. . .

IYI KITAP
ahmeran efsanesi bilimkurgu oldu!

. Haziran 2010 Sayi 16 . . cretsizdir

www.iyikitap.net

. . . . A ylik Okul ncesi, ocuk ve Genlik Kitaplari Gazetesi

Bu ay yi Kitapta...
2009 Tudem Edebiyat dlleri, Dizeler iir Asn arzusuyla iir dalnda verildi. dle deer grlen eserler, dln verilmeye baland 2002 ylndan bu yana olduu gibi, yine Tudem Yaynlarnca, Mays aynda yaymland. Biz de yi Kitap olarak bu bahaneyle, ocuk ve genlik yaznnda iire gz atan bir dosya hazrlayalm istedik. Yaznmz bu alanda arzu edilen zenginlikte olmasa da, yer darl bizi, dosyamzda ancak snrl sayda kitaba yer vermek durumunda brakt. Sayfalarmza tayamadmz iirlerin ve airlerin hatr kalmasn ama, onlara gz atmak iin de vesileler yaratacaz en ksa zamanda! iir dosyamz dnda yine farkl yaynevlerinden gncel yk, roman, bavuru ve izgi romanlara olabildiince yer vermeye altk bu saymzda. ocuklarn tatile merhaba diyecekleri Haziran saymzda yepyeni kitaplarla bulumak dileiyle...

ocuk ve genlik edebiyatnn dll yazar Miyase Sertbarut, gemile bugn buluturan son roman Ylankalede, ukurovann kadim yks ahmerann insanlarla olan lm kalm mcadelesini dillendiriyor.

DESEN: ETHEM ONUR BLG

Genler iin kaleme ald romanlaryla tandmz usta yazar Miyase Sertbarut, son roman Ylankale ile yeniden okurlaryla buluuyor. ocuklara insan, tabiat ve hayvan sevgisi alamay amalayan kitaplarnda hayal gcne yaln bir dille seslenmeyi tercih eden Miyase Sertbarut, Tudem Yaynlarnca yaymlanan ve 2004 Tudem Edebiyat dlleri Roman Yarmasnda ikincilik dln alan ilk genlik roman Sisin Sakladklar ile hem okur kitlesini geniletmi, hem de yeni edebi trlere yelken amt. niversite snavlarna hazrlanrken, anne ve babas boanma arifesinde olan layn, Kars yolculuu srasnda yaad heyecanl maceray fantastik bir dille anlatan Sisin Sakladklarnda Sertbarut, bilimkurgu trne gz krparak klonlama konusuna olan ilgisini ve genlerin ya-

ad ergenlik sorunlarna kar hissettii duyarl aa vurmutu. nsan neslinin mrn uzatmak iin genleriyle oynanan kargalarn ldrarak insanlara saldrmasn engellemek isteyen layn, arkada Fuat ve teyzesiyle kobay olmamak ve karga geni tamamak iin verdii mcadele bir gen kzn byme serveniyle paralel olarak anlatlyordu. 2006 Tudem Edebiyat dlleri lkgenlik Romanlar Yarmas birincisi Kapilandn Kobaylar romannda ise Sertbarut, gnmzde geen distopik bir iddet yks anlatarak tastamam bilimkurgu trn sevdiini ilan etmiti. 7-17 ya arasndaki ocuk ve genleri iddete ynelten bir virs yok etmek iin piyasaya srlen antirow adl urubun genleri salt tketime ynlendirmesini eletirerek; genlerin, ergenlik dneminde yaadklar fiziksel deiimlerin etkisiyle kapita-

lizmin harcama lgnlna nasl msriflik dzeyinde srklendiklerini anlatyordu roman. imdi ise, Ylankalede, tarihi bir efsaneyi; Adana, ukurovann kadim mitlerinden biri olan ylan-kadn ahmerann hznl yksn modern dnyada geen bir ykyle buluturarak anlatyor Miyase Sertbarut. Bu topraklarda yzyllardr kulaktan kulaa, dilden dile dolaan ylan kralienin efsanesini, gizemli ve yine bilimkurgusal bir anlatmla kaleme alan Miyase Sertbarutla, Ylankale ve yazn serveni stne konutuk. Ylankalede, ahmeran efsanesini yeniden dillendirerek iddete kar bir tutam ylan sa neriyorsunuz. Bu fikir nasl olutu? Bugn ne yazarsam yazaym, beni besleyen ey sanrm ocukluum... ahmeran ocukluumun gi-

zemli efsanelerinden biridir. Ylanlar, ahmerann insanlar tarafndan ldrldn iyi ki bilmiyorlar, diye sevinirdim ocukken. Evet, iddete kar bir tutam ylan sa neriyorum! Gnmz genci bilime ynelsin, doay incelesin, laboratuarlarda sabahlasn, raporlar hazrlasn. nceledii bir tutam san gemiteki bir anneanneye mi, yoksa bir ylanlar kraliesine mi ait olduunu anlasn istiyorum. Bu, genlii doal olarak iddetten uzaklatracaktr. Efsaneyi farkl anlatmlaryla derlemisiniz romannzda... Efsane ve masallar, szl gelenein iinde var olduundan, deiik anlatmlarn duymak mmkn. Mardinde baka trl, Ceyhanda baka trl, evimizde baka, komu evde baka trl anlatlr. Okuyucu bu gelenei de fark etsin istedim. Ceyhan benim doduum yer. Ben eski gzelliini ve kendi ocukluumu da zlediim iin Ylankale kitabyla biraz dolamak istedim o topraklarda. Yazarak zamanda yolculuk mmkn, kendi adma bunu yaptm. Romanda, binlerce yllk eski bir efsanenin srr neden gnmzde, Sonsuzluk Pasajndaki Sahaf Sansar Saminin dkknnda bulunan Osmanlca bir alfabe kitabndaki define haritasyla zlyor? Haritalar severim. Belki dnyaya kubak bakmamz saladklar iin. Ylankale romannda da bir harita kullanmak istedim ve harita eski olaca iin Osmanlca olmas doald. Gnmz ocuu Osmanlca bilmiyor doal olarak. Bunun Arap harfleriyle yazlm Trke olduunu bilgi olarak da aktarmak istedim. Gemile bugn, fantastik bir zamansal geile i ie geirme fikri neden dodu peki? Fantastik yazmak houma gidiyor, daha zgr seenekler sunuyor insana. Gerein ve olabilirliin kat duvarn fantazya krabilir. Ama hibir kitabm btnyle fantastik deil benim. Her zaman yaamn gerei, bu dlemsel anlatmla yan yana ilerliyor. Ylanlarn kraliesi hibir zaman yaamam ola

bilir, ama bu efsane yzlerce yl anlatld. ahmeran sureti tepsilere nakland, duvar hallarnda yerini ald. nsanlar onun gerekliine inandlar. Ben de bunu yansttm romanma. ahmerann romanda, insanlardan gizlenmeye karar vermesi, onun ezeli ldrlme korkusu ve lmszlkle nasl ilikilendirilebilir? Ben ahmerann lmesini istemeyenler tarafndaym. Bu ihanet, ocukluumdan bu yana iimi actan bir sondur. yilik yapmtr ve sonucu ktlk olmutur. Bu nedenle onu yaatmak istedim. Onu yaatacak ey de geride brakt bir yumurta olabilirdi; kendine benzeyen, yars ylan, yars insan bir canl. Belki de insann iindeki iyi ve kt ikilemini simgeledii iin byle bir canl semi olabilirim. Yaayan tm canllarda olduu gibi onda da lm korkusu var, lmsz olsa da. Bu korkuyu var eden ey, yaama olan ballk sanrm. Yaamay sevenler, lmden korkarlar. Yaznsal srecinizde bu romann yerini nasl deerlendirirsiniz? Romanlar, ykler yazmay srdreceim. Amacm geride iyi eyler brakmak ve yazarken de mutlu olmak. Her kitap tamamlandnda yeni bir kurguya balamann heyecan kaplar iimi. imdi ne yazmalym? Ayn dzlemde gitmek istemem, Ylankalede kullandm ahmeran efsanesi gibi, bir baka efsaneden yola kp benzer bir kurgu oluturmak benim iin skc olur. Ylankale farkl bir tat oldu benim iin, umarm okurlar iin de yle olur. Romanda Yaar Kemalden bahsediyorsunuz. Genel olarak hangi romanlaryla Ylankale ve ukurovay btnletirebilirsiniz? Ylankalede halkn yazar deyince aklna gelen ilk isimlerden birini kullanmam gerekiyordu. ukurovada yaayan insanlarn gururla andklar nemli biri olmalyd bu kii ve Yaar Kemalden bakas olamazd. Kitaplarn okumam bile olsalar insanlar Yaar Kemali bilir ve severler. Homeros gibidir. Bu roman onun herhangi bir kitabyla btnletiremem ama yapt-

larnda szl edebiyat geleneinden, mitolojiden bolca yararlanan biri olduundan, Ylankalede ahmeran efsanesinden yararlanmam belki bir ortak noktadr. nsanolunun iyilik-ktlk, erdem ve lmszlk araylarn sorgulayarak ahmeran efsanesinin felsefesini de yapyorsunuz.. Tarihin en eski yazl destan Glgame Destannda bile sorgulanr lmszlk. Bunlar, zerinde dnlmesi gereken kavramlar. Genetik bilimine de distopik bir biimde deinerek aslnda romann sonunda ifa ve adalet kavramlarn, yasa ve bilimsellikle aklayabilecek bir dnyann peindesiniz, deil mi? George Orwell, 1984te der ki, Bilinleninceye dek bakaldramayacaklar, bakaldrmazlarsa da hibir zaman bilinlenemeyecekler. Ben ocuk ve genlik edebiyatnda dorudan olmasa da, zaman zaman bakaldr nermelerinde bulunurum ya da bakaldry sempatik klarm. Ylankaleyi veya Kapilandn Kobaylarn yetikinler iin yazsaydm ortaya btnyle anarist ve ykc bir roman kard. Yazdaki bu araylarm, elbette bakaldr ve ykmn ardndan daha adaletli, daha yaanr bir toplumsal dzeni zlediimdendir. Bundan sonra yazacaklarm distopik kurgular ierse de topyay asla yitirmek istemem.

Yeliz KIZILARSLAN
Ylankale Miyase Sertbarut Tudem Yaynlar / 127 sayfa

. . . IYI KITAP Aylk Yaygn Sreli Yayn / 50.000 adet baslmtr. cretsizdir. ISSN: 1308 - 8866 mtiyaz Sahibi: Tudem Eitim Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.. adna sa Aykanat / Yayn Ynetmeni: lke Aykanat am Sorumlu Yaz leri Mdr: Asl Tohumcu / Yaz leri: Serda Semerci, Yeliz Kzlarslan / Grafik Tasarm ve Uygulama: Cemile z Bask: Ertem 0(312) 284 18 14 / rtibat Adresi: Bahariye Cad. No: 47 Kat: 4 Daire: 6 Kadky - stanbul / Tel: 0(216) 418 16 17- 12 Faks: 0(216) 418 16 01 / www.iyikitap.net - e-posta: iyikitap@tudem.com / Reklam: 0(216) 418 16 17 iyikitapreklam@tudem.com / Trafik: Gl Karamelek

yi Kitap ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

Kendisinin kahraman olan bir ocuk

Hemen hepimizde var olan macera duygusunun evrensel bir dil yarattn ve bunun bazen bir hikyeyi yaamak, bazen dinlemek, bazense yazmakla dar vurulduunu sylemek yanl olmaz. Masallar rnein, hangi dilde yazlm olurlarsa olsunlar, herkesin kolaylkla anlayabilecei bir dnya sererler nmze. Trl tehlikelerden geerek ktl yenecek gz pek bir kahraman olmay, yahut byle bir kahramann heyecan dolu yksn dinlemeyi reddedecek fazla kii olmasa gerektir. Aslnda karmak bir kurgu ya da bizi derin dncelere salacak olaylar sahnelenmez bu yklerde. Yine de gzmz bir an olsun ayramadan okuruz onlar. Ian Flemingin 1952 ylnda yaratt James Bond karakteri kastettiimiz trden bir kahraman ve hikyedir. Bond, agzll ve hrslar yznden insan hayatn gzden karan ktcl karakterleri gz peklii ve eitilmi yetenekleri sayesinde alt eder. Evet, bir devlet ajandr. Fleming onu ngiliz bir casus olarak izmitir. Ancak mcadele verdii sulular tm dnyay tehdit eder. yle zor grevlere atanr ki Bond, her seferinde byk bir zek oyununun ve eviklik snavnn tam ortasnda kalr. Defalarca sinemaya uyarlanmasnn altnda bu aksiyon baars yatar. Fleming ld 1964 ylna kadar, Bond karakteri etrafnda birok roman ve hikye yazmtr. Fakat bugn elimizdeki Bond hikyeleri sadece onunkilerle snrl deil! GEN BOND ETONDA James Bond, yaratcs Ian Fleming ten sonra da kurgulanmaya, yazlmaya devam etti. Kingsley Amis,John Pearson,John Gardner,Raymond Benson sonraki yllarda yeni Bond hikyeleri reten yazarlar oldular. Ancak Charlie Higsona kadar, yetenekli ajann ocukluuna dair kapsaml bir fikrimiz yoktu. Nasl bir ocukluk geirmiti? ocukken de bu kadar cesur muydu? ine mi kapankt, yoksa sosyal bir kiilii mi vard? Anne ve babas nasl insanlard? Tm bu ve benzeri sorular, Bond hayranlar iin elbette hayal ve merak konusuydu. Higson, kaleme ald Gen Bond serisiyle, belli ki hem kendisinin hem de Bond hayranlarnn merakn gidermeye karar vermi. Yazarn imdilik drt kitaba tamamlad serinin ilk kitab Gmyzge nihayet Trkede yaymland. Peki Charlie Higson nasl bir Gen Bond yaratm? Eton, skoya ve ato adl blmden oluan Gmyzge, Sudaki Kan isimli ksa bir hikyeyle alyor. Bir olan ocuunu, zel bir mlkn etrafn eviren almas g bir itin nnde gryoruz. ocuun oraya ilk gelii deil. itin stnde byk harflerle, Uzak Durun! zel Arazi. zinsiz Girenler Vurulur. yazs grlyor. Tabelann hemen altna ise ldrlp ite aslm, rmekte olan tavan, tilki ve kargalar var. Ancak ocuk pek oral grnmyor. Az sonra yannda balk tutmak iin olta getirdiini anlyoruz. Akam saatlerine doru ieri giriyor ve glde avlanmak iin kuytu bir

Onat BAHADIR

Charlie Higsonn yeni bir yorum getirdii Gen Bond serisinin ilk kitab Gmyzge, nl ajann yetikinlik ncesi yllarn anlatyor. Gz pek kahramanmzn byme yllar da olgunluk a gibi hayli gizemli ve maceral! Gen Bond, Etonda ilenen bir cinayetin izini sryor!
kaya dibi aryor. Zira etrafta elinde silahla dolaan nbetiler var. lk balk kancaya taklana kadar her ey yolunda Ancak sonras biraz trajik! Neyin nasl olduunu, ocuun neden gln sularna gmldn anlamamza izin vermiyor yazar. Ve ilk blm Etonu okumaya, aklmz bu ocua takl balyoruz. Eton, ngilterenin en eski ve disiplinli kolejlerinden biri. Gen Bond bu kolejin koridorlarnda kyor karmza. Henz ilk gn okulda Gnler getike alyor ama ba biri byk, biri kk iki belaya giriyor. Kk olan, okulun snrlar iinde zmesi mmkn, ama byk olan iin yazar bizi baa dndryor ve Gen Bondun itin iindeki atoya ve gldeki gizemli tehlikeye meydan okumasn salyor. Elbette bu olana kadar onun hakknda daha birok ey reniyoruz Higsonn yaratt merak duygusunun katili olmamak iin daha fazla sz etmek istemiyorum romandan. Ancak Bond maceralarna giri yapmak ya da kald yerden deil de srprizli bir yerden devam etmek isteyen gen yal herkesi Gmyzgei okumaya davet ediyorum.
Gen Bond 1 - Gmyzge Charlie Higson ev: Niran Eli Tudem Yaynlar / 392 sayfa

yi Kitap ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

Hepsi Benim mi?

