GEM GEOMETRS

4.1 GENEL GEOMETRK TANIMLAR

T
AP FP
BL
D
LWL
L
OA
L
WL
L
BP
f
D
B
f
T
LWL
BL
B/2
Gverte
Gverte
Ykl su hatt
Ykl su hatt
Gemi geometrisini tanmlamada kullanlan genel tanmlar aadaki ekilde
grlmektedir.
ekil 4.1. Genel geometrik tanmlar

Ba Dikey Ba kaime Fore Peak (FP) : Gemi ba bodoslamas ile dizayn su hattnn
kesitikleri noktadan dizayn su hattna dik olarak geen dey doru.

K Dikey K kaime Aft Peak (AP) : Dmen rodu ekseni ile dizayn su hattnn
kesitii noktadan dizayn su hattna dik olarak geen dey doru.

Mastori Midships () : Ba ve k dikeyler aras uzakln ortas.

Orta Simetri Dzlemi Centreplane (CL) : Gemiyi boyuna ynde sancak ve iskele
olarak iki simetrik paraya blen dzlem.

Temel Hatt Kaide Hatt Baseline (BL) : Gemi boyunca dip kaplamas ile simetri
dzleminin kesitii hat. Bu genellikle yatay bir doru olmakla birlikte balk gemisi
veya romorkr gibi kta byk bir pervane yuvasna sahip olmas gereken gemi
tiplerinde ka eimli olabilir.

Orta Kesit - Midship Section : Gemi boyunca en byk alana sahip kesittir. Genellikle
bu kesit gemi ortasnda yani mastoride yer alr ancak baz hallerde daha ka veya ok
daha nadir olarak baa kaym olabilir.

iyer Hatt Sheer Line : Gemi ana gverte profilinin orta simetri dzlemi zerindeki
izdmdr. iyerin en dk noktas genellikle mastoridedir ve zellikle baa doru
iyer profili artar. Modern gemilerde iyer hatt daha nadir olarak kullanlmaktadr.

Gverte Sehimi Deck Camber : Gemi ana gvertesi zerinde bordadan orta simetri
dzlemine doru llen ykseklik farkdr. Standard bir deer olarak gemi geniliinin
1/50si alnabilir.
Paralel Gvde Parallel Body (L
P
) : Gemi ortasnda orta kesidin hibir deiiklie
uramadan uzand blgedir.

Siyer
Ba
K
BL
LWL
BL
LWL
ekil 4.2. Trimsiz ve trimli durum
sintine dnm
radius
gverte
sehimi
tumblehome
f
T
kalknt
levha omurga
LWL
BL
CL
ekil 4.3. Enine kesit karakteristikleri
ekil 4.4. Bir romorkrn eneli hatlar

Yumru Ba Alan (A
BL
) : Yumru ban orta simetri dzlemi zerindeki izdm alan.

Yumru Ba Kesit Alan (A
BT
) : Yumru ban ba dikeydeki enine kesit alan.
FP
A
BL
A
BT
ekil 4.5. Yumru ba tanmlama unsurlar

4.2 Ana Boyutlar
Tam Boy Length Overall (L
OA
) : Geminin bata ve kta en u noktalar arasndaki
yatay uzaklktr.

Dikeyler Aras Boy Length Between Perpendiculars (L
BP
) : Ba ve k dikeyler
arasndaki yatay uzaklktr.

Su Hatt Boyu Length of Waterline (L
WL
) : Geminin dizayn su hattnda yzerken bata
ve kta su ile temas eden en u noktalar arasndaki yatay uzaklktr.

Batk Boy Length Overall Submerged (L
OS
) : Geminin dizayn su hatt altnda kalan
ksmnda bata ve kta en u noktalar arasndaki yatay uzaklk olup yumrubal gemilerde
nem kazanan bir boy deeridir.

Paralel Gvde Boyu Parallel Body Length (L
P
) : Gemi ortasnda orta kesidin hibir
deiiklie uramadan uzand blge boyu.

Su ekimi Draught (T) : Geminin temel hatt ile yzd su hatt arasndaki dey
uzaklktr. Bu deer trimin mevcut olmas durumunda gemi boyunca deiken olabilir.

