Bilgisayar Donanm Ve Teknolojileri

Ersin ARSLAN Bilgi lem/Tekniker

Bilgisayar Nedir?
Giri birimleri ile d dnyadan aldklar veriler zerinde aritmetiksel ve mantksal ilemler yaparak ileyen ve bu ilenmi bilgileri k birimleri ile bize ileten, donanm (Hardware) ve yazlm (software) dan oluan elektronik bir makinedir.

Bilgisayar eitleri:
1.Main-frame bilgisayarlar : 250 den fazla kiinin ayn anda terminaller araclyla kullanabildii ok kullancl byk
bilgisayar sistemleridir. lem gc olduka yksektir. Genellikle byk irketlerde, bilgi ilem merkezlerinde, aratrma kurumlarnda ve niversitelerde kullanlrlar. Ayn anda yzlerce kullanc tarafndan kullanlabilirler

2. Midi (orta) bilgisayarlar : Main-frame bilgisayarlarla ayn ilevi gren daha kk bilgisayar sistemleridir. Kullanc
says 250 ye kadar kabilmektedir. Orta boy iletmeler tarafndan tercih edilirler

3. PC (Personal Computer) : Kiisel bilgisayarlar. Masa zerine sabilen tek kullancl kiisel bilgisayarlardr. Fakat
gnmzde pc'ler network ad verilen birleik alma sistemiyle birbirlerine balanarak client (mteri) ve server (servis salayc) olarak kullanlabilmektedir. Ofis otomasyonunda, eitimde, yayn ilerinde, kk iletmelerin ticari hesaplarnn ve personel kaytlarnn tutulmasnda etkin biimde kullanlrlar.

Bilgisayarlarn Fonksiyonlar ve Yetenekleri:

1.Aritmetik hesaplamalar gerekletirebilir. 2. Verileri karlatrr. 3. Verileri muhafaza eder. 4. Verileri ok ksa zamanda arayp bulur. 5. Verileri yazlan program dorultusunda iler. 6. Byk boyutlu problemleri ksa zamanda zer. 7. Eitimde yardmc olarak kullanlr. 8. Bilimsel aratrmalarda kullanlr. 9. Endstrilerde retim ve kontrol sreleri iin kullanlr. 10. Oyun ve elence amal kullanlr. 11. Basn ve yayn ilemleri iin kullanlr. 12. Yazl sesli ve grntl telekomnikasyon iin kullanlr.

Bilgisayarlar ki Ana Unsurdan Oluurlar: A-Bilgisayar donanm (hardware)

Bilgisayarlarn fiziksel ksmlarna donanm denilmektedir. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazc, bellek, mikroilemci, tarayc,

B-Bilgisayar yazlm (Software):

Donanm kullanmak iin gerekli programlardr. letim sistemleri ve altnda alan btn programlar.

Bilgisayar Kasas Bilgisayar oluturan kartlar, ilemci, ram'ler ve dier geniletme kartlarn iinde barndran ve fiziksel zararlara kar koruyan metal ya da plastik kutudur. Kasann iinde eitli donanm bileenlerine elektrik veren g kayna(power supply), kablolar, anakart montaj pimleri ve plastik ayaklar bulunur. Bilgisayar ap kapatmaya yarayan POWER dmesi de kasa zerinde bulunur. Kasalar tiplerine gre tower veya slim (yatay)dr. Tower kasalarda byklerine gre mini tower ya da big tower adlarn alrlar. Elektrik Voltaj Bilgisayar topraklanm elektrik sisteminde alan bir cihazdr. yi topraklanm prizde ntr-faz 220, faz-toprak 0.7-1 volt olmaldr. Eer ntr toprak aras 0 volt ise topraklama; ya prizde yada sigortada kpr ile yaplmtr. Buda salkl bir topraklama deildir. Elektrikte nemli olan bir baka nokta ise akm iddetidir. Yksek akmn tehlikeleri genellikle yksek voltajdan daha fazladr. 0.3 amperlik bir akm insan ldrebilir.

Bilgisayar kasasnn genel grn

DAHL DONANIM BRMLER

Anakartlar:
Anakartn Genel Grn

Bilgisayarn elektronik paralarnn tmnn takld , baland elektronik devredir. Baka bir ifadeyle devre elemanlarn zerinde bulunduran (slot, soket, entegre, chip,genileme yuvalar vs.) elektronik plakettir. Ayrca zerinde ilemcinin, eitli kartlarn taklaca yuvalar; kasann arkasna alan ksmnda fare,klavye,monitr vs. balama noktalar bulunur Anakartlarn ou zaman markas yada modeli yerine zerlerindeki chipset'in ad ile anlr oldular. Anakart zerine taklan kartlarn,hem anakart ile haberlemeleri hem de fiziksel boyutlar asndan oturtulmaya alan standartlardan ISA ve PCI tm anakartlarn vazgeilmez paralar.

Veriyollar:

ISA veri yolu:

Eski bir mimari olan ISA, yeni nesil birok anakartta bulunmamaktadr. ISA standartna sahip kartlarn bulunmas da hzl ve sonsuz PCI modellerin tercih edilmesi sebebiyle gn getike zorlamaktadr.
PCI veri yolu: PCI da, ISA gibi standart bir kart yuvasdr. Veri tama hzlar 33 ya da 66 MHzdir.PCI yuvalar da ISA gibi plug&play (tak ve altr zellii) desteine sahiptir. Gnmzde ses kartlar, modemler, tv kartlar vs. bilgisayar veriyolunu ve slotlarn kullanrlar. AGP veri yolu: Gelimi Grafik Portu. Sadece ekran kartlar iin tasarlanm zel bir veri yolu mimarisidir. Grafik uygulamalarnn gitgide artmas, ilemci ile ekran kartlar arasndaki iletiimin giderek daha hzl olmas gerekliliini dourmutur.