Irmak ZLEL

Yedi ocuklu Lili annenin ocuklarnn byme servenlerini anlatyor resimli kitap dizisi Hepsi Benim! Abur cubur yeme alkanl, televizyon bamll ve kardeleraras kskanlk ocuklarn baz kt huylar. Ancak yklerin diline hkim olan retici ton biraz ar basm grnyor.
de ok yalnz kalyor. Mali, gzn bir an olsun televizyondan ayramayacak kadar ona baml. Ali uykuya ayrlan vaktin zaman kayb olduu grnde. Veli hayvanlar ok seviyor ama severken biraz canlarn yakyor. Dali ise resim yapmay ok seviyor ama resim ktlarna deil! REETE TADINDA YED KTAP! Peli, Loli, Foli, Mali, Ali, Veli ve Dalinin kahraman olduu yedi kitapta dertler bir ekilde zme kavuuyor. Ksa metinlerden oluan kitaplarda, resimler baskn. Metinlerin ksal ve sorunun fazlasyla abuk zme kavumas, bunlarn birer reete kitap gibi dnlp tasarland izlenimini yaratyor. Yani ocuunuzu bir hikyenin iine ekip, onu renkli ve keyifli bir yolculua kartmak yerine, srekli dondurma yemenin, srekli televizyon izlemenin, uyumamann, eyalarn paylamamann, kardeini kskanmann vb. kt bir ey olduu mesajn vermek iin hazrlanm kitaplar. Ama hikye anlatmaktansa mesaj vermek olunca, metin bir an nce sonuca gitmek iin acele etmi grnyor. Szgelimi, uyumay sevmeyen Alinin hikyesi, kahramanmzn oyuncaklarn da geceleri uyuduunu aniden fark etmesi ve geceleri uyank kalnca ok sklmasyla zme kavuturulmu. Bir baka ykde ise, srekli televizyon izleyen Mali, bir gn gzleri bozulunca doktor tavsiyesiyle onlar dinlendirmesi gerektiini anlyor. (Televizyon sevdals ocuklar bundan vazgeirmek iin fazla klie bir argman gibi gzkt bana. Bugne dek ie yaradn hi grmedim!) Hikyeler yine benzer mesajlar verebilirdi ama bunu yaparken met-

ni biraz daha ilemek, gelitirmek de mmknd. Bylece resimlerin baarsna yetien ve mesajlarn direkt vermek yerine, ocuklarn baz sonulara dnerek ulamasna yardmc olan, iyi ilenmi metinler ortaya karlabilirdi. ocuklar hem keyifli bir okuma serveni yaam, hem de okuduklarndan sonular kararak, renmenin yeni bir biimini kefetmi olurdu. Hap gibi mideye indirilince ary kesecei ne srlen kitaplarn okuma zevki yaratacan da sanmyorum. Galiba kitaplarn rol zerine yeniden dnmek gerekiyor. Bir de kk bir not: Kardeini ok kskanan Lolinin hikyesi u cmleyle balyor; Loli kk kardei Foliyi

hi sevmez. Sevmek fiilini kardeini hi sevmez gibi bir cmlede kullanmak, dondurmay sevmez, uyumay sevmez, paylamay sevmez gibi cmleler iinde kullanmaya benzemez. Bir ocuk kardeini kskanabilir, ona gck da olabilir. Ama onu sevmediini sylemek hem yanl, hem de ar bir itham olmaz m? Bir ocuk kitabnn bylesine negatif bir cmleyle balamas talihsizlik olmu, belirtmeden edemedim.
Hepsi Benim! Foli! Tlin Kozikolu Resimleyen: Banu Taylan letiim Yaynlar / 28 sayfa

Anne babalarn dert yand eyler vardr. Bizim kz sebze yemeklerine burun kvryor, ama braksan sabah akam dondurma yiyecek. Bizim olan da uyumak bilmiyor, yataa yatrana kadar iflahm kesiliyor! O da bir ey mi, benimki televizyon diyor baka bir ey demiyor, gz ne arkada gryor, ne oyun. Ben de bizim kza bir trl paylamay retemedim, bu yzden hi arkada kalmayacak diye korkuyorum. Seninki yine iyiymi, bizimki kardeine di biliyor, deli gibi kskanyor Bu ve benzeri dert yanmalara, anne ve babalarn bir araya geldii dost meclislerinde sk sk tank olursunuz. Herkesin kendine gre zm nerileri vardr. Dert yanan anne babaya, hemen eitli reeteler sunulur. Dondurma delisi mi, sebze yemeini bitirmeden bir kak bile tattrmayacaksn diyeninden, geceleri uyumak

bilmeyen ocuk iin ceza eitlemeleri sunanna kadar pek ok dhiyane neri Bazlar da mrekkep yalamtr ve banza pedagog kesilip eitli analizlere girierek iinizi bayabilirler Elimdeki yedi resimli kitap, dostlardan gelen tavsiyelere alternatif oluturuyor. Anlatcsnn bir anne olduu hikyelerde, bu annenin azndan ocuklarnn deminkilere benzer zelliklerini dinliyoruz. Bunu dinlemekle kalmyor, bu dertlere ne trden devalar bulunduuna ilikin de fikir ediniyoruz. ocuklardan Peli isimli olan dondurmay ok seviyor ve annesinin yapt birbirinden lezzetli yemeklerin tadna bile bakmyor. Loli, yeni domu olan kardeini herkesin bu kadar tatl bulmasna bir anlam veremiyor. Kskanlk gzlerini o kadar kr ediyor ki, ayn kiilerin kendisine de ne ok sevgi gsterdiini fark edemiyor. Foli, oyuncaklarn, kyafetlerini, kitaplarn kimselerle paylamak istemiyor ve bu yzden

yi Kitap Okul ncesi Kitapl Say 16 Haziran 2010

Aborijin Sanatndan Matissee sanatn arpc yks

Sanat Nedir? sorusuna yant bulmak, yzyllar boyunca sanatlarn nelerden ya da kimlerden esinlenerek yaptlarn oluturduklarn renmek, daha da ilginci, eserlerin hangi dnemlere ya da sanat akmlarna ait olduklarn anlayabilmek iin olaanst bir bavuru kitab ocuklar in Sanat. Birok kiinin dndnn aksine sanat yalnzca mutluluu ve gzel olan deil; korkun ve cretkr bir ekilde fke, ac ve znty de yanstabilir. Sanat eserleri gemite veya gnmzde, insanlarn yaam tarzlar, inanlar, dnce biimleri hakknda da bilgi veren kaynaklardr. Fakat yalnzca gereki bir slupla betimlenmi kii ve manzaralar deil; bir dncenin sembolik ya da hayali izlenimi de olabilir bunlar. Sanat eseri denilince mzeleri, galerileri ve buralarda sergilenen tablo veya heykelleri dnmemeliyiz sadece. Yaadmz her yerde bir sanat eserine yer verilmi olabilir. O halde sanatn yksn, yzyllar boyunca sanat denilince ne anlaldn renmeye alabiliriz. SANATIN YKS Sanat sevgisi ocuk yalardan itibaren kazanlan bir duygu. Bunu pekitirmek iin daha minicik yata ocuklara renkli kalemler, katlar, oyun hamurlar verip bir eyler yaptryoruz. El becerisini gelitirmeyi amalayan bu almalardan birer sanat eseri kmasn veya bu konuda yetenei olan dhi ocuklarn kefedilmesini

ebnem AKALIN

ocuklar in Sanat, sanat akmlarn, dnemleri ve sanatlarn esin kaynaklarn sade ve akc bir dille anlatrken, sanat zerine okumalar nihayet skc olmaktan da karyor. lgin grsellerden oluan alma, ocuklara kendi tasarmyla bile sanat sevgisi alyor.
beklemek ok fantastik bir dnce. Ama lkemizde son yllarda pe pee yaymlanmaya balanan, kaliteli baskya sahip ve ocuklara ynelik kitaplar, Sanat nedir? sorusuna yant verebilen ve sanat seven kuaklarn yetimesine katkda bulunacaktr. ocuklar in Sanat kitab ana blmden oluuyor: Erken Sanat, Modern Sanat ve Heykel Sanat. Erken Sanat maara dnemi duvar resimlerinden Msr papirslerine ve piramitlerdeki duvar resimlerine, Roma dnemi fresklerinden Bizans mozaiklerine geni bir perspektife uzanyor. Bilgilerin ocuklar tarafndan kolaylkla anlalabilmesi iin drt farkl sayfa dzeni tasarlanm. Sanat Tarz sayfalarnn Erken Sanat blmnde kayalardaki balangtan sonra in Sanat, Rnesans, Barok ve Rokoko dnemi sanat tantlyor. Modern Sanat blm zlenimcilik ve sonras akmlar, Naif Sanat, Gerekstclk, Soyut Sanat, Sokak Sanat ve Modern Sanat gibi ocuklarn ilgisini daha ok ekecek ve Trke yaynlarn az olduu bir konuyu ele alyor olmas bakmndan nemli. Heykel Sanat blmnde de tarih boyunca heykel sanat, soyut heykeller ve gnmz heykelleri tantlmakta. Bunu Nasl Yaptlar? sayfalarnda

da yaplan bir yoruma katlp katlmadna dair soru yneltilmesi gibi. Ayrca Rembrant gibi resim yapabilmek iin onun yalboyay tuvaline nasl srdn anlatan bir blmn yan sra, farkl teknik ya da sanat tarzlarn kullandrarak ocuklarn yaratclklarn ortaya koymalar salanyor. Bu blmlerde bir sanat eserini rnek alarak yaplm ocuk almalarna da yer verilmi. SANAT ESERN ANLAMAK Sanat yaptlar yalnzca kitaplardaki fotoraflarna baklarak renilebilir mi? sorusunun yant hi phesiz hayr olmaldr. Sanat tarihinin ana hatlarn, yzyllar boyunca devam eden deiimleri, sanatlarn yaam yklerini, hangi malzeme ve yntemleri kullandklarn, ne gibi konular ele aldklarn kitaplardan renebilirsiniz. Dnyann eitli kentlerindeki mzelerde veya meydanlarda sergilenen resim ve heykellerin hepsini gezip grmek imknsz. Bu konuda en nemli bavuru kaynaklar, kitaplar ve internetteki snrsz grsel malzeme. Fakat rendiimiz bu bilgileri yaam zenginliimize katmann bir adm daha var. Kitabn sonunda da belirtildii gibi gereine yaklamak. Mzeler, galeriler, lkemizde az sayda da olsa heykellerin sergilendii park ve meydanlar, kitaplarda grdmz sanat eserlerinin benzerlerini bulabileceimiz meknlar. Gnn birinde sanat olmasa bile bir sanat eserine bakmay bilen, onu anlayan ve seven ocuklarn oalmas dilei ile
ocuklar iin Sanat Ba Tasarmclar: Sonia Whillock Moore, Pamela Shiels Ba Editr: Deborah Lock eviri: Gke M. Olgun, Serda Semerci Tudem Yaynlar / 144 sayfa

Jan van Eyck, Arnolfininin Portresi, 1434

Damien Hirst, Tanr Ak in, 2007

bir ressamn ya da heykeltran kulland malzeme ve yapm tekniinin srrn, tarihsel geliimini renme ans bulunuyor. Papirs kadnn yapm, bitki ve minerallerden doal boyalarn hazrlanmas, fresk ve mozaik yapm, tempera, yalboya, suluboya, pastel gibi farkl boyalarla resim yapma teknikleri, ahap bask, aacn ve mermerin nasl oyulaca, bronz dkm teknii, izim ve fotoraflarla anlatlyor. SANAT TARHNN GELM Ressam veya Heykeltra Profili olarak adlandrlan sayfalarda bir sanatnn yaam yksnn ana balklar, sanat slbu, esinlendii sanatlar veya yaptlar hakknda ayrntl bilgiler sunuluyor ve en tannan bir yapt yakndan inceleniyor. Leonardo da

Vinci ile balayan ve gnmzn en tartlan sanatlarndan biri olan Damien Hirst ile sonulanan bu blmde 22 ressam ve heykeltraa yer veriliyor. Ama kitabn tmnde 255 sanatnn bir veya birden fazla eserine yer verilerek, sanat tarihinin geliim sreci boyunca her slptan ok sayda yapt ve ustay tanma olana salanm. Galeri sayfalarnda ise portre, Tanr ve kahramanlar, manzara, cansz doa, ocuk, hayvanlar, sava gibi deiik konularn yzyllar boyunca sanatlar tarafndan farkl ekillerde nasl betimlendii ele alnyor. Kitabn bir dier zellii de okuyucusunu aktif olarak dnmeye ve bir eyler yaratmaya tevik etmesi. Yaptlarn iinde bir motifi arayp bulmas, Van Goghun yatak odasnda yryebildiini hayal etmesi, eser hakkn-

yi Kitap Sanat / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

yi Kitap Sanat / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

ocuk (da) yazar Derin mavi ehr-i ehir

cocukyazar@hotmail.com

nci ZGR

ocuk yazarmz nci zgr bu ay, Mina Tanselin stanbulla Saklamba adl kitab ile Arslan Saymann Engin Mavi adl kitabna yer veriyor. Ayrca, Sait Faikin lm yldnm vesilesiyle hatrladmz Bir Sonbahar Akam adl kitab ile tm yk kitaplarna selam da gnderiyor!
Mays benim en sevdiim ay. Anneme hep keke benim adm Mays olsayd diyorum. Bana bir kedi alsayd onun adn Mays koyardm en azndan. Neyse Kedim yok, ben baharda aan ieklere bakp i ekip uzaklara dalyorum. Annem ska halimi sorup sonra da babama giderek, Bu kza bir haller oluyor, bak hep iini ekip duruyor, diyor. Bana bir haller olduu doru ama kayglanacak pek bir ey yok. Sait Faik Abasyankn lm yldnm nedeniyle okulumuzda bir etkinlik yapld. Ben bugne kadar Sait Faikin adn hep duymutum ama hakknda pek de bir ey bilmiyordum. retmenimiz bize pekli Mendil adl bir yksn okudu. Ne kadar zldm anlatamam. Sevdii kza ipekli mendil gtrmek iin fabrikaya girip mendili alan ve pencereden atlayp kamak isterken dp len delikanlnn hikyesi gnlerdir iimi paralyor. Hele yknn sonu: lmek zereydi. Smsk kapal yumruunu kapc at. Bu avucun iinden bir ipekli mendil su gibi fkrd. Ya... yi, halis ipekli mendiller hep byledir. Avucunun iinde istediin kadar skar, buruturursun: sonra avu ald m, insann elinden su gibi fkrr. KE BUCAK STANBUL Eve gelip anneme bu yknn beni ok etkilediini syledim. O da bana Sait Faikin ne kadar nemli bir ykc olduunu anlatt ve Doan Karde Kitaplarndan kan bir kitap ald: Bir Sonbahar Akam. (Bu diziden kan baka kitaplar da varm.) pekli Mendil bu sekide yok ama olsun. Buradaki ykleri de ok seveceimi sanyorum. Bir karar verdim. Her hafta Sait Faikin bir yksn okuyacam Konuklarmz geldiinde stanbul hakknda yazlm kitaplardan sz etmitim ya. Sanrm 2010 yl boyunca bu tr kitaplarla ok sk karlaacam. Kitapya gittiimde stanbulla Saklamba adl bir kitap hayli ilgimi ekti. Ali, Emre ve Burcunun stanbulun bilinmeyen yerlerine yaptklar yolculuk Alilerin evinin bodrumunda bir lahit bulunmasyla balar. Ancak ok artc bir ey daha olur; stanbul onlarla konuarak bu yolculua elik eder. stelik kitabn sonunda bir de harita var. Bu haritayla arkadan nereye gittiini takip etmek mmkn. Sanrm ok heyecanla okuyacam bu kitab. Mavi benim en sevdiim renk. Niye acaba? Gkyzne ve denize bakmay ok sevdiim iin mi, yoksa tam tersi mi? Denizi ve gkyzn ok sevdiim iin mi? Sanrm ok nemli deil. Mavi ok derin bir renk. Sanki iinde kaybolacakmsn gibi. Sanrm evremdeki insanlar da benim bu rengi ok sevdiimi biliyorlar. Getiimiz gnlerde doum gnmde, birok mavi hediyem oldu. Hepsini ok sevdim ama Engin Mavinin yeri baka. Kim mi Engin Mavi? Belki dorusu, ne bu demek. Kendisi anlatsn size: Adma bakarak benim kocaman, yelkenli ve ak sularda yzen bir tekne olduumu sanmayn Admn tam tersine srekli s sularda yzen mini minicik bir kaym ben. KADIKYDEK KAYIK Olaanst gzel resimleri var. O kadar mavi, o kadar derin ve o kadar etkileyici ki. Hem bu romann iinde Sait Faik de var. Engin Mavi Kadkyde Kurbaalderede yaayan kk bir kayk. Bir yandan engin denizleri merak ediyor, bir yandan da arkadalarndan ayrlmak istemiyor. Ama en sonunda bal olduu yerden koparak yola dyor. Onun ak denizdeki maceralarna kimler elik etmiyor ki; Glen Sumru, Bata ka, Haritac Mart, Deniz Feneri ve fener bekisinin kz.

