Sng kin kinh nghim

M RNG CC BI TON V DY S
BI DNG HC SINH GII
A- PHN M U
Trong h thng gio dc quc dn. Tiu hc l bc hc nn mng. Cc mn
hc tiu hc ni chung v mn Ton ni ring gp phn khng nh vo vic
hnh thnh v pht trin ca nhng c s ban u rt quan trng ca nhn cch
con ngi Vit Nam. Nhng kin thc, k nng mn ton c rt nhiu ng dng
trong cuc sng, n lm c s cho vic hc tp cc mn hc khc v hc tip
cc lp trn. Mn ton gip hc sinh nhn bit nhng mi quan h v s lng v
hnh dng khng gian ca th gii hin thc; nh m hc sinh c phng
php nhn thc mt s mt ca th gii v bit cch hot ng c hiu qu trong
i sng.
Mn Ton c tim nng gio dc to ln, n gp phn quan trng trong vic
rn luyn phng php suy ngh, phng php suy lun, phng php gii quyt
vn . N gp phn pht trin tr thng minh, cch suy ngh c lp linh hot,
sng to; n gp phn vo vic hnh thnh cc phm cht cn thit v quan trng
ca con ngi nh lao ng cn c, cn thn, c thc vt kh khn, lm vic
c k hoch, c nn np v c tc phong khoa hc.
Pht hin v bi dng nhn ti l mt vn m ng v nh nc ta rt
quan tm; Xut pht t mc tiu ca ng l "Pht hin ti nng bi dng
nhn ti cho t nc" chng ta cn phi chm sc th h tr ngay t lc u th
n lc trng thnh. V vy vic pht trin v bi dng ngay t bc tiu hc l
cng vic ht sc quan trng i hi ngi gio vin phi khng ngng ci tin v
ni dung, i mi v phng php khuyn khch hc sinh say m hc tp,
nghin cu tm ti chim lnh tri thc mi.
Vic dy v gii cc bi ton nng cao trong mn gii ton Tiu hc c v
tr c bit quan trng. Thng qua dy gii ton nng cao gip cho i ng gio
vin nng cao trnh chuyn mn nghip v, rn k nng gii ton t nng
cao cht lng dy ton Tiu hc. Cng thng qua gii ton nng cao c tc dng
thc y pht trin t duy logic, rn luyn kh nng sng to Ton hc ca hc
sinh.

Trang 1

Sng kin kinh nghim

Mun nng cao cht lng dy bi dng hc sinh gii ton th trc ht
phi xy dng c mt ni dung hp l, khoa hc v nhng phng php ging
dy ph hp, pht trin c kh nng t duy linh hot, sng to ca hc sinh.
Qua thc t tham gia dy bi dng hc sinh gii ti thy c thc trng
vic dy hc v gii ton nng cao ca gio vin v hc sinh cn nhiu vn
phi quan tm. l: Ni dung dy bi dng hc sinh gii cha m bo logic,
gio vin khi nghin cu ti liu tham kho thy bi no hay th chn dy cho
hc sinh ch cha phn c dng, loi trong mi mch kin thc. V phng
php dy gii cc bi ton nng cao cha hp l, c nhng phng php gii cha
ph hp vi c im tm l v kh nng tip thu ca hc sinh; v pha chuyn
mn cha c ti liu ch o c th v ni dung v phng php dy bi dng
hc sinh gii Ton gio vin ly lm c s. Hc sinh cha c mt phng
php t duy logic gii quyt cc dng bi tp nht l cc bi tp v dy s...
Chnh v vy, cht lng dy bi dng hc sinh gii cha cao.
tng bc nng cao cht lng bi dng hc sinh gii, ti chn ni
dung: M rng cc bi Ton v dy s bi dng hc sinh gii. p
dng trong nm hc 2009 - 2010
Chuyn c nghin cu trn i tng hc sinh kh gii lp 4, 5 vi
hnh thc t chc dy hc theo hng c bit ho; l phng n dy hc da
trn lc hc, nhp nhn thc ca hc sinh thng qua mi quan h dy hc v k
thut thao tc dy hc theo nhm, i tuyn hc sinh gii, vi hnh thc dy hc
ny s to iu kin cho mi hc sinh bc l v pht trin ti nng ton hc.
Trong ni dung chng trnh ton tiu hc ni chung, chng trnh Ton
lp 4, 5 ni ring ni dung kin thc s hc l trng tm, l ht nhn ca chng
trnh. Cc kin thc v php ton s hc h tr cho vic hc tp cc ni dung khc
nh i lng, php o i lng, cc yu t hnh hc, ng thi pht trin nng
lc t duy, nng lc thc hnh ca hc sinh v nhng phm cht khng th thiu
c ca ngi lao ng gii.
Thng qua gii ton nng cao c tc dng thc y pht trin t duy logic,
rn luyn kh nng sng to Ton hc ca hc sinh. Nhng hc sinh c nng
khiu v ton hc nu c bi dng mt cch ng n th cc em s pht trin
tt kh nng Ton hc v c th tr thnh nhng nh ton hc, khoa hc xut sc.

Trang 2

Sng kin kinh nghim

B- PHN NI DUNG
Trong chuyn ny, ti khng tham vng gii quyt tt c cc vn v
dy s lp 4, 5 m ch tp trung i su nghin cu h thng cc bi ton v dy
s v hng dn hc sinh nhn dng phng php gii cc bi ton 10 dng c
bn sau:
+ in thm s hng vo sau, gia hoc trc mt dy s.
+ Xc nh s a c thuc dy cho hay khng?
+ Tm s s hng ca dy.
+ Tm s hng th n ca dy s
+ Tm s ch s ca dy khi bit s s hng
+ Tm s s hng ca dy khi bit s ch s
+ Tm ch s th n ca dy
+ Tm s hng th n khi bit tng ca dy s
+ Tm tng cc s hng ca dy s.
+ Dy ch.
Nh ni trn, ti chn chuyn nghin cu v mng s
hc( trong c phn dy s) phn s hc Tiu hc xt tp hp 3 s: s t
nhin, phn s, s thp phn. Ni dung kin thc trng tm v mi tp hp s gm
c:
- Khi nim ban u v s.
- Cc php tnh.
- Quan h th t.
Cc bi Ton bi dng hc sinh gii phi th hin ni dung trng tm ny.
i vi hc sinh gii phi t mc yu cu cao hn: cn nm chc c kin
thc mt cch tng hp. V vy, cc bi ton bi dng hc sinh gii thng tng
hp tt c cc ni dung kin thc k trn. Cc bi ton v Dy s n cn lin
quan n cc bi ton v tnh cht ca php tnh.
I-/ NHNG VN CHUNG V DY CC S T NHIN
Dy hc s t nhin bc Tiu hc nhm gii thiu cho hc sinh khi
nim v s t nhin v 10 k hiu (tc l ch s) vit s, v cc n v m ca
h thp phn, v s sp th t v so snh cc s t nhin.
Dy hc s t nhin gip hc sinh Tiu hc nhn bit c quy tc thc
hin cc php tnh cng, tr, nhn, chia v quan h gia cc php tnh , bit vn
dng cc bng tnh v cc tnh cht ca cc php tnh tnh nhm, tnh nhanh v

