Vai tr ca t duy phn bin trong hc tp bc i hc http://nguyenvantuan.

net/education/3-edu/575-vai-tro-cua-tu-duy-phan-bien-tronghoc-tap-o-bac-dai-hoc Th nm, 20 Thng 5 2010 08:58

Hm qua, ti gii thiu cc bn bi phng vn Gs Hunh Hu Tu v cht lng gio dc i hc. Hm nay, ti tip tc gii thiu bi th 2 ca anh Tu, bn v phn bin trong gio dc i hc. Tht ra, bi ny cng c bn v vn ngy bin m ti post mt bi trc y trn trang web ny. Mi cc bn theo di. Hc l gi? Hc chnh l qu trnh thu thp v chc lc kin thc (c v thng tin c bn v phng php lun) mt cch c h thng v bin n thnh mu tht ca mnh. Nh th hc l mt hot ng thng trc, trong lc cn l sinh vin v ngay c lc ra i. Nh , hc tp gip con ngi c kin thc, bn lnh nh gi v ly quyt nh, v nh th gip con ngi nng cao kh nng i din vi cc vn m cuc i t ra, d l trong lnh vc chuyn mn hay trong lnh vc x hi. t dc mc tiu , trong lc cn ngi trn gh nh trng, sinh vin cn nm vng phng php hc tp ti luyn bn lnh c nhn, xy dng ng lc hc tp gip c nhn cng ngy cng tr nn tch cc hn, v chp nhn trch nhim ca mnh i vi bn thn v i vi x hi. Hc tht s tr thnh mt ngi c kh nng t duy c lp, nng cao kh nng t duy phn bin v kh nng sng to, tr thnh mt ngi hu ch cho x hi. Kh nng sng to ph thuc kh nhiu vo t cht c nhn; nhng t duy c lp v t duy phn bin li ph thuc kh nhiu vo cht lng o to v hc tp ca mi trng gio dc. Hc tp gip sinh vin pht trin i sng tr tu ca mnh; hot ng tr tu li l c s ca kh nng t duy c lp v t duy phn bin. Nh th, cht lng t duy ph thuc chc ch vo qu trnh pht trin tr tu. C nhiu m hnh v qu trnh pht trin tr tu; tuy nhin tt c m hnh u c mt s im c bn ging nhau, c chia ra mt s giai on (W. G., Jr. Perry, Forms of intellectual and ethical development in the college years: A scheme. Holt, Rinehart & Winston, New York, 1968, c trch dn li trn trang Web http://www.cmu.edu/teaching /index.html, thuc i hc Carnegie Mellon) Giai on 1 i ngu (dualism): trong giai on pht trin s khi ny, sinh vin thng nhn cuc i di dng tt-xu, trng-en; v trong suy ngh ca sinh vin giai on ny, kin thc thu thp l r rng minh bch, khng c mp m; hc tp n gin ch l mt qu trnh trao i thng tin. i vi h, ngi thy ging bi tc l trnh by nhng kin thc mi di dng s kin; v sinh vin ch cn hc thuc lng l hon thnh nhim v hc tp. giai on i ngu ny, sinh vin s bc xc nu ngi thy cho nhng cu tr li c iu kin, hoc l khng tr li m li t ra nhng cu hi khc.

