S iP HY VNG CHO DN C CHA TRI

SCH P-IA

Placing the Prophets

Nin i chnh

342

931

p-ia

Gi-na

A-mt

-s -sai Mi-ch

722
Na-hum S-ph-ni

Gi-r-mi Ca Thng Gi-n a-ni-n Ha-ba-cc -x-chi-n

A-gh Xa-cha-ri

Ma-la-chi

586

Luther ni v cc tin tri

Cc tin tri c cch ni k quc, ging nh ngi, thay v tip tc trong mt cch c th t, h ni huyn thuyn t chuyn ny qua chuyn khc, bn khng th nm c u hay ui iu h ni hoc thy c iu h ang nhn c.

442

Thi k ca cc tin tri

Salem Kirban, Charts on Revelation (1979), 49

V tr ca cc sch tin tri

445

Ni chn cc tin tri thi hnh chc v A-sy-ri

-s A-mt
Ha-ba-cc -sai Girmi Mi-ch Sphni A-gh Xa-cha-ri Ma-la-chi

443 Gi-na Na-hum

Ba-by-ln & Ba-t

-x-chi-n

a-ni-n

Gi-n
p-ia

Nhng thnh t OBADIAH

c im Bn C hi

Tc gi Nin i Ngi nghe Mc ch

Cu cn bn

Vn

Bng tm tt

Cu tm tt

p dng

Thn hc

P-IA
c im Bn C hi
Tc gi Nin i Ngi nghe Mc ch Cu cn bn Vn

Bng tm tt

Cu tm tt

p dng

Thn hc

c im

596

Mt trong 12 sch tiu tin tri Sch ngn nht trong Cu c 21 cu Tc phm tin tri sm nht Ton b sch ni v s hy dit -m

Bng tm tt
S hy dit -m v c hip Giu-a
S hy dit -m Cu 1-14 on pht trn -m
-sau kiu ngo nh bi Gia-cp khng phng ng
S coi thng ca -sau & ti c

594

Ngy ca Cha Cu 15-21 Phc lnh trn Giu-a

Quyn lc ca Gia-cp nh bi -sau h mnh
Li buc ti -sau & nhng tai ha

Qu kh
Tc gi
Tiu thn cm 1a

Tng lai
V do
on pht cho k bt cng 10-14

on pht
Tin tri v s nh h 1b-9

Hy dit
on pht trn nhng k th hin i 15-16

S hu
Phc lnh trn dn Israel hin i 17-21

Tc quyn (ngi th phng CT)

595

Ngoi chng Ni chng Kh d nht:

y t ca A-hp ngi giu cc tin tri ca c Cha Tri trong hang (1 Vua 18:3)

Mt trong ba tin tri tng vit v mt t nc khng phi Do Thi

Ha-ba-cc vit v Ba-by-ln Na-hum vit v A-sy-ri p-ia vit v -m

Ngoi chng

595

Tn chung Mi hai thi gian ca Cu c Nhng kh nng khc nhau

1. Ti t A-hp ngi giu cc tin tri ca c Cha Tri trong hang (1 Vua 18:3) 2. Nhn vin ca Gi-sa-pht c vua sai i dy lut php trong cc thnh ca Giu-a (2 S. 17:7) 3. Ngi qun l vic trng tu n th ca Gi-si-a, l mt ngi L-vi (2 S 34:12) 4. Lnh o ca E-x-ra tr v t cuc lu y (Ex 8:9) 5. Mt thy t l tham gia trong cuc ci cch di thi N-h-mi (N. 10:5)

Kh d nht l la chn 1 c kinh Talmud v Gi-rm xc nhn

Ni chng

595

Khng c chng c v tc gi cch chnh xc S mc khi ca p-ia (1:1a) khng r Khng ni v tn cha, qu qun, hoc thi tr v ca vua no C l sng trong vng quc pha nam C l khng thuc dng hong tc hoc thy t l

Ngi c

595 595

Nguyn c c cho vng quc pha nam ch khng phi x -m.

V s cp n Ba-by-ln (vv. 11, 20; Ni Si-n trong cc. 17, 21) v Giu-a (c. 12; Gia-cp trong cc. 17-18)

Nin i
845 735 586 450

595

BC

Du ch duy nht v nin i (cc. 10-14) Nhng nini khc nhau c a ra: kh. 845, kh. 735, kh. 586, kh. 450 Hai nin i c chp nhn nhiu nht: 586 v 845 TC Nin i ng nht c l l. 845 TC

Vn

Nu sch p-ia c thn cm Kinh Thnh, v sao khng c trch trong Tn c?

C phi tin tri p-ia ch l mt s bc l ca ch ngha quc gia Do Thi khng?

597

Mc ch
Sch p-ia c hai mc ch:
1. M t s on pht ca c Cha Tri trn -m v thiu quan tm theo tnh anh em vi Giu-a, 2. Cng b chin thng cui cng trong ngy ca Cha

Cu cn bn

594

on pht trn -m
(CT cho -m) y l v c s hung bo ngi i vi anh em ngi l Gia-cp, m ngi s mang h, v b dit i i! (c. 10)

Phc lnh cho Israel

S c cc k gii cu ln trn ni Si-n ng phn xt ni -sau; cn nc th s thuc v c Gi-h-va. (c. 21)

Thi c

595

p-ia ni s ip tin tri v s on pht trn -m nh li an i dn Giu-a, h thy dn m ho hc v s hy dit hin thi ca Gi-ru-sa-lem bi ngi Phi-li-tin v A-sy-ri.

