DARWN VE SOSYAL BLMLER M. Asm Karamerliolu 1859 ki bayaptn yaymland bir yl.

Karl Marxn Ekonomi Politiin Eletrisine Katksve Charles Darwinin Trlerin Kkeni. Marxn yakn arkada ve yolda Wilhelm Liebknecht Trlerin Kkeninin yaymlanmasnn ardndan Marx ile aylarca Darwinin teorileri dnda baka hibir konuyu konumadklarn anlatr.1 Etkileri bizim corafyamzda da derin olmutur: Osmanl aydnlar arasnda laik dncenin geliiminde en byk etki ve ilham kayna Darwinden gelir.2 Sahiden de dnya tarihinde hi kimse insana, hayata, zamana ve dnyamza dair yerleik dnceleri Darwin kadar kknden sarsmad. Hibir teori Darwinin evrim teorisi kadar bu denli uzun sreli, bu denli yaygn ve iddetli bir ekilde tartlmaya devam etmiyor. Gn gemiyor ki gazete ve dergilerde evrim teorisiyle ilgili paleontolojiden antropolojiye, biyolojiden psikolojiye birok alanda bir aratrma, bir yorum kmasn. 2009 Yl Darwinin doumunun 200, en nemli yapt Trlerin Kkeninin yaymlannn 150. yldnm. Dnyann en saygn dergileri pepese kapaklarnda Darwini anarak kt 2009da. Belki imdiden sylemesi ok erken, ama nmzdeki yllar hem doa bilimlerinde, hem sosyal bilimlerde Darwinci teorinin inanlmaz bir ykseliine sahne olabilir. Bunun bir takm iaretleri de drt bir yandan gelmekte. Bylesi bir dnemde Birikimde de Darwin zerine bir yaznn kmas hi kukusuz ok nemli. Darwinin teorisi daha en bandan son derece tehlikeli bir teori olarak algland. Tm trlerin ortak bir atadan geldiini, zaman iinde evrimleerek farkllatn syleyen bu dinamik teori 19. yzyln statkocu, muhafazakr anlaylarn dorudan tehdit etti. Eer trler bile deiebiliyorsa, sosyal dzenler, toplumsal hiyerariler hayli hayli deiebilirdi. Daha bandan tehlikeli, aykr ve devrimci bir teoriydi. Bu teori insan doann ve hayatn merkezine koyan kutsal dinlerle ve abartl bir hmanizm savunan sekler dncelerle de dorudan eliti. Evrim teorisine gre insan doann ve hayatn merkezi deil, olsa olsa onun bir parasyd sadece. Hereyin bu dnyada insan iin yaratldn ya da daha sekler bir tarzda sylendii biimiyle, hereyin insan iin olmas gerektiini dnenlerce de haliyle tehlikeli ve gereksiz bir teori olarak grld.

19. Yzyl trlerin kkenine deil, daha ok toplumsal dzenlerin kkenlerine odaklanan bir yzyld.3 Hal byle olunca evrimci dnceler toplumsal dzen ve milliyetilik tartmalarnn glgesinde kald ve hatta kt bir ekilde bu tartmalar iin seferber edildi. zellikle insanlar ve toplumlar arasndaki hiyerarinin doasnn genetik olduunu iddia eden Sosyal Darwinist teoriler hakl olarak evrim teorisine ynelik derin bir kukuyu besledi. jeni (Eugenics), soykrm, etnik temizlik ve Adolf Hitler yznden evrim teorisi sekler ve sol aydnlarn youn antipatisini kazand. Ayrca a smrgecilik ve milliyetilik a olunca evrim teorisi de ayrmc, rk, dlayc amalar iin fazlasyla suiistimal edildi. Ne var ki 20. yzylda DNAnn kefiyle trlerin ve insanlarn paylatklarnn farkllklarndan ok daha fazla olduu gerei pek dikkate alnmad, hatta bugn dahi alnmyor. Oysa evrim teorisi sadece insanlar arasnda deil, trler arasnda da kardelik olduunu aslnda en radikal biimde gsteren bir teori bugn. Evrim bilimi bir zamanlar rklk iin seferber edilmiken, bugn tam tersi bir konumlan sz konusu. Statik bir doa ve toplum anlaynn inat ve inanl temsilcilerinin evrim teorisine kar hasmane tavrlarn anlamak mmkn. Asl ilgin olan sekler aydnlarmzn bu konudaki korkular, ilgisizlikleri ve cehaleti. Bu camiada yaygn tavr yle: mesele biyolojik evrim, rnein gzn evrimi olunca, elbette ki evrim nemlidir, bilimseldir, ben biyolojiyi severim gibi tavr alnrken, davranlarn da evrimsel temelleri olabilecei dncesine kar youn diren ve antipatiyi son derece militanca savunmaktan geri kalmyorlar. zellikle sosyal bilimlerde Darwine kar duyulan korku, nefret ve daha da nemlisi renilmi yok sayma ok yaygn, ok kkl bir tutum.4 ou her ne kadar ellerine Darwinin hibir yaptn almamlarsa da bu konu gndeme geldiinde hemen rklk kokusu alveriyorlar, Sosyal Darwinizm diye bir etiket yaptrp her trl Darwinci dnce ile onu hakszca bir tutuyorlar. EVRM DNCESNN GELM Aslna baklrsa evrimci dncenin kkenleri Darwinden daha gerilere gidiyor. Ondan nce dedesi Erasmus Darwin, Lamarck, Diderot gibi dnrler btn varlklarn birbirinden trediine dair dnceler ortaya koymulard. Ancak bunun hangi mekanizmalarla olduu bilinmiyordu. Darwin 1830larda Beagle isimli gemiyle yapt yolculukta, zellikle Galapagos adalarndaki gzlemlerinde, doada neden bu kadar ok, bu kadar birbirine benzer, ama bu kadar da farkl tr olduu sorusunu cevaplamaya alt. Bu

