Xut -dp-t K

56

Cu hi n v Sng-th K:
4 s kin chnh ca thi tin s
(Chng 1-11)

_________________
Sng to

_________________
Sa ng
_________________
Nc lt
_________________
Cc dn tc

56

Cu hi n v Sng-th K:
4 nhn vt chnh ca thi k t ph
(Chng 12-50)

_________________
p-ra-ham

_________________
Y-sc
_________________
Gia-cp
_________________
Gi-sp

56

T cha kha ca

Sng-th K:

2003 TBBMI

7.5.03a.19

Chng ta-ra

Walk Through The Bible 1989

Theo dng cc s kin ca

Xut -dp-t K
S p bc
S gii phng

S khi th

S th phn

AI?

CT
Hi thnh
Cc s

Cc dn tc
Cc t ph

Cc chi phi

Christ

Y-s-ra-n

Cc tin tri

Thy t l
Cc vua

Cc quan xt

Xut -dp-t K

CT
Exodus Progression
Hi thnh

Cc s

Cc dn tc

Cc t ph
Cc chi phi

Christ

Y-s-ra-n

Cc tin tri

Cc vua

Cc thy t l
Cc quan xt

Dng thi gian

Xut -dp-t K

Nc lt

Jesus
a-vt
p-ra-ahm

Hin nay

Cc vua
Hi thnh
Cc chi phi

Sng to

3
0
0
0

2
0
0
0

1
0
0
0

1
0
0
0

2
0
0
0

Ti
sng to

Cu cha kha ca Xut -dp-t K

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Tn sch
Tn ting H-b-r ca Xut -dp-t K
l V y l cc tn" (tAmv. hL,aew>

we'elleh shemoth), ly t nhm t u tin

ca sch theo thi quen t ta sch thi
xa (LaSor, 131).

99

Tn sch

99

Tn ting Anh Exodus (Xut Hnh") chuyn

ng t ta kp trong ting Hy-lp Exodus,
t e;k, ngoi, v o[doj, con ng = i ra,
xut hnh, hoc ra i.
Vic dn Y-s-ra-n ri Ai-cp ch chim mt
vi chng sch, nhng s nhn mnh v iu
ny trong sch khin cho ta Xut Hnh
tr nn thch hp.

99

Tc quyn
Ngoi chng
C Kinh Thnh ln
truyn thng t thi Gisu u gn tc quyn ca
sch cho Mi-se
(Gi-su 8:30-32).

99

Tc quyn
Ni chng v tc quyn thuc Mi-se
Mt s cu KT trc tip gn cho Mi-se. iu ny c
ngha v khng ai c iu kin hn Mi-se
vit sch ny.
Tc gi l mt nhn chng sng ca cuc Xut hnh
v sch cho thy s hiu bit v phong tc v kh hu
ca Ai-cp cng nh thc vt, ng vt v a hnh
ca ng vng.
Sch cng chng t mt s nht qun v c im
phong cch ca mt tc gi duy nht.

Nin i
Tc quyn thuc Mi-se ca sch Xut
Hnh t vic vit sch vo trong thi
ca ng (1525-1405 TC).
Hn na, sch Xut Hnh ch vit v
lch s Y-s-ra-n ti thi gian ng
tri ti ni Si-nai vo nm 1444 TC,
thi k u ca cuc Xut hnh.

99

99

Ngi nhn

99

Duyn c
Mi-se bit ng sp qua i.
V vy ng ghi li s ra i ca Y-s-ra-n
nh l mt quc gia em s cai tr ca c
Cha Tri n trn t.
Sch ny s gip Y-s-ra-n c s ghi nh
lu di v cng vic c Cha Tri lm
cho h, c bit l vic c gii cu khi
Ai-cp.

c im

99

Xut -dp-t K cha ng nhiu thng tin v cc ch

sau y nhiu hn bt k sch no khc trong Kinh
Thnh:
L Vt Qua
Lut Php
n Tm
Xut -dp-t K t nn mng cho ton b lut php
Mi-se.

Tm tt

100

Xut -dp-t K bt u ti im kt thc ca

Sng-th K: gia nh Gia-cp xung Ai Cp
ch i c Cha Tri hon thnh li ha ca
Ngi vi p-ra-ham.
Xut -dp-t K ghi li c Cha Tri can
thip hon thnh li ha ny bng cch bt
u hnh thnh gia nh Gia-cp tr nn mt
quc gia, hot ng di s cai tr ca c
Cha Tri theo th ch thn quyn.

98

T kha

Lp lun
tr thnh mt quc gia, Y-s-ra-n cn ba iu:
(1) t do
(2) chnh quyn
(3) t ai
Xut -dp-t K ghi chp li 2 iu u tin trong
ba iu trn.
Ch cn thiu mt iu kin duy nht l t ai, l
iu t c trong sch Gi-su.

100

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

7
JOSEPH

Nhn s v Kim t thp

Handbook pg. 24-25
2003 TBBMI

7.5.03b.57

S t tr ca c Cha Tri
c by t nh th no trong
Xut 1-11?

Trng dn phng
cch v cu KT
tng ng

12
34
5:17:13
7:1411:10

105b

Trn:
Ch tng hnh

Gia:
Ch Ai Cp bnh dn

Di: ch Hy Lp

Bng Rosetta
Cha kha hiu
ch tng hnh
Ai Cp

Ngi Ai Cp nhn tm p bc dn Y-s-ra-n

Mi-se trong ting H-b-r ging nh l c cu khi (2:10)

Queen Hatshepsut

Trong lc , Mi-se sinh ra; ngi xinh

tt khc thng, c nui trong ba
thng ti nh cha mnh. Khi ngi b b,
th con gi Pha-ra-n vt ly, nui lm
con mnh.

Cng 7:20-21 (NIV)

Mi-se c hc c s khn ngoan

ca ngi -dp-t, li ni v vic
lm u c ti nng.

Cng 7:22 (NIV)

Mi-se chy trn

Thutmose III

V tr x Ma-i-an

Bi gai chy
Xut 3:1-4:17

Amenophis II

L do thoi thc
1. Ti l ai (3:11)?

2. Ngi l ai (3:13)?
3. Nu ti tht bi th sao (4:1)?
4. Ti khng c ti (4:10)

5. Ti khng mun mc mu g n
(4:13)

Cuc i Mi-se

100

Giai on

KT trng dn

Nin i

40 nm lm
hong t

Xut 2:1-10

1525-1485
TC.

