Professional Documents
Culture Documents
ti : Phng php gii cc bi ton lin quan n quy lut phn li c lp Menen .
Phn I : M U
Mt trong nhng nhim v trng tm ca dy hc sinh hc l pht trin t duy sng to v kh nng phn tch ca hc sinh, v v th vic vn dng gii cc bi ton trong sinh hc c vai tr rt ln trong qu trnh hnh thnh trong hc sinh nhng phm cht . Hn na vi c th ca b mn Sinh hc th phn ln ni dung v thi lng ginh cho vic nghin cu v l thuyt cn vic vn dng kin thc c hc gii quyt nhng bi ton trong sinh hc cn rt nhiu hn ch. Chnh v l m mt b phn khng t hc sinh b qua k nng ny v gn nh khng bit vn dng gii quyt cc bi ton trong sinh hc. Trong khi th trong cc k thi nh tt nghip, i hoc Cao ng, THCN th phn bi tp khng th thiu c. Trong nhng nm gn y vi s i mi trong hnh thc thi v nh gi kt qu rn luyn hc tp ca hc sinh c s dng phng php trc nghim c nhiu la chn, v n c nhiu u im. + Xc sut ng ngu nhin thp + Gy c hng th trong hc tp ca hc sinh + nh gi c ton din cc ni dung m hc sinh c hc + Hc sinh c th t nh gi kt qu hc tp ca mnh mt cch nhanh chng trong sch, trn mng internet i vi phng php kim tra nh gi ny i hi cc em cn tr li nhanh v c tnh xc cao, do cc em cn phi chun b cho mnh nhng kin thc, kh nng suy lun logic v cch gii nhanh cc bi tp em li hiu qu cao. Qua nhng nm ging dy b mn Sinh Hc, Ti nhn thy cc em hc sinh thng rt yu khi vn dng kin thc hc vo vic gii quyt cc bi tp. T thc t trn Ti mnh dn xy dng phng php gii hu ch Mt s phng php gii nhanh bi tp trc nghim mn sinh hc phn t bin s lng nhim sc th . Do thi gian c hn nn Ti ch i su gii quyt mt s phn bi tp trong chng trnh sinh hc THPT c lin quan n ti m Ti chn.
Kt qu : 1 t bo sinh giao t 2n loi giao t (n) l A v a. - Gim phn bt thng (khng phn li ln phn bo gim nhim I) Aa AAaa AAaa Aa (n+1) Aa (n+1) O (n-1) O O (n-1) (2n) t nhn i Ln phn bo I Ln phn bo II
Aa
hoc Aa
AAaa AA A aa aa O
Ln phn bo I Ln phn bo II
Kt qu : 1 t bo sinh giao t (2n) 3 loi giao t l : (n) , (n+1) , (n - 1). *Trng hp xy ra trn cp NST gii tnh XX ( a s loi, con ci c cp NST gii tnh l XX). - Gim phn bnh thng. XX Ln phn bo I Ln phn bo II X (n) (2n) t nhn i XX XX X X (n) (n) X (n) XXXX
Kt qu : 1 t bo sinh giao t 2n 1 loi trng X (n) - Gim phn bt thng (khng phn li ln phn bo gim nhim I) XX Ln phn bo I Ln phn bo II (2n) t nhn i XXXX XX (n+1) XX (n+1) O (n-1) O O (n-1) XXXX
Kt qu : 1 t bo trng 2n 1 trong 2 loi trng l : XX(n+1) v O(n-1) - Gim phn bt thng (khng phn li ln phn bo gim nhim II)
5
XX phn bo I
XXXX XX X X (n)
Ln phn bo II
(n-1) (n)
Kt qu : 1 t bo sinh trng (2n) 1 trong 3 loi trng l : X(n) , XX(n+1) , O(n - 1). *Trng hp xy ra trn cp NST gii tnh XY( a s loi, con c c cp NST gii tnh l XY). - Gim phn bnh thng. XY Ln phn bo I Ln phn bo II X (n) (2n) t nhn i XX YY X Y (n) (n) Y (n) XXYY
Kt qu : 1 t bo sinh tinh 2n 2 loi tinh trng l : X(n) v Y(n) - Gim phn bt thng (khng phn li ln phn bo gim nhim I) XY (2n) t nhn i Ln phn bo I Ln phn bo II XXYY XY (n+1) XY (n+1) O (n-1) O O (n-1) XXYY
XY
hoc XY Ln phn bo I
(2n) t nhn i XX X
XXYY YY YY O
Ln phn bo I Ln phn bo II
Ln phn bo II X (n)
Kt qu : 1 t bo sinh tinh (2n) 3 loi tinh trng l : Y(n) , XX(n+1) , O(n - 1).