adalarda neden birbirine benzeyen, ama deiik boyun uzunluklarna sahip kaplumbaalar vard? Keza birbirlerine ok benzeyen ispinoz kular neden son derece farkl gagalara sahiptiler? Bu iki basit ve gzel sorudan dnya tarihindeki en radikal, en ilgin teorinin kacan muhtemelen ilk bata kendisi de fark etmemiti. Cevab yine basit ve gzeldi: Doal Seilim. Darwin Trlerin Kkenine insanlarn yzlerce yldr hayvanlar seerek onlar nasl bakalatklarnn rneklerini vererek balar. Eer insanlar dnya tarihi asndan ok ksa bir srede kendi elleriyle hayvanlar bu kadar derinden deitirebiliyorlarsa, rnein insan sayesinde saysz deiik kpek trnn ortaya kmas gibi, milyonlarca ylda doann neler yapabileceini hayal etmek zor deildi. Doal Seilim teorisi doaya adapte olanlarn seildiini ve tedrici bir ekilde5 bu srete yeni trlerin doduunu, baz trlerin de yok olduunu vurguluyordu. Ancak Darwinin teorisinin ok byk bir de amaz vard: Bu doal seilim mekanizmasnn yeni nesillere nasl aktarld konusunda hemen hibir fikri yoktu. Trlerin Kkeninde gelecek nesil bilim insanlarnn bu sorunu zeceini ve teorisini tamamlayacan umduunu yazd. Darwin Mendelin teorilerinden haberdar deildi ve genetik diye bir bilim henz ortada yoktu. Bu byk amaz evrim teorisinin 20. yzyln bana kadar bilimsel camiada etkisini ciddi biimde snrlad. Doal seilim teorisinin glenmesi ve bilimlerde yaygnlamas iin 1930larn sonlarn beklemek gerekti. zellikle Ronald Fisherin istatistik ve matematiksel modelleriyle genetikteki gelimeler Modern Sentez diye bilinen dnce akm ile evrim teorisinin bilimsel temelinin pekimesini gndeme getirdi. 1953de Watson ve Crickin DNAnn yapsnn analiziyle evrim olgusu hibir kukuya yer brakmayacak biimde somut anlamda doruland. Nasl ki dnyann yuvarlakl Galileo iin soyut bir tartma idiyse ve uzaydan ekilen bir fotograf artk hibir ekilde dnyann dz olduunu savunmay olanaksz hale getirmise, DNA zerine almalar evrim teorisi zerinde benzer bir etki yapt. Benzer canllarn benzer DNA yaplarnn olduunun ortaya konulmas, hatta giderek hangi canlnn hangisiyle akraba olduunun DNA zerinden anlalmas, Darwinin teorisinin adeta ete kemie brnmesiydi. Bugn biliniyor ki evrim bir gerekliktir. Somut, tarihsel, ampirik bir olgudur. Evrimin hangi mekanizmalarla ve nasl gerekletii ise evrim teorisinin alma alandr. Evrimin sadece bir teori olduu demagojisini yapanlar hem bu gerein farknda deiller, hem de bilimlerde teorinin ne demek olduu konusunda en ufak bir bilgileri yok. Evrim teorisinin

bilimselliine vurgu yapldnda sanki herey 19. yzyl positivizmi balamnda tartlyormucasna bilim budalal yaftalar yaptrlabiliniyor. Bugn zellikle biyoloji ve genetik gibi disiplinleri evrim teorisi olmadan dnmek mmkn bile deil. Tptaki en byk dnmlerden birisine namzet olan kk hcre almalar da yle. Gnmz tbbnda her geen gn evrim teorisinin ngrlerine dayal baarl almalara imza atlyor. HIV gibi virsler son derece hzl deitiklerinden real time (gercek zamanl) evrimi onlar zerinde gzlemlemek mmkn ve evrim teorisinin verdii ngrler olmasa HIV almalarnda yol almak mmkn olmazd. Psikoloji, iktisat ve antropoloji gibi disiplinler giderek daha fazla evrim teorisini iselletirmekteler. Trkiye gibi birka lke dnda evrim genel kabul gryor, ran ve Vatikanda bile bu konuda yle byk bir tartma yok! Trkiyenin bu konuda neden bu kadar muhafazakar olduu zerinde dnlmesi gereken bir vaka. TEORNN SUSTMAL: SOSYAL DARWNZM Doa bilimlerinde evrim teorisi 150 yllk savam byk lde kazand. Evrimin mekanizmalar, hz, biimi gibi mevzular elbette hala tartlyor. Asl sorun tarihsel olarak sosyal alanda yaand. Her byk dnrn bana geldii gibi hemen herkes Darwinde bireyler buldu. 19. Yzyln ikinci yarsndan kinci Dnya Savana kadar Sosyal Darwinizm denilen akm hem etkiliydi, hem de son derece tehlikeli baz kt ideolojilerin bayraktarlnda kullanld. Bu akm bilindii gibi Herbert Spencer tarafndan gelitirilmiti ve Darwinden nce de olduka yaygnl olan bir fikir akmyd. Spencerin asl etkilendii dnr Lamarck idi. Geri unutmamak gerekir ki Darwinin kendisi de zamannn bir rnyd ve 19. yzyl Viktorya dnemi ngilteresinin birok nyargsn onda da bulmak mmknd. Spencerin gl olann ayakta kalmas diye zetleyebileceimiz teorisi toplumsal dzenlerdeki eitsizlikleri ve hiyerarileri doall zerinden merulatrmaktayd. a makine, rekabet, imparatorluk, smrgecilik, Laissez Faire ve ilerleme ayd.6 Burjuvazinin geliimiyle statik doa ve toplum anlay yerini dinamik ve deiken anlaylara yava yava brakmaya balad. Aslna baklrsa ykselen burjuvazinin Sosyal Darwinist dnceyi benimsemesi Darwinin dncelerinin genel kabul grmesine, poplerlemesine de yarad.7 Kald ki sosyalistlerin de ou Darwinin dncelerini hararetle desteklemekteydi. Marx deiim ve dine kar olan tutumu yznden ve kanlmaz ilerleme

dncesine sempatisinden dolay, ki aslnda Darwinde ilerleme dncesi yoktur, onun dncelerini desteklemekle beraber rekabet ve insan beyninin de evrimin bir sonucu olduu dncesine karyd.8 Gerek liberaller, gerek sosyalistler kendi dnya grlerinin doa tarihi ve doa yasalar tarafndan kantlandn dnmekteydiler. Eer doada ve toplumlarda sabit bir dzen yoksa, sreler dinamik ve deiken ise, o halde toplumsal dzenin nasl oluturulaca ve merulatrlaca meselesi merkez bir nem kazand. William Graham Sumner gibiler, zenginlerle yoksullar arasndaki gelir dalmn iyiletirmeye doal dengeyi bozaca ve ilerlemeyi engelleyecei nedeniyle kar kyorlard. Kapitalist rekabet doadaki rekabet gibi doald. ngiliz emperyalist hegemonyas da bu doallk zerinden dolaymlanan bir merulatrma syleminden nemalanmaktayd. Irklarn bir dierine stnl de elbette bu sahnede yerini alacakt! Sosyal Darwinizmin asl gl olduu yer Almanyayd. Ernst Haeckel Sosyal Darwinist dnceyi poplerletirdi, yaygnlatrd. Osmanl aydnlar da Darwinizmi byk lde Haeckel zerinden renmilerdi.9 Kainatn Srlar adl kitab yirmi dile evrildi. Haeckel Doal durumun toplumsal durumlar iin de rnek tekil ettiini dnyordu. Daha sonralar doal olan olmas gereken ve meru olandr diye zetleyebileceimiz Naturalist Fallacyyi Haeckelde grmek mmknd. Sosyal Darwinist dncelerin dorua kmas jeni (Eugenics) hareketiyle gndeme geldi. Darwinin kuzeni Galton 1883de jeni terimini icat etmi ve bu kelimeyle insanlarn daha doarken gl ya da gsz olduklarna vurgu yapmt.10 jeni rkn biyolojik arndrlmas, glendirilmesiyle ilikili bir hareketti.11 En gelimi eklini ABDde, sonra, ilgintir, skandinavyada buldu. zellikle Birinci Dnya Savann getirdii sosyal meseleler bu hareketin yaygnlamasna ortam salad. Sava btn lkelerde nfus sorununu gndeme getirmi, neslin iyiletirilmesi ve nfusun artrlmas, Trkiye dahil, hemen her lkede devletlerin ve orta snflarn zerinde nemle durduu bir konu olmutu. Ayrca yoksullarn zenginlerden daha ok ocuk yapmas bu orta snf reformcularn zerinde nemle ve hararetle kafa yorduklar bir konuydu. Adeta doal seilim kendi bana brakldnda gszlerin ve zayflarn daha fazla remesine yol amaktayd. jenistler zenginleri daha fazla ocuk yapmaya, yoksullar ve zayf gruplar da ocuk yapmamaya ynelik almalar

