M phng s qu trnh dp thu c chi tit i xng trc

Phm Vn Ngh, Nguyn c Trung B mn Gia cng p lc - i hc Bch Khoa H Ni

Tm Tt. Phng php dp thu c to hnh cc chi tit v mng c hnh dng phc tp ngy cng c ng dng rng ri trong cc ngnh cng nghip hng khng, t v gia dng nh nhng u im ni bt nh tng kh nng bin dng ca vt liu, nng cao chnh xc cng nh cht lng b mt ca sn phm. Nhng hin nay vic tnh ton cng ngh dp thu c vn cha c nghin cu mt cch tng qut ti Vit Nam. Trong phn nghin cu ny, tc gi ng dng phn mm ANSYS vo vic m phng s qu trnh dp thu c chi tit i xng trc nhm ti u ho cng ngh, gim gi thnh sn phm v tit kim thi gian th nghim.

1. Gii thiu
Khc vi cc phng php dp thng thng (chy cng ci cng), phng php dp thu c c thc hin nh ngun cht lng c p sut cao, lin tc tc dng vo b mt ca chi tit kt hp vi cc chuyn ng c kh ca khun do my to ra (hnh 1). Vi c im ny, phng php dp thu c cho php dp hon chnh chi tit sau mt ln dp nh bin dng vt liu ng u v gim hin tng bin mng cc b. Ngoi ra, phng php dp thu c cn cho php nng cao chnh xc v cht lng b mt chi tit dp do b mt ca phi khng trc tip xc vi dng c gia cng. Qua c th tng tui th ca chy v ci do gim mn. Nh nhng c im ni bt trn, phng php dp thu c ang c ng dng ti cc nc cng nghip pht trin nh M, Nht,

Nga, c trong vic ch to cc chi tit v mng c hnh dng phc tp nh v t, ng x, v n pho Mt trong nhng phng php nghin cu nhm ti u ha cng ngh dp thu c l cng ngh o da vo m phng s (hnh 2). Phng php cng ngh o c ng dng rng ri trong nghin cu nh nhng u im ni bt nh gim chi ph th nghim, nng cao cht lng sn phm v cho php pht trin, p dng cc vt liu mi.

2. M hnh ho v m phng s qu trnh dp thu c bng phn mm ANSYS

tnh ton m phng qu trnh dp thu c c th p dng nhiu phn mm chuyn dng nh PAM-STAMP, AutoForm hay Forg 3. Tuy nhin, nhng phn mm ny cha c ph bin Vit Nam. m phng s qu trnh dp thu c, nhm tc gi tp trung khai thc v ng dng phn mm vn nng ANSYS. Tuy phn mm ny cn tn ti mt s hn ch trong vic xy dng m hnh, nhng cng gip cho vic phn tch trng thi ng sut v bin dng trong vt liu mt cch chnh xc, cho php kho st cc thng s cng ngh v nh gi tng qut qu trnh dp to hnh. Cc bc tin hnh m phng qu trnh dp thu c nh phn mm ANSYS c tin hnh nh hnh 3.

2.1. M hnh ho qu trnh dp thu c Qu trnh m hnh ho c tin hnh qua vic xy dng cc m hnh tng ng nh: m hnh vt liu, m hnh hnh hc, m hnh tip xc 2.1.1. M hnh vt liu Vic a ra m hnh chnh xc th hin ng x ca vt liu phi trong qu trnh bin dng mang mt ngha quyt nh i vi kt qu ca qu trnh m phng. Mt trong nhng m hnh vt liu c p dng c hiu qu i vi bi ton bin dng ngui l m hnh do tc thi tuyn tnh ng hng ca Von Mises vi hm do c dng:

= J2
Trong : - hm do von Mises.

