OCUKLAR N YAZILAN HER MANZUMEYE R DENR M?

Lokman TURAN* Bahadr GCYETER**

zet: Bu almada ocuk iiri eitli ynleriyle ele alnmtr. ocuk iiri konusunda yaplan tartmalar irdelenmi ve ocuk iirini evrensel niteliklere gtren zellikler zerinde durulmutur. ocuklar iin yazlm iirlerle, yetikinlere dnk yazlan iirlerin nitelik bakmndan rtt noktalarla, ayrt kimi nitelikler incelenmi, ocuk iiri yazmann zorluklar zerinde durulmu, ocuk iiri yazan airlerin iir yazma metodlar hakknda belli bir deerlendirme yaplmtr. Anahtar Kelimeler: ocuk, edebiyat, iir, ocuk iiri, eletiri

I. Giri iirin yzlerce tarifi vardr ve her air iiri kendince tarif eder. Pek ok kimse, airlerin de gerekte iirin ne olduunu bilmedii konusunda srar eder. Acaba hangi tr metinlere iir denir? Melodisizliin tesinde, gerek lirizmi tanmlamann mkemmel bir yolu var mdr? Valery, dzyazy yrye, iiri raksa benzetir. Yry gibi dzyaznn da bir hedefi vardr. Raks da birtakm hareketlerden ibarettir. Fakat bu hareketlerin amac baka bir yere varmak deildir. Bir insan oynayarak baka bir yere gidemez. Raks gibi iirin de baka bir hedefi yoktur. Mallarme ise, iir, tesadfn kelime kelime yenilmesidir.1 der. Bu sz tesadf sabrla aramak ve bulmak eklinde aklayan Suut Kemal Yetkin, iirin bir sabr ii olduuna iaret eder.2 air ve antolojist Liz Rosenbergin iir tarifinde de benzer bir ifade kullanlr: iir, bir eit ifredir ve bu ifrenin nasl krlacan renme pratii yapmak da sabr iidir.3 Yahya Kemal Beyatl, iirin nesirle de kabil olduunu zannedenler gaflettedirler. iir muhakkak vezinle ve kafiye ile vcuda gelir. iir musikinin hemiresidir, aletsiz teganni edilemez4 szleriyle, iirin bir sesi olduuna ve bu ses sayesinde de nesirden ayrldna dikkat eker. Kenneth Koch, iiri okuyan ve yazanlarn ayr bir dili olduunu ve bu dilde musiki ve sesin, sentaks ve anlam kadar nemli olduunu iddia eder. Bu
Yrd.Do.Dr., Atatrk niversitesi, Kzm Karabekir Eitim Fakltesi, Trke Eitimi ABD. Ara. Gr., Atatrk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, 1 Suut Kemal Yetkin, iir zerine Dnceler Varlk Yaynlar, stanbul, 1969, s. 9-10 2 Yetkin, a.g.e, s. 9-10 3 Liz Rosenberg, The Invisible Ladder: An Anthology of Contemporary American Poems for Young Readers. New York: Henry Holt, 1996, s. 3 4 Yahya Kemal Beyatl, Mektuplar Makaleler, stanbul Fetih Cemiyeti, stanbul, 1990, s. 118
** *

mzikal dil; benzetme, kiiletirme, mehul ahslara hitap etme, vnme, srlar ifa etme, t verme, srekli deime ve bir sanat eseri iin sylenen eyleri organize etme eilimini yanstr.5 airin lisan nesir gibi anlalmak iin deil, fakat duyulmak zere vcut bulmu, musiki ile sz arasnda, szden ziyade musikiye yakn, mutavasst bir lisandr6 ifadesiyle, iir dilinin farkl bir yaps olduuna iaret eden Haim, onun hem kendi dilinde nesre hem de baka dillere evrilemeyecei iddiasnda bulunur. Anlam evrilse de iirdeki mzikalite bozulacak ve iir sesini kaybedecektir. Nasl ki mziin engin bir dizisi olduunu kimse tartamyorsa, ayn ekilde serbest iirin de geni bir dizisi olduunu hi kimse tartamaz.7 Fakat gerek iir, sadece mziin klsik kompozisyonu mudur? Bazlar bu konuda kesinlikle srarc davranabilirler. Aslnda bu mzik ok karmaktr ve ok farkl bir karakterdedir. Koch, Mzik, uzak yerlerden nefes aldran ve ne olduu tam bilinmeyen eyler hakknda heyecanlandran bir trdr. iirse, mzik alliterasyonunun belli trlerinin ok yksek bir ieriine sahiptir. iir, yukarda dolap duran bir ahinin ve Mesihin, gkyznden yere inilerinde gzellik meydana getiren ve iinde belirgin bir heyecan bulunan bir ses frtnas yaratr. Bu ses frtnas, byk bir zenginlik oluturur8 szleriyle iirin nasl bir evreni olduuna iaret eder. Emily Dickinson, Bir iirin, niin iirsel olduunu ya da olmadn gsteren bir analiz metodu bulunmamtr. iir, youn his gibi bir eydir ya da hibir eydir. der.9 Yukarda snrl sayda verilen tarifler, iirde ses konusunun nemine iaret etmektedir. Bu tanmlara gre iirle nesri birbirinden ayran en nemli unsur sestir. iir bir mzik bestesi gibi, belli dizileri olan ve bu diziler sayesinde bambaka bir mzik oluturan trdr. Ahmet Haim bu bakmdan iirin baka dillere evrilirse sesinin kaybolacana iaret etmektedir. Kenneth Koch iir bir ses frtnas yaratr10 szleriyle, iirde gzellik unsurunun sesle ilgili bir mesele olduuna dikkatleri ekmektedir. Yetikin edebiyatnda iirle, ocuk edebiyatnda iirin ortak noktas iirin sesinde dmlenmektedir. Bununla birlikte syleyi biimi, tercih edilen szckler ve slup bu iki kavram birbirinden ayran nemli noktalardr.