594

Cu tm tt
S hy dit -m trong tng lai gn v mi dn tc trong ngy ca Cha s n l s on pht ca c Cha Tri v h chng i Giu-a, nhng Giu-a c th c an i vi mt li ha phc lnh v s bo v ca c Cha Tri trong giao c v t ai.

p dng
c Cha Tri on pht k kiu ngo ang tm cch hy dit dn Ngi. c Cha Tri lm cho bn nh bn lm cho ngi khc (c. 15). Kt qu v s phn cui cng ca m l s phn cui cng ca ngi gian c s cht. Kt qu v phn thng cui cng ca dn c Cha Tri l i sng d dt.

594

Cu 1-14
Qua p-a Cha m t tng lai hy dit ca -m v lm iu bt cng vi Giu-a an i Giu-a v bn tay bo v ca Ngi.

597

Cu 15-21
p-ia m t ngy ca Cha l s on pht ca c Cha Tri trn cc dn tc thi k cui cng, l k c hip Giu-a nhng phc lnh ca Ngi trn Giu-a an i dn Ngi bng s thnh tn ca Ngi i vi giao c Pa-lt-tin.

Thn hc

597

em hy vng cho dn c Cha Tri: p-ia cho dn s nim hy vng c th trong vic ng cng b s tht trn ca k th lu nm l -m.
Giu-a c th chc chn rng s cng bnh ca c Cha Tri trong vic -m s b h xung. c Cha Tri khng qun dn ca Ngi.

c Cha Tri l cng bnh v thnh tn vi giao c ca Ngi vi Israel. -m i din cho nhng ngi chng i mc ch ca Cha. iu m p-ia ni v -m p dng cho bt k dn tc no t t mnh vo ch chng li c Cha Tri v dn ca Ngi.

444 598d

Hon cnh a l

Jacob Israel Esau Edom

National Geographic has several articles on Petra back to 1907

Heres Dec. 1998

Petra Article Front Page

Tng tng sng trong a th nh vy!

The Siq
(pronounced seek)

598c

Li vo duy nht ca Petra

Nhng knh dn nc b chn vi hng th k

598b

Li ra khi Siq

Dark Siq Exit

598b

Kho Bu

Trn nh ca kho bu

Cc k s N-bt thu thp ti tnh lng nc ma ch 6 inch (15 cm) mi nm.

M ca ngi N-bt pha ng ca trung tm thnh ph

Byzantine Church Mosaic (5th century)

598c Hi ngi l k trong khe vng , trong ni cao, ngi ni trong lng mnh rng: Ai s c th x ta xung t? s kiu ngo ca lng ngi la di ngi. (p-ia 3)

598c

Hng ct c mng tng

598c

Colonnade Realized

Nymphaleon

Nymphaleon

Bread-Making Bedouins Still live at Petra

Vn #1
Tn c trch dn nguyn vn hng trm cu trong mi phn chnh ca Cu c. Nhng sch p-ia khng c trch dn mt ln no. Nu c thn cm, sao khng c trch dn?

Gii quyt
Mt vi sch Cu c khng c trch dn trc tip trong Tn c, bao gm Ru-t, 1 v 2 S K, -x-t, Nh Ca v Truyn o. Tuy nhin, nhng sch ny vn c ngi Do Thi v C c nhn xem l c thn cm. c trch dn trong Tn c khng phi l tiu chun cho s thn cm ca cc sch Cu c. ng ra, sch c c vit bi mt pht ngn nhn c uy tn ca c Cha Tri v c dn ngi cng nhn hay khng. Sch p-ia p ng tiu chun ny. Cc tc gi Tn c khng c l c trch dn tng sch Cu c. Mt s C c nhn ngy nay trch 1 Vua, nh Tn c lm (R 11:4). Thc ra, t C c nhn trch dn 2 v 3 Ging, v chng cng l mt phn ca Li thn cm. Mt sch c trch dn nhiu hay t khng xc nh sch c c thn cm hay khng.

Vn #2
Sch p-ia l mt s ip v s on pht v mc o c ca c Cha Tri trn cc nc. Trong 21 cu ca sch c 16 li cng b on pht trn -m 5 li tin tri v chin thng ca Israel trn -m trong tng lai. Nhng, c phi iu nay mang tnh quc gia dn tc Do Thi hn l s mc khi ca c Cha Tri khng?

Gii quyt
Sch p-ia biu l s t tr ca c Cha Tri gia s h thn v tht bi ca dn tc. S bt lc ca dn c Cha Tri chng li k th c phn nh trn nng quyn ca c Cha Tri ca Israel. Phi chng Yahweh l mt c Cha Tri tht bi? Phi chng Ngi khng c nng quyn khng c li k th ca dn Ngi? Khng! l cu tr li vang di ca p-ia! c Cha Tri ca Israel s gi li ha ca Ngi vi dn Ngi, ngay c trong tng lai. Cc nc khng hiu rng chin thng tm thi ca h trn dn ca c Cha Tri l cng vic ca chnh Ngi.

Gii quyt
S ip ca p-ia l c Cha Tri ca Israel lun hon ton iu khin, v Ngi hon thnh mc ch ca Ngi. l s ip ca c tin v hi vng, v chin thng k th nghch ca c Cha Tri. Nhng chin thng ca Israel s l mt phc lnh cho mi dn tc. S bi o ca Israel em n s on pht. V nu s dt b h ra lm s ha thun
cho thin h, th s h tr li trong n in h chng phi l s sng li t trong k cht sao?(R 11:15).

Sch ny khng n thun bc l tnh dn tc Do Thi ch ngha. Sch cng b s thnh ca c Cha Tri nh li chng cho s cng chnh o c ca Ngi m bi Ngi thit lp s cng chnh trn t.