Giai on 2 a dng (muliplicity): giai on k tip bt u lc sinh vin nhn thc c rng ngay nhng chuyn vin cao cp c lc cng cha hn ng vi nhau trn mt s vn v i lc cn hon ton c quan im i lp na. i vi sinh vin giai on pht trin ny, mi chuyn u phc thuc vo vin nh v kin c nhn. H cm thy sc t mnh suy ngh, v cng sc t li vn v nhng kin thc do ngi thy truyn t. Tuy nhin, giai on ny, ngi sinh vin cha hn sc nh gi nhng ci nhn khc nhau, v hn cng cha sc a ra nhng lp lun nhm khng nh quan im ca mnh. V giai on ny, sinh vin xem nh gi ca ngi thy i vi c nhn mnh l hon ton c tnh ch quan. Giai on 3 tng i ha (relativism): trong giai on pht trin tng i phc tp tip theo, sinh vin nhn thc r tm quan trng ca chng c v l lun lc tm cch nng cao tnh thuyt phc quan im ca mnh. Ngi sinh vin giai on ny chp nhn ngi khc c th khng ng vi ci nhn ca h; v ngay c kin ca lnh o cng cn c phn tch v phn bin cn thn, ch khng nht quyt l nhm mt tun th tuyt i. Cng nh trong cc giai on trc, by gi h c th c nhng suy ngh quyt lit; tuy nhin nhng suy ngh ny c h phn tch v nh gi mt cch nghim tc. giai on ny, sinh vin bt u nhn thy ca mnh vi mt cp mt khc: ngi thy l mt ngi hng o c trnh v cng l mt ngi ng hnh trong lnh vc t duy trao i kin, ch khng phi l mt ngi lnh o khng h c sai lm, m cng khng phi ch l mt ngi no c quan im khc mnh. Giai on 4 chp nhn trch nhim ca mt tr thc (commitment): theo Perry, giai on cui ca qu trnh pht trin tr tu khng phi l bc nhy vt v mc phc tp ca tr tu, m ng hn l cch tip cn vn ; p dng tt c nhng kin thc thu lm c trong giai on tng i ha a ra nhng la chn hay nhng quyt nh da trn nhng phn tch v t duy phn bin. Theo Baxter-Magolda (M.B. Baxter-Magolda, Knowing and reasoning in college: Gender-related patterns in students' intellectual development, Jossey-Bass, San Francisco, 1992) th lc sinh vin ghi danh vo i hc, mc tr tu ca h thp hn rt nhiu so vi nhng g ta hnh dung, v trong qu trnh hc tp i hc (h thng 4 hoc 5 nm), tr tu ca h cng khng pht trin n mc m ta hy vng. th sau y, da trn mt iu tra din rng trn ton nc M, cho thy mc pht trin tr tu ca sinh vin. Ta nhn thy cch suy ngh i ngu gim n v t duy a dng pht trin theo thi gian; tuy nhin cch t duy tng i li pht trin kh chm, khng t ng mc ta mong i. C nhin, kt qu hc tp ph thuc vo nhiu yu t, va ch quan, va khch quan. Nhng theo ti, yu t chnh yu nht vn l phng php hc tp. tr tu c pht trin ton din, sinh vin phi c phng php hc tp ng n. Nhn li m hnh pht trin tr tu ca sinh vin, ta thy kh r du n ca t duy phn bin (critical thinking) trong qu trnh hc tp. Nh ta s thy, t duy phn bin l phng php lun ng n, l phong cch hu hiu ca mt tr thc lc tip cn nhng vn

