MEMM3020

metalurjik atıklar ve çevre

atıkların sınıflandırılması,
katı atıklar ve
tehlikeli atıklar yönetmeliği

Doç.Dr. Gökhan Orhan

 ATIK NEDİR?

ATIK: Her türlü üretim ve tüketim faaliyetleri sonunda, fiziksel,

kimyasal ve bakteriyolojik özellikleriyle karıştıkları alıcı ortamların
doğal bileşim ve özelliklerinin değişmesine yol açarak dolaylı veya
doğrudan zararlara yol açabilen ve ortamın kullanım potansiyelini
etkileyen katı, sıvı veya gaz halindeki maddeler.

Üretim ve kullanım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan, insan

sağlığı ve çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı
biçimde alıcı ortama verilmesi sakıncalı olan her türlü
maddedir.

 KATI

 SIVI

 GAZ 2
KATI ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI

3
Katı Atıkların Fiziksel Özellkleri

Katı atıkların "Fiziksel Özellikleri" temelde :

Bileşimi (% bileşim oranları),
Tane Büyüklüğü Analizi,
% Nem içeriği,
Katı atığın yoğunluğu

4
Katı Atıkların Bileşimi :
Katı atıkların içerdiği komponentler çok değişik
olabilir. Bu komponentleri de kendi aralarında
tekrar guruplara ayırmak mümkünse de, bu
durumda özellikle şehir atıklarında, karşımıza çok
kabarık bir liste çıkar. Örneğin plastik maddeleri
ve tekstil atıklarını da cinslerine göre ayırmak
mümkündür.

5
Katı Atıkların Nem İçeriği:
Katı atıkların nem içeriği (miktarı), katı veya yaş birim
kütle materyalin içerdiği nem kütlesi olarak tanımlanır.

Yaş kütle ölçüm metodunda örnek içersindeki nem

materyalin yaş kütlesi olarak ifade edilir.

Kuru kütle metodunda ise, bu ifade kuru kütlenin %

oranını tanımlar.

Yaş kütlenin % nem miktarı,

% Nem İçeriği=(a-b/a)×100 ile gösterilir.
a=Örneğin ilk kütlesi (ağırlığı)
b=Örneğin kurutulduktan sonraki kütlesi.
6
Kuru bir kütle elde edebilmek için katı atık
malzemeler bir etüvde veya fırında:
77 °C de 24 saat süre ile kurutulmalıdır.
Birçok endüstriyel katı atıklarda nem miktarı
%10-35 arasındadır.
Eğer bir katı atığın her bir komponentinin katı atık
içersindeki % miktarı ile bu komponentin içerdiği %
nem miktarı bilinmesi….

7
 Bileşen % %Nem Kuru Kütle (kg)
Yiyecek atıkları 15 70 4.5
Kağıt 45 6 42.3

Nem miktarı % 70 olan yiyecek atıkları 100-70=%30 katı madde

içerir. Yiyecek atığı toplam atığın % 15 ini oluşturduğuna göre, bu
komponentin kuru bazdaki kütlesi, 30×15/100=4.5 kg eder.
Benzer şekilde, kağıt atıklarının nem miktarı % 6 dır. Yani bu
atığın %94 ü kuru kâğıttır. Kâğıt atığı katı atığın ağırlıkça %45 ini
oluşturduğuna göre, bu komponentin kuru bazdaki kütlesi
94×45/100=42.3 kg eder.

Bu yolla Tablodaki bütün bileşenlerin toplam kuru bazdaki

kütleleri 79.0 kg olarak hesaplanır.
Çeşitli bilşenlerden meydana gelmiş bu katı atığın nem oranı ise,
8
% Nem=(100-79/100)×100=% 21 olarak bulunur.
Katı Atıkların Yoğunlukları:
Katı atıkların yoğunlukları coğrafi bölgelerine, yılın
mevsimine ve depolanma süresine bağlı olarak
değiştiğinden, tipik değerlerden sapma görülebilinir.

Katı Atıkların Kimyasal Bileşimi:

Katı atıkların kimyasal bileşimi hakkında bilgi sahibi
olmak, bunların işlenmesine alternatif bir proses
geliştirmek ve yakıt olarak değerlendirebilme
olanaklarını araştırmak bakımından gereklidir. Eğer
bir katı atık, yakıt olarak kullanılacaksa, dört önemli
özelliğinin belirlenmesi gerekir.
9
1-Ortalama Analizi:
• Nem (105°C de bir saat kurutularak).
• Uçucu madde miktarı ve 950 °C deki kızdırma kaybı.
• Kül miktarı (Yanma sonrası geriye kalan).
• Sabit karbon miktarı.
2-Külün erime noktası sıcaklığı
3-Elemanter Analiz:
Kurutulmuş örnek üzerinden ortalama %C, %H2,
%O2, %N2, %S ve % kül miktarları.
4-Isıtma gücü (K.Kal/Kg) veya (KJ/Kg)

10
Katı Atıkların Enerji İçeriği:
Katı atıkların tipik enerji içeriği orijinal bazdaki enerji verileri kuru
bazdaki verilere aşağıdaki eşitlik yardımı ile çevrilebilir.

KJ/Kg(kuru bazda)= KJ/Kg (Orijinal bazda)×100/(100-% Nem)

Bu değerler külsüz ve kuru örnekteki baza çevrilmek istenirse,

KJ/Kg (Külsüz, kuru bazda)=KJ/Kg (Orijinal bazda)×100/100-

(%kül+%nem)

Dulong Formülü KJ/Kg=337 C +1428 (H-O/8)+9S

C=% Karbon, H=% Hidrojen, O=% Oksijen ve S=% Kükürt

11
12
 MEVCUT YASAL DURUM
 Kanunlar
2587 Sayılı Çevre Kanunu (1983-18132 RG)
5491 Sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapan Kanun (2006-26167 RG)
 Yönetmelikler
Tıbbı Atıkların Kontrol Yönetmeliği (1983-21586 RG)
Tehlikeli Atıkların Kontrol Yönetmeliği (2005-25755 RG)
Atık Yağların Kontrol Yönetmeliği (2004-25353 RG)
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (2004-25569 RG)
 Genelgeler
Tehlikeli Atıklar (2001/9) / Tehlikeli Atıklar (2002/7)
Tehlikeli Atıklar (2002/8) / Tehlikeli Atıklar (2004/9)
Tehlikeli Atık Taşınımı (2005/11)
 Tebliğler
Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak GK (2005-25853 RG)
Çevre Korunması Yönünden Yakıt ve Atıklara İlişkin (2006/3)
 Uluslararası Sözleşmeler 13
 TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROL YÖNETMELİĞİ