Kalp Genilii Moulded Breadth (B
M
) : Geminin en geni kesidinde sancak ve iskele
bordalar arasndaki yatay uzaklktr.
Su Hatt Genilii Breadth of Waterline (B
WL
) : Geminin yzd su hattnda ve en
geni kesidinde sancak ve iskele bordalar arasndaki yatay uzaklktr.
Derinlik Depth (D) : Gemi ortasnda temel hatt ile ana gverte arasndaki dey
uzaklktr.
Fribord Freeboard (f) : Gemi ortasnda dizayn su hatt ile ana gverte arasndaki
dey uzaklktr. Fribord derinlik ile su ekimi arasndaki farka eittir.
4.3. Tekne Formu ve Form Katsaylar
Bir geminin ina ve iletim maliyetleri, tama kapasitesi, yerleim zellikleri, sevk
karakteristikleri, hz, stabilite, enine ve boyuna mukavemet ve yapsal dizayn zellikleri
gibi temel tekno-ekonomik performans karakteristiklerini etkileyen en nemli eleman
tekne boyutlar ve formudur.

boyutlu tekne formunu iki boyutlu kat dzlemine aktarabilmek zere form veya
endaze plan denilen adet iki boyutlu dzlemden oluan bir plandan yararlanlr. Form
plann oluturan iki boyutlu dzlemler unlardr:

Geminin boy ynnde orta keside paralel kesitlerle blnmesi ile elde edilen enkesit plan

Geminin dey ynde ykl su hattna paralel kesitlerle blnmesi ile elde edilen
su hatlar plan

Geminin iskele veya sancak ynnde orta simetri dzlemine paralel kesitlerle blnmesi
ile elde edilen batok erileri ve profil plan.


boyutlu dzgnle sahip bir tekne formuna ait her plandaki iki boyutlu eriler de
dzgn olacaktr. Form plannda herbir su hatt, batok ve enkesit iin tek bir kesim noktas
bulunabileceine gre bu kesim noktasnn temel hattna, orta simetri dzlemine ve gemi
ortasna uzaklklar her planda da ayn olmaldr. Bu durum ekil 4.6 da
gsterilmektedir.

Tekne form erilerinin iziminde elastik tirizler kullanlr. Bu tirizler stlerine konan
arlklarn etkisi altnda potansiyel enerjilerini minimum yapacak srekli bir form alrlar.
deal olarak eri zerinde koordinatlar bilinen herbir nokta zerine bir arlk konmaldr.
Eldeki ofset saysnn fazla olmas erilerin daha duyarl olarak izilmesini salayacaktr.
Genellikle kesit says 21den, su hatt says 6dan ve batok says 4den az olmayacak
ekilde seilir.

ok zel haller dnda gemi tekne formlarnda sancak-iskele simetrisi bulunduundan
enkesit ve su hatt planlarnda sadece iskele veya sancak taraf izilir. Geleneksel olarak
enkesit plannda gemi ortasndan baa doru olan kesitler saa, gemi ortasndan ka doru
kesitler ise sol tarafa izilir. Su hatt plannda ise sadece iskele su hatlar izilir.

Gemi formunu tanmlamak zere ba ve k dikeyler aras belirli sayda arala ayrlr (tipik
20 aralk). Gemi formunun hzl deiim gsterdii ba ve k nihayetlerde ara kesitler
alnmas yaygndr. Herbir keside ait su hatt yar genilikleri ofset deeri olarak adlandrlr
ve bu deerlerle gemi tekne formunu tanmlayan bir ofset tablosu oluturulur. Tipik bir
balk gemisine ait form plan ekil 4.7de grlmektedir.
Batoklar