Ai Cp

Xut 2:11-25

1485-1445
TC.

Ma-i-an

Xut 3:1Phc 34:8

1445-1405
TC.

Ma-i-an
Ai Cp
ng vng

40 nm
chn chin
40 nm
lm lnh
o

a im

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

1. Huyt
2. ch nhi
3. Mui mt
4. Rui mng
5. By sc vt
6. Gh chc
7. Ma
8. Co co
9. Ti tm
10. Con trai u lng

10 TAI V

Xut 7-12

IRS Plague

May mn thay cho ngi Ai Cp, v khng bao

gi cn n tai v th mi mt.

 ngha ca cc tai v
m ta s i qua x -dp-t,
hnh h mi con u lng x dp-t, t ngi ta cho n sc
vt - Ta s xt on cc thn ca
x -dp-t. Ta l c Gi-h-va

Xut 12:12 (NIV)

Nhc li ngha ca s kin Xut Ai Cp

Ngy rm thng ging, tc l ngy

sau l Vt qua, dn Y-s-ra-n ra
i t Ram-se cch dn d, c mt
ca ht thy ngi -dp-t thy.
Ngi -dp-t chn nhng k m
c Gi-h-va hnh hi gia
bn mnh, tc l ht thy con u
lng;
Dn 33:3-4 (NIV)

Nhc li ngha ca s kin Xut Ai Cp

V c Gi-h-va

on xt
cc thn chng n.

Dn 33:4 (NIV)

Cc tai v v cc thn ca Ai Cp

106

John H. Walton, Chronological and Background Charts of the OT, 2d ed., 85

Tai v

Kinh Thnh

Nc sng Nin b
ha ra mu

Xut
7:14-25

ch nhi

Xut
8:1-1.5

Mui mt
(Mui)

Xut
8:16-19

Rui

Xut
8:20-32

Sc vt b dch l

Xut
9:1-7

Thn Ai Cp kh d b nhm n

Khnum: thn gi sng Nin

Hapi: thn sng Nin
Osiris: Nin l dng sng mu
Heqt: hnh thc ch nhi; thn ca s phc
sinh

Hathor: Mu thn; hnh thc con b ci

Apis: b c ca thn Ptah; biu tng ca sinh sn
Mnevis: b thing ca Heliopolis

Cc tai v v cc thn ca Ai Cp

John H. Walton, Chronological and Background Charts of the OT, 2d

ed., 85

106

Tai v

Kinh thnh

Thn Ai Cp kh d b nhm n

Gh chc

Xut
9:5-12

Imhotep: thn thuc men

Ma

Xut
9:13-35

Nut: n thn bu tri

Isis: n thn s sng
Seth: thn bo v hoa mu

Co co

Xut
l0:1-20

Isis: n thn s sng

Seth: thn bo v hoa mu

Ti tm

Xut Re, Aten, Atum, Horus: tt c cc thn mt tri

10:21-29
v cc thin th

Xut
Thn tnh ca Pha-ra-n: Osiris, thn ban s
Ci cht ca con
trai u lng
11:1-12:36
sng

Nhng tuyn ng kh d khc ca cuc Xut Ai Cp

http://www.comingoutofegypt.com/map-of-exodus.pdf

Tuyn ng Xut Ai Cp

Vt qua
Bin

Amenophis II

Xut Ai Cp phi ly c tin

87

New Kingd
Tn vng
quc om
caPharaohs
cc Pha-ra-n
Eighteenth Dynasty
Name
Ahmose, Ahmosis I
Amenhotep I
Djehutymes I (Tuthmosis I)
Djehutymes II (Tuthmosis II)
Djehutymes III (Tuthmosis III)
Hatshepsut
Amenhotep II (Amenophis II)
Djehutymes IV (Tuthmosis IV)
Amenhotep III
Amenhotep IV Akhnaten
Smenkhkare
Tutankhamun
Kheperkheprure Ai
Horemheb

Comments
Successor to Kamose

A rare female ruler

Early Exodus ruler
Founded brief monotheism
period worshiping Aten

Former General and

advisor to Tutankhamun

Rule Dates
1570-1546
1551-1524
1525-1518
1518-1504
1503-1450
1498-1483
1453-1419
1419-1386
1386-1349
1350-1334
1336-1334
1334-1325
1325-1321
1321-1293

Adapted from http://en.wikipedia.org/wiki/Pharaoh# Eighteenth_Dynasty

87

Kingd
Pharaohs
Tn vngNew
quc
caom
cc
Pha-ra-n
Nineteenth Dynasty
Name

Rameses I
Seti I
Rameses II the Great
Merneptah
Amenemses
Seti II
Merneptah Siptah
Twosret

Comments

The ruler of Moses by

late date advocates

A rare female ruler

Rule Dates

1293-1291
1291-1278
*1279-1212
1212-1202
1202-1199
1199-1193
1193-1187
1187-1185

Ad apted from http://en.wikipedia.org/wiki/Phara oh#Eighteenth_Dynasty

* Mt s nh Ai Cp hc khc ni rng Ram-se bt u tr v vo nm 1304

hoc 1292-1290. Nhng nin i tuyt i th khng th chc chn c.

Amenophis II

Biu thi gian v nhng

nin i c xut cho cuc
Xut Ai Cp

1445

2
0
0
0

1
9
0
0

1
8
0
0

1
7
0
0

1
6
0
0

1
5
0
0

1290

1
4
0
0

1
3
0
0

1
2
0
0

Biu thi gian cho Xut Ai Cp sm

1445

2
0
0
0

1
9
0
0

1
8
0
0

1
7
0
0

1
6
0
0

1
5
0
0

1290

1
4
0
0

1
3
0
0

1
2
0
0

400 nm
c ng

430 nm
c ng

Cc t ph
2135-1774

Cc t ph
2166-1805

C ng ti Canaan
1875-1845

C ng ti Canaan
2090-1876

Di c n Ai Cp
1845

C ng ti Ai Cp
1845-1445

Di c n Ai Cp
1876
C ng ti Ai Cp
1875-1446

215 nm
c ng

Xut Ai Cp
mun
21 00

20 00
Cc t ph
1952-1589
C ng ti Canaan
1875-1660

19 00
18 00

Di c n Ai Cp
1660

17 00
N l
1730?