Amaç : Tehlikeli atıkların üretiminden nihai bertaraf edilmesine

kadar çevreye uyumlu yönetimin sağlanması
Atıkların…
a. İnsan sağlığına ve çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı
biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesine,
b. Üretiminin ve taşınmasının kontrolünün sağlanmasına,
c. İthalinin yasaklanmasına ve ihracatının kontrolüne,
d. Yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların sağlanmasına,
e. Üretiminin kaynağında en aza indirilmesine,
f. Üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda, üretildiği yere en yakın
mesafede bertaraf edilmesine,
g. Yeterli bertaraf tesisi kurulması ve bu tesislerin çevresel bakımdan
sağlıklı bir şekilde kontrolüne,
h. Çevreyle uyumlu yönetiminin sağlanmasına,
yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi için hukuki ve
14
teknik esasları kapsar.
 GÖREV YETKİ ve SORUMLULUKLAR

 Bakanlılığın Görev ve Yetkileri

Ulusal ve Bölgesel Yönetim Planları Hazırlamak
 Mülkü Amirlerce Alınacak Tedbirler
İl sınırlarında atık yönetim planlarının mahalli çevre
kurullarınca uygulanmasını sağlamakla
 Mahalli İdarelerce Alınacak Tedbirler
Evlerden kaynaklanan tehlikeli atıklara ilişkin Yönetim Planı,
inşaat ve işletme ruhsatı, tesislerin imar planlarına işlenmesi
 Atık Üreticisinin Yükümlülükleri
Atık Beyan Formu, Tesis İçi Atık Yönetim Planı, Taşıma
Formu
 Bertaraf Edenin Yükümlülükleri
Atık Beyan Formu, Kütle-balans, Atık Yönetim Planı, Taşıma
Formu
15
 ATIK ÜRETİCİSİNİN YÜKÜMLÜKLERİ

Madde 9
 Atık üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri
almakla,

Üretilen atık tür ve miktarına ilişkin atık beyen formunu her yıl
doldurarak Bakanlığa göndermek

Atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini, bu

Yönetmelik hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık
yönetimini sağlamakla, üç yıllık atık yönetim planını bu Yönetmeliğin
yürürlüğe giriş tarihinden itibaren altı ay içinde hazırlayarak valilikten
onay almakla

Atığın niteliğinin belirlenmesi için yapılan harcamaları karşılamakla,

Atık taşımacılığında mevcut uluslararası standartlara uymakla,
 Atığı bertaraf tesisinin kabul etmemesi durumunda taşıyıcıyı başka
bir tesise göndermekle veya taşıyıcının atığı geri getirmesini
16
ve
bertarafını sağlamakla,
 ATIK ÜRETİCİSİNİN YÜKÜMLÜKLERİ-devam

 Atıkların fabrika sınırları içinde tesis ve binalardan uzakta beton

saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve
uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynırlar içerisinde
geçici olarak muhafaza etmekle, konteynırların üzerinde tehlikeli atık
ibaresine yer vermekle, depolanan maddenin miktarını ve depolama
tarihini konteynırlar üzerinde belirtmekle, konteynırların hasar
görmesi durumunda atıkları, aynı özellikleri taşıyan başka bir
konteynıra aktarmakla, konteynırların devamlı kapalı kalmasını
sağlamakla, atıklarını kimyasal reaksiyona girmeyecek şekilde geçici
depolamakla

 Kaza sonucu veya kasti olarak atıkların dökülmesi ve bunun gibi

olaylar sunucu meydana gelen kirliliğin önlenmesi amacıyla, atığın
türüne bağlı olarak olayın vuku bulduğu andan itibaren en geç bir ay
içinde olay yerinin eski haline getirilmesi ve tüm harcamaların
karşılanmasıyla, sorumludur. 17
BERTARAFÇININ YÜKÜMLÜKLERİ

Madde 10

Bakanlıktan lisans almak ve lisans şartlarına göre çalışmak

Yıllık yönetim planlarını Bakanlığa sunmak
Atığı tesise kabul etmaden önce fiziksel ve kimyasal analizlerini
yapmak

Acil durumlar için eğitimli personal bulundurmak

Atıkların taşınmasına ilişkin yükümlükleri yerine getirmek
Atık üreticisi ile yaşanan anlaşmazlıları 15 gün içerisinde ÇOB’a
bildirmek

İşletmenin kapanmasından evvel 160 gün önce bildirmek

Kütle Balans tablolarının yıllık olarak İl Müdürlüklerine sunmak
ve 5 yıl süreyle saklamak
18
ATIĞI ÜRÜNDEN AYIRAN KRİTERLER EK1

Q1 Aşağıda başka şekilde belirtilmemiş üretim veya tüketim artıkları,

Q2 Standart dışı ürünler,

Q3 Son kullanım süresi geçmiş olan ürünler,

Q4 Dökülmüş, niteliği bozulmuş yada yanlış kullanıma maruz kalmış olan

maddeler (örnek: kaza sonucu kontamine olmuş maddeler ve benzeri),

Q5 Aktiviteler sonucu kontamine olmuş yada kirlenmiş maddeler (örnek:

temizleme işlemi atıkları, ambalaj malzemeleri, konteynırlar ve benzeri ),

Q6 Kullanılmayan kısımlar (örnek: atık piller ve katalizörler ve benzeri ),

Q7 Yararlı performans gösteremeyen maddeler (örnek: kontamine olmuş

asitler, kontamine olmuş çözücüler, bitmiş yumuşatma tuzları ve benzeri),

Q8 Endüstriyel proses kalıntıları (örnek: cüruflar, dip tortusu ve benzeri),

Q9 Kirliliğin önlenmesi süreçlerinden kaynaklanan kalıntılar (örnek: yıkama

çamurları, filtre tozları, kullanılmış filtreler ve benzeri), 19
ATIĞI ÜRÜNDEN AYIRAN KRİTERLER EK1