Ram slotlar:

Gnmz de kullanlan anakartlar zerinde bulunan ram slotunun zeliklerine gre 168 pinlik SDRAM slotlar,184 ve 200 pinlik DDRRAM slotlar ve 184 pinlik rdram slotlar kullanlmaktadr. Bu RAM'larn alma frekanslar da farkllklar gsterir. rnein; SDRAM'lar 66,100 ve 133 MHz.de, DDRRAM'lar 266,300 ve 333 MHz.de ve RDRAM'lar ise 800 Mhz.de alrlar.

USB

Paralel

Klavye

Mause

Seri

Portlar:

Kasann arkasnda bulunan fare, klavye, yazc, tarayc gibi bileenlerin baland girilerdir. Bunlar seri ve paralel portlar, PS/2 klavye ve fare portlar ile USB portu olarak sralayabiliriz. Seri port, dier bir deyile com portu harici modemlerin balanmasnda kullanld gibi fare giriinin yaplmasnda da grev alabilir. Paralel port yazc ya da tarayc gibi bileenlerin balanmasnda grev alrken, PS/2 klavye ve fare portlar da isminden anlalaca zere klavye ve fare balantlar iin kullanlr. Bir paralel balantnn veri aktarma hz seri balant noktasnn hzndan on kat daha fazladr. Son yllarda gerekletirilen USB(Universal Serial Bus/Evrensel Seri Veri Yolu) ise hemen hemen tm harici bileenlerin balanmasnda kullanlabilir. Yeni yeni yaygnlamaya balayan USB portunun seri ve paralel portlardan stnl daha hzl olmalar ve cihazlarn zerinde bulunan USB yuvalar sayesinde birden ok cihazn ayn anda kullanmna izin vermesidir. Bunlarn dnda anakart zerine entegre olan ekran kart, ses kart gibi bileenlerin balantlar da birer porttur. Ayrca CD-ROM srcler ve sabit diskler IDE portunu kullanarak anakart zerine balanrlar.

Yonga Seti(Chipset):

Tm emir ve veri transferleri btnnn oluturduu trafii denetleyen iplerdir. Anakartn iyi ya da kt seilmi olmas halinde performans ok ciddi ekilde etkileyecektir. Chipsetin grevleri: 1) RAM - Cache Bellek - Mikroilemci arasndaki ilikiyi dzenlemek 2) CPU - veri yollar - RAM arasndaki ilikiyi dzenlemek 3) ISA Veri yollarnn denetlenmesi ve ISA - PCI geilerini ynetmek 4) PCI - USB Portu arasndaki iletiimi kontrol etmek 5) G ynetimini kontrol etmek 6) AGP iletiimini dzenlemek Bazi Chipset retici firmalari ve Cipsetleri: INTEL Chipset I850,I845,I865,I875,I860, 7205 SIS 650,645,645DX VIA P4X266A, P4X333, P4X400 ATI RADEON IGP320,RADEON IGP330

Bios al sayfas Bios ve Bios Pili

BIOS:

Bilgisayarn iindeki tm veri akn dzenleyen, ve bileenler arasndaki koordinasyonu salayan anakartlarn en nemli temel paralarndan birisi BIOS'tur. ( BASIC INPUT OUTPUT SYSTEM - TEMEL GR IKI SSTEM). BIOS sadece anakartlarda deil ekran kart gibi bileenler de kullanlr. zerindeki donanmn teknik zelliklerine ait bilgileri barndrr. BIOS, genel olarak bilgisayarn alabilmesi iin gerekli kk bir yazlmdr. Bu yazlm BIOS Chipi iinde tutulur. Sonuta bir yazlm olduu iin istenirse silinebilir ve tekrar yklenebilir. BIOS ilgili donanmn beynidir. BIOS'u zarar gren anakart ie yaramaz. BIOS Chip'inin deitirilmesi veya tekrar yazlmnn yklenmesi gerekir. BIOS, bilgisayarn sabit disk ya da disket src gibi kaynaklardan alabilmesini salamas dnda POST ( Power On Self Test ), yani alta bilgisayarn kendini test etmesi ileminden de sorumludur. BIOS grevini yerine getirebilmek iin, baz donanm bilgilerin ihtiya duyar. Bu bilgiler, bilgisayar kapal da olsa silinmezler. BIOS verilerini tutan yar iletkene CMOS denir. 64 byte' lk kapasitesi iinde BIOS iin gerekli bilgileri saklayabilmek iin minik bir pil kullanr.

Konnektrler:

IDE Konnektr: Anakart zerinde iki adet IDE konnektr bulunur. Bu konnektrlere maksimum 4 harrdisk veya en az biri sabit disk olmak zere 3 deisik ide ara birimi taklabilir. IDE ayn zamanda ATA (Advanced Technology Attachment) olarak ta bilinir. IDE ara yzleri anakartn zerindedir. Bir ara yze master/slave olarak iki disk balanabilir. Master iletim sisteminin bulunduu disk olmak zorundadr. Master/slave ayarlamalar diskin zerindeki jumperlarn yer deitirmesi ile yaplmaktadr. 40 Pin tek bir kablo kullanr UDMA Konnektr: Yeni nesil anakartlar zerinde bulunur. IDE de olduu gibi maksimum 4 adet udma disk destei salar. 80 Pin tek bir kablo kullanr .IDE ye gre daha hzl veri iletiimi salar. Floppy Konnektr: Disket srclerin taklabilecei bir konnektrdr. Maksimum 2 adet disket srcy destekler. Power Konnektr: Anakartn elektrik enerjisini salayan konnektrdr. AT tipi anakartlarda 12 pin, ATX tipi anakartlarda 20 pin olmak zere iki trldr. Fan G Konnektr: Cpu ve kasa ya taklan fanlarn enrjilerini salayan konnektrdr. Led Konnektrleri: Kasa dnda durumlar hakknda bilgi edinilmesi salanan; power, hdd ledleri ile reset ve power dmelerinin anakartla irtibatn salayan konnektrlerdir .

