THC TRNG N CNG TI VIT NAM GIAI ON 2007 2012

MC LC LI M U ..................................................................................................................... 3 CHNG I: C S L LUN ......................................................................................... 4 1.1 1.2 Khi nim ............................................................................................................... 4 Phn loi n cng ................................................................................................... 5

1.3. Cc nhn t nh hng n n cng ......................................................................... 5 1.4 Cc hnh thc vay n: ................................................................................................ 6 1.5. Cc cng c vay n ................................................................................................... 6 1.5.1 Vay n trong nc: ......................................................................................... 6 1.5.2 Vay n nc ngoi:.............................................................................................. 7 1.6. Qun l n cng ........................................................................................................ 8 CHNG 2: THC TRNG N CNG TI VIT NAM T 2007 - 2012 .................. 9 2.1 Thc trng n cng ti Vit Nam: ............................................................................ 9 2.1.1 V quy m n cng ............................................................................................ 10 2.1.2 V c cu n cng ............................................................................................. 13 2.1.3 H s an ton n gim ....................................................................................... 14 2.1.4 V tnh thanh khon ca cc khon n .............................................................. 15 2.1.5 V chi ph vay n ............................................................................................... 16 2.1.6 V tin vay n ................................................................................................... 16 2.2 Nhng tc ng tim tng ........................................................................................ 17 2.3 Nguyn nhn ............................................................................................................ 18 CHNG 3: GII PHP GII QUYT N CNG TI VIT NAM.......................... 21 DANH SCH NHM 4 .................................................... Error! Bookmark not defined.

L thuyt ti chnh cng

Trang 2

LI M U N cng l mt phn quan trng v khng th thiu trong ti chnh ca mi quc gia. T nhng nc ngho nht chu Phi n nhng quc gia ang pht trin nh Vit Nam, Campuchia hay nhng cng quc giu c vi trnh pht trin cao nh M, Nht, EU th u phi i vay phc v cho cc nhu cu chi tiu v s dng ca chnh ph nhm cc mc ch khc nhau. N cng cn phi c s dng hp l, hiu qu v qun l tt, nu khng th khng hong n cng c th xy ra vi bt c quc gia no ti bt k thi im no v li nhng hu qu nghim trng. Trong bi cnh nc ta ang tch cc thc hin k hoch ti cu trc nn kinh t quc dn, vn n cng cn c t ra v gii quyt mt cch sng sut v tha ng, v tng lai pht trin ca nn kinh t v ca t nc. Theo thng k ca y ban Gim st ti chnh Quc gia th tng n cng ca Vit Nam nm 2007 l 33,8% GDP n cui nm 2011 th t l ny nng ln 54.6% GDP. Tc tng nhanh nh vy l mt iu ng bo ng vi mt nn kinh t nh, ang pht trin, ph thuc nhiu vo xut khu nng sn v sn phm ngnh cng nghip nh nh nc ta. T thc trng t ra nhiu cu hi: Tnh hnh n cng v qun l n cng Vit Nam trong 5 nm tr li y nh th no? Nhng im t c v nhng mt hn ch cn khc phc ra sao t a ra cc gii php v xut nhm qun l c hiu qu n cng Vit Nam? cng l nhng ni dung chnh s c cp trong bi thuyt trnh ca nhm 4:Tnh hnh n cng ti Vit Nam t 2007 n 2012. Do s hiu bit cn hn ch v nhiu mt cng nh cha c nhiu kinh nghim lm bi nn bi lm ca nhm c th c nhng sai st. Mong c nhn xt, hng dn nhm c th rt kinh nghim v t kt qu tt hn nhng bi lm sau.

L thuyt ti chnh cng

Trang 3

CHNG I: C S L LUN 1.1 Khi nim Trong qu kh, khng hong n cng cng c bit n vo u thp k 80 ca Th k XX. Nm 1982, M-hi-c l quc gia u tin tuyn b khng tr c n vay IMF. n thng 10/1983, 27 quc gia vi tng s n ln ti 240 t USD tuyn b hoc chun b tuyn b hon tr n. Tuy nhin, n nay xung quanh khi nim v ni hm ca n cng vn cn nhiu quan im cha thng nht. Theo quan im ca ngn hng th gii (WB) n cng l ton b nhng khon n ca chnh ph v nhng khon n c chnh ph bo lnh.Trong : - N ca chnh ph l ton b cc khon n trong nc v nc ngoi ca chnh ph v cc i l ca chnh ph;cc tnh thnh ph hoc cc t chc chnh tr trc thuc chnh ph v cc i l ca cc t chc ny, cc doanh nghip nh nc. - N ca Chnh ph bo lnh l nhng khon n trong nc v nc ngoi ca khu vc t nhn do chnh ph bo lnh. Theo quan im ca qu tin t quc t (IMF) n cng bao gm n ca khu vc ti chnh cng v n khu vc phi ti chnh cng. Trong : - Khu vc ti chnh cng gm: T chc tin t (nhn hng trung ng, cc t chc tn dng nh nc) v cc t chc phi tin t (cc t chc tn dng khng cho vay m ch c chc nng h tr pht trin). - Cc t chc phi ti chnh cng nh: Chnh ph, tnh thnh ph, cc t chc chnh quyn a phng, cc doanh nghip phi ti chnh nh nc. Theo Lut Qun l n cng ban hnh nm 2009 ca Vit Nam quy nh n cng bao gm: - N chnh ph: L cc khon n c k kt, pht hnh nhn danh nh nc hoc chnh ph, cc khon n do B Ti Chnh k kt, pht hnh hoc y quyn pht hnh; nhng khng bao gm cc khon n do NHNNVN pht hnh nhm thc hin mc tiu chnh sch tin t trong tng thi k. - N c chnh ph bo lnh: L khon n ca DN, t chc kinh t trong v ngoi nc, Chnh ph ng ra bo lnh. L thuyt ti chnh cng Trang 4