Kitabn sonunda bir de szlk var; Engin Mavi Szl. Ba gverte, borda, pa, skarmoz, pruva, svari, yakamoz gibi szcklerin anlamlarn yazm yazar. Ayrca kitapta geen zel isimleri de aklam. Ve en nemlisi benim bugnlerde ok sevdiim yazar Sait Faik iin ok gzel eyler yazm: en gzel ykleri ocuklar, ocuksu dnyalar zerine olanlardr. dedikten sonra baz ykler nermi: Semaver, Son Kular, Yandan arkl, Hit Hit, Dlger Balnn lm. Sanrm Engin Maviyi sadece maviden dolay sevmediimi anladnz. Uzun zamandr okuduum en etkileyici kitaplardan biri. Engin Maviyi okuyunca eyalarmz acaba gerekten dnyor ve konuuyor mu diye sorup durdum kendi kendime. Bizi duyuyorlarsa, sylediklerimizi anlyorlarsa, eskidikleri iin onlar atacamz anlyorlarsa ne kt. Ya canlar yanyorsa Onlar tarken bazen ne kadar dikkatsiz oluyoruz ya da stlerine bir ey koyarken Ama gzel bir yan da olabilir bu durumun. Kitaplarm onlar ne kadar sevdiimi biliyorlarsa u hayatta benden mutlu kim olabilir ki Maysla balamtm yazma Annem birka yl sonra okuyabileceim bir kitap nerdi: Benim Adm Mays. Byynce bir kaym olursa adn Mavi Mays koyacam. Kaymn iine uzanp Sait Faik ykleri okuyacam.
Mina Tansel stanbulla Saklamba Resimleyen: Sedat Girgin Can Yaynlar / 204 sayfa Arslan Sayman Engin Mavi Resimleyen: Buket Gencer Tudem Yaynlar / 104 sayfa

yi Kitap ocuk (da) yazar Say 16 Haziran 2010

11

Gzelim, bir o kadar da zelim!

lemesi de tam bu nokta zerinden yapyor sistem eletirisini. irkin olarak doan ergenlik andaki Tally 16 yana geldiinde kural gerei bir ameliyatla gzelletiriliyor. Sonra da bu gzelden, tekilata hizmet edecek zel bir ajan elde ediliyor. Hikye, sistemin kategorize ettii insanlar srd distopik bir evrende geiyor Medya ikonalarna zendirilen ve tektipletirilen toplumda bu baskdan en ok etkilenen, henz kimliklerini oturtamam gen kzlar ve erkeklerdir Tek dii kalm canavar iin iyi birer av olan ocuklar ve ergenlere yazlm bu fantastik leme, gerekd bir kurgu olsa da, iyi okuyan gzlerin nne hayata dair en acmasz gerekleri seriyor irkinler lemeniz dnyada epey ses getirdi. Genler iin bilimkurgu yazma fikri nereden kt? Genler, yetikinlere kyasla daha geni bir okuma kapasitesine sahipler ve sanrm hangi trden okuduklaryla da ok fazla ilgilenmiyorlar. Bir ocuk, ayn anda, gizemli bir hikye, bir biyografi, fantastik bir roman ve yannda da kurmaca olmayan bir kitap okuyabilir. Yetikinler ise okuduklarn semeye meyillidirler, tpk meslek seer gibi. Bu yzden, genler okusun diye hazrladm bilimkurgu iin okuyucu bulma konusunda hi endiem olmad. lemeniz dnyada ok satanlar listesinin balarnda grnyor... Bir yazar olarak bu baary yaamak nasl bir his? Bu kadar ok lkede kitabmn baslm ve ok satlm olmas harika bir duygu. Neticede, her profesyonel yazar bir okuyucu kitlesi olusun ister. Ancak bu yksek rakamlardan ok, bana haz veren ey genleri okumaya tevik ediyor olmak. Yetikinler iin yazdm dnemlerde olduun-

Serda SEMERC

Scott Westerfeldin irkinler lemesi son zamanlarn en ok konuulan distopik bilimkurgulardan biri lemeye drdnc karde de geldi: Extras! Yazar, son kitab henz Trkeye evrilmeden, tm seri ve edebiyatnn ardndaki felsefi yaklam hakkndaki sorularmz yantlad
dan ok daha fazla hayran mektubu alyorum ve bu mektuplardaki duygular ok daha youn. Gen okuyucular gerekten okuduklar eye gre deiiyorlar, ve bu geliirken dnyay kefetme srecinin bir paras olabilmek mkemmel. Seri distopik bir evrende geiyor. topik ve distopik evren arasndaki farktan bahseder misiniz? topyalar, gerek olamayacak kadar iyi yerlerdir. Distopyalar ise yaamak bile istemeyeceiniz trdendir. Bu, en ok sevdiimiz ve en ok korktuumuz unsurlar byte altna alarak, kendi dnyamz deerlendirmemiz asndan ok gzel bir yol. Seriye adn veren ilk kitap irkinlerde ba kahramanmz 15 yandaki Tally Youngblood. 15 yana kadar irkin olan bu kz, gzellemek iin 16. ya gnn bekliyor. Gzellik ve estetik kavramlar size neyi ifade ediyor? Aratrmalar gsteriyor ki, gzel insanlar, patronlar, arkadalar ve eleri tarafndan daha iyi muamele gryor. ekici ocuklar daha iyi dereceler alyor (kontroll deneylere gre tam olarak ayn alma iin) ve istatistiksel olarak hukuki adan daha dk oranda belaya bulayorlar. Toplumumuzda, gzellik, kukusuz her eyden nce bir zr gerektirmeyecek nyarg unsuru olarak kabul ediliyor. Bunun zerine ben de bir bilimkurgu yazar olarak kendime sordum: Toplumda gzellie kar oluan bu nyargy dengelemek iin ne tr admlar atlmal? Ve bunun nihai sonular muhtemelen ne olabilir? Kapitalizm gzelletirme propagandas gdyor ama bir taraftan da gzellere aptall yaktryor. Ancak irkinlere de tahamml yok. Ciddiye alnmak iin zel olmak

art m?(!) Bu balamda, seri sistemin politikasyla ilgili ne sylyor? irkinler de, magazin fotoraflarnn rtulanmadan nceki ve sonraki hallerinin ne kadar deitiinden etkilenmilerdir. Grsel efekt sektrnde alan yengem, zamannn ounu film oyuncularnn ten rengini ve grnn dzeltip iyiletirmeye harcyor. Yani, sadece genler kendilerini srekli profesyonel olarak gzelletirilmi insanlarla kyaslamak zorunda braklmyor. stne stlk nller de grnleriyle resmen kandryorlar. Hikyede irkinler dier insanlardan ayr bir blgeye gnderiliyorlar. Gelecek, dnyaya daha ok uzaklama ve yabanclama m getirecek? Gnmzde, insanlar eskisine na-

zaran ok daha yaknlam haldeler. Bu, internet ve dier iletiim teknolojileri sayesinde oldu. Ancak, irkinlerin dnyasnda, bizim eski sistemimiz kt, bylelikle iyiyi de ktnn yannda yaktlar. irkinler, bir sr insann etkileim iinde olduklarnda neler olabileceinden korkarlar. Ama yanlyorlar, bence bugnn birliktelii gayet gzel. Seriyi leme olarak dnm, ama henz dilimize evrilmeyen drdnc kitap Extras yazmsnz. 2010 son baharnda kacak bu kitaba dair ipucu verir misiniz? Bu kitap, irkinler sona erdikten birka yl sonra hazrland. Buradaki dnya Tallyninkinden ok daha farkl ve burada nemli olan ey gzellik yerine n!

Gzeller irkinler zeller Scott Westerfeld eviren: Niran Eli Tudem Yaynlar

Ben yazsaydm... Hayalleri ldrmek

ocukluktan kalma saplantl ryalar vardr hani. Bizi yetikin yalarmza kadar takip eden. Doduum kasabann yokular da byleydi; antam sallaya sallaya yrdm o yokular uzun yllar atamadm ryalarmdan. Kenarlarnda ilkokul arkadalarma rastladm ocukluumun kitaplar gibi. Onlar da yrr bizimle aslnda. Nereye gitsek peimizden gelirler. Hayallerimizin, yaadmz mutluluklarn, muammalarn, hayal krklklarnn karln o kitaplarda bulmuuzdur. Biz braktk sansak bile onlar brakmaz bizi. Harper Leenin Blbl ldrmeki ite byle sadk kitaplardandr. hanet edip gittiim yerlere onu yanmda tamadm halde (yllar boyu dnyann drt bir kesine tanmaktan helak olmutum nk) dnd geldi ve buldu beni bir gn. On ne az kala aabeyim Jemin kolu dirsekten krld. Yazarn uluslararas ne kavuturan, filme ekilen ve Leenin kaleme ald tek roman olan Blbl ldrmek byle balar. Ben ne zaman oturup adeta dnyay unutarak okumutum bu gl kitab, on ikime mi yoksa on -

Gnl KIVILCIM

yi Kitap sordu; Kasaba ve Yalanlar, Jilet Sinan ile Paral Aklar adl kitaplarndan tandmz yazar Gnl Kvlcm ben yazsaydm dedii ocukluk kitabn anlatt
me mi az kala? Hatrlamyorum. Ama hikyenin getii eski ve yorgun o kasaba hl ok tandk. Benim kasabam gibi. Amerikadaki yabanc bir kasabay anlatan cmleler sanki benim kasabam tarif ediyor. Gn yirmi drt saatti ama insana daha uzun gelirdi. Acele etmek gereksizdi, nk gidecek yer yoktu; nk almak iin para yoktu; Maycomb yre snrlarnn tesinde de grlecek yer yoktu. Scout, Blbl ldrmekin bakahraman kk kz, bakalarndan farkl olmann bedelini okurun azna bir parmak ac bal alarak anlatr. Babas avukattr ve zenci dostudur. O zamanlarn Amerikas iin hi allageldik bir durum deildir bu. Hatta zenci dostu demek kfr etmek gibidir, etraftaki normal insanlardan sk sk iitir bu hakareti Scout. Kasabann malum can skntsyla ba etmenin tesinde daha ciddi sorunlar vardr onun. nyarglar, ayrmclk zerine kurulmu bir dnya. te bu skntl gnlerden birinde vicdann sesinden bahseder babas ona. Herkes senin yanldn dnyor, der dnyann tuhaflklarn anlamaya alan kk Scout babasna. Evet ama, ounluun sesi dorudur kuralnn dnda yalnzca vicdan kalr. Byle olur Tom Robinson davasn stlenen ve kasabann alkalanmasna sebep olan babasnn cevab. Bugn oturmu, eski bir candostunu dinler gibi onun sayfalarn yeniden kartrrken kk Scoutun naifliiyle sormak istiyorum ben de: Hayaller ne zaman lr? Vicdan ve adalet meselelerini defterinden silmi dardaki dnyaya kaytszlatmzda m? Dnyorum da, imdiki kitaplardan ocuklara ne kalacak tahmin etmesi ok zor. ocukluumuzun kitaplarndan bize kalanlar ise o gzel cmleler. Arka bahedeki tenekeleri vurmanz yelerim ama kularn peine deceinizi de biliyorum. stediiniz kadar karga vurun ama unutmayn: Blbl ldrmek gnahtr Blbller yalnzca mzik retirler, bizi elendirmek iin. Bahelerimizi yamalamazlar, tarlalarda yuva yapmazlar. Yalnzca ark sylerler. Hem de yrekleri paralanana dek. te o nedenle gnahtr blbl ldrmek.

Yaadmz dnya acmasz Modernite, lkeler arasndaki snrlar kaldrsa da insanlar arasndaki farkllklar daha belirgin hatlarla iziyor. Kresellemeyle yeeren ekonomi politikalar sayesinde yepyeni bir sistemimiz oldu. Bu da dnya iin, gne sistemi iinde kalabilmenin yan sra ayr bir varolu meselesi ortaya kard. Deerler, yarglar ve bilind koullandrmalarla zel alanlara hapsedilen modern insan, doumundan lmne dek kendine u temel soruyu sormak zorunda: Gzel miyim?, irkin miyim?, zelliklerim nedir? Bu sorular reddedip cevaplamayan ya da kar kanlarn bana ne gelir dersiniz? Bingo! Siz cevab verene kadar sistem o asiyi kap dar etti bile! te bu yzden acmasz bir dnya buras; hep bir ey olmaya, bir yere ait olmaya zorlandmz iin stelik bizim zerimizde ve nereden geldii, nasl dayatld belli olmayan bir zorlama bu. Amerikan bilimkurgu edebiyatnn gen kuak duayenlerinden yazar Scott Westerfeldin irkinler -

12

yi Kitap Genlik Kitapl Say 16 Haziran 2010

yi Kitap Genlik Kitapl Say 16 Haziran 2010

13

Sper kzlar ve cesur olanlar iin pratik bilgiler

ocukluktan bymeye geiin sancl yllar olan ergenlikte, sadece fiziksel deiimler yaanmaz. Kz ve erkek ocuklar iin, sosyal yaamn inceliklerine dair renilmesi gerekilen pek ok kk ayrnt ve pratik bilgi, bir silsile halinde sralanr ebeveynler tarafndan. Arkada toplantlarnda karmzdaki kiiyi konumalarmzla nasl etkileyebilirizden, bir futbol msabakasnda penalt atmann tyolarn bilmeye kadar sradan grnen birok ey, gzmzde almas zor birer engele dnr. YETKNLE MATRAK ADIM Sadece bunlarla da bitmez yetikinlie ilk adm kurallar. Haftasonlar hangi kurslara gitmelisiniz? Gitara yatknlnz var m? Yoksa hi kursa gitmeden hayali bir rock yldz kadar baarl bir gitarist olduunuzu snfta ilgi duyduunuz kza ispatlayabilir misiniz? Bir gn kampta yalnz kalrsanz ate yakmay becerebilir ya da adr kurabilir misiniz? Peki kocaman bir tekneniz olmasa da, gemici dm atmay renmek hayal gcnz nasl engin klabilir? Btn bu sorularn ksa, esprili ve pratik cevaplar Martin Oliver ve David Shephardn gen olan ocuklar iin kaleme ald Erkek Kitab 2de yer alyor. Serinin ilk kitab Erkek Kitab 1 de benzer sorulara elenceli yantlar veren bir alma. Her eyde nasl en iyi olacanz hakknda daha fazla ipucu nerisiyle keyifli saatler vaat eden Erkek Kitab 2 ergenlik andaki erkek ocuklar iin bir nevi yaama adm klavuzu niteliinde. Bu izimli pratik bilgiler kitabn bir gn dnyann br ucuna gideceinizi hayal ederek okuduunuzda, emin olun, Avustralyada olmasa da herhangi bir yolculuunuzda karnza kabilecek zehirli bir engerekten korunma yntemlerini de renmi olacaksnz. Herhangi bir ansiklopedinin, kasvetli zehirli ylan trleri maddelerini kartrmanza da gerek kalmayacak! Kapa skm bir reel kavanozunu scak suda ama yntemi ile kendi banza bisiklete binmenin mucizevi yolu da bu kitapta. Ergenlie ilk adm rehberi olarak Erkek Kitab 2, tm ocuklara sosyal yaamlarn nasl zenginletireceklerini anlatyor. te size Erkek Kitab 2den keyifli bir neri: Kalemi kaldrmadan nasl izim yapabilirsiniz? Bir arkadanza kalemi hi kaldrmadan yz rakamn izip izemeyeceini sorun. mknsz m? Hayr. Aadaki admlar izleyerek kolayca yapabilirsiniz.