m ta phi i din. Trong trao i kin, trong tip nhn kin thc mi, trong trng hp phi nh gi mt quan im, mt lun c, ta phi nhn vn vi mt u c thong m, khng thin kin. Phng php t duy duy phn bin chnh l cng c gip ta s dng ton b kin thc v tr tu c mt ci nhn tng hp v chnh xc v nhng vn hay lun c ta quan tm. Mt lun c thng c xy dng trn nhng gi thit c gi l tin . T tp hp cc tin ny, tc gi ca lun c p dng cc l lun lgc hnh thc suy lun v i n mt s kt lun. L lun lgc hnh thc l mt s qui tc suy lun c cc trit gia c kt sut qu trnh pht trin ca con ngi, v hin nay c xem l cng c thit yu ca l lun trong tt c mi lnh vc; c nhin l lun lgc hnh thc l mt b phn ca t duy phn bin. T duy phn bin gip ta nh gi lun c ny, xem c chp nhn hay cn loi b n. V thc cht, tp hp cc tin c xy dng trn nn tng kin thc tch ly ca ngi a ra lun c. Nh th, nu suy lun khng phm li lgc hnh thc, th kt lun s ng nu tin l ng. T , ta c th thy t duy phn bin gm nhng bc chnh sau y: 1) c v theo di cn thn nhng bc i ca lun c nhm xc nh cc tin v cc kt lun m tc gi lun c nu ra (trong trng hp theo hc mt mn hc mi, y cng chnh l cc kin thc mi m ngi thy mun sinh vin tip nhn). 2) Nu trong lun c, ta thy khng c suy lun m ch l nhng khng nh (facts), th lun c ch cha ng nhng thng tin, c th chnh xc hay sai lch; nh th, ta c quyn khng quan tm n nhng g m tc gi ca lun c mun thuyt phc ngi nghe. 3) Trong trng hp suy lun ca lun c khng tun th cc qui tc lgc hnh thc, th y ch l mt lun c ngy bin (fallacy). Ch ngy bin trong ting Vit thng mang ngha xu, tng ng vi tnh hung ngi ta tm cch thuyt phc ngi khc bng cch ni di mt cch hng hn. Nhng ng ra, cng c nhng lc, ngi trnh by lun c khng c mun ni di, nhng ch phm sai lm trong l lun m thi. Ngy bin v tnh hay hu c th xut hin di rt nhiu dng khc nhau; nu ta mun nh gi chnh xc mt lun c, mt trong nhng yu t quan trng l phi hiu r cu trc ngy bin. 4) Cui cng, nu suy lun ca tc gi (hoc ngi thy) hon ton chc ch v mt lgc hnh thc, th lun c c xem l ng ng.Vn cui cng l xt xem c nn chp nhn nhng tin m tc gi s dng trong lun c hay khng. y l im mu cht ca t duy phn bin. Bi v nu ta Chp nhn tp hp cc tin ca lun c, tc l ta hon ton chp nhn kt lun ca tc gi; ni cch khc, ta chp nhn lun c. Ngc li, nu ta ph nhn nhng tin ny c ngha l ta loi b lun c ra, hay ni cch khc ta khng chp nhn nhng kt lun m tc gi ca lun c tm cch thuyt phc ta (trong hc tp, tc l t chi hay chp nhn nhng kin thc mi nh mt thnh phn ca h thng kin thc m ta cn tch ly trong qu trnh hc tp). Cch nh gi cc tin ca mt lun c, c ngha l chp nhn hay t chi nhng tin

 m tc gi ca lun c s dng, phi da trn kin thc c tch ly ca mnh, da trn kinh nghim v lng tin c nhn. Kin thc ph thuc vo mi trng gio dc, phng php ging dy ca ngi thy cng nh phng php hc tp ca sinh vin; kinh nghim ph thuc vo mi trng x hi v cui cng l lng tin li ph thuc vo mi trng gio dc gia nh. Trong qu trnh p dng phng php t duy phn bin, bt c ti thi im no, ngi sinh vin cng phi sn sng ng no, suy lun v nh gi; nhng hot ng ny s to thnh mt phong cch t duy, lun lun sn sng lng nghe, nhng trc khi chp nhn bt c kin no, ngi sinh vin phi ch ng phn tch v nh gi. Hot ng ca no b theo phong cch ny s gip sinh vin hnh thnh vng vng t duy duy c lp v t duy phn bin. Vi t duy c lp v t duy phn bin nh nn tng, v vi kin thc tch ly thnh h thng, sinh vin s c iu kin pht trin t duy sng to ca mnh. Ta thy ngay, kt qu ca hc tp v vn tc pht trin tr tu ph thuc mnh m vo phng php hc tp ca sinh vin. Ngi no nm vng phng php t duy phn bin, th cht lng hc tp cng cao v tr tu cng pht trin vng chc. Hunh Hu Tu Ph lc Trn mng Internet, c mt a ch ca ch bin J. Landsberger trnh by tt c mi kha cnh c th ca mt qu trnh hc tp c cht lng. c gi quan tm c th kt ni n a ch ca Study Guides And Strategies l http://studygs.net/ c gi cng c th lm quen nhanh chng vi t duy phn bin ti a ch sau y http://www.criticalthinking.org/aboutct/ctquestionsanswers.cfm V cu trc ngy bin, c gi c th tham kho trang http://www.fallacyfiles.org/