- N ca chnh quyn a phng: L cc khon n do UBND cp tnh, TP thuc trung ng k kt, pht hnh hoc y quyn pht hnh Nh vy, cc khon vay nh vay vn ODA, pht hnh tri phiu chnh ph (trong cng nh ngoi nc), tri phiu cng trnh th, hay mt tp on kinh t vay n nc ngoi c chnh ph bo lnh u c xem l n cng. 1.2 Phn loi n cng Theo Lut Qun L n cng 2009 Vit Nam quy nh phn ra: - N chnh ph l khon n pht sinh t cc khon vay trong nc, nc ngoi, c k kt, pht hnh nhn danh Nh nc, nhn danh Chnh ph hoc cc khon vay khc do B Ti chnh k kt, pht hnh, u quyn pht hnh theo quy nh ca php lut. N chnh ph khng bao gm khon n do Ngn hng Nh nc Vit Nam pht hnh nhm thc hin chnh sch tin t trong tng thi k. - N c Chnh ph bo lnh l khon n ca doanh nghip, t chc ti chnh, tn dng vay trong nc, nc ngoi c Chnh ph bo lnh. - N chnh quyn a phng l khon n do y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng k kt, pht hnh hoc u quyn pht hnh. * Ngoi ra, cn phn loi da vo thi gian tr n nh : - N ngn hn (t 1 nm tr xung) - N trung hn (t 1 nm n 10 nm) - N di hn (trn 10 nm) 1.3. Cc nhn t nh hng n n cng Cn bng ngn sch c bn: Thm ht nh th nhng khon vay s gim i v ngc li. - Li sut thc t: Khi li sut tng ln: cc khon vay ca chnh ph s tr nn t hn v kh khn hn. Nu khng c k hoch vay n r rng th s khng m bo vay n ng thi hn p ng cho nhu cu u t ca Chnh ph, lm nh hng n s bn vng ca chnh sch ti kha. - Tc tng trng thc t: Nn kinh t cng pht trin th khon vay ca Chnh ph s tr nn d dng hn khi nn kinh t tng trng chm. Ngoi ra khi kinh t L thuyt ti chnh cng Trang 5

tng trng chm, ngi dn cng nh Doanh Nghip tht cht chi tiu hn, vic tch ly t i v ngun vay ca Chnh Ph s gim ng k. Cn c th i km vi lm pht v tht nghip,lc ny nhng khon tr n vay n hn cn phi cp b lm pht. - Li sut ngoi t: Li sut ngoi t thc t tng ln th khon vay ca CP s tr nn t hn v ngc li. - T gi thc t: nh hng n nhng khon vay v tr i vi n cng khi c nhng khon vay n nc ngoi. Nu t gi tng th khon tr n vay n hn s tng v ngc li. Cn khi vay n th t gi tng i vi khon vay n s c li hn khi t gi gim. 1.4 Cc hnh thc vay n: - Pht hnh tri phiu chnh ph: Chnh ph c th pht hnh Tri phiu chnh ph vay t cc t chc, c nhn. Tri phiu chnh ph pht hnh bng ni t c coi l khng c ri ro tn dng v Chnh ph c th tng thu thm ch in thm tin thanh ton c gc ln li khi o hn. Tri phiu chnh ph pht hnh bng ngoi t (thng l cc ngoi t mnh c cu ln) c ri ro tn dng cao hn so vi khi pht hnh bng ni t v chnh ph c th khng c ngoi t thanh ton v ngoi ra cn c ri ro v t gi hi oi. - Vay trc tip: Chnh ph cng c th vay tin trc tip t cc ngn hng thng mi, cc th ch siu quc gia (V d: Qu Tin t Quc t (IMF), Ngn Hng Th Gii (WB),). Hnh thc ny thng c Chnh ph ca cc nc c tin cy tn dng thp p dng v khi kh nng vay n bng hnh thc pht hnh tri phiu chnh ph ca h khng cao. 1.5. Cc cng c vay n Vay n l bin php b p thiu ht ngn sch tt c cc quc gia trn th gii. Hin nay, v c bn th cc nc u c 2 hnh thc vay l vay trong nc v vay nc ngoi vi cc cng c vay khc nhau. C th: 1.5.1 Vay n trong nc: Ch yu l tn phiu kho bc

L thuyt ti chnh cng

Trang 6

* Khi nim: Tn phiu l chng ch vay n loi tri phiu chnh ph c k hn di 1 nm (thng l 3,6,9 thng), dng huy ng vn b p thiu ht tm thi ngn sch, c pht hnh theo hnh thc u thu. Ngi s hu tn phiu c hng li khi tn phiu o hn hoc c li khi bn tn phiu cao hn gi mua. * c im ca tn phiu: - Do kho bc nh nc pht hnh - Mc ch pht hnh: Nhm b p thiu ht tm thi ca NSNN. L cng c quan trng NHTW iu hnh chnh sch tin t. - c bn thp hn vs mnh gi. Thanh ton theo mnh gi n cui k ch khng tr li nh k. - C mnh gi ti thiu l 1.000.000 ng (mt triu ng ); cc mnh gi c th cao hn do Lin B Ngn hng Nh nc - Ti chnh quy nh v cng b trong thng bo pht hnh. - Mc ri ro v n: thp nht trong tt cc cng c trn TTTT. Tn phiu kho bc thng c coi l khng c ri ro tn dng (ri ro ph sn). - Tnh thanh khon(tnh lng): l cng c c tnh thanh khon cao nht. - Thi hn ca tn phiu kho bc: thng l 3 thng, 6 thng,9 thng vi mt hay nhiu m c mnh gi - Hnh thc pht hnh: ghi s v chng ch tn phiu i vi hnh thc ghi s: Do Ngn hng Nh nc hng dn v qun l s sch. i vi hnh thc chng ch tn phiu: Ngn hng Nh nc in theo mu do B Ti chnh quy nh . 1.5.2 Vay n nc ngoi: N nc ngoi: gm cc khon vay t nh u t nc ngoi. Trong thc t khi tin hnh thng k v tnh ton gi tr n cng mt s nc, trong c Vit Nam, ngi ta thng ch quan tm n khon n nc ngoi m mc nhin cc khon n trong nc L thuyt ti chnh cng Trang 7