Yeliz KIZILARSLAN

ocukluun sonsuz evreninde

ocukluk benim kimliimdir. Yaammn sonuna kadar da kimliim kalacaktr. Davul alan m ok / almayan m? / almayan / ounluk davuldan anlamaz / Cincik / Bir soru daha: / Trk syleyen mi ok / Sylemeyen mi? / Syleyen / Niye? / ounluk trkden anlamaz / Cincik.

iirsel TA

Bir cady nasl tanyabilirsiniz? Yolunuz Avustralyaya derse zehirli ylanlardan korunmann yntemlerini biliyor musunuz? Kz Kitab ile Erkek Kitab serisi ocukluktan ilk genlie, yaamn elenceli ve tehlikeli yanlarna kar gen olanlar ve gen kzlar uyaryor!
si yapmaya kadar kz ocuklar iin bir dizi byme ritelinin srlarn veriyor. Sosyallemenin pratik yollar kadar, yalnz banzayken de sklmadan hoa vakit geirebilmeniz iin kk oyunlar da yer alyor kitapta. te bunlardan biri: Zaman tahmin oyunu nasl oynanr? ZAMAN TAHMN OYUNU Bu oyun iin ihtiyacnz olan tek ey bir alar saat ve ya da daha fazla oyuncu olacaktr. Herkes daire eklinde ayakta dursun. alar saatinizi iki dakika sonra alacak ekilde ayarlayn. Oyuncular saatin alacan dndkleri zaman oturacaklar ve otururken adlarn sylecekler. Alarmn almasna en yakn zamanda oturan kii oyunu kazanr, dierleri cezay der. 9-12 ya ocuklar iin ilk genlik yllarnda sosyal hayata cesur birer gen erkek ve kz olarak adm atmalarn salayacak elenceli bir serinin devam Erkek Kitab 2 ile Kz Kitab 2.

ncelikli duyarllklarla oluturduu ocuk iirlerinde, kendi ocukluunun byl dnyasna veda eder Fazl Hsn Dalarca. ocukluun snrsz zgrlk alannda hznl bir durutur onunki. Masals ve zengin bir imgelemle, ocuklar hayal gcnn snrlarnda gezdirir.
dirdii be kitap (Baparmak, Gsterme Parma, Ortaparmak, Yzk Parma ve Sere Parmak), Bitkiler Okulu, Cin ile Cincik, Su Ykamak, Dalarcann ocuklar iin kaleme ald iir kitaplarndan bazlar. Mge Sucu Polat, Dalarcann ocuk iirleriyle ilgili u hakl saptamay yapar: Fazl Hsn Dalarca, ocua ynelik iirleriyle, ocuk iirine deil, gerek anlamda iirdeki ocuu anlatm derinliine yeni boyutlar getirmi bir airdir. Dalarcann ocua ynelik iirlerinde klielemi okul iirlerine ve marlara yer verilmemitir. Onun iirlerinde, ocuk duyarln zengin imgelerle dile getiren masalms-ocuksu bir dnya gze arpmaktadr. Klielemi okul iirleri ile marlarn altn izelim! ocuklarn, iir kavramndan ne anladn ve bar ar okunan dizeler btnnden farkl bir iir algsnn ocukta nasl geliebilecei zerinde dnelim. ocukluk benim kimliimdir diyen ve ocuun dnyasndan, ocua yakn somut-soyut kavramlarla yine ocua seslenen Dalarcann pek ok iirinde bu sorunun yantn bulmak mmkn.

Fazl Hsn Dalarca

Erkek Kitab 2 Martin Oliver-David Shephard eviren: Ayda Aka Akko Tudem Yaynlar/ 128 sayfa

Ve zarif bir gen kz olma yolundaki kk hanmlar iin bir el kitab: Kz Kitab 2. Juliana Fostern hazrlad ilk kitap Kz Kitab 1, hafza gelitirme tekniklerinden vitray yapmna, Fransz rgsnden kumdan kale yapmaya kadar ocukluun byl dnyasndan yetikinlerin kurall dnyasna en iyi geiin yollarn retiyordu. Sally Norton ve Katy Jacksonn hazrlad Kz Kitab 2 ise, glge oyununun inceliklerinden hediye paketlemeye; makyaj ve manikrden papatya kolye-

Kz Kitab 2 Sally Norton-Katy Jackson eviren: Ayda Aka Akko Tudem Yaynlar/ 128 sayfa

Fazl Hsn Dalarcann ki Soru adl iirinde, kendi deyiiyle afacanlkta eytana klah giydiren Cin ile Cincik arasndaki muzip diyaloglarndan birine kulak misafiri oluruz. Cin ile Cincikin trk syleyenle davul alan arasnda dile getirdii fark, iir yazanlarla ocuk iiri yazanlar arasndaki farka benzer. Yaamnn bir dneminde iki satr olsun iir karalamayan pek az insan vardr herhalde (iir yazan yazmayandan oktur; bu yzden air szcn kullanmyorum srarla, ounluk iirden anlamaz Cincik). Heyhat, i ocuklar iin iir yazmaya geldi mi, yazanlar yazmayanlara gre aznln cc kalr (ounluk, ocuk iirinden anlamaz Cincik). Bir ocuk Edebiyat Terimleri Szl olsayd, ocuk iirinin karl (en azndan Trkiyedeki ocuk edebiyat asndan baktmzda) u olurdu desem, taa tutulur muyum? ocuk edebiyatnn ksz yetim ocuu. Dalarca, ocuk edebiyatnn kimsesiz ocuuna kol kanat germi, elinden tutmu bir ozan. Hayali szlmzdeki ocuk iiri maddesinin karsna Dalarcadan bir alnt ekleyelim: ocuk iiri olabilir mi? Olabilir. ocuk iiri udur: ocuk iirinde yapy, nesnellii, konular, onun asna gre daha ince semek, ilk duyarlklar, ilk zgrlkler, ilk ller iinde yazmak gerekir.* ki yl nce kaybettiimiz Dalarcann yirminin zerinde ocuk kitab var. Balina ile Mandalina, Ku Ayak, bir elin parmaklaryla isimlen-

Dalarca, iiri ocua tad gibi, ocuu da iire tad iin, haya-

aalar esen yeli sever / esen yel / aalar sever / ku / ikisini birden sever / ocuklarn hepsi / n birden sever (Bitkiler Okulu iinde Krdaki Gn adl iirden) tutmann tad vard / parmaklarm deerken kaann srtna /ekere benzerdi biraz / yutkunmam (Su Ykamak iinde Sokaklar adl iirden) kularn kahve aac olduu mavilikte / kahve aalarnn ku olduu / duymuyor musun / yumarlarken gzlerini ipiri / ku annelerimiz / biz aa ocuklarn arar (Ortaparmak iinde Ginede Aa Yavrular adl iirden) Ekvador / bir masala benzer / And Dalarna binmi / btn ocuklar burda / yars karanlkta uyurken / yars gne (Ortaparmak iinde Ekvadorda And Dalar adl iirden)

klarda insanca bir ey vardr / yldzlarn uzaklndan / aka ve felakete doru / garip ve ocukluumuz gibi dalan (Iklarda nsanca Bir ey Vardr*) ruhumuz bir denizdir ki alm skn iin / sessizlik enginlere inen bir kuu / giden ocukluumu duyurmaktadr / yldzlarn sonsuz ocukluu (Balkon* )
* Fazl Hsn Dalarcann iirinde ocuk Temas (T.C: Kltr Bakanl Yaynlar, 2002)

li szlmzdeki yeri bakadr. Glmseyerek yazdn syledii ocuk iirlerinin yan sra, yzndeki tebessm silen iirlerini yazarken de ocuklardan, ocukluktan beslenmitir. Ozan her ne kadar ocukluun, yaamnn sonuna dek kimlii olarak kalacan sylemise de, geride kalan ocuklua dair gl bir zlem, youn bir hzn hissedilir kimi dizelerinde.

Balina ile Mandalina Fazl Hsn Dalarca Yap Kredi Yaynlar / 64 sayfa

14

yi Kitap ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

15

iirsiz bir yaam dleyebilir misiniz?

iir ocuk oyunca deildir, nk bir ocuk oyunca kadar nemlidir... iir nedir, neden iir okunur sorusu, belki de yantlanmas en zor sorulardandr. Szn evreni engindir; ykyle, romanla, denemeyle, bildiimiz eit eit dzyaz metni hep szlerle ieklenir. Evet, edebiyat bir evrendir, onun iinde dzyaz da. Peki ama insan niin iir yazar ve niin iir okur? iiri dzyazdan ayran nedir? Zor soru! smet zel, iir Okuma Klavuzunda bu soruya bir yant arar ve iirin, insann aklyla zm retmeye gcnn yetmedii yerde devreye girdiini savunur. Yani iir insann akln snrlarn zorlayp teye getii yerde ieklenir; insan sezgisiyle, algsyla, bilinaltyla, bildiini bilmedikleriyle, en has haliyle kendini ifa eder. nsann bildiklerinin tesindeki, ama gene de iindeki, akn gerei araydr belki iir. Bir tr yalva iidir belki. Kendi kendinin yalvac olma iine soyunmak zorunda kalan insann iinden kartt bir teki-bendir. Gerei baka ekilde kurgulama ya da gerek tarafndan baka bir ekilde kurgulanma edimidir. nsann en akn halidir belki. Szn gerek bysdr. Ayn kitabnda iirin zgrle ihtiyac yok, ama zgrln iire ihtiyac var der yazar. iirin zgrle ihtiyac var m belki ayr tartlr, ama zgrln iire ihtiyac olduu kesin. nsanlarn da en az zgrlk kadar iire ihtiyac olduu da. Bu yzden biraz ksz bir edebiyat tr muamelesi gren, okuru, almlaycs az olan iirin hele ki ocuklar tarafndan okunmas, iir evreninin ocuklara almas abasn ne kadar takdir etsek az. Tudemin 2009 Edebiyat dllerini iir dalnda vermesini de bu kayg altnda anmak gerekir. Nitekim, iiri ocuklara, ocuklar iire kazan-

dlerim boyumdan byk olmutur. iir yazarken daha da byledir bu.

BENZERLK Sancs tutmu rman Kvrlarak deil de kvranarak akyor Irmak u sralar bana benziyor Kpr stmzde deil, iimizde mi? Kardan karya kimse gemiyor (Uykusu Gelen iek, Aldlkadir Budak)

(Kafesteki ikolata, Mehmet Atilla)

Zarife BLZ

2009 Tudem Edebiyat dlleri, Dizeler iir Asn balyla iir dalnda verilmiti. Bu ay dosya konumuzu iire ayrmamza vesile olan dll kitaplar ele alrken, airlerimize Neden iir yazlr ve okunur? ocuk iiri olarak ayr bir kategoriden bahsetmek mmkn mdr? sorusunu ynelttik.
yda romann ya da yknn ocuklar tarafndan byk bir keyifle okunduunu, bu yaptlarn ocuk edebiyat kategorisine sokulduklarn grrsnz. Tersi de geerlidir bunun. Yani ocuklar hedefleyerek yaratlan yaptlarn yaa daha byk olanlarca okunduuna, sevildiine de rastlarsnz. Geiimli bir durum sz konusudur burada. ocuklar iin yazdm (setiim de denilebilir), ilk kitabm Bir Gl ocuk ile 1982 Trk Dil Kurumu ocuk Yazn dlne deer grldmde, bana yneltilen sorulara verdiim yantlarn bir yerinde yle demitim: iir, ocuklar ya da yetikinler iin yazlmaz, insanlar iin yazlr. lk bakta byle dnmekle birlikte, ocuklar iin yazmaya ya da daha nce yazdklarnzdan bir seme yapmaya kalktnzda biraz daha yaln olanlarn yelemek durumunda kalrsnz. Bilgi ocuklara rastlasanz da, ocuklarn bilgiliklerden holanmadn biliyorum. Ben de ocuktum; bugn de pek farkl saylmam. Yantlardan ok sorulara yaslanan bir sylem; dediim gibi biraz daha yaln bir sylem esas olmal derim. tt, neriydi, yol gstermekti, hayat tecrbelerini aktarmakt lle de olacaksa, aydaki eker kvamnda olmal derim. Merak esi diri tutulmal, akac, biraz da muzip bir sylem tercih edilmeli bana kalrsa. ocuun hayl dnyasn ve bunun geniliini unutmadan, oyunla olan ilikisini gz ard etmeden yazlmal derim iiri de, yks de, roman da iir yazmak macerasnda, yetikinler iin yazarken ocuk, ocuklar iin yazarken yetikin gibi grdm olur. Tam burada, bu bak srt yerde ayrm, seimi yapmak durumunda kalrm. kisini birbirine kartrmadan ama yakn tutarak u da var: Yaammn her dneminde

drma abas, szlerin uucu, byl evrenini onlara ama kaygs da yazn dnyamza yeni kitaplar, yeni iirler kazandrm. Erturul Devecinin Byyor Muyum Ne, Mehmet Atillann Kafesteki ikolata, zlem Klnarslan Szbilirin Pembe Kedi Becerikli Mart ve Ben, Salih Mercanolunun yi Geceler Kitab bu yarma sayesinde yayn dnyasna katlm. Serinin bir dier kitab da Abdlkadir Budakn yarma d yaymlanm olan Uykusu Gelen iek adl eseri. Yaznn banda iiri insan olmann en temel hallerinden biriyle aklamtk, nitekim kanlmaz soru geldi bunun ardndan. Peki o zaman iir evreni iinde ocuk iiri diye bir kategoriden bahsedebilir miyiz? iir denilen sz bys sanatnn ocuu yetikini olur mu? Yetikinlere ya da ocuklara iir yazmak bir airin yazn macerasnda dilini ve dnsel evrenini nasl etkiler? Bu sorular airlere sorduk. iir, zerine ok laf edilebilecek bir alan deil zaten. Byy bozarsnz sonra. Can Ycelle kapatalm szn kapsn: iir getirenleriniz bol olsun Abdlkadir Budak Trk ve dnya edebiyatna bakldnda, yetikinler iin yazlan ok sa-

Mehmet Atilla sterseniz hemen herkesin yaknd bir gzlemi bir de ben dile getireyim; ocuk edebiyat ya da buna bal olarak ocuk iiri denildiinde, bazen gizli bazen ak bir kmseme beliriyor kimi yzlerde. Bykler iin yazamyor herhalde dncesi ne yazk ki gndemimizden silinmedi. Bu adan bakldnda, iirin byk evreni iinde ocuk iiri diye zel bir alann bulunduunu aka sylemek gerekir. Baz yazarlarn yoktur, bazlarnn da bir yerde yoktur derken bir yerde de vardr deyiine pek taklp kalmyorum. ocuklar iin yazyor olmann ayr bir biimlenme olduunun kant, bir ocukla edebiyat zerine konumakta yatar. Onlardaki gzlem ve yorumlama farkll, bir anda ayrcala dnr nk. ocuu kmsemezseniz, ocuk edebiyatn, dolaysyla ocuk iirini de kmsemezsiniz. Bu nedenle diyorum ki ocuk iiri vardr, ama ocuk oyunca deildir, nk bir ocuk oyunca kadar nemlidir. Gelelim, ocuk iirini zel yapan, genelden ayran ltlere... zninizle bu noktada Roland Barthesdan destek almak istiyorum. nk ocukluk denilen kavram benim iin belli bir zaman dilimi deildir yalnzca, o dnemdeki zamann kendisidir. Barthes diyor ki; Gemile ilgili beni en ok byleyen ey ocukluumdur; yalnzca ona baktmda zlmem yok olup giden zamana. nk onda bulduum, geri dndrlemeyen deil de ortadan kaldrlamayandr. te ben eski bir ocuk olarak bu ortadan kaldrlamayan bugnden bakarak yazmann hazzn yaarken, yazdklarm imdi okumakta olan yeni ocuklarn imgelemlerini zenginletirmeyi, dil zerinde dnmelerini salamay, duygusal alevlerle tanmalarna katkda bulunmay bir sorumluluk sayarm. ocuklar iin yazlan iirin nite-

likleri, byklere yazlan iirin dnda dnlemez ama imge dzeni, ritim, szck seimi, dize uzunluu gibi baz temel noktalarda hedef kitlenin alglama-yorumlama gcnn de gz nnde bulundurulmas gerektii su gtrmez bir gerektir. Aksi durumda, ocukla iir arasndaki duyma, kavrama ilikisi daha batan kopar ve bunun kimseye yarar olmaz. Bu hassas dengede nemli olan ocuu uyak, hece says, kalp gibi baskc uygulamalardan uzak tutmak ve onu dilin geni srkleniine zgrce brakmaktr. ocukta esinlenmeyi, haz almay, estetik bilgiyle tanmay salayacak olan bu zgrce srklenitir. Yetikinler iin iir yazarken yukardaki sorumluluk alanlarn nemsemezsiniz elbette, onlar iin ortadan kaldrlamayan olumutur nasl olsa, ama ocuklara yazarken bu srece olumlu ya da olumsuz katklarnzn olacan bilmek apayr bir zen ve dikkat gerektirir
EN UZUN GN Ameliyat odasna alnan ocuun Giysilerini getirdi bir hemire Ve balad Dnyann en uzun gn Artk Ne kuzey yarmkre Ne 21 Haziran u kadardr bildiim O anda her ey yalan