Kenneth Koch, Making Your Own Days: The Pleasures of Reading and Writing Poetry. New York: Scribner, 1998, s. 75 6 Ahmet Haim, iir Hakknda Baz Mlahazalar, Btn iirleri, Dergah Yaynlar, stanbul, 1987, s. 70-71 7 Koch, a.g.e, s. 75 8 Koch, a.g.e, s.76 9 Glenna Sloan, But Is It Poetry, Childrens Literature in Education, Vol. 32, No. 1, 2001, p. 48 10 Koch, a.g.e, s.76

190

II. ocuk iiri Nedir? ocuk iiri, ocuklar iin iir mi? ocuk diliyle yazlm iir mi? Veya ocuk ya da onunla ilgili unsurlarn getii iir midir? Bu konuda iki farkl gr vardr. Birincisi, ocuk iirinin ocuklar iin yazldn iddia edenler, ikincisi ocuk iiri diye bir kavramn olamayacan savunanlar. Aratrmac Gyasettin Alta ocuk kavramnn niteliinin bir ayrm yapmay gerektirdiini syleyerek ocuk iirini bir zorunluluk olarak grr. Altaa gre, ocuklar iin edebiyat ve ocuklar iin iir usta kalemlerce ele alnmas gereken bir trdr. 11 Morag Styles, ocuk iirlerinin, dier sanatlar gibi, iinde iirin de bulunduu postmodern dnyann bir paras olduunu belirtip, sanatn snrlar hakknda evrensel dnceden yola karak baz sorular sorar ve zevkin snrlarn kefetmek bakmndan, ocuk iirlerinin byk pay olduunu iddia eder. 12 Eletirmen Lissa Paul, iirin, ocuu olgunlatran ve gelitiren bir tr13 olduuna dikkat eker. ocuun estetik ve gzellik terbiyesi iin iir eitimi arttr. Fakat ocuklar iin yazld iddia edilen baz iirlerde, ocuklarn yaratc gcn kmseyen, estetik zevkini gelitirmeyen, aksine ocuktan gerek iir zevkini gaspeden kiiler tarafndan alakalem yazlan iirler, ocuk kitap ve dergilerini igal etmektedir. Zaten ocuk iiri ve edebiyat hakkndaki tartmalar da bu noktada balamaktadr. Mehmet Kaplan ocuklar in iir14 adl makalesinde ki kere iki drt eder./ Dnya dnyor,/ bunu pekiyi biliyorum eklinde ocuu kmseyen bir syleyiten hareketle ocuk iiri kavramn reddeder. Bununla birlikte okul sralarnda ezberlettirilen nice iirler vardr ki ocuk, hafzasnda bu iirleri ezel bir gnah gibi tayacaktr. Bu, ocua atfedilen kk sfatndan ileri gelme, bir kmseme gayretidir sanrm.15 Kaplan, ocuklara ezberlettirilen kt iirlerin ocuu hayat boyunca irkine ve estetiksizlie mahkm edeceini de belirtmektedir. Mehmet Kaplan, ayrca, ocuk iiri balnn anlamszl zerinde durur. Kaplan, ocuklar iin yazmak yerine, yetikinler iin yazlan iirleri ocuklara okutmann daha isabetli olduunu syler.16 ocuun yetikin iirleriyle eitilmeye balanmas gerektiini dnenlerden biri olan Edward Hirsch, sekiz yandayken, Emily Brontenin Spellbound adl iiri araclyla iirin etkisine nasl girdiini anlatr. Bir yetikin gibi, iirin nasl yazldn renir ve olgunlam bir okuyucu gibi
11 12

Gyasettin Ayta, ocuk ve iir, (http://w3.gazi.edu.tr/web/giyaytas/cocukvvesiir.htm) Morag Styles, From the Garden to the Street: Three Hundred Years of Poetry for Children. London: Cassel, 1998, s. 26 13 Sloan, a.g.m, s. 48 14 Mehmet Kaplan, Sevgi ve lim, Dergah Yaynlar, 2002, s. 247 15 Kaplan, a.g.m, s. 246 16 A.g.e, s. 246

191

iire tepki verir ve bir ocuk olarak, okuyup anlad kelimeler karsnda dehete kaplr. Bunun zerine Hirsch, Dil, karanlk bir gce sahiptir. Fakat bir ocuun anlayamad kelime yoktur.17 der. ocuk iiri kavramna kar karak yetikinler iin yazlan iirlerin ocuklara okutulabilecei grn savunan bir baka yazar da Ouz Kazm Atoktur. Atok ocuk iirinin ocuka olduunu ve bu iirlerin on yandan nceki bir dneme bile yararl olmayacan dnr. Atok, iirin yce anlamyle ocuk iiri diye kesin bir iir gsterilemez. airler sk sk iirin byk kayna olan ocuka imgeler, simgeler, grntler kaynana inerler, bu duru dnyadan prltl dizeler yakalarlar. Bunlara ocuk iiri demek yanl olur18 der. Atok sanatn ocua indirgenmesinden ziyade, ocuun sanat dzeyini ykseltmek iin yetikin iirleriyle eitilmesi gerektiine inanr. ocuklara yetikinler iin yazlm iirleri okutmann bir anlam olmakla birlikte, acaba ocuun bu tr iirleri anlamaya dnk abas var mdr? Byle bir aba yoksa ocuu iire hazrlamak iin, deneme ve yanlma yoluyla, iiri anlama konusuna asla balang yaplamayaca gereini kabullenmek gerekir. Yetikinlerin holand edeb eserleri ocuklara okutmay dnenlerin, ocuklar yetikin dalkavukluu yapmaya zorladklarn iddia eden Prof. Leland Jacobs, ocuklarn kendi ihtiya ve ilgilerinin olduuna ve onlara gre edeb eserler yazmak gerektiine iaret eder. Jacobs, ocuklara, yetikinlerin hayranlk besledikleri baz eski klasikleri beenmek zorunda olduklarn aka sylemenin, ie yaramayacan ve ters bir etki meydana getireceini ifade eder. Prof. Leland Jacobs, gerek iirin zellikle ocuklar iin mi, yetikinler iin mi, yoksa her ikisi iin mi yazlp yazlmadnn; aleladeliin iindeki mkemmellikten, ok ktye kadar hereyin tecrbe edilerek, ortaya konulduu ayrc bir snama yolu gelitirmek gerektiini syler. 19 Bir retmen, rencilerinin, ou zaman kendi merak ve ilgilerinden uzak olduunu syledikleri iin yedinci ve sekizinci snflarn iir mfredatndan; Keats, Wordsworth, Whitman, Poe, Longfellow, Homer, Horace ve Sandburg gibi nl airlerin iirlerini karmtr. retmen, ocuk airleri tarafndan yazlan ykl iirler ve mizah dizeleri kendilerine tantarak ocuklarn kayglarn ortadan kaldrncaya kadar, ad geen airlerin iirlerini okuyan bu rencilerin; iirden mr boyu nefret etmelerinden kukulandn ifade etmitir.20 ocuk iiri sz konusu olduunda ne bir yetikin olarak kalmak ne de ocuklamaya almak dorudur. Her eyi kendi haliyle ele almak, sezmek ve yazmak gerekir. Yapmacktan ve yapaylktan uzak durmak suretiyle ocuka yazmak deil, ocuk duyarlln harekete geirmek daha dorudur. Ne
17 18