1.6. Qun l n cng Trong thi gian gn y, cng tc qun l n ca Vit Nam t c nhng tin b ng k, gp phn n nh v pht trin kinh t t nc, c th l: - Thng qua hot ng vay n, Chnh ph v chnh quyn a phng cc cp huy ng c ngun vn kh ln cho u t pht trin, ng thi vn m bo qun l n trong cc gii hn an ton. - Hot ng huy ng vn trong nc ca Chnh ph thng qua pht hnh tn phiu, tri phiu Chnh ph cng gip hnh thnh th trng tri phiu Chnh ph trong nc, mt thnh t kh quan trng hnh thnh th trng ti chnh hon chnh. Tri phiu Chnh ph c nim yt v giao dch trn th trng chng khon gp phn lm tng tnh thanh khon ca th trng tri phiu Chnh ph ni ring v pht trin th trng vn trong nc ni chung. - Trong cng tc qun l n, cc vn bn php l ngy cng c hon thin, ng b hn v tin gn n cc chun mc v thng l quc t, nht l trong lnh vc qun l n nc ngoi. Chnh ph thc hin nguyn tc thng nht qun l n Chnh ph, n quc gia trn c s phn cng, xc nh trch nhim r rng hn gia cc c quan qun l. - Cng tc tr n Chnh ph trong v ngoi nc lun c thc hin y , ng hn, khng xy ra n qu hn nh nhng nm v trc. Vic tch cc m phn x l cc khon n c vi cc ch n nc ngoi (thuc Cu lc b Pa- ri, Cu lc b Lun n) gip gim ng k ngha v n ca Vit Nam. Bn cnh nhng thnh cng t c, cng tc qun l n cng Vit Nam trc khi c Lut Qun l n cng cn bc l nhiu bt cp, c bit l cha c s nht qun cc khi nim v n cng nh phm vi qun l n trong cc vn bn php quy hin hnh nh n Chnh ph, n khu vc cng, n quc gia. Vic phn loi, tng hp n v vy cng cha theo cc chun mc quc t, vic qun l n cn chng cho gia cc c quan qun l nh nc, cha c k hoch c th xy dng v s dng c s d liu v n cng.

L thuyt ti chnh cng

Trang 8

CHNG 2: THC TRNG N CNG TI VIT NAM T 2007 - 2012 2.1 Thc trng n cng ti Vit Nam: N cng ca Vit Nam v ang c d lun x hi ht sc quan tm bi n khng ch lin quan n lng tin ca ngi dn i vi vic s dng hiu qu ngun vn u t, m cn c tc ng n cuc chin chng tham nhng, lng ph, ng thi nh hng ti cuc sng ca th h tng lai.
60 50 41.9 40 33.8 30 20 36.2 56.7 54.6

10 0 2007 2008 2009 2010 2011

Din bin n cng trong giai on 2007- 2011 (tnh theo % GDP) - Ngun B ti chnh. Theo nhiu chuyn gia, s nhn nhn nghim khc ca gii phn tch ti chnh trong vn n cng Vit Nam l xut pht t thc t. Theo y ban Gim st ti chnh Quc gia, nm 2007, n cng l 33,8% GDP nhng t 2008, t l ny nng ln 36,2% ; 2009: 41,9%; 2010: 56,7%. Nm 2011, t l ny gim xung cn 54.6%. Nh vy, t nm 2007 n ht 2011, n cng tng khong 25%, t mc trung bnh 5%/nm. Vi tng ny, ch cn 8 nm na, n cng Vit Nam s ln ti 100% GDP. Nhn vo cc s liu v n cng, chi tiu cng v lm pht t nm 2001 n 2011, c th v ra bc tranh s lc v tnh hnh n cng lin quan n chi tiu cng ca Vit Nam. T nm 2001 n 2007, tng trng din ra thun chiu vi chi tiu cng. Trong

L thuyt ti chnh cng

Trang 9

giai on ny, chi tiu cng c tc ng tch cc n tng trng. Tuy nhin t nm 2007 n 2011, mi quan h ny o chiu v chuyn sang nh hng tiu cc. Mt iu cn lu , t nm 2007, trong khi tng trng gim st th chi tiu cng ca Vit Nam vn tng ln v hu nh ngay lp tc lm pht cng tng nhanh ng k. N cng ch suy gim cht t vo nm 2008 ri li tip tc tng vt t nm 2009. Trong bi cnh ny, cch gii thch lgc l ngun chi tiu cng c ti tr ch yu bng pht hnh tin v lm pht phn ng ca x hi v k vng mt gi ng ni t. Mi quan h c th c lm r qua s lng pht hnh tin trong giai on ny. 2.1.1 V quy m n cng Quy m n tng nhanh ng Nguyn Minh Phong nhn nh, c 4 thch thc n cng ca Vit Nam. Thch thc th nht l quy m n tng nhanh vt d bo. ng Phong dn ra rng, B trng B Ti chnh Vng nh Hu cho bit, tnh n 31/12/2012, t l n Chnh ph l 45,7% GDP, n nc ngoi l 42,2%; n cng l 57,3%. Trong k hoch trnh Quc hi, n 31/12/2011, n cng l 54,6%, n 31/12/2012 l 58,4% GDP. Ngy 8/11/2011, Quc hi thng qua nng trn n cng Vit Nam n 2015 khng qu 65% GDP, d n ca Chnh ph khng qu 50% GDP v d n quc gia khng qu 50% GDP. Thch thc th hai, iu kin n ngy cng ngt ngho hn: trong tng n cng ca Vit Nam, cui nm 2009 vay ODA chim t trng 74,67%, vay u i chim 5,41%, vay thng mi 19,92%.... Sang nm 2010, vay n vi li sut thp 1 -2,99%/nm chim khong 65,5% tng d n. c bit, cc khon vay c li sut cao t 6-10%/nm trong nm 2010 ln ti 1,89 t USD, gp hn 2 ln nm 2009. Hin cc ch n chnh ca Vit Nam vn l Nht Bn, Php, ADB, WB Theo cng b ca Tp ch Kinh t The Economist, t l n cng nm 2011 ca Vit Nam l 50,9% GDP, d kin n nm 2012 t l ny l 49,9%. Mc d t l n ny vn nm trong tm kim sot (di 60%GDP theo cch tnh ch tiu t l n cng trn GDP ca Lin hip quc) nhng n qu cao so vi mc ph bin c khuyn co cc L thuyt ti chnh cng Trang 10