iine girdiler. ki sava aras birok lkede grlen ve baz toplumsal kesimlerin ksrlatrlmasna kadar giden bu sre Hitler Almanyasnda dorua kt. Keza 1920lerde Sovyetler Birliinde Stalinin bir dnem gzdesi Lysenko gibi arlatanlar proleter bilim adna biyolojide olmadk samalklara imza atp, neredeyse Sovyet tarmnn yokoluuna yol atlar. SOSYAL BLMLERN DREN nsann Biriciklii, Sosyalin Baatl Sosyal Darwinizmin kirli tarihi yznden sosyal bilimlerde evrim teorisine 20. yzylda son derece kukulu bakld. Ama bu hakl tepkiye ilaveten sosyal bilimlerin ketalarn oluturan bir takm varsaym ve yaklamlarn ve yaanan an ruhunun da bu uzak durmada rol oynad aktr. Bunlarn bazlarna detayl bakmakta fayda var. Bu varsaymlarndan en dikkate deer olanlarndan biri insann dier hayvanlardan esasen ok farkl, nevi ahsna mnhasr, zel bir tr olduu dncesiydi. nsann biyolojik zelliklerinden ziyade asl olarak sosyal ve kltrel bir varlk olduu varsaylyordu. Bu baat ve yaygn varsaym bir yandan tarihsel bir takm gelimelerle, dier yandan da buna uygun den entelektel bir temelden besleniyordu. Tarihsel gelimelerden kastettiim zellikle 19. yzyldan itibaren sosyalle doal olann birbirlerinden giderek farkllamas, ayrmas ve adeta zerk alanlar haline gelmesinin altnda yatan tarihsel dinamiklerdi. Entelektel temelini ise insann dier trlerden farkl, nevi ahsna mnhasr, biricik, (unique) bir tr olmas fikri oluturuyordu. Tarihsel gelimelerin etkisi ile balayalm. Aslnda kkenleri onbin yl nceki tarm devrimine gitse de, zellikle 19. yzylda Sanayi Devrimi ile insann doay deitirmesinin ve onu kontrol altna almasnn bykl ve derinlii akl almaz boyutlara ulat. nsanolunun adeta hemen hereyi yapmas mmknm gibi grnyordu. Barajlarla nehirler evcilletiriliyor, yeni enerji kaynaklar bulunuyor, siyasal sistemler kknden deitiriliyor, maddeye yeni bir tarz ve ruh vererek bambaka bir ekonomik gelime salanyor, tketim toplumlarnn altyaps oluturuluyor, tarmda yeni teknolojiler gndeme geliyor, tpta sanki her hastalk zamanla birbir ortadan kaldrlabilirmi gibi dnlyordu. Daha kefedilebilecek ok petrol sahas, tarma alabilecek ok alan,

kurulabilecek ok fabrika, yaklabilecek cok orman, soyu tketilebilecek ok sayda hayvan ve bitki var gibiydi. nsanolunun doaya hakim olma mcadelesindeki performansna bakldnda btn bu gz kamatrc gelimeler sosyal olann snrszl ve hereye kadir olduu fikrini glendirdi. Doal alann daha imdiden zerinde ciddi bir hegemonya kurulabilen alan olduu ve de neredeyse hi deimedii varsayld iin, sanki asl hereyi belirleyenin sosyal dinamikler olduu izlenimi dodu. Dnya kaynaklarnn snrl olabilecei dncesi henz pek kimsenin aklna gelmiyor, Adam Smithden Karl Marxa kadar hemen herkes kaynaklarn snrsz olduu nkablnden hareketle ekonomik, siyasal ve sosyal teorilerini ina ediyorlard. Hemen hemen btn modern medeniyetlerin, ama zellikle de Bat medeniyetinin, ekonomik, sosyal ve felsefi altyaps dnya kaynaklarnn sonsuz oldugu inanc zerine temellenmiti! Doann snrlar yerine toplumsal ilikilerin yaps n plandayd ve bunlar birbirlerinden ayr eylermi gibi bir izlenim giderek gleniyordu. Bu izlenimin ekonomik ve sosyal stat boyutu da vard elbette. Giderek daha kalabalk gruplar halinde yaayan insanlar ehirlere akn etmeye balayp, bir grup insan dierini maniple ederek ekonomik kazan ve sosyal stat salayabiliyordu. Sosyal stat kendinizin deil, ancak bakalarnn size verebilecei bir sosyal g olduu, ve sosyal staty elinde tutanlarn iktidar da elinde bulundurmalar bir vaka olduu iin, sosyal alandaki mcadeleler iyice kzt ve nem kazand. Hal byle olunca da Durkheim gibiler sosyal olann ancak sosyal ile aklanabileceini dndler.12 Sosyal ve doal olann bir btnn farkl veheleri olduu dncesine pek kimsenin prim verdiini sylemek zor. Ne de olsa henz iklimin sabit, dier canl trlerinin yokoluunun da ciddi bir tehlike olarak alglan(a)mad yllard. Solcusundan sacsna, dini btnlerden sekler hmanistlere kadar hemen herkes asl meselelerin sosyal alanda tezahr ettii yanlsamasn paylat. nerdikleri alternatifler farkl olmakla beraber, paylalan ana eksen ortakt! Sosyal olann ykseliinde rol oynayan bu gz kamatrc tarihsel ve sosyal dinamiklerin yansra, sosyal bilimlerde yaygn olan entelektel varsaymlar da yukarda bahsedilen doal ile sosyal alan arasndaki yapay ayrmada etkili oldu. Sosyal alan zerine kafa yoranlarn nemli bir ksm insann biyolojik bir varlk olduunu haliyle kabul etmekle birlikte, biyolojik zelliklerin insanda pek de nemli olmad, nk insann nevi ahsna mnhasr bir tr olduu vurgulanyordu. Bu grn dayana insandan baka hayvanlarda pek