Salih Mercanolu Bizde ocuk iiri denince akla ilk gelen; milli gnler ve belirli gn ve haftalarla ilgili yazlm iirlerdir. Bu konulara uygun yazlmaya allm, estetikten yoksun yzlerce iir ders kitaplarmz ssler. Bu, ocuun dnyasyla ilgisi olmayan zorlama yazlm iirler hem ocua iir hakknda yanl bilgi verir hem de onu iirden uzaklatrr. ocuk iiri kategorisi var m, buna hep pheyle yaklatm. nk byle bir kategoriyi kabullendiim anda karma yetikin iiri, ilk genlik iiri gibi olas kategoriler de kyor. Dier yandan, ocuklarn okuyabilecei iirlerin de ocuk iiri kategorisiyle adlandrlmas mantkl geliyor. Ama yine de ben, ocuk iiri kategorisini, ocuklarn da okuyabilecei iirler diye kafamda tasarlyorum. Burada aklma yle bir yant geliyor: iir ocuk iin yazlmad srece ve yazlan iirin dnyas ocua uygun oluyorsa, byle bir kategori pekla olabilir. Bu tr bir almay Memed Fuat yapmt, ocuklar iin yazldn hi dnmediimiz iirleri, ocuk iirleri Antolojisi olarak hazrlamt. Bu antolojiyi, sanrm kullanlan dilin yalnl ve imgelerin ayn zamanda ocua da hitap ettiini dnerek hazrlamt ocuklarn da okuyabilecei bir iiri bitirdiim zaman ok daha mutlu oluyorum. Sonra yazdm iiri ocuklar da okuyacak diye tekrar tekrar dzeltiyorum. Bunu her yaptmda ocuun dnyasna biraz daha yaklatm hissediyorum.
OCUK VE UYKU Fotorafma sarlm uyuyor Belki bir d kollarnda Belki evvel zaman. Korkmu Bir varm bir yokmu gibi Smsk sarm fotoraf. Ah orman, uyku orman! Deil mi ki sessizlik Kollarmzn lk la tad. rtme! ocuklar kalbi ak uyurmu babas. (yi geceler Kitab, Salih Mercanolu)

16

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

17

zlem Klnarslan Szbilir iir evreni iinde ocuk iiri diye ayr bir kategoriden bahsedebiliriz de desem, bahsedemeyiz de desem, sanki bir yerlerden Aaaa! sesleri ykselecekmi gibi geliyor. Yetikin okur iin yazld bilinen ancak her yatan okuru kucaklayan, yetikin-ocuk ayrmnn gereksiz olduu iirlerden sz edebileceimiz gibi, ocuk okurun algsnn, bilgisinin, yaam deneyiminin yapt sezmesine/sevmesine yetmeyecei, ayrca algsn zorlamann tesinde izlei ocuk okura uygun dmeyen (intihar izlekli, politik sylemli ya da argo sylemli) bir iir de sz konusu. Yetikinlerin temel sorunlarnn, ocuklarn temel sorunlarndan farkl olduu dnlrse ocuk iiri diye ayr bir alana ihtiya olduu sylenebilir. Ancak bu ayrm yaparken ocuu kmseyen bir tavr iinde, yapmack bir dille, batan savma bir biimde kaleme alnm karalamalar bu alann dnda tutuyorum. ocuk okurun ciddiye alnd, estetik algsnn kmsenmedii, dil evrenin, ilgilerinin gzetildii durumda ocuk iiri diye ayr bir kategoriden bahsedebiliriz. Bunun yan sra ocuk okur gzetilerek yazlm iyi iirin yetikin okuru da kucaklayacan dnyorum. Benim yazn maceramdan sz edecek olursam, ocuklar iin yazarken daha fazla titizlik gsterdiimi syleyebilirim. ocuklar ciddiye alyorum. Onlar dsel bir evren yaratmada yetikinlerden daha yetkin bir konumdalar. Korkular, meraklar, sevinleriyle bizden farkllar, yaama bizim bakmay beceremediimiz bir noktadan bakyorlar, bu da benim ilgimi ekiyor. Yetikinlerde olmayan bir gz daha olduunu dnyorum onlarda. Muzip, merakl ve sahici olular beni onlar iin yazmaya kkrtyor. Benim iin ocuk okura yazmak demek kafamdan soru iaretlerinin, yzmden glmsemenin eksilmemesi demek.

AKAM YEME kar dilinin altndaki iiri diyorum karp atyor denize Bir balk yutuyor Bir balk bal yutuyor Bir ocuk akam yemeinde Bir tabak iir yiyor. (Pembe Kedi, Becerikli Mart ve Ben, zlem Klnarslan Szbilir)

rn kendisine iir yazmaktan yanaym, onlar kmsemeden. YOLCULUK Akam olduunda ayaklarn uzatr Gn boyu almtr yorgunluk -az dinlensin babam, ben de sarm yanna Sesim iimden ak, odann sonuna kadar Duysalar ba ars, kafalar benden kark -halden anlasaymm az susarmm belki Yasakl bir deniz olmal evde temizlik Kirletirmi yaln ayak yol alrsa kaym -salon: Tozu alnmaktan eskimi bir krfez Masallar kendi okuyorsa bir ocuk balamtr geceleri byyen bir yolculuk -bir an nce bymek istiyorum artk (Byyor Muyum Ne, Erturul Deveci)
Uykusu Gelen iek Abdlkadir Budak Resimleyen: Buket Gencer Byyor Muyum Ne Erturul Deveci Resimleyen: Deniz baaran Kafesteki ikolata Mehmet Atilla Resimleyen: Deniz baaran yi Geceler Kitab Salih Mercanolu Pembe Kedi Becerikli Mart Ve Ben zlem Klnarslan Szbilir Resimleyen: Deniz baaran Tudem Yaynlar

iir hadi, bizi yeni vakitlere kar!

Sen varken kt diye birey bilmiyorduk / Mutsuzluklar, bu karalar yaamda yoktu / Sensiz karanln izgisine koymular umudu / Sensiz esenliimizin stn izmiler / Nicedir bir pencereden deniz gzel deil / Nicedir mayan insanlmz sensizliimizden. / Sen gel bizi yeni vakitlere kar

Elif TRKLMEZ

Erturul Deveci Bence, iir evreni iinde ocuk iiri diye keskin bir ayrmdan sz edemeyiz. ocuun algs iinde yazlm iyi bir iiri ocuk da yetikin de okuyabilir. zerinde durulmas gereken yazlann iir olup olmaddr. lkretim seviyesindeki Trke ders kitaplarnda, ad ocuk iiri olan, ancak kendisi iir olmayan, ya dzeyine, ocuun bilincine ve algsnn snrlarna gre yazlmaya allm; bilgilendirici ve retici ancak iir estetiinden ve iirin uyandraca hazdan uzak ok sayda rnek vardr. Bu nedenle nemli olan, iyi iirin zelliklerini tayan ocuklarn da okuyabilecei iirdir. Elbette ki sonrasnda iirin dili, yaps, konusu, anlam katmanlar, soyutlamalar, imgeleri ocuun hissini tamal ve iir ocuun heyecanl, oyun sever, merakl, efkatli, krlgan dnyasn estetiinde barndrmaldr ki bence ocuk iirini yetikin iirinden ayran da budur. ocuklara da yetikinlere de iir yazan biri olarak, ocuklara ya da yetikinlere iir yazmak arasnda temel poetik farkllklar grmyorum. Belki de mesleim gerei yirmi yldr ocuklarla birlikte olmam nedeniyle, dnsel evrenimde bir blnmlkten ve zorlanmadan bahsedemiyorum. imizdeki ocuk pop sylemiyle syleyecek olursam: imizdeki ocukla birlikte, iimizdeki ocua iir yazmaktan ok; ocuklarn kendisiyle olup, en azndan ocuklardan yana olup, ocukla-

Oktay Rifat, lhan Berk, F. H. Dalarca, zdemir Asaf, Behet Necatigil, Edip Cansever, Turgut Uyar, Nazm Hikmet, Orhan Veli, Ece Ayhan ve Cemal Sreyann genler iin zel olarak seilmi birbirinden gzel iirleri daha iyi bir insan olma istei tayan okuyucularn bekliyor.
Nzm Hikmeti okuyan her ocuun hayatnda geri dn olmayan bir yolculuk balar: aka, doruya, hakka, zgrle, bara doru Bir ocuk iin yazyla tanmak byl bir ansa, iirle tanmak akla tanmak gibidir herhalde. Bir daha baka hibir eyle, hibir yerde, hibir zaman yaayamayaca duygular yaamak, kendini tanmak, hayat anlamak gibidir o an. Kendi adma tantm ilk airin Nazm Hikmet oluuna kretmiimdir hep. Sonra Alman romantizminin kard en byk air olan Hlderlini sevme duyarlln bana kazandran, belki de onu erken yata tanmam, sevmem olmutur diye dndm hep. HAYATIN MUADL Elimde birka gndr Doan Karde Seme iirlerini tutuyorum. Edip Canseveri brakp zdemir Asaf alyorum, Cemal Sreyay alp Turgut Uyar brakyorum imde bir huzur, bir iyilik Baka ne okusam olurdu ki bu, diye dnyorum. imdeki iyiliin, gzelliin sebebi sakn bu iirler olmasn? Elbette onlar. Doan Karde iir sekileri ocuklar iin iirlerin ne kadar deerli szler olduunu bilen insanlar tarafndan zenle seilmi. Onlar iirle ne kadar erken tantrrsak o kadar iyidir diyen insanlar tarafndan Az szle ne de ok ey syleyebilmenin mmkn olduunu anlamak iin iir okumak gerekir. Szn byye dntn grmek, bir cmlenin insann ayaklarn yerden kestiini anlayabilmek iin Bu yzden iirin akn muadili olduu sylenir, hayatn muadili Trkiye gibi bir lkede, ite bu byl szckleri ok da iyi yazabilen yzlerce air arasnda bym olmak, Trke iirin tadna varm olmak, baka trl bir zihin ve duygu durumu yaratyor. Dnsenize Turgut Uyar gibi bir airimiz var, Trke yazyor, mucize gibi bir ey. Uyar, sadece toprann airleriyle deil, Bedirhan Toprakn dedii gibi Dvut peygamberle, T. S. Eliot ya da E. E. Cummings ve Fernando Pessoa gibi airlerle karlatrmak gerek onun dehasn grmek iin. YKYnin Seme iirler arivinde imdilik Oktay Rifat, lhan Berk, F. H. Dalarca, zdemir Asaf, Behet Necatigil, Edip Cansever, Turgut Uyar, Nazm Hikmet, Orhan Veli, Ece Ayhan ve Cemal Sreyann ocuklar iin seilmi birbirinden gzel iirleri var. Ben arivin daha da genileyeceine, ocuklarn Trke sylenmi en gzel szcklerle tanp gerekten yeni vakitlere kacaklarna inanyorum.

lhan Berkin Ak adl iirini okuyan bir ocuun, akn kymetini bileceini dnyorum. Bizi yeni vakitlere karacak gl duygunun peini mr boyunca sreceine, daha iyi bir insan olacana. nk iir iimizde daha iyi bir insan olma istei yaratr.
kimiz birden sevinebiliriz ge bakalm / u kaamak klardan u eker kamlarndan / Bebe dilerinden gnelerden yaban otlarndan / Durmadan harcadm u gzlerimi al kurtar / u aranp duran korkak ellerimi tut / Bu evleri atla bu evleri de bunlar da / Ge bakalm

Pekiyi, Turgut Uyarn Ge Bakma Duvarn okuyan bir ocuk daha umutlu bir ocuk olmaz m? u suratsz aabeylerinin, tatsz tuzsuz ablalarnn onu okumadklar iin byle umutsuz ve mutsuz grndn bilseler Bir Uyar iiri bir ocuu mucizelere inandrr, bir obann yalauzluuna dost eder.

Ge Bakma Duvar Turgut Uyar YKY Yaynlar / 112 sayfa Gelmi Bulundum Edip Cansever YKY Yaynlar / 116 sayfa

Gemlie doru / Denizi greceksin; / Sakn arma

Henz vakit varken, glm, / Paris yanp yklmadan, / Henz vakit varken glm, / Yreim dalndayken henz

Orhan Veli arma der ama en ok da o artr. Hayatn bakp da grmediimiz trl hallerini, aalarn, sokaklarn, stanbulun, sarholarn, denizin, trenlerin, gariplerin bakp da grmediimiz efsunlu hallerini gsterir. ocuk, Orhan Veli okusa stanbula sarlm gibi olur, az ey midir?

18

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

yi Kitap iir Dosyas / Genlik Kitapl Say 16 Haziran 2010

19

DESENLER: ETHEM ONUR BLG (Soldan saa, Mavisel Yener, Aytl Akal

iirsel bir dostluk evreni

imdi size bir dostluk hikyesi anlatacam: Aytl Akal ve Mavisel Yenerin, dnyaya ve hayata baklarn ocuklar gibi ekinmeden dei toku ettikleri doalama bir sre bu. Mutlu son ise, iki yazarn kitaplaarak ocuklara ulaan iirleri. Says yediyi bulan ortak imzal iir kitaplarnn ortaya k olduka ilgin aslnda: Aytl Akal, 2002 ylnda, Cumhuriyet Kitap Ekinin ocuk kitaplar sayfas editrlne veda etme kararn sayfasndan duyurduunda, kendisini bekleyen srprizden haberdar deilmi. Ayn sabah gelen telefonda, kk bir okuru kzp baryor, sayfay brakamayacan, buna hakk olmadn sylyormu. Bu tutkulu kk okur, Mavisel Yenerin kz Ihlaradan bakas deilmi. Bu vesileyle tanan iki yazar, yazmaya, daha dorusu iirlemeye balam. Yazarlar, iirlerinde, ocuka bir gerei ele alm, ocuk dnyasna ait bir dil evreni yaratm imdi sz, kelimelerini dostluun ve paylamn emrine amade edip, bkp usanmadan iirleen iki yazara brakyorum.

