ΓΙΩΡΓΟΣ ΕΧΕ∆ΩΡΟΣ

Εκδόσεις Όθων Γραµµατικόπουλος

 Κεντρική ∆ ι ά θ ε σ η

Βιβλιοπωλείο-Εκδόσεις
Όθων Γραµµατικόπουλος

21ης Ιουνίου 82 Κιλκίς 61 100

Τηλ. & Fax.: 2341 0 25070

Εξώφυλλο: Στο φόντο της επιγραφής Μορρύλου: Αρχαία ευρήµατα

Κρηστωνίας: Μακεδονικό κράνος, κεφαλή γυναίκας Μορρύλου, κε-
φαλή Αµµίας Μενάνδρου, κεφαλή ανδρός Μορρύλου, ακέφαλο
άγαλµα Ασκληπιού Μορρύλου.

ISBN : 978-960-89740-1-2

Copyright © 2008 Γιώργος Εχέδωρος. Βυζαντίου 14, 61100 Κιλκίς.

Τηλ. & Tηλεοµοιότ. του Συγγραφέα: 2341029523.
Ηλεκτρονική ∆ιεύθυνση του Συγγραφέα: echedor@otenet.gr.

(Η ηλεκτρονική εγγραφή, η επεξεργασία κειµένων και φωτογραφιών,

το εξώφυλλο & η ηλεκτρονική σελιδοποίηση του βιβλίου έγινε από τον
ίδιο το Συγγραφέα.)

Α’ εκτύπωση 1100 αντιτύπων

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδηµοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, µερική ή

περιληπτική, ή κατά παράφραση, ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου
του παρόντος βιβλίου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό,
φωτοτυπικό, ή άλλο, χωρίς προηγούµενη γραπτή άδεια του Συγγραφέα.
Νόµος 2121/1993, πνευµατικών δικαιωµάτων και κανόνες ∆ιεθνούς ∆ι-
καίου πού ισχύουν στην Ελλάδα.
 Σημείωμα του Συγγραφέα

Είναι, πραγματικά, πολύ δύσκολο μέσα σε έναν πε-

ριορισμένο αριθμό σελίδων, να δημιουργήσεις μια ενό-
τητα, μια θεματογραφία, που να καλύπτει, έστω, ένα
μέρος από μια μεγάλη ιστορική περίοδο μιας συγκεκρι-
μένης και σημαντικής περιοχής.
Η Κρηστωνία είναι μια περιοχή της Ελλάδας με σο-
βαρό ιστορικό περιεχόμενο. Γνωρίζουμε, δυστυχώς, λί-
γα γι’ αυτήν και για ορισμένα, μάλιστα, γεωγραφικά
μέρη της.
Γεγονότα πολλών χρόνων μας είναι τελείως
άγνωστα. Μερικά, όμως, στοιχεία έχουν γίνει γνωστά
σε μας, επειδή μας τα φύλαξε στα σπλάχνα της η μάνα
γη.
Έτσι, προσπαθούμε από ένα ακρωτηριασμένο
άγαλμα ή μια επιγραφή, που βρέθηκε τυχαία, να δια-
μορφώσουμε γνώμη για τη ζωή που υπήρξε σε έναν συ-
γκεκριμένο τόπο.

Και, ω, του θαύματος!

Πίσω από τις εγχάρακτες λέξεις των επιγραφών,

μέσα από τη ζωντάνια της ελληνικής γλώσσας, πίσω
από τα ακρωτηριασμένα αγάλματα, βλέπουμε τα πρό-
σωπα που έζησαν, τα ακούμε να μιλούν, ζούμε τα αι-
σθήματά τους και δίχως να το επιζητούμε μας συνε-
παίρνουν...

Γιώργος Εχέδωρος
 Γιώργου Εχέδωρου ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΣΤΩΝΙΑ ιστορίες & θρύλοι

Η περιοχή της αρχαίας Κρηστωνίας, ονοµαζόµενη ως

Μυγδονία στα χρόνια του Πτολεµαίου.

Ο εικονιζόµενος χάρτης είναι λεπτοµέρεια από το

χάρτη του Πτολεµαίου που τυπώθηκε στη Βενετία το 1477.
Είναι η πρώτη προσπάθεια χαρτογράφησης των γεω-
γραφικών πληροφοριών του Αλεξανδρινού φιλοσόφου.
Είναι χαρτογραφηµένες οι πόλεις Fiscae (Φύσκαι),
Xilopolis (Ξυλόπολις), Antigonia (Αντιγόνεια), Terpylos
(Τέρπυλος), και νότια: Carabia (Καραβία), Lete (Λητή),
Appolonia (Απολλωνία), Almopia (Αλµωπία).
Σηµειώνεται πως ο ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ Κλαύδιος έζησε
τον πρώτο µε δεύτερο αιώνα ( 85-165 µ.Χ.) .
 Γιώργου Εχέδωρου ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΣΤΩΝΙΑ ιστορίες & θρύλοι

Η αρχαία Κρηστωνία

Εκτεινότανε ανατολικά του Αξιού ποταµού, νότια της Πρασιάδος

Λίµνης (∆οϊράνη), στις πηγές και τα παραποτάµια του αρχαίου
Εχέδωρου ποταµού, µε ανατολικό όριο την κορυφογραµµή του
∆ύσωρου όρους και νότιο όριο τις βορειοδυτικές προεκτάσεις
του όρους Κισσού.
(Καταλαµβάνει σχεδόν όλο το -ανατολικά του Αξιού -τµήµα του νοµού Κιλκίς)

7
 Γιώργου Εχέδωρου ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΣΤΩΝΙΑ ιστορίες & θρύλοι