Trang 3

Sng kin kinh nghim

tnh ng, bit th li cc php tnh khi cn thit, bit gii cc bi ton c li vn
v trnh by bi gii.
ng thi dy hc s t nhim nhm cng c cc kin thc c lin quan
trong mn ton nh i lng v php o i lng, cc yu t hnh hc ng thi
pht trin nng lc t duy, nng lc thc hnh ca hc sinh v nhng phm cht
khng th thiu c ca ngi lao ng mi.
II-/ DY HC HNH THNH KHI NIM S T NHIN
- S t nhin: L mt khi nim tru tng, l thuc tnh chung nht
ca cc tp hp tng ng ngha l nhng tp hp thit lp c tng ng mt
i mt. Do nhn thc c khi nim mt s t nhin i hi hc sinh phI
c kh nng tru tng ho, khi qut ho cao, nhng hc sinh Tiu hc c nhng
hn ch trong nhn thc. Tri gic cn gn lin vi hnh ng trn vt; kh
nhn bit c tnh cht chung ca cc tp hp khi thay i mt vi c im bn
ngoi ca cc phn t nh hnh dng, mu sc; ch ca hc sinh Tiu hc ch
yu l ch khng ch nh, hay ch n ci mi l, hp dn, ci p vo trc
mt hn l ci cn quan st, i vi hc sinh Tiu hc tr nh trc quan hnh
tng pht trin mnh hn tr nh cu ch, tru tng, tr tng tng ph thuc
vo hnh mu c thc, t duy c th l ch yu, cn t duy tru tng dn dn
hnh thnh.
V th, hc sinh Tiu hc hiu c bn cht ca s t nhin cn phi
qua mt qu trnh vi cc mc khc nhau bng nhiu cch khc nhau kt hp
vi c ch logic hnh thnh khi nim kinh nghim sng ca hc sinh.
Giai on 1: Hnh thnh khi nim tp hp lc lng.
Giai on 2: Gii thiu cc k hiu s, cch vit v c s.
Giai on 3: Hnh thnh khi nim dy s.
Sau khi hc sinh nm c cc ch s, cch c v cch vit s, xp cc
tp hp thnh mt dy theo quan h nhiu hn, t hn gio vin gip hc sinh
vit cc ch s tng ng vi s phn t ca tng tp hp thnh mt hng,
hc sinh nhn c mt dy s. Gio vin cn nhn mnh tnh cht quan trng ca
dy s l quan h lin trc; lin sau cng c khi nim dy s, gio vin
yu cu hc sinh tp m xui, m ngc, m lin tc, m nhy v nh v cc
s trong dy.

Trang 4

Sng kin kinh nghim

III-/ CC DNG TON V DY S V PHNG PHP GII

1. Cc kin thc cn nh:
Trong dy s t nhin lin tip c mt s chn li n mt s l ri li n
mt s chn V vy, nu:
- Dy s bt u t s l v kt thc l s chn th s lng cc s l bng
s lng cc s chn.
- Dy s bt u t s chn v kt thc cng l s l th s lng cc s
chn bng s lng cc s l.
- Nu dy s bt u t s l v kt thc cng l s l th s lng cc s
l nhiu hn cc s chn l 1 s.
- Nu dy s bt u t s chn v kt thc cng l s chn th s lng
cc s chn nhiu hn cc s l l 1 s.
a. Trong dy s t nhin lin tip bt u t s 1 th s lng cc s trong
dy s chnh bng gi tr ca s cui cng ca s y.
b. Trong dy s t nhin lin tip bt u t s khc s 1 th s lng cc s
trong dy s bng hiu gia s cui cng ca dy s vi s lin trc s u tin.
2. Cc loi dy s:
+ Dy s cch u:
- Dy s t nhin.
- Dy s chn, l.
- Dy s chia ht hoc khng chia ht cho mt s t nhin no
.
+ Dy s khng cch u.
- Dy Fibonacci hay tribonacci.
- Dy c tng (hiu) gia hai s lin tip l mt dy s.
+ Dy s thp phn, phn s:
3. Cch gii cc dng ton v dy s:
Dng 1: in thm s hng vo sau, gia hoc trc mt dy s
Trc ht ta cn xc nh li quy lut ca dy s:
+ Mi s hng (k t s hng th 2) bng s hng ng trc n cng (hoc tr)
vi mt s t nhin a.
+ Mi s hng (k t s hng th 2) bng s hng ng trc n nhn (hoc chia)
vi mt s t nhin q khc 0.

Trang 5

Sng kin kinh nghim

+ Mi s hng (k t s hng th 3) bng tng 2 s hng ng lin trc n.
+ Mi s hng (k t s hng th 4) bng tng ca s hng ng trc n cng
vi s t nhin d ri cng vi s th t ca s hng y.
+ S hng ng sau bng s hng ng trc nhn vi s th t ca n.
+ Mi s hng (k t s hng th 2) tr i u bng a ln s lin trc n.
+ Mi s hng (k t s hng th 2) tr i, mi s lin sau bng a ln s lin trc
n cng (tr ) n (n khc 0).
...............................
Cc v d:
Bi 1: in thm 3 s hng vo dy s sau:
1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34
Mun gii c bi ton trn trc ht phi xc nh quy lut ca dy s
nh sau:
Ta thy: 1 + 2 = 3
3+5=8
2+3=5
5 + 8 = 13
Dy s trn c lp theo quy lut sau: K t s hng th 3 tr i mi s
hng bng tng ca hai s hng ng lin trc n.
Ba s hng tip theo l: 21 + 34 = 55;
34 + 55 = 89;
55 + 89 = 144
Vy dy s c vit y l:
1, 2, 3, 5, 8, 13, 34, 55, 89, 144
Bi 2: Vit tip 3 s hng vo dy s sau: 1, 3, 4, 8, 15, 27
Ta nhn thy:
8=1+3+4
27 = 4+ 8 + 15
15 = 3 + 4 + 8
T ta rt ra c quy lut ca dy s l: Mi s hng (k t s hng th
4) bng tng ca ba s hng ng lin trc n.
Vit tip ba s hng, ta c dy s sau: 1, 3, 4, 8, 15, 27, 50, 92, 169.
Bi 3: Tm s hng u tin ca cc dy s sau bit rng mi dy s c 10 s
hng.
a), , 32, 64, 128, 256, 512, 1024
b)..., ..., 44, 55, 66, 77, 88, 99, 110
Gii:
a). Ta nhn xt :
S hng th 10 l : 1024 = 512 x 2
S hng th 9 l : 512 = 256 x 2
S hng th 8 l : 256 = 128 x 2

Trang 6

Sng kin kinh nghim

S hng th 7 l : 128 = 64 x 2
..
T ta suy lun ra quy lut ca dy s ny l: mi s hng ca dy s gp
i s hng ng lin trc .
Vy s hng u tin ca dy l: 1 x 2 = 2.
b). Ta nhn xt :
S hng th 10 l : 110 = 11 x 10
S hng th 9 l : 99 = 11 x 9
S hng th 8 l : 88 = 11 x 8
S hng th 7 l : 77 = 11 x 7
..
T ta suy lun ra quy lut ca dy s l: Mi s hng bng s th t ca
s hng y nhn vi 11.
Vy s hng u tin ca dy l : 1 x 11 = 11.
Bi 4: Tm cc s cn thiu trong dy s sau :
a. 3, 9, 27, ..., ..., 729.
b. 3, 8, 23, ..., ..., 608.
Gii :
Mun tm c cc s cn thiu trong mi dy s, cn tim c quy lut ca mi
dy s .
a. Ta nhn xt :
3x3=9
9 x 3 = 27
Quy lut ca dy s l: K t s hng th 2 tr i, mi s hng gp 3 ln s
lin trc n.
Vy cc s cn thiu ca dy s l:
27 x 3 = 81 ; 81 x 3 = 243 ; 243 x 3 = 729 (ng).
Vy dy s cn thiu hai s l : 81 v 243.
b. Ta nhn xt:
3x31=8;
8 x 3 1 = 23.
..........................................
Quy lut ca dy s l: K t s hng th 2 tr i, mi s hng bng 3 ln
s lin trc n tr i 1. V vy, cc s cn thiu dy s l:
23 x 3 - 1 = 68 ; 68 x 3 1 = 203 ; 203 x 3 1 = 608 (ng).
Dy s cn thiu hai s l: 68 v 203.

Trang 7

Sng kin kinh nghim

Bi 5: Lc 7h sng, mt ngi i t A n B v mt ngi i t B n A ; c hai
cng i n ch ca mnh lc 2h chiu. V ng i kh dn t A n B ; nn
ngi i t A, gi u i c 15km, c mi gi sau li gim i 1km. Ngi
i t B gi cui cng i c 15km, c mi gi trc li gim 1km. Tnh
qung ng AB.
Gii:
2 gi chiu l 14h trong ngy.
2 ngi i n ch ca mnh trong s gi l:
14 7 = 7 gi.
Vn tc ca ngi i t A n B lp thnh dy s:
15, 14, 13, 12, 11, 10, 9.
Vn tc ca ngi i t B n A lp thnh dy s:
9, 10, 11, 12, 13, 14, 15.
Nhn vo 2 dy s ta nhn thy u c cc s hng ging nhau vy qung ng
AB l:
9 + 10 + 11 + 12 + 13 + 14 + 15 = 84
p s: 84km.
Bi 6: in cc s thch hp vo trng sao cho tng s 3 lin tip u bng
2010
783

998

Gii:
Ta nh s th t cc nh sau:
783
1
2
3
4
5
6
7
Theo iu kin ca bi ta c:
783 + 7 + 8 = 2010.
7 + 8 + 9 = 2010.
Vy 9 = 783; t ta tnh c:
8 = 5 = 2 = 2010 - (783 + 998) = 229
7 = 4 = 1 = 998
3 = 6 = 783.
in cc s vo ta c dy s:

998
10

998

229
783
998
229
783
998
229
783
998
Mt s lu khi ging dy Ton dng ny l: Trc ht phi xc nh c
quy lut ca dy l dy tin, dy li hay dy s theo chu k. T m hc sinh c
th in c cc s vo dy cho.