Anakartn k Balantlar

LEMCLER (CPU/MERKEZ LEM BRM):

Bir bilgisayarn beynidir.Merkezi ilemci birimidir. Aritmetiksel ve mantksal ilemlerin hepsi burada gerekleir. Btn birimler buradan ynetilir. Btn niteler bu birimden kacak sonuca gre hareket ederler. Gnmz ilemcilerinde saniyenin 1/1000(nanosaniye) sresinde milyarlarca ilem yaplmaktadr. Modelleri: 8086, 8088, 80286,80386 sx, 80486(sx-33, dx-33, dx266, dx4-100) pentium(75,100,120,133,150,166,200) pentium MMx(166,200,233) pentium II celeron (266, 300, 333, 366, 400) pentium II-III-IV(300, 333, 350, 400, 450, 500, 550, 600,1600,2400) u anda Pentium 4 ilemciler yaygndr.lemciler de en byk sorun snma sorunudur. Bunun iin stlerine fan ve soutucu takldr. Eer fan grevini iyi yerine getiremezse ilemci yanabilir.

Bellekler:

Ana Bellek (RAM =Random Access Memory-Rastgele Eriimli Bellek): Verilerin ilendii ve geici olarak sakland yer.Bir bilgisayarn ne kadar RAMa sahip olmas gerektii,kulland iletim sistemi ve altraca programlarn ihtiyalarna baldr. zellikle grafik kullanc yzne sahip iletim sistemleri daha ok RAM kullanr. Kolayca sklr, deitirilir, tanabilir ve taklabilir. EDO, SDRAM ,RDRAM,DDRAM olarak eitleri vardr.Bir bilgisayarda ilenecek btn veriler nce RAM bellee yklenir. lendikten sonra sonular yine RAM bellee dnerek ulaaca yerlere bu bellekten ularlar.

ROM(BOS): Read Only Memory. Salt Okunur Bellek

erdii verilerin zerine sadece bir kere yazld ve bir daha deitirilemedii bellek tipi. ROM lar bilgisayarlarda hi deimeyecek ancak srekli kullanlan baz programlar saklamak iin kullanlr. Bilgisayarn yklenmesini salayan ana program gibi... Bir ROM yongas reticisinden ktnda ierii belirlenmitir. ROM larn RAM lerden en nemli fark, elektrik akm kesildiinde RAM lerin sakladklar bilgileri kaybetmelerine ramen, ROM larn etkilenmemeleridir. CACHE : Tampon bellek anlamndadr. RAM bellee destek amac ile retilmi bir bellek birimidir. Board zerinde 128 Kb , 256 Kb veya 512 Kb kapasitede bir entegre biimidir.

Bilgisayarda Bellek Birimleri:

kili sistemde her bir basamaa bir binary digit veya bu kelimeden ksaltlarak alnan harflerle ksaca BIT (BInary digiT) denir. Her bit elektriksel bir sinyaldir. kili sistemdeki her 0 ve 1 rakam "bit" olarak ifade edilir.Bilgisayarda en kk birim BIT tir. 1 BYTE = 8 Bit 1 Bit 0 ya da 1'den (kapal devre=0, ak devre=1) oluur. 1 BYTE 1 karakterdir. 1024 BYTE = 1 KiloByte'dr. (KiloByte = KB) 1024 KB = 1 MegaByte'dr. (MegaByte = MB)

1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)

1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)

Hard Disk (Sabit Disk):

Bir sabit diskin temel grevi veri saklamaktr. Bilgisayarn kasasna ierden monte edilmi olmas ve disklerin tanamamas nedeniyle sabit disk ad verilir. Ancak tanabilen sabit diskler de retilmitir. Src motoru(Spindle Motor), adm motoru(Crash Stop), kontrol devresi, okuma -yazma kafas(Head), zerine veri yazlan pek ok disk plakalar(disk)vardr. Szn ettiimiz bu plakalar, alminyumdan yaplmtr. Bu plakalar olduka hassas olduklarndan ve srekli dnmeleri gerektiinden kapal bir kutu iine yerletirilmilerdir. Alminyum plakalar, src motoru tarafndan dakikada 3600, 5400 veya 7200 devirle dndrlr. Her bir disk iin bir okuma -yazma kafas vardr. Adm motoru ise okuma-yazma kafalarnn, plaka zerinde bulunan izler (tracks) zerinde dtan merkeze doru hareket etmelerini salar. Bir sabit diskin performans, veriye eriim hzna ve veri transfer hzna bal olarak deiir. Veriye eriim sresi ne kadar az ise sabit disk o kadar hzl demektir. Sabit diskler de tpk disket srcler gibi, motorlarnn alabilmesi iin gerekli enerjiyi g kaynandan alrlar. Sabit disklerin zerindeki verilere ulam hz, floppy disket srclere gre ok daha yksektir. Floppy srclerin src motoru diski 300 devir/dakika ile dndrrken, harddisk src motorunun 7200 d/dk ile dndrmesi bu hzda ilk etkendir. Veriler sabit diskteki manyetik tabakalar zerine kaydedilir. Bu manyetik tabakalarn st dairesel izgilerle rldr. Bunlara iz (track) denir. Sabit disk'te birden fazla plakalar st ste dizilmitir. Bu plakalarn hem alt hem de st tarafna bilgi yazlabilir. Herbir plaka zerinde altl -stl yerleen ve herbirinin ortadaki mile uzakl ayn olan izlerin oluturduu gruba silindir ismi verilir. Sabit disk zerinde herbir yz bir kafa tarafndan okunmaktadr. Bu nedenle kafa ve yz ayn terime karlk gelir. z yapsn pasta dilimi eklinde blnmesiyle oluan ve sabit disk zerinde en kk alana denk gelen paraya ise sektr (Sector) ad verilir ve bir sektrn barndrabilecei veri miktar 512 byte uzunluundadr.