nn kinh t ang pht trin (t 30-40%) v so vi mt s nn kinh t mi ni nh Trung Quc (17,4%), Indonesia (25,6%). Ngoi ra, cng theo The Economist, mc n cng tnh trn u ngi ca Vit Nam nm 2011 l 638,55 USD, d kin 2012 tng ln 698,71 USD. Nu so snh vi 817,22 USD (Trung Quc), 808,52 USD (Indonesia), 4.626,4 USD (Malaysia), 1.195,29 USD (Philippines), 2.261,78 USD (Thi Lan) th y l con s khng cao. Tuy nhin, nu so mc n cng bnh qun u ngi ca Vit Nam vo nm 2001 xp x 112 USD; th trong vng 10 nm, con s ny tng gp 6 ln, cho thy gnh nng n tng lai ln u ngi dn ngy cng tng. Tnh ra t nm 2007 n cui nm 2011, n cng ca Vit Nam tng khong 25% (trung bnh 5%/nm). Vi khon n ny, cn c vo thi im o hn th t nay n 2015 mi nm Vit Nam phi tr n gc v li cho nc ngoi gn 1,5 t USD v mc tr n cao nht s ri vo nm 2020 vi con s ln n 2,4 t USD. Ngy 3/5/2011, ti Hi tho Ti cu trc u t cng v ti cu trc doanh nghip nh nc, Tin s V nh nh khng nh quy m n cng Vit Nam ngy cng ln v tng nhanh trong nhng nm gn y. ng nh dn s liu t B Ti chnh cho thy, tng s n cng ca Vit Nam tnh n cui nm 2009 l 52,6% GDP (trong , n Chnh ph l 41,9%GDP, n Chnh ph bo lnh l 9,8%GDP, n ca chnh quyn a phng l 0,8%GDP) nhng n cui nm 2010 tng vt ln n 56,6%GDP. Tuy nhin, theo s liu cng b mi nht cng ca B Ti chnh th tnh n cui nm 2011, n cng gim nh, chim 54,6%GDP, trong n chnh ph l 43,6%GDP, n nc ngoi chim 41,5% GDP (tng ng 50 t USD). Theo s liu c cung cp bi Kim ton Nh nc, tnh n ht nm 2010 n phi tr nc ngoi dng cho vay li tng ng 11,2 t USD, tng hn so vi 9,203 t USD nm 2009. Trong , s d m B Ti chnh cho vay li ti 11 t chc cho vay li v 7 n v vay li khong 8,4 t USD. Ly k n ht nm 2011, s tin B Ti chnh ng tr n thay cho cc n v c Chnh ph bo lnh vay cng nc ngoi gn 2.437 t ng. L thuyt ti chnh cng Trang 11

Cc h s an ton ca n cng Vit Nam tuy vn cn trong gii hn nhng tim cn mc cao. D n cng tng ln trong thi gian qua l do cc khon vay n trc tip trong v ngoi nc ca Chnh ph b p cho bi chi ngn sch nh nc v do s gia tng ngha v n c Chnh ph bo lnh ca mt s tp on v tng cng ty nh nc. mi nc th c t l n cng trn GDP l khc nhau nhng cng l mt ch s v quy m ca n cng ch khng phi l mt thc o tt v mc an ton hay ri ro ca n cng. Bi v, n cng khong 100% GDP Hy Lp ri vo tnh trng ph sn, trong khi n cng ln ti 200% GDP ca Nht Bn vn c coi l an ton. Nu dng con s 50% GDP coi l mc trn nc ny th nc khc ngi ta c th s dng con s 80%. Nh vy, mc an ton hay nguy him ca n cng khng ch ph thuc vo t l n trn GDP, m ph thuc vo mt s ch s khc nh xu hng ca t l n cng trn GDP, hiu qu s dng n hay rng hn l tnh trng sc khe ca nn kinh t. Theo ng h n cng ton cu (Global debt clock) trn trang The Economist.com, tnh n 13h (gi Vit Nam) (28/9/2012), n cng ca Vit Nam ang mc trn 68,119 t USD; bnh qun n cng theo u ngi l 762,2 USD; n cng chim 49,9% GDP. Cng thi im, n cng ton cu ang mc trn 48.947 t USD.

