BLM 12

12- ISITMA TESSATI UYGULAMALARI

Baca etkisi ise yksek bloklarn bir baka nemli zelliidir. Souk d hava ve scak i hava; yksek blok merdiven kovannda ve dier dikey aftlarda yukar doru bir hava hareketi oluturur. Aynen bacalarda olduu gibi alt katlardan ve ana giriten giren hava dey aftlarda yukar ykselir. Bu olay zellikle alt katlar ve ana girileri etkiler. Bu nedenle ana girilere dner kap yaplmas, scak hava perdeleri uygulanmas veya ekstra demeden stma veya scak hava apareyleri kullanlmas nerilen nlemler arasndadr. 12.1.2. evre ve ekirdek Zonlar Yksek bloklar genellikle derinlemesine planlanr. Buna gre evrede da bakan hacimler ve ortada dar ile hi ilikisi olmayan ekirdek hacimleri ortaya kar. Yksek bloklarn en nemli zelliklerinden biri budur. evre zonunda gnein, d hava scaklnn ve rzgarn etkilerine bal olarak srekli deien bir stma yk geerlidir. ekirdek zonda ise ykler zamana bal olarak byk farkllk gstermez ve sabittir. Bu sabit yk genellikle yapay aydnlatmaya vs. bal olan yksek i kazanlar nedeniyle yaz-k soutma ynndedir. O halde yksek bloklardaki stma tesisat planlanrken evre zonlarla, i zon mutlaka birbirinden ayrlmal ve ok zonlu bir sistem dnlmelidir. 12.1.3. Yksek Statik Basn Yksek bloklarda scak su ile stma yapldnda byk bir statik basn ortaya kacaktr. Istma sistemi iinde basnca en duyarl elemanlar kazanlar ve radyatrlerdir. Normal radyatr ve kazanlar 4 bar, zel sipari edildiinde ise 6 bar basnca dayankl olarak retilirler. Bina ykseklii 60 m'yi, baka baz faktrleri ve emniyet pay dikkate alndnda yaklak 50 metreyi gememelidir. Ykseklii 50 m'yi aan bloklarda ise sistemin dey dorultuda iki veya gerekirse daha fazla sayda blme (zona) ayrlmas gerekir. Sistemin ikiye blnmesinde genellikle ara tesisat kat kullanlr. Pratik olarak yksek bloklarda her 20 kata bir galeri kat yaplr. Kalorifer 1. Blm tesisatnda 20 kat yukarya doru datm yaplr. Shhi tesisatta ise galeri kattaki hidrofor sistemi 10 kat aaya, 2. Hidrofor sistemi ise 10 kat yukarya su basar. Kazan

12.1. YKSEK YAPILAR Gnmzdeki yap tekniinde yksek bloklar giderek daha byk lde kullanlmaktadr. 50 m yksekliin, yani 15 katn zerine kldnda genel olarak mekanik tesisatta ciddi sorunlar ortaya kar ve bu zel sorunlar tesisat mhendisi tarafndan dikkatle ele alnmaldr. Yksek yap stma, havalandrma, klima tesisat tasarm yksek statik, basn rzgar etkisi, baca etkisi, i hava kalitesi, hava tanmas, yangn gvenlii, acil durum prosdrleri, deprem nlemleri, bina ynetim sistemi ve zonlama gereksinimlerini dikkate almak zorundadr. Yapnn mimari tasarmnda tesisatla ilgili rezervasyonlar zerinde nemle durulmaldr. Yksek yaplarda tamamen haval (zellikle V.A.V. kutulu) veya tamamen sulu (zellikle 2 veya 4 borulu fan coilli) sistemler kullanlabilir. Ancak bunlarn karm olan hem haval hem sulu sistemler uygulamada daha yaygndr. Yksek yaplarda sistem seiminde ekonomik kriterler n plandadr. Yatrm ve iletme maliyetlerini optimize eden zmler aratrlmaldr. Bu tip uygulamalarda yaplacak yanllklar byk boyutlarda kaynak israfna neden olur. Burada sadece stma tesisat zerinde durulacak ve yksek bloklarda uygulanacak stma tesisatnn zellikleri tartlacaktr. 12.1.1. Is Kayp ve Kazanlar Yksek bloklar genellikle evrelerindeki yaplarn arasndan tek balarna ykselirler ve korunmaszdrlar. Yksek bloklarda glgeleme etkisi olmadndan gneten olan s kazanc nemli mertebelerdedir. kinci nemli konu gn boyunca bu s kazanc deeri gnein konumuna gre deiir. Yksek bloklarda rzgar etkisi ise ok nemli ikinci bir faktrdr. Rzgar hz yerden olan ykseklikle artar. Bu yksek rzgar hzna bal olarak binann rzgar ynndeki cephesinde nemli bir pozitif basn ve aksi ynde nemli bir negatif basn oluur. Bina cephesi aklklarndan szan hava ok fazladr. Is kayb hesaplarnda ykseklik etkisi gznne alnmaldr. Ayrca kalorifer kolonlarnda aa katlarda 90C olan su scakl, st katlara ktnda (kolonlarda s yaltm yoksa) 90C olmayacaktr. Bu amala DIN 4701 yeni basksnda detayl bir hesap yntemi verilmitir. 520

bodrumda veya zellikle doal gaz halinde atda olabilir. atdaki kazan daireleri yksek bloklarda, ok uzun bacann yapm maliyetinden ve kymetli inaat alanndan tasarruf salad iin ok byk avantaj yaratr. Ara tesisat katnda bir s deitirici kullanlr. Kazanda retilen scak su ile bu s deitirgecinde, yaklak 5C daha dk scaklkta yine scak su elde edilir. Yksek bloktaki kazanla ara tesisat kat arasndaki daireler kazandan, ara bloktan sonraki daireler ise s deitirgecinden beslenir. Basn zonlamasnn amalar: a- Sistemin statik basncn azaltmak, b- Alt/st basn farkn azaltmak, c- Akkan debisini kontrol edebilmektir. Ara tesisat katlar en fazla 20 katta bir, yani yaklak max. 60 mSS (6 bar) basn yaratacak ekilde oluturulmaldr. Her basn zonu eanjr, hidroforu, pompas vs. gibi bamsz iletme ve kumanda elemanlarna sahip olmaldr. 12.1.4. Sistem Seimi Yukardakiler zetlenirse ana zellik ortaya kmaktadr: a. Yapnn eitli cephelerinde gneten gn boyu deien nemli lde s kazanc vardr. b. Rzgar etkisine bal olarak, alabilen en kk aralktan kontrol edilemeyen bir hava sznts sz konusudur. c. Yapay aydnlatmaya bal olarak ekirdek blgelerde nemli bir i s kazanc vardr. Bu zellikler gznne alndnda, evre zonunda deiikliklere abuk cevap verecek ve otomatik kontrolla kontrol edilebilen hzl bir stma sistemi dnlmelidir. Bu anlamda evre zonlar iin rnein; demeden stma gibi ataleti fazla sistemler dnlmemelidir. Konvektr, panel, alurad tipi radyatrler ve fan-coil gibi su hacmi az olan stclar bu zonlar iin en uygun zmdr. Her hacimdeki stc bamsz olarak kontrol edilebilmelidir. evre zonunda alabilen pencereler kullanlmamaldr. Bu nedenle stma ile birlikte havalandrma da yaplmal ve hacimlere gnderilen temiz hava oda scaklndan 3 veya 4C fazla scakla kadar santralda stlmaldr. ekirdek hacimleri iin stma gerekmez. Sadece havalandrma yeterlidir. Gnderilen havann

scakl ayarlanarak i s kazanlar karlanabilir. Genellikle verilen hava scaklnn, oda scaklndan 5C daha dk olmas yeterlidir. Ancak otomatik kontrol egzost havasndan ald sonuca gre hava scakln 14C'ye kadar drebilmektedir. Aslnda yksek bloklar iin en uygun sistem dz stma ve havalandrma yerine, klima tesisat kullanlmasdr. evre zonlar iin V.A.V. veya fancoilli sulu sistemler, ekirdek zonu iin de hava fleyen klima santral, hava kanallar ve datc menfezlerden oluan sistemler veya V.A.V. sistem en uygunlardr. 12.1.5. Is Geri Kazanma Yksek blok stma ve soutma sistemleri s geri kazanma uygulamalar asndan geni imkanlar yaratr. Baz zonlarn stlrken, bazlarnn soutulmas bu imkan yaratan ana etkendir. Bu konuda ASHRAE Handbook'larnda geni uygulama rnekleri bulunmaktadr. Yksek bloklarda uygulanabilecek ilgin bir fikir ayn su devresine bal s pompalar ile stma ve soutmann yaplmasdr. Bu su devresine, ayrca ihtiyaca gre devreye girmek zere, scak su kazan ve su soutma kulesi baldr. Ayn zamanda stma ve soutma yapan s pompalarndan soutma yapan ortak su devresine s verirken stma yapan s pompas s eker. Ortak devrede dolaan suyun scakln sabit tutabilmek iin gerekli ilave stma, scak su kazan ile karlanr. 12.1.6. Yksek Bloklarla lgili Tesisat Notlar 1. Kazanlarda iletme basnc letme Basnc = (Kazan alt seviyesi ile ak genleme kab st seviyesi fark + pompa basnc) x Emniyet faktr Pompa basnc yaklak 5 mSS alnabilir. Emniyet faktr zellikle kmrl kazanlar iin geerlidir ve bu kazanlarda elektrik kesilmesi vs. nedeni ile dolam pompasnn durmasn gznne alr. Deeri 1,10 alnabilir. (Yksek blokda kmrl kazan kullanmaynz.) 2. Boyleri Besleyen Kazan Ayr Olmaldr. Boyler beslemesinde 90/70C sabit scaklkta su gerekir. Ayrca yaz-k btn yl alr. Eer boyler stma kazanndan beslenirse yazn kazan dk kapasitede ve verimsiz alr. Ayn zamanda stma sistemi d hava scaklna bal olarak deien farkl scaklkta su ile beslenmelidir. Bu durumda boyler balants iin zel nlem alnmas gerekir. 521