Disketler:

En nemli zellii sistemden bamsz olarak saklanabilmesi ve tanabilmesidir. Bu yzden bilgisayardan bilgisayara bilgi tama ve bilgi alverii yapma olana salarlar. Floppy disketler, ancak disket src tarafndan kullanabilirler. Kayt ortamlar plastik bir koruyucu ile kaplanmtr. ki eit disket vardr: a)5.25 inchlik disketler: lk kan disketlerdir. Kapasite olarak kk, hacim olarak byktrler. 320 Kb ve 720 Kb kapasitededirler.u an kullanlmamakradrlar. b)3.5 inchlik disketler: Bunlar 720 Kb ve 1.44 Mb kapasiteye sahiptirler. Double Density ve High Density olmak zere iki tiptedirler. Disket zerinde bulunan koruma(Write Protect) kapatldnda disketteki bilgiler yalnzca okunabilir.Yazma ve silme ilemleri yaplamaz.Ancak koruma aldnda yaplabilir. Bir diskin her iki yznde de i ie gemi dairesel halkalar Tracklar (zler) bulunur. Bu izler manyetik olarak disket reticisi tarafndan yaplmtr. 3.5 inlik disketlerde iz says 80. dir. Bilgisayarn disk zerine veri yazabilmesi iin disket ilk satn alndnda bu izler paralara (sektr) ayrlmas gerekir,DD bir disket fomatlandnda her iki yz de 9 sektre, HD disketler ise 18 sektre ayrlr Paralara ayrlm olan her bir iz bir sektr oluturur. Bir sektr 512 bytelk veri saklayabilir. Buna gre DD bir disketin kapasitesini hesaplayacak olursak; 2 tane yz. Her yzde 80 iz Her izde 9 sektr.. Her sektrde 512 byte (Yaklak olarak 0.5 KB alnr.) Kapasite = 2 x 80 x 9 x 0.5 = 720 KB.

Disket Srcleri:

Disket srclerde iki okuma/yazma kafas bulunur. Disket srcy ift yzl klan zellik budur. Disketin her bir yznde bir kafa bulunur ve her iki kafa kendi yznde hem kayt hem de okuma yapabilir. Spindle motor disketi dndrmek iin kullanlr. Normal dn hz srcye bal olarak saniyede 300 devirdir. Bir disket src mantk srcleri ad verilen bir ya da birka devre kart ierir. Bu kartlarn grevi kafa hareketlendiricisi, okuma/yazma kafalar, spindle motor, disk alclar ve srcdeki dier paralar kontrol etmektir. Mantk kart ayn zamanda srcnn sistem birimindeki deneti kartla iletiim kurmas iin arabirimlik yapar.

CD,CD Rom, DVD ve DVD Srcler:

CD ler disk ve disketler gibi veri depolamak iin kullanlan birimlerdir. Veriler CD ye, disk ve disketlerden farkl olan optik mantna gre kaydedilirler. Bilgisayarda veriler 1 ve 0 eklinde ilenir ve depolanrlar. CD-ROM zerindeki 1 ve 0 bilgileri ukur ve tmsekler ile ifade edilir.CD-ROM'da bilgiler iten da doru kaydedilir. CD lerin veri saklama kapasiteleri 180 MB -800 MB arasnda deiir. CD zerine bilgiler bir kez yazlabilir, fakat birden fazla zerine yazlabilen REWRTABLE (Tekrar Yazlabilir) CD-RWdenir. CD zerinde ki bilgileri okuyan donanm rnne CD-ROM Src denir. Bu srcler verileri, ukur ve tmsekler zerine gderilen laser nn yansmasn snflandrarak verileri elektrik sinyaline evirir. CD-ROM srclerin okuma hzlar 8X-60X arasndadr. CD-ROM Srcsnn n panelinde CD'yi kartmak iin Eject butonu, Mzk CD'lerini balatmak iin Play-Stop-Next butonlar ve Kulaklk k ve Ses ayar dmeri bulunur. Srcnn arka panelinde Power Konnektr, IDE Kablo Konnektr Audio k Soketi ve Kablo Seim Jumper' (Master - Slave select )bulunur. CD-ROM 'lar Hardisk Data kablosu (IDE Kablo) ile anakart'n Primery veya Secondery IDE konnektrlerine balanr. stendiinde 2 veya 4 CD-ROM srcs taklabilmektedir. CD zerine bilgi kaydetmek iin CD Yazc'lar kullanlr. CD yazclarn hzlarn temsil etmek iin tane hz gstergesi kullanlr. rnein 40X 12X 40X'lik bir CD yazcnn 40 yazma hzn, 12 yeniden yazlabilir yazma hzn, 40 okuma hzn gsterir. Dijital Video Disk kelimelerinin ksaltlm hali ile bilinen DVDler CDlerin yapm teknolojisine ok benzer bir teknoloji ile retilmilerdir. CDlerden fark, daha fazla bilgiyi tek bir DVD ierisine sktrabilmeleridir. Bir CD yaklak 650 MBlk bilgi alrken, DVDler retim formatlarna gre 4.7 Gb ile 117 Gb arasnda kapasiteye sahiplerdir. DVD diskler ierisine daha fazla bilgi yklenebildiinden kaydedilen filmler ve oyunlar bilgisayar ekrannda ok yksek kalitede izlenir. DVD diskleri kullanabilmek iin DVD srcler kullanlmas gerekir. DVD srclerin hzlar CD-ROM srclerde de olduu gibi saysal ifadeler kullanlr.