L thuyt ti chnh cng

Trang 12

Thng s n cng trn Global debt clock lc 13h ngy 28/9/2012 Trc , s liu m Economist a ra, tng mc n cng ca Vit Nam nm trong nhm nc c mc n cng trung bnh ca th gii. C th, lc 15h30 ngy 4/9/2012, n cng ca Vit Nam vo khong 67,6 t USD, tng ng 50% GDP, tng 11,2% so vi nm 2011. Mc n cng bnh qun u ngi ca Vit Nam ang l 756,9 USD. Cn n cng ton cu l 48.771 t USD. Chuyn gia kinh t Nguyn Minh Phong cng cho bit, dch v n cng Vit Nam tng. Tnh n 31/12/2012 n cng s l 58,4% GDP (trong khi cui nm 2011 l 54,6% GDP). V d bo nm 2015 mc n s ln ti 65% GDP, trong n nc ngoi v Chnh ph di 50%. Dch v n nc ngoi nm 2011 l 12,5% v 2012 l 13,5% tng thu ngn sch Nh nc. 2.1.2 V c cu n cng Trong c cu n cng Vit Nam, n nc ngoi c vai tr quan trng v chim t trng cao nht. Theo bn tin mi nht ca Cc qun l n v ti chnh i ngoi, nm 2010 tnh ton trong tng n cng so vi GDP c 42,2% GDP l n nc ngoi, tng so vi con s 39% ca nm 2009 v cao nht k t nm 2006, c tnh nm 2011 l 44,5%. Con s 42,2% GDP cng cao hn nhiu so vi mc 38,8% m Chnh ph d kin vo cui nm 2010. Vi vic dng vn u t nc ngoi chim mt t l qu ln trong c cu vn u t, nn kinh t Vit Nam s rt d b tn thng mt khi kinh t th gii ngng tr, dng vn u t nc ngoi b suy gim. Ngun cung cp n nc ngoi ch yu ca Vit Nam l cc khon vay ODA. Theo danh mc n cng nm 2009 ca B Ti chnh, 60,3% n cng l ODA v 29,8% c ti tr t tri phiu trong nc. Nhiu khon vay ODA c thi gian vay rt di vi li sut u i, chng hn vay WB thi hn l 40 nm, n hn 10 nm v li sut ch c 0,75% hay vay ADB thi hn l 30 nm, n hn 10 nm, li sut 1%, vay Nht Bn thi hn vay 30 nm, n hn 10 nm, li sut t 1% - 2%, thng thng l 1% cn mt s khon cao hn ch 2%. Tuy nhin, cn hiu rng khi Vit Nam tr thnh nc c mc L thuyt ti chnh cng Trang 13

thu nhp trung bnh th cc iu kin cho vay s tr nn km u i hn v chi ph tr li vay hng nm s ngy cng tng. Cc iu khon u i ca ODA gip Vit Nam gim bt c p lc n cng; tuy nhin, cc khon vay u i li thng i km vi cc iu khon c lin quan n nhng rng buc v chnh tr v kinh t khc. N cng nhiu, rng buc v kinh t, chnh tr cng ln hn. Khng hong n Argentina (2001) v s bt n ca Hy Lp hin nay l minh chng in hnh cho tc ng tiu cc ca ngun n cng t nc ngoi. N ca Chnh ph Vit Nam ang chim t trng ln v c xu hng m rng ng k trong nhng nm gn y. Nm 2011, d n Chnh ph bng khong 43,6% GDP, gim so vi con s 45,7% ca nm 2010 nhng ch yu l do GDP danh ngha ca nm 2011 tng cao so vi nm 2010 nn cc h s n khi so vi GDP danh ngha nm 2011 c xu hng gim nh. Mc d vn trong gii hn cho php v t trng ca d n chnh ph so vi tng mc n cng c xu hng gim dn, nhng t trng ca n chnh ph so vi GDP li c xu hng tng trong sut thp nin 2000. N chnh quyn a phng ch yu l vay n u t xy dng c bn theo Lut Ngn sch nh nc 2002. Mc d n pht hnh tri phiu ca chnh quyn a phng hin nay vn mc thp, hin khong 0,6% GDP. Mc d n ca chnh quyn a phng hin nm trong gii hn quy nh ca Lut Ngn sch nh nc, khng qu 30% tng chi u t xy dng c bn trong nc ca cc a phng. 2.1.3 H s an ton n gim Thch thc th ba l dch v n tng nhanh, h s an ton n gim: dch v n nc ngoi ca Vit Nam trong nm 2010 l 1,67 t USD, trong ring tin li v chi ph hn 616 triu USD, tng gn 30% so vi con s 1,29 t USD ca nm 2009. N nc ngoi ca Vit Nam ang ln gp 3 ln so vi d tr ngoi hi (khong 14-15 t USD). Nm 2011, d kin tr n 86.000 t ng, chim 12,5% tng thu ngn sch nh nc; nm 2012 s phi tr 100.000 t ng, chim 13,5% tng thu. Trong khi , ng Phong cho bit, n cng ca Thi Lan ch c 44,1% GDP v d tr ngoi hi l 176 t USD; Indonesia, Malaysia n cng ch 26,9% GDP, Philippines 47,3% L thuyt ti chnh cng Trang 14

ng Phong cng dn ra rng, theo B trng B Ti chnh Vng nh Hu, hin nay tng s dch v n (tr n c gc v li) ca Chnh ph chim khong 14-16% tng thu ngn sch nh nc. Trong khi , theo thng l quc t, mc dch v n an ton l khng qu 30% tng thu ngn sch. Thch thc th t l u t cng cha hiu qu l ngun gc ln nht lm tng n cng. ng Phong ly v d, Vit Nam hin c 194 khu cng nghip, 1643 cm cng nghip, 15 d n khu kinh t ven bin, c tnh cn hn 2000 t USD (bng ton b u t c nc trong 50 nm na) u t. Nm 2011, c nc lt li 333 d n mi sai i tng s dng vn tri phiu Chnh ph. N ca cc doanh nghip nh nc ang chim ti 70% n xu ca cc ngn hng. Theo y ban Gim st Ti chnh Quc gia, tnh n ht thng 8/2011, n xu ton ngnh ngn hng mc trn 76.000 t ng v ang c xu hng tng. Trong , cc t chc tn dng c nguy c mt trng khong 37.000 t ng (thuc n nhm 5). N xu ca mt s ngn hng cao hn mc bnh qun ca ton ngnh l 3,21%/tng d n. 2.1.4 V tnh thanh khon ca cc khon n Cc mn vay n nc ngoi ca Vit Nam phn ln l vay n di hn v tnh thanh khon n cng hin vn kh tt, cc khon vay di hn vi li sut thp chim ti 80% (ngha v tr n n nm 2013 chim khong 10% d tr ngoi hi quc gia v n nc ngoi chim 20% d tr ngoi hi hin nay). Mc d vy, n cng ca Vit Nam vn c th xy ra nhng ri ro v tnh thanh khon, khi thi hn tr n b xo trn (khon n t trung hn v di hn c th chuyn thnh ngn hn trong trng hp cc ch n gp kh khn hay khng hong kinh t trong nc). c bit, tnh thanh khon ca nhng khon n nc ngoi trong ngn hn cng tim n nhng ri ro khi t l d tr ngoi hi ca Vit Nam/tng d n ngn hn v ang st gim vi tc rt nhanh, t mc 100 ln nm 2007 xung cn 28 ln vo nm 2008, cn 3 ln vo nm 2009 v ch cn gp khong 2 ln trong nm 2010.