Bina ve boyleri ayn kazandan stmak gerekirse, 3 yollu vana kullanarak iki farkl scaklkta su elde edilebilir. Ancak boyler kazann ayrmak, yaz iletmesi de dikkate alndnda genelde iletmede daha ekonomiktir. 3. Boyler yerleimi ve Cinsi. Yksek binalarda serpantinli boyler kullanlmaldr. Kalorifer basnc 25 mSS'yi geince ift cidarl boylerlerde kme olabilir. Ayrca serpantinli boyler az yer kaplad ve snma sresi daha ksa olduu iin de avantajl olacaktr. Silindirik kaplarn ieriden gelen basnca dayankll, dtan gelen basnca gre daha fazladr. Bu nedenle 6 bar iletme basncndaki bir ift cidarl boylerde kalorifer devresi basnc en fazla 2,5 bar olabilir. Boyler ierisindeki suyun boaltld yerlerde, kalorifer devresi suyu dolu ise, ift cidarl boylerlerde kmeler olur. Sonuta yksek yaplarda serpantinli boyler kullanlmaldr. 4. Pompa: Islak rotorlu pompalarn max. kullanma basnc 60 mSS deerindedir. Bina ykseklii 60 m'den fazla (veya pompaya gelen statik basn 6 bar'dan (60 mSS)( fazla ise kullanlacak btn pompalar sfero dkm olmal ve santrifj pompalarda mekanik salmastra kullanlmaldr. 5. Uzama: Yksek bloklarda borularda scaklk ve uzun mesafeler nedeniyle uzama nemli mertebededir. P.V.C. borularda ise uzama elik borularn 7 kat mertebesindedir. (ekil 7.18)

Kalorifer kolonlarnda, sabit nokta yaplacak yerler belirlenmelidir. Uzama miktar 30 mm'yi bulduunda bir boru kompansatr kullanlmaldr. Uzama miktar, zel branman ve esnek balantlar varsa en fazla 50 mm., klasik uygulamalarda ise 30 mm. deerini atnda ikinci boru kompansatr kullanlmaldr. Bu amala zel olarak Hac Ayvaz firmas tarafndan kalorifer tesisat iin retilen klavuzlu (yatakl) kompansatrler sz konusu tesisatta baar ile kullanlmaktadr. (ekil 7.19) Yaklak 1 m boru 100C scaklk farknda 1 mm uzadndan, branmanlar da dikkate alnarak kompansatrlerin her 30 m'de bir konulmas uygundur. Kompansatr kullanlamyorsa boruda Omega yaplarak da uzama alnabilir. Omega (veya kompansatr) ilk ve son branmann ortasnda yaplmaldr. (ekil 12.1) Alt kattan itibaren kolonda ilk sabit nokta, bodrumdaki yatay boru uzunluunun yaklak iki kat bir mesafede tekil edilebilir. Eer bir tek kompansatr veya omega kullanlacak ise st taraftaki sabit nokta sondan 3. veya 4. katta olabilir. atdaki havalk borular kolonlardan sonra yaklak 5 m yatay uzunlukta olmaldr. Radyatr branman borular uzamann fazla olduu noktalarda en az 2-2,5 m yaplmaldr.

ekil 12.1 522

ekil 12.2 / YKSEK BLOKLARDA SON KAT RADYATRNN DN BORUSUNA BALANTISI Duvar geen branmanlardan kanlmal, zorunlu ise duvar geiinde esnek kovan kullanlmaldr. En st katn dn kolonu ile radyatr k ekseni arasndaki seviye fark hesaplanan uzama deerinden yaklak 2 cm daha fazla olmaldr. Yani pratik olarak 5 - 6 cm olmaldr. Eer bu salanamyorsa, dn kolonu zerine bir para ilave edip zerine prjr taklmaldr. (ekil 12.2) Radyatr branman balantlar radyatre direkt balanmamaldr. Aksi halde pirin vanadan veya ek noktasndan kopar. Bu amala bir dirsek ve ke radyatr vanas kullanlmas, branman uzunluunun 1-2 mt olmas yararl olacaktr. (ekil 12.3) Kalorifer kolonlarndan duvar geilerinde, a. Esnek kovanlar oluturulmal, b. Bu salanamyorsa branmanlar duvar gemeden nce yaklak 2 m yatay ilerlemeli, c. Boru geilerinin olaca duvarlarda korozyon riski nedeniyle Ytong tipi kire esasl malzeme kullanlmamal veya borunun bu malzeme ile temasn nleyecek zel kovan kullanlmaldr. Boru gei delikleri yine ayn korozyon nedeni ile kesinlikle al ile doldurulmamaldr. Kolonlarn deme geilerinde kovan kullanlmaldr. 6. Kalorifer tesisat kesinlikle kaynakl yaplmaldr. Fittings kolonlarda ve ksa branmanlarda kullanlmamaldr. 7. Istc: Dkm ve panel radyatrler 4 At iletme basncna dayanacak ekilde retilirler. Yksek yaplar iin radyatr sipari verirken 6 At iletme basncnda kullanlaca siparite belirtilmelidir. 4 At ve 6 At radyatrlerin fiyatlar ayndr. Eanjr kullanlan yksek yaplarda da statik basncn 6 At deerini gememesi, zel bir nedenle bu deer alacaksa,

ekil 12.3 / YKSEK BLOKLARDA RADYATR BRANMANLARI yksek basnca dayankl Alurad veya benzeri stclar kullanlmas gerekir. 8. Yksek statik basnl tesisatta kosva vana kullanmaktan kanlmaldr. (Boru uzamalarnda zayf nokta oluturdu iin) Bunun yerine btn radyatrlere dn vanas kullanlmaldr. Kullanlacak srgl vanalar PD 10 kalitesinde olmaldr. 9. DIN normunda byk tesisler ve statik basnc fazla olan yaplarla ilgili istenenler iin ilgili blmden yararlanlabilir. 12.1.7. Yksek Bloklarda Pratik Notlar 1- Yksek bloklarda ND 10 kalite altnda srgl vana kullanlamaz. 2- Yksek binalarda kosva vana kullanlmamaldr. Pirin malzeme genlemeye dayanmamaktadr. 3- Bunun yerine btn radyatrlere dn vanas konulmaldr (test ve iletme kolayl iin). 4- Yksek binalarda kalorifer tesisat kesinlikle kaynakl yaplmaldr. 5- Yksek bloklarda st katlar dn borusuyla radyatr arasndaki eim fazla olmaldr. Radyatr k ekseniyle dey boru st noktas arasnda en az 6 cm fark olmaldr. Bu salanamyorsa, dn kolonunun zerine bir para boru ilave edilip, zerine prjr konulmaldr. 523

ekil 12.4 / YKSEK BLOK AINIM EMASI (Bodrum - 12. kat aras) 524

6- 13 ve 15. Katl bloklarda btn kolonlara, ikinci katn demesinde ve yukardan drdnc kat tavannda sabit nokta yaplacaktr. ki sabit nokta arasndaki orta katta omega veya boru kompansatr monte edilmelidir. 7- Yksek bloklarda eanjr kullanldnda, 3 yolu kontrol vanas primer devreye konulmaldr. Bylece bu vanann kirelenme, basn gibi etkilerden korunmas mmkn olur. 12.1.8. Yksek Binalar in Bacada Alnacak nlemler 1- Baca sistemi seiminde kenetlenmeli sistemler tercih edilmelidir. Kaynakl sistemlerde kaynak blgelerinin scaktan etkilenmesi sebebi ile souma esnasnda gevrekleme olur ve bu blgelerde kritik durumlarda atlaklar meydana gelebilir. Baca gazlar ierisindeki zehirli Nox gazlarnn bu atlaklardan szabilecei gz nnde bulundurulmaldr. ok katl binalarda kullanlan ift cidarl paslanmaz elik bacalarn sl genlemeleri dikkate alnmal ve bu genlemeleri absorbe etmek iin baca sistemi reticileri tarafndan, kalite kontroll fabrika artlarnda imal edilmi genleme elemanlar kullanlmaldr. ift cidarl baca sistemi yaparken i cidar scaklk deiimlerini karlayacak ekilde d cidardan bamszca hareket edebilmelidir. 2- ok katl binalarda dk scaklk kazan kullanlmas durumunda bacalarn ka yakn ksmlarnda youma olabilir. Bunun nlenmesi iin ka yakn blgeye konulacak bir fan ile scaklk i noktas altna dmeden baca gazlar dar atlabilir. Dier bir yol ise yardmc hava dzenei kullanmaktr. Bu dzenek baca gaznn hzn arttrarak baca gazlarnn youmadan dar atlmasn salar, kazann yanmad srelerde havalandrma yaparak baca iindeki slakl kurutma etkisi yapar ve yanmann hava ekiindeki deiimlerden etkilenmeden dzenli olmasn da salar. 3- Birden fazla kazann bulunduu stma istemlerinde zorunlu kalmadka ayn bacaya iki kazan balanmamal ve bunlarn yaktlarnn ve brlrlerinin ayn tip olmasna dikkat edilmelidir. Bacann youma olacak blgelerine youan suyun toplanarak drenaj edilecei kondens kollektrleri konulmaldr. Duman kanallarnda fazla yn deitirmeden kanlmal ve mmknse uzunluklar baca yksekliinin