G Kayna (Power Supply) :

G kaynann grevi, elektirii doru akma evirerek, bilgisayar sisteminin almas iin gerekli elektirik enerjisini salamaktr. Elektrik voltajndaki muhtemel azalma ve artlara kar sistemin gvenli bir ekilde almasn salayacak ekilde voltaj dengeleme grevini de stlenirler. Normal bir kiisel bilgisayarnda g kaynann alma voltaj 110-220 Volt ve gc 150-250 Watt civarndadr. Bilgisayarn, sabit disk, disket srcs ve cd-rom gibi cihazlarn dnmesini salayan motorlar iin12 volt seviyesinde bir elektirik gc gereklidir. Bunun yannda elektronik devre kartlar iin gerekli olan elektrik gc 3 ile 5 volt kadardr. G kaynandan kan elektrik kablolar, bata anakart olmak zere dier donanm birimlerine taklr. Baz donanm birimleri anakartn genileme yuvalarna takldndan gerekli elektrii anakart zerinden alrlar. Elektronik paralar, zerinden elektrik akm getiinde snrlar ve soutulmadklar taktirde normal grevlerini yerine getiremezler. Bunun iin g kaynanda bir de soutucu fan bulunur. Gnmz bilgisayarlarnda iki tip g kayna kullanlmaktadr. AT Tipi G Kayna: Sistem enerjisinin kesilmesi kasa paneline bal power dmesi ile salanan g kaynaklardr. Enerjinin verilmesi veya kesilmesi bu dmeyle kontrol edilir. Genellikle Pentium II ncesi AT kasa ve anakartlar iin kullanlmaktadr. ATX Tipi G Kayna: Sistem enerjisi BIOS tarafndan kapatlr veya alr. Kasa zerindeki Power dmesi anakart zerindeki powerswitsh konnektrne baldr. dmeden gelen sinyal ile sistem enerjiyi keser veya uyku moduna geirir. letim sisteminden verilen komutlada ayn ilem gerekletirilebilir.(Windows ta "bilgisayar kapat" komutu)

Ekran Kart :

VGA (Video Graphics Adapture) video grnt Badatrc olarak adlandrlan bu kartlarn grevi CPUdan ald bilgiyi ekran da gstermektir. Ekran grntsnn kalitesi kullanlan kartlarn tip ve zelliklerine gre deiebilmektedir. Ekran kartlar i in yksek renk destei ve znrlk ile birlikte, ekran tazeleme hz (60 Hz -85 Hz ), bellek miktar (1Mb - 256Mb) ve 3D (3 boyutlu grnt) destei nemli zelliklerdir. Bir ekran kart temel olarak 3 bileenden oluur: Grafik lemcisi: Gncel kartlar iin grafik ilemcisi grnt hesaplamalarn yapmak iin ekran kartnn zerine oturtulmu bir CPU`dur dersek yanl olmaz. Son zamanlarda grafik ilemcileri yap ve karmaklk bakmndan CPU`lar solladlar ve ilev bakmndan da grnt zerine younlam bir CPU niteliine kavutular. CPU`ya neredeyse hi yk bindirmeden boyutlu ile mcleri tek balarna tamamlayabiliyorlar artk. Bu yzden de gncel grafik ilemcileri GPU (Graphics Processing Unit - Grafik lemci Birimi) adyla anlyorlar. Grnt Bellei: Ekran kartnn zerinde bulunur ve grnt hesaplamalaryla ilgili veriler burada saklanr. Sisteminizdeki a na bellek gibi alr, yalnz burada bu bellein muhattab CPU deil grnt ilemcisidir. nceleri ekran kartlarnn ayr bellekleri yoktu fakat grnt ilemcileri hzlanp gelitike ekran kartlar sistemden yava yava bamszlklarn ilan etmeye baladlar. RAMDAC: RAMDAC (RAM Dijital-to-Analog Converter) grnt belleindeki verileri analog sinyallerine evirerek monitr kna verir. Monitrde kullanlan ana renk iin de birer RAMDAC nitesi vardr ve bunlar her saniye belirli bir sayda grnt b elleini tarayp oradaki verileri analog sinyallere dntrrler. RAMDAC`in bu ilemi ne kadar hzl yapabildii ekran tazeleme hzn belirler. Bu hz Hz cinsinden belirtilir ve ekrandaki grntnn saniyede ka kere yenilendiini gsterir. rnein monitrnz 60 Hz`te alyorsa grdnz grnt saniyede 60 kere yenilenir. Ekran tazeleme hzn mmkn olduu kadar 85 Hz`in altna ekmemen izi gerekir, daha dk tazeleme hzlar gz salnz iin zararl olabilir. Tabi bu gznzn ne kadar hassas olduuna da bal, baz gzler 75 ve 85 Hz arasndaki fark hissedemezken bazlar ilk bakta bunu anlayabilir. RAMDAC`in i yaps ve zellikleri hangi znrlkte ne kadar rengin gsterilebileceini de belirler.