G. Mine OLGUN

raz tuhaf, biraz da lgnca grnse de ocuklarn dnyasnda yaamay seviyorum. Ama baz noktalarda, hayatn ac gereklerine de yer vermisiniz M.Y.: Yaamda ne varsa ocuklar onlara tank oluyor. Onlara her eyi anlatabilirsiniz; nemli olan hangi dille, nasl anlattnz. ocuk elbette sorunlarla yzleecektir. Bunu yaparken onu rselememek nemli. A.A.: iirlerde yer alan ve ocuk dnyasna ac gelebilecek gerekler, onlarn dnyasna ok da uzak dmeyen konular: ailede bir yalnn lm, yen sokak ocuu, hastalklar, boanma... evrelerinde yaanan bu tr olaylarn farknda olmalar, zdeim kurma becerilerini gelitirebilecei gibi, hayatta herkesin sorun yaayabileceini ve bunun doal olduunu rnekleyebilir diye dnyorum. ocuklardan nasl tepkiler alyorsunuz? A.A.: Tam da ayn gn 48 ocuun mektubuna ayr ayr yant vermekten yorgun dm bir yazar olarak, ne siz sorun, ne ben syleyeyim... M.Y.: iir trn daha ok sevdiklerini sylyorlar. Birlikte iir yazmaya balayanlar var. Birbirini destekleyen, sayg duyan, birlikte retebilmenin heyecann yaayan iki yazar onlar iin olumlu bir rol model oldu. iirlerimizin yan sra, bu dayanma ve kalemdalk da onlar etkiliyor. Ben yerine biz demek zor olmal, birbirinizi kskanmyor musunuz? diye de soruyorlar.
Mavi Ay Ay Ka Yanda? Aytl Akal - Mavisel Yener Resimleyen: Mustafa Deliolu Uanbalk Yaynlar

Aytl Akal ve Mavisel Yener ocuk edebiyatnn iki tandk, sevilen ismi. iirleme olarak adlandrdklar ortak almalaryla iire ocuka bir tat katyorlar epeycedir. Bir iir dosyas hazrlaynca, bu iki gen yazarla ocuk iiri ve yazn srelerine dair sylemeden edemedik.

pttan esin alabilir, kendi deneyimlerinin iinde eritip yaamna yanstabilir. Yazma srecinden bahseder misiniz biraz da? A.A.: nann bilemiyorum. Birden bir coku der yree. Bir an nce yazmak istersiniz akp giden dizeleri. Bazen kda ulatrana kadar kimi szckler yitip gider; yazdnzda bilirsiniz, bir tn eksiktir. Ne zaman ki iir cvldamaya balar, bir ark tutturur neeli, o zaman bilirsiniz, artk hazrdr. Yazdnz kimi zaman ocua seslenir, kimi zaman yetikine. Ayrm yapmak da, iimdeki ocuk Aytl ve yetikin Aytle der... M.Y.: ocuk iirini yazarken ocuun duygu dnyasn, gzlemlerini, yaantsn varsllatrmay, yaamda ona yeni kaplar aabilmeyi umarm. iir, duygusal arm, coku yaratmaldr. air, ocuklar iyi anladn onlara duyumsatmaldr. Aytl Akalla birlikte yaptmz alma ok elenceli bir sreti. Yazarken kendimiz iir olduk neredeyse ocuklarn dil geliimi ve anlama dzeylerini ne lde dikkate aldnz? Zorluklar yaadnz m? M.Y.: ocuk dili ve bak bizim iin doal bir yaklamd, bu nedenle zorluk yaamadk. Hekim olarak da ocuklarla yakndan ilgilendiim iin bu konuda iim pek zor deildi. Edebi metinlerin reten deil, sezdiren bir yntemle kaleme alnmasndan yanaym.. A.A.: Hangi trde olursa olsun, her zaman ok elenerek, stelik hangi ya grubuna seslendiimi daha szckleri yan yana koyarken hissederek, kolayca yazarm. Yazdklarm oku-

rum. imdeki ocuk Aytln can sklr, bir daha okumak istemezse; bilirim ki, ocuklar da okumak istemeyeceklerdir. inizdeki ocuun pay nedir iirlemede? A.A.: Yazar arkadalarm aka yollu sormutur, Sana yazdrlyor mu? diye. Evet, yazdrlyor! imdeki ocuk Aytl yazyor her eyi. Ben okuyup okuyup glyorum. aka bir yana, gerekten de ocuklar iin yazarken, ocuk Aytl kimliime brnveriyorum. Kendi akranlar iin dorular o biliyor. M.Y.: ocukluumuzun sakl olduu bir bahedir bilinaltmz. ocuk iin yazarken o bahenin kaplar alr, oradan gelen sesler, renkler, kokular ssler dizelerinizi. O kapnn anahtarn yitirmediim iin anslym! iirlerinizde, gne, ay, yldzlar, deniz gibi doa unsurlar ya da doa olaylarna, hayvanlara, renklere vb. yer vermisiniz. Doa, adeta ocuklara yarenlik ediyor M.Y.: Ben de ocuklarn sevdii ve merak ettii eyleri sevip merak ediyorum demek ki Ay, gne, yldzlar, doa, renkler Hepsi beni artyor. A.A.: ocuun bak asyla bakabilmek, insana coku veriyor, yaam daha anlaml geliyor. Bi-

Ortak imzal iir kitaplarnzdan ve iirlemeden bahseder misiniz? M.Y.: iirlemelerimiz tamamen iki sanatnn duyarln, iir evrenini paylamas sonucu doal olarak ortaya kan bir sreti. iirlerimiz biriktike, Bunlar niin kitaplamasn? diye sorduk. lk ortak kitabmz olan Mavi Aydan sonra, ben bir iir dosyas hazrlndaydm, okumas iin Aytl Akala birka iirimi gnderdim. Ksa srede iirime iirle karlk verdi. Ben de onu iirle yantladm. Bylece oyun balad. Kitaplarn resimlenmesi ve tasarm aamas ise tamamen Aytl Akal ve Mustafa Deliolunun yaratc d gcnn rndr. A.A.: iirleme oyununa, bir kitap hazrl aamasnda, Mavisel Yenere esin vermek zere balamtm, oysa asl bana esin veren oymu... O yazd, ben yazdm... Ben yazdm, o yazd... Gldk, elendik, iirlerle oyunlar oynadk. Yzlerce iir biriktirdik. Ortak iirler yazdk. ocuklarn hayal dnyalarna, duygu ve dncelerine seslenmek ve ayn zamanda etkili olabilmek Nasl tanmlarsnz ocuk iirini? A.A.: Yaam, srekli iir mrldanr insana.

Kendi iirlerimi doal bir dil ve itenlikle yazdm syleyebilirim. ocuk iiri? Bunun en doru yantn yine ocuklar verebilir. M.Y.: Fazl Hsn Dalarca bakn ne diyor: iir, tanmlanmas g bir tr aslnda. nk her iirin tek tek tanm vardr. Yeryznde yazlm btn iirlerin tanmlar farkldr. Ancak ortak bir kuraldan sz etmek olasdr. iir iki ayak zerinde yrr: Biri imgelem, teki itenlik. Bu ikisi olmazsa, ya da gerei kadar olmazsa o iir yarnlara ulaamaz! Bir iiri ocuk iiri yapan nedir? M.Y.: ocuk kendisi iin yazlan iiri okurken kendisinin yazdn sanmaldr. Hnzr, yaramaz, ii iine smayan bir iir olmaldr bu. Bu, zel bir duyarln iidir. ocuun bakt yerden bakmak da diyebiliriz. A.A.: iir, zaten ocuun kendi dilidir. ocuk, kendini zdeletirebildii oranda, elindeki ya-

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

21

ocuk iirleri kimler iin yazlyor?

ocukluumda masal, hikye ve hatta romanlar kimi sadeletirilmi romanlar okuduumu hatrlyorum. Hatta ergenlikle birlikte daha evvel okuduum sadeletirilmi romanlarn asllarn okuduumu ya da gerilim romanlarna merak sardm da biliyorum. Gizli gizli, geceleri uykusuz kalma pahasna okuduum gerilim serileri vard ders kitaplarmn arasnda. Az sonra da eitli alardan politik diyebileceimiz romanlar girmiti devreye Belki onu takiben, toplumsal gereki diyebileceimiz iir kitaplar Ama oraya gelene dek, ocukluumda bir iir kitab okuduumu hi mi hi hatrlamyorum. YAAMI AKTARAN RLER ocukken iir okumam varlm, istatistik olarak bir deere tekabl eder mi? Muhtemelen eder nk benim gibi, arkadalarmn da iir okuduunu hatrlamyorum; edebiyat ve yaynclkla bir para daha yakndan ilgilenmeye baladmda da, hep, iir neden az okunuyor? sorusunun sorulduunu da biliyorum Elbette iine doduum ortamn ve dnemin olumsuz etkileri de sz konusu edilebilir fakat biliyorum ki, bir biimde iir, ge fark ettiimiz bir edeb tr oldu. O halde istatistiklerle ilgili bir takm varsaylardan yola karak, merak ediyorum; ocuk iirleri, kimler iin yazlr? ocuklar iin mi, eitimciler iin mi, yoksa ebeveynler iin mi? Galiba en nce eitimciler ve ebeveynler iin. iirle iine girilebilecek dnyay, bir ocuun tek bana kefetmesini bekleyecek olursanz, sanrm ilk birka yl karm olursunuz. Yetikinler bile iiri, dier edeb trlerden daha az okur, grndne gre Melisa Grpnar, Betl Tarman ve etin nderin Can ocuktan kan kitaplarn okumaya baladmda btn bunlar geti aklmdan. Sahici bir merakla sordum ocuk iirlerinin kimler iin yazld sorusunu. Esasn-

Sema ASLAN

Melisa Grpnarn Gel Dnyay Seyredelim, Betl Tarmann Elma Dersem k ve etin nerin Dnyann Btn Kedileri adl ocuk iirleri kitaplar, zgr ve sosyal bilince sahip bireylerin yetiebilmesi iin ocuklara iir araclyla seslenmenin nemine deiniyor.
mak istemi Grpnar (resimleyen: Ender Dandul). Ve ou kez de kendi anlarn, ocukluunu referansla kurmu iirlerini. Tam da bu yzden hem ok naif ve azck da hznl, ama hem de katmerlenmi lezzetiyle yepyeni bir keif srecine davet ediyor kitap, okurunu. Mesela Palto isimli iir, ok gerek, bu lkede yaayan birok insann ocukluuna dokunabilecek bir iir: Palton yoksa, / Dua et de / Hi kar yamasn. // Palton varsa, / Daha ok dua et ki / Hibir ocuk / Karakta / Paltosuz kalmasn. te bu iir bence bizim iin yazlm; kendi ocukluumuzu anmsayalm diye. ocuumuzun ocuu, bizimkinden daha ansl bir ocukluk geirebiliyor grnrde. Sonra bir Tabakta Kalan Yemek iiri var ki, sofrada okunmas ok ie yarayabilir: Yemek yerken nazlanp / Tabakta braktn / Bir para yemek bile, / Bir insan gibi / Dnp duruyorsa, / Sofrada, / Sor bakalm ona / Derdin nedir diye. // Duydun deil mi, / Sana gcendiini. / Tam da o gece / A yatan bir ocuun evine / Uup gitmek istediini / Alaya alaya / Syleyince. Melisa Grpnarn, nesneler, hayvanlar, durumlar ve ilikiler zerine yazd iirlerin tamamnda bir oyun tad var. Biliyorum, bu, ocuklar ok mutlu eden tat. Akamlar uyumadan evvel alkanlk olmu, Pertev Naili Boratavn Zaman Zaman inde isimli kitabndan tekerlemeler okuyoruz 3 yandaki kzmza. Bir ksmn ezbere sylyor tekerlemelerin, bir ksmnda da sesleri yakalad iin son

da keke airler yantlayabilseydi bu soruyu; ocuk okurlarn hayal ederler mi yazarken ya da yetikinlere mesajlar m vermek isterler? vb. nce Melisa Grpnarn Gel Dnyay Seyredelim kitabndan sz edelim; beni kkrtan ilk kitap o oldu nk. Adndan menkul, dnya zerinde grdmz, hissettiimiz, duyduumuz, tattmz ne varsa, onlar anlat-

kelimenin son bir ya da iki hecesine elik ediyor. O esesli kelimelerin art arda dizilileri kadar, anlatlan hikye de keyifli bir oyuna dntryor tekerleme okumay. te ocuk iirlerinde de durum byle; tabandaki yemei nasl bitirdiini fark etmeyebilir bile bir ocuk, banda byle heyecanl bir hikye okunurken. Betl Tarmann Elma Dersem k isimli iir kitab, zaten daha en batan bir oyuna aryor okurunu. Kapanda elma kurtlarnn zevkten maym grntleriyle krmz bir elmann olduu kitap, ierideki renkli resimlerle birlikte ok oyunlu, ok batan karc (resimleyen: Claude Leon). 2005 Necatigil iir dlnn sahibi Betl Tarman, Biliyorum, iimdeki ocuk bin yana gelse de hi bymeyecek, diyor. Benim amdan kitabn can alc yeri, hemen hemen ortas! Kitap, iki blmden oluuyor: Anne Tut Beni ve Hayal Bilgisi. u hayat bilgisi derslerini kk bir kelime oyunuyla hayal bilgisine evirince Tarman, kitab ortasndan okumaya baladm. Yok, yle pembe hayaller yok o blmde. ok bym, ok farknda, ok vicdanl, ok cesur bir ocuk var. Yallar, arpk kentlemeyi, hastalklar, al, iddeti ve aklnza gelebilecek trl acy bilen ama yine de bymek isteyen, yine de talip olan bir ocuk. Neye talip? Dnyay deitirmeye. Tarman bir iirinde ocuk kahramanna, Koruma dernei bakanlar / ocuklar olsun. / Actmasn sokaklar bizi / atk kal amcalar. dedirtiyor. Son derece katlmc ve demokratik ocuklar var Tarmann. Doadan, eitlikten ve mutlu bir hayattan yana kan, talepkr ocuklar: retmenim / Ders programlarn renciler yapsn! Tpk bir ocuk gibi ite Betl Tarmann iirleri; laf dolandrmadan, tam da iinden geeni sylyor. Afrikann, Filistinin, Dalarcann, Sait Faikin farknda bir ocuk Son olarak, Uurtma Uurmak stiyorum, bugnn ocuklarna bile sirayet etmi maddi rekabeti alaa ettii iin ok sevilesi bir iir bence: Elif-

lerin bilgisayar yeniymi, / Tm gece oyun oynamlar. / Burakn oyuncak treni de krmz, / Peinden koturmu tm gece / Elinde tuttuu metal eyin. // Kezbann hi oyunca yok, / Ben de istemem. / Merak etmek hakkmdr. / Gkyznde uurtma uurmak istiyorum, / Bilgisayar anda. / Tombul bir martyla / Dost olup, / Maverannehir nereye akar, / Onu reneceim. OCUK DLER etin ner, Dnyann Btn Kedilerine sesleniyor. lk basksn 2005te yapm olan kitap, iindeki kedi resimleriyle de sadece okunas deil, ayn zamanda baklas bir kitap (resimleyen: Mustafa Deliolu). Aslnda bu kitaplarn her birini ayr bir yazyla ele almak gerekirdi; n bir yazda toplamak, epey zor. etin nerin kitabn, bahar da geldi, kp balkonunuzda okuyun Yani, ilk kez ocuunuzla birlikte deil de, nce siz okuyun. Okumaya doyamayacaksnz. ner, ok sevdii dii kedisi Maviin nasl anne olduunu, kendisinin nasl dede olduunu hikye ediyor, uzun iirle: Mavi, Maviin Gzleri ve Toraman Tora. Bir gece doum sancsyla kvranrken Mavi, dedeye haber gider; doum yapp kurtulmas beklenen anneden gelen her haber dedeyi heyecandan heyecana srkler. Sonunda mutlu haber gelir ve dede, sabah zor ettikten sonra Ankaradan Antalyaya yola kar: Kargalar uyanmadan, / Gne daha domadan, / erkenden dtk yola. / Aylardan ya temmuz, ya austos. / Yer Demir Gk Bakr / Scaktan eriyor doa, / eriyor bozkr. / Trafik youn mu, youn: / Otomobil, traktr, otobs, kamyon / Ankara, Polatl, Sivrihisar derken, / durup, bir giderken. / Grnd Afyon. (Dedenin Teksas sars vosvosuyla yapt AnkaraAntalya yolculuunun tamamn alntlamak mmkn deil, o neden-

le okumanz neririm.) Neyse, nihayet Mavi ve yavrularyla kucaklanca dede, ikinci blm balar; Maviin zorlu annelii. Ne efkatli bir iir: Mavi, onlar emzirmekten, / zayflad, szld, kurudu / Onu yavrularndan ayrp / ayr bir odaya aldk. / Uyudu, uyudu, uyudu Kitap, Maviin en toraman yavrusu, Torann yksyle son buluyor. etin ner bu blmde be kardei, ilikilerini, didimelerini, bir yn yumann etrafnda kopartlan kavgay, onlarn salk sorunlarn ve sonraki yaamlarn, gittikleri yollar, kaderlerini anlatyor. ok sevgiyle, ok gereki, ok heyecanl ve ok hayatn iinden bir dille. imdi tekrar sormak zaman: Acaba ocuk iirleri, kimler iin yazlyor?
Gel Dnyay Seyredelim Melisa Grpnar Resimleyen: Ender Daldul Can ocuk / 104 sayfa / 8-10 ya Elma Dersem k Betl Tarman Can ocuk / 64 sayfa / 8-11 ya Dnyann Btn Kedileri etin ner Resimleyen: Mustafa Deliolu Can ocuk / 68 sayfa / 8-10 ya

22

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

23

Kitap i ocuklara yaam klavuzu olacak neeli iirler

Kitap inde bu ay Nursel etinin Bir Sr N Bir K adl kitabndan seilmi ocuk iirlerine yer verdik. Haylaz ocukun aya uzanan d gc, yaam ve dostluu reten Dostluun Trkleri, scak yaz gnlerinde ada sefalarn zleten atda Deniz Var ve hatralarn simgesi Fotoraf!