N l
1730 or 1580

C ng ti Ai Cp
1660-1446
N l
1580

Xut Ai Cp

Xut Ai Cp

108

Ph bnh

Xut ai Cp

Lu lc
1445-1405

Lu lc
1446-1405

Lu lc
1446-1405

Chinh phc v
quan xt
1405-1050

Chinh phc v
quan xt
1406-1050

Conquest and
Judges
1406-1050

Vng quc thng

nht
1050-931

Vng quc thng

nht
1050-931

Vng quc thng

nht
1050-931

16 00
15 00

Cc t ph
1950-1650
C ng ti Canaan
?-1650

S tng phn
quan im v nin
i c tr ti Aicp

Di c n Ai Cp
1650

C ng ti Ai Cp
1650-1230
N l
1580

Cc t ph
1500-1300

14 00

Dn dn di c xung
Ai Cp

13 00

C ng ti Ai Cp
1350-1230

Xut Ai Cp
(khng lu lc)

(Khng c Xut Ai
Cp v lu lc)

Chinh phc v
quan xt
1230-1025

Di c, chinh phc
v quan xt
1230-1025

Vng quc thng

nht
1025-931

Vng quc thng

nht
1025-931

12 00
11 00
10 00
9 00

Adapted (column 1
added) from John H.
Walton, Chronological
and Background
Charts of the OT, 2d
ed., 99

Quan im

400 nm c
tr

430 nm
c tr

215 nm
c tr

Xut Ai
Ph bnhCRITICAL
Cp mun

Xut ai Cp

Sm

Sm

Sm

Mun

Di c dn

C tr ti Ai Cp

400

430

215

420

120

108a

nh gi cc
120
nin i c tr
ti Ai Cp
Khng c (ch l

Nhng nm t do

Khng ng k

295 hoc 145

80

70

Nhng nm n
l

<400

135 hoc 285

135

350

Bn vn Xut.
12:40

LXX &
Ng Kinh Samari

MT

LXX & Ng Kinh

Samari

MT

Khng quan
trng

Tnh ph bin

ph bin nht

Ph bin

t gii Tin Lnh

nhiu gii t do

Nhiu gii t do

ng h:

Sng. 15:13 (c ng

theo bn MT
ca Xut 12:40

theo bn MT ca

thnh ph Ram-

Cng 13:19-20
khong 450 nm" =
400 + 40 + 7
= 447 nm.

Kinh Thnh
i khi s dng
trn s

Vua mi ca Xut
1 l mt ngi Ai
Cp bn a theo
h Hyksos

Kho c hc
ng h s sp
ca mt s
thnh t Canaan
vo th k th
13

Xut 12:40 con ci

Israel" ch v Sng
35:10 (1875 TC) bt u
430 nm k t y dn
tc ny c gi l
Israel

(Xem vi trang
tip theo v
nhng lp lun
ng h nin i
sm)

Nin i mun v
giao c Apr (1875
TC) n khi Gia cp
n Ai Cp (1660
TC) l 215 nm.

truyn thuyt)

400 nm)

Xut 12:40

se (Xut 1:11)
phi c xy
dng sau thi
Ram-se II (1300
TC) v c t
theo tn ng ta.

(Xem vi trang
tip theo v
nhng lp lun
ng h nin i
mun)

Nhng quan im ny c sp xp theo th t t ng

tin gim dn t tri sang phi (theo quan im ca ti.

Correlate with my adaptation of John H. Walton, Chronological and Background Charts of the OT, 2d ed., 99

109

Chng c cho
nin i sm
John H. Walton, Chronological and
Background Charts of the OT,
2d ed., 102-3

110

Nhng p ng
cho nin i sm
John H. Walton, Chronological and
Background Charts of the OT,
2d ed., 102-3

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

V sao Xut Ai Cp li
c ngha nh th?

c Cha Tri
quyn nng hn cc
thn Ai Cp (12:29,
37)!
c Cha Tri hon
thnh li ha ca
Ngi v ngy y
(12:40-41; tk. Sng
15:15)
Hnh bng ca chin
con l Vt Qua
(12:3-5, 27, 43, 46;
tk. Gi 1:29; 19:36;
1C. 5:7-8)

V sao Xut Ai Cp li
c ngha nh th?
Khi u ca mt
quc gia (6:6-8)
Nin lch mi (12:2)
p ng ca c tin
nhn i sng
mi

Huyt bi trn nh
cc ngi s dng
lm du hiu; khi ta
hnh hi x -dpt, thy huyt , th
s vt qua, chng
c tai nn hy dit
cc ngi.

Xut 12:13 (NIV)

S bo v trong ngy
l vt qua

Bi c tin ngi
gi l Vt Qua v
lm php ri huyt,
hu cho ng hy
dit chng h hi
n con u lng
dn Y-s-ra-n.

Hb 11:28 (NIV)

c tin c m t

Qua ngy sau

Ging thy c
Cha Gi-xu n
cng mnh, th
ni rng Ka
Chin con ca
c Cha Tri,
l ng ct ti
li th gian i!
Ging 1:29 (NIV)

Chin con c m t

V ng Christ l
con sinh l Vt
Qua ca chng
ta, b git ri

1C 5:7 (NIV) Thp t gi c m t

c tin trong chin con

Ny l thn th ta

iu thuc v
Xut Ai Cp l
Giao c C

Thp t gi ng
Christ l Giao
c Mi

Cng mt mch

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

Tuyn ng Xut Ai Cp

Ma-na

1C 10:1-4 (NLT)
1 V, hi anh em, ti chng mun cho anh em khng bit t
ph chng ta u di m my, i ngang qua bin, 2
chu Mi-se lm php bp-tem trong m my v di bin, 3
n mt thc n thing ling; 4 v ung mt thc ung thing
ling; v h ung ni mt hn thing ling theo mnh, v hn
y tc l ng Christ.

m my

Xut 40

Bin

Xut 12

V Lnh o

Xut 12

Thc n

Xut 16

Nc

Xut 17

Tng hp

100-101

Bt u s hnh thnh mt quc gia

118

Tip nhn t do

1940

Tip nhn Lut php

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

Dn

101, 104

I.
(Ch. 118) Nhng php l gii cu Y-s-ra-n ra khi
Ai Cp v s bo v trong ng vng khi u s hnh thnh
Y-s-ra-n thnh mt quc gia qua dng di a-vt c th
cai tr cung cp mt vn kin lch s v mt quc gia phi
tin cy c Cha Tri nh th no.
II.
(Ch. 1940) Dn Y-s-ra-n nhn Lut Php ri
t b n, nhng sau khi h n nn c Cha Tri ti cng b
v ti lp giao c bng cch ng vo n Tm mi lp v
phi by ti li ca h cng nh thc y s thnh khit trong
vng quc ca c Cha Tri ni Ngi ng tr lm Vua.