2 y

(1)

J2 - bt bin bc hai ca tenx ng sut lch, c nh ngha nh sau:

J2 =

1 sij sij 2
p eff

(2)

vi sij ng sut lch [N/m2]. y - ng sut chy [N/m2], l hm ca bin dng do

p y = 0 + E p eff

(3)

Trong : Ep- m un do [N/m ]. 0 ng sut d ca qu trnh bin dng trc [N/m2]. Bin dng do
p eff

c tnh nh sau:
p p eff = d eff 0 t

(4)

y t l thi gian bin dng [s].

p = d eff

1 p p d eff d eff 2

(5)

M un do Ep c xc nh qua bin Et (tagent modulus)

Ep =
vi E l M un n hi [N/m2]. Nh vy, cc thng s vt liu ca phi cn thit cho vic thit lp m hnh vt liu theo von Mises i vi thp SAE 1018 (hnh 4) bao gm: E = 200.103 MPa M un n hi = 0.27 H s Poisson = 7850 kg/m3 Khi lng ring ng sut chy y = 310 MPa Et = 763 MPa Tangent modulus

EEt E Et

(6)

Qu trnh gia cng c thc hin bi dng c gia cng nn vic a vo cc thng s vt liu cho dng c gia cng cng cn thit trong qu trnh m phng. Tuy nhin c th coi chy v ci ch b bin dng n hi. Cc thng s vt liu cho chy v ci trong bi ton m phng bao gm: E = 210.103 MPa, = 0.27 v = 7850 kg/m3 2.1.2. M hnh hnh hc M hnh hnh hc bao gm dng c gia cng v phi c xy dng da trn yu cu chnh xc v hnh dng v kch thc ca sn phm.

Hnh 5 th hin m hnh 3D ca bi ton dp thu c chi tit tr trn xoay vi kch thc v chiu dy phi ban u D0 = 200 mm, S0 = 1 mm. gim bt thi gian tnh ton m vn n bo kt qu chnh xc, ta ch xy dng 1/4 m hnh do tnh i xng trc ca chi tit. Khe h gia chy v ci trong qu trnh dp thu c cng l mt thng s quan trng trong vic xy dng m hnh hnh hc, c xc nh theo cng thc: (7) Z = ks0 + 0 Trong : s0 chiu dy phi ban u (mm). 0 thng s ph thuc vo kch thc v hnh dang ca chy v ci. k h s tnh n s bin dy ca vt liu trong qu trnh dp. Tnh ton theo cng thc (7), khe h chy ci bng 6 mm. 2.1.3. M hnh bi ton tip xc Trong qu trnh dp thu c lun c s tip xc gia b mt vt liu phi vi dng c gia cng nn vic thit lp m hnh tip xc khng th thiu c i vi qu trnh m phng s. Mt trong nhng m hnh tip xc i vi bi ton bin dng ngui l m hnh tip xc Coulomb. = pn. (8) trong : - lc ma st [N] (hay ng sut ma st [N/m2]) pn.- lc php tuyn [N] (hoc p sut tip xc [N/m2]) - h s ma st Ma st trong qu trnh dp thu c l ma st thu ng. Bi vy h s ma st trong bi ton ny rt nh ( = 0.005 0.05). y l mt u im ca qu trnh dp thu c. 2.2. M phng s qu trnh dp thu c nh phn mm ANSYS tin hnh m phng s nh phng php phn t hu hn, trc ht phi chia li phn t cho m hnh hnh hc. Do c im ca m hnh ny c nhiu mt cong nn ta s dng kiu phn t cho bi ton l Solid 92 vi 10 nt (hnh 6).

i vi bi ton dp thu c phi xc nh p sut cn thit cho qu trnh dp. p sut cn thit ph thuc vo vt liu v chiu dy phi c th c tnh theo cng thc ca c . :

qmax =

K b ( Rn + s 0 ) s 0 RM ( Rn + s 0 + 0,5 RM )

(9)

p dng i vi bi ton dp chi tit tr trn xoay ta c: - Vt liu nhm qmax = 25 35 MPa - Thp cc bon thp qmax = 60 80 MPa - Thp khng g qmax = 90100 MPa n gin cho vic tnh ton c th coi p sut trong qu trnh l hng s. iu kin chuyn v ca bi ton c xy dng nh sau: - Ci v chn phi ng yn Uchn, Uci = 0 - Chy i xung mt khong h ng vi chiu su dp Uchy = h. Di y trnh by mt vi kt qu m phng s qu trnh dp thu c vt liu thp SAE 1018. Hnh 7 th hin qu trnh dp thu c vi p sut P = 60 MPa, trong qa trnh dp thu c phi lun m st vo chy dp iu to iu kin thun li cho qu trnh dp v m bo cho s chnh xc v hnh dng v kch thc ca sn phm. Hnh 7. Dp thu c P = 60 MPa Hnh 8 v hnh 9 th hin phn b ng sut tng ng trong qu trnh dp thu c ng vi cc chiu su dp vut khc nhau. Ti cc gc ln phi tip xc vi mp chy v mp ci ng sut rt ln do qu trnh bin dng xy ra ch yu cc gc ln ny. iu ny ph hp vi kt qu phn b bin dng trn hnh 10 v 11.

