr genyn defnyddiol yn cael yr effaith sydd ei angen.

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

15 Maer tabl isod yn rhestrur camau syn cael eu defnyddio wrth addasu soia yn enynnol. Maer camau wediu rhestru yn y DREFN ANGHYWIR. Camau wrth addasu soia yn enynnol Maer math newydd o blanhigion soia yn cael eu profi yn y maes i weld a ydyn nhwn gwrthsefyll (resist) chwynladdwr. Mae planhigion soia cyfan yn cael eu tyfu o gelloedd planhigion soia sydd wediu haddasun enynnol. Mae Agrobacterium tumefasciens yn heintio celloedd planhigion soia gan basior genyn ymlaen syn rheoli gwrthsefyll chwynladdwr. Mae gan Agrobacterium tumefasciens enyn syn rheoli gwrthsefyll chwynladdwr. Llythyren

Arholwr yn unig

....................

....................

....................

....................

(a) Defnyddiwch y llythrennau A, B, C a D sydd iw gweld yn y siart llif gyferbyn i gwblhaur tabl uchod. Mae angen ir egwyddorion gyfateb ir camau wrth addasun enynnol. [3] (b) Nodwch un rheswm pam mae angen treialon maes ar raddfa fferm cyn i gnwd wedii addasun enynnol gael ei dyfu. [1]

4
WJEC CBAC Cyf. (4461-52)

Trosodd.

16 8. Mae ffibrosis codennog (cystic fibrosis) yn gyflwr etifeddol syn effeithio ar yr ysgyfaint yn bennaf. Dydy pobl sydd ffibrosis codennog ddim yn gallu gwneud un math o brotein.

Arholwr yn unig

(a) Mae ffibrosis codennog yn cael ei reoli gan br o alelau. Os oes un alel iw gael ar un cromosom pr rhif 7, ble yn union byddech chin dod o hyd ir ail alel? [2]

(b) Yn ystod therapi genynnau, mae pobl ffibrosis codennog wedi cael eu trin drwy gael alelau normal wedi eu trosglwyddo i mewn iw hysgyfaint. Roedd y cynigion cyntaf ar y driniaeth yma yn defnyddio micro-organebau or enw firysau, i gludor alelau normal i mewn i gelloedd yr ysgyfant.

(i) Awgrymwch broblem bosib allai ddigwydd o ganlyniad i ddefnyddio firysau i gludo alelau normal i mewn i gelloedd yr ysgyfant. [1]

(ii) Mae celloedd yr ysgyfant yn treulio (wear out) ac mae celloedd ysgyfant newydd yn cymryd eu lle. Awgrymwch pam gallai hyn fod yn broblem ar gyfer y math yma o therapi genynnau. [1]

(c) Eglurwch sut gallai canlyniadau proffil DNA helpu i roi gwybodaeth i bobl syn bwriadu dod yn rhieni, ac sydd hanes teuluol o ffibrosis codennog. [2]

WJEC CBAC Cyf.

6
(4461-52)

17

TUDALEN WAG

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

Trosodd.

18 9. Cafodd ymchwiliad ei gynnal i ddarganfod faint o wrtaith (fertiliser) syn cael ei wastraffu wrth iddo gael ei chwistrellu ar gnydau (crops). Maer diagram yn dangos yr offer syn cael eu defnyddio.

Arholwr yn unig

Chwistrell Pridd gwair/glaswellt yn tyfu

Hambwrdd yn goleddu (sloping) tuag at y blaen Tiwb ar lefel y pridd

Mae 10 litr o hydoddiant o wrtaith yn cael ei chwistrellu ar yr hambwrdd am 1 awr. Ar l 1 awr roedd 7 litr or hydoddiant wedi draenio allan or hambwrdd. (a) Awgrymwch ddwy ffordd nad ywr ymchwiliad yn fanwl gywir wrth gynrychioli effeithiau chwistrellu gwrtaith ar gnydau syn cael eu tyfu ar fferm. [2] (i)
.....................................................................................................................................................................................................

(ii) ..................................................................................................................................................................................................... (b) Awgrymwch ddau faetholyn planhigion sydd mewn gwrtaith artiffisial. (i) [1]

.....................................................................................................................................................................................................

(ii) .....................................................................................................................................................................................................

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

19 (c) Defnyddiwch y wybodaeth sydd wedi ei roi ach gwybodaeth o effeithiau niweidiol llygredd i egluro pam mae rhai cemegion mewn gwrtaith yn gallu niweidio pysgod yn eu cynefin (habitat) naturiol. [6 ACY]

Arholwr yn unig

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

Trosodd.

20 10. Mae gwastraff o waith (mine) copr wedi cael ei adael yn agos at afon am 100 mlynedd. Mae copr yn fetel trwm gwenwynig. Maer map isod yn dangos y gwastraff or gwaith copr mewn perthynas r afon. Gwastraff o waith copr X copr yn yr afon Y Llif yr afon pridd Pridd yn amsugno dr or afon

Arholwr yn unig

pridd

Cafodd sampl o hadau or gwair Agrostis tenuis ei gasglu ar bwynt X sydd iw weld ar y map, ac o bwynt 10 milltir i ffwrdd or afon lle nad oes llygredd gan gopr. Cafodd y ddau sampl o hadau eu plannu mewn pridd au dyfrhaun rheolaidd dr afon wedii gasglu o bwynt Y ar y map. Ar l tair wythnos cafodd % yr hadau a oedd wedi tyfu or ddau sampl eu cofnodi: Hadaun tyfu (%) Sampl o bwynt X 90 Sampl 10 milltir i ffwrdd or afon 0.2 [2]

(a) Nodwch ddau ffactor heblaw amser, fyddain sicrhau bod hwn yn brawf teg. (i)

.....................................................................................................................................................................................................

(ii) ..................................................................................................................................................................................................... (b) Awgrymwch sut byddech chin gosod rheolydd (control) ar gyfer yr ymchwiliad yma. [1]

WJEC CBAC Cyf.

(4461-52)

21 (c) Disgrifiwch sut mae detholiad naturiol yn gallu egluror canlyniadau.

Arholwr yn unig

[4]

NID OES MWY O GWESTIYNAU YN YR ARHOLIAD YMA.

WJEC CBAC Cyf.

7
(4461-52)