grlmedii varsaylan bir zelliin olmasyd: zek. nsan zeks ile doann ve biyolojinin demir yasalarnn dna kabilir, istedii eyleri yapmaya muktedir olabilirdi. Ayrca insan yine nevi ahsna mnhasran baka hayvanlardan farkl olarak bir ruha, bir psikolojiye, bir bilince sahip olabilmi, hepsinden nemlisi de bir kltr yaratabilmiti. Biyoloji ve fizyolojisinde hayvan olan insan bu yolla onlardan kendisini ayrtrmay baarabilmiti. Mantk byle kuruluyordu. Biricik olmann (uniqueness) u an varolan btn trlerin ortak zellii olduunu skalayan13, ve birok hayvan trnn insan kadar gelimemi de olsa kltre, zekya sahip olduunu gzden karan bu dnce biimi sosyal bilimlerde bugn de egemen olan yaklamdr.14 Bir Tabula Rasa Olarak nsan Beyni John Lockedan beri sosyal bilimlerde baatln koruyan ve evrim teorisine sosyal bilimlerde olan direniin merkezinde duran varsaymlardan bir tanesi de insan doasnn bir tabula Rasa (bo levha) olduuydu. O adeta bir bo levhayd; evresel faktrler, eitim, toplum ona ne verirse, insan doas yle oluuyordu. Kolayca eilip bklebilen, istenildii biime sokulabilen, istenilen kalba dklebilen, zsel bir muhteviyat olmayan bir eydi insan doas. Locke aristokrasinin siyasal felsefesinin temellerine bu gr ile saldrrken, kleliin de doutan gelen zelliklerle belirlenen bir durum olmadn savunuyordu. nsan deneyiminin sonsuzluu Tabula Rasa fikri ile birleiyor, doutan gelen zelliklere ve evrimlemi insan doas fikrine set ekilmi oluyordu.15

harmanlanyordu. Bu gre gre doada normal durumda herey barcl, zbenliinden yoksun, sorunsuz bir halde durmaya eilim gsterirken, hrs, endie, iddet gibi eilimler medeniyetin sonradan bizlere empoze ettii, aslnda zmzde olmayan zellikler gibi alglanyordu. Kkenleri Jean Jacques Rousseauya kadar giden bu gr 1920lerde antropolog Margaret Meadin Samoa adasnda yapt almalarla doruluu bilimsel olarak kantlanm gibi grnyordu. Mead Samoa adasnda ve halknda adeta cenneti bulmu gibiydi. Bu adann genleri Amerikan akranlarnn tersine iddete, hrsa, cinsellikte kskanla hemen hi yeltenmiyorlar; barc, eitliki, zgr akn sonuna kadar yaand bir toplum oluturuyorlard.16 Mead Samoa deneyiminden karak baz toplumlarn iddete meyilli olup, dierlerinin olmamasn haliyle Tabula Rasa fikrine yaslanarak aklad. nsan

Tabula Rasa fikri bir yandan da asil vahi (noble savage) olgusu ile

doasnda iddet yoktu, toplumsal artlar, eitim, evre gibi faktrler insanlar iddete eilimli yapyordu. Cinsellik gibi biyolojik temellerinin gl olduundan pek az kuku duyulan pratikler bile yaanlan ortam tarafndan, yani sosyal alan tarafndan belirleniyorsa, demek ki insan doas sahiden de bir Tabula Rasa olmalyd. Bu dncenin sosyal bilimlerin derin temellerinde yatan ve hemen hereyin sosyal bir ina srecinde oluturulmu bir kurgu olduunu iddia eden sosyal konstrktivizm ile nasl i ie getiinin altn izmekte fayda var. Daha sonra Samoaya giden ve ylllarca orada alan antropolog Derek Freeman Margaret Meadin alt ay gibi bir srede bir otelde kalarak yapt almann gerekleri yanstmad, mlakat yapt kiilerin kendisine doru bilgi aktarmad ynndeki yllar sren aratrmas byk bir yank bulmasna ramen Amerikan Antropoloji Dernei ynetimi oylama yaparak Meadin almasnn salam ve gvenilir olduuna karar verdi, verebildi! 20. Yzyln ortalarndan itibaren psikolojide John Watsonn davranclk ekolnn baat hale gelmesi de Tabula Rasa fikrini glendirmiti. Watson herhangi bir ocua istenilen herhangi bir yetenei verebileceini dnyordu. Her insan hereyi renebilir, her trl yetenei gelitirebilirdi. Doutan gelen zelliklerin bir belirleyicilii yoktu, hatta onlarn kendisi de yoktu. Sosyal alan insan doasnn btn zelliklerini kurup ina edebilir gibi grnyordu. Noam Chomskynin dilbilim zerine yapt almalarla insann dil yeteneinin doutan gelen zelliklerle olutuunun ortaya atlmasndan bugnlere insan doas zerine almalarda ciddi mesafeler alnd. Bugn artk Tabula Rasa fikrini savunan ciddi bir bilim insanna rastlamak pek mmkn deil. Ayrca bu varsaymn dnya diktatrleri iin ok daha bereketli bir zemin oluturduu da aikr. Eer insan zihni bir Tabula Rasa olsayd, o zaman diktatrler ve iktidar odaklar amalarna ok daha kolay ularlard. Tabula Rasa varsaymnn ne kadar da totaliter dzenlere gtrebilecek tehlikeli bir dnce olduunu srekli hatrlamakta dorusu ok byk fayda var. EVRM TEORSNN EVRM 1960l yllardan beri evrim teorisi biyolojinin snrlarndan hzla dier disiplinlere doru geniledi. Evrimin daha nceleri alakasz grld

alanlarda yeni mevziler kazanld. Evrim teorisi daha ok bireysel dzeydeki ayakta kalmac meselelerde younlarken, toplumsal davranlar ve zellikle de zveri gibi konularn aklanmasnda ciddi amazlarla maluldu. Eer ayakta kalmac yaklamlarn bize rettii doruysa, insanlar birbirlerine neden yardm ediyorlard? Dahas zveri, dayanma, ibirlii gibi insanlar arasnda olduka yaygn olgular evrimsel olarak nasl aklamak gerekirdi? Bu konularda en onemli katk William Hamiltonn 1964 ylnda gndeme getirdii soy seilimi kavramyd. Teorik evrim tartmalarnda r ac almlar getiren Hamiltona gre insan davranlarnn da evrimsel, biyolojik bir temeli vard. Hamilton insanlarn genetik yaknl olan akrabalarna kar daha bonkr, daha yardmsever olduklarn matematiksel modeller kullanarak gsterdi. 17 rnein, ska rastlanan bir olgu olarak hepsi birbirlerine akraba olan karnca ve ar srlerinin gerektiinde soylarnn genetik kar iin kendilerini feda edebilmesi olgusunun bylece bilimsel aklamas mmkn oldu. (Hayvanlar ve insanlar kendi ocuklarna ayrdklar zaman, enerjiyi, kaynaklar bakalar iin ayrmazlar.) Hamiltonin genetik yaknln davranlar ve sosyal yapy biimlendirmesindeki rolne dair tezleri daha sonra 1975de Edward Wilson tarafndan Sosyobiyoloji kitabnn yaymlanmasyla son derece sert tartmalara neden oldu.18 Her ne kadar kitabnn byk blm biyoloji ile hayvan davranlar arasndaki ilikiye ayrlmsa da, muhalifleri meselenin insan davranlar boyutunu ne kardlar. Wilsona en byk tepki insan doasnn asl belirleyicisinin tarih ve sosyal yap olduunu vurgulayan Stephen Jay Gould gibi Harvarddaki sol grl kendi meslektalarndan geldi. Wilson doalla sosyal olan birletirmek gibi affedilmez bir gnah ilemiti!19 Evrim teorisine yneltilen en byk eletirilerden bir bakas onun sanat ve ahlak gibi yanlzca kltrle aklanabilecei varsaylan sadece insana zg zellikleri aklayamaddr. Bu sorun Darwinin kendisini de ciddi biimde megul etmiti. Erkek tavukularnn o atafatl, renkli, gsterici kuyruklar Darwini ileden kartmt. Erkek tavuskularnn bu ssleri yrtclar karsnda savunma yeteneklerini azaltt iin onlarn hayatta kalmasna engel olup, ayrca onlarn enerjilerinin byk blmn bu sslerin gelitirilmesine hasretmelerini gerektirir. Byle lksler doada neden vard? Doal seilim bu ssleri aklayamad iin Darwin tm teorisinin altnn oyulduunu dnd. Tavuskular Darwinin teorisiyle adeta dalga geiyorlard! Onlar her grdnde midesinde sanc hissetiini yazd. Darwin bu amaz ancak son kitab nsann Treyiinde aabildi. En grkemli kuyruklar diiler tarafndan