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

Tm quan
trng ca ni
Si-nai
Chuyn g xy ra nu Ys-ra-n i thng t Ai
Cp n Ca-na-an m
khng c mt nm ti
Si-nai?

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

Mi-se tr
thnh
ngi
trung gian
ca giao
c

Xut 1940

Cu cha kha

98

Vy, by gi, nu cc ngi vng li ta v gi s

giao c ta, th trong mun dn, cc ngi s
thuc ring v ta, v c th gian u thuc v ta.
Cc ngi s thnh mt nc thy t l, cng mt

dn tc thnh cho ta.

(Xut 19:5-6)

Xut -dp-t K

98

Cu tm tt
S hnh thnh Y-s-ra-n thnh mt quc gia
di quyn cai tr ca c Cha Tri l Vua
bi s gii cu diu k khi Ai Cp v s mc
khi v Lut php Mi-se cung ng mt
vng quc m con chu ca Giu-a s cai tr
v khi xng s thnh khit v tin cy ni
c Cha Tri.

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

Cc tc gi c
ni g?
Qua giao c

[Sinai] cc li ha
mang ngha vnh
cu v v iu kin,
nhng giao c i
hi s trung tn vng
li c Cha Tri
(tr. 112)

S tng phn gia cc giao c

116

Giao c p-ra-ham

Giao c Mi-se

Ngi nhn
(nin i &
ni chn)

p-ra-ham l ngi trung gian

cho tt c cc dn tc
2060 TC, U-r x Canh-

Mi-se l ngi trung gian cho Ys-ra-n

1445 TC, Ni Si-nai

Kinh Thnh

Sng 12:1-3 (nhng c

chnh thc ha thnh giao c
trong Sng 15)

Xut 2031 l trng tm ca giao

c

Gia CT &

Mt ngi (cho mt dn tc
tng lai)

Mt dn tc

Phm vi

Ton cu (mi dn tc s nh
ngi m c phc)

Ch Y-s-ra-n nhn Lut php

(Phc 4:8; Thi 147:20)

c im &
n in (cc li ha)
chnh yu (iu CT s lm)
ngha

Vic lm (lut [hp)

th yu (CT thc hin nh th
no)

S tng phn gia cc giao c

116

Giao c p-ra-ham

Giao c Mi-se

Li ha

t, con chu, v phc lnh

(khng nh r thi gian hon
thnh)

Phc lnh cho ngi vng li v

s ra s cho k khng vng li
(L 26; Phc 28)

iu kin

V iu kin: Ta s

C iu kin: Nu ngi
th ta s

Tham d

p-ra-ham ng m (Sng 15:17)

Y-s-ra-n ng vng li (Xut

19:8)

Tng t

Cha cho con (s ban cho ca

vua)

Vua ti cao x Su-me vi vua ch

hu (dn tc ti mi)

Mc ch

Lm r phc lnh ca Y-s-ra-n

lm ng c thc y cho s
xng cng ngha bi c tin trong
s cung ng ca CT v tng lai
(Sng 12:1; 15:1, 6)

Lm r th no dn Y-s-ra-n c th
nhn c phc trong giao c pra-ham va nhanh va trn vn;
khng cng b li cng khng m
rng giao c p-ra-ham nhng ph
by ti li (R 5:20; Ga 3:19, 24)

S tng phn gia cc giao c

116

Giao c p-ra-ham

Giao c Mi-se

Hnh thc

Bng li (khng vit ra nhng

iu khon)

Vit trn bng & Ng Kinh

Nhn mnh

Phc lnh trn k lut/on

pht
(5 phc lnh trong Sng
12:1-3)

on pht/k lut trn phc

lnh (i chiu Phc 28:1-14 vi
28:15-68)

ng Christ
hc

Con chu ti hu (Sng 12:3)

in hnh trong n tm (H 810)

Du hiu

Php ct b (Sng 17:11)

Ngy Sa-bt (Xut 31:13, 17)

Kt thc

Khng kt thc (Ga 3:15-18)

nh mt giao c i i
(Sng 17:8)

Chm dt vi s cht ca Cha

Gi-xu (R 7:6; 10:4; 2C 3:7-11;
Ga 5:1; H 7:11-12)

Trng tm ca giao
c Mi-se l Mi
iu Rn

Ex. 25-31

104

Quan im truyn thng v Lut Php

S gio dc lng tin knh gm ba phn:

o c: Mi iu Rn; nn tng cho h thng lut

php hin thi ca chng ta.

Dn s: Lm th no dn s c th sng vi nhau trong

mt cu trc x hi mi.

MOSES
Exodus
Sinai

Nghi l: Lm th no th phng c Cha Tri trong

mt cu trc x hi mi.

M-C-C
40

Handbook pg. 26-29

2003 TBBMI

7.5.03c.13

Mi iu Rn
#

Mnh lnh Cu c

113a

Lp li trong Tn c

Xut 20:1-3 By gi, c Cha Tri

Hi cc bn sao lm iu ? Chng ta ch l
phn mi li ny, rng: Ta l Gi-h-va
loi ngi ging nh cc ngi. Chng ta
c Cha Tri ngi, rt ngi ra
ging tin lnh cho cc ngi, hu cho b hnh
khi x -dp-t, l nh n l. Trc mt
tng h khng m tr v cng c Cha
Ta ngi ch c cc thn khc.

Tri hng sng (Cng 14:15; cp 50 ln).

Ngi ch lm tng chm cho mnh

Hi cc con ci b mn, hy gi mnh v
ging nhng vt trn tri cao kia hoc ni
hnh tng (1Gi 5:21; tk. 1T. 1:9; Khi 2:14,
t thp ny v Ta l c Cha Tri k
20; 9:20; cp trong Tn c 12 ln = 12x).
t, Ta s nhn ti t ph pht li con
* Biu ny cp nht v m rng t biu
chu n ba, bn i s lm n n
ca Lewis Sperry Chafer, Systematic Theology,
ngn i cho k no yu mn Ta (Xut
4:209-10
20:4-6).