Ses Kart :
Bir ses kartnn yapt i ses sinyallerini dijital sinyallere dntrerek bilgisayar tarafndan kullanilabilir hale getirmek ve daha sonra da dijital veri olarak saklanan bu ses kaydn yeniden ses sinyallerine dntrp, kendine balanan bir d hoparlre vermektir.Temel ilevi ses ilemek olan bu aygtlar ierdikleri ses ileme chipleri ile mzik dinleme, ses kayd yapabilme Midi aygtlar kullanabilme vb. ilevleri yrtrler. Seslerin saylara dntrlmesi, ses zerinde eitli ilemler yapmamz salar: sesi grafik olarak ekranda grebilir, paralarn kesip yaptrabilir, zerine yank gibi efekt verebilir veya diske kaydedebilir, birilerine gnderebilirsiniz. Ses kartnn sayllara dntrme iini ne kadar iyi yaptn, "16-bit 44.1Khz Stereo" gibi ifadeler belirtir. Ses kartlar, genel olarak 16, 32 ve 64 bitlik olabilmektedirler. Ses kartlar, PC'lerin birka kanaldan ses kts verebilen zel ses birimleri haline getirilmitir. Ayrca bir mikrofon ya da bir mzik aygtndan girilen sesler bilgisayar ortamnda ilenebilmektedir. Baz ses kartlar ses kaydederken ayn anda ses de kartabilmektedir ki bu tr ses kartlar "full-duplex" olarak nitelendirilir. Bir Ses Kart zerinde Yer Alan eler unlardr. Ses Chip'i: Yaygn olarak Creative, Crystall, ESS, Opti ve Avance Logic gibi firmalarca retilen ses ileme Chipleridir. CD-ROM Balant Noktas: Mzik CD'lerinden Mzik dinlyebilme imkann salayan dijial giritir. Mikrofon Girii: Ses kayd yapabilme imkan salayan ve PC!ler iin kullanlan mikrofon giriidir. Hat Girii (Line In): Baz mzik aygtlarndan (TV Kart, Radio Kart ve Midi cihazlar ) ses giriini salar. Hoparlr k: Seslerin Hoparlre aktarlmasn salayan k portudur. Surround hoparlr destekleyen kartlarad iki adet bulunur. Ses Kartlar genellikle anakart zerinde PCI veya ISA slotlarna balanr, fakat gnmz anakartlarnn bir ounda seskart tmleik olarak sunulmaktadr.

Modem Kart :

nternal(dahili) modem

Extarnal(harici) Modem

Modemler, standart telefon hatlarn kullanarak, farkl yerlerdeki bilgisayarlar arasnda balant yaplmasn salayan aygtlardr. Bu ekilde, bir bilgisayardan dierine veri aktarm yaplabilir, ya da zel baz protokoller ile, internet servisleri kullanlabilir. Telefon hatlar, normal artlarda, sadece ses iletebilir. Modemlerin hzlar, 1 saniyede iletebilecekleri bit saysna gre snflandrlr. 2400, 9600, 14400, 28800 ve 33600 bps (bit per second -saniyede iletilen bit says), gnmzdeki tipik dial-up modem hzlardr. Sz gelimi, 14,400 bps bir modem ile saniyede, kabaca, 14400/8 = 1800 byte , ya da yaklak olarak 1.8kbyte bilgi iletilebilir. Modemlerin hzlar, telefon hatlarnn grlt dzeyi ile dorudan ilikilidir. Telefon hatt zerinden balant salayan modemlerin yannda; zel hatlar zerinden balanty salayan "kablo modem", isdn modem gibi farkl trleri de vardr. Faks-modem kartlarn ilk olarak internal (dahili) veya external (harici) diye snflandrabiliriz. Internal (dahili) modemler anakart zerine takld iin bilgisayar kasas iinde kalr ve bu ismi alr. External (harici) modemler bal bana bir sistemdir. Bilgisayar kasasnn dnda kald iinde bu ismi alr. Bilgisayarla balantsn portlar yardmyla yaparlar.

TV Kart :

Bilgisayarda televizyon izlemek iin bir tv kart gerekli. TV tuner ieren bu aygtlar Tv yaynlarn video grntsne dntrerek grnt ilemcisine aktarrlar. Tv yaynlarn zerlerindeki Tv Tuner nitesi alr. Grntnn dntrlmesi ilevini ise zerlerindeki Bt8xxx serisi chip seti stlenir. Tv kartlarnn Grnt kart ile tmleik olanlar da retilmitir ancak RAM miktar kstl olduundan, mterilerin grafik hzlandrc gibi gl grnt kartlar kullanmak istemeleri gibi tercihleri bu kartlarn yaygnlamasn engellemi, Tv kartlarn ayr retmelerine neden olmutur. Tv kart reticileri kartla birlikte uzaktan kumanda cihaz sunmaktadrlar. Gnmzde Tv kartlar FM Radyo tuneri ile birlikte retilmektedirler. Tv kart zerinde VCR girii dnda Mikrofon, Tv Anten Girii, Radyo Anten Girii, ses girii ve ses k bulunur. Tv yaynlar yazlm destei ile izlenebilmektedir. Yine yazlm destei ile Teletext yaynlarn izlemek mmkndr.