Su hatlar

En kesitler

Z

X

Y


ekil4.6. boyutlu tekne formu ve kesit dzlemleri

Tablo 4.1. Tipik Ofset Tablosu

st

Yar Genilikler

Ana Gverte

Kpete

BL
0 m

WL1/2
0.5 m

WL 1
1 m

WL 2
2 m

WL 3
3 m

WL 4
3.8 m

WL 5
5 m

WL 6
6 m

Ykseklik

Yar
Genilik

Ykseklik

Yar
Genilik

Ayna

-

-

-

-

-

2140

6650

7550

5700

7350

9450



0

-

-

-

-

-

3260

6900

7710

5700

7540

9450





-

-

-

-

600

4250

7170

7820

5700

7700

9450



1

300

-

-

-

2280

5120

7400

7880

5700

7810

9450



2

300

-

1620

1620

4630

6440

7730

7900

5700

7900

9450



3

300

1580

3820

3830

6170

7280

7870

7900

5700

7900

9450



4

370

1740

3200

5500

7120

7730

7900

7900

5700

7900

9450



5

860

3140

4700

6620

7620

7870

7900

7900

5700

7900

9450



6

2120

4730

5920

7270

7820

7900

7900

7900

5700

7900

9450



7

3780

5900

6720

7580

7880

7900

7900

7900

5700

7900

9450



8

4900

6390

7100

7710

7895

7900

7900

7900

5700

7900

9450



9

5070

6400

7080

7720

7890

7900

7900

7900

5700

7900

9450



10

4700

6170

6880

7570

7840

7900

7900

7900

5700

7900

9450



11

4000

5680

6450

7240

7860

7830

7900

7900

5700

7900

9450



12

3130

4990

5820

6700

7250

7540

7800

7900

5700

7850

9450



13

2230

4230

5040

6000

6620

7000

7480

7750

5700

7670

9450



14

1400

3500

4220

5120

5770

6250

6950

7430

5724

7300

9474



15

750

2730

3380

4180

4800

5320

6180

6950

5753

6730

9503

7900

16

330

1990

2530

3220

3780

4280

5250

6225

5783

6000

9536

7890

17

130

1380

1830

2400

2850

3260

4150

5320

5812

5100

9575

7730

18

60

920

1320

1730

1960

2170

2930

4190

5841

3970

9623

7270

19

40

550

900

1290

1250

1140

1650

2790

5870

2650

9682

6410

19

40

380

700

1090

1050

610

970

2000

5885

1920

9715

5810
20

40

280

530

900

1000

-

320

1220

5900

1140

9748

5090

Figure 4.7. Tipik bir form plan
4.3.1 Tekne formu katsaylar
Tekne su alt form katsaylarnn belirlenmesinde iki temel dizayn erisinden
yararlanlabilir:

En kesit alanlar erisi
Ykl su hatt erisi

En kesit alanlar erisi herbir kesitin ykl su hattna kadar alanlarnn gemi boyunca
izilmesi ile elde edileblir. Ykl su hatt erisi ise herbir kesidin ykl su hatt
geniliklerinin (veya yar geniliklerin) plot edilmesi ile elde edilir. ekil 4.8te tipik bir
yk gemisi iin ykl su hatt ve enkesit alanlar erileri grlmektedir

T(x)
A(x)
B(x)
LCB
SAC
LWL
LCF
ekil 4.8. En kesit alanlar ve ykl su hatt erileri

Ykl su hatt erisi ve enkesit alanlar erisi gemi kesitlerinin formu hakknda bilgi
verebilir. Herhangi bir konumda enkesit alan deeri ile ykl su hatt genilii kesit
formunun U veya V formu olduunu belirtecektir.

Enkesit alanlar erisi altnda kalan alan geminin su alt hacmini (deplasman hacmi)
verecektir.




Burada A(x) gemi boyunca x konumundaki su hatt altndaki en kesit alann
gstermektedir. Buradan blok katsays (C
B
) ve sephiye merkezinin boyuna konumu (LCB)
aadaki formller yardm ile elde edilebilir.


}
= V
L
0
dx ) x ( A
}
} }
=
V
= =
WL
WL WL
L
0
L
0
WL WL WL WL
L
0
B
dx ) x ( A
dx ) x ( xA
LCB
T B L T B L
dx ) x ( A
C
Benzer ekilde ykl su hatt erisi altnda kalan alan ykl su hatt alann verecektir.





Burada B(x) gemi boyunca x konumundaki ykl su hatt genilii olup su hatt alan
katsays (C
WP
) ve yzme merkezi (LCF) aadaki formller ile bulunabilir.



}
=
WL
L
0
WL WL
dx ) x ( B A
}
} }
= = =
WL
WL WL
L
WL
L
WL
WL WL
WL
WL WL
L
WL
WP
dx x B
dx x xB
LCF
B L
A
B L
dx x B
C
0
0 0
) (
) ( ) (
Blok katsays gemi su alt tekne formunun ne kadar dolgun olduunun bir gstergesidir
ancak kesit formlar ayn zamanda orta kesidin ne kadar dolgun olduuna da baldr. Orta
kesidin dolgunluunu belirtmek zere orta kesit alann (veya maksimum alan) su hatt
genilii ve gemi ortasndaki su ekimine blerek elde edilen orta kesit narinlik katsays
kullanlr.


T B
A
C
WL
M
M
=
Burada A
M
orta kesit alann gstermektedir. Bylece su alt prizmatik katsays aadaki
gibi tanmlanabilir.
M
B
M WL WL M WL
P
C
C
TC B L A L
C =
V
=
V
=
Bylece prizmatik katsay tekne su lat hacminin, taban alan orta kesit alan ve ykseklii
gemi su hatt boyu olan silindirin hacmine oran olmaktadr. Ayn blok katsaysna sahip iki
gemiden prizmatik katsays kk olan dierine nazaran ortada daha dolgun, ba ve kta
daha narin olacaktr. Benzer bir mantkla tekne su lat hacminin, taban alan ykl su hatt
olan su ekimi yksekliindeki silindire oran dey prizmatik katsayy verecektir.