Lu : - Trong gim phn, NST c th khng phn li ln phn bo I, hoc ln phn bo II, hoc c 2 ln phn bo. - Trng hp xc nh t l cc loi giao t ca th d bi (2n+1)ta da trn nguyn tc: Dng d bi (2n+1) gim phn cho 2 loi giao t l (n+1) v giao t (n) c th th tinh c. Phng php xc nh nhanh l dng s tam gic. + Cc loi giao t v t l mi loi giao t : Ta s dng s tam gic, i vi cy c kiu gen (2n+1) s va cho giao t (n+1) va cho giao t (n). Ta da vo c ch pht sinh giao t v qu trnh xy ra t bit ln phn bo no xc nh cho chnh xc cc loi giao t . + Cc loi kiu gen thng gp (2n+1) : AAA, AAa, Aaa, aaa.. V d : i vi kiu gen AAa A Giao t (n+1) : 1/6AA, 2/6Aa Giao t (n) : 2/6A, 1/6a a A
Ta c bng tm tt sau :
7
Giao t (n+1) 3/6AA hay AA 1/6AA, 2/6Aa 2/6Aa, 1/6aa 3/6aa hay 1/2aa
Giao t (n) 3/6 A hay A 2/6A, 1/6a 1/6A, 2/6a 3/6 a hay a
2.Vn dng.
Bi 1 : mt loi thc vt (Ng) c 2n = 20, hy d on s lng NST . + th mt kp. A. 19 B. 21 C. 22 D. 18 + th khng A. 19 B. 21 C. 22 D. 18 + th bn A. 19 B. 21 C. 22 D. 18 + th mt A. 19 B. 21 C. 22 D. 18 + th ba A. 19 B. 20 C. 21 D. 22 + th bn kp A. 22 B. 24 C. 25 D. 26 - phng php : Hc sinh cn phi nh c dng tng qut ca mi dng t bin lch bi vn dng tnh s lng nhim sc th c trong cc th t bin. Bi 2 : mt loi thc vt c b nhim sc th lng bi 2n = 24, nu c t bin d bi xy ra th s loi th tam nhim n (th ba) c th c to ra ti a trong qun th ca loi l. A.12 B.24 C.36 D.48 -phng php : tnh c s loi th lch bi (th ba) c th c ti a trong qun th ca loi th da vo b NST lng bi ca loi (2n) s cp NST tng ng c th suy ra s loi th lch bi (th ba) ti a c th c chnh bng s cp NST ca loi p n l 12 loi
Bi 3 : Mt c th c t bo cha b NST gii tnh XAXa. Trong qu trnh gim phn
pht sinh giao t mt s t bo cp NST ny khng phn li trong ln phn bo II. Cc loi giao t c th c to ra t c th trn l : A.XAXA, XaXa, XA, Xa, O B.XAXA, XAXa, XA, Xa, O A a a a A a C.X X , X X , X , X , O D.XAXa, O, XA, XAXA - phng php : v t bo c b NST gii tnh XAXa c 1 cp gen d hp lin kt vi gii tnh, nn ta da theo trng hp c ch pht sinh th lch bi cp NST gii tnh dng XY.--> p n l : A.XAXA, XaXa, XA, Xa, O