Q10 Makine/ Yüzey işlemleri kalıntıları (örnek: torna atıkları, frezleme

tortuları ve benzeri),

Q11 Hammadde çıkarılması ve işlenmesinden kaynaklanan kalıntılar(örnek:

petrol slopları, madencilik atıkları ve benzeri),

Q12 Saflığı bozulmuş materyaller (örnek; PCB'lerle kontamine olmuş yağlar,

ve benzeri),

Q13 Yasa ile kullanımı yasaklanmış olan ürün, madde ve materyaller,

Q14 Sahibi tarafından artık kullanılmayan ürünler (örnek: tarımsal, evsel,

ofis, ticari ve market kalıntıları ve benzeri),
Q15 Arazi ıslahı ve iyileştirilmesi faaliyetleri sonucu kontamine olmuş madde,
materyal ve ürünler,

Q16 Yukarıdaki kategorilerde yer almayan herhangi madde, materyal ve

ürünler. 20
 ATIK NEDİR?
Tehlikeli Atık Tanımı: Bu Yönetmelikte (Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği) 14 Mart 2005 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 25755 tehlikeli
atık, atık olarak ifade edilecektir.

(EK 7) de (A) işareti ile gösterilmiş atıkların herhangi

tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli
atık sınıfına girerken, aynı listede (M) işareti ile
gösterilmiş atıklar (EK 6) da verilen tehlikeli atıkların
eşik konsantrasyonu üzerinde bir değere sahipse
tehlikeli atıktır.
Ayrıca doğal karakterleri yada oluşmalarına neden olan aktiviteye bağlı
olarak (EK 3A) da bulunan veya (EK 3B) de bulunup (EK 4) de verilen
maddeleri içeren atıkların, (EK 5) teki özelliklerden bir veya birkaçına
sahip olmaları ve (EK 6) da verilen tehlikeli özellikleri göstermeleri
21
durumunda tehlikeli atık olarak sınıflandırılan atıklar.
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

Listedeki Ana Başlıklar:

(01) Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme

tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar,
(02) Tarım, bahçıvanlık, deniz ürünleri üretimi, ormancılık, avcılık ve
balıkçılık, gıda hazırlama ve işleme sonucu ortaya çıkan atıklar ,
(03) Ahşap işleme, sunta ve mobilya üretimi, selüloz, kağıt ve karton
üretiminden kaynaklanan atıklar,
(04) Deri kürk ve tekstil endüstrisi atıkları,
(05) Petrol arıtma, doğal gaz saflaştırma ve kömürün pirolitik işlenmesinden
kaynaklanan atıklar,
(06) İnorganik (organik olmayan) kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar,
(07) Organik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar,
(08) Astarların (boyalar, vernikler ve vitrifiye emayeler) yapışkanlar, yalıtıcılar
ve baskı mürekkeplerinin üretim, formülasyon tedarik ve kullanımından
(İFTK) kaynaklanan atıklar,
(09) Fotoğraf endüstrisinin atıkları,
(10) Isıl işlemlerin atıkları, 22
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

(11) Metal ve diğer materyallerin kimyasal yüzey işlemi ve kaplanması ve

demir madeni dışındaki hidro-metalürjinin yol açtığı atıklar,
(12) Metallerin ve plastiklerin biçimlenmesi ve fiziki ve mekanik yüzey
işlenmesi atıkları,
(13) Yağ ve sıvı yakıt atıkları (yenebilir yağlar, 05 ve 12 hariç),
(14) Organik çözücüler, soğutucu ve itici gazların atıkları,
(15) Aksi belirtilmemiş ise ambalaj maddeleri, absorbanslar, silme bezleri,
filtre malzemesi ve koruyucu giysi atıkları,
(16) Listede belirtilmeyen atıklar,
(17) İnşaat ve yıkım atıkları (kirlenmiş alanlardan çıkartılan hafriyat dahil),
(18) İnsan ve hayvan sağlığına ve/veya bu konulardaki araştırmalara ilişkin
atıklar (doğrudan sağlığa ilişkin olmayan mutfak ve restoran atıkları hariç),
(19) Atık bertaraf tesislerinin atıkları, saha dışı atık su arıtma tesislerinin ve
insan tüketimi için ve endüstriyel kullanım için kullanılan su hazırlama
tesislerinin atıkları,
(20) Belediye atıkları (evsel atıklar ve benzer ticari, endüstriyel ve kurumsal
atıklar) ayrı toplanmış kısımlar dahil. 23
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

(06) İNORGANİK (ORGANİK OLMAYAN) KİMYASAL İŞLEMLERDEN

KAYNAKLANAN ATIKLAR
06 01Asitlerin İmalat, Formülasyon, Tedarik ve Kullanımından (İFTK)
Kaynaklanan Atıklar

06 01 01 Sülfürik asit ve sülfür asidi (A)

06 01 02 Hidroklorik asit (A)
06 01 03 Hidroflüorik asit (A)
06 01 04 Fosforik ve fosfor asidi (A)
06 01 05 Nitrik asit ve nitröz asit (A)
06 01 06 Diğer asitler (A)
06 01 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar (M)

24
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

10 02 Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar

Tehlikeli maddeler içeren ve (elektrikli ark fırınlarının) (M)

10 02 07 gaz arıtımı sonucu ortaya çıkan katı atıklar
10 02 11 Yağ içeren soğutma suyu arıtma atıkları (M)
10 02 13 Tehlikeli maddeler içeren gaz arıtımı çamur ve filtre (M)
kekleri
10 02 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar (M)

25
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

10 06 Bakır (Isıl İşlem)Termal Metalurjiden

Kaynaklanan Atıklar

10 06 03 Baca gazı tozu (A)

10 06 06 Gaz arıtımından kaynaklanan katı atıklar (A)
10 06 07 Gaz arıtım çamurları ve filtre kekleri (A)
10 06 09 Yağ içeren soğutma suyu arıtma atıkları (M)
10 06 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar (M)

26
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

10 09 Demir Döküm İşleminden Kaynaklanan Atıklar

10 09 05 Tehlikeli madde içeren ve henüz döküm yapılamamış (M)

model ve döküm kalıpları
10 09 07 Tehlikeli madde içeren ve döküm yapılamış model ve (M)
döküm kalıpları
10 09 09 Tehlikeli maddeler içeren baca gazı tozu (M)
10 09 11 Tehlikeli maddeler içeren diğer parçacıklar (M)
10 09 13 Tehlikeli maddeler içeren çöp kapları (M)
10 09 15 Tehlikeli madde içeren çatlak belirleme ajanları (M)
10 09 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar (M)
27
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