Edward Hirsch, How to Read a Poem. New York: Harcourt Brace, 1999, s. 64 Ouz Kazm Atok, ocuk Yazn Diye Bir ey Var M?, Trk Dili, 1969, 20 (215), s. 641 19 Sloan, a.g.m, s. 53 20 Sloan, a.g.m. s. 55

192

verdiinizden ok, nasl verdiiniz nemli. Duyarllnz, slbunuz, syleyiiniz, dili kullanma biiminiz sizi ocuk edebiyatna yaklatrr veya uzaklatrr.21 ocuk iiri yle bir noktada bulunmaktadr ki, bazen yazlan iirlerin ocuk iiri mi yoksa yetikin iiri mi olduu konusunda bir karmaa yaanr. ocuk iirleri kapsamna alnan iirlere bakldnda, aslnda ou iirin ocua grelik asndan pek de ocuklar iin uygun olmad grlr. Konusunu, ocuk dnyasndan ya da ocuksu uyumdan almas, bir eserin ocuklara dnk olduunu gsterir mi? Yetikinler iin yazlan iirlerde de masal ve ilgili unsurlarn yer almas ocuk iirinin yetikin iirleriyle karmasna neden olur. Bu ince ayrm yapmak, zellikle ocuk iiri antolojisi hazrlayan kiilerin grevidir. Baz airler, ocuklar iin yazmadklar halde iirlerinin ocuk iiri kapsamna alnmasna kar kar. ocuk iiri diye bir ayrm yaparlar, bunlar antoloji halinde de toplarlar. Benim de Bakkalmz adl iirim byle bir antolojiye alnmt, bense onu herkes iin yazmtm22 szleriyle Atok, baz iirlerinin ocuk iiri kapsamna alnmasna kar kar. air Gkhan Akiek yapt bir syleide, Ben edebiyatn k by olmayaca kansndaym. Ama byle bir adlandrma var. Benim yazdklarm da ocuk Edebiyat balyla deerlendirildi. Bu durum benim isteim dnda geliti.23 Akiek, bu ifadeleriyle kendi iirlerinin ocuk edebiyat balyla deerlendirilmesini yadrgamamakla birlikte, ocuk edebiyat kavramnn ocuklardan ziyade, yetikinler tarafndan belirlendiini ileri srer. Yazar Gyasettin Ayta, ocuk ve iir balkl yazsnda, iirlerinde ocuk kelimesi getii iin baz airlerin iirlerini, ocuk iiri kapsamna alanlar eletirir: Sadece ocuktan sz ettii iin, gnmzde hi de ocuk iin uygun olmayan birok iirin ocuk iiri olarak kabul edilmesi yanllndan artk kurtulmak gerekmektedir. ocuklar iin hazrlanm iir antolojileri incelendiinde bu durum daha net grlmektedir.24 Orhan Okay byle bir karmaay gidermek iin: ocuk edebiyatn iki adan ele almak lazm. Biri ocuklar iin edebiyat, dieri ocuk ruhunu aksettiren edebiyat25 eklinde bir tasnif yapar. Fakat ocuk ruhunu aksettiren edebiyat ocuk edebiyat kapsamnda deerlendiren Okayn meseleyi ocuk edebiyat asndan ele almasnda bir kusur grlr. yleyse, ocuk ruhunu yanstan edebiyat farkl bir ekilde deerlendirmek gerekir.
Tacettin imek, ocuk Edebiyat ve Dergicilii, Gonca Dergisi, Say: 18 Ocak - ubat Mart 2003 22 Atok, a.g.m, s. 641 23 air Gkhan AKEK ile Sylei, Ethem BARAN-Hakk USLU, (yayim.meb.gov.tr/cocuk.htm - 26k) 24 Ayta, a.g.m., s. 55 25 Mge Sucu Polat, Fazl Hsn Dalarcann iirlerinde ocuk Temas, T.C. Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara, 2002, s. 20
21

193

ocuk iiri konusunda henz lkemizde tartlmaya balanmam olsa da, batda gndeme gelen bir baka konu, ocuun doal bir air olup olmaddr. On sekizinci yzylda yaam olan nl edebiyat Paul Hazard ocuu edebiyat ve kk sanat olarak niteler.26 Paul Hazardn bu ifadesi, ocuksu ruhun dikkatleri ve dnyaya bak asyla, sanatkrn bak arasnda baz benzerlikler olmasndan kaynaklanr. air Kenneth Koch, ocuun doal bir air27 olduunu iddia eder. Kocha gre, ocuklar iir yazmak iin doutan bir yetenee sahiptir. retme, gerekten meydana gelmesi arzu edilen ey iin doru bir kelime deildir. retme ocuklarn sahip olduklar eyleri kefetmelerine izin vermekten holanmaktr. Kendi kuvvetli hislerinin, spontane davranlarnn, hassasiyetlerinin ve tasasz yaratclklarnn melodisini duymalar iin eitli yollar olduu konusunda ocuklar cesaretlendirerek, kafiyeli iir yazmaya mecbur olmadklarn sylemek gerekir.28 Koch iiri, ocuklarn kendi isteklerini, yalanlarn ve ryalarn serbeste da vurmalarnda bulur. Myra Livingston, Kenneth Kochla ayn fikirde deildir. Livingston: Kochun bir air olarak, hner ii olan iirin ve vastalarnn ki eer kafiye, en azndan l ve ekil yoksa- bunun ne demek olduunu ocuklara daha iyi gsterebileceini dnyorum. Koch, vezin, kafiye vs. gibi iirin aralarn ortadan kaldrmadan nce onlarn iirdeki rollerini renmek zorundadr. Bir tr olarak ocuk iiri, katiyen evrensel dnceye riayet etmelidir. iir, hner isteyen bir itir. air saygdeer olmaldr. Bir airin iir zanaatn renmesi ve pratik teknikleri bilmesi gerekir.29 der. ocuk iiri konusunda batda gndeme gelmeyen, fakat bizde ocuk diliyle yazlm iirler vardr. Bunlar ocuklarn dilinden alnma yansma szckleri ieren iirlerdir. Divan ve halk edebiyatlarnda lisan- sbyan (ocuk dili) balyla yazlm bu manzumeler, ocuklarn at pat konumaya baladklar zaman syledikleri veya rendikleri kelimelere yer vermektedir. ocuk dilini oluturan kelimelerin bir ksm, ocuk dilinde teekkl etmekle birlikte, onlarn, daha ok anne ve ocuk evresinin dilinde meydana geldii sylenebilir.30 ocuk diliyle yazlan bu iirlerden bazlar aruz, bazlar da hece vezniyle kaleme alnmtr. rnein:

Hikmet,ASUTAY,ocuk ve Genlik Yazn ve Okuma Edimindeki levi, (www.kutuphanelergm.or.tr./edirnehalk-oluum.) 27 Koch, a.g.m, s. 75 28 Koch, a.g.m, s. 195 29 Myra Cohn Livingston, But Is It Poetry?, Part 2. The Horn Book Magazine. February 1976, s.24 30 Amil elebiolu, ocuk Diliyle Yazlm iirler, Mill Kltr, Kasm 1981 s. 29

26

194

Halk iirinde: Kcek uaa bebek Patcak demektir ktek Hapck derler kapmaa, Nam nam demektir yemek yemek Oyunu el p etmektir ap ap da hammam demektir Knal kedisi pisi, Kuu kuu da kpektir yi eye derler cici Korkar dersen geldi bc Bekiye der tak tak baba Kh derler olsa kesici Divan iirinde: Tfl- nazm kucuma gel gtrem Hoppa seni Ben fed eylemiem uruna bu Cn u teni Bana bir mu verir isen sana bir Me alaym Bu pazarlk cicidir gel edelim Dinle beni31 Bu manzumelerde geen ocuk diline ait kelime ve kelime gruplarnn bir ksm, bugn unutulmu, bir ksm ise hl yaamaktadr. Fakat bu tarz iirleri nereye oturtacaz? Bu manzumeler ocuklar iin ne anlam ifade eder? ocuk bu manzumelerden holanr ve onlar benimser mi? Diyelim ki benimsedi bu ocuun dil geliimini aksatr m? Yavuzer gerek szck yerine sembolleri kullanarak ocuun sembol kmeleri32 oluturduunu ve yetikinlerin ocuk dilinde meydana gelen bu sembol ve sembol kmelerini benimsemelerinin, hatta kullanmalarnn ocuklarda dil geliimini geciktireceini belirtmektedir.33

31 32

elebiolu, a.g.m., s. 30 Bu sembol ve sembol kmeleri unlardr: araba yerine dt, tren yerine uf uf, gezmek yerine atta, su yerine du du. 33 Haluk Yavuzer, ocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, 1999, s. 73

195

Bu nedenle ocuk diliyle yazlm iirleri ocuklara okutma konusunda ihtiyatl davranmak gerekmektedir. III. ocuk iirlerinde Nitelik ocuk ve Edebiyat adl bir kitabn yazar olan Sedat Sever, bu konuda ocuun ilgilerini, ihtiyalarn, dil evrenini gz nnde tutmak gerektiini, hazrlanacak okuma metninin bunlarla rtmesinin bir zorunluluk olduunu belirtir. 34 ocuksulukla dilin acemice kullanm son yllarda saysal art gsteren snf dergilerinde bolca grlr. ocuk dergilerinde yer alan bu iirlerin pek ou retici bir amala kaleme alnmakta, ocuklarn anlama snrlarn aan kelimeler ve deyimler kullanlmakta ve bu nedenle de ortaya kuru ve skc manzumeler kmaktadr.35 ocuk iirlerinde gdleyici bir yaklam dildeki acemiliin de byk katksyla ocuksuluu ve ilkellii yanstr. ngiliz eletirmen, John Rowe Townsend, bu acemilii, ilkellii ve dilde rastgelelii anlatmak iin: afacan dizeler36 eklinde bir deyim tretir. air ve antolojist Liz Rosenberg, Bir ocuun Lirik Kitabnn n sznde: Eer btn noel yllklarn, okul sreli yaynlarn ve zellikle ocuklar dnlerek yazlan dizeleri iinde barndran dergileri tamamen satn alabilseydim, onlar herkesin gz nnde yakardm. Hem de bunu kendi ellerimle yapardm... Yanl anlaya gre, ocuklar genlerden daha iyi olmad iin, onlara er-p benzeri iirler yazlmasna izin vardr. Bugnlerde, ocuk iirlerindeki arta ramen, bunlarn ne kadar gerek iir olarak kabul edilebilir? Bu airlerin iirleri, ocuklarn hayatndan, gerek iiri gasbetmiyor mu? Rosenberg, gerek iirle tantrlmas gereken ocuklar iin yazlan iirlerdeki niteliksizlii eletirirken, ocuklarn ihtiya ve arzularna uygun bir iir anlaynda srar eder. 37 Rosenbergin ocuklarn ihtiya ve arzularna uygun gerek bir sanat olmas gerektii konusundaki dnceleri ocuk iirinin yol haritas gibidir. ocuk iiri yazabilmek iin, ocuun dnyasn, dilini ve anlatmn bilmek ve ocuu anlamak gerekir. Aksi halde ocuktan bahsettii iin veya basit ve acemi syleyile iir syledii iin bu airlerin iirlerini ocuk iiri olarak kabul etmek yanllna dlebilir.38 Turhan Baraz, ocuk Yazn Sorunlarna Yaklam adl makalesinde, ocuklar eitmeye dnk baz eserlerle ocuklar tantrmak grevini stlenen yetikinlerin gereki yaklam ama edinmesi gerektiine iaret eder. Baraz,
Sedat Sever, ocuk ve Edebiyat, Kk Yaynclk, Ankara, 2003, s. 9-10 Mustafa Ruhi irin, 99 Soruda ocuk Edebiyat, ocuk Vakf Yaynlar, stanbul, 1994, s. 112 36 Sloan, a.g.m, s. 52 37 Liz Rosenberg, Has Poetry For Kids Become A Childs Garden Of Rubbish? The New York Times Book Review, November 10, Section 7, 1991, s. 55 38 Ayta, a.g.m., s. 55
35 34

