Toki Pona Dzi do: Nawigacija, Pytac Toki Pona Symbol Tokipona awtor Sonja Elen Kisa leto

2001 recnicy wjace hac 100 znamjenja a klasifikacija wosebitosce Planowa rec z jenicce 123 bazowymi slowami[1] klasifikacija Konstruowana rec Planowa rec dru ina pisma recne kody ISO 639-1: ISO 639-2: art (wosebite konstruowane rece) ISO 639-3 (SIL): Wobdzelac p d w Information icon.svg Toki Pona (hornjoserbsce: dobra rec abo prosta rec ) je planowa rec. Mjeno rece je wo twodzene wot Pidzinskeho slowa toki (wot jendzelskeho talk recec ) a Esperantorecne ho adjektiwa bona ( dobry ). Planowa rec bu wot Kanadzanki Sonja Elen Kisa wudzelana. Toki Pona bu wot jeje w lece 2001 preni raz online wozjewjena. Po jeje woblicenju je tuchwilu swetodalo ko zmjen a 100 be nych recnikow.[2] Licby w Toki Pona su ekstremowy dopokaz za minimalistiski koncept tuteje planowe je rece. Hewak hac so by snadz wocakowac mhl, njeeksistuja ane licbniki wot jedneh o hac dzesac, na kotrych potom cyly licbnikowy system natwari. Je so ze zamyslom toho wostajal, zo by wu ice wjet ich licbnikow poce alo, zo by we mysli taoizma k jedn oremu wa nju myslenja so wrcal. Cylkownje eksistuja - jeli so te nulu wobkedzbuje je no tyri licbniki: 0, 1, 2 a 5. Cyfra Licbnik w Toki Pona Nemsce Hornjoserbsce 0 ala nichts nico 1 wan eins jedyn 2 tu zwei dwaj 3 tu wan zwei eins dwaj jedyn 4 tu tu zwei zwei dwaj dwaj 5 luka fnf pjec 6 luka wan fnf eins pjec jedyn 7 luka tu fnf zwei pjec dwaj 8 luka tu wan fnf zwei eins pjec dwaj jedyn 9 luka tu tu fnf zwei zwei pjec dwaj dwaj 10 luka luka fnf fnf pjec pjec Wjet e licbniki su hi ce komplikowano twarjomne, tak zo so za cas rozmolwy rady toho wostaja. Na pr. licbnik 17 so mjenuje luka luka luka tu (= pjec pjec pjec dwaj). l uka je pripdla prajene te slowo za ruku. Wobsah laconski alfabet

1 Natwar rece 1.1 Alfabet 1.2 Fonetika 1.2.1 Castosc fonemow 1.3 Alofonija 1.4 Gramatiska struktura a slowosklad 1.4.1 Pronomeny 1.4.2 Slowosklad 1.4.2.1 Dzele cela 1.4.2.2 Barby 1.4.2.3 Licbniki 1.4.2.4 Nowe slowa 1.4.2.5 Zestarjene slowa 1.4.2.6 Swjske mjena a cuzorecne po conki 1.5 Prawopis 1.6 Twar sadow 2 Tekstowe priklady 2.1 Wtcena 3 Lep iny a njelep iny 4 Hlej te 5 N ki 6 Eksterne wotkazy Natwar rece Alfabet Kisa oficialnje wu iwa pismiki laconskeho alfabeta zo by rec reprezentowala,[3] z hdnoscemi kotre so reprezentuja w IPA: p, t, k, s, m, n, l, j, w, a, e, i, o, a u. (To reka, j klinci jako jendzelski y, a wokale su jako w pani cinje.) Wulke pismiki so jeno wu iwaja za wosobowe a mestne mjena (hlej deleka), nic za pre nje slowo sady. To reka, wone markeruja cuze slowa, nihdy 120 Toki Pona korjenjo w.[4] Malko entuziastow su druhe pisma za wu ice w Toki Pona adaptowali: Korejski hangul [5], Tengwar[6], a sadzbu logogramow wzatu z Unicode, a originalna abugida. Fonetika Alfabet wot Toki Pona je na 14 pismikow wobmjezowany. Eksistuje pjec wokalow a, e, i, o a u a dzewjec konsonantow j, k, l, m, n, p, s, t a w. Prenja zl ka slowa so prizwukuje;[7] nazwukowym wokalom so m e opcionalnje glotalny kluzil zapocinac.[8] Njeeksistuja diftongy abo dolhe wokale, ani konsonantowe skupiny, ani ton. Konsonanty Labial Coronal Dorsalny Nazal m n Kluzil p t k Frikatiwny s Aproksimant w l j Wurjekowanske priklady w Toki Pona akesi "reptil, la ak, amfibija, dinosawrij, monster" a e i pi toki pona "a e i Tokipony" Elena "Grjekska" ilo "nastroj, ma ina" jan "clowjek, wosoba, ne to; wosobowy, ..." kala "ryba"