Hnh 8. Phn b ng sut tng ng von Mises, h = 40.529 mm P = 60 MPa, eqv max = 631 MPa

Hnh 9. Phn b ng sut tng ng von Mises, h = 56.861 mm P = 60 MPa, eqv max = 731 MPa

Hnh 10. Phn b tng bin dng tng ng von Mises, h = 40.529 mm. P = 60 MPa, eqv max = 0.394121

Hnh 11. Phn b tng bin dng tng ng von Mises, h = 56.861 mm. P = 60 MPa, , eqv max = 0.548301

D dng nhn thy rng, ng sut ln nht xut hin trong vt liu tng nhanh cng vi s tng ca chiu su dp vut. cui ca qu trnh dp, ng sut ln nht t 731 MPa ng vi chiu su dp vut h = 56.861 mm vn cha t ti gii hn ph hu ca vt liu Rm = 750 MPa. iu chng t qu trnh bin dng khng gy rch chi tit.

3. Kim tra nh gi kt qu m phng bng thc nghim

Tuy m hnh hnh hc, m hnh vt liu, m hnh tip xc v cc iu kin bin c xy dng da trn thc t, nhng do qu trnh tnh ton m phng p dng phng php phn t hu hn ch em li kt qu gn ng, nn vic nh gi chnh xc ca m hnh cng nh kt qu m phng phi c kim nghim trn thc t. S th nghim c trnh by trn hnh 12. M hnh th nghim gm 3 m un chnh: - Thit b: my p thu lc 125 tn METL - 125 - Khun th nghim cng cc thit b thu lc

H thng o p sut cht lng v hnh trnh c ghp ni vi my tnh.

Hnh 13 th hin mt vi kt cu chy dp th nghim. Cc sn phm tng ng vi cc kt cu chy dp c trnh by trn hnh 14. Kch thc v hnh dng ca sn phm thc nghim hon ton ph hp vi kt qu ca qu trnh m phng. Vi chiu su dp vut h = 56 mm trong thc nghim chi tit hon ton khng b ph hu. iu ny khng nh m hnh dp thu c v cc kt qu m phng s hon ton chnh xc.

4. Kt lun
Da vo m phng s v thc nghim c th khng nh nhng u im quan trng ca qu trnh dp thu c nh: vt liu bin dng dn, khng tn ti bin dng cc b qu ln, chi tit lun m st vo chy dp. iu cho php nng cao chnh xc ca sn phm. Ngoi ra ma st

trong qu trnh dp thu c nh hn so vi phng php dp vut c in. Vic to ra ma st thu ng trong qu trnh dp thu c to iu kin thun li cho qu trnh ko phi vo lng ci. Kt qu m phng s qu trnh dp thu c nh phn mm ANSYS cho php nh gi tng qut qu trnh to hnh, d on trc c cht lng sn phm, nhanh chng ti u cc thng s cng ngh nh hng n qu trnh to hnh nhm to ra sn phm c cht lng cao. Ti liu tham kho [1] [2] [3] [4] [5] Phm Vn Ngh (1998). Cng ngh dp thy tnh. HBK H Ni c . . (1967). , .

Hallquist, John O. (1998). LS DYNA Theoretical Manual, Livermore Software Technology Corporation, Livermore ANSYS Incorporated (2002). Structural Analysis Guide ANSYS Release 6.1. H. L. Xing, T. Fujimoto and A. Makinouchi. Static-explicit FE modeling of 3-d large deformation multibody contact problems on parallel computer. Materials Fabrication Lab., The Institute of Physical & Chemical Research (RIKEN), Hirosawa 2-1, Wako-shi, Saitama, Japan.

a ch lin h: TS. Nguyn c Trung B mn Gia Cng p Lc Khoa C Kh Trng i Hc Bch Khoa H Ni Tel. 04-8692430