• Bölüm 1-12, 17-19 Kaynağa dayalı atıklar (endüstriyel kol)

• Bölüm 6-7 İşleme dayalı
• Bölüm 13-15 Madde ve malzemeye dayalı
• Bölüm 20 Evsel Atıklar
• Bölüm 16 Listede olmayan atıklar
Toplam 503 TEHLİKELİ ATIK

M işaretli 242

A işaretli 261

28
TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK 7

Atığı tanımlamak için

1 . Adım:
 (01) den (12) ye yada (17) den (20) ye kadar olan bölümlerde
uygun atık kodu bulunması
2. Adım:

 1. Adımda bulunmazsa (13), (14) ve (15) ana

başlıkları altında verilen bölümlerin incelenmesi

3. Adım:

 1. ve 2. adımda bulunmazsa (16) ana başlığı altında verilen

bölüm uyarınca tanımlama
4. Adım:

 (16) ana başlığı altında verilen bölümde de

bulunamıyorsa (….99) kodu (başka türlü
tanımlanamayan atıklar). 29
 ATIK NEDİR?
Tehlikeli Atık Tanımı: Bu Yönetmelikte (Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği) 14 Mart 2005 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 25755 tehlikeli
atık, atık olarak ifade edilecektir.

(EK 7) de (A) işareti ile gösterilmiş atıkların herhangi tehlikeli atık

konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girerken, aynı
listede (M) işareti ile gösterilmiş atıklar (EK 6) da verilen tehlikeli atıkların
eşik konsantrasyonu üzerinde bir değere sahipse tehlikeli atıktır.

Ayrıca doğal karakterleri yada oluşmalarına neden olan

aktiviteye bağlı olarak (EK 3-A) da bulunan veya (EK 3-
B) de bulunup (EK 4) de verilen maddeleri içeren
atıkların, (EK 5) teki özelliklerden bir veya birkaçına
sahip olmaları ve (EK 6) da verilen tehlikeli özellikleri
göstermeleri durumunda tehlikeli atık olarak
30
sınıflandırılan atıklar.
DOĞAL KARAKTERLERİNE YA DA ONLARI OLUŞTURAN AKTİVİTE’YE
GÖRE TEHLİKELİ ATIK KATEGORİLERİ EK 3A

A) (Ek 5)’te sıralanan özelliklerden herhangi birini gösteren ve

aşağıdakilerden oluşan atıklar;

1) Hastanelerden, tıp merkezlerinden ve kliniklerden kaynaklanan tıbbi atıklar,

2) Farmasotik ürünlerin üretiminden ve hazırlanmasından kaynaklanan atıklar,
farmasotik ve ilaç atıkları,
3) Ahşap koruyucuları,
4) Biositler ve fito-farmakolojik maddelerin üretiminden, hazırlanmasından ve
kullanımından kaynaklanan atıklar,
5) Solvent(çözücü) olarak kullanılan maddelerin kalıntıları,
6) İnert polimerize malzemeler hariç solvent (çözücü) olarak kullanılmayan halojenli
organik maddeler,
7) Siyanür içeren ısıl işlemler ile sertleştirme işlemlerinden kaynaklanan atıklar tuzlar,
8) Hedeflenen kullanıma uygun olmayan mineral yağlar ve yağlı maddeler,
9) Yağ / su, hidrokarbon / su karışımları, emülsiyonlar,
10) PCB ( Poliklorbubifeniller) ve / veya PCT (Poliklorluterfeniller) ve/veya PBB
(Polibromlubifeniller) içeren maddeler,
31
DOĞAL KARAKTERLERİNE YA DA ONLARI OLUŞTURAN AKTİVİTE’YE
GÖRE TEHLİKELİ ATIK KATEGORİLERİ-devam EK 3A

11) Rafine etme, distilasyon (imbikleme) ve her türlü pirolitik(ısıl) işlem sonucu
ortaya çıkan katranlı maddeler,
12) Mürekkepler, boyalar, pigmentler, boyalar, lakeler, (cilalar) vernikler,
13) Reçineler, lateks, plastize edici maddeler , zamklar / yapıştırıcılar,
14) Tanımlanmamış ve / veya yeni ve insan ve / veya çevre üzerindeki etkileri
bilinmeyen, araştırma ve geliştirme ya da eğitsel aktivitelerden kaynaklanan kimyasal
maddeler,
15) Piroteknikler ve diğer patlayıcı malzemeler,
16) Fotoğrafçılık kimyasal malzemeleri ve prosesleme malzemeleri,
17) Poliklorlü dibenzo-furanın herhangi bir türevi ile kirlenmiş her türlü malzeme,
18) Poliklorlü dibenzo–p-dioksinin herhangi bir türevi ile kirlenmiş her türlü malzeme

32
DOĞAL KARAKTERLERİNE YA DA ONLARI OLUŞTURAN AKTİVİTE’YE
GÖRE TEHLİKELİ ATIK KATEGORİLERİ EK 3B
B) (EK 4) de sıralanan öğelerin herhangi birini içeren ve (EK 5) te sıralanan
özelliklerden herhangi birine sahip olan ve aşağıdakilerden oluşan atıklar;

19) Hayvansal veya bitkisel sabunlar, yağlar, balmumları,

20) Solvent olarak kullanılmayan, halojenli olmayan organik maddeler,
21) Metal veya metal bileşikleri içermeyen inorganik maddeler,
22) Küller ve / veya cüruflar,
23) Tarama atıklarını (spoiller) içeren toprak, kum ve kil,
24) Siyanitsiz ısıl işlem tuzları,
25) Metalik tozlar,
26) Kullanılmış katalist malzemeler,
27) Metal veya metal bileşikleri içeren sıvı veya çamurlar,
28) (29), (30) ve (33) dışındaki kirlilik kontrol işlemlerinden kalan artıklar
(bakiyeler),
29) Islak arıtıcı çamurları,
30) Su arıtma tesisleri çamurları,

33
 DOĞAL KARAKTERLERİNE YA DA ONLARI OLUŞTURAN AKTİVİTE’YE
GÖRE TEHLİKELİ ATIK KATEGORİLERİ-devam EK 3B

31) Dekarbonizasyon artığı(bakiyesi),

32) İyon-değiştirici kolon artığı,
33) Arıtılmamış veya tarımda kullanılmaya uygun olmayan atıksu arıtma çamurları,
34) Tankların ve / veya ekipmanlarının temizliğinden kalan artıklar,
35) Kirlenmiş ekipman,
36) (Ek 4)’de sıralanan bileşiklerin bir yada daha fazlası ile kirlenmiş konteynırlar,
37) Piller ve diğer elektrikli üniteler,
38) Bitkisel yağlar,
39) Evsel nitelikli ayrı toplama işlemlerinden kaynaklanan ve (Ek 5) te sıralanan
özelliklerden herhangi birini gösteren malzemeler,
40) (Ek 4) de sıralanan bileşiklerin herhangi birini ve (Ek 5)te sıralanan özelliklerin
herhangi birini içeren diğer herhangi bir atık.