Ngi ch ly danh Gi-h-va c Cha

trc ht ch c thch ch tri, ch t
Tri mnh m lm chi, v cGi-h-va
cng ch ch vt khc m th. Nhng phi th
chng cm bng v ti k no ly danh
ni phi, khng th ni khng, hu cho khi b
Ngi m lm chi (Xut 20:7).
xt on (Gia-c 5:12; 4x).

Mi iu Rn
#

Mnh lnh Cu c

Hy nh ngy ngh ng lm nn ngy

thnh. Ngi hy lm ht cng vic mnh
trong su ngy, nhng ngy th by l ngy
ngh ca Gi-h-va c Cha Tri ngi.
Trong ngy ngi, con trai, con gi, ti trai,
t gi, sc vt , khch ngoi bang u
ch lm cng vic chi ht. V trong su ngy
c Gi-h-va dng trn tri, t qua
ngy th by th Ngi ngh (Xut 20:8-11).

113a

Lp li trong Tn c
Khng c vn bn Tn c buc iu ny cho
C-c nhn.
Tuy nhin c mt phn on r rng cm buc
tn hu thc hnh iu ny: v vy, ch c ai
xt on anh em v ca n ung, hoc ngy l,
hoc ngy trng mi, hoc ngy sa-bt, y u
ch l bng ca cc vic s ti, cn hnh th
trong ng Christ (Cl 2:16-17; 0x).

Hi k lm con ci, hy vng phc cha m

mnh trong Cha, v iu l phi lm.
Hy hiu knh cha m ngi hu cho
Hy tn knh cha m ngiy l iu rn
ngi c sng lu trn t m Gi-hth nht, c mt li ha ni theohu cho
va c Cha Tri ngi ban cho (Xut
ngi c phc v sng lu trn t
20:12).
(ph 6:1-3; Mat 15:4-6; 19:19; Mc 7:10;
10:19; 6x).
Ai ght anh em mnh l k git ngi, anh
em bit rng chng mt k no git ngi
Ngi ch git ngi (Xut 20:13).
c s sng i i trong mnh (1Gi 3:15;
tk. Mat 19:18; Mc 10:19; Lu 18:20; R 13:9;
Gia-c 2:11; 6x).

Mi iu Rn
#

Mnh lnh Cu c

113a

Lp li trong Tn c

Ngi ch phm ti t dm (Xut

20:14).

Mi ngi phi knh trng s hn nhn,

chn khu phng ch c u, v c Cha
Tri s on pht k dm dc cng k phm
ti ngoi tnh (H 13:4; tk. Mc 10:19; 12x).

Ngi ch trm cp (Xut 20:15).

K vn trm cp, ch trm cp na,

nhng th chu kh chnh tay mnh lm vic
lng thin (ph 4:28; tk. Mat 27:64;
Mc 10:19; Lu 18:20; R 13:9; Tt 2:10; 6x).

Ngi ch ni chng di cho k ln

cn ngi (Xut 20:16).

Ch ni di nhau, v lt b ngi c
cng cng vic n (Cl 3:9; tk. ph 4:25;
4x).

10

Ngi ch tham nh k ln cn
ngi, cng ng tham v ngi,
hoc ti trai, t gi, b, la, hay l vt
chi thuc v k ln cn ngi (Xut
20:17).

Hy gi! Ch h tin chi ht; v cuc sng

ngi ta khng phi ct ti ca ci mnh d
dt u (Lu 12:15; R 7:7; 13:9; ph 5:3;
Gia-c 4:2; 2Phi 2:3, 14; 9x).

Tng phn gia hai giao c chnh

116

p-ra-ham

Mi-se

Ngi nhn
(Nin i &
Ni chn)

p-ra-ham l ngi trung gian

cho mi dn tc trong 2060 TC
ti U-r x Canh-

Mi-se l ngi trung gian

cho Y-s-ra-n trong 1445 TC
ti ni Si-nai

Kinh Thnh

Sng 12:1-3 (nhng c

Xut 2031 l trng tm ca
chnh thc ha thnh giao c giao c
trong Sng 15)

Gia CT &

Mt ngi (cho mt dn tc
tng lai)

Phm vi

Ton cu (mi dn tc trn th Ch dn Y-s-ra-n nhn Lut

gian s nh ngi m c
Php (Phc 4:8; Thi 147:20)
phc)

Mt dn tc

Tng phn gia hai giao c chnh

116

p-ra-ham

Mi-se

Li ha

t ai, con chu, v phc

lnh (khng nh r thi gian
hon thnh)

Phc lnh cho ngi vng

li v ra s cho k khng
vng li (L 26; phc 28)

iu kin

V iu kin: Ta s

C iu kin: Nu ngi,
ta s

Tham d

p-ra-ham ng m (Sng
15:17)

Y-s-ra-n ng vng li
(Xut 19:8)

Tng t

Cha ban cho con (ban cho ca Vua Su-me (vua b ch) vi
vua)
vua ch hu (dn tc ti mi)

S tng phn gia hai giao c chnh

p-ra-ham

116

Mi-se

Hnh thc

Bng li (khng vit ra cc iu Vit trn bng v Ng Kinh

khon)

Nhn mnh

Phc lnh trn k lut/on

pht
(nm phc lnh trong Sng
12:1-3)

K lut/on pht trn phc

lnh
(tng phn vi Phc 28:114 & 28:15-68)

ng Christ
hc

Dng di ti hu (Sng 12:3)

in hnh trong n tm (H
810)

Du hiu

Php ct b (Sng 17:11)

Sa-bt (Xut 31:13, 17)

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

S c
con b
vng

Xut 32

Bng
b p
v

Xut 32:19

Dn

98

Bt u s hnh thnh mt quc gia

Chhg 118

Chng 1940

Tip nhn t do t vng n l

Tip nhn Lut php t c Cha Tri

em Y-s-ra-n ra khi Ai Cp

em Ai Cp ra khi Y-s-ra-n

K chuyn

Php ch

Dn t do

Chnh quyn

Khut phc

Gii cu

Ch th

Ai-cp

ng vng

Si-nai

400 nm

2 thng

10 thng

Kh sai & i u

Cu chuc & bo v

(111)

(1218)

Mi-se l ngi lnh

nn tr v

Mi-se l nh lnh o trong

Sa-mc

Chun b
Cc tai v
K nim
(1:17:13) (7:1411:10) (12:115:21)

Cung ng
(15:2218:27)

Giao c c tit
l

Giao c c ph
chun

(1931)