196

salt kurtla kuzu, aptal karga, gibi bat yknmesi ykler verilmemeli, ya da onlarn ardndaki olgu gzden karlmamaldr. Amacn yalnzca, hoa vakit geirtmek olmad gereinin alt izilebilmelidir. Bunu vurgulayabilirsek, ocuk doru bilinlenme ve deerlendirme yntemini edinebilecektir39 der. A. Form ocuk iirleri serbest formda m yoksa geleneksel kuralc yapda m olmaldr. Bu konuda da uzmanlar arasnda bir gr birlii yoktur. brahim Alaaddin Gvsa, ocuk iirlerinin vezinli ve kafiyeli olmas ve onlara serbest yazlm iirlerin okutulmamas gerektiine inanr. 40 Enver Naci Gken ise, Gvsann dncelerinin ok gerilerde kaldn ve ocuklara serbest formda kaleme alnm iirleri de okutmak gerektiini belirterek unlar syler: Bugn serbest tarzdaki gzel iirleri de ocua ezberletmek icabettiine gre, durak ve hece vezni ile ilgili olan vasflar, okul ncesi andaki ocuklara veya ilkokul birinci devre rencilerine ezberletilecek iirlerde aramak gerekir41 der. ocuk iiri lsz ve uyaksz da olabilir. Ancak kolay sylenililik, kulaa ho gelme gibi nitelikler gz nne alnmaldr.42 Nice ocuk iiri vardr ki, bu iirlerdeki uyaklar melodiden yoksundur. Walter de la Mare, A.A Milne, Edward Lear ve Hilaire Belloc gibi airleri kastederek, onlarn, iirlerde mzik ve gerek lirik iirin imgelemi yerine, melodisiz uyaklar sunduklarn ifade eder.43 Alta, ocuk iirlerinde ritim, l ve kafiyenin iirde belli bir sistem iinde bulunmas gerektiini belirtir. 44 iir yazma, iirin sesiyle ilgili bir durum olduuna gre, lirik, hikye ve dramatik konularda yazlan iirlerde; ses, kafiye ve l uyum iinde olmal; fakat bir iir serbest formda da olsa baz biimsel kurallara uygunluk gstermelidir.45 Biimsel kurallar, dize uzunluu ve says bakmndan ele alnabilecei gibi, iirin i kafiyesinin de dikkate alnmas gerektii anlamna gelir. Bu nedenle, ister serbest formda olsun ister kuralc yapda olsun iirin sesi nemlidir. ocuklar iin retme amacyla yazlan iirlerin uyakl ve kafiyeli olmas renilen eyin kalcln salar ve renmeyi hzlandrr. Aksana gre ocuklar kafiyeli ve ll iirlerden etkilenir ve buna olumlu tepkilerde bulunur: rnein: lacn alver-yatana dalver / iver suyu bir gzel uyu
39 40

Turhan Baraz, ocuk Yazn Sorunlarna Yaklam, Trk Dili, 39 (331), s. 290291 Enver Naci Gken, ocuklar in Edebiyat, Bak Matbaas, stanbul, 1960, s. 46 41 Gken, a.g.e, s. 46 42 brahim Kbrs, Uygulamal ocuk Edebiyat, Eyll Yaynlar, Ankara, 2000, s. 91 43 Sloan, a.g.m, s. 47 44 Ayta, a.g.m, s. 54 45 Myra Cohn Livingston, Poem-Making: Ways to Begin Writing Poetry, New York, 1991, s. 46

197

gibi uyakl ve ll szler sylendiinde ocuun glmsediini, gzlerinin parladn grrz. ocuun bu anlatm biiminden zevk ald gzlenir46 yleyse ocuk iirlerinde ekil konusunu iki bakmdan ele almak gerekir. ocua iir zevki vermeyi amalayan iirler ve belli bir konuyu retme maksadyla yazlan iirler. iir zevki vermek iin bir ocuk iirinin serbest ya da kuralc yapda olup olmamas nemli deilken, ocuklara retme amacyla yazlan iirlerde kafiye ve lnn retmeyi kolaylatrc yn sz konusu olduu iin biimsel kurallar vazgeilmez geler olarak karmza kmaktadr. Form meselesiyle ilgili tartlan bir baka konu da, anlam bakmndan sama fakat ritim ve ses bakmndan gzel olan tekerlemelerin nasl deerlendirileceidir. ocuklar iin, gerek iir, iirin melodisinin tekrarlanmas merkezinde toplanr. Bu nedenle ocuklar, tekerleme trnden; cinas ve aliterasyon gibi kelime oyunlarndan zevk alrlar. ocuklarda iir zevki tekerlemeyle balar ve estetik duygu da bu sayede geliir.47 Form konusunda yaplan tartmalardan u sonu karlabilir. iir, sadece ocuun ezberleyecei bir tr olarak grlyorsa, tabii ki ll ve kafiyeli iirlerin ocuklar tarafndan daha ksa srede ezberlendii sylenebilir. Fakat ama ocuklara iir zevki vermekse, serbest yazlan iirlerin de bu konuda dikkate alnmas gerekir. B. Konu ocuk edebiyatnda olduu gibi, ocuk iirlerinde de her ey konu edilebilir. Fakat neyin ne kadar yer almas gerektiine, ocuun dil geliiminin ve bak asnn snrlar lsnde, ocuklar iin yazan airler karar verebilir. irin, ocuklarn gldrc ve betimsel iirlerden holandklarn, bu tr iirlerle kendi yaantlarn, gzlemlerini, duygularn zenginletirme imkn bulduklarn ifade eder.48 Bir birey olarak iirle ilk defa karlaan ocuk, ierik bakmndan, kendi deneyimlerini ve ilgi duyduu konular ileyen; okul hayatn, oyunlar, karde ve akranlaryla ilikilerini; yeni bir ayakkab almak veya ilk dilerini kaybetmek gibi zel olaylar yanstan iirleri ve bunlardaki gldrc geleri tercih eder. Pek ok ocuk iiri olan Ralph Fletchere gre, lahanadan krala kadar her konu, ocuk iirlerimizde bulunabilir.49 Arnold Adoff, besinler hakknda ak mektuplar ve btn rklarn renkleri hakknda iirler yazar.50 Karla Kuskin, kpekler ve canavarlar; aalar ve ryalar balnda bir iir koleksiyonuna sahiptir. Bir ocuk iiri iin, adr, bahe, okul ve aile konular, besinler, sinek
Doan Aksan, iir Dili ve Trk iir Dili, Engin Yaynlar, Ankara 1999, s. 184 Mustafa Ruhi irin, 99 Soruda ocuk Edebiyat, ocuk Vakf Yaynlar, stanbul, 1994, s. 108 48 irin, a.g.e, s. 109 49 Fletcher, Ralph, Twilight Comes Twice. New York: Clarion Books, 1997. 50 Adoff, Arnold, All the Colors of the Race. New York: Lothrop, Lee & Shepard, 1982.
47 46