Bi 4 : u gen A tri hon ton quy nh tnh trng ht mu nu so vi gen a quy nh tnh trng ht mu trng. Cy u mang t bin d bi (2n+1)gim phn cho giao t c loi cha 2 NST, c loi ch mang 1 NST cha gen nh trn. Cy u d hp 2n gim phn bnh thng. Th t l kiu gen F1 trong php lai sau y : P Aaa x Aa l : A.1/12AA, 3/12Aa,3/12Aaa, 2/12AAa, 1/12aaa, 2/12aa B.1/12AA, 1/12Aa, 3/12Aaa, 2/9Aaa, 1/12aaa, 2/12aa C.1/9AA, 3/10Aa, 3/12Aaa, 2/7Aaa, 1/12aaa, 2/12aa D.1/9AA, 3/12Aa, 3/12Aaa, 2/7Aaa, 1/12aaa, 2/12aa - phng php : hc sinh phi vit giao t ca cc cy b, m v t l mi loi giao t l bao nhiu.Cch vit da theo bng hng dn trn v dng s hnh tam gic.Sau dng cch lp t hp theo khung pennet th s tm c kt qu. p n l A.1/12AA, 3/12Aa,3/12Aaa, 2/12AAa, 1/12aaa, 2/12aa Bi 5 : mt loi thc vt, gen quy nh mu ht c 3 alen theo th t gen T tri so vi t, gen t tri so vi gen t1. Do t bin lch bi to ra c th lai F1 c kiu gen Ttt1.Khi c th ny pht sinh giao t, nu khng c hin tng t bin th t l mi loi giao t bng bao nhiu? A.1/6Tt, 1/6Tt1, 1/6tt1,1/6t, 1/6t, 1/6t1 B.1/6Tt, 4/6Tt1, 1/6tt1,O -phng php : ta dng s hnh tam gic Giao t (n+1) : 1/6Tt, 1/6Tt1, 1/6tt1 Giao t (n) : 1/6T, 1/6t, 1/6t1 Vy p n l A.1/6Tt, 1/6Tt1, 1/6tt1,1/6t, 1/6t, 1/6t1 t t1 C.1/6Tt, 2/6tt1, 2/6T, 1/6t D.1/6Tt, 1/6tt1, 1/6T, 1/6t, O,1/6t1 T
Bi 6 : Non bnh thng ca mt loi cy ht kn c 12 nhim sc th n. Hp t chnh non th tinh ca loi ny, ngi ta m c 28 nhim sc th n trng thi cha t nhn i. B nhim sc th ca hp t thuc dng t bin no sau y? A. 2n + 1 B. 2n + 1 + 1
9
C. 2n + 2 D. 2n + 2 + 2 - phng php : non bnh thng ca mt loi cy c 12 NST, hp t c th tinh s c 24 NST. Nhng ngi ta m thy c 28 NST vy tha 4 NST . Da vo p n y l dng t bin th bn nhim kp (2n + 2 + 2). Vy p n l D.2n + 2 + 2 Bi 7 : u gen A tri hon ton quy nh tnh trng ht mu nu so vi gen a quy nh tnh trng ht mu trng. Cy u mang t bin d bi (2n+1) gim phn cho giao t c loi cha 2 NST, c loi ch mang 1 NST cha gen nh trn. Cy u d hp 2n gim phn bnh thng. Th t l kiu hnh F1 trong php lai sau y : P Aaa x Aa l. Tng t Bi 8 : mt loi thc vt, gen quy nh mu ht c 3 alen theo th t gen T tri so vi t, gen t tri so vi gen t1. Do t bin lch bi d to ra c th lai F1 c kiu gen Ttt1. Cho F1 ny t th phn th t l phn li kiu gen F2 nh th no ? Tng t
1.Kin thc cn nh :
- L dng t bin lm tng mt s nguyn ln s NST n bi ca loi v ln hn 2n. Trong d c 3n, 5n, 7n,gi l th a bi l, cn 4n, 6n, 8n, gi l th a bi chn.