HARC DONANIM BRMLER

Monitrler:

Monitrler, temel ilevi olarak ekran kartndan gelen grnt bilgisini ekrandan yanstmakla grevlidir. Sadece ekran kartnn emirleri dorultusunda grnty oluturmaktadr. Bilgisayarn ilemcisinden tamamen bamszdr. Gnmzde en yaygn kullanlan monitrler VGA monitrlerdir. Monocrome Monitor: Sadece siyah-beyaz renk kullanan monitrlerdir. Mono VGA Monitrler: Siyah ve Beyazn 16 gri renk belirginlii salayan monitr tipidir. CGA ve XGA Monitrler: 4-8 temel rengi destekleyebilen monitrlerdir. VGA Monitrler: Video grnt sistemi ile 16 milyon ve zeri renk destei salayan yksek znrlkl monitrlerdir. Gnmzde en yaygn kullanlan monitrler VGA monitrlerdir. Dier tipdeki monitrler artk retilmemekte ve kullanlmamaktadr. Boyutlarna gre monitrler: 14 - 15 - 17- 21 - 25 znrlk oran nekadar artarsa monitordeki grnt kalitesi o kadar artacaktr.

Klavye(Keyboard):

Klavye, bilgi girii yaplan en yaygn girdi aygtdr. Baka bir ifadeyle bilgisayarla kullanc arasnda iletiim kurmay salayan nemli bir aygttr. Klavyeler genellikle bir daktiloya benzetilmektedir. Klavye, zerindeki tular vastasyla kullancnn bilgisayara sinyaller gndermesini salar. Klavyeleri dmelerinin sralanna gre 2'ye ayrabiliriz. a-) F Klavye:Bilgisayarda F klavye kullanm Trke dokman yazanlar iin ok uygundur. nk F klavyede harfler Trke yazm diline uygun olarak sralandrlmtr. Trke bir kelimeyi oluturan harflere parmaklarn daha kolay ulamas mantyla kullanlr. Daktilo ile ok benzerdir. Bu nedenle daktiloyu 10 parmak kullanabilen insanlar kolayca ve hzl F klavye kullanabilmektedirler. b-) Q Klavye:En ok kullanlan klavye modeli Q klavyedir. ngiliz diline gre dizayn edilmitir. Q klavye de kendi ierisinde ngilizce ve Trke olmak zere ikiye ayrlr. Gnmzde kablosuz klavyelerde retilmitir.

Mouse :

Fare, klavyeden sonra bilgisayarda kullanlan en yaygn girdi aygtdr ve klavyeye nazaran daha basittir. Bilgisayar programlarnn ou, zellikle Windows altnda alan programlar fareye gereksinim duymaktadrlar ve farelerin yaygnlamas da Windows 95 letim Sistemi ile birlikte balamtr. Fare temel olarak u ekilde alr; kullanc fareyi eliyle hareket ettirir, fare kullancnn fareyi ne ynde ve ne kadar hareket ettirdiini kaydeder ve bunu bilgisayara aktarr. Fare, hareket alglama metotlar bakmndan ikiye ayrlr. Bunlar mekanik fareler ve optik farelerdir. Mekanik farelerde mekanik para, farenin altnda bir deliin ierisinde bulunan ve farenin hareketine gre yuvarlanan bir toptur. Optik farelerde ise farenin hareket eden herhangi bir paras yoktur. Farenin altnda optik alglayclar bulunmaktadr Diz st bilgisayarlarda fare ilevi bilgisayar zerine yerletirilmi ve elle dndrlen "TrackBall" ad verilen kre tarafndan yerine getirilmektedir. Parman bask hareketiyle imleci ynlendiren "TouchPad" de kullanlan dier bir trdr. Fareler genellikle PC' nin seri portuna taklarak kullanlr. En yaygn arabirimler Microsoft veriyolu fare arabirimi , IBM PS/2 tipi arabirimleridir.

Yazclar:

Bilgisayardaki bilgilerin basl bir kopyasn almamz salar. Baka bir ifadeyle bilgisayardan elde edilen ktlar kat zerine yazan elektronik bask birimidir. eit yazc vardr: Nokta vurulu yazclar: Matrix eklinde dizilmi ineleri bilgisayardan aldklar emirler dorultusunda elektromknats etkisiyle hareket ettirerek kat ile yazc kafas arasnda gergin duran eride nokta vurularla karakteri basan yazclardr. Bu yazclar u blmlerden oluur: Mrekkep pskrtmeli yazclar: Bu tip yazclar yazma prensibi olarak nokta vurulu yazclar gibi karakter basabilir. Bununla birlikte bu yazclar ok sessiz ve grnleri daha ergonomiktir. Bu yazclarda bask ilemini yapan mrekkep bask Laser yazclar: Son gelitirilen yazc trdr. Sessiz, yksek bask kalitesine sahip ve dier yazclara gre daha hzldr. Temel olarak fotokopi makinasna benzer bir bask teknii kullanrlar. Fotokopi makinas ile laser yazcy birbirinden ayran zellik;bask kaynann bilgisayardan gelen digital kodlarnn olmasdr.

Tarayc

Plotter

Plotter (izici) ,Tarayc (Scanner) :

Plotter,ekranda olan izim ve grafikleri basmada kullanlan kt aygtdr. Bilgisayar Destekli Tasarm programlaryla genellikle mhendis ve mimarlarn izim ve tasarmlarnda kullanlrlar. Bir izicinin yazcdan temel fark, ekilleri bir kalem yardmyla izmesidir. kinci byk fark ise ok byk katlara kt alma imkandr. rnein, iziciyle1 metrekarelik bir kada kt alnabilmektedir.iziciler, ekilleri izmek iin kalem kullandklarndan bu kalemi deitirerek renkli ktlar almak mmkndr. Tarayc, yazcnn tam tersi bir ilem yapar. Yazc bilgisayardan kada kt retir. Tarayc ise kat zerinde bulunan resimleri, fotoraflar, yazlar bilgisayarn belleine gnderir. Bylece kat zerinde bulunan ekiller saysallatrlm ve dolaysyla bilgisayarda kullanlabilir hale gelmi olur. Bir klavye ile harfleri, saylar ve karakterleri bilgisayara girebiliriz. Ancak bir eklin veya bir resmin bilgisayara girilmesi klavye ile yaplamamaktadr. te bu durumda tarayclar kullanlmaktadr.