tercih edildii iin, yani seksel seilim yznden, erkek tavuskular onlar evrimsel olarak gelitirmiti. Darwin hayatnn sonlarnda seksel seilimin de en az doal seilim kadar nemli olduunu ortaya koymu, enerjisinin byk blmn seksel seilime hasretmiti. Gerekten de, birok hayvan iin neslin srdrlmesi kendi yaamlarndan nde gelmektedir. Bir lks gibi grnen ssler, seksel seilim iin bir avantaj salad lde evrimsel teoride bir anlam ifade eder. Kularn o nefis arklar tanrnn insalarn ruhunu okamak iin bahettii bir gzellik deil, erkeklerin diileri batan karmak iin kullandklar bir aratr. Dii tercihinin evrimde oynad byk rol Darwin iin nemli bir alm oldu. Ama kadnlarn tam anlamyla insandan bile saylmadklar Viktoria dnemi Avrupasnda diilerin tercihlerinin evrimin son derece nemli bir motoru olduu dncesi zamannn ok ilerisinde bir dnceydi.20 Nasl ki insann doann merkez ve ayrcalkl varl olduu gibi binlerce yllk kkl, baat ve yaygn bir zihniyetin krlmas tasavvur edilmesi g bir dnsel depreme yol atysa, erkein kaburgasndan olutuu iddia edilen kadnlarn evrimsel srete ok kilit bir rol oynadklar dncesi de binlerce yllk bir inann temellerini dinamitleyecekti! Yaadmz 21. yzyln en byk sosyolojik gelimelerinden biri, belki de en nemlisi, olan kadn erkek ilikilerinin derinden dnm ancak Darwinin hediyesi seksel seilimle bilimsel temelleriyle anlalabilir, ama ne yazk ki bu konudaki derinlikli evrimsel almalarn balamas ancak son yllarda gndeme gelebilmitir. Baz aratrmaclara gre seksel seilim Darwinin uzun sre gz ard edilip unutulmu, ama en nemli katksdr.21 Evrim teorisi yaygn ve yanl bir ekilde daha ok rekabetilie, bencillie vurgu yapan bir teori olarak alglanr. Oysa 1902 gibi ok erken bir tarihte nl anarist ve bilim adam Petr Kropotkin Karlkl Yardmlama: Evrimin bir gesi adl kitabnda hayvanlarn doasnda olan dayanmac, ibirliine yatkn zelliklerin onlarn trlerinin gelimesinde son derece nemli evrimsel bir rol oynadna vurgu yapmt.22 Sahiden de rekabetilik kadar dayanmacln da insan doasnda nemli bir yeri olduuna dair yakn dnemlerde yaplm birok evrimsel alma bu konuda ufkumuzu geniletmitir. Amotz ve Avishag Zahavinin Handikap lkesi 23 adl eserinde inceledikleri Arabistan Yedikardeleri kularnn davranlar bu adan olduka aydnlatcdr. Gruplar halinde yaayan bu kular akraba olmayanlarla bile yiyeceklerini paylar, kamusal fayda iin kendilerini feda eder, tm ocuklara ortaklaa bakar ve karlksz zveriye dayal davranlar gelitir ve adeta birer fazilet abidesidirler. Arabistan Yedikardelerinde en faziletli olanlar diiler

tarafndan en cazip kabul edildikleri iin bireysel dzlemde biyolojik avantaj elde ettikleri gibi, bu sre sonunda toplumsal bir fayda da salanr. Bireysel ve toplumsal karlar bylesine ince bir ustalkla birletiren bu kularn modern siyaset teorisine sunabilecei almlar zerine dnmek lazm. 21. YZYIL N EVRMSEL TEZLER 1) 21. Yzyl doa ve sosyal bilimlerin birbirlerine daha ok yaklaacaklar, ikili kartlklar zerinden kurulmu bir zihniyet dnyasndan her dzeyde btnlemeye doru gidilecei, ve bu btnlemeyi salayacak kprlerin byk lde evrim teorisi zerinden kurulaca bir yzyl olacaktr. 19. Yzyldan beri doa ve sosyal bilimlerde dnyada egemen eilim uzmanlama ve ayrma ynnde olmutu. Genetik ile evresel, biyolojik ile kltrel, mantksal ile igdsel gibi eitli dzeylerde ikili kartlklar zerinden bir zihniyet dnyas oluturuldu. Trkiye ve Bat niversitelerinde doa bilimleriyle sosyal bilimler arasnda onyllardr birbirlerinden ok ciddi bir uzaklama yaand. Hemen her konuda farkl davranan, birbirlerinin ne yaptndan pek haberdar olmayan adeta iki farkl ve kopuk blmeye benzer bir grnm ortaya kt. Oysa gnmz sorunlarnn tek bir disiplinin altnda incelenebilmesinin imknsz olduu her geen gn daha iyi anlalyor. ok daha btnletirici bir vizyona ihtiyacmz var. Bugn artk bu ikili kartlklarn yapay kartlklar olduu giderek daha ak bir biimde anlalmaktadr. nsanolunun tarihi ile doann tarihi arasndaki balar da kurulmaktadr.24 Uzayn derinliklerinde olan bitenler nasl molekler dzeydeki hareketlerle alakalandrlabiliniyorsa, mantksal sandmz birok eyin aslnda ayn zamanda igdsel, igdsel sandmz eylerin de mantksal olduunu grebiliyoruz. nsan ve dier canllar diye yaptmz ayrmn bile sanldndan ok daha yapay bir ayrm olduu da daha fazla gzler nne seriliyor. Bylesi bir btnlemeye doru eilim bence kanlmazdr ve daha da yerindedir. Bilimler arasnda yaanacak bu btnlemenin kprs kanmca her ikisi de evrim teorisinin merkez bir rol oynad biyoloji ve psikoloji zerinden gerekleecektir. 2) Dnya tarihinde binlerce yldr ilk kez insanln bir tr olarak derin bir krizle kar karya olmas toplumsal ve siyasal dzeyde yepyeni kresel ve kozmik yaklamlar gerektirmektedir.