10
a)Cc dng th a bi :
+ Th t a bi +Th d a bi
Th tam bi (AAA) Bt th
Th t bi (AAAA) hu th
Th d a bi( song d bi ) hu th
11
Ln phn bo II
A a
(n n) (n n) (n n) (n n) Kt qu : 1 t bo sinh giao t 2n 1 loi giao t (n) - Gim phn bt thng(khng phn li ln phn bo gim nhim I) Aa Ln phn bo I Ln phn bo II (2n n) (2n) t nhn i (2n kp ) Aa AAaa Aa ( 2n n) O (khng mang NST) AAaa (2n kp)
Kt qu : 1 t bo sinh giao t 2n 1 loi giao t l : Aa(2n) Lu : - Th tam bi (3n) gim phn to 2 loi giao t l (2n) v (n). Phng php xc nh nhanh nht l dng s hnh tam gic. + Cc loi kiu gen thng gp ca c th 3n l : AAA, AAa, Aaa, aaa.. A V d : i vi kiu gen AAa Giao t 2n : 1/6AA, 2/6Aa Giao t n : 2/6A, 1/6a Ta c bng tm tt sau : Kiu gen Giao t (2n) Giao t (n) AAA 3/6AA hay AA 3/6 A hay A AAa 1/6AA, 2/6Aa 2/6A, 1/6a Aaa 2/6Aa, 1/6aa 1/6A, 2/6a aaa 3/6aa hay 1/2aa 3/6 a hay a - Th t bi (4n): gim phn to giao t 2n mi c kh nng sng v th tinh. Vy phng php nhanh nht l dng s hnh ch nht. + Cc kiu gen ca c th 4n thng gp : AAAA, AAAa, AAaa, Aaaa, aaaa. V d : i vi kiu gen AAaa Giao t 2n : 1/6AA, 4/6Aa,1/6aa Ta c bng tm tt sau :
12
A a
A a
T l cc loi giao t AA 3/6AA, 3/6Aa hay 1/2AA, 1/2Aa 1/6AA, 4/6Aa, 1/6aa 3/6Aa, 36/ aa hay Aa, aa aa
Trng hp ny phng php l th hon ton ngc li so vi dng bit kiu gen ca php lai i tm t l phn li kiu hnh i sau.
2.Vn dng :
Bi 1 : Nu th h F t bi l: AAaa x AAaa, trong trng hp gim phn, th tinh bnh thng th t l kiu gen th h F s l: A. 1aaaa : 8AAAA : 8Aaaa : 18 AAaa : 1 AAAA. B. 1 AAAA : 8 AAAa : 18 AAaa : 8Aaaa : 1aaaa. C. 1 AAAA : 8 AAa : 18 AAAa : 8Aaaa : 1aaaa. D. 1aaaa : 18 AAaa : 8 AAa : 8Aaaa : 1 AAAA.
1 2
- phng php : V y l php lai gia 2 cy t bi u c kiu gen d hp AAaa vi nhau, nn cy ny s pht sinh cho 6 loi giao t v to c 36 t hp t l phn li kiu gen l 1: 8 : 18 : 8 : 1 (AAAA: AAAa : AAaa: Aaaa : aaaa). Vy chn p n B.1 AAAA : 8 AAAa : 18 AAaa : 8Aaaa : 1aaaa. Bi 2 : c chua gen A quy nh qu mu l tri hon ton so vi alen a quy nh qu mu vng. Cho hai th c chua t bi qu giao phn vi nhau thu c F1 c s phn li v kiu hnh theo t l 11 cy qu mu : 1 cy qu mu vng.Bit khng c t bin xy ra. S lai cho kt qu ph hp vi php lai trn l : A.AAaa x AAaa C.AAAa x Aaaa B.AAaa x Aaaa D.AAaa x aaaa