198

ve bcekler, srngenler, hava, aalar, ak, amur, gizem ve kargaa, konu olabilir.51 Bir anaokulu retmeni, rencilerinin ocuk iiri yazan Valerie Worthun iirlerini okumay niin setiklerini yle anlatr: Onun iiri, ok basittir. iirlerinde kapal anlamlar yoktur. Bir anaokulu retmeni olarak, srekli ocuklarn anlayabilecei karmak olmayan iirleri aryorum. Bu bakmdan Valerie Worth, ok mkemmeldir. Sradan objeler hakkndaki iirinde, gnlk hayat ve mee palamutundan, zinya ieine; engelli ineden, imen bime makinasna kadar her konuyu grebiliriz. Onun iiri, her gn capcanl ve yeni bak alaryla dnyaya bakmamza izin verir.52 IV. ocuklar in Yazan airlerin iir Yazma Metotlar ncelemenin buraya kadarki blmnde, ocuk iiri evresinde yaplan tartmalar ve ileri srlen grler zerinde duruldu. Bu blmde ise ocuk iiri yazan airlerin iirlerini hangi unsurlardan hareketle kaleme aldklar anlatlacaktr. Mustafa Ruhi irinin ocuk ve air adl iiri bu konuda baz dnceler verebilir. airin ocuk ve iir hakknda nasl bir yol takip edeceini ocuk ve air adl iirde dile getiren irine gre, ocuk iiri yazan bir airin sesi, hayali ve kelimelerin tesindeki anlamlar dourgan bir anlay ierisinde ocua hissettirmesi gerekir53: Hayat gerek, hayal uzun / Pusulasz gemilerle liman arasnda Yeni anlam ve mzik dourgan Bir boyda grr ocukluu ile kendini Anlar saklayan tenha aynada Mzikli drbnleri olsa da kaldra Uzanamaz istedii her bilinmez yere Aydan patika yollarn yla/ ocuk ykseltir airi gklere Mustafa Ruhi irin, iirdeki tenha ayna imgesini ocuksu bak as yerine kullanr. Byle bir bak asna sahip olan airin de elinde sonsuz armlar meydana getiren bir kaynak vardr. Mzikli drbnleri olsa da kaldra / Uzanamaz istedii her bilinmez yere ocuk inci atsa da denize/ air aar szcklerin tesini

51 52

Karla Kuskin, Dogs and Dragon, Trees and Dreams. New York: Harper and Row, 1980, s. 25 Valerie Worth, All the Small Poems and Fourteen More. New York: Farrar, Staus Giroux, 1994, s. 111 53 Mustafa Ruhi irin, Yldz Sayan Aa, z Yaynclk, stanbul, 2002, s. 16

199

dizelerinde, air, ocuun ulaamayaca yerleri ona yaknlatran kiidir. Bu nedenledir ki, szcklerin kendi anlamlarndan baka anlamlar olduunu da ancak air, ocua anlatabilir. Fazl Hsn Dalarca, Szcklerle grnz, szckler gzleriniz olsun Bir szcn iindeki hece farklar snrsz imgelemler yaratr54 szleriyle ocuk iirinin nasl yazlmas gerektiine temas eder. airler szcklerin tesini amak ya da szcklerle grmek iin baz teknikler kullanrlar. iirin oluumu aamasnda kullanlan bu teknikler snflandrlabilir. Bu snflandrmaya gre airler iirlerini olutururken aadaki teknikleri kullanrlar: A. iirlerde mantksal oluumlara fazlaca yer vermemek. ocuk hayalleriyle yaayan ve henz mantn hakimiyetine tam girmemi varlktr. Bu nedenle iirlerde ocuun hayalleri ve onun gerek dnya karsndaki saf duruu anlatlr. Bu iirlerde, ocuun dnyasndaki gibi, hayal ve gerek birbirine karr. Oktay Rfat, ocuun dnyasnda hayalin nasl bir yeri ve hakimiyeti olduunu Ekmek ve Yldzlar adl iirde dile getirir: Ekmek dizimde / Yldzlar uzakta, ta uzakta Ekmek yiyorum yldzlara bakarak/ yle dalmm ki sormayn Bazen arp ekmek yerine / Yldz yiyorum55 B. Kelimelerle dzenli bir biimde oynamak. Dilde snrl sayda ge ile snrsz bir dnya oluturma imkn vardr. Kelimelerin gerek ve mecaz anlamlar airlere byle bir imkn salar. ocuk iirleri yazan Hasan Demir bir kelime oyunu yaparak, iirde ocuun ben-merkezci yapsn n plna karr. Babam Para Kazanyor: Niin gidiyorsun baba/ Her sabah evimizden Mutfakta ekmek varken/ Ekmek paras kazanmaya? Bir gn de be kuru / Dondurma paras kazansana.56 Fazl Hsn Dalarca da, aadaki iirde ocuun duyu tarzn, mantksal yaklamdan uzak bir ekilde yanstrken bir kelime oyununa bavurur: Yzkoyun Yzkoyun yatma diyor annem / Yatar mym hi / ster miyim / Yzmn / Koyun olduunu?57

54 55

Recep Nas, rneklerle ocuk Edebiyat, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2002, s. 79 Oktay Rifat, Seme iirler, Adam Yaynlar, stanbul, 2000, s. 7 56 Hasan Demir, Kularla Bymek, Mill Eitim Bakanl, Ankara, 2003, s. 29 57 Nurhan Kavuzlu, ocuklar in iirler, Medya Ofset, stanbul, 2000, s. 94