Trang 8

Sng kin kinh nghim

* Bi tp t luyn:
Bi 1: 13, 19, 25, 31,,
Dy s va c vit ra
Ba s vit tip l ba s no?
S no suy ngh thp cao?
em, bn lm sao k lin?
Bi 2: Tm v vit ra cc s hng cn thiu trong dy s sau:
a. 7, 10, 13,, , 22, 25.
b. 103, 95, 87,, , ...., 55, 47.
Bi 3: in s thch hp vo trng, sao cho tng cc s 3 lin nhau bng:
a. n = 14,5
2,7

8,5
b. n = 23,4

8,7
Bi 4: Cho dy phn s sau:
2001 2002
;
2002 2003

7,6
;

2003 2004
;
2004 2005

a) Hy vit tip s hng th nm ca dy theo ng quy lut?

b) Chng t dy trn l mt dy xp theo th t tng dn?

Bi 5: Vit tip ba s hng vo dy s sau :

a) 1; 3; 4; 7; 11; 18;...
b) 0; 2; 4; 6; 12; 22;...
c) 0 ; 3; 7; 12;...
d) 1; 2; 6; 24;...
Dng 2: Xc nh s A c thuc dy cho hay khng?
Cch gii ca dng ton ny:
- Xc nh quy lut ca dy;
- Kim tra s A c tho mn quy lut hay khng?
Cc v d:
Bi 1: Cho dy s: 2, 4, 6, 8,
a. Dy s c vit theo quy lut no?
b. S 2009 c phi l s hng ca dy khng? V sao?
Gii:
Trang 9

Sng kin kinh nghim

a. Ta nhn thy:

S hng th 1:
2=2x1
S hng th 2:
4=2x2
S hng th 3:
6=2x3
.........
S hng th n:
?=2xn
Quy lut ca dy s l: Mi s hng bng 2 nhn vi s th t ca s

hng y.
b. Ta nhn thy cc s hng ca dy l s chn, m s 2009 l s l, nn s
2009 khng phi l s hng ca dy.
Bi 2: Cho dy s: 2, 5, 8, 11, 14, 17,
- Vit tip 3 s hng vo dy s trn?
- S 2009 c thuc dy s trn khng? Ti sao?
Gii:
- Ta thy: 8 5 = 3; 11 8 = 3;
Dy s trn c vit theo quy lut sau: K t s th 2 tr i, mi s
hng bng s hng ng lin trc n cng vi 3.
Vy 3 s hng tip theo ca dy s l:
17 + 3 = 20 ; 20 + 3 = 23 ; 23 + 3 = 26
Dy s c vit y l: 2, 5, 8, 11, 14, 17, 20, 23, 26.
- Ta thy: 2 : 3 = 0 d 2 ; 5 : 3 = 1 d 2 ;
8 : 3 = 2 d 2 ; .....
Vy y l dy s m mi s hng khi chia cho 3 u d 2. M:
2009 : 3 = 669 d 2. Vy s 2009 c thuc dy s trn v cng chia cho 3
th d 2.
Bi 3: Em hy cho bit:
a. Cc s 60, 483 c thuc dy 80, 85, 90, hay khng?
b. S 2002 c thuc dy 2, 5, 8, 11, hay khng?
c. S no trong cc s 798, 1000, 9999 c thuc dy 3, 6, 12, 24, gii
thch ti sao?
Gii:
a. C 2 s 60, 483 u khng thuc dy cho v:
- Cc s hng ca dy cho u ln hn 60.
- Cc s hng ca dy cho u chia ht cho 5, m 483 khng chia ht
cho 5.

Trang 10

Sng kin kinh nghim

b. S 2002 khng thuc dy cho v mi s hng ca dy khi chia cho 3
u d 2, m 2002 chia 3 th d 1.
c. C 3 s 798, 1000, 9999 u khng thuc dy 3, 6, 12, 24, v:
- Mi s hng ca dy (k t s hng th 2) u gp i s hng lin trc
nhn n; cho nn cc s hng (k t s hng th 3) c s hng ng lin trc l
s chn, m 798 chia cho 2 = 399 l s l.
- Cc s hng ca dy u chia ht cho 3, m 1000 li khng chia ht cho 3.
- Cc s hng ca dy (k t s hng th 2) u chn, m 9999 l s l.
Bi 4: Cho dy s: 1; 2,2; 3,4; ; 13; 14,2.
Nu vit tip th s 34,6 c thuc dy s trn khng?
Gii:
- Ta nhn xt: 2,2 - 1 = 1,2;
3,4 - 2,2 = 1,2;
14,2 - 13 = 1,2;
Quy lut ca dy s trn l: T s hng th 2 tr i, mi s hng u hn s
hng lin trc n l 1,2 n v:
- Mt khc, cc s hng trong dy s tr i 1 u chia ht cho 1,2.
V d:
(13 - 1) chia ht cho 1,2
(3,4 - 1) chia ht cho 1,2
M: (34,6 - 1) : 1,2 = 28 d 0.
Vy nu vit tip th s 34,6 cng thuc dy s trn.
Bi 5: Cho dy s: 1996, 1993, 1990, 1987,, 55, 52, 49.
Cc s sau y c phi l s hng ca dy khng?
100, 123, 456, 789, 1900, 1436, 2009?
Gii:
Nhn xt: y l dy s cch u 3 n v.
Trong dy s ny, s ln nht l 1996 v s b nht l 49. Do , s 2009
khng phi l s hng ca dy s cho v ln hn 1996.
Cc s hng ca dy s cho l s khi chia cho 3 th d 1. Do , s 100
v s 1900 l s hng ca dy s .
Cc s 123, 456, 789 u chia ht cho 3 nn cc s khng phi l s
hng ca dy s cho.
S 1436 khi chia cho 3 th d 2 nn khng phi l s hng ca dy s
cho.
* Bi tp l luyn:
Bi 1: Cho dy s: 1, 4, 7, 10,

Trang 11

Sng kin kinh nghim

a. Nu quy lut ca dy.
b. S 31 c phi l s hng ca dy khng?
c. S 2009 c thuc dy ny khng? V sao?
Bi 2: Cho dy s: 1004, 1010, 1016,, 2012.
Hi s 1004 v 1760 c thuc dy s trn hay khng?
Bi 3: Cho dy s: 1, 7, 13, 19,,
a. Nu quy lut ca dy s ri vit tip 3 s hng tip theo.
b. Trong 2 s 1999 v 2009 th s no thuc dy s? V sao?
Bi 4: Cho dy s: 3, 8, 13, 18,
C s t nhin no c ch s tn cng l 6 m thuc dy s trn khng?
Bi 5: Cho dy s: 1, 3, 6, 10, 15,, 45, 55,
a. S 1997 c phi l s hng ca dy s ny hay khng?
b. S 561 c phi l s hng ca dy s ny hay khng?
Dng 3: Tm s s hng ca dy
* Cch gii dng ny l:
i vi dng ton ny, ta thng s dng phng php gii ton khong
cch (ton trng cy). Ta c cng thc sau :
S cc s hng ca dy = s khong cch+ 1.
c bit, nu quy lut ca dy l : Mi s hng ng sau bng s hng lin
trc cng vi s khng i d th:
S cc s hng ca dy = ( S hng ln nht S hng nh nht ) : d + 1.
Cc v d:
Bi 1: Cho dy s 11; 14; 17;.....;65; 68.
Hy xc nh dy s trn c bao nhiu s hng?
Li gii :
Ta c : 14 - 11= 3; 17 - 14 = 3;....
Vy quy lut ca dy s l mi s hng ng lin sau bng s hng
mg lin trc n cng vi 3. S cc s hng ca dy s l:
( 68 - 11 ) : 3 + 1 = 20 ( s hng )
Bi 2: Cho dy s: 2, 4, 6, 8, 10,, 1992
Hy xc nh dy s trn c bao nhiu s hng?

