Planine svijeta i Evrope

Planine ili gore su u geografskom smislu uzdignuti dijelovi Zemljine kore,vei od 500 m.Prema starosti i geolokoj grai djelimo ih na stara i mlada gorja.Mlada gorja su uglavnom strmija i via,a stara blaa i nia.Planine nastaju i oblikuju se tektonskim procesima koje dijelimo na endogene ili unutarnje (seizmika i vulkanska aktivnost) i egzogene ili vanjske (erozija-odnoenje zemlje uzrokovano kretanjem voda,denudacija-ogoljivanje stijena zbog razlika temperatura i atmosferilija ili irenja korijena biljaka,korazija (ne korozija!) mehaniko oblikovanje stijena i dr.)

Najvei planinski lanci svijeta su: Himalaja sa najviim vrhom svijeta Mt. Everestom ili Chomolugmom (8848 m) te jo 13 vrhova viih od 8000 metara (K-2,Cho Oyu,Lhoste i dr.),Kordiljeri (Rocky Mountains),Ande s najviim vrhom Aconcaguom,Alpe,Klimimanjaro i dr.

Najvii planinski vrhovi po kontinentima:

Evropa:

1/7

Planine svijeta i Evrope

Najvii vrh Evrope je Elbrus (5642 m) u masivu Kavkaza.Na zapadu Evrope dominiraju Alpe,iji su najvii vrhovi Mont Blanc (4807),Monte Rosa,Matterhorn,Jungfrau,Grossglockner i dr.Meu evropskim planinskim lancima istiu se jo Pirineji,Apenini,Tatre i Dinaridi.

Azija:

Monut Everest (takoer tib. Chomolungma,nep. Sagarmatha),najvia planina na Zemlji-njezin vrh nalazi se 8848 metara iznad nivoa mora.Planina,koja je dio divovskog masiva Himalaje u Aziji,locirana je na granici izmeu zone Sagarmatha u Nepalu,i autonomne regije Tibet u Kini.Britanska je expedicija sa planinarima,Novozelananinom Edmundom Hillaryjem i nepalskim Sherpom Tenzingom Norgayem prva se popela na vrh u 11:30 po lokalnom vremenu,29.maja,1953. godine rutom preko junog prevoja.U to doba,obojica su uspijeh priznali timskim naporima cijele expedicije,ali nekoliko godina kasnije Tenzing je otkrio da je Hillary prvi zakoraio na vrh.

2/7

Planine svijeta i Evrope

Afrika:

Kilimanjaro (Kilima Njaro Bijelo brdo ili Snijeno brdo) je najvii planinski masiv u Africi,smjeten u sjevero istonoj Tanzaniji.Sastoji se od tri vulkana Shira (4006 m),Mawenzi (5355 m) i Kibro (5895 m) s najviim vrhom Uhuru Peak-om,koji ima nekoliko lednjaka.Na planini se smjenjuju razliite klimatske zone.Dok u podnoju vlada tropska klima,na vrhu je to alpska.Kilimanjaro se nalazi u blizini Ekvatora.Snjena granica se nalazi na visini od nekih 4.600 metara.Od 1987. godine je Klilimanjaro pod zatitom UNESCO-a.

Sjeverna Amerika:

3/7

Planine svijeta i Evrope

Mount McKinley (Aljaska) je najvii planinski vrh sjevernoamerikog kontinenta,visok 6194 m.Smjeten je na jugu Aljaske,u Nacionalnom parku Denali i nalazi se pod stalnim snjenim pokrivaem.

Juna Amerika:

Aconcagua (Ande) je najvii vrh obiju Amerika,a i najvii vrh june hemisfere.Visina planine je 6.962 m,vrh je planinskog lanca Anda,a nalazi se u Argentini.Rijeka istog imena tee s planine pravo prema jugu,a zatim skree na zapad te se ulijeva u Tihi okean u ileu.Ande i Aconcgua su mlae nabrano gorje,nastalo podvlaenjem geoloke ploe Nazca ispod junoamerike ploe.Ime Aconcagua dolazi od domorodakih rijei Aconca-Hue to oznaava kamenog straara.Na samu planinu nebi se bilo teko popeti jer je njezin sjeverni prilazi planinarski jednostavan,da nije smanjenog atmosferskog pritiska (na vrhu je 40% pritiska to vlada pri povrini mora) i razrijeenog zraka ipak nisu potrebne boce s kisikom.Na vrh se prvi popeo vicarac Matthias Zurbriggen 11.januara 1897. godine.

4/7

Planine svijeta i Evrope

Australija i Oceanija:

Carstensz piramida (u Indoneziji,vrh Jaya = Summit pobjede,a tada nazvana Djalaspitze) je 4884 metara,najvia planina u Oceaniji i na taj nain najvea planina izmeu Himalaja i Anda,ali i na svijetu najvia planina na otoku.Nalazi se direktno uz najvei rudnik zlata u svijetu,Grasberg rudnik u Papui.Planina je nastala poniranjem Pcifike ploe pod Indo-australsku plou.Razmatra se da li Carstensz piramida kao predstavnica Australije i Oceanije pripada u Sedam samita ili ne.Politiki gledano,ta planina pripada Indoneziji pa samim tim i Aziji.S druge strane,Carstensz Piramida nalazi se na Australijskoj kontinentalnoj masi te time geografski pripada Euroaziji.

Antartika:

5/7

Planine svijeta i Evrope

Mount Vinsons (takoer Vinsonov Masiv) je sa visinom 4892 m (takoer esto prikazivan sa 5140 m),najvea planina Antartike zbog toga se ubraja u Sedam samita.Planina je dobila ime po amerikom senatoru Carl Vinsonu,koji je zalagao za prouavanje antartike.Na jednom letu U.S Air Force kroz Sentinel Range 1957. godine otrivena je ta planina.Prvo osvajanje je bilo 17. Decembra 1966. od strane jedne expedicije Amerikog alpinistikog kluba finansijski podranu od strane Nacional Geographic Society i uz pomo amerike mornarice.Potekoe penjanja,osim visoke cijene,ne lee u tehnici penjanja,ve su uzrokovane zbog extremnog stajalita (udaljenost od junog pola je oko 1200 km,koje uzrokuju hladnou i oluje).

Najvii vrhovi Alpa:

Mont Blanc........................................................ 4808 m

Dufourspitze (Monte Rosa)............................... 4634 m

Nordend............................................................ 4609 m

6/7

Planine svijeta i Evrope

Dom................................................................... 4545 m

Lyskamm............................................................ 4527 m

Weisshorn.......................................................... 4506 m

Taschhorn........................................................... 4491 m

Matterhorn (Monte Cervino)............................. 4478 m

7/7