Elimizdeki sosyal ve siyasal teoriler artk byk lde geerliliini yitirmitir, nk bu teoriler tabiatyla belirli bir zaman, mekn ve deiim temposunun izlerini tarlar. Birok adan yepyeni ilikilerin akllara durgunluk verecek tempoda hzl deierek yaand bir dnyadayz. Elimizdeki sosyal teorilerin ou arlkl olarak insanlar arasndaki ilikilerin hiyerarik doas ve zgrlk sorunsal25 zerine bina edilmitir. iyle burjuva, kylyle derebey, kleyle efendi, elitle halk ve bu gibi ikilikler zerine temellenen eitli siyasal ve toplumsal projeler bir tr olarak insanln yokoluu tehlikesi karsnda ok fazla anlaml zmler retmekten uzaktr. Toplumsal eitsizliklerin ve insann dizginlenemez hrs nedeniyle oluan kresel iklim krizi ve canl trlerinin insan tarafndan soykrma uratlmas dnp bir tr olarak insanln kendisini tehdit eder hale gelmitir. Onbinlerce yllk evrim sonucu oluan trlerin ortadan kaldrlmas ekosistemleri her geen gn kertmekte, besin zincirini inanlmaz bir hzla deitirmektedir. Besin zincirinin orasyla burasyla oynamann gelecekte ne tr olas krizler getireceini ise hi kimsenin kestirebilmesi mmkn deildir. Finansal piyasalarn bile ngrlemedii hatrlanrsa, bundan kat be kat daha byk ve karmak ekosistemlerinin knn getirecei belirsizliklerin iinden klamayak byk sorunlar beraberinde getirecei aikrdr. 21. Yzyln geride kalan ilk on ylnda gze arpan en arpc olgulardan biri hi kukusuz buzullarn erimesi ve dnyann fiziksel kaynaklarnn alarm verici llerde tkeniidir. Bu tr sorunlarn zmleri mill ve blgesel zmler olamaz, bu sorunlar doas gerei kresel olduu iin milliyetilik gibi ideolojilerin de gnleri sayldr. Gemiteki felaketler daha ok sadece yoksullar vururken, bu tr kozmik sorunlardan hi kimse azade deildir, artk st snflar iin de kalabilecek adacklar yoktur. Bu anlamda ilk kez insanln ortak gelecei iin evrenselci siyasal ve toplumsal projelerin yolu almtr. Yeni zmler kaynan ahlak ve ideolojik tercihlerden deil, zorunluluktan alacaktr. zveri, dayanma, ibirlii gibi olgular sadece ahlak ve ideolojik tercih meselesi deil, tm insanln karna olduu iin asl deerli olacaktr. Bylesi kresel bir kar iin mcadele salt kiisel, ahlak ve ideolojik tercihlerden ok daha sahici, ok daha yaratc, ok daha srdrlebilir zmler retilmesinin yolunu aacaktr. Bu srece paralel olarak da insanlk uluslarst siyasal, ekonomik ve ekolojik rgtlenmelere gitmek zorunda kalacaktr. 2008 Krizi dahi bu yndeki gelimeleri imdiden hzlandrmtr.

Sosyal bilimlerde son yllarn hegemonik sylemi postmodernizmin meta teorilere kar topyekn saldrs kozmik meselelerde pratikte dinler dnda btn meta teorilerin ortadan kaldrlmasna yarad.26 te yandan onlarca yldr bilimcilik yaftasyla bilimlere ucuz biimde saldrlmas amzn en karakteristik hallerinden biri olduuna inandm ok derin bir akl tutulmasnn balca nedenlerinden biridir. 3) Biyoloji ve genetik gibi evrim teorisinin kilit nem tad bilimler nmzdeki srete gndelik hayattan sanata, tptan tarma, retimden tketime kadar hemen her alanda son derece belirleyici olacaktr ve zaten imdiden de olmaktadr. Bilimlerde 19. yzyl kimyann, 20. yzyl ise fiziin altn yllar oldu. Yeni yzyl hi phesiz biyoloji ve genetiin yzyl olacaktr. GDO, kk hcre, gen tedavisi, yeni reme teknolojileri, Human Genome Project gibi konularn gnmz dnyasndaki nemi bu gerei dorulamaktadr. Ayrca gn gemiyor ki gazetelerde insan davranlarnn ve hastalklarn genetik kkenlerine vurgu yapan haberler kmasn. Charles Darwin Trlerin Kkeninde psikoloji biliminin de yeni bir temel zerinden kurulacan sylerken evrimin burada oynayaca roln nemine dikkati ekmiti. Keza sanatn, mziin, mizahn, ahlakn ve hatta dinin evrimsel aklamalar giderek daha fazla bilim insannn ilgi alanna girmektedir.27 Genelde bilimin, zelde evrimsel psikolojinin, bu kurtarlm blgelere giriine kar ciddi tepkiler ve direniler sz konusu olsa da bu sre btn hzyla devam edecektir. Ak gibi eskiden sadece airlerin ve edebiyatlarn tekelinde olan konular giderek bilimin alanna girmektedir. Bu konular sadece Elif afaka braklamayacak kadar da nemli konulardr. Ak gibi, ahlak gibi, sanat gibi olgu ve faaliyetlerin bilimsel temelleri olmas onlarn gzelliini rselemez. ieklerin zarafetinin ve nefis kokularnn polenlerini yayarak kendi remelerini salamak iin bcekleri cezb etme amacyla evrimletiini bilimsel olarak bilmemiz, onlarn gzelliinden birey kaybettirmez! Biyoloji ve genetiin bu denli nem kazanmas ayn zamanda bu iki disiplinin de insanlk adna byk tehlikeler barndrabilecei gereini gzden uzak tutmamaldr. Nasl ki atom bombas atom fiziinin gelimesinin bir sonucu olup insanln bana ok ciddi tehlikeler amsa, biyoloji ve genetikteki