Trang 12

Sng kin kinh nghim

Gii:
Ta thy:

42=2
;
86 =2
64=2
;

Vy, quy lut ca dy s l: Mi s hng ng sau bng mt s hng ng

trc cng vi 2. Ni cc khc: y l dy s chn hoc dy s cch u 2 n v.
Da vo cng thc trn:
(S hng cui s hng u) : khong cch + 1
Ta c: S cc s hng ca dy l:
(1992 - 2) : 2 + 1 = 996 (s hng).
Bi 3: Cho 1, 3, 5, 7, l dy s l lin tip u tin; hi 1981 l s hng
th bao nhiu trong dy s ny? Gii thch cch tm?
( thi hc sinh gii bc tiu hc 1980 1981)
Gii:
Ta thy:
S hng th nht bng: 1 = 1 + 2 x 0
S hng th hai bng:
3=1+2x1
S hng th ba bng:
5=1+2x2

Cn s hng cui cng: 1981 = 1 + 2 x 990

V vy, s 1981 l s hng th 991 trong dy s .
Bi 4: Cho dy s: 3, 18, 48, 93, 153,
a. Tm s hng th 100 ca dy.
b. S 11703 l s hng th bao nhiu ca dy?
Gii:
a.
S hng th nht: 3 = 3 + 15 x 0
S hng th hai: 18 = 3 + 15 x 1
S hng th ba: 48 = 3 + 15 x 1 + 15 x 2
S hng th t:
93 = 3 + 15 x 1 + 15 X 2 + 15 x 3
S hng th nm: 153 = 3 + 15 x 1 + 15 x 2 + 15 x 3 + 15 x 4

S hng th n:
3 + 15 x1 + 15 x 2 +15 x 3 + + 15 x (n - 1)
Vy s hng th 100 ca dy l:
3 + 15 x 1 + 15 x 2 + + 15 x (100 - 1)
= 3 + 15 x (1 + 2 + 3 + + 99) (a v mt s nhn vi mt tng.

Trang 13

Sng kin kinh nghim

= 3 + 15 x (1 + 99) x 99 : 2 = 74253
b. Gi s 11703 l s hng th n ca dy:
Theo quy lut phn a ta c:
3 + 15 x 1 + 15 x 2 + 15 x 3 + x (n 1) = 11703
3 + 15 x (1 + 2 + 3 + + ( n 1))
= 11703
3 + 15 x (1 + n 1) x (n 1) : 2 = 11703
15 x n x (n 1) = (11703 3) x 2
= 23400
n x (n 1) = 23400 : 15
= 1560
Nhn xt: S 1560 l tch ca hai s t nhin lin tip 39 v 40 (39 x 40 = 1560)
Vy, n = 40, s 11703 l s hng th 40 ca dy.
Bi 5: Trong cc s c ba ch s, c bao nhiu s chia ht cho 4?
Li gii:
Ta nhn xt : S nh nht c ba ch s chia ht cho 4 l 100 v s ln
nht c ba ch s chia ht cho 4 l 996. Nh vy cc s c ba ch s chia ht cho
4 lp thnh mt dy s c s hng nh nht l 100, s hng ln nht l 996 v mi
s hng ca dy ( k t s hng th hai ) bng s hng ng lin trc cng vi 4.
Vy s cc s c ba ch s chia ht cho 4 l :
( 996 100 ) : 4 = 225 ( s )
* Bi tp t luyn:
Bi 1: Cho dy s: 3, 8, 13, 23, ,2008
Tm xem dy s c bao nhiu s hng ?
Bi 2: Tm s s hng ca cc dy s sau:
a. 1, 4, 7, 10, ,1999.
b. 1,1 ; 2,2 ; 3,3 ; ... ; 108,9 ; 110,0.
Bi 3: Xt dy s: 100, 101, , 789.
Dy ny c bao nhiu s hng?
Bi 4: C bao nhiu s khi chia cho 4 th d 1 m nh hn 2010 ?
Bi 5: Ngi ta trng cy hai bn ng ca mt on ng quc l di 21km.
Hi phi dng bao nhiu cy trng trn on ng ? Bit rng cy n
trng cch cy kia 5m.
Dng 4: Tm s hng th n ca dy s

Bi ton 1: Cho dy s: 1, 3, 5, 7,............Hi s hng th 100 ca dy s l s

Trang 14

Sng kin kinh nghim

no
Gii:
S khong cch t s u n s hng th 100 l:
98 - 1 = 99
Mi khong cch l
3 - 1

= 5 -3 =2

S hng th 100 l
1 + 99 2 = 199
Cng thc tng qut:
S hng th n = s u + khong cch (S s hng - 1)
Bi ton 2: Tm s hng th 100 ca cc dy s c vit theo quy lut:
a) 3, 8, 15, 24, 35,
(1)
b) 3, 24, 63, 120, 195, (2)
c) 1, 3, 6, 10, 15,.
(3)
Gii: a) Dy (1) c th vit di dng: 1x3, 2x4, 3x5, 4x6, 5x7,
Mi s hng ca dy (1) l tch ca hai tha s, tha s th hai ln hn tha
s th nht 2 n v. Cc tha s th nht lm thnh mt dy: 1, 2, 3, 4, 5, ;
Dy ny c s hng th 100 l 100.
S hng th 100 ca dy (1) bng: 100x102 = 10200.
b) Dy (2) c th vit di dng: 1x3, 4x6, 7x9, 10x12, 13x15,
Mi s hng ca dy (2) l tch ca hai tha s, tha s th hai ln hn tha s
th nht 2 n v. Cc tha s th nht lm thnh mt dy: 1, 4, 7, 10, 13, ; S
hng th 100 ca dy 1, 4, 7, 10, 13, l: 1 + (100 1 ) x 3 = 298.
S hng th 100 ca dy (2) bng: 298 x 300 = 89400.
c) Dy (3) c th vit di dng:
1 2 2 3 3 4 4 5
;
;
;
; ...
2
2
2
2

S hng th 100 ca dy (3) bng:

100 101
= 5050
2

* Bi tp t luyn:
Bi 1: Cho dy s : 101, 104, 107, 110, ......
Tm s hng th 1998 ca dy s .

Trang 15

Sng kin kinh nghim

Bi 2: Cho dy s : 5, 8, 11, 14, ......
a) Tm s hng th 200 ca dy s.
b) Nu c vit tip th cc s : 1000 ; 2009 ; 5000 c l s hng ca dy
khng ? Ti sao.
Bi 3: Mt bn hc sinh vit lin tip cc s t nhin m khi chia cho 3 th d 2
bt u t s 5 thnh dy s. Vit n s hng th 100 th pht hin vit sai.
Hi bn vit sai s no ?
Dng 5: Tm s ch s ca dy khi bit s s hng

Bi ton 1: Cho dy s: 1, 2, 3,.......150. Hi vit dy s ny ngi ta phi

dng bao nhiu ch s
Gii:
Dy s cho c : ( 9 - 1) : 1 + 1 = 9 s c 1 ch s.
C ( 99 - 10 ) : 1 + 1 = 90 s c 2 ch s
C ( 150 - 100) : 1 + 1 = 51 s c 3 ch s.
Vy s ch s cn dng l :
9 1 + 90 2 + 51 3 = 342 ch s
Bi ton 2: Mt quyn sch c 234 trang. Hi nh s trang quyn sch
ngi ta phi dng bao nhiu ch s.
Gii:
nh s trang quyn sch ngi ta phi vit lin tip cc s t nhin t 1
n 234 thnh dy s. Dy s ny c
( 9 - 1) : 1 + 1

= 9 s c 1 ch s

C: ( 99 - 10) : 1 + 1

= 90 s c 2 ch s

C: ( 234 - 100) : 1 + 1 = 135 s c 3 ch s

Vy ngi ta phi dng s ch s l:
9 1 + 90 2 + 135 3 = 594 ch s
* Bi tp t luyn:
Bi 1: Mt bn hc sinh vit lin tip cc s t nhin t 101 n 2009 thnh 1 s
rt ln. Hi s c bao nhiu ch s
Trang 16

Sng kin kinh nghim

Bi 2: Trng Tiu hc Thnh Cng c 987 hc sinh. Hi ghi s th t hc
sinh trng ngi ta phi dng bao nhiu ch s
Bi 3: Cn bao nhiu ch s nh s trang ca mt cun sch c tt c l:
a) 752 trang.
b) 1251 trang.
Dng 6: Tm s s hng khi bit s ch s