Hoparlr,kulaklk-mikrofon,sunu cihaz (Projeksiyon cihaz)web kamera, Joystic :

ok deiik tip ve dizayn edilmi kulaklk ve mikrofon seenekleri mevcuttur. Ayr ayr satn alma imkan olduu gibi kulaklk ve mikrofonun birarada olduu modeller de vardr.Makinamzn ses kartna taklr. Ayn ekilde hoparlrde ses dinlemek iin yine ses kartna taklr. Bir bilgisayar ile ders anlatrken veya konferans veriken ekrandaki bilgilerin bir zemine yanstlmas Data Show cihaz ile olmaktadr. Ekran kart kna taklr. Web kameralar dorudan USB aygtna ya da kendi arabirim kart ile bilgisayara taklabilen modellerden oluan bu aygtlar bilgisayarn d ortamdan grnt almasn salar ve yazlmla desteklenmek zorundadrlar.

Joystic, bilgisayarn oyun portuna taklr ve oyun oynamada kolaylk salar.

Network Elemanlar :

Bilgisayarlarnz ortak bir haberleme anda buluturmak iin, hub,

switch,router veya bridge diye adlandrlan donanmlara ve ethernet kablolarna gereksinim duyacaksnz.

Kablolama :

RJ45 RJ45 network kartlar iin kullanlan bir giri standard. RJ45 le birlikte kullanlan kablolar TwistedPair-Cable olarak adlandrlyor ve daha ok ethernet iin kullanlyor. Kablo boyu 100 metreye varabildii gibi, ethernet iin geerli ortalama veri iletim hz saniyede 12,5 megabayt. UTP' nin bata gelen avantajlarndan biri, kuruluunun BNC' ye kyasla daha kolay olmas. UTP kablolar, bildiiniz telefon kablolarna ok benzer. Ethernet alarnda kullanlan UTP kablolarn snflandrrken gze alnan en nemli zellik, yaltm seviyeleridir (bu seviyeler 1'den 5'e kadar numaralandrlmtr). Bir UTP kablonun yaltm ne kadar yksekse veri transfer hz da o kadar yksektir. 5. seviyedeki bir kablo en baarl veri iletim oranna (100Mbps) sahiptir.

Ethernet Kart :

A ortamnn vazgeilmez elamanlar ethernet kartlar ve kablolardr. Ethernet kart dier bilgisayarlarla iletiiminizi salar. Tabi internet e girmek iinde kullanlrlar. Ada kullanlan Ethernet kartlarnn hz, verilerin a zerinden iletilme hzn belirleyen en nemli etkendir. Ethernet kartlarnda baklmas gereken ikinci bir zellik ise kablo balant yerleridir. ki tr balant girii vardr. Bunlar BNC ve RJ-45dir. Standartize edilmitir. Eer ethernet kartmzda her iki balant girii varsa Combo diye adlandrlr. Standart Ethernet kartlar kullanan bir an veri aktarma hz, saniyede 10 milyon bittir, (10 Mbps). Ancak, anzn gerekten hzl olmasn istiyorsanz, Fast Ethernet'i dsnmelisiniz. Fast Ethetnet ile, saniyede 10 yerine 100 Mbps veri aktarma hzna ulalabilmektedir. Fast Ethernet, klasik Ethernet alarda yaygn olarak kullanlan koaksiyel kabloyu desteklemiyor. Ya UTP ya ad fiberoptik kablo kullanlmaldr. Fast Ethernet'in hz, zellikle byk veri gruplarnn aktarmnda klasik Ethernet'e kyasla belirgin bir rahatlama getiriyor. Fast Ethernet, ada kullandnz kablo uzunluu konusunda ciddi snrlamalar getiriyor. Birbirine ok uzak bilgisayarlarda (rnein bir binann birka katna yaylm sistemlerde), bu durum sorun tekil edebiliyor .90 mt yi geen uzunluklarda veri kayb olabilmektedir.

Hub:

Bir a kurarken kullanlabilecek en basit a gerecidir. Btn girilerdeki (portlar) trafii btn dier girilere aynen yanstr. Bundan dolay, performans dier donanmlara gre daha dktr. Bteniz kstl deilse hub kullanm tavsiye edilmeyen bir durumdur. Tek avantaj

(ucuzluk hari) hi bir ayar gerektirmemesidir.

Switch:

Kullanm hub kadar kolay olmakla beraber, kendi iinde hangi girie hangi bilgisayarn takl olduunu renir ve ynlendirmeyi buna gre yapar. Dolaysyla 1. giri ile 3. giri arasndaki trafik ak, 5. giri ile 6. giriin arasndaki trafii etkilemez. Performans hub'a kyasla ok daha yksektir. Sistem yneticisinin herhangi bir ayar, veya programlama yapmasn gerektirmez.

Router:

Kullanc tarafndan programlanan karmak ynlendirmeleri ve protokol deiikliklerini yapabilir. rnek olarak Ethernet protokol ile alan bir a ile SNA protokol ile alan bir baka an irtibatlandrlmas iin router gerekebilir.Genel olarak alar birbirine balanmasnda ve ynlendirilmesinde kullanlr.

Bridge:

Yerel alt alar aras kullanlabilen bir geretir. ki (veya daha fazla) a arasnda alan bir nevi hub olarak dnebilirsiniz. Bir adet yerel a iin ihtiyacnz yoktur.