(3240)

Mi-se l ngi trung

gian
Giao c
Chun b
3 phn
(19)
(2031)

Mi-se l ngi ban lut

php
Ph v & n tm - xy
phc hi
dng
(3234)
(3540)

119

ngha ca n Tm l g?

n Tm

c Cha Tri dng mt ni cho Ngi ng vi t cch l vua

MOSES
Exodus
Sinai
M-C-C
Kadesh Barnea
40

n tm trong hoang mc

Handbook pg. 26-29

2003 TBBMI

7.5.03c.16

Biu tng ca cc sn/hnh lang

http://www.roadmapforthesoul.com/b19.htm

The Tabernacle of Israel

http://www.thebookwurm.com/tent0a.gif

Hm Giao c

119

Cc vt dng

Bn th bng ng

Chn n

Bn th xng
hng

119a

Chu ra

Bn bnh trn thit

H: C iu g sai trong
cch m t ny?
: Vt dng c sp xp
li

Ni thnh

119b

Mt s ngi nhn
thy cch sp xp ca
n tm theo hnh thp
t gi ca ng Christ

n tm sng

Y phc thy t l thng phm

M i u (th bng vng trn trn)

o l mc trong (vi gai mn trng)
o l (vi gai mn t tht lng cho n v)
o di (mu xanh c chung & v tri lu)
-pht (vng, xanh, v tm c gn qu)
ai (tht lng gi trang phc li vi nhau)
Bng eo ngc (bng eo trc ngc)
U-rim & Thu-min

Xut 28

119c

ng my bao ph hi
mc v s vinh hin
ca c Gi-h-va y
dy n tm.
Xut 40:34 ESV

S hin din ca c
Cha Tri y dy trong
cung in mi ca Ngi!

Xut -dp-t K m t s cu chuc

Ngi gii thot chng ta khi quyn

ca s ti tm, lm cho chng ta di
qua nc ca Con rt yu du Ngi,
trong Con chng ta c s cu
chuc, l s tha ti.

Cl 1:13-14 (NIV)

V sao Lut php li cn thit n vy?

Lut Php ban cho Y-s-ra-n

hin chng ca chnh th

Black (Supplements follow)

107

Bn
cuc Xut
hnh
The Bible Visual Resource
Book, 23

119c

Thy t l
thng
phm

Y-s-ra-n & Hi Thnh: S khc bit

117

Y-s-ra-n

Hi Thnh

Nhn dng

Con chu thuc th ca p-raham (Ga 6:12-16)

Con chu thuc linh ca p-raham (Ga 3:7, 29)

Giao c
Pa-lt-tin

Vn cha hon tt (Phc 30:110) nhng hon thnh mt

phn vo nm 1948 (x 37:17)

Khng c t ha (Giao c
Pa-lt-tin) c xc nhn bi
cc C c nhn trong hin ti

Lut php

Yu cu phi gi lun php

(Xut 1920)

T do i vi lut php (R 7;
Ga 3)

Thi hn

p-ra-ham (Sng 12:1-3) n

i i (Gi 31:35-37)

L Ng tun (Cng 2) n s
ct ln (1T 4:13-18) v ngay c
sau (?)

Cn thnh
n

Tri qua i nn (Gi 30:7)

Thot khi con thnh n (1T.

5:9; Khi 3:10)

Y-s-ra-n & Hi Thnh: S khc bit

117

Y-s-ra-n

Hi Thnh

c tin

By t qua cc ca l

By t qua s tin cy s hy sinh

ca ng Christ

Chc t l

C mt: mt giai cp c bit

do di truyn

C mt: tt c l thy t l
(1Phi. 2:5)

Hot ng

cc tun 69th & 70th qua

mt bn (a 9:24-27)l mt
ln ca thi k dn ngoi (Lu
21:24)

Gia cc tun 69th & 70th hi

thnh l s mu nhim khng
thy c ca Cu c (ph
3:1-9; C 1:26)

Khng mang tnh dn tc

Mang tnh dn tccon chu
Khng k ngi Giu-a hay Gca p-ra-ham hoc dn ngoi
rc (Ga 3:28) ngha l s kt hp
theo Do Thi gio qua php ct b
Phm cht
ngi Giu-a v ngoi bang m
c phc qua Israel (1Vua
khng cn tr thnh ngi ngoi
8:41-43; s 2:2-3; 19:19-25; 49:6;
bang nhp o (Cng 15; ph
51:4; 56:6-8; Xa 14:16-19)

Y-s-ra-n & Hi Thnh: S khc bit

Y-s-ra-n

118

Hi Thnh

Giao c Bt ngun t p-ra-ham v cha

ca dn tc (Sng 12:1-3)
p-ra-ahm

Tin hu ngy nay c thp

vo cng mt giao c (R
11:17-21; tk. Ga 3:29)

Giao c Li ha v mt n th vt cht
(2Sa 7:13) c Sa-l-mn
a-vt
hon thnh (1Vua)

Hin nay ng vai tr n th

thuc linh
(ph 2:19-22; 1Phi 2:4-10)

Li ha v s tha th ti li,
Giao c c Thnh Linh ng tr, tm
lng mi, ti hp gia Israel v
mi
Giu-a, v s hiu bit CT
ton cu (Gi 31:31-34)

Ngy nay, ba kha cnh u tin

(tha th ti, TL ng tr, lng
mi) l s thc trong tin trnh
hon thnh giao c (Lu 22:20)

i hi phi tun th lut php

Mi-se (Xut 1920)

i hi tun th lut ca ng
Christ (Ga 6:2) hoc lut ca
s t do (Gia 1:25; 2:12)

Lut php

Y-s-ra-n & Hi Thnh: S khc bit

Y-s-ra-n
S cu
ri bi

118

Hi Thnh

n in ca c Cha Tri qua n in ca c Cha Tri qua

c tin (Sng 15:6)
c tin (R 4:3)

Cn bn
ca s
cu ri

Chin Con sinh t

Chin Con sinh t

Thnh
Linh

y dy trn cc lnh o

y dy trn tt c tn hu (R
8:9)

Cc tin tri Cung cp s mc khi ca Li

c Cha Tri

Nn tng ca hi thnh (ph

2:20)

Y-s-ra-n & Hi Thnh: S khc bit

118

Y-s-ra-n

Hi Thnh

S tuyn
chn

Da vo n in (Mal. 1:2)