luka "ruka; pjec" mani "pjenjezy; dolar; kapital" nena "hora; kneflk; ns" oko "woko" pipi "bruk; prekasanc, insekt; pawk" suno "slnco; swetlo" tomo "dom; rum; twarjenje" uta "huba" waso "ptack" Pdla wurjekowanja pismikow resp. slowow je jednore prawidlo: W e wokale buchu preco dolho wurjekowane (ka pri nemskim slowje Hase, Mond abo Hut) W e konsonanty buchu zwukoswernje wurjekowane a wostanu z tym zwukowje njeprem enjowane (na rozdzel wot nemciny abo jendzel ciny)

Formowanje zl kow wot Tokipona je podobne japan cinje. Zl ki so zestaja preco z jednym k onsonantom a jednym wokalom, z wuwzacom prenjeje zl ki slowa, kotra m e te jeno z jedneh wokala zestajic, a poslednjeje, na kotry so pridatnje n powe ec m e. Priklad: o (ho), a a (nic, nje-), ken (mc), kule (barba). Tu w e m ne zl ki: Zl ki Prispomnjenki a e i o u Zl ka 'u' m e kulojta abo njekulojta byc. ka ke ki ko ku sa se si so su ta te to tu Zl ka 'ti' by z 'si' zamenjowac mhla. na ne ni no nu pa pe pi po pu ma me mi mo mu ja je jo ju Zl ka 'ji' so wuhibuje dla podobnosce k 'i' . la le li lo lu wa we wi Zl ce 'wu' a 'wo' falujetej dla jeju podobn oscow k 'u' a 'o'. n Na kncu zl ki. Castosc fonemow Analyza tekstow z 10.000 pismikami w Toki Pona sledowace proporcije za fonemy wo t Toki Pona prinjese: 0.172 0.148 0.116 0.102 0.077 0.074 0.051 0.046 0.044 0.041 0.037 a i n l o e k t m s p

0.032 0.030 0.028 Alofonija

u j w

Nazal na kncu zl ki so m e jako nekajki nazalny konsonant wurjekowac, hacrunje nje, asimilowac na sledowacy konsonant. To reka, typisce so stanje jako [n] pred /t/ abo /s/, jako [m] pred /p/, jako [?] pred /k/, a jako [?] pred /j/.

je normal

Jeje malkeho fonemoweho inwentara dla - Toki Pona dowoli wjele alofoniskich wari acijow. Na pr., /p t k/ so m e wurjekowac jako [b d g] ale te jako [p t k], /s/ jako [z] abo [?] ale te jako [s], /l/ jako [?] ale te jako [l], a wokale m eja byc pak do lhe abo krtke.[4] Pak jeje zwukowy inwentar pak phonotactics (patterns m nych zwukow ych kombinacijow) so m eja namakac w majorice clowjekowych recow. Na pr., */ji, wu, wo/ te su njem ne w Korej cinje, kotre je prihdne jeli so pisa Toki Pona w Hangulu, kot ry njebu ane wa nje mel, pisac tajke zl ki (hlej deleka). Gramatiska struktura a slowosklad Typologisce Tokipona je izolowaca rec (po jednym morfemje w jednym slowje). Jeje stajny slowosled je subjekt-werb-objekt. Rle w elakich slowow w sadze so rozeznawa prez sadowodzelowy dzelak la (kotry knci adwerbowy komplement), li (dzela subjekt wot werba), a e (akuzatiwiska prepozicija). Modifikowacy (adwerby a adjektiwy) sleduj a modifikowanemu slowu, nimo adwerbialnych podsadow, kotre predesteja modifikowan ej hlownej sadze, rozdzelene wot jeje prez la . Najmjen e slowa so wu iwaja we wjacorych rlach, ka werb, substantiw, adjektiw. Samo pr epozicija ma te werbowe a/abo substantiwowe wu ica, na pr. tawa = k abo hic . Pronomeny