Bi ton 1: nh s trang 1 quyn sch ngi ta dng ht 435 ch s. Hi

quyn sch c bao nhiu trang?
Gii:
nh s trang quyn sch , ngi ta phi vit lin tip cc s t nhin bt
u t 1 thnh dy s. Dy s ny c
9 s c 1 ch s
c 90 s c 2 ch s
vit cc s ny cn s ch s l
9 1 + 90 2 = 189 ch s
S ch s cn li l:
435 - 189 = 246 ch s
S ch s cn li ny dng vit tip cc s c 3 ch s bt u t 100. Ta vit
c
246 : 3 = 82 s
S trang quyn sch l
99 + 82 = 181 ( trang)
Bi ton 2:
nh s trang mt cun sch ngi ta phi dng tt c 600 ch s. Hi quyn
sch c bao nhiu trang?
Gii: 99 trang u cn dng 9x1 + 90x2 = 189 ch s.
999 trang u cn dng: 9x1 + 90x2 + 900x3 = 2889 ch s
V: 189 < 600 < 2889 nn trang cui cng phi c 3 ch s. S ch s
nh s cc trang c 3 ch s la: 600 - 189 = 411 (ch s)
Trang 17

Sng kin kinh nghim

S trang c 3 ch s l 411: 3 = 137 trang.
Vy quyn sch c tt c l: 99 + 137 = 236 trang.
Bi ton 3: ghi th t cc nh trn mt ng ph, ngi ta dng cc s chn
2, 4, 6, 8 . . . ghi cc nh dy phi v cc s l 1, 3, 5, 7 . . . ghi cc nh
dy tri ca ng ph . Hi s nh cui cng ca dy chn trn ng ph
l bao nhiu, bit rng khi nh th t cc nh ca dy ny, ngi ta dng 367
lt ch s c thy.
Giai:
S nh c s th t ghi bng 1 ch s chn la: (8 - 2) : 2 + 1 = 4 (nh)
S nh c s th t ghi bng 2 ch s chn la: (98 - 10) : 2 + 1 = 45 (nh)
S lt ch s nh s th t cc nh c 1 v 2 ch s la:
4 + 45 2 = 94 (lt)
S lt ch s nh s th t nh c 3 ch s la: 367 - 94 = 273 (lt)
S nh c s th t 3 ch s la: 273 : 3 = 91 (nh)
Tng s nh cua day chn la: 4 + 45 + 91 = 140 (nh)
S nh cui cng ca dy chn l: (140 - 1) 2 + 2 = 280.
Bi ton 4: Cho day s: 1, 3, 5, 7, ..., n. Hay tim s n s ch s cua day gp 3
ln s cac s hang cua day.
Giai:
tim c s n sao cho s cac ch s cua day gp ba ln s cac s hang cua day
o, ta gia s trung binh mi s le lin tip cua day u co 3 ch s. Do o:
- T 1 n 9 gm cac s le co mt ch s la:
(9 - 1): 2 + 1 = 5 (s)
Mi s cn phai vit thm 2 ch s nn s ch s cn phai vit thm la:
2 x 5 = 10 (ch s)
Cac s le gm hai ch s la
(99 - 11): 2 + 1 = 45 (s)
Mi s cn phai vit thm 1 ch s nn s ch s cn phai vit thm la:
1 x 45 = 45 (ch s)
Cac s le gm 3 ch s la:
( 999 - 101) : 2 + 1 = 450 (s)
Cac s co 3 ch s am bao s ch s cua day gp ba ln s s hang cua day o.
T 1001 tr i, mi s cn bt i mt ch s. S ch s cn thm phai bng s

Trang 18

Sng kin kinh nghim

ch s cn bt va bng:
10 + 45 = 55 (ch s)
Vi mi s phai bt i 1 ch s nn s cac s le co 4 ch s la:
55 : 1 = 55 (s)
Ta co:
(n - 1001) : 2 + 1 = 55
(n - 1001) : 2 = 55 - 1 = 54
(n - 1001) = 54 x 2 = 108
n = 108 + 1001 = 1109
* Bi tp t luyn:
Bi 1: vit dy s t nhin lin tip bt u t 1 ngi ta dng ht 756 ch s.
Hi s hng cui cng ca dy s l bao nhiu.
Bi 2: ghi s th t hc sinh ca 1 trng Tiu hc, ngi ta phi dng 1137
ch s. Hi trng c bao nhiu hc sinh ?
Bi 3: Tnh s trang ca mt cun sch. Bit rng nh s trang ca cun
sch ngi ta phi dng 3897 ch s?
Bi 4: anh s trang cua mt quyn sach, ngi ta phai dung trung binh mi
trang 4 ch s. Hoi quyn sach o co bao nhiu trang?
Dng 7: Tm ch s th n ca dy

Bi ton 1: Cho dy s 1, 2, 3,..... Hi ch s th 200 l ch s no ?

Gii:
Dy s cho c 9 s c 1 ch s
C 90 s c 2 ch s
vit cc s ny cn
9 1 + 90 2 = 189 ch s
S ch s cn li l
200 - 189 = 11 ch s
S ch s cn li ny dng vit cc s c 3 ch s bt u t 100. Ta vit c
11 : 3 = 3 s (d 2 ch s)

Trang 19

Sng kin kinh nghim

Nn c 3 s c 3 ch s c vit lin tip n
99 + 3 = 102
Cn d 2 ch s dng vit tip s 103 nhng ch vit c 10. Vy ch s th
200 ca dy l ch s 0 ca s 103.
Bi ton 2: Cho dy s 2, 4, 6, 8, ..... Hi ch s th 2010 ca dy l ch s
no?
Gii:
Dy s cho c 4 s c 1 ch s
C (98 - 10) : 2 + 1 = 45 s c 2 ch s
C (998 - 100) : 2 + 1 = 450 s c 3 ch s
vit cc s ny cn:
4 1 + 45 2 + 450 x 3 = 1444 ch s
S ch s cn li l:
2010 - 1444 = 566 ch s
S ch s cn li ny dng vit cc s c 4 ch s bt u t 1000. Ta vit
c:
566 : 4 = 141 s (d 2 ch s)
Nn c 141 s c 4 ch s c vit , s c 4 ch s th 141 l:
(141 - 1) x 2 + 1000 = 1280
Cn d 2 ch s dng vit tip s 1282 nhng mi ch vit c 12. Vy ch
s th 2010 ca dy l ch s 2 hng trm ca s 1282.
Bi ton 3: Tim ch s th 2010 phn thp phn cua s thp phn bng phn s
1
.
7

Gii:
S thp phn bng phn s

1
la: 1 : 7 = 0,14285714285......
7

y la s thp phn v han tun hoan. Ta thy c 6 ch s thi lp thanh 1 nhom

Trang 20

Sng kin kinh nghim

142857. Vi 2010 ch s thi co s nhom la:
2010 : 6 = 335 (nhom). Vy ch s th 2010 phn thp phn cua s thp phn
bng phn s

1
la ch s 7.
7

Bi ton 4: Cho 1 s c 2 ch s, mt dy s c to nn bng cch nhn i

ch s hng n v ca s ny ri cng vi ch s hng chc, ghi li kt qu; tip
tc nh vy vi s va nhn c ... (V d c th l dy: 59, 23, 8, 16, 13, ... ).
Tm s th 2010 ca dy nu s th nht l 14.
Gii:
Ta lp c dy cc s nh sau:
14, 9, 18, 17, 15, 11, 3, 6, 12, 5, 10, 1, 2, 4, 8, 16, 13, 7, 14, 9, 18, 17, 15, .....
Ta thy c ht 18 s th dy cc s li c lp li nh dy 18 s u.
Vi 2010 s th c s nhm l:
2010 : 18 = 111 nhm (d12 s)
12 s d l cc s ca nhm th 112 ln lt l: 14, 9, 18, 17, 15, 11, 3, 6, 12, 5,
10, 1. Vy s th 2010 ca dy l s 1.
* Bi tp t luyn:
Bi 1: Cho dy s: 2, 5, 8, 11,.......Hy tm ch s th 200 ca dy s .
Bi 2: Cho dy s: 2, 4, 6, 8, ..... Bn Minh tm c ch s th 2010 ca dy l
ch s 0, hi bn tm ng hay sai?
Bi 3: Ban Minh ang vit phn s

5
di dang s thp phn. Thy ban Thng
13

sang chi, Minh lin d: ban tim c ch s th 100 phn thp phn cua s
thp phn ma t ang vit. Thng nghi 1 ti ri tra li ngay: o la ch s 6. Em hay
cho bit ban Thng tra li ung hay sai?