L thuyt ti chnh cng

Trang 15

Bn cnh , ngha v tr n ni a trong ba nm ti c c tnh trn s lng tri phiu Chnh ph pht hnh v s o hn trong vng 3 nm ti, c khong 215.000 t ng,tng ng 20% d ton thu NSNN ca thi im (2014). Con s ny kh ln v nh hng khng nh n chnh sch ti kha, lm pht v cc chnh sch lin quan ca Vit Nam trong giai on ti. 2.1.5 V chi ph vay n Cc khon vay nc ngoi ca Vit Nam a s u c li sut thp, trong ch yu l mc 1% - 2,99%. Tuy nhin so vi cc nm trc, nm 2010, cc khon vay ca Vit Nam c li sut cao hn v khon vay vi li sut th ni ang ngy cng tng ln, gy thm p lc n cho Chnh ph. Trong 25,097 t USD tng n nc ngoi ca Chnh ph, c 19,313 t USD c li sut t 1 - 2,99%; trn 1,678 t USD chu li sut t 3 5,99% (tng 176 triu USD so vi 2009) v c ti 1,888 t USD mc li sut 6- 10%, tng hn gp i so vi 2009. Ngoi ra, cc khon vay vi li sut th ni cng tng 6,66 triu USD so vi 2009. Theo Cc Qun l n v Ti chnh i ngoi, li sut trung bnh n nc ngoi ca Chnh ph tng t 1,54%/nm vo nm 2006 ln 1,9%/nm trong n m 2009 v nm 2010 t ti 2,1%/nm. Hn na cn lu l cc khon vay u i li sut thp cng s gim i khi Vit Nam gia nhp nhm cc nc c thu nhp trung bnh, thay vo l vay thng mi c li sut cao hn nhiu. Vi thc trng ny, r rng chi ph tr li ang tr thnh gnh nng ngy cng gia tng ca Chnh ph. 2.1.6 V tin vay n N nc ngoi ca Vit Nam kh a dng v c cu tin vay. Trn l thuyt, iu ny c cho l c th hn ch ri ro v t gi, gim p lc ln ngha v tr n nc ngoi ca Chnh ph. Tuy nhin, trn thc t c cu ny cng tim n nhng ri ro khi c bin ng trn th trng ti chnh th gii. T trng cao ca cc khon vay bng USD (22,16%) v JPY (38,83%)gy nguy c gia tng khon chi gc v li khi t gi USD/VND lun c xu hng tng; v JPY ang ln gi so vi USD (Nm 2006: 1USD=116,3 Yn, nm 2010: 1USD=84,11979 Yn). Nh vy khi n k tr n, Vit

L thuyt ti chnh cng

Trang 16

Nam s phi dnh mt lng USD ln hn nhiu mua ng Yn tr n. V ch ring bin ng ny ny lm gia tng tng s n nc ngoi v n cng ca chng ta. Nh vy, mc d mc n cng so vi GDP ca Vit Nam vn c nh gi l an ton nhng n cng ang n cha nhiu ri ro. Khi n cng qu cao, bn cnh nhng hu qu v mt kinh t, quc gia cn phi i mt vi nguy c suy gim ch quyn, khi phi chu nhng p lc to ln t pha cc ch n v cc t chc ti chnh quc t, nguy c bt n v x hi khi Nh nc khng m bo c nhng vn v an sinh x hi cho ngi dn. Thng thng, l nhng sc p v vic tht cht chi tiu, tng thu, gim tr cp x hi, kh khn trong gii quyt tht nghip..v xa hn na l nhng yu cu v ci cch th ch, thay i b my qun l, thay i cc nh hng kinh t theo hng t do ho nhiu hn. Ngoi ra, vic l thuc qu nhiu vo cc khon vay n nc ngoi cng s lm gim v th ca quc gia trong cc mi quan h song phng cng nh a phng vi cc i tc l cc nc ch n. Mt khc, mi quan ngi v s gi ha dn s s lm cho n cng tng vt trong nhng thp k ti. Nguyn nhn l do lc lng lao ng b thu hp s lm cho ngun thu thu ca chnh ph b st gim, trong khi s ngi ngh hu tng ln s gy p lc cho vic tng chi tiu chnh ph trong cc khon lng hu v chm sc sc khedo vy, qun l n cng th no cho hiu qu l vn ng quan tm hng u ti Vit Nam hin nay. 2.2 Nhng tc ng tim tng Vn n cng ca Vit Nam r rng ang gy ra hng lot cc mi lo ngi t quy m, n tnh an ton v kh nng ti tr n cng. Kh nng tng trng kinh t c th s b gim xung nu cc bin php can thip qu nhanh v qu mnh, c th lm v hiu nhng chnh sch kinh t v m. R rng, n cng Vit Nam ang tng nhanh trong khi thm ht ngn sch tr thnh cn bnh kinh nin, u t khng ngng m rng ko theo lm pht v li sut tng cao khin cho vic ti tr n cng ngy cng tr nn t v to p lc tn dng di hn. Nu Chnh ph phi in thm tin mua tri phiu s c th khin li sut cc loi tri phiu di hn tng cao thay v h thp i v tt nhin, tip tc gy p lc lm pht. L thuyt ti chnh cng Trang 17