Bazowe jednotne pronomeny su mi, sina, ona, ni = ja, ty, wn/wona/wono, tn/to . Druhe pr onomeny so formuja prez pridace wot mute (= wjele ), tu mi mute = my , sina mute = wo jan (= clowjek, wosoba ) te m e rlu mec ka njedefinowany pronomen ka esperantorecn oni , a ijo ( wec ) ka esperantorecne slowo io (serbsce ne to ). Jeli so pronomen mi abo sina jako subjekt sady wu iwa, potom so partikla li njewu iwa, by subjekt wot predikata dzelil. Slowosklad Pochad w ech 118 bazowych slowow Tokipony, po datach z oficialneje tokiponiskeje e tymologije (klikn na wobraz za wujasnjenja). Toki Pona wundze z zakladnym slowoskladom wot jeno 123 slowow[1]. Tute slowa su n imo toho hi ce zwjet a jara krtke dzer ane, a pochadzeja predew em ze sledowacych recow: Jendzel cina Tokpisin cina Fin cina Georgi cina Ni ozem cina Akadiska franco cina Esperanto Chorwat cina Chin cina (Normowa chin cina a Kantonesi cina) W Toki Pona so wjele zestajenych syntagmow wu iwaja, dokel woprawdzita kompozicija njeeksistuje.

kili suwi jelo = banana (po slowje: pld sldki olty, tu olty sldki pld , jendz fruit)[2] pan pi sike mama waso = wafla (po slowje: itny produkt, wot, kolo, macerny, ptack

a, tu [2]

jejkowy plinc , jendzelsce cereal-grain-product of bird maternal round-things)

Dzele cela Mjena dzelow cela predstaja wulki dzel slowosklada wot Tokipona, ale wone so run ocasnje casto te metaforisce wu iwaja. Slowa za dzele cela su (Kedzbu, zo slowa bjez n ki steja w w ech rlach.): lawa (hlowa) anpa lawa ( ija)[9][10] linja (wlosy), te linja lawa[9][11][10] nena (ns), te nena kon[9][11], nena lawa[10] uta (huba) ijo uta walo (zuby)[9], te walo uta[10] palisa uta (jazyk)[10] oko (woko) linja lili oko (brjowka, mikawcka)[10] kute (wucho), te nena kute[9][11], lupa kute[10] anpa pi sinpin lawa (broda, nemsce Kinn, jendzelsce chin)[10] luka (ruka) palisa luka (porst)[10] insa (brjuch) noka (noha) palisa lili noka (palc)[10] poka (bjedro)[9] sinpin (hrudz, delni iwot, brjuch, woblico)[9][11] linja sinpin (broda)[10] nena sike meli (nadra)[9][11] monsi (zadk)[9][11] selo (ko a)[9][11] Dobru liscinu m e w nemskorecnym kursu namakac.[9] Jeli ma , hlej do zwobrazowaneho kursa w jendzel cinje.[11] Barby Woznamjenjenja za barby w Toki Pona rad o informacije z wobrazom

Rec rozeznawa z pomocu bazowych slowow jeno 5 barbow: walo (bely), pimeja (corny), loj e (cerwjeny), laso (mdry), jelo ( olty). Druhe barby so m e zwuraznjowac prez zestajen tagmy (njeeksistuja zestajene slowa), na pr. laso jelo = oltomdry, zeleny .[12] Zo by dwubarbnu wec pomjenowal, potrjebujemy slowje len pi loje en laso Licbniki Toki Pona ma jeno pjec bazowych licbnikow, kotre e steja. A to:[13] ala = nul, njewan = jedyn tu = dwaj sike tu = dwaj bulej mute = nekotre, wjele mi mute = my, nas ale = w o, w e Clowjekojo, kotri so chcedza tr ku dokladni o zwuraznjec, m eja te dal e slowa, ka preco po potrjechenym substantiwj = en a pi . ( loje laso woznamjenja lila !)

drasta w cerwjenej a mdrej

na pr

ruka pr.

jako licbniki wu iwac.[14] Nimo toho so m eja zestajene syntagmy za to wu iwac, na tyri esc

tu tu = luka wan