Dng 8: Tm s hng th n khi bit tng ca dy s

Bi ton 1: Cho dy s: 1, 2, 3, ......., n. Hy tm s n bit tng ca dy s l 136

Trang 21

Sng kin kinh nghim

Gii:
p dng cng thc tnh tng ta c :
1 + 2 + 3 +........+ n =

(1 + n) n
= 136
2

Do : (1 + n ) n = 136 2
= 17 8 2
= 16 17
Vy n

= 16

Bi ton 2: Cho dy s: 21, 22, 23, ......, n

Tm n bit: 21 + 22 + 23 + ..........+ n = 4840
Gii:
Nu cng thm vo tng trn tng ca cc s t nhin lin tip t 1 n 20 ta c
tng sau:
1 + 2 + 3 +..........+ 21 + 22 + 23 +.........+ n
p dng cng thc tnh tng ta c
(1 + n) n : 2 = 1 + 2 + ....+ 20 + 4840
= ( 1 + 20) 20 : 2 + 4840
= 210 + 4840 = 5050
( 1+ n) n = 5050 2
= 10100
= 101 100
Vy n = 100
* Bi tp t luyn:
Bi 1: Cho bit: 1 + 2 + 3 +........+ n = 345. Hy tm s n.
Bi 2: Tm s n bit rng
98 + 102 +........+ n = 15050
Bi 3: Cho dy s 10, 11, 12, 13, , x. Tm x tng ca dy s trn bng 5106
Dng 9: Tnh tng ca dy s
Cc bi ton c trnh by chuyn ny c phn ra hai dng chnh, l:
Trang 22

Sng kin kinh nghim

Dng th nht: Dy s vi cc s hng l s nguyn, phn s (hoc s thp phn)
cch u
Dng th hai: Dy s vi cc s hng khng cch u.
Dng 1: Dy s m cc s hng cch u.
Xut pht t mt bi Ton nh sau:
Tnh: A = 1 + 2 + 3 + ... + 98 + 99 + 100
Ta thy tng A c 100 s hng, ta chia thnh 50 nhm, mi nhm c tng l
101 nh sau:
A = (1 + 100) + (2 + 99) + (3 + 98) + ... + (50 + 51) = 101 + 101 + ... + 101
= 50 x 101 = 5050.
y l bi Ton m lc ln 7 tui nh Ton hc Gaux tnh rt nhanh tng
cc s T nhin t 1 n 100 trc s ngc nhin ca thy gio v cc bn b
cng lp.
Nh vy bi ton trn l c s u tin chng ta tm hiu v khai thc thm
rt nhiu cc bi tp tng t, c a ra nhiu dng khc nhau, c p dng
nhiu th loi ton khc nhau nhng ch yu l: tnh ton, tm s, so snh,
chng minh. gii quyt c cc dng ton chng ta cn phi nm c
quy lut ca dy s, tm c s hng tng qut, ngoi ra cn phi kt hp nhng
cng c gii ton khc nhau na.
Cch gii:
Nu s hng ca dy s cch u nhau th tng ca hai s hng cch u
u v s hng cui trong dy s bng nhau. V vy:
Tng cc s hng ca dy bng tng ca mt cp hai s hng cch u s
hng u v cui nhn vi s hng ca dy chia cho 2.
Vit thnh s :
Tng ca dy s cch u = (s u + s cui) x (s s hng : 2)
T s trn ta suy ra:
S u ca dy = tng x 2 : s s hng s hng cui.
S cui ca dy = tng x 2 : s s hng s u.
Sau y l mt s bi tp c phn thnh cc th loi, trong phn thnh
hai dng trn:
Bi 1: Tnh tng ca 19 s l lin tip u tin.
Gii:
Trang 23

Sng kin kinh nghim

19 s l lin tip u tin l:
1, 3, 5, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 35, 37.
Ta thy:
1 + 37 = 38
;
5 + 33 = 38
1 + 35 = 38
;
7 + 31 = 38
Nu ta sp xp cc cp s t hai u s vo, ta c cc cp s u c tng
s l 38.
S cp s l:
19 : 2 = 9 (cp s) d mt s hng.
S hng d ny l s hng chnh gia dy s v l s 19. Vy tng ca 19
s l lin tip u tin l:
39 x 9 + 19 = 361
p s: 361.
Nhn xt: Khi s s hng ca dy s l (19) th khi sp cp s s d li s
hng chnh ga v s l khng chia ht cho 2, nn dy s c nhiu s hng th
vic tm s hng cn li s rt kh khn.
Vy ta c th lm cch 2 nh sau:
Ta b li s hng u tin l s 1 th dy s c: 19 - 1 = 18 (s hng)
Ta thy:
3 + 37 = 40 ;
7 + 33 = 40
5 + 35 = 40 ;
9 + 31 = 40

Khi , nu ta sp xp cc cp s t 2 u dy s gm 18 s hng vo th
c cc cp s c tng l 40.
S cp s l:
18 : 2 = 9 (cp s)
Tng ca 19 s l lin tip u tin l:
1 + 40 x 9 = 361
Ch : Khi s hng l s l, ta li mt s hng 2 u dy s (s u,
hoc s cui) cn li mt s chn s hng ri sp cp; ly tng ca mi cp
nhn vi s cp ri cng vi s hng li th c tng ca dy s.

Bi 2: Tnh tng ca s t nhin t 1 n n.

Gii:
Ghp cc s: 1, 2, , n 1, n thnh tng cp (khng sp th t) : 1 vi
n, 2 vi (n 1), 3 vi (n 2),

Trang 24

Sng kin kinh nghim

Khi n chn, ta c S = n x (n + 1) : 2
Khi n l, th n 1 chn v ta c:
1 + 2 + + (n 1) = (n 1) x n : 2
T ta cng c:
S = (n 1) x n : 2 + n
= (n - 1) x n : 2 + 2 x n : 2
= [(n 1) x n + 2 x n] : 2
= (n 1 + 2) x n : 2
= n x (n + 1) : 2
Khi hc sinh lm quen v thc hin thnh tho th hng dn hc sinh p dng
cng thc lun m khng cn nhm thnh cc cp s c tng bng nhau.
Tng ca dy s cch u = (s u + s cui) x s s hng : 2
Bi 3: Tnh E = 10,11 + 11,12 + 12,13 + ...+ 98,99 + 100
Li gii
Ta c th a cc s hng ca tng trn v dng s t nhin bng cch nhn c
hai v vi 100, khi ta c:
100 x E = 1011 + 1112 + 1213 + ... + 9899 + 1000
p dng cng thc tnh tng ta tnh c tng l E = 4954,95
Hoc gii nh sau:
Ta thy: 11,12 - 10,11 = 12,13 - 11,12 = ... = 1,01
Vy y l dy s cch u 1,01 n v.
Dy s c s s hng l : (100 - 10,11) : 1,01 + 1 = 90 s hng
Tng ca dy s l : (10,11 + 100) x 90 : 2 = 4954,95
Bi 4: Cho dy s: 1, 2, 3, 195. Tnh tng cc ch s trong dy?
Gii:
Ta vit li dy s v b sung thm cc s: 0, 196, 197, 198, 199 vo dy:
0, 1, 2, 3, , 9
10, 11, 12, 13, , 19
.....................
90, 91, 92, 93, , 99
100, 101, 102, 103, , 109
.............
V c 200 s v mi dng c 10 s, nn c 200 : 10 = 20 (dng)
Tng cc ch s hng n v trong mi dng l:
Trang 25