WL
B
WP WL WL WL
VP
C
C
TC B L T A
C =
V
=
V
=
rnek 4.1.
Boyu L ve taban yarap R olan bir silindir su ekimi yarapa eit olacak ekilde
yzmektedir. Form katsaylarn bulun.
R

Blok katsays :




Orta kesit katsays :



Prizmatik katsay :

4 L * R * R 2
L *
2
R
T B L
L A
T B L
C
2
WL
M
WL WL
B
t
=
t
= =
V
=
4 RR 2
2
R
T B
A
C
2
WL
M
M
t
=
t
= =
1
4 /
4 /
C
C
C
M
B
P
=
t
t
= =
Su hatt alan katsays :



Dey prizmatik katsay


1
R 2 L
R 2 L
B L
A
C
WL WL
WL
WL
=

= =
4 1
4 /
C
C
C
WL
B
VP
t
=
t
= =
rnek 4.2
Aada en kesiti verilen L boyunda bir lastik botun form katsaylarn hesaplayn.
R
R
4R

Blok katsays :




Orta kesit katsays :



Prizmatik katsay :


928 . 0
12
8
RL ) R R R 4 (
L ) RR 4
4
R 2
(
T B L
L A
T B L
C
2
WL
M
WL WL
B
=
+ t
=
+ +
+
t
= =
V
=
928 . 0
12
8
R ) R R R 4 (
RR 4
4
R 2
T B
A
C
2
WL
M
M
=
+ t
=
+ +
+
t
= =
1
C
C
C
M
B
P
== =

Su hatt alan katsays



Dey prizmatik katsay
1
RL 6
RL 6
B L
A
C
WL WL
WP
WL
= = =
928 . 0
1
928 . 0
C
C
C
WL
B
VP
= = =
rnek 4.3.
Aada enkesiti verilen L boyunda ekenar gen eklindeki dubann form katsaylarn
hesaplayn.
5m


Blok katsays :





Orta kesit katsays :


5 . 0
L
2
3 5
5
L
2
3 5
5
2
1
T B L
L A
T B L
C
WL
M
WL WL
B
= = =
V
=
5 . 0
2
3 5
5
2
3 5
5
2
1
T B
A
C
WL
M
M
= = =


Prizmatik katsay :




Su hatt alan katsays :




Dey prizmatik katsay :



1
C
C
C
M
B
P
= =
1
LB
LB
B L
A
C
WL WL
WP
WL
= = =
5 . 0
1
5 . 0
C
C
C
WL
B
VP
= = =
rnek 4.4.
Aada profil kesiti verilen ve bir dairesel silindir ve koniden oluan dubann orta simetri
ekseni su hatt olacak ekilde yzmesi durumunda form katsaylarn hesaplayn.
r
H H


Blok katsays :





Orta kesit katsays :




6

H r 4
H r
3
2
r r 2 H 2
H r
6
1
H r
2
1
T B L
L A
T B L
C
2
2 2 2
WL
M
WL WL
B
= =

+
= =
V
=
4

r 2
r
2
1
T B
A
C
2
2
WL
M
M
= = =

Prizmatik katsay




3
2
4

C
C
C
M
B
P
= = =
Su hatt alan katsays



Dey prizmatik katsay



Sephiye merkezinin boyuna konumu



Yzme merkezinin boyuna konumu
4
3
Hr 4
Hr Hr 2
B L
A
C
WL WL
WL
WL
=
+
= =
9
2
4 / 3
6 /
C
C
C
WL
B
VP
t
=
t
= =
24
H 7
H r
3
2
3
H
H r
6
1
2
H
H r
2
1
M
LCB
2
2 2
=

=
V
=
3
H
Hr 4
3
H
Hr
2
H
Hr 2
A
M
LCF
WL
=
+
= =
rnek 4.5.
Temel geometrik zellikleri aada verilen gemiye ait form katsaylarn hesaplayn.

Su hatt boyu

L
WL


200 m

Su hatt genilii

B
WL


22 m

Su ekimi

T

7 m

Prizmatik katsay

C
P


0.75

Ykl su hatt alan

A
WL


3500 m
2


Deplasman tonaj

A

23000 t

Deniz suyu younluu



1.025
t/m
3






729 . 0
025 . 1 7 22 200
23000
T B L T B L
C
WL WL WL WL
B
=

=

A
=
V
=


795 . 0
22 200
3500
B L
A
C
WL WL
WP
WP
=

= =
972 . 0
75 . 0
729 . 0
C
C
C
P
B
M
= = =
rnek 4.6.
Enkesiti ekilde gsterilen 100 metre boyunda sabit kesitli dubann form katsaylarn
bulun.
10m
1m
1.5
m
Orta kesit alan :


Orta kesit alan katsays :



Deplasman hacmi :


2
M
m 5 . 12 5 . 0 10
2
1
1 10 A = + =
833 . 0
5 . 1 10
5 . 12
T B
A
C
WL
M
M
=

= =
3
WL M
m 1250 5 . 12 100 L A = = = V

Blok katsays :



Prizmatik katsay :



Su hatt alan katsays :
833 . 0
5 . 1 10 100
1250
T B L
C
WL WL
B
=

=
V
=
1
833 . 0
833 . 0
C
C
C
M
B
P
= = =
1
10 100
10 100
B L
A
C
WL WL
WL
WL
=

= =