Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

KANDUNGAN KEBUDAYAAN MELAYU

1.

CIRI-CIRI KEBUDAYAAN MELAYU :

Kesinambungan / Diwarisi:

budaya turun temurun yang diturunkan dari satu

generasi ke satu generasi yang lain.

Fleksibel / Boleh Berubah:

mudah dilentur atau dibentuk dan mudah diubah mengikut kesesuaian masa dan keadaan. Misalnya, perubahan daripada pengaruh Hindu kepada pengaruh Islam.

Dinamis / Tidak Jumud:

bersifat terbuka. mudah diasimilasikan dengan unsur kebudayaan kaum lain sekiranya berlaku pertembungan.
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 8

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

2.

ASPEK/ELEMEN/KANDUNGAN KEBUDAYAAN MELAYU :

KEPERCA YAAN

ADAT HIBURAN SENJATA NILAI

KEBUDA PERMAIN YAAN AN TEMPAT MELAYU PAKAIAN TINGGAL MAKANA N PANTAN G LARANG

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 9

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Kepercayaan.

Bermula dengan animisme pada zaman primitif/gua. Diikuti dengan pengaruh Hindu yang kuat pengaruhnya di Indonesia. Bukti : Candi borobudur(Buddha), Candi Prambanan (Hindu) di Jogjakarta, di Lembah Bujang, Bedong, Kedah; Kerajaan Hindu Ganga Nagara di Bruas, Perak; dan Kerajaan Melayu Melaka pada awal pemerintahan Parameswara. Menjadi pegangan hidup dan budaya masyarakat Melayu pada masa itu. Kemudian Islam tersebar pada penghujung abad ke-13 di Pasai-Perlak.

Bukti : Batu nisan sultan Malikul Salleh di Pasai T.M 1297

Terjumpa batu bersurat di sg Teresat di Kuala Terengganu pada TM 1392 Masyarakat Melayu mulai menganut agama Islam secara beramai-ramai apabila raja Melaka, Parameswara memeluk agama Islam (1414 masihi)
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 10

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

setelah berkahwin dengan Puteri Pasai pada abad dan menukar nama Sri Paramesuara Dewa Shah.

Telah mengubah paradigma sistem kepercayaan dan kebudayaan Melayu berasaskan Islam. Adat :

Adat Utama dalam masyarakat Melayu terbahagi kepada dua :

Adat Temenggung; Adat Perpatih.

Hukum Adat Temenggung :

diasaskan oleh Datuk Katamanggungan dari Palembang, Sumatera. Mengutamakan keturunan daripada sebelah bapa / lelaki diamalkan oleh kebanyakan masyarakat Melayu di nusantara. Di Malaysia diamalkan di Perlis, Kedah, Pulau Pinang, Perak, Selangor, Wilayah Persekutuan, Melaka, Johor, Pahang, Terengganu dan Kelantan. Sarawak dan Sabah
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 11

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Hukum Adat Perpatih :

diasaskan oleh Datuk Perpatih Pinang Nan Sebatang dari Minangkabau, Sumatera. Mementingkan keturunan (nasab) daripada sebelah ibu/ perempuan diamalkan oleh masyarakat Minangkabau di Sumatra Barat (Padang/Bukit Tinggi) banyak terdapat di Negeri Sembilan dan sebahagian Melaka.

Kandungan Adat :

Adat perkahwinan :

merisik; meminang; nikah (nikah gantung); hari menggantung; bersanding.

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 12

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Adat semasa hamil dan bersalin :

melenggang atau kirim perut; hari bersalin atau beranak; hari cukur kepala dan memberi nama anak; membuat aqiqah pantang larang selepas bersalin; habis pantang.

Adat mendirikan rumah :

meninjau keadaan tanah / arah kiblat; menaikkan tiang seri dan tepung tawar; mendirikan rumah.

adat bersunat (masuk jawi). adat bertindik.

Nilai :

Berbudi dan berbahasa/sopan-santun; Berbudi-pekerti; Pemurah; Rendah diri. Tolong menolong / gotong royong
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 13

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Mudah mesra

Pakaian :

Berasaskan tenunan, seperti songket, sutera, batik, kain basahan :

pakaian Diraja; pakaian rakyat/orang biasa. Makanan :

Menggunakan tangan Makanan asasi nasi. Berulam. Berlemak, berkari dan pedas. Kuih-muih karipap, badak berendam, tahi itik. Tempat tinggal :

ZAM/JPM/MPPP/05

Berasaskan kayu. Bertiang dan bertangga.