maximum 1/4' olmaldr. Zorunlu haller dnda kanal baca balants 135 te'ler ile yaplmaldr. Her 30 metrede bir gzetleme paras konulmaldr. 4- Bacalara paratoner taklmas ve topraklama hattnn yaplmas gereklidir. Duman gaz ve kurum yanmas bina iinde yangna sebebiyet vermeyecek ekilde baca d duvarlarnn s yaltm yaplmal ve baca bu yanmalardan etkilenmemelidir. Bacalar bina ierisinde kacak yangnlara kar dayankl olmal ve yangnn s iletimi yoluyla dier katlara gemesini engellemelidir. Cift cidarl bacalarda kullanlan izolasyon malzemesi yanmaz zellikte olmaldr. Baca yanc bir zemin ya da tavann iinden getiinde 50 mm'lik bir serbest hava aral korunmal ve yangn durdurucu eleman kullanlmaldr., 5- zellikle yksek binalara bacann atya son destei 1,5 metre aacak ekilde yerletirilmesi gerekli olduunda, bu uzatma ek bir destekle donatlmaldr. Bu amala bir germe teli kua kelepelenmeli ve bu kuaa rijit germeler, tercihen demir kebentler balanmal ve blgedeki ortalama rzgar hz kontrol edilmelidir. 12.2. ATI ISI MERKEZLER Yakt olarak fuel oil veya kmr kullanmnda s merkezinin atda oluturulmasnda en nemli saknca, yaktn atya tanmas, depolanmas ve bu depolanmann getirdii statik yklerdir. Oysa doal gaz szkonusu olduunda kazan dairelerini at katnda dzenlemek byk avantajlar salamaktadr. zellikle atmosferik brlrl dkm doal gaz kazanlar ile at s merkezleri mutlaka birlikte dnlmesi gerekli kavramlar olarak eski ve yeni btn yaplarda deerlendirilmelidir. Bu yolla nemli lde avantaj ve farkllk yaratmak mmkndr. Is merkezinin atda oluturulmas, doal gaz halinde teknik ve ekonomik avantajlar yannda, bazen yap kullanm asndan da bir gereklilik olabilmektedir. rnein: a- Bodrum katta park yeri kazanabilmek, b- Bodrum katta eitli amal kullanm sahalar kazanabilmek, (Byk marketlerde alveri sahas, tek aileli evlerde hobi odalar, jimnastik salonu vs) c- Yksek zemin suyu seviyesi veya kayalk temel nedeniyle 525

526 ekil 12.5 / YKSEK BLOK AINIM EMASI (13. - 25. katlar aras)

12.2.1. at Is Merkezlerinin Avantajlar 1. Kazan dairesi asndan a- Bodrum kat yaplmas mmkn olmayan yerlerde ideal zm getirir b- Kymetli bodrum katlarn kazanmak mmkn olur. c- Doal gaz iin gerekli pahal havalandrma ve emniyet nlemlerinden ekonomi salanr. Herhangi bir gaz sznts riski ve bunun yaratt patlama tehlikesi at katnda bulunmayacaktr. Olas bir gaz sznts, gaz havadan hafif olduundan ykselerek atdaki havalandrma bacasndan dar kaaca iin binada tehlike yaratmayacaktr. Ayrca herhangi bir patlama halinde, atnn kolayca yrtlarak basnc yok etmesi sonucu, binada oturma mahallerinde herhangi bir hasar yaratmayacaktr. d- Doal gaz halinde depolama gerekmediinden, kazan dairesinde fazla yere gerek yoktur. e- Yakt depolama iin depo yatrmna ihtiya yoktur. Sadece bir boru ile doal gazn atya tanmas gerekir. Doal gaz havadan hafif olduundan, bir basn kullanmna bile gerek kalmakszn kendiliinden ykselir. 2. Baca Asndan a- Kazanlarn doal gaza dnmnde en byk problem kmre gre gelii gzel projelendirilmi ve kt yaplm bacalardan kaynaklanmaktadr. Doal gazda dumandaki yksek su buhar oran dolays ile bacada youma olmaktadr. Bu youan sular bacaya komu duvarlardan isli kara bir leke olarak yaam mahallerine szmakta ve istenilmeyen bir durum yaratmaktadr. Bunun nne geilmesi iin ok pahal nlemler gerekir. Byle bir durumda bacann iptal edilerek, kazan dairesinin atda dzenlenmesi basit ve pratik bir nlemdir. b- Yeni yaplacak binalarda baca olmayacak, gerek yapm masraf, gerekse kazanlan inaat alan olarak nemli bir avantaj salayacaktr. c- Baca ekiindeki deimeler ve bodrumda kazan dairelerindeki havalandrma cihazlarnn yanmaya etkileri (vakum etkisi) ortadan kalkacaktr. Bylece kazanda iletme kolayl ve verim art elde edilecektir. ekiteki deimeler dolays ile ortaya kan kt yanma ve kurum problemleri olmayacaktr. d- Durma srasnda baca ekii olmadndan kazanda souma olmaz. e- Bacann temizlik ve iletme giderleri azalr.

3. Kazan asndan a. Kazanda statik basn olmayaca iin btn uygulamalarda (yksek bloklarda bile) normal tip kazan kullanlabilir. b. Bacada youma problemi olmadndan baca gaz scakl drlebilir ve kazanda en yksek verim deerlerine kabilir. c. Atmosferik brlrl kazanlar bu uygulama iin idealdir. Bu kazanlarda salanmas gerekli baca ekii ok kktr. Ayn ekilde flemeli brlr kullanlmas halinde yine fazla baca ekii gereksinmeyen yksek basnl brlrler kullanlmaldr. Bu her iki tip kazan da greceli olarak kk kazan tipleridir. Ayrca dilimli dkm kazanlarn tama avantaj da vardr. Bunlarn atya tanmas problem yaratmaz. 4. Boru tesisat asndan a- Ak genleme kab kullanan sistemlerdeki emniyet gidi ve dn borular haberci borular ve bu borularn btn katlarda kaplad kayp alandan ekonomi salanacaktr. Bunlardan oluan s kayb ve ak genleme kabndan emilen hava problemleri ortadan kalkar. at katndaki merkezlerde kapal genleme kab kullanlr. Genleme deposu sistemin susuz kalmamas iin kazann st seviyesinden daha yukarya monte edilir. b- Sistemin havasn almak kolaylar. c- Kazanla birlikte pompa ve dier armatrler de dk basn altnda alrlar. Ayrca sistemde at katnda klima ve havalandrma santralleri de varsa bu cihazlara olan balant daha ksalacaktr. 12.2.2. Sistemin Dezavantajlar a- Bu sistemin en nemli dezavantaj kazan ve pompa tarafndan yaratlan sesin izole edilerek yapya gemesinin nlenmesidir. Ancak konut stmasnda kullanlan boruya taklan cinsten dolam pompalarnda (slak rotorlu pompalar) herhangi bir ses problemi yoktur. Atmosferik brlrl kazanlar kullanlrsa ses problemi hi olmayacaktr. b- Boru ebekesi stten datma stten toplama yapldnda boru maliyetleri deimez. Ancak iki kattan daha yksek yaplarda alttan datma alttan toplama sistemi yaplmal ve at s merkezinden aaya inen kolona balanmaldr. Buna karlk emniyet gidi ve dn borularnn kalkmas bu ana kolonun maliyetini kompanse eder. 527

ekil 12.6 / ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI - 1 (STTEN DAITIM, ALTTAN TOPLAMA SSTEM) 528

ekil 12.7 / ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI - 2 (ALTTAN DAITIM, ALTTAN TOPLAMA SSTEM) 529

ekil 12.8 / ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI - 1 (STTEN DAITIM, STTEN TOPLAMA SSTEM) 530

ekil 12.9 / ATI ISI MERKEZ AINIM EMASI 531

c- Kazan dairesi henz kaba inaat bitiminde tamamlanmaldr. Ayrca deme desteklenmelidir. 350 kw kadar olan kk kapasitelerde kazanlar mahya altnda, kiri zerine monte edildiinde genelde zel nlemler gerekmeyecektir. d- atda uygun boru gei delikleri braklmaldr. e- at kat yeterli ykseklikte olmaldr. f- Yakt balants, elektrik kablosu balantlar ve kazan souk su balantlarnn atya kadar uzatlmas ilave yatrm maliyeti getirir. at s merkezlerinin yatrm maliyeti, doal gazda daha ekonomiktir. at s merkezleriyle, bina altndaki s merkezi karlatrmas Tablo 12.11'de verilmitir. 12.2.3. at s Merkezleri in Teknik artlar a. Kazan dairesi yaps ile ilgili artlar. 1- at katnn ve tm yapnn statiinde kazan dairesinin etkisi dikkate alnmaldr. Kazann iletme arl esas olmakla birlikte, genelde 1000-2000 kg/m2 lik bir yk hesaplanmaldr. atlarda 2-4 m3 hacimli su depolarnn ve genleme depolarnn monte edildii dnlrde, toplam arl (su dahil) 4 tonu geen kazanlarn monte edilecei yerlerde statik proje mutlaka kontrol edilmelidir. 2- Uygun bir akustik izolasyon seilmelidir. atnn altndaki veya yanndaki katlara rahatsz edici grltlerin gememesi gerekmektedir. Bu ynde DIN 4109 ''Yksek yaplarda ses yaltm'' esaslar faydal bir kaynak olarak alnabilir. at kazan dairelerinde dey pencere almamas akustik ynden faydaldr. Sadece k iin at kaplamas zerinde aydnlatma camlar dnlmelidir. Atmosferik brlrl kazanlar, ses problemi olmad iin avantajldr. 3- Kazan tipine bal olarak s merkezine komu alanlarda kazan iin uygun giri delii braklmaldr. 4- Doal gazl byk tesislerde (5000 kw'dan byk tesisler) gaz sayac, basn drme, basn besleme istasyonu iin ayr bir oda yaplmas gerekir. 5- Birka binay birden besleyen tek at s merkezi kurulacaksa, bu merkez en yksek binann tepesinde olmaldr. Ancak her binann tepesine bamsz kazan dairesi kurulmas alternatifi daha iyi zmdr. 6- Acil k iin bir merdivene gerek vardr. Is merkezinin btn kaplar ve pencereleri ka 532