- phng php : da theo phng php suy lun dng ton t t l phn li kiu hnh i con kiu gen ca b, m cn tm. Trong trng hp ny t l 11 : 1 tng ng 12 t hp, ta da vo phng n tr li th p n l B.AAaa x Aaaa . Bi 3 : Cho 2 cy t bi c kiu gen AAaa giao phn vi nhau , kt qu thu c t l phn li kiu hnh th h sau l. (Bit khng c qu trnh t bin xy ra v cc cy t bi gim phn cho giao t 2n). A. 11 : 1 trng B. 35 : 1 trng C. 3 : 1 trng D. 1 : 1 trng -phng php : Cy t bi AAaa cho 6 loi giao t vi t l : 1/6AA: 4/6Aa :1/6aa. Khi t th phn s to ra 36 t hp T l phn li kiu hnh l 35 tri : 1 ln. Vy dp n l B.35 : 1 trng Bi 4 : Cho 2 cy t bi c kiu gen Aaaa giao phn vi nhau , kt qu thu c t l phn li kiu hnh th h sau l. (Bit khng c qu trnh t bin xy ra v cc cy t bi gim phn cho giao t 2n). A. 11 : 1 trng B. 35 : 1 trng C. 3 : 1 trng D. 1 : 1 trng
14
-phng php : Cy t bi Aaaa cho 2 loi giao t vi t l : 1/2Aa : 1/2aa. Khi t th phn s to ra 4 t hp T l phn li kiu hnh l 3 tri : 1 ln. Vy dp n l C.3 : 1 trng Bi 5 : Cho 2 cy c KG AAaa v AAAa giao phn vi nhau , kt qu thu c t l KG l . A. 1AAAA : 5AAAa : 5AAaa : 1aaaa B. 1AAAA : 8AAAa : 18AAaa : 8Aaaa : 1aaaa C. 3AAAA : 15AAAa : 15AAaa : 3Aaaa D. 1AAAA : 2AAAa : 4AAaa : 2Aaaa : 1aaaa - phng php : Cy c kiu gen AAaa khi gim phn cho 6 loi giao t. cn cy c kiu gen AAAa gim phn cho 2 loi giao t to ra 12 t hp (1 : 5 : 5 : 1 ).V khng th to cy c kiu gen aaaa i con c. Vy p n ng l C.3AAAA : 15AAAa : 15AAaa : 3Aaaa Bi 6 : Cho 2 cy c KG AAaa v Aa giao phn vi nhau , kt qu thu c t l KG l . A. 1AAA : 5AAa : 5Aaa : 1aaa B. 1AAAA : 8AAAa : 18 AAaa : 8aaaa: 1aaaa C. 1AAA : 8AAa : 8Aaa : 1aaa D. 1AAAA : 2AAAa : 4AAaa : 2Aaaa : 1aaaa -phng php : tng t suy lun nh trn p p l A.1AAA : 5AAa : 5Aaa ; 1aaa Bi 7 : Cho 2 cy c KG AAa v AAa giao phn vi nhau , kt qu thu c t l KH l . A. 11 : 1 trng B. 35 : 1 trng C. 3 : 1 trng D. 100% - phng php : suy lun tng t p n l B.35 : 1 trng
Phn IV : KT QU T C
Thc t ging dy ti nhn thy phng php m ti a ra t hiu qu rt tt . Hc sinh cm thy t tin hn, kch thch c hng th trong vic vn dng kin thc hc vo vic gii quyt cc bi tp trong qu trnh hc tp ca hc sinh trong khi lm bi tp trc nghim c bit l nhng vn m ti gii thiu trong ti ca ti.
Phn V : KT LUN
15
Tuy ti ti nghin cu mi ch p dng c trn mt phn rt nh ca sinh hc nhng do thi gian c hn nn ti cha c thi gian m rng ti ca mnh. Hy vng rng trong thi gian ti ti s hon thin ti ca mnh v ngy mt m rng hn c th hon thin cc phng php gii nhanh cc dng bi tp trc nghim trong sinh hc trn tt c cc vn v ni dung c nghin cu trong chng trnh hc THPT nhm mc ch kch thch c hng th v s say m trong hc tp b mn, ng thi hc sinh bit vn dng cc kin thc c hc gii quyt cc bi tp c lin quan. Trn y l ti m ti nghin cu v trnh by n qu thy, c gio ng nghip trong t b mn. Rt mong s gp chn thnh ca qu thy, c ti c th hon thin ti ca mnh ngy mt tt hn v m rng hn trong thi gian ti.
16
17