Sng kin kinh nghim

1 + 2 + 3 + + 9 = 9 x 10 : 2 = 45
Vy tng cc ch s hng n v l:
45 x 20 = 900
Tng cc ch s hng chc trong 10 dng u u bng tng cc ch s
hng chc trong 10 dng sau v bng:
1 x 10 + 2 x 10 + + 9 x 10 = (1 + 2 + + 9) x 10 = 45 x 10 = 450
Vy tng cc ch s hng chc l:
450 x 2 = 900
Ngoi ra d thy tng cc ch s hng trm l: 10 x 10 = 100.
Vy tng cc ch s ca dy s ny l:
900 + 900 + 100 = 1900
T suy ra tng cc ch s ca dy ban u l:
1900 (1 + 9 + 6 + 1 + 9 + 7 + 1 + 9 + 8 + 1 + 9 + 9) = 1830
Trong Ton hc ni ring v trong khoa hc ni chung, chng ta thng
nh vo suy lun quy np khng hon ton m pht hin ra nhng kt lun (gi l
gi thuyt) no . Sau chng ta s dng suy lun din dch hoc quy np hon
ton kim tra s ng n ca kt lun . Khi dy hc tiu hc, iu ni trn
cng c lu .
Bi 5: Tnh tng tt c s thp phn c phn nguyn l 9, phn thp phn c 3 ch
s:
Gii:
Cc s thp phn c phn nguyn l 9, phn thp phn c 3 ch s l:
9,000; 9,001; 9,002; 9,003; 9,004; 9,005; 9,006; 9,007; 9,008; ; 9,999
tc l c 1000 s.
Tng tt c cc s ca dy s trn l:
(9,000 + 9,999) x 1000 : 2 = 9499,5
p s: 9499,5
Bi 6: Phi thm vo tng cc s hng trong dy s: 2, 4, 6, 8, ..., 246 t nht bao
nhiu n v c s chia ht cho 100 ?
Gii:
y l dy s chn lin tip hay dy s cch u 2 n v.
Dy s c s s hng l: (246 - 2) : 2 + 1 = 123 s hng.
Tng ca dy s l: (246 + 2) x 123 : 2 = 12252

Trang 26

Sng kin kinh nghim

V 100 - 52 = 48 nn phi thm vo tng ca dy s t nht 48 n v.
Dng 2: Dy s m cc s hng khng cch u.
Bi ton 1: Tng nhiu phn s c t s bng nhau v mu s ca phn s lin
sau gp mu s ca phn s lin trc 2 ln.
V d:

1 1 1
1
1
1
+ + +
+
+
.
2 4 8 16 32 64

Cch gii:
Cch 1:
1 1 1
1
1
1
+ + +
+
+
2 4 8 16 32 64
1
1
Bc 2: Ta thy: = 1
2
2
1 1 1
=
4 2 4
1 1 1
=
8 4 8
1 1
1 1
1
1

1
Bc 3: Vy A = 1 + + + ... +
2 2
4 4
8

32 64
1 1
1 1
1
1
1

A = 1 + + + ... +
2 2
4 4
8
32 64
1
A= 164
64
1
63

=
A=
64 64 64
63
p s:
.
64

Bc 1: t A =

Cch 2:
Bc 1: t A =

1 1 1
1
1
1
+ + +
+
+
2 4 8 16 32 64

Bc 2: Ta thy:
1
1
=1
2
2
1 1 3
1
+ = =1
2 4 4
4
1 1 1 7
1
+ + = =1
2 4 8 8
8

.
1 1 1
1
1
1
+ + +
+
+
2 4 8 16 32 64
1
64
1
63

=
=1=
64
64 64 64

Bc 3: Vy A =

Bi ton 2: Tnh tng ca nhiu phn s c t s bng nhau v mu s ca phn

s lin sau gp mu s ca phn s lin trc n ln (n > 1).

Trang 27

Sng kin kinh nghim

V d: B =

5 5
5
5
5
5
+ +
+
+
+
2 6 18 54 162 486

Cch gii:
Bc 1: Tnh B x n (n = 3)

Bx3=3x +
5
2

5
5
5
5
5
+
+
+
+

6 18 54 162 486

15 5 5
5
5
5
+ + +
+
+
2
2 6 18 54 162

Bc 2: Tnh B x n - B
15
+
2
15
+
B x (3 - 1) =
2
15
5

Bx2=
2
486
3645 5
Bx2=
486
3640
Bx2 =
486
3640
:2
B=
486
1820
B=
486
910
B=
243

Bx3-B=

5 5
5
5
5
5
5
5
5
5 5
+ +
+
+
+
+
+
- + +

2 6 18 54 162
2 6 18 54 162 486
5 5
5
5
5
5 5
5
5
5
5
+ +
+
+

-
2 6 18 54 162 2 6 18 54 162 486

Bi ton 3: Tnh tng ca nhiu phn s c t s l n (n > 0); mu s l tch ca 2

tha s c hiu bng n v tha s th 2 ca mu phn s lin trc l tha s th
nht ca mu phn s lin sau:
1

V d 1: A = 2 x 3 + 3 x 4 + 4 x 5 + 5 x 6
Cch gii:
3 2

43

54

65

A = 2 x 3 + 3x4 + 4 x5 + 5 x6

= 2 x 3 2 x3 + 3x4 3x4 + 4 x5 4 x5 + 5 x6 5 x6
1 1 1 1 1 1 1 1
+ + +
2 3 3 4 4 5 5 6
1 1 3 1 2 1
= = = =
2 6 6 6 6 3

V d 2:

Trang 28

Sng kin kinh nghim

3

B = 2 x 5 + 5 x 8 + 8 x 11 + 11 x 14
Cch gii:
52

85

11 8

14 11

B = 2 x 5 + 5 x 8 + 8 x 11 + 11 x 14 .
5

11

14

11

B = 2 x 5 2 x 5 + 5 x 8 5 x 8 + 8 x 11 8 x 11 + 11 x 14 11 x 14
1 1 1 1 1 1
1
1
+ +
+

2 5 5 8 8 11 11 14
1
1
7
1
6 3
= = = =
2 14 14 14 14 7

* Bi tp t luyn:
Bi 1: Tnh tng:
a) Ca tt c cc s l b hn 100
b) 1 + 4 + 9 + 16 + + 169
Bi 2:
a) Tnh nhanh tng ca tt c cc s c 3 ch s.
b) 1, 2, 3, 6, 12, 24, 48, 96, 192, 384.
Dy s trn c mi s hng
Tng bao nhiu, mi bn tnh nhanh
em, ch, anh
Tm ra phng php tnh nhanh mi ti.
Bi 3: Tnh nhanh:
4

a) 3 x 7 + 7 x 11 + 11 x 15 + 15 x 19 + 19 x 23 + 23 x 27
1 1 1 1 1 1
1
+ + + + +
+ ... +
2 6 12 20 30 42
110
1 1 1
1
1
1
+
+
c) + + +
10 40 88 154 138 340
1
1
1
1
1
1
Bi 4:
+ + + +
+
+
=?
2
4
8
1024
2048
4096

b)

Php cng phn s kh g?

K s hng ra th ung cng
Cch g ai t ai thng
Cng nhanh p ng li khng tn gi
bn hin em th
ai ai bit y nh gii mau.
Bi 5: Hy tnh tng ca cc dy s sau:
Trang 29

Sng kin kinh nghim

a) 1, 5, 9, 13, 17, Bit dy s c 80 s hng.
b) ..., 17, 27, 44, 71, 115. Bit dy s c 8 s hng.
Bi 6: Tnh nhanh:
a) 1,27 + 2,77 + 4,27 + 5,77 + 7,27 + + 13,27 + 14,77
b) 0,1 + 0,2 + 0,3 + 0,4 + + 0,9 + 0,10 + 0,11 + 0,12 + + 0,19.
Bi 7: Cho dy s:

1 1 1 1 1 1
, , ,
,
, ........
2 6 12 20 30 42

a) Hy tnh tng ca 10 s hng u tin ca dy s trn.

b) S

1
c phi l mt s hng ca dy s trn khng? V sao?
10200

Dng 10: Dy ch
Khc vi cc dng ton khc, ton v dng dy ch khng i hi hc sinh
phi tnh ton phc tp. Ngc li gii nhng bi ton dng ny, i hi hc
sinh phi bit vn dng sng to nhng kin thc ton hc n gin, nhng hiu
bit v x hi, t m vn dng dng ton ny vo trong i sng hng ngy v
cc mn hc khc.
Cc v d:
Bi ton 1: Ngi ta vit lin tip nhm ch: HOCSINHGIOITINH thnh mt
dy ch lin tip: HOCSINHGIOITINHHOCSINHGIOI hi ch ci th
2009 ca dy l ch ci no?
Gii:
Ta thy mi nhm ch: HOCSINHGIOITINH gm 15 ch ci. Gi s dy
ch c 2009 ch ci th c:
2009 : 15 = 133 (nhm) v cn d 14 ch ci.
Vy ch ci th 2009 ca dy ch HOCSINHGIOITINH l ch N ca
ting TINH ng v tr th 14 ca nhm ch th 134.
Bi ton 2: Mt ngi vit lin tip nhm ch THIXAHAIDNG thnh dy
THIXAHAIDNGTHIXAHAIDNG Hi:
a. Ch ci th 2002 trong dy ny l ch g?
b. Nu ngi ta m c trong dy s c 50 ch H th dy c bao nhiu
ch A? Bao nhiu ch N?
c. Bn Hi m c trong dy c 2001 ch A. Hi bn y m ng hay
m sai? Gii thch ti sao?
Trang 30