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 14

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Berserambi. Atap rumbia/nipah. Jenis rumah Melayu mengikut negeri.

Misalnya : rumah kutai, bumbung lima, Minangkabau, rumah Melaka, rumah kedah, rumah panjang Senjata :

ZAM/JPM/MPPP/05

Keris. Golok. Parang/parang panjang. Tombak. Lembing. Lawi ayam. Buku Lima Lading/pisau belati Kerambit
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 15

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Hiburan

Cerita rakyat/Penglipur lara :

Wayang kulit. Mak Yong. Menora. Penglipur lara awang batil, awang belanga.

Tarian

Joget. Zapin. Inang. Dabus. Kuda kepang. Tarian Lilin Ngajat Sumazau

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 16

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Muzik :

Rebana ubi. Kompang/Hadrah. Gamelan. Caklempong. Kulintangan (Sabah) Sape (Sarawak)

Permainan

Laga ayam/Sabung ayam. Permainan rakyat. Congkak Batu seremban Wau/layang-layang Gasing Sepak raga bulatan Dam aji

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 17

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Nyanyian :

Lagu rakyat : o Melayu Deli/Asli;

dondang sayang; ghazal.

Dikir Barat/Boria. Hadrah/Marhaban/Nasyid. Lagu kanak-kanak.

Peralatan Hiburan :

Gendang/Tabla;
Gong. Seruling/Serunai. Kompang/rebana. Biola/Gambus. Angklung.

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 18

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Permainan

Sepak raga/Sepak takraw. Gasing/Guli. Batu seremban/Congkak. Layang-layang/Wau. Galah panjang/Konda-kondi. Dam aji. Rawatan dan Penyakit :

Menggunakan perkhidmatan pawang, bomoh atau dukun. Penggunaan jampi mantera/serapah kuasa-kuasa ghaib/mistik. Penggunaan bahasa Arab, Melayu Kuno dan Sanskrit Ada unsur Hindu dan Islam. Ada unsur pemujaan. Penggunaan bahan herba dan akar kayu. Antara penyakit kronik santau, racun angin, lumpuh kena sampok hantu raya / pelesit dan sebagainya. Ada yang bertentangan dengan syariat Islam.
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 19

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Pantang Larang :

Pantang :

tegahan atau larangan daripada melakukan sesuatu yang berasaskan kepercayaan (tahayul). sesiapa yang melanggar pantang akan menerima padah atau musibahnya.

Larang :

tegahan yang ditentukan kepada seseorang atau sekumpulan manusia. melanggar larangan akan menerima hukuman.

Pantang larang :

sesuatu yang tidak dizinkan untuk melakukannya menurut adat, kepercayaan atau amalan. Perlu dipatuhi kerana bimbing ditimpa musibah dan terhukum atau didenda.

ZAM/JPM/MPPP/05

Kini hanya sebagai warisan budaya kerana bertentangan dengan syariat Islam. Antara contoh pantang larang :
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 20

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Mengikis bahagian bawah periuk nasi dengan kuat: rezeki terputus.

Makan nasi dalam periuk nasi : boleh mengembangkan wajah/muka.

Menyanyi sambil memasak : Wanita sukar dapat jodoh/ dapat suami tua.

Duduk di muka pintu : sukar dapat suami atau jodoh tiada.

Bersiul atau berpayung dalam rumah : mengundang ular masuk ke rumah; tidak kekal tinggal di rumah tersebut.

Duduk di atas bantal : berbisul di buntut.

Bercermin semasa hari hujan : mengundang mala petaka.

Menanam nyiur gading/pohon ciku di halaman rumah : tidak kekal tinggal di rumah; akan ada penghuni yang meninggal dunia.

ZAM/JPM/MPPP/05

Memotong/Mengerat kuku pada waktu malam :

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 21

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

kuku kurang berseri.

Menyapu dalam rumah pada waktu malam : mahal/ sukar mendapat rezeki.

Memakai/Menggunakan kasut dalam rumah : mahal/ sukar mendapat rezeki.

Memakai kasut sebelah kaki : ibu meninggal dunia.

Meniarap sambil melambung/mengangkat kaki : ibu meninggal dunia.