34
 EK4

Atıkların içeriğinde bulunan bileşikler;

C1 Berilyum ve Berilyum bileşikleri

C2 Vanadyum bileşikleri
C3 Krom (VI) bileşikleri
C4 Kobalt bileşikleri
C5 Nikel bileşikleri
C6 Bakır bileşikleri
C7 Çinko bileşikleri
C8 Arsenik ve Arsenik bileşikleri
C9 Selenyum ve Selenyum bileşikleri
C10 Gümüş bileşikleri
C11 Kadmiyum ve kadmiyum bileşikleri
C12 Kalay bileşikleri
C13 Antimuan ve antimuan bileşikleri
C14 Tellür ve tellür bileşikleri
C15 Baryum sülfat hariç baryum bileşikleri
C16 Civa ve civa bileşikleri
C17 Talyum ve talyum bileşikleri
C18 Kurşun ve kurşun bileşikleri
C19 İnorganik sülfürler 35
C20 Kalsiyum florür hariç inorganik flor bileşikleri
C21 İnorganik siyanürler
C22 Belirtilen alkali veya alkali toprak metalleri : lityum,
sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum (bileşik halde
değil)
C23 Asitli çözeltiler veya katı haldeki asitler
C24 Bazik çözeltiler veya katı haldeki bazlar
C25 Asbest (toz ve lifler)
C26 Fosfor : mineral fosfatlar hariç fosfor bileşikleri
C27 Metal karbonilleri
C28 Peroksidler;
C29 Kloratlar
C30 Perkloratlar
C31 Azidler
C32 PCB ve / veya PCT ‘ler
C33 Eczacılık veya veterinerlik bileşikleri
C34 Biosidler ve fito-farmakolojik bileşikler (ör.;
pestisitler)
C35 Enfeksiyonel maddeler
C36 Kreosotlar
C37 İsosiyanatlar; tiyosiyanatlar 36
C38 Organik siyanürler (ör; nitriller, vs.)
C39 Fenoller;klorofenoller dahil fenol bileşikleri
C40 Halojenli çözücüler
C41 Halojenli çözücüler haricindeki organik çözücüler
C42 organohalojen bileşikleri (İnert polimerize malzemeler ve
bu Ek’te belirtilen diğer maddeler hariç)
C43 Aromatik bileşikler; polisiklik ve heterosiklik organik
bileşikleri;
C44 Alifatik aminler
C45 Aromatik aminler
C46 Eterler
C47 Patlayıcı karakterdeki maddeler( Bu ekin herhangi bir
yerinde listelenenler hariç)
C48 Kükürt organik bileşikleri
C49 Poliklorlu dibenzo furanın herhangi bir türevi
C50 Poliklorlu dibenzo para dioksinin herhangibir türevi
C51 Bu listede belirtilen maddelerin haricinde hidrokarbonlar ve
oksijenleri, azot ve/veya kükürt bileşikleri

37
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5

 H1 Patlayıcı
 H2 Oksitleyici
 H3-A Yüksek oranda tutuşabilenler
 H3-B Tutuşabilen
 H4 Tahriş edici
 H5 Zararlı
 H6 Toksik-Zehirli
 H7 Kanserojen
 H8 Korozif
 H9 Enfeksiyon yapıcı
 H10 Teratojenik
 H11 Mutajenik
 H12: Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi sonucu zehirli veya çok
zehirli gazları serbest bırakan madde veya preparatlar .
 H13 : Yukarıda listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan atıkların
bertarafı esnasında ortaya çıkan madde ve preparatlar.
 H14 Ekotoksik 38
EŞİK KONSANTRASYONLAR EK6

 H3 (A ve B), H8, H10 ve H11 tehlike özellikleri için eşik

değerler belirlenmiştir.

 H1, H2, H9, H12, H13 ve H14 ait eşik konsantrasyonlar risk
ibarelerine göre geliştirilmiştir. Bazılarının eşik değeri
hesaplanmakta, bazılari ise fiziksel özelliklerinnin test edilmesi
gerekmektedir.

39
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5 ve EK6

H1 Patlayıcı / E /
Alev etkisi altında patlayabilen yada
dinitrobenzenden daha fazla şekilde şoklara ve
sürtünmeye hassas olan maddeler ve preparatlar,
kendi başına kimyasal reaksiyon yolu ile belli bir
sıcaklık ve basınçta hızla gaz oluşmasına neden
olabilecek madde veya atıklar

R 1 - Kuru halde patlayıcıdır.

R 2 - Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında
patlama riski.
R 3 - Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında
çok ciddi patlama riski.
R 4 - Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur.

S 15 - Sıcaktan koruyun.
S 16 - Tutuşturucu kaynaklardan uzak tutun - sigara içmeyin.
S 17 - Yanıcı maddelerden uzak tutun.

40
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5 ve EK6

H2 Oksitleyici / O/

Diğer maddelerle, özellikle de yanıcı

maddelerle temas halinde iken
yüksek oranda egzotermik
reaksiyonlar gösteren maddeler ve
preparatlar

R 7 - Yangına neden olabilir.

R 8 - Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir.
R 9 - Yanıcı maddelerle karıştırıldığında patlayıcıdır

41
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5 ve EK6

H3-A Yüksek oranda Tutuşabilenler /+F /

Parlama noktası < 21°

H3-B Tutuşabilen /-F /

Parlama noktası < 55 °C’ veya eşit

H4 Tahriş edici / Xi /
Deri ile yada balgam membranı ile R 36 - Gözleri tahriş eder.
ani, uzun süreli yada tekrar eden R 37 - Solunum sistemini tahriş eder
temaslar halinde yanığa sebebiyet R 38 - Cildi tahriş eder
verebilen, korozif olmayan maddeler R 41 Ciddi göz hasarları tehlikesi
ve preparatlar.

R36, R37 ve R38 olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla tahriş edici
madde toplam konsantrasyon ≥ %20 da,
R41 olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla tahriş edici madde
toplam konsantrasyon ≥ %10 da,
42
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5 ve EK6

H5 Zararlı / Xn /
Solunduğu veya yenildiğinde yada deriye
nüfuz ettiğinde belirli bir sağlık riski içeren
maddeler ve preparatlar.
Sağlığa zararlı maddeler (Az zehirli)

%25 da, zararlı madde olarak sınıflandırılan

bir veya daha fazla madde, Kategori 3

H6 Toksik-Zehirli / T /
Solunduğunda veya yenildiğinde yada deriye nüfuz ettiğinde, sağlık
yönünden ciddi, akut veya kronik risk oluşturan ve hatta ölüme neden olan
madde ve preparatlar.

Toplam konsantrasyon, ≥ %0.1 da, yüksek seviyede toksik madde olarak

sınıflandırılan bir veya daha fazla madde T+ :Çok toksik maddeler,
Kategori 1

%3 da, toksik madde olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla madde
T -: toksik maddeler, Kategori 2
43
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5 ve EK6

H7 Kanserojen
Solunduğunda veya yenildiğinde yada
deriye nüfuz ettiğinde, kansere yol
açanveya etkisinin artmasına neden
olan madde ve preparatlar.
Kanıtlanmış kansorejen etkisi (R45)

Konsantrasyon ≥ %0.1 da, kategori 1 yada 2’de kanserojenik olduğu bilinen

bir madde,
Konsantrasyon ≥ %1 da, 3’üncü kategori de kanserojenik olduğu bilinen bir
madde,

H8 Korozif
Temas halinde canlı dokuları tahrip eden madde ve
preparatlar.

%1 da, R35 olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla

korozif madde. R 35 - Ciddi yanıklara neden olur.
%5 da, R34 olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla
44
korozif madde. R 34 - yanıklara neden olur.
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5 ve EK6

H9 Enfeksiyon yapıcı
İnsan veya diğer canlı organizmalarda hastalığa neden olduğu bilinen veya
geçerli nedenler dolayısıyla güvenli olarak inanılan varlığının sürdürebilen
mikroorganizmaları veya toksinleri içeren maddeler.

H10 Teratojenik
Solunduğunda, yenildiğinde veya deriye nüfuz ettiğinde, doğuştan gelen
kalıtımsal olmayan sakatlıklara yol açan veya yol açma riskini artıran madde
ve preparatlar.

H11 Mutajenik
Solunduğunda, yendiğinde veya
deriye nüfuz ettiğinde, kalıtsal
genetik bozukluklara yol açan veya
yol açma riskini artıran madde ve
preparatlar.

Konsantrasyon ≥ 0.1 da, 1 yada 2’nci kategori R46 olarak sınıflandırılmış bir
mütajenik madde,
n) Konsantrasyon ≥ 1 de, 3’ncü kategori R40 olarak sınıflandırılmış bir
45
mütajenik madde.
TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ EK5 ve EK6

H12
Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi sonucu zehirli veya çok zehirli
gazları serbest bırakan madde veya preparatlar.

H13
Yukarıda listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan atıkların
bertarafı esnasında ortaya çıkan madde ve preparatlar.

H14 Ekotoksik
Çevrenin bir veya daha fazla
kesimi üzerinde ani veya
gecikmeli zararlı etkiler gösteren
veya gösterme riski taşıyan
madde ve preparatlar

46
BERTARAF YÖNTEMLERİ

Düzenli Depolama

Geri Kazanım

Yakma

47
ATIK BERTARAF HİYERAJİSİ

48
DÜZENLİ DEPOLAMA ve GERİ KAZANIM TESİSLERİ

TAKY 27. Madde’ ye göre

 ÇED Belgesi
 Fizibilite Raporu
 Mühendislik Proje ve Raporları
 Ek 13
•Ön lisans Projeye verilmektedir

TAKY 28. Madde’ ye göre

 Ön lisans verilen tesis projesinin işletmeye hazır olduuğu
belirtildikten sonra Bakanlıkça uygun görüldüğünde,
Geçici Çalışma İzni veya Lisans verilir

49
DÜZENLİ DEPOLAMA

 Depolama işlemi sırasında alınan önlemleri yeterli olduğu ve atığın

özelliği sebebi ile depolama işleminde çevrenin olumsuz yönde
etkilenmeyeceğinin ispat edilmesi hallerinde atıklar depolanabilir
veya bu amaçla depo tesisi kurulmasına izin verilebilinir.

 Depolamada EK 11A da belirtilen sınır değerler aşılamaz

 Tehlikeli atıklar ve evsel atıklar ayrı olarak işleme tabi tutulur ve

depolanır.

50
DÜZENLİ DEPOLAMA

51
GERİ KAZANIM YÖNTEMLERİ / DEPOLAMA EK2A

 D1 Toprağın altında veya üstünde düzenli depolama

 D2 Arazi islahı
 D3 Derine enjeksiyon (örneğin: pompalanabilir atıkların kuyulara, tuz
kayalarına veya doğal olarak bulunan boşluklara enjeksiyonu ve benzeri),
 D4 Yüzey doldurma (örneğin: Sıvı yada çamur atıkların kovuklara,
havuzlara ve lagünlere doldurulması ve benzeri),
 D5 Özel mühendislik gerektiren toprağın altında veya üstünde düzenli
depolama( çevreden ve her biri ayrı olarak izole edilmiş ve örtülmüş
hücresel depolama ve benzeri ),

 D6 Deniz/ okyanus hariç bir su kütlesine boşaltım

52
ELUAT TESTİ

100 g

1 litre destile su

Analiz
K/S ayrımı 24 saat karıştırma
(çözeltiden)

53
 İnert Atık Tehlikeli Atık
olarak Tehlikesiz Atık olarak
ATIKLARIN 1 Eluat Kriterleri
muamele olarak muamele
L/S = 10 lt/kg
DÜZENLİ görecek muamele görecek
görecek atıklar
DEPO atıklar atıklar
(mg/lt) (mg/lt) (mg/lt)
TESİSLERİNE
DEPOLANABİLME 1.01 As (Arsenik) ≤ 0.05 0,05–0,2 < 0,2–2,5

KRİTERLERİ 1.02 Ba (Baryum) ≤ 2 2–10 < 10–30

1.03 Cd (Kadmiyum) ≤ 0,004 0,004 – 0,1 < 0,1–0,5
1.04 Cr toplam ≤ 0,05 0,05–1 <1–7
EK11
1.05 Cu (Bakır) ≤ 0,2 0,2 – 5 < 5 – 10
1.06 Hg (Civa) ≤ 0,001 0,001– 0,02 < 0,02– 0,2
1.07 Mo (molibden) ≤ 0,05 0,05 - 1 <1–3
1.08 Ni (Nikel) ≤ 0,04 0,04 – 1 <1–4
1.09 Pb(Kurşun) ≤ 0,05 0,05 – 1 <1–5
1.10 Sb (Antimon) ≤ 0,006 0,006 -0,07 < 0,07 -0,5
1.11 Se(Selenyum) ≤ 0,01 0,01 – 0,05 < 0,05 – 0,7
1.12 Zn (Çinko) ≤ 0,4 0,4 -5 < 5 -20
1.13 Klorür ≤ 80 80 - 1500 < 1500 – 2500
1.14 Florür ≤1 1 -15 < 15 -50
1.15 Sülfat ≤ 100 100 – 2000 < 2000- 5000
1.16 DOC (Çözünmüş ≤ 50 50-80 <80-100
Organik karbon)(1)
1.17 TDS ( Toplam ≤400 400-6000 <6000-10000
çözünen katı) 54
1.18 Fenol İndeksi ≤ 0,1
ATIKLARIN DÜZENLİ DEPO TESİSLERİNE DEPOLANABİLME
KRİTERLERİ-devam EK11

İnert Atık olarak Tehlikesiz Atık olarak Tehlikeli Atık

Orijinal atıkta muamele muamele görecek olarak muamele
görecek atıklar atıklar görecek atıklar
2 bakılacak
(mg/lt) (mg/lt) (mg/lt)
kriterler
(mg/kg) (mg/kg) (mg/kg)
2.1 TOC(toplam organik ≤30000 (%3) 50000 (% 5)- pH ≥ 6 (2) 60000 ( %6)
karbon)
2.2 BTEX(benzen, toluen, 6
etilbenzen ve xylenes)
2.3 PCBs 1
2.4 Mineral yağ 500
2.5 LOI ( Kızdırma Kaybı) 10000 (%10)

55
TEHLİKELİ ATIKLARIN ARA DEPOLAMASI

 Nihai bertaraf veya geri kazanım için

uygun yer bulunamaması durumunda yada
bertaraf / geri kazanım tesislerine
ulaştırılmadan önce atık miktarının yeterli
kapasiteye ulaşması amacıyla atıklar ara
depolarda depolanabilir.

 Ara depolama tesisleri için Bakanlıktan

ön lisans ve lisans alınması zorunludur.

Tesiste…….

 Giriş, depolama ve çalışma kısımları

 Yangın söndürme sistemleri
 Taşan ve dökülen atıkların temizlenmesi
için yeterli miktarda absorban, nötralizan

 Gerekli bölümlerin temizlenmesi için

temizleme sistemleri
bulunmalıdır. 56
57
YAKMA

EK7 de yer alan tehlikeli atıkların

yakılması sırasında uyulması gereken
esaslar ve yakma gazı limit değerleri
TAYK Madde 20 de verilmektedir.

Yakma tesisleri lisans alınması

zorunlu tesisler arasındadır. Lisans
alınmasından önce TAYK Madde 21
gereğince deneme yakılması
gerekmektedir.

58
YAKMA

59
YAKMA

EK 7 de yer alan tehlikeli atıkların yakılması sırasında uyulması

gereken esaslar ve limit değerler : (TAKY Madde 20)
a) Tesislerde yanma odasına bağlı bir son yanma bölümünün bulunması, yakma
fırınındaki ilk bölme sıcaklığının en az 900 °C de tutulması, sıcaklığın sürekli
kaydedilerek kontrol edilmesi, son yanma bölümünde ek bir brülörün bulunması,
sıcaklık alt sınırın altına düşünce brülörün otomatik olarak devreye girmesi, bu
bölümde en düşük yakma sıcaklığının 850°C, %1’den fazla halojenli organik içeren
maddelerde ise 1100 °C ve alıkoyma süresinin en az iki saniye olması zorunludur. Bu
brülörler, yakıcının çalışmaya başlatılması veya durdurulması sırasında yakıcı
sıcaklığının düşmesinin neden olacağı tam olmayan yanmayı önlemek amacıyla
kullanılır.
Yakma tesisinde;

1) Sistemin işletmeye alınmasında gerekli minimum yakıcı odası sıcaklığına

erişinceye kadar,
2) İstenen minimum yakıcı sıcaklığı elde edilinceye kadar,
3) Yakıcıdan çıkan emisyonların, emisyon limit değerleri altında tutulması için
kullanılan ekipmanlarda bir arıza meydana geldiği zaman,

tehlikeli atık beslemesini durdurmak için bir sistemin olması zorunludur. 60

YAKMA

b) Yakma tesisinde işletme sırasında yanma gazındaki Karbon monoksit (CO) için
aşağıda verilen limit değerler aşılmaz.
1) Yanma gazında günlük ortalama değer olarak; 50 mg/m3,
2) Yanma gazında 10 dakikalık ortalama değerler olarak alınan tüm
ölçümlerin en az % 95'inde; 150 mg/m3,
3) Yanma gazında herhangi bir 24 saat zaman aralığı içinde yarım saatlik
ortalama değerler olarak alınan tüm ölçümlerde; 100 mg/m3.

c ) Aşağıdaki emisyonların sürekli ölçümleri yapılacaktır:

1) Toplam toz
2) Karbon monoksit (CO)
3) Hidrojen Florür (HF)
4) Hidrojen Klorür (HCL)
5) Oksijen, basınç ve sıcaklık

61
Yakma tesisleri baca gazlarında emisyon limit değerleri

Günlük ortalama değerler:

Toplam toz 10 mg/m3
Toplam organik karbonla ifade edilen
gaz ve buharlı organik maddeler 10 mg/m3
Hidrojen Klorür (HCl) 10 mg/m3
Hidrojen Florür (HF) 1 mg/m3
Kükürt dioksit (SO2) 50 mg/m3
Azot monoksit ve azot dioksit (NO2) olarak 200 mg/m3
Yarım saatlik ortalama değerler:
Toplam toz 30 mg/m3
Toplam organik karbonla ifade edilen
gaz ve buhar halinde organik maddeler 20 mg/m3
Hidrojen Klorür (HCI) 60 mg/m3
Hidrojen Florür (HF) 4 mg/m3
Kükürt dioksit SO2 200 mg/m3
Azot monoksit ve azot dioksit (NO2 olarak) 400 mg/m3
62
Yakma tesisleri baca gazlarında emisyon limit değerleri

Minimum yarım saatlik ve maksimum sekiz saatlik bir örnekleme sürecinde tüm
ortalama değerler

Kadmiyum ve bileşikleri (Cd olarak) Toplam 0.05 mg/Nm3

Talyum ve bileşikleri (TI olarak)
Cıva ve bileşikleri (Hg olarak) Toplam 0.05 mg/m3
Antimon ve bileşikleri (Sb olarak)
Arsenik ve bileşikleri (As olarak)
Kurşun ve bileşikleri (Pb olarak)
Krom ve bileşikleri (Cr olarak)
Kobalt ve bileşikleri(Co olarak)
Toplam 0.5 mg/ m3
Bakır ve bileşikleri (Cu olarak)
Mangan ve bileşikleri (Mn olarak)
Nikel ve bileşikleri (Ni olarak)
Vanadyum ve bileşikleri (V olarak)
Kalay ve bileşikleri (Sn olarak)

63
ALTERNATİF BERTARAF YÖNTEMLERİ

Atıkların EK Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar

(2005 ve 25 853 sayılı RG)

 Kullanılmış Latikler
 I ve II. Kategori Yağlar
 Boya Çamurları
 Soventler
 Plastik Atıklar
 Çevre ve Orman Bakanlığınca uygun görülen diğer atıklar

64
GERİ KAZANIM YÖNTEMLERİ EK2B

R1 Enerji üretimi amacıyla başlıca yakıt olarak veya başka

şekillerde kullanma,
R2 Solvent (çözücü) ıslahı/yeniden üretimi,
R3 Solvent olarak kullanılmayan organik maddelerin ıslahı/ geri
dönüşümü
(Kompost ve diğer biyolojik dönüşüm süreçleri dahil),
R4 Metallerin ve metal bileşiklerinin ıslahı/geri dönüşümü,
R5 Diğer anorganik maddelerin ıslahı/geri dönüşümü,
R6 Asitlerin veya bazların yeniden üretimi,
R7 Kirliliğin azaltılması için kullanılan parçaların(bileşenlerin)
geri kazanımı,

65
GERİ KAZANIM YÖNTEMLERİ EK2B

R8 Katalizör parçalarının (bileşenlerinin) geri kazanımı,

R9 Kullanılmış yağların yeniden rafine edilmesi veya diğer
tekrar kullanımları,
R10 Ekolojik iyileştirme veya tarımcılık yararına sonuç verecek
arazi ıslahı,
R11 (R1) ila (R10) arasındaki işlemlerden elde edilecek atıkların
kullanımı,
R12 Atıkların (R1) ila (R11) arasındaki işlemlerden herhangi
birine tabi tutulmak üzere değişimi,
R13 (R1) ila (R12) arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine
tabi tutuluncaya kadar atıkların stoklanması (atığın üretildiği
alan içinde geçici depolama, toplama hariç). 66
GERİ KAZANIM

67
GERİ KAZANIM

68
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM

69
NİHAİ BERTARAF - MEVCUT ve PLANLANAN TESİSLER

105.000 ton/yıl 7.750 ton/yıl

6.084 ton/yıl
35.000 ton/yıl 160.000 ton/yıl

20.000 ton/yıl 200.000 ton/yıl

240.000 ton/yıl 100.000 ton/yıl

17.500 ton/yıl

11.000 ton/yıl

2003 2008 2009-2010

Yakma Tesis 1 3 4
D. Depolama 1 3 6
70
Yakma D. Depolama
TEHLİKELİ ATIK LİSANSLI TESİSLERİN DAĞILIMI

71
72
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM

Ülkemizde TUİK tarafından 2004 yılı için yapılan imalat sanayi atık
envanterine göre :
 Türkiye’de imalat sanayine tarafından yılda 20 milyon ton’un üzerinde
atık üretilmektedir.
 Bu miktarın yaklaşık 2 milyon tonu tehlikeli atıktır.
 Tehlikeli atığın bertarafı ise

73
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM

74
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM !!

ATIKLARIN MAVİ ve YEŞİL ile BULUŞMASI !!

75
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM !!

TUZLA Ve GEBZE’de ORTAYA ÇIKARILAN GÖMÜLMÜŞ

TEHLİKELİ ATIK VARİLLERİ

76
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM !!

77
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM !!

78
Ülkemizde var olan diğer tüm sanayii kolları gibi metalurji sektörü de bu
olguya konunun hassasiyetine uygun olarak yaklaşmalıdır. Metalurji sanayi
atıkları temelde iki ana gruba ayrılabilir. Bunlar;
Çeşitli metal üretim proseslerinde ortaya çıkan ve proses dışında
değerlendirilme zorunluluğu olan katı atıklar ile; içerdikleri değerli
metaller nedeniyle servis sürelerinin dolmasından sonra işlenecek olan
çeşitli hurdalar,
Bir veya birden fazla türden metal iyonu içeren seyreltik çözeltiler, gerek
zorunlu proses atıkları (Galvanoteknik Endüstrisi) gerekse düşük tenörlü
cevherlerden elde edilen ve elektrolitler şeklinde ortaya çıkan sıvı
atıklardır. Bu özelliğe sahip çözeltilerin kimyasal ve/veya metalurjik
yollarla işlenmesi genelde şu amaca yöneliktir; Çevre kirliliğine yol
açmayacak nitelikte atılabilir artık üretmek ve demetalize edilmiş çözeltiyi
kullanılabilir su durumunda sisteme geri döndürerek işlem maliyetlerini
azaltmak, kirliliğe yol açan iyonları redükleyerek rafine edilebilir ya da
doğrudan satılabilir metale dönüştürmek.
79
80