Da vo n in (ph 1:4-6, 11)

S bt tun

Dn n s k lut ca CT

Dn n s k lut ca CT (1C
11:30)

Chc v
lnh o

Trng lo (Cng 11:30; 14:23Trng lo (Xut 3:16, 18; 4:29,

24; 15:1-6; 16:4; 20:17-38;
31;12:21; Dn 11:16-17; Gi21:17-26; 1T 5:12-13; Phi-lp
su. 24:31; 1Sa 15:30; 2Sa
1:1; 1Ti. 3:1-7; 4:14; 5:17-25; Tit.
17:4, 15; 1Vua 21:8, 11 v nhiu
1:5-9; Gia 5:14; 1Phi. 5:1-5;
phn on khc)
H13:17)

nh sng cho dn ngoi (s

49:3-6); vng quc thy t l
Li chng
(Xut 19:6); dn thnh (Xut
19:6)

nh sng ca th gii (Mat

5:14-16); thy t l thnh ca
vua (1Phi 2:5, 9); dn thnh
(1Phi 5:9)

119

n tm v cc vt dng

n tm & s Sng to
S Sng to

119d

n Tm

Kinh Thnh

Sng 1-2

Xut 25-31

Ni dung

S sng to tri v t

Xy dng n tm

ngha

Phng tin phc hi mi thng

Phm vi trong c Cha Tri
cng mt gia con ngi vi
thng cng vi con ngi
c Cha Tri

Cu trc

By hnh ng nh du bi li By hnh ng nh du bi li
phn ca CT: c Cha Tri phn ca CT: c Gi-h-va
phn rng (Sng 1:3, 6, 9, 14, phn (Xut 25:1; 30:11, 17, 22,
20, 24, 26; tk. vv. 11, 28, 29)
34; 31:1, 12)

Cht lng

Vng rng (Sng 2:12a) v ngc Vng rng (Xut. 25:3) v ngc
qu (Sng 2:12b)
qu (Xut 25:7)

n tm & s Sng to
S Sng to

119d

n Tm

Kim duyt c Cha Tri thy cc vic Mi-se xem cc cng vic lm,
Ngi lm tht rt tt lnh,
thy h u lm y nh li c
ln cui &
phc lnh (Sng 1:31); c Cha Tri ban Gi-h-va phn dn (Xut
phc cho loi ngi (Sng 39:43a) on Mi-se chc phc
1:28)
cho h (Xut 39:43b)

Kt thc

Nhc nh rng c Cha Tri

Nhc nh gi ngy sa-bt (Xut
ngh vo ngy sa-bt (Sng 2:131:12-18)
3)

Kiu mu

Ngi nam v ngi n c

n tm c dng nn theo
dng nn theo nh tng ca kiu mu c Cha Tri ch cho
c Cha Tri (Sng 1:26-27)
Mi-se (Xut 25:9)

Hu qu

Con ngi sa ng vo ti li v
n tri cy cm (Sng 3)

Dn Y-s-ra-n sa ng vo s
th phng con b vng (Xut
32)

S cu ri trong Cu c

Nn tng ca s
cu ri
iu kin tt yu
ca s cu ri

Thi Cu c
(Mi-se cho cht s cht ca
ng Christ)

Thi Tn c
(S cht ca ng Christ n
ngy nay)

S cung ng nhn t ca c Cha

Tri v s cht ca ng Christ
(Chnh l huyt lm s chuc ti
cho i sng ca ngi
L 17:11b)

S cung ng nhn t ca c
Cha Tri v s cht ca ng
Christ (khng c huyt th
khng c s tha ti Hb 9:22)

c tin rng s cung ng c

c tin rng s cung ng
c Cha Tri by t nh mt c c Cha Tri by t nh
tng phm (Ps. 51:16-17)
mt tng phm (Ga 2:16)

i tng ca c tin l chnh c

Ni dung ti hu ca Cha Tricc tin tri c v cho s
n nn, khng phi ca l (Gi 3:12;
s cu ri
Gi-n 2:12)
Ni dung tch ly ca c tin bao
Ni dung c gm ca t l v li ha: con sinh
by t c bit (Sng 3:21); ca l ca A-bn (Sng
ca s cu ri 4:4);giao c p-ra-ham (Sng 15),
etc.

S biu l v s
cu ri ca CN

119e

i tng ca c tin l c
Cha Tricc anh hng c tin
c trng dn c v c tin
trong c Cha Tri (H 11)
Ni dung mi ca c tin l s
huyt ca Cu Cha Gi-xu (1Phi
1:18-21) ct b ti li (ca l
ca Cu c ch che lp ti li)

Tun gi lut o c, dng sinh t, Tun gi lut o c, gi tic

tun th lut Mi-se (cc kha cnh thnh v bp-tem, qua s cho
dn s v nghi l)
php ca Thnh Linh (R 8:9)

Vn ha Israel so vi vn ha ngoi gio

Nhng tng ng

120-121

Nhng khc bit (c nht)

Nhn con nui ca ngi M-sb-ta-mi: v chng khng con c th

c thn gio: Trong khi tt c cc nn vn ha Cn ng
nhn mt ngi trng thnh ngoi
th hn mt v thn (a thn), Israel th phng mt mnh
gia nh chm sc h trong tui gi
Yahweh (c thn). Trong khi nhiu hc gi ch trng
v thc hin cc nghi l tn gio
rng c thn bt u vi Mi-se, th Kinh Thnh bt u
i ly quyn tha k (Sng 15:2-4; tk
vi mt c Cha Tri ng Sng To (Sng 1:1).
Kenneth Kitchen, The Bible and Its
World, 70).
Nhng giao c v iu kin: CT ku gi p-ra-ham v
Quyn con trng ca ngi Mlp mt giao c c bit vi ng trong p-ra-ham
s-b-ta-mi: Con trai ln nht (hoc khng cn thc hin bt k i hi no (Sng 12:1-3). iu
con chnh) nhn hai phn gia ti
ny c xem l c bit trong nghi thc vng M-s-b(Phc 21:15ff.).
ta-mi trong p-ra-ham khng cng bc i gia phn
na cc con sinh t vi CT (Sng 15:17).
Hnh thc iu lut: Kinh Thnh s
Cn bn ca iu lut: Israel c lnh l khng c
dng hnh thc hip c b ch-ch
phm ti bi v c Gi-h-va mun nh vy, y l yu t
hu thng dng vo th k 15 (Sch
o c khng c trong tt c nhng iu lut khc ca
Phc-truyn). iu ny bao gm
thi c.
nhiu yu t ging vi nhng th ch
(hn nhn, chnh quyn, s hu c
Cng vy, trong khi cc iu lut khc da trn chnh
nhn) v nhng vn thng thng
quyn dn s, chnh quyn ca Israel c thnh lp di
(cht, git ngi, trm cp, n l,
chnh th thn quyn.
v.v.).

