BLM 10

10- BACALAR
deitiremeyecek ekilde yaplmal, yn deitirmelerin zorunlu olduu hallerde ise yn deitirmede yatayla en az 60 a olmaldr. 4. Yatay duman kanallar bacaya en az %5lik ykselen eimle balanmal ve uzunluu hibir zaman baca yksekliinin drtte birini gememelidir. 5. Duman kanallar bacaya dz bir kanalla balanmaldr. Zorunlu hallerde yuvarlak dirseklerle bir veya iki dne izin verilir. 6. Bacalar komu yksek binalarn ekii bozan etkilerini azaltmak amacyla, mmknse bu binalardan 6 m uzakta bulunmaldr. Duman bacalar doal ekili ve zorlanm ekili olarak ikiye ayrlmakla birlikte, mecbur kalnmadka zorlanm (fanla) ekili bacalar kullanlmaz. Bu yzden doal ekili duman bacalar stnde durulacaktr. 10.1. BACA TPLER Son yllarda yakt kullanan cihazlarda meydana gelen gelimeler sonucu hem dar atlan duman miktar azalm ve hem de duman gazlarnn scaklklar azalmtr. Bunun sonucu zellikle doal gaz gibi yaktlarn yanma rnlerini dar tayan bacalarda daha nce karlalmayan sorunlar ortaya kmtr. Bu sorunlarn banda doal baca ekiinin azalmas; youma gibi sorunlar sralanabilir. Bu gelimelere paralel olarak bacalarn konstrksiyonlar da deimi; bacalardan beklenilen zellikler fazlalamtr. Bacann tasarmna nem verilmeye ve tasarmda amprik basit ifadeler yerine; karmak hesap yntemleri kullanlmaya balanmtr. Yaplarda kullanlan bacalar konstrksiyonlarna gre aadaki snflara ayrmak mmkndr (ekil 10.1) 1. Tek Katmanl (Tabakal) Bacalar Bu bacalar 50li yllara kadar kullanlan geleneksel baca tipleridir. kiye ayrlabilir. 1.1. rme tulal bacalar Tula veya tatan rme bacalardr 1.2. Hazr Elemanlardan Dolu Bacalar Beton briket gibi stste konulduunda baca oluturan hazr elemanlardr. 459

Bacann grevi kazandan kan dumanlar evreye zarar vermeyecek bir ekilde dar atmak ve kazanda scak gazlarn istenilen bir hzda dolaabilmesi iin gerekli doal ekii salamaktr. Bat standartlarna gre bir ev duman basncnda aranlan zellikler unlardr: 1. Baca yeterli kesitte olmaldr. 2. Kazan tipine uygun yeterli ykseklikte olmaldr. 3. Baca ykseklii baca hidrolik apnn yaklak 150 mislinden fazla olmamaldr. 4. Bacann iinde meydana gelebilecek kurum yanmalarna kar dayankl olmaldr. 5. Baca malzemesi yanmaz olmal ve baca dnda oluan yangnlarn, bacadan dier blmlere gemesini belirli bir sre engelleyebilecek dayanklkta olmaldr. 6. Bacalar gaz szdrmaz zellikte olmaldr. 7. zellikle doal gaz kullanan kazanlarn bacalar youan suyu dar geirmemelidir. 8. Yksek binalarda bacalarn genlemesi ve kendini tamas artlar kontrol edilmelidir. 9. Baca yzeyleri srtnme kayplarn azaltmak zere mmkn olduu kadar dzgn olmaldr. 10. Baca i yzeyi scak gazlarn neden olduu sl gerilmelere dayanabilecek zellikte olmaldr. 11. Bacada duman gazlar soumamaldr. (Is yaltml olmaldr) Duman gazlarnn bacada soumas baca ekiini azaltrken ayn zamanda gazlarn iindeki nemin ve asitlerin youmasna neden olur. Youma zellikle korozyon ve temizlik asndan son derece zararl olup, gerekli nlemler alnmaldr. Bu nlemlerin banda sl yaltm gelir. Bacalarn tavsiye edilen sl direnci en az 0,12 m2 k/W deerinde olmaldr. Ayrca bacalarn konstrksiyonunda yerine getirilmesi gerekli ana artlar aadaki maddeler halinde sralanmtr. 1. Baca mahyadan 1 m daha yksek olmal ve zerine yamur girmesini nleyecek apka bulunmaldr. 2. Bacann temizlenebilme ve kontrol edilebilme imkan olmaldr. 3. Bacalar mmkn olduu kadar yn

1.3. i Boluklu Hazr Elemanlardan Bacalar stste konulduklarnda baca evresinde bacaya paralel kenarlar oluturan bu elemanlar bir ncekine gre daha gelimitir. 2. ki Katmanl Bacalar Bu bacalar 60l yllarn ortalarndan itibaren daha ok kullanlmaya balamtr. Burada i duman borusu ve bunu evreleyen bamsz bir ikinci kabuk tabakas mevcuttur. ki tabaka arasnda epevre bir hava boluu kalacak ekilde konstrkte edilirler. Bu hava tabakas s ve nem yaltm asndan nemlidir. 3. Katmanl Bacalar 1970li yllarn ortasndan itibaren kullanlmaya balanan katmanl bacalarda; i ve d tabaka arasnda cam yn gibi bir s yaltm malzemesi bulunmaktadr. Serbest hareketli i katman hafif beton, amot, seramik, superlit, cam, plastik, vs. gibi malzemelerde mamul hazr duman borusudur. Ara katman cam yn gibi s yaltm malzemedir. D karmam katman ise tek katmanl bacalarda olduu gibi rme tula, hazr hafif beton elemanlar, gaz betonu vs. gibi malzemelerden yaplabilmektedir. 4. Metal Bacalar Genellikle paslanmaz elik veya aluminyumdan yaplan bu bacalar iki ekilde olabilir: 4.1. Yukarda tarif edilen ok katmanl bacalarda sadece i borunun metal olmas hali 4.2. ve d katmann metal, arada s yaltm olmas hali. 10.2. BACA HESABI Doal ekili bacalarn hesab, gerekli baca ykseklii ve kesintinin belirlenmesi anlamna gelir. Burada sz konusu olan kesit net baca kesiti olup, baca konstrksiyonunda sva vs. paylar gznne alnmaldr. Baca ykseklii ise efektif ykseklik olup, duman kanalnn bacaya baland nokta ile baca apkas arasndaki mesafedir. Tabandan kanal balantsna kadar olan ykseklik hesaba girmez. Modern kazanlarda baca gaz scaklklar eski kazanlara gre yaklak %75 orannda azalmtr (zellikle youmal kazanlarda) Ayn ekilde baca debileri %35-50 orannda azalmtr. Duman gazlar iindeki CO2 oranlar artm, su buhar youma 460

ekil 10.1 / BACA CNSLER scaklklar ykselmitir. Ayrca farkl yaktlar, kazanlar ve brlrler ortaya kmtr. Dolaysyla bugn kullanlan modern kazanlar iin baca hesabnda basit amprik ifadeler yetersizdir. DIN 4705 standardnda modern kazanlarn baca hesabnda kullanlabilecek son derece detayl ve gelimi bir yntem verilmektedir. Bu standardn hemen hemen birebir tercmesi eklinde yeni bir Trk standard tasla da hazrlanmtr. Bu standarda gre, kazan balant kanal baca sistemindeki basn kayplar ve s kayplar hesaplanmakta ve bu durumda ortaya kan doal ekiin yeterli olup olmadna baklmaktadr. Teorik zm deneme yanlma yntemine dayanmaktadr. Bu arada sistemin, anma ykleri dnda, dk yklerdeki durumu analiz edilebilmektedir. Bu ynteme gre baca hesabnn elle yaplmas son derece zor ve yorucudur. En iyi yol bu standarta gre hazrlanm bilgisayar programlar kullanmak veya eitli durumlar iin standartta verilmi hazr

diyagramlarn birinden yararlanmaktr. Ayrca bu yntemin uygulanmas ile ilgili Trkiye asndan bir baka engel, baca malzemeleri ile ilgili verilerin eksik olmasdr. Bu nedenle hesab basitletirmek zere, aada verilecek baca hesab ynteminde bacada s kayplar ihmal edilmi ve izotermal hal dikkate alnmtr. Hesap sadece basn kayplarna dayanmaktadr. Bu yol Almanyada birok firmann hazrlad baca boyutlandrma diyagramlarnda da kullanlmaktadr. Burada verilen hesap yntemine gre bulunan baca kesiti DIN 4705e uygundur. Bu kesitten ok daha byk kesit seilirse, dk yklerde bacann sl olarak ekmeme tehlikesi vardr. Ayrca yine byk baca kesitlerinde 2 m/s mertebesindeki hz deerinin altnda ters rzgar basnc nedeni ile baca tepmesi olay ortaya kabilir. Bulunan kesitten daha kk bir kesit seilmesi durumunda ise basn kayplar karlanamayacandan baca ekiinde zorluklar, zellikle ilk devreye girilerde ses ve sarsnt halleri ile karlalabilir. DIN 18160a gre bacada en kk tasarm gcnde hz 0.5 m/s deerinin altna kesinlikle dmemelidir. 10.3. BASTLETRLM DIN 4705E GRE BACA HESABI Baca hesabnda kullanlan denklem: PH = PW + PA +PE + PO eklindedir. Burada, PH = Baca ekii (Pa) PW = Kazandaki basn kayb (Pa) PA = Balant kanalndaki basn kayb (Pa) PE = bacadaki basn kayb (Pa) PO = Hava temindeki basn kayb (Pa) olarak verilmitir. Bu denklem bacadaki doal ekiin, szkonusu olabilecek basn dmlerine eit olmas gerektiini ifade etmektedir. 1. Duman Gaz Miktarnn Belirlenmesi Hesaba balayabilmek iin ncelikle duman gaz miktarnn belirlenmesi gerekir. Farkl yaktlar iin duman miktar yaklak olarak m=k.Q/1000 (kg/sn) ifadesi ile bulunabilir. Burada Q(kW) kazan sl gcdr. Formldeki katsays ise ekil 10.2den okunabilir. 2. Bacadaki Duman Gaz Scaklnn Belirlenmesi Kazan terk eden dumanlarn scakl (baca gaz

scakl) kazan reticisi firma tarafndan verilir. Baca gazlar iinde bulunan su buharnn ve asit buharlarnn baca i yzeylerinde youmamas iin, minimum i yzey scaklklar ekil 10.3 ve ekil 10.4de verilmitir. 3. Gaz Ak le lgili Byklklerin Belirlenmesi 3.1. Hidrolik ap, Dh Dairesel kesiti olmayan baca ve kanallarn edeer hidrolik ap DH = 4F (m) U eklinde bulunur. Burada F baca kesiti (m2), U kesitin evresel uzunluudur. 3.2. Boru Ve Kanallarn Przll Baca ve balant kanal yapmnda kullanlabilecek malzemelerin przllk deeri Tablo 10.5de verilmitir.

ekil 10.2 / KAZAN CNSNE VE GCNE BALI OLARAK DUMAN GAZI MKTARI VE KAZANDAK YK KAYBI 3.3. Srtnme Basn Kayp Katsays, Baca ve balant kanallarndaki srtnme basn kayb katsays, przllk deeri ve hidrolik apa bal olarak ekil 10.6dan okunabilir. 3.4. zel Kayp Katsays, Dirsek vs. gibi yerel kayp kaynaklarndaki, zel kayp katsaylar Tablo 10.7de verilmitir. Gznne alnan bir baca veya balant kanalndaki zel katsaylarn toplam, ile gsterilir. 3.5. Baca Gazlarnn Younluu, A Gazlarn younluu scakla ve d basnca baldr. Basnca olan ballk ihmal edilirse herhangi bir T (C) scaklndaki gazn younluu, 461

273 (kg/m3) 273+T ifadesi ile bulunabilir. 3.6. Ortalama Gaz Hz; W Baca veya balant kanalndaki gaz hz, duman debisinin kesite blnmesi ile bulunur. W = m (m/s) A.F Burada, F kanaln kesit alann (m2) gstermektedir. Doal ekili bacalarda gaz hz 4 m/s deerini genellikle amamaldr. Baca hesaplarnda ilk yaklam iin bu deerden yararlanlabilinir. A = 1,27 4. Basn Kayplarnn Belirlenmesi 4.1. Bacadaki (PE) ve baca balant kanalndaki (PA) basn kayplar 2 P = 1,5 ( H + ) A W (Pa) 2 DH eklinde ifade edilebilir. Burada, = Srtnme kayp katsays (Baknz 3.3) H = Baca ykseklii veya balant kanal uzunluu (m) DH = Hidrolik ap, (m) (Baknz 3.1.) = Toplam zel kayp katsays (Baknz 3.4.) = Baca gazlarnn younluu (kg/m3) (Baknz 3.5) W = Ortalama gaz hzdr (m/s)(Baknz 3.6.) 4.2. Kazandaki Basn Kayb, Pw Kazan reticileri tarafndan kataloglarda belirtilir. Eer bu deer kataloglarda yoksa ekil 10.2den yaklak bir deer okunabilir. Kazandaki basn kayb sadece dk basnl flemeli brlr kullanan kazanlar iin hesaba katlr. Yksek basnl flemeli brlrler ve atmosferik brlrlerde kazan basn kayb brlr tarafndan karlanr. 4.3. Hava Teminindeki Basn Kayb, Po Sadece flemesiz kmr kazanlar iin sz konusudur. Bu deer yaklak olarak ekil 10.8de verilmitir. 5. Baca ekiinin Belirlenmesi Doal baca ekii, PH gazlarnn scaklna ve baca yksekliine baldr. PH = H.g (H -A) (Pa) fadesi ile bulunabilir. Burada, g = yerekimi ivmesi = 9.81 m/s2 H = Hava younluu = 1.15 kg/m3 olup bu eitlik ekil 10.9da verilmitir. 462

6. Hesap Yolu Hesap deneme yanlma yntemine dayanr. Verilen bir durumda, baca kesitini belirlemek iin nce baca ap tahmin edilir. Tahmin edilen baca ap kullanlarak basn kayplar ve doal baca ekii hesaplanr. Bulunan deerler (1) nolu ana denklemde yerine koyularak eitliin salanp salanmad kontrol edilir. Eitlik salanyorsa seilen ap uygundur. Aksi halde yeni bir apla hesap tekrarlanr.

ekil 10.3 / FARKLI YAKITLARIN BACA GAZLARINDAK SU BUHARI YOUMA SICAKLIKLARI RNEK: n=1,1 olan sv yaktta tp=54,5C n= 1,3 olan sv yaktta tp= 46C n=1,4 olan ta kmrde tp= 39,5C

ekil 10.4 / KKRT ERNE KARILIK MNMUM MALZEME SICAKLII

Malzeme elik ekme boru Orta derecede pasl boru Metal kanal Beton kanal amot tulas Kagir kanal sval Przllk r den e kadar 0,0005 0,0005 0,0015 0,0015 0,002 0,001 0,003 0,001 0,002 0,003 0,005

Tablo 10.5 / FARKLI MALZEMEDEN BORU VE KANALLARDAK PRZLLK r DEER

ekil 10.6 / BACALAR N SRTNME KATSAYISI ekil 10.7 / ETL ELEMANLAR N YEREL KAYIP KATSAYILARI

ekil 10.8 / KAPASTE / EK DYAGRAMI

ekil 10.9 / BACA EK 463

10.3.1. rnek 200 kW gcnde, alak basnl brlrl, sv yakt yakan bir scak su kazannda, sa balant kanal ap 20 cm olup bacaya dik bir a ile girmektedir. Balant kanal dzdr ve uzunluu 2 mdir. Baca gaz scakl 200C ve baca ykseklii 20 m olup baca tula ile rlm ve iten svaldr. Herhangi bir kesit deiimi yoktur. zm: 1. Baca kesiti 20x30 cm dikdrtgen seildi. 2. Duman gaz miktar, M = k. Q . 1000 ekil 10.2den k= 0.55 okunur. M = 0.55 200 =0.11 kg/s 1000 3. Hidrolik ap (baca iin) DH = 4.F olup U F = 0.2 x 0.3 = 0,06 m2 U = 2 x (0.2 + 0.3) = 1 m DH = 0.24 4. Kanal ve baca przllk deerleri Tablo 10.5den metal balant kanal iin r= 0.002 ve iten sval tula baca iin r = 0.005 okunur. 5. Srtnme basn kayplar katsaylar ekil 10.6 yardm ile Balant kanal iin (r= 0.002, DH = 0.20 m) = 0.047 Baca iin (r = 0.005, DH= 0.24 m) = 0.054 6. zel kayp katsaylar Baca balant kanalndaki yerel kayp olarak sadece bacaya giri vardr. Tablo 10.7den 90 giri iin = 0.92 Bacada ise sadece ktaki apka vardr. Tablo 10.7den = 1 okunur 7. Baca gazlarnn younluu Gazlarn younluu, T = 200C baca scakl iin, A = 1.27 273 = 0.733 kg/m3 273+200 8.a. balant kanalndaki ortalama gaz hz Kanal kesiti F = 3.14 (0.20)2 / 4 = 0.0314 m2 0.11 W= = 4.8 m/s 0,733.0,0314 8.b. Bacadaki ortalama gaz hz 464

0.11 = 2,5 m/s 0,733.0,66 9. Balant kanalndaki basn kayb 2 PA = 1,5 ( H + ) A W . 2 DH 2 + 0,92) PA= 1,5 (0.047 0.20 2 0,733 (4,8 ) = 17,6 Pa 2 10. Bacadaki basn kayb PE = 1,5 (0.054 20 +1) 0,24 2 (2,5) 0,733 = 18,9 Pa 2 11. Kazandaki basn kayb ekil 10.2den PW = 48 Pa 12. flemeli brlr kullanldndan hava teminindeki basn kayb hesaba katlmayacaktr. 13. Doal baca ekii PH = H.g (H -A) = 20.9,81 (1,15 0.733) PH = 81,8 Pa 14. Eitliin kontrol PH = PA + PE +PW olmal 81,8 = 17,6 + 18,9 + 48 81,8 84,5 Toplam kayp doal ekiten biraz daha byk olmakla birlikte aradaki fark ihmal edilebilir ve ilk seilen baca kesitinin uygun olduu sonucuna varlr. Buna gre gerekli dikdrtgen baca kesiti, F = 20x30 cm olarak belirlenmitir. W= 10.4. ZEL DURUMLARDA BACA HESABI Yukarda anlatlan baca ap hesab kazan anma gcnde yaplmtr. D hava scakl da emniyetli olarak yaz d hava hesap scakl (=33C) alnmtr. Gerek alma artlar farkl olacaktr. D scaklk farkldr, alma ksmi yklerde olmaktadr. Ksmi yklerde, 1. Baca gazlar scakl daha dktr (baca ekii azalr) 2. Baca gazlarnn miktar azalr (bacadaki diren azdr) Bu nedenle nominal artlar iin baca hesab yaplarak, gerekli ap bulunduktan sonra, ksmi yk halleri kontrol edilmelidir. Ksmi yklerde a) eki yetersiz kalabilir b) bacadaki gaz hz ok debilir. Bu gibi durumlarda nlem alnmaldr.

Dier taraftan verilen rnek zmde hesaplar deniz seviyesinde bir uygulama iin yaplmtr. Eer gznne alnan ehir deniz seviyesinden yksekte ise, d basn deiecek ve buna bal olarak baca ekii de etkilenecektir. Ayn ekilde d hava scakl da ok farkl olabilir. Bu gibi durumlarda da hesapta kullanlan baca gaz younluu ve d hava younluu terimleri, scaklkla ve basnla orantl olarak dzeltilmelidir. Baca gaznn younluu, A = 1,27 ( 273 ) ( PA ) Po 273 +Tb D hava younluu ise, H = 1,29 ( 273 ) ( PA ) Po 273 +Th ifadeleriyle bulunur. Burada, Po = normal artlarda d hava basnc ( = 101, 325 kPa) PA = sz konusu ykseklikteki d hava basnc (kPa) Tb = baca gaz scakl (C) Th = d hava scakldr. (C) D hava basncnn ykseklikle deiimi aadaki gibidir: Ykseklik (m) Basn (kPa) 0 101.325 500 95.461 1000 89.874 2000 79.495 3000 70.108 4000 61.640 Aada rnek olarak Sarkam iin yaplan baca hesab verilmitir. Ykseklik: 2800 m D scaklk: -35C D basn = 71,985 kPa Baca gaz scakl = 200C Baca ykseklii = 36,7 m Buna gre k artlarnda baca ekii 188 Pa olmaktadr. Ilman havalarda 0C scaklkta ise eki 140 Pa deerine dmektedir. 1000 kW gcnde bir kazan iin seilen 45 cm apnda bacada basn kayb 99 Pa olup, bu ap btn koullarda uygundur. Ksmi yklerde almada (kazan hem kullanma scak suyu retimi hem de stma amaldr) bacada gaz hz kritik deerlerin (tavsiye edilen 2 m/s, kesinlikle 0,5 m/s) altna dmemektedir.

10.5. HAZIR DYAGRAMLAR YARDIMI LE BACA BOYUTLANDIRMASI DIN 4705e dayanan baca hesab olduka uzun olduundan, baz zel durumlar iin yine DIN 4705e gre hazrlanm baca ap seim tablolar kullanlmaktadr. ekil 10.10 ve 10.11de srasyla, yksek basnl flemeli brlrl ve atmosferik doal gaz brlrl kazanlar iin SCHIEDEL baca seim diyagramlar verilmitir. Burada ele alnan kazanlar klasik tipli kazanlardr. Bu diyagramlar hazrlanrken balant kanal kesiti, baca kesitine eit alnm ve toplam zel kayp katsaylar deeri 2,8 ve baca gaz scakl 220C kabul edilmitir. Tablo 10.12de ise modern gaz yaktl kazanlar iin hazrlanm paslanmaz elik klfl baca lleri grlmektedir. Bu diyagramlar hazrlanrken ise, baca balant kanal uzunluu baca yksekliinin 1/4 alnmtr. Baca ve kanalnn s geirgenlik direnci R = 0,65 m2K/W, baca przll r= 0,0015, toplam yerel kayp katsays 2,2 kabul edilmitir. D hava basnc 94,5 kPa deerindedir. Tablo 10.13de ise bacalar iin tarafmzca tavsiye edilen seim tablosu verilmitir. 10.6. BACA KONSTRKSYONU Bugne kadar olan uygulamada baca yapm kurallar, TS 2165 ve Enerji Bakanl Enerji Tasarrufu ve Is Yaltm ynetmelikleri ile snrl kalmtr. zellikle doal gazn gndeme gelmesi ile birlikte, bacalar konusunda geni bir standart almas balatlmtr. Hazrlanan taslaklar arasnda zellikle DIN 18160 standardnn tercmesi olan baca yapm kurallar standart tasla ok nemlidir. Domestik bacalarda baca duvarlarnn et kalnl bir tuladan az olmamaldr. TS 2165 bacada kullanlacak malzeme olarak yzeyleri przsz, dzgn ve 500C scaklk farklarna dayanabilen kalplam ate tulas veya superlit prefabrike elemanlar tavsiye etmektedir. Srtnme kayplarnn azaltlmas bakmndan baca i yzeylerinin dzgnl ok nemlidir. Ayrca dardan ieri hava szmasnn da nlenmesi gerekir. Bayndrlk bakanl ynetmeliklerinde yukardaki amalarla baca i ve d yzeyinin svanmas veya kaplanmas nerilmektedir. Kullanlacak svann zamanla dklmemesi gerekir. Bu nedenle bacalarda normal sva yerine amot sva kullanlmaldr. Bacalar arasndaki ara duvar kalnl szdrmazl salamak art ile en az 1/2 tula kalnlnda olmaldr. 465

Gaz yaktl kazanlarda baca youma etkilerine dayankl malzemelerden ve uygun retim teknikleriyle yaplmaldr. Paslanmaz elik malzeme tercih edilmelidir. Metal bacalarda yanma sesinin yukarlara iletilmemesi iin gerekli nlemler alnmal ve baca topraklamas yaplmaldr. Gaz analizi iin baca balant kanalnda lm delikleri bulunmaldr.

Is kaybnn nlenmesi amac ile teknik zorunluluk olmadka duman bacalar bina d yzeyine konulmayacaktr. Eer baca d duvara konulmu ise s izolasyonu yaplmaldr. Ayrca binann ana duvarlar da baca duvar elemanlar olarak kullanlmamaldr. Eer sistemde birden fazla kazan varsa ynetmelik her

ekil 10.10 / YKSEK BASINLI SIVI YAKIT VE DOALGAZ KAZANLARI BACA APLARI (cm) 466

kazana ayr bir duman bacas bulunmasn art komaktadr. ki veya daha fazla sayda kazann ayn bacaya balanmas tavsiye edilmez. Ancak zorunlu hallerde ayn kapasitede birbirinin ayn iki kazan ayn bacaya balanabilir. Farkl yakt yakan veya farkl tipte, rnein flemeli ve atmosferik brlrl iki kazan kesinlikle ayn bacaya balanmamaldr. ki kazann

ayn bacaya balantsnda ya ortak balant kanal veya her kazan kendi bamsz balant kanal ile bacaya balanyorsa kanallar, aralarnda en az 60 cm olacak ekilde farkl seviyelerden bacaya girmelidir. ekil 10.14de atmosferik brlrl iki kazann ayn bacaya balantsnda tavsiye edilen ortak balant kanal konstrksiyonu verilmitir.

ekil 10.11 / ATMOSFERK BRLRL DOAL GAZ KAZANLARI BACA APLARI (cm) 467

Baca ap (cm)

Gerekli Baca ekii (Pa)

Anma Gc (kW)

Anma Gc (kW)

Baca ap (cm)

Kazan Baca Gaz Scakl 140C ile 190C aras

Atmosferik Brolrl Kazan Baca Gaz Scakl 80C ile 100C aras

Etkin Baca Ykseklii (m)

Etkin Baca Ykseklii (m)

Anma Gc (kW)

Anma Gc (kW)

Baca ap (cm)

Baca ap (cm)

Kar Basnl Kazan Kazan Baca Gaz Scakl 60C ile 80C aras

Kar Basnl Kazan Baca Gaz Scakl 100C ile 140C aras

Etkin Baca Ykseklii (m)

Etkin Baca Ykseklii (m)

ekil 10.12 / GAZ YAKITLI KAZANLARDA BACA KEST LLER Kalorifer bacalarna kesinlikle soba, ofben vs. balanmamaldr. Bacalar mmkn olduu kadar yn deitirmeyecek ekilde yaplacak, yn deitirmelerin zorunlu olduu hallerde ise yn deitirmede yatayla en az 60 a olacaktr. Bacalarn en alt kotunda, satan ve hava szdrmayacak ekilde yaplm, contal bir temizleme kapa yaplacaktr. Yatay duman kanallar bacaya en az %5lik ykselen bir eim ile balanacak ve uzunluu hibir suretle baca yksekliinin 1/4n amayacaktr. Duman kanallarnn temizlenmelerine imkan verecek szdrmaz, s yaltml, kolay alp kapanabilen ve yeteri sayda temizleme kapa bulunacaktr. Duman kanallar bacaya dorudan veya zorunlu durumlarda yuvarlak dirseklerle balanacak, 90lik keskin dirsek kullanlmayacaktr. ekil 10.15de kazann bacaya balants grlmektedir. Doal gaz bacalarnda youan sularn toplanmas 468 iin baca tabannda bir hazne oluturulmaldr. ekil 10.16da grld gibi bu haznede toplanan sular bir sifon yardm ile dar alnabilmelidir. Duman gazlarnn evreye zarar vermemesi iin baca, beik veya krma (piramit) atl binalarda, mahyadan veya komu yksek binalarn en yksek noktasndan en az 80 cm tek ynde eimli dz teras atl binalarda ise atnn en yksek noktasndan en az 100 cm daha yksek olmaldr (ekil 10.17).

ekil 10.14 / ORTAK BACA BALANTISI

Kazan Gc

Doal Gaz veya Sv Yakt Yksek Basnl Brlr Kirli Hava Bacas (Doal Gaz Kazan Dairesi)

Doal Gaz Atmosferik Brlrl Kazan

Kcal/h 150 (300) 150 (300) 150 (300) 150 (300) 185 (335) 205 230 (380) 250 (400) 210 (360) 225 (375) 310 (510) 335 (535) 255 (400) 365 (565) 385 (585) 425 (625) 515 (750) 585 (835) 710 (960) 625 (875) 590 (840) 525 (775) 495 (700) 460 (660) 435(635) 385 (585) 365 (565) 350 (550) 415 (615) 470 (670) 560 (810) 350 (540) 340 (540) 320 (520) 265 (415) 295 (450) 350 (550) 395 (600) 470 (670) 500 (750) 580 (830) 625 (875) 710 (960) 780 (1030) 930 (1180) 1060 (1300) 330 (530) 320 (520) 305 (500) 295 (450) 310 (510) 345 (550) 405 (615) 460 (660) 545 (800) 305 (500) 295 (450) 285 (435) 280 (430) 245 (400) 260 (410) 275 (425) 305 (500) 360 (560) 405 (600) 480 (680) 545 (800) 600 (850) 650 (900) 735 (1000) 810 (1100) 970 (1250) 1110 (1400) 285 (435) 275 (425) 265 (415) 260 (410) 200 200 250 250 300 350 350 450 500 280 (430) 260 (410) 250 (400) 240 (390) 175 230 (380) 220 5370) 215 (365) 175 210 (360) 205 (365) 175 150 150 175 175 200 200 250 250 300 350 400 450 190 (340) 185 (335) 150 150 170 (320) 150 150 150 150 150 150 175 175 200 200 250 250 300 350 400 450 175 175 200 200 250 250 300 350 400 450 150 (300) 150 150 150 150 150 150 150 150 150 150

H=10 m

H=20 m

H=30 m H=75 m

H=50 m

H=10 m

H=20 m

H=30 m

H=50 m

H=75 m H=10 m

H=20 m

H=30 m

H=50 m

H=75 m

20000

125 (250)

30000

125 (250)

40000

125 (250)

125 (250)

50000

130 (250)

125 (250)

75000

155 (300)

145 (300)

140 (265)

100000

180 (350)

165 (315)

160 (310)

125000

195 (360)

180 (330)

175 (325)

150000

210 (360)

195 (350)

190 (340)

200000

240 (390)

220 (370)

215 (365)

250000

265 (415)

245 (400)

235 (385)

300000

290 (440)

265 (415)

255 (400)

200 200 250 250 300 350 400 450

350000

310 (510)

280 (430)

270 (420)

400000

330 (530)

300 (500)

285 (435)

500000

360 (560)

320 (520)

315 (515)

750000

435 (635)

395 (600)

375 (575)

1000000

500 (750)

450 (650)

425 (625)

1500000

540 (800)

510 (750)

2000000

610 (850)

575 (825)

2500000

635 (885)

3000000

690 (940)

4000000

5000000

7500000

10000000

469

Tablo 10.13 / PASLANMAZ ELK BACA AP VE BACA REZERVASYONU (KAYA YN LE ZOLASYON KALINLII DAHL) LLER Hesap Tb=160C iin yaplmtr. Tablodaki ilk rakamlar baca i apn (mm) ve yannda parantez iindeki rakamlar izoleli geii iin gerekli rezervasyon apn (mm) gstermektedir.

Bacalar, komu yksek binalarn ekii bozan etkilerini azaltmak amac ile, mmknse bu binalardan en az 6 m uzaklkta bulunmaldr. Baca ba yamur ve kar sularnn baca s yaltmna zarar vermemesi iin paslanmaz elikten veya bakrdan genleme rozeti ile veya asbest conta ile donatlmaldr. Yamur ve kar sularnn baca iine szmamas iin satan veya betondan apka yaplabilir. Ancak bu kapak, baca kesitini kapatmamaldr. Duman k iin en az baca kesiti kadar serbest gei kesiti bulunmaldr (ekil 10.18).

Yksek yaplarda bacalarn sl uzamas dikkate alnmaldr. Metal bacalar halinde, eer varsa zel genleme paralar kullanlmaldr. Eer hazr genleme paras yoksa, baca yapya sabit olarak mesnetlenmemeli veya zel genleme paras yaplmaldr. Superlit borularn sl genleme katsays ok kktr. Bu nedenle normal yaplarda zel bir nlem almaya gerek yoktur. Ancak yksek yaplarda 10 katta bir, stteki boru alttaki boru mufu iine tam oturtulmayarak 5 cm kadar bir boluk braklmaldr.

ekil 10.15 / KAZANLARIN BACAYA BALANTISI 1.Kazan baca k 2. Temizleme kapakl dirsek 3. Baca balant kanal 4. Bacaya giri 5. Temizleme kapa 6. Baca kaidesi 7. eki snrlayc 8. Kmr kazanlar iin klape

ekil 10.18 / BACANIN APKASI RNE 10.7. ATMOSFERK BRLRL KAZAN BACALARI Atmosferik brlrl kazanlarda sekonder hava girii tamamen termik yolla ve baca ekii ile gerekleir. Dolaysyla baca ekiindeki deimeler yanmay byk lde etkiler. Bu etkinin nlenebilmesi iin atmosferik brlrl kazanlarda baca balantsnda baca akm sigortas kullanlr. Baca akm sigortas ve alma prensibi ekil 10.19da basite gsterilmitir. Bacada, rzgar vs. nedenleri ile bir basn bile olsa, bunun yanma odasn etkilemesi bu para ile nlenmektedir. Gaz akm sigortasndan normal alma srasnda emilen hava, baca gaznda yksek orandaki su buhar deriikliini daha seyreltik hale getirir. Bylece duman iindeki su buharnn youma scakl der ve youma ihtimali daha azalr. Doal gaza dnm yaplyorsa, ou zaman bacada soutma ve youma problemleri ile karlalr. Ayn zamanda baca kesiti byk kalr ve duman gaz hzlar ok der. Bu ise bacadaki olumsuzluklar daha da artrr. Byle durumlarda en iyi zmlerden biri atmosferik brlrl kazan kullanmaktr. Bu kazanlarda bir yandan bacadaki duman gaz miktar ve hz artarken, bir yandan da youma ihtimali en aza iner. Atmosferik brlrl kazanlarda 40.000 kcal/h kapasitenin zerinde her kazan iin bamsz bir baca kullanlmaldr.

ekil 10.16 / YOUAN SULARIN SFONLA ALINMASI 470

ekil 10.17/ BACANIN ATI ZERNDEK DURUMU 10.8. DOAL GAZLI OFBEN VE KOMB BACALARI Doal gazl ofben ve kombiler iin be baca tipi sz konusudur. a. Bamsz baca ekil 10.20 b. Havalandrmal bamsz baca ekil 10.21 c. Ortak baca (kullanlmas tarafmzdan tavsiye edilmez), ekil 10.22 d. Ortak nt baca ekil 10.23, ekil 10.24 e. Ortak havalandrmal nt baca Havalandrmal baca balant detay ekil 10.25de gsterilmitir. Bamsz doal gazl ofben ve kombi bacalarnn yapm kurallar, kalorifer bacas ile ilgili blmde anlatlan kurallara uygundur. Tablo 10.26de bamsz ofben bacalar iin tavsiye edilen aplar verilmitir. ok katl yaplarda bamsz ofben ve kombi bacalar zm fazla yer kaplad ve maliyeti yksek olduu iin tercih edilmemektedir. Genellikle ortak baca veya ortak nt baca zmne gidilmektedir. Ortak bacalar ile ilgili henz yrrlkte bir Trk Standart mevcut deildir. Yabanc standartlarda ortak baca temel olarak benzer kurallar iermekle birlikte aralarnda kk farkllklar vardr. Alman Standartlarnda (TRGI-86 veya TGL 10704) her birinin gc 30 kW deerini amayan 3 adet ofbenin st ste ayn ortak bacaya balanmasna izin verilmektedir. Tablo 10.27de 200 mm superlit ortak baca iin TGL 10704 tarafndan etkin baca yksekliine bal olarak st ste salanmasna msaade edilen saylar verilmitir. Ancak yukarda da ifade edildii gibi ortak baca balants tarafmzdan tavsiye edilmemektedir. Tarafmzdan tavsiye edilen ortak nt baca kullanlmas halinde Alman Standartlar ofben iin st ste 5 katn ayn ortak nt bacaya balanmasna izin vermektedir. Bu durumda yardmc (nt baca) kesiti 180 cm2 ve ana baca kesiti 300 cm2 deerinde olmaldr. Yardmc (nt) bacalar ana bacaya balanmadan nce yaklak bir kat yksekliinde ykselmelidir. 471

ekil 10.19/ FONKSYON RNEKLER LE BACA AKIM SGORTASI Eer havalandrmal nt baca kullanlmayacaksa, ana baca boyutu 400 cm2 olmaldr. Havalandrmal ve havalandrmasz nt baca ve ana baca boyutlar ve saylar 20 kata kadar Tablo 10.26da verilmitir. ngiliz BS 5440 Standartnda ise doal gazl minelerde ortak nt baca kullanldnda st ste ayn bacaya balanlabilen cihaz says yine 5 olmakla birlikte, dier doal gaz tketim cihazlar (ofben, kombi vs) iin st ste 10 katn ayn ana bacaya balanmasna msaade edilmektedir. Boyutlar ve gler standarttan alnan Tablo 10.28de verilmitir. Bu standartta ayrca ortak nt bacalarla ilgili aadaki kurallar yer almaktadr. a. Doal gaz bacalar d duvarn bir paras olamaz. b. Ana baca boyutu 40.000 mm2den az olamaz ve boyutlar Tablo 10.28e gre seilir. c. nt baca uzunluu 1.2 metreden az olamaz. Gazl mine halinde nt baca uzunluu en az 3m olmaldr. d. Balanan btn cihazlar ayn tipte olmaldr ve Tablo 10.28de verilen kapasite snrlar geilemez. e. Son kata ana baca az ile son balanan cihaz arasnda en az 6 metre ykseklik fark olmaldr. Aksi halde bu son iki kattaki cihazlar iin birer bamsz baca yaplmaldr. Sz konusu edilen yabanc standartlarda ofben veya kombi kullanm ile ilgili bina ykseklii veya kat says snrlamas yoktur. Halbuki belirli bir ykseklikten veya kat saysndan sonra ofben ve 472

ekil 10.20 / BAIMSIZ BACA kombi kullanan mnferit sistemler ekonomik olmaktan kmaktadr. Ayrca sistemin yangn ve tehlike riski de artmaktadr. zellikle yksek yaplarda merkezi stma ve kullanma scak suyu sistemleri kullanmak hem daha ekonomik hem de daha emniyetlidir.

ekil 10.21 / HAVALANDIRMALI BAIMSIZ BACA

ekil 10.22 / ORTAK BACA (TAVSYE ETMYORUZ)

ekil 10.23/ NT BACA

ekil 10.24 / KATLI RNEK NT BACA UYGULAMASI

ekil 10.25 / HAVALANDIRMALI BACAYA BALANTI DETAYI 473

Bamsz Kat Says 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Baca ap (cm) 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13

Havalandrmal Baca ap (cm) 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 13.5 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 nt Baca (cm)

Ortak nt Baca Ana Baca ap (cm) 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

Ana Bacaya Balanan Kat Adedi 2 3 4 5 3+3 4+3 4+4 5+4 5+5 4+4+3 4+4+4 5+4+4 5+5+4 5+5+5 4+4+4+4 5+4+4+4 5+5+4+4 5+5+5+4 5+5+5+5

nt Baca (cm) 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15

Havalandrmal nt Baca Ana Bacaya Ana Baca ap (cm) 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 Balanan Kat Adedi 2 3 4 5 6 7 4+4 5+4 5+5 6+5 6+6 7+6 7+7 5+5+5 6+5+5 6+6+5 6+6+6 7+6+6 7+7+6

Tablo 10.26 / BAIMSIZ BACA, NT BACA VE HAVALANDIRMALI NT BACA LLER (20 KATA KADAR YAPILAR N)
Cihaz Cinsi ofben Gc (kW) 11 kWa kadar 21 kWa kadar 21 kW zeri Soba Kalorifer Kazan 7.5 kWa kadar 30 kWa kadar 45 kWa kadar 100 kWa kadar 4 3 2 6 2 1 Etkin Baca Ykseklii 2.5 m. 4 m. 5 3 3 7 2 2 1 6 m. 5 4 3 8 2 2 1

Tablo 10.27 / TGL 10704E GRE AYNI ORTAK BACAYA ST STE BALANMASINA ZN VERLEN CHAZ SAYISI

Cihaz Cinsi Max. Cihaz Says Gazl mine ofben Termosifon Kombi Hava Istc 10 5 10

Ana Bacann Nominal Kesit Alan 0.04 - 0.062 m2 Toplam Balanabilecek Is Gc kW 30 300 150 7 10 10 0.062 m2den byk Max. Cihaz Says Toplam Balanabilecek Is Gc kW 45 450 180

Tablo 10.28 / ORTAK NT BACA BOYUTLARI (BS 5440)

10.9. HERMETK CHAZ BACA SSTEMLER Kapal yanma odal (hermetik) tip cihazlar d duvara monte edilir ve yanma iin gerekli havay i ie iki boru yardm ile d havadan alr ve yanma rnlerini yine ayn borudan d havaya atarlar. Dolaysyla bu cihazlar iin bacaya gerek yoktur. Bu adan mevcut binalarn doal gaza dnmnde baca problemleri ile karlaldnda bu cihazlar ok iyi bir zmdr. Ancak ekil 10.29da grld gibi hermetik cihazlarda d duvar olmayan i duvarlara monte edilecekse bir ortak hava yanm gaz basncna gereksinim vardr. Bu ortak hava atk gaz bacalar ekil 10.29da verilen S tipi dnda U tipi biiminde de oluturulabilir. Ortak baca boyutlar iin Tablo 10.37 ve Tablo 10.38 kullanlabilir. Tablo 10.37 stma cihazlar iin ve Tablo 10.38 ofben ve kombiler iin geerlidir. Bu sistemde grlen alttaki hava kanalnn kesiti diyagramdan bulunan baca kesitinin %60ndan kk olamaz. Sistemde grlen klape, zellikle yaz ve k ayar asndan nemlidir. Hermetik tip kazanlarn d duvara montaj ekil 10.39da veya ekil 10.40da gsterildii gibi yaplabilir. ekil 10.39daki zmde iki ayr boru kullanlmaktadr. ekil 10.40da ise i ie iki borudan oluan tek boru zm grlmektedir.

474

10.9.1. Hermetik Baca Balantlar 10.9.1.1. 43 kW Kapasiteye Kadar Olan GB 112 Serisi Duvar Tipi Youmal Kazanlarda Hermetik Baca (Konsantrik) le Dikey Balant Yaplmas Durumundaki Maksimum Baca Mesafeleri rnek: Yanma havas temini ve egzost balants hermetik zel baca seti ile gerekletirilen GB 11243 tipi bir kazanda, hibir dirsek kullanmakszn dikey balant ile at zerinden k yaplmas halinde maksimum baca uzunluu 14 m olacaktr. Ayn kazann baca balantsnda 2 adet dirsek kullanlmas halinde maksimum dikey mesafe 11 m olacaktr. Dikey Montaj Maksimum Halinde (Direksiz) Mesafede Her Bir zin Verilen Dirsek in Maksimum Mesafe Yaplacak Azaltma1) L=14 m L=14 m L=14 m 1,5 m 1,5 m 1,5 m

Kazan Modeli GB 112-24 GB 112-29 GB 112-43

1)

ekil 10.29 / ORTAK HAVA-YANMI GAZ-BACA SSTEM PRENSP EMASI Bu cihazlarn ekil 10.42de grld gibi yakma havasn dorudan kazan dairesinden emmesi yanl zmdr. Villa tipi uygulamalarda havann d duvar yerine atdan atlmas mmkndr. (Baknz ekil 10.41) Burada hava, kazan dairesine havalandrma aklklarndan girer ve kazann kendi fan ile kalorifer dairesinden emilir. Yanma rnleri ise atya uzanan baca ile zorlanm olarak d atmosfere atlr. ekil 10.43de grlen havann kazan dairesinden emilmesi yerine kanalla dorudan dardan getirilmesi iyi bir zm deildir. Yksek bir tepenin yamacndaki (rnein stanbul Boazndaki baz blgeler) veya yksek bir bloa bitiik binalarda normal bacalarda eki sorunu yaanr. Ayn durum apartman mtemilatnn kazan dairesi olarak kullanlmasnda da geerlidir. Ykseltinin arkasnda kalan blgede, rzgarn ykselti tarafna doru esmesi halinde pozitif basn oluur ve bacadan duman geri teper. Bu gibi yerleimlerde hermetik cihaz ve ekil 10.39 ve 10.40da gsterilen biimdeki baca balants kullanm sorunu ortadan kaldrr.

Dirsek veya Revizyon-T paras en fazla 3 adete kadar kabul edilebilir. Daha fazla kullanlmas iin ltfen firmamza dannz.

aft F30 veya F90

Koruyucu Boru

aft F30 veya F90

ekil 10.30-10 31 / GB112-43 DUVAR TP YOUMALI KAZAN BACA UZUNLUU (F30 VEYA F90 YANGIN SINIFIDIR

475

Maksimum mesafe Snr Yoktur

ekil 10.32 / YOUMALI KAZAN BACA KOULLARI nemli Notlar: Gaz Tesisatlar iin teknik kurallar tanmlayan DVGW-TRGI 1986/96 talimatnamesine gre, hermetik bacalarn binada birden fazla kattan gemesi halinde, hermetik baca borusunun bir muhafaza iinden gemesi gerekmektedir: 1. Eer kazan en st kata konulmu ise ve baca at arasndan geecekse, bacann at arasnda kalan ksm yanmayan ve esnek olmayan bir malzeme ile kaplanmal veya metal bir koruma klf iinden geirilmelidir.(ekil 10.30) 2. Kazann konulduu katn zerinde katlar varsa ve baca bu katlardan geiyorsa, bacann kazann bulunduu kat haricinde kalan ksm yangn diren snf F30 veya F90 olan dikdrtgen bir aft iinden geirilmelidir. (ekil 10.31) 3. Bacalarn at klarnda, at pencereleri ile bacalar arasnda braklmas gereken minimum mesafeler ekil 10.32de gsterilmitir. Not: ekil 10.30 ve ekil 10.31de grlen, hermetik baca apkas ve at k paralar stoklarmzda bulundurulmamaktadr. htiyalarnz iin ltfen firmamza bavurunuz. 10.9.1.2. GB 112-60 Modeli Duvar tipi Youmal kazanda Hermetik Baca (Konsantrik) le Dikey Balant Yaplmas Durumundaki Maksimum Baca Mesafeleri rnek: Yanma havas temini ve egzost balants hermetik zel baca seti ile gerekletirilen GB 112-60 tipi bir kazanda, hibir dirsek kullanmakszn dikey balant ile at zerinden k yaplmas halinde maksimum baca uzunluu 9 m olacaktr. Ayn kazann baca balantsnda 2 adet dirsek kullanlmas halinde maksimum dikey mesafe 6 m olacaktr. nemli Notlar: Gaz Tesisatlar iin teknik kurallar tanmlayan DVGW-TRGI 1986/96 talimatnamesine gre, hermetik bacalarn binada birden fazla kattan gemesi halinde, hermetik baca borusunun bir muhafaza iinden gemesi gerekmektedir: 476

ekil 10.33 / GB112-60 N BACA UZUNLUU

Maksimum mesafe Snr Yoktur

ekil 10.34 / GB112-60 N BACA IKI KOULLARI Kazan Modeli GB 112-60

1)

Dikey Montaj Maksimum Halinde (Direksiz) Mesafede Her Bir zin Verilen Dirsek in Maksimum Mesafe Yaplacak Azaltma1) L= 9 m 1,5 m

Dirsek veya Revizyon-T paras en fazla 3 adete kadar kabul edilebilir. Daha fazla kullanlmas iin ltfen firmamza dannz.

1. Eer kazan en st kata konulmu ise ve baca at arasndan geecekse, bacann at arasnda kalan ksm yanmayan ve esnek olmayan bir malzeme

ile kaplanmal veya metal bir koruma klf iinden geirilmelidir. 2. Kazann konulduu katn zerinde katlar varsa ve baca bu katlardan geiyorsa, bacann kazann bulunduu kat haricinde kalan ksm yangn diren snf F30 veya F90 olan dikdrtgen bir aft iinden geirilmelidir. (ekil 10.33) 3. Bacalarn at klarnda, at pencereleri ile bacalar arasnda braklmas gereken minimum mesafeler ekil 10.34de gsterilmitir. Not: ekil 10.33 ve ekil 10.34 de grlen, hermetik baca apkas ve at k paralar stoklarmzda bulundurulmamaktadr. htiyalarnz iin ltfen firmamza bavurunuz 10.9.1.3. 43 kW Kapasiteye Kadar Olan 112 Serisi Duvar Tipi Youmal Kazanlarda Bir Baca aft inden Geen Hermetik Baca (Konsantrik) le Balant Yaplmas Durumundaki Maksimum Baca Mesafeleri Yeterli Yanma Havas Temini: Bu uygulama mevcutta bir baca aft bulunan ve tesisat yenilenen binalarda, yanma havasnn aft iinden veya dier yollarla alnamamas durumunda uygun olmaktadr. Bu durumda yanma havas konsantrik hermetik baca yolu ile atdan alnabilmektedir. Hermetik baca montaj iin gerekli olan minimum aft kesiti ekil 10.35de gsterilmitir. aftn yangn diren snf F30 veya F90 olmaldr. rnek: Yanma havas temini ve egzost balants hermetik zel baca seti ile gerekletirilen GB 11260 tipi bir kazanda, hibir dirsek kullanmakszn dikey balant ile at zerinden k yaplmas halinde maksimum baca uzunluu 9 m olacaktr. Ayn kazann baca balantsnda 2 adet dirsek kullanlmas halinde maksimum dikey mesafe 6 m olacaktr. Yatay Montaj Maksimum Halinde (Direksiz) Mesafede Her Bir zin Verilen Dirsek in Maksimum Mesafe Yaplacak Azaltma1) 1,5 m (L1 veya L2den

ekil 10.35 / GB112 SERS KK KAZANLAR N MNMUM AFT KEST

ekil 10.36 / GB112 N YATAY MONTAJ HALNDE MESAFELER 10.10. MNE BACALARI minelerde yanma odasnn bir yz tamamen aktr ve odaya bakar. Yanma havas bu ak yzden alnr ve yanma rn gazlar minenin stnden bacaya balanr. minelerde hava fazlalk katsays ok yksektir. Hava miktarnn hesabnda baca knda CO2 orannn %2 olmas tasarma esas alnr. Dolaysyla dier yanma odalarna gre daha fazla hava gnderilir. minenin ak olan yznn her metre karesi iin yaklak 360 m3 /hm2 havaya gereksinim vardr. te yandan normal szdrmas olan bir odann m3 hacmi bana havalanma miktar 0.4 m3/h deerindedir. Dolays ile 0,5 m2 ak yzeyi olan bir 477

Kazan Modeli

GB 112-24 GB 112-29 L1=3 m L2=11 m GB 112-43

1)

Dirsek veya Revizyon-T paras en fazla 3 adete kadar kabul edilebilir. Daha fazla kullanlmas iin ltfen firmamza dannz.

mine iin 180 m3/h havaya veya 450 m3 oda hacmine ihtiya vardr. minenin baca balantsndaki bir klape bulunmas gereklidir. Bu klape hem ekii ayarlamaya hem de mine yanmyorken bacay tamamen kapatmaya yarar. Her mine kendi bamsz bacasna bal olmaldr. Ancak doal gazl minelerde daha nce anlatld gibi ortak nt baca kullanarak 5 adet st ste mine ayn bacaya balanabilir. Bununla ilgili ller Tablo 10.28den alnabilir. mine baca ykseklii en az 4.5 metre olmaldr. mine bacalarnn kesiti, minenin ak yznn byklne baldr. mine baca kesiti belirlenmesi iin ekil 10.44deki diyagram verilmitir. Bu diyagramda mine ak yzey miktar (m2) ve etkin baca ykseklii (metre) deerlerinden tavsiye edilen baca ap okunabilir. mine bacalarnda gaz scakl 60Cden, kuvvetli yanmalarda 400Cye kadar deiir. Bu nedenle minelerde sl verim %30 mertebelerinde dk bir deerdir. Isl verimin artrlmas iin mine evresinde oda havasnn doal veya zorlanm olarak dolatrlmas mmkndr. Bylece mineden s sadece nmla deil, tanmla da odaya yaylabilir. Bu yolla sl verimi %50 mertebelerine ykseltmek mmkndr. Dier taraftan minelerde mutlaka baca klapesi kullanlmaldr. Bu klape ncelikle mine yaklmadnda yabanc cisimlerin bacadan mineye dmesini nler.
Nominal Cihaz Kapasiteleri (kW) 3 5 10 15 20 25 30 Kat Saylar 3 m2 0.025 0.031 0.042 0.051 0.059 0.065 0.073 4 m2 0.030 0.037 0.051 0.062 0.072 0.081 0.090 6 m2 0.039 0.048 0.066 0.081 0.094 0.110 0.125 8 m2 0.046 0.057 0.078 0.097 0.116 0.136 0.153 10 m2 0.052 0.064 0.088 0.113 0.137 0.158 0.189 12 m2

10.11. BACALARLA LGL PRATK NOTLAR 1- Baca tepmesi yapabilecek blgelerdeki Buderus atmosferik kazanlarda kullanlmak zere baca tepme modl gelitirilmitir. lave aksesuar olarak emniyetiniz iin kullanabilirsiniz. Baca tepmesi annda, modl brlr durduracaktr. 2- Kazan baca balant kanal zerine 1/2 parmak kr tapa konulmaldr. Buradan brlr ayar iin baca gaz analizi yaplacaktr. 3- Zorunlu hallerde ayn yakt kullanlan ve brlrleri ayn tip olan kazanlar (Farkl kapasitede de olsalar) ayn bacaya balayabilirsiniz. Ancak bacaya balant farkl seviyeden ~ 1 m kot fark ile yaplmal ve direnlerin eit olmasna zen gsterilmelidir. rnein doal gaz kullanlan sistemde iki veya adet atmosferik tip kazan ayn bacaya balamak (Zorunlu bir neden varsa) mmkndr. deal olan her zaman ayr baca yapmaktr. 4- Kalorifer bacalar mutlaka ift cidarl olmaldr. Baca (boru + izolasyon + hava boluu + tula duvar veya kaplama)dan olumaldr. (Is yaltm, brlr yanma sesinin st katlardan duyulmamas, mr ve gvenlik nedenleriyle) 5- Yatay duman kanallarn bacaya doru %5 - %10 ykselterek balaynz. Mmkn olduu kadar az dirsek kullanlmaldr. Dirsek gerekirse 45 dirsek
14 m2 0.062 0.078 0.111 0.142 0.180 0.211 0.242 16 m2 0.067 0.084 0.122 0.156 0.199 0.233 0.266 18 m2 0.072 0.089 0.132 0.178 0.217 0.253 0.288 20 m2 0.076 0.095 0.141 0.193 0.233 0.273 0.311 24 m2 0.085 0.107 0.168 0.219 0.266 0.311 0.353 28 m2 0.091 0.120 0.189 0.246 0.298 0.347 0.393

Baca Kesit Alan 0.058 0.072 0.100 0.128 0.154 0.189 0.216

Tablo 10.37 / SREKL YANAN ISITMA CHAZLARININ BALANDII L.A.S. BACA LLER
Nominal Cihaz Kapasiteleri (kW) 0 3 5 10 15 20 25 30 Kat Saylar 3 m2 0.053 0.058 0.060 0.067 0.074 0.081 0.087 0.094 4 m2 0.055 0.061 0.065 0.075 0.084 0.093 0.103 0.113 6 m2 0.060 0.068 0.073 0.087 0.102 0.117 0.131 0.146 8 m2 0.083 0.092 0.100 0.119 0.138 0.156 0.181 0.201 10 m2 0.086 0.098 0.107 0.130 0.153 0.182 0.206 0.228 12 m2 0.107 0.122 0.132 0.157 0.192 0.219 0.245 0.270 14 m2 0.127 0.143 0.154 0.193 0.222 0.251 0.280 0.309 16 m2 0.131 0.148 0.168 0.202 0.235 0.268 0.299 0.330 18 m2 0.149 0.177 0.192 0.228 0.263 0.299 0.332 0.365 20 m2 0.174 0.197 0.213 0.252 0.289 0.326 0.363 0.399 24 m2 0.196 0.221 0.239 0.284 0.326 0.368 0.409 0.449 28 m2 0.218 0.246 0.265 0.314 0.362 0.408 0.453 0.498 Baca Kesit Alan

Tablo 10.38 / OFBEN VE KOMB CHAZLARININ BALANDII L.A.S. BACA LLER 478

ekil 10.39 / DUVARA MONTE EDLEN HERMETK TP KAZANLAR N BACA BALANTISI

ekil 10.40 / HERMETK TP KAZANLAR N E K BORUDAN OLUAN TEK BORU ZM 479

ekil 10.41 / HERMETK TP KAZANLAR N DUMAN GAZLARININ BACA BALANTISI YARDIMI LE ATI STNDEN ATILMASI

ekil 10.42 / DUVARA MONTE EDLEN HERMETK TP KAZANLARDA YANLI BACA BALANTISI 480

ekil 10.43 / HERMETK TP KAZANLAR N YANLI DI HAVA BALANTISI yanma sesini st katlara ok fazla iletmesidir. ift cidarl veya baca borusu + hava boluu + 13,5 cm tula duvar ile yaplan bacalarda brlr yanma sesi de st katlarda duyulmayacaktr. Almanyada, hermetik kombilerin egzostlarnn cepheden bina dna verilebilmesi, 11 kW (9500 kcal/h) kapasite ile snrlandrlmtr. Daha byk kapasitelerde, kombilerin yazn da kullanma scak suyu retimi iin altklar dnlrse, btn bir yl st katlar rahatsz eden nemli bir emisyon kayna haline gelmektedirler. Baca aft lleri belirlenirken baca apna en az 5+5=10 cm cam yn izolasyon kalnl ilave edilmelidir. Kazan ile baca arasndaki yatay duman balant kanal baca yksekliinin 1/4nden uzun olmaz. Bu uzunluk hesaplanrken, her 90 dirsek iin 1,5 metre boru mesafesi ilave edilmelidir. Baca atnn en st noktasndan 80 cm daha yksek olmaldr. Kalorifer kazanlarnn baca balantlar tercihen bamsz olmaldr. ok sayda sra kazan ortak baca balantsyla ortak bacaya balandnda, baca yaknndaki kazanda daha fazla eki olur ve kazanlar dengesiz alr. Bu nedenle hi olmazsa kazanlar ikili gruplar halinde bamsz bacalara balanmal ve uzaktaki kazanlarn duman kanal ap ve baca ap yakndaki kazanlara gre daha byk yaplmaldr. 481

7-

8-

910ekil 10.44 / MNE BACA BOYUTU SEM DYAGRAMI ile balaynz. Dnlerde mutlaka ~ 30x30 cm temizleme kapa braklmaldr. Bu durum kanallar ta yn ile izole edip, zeri galvanizli sac veya alminyum folyo ile kaplanmaldr. 6- Yanl ve riskli bir uygulama olan tula bacalar ve tek cidarl bacalarn dier bir sorunu da kazandaki