Μια πρώτη γνωριµία

Ο ι πιο σηµαντικοί οδοί που οφείλει κανείς να

βαδίσει, για να γνωρίσει την ιστορία µιας περι-
οχή είναι δύο. Της γραπτής µνήµης και των µνηµείων που
έχουν αποµείνει από αυτήν. Η γραπτή µνήµη είναι µια
συλλογή δεκάδων συγγραφικών κειµένων – κυρίως από
ιστορικούς και γεωγράφους- που µας δίνει µια σφαιρική
και µάλλον γενική εικόνα.
Τα µνηµεία της αρχαίας εποχής είναι σαφώς σηµα-
ντικότερα. Οµιλούν απ’ ευθείας στην ψυχή του ανθρώ-
που. Τα βλέπουµε, τα πιάνουµε, τα αισθανόµαστε. Προ-
σπαθούµε, έτσι, να ενώσουµε εποχές και γεγονότα για να
φτιάξουµε µια εικόνα που να οµοιάζει όσο είναι δυνατόν
πιο πολύ µε την αληθινή, αυτή που χάθηκε στον κονιορτό
των αιώνων.
Η συρραφή γεγονότων είναι ένα πολύ δύσκολο εγ-
χείρηµα. Και ο λόγος είναι απλός. Πως µπορεί κανείς να
ενώσει αποµεινάρια µιας περασµένης εποχής όταν το κα-
θένα από το άλλο απέχει, όχι δεκαετίες, αλλά εκατοντάδες
χρόνια; Πως µπορείς να συνδέσεις ένα άγαλµα του 6ου
π.Χ. αιώνα µε µια επιγραφή του 1ου π.Χ. αιώνα; Όταν,

9
 Γιώργου Εχέδωρου ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΣΤΩΝΙΑ ιστορίες & θρύλοι

Βιβλιογραφία
Συγγραφείς και τά έργα τους που
συµπεριλήφθησαν ή αναφέρθηκαν
στο παρόν έργο.
◊◊◊

Ἁρχαία Ἑλληνική Γραµµατεῑα

Άπολλοδώρου : ‘τά µῆλα τῶν ἑσπερίδων’
Άριστοτέλους :‘Περί θαυµασίων ἀκουσµάτων’
∆ΙΟΝΥΣΙΟΥ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΕΩΣ ΡΩΜΑΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ
ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ.
Θουκυδίδου : Ὶστορία
Ξενοφώντος :Κύρου Ἀνάβασις
Οµήρου :Ιλιάς.
Οµήρου :Ὓµνος εἰς Ἀρτέµιδα.
Πλάτωνος: Νόµοι .
Πτολεµαίου Κλαύδιου Αλεξανδρέως: Περί γεωγραφίας
BASILEAE ANNO MD XXX II(1533).
Στράβωνος: Γεωγραφικῶν Ἒβδοµον (livre IVII fragments)

Λατινική Γραµµατεῑα
Q. HORATI FLACCI :EPISTVLARVM LIBER SECVNDVS
PLINII C. NATURALIS HISTORIAE (LIB.IV)

Βυζαντινή Γραµµατεῑα
ΙΕΡΟΚΛΕΟΥΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΣΥΝΕΚ∆ΗΜΟΣ.
Πορφυρογέννητος Κων. ‘Περί τῶν θεµάτων τῶν
ἀνηκόντων τῇ βασιλεῑα των Ρωµαῑων’ (DE THE-
MATIQUS)
Ιωάννου ΣΤ΄ Καντακουζηνού: Historiae

157
 Γιώργου Εχέδωρου ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΣΤΩΝΙΑ ιστορίες & θρύλοι

Νικηφόρου Γρηγορά: Historia Romana

Λοιπή Βιβλιογραφία

M.B.Hatzopoulos-L.D.Loukopoulou Morrylos cite de

la Crestonie Athenes 1989 (Μελετήµατα)
Rey L. Observations sur les premiers habitats de la
Macédoine. Recueilles par le Service Archéologique de
l’Armée d’Orient 1916-1919 (Région de Salonique), în
BullCorrHellénique, 41-43, 1917-1919 (Publ. 1921)
Εχέδωρος Γιώργος «Μακεδονία, Ιστορία του Κιλκίς»,
έκδοση Όθων Γραµµατικόπουλος 2007.
ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟΝ HENRY G. LIDELL-ROBERT SCOTT
ΠΕΤΣΑ Φ., Αρχαιολογικά Χρονικά . ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΚΑ
1966-67, Μακεδονικά Χρονικά 1968-1970.
ΒΟΥΤΥΡΑ & ΚΑΡΥ∆ΟΥ: ΛΕΞΙΚΟΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ,
1881.

158
 Γιώργου Εχέδωρου ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΣΤΩΝΙΑ ιστορίες & θρύλοι

Περιεχόµενα
Σηµείωµα του Συγγραφέα ………………………..… σελ. 5

Αρχαία Κρηστωνία Μια πρώτη γνωριµία …………… ………… 9

Η ‘διονυσιακή’ γη ………...………………………..……. 23

Ο αντιπολιτευόµενος της Μορρύλου …………… ….. …. 37

Αλκέτας ο µεγάλος ευεργέτης της Μορρύλου…………….. …. 49

Η γλώσσα των Κρηστωναίων …………………………….. 63

Η αµοιβή των συνεργατών του Κατακτητή ………………….. 74

Οι Ρωµαίοι προστάτες των µακεδονικών πόλεων ………… 83

‘Μνήµης Χάριν’ ……………………………………………. 94

Στα ίχνη των Βραγυλίων ……………………………………….103

Κρηστωναίοι και Κρουσαίοι πελταστές………………………. .122

Η Χρυσή στοά του Αλεξάνδρου …………………………… 129

Η Μαρουλία του Γυναικοκάστρου …………………………. 137

Βιβλιογραφία ……………………………….………………. 157

159