Vn ha Israel so vi vn ha ngoi gio

Nhng tng ng

120-121

Nhng khc bit (c nht)

Ngn ng Ca-na-an: Ting Ca-na-an

(dn ty bc X-mc vng ty Sy-ri K thut ca ngi Ca-na-an: Ngi Ca-na-an cng tin
v Palestine trc tk 12 TC) cng ni b v mt k thut hn Israel, c bit trong vic s dng
ngn ng X-mia tng t nh dn
v khai thc kim loi. V th nhng thit xa ca h khng
Israel, c th mn t ng ln nhau,
ch vng ng bng pha ty v thung lng Gi-ri-n x
nh thy trong cc Thi Thin. Tuy
Palestine. Ngi Ph-ni-xi cng l ngi Ca-na-an, nhng
nhin, ngi Ca-na-an c hai h
vo sau tk 12. B y ra khi Palestine vo tk 13-12, h
thng ch vit: mt ti U-ga-rt v mt
tr thnh nhng ngi i bin v thng bun ln nht
v sau nh hng ting Ph-ni-xi. V
trong cc thi k. H truyn b vn ha, tn gio, ngn
phuong din ny h vt tri hn
ng v ch vit Ca-na-an trn khp c vng a Trung Hi.
Israel.
Thi tc cng t i try ca ngi Ca-na-an ngn tr h
khng tr thnh mt nn vn ha ln. Nhng thi tc ny
ti t nht trong ton vng cn ng, bao gm vic hin t
Con sinh t l mt phn ca tt c
con ngi, k n n th, t t b hon, th rn, v nhng
cc h thng tn gio c xa. Cc
chuyn thn thoi tn bo gia cc thn chng li cc thn.
hc gi bo th cho rng c Cha
Tn gio tnh dc Ca-na-an vi thn El ti cao, v l A-s-ra,
Tri ch th vic dng sinh t cho Acc con l Ba-anh v a-gn, c lin h vi t gio N
am v con chu ng (Gen. 3:21),
Vng trn tri (Gi 7:18; 44:17), cc thn tnh dc R-ma
nhng b sai lc sau thi N-.
(V n, i-anh, Aphrodite) v Ma-ri ca Cng gio. Tt c
u l mt phn ca t gio th trinh n xut pht t thi k
xa xa nht trong tn gio huyn b Ba-by-ln.

Vn ha Israel so vi vn ha ngoi gio

Nhng tng ng

120-121

Nhng khc bit (c nht)

n tm ca Do Thi gio cng l c nht trong mt s

n tm c thit lp v xy dng
kha cnh. im c o nht, n tm c bit c
ti ni Si-na-i c nhiu im tng t
vi cc ngoi gio ny: d di chuyn, chnh c Cha Tri thit k (Xut 2527) mc d c
con ngi xy dng (Xut 36:840:33). Cng vy, n
hnh lang trong v sn ngoi, s
tm c s hin din ca c Cha Tri trong hnh thc ca
dng vng, cc bn th dng t l,
tr la vo ban m v tr my vo ban ngy (Xut 40:34chc t l, ... (cf. p. 119 of these
notes).
38).

Tin tri: Cc tin tri ngoi gio lun a ra nhng s ip

vn tt v mt chnh tr ca nh vua hoc v mi quan tm
v qun s i khi bng nhng li ha hoc hm da, ty
Tin tri: Nhng ngi chuyn giao
thuc vo s p ng ca nh vua (Kitchen, 54-55).
s ip t a-gn hoc cc thn
khc cho cc vua ngoi gio nh cho Ngc li, cc tin tri ca Israel nh Na-than, A-mt, Oe6s, hoc -sai qu trch v rn bo ngay c cc vua v
vua ti Ma-ri cng xut hin trong cc
nhng vn o c c nhn, cng bng x hi, hoc
x hi khc ngoi Israel.
vng li c Cha Tri. V s tng phn gia cc tin tri
ngoi gio vi tin tri Israel, xem 1 Vua 22.

Lch H-b-r v cc s kin quan trng

111

The Bible Visual Resource Book, 21; NIV Study Bible note on Exodus 12:2 (lower right)

Gii ngha v
ging Vn chng Lut php

112-113

1. Gii ngha: Nghin cu nh ng sau

mnh lnh ca lut php, t cu hi, V sao
mnh lnh ny c a ra cho Israel?
2. Lp nguyn tc: pht biu nh ca lut
php theo hnh thc mt nguyn tc chung.
3. p dng: Cho thy th no nguyn tc ny
lin h ti mt tnh hung tng t hin thi.

Biu bng khc ca Xut -dp-t K

Xut Ai-cp
1-18

Nng quyn

Gii cu

n tm

Lut php

25-40

19-24

Gio hun

Hin din

Tn hin

Christ: ng Gii cu chng ta

Xut 12:13

V sao Xut -dp-t K c vit ra?

. . . V t khi con cn th u bit

Kinh Thnh, vn c th khin con
khn ngoan c cu bi c tin
trong c Cha Gi-xu Christ.

2 Ti 3:15 (NIV)

Xut -dp-t K cho chng ta hy vng

V mi s chp t xa u
dy d chng ta, hu cho bi s
nhn nhc v an i ca Kinh Thnh
dy m chng ta c s trng cy.

R 15:4 (NIV)

Xut -dp-t K cng

cnh co chng ta
Nhng s y c ngha hnh bng, v
h lu truyn khuyn bo
chng ta l k gn cui cng cc
i.

1 C 10:11 (NIV)

Lut php Mi-se c p dng

cho ti khng?

113b

Lut php Mi-se c p dng cho ti khng?

113c

98

p dng
L tn hu chng ta cn nh s cung ng ca
c Cha Tri:
nh hnh chng ta vo dn ca c Cha
Tri (bi s cht ca ng Christ) v
em tng c nhn tn hu chng ta vo
trong ng Christ (nhng s kin c th m
c Cha Tri thc hin cho chng ta).