Sng kin kinh nghim

d. Ngi ta t mu cc ch ci trong dy theo th t: XANH, , TM,
VNG, XANH, , TM, hi ch ci th 2001 trong dy c t mu g?
Gii:
a. Nhm ch THIXAHAIDNG c 13 ch ci:
2002 : 13 = 154 (nhm)
Nh vy, k t ch ci u tin n ch ci th 2002 trong dy, ngi ta
vit 154 ln nhm THIXAHAIDNG, vy ch ci th 2002 trong dy l ch G
ca ting DNG.
b. Mi nhm ch THIXA HAIDNG c 2 ch H v cng c 2 ch A v
1 ch N. V vy, nu ngi ta m c trong dy c 50 ch H th tc l ngi
vit 25 ln nhm nn dy phi c 50 ch A v 25 ch N.
c. Bn m sai, v s ch A trong dy phi l s chn.
d. Ta nhn xt:
+ 2001 chia cho 4 th d 1.
+ Nhng ch ci trong dy c s th t l chia cho 4 th d 1 th
c t mu XANH.
Vy ch ci th 2001 trong dy c t mu XANH.
Bi ton 3: Bn Hi cho cc vin bi vo hp ln lt theo th t l: bi xanh, bi
, bi vng ri li n bi xanh, bi , bi vng ... c nh vy. Hi:
a) Vin bi th 100 c mu g?
b) Mun c 10 vin bi th phi b vo hp t nht bao nhiu vin bi?
Gii:
a) Ta thy, c 3 vin bi th lp thnh 1 nhm mu: xanh, , vng. 100 vin bi th
c s nhm l: 100 : 3 = 33 nhm (d 1 vin bi)
Nh vy, bn Hi cho vo hp c 33 nhm, cn d 1 vin ca nhm th 34
v l vin bi u tin ca nhm ny. Vy vin bi th 100 c mu xanh.
b) Mt nhm th c 3 vin bi, mun c 10 vin bi th cn b vo hp:
3 x 10 = 30 vin bi. Nhng vin bi mu l vin bi th 2 ca nhm. Vy cn b
vo hp t nht s vin bi l: 30 - 1= 29 vin.
* Bi tp t luyn:
Bi 1: Mt ngi vit lin tip nhm ch: TOANNAM thnh dy:
TOANNAMTOANNAMTOAN Hi:
a. Ch ci th 2010 trong dy l ch g?
b. Nu ngi ta m c trong dy c 50 ch N th dy c bao nhiu

Trang 31

Sng kin kinh nghim

ch A? Bao nhiu ch O?
c. Mt ngi m c trong dy c 2009 ch A, hi ngi m ng
hay sai? Gii thch ti sao?
d. Ngi ta t mu cc ch ci trong dy theo th t XANH, , TM,
VNG, XANH, , TM hi ch ci th 2009 trong dy c t mu g?
Bi 2: Ngi ta vit cc ch ci D, A, Y, T, O, T, H, O, C, T, O, T, thnh
dy: DAYTOTHOCTOTDAYTOT bng 3 mu xanh, , tm, mi ting mt
mu. Hi ch ci th 2010 l ch ci g? Mu g?
Bi 3: Bn Dng vit lin tip cc nhm ch DIENBIENPHU thnh dy:
DIENBIENPHUDIENBIENPHU ... Hi:
a) Ch ci th 1954 l ch g?
b) Nu trong dy vit c 2010 ch E th c bao nhiu ch H?
Bi 4: Mt ngi vit lin tip nhm ch TOQUOCVIETNAM thnh dy
TOQUOCVIETNAM TOQUOCVIETNAM Hi:
a) Ch ci th 1975 trong dy l ch g?
b) Ngi ta m c trong dy c 50 ch T th dy c bao nhiu ch O?
Bao nhiu ch I?
c) Bn An m c trong dy c 1945 ch O. Hi bn y m ng hay sai? V
sao?
d) Ngi ta t mu vo cc ch ci trong dy trn theo th t: xanh, , tm, vng,
xanh, , tm, vng, Hi ch ci th 2010 c t mu g?
4- Mt s lu khi gii ton v dy s
Trong bi ton v dy s thng ngi ta khng cho bit c dy s (v dy
s c nhiu s khng th vit ra ht c) v vy, phi tm ra c quy lut ca
dy (m c rt nhiu quy lut khc nhau) mi tm c cc s m dy s khng
cho bit. l nhng quy lut ca dy s cch u, dy s khng cch u hoc
da vo du hiu chia ht tm ra quy lut.
dng 2: Mun kim tra s A c tho mn quy lut ca dy cho hay khng?
Ta cn xem dy s cho trc v s cn xc nh c cng tnh cht hay khng? (C
cng chia ht cho mt s no hoc c cng s d) th s thuc dy cho.
dng 3 v 4: Hc sinh phi c t tm ra cng thc tng qut, vn dng mt
cch thnh tho v bit bin i cng thc lm cc bi ton khc.
dng 9: C cc yu cu:
+ Tm tng cc s hng ca dy.
+ Tnh nhanh tng.
Trang 32

Sng kin kinh nghim

Khi gii: Sau khi tm ra quy lut ca dy, ta sp xp cc s theo tng cp
sao cho c tng u bng nhau, sau tm s cp ri tm tng cc s hng ca
dy. Ch : Khi tm s cp s m cn d mt s hng th khi tm tng ta phi cng
s d vo.
Nu tnh nhanh tng ca cc phn s phi da vo tnh cht ca phn s.
dng 10: l dy ch khi gii phi da vo quy lut ca dy, sau c
th xem mi nhm ch c tt c bao nhiu ch ri i tm c tt c bao nhiu nhm
v chnh l phn tr li ca bi ton.

C- PHN KT LUN
Qua thc tin ging dy mn Ton trng Tiu hc ni chung v bi
dng hc sinh gii ni ring lp 4, 5, ti thy ngi gio vin phi lun lun
tm ti, hc hi, trau di kinh nghim nng cao trnh , nghip v. Khng ch
hng dn v gip hc sinh c k nng v gii Ton m cn gip cc em pht
trin t duy tr tu, t duy phn tch tng hp, khi qut ho, tru tng ho, rn
luyn tt phng php suy ln lgic, bn cnh , y l nhng dng ton rt gn
gi vi hc sinh trong i sng thc t.
Do vy, vic bi dng cho hc sinh gii mn Ton ni chung v v "Dy
s" ni ring c 10 dng Ton ni trn gip cc em tr thnh nhng ngi linh
hot, sng to, vn dng tt kin thc vo thc t hng ngy.
dy tt cc bi Ton v "Tnh tng trong dy s" gio vin phi c kin
thc v suy lun din dch, suy lun quy np khng hon ton, phng php ca
l thuyt t hp lm c s hng dn cho hc sinh, mc d kt qu ng v
qu trnh suy lun l hp l, nhng vn khng th cho p s ca bi ton l cht
ch. Dy bi dng hc sinh 10 dng ton ny, ngi gio vin phi ch nhng
im sau:
- La chn, sp xp cc h thng bi tp t d n kh, t n gin n
phc tp, vn dng tt nhng kin thc hc thc hin gii cc bi ton c
lin quan.
- Vi mi dng bi, gio vin cn phi hng dn hc sinh nhn thc - phn
tch - xc nh c cc dng ton, cu hi tm ra du hiu c bn. Sau tm
ra mi lin quan gia cc d kin v cu hi trong bi tm ra phng php gii
ngn gn, d hiu nht.
Do iu kin kh nng c hn, chuyn cn nhiu thiu st, song chuyn

Trang 33

Sng kin kinh nghim

M rng cc bi Ton v dy s bi dng hc sinh gii. gip ti
cng ng nghip khc su thm kin thc bi dng cho cc em hc sinh hin
nay v sau ny.
Ti rt mong c s gp b sung ca cc thy, c gio cng cc bn
ng nghip. Ti tin rng vi s gp ca cc thy c gio cng cc bn ng
nghip s lm cho chuyn ca ti thm y , n s gp phn vo vic hon
thin v nng cao cht lng bi dng hc sinh gii v mn Ton Tiu hc./.
Ngy 26 thng 3 nm 2010

Trang 34