Havada artk ocuk iiri kokusu var

iir ne zaman girdi hayatma tam olarak hatrlamyorum. Ama yine de aklmda bir grnt var: 23 Nisan kutlamalarnda retmenleri tarafndan zorlanan hemen her renci gibi iir okuyorum. Bu iirle kurduum belki de ilk ilikiydi, heyecandan titreyen bir ses, sese uyum salayarak titreyen dizler ve retmenlere, hadi onlar bir kenara brakrsak aileye, komulara, onlarn ocuklarna mahcup olmama tela Bir ilkokul ocuu iin elbette ki byk bir ykmllk bu, ama iir tam da byle bir eydi benim iin o zaman. R Y BR EY DELD Sonra iir, Han Duvarlar oldu. Sonra da ssz acun kald m dizeleri. Yani iir o zamanlar pekiyi bir ey deildi. Hatta Han Duvarlarn oturup ezber etmek bal bana bir meseleydi, onu arkadalarnn arasnda ayaa kalkp bara bara okumak ise ayr bir sorundu. dealist retmenlerimiz byk dnyor ve bizleri iir sever genler yapmak istiyordu, ama olmuyordu ite Lise yllarna kadar srd bu dert. Milli Eitimin uygun grd iirler ok i acc deildi. Ama o kitabn iinde Aysel Git Bamdan da vard. Bizlerin kurduu kk bir mzik grubu, beceriksiz ellerin ald gitarlarla bir heavy metal arks yapmak istiyorduk iirlerden. Dizeleri ve sertliiyle heavy metale ok uygun grnyordu o iirler ama olmad Sonra iir, Milli Eitimin kitaplarndan darya kt. Nazm Hikmet oldu iir, Orhan Veli, smet zel, Can Ycel, Edip Cansever oldu. Yakaland erkenci vereme inat Rt Onur oldu, yoksullukla bouan Halim efik oldu. Kurduumuz baarsz iliki daha sonralar gerek anlamna ulat. Benim iirle kurduum iliki ge kalm bir iliki olsa da, ocuklar imdi biraz daha ansl sanrm, nk Milli Eitim iir mfredatn biraz deitir-

Ferhat ULUDERE

Yunus Bekir Yurdakul, ocuklar iin derledii Kanatl Szler Bahesinde, Nazm Hikmetten Orhan Veliye, iirlerinde ocuklar anlatan airlerin seme iirlerinden oluan bir alma sunuyor. Kitap ocuklara iiri sevdirirken iirin ne olduunu da anlatyor.
di. Bunun yan sra ocuklara iir sevdiren kitaplar da yava yava yaymlanmaya balad. Yunus Bekir Yurdakulun derledii Kanatl Szler Bahesi de bu kitaplardan biri. ocuklar in iir Kitab alt balyla Mavi Bulut Yaynlar tarafndan yaymlanan kitap ocuklara iiri sevdirmekle kalmayp, iirin tam olarak ne olduunun altn iziyor. Yurdakul, kitab, Trk iirinin ilk dneminden gnmze kadar tr, akm ve air gzetmeksizin hazrlam. Toplam 107 airin 361 iiri yer alyor kitapta. iirlerin ana temas ise elbette ocuk. Kitapta, airlerin ocuklar iin yazd deil, ocuklar anlatt iirleri yer alyor. Nazm Hikmet, ocuklar ldrlmesin eker de yiyebilsinler diyor mesela. Orhan Veli, harbe giden sar sal ocuu konuk ediyor dizelerine ve temenni ediyor; yine byle gzel dnmesini. Kanatl Szler Bahesi nereden bakarsanz bakn, okullarda okunan kitaplarn yaratt boluu byk lde doldurmakla kalmyor; iirin, ocuklarn zihnindeki gerek yerini bulmas asndan da olduka nemli bir fark yaratyor. Kanatl Szler Bahesi Derleyen: Yunus Bekir Yurdakul Mavibulut Yaynlar 256 sayfa

HAYLAZ OCUK Ayn engeline Salncak kursam Gelip geen uaklar Kuyruundan tutsam. Gne sam okasa Seni yaramaz diye Rzgr iime eksem flesem gemilere. Toplasam yldzlar Ceplerime yasn diye Bulutlar boyasam. Bugn snavm var Biraz daha uyusam. ATIDA BR VAR Bir gvercin Bir olta Oyunlar oynadk Bugn atda. Ben olta attm Dmdeki denize Balklar ektim Akam yemeine. Gvercin mart oldu lk la utu Vapurda bir yolcuya Kanadyla selam durdu. Sonra akam oldu Mart gitti Deniz bitti.

FOTORAF Annemin uzatt Fotorafa baktm Glmsyor bir ocuk Gzleri boncuk boncuk. Bir odann ortasnda Yrmeye alyor Dikkatlice bakyorum Bu ocuu tanyorum. lk mcadelem lk baarm Hatrladm Bunlar, benim lk admlarm. DOSTLUUN TRKLER Bir aatan rendim Sabrla beklemeyi Hi acele etmeden Yava yava bymeyi. Sonbaharn geliini Dnnce gmen kular lkbaharn geliini. Bir aatan rendim Doann deerini Esiz kokular buldum Doldurunca cierimi. Bir aatan rendim Dostluun gzelini Aa benden rendi En gzel trkleri.

KIZ OCUU Kaplar alan benim kaplar birer birer. Gznze grnemem gze grnmez ller. Hiroimada leli oluyor bir on yl kadar. Yedi yanda bir kzm, bymez l ocuklar. Salarm tututu nce, gzlerim yand kavruldu. Bir avu kl oluverdim, klm havaya savruldu. Benim sizden kendim iin hibir ey istediim yok. eker bile yiyemez ki kat gibi yanan ocuk. alyorum kapnz, teyze, amca, bir imza ver. ocuklar ldrlmesin eker de yiyebilsinler. Nazm Hikmet

Bir Sr N Bir K Nursel etin Resimleyen: Anl Tortop Top Yaynclk / 64 sayfa

24

yi Kitap Kitap i Say 16 Haziran 2010

yi Kitap iir Dosyas / ocuk Kitapl Say 16 Haziran 2010

25

Yanarda patlyorsa, ihmal etmeyin, ehri terk edin!

Eyjafjallajokull, 187 yl sonra uykusundan uyanarak, adnn tnsna yarar bir heybetle toz ve kl pskrtt Nisan aynda. zlandadaki yanardadan pskren kl bulutu troposferi ap stratosferde ykseldi. Patlamann etkisiyle buzulun nemli bir blm eridi. zlandadaki yanardan gnlerce sren volkanik aktivitesi, en fazla uak seferlerinin iptal edilmesiyle gndeme geldi. Sonuta, volkanik kl bulutu sayesinde Kuzey Avrupada hava trafii fel oldu. Binlerce insan havalimanlarnda mahsur kald. Kl bulutu geldi gelecek, indi inecek derken Dnya Salk rgt gkten kl yaarsa, evden dar kmayn uyarsnda bulundu. Biz de, Eyjafjallajokull pskrrken ocuklara yanardalar anlatan kitaplara gz attk. Tudem Yaynlarnn yz dizisinden yaymlanan Depremler ve Yanardalar adl kitap, iki nemli doal afet trnn nasl gelitii konusunda bilgi veren, ierik ve grsel sunum asndan iyi bir kaynak. zerinde yaayan insanoluna hareketsiz ve dingin gelen gezegenin aslnda hi de yle olmadn, tektonik arpmalarn ve scak noktalarn nasl ortaya ktn anlatarak balayan kitabn sonraki blmlerinde yanardan anatomisi inceleniyor; yerkrenin tarihindeki byk volkanik patlamalara rnekler veriliyor. ZLANDADAN SONRA zlandadaki yanarda pskrmesinde kan kl bulutu Neyi, nasl etkiledi? diye dnrken, 73.500 yl kadar nce Sumatrada pskren Toba Yanardann bize ettiklerini okuyunca, silkinip kendimize geliyoruz. Dnyada hkm sren, kendini pek de gl sanan bir tr olarak, her trl doal felaketi yerkrenin dorudan bize ynelttii tehdit olarak alglamaya eilimliyizdir ya Kendini biimlendiren, srekli devinen bir krenin zerinde yayor olduumuz gereinin arada bir kafamza kaklmas gerekiyor. Toba pskrmesi iin unlar yazyor kitap: Stratosfere giren volkanik kller ve slfrdioksit gazlar yerkreyi kaplayan ince bir tabaka oluturarak Gnein, Dnyay stan nlarn ksmen engelledi. Bu, uzun, volkanik bir ka sebep oldu. Havalimannda

iirsel TA

Volkanik patlamalar, kasrgalar, seller, depremler ve kuraklklar yaam bir anda felce uratacak lde etkili doal afetler. Doal afetlerle nasl yaayacamz renmek ve onlardan korunmak iin ncelikle onlar tanmlamamz gerek!
mahsur kalmakla karlatrlamayacak bir durum elbet. 1883 ylnda yaanan Krakatau patlamas, insanolunun bugne kadar grd en byk volkanik patlama. Seslerin 4500 km. teden bile duyulabildii patlama sonucunda okyanusa doru gelien piroklastik aknt sonucu oluan tsunami, binlerce insann lmne yol am. Munchn lk adl tablosu vardr ya. te, Krakatau ile ilgili sayfann altndaki dipnot da, kitabn kendisi kadar ilgin: Atmosferin st katmanlarna kadar ykselen volkanik paracklar pskrme sonrasnda aylar boyunca canl gn batm manzaralar oluturdular. Norveli Edvard Munchn bu nl tablosunda, Dnyann teki tarafnda, Oslodan grlen manzaray betimledii dnlmektedir. Tudem Yaynlarnn Mercek Altnda dizisinden yaymlanan Doal Afetler ise, adndan da anlalaca gibi doa karsnda aciz kalmz daha etraflca ele alan bir kaynak. Kitap, Huzursuz Dnya balkl ilk blmn ardndan Yanardalar; Frtna, Sel ve Kar; Kuraklk, Yangn ve Hastalk konulu ana blmle devam ediyor. Ama konu yanardalar olduuna gre, o blme odaklanalm: Yanardala eanlaml olan volkan szc Antik Roma tanrs Vulkandan gelir (eskiden insanlar yanardalarn iinde kzgn tanrlarn yaadna inanrlard). Bir yanardan glgesinde yaamak son derece tehlikeli olabilir. Ancak ou insan bunu yapar, nk volkanik topraklar olduka bereketlidir. zlandadaki volkanik aktiviteyi Eyjafjallajokull ile hatrladk ama zlanda, daha nceleri ok daha byk boyutlu volkanik patlamalarn yaand bir corafya. Szgelimi, okyanus zeminindeki bir volkanik patlama sonucunda oluan Surtsey Adas 1963 ylnda bir gn iinde denizin iinden kp, yerkrenin irili ufakl kara par-

alarna katlm. Trkiyedeki yanardalar hakknda bilgi veren kaynak yok mu diye dnrken, kitaptaki blmn sonunda Okumak Yetmez! balkl kutucukla karlayoruz. neri var bu kutucukta: Nemrut Dan grn ve eer koullar izin veriyorsa tepesindeki krater glne trmann. Vann gneydousunda yer alan, Trkiyenin en aktif yanardalarndan Tendrek Dan ziyaret edin. Yumuak yanarda kayalarndan oluan peribacalarn ziyaret edin. NASIL HAYATTA KALINIR? Literatr Yaynlarnn Beyin Frtnas dizisinden yaymlanan Nasl Hayatta Kalrsnz? adl kitap, pek alkn olmadmz, buna karlk zerinde ok sayda yabanc kaynaa ulaabileceimiz bir konuya, doada hayatta kalma konusuna el atyor. Kitapta, ocuklarn ilgisini ekme ihtimali ok yksek olan konu, yaanm olaylardan rnekler verilerek ele alnm: Yabanc Trle Yakn Temas (hayr, kastedilen uzayllar deil, yabanl hayvanlar), iddetli Gler (ite bu blmn konusu yanardalar) ve Uzayda Kaybolmak. Szn z, kitabn amac, doada hayatta kalmayla ilgili kay-

da deer teknik bilgi vermek olmasa nan gaz ve toz bulutu dan eteklerida, en azndan konuya dikkat ekiyor. ne saatte 161 km. hzla akp kenti yerstelik yanardalarla ilgili blm- le bir eder. Bu felaketten sadece iki kii de konuya, 1902de Pele Yanardann sa kar. Bu kiilerden biri, felaket patlamas sonucunda len 30.000e ya- srasnda, hapishanede yeraltndaki kn insann, aslnda siyasi bir karara bir hcrede olan Auguste Cyparistir. kurban gittii anlatlarak giri yapl- Cyparis, adn deitirir ve yaamyor: Tarih Nisan 1902ydi. Martinik nn geri kalann bir sirk aktr olarak Adasndaki St. Pierre ehrinde gkyz dnyay dolamakla geirir. klle kaplyd. Hava kkrt kokuyordu. Kitabn, volkanik patlama tehlikeYlanlar ve rmcekler Pele Dan si karsnda hayatta kalmak iin yaterk ederek ehri sardlar. Ancak hk- plmas gerekenlere dair verdii ipucu met, 10 Mays iin planlanan seimler gayet basit: ihmal etmeyin; ehri terk sona erene kadar ehri tahliye etmek is- edin. temedi. Hatta ehri terk eden insanlar durdurmak iin Depremler ve Yanardalar Nasl Hayatta Kalrsnz? askeri birlikler Ken Rubin Ian Rohr yolladlar. eviren: Levent Trer eviren: Murat Padar Sonu: Pele Tudem Yaynlar / 64 sayfa Literatr Yaynlar / 32 sayfa Dann zirvesi seimleri beklemez, iki gn nce patlar. Bir gn iinde elli insan ve iki yz hayvan Pele Dandan kaan ylanlarn sokmas sonucu lr, ama hepsi bu kadarla kalmaz elbette. Ya-

Eyjafjallajokull pskrrken

26

yi Kitap Bavuru Kitapl Say 16 Haziran 2010

Uygarlk tarihi boyunca icatlar ve bulular...