200

C. iirlerde uyku ve ryann olaanstlk bakmndan sunduu imknlar kullanmak. Bu teknie Yarm Kalm Resim adl iir rnek gsterilebilir. Hasan Demir, ocuksu bakn zgn bir rneini verdii aadaki iirde, okuyucuya rya leminden alnm bir kesit sunar. Yarm Kalm Resim: Elimi beyaz bir kda koyup/ Resmini izdim Aabeyimin kalemiyle./ Sonra kaldrdm elimi Ktta/ Bileimin koptuu yerden Kanad elim./ Bitirmeseydi resmi aabeyim Kan kaybndan lecektim. 58 Dikkat edilirse air iir tekniini ocuun dnyasn merkeze alarak gelitirmeye almaktadr. air gerek hayat bir rya evreni iinde ele almtr. ocuun dnyas da zaten byle bir bak asyla deerlendirilmelidir. nk ocuun gerek olarak alglad eyler bazen hayali, bazen de hayalle kark bir rya dzenini yanstr. D. Masal ve ilgili unsurlar kullanmak. ocuklar iin yazan airler ocuk iirlerinde masal ve armlarn kullanarak, ocuksu bak yanstmaya alr. Bunu yapabilmek iin airlerin masallar ve masal sembollerini iyi bilmeleri gerekir. Mustafa Ruhi irin, ocuk iirlerinde masal ve ilgili unsurlar bolca kullanlmaktadr. Bu iirlerden biri, Masaln Masaldr. Evvel zaman iinde/ Ne ocuk ne da vard Kular yuvalarnda/ Masal iin alard Bir varm iki yokmu/ Hayal evden utu hal Tlsml ayna iinde/ Dodu masaln masal Anka utu Kafdandan/ Kuruyan rmaklar akt Masallarn gke kuu/ Masal kandilleri yakt59 Uan hal, Kaf Da, Anka kuu, bir varm bir yokmu, evvel zaman iinde szleri iirde masal hkimiyetinin ne dzeyde olduunu gsterir. air, bu iirde masal diliyle ocuun dnyasna girmeye alr. Ayn ekilde Orhan Veli Kank, ocuun dnyasn masals ifadelerle u dizelerde anlatr: ocuk gnlm kayglardan zde / Yzlerde nur, ekinlerde bereket; At stnde mor kkll ehzade; / Unutmaya baladm memleket,

58 59

Demir, a.g.e, s. 24 irin, Yldz Sayan Aa, s. 188

201

akamda annemin scak dizi, / Kulamda falc kadnn sz, Gl banda padiahn kz, / Alaylarla Kafdana hareket. 60 Ziya Gkalp de Ala Geyik iirinde masalla ilgili unsurlara yer verir. ocuktum, ufacktm/ Top oynadm, acktm. Buldum yerde bir erik,/ Kapt bir Ala Geyik. Geyik kat ormana,/ Bindim bir akdoana. Doan, yolu ard / Kaf Dandan ard.61 Ziya Gkalp, bu iirin tamamnda ocuun dnyasna girebilmek ve onu gdleyebilmek iin hem iirin hem de masaln gcnden sonuna kadar faydalanr. V. Sonu ocuk iiri, amzda ocuun kefedilmesiyle birlikte ortaya kan ocuk edebiyat kavramnn doal bir sonucudur. zerinde pekok tartma yaplmasna ramen, henz ocuk iiri nin ne tr zellikler tamas gerektii hususunda fikir birliine varlamam olmas, bu kavram hakknda baz pheleri de beraberinde getirmitir. Batda ocuk edebiyatnn ve iirinin olup olmad konusunda herhangi bir tereddt yaanmamakta, tartmalarn daha ok ocuk iirlerinin nitelii zerinde younlat grlmektedir. Bizde ise hl ocuk edebiyat kavramnn gerekli olup olmad tartlmaktadr. Bu nedenle lkemizde ocuk iirleri konusunda bir kavram karmaas yaanmaktadr. ocuk iirleri konusunda nitelik ve nicelik asndan herhangi bir almann yaplmam olmas byk bir eksikliktir. Trkiyede eletirmenlerin henz ocuk iirleri konusuna ynelmemi olmas ya da bu iirlerin pek nemsenmemesi nedeniyle, ocuk kitaplarnda ve sreli yaynlarnda onlarca kiiliksiz manzumeye yer verilmektedir. ocuk iiri antolojilerine alnan pek ok iirin de ocuksu duyuu yanstp yanstmad tartlabilir. iir aratrmaclarnn, nce ocuklarla dorudan konuan, onlarn ilgilerine ses veren ve ocuklarn bak asn yanstan, ocuklara zg iirleri ok iyi deerlendirmeleri gerekir. ocuk iiri konusunda hareket noktas, ocuklarn ihtiyalar ve arzularna uygunluktur. Eer ocuklara iir zevki kazandrmak istiyorsak, muhakkak ki bu yolu takip etmek gerekir. ocuklar iin yazlan gerek iirlerin hangi zellikler tamas gerektiini test etmek iin, yetikinlerin, karmak lirik iirlerle ilikilerini tespit etme konusunda aba sarfetmek yerine, ocuklarn szl edebiyat gelenei
60 61

Bilge Ercilasun, Orhan Veli Kank, Mill Eitim Bakanl Yaynlar, stanbul, 1998, s. 46 Ziya Gkalp, Altn Ik, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara, 1976, s. 13