Memakai baju terbalik : mengundang mala petaka.

Membuka pintu pada waktu maghrib : mengundang syaitan masuk ke rumah.

Membunuh binatang semasa isteri hamil : mencacatkan kandungan/bayi.

Menangkap ikan pari semasa isteri hamil : bayi yang dilahirkan sumbing bibirnya.

Membuat ikatan pada pokok semasa isteri hamil : menyekat tumbesaran anak; sukar melahirkan anak.
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 22

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

5.

Institusi Sosial :

Pembentukan organisasi kelompok masyarakat/sosial/ society yang terdiri daripada :

sistem kekeluargaan;
sistem pentadbiran dan pemerintahan.

5.1 Sistem Kekeluargaan :

Satu rangkaian sosial yang dinamakan struktur sosial atau stratifikasi sosial. Asas pembentukan keluarga dan masyarakat ( society ). Penentuan keturunan dan kedudukan dalam pembentukan keluarga dan masyarakat.
Bermula dengan perkahwinan kemudian terbentuk kekeluargaan.

Terdiri daripada :

keluarga asas (nucleus)

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 23

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

keluarga luas (extendad)

Keluarga asas :

Asas pembentukan keluarga yang lebih besar.

Terbentuk daripada proses perkahwinan yang mewujudkan hubungan suami isteri. Melahirkan anak-anak ketua keluarga suami/bapa.

Tinggal dalam satu tempat tinggal yang sama dan membentuk house hold. Terhasil tiga bentuk perhubungan :
hubungan suami dengan isteri; hubungan ibu bapa dengan anak-anak; hubungan di antara anak-anak (adik beradik).
SUAMI BAPA ISTERI

IBU

ZAM/JPM/MPPP/05

ANAK LELAKI

Melayu dan Kebangsaan ANAKKebudayaan PEREMPUAN

LS 24

Contoh Keluarga Asas 1

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

SUAMI BAPA

ISTERI

+
ANAK ANAK

IBU

ANAK

ANAK

ANAK

ANAK

Contoh Keluarga Asas 2

Boleh juga terdiri daripada seorang suami dengan lebih seorang isteri.

ISTERI I IBU

SUAMI

ISTERI II

+
ANAK

BAPA

+
ANAK

IBU

ANAK

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 25

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

ANAK

ANAK Contoh Keluarga Asas 3

Keluarga luas :

Pengembangan daripada keluarga asas.

Terbentuk daripada satu generasi menjadi dua generasi kemudian tiga generasi dan seterusnya hingga berkembang menjadi satu kelompok atau himpunan keluarga yang besar. Terdiri daripada : Datuk/nenek; ibu bapa; anak; cucu; cicit; piyut bapa saudara/mak saudara; ibu saudara; kakak ipar; abang ipar;
Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 26

ZAM/JPM/MPPP/05

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

KELUARGA LUAS

sepupu, dua pupu, tiga pupu dll biras.

Keluarga Asas 1

SUAMI BAPA

ISTERI

IBU

Keluarga Asas 2

Keluarga Asas 3

+
MENANTU ANAK ANAK
Keluarga Asas 4

+
ANAK MENANTU

+
CUCU
Keluarga Asas 5

CUCU

+
CICIT

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 27

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

PIYUT

5.2 Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran :

Sistem beraja sejak turun temurun, ada kuasa mutlak.

Selepas merdeka mengamalkan sistem raja berperlembagaan. Susun galur sistem pemerintahan beraja bagi negerinegeri yang mengamalkan sistem beraja :

Sultan/ Raja Menteri Besar Exco Pegawai Daerah Penghulu/Pengawa

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 28

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

Ketua Kampung/Tok Batin

Susun galur sistem pentadbiran negara :

PARLIMEN

KETUA NEGARA

LEGISLATIF ( Perundangan )

EKSEKUTIF ( Pelaksanaan )

JUDISLATIF ( Kehakiman )

K E M E N T E R I A N - K E M E N T E R I A N

J A B A ZAM/JPM/MPPP/05

T A N - J A B A T A N

K E RMelayu A J dan A Kebangsaan A N Kebudayaan LS 29

Kandungan Kebudayaan Melayu

Zainal Ariff bin Mat

ZAM/JPM/MPPP/05

Kebudayaan Melayu dan Kebangsaan LS 30