Nu Chnh ph t ngt tht cht ngn sch th s l mt sai lm bi nn kinh t vn trng thi yu mc d tc tng trng hin nay khng phi l thp. Vic vi v tht cht ngn sch v tng thu y nn kinh t Nht Bn vo suy thoi tr li l kinh nghim ng Vit Nam hc tp trong cng tc iu hnh, qun l v m 2.3 Nguyn nhn N cng - truc ht l vn mt cn i gia thu v chi ngn sch quc gia. Vic chi nhiu qu, trong khi thu khng p ng ni, chnh ph phi i vay tin di nhiu hnh thc khc nhau nh pht hnh cng tri, tri phiu, hip nh tn dng, chi, t dn n tnh trng n. Thm ht ngn sch ko di lm cho n cng gia tng. N khng tr sm, lu thnh "li m li con" v cng ngy cng nhiu thm. C nhiu nguyn nhn dn ti n cng.Tuy nhin, ty thuc vo mi quc gia v mi thi k m n cng c nhng nguyn nhn khc nhau nhng hin nay, n cng ca cc quc gia th xut pht t nhng nguyn nhn c bn sau: Vic gia tng mnh chi tiu t ngn sch nh nc, lng v chi ph hot ng ca b my nh nc cc cp c xu hng ngy cng ln, cc chng trnh kinh t, x hi, vn ho, gio dc, y t, an ninh, quc phng, u t pht trin c s h tng khng ngng tng, c bit, hu qu to ln ca cuc khng hong ti chnh - kinh t ton cu va qua buc nhiu nc phi chi rt nhiu khc phc. S kim sot chi tiu v qun l n ca Nh nc km, khng cht ch, thm ch b bung lng, cng thm vi tnh trng tht thot, lng ph trong u t v chi tiu, cng vi t nn tham nhng pht trin nhiu nc cng tr thnh mt trong nhng nguyn nhn dn ti n cng. Cc ngun thu (ch yu t thu) tng khng kp vi nhu cu chi, thm ch mt s loi thu chu p lc phi ct gim do nhiu nguyn nhn khc nhau, c bit nh thu quan v ph hi quan ca hu ht cc nc phi ct gim hoc loi b ph hp vi cc quy nh ca WTO v cc tho thun thng mi khc m h tham gia. Mt khc, vn qun l cc ngun thu, nht l t thu, gp khng t kh khn nhiu nc do tnh trng trn thu, t nn tham nhng, hi l, kim sot khng cht v x l khng nghim ca cc c quan chc nng L thuyt ti chnh cng Trang 18

Thng qua cc chng trnh u t cng, n cng ca Vit Nam c chuyn ti vo cc d n u t nhm ci thin c s h tng, to nn tng cho s pht trin kinh t bn vng. Tuy nhin, tnh hnh s dng n cng Vit Nam khng t hiu qu cao, th hin hai kha cnh sau: Th nht, tnh trng chm tr trong gii ngn vn Tnh trng chm tr trong gii ngn vn u t t ngn sch Nh nc v ngun vn tri phiu Chnh ph din ra kh thng xuyn. Theo bo co ca Kho bc Nh nc, ht thng 10/2009, mi gii ngn c 26.586 trong s 64.000 t ng vn tri phiu Chnh ph, bng 47,5% k hoch nm. Tnh trng d n, cng trnh thi cng d dang, chuyn tip, ko dai, chm tin vn chm c khc phc. iu ny cng vi s thiu k lut ti chnh trong u t cng v trong hot ng ca cc doanh nghip Nh nc cng nh cc tp on ln, dn n u t dn tri, lng ph, tht thot vn u t tt c cc khu ca qu trnh qun l d n u t. Th hai, hiu qu u t thp Nm 2009, trong khi tng mc u t ton x hi ln ti 42,2% GDP, th tc tng trng li ch t 5,2%. Ch s ICOR nm 2009 tng ti mc qu cao, trn 8 so vi 6,6 ca nm 2008. iu ny c ngha l, nu nm 2001 Vit Nam cn 5.24 ng vn to ra c 1 ng sn lng , th gi y cn phi u t thm gn 3 ng vn na. Cc h s an ton ca n cng Vit Nam tuy vn cn trong gii hn nhng tim cn mc cao. D n cng tng ln trong thi gian qua l do cc khon vay n trc tip trong v ngoi nc ca Chnh ph b p cho bi chi ngn sch nh nc v do s gia tng ngha v n c Chnh ph bo lnh ca mt s tp on v tng cng ty nh nc. Vic duy tr chi u t t ngn sch nh nc mc cao trong giai on va qua lm gia tng bi chi ngn sch. Bi chi ngn sch Vit Nam tng mc trung bnh 4,0% GDP giai on 1996 - 2000 ln 4,9% giai on 2001 - 2005 v 5,5% giai on 2006 - 2011. Nm 2011, bi chi gim xung mc thp nht trong 3 nm qua l nh kt qu ca vic thc hin Ngh quyt 11 v nhng gii php ch yu n nh kinh t v m.

L thuyt ti chnh cng

Trang 19

Bi chi ngn sch ko theo h qu trc tip l d n cng tng v lm tng chi ph vay n ca Chnh ph. Thm vo , ngun tri phiu chnh ph huy ng u t cho cc cng trnh kt cu h tng v d n pht trin cng gp phn lm tng n cng. Do nm ngoi d ton, nn s n chnh ph thc t gia tng trong thi gian qua lun ln hn s cn c b p cho thm ht ngn sch. y cng l l do v vic s bi chi ngn sch ca Vit Nam khc so vi tnh ton ca cc t chc ti chnh quc t. N ca Chnh ph bo lnh cho cc tp on, tng cng ty nh nc trong vic thc hin cc d n pht trin (u t cng) chim mt t trng kh ln trong tng vn u t ca cc doanh nghip nh nc va qua v c xu hng tng ln, t 4% tng d n cng nm 2001 ln 10% nm 2005 v n nay l 18,6% nm, tng ng 11,6% GDP(2). Nh vy, nhn chung n cng ca Vit Nam ang tng nhanh trong bi cnh thm ht ngn sch. V nguyn tc, n cng ca ngy hm nay phi c tr bng thng d ngn sch ca ngy mai. Do , dng nh Vit Nam ang vi phm nguyn tc qun l n cng bn vng.