Bugn cebinden 200 bin dolar karabilecek birisi, rahatlkla uzay turizmine katlabiliyor. Bugn uzay turizminden bahsedilebiliyor olmas bile hayal edebilenlerin aslnda ne kadar gl olduunu gsteriyor. Gerekten de dnyann seyrini deitiren icatlar ve bulular, hayal edebilen insanlar ile onlara inananlar sayesinde ortaya kmtr. Buna sadece insan hayretler ierisinde brakan byk icatlar deil bugn hayatmz hi dnmediimiz halde byk oranda kolaylatran birok ey dahildir. rnein szn ettiimiz uzay gezisine kabilmek iin vermemiz gereken para da bu bulularn arasnda yer alyor. Hatt vereceimiz paray hesaplarken kullandmz saylar. Bu zincirleme etkiyi daha fazla uzatabiliriz ama yle bir zet geelim; en gzeli Binlerce gross tonluk gemiler nasl batmadan suyun stnde durabiliyor? sorusunu soranlar, yzlerce kiloluk demirlerin iki kanatla ge ykselip sesi bile atna hl hayretle bakabilirler tabii ki. Oysa Hezarfen Ahmet elebinin de dhil olduu birok insan demir kanatl makinelere geene kadar, balmumu, bez, ku ty... kanatlarla ge ykselmeye abaladlar. Gndelik hayatmzda her dakika karmza kan, bizim de bizzat kullandmz, para, arabalar, bilgisayar, elektrik, telefon gibi icatlarn bile en az uzay aralar, denizaltlar kadar ilgin ykleri olduu gibi, bugnk son hallerini almalar da birka on yl ncesine dayanyor desek yanl olmaz. stelik basit bir arabann bugnk haline gelmesi on binlerce yllk bir gemie sahip olmasna ramen, 20. yzylda kullanlan arabalar bugn grecek olsak sahibi olduumuz bisikletin bile daha kullanl ve byk bir icat olduuna inanabiliriz. Peki bugn artk kanksadmz sylediimiz veya gndelik hayatmzn olmazsa olmaz halini alan icatlarn bugnk haline gelene kadar geirdikleri aamalar neler? Hangi kadim medeniyetler ilk kvlcm aktlar, hangi isimsiz hayalperestler uzaya kmay binlerce yl ncesinden hayal ettiler, hangi bilim adamlar bunun gerek olabileceini ispatlad ve yine hangi mucitler bunu gerekletirdi? rnein bugn artk kredi kartlar sayesinde veya internet bankacl sebebiyle artk seyrek kullandmz paralar nasl bu kadar kld? YAAMIN KOLAYLATIRICILARI ubelerine gitmekten skldmz, gitmememiz iin internet ubelerinin tredii bankalar ilk ne zaman ve nasl kuruldu? Dahas koyun karlnda yz kilo buday veren birisi, koyununu ald insan kck bir demir parasyla nasl ikna etti? Tm bunlarn hikyesi Bulular ve Servenleri isimli sette yer alyor. Tima Yaynlar tarafndan yaynlanan, Xact Studio Ekibi tarafndan hazrlanp izilen ve Elif Kral tarafndan evirisi yaplan kutulu set, kk byk herkesin merakn giderecek bir kitap takm. 10 Kitap 10 Bulu st bal olan dizide srasyla; saylar, arabalar, telefon, elektrik, bilgisayar, uzay aralar, gemiler, trenler, uaklar ve parann icad ve bugnk hale gelene kadar geirdikleri servenler anlatlyor. Seride yer alan kitaplarn hepsi sz edilen icadn dnya tarihindeki ilk izleri nerede, nasl ortaya kt sorusunu cevaplayarak balyor ve kimilerinin binlerce yllk, kimilerinin daha ksa srelik servenini tm de-

alayan EVK

Sezar lgna eviren Galyallar

sihirli bir iecektir. Tm Galya igal altndadr, tek bir ky hari. Haritada minnack bir yer kaplayan bu kyn sakinleri, sahip olduklar inanlmaz kas gcyle igalci Romallara kar cesurca direnir. Bu kas gcnn arkasnda kyn saygn bycs Byfiksin yapt sihirli iecek vardr elbette. Bu kyde yaayanlardan biri olan cesur ve akll sava Asteriks, kyn maskotu haline gelmi ufak tefek biridir. En yakn arkada Oburiks ise srekli aln, avlad ve yedii yaban domuzlaryla gideren iri kym bir Galyaldr. Asteriksin Msrdan Hindistana dek uzanan maceralarnda yanndan hi ayrmad bir de kpei vardr: defiks. Bu sempatik kyn dier belli bal sakinleri de hep gz nndedir. Bunlardan kyn gsteri merakls efi Toptoriks, elindeki algy ve syledii arklar neredeyse ikence haline getirip duran Kakofoniks maceralarda kendilerine daha n planda yer bulurlar. HALT KIVANA SELAM OLSUN Balangcndan beri Asteriks senaryolarn kaleme alan Goscinny 1977de lnce, izer Uderzo, onun yokluunu aratmad ve bu noktada da devreye girerek olduka baarl Asteriks maceralar ortaya kard. Belika Ulusal Televizyonu iin 1966da hazrlanan iki izgi filmi, 1974de Idefix Stdyosunun kurulmas izledi. 2000 ylnn ilk aylarnda gsterime giren ve gerek oyuncularn oynad talyan/Fransz/Alman ortak yapm Asterix filmi olaanst bir gie haslatna imza att. izgi karakterlerin maceralar imdiye dek 107 dilde basld, 300 milyondan fazla satld. Hatta Fransann bakenti Parisin kuzeyin-

Neyfel SEMZ

10 Kitap 10 Bulu st balkl Bulular ve Servenleri adl kitap seti yaammz kolaylatran para, telefon, uak, otomobil, gemi ve tren gibi icatlarn uygarlk tarihi iindeki bulunu yksn anlatyor. Kitabn sonuna eklenen szlk ise icatlarla ilgili temel unsurlar aklyor.
taylaryla aktaryor. Her biri 64 sayfadan oluan kitaplarda yer alan izimler, ksa paragraflarla anlatlan olaylar, hibir nemli noktay atlamadan icadn servenini bugne kadar getiriyor. Kitaplarn sonunda yer alan szlk ise, anlatlan icatla ilgili bilmemiz gereken en basit unsurlar aklyor. rnein trenle ilgili bilmemiz gereken buhar makinesi, demiryolu makas, kompartman, krank mili gibi maddeleri sralarken, para konusunda kt para, hisse senedi, drahmi, dinar, dviz, polie, sent, tedavl gibi maddelerin izahn yapyor. Bulular ve Servenleri dizisini okuduktan sonra, artk kanksadmz ve bir ekilde duyarszlatmz byk icatlarn nasl ortaya ktn nemli noktalaryla renmenin haricinde, apartman kadar byk gemilerin suyun stnde nasl durduuna, birka tonluk denizaltnn suyun altnda binlerce mil nasl gittiine, tamam demir paralardan oluan uaklarn sesten bile hzl nasl gittiine, kibrit kutusu kadar kk telefonlarn sesimizi bir baka ktaya nasl aktardna artk armayacaksnz. Zira tm bunlarn nasl gerekletiini Adan Zye renmi olacaksnz.
Bulular ve Servenleri Uzay Aralar Kolektif Tima Yaynlar / 64 sayfa

Asteriks komnal bir kyde yaayan ve Roma ordusunun igalci generali Sezara meydan okuyan kaba, neeli ve asi Galyallarn renkli izimli yks. Elenceli izgi roman, yeni cildiyle, okurlar bir kez daha bu drst, grltc, barcl ve duygusal insanlarn naif dnyasna davet ediyor.
de, 1989da bir Asteriks park ald. Trkiyede de byk ilgi gren Asteriks, ilk olarak 1965 ylnda Sait Yurdagln sahibi olduu Yurdagl Yaynlarnn kard Bob Kid adl dergide yaymland. Asteriksin esas n ise Kervan Yaynlar tarafndan, ilki 1973te yaymlanan albmleri vastasyla oldu. Burada defalarca baslan Asteriks albmlerinin evirisini televizyon spikeri ve sunucu Halit Kvan ile Tevfik nsi yapt. Bu evirilerdeki adaptasyon teknii de baarda kukusuz nemli bir paya sahip. Asteriksi yeniden okumak iin Trkede yaymlanan son maceras Gk Bamza Yklacak! bahane edebilirsiniz. Macera, ismini Galyallarn en byk korkusundan alyor. Evet bir korkular var Galyallarn Farkl bir zaman diliminden kye gelen davetsiz misafirlerin sihirli iecei elde etmek iin yaptklarn anlatyor bu macera. G peindekiler, istedikleri her topra igal edebileceklerini zannediyorlar. Ama yanlyorlar. Bunu da anlatp macerann tadn karmayalm. Asteriksin anna yakr bir serven olduunu belirtmekle yetinelim.
Gk Bamza Yklacak! R. Goscinny, A. Uderzo Metinler: A. Uderzo eviren: Olcay Kunay Remzi Kitabevi / 48 sayfa

1950 ylnda tanan yazar Rene Goscinny ile izer Albert Uderzo, Asteriksi 29 Ekim 1959da Fransz izgi roman lemiyle tantrd. Dnemin nemli izgi roman dergisi Pilotede arz- endam eden Asteriks ksa bir sre iinde sevildi. Asteriks naif, barl ve elenceli bir dnya vaat ediyordu. 1961de ilk kez albm olarak yaymlanan Asteriks, bu ilk macerasyla sadece 6000 alc buldu. 1987de kan bir albm ise iki milyondan fazla satmt. Eletiri ve elence dozu iyi ayarlanm olmas Asteriksi zirveye kard ksacas. Asteriks, Roma ordusunun igaline boyun emeyip Sezar lgna eviren ve kck bir kyde yaayan paylamac, neeli, asi, kaba, hrn, akszl ve sade insanlarn hikyesini anlatr. Bu; iktidarn, parann ve statnn dnyasna kar, bir komnal yaam ddr adeta. Asteriksin maceralar, M.. 50 ylnda, bugnk Fransa snrlar ierisinde bulunan Galyada geer. Asteriks ve arkadalarnn Romallara kar verdikleri savata en nemli silahlar, iildiinde olaanst g kazandran

yi Kitap izgi Roman Kitapl Say 16 Haziran 2010

29

SineKitap Bir, zor yoldan kahraman olma yks

Umay SALMAN

SineKitapn bu ayki konuu, Korkun Gck III. Hkdk serisinin ilk kitab Ejderhan Nasl Eitirsin. Gl kahramanmz Vikingli Hkdk insani zaaflar ar basan, delimen, afacan ve naif bir karakter. Kitaptan uyarlanan film 2010 Nisan aynda gsterime girmiti!
Hayat zor, ama Kll Holiganlar Kabilesinin yesi olmak daha da zor. Gerek bir sava olmann yolu ejderhalarn can yolda olmaktan geiyor. Korkun Gck III. Hkdk dikenli dallar, tal yollar bekliyor... Adnn nndeki korkun gck tamlamasna bakmayn. O iin ironisi. Ne korkun ne gck, lokum gibi bir olan. stelik o, gl, cesur, mkemmel kahramanlardan farkl. ou zaman korkak ama her zaman duyarl, ufak tefek, sska ama gnl byk Karnzda gnahyla sevabyla, en kanl canl kahraman, sevimli Viking veleti Korkun Gck III Hkdk. Korkun Gck III. Hkdk, ngiliz ocuk kitaplar yazar ve illstratr Cressida Cowelln yaratt naif bir kahraman. Hkdkn servenlerini anlatan kitaplarn ortaya kmasnn altnda Cowelln kkken, kz ve erkek kardeleriyle adada yapt kamplarn etkisi byk. Cowell bu sralarda Vikinglere ilgi duymaya balam. Hkdkn servenlerinin temeli belki de o gnlerde atld. Naif kahramanmzn maceralar tam sekiz kitapta toplanyor. Bunlardan ; Ejderhan Nasl Eitirsin, Nasl Korsan Olunur ve Ejderhaca Nasl Konuursun, Trkeye evrildi. Kitaplarn en ilgin yan, maceralarn Hkdkn kaleminden km gibi yazlmas. Zaten Cowell kitap kapaklarnda da eski dilden eviren olarak yerini alrken, yazar olarak Hkdk takdim ediyor. Kitaplarda buna uygun olarak bir ocuk dili hkim. ahane espriler ve ayrntlarla dolu olmalar da cabas. TEK OLAN KAHRAMAN Serinin ilk kitab Ejderhan Nasl Eitirsinde Hkdk, ocukluuna ait gerek bir yky okurla paylaarak ejderhalar anlatyor. Hkdk allageldik kahramanlardan farkl. yi ki de farkl. Bir kere kahramanlara atfedilen cesur, mkemmel, gl gibi kalplardan bir hayli uzak. Hkdk, kelimenin tek anlamyla teki. Bence onu zel klan da bu zaten. Sska, korkak, beceriksiz... ri yar ve barbar Vikingler dnldnde bizimki hi de onlardan deilmi gibi. Korkun Hkdkn huyu gzel ve sevgi dolu. stne stlk kendiyle de bark: Tek kan kaldrp ejderha eitecek trden bir olan deildim. Bu, bir zor yoldan kahraman olma yksdr. Neyse, Hkdk vmeyi bir kenara brakp hikyeye dnelim. Avanak Adasnda yaayan Kll Holiganlar Kabilesinin yeleri gl ve korkusuz savalardan oluuyor. Kabileye girmek ise yle kolay deil. Bir dizi eitimden gemek art. Eitimleri tamaml ay a m ay a n l a rn sonu ise srgn. Her savann bir ejderhas olmak zorunda. Bu ejderhalar sahiplerine itaat etmeli, onlara balk tutmal, tm emirlerini yerine getirmeli. Eitimin ilk aamas da bununla ilgili. Hkdkn da aralarnda bulunduu on yalarndaki on olan ejderha hazrlk programna balyor. Ejderhalarn uyuduu maaraya girip kendilerine uygun bir tane seecek ve onu eitecekler. Temel bilgiler eitimini ise Geiren Kabaday veriyor. Bu arada Hkdk yaadklarn sadece yazmyor, resmediyor da. Kitapta ad geen herkesin resmi var ve altlarnda da komik komik yazlar... Hkdk, retmenleri Kabadayy geirirken izmi, altna da not dm: Temel eitimden sorumlu hdk. Kitapta, ejderha eitmek iin Vikinglerin elindeki tek kaynak olan ve Profesr Botagezen tarafndan yazlm bir kitabn ad da sk sk geiyor. Hkdk bu kitabn arka kapak resmini de koymay ihmal etmemi kitaba. Her ayrnt glmsetiyor. rnein kitabn fiyat 1 ufak pili, 20 istiridye. Karakterlerin isimleri de kitabn dili kadar elenceli; tkokan, Otkafa, Balkayak, Smklkstah, Siillidomuz, etincevizolu, Hzlyumruk Olanlarn hepsi ejderha avna kacak. Dier ocuklarn ou sabrszlanrken bizimkinin iki ka aresizlikle yukar kalkyor. Bu arada Hkdkn babas Kaytsz Zebella, Kll Holiganlar Kabilesinin reisi. Siz dnn artk Hkdkn zerindeki mahalle basksn. En grkemli, vahi hayvan yakalamas bekleniyor. O ejderhalar hakknda ok ey biliyor ama bir avc olarak grmyor kendini, doabilimci olarak tanmlyor hatta. Ney-

se, heyecan dolu anlar balyor, olanlar srtnda sepetleri binlerce ejderhann olduu maaraya dalyor. Maaradan hepsi sepetleri dolu kyor ama Hkdk bir srpriz bekliyor. Bizimkinin ejderhas dierlerinin yars kadar ve sradan bir rktan. Dileri de yok stelik. Oysa kabile reisinin olunun en grkemli ve vahi hayvan almas gerekiyordu. Neyse, Hkdk kaderine raz, adn Disiz koyduu hayvann eitmek iin kollar svyor. Ejderhann ufakl bir yana, Disiz tembel mi tembel. Yufka yrekli kahramanmz ejderhasna kul kle oluyor adeta. Onu yatana bile alyor, birlikte uyuyorlar. Eitmek mi? Hkdkn szn geirebildii yok ona. Onlar sevgi dolu gnler geirirken, kabileye kabul edilecekleri, ejderhalarla birlikte

marifetlerini sergileyecekleri gn de yaklayor. Sonras kitabn kahkaha ve heyecan dolu sayfalarnda gizli. stelik sprizli bir son bekliyor okuru. u kadarn syleyebilirim ki, Disizde ne marifetler varm, Hkdk da tfl ama harbi kahramanm diyeceksiniz. HIKIDIK BEYAZPERDE DE Hkdk maceralar, kitaplarn yan sra beyazperde de hayat buldu. Serinin ilk kitab Ejderhan Nasl Eitirsin, Dean DeBlois ile Chris Sandersin ynettii animasyonla vizyona girdi. Filmde olaylar kitaptan biraz farkl geliiyor. Ancak Hkdk yine tm kabileden farkl. Sava olmak istemiyor; ejderhalar avlamak yerine onlar anlamaya alarak iletiim kuruyor. Kahramanmzn ejderhas da kitaptakinden farkl. Disiz pek bir heybetli. Hkdk ve Disizin yollar kesitikten sonra birbirlerini tanmaya alyorlar ve Hkdk fark ediyor ki,

Vikinglerin ejderhalar hakknda bildii her ey yanl. Bunu kabileye g de olsa ispat ediyor. Disiz ve Hkdk kabilenin kurtarcs oluyor. iddet uygulamak yerine karndaki canly tanmaya almann nemi ve en iyi, en gl gibi genel kabul grm deerlerin her zaman doru olmad anlalyor. zetle hem kitap hem film, esprili ekilde ok nemli noktalara deiyor.
Ejderhan Nasl Eitirsin Yazan ve Resimleyen: Cressida Cowell eviren: Mine Kazmaolu Gn Kitapl 222 sayfa

30

yi Kitap SineKitap Say 16 Haziran 2010