202

incelenmelidir. ocuk iirlerinin nitelikleri tam olarak tespit edilinceye kadar, ocuklar iin gerek iirin ne olduu konusunda bir tanm yapmamak gerekir. ocuk iiri yazmann zor bir i olduunu kabul etmek gerekir. Zira ocuk iiri yazanlarn hem ocuun dnyasn hem de iirin evrensel kurallarn bilmesi gerekir. iirin evrensel kurallarna riayet edilerek yazlan iirler de, yetikinler tarafndan bilinli ve etkili bir ekilde kullanlrsa, ocuun iir karsndaki tavr istenilen noktaya getirilebilir. ocuk iirleri kafiyeli ve ll yazlabilecei gibi serbest formda da yazlabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, ister kafiyeli ve ll, isterse serbest yazlm olsun, iirin sesle ilgili kurallarna uyulmasdr. ocukta estetik zevki gelitirmenin yolu, ona dildeki ahengi ve ritmi farkettirmekten geer. Bu da ancak edebiyatn evrensel kurallarna riayet eden, ocuklarn ilgi ve ihtiyalarn dikkate alan ocuk iirleriyle mmkn olur. ocuk iiri kavramn kabul etmek istemeyenler, yetikinler iin yazlan iirlerle ocua estetik zevk verilmesi gerektiini ileri srerler. Fakat aratrmalarda ocuun yetikinler iin yazlm iirlerle eitilmesinin belli sakncalar olduu ortaya kmtr. Bu sakncalardan biri, ocuu yetikinlerin holandklar iirlerden zevk almaya zorlamann ters tepkiyle sonulanabileceidir. ocuklar yetikin dalkavukluuna gtren bu tr tutumlardan saknmak gerekir. Bu nedenle ocuklar iin yazlm gerek iirlere ihtiya vardr. Ancak ocuk iiri kapsamnda yazlan iirler, bu ihtiyaca cevap verememektedir. Bunun belli bal birka sebebi vardr. Bunlardan biri, ocuk iiri konusunda uzmanlam kiilerin bulunmamas ve bir eletirel bak asnn olumam olmasdr. Bu yzden ocuk kitaplarn ve sreli yaynlarn niteliksiz rnler doldurmaktadr. Bununla birlikte baz gzel iirler de bu niteliksiz manzumeler arasnda kaybolup gitmektedir. kinci sebep, gdleyici nitelikte yazlan iirlerde grlen dilde acemilik konusudur. iir ocua baz konular retmek iin yazlabilir. Ancak sadece retme amac gden iirlerde anlatmdaki kuruluk ve dildeki ilkellik hemen gze arpmaktadr. Bu nedenle hangi amala yazlrsa yazlsn iirin estetik deerinden taviz verilmemelidir. Son olarak ocuk iirinde belli bir kalitenin yakalanmas ve ocuklara iir zevki kazandrlabilmesi iin ocuk iiri konusunda bir tartma ortamnn oluturulmasna ihtiya var. Belki bu tartmann sonucunda ocuklar iin yazlan her manzumeye iir denir mi? ocuk iiri nedir? Buna kim karar verecek? sorularna, doruluu zerinde herkesin fikir birliine vard, bir cevap bulunabilir.

203

Abstract: In this study, childrens poetry was examiden from many aspects. Debates on childrens poetry were scrutinized and it was intensified on the elements which added the childrens poetry. It was examined the common and different points of the poems composed for children and adults; and tastly it was made on evaluation about the methods of the poets writing children poetry. Key Words: Child, literature, poem, childrens poetry, critisizm

Kaynaka Adoff, Arnold, All the Colors of the Race. New York: Lothrop, Lee & Shepard, 1982 Ahmet Haim, iir Hakknda Baz Mlahazalar, Btn iirleri, Dergah Yaynlar, stanbul, 1987 Aksan, Doan, iir Dili ve Trk iir Dili, Engin Yaynlar, Ankara, 1999 Asutay, Hikmet,ocuk ve Genlik Yazn ve Okuma Edimindeki levi, (www.kutuphanelergm.or.tr./edirnehalk-oluum.) Atok, Ouz Kazm, ocuk Yazn Diye Bir ey Var M?, Trk Dili, 20 (215) 1969 Ayta, Gyasettin, ocuk ve iir, (http://w3.gazi.edu.tr/web/giyaytas/cocukvvesiir.htm) Baran, Ethem -Hakk Uslu Gkhan Akiek ile Sylei, yayim.meb.gov.tr/cocuk.htm - 26k Baraz, Turhan, ocuk Yazn Sorunlarna Yaklam, Trk Dili, 39 (331), 1979 Beyatl, Yahya Kemal, Mektuplar Makaleler, stanbul Fetih Cemiyeti, stanbul, 1990 elebiolu, Amil, ocuk Diliyle Yazlm iirler, Mill Kltr, Ankara, 1981 Demir, Hasan, Kularla Bymek, Mill Eitim Bakanl, Ankara, 2003 Ercilasun, Bilge, Orhan Veli Kank, Mill Eitim Bakanl Yaynlar, stanbul, 1998 Fletcher, Ralph, Twilight Comes Twice. New York: Clarion Books, 1997 Gkalp, Ziya, Altn Ik, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara 1976 Gken, Enver Naci, ocuklar in Edebiyat, Bak Matbaas, stanbul, 1960 Hirsch, Edward, How to Read a Poem. New York: Harcourt Brace, 1999 Horozcu, Oktay Rifat, Seme iirler, Adam Yaynlar, stanbul, 2000 Kaplan, Mehmet, Sevgi ve lim (Derlenmi yazlar), Dergah Yaynlar, stanbul, 2002 Kavuzlu, Nurhan, ocuklar in iirler, Medya Ofset, stanbul, 2000 Kbrs, brahim, Uygulamal ocuk Edebiyat, Eyll Yaynlar, Ankara, 2000 Koch, Kenneth, Making Your Own Days: The Pleasures of Reading and Writing Poetry. New York: Scribner, 1998 Kuskin, Karla, Dogs and Dragon, Trees and Dreams. New York: Harper and Row, 1980 Livingston, Myra Cohn, But Is It Poetry?, Part 2. The Horn Book Magazine, New York, 1976 204

-------------, Poem-Making: Ways to Begin Writing Poetry, New York: HarperCollins, 1991 Nas, Recep, rneklerle ocuk Edebiyat, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2002 Polat, Mge Sucu, Fazl Hsn Dalarcann iirlerinde ocuk Temas, T.C. Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara, 2002 Rosenberg, Liz, Has poetry for kids become a childs garden of rubbish? The New York Times Book Review, November 10, Section 7, 1991 -----------, The Invisible Ladder: An Anthology of Contemporary American Poems for Young Readers. New York: Henry Holt, 1996 Sever, Sedat, ocuk ve Edebiyat, Kk Yaynclk, Ankara, 2003 Sloan, Glenna, But Is It Poetry, Childrens Literature in Education, Vol. 32, No. 1, 2001 Styles, Morag, From the Garden to the Street: Three Hundred Years of Poetry for Children. London: Cassel, 1998 imek, Tacettin, ocuk Edebiyat ve Dergicilii, Yamur, Say: 18 Ocak ubat Mart, stanbul, 2003 irin, Mustafa Ruhi, 99 Soruda ocuk Edebiyat, ocuk Vakf Yaynlar, stanbul, 1994 ----------, Yldz Sayan Aa, z Yaynclk, stanbul, 2002 Worth, Valerie, All the Small Poems and Fourteen More. New York: Farrar, Staus Giroux, 1994 Yavuzer, Haluk, ocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, stanbul, 1999 Yetkin, Suut Kemal, iir zerine Dnceler Varlk Yaynlar, stanbul, 1969

205