L thuyt ti chnh cng

Trang 20

CHNG 3: GII PHP GII QUYT N CNG TI VIT NAM n cng c qun l cht ch, nng cao hiu qu s dng, gi vng uy tn quc gia, m bo an ninh ti chnh, hn ch ri ro, mt s ni dung sau cn c nghin cu thc hin: - Mt l, Chnh ph cn xy dng k hoch vay n cng ph hp vi chin lc pht trin kinh t - x hi, k hoch thu, chi ngn sch nh nc trong tng giai on, thi k. Cn xc nh r mc ch vay ( ti tr thm ht ngn sch, ti c cu n v cho vay li, ti tr cho cc chng trnh, d n u t quan trng, hay nhm m bo an ninh ti chnh quc gia), mc huy ng vn ngn hn, trung hn v di hn theo tng i tng vay vi hnh thc huy ng vn v li sut thch hp. K hoch v vay n cng cng cn quy nh r i tng s dng cc khon vay, hiu qu d kin; xc nh thi im vay, s vn vay tng giai on, trnh tnh trng tin vay khng c s dng trong thi gian di hoc cha thc s c nhu cu s dng. - Hai l, m bo tnh bn vng v quy m v tc tng trng ca n cng, c kh nng thanh ton trong nhiu tnh hung khc nhau v hn ch ri ro, chi ph. Mun vy, cn thit lp ngng an ton n cng; ng thi thng xuyn nh gi cc ri ro pht sinh t cc khon vay n Chnh ph trong mi lin h vi GDP, thu ngn sch nh nc, tng kim ngch xut khu, cn cn thng mi, d tr ngoi hi, d tr ti chnh, qu tch ly tr n - Ba l, kim sot cht ch cc khon vay cho vay li v cc khon vay c Chnh ph bo lnh. Chnh ph vay cho vay li v bo lnh vay thng pht sinh khi doanh nghip cn huy ng mt lng vn ln trn th trng vn quc t, nhng khng uy tn t mnh ng ra vay n. Khi , Chnh ph c th gip doanh nghip tip cn c vi cc ngun vn quc t vi quy m ln, li sut thp. Cc khon vay v bo lnh ny thc cht l ngha v ngn sch d phng, lm ny sinh nguy c ngn sch nh nc phi trang tri cc khon n khi doanh nghip gp kh khn hoc mt kh nng thanh ton. Do , vic vay v cho vay li v bo lnh vay cn ht sc thn trng, ch n n u tin cho cc chng trnh, d n trng im ca Nh nc hoc thuc cc lnh vc u tin cao ca quc gia. Kim sot cht ch cc khon vay n nc ngoi c Chnh ph L thuyt ti chnh cng Trang 21

bo lnh v vic cp bo lnh cho cc doanh nghip vay n trong nc; khuyn khch pht trin m hnh hp tc cng - t (PPP). - Bn l, nng cao hiu qu v tng cng kim sot vic s dng vn vay, vn c Chnh ph bo lnh. y l vn ct yu m bo cho kh nng tr n v tnh bn vng ca n cng. Chnh ph l ngi ng ra vay n, nhng khng phi l ngi s dng cui cng cc khon vn vay, m l cc ch d n, cc n v th hng ngn sch, cc doanh nghip... ; trong mi trng hp, ngn sch nh nc phi gnh chu hu qu, ri ro trong ton b qu trnh vay n. bo m hiu qu trong vic vay vn v s dng vn vay cn phi tun th 2 nguyn tc c bn l: khng vay ngn hn u t di hn, vay thng mi nc ngoi ch s dng cho cc chng trnh, d n c kh nng thu hi vn trc tip v bo m kh nng tr n; ng thi kim tra, gim st cht ch, thng xuyn qu trnh s dng cc khon vay n, cc khon vay c Chnh ph bo lnh, nht l ti cc n v s dng trc tip vn vay nh: tp on kinh t, tng cng ty nh nc, ngn hng thng mi, cc d n u t c s h tng. - Nm l, cng khai, minh bch v trch nhim gii trnh trong qun l n cng. Vic cng khai, minh bch nhm tng cng trch nhim trong qun l, s dng cc khon n cng v trch nhim gii trnh ca cc c quan qun l n cng. thc hin tt nguyn tc quan trng , n cng cn phi c tnh ton, xc nh y trong quyt ton ngn sch nh nc v phi c c quan chuyn mn xc nhn. - Su l, Kim ton Nh nc vi t cch l c quan c lp v kim tra ti chnh nh nc cn c quy nh r nhim v kim ton n cng trong Lut Qun l n cng v Lut Kim ton nh nc. Kim ton Nh nc kim tra, xc nhn s liu n, nh gi tnh bn vng ca n Chnh ph so vi GDP, trong mi quan h vi bo m an ninh ti chnh quc gia; c cu n, t l vay n nc ngoi trong tng s n; c ch qun l n, mc ch s dng cc khon vay n (nht l n nc ngoi); tnh minh bch v y trong cc khon n gip Chnh ph c s liu xc thc v thc trng trung thc ra cc gii php tng th bo m bn vng ca ngn sch trong tng lai. Kim ton n cng cn c tin hnh thng xuyn c th kim sot kp thi cc ri ro trong qun l. L thuyt ti chnh cng Trang 22