gelimeler de her alanda inanlmaz byk tehlikeleri gndeme getirebilir. ocuklarn daha iyi okullarda okutabilmek adna birok fedakrlkta bulunan aileler genetik sayesinde ocuklarna arzu edilir fiziksel ve zihinsel zellikler iin kimbilir neler yapmazlar! nmzdeki onyllarda eskiden byk lde ekonomik avantajlar zerinden yryen bir snfsal ayrma ok daha tehlikeli bir biyolojik ayrmay bile gndeme getirebilir ki bu korkun senaryonunun kuvveden fiile geebilmesi iin gereken genetik bilgi, birikim ve pratik hali hazrda mevcuttur. Ama bylesi tehlikeli potansiyellerin olmas sosyal bilimcilerin bu konulara alerji duyup uzak durmasn getirmemelidir! Bilkis srf bu yzden dahi olsa bu tr konular daha da iyi bilmeleri son derece elzemdir. 4) Nietzscheden Foucaultya, Marxdan feministlere merkez bir problematik tekil eden iktidar hrsnn kkenleri ve kaynaklar ancak evrimsel teori balamnda anlalabilir. Nietzschenin merkez kavram iktidar hrs (will to power) onun Darwinden esinlenerek gelitirdii bir kavramd. Hem Nietzsche, hem Foucault iktidar meselesini enine boyuna incelediler, tasvir ettiler, ama iktidar hrsnn kkenleri ve kaynaklar hakknda aslnda pek birey sylemediler. nsan doasnn en temel gdlerinden biri olan iktidar hrs yzbinlerce yllk insan evriminin bir sonucu olmaldr. Eer iktidar hrsnn kkenleri ve kayna muhtemelen insanlar arasndaki iblmnn bir sonucu olarak evrimlemise, iktidar hrs gibi en temel gdlerimizin birounun temellerinin de bu iblmnn doasnda mevcut olmas gerekir. Adam Smith gibi siyasal iktisatlar hakl olarak insanlar arasndaki iblmnn varolabilmesi iin insan topluluklarnn belirli bir say eiini gemesi gerektiini sylemilerdi. Birka yz kiiden oluan bir toplulukta iblm geliemezdi, nk iblmyle oluacak fayday srdrlebilir klacak byklkte toplumlar olumamt. O nedenle onbinlerce yl boyunca atalarmz arasndaki en temel ve yegne iblm erkekle kadn arasndaki cinsel iblmnden ibaret kald. Bylece insan doasnn ve psikolojisinin evrimi yzbinlerce yl boyunca arlkl olarak cinsel iblmnden kaynaklanan gdler etrafnda ekillenmi olsa gerektir. Hal byle olunca da iktidar hrs da asl olarak ancak Darwinin seksel seilim kavramyla ilikili analiz edilebilir. nl milyarder Onasis kadnlar olmasayd parann hibir anlam olmazd derken belki farknda olmadan bylesi bir evrimsel gereklie iaret ediyordu. Eer meseleye byle

bakabilirsek iktidar hrsnn modern biimlerinin de Pleistosen dnemde atalarmzn evrimletirdii bu psikolojik drt zerinden temellendii sonucuna varabilir, bu hrsn dizginlenebilmesi iin daha gereki toplumsal projeler retebiliriz. 5) Kapitalizm iktidar hrsnn modern zamanlardaki ete kemie brndr ve sanki hereyin sorumlusuymu gibi tartlmas aslnda bir yanlsamadr. Kapitalizm esas olarak sermayenin hareketi zerine bina edilmi bir sosyal sistem olarak analiz edilegeldi. rnegin Marxn Das Kapitali bylesi bir analizin parlak bir rneidir. Ancak bu analiz kapitalizmin doasn anlamak iin faydal olmakla birlikte ayn zamanda son derece yetersizdir. Sermayenin hareketi ve srekli genileyen doasnn altnda yatan gd daha ok kr etmektir, ama kr ve ekonomik kazan derindeki ama deildir, sisteme asl ruhunu veren, onun devinimini salayan iktidar hrsnn tatminidir. Bill Gates iin para kazanmak ama deildir, u an btn ilerini durdursa bile Gates ailesi onyllarca dnyann en zenginlerinden birisi olmaya devam edecektir. Asl mesele rakiplerinden daha gl olmaktr! Para ve sermaye, iktidar ve sosyal stat iin bir ara olmas anlamnda nemlidir, kendi bana nemli deildir. Sol dncede arlkl olarak kapitalizmin insanlar agzl, hrsl, iktidar dkn yaptna inanlr. Bir baka deyile, agresyon ve iktidar hrs gibi evrimsel psikolojik gdlerin kapitalizmin sosyal dzlemdeki yansmalar, kurgular olduuna inanlr. Yukarda aklamaya altm mantk bylece tersine evrilir. Yaygn kannn aksine, kapitalizm agresyonu, iktidar hrsn yaratmaz, zaten varolan bu gdleri alr, kullanr, iddetlendirir, paraya evirir; ama onlar kapitalizm yaratmaz! Bir metaforla ifade etmek gerekirse, Hollywood cinsel gdleri yaratmaz; onlar alr, kullanr, deforme eder, zerinden para kazanr, ama o gdleri Hollywood yaratmaz! Hem yeryz kaynaklarnn, hem de rekabetin doal snrlarna yaklaldndan kapitalizm yakn bir gelecekte tarihinin en byk snavlarndan biriyle kar karya kalacaktr. Smr ilikilerine dayand iin deil, ki yledir, dnya kaynaklarn msrif bir ekilde kullanarak insanln bir tr olarak ortadan kaldrlmasna yol aaca iin kitlesel ve derin bir muhalefetle karlaacaktr. Kanmca bu byk uyan zannedildiinden ok daha hzl gerekleecektir.28

6) Son otuz krk yldr fetiletirilmi bir kltr kavram ekseninde salt zgrlk, farkllklar ne karan ve siyaseten dorucu siyasal akmlar farknda olmadan farkl tr bir rkln, kltrel rkln, zemininin oluturulmasna muazzam katkda bulundular. Uzun yllar sanat, mzik, ahlak, gsterisel tketim gibi olgular kltrle akland. Tarihsel materyalizmin sahici eksiklikleri, amazlar kltr kartnn her yerde bir joker gibi kullanmasyla almaya alld. ok-kltrllk ve kimlik merkezli siyasal akmlarn gelimesiyle de kltr adeta fetiletirildi. Ayrca yle bir yaygn inan olutu: Bilim birok eyi aklasa da iyi, gzel ve doru ya da ak gibi kavramlar asla aklayamazd! Kltr ylesine fetiletirildi ve hereyi aklayan o denli yaygn bir araca dntrld ki kendisi hereyi aklayan ama kendisini aklamann imknsz olduu bir durum ortaya kt. Oysa kltrel evrim ile biyolojik evrim derin tarihte birbirleriyle sk skya bal gelimi srelerdir. Kltrn bylece fetiletirilip mistik biimde ayaklarnn yerden kesilmesi tabiatyla dinlerin ykseliine katkda bulundu, nk kltrn en nemli kaynann din olduuna dair kan son derece yaygn bir kandr. Gnmz rkl esas olarak kltrel rklktr, bu yaln gerei grmemiz lazm. Farkllklar zerine bolca vurgu yapld; rkln, ar milliyetiliin, dinsel banazln kol gezdii bir dnyada insan doasndan kaynaklanan ortaklklarmzn ne karlmas bence bugn sosyal bilimlerin zerinde dnmesi gereken bir noktadr. deoloji, iyi ahlak, vicdan ve benzeri biraz da mistik kavramlar zerinden bir ekilde herkesin kardeliini vurgulamaktansa, sivrisinekle bile yzde otuz be genetik ortaklmz olduu, rk kavramn ahlaken ve ideolojik olarak lanetlemek kadar genetik olarak rkn anlamsz bir kategori olduunu vurgulamak son derece nemlidir, hatta daha nemlidir. Sadece bunun iin bile Darwini anmann zamandr. Bylesi bir yldnmnde tm zamanlarn belki de bu en byk dnrnn kendi iirsel ifadesiyle evrim zerine sylediklerini ana dilinden aktararak onu son bir kez daha analm: There is grandeur in this view of life, with its several powers, having been originally breathed into a few forms or into one; and that, whilst this planet has gone cycling on according to the fixed law of gravity, from so simple a beginning endless forms most beautiful and most

wonderful have been, and are being, evolved. (Kkenlerinde bir ya da birka biimde hayat bulmu farkl gleriyle yaama bylesi bir bakta ihtiam vardr; ve ite bu gezegen yerekiminin deimez yasasyla dnp dururken, bu denli basit bir balangtan bitmez tkenmez biimler, hem de en gzelinden ve en harikuladesinden, evrile gelmi ve hala evrilmeye devam etmektedir.).29
1

Bkz. Diane B. Paul, Darwin, Social Darwinism and Eugenics, Cambridge Companion to Darwin (Londra, 2003), der. Jonathan Hodge and Gregory Radick iinde, s. 231. 2 Bu konuda bkz. Atila Doan, Osmanl Aydnlar ve Sosyal Darwinizm (stanbul, 2006). 3 Bernd Baldus, Evolution, Agency and Sociology, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists, der. Jerome H. Barkow iinde (Oxford, 2006), s. 270. 4 zellikle sosyolojinin bu renilmi cehaleti konusunda kapsaml bir deerlendirme iin bkz. Pierre L. van den Berghe, Why Most Sociologists Don't (and Won't) Think Evolutionarily, Sociological Forum, c. 5, no.2, 1990, s. 173-185. 5 Evrimin tedrici deil, sramal olduuna dair klasik bir eser iin bkz. Stephen J. Gould ve Niles Eldredge "Punctuated Equilibria: the Tempo and Mode of Evolution Reconsidered." Paleobiology 3, no.2, (1977), s. 115-151. 6 Gregory Radick, Is the Theory of Natural Selection Independent of its History? Cambridge Companion to Darwin (Londra, 2003), der. Jonathan Hodge and Gregory Radick iinde, s. 143. 7 Bkz. John Cartwright, Evolution and Human Behaviour (Londra, 2000), s. 321. 8 Peter Singer, A Darwinian Left: Politics, Evolution and Cooperation (Londra, 1999), s. 23. 9 Haeckel Osmanl aydnlar zerinde de ok etkili olmutu. Bkz Atila Doan, Osmanl Aydnlar, s. 8586. 10 Diane B. Paul, s. 216. 11 1920lerde Sabiha Sertel Resimli Ay dergisinde baz gruplarn gerektiinde ksrlatrlabileceini sylyordu. Bkz. Sabiha Zekeriya, ocuk Yapmak Kanunen Men Edilebilir mi ? (Osmanlca) Resimli Ay 5, no.57/9, Kasm 1928, s. 1. Trkiyede de olduka yaygn olan jeni dncesi zerine kapsaml bir alma iin bkz. Sanem Gven-Salgrl, Eugenics as Science of the Social: A Case from 1930s Istanbul, yaymlanmam doktora tezi, Binghamton niversitesi, 2009. 12 Bkz Doyne Dawson The Question of Warfare, History and Theory 38, no. 4, (Aralk, 1999), s. 83. 13 Pierre L. van den Berghe, Why Most Sociologists Don't (and Won't) Think Evolutionarily, s. 176. 14 Hayvanlarn ve insanlarn bilisel benzerlikleri tartmas iin bkz. Frans B. M. de Waal, Darwin's Last Laugh, Nature 460, no. 175 (9 Temmuz 2009), s. 175. 15 Bu konuda yazlm en parlak eserlerden biri hi kukusuz Steven Pinkern The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature (New York: 2002) adl eseridir. 16 Bkz. David Buss, Human Nature and Culture, An Evolutionary Psychological Perspective, Journal of Personality, 69, no.6, (Aralk, 2001), s. 959. 17 William D. Hamilton, The Genetical Evolution of Social Behaviour I and II, Journal of Theoretical Biology 7, (1964) s. 1-16 ve s. 17-52. 18 Bu konuda kapsaml bir alma iin baknz Ullica Segerstrale, Evolutionary Explanation: Between Science and Values, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists der. Jerome H. Barkow (Oxford, 2006) iinde, s. 121-142. 19 Edward O. Wilson daha sonra bilimleri birletirme hedefiyle yazd kapsaml kitab Consilience: The Unity of Knowledge (New York, 1998)da bu meseleyi derinlemesine ele ald. 20 Bernd Baldus, Evolution, Agency and Sociology, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists der. Jerome H. Barkow (Oxford, 2006) iinde, s. 279. 21 Bu konuda derinlemesine bir ilgin ve provakatif alma iin baknz Geoffrey Miller, Sevien Beyin (stanbul: NTV Yaynlar, 2010). 22 Petr Kropotkin, Karlkl Yardmlama, ev. Ik Ergden, Deniz Gneri (stanbul, 2009). Rekabeti dnya gr yerine dayanmac bir biimin neden Rusyada reddedildiine dair Rusyann zgllkleri

zerine bkz. Daniel Todes, Global Darwin: Contempt for Competition Nature 462, (5 Kasm 2009), s. 36-37. 23 Amotz ve Avishag Zahavi, The Handicap Principle : a Missing Piece of Darwin's Puzzle (New York, 1999). 24 Bu konuda Birikimin bu saysnda Dipesh Chakrabartynin Tarihin klimi: Drt Tez, adl makalesi son derece nemlidir. 25 zgrlk sorunsalnn deien dnyada geldii noktada ilgin tartmalar iin yine bkz. Chakrabartynin ayn yazs. 26 Bu konuda bkz. Jerome H. Barkow, Introduction: Sometimes the Bus Does Wait, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists der. Jerome H. Barkow (Oxford, 2006) iinde, s. 40. 27 Bkz. Josh McDermott, The Evolution of Music, Nature. 453, no. 7193, s. 287-288 ve Robert Wright, The Evolution of God (New York: 2009). 28 Bu balamda kapitalizmin geleceine dair baknz M. Asm Karamerliolu, Byk Uyan, Radikal II, 28 Eyll 2008 ve http://bianet.org/bianet/bianet/118905-iklim-degisikligi-ve-kapitalizmin-gelecegi. 29 Charles Darwin, On the Origin of Species (Londra, 1859), s. 490.