ynnde kilitsiz ve kolay alabilen cinsten olmaldr. Merdiven basamakl yada gemici merdiveni tipinde sabit yaplmaldr. 7- Kazanlarn oturmas iin titreim izoleli kaideler yaplmaldr. (Atmosferik tip brlrl kazanlarda buna ihtiya yoktur.) 8- Doal gaz besleme boru hatt iin bir boru aft oluturulmaldr. Bu afta kontrol amac ile her kattan ulalabilmeli ve bu aft havalandrlmaldr. Ya da merdiven boluundan, duvara yakn olarak elik boru ile (doal gaz borusu) ekilmelidir. 9- Kazan dairesinde havalandrma aklar hesab ve yapm iin TS 7363 ve MMO 133 nolu yayn geerlidir. b- Kazanlarla ilgili artlar 1- Kazanlar iin baca ekiine gereksinim duyulmamaldr. Bunun iin atmosferik brlrl kazanlar veya yksek basnl flemeli brlrl kazanlar kullanlmaldr. 2- Kazanlarn tanmas ve yerletirilmesi kolay olmaldr. Kazan mmkn olduu kadar az yer kaplamaldr. 3- Kazan sessiz almaldr. Bunun iin flemeli brlrl kazanlarn brlrleri akustik zel bir kutu (kapak) iine alnmaldr. Atmosferik tip kaliteli kazanlar (sessiz alt ve servis skl ok az olduu iin ) kullanlmaldr. c- Tesisatla lgili artlar Gaz tesisatnn projelendirilmesi ve yapm TS 7363'e uygun olmaldr. 1- Bina balants ve basn ayar istasyonu, ya bina giriine veya s merkezinde s merkezinde ayr bir odada bulunur. 2- Gaz sayac s merkezindeki ayr odada, binada uygun bir yerde veya kazan dairesinde olmaldr. 3- Gaz hattnda API normuna uygun doal gaz borusu ve dirsekleri kullanlmaldr. DN 25'ten byk apl borularda kaynakl balant kullanlmaldr. Borular korozyona kar korunmaldr. 2 kat slyen ve 2 kat yal boya ile boyanmaldr. Borular merdiven boluunda duvardan akta monte edilmeli veya havalandrlan ve her kattan ulalabilen bir afttan geirilmelidir. Ancak havalandrma bacas, p bacas asansr boluu gibi boluk ve aftlardan geirilemezler.

 Borularn bina dndan geirilmesi mmkndr. Ancak bu durumda d etkenlere kar korunmaya alnmaldr. zellikle bina dndan geen borularda uzamaya kar nlem alnmal ve dey boru uzunluu 40 m'yi geerse kompansatr kullanlmaldr. Borular demeden geerken mutlaka koruyucu klf (veya 2. Bor) iinden geirilmelidir. Borular dendikten sonra szdrmazlk testi uygulanmaldr. 4- Scak su borular En dk maliyet; yatay borular deyerek, stten datma stten toplama sisteminde (bir veya iki katl binalarda) sz konusudur. Buna karlk en dengeli dalm, byk apl bir ana kolonla aa inip, alttan datma stten toplama yapan sistemle elde edilir. Alttan datma alttan toplama sistemde ise, gidi ve dn ana kolonu kazandan kp direkt olarak bodruma inmeli, datm bodrum tavanndan yaplmaldr. Tesisat mevcut binalarn dnmnde bu sistem daha pratiktir. Duvar ve tavan delikleri, boru balant yerleri sese kar izole edilmelidir. Boru uzamalarna kar nlem alnmal, gerekirse kompansatr kullanlmaldr veya omega yaplmaldr. Kazandan kan ana gidi ve dn borular nce yukar kmaldr. Bylece su kaanda kazann boalmas nlenmi olur. Yine bu durumda sifonla suyun boalmasna kar bir karma vanas kullanlabilir. 5- Sirklasyon pompas gidi yoluna balanmaldr. Pompa hesaplanrken scak suyun aa doru olan hareketi dolays ile oluan kar basn dikkate alnmaldr. Aaya inen kalorifer kolonlarnda bir metre boruda 25 mmSS (gidi dn borular olduundan 2x25=50 mmSS/metre) younluk fark direnci pompa basncna eklenmelidir. Bu konu zellikle kapal tesisatn planlanmasnda nemlidir. Santrifj pompalarn giri ve knda tesisata titreimin iletimini nlemek zere titreim absorberi kullanlmas gerekir. Islak rotorlu pompalarda titreim absorberi kullanlmasna ihtiya olmayacaktr. 6- at stma merkezi uygulamalarnda kapal

genleme depolar kullanlmas daha uygundur. Ancak kapal genleme deposunun alt kotu kazan seviyesinin zerinde olmaldr. (su eksilmesinde kazanda problem olmamas iin ) Ayrca statik basn+ genleme basnc (~20 mSS) toplamna; radyatr ve vanalarn uygun olup olmad kontrol edilmelidir. Ak genleme kab olan tesislerde kazandaki dk seviye emniyetine ilave olarak genleme kabnda da dk seviye emniyeti bulunmaldr. Min. su seviyesi optik yolla veya sesle uyarmaldr. 7- Boru ebekesinde toplanan havann dar atlmas iin kapal sistemlerde tesisatn en yksek yerine hava tipi, hava alma vanas ve otomatik hava atma cihazlar konulmaldr. 8- Kazan dairesi dnda k kapsna yakn bir tehlike anahtar konulmaldr. Yakt kesme vanasnn bulunduu yerle ilgili bir tabela aslmaldr. 9- Bacada youan suyun alnmas tesisatn boaltlabilmesi iin szge dnlmelidir. 10- Sistem otomatik kontrol (Ecomatic panel) ile altrlmaldr. atya kmaya gerek kalmayacaktr. 11- Donma riski olan blgelerde at arasnda s yaltm ok iyi yaplmaldr. 12- Dk su seviyesi emniyeti (termal kontrol daha iyidir) yaplmaldr. 13- Baca tepmesi riskine kar kontrol sistemi (Baca zerinde hissedici ve panel zerine ilave modl) monte edilmelidir. 14- Brlrlerde: dk basnta alma yetenei, ift manyetik ventil, dk basn presostad ve iyonizasyon ile kontrol yaplmaldr. (Tam gvenlik sistemi)

533

ekil 12.10 / YKSEK BLOK ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI 534

Tablo 12.11 / ATI ISI MERKEZYLE BNA ALTI ISI MERKEZ KARILATIRMASI Karlatrma Konusu 1- lk Yatrm Maliyeti a-Bir ila be kata kadar olan yaplarda ilk yatrm maliyeti yaklak olarak ayn. b- Be ila on kata kadar olan yaplarda ilk yatrm maliyeti daha az. c- On kat ve daha yksek yaplarda ilk yatrm maliyeti ok daha az. zellikle yksek bloklarda at kazan dairesi avantajldr. Baca maliyetine ek olarak artan statik basn nedeniyle kazan dairesindeki dier elemanlarn (genleme deposu, vanalar vb.) de maliyeti daha azdr. Ayrca kazan dairesi havalandrma artlar ok kolay ve ucuza salanr Daha fazladr. Bina yksekliince bacaya ihtiya vardr. Bacann maliyetine ek olarak: bacalarn ve havalandrma bacasnn tm katlarda kaybettirdii alann ve bacalar kapatmak iin gerekli duvar veya prekast elemann maliyeti de dikkate alnmaldr. Yakt olarak doal gaz kullanldnda baca gazlarndaki yksek su buhar bacada ar youmaya neden olmaktadr. Bunun nne gemek iin ok pahal baca sistemleri gerekmektedir. (zellikle eski yaplarn doal gaz dnmnde) Yksek yaplarda ise genleme deposu bata olmak zere, dier sistem elemanlarnn (basn nedeniyle) maliyeti ciddi oranda artmaktadr. Ayrca TSE kurallar nedeniyle eanjr kullanm da maliyeti ciddi oranda artrmaktadr. Kazan dairesi havalandrma artlar (zellikle orta ksmda ise) yatay hava kanallar ve hava bacas maliyetleri ile birlikte daha pahalya mal olur. 2- Ses - Grlt ve Titreim Ses - grlt ve titreim kazan tipi ile ilgilidir. Bu kriter genel olarak deerlendirilirse; a- Atmosferik brlrl kazan kullanlrsa ses ve titreim problemi hi olmayacaktr. b- Duvar tipi %109 verimli Buderus kazanlarn ses seviyesi en dktr. Kazan alrken (yannda dahi) duyulmuyor diyebiliriz. c- flemeli brlrl kazanlar kullanlmas halinde ses (grlt) problemi oluacaktr. Kazan dairesine bitiik dairelerde ve kazan dairesinin stndeki veya stndeki birka katta (at s merkezlerinde ise altndaki birka katta) ok ciddi sorun olabilir. Bacann iindeki ses de etrafndaki odalara dalp rahatszlk verecektir. flemeli brlrl kazanlardaki ses ve titreim iin alnabilecek nlemler: a- Brlr zerine susturucu montaj b- Duman kanalna baca susturucusu montaj c- Kazan dairesi duvar ve tavanlarda akustik nlemler. d- ok kaliteli bacalar kullanlmaldr. (Prefabrik tip ift cidarl zel bacalar kullanlmal) e- Bacann etrafna beton perde veya dolu tuladan kaln (20 cm) duvar rlmelidir. f- Baca yatak odas, salon gibi hacimlere yakn geirilmemelidir. g- Kazann altna titreim nleyici tedbirler alnmaldr. (zellikle at s merkezlerinde) at s merkezi Bina alt s merkezi

535

Karlatrma Konusu

at s merkezi

Bina alt s merkezi

Yukarda belirtilen bu nlemlere ramen, flemeli tip doal gaz brlrlerinde yanma sonucu oluan dk frekansl ses, susturuculardan da geerek sorun yaratmaktadr. Sonu olarak doal gaz kullanldnda a- 2.600.000 kcal/h toplam kapasiteye kadar drt adet atmosferik brlrl Buderus kazan kullanlarak sessiz ve problemsiz bir iletme salanacaktr. b- Duvar tipi %109 verimli Buderus kazanlar ise 450.000 kcal/h kapasiteye kadar uygundur. zellikle mevcut binalarn at s merkezlerinde arlklarnn daha az olmas da ayr bir avantaj olabilir. 3-Yap Kullanm Asndan Teknik ve ekonomik avantajlar yannda; a- Bodrum katta park yeri kazanabilmek, b- Bodrum katta eitli amal kullanm sahalar kazanabilmek, c- Bodrum kat yaplmayan ve zemin kat ok kymetli olan yaplarda, d- Zemin suyu seviyesi veya kayalk temel nedeniyle bodrum kat yaplmayan binalarda at s merkezleri zorunlu olabilir. 4, Mimari Kazan dairesi boyutlar on kata kadar olan yaplarda ayndr. Daha yksek yaplarda ise daha kk alan yeterli olacaktr. Borularn yukardan (en st kattan) datlmas ve aadan toplanmas mmkndr. (deal sistem) Yada at kazan dairesinden gidi ve dn borular alt kata indirilip, bodrum kat tavanndan boru datm yaplabilir. Kazan dairesi boyutlar on kata kadar olan yaplarda yaklak olarak ayndr.Yksek yaplarda; a- Genleme deposu boyutlar daha fazladr. b- TSE kalorifer kazanna gelen basncn 50 m.ss (5 At) gemesi halinde (statik basn + genleme basnc toplam (50 m.ss) emniyet asndan plakal tip eanjr kullanlmasn zorunlu klmaktadr. D scaklk kompanzasyonlu kontrol paneli (Ecomatic), termostatik radyatr vanas ile kontrol edilen sistemde istenilen scaklkta stma ve ideal konfor salanr. a- at kat ok kymetli olan yerlerde yakt cinsi doal gaz olsa da, kazan dairesi bodrum kata yaplr. b- Kmr ve fuel-oil kullanmnda bodrum kat kazan daireleri daha ekonomik ve kullanldr.

5- Konfor

Sistem otomatik kontrol (Ecomatic) ile altrlmaldr. atya kmaya gerek kalmayacaktr. D scaklk kompanzasyonlu kontrol paneli (Ecomatic Panel) termostatik radyatr vanas ile kontrol edilen sistemde istenilen scaklkta stma ve ideal konfor salanr.

536

Karlatrma Konusu 6- Yaktn depolanmas ve tanmas

at s merkezi

Bina alt s merkezi

Yakt olarak kmr ve sv yakt kullanmnda s merkezinin atda oluturulmasnda en nemli saknca, yaktn atya tanmas, depolanmas ve depolamann getirdii statik ykler, kln alnmas ve atya servis, temizlik ve bakm iin ok sk kmak gerekecektir. Bu nedenle kat ve sv yaktlar (zellikle fuel-oil ) at s merkezi iin pratik deildir. Doal gaz sz konusu olduunda kazan dairelerini at katnda dzenlemek byk avantaj salamaktadr. Sadece bir boru ile doal gazn atya tanmas mmkndr. Doal gaz havadan hafif olduundan, bir basn kullanmna bile gerek kalmakszn kendiliinden ykselir.

Yakt olarak kat, sv ve gaz yaktlar kullanlabilir.

7- Emniyet

Yakt cinsi doal gaz olduunda at s merkezleri daha gvenlidir. Kazanda statik basn olmayacandan btn uygulamalarda (Yksek bloklarda bile) normal tip kazanlar kullanlabilir. Ses asndan atmosferik brlrl kazanlar veya duvar tipi %109 verimli Buderus kazanlar tercih sebebi olmaldr. Ayrca dkme dilimli kazanlarn atya tanmas ve montajnda problem olumaz. Duvar tipi %109 verimli Buderus kazanlar dk yakt sarfiyat ve sessiz alma zelliinden ayrca, mevcut binalarda arlklar daha az olduu iin de tercih edilebilirler. Bina yksekliinden kaynaklanan statik basn gz nnde bulundurulmaldr. a- Atmosferik brlrl kazanlar ses asndan tercih sebebi olmaldr. Dilimli dkme kazanlarn kazan dairesine tanmas ve montajnda problem olmaz. 10 kattan daha yksek yaplarda plakal eanjrler kullanlmaldr. b- Duvar tipi %109 verimli Buderus kazanlar dk yakt sarfiyat ve sessiz alma zellikleri nedeniyle tercih edilebilir. Plakal eanjr ile kullanlmasn neririz.

8- Kazan Seimi

9- Baca kurulu maliyeti

Ucuz

ok pahal (Bacann tm katlarda kaybettirdii alann maliyeti ve baca boluunu kapatmak iin gerekli duvar vs. maliyetleri de dikkate alnarak.)

537

Karlatrma Konusu 10- Baca Temizlii

at s merkezi

Bina alt s merkezi

ok kolay ve ucuza yaplr.

Baca ykseklii fazla olduu iin; daha zahmetli ve pahaldr. Doal gaz iin (ok zel artlar dnda) genellikle ihtiya yoktur. Daha kolaydr. Dkme dilimli kazanlarn tanmas ve yerine yerletirilmesi her zaman elik kazanlara gre daha kolaydr.

11-Malzemenin tanmas

atya karmak daha gtr. Ancak atmosferik kazanlar dilimli olduu iin atya kolay kartlr. %109 verimli Buderus paket kazanlar da atya kolayca tanrlar.

12- Kazan kaidesi

a- flemeli brlrl kazanlar iin titreim, izoleli kaideler yaplmaldr. b- Atmosferik brlrl kazanlarda buna gerek yoktur. Beton kaide (demirli) yeterlidir

Beton kaide (demirli) yeterlidir.

13- Genleme deposu

3 bar basnta genleme deposu seilir.

Yksek basnl ve daha byk genleme deposuna ihtiya vardr. Genleme deposu maliyeti daha pahaldr.

14- Sonu

Yakt cinsi kmr ise: Kazan dairesi bina altnda yaplmaldr. Yakt cinsi fuel-oil ise: Kazan dairesi bina altnda yaplmaldr. Yakt cinsi motorin ise: Kazan dairesi bina altnda veya atda olabilir. Bina altnda olmas daha avantajldr. Yakt cinsi doal gaz ise: (atmosferik tip kazanlar kullanlmas halinde) a- Be kata kadar olan binalarda kazan atda veya bina altnda olabilir. b- Be ila on kata kadar olan binalarda kazann at katna monte edilmesi daha uygundur. c- On kattan daha yksek yaplarda zel bir neden (panoramik manzara vb.) yoksa, kazann at katna monte edilmesi ok daha ekonomiktir.

d. Bacayla lgili artlar Baca DIN 4705 veya MMO yayn no: 84'e gre boyutlandrlmaldr. Baca malzemesi olarak hazr sperlit veya paslanmaz elik baca kullanlabilir. Birden fazla atmosferik brlrl kazan ayn bacaya balanabilir. Dier durumlarda her kazan kendi bamsz bacasna balanmaldr. 12.2.4. at s Merkezinin Ekonomisi Bugn iin at kazan dairesi stnlklerini ve getirisini saysal olarak grmek yatrmclar asndan daha byk nem tamaktadr. Ykseklii 50 m daha yksek olan binalarda kazan dairesini 538

binann son katna yapmak bodrum kata planlamaya gre ok daha ucuz olmaktadr. Sz konusu uygulamalarda avantaj ve karllklar grebilmek iin somut bir rnek alnm ve bu rnek iin yatrm maliyetleri hesaplanarak bodrum kattaki kazan dairesi ile, at katndaki kazan dairesi arasndaki yatrm fark belirlenmitir. Buna gre 75 m ykseklikte bir yapda inaat ve tesisat yatrm maliyetlerindeki azalmann, kazan maliyetinin zerinde olduu grlmtr. Burada bina ykseklii asndan kritik deer 50 m olmaktadr.

rnek Yap in Veriler ve Karlatrma Bilgileri 1- Gereki maliyet hesaplarnn yaplabilmesi ve iki sistemin karlatrlabilmesi iin somut bir proje seilmitir. Bu amala stanbul'da kurulan bir toplu konut alan iinde yer alan 75 m ykseklikte bir blok ele alnmtr. Bu yksek blok stma ve merkezi kullanma scak suyu retimi amac ile scak sulu bir stma sistemi dnlmektedir. Yakt olarak doal gaz kullanlacaktr. 2- Yaplan hesaplara gre sistemin stma yk 800.000 kcal/h, domestik scak su yk 400.000 kcal/h ve toplam yk 1.200.000 kcal/h deerindedir. Bunu karlamak zere 630.000 kcal/h kapasitede 2 adet scak su kazan kullanlacaktr. Kazanlar dkm kazan seilmi olup, at kazan dairesi uygulamas asndan atmosferik brlrl tip tercih edilmitir. Her iki alternatifin karlatrlmasnda kazanlar ayn kabul edilmitir. (atmosferik kazanlarn sessiz almas bakm ve servis gereksiniminin en az olmas nedeniyle) 3- Bina ykseklii 75 m kritik bir deerdir. Byle bir yapda stma sistemi dey dorultuda iki zonlu dnlebilirdi. Ancak bu uygulamada binann alt katlar ar st katlar konuttur. ar kazan dairesi ayr bir blmdedir ve at kazan dairesi 60 m ykseklikteki konut blokonu stacaktr. Dey ynde tek zon mevcuttur. 4- Kazan dairesinde 3 adet baca dnlecektir. Bacalar 400 mm i apnda olacak ve kazanlara bal 2 adedi izoleli ift cidarl paslanmaz elik baca olacaktr. Dieri tek cidarl paslanmaz elik hava bacas olacaktr. Bu baca bir aft iinde bulunacaktr. 5- Istma tesisatnda stc eleman olarak Alurad radyatr kullanlmakta olup, daire ilerinde kolonlarn grlmesi istenmediinden, ana kolonlarla beslenen radyatrlere borular daire iinde deme altndan geerek ulamaktadr. Dolaysyla sistemdeki hava tahliyesi byk nem kazanmaktadr. Yine zellikle bu nedenle kapal genleme kab kullanlacaktr. 6- Kalorifer tesisatnda statik su ykseklii 50 m deerini at iin, kazanlarn bodruma yerlemesi halinde bir s eanjr kullanlmas gerekecektir. Kazanda retilen 90/70C mertebesinde olmas gerektiinden, stma scak suyu en fazla 85/65C scaklkta olacaktr. 7- Kazan dairesinin bodrum katta bulunmas

halinde kullanlacak s eanjr dolays ile, radyatrlerin seiminde 90/70 yerine 85/65C su scakl esas alnacaktr. Buna gre ortalama radyatr scakl ile oda scakl arasndaki fark 60C deerinden 55C deerine inecek ve ayn gcn eldesi iin stma yzeyleri, F/F0= (60/55)1,3 Orannda artrlacaktr. Istma yzeylerinin artrma oran bu durumda %12 mertebesinde olup, stc olarak Alurad 525 kullanldnda, Radyatr yzey fark = 800.000 x 0,12 = 215 m2 446 olarak ortaya kmaktadr. 8- Yksek blok dolays ile bodrum kattaki basnca maruz armatrler PN16 olmak zorunda kalacaklardr. Ayrca statik basnca maruz stma sirklasyon pompalar da elik gvdeli PN16 seilecektir. 9- ki sistem arasnda maliyet asndan en nemli fark bacada ortaya kmaktadr. Her biri 630.000 kcal/h kapasiteli iki kazan iin 2 adet 40 cm i apnda paslanmaz elik ift cidarl izolasyonlu baca gerekmektedir. Ayrca 1 adet de tek cidarl paslanmaz elikten 40 cm apl havalandrma bacas yaplacaktr. 10- Bu baca bir aft iinde oluturulacaktr. aftn ve duvarlarn yapm maliyeti hesaba dahil edilecektir. 11- Baca ile ilgili nc maliyet ise her katta kaybedilen inaat alandr. Buna gre bodrum katta kazan dairesi yaplmas halinde baca maliyeti unsurlar: - 2 adet 40 cm apnda, 75 m uzunluktaki ift cidarl ve izolasyonlu paslanmaz elik baca ve aksesuarlar - 1 adet 40 cm apnda, 75 m uzunlukta tek cidarl paslanmaz elik baca ve aksesuarlar - aft iin prekast duvar (d=10 cm) alan, F = 75x2 (1,80 +0,70 m) = 375 m2 - naat alan kayb ( 25 katta toplam) = 25 (1,90 x 0,80 m) = 38 m2 (at s merkezi yaplmas halindeki 2 adet kalorifer borusunun ve doal gaz borusunun oluturaca kayp alan dnlerek hesaplanmtr.) 12- Kazan dairesi bodrum katta yaplmas halinde ilave eanjr ve ekipmanlar iin (kaplad alan kadar fazla) alana ihtiya vardr. 539

13- Bodrum katta havalandrma ve emniyet ynnden alnacak nlemlerin getirecei inaat ve tesisat maliyetleri ile kaybedilecek alan maliyeti at s merkezine gre daha fazla olacaktr. 14- Bunlarn dnda iki sistem arasndaki dikkate alnabilecek farklar, a) Doal gaz borusundan gelen fark maliyet Doal gaz borusu fark uzunluu, L=65 m, D=3'' b) Kalorifer borularndan gelen fark maliyet 2 adet kalorifer borusu ve izolasyonu fark uzunluu L=45 m, D=5'' c) Kazann atya tanmas ile ilgili fark maliyet. 15- Sistem: Scak sulu stma sistemi kazan dairesinin bodrum katta olmas halinde alttan datm, alttan toplama olacaktr. Kazan dairesinin atda olmas halinde ise; atdan aaya iki boru inecek ve alttan datma stten toplama sistemi yaplacaktr. Kalorifer kazan atya monte edildiinde ilave maliyet olarak 2 adet kalorifer borusu ve bir adet yukarya kan doal gaz borusu maliyete ilave olarak gelmektedir. Ancak yksek bloklarda kazan dairesinin bodrum kata yaplmas halinde kazan dairesi elemanlarnn maliyeti ok fazla artmaktadr. Maliyet: Bu binada kazan dairesinin bodrum kat yerine at katna yaplmas halinde oluacak yaklak fark maliyetleri aadadr. 1- Eanjr maliyeti (10 At, 800.000 kcal/h)............................................. 12.000.-DM 2- Eanjr stma pompalar, vanalar, borular, boru ve eanjr izolasyonlar, otomatik kontrol donanm, eanjr beton kaidesi ve dier donanmlar tutar................................6.000.-DM 3- Radyatrdeki arttan gelen fark maliyet............................................. 10.200.-DM (Boru aplarnn bymesinden oluacak fark maliyette dikkate alnmtr) 4- 10 At ve 3 At basnlarndaki kapal genleme depolarnn ((2000 lt) maliyet fark.....................................................7500.-DM 5- Bodrum kattaki eanjr 2. Devresindeki armatrlerin PN16 seilmesi ve pompalarn elik dkm seilmesinden oluacak maliyet fark (4.800mx3 pompa + vanalarn fark)...................................................2.800.-DM 540

6- Kalorifer bacalarnn fark maliyeti: Paslanmaz elik ift cidarl kalorifer bacalar ( 2 adet x 540.-DM/mt x 70 mt) ve Paslanmaz elik tek cidarl hava bacas (1 adet x 180.-DM/mt x 70 mt).......88.200.-DM Not: a) Yukardaki hesap orta kalitede ithal baca iin yaplmtr. a) Yerli retim bacalar iin bu maliyetler aadaki fiyatlarla hesaplanabilir. ift cidarl baca 170.-DM/mt. Tek cidarl baca 110.-DM/mt. b) Bina 75 mt olduu halde, at s merkezinin bacasnn 5 mt olaca kabul edilerek, baca fark maliyeti 70 m uzunluktaki baca iin yaplmtr. 7- Bacann etrafna rlecek duvar veya prekast elemann maliyeti (boya vs dahil) (375 m2 x 60.-DM/m2).....................22.500.-DM 8- Bacann oluturduu kayp alann yaklak maliyeti (Kayp alann maliyeti gerekte ok daha fazladr) (38m2 x 1.100.-DM/m2).......................41.800.-DM 9- Dier maliyetler a) Bodrum kazan dairesinde eanjr ve ekipmanlardan dolay daha fazla alana ihtiya vardr. b) Bodrum kazan dairesinde havalandrma maliyeti daha fazladr. (hava kanal + gerekirse cebri havalandrma maliyet + hava kanalnn stteki bodrum katlarda oluturaca kayp alan + inaat maliyetleri vb. c) Bu iki fark maliyet dikkate alnmamtr. 10- at s merkezinin ilave maliyetleri a) Doal gaz borusu fark maliyet (montaj malzemesi ve iilik dahil 3'' boru iin) (65 mt x 35.-DM/mt).........................2.275.-DM b) Kalorifer borularnn fark maliyeti (montaj malzemesi, izolasyon ve iilik dahi 5'', 2 adet boru iin (45 mt x 50.-DM/mt)............2.250.-DM c) Kalorifer kazanlarnn atya tama maliyeti...............................................1.400.-DM d) at s merkezinin ilave maliyetlerinin toplam...............................................6.000.-DM KAZAN DARESNN ATIYA YAPILMASI LE ELDE EDLECEK TOPLAM AVANTAJ.......................................185.000.-DM

Sonu Kazan dairelerinin at katnda oluturulmasnn eitli avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadr. Yakt olarak doal gaz kullanlmas halinde zellikle yksek bloklarda at kazan daireleri avantajldr. Somut bir rnek zerinde yaplan hesaplara gre kazan dairesinin atda oluturulmas ile yatrm maliyetindeki tasarruf 185.000.-DM mertebesindedir ve bu bedelin iine bodrum kata monte edilecek kalorifer kazan-brlr ve otomatik kontrol sistemin maliyeti dahil deildir. at s merkezinde kullanlacak kaliteli 2 adet atmosferik brlrl kazanlarn otomatik kontrol dahil toplam maliyeti ise ~75.000.-DM deerindedir. Buna gre kazan dairesinin atda oluturulmas halinde, bu rnekte tesisat ve inaat maliyetindeki dmelerle kazanlar bedavaya gelmektedir. Bu adan zellikle bina ykseklii 50 m'yi geen binalarda at kazan dairesi oluturulmas ile ilgili benzer bir hesabn yaplarak, parasal avantajlarn grlmesinde ve kazan dairesi yerinin buna gre belirlenmesi yararl olacaktr. Gvenlik ynnden de at s merkezinin avantajl olabilecei unutulmamaldr. 12.3. BANKA UBELERNN ISITILMASI 12.3.1. Alt Katlar Banka ubesi st Katlar Lojman Olan Binalar (Veya alt katlar dkkan - ar st katlar konut olan yaplarn ekonomik stlmas) Banka ubesinin mesai saatleri dnda stlmas nlenmelidir. Bunun iin iki zm vardr. a. Banka ve lojman iin ayr ayr kazanlar monte edilebilir. Bu pahal zmdr. Ayrca kazan dairesinden yer kayb, katlarda ikinci bacann oluturduu yer kayb bu sistemin dezavantajlardr. (I.Alternatif) b. Banka ve lojman stacak kapasitede bir kazan monte edilir. Kalorifer gidi kollektrne iki ayr pompa monte edilir. 1. Pompa k bankay, dier pompa k ise lojman stmak iindir. Banka katndan geen iki gidi borusundan biri (Her kolonda) banka stmas iindir. Bu boru son banka katnda kalr ve kolonlarn ucuna prjr monte edilir. Lojman kalorifer gidi kolonu ise bankay pass geer. Lojman katnda datma balar. Dn mterek yaplr. Her pompann kna mutlaka ekvalf

monte edilmelidir. Banka ve lojmann pompalarnn alma saatleri Ecomatic panelden ayr ayr programlanr. Sonuta bayram, tatil, haftasonu gnleri ve tm gece saatlerinde banka stlmad iin ok ciddi yakt tasarrufu salanr. Benzer uygulama alt kat dkkan, st katlar konut olan yaplar iin de sz konusudur. (ekil 12.12) Genleme deposu kapal tip kullanlmaldr. Bu sistemin inaata getirecei toplam maliyet fark, yakt ekonomisi ile en fazla iki ylda geri alnabilir. Ayrca daha kk yakt deposu yapabilir ve bunun sonucu olarak yakt deposu iin binada ayrlacak alan, baka maksatlarla kullanlabilir. 12.3.2. Banka ubeleri (ve tm yaplar iin) nemli Not Yakt depolarna elektrikli stc monte etmeyiniz. a- Yakt depolarna elektrikli stc montaj ok zorunlu olmadka yaplmamaldr. b- Elektrikli stc yakt deposuna monte edilmise, depodaki yakt stcnn zerinde 30 cm kalnca kullanlmamaldr. Veya kullanlacaksa elektrikli stc devreden kartlmaldr. Elektrikli stc kullanlan bir banka ubesindeki yangn sonrasnda hazrladmz rapor aadadr. Depolardan birindeki yakt, stc seviyesine kadar kullanlmtr. Elektrikli stc gece de devrede kalmtr. Yakt st seviyesindeki buharlama sonucu souyamayan stc yakt buhar iin kvlcm oluturmu ve depo patlamtr. Depodaki patlama sonucu kayna daha zayf olan st sa ayrlm, boruda bir yerinden (Muhtemelen zayf kaynak veya fittingsten) patlamtr. Sonu olarak; elektrikli stc kullanmak tesisat hatasdr. Yakt elektrikli stc seviyesine kadar kullanmak da iletme hatasdr. Yakt depolarnda elektrikli stc olan ubeler varsa; ya yakt tesisatlar deitirilmeli, yada kullanclara yakt seviyesinin stc seviyesinin zerinde kalmasn dikkatle kontrol etmeleri bildirilmelidir. Ancak seviye hortumlarndaki seviyenin yanltc olabilecei de unutulmamaldr.

541

ekil 12.12 / BUDERUS KAZAN LOGOMATIC PANEL LOJMAN VE BANKA BNASI KONTROL Alt katlar banka ubesi (veya iyeri), st katlar lojman (veya konut) olan binalarda BUDERUS ile akll stma sistemi 542

12.4. HAFTA SONU EVLER - VLLALAR SOUK BLGE ARTLARI Hafta sonu evleri iin villa kaloriferi kullanlr. Duvar tipi youmal kazanlarla ilgili tesisat emas ekil 5.32 ve 5.33'de verilmiti. Villa ve apartman dairelerinde kullanlabilen BUDERUS akll kombi tesisat emas ise ekil 5.10'da verilmiti. Daha byk ve iki zonlu sistemlerde ise ekil 5.19'da grlen deme tipi kazanlar kullanlabilir. Hafta iinde stlmayan, hafta sonu gidilen evlerde, (bazen birka hafta gidilmeyebiliyor) stma baladnda kalorifer tesisatndaki su, radyatrler, odadaki hava, eyalar ve duvarlar souktur. a) nce kazan, suyu stacak, daha sonra radyatrler, ortamdaki hava, eyalar ve duvarlarn snmas zaman alacaktr. b) Kalorifer tesisat hesaplarnda radyatrler ortam scaklna (20-22C) gre seilir. Kalorifer kazannn kapasitesi de radyatr toplamndan yaklak olarak %10 kadar fazla hesaplanr. Oysa hafta sonu evlerinde stma baladnda ortam scakl proje artlarnda deildir. Ortam scakl 10C, 2C hatta 0C'de olabilir. Bu ortam scaklklarnda radyatrlerin kalorifer kazanlarndan ekecei s proje artlarna gre %20 - %30 daha fazla olacaktr. Klasik hesaba gre projelendirilmi hafta sonu evlerinin snma sresi 8-10 saati bulabilir. Hafta sonu evlerinde radyatrleri (evin snma sresini ksaltmak iin) normal hesaba gre %20, kalorifer kazanlarn ise %30 artrp semek gerekir. (Alternatif I) (Hantal zm) c) Hafta sonu evlerinde stma baladktan sonra ortam scakl 22C deerine ulat halde eksik konfor oluur. Eyalar zellikle d ve i duvarlar yeterince snamad iin souk yzey etkisiyle konforu bozar. Oysa zaman programl kazan kullanp, evi daha nceden stmak daha pratiktir. Zaman programl kazan kullanlacak hafta sonu evlerinde radyatrleri %5, %10 byk, Buderus kazan ise radyatr toplamndan %10 byk semek yeterlidir. (Alternatif II) (deal zm) d) Buderus kazanlarn haftalk zaman programlar nceden ayarlanr. Gidememe olaslna kar, rnein akam 9.00'da kazan duracaktr. Eve gittiinizde odanzdaki hissediciyi zaman programndan, devam izgisine almanz yeterlidir. Elektrik kesintilerine kar zaman program 8 yl sreyle rezervlidir.

e) D hava scakl 0C'ye dtnde cama yakn olan radyatrlerin donmasn nlemek iin Ecomatic panel sirklasyon pompasn otomatik olarak altrr. f) Donma riski yalnz hafta sonu evleri iin geerli deildir. K smestr tatiline gidenler, dnte ayn riskle karlaabilirler. g) Da evlerinde ve Erzurum gibi souk blgelerde sirklasyon pompas da alsa radyatrler hafta sonu evlerinde (uzun sre gidilmezse) donar ve patlar. Buderus'un hafta sonu evleri iin gelitirdii oda duyar eleman -5C ile +10C arasndaki bir d hava scaklna ayarlanr. D hava scakl (rnein -4C'nin altna) dtnde Buderus kazan, dk scaklkta suyu radyatrlere gndererek donmay nler. h) Hafta sonu evlerinde k mevsiminde ev stlmad iin ortamdaki izafi nem fazladr. Eyalar, duvar ve tavan boyalar kolay bozulur. D hava scakl (rnein +3C'nin altna) dtnde (Bu scakl siz seebilirsiniz) kalorifer kazan nemi azaltacak ekilde dk scaklkta scak su retip, evin rutubetini alacaktr. Donma emniyet sistemi konfor iin de kullanlabilir. i) Hafta sonu evleri iin dier neriler Su hacmi az olan (Panel - Alminyum gibi) radyatrler seilmelidir. (Istma sresini ksaltmak ve evden ktktan sonra daha az artk s brakmak iin) - Radyatrlerin k aylarnda ortamdaki nemden boyalar bozulabilir. Zor boyanan elik vb. radyatrler yerine frn boyal radyatrler veya alminyum radyatrler daha uygundur. - Yakt deponuz 2 m3 veya daha byk olmaldr. (Rahatnz iin) - Tula baca boluunun ierisine baca borusu monte edilmelidir. (Brlr yanma sesini duymazsnz) - Shhi tesisat borularn, donma emniyeti iin, d duvardan geirmeyiniz. (Banyo, wc, mutfak gibi yerlerde) - Kalorifer dairesi bina dnda ise izoleli bir ortam oluturmalsnz. - Kalorifer kazan evde olmadnz saatlerde gece programnda kalmaldr. (Donma emniyeti iin) - Her camn nnde (zellikle salonda) radyatr olmaldr. 543

- Evin iersinde ak merdiven varsa; merdiven baca etkisiyle sy yukar toplayacaktr. Alt kattaki radyatr miktarn artrp st katn radyatrleri azaltlmal, bina dengelenmelidir. - Toprakla temas eden kat varsa (salon gibi) bu katta demeyi ahap (altnda 5 cm hava boluu olan) ile kaplamak veya bu kat yardmc stma olarak demeden stmak konforu artracaktr. Deme stmasnda yzey scakl 20C max. olacak ekilde yaplmaldr. - Kalorifer kazannn mine vb. bacalara balanmas sakncaldr. Kalorifer bacas ayr olmaldr. - Mavi alevli brlr kullanmanz tleriz. Mavi alevli brlrde kurum olumaz. Bu nedenle kalorifer kazanlarnn temizlii, baca temizlii szkonusu deildir. Kurumun neden olduu brlr arzalar, kurumun oluturabilecei kazan tepmesi, kazan ve baca yangn riski szkonusu olmayacak, yakttan da ortalama %15 ekonomi salanacaktr. - at arasndaki genleme kab donabilir. Kapal genleme deposu kullanlmaldr. - Binann s yaltml yaplmasn neririz. - Kalorifer kazan ve yakt deposu iin bitmi demeden 10 cm daha yksek bir beton kaide dzgn olarak hazrlanmaldr. - Kazan dairesi bir amar odas gibi yaplmaldr. Hava giri ve k menfezleri olmaldr. (Hafta sonu evlerinde donmay nlemek iin panjurlu tip izoleli menfez kullanlmal.) Duvarlarn tesisat montaj bittikten sonra fayans yapmanz temiz bir ortam salayacaktr. - Havuz stmas yaplacak ise ayr bir kalorifer kazan gerekebilir. - Kapal havuzlar iin ortamdaki nemi almak iin nem alma cihaz kullanlmaldr. - Banyo, wc, amarhane gibi hacimlerin havalandrmas iin sessiz, basit aspiratr kullannz. (Banyodaki nemden boyalar, ayna ve dier elemanlar bozulabilir, mantar oluabilir.) - Su deponuzu betonarme yapmanz, ierisini seramik (suda bozulmayan tip) kaplamanz ve sessiz bir hidrofor semenizi neririz. - Bahe sulama iin de ayn depo ve hidrofor kullanlacak ise, hidrofor kapasitesi daha byk seilmelidir. 544

- Kullanma scak suyu sirklasyon borular her katta en son kullanma yerine kadar gitmelidir. (scak su musluu aldnda, annda scak su almak iin) - Duvar iersinde kalan kullanma scak suyu ve sirklasyon borular izole edilmelidir. - Kullanma scak suyu sirklasyon pompas iin klasik pik pompa yerine, paslanmaz elik rotorlu zel sirklatr kullanlmaldr. - Mevsim banda sirklasyon pompas altrlmadan nce mili, tornavida ile dndrlmelidir. Kk kapasiteli sirklasyon pompalar birka ay altrlmazsa mili paslanp skma yapabilir. lk hareket manuel verilmeden altrldnda da pompa motoru yanabilir. - Donmaya kar nlem alnmas gerekli scak sulu stma uygulamalarndan biri de hafta sonu evleridir. Bu evler btn hafta boyunca kullanlmamaktadr. Dolays ile donmaya kar nlemler burada byk nem kazanmaktadr. Bu gibi uygulamalarda alnacak nlemler yle sralanabilir: 1- Yere kadar cam yapp, camn da nne monte edilen radyatrlerde donma riski fazladr. Radyatrler parapet altna gelmeli, arka ksmlar izole edilmelidir. 2- Genleme depolarnn donmasn nlemek iin, kazan stnden kp genleme deposuna gelen boru genleme deposuna alt kotdan ayrca balanmaldr. (By-pass yaplmaldr) 3- Hafta sonu evlerinde s yaltm ok iyi yaplmal, mutlaka ift cam kullanlmal, doramalar hava szdrmayacak kalitede yaplmaldr. 4- Mmkn olursa camlara panjur yaplmaldr. (Is yaltm iin) 5- K mevsimi balamadan krk veya atlak cam olup olmad, dorama fitilleri, kap altlar dikkatle kontrol edilmelidir. 6- Seilen kazan mutlaka donma emniyet sistemine sahip olmal ve evde olunmayan gnlerde gece programna alnmaldr. Kazan alteri kesinlikle kapatlmamaldr. 12.4.1. Konutlar Ve Villalarda Sistem Seimi Bu tr uygulamalarda en uygun sistem; stmann radyatrl scak sulu sistemle, soutmann ise kanall split klima sistemleri ile yapld hybrid sistemdir. (Hybrid sistem birbirinden farkl iki

sistemin birarada kullanlmasdr.) Bunun alternatifi olarak dnlebilecek iki borulu fan-coil sistemleri bu uygulamada nemli dezavantajlara sahiptir. Her iki sistemin karlatrlmasnda nemli avantaj ve dezavantajlar aada sralanmtr: 1- Fan-coil sistemlerinde; uygun scaklk kontrolu her bir fan-coil nne konulan yollu kontrol vanas ile salanmaldr. Aksi halde oda termostatnn fan kumanda etmesi halinde fann her duru kalknda arka plan sesi ne kacaktr. Ayrca ara mevsimlerde termostat fan durdurduu halde konvektr etkisi ile serpantinden odaya s transferi belirli lde devam edecektir. 3 yollu vana kontrol bu sakncalar ortadan kaldrr. Ancak yollu vanalar hem nemli bir maliyet kalemi oluturur, hem de arza riski ta ve servis gerektirir. 2- Fan-coilin ayn ekilde servis ve bakm gerektirir. Ayrca bu bakm ve servis yaam mahalleri iinde olmak zorundadr. Bu ise rahatszlk ve kirlilik yaratr. 3- Fan-coil filtrelerinin belirli periyotlarda temizlenmesi gerekir. Bu temizlik yukardaki sakncalar tar. Bu nedenle de filtre temizlii ihmal edilir. Kirli filtreler ise cihaz performansnn dmesine neden olur. Halbuki kanall split cihaz i niteleri servis yaplabilir uygun yerlerdedir ve bu tek cihazdaki kasetli filtre kolayca deitirilebilir. Yaam mahallerinde herhangi bir rahatszla ve kirlenmeye neden olmaz. 4- Istmada radyatrlerle stma daha konforludur. Radyant stma nedeniyle daha dk oda scaklnda ayn konfor elde edilir. Fan-coil'de ise radyant stma hi olmadndan souk yzeylerin yaratt rahatszlk yannda, ayn konfor hissi iin oda scakl daha yksek tutulmak zorundadr. Ayrca fan-coil sisteminde hava hareketi oluur ve bu ayn scaklktaki hava hareketi olmayan bir ortama gre, daha souk hissedilmesine neden olur. Ortam scaklnn 20C'den 21C'ye (1C) arttrlmas yakt tketimini %10 mertebesinde arttrr. 5- Soutmada da hybrid sistem daha avantajldr. Souk hava kanallarla st kotdan flenir, tavanda yaylarak ortama homojen bir ekilde salr. Fan-coil'de ise souk hava alt kottan flenmektedir. Bu oda iinde istenilmeyen hava hareketine ve konforsuzlua neden olur.

6- Fan-coil sisteminde fan-coil kendisi ve borular daha fazla yer kaplar ve gizlenmeleri zordur. Bu inaat alannda yer kaybna neden olur. Fan-coil borular deme altndan ekilirse, boru ap ve izolasyon kalnl yksek olacandan deme kalnl artacaktr. Ayrca borularn deme altndan ekilmesi istenmeyen bir uygulamadr. 7- Her iki sistemin yatrm maliyetleri arasnda nemli fark vardr. Tipik bir villa iin yaplan hesapta radyatr + kanal tipleri klima sisteminin yatrm maliyeti fan-coil sistemine gre %30 ila %50 daha ucuz olmaktadr. 8- Kanall split cihazlar ile ( her odaya damper ve oda termostad monte ederek) oda scaklklarn ayr ayr kontrol etmek mmkndr. Bu durumda klima cihaz k ve dn kanallar arasnda by-pass kanal yapp, zerine basntan kumanda alan bir damper ve servomotor monte edilebilir. Ancak soutmada d ve i hava scaklk fark az olduu iin bu ok zel durumlarda gereklidir. 9- zellikle d ve i hava scakl farknn ok fazla olduu (25C) k aylarnda, fan-coiller geceleyin de alacaktr. Bu da en kaliteli fancoil kullanlsa dahi, uyumaya alan insanlar ok rahatsz edecektir. 10- Konutlarda havalandrma amacyla fan-coil'in arkasndaki duvara monte edilecek taze hava menfezleri hem binann d grnn bozacak, hem de ses kirlilik, donma riski gibi problemleri beraberinde getirecektir. Bunun yerine taze hava kanallarla verilirse, yazn soutma kn stma yapan bir santral, bunu besleyen bir kazan ve chiller gerekecektir. Ayrca kanallar iin rezervasyon gerekir. Bunlarn tm hem maliyet hem de deerli inaat alanndan yer kayb demektir. 11- Apartman tipi ok kullancl konutlarda, merkezi soutma sistemi kullanlrsa, yksek enerji